ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ pawiki https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96_%E0%A8%B8%E0%A8%AB%E0%A8%BC%E0%A8%BE MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter ਮੀਡੀਆ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਤਸਵੀਰ ਤਸਵੀਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਰਮਾ ਫਰਮਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਮਦਦ ਮਦਦ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਫਾਟਕ ਫਾਟਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ TimedText TimedText talk ਮੌਡਿਊਲ ਮੌਡਿਊਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਗੈਜਟ ਗੈਜਟ ਗੱਲ-ਬਾਤ ਗੈਜਟ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਗੈਜਟ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ Topic 0 1563 609858 609646 2022-07-31T07:09:11Z Jagseer S Sidhu 18155 [[Special:Contributions/2401:4900:45B8:39A4:1:2:228D:8312|2401:4900:45B8:39A4:1:2:228D:8312]] ([[User talk:2401:4900:45B8:39A4:1:2:228D:8312|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀ ਸੋਧ 609646 ਨਕਾਰੀ wikitext text/x-wiki {{ਗਿਆਨਸੰਦੂਕ ਲੇਖਕ | ਨਾਮ = ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ | ਤਸਵੀਰ = ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ.jpg | ਤਸਵੀਰ_ਅਕਾਰ = | ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ = '''ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ''' | ਉਪਨਾਮ = ਬਟਾਲਵੀ | ਜਨਮ_ਤਾਰੀਖ = {{Birth date|1936|07|23|df=yes}} | ਜਨਮ_ਥਾਂ = ਬੜਾ ਪਿੰਡ ਲੋਹਟੀਆਂ, ਸ਼ਕਰਗੜ੍ਹ, ਪੰਜਾਬ (ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ) | ਮੌਤ_ਤਾਰੀਖ = {{Death date and age|1973|05|06|1936|07|23}} | ਮੌਤ_ਥਾਂ = ਕੀਰ ਮੰਗਿਆਲ, [[ਪਠਾਨਕੋਟ ਜਿਲ੍ਹਾ|ਪਠਾਨਕੋਟ]], [[ਭਾਰਤ]] | ਕਾਰਜ_ਖੇਤਰ = ਕਵਿਤਾ, ਗੀਤਕਾਰ | ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ = ਭਾਰਤੀ | ਭਾਸ਼ਾ =ਪੰਜਾਬੀ | ਕਾਲ = [[1936|1936-]][[1973]] | ਵਿਧਾ = | ਵਿਸ਼ਾ = [[ਕਵਿਤਾ]], [[ਨਾਟਕ]], ਗੀਤ | ਲਹਿਰ = | ਮੁੱਖ_ਰਚਨਾ= [[ਲੂਣਾ]] | ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਹ ਲੇਖਕ ਕਿਸਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ--> | ਦਸਤਖਤ =Shiv_Kumar_Batalvi_signature.svg | ਜਾਲ_ਪੰਨਾ = | ਟੀਕਾ-ਟਿੱਪਣੀ = | ਮੁੱਖ_ਕੰਮ = ਲੂਣਾ |ਪਤੀ/ਪਤਨੀ=ਅਰੁਣ ਬਟਾਲਵੀ}} '''ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ''' [[23 ਜੁਲਾਈ|(23 ਜੁਲਾਈ]] [[1936|1936 -]] [[6 ਮਈ]] [[1973|1973)]]<ref>{{Cite web|url=https://shodhganga.inflibnet.ac.in/bitstream/10603/104123/4/04_chapter%201.pdf|title=shodhganga}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://shodhganga.inflibnet.ac.in:8080/jspui/handle/10603/104123|title=shodhganga.inflibnet}}</ref> [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਦਾ ਇੱਕ [[ਕਵੀ]] ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/punjab/remebering-batalvi-fan-recalls-time-when-poet-was-the-hero-shiv-kumar-batalvi-sahitya-akademi-award-punjab-amrita-pritam/story-osTPqIJedSso5AMHQcQmBP.html|title=remebering-batalvi-fan-recalls-time-when-poet-was-the-hero-shiv-kumar-batalvi}}</ref> ਉਸ ਨੂੰ [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਦਾ [[ਪਰਸੀ ਬਿਸ਼ ਸ਼ੈਲੇ|'ਸ਼ੈਲੇ']] ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>[http://www.5abi.com/kavita/007_kavita-160412.htm ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ - ਡਾ.ਸਾਥੀ ਲੁਧਿਆਣਵੀ]</ref> ਉਸ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਰੋਜ਼ਾਨਾ [[ਜ਼ਿੰਦਗੀ]] ਵਿੱਚੋਂ ਚੁਣਦਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ਼ [[ਦਿਲ]] ਨੂੰ ਚੀਰ ਦੇਣ ਵਾਲ਼ੀਆਂ [[ਕਵਿਤਾ|ਕਵਿਤਾਵਾਂ]], [[ਗ਼ਜ਼ਲ|ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ]] ਲਿਖਦਾ ਸੀ। ਸ਼ਿਵ ਦੀ [[ਕਵਿਤਾ]] ਦੁੱਖ, ਨਿੱਜੀ ਦਰਦ ਅਤੇ ਵਿਛੋੜੇ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੈ। ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਨੂੰ 'ਬਿਰਹਾ ਦਾ ਕਵੀ' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://books.google.co.in/books?id=1lTnv6o-d_oC&pg=PA258&dq=Jaswant+Singh+Neki&hl=en&ei=vnaQTtPqF4PSrQfLvumoAQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&redir_esc=y#v=onepage&q=Jaswant%20Singh%20Neki&f=false|title=Jaswant+Singh+Neki}}</ref> ਉਹ 1967 ਵਿੱਚ [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ|ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ]] (ਭਾਰਤ ਦੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਲੈਟਰਜ਼) ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ|ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ]] ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਤਾ ਬਣ ਗਿਆ,<ref>{{Cite web|url=https://www.sahitya-akademi.gov.in/old_version/awa10316.htm#punjabi|title=sahitya-akademi}}</ref> ਜੋ ਕਿ [[ਪੂਰਨ ਭਗਤ]], [[ਲੂਣਾ (ਕਾਵਿ-ਨਾਟਕ)|'ਲੂਣਾ]](1965)<ref>{{Cite web|url=https://www.tribuneindia.com/2003/20030504/spectrum/book6.htm|title=tribuneindia.com}}</ref> ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਥਾ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਉਸ ਦੇ [[ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਨਾਟਕ]] ਲਈ ਮਿਲਿਆ ਸੀ । ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਰਚਨਾ ਅਤੇ ਜਿਸਨੇ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿੱਸੇ ਦੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਵਿਧਾ ਵੀ ਬਣਾਈ ਹੈ। ਅੱਜ, ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ [[ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀਵਾਨਾ|ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ]] (ਕਵਿਤਾ) ਅਤੇ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ]] ਵਰਗੇ ਆਧੁਨਿਕ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਦਿੱਗਜਾਂ,ਦੇ ਨਾਲ ਬਰਾਬਰੀ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹੀ ਹੈ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://www.tribuneindia.com/2004/20040111/spectrum/book10.htm|title=article}}</ref> ==ਜੀਵਨੀ== ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਦਾ ਜਨਮ [[23 ਜੁਲਾਈ]] [[1936]] ਨੂੰ [[ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਦੀ ਹੱਦ ਨਾਲ਼ ਲੱਗਦੇ ''''ਸ਼ਕਰਗੜ੍ਹ'''' ਤਹਿਸੀਲ ਦੇ ਬੜਾ ਪਿੰਡ ਲੋਹਤੀਆਂ (ਹੁਣ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]]) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.tribuneindia.com/2000/20000430/spectrum/main2.htm#3|title=spectrum/main2.htm}}</ref> ਮੁਲਕ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਜਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ [[ਪਿੰਡ]] ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਪੰਡਿਤ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਗੋਪਾਲ, ਮਾਲ ਮਹਿਕਮੇ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਪਟਵਾਰੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਗੋ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਤਾ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੇਵੀ ਦੀ ਆਵਾਜ ਬਹੁਤ ਸੁਰੀਲੀ ਸੀ, ਉਹੀ ਸੁਰੀਲਾਪਣ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਆਵਾਜ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸੀ। ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਮੁੱਢਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਬੜਾ ਪਿੰਡ 'ਲੋਹਤੀਆਂ' ਦੇ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ। 1947 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਉਹ 11 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ ਸੀ, ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਬਟਾਲਾ]], [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਇੱਕ ਪਟਵਾਰੀ ਵਜੋਂ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਉਹ ਇੱਕ ਸੁਪਨੇ ਵਾਲਾ ਬੱਚਾ ਸੀ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਦਿਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਗਾਇਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਾਹਰ ਮੰਦਰ ਜਾਂ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦਰਖਤਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਪਿਆ ਹੋਇਆ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂਕਾਵਿ [[ਰਾਮਾਇਣ|ਰਮਾਇਣ]] ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਭਟਕਦੇ ਟਕਸਾਲੀ ਗਾਇਕਾਂ, ਜੋਗੀਆਂ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੋ ਕਿ ਉਸਦੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਅਲੰਕਾਰ ਵਜੋਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਦੁਆਰਾ ਆਕਰਸ਼ਤ ਹੋਇਆ ਜਾਪਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਪੇਂਡੂ ਸੁਆਦ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ==ਵਿੱਦਿਆ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀ== ਸੰਨ [[1953]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਨੇ "ਸਾਲਵੇਸ਼ਨ ਆਰਮੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ" ਬਟਾਲਾ ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਪਹਿਲਾਂ ਬੇਰਿੰਗ ਯੂਨੀਅਨ ਕ੍ਰਿਸਚੀਅਨ ਕਾਲਜ [[ਬਟਾਲਾ]] ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ। ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ [[ਨਾਭਾ]] ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਆਰਟਸ ਵਿਸ਼ਲ ਸਿੱਖ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਲਜ [[ਕਾਦੀਆਂ]] ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਲਿਆ। ਬੈਜਨਾਥ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਕਾਂਗੜਾ]] ਦੇ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਓਵਰਸੀਅਰ ਦੇ ਕੋਰਸ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲੈ ਲਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਗੋਪਾਲ ਨੇ ਪੁੱਤ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਨੂੰ ਪਟਵਾਰੀ ਲਵਾ ਦਿੱਤਾ ਪਰ [[1961]] ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਨੌਕਰੀ ਤੋਂ ਵੀ ਅਸਤੀਫਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ [[1966]] ਤੱਕ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਹੀ ਰਿਹਾ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਕਦੀ ਕਦਾਈਂ ਕਵੀ ਦਰਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦੇ ਸੇਵਾ ਫਲ ਜਾਂ ਕੁਝ ਛਪ ਚੁੱਕੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਨਿਗੂਣੀ ਜਿਹੀ ਰਾਇਲਟੀ ’ਤੇ ਹੀ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਸੀ। 1966 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ '''"ਸਟੇਟ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ"''' ਦੀ [[ਬਟਾਲਾ]] ਸ਼ਾਖਾ ਵਿੱਚ ਕਲਰਕ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰ ਲਈ। <ref>{{Cite web|url=http://www.sikh-heritage.co.uk/arts/shiv%20batalvi/Shiv%20batalvi.htm|title=sikh-heritage.co.uk}}</ref>[[5 ਫ਼ਰਵਰੀ]] [[1967]] ਨੂੰ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਵਿਆਹ, [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਜਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਹੀ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ''''ਕੀੜੀ ਮੰਗਿਆਲ'''' ਦੀ ਅਰੁਣਾ ਨਾਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜੀਵਨ ਖ਼ੁਸ਼ ਅਤੇ ਹਰ ਪੱਖੋਂ ਠੀਕ-ਠਾਕ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਘਰ ਦੋ ਬੱਚੇ ਪੁੱਤਰ '''ਮਿਹਰਬਾਨ ਬਟਾਲਵੀ''' ਅਤੇ ਧੀ '''ਪੂਜਾ''' ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ। ਸੰਨ [[1968]] ਵਿੱਚ [[ਸਟੇਟ ਬੈਂਕ ਆਫ ਇੰਡੀਆ]] ਦੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਵਜੋਂ ਬਦਲ ਕੇ ਉਹ [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਆ ਗਿਆ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ}} == ਨਿੱਜੀ ਜਿੰਦਗੀ == ਬੈਜਨਾਥ ਦੇ ਇੱਕ ਮੇਲੇ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਮੈਨਾ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਹੋਈ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਜੱਦੀ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਲੱਭਣ ਲਈ ਵਾਪਸ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਖਬਰ ਸੁਣੀ ਅਤੇ ਇਥੇ ਹੀ ਉਸਨੇ ਇਲਾਹੀ ਮੈਨਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਲਿਖੀ। ਇਹ ਐਪੀਸੋਡ ਕਈ ਹੋਰ ਭਾਗਾਂ ਦੀ ਪੂਰਵ-ਨਿਰਧਾਰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸੀ ਜੋ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣ ਲਈ ਸਮੱਗਰੀ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਗੇ। ਸ਼ਾਇਦ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਜਿਹਾ ਕਿੱਸਾ [[ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ|ਗੁਰਬਖਸ਼ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰੀਤਲੜੀ]] ਦੀ ਧੀ ਲਈ ਉਸਦਾ ਮੋਹ ਹੈ ਜੋ ਵੈਨੇਜ਼ੁਏਲਾ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰ ਲਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ, ਤਾਂ ਸ਼ਿਵ ਨੇ '[[ਮੈਂ ਇਕ ਸ਼ਿਕਾਰ ਯਾਰ ਬਣਾਇਆ]]', ਸ਼ਾਇਦ ਉਸਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪ੍ਰੇਮ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.punjabi-kavita.com/MayeNiMayeShivKumarBatalvi.php|title=Maye Ni Maye Shiv Kumar Batalvi}}</ref> ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਉਸਦਾ ਦੂਜਾ ਬੱਚਾ ਹੋਇਆ, ਕਿਸੇ ਨੇ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਕੋਈ ਹੋਰ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖੇਗਾ? ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, "ਕੀ ਮੈਂ ਉਸ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਹਾਂ? ਜਦੋਂ ਵੀ ਉਹ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕੀ ਮੈਂ ਉਸ 'ਤੇ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਾਂ?" '[[ਮੈਂ ਇਕ ਸ਼ਿਕਾਰ ਯਾਰ ਬਣਾਇਆ]]' ਕਵਿਤਾ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਹੈ, ਇਸ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਉਨਾਂ ਹੀ ਖੂਬਸੂਰਤ ਹੈ। ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗਾਇਕਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਨੁਸਰਤ ਫ਼ਤਿਹ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ|ਨੁਸਰਤ ਫਤਿਹ ਅਲੀ ਖਾਨ]], [[ਗ਼ੁਲਾਮ ਅਲੀ (ਗਾਇਕ)|ਗੁਲਾਮ ਅਲੀ]], [[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ]], [[ਹੰਸ ਰਾਜ ਹੰਸ]] ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਗਾਇਕਾਂ ਨੇ ਗਾਇਆ ਹੈ। 5 ਫਰਵਰੀ 1967 ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਤੀ ਦੀ ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਕੁੜੀ ਅਰੁਣਾ, ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.tribuneindia.com/2003/20030508/cth1.htm#7|title=ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਵਿਆਹ}}</ref> ਉਹ [[ਕਿਰੀ ਮੰਗਿਆਲ]], [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਜੋੜੇ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚੇ, ਮੇਹਰਬਾਨ (1968) ਅਤੇ ਪੂਜਾ (1969) == ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ == ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਕਾਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਟਵਾਰੀ ਦੀ ਨੌਕਰੀ ਮਿਲੀ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਉਸਨੇ ਆਪਣਾ ਕੁਝ ਵਧੀਆ ਕੰਮ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ। ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ 1960 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਸੀ [[ਪੀੜਾਂ ਦਾ ਪਰਾਗਾ|''ਪੀੜਾਂ ਦਾ ਪਰਾਗਾ'']], ਜੋ ਇੱਕ ਤਤਕਾਲ ਸਫਲਤਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਬਟਾਲਵੀ ਜੀ ਦੇ ਕੁਝ ਸੀਨੀਅਰ ਲੇਖਕਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ [[ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਹੀ]], [[ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬਲੱਗਣ]] ਅਤੇ [[ਬਰਕਤ ਰਾਮ ਯੁੰਮਣ]] ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਹਾਵਤ ਹੈ, ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੰਭਾਂ ਹੇਠ ਲੈ ਲਿਆ। ਉਹ 1967 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰਚਨਾ, ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਨਾਟਕ [[ਲੂਣਾ (ਕਾਵਿ-ਨਾਟਕ)|''ਲੂਣਾ'']] (1965) ਲਈ [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ|ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ]] ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਤਾ ਬਣ ਗਿਆ,<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Sahitya_Akademi_Award|title=Sahitya_Akademi_Award}}</ref> ਉਸ ਦੇ ਕਾਵਿ ਪਾਠ, ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਗਾਉਣ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਹੋਰ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਣਾਇਆ। ਆਪਣੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ, 1968 ਵਿੱਚ, ਉਹ [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਚਲੇ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਵਜੋਂ [[ਸਟੇਟ ਬੈਂਕ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਅਗਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਮਾੜੀ ਸਿਹਤ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਕੀਤਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਨੇ ਲਿਖਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। == ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਦੌਰਾ == ਮਈ 1972 ਵਿਚ, ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਡਾ:ਗੁਪਾਲ ਪੁਰੀ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀਮਤੀ [[ਕੈਲਾਸ਼ ਪੁਰੀ]] ਦੇ ਸੱਦੇ 'ਤੇ [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਉਹ [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਔਕੜ ਤੋਂ ਰਾਹਤ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਇੰਗਲੈਂਡ ਪਹੁੰਚਿਆ ਤਾਂ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉੱਚੇ ਮੁਕਾਮ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਸਥਾਨਕ ਭਾਰਤੀ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿਚ ਸੁਰਖੀਆਂ ਅਤੇ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਆਉਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਰੁੱਝਿਆ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਜਨਤਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਸੁਣਾਈ। ਡਾ: ਗੁਪਾਲ ਪੁਰੀ ਨੇ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲੰਡਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕੋਵੈਂਟਰੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਵੱਡੇ ਸਮਾਗਮ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ [[ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਧੀਰ]], [[ਕੁਲਦੀਪ ਤੱਖਰ]] ਅਤੇ [[ਤਰਸੇਮ ਪੁਰੇਵਾਲ]] ਸਮੇਤ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀਆਂ ਨੇ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਰੋਚੈਸਟਰ (ਕੈਂਟ) ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੱਡਾ ਇਕੱਠ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉੱਘੇ ਕਲਾਕਾਰ ਸ: [[ਸੋਭਾ ਸਿੰਘ (ਚਿੱਤਰਕਾਰ)|ਸੋਭਾ ਸਿੰਘ]] ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨ ਜੋ ਆਪਣੇ ਖਰਚੇ 'ਤੇ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਲਈ ਗਏ ਸਨ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਬਾਰੇ ਸਥਾਨਕ ਭਾਰਤੀ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ [[ਬੀਬੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ|ਬੀਬੀਸੀ]] ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਉਸਦੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਲਈ ਸੀ। ਜਿੱਥੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ, ਉੱਥੇ ਲੰਡਨ 'ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਠਹਿਰਨਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖਰਾਬ ਸਿਹਤ ਲਈ ਆਖਰੀ ਕੜੀ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ। ਉਹ ਦੇਰ ਨਾਲ ਰੁਕਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਸਵੇਰੇ 2:00 ਜਾਂ 2:30 ਵਜੇ ਤੱਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਜਾਂ ਘਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜੋ ਉਸਨੂੰ ਮਿਲਣ ਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਸਵੇਰੇ 4:00 ਵਜੇ ਦੇ ਕਰੀਬ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਨੀਂਦ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਾਗ ਜਾਂਦਾ ਅਤੇ ਸਕਾਚ ਦੇ ਦੋ ਚੁਸਕੀਆਂ ਲੈ ਕੇ ਆਪਣੇ ਦਿਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦਾ। == ਆਖਰੀ ਦੇ ਕੁਝ ਦਿਨ == ਸਤੰਬਰ 1972 ਵਿਚ ਜਦੋਂ ਸ਼ਿਵ ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਪਰਤਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਸਿਹਤ ਵਿਚ ਕਾਫੀ ਗਿਰਾਵਟ ਆ ਗਈ ਸੀ। ਉਹ ਹੁਣ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਅਤੇ ਖੱਬੇਪੱਖੀ ਲੇਖਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਬੇਲੋੜੀ ਆਲੋਚਨਾ ਬਾਰੇ ਕੌੜੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੀ ਬੇਲੋੜੀ ਨਿੰਦਾ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਬਾਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹ ਕੇ ਗੱਲ ਕਰਨੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਤੋਂ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੀ ਸਿਹਤ ਡੁੱਬਣ ਲੱਗੀ, ਮੁੜ ਕਦੇ ਠੀਕ ਨਾ ਹੋਣ ਲਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਿਨਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਹ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਵਿੱਤੀ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਸੀ ਅਤੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਲੋੜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਉਸਦੇ ਬਹੁਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਪਤਨੀ ਅਰੁਣ ਨੇ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਸੈਕਟਰ 16 ਦੇ ਇਕ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਕੁਝ ਦਿਨ ਜ਼ੇਰੇ ਇਲਾਜ ਰਿਹਾ। ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਇੱਕ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ, ਪਰ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਮਰਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬਸ ਹਸਪਤਾਲ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਕੇ ਬਟਾਲਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਘਰ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਸਹੁਰੇ ਪਿੰਡ ਕਿਰੀ ਮੰਗਿਆਲ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਲੈ ਕੇ ਜਾਇਆ ਗਿਆ। ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੀ 6 ਮਈ 1973 ਦੀ ਸਵੇਰ ਦੇ ਸਮੇਂ ਕਿਰੀ ਮੰਗਿਆਲ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/a-wife-remembers-584735|title=a-wife-remembers}}</ref> == ਵਿਰਾਸਤ == ''ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਅਲਵਿਦਾ (ਵਿਦਾਈ) ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੁਆਰਾ ਮਰਨ ਉਪਰੰਤ 1974 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਰਵੋਤਮ ਲੇਖਕ ਲਈ 'ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਪੁਰਸਕਾਰ' ਹਰ ਸਾਲ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।'' ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ ਬਟਾਲਾ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਉੱਘੇ ਕਵੀ ਦੀ 75ਵੀਂ ਜਨਮ ਵਰ੍ਹੇਗੰਢ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਜਲੰਧਰ ਰੋਡ, ਬਟਾਲਾ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦਾ ਰਿਹੇਗਾ ।<ref>{{Cite web|url=https://www.tribuneindia.com/2003/20031021/ldh2.htm|title=article}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ [[ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਪਰਦੇਸੀ|ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਪ੍ਰਦੇਸੀ]] ਨੇ ਗਾਈਆਂ। [[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ]]-[[ਚਿਤਰਾ ਸਿੰਘ|ਚਿੱਤਰਾ ਸਿੰਘ]] ਅਤੇ [[ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ]] ਨੇ ਵੀ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਗਾਇਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://readerswords.wordpress.com/2006/05/07/shiv-kumar-batalvi/|title=/shiv-kumar-batalvi}}</ref> [[ਨੁਸਰਤ ਫ਼ਤਿਹ ਅਲੀ ਖ਼ਾਨ|ਨੁਸਰਤ ਫਤਿਹ ਅਲੀ ਖਾਨ]] ਦੀ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ "ਮਾਏ ਨੀ ਮਾਏ" ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਇਸਦੀ ਰੂਹਾਨੀਤਾ ਅਤੇ ਰੂਪਕ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਪੰਜਾਬੀ ਗਾਇਕ [[ਬੱਬੂ ਮਾਨ]] ਨੇ ਆਪਣੀ ਐਲਬਮ 'ਉਹੀ ਚੰਨ ਉਹੀ ਰਾਤਾਂ (2004) ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾ 'ਸ਼ਬਾਬ' ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ। [[ਰੱਬੀ ਸ਼ੇਰਗਿੱਲ]] ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਐਲਬਮ ਰੱਬੀ (2004) ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਕਵਿਤਾ "ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ" ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗਾਇਕ ਹੰਸ ਰਾਜ ਹੰਸ ਨੇ ਵੀ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਐਲਬਮ 'ਗਮ' ਕੀਤੀ। 2005 ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਸੰਕਲਨ ਐਲਬਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਸੀ, 'ਇੱਕ ਕੁੜੀ ਜਿਹਦਾ ਨਾਮ ਮੁਹੱਬਤ...' ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਮਹਿੰਦਰ ਕਪੂਰ]], [[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਅਤੇ [[ਆਸਾ ਸਿੰਘ ਮਸਤਾਨਾ]] ਨੇ ਗਾਣੇ ਗਾਏ।<ref>{{Cite web|url=https://www.jiosaavn.com/song/ik-kudi-jida-nam-mohabbat/BT9bXyECZ3c|title=ik-kudi-jida-nam-mohabbat}}</ref> ''2004 ਵਿੱਚ, ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਜੀਵਨ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਟਕ ਦਰਦਾਂ ਦਾ ਦਰਿਆ '[[ਪੰਜਾਬ ਕਲਾ ਭਵਨ|ਪੰਜਾਬ ਕਲਾ ਭਵਨ']], [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਵਿਖੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।'' ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਰੂਪਾਂਤਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ "ਅੱਜ ਦਿਨ ਚੜਿਆ ਤੇਰੇ ਰੰਗ ਵਰਗਾ," 2009 ਦੀ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਲਵ ਆਜ ਕਲ ਵਿੱਚ ਰੂਪਾਂਤਰਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਜੋ ਇੱਕ ਤੁਰੰਤ ਹਿੱਟ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। 2012 ਵਿੱਚ, ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੀ ਇੱਕ ਹੀ ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਕਵਿਤਾ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਐਲਬਮ "ਪੰਛੀ ਹੋ ਜਾਵਾਂ" [[ਜਸਲੀਨ ਰੋਇਲ|ਜਸਲੀਨ ਰਾਇਲ]] ਦੁਆਰਾ ਗਾਈ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਐਲਬਮ ਵਿੱਚ "ਮਏ ਨੀ ਮਾਏ" ਕਵਿਤਾ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਇੱਕ ਹੋਰ ਗੀਤ "ਮਾਏ ਨੀ ਮਾਏ" ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। 2014 ਵਿੱਚ, ਰੈਪ ਜੋੜੀ "[[ਸਵੇਟ ਸ਼ਾਪ ਬੁਆਏਜ਼]]", ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੰਡੋ-ਅਮਰੀਕਨ [[ਹਿਮਾਂਸ਼ੂ ਸੂਰੀ]], ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ [[ਰਿਜ਼ ਅਹਿਮਦ]] ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਨੇ "ਬਟਾਲਵੀ" ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਗੀਤ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੇ "ਇਕ ਕੁੜੀ ਜਿਹਦਾ ਨਾਮ ਮੁਹੱਬਤ " ਨੂੰ ਗਾਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਕਵਿਤਾ "ਇਕ ਕੁੜੀ ਜਿਹਦਾ ਨਾਮ ਮੁਹੱਬਤ ਗ਼ੁਮ ਹੈ" ਨੂੰ ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਇੱਕ ਗੀਤ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। [[ਆਲੀਆ ਭੱਟ]] ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਇਹ ਗੀਤ [[ਸ਼ਾਹਿਦ ਮਾਲਿਆ]] ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਦਿਲਜੀਤ ਦੁਸਾਂਝ|ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ]] ਦੁਆਰਾ ਦੁਹਰਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਦੀ ਕਵਿਤਾ "ਥੱਬਾ ਕੁ ਜ਼ੁਲਫਾ ਵਾਲੀਆ" ਦਾ ਇੱਕ ਗੀਤ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਜਿਸਨੂੰ [[ਅਰਜਨ ਢਿੱਲੋਂ]] ਨੇ ਗਾਇਆ। == ਰਚਨਾਵਾਂ<ref>{{Cite web|url=http://hdl.handle.net/10603/104123|title=ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ, ਜੀਵਨ, ਰਚਨਾ, ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਸਥਾਨ}}</ref> == * [[ਪੀੜਾਂ ਦਾ ਪਰਾਗਾ|''ਪੀੜਾਂ ਦਾ ਪਰਾਗਾ'']] (1960) *''[[ਲਾਜਵੰਤੀ]]'' (1961) *[[ਆਟੇ ਦੀਆਂ ਚਿੜੀਆਂ|''ਆਟੇ ਦੀਆਂ ਚਿੜੀਆਂ'']] (1962) * [[ਮੈਨੂੰ ਵਿਦਾ ਕਰੋ|''ਮੈਨੂੰ ਵਿਦਾ ਕਰੋ'']] (1963) *[[ਦਰਦਮੰਦਾਂ ਦੀਆਂ ਆਹੀਂ|''ਦਰਦਮੰਦਾਂ ਦੀਆਂ ਆਹੀਂ'']] (1964) *''[[ਬਿਰਹਾ ਤੂੰ ਸੁਲਤਾਨ]] (''1964) *[[ਲੂਣਾ (ਕਾਵਿ-ਨਾਟਕ)|''ਲੂਣਾ'']] (1965) *[[ਮੈਂ ਅਤੇ ਮੈਂ|''ਮੈਂ ਅਤੇ ਮੈਂ'']] (1970) * ''[[ਆਰਤੀ]]'' (1971) ===ਮੌਤ ਉਪਰੰਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਰਚਨਾਵਾਂ=== *[[ਬਿਰਹੜਾ (ਸੰਪਾ)|''ਬਿਰਹੜਾ (ਸੰਪਾ)'']] (1974) *[[ਅਲਵਿਦਾ (ਸੰਪਾ)|''ਅਲਵਿਦਾ (ਸੰਪਾ)'']] (1974) *[[ਅਸਾਂ ਤੇ ਜੋਬਨ ਰੁੱਤੇ ਮਰਨਾ (ਸੰਪਾ)|''ਅਸਾਂ ਤੇ ਜੋਬਨ ਰੁੱਤੇ ਮਰਨਾ (ਸੰਪਾ)'']] (1976) *[[ਸਾਗਰ ਤੇ ਕਣੀਆਂ (ਸੰਪਾ)|''ਸਾਗਰ ਤੇ ਕਣੀਆਂ (ਸੰਪਾ)'']] (1982) *[[ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ - ਸੰਪੂਰਨ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ|''ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ - ਸੰਪੂਰਨ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ'']] (1983) ==ਲੂਣਾ== ਸ਼ਿਵ ਨੇ ਇੱਕ [[ਕਵਿਤਾ|ਕਾਵਿ-]][[ਨਾਟਕ]] ਲਿਖਿਆ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ [[ਲੂਣਾ (ਕਾਵਿ-ਨਾਟਕ)|'ਲੂਣਾ']] [[1961|(1961)]] ਸੀ। ਉਸ ਨੇ [[ਸੰਸਾਰ]] ਵਿੱਚ ਭੰਡੀ '''"ਰਾਣੀ ਲੂਣਾ"''' ਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਉੱਤੇ ਲਾਏ ਦਾਗ਼ ਲਈ [[ਸਮਾਜ]] ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਦੱਸਿਆ। ਇਹ ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਲਈ [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ|'ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ']] ਉਸ ਨੂੰ [[1967|1967 ਈ:]] 'ਚ ਮਿਲਿਆ।<ref>[http://www.apnaorg.com/articles/IJPS2/ ਉਹੀ, ਸਿਖਰੀ ਟਿੱਪਣੀ]</ref> == ਦਿਲਚਸਪ ਕਿੱਸੇ == ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਲਿਖਦਾ ਹੈ, "ਜਦੋਂ ਕਦੇ ਮੈਨੂੰ ਕਵਿਤਾ ਨਾ ਸੁੱਝਦੀ ਤਾਂ ਸਾਹਮਣੇ ਪਏ ਖਾਲੀ ਪੰਨੇ ਵੱਲ ਵੇਖ ਮੈਨੂੰ ਡਰ ਆਉਣ ਲਗਦਾ। ਇੰਝ ਲਗਦਾ ਵਰਕਾ ਆਖ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ - ਸ਼ਿਵ ਹੁਣ ਤੇਰੇ ਵਿਚ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਫੇਰ ਮੈਂ ਪੋਲੇ ਜਿਹੇ ਉਸ ਖਾਲੀ ਵਰਕੇ ਦੀ ਨੁੱਕਰ ਵਿਚ ਇਕ ਓਅੰਕਾਰ (੧ਓ) ਲਿਖ ਦਿੰਦਾ। ਮੈਨੂੰ ਡਰ ਆਉਣੋਂ ਹਟ ਜਾਂਦਾ।" ==ਮੌਤ== 1972 ਵਿਚ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਦੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੌਰੇ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਲੀਵਰ ਸਿਰੋਸਿਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸਦੀ ਸਿਹਤ ਨੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਸ਼ਾਇਦ ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਸੀ ਕਿ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਅਰੁਣਾ ਬਟਾਲਵੀ ਨਾਲ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਸਹੁਰੇ ਪਿੰਡ ਚਲੇ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਖਰੀ ਸਾਹ ਲਿਆ।ਸ਼ਿਵ, ਜਿਸ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਵੀ [[ਜੌਨ ਕੀਟਸ|"ਜੌਨ ਕੀਟਸ"]] ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਦੇ ਵਾਂਗ ਹੀ ਭਰੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਤੋਂ ਵਿਦਾ ਹੋ ਗਿਆ। ==ਹਵਾਲਾ== {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == *[https://www.youtube.com/watch?v=ZAZGajB-R7M New Classical Poets: Shiv Kumar Batalvi] *[http://www.subir.com/shiv.html More about Shiv] *[http://www.sikh-heritage.co.uk/arts/shiv%20batalvi/Shiv%20batalvi.htm Webpage of a friend of Shiv's] {{ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ}} {{ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲਗੋ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਬਟਾਲਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1936]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1973]] sxhjrmf0a31wrbil7t6hib6j0dfoj95 0 2290 609778 583538 2022-07-31T03:31:26Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox country |conventional_long_name = ਕੌਮਨਵੈਲਥ ਔਵ ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ |common_name = ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ |image_flag = Flag of Australia (converted).svg |alt_flag = A blue field with the Union Flag in the upper hoist quarter, a large white seven-pointed star in the lower hoist quarter, and constellation of five white stars in the fly – one small five-pointed star and four, larger, seven-pointed stars. |image_coat = Coat of Arms of Australia.svg |alt_coat = <!--alt text for coat of arms--> |national_anthem = {{native phrase|en|Advance Australia Fair|italics=on}}<br />[[ਅਡਵਾਂਸ ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਫੇਅਰ]]<br />{{small|(ਪੰਜਾਬੀ: ਤਰੱਕੀ ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਨਿਰਪੱਖ)}}{{lower|0.2em|{{refn|ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ 's [[royal anthem]] is "[[God Save the Queen]]", played in the presence of a member of the [[House of Windsor|Royal family]] when they are in ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ . In other contexts, the [[national anthem]] of ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, "[[Advance ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ Fair]]", is played.<ref>[http://www.itsanhonour.gov.au/symbols/anthem.cfm It's an Honour– Symbols– ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ National Anthem] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20071109134834/http://www.itsanhonour.gov.au/symbols/anthem.cfm |date=2007-11-09 }} and [http://dfat.gov.au/about-us/publications/corporate/protocol-guidelines/Pages/16-other-matters.aspx#163 DFAT– "ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ National Anthem"]; {{cite book |title=Parliamentary Handbook of the Commonwealth of ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ |edition=29th |origyear=2002 |year=2005 |chapter=National Symbols |chapterurl=http://www.aph.gov.au/library/handbook/40thparl/national+symbols.pdf |accessdate=7 June 2007 |archive-date=11 ਜੂਨ 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070611101901/http://www.aph.gov.au/library/handbook/40thparl/national+symbols.pdf |dead-url=unfit }}</ref>|name="anthem explanation"|group="N"}}<!--end lower:-->}}<br /><br /><center>[[File:U.S. Navy Band, Advance Australia Fair (instrumental).ogg]]</center> |image_map = Australia_with_AAT_(orthographic_projection).svg |alt_map = <!--alt text for map--> |map_width = 220px |capital = [[ਕੈਨਬਰਾ]] |latd=35 |latm=18.48 |latNS=S |longd=149 |longm=7.47 |longEW=E |largest_city = [[ਸਿਡਨੀ]] |official_languages = ਹੈ ਨਹੀਂ{{refn|English does not have ''[[de jure]]'' status.<ref name=language/>|name="official language"|group="N"}} |languages_type = [[ਕੌਮੀ ਬੋਲੀ]] |languages = [[ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]]<ref name="official language" group="N" /> |demonym = {{hlist|[[ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ]] <br />[[ਔਜ਼ੀ]] (ਬੋਲਚਾਲ ਵਿੱਚ)<ref>See entry in the [[Macquarie Dictionary]].</ref><ref>{{cite book |title=[[Collins English Dictionary]] |year=2009 |publisher=[[HarperCollins]] |location=Bishopbriggs, Glasgow |isbn=978-0-00-786171-2 |page=18 }}</ref><!--end hlist:-->}} |government_type = [[ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ|ਫ਼ੈਡਰਲ]] [[ਪਾਰਲੀਮੈਂਟਰੀ ਸਿਸਟਮ|ਪਾਰਲੀਮੈਂਟਰੀ]] [[ਵਿਧਾਨਕ ਮੌਨਆਰਕੀ]] |leader_title1 = [[ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੀ ਮੌਨਆਰਕੀ|ਮੌਨਆਰਕੀ]] |leader_name1 = [[ਇਲਿਜ਼ਾਬਿਥ II]] |leader_title2 = {{nowrap|[[ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦਾ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ|ਗਵਰਨਰ-ਜਨਰਲ]]}} |leader_name2 = [[ਪੀਟਰ ਖੌਜ਼ਗ੍ਰੋਵ|ਸਰ ਪੀਟਰ ਖੌਜ਼ਗ੍ਰੋਵ]] |leader_title3 = [[ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ|ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ]] |leader_name3 = [[ਮਲਖਮ ਠੁਰਨਬੁਲ]] |leader_title4 = [[ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦਾ ਚੀਫ਼ ਜਸਟਸ|ਚੀਫ਼ ਜਸਟਸ]] |leader_name4 = [[ਰੋਬਰਟ ਫਰੈਂਚ]] |legislature = [[ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦਾ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ|ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ]] |upper_house = [[ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ ਦਾ ਸੈਨਟ|ਸੈਨਟ]] |lower_house = [[ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਲਈ ਇਮਾਰਤ|ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਲਈ ਇਮਾਰਤ]] |sovereignty_type = ਅਜ਼ਾਦੀ |sovereignty_note = [[ਯੂਨਾਈਟਡ ਕਿੰਗਡਮ]] ਤੋਂ |established_event1 = [[ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦਾ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ|ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ]], [[ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦਾ ਵਿਧਾਨ|ਵਿਧਾਨ]] |established_date1 = 1 ਜਨਵਰੀ 1901 |established_event2 = [[ਸਟੈਚੂਟ ਔਵ ਵੈਸਟਮਿਨਸਟਰ ਅਡੋਪਸ਼ਨ ਐਕਟ 1942|ਸਟੈਚੂਟ ਔਵ ਵੈਸਟਮਿਨਸਟਰ ਅਡੋਪਸ਼ਨ ਐਕਟ]] |established_date2 = {{nowrap|9 ਅਕਤੂਬਰ 1942 {{small|(3 ਸਤੰਬਰ 1939<br />ਤੋਂ ਲਾਗੂ)}}}} |established_event3 = [[ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਐਕਟ 1986|ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਐਕਟ]] |established_date3 = 3 ਮਾਰਚ 1986 |area_rank = 6ਵਾਂ |area_magnitude = 1 E12 |area_km2 = 7692024 |area_sq_mi = 2969907 |population_estimate = {{formatnum:{{data ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ |poptoday}}}}<ref name="popclock">{{cite web|url=http://www.abs.gov.au/ausstats/abs@.nsf/94713ad445ff1425ca25682000192af2/1647509ef7e25faaca2568a900154b63?OpenDocument|title=Population clock|work=[[ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ Bureau of Statistics]] website|publisher=Commonwealth of ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ |accessdate=15 December 2016}} The population estimate shown is automatically calculated daily at 00:00 UTC and is based on data obtained from the population clock on the date shown in the citation.</ref> |population_estimate_rank = 51ਵਾਂ |population_estimate_year = {{CURRENTYEAR}} |population_census = 21,507,717<ref>{{Census 2011 AUS|id=0|name=ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ |accessdate=21 June 2012|quick=on}}</ref> |population_census_year = 2011 |population_density_km2 = 2.8 |population_density_rank = 236ਵਾਂ |population_density_sq_mi = 7.3 |GDP_PPP = {{nowrap|$1.137 trillion<ref name=IMF>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=75&pr.y=9&sy=2014&ey=2020&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=193&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= |title=ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ |publisher=International Monetary Fund |date=October 2015 |accessdate=9 October 2015}}</ref>}} |GDP_PPP_rank = 19ਵਾਂ |GDP_PPP_year = 2015 |GDP_PPP_per_capita = $47,318<ref name=IMF/> |GDP_PPP_per_capita_rank = 17ਵਾਂ |GDP_nominal = {{nowrap|$1.223 trillion<ref name=IMF/>}} |GDP_nominal_rank = 13ਵਾਂ |GDP_nominal_year = 2015 |GDP_nominal_per_capita = $51,642<ref name=IMF/> |GDP_nominal_per_capita_rank = 9ਵਾਂ |Gini = 33.6<!--number only--> |Gini_ref =<ref>{{cite web|title=OECD Economic Surveys: Norway 2012|url=http://www.keepeek.com/Digital-Asset-Management/oecd/economics/oecd-economic-surveys-norway-2012/gini-coefficients-before-and-after-taxes-and-transfers_eco_surveys-nor-2012-graph1-en#page1|access-date=2017-01-02|archive-date=2014-08-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20140812150611/http://www.keepeek.com/Digital-Asset-Management/oecd/economics/oecd-economic-surveys-norway-2012/gini-coefficients-before-and-after-taxes-and-transfers_eco_surveys-nor-2012-graph1-en#page1|dead-url=yes}}</ref> |Gini_rank = 19ਵਾਂ |Gini_year = 2012 |Gini_change = <!--increase/decrease/steady--> |HDI = 0.935<!--number only--> |HDI_ref =<ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr_2015_statistical_annex.pdf |title=2015 Human Development Report |date=2015 |accessdate=14 December 2015 |publisher=United Nations Development Programme }}</ref> |HDI_rank = 2ਜਾ |HDI_year = 2014<!-- Please use the year to which the data refers, not the publication year--> |HDI_change = increase<!--increase/decrease/steady--> |currency = [[ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਅਨ ਡਾਲਰ]] |currency_code = AUD |time_zone = [[ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਟਾਈਮ|ਅਨੇਕ]]<ref name="ਟਾਈਮ" group="N">ਇਹ ਤਿਨਾਂ ਆਮ ਟਾਈਮ ਖੇਤਰਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਫਰਕ ਹੈ, ਵੇਖੋ [[ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਟਾਈਮ]]।</ref> |utc_offset = +8 ਤੋਂ +10.5 ਤੱਕ |time_zone_DST = [[ਔਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਟਾਈਮ|ਅਨੇਕ]]<ref name="ਟਾਈਮ" group="N" /> |utc_offset_DST = +8 ਤੋਂ +11.5 ਤੱਕ |date_format = dd/mm/yyyy |drives_on = ਖੱਬਾ |cctld = [[.au]] |calling_code = [[+61]] }} '''ਆਸਟਰੇਲੀਆ''' ([[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]]: Australia ''ਔਸਟਰੈਈਲੀਆ'') ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ [[ਕੈਨਬਰਾ]] ਹੈ। ਇਹ ਦੱਖਣੀ-ਅਰਧਗੋਲੇ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਅੰਗ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਤਸਮਾਨੀਆ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ ਟਾਪੂ ਹਨ। ਰਕਬੇ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦਾ 6ਵਾਂ ਵੱਡਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਪਾਪੂਆ ਨਿਯੋਗਨੀ, ਚੜ੍ਹਦਾ ਤੈਮੂਰ ਤੇ [[ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ]] ਇਸਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ, ਨਿਊ ਕੀਲੀਡੋਨਿਆ ਇਸਦੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਵੱਲ ਤੇ [[ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ]] ਇਸਦੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਹੈ। ਇੱਥੇ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦੀ ਜਨਸੰਖਿਆ 22,930,253 ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਬਰਤਾਨੀਆ ਤੋਂ ਆਏ ਹਨ। ਬਰਤਾਨੀਆ ਦੀ ਮਲਿਕਾ, ਮਲਿਕਾ ਅੱਲਜ਼ਬਿੱਥ II ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੀ ਆਗੂ ਹੈ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ 40,000 ਵਰ੍ਹੇ ਤੱਕ ਉਥੇ ਪੁਰਾਣੇ ਲੋਕ ਰਹਿ ਰਹੇ ਸਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਦੀਆਂ ਨੇੜੇ 250 ਵੰਡਾਂ ਬਣਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਹੋਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ 1606 ਵਿੱਚ ਡੱਚਾਂ ਨੇ ਲਿਬੀਆ ਤੇ 1770 ਵਿੱਚ ਇਸ ਤੇ ਬਰਤਾਨੀਆ ਨੇ ਅਪਣਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ। 26 ਜਨਵਰੀ 1788 ਤੋਂ ਇੱਥੇ [[ਬਰਤਾਨੀਆ]] ਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲਿਆ ਕੇ ਵਸਾਇਆ ਗਿਆ। ਨਵਾਂ ਥਲਵਾਂ ਵੇਲਜ਼ ਵਸਣ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਥਾਂ ਚੁਣੀ ਗਈ। ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਲੋਕ ਆ ਕੇ ਇੱਥੇ ਤੇ ਹੋਰ ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ ਵਸਦੇ ਗਏ। 1 ਜਨਵਰੀ 1901 ਨੂੰ ਛੇ ਥਾਂਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਲੋਕ ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਚੋਖਾ ਅੰਗ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪਾਸੇ ਵੱਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਜਿਆਦਾ ਹਨ। ਆਮਦਨੀ ਨਾਪ ਨਾਲ ਇਹ ਦੁਨੀਆ 'ਚ 5ਵੇਂ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਅਰਥ-ਵਿਵਸਥਾ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ 13ਵੇਂ ਨੰਬਰ ਤੇ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਇੰਜ ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਅਮੀਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ==ਨਾਮ== ਸ਼ਬਦ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ [[ਲਾਤੀਨੀ]] ਬੋਲੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਆ ਸਟਰਾਲਸ' ਤੋਂ ਬਣਿਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਥਲਵਾਂ ਜਾਂ ਦੱਖਣੀ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਵਾਸੀ ਨੂੰ "ਆਸੀ" ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। [[ਰੂਮੀ]] ਵੇਲੇ ਤੋਂ ਹੀ ਕਿਸੇ ਅਣਜਾਣ ਦੱਖਣੀ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੋਚ ਸੀ ਤੇ ਬਿਣਾ ਸਬੂਤ ਤੋਂ ਹੀ ਵਸ਼ਕਾਰਲੇ ਵੇਲੇ ਦੀਆਂ ਜੁਗ਼ਰਾਫ਼ੀਆ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸੀ। [[ਯੂਰਪ]]ੀ ਖੋਜੀਆਂ ਦੀ ਖੋਜਣ ਤੇ ਇਹਨੂੰ ਪੁਰਾਣੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਸੱਦਿਆ ਗਿਆ। ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਸ਼ਬਦ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਵਿੱਚ 1625 ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ। ਮੀਟਥੀਵ ਫ਼ਲਨਡਰ ਨੇ 1804 ਤੋਂ ਇਸ ਨਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਕੀਤਾ। ਜ਼ੋਜ਼ਫ਼ ਬੈਂਕਸ ਦੇ ਕਹਿਣ ਤੇ 1814 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਨਾਂ A Voyage to Terra Australis ਰੱਖਿਆ। 12 ਦਸੰਬਰ 1817 ਨੂੰ ਗਵਰਨਰ ਲਾਖ਼ਲਨ ਮੀਕਾਇਰ ਨੇ ਕਿਲੋ ਨੀਲ ਦਫ਼ਤਰ ਨੂੰ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਨਾਂ ਰੱਖਣ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ। 1824 ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਤੇ ਇਹ ਨਾਂ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਪਹਿਲਾ ਨਕਸ਼ਾ ਜਿਸ ਤੇ ਸ਼ਬਦ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ''ਸੇਂਟ ਪੀਟਰਜ਼ਬਰਗ'' ਰੂਸ ਤੋਂ 1824 ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ। ==ਤਰੀਖ਼== ਇਨਸਾਨ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ 42000 ਤੋਂ 48000 ਵਰ੍ਹੇ ਪਹਿਲੇ ਰਹਿਣ ਲੱਗੇ ਤੇ ਖ਼ੋਰੇ ਉਹ ਚੜ੍ਹਦੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵੱਲੋਂ ਆਈ ਸਨ ਤੇ ਹੁਣ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਦੇਸੀ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆਈ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪੁਰਖ ਸਨ। 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੇ ਜਦੋਂ ਯੂਰਪੀ ਲੋਕ ਇੱਥੇ ਵਸਣ ਆਏ ਤੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਦੇਸੀ ਲੋਕ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਤੇ ਜੁੜੀ ਬੂਟਿਆਂ ਖਾਣ ਵੇਲੇ ਤੇ ਮੂੰਹ ਜ਼ਬਾਨੀ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀ ਰਹਿਤਲ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਇੱਜ਼ਤ ਦੀ ਨਿਊ ਤੇ ਬਣੀਆਂ ਰੂਹਾਨੀ ਸੋਚ ਤੇ ਚੱਲਣ ਵਾਲੇ ਸਨ। ਕਦੇ ਕਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਲਈ ਚਰਹਦੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਆ ਨਵਾ ਲੈ ਮਛੇਰਿਆਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਯੂਰਪੀ ਖੋਜੀ ਵੀ ਇੱਥੇ ਅੱਪੜੇ। ਵਲੀਅਮ ਜਾਨਜ਼ਉਣ ਇੱਕ ਡਚ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਚਲਾ ਨਵਾਲਾ, ਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਏ, ਉਹਨੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰੀ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਨੂੰ 1606 ਵਿੱਚ ਏਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਕੰਡੇ ਤੇ ਕੈਪ ਯਾਰਕ ਜਜ਼ੀਰੀਵਰਗਾ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਤੇ 26 ਫ਼ਰਵਰੀ ਨੂੰ ਉਥੇ ਈ ਪਨਫ਼ਾਦਰ ਦਰਿਆ ਕੋਲ਼ ਏਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤੇ ਉਤਰਿਆ। ਡੱਚਾਂ ਨੇ ਉਤਲੇ ਤੇ ਲੈਂਦੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਬਨਿਏ-ਏ-ਪਰ ਉਥੇ ਵਸੇ ਨਾਂ। ਵਲੀਅਮ ਡੀਮਪੀਇਰ ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਖੋਜੀ ਨੇ 1688 ਤੇ ਫ਼ਿਰ 1899 ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਦਾ ਫੇਰਾ ਪਾਇਆ। 1770 ਵਿੱਚ ਜ਼ੇਮਜ਼ ਕੁੱਕ ਨੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਨੂੰ ਖੋਜਿਆ ਤੇ ਇਹਦਾ ਨਾਂ ਨਿਊ ਸਾਊਥ ਵੇਲਜ਼ ਰੱਖਿਆ ਤੇ ਬਰਤਾਨੀਆ ਲਈ ਇਹਨੂੰ ਕਲੇਮ ਕੀਤਾ। ਜ਼ੇਮਜ਼ ਕੁੱਕ ਦੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਨੇ ਮੁਜਰਮਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਨਗਰੀ ਦੀ ਰੱਖੀ। 26 ਜਨਵਰੀ 1788 ਨੂੰ ਆਰਥਰ ਫ਼ਿਲਿਪ ਪੋਰਟ ਜੈਕਸਨ ਤੇ ਜੀਨੂੰ ਹੁਣ ਸਿਡਨੀ ਕਿੰਦੇ ਨੇ ਤੇ ਇਹ ਆਇਆ। ਇਹ ਤਰੀਖ਼ ਹੁਣ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦਾ ਕੌਮੀ ਦਿਹਾੜਾ ਯਾ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦਿਹਾੜਾ ਅਖਵਾਂਦਾ ਏ। 1803 ਵਿੱਚ ਤਸਮਾਨੀਆ ਨੂੰ ਵਸਾਇਆ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆ ਨੇ ਲੈਂਦੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਤੇ 1828 ਨੂੰ ਕਲੇਮ ਕੀਤਾ। ਨਵਾਂ ਥਲਵਾਂ ਵੇਲਜ਼ ਤੋਂ ਕਈ ਥਾਂਵਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰੀਆਂ ਕਰ ਕੇ ਨਵੇਂ ਸੂਬੇ ਬਨਿਏ-ਏ-ਗੇਅ: ਦੱਖਣੀ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ 1836 ਵਿੱਚ ਵਿਕਟੋਰੀਆ 1851 ਵਿਚ, ਕਵੀਨਜ਼ ਲੈਂਡ 1859 ਵਿਚ। 1911 ਵਿੱਚ ਸਾਊਥ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਤੋਂ ਨਾਰਦਰਨ ਟੀਰਾ ਟੋਰੀ ਦੀ ਨਿਊ ਰੱਖੀ ਗਈ। ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਮੰਨਣ ਤੇ 1848 ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਮੁਜਰਮਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਆਖ਼ਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਆਇਆ। ਇਥੋਂ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਤੇ ਅਸਲੀ ਲੋਕ ਜਦੋਂ ਉਥੇ ਯੂਰਪੀ ਆਈ 750,000 ਤੋਂ 1,000,000 ਦੇ ਵਸ਼ਕਾਰ ਸਨ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਗਿਣਤੀ ਇੱਕ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਲੱਗਣ ਵਾਲੇ ਰੋਗਾਂ ਬਾਝੋਂ ਥੋੜੀ ਰਹਿ ਗਈ। 1855 ਤੇ 1890 ਦੇ ਵਸ਼ਕਾਰ ਅਸਟਰੇਲੀਆ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਮਾਮਲੇ ਚਲਾਨ ਲਈ ਬਰਤਾਨੀਆ ਤੋਂ ਅਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਪਰ ਬਹਿਰ ਲੈ ਮਾਮਲੇ, ਬਚਾਊ, ਬਾਹਰੀ ਕਾਰੋਬਾਰ ਤੇ ਕਜ ਹੋਰ ਮਾਮਲੇ ਲਨਦੇ ਦੇ ਹੱਥ ਵੱਜ ਰੇਅ। ==ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਹਾਓਜ਼ ਕੈਨਬਰਾ== ਪਹਿਲੀ ਜਨਵਰੀ 1901 ਨੂੰ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੀਆਂ ਨਿਗੁਰਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਜੱਟ ਲੰਮੇ ਸੁਲਾ ਮਸ਼ਵਰੇ ਮਗਰੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਤੇ ਕਾਮਨਵੈਲਥ ਆਫ਼ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਬਣਾਈ ਗਈ ਜਿਹੜੀ 1907 ਨੂੰ ਸਲਤਨਤ ਬਰਤਾਨੀਆ ਦਾ ਇੱਕ ਅੰਗ ਬਣੀ। ਕੈਨਬਰਾ ਰਾਜਗੜ੍ਹ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਤੇ 1911 ਤੋਂ 1927 ਤੱਕ ਬਣਦਾ ਰੀਆ ਏ ਉਦੋਂ ਤੱਕ ਮੈਲਬੌਰਨ ਥੋੜੇ ਚਿਰ ਲਈ ਰਾਜਗੜ੍ਹ ਰੀਆ। 1914 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵੱਡੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਬਰਤਾਨੀਆ ਨਾਲ਼ ਸੀ ਤੇ 416,000 ਆਸੀ ਯੂਰਪ ਦੇ ਲੜਾਈ ਵਿਹੜੇ ਵੱਲ ਗੇਅ 60,000 ਮਾਰੇ ਗੇਅ ਤੇ 152,000 ਨੂੰ ਸੱਟਾਂ ਲੱਗੀਆਂ। ਕਈ ਆਸੀ ਸੋਚਦੇ ਨੇ ਜੇ ਗੈਲੀਪੋਲੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਕੌਮ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੁਝਿਆ। 1942 ਵਿੱਚ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਤੇ ਬਰਤਾਨੀਆ ਵਸ਼ਕਾਰ ਕਈ ਜੋੜ ਟੁੱਟੇ। 1942 ਵਿੱਚ ਬਰਤਾਨੀਆ ਦੀ ਜਪਾਨ ਹੱਥਉਣ ਹਾਰ ਨੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਨੂੰ ਡਰਾ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਉਹਨੇ ਆਪਣੇ ਬਚਾਊ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਵੱਲ ਵੇਖਿਆ। 1951 ਤੂੰ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਸੰਗੀ ਏ। ਦੂਜੀ ਵੱਡੀ ਲੜਾਈ ਮਗਰੋਂ ਯੂਰਪ ਤੋਂ ਬਣਬਾਸ ਕਰ ਕੇ ਲੋਕ ਆਈ ਤੇ 1970 ਮਗਰੋਂ ਏਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਆਨ ਦੀ ਹੱਲਾ ਸ਼ੇਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਵੰਨਸਵੰਨੀਆਂ ਥਾਂਵਾਂ ਤੋਂ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਆਨ ਨਾਲ਼ ਇਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ, ਰਹਿਤਲ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਖਾਲੇ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਕ ਆਇਆ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਐਕਟ 1986 ਨਾਲ਼ ਬਰਤਾਨੀਆ ਨਾਲ਼ ਰੀਨਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵੀ ਟੁੱਟ ਗੇਅ ਹੁਣ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰੱਫੜ ਮਕਾਨ ਲਈ ਲੰਦਨ ਜਾਣ ਦੀ ਤੇ ਪ੍ਰੀਵੀ ਕੌਂਸਿਲ ਅੱਗੇ ਕੈਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਾਂ ਰਈ। 1999 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਚੁਣੌਤੀ ਵਿੱਚ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਇੱਕ ਪੂਰੇ ਲੋਕਰਾਜ ਬਣਨ ਤੋਂ ਮਨਕਰੇ ਤੇ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੀ ਬਾਰਲੀ ਪਾਲਿਸੀ ਦਾ ਮੂੰਹ ਹੁਣ ਰਲਦੇ ਤੇ ਬਹਰਾਲਕਾਹਲ ਦੇ ਕੰਡਿਆਂ ਤੇ ਵਸਦੇ ਦੇਸਾਂ ਨਾਲ਼ ਸਾਕ ਵਿਧਾਨ ਵੱਲ ਏ। ==ਸਿਆਸਤ ਤੇ ਸਰਕਾਰ== [[ਤਸਵੀਰ:Tony Abbott - 2010.jpg|thumbnail|ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਟੋਨੀ ਐਬੋਟ]] ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਕਨੂੰਨੀ ਬਾਦ ਸ਼ਾਈ ਏ ਤੇ ਤਾਕਤ ਵੰਡੀ ਹੋਈ ਏ। ਮਲਿਕਾ ਅੱਲਜ਼ਬਿੱਥ II ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੀ ਵੀ ਮਲਿਕਾ ਏ ਤੇ ਉਹ ਦੇਸ ਦੀ ਆਗੂ ਏ। ਮਲਿਕਾ ਬਰਤਾਨੀਆ ਵਿੱਚ ਰਿੰਨਦੀ ਏ ਤੇ ਉਹਦੀ ਥਾਂ ਉਹਦਾ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਉਹਦੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਏ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦਾ ਕਨੂੰਨ ਈ ਅਸਟਰੇਲੀਆ ਤੇ ਰਾਜ ਕਰਦਾ ਏ ਤੇ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਦੇ ਕੋਲ਼ ਕਜ ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਏ। ਅਸਟਰੇਲੀਆ ਦੀ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਮਲਿਕਾ (ਗਵਰਨਰ ਜੀਦੀ ਥਾਂ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਏ), ਸੈਨੇਟ ਤੇ ਹਾਊਸ ਆਫ਼ ਰੀਪੀਰੀਜ਼ਨਟੀਟੋ ਨੂੰ ਰਲ਼ਾ ਕੇ ਬਣਦੀ ਏ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੀ ਸੈਨੇਟ ਵਿੱਚ 76 ਸੰਗੀ ਨੇਂ: 12 ਹਰ ਸੂਬੇ ਤੋਂ 6 ਸਾਲ ਲਈ ਚੁਣੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇ ਨੇ ਤੇ ਦੋ, ਦੋ ਰਾਜਗੜ੍ਹ ਕੈਨਬਰਾ ਤੇ ਨਾਰਦਰਨ ਟੀਰਾ ਟੋਰੀ ਤੋਂ ਚੁਣੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇਂ। ਹਾਊਸ ਆਫ਼ ਰੀਪੀਰੀਜ਼ਨਟੀਟੋ ਵਿੱਚ 150 ਸੰਗੀ ਹੁੰਦੇ ਨੇ ਜਿਹੜੇ 3 ਸਾਲ ਲਈ ਚੁਣੇ ਜਾਂਦੇ ਨੇਂ। ਚੋਖੇ ਵੋਟ ਲੇਨ ਵਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਂਦੀ ਏ ਤੇ ਵਜ਼ੀਰ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਆਪਣੇ ਬੰਦਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਚੰਦੀ ਏ। ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਕਿਸੇ ਵਜ਼ੀਰ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਨੂੰ ਰਾਜ ਤੋਂ ਲਾ ਸਕਦਾ ਏ ਅਗਰ ਇਸ ਵਜ਼ੀਰ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਕੋਲ਼ ਸੰਗੀਨਾਂ ਰੀਣ। ਲੇਬਰ ਪਾਰਟੀ, ਲਿਬਰਲ ਪਾਰਟੀ ਤੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਟੀ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੇਂ। ==ਫ਼ੌਜ== ਅਸਟਰੇਲੀਆ ਬਚਾਊ ਫ਼ੌਜ ਸ਼ਾਹੀ ਆਸਟਰੀਲਵੀ ਸਮਨਦੀ ਫ਼ੌਜ, ਆਸਟਰੀਲਵੀ ਜ਼ਮੀਨੀ ਫ਼ੌਜ ਤੇ ਸ਼ਾਹੀ ਆਸਟਰੀਲਵੀ ਹਵਾਈ ਫ਼ੌਜ ਨਾਲ਼ ਜਿੰਦੀ ਏ ਤੇ ਏਦੇ ਵਿੱਚ 80,561 ਫ਼ੌਜੀ ਨੇ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ 55,068 ਪੱਕੇ ਤੇ 25,493 ਰਿਜ਼ਰਵ ਨੇਂ। ਕੌਰਨਰ ਜਰਨਲ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਸੁਲਾ ਨਾਲ਼ ਬਚਾਊ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਆਗੂ ਜਿੰਦਾ ਏ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦਾ 2010-11 ਦਾ ਬਚਾਊ ਬਜਟ 25.7 ਆਸਟਰੇਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਸੀ ਤੇ ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦਾ 13ਵਾਂ ਵੱਡਾ ਫ਼ੌਜੀ ਬਜਟ ਏ। ==ਅਰਥ-ਵਿਵਸਥਾ== ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਇੱਕ ਖਾਂਦਾ-ਪੀਂਦਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜਿਥੇ ਬਹੁਤ ਥੋੜੀ ਗ਼ਰੀਬੀ ਹੈ। ''ਆਸਟਰੇਲੀਅਨ ਡਾਲਰ'' ਦੇਸ਼ ਦੀ ਕਰੰਸੀ ਹੈ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੁਨੀਆ ਦੀ 13ਵੀਂ ਵੱਡੀ ਅਰਥ-ਵਿਵਸਥਾ ਵਾਲਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ, ਇੱਕ ਬੰਦੇ ਦੀ ਸਾਲ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆ ਵਜੋਂ 5ਵੇਂ ਨੰਬਰ ਅਤੇ ਹੈਮਨ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਇੰਡੈਕਸ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਹੈ। ਮਈ 2012 ਵਿੱਚ 11,537,900 ਲੋਕ ਕੰਮ-ਕਾਜ ਵੱਲ ਲੱਗੇ ਸਨ ਤੇ 5.1 / ਕੰਮ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਨ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿਚੋਂ [[ਕਣਕ]], ਅਣ, ਧਾਤਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਭੇਜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। [[ਜਪਾਨ]], [[ਚੀਨ]], [[ਅਮਰੀਕਾ]], [[ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ]], [[ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ]], ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੀ ਮਾਲ ਵੇਚਣ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਮਾਰਕੀਟਾਂ ਹਨ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਸ਼ਰਾਬ ਵੇਚਣ ਵਾਲਾ ਚੌਥਾ ਵੱਡਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਤੇ ਇਹ 5.5 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੱਕ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਸੂਬੇ== ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦਾ ਵਾਧਾ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ 6 ਸੂਬੇ ਹਨ: ਨਵਾਂ ਥਲਵਾਂ ਵੇਲਜ਼, ਵਿਕਟੋਰੀਆ, ਕਵੀਨਜ਼ ਲੈਂਡ, ਦੱਖਣੀ ਅਸਟਰੇਲੀਆ, ਤਸਮਾਨੀਆ, ਲੈਂਦਾ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਉਪਰਲਾ ਥਾਂ। ==ਭੂਗੋਲ== ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ 7,617,930 ਮੁਰੱਬਾ ਕਿਲੋਮੀਟਰ (2,941,300 ਮੁਰੱਬਾ ਮੀਲ) ਥਾਂ ਤੇ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਬਹਿਰ ਹਿੰਦ ਤੇ ਬਹਰਾਲਕਾਹਲ ਨੇ ਘੇਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਰਾਫ਼ੋਰਾ ਸਮੁੰਦਰ ਤੇ ਤੈਮੂਰ ਸਮੁੰਦਰ ਇਸਨੂੰ [[ਏਸ਼ੀਆ]] ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁ ਰਾਲ਼ ਸਮੁੰਦਰ ਕੂਈਨਜ਼ਲੈਂਡ ਦੇ ਕੰਡੇ ਨਾਲ ਹੈ ਅਤੇ ਤਸਮਾਨ ਸਮੁੰਦਰ ਅਸਟਰੇਲੀਆ ਤੇ [[ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੈ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਭੂਗੋਲਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਛੇਵਾਂ ਵੱਡਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ, ਇਸਨੂੰ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਨਿੱਕਾ ਬਰ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਆਪਣੇ ਨਾਪ ਤੇ ਵੱਖਰੇ ਹੋਣ ਬਾਝੋਂ ਇਹਨੂੰ ਜ਼ਜ਼ੀਰਾ ਬਰ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਜ਼ਜ਼ੀਰਾ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦਾ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕੰਡਾ 34,218 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (21,262 ਮੀਲ) ਲੰਮਾਂ ਹੈ ਤੇ ਇਸਦੇ ਵਿੱਚ ਉਹਦੇ ਜ਼ਜ਼ੀਰੀਆਂ ਦੇ ਕੰਡੇ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਗਰੇਟ ਬੈਰੀਅਰ ਰੀਫ਼ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ 2,000 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (1,240 ਮੀਲ) ਲੰਮੀ ਕੋਰਲ ਰੀਫ਼ ਹੈ। ਟਿੱਲਾ ਕਾਜ਼ੀਸਕੋ 2,228 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉੱਚਾਈ ਨਾਲ਼ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਪਹਾੜ ਹੈ। ਆਸਟਰੇੇਲੀਆ ਦਾ ਜਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸਾ ਬੰਜਰ ਅਤੇ ਵੀਰਾਨ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਜਿੰਦਗੀ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ, ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਵਸੋ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਜਿਆਦਾਤਰ ਵੱਡੇ ਮਹਾਂਨਗਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿਡਨੀ, ਮੈਲਬੋਰਨ, ਡਰਵਿਨ, ਬਰਿਸਬ੍ਰੇਨ, ਕੈਨਬਰਾ ਆਦਿ ਇਸ ਦੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਤੇ ਵਸੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜਾਨਵਰ/ਪਸ਼ੂ ਕੰਗਾਰੂ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇੱਥੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਉਲੂਰੂ== ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਵੱਡੇ ਨਾਪ ਦਾ ਹੋਣ ਬਾਝੋਂ ਉਥੇ ਕਈ ਦੇਸ ਵਿਖਾਲੇ ਦੱਸਦੇ ਨੇਂ। ਚੜ੍ਹਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਬਾਰ ਸ਼ੀ ਜੰਗਲ਼, ਚੜ੍ਹਦੇ ਦੱਖਣ, ਲੈਂਦੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਵੱਲ ਪਹਾੜੀ ਸਿਲਸਿਲੇ ਨੇ ਤੇ ਐਧੇ ਬਿਲਕੁਲ ਵਸ਼ਕਾਰ ਰੋਹੀ ਏ। ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਪੱਧਰਾ ਬਰ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਏ ਜਿਥੇ ਰੋਹੀ ਯਾ ਰੋਹੀ ਨਾਲ਼ ਰਲਦਾ ਮਹੌਲ ਏ। ਇੱਥੇ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਥੋੜੀ ਕਿੰਨੀ ਲੋਕ ਗਿਣਤੀ ਏ। ==ਮਹੌਲ== [[ਤਸਵੀਰ:Koala climbing tree.jpg|thumbnail|ਕੁਆਲਾ]] ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਥਲ ਯਾ ਰੋਹੀ ਵਰਗ ਯਾ ਕਜ ਰੋਹੀ ਵਰਗੇ ਥਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਚੋਖੇ ਨੇਂ, ਪਰ ਇੱਥੇ ਅਲਪਾਇਨੀ ਵਿਹੜੇ ਤੇ ਬਾਰ ਸ਼ੀ ਜੰਗਲ਼ ਵੀ ਹੈ ਨੇਂ। ਅਸਟਰੇਲੀਆ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣਾ ਬਰ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਏ ਤੇ ਲੰਮੇ ਚਿਰ ਤੋਂ ਰਿੰਨਦੀ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਵੱਖ ਏ ਏਸ ਬਾਝੋਂ ਉਥੇ ਦੇ ਬੂਟੇ ਜਾਨਵਰ ਨਿਵੇਕਲੇ ਨੇਂ। ਇੱਥੇ ਦੇ 85/ ਪਲ੍ਹਾਂ ਵਾਲੇ ਬੂਟੇ, 84/ ਮੀਮਲਜ਼, 45૖/ ਪੰਛੀ ਤੇ 89/ ਮੱਛੀਆਂ ਸਿਰਫ਼ ਉਥੇ ਈ ਲਬਦੇ ਨੇਂ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਕੋਲ਼ ਰੀਪਟਾਇਲਜ਼ ਦੀਆਂ 755 ਵੰਡਾਂ ਨੈਣ। ਏਨੀਆਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦੇਸ ਵਿੱਚ ਨਈਂ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ੈਦੇ ਤੇ ਕਿੱਕਰ ਦੇ ਰੁੱਖ ਆਮ ਲਬਦੇ ਨੇਂ। ਸਫ਼ੈਦੇ ਦੀਆਂ ਉਥੇ 700 ਦੇ ਨੇੜੇ ਵੰਡਾਂ ਨੇਂ। ਪੱਲੇ ਟਿਪਸ, ਅਕਡਨਾ, ਕੀਨਗਰੋ, ਕਵਾਲਾ, ਕੋਕਾ ਬੁਰਾ, ਈਮੂ, ਵਵਮਬਾਟ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਜਾਨਵਰ ਤੇ ਪੰਛੀ ਜਿਹਨਾਂ ਤੋਂ ਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਏ। ਡਿੰਗੂ ਇੱਕ ਜੰਗਲ਼ੀ ਕੁੱਤਾ ਏ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦਾ ਤੇ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਰੱਫੜ। ਡਡਲੋਕ਼਼ ਦੋ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਆ ਕੇ ਵਸਣ ਵਾਲੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਜ਼ਜ਼ੀਰੀਆਂ ਤੋਂ ਆਈ। ਏਸ ਤੋਂ ਹੁਣ ਦੇ ਜੋਖੇ ਸਾਰੇ ਆਸੀਆਂ ਦੇ ਪੁਰਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਯਾ ਆਇਰਸ਼ ਨੇਂ। 2011 ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਾਂ ਨਾਲ਼ ਜੋੜ ਜੁੜਦੀਆਂ ਹੋਇਆਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ (36.1 /), ਆਸੀ (35.4 /), ਆਇਰਸ਼ (10.4 /), ਸਕਾਟ (8.9 /), ਇਤਾਲਵੀ (4.6 /), ਜਰਮਨ (4.5 /), ਚੀਨੀ (4.3 /), ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ (2.0 /), ਯੂਨਾਨੀ (1.9 /), ਤੇ ਡਚ (1.7 /) ਸਨ। ਪਹਿਲੀ ਵੱਡੀ ਲੜਾਈ ਮਗਰੋਂ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੀ ਲੋਕ ਗਿਣਤੀ ਚੌਗੁਣੀ ਹੋ ਜਕੀ ਏ। ਪਰ ਏਸ ਦੇਸ ਵਿੱਚ ਹਜੇ ਵੀ ਲੋਕ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਕਿੰਨੇ ਨੇਂ। ਪਹਿਲੀ ਵੱਡੀ ਲੜਾਈ ਤੋਂ 2000 ਤੱਕ ਇੱਥੇ 59 ਲੱਖ ਲੋਕ ਬਾਹਰੋਂ ਵੱਸ ਚੁੱਕੇ ਨੇ ਤੇ ਐਂਜ ਹਰ ਸੱਤ ਵਿਚੋਂ ਦੋ ਲਵੀ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਮੈ ਸਨ। ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕੋਟੇ ਨਾਲ਼ ਆਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਏ ਤੇ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦੇ ਗੌਣੀ ਨੂੰ ਈ ਜਾਐ ਆਇਆਂ ਨੂੰ ਕੀਹ ਜਾਂਦਾ ਏ। 2050 ਤੱਕ ਇੱਥੇ 42 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕ ਵਿਸਰੇ-ਏ-ਹੋਣਗੇ। 2012 ਵਿੱਚ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੀ ਲੋਕ ਗਿਣਤੀ 22,730,096 ਸੀ।548,370 ਇੱਥੇ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਵਸਨੀਕ ਨੇਂ। ਸਿਡਨੀ, ਮੈਲਬੌਰਨ, ਬ੍ਰਿਸਬੇਨ, ਪਰਥ ਤੇ ਐਡੀਲੇਡ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੇਂ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਓਸ਼ੇਨੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਓਸ਼ੇਨੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼]] 3391vjki8crvihsp971v2qrlzhosblo 0 2316 609926 534873 2022-07-31T10:18:49Z 117.207.152.194 /* ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਅਤੇ ਲੋਕ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ */ wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Religionsmajoritaries.png|thumb|380px]] [[ਤਸਵੀਰ:ReligijneSymbole.svg|thumb|right|ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ]] [[ਤਸਵੀਰ:Religios collage (large).jpg|thumb|right|ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮਕਾਂਡ]] '''ਧਰਮ''' (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: धर्मशास्त्रप्रविभागः) ਇੱਕ [[ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]ਕ [[ਸੰਸਥਾ]] ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਹੋਰ ਬਾਕੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਹੈ। ਇਹ ਖੇਤਰ ਅਨਿਸਚਿਤ, ਅਣਜਾਤੇ ਅਤੇ ਪਰਾਲੌਕਿਕ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ਦੂਸਰੀਆਂ ਹੋਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕਲਾਵਾਂ ਜਾਂ ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ [[ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ]], [[ਸੰਗੀਤ]], [[ਕਵਿਤਾ]], [[ਭਵਨ ਨਿਰਮਾਣ ਕਲਾ|ਭਵਨ ਨਿਰਮਾਣ]] ਤੇ [[ਨ੍ਰਿਤ]] ਆਦਿ। ਆਮ ਕਰਕੇ ‘ਧਰਮ` ਸ਼ਬਦ ਲਈ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਦਾ ਸ਼ਬਦ Religion ਵਰਤ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਦਵਾਨ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ‘ਧਰਮ` ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਉਹ ਨਹੀਂ ਜੋ Religion ਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ Religion ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ [[ਮੈਕਸ ਮੂਲਰ]] Religion ਸ਼ਬਦ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ “ਰੋਮਨ ਲੋਕ ਆਪ ਵੀ ਸ਼ਬਦ 'religio' ਦੇ ਅਸਲ ਮੌਲਿਕ ਅਰਥਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਸੇ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ [[ਸਿਸਰੋ]] ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਮੂਲ re-leger ਮੰਨਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ, ‘ਮੁੜ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨਾ`, ‘ਚੁੱਕਣਾ`, ‘ਵਿਚਾਰਨਾ`, ‘ਸੋਚਣਾ`। ਮੇਰਾ ਆਪਣਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਸਿਸਰੋ ਠੀਕ ਹੈ ਪਰ ਜੇ religio ਅਰਥ ‘ਧਿਆਨ`, ਸਤਿਕਾਰ, ਪਾਵਨ ਭਾਵਨਾ ਸੀ ਤਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਬਿਲਕੁਲ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮੂਲ ਅਰਥ ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਨਾ ਰਹਿ ਸਕਿਆ।``<ref name="ਜੋਸ਼ੀ">ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਸਿਧਾਂਤ ਤੇ ਵਿਚਾਰ, ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ</ref> “ਵੈਵਸਟਰ ਦੇ ਕੋਰਸ (New international Dictionary) ਅਨੁਸਾਰ ਧਰਮ ਦਾ ਅਰਥ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਹੈ ਜਾਂ ਪੂਜਾ ਦੇ ਮੰਤਵ ਨਾਲ ਥਾਪੇ ਕਿਸੇ ਦੇਵਤੇ ਦੀ ਉਪਾਸਨਾ ਹੈ।``<ref name="ਫ਼ਰੈਂਕ">ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਫ਼ਰੈਂਕ</ref> ਜੇਕਰ ਹੁਣ ਅਸੀਂ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਕਰਨੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਧਰਮ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਸਲੀ ਅਰਥ ਹਨ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ‘ਸਹਾਰਾ ਦੇਣਾ, ਆਸਰਾ ਦੇਣਾ। ਇਹ ਧਰਮ ਉਹ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਕਿਸੇ ਲਈ ਟੇਕ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। [[ਮਹਾਂਭਾਰਤ]] ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਸਾਰ ਧਰਮ ਦੇ ਆਸਰੇ ਹੀ ਖੜਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਵੇਦ]]ਾਂ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਹੁ ਰੀਤਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। “ਮਹਾਂਭਾਰਤ, ਗੀਤਾ, ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰ` ਅਤੇ ਪੁਰਾਣਾ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ ਕਾਨੂੰਨ, ਕਰਤੱਵ, ਸੱਚਾਈ, ਚੰਗੇ ਗੁਣ ਕਿਸੇ ਵੱਲ ਸਾਡੇ ਫਰਜ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਤੇ ਰਹੁ ਰੀਤੀ ਇਤਿਆਦ।``<ref name="ਖਹਿਰਾ"/> ਹਿੰਦੂਮਤ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦੇ ਅਰਥ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਵਰਣ ਜਾਂ ਸ੍ਰੇਣੀ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਫਰਜ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਸ਼ਬਦ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਅਰਥ, Religion ਸ਼ਬਦ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਅਰਥਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹੋਰ ਵੀ ਹਨ। ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਨੂੰ ਰਹੁ ਰੀਤਾਂ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਆਦਰਸ਼, ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕਲਾਪਿਤ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜਾਤਾਂ ਤੇ ਸਮਾਜ ਸ੍ਰੇਣੀਆਂ ਦੇ ਫਰਜ, ਕਾਨੂੰਨ ਆਦਿ ਸਭ ਕੁਝ ਆ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਪਰ ਅੱਜ ਧਰਮ ਅਤੇ ਰਿਲੀਜਨ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ‘ਧਾਰਮਿਕ ਮੱਤ` ਦੇ ਤੌਰ ਤੋਂ ਹੀ ਵਰਤ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਮੱਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਹਿੰਦੂ ਮਤ ਲਈ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ, ਇਸਲਾਮ ਮਤ ਲਈ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ, ਸਿੱਖ ਮਤ ਲਈ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਆਦਿ। ਹਰੇਕ ਮੱਤ ਰੱਬ ਦੀ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਬ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਂ ਜਿਵੇਂ ਸ਼ਿਵ, ਅੱਲਾ, ਰਾਮ, ਗਾਡ (God) ਆਦਿ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਕਿਸੇ ਧਰਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸਿਸਟ ਧਰਮ ਤੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਖਣਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਹੈ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਧਰਮ ਨੂੰ ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਅਤੇ ਲੋਕ ਧਰਮ ਦੋ ਵਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੱਛਣ ਨਿਖੇੜੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਵੱਖਰੇ ਨਿਯਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਉਸ ਧਰਮ ਦੇ ਸਰਧਾਲੂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਧਰਮ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਸੰਬੰਧਤ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਕਈ ਵਾਰ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਜ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਧਰਮ ਨਹੀਂ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਅਸੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਰਾਜ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗਾ ਜਿੱਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕੁੱਝ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾ ਹੋਣ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੀ ਧਰਮ ਦਾ ਆਧਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਧਰਮ ਉਹ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਜੀਵ ਨੂੰ ਨੈਤਿਕ ਗੁਣ ਸਿਖਾਉਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਨੈਤਿਕ ਗੁਣ ਉਸ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਨੈਤਿਕ ਕਰਤੱਵ ਜੋ ਧਰਮ ਸਿਖਾਉਦਾਂ ਹੈ ਇਹ ਸਥਾਨਿਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੋ ਹੀ ਜਨਮ ਲੈਦੇ ਹਨ ਭਾਵ ਕੋਈ ਵੀ ਧਰਮ ਉੱਥੋ ਦੇ ਸਮਾਜ ਜਾਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਵੇਗਾ ਤੇ ਇਹ ਨੈਤਿਕ ਗੁਣ ਜਾਂ ਪੱਖ ਉਸ ਧਰਮ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ ਜੋ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉੱਥੋ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਹੀ ਚੰਗੇ ਪੱਖ ਜਾਂ ਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਥਾਂ ਤੇ ਅਲੱਗ ਅਲੱਗ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਧਰਮ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਲੱਗ ਅਲੱਗ ਨਿਯਮ ਹੋਣਗੇ। ਤੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਅੰਤਰ ਸੰਬੰਧਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵ ਹਰੇਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਧਰਮ ਦਾ ਸਰੂਪ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਧਰਮ ਉੱਥੋ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਸਰੂਪ ਤੇ ਆਪਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਦਾਹਰਨ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਅਸੀਂ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ [[ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ [[ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਬਹੁ ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਧਰਮ ਹੈ ਤੇ ਜਿਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਦਕਾ ਇੱਥੋ ਦਾ [[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]] ਵੀ ਹਰਿਦੁਆਰ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਅਲੱਗ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪੱਖ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹੀ ਹਨ। ਇਹ ਸਭ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਸਵਾਸਾਂ ਕਰਕੇ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿੱਖ ਤੇ ਇੱਕ ਵਿਦੇਸੀ ਸਿੱਖ ਦੇ ਰਹਿਣ ਸਹਿਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਫਰਕ ਹੋਵੇਗਾ ਭਾਵੇਂ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਵੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪੱਖ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹੀ ਹਨ। ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ: ੧. ਮਾਨਵ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵਿਧੀ ੨. ਸਮਾਜ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵਿਧੀ ੩. ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀ ਵਿਧੀ ੪. ਪਰਪੰਚ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵਿਧੀ ==ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਧਰਮ== ‘ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਾਂਗ ਹੀ ਧਰਮ ਵੀ ਜਟਿਲ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਅਰਥਾਂ ਦਾ ਵਾਚਕ ਹੈ। ਮੁੱਢਲੇ ਕਾਲ ਦੇ ਮਾਨਵ ਸਾਹਮਣੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਹੀ ਸੀ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਦੋ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸੀ, ਅਰਥਾਤ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਜੇ ਪ੍ਰਾਕਿਰਤਿਕ ਕਾਰਨਾਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਪ੍ਰਾਕਿਰਤੀ ਹੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਰੂਪ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਹਮੇਸ਼ਾ ਭੈਭੀਤ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹੋ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਕਲਪਨਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੇ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਮਾਰੂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਭੂਤ, ਪ੍ਰੇਤ, ਜਿੰਨ, ਚੁੜੇਲ ਅਤੇ ਰਾਖਸਾਂ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਰੂਪਾਂ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਪਰੰਤੂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਉਸਾਰੂ ਕਾਰਜ ਵੀ ਕਰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਧੁਪ, ਹਵਾ, ਪਾਣੀ, ਅੱਗ ਅਨਾਜ ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜੀਵਤ ਰੱਖਣ ਲਈ, ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੱਤ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਦੇਵ’ ਸ਼ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ‘ਦੇਵ’ ਸ਼ਰੇਣੀ ਦਾ ਵਿਕਸਤ ਰੂਪ ਹੀ ਧਰਮ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਨੁਕਤਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਉਸਾਰੂ ਪੱਖ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਾ ਰੂਪ ਮੰਨਦਾ ਹੈ।’<ref name="ਜੋਸ਼ੀ"/> “ਧਰਮ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤੀਆਂ, ਇਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੱਖ ਉਘੜ ਕੇ ਸਾਮਹਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ:- *1. ਇਹ ਕਈ ਸੰਸਾਰ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, *2. ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਵਿਹਾਰ ਦੇ ਨਿਯਮ ਘੜਦਾ ਹੈ, *3. ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਗਠਨ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਹੋਰਨਾਂ ਕਾਰਜਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਪਣੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਂਝ ਅਤੇ ਇਕਮਿਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਹੀ ਪੱਖ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਉ-ੱਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਬੋਧਾਤਮਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਮਾਨਕ ਅੰਗਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।”<ref name="ਫ਼ਰੈਂਕ"/> ‘ਧਰਮ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਇਸ ਦਾ ਜਨਮਦਾਤਾ ਇਸ ਦਾ ਆਧਾਰ ਜਾਂ ਇਸ ਦੀ ਚਾਲਕਸ਼ਕਤੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਆਪ ਇੱਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਿਰਜਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਚਿੰਤਨ ਦਾ ਪਿੜ੍ਹ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਦੇ ਵਰਤਾਰਿਆ ਦੇ ਅਣਜਾਤੇ ਅਤੇ ਅਗਿਆਤ ਖੇਤਰ ਹਨ, ਜਾਂ ਫਿਰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਉਹ ਖੇਤਰ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨਿਸਚਿਤਤਾ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਮਨੁੱਖੀ ਦੁਬਿਧਾ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਅਟੱਲ ਮੁਸੀਬਤ ਦੇ ਲਟਕਵੇਂ ਡਰ ਦਾ ਆਧਾਰ ਵੀ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਵਾਂ ਉ-ੱਤੇ ਧਰਮ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿੰਨਾ ਹੀ ਸਰਬ-ਵਿਆਪਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਉਦੋਂ ਅਜੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹਰ ਖੇਤਰ ਹੀ ਅਣਗਾਹਿਆ ਅਤੇ ਅਣਜਾਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿੱਕੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵੱਡੀ ਤੱਕ ਹਰ ਮੁਸੀਬਤ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾਉਣ ਬਈ ਗੈਬੋਂ ਉਤਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਪ੍ਰਬਲ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਂਤੇ ਇਸ ਦਾ ਪੂਜਿਆ ਅਤੇ ਰੀਝਾਇਆ ਜਾਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਹੋ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਕਹਿਰ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਰਾਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।’<ref name="ਫ਼ਰੈਂਕ"/> ==ਧਰਮ ਦੀ ਹੋਂਦ== “ਧਰਮ ਦੀ ਹੋਂਦ ਪੂਰਵ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਨਵੀਨ ਖੋਜ ਨੇ ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਆਰੀਆ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਇਸ ਧਰਤੀ ਉ-ੱਤੇ ਵਸਦੀਆਂ ਦਰਾਵੜ ਅਤੇ ਕੋਲ ਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸਨ। ਹੜੱਪਾ ਮਹਿੰਜੋਦੜੋ ਆਦਿ ਸਥਾਨਾਂ ਤੇ ਹੋਈ ਖੁਦਾਈ ਤੋਂ ਇਹ ਗੱਲ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਧੀ ਵਿੱਚ ਬੈਠਾ ਵਿਅਕਤੀ ਮੰਦਰ, ਸਰੋਵਰ, ਪੂਜਾ, ਮੁਦਰਾਵਾਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮੁੱਢਲੇ ਧਰਮ ਦੇ ਹੀ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹਨ। ਮ੍ਰਿਤਕ ਸਰੀਰਾਂ ਦਾ ਕਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਫਨਾਏ ਜਾਣਾ, ਮ੍ਰਿਤਕ ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਅਨੇਕ ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਰੱਖੇ ਜਾਣਾ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਮਾਤਰ ਹੈ ਕਿ ਦਰਾਵੜ ਲੋਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਮੌਤ ਉਪਰੰਤ ਜਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।”<ref name="ਜੋਸ਼ੀ"/> “[[ਆਰੀਆ]] ਜਾਤੀ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਅਤੇ ਪੂਜਾ ਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਮੂਲ [[ਦਰਾਵੜ]] ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ। ਦਰਾਵੜ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ ਕਿ ਮੌਤ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਰੂਹਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਪੰਖੇਰੂਆਂ ਜਾਂ ਡੰਗਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਰੀਆ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸੇ ਸੰਕਲਪ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿੰਨੀ ਸੋਧ ਕਰਕੇ ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਬਣਾ ਲਈ ਕਿ ਰੂਹ ਪਿਛਲੇ ਜਨਮ ਦੇ ਫਲਸਰੂਪ ਹੀ ਨਵਾਂ ਸਰੀਰ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਸੰਕਟ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਲਈ ਆਰੀਆ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ‘ਮੁਕਤੀ’ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਅਪਣਾਇਆ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਧਰਮ ਅਰਥ, ਕਾਮ, ਮੋਖ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੱਤ ਬਣ ਗਏ। ਦਰਾਵੜ [[ਭੂਤ]], ਪ੍ਰੇਤ, ਪਿਸਾਚਾਂ ਅਤੇ ਰਾਖਸਾਂ ਤੇ ਦੂਜੀਆਂ ਬਦਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਧਰਮ ਦਾ ਹੀ ਰੂਪ ਸਨ ਵਿਸ਼ਿਸਟ ਧਰਮ ਦੇ ਲੱਛਣ ਸਾਨੂੰ ਆਰੀਆ ਜਾਤੀ ਦੇ ਸਥਾਪਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਹੀ ਲੱਭਦੇ ਸਨ।”<ref name="ਜੋਸ਼ੀ"/> ==ਵਿਸ਼ਿਸਟ ਧਰਮ== ‘ਵਿਸ਼ਿਸਟ ਧਰਮ’ ਜਾਂ ਸਥਾਈ ਧਰਮ ਤੋਂ ਭਾਵ ਧਰਮ ਦੇ ਉਸ ਰੂਪ ਤੋਂ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ/ਵਰਗ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਰ ਵਿਸ਼ਿਸਟ ਧਰਮ ਦੀ ਆਪਣੀ ਵਖਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਿਸਟ ਧਰਮ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ- ਜਿਵੇਂ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ, ਜੈਨ ਧਰਮ, ਬੁੱਧ ਧਰਮ, ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਆਦਿ।’<ref name="ਜੋਸ਼ੀ"/> “ਲੋਕ ਨੂੰ ਬੁਜਾਰੀ ਵਰਗ ਵੱਲੋਂ ਬੈਕੁੰਠ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਜੋ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਹੀ ਵਿਸ਼ਿਸਟ ਧਰਮ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਿਸਟ ਧਰਮ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇਸਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਨਿਯਮ ਮਨਾਹੀਆ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।”<ref name="ਖਹਿਰਾ">ਲੋਕਧਾਰਾ ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਡਾ. ਭੂਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ</ref> ==ਲੋਕ ਧਰਮ== “ਲੋਕ ਧਰਮ ਵਿਸ਼ਿਸਟ ਧਰਮ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਸੰਕਲਪ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਧਰਮ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਆਪ ਮੁਹਾਰੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦੀ ਝਲਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਹਿਮ ਭਰਮ ਅਤੇ ਲੋਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਲੋਕ ਧਰਮ ਦਾ ਆਧਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।”<ref name="ਜੋਸ਼ੀ"/> “ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਕਿਸੇ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਇਸਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੇਕਰ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਹੈ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਸੁੱਖੀ ਹੈ ਜੇਕਰ ਦੇਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਕਰੋਧ ’ਚ ਹੈ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਦੁੱਖੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸਦੇ ਲੱਛਣਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸੁਖੀ ਕਰਨ ਲਈ, ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦਾ ਭੈ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਅਮਰ ਹੋਣ ਲਈ, ਇੱਕ ਪੂਰੇ ਵਿਧੀ ਵਿਧਾਨ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਧਰਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਰਮ ਚੇਤਨ ਪੱਧਰ ਤੇ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਵੀ। ਲੋਕ ਆਪਣੇ ਕਿੱਤੇ ਸੰਬੰਧੀ, ਆਪਣੀ ਉਤਪਤੀ ਸੰਬੰਧੀ ਕੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਲੋਕ ਧਰਮ ਹੈ।”<ref name="ਖਹਿਰਾ"/> “ਧਰਮ ਦੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਰੂਪ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੱਖ ਤਾਂ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਧਰਮ ਕਿਸੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਨਿਰਧਾਰਨੀ ਤੱਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।” ਧਰਮ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਇਕੋ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅੰਦਰ ਅਨੇਕਾਂ ਧਰਮ ਪਲ੍ਹਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਸਮਾ ਸਕਣ, ਇਹ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਧਰਮ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੋਵੇਂ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਹਨ। ਦੋਵੇਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਘੱਟ ਜਾਂ ਵੱਧ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ==ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਅਤੇ ਲੋਕ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ== : ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਲੋਕ ਧਰਮ ਨੂੰ ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਦਾ ਆਧਾਰ ਮੰਨ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਅਤੇ ਲੋਕ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅੰਤਰ ਵੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ: *ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਿਸੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ, ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਹਜਰਤ ਮੁਹੰਮਦ, ਇਸਾਈਅਤ ਵਿਚ ਈਸਾ ਮਸਾਹ, ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਗੌਤਮ ਸਿਧਾਰਥ ਜਾਂ ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ ਆਦਿ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਲੋਕ ਧਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। *ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਇਸ ਧਰਮ ਨੂੰ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ, ਇਸਲਾਮ, ਬੁੱਧ, ਇਸਾਈਅਤ ਆਦਿ। ਲੋਕ ਧਰਮ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਾਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਉਸ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਤਾ ਧਰਮ ਆਖ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। *ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਦਾ ਆਪਣਾ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਾਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਉਸ ਧਰਮ ਦੇ ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਨੇ ਕਰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਲੋਕ ਧਰਮ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਸ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ। *ਹਰੇਕ ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਪੂਜਾ ਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਕਰਮ ਕਾਂਡ ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਧਰਮਾਂ ਦੀਆਂ ਪੂਜਾ ਵਿਧੀਆਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ, ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਦਾ ਖੰਡਨ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹਨਾਂ ਧਰਮਾਂ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਸੀ ਟਕਰਾਅ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਲੋਕ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਭਾਵੇਂ ਪੂਜਾ ਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਥੋੜਾ ਫਰਕ ਹੋਵੇ ਪਰ ਲੋਕ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ, ਪੀਰਾਂ-ਫਕੀਰਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸਮਾਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਇਕੱਠੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ: <poem> ਦੇਵੀ ਦੀ ਮੈਂ ਕਰਾਂ ਕੜਾਹੀ, ਪੀਰ ਫਕੀਰ ਪਿਆਵਾਂ। ਹੈਦਰ ਸੇਖ ਦਾ ਦੇਣਾ ਬੱਕਰਾ, ਨੰਗੇ ਪੈਰੀ ਜਾਵਾਂ। ਹਨੁਮਾਨ ਦੀ ਦੇਵਾਂ ਮੰਨੀ, ਰਤੀ ਫਰਕ ਪਾਵਾਂ। </poem> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਹਵਾਲਾ ਪੁਸਤਕਾਂ== *ਧਰਮ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ- ਐਫ. ਮੈਕਸਮੂਲਰ, ਅਨੁਵਾਦਕ ਤਾਰਨ ਸਿੰਘ *ਵਿਸ਼ਵ ਧਰਮ ਸੰਗ੍ਰਹਿ- ਐਸ.ਐਮ. ਜੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਜੋਧ ਸਿੰਘ *ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਲੋਕਧਾਰਾ- ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ *ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ - ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਪੂਨੀ [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਧਰਮ]] rwszpeahja426iucfrr1y8zdspk30fc 609937 609926 2022-07-31T10:54:26Z 117.207.152.194 /* ਲੋਕ ਧਰਮ */ wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Religionsmajoritaries.png|thumb|380px]] [[ਤਸਵੀਰ:ReligijneSymbole.svg|thumb|right|ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ]] [[ਤਸਵੀਰ:Religios collage (large).jpg|thumb|right|ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮਕਾਂਡ]] '''ਧਰਮ''' (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: धर्मशास्त्रप्रविभागः) ਧਰਮ ਹਿੰਦੋਸਤਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨਤਮ ਭਾਸ਼ਾ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜੋ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਧਾਰਨ ਕਰਨਯੋਗ ਭਾਵ ਕੁਦਰਤ ਵਲੋਂ ਤਿਆਰ ਕਰਮਾਂ ਤੇ ਆਧਾਰਤ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀ ਅਜਿਹੀ ਵਿਵਸਥਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਮਨੁੱਖ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਧਰਮ ਦਾ ਇੱਕ [[ਸੱਭਿਆਚਾਰ]]ਕ ਰੂਪ ਹੈ ਵੀ ਹੈ ਜੋ [[ਸੰਸਥਾ|ਸੰਸਥਾਗਤ ਤੌਰ ਤੇ]] ਹੋਰ ਬਾਕੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਾਂਗ ਜੀਵਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਹੈ।ਇਹ ਖੇਤਰ ਅਨਿਸਚਿਤ, ਅਣਜਾਤੇ ਅਤੇ ਪਰਾਲੌਕਿਕ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਖੇਤਰ ਵੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਸੰਸਥਾਗਤ ਰੂਪ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ਦੂਸਰੀਆਂ ਹੋਰ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕਲਾਵਾਂ ਜਾਂ ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ [[ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ]], [[ਸੰਗੀਤ]], [[ਕਵਿਤਾ]], [[ਭਵਨ ਨਿਰਮਾਣ ਕਲਾ|ਭਵਨ ਨਿਰਮਾਣ]] ਤੇ [[ਨ੍ਰਿਤ]] ਆਦਿ। ਆਮ ਕਰਕੇ ‘ਧਰਮ` ਸ਼ਬਦ ਲਈ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਦਾ ਸ਼ਬਦ Religion ਵਰਤ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਦਵਾਨ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਹ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ‘ਧਰਮ` ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਉਹ ਨਹੀਂ ਜੋ Religion ਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦ Religion ਦੀ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ [[ਮੈਕਸ ਮੂਲਰ]] Religion ਸ਼ਬਦ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੋਇਆ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ “ਰੋਮਨ ਲੋਕ ਆਪ ਵੀ ਸ਼ਬਦ 'religio' ਦੇ ਅਸਲ ਮੌਲਿਕ ਅਰਥਾਂ ਬਾਰੇ ਸੰਸੇ ਵਿੱਚ ਸਨ। ਸਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਕਿ [[ਸਿਸਰੋ]] ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਮੂਲ re-leger ਮੰਨਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ, ‘ਮੁੜ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨਾ`, ‘ਚੁੱਕਣਾ`, ‘ਵਿਚਾਰਨਾ`, ‘ਸੋਚਣਾ`। ਮੇਰਾ ਆਪਣਾ ਵਿਚਾਰ ਹੈ ਕਿ ਸਿਸਰੋ ਠੀਕ ਹੈ ਪਰ ਜੇ religio ਅਰਥ ‘ਧਿਆਨ`, ਸਤਿਕਾਰ, ਪਾਵਨ ਭਾਵਨਾ ਸੀ ਤਾਂ ਇਹ ਗੱਲ ਬਿਲਕੁਲ ਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਮੂਲ ਅਰਥ ਬਹੁਤ ਸਮਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਨਾ ਰਹਿ ਸਕਿਆ।``<ref name="ਜੋਸ਼ੀ">ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਸਿਧਾਂਤ ਤੇ ਵਿਚਾਰ, ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ</ref> “ਵੈਵਸਟਰ ਦੇ ਕੋਰਸ (New international Dictionary) ਅਨੁਸਾਰ ਧਰਮ ਦਾ ਅਰਥ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਪੂਜਾ ਹੈ ਜਾਂ ਪੂਜਾ ਦੇ ਮੰਤਵ ਨਾਲ ਥਾਪੇ ਕਿਸੇ ਦੇਵਤੇ ਦੀ ਉਪਾਸਨਾ ਹੈ।``<ref name="ਫ਼ਰੈਂਕ">ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਪ੍ਰੋ. ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਫ਼ਰੈਂਕ</ref> ਪਰ ਇਹ ਅਰਥ ਵੀ ਬ੍ਰਹਮੰਡੀ ਜਾਂ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਧਰਮ ਅਤੇ ਮਜ਼ਹਬ ਜਾਂ ਸੰਸਥਾਗਤ ਧਰਮ ਵਿਚਾਲੇ ਸਹੀ ਨਿਖੇੜਾ ਨਹੀੰ ਕਰਦੇ। ਜੇਕਰ ਹੁਣ ਅਸੀਂ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਕਰਨੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਧਰਮ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਸਲੀ ਅਰਥ ਹਨ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਧਾਰਨ ਕਰਨਯੋਗ ਨਿਯਮ। ਇਹ ਧਰਮ ਉਹ ਨਿਯਮ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਸਮੁੱਚੀ ਕਾਇਨਾਤ ਵਿਚ ਸੁੱਤੇ ਸਿੱਧ ਵਰਤ ਰਿਹਾ ਹੈ। [[ਮਹਾਂਭਾਰਤ]] ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਸਾਰ ਧਰਮ ਦੇ ਆਸਰੇ ਹੀ ਖੜਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਵੇਦ]]ਾਂ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਹੁ ਰੀਤਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। “ਮਹਾਂਭਾਰਤ, ਗੀਤਾ, ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰ` ਅਤੇ ਪੁਰਾਣਾ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦੇ ਅਰਥ ਕਾਨੂੰਨ, ਕਰਤੱਵ, ਸੱਚਾਈ, ਚੰਗੇ ਗੁਣ, ਫਰਜ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਤੇ ਰਹੁ ਰੀਤੀ ਇਤਿਆਦ ਵਜੋਂ ਵੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਏ ਹਨ ।``<ref name="ਖਹਿਰਾ"/> ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਸ਼ਬਦ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਅਰਥ, Religion ਸ਼ਬਦ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਅਰਥਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹਨ। ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਰਹੁ ਰੀਤਾਂ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ, ਆਦਰਸ਼, ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕਲਪਿਤ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਜਾਤਾਂ ਤੇ ਸਮਾਜਕ ਸ੍ਰੇਣੀਆਂ ਦੇ ਫਰਜ, ਕਾਨੂੰਨ ਆਦਿ ਸਭ ਕੁਝ ਸਮਾਅ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਅੱਜ ਧਰਮ ਅਤੇ ਰਿਲੀਜਨ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ‘ਧਾਰਮਿਕ ਮੱਤ` ਦੇ ਤੌਰ ਤੋਂ ਹੀ ਵਰਤ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਧਰਮ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਨਾਲ ਇਨਸਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਦਰਅਸਲ ਮੱਤ, ਧਰਮ ਅਤੇ ਮਜ਼ਹਬ ਦਾ ਨਿਖੇੜਾ ਸਮੇ੍ਹਯ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਜਰੂਰਤ ਹੈ। ਮੱਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਇਸਲਾਮ ਮਤ ਲਈ ਇਸਲਾਮ ਧਰਮ, ਸਿੱਖ ਮਤ ਲਈ ਸਿੱਖ ਧਰਮ, ਜੈਨ ਮੱਤ ਲਈ ਜੈਨ ਧਰਮ, ਬੋਧ ਮੱਤ ਲਈ ਬੋਧ ਧਰਮ ਅਤੇ ਇਸਾਈਅਤ ਮੱਤ ਲਈ ਇਸਾਈ ਧਰਮ ਆਦਿ। ਹਰੇਕ ਮੱਤ ਇਕ ਬ੍ਰਹਮੰਡ ਦੀ ਸੰਚਾਲਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤਾਂ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਪਰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਵਿਚ। ਮੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾ ਦੇ ਉਦਗਮ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਲਿਹਾਜ਼ ਨਾਲ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਇਕ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਨਾਂ ਜਿਵੇਂ ਸ਼ਿਵ, ਭਗਵਾਨ, ਖੁਦਾ, ਅੱਲਾ, ਰਾਮ, ਗਾਡ (God) ਆਦਿ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਧਰਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਤੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਖਣਾ ਬਹੁਤਾ ਢੁੱਕਵਾਂ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਧਰਮ ਨੂੰ ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਅਤੇ ਲੋਕ ਧਰਮ ਦੋ ਵਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਕੇ ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੱਛਣ ਨਿਖੇੜੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਵੱਖਰੇ ਨਿਯਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਉਸ ਧਰਮ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਧਰਮ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਸੰਬੰਧਤ ਹਨ। ਧਰਮ ਉਹ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲਈ ਜੀਵ ਨੂੰ ਨੈਤਿਕ ਗੁਣ ਸਿਖਾਉਦਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਨੈਤਿਕ ਗੁਣ ਉਸ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਕਾਫੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਨੈਤਿਕ ਕਰਤੱਵ ਜੋ ਧਰਮ ਸਿਖਾਉਦਾਂ ਹੈ ਇਹ ਸਥਾਨਿਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਹੀ ਜਨਮ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਭਾਵ ਕੋਈ ਵੀ ਮੱਤ ਉੱਥੋ ਦੇ ਸਮਾਜ ਜਾਂ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੋਵੇਗਾ ਤੇ ਇਹ ਨੈਤਿਕ ਗੁਣ ਜਾਂ ਪੱਖ ਉਸ ਮੱਤ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲਦੇ ਹਨ ਜੋ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉੱਥੋ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਹੀ ਚੰਗੇ ਪੱਖ ਜਾਂ ਗੁਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਹਰ ਥਾਂ ਤੇ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਮੱਤ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਲੱਗ ਅਲੱਗ ਨਿਯਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਅੰਤਰ ਸੰਬੰਧਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਭਾਵ ਹਰੇਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਧਰਮ ਦਾ ਸਰੂਪ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਹਰ ਧਰਮ ਉੱਥੋ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਸਰੂਪ ਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਦਾਹਰਨ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਅਸੀਂ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ [[ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ [[ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਬਹੁ ਗਿਣਤੀ ਦਾ ਧਰਮ ਹੈ ਤੇ ਜਿਸ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸਦਕਾ ਇੱਥੋਂ ਦੀਆਂ ਹਿੰਦੂ ਰਹੂਰੀਤਾਂ ਵੀ ਹਰਿਦੁਆਰ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਅਲੱਗ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਵੇਂ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪੱਖ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹੀ ਹਨ। ਇਹ ਸਭ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਕਰਕੇ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿੱਖ ਤੇ ਇੱਕ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸਿੱਖ ਦੇ ਰਹਿਣ ਸਹਿਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਫਰਕ ਹੋਵੇਗਾ ਭਾਵੇਂ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਵੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਪੱਖ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਹੀ ਹਨ। ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ: ੧. ਮਾਨਵ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵਿਧੀ ੨. ਸਮਾਜ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵਿਧੀ ੩. ਮਨੋਵਿਗਿਆਨੀ ਵਿਧੀ ੪. ਪਰਪੰਚ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵਿਧੀ ==ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਧਰਮ== ‘ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਾਂਗ ਹੀ ਧਰਮ ਵੀ ਜਟਿਲ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਅਰਥਾਂ ਦਾ ਵਾਚਕ ਹੈ। ਮੁੱਢਲੇ ਕਾਲ ਦੇ ਮਾਨਵ ਸਾਹਮਣੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਚੁਣੌਤੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਹੀ ਸੀ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਦੋ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸੀ, ਅਰਥਾਤ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਜੇ ਪ੍ਰਾਕਿਰਤਿਕ ਕਾਰਨਾਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਦਾ ਕਾਰਨ ਵੀ ਪ੍ਰਾਕਿਰਤੀ ਹੀ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕਾਰੀ ਰੂਪ ਤੋਂ ਮਨੁੱਖ ਹਮੇਸ਼ਾ ਭੈਭੀਤ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਹੋ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖੀ ਕਲਪਨਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੇ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਮਾਰੂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਭੂਤ, ਪ੍ਰੇਤ, ਜਿੰਨ, ਚੁੜੇਲ ਅਤੇ ਰਾਖਸਾਂ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਰੂਪਾਂ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਪਰੰਤੂ ਨਾਲ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਮਨੁੱਖ ਲਈ ਉਸਾਰੂ ਕਾਰਜ ਵੀ ਕਰਦੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਧੁਪ, ਹਵਾ, ਪਾਣੀ, ਅੱਗ ਅਨਾਜ ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜੀਵਤ ਰੱਖਣ ਲਈ, ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੱਤ ਹਨ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ‘ਦੇਵ’ ਸ਼ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ‘ਦੇਵ’ ਸ਼ਰੇਣੀ ਦਾ ਵਿਕਸਤ ਰੂਪ ਹੀ ਧਰਮ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਨੁਕਤਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਉਸਾਰੂ ਪੱਖ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਾ ਰੂਪ ਮੰਨਦਾ ਹੈ।’<ref name="ਜੋਸ਼ੀ"/> “ਧਰਮ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤੀਆਂ, ਇਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪੱਖ ਉਘੜ ਕੇ ਸਾਮਹਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ:- *1. ਇਹ ਕਈ ਸੰਸਾਰ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, *2. ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਵਿਹਾਰ ਦੇ ਨਿਯਮ ਘੜਦਾ ਹੈ, *3. ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਗਠਨ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਹੋਰਨਾਂ ਕਾਰਜਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਆਪਣੇ ਅਨੁਆਈਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਂਝ ਅਤੇ ਇਕਮਿਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿੰਨੇ ਹੀ ਪੱਖ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਉ-ੱਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਬੋਧਾਤਮਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਮਾਨਕ ਅੰਗਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।”<ref name="ਫ਼ਰੈਂਕ"/> ‘ਧਰਮ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਇਸ ਦਾ ਜਨਮਦਾਤਾ ਇਸ ਦਾ ਆਧਾਰ ਜਾਂ ਇਸ ਦੀ ਚਾਲਕਸ਼ਕਤੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਆਪ ਇੱਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਿਰਜਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਚਿੰਤਨ ਦਾ ਪਿੜ੍ਹ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਦੇ ਵਰਤਾਰਿਆ ਦੇ ਅਣਜਾਤੇ ਅਤੇ ਅਗਿਆਤ ਖੇਤਰ ਹਨ, ਜਾਂ ਫਿਰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਉਹ ਖੇਤਰ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨਿਸਚਿਤਤਾ ਪਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਹੜੀ ਮਨੁੱਖੀ ਦੁਬਿਧਾ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਅਟੱਲ ਮੁਸੀਬਤ ਦੇ ਲਟਕਵੇਂ ਡਰ ਦਾ ਆਧਾਰ ਵੀ ਬਣੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਵਾਂ ਉ-ੱਤੇ ਧਰਮ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿੰਨਾ ਹੀ ਸਰਬ-ਵਿਆਪਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਉਦੋਂ ਅਜੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਹਰ ਖੇਤਰ ਹੀ ਅਣਗਾਹਿਆ ਅਤੇ ਅਣਜਾਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿੱਕੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਵੱਡੀ ਤੱਕ ਹਰ ਮੁਸੀਬਤ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਕਾਰਨ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬਣਾਉਣ ਬਈ ਗੈਬੋਂ ਉਤਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਤੋਂ ਪ੍ਰਬਲ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਂਤੇ ਇਸ ਦਾ ਪੂਜਿਆ ਅਤੇ ਰੀਝਾਇਆ ਜਾਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਹੋ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਕਹਿਰ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਰਾਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।’<ref name="ਫ਼ਰੈਂਕ"/> ==ਧਰਮ ਦੀ ਹੋਂਦ== “ਧਰਮ ਦੀ ਹੋਂਦ ਪੂਰਵ ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਨਵੀਨ ਖੋਜ ਨੇ ਇਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਾਬਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਆਰੀਆ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਇਸ ਧਰਤੀ ਉ-ੱਤੇ ਵਸਦੀਆਂ ਦਰਾਵੜ ਅਤੇ ਕੋਲ ਜਾਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸਨ। ਹੜੱਪਾ ਮਹਿੰਜੋਦੜੋ ਆਦਿ ਸਥਾਨਾਂ ਤੇ ਹੋਈ ਖੁਦਾਈ ਤੋਂ ਇਹ ਗੱਲ ਸਪਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮਾਧੀ ਵਿੱਚ ਬੈਠਾ ਵਿਅਕਤੀ ਮੰਦਰ, ਸਰੋਵਰ, ਪੂਜਾ, ਮੁਦਰਾਵਾਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਮੁੱਢਲੇ ਧਰਮ ਦੇ ਹੀ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹਨ। ਮ੍ਰਿਤਕ ਸਰੀਰਾਂ ਦਾ ਕਬਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਫਨਾਏ ਜਾਣਾ, ਮ੍ਰਿਤਕ ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਅਨੇਕ ਵਸਤਾਂ ਦਾ ਰੱਖੇ ਜਾਣਾ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਮਾਤਰ ਹੈ ਕਿ ਦਰਾਵੜ ਲੋਕ ਜ਼ਿੰਦਗੀ, ਮੌਤ ਉਪਰੰਤ ਜਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਰੱਖਦੇ ਹਨ।”<ref name="ਜੋਸ਼ੀ"/> “[[ਆਰੀਆ]] ਜਾਤੀ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਅਤੇ ਪੂਜਾ ਵਿਧੀਆਂ ਦਾ ਮੂਲ [[ਦਰਾਵੜ]] ਜਾਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ। ਦਰਾਵੜ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ ਕਿ ਮੌਤ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਰੂਹਾਂ ਰੁੱਖਾਂ ਪੰਖੇਰੂਆਂ ਜਾਂ ਡੰਗਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਆਰੀਆ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸੇ ਸੰਕਲਪ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿੰਨੀ ਸੋਧ ਕਰਕੇ ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਬਣਾ ਲਈ ਕਿ ਰੂਹ ਪਿਛਲੇ ਜਨਮ ਦੇ ਫਲਸਰੂਪ ਹੀ ਨਵਾਂ ਸਰੀਰ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਜਨਮ ਮਰਨ ਦੇ ਸੰਕਟ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋਣ ਲਈ ਆਰੀਆ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ‘ਮੁਕਤੀ’ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਅਪਣਾਇਆ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਧਰਮ ਅਰਥ, ਕਾਮ, ਮੋਖ ਭਾਰਤੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਤੱਤ ਬਣ ਗਏ। ਦਰਾਵੜ [[ਭੂਤ]], ਪ੍ਰੇਤ, ਪਿਸਾਚਾਂ ਅਤੇ ਰਾਖਸਾਂ ਤੇ ਦੂਜੀਆਂ ਬਦਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਮੰਨਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਉਹ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਪਰ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਹ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਧਰਮ ਦਾ ਹੀ ਰੂਪ ਸਨ ਵਿਸ਼ਿਸਟ ਧਰਮ ਦੇ ਲੱਛਣ ਸਾਨੂੰ ਆਰੀਆ ਜਾਤੀ ਦੇ ਸਥਾਪਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਮਗਰੋਂ ਹੀ ਲੱਭਦੇ ਸਨ।”<ref name="ਜੋਸ਼ੀ"/> ==ਵਿਸ਼ਿਸਟ ਧਰਮ== ‘ਵਿਸ਼ਿਸਟ ਧਰਮ’ ਜਾਂ ਸਥਾਈ ਧਰਮ ਤੋਂ ਭਾਵ ਧਰਮ ਦੇ ਉਸ ਜਥੇਬੰਦਕ ਰੂਪ ਤੋਂ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ/ਵਰਗ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਰ ਵਿਸ਼ਿਸਟ ਧਰਮ ਦੀ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਿਸਟ ਧਰਮ ਦਾ ਕੋਈ ਨਾਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ- ਜਿਵੇਂ ਜੈਨ , ਬੁੱਧ , ਇਸਲਾਮ, ਇਸਾਈਅਤ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਆਦਿ।’<ref name="ਜੋਸ਼ੀ"/> “ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੁਜਾਰੀ ਅਤੇ ਪਾਦਰੀ ਵਰਗ ਵੱਲੋਂ ਸਵਰਗ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਜੋ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਹੀ ਵਿਸ਼ਿਸਟ ਧਰਮ ਹੈ। ਵਿਸ਼ਿਸਟ ਧਰਮ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ੇਸਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਨਿਯਮ ਮਨਾਹੀਆ ਅਤੇ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਲਿਖਤੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।”<ref name="ਖਹਿਰਾ">ਲੋਕਧਾਰਾ ਭਾਸ਼ਾ ਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਡਾ. ਭੂਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ</ref> ==ਲੋਕ ਧਰਮ== “ਲੋਕ ਧਰਮ ਵਿਸ਼ਿਸਟ ਧਰਮ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਸੰਕਲਪ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਧਰਮ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਅਨੇਕਾਂ ਆਪ ਮੁਹਾਰੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਦੀ ਝਲਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਵਹਿਮ ਭਰਮ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲੈਣਾ ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।।”<ref name="ਜੋਸ਼ੀ"/> “ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਨੁਮਾਨ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੰਸਾਰ ਕਿਸੇ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਹੈ ਤੇ ਉਹ ਇਸਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸਦੇ ਲੱਛਣਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ, ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸੁਖੀ ਕਰਨ ਲਈ, ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਨ ਕਰਨ ਲਈ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦਾ ਭੈ ਦੂਰ ਕਰਕੇ ਅਮਰ ਹੋਣ ਲਈ, ਇੱਕ ਪੂਰੇ ਵਿਧੀ ਵਿਧਾਨ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਧਰਮ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਰਮ ਚੇਤਨਾ ਪੱਧਰ ਤੇ ਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਪੱਧਰ ਤੇ ਵੀ। ਲੋਕ ਆਪਣੀ ਉਤਪਤੀ ਸੰਬੰਧੀ ਕੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕੀ ਖੋਜ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇਹ ਲੋਕ ਧਰਮ ਹੈ।”<ref name="ਖਹਿਰਾ"/> “ਧਰਮ ਦੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਰੂਪ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪੱਖ ਤਾਂ ਹਨ ਪਰ ਇਹ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਸਮਾਨਾਰਥੀ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਨਾ ਹੀ ਕੋਈ ਧਰਮ ਕਿਸੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਇਕੋ ਇੱਕ ਨਿਰਧਾਰਨੀ ਤੱਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।” ਧਰਮ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਤੋਂ ਵੀ ਅੱਗੇ ਵਧ ਕੇ ਅੰਤਰ ਖੋਜ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਇਕੋ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅੰਦਰ ਅਨੇਕਾਂ ਧਰਮ ਵਧ ਫੁੱਲ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਧਰਮ (ਮਜ਼ਹਬ) ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਮਾ ਸਕਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ==ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਅਤੇ ਲੋਕ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ== : ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਲੋਕ ਧਰਮ ਨੂੰ ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਦਾ ਆਧਾਰ ਮੰਨ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਅਤੇ ਲੋਕ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅੰਤਰ ਵੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਨ: *ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਿਸੇ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਨਾਂ ਹੇਠ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ, ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਹਜਰਤ ਮੁਹੰਮਦ, ਇਸਾਈਅਤ ਵਿਚ ਈਸਾ ਮਸਾਹ, ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਗੌਤਮ ਸਿਧਾਰਥ ਜਾਂ ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ ਆਦਿ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਲੋਕ ਧਰਮ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਅਕਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। *ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਇਸ ਧਰਮ ਨੂੰ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ, ਸਿੱਖ ਧਰਮ, ਇਸਲਾਮ, ਬੁੱਧ, ਇਸਾਈਅਤ ਆਦਿ। ਲੋਕ ਧਰਮ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਾਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਉਸ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖਤਾ ਧਰਮ ਆਖ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। *ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਦਾ ਆਪਣਾ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਾਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਉਸ ਧਰਮ ਦੇ ਅਨੁਯਾਈਆਂ ਨੇ ਕਰਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਲੋਕ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਲੋਕ ਧਰਮ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੋਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਸ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਸਖਤੀ ਨਾਲ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ। *ਹਰੇਕ ਵਸਿਸ਼ਟ ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਪੂਜਾ ਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਕਰਮ ਕਾਂਡ ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਦੂਜੇ ਧਰਮਾਂ ਦੀਆਂ ਪੂਜਾ ਵਿਧੀਆਂ, ਧਾਰਮਿਕ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ, ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਦਾ ਖੰਡਨ ਵੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਇਹਨਾਂ ਧਰਮਾਂ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਸੀ ਟਕਰਾਅ ਹੁੰਦਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਲੋਕ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਭਾਵੇਂ ਪੂਜਾ ਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਥੋੜਾ ਫਰਕ ਹੋਵੇ ਪਰ ਲੋਕ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ-ਵੱਖਰੇ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ, ਪੀਰਾਂ-ਫਕੀਰਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਸਮਾਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦੇਵੀ ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਇਕੱਠੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ: <poem> ਦੇਵੀ ਦੀ ਮੈਂ ਕਰਾਂ ਕੜਾਹੀ, ਪੀਰ ਫਕੀਰ ਪਿਆਵਾਂ। ਹੈਦਰ ਸੇਖ ਦਾ ਦੇਣਾ ਬੱਕਰਾ, ਨੰਗੇ ਪੈਰੀ ਜਾਵਾਂ। ਹਨੁਮਾਨ ਦੀ ਦੇਵਾਂ ਮੰਨੀ, ਰਤੀ ਫਰਕ ਪਾਵਾਂ। </poem> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਹਵਾਲਾ ਪੁਸਤਕਾਂ== *ਧਰਮ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ- ਐਫ. ਮੈਕਸਮੂਲਰ, ਅਨੁਵਾਦਕ ਤਾਰਨ ਸਿੰਘ *ਵਿਸ਼ਵ ਧਰਮ ਸੰਗ੍ਰਹਿ- ਐਸ.ਐਮ. ਜੋਸ਼ੀ ਅਤੇ ਜੋਧ ਸਿੰਘ *ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਲੋਕਧਾਰਾ- ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ *ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ - ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਪੂਨੀ [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਧਰਮ]] 7zkiuyay69otuimzi87nrtr67n83hrr 0 2321 609933 582909 2022-07-31T10:37:36Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki ਇਸ [[ਧਰਤੀ]] ਉੱਪਰ 7 ਮਹਾਂਦੀਪ ਹਨ। === ਮਹਾਦੀਪਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ === ਮਹਾਂਦੀਪ ਨੂੰ ਪਛਾਨਣ ਦੇ ਕਈ ਤਰੀਕੇ ਅਪਣਾਏ ਗਏ ਹਨ: <center> {| class="wikitable" align="center" ! colspan="9" | Models |- |style="background-color:#FFFFFF" colspan="9"|[[ਤਸਵੀਰ:Continents vide couleurs.png|center|300px]]<center><small>Color-coded map showing the various continents. Similar shades exhibit areas that may be consolidated or subdivided.</small> |- |'''7 ਮਹਾਂਦੀਪ'''<br /><ref name=NatlGeo>[http://www.nationalgeographic.com/xpeditions/atlas/index.html?Parent=world&Mode=d&SubMode=w World], ''[[National Geographic]] - [http://www.nationalgeographic.com/xpeditions/ Xpeditions Atlas].'' 2006. Washington, DC: National Geographic Society.</ref><ref name = AoCA/><ref name=EB>"[http://www.britannica.com/ebc/article-9361501 Continent]". ''[[Encyclopædia Britannica]]''. 2006. Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc.</ref><ref name=Oxford1>''[[Oxford English Dictionary|The New Oxford Dictionary of English]].'' 2001. New York: Oxford University Press.</ref><ref name=Encarta>"[http://encarta.msn.com/encyclopedia_761553387/Continent.html Continent]". ''[[Encarta|MSN Encarta Online Encyclopedia 2006]].''. 2009-10-31.</ref><ref name=Oxford2>"Continent". McArthur, Tom, ed. 1992. ''The Oxford Companion to the English Language''. New York: Oxford University Press; p. 260.</ref> ||<center><small><span style="background: #00cc00;"> </span></small> [[ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ]] ||<center><small><span style="background: #008000;"> </span></small> [[ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ]] ||<center><small><span style="background: #0040ff;"> </span></small> [[ਐਂਟਾਰਕਟਿਕਾ]] ||<center><small><span style="background: #fed52e;"> </span></small> [[ਅਫ਼ਰੀਕਾ]] ||<center><small><span style="background: #c10000;"> </span></small> [[ਯੂਰੋਪ]] ||<center><small><span style="background: #f33e01;"> </span></small> [[ਏਸ਼ੀਆ]] ||<center><small><span style="background: #c04080;"> </span></small> [[ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ (ਮਹਾਦੀਪ)|ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ]] |- |'''6 ਮਹਾਂਦੀਪ'''<br /><ref name=EB /><ref name=Columbia>"[http://www.bartleby.com/65/co/continent.html Continent]". ''[http://www.bartleby.com/65/ The Columbia Encyclopedia]''. 2001. New York: Columbia University Press - Bartleby.</ref> ||<center><small><span style="background: #00cc00;"> </span></small> ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ||<center><small><span style="background: #008000;"> </span></small> ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ||<center><small><span style="background: #0040ff;"> </span></small> ਐਂਟਾਰਕਟਿਕਾ ||<center><small><span style="background: #fed52e;"> </span></small> ਅਫ਼ਰੀਕਾ |colspan="2" |<center><small><span style="background: #c10000;"> </span><span style="background: #f33e01;"> </span></small> [[ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ]] ||<center><small><span style="background: #c04080;"> </span></small> ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ |- |'''6 ਮਹਾਂਦੀਪ'''<br /><ref name=OU>Océano Uno, Diccionario Enciclopédico y Atlas Mundial, "Continente", page 392, 1730. ISBN 84-494-0188-7</ref><ref name=LCC>Los Cinco Continentes (The Five Continents), Planeta-De Agostini Editions, 1997. ISBN 84-395-6054-0</ref><!-- NOTE: Both references mention ''Oceanía'' instead of ''Australia''. --> |colspan="2" |<center><small><span style="background: #00cc00;"> </span><span style="background: #008000;"> </span></small> [[ਅਮਰੀਕਾ (ਮਹਾਂਦੀਪ)|ਅਮਰੀਕਾ]] ||<center><small><span style="background: #0040ff;"> </span></small> ਐਂਟਾਰਕਟਿਕਾ ||<center><small><span style="background: #fed52e;"> </span></small> ਅਫ਼ਰੀਕਾ ||<center><small><span style="background: #c10000;"> </span></small> ਯੂਰੋਪ ||<center><small><span style="background: #f33e01;"> </span></small> ਏਸ਼ੀਆ ||<center><small><span style="background: #c04080;"> </span></small> ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ |- |'''5 ਮਹਾਂਦੀਪ'''<br /><ref name="Columbia"/><ref name="OU"/><ref name="LCC"/><!-- NOTE: Both references mention ''Oceanía'' instead of ''Australia''. --> |colspan="2" |<center><small><span style="background: #00cc00;"> </span><span style="background: #008000;"> </span></small> ਅਮਰੀਕਾ ||<center><small><span style="background: #0040ff;"> </span></small> ਐਂਟਾਰਕਟਿਕਾ ||<center><small><span style="background: #fed52e;"> </span></small> ਅਫ਼ਰੀਕਾ |colspan="2" |<center><small><span style="background: #c10000;"> </span><span style="background: #f33e01;"> </span></small> ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ||<center><small><span style="background: #c04080;"> </span></small> ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ |- |'''4 ਮਹਾਂਦੀਪ'''<br /><ref name="Columbia"/><ref name="OU"/><ref name="LCC"/><!-- NOTE: Both references mention ''Oceanía'' instead of ''Australia''. --> |colspan="2" |<center><small><span style="background: #00cc00;"> </span><span style="background: #008000;"> </span></small> ਅਮਰੀਕਾ ||<center><small><span style="background: #0040ff;"> </span></small> ਐਂਟਾਰਕਟਿਕਾ |colspan="3" |<center><small><span style="background: #fed52e;"> </span><span style="background: #c10000;"> </span><span style="background: #f33e01;"> </span></small> [[ਐਫਰੋ-ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ]] ||<center><small><span style="background: #c04080;"> </span></small> ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ |} </center> 7 ਸੰਖਿਆ ਵਾਲੇ ਮਹਾਦੀਪਾਂ ਦੇ ਮਾਡਲ ਬਾਰੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਚੀਨ]] ਅਤੇ ਜਿਆਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [[ਰੂਸ]] ਅਤੇ [[ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟਸ ਆਫ ਸੋਵੀਅਤ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਰਿਪਬਲਿਕ|ਯੂ. ਐਸ. ਐਸ. ਆਰ.]] ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਜੁਗਰਾਫ਼ੀਆ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਦੇ ਦੁਆਰਾ 6 ਮਹਾਦੀਪਾਂ ਵਾਲੇ ਮਾਡਲ (ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ]] ਹੈ) ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਦੇ ਇਕੱਠ ਵਾਲਾ ਮਾਡਲ [[ਲੈਟਿਨ ਅਮਰੀਕਾ]], ਅਤੇ [[ਯੂਰਪ]] ਦੇ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਜਰਮਨੀ]], [[ਗਰੀਸ]], [[ਇਟਲੀ]], [[ਪੁਰਤਗਾਲ]] ਅਤੇ [[ਸਪੇਨ]], ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮਾਡਲ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਅਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਪੰਜ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੰਟਾਰਟਿਕਾ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name=OU /><ref name=LCC /> — ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਲੰਪਿਕ ਲੋਗੋ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਘੇਰਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।<ref name=IOC>[http://multimedia.olympic.org/pdf/en_report_1303.pdf ''The Olympic symbols.''] [[International Olympic Committee]]. 2002. Lausanne: Olympic Museum and Studies Centre. The five rings of the [[Olympic symbols#Olympic emblems|Olympic logo]] represent the five inhabited, participating continents ([http://moscow2001.olympic.org/en/pdf/members_by_continent.pdf Africa, America, Asia, Europe, and Oceania] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090324234948/http://moscow2001.olympic.org/en/pdf/members_by_continent.pdf |date=2009-03-24 }}); thus, Antarctica is excluded from the flag. Also see [http://www.acnolympic.org Association of National Olympic Committees]: [http://www.acnoa.info] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190422103124/http://www.acnoa.info/ |date=2019-04-22 }} [http://www.ocasia.org] [http://www.eurolympic.org] [http://www.crwflags.com/fotw/flags/int@paso.html] [http://www.oceaniasport.com]</ref> The names ''[[Oceania]]'' or ''[[Australasia]]'' are sometimes used in place of ''Australia''. For example, the ''Atlas of Canada'' names Oceania,<ref name=AoCA>[http://atlas.gc.ca/site/english/maps/reference/international/world/referencemap_image_view The World - Continents] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060221064548/http://atlas.gc.ca/site/english/maps/reference/international/world/referencemap_image_view |date=2006-02-21 }}, [http://atlas.nrcan.gc.ca/site/english/index.html ''Atlas of Canada'']</ref> as does the model taught in [[Ibero-America|Latin America and Iberia]].<ref>[[:pt:Continente|"Continente"]] [[:pt:Página principal|Portuguese Wikipedia]]</ref><ref>[[:es:Continente|"Continente"]]. [[:es:Portada|Spanish Wikipedia]]</ref> == ਖੇਤਰਫਲ ਅਤੇ ਜਨਸੰਖਿਆ == [[Image:ContinentStatistics.svg|thumb|500px|Comparison of area and population <br /> <center> <span style="background: #f33e01;"> </span> [[ਏਸ਼ੀਆ]] <span style="background: #fed52e;"> </span> [[ਅਫ਼ਰੀਕਾ]] <span style="background: #00cc00;"> </span> [[ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ]] <span style="background: #008000;"> </span> [[ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ]] <span style="background: #0040ff;"> </span> [[ਐਂਟਾਰਕਟਿਕਾ]] <span style="background: #c10000;"> </span> [[ਯੂਰੋਪ]] <span style="background: #c04080;"> </span> [[ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ (ਮਹਾਦੀਪ)|ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ]]]] </center> The following table summarises the area and population of each continent using the seven continent model, sorted by decreasing area. {| class="wikitable sortable" style="text-align:right" |- ! ਮਹਾਂਦੀਪ ! ਖੇਤਰਫਲ (km²) ! ਖੇਤਰਫਲ (mi²) ! ਧਰਤੀ ਦਾ ਕੁੱਲ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ! ਜਨਸੰਖਿਆ (ਲਗਭਗ) <br />2008 ! ਕੁੱਲ ਜਨਸੰਖਿਆ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ! ਘਣਤਾ<br /> ਪ੍ਰਤੀ<br />km² ਵਿੱਚ ਲੋਕ ! ਘਣਤਾ<br /> ਪ੍ਰਤੀ<br />mi² ਵਿੱਚ |- ! [[ਏਸ਼ੀਆ]] | 43,820,000 || 16,920,000 || 29.5% || 3,879,000,000 || 60% || 86.70 || 224.6 |- ! [[ਅਫ਼ਰੀਕਾ]] | 30,370,000 || 11,730,000 || 20.4% || 922,011,000 || 14% || 29.30 || 75.9 |- ! [[ਅਮਰੀਕਾ (ਮਹਾਂਦੀਪ)|ਅਮਰੀਕਾ]] | 42,330,000 || 16,340,000 || 28.5% || 910,720,588 || 14% || 21.0 || 54 |- ! [[ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ]] | 24,490,000 || 9,460,000 || 16.5% || 528,720,588 || 8% || 21.0 || 54 |- ! [[ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ]] | 17,840,000 || 6,890,000 || 12.0% || 382,000,000 || 6% || 20.8 || 54 |- ! [[ਐਂਟਾਰਕਟਿਕਾ]] | 13,720,000 || 5,300,000 || 9.2% || 1,000 || 0.00002% || 0.00007 || 0.00018 |- ! [[ਯੂਰੋਪ]] | 10,180,000 || 3,930,000 || 6.8% || 731,000,000 || 11% || 69.7 || 181 |- ! [[ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ (ਮਹਾਦੀਪ)|ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ]] | 9,008,500 || 3,478,200 || 5.9% || 22,000,000 || 0.5% || 3.6 || 9.3 |} ਸਾਰੇ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫਲ 148,647,000 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ (57,393,000 ਵਰਗ ਮੀਲ) ਹੈ। ਇਹ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕੁੱਲ ਜ਼ਮੀਨੀ ਖੇਤਰਫਲ ਦਾ 29.1% (510,065,600 ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ / 196,937,400 ਵਰਗ ਮੀਲ) ਹਿੱਸਾ ਬਣਦਾ ਹੈ। == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀ == ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਮਹਾਂਦੀਪ}} {{ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਖੇਤਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਹਾਂਦੀਪ]] syvqhheim67tz746hoo1fdenf6c9qbc 0 2436 609739 600951 2022-07-31T01:08:55Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ਸੰਗਰੂਰ | native_name_lang = | other_name = | nickname = | settlement_type = ਸ਼ਹਿਰ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab | pushpin_label_position = right | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = Location in Punjab, India | latd = 30.23 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 75.83 | longm = | longs = | longEW = E | coordinates_display = inline,title | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|ਭਾਰਤ}} | subdivision_type1 = [[ਰਾਜ]] | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] | subdivision_type2 = [[ਭਾਰਤ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = Metric | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = 3685 | elevation_footnotes = | elevation_m = 232 | population_total = 1,654,408 | population_as_of = 2010 | population_rank = 1 | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | demographics1_title1 = ਸਰਕਾਰੀ | demographics1_info1 = [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | timezone 1 = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਟਾਈਮ]] | utc_offset1 = +5: 30 | postal_code_type = [[ਪਿੰਨ ਕੋਡ|ਪਿਨ]] | postal_code = 148001 | area_code_type = ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਕੋਡ | area_code = 01672 | registration_plate = | website = {{URL|sangrur.nic.in}} | footnotes = }} [[File:Sangrur.JPG|thumb|'''ਸੰਗਰੂਰ''', ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ]] '''ਸੰਗਰੂਰ''' [[ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)|ਪੰਜਾਬ]] ਦਾ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ [[ਸ਼ਹਿਰ]] ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਮਾਲਵਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸੰਗਰੂਰ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਭਾਵ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਜੀਂਦ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੋਇਆ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਪੁਰਾਤਨ ਵਿਰਾਸਤ ਜੋਕਿ ਅਜੋਕੇ ਸਮਾਜ ਲਈ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਪੁਰਾਤਨ ਵਿਰਾਸਤ ਤੇ ਪੰਛੀ ਝਾਤ ਮਾਰੀਏ ਤਾਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਅੱਡ ਅੱਡ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਸਬੂਤ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਬਹੁਤ ਵਿਕਾਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ==ਇਤਿਹਾਸ== ਸੰਗਰੂਰ, [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ]] ਦੀ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਮੁਖੀ ਵਜੋਂ ਆਪਣਾ ਕਾਰ ਭਾਰ ੩੧.੦੩.੧੮੭੪ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਇਸੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੀ ਰਚਨਾਤਮਕ ਕਲਪਨਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖੂਬਸੂਰਤ ਸ਼ਹਿਰ ਉਸਾਰਿਆ, ਜਿਸਦਾ ਬਜ਼ਾਰ ਪੱਕੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਬਜ਼ਾਰ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਬਣਿਆ ਸੀ। ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਬੀਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਰਿਆਸਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। [[File:Sangrur four gates.JPG|thumb|Four gates of Sangrur City]] ਜਦੋਂ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਉਸਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਇਸ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਖੜੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਹਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕੱ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਮੰਦਿਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਉਹ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤਾਂ ਢਹਿ ਗਏ ਪਰ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਗੁਰੂਦੁਆਰਿਆਂ ਅਤੇ ਮੰਦਿਰਾਂ ਨੇ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਇੱਕ ਮਾਲਾ ਵਿੱਚ ਮੋਤੀਆਂ ਦੀ ਤਰੁਾਂ ਪਿਰੋਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ ਕੀ ਸੀ? ਵਸਨੀਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਾਲੀ ਚਾਰ ਦੀਵਾਰੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੱਸਦੇ ਸਨ, ਸਵਾਲ ਹੀ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕੋਈ ਬੁਰੀ ਨਜ਼ਰ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਦੇਖ ਵੀ ਸਕੇ। ਦੀਵਾਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਪਾਣੀ ਦਾ ਨਿਕਾਸ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸੀ। ਚਾਰ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ, ਚਾਰ ਦਰਵਾਜ਼ੇ- ਪਟਿਆਲਾ ਗੇਟ ਦੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਕਾਲੀ ਦੇਵੀ ਮੰਦਿਰ, ਸੁਨਾਮੀ ਗੇਟ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਜਯੰਤੀ ਦੇਵੀ ਮੰਦਿਰ, ਧੂਰੀ ਗੇਟ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ, ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਨੈਣਾ ਦੇਵੀ ਮੰਦਿਰ ਅਤੇ ਨਾਭਾ ਗੇਟ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਤੇ ਦੂਸਰੇ ਪਾਸੇ ਮਨਸਾ ਦੇਵੀ ਮੰਦਿਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵਿੱਚਕਾਰ ਭਾਵ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਸਜਿਦ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਇਹ ਜੀਂਦ ਰਿਆਸਤ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣਤਾ ਅਤੇ ਪੁਰਾਤਨ ਸਮੇਂ ਦੀ ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁਖਤਾ ਸਬੂਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦੇਖਣਗੀਆਂ ਵੀ ਤੇ ਸੇਧ ਵੀ ਲੈਣਗੀਆਂ ਕਿ ਜੇ ਧਰਮ, ਜਾਤ- ਪਾਤ, ਅਮੀਰੀ-ਗਰੀਬੀ, ਛੋਟੇ- ਵੱਡੇ ਦਾ ਫ਼ਰਕ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਰਚਨਹਾਰੇ ਨੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਵੱਲੋਂ ਮਿਲੀ ਡਿਊਟੀ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਮਾਲਕ (ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਾਦਸ਼ਾਹ) ਨੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਤਾ ਅਸੀਂ ਧਰਮ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਵੰਡੀਆਂ ਕਿਉਂ ਪਾ ਰਹੇ ਹਾਂ। [[File:Sangrur Temples.JPG|thumb|The temples at sangrur]] ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ ਬਾਬਾ ਨਗਨ ਦੀ ਸ਼ਾਹੀ ਸਮਾਧ, ਜਿੱਥੇ ਇੱਕੋ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਸਮਾਧ, ਮੰਦਿਰ ਤੇ ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਖ- ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਲੋਕ, ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਤੇ ਚਲਦੇ ਉਸ ਪਰਮ ਪਿਤਾ ਪਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਬਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਜਿੱਥੇ ਅੱਜ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦੀ ਆੜ ਲੈ ਕੇ ਲੜਾਈਆਂ ਲੜੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਉੱਥੇ ਹੀ ਇਹ ਸਮਾਰਕ ਇਸ ਗੱਲ ਦੀ ਉੱਤਮ ਮਿਸਾਲ ਹੈ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਇੱਕ ਹੈ। ==ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ== ਸੰਗਰੂਰ ਨੂੰ ਨਮੂਨੇ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਰਾਜਾ ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ’ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਉਸਾਰਿਆ ਸੀ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਚੌਸਰ ਦੀ ਤਰਜ਼ ’ਤੇ ਬਣਾਏ ਗਏ ਤੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਫੁਹਾਰਾ ਲਾਇਆ ਗਿਆ। ਭਰਤ ਦੇ ਬਣੇ ਘੋੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਗਰਦਨਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੁੜੀਆਂ ਸਨ ਕਿ ਹਰ ਘੋੜੇ ਦਾ ਮੂੰਹ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵੱਲ ਸੀ। ਸੜਕਾਂ ਦੇ ਸਿਰਿਆਂ ’ਤੇ ਲੋਹੇ ਤੇ ਲੱਕੜ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਸੰਗੀਨਾਂ ਲਾ ਕੇ ਇੰਨੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਏ ਗਏ ਕਿ ਹਾਥੀ ਦੇ ਟੱਕਰਾਂ ਮਾਰਨ ’ਤੇ ਵੀ ਨਾ ਟੁੱਟਣ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਰਵਾਜ਼ਿਆਂ ਦੇ ਨਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੜਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂਦੇ ਕਸਬਿਆਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ’ਤੇ ਰੱਖੇ ਗਏ ਸਨ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਇੱਕ ਫਸੀਲ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਹਿਫ਼ਾਜ਼ਤ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਬਣੀ ਨਹਿਰ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਸੰਗਰੂਰ ਸ਼ਹਿਰ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਟੂਟੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਤੇ ਇਹ ਸਿਸਟਮ 1902 ਤੋਂ ਸੰਗਰੂਰ ਵਿੱਚ ਚਾਲੂ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਨੂੰ ਬੰਬਾ-ਘਰ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਰਸੇ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੈ। ਰਾਜੇ ਦੀ ਸ਼ਾਹੀ ਫੌਂਡਰੀ 1876 ਵਿੱਚ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ, ਖ਼ਰਾਦਾਂ, ਚੱਕੀਆਂ, ਇੰਜਣ, ਪਾਣੀ ਕੱਢਣ ਦੇ ਪੰਪ, ਲੱਕੜ ਦੇ ਆਰੇ, ਵਾਟਰ ਵਰਕਸ ਤੇ ਖੂਹ ਕਾਇਮ ਸਨ। ਛੋਟਾ-ਮੋਟਾ ਅਸਲਾ ਵੀ ਇਸ ਸ਼ਾਹੀ ਫੌਂਡਰੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਰਾਜਾ ਰਘਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਦੋਂ ਇੱਥੇ ਤੋਪਾਂ ਬਣਾਉਣੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਤਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਵਰਕਸ਼ਾਪ ਬੰਦ ਕਰਵਾ ਦਿੱਤੀ। ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਬਨਾਰਸ ਬਾਗ਼ ਕਲਾ ਦਾ ਵਧੀਆ ਨਮੂਨਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਮੁਗ਼ਲ ਇਮਾਰਤੀ ਕਲਾ ਤੇ ਰਾਜਪੂਤਾਨਾ ਕਲਾ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ। ਬਾਗ਼ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬਣੀ ਸੰਗਮਰਮਰ ਦੀ ਬਾਰਾਂਦਰੀ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀ ਪਛਾਣ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।<ref name="ਸੰਗਰੂਰ">{{cite web | url=http://punjabitribuneonline.com/2016/01/%E0%A8%B0%E0%A8%BF%E0%A8%86%E0%A8%B8%E0%A8%A4%E0%A9%80-%E0%A8%B6%E0%A8%B9%E0%A8%BF%E0%A8%B0-%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%97%E0%A8%B0%E0%A9%82%E0%A8%B0-%E0%A8%A6%E0%A9%80%E0%A8%86%E0%A8%82-%E0%A8%B2/ | title=ਰਿਆਸਤੀ ਸ਼ਹਿਰ ਸੰਗਰੂਰ | publisher=ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ | date=19 ਜਨਵਰੀ 2016 | accessdate=16 ਫ਼ਰਵਰੀ 2016 | author=ਗੁਰਤੇਜ ਸਿੰਘ ਪਿਆਸਾ}}</ref> [[ਤਸਵੀਰ:Rajrajeshwari_Temple,_Sangrur.jpg|thumb|ਸੰਗਰੂਰ ਦਾ ਰਾਜਰਾਜੇਸ਼ਵਰੀ ਮੰਦਰ]] == ਮੌਸਮ== {{Weather box|width=auto | location = Sangrur (1971–1990) | metric first = Y | single line = Y | Jan record high C = 29.0 | Feb record high C = 33.3 | Mar record high C = 41.1 | Apr record high C = 46.1 | May record high C = 48.3 | Jun record high C = 47.9 | Jul record high C = 47.8 | Aug record high C = 44.4 | Sep record high C = 41.7 | Oct record high C = 40.0 | Nov record high C = 35.8 | Dec record high C = 29.4 | year record high C = 48.3 | Jan high C = 18.9 | Feb high C = 21.0 | Mar high C = 26.0 | Apr high C = 34.6 | May high C = 38.8 | Jun high C = 39.6 | Jul high C = 34.9 | Aug high C = 32.9 | Sep high C = 33.4 | Oct high C = 32.0 | Nov high C = 26.4 | Dec high C = 20.7 | year high C = 29.9 | Jan mean C = 12.8 | Feb mean C = 14.8 | Mar mean C = 19.4 | Apr mean C = 26.7 | May mean C = 31.1 | Jun mean C = 33.0 | Jul mean C = 30.5 | Aug mean C = 28.8 | Sep mean C = 28.5 | Oct mean C = 24.9 | Nov mean C = 19.0 | Dec mean C = 14.1 | year mean C = 23.6 | Jan low C = 6.7 | Feb low C = 8.5 | Mar low C = 12.8 | Apr low C = 18.8 | May low C = 23.3 | Jun low C = 26.2 | Jul low C = 26.1 | Aug low C = 24.8 | Sep low C = 23.4 | Oct low C = 17.7 | Nov low C = 11.6 | Dec low C = 7.4 | year low C = 17.3 | Jan record low C = -2.2 | Feb record low C = -1.1 | Mar record low C = 1.4 | Apr record low C = 7.1 | May record low C = 11.7 | Jun record low C = 18.0 | Jul record low C = 17.4 | Aug record low C = 18.0 | Sep record low C = 15.2 | Oct record low C = 9.4 | Nov record low C = 0.3 | Dec record low C = -1.1 | year record low C = -2.2 | precipitation colour = green | Jan precipitation mm = 21 | Feb precipitation mm = 39 | Mar precipitation mm = 31 | Apr precipitation mm = 20 | May precipitation mm = 20 | Jun precipitation mm = 60 | Jul precipitation mm = 229 | Aug precipitation mm = 189 | Sep precipitation mm = 85 | Oct precipitation mm = 5 | Nov precipitation mm = 13 | Dec precipitation mm = 21 | year precipitation mm = 733 | unit precipitation days = 1.0 mm | Jan precipitation days = 2.8 | Feb precipitation days = 3.6 | Mar precipitation days = 4.5 | Apr precipitation days = 1.9 | May precipitation days = 2.3 | Jun precipitation days = 4.7 | Jul precipitation days = 11.6 | Aug precipitation days = 9.6 | Sep precipitation days = 4.5 | Oct precipitation days = 0.5 | Nov precipitation days = 1.4 | Dec precipitation days = 2.1 | year precipitation days = 49.5 | Jan humidity = 74 | Feb humidity = 66 | Mar humidity = 62 | Apr humidity = 44 | May humidity = 39 | Jun humidity = 49 | Jul humidity = 71 | Aug humidity = 76 | Sep humidity = 68 | Oct humidity = 61 | Nov humidity = 68 | Dec humidity = 74 | year humidity = 63 | source 1 = NOAA<ref name= NOAA>{{cite web | url = ftp://ftp.atdd.noaa.gov/pub/GCOS/WMO-Normals/TABLES/REG_II/IN/42099.TXT | title = Sangrur Climate Normals 1971-1990 | publisher = [[National Oceanic and Atmospheric Administration]] | accessdate = April 22, 2015}}</ref> | source 2 = India Meteorological Department (record high and low up to 2010)<ref name = IMD2>{{cite web | url = http://www.imdpune.gov.in/Temp_Extremes/histext2010.pdf | format = PDF | title = Ever recorded Maximum and minimum temperatures up to 2010 | publisher = India Meteorological Department | accessdate = April 22, 2015 | archive-date = ਅਪ੍ਰੈਲ 12, 2015 | archive-url = https://web.archive.org/web/20150412065134/http://www.imdpune.gov.in/Temp_Extremes/histext2010.pdf | dead-url = yes }}</ref> | date = June 2013}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * http://sangrur.nic.in {{ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ}} {{ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ) ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡ]] a869299gyxc709kjh7cgjeuy1c7rz0z 0 2849 609772 583311 2022-07-31T03:13:21Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|native_name=|native_name_lang=pa|other_name=|settlement_type=[[ਭਾਰਤੀ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]|translit_lang1_info=|image_skyline=|image_alt=|image_caption=|pushpin_map=|image_map=Amritsar in Punjab (India).svg|map_alt=Located in the northwest part of the state|map_caption=ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ|pushpin_map_alt=|pushpin_label_position=|pushpin_map_caption=|nickname=|population_total=2490891|subdivision_name={{flag|India}}|subdivision_name1=[[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]]|subdivision_type=ਦੇਸ਼|subdivision_type1=[[ਸੂਬਾ]]|established_title=<!-- Established -->|established_date=|founder=|named_for=[[ਅੰਮ੍ਰਿਤ]]|seat_type=ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ|seat=[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]]|government_type=|governing_body=|leader_name2=ਸ਼੍ਰੀ ਕਮਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸੰਘਾ, ਆਈ ਏ ਐਸ|leader_title1=[[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ|leader_title2=ਪੁਲਿਸ ਕਮਿਸ਼ਨਰ|area_footnotes=|area_total_km2=2683|unit_pref=Metric|area_rank=|elevation_footnotes=|elevation_m=|population_as_of=੨੦੧੧|population_footnotes={{cref|‡}}|ਆਬਾਦੀ_ਕੁੱਲ=|ਆਬਾਦੀ=|demographics_type1=ਭਾਸ਼ਾ|demographics1_title1=ਅਧਿਕਾਰਿਕ|demographics1_info1=[[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]]|timezone1=[[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ]]|utc_offset1=+੫:੩੦|postal_code_type=<!-- [[Postal Index Number|PIN]] -->|postal_code=|registration_plate=|blank1_name_sec1=ਸਾਖਰਤਾ|blank1_info_sec1=੭੬.੨੭%|website={{URL|http://amritsar.nic.in}}|footnotes=|coordinates={{coord|31|35|N|74|59|E|display=inline,title}}|population_density_km2=auto}} '''ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ''' '''ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ,''' [[ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਸੂੂੂਬੇ ਦੇ [[ਮਾਝਾ|ਮਾਝੇ]] ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ੨੨ ਜਿਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਇਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਹੈ। ੨੦੧੧ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ (੨੨ ਵਿੱਚੋਂ) ਲੁਧਿਆਣਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੈ। == ਇਤਿਹਾਸ == [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ]] ਦੇ ਵੇਲ਼ੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲਾਹੌਰ ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਤੌਰ ਤੇ ੩ ਤਹਿਸੀਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ- [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]], [[ਅਜਨਾਲਾ, ਭਾਰਤ|ਅਜਨਾਲਾ]] ਅਤੇ [[ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ|ਤਰਨ ਤਾਰਨ]]।<ref>{{Cite web|url=http://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V05_327.gif|title=Imperial Gazetteer2 of India, Volume 5, page 319 -- Imperial Gazetteer of India -- Digital South Asia Library|website=dsal.uchicago.edu|access-date=2019-01-24}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, ੧੯੪੭ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੰਡ ਦੇ ਵੇਲ਼ੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਬਾਕੀ ਦੇ ਵਿਭਾਗ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦੇੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, [[ਪੱਟੀ]] ਅਤੇ [[ਖੇਮਕਰਨ]] ਵਰਗੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਲਾਹੌਰ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦੇ ਸਨ ਪਰ ਵੰਡ ਕਰਕੇ ਇਹ ਕਸਬੇ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਏ। ਵੰਡ ਦੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਮੁਸਲਿਮ ਆਬਾਦੀ, ਕੁਝ 30%, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋਈ ਜਦਕਿ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚਲੇ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਉਲਟ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਚਾਲੇ ਪਾਏ। ੧੯੪੭ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਖ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ੬੦% ਸਨ। ੨੦੦੧ ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ੭੭% ਸਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਕੁਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ 21% ਬਣਦੇ ਸਨ।<ref>{{Cite web|url=http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/Basic_Data_Sheet.aspx|title=Census of India: District Profile|date=2013-11-13|website=web.archive.org|access-date=2019-01-24|archive-date=2013-11-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20131113144353/http://www.censusindia.gov.in/Tables_Published/Basic_Data_Sheet.aspx|dead-url=unfit}}</ref> ਮਾਝਾ ਖੇਤਰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ ਵੀ ਹੈ। == ਜਨਸੰਖਿਆ == ੨੦੧੧ ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਕੁਲ ਅਬਾਦੀ ੨੪,੯੦,੮੯੧ ਹੈ, ਲਗਭਗ [[ਕੁਵੈਤ]] ਦੇਸ਼ <ref>{{Cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html|title=The World Factbook — Central Intelligence Agency|website=www.cia.gov|access-date=2019-01-24|archive-date=2011-09-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20110927165947/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2119rank.html|dead-url=yes}}</ref> ਜਾਂ [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੇ ਨੇਵਾਡਾ ਸੂਬੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ੧੭੫ਵੇਂ ਸਥਾਨ ਦਾ ਦਰਜਾ ਹੈ (ਕੁਲ ੬੪੦ ਵਿੱਚੋਂ)। ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਘਣਤਾ ੯੩੨ ਹੈ ਅਤੇ ਲੋਕ ਪ੍ਰਤੀ ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ (੨,੪੧੦ /ਵਰਗ ਮੀਲ) ਹੈ। ੨੦੦੧-੨੦੧੧ ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਆਬਾਦੀ ਵਾਧਾ ਦਰ 15.48% ਸੀ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ੧੦੦੦ ਮਰਦਾਂ ਲਈ 884 ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਲਿੰਗ ਅਨੁਪਾਤ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ ੭੭.੨% ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.census2011.co.in/data/village/37543-bundala-punjab.html|title=Bundala Village Population - Amritsar -I - Amritsar, Punjab|website=www.census2011.co.in|access-date=2019-01-24}}</ref>{{bar box|width=300px|barwidth=250px|cellpadding="0"|title=ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਧਰਮ<ref>{{cite web|url=http://www.census2011.co.in/census/district/602-amritsar.html|title=Amritsar District Population Census 2011, Punjab literacy sex ratio and density|publisher=}}</ref>|titlebar=#Fcd116|left1=ਧਰਮ|right1=ਫੀਸਦ|float=right|bars={{bar percent|[[ਸਿੱਖ]]|#FFFF00|68.94}} {{bar percent|[[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]]|#FF6600|27.74}} {{bar percent|[[ਇਸਾਈ]]|#9955BB|2.18}} {{bar percent|[[ਇਸਲਾਮ]]|#009000|0.50}} {{bar percent|ਬਾਕੀ|#9955BB|0.64}}}} == ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ == '''ਤਹਿਸੀਲਾਂ''' <ref>[https://amritsar.nic.in/pa/ਤਹਿਸੀਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੀਆਂ ਤਹਿਸੀਲਾਂ]</ref> * [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ੧]] * [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ੨]] * [[ਅਜਨਾਲਾ ਤਹਿਸੀਲ|ਅਜਨਾਲਾ]] * [[ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਤਹਿਸੀਲ|ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ]] * [[ਮਜੀਠਾ ਤਹਿਸੀਲ|ਮਜੀਠਾ]] '''ਉਪ ਤਹਿਸੀਲਾਂ''' * [[ਜੰਡਿਆਲਾ ਗੁਰੂ ਤਹਿਸੀਲ|ਜਡਿਆਲਾ ਗੁਰੂ]] * [[ਅਟਾਰੀ ਤਹਿਸੀਲ|ਅਟਾਰੀ]] * [[ਰਮਦਾਸ ਤਹਿਸੀਲ|ਰਮਦਾਸ]] * [[ਲੋਪੋਕੇ ਤਹਿਸੀਲ|ਲੋਪੋਕੇ]] * [[ਤਰਸਿੱਕਾ ਤਹਿਸੀਲ|ਤਰਸਿੱਕਾ]] * ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ, [[ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਸੇਵਾ]] ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ, ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਆਮ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦਾ ਇੰਚਾਰਜ ਹੈ। ਉਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਕੇਡਰ ਦੇ ਮਿਡਲ ਪੱਧਰ ਦੇ ਆਈਏਐਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹਨ। ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਮੈਜਿਸਟ੍ਰੇਟ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਉਹ ਅਸਰਦਾਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਪੁਲਿਸ ਬਲ ਦਾ ਮੁਖੀ ਵੀ ਹੈ। * ਜਨਤਕ ਕਾਰਜਾਂ, ਸਿਹਤ, ਸਿੱਖਿਆ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਆਦਿ ਦੇ ਵਿਭਾਗਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਫ਼ਸਰ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬਾ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ। * ਪੁਲਿਸ ਕਮਿਸ਼ਨਰ, ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਿਸ ਸੇਵਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ, ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਵਿਵਸਥਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪੰਜਾਬ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। * ਵਿਭਾਗੀ ਜੰਗਲਾਤ ਅਫ਼ਸਰ, ਭਾਰਤੀ ਜੰਗਲਾਤ ਸੇਵਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹੈ ਜੋ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲਾਂ ਅਤੇ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਜੰਗਲਾਤ ਸੇਵਾ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ, ਦੂਜੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜੰਗਲਾਤ ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। * ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਜਨਤਕ ਕੰਮਾਂ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਲਈ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਕੌਂਸਲਰ ਦੀ ਇੱਕ ਜਮਹੂਰੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਮੇਅਰ ਦੁਆਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕੌਂਸਲਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚੁਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵੇਲੇ, 70 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੌਂਸਲਰ ਹਨ। == ਹਵਾਲੇ == <references/> ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ) ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ) ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਪਿੰਡ]] fa962ipb707re6n1rqnuz1a03j8uv0l 0 3662 609913 595411 2022-07-31T09:49:16Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Terrestrial planet size comparisons.jpg|thumb|right|ਅੰਦਰੂਨੀ ਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦਾ ਆਕਾਰ (ਖੱਬੇ ਤੋਂ ਸੱਜੇ): '''ਬੁੱਧ''', [[ਸ਼ੁੱਕਰ ਗ੍ਰਹਿ|ਸ਼ੁੱਕਰ]], [[ਧਰਤੀ]], ਅਤੇ [[ਮੰਗਲ ਗ੍ਰਹਿ|ਮੰਗਲ]]।]] [[Image:Mercury Internal Structure.svg|thumb|right|1. ਪੇਪੜੀ—100–300 ਕਿਲੋ ਮੀਟਰ ਮੋਟੀ<br /> 2. ਮੈਂਟਲ—600 ਕਿਲੋ ਮੀਟਰ ਮੋਟੀ<br /> 3. ਕੇਂਦਰ—1,800 ਕਿਲੋ ਮੀਟਰ ਅਰਧ ਵਿਆਸ]] [[ਬੁੱਧ ਗ੍ਰਹਿ|ਬੁੱਧ]] (ਚਿੰਨ੍ਹ: [[File:Mercury symbol (fixed width).svg|16px|☿]]; 0.4 AU) ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕ ਵਾਲਾ ਗ੍ਰਹਿ ਹੈ। ਇਹ ਸੂਰਜ ਦਾ ਇੱਕ ਚੱਕਰ 88 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੋ ਸੂਰਜ ਦੇ ਚੱਕਰਾਂ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ। ਬੁੱਧ ਦਾ ਕੋਈ [[ਉਪਗ੍ਰਹਿ]] ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਮਾਲੂਮ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਉੱਤੇ ਉਲਕਾਵਾਂ (ਟੁਟੇ ਤਾਰੇ) ਦੀਆਂ ਟੱਕਰਾਂ ਦੇ ਟੋਏ ਅਤੇ ਲੋਬਦਾਰ ਵੱਟਾਂ ਪਈਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।<ref>Schenk P., Melosh H.J. (1994), ''Lobate Thrust Scarps and the Thickness of Mercury's Lithosphere'', Abstracts of the 25th Lunar and Planetary Science Conference, 1994LPI....25.1203S</ref> ਬੁੱਧ ਦਾ ਬੇਲੋੜਾ ਵਾਯੂ ਮੰਡਲ ਇਸ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਤੋਂ, ਸੂਰਜੀ ਹਵਾ ਕੇ ਕਾਰਨ, ਬਲਾਸਟ ਹੋ ਰਹੇ ਅਣੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref>{{cite web |year=2006 |author=Bill Arnett |title=Mercury |work=The Nine Planets |url=http://www.nineplanets.org/mercury.html |accessdate=2006-09-14}}</ref> ਇਸ ਦਾ ਲੋਹੇ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਗ ਇਸ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਪਰਤ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਰੇ ਇਹ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਪਰਤ ਸੂਰਜੀ ਊਰਜਾ ਕਰ ਕੇ ਪੂਰੀ ਤਰਾਂ ਬਣ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਜਾਂ ਇਸ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਪਰਤ ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਉਲਕੇ ਦੀ ਟੁਕਰ ਨਾਲ ਲਿਥ ਗਿਆ ਹੋਵੇ।<ref>Benz, W., Slattery, W. L., Cameron, A. G. W. (1988), ''Collisional stripping of Mercury's mantle'', Icarus, v. 74, p. 516–528.</ref><ref>Cameron, A. G. W. (1985), ''The partial volatilization of Mercury'', Icarus, v. 64, p. 285–294.</ref> {{Commonscat|Mercury (planet)|ਬੁੱਧ ਗ੍ਰਹਿ}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} * [http://space.about.com/cs/solarsystem/p/mercuryinfo.htm Mercury] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170317172253/http://space.about.com/cs/solarsystem/p/mercuryinfo.htm |date=2017-03-17 }} — About Space * [http://history.nasa.gov/SP-423/sp423.htm Atlas of Mercury — NASA] * [http://www.nineplanets.org/mercury.html Nine Planets Information] * [http://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/mercuryfact.html NASA’s Mercury fact sheet] * [http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Mercury Mercury Profile]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140412155017/http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Mercury |date=2014-04-12 }} by [http://solarsystem.nasa.gov NASA's Solar System Exploration] * [http://www.esa.int/export/esaSC/120391_index_0_m.html ‘BepiColombo’, ESA’s Mercury Mission] * [http://www.flug-ins-all.de/planeten/der-merkur Merkur(dt.)] * [http://messenger.jhuapl.edu/ ‘Messenger’, NASA’s Mercury Mission] * [http://www.solarviews.com/eng/mercury.htm SolarViews.com — Mercury] * [http://www.projectshum.org/Planets/mercury.html Planets — Mercury] A kid’s guide to Mercury. * [http://www.nasa.gov/worldbook/mercury_worldbook.html Mercury ''World Book Online Reference Center'']{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100111235401/http://www.nasa.gov/worldbook/mercury_worldbook.html |date=2010-01-11 }} * [http://www.astronomycast.com/astronomy/episode-49-mercury/ Astronomy Cast: Mercury] {{ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੂਰਜ ਮੰਡਲ]] mjcy1lujb1di9lpgvxvjj2joiasvk0c 0 3668 609890 597669 2022-07-31T08:38:09Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Image:1e15m comparison light year month comet 1910a1.png|thumb|right|ਬਾਹਰ ਦਾ ਮੰਡਲ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼-ਸਾਲ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਦਰ ਦਾ ਮੰਡਲ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼-ਮਹਿਨਾ।]] ਇੱਕ '''ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਾਲ''' (ਚਿੰਨ੍ਹ: '''ly''') ਲੰਬਾਈ ਮਿਣਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਧਨ ਹੈ। ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼-ਸਾਲ ਲੱਗ-ਭੱਗ 10 ਅਰਬ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੂੰਦਾ ਹੈ। ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਐਸਟਰੋਨੋਮੀਕਲ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਰੋਸ਼ਨੀ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਜਿੰਨਾ ਸਫਰ ਤਹਿ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਉਸ ਲੰਬਾਈ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼-ਸਾਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{web cite| url = http://www.iau.org/public_press/themes/measuring/ | title = The IAU and astronomical units | publisher = International Astronomical Union | accessdate=2008-07-05}}</ref> ਪ੍ਰਕਾਸ਼-ਸਾਲ ਨੂੰ ਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਦੂਰੀ ਦਾ ਪਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==Numerical value== ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼-ਸਾਲ: * 9,460,730,472,580.8 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ * ਲੱਗ-ਭੱਗ 5,878,630,000,000 ਮੀਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉੱਪਰ ਲਿਖੇ ਅੰਕੜੇ ਜੂਲੀਅਨ ਸਾਲ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 365.25 ਦਿਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web |url=http://www.iau.org/Units.234.0.html |title=IAU Recommendations concerning Units |access-date=2009-02-23 |archive-date=2007-02-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070216041250/http://www.iau.org/Units.234.0.html |dead-url=yes }}</ref> ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਤਹਿ ਕੀਤੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦੀ ਗਤੀ, ਜੋ 299,792,458 ਮੀਲ ਇੱਕ ਸੇਕੰਡ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ 1984 ਤੋਂ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ।<ref>[http://asa.usno.navy.mil/SecK/2009/Astronomical_Constants_2009.pdf Astronomical Constants] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090327014818/http://asa.usno.navy.mil/SecK/2009/Astronomical_Constants_2009.pdf |date=2009-03-27 }} page K6 of the [[Astronomical Almanac]].</ref> {| class="wikitable" |+'''List of orders of magnitude for [[length]]''' !Factor (ly) !Value !Item |- |10<sup>−9</sup> |40.4{{E|-9}} ly |Reflected sunlight from the [[Moon]]'s surface takes 1.2-1.3 seconds to travel the distance to the [[Earth]]'s surface. (The surface of the moon is roughly 376300 kilometers from the surface of the Earth, on average. 376300&nbsp;km ÷ 300000&nbsp;km/s (roughly the [[speed of light]]) ≈ 1.25 seconds) |- |10<sup>−6</sup> |15.8{{E|-6}} ly |One [[astronomical unit]] (the distance from the [[Sun]] to the [[Earth]]). It takes approximately 499 seconds (8.32 minutes) for light to travel this distance.<ref>''[http://www.iers.org/MainDisp.csl?pid=46-25776 IERS Conventions (2003)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140419043412/http://www.iers.org/MainDisp.csl?pid=46-25776 |date=2014-04-19 }}'', Chapter 1, Table 1-1.</ref> |- |10<sup>−3</sup> |3.2{{E|-3}} ly |The most distant [[space probe]], [[Voyager 1]], was about 14 light-hours away from Earth {{As of|2007|3|9|lc=on}}. It took that space probe 30 years to cover that distance.<ref>[[NASA]] pressrelease (05-131) 2005-05-24: [http://voyager.jpl.nasa.gov/mission/weekly-reports/index.htm Voyager Mission Operations Status Report Week Ending March 9, 2007]</ref> |- |rowspan=3| 10<sup>0</sup> |1.6{{E|0}} ly |The [[Oort cloud]] is approximately two light-years in diameter. Its inner boundary is speculated to be at 50,000 AU, with its outer edge at 100,000 AU |- |2.0{{E|0}} ly |Maximum extent of the [[Sun]]'s gravitational pull ([[hill sphere]]/[[roche sphere]], 125,000 AU). Beyond this is true [[interstellar space]] |- |4.22{{E|0}} ly |The nearest known [[star]] (other than the Sun), [[Proxima Centauri]], is about 4.22 light-years away.<ref>[[NASA]]: [http://heasarc.gsfc.nasa.gov/docs/cosmic/nearest_star_info.html Cosmic Distance Scales - The Nearest Star]</ref><ref>[http://www.daviddarling.info/encyclopedia/P/ProximaCen.html Proxima Centauri (Gliese 551)], ''Encyclopedia of Astrobiology, Astronomy, and Spaceflight''</ref> |- |rowspan=2| 10<sup>3</sup> |26{{E|3}} ly |The [[galactic center|center]] of our [[galaxy]], the [[Milky Way]], is about 8 kiloparsecs away.<ref>F. Eisenhauer, ''et al.'', "[http://www.journals.uchicago.edu/ApJ/journal/issues/ApJL/v597n2/17431/17431.web.pdf A Geometric Determination of the Distance to the Galactic Center]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}" (pdf, 93KB), ''Astrophysical Journal'' 597 (2003) L121-L124</ref><ref>McNamara, D. H., ''et al.'', "[http://www.journals.uchicago.edu/PASP/journal/issues/v112n768/200037/200037.web.pdf The Distance to the Galactic Center]" (pdf, 298KB), ''The Publications of the Astronomical Society of the Pacific'', '''112''' (2000), pp. 202–216.</ref> |- |100{{E|3}} ly |The [[Milky Way]] is about 100,000 light-years across. |- |rowspan=4| 10<sup>6</sup> |2.5{{E|6}} ly |The [[Andromeda Galaxy]] is approximately 2.5 megalight-years away. |- |3.14{{E|6}} ly |The [[Triangulum Galaxy]] ([[Messier object|M33]]), at 3.14 megalight-years away, is the most distant object visible to the naked eye. |- |59{{E|6}} ly |The nearest large [[galaxy cluster]], the [[Virgo Cluster]], is about 59 megalight-years away. |- |150{{E|6}} - 250{{E|6}} ly |The [[Great Attractor]] lies at a distance of somewhere between 150 and 250 megalight-years (the latter being the most recent estimate). |- |rowspan=2| 10<sup>9</sup> |1.2{{E|9}} ly |The [[Sloan Great Wall]] (not to be confused with the [[Great Wall (astronomy)|Great Wall]]) has been measured to be approximately one gigalight-year distant. |- |46.5{{E|9}} ly |The [[comoving distance]] from the Earth to the edge of the visible universe is about 46.5 gigalight-years in any direction; this is the comoving [[radius]] of the [[observable universe]]. This is larger than the [[age of the universe]] dictated by the [[cosmic background radiation]]; see [[Size of the universe#Misconceptions|size of the universe: misconceptions]] for why this is possible. |} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ]] 8g00pmr0lvuiw3tdpg2h7cawf4tz247 0 4988 609704 609134 2022-07-30T15:45:29Z Shubhdeep Sandhu 40562 wikitext text/x-wiki {{Infobox Country | established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 | established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ | established_date4 = 1985 – 1995 | established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ | established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018 | established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984 | established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ | established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]] | image_flag = Flag of Khalistan with text.svg | image_coat = Khalistan Emblem.svg | image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png | map_caption = ਨਕਸ਼ਾ | government_type = ਆਗੂ | leader_title1 = ਮੋਢੀ | leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]<br/>[[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ]] | sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ | leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]] | leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ | leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ | leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ | flag_width = 220px | symbol_width = 98px | national_motto = <br/>"ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ" | national_anthem = <br/>"ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ"<br/>[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]] | conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ }} '''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: "[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ") [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ। 1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ। ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 1.5 ਤੋਂ 2 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ। ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ "ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ..." ==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ== [[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ। 1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ "ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ" ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ। ===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ। ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ। ===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ=== [[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। ਇਸਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਚ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਦਲੀਲ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਡੀਪੈਂਡੈਂਸ ਐਕਟ ਦਾ ਡਰਾਫ਼ਟ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ, ਇੱਕ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਬਾਕਿ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਦੂਜੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}} ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}} ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ। 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}1929 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਬਕਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ 1946 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ। ===ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India districts 22 pa.png|thumb|ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ]] ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3 ਕਰੋੜ ਸਿੱਖ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 75% ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਇੱਕੋ‐ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਭਗ 60% ਲੋਗ [[ਸਿੱਖੀ|ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਖਿੱਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸਵੈ‐ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਲਗਾਵ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਇੱਕ ਹਾਲੀਆ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਿਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪੂਰੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]] ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੋਹਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸੰਤਾਂ 'ਤੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਿਵੇਂ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] 'ਤੇ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਇਸ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 1946 ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਐਲਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਦੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਦੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ==1950 ਤੋਂ 1970 ਤੱਕ== [[ਤਸਵੀਰ:Ranjit Singh at Harmandir Sahib - August Schoefft - Vienna 1850 - Princess Bamba Collection - Lahore Fort.jpg|thumb|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ [[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਵਿਖੇ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]] ਦਾ ਪਾਠ ਸਰਵਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ।]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ‐ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕਦਮ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਹੋਈ, ਸ਼ਾਇਦ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਇਹ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਕਿ 1947 ਦੀ ਵੰਡ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਪਛਤਾਵਾ ਵੀ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਉਹ 1947 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗਾਂਧੀ 'ਤੇ ਨਹਿਰੂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦੇ ਪੂਰੇ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਈ ਸਾਖ ਨੂੰ ਵੀ ਬਹਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ===ਅਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਭਾਰ=== [[ਤਸਵੀਰ:Master Tara Singh.png|thumb|ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]]1947 ਤੋਂ ਠੀਕ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵਫ਼ਦ ਨਹਿਰੂ ਕੋਲ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਾਅਦੇ ਯਾਦ ਦਿਲਾਉਣ ਗਿਆ ਤਾਂ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਹੁਣ ਸਮਾਂ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ}} ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤੇ ਦੀ ਮੰਗ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਬੇਰੰਗ ਹੀ ਵਾਪਿਸ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਵਿਵਹਾਰ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਹ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਧੋਖਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 1950 ਤੱਕ ਸੰਵਿਧਾਨ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੱਕ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ ਕਈ ਵਾਰ ਨਹਿਰੂ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਉਸਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖੀਆਂ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਦਾ ਜੁਆਬ ਹਰ ਵਾਰ ਨਾਂਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਿਹਾ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਆਖਰੀ ਉਮੀਦ ਵੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਟੁੱਟ ਗਈ ਜਦੋਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚ ਆਰਟੀਕਲ 25 (2)(B) ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੱਖ, ਜੈਨ ਅਤੇ ਬੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਹੀ ਅੰਗ ਮੰਨ ਲਿਆ ਗਿਆ ਇਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਹੋਰ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭੜਕ ਗਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇੰਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਹੁਕਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕਿਹਾ, ਸਿੱਖ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਭੁਲੇਖਾ ਨਾ ਰਹੇ ਕਿ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੇ ਇਸ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਵਿਰੋਧ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ, ਮੇਰਾ ਭਾਈਚਾਰਾ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸਹਿਮਤੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ}} ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਹੀ ਇੱਕਮਾਤਰ ਅਜਿਹੀ ਕੌਮ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਖਰੜੇ ਉੱਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਕੀਤੇ। ===ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਲਹਿਰ=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India (1956-1966).png|thumb|1966 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ]] 1950ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਭਰ ਦੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲਈ ਅੱਡ‐ਅੱਡ ਭਾਸ਼ਾ‐ਆਧਾਰਿਤ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਸੰਬਰ 1953 ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਪੁਨਰਗਠਨ ਕਮੀਸ਼ਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਅਜੋਕੇ ਰਾਜ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]] ਅਤੇ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] (ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ) ਨਾਲੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਸ ਹਿੰਦੂ-ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਹਾੜੀ 'ਤੇ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਵੀ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਸਕੂਲਾਂ ਆਦਿ 'ਚ ਸਿਰਫ਼ ਹਿੰਦੀ‐ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਹੀ ਪੜਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀ ਆਦਿ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਗਿਆਨ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆਂ ਸਿੱਖ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜਾਂ ਤਾਂ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਜੇਵੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵੱਖ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ ਪਰ ਰਾਜ ਪੁਨਰਗਠਨ ਕਮੀਸ਼ਨ ਨੇ ਇਸ ਮੰਗ ਨੂੰ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਕੂਲਾਂ 'ਚ ਪੜਾਉਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਇੱਕ ਸਰਕੂਲਰ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਧਰਾਤਲ 'ਤੇ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਤਦ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾਲ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਢ ਦਿੱਤਾ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਮੰਗ ਨੂੰ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਨਹਿਰੂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਆੜ ਹੇਠ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੂਬਾ ਸਿਰਜਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਦੀ ਵੀ ਮੰਗ ਕਰਨਗੇ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖਾਨਾਜੰਗੀ ਸਹਿਣ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਨੂੰ ਹਰਗਿਜ਼ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸਖਤ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲੈਣ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੇ ਸਨ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਗਾਏ ਸਨ ਕਿ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਰਾਜਪਾਲ ਚੰਦੂ ਲਾਲ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕਮਿਸ਼ਨਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ੁਰਾਇਮ ਪੇਸ਼ਾ ਕੌਮ ਵਜੋਂ ਵਿਹਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗਵਰਨਰ, ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੀ.ਐਮ. ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਸਰਦਾਰ ਪਟੇਲ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਰੇ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹਦਾਇਤਾਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ ਕਿ, ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ "ਅਪਰਾਧਿਕ ਕਬੀਲੇ" ਵਜੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਸਖ਼ਤ ਸਲੂਕ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ... ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਸਕਣ ਅਤੇ ਪਛਾਣ ਸਕਣ ਕਿ 'ਸ਼ਾਸਕ ਕੌਣ ਹਨ ਅਤੇ ਪਰਜਾ ਕੌਣ।}} ਹਾਲਾਕਿ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਸਬੂਤ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਆਪਣਾ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ–{{Quote|text=ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ੀ ਸੂਬਾ ਨਾ ਬਨਾਉਣ ਦਾ ਇਹ ਅਰਥ ਹਰਗਿਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵਿਤਕਰਾਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਗਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰ–ਭਾਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਇੱਕ ਅਲੱਗ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਹੀ ਹੈ}}ਪਰ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਆਪਣੀਆਂ ਮੰਗਾਂ 'ਤੇ ਅੜਿਆ ਰਿਹਾ, ਦੂਜੇ ਬੰਨੇ ਆਰਿਆ ਸਮਾਜ 'ਤੇ ਜਨ ਸੰਘ ਨੇ ਇਸ ਮੰਗ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਆਰਿਆ ਸਮਾਜ 'ਤੇ ਜਨ ਸੰਘ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਦਾ ਖੂਬ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਖਾਸਕਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਹਿੰਦੂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਹਿੰਦੀ ਲਿਖਵਾਈ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧ‐ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਤਲਖੀ ਆ ਗਈ, 1955 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ "ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ" ਨਾਅਰਾ ਬੈਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਦਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਜਬਰਦਸਤ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ। ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 10 ਦਿਨਾਂ ਅੰਦਰ "ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ" ਨਾਅਰੇ ਤੋਂ ਪਾਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਹਟਾਈ ਤਾਂ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਇਸਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰੇਗਾ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਾਹਰੇ ਤੋਂ ਪਾਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਹਟਾਈ, 10 ਮਈ ਨੂੰ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ,ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਦਸ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ "ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ" ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ,  ਅਗਲੇ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ 1,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਕਾਲੀ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ;  ਲਗਭਗ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ, 12,000 ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਨਾਅਰੇਬਾਜ਼ੀ ਲਈ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ,  ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ 21,000 ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਵਧ ਰਹੇ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਕਾਂਗਰਸ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਾਰਨ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਦੋ ਵਾਰ ਮੁਲਤਵੀ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਮੰਗ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮਾਹੌਲ ਖਰਾਬ ਹੁੰਦਾ ਦੇਖ ਕੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਾਬੰਦੀ ਹਟਾਉਣੀ ਪਈ। ===1955 ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ 'ਤੇ ਹਮਲਾ=== [[ਤਸਵੀਰ:1955 Golden Temple Raid.jpg|thumb|ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ 'ਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ]]ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਸਾਰੀਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਅੰਦੋਲਨ 'ਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਹੀ ਅੰਦੋਲਨ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ 'ਤੇ ਪੁਲੀਸ ਦੀ ਨਜ਼ਰ 'ਚ ਆ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਫ਼ਤਿਹ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ 'ਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਰੋਸ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਗੰਗਾਨਗਰ ਤੋਂ ਆਇਆ ਤਦ ਡੀ.ਆਈ.ਜੀ. ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ  ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਸਰਕਾਰੀ ਪੁਲਿਸ ਬਲ ਮੰਦਰ ਦੇ ਅਹਾਤੇ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਅਤੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਹੈੱਡ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ, ਵਲੰਟੀਅਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਰਸੋਈਏ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ। ਮੰਦਰ ਦਾ ਲੰਗਰ ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਸਰਾਏ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਦਫਤਰਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਛਾਪੇਮਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਅਤੇ ਮੰਦਰ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ 'ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਖਿੰਡਾਉਣ ਲਈ ਲਾਠੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਅੱਥਰੂ ਗੈਸ ਅਤੇ ਗੋਲੇ ਛੱਡੇ ਗਏ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੰਦਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਅਤੇ ਸਰੋਵਰ ਜਾਂ ਤਲਾਬ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਿਆ।  ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ ਨੂੰ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਸਾਈਟ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਅਤੇ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਫਲੈਗ-ਮਾਰਚ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ 'ਚ 200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਮਾਰੇ ਗਏ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ 'ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਸਮੇਤ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਦੇ ਉਲਟ, ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ, 12 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ, ਸੱਚਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖੁਦ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ 'ਤੇ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ 'ਤੋਂ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗੀ। ਉਸਨੇ ਅਕਾਲੀ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸ਼ਤਾਂ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾਅ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਵੀ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਹੌਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ; ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 8 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ===ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦਾ ਗਠਨ=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1951-66.svg|thumb|ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੇ ਗਠਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ]]1950 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਅੰਦੋਲਨ 1966 ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ 1962 ਦੀ ਚੀਨ‐ਭਾਰਤ ਜੰਗ ਵਿਚ ਭਾਰੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ,ਜਿਸ ਵਿਚ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨਹਿਰੂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ 50,000 ਰੁਪਏ ਸਮੇਤ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤਾ 20 ਮਿਲੀਅਨ ਰੁਪਏ ਦਾ ਫ਼ੰਡ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਭਾਰ ਤੋਂ ਦੁੱਗਣਾ ਸੋਨਾ ਵੀ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਅਕਾਲੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰੋਧੀ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹੀ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ ਹੁਣ ਉਹ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਇਸ ਵਿਵਹਾਰ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਸਨ ਨਾਲ ਹੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ 1965 ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਿੱਖ ਅਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​​​ਸਮਰਥਨ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਕੇਂਦਰ ਨੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਸਿੱਖ ਮੰਗ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਰਕਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਚੀਨ ਨਾਲ ਦੋ ਵੱਡੀਆਂ ਜੰਗਾਂ 'ਤੇ ਬਦਲੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚਾਹੁੰਦੀ। 1965 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜੰਗ 21 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ 22 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਜੰਗਬੰਦੀ ਨਾਲ ਸਮਾਪਤ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਜਿੱਤ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ। 1964 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਵੀਂ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਆਈ ਜੋ ਕਿ ਖੇਤਰੀ ਮੰਗਾਂ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਸੀ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜੰਗ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੇ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਮੁੜ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ,  ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਡਰ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਸਰਕਾਰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਈ। ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਅਤੇ 6 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ, ਗੁਲਜ਼ਾਰੀਲਾਲ ਨੰਦਾ, ਨੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ– "ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਗਠਨ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਸਵਾਲ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਦਿਮਾਗ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।"  ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ 23 ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕੈਬਨਿਟ ਦੀ ਇੱਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਗਠਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਪੰਜਾਬ ਕਾਂਗਰਸ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਲੰਮੀ ਬਹਿਸ ਕੀਤੀ ਜਿਸਨੂੰ [[ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ|ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ]], ਜਨਰਲ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਨਰੈਣ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ਪੁਰੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪੂਰਾ ਸਮਰਥਨ ਦਿੱਤਾ।  ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ, ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਸਦਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਅੰਤਮ 22 ਮੈਂਬਰੀ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਕਾਂਗਰਸ, ਜਨਸੰਘ, ਸੁਤੰਤਰ ਪਾਰਟੀ, ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਾਰਟੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਤੋਂ ਮੰਗ ਪੱਤਰ ਲੈਣ ਦੀ ਮਿਆਦ ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ 5 ਨਵੰਬਰ 1965 ਤੱਕ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ 26 ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ 25 ਦਸੰਬਰ 1965 ਤੱਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 10 ਜਨਵਰੀ 1966 ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਲਛਮਣ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਅਤੇ ਕਾਰਜਕਾਰਨੀ ਮੈਂਬਰ ਰਾਵੇਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਮੇਟੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਸੂਬੇ ਲਈ ਕੇਸ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। 27 ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਗਿਆਨੀ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਦਲੀਲਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਮੰਗ ਪੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 2200 ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 903 ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ।  ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁਕਮ ਸਿੰਘ ਇਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਲਈ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੀ ਕਮੇਟੀ ਤੋਂ ਸਤਰ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ। ਸੰਸਦੀ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ 15 ਮਾਰਚ 1966 ਨੂੰ ਸੌਂਪੀ ਗਈ ਸੀ; ਕਾਂਗਰਸ ਵਰਕਿੰਗ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ 6 ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕਰਕੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਪੁਰਾਣੇ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਵਿੱਚੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਸੂਬਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ।  ਰਿਪੋਰਟ ਨੂੰ 18 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ 23 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਮੰਗ ਮੰਨ ਲਈ ਗਈ ਸੀ, 17 ਅਪ੍ਰੈਲ  ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਨਵੇਂ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਹੱਦਬੰਦੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਪੁਨਰਗਠਨ ਐਕਟ 1966, 18 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ 1 ਨਵੰਬਰ 1966 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦਾ ਸੂਬਾ ਬਣ ਗਿਆ। ===ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ=== 1 ਨਵੰਬਰ 1966 ਨੂੰ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਸਾਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ, ਪੰਜਾਬ ਪੁਨਰਗਠਨ ਐਕਟ 1966 ਦੇ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਪੁਨਰਗਠਨ ਐਕਟ 1966 ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਐਕਟ ਤਹਿਰ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਇਹ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਜਿਸ਼ ਤਹਿਤ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਇਲਾਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖੇ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ 'ਤੇ ਸੰਚਾਈ ਪਰਿਯੋਜਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕੇੰਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਜਾਣਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਇਲਜ਼ਾਮ ਸੀ ਕਿ ਕਮੀਸ਼ਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਹੱਦਬੰਦੀ ਪਿੰਡ ਦੀ ਥਾਂ ਤਹਿਸੀਲ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਤੇ ਕਸਬੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿ ਗਏ। ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵਿੱਚ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਇਸ ਦੇ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਵਜੂਦ ਕਈ ਅਣਸੁਲਝੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਅਲਾਟਮੈਂਟ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਦੋ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦਾ ਸਮਾਯੋਜਨ, ਅਲਾਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਰਾਜ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿ ਗਏ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅਤੇ ਦਰਿਆਈ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵੰਡ ਜੋ ਅਣਸੁਲਝੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਣਕ ਦੀ ਖਰੀਦ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਸਰੋਤਾਂ ਵਰਗੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀਕਰਨ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕੀਤਾ ਕਿ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤਰੱਕੀ 'ਤੇ "ਸਿਆਸੀ ਬ੍ਰੇਕ" ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਣਸੁਲਝਿਆ ਤਣਾਅ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਵਧੇਰੇ ਰਾਜ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਲਈ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਵੱਲ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਮਕਸਦ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਤੇ ਦਾ ਖਰੜਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1982 ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ; 1983 ਤੱਕ 40,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਕਾਲੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਮੁੱਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਰਾਜ ਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦਰਮਿਆਨ ਵਿਵਾਦ ਦੇ ਬਿੰਦੂ ਬਣੇ ਰਹੇ। ==ਹਵਾਲੇ== {{reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]] <references /> <ref>{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}</ref> ewug5lvooq0qmwtm5c6t0wa8xdfxd3k 609707 609704 2022-07-30T15:56:22Z Shubhdeep Sandhu 40562 wikitext text/x-wiki {{Infobox Country | established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 | established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ | established_date4 = 1985 – 1995 | established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ | established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018 | established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984 | established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ | established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]] | image_flag = Flag of Khalistan with text.svg | image_coat = Khalistan Emblem.svg | image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png | map_caption = ਨਕਸ਼ਾ | government_type = ਆਗੂ | leader_title1 = ਮੋਢੀ | leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]<br/>[[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ]] | sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ | leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]] | leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ | leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ | leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ | flag_width = 220px | symbol_width = 98px | national_motto = <br/>"ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ" | national_anthem = <br/>"ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ"<br/>[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]] | conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ }} '''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: "[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ") [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ। 1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ। ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 1.5 ਤੋਂ 2 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ। ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ "ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ..." ==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ== [[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ। 1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ "ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ" ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ। ===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ। ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ। ===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ=== [[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। ਇਸਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਚ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਦਲੀਲ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਡੀਪੈਂਡੈਂਸ ਐਕਟ ਦਾ ਡਰਾਫ਼ਟ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ, ਇੱਕ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਬਾਕਿ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਦੂਜੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}} ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}} ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ। 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}1929 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਬਕਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ 1946 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ। ===ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India districts 22 pa.png|thumb|ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ]] ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3 ਕਰੋੜ ਸਿੱਖ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 75% ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਇੱਕੋ‐ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਭਗ 60% ਲੋਗ [[ਸਿੱਖੀ|ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਖਿੱਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸਵੈ‐ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਲਗਾਵ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਇੱਕ ਹਾਲੀਆ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਿਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪੂਰੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]] ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੋਹਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸੰਤਾਂ 'ਤੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਿਵੇਂ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] 'ਤੇ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਇਸ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 1946 ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਐਲਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਦੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਦੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ==1950 ਤੋਂ 1970 ਤੱਕ== [[ਤਸਵੀਰ:Ranjit Singh at Harmandir Sahib - August Schoefft - Vienna 1850 - Princess Bamba Collection - Lahore Fort.jpg|thumb|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ [[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਵਿਖੇ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]] ਦਾ ਪਾਠ ਸਰਵਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ।]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ‐ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕਦਮ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਹੋਈ, ਸ਼ਾਇਦ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਇਹ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਕਿ 1947 ਦੀ ਵੰਡ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਪਛਤਾਵਾ ਵੀ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਉਹ 1947 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗਾਂਧੀ 'ਤੇ ਨਹਿਰੂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦੇ ਪੂਰੇ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਈ ਸਾਖ ਨੂੰ ਵੀ ਬਹਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ===ਅਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਭਾਰ=== [[ਤਸਵੀਰ:Master Tara Singh.png|thumb|ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]]1947 ਤੋਂ ਠੀਕ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵਫ਼ਦ ਨਹਿਰੂ ਕੋਲ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਾਅਦੇ ਯਾਦ ਦਿਲਾਉਣ ਗਿਆ ਤਾਂ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਹੁਣ ਸਮਾਂ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ}} ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤੇ ਦੀ ਮੰਗ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਬੇਰੰਗ ਹੀ ਵਾਪਿਸ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਵਿਵਹਾਰ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਹ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਧੋਖਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 1950 ਤੱਕ ਸੰਵਿਧਾਨ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੱਕ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ ਕਈ ਵਾਰ ਨਹਿਰੂ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਉਸਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖੀਆਂ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਦਾ ਜੁਆਬ ਹਰ ਵਾਰ ਨਾਂਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਿਹਾ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਆਖਰੀ ਉਮੀਦ ਵੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਟੁੱਟ ਗਈ ਜਦੋਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚ ਆਰਟੀਕਲ 25 (2)(B) ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੱਖ, ਜੈਨ ਅਤੇ ਬੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਹੀ ਅੰਗ ਮੰਨ ਲਿਆ ਗਿਆ ਇਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਹੋਰ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭੜਕ ਗਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇੰਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਹੁਕਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕਿਹਾ, ਸਿੱਖ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਭੁਲੇਖਾ ਨਾ ਰਹੇ ਕਿ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੇ ਇਸ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਵਿਰੋਧ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ, ਮੇਰਾ ਭਾਈਚਾਰਾ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸਹਿਮਤੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ}} ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਹੀ ਇੱਕਮਾਤਰ ਅਜਿਹੀ ਕੌਮ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਖਰੜੇ ਉੱਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਕੀਤੇ। ===ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਲਹਿਰ=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India (1956-1966).png|thumb|1966 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ]] 1950ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਭਰ ਦੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲਈ ਅੱਡ‐ਅੱਡ ਭਾਸ਼ਾ‐ਆਧਾਰਿਤ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਸੰਬਰ 1953 ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਪੁਨਰਗਠਨ ਕਮੀਸ਼ਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਅਜੋਕੇ ਰਾਜ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]] ਅਤੇ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] (ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ) ਨਾਲੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਸ ਹਿੰਦੂ-ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਹਾੜੀ 'ਤੇ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਵੀ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਸਕੂਲਾਂ ਆਦਿ 'ਚ ਸਿਰਫ਼ ਹਿੰਦੀ‐ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਹੀ ਪੜਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀ ਆਦਿ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਗਿਆਨ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆਂ ਸਿੱਖ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜਾਂ ਤਾਂ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਜੇਵੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵੱਖ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ ਪਰ ਰਾਜ ਪੁਨਰਗਠਨ ਕਮੀਸ਼ਨ ਨੇ ਇਸ ਮੰਗ ਨੂੰ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਕੂਲਾਂ 'ਚ ਪੜਾਉਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਇੱਕ ਸਰਕੂਲਰ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਧਰਾਤਲ 'ਤੇ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਤਦ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾਲ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਢ ਦਿੱਤਾ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਮੰਗ ਨੂੰ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਨਹਿਰੂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਆੜ ਹੇਠ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੂਬਾ ਸਿਰਜਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਦੀ ਵੀ ਮੰਗ ਕਰਨਗੇ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖਾਨਾਜੰਗੀ ਸਹਿਣ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਨੂੰ ਹਰਗਿਜ਼ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸਖਤ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲੈਣ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੇ ਸਨ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਗਾਏ ਸਨ ਕਿ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਰਾਜਪਾਲ ਚੰਦੂ ਲਾਲ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕਮਿਸ਼ਨਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ੁਰਾਇਮ ਪੇਸ਼ਾ ਕੌਮ ਵਜੋਂ ਵਿਹਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗਵਰਨਰ, ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੀ.ਐਮ. ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਸਰਦਾਰ ਪਟੇਲ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਰੇ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹਦਾਇਤਾਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ ਕਿ, ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ "ਅਪਰਾਧਿਕ ਕਬੀਲੇ" ਵਜੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਸਖ਼ਤ ਸਲੂਕ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ... ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਸਕਣ ਅਤੇ ਪਛਾਣ ਸਕਣ ਕਿ 'ਸ਼ਾਸਕ ਕੌਣ ਹਨ ਅਤੇ ਪਰਜਾ ਕੌਣ।}} ਹਾਲਾਕਿ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਸਬੂਤ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਆਪਣਾ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ–{{Quote|text=ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ੀ ਸੂਬਾ ਨਾ ਬਨਾਉਣ ਦਾ ਇਹ ਅਰਥ ਹਰਗਿਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵਿਤਕਰਾਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਗਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰ–ਭਾਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਇੱਕ ਅਲੱਗ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਹੀ ਹੈ}}ਪਰ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਆਪਣੀਆਂ ਮੰਗਾਂ 'ਤੇ ਅੜਿਆ ਰਿਹਾ, ਦੂਜੇ ਬੰਨੇ ਆਰਿਆ ਸਮਾਜ 'ਤੇ ਜਨ ਸੰਘ ਨੇ ਇਸ ਮੰਗ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਆਰਿਆ ਸਮਾਜ 'ਤੇ ਜਨ ਸੰਘ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਦਾ ਖੂਬ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਖਾਸਕਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਹਿੰਦੂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਹਿੰਦੀ ਲਿਖਵਾਈ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧ‐ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਤਲਖੀ ਆ ਗਈ, 1955 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ "ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ" ਨਾਅਰਾ ਬੈਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਦਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਜਬਰਦਸਤ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ। ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 10 ਦਿਨਾਂ ਅੰਦਰ "ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ" ਨਾਅਰੇ ਤੋਂ ਪਾਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਹਟਾਈ ਤਾਂ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਇਸਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰੇਗਾ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਾਹਰੇ ਤੋਂ ਪਾਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਹਟਾਈ, 10 ਮਈ ਨੂੰ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ,ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਦਸ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ "ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ" ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ,  ਅਗਲੇ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ 1,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਕਾਲੀ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ;  ਲਗਭਗ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ, 12,000 ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਨਾਅਰੇਬਾਜ਼ੀ ਲਈ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ,  ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ 21,000 ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਵਧ ਰਹੇ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਕਾਂਗਰਸ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਾਰਨ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਦੋ ਵਾਰ ਮੁਲਤਵੀ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਮੰਗ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮਾਹੌਲ ਖਰਾਬ ਹੁੰਦਾ ਦੇਖ ਕੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਾਬੰਦੀ ਹਟਾਉਣੀ ਪਈ। ===1955 ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ 'ਤੇ ਹਮਲਾ=== [[ਤਸਵੀਰ:1955 Golden Temple Raid.jpg|thumb|ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ 'ਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ]]ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਸਾਰੀਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਅੰਦੋਲਨ 'ਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਹੀ ਅੰਦੋਲਨ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ 'ਤੇ ਪੁਲੀਸ ਦੀ ਨਜ਼ਰ 'ਚ ਆ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਫ਼ਤਿਹ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ 'ਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਰੋਸ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਗੰਗਾਨਗਰ ਤੋਂ ਆਇਆ ਤਦ ਡੀ.ਆਈ.ਜੀ. ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ  ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਸਰਕਾਰੀ ਪੁਲਿਸ ਬਲ ਮੰਦਰ ਦੇ ਅਹਾਤੇ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਅਤੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਹੈੱਡ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ, ਵਲੰਟੀਅਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਰਸੋਈਏ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ। ਮੰਦਰ ਦਾ ਲੰਗਰ ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਸਰਾਏ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਦਫਤਰਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਛਾਪੇਮਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਅਤੇ ਮੰਦਰ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ 'ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਖਿੰਡਾਉਣ ਲਈ ਲਾਠੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਅੱਥਰੂ ਗੈਸ ਅਤੇ ਗੋਲੇ ਛੱਡੇ ਗਏ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੰਦਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਅਤੇ ਸਰੋਵਰ ਜਾਂ ਤਲਾਬ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਿਆ।  ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ ਨੂੰ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਸਾਈਟ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਅਤੇ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਫਲੈਗ-ਮਾਰਚ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ 'ਚ 200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਮਾਰੇ ਗਏ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ 'ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਸਮੇਤ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਦੇ ਉਲਟ, ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ, 12 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ, ਸੱਚਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖੁਦ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ 'ਤੇ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ 'ਤੋਂ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗੀ। ਉਸਨੇ ਅਕਾਲੀ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸ਼ਤਾਂ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾਅ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਵੀ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਹੌਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ; ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 8 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ===ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦਾ ਗਠਨ=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1951-66.svg|thumb|ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੇ ਗਠਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ]]1950 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਅੰਦੋਲਨ 1966 ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ 1962 ਦੀ ਚੀਨ‐ਭਾਰਤ ਜੰਗ ਵਿਚ ਭਾਰੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ,ਜਿਸ ਵਿਚ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨਹਿਰੂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ 50,000 ਰੁਪਏ ਸਮੇਤ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤਾ 20 ਮਿਲੀਅਨ ਰੁਪਏ ਦਾ ਫ਼ੰਡ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਭਾਰ ਤੋਂ ਦੁੱਗਣਾ ਸੋਨਾ ਵੀ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਅਕਾਲੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰੋਧੀ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹੀ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ ਹੁਣ ਉਹ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਇਸ ਵਿਵਹਾਰ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਸਨ ਨਾਲ ਹੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ 1965 ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਿੱਖ ਅਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​​​ਸਮਰਥਨ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਕੇਂਦਰ ਨੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਸਿੱਖ ਮੰਗ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਰਕਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਚੀਨ ਨਾਲ ਦੋ ਵੱਡੀਆਂ ਜੰਗਾਂ 'ਤੇ ਬਦਲੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚਾਹੁੰਦੀ। 1965 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜੰਗ 21 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ 22 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਜੰਗਬੰਦੀ ਨਾਲ ਸਮਾਪਤ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਜਿੱਤ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ। 1964 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਵੀਂ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਆਈ ਜੋ ਕਿ ਖੇਤਰੀ ਮੰਗਾਂ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਸੀ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜੰਗ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੇ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਮੁੜ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ,  ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਡਰ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਸਰਕਾਰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਈ। ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਅਤੇ 6 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ, ਗੁਲਜ਼ਾਰੀਲਾਲ ਨੰਦਾ, ਨੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ– "ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਗਠਨ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਸਵਾਲ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਦਿਮਾਗ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।"  ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ 23 ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕੈਬਨਿਟ ਦੀ ਇੱਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਗਠਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਪੰਜਾਬ ਕਾਂਗਰਸ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਲੰਮੀ ਬਹਿਸ ਕੀਤੀ ਜਿਸਨੂੰ [[ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ|ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ]], ਜਨਰਲ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਨਰੈਣ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ਪੁਰੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪੂਰਾ ਸਮਰਥਨ ਦਿੱਤਾ।  ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ, ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਸਦਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਅੰਤਮ 22 ਮੈਂਬਰੀ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਕਾਂਗਰਸ, ਜਨਸੰਘ, ਸੁਤੰਤਰ ਪਾਰਟੀ, ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਾਰਟੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਤੋਂ ਮੰਗ ਪੱਤਰ ਲੈਣ ਦੀ ਮਿਆਦ ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ 5 ਨਵੰਬਰ 1965 ਤੱਕ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ 26 ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ 25 ਦਸੰਬਰ 1965 ਤੱਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 10 ਜਨਵਰੀ 1966 ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਲਛਮਣ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਅਤੇ ਕਾਰਜਕਾਰਨੀ ਮੈਂਬਰ ਰਾਵੇਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਮੇਟੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਸੂਬੇ ਲਈ ਕੇਸ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। 27 ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਗਿਆਨੀ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਦਲੀਲਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਮੰਗ ਪੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 2200 ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 903 ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ।  ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁਕਮ ਸਿੰਘ ਇਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਲਈ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੀ ਕਮੇਟੀ ਤੋਂ ਸਤਰ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ। ਸੰਸਦੀ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ 15 ਮਾਰਚ 1966 ਨੂੰ ਸੌਂਪੀ ਗਈ ਸੀ; ਕਾਂਗਰਸ ਵਰਕਿੰਗ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ 6 ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕਰਕੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਪੁਰਾਣੇ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਵਿੱਚੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਸੂਬਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ।  ਰਿਪੋਰਟ ਨੂੰ 18 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ 23 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਮੰਗ ਮੰਨ ਲਈ ਗਈ ਸੀ, 17 ਅਪ੍ਰੈਲ  ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਨਵੇਂ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਹੱਦਬੰਦੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਪੁਨਰਗਠਨ ਐਕਟ 1966, 18 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ 1 ਨਵੰਬਰ 1966 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦਾ ਸੂਬਾ ਬਣ ਗਿਆ। ===ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjabi in india.png|thumb|ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਇਲਾਕੇ (ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਨੁਸਾਰ)]] 1 ਨਵੰਬਰ 1966 ਨੂੰ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਸਾਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ, ਪੰਜਾਬ ਪੁਨਰਗਠਨ ਐਕਟ 1966 ਦੇ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਪੁਨਰਗਠਨ ਐਕਟ 1966 ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਐਕਟ ਤਹਿਰ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਇਹ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਜਿਸ਼ ਤਹਿਤ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਇਲਾਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖੇ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ 'ਤੇ ਸੰਚਾਈ ਪਰਿਯੋਜਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕੇੰਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਜਾਣਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਇਲਜ਼ਾਮ ਸੀ ਕਿ ਕਮੀਸ਼ਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਹੱਦਬੰਦੀ ਪਿੰਡ ਦੀ ਥਾਂ ਤਹਿਸੀਲ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਤੇ ਕਸਬੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿ ਗਏ। ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵਿੱਚ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਇਸ ਦੇ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਵਜੂਦ ਕਈ ਅਣਸੁਲਝੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਅਲਾਟਮੈਂਟ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਦੋ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦਾ ਸਮਾਯੋਜਨ, ਅਲਾਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਰਾਜ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿ ਗਏ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅਤੇ ਦਰਿਆਈ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵੰਡ ਜੋ ਅਣਸੁਲਝੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਣਕ ਦੀ ਖਰੀਦ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਸਰੋਤਾਂ ਵਰਗੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀਕਰਨ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕੀਤਾ ਕਿ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤਰੱਕੀ 'ਤੇ "ਸਿਆਸੀ ਬ੍ਰੇਕ" ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਣਸੁਲਝਿਆ ਤਣਾਅ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਵਧੇਰੇ ਰਾਜ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਲਈ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਵੱਲ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਮਕਸਦ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਤੇ ਦਾ ਖਰੜਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1982 ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ; 1983 ਤੱਕ 40,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਕਾਲੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਮੁੱਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਰਾਜ ਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦਰਮਿਆਨ ਵਿਵਾਦ ਦੇ ਬਿੰਦੂ ਬਣੇ ਰਹੇ। ===ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮਤਾ=== [[ਤਸਵੀਰ:Takhat-Sri-Kesgarh-Sahib-Anandpur-Sahib.jpg|thumb|[[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]]<nowiki/>ਤਖਤ ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ (ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ)]] ==ਹਵਾਲੇ== {{reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]] <references /> <ref>{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}</ref> rs2hizr3wj0q1dpp5aub3t4n6nk2lfx 609708 609707 2022-07-30T15:58:49Z Shubhdeep Sandhu 40562 wikitext text/x-wiki {{Infobox Country | established_date3 = 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 | established_event4 = ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸੰਘਰਸ਼ | established_date4 = 1985 – 1995 | established_event5 = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦਾ ਐਲਾਨ | established_date5 = 12 ਅਗਸਤ 2018 | established_date2 = 1 ਜੂਨ 1984 – 8 ਜੂਨ 1984 | established_event3 = ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਐਲਾਨ | established_event2 = [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ]] | image_flag = Flag of Khalistan with text.svg | image_coat = Khalistan Emblem.svg | image_map = Proposed Map of the Republic of Khalistan.png | map_caption = ਨਕਸ਼ਾ | government_type = ਆਗੂ | leader_title1 = ਮੋਢੀ | leader_name1 = [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]]<br/>[[ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ]] | sovereignty_type = ਕਾਇਮੀ | leader_name3 = [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]] | leader_title3 = ਸਿਆਸਤਦਾਨ | leader_name4 = ਗੁਰਪਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂ | leader_title4 = ਕਾਰਕੁੰਨ | flag_width = 220px | symbol_width = 98px | national_motto = <br/>"ਅਕਾਲ ਸਹਾਇ" | national_anthem = <br/>"ਦੇਹ ਸਿਵਾ ਬਰ ਮੋਹਿ ਇਹੈ"<br/>[[File:Deh Shiva Bar Mohe Ehai.ogg|centre]] | conventional_long_name = ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਗਣਰਾਜ }} '''ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ''' (ਭਾਵ: "[[ਖ਼ਾਲਸਾ|ਖ਼ਾਲਸੇ]] ਦੀ ਸਰਜ਼ਮੀਨ") [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦੇ [[ਸਿੱਖ]] [[ਵੱਖਵਾਦ|ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਨਾਮ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵੇ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਾਂਤ ਪੰਜਾਬ, [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਉੱਤਰਾਖੰਡ]] ਆਦਿ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨੀ ਵੱਖਵਾਦੀਆਂ ਨੇ 29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਤੋਂ ਆਪਣੀ [[ਇਕਪਾਸੜਵਾਦ|ਇੱਕਪਾਸੜ]] [[ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1993 ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ [https://www.unpo.org UNPO] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਿਆ। 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਆਪਣੇ ਚਰਮ 'ਤੇ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1995 ਤੱਕ [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਇਸ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਦਬਾ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਨ 1699 ਵਿੱਚ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਖ਼ਾਲਸਾ]] ਪੰਥ ਦੀ ਸਾਜਨਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸ਼ਬਦ 'ਰਾਜ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਨਹਿ ਧਰਮ ਚਲੈਂ ਹੈਂ, ਧਰਮ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਦਲੈਂ ਮਲੈਂ ਹੈ' ਨਾਲ ਆਈ ਧਾਰਮਿਕ - ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੇ [[ਸਿੱਖ|ਸਿੱਖਾਂ]] ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਾਲ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬੀ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ। ਸੰਨ 1710 ਵਿੱਚ [[ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਸਿੱਖ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ [[ਮੁਗ਼ਲ ਸਲਤਨਤ|ਮੁਗ਼ਲ]] ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਕੇਂਦਰ [[ਸਰਹਿੰਦ]] ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਸਥਾਪਤ ਕਰਕੇ ਨੇੜਲੇ ਮੁਖ਼ਲਿਸਪੁਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਨੇ [[ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ|ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ]] ਦੇ ਨਾਂ ਦੇ ਸਿੱਕੇ ਚਲਾਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ [[ਹੁਕਮਨਾਮਾ|ਹੁਕਮਨਾਮੇ]] ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਇਹ ਰਾਜ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਨਾ ਟਿੱਕ ਸਕਿਆ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੇ ਇਸ ਰਾਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦਾ ਰਾਜ ਥੋੜੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਰਿਹਾ ਪਰ ਇਹ ਰਾਜ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕਰਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿੜ ਇੱਛਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦੇ ਗਿਆ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਇਹ ਰਾਜ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] (1767 - 1799) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਰ ਉੱਭਰਿਆ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ]] (1799 - 1849) ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਬਨ 50 ਸਾਲ ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਕੀਤਾ। ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਮਗਰੋਂ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀ ਲਈ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਜਿਸਦਾ ਫ਼ਾਇਦਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼|ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ]] ਨੇ ਉਠਾਇਆ, ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਜੰਗਾਂ ਹੋਇਆਂ, ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਫ਼ੌਜ ਉੱਤੇ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋਈ ਜਿਸਦੇ ਮਗਰੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਹੋ ਗਿਆ, ਭਾਵੇਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ [[ਦਲੀਪ ਸਿੰਘ]] ਦੇ ਬਾਲਗ ਹੋਣ ਤੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏਗਾ ਪਰ ਇਹ ਵਾਅਦਾ ਕਦੀ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਪਤਨ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਦਰਦਨਾਕ ਅਨੁਭਵ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਉਸ ਉਮੀਦ ਨੂੰ ਬੁਝਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ ਕਿ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਕਿਸੇ ਨਾ ਕਿਸੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਏਗਾ। 1947 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਈਆਂ ਲੰਬੀਆਂ ਵਾਰਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਇਆ ਪਰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਘਾਟ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਕ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰਿਆ। ਫ਼ਿਰ 1980 ਅਤੇ 90 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਚੱਲੀ ਹਿੰਸਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੇ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਅਧਰੰਗ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ। ਇਸ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਨੂੰ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਸਿੱਖ ਸਟੂਡੈਂਟ ਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ]] ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਹਿੰਸਕ ਲਹਿਰ ਦੌਰਾਨ ਸੈਂਕੜੇ ਪੁਲਸ ਕਰਮੀ ਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਜਵਾਨ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 1.5 ਤੋਂ 2 ਲੱਖ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਨ ਗਈ, ਪਰ ਇਹ ਲਹਿਰ ਕਈ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫ਼ਲ ਰਹੀ। ਪਰ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਹਲੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਖ਼ਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਤਬਕੇ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦ ਅਤੇ [[ਅੱਤਵਾਦ]] ਨਾਲ ਜੋੜ ਕੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਨੇ ਵੀ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਰਾਏਸ਼ੁਮਾਰੀ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਦੇਵੇਗਾ ਪਰ ਸਿੱਖ ਖ਼ਾਲਸਾ ਰਾਜ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸੰਕਲਪ ਉੱਤੇ ਕਾਇਮ ਹਨ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਗੂੰਜਦੇ ਸੁਣੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ "ਰਾਜ ਕਰੇਗਾ ਖ਼ਾਲਸਾ..." ==1950 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ== [[ਤਸਵੀਰ:Map of India 1823.jpg|thumb|1823 'ਚ [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]] ਦਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਆਪਣੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ]]ਸਿੱਖ [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ|ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ|ਪੰਜਾਬ ਖਿੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ [[ਮਿਸਲ|ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ]] ਦਾ ਰਾਜ ਸੀ। ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੇ 1767 ਤੋਂ 1799 ਤੱਕ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਉੱਤੇ ਰਾਜ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖ ਮਿਸਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1799‐1849 ਤੱਕ ਇਹ ਖਿੱਤਾ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੇ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ। 1849 'ਚ [[ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ-ਸਿੱਖ ਜੰਗ|ਦੂਜੀ ਐਂਗਲੋ‐ਸਿੱਖ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਭੰਗ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਤਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਵੇਂ ਜਿੱਤੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦੀ "ਪਾੜੋ ਅਤੇ ਰਾਜ ਕਰੋਂ" ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ‐ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰਾਂ ਉੱਭਰੀਆਂ। ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਦਾ ਧਰਮ ਪਰਿਵਰਤਨ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਮਿਸ਼ਨਰੀਆਂ ਦੀ ਅਪਾਰ ਸਫ਼ਲਤਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਬਣੀ ਕਿ ਇਸ ਪਤਨ ਦੇ ਹੱਲ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰੈਫ਼ਰੈਂਸ 1929 'ਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮੋਤੀ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੂਰਨ ਸਵਰਾਜ ਦਾ ਇੱਕ ਐਲਾਨਨਾਮਾ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਸੈਸ਼ਨ 'ਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਇਹ ਤਿੰਨ ਲੋਕ ਸਨ [[ਭੀਮਰਾਓ ਅੰਬੇਡਕਰ|ਅੰਬੇਡਕਰ]], [[ਮੁਹੰਮਦ ਅਲੀ ਜਿੰਨਾਹ|ਜਿੰਨਾਹ]] ਅਤੇ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]], ਜਿਵੇਂ ਹੀ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜ਼ੱਦੀ ਘਰ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਉਠਾਈ। ਜਦੋਂ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਮਤੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਮੁਸਲਿਮ ਦੇਸ਼ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਖਿੱਤੇ ਨੂੰ ਹੜੱਪਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ। ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਪਾਰਟੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦੇ ਇਸ ਮਤੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਲਈ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਇਕ ਧਰਮ ਅਧਾਰਿਤ ਦੇਸ਼ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ]], ਜਿੰਦ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਆਦਿ ਰਿਆਸਤਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਇਲਾਕੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1946 ਵਿੱਚ ਇਹ ਮਤਾ ਫ਼ਿਰ ਦੁਹਰਾਇਆ ਸੀ। ===ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ,1947=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1909.jpg|thumb|ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ, 1909]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਲੁਧਿਆਣੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] (ਜਿੱਥੋਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਅਬਾਦੀ ਦਾ ਸਿੱਖ 41.6% ਸੀ) ਤੋਂ ਇਲਾਵਾਂ ਸਿੱਖ ਬਰਤਾਨਵੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਇਸਦੇ ਬਜਾਇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਜਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੀ। ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ 1947 ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬ ਵੀ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਅਬਾਦੀ ਲਹਿੰਦੇ ਪੰਜਾਬ 'ਤੋਂ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਹਿਜਰਤ ਕਰ ਗਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਸਿੱਖ ਆਬਾਦੀ ਜੋ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ 19.8% ਤੱਕ ਵਧ ਗਈ ਸੀ, ਇੱਕਦਮ ਘਟ ਕੇ 0.1% ਰਹਿ ਗਈ ਅਤੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਧੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿ ਸਿੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ‐ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘਟਗਿਣਤੀ ਹੀ ਰਹੇ। ===ਗਾਂਧੀ‐ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਤਾਵ=== [[ਤਸਵੀਰ:Lord Mountbatten meets Nehru, Jinnah and other Leaders to plan Partition of India.jpg|thumb|ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾਹ ਗੋਲਮੇਜ਼ ਮੀਟਿੰਗ ਦੌਰਾਨ]]ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਜਦਕਿ ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਕੋਈ ਇਰਾਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਇਸ ਲਈ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਹਮਦਰਦੀ ਸੀ ਬਲਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਵਰਤਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੂਰੀ ਦੁਨਿਆਂ ਵਿੱਚ [[ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ]] ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ 'ਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ]] ਇਕ ਮਹਾਸ਼ਕਤੀ ਵਜੋਂ ਉੱਭਰ ਰਿਹਾ ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੱਕ ਆ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਨਹਿਰੂ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਲੀਡਰ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਬਣ ਜਾਏ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਸਰਮਾਏਦਾਰ ਦੇਸ਼ ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ ਦੇ ਧੁਰ ਵਿਰੋਧੀ ਸਨ ਇਸ ਲਈ ਭਾਰਤ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਟੁਕੜੇ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਤਾਂਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਅਗਰ ਭਾਰਤ ਇੱਕ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਵੀ ਜਾਏ ਤਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸਹਾਰੇ ਉਹ ਇਸ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਦਬਦਬਾ ਕਾਇਮ ਰੱਖ ਸਕਣ ਅਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਹਾਰੇ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਦਬਾਅ ਪਾ ਸਕਣ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਜੇਕਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਫ਼ਰ ਸਟੇਟ ਦੇ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜ਼ਰਿਏ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਦਬਾਅ 'ਚ ਨਾਂ ਰੱਖ ਸਕਦੇ। ਇਸਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਚ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੀ ਦਲੀਲ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾ ਨੇ ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਡੀਪੈਂਡੈਂਸ ਐਕਟ ਦਾ ਡਰਾਫ਼ਟ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ, ਇੱਕ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਬਾਕਿ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਦੂਜੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ [[ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ|ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]] ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਦੇਸ਼ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਪਰ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਕੋਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਸੋਚ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਸਿੱਖ ਬੇਵਤਨੇ ਹੀ ਰਹਿ ਗਏ, ਉਹ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਦੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ [[ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ ਇਕ ਵੱਖਰਾਂ ਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ ਉਲਟਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਹੀ ਉਲਝ ਗਏ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਅਸੀਂ ਸਿੱਖ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਤੋਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਪਣੇ ਬੋਰੀਆ‐ਬਿਸਤਰਾ ਸਮੇਟਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ 'ਚੋਂ ਦਫ਼ਾ ਹੋ ਜਾਣ ਅਤੇ ਰਹਿ ਗੱਲ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਤਾਂ ਉਹ ਸਾਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣਗੇ}}ਦੂਸਰੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਜਿੰਨਾਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਹੋ ਸਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਡਾ 'ਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਬਣੇ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੀ ਥਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਮਿਲ ਜਾਣ, ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਰਾਵੀ ਤੋਂ ਘੱਗਰ ਤੱਕ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਦਿੱਤਾ ਜੇਵੇਗਾ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਇਸ ਅਰਥ–ਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ}} ਜੇਕਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਜਿੰਨਾਹ ਦਾ ਇਹ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਮੰਨ ਲੈਂਦੇ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ [[ਅੰਬਾਲਾ]] ਤੱਕ ਜਾਕੇ ਖਤਮ ਹੁੰਦੀ, ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜਿੰਨਾਹ ਦੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਵੀ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇ ਸਿੱਖ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਭਵਿੱਖ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਣਗੇ?}} ਇਸਦਾ ਜੁਆਬ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਨਾਂਹ ਵਿਚ ਦਿੱਤਾ, ਇਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਇਹ ਮੰਨ ਬਣਾ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕੋਈ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ। ਇਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਿੰਨਾਹ ਨੇ ਪਟਿਆਲਾ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਮਹਾਰਾਜ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਵੀ ਕਈ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਉਹ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜੇਕਰ ਸਿੱਖ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੱਟੋਂ‐ਘੱਟ ਪਟਿਆਲਾ, ਕਪੂਰਥਲਾ 'ਤੇ ਜਿੰਦ ਵਰਗੀਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਹੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਜਾਣ, ਮਹਾਰਾਜਾ ਯਾਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਲਈ ਤਿਆਰ ਵੀ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਵਿਰੋਧ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਦਿਲਚਸਪੀ ਨਾ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਾਪਿਸ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਜਿੰਨਾਹ ਦੀ ਗੱਲ ਨਾ ਮੰਨਣ 'ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮੁਖਾਲਫ਼ਤ ਕਰਨ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ 1947 ਵਿੱਚ ਭੁਗਤਣਾ ਪਿਆ, 1947 ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਸਿੱਖ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂ ਸਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਹ ਡਰ ਪੈ ਗਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਸਿੱਖ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾ ਕਰ ਦੇਣ ਜਾਂ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਰਾਹ ਨਾ ਫੜ ਲੈਣ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ 40‐50% ਸਿੱਖ ਸਨ ਅਜਿਹੇ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਵੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਉਂਤਬੰਦੀ ਬਨਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਸਿਖਾਂ ਲਈ ਵੀ ਧਰਮ‐ਅਧਾਰਿਤ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਨਾਲੋਂ [[ਧਰਮ ਨਿਰਪੱਖਤਾ|ਧਰਮ‐ਨਿਰਪੱਖ]] ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਾ ਸਹਿਜ ਸੀ। 1929 ਦੇ ਲਾਹੌਰ ਐਲਾਨਨਾਮੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗਾਂਧੀ, ਨਹਿਰੂ 'ਤੇ [[ਵੱਲਭਭਾਈ ਪਟੇਲ|ਪਟੇਲ]] [[ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ]] ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਵਾਸ‐ਸਥਾਨ ਪਹੁੰਚੇ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਸਿੱਖ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਆਜ਼ਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਵੀ ਸਿੱਖ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਨੂੰਨ ਬਣਾ ਸਕਣਗੇ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ ਨਾਲ ਹੀ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਨੂੰਨ ਜਾਂ ਵਿਧਾਨ ਨ,ਹੀਂ ਬਣਾਇਆਂ ਜਾਵੇਗਾ ਜੋ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਇਹ ਗੱਲ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਨੇ 1930 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ|ਸ਼ੀਸ਼ ਗੰਜ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿਖੇ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦਿਆਂ ਵੀ ਦੁਹਰਾਈ ਸੀ,ਜਦੋਂ ਉੱਥੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪੱਤਰਕਾਰ ਬੇਦੀ ਮਧੁਸੁਧਨ ਨੇ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਤੋਂ ਇਹ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ ਕਿ ਅਗਰ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਵਾਅਦੇ 'ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਗਏ ਤਾਂ? ਇਸਦੇ ਜੁਆਬ ਵਿੱਚ ਮਹਾਤਮਾਂ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਕਾਂਗਰਸ ਆਪਣੇ ਕੀਤੇ ਵਾਦਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਰ ਜਾਏ ਤਾਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰ ਉਠਾ ਕੇ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਹੈ}}ਜੁਲਾਈ 1946 'ਚ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤੇ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਜਲੂਸ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਕਰਦਿਆਂ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਬਹਾਦਰ ਸਿੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਲੂਕ ਦੇ ਹੱਕਦਾਰ ਹਨ, ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਆਪੱਤੀ ਨਹੀਂ ਲਗਦੀ ਕਿ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤਾ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਏ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਵੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਿੱਘ ਮਾਣ ਸਕਣਗੇ}}1929 ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1947 ਤੱਕ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠਾਂ ਰੱਖਿਆ ਬਕਾਇਦਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਜੋ ਰਿਆਸਤਾਂ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਨ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ ਰੱਖਿਆ, ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਸੰਚਾਰ, ਆਵਾਜਾਈ 'ਤੇ ਡਾਕ ਸੇਵਾ ਆਦਿ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਨੂੰ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਹੋਵੇਗੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾ 1946 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਧਾਨ 'ਤੇ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਕਿ – {{Quote|text=ਜੇਕਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਧਾਨ ਤੋਂ ਪੈਰ ਪਿੱਛੇ ਖਿੱਚਣੇ ਪੈਣ ਤਾਂ ਕਾਂਗਰਸ ਇਸ ਲਈ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ}} ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੱਖ‐ਵੱਖ ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਿਆਨ 'ਤੇ ਅੜੇ ਰਹੇ। ===ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India districts 22 pa.png|thumb|ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ]] ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3 ਕਰੋੜ ਸਿੱਖ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 75% ਸਿੱਖ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਵੱਸਦੇ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਪੂਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦਾ ਇੱਕੋ‐ਇੱਕ ਸੂਬਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲਗਭਗ 60% ਲੋਗ [[ਸਿੱਖੀ|ਸਿੱਖ ਧਰਮ]] ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਹ ਖਿੱਤੇ ਕਦੇ ਵੀ ਸਿੱਖ ਸਵੈ‐ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਲਗਾਵ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀ ਇੱਕ ਹਾਲੀਆ ਘਟਨਾ ਹੈ, ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਿਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪੂਰੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ]] ਫੈਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]] ਵਿੱਚ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੋਹਾਂ ਖਿੱਤਿਆਂ ਦੇ ਸੰਤਾਂ 'ਤੇ ਭਗਤਾਂ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਰਜ ਹੈ ਇਸਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ ਕਈ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਿਵੇਂ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] 'ਤੇ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ 1930 ਅਤੇ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਦਬਦਬਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਹੈ 'ਤੇ ਸਿੱਖ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਇਸ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਨੂੰ ਮਾਰਚ 1946 ਵਿੱਚ ਰਸਮੀ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੀ ਕੁਦਰਤੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਐਲਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕੀਤਾ। ਡਾ. ਉਬਰਾਏ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕਾਈਕਰਨ ਦੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਵੀ ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਇੱਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਵਜੋਂ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਕਦੇ ਵੀ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਮੁੱਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਣਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀਕਰਨ ਸ਼ੁਰੂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ==1950 ਤੋਂ 1970 ਤੱਕ== [[ਤਸਵੀਰ:Ranjit Singh at Harmandir Sahib - August Schoefft - Vienna 1850 - Princess Bamba Collection - Lahore Fort.jpg|thumb|ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ [[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ|ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਵਿਖੇ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]] ਦਾ ਪਾਠ ਸਰਵਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ।]]1947 ਦੀ ਭਾਰਤ‐ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਆਪਣੇ ਹੱਕਾ ਪ੍ਰਤੀ ਇੱਕਦਮ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਹੋਈ, ਸ਼ਾਇਦ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੇ ਇਹ ਕਦੇ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਕਿ 1947 ਦੀ ਵੰਡ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ, ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਨੂੰ ਪਛਤਾਵਾ ਵੀ ਸੀ ਇਸ ਲਈ ਉਹ 1947 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗਾਂਧੀ 'ਤੇ ਨਹਿਰੂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦੇ ਪੂਰੇ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਮਜ਼ੋਰ ਹੋਈ ਸਾਖ ਨੂੰ ਵੀ ਬਹਾਲ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ। ===ਅਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਉਭਾਰ=== [[ਤਸਵੀਰ:Master Tara Singh.png|thumb|ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ]]1947 ਤੋਂ ਠੀਕ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵਫ਼ਦ ਨਹਿਰੂ ਕੋਲ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਵਾਅਦੇ ਯਾਦ ਦਿਲਾਉਣ ਗਿਆ ਤਾਂ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਮੁਸਕਰਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਹੁਣ ਸਮਾਂ ਬਦਲ ਗਿਆ ਹੈ}} ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖਿੱਤੇ ਦੀ ਮੰਗ ਲੈ ਕੇ ਆਏ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰਾਂ ਨੂੰ ਬੇਰੰਗ ਹੀ ਵਾਪਿਸ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਇਸ ਵਿਵਹਾਰ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋਏ ਅਤੇ ਉਹ ਇਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਧੋਖਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 1950 ਤੱਕ ਸੰਵਿਧਾਨ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੱਕ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ ਕਈ ਵਾਰ ਨਹਿਰੂ ਨੂੰ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਉਸਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖੀਆਂ ਪਰ ਨਹਿਰੂ ਦਾ ਜੁਆਬ ਹਰ ਵਾਰ ਨਾਂਹ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਿਹਾ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਆਖਰੀ ਉਮੀਦ ਵੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਟੁੱਟ ਗਈ ਜਦੋਂ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਵਿਚ ਆਰਟੀਕਲ 25 (2)(B) ਜੋੜ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਸਿੱਖ, ਜੈਨ ਅਤੇ ਬੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਹੀ ਅੰਗ ਮੰਨ ਲਿਆ ਗਿਆ ਇਸ ਨਾਲ ਸਿੱਖ ਹੋਰ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭੜਕ ਗਏ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ ਮੰਨਣ ਤੋਂ ਇੰਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਹੁਕਮ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ ‘ਤੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਂ ਕਿਹਾ, ਸਿੱਖ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਰਾਸ਼ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸਿੱਖ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਡੇ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਭੁਲੇਖਾ ਨਾ ਰਹੇ ਕਿ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਨੇ ਇਸ ਸੰਵਿਧਾਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਵਾਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮੈਂ ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਵਿਰੋਧ ਦਰਜ ਕਰਵਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹਾਂ, ਮੇਰਾ ਭਾਈਚਾਰਾ ਇਸ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸਹਿਮਤੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ}} ਸੰਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਹੀ ਇੱਕਮਾਤਰ ਅਜਿਹੀ ਕੌਮ ਸੀ ਜਿਸ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਨੇ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੇ ਖਰੜੇ ਉੱਤੇ ਹਸਤਾਖਰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਕੀਤੇ। ===ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਲਹਿਰ=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab, India (1956-1966).png|thumb|1966 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ]] 1950ਵਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਭਰ ਦੇ ਭਾਸ਼ਾਈ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਲਈ ਅੱਡ‐ਅੱਡ ਭਾਸ਼ਾ‐ਆਧਾਰਿਤ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਸੰਬਰ 1953 ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਪੁਨਰਗਠਨ ਕਮੀਸ਼ਨ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਅਜੋਕੇ ਰਾਜ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]] ਅਤੇ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] (ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ) ਨਾਲੇ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਸ ਹਿੰਦੂ-ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਵਾਲੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਦਰਅਸਲ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪਹਾੜੀ 'ਤੇ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਵੀ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਇਸ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਸਕੂਲਾਂ ਆਦਿ 'ਚ ਸਿਰਫ਼ ਹਿੰਦੀ‐ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਹੀ ਪੜਾਈ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਨੌਕਰੀ ਆਦਿ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਹਿੰਦੀ ਦਾ ਗਿਆਨ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ, ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ 'ਤੇ ਹਮਲੇ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆਂ ਸਿੱਖ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜਾਂ ਤਾਂ ਪੂਰੇ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਜੇਵੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵੱਖ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾਵੇ ਪਰ ਰਾਜ ਪੁਨਰਗਠਨ ਕਮੀਸ਼ਨ ਨੇ ਇਸ ਮੰਗ ਨੂੰ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸਕੂਲਾਂ 'ਚ ਪੜਾਉਣ ਦਾ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੰਦਾ ਇੱਕ ਸਰਕੂਲਰ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਧਰਾਤਲ 'ਤੇ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਤਦ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾਲ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਢ ਦਿੱਤਾ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਮੰਗ ਨੂੰ ਸਿਰੇ ਤੋਂ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਨਹਿਰੂ ਦਾ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਆੜ ਹੇਠ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸੂਬਾ ਸਿਰਜਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਲੀਡਰ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਦੀ ਵੀ ਮੰਗ ਕਰਨਗੇ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖਾਨਾਜੰਗੀ ਸਹਿਣ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਨੂੰ ਹਰਗਿਜ਼ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਸਖਤ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲੈਣ ਦੇ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤੇ ਸਨ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਗਾਏ ਸਨ ਕਿ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਰਾਜਪਾਲ ਚੰਦੂ ਲਾਲ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ ਰਾਹੀਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਰੇ ਕਮਿਸ਼ਨਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਜ਼ੁਰਾਇਮ ਪੇਸ਼ਾ ਕੌਮ ਵਜੋਂ ਵਿਹਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ– {{Quote|text=ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗਵਰਨਰ, ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੀ.ਐਮ. ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ, ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਅਤੇ ਉਪ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, ਸਰਦਾਰ ਪਟੇਲ ਦੀਆਂ ਇੱਛਾਵਾਂ ਦਾ ਆਦਰ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਨੇ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਰੇ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰਾਂ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹਦਾਇਤਾਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ ਕਿ, ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ "ਅਪਰਾਧਿਕ ਕਬੀਲੇ" ਵਜੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਸਖ਼ਤ ਸਲੂਕ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ... ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਹਕੀਕਤਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣ ਸਕਣ ਅਤੇ ਪਛਾਣ ਸਕਣ ਕਿ 'ਸ਼ਾਸਕ ਕੌਣ ਹਨ ਅਤੇ ਪਰਜਾ ਕੌਣ।}} ਹਾਲਾਕਿ ਇਸ ਬਿਆਨ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਸਬੂਤ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਆਪਣਾ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕਰਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ–{{Quote|text=ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ੀ ਸੂਬਾ ਨਾ ਬਨਾਉਣ ਦਾ ਇਹ ਅਰਥ ਹਰਗਿਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵਿਤਕਰਾਂ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਬਲਕਿ ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੋਗਾਂ ਦੀ ਮਾਤਰ–ਭਾਸ਼ਾ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ ਅਜਿਹੇ 'ਚ ਇੱਕ ਅਲੱਗ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਮੰਗ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਹੀ ਹੈ}}ਪਰ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਆਪਣੀਆਂ ਮੰਗਾਂ 'ਤੇ ਅੜਿਆ ਰਿਹਾ, ਦੂਜੇ ਬੰਨੇ ਆਰਿਆ ਸਮਾਜ 'ਤੇ ਜਨ ਸੰਘ ਨੇ ਇਸ ਮੰਗ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਆਰਿਆ ਸਮਾਜ 'ਤੇ ਜਨ ਸੰਘ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਸੂਬੇ ਦਾ ਖੂਬ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਹਿੰਦੂ ਖਾਸਕਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਹਿੰਦੂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਬੋਲੀ ਹਿੰਦੀ ਲਿਖਵਾਈ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਵਿਰੋਧ‐ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਤਲਖੀ ਆ ਗਈ, 1955 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਨੇ "ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ" ਨਾਅਰਾ ਬੈਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਦਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਜਬਰਦਸਤ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ। ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜੇ ਸਰਕਾਰ ਨੇ 10 ਦਿਨਾਂ ਅੰਦਰ "ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ" ਨਾਅਰੇ ਤੋਂ ਪਾਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਹਟਾਈ ਤਾਂ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਇਸਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰੇਗਾ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਨਾਹਰੇ ਤੋਂ ਪਾਬੰਦੀ ਨਹੀਂ ਹਟਾਈ, 10 ਮਈ ਨੂੰ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ,ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਦਸ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ "ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਜ਼ਿੰਦਾਬਾਦ" ਦਾ ਨਾਅਰਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ,  ਅਗਲੇ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ 1,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਕਾਲੀ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ;  ਲਗਭਗ ਦੋ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ, 12,000 ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਨਾਅਰੇਬਾਜ਼ੀ ਲਈ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ,  ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ 21,000 ਅਕਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਵਧ ਰਹੇ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਕਾਂਗਰਸ ਨਾਲ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਾਰਨ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਦੋ ਵਾਰ ਮੁਲਤਵੀ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਨੇ ਇਸ ਮੰਗ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮਾਹੌਲ ਖਰਾਬ ਹੁੰਦਾ ਦੇਖ ਕੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਪਾਬੰਦੀ ਹਟਾਉਣੀ ਪਈ। ===1955 ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ 'ਤੇ ਹਮਲਾ=== [[ਤਸਵੀਰ:1955 Golden Temple Raid.jpg|thumb|ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ 'ਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਲ]]ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਸਾਰੀਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਖੇ ਹੀ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਅੰਦੋਲਨ 'ਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਕੇ ਹੀ ਅੰਦੋਲਨ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ 'ਤੇ ਪੁਲੀਸ ਦੀ ਨਜ਼ਰ 'ਚ ਆ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਫ਼ਤਿਹ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ 'ਚ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਰੋਸ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਕੁਝ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਗੰਗਾਨਗਰ ਤੋਂ ਆਇਆ ਤਦ ਡੀ.ਆਈ.ਜੀ. ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ  ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਸਰਕਾਰੀ ਪੁਲਿਸ ਬਲ ਮੰਦਰ ਦੇ ਅਹਾਤੇ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਅਤੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਹੈੱਡ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ, ਵਲੰਟੀਅਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਰਸੋਈਏ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ। ਮੰਦਰ ਦਾ ਲੰਗਰ ਗੁਰੂ ਰਾਮ ਦਾਸ ਸਰਾਏ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਦਫਤਰਾਂ 'ਤੇ ਵੀ ਛਾਪੇਮਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਅਤੇ ਮੰਦਰ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ 'ਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਖਿੰਡਾਉਣ ਲਈ ਲਾਠੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਅੱਥਰੂ ਗੈਸ ਅਤੇ ਗੋਲੇ ਛੱਡੇ ਗਏ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੰਦਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਅਤੇ ਸਰੋਵਰ ਜਾਂ ਤਲਾਬ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਿਆ।  ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ ਨੂੰ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਫੌਜਾਂ ਨੂੰ ਸਾਈਟ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਬਾਜ਼ਾਰਾਂ ਅਤੇ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਫਲੈਗ-ਮਾਰਚ ਕਰਨ ਦਾ ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਘਟਨਾਕ੍ਰਮ 'ਚ 200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਮਾਰੇ ਗਏ, ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ 'ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਸਮੇਤ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਦੇ ਉਲਟ, ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਗਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ, 12 ਜੁਲਾਈ ਨੂੰ, ਸੱਚਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਖੁਦ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ 'ਤੇ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ 'ਤੋਂ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗੀ। ਉਸਨੇ ਅਕਾਲੀ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਸ਼ਤਾਂ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾਅ ਕਰਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਵੀ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਹੌਲੀ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ; ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 8 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ===ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦਾ ਗਠਨ=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjab 1951-66.svg|thumb|ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੇ ਗਠਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ]]1950 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬਾ ਅੰਦੋਲਨ 1966 ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ, ਸਿੱਖਾਂ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਨੇ 1962 ਦੀ ਚੀਨ‐ਭਾਰਤ ਜੰਗ ਵਿਚ ਭਾਰੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ,ਜਿਸ ਵਿਚ ਫਤਿਹ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨਹਿਰੂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ 50,000 ਰੁਪਏ ਸਮੇਤ ਸਿੱਖਾਂ 'ਤੇ ਪੰਜਾਬੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤਾ 20 ਮਿਲੀਅਨ ਰੁਪਏ ਦਾ ਫ਼ੰਡ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਨਹਿਰੂ ਦੇ ਭਾਰ ਤੋਂ ਦੁੱਗਣਾ ਸੋਨਾ ਵੀ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਅਕਾਲੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਰੋਧੀ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹੀ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ ਹੁਣ ਉਹ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਇਸ ਵਿਵਹਾਰ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਸਨ ਨਾਲ ਹੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੀ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ 1965 ਦੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਿੱਖ ਅਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​​​ਸਮਰਥਨ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਕਾਰਣ ਕੇਂਦਰ ਨੇ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਚੱਲੀ ਆ ਰਹੀ ਸਿੱਖ ਮੰਗ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਰਕਾਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਚੀਨ ਨਾਲ ਦੋ ਵੱਡੀਆਂ ਜੰਗਾਂ 'ਤੇ ਬਦਲੇ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਹਾਲਾਤਾਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ 'ਚ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਚਾਹੁੰਦੀ। 1965 ਦੀ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਜੰਗ 21 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ 22 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਜੰਗਬੰਦੀ ਨਾਲ ਸਮਾਪਤ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਧਿਰਾਂ ਨੇ ਜਿੱਤ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ। 1964 ਵਿੱਚ ਨਹਿਰੂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਵੀਂ ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ ਆਈ ਜੋ ਕਿ ਖੇਤਰੀ ਮੰਗਾਂ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਸੀ, ਸਿੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜੰਗ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਦੀ ਰੌਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੇ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਮੁੜ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ,  ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਡਰ ਨਾਲ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਸਰਕਾਰ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਈ। ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਭਗਤੀ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਸਨ, ਅਤੇ 6 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ, ਗੁਲਜ਼ਾਰੀਲਾਲ ਨੰਦਾ, ਨੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ– "ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਗਠਨ ਦੇ ਸਮੁੱਚੇ ਸਵਾਲ ਨੂੰ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਦਿਮਾਗ ਨਾਲ ਦੁਬਾਰਾ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।"  ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ 23 ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਕੈਬਨਿਟ ਦੀ ਇੱਕ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਗਠਨ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਪੰਜਾਬ ਕਾਂਗਰਸ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਲੰਮੀ ਬਹਿਸ ਕੀਤੀ ਜਿਸਨੂੰ [[ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ|ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ]], ਜਨਰਲ ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਨਰੈਣ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਹਬਾਜ਼ਪੁਰੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪੂਰਾ ਸਮਰਥਨ ਦਿੱਤਾ।  ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ, ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਸਦਨ ਦੇ ਸਾਰੇ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਅੰਤਮ 22 ਮੈਂਬਰੀ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਕਾਂਗਰਸ, ਜਨਸੰਘ, ਸੁਤੰਤਰ ਪਾਰਟੀ, ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੇ ਨੁਮਾਇੰਦੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਾਰਟੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਤੋਂ ਮੰਗ ਪੱਤਰ ਲੈਣ ਦੀ ਮਿਆਦ ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ 5 ਨਵੰਬਰ 1965 ਤੱਕ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ 26 ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ 25 ਦਸੰਬਰ 1965 ਤੱਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 10 ਜਨਵਰੀ 1966 ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਜਨਰਲ ਸਕੱਤਰ ਲਛਮਣ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ ਅਤੇ ਕਾਰਜਕਾਰਨੀ ਮੈਂਬਰ ਰਾਵੇਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਮੇਟੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਸੂਬੇ ਲਈ ਕੇਸ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। 27 ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਗਿਆਨੀ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਹਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਦਲੀਲਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ। ਕਮੇਟੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਮੰਗ ਪੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਤਕਰੀਬਨ 2200 ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 903 ਨੇ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ।  ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੁਕਮ ਸਿੰਘ ਇਸ ਦੀ ਰਚਨਾ ਲਈ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੀ ਕਮੇਟੀ ਤੋਂ ਸਤਰ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ। ਸੰਸਦੀ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ 15 ਮਾਰਚ 1966 ਨੂੰ ਸੌਂਪੀ ਗਈ ਸੀ; ਕਾਂਗਰਸ ਵਰਕਿੰਗ ਕਮੇਟੀ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ 6 ਤਰੀਕ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮਤਾ ਪਾਸ ਕਰਕੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਪੁਰਾਣੇ ਪੂਰਬੀ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਵਿੱਚੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਸੂਬਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ।  ਰਿਪੋਰਟ ਨੂੰ 18 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ 23 ਅਪ੍ਰੈਲ ਨੂੰ ਮੰਗ ਮੰਨ ਲਈ ਗਈ ਸੀ, 17 ਅਪ੍ਰੈਲ  ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਨਵੇਂ ਰਾਜਾਂ ਦੀ ਹੱਦਬੰਦੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਪੁਨਰਗਠਨ ਐਕਟ 1966, 18 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ 1 ਨਵੰਬਰ 1966 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦਾ ਸੂਬਾ ਬਣ ਗਿਆ। ===ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ=== [[ਤਸਵੀਰ:Punjabi in india.png|thumb|ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਇਲਾਕੇ (ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਨੁਸਾਰ)]] 1 ਨਵੰਬਰ 1966 ਨੂੰ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਸਾਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ, ਪੰਜਾਬ ਪੁਨਰਗਠਨ ਐਕਟ 1966 ਦੇ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਬਾਅਦ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਪੁਨਰਗਠਨ ਐਕਟ 1966 ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਐਕਟ ਤਹਿਰ ਪੰਜਾਬ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਇਹ ਇਲਜ਼ਾਮ ਲਗਾਇਆ ਕਿ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸਾਜਿਸ਼ ਤਹਿਤ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਇਲਾਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖੇ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਨਾਉਣ ਦੀ ਥਾਂ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ 'ਤੇ ਸੰਚਾਈ ਪਰਿਯੋਜਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕੇੰਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਜਾਣਾ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦਾ ਇਹ ਵੀ ਇਲਜ਼ਾਮ ਸੀ ਕਿ ਕਮੀਸ਼ਨ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸੂਬੇ ਦੀ ਹੱਦਬੰਦੀ ਪਿੰਡ ਦੀ ਥਾਂ ਤਹਿਸੀਲ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਤੇ ਕਸਬੇ ਪੰਜਾਬ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿ ਗਏ। ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਵਿੱਚ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਇਸ ਦੇ ਲਾਗੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਵਜੂਦ ਕਈ ਅਣਸੁਲਝੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੀ ਅਲਾਟਮੈਂਟ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਰਾਜ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਦੋ ਪ੍ਰਾਂਤਾ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰੀ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦਾ ਸਮਾਯੋਜਨ, ਅਲਾਟ ਕੀਤੇ ਗਏ ਰਾਜ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿ ਗਏ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਅਤੇ ਦਰਿਆਈ ਪਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵੰਡ ਜੋ ਅਣਸੁਲਝੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਕਣਕ ਦੀ ਖਰੀਦ, ਪਾਣੀ ਦੇ ਸਰੋਤਾਂ ਅਤੇ ਬਿਜਲੀ ਸਰੋਤਾਂ ਵਰਗੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀਕਰਨ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕੀਤਾ ਕਿ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤਰੱਕੀ 'ਤੇ "ਸਿਆਸੀ ਬ੍ਰੇਕ" ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਣਸੁਲਝਿਆ ਤਣਾਅ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਵਧੇਰੇ ਰਾਜ ਦੀ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਲਈ ਮੁਹਿੰਮਾਂ ਵੱਲ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਮਕਸਦ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਲਈ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਤੇ ਦਾ ਖਰੜਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 1982 ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ; 1983 ਤੱਕ 40,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਕਾਲੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਮੁੱਦੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਰਹੇ ਅਤੇ ਰਾਜ ਤੇ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਦਰਮਿਆਨ ਵਿਵਾਦ ਦੇ ਬਿੰਦੂ ਬਣੇ ਰਹੇ। ===ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮਤਾ=== [[ਤਸਵੀਰ:Takhat-Sri-Kesgarh-Sahib-Anandpur-Sahib.jpg|thumb|[[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]]<nowiki/> (ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ)]] ==ਹਵਾਲੇ== {{reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੱਖਵਾਦ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ, ਭਾਰਤ (1947–ਵਰਤਮਾਨ)]] <references /> <ref>{{Cite news|url=https://nazranatv.com/archives/8361|title=29 ਅਪ੍ਰੈਲ 1986 : ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਦਾ ਐਲਾਨਨਾਮਾ, ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਿੱਖ ਸੰਘਰਸ਼ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਵਚਨਬੱਧਤਾ — ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ SYFB|last=ਅਨੰਦਪੁਰੀ|first=ਗੁਰਭੇਜ ਸਿੰਘ|work=ਨਜ਼ਰਾਨਾ TV|access-date=29 April 2022|archive-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/india-53726484.amp|title=ਖ਼ਾਲਿਸਤਾਨ ਬਾਰੇ ਯੂਕੇ ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਛਿੜੀ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਤਿੱਖੀ ਬਹਿਸ|date=10 August 2020|work=BBC News ਪੰਜਾਬੀ|access-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://newsroompost.com/india/explained-is-the-khalistani-movement-reviving-in-punjab/5110966.html|title=Is the Khalistani movement reviving in Punjab?|last=Das|first=Bornika|date=5 June 2022|work=News Room Post|access-date=21 July 2022}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://tribune.com.pk/story/2340230/khalistan-referendum-2021-destined-for-separate-homeland|title=Khalistan Referendum 2021: destined for separate homeland|last=Shahid|first=Irfan|date=24 January 2022|work=The Express Tribune|access-date=21 July 2022}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.foreignaffairsreview.com/home/what-is-the-khalistan-separatist-movement-and-will-it-succeed|title=WHAT IS THE KHALISTAN SEPARATIST MOVEMENT AND WILL IT SUCCEED?|last=Bhandal|first=Amar|date=25 April 2022|website=Foreign Affairs Review|access-date=21 July 2022}}</ref> s4hzp5njhxd3qi7wwfq4kc3ch9uoy87 0 5101 609883 598919 2022-07-31T08:09:59Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox Military Conflict |conflict=ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ |partof= |image=[[File:WWImontage.jpg|thumb|300px|Clockwise from top: [[Trench warfare|Trenches]] on the [[Western Front]]; a [[United Kingdom of Great Britain and Ireland|British]] [[Mark I tank#Mark IV|Mark IV Tank]] crossing a trench; [[Royal Navy]] [[battleship]] [[HMS Irresistible (1898)|HMS ''Irresistible'']] sinking after striking a [[Naval mine|mine]] at the [[Naval operations in the Dardanelles Campaign|Battle of the Dardanelles]]; a [[Vickers machine gun]] crew with [[gas mask]]s, and German [[Albatros D.III]] [[biplane]]s]] |date=28 ਜੁਲਾਈ 1914 – 11 ਨਵੰਬਰ 1918 ([[Armistice with Germany (Compiègne)|Armistice]]) [[Treaty of Versailles]] signed 28 ਜੂਨ 1919 |place=ਯੂਰੋਪ, ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ-ਏਸ਼ੀਆ (ਕੁਝ ਚੀਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਵੀ) |casus=[[Assassination of Archduke Franz Ferdinand]] (28 June) followed by Austro-Hungarian declaration of war on [[Kingdom of Serbia]] (28 July) and Russian mobilization against [[Austria–Hungary]] (29 July). |result=Allied victory; end of the [[ਜਰਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਜਰਮਨੀ]], [[Russian Empire|Russian]], [[ਆਟੋਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਆਟੋਮਨ]], and [[Austria–Hungary|Austro-Hungarian Empires]]; foundation of new countries in Europe and the Middle East; transfer of German [[colonies]] to other powers; establishment of the [[League of Nations]]. |combatant1='''[[Allies of World War I|Allied (ਏਨਟਟੇ) ਪਾਵਰਜ਼]]'''<br /> {{flagicon|ਸਰਬੀਆ|1882}} [[ਸਰਬੀਆ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਸਰਬੀਆ]] <br /> {{flagicon|ਮੋਂਟੇਨੇਗਰੋ|1910}} [[ਮੋਂਟੇਨੇਗਰੋ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਮੋਂਟੇਨੇਗਰੋ]]<br /> {{flag|ਰੂਸ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|name=ਰੂਸ}} <small>(1914-mid 1918)</small><br /> {{flagicon|ਫ੍ਰਾਂਸ}} [[French Third Republic|France]]<br /> {{flag|ਬੈਲਜੀਅਮ|state}}<br /> {{flagicon|ਯੂਨਾਈਟਡ ਕਿੰਗਡਮ}} [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ]]<br /> {{flag|ਜਪਾਨ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|name=ਜਪਾਨ}}<br /> {{flag|ਇਟਲੀ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|name=ਇਟਲੀ}} <small>(1915-18)</small><br /> {{flag|ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ|1912}} <small>(1917-18)</small><br /> {{flagicon|ਰੋਮਾਨੀਆ}} [[Kingdom of Romania|Romania]] <small>(1916-18)</small><br /> {{flagicon|ਗਰੀਸ|royal}} [[ਗਰੀਸ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਗਰੀਸ]] <small>(1916-18)</small><br /> [[Allies of World War I|''and others'']] |combatant2='''[[ਸੇਨਟਰਲ ਪਾਵਰਜ਼]]''' {{flag|ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ}}<br /> {{flag|ਜਰਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|name=ਜਰਮਨੀ}}<br /> {{flag|ਆਟੋਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ}}<br /> {{flagicon|ਬੁਲਗਾਰੀਆ}} [[ਬੁਲਗਾਰੀਆ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਬੁਲਗਾਰੀਆ]] <small>(1915-18)</small><br /> {{flagicon|ਪੋਲੈਂਡ}} [[Kingdom of Poland (1916–1918)|Poland]] <small>(1916-18)</small><br /> {{flagicon|ਲਿਥੂਆਨੀਆ}} [[Kingdom of Lithuania (1918)|Lithuania]] <small>(1918)</small><br /> {{flagicon|ਯੂਕਰੇਨ|1918}} [[Ukrainian People's Republic|Ukraine]] <small>(1918)</small><br /> |casualties1='''ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਿਪਾਹੀ:'''<br />55,25,000<br />'''ਜਖਮੀ ਹੋਏ ਸਿਪਾਹੀ:'''<br />1,28,31,500<br />'''ਲਾਪਤਾ ਸਿਪਾਹੀ:'''<br />41,21,000<br />'''ਕੁਲ:'''<br />2,24,77,500&nbsp;KIA, WIA or MIA [[World War I casualties|...''further details''.]]</small> |casualties2='''ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਿਪਾਹੀ:'''<br />43,86,000<br />'''ਜਖਮੀ ਹੋਏ ਸਿਪਾਹੀ:'''<br />83,88,000<br />'''ਲਾਪਤਾ ਸਿਪਾਹੀ:'''<br />36,29,000<br />'''ਕੁਲ:''' <br />1,64,03,000&nbsp;KIA, WIA or MIA [[World War I casualties|...''further details''.]]</small> }} '''ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ''' ਜਾਂ '''ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ''' (ਅੰਗਰੇਜੀ: World War I) ੨੮ ਜੁਲਾਈ 1914 ਤੋਂ ੧੧ ਨਵੰਬਰ 1918 ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ। ਇਸ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਤਕਰੀਬਨ ਸਾਰੇ ਵੱਡੇ ਦੇਸ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।<ref>{{harvnb|Willmott|2003|p=10}}</ref> ਇਸ ਦੇ ਵਿੱਚ ਦੋ ਮਿਲਟਰੀ ਗੁੱਟ ਸਨ: [[ਸੈਂਟਰਲ ਪਾਵਰਜ਼]] (ਜਰਮਨੀ, ਅਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਅਤੇ ਇਟਲੀ) ਅਤੇ [[ਟਰਿਪਲ ਏਨਟਟੇ]] (ਫਰਾਂਸ, ਰੂਸ ਅਤੇ ਬਰਤਾਨੀਆ) ।<ref name=Willmott15>{{harvnb|Willmott|2003|p=15}}</ref> ਇਸ ਵਿੱਚ ਲੱਭ-ਭੱਗ 7 ਕਰੋੜ ਮਿਲਟਰੀ ਦੇ ਸਿਪਾਹੀ ਲਾਮਬੰਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਯੁੱਧਾਂ ਵਿੱਚੋ ਇੱਕ ਹੈ ।<ref>{{harvnb|Keegan|1988|p=8}}</ref> ਇਸ ਯੁੱਧ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ ਇੱਕ ਕਰੋੜ ਆਦਮੀ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਮਨੁੱਖੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਜਾਨਾਂ ਲੈਣ ਵਾਲੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ।<ref>{{harvnb|Willmott|2003|p=307}}</ref> ਸੰਨ 1914 ਨੂੰ [[ਸੇਰਾਜੇਵੋ]] ਵਿੱਚ [[ਗੇਵਰੀਲੋ ਪਰਿਨਸਿਪ]] (Gavrilo Princip) (ਇੱਕ ਸਰਬਿਆ ਨੈਸ਼ਨਲਿਸਟ ਗਰੁਪ ਦਾ ਆਦਮੀ) ਨੇ [[ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ|ਆਸਟ੍ਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ]] ਦੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰ [[ਆਰਚਡੂਕ ਫਰੈਂਜ਼ ਫਰਡੀਨੈਂਡ (ਆਸਟਰੀਆ)|ਆਰਚਡੂਕ ਫਰੈਂਜ਼ ਫਰਡੀਨੈਂਡ]] (Archduke Franz Ferdinand) ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ।<ref>Johnson 52–54</ref> ਇਸ ਲਈ ਆਸਟਰੀਆ ਅਤੇ [[ਹੰਗਰੀ]] ਦੇ ਮੰਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਜਰਨੈਲਾਂ ਨੇ ਆਸਟਰੀਆ ਅਤੇ [[ਹੰਗਰੀ]] ਦੇ ਰਾਜੇ ਨੂੰ [[ਸਰਬੀਆ]] ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। [[ਯੂਰਪ]] ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਦੁਜੇ ਨਾਲ ਮਿਲਟਰੀ ਮਦਦ ਦੇ ਵਾਅਦੇ ਕੀਤੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ (ਕਿ ਜੇ ਕੋਈ ਦੇਸ਼ ਹਮਲਾ ਕਰੇ ਤਾਂ ਸਮਝੋਤੇ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਦੂਜਾ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨਗੇ), ਇਸ ਘਟਨਾ ਕਾਰਣ ਪੂਰਾ ਯੂਰਪ ਜਲਦੀ ਹੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਕੁੱਦ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾ ਸੰਸਾਰ ਯੁੱਧ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਯੂਰਪ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹੋਰ ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਿਆ। ਯੁੱਧ ਦੇ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਜਰਮਨੀ]], [[ਰੂਸ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਰੂਸ]], [[ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ|ਆਸਟ੍ਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ]], ਅਤੇ [[ਆਟੋਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ|ਆਟੋਮਨ]] ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਬਹੁਤ ਮਾੜੀ ਹੋ ਗਈ। ਆਸਟ੍ਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਅਤੇ ਆਟੋਮਨ ਦੋੋੋੋਵਾਂ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਇਹ ਦੇਸ਼ ਯੁੱਧ ਦੇ ਬਾਅਦ ਖ਼ਤਮ ਹੋ ਗਏ। ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ, ਅਤੇ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ]] ਬਣ ਗਈ। ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਕਈ ਨਵੇਂ ਦੇਸ਼ ਬਣੇ ਅਤੇ ਕਈ ਪੁਰਣੇ ਖਤਮ ਹੋ ਗਏ। == ਕਾਰਨ == {{main|ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦੇ ਕਾਰਨ}} [[ਤਸਵੀਰ:WWI.png|left|thumb|400px|ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਗਏ ਦੇਸ਼, ਹਰੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਐਲਾਏਜ਼, ਕੇਸਰੀ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਸੈਂਟਰਲ ਪਾਵਰਜ਼, ਅਤੇ ਜਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ ਲੜਾਈ ਚੋ ਬਾਹਰ ਰਹੇ, ਉਹ ਸਲੇਟੀ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਹਨ।]] 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਵਿੱਚ, [[ਯੂਰਪ]]ਦੇ ਮੁੱਖ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਕਤੀ-ਸੰਤੁਲਨ ਰੱਖਣ ਲਈ, ਬਹੁਤ ਉਪਰਾਲੇ ਕੀਤੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਪੁਰੇ ਯੂਰਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਉਲਝਵਾਂ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਫ਼ੌਜੀ ਗੱਠਜੋੜ ਬਣ ਗਏ ਸਨ ।<ref name=Willmott15/> ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਪਹਿਲਾ ਗੱਠਜੋੜ 1819 ਵਿੱਚ [[ਜਰਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ]] ਅਤੇ [[ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ]] ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਡੂਲ ਅਲਾਇਅੰਸ]] ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਨੇ [[ਆਟੋਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ]] ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਘਟਣ ਸਮੇਂ, ਆਟੋਮਨ ਦੇ [[ਬਾਲਕਨ]] ਹਿਸੇ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੇ ਵਧਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਨਿਪਟਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਸੀ ।<ref name=Willmott15 /> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਇਟਲੀ]] ਨੇ ਵੀ ਜਰਮਨ ਅਤੇ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਸ ਨੂੰ [[ਟਰੀਪਲ ਅਲਾਇੰਸ]] ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਾ ।<ref name=keegan52>{{harvnb|Keegan|1998|p=52}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1892 ਨੂੰ [[ਫਰਾਂਸ]] ਅਤੇ [[ਰੂਸ]] ਨੇ ਟਰੀਪਲ ਅਲਾਇੰਸ ਦੇ ਵਿਰੁਧ [[ਫਰਾਂਕੋ-ਰੂਸੀ ਗਠਜੋੜ]] ਬਣਾਇਆ, ਅਤੇ ਫਿਰ 1907 ਵਿੱਚ [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ]] ਵੀ ਫਰਾਂਸ ਅਤੇ ਰੂਸ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਈ, ਅਤੇ [[ਟਰੀਪਲ ਏਨਟਟੇ]] ਬਣਾਇਆ ।<ref name=Willmott15/> ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਉਦਯੋਗਕ ਸ਼ਕਤੀ ਵੱਧਣ ਬਾਅਦ, [[ਕੈਜ਼ਰ ਵਿਲਹੇਲਮ 2]] (Kaiser Wilhelm II) ਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿ ਦੀ [[ਰੋਇਲ ਨੇਵੀ]] ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਜਰਮਨ ਨੇਵੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ [[ਕੈਜ਼ਰਲਿਚ ਮੇਰੀਨ]] (Kaiserliche Marine) ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਬਣਾੳੁਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਿਤੀ ।<ref name=willmott21/> ਇਸ ਕਾਰਨ ਦੋਨੋ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋ ਵਧੀਆ ਨੇਵੀ ਅਤੇ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਜੁਟ ਗਏ ।<ref name=willmott21>{{harvnb|Willmott|2003|p=21}}</ref> ਬਰਿਟਨ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਇਹ ਹਥਿਆਰ ਦੌੜ, ਹੋਲੀ-ਹੋਲੀ ਯੂਰਪ ਦੇ ਬਾਕੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਈ, ਅਤੇ ਯੂਰੋਪ ਦੇ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ ਆਪਣੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧਨ-ਸੰਪਤੀ ਲੜਾਈਆਂ ਲਈ ਹਥਿਆਰ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਲਾਉਣ ਲੱਗੇ ।<ref>{{harvnb|Prior|1999|p=18}}</ref> 1908 ਅਤੇ 1913 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਯੂਰਪ ਦਾ ਮਿਲਟਰੀ ਦੇ ਉਤੇ ਖਰਚਾ 50% ਵੱਧ ਗਿਆ ।<ref name="Fromkin2004">{{harvnb|Fromkin|year=2004|p.=94}}</ref> ਸੰਨ 1909 ਵਿੱਚ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨੇ ਆਟੋਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੇ [[ਬੋਸਨੀਆ-ਹਰਜ਼ਗੋਵੀਨਾ]] ਦੇ ਹਿਸੇ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ, ਇਸ ਕਾਰਨ ਰੂਸ ਅਤੇ [[ਸਰਬੀਆ ਦਾ ਰਾਜ]] ਨਾਰਾਜ ਹੋ ਗਏ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਹਿਸੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਲਾਵਿਕ ਸਰਬੀਅਨ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰੂਸ ਅਤੇ ਸਰਬੀਆ ਆਪਣਾ ਹਿੱਸਾ ਸਮਝਦੇ ਸਨ ।<ref name=keegan48-49>{{harvnb|Keegan|1998|pp=48–49}}</ref> ਸੰਨ 1913 ਨੂੰ [[ਬਾਲਕਨ ਲੀਗ]] ਅਤੇ ਆਟੋਮਨ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ [[ਪਹਿਲੀ ਬਾਲਕਨ ਲੜਾਈ]] ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ । ਇਸ ਲੜਾਈ ਬਾਅਦ ਹੋਏ ਸਮਝੋਤੇ ਵਿੱਚ ਆਟੋਮਨ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਕੱਟ ਕੇ [[ਅਲਬੇਨੀਆਂ]] ਦਾ ਦੇਸ਼ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਆਟੋਮਨ ਨੂੰ ਹੋਰ ਕੱਟ ਕੇ [[ਬਲਗਾਰੀਆ]], [[ਸਰਬੀਆ]] ਅਤੇ [[ਗਰੀਸ]] ਨੂੰ ਵੀ ਵੱਡਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਫਿਰ 16 ਜੂਨ 1913 ਨੂੰ ਬਲਗੇਰੀਆ ਨੇ ਸਰਬੀਆ ਅਤੇ ਗਰੀਸ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ [[ਦੂਜੀ ਬਾਲਕਨ ਲੜਾਈ]] ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ 33 ਦਿਨ ਚੱਲੀ । ਲੜਾਈ ਦੇ ਬਾਅਦ ਬਲਗੇਰੀਆ ਦਾ [[ਮੇਸਾਡੋਨੀਆ]] ਦਾ ਹਿਸਾ ਸਰਬੀਆ ਦੇ ਕੋਲ ਚਲਾ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਇਸ ਕਾਰਨ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਅਸ਼ਾਂਤੀ ਫੈਲ ਗਈ ।<ref name=Willmott22-23>{{harvnb|Willmott|2003|pp=22–23}}</ref> 28 ਜੂਨ 1914 ਨੂੰ ਸੇਰਾਜੇਵੋ ਵਿੱਚ [[ਗੇਵਰੀਲੋ ਪਰਿਨਸਿਪ]] (Gavrilo Princip), ਜੋ ਬੋਸਨੀਆਂ ਦਾ ਸਰਬ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਹ [[ਯੰਗ ਬਾਸਨੀਆ]] (Young Basnia) ਦੇ ਗਰੁਪ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਦੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਆਰਚਡੂਕ ਫਰੈਂਜ਼ ਫਰਡੀਨੈਂਡ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ।<ref name=Willmott26>{{harvnb|Willmott|2003|p=26}}</ref> ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਰਬੀਆ ਦਾ ਹੱਥ ਸਮਝਿਆ,<ref name=Willmott26 /> ਅਤੇ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨੇ ਸਰਬੀਆ ਤੇ ਕੁਝ ਮੰਗਾਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਜੁਲਾਈ ਆਲਟੀਮੈਟਮ]] ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ।<ref name=Willmott27>{{harvnb|Willmott|2003|p=27}}</ref> ਜਦ ਸਰਬੀਆ ਨੇ ਸਾਰੀਆਂ ਮੰਗਾਂ ਨਾਂ ਮੱਨੀਆਂ, ਤਾਂ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨੇ 28 ਜੁਲਾਈ 1914 ਨੂੰ ਸਰਬੀਆ ਉਤੇ ਲੜਾਈ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰ ਦਿੱਤੀ । ਇੱਕ ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਰੂਸ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਨੇ ਵੀ ਲੜਾਈ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਿਤੀ, ਰੂਸ ਨਹੀਂ ਚਾਉਦਾ ਸੀ ਕਿ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਇਸ ਦਾ ਬਾਲਕਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵ ਖਤਮ ਕਰੇ।<ref name=keegan52 /> ਜਦੋਂ ਜਰਮਨੀ ਵੀ 30 ਜੁਲਾਈ 1914 ਨੂੰ ਇਸ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਫਰਾਂਸ ਵੀ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ । ਫਰਾਂਸ ਇਸ ਲਈ ਆਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਜਰਮਨੀ ਤੋਂ [[ਫਰੇਂਕੋ-ਪਰਸ਼ੀਆਨ ਜੰਗ]] ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਦਾ ਬਦਲਾ ਚਾਉਂਦਾ ਸੀ।<ref>{{harvnb|Willmott|2003|p=29}}</ref> == ਕਾਲ-ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ == == ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ-ਸਥਿਤੀ === ==== ਸੇਂਟਰਲ ਪਾਵਰਜ਼ ਦੇ ਵਿੱਚ ਅਸਪਸ਼ਟਤਾ ==== ਯੁੱਧ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਸੇੰਟਰਲ ਪਾਵਰਜ਼ ਦੇ ਵਿੱਚ ਬਣਾਏ ਗੱਠਜੋੜ ਦੇ ਬਾਰੇ ਅਸਪਸ਼ਟਤਾ ਸੀ । ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਨੂੰ ਸਰਬੀਆ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਵਾਅਦਾ ਕਿਤਾ ਸੀ, ਪਰ ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਦੇਸ਼ ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇੱਕੋ ਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਸਮਝੇ । ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਦੇ ਮੁਖੀ ਸੋਚਦੇ ਸਨ ਕਿ ਜਰਮਨੀ ਉੱਤਰ ਦੇ ਪਾਸੇਓਂ ਰੂਸ ਦੇ ਬਾਰਡਰ ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਫੌਜਾਂ ਭੇਜੇਗਾ, ਪਰ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਸੋਚੇਆ ਕਿ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਆਪਣੀਆਂ ਜਿਆਦਾ ਫੌਜਾਂ ਰੂਸ ਦੇ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਭੇਜੇਗਾ, ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਬਾਰਡਰ ਤੇ ਜਾਵੇਗਾ । ਇਸ ਅਸਪਸ਼ਟਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਆਸਟਰੀਆ-ਹੰਗਰੀ ਦੀ ਸੈਨਾ ਨੂੰ ਹੋ ਕੇ ਰੂਸ ਅਤੇ ਸਰਬੀਆ ਦੇ ਬਾਰਡਰਾਂ ਤੇ ਜਾਣਾ ਪਿਆ । 9 ਸਤੰਬਰ 1916 ਨੂੰ ਫਿਰ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਐਲਾਏਜ਼ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ, ਨਵਾਂ ਪਲੇਨ ਤਿਆਰ ਕਿਤਾ । ==== ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ==== {{main|ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦਾ ਘਟਨਾਸਥਾਨ}} ਇਸ ਯੁੱਧ ਦਿਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਲੜਾਇਆਂ ਬਰੀਟਨ, ਫਰਾਂਸ, ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਦੇ ਹੇਂਠ [[ਅਫ਼ਰੀਕਾ|ਅਫ਼ਰੀਕਨ]] ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ । 7 ਅਗਸਤ 1914 ਨੂੰ ਬਰੀਟਨ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਦਿਆਂ ਸੈਨਾਂਵਾਂ ਨੇ ਜਰਮਨ ਦੇ ਰਾਜ-ਸਰਪਰਗਤ [[ਟੋਗੋਲੈਂਡ]] ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਿਤਾ । ਅਤੇ ਫਿਰ 10 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਜਰਮਨ ਦਿਆਂ [[ਨੇਮੀਬੀਆ|ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ]] ਦਿਆਂ ਸੈਨਾਂਵਾਂ ਨੇ [[ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ]] ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕਿਤਾ । ਅਫ਼ਰਿਕਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਲੜਾਈਆਂ ਯੁੱਧ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਚਲਦੀਆਂ ਰਹਿਆਂ । ==== ਸਰਬੀਆ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ ==== {{main|ਸਰਬੀਆ ਵਿੱਚ ਫੌਜੀ ਕਾਰਵਾਈ (ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ)}} 12 ਅਗਸਤ ਨੂੰ ਸਰਬੀਆ ਦੀ ਸੈਨਾ ਨੇ ਅਸਟਰੀਆ ਖਿਲਾਫ [[ਸੇਰ ਦੀ ਲੜਾਈ]] ਕੀਤੀ । ਸਰਬੀਆ ਨੇ ਡਰੀਨਾ ਅਤੇ ਸਾਵਾ ਦਰਿਆ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਪਾਸੇ ਮੋਰਚਾ ਲਾਇਆ । ਅਗਲੇ 2 ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਹਮਲਿਆਂ ਬਾਅਦ ਆਸਟਰੀਆ ਦੇ ਕਾਫੀ ਫੌਜੀ ਮਾਰੇ ਗਏ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪਿਛੇ ਹਟਣਾ ਪਿਆ। ਇਹ ਏਲਾਇਜ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜਿੱਤ ਸੀ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਸਟਰੀਆ ਨੇ ਸਰਬੀਆ ਦੀ ਰਣਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸੈਨਾ ਭੇਜੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਰੂਸ ਦੇ ਪਾਸੇ ਇਸ ਦਾ ਲੜਾਈ ਤੇ ਕਾਬੂ ਕਰਨਾ ਕਮਜੋਰ ਹੋ ਗਿਆ। ==== ਬੇਲਜੀਅਮ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨ ਫੌਜਾਂ ==== {{main|ਪੱਛਮੀ ਰਣਭੂਮੀ (ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ)}} ਜਰਮਨੀ ਦਾ ਪੱਛਮੀ ਦਿਸ਼ਾ ਵੱਲ ਹਮਲਾ ਬੇਲਜਿਅਮ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ । ਬੇਲਜੀਅਮ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਰਹਿਣਾ ਚਾਉਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਲਈ (ਫਰਾਂਸ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਵਾਲੇ ਬਾਰਡਰ ਤੇ ਕੰਧ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਸੀ) ਬੇਲਜੀਆਮ ਤੇ ਕਬਜਾ ਕਿੱਤਾ । ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੀ, ਪਰ ਜਦੋਂ ਰੂਸ ਨੇ ਵੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਤੇ ਪੂਰਬ ਦੇ ਪਾਸੋਂ ਹਮਲਾ ਕਿਤਾ, ਤਾਂ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਅੱਧੀਆਂ ਫੌਜਾਂ (ਜੋ ਪੱਛਮੀ ਬਾਰਡਰ ਲਈ ਸਨ) ਨੂੰ ਰੂਸ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ । ਜਰਮਨੀ ਨੇ [[ਟੇਨਨਬਰਗ ਦੀ ਲੜਾਈ (1914)|ਟੇਨਨਬਰਗ ਦੀ ਲੜਾਈ]] (17 ਅਗਸਤ – 2 ਸਤੰਬਰ) ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ, ਪਰ ਉਹ ਤੇਜੀ ਨਾਲ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਅੱਗੇ ਨਾਂ ਵਧ ਸਕੇ, ਕਿਉਕਿ ਰੂਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਰੇਲਰੋਡ ਦੀ ਪਟੜੀ ਅਲੱਗ ਤਰਾਂ ਦੀ ਬਣਾਈ ਹੋਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਜਰਮਨੀ ਦਿਆਂ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਉਹ ਪਟੜੀ ਨਹੀਂ ਵਰਤ ਸਕਦੀਆਂ ਸਨ । ਜਰਮਨੀ ਦੇ [[ਛਲਾਈਫੈਨ ਪਲੇਨ]] (Schlieffen Plan) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ ਚਾਉਂਦੇ ਸਨ ਕਿ ਫਰਾਂਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹਫਤੇਆਂ ਵਿੱਚ ਹਰਾ ਕੇ ਪੈਰਿਸ ਤੇ ਜਲਦੀ ਕਬਜਾ ਕਰਨਾ ਚਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਬਰਿਟਨ ਦੀ ਮਦਦ ਕਾਰਨ [[ਮਾਰਨ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੜਾਈ]] (First Battle of the Marne ) (5 ਸਤੰਬਰ–12 ਸਤੰਬਰ) ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਨੂੰ ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੇਂਟਰਲ ਪਾਵਰਜ਼ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਜਿੱਤ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਾਰਨ, ਦੋਂ ਪਾਸਿਆਂ ਦੀ ਲੰਬੀ ਲੜਾਈ ਲੜਣੀ ਪਈ । ਜਰਮਨ ਫੌਜ ਨੇ ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਸੁਰੱਖਿਅਕ ਮੋਰਚੇ ਉੱਤੇ ਤੇਨਾਤ ਸਨ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਨਾਲੋਂ ਬਰੀਟਨ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਦੇ 2,30,000 ਵੱਧ ਫੋਜੀ ਮਾਰ ਗਿਰਾਏ ਸਨ । ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਮਾੜੇ ਸੰਚਾਰਣ ਅਤੇ ਕੁਝ ਮਾੜੀਆਂ ਆਦੇਸ਼ ਫੇਂਸਲੇਆਂ ਕਾਰਨ, ਜਰਮਨੀ ਨੇ ਜਲਦੀ ਲੜਾਈ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦਾ ਮੋਕਾ ਗੁਆ ਦਿੱਤਾ । ==== ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ==== {{main|ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦਾ ਘਟਨਾਸਥਾਨ}} [[ਨਿਊ ਜ਼ੀਲੈਂਡ]] ਨੇ 30 ਅਗਸਤ ਨੂੰ [[ਜਰਮਨ ਸਮੋਆ]] (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਪੱਛਮੀ ਸਮੋਆ]]) ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ । 11 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ [[ਆਸਟਰੇਲਿਆ]] ਦੀ ਜਲ ਅਤੇ ਥਲ ਫ਼ੌਜ ਨੇ [[ਨਿਊ ਬਰੀਟਨ|ਨਿਊ ਪੋਮਰਨ]] (ਹੁਣ ਨਿਊ ਬਰੀਟਨ) ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ । [[ਜਪਾਨ]] ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਦਿਆਂ [[ਮਾਇਕਰੋਨੇਸ਼ੀਆ]] ਨੇ ਖੇਤਰਾਂ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ । ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਏਲਾਇਜ਼ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਉਪਨਿਵੇਸ਼ ਖੇਤਰਾਂ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ । [[ਤਸਵੀਰ:Australian infantry small box respirators Ypres 1917.jpg|right|thumb|upright|In the trenches: Infantry with [[gas mask]]s, [[Ypres]], 1917]] === ਸ਼ੁਰੂ ਦੇ ਸਿਨ === ==== ਟਰੈਂਚ ਲੜਾਈ ਸ਼ੁਰੂ ==== {{Main|ਪੱਛਮੀ ਰਣਭੂਮੀ (ਪਹਿਲਾ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ)}} ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮਿਲਟਰੀ ਦੇ ਲੜਾਈ ਦੇ ਦਾਅਪੇਚ, ਵਧ ਰਹੀ [[ਤਕਨਾਲੋਜੀ]] ਦੇ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਤੇ ਅਸਮਰਥ ਰਹੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ, ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਨਿਕਲਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੇਲਾ ਵਿਹਾ ਚੁੱਕੇ ਦਾਅਪੇਚ ਜੰਗ ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਅਰਸੇ ਦੌਰਾਨ ਸਮਝਣ ਤੋਂ ਅਸਮਰਥ ਰਹੇ। [[ਕੰਡਿਆਲੀ ਤਾਰ]] ਪੈਦਲ ਫੌਜ ਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰੁਕਾਵਟ ਸੀ। [[ਤੋਪਖ਼ਾਨਾ]], 1870ਵਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਘਾਤਕ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਮਸ਼ੀਨ ਗੰਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਨੇ ਖੁੱਲਾ ਮੈਦਾਨ ਪਾਰ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਕਠਿਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।<ref>{{harvnb|Raudzens|1990|pp=424}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਹੋਰ ਹਵਾਲੇ== <!--This list is too long already, please make any additions in the linked list articles rather than here--> <!--DO NOT SIMPLY ADD BOOKS ABOUT WORLD WAR I HERE - ADD THEM TO "LIST OF WORLD WAR I BOOKS"--> {{Refbegin|2}} * {{citation| author-link=American Battle Monuments Commission| title=American Armies and Battlefields in Europe: A History, Guide, and Reference Book| publisher=U.S. Government Printing Office| year=1938| url=http://www.secstate.wa.gov/history/ww1/maps.aspx| oclc=59803706}} * {{citation| title=Army Art of World War I| publisher=U.S. Army Center of Military History: Smithsonian Institution, National Museum of American History| year=1993| url=http://www.secstate.wa.gov/history/publications_detail.aspx?p=28| oclc=28608539}} * {{citation| last=Asghar| first=Syed Birjees| publisher=Dawn Group| date=2005-06-12| title=A Famous Uprising| url=http://www.dawn.com/weekly/dmag/archive/050612/dmag14.htm| accessdate=2007-11-02}} * {{citation| last=Ashworth| first=Tony| title=Trench warfare, 1914-18 : the live and let live system| year=2000| origyear=1980| publisher=Pan| location=London| isbn=0330480685| oclc=247360122}} * {{citation| last=Bade| first=Klaus J| last2=Brown| first2=Allison (tr.)| title=Migration in European History| series=The making of Europe| location=Oxford| publisher=Blackwell| year=2003| isbn=0631189394| oclc=52695573}} (translated from the German) * {{citation| last=Baker| first=Kevin| title=Stabbed in the Back! The past and future of a right-wing myth |periodical=Harper's Magazine|date=June 2006}} * {{citation| last=Balakian| first=Peter| author-link=Peter Balakian| title=The Burning Tigris: The Armenian Genocide and America's Response| location=New York| publisher=HarperCollins| year=2003| isbn=9780060198404| oclc=56822108}} * {{citation| last=Ball| first=Alan M| title=And Now My Soul Is Hardened: Abandoned Children in Soviet Russia, 1918-1930| location=Berkeley| publisher=University of California Press| year=1996| isbn=9780520206946}}, reviewed in {{citation| last=Hegarty| first=Thomas J| title=And Now My Soul Is Hardened: Abandoned Children in Soviet Russia, 1918-1930| year=1998| month=March-June url=http://findarticles.com/p/articles/mi_qa3763/is_/ai_n8801575| journal=Canadian Slavonic Papers}} * {{citation| last=Bass| first=Gary Jonathan| title=Stay the Hand of Vengeance: The Politics of War Crimes Tribunals| publisher=Princeton University Press| location=Princeton, New Jersey| year=2002| pages=424pp| isbn=0691092788| oclc=248021790}} * {{citation| last=Blair| first=Dale| title=No Quarter: Unlawful Killing and Surrender in the Australian War Experience, 1915-1918| year=2005| isbn=1740272919| oclc=62514621| publisher=Ginninderra Press| location=Charnwood, Australia}} * {{citation| last=Brands| first=Henry William| author-link=H. W. Brands| title=T. R.: The Last Romantic| location=New York| publisher=Basic Books| year=1997 |isbn=0465069584| oclc=36954615}} * {{citation| last1=Brown| first1=Judith M.| authorlink=Judith M. Brown| year=1994| title=Modern India: The Origins of an Asian Democracy| place=| publisher=Oxford and New York: [[Oxford University Press]]. Pp. xiii, 474| isbn=0198731132}}. * {{citation| last=Chickering| first=Rodger| title=Imperial Germany and the Great War, 1914-1918| location=Cambridge| publisher=Cambridge University Press| year=2004| isbn=0521839084| oclc=55523473}} * {{citation| last=Clark| first=Charles Upson| title=Bessarabia, Russia and Roumania on the Black Sea| url=http://depts.washington.edu/cartah/text_archive/clark/meta_pag.shtml| publisher=Dodd, Mead| location=New York| year=1927| oclc=150789848| access-date=2010-03-15| archivedate=2019-10-08| archiveurl=https://web.archive.org/web/20191008231407/http://depts.washington.edu/cartah/text_archive/clark/meta_pag.shtml}} * {{citation| last=Conlon| first=Joseph M| url=http://entomology.montana.edu/historybug/TYPHUS-Conlon.pdf| format=PDF| title=The historical impact of epidemic typhus| publisher=Montana State University| accessdate=2009-04-21| archivedate=2010-06-11| archiveurl=https://web.archive.org/web/20100611213940/http://entomology.montana.edu/historybug/TYPHUS-Conlon.pdf}} * {{citation| last=Cook| first=Tim| title=The politics of surrender: Canadian soldiers and the killing of prisoners in the First World War| journal=The Journal of Military History| volume=70| issue=3| year=2006| pages=637–665| doi=10.1353/jmh.2006.0158}} * {{citation| last=Cross| first=Wilbur L| title=Zeppelins of World War I| publisher=Paragon Press| location=New York| year=1991| isbn=9781557783820| oclc=22860189}} * {{citation| last=Dignan| first=Don K| year=1971| title=The Hindu Conspiracy in Anglo-American Relations during World War I |journal=The Pacific Historical Review| volume=40| issue=1| month=February| pages=57–76| id={{jstor|3637829}}| publisher=University of California Press| issn=0030-8684}} * {{citation| last=Duffy| first=Michael| url=http://www.firstworldwar.com/battles/somme.htm| title=Somme| publisher=First World War.com| accessdate=25 February 2007}} * {{citation| last=Evans| first=David| series=Teach yourself| title=The First World War| location=London| publisher=Hodder Arnold| year=2004| isbn=0340884894| oclc=224332259}} * {{citation| last=Evans| first=Leslie| title=Future of Iraq, Israel-Palestine Conflict, and Central Asia Weighed at International Conference| url=http://www.international.ucla.edu/article.asp?parentid=24920| publisher=UCLA International Institute| date=27 May 2005| accessdate=2008-12-30}} * {{citation| last=Falls| first=Cyril Bentham| authorlink=Cyril Falls| year=1960| title=The First World War| publisher=Longmans| location=London| oclc=460327352}} * {{citation| last=Farwell| first=Byron |authorlink=Byron Farwell| year=1989| title=The Great War in Africa, 1914-1918| publisher=W.W. Norton| isbn=9780393305647}} * {{citation| last=Ferguson| first=Niall| author-link=Niall Ferguson| title=The Pity of War| year=1999| publisher=Basic Books| location=New York| isbn=046505711X | oclc=41124439| chapter=| pages=563pp}} * {{citation| last=Ferguson| first=Niall| title=The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West| location=New York| publisher=Penguin Press| year=2006| isbn=1594201005}} * {{citation| last=Fortescue| first=Granville Roland| author-link=Granville Roland Fortescue| title=London in Gloom over Gallipoli; Captain Fortescue in Book and Ashmead-Bartlett in Lecture Declare Campaign Lost. Say Allies Can't Advance; Attack on Allied Diplomacy in Correspondent's Doleful Talk Passed by Censor| publisher=New York Times| date=28 October 1915| url=http://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9907E3DE1E38E633A2575BC2A9669D946496D6CF}} * {{citation| last1=Fraser| first1=Thomas G| title=Germany and Indian Revolution, 1914-18| journal=Journal of Contemporary History | volume=12| issue=2| month=April| year=1977| publisher=Sage Publications| issn=00220094| pages=255–272| doi=10.1177/002200947701200203}} * {{citation| last=Fromkin| first=David| author-link=David Fromkin| title=A Peace to End All Peace: The Fall of the Ottoman Empire and the Creation of the Modern Middle East| publisher=Owl Books|location=New York| year=2001| pages=119| isbn=0805068848| oclc=53814831}} * {{citation| last=Fromkin| first=David| title=Europe's Last Summer: Who Started the Great War in 1914?| year=2004| publisher=Alfred A. Knopf| location=New York| isbn=0375411569| oclc=53937943}} * {{citation| last=Gelvin| first=James L| author-link=James L. Gelvin| title=The Israel-Palestine Conflict: One Hundred Years of War| location=Cambridge| publisher=Cambridge University Press| year=2005| isbn=0521852897| oclc=59879560}} * {{citation| last=Gibbs| first=Phillip| url=http://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9F05E4D61539E13ABC4850DFB6678383609EDE&scp=4&sq=Ghent+1918&st=p| title=Fall of Ghent Near, German Flank in Peril| newspaper=New York Times| date=26 October 1918 published 30 October 1918}} * {{citation| last=Gibbs| first=Phillip| url=http://query.nytimes.com/mem/archive-free/pdf?res=940DE1DC1239E13ABC4D52DFB7678383609EDE| title=Ghent Burghers Hail Liberators| newspaper=New York Times| date=15 November 1918}} * {{citation| last=Gray| first=Randal| last2=Argyle| first2=Christopher| year=1990| title=Chronicle of the First World War| location=New York| publisher=Facts on File| isbn=9780816025954| oclc=19398100}} * {{citation| last=Gilbert| first=Martin| author-link=Martin Gilbert| title=The First World War: A Complete History| publisher=Owl Books| location=Clearwater, Florida| year=2004| pages=306| isbn=0805076174| oclc=34792651}} * {{citation| last=Goodspeed| first=Donald James |title=The German Wars 1914-1945| place=New York| publisher=Random House; Bonanza| year=1985| isbn=9780517467909}} * {{citation| last=Gray| first=Randal| title=Kaiserschlacht 1918: the final German offensive| publisher=Osprey| year=1991| isbn=9781855321571}} * {{citation| last=Green| first=John Frederick Norman| title=Obituary: [[Albert Ernest Kitson]]| publisher=Geological Society| journal=Geological Society Quarterly Journal| volume=94| year=1938}} * {{citation| last=Haber| first=Lutz Fritz| authorlink=Fritz Haber| title=The Poisonous Cloud: Chemical Warfare in the First World War| location=Oxford| publisher=Clarendon| year=1986| isbn=0198581424| oclc=12051072}} * {{citation| last=Halpern| first=Paul G| title=A Naval History of World War I| publisher=Routledge| location=New York| year=1995| isbn=1857284984| oclc=60281302}} * {{citation| last=Harrach| first=Franz| authorlink=Harrach| title=Archduke Franz Ferdinand's Assassination, 28 June 1914: Memoir of Count Franz von Harrach| work=Primary Documents| publisher=First World War.com| accessdate=2008-02-17}} * {{citation| last=Hartcup| first=Guy| author-link=Guy Hartcup| title=The War of Invention; Scientific Developments, 1914-18| publisher=Brassey's Defence Publishers| year=1988| isbn=0-08-033591-8 }} * {{citation| last=Havighurst| first=Alfred F| title=Britain in transition: the twentieth century| edition=4| publisher=University of Chicago Press| year=1985| isbn=9780226319711 }} * {{citation| last=Heer| first=Germany| title=German and Austrian Tactical Studies| year=2009| isbn=9781110765164}} * {{citation| last=Heller| first=Charles E| title=Chemical warfare in World War I : the American experience, 1917-1918| location=Fort Leavenworth, Kansas| publisher=Combat Studies Institute| year=1984| url=http://www-cgsc.army.mil/carl/resources/csi/Heller/HELLER.asp| oclc=123244486}} * {{citation| last1=Herbert|first1=Edwin| year=2003| title=Small Wars and Skirmishes 1902-1918: Early Twentieth-century Colonial Campaigns in Africa, Asia and the Americas| location=Nottingham| publisher=Foundry Books Publications| isbn=1901543056 }} * {{citation| last=Heyman| first=Neil M| title=World War I| series=Guides to historic events of the twentieth century |publisher=Greenwood Press| location=Westport, Connecticut| year=1997| isbn=0313298807| oclc=36292837}} * {{citation| last=Hickey| first=Michael| series=The First World War| volume=4 |title=The Mediterranean Front 1914-1923| location=New York| publisher=Routledge| year=2003| pages=60–65| isbn=0415968445| oclc=52375688}} * {{citation| last=Hinterhoff| first=Eugene| title=The Campaign in Armenia| work=Marshall Cavendish Illustrated Encyclopedia of World War I| editor-last=Young| editor-first=Peter| volume=ii| publisher=Marshall Cavendish| year=1984| location=New York| isbn=0863071813}} * {{citation| last=Hooker| first=Richard| year=1996| title=The Ottomans| url=http://www.wsu.edu/~dee/OTTOMAN/OTTOMAN1.HTM| publisher=Washington State University| accessdate=2008-12-30| archivedate=1999-10-08| archiveurl=https://web.archive.org/web/19991008042702/http://www.wsu.edu/~dee/OTTOMAN/OTTOMAN1.HTM}} * {{citation| last1=Hoover| first1=Herbert| last2=Wilson| first2=Woodrow| author1-link=Herbert Hoover| author2-link=Woodrow Wilson| title=Ordeal of Woodrow Wilson| year=1958| publisher=McGraw-Hill| location=New York| oclc=254607345}} * {{citation| last1=Hughes| first1=Thomas L| year=2002| title=The German Mission to Afghanistan, 1915-1916| journal=German Studies Review| volume=25| issue=3| month=October| pages=447–476| publisher=German Studies Association| issn=01497952| doi=10.2307/1432596 }} * {{citation| last=Hull| first=Isabel Virginia| author-link=Isabel Virginia Hull| title=Absolute destruction: military culture and the practices of war in Imperial Germany| publisher=Cornell University Press| year=2006| isbn=9780801472930 }} * {{citation| last1=Isaac| first1=Jad| last2=Hosh| first2=Leonardo| title=Roots of the Water Conflict in the Middle East| url=http://www.oranim.ac.il/courses/meast/water/Roots+of+the+Water+Conflict+in+the+Middle+East.htm| date=7–9 May 1992| location=[[University of Waterloo]]| access-date=15 March 2010| archivedate=28 ਸਤੰਬਰ 2006| archiveurl=https://web.archive.org/web/20060928053605/http://www.oranim.ac.il/courses/meast/water/Roots+of+the+Water+Conflict+in+the+Middle+East.htm}} * {{citation| last=Jenkins| first=Burris A| title=Facing the Hindenburg Line| publisher=BiblioBazaar| year=2009| isbn=9781110812387 }} * {{citation| last=Johnson| first=Douglas Wilson| title=Battlefields of the World War, Western and Southern Fronts| year=1921| url=http://openlibrary.org/b/OL23383739M/Battlefields_of_the_World_War_western_and_southern_fronts| oclc=688071| publisher=Oxford University Press| location=New York| series-title=American Geographical Society Research Series No. 3| series-editor=W.L.G. Joerg}} * {{citation| last=Johnson| first=James Edgar| author-link=Johnnie Johnson (RAF officer)| title=Full Circle: The Story of Air Fighting | year=2001| isbn=0304358606| oclc=45991828| publisher=Cassell| location=London}} * {{citation| last=Jones| first=Howard| title=Crucible of Power: A History of U. S. Foreign Relations Since 1897| publisher=Scholarly Resources Books| location=Wilmington, Delaware| year=2001| isbn=0842029184| oclc=46640675}} * {{citation| last=Kaplan| first=Robert D| title=Syria: Identity Crisis| url=http://www.theatlantic.com/doc/199302/kaplan| periodical=The Atlantic| year=1993| month=February| accessdate=2008-12-30}} * {{citation| last=Karp| first=Walter| title=The Politics of War| year=1979| edition=1st| isbn=006012265X| oclc=4593327 }}, Wilson's maneuvering U.S. into war * {{citation| last=Keegan| first=John| author-link=John Keegan| title=The First World War| publisher=Hutchinson| year=1998| isbn=0091801788}}, general military history * {{citation| last=Keene| first=Jennifer D| title=World War I| seriestitle=Daily Life Through History Series| publisher=Greenwood Press| location=Westport, Connecticut| year=2006| pages=5| isbn=0313331812 |oclc=70883191}} * {{citation| last=Kennedy| first=David M| year=2004| title=Over here: the First World War and American society| publisher=Oxford University Press| isbn=9780195173994}} * {{citation| last=Kernek| first=Sterling| date=December 1970 | title=The British Government's Reactions to President Wilson's 'Peace' Note of December 1916| journal=The Historical Journal| volume=13| issue=4| id={{jstor|2637713}} }} * {{citation| last=Keynes| first=John Maynard| title=The Economic Consequences of the Peace| location=New York| publisher=Harcourt, Brace and Howe| year=1920| oclc=213487540}} * {{citation| last=Kitchen| first=Martin| title=Europe Between the Wars| location=New York| publisher=Longman| year=2000| origyear=1980| isbn=0582418690| oclc=247285240}} * {{citation| editor-last=Knobler| editor-first=Stacey L| title=The Threat of Pandemic Influenza: Are We Ready? Workshop Summary| year=2005| location=Washington DC| publisher=National Academies Press| isbn=0309095042| oclc=57422232| url=http://www.nap.edu/books/0309095042/html/7.html| access-date=2010-03-15| archivedate=2008-08-30| archiveurl=https://web.archive.org/web/20080830021626/http://www.nap.edu/books/0309095042/html/7.html}} * {{citation| last=Kurlander| first=Eric| year=2006 title=Steffen Bruendel. Volksgemeinschaft oder Volksstaat: Die "Ideen von 1914" und die Neuordnung Deutschlands im Ersten Weltkrieg| url=http://www.h-net.org/reviews/showrev.cgi?path=101921145898314| publisher=H-net| format=Book review| accessdate=2009-11-17}} * {{citation| editor1-last=Lehmann| editor1-first=Hartmut| editor2-last=van der Veer| editor2-first=Peter| title=Nation and religion: perspectives on Europe and Asia| publisher=Princeton University Press| location=Princeton, New Jersey| year=1999| isbn=0691012326| oclc=39727826}} * {{citation| last=Lewy| first=Guenter| title=The Armenian Massacres in Ottoman Turkey: A Disputed Genocide| location=Salt Lake City, Utah| publisher=University of Utah Press| year=2005| isbn=0874808499| oclc=61262401}} * {{citation| last=Love| first=Dave| date=May 1996| title=The Second Battle of Ypres, April 1915| journal=Sabretasche| volume=26| issue=4| url=http://www.worldwar1.com/sf2ypres.htm}} * {{citation| last=Lyons| first=Michael J| title=World War I: A Short History| edition=2nd| publisher=Prentice Hall| year=1999| isbn=0130205516}} * {{citation| last=Ludendorff| first=Erich| authorlink=Erich Ludendorff| title=My War Memories, 1914-1918| oclc=60104290| year=1919 }} also published by Harper as "Ludendorff's Own Story, August 1914-November 1918: The Great War from the Siege of Liege to the Signing of the Armistice as Viewed from the Grand Headquarters of the German Army" {{OCLC|561160}} (original title ''Meine Kriegserinnerungen, 1914-1918'') * {{citation| last=Magliveras| first=Konstantinos D| year=1999| title=Exclusion from Participation in International Organisations: The Law and Practice behind Member States' Expulsion and Suspension of Membership| publisher=Martinus Nijhoff Publishers| isbn=9041112391}} * {{citation| last=Maurice| first=Frederick Barton| authorlink=Frederick Barton Maurice| url=http://query.nytimes.com/gst/abstract.html?res=9B02EFD6103BEE3ABC4052DFBE668383609EDE&scp=8&sq=Ludendorff+Amiens+1918&st=p| title=Foe's reserves now only 16 divisions; Allies' Counteroffensive has reduced them from 60, Gen. Maurice says Ludendorff in dilemma; he must choose between giving up offensive projects and shortening his line| newspaper=New York Times| date=18 August 1918}} * {{citation|last=Mawdsley |first=Evan |year=2008 |title=The Russian Civil War |edition=Edinburgh |publisher=Birlinn location| isbn=1843410419 |ref=harv}} * {{citation| last=McLellan| first=Edwin N| url=http://www.ibiblio.org/hyperwar/AMH/XX/WWI/USMC/USMC-WWI.html#XIV| title=The United States Marine Corps in the World War}} * {{citation| last=Meyer| first=Gerald J| year=2006| title=A World Undone: The Story of the Great War 1914 to 1918| publisher=Random House| isbn=9780553803549}} * {{citation| last1=Millett| first1=Allan Reed| last2=Murray| first2=Williamson| title=Military Effectiveness| location=Boston| publisher=Allen Unwin| year=1988| isbn=0044450532| oclc=220072268}} * {{citation| last=Moon| first=John Ellis van Courtland| title=United States Chemical Warfare Policy in World War II: A Captive of Coalition Policy?| id={{jstor|2944522}}| journal=The Journal of Military History| volume=60| issue=3| month=July| year=1996| pages=495–511| doi=10.2307/2944522}} * {{citation| last=Morton| first=Desmond| last2=Granatstein| first2=Jack L| author2-link=Jack Granatstein| title=Marching to Armageddon: Canadians and the Great War 1914–1919| year=1989| isbn=0886192099| oclc=21449019}} * {{citation| last=Morton| first=Desmond| title=Silent Battle: Canadian Prisoners of War in Germany, 1914-1919| year=1992| location=Toronto| publisher=Lester Publishing| isbn=1895555175| oclc=29565680}} * {{citation| last=Mosier| first=John| title=Myth of the Great War: How the Germans Won the Battles and How the Americans Saved the Allies| year=2001| publisher=Harper Collins| location=New York| isbn=0060196769| chapter=Germany and the Development of Combined Arms Tactics}} * {{citation| last=Muller| first=Jerry Z| title=Us and Them - The Enduring Power of Ethnic Nationalism| periodical=Foreign Affairs| publisher=[[Council on Foreign Relations]]| url=http://www.foreignaffairs.com/20080301faessay87203/jerry-z-muller/us-and-them.html| year=2008| month=March/April| accessdate=2008-12-30}} * {{citation| last=Neiberg| first=Michael S| title=Fighting the Great War: A Global History| location=Cambridge, Mass| publisher=Harvard University Press| year=2005| isbn=0674016963| oclc=56592292}} * {{citation| last=Nicholson| first=Gerald WL| title=Canadian Expeditionary Force, 1914-1919: Official History of the Canadian Army in the First World War| year=1962| edition=1st| location=Ottawa| publisher=Queens Printer and Controller of Stationary| oclc=2317262| url=http://www.censol.ca/research/greatwar/nicholson/index.htm| access-date=2010-03-15| archivedate=2007-05-16| archiveurl=https://web.archive.org/web/20070516162359/http://www.censol.ca/research/greatwar/nicholson/index.htm}} * {{citation|last=Northedge| first=FS| year=1986| title=The League of Nations: Its Life and Times, 1920–1946| publisher=Holmes & Meier| location=New York| isbn=0718513169}} * {{citation| url=http://net.lib.byu.edu/estu/wwi/comment/Italy/Page04.htm| first=Thomas Nelson| last=Page| title=Italy and the World War| at=Chapter XI| publisher=Brigham Young University}} cites "Cf. articles signed XXX in ''La Revue de Deux Mondes'', March 1 and March 15, 1920" * {{citation| last=Perry| first=Frederick W|year=1988| title=The Commonwealth armies: manpower and organisation in two world wars| publisher=Manchester University Press| isbn=9780719025952}} * {{citation| last1=Phillimore| first1=George Grenville| last2=Bellot| first2=Hugh HL| title=Treatment of Prisoners of War| journal=Transactions of the Grotius Society| volume=5| year=1919| pages=47–64| oclc=43267276}} * {{citation| last=Pitt| first=Barrie| title=1918: The Last Act| location=Barnsley| publisher=Pen and Sword| isbn=0850529743| oclc=56468232| year=2003}} * {{citation| last=Price| first=Alfred| title=Aircraft versus Submarine: the Evolution of the Anti-submarine Aircraft, 1912 to 1980| publisher=Jane's Publishing| location=London| year=1980| isbn=0710600089| oclc=10324173}} Deals with technical developments, including the first dipping hydrophones * {{citation| last=Prior| first=Robin| year=1999| title=The First World War| location=London| publisher=Cassell| isbn=030435256X}} * {{citation| last=Raudzens| first=George| title=War-Winning Weapons: The Measurement of Technological Determinism in Military History| journal=The Journal of Military History| volume=54| issue=4| date=October 1990| pages=403–434| id={{jstor|1986064}} }} * {{citation| last=Repington| first=Charles à Court| authorlink=Charles à Court Repington| title=The First World War, 1914-1918| year=1920| volume=2| publisher=Constable| location=London| url=http://www.archive.org/details/firstworldwar19102repiuoft}} * {{citation| last=Rickard| first=J| date=5 March 2001| url=http://www.historyofwar.org/articles/people_ludendorff.html| title=Erich von Ludendorff, 1865-1937, German General| work=Military History Encyclopedia on the Web| publisher=HistoryOfWar.org| accessdate=2008-02-06}} * {{citation| last=Rickard| first=J| date=27 August 2007| url=http://www.historyofwar.org/scripts/fluffy/fcp.pl?words=20+July+1918&d=/battles_ludendorff.html| title=The Ludendorff Offensives, 21 March-18 July 1918| access-date=12 ਜਨਵਰੀ 2022| archivedate=10 ਅਕਤੂਬਰ 2017| archiveurl=https://web.archive.org/web/20171010071517/http://www.historyofwar.org/scripts/fluffy/fcp.pl?words=20+July+1918&d=%2Fbattles_ludendorff.html}} * {{citation| last=Roden| first=Mike| url=http://www.aftermathww1.com/lostgen.asp| title=The Lost Generation - myth and reality| work=Aftermath - when the boys came home| accessdate=2009-11-06}} * {{citation| last=Ross| first=Stewart Halsey| title=Propaganda for War: How the United States was Conditioned to Fight the Great War of 1914-1918| publisher=McFarland| location=Jefferson, North Carolina| year=1996| isbn=0786401117| oclc=185807544 }} * {{citation| last=Saadi| first=Abdul-Ilah| title=Dreaming of Greater Syria| publisher=Al Jazeera English| url=http://english.aljazeera.net/focus/arabunity/2008/02/2008525183842614205.html| accessdate=2009-11-17}} {{citation| last=Sachar| first=Howard Morley| title=The emergence of the Middle East, 1914-1924| publisher=Allen Lane| year=1970| oclc=153103197 }} * {{citation| last=Salibi| first=Kamal Suleiman| year=1993| publisher=I.B. Tauris| chapter=How it all began - A concise history of Lebanon| title=A House of Many Mansions - the history of Lebanon reconsidered| url=http://almashriq.hiof.no/lebanon/900/902/Kamal-Salibi/| isbn=1850430918| oclc=224705916}} * {{citation| last=Schindler| first=J| title=Steamrollered in Galicia: The Austro-Hungarian Army and the Brusilov Offensive, 1916| journal=War in History| volume=10| issue=1| year=2003| pages=27–59| doi=10.1191/0968344503wh260oa}} * {{citation| last=Shanafelt| first=Gary W| title=The secret enemy: Austria-Hungary and the German alliance, 1914-1918| year=1985| publisher=East European Monographs| isbn=9780880330800}} * {{citation| last1=Shapiro| first1=Fred R| last2=Epstein| first2=Joseph| title=The Yale Book of Quotations| publisher=Yale University Press| year=2006| isbn=0300107986}} * {{citation| last=Singh| first=Jaspal| publisher=panjab.org.uk| url=http://www.panjab.org.uk/english/histGPty.html| title=History of the Ghadar Movement| accessdate=2007-10-31}} * {{citation| last=Sisemore| first=James D| year=2003| url=http://cgsc.cdmhost.com/cdm4/item_viewer.php?CISOROOT=/p4013coll2&CISOPTR=113| title=The Russo-Japanese War, Lessons Not Learned| publisher=[[U.S. Army Command and General Staff College]]| access-date=2022-01-12| archivedate=2009-03-04| archiveurl=https://web.archive.org/web/20090304123247/http://cgsc.cdmhost.com/cdm4/item_viewer.php?CISOROOT=%2Fp4013coll2&CISOPTR=113}} * {{citation| last=Smele| first=Jonathan| title=War and Revolution in Russia 1914-1921| url=http://www.bbc.co.uk/history/worldwars/wwone/eastern_front_01.shtml| publisher=BBC| work=World Wars in-depth| accessdate=2009-11-12}} * {{citation| last=Speed| first=Richard B, III| title=Prisoners, Diplomats and the Great War: A Study in the Diplomacy of Captivity| year=1990| location=New York| publisher=Greenwood Press| isbn=0313267294| oclc=20694547 }} * {{citation| last=Stevenson| first=David| author-link=David Stevenson (WW1 historian)| title=Armaments and the Coming of War: Europe, 1904-1914| year=1996| location=New York| publisher=Oxford University Press| isbn=0198202083| oclc=33079190 }} * {{citation| last=Stevenson| first=David| title=Cataclysm: The First World War As Political Tragedy| year=2004| pages=560pp| isbn=0465081843| oclc=54001282| publisher=Basic Books| location=New York}}, major reinterpretation * {{citation| last=Stevenson| first=David| title=The First World War and International Politics| year=2005| publisher=Clarendon| location=Oxford| isbn=| oclc=248297941 }} * {{citation| last=Gilbert| first=Martin| title=First World War| publisher=Stoddart Publishing| year=1994| isbn=9780773728486 }} * {{citation| last=Strachan| first=Hew| authorlink=Hew Strachan| title=The First World War: Volume I: To Arms| year=2004| location=New York| publisher=Viking| isbn=0670032956| oclc=53075929 }}: the major scholarly synthesis. Thorough coverage of 1914 * {{citation| last=Stumpp| first=Karl| last2=Weins| first2=Herbert| last3=Smith| first3=Ingeborg W (trans)| year=1997| title=A People on the Move: Germans in Russia and in the Former Soviet Union: 1763 - 1997| orig-title=Volk auf dem Weg: Deutsche in Rußland und in der GUS: 1763 - 1997| publisher=North Dakota State University Libraries| url=http://lib.ndsu.nodak.edu/grhc/history_culture/history/people.html| access-date=2010-03-15| archivedate=2013-08-08| archiveurl=https://web.archive.org/web/20130808195835/http://lib.ndsu.nodak.edu/grhc/history_culture/history/people.html}} * {{citation| last=Swietochowski| first=Tadeusz| title=Russian Azerbaijan, 1905-1920: The Shaping of a National Identity in a Muslim Community| volume=42 |series-title=Cambridge Russian, Soviet and Post-Soviet Studies| publisher=Cambridge University Press| year=2004 |isbn=9780521522458}}, reviewed at {{jstor|1866737}} * {{citation|last=Taylor|first=Alan John Percivale| author-link=A.J.P. Taylor|title=The First World War: An Illustrated History|publisher=Hamish Hamilton |year=1963|isbn=|oclc=2054370}} * {{citation| last=Taylor| first=Alan John Percivale| title=The First World War and its aftermath, 1914-1919| location=London| publisher=Folio Society| oclc=49988231| year=1998| series-title=Century of Conflict, 1848-1948}} * {{citation| last=Taylor| first=John M| title=Audacious Cruise of the Emden| journal=The Quarterly Journal of Military History| volume=19| issue=4| date=Summer 2007| pages=38–47| issn=0899-3718| doi=10.1353/jmh.2007.0331}} * {{citation| last=Terraine| first=John| title=Ordeal of Victory| year=1963| publisher=Lippincott| location=Philadelphia| pages=508pp| oclc=1345833| isbn= }} * {{citation| last=Tschanz| first=David W| url=http://www.entomology.montana.edu/historybug/WWI/TEF.htm| title=Typhus fever on the Eastern front in World War I| publisher=Montana State University| accessdate=2009-11-12| archivedate=2010-06-11| archiveurl=https://web.archive.org/web/20100611212917/http://entomology.montana.edu/historybug/WWI/TEF.htm}} * {{citation| last=Tuchman| first=Barbara Wertheim| author-link=Barbara Tuchman| title=[[The Guns of August]]|location=New York| publisher=Macmillan| year=1962| isbn=| oclc=192333}}, tells of the opening diplomatic and military manoeuvres * {{citation| last=Tuchman| first=Barbara Wertheim| title=[[The Zimmerman Telegram]]| location=New York| publisher=Macmillan| year=1966| edition=2nd| isbn=0026203200| oclc=233392415}} * {{citation| last=Tucker| first=Spencer C| title=European Powers in the First World War: An Encyclopedia| year=1999| edition=| isbn=081533351X| oclc=40417794 }} * {{citation| last=Tucker| first=Spencer C| last2=Roberts| first2=Priscilla Mary| title=Encyclopedia of World War I| location=Santa Barbara| publisher=ABC-Clio| year=2005| edition=| isbn=1851094202| oclc=61247250}} * {{citation| last=Tucker| first=Spencer C| last2=Wood| first2=Laura Matysek| last3=Murphy| first3=Justin D| title=The European powers in the First World War: an encyclopedia| publisher=Taylor & Francis| year=1999| isbn=9780815333517}} * {{citation| last=von der Porten| first=Edward P| title=German Navy in World War II| location=New York| publisher=T. Y. Crowell| year=1969| oclc=164543865}} * {{citation| last=Westwell| first=Ian| title=World War I Day by Day| publisher=MBI Publishing| location=St. Paul, Minnesota| year=2004| pages=192pp| isbn=0760319375| oclc=57533366}} * {{citation| last=Wiggin| first=Addision| title=Bretton Woods agreement| work=The Daily Reckoning| publisher=Port Phillip Publishing| date=29 November 2006| url=www.dailyreckoning.com.au/bretton-woods-agreement/2006/11/29/}} * {{citation| last=Wilgus| first=William John| title=Transporting the A. E. F. in Western Europe, 1917–1919| location=New York| publisher=Columbia University Press| year=1931| oclc=1161730}} * {{citation| last=Willmott| first=H.P.| year=2003| title=World War I| location=New York| publisher=Dorling Kindersley| isbn=0789496275| oclc=52541937}} * {{citation| last=Winegard| first=Timothy| title=Here at Vimy: A Retrospective – The 90th Anniversary of the Battle of Vimy Ridge| journal=Canadian Military Journal| volume=8| issue=2| url=http://www.journal.forces.gc.ca/vo8/no2/winegard-eng.asp}} * {{citation| last=Winter| first=Denis| title=The First of the Few: Fighter Pilots of the First World War| year=1983| publisher=Penguin| isbn=9780140052565}} * {{citation| last=Wohl| first=Robert| title=The Generation of 1914| edition=3| year=1979| publisher=Harvard University Press| isbn=9780674344662}} * {{citation| last=Zieger| first=Robert H| title=America's Great War: World War I and the American experience| publisher=Rowman & Littlefield| location=Lanham, Maryland| year=2001| pages=50| isbn=0847696456}} * {{citation| periodical=The Economist| title=Country Briefings: Israel| date=28 July 2005| url=http://www.economist.com/countries/Israel/profile.cfm?folder=History%20in%20brief| accessdate=2008-12-30}} * {{citation| author=Israeli Foreign Ministry| title=Ottoman Rule| publisher=Jewish Virtual Library| url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/History/Ottoman.html| accessdate=2008-12-30}} {{Refend}} == ਬਾਹਰਲੇ ਲਿੰਕ == {{Commons|World War I|ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ}} * [http://www.firstworldwar.com/ ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦਾ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਇਤਿਹਾਸ] * [http://www.greatwar.nl/ The Heritage of the Great War, Netherlands] * [http://news.bbc.co.uk/1/hi/special_report/1998/10/98/world_war_i/198172.stm The War to End All Wars on BBC] * [http://www.greatwarmap.com/ World War 1 Atlas] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080316053548/http://www.greatwarmap.com/ |date=2008-03-16 }} A day-by-day map of the First World War * [http://www.gettysburg.edu/special_collections/collections/manuscripts/collections/ms048.dot WWI Service Questionnaires at Gettysburg College] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150906193049/http://www.gettysburg.edu/special_collections/collections/manuscripts/collections/ms048.dot |date=2015-09-06 }} * [http://www.theblackvault.com/modules.php?name=coppermine&file=thumbnails&album=4 Collection of World War I Color Photographs] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080617205406/http://www.theblackvault.com/modules.php?name=coppermine&file=thumbnails&album=4 |date=2008-06-17 }} * [http://www.cwgc.org/ The Commonwealth War Graves Commission] * [http://www.remuseum.org.uk/corpshistory/rem_corps_part14.htm Royal Engineers Museum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100704085530/http://www.remuseum.org.uk/corpshistory/rem_corps_part14.htm |date=2010-07-04 }} Royal Engineers and the First World War * [http://www.secstate.wa.gov/history/ww1/ World War I : Soldiers Remembered] Presented by the Washington State Library and Washington State Archives * [http://wwi.lib.byu.edu/index.php/Main_Page The World War I Document Archive] Wiki * [http://www.tech2classroom.com/Edw11/Edw11.html ਮਹਾਨ ਜੰਗ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ]] 74od5ypenkg62du6p3rrzekam2mjceh 0 5109 609923 598975 2022-07-31T10:11:42Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਝੰਡਾ |Name = ਭਾਰਤ ਦਾ ਕੌਮੀ ਝੰਡਾ |Nickname = ''ਤਿਰੰਗਾ'' |Image = Flag of India.svg |Use = 111000 |Symbol = [[File:IFIS Normal.svg]] |Proportion = 3:2 |Adoption = 22 ਜੁਲਾਈ 1947 |Design = ਕੇਸਰੀ ਰੰਗ ਨੂੰ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ, ਹਰੇ ਰੰਗ ਨੂੰ ਹਰਿਆਲੀ-ਖ਼ਸ਼ਹਾਲੀ ਦਾ, ਸਫ਼ੈਦ ਰੰਗ ਨੂੰ ਸੱਚ, ਸ਼ਾਂਤੀ, ਸਫ਼ਾਈ ਅਤੇ ਸਾਝਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨਿਆਂ ਗਿਆ। |Designer = [[ਪਿੰਗਲੀ ਵੈਂਕਈਆ]] }} '''[[ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡਾ''' (ਜਾਂ ਤਿਰੰਗਾ) ਤਿੰਨ ਰੰਗਾਂ, ਕੇਸਰੀ, ਚਿੱਟਾ ਅਤੇ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਖਿਤਿਜ ਪੱਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਾਲ਼ਾ ਇੱਕ ਤਿੰਨ ਰੰਗਾ ਝੰਡਾ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਕਲਪਨਾ ਪਿੰਗਲੀ ਵੈਂਕਿਆ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref name="bh">[http://www.bhaskar.com/spotlight/independenceday/200908150908151602_developement_of_indian_national_flag.html ਭਾਰਤੀ ਤਿਰੰਗੇ ਦਾ ਇਤਹਾਸ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100725003338/http://www.bhaskar.com/spotlight/independenceday/200908150908151602_developement_of_indian_national_flag.html |date=2010-07-25 }}।ਭਾਸ਼ਕਾਰ ਡਾਟ ਕੋਮ।15 ਅਗਸਤ, 2009</ref><ref name="Funmunch">{{cite web |url=http://www.funmunch.com/events/india_independence_day/national_flag_of_india.shtml |title=ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧਵਜ|accessdate=2006-10-11|publisher=Funmunch.com}}</ref> ਇਸਨੂੰ 15 ਅਗਸਤ 1947 ਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਵਲੋਂ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਕੁਝ ਹੀ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ 22 ਜੁਲਾਈ 1947 ਨੂੰ ਮੁਨੱਕਦ ਭਾਰਤੀ ਸੰਵਿਧਾਨ-ਸਭਾ ਦੀ ਬੈਠਕ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਝੰਡਾ">[http://bharat.gov.in/knowindia/national_flag.php ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧਵਜ]।ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੋਰਟਲ ਉੱਤੇ</ref> ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਇੱਕੋ ਜਿੰਨੀ ਚੌੜਾਈ ਦੀਆਂ ਖਿਤਿਜੀ ਪੱਟੀਆਂ ਹਨ,ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤੇ ਕੇਸਰੀ, ਵਿਚਲੇ ਚਿੱਟੀ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਗੂੜੇ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੀ ਪੱਟੀ ਹੈ। ਝੰਡੇ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਅਤੇ ਚੋੜਾਈ ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ 2:3 ਹੈ। ਚਿੱਟੀ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਗੂੜੇ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 24 ਓਏ ਹਨ। ਇਸ ਚੱਕਰ ਦਾ ਵਿਆਸ ਤਕਰੀਬਨ ਚਿੱਟੀ ਪੱਟੀ ਦੀ ਚੌੜਾਈ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਸਰਕਾਰੀ ਝੰਡਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਕ ਝੰਡਾ ਖਾਦੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬਨਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।{{ਸਰੋਤ ਚਾਹੀਦਾ}} ਇਹ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ਼ ਹੱਥੀਂ ਕੱਤੇ ਗਏ ਕੱਪੜੇ ਤੋਂ ਬਣਦਾ ਹੈ ਜੋ [[ਮੋਹਨਦਾਸ ਕਰਮਚੰਦ ਗਾਂਧੀ|ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ]] ਦੁਆਰਾ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਭਾਰਤੀ ਝੰਡਾਂ ਸਹਿਤਾ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਦੀ ਨੁਮਾਇਸ਼ ਅਤੇ ਵਰਤੋਂ ਉੱਤੇ ਖ਼ਾਸ ਕਾਬੂ ਹੈ।<ref name="NIC">{{cite web|url=http://mha.nic.in/nationalflag2002.htm|title=ਫਲੈਗ ਕੋਡ ਆਫ਼ ਇੰਡਿਆ|accessdate=11 ਅਕਤੂਬਰ, 2006|date=25 ਜਨਵਰੀ, 2006|publisher=ਘਰ ਮੰਤਰਾਲਾ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ|archive-date=2006-01-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20060110155908/http://mha.nic.in/nationalflag2002.htm|dead-url=unfit}}</ref> ==ਮਹੱਤਵ== ਹਰੇਕ ਆਜ਼ਾਦ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਆਪਣਾ ਕੌਮੀ ਝੰਡਾ ਅਤੇ [[ਕੌਮੀ ਗੀਤ]] ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਾਸੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕੌਮੀ ਝੰਡੇ ਤੇ ਮਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।। ਇਸ ਨੂੰ ਦਿਨ ਛਿਪਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਤੱਕ ਇਸ ਨੂੰ ਲਹਿਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਧਰਤੀ ਨਾਲ ਵੀ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਅਤੇ ਪੈਰਾਂ ਹੇਠ ਵੀ ਨਹੀਂ ਆਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੰਦਰਾਂ ਅਗਸਤ ਅਤੇ 26 ਜਨਵਰੀ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਦਿਆਂ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ਾਨੋਂ-ਸ਼ੌਕਤ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਦਾ ਪ੍ਰਣ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਅਕਾਰ== ਸਾਡੇ ਕੌਮੀ ਝੰਡੇ ਵਿੱਚ 3-2 ਦਾ ਅਨੁਪਾਤ ਹੈ। ਇਹ ਜਦ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਸਮੇਂ ਲਹਿਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਹੋਰ ਕੋਈ ਝੰਡਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਸਵੇਰੇ ਦਿਨ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ ਸੂਰਜ ਛਿਪਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਤਾਰ ਕੇ ਸਾਂਭਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਲਈ ਸਾਡਾ ਕੌਮੀ ਝੰਡਾ ਮਾਨ-ਸਨਮਾਨ, ਆਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ==ਰੰਗ== ਹੇਂਠ ਭਾਰਤੀ ਝੰਡੇ ਦੇ ਰੰਗ ਹਨ। ਝੰਡੇ ਦੇ ਰੰਗ ਕੇਸਰੀ, ਚਿੱਟਾ, ਹਰਾ, ਅਤੇ ਨੀਲਾ ਹੈ। {| class="wikitable" style="width:70%; margin-left:auto; margin-right:auto;" |- ! Scheme ! HTML ! CMYK ! Textile color ! Pantone |- ! style="background:#FF9933; color:#138808;" | ਕੇਸਰੀ | #FF9933 | 0-50-90-0 | ਕੇਸਰੀ | 1495c |- ! style="background:#FFFFFF; color:#000000;" | ਚਿੱਟਾ | #FFFFFF | 0-0-0-0 | ਚਿੱਟਾ | 1c |- ! style="background:#138808; color:#FF9933;" | ਹਰਾ | #138808 | 100-0-70-30 | ਗਹਿਰਾ ਹਰਾ | 362c |- ! style="background:#000080; color:#FFFFFF;" | ਨੀਲਾ | #000080 | 100-98-26-48 | ਗਹਿਰਾ ਨੀਲਾ | 2755c |} == ਇਤਿਹਾਸ== ਜਦ ਦੇਸ਼ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਜੰਗ ਆਰੰਭ ਹੋਈ ਤਾਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਭਾਵਨਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੌਮੀ ਝੰਡੇ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਵਜੂਦ ਬਣਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਕੋਲਕਾਤਾ]] ਦੇ ਇੱਕ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ [[ਸੁਰਿੰਦਰ ਨਾਥ ਬੈਨਰਜੀ]] ਨੇ 7 ਅਗਸਤ 1906 ਨੂੰ ਇੱਕ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਇਆ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਪੱਟੀਆਂ ਗੂੜ੍ਹੀ ਹਰੀ, ਗੂੜ੍ਹੀ ਪੀਲੀ ਅਤੇ ਗੂੜ੍ਹੀ ਲਾਲ ਸੀ। ਹਰੀ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਅੱਠ ਚਿੱਟੇ ਕਮਲ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਨ। ਲਾਲ ਪੱਟੀ ਉੱਤੇ ਚੰਨ ਅਤੇ ਸੂਰਜ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਨ। ਪੀਲੀ ਪੱਟੀ ਉੱਤੇ “ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ” ਲਿਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਸਾਡੀ ਜੰਗੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਮੈਡਮ ਭੀਮਾਂ ਜੀ ਕਾਮਾ ਨੇ 18 ਅਗਸਤ 1907 ਨੂੰ [[ਜਰਮਨੀ]] ਦੇ ਇੱਕ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਇਆ। ਇਸ ਝੰਡੇ ਵਿੱਚ ਲਾਲ, ਪੀਲੇ ਅਤੇ ਹਰੇ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਤਿਰਛੀਆਂ ਧਾਰੀਆਂ ਸਨ। ਉੱਪਰਲੀ ਲਾਲ ਧਾਰੀ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਤਾਰੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਮਲ ਫੁੱਲ ਬਣਿਆਂ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਪੀਲੀ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਨਾਲ “ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ” ਅੰਕਿਤ ਸੀ ਅਤੇ ਹੇਠਲੀ ਹਰੀ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਤਾਰਾ, ਚੰਦਰਮਾਂ ਬਣਿਆਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਝੰਡਾ 1916 ਤੱਕ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। [[ਐਨੀ ਬੇਸੈਂਟ]] ਅਤੇ [[ਬਾਲ ਗੰਗਾਧਰ ਤਿਲਕ]] ਨੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਝੰਡਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਲਾਲ ਅਤੇ ਪੰਜ ਹਰੀਆਂ ਪੱਟੀਆਂ ਸਨ। ਸਪਤਰਿਸ਼ੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸੱਤ ਤਾਰੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਖੂੰਜੇ ਵਿੱਚ [[ਯੂਨੀਅਨ ਜੈਕ]] ਦਾ ਵੀ ਨਿਸ਼ਾਨ ਸੀ ਜਿਸ ਦਾ ਸਖ਼ਤ ਵਿਰੋਧ ਹੋਇਆ। 1916 ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਐਨੀ ਬੇਸੈਂਟ ਨੇ ਦੋ ਰੰਗ ਲਾਲ ਅਤੇ ਹਰਾ ਜੋ ਦੋਹਾਂ ਜਾਤਾਂ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰੀ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦੇਣ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਵਜੋਂ ਝੰਡਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। [[ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ]] ਜੀ ਨੇ ਰਾਇ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਝੰਡੇ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਰੰਗ ਹੋਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਰੰਗਾਂ ਉੱਪਰ ਚਰਖੇ ਦਾ ਚਿਤਰ ਵੀ ਹੋਵੇ। ਇੱਕ ਕਮੇਟੀ 1931 ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਕਾਕਾ ਕਾਲੇਕਰ ਨੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਕਿ ਝੰਡੇ ਦੇ ਚਾਰੋਂ ਪਾਸੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਹਰਾ ਅਤੇ ਸਫ਼ੈਦ ਰੰਗ ਵੀ ਹੋਵੇ। ਸਫ਼ੈਦ ਰੰਗ ਵਿੱਚ 1921 ਦੇ ਚਰਖਾ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਚਰਖੇ ਨੂੰ ਵੀ ਲਿਆ ਜਾਵੇ। ਪਰ ਇਹ ਸੁਝਾਅ ਰੱਦ ਹੋ ਗਿਆ। [[ਮੌਲਾਨਾ ਅਬੁਲ ਕਲਾਮ ਆਜ਼ਾਦ|ਮੌਲਾਨਾ ਅਜ਼ਾਦ]] ਨੇ ਚਰਖੇ ਦੀ ਥਾਂ ਕਪਾਹ ਦਾ ਫੁੱਲ ਦਾ ਸੁਝਾਹ ਦਿਤਾ ਅਤੇ ਅਖ਼ੀਰ ਕੇਸਰੀ ਰੰਗ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰਦਿਆਂ ਚਰਖਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵੀ ਸਰਬਸੰਮਤੀ ਨਾਲ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਉੱਪਰ ਕੇਸਰੀ ਪੱਟੀ, ਵਿਚਕਾਰ ਚਿੱਟੀ ਪੱਟੀ ਅਤੇ ਹੇਠਾਂ ਹਰੀ ਪੱਟੀ। ਚਿੱਟੀ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਨਾਲ ਅੰਕਿਤ ਕੀਤਾ ਚਰਖਾ। ਕੇਸਰੀ ਰੰਗ ਨੂੰ ਕੁਰਬਾਨੀ ਦਾ, ਹਰੇ ਰੰਗ ਨੂੰ ਹਰਿਆਲੀ-ਖ਼ਸ਼ਹਾਲੀ ਦਾ, ਸਫ਼ੈਦ ਰੰਗ ਨੂੰ ਸੱਚ, ਸ਼ਾਂਤੀ, ਸਫ਼ਾਈ ਅਤੇ ਸਾਝਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨਿਆਂ ਗਿਆ। ਸੋਚ ਵਿਚਾਰ ਮਗਰੋਂ [[ਸਾਰਨਾਥ ਦੀ ਲਾਠ]] ਉੱਤੇ ਬਣੇ ਅਸ਼ੋਕ ਦੇ 24 ਲਕੀਰਾਂ ਵਾਲੇ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਚਰਖੇ ਦੀ ਥਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ 22 ਜੁਲਾਈ 1947 ਨੂੰ ਇਹ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ <gallery> File:ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਝੰਡਾ (1801).svg|[[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ]] ਦਾ ਝੰਡਾ File:British Raj Red Ensign.svg| [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ]] ਸਮੇਂ ਭਾਰਤ ਦਾ ਝੰਡਾ File:Flag of Imperial India.svg|[[ਭਾਰਤ ਦਾ ਤਾਰਾ (ਝੰਡਾ)|ਭਾਰਤ ਦਾ ਤਾਰੇ]] ਵਾਲਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਨੀਲਾ ਚਿੰਨ, ਨੇਵੀ ਦੇ ਝੰਡੇ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ। File:Flag of India 1906 (Calcutta Flag).svg|ਕਲਕੱਤਾ ਝੰਡਾ File:Flag of India 1907 (Nationalists Flag).svg| [[Berlin Committee|ਬਰਲਿਨ ਕਮੇਟੀ ਝੰਡਾ]], [[ਭੀਕਾਜੀ ਕਾਮਾ]] ਦੁਆਰਾ 1907 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਝੁਲਾਇਆ ਗਿਆ। File:Ghadar Flag.png|[[ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ]] ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਆਪਣਾ ਝੰਡਾ ਵਰਤਿਆ। File:Flag of India 1917.svg| 1917 ਵਿੱਚ ਹੋਮ ਰੂਲ ਮੂਵਮੈਂਟ ਦੌਰਾਨ ਵਰਤਿਆ ਝੰਡਾ। File:1921 India flag.svg|ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ [[ਚਰਖਾ|ਚਰਖੇ]] ਵਾਲਾ 1921 ਵਿੱਚ ਅਣ-ਅਧਿਕਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਝੰਡਾ। File:1931-India-flag.svg|1931 ਵਿੱਚ ਤਜਵੀਜ਼ ਸ਼ੈਲੀਗਤ ਭੂਰੇ ਚਰਖੇ ਵਾਲਾ ਕੇਸਰੀ ਝੰਡਾ। File:1931 Flag of India.svg|1931 ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਇਆ, [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫੌਜ਼]] ਦੇ ਯੁਧ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਝੰਡਾ। File:Flag of the Indian Legion.svg| [[ਅਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ]] ਝੰਡਾ, [[ਨਾਜ਼ੀ ਜਰਮਨੀ]] ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ [[ਅਜ਼ਾਦ ਹਿੰਦ ਫੌਜ਼]] ਵਲੋਂ ਝੁਲਾਇਆ ਗਿਆ। </gallery> == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == {{commonscat|Flags of India|ਭਾਰਤ ਦੇ ਝੰਡੇ}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚਿੰਨ]] p541pb7o3mbgds6nbuur1666xdmiaz9 0 5276 609787 588946 2022-07-31T03:56:01Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox country |conventional_long_name = ਉਮਾਨੀ ਸਲਤਨਤ |native_name = {{lang|ar|سلطنة عُمان}}<br />''{{transl|ar|Salṭanat ʻUmān}}'' |common_name = Oman |image_flag = Flag of Oman.svg |image_coat = Coat of arms of Oman.svg |symbol_type = National emblem |image_map = Oman on the globe (Afro-Eurasia centered).svg |map_caption = {{map caption|location_color= red|region=[[ਅਰਬੀ ਪਰਾਇਦੀਪ]]|region_color=light yellow}} |national_anthem = ''[[Nashid as-Salaam as-Sultani]]''<br />{{small|''"Peace to the [[Qaboos bin Said al Said|Sultan]]"''}}<br /><center>[[File:Peace to the Sultan (نشيد السلام السلطاني).ogg]]<center> |official_languages = [[ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] |other_languages = [[ਸਵਾਹੀਲੀ]] |demonym = [[ਉਮਾਨੀ ਲੋਕ|ਉਮਾਨੀ]] |capital = [[ਮਸਕਤ, ਉਮਾਨ|ਮਸਕਤ]] |religion = [[ਉਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮ|ਇਸਲਾਮ]] |latd=23|latm=36|latNS=N|longd=58|longm=33|longEW=E |largest_city = capital |government_type = [[Absolute monarchy]] |leader_title1 = [[ਉਮਾਨ ਦਾ ਸੁਲਤਾਨ]] |leader_name1 = [[Haitham ben Tariq]] |leader_title2 = [[Deputy Prime Minister]] |leader_name2 = [[Fahd bin Mahmoud al Said]]<ref>{{cite web|url=http://www.omanet.om/english/government/ministers.asp?cat=gov|title=Cabinet Ministers|publisher=Government of Oman|accessdate=13 October 2010|archive-date=22 ਦਸੰਬਰ 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131222023634/http://www.omanet.om/english/government/ministers.asp?cat=gov|dead-url=unfit}}</ref> |legislature = [[Council of Oman|Parliament]] |upper_house = [[Council of State of Oman|Council of State (Majlis al-Dawla)]] |lower_house = [[Consultative Assembly of Oman|Consultative Assembly (Majlis al-Shura)]] |sovereignty_type1 = Establishment |established_event1 = The [[Azd|Azd tribe]] migration |established_date1 = Late 2nd century |established_event2 = {{nowrap|[[Imamate]] established<ref>{{cite encyclopedia|title=Oman|url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761561099_7/Oman.html|publisher=MSN Encarta|archiveurl=http://www.webcitation.org/query?id=1257037559642205|archivedate=31 October 2009|quote=In 751 Ibadi Muslims, a moderate branch of the Kharijites, established an imamate in Oman. Despite interruptions, the Ibadi imamate survived until the mid-20th century.|https://www.webcitation.org/5kwqlratp?url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761561099_7/Oman.html}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091028154443/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761561099_7/Oman.html |date=28 ਅਕਤੂਬਰ 2009 }}</ref>}} |established_date2 = 751 |area_rank = 70th |area_magnitude = 1 E11 |area_km2 = 309,501 |area_sq_mi = 119,498 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |percent_water = negligible |population_estimate = 3,219,775<ref name="pop"/> |population_estimate_year = 2014 |population_estimate_rank = 129th |population_census = 2,773,479<ref name="2010Census">{{cite web|url=http://www.ncsi.gov.om/documents/Census_2010.pdf|title=Final Results of Census 2010|publisher=National Center for Statistics & Information|accessdate=7 January 2012|archive-date=18 ਮਈ 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130518190005/http://www.ncsi.gov.om/documents/Census_2010.pdf|dead-url=yes}}</ref> |population_census_year = 2010 |population_density_km2 = 13 |population_density_sq_mi = 34 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |population_density_rank = 216th |GDP_PPP_year = 2014 |GDP_PPP = $163.627 billion<ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2014/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=59&pr.y=6&sy=2014&ey=2018&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=449&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=|title=Oman|publisher=International Monetary Fund|accessdate=20 April 2012}}</ref> |GDP_PPP_rank = |GDP_PPP_per_capita = $44,062<ref name=imf2/> |GDP_PPP_per_capita_rank = |GDP_nominal_year = 2014 |GDP_nominal = $80.539 billion<ref name=imf2/> |GDP_nominal_rank = |GDP_nominal_per_capita = $21,687<ref name=imf2/> |GDP_nominal_per_capita_rank = |Gini_year =|Gini_change = <!--increase/decrease/steady-->|Gini = <!--number only-->|Gini_ref =|Gini_rank = |HDI_year = 2013 <!--Please use the year to which the HDI refers, not the publication year--> |HDI_change = steady<!--increase/decrease/steady--> |HDI = 0.783 <!--number only--> |HDI_ref =<ref name="HDI">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en.pdf|title=2014 Human Development Report Summary|year=2014|accessdate=27 July 2014|publisher=United Nations Development Programme| pages=21–25}}</ref> |HDI_rank = 56th |currency = [[Omani rial|Rial]] |currency_code = OMR |country_code = OMN |time_zone = [[Gulf Standard Time|GST]] |utc_offset = +4 |time_zone_DST = |utc_offset_DST = +4 |drives_on = right |calling_code = [[+968]] |cctld = [[.om]], [[عمان.]] }} '''ਉਮਾਨ''' ({{lang-ar|عمان}}) [[ਅਰਬੀ ਪਰਾਇਦੀਪ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਅਰਬ ਮੁਲਕ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ [[ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਇਮਰਾਤ]], ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ [[ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ]] ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ [[ਯਮਨ]] ਨਾਲ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ [[ਇਰਾਨ]] ਅਤੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਨਾਲ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸਮੁੰਦਰੀ ਹੱਦਾਂ ਹਨ। ==ਤਸਵੀਰਾਂ== <gallery> File:المزيد من الطعام الايراني !.jpg|ਫੋਟੋ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਆਦੀ ਈਰਾਨੀ ਭੋਜਨ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਓਮਾਨ ਦੀ ਸੁਲਤਾਨਾਈ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ File:المهفوسة اطباق تقليدية عمانية.jpg|ਓਮਾਨ ਵਿਚ ਰਵਾਇਤੀ ਭੋਜਨ ਵਿਚੋਂ ਇਕ, ਕ੍ਰੀਪ ਆਟੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ,ਫਿਰ ਛੋਟੇ ਟੁਕੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕੱਟਿਆ, ਫਿਰ ਸ਼ਹਿਦ ਜਾਂ ਖਜੂਰ ਦੇ ਸ਼ਹਿਦ ਨੂੰ ਮਿਲਾਓ ਅਤੇ ਰਾਤ ਦੇ ਖਾਣੇ ਜਾਂ ਨਾਸ਼ਤੇ ਲਈ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪਕਾਓ। ਕਟੋਰੇ ਦੇ ਨਾਲ ਇਕ ਹੋਰ ਜੋੜ ਲਸਣ ਅਤੇ ਕਾਲੀ ਮਿਰਚ ਹੈ। File:طفلة بزي تقليدي.jpg|ਫੋਟੋ ਵਿਚ ਇਕ ਸੋਸ਼ਲ ਈਵੈਂਟ ਵਿਚ ਇਕ ਛੋਟੀ ਕੁੜੀ ਨੂੰ ਰਵਾਇਤੀ ਪੁਸ਼ਾਕ ਵਿਚ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ File:Workers Are Enjoying.jpg|ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਵਰਕਰ ਮੁਫਤ ਦਿਵਸ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ </gallery> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼]] 6rmx2y7xnhvo5wclqqy7bh7yfx07ul0 0 5616 609898 600799 2022-07-31T09:04:36Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਉਸਾਰੀ ਹੇਠ}} {{Infobox Country |native_name = ''République française''<ref>ਖੇਤਰੀ ਬੋਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੰਮੇ ਨਾਂ: *{{lang-gsw|Französisch Republik}}; *{{lang-eu|Frantziako Errepublika}}; *{{lang-br|Republik C'hall}}; *{{lang-ca|República Francesa}}; *{{lang-co|Republica Francese}}; *{{lang-nl|Franse Republiek}}; *{{lang-vls|Fransche Republiek}}; *{{lang-frp|Rèpublica francêsa}}; *{{lang-de|Französische Republik}}; *[[ਨੌਰਮਨ ਭਾਸ਼ਾ|ਨੌਰਮਨ]]: ''Républyique fraunceise''; *{{lang-oc|Republica Francesa}}; *[[ਪਿਕਾਰਡ ਭਾਸ਼ਾ|ਪਿਕਾਰਡ]]: ''République franchoèse''</ref> |conventional_long_name = ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਗਣਰਾਜ |common_name = ਫ਼ਰਾਂਸ |official_languages = [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ]] |languages_type = ਖੇਤਰੀ ਬੋਲੀਆਂ<br />(ਦਫ਼ਤਰੀ ਅਤੇ<br />ਗ਼ੈਰ-ਦਫ਼ਤਰੀ ਦੋਵੇਂ) |languages = {{Collapsible list|title={{nbsp}} | [[ਅਲਸਾਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅਲਸਾਸੀ]] | [[ਬਾਸਕੇ ਭਾਸ਼ਾ|ਬਾਸਕੇ]] | [[ਬ੍ਰੈਟਨ ਭਾਸ਼ਾ|ਬ੍ਰੈਟਨ]] | [[ਬੂਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਬੂਸ਼ੀ]] (ਮੈਯੋਟ){{Smallsup|2}} | [[ਕਾਤਲਾਨ ਭਾਸ਼ਾ|ਕਾਤਾਲਾਨ]] | [[ਕਾਰਸਿਕੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਕਾਰਸਿਕੀ]] | [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਕ੍ਰੀਓਲ|ਕ੍ਰੀਓਲਾਂ]]{{Smallsup|2}} | [[ਪੱਛਮੀ ਫ਼ਲੈਮੀ ਬੋਲੀ|ਫ਼ਲੈਮੀ]] | [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ-ਪ੍ਰੋਵੌਂਸਾਲ]] | [[ਲੋਰੈਨ ਭਾਸ਼ਾ|ਲੋਰੈਨ]] | [[ਨਿਊ ਕੈਲੇਡੋਨੀ ਬੋਲੀਆਂ]]{{Smallsup|2}} | [[ਆਕਸੀਤਾਈ ਭਾਸ਼ਾ|ਆਕਸੀਤਾਈ]] | [[ਓਈਲ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ|ਓਈਲ]] | [[ਸ਼ੀਆਮੋਰ ਉੱਪਬੋਲੀ]] (ਮੇਯੋਟ){{Smallsup|2}} | [[ਤਹੀਤੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਤਹੀਤੀ]]{{Smallsup|2}}<ref>{{fr}} {{cite web|author=Ministère de la culture et de la communication – Délégation générale à la langue française et aux langues de France |url=http://www.culture.gouv.fr/culture/dglf/lang-reg/methodes-apprentissage/1langreg.htm |title=DGLF – Langues régionales et " trans-régionales " de France |publisher=Culture.gouv.fr |date= |accessdate=27 January 2010}}</ref>}} |demonym = ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ |national_motto = <br />''[[ਲਿਬਰਟੇ, ਏਗਾਲੀਟੇ, ਫ਼ਰਾਟਰਨੀਟੇ]]''<br />(ਖ਼ਲਾਸੀ, ਸਮਾਨਤਾ, ਭਾਈਚਾਰਾ) |national_anthem = "[[ਲਾ ਮਾਰਸੀਯੈਸ]]" <br /><center>[[ਤਸਵੀਰ:La Marseillaise.ogg]]</center> |image_flag = Flag of France.svg |image_coat = Armoiries république française.svg |symbol_type = ਕੌਮੀ ਚਿੰਨ੍ਹ (ਗੈਰ-ਦਫ਼ਤਰੀ) |image_map = EU-France.svg |map_caption = {{map_caption |location_color=ਗੂੜ੍ਹਾ ਹਰਾ |country=ਮੁੱਖਦੀਪੀ ਫ਼ਰਾਂਸ |region=ਯੂਰਪ |region_color=ਗੂੜ੍ਹਾ ਸਲੇਟੀ |subregion = ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ |subregion_color= ਹਰਾ |legend=EU-France.svg}} |image_map2 = Outre-mer en sans Terre Adelie.png |map_caption2 = <p style="margin-top:0;margin-bottom:-2px;line-height:1em;"><span style="font-size:11px;">Territory of the '''French Republic''' in the world<br />(excl. Antarctica where sovereignty is suspended)</span> |capital = [[ਪੈਰਿਸ]] |latd = 48 |latm = 51.4 |latNS = N |longd = 2 |longm = 21.05 |longEW = E |largest_city = capital |government_type = ਇਕਾਤਮਕ ਅਰਧ-ਰਾਸ਼ਟਾਰਪਤੀ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਗਣਰਾਜ |leader_title1 = ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ |leader_title2 = ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ |leader_name1 = ਫ਼ਰਾਂਸੋਆ ਓਲਾਂਦ |leader_name2 = ਮਾਨੂਅਲ ਵਾਲ |legislature =ਸੰਸਦ |upper_house =ਸੈਨੇਟ |lower_house = ਕੌਮੀ ਸਭਾ |sovereignty_type = ਬਣਤਰ |sovereignty_note = |established_event1 = ਫ਼ਰਾਂਸੀਆ |established_event2 = ਪੱਛਮੀ ਫ਼ਰਾਂਸੀਆ |established_event3 = ਵਰਤਮਾਨ ਸੰਵਿਧਾਨ |established_date1 = 486 (ਕਲੋਵਿਸ ਵੱਲੋਂ ਇਕਰੂਪਤਾ) |established_date2 = 843 (ਵਰਦੁਨ ਦੀ ਸੰਧੀ) |established_date3 = 5 ਅਕਤੂਬਰ 1958 (ਪੰਜਵਾਂ ਗਣਰਾਜ) |accessionEUdate = 25 ਮਾਰਚ 1957 |EUseats = 78 |FR_metropole = [[ਮਹਾਂਨਗਰੀ ਫ਼ਰਾਂਸ]] |FR_IGN_area_km2 = 551695 |FR_IGN_area_rank = 50<sup>ਵਾਂ</sup> |FR_IGN_area_magnitude = 1 E11 |FR_cadastre_area_magnitude = 1 E11 |FR_IGN_area_sq_mi = 213010 |FR_cadastre_area_km2 = 543965 |FR_cadastre_area_rank = 50ਵਾਂ |FR_cadastre_area_sq_mi = 210026 |area_km2 = 674843 |area_sq_mi = 260558 |area_rank =43ਵਾਂ |area_magnitude = 1 E11 |FR_foot =<ref name=whole_territory>ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਗਣਰਾਜ ਦੀ ਕੁੱਲ ਜਮੀਨ, ਸਮੁੰਦਰੋਂ-ਪਾਰ ਰਾਜਖੇਤਰ ਅਤੇ ਵਿਭਾਗ ਮਿਲਾ ਕੇ ਪਰ [[ਅੰਟਾਰਕਟਿਕਾ]] ਵਿਚਲੀ ਆਡੇਲੀ ਲੈਂਡ ਛੱਡ ਕੇ ਜਿੱਥੇ 1959 ਦੀ [[ਅੰਟਾਰਕਟਿਕ ਸੰਧੀ]] ਮਗਰੋਂ ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਿਆਰੀ ਮੁਅੱਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।</ref> |FR_foot2 =<ref name=IGN_figure>{{fr}} ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਕੌਮੀ ਭੂਗੋਲਕ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਅੰਕੜੇ।</ref> |FR_foot3 =<ref name=cadastre_figure>ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਜਮੀਨੀ ਇੰਦਰਾਜ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ 1 ਕਿ.ਮੀ.² (0.386 ਵਰਗ ਮੀਲ ਜਾਂ 247 ਏਕੜ) ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਕਬੇ ਵਾਲੀਆਂ ਝੀਲਾਂ, ਟੋਭੇ ਅਤੇ [[ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ]] ਅਤੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਦਹਾਨੇ ਗਿਣੇ ਨਹੀਂ ਗਏ</ref> |FR_foot4 =<ref name=whole_territory /> |FR_foot5 =<ref name=metropolitan_France>ਸਿਰਫ਼ [[ਮਹਾਂਨਗਰੀ ਫ਼ਰਾਂਸ]]।</ref> |FR_total_population_estimate = 66,616,416<ref name=populationINSEE>{{fr icon}} {{cite web |url=http://www.insee.fr/fr/themes/tableau.asp?ref_id=NATnon02145 |title=Évolution de la population jusqu'en 2014 - champs France hors Mayotte |first=[[ਫ਼ਰਾਂਸ ਸਰਕਾਰ]] |last=[[INSEE]] |accessdate=January 2014}} (ਮੇਯੋਟ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਵਿਭਾਗ: 65,821,000 ਵਸਨੀਕ)<br/> {{cite web |url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?ref_id=populegalescom |title=Populations légales dans les collectivités d'outre-mer et Mayotte |first=[[ਫ਼ਰਾਂਸ ਸਰਕਾਰ]] |last=[[INSEE]] |accessdate=January 2014}} (Mਮੇਯੋਟ: 212,645 ਵਸਨੀਕ - ਸਮੁੰਦਰੋਂ-ਪਾਰ ਢਾਣੀਆਂ: 337,191 - ਨਿਊ ਕੈਲੇਡੋਨੀਆ: 245,580)<br/>ਕੁੱਲ (ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਵਿਭਾਗ+ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਸਮੁੰਦਰੋਂ-ਪਾਰ ਢਾਣੀਆਂ+ਨਿਊ ਕੈਲੇਡੋਨੀਆ): 66,616,416 ਵਸਨੀਕ</ref> |FR_total_population_estimate_year = 2014 |FR_total_population_estimate_rank = 19ਵਾਂ |FR_metropole_population = 63,129,000<ref>{{fr}} {{cite web|url=http://www.insee.fr/fr/themes/detail.asp?reg_id=0&ref_id=bilan-demo&page=donnees-detaillees/bilan-demo/pop_age2.htm|title=Population totale par sexe et âge au 1er janvier 2011, France métropolitaine|first=[[ਫ਼ਰਾਂਸ ਸਰਕਾਰ]]|last=[[INSEE]]|accessdate=20 January 2011}}</ref> |FR_metropole_population_estimate_rank = 22ਵਾਂ |population_density_km2 = 116 |population_density_sq_mi = 301 |population_density_rank = 89ਵਾਂ |GDP_nominal = $2.555 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ<ref name=imf2/> |GDP_nominal_rank = |GDP_nominal_year = 2010 |GDP_nominal_per_capita = $40,591<ref name=imf2/> |GDP_nominal_per_capita_rank = |GDP_PPP_year = 2010 |GDP_PPP = $2.146 ਟ੍ਰਿਲੀਅਨ<ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2010/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=85&pr.y=6&sy=2008&ey=2015&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=132&s=NGDP_R%2CNGDP_RPCH%2CNGDP%2CNGDPD%2CNGDPRPC%2CNGDPPC%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC&grp=0&a= |title=France|publisher=International Monetary Fund|accessdate=20 February 2011}}</ref> |GDP_PPP_rank = |GDP_PPP_per_capita = $34,092<ref name=imf2/> |GDP_PPP_per_capita_rank = |Gini = 32.7<ref name="CIA">{{cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html |title=CIA World Factbook |publisher=CIA |date= |accessdate=16 April 2013 |archive-date=13 ਜੂਨ 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070613005439/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/fields/2172.html |dead-url=yes }}</ref> |Gini_year = 2008 |HDI_year = 2013 |HDI = {{increase}} 0.884<ref name="HDI">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_EN_Table1.pdf|title=Human Development Report 2010|year=2010|format=PDF|publisher=United Nations|accessdate=5 November 2010}}</ref> |HDI_rank = 20ਵਾਂ |HDI_category = <span style="color:#090;">ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ</span> |currency = [[ਯੂਰੋ]],<ref>ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵਿਚਲੇ ਰਾਜਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਸਾਰਾ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਗਣਰਾਜ।</ref> [[ਸੀ.ਐੱਫ਼.ਪੀ. ਫ਼ਰੈਂਕ]]<ref>ਸਿਰਫ਼ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵਿਚਲੇ ਰਾਜਖੇਤਰਾਂ 'ਚ।</ref><br /> |currency_code = EUR,{{Spaces|4}}XPF |time_zone = CET<ref name=metropolitan_France /> |utc_offset = +1 |time_zone_DST = CEST<ref name=metropolitan_France /> |utc_offset_DST = +2 |drives_on = ਸੱਜੇ |cctld = .fr<ref>[[.fr]] ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰੋਂ-ਪਾਰ ਵਿਭਾਗਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਕਈ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਟੀਐੱਲਡੀਆਂ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ: [[.re]], [[.mq]], [[.gp]], [[.tf]], [[.nc]], [[.pf]], [[.wf]], [[.pm]], [[.gf]] and [[.yt]]। ਫ਼ਰਾਂਸ [[.eu]] ਵੀ ਵਰਤਦਾ ਹੈ ਜੋ ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ ਦੇ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨਾਲ਼ ਸਾਂਝੀ ਹੈ। ਕਾਤਾਲਾਨ ਬੋਲਣ ਵਾਲ਼ੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ [[.cat]] ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।</ref> |calling_code = 33{{Smallsup|1}} |ISO_3166-1_alpha2 = |ISO_3166-1_alpha3 = FRA |ISO_3166-1_numeric = |sport_code = FRA |vehicle_code = F |footnote1 = ਸਮੁੰਦਰੋਂ-ਪਾਰ ਇਲਾਕਿਆਂ ਅਤੇ ਢਾਣੀਆਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਕਾਲ-ਕੋਡ ਹਨ ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਨੰਬਰ ਵਿਉਂਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ: [[ਗੁਆਡਲੂਪ]] +590; [[ਮਾਰਟੀਨੀਕ]] +596; [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਗੁਈਆਨਾ]] +594, [[ਰੇਊਨੀਓਂ]] ਅਤੇ [[ਮੈਯੋਟ]] +262; [[ਸੇਂਟ ਪੀਏਰ ਅਤੇ ਮੀਕਲੋਂ]] +508। ਸਮੁੰਦਰੋਂ-ਪਾਰ ਰਾਜਖੇਤਰ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਟੈਲੀਫ਼ੋਨ ਨੰਬਰ ਵਿਉਂਤ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਹਨ; ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਦੇਸ਼ੀ ਕਾਲ-ਕੋਡ ਇਉਂ ਹਨ: [[ਨਿਊ ਕੈਲੇਡੋਨੀਆ]] +687, [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਪਾਲੀਨੇਸ਼ੀਆ]] +689; [[ਵਾਲਿਸ ਅਤੇ ਫ਼ੁਤੂਨਾ]] +681 |footnote2 = ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮੁੰਦਰੋਂ-ਪਾਰ ਇਲਾਕਿਆਂ 'ਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ }} '''ਫ਼ਰਾਂਸ''' (<small>[[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ]]:</small> {{IPA-fr|fʁɑ̃s||Fr-France.oga}}), ਦਫ਼ਤਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ '''ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਗਣਰਾਜ''' (<small>[[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ]]: </small>{{lang|fr|République française}} {{IPA-fr|ʁepyblik fʁɑ̃sɛz|}}), [[ਪੱਛਮੀ ਯੂਰਪ]] ਦਾ ਇੱਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਿਆਰ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਮੁੰਦਰੋਂ-ਪਾਰ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਰਾਜਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।{{refn|group=note|name=twelve|[[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਗੁਈਆਨਾ]] [[ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ]] 'ਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ; [[ਗੁਆਡਲੂਪ]] ਅਤੇ [[ਮਾਰਟੀਨੀਕ]] [[ਕੈਰੀਬੀਅਨ]] 'ਚ; ਅਤੇ [[ਰੇਊਨੀਓਂ]] ਅਤੇ [[ਮੇਯੋਟ]] [[ਹਿੰਦ ਮਹਾਂਸਾਗਰ]] 'ਚ [[ਅਫ਼ਰੀਕਾ]] ਦੇ ਤੱਟ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਪੰਜੋ ਦੇ ਪੰਜਾਂ ਨੂੰ ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।}} [[ਮਹਾਂਨਗਰੀ ਫ਼ਰਾਂਸ]] [[ਭੂ-ਮੱਧ ਸਮੁੰਦਰ]] ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਖਾੜੀ]] ਅਤੇ [[ਉੱਤਰੀ ਸਮੁੰਦਰ]] ਤੱਕ, [[ਰਾਈਨ ਦਰਿਆ|ਰਾਈਨ]] ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ [[ਅੰਧ ਮਹਾਂਸਾਗਰ]] ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਅਜਿਹੇ ਤਿੰਨ ਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚੋਂ ਹੈ (ਬਾਕੀ ਦੋ [[ਮੋਰਾਕੋ]] ਅਤੇ [[ਸਪੇਨ]] ਹਨ) ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਤੱਟ ਅੰਧ ਅਤੇ ਭੂ-ਮੱਧ, ਦੋਹਾਂ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਨਾਲ਼ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੀ ਰੂਪ-ਰੇਖਾ ਕਰਕੇ ਇਹਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਵਿੱਚ ''{{lang|fr|l’Hexagone}}'' ("[[ਛੇਭੁਜ]]") ਵੀ ਆਖ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਕਬੇ ਪੱਖੋਂ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੁਨੀਆ ਦਾ 42ਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਪਰ [[ਪੱਛਮੀ ਯੂਰਪ]] ਅਤੇ [[ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ]] ਵਿਚਲਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮੁਲਕ ਹੈ। ਪੂਰੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਇਹਦਾ ਦਰਜਾ ਤੀਜਾ ਹੈ। 6.7 ਕਰੋੜ ਨੂੰ ਛੂੰਹਦੀ ਅਬਾਦੀ ਨਾਲ਼ ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦਾ 20ਵਾਂ ਅਤੇ [[ਯੂਰਪੀ]] ਸੰਘ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਬਾਦ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਫ਼ਰਾਂਸ ਇੱਕ [[ਇਕਾਤਮਕ ਮੁਲਕ|ਇਕਾਤਮਕ]] [[ਅਰਧਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਪ੍ਰਬੰਧ|ਅਰਧਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] [[ਗਣਰਾਜ]] ਹੈ ਜੀਹਦੀ [[ਰਾਜਧਾਨੀ]] [[ਪੈਰਿਸ]] ਵਿਖੇ ਹੈ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਫ਼ਰਾਂਸ ਦਾ [[ਫ਼ਰਾਂਸ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ|ਮੌਜੂਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ]], ਜਿਹਨੂੰ ਲੋਕਮੱਤ ਰਾਹੀਂ 4 ਅਕਤੂਬਰ 1958 ਵਿੱਚ ਕਬੂਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਧਰਮ-ਨਿਰਪੱਖ ਅਤੇ ਲੋਕਰਾਜੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਜੀਹਦੀ ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਿਆਰੀ ਦਾ ਸਰੋਤ ਇਹਦੇ ਲੋਕ ਹਨ। ਮੁਲਕ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ ''[[ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ|ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੇ ਐਲਾਨ]]'' ਵਿੱਚ ਉਲੀਕੇ ਗਏ ਹਨ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕਾਂ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਹਨੂੰ ਪਿਛੇਤਰੀ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਇਨਕਲਾਬ]] ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਫ਼ਰਾਂਸ [[ਪਿਛੇਤਰਾ ਮੱਧ ਕਾਲ|ਪਿਛੇਤਰੇ ਮੱਧ ਕਾਲ]] ਤੋਂ ਹੀ ਯੂਰਪ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤਾਕਤ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ 19ਵੀਂ ਅਤੇ ਅਗੇਤਰੀ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਾਮਰਾਜ|ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਸਦਕਾ ਇਹ ਦੁਨਿਆਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਦੇ ਸਿਖਰਾਂ 'ਤੇ ਪੁੱਜ ਗਿਆ।<ref>{{cite book|editor=Hargreaves, Alan G.|title=Memory, Empire, and Postcolonialism: Legacies of French Colonialism|publisher=Lexington Books|year=2005|isbn=9780739108215|page=1|url=http://books.google.com/books?id=UX8aeX_Lbi4C&pg=PA1}}</ref> ਆਪਣੇ ਲੰਮੇ [[ਫ਼ਰਾਂਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ|ਅਤੀਤ]] ਦੌਰਾਨ ਫ਼ਰਾਂਸ ਨੇ ਕਈ ਉੱਘੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ, ਸੋਚਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਵੀ ਇਹ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵੀ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੇਸ਼ ਯੂਨੈਸਕੋ [[ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਟਿਕਾਣਾ|ਯੂਨੈਸਕੋ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਰਾਸਤ ਟਿਕਾਣਿਆਂ]] ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪੱਖੋਂ ਦੁਨੀਆ 'ਚ ਚੌਥੇ ਦਰਜੇ 'ਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਹਰ ਵਰ੍ਹੇ ਇੱਥੇ ਲਗਭਗ 8.3 ਕਰੋੜ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੈਲਾਨੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ – ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।<ref name="tourism.stat">{{cite web |publisher=United Nations World Tourism Organization |url=http://dtxtq4w60xqpw.cloudfront.net/sites/all/files/pdf/unwto_highlights13_en_lr.pdf |title=UNWTO Highlights |accessdate=11 September 2013 |format=PDF |archive-date=18 ਜੁਲਾਈ 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130718115306/http://dtxtq4w60xqpw.cloudfront.net/sites/all/files/pdf/unwto_highlights13_en_lr.pdf |dead-url=yes }}</ref> ਫ਼ਰਾਂਸ ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਚੋਖੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਮਾਲੀ, ਫ਼ੌਜੀ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਰਸੂਖ਼ ਵਾਲੀ ਮਹਾਨ ਤਾਕਤ ਹੈ।<ref>{{cite web |url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761590309/Great_Powers.html |title=Great Powers – Encarta. MSN. 2008 |publisher=Webcitation.org |date= |accessdate=22 June 2012 |archive-date=31 ਅਕਤੂਬਰ 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091031190936/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761590309/Great_Powers.html |dead-url=yes }}</ref> ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦਾ ਫ਼ੌਜੀ ਬਜਟ ਪੰਜਵਾਂ,<ref name="SIPRI Yearbook 2014">{{cite web |url=http://books.sipri.org/product_info?c_product_id=476 |title=http://books.sipri.org/product_info?c_product_id=476 |publisher=Sipri.org |date= |accessdate=20 April 2014 |archive-date=4 ਜਨਵਰੀ 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150104033821/http://books.sipri.org/product_info?c_product_id=476 |dead-url=yes }}</ref> ਅਸਲੇ ਦਾ ਅੰਬਾਰ ਤੀਜਾ<ref>{{cite web|url=http://www.fas.org/programs/ssp/nukes/nuclearweapons/nukestatus.html |title=Status of World Nuclear Forces |publisher=Federation of American Scientists - Fas.org|quote=France has around 290 active warheads {{as of|lc=y|2013}} |date=26 May 2013 |accessdate=9 August 2013}}</ref> ਅਤੇ ਸਫ਼ਾਰਤੀ ਅਮਲਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=http://www.diplomatie.gouv.fr/en/ministry_158/embassies-and-consulates_2052/bilateral-embassies_1580.html |title=France-Diplomatie |publisher=Diplomatie.gouv.fr |accessdate=16 July 2011}}</ref> ਆਪਣੇ ਸਮੁੰਦਰੋਂ-ਪਾਰ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਖੇਤਰਾਂ ਸਦਕਾ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ [[ਨਿਵੇਕਲਾ ਆਰਥਿਕ ਮੰਡਲ]] ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ।<ref name=spiegel-EEZ>{{cite web|url=http://www.spiegel.de/international/world/water-water-everywhere-france-eyes-massive-expansion-of-its-oceans-a-551807.html |title=Water, Water Everywhere: France Eyes Massive Expansion of its Oceans |publisher=Spiegel.de |accessdate=18 January 2014}}</ref> ਫ਼ਰਾਂਸ ਇੱਕ [[ਵਿਕਸਿਤ ਦੇਸ਼]] ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਂ-ਮਾਤਰ [[ਜੀਡੀਪੀ]] ਪੱਖੋਂ ਪੰਜਵੇਂ ਅਤੇ [[ਖ਼ਰੀਦ ਸ਼ਕਤੀ ਇਕਸਾਰਤਾ]] ਪੱਖੋਂ ਸੱਤਵੇਂ ਦਰਜੇ 'ਤੇ ਹੈ।<ref name="data.worldbank.org">{{cite web|url=http://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.PP.CD?order=wbapi_data_value_2012+wbapi_data_value+wbapi_data_value-last&sort=desc |title=GDP, PPP (current international $) &#124; Data &#124; Table |publisher=Data.worldbank.org |date=1943-09-02 |accessdate=2014-01-13}}</ref> ਘਰੇਲੂ ਦੌਲਤ ਪੱਖੋਂ ਫ਼ਰਾਂਸ ਯੂਰਪ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਅਮੀਰ ਮੁਲਕ ਹੈ ਜਦਕਿ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਚੌਥੇ ਦਰਜੇ 'ਤੇ ਹੈ।<ref>[http://thewisebuck.com/wp-content/uploads/2010/10/credit_suisse_global_wealth_report1.pdf Credit Suisse 2010's Global Wealth Report] "In euro and USD terms, the total wealth of French households is very sizeable. Although it has just 1% of the world's adults, France ranks fourth among nations in aggregate household wealth – behind China and just ahead of Germany. Europe as a whole accounts for 35% of the individuals in the global top 1%, but France itself contributes a quarter of the European contingent."</ref> ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੀ [[ਰਹਿਣੀ ਦਾ ਮਿਆਰ]] ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸ [[ਸਿੱਖਿਆ]], ਸਿਹਤ-ਸੰਭਾਲ, ਜੀਵਨ-ਮਿਆਦ, ਸ਼ਹਿਰੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ [[ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਸੂਚਕ|ਮਨੁੱਖੀ]] ਵਿਕਾਸ ਦੀਆਂ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਦਰਜੇਦਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੋਹਰੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=http://www.who.int/whr/2000/media_centre/press_release/en/ |title=World Health Organization Assesses the World's Health Systems |publisher=Who.int |date=8 December 2010 |accessdate=16 July 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.un.org/esa/population/publications/wpp2006/WPP2006_Highlights_rev.pdf |title=World Population Prospects – The 2006 Revision |format=PDF |accessdate=27 April 2010|publisher=UN}}</ref> ਫ਼ਰਾਂਸ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ]] ਦਾ ਸਥਾਪਕੀ ਮੈਂਬਰ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਉਸਦੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਪੰਜ ਪੱਕੇ ਮੈਂਬਰਾਂ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ [[ਜੀ7|7 ਦੀ ਢਾਣੀ]], [[ਉੱਤਰੀ ਅੰਧ ਸਮਝੌਤਾ ਜੱਥੇਬੰਦੀ|ਨਾਟੋ]], [[ਆਰਥਿਕ ਸਹਿਕਾਰਤਾ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਜੱਥੇਬੰਦੀ]] (ਓ.ਈ.ਸੀ.ਡੀ.), [[ਵਿਸ਼ਵ ਵਪਾਰ ਜੱਥੇਬੰਦੀ]] ਅਤੇ [[ਲਾ ਫ਼ਰਾਂਕੋਫ਼ੋਨੀ]] ਵਰਗੇ ਕਈ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਅਦਾਰਿਆਂ ਦਾ ਵੀ ਮੈਂਬਰ ਹੈ।<ref name = superficy/> ==ਨਿਰੁਕਤੀ== "ਫ਼ਰਾਂਸ" ਨਾਂ [[ਲਾਤੀਨੀ]] ''{{lang|la|[[Francia]]}}'' ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ "[[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਲੋਕ|ਫ਼ਰੈਂਕ ਲੋਕਾਂ]] ਦਾ ਮੁਲਕ" ਹੈ।<ref>{{cite web|url=http://www.discoverfrance.net/France/History/DF_history.shtml |title=History of France |publisher=Discoverfrance.net |accessdate=17 July 2011}}</ref> ਫ਼ਰੈਂਕ ਨਾਂ ਦੇ ਸਰੋਤ ਸੰਬੰਧੀ ਕਈ ਮਨੌਤਾਂ ਹਨ: ਇੱਕ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਾਂ [[ਮੂਲ-ਜਰਮਨੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਮੂਲ ਜਰਮਨੀ]] ਸ਼ਬਦ ''frankon'' (ਫ਼ਰਾਂਕੋਨ) ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੀਹਦਾ ਤਰਜਮਾ ''ਬਰਛਾ'' ਜਾਂ ''ਨੇਜ਼ਾ'' ਬਣਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੁੱਟਣ ਵਾਲੀ ਕੁਹਾੜੀ ਨੂੰ francisca (ਫ਼ਰਾਂਸਿਸਕਾ) ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book |last2=Blair |first2=Claude |last1=Tarassuk |first1=Leonid |url=http://books.google.com/?id=UJbyPwAACAAJ |year=1982 |title=The Complete Encyclopedia of Arms and Weapons: the most comprehensive reference work ever published on arms and armor from prehistoric times to the present with over 1,250 illustrations |page=186 |publisher=[[Simon & Schuster]] |isbn=0-671-42257-X |accessdate=5 July 2011}}</ref> ਇੱਕ ਹੋਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਨਿਰੁਕਤੀ ਮੁਤਾਬਕ ਪੁਰਾਣੀ [[ਜਰਮੇਨੀ ਬੋਲੀਆਂ|ਜਰਮੇਨੀ ਬੋਲੀ]] ਵਿੱਚ Frank ਦਾ ਮਤਲਬ ''ਅਜ਼ਾਦ'' ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਜੋ ''[[ਗ਼ੁਲਾਮੀ|ਗ਼ੁਲਾਮ]]'' ਤੋਂ ਉਲਟ ਸੀ। ਚੈੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ [[ਡੇਵਿਡ ਗਾਂਸ|ਡੇਵਿਡ ਸੋਲੋਮਨ ਗਾਂਸ]] ਮੁਤਾਬਕ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਂ Franci (Francio/ਫ਼ਰਾਂਸੀ/ਫ਼ਰਾਂਸੀਓ) ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ ਜੋ ਲਗਭਗ 61 ਈਸਾ ਪੂਰਬ 'ਚ [[ਸਿਕਾਂਬਰੀ]] ਦੇ ਜਰਮੇਨੀ ਰਾਜਿਆਂ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਅਤੇ ਜੀਹਦਾ ਰਾਜਪਾਟ ਰਾਈਨ ਦਰਿਆ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਕੰਢੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ [[ਸਟਰਾਸਬੁਰਗ]] ਅਤੇ [[ਬੈਲਜੀਅਮ]] ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ<ref>David Solomon Ganz, ''Tzemach David'', part 2, Warsaw 1859, p. 9b (Hebrew); Polish name of book: ''Cemahc Dawid''; cf. J.M. Wallace-Hadrill, ''Fredegar and the History of France'', University of Manchester, n.d. pp. 536-538</ref> ਜੂਲੀਅਸ ਸੀਜ਼ਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ''[[ਗੈਲੀ ਜੰਗ]] ਉੱਤੇ ਲਿਖੀਆਂ ਕਾਪੀਆਂ'' (''[[ਕੋਮਨਤਾਰੀ ਦੇ ਬੈਯੋ ਗਾਲੀਸੋ]]'') ਵਿਚਲੇ [[ਫ਼ਰੇਦੇਗਾਰ ਦਾ ਰੋਜ਼ਨਾਮਾ|ਫ਼ਰੇਦੇਗਾਰ ਦੇ ਰੋਜ਼ਨਾਮਚੇ]] 'ਚ ਇਸ ਮੁਲਕ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸਾਫ਼ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿੱਚ Francio ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਸੀ। == ਇਤਿਹਾਸ == === ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਅਤੀਤ === [[File:Lascaux2.jpg|thumb|left|ਇਹ ਇੱਕ [[ਲਾਸਕੋ]] ਤਸਵੀਰ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਘੋੜੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ([[ਦੋਰਦੋਨੀ]], ਲਗਭਗ 18,000 ਈ.ਪੂ.]] ਅਜੋਕੇ ਫ਼ਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ([[ਹੋਮੋ]]) ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਖ਼ੁਰਾ-ਖੋਜ ਲਗਭਗ 18 ਲੱਖ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਹਨ।<ref name="Jean Carpentier 1987 p.17">Jean Carpentier (dir.), François Lebrun (dir.), Alain Tranoy, Élisabeth Carpentier et Jean-Marie Mayeur (préface de Jacques Le Goff), Histoire de France, Points Seuil, coll. « Histoire », Paris, 2000 (1re éd. 1987), p. 17 ISBN 2-02-010879-8</ref> ਉਸ ਸਮੇਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਅਤੇ ਬਦਲਵੇਂ ਮੌਸਮ ਦਾ ਸਾਮ੍ਹਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਗਲੇਸ਼ੀਆਈ ਕਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਖ਼ੁਰਾਕ ਬਟੋਰ ਕੇ ਟੱਪਰੀਵਾਸਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜਿਊਣੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ।<ref name="Jean Carpentier 1987 p.17"/> ਫ਼ਰਾਂਸ ਵਿੱਚ [[ਮੂਹਰਲਾ ਪੁਰਾਪੱਥਰੀ ਕਾਲ|ਮੂਹਰਲੇ ਪੁਰਾਪੱਥਰੀ ਕਾਲ]] ਦੀਆਂ ਕਈ ਸਜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਗੁਫ਼ਾਵਾਂ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ 'ਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਵੱਧ ਸਾਂਭੀ ਹੋਈ [[ਲਾਸਕੋ]]<ref name="Jean Carpentier 1987 p.17"/> (ਲਗਭਗ 18,000 ਈ.ਪੂ.) ਹੈ। [[ਆਖ਼ਰੀ ਗਲੇਸ਼ੀਅਰ ਕਾਲ]] ਦੇ ਅੰਤ ਕੋਲ਼ (10,000 ਈ.ਪੂ.) ਅਬੋ-ਹਵਾ ਨਰਮ ਹੋ ਗਈ<ref name="Jean Carpentier 1987 p.17"/> ਅਤੇ ਤਕਰੀਬਨ 7,000 ਈ.ਪੂ. ਤੋਂ ਪੱਛਮੀ ਯੂਰਪ ਦਾ ਇਹ ਹਿੱਸਾ [[ਨਵਪੱਥਰੀ]] ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਹਦੇ ਵਸਨੀਕ ਟਿਕਾਊ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕਰਨ ਲੱਗੇ। ਚੌਥੀ ਅਤੇ ਤੀਜੀ ਹਜ਼ਾਰ-ਸਾਲੀ ਵਾਲ਼ੇ ਅਬਾਦੀ ਅਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਕਰੜੇ ਵਿਕਾਸ ਮਗਰੋਂ ਤੀਜੀ ਹਜ਼ਾਰ-ਸਾਲੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਧਾਤ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ: ਪਹਿਲਾਂ ਸੋਨਾ, ਤਾਂਬਾ ਅਤੇ ਕਾਂਸੀ ਅਤੇ ਫੇਰ ਲੋਹਾ।<ref>Carpentier et al 2000, pp. 20–24</ref> ਫ਼ਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਨਵਪੱਥਰੀ ਕਾਲ ਦੇ ਕਈ [[ਵੱਡਪੱਥਰੀ]] ਟਿਕਾਣੇ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 3,300 ਈ.ਪੂ. ਦਾ ਖ਼ਾਸਾ ਸੰਘਣਾ [[ਕਾਰਨਕ ਪੱਥਰ]] ਟਿਕਾਣਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। == ਗੌਲ == 600 ਈ.ਪੂ. ਵਿੱਚ [[ਫ਼ੋਸੀਆ]] ਤੋਂ ਆਏ [[ਇਓਨੀਆ]]ਈ ਯੂਨਾਨੀਆਂ ਨੇ [[ਭੂ-ਮੱਧ ਸਮੁੰਦਰ]] ਦੇ ਕੰਢੇ ਮਸਾਲੀਆ (ਅਜੋਕਾ [[ਮਾਰਸੇਈ]]) ਨਾਮਕ ਬਸਤੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ।<ref name="The Cambridge ancient history">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=n1TmVvMwmo4C&pg=RA1-PA754 |title=The Cambridge ancient history|page=754 |publisher=Cambridge University Press |accessdate=23 January 2011|isbn=978-0-521-08691-2|year=2000}}</ref><ref name="Orrieux">{{cite book|url=http://books.google.com/books?id=b8cA8hymTw8C&pg=PA62 |title=A history of ancient Greece|author=Claude Orrieux |page=62 |publisher=John Wiley & Sons |year= 1999|accessdate=23 January 2011|isbn=978-0-631-20309-4}}</ref> ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਗੇਲੀ ਕੈਲਟੀ ਕਬੀਲੇ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ ਅਤੇ ਤੀਜੀ ਤੋਂ ਪੰਜਵੀਂ ਸਦੀ ਈ.ਪੂ. ਤੱਕ ਇਹ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਚ ਵੀ ਫੈਲ ਗਏ।<ref>Carpentier et al 2000, p. 29</ref> [[File:MaisonCarrée.jpeg|left|thumb|[[ਮੇਜ਼ੋਂ ਕਾਰੇ]] ਨਿਮਾਉਸਸ (ਅਜੋਕਾ [[ਨੀਮ]]) ਨਾਮਕ [[ਗੇਲੋ-ਰੋਮਨੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ|ਗੇਲੋ-ਰੋਮਨੀ]] ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਸੀ ਅਤੇ [[ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਬਾਕੀ ਬਚਿਆ ਸਮਾਰਕ ਹੈ।]] ਇਸ ਵੇਲੇ [[ਗੌਲ]] ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ; ਇਹ ਕੈਲਟੀ ਬਸਤੀਆਂ ਦੇ ਉਹਨਾਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ [[ਰਾਈਨ]], [[ਅੰਧ ਮਹਾਂਸਾਗਰ]], [[ਪੀਰੇਨੇ]] ਅਤੇ ਭੂ-ਮੱਧ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿਚਕਾਰ ਪੈਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਅਜੋਕੇ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਤਕਰੀਬਨ-ਤਕਰੀਬਨ ਪੁਰਾਣੇ ਗੌਲ ਨਾਲ਼ ਹੀ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਕੈਲਟੀ ''ਗੌਲ'' ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਗੌਲ ਉਸ ਵੇਲੇ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਮੁਲਕ ਸੀ ਜੀਹਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਦੱਖਣੀ ਹਿੱਸੇ 'ਤੇ ਡਾਢਾ ਯੂਨਾਨੀ ਅਤੇ ਰੋਮਨ ਅਸਰ ਪੈਂਦਾ ਸੀ। ਪਰ 390 ਈ.ਪੂ. ਦੇ ਨੇੜੇ ਗੈਲੀ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਸਰਦਾਰ ਬਰੈਨਸ ਅਤੇ ਉਹਦੇ ਦਸਤਿਆਂ ਨੇ [[ਐਲਪ]] ਰਾਹੀਂ ਇਟਲੀ 'ਤੇ ਕੂਚ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, [[ਆਲੀਆ ਦੀ ਲੜਾਈ]] ਵਿੱਚ ਰੋਮਨਾਂ ਨੂੰ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ [[ਰੋਮ]] ਸ਼ਹਿਰ ਘੇਰਾ ਪਾ ਕੇ ਉਹਦੇ ਤੋਂ ਫਰੌਤੀ ਲਈ। ਗੈਲੀ ਹੱਲੇ ਨੇ ਰੋਮ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ 345 ਈ.ਪੂ. ਤੱਕ ਗੌਲ ਰੋਮ ਨੂੰ ਦੁੱਖ ਦਿੰਦੇ ਰਹੇ ਜਿਸ ਮਗਰੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਰੋਮ ਨਾਲ਼ ਅਮਨ ਦਾ ਇੱਕ ਰਸਮੀ ਇਕਰਾਰਨਾਮਾ ਕਬੂਲ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਰੋਮਨ ਅਤੇ ਗੌਲ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਅਗਲੀਆਂ ਕਈ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਵਿਰੋਧੀ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਚੱਲਦੀ ਰਹੀ ਅਤੇ ਗੌਲ ਲੋਕ ਇਤਾਲੀਆ (ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ) ਵਾਸਤੇ ਖ਼ਤਰਾ ਬਣੇ ਰਹੇ। ਲਗਭਗ 125 ਈ.ਪੂ. ਨੂੰ ਦੱਖਣੀ ਗੌਲ 'ਤੇ ਰੋਮਨਾਂ ਨੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਜੋ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ''{{lang|la|Provincia Romana}}'' ("ਰੋਮਨ ਸੂਬਾ") ਆਖਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਜੋ ਸਮਾਂ ਪੈਣ ਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ [[ਪ੍ਰੋਵੌਂਸ]] ਨਾਂ ਬਣ ਗਿਆ।<ref>{{cite book|url=http://books.google.com/?id=ZEIEAAAAMBAJ&pg=PA76 |title=Life magazine, 13 July 1953, p. 76 |publisher=Google Books |date=13 July 1953 |accessdate=23 January 2011}}</ref> [[ਜੂਲੀਅਸ ਸੀਜ਼ਰ]] ਨੇ ਬਾਕੀ ਦੇ ਗੌਲ ਨੂੰ ਵੀ ਜਿੱਤ ਲਿਆ ਅਤੇ 52 ਈ.ਪੂ. ਵਿੱਚ ਗੈਲੀ ਸਰਦਾਰ ਵਰਸਿੰਜਟੋਰੀ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਬਗ਼ਾਵਤ 'ਤੇ ਵੀ ਕਾਬੂ ਪਾ ਲਿਆ।<ref>Carpentier et al 2000, p.44-45</ref> [[ਔਗਸਟਸ]] ਵੱਲੋਂ ਗੌਲ ਨੂੰ ਰੋਮਨ ਸੂਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।<ref name=c53>Carpentier et al 2000, pp. 53–55</ref> ਗੈਲੋ-ਰੋਮਨੀ ਕਾਲ ਵੇਲੇ ਕਈ ਸ਼ਹਿਰ ਵਸਾਏ ਗਏ ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਲੁਗਦੁਨਮ]] (ਅਜੋਕਾ [[ਲਿਓਂ]]), ਜਿਹਨੂੰ ਗੌਲਾਂ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name=c53/> ਇਹਨਾਂ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਰਿਵਾਇਤੀ ਰੋਮਨ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ਼ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਰੋਮਨ ਸੱਥ, ਨਾਟਘਰ, ਸਰਕਸ, ਨਾਚਘਰ, ਖੇਡਘਰ ਅਤੇ ਗ਼ੁਸਲਖ਼ਾਨੇ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਗੌਲ ਲੋਕ ਰੋਮਨੀ ਅਬਾਦਕਾਰਾਂ ਨਾਲ਼ ਰਲ਼-ਮਿਲ ਗਏ ਅਤੇ ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਰੋਮਨ ਬੋਲੀ ([[ਲਾਤੀਨੀ]], ਜਿੱਥੋਂ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਬੋਲੀ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੋਇਆ) ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਿਆ। ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਧਰਮ ਵੀ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ਼ ਰਲ-ਮਿਲ ਗਏ ਸਨ। 250 ਤੋਂ 280 ਈਸਵੀ ਤੱਕ ਰੋਮਨ ਗੌਲਾਂ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ 'ਤੇ [[ਜਾਂਗਲੀ]]ਆਂ ਦੇ ਸਿਲਸਿਲੇਵਾਰ ਹੱਲਿਆਂ ਕਰਕੇ ਸਾਮਰਾਜ ਉੱਤੇ ਬੜੀ ਬਿਪਤਾ ਆ ਪਈ।<ref name=c77>Carpentier et al 2000, pp. 76–77</ref> ਫੇਰ ਵੀ ਮਹੌਲ ਚੌਥੀ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਤੱਕ ਕੁਝ ਸੁਧਰ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਰੋਮਨ ਗੌਲ ਵਾਸਤੇ ਮੁੜ-ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤਾ ਵਾਲ਼ਾ ਸੀ।<ref>Carpentier et al 2000, pp. 79–82</ref> 312 ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨ ਕਾਂਸਟਨਟਿਨ ਪਹਿਲੇ ਨੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਕਬੂਲ ਲਿਆ। ਈਸਾਈ, ਜੋ ਹੁਣ ਤੱਕ ਤਸੀਹੇ ਸਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਵਿੱਚ ਬੜੀ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ਼ ਫੈਲਣ ਲੱਗੇ।<ref>Carpentier et al 2000, p. 81</ref> ਪਰ ਪੰਜਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਜਾਂਗਲੀਆਂ ਦੇ ਹੱਲੇ ਫੇਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ<ref>Carpentier et al 2000, p. 84</ref> ਅਤੇ ਕਈ ਜਰਮੇਨੀ ਕਬੀਲੇ ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਵੰਡਾਲ]], [[ਸੂਏਬੀ]] ਅਤੇ [[ਅਲਾਨ]] ਰਾਈਨ ਪਾਰ ਕਰ ਕੇ ਗੌਲ, ਸਪੇਨ ਅਤੇ ਖਿੰਡ ਰਹੇ ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਵੱਸ ਗਏ।<ref>Carpentier et al 2000, pp. 84–88</ref> === ਗਣਰਾਜ ਅਤੇ ਸਾਮਰਾਜ (1792–) === [[File:Prise de la Bastille.jpg|thumb|14 ਜੁਲਾਈ 1789 ਨੂੰ ਹੋਈ [[ਬੈਸਟੀਲ ਦੀ ਚੜ੍ਹਾਈ]] ਨੇ [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਇਨਕਲਾਬ]] ਦਾ ਅਰੰਭ ਮਿੱਥਿਆ ਸੀ।]] 14 ਜੁਲਾਈ 1789 ਨੂੰ ਹੋਈ [[ਬੈਸਟੀਲ ਦੀ ਚੜ੍ਹਾਈ]] ਮਗਰੋਂ [[ਨਿਰੋਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ]] ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸ ਇੱਕ [[ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ (1791-1792)|ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ]] ਬਣ ਗਿਆ। [[ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ|ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਨਾਗਰਿਕ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦੇ ਐਲਾਨ]] ਰਾਹੀਂ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ (ਉਸ ਵੇਲੇ ਸਿਰਫ਼ ਮਰਦ ਹੀ ਨਾਗਰਿਕ ਹੁੰਦੇ ਸਨ) ਵਾਸਤੇ ਮੂਲ ਹੱਕਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਐਲਾਨ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਕੁਦਰਤੀ ਹੱਕ "ਖ਼ਲਾਸੀ, ਜਾਇਦਾਦ, ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਜਬਰ ਦਾ ਟਾਕਰਾ" ਦੱਸੇ ਗਏ। ਇਸ ਐਲਾਨ ਵਿੱਚ ਕੁਲੀਨਰਾਜੀ ਰਿਆਇਤਾਂ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਹਦੇ ਨਾਲ਼-ਨਾਲ਼ ਸਾਰੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਵਾਸਤੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਬਰਾਬਰ ਹੱਕ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਦਫ਼ਤਰਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਦਾ ਅਧਾਰ ਜਨਮ ਦੀ ਬਜਾਏ ਯੋਗਤਾ ਮਿੱਥਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਉੱਤੇ ਬੰਧੇਜ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਵਿਧਾਨਕ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਪਾਉਣ ਦਾ ਹੱਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਕਥਨੀ ਅਤੇ ਛਾਪੇ ਦੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਅਤੇ ਮਨ-ਮੰਨੀਆਂ ਗਿਰਫ਼ਤਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਕਨੂੰਨੀ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਐਲਾਨ ਨੇ ਜਨਤਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਿਆਰੀ ਦੇ ਅਸੂਲਾਂ ਦਾ ਵੀ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜੋ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੇ ਰੱਬੀ ਹੱਕਾਂ ਵਾਲ਼ੇ ਅਸੂਲਾਂ ਦੇ ਉਲਟ ਸੀ। ਇਹਦੇ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਨਾਗਰਿਕ ਬਰਾਬਰੀ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਨਾਲ਼ ਕੁਲੀਨ ਵਰਗ ਅਤੇ ਪਾਦਰੀ ਵਰਗ ਨੂੰ ਮਿਲੀਆਂ ਰਿਆਇਤਾਂ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ। ਭਾਵੇਂ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਵਜੋਂ ਲੂਈ ਸੋਲ੍ਹਵਾਂ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ ਪਰ ਉਹਦੀ ਮੰਦਭਾਗੀ [[ਵਾਰੈੱਨ ਦੀ ਉਡਾਰੀ]] ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਅਫ਼ਵਾਹਾਂ ਨੂੰ ਤੂਲ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਜਿਹਨਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿਆਸੀ ਨਿਸਤਾਰੇ ਦੀ ਉਮੀਦ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲੇ ਨਾਲ਼ ਬੰਨ੍ਹੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਹਦੀ ਸ਼ਾਖ਼ ਨੂੰ ਇੰਨੀ ਡੂੰਘੀ ਸੱਟ ਵੱਜੀ ਕਿ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਦਾ ਖ਼ਾਤਮਾ ਅਤੇ ਗਣਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੀ ਸੰਭਵਤਾ ਹੋਰ ਵਧ ਗਈ। ਯੂਰਪੀ [[ਪਿਲਨਿਟਸ ਦਾ ਐਲਾਨ|ਬਾਦਸ਼ਾਹੀਆਂ]] ਨਿਰੋਲ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਥਾਪਣ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ਼ ਨਵੇਂ ਰਾਜ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਖਿਲਾਫ਼ ਨਿੱਤਰ ਆਈਆਂ। ਇਸ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਡਰਾਵੇ ਨੇ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਰੌਲ਼ੇ-ਗੌਲ਼ੇ ਨੂੰ ਹੋਰ ਭੜਕਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ [[20 ਅਪ੍ਰੈਲ]] [[1792]] ਨੂੰ [[ਪਹਿਲੇ ਮੇਲ ਦੀ ਜੰਗ|ਆਸਟਰੀਆ ਵਿਰੁੱਧ ਜੰਗ ਦਾ ਐਲਾਨ]] ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। [[10 ਅਗਸਤ (ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਇਨਕਲਾਬ)|10 ਅਗਸਤ 1792 ਦੀ ਬਗ਼ਾਵਤ]]<ref>Censer, Jack R. and Hunt, Lynn. ''Liberty, Equality, Fraternity: Exploring the French Revolution.'' University Park, Pennsylvania: Pennsylvania State University Press, 2004.</ref> ਮੌਕੇ ਅਤੇ [[ਸਤੰਬਰ ਕਤਲੇਆਮ|ਅਗਲੇ ਮਹੀਨੇ]]<ref>Doyle, William. ''The Oxford History of The French Revolution.'' Oxford: Oxford University Press, 1989. pp 191–192.</ref> ਵਿੱਚ ਅਵਾਮੀ ਹਿੰਸਾ ਅਤੇ ਵਧੀਕੀਆਂ ਵਾਪਰੀਆਂ। ਇਸ ਖ਼ੂਨ-ਖ਼ਰਾਬੇ ਅਤੇ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਅਸਥਿਰਤਾ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ [[22 ਸਤੰਬਰ]] [[1792]] ਨੂੰ [[ਪਹਿਲਾ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਗਣਰਾਜ|ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਐਲਾਨ]] ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। [[File:Napoleon in 1806.PNG|thumb|left|upright|[[ਨਪੋਲੀਅਨ]], [[ਫ਼ਰਾਂਸ ਦਾ ਸਮਰਾਟ]], ਅਤੇ ਉਹਦੀ ''[[ਮਹਾਨ ਫ਼ੌਜ]]'' ਨੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸਾਮਰਾਜ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ। ਉਹਨੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਨੂੰ ਫੈਲਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਹਦੇ ਕਨੂੰਨੀ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦਾ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਉੱਤੇ ਅਸਰ ਪਿਆ।]] [[1793]] ਵਿੱਚ [[ਫ਼ਰਾਂਸ ਦਾ ਲੂਈ ਸੋਲ੍ਹਵਾਂ|ਲੂਈ ਸੋਲ੍ਹਵੇਂ]] ਨੂੰ ਗੱਦਾਰੀ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਕਰਾਰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹਦਾ ਸਿਰ ਕਲਮ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਯੂਰਪੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀਆਂ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਛਾਪੇਮਾਰ ਲੜਾਈਆਂ ਅਤੇ ਇਨਕਲਾਬਾਂ ਖਿਲਾਫ਼ ਹੋਏ ਇਨਕਲਾਬਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਵੌਂਡੇ ਦੀ ਜੰਗ]] ਜਾਂ [[ਸ਼ੂਆਨਰੀ]]) ਨੇ ਇਸ [[ਕੌਮੀ ਸੰਮੇਲਨ|ਨਵੇਂ ਬਣੇ ਗਣਰਾਜ]] ਨੂੰ [[ਮਾਰ ਧਾੜ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ|ਮਾਰ ਧਾੜ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ]] ਵੱਲ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ। [[1793]] ਤੋਂ [[1794]] ਵਿਚਕਾਰ ਲਗਭਗ 16,000 ਤੋਂ 40,000 ਲੋਕ ਫਾਂਸੀ ਚੜ੍ਹਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਪੱਛਮੀ ਫ਼ਰਾਂਸ ਵਿੱਚ [[1793]] ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ [[1796]] ਤੱਕ ''ਬਲਅ'' ("ਨੀਲੇ", ਜੋ ਇਨਕਲਾਬ ਦੇ ਹਿਮਾਇਤੀ ਸਨ) ਅਤੇ ''ਬਲੌਂ'' ("ਚਿੱਟੇ", ਜੋ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਦੇ ਹਿਮਾਇਤੀ ਸਨ) ਵਿਚਕਾਰ ਚੱਲੀ ਖ਼ਾਨਾਜੰਗੀ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ 2 ਤੋਂ ਸਾਢੇ 4 ਲੱਖ ਜਾਨਾਂ ਚਲੀਆਂ ਗਈਆਂ।<ref>{{cite news | title = The Terror in the French Revolution | first = Marisa | last = Dr Linton | url = http://www.port.ac.uk/special/france1815to2003/chapter1/interviews/filetodownload,20545,en.pdf | newspaper = Kingston University | access-date = 2014-08-17 | archive-date = 2012-01-17 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120117152123/http://www.port.ac.uk/special/france1815to2003/chapter1/interviews/filetodownload%2C20545%2Cen.pdf | dead-url = yes }}</ref><ref name="hussenet">Jacques Hussenet (dir.), ''« Détruisez la Vendée ! » Regards croisés sur les victimes et destructions de la guerre de Vendée'', La Roche-sur-Yon, Centre vendéen de recherches historiques, 2007</ref> ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਅਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਇਨਕਲਾਬ-ਵਿਰੋਧੀਆਂ ਨੂੰ ਦਰੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਗਣਰਾਜ ਦੀ ਹੋਂਦ ਬਰਕਰਾਰ ਰਹੀ। ਸਗੋਂ ਗਣਰਾਜ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਹੋਰ ਅਗਾਂਹ ਵਧ ਗਈਆਂ ਅਤੇ ਨਾਲ਼-ਲੱਗਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀ ਗਣਰਾਜ ਥਾਪ ਦਿੱਤੇ ਗਏ। ਜਿਵੇਂ-ਜਿਵੇਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਹਮਲੇ ਦਾ ਡਰ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸ ਸ਼ਾਂਤ ਹੁੰਦਾ ਗਿਆ, ਉਸੇ ਵੇਲੇ [[ਥਰਮੀਡੋਰੀ ਕਿਰਿਆ]] ਨੇ ਰੋਬਸਪੀਅਰ ਦੇ ਰਾਜ ਅਤੇ ਮਾੜ-ਧਾੜ ਨੂੰ ਠੱਲ੍ਹ ਪਾ ਦਿੱਤੀ। ਇਸ ਇਨਕਲਾਬ ਦੇ ਗਰਮਦਲੀ ਪੜਾਅ ਮੌਕੇ ਉਲੀਕੇ ਗਏ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਖ਼ਾਤਮੇ ਅਤੇ ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਲਈ ਮਿਲੇ ਮੁਕੰਮਲ ਹੱਕਾਂ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਥੁੜ੍ਹਚਿਰੀ ਸਰਕਾਰੀ ਸਕੀਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, [[ਨਪੋਲੀਅਨ ਬੋਨਾਪਾਰਟ]] ਨੇ [[1799]] ਵਿੱਚ ਗਣਰਾਜ ਦੀ ਵਾਗਡੋਰ ਆਪਣੇ ਹੱਥ ਕਰ ਲਈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਪਹਿਲਾ ਤਾਂ [[ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਸਲਤਨਤ|ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਸਲਤਨਤ]] ([[1804]]-[[1814]]/[[1815]]) ਦਾ ਕਾਂਸਲ ਅਤੇ ਫੇਰ ਸੁਲਤਾਨ ਬਣ ਗਿਆ। ਯੂਰਪੀ ਤਾਕਤਾਂ ਦੀਆਂ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਗਣਰਾਜਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਚੱਲਦੀਆਂ ਜੰਗਾਂ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਹੋ ਬਦਲਵੇਂ ਯੂਰਪੀ ਮੇਲਾਂ ਨੇ ਨਪੋਲੀਅਨ ਦੀ ਸਲਤਨਤ ਉੱਤੇ ਜੰਗ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਨਪੋਲੀਅਨ ਦੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਯੂਰਪ ਦੇ ਚੋਖੇ ਹਿੱਸੇ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਜਦਕਿ ਬੋਨਾਪਾਰਟ ਘਰਾਨੇ ਦੇ ਕਈ ਜੀਆਂ ਨੂੰ ਨਵੀਆਂ ਥਾਪੀਆਂ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗੱਦੀਆਂ ਦੇ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ।<ref name="Blanning">{{cite news | title = Napoleon and German identity | first = Tim | last = Blanning | url = http://www.questia.com/googleScholar.qst?docId=5001329960 | newspaper=History Today | location = London | date = April 1998 | volume = 48}}</ref> ਇਹਨਾਂ ਜਿੱਤਾਂ ਨੇ [[ਦਸਮੀ ਪ੍ਰਬੰਧ]], [[ਨਪੋਲੀਅਨੀ ਕੋਡ]] ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕਾਂ ਦੇ ਐਲਾਨ ਵਰਗੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਖ਼ਿਆਲਾਂ ਅਤੇ ਸੁਧਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ-ਭਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਾ ਦਿੱਤਾ। ਤਬਾਹਕਾਰੀ [[ਰੂਸ ਉੱਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਹੱਲਾ|ਰੂਸੀ ਮੁਹਿੰਮ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਪੋਲੀਅਨ ਨੂੰ ਹਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬੂਰਬੋਂ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਮੁੜ ਥਾਪੀ ਗਈ। ਨਪੋਲੀਅਨੀ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਤਕਰੀਬਨ ਦਸ ਲੱਖ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ।<ref name="Blanning"/> [[File:French Empire evolution.gif|thumb|[[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੇ ਵਧਾਅ ਅਤੇ ਘਟਾਅ ਦਾ ਤਸਵੀਰੀ ਨਕਸ਼ਾ।]] ਦੇਸ਼-ਨਿਕਾਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ [[ਸੌ ਦਿਨ|ਥੁੜ੍ਹਚਿਰੀ ਵਾਪਸੀ]] ਮਗਰੋਂ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਨਪੋਲੀਅਨ ਨੂੰ [[1815]] ਵਿੱਚ [[ਵਾਟਰਲੂ ਸੀ ਲੜਾਈ]] ਵਿੱਚ ਹਾਰ ਖਾਣੀ ਪਈ। ਨਵੀਆਂ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਹੱਦਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਬੂਰਬੋਂ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਨੂੰ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਮੁੜ ਥਾਪਿਆ ਗਿਆ। [[1830]] ਦੇ [[ਜੁਲਾਈ ਇਨਕਲਾਬ]] ਰਾਹੀਂ ਬੇਇਤਬਾਰੀ ਬੂਰਬੋਂ ਘਰਾਨੇ ਦਾ ਤਖ਼ਤਾ ਪਲਟ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ [[ਜੁਲਾਈ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ]] ਥਾਪ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਜੋ [[1848]] ਤੱਕ ਚੱਲੀ। ਇਸ ਮਗਰੋਂ ਯੂਰਪ ਦੇ [[1848 ਦੇ ਇਨਕਲਾਬ|1848 ਦੇ ਇਨਕਲਾਬਾਂ]] ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ [[ਦੂਜਾ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਗਣਰਾਜ|ਦੂਜੇ ਗਣਰਾਜ]] ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਇਨਕਲਾਬ ਵੇਲੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਚਿਰ ਵਾਸਤੇ ਹੋਂਦ 'ਚ ਆਏ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਖ਼ਾਤਮੇ ਅਤੇ ਮੁਕੰਮਲ ਵੋਟ-ਅਧਿਕਾਰ ਨੂੰ [[1848]] ਵਿੱਚ ਮੁੜ-ਉਲੀਕਿਆ ਗਿਆ। [[1852]] ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਗਣਰਾਜ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ [[ਨਪੋਲੀਅਨ ਤੀਜਾ|ਲੂਈ-ਨਪੋਲੀਅਨ ਬੋਨਾਪਾਰਟ]] ਜੋ ਪਹਿਲੇ ਨਪੋਲੀਅਨ ਦਾ ਭਤੀਜਾ ਸੀ, ਨੂੰ ਨਪੋਲੀਅਨ ਤੀਜੇ ਵਜੋਂ [[ਦੂਜੀ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਸਲਤਨਤ|ਦੂਜੀ ਸਲਤਨਤ]] ਦਾ ਸੁਲਤਾਨ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਹਨੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੇ ਦਖ਼ਲ ਕਈ ਗੁਣਾ ਵਧਾ ਦਿੱਤੇ ਖ਼ਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਕਰੀਮੀਆਈ ਜੰਗ|ਕਰੀਮੀਆ]], [[ਮੈਕਸੀਕੋ]] ਅਤੇ [[ਇਟਲੀ]] ਵਿੱਚ। [[1870]] ਵਿੱਚ [[ਫ਼ਰਾਂਸ-ਪਰੂਸ਼ੀਆ ਜੰਗ]] 'ਚ ਖਾਧੀ ਹਾਰ ਮਗਰੋਂ ਨਪੋਲੀਅਨ ਤੀਜੇ ਨੂੰ ਗੱਦੀ ਤੋਂ ਲਾਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਹਦੀ ਥਾਂ [[ਤੀਜਾ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਗਣਰਾਜ|ਤੀਜਾ ਗਣਰਾਜ]] ਥਾਪਿਆ ਗਿਆ। ਫ਼ਰਾਂਸ ਕੋਲ਼, ਕਈ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ, 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਹੀ [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਾਮਰਾਜ|ਬਸਤੀਨੁਮਾ ਮਿਲਖਾਂ]] ਸਨ। 19ਵੀਂ ਅਤੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹਦਾ ਦੁਨੀਆਂ-ਭਰ ਵਿਚਲਾ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਾਮਰਾਜ ਬਹੁਤ ਫੈਲ ਗਿਆ ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ 'ਤੇ ਸੀ। [[1920]] ਅਤੇ [[1930]] ਵਿਚਕਾਰ [[ਮਹਾਂਨਗਰੀ ਫ਼ਰਾਂਸ]] ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਿਆਰੀ ਹੇਠਲਾ ਕੁੱਲ ਰਕਬਾ ਲਗਭਗ 1.3 ਕਰੋੜ ਵਰਗ ਕਿੱਲੋਮੀਟਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪੁੱਜ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ 8.6% ਸੀ। [[File:De Gaulle-OWI.jpg|thumb|upright|[[ਸ਼ਾਰਲ ਡ ਗੋਲ]] ਨੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ: ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਦਾ ਸੂਰਮਾ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਮੌਕੇ ਅਜ਼ਾਦ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦਾ ਆਗੂ ਸੀ। ਫੇਰ ਉਹ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬਸਤੀਵਾਦ ਦੇ ਖ਼ਾਤਮੇ ਨੂੰ ਅੰਜਾਮ ਦਿੱਤਾ, ਫ਼ਰਾਂਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਤਾਕਤ ਵਜੋਂ ਉਭਾਰਿਆ ਅਤੇ ਮਈ 1968 ਦੀ ਬਗ਼ਾਵਤ ਨੂੰ ਕਾਬੂ 'ਚ ਕੀਤਾ।]] ਜਦੋਂ ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਉਦੋਂ ਫ਼ਰਾਂਸ [[ਤੀਹਰੇ ਗੰਢਜੋੜ]] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। ਉੱਤਰੀ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦਾ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਹਿੱਸਾ ਮੱਲ ਲਿਆ ਗਿਆ ਪਰ ਫ਼ਰਾਂਸ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀ [[ਕੇਂਦਰੀ ਤਾਕਤਾਂ]] ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਜੇਤੂ ਸਾਬਤ ਹੋਏ ਭਾਵੇਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਨ ਦੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ। ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਵਿੱਚ 14 ਲੱਖ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਫ਼ੌਜੀ ਹਲਾਕ ਹੋ ਗਏ ਭਾਵ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਦਾ 4% ਹਿੱਸਾ<ref>{{cite news | title = France's oldest WWI veteran dies | url = http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7199127.stm |work=BBC News | location = London | date = 20 January 2008 }}</ref> ਅਤੇ [[1912]]-[[1915]] ਦੌਰਾਨ ਜ਼ਬਰੀ ਭਰਤੀ ਕੀਤੇ ਗਿਆਂ ਦਾ 27 ਤੋਂ 30 ਫ਼ੀਸਦੀ ਹਿੱਸਾ।<ref>Spencer C. Tucker, Priscilla Mary Roberts (2005). "''[http://books.google.cz/books?id=2YqjfHLyyj8C&pg=PR25 Encyclopedia Of World War I: A Political, Social, And Military History]''". ABC-CLIO. ISBN 1851094202</ref> ਦੋ ਸੰਸਾਰੀ ਜੰਗਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦਾ ਵੇਲਾ ਬੜੀ ਤਿੱਖੀ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਖਿੱਚੋਤਾਣ ਵਾਲ਼ਾ ਸੀ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਲੋਕ-ਪਿਆਰੀ ਮੋਰਚਾ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਕਈ ਸਮਾਜਕ ਸੁਧਾਰ ([[ਸਲਾਨਾ ਛੁੱਟੀ]], ਮਜ਼ਦੂਰੀ ਦੇ ਸਮੇਂ 'ਚ ਕਮੀ, ਸਰਕਾਰੀ ਦਫ਼ਤਰਾਂ 'ਚ ਜ਼ਨਾਨੀਆਂ ਦੀ ਭਰਤੀ) ਕੀਤੇ ਗਏ। [[1940]] ਵਿੱਚ [[ਨਾਜ਼ੀ ਜਰਮਨੀ]] ਨੇ ਫ਼ਰਾਂਸ 'ਤੇ [[ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੀ ਲੜਾਈ|ਹੱਲਾ ਬੋਲ]] ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਮੱਲ ਲਿਆ ਅਤੇ ਮਹਾਂਨਗਰੀ ਫ਼ਰਾਂਸ ਨੂੰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ 'ਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ: ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਹੇਠਲਾ ਮੰਡਲ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ [[ਵਿਸ਼ੀ ਫ਼ਰਾਂਸ]] ਜੋ ਜਰਮਨੀ ਦਾ ਸਾਥ ਦੇਣ ਲਈ ਥਾਪਿਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਹਾਕਮਨਾ ਸ਼ਾਸਨ ਸੀ।<ref>"''[http://books.google.com/books?id=Q7ORlIpHKLEC&pg=PA368 Vichy France and the Jews]''". Michael Robert Marrus, Robert O. Paxton (1995). [[Stanford University Press]]. p. 368. ISBN 0-8047-2499-7</ref> [[1942]] ਤੋਂ [[1944]] ਤੱਕ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਯਹੂਦੀਆਂ ਨੂੰ ਜਰਮਨੀ ਅਤੇ ਪੋਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਬਣੀਆਂ ਮੌਤ ਦੀਆਂ ਛਾਉਣੀਆਂ ਵੱਲ ਘੱਲ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ 76,000 ਯਹੂਦੀਆਂ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਹੋਇਆ। [[6 ਜੂਨ]], [[1944]] ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਦੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਨੇ [[ਨਾਰਮੰਡੀ 'ਤੇ ਹੱਲਾ|ਨਾਰਮੰਡੀ]] 'ਤੇ ਅਤੇ ਅਗਸਤ ਵਿੱਚ [[ਡਰਾਗੂਨ ਕਾਰਵਾਈ|ਦੱਖਣੀ ਫ਼ਰਾਂਸ]] 'ਤੇ ਹੱਲਾ ਬੋਲ ਦਿੱਤਾ। ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਇਤਿਹਾਦੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਅਤੇ [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਟਾਕਰਾ|ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਟਾਕਰੇ]] ਨੇ [[ਕੇਂਦਰੀ ਤਾਕਤਾਂ]] 'ਤੇ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਈ ਅਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਿਆਰੀ ਬਹਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। [[ਚੌਥਾ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਗਣਰਾਜ|ਚੌਥੇ ਗਣਰਾਜ]] ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਮਗਰੋਂ ਹੋਈ ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਆਰਥਿਕ ਵਿਕਾਸ (''ਲੇ [[ਟਰੌਂਟ ਗਲੋਰੀਅਜ਼]]'') ਹੋਇਆ। [[1944]] ਵਿੱਚ ਵੋਟਾਂ ਪਾਉਣ ਦਾ ਹੱਕ ਇਸਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਫ਼ਰਾਂਸ [[ਨਾਟੋ]] ([[1949]]) ਦੇ ਬਾਨੀ ਮੈਂਬਰਾਂ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਫ਼ਰਾਂਸ ਨੇ [[ਪਹਿਲੀ ਇੰਡੋਚੀਨ ਜੰਗ|ਇੰਡੋਚੀਨ ਉੱਤੇ ਮੁੜ ਕਬਜ਼ਾ]] ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਆ ਪਰ [[1954]] ਵਿੱਚ [[ਵੀਅਤ ਮਿਨ]] ਵੱਲੋਂ ਹਾਰ ਖਾਣੀ ਪਈ। ਬੱਸ ਕੁਝ ਕੁ ਮਹੀਨਿਆਂ ਮਗਰੋਂ ਫ਼ਰਾਂਸ ਨੂੰ ਅਲਜੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ [[ਬਸਤੀਵਾਦ-ਵਿਰੋਧੀ]] [[ਅਲਜੀਰੀਆਈ ਜੰਗ|ਟਾਕਰੇ]] ਦਾ ਸਾਮ੍ਹਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਅਲਜੀਰੀਆ|ਅਲਜੀਰੀਆ]], ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦਸ ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਯੂਰਪੀ ਅਬਾਦਕਾਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਨਾ, ਦੀ ਬਹਿਸ ਨੇ<ref>{{cite news | title = In France, a War of Memories Over Memories of War | first = Michael | last = Kimmelman | url = http://www.nytimes.com/2009/03/05/arts/design/05abroad.html?_r=1 | newspaper=The New York Times | date = 4 March 2009 }}</ref> ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਬਰਬਾਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਤਕਰੀਬਨ-ਤਕਰੀਬਨ ਖ਼ਾਨਾਜੰਗੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। [[Image:Big european flag at Strasbourg (France) - Europe Day 2009.jpg|thumb|left|[[ਯੂਰਪ ਦਿਹਾੜਾ|ਯੂਰਪ ਦਿਹਾੜੇ]] ਮੌਕੇ [[ਸਟਰਾਸਬੁਰਗ]] ਵਿਖੇ ਤੈਨਾਤ [[ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ]] ਦਾ ਝੰਡਾ।]] [[1958]] ਵਿੱਚ ਕਮਜ਼ੋਰ ਅਤੇ ਡਾਂਵੇਂ-ਡੋਲ ਚੌਥੇ ਗਣਰਾਜ ਮਗਰੋਂ [[ਪੰਜਵਾਂ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਗਣਰਾਜ|ਪੰਜਵਾਂ ਗਣਰਾਜ]] ਆਇਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸੀ।<ref>[http://seacoast.sunderland.ac.uk/~os0tmc/contem/fifth.htm From Fourth to Fifth Republic] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080523234726/http://seacoast.sunderland.ac.uk/~os0tmc/contem/fifth.htm |date=2008-05-23 }} – [[University of Sunderland]]</ref> ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਹੁਦੇ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਸ਼ਾਰਲ ਡ ਗੋਲ ਜੰਗ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਚੁੱਕੇ ਕਦਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼-ਨਾਲ਼ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਵੀ ਇਕੱਠਿਆਂ ਰੱਖਣ ਵਿੱਚ ਸਫ਼ਲ ਰਿਹਾ। ਅਲਜੀਰੀ ਜੰਗ ਦਾ ਅੰਤ [[1962]] ਵਿੱਚ [[ਏਵੀਆਂ ਇਕਰਾਰਨਾਮਾ|ਏਵੀਆਂ ਇਕਰਾਰਨਾਮੇ]] ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਅਲਜੀਰੀਆ ਨੂੰ ਅਜ਼ਾਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋ ਗਈ। ਫ਼ਰਾਂਸ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਬਸਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਲਸਿਲੇਵਾਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਿੱਤੀ। ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੇ ਅਜੋਕੇ ਸਮੁੰਦਰੋਂ-ਪਾਰ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਰਾਜਖੇਤਰ ਇਸ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੀ ਰਹਿੰਦ-ਖੂੰਹਦ ਹਨ। [[1968]] ਦੇ ਮੁਜ਼ਾਹਰਿਆਂ ਦੀ ਲੜੀ ਦੀ ਗੂੰਜ ਸਦਕਾ ਮਈ [[1968]] ਦੀ ਬਗ਼ਾਵਤ ਦਾ ਡਾਢਾ ਸਮਾਜਕ ਅਸਰ ਪਿਆ। ਫ਼ਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਪਲ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦੀ ਨੈਤਿਕ ਆਦਰਸ਼ (ਧਰਮ, ਵਤਨਪ੍ਰਸਤੀ, ਅਹੁਦਿਆਂ ਦਾ ਆਦਰ) ਦੀ ਥਾਂ ਵਧੇਰੇ ਅਜ਼ਾਦ-ਖ਼ਿਆਲੀ ਸਦਾਚਾਰੀ ਆਦਰਸ਼ ਨੇ ਲੈ ਲਈ। ਫ਼ਰਾਂਸ ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ ਦੇ ਉਹਨਾਂ ਜੀਆਂ 'ਚੋਂ ਮੋਹਰੀ ਹੈ ਜੋ ਮਾਲੀ ਏਕਤਾ ਦੀ ਤਾਕਤ ਦਾ ਲਾਭ ਚੁੱਕਦਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ ਦੇ ਸਿਆਸੀ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਕ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਇੱਕਰੂਪੀ ਅਤੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਣਾ ਲੋਚਦੇ ਹਨ।<ref>{{cite web|url=http://www.elysee.fr/elysee/anglais/speeches_and_documents/2004/declaration_by_the_franco-german_defence_and_security_council.1096.html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20051025215249/http://www.elysee.fr/elysee/anglais/speeches_and_documents/2004/declaration_by_the_franco-german_defence_and_security_council.1096.html|archivedate=25 October 2005|title=Declaration by the Franco-German Defense and Security Council |publisher=Elysee.fr |accessdate=21 July 2011}}</ref> == ਭੂਗੋਲ == [[File:France cities.png|thumb|350px|ਮਹਾਂਨਗਰੀ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦਾ ਇੱਕ ਧਰਾਤਲੀ ਨਕਸ਼ਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 1 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਬਾਦੀ ਵਾਲ਼ੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਹਨ।]] [[ਮਹਾਂਨਗਰੀ ਫ਼ਰਾਂਸ]] ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ 41° ਅਤੇ 51° ਉ ਵਿਥਕਾਰਾਂ ਅੰਦਰ ਅਤੇ 6° ਪ ਅਤੇ 10° ਪੂ ਲੰਬਕਾਰਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਯੂਰਪ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਸਿਰੇ 'ਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਉੱਤਰੀ [[ਸੰਜਮੀ]] ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਤੋਂ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੀਆਂ ਸਰਹੱਦਾਂ [[ਬੈਲਜੀਅਮ]], [[ਲਕਸਮਬਰਗ]], [[ਜਰਮਨੀ]], [[ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ]], [[ਇਟਲੀ]], [[ਮੋਨਾਕੋ]], [[ਸਪੇਨ]] ਅਤੇ [[ਅੰਡੋਰਾ]] ਨਾਲ਼ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਗੁਈਆਨਾ]] ਨਾਮਕ ਸਮੁੰਦਰੋਂ-ਪਾਰ ਇਲਾਕੇ ਕਰਕੇ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਪੱਛਮ ਵੱਲ [[ਸੂਰੀਨਾਮ]] ਅਤੇ ਪੂਰਬ ਤੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ [[ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ]] ਨਾਲ਼ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਗਣਰਾਜ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਹਿੱਸਾ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name=France/> [[ਕਾਰਸਿਕਾ]] ਅਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਮੁੱਖ-ਭੋਂ ਮਿਲਾ ਕੇ [[ਮਹਾਂਨਗਰੀ ਫ਼ਰਾਂਸ]] ਬਣਦਾ ਹੈ; [[ਗੁਆਡਲੂਪ]], [[ਮਾਰਟੀਨੀਕ]], [[ਰੇਊਨੀਓਂ]] ਅਤੇ [[ਮੈਯੋਤ]] ਨੂੰ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਗੁਈਆਨਾ ਸਮੇਤ ਸਮੁੰਦਰੋਂ-ਪਾਰ ਖੇਤਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੋ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਢਾਣੀਆਂ, ਹੋਰ ਕਈ ਸਮੁੰਦਰੋਂ-ਪਾਰ ਇਕੱਠਾਂ ਅਤੇ ਅੰਟਾਰਕਟਿਕਾ ਵਿਚਲੇ ਇੱਕ ਰਾਜਖੇਤਰ; ਇਹਨਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਗਣਰਾਜ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੇ ਯੂਰਪੀ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਰਕਬਾ 547,030 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. (211,209 ਵਰਗ ਮੀਲ) ਹੈ,<ref name=France/> ਜੋ [[ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ]] ਦੇ ਸਾਰੇ ਜੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ।<ref name = superficy>[http://europa.eu/about-eu/countries/member-countries/france/index_en.htm France] on Europa Official Site</ref> ਫ਼ਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉੱਤਰ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਤੱਟੀ ਮੈਦਾਨਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ [[ਐਲਪ]] ਪਹਾੜਾਂ ਦੀਆਂ ਲੜੀਆਂ, ਮੱਧ-ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ [[ਕੇਂਦਰੀ ਪਠਾਰ]] ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ [[ਪੀਰਨੇ]] ਪਹਾੜ। ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ 4810.45 ਮੀਟਰ (15,782 ਫੁੱਟ) ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ<ref>{{cite news|url=http://www.smh.com.au/environment/mont-blanc-shrinks-by-45cm-in-two-years-20091106-i0kk.html |title=Mont Blanc shrinks by {{convert|45|cm|2|abbr=on}} in two years |work=Sydney Morning Herald |date=6 November 2009 |accessdate=9 August 2010}}</ref> ਫ਼ਰਾਂਸ ਅਤੇ ਇਟਲੀ ਦੀ ਸਰਹੱਦ 'ਤੇ ਪੈਂਦੇ ਐਲਪ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ [[ਮੋਂ ਬਲਾਂ]] ਨਾਮਕ ਚੋਟੀ ਪੱਛਮੀ ਯੂਰਪ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਬਿੰਦੂ ਹੈ। ਫ਼ਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦਰਿਆ ਵਗਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਸੈਨ]], [[ਲੋਆਰ]], [[ਗਾਰੋਨ]] ਅਤੇ [[ਰੋਨ]] ਜੋ ਕੇਂਦਰੀ ਪਠਾਰ ਨੂੰ ਐਲਪ ਪਹਾੜਾਂ ਤੋਂ ਅੱਡ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋ [[ਕਾਮਾਰਗ]] ਵਿਖੇ [[ਭੂ-ਮੱਧ ਸਾਗਰ]] ਵਿੱਚ ਡਿੱਗਦੇ ਹਨ। ਕਾਰਸਿਕਾ ਜਾਂ ਕੋਰਸ ਭੂ-ਮੱਧ ਸਾਗਰ ਦੇ ਤੱਟ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸਮੁੰਦਰੋਂ-ਪਾਰ ਵਿਭਾਗ ਅਤੇ ਇਲਾਕੇ ([[ਆਡੇਲੀ ਲੈਂਡ]] ਤੋਂ ਛੁੱਟ) ਮਿਲਾ ਕੇ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦਾ ਕੁੱਲ ਰਕਬਾ 674,843 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. (260,558 ਵਰਗ ਮੀਲ) ਬਣਦਾ ਹੈ ਜੋ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕੁੱਲ ਜ਼ਮੀਨੀ ਰਕਬੇ ਦਾ 0.45% ਹੈ। ਫ਼ਰਾਂਸ ਦਾ [[ਨਿਵੇਕਲਾ ਆਰਥਿਕ ਮੰਡਲ]] (ਈ.ਈ.ਜ਼ੈੱਡ) ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੈ,<ref>{{fr icon}} [http://www.developpementdurable.com/economie/2010/07/A2769/mediterranee-la-france-prend-le-controle-en-creant-une-zone-economique-exclusive.html Méditerranée: la France prend le contrôle en créant une zone économique exclusive] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110430124908/http://www.developpementdurable.com/economie/2010/07/A2769/mediterranee-la-france-prend-le-controle-en-creant-une-zone-economique-exclusive.html |date=2011-04-30 }}</ref> ਜੀਹਦਾ ਕੁੱਲ ਰਕਬਾ 11,035,000 ਵਰਗ ਕਿੱਲੋਮੀਟਰ (4,260,637 ਵਰਗ ਮੀਲ) ਹੈ ਭਾਵ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਾਰੇ ਨਿਵੇਕਲੇ ਆਰਥਿਕ ਮੰਡਲਾਂ ਦੇ ਰਕਬੇ ਦਾ 8% ਜੋ ਸਿਰਫ਼ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ (11,351,000 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. ਜਾਂ 4,382,646 ਵਰਗ ਮੀਲ) ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਹੈ।<ref>According to a different calculation cited by the [[Pew Research Center]], the EEZ of France would be {{convert|10084201|km2|sqmi|0|abbr=on}}, still behind the US ({{convert|12174629|km2|sqmi|0|abbr=on|disp=or}}), and still ahead of Australia ({{convert|8980568|km2|sqmi|0|abbr=on|disp=or}}) and Russia ({{convert|7566673|km2|sqmi|0|abbr=on|disp=or}}).</ref> === ਪੌਣਪਾਣੀ === ਉੱਤਰ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਆਬੋ-ਹਵਾ ਸੰਜਮੀ ਹੈ ਜਦਕਿ ਸਮੁੰਦਰੀ ਅਸਰ, [[ਵਿਥਕਾਰ]] ਅਤੇ ਉਚਾਈ ਦਾ ਮੇਲ ਬਾਕੀ ਦੇ ਮਹਾਂਨਗਰੀ ਫ਼ਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁ-ਭਾਂਤੀ ਪੌਣਪਾਣੀ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name="climate">{{cite web |author=Ministry of Foreign Affairs |year=2005 |url=http://www.diplomatie.gouv.fr/en/france_159/discovering-france_2005/france-from-to-z_1978/country_2004/geography_4405/geography_1507.html |title=Discovering France: Geography |accessdate=29 December 2006 |authorlink=Minister of Foreign Affairs (France) |archive-date=6 ਜਨਵਰੀ 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070106121611/http://www.diplomatie.gouv.fr/en/france_159/discovering-france_2005/france-from-to-z_1978/country_2004/geography_4405/geography_1507.html |dead-url=yes }}</ref> ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਪੈਂਦੇ ਬਹੁਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸ ਵਿੱਚ [[ਭੂ-ਮੱਧੀ ਪੌਣਪਾਣੀ]] ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਅਬੋ-ਹਵਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਪੌਣਪਾਣੀ|ਸਮੁੰਦਰੀ]] ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ, ਦਰਮਿਆਨੀਆਂ ਠੰਢਾਂ ਅਤੇ ਨਿੱਘੀਆਂ ਗਰਮੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਅੰਦਰੂਨੀ ਹਿੱਸੇ 'ਚ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਹੁੱਲੜੀ ਗਰਮੀਆਂ, ਠੰਢੀਆਂ ਸਰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਘੱਟ ਮੀਂਹ ਕਰਕੇ ਅਬੋ-ਹਵਾ ਵਧੇਰੇ [[ਮਹਾਂਦੀਪੀ ਪੌਣਪਾਣੀ|ਮਹਾਂਦੀਪੀ]] ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਐਲਪ ਪਹਾੜਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੀ ਅਬੋ-ਹਵਾ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਐਲਪੀ ਪੌਣਪਾਣੀ|ਐਲਪੀ]] ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਾਲ ਦੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 150 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਪਿਘਲਣ ਦਰਜੇ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ਼ ਢਕੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। {{-}} <gallery mode="packed"> ਤਸਵੀਰ:Aiguille1.jpg|[[ਏਤਰਤਾ]] ਨੇੜੇ [[ਨੌਰਮੰਡੀ]] ਦੀਆਂ [[ਚੂਨੇ]] ਦੀਆਂ ਢਿੱਗਾਂ ਤਸਵੀਰ:Lavender field.jpg|[[ਪ੍ਰੋਵਾਂਸ]] ਵਿਖੇ [[ਭੂ-ਮੱਧ ਸਾਗਰ|ਭੂ-ਮੱਧੀ]] ਬਨਸਪਤੀ ([[ਲਵਿੰਡਰ]]) ਤਸਵੀਰ:Most beautiful villages of the world montsoreau 2.jpg|[[ਲੁਆਰ ਦਰਿਆ]] ([[ਲੁਆਰ ਵੈਲੀ]]) ਵਿਖੇ [[ਮੋਂਸੁਰੇਉ ਮਹਿਲ]] ਤਸਵੀਰ:Beauce 3.jpg| [[ਬੋਸ]] ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਤਸਵੀਰ:Aiguille du Dru 3.jpg|[[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਐਲਪ]] ਪਹਾੜਾਂ ਵਿਖੇ [[ਐਲਪੀ ਪੌਣਪਾਣੀ]] ਤਸਵੀਰ:Verdon Trescaire.jpg|ਪ੍ਰੋਵਾਂਸ ਵਿਖੇ [[ਵੈਰਦੌਂ ਖੱਡ]] ਤਸਵੀਰ:Weinberg Cote de Nuits.jpg|Burgundy ਤਸਵੀਰ:Lac Vert de Fontanalbe.jpg|ਮਰਕਾਂਟੂ ਕੌਮੀ ਪਾਰਕ ਵਿਖੇ [[ਐਲਪੀ ਪੌਣਪਾਣੀ]] ਤਸਵੀਰ:Bora Bora - Mt Otemanu.jpg|[[ਬੋਰ ਬੋਰ]] ([[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਪਾਲੀਨੇਸ਼ੀਆ]]) ਵਿਖੇ [[ਤਪਤ-ਖੰਡੀ ਪੌਣਪਾਣੀ]] ਤਸਵੀਰ:Pointe du van.jpg|ਪੁਆਂਤ ਦੂ ਵਾਂ, ਪੱਛਮੀ [[ਬ੍ਰਿਟਨੀ]] ਵਿਖੇ [[ਹੀਥਲੈਂਡ]] ਤਸਵੀਰ:PassesBassin.JPG|[[ਆਰਕਾਸ਼ੋਂ ਖਾੜੀ]] ਵਿੱਚ ਰੇਤੀਲਾ ਬੀਚ ਅਤੇ [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਪੌਣਪਾਣੀ]] ਤਸਵੀਰ:Piana Dardo dans les Calanche.jpg|[[ਕਾਰਸਿਕਾ]] ਵਿਖੇ ਅਰਧ-ਮਾਰੂ ਪੌਣਪਾਣੀ </gallery> == ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਇਲਾਕੇ == [[ਤਸਵੀਰ:ਫ਼੍ਰਾਂਸ ਦੇ ਖੇਤਰ.png|thumb|650px|center|ਫ਼੍ਰਾਂਸ ਦੇ 27 ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਖੇਤਰ]] {{ਕਾਮਨਜ਼|France|ਫ਼ਰਾਂਸ}} ==ਹਵਾਲੇ== {{Reflist|30em}} ==ਪਗਨੋਟ== {{Reflist|group=note|30em}} {{ਯੂਰਪ ਦੇ ਦੇਸ਼}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫਰਾਂਸ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਯੂਰਪ ਦੇ ਦੇਸ਼]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵੀਟੋ ਦੇਸ਼]] hyf75cckm0exog7yyj8uli6s7b0mpoz 0 6787 609878 578159 2022-07-31T07:54:55Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਬੇ-ਹਵਾਲਾ|}} [[ਤਸਵੀਰ:TMCasser.jpg|thumb|ਟੋਬੀਆਸ ਮਿਕੇਲ ਆਰੇਲ ਆਸਰ]]'''ਟੋਬੀਆਸ ਮਿਕੇਲ ਆਰੇਲ ਆਸਰ''' ਨੂੰ 1911 ਵਿੱਚ ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਇਨਾਮ ਮਿਲਿਆ। == ਬਾਹਰਲੇ ਲਿੰਕ == {{commons|Tobias Asser}} * [http://www.asser.nl T.M.C. Asser Instituut] * [http://www.jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=2034&letter=A&search=asser Entry in the Jewish Encyclopedia] * [http://peace.nobel.brainparad.com/tobias_asser.html Nobel Peace Prize: Tobias Michael Carel Asser] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927022941/http://peace.nobel.brainparad.com/tobias_asser.html |date=2007-09-27 }} * [https://web.archive.org/web/20150605084706/http://www.geocities.com/peace_888grom/asser-bio.html Tobias Michael Carel Asser–Biography] * [http://nobelprize.org/peace/laureates/1911/asser-bio.html Nobel biography] * {{nl icon}} C.G. Roelofsen, [http://www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/BWN/lemmata/bwn2/asser ''Asser, Tobias Michel Karel (1838-1913)''], in Biografisch Woordenboek van Nederland. {{ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ}} 80h00xh6wu0bhk4hqdd8v8l7ejrgsi6 0 10897 609939 529650 2022-07-31T11:08:14Z Nitesh Gill 8973 wikitext text/x-wiki {{ਬੇ-ਹਵਾਲਾ|}} {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਬਸਤੀ |ਅਧਿਕਾਰਕ_ਨਾਂ = ਕੋਇੰਬਟੂਰ |ਦੇਸੀ_ਨਾਂ = |ਉਪਨਾਮ = ਕੋਵਾਈ |settlement_type = ਸਿਟੀ |motto = |ਤਸਵੀਰ_ਦਿੱਸਹੱਦਾ = |ਤਸਵੀਰਅਕਾਰ = 300px |ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ = ਉਪਰੋਂ ਘੜੀ ਅਨੁਸਾਰ: ਅਵਿਨਾਸ਼ੀ ਰੋਡ, [[Perur Pateeswarar Temple|ਪੇਰੂਰ ਪਟੀਸਵਰਾਰ ਟੈਂਪਲ]], ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਟਾਉਨ ਹਾਲ, ਉਕਾਦਮ ਪੇਰੀਆਕੁਲਮ ਲੇਕ, [[PSG College of Technology|ਪੀ ਐਸ ਜੀ ਕਮਰਸ ਕਾਲਜ]], [[TIDEL Park, Coimbatore|ਟਾਈਡਲ ਪਾਰਕ]] |image_flag = |flag_size = |image_seal = |seal_size = |image_shield = |shield_size = |pushpin_ਨਕਸ਼ਾ = |pushpin_label_position = |pushpin_ਨਕਸ਼ਾ_ਸਿਰਲੇਖ = |pushpin_ਨਕਸ਼ਾਅਕਾਰ = |coordinates_region = |subdivision_type = ਸ਼ਹਿਰ |subdivision_name = |subdivision_type1 = |subdivision_name1 = |subdivision_type2 = |subdivision_name2 = |subdivision_type3 = |subdivision_name3 = |subdivision_type4 = |subdivision_name4 = |government_footnotes = |government_type = |leader_title = Mayor |leader_name = S. M. Velusamy |leader_title1 = |leader_name1 = |leader_title2 = |leader_name2 = |leader_title3 = |leader_name3 = |leader_title4 = |leader_name4 = |established_title = |established_date = |established_title2 = |established_date2 = |established_title3 = |established_date3 = |area_magnitude = |unit_pref = |area_footnotes = |area_total_km2 = |area_land_km2 = |area_water_km2 = |area_total_sq_mi = |area_land_sq_mi = |area_water_sq_mi = |area_water_percent = |area_urban_km2 = |area_urban_sq_mi = |area_metro_km2 = |area_metro_sq_mi = |population_as_of =2011 |population_footnotes = |population_note = |population_total =2,151,466 |population_density_km2 =10052 |population_density_sq_mi = |population_metro = |population_density_metro_km2 = |population_density_metro_sq_mi = |population_urban = |population_density_urban_km2 = |population_density_urban_sq_mi = |population_blank1_title = |population_blank1 = |population_density_blank1_km2 = |population_density_blank1_sq_mi = |timezone = |utc_offset = |timezone_DST = |utc_offset_DST = |latd = |longd = |elevation_footnotes = |elevation_m = |elevation_ft = |postal_code_type = |postal_code = |area_code = |blank_name = |blank_info = |blank1_name = |blank1_info = |website = |footnotes = }} <!--।nfobox ends --> ਕੋਇੰਬਤੂਰ ਜਾਂ '''ਕੋਇੰਬਟੂਰ''' [[ਤਮਿਲਨਾਡੂ]] ਪ੍ਰਾਂਤ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਕਰਨਾਟਕ ਅਤੇ ਤਮਿਲਨਾਡੂ ਦੀ ਸੀਮਾ ਉੱਤੇ ਬਸਿਆ ਸ਼ਹਿਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਉਦਯੋਗਕ ਨਗਰੀ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਰੇਲ, ਸੜਕ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਰਸਤੇ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਨਾਲ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜੁੜਿਆ ਹੈ। ਕੋਇੰਬਟੂਰ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਉਦਯੋਗਕ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਦੱਖਣ ਭਾਰਤ ਦੇ ਮੈਨਚੇਸਟਰ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕੋਇੰਬਟੂਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੱਪੜਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਨੀਲਗਿਰੀ ਦੀ ਤਰਾਈ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਪੂਰੇ ਸਾਲ ਸੁਹਾਵਣੇ ਮੌਸਮ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਕਰਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੱਖਣ ਵਲੋਂ ਨੀਲਗਿਰੀ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਰਯਟਕ ਕੋਇੰਬਟੂਰ ਨੂੰ ਆਧਾਰ ਕੈਂਪ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੱਪੜਾ ਉਤਪਾਦਕ ਕਾਰਖਾਨਿਆਂ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਵੀ ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਕੁੱਝ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸੈਲਾਨੀ ਘੁੰਮ - ਫਿਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਦਾ ਜੈਵਿਕ ਫੁਲਵਾੜੀ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਸ਼‍ਵਵਿਦਿਆਲਾ ਅਜਾਇਬ-ਘਰ ਅਤੇ ਵੀਓਸੀ ਪਾਰਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਰਿਅਟਕਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੋਇੰਬਟੂਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੰਦਿਰ ਵੀ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ। [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤਾਮਿਲ ਨਾਡੂ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ]] hdk2eosntr0dmmhxsphflra0ts9l2yf 0 11422 609781 598792 2022-07-31T03:42:13Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox Country | native_name = {{native name|et|Eesti Vabariik|icon=no}} | conventional_long_name = ਇਸਤੋਨੀਆ ਦਾ ਗਣਰਾਜ | common_name = ਇਸਤੋਨੀਆ | national_anthem = ''Mu isamaa, mu õnn ja rõõm''<br /><small>(English: {{lang|ਪ|"''ਮੇਰੀ ਪਿੱਤਰ-ਭੂਮੀ, ਮੇਰੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਮੇਰਾ ਅਨੰਦ''"}})</small><br></center> | image_flag = Flag of Estonia.svg | image_coat = Coat of arms of Estonia.svg |image_map = EU-Estonia.svg |map_caption = {{map_caption |location_color=dark green |region=Europe |region_color=dark grey |subregion=the [[ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ]] |subregion_color=green |legend=EU-Estonia.svg}} | capital = [[ਤਾਲਿੰਨ]] | latd=59|latm=25|latNS=N|longd=24|longm=45|longEW=E | largest_city = [[ਤਾਲਿੰਨ]] | official_languages = ਇਸਤੋਨੀਆਈ<sup>1</sup> | regionally_spoken_languages = ਵੋਰੋ, ਸੇਤੂ | ethnic_groups = 69% ਇਸਤੋਨੀਆਈ (5.4% ਵੋਰੋ ਅਤੇ 0.93% ਸੇਤੋ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਕੇ<ref>[http://www.postimees.ee/906060/vorokesed-ees-setod-jarel Võrokesed ees, setod järel]</ref>),<br />25.4% [[ਰੂਸੀ]],<br />2% ਯੂਕ੍ਰੇਨੀ,<br />1.1% ਬੈਲਾਰੂਸੀ,<br />0.8% ਫ਼ਿਨੀ,<br />1.6 % ਹੋਰ<ref name="stat.ee-nationality">{{cite web|url=http://www.stat.ee/34278|title=Population by ethnic nationality, 1January, year|work=stat.ee|publisher=Statistics Estonia|accessdate=2 July 2012|archive-date=7 ਜਨਵਰੀ 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190107090524/https://www.stat.ee/34278|dead-url=yes}}</ref> | ethnic_groups_year = 2012 | government_type = ਸੰਸਦੀ ਗਣਰਾਜ | leader_title1 = ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ | leader_name1 = ਤੂਮਾਸ ਹੈਂਡਰਿਕ ਇਲਵੇਸ (1 ਜਨਵਰੀ 2007 ਤੱਕ ਨਾ-ਤਰਫ਼ਦਾਰ – [[ਸਮਾਜਕ ਲੋਕਰਾਜੀ ਪਾਰਟੀ]]) | leader_title2 = ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ | leader_name2 = ਆਂਦਰਸ ਆਂਸਿਪ (ਇਸਤੋਨੀਆਈ ਸੁਧਾਰ ਪਾਰਟੀ) | leader_title3 = ਸੰਸਦੀ ਸਪੀਕਰ | leader_name3 = ਏਨੇ ਏਰਗਮਾ (ਪ੍ਰੋ ਪਾਤਰੀਆ ਅਤੇ ਰੇਸ ਪੂਬਲਿਕਾ ਦਾ ਗੱਠਜੋੜ) | leader_title4 = ਵਰਤਮਾਨ ਗੱਠਜੋੜ | leader_name4 = (ਰਿਫ਼ੋਰਮਿਏਰਾਕੋਂਦ, ਇਸਮਾ ਜਾ ਰੇਸ ਪੂਬਲਿਕਾ ਲੀਤ) | legislature = ਰੀਜੀਕੋਗੂ | sovereignty_type = ਸੁਤੰਤਰਤਾ | sovereignty_note = ਰੂਸ ਤੋਂ | established_event4 = ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ | established_date4 = 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 1917 | established_event5 = ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਘੋਸ਼ਣਾ<br />ਅਧਿਕਾਰਕ ਮਾਨਤਾ | established_date5 = 24 ਫਰਵਰੀ 1918<br /><br />2 ਫਰਵਰੀ 1920 | established_event6 = ਪਹਿਲਾ ਸੋਵੀਅਤ ਕਬਜ਼ਾ | established_date6 = 1940–1941 | established_event7 = ਜਰਮਨ ਕਬਜ਼ਾ | established_date7 = 1941–1944 | established_event8 = ਦੂਜਾ ਸੋਵੀਅਤ ਕਬਜ਼ਾ | established_date8 = 1944–1991 | established_event9 = ਮੁੜ ਸੁਤੰਤਰਤਾ | established_date9 = 20 ਅਗਸਤ 1991 | accessionEUdate = 1 ਮਈ 2004 | EUseats = | area_km2 = 45,227 | area_sq_mi = 17,413 | area_rank = 132ਵਾਂ<sup>2</sup> | area_magnitude = 1 E10 | percent_water = 4.45% |population_estimate = 1,340,194<ref>{{cite web |url=http://www.stat.ee/main-indicators |title=Statistics Estonia |publisher=Stat.ee |date=1 January 2011 |access-date=22 ਸਤੰਬਰ 2012 |archive-date=23 ਨਵੰਬਰ 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121123153505/http://www.stat.ee/main-indicators |dead-url=yes }}</ref> | population_estimate_year = 2010 | population_estimate_rank = 151ਵਾਂ | population_census = 1,294,236<ref name="2012 census, volume 1">{{Cite journal |url=http://www.stat.ee/63779 |title=2012. Aasta rahva ja eluruumide loendus (Population and Housing Census) |subtitle=Kodakondsus, rahvus, emakeel, ja voorkeelte oskus (Citizenship, Nationality, Mother Tongue and Command of Foreign Languages) |volume=1 |year=2012 |publisher=Statistikaamet (Statistical Office of Estonia) |language=Estonian and English |isbn=9985-74-202-8 |format=PDF |journal= |access-date=2012-09-22 |archive-date=2012-09-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120930053238/http://www.stat.ee/63779 |dead-url=yes }}</ref> | population_census_year = 2012 | population_density_km2 = 29 | population_density_sq_mi = 75 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> | population_density_rank = 181ਵਾਂ | GDP_PPP_year = 2012 | GDP_PPP = $27.313 ਬਿਲੀਅਨ<ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=47&pr.y=9&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=939&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Estonia|publisher=International Monetary Fund|accessdate=18 April 2012}}</ref> | GDP_PPP_rank = | GDP_PPP_per_capita = $21,059<ref name=imf2/> | GDP_PPP_per_capita_rank = | GDP_nominal = $22.225 ਬਿਲੀਅਨ<ref name=imf2/> | GDP_nominal_rank = | GDP_nominal_year = 2012 | GDP_nominal_per_capita = $16,636<ref name=imf2/> | GDP_nominal_per_capita_rank = | HDI_year = 2011 | HDI = {{increase}}0.835<ref name="HDI">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/en/reports/global/hdr2011/|title=Human Development Report 2011|year=2011|publisher=United Nations|accessdate=14 August 2011}}</ref> | HDI_rank = 34ਵਾਂ | HDI_category = <span style="color:#090;">veryhigh</span> | Gini = 31.4 | Gini_year = 2009 | currency = [[ਯੂਰੋ]] (€)<sup>3</sup> | currency_code = EUR | time_zone = ਪੂਰਬੀ ਯੂਰਪੀ ਸਮਾਂ | utc_offset = +2 | time_zone_DST = ਪੂਰਬੀ ਯੂਰਪੀ ਗਰਮ-ਰੁੱਤੀ ਸਮਾਂ | utc_offset_DST = +3 | drives_on = ਸੱਜੇ | cctld = .ee<sup>4</sup> | calling_code = 372 | ISO_3166-1_alpha2 = EE | ISO_3166-1_alpha3 = EST | ISO_3166-1_numeric = ? | alt_sport_code = EST | vehicle_code = EST | aircraft_code = EST | demonym = ਇਸਤੋਨੀਆਈ | footnote1 = [[ਵੋਰੋ]] ਅਤੇ [[ਸੇਤੋ]] ਦੱਖਣੀ ਕਾਊਂਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਸਤੋਨੀਆਈ ਸਮੇਤ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। [[ਰੂਸੀ]] ਅਜੇ ਵੀ ਗੈਰ-ਸਰਕਾਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਈਦਾ-ਵਿਰੂਮਾ]] ਅਤੇ [[ਤਾਲਿੰਨ]] ਵਿੱਚ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਕਾਰਨ ਯੁੱਧ ਮਗਰੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਸੋਵੀਅਤ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਹਿਰੀ ਉਦਯੋਗੀ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਸ ਨੂੰ ਹੱਲਾਸ਼ੇਰੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। | footnote2 = 47549 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. 1920 ਦੀ [[ਤਾਰਤੂ ਦੀ ਸੰਧੀ]] ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਹੈ। ਬਾਕੀ ਦਾ 2323 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. ਅਜੇ ਵੀ ਰੂਸ ਦੇ ਕਬਜੇ ਹੇਠ ਹੈ।<br />ਕਾਬਜ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਬਕਾ [[ਪੇਤਸੇਰੀ ਕਾਊਂਟੀ]] ਅਤੇ [[ਨਾਰਵਾ ਨਦੀ]] ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਇਲਾਕੇ ਸਮੇਤ [[ਇਵਾਨਗੋਰੋਦ]] ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।.<ref>[[Territorial changes of the Baltic states#Actual territorial changes after World War II|Territorial changes of the Baltic states]] Soviet territorial changes against Estonia after World War II</ref><ref>[[Pechory]] under Russian control</ref> | footnote3 = 2011 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ: ਇਸਤੋਨੀਆਈ ਕ੍ਰੂਨ (EEK). | footnote4 = .eu ਵੀ ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ ਦੇ ਬਾਕੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। }} [[ਤਸਵੀਰ:Drone video of Estonia 2021.webm|thumb|ਇਸਤੋਨੀਆ 2021]] ਇਸਤੋਨੀਆ, ਅਧਿਕਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ '''ਇਸਤੋਨੀਆ ਗਣਰਾਜ''', ਉੱਤਰੀ ਯੂਰਪ ਦੇ ਬਾਲਟਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇਸਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਉੱਤਰ ਵੱਲ ਫ਼ਿਨਲੈਂਡ ਦੀ ਖਾੜੀ, ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਬਾਲਟਿਕ ਸਾਗਰ, ਦੱਖਣ ਵੱਲ [[ਲਾਤਵੀਆ]] (343 ਕਿ. ਮੀ.) ਅਤੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਪੀਪਸ ਝੀਲ ਅਤੇ [[ਰੂਸ]] (338.6 ਕਿ. ਮੀ.)<ref>[https://web.archive.org/web/20110721204649/http://www.eesti.ee/eng/riik/eesti_vabariik/ Estonian Republic]. Official website of the Republic of Estonia (in Estonian)</ref> ਨਾਲ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਾਲਟਿਕ ਸਾਗਰ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਪੱਛਮ ਵੱਲ [[ਸਵੀਡਨ]] ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਵੱਲ [[ਫ਼ਿਨਲੈਂਡ]] ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਇਸਦਾ ਕੁੱਲ ਖੇਤਰਫਲ 45.227 ਵਰਗ ਕਿ. ਮੀ. ਹੈ ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਸਮਸ਼ੀਤੋਸ਼ਣ ਜਲਵਾਯੂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੈ। ਇਸਤੋਨੀਆਈ ਲੋਕ ਫ਼ਿਨ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਹੀ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਧਿਕਾਰਕ ਭਾਸ਼ਾ, ਇਸਤੋਨੀਆਈ ਤੇ ਫ਼ਿਨਲੈਂਡੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਇਸਤੋਨੀਆ ਇੱਕ ਸੰਸਦੀ, ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਣਰਾਜ ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਦਰਾਂ ਕਾਊਂਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ [[ਤਾਲਿੰਨ]] ਹੈ। ਕੇਵਲ 12.9 ਲੱਖ ਦੀ ਅਬਾਦੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਸਤੋਨੀਆ, [[ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ]], [[ਯੂਰੋਜ਼ੋਨ]] ਅਤੇ [[ਉੱਤਰੀ ਅੰਧ ਸੰਧੀ ਸੰਗਠਨ]] ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਅਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਮੈਂਬਰਾਂ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਤੀ ਜੀਅ ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਉਪਜ, ਸਾਬਕਾ ਸੋਵੀਅਤ ਗਣਤੰਤਰਾਂ 'ਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ<ref>{{cite web |url=http://www.globalpolitician.com/2614-baltic-eu-expansion-estonia |title=Estonian Economic Miracle: A Model For Developing Countries |publisher=Global Politician |accessdate=5 June 2011 |archive-date=28 ਜੂਨ 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110628230137/http://www.globalpolitician.com/2614-baltic-eu-expansion-estonia |dead-url=unfit }}</ref>। ਇਹ [[ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ]] ਵੱਲੋਂ "ਉੱਚ-ਆਮਦਨ ਅਰਥਚਾਰਾ", [[ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਇਕ ਕੋਸ਼]] (ਆਈ. ਐੱਮ. ਐੱਫ਼.) ਵੱਲੋਂ "ਉੱਨਤ ਅਰਥਚਾਰਾ" ਵਜੋਂ ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ 'ਆਰਥਕ ਸਹਿਯੋਗ ਤੇ ਉੱਨਤੀ ਸੰਗਠਨ' ਦਾ ਵੀ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਇਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ "ਮਾਨਵ ਵਿਕਾਸ ਸੂਚਕ" ਵਾਲਾ ਉੱਨਤ ਦੇਸ਼ ਗਿਣਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਦੇਸ਼ ਪ੍ਰੈੱਸ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ, ਆਰਥਿਕ ਅਜ਼ਾਦੀ, ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਜ਼ਾਦੀ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੋਹਰੀ ਹੈ। ==ਸ਼ਬਦ ਉਤਪਤੀ== ਇੱਕ ਸਿਧਾਂਤ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸਤੋਨੀਆ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਨਾਮ ਰੋਮਨ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ 'ਤਾਸੀਤਸ' ਦੀ ਰਚਨਾ 'ਜਰਮੇਨੀਆ' (ਲਗਭਗ 98 ਈਸਵੀ) ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਏ ਗਏ ਐਸਤੀ(Aesti) ਤੋਂ ਉਪਜਿਆ ਹੈ<ref>''[[Germania (book)|Germania]]'', [[Tacitus]], Chapter XLV</ref>। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, ਪੁਰਾਤਨ ਸਕੈਂਡੀਨੇਵੀਅਨ ਗਾਥਾਵਾਂ 'ਆਈਸਤਲੈਂਡ'(Eistland) ਨਾਮਕ ਜਗ੍ਹਾ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਨਾਮ ਡੱਚ, ਡੈਨਿਸ਼, ਜਰਮਨ, ਸਵੀਡਿਸ਼ ਅਤੇ ਨਾਰਵੇਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਏਸਟੋਨਿਆ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ 'ਐਸਤਲੈਂਡ'(Estland) ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੂਰਵਕਾਲੀ ਲਾਤੀਨੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਨੁਵਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਏਸਤੀਆ(Estia) ਜਾਂ ਹੇਸਤੀਆ(Hestia) ਵੀ ਆਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ==ਭੂਗੋਲ== [[File:Luftbild Finnischer Meerbusen.jpg|thumb|right|200px|ਇਸਤੋਨੀਆ ਦੀ ਉਪਗ੍ਰਹੀ ਤਸਵੀਰ]] [[File:Northern-Estonia.jpg|thumb|left|180px|ਉੱਤਰੀ ਇਸਤੋਨੀਆ ਦੇ ਕੁਝ ਤਟ ਕਾਫ਼ੀ ਉੱਚੇ ਹਨ।]] [[File:Osmussaar 2001.jpg|thumb|right|200px|[[ਓਸਮੁਸਾਰ]] ({{lang-sv|Odensholm}}) ਇਸਤੋਨੀਆ ਦੇ ਇਲਾਕਾਈ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿਚਲੇ ਅਣਗਿਣਤ ਟਾਪੂਆਂ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।]] [[File:Endla Looduskaitseala.jpg|thumb|left|180px|ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਇਸਤੋਨੀਆ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 7000 ਦਲਦਲਾਂ ਹਨ ਜੋ ਉਸਦਾ ਤਕਰੀਬਨ 22.3 % ਇਲਾਕਾ ਘੇਰਦੀਆਂ ਹਨ।]] ਇਸਤੋਨੀਆ ਦੀ ਲਾਤਵੀਆ ਨਾਲ 267 ਕਿ.ਮੀ. ਅਤੇ ਰੂਸ ਨਾਲ 297 ਕਿ.ਮੀ. ਲੰਮੀ ਭੂ-ਸਰਹੱਦ ਹੈ। 1920 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 1945 ਤੱਕ, ਇਸਤੋਨੀਆ ਦੀ ਰੂਸ ਨਾਲ ਸਰਹੱਦ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਨਾਰਵਾ ਨਦੀ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਪੇਚੋਰੀ (ਪੇਤਸੇਰੀ) ਤੋਂ ਅਗਾਂਹ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ 1920 ਦੀ 'ਤਾਰਤੂ ਅਮਨ ਸੰਧੀ' ਵਿੱਚ ਮਿਥਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਇਹ 2300 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਸਤਾਲਿਨ ਨੇ ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੂਸ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਵੀ ਰੂਸ ਅਤੇ ਏਸਟੋਨਿਆ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਸਪਸ਼ਟ ਰੂਪ 'ਚ ਨਿਰਧਾਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ।<br> ਏਸਟੋਨਿਆ ਫ਼ਿਨਲੈਂਡ ਦੀ ਖਾੜੀ ਦੇ ਤੁਰੰਤ ਪਾਰ ਬਾਲਟਿਕ ਸਾਗਰ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਤਟਾਂ ਤੇ ਹੈ। ਇਹ ਚੜ੍ਹਵੇਂ ਪੂਰਬੀ ਯੂਰਪ ਪਲੇਟਫ਼ਾਰਮ ਦੇ ਸਮਤਲ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ ਪਾਸੇ 57.3° ਤੇ 59.5° ਉੱਤਰ ਅਤੇ 21.5° ਤੇ 28.1° ਪੂਰਬ ਵਿਚਕਾਰ ਹੈ। ਔਸਤ ਉਚਾਈ ਸਿਰਫ਼ 50 ਮੀਟਰ (164 ਫ਼ੁੱਟ) ਹੈ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਜਗ੍ਹਾ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸੂਰ ਮੁਨਾਮਾਗੀ ([[Suur Munamägi]]) ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਉਚਾਈ 318 ਮੀਟਰ (1043 ਫ਼ੁੱਟ) ਹੈ। ਪੂਰੀ ਤਟ-ਰੇਖਾ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 3794 ਕਿ. ਮੀ.(2357 ਮੀਲ) ਹੈ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਜਲਡਮਰੂ-ਮੱਧ ਅਤੇ ਖਾੜੀਆਂ ਹਨ। ਟਾਪੂਆਂ ਅਤੇ ਦੀਪਾਂ ਦੀ ਕੁੱਲ ਸੰਖਿਆ 1500 ਦੇ ਕਰੀਬ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ 'ਚੋਂ ਦੋ ਤਾਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਕਾਊਂਟੀਆਂ ਬਣਨ ਯੋਗ ਵੱਡੇ ਹਨ : ਸਾਰੇਮਾ(Saaremaa) ਅਤੇ ਹਿਯੂਮਾ( [[Hiiumaa]])<ref name="worldinfo"/><ref name="worldinfoEstonia">{{cite web|title=World InfoZone – Estonia|url=http://www.worldinfozone.com/country.php?country=Estonia|publisher=World InfoZonek, LTD.|work=World InfoZone|accessdate=20 February 2007}}</ref>। ਸਾਰੇਮਾ ਵਿੱਚ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਵੱਜਰਾਂ ਦੇ ਟੋਇਆਂ ਦਾ ਝੁਰਮਟ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਦਾ ਨਾਂ ਕਾਲੀ ([[Kaali]]) ਹੈ। ==ਤਸਵੀਰਾਂ== <gallery> File:Cuisine of Estonia 2.jpg|ਐਸਟੋਨੀਆ ਦਾ ਖਾਣਾ File:Cuisine of Estonia 3.jpg|ਐਸਟੋਨੀਆ ਦਾ ਖਾਣਾ File:Cuisine of Estonia 6.jpg|ਐਸਟੋਨੀਆ ਦਾ ਖਾਣਾ File:Estonia (19).jpg|ਐਸਟੋਨੀਆ File:Estonia (64).jpg|ਐਸਟੋਨੀਆ File:Tallinn's Alexander Nevsky Cathedral.jpg|ਟੈਲਿਨ ਦਾ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਨੇਵਸਕੀ ਕੈਥੇਡ੍ਰਲ File:Turrets of Tallinn.jpg|ਟਾਲਿਨ ਦੇ ਬੰਨ੍ਹ File:Inside the Narva Castle. Photo 95.jpg|ਨਾਰਵਾ ਕਿਲ੍ਹੇ, ਐਸਟੋਨੀਆ ਦੇ ਅੰਦਰ File:Estonia (88).jpg| ਐਸਟੋਨੀਆ </gallery> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਯੂਰਪ ਦੇ ਦੇਸ਼]] 60goc3vt3owa6botmqrjjvx5jmlueqb 0 13064 609702 554888 2022-07-30T15:39:14Z Nitesh Gill 8973 wikitext text/x-wiki {{ਬੇ-ਹਵਾਲਾ|}} {{infobox book | | name = ਦ ਬੇਚਲਰ ਆਫ ਆਰਟਸ | title_orig = The Bachelor of Arts | translator = | image = Book_cover_of_The_Bachelor_of_Arts_by_R.K.Narayan.jpg | caption = | author = [[ਆਰ ਕੇ ਨਰਾਇਣ]] | illustrator = | cover_artist = | country = [[ਭਾਰਤ]] | language = ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ | series = | genre = [[ਨਾਵਲ]] | publisher = Nelson | release_date = 1937 | english_release_date = | media_type = Print | pages = | isbn = 0-09-928224-0 | isbn_note = (2000 ed.) | dewey= 823 | congress= PR9499.3.N3 B3 1980 | oclc = 6305101 | preceded_by = [[Swami and Friends]] | followed_by = [[ਦ ਇੰਗਲਿਸ਼ ਟੀਚਰ]] }} '''ਦ ਬੇਚਲਰ ਆਫ ਆਰਟਸ''' [[ਆਰ ਕੇ ਨਰਾਇਣ]] ਦਾ ਅੰਗਰੇਜੀ ਨਾਵਲ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਵਲ]] 3ap5x1s02dcbp12c6zl4wj8j80dmyg5 0 14545 609788 598802 2022-07-31T03:57:05Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox Country |native_name = República Oriental del Uruguay |conventional_long_name = ਉਰੂਗੁਏ ਦਾ ਪੂਰਬੀ ਗਣਰਾਜ |common_name = ਉਰੂਗੁਏ |image_flag = Flag of Uruguay.svg |alt_flag = |image_coat = Coat of arms of Uruguay.svg |national_motto = Libertad o muerte{{Spaces|2}}<br />"ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਜਾਂ ਮੌਤ"</small> |national_anthem = National Anthem of Uruguay<br />"Himno Nacional de Uruguay"[[ਤਸਵੀਰ:HimnoNacionalUruguay.ogg]] |image_map = URY orthographic.svg |map_width = 220px |alt_map = |map_caption = |image_map2 = |alt_map2 = |map_caption2 = |capital = ਮਾਂਟੇਵਿਡੇਓ |latd= 34| latm= 53| latNS = S |longd= 56|longm= 10|longEW = W |largest_city = capital |official_languages = [[ਸਪੇਨੀ]] |national_languages = |regional_languages = |languages_type = |languages = |ethnic_groups = 88% [[ਗੋਰੇ]]<br />8% [[ਮੇਸਤੀਸੋ]]<br />4% [[ਕਾਲੇ]]<br /> <1% [[ਅਮੇਰਿੰਡੀਅਨ]]<ref name="cia" /> |ethnic_groups_year = |demonym = ਉਰੂਗੁਏਈ |government_type = ਇਕਾਤਮਕ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਗਣਰਾਜ |leader_title1 = ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ |leader_name1 = ਹੋਜ਼ੇ ਮੁਹੀਕਾ |leader_title2 = ਉਪ-ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ |leader_name2 = ਡਾਨੀਲੋ ਆਸਤੋਰੀ |legislature = ਸਧਾਰਨ ਅਸੈਂਬਲੀ |upper_house = ਸੈਨੇਟਰਾਂ ਦਾ ਸਦਨ |lower_house = ਡਿਪਟੀਆਂ ਦਾ ਸਦਨ |sovereignty_type = [[ਸੁਤੰਤਰਤਾ]] |sovereignty_note = ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦੀ ਸਲਤਨਤ ਤੋਂ |established_event1 = ਘੋਸ਼ਣਾ |established_date1 = 25 ਅਗਸਤ 1825 |established_event2 = [[ਮਾਨਤਾ]] |established_date2 = 28 ਅਗਸਤ 1828 |established_event3 = ਸੰਵਿਧਾਨ |established_date3 = 18 ਜੁਲਾਈ 1830 |established_event4 = |established_date4 = |established_event5 = |established_date5 = |established_event9 = |established_date9 = |area_rank = 91ਵਾਂ |area_magnitude = |area_km2 = 176,215 |area_sq_mi = 68,037 |area_footnote = |percent_water = 1.5% |population_estimate = 3,318,535<ref name="cia" /> |population_estimate_rank = 133ਵਾਂ |population_estimate_year = 2011 |population_census = 3,286,314<ref>[http://www.ine.gub.uy/censos2011/resultadosfinales/analisispais.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140209083630/http://www.ine.gub.uy/censos2011/resultadosfinales/analisispais.pdf |date=2014-02-09 }}. ine.gub.uy</ref> |population_census_year = 2011 |population_density_km2 = 18.65 |population_density_sq_mi = 48.3 |population_density_rank = 196ਵਾਂ |GDP_PPP = $50.908 ਬਿਲੀਅਨ<ref name=imf2>{{cite web|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=41&pr.y=13&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=298&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=|title=Uruguay|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2012-04-22}}</ref> |GDP_PPP_rank = |GDP_PPP_year = 2011 |GDP_PPP_per_capita = $15,656<ref name=imf2 /> |GDP_PPP_per_capita_rank = |GDP_nominal = $46.872 billion<ref name=imf2 /> |GDP_nominal_rank = |GDP_nominal_year = 2011 |GDP_nominal_per_capita = $14,415<ref name=imf2 /> |GDP_nominal_per_capita_rank = |Gini = 45.3<ref name = "wb-gini">{{cite web| url = http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/countries/UY?display=graph| title = Gini Index|publisher=World Bank|accessdate=14 April 2012}}</ref> |Gini_rank = |Gini_year = 2010 |Gini_category = <span style="color:#fc0;">medium</span> |HDI = {{increase}} 0.783<ref name="UNDP-HDR">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_EN_Tables_reprint.pdf|title=Human Development Index and its components|publisher= [[United Nations Development Programme]]|accessdate=23 February 2011}}</ref> |HDI_rank = 48ਵਾਂ |HDI_year = 2011 |HDI_category = <span style="color:#090;">high</span> |currency = ਉਰੂਗੁਏਈ ਪੇਸੋ ($, <code>[[ISO 4217|UYU]]</code>) |currency_code = UYU |time_zone = [[America/Montevideo|UYT]] |utc_offset = -3 |time_zone_DST = [[Daylight saving time in Uruguay|UYST]] |utc_offset_DST = −2 |antipodes = |date_format = |DST_note = |drives_on = ਸੱਜੇ |cctld = .uy |iso3166code = |calling_code = +598 |image_map3 = |alt_map3 = |footnotes = |footnote1 = |footnote2 = |footnote7 = }} ਉਰੂਗੁਏ, ਅਧਿਕਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ '''ਉਰੂਗੁਏ ਦਾ ਓਰਿਐਂਟਲ ਗਣਰਾਜ'''<ref name="cia">{{cite web| url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uy.html| title=Uruguay| publisher=[[The World Factbook]]| author=Central Intelligence Agency| accessdate=5 January 2010| authorlink=Central Intelligence Agency| archive-date=12 ਜੂਨ 2007| archive-url=https://web.archive.org/web/20070612211631/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uy.html| dead-url=yes}}</ref><ref name="britannica">{{cite web|url= http://www.britannica.com/EBchecked/topic/620116/Uruguay|title=Uruguay|accessdate=2008-09-02|year=2008|publisher=Encyclopædia Britannica, Inc}}</ref> ਜਾਂ '''ਉਰੁਗੂਏ ਦਾ ਪੂਰਬੀ ਗਣਰਾਜ'''<ref>For example, [http://www.icj-cij.org/docket/files/135/15873.pdf International Court of Justice press release 20 April 2010 re judgment ''Argentina v Uruguay''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100601221644/http://www.icj-cij.org/docket/files/135/15873.pdf |date=1 ਜੂਨ 2010 }}.</ref>({{lang-es|República Oriental del Uruguay}}), ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇੱਥੇ 33 ਲੱਖ<ref name="cia" /> ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ 18 ਲੱਖ ਰਾਜਧਾਨੀ ਮਾਂਟੇਵਿਡੇਓ ਅਤੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਥੋਂ ਦੇ 88% ਨਿਵਾਸੀ ਯੂਰਪੀ ਮੂਲ ਦੇ ਹਨ<ref name="cia"/>। 176,000 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. ਦੇ ਖੇਤਰਫ਼ਲ ਨਾਲ ਇਹ ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਸੂਰੀਨਾਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। [[ਕੋਲੋਨੀਅਲ ਡੇਲ ਸਾਕਰਾਮੇਂਤੋ]] (ਸੈਕਰਾਮੈਂਟੋ ਦੀ ਬਸਤੀ), ਜੋ ਕਿ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਯੂਰਪੀ ਬਸਤੀਆਂ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1680 ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਮਾਂਟੇਵਿਡੇਓ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਪੇਨੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਫੌਜੀ-ਗੜ੍ਹ ਵਜੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਸੁਤੰਤਰਤਾ 1811-28 ਵਿਚਕਾਰ ਸਪੇਨ, ਅਰਜਨਟੀਨਾ ਅਤੇ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਦੇ ਤਿੰਨ-ਤਰਫ਼ੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨਾਲ ਜੱਦੋਜਹਿਦ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਾਸਲ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਇੱਕ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਗਣਰਾਜ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਮੁਲਕ ਦਾ ਮੁਖੀ ਦੋਨੋਂ ਹੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਹੈ। == ਨਿਰੁਕਤੀ == ''República Oriental del Uruguay'' ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਿਆਂ ''ਉਰੂਗੁਏ ਦਾ ਪੂਰਬੀ ਗਣਰਾਜ'' ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਉਰੂਗੁਏ ਨਾਮਕ ਨਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਭੂਗੋਲਕ ਸਥਿਤੀ ਕਾਰਨ ਪਿਆ ਹੈ। ਉਰੂਗੁਏ ਨਦੀ ਦੇ ਨਾਮ, ਜੋ ਕਿ ਗੁਆਰਾਨੀ ਬੋਲੀ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ, ਦੀ ਨਿਰੁਕਤੀ ਦੁਚਿੱਤੀ ਹੈ ਪਰ ਅਧਿਕਾਰਕ ਮਤਲਬ<ref>{{cite web|url=http://www.turismo.gub.uy/index.php?option=com_content&view=article&id=216&Itemid=195&lang=en|title=Ministerio de Turismo y Deporte del Uruguay (Spanish, English and Portuguese)|publisher=Turismo.gub.uy|accessdate=2010-06-26|archive-date=2011-07-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20110721193412/http://www.turismo.gub.uy/index.php?option=com_content&view=article&id=216&Itemid=195&lang=en|dead-url=unfit}}</ref> "ਰੰਗੇ ਹੋਏ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਨਦੀ" ਹੈ। ==ਤਸਵੀਰਾਂ== <gallery> File:Cumparsa en Barrio Sur, Montevideo.jpg|ਉਰੂਗੁਆਏਨ "ਕੁੰਪਰਸਾ" ਮਾਰੀਟਵੀਡੀਓ ਦੇ ਬੈਰੀਓ ਸੁਰ ਵਿਖੇ ਕਾਰਨੀਵਾਲ ਪਰੇਡ ਲਈ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ। File:Llamadas 2019 Foto Diario La Republica.jpg|ਕਾਲਾਂ ਦੀ ਪਰੇਡ 2019 ਬਾਰੇ ਲਾ ਰਿਪਬਲੀਕਾ ਅਖਬਾਰ ਤੋਂ ਫੋਟੋ। ਉਰੂਗਵੇ ਦਾ ਰਵਾਇਤੀ ਤਿਉਹਾਰ ਹਰ ਫਰਵਰੀ ਨੂੰ ਕਾਰਨੀਵਲ ਵਿਖੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। File:Mamavieja y bastonero. Barrio Sur, Uruguay.jpg|ਮਾਮਾਵੀਜਾ ਅਤੇ ਬੈਸਟੋਨੀਰੋ. ਦੱਖਣੀ ਗੁਆਂ., ਉਰੂਗਵੇ File:Tamboreros de Candombe.jpg|ਕੈਂਡਮਬੇ, ਉਰੂਗਵੇ ਦੇ ਢੋਲਕ File:Street Drummers.jpg|ਸਟ੍ਰੀਟ ਡਰਮਰਜ਼ ਮੌਂਟੇਵਿਡੀਓ ਰਮੀਰੇਜ਼ ਬੀਚ ਦੇ ਨੇੜੇ "ਸਾਂਬਾ" ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। File:Tambor de Candombe.jpg|ਕੈਂਡੀਬ ਢੋਲ </gallery> == ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਟੁਕੜੀਆਂ == [[ਤਸਵੀਰ:Departments of Uruguay (map).png|thumb|350px|A map of the departments of Uruguay.]] ਉਰੂਗੁਏ ਨੂੰ 19 ਮਹਿਕਮਿਆਂ 'ਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਕਨੂੰਨੀ ਅਤੇ ਨਿਯਮਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੀ ਵੰਡ ਦੀ ਇੰਨ-ਬਿੰਨ ਨਕਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਇੱਕ ਮਹਿਕਮਾ ਆਪਣੇ ਅਹੁਦੇਦਾਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਵਿਆਪਕ ਮੱਤ-ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੁਆਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਨੂੰਨੀ ਤਾਕਤਾਂ ਸੁਪਰਡੈਂਟ ਦੇ ਅਤੇ ਨਿਯਮਿਕ ਤਾਕਤਾਂ ਵਿਭਾਗੀ ਬੋਰਡ ਦੇ ਹੱਥ ਹਨ। {| class="wikitable sortable" ! align=center| ਵਿਭਾਗ|| ਰਾਜਧਾਨੀ|| ਖੇਤਰਫਲ (ਵਰਗ ਕਿ. ਮੀ.)|| ਅਬਾਦੀ (2011 ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ)<ref name="pop-ine">{{cite web|url=http://www.ine.gub.uy/censos2011/index.html|title=Censos 2011 – Instituto Nacional de Estadistica|publisher=Instituto Nacional de Estadística|accessdate=13 January 2012|archive-date=12 ਜਨਵਰੀ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120112153208/http://www.ine.gub.uy/censos2011/index.html|dead-url=yes}}</ref> |- |[[ਆਰਤੀਗਾਸ]]|| [[ਆਰਤੀਗਾਸ]]|| 1928|| {{formatnum:73162}} |- |[[ਕਾਨੇਲੋਨੇਸ]]|| [[ਕਾਨੇਲੋਨੇਸ]]|| 4536|| {{formatnum:518154}} |- |[[ਸੇਰੋ ਲਾਰਗੋ]]|| [[ਮੇਲੋ]]|| 13648|| {{formatnum:84555}} |- |[[ਕੋਲੋਨੀਆ]]|| [[ਕੋਲੋਨੀਆ ਡੇਲ ਸਾਕਰਾਮੇਂਤੋ]]|| 6106|| {{formatnum:122863}} |- |[[ਦੁਰਾਸਨੋ]]|| [[ਦੁਰਾਸਨੋ]]|| 11643|| {{formatnum:57082}} |- |[[ਫ਼ਲੋਰੇਸ]]|| [[ਤ੍ਰਿਨੀਦਾਦ]]|| 5144|| {{formatnum:25033}} |- |[[ਫ਼ਲੋਰੀਦਾ]]|| [[ਫ਼ਲੋਰੀਦਾ]]|| 10417|| {{formatnum:67093}} |- |[[ਲਾਵਾਯੇਹਾ]]|| [[ਮੀਨਾਸ]]|| 10016|| {{formatnum:58843}} |- |[[ਮਾਲਦੋਨਾਦੋ]]|| [[ਮਾਲਦੋਨਾਦੋ]]|| 4793|| {{formatnum:161571}} |- |[[ਮਾਂਟੇਵਿਡੇਓ]]|| [[ਮਾਂਟੇਵਿਡੇਓ]]|| 530|| {{formatnum:1292347}} |- |[[ਪਾਇਸਾਂਦੂ]]|| [[ਪਾਇਸਾਂਦੂ]]|| 13922|| {{formatnum:113112}} |- |[[ਰਿਓ ਨੇਗਰੋ]]|| [[ਫ਼੍ਰਾਇ ਬੇਂਤੋਸ]]|| 9282|| {{formatnum:54434}} |- |[[ਰੀਵੇਰਾ]]|| [[ਰੀਵੇਰਾ]]|| 9370|| {{formatnum:103447}} |- |[[ਰੋਚਾ]]|| [[ਰੋਚਾ]]|| 10551|| {{formatnum:66955}} |- |[[ਸਾਲਤੋ]]|| [[ਸਾਲਤੋ]]|| 14163|| {{formatnum:124683}} |- |[[ਸਾਨ ਹੋਜ਼ੇ]]|| [[ਸਾਨ ਹੋਜ਼ੇ ਡੇ ਮਾਇਓ]]|| 4992|| {{formatnum:108025}} |- |[[ਸੋਰਿਆਨੋ]]|| [[ਮੇਰਸੇਦੇਸ]]|| 9008|| {{formatnum:82108}} |- |[[ਤਾਕੁਆਰੇਂਬੋ]]|| [[ਤਾਕੁਆਰੇਂਬੋ]]|| 15438|| {{formatnum:89993}} |- |[[ਤ੍ਰੇਇੰਤਾ ਈ ਤ੍ਰੇਸ]]|| [[ਤ੍ਰੇਇੰਤਾ ਈ ਤ੍ਰੇਸ]]|| {{convert|9529|km2|sqmi|abbr=on|sortable=on}}|| {{formatnum:48066}} |- ! ਕੁੱਲ¹|| —|| 175016|| {{formatnum:3251526}} |} *¹<small>[http://www.ine.gub.uy/mapas/definiciones%20para%20web.pdf ਰਿਓ ਨੇਗਰੋ ਨਦੀ ਤੇ ਬਣੀਆਂ ਬਣਾਵਟੀ ਝੀਲਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਗਿਣਿਆ ਗਿਆ (1,199 ਵਰਗ ਕਿ. ਮੀ.)।]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131113202553/http://www.ine.gub.uy/mapas/definiciones%20para%20web.pdf |date=2013-11-13 }}</small> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਛੋਟਾ}} {{ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਦੇਸ਼}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਦੇਸ਼]] 9wofbcdv78sbigzyhx19zogjbpamgv0 0 14572 609773 605202 2022-07-31T03:13:34Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਗਿਆਨਸੰਦੂਕ ਲੇਖਕ | ਨਾਮ = ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ | ਤਸਵੀਰ = Amrita Pritam (1919 – 2005) , in 1948.jpg | ਤਸਵੀਰ_ਅਕਾਰ = | ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ = | ਉਪਨਾਮ = | ਜਨਮ_ਤਾਰੀਖ = 31 ਅਗਸਤ 1919 | ਜਨਮ_ਥਾਂ = ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ, [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ]], ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ | ਮੌਤ_ਤਾਰੀਖ = {{death date and age|2005|10|31|1919|8|31|df=y}} | ਮੌਤ_ਥਾਂ = ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, ਭਾਰਤ | ਕਾਰਜ_ਖੇਤਰ = ਕਵੀ, ਨਾਵਲਕਾਰ, ਵਾਰਤਕਕਾਰ | ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ = ਭਾਰਤੀ | ਭਾਸ਼ਾ =ਪੰਜਾਬੀ | ਕਾਲ = 1936–2004 | ਵਿਧਾ = ਕਵਿਤਾ, ਨਾਵਲ, ਕਹਾਣੀ | ਵਿਸ਼ਾ = ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ, [[ਔਰਤ]], | ਅੰਦੋਲਨ = | ਮੁੱਖ_ਕਿਰਿਆ = | ਪ੍ਰਭਾਵ = <!--ਇਹ ਲੇਖਕ ਕਿਸ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ--> | ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਹ ਲੇਖਕ ਕਿਸਕੋ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ--> | ਦਸਤਖਤ = | ਜਾਲ_ਪੰਨਾ = | ਟੀਕਾ-ਟਿੱਪਣੀ = | ਮੁੱਖ_ਕੰਮ = ਰਸੀਦੀ ਟਿਕਟ, ਪਿੰਜਰ }} '''ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ''' (31 ਅਗਸਤ 1919 - 31 ਅਕਤੂਬਰ 2005)<ref>{{cite web | url=http://www.guardian.co.uk/news/2005/nov/04/guardianobituaries.india | title=Amrita Pritam: A poet passionate about the suffering of her Punjabi people | publisher=The Guardian | date=4 November 2005}}</ref> ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਪੰਜਾਬੀ]] [[ਲੇਖਕ]], [[ਕਵਿੱਤਰੀ|ਕਵੀ]], [[ਨਾਵਲਕਾਰ]], [[ਕਹਾਣੀਕਾਰ]] ਅਤੇ [[ਵਾਰਤਕ|ਵਾਰਤਕਕਾਰ]] ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੂੰ [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਦੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਅਹਿਮ ਕਵੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਅਹਿਮ ਨਾਰੀ ਲੇਖਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.sahapedia.org/amrita-pritam-first-modern-punjabi-poet|title=Amrita Pritam, the First Modern Punjabi Poet|website=Sahapedia|language=en|access-date=2022-03-20}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.news18.com/news/lifestyle/amrita-pritam-100th-birth-anniversary-5-memorable-books-by-the-poet-novelist-2291743.html|title=Amrita Pritam 100th Birth Anniversary: 5 Memorable Books by the Poet, Novelist|website=News18|access-date=2020-09-05}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://lifestyle.livemint.com//news/big-story/i-wanted-to-write-at-all-costs-and-i-did-amrita-pritam-111634487569638.html|title=Amrita Pritam: 'I wanted to write at all costs, and I did'|date=2020-08-30|website=Mintlounge|language=en|access-date=2022-03-20}}</ref> ਛੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਆਪਣੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸਫ਼ਰ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ ਕਵਿਤਾ, ਨਾਵਲ, ਜੀਵਨੀ, ਨਿਬੰਧ ਵਰਗੀਆਂ ਵਿਧਾਵਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ।<ref>https://www.punjabi-kavita.com/AmritaPritam.php</ref> ਇਨ੍ਹਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦੇ 20 ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 13 ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਵਾਰਤਕ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਤਿੰਨ ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ, ਦੋ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀਆਂ<ref>https://punjabipedia.org/topic.aspx?txt=%E0%A8%85%E0%A9%B0%E0%A8%AE%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A8%BF%E0%A8%A4%E0%A8%BE%20%E0%A8%AA%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A9%80%E0%A8%A4%E0%A8%AE</ref> ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਗੀਤਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>[https://archive.is/20120724154701/www.dailytimes.com.pk/default.asp?page=2005%5C11%5C14%5Cstory_14-11-2005_pg7_43 Amrita Pritam: A great wordsmith in Punjab’s literary history] ''[[ਡੇਲੀ ਟਾਈਮਸ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ)]]'', 14 ਨਵੰਬਰ 2005.</ref> ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੇ 1966 ਤੋਂ ਨਾਗਮਣੀ ਮਾਸਿਕ ਪੱਤਰ ਦੀ ਸੰਪਾਦਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ।<ref>https://punjabipedia.org/topic.aspx?txt=%E0%A8%85%E0%A9%B0%E0%A8%AE%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A8%BF%E0%A8%A4%E0%A8%BE%20%E0%A8%AA%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A9%80%E0%A8%A4%E0%A8%AE</ref> ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੂੰ [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ]], [[ਭਾਰਤੀ ਗਿਆਨਪੀਠ]] ਅਤੇ [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref>https://timesofindia.indiatimes.com/life-style/books/features/10-facts-about-amrita-pritam-her-fans-would-want-to-know/photostory/70911761.cms?picid=70912059</ref> ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕਵਿਤਾ [[ਅੱਜ ਆਖਾਂ ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਨੂੰ]] ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ [[ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਵੰਡ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਏ ਕਤਲੇਆਮ ਪ੍ਰਤੀ ਆਪਣਾ ਰੋਸ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹੋਏ [[ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ|ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ]] ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦੀ ਦੁਹਾਈ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/art-and-culture/100-years-of-amrita-pritam-the-legend-of-amrita-pritam-lives-on-through-her-poems-and-stories/story-cDQRKVC8dVQ5x2PZl0bahM.html|title=The legend of Amrita Pritam lives on through her poems and stories|date=2019-08-31|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2020-09-05}}</ref> ਇੱਕ ਨਾਵਲਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ [[ਪਿੰਜਰ (ਨਾਵਲ)|ਪਿੰਜਰ]] (1950) ਉਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਾਵਲ ਹੈ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਵਾਰਡ ਜੇਤੂ ਫ਼ਿਲਮ [[ਪਿੰਜਰ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਪਿੰਜਰ]] (2003) ਵੀ ਬਣੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.tribuneindia.com/2005/20051105/saturday/main1.htm|title=The Tribune - Magazine section - Saturday Extra|website=www.tribuneindia.com|access-date=2020-09-05}}</ref> 1947 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਵੰਡ ਪਿੱਛੋਂ ਇਹ ਲਿਹੌਰ ਤੋਂ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਆ ਗਈ। 1956 ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ '[[ਸੁਨੇਹੜੇ]]' ਲਈ [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਇਨਾਮ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੀ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਔਰਤ ਬਣੀ।<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/punjab/amrita-pritam-in-the-eyes-of-prominent-punjabi-writers/story-WUDSiRpKjlyGEAszMKpZbM.html|title=Amrita Pritam in the eyes of prominent Punjabi writers|date=2018-08-31|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2022-03-20}}</ref> 1982 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਾਵਿ ਪੁਸਤਕ 'ਕਾਗਜ਼ ਤੇ ਕੈਨਵਸ' ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸਾਹਿਤਕ ਇਨਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ, ਗਿਆਨਪੀਠ ਇਨਾਮ, ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸਨੂੰ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੀ ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ ਸੀ।<ref name=":0" /> 1969 ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ [[ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ|ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ]] ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ ਤੇ 2004 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੂਜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ, [[ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ|ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਨ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.hindustantimes.com/books/remembering-amrita-pritam-on-the-poet-s-99th-birth-anniversary/story-XZtVDIwAuzXw2ymlP74KIO.html|title=Remembering Amrita Pritam on the poet’s 99th birth anniversary|date=2018-08-31|website=Hindustan Times|language=en|access-date=2022-03-20}}</ref> ==ਬਚਪਨ== ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦਾ ਜਨਮ [[31 ਅਗਸਤ]] [[1919]] ਨੂੰ [[ਗਿਆਨੀ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ]] ਹਿੱਤਕਾਰੀ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਰਾਜ ਕੋਲ [[ਗੁਜਰਾਂਵਾਲਾ]] ([[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]]) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਚੰਗੇ ਛੰਦ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸਨ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਨੇ [[ਕਾਫ਼ੀਆ|ਕਾਫ਼ੀਏ]], [[ਰਦੀਫ਼]] ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਕਾਵਿ ਰਚਨਾ ਦਾ ਹੋਰ ਮੁੱਢਲਾ ਗਿਆਨ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਆਪ ਦੀ ਮਾਤਾ ਨੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ ਕੁੜਮਾਈ ਦੂਰ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਭੂਆ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨਾਲ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਗਿਆਰਾਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਇਸਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਪਿਤਾ ਨੇ 16 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਦੀ ਜ਼ੁਬਾਨ ਪੁਗਾਈ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਫਰਜ਼ ਨਿਭਾਇਆ। ਇਹ ਵਿਆਹ [[1936]] ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਕਵਾਤੜਾ ਨਾਲ ਹੋਈ।<ref>{{Cite web |url=http://panjabisanjh.com/%E0%A8%85%E0%A9%B0%E0%A8%AE%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A8%BF%E0%A8%A4%E0%A8%BE-%E0%A8%AA%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A9%80%E0%A8%A4%E0%A8%AE-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%9C%E0%A9%80%E0%A8%B5%E0%A8%A8%E0%A8%B0/ |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2021-06-16 |archive-date=2021-06-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210624195809/http://panjabisanjh.com/%E0%A8%85%E0%A9%B0%E0%A8%AE%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A8%BF%E0%A8%A4%E0%A8%BE-%E0%A8%AA%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A9%80%E0%A8%A4%E0%A8%AE-%E0%A8%A6%E0%A8%BE-%E0%A8%9C%E0%A9%80%E0%A8%B5%E0%A8%A8%E0%A8%B0/ |dead-url=yes }}</ref> ਇਸ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਉਪਨਾਮ 'ਪ੍ਰੀਤਮ' ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਤੋਂ ਲਿਆ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਿਆਹੁਤਾ ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਖੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ 1960 ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।<ref>https://timesofindia.indiatimes.com/life-style/books/features/10-facts-about-amrita-pritam-her-fans-would-want-to-know/photostory/70911761.cms?picid=70911790</ref> ==ਸਿੱਖਿਆ == ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੇ [[1932]] ਵਿੱਚ ਅੱਠਵੀਂ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨੀ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੀਖਿਆਵਾਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀਆਂ। [[1933]] ਵਿੱਚ ਗਿਆਨੀ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ [[ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲਾਹੌਰ]] ਤੋਂ ਦਸਵੀਂ ਪਾਸ ਕੀਤੀ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਮਾਹਿਰ ਸੀ। [[15 ਮਈ]] [[1973]] ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ਡੀ.ਲਿਟ ਦੀ ਆਨਰੇਰੀ ਡਿਗਰੀ ਮਿਲੀ ਅਤੇ ਆਜ਼ਾਦ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਦਮਸ੍ਰੀ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਮਿਲੀ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਦਾ ਬਚਪਨ ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ ਗੁਜ਼ਰਿਆ ਤੇ ਸਿੱਖਿਆ ਵੀ ਉਥੇ ਹੀ ਹੋਈ। ਇਸਨੇ ਕਿਸ਼ੋਰਾਵਸਥਾ ਤੋਂ ਹੀ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸਨੇ ਕਵਿਤਾ, ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਨਿਬੰਧ ਲਿਖੇ। ਇਸਦੀਆਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੰਜਾਹ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਨ{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ}}। ਇਸ ਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਨੇਕ ਦੇਸ਼ੀ-ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ==ਵਿਆਹੁਤਾ ਜੀਵਨ== ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੇ ਦੋ ਬੱਚੇ ਪੁੱਤਰ ਨਵਰਾਜ ਅਤੇ ਪੁੱਤਰੀ ਕੰਦਲਾ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। ਦੇਸ਼ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਉਹ [[ਲਾਹੌਰ]] ਤੋਂ [[ਦੇਹਰਾਦੂਨ]] ਅਤੇ ਫਿਰ [[ਦਿੱਲੀ]] ਆ ਗਈ। ==ਸ਼ੌਂਕ== [[ਸਾਹਿਤ]] ਅਧਿਐਨ ਤੇ ਰਚਨਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸਨੂੰ [[ਸੰਗੀਤ]], [[ਫ਼ੋਟੋਗਰਾਫ਼ੀ]] ਅਤੇ [[ਟੈਨਿਸ]] ਖੇਡਣ ਦਾ ਵੀ ਸ਼ੌਕ ਸੀ। == ਸਾਹਿਤਿਕ ਜੀਵਨ == ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਲਈ ਹੌਂਸਲਾ ਮਿਲਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, 'ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲਹਿਰਾਂ' ਸੀ।<ref>https://timesofindia.indiatimes.com/life-style/books/features/10-facts-about-amrita-pritam-her-fans-would-want-to-know/photostory/70911761.cms?picid=70911786</ref> [[ਪੰਜਾਬੀ]] ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੇ ਲੇਖਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਗੁਜਰਾਂਵਾਲੇ ਜਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਵਿਤਰੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ}}। ਉਸ ਨੇ ਕੁਲ ਮਿਲਾਕੇ ਲਗਭਗ 100 ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹਨ<ref>https://timesofindia.indiatimes.com/life-style/books/features/10-facts-about-amrita-pritam-her-fans-would-want-to-know/photostory/70911761.cms?picid=70912059</ref> ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਤਮਕਥਾ [[ਰਸੀਦੀ ਟਿਕਟ]] ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਅਨੇਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ [[ਅਨੁਵਾਦ]] ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਪਾਏ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ‘ਠੰਢੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ’ [[1935]] ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ [[ਵੀਅਤਨਾਮ]], [[ਰੂਸ]], [[ਯੂਗੋਸਲਾਵੀਆ]], [[ਹੰਗਰੀ]], [[ਰੋਮਾਨੀਆ]] ਅਤੇ [[ਬੁਲਗਾਰੀਆ]] ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੂੰ [[1956]] ਵਿੱਚ [[ਸੁਨੇਹੜੇ]], ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ’ਤੇ [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ। [[1958]] ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲਿਆ, ਸਾਹਿਤ ਕਲਾ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦਿੱਲੀ ਵੱਲੋਂ [[1974]] ਵਿੱਚ ਇਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। [[ਕੰਨੜ ਸਾਹਿਤ ਸੰਮੇਲਨ]] ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ [[1978]] ਵਿੱਚ ਇਨਾਮ ਮਿਲਿਆ। [[1982]] ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ [[ਕਾਗਜ਼ ਤੇ ਕੈਨਵਸ]] ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ’ਤੇ [[ਗਿਆਨਪੀਠ ਅਵਾਰਡ]] ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਫਿਰਕੂ ਫਸਾਦਾਂ, ਸਰਮਾਏਦਾਰੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤੀ। [[1960]] ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਦੀ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਪੈ ਗਈ, ਫਿਰ ਜੀਵਨ ਦੇ ਆਖਰੀ 40 ਸਾਲ ਇਮਰੋਜ਼ ਨਾਲ ਬਿਤਾਏ। ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਵਿਅਕਤੀਤਵ ਦੀ ਮਾਲਕ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.punjabitribuneonline.com/news/archive/features/%E0%A8%85%E0%A9%B0%E0%A8%AE%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A8%BF%E0%A8%A4%E0%A8%BE-%E0%A8%AA%E0%A9%8D%E0%A8%B0%E0%A9%80%E0%A8%A4%E0%A8%AE-%E0%A8%A8%E0%A9%82%E0%A9%B0-%E0%A8%B8%E0%A8%AE%E0%A8%9D%E0%A8%A6-1430751|title=ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੂੰ ਸਮਝਦਿਆਂ - Tribune Punjabi|last=|first=|date=2018-09-01|work=Tribune Punjabi|access-date=2018-09-04|archive-url=|archive-date=|dead-url=|language=en-US}}</ref> ==ਮੌਤ== [[31 ਅਕਤੂਬਰ]] [[2005]] ਨੂੰ 86 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ। ==ਰਚਨਾਵਾਂ== ===ਨਾਵਲ=== #ਜੈ ਸ੍ਰੀ (1946) #ਡਾਕਟਰ ਦੇਵ (1949), (ਹਿੰਦੀ, ਗੁਜਰਾਤੀ, ਮਲਯਾਲਮ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #[[ਪਿੰਜਰ (ਨਾਵਲ)|ਪਿੰਜਰ]] (1950), (ਹਿੰਦੀ, ਉਰਦੂ, ਗੁਜਰਾਤੀ, ਮਲਯਾਲਮ, ਮਰਾਠੀ, ਕੋਂਕਣੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਅਤੇ ਸਰਬੋਕਰੋਸ਼ਿਆਈ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਆਹਲਣਾ (1952), (ਹਿੰਦੀ, ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਅੱਸ਼ੂ (1958), (ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਇਕ ਸਵਾਲ (1959), (ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਬੁਲਾਵਾ (1960), (ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਬੰਦ ਦਰਵਾਜਾ (1961), (ਹਿੰਦੀ, ਕੰਨੜ, ਸਿੰਧੀ, ਮਰਾਠੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਰੰਗ ਦਾ ਪੱਤਾ (1963), (ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਇਕ ਸੀ ਅਨੀਤਾ (1964), (ਹਿੰਦੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਚੱਕ ਨੰਬਰ ਛੱਤੀ (1964), (ਹਿੰਦੀ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਸਿੰਧੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਧਰਤੀ ਸਾਗਰ ਤੇ ਸਿੱਪੀਆਂ (1965), (ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ (1968), (ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਧੁੱਪ ਦੀ ਕਾਤਰ (1969) #ਏਕਤੇ ਏਰਿਅਲ (1969), (ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਜਲਾਵਤਨ (1970), (ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਯਾਤਰੀ (1971), (ਹਿੰਦੀ, ਕੰਨੜ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਬਾਂਗਲਾ ਅਤੇ ਸਰਬੋਕਰੋਟ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਜੇਬ ਕਤਰੇ (1971), (ਹਿੰਦੀ, ਉਰਦੂ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਮਲਯਾਲਮ ਅਤੇ ਕੰਨੜ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਪੱਕੀ ਹਵੇਲੀ (1972), (ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਅਗ ਦੀ ਲਕੀਰ (1974), (ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਕੱਚੀ ਸੜਕ (1975), (ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ (1975), (ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਇਹ ਸੱਚ ਹੈ (1977), (ਹਿੰਦੀ, ਬੁਲਗਾਰਿਅਨ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਦੂਸਰੀ ਮੰਜ਼ਿਲ (1977), (ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਤੇਹਰਵਾਂ ਸੂਰਜ (1978), (ਹਿੰਦੀ, ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਉਨਿੰਜਾ ਦਿਨ (1979), (ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਕੋਰੇ ਕਾਗਜ (1982), (ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) #ਹਰਦੱਤ ਦਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀਨਾਮਾ (1982), (ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ) ===ਆਤਮਕਥਾ=== * [[ਰਸੀਦੀ ਟਿਕਟ]] (1976) ===ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਿਹ=== #ਛੱਤੀ ਵਰ੍ਹੇ ਬਾਅਦ (1943) #ਕੁੰਜੀਆਂ (1944) #ਆਖਰੀ ਖਤ (1956) #ਗੋਜਰ ਦੀਆਂ ਪਰੀਆਂ (1960) #ਚਾਨਣ ਦਾ ਹਉਕਾ (1962) #ਜੰਗਲੀ ਬੂਟੀ (1969) #ਹੀਰੇ ਦੀ ਕਣੀ #ਲਾਤੀਯਾਂ ਦੀ ਛੋਕਰੀ #ਪੰਜ ਵਰ੍ਹੇ ਲੰਮੀ ਸੜਕ #ਇਕ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਮੌਤ #ਤੀਜੀ ਔਰਤ ===ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ === #ਠੰਢੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ (1934) #ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਲਹਿਰਾਂ (1936) #ਜਿਉਂਦਾ ਜੀਵਨ (1938) #ਤ੍ਰੇਲ ਧੋਤੇ ਫੁੱਲ (1941) #ਓ ਗੀਤਾਂ ਵਾਲਿਓ (1942) #ਅੰਮੜੀ ਦਾ ਵਿਹੜਾ #ਬੱਦਲਾਂ ਦੇ ਪੱਲੇ ਵਿੱਚ (1943) #ਸੰਝ ਦੀ ਲਾਲੀ (1943) #ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਸੌਗਾਤ (1944) #ਲੋਕ ਪੀੜ (1944) #ਪੱਥਰ ਗੀਟੇ (1946) #ਲੰਮੀਆਂ ਵਾਟਾਂ, 1949 #ਮੈਂ ਤਵਾਰੀਖ ਹਾਂ ਹਿੰਦ ਦੀ (1950) #ਸਰਘੀ ਵੇਲਾ, (1951) #ਮੇਰੀ ਚੋਣਵੀਂ ਕਵਿਤਾ (1952) #ਸੁਨੇਹੜੇ (1955 - ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਵਿਤਾ ਸੰਗ੍ਰਿਹ) #ਅਸ਼ੋਕਾ ਚੇਤੀ (1957) #ਕਸਤੂਰੀ (1959) #ਨਾਗਮਣੀ (1964) #ਛੇ ਰੁੱਤਾਂ (1969) #ਮੈਂ ਜਮਾਂ ਤੂੰ (1977) #ਲਾਮੀਆਂ ਵਤਨ #ਕਾਗਜ ਤੇ ਕੈਨਵਸ (ਗਿਆਨਪੀਠ ਇਨਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਵਿਤਾ ਸੰਗ੍ਰਿਹ) ===ਹੋਰ=== #ਬਲ ਬਲ ਦੀਵੜਿਆ #ਅਦਨ ਬਾਗ਼ ਦੇ ਯੋਗੀ ===ਗਦ ਰਚਨਾਵਾਂ=== #ਕਿਰਮਿਚੀ ਲਕੀਰਾਂ #ਕਾਲ਼ਾ ਗੁਲਾਬ #ਅੱਗ ਦੀਆਂ ਲਕੀਰਾਂ (1969) #ਇਕੀ ਪੱਤੀਆਂ ਦਾ ਗੁਲਾਬ , ਸਫਰਨਾਮਾ (1973) #ਔਰਤ: ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ (1975) #ਇਕ ਉਦਾਸ ਕਿਤਾਬ (1976) #ਆਪਣੇ - ਆਪਣੇ ਚਾਰ ਵਰੇ (1978) #ਕੇੜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੇੜਾ ਸਾਹਿਤ (1979) #ਕੱਚੇ ਅਖਰ (1979) #ਇਕ ਹਥ ਮੇਹੰਦੀ ਇੱਕ ਹਥ ਛੱਲਾ (1980) #ਮੁਹੱਬਤਨਾਮਾ (1980) #ਮੇਰੇ ਕਾਲ ਮੁਕਟ ਸਮਕਾਲੀ (1980) #ਸ਼ੌਕ ਸੁਰੇਹੀ (1981) #ਕੜੀ ਧੁੱਪ ਦਾ ਸਫਰ (1982) #ਅੱਜ ਦੇ ਕਾਫਰ (1982) ਸਾਰੀਆਂ ਹਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ === ਸਫਰਨਾਮਾ=== #[[ਬਾਰੀਆਂ ਝਰੋਖੇ]] (1961) ==ਮਾਨ-ਸਨਮਾਨ== #ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੂੰ 1956 ਵਿੱਚ ਸੁਨੇਹੜੇ ਕਾਵਿ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੇ ਸਾਹਿਤ ਅਕੈਡਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ। #1958 ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲੋਂ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲਿਆ। #1969 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ‘ਪਦਮ ਸ੍ਰੀ’ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। #ਸਾਹਿਤ ਕਲਾ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦਿੱਲੀ ਵੱਲੋਂ 1974 ਵਿੱਚ ਇਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। #ਕੰਨੜ ਸਾਹਿਤ ਸੰਮੇਲਨ ਵਿੱਚ ਆਪ ਜੀ ਨੂੰ 1978 ਵਿੱਚ ਇਨਾਮ ਮਿਲਿਆ। #1982 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਕਾਗਜ ਤੇ ਕੈਨਵਸ ਕਾਵਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੇ ਗਿਆਨ ਪੀਠ ਐਵਾਰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। #1988 ਵਿੱਚ ਬਲਗਾਰਿਆ ਵੈਰੋਵ ਇਨਾਮ (ਅੰਤਰਾਸ਼ਟਰੀ) #2005 ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੂੰ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਨਮਾਨ ਪਦਮ ਵਿਭੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref>[http://punjabitribuneonline.com/2012/07/ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ-ਪ੍ਰੀਤਮ-ਦੀਆਂ-ਚੋਣ/ ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ]</ref> ==ਗੈਲਰੀ== <gallery> File:Amrita Pritam-New Delhi-Dec 1969-Pic Ravinder Ravi.jpg|ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ 1969 ਵਿੱਚ File:Amrita Pritam.jpg|ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ File:Amrita Pritam-New Delhi-1979-Pic Dev Inder.jpg|ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਪ੍ਰੀਤਮ 1979 ਵਿੱਚ </gallery> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== {{Commons category|Amrita Pritam}} * '''[http://www.gadyakosh.org/gk/index.php?title=%E0%A4%85%E0%A4%AE%E0%A5%83%E0%A4%A4%E0%A4%BE_%E0%A4%AA%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A5%80%E0%A4%A4%E0%A4%AE Amrita Pritam at Gadya Kosh] (her prose work in Devanagari script)''' * [http://www.sawnet.org/books/authors.php?Pritam+Amrita Amrita Pritam and her Works at ''South Asian Women's Network'' (Sawnet)] * [https://web.archive.org/web/20080618100709/http://www.razarumi.com/2008/06/09/amrita-pritam-1919-2005/ Amrita Pritam 1919-2005-a tribute by Raza Rumi] * [http://www.geocities.com/kavitayan/amritapritam.html Poems by Amrita Pritam at ''Kavitayan'']( {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091026173015/http://www.geocities.com/kavitayan/amritapritam.html |date=2009-10-26 }} 2009-10-25) ;ਵੀਡੀਓ ਕੜੀਆਂ * {{YouTube|gvgSY81gVMM|''Aj Waris Shah Nu'', Amrita Pritam's most important poem, recited by Gulzar}} * {{YouTube|um6QOvOPol4|Amrita Pritam's poem ''Main Tainu Pir Milangi'' recited by Gulzar}} {{ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ}} {{ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ}} {{ਗਿਆਨਪੀਠ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗਿਆਨਪੀਠ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਨਾਰੀਵਾਦੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1919]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2005]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਹਿਲਾ ਹਫ਼ਤਾ 2022 ਵਿੱਚ ਸੋਧੇ ਗਏ ਲੇਖ]] kt2uc4j23nxvwsd1kbw4kv2a51xqukq 0 15186 609889 579299 2022-07-31T08:31:18Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox Country |native_name = República del Perú |conventional_long_name = ਪੇਰੂ ਦਾ ਗਣਰਾਜ |common_name = ਪੇਰੂ |image_coat = Escudo nacional del Perú.svg |image_flag = <!--Do not change without discussion on talk-->Flag of Peru.svg |image_map = Peru (orthographic projection).svg |national_motto = <!--Please read the talk page before editing these mottos:-->{{lang|la|''ਸੰਘ ਦੇ ਲਈ ਦ੍ਰਿੜ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸੰਨ''}}{{spaces|2}}<br /><small>(Spanish: Firme y Feliz por la Unión)</small> |national_anthem = "''Himno Nacional del Peru!''"{{spaces|2}}<small>(ਸਪੇਨੀ)<br />"ਪੇਰੂ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ"</small><br />[[ਤਸਵੀਰ:United States Navy Band - Marcha Nacional del Perú.ogg]] |official_languages = [[ਸਪੇਨੀ]] |demonym = ਪੇਰੂਵੀ |capital = ਲੀਮਾ |latd=12 |latm=2.6 |latNS=S |longd=77 |longm=1.7 |longEW=W |largest_city = ਲੀਮਾ |government_type = ਏਕਾਤਮਕ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਗਣਰਾਜ |leader_title1 = ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ |leader_name1 = ਓਯਾਂਤਾ ਹੂਮਾਲਾ |leader_title2 = ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ |leader_name2 = ਹੁਆਨ ਹੀਮੇਨੇਸ ਮਾਯੋਰ |legislature = ਮਹਾਂਸੰਮੇਲਨ |sovereignty_type = ਸੁਤੰਤਰਤਾ |sovereignty_note = [[ਸਪੇਨ]] ਤੋਂ |established_event1 = ਘੋਸ਼ਣਾ |established_date1 = 28 ਜੁਲਾਈ, 1821 |established_event2 = ਚੱਕਬੰਦੀ |established_date2 = 9 ਦਸੰਬਰ, 1824 |established_event3 = ਮਾਨਤਾ |established_date3 = 14 ਅਗਸਤ, 1879 |established_event4 = ਵਰਤਮਾਨ ਸੰਵਿਧਾਨ |established_date4 = 31 ਦਸੰਬਰ, 1993 |area_rank = 20ਵਾਂ |area_magnitude = 1 E12 |area_km2 = 1,285,216 |area_sq_mi = 496,225 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |percent_water = 0.41 <!--CIA World Factbook--> |population_estimate = 30,135,875 <!--UN World Population Prospects--> |population_estimate_rank = 40ਵਾਂ <!--UN World Population Prospects--> |population_estimate_year = 2012 <!--UN World Population Prospects--> |population_census = 28,220,764 <!--(2007 Census)--> |population_census_year = 2007 <!--(2007 Census)--> |population_density_km2 = 23 <!--UN World Population Prospects--> |population_density_sq_mi = 57 <!--Do not remove per [[WP:MOSNUM]]--> |population_density_rank = 191ਵਾਂ |ethnic_groups= <!--NO RELIABLE DATA CURRENTLY AVAILABLE--> |ethnic_groups_year = 2011 |GDP_PPP = $325.434 ਬਿਲੀਅਨ<ref name=imf2/> |GDP_PPP_rank = 40ਵਾਂ |GDP_PPP_year = 2012 |GDP_PPP_per_capita = $10,588<ref name=imf2/> |GDP_PPP_per_capita_rank = 85ਵਾਂ |GDP_nominal = $200.962 ਬਿਲੀਅਨ<ref name=imf2/> |GDP_nominal_rank = 50ਵਾਂ |GDP_nominal_year = 2012 |GDP_nominal_per_capita = $6,573<ref name=imf2/> |GDP_nominal_per_capita_rank = 81ਵਾਂ |HDI = {{increase}}0.725<ref name="HDI">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2010_EN_Table1.pdf|title=Human Development Report 2010|year=2010|publisher=United Nations|accessdate=November 5, 2010}}</ref> |HDI_rank = 80ਵਾਂ |HDI_year = 2011 |HDI_category = <span style="color:#090;">high</span> |Gini = <span style="color: #0c0; font-size: larger;">▼</span>46.0<ref name = "wb-gini">{{cite web | url = http://data.worldbank.org/indicator/SI.POV.GINI/ | title = Gini Index |publisher=World Bank |accessdate=March 2, 2011}}</ref> |Gini_rank = 35ਵਾਂ |Gini_year = 2010 |Gini_category = <span style="color:#e0584e;">high</span> |currency = ਨਵਾਂ ਸੋਲ |currency_code = PEN |time_zone = [[Time in Peru|PET]] |date_format = ਦਦ.ਮਮ.ਸਸਸਸ ([[Common Era|CE]]) |utc_offset = −5 |drives_on = ਸੱਜੇ |cctld = .pe |calling_code = +51 |footnote1 = ਕੇਚੂਆ, ਆਈਮਾਰਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਥਾਨਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਆਪੋ-ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਬਲ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹਿ-ਅਧਿਕਾਰਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹਨ। }} '''ਪੇਰੂ''' ({{lang-es|link=no|Perú}}; ਕੇਚੂਆ: ''Perú'';<ref>Quechua name used by government of Peru is ''Perú'' (see Quechua-language version of Peru Parliament [http://www.congreso.gob.pe/_quechua/index.htm website] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100730230845/http://www.congreso.gob.pe/_quechua/index.htm |date=2010-07-30 }} and Quechua-language version of Peru Constitution [http://www.congreso.gob.pe/_quechua/Constitucion.pdf] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110205010758/http://www.congreso.gob.pe/_quechua/Constitucion.pdf |date=2011-02-05 }}), but common Quechua name is ''Piruw''</ref> ਆਈਮਾਰਾ: ''Piruw''), ਅਧਿਕਾਰਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ '''ਪੇਰੂ ਦਾ ਗਣਰਾਜ''' ({{lang-es|link=no|República del Perú}}, ਰੇਪੂਬਲੀਕਾ ਡੇਲ ਪੇਰੂ), ਪੱਛਮੀ ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਉੱਤਰ ਵੱਲ [[ਏਕੁਆਡੋਰ]] ਅਤੇ [[ਕੋਲੰਬੀਆ]] ਨਾਲ, ਪੂਰਬ ਵੱਲ [[ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ]], ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ [[ਬੋਲੀਵੀਆ]], ਦੱਖਣ ਵੱਲ [[ਚਿਲੀ]] ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵੱਲ [[ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ]] ਨਾਲ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। == ਖੇਤਰ == {{ਚਿੱਤਰ ਢਾਂਚਾ|width=300|content= <div class="nounderlines" style="float: {{{float|right}}}; clear: {{{float|right}}}"> <div style="position: relative;"> <imagemap> Image:Peru Blue Administrative Base Map.png|border|300px poly 299 294 310 286 307 282 315 264 333 253 330 247 330 232 338 224 341 207 349 199 359 194 375 184 393 176 407 174 422 169 429 162 446 162 456 170 454 162 449 155 446 151 436 153 429 148 437 136 454 108 446 104 433 97 430 92 424 93 411 96 403 95 393 89 382 93 376 96 359 97 345 99 333 87 333 72 320 70 317 66 318 57 312 51 306 48 291 43 286 32 278 20 268 10 257 5 250 6 240 6 248 16 254 21 253 25 253 33 250 38 247 39 243 51 240 65 220 85 195 105 152 120 151 133 157 143 157 151 160 157 160 167 160 171 157 180 151 190 149 196 153 204 155 211 161 216 173 224 188 227 189 231 196 238 203 235 215 244 221 239 232 240 237 238 244 244 240 249 240 265 237 270 230 271 221 267 221 276 219 282 213 288 214 294 217 297 220 305 225 313 229 315 224 325 224 340 233 332 241 332 240 324 249 322 255 316 265 318 273 308 279 303 274 296 280 288 295 290 299 293 [[Loreto Region]] poly 309 524 318 531 327 533 339 532 346 530 355 535 363 539 369 541 376 550 377 555 372 565 367 571 360 575 360 580 343 581 341 578 332 582 328 583 320 585 319 579 317 573 321 564 316 556 315 549 313 540 308 538 308 528 309 524 [[Apurímac Region]] poly 432 400 434 435 444 439 450 437 463 433 467 434 473 434 510 493 508 497 504 505 503 512 474 526 443 519 438 520 427 518 425 517 416 526 412 513 406 509 400 506 397 502 386 505 380 501 377 491 381 488 379 484 377 478 372 475 368 471 364 462 374 440 374 435 404 436 411 420 433 398 [[Madre de Dios Region]] poly 118 354 121 347 136 339 136 330 147 320 154 322 168 335 171 342 174 349 192 362 192 366 187 367 184 371 181 379 184 385 186 392 188 398 186 402 186 406 181 407 172 416 166 420 160 424 158 415 159 410 156 408 152 409 149 415 120 357 [[Ancash Region|Ancash]] poly 414 702 420 707 444 724 457 722 462 719 467 713 466 707 465 701 466 698 469 698 473 696 478 692 480 688 477 686 470 685 462 681 459 678 454 670 448 670 450 666 445 665 441 667 441 670 440 677 438 677 435 681 [[Tacna Region]] poly 225 579 234 586 242 589 245 595 249 602 253 600 254 605 260 609 264 601 268 599 275 595 274 589 271 584 266 577 261 579 257 573 256 567 259 557 253 557 247 553 242 550 239 549 241 538 243 528 237 530 231 531 228 530 232 525 233 516 227 516 224 514 220 519 215 526 216 533 215 539 214 547 209 547 211 552 212 558 [[Ica Region]] poly 23 159 29 152 40 145 51 139 54 144 57 151 55 154 47 159 43 159 42 164 35 166 31 166 26 166 23 163 [[Tumbes Region]] poly 122 213 114 228 114 233 118 241 121 242 125 247 130 252 135 259 141 269 143 277 146 286 150 293 142 303 140 303 138 301 133 305 130 302 129 296 125 297 117 298 118 292 116 292 109 292 105 297 102 299 100 294 98 291 93 289 91 289 94 282 90 275 98 267 92 261 85 253 94 246 94 238 91 237 90 231 88 228 87 220 91 216 89 210 88 206 90 202 93 200 97 199 105 195 108 188 112 183 116 188 118 190 116 198 115 203 115 206 [[Cajamarca Region]] poly 240 500 247 494 254 489 258 479 258 473 264 476 271 477 274 475 280 474 284 477 285 480 285 483 280 486 277 488 280 492 283 494 286 498 288 504 288 512 286 518 283 519 277 522 272 528 264 529 269 535 270 552 264 558 262 556 252 557 243 553 240 549 241 535 244 531 242 529 238 530 234 531 230 529 233 518 238 509 [[Huancavelica Region]] poly 444 520 450 520 459 524 462 524 472 526 481 523 501 515 504 523 502 530 497 540 502 557 502 563 492 573 485 584 485 591 493 601 484 614 477 610 469 601 465 599 460 596 456 594 453 596 456 599 462 601 462 603 461 605 461 608 464 614 464 616 461 616 459 618 457 619 457 624 460 626 465 627 470 628 473 632 479 633 479 637 478 641 482 642 487 642 496 640 496 643 496 649 496 655 492 660 485 669 481 675 472 681 469 683 462 680 457 676 453 667 459 661 454 658 451 651 448 651 444 645 442 634 437 632 434 634 430 633 428 634 424 629 421 623 421 615 416 609 421 601 421 596 419 586 416 579 418 575 427 557 424 548 432 542 [[Puno Region]] poly 333 373 348 373 359 377 365 373 368 378 371 383 373 388 374 396 401 397 409 393 435 374 435 379 434 387 432 394 411 417 409 428 401 435 373 433 375 438 370 448 364 447 357 450 351 447 347 448 342 444 336 445 330 446 323 449 322 438 318 437 316 429 310 427 307 432 307 439 306 441 302 439 301 434 293 433 286 437 278 430 285 426 295 418 293 416 291 410 292 404 285 399 284 393 284 388 275 372 275 362 274 353 282 344 280 343 276 341 270 341 265 343 265 345 261 352 258 352 256 353 254 357 254 362 249 365 248 368 243 368 237 372 229 364 226 356 225 345 226 339 235 333 239 333 242 329 241 323 251 320 256 317 258 315 268 319 274 313 278 306 273 298 278 288 285 288 292 289 309 307 309 311 316 321 343 356 332 369 [[Ucayali Region]] poly 255 390 265 385 273 374 277 379 281 386 282 395 292 402 291 406 294 416 291 421 287 427 277 430 272 430 259 423 245 431 239 424 234 428 227 431 220 427 217 430 220 433 218 438 210 439 202 439 200 432 192 415 206 408 207 412 214 412 221 415 225 410 229 405 235 399 239 393 250 387 [[Pasco Region]] poly 40 251 32 246 26 243 21 238 20 231 26 229 31 225 29 220 26 215 23 210 17 202 24 198 15 186 13 177 15 171 18 165 22 162 24 165 38 166 43 162 45 167 42 174 46 177 56 174 62 174 70 180 78 177 83 180 84 186 87 192 93 198 90 202 90 209 91 215 88 218 88 223 89 230 90 235 88 235 84 235 80 232 77 230 72 226 71 218 68 215 66 217 65 221 65 225 59 229 50 235 46 237 42 249 [[Piura Region]] poly 294 435 299 434 301 438 305 441 307 434 309 426 313 427 317 430 318 438 321 438 322 450 321 453 319 456 317 460 316 465 316 469 319 469 322 473 326 478 323 480 315 488 313 484 309 484 302 484 299 487 295 487 287 483 285 478 279 473 275 474 271 476 270 476 265 477 258 472 258 479 255 485 251 491 243 499 239 499 239 493 238 485 235 479 235 477 233 475 230 476 226 473 220 472 218 468 214 464 214 463 215 458 209 457 207 451 203 447 203 438 207 440 210 440 211 439 217 438 221 435 217 433 219 428 224 430 230 429 237 428 238 424 240 426 243 429 249 428 258 423 264 426 268 428 275 431 280 436 [[Junín Region]] poly 400 682 406 677 405 673 402 669 402 662 407 662 408 656 412 652 410 648 410 644 415 645 418 649 423 642 425 633 430 634 433 633 442 636 444 644 446 651 451 655 457 658 455 664 455 668 450 669 449 663 440 663 440 667 439 672 437 677 433 679 427 687 421 699 412 702 409 700 406 698 408 688 [[Moquegua Region]] poly 259 609 264 599 274 598 282 602 284 606 289 614 298 608 297 616 299 618 307 610 313 605 311 610 318 609 325 609 330 606 335 604 340 594 340 589 341 586 344 584 346 581 360 581 364 587 373 586 376 588 377 586 380 578 384 588 389 591 386 594 394 599 400 592 405 596 412 596 414 612 416 610 419 618 423 624 425 634 424 642 422 648 420 653 415 646 410 646 410 650 413 652 412 653 408 655 408 661 403 662 402 670 406 675 400 682 395 682 390 678 371 666 369 663 362 657 354 657 350 657 327 643 315 642 299 631 [[Arequipa Region]] poly 300 486 308 497 309 500 311 501 318 509 322 519 329 532 322 532 316 527 310 521 307 525 306 529 308 537 310 540 313 541 313 545 315 554 320 564 316 570 319 573 319 586 329 581 338 578 346 581 338 589 341 594 333 603 331 603 329 607 319 608 310 608 313 604 311 603 306 605 300 617 296 617 299 609 297 607 288 610 285 602 279 599 270 598 275 593 272 582 266 575 260 578 258 570 259 557 265 558 271 552 271 537 264 531 273 527 277 522 284 519 289 505 287 498 284 492 279 487 286 483 295 486 [[Ayacucho Region]] poly 114 228 122 215 114 208 115 199 119 190 114 184 117 179 118 173 118 167 121 158 126 152 130 136 132 139 137 136 137 133 150 119 150 123 151 134 157 141 157 149 161 154 161 162 159 163 159 171 160 171 157 177 153 183 151 185 148 191 151 198 154 204 153 212 152 217 150 223 152 227 154 231 157 233 157 239 165 239 170 244 177 248 173 252 170 250 170 256 167 263 166 264 163 264 158 262 154 263 152 266 153 272 148 275 145 275 142 265 136 257 129 250 121 240 115 234 [[Amazonas Region]] poly 185 408 188 411 191 413 192 417 196 419 196 425 199 428 199 432 199 435 200 437 203 439 203 447 207 451 208 456 209 458 215 458 214 463 218 468 219 472 226 474 230 476 235 476 235 482 238 485 239 492 239 499 241 504 241 507 239 507 238 509 237 512 235 515 230 516 225 515 222 516 215 519 213 526 205 518 195 503 193 490 195 483 196 477 194 472 188 470 190 464 188 462 183 459 180 455 176 454 176 458 174 461 169 454 165 449 158 446 159 440 156 431 149 416 151 410 154 407 158 408 156 410 156 412 157 416 158 422 159 425 165 424 169 417 175 411 186 406 186 408 [[Lima Region]] poly 37 515 32 505 37 505 39 495 33 489 39 482 46 481 45 474 50 473 56 469 57 463 72 469 66 478 71 486 74 487 79 484 79 492 83 499 87 500 92 499 94 496 104 500 114 500 111 506 104 510 93 509 93 513 93 515 88 516 87 519 87 525 92 523 95 525 93 530 90 535 86 540 96 543 104 540 112 537 123 532 130 525 137 529 143 537 148 544 138 550 133 553 131 559 135 559 142 565 149 572 142 572 137 571 134 571 134 576 141 580 137 581 153 598 149 611 141 621 142 628 139 632 134 635 125 637 125 643 126 651 118 658 115 654 120 645 120 632 113 621 106 617 99 610 92 606 81 601 67 595 69 581 60 572 50 567 55 563 54 560 53 555 49 550 49 544 52 538 55 533 54 524 49 519 47 515 36 517 36 511 [[Lima Province]] poly 179 456 184 461 190 464 188 469 192 471 196 477 194 482 192 493 189 487 183 479 184 476 181 471 180 464 175 464 176 457 179 455 [[Lima Province]] poly 69 480 118 480 118 483 173 464 177 464 178 467 178 470 179 473 182 475 181 476 179 475 175 470 124 490 122 491 122 496 72 498 69 496 [[Callao Region]] poly 425 517 441 521 440 529 437 534 430 543 422 548 425 552 426 555 423 563 419 572 414 579 418 586 420 601 420 608 418 611 416 612 411 606 411 596 406 598 402 593 398 597 391 597 387 596 388 590 380 579 377 588 375 585 367 585 360 586 359 575 368 571 376 559 376 549 373 544 362 539 349 533 345 530 337 531 331 531 326 522 308 497 302 484 306 484 314 489 326 478 320 470 318 470 316 463 321 452 330 448 338 445 344 451 351 449 357 452 364 449 370 449 365 456 363 463 365 469 367 475 375 479 377 487 379 488 378 494 380 497 382 503 392 504 397 502 399 504 405 510 412 513 414 523 [[Cusco Region]] poly 39 251 42 249 45 238 52 234 63 229 64 217 68 217 69 220 72 225 76 231 82 235 90 236 94 237 93 242 93 246 88 248 83 252 86 256 90 261 98 267 93 269 91 275 87 274 81 274 78 280 69 273 64 266 51 256 [[Lambayeque Region]] poly 118 353 112 342 107 332 106 324 100 318 91 313 86 303 82 294 76 281 85 275 89 277 92 281 89 290 96 292 101 299 109 297 113 292 117 293 117 298 127 294 129 298 131 303 139 303 146 301 151 296 143 278 150 273 157 282 156 289 161 295 163 302 160 306 165 312 167 317 173 317 181 318 186 324 186 329 179 334 175 334 170 337 164 332 155 320 151 321 147 318 141 328 135 333 136 342 129 343 125 347 119 352 114 344 108 336 [[La Libertad Region]] poly 35 516 45 515 48 520 51 526 53 531 51 536 50 540 48 539 49 545 50 552 52 554 52 559 55 560 54 565 50 567 48 567 41 568 44 564 46 555 47 540 42 527 [[Callao Region]] poly 27 567 28 571 30 575 34 573 33 571 28 567 [[Callao Region]] poly 175 465 176 464 179 465 180 466 180 470 180 472 182 474 183 477 182 480 179 477 177 469 [[Callao Region]] poly 153 216 161 217 162 221 169 222 188 228 192 237 202 237 214 243 222 240 233 242 237 239 241 243 238 248 240 267 234 271 225 268 220 267 221 279 211 289 218 298 218 307 223 313 229 315 224 321 224 326 219 329 216 335 215 346 207 332 204 337 200 336 196 338 192 336 180 338 176 335 186 328 182 317 176 317 170 316 167 318 161 308 162 299 161 294 156 290 157 282 152 272 154 263 157 262 164 265 170 252 175 249 169 241 164 237 157 239 154 234 152 224 [[San Martín Region]] poly 237 372 244 370 251 365 254 355 258 351 264 353 266 345 268 341 281 341 278 346 275 350 275 359 277 363 275 373 270 379 268 385 262 386 255 390 248 385 243 391 233 397 229 402 224 409 223 414 216 411 205 406 193 414 186 407 184 401 188 397 185 384 179 382 185 370 191 370 192 364 186 361 179 356 173 344 170 340 174 336 179 338 190 338 195 338 204 337 207 337 213 346 216 334 222 330 220 342 225 353 235 371 [[Huánuco Region]] desc bottom-left </imagemap> {{Image label small|x=0.2475|y=0.4 |scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਆਮਾ<br />ਸੋਨਾਸ</font>}} {{Image label small|x=0.2705|y=0.7225|scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਆਂਕਾਸ਼</font>}} {{Image label small|x=0.6275|y=1.0725|scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਆਪੂਰੀਮਾਕ</font>}} {{Image label small|x=0.670 |y=1.2045|scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਆਰੇਕੀਪਾ</font>}} {{Image label small|x=0.54 |y=1.120 |scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਆਇਆਕੂਚੋ</font>}} {{Image label small|x=0.2075|y=0.5175|scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਕਾਹਾ<br />ਮਾਰਕਾ</font>}} {{Image label small|x=0.6595|y=0.9825|scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਕੂਸਕੋ</font>}} {{Image label small|x=0.39 |y=0.7380|scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਹੁਆਨੂਕੋ</font>}} {{Image label small|x=0.4650|y=0.985 |scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਹੁਆਂਕਾ<br />ਵੇਲੀਕਾ]]</font>}} {{Image label small|x=0.4425|y=1.0905|scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਈਕਾ</font>}} {{Image label small|x=0.4625|y=0.8825|scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਹੂਨੀਨ</font>}} {{Image label small|x=0.2075|y=0.6100|scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਲਾ ਲਿਬੇਰਤਾਦ</font>}} {{Image label small|x=0.0900|y=0.4825|scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਲਾਂਬਾ<br />ਯੇਕੇ</font>}} {{Image label small|x=0.3325|y=0.855 |scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਲੀਮਾ</font>}} {{Image label small|x=0.1635|y=1.100 |scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਲੀਮਾ<br />ਸੂਬਾ</font>}} {{Image label small|x=0.0750|y=1.055 |scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਕਾਯਾਓ</font>}} {{Image label small|x=0.49 |y=0.2975|scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਲੋਰੇਤੋ</font>}} {{Image label small|x=0.755 |y=0.915 |scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਮਾਦਰੇ ਡੇ ਡਿਓਸ</font>}} {{Image label small|x=0.775 |y=1.2875|scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਮੋਕੇਗੁਆ</font>}} {{Image label small|x=0.445 |y=0.8025|scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਪਾਸਕੋ</font>}} {{Image label small|x=0.0825|y=0.39 |scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਪਿਊਰਾ</font>}} {{Image label small|x=0.870 |y=1.12 |scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਪੂਨੋ</font>}} {{Image label small|x=0.8425|y=1.345 |scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਟਾਕਨਾ</font>}} {{Image label small|x=0.07 |y=0.2975|scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਟੂਮਬੇਸ Region|Tumbes]]</font>}} {{Image label small|x=0.3400|y=0.535 |scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਸਾਨ<br />ਮਾਰਤਿਨ</font>}} {{Image label small|x=0.5825|y=0.7525|scale={{{width|300}}}|text=<font color=white>ਊਕਾਇਆਲੀ</font>}} </div></div> |caption=ਪੇਰੂ ਦਾ ਕਲਿੱਕ-ਕਰਨ ਯੋਗ ਨਕਸ਼ਾ|link=File:Scalable Vectorized Adminstrative Map of Perú JMK.SVG|align=right}} ਪੇਰੂ 25 ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਲੀਮਾ ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸਰਕਾਰ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੁਖੀ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਕੌਂਸਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਚੁਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>''Ley N° 27867, Ley Orgánica de Gobiernos Regionales'', Article N° 11.</ref> ਇਹ ਸਰਕਾਰਾਂ ਖੇਤਰੀ ਵਿਕਾਸ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਨਿਵੇਸ਼ ਪਰਿਯੋਜਨਾਵਾਂ ਲਾਗੂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਆਰਥਿਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦੀ ਸਹਾਈ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਸੰਪੱਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।<ref>''Ley N° 27867, Ley Orgánica de Gobiernos Regionales'', Article N° 10.</ref> ਲੀਮਾ ਦੇ ਸੂਬੇ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਸ਼ਹਿਰੀ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਹੱਥ ਹੈ।<ref>''Ley N° 27867, Ley Orgánica de Gobiernos Regionales'', Article N° 66.</ref> ;ਖੇਤਰ: {| style="background:none;" |- | * ਆਮਾਸੋਨਾਸ * ਆਨਕਾਸ਼ * ਆਪੂਰੀਮਾਕ * ਆਰੇਕੀਪਾ * ਆਇਆਕੂਚੋ * ਕਾਹਾਮਾਰਕਾ * ਕਾਯਾਓ * ਕੂਸਕੋ * ਹੁਆਂਕਾਵੇਲੀਕਾ * ਹੁਆਨੂਕੋ * ਈਕਾ * ਹੂਨੀਨ * ਲਾ ਲਿਬੇਰਤਾਦ | style="vertical-align:top;" | * ਲਾਂਬਾਯੇਕੇ * ਲੀਮਾ * ਲੋਰੇਤੋ * ਮਾਦਰੇ ਡੇ ਡਿਓਸ * ਮੋਕੇਗੁਆ * ਪਾਸਕੋ * ਪਿਊਰਾ * ਪੂਨੋ * ਸਾਨ ਮਾਰਤਿਨ * ਟਾਕਨਾ * ਟੂਮਬੇਸ * ਊਕਾਇਆਲੀ | |} ;ਸੂਬਾ: * ਲੀਮਾ ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਦੇਸ਼}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਦੇਸ਼]] qy5m9yil8zbtm3pbq0x0lrp11ilg6in 0 16099 609832 598830 2022-07-31T06:38:05Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[File:Tea leaves steeping in a zhong čaj 05.jpg|thumb|ਚੀਨੀ ਦੇ ਪਿਆਲੇ ਵਿੱਚ ਚਾਹ ਦੀਆਂ ਪੱਤੀਆਂ]] '''ਚਾਹ''' ([[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]]: [[Tea]]) ਇੱਕ ਪੀਣ ਵਾਲ਼ਾ ਮਹਿਕਦਾਰ ਪਦਾਰਥ ਹੈ। ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੀਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲ਼ਾ ਇਹ ਦੂਜਾ ਪਦਾਰਥ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਖੋਜ ਦਸਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ [[ਚੀਨ]] ਵਿੱਚ ਹੋਈ।<ref name="a">{{cite web | url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761563182/Tea.html | title=Tea | publisher=[[ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਅਰਕਾਈਵ]] | accessdate=November 12, 2012 | archive-date=ਮਾਰਚ 8, 2008 | archive-url=https://web.archive.org/web/20080308234307/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761563182/Tea.html | dead-url=yes }}</ref> ਚਾਹ ਵਿੱਚ ਕੈਫ਼ੀਨ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਤਰੋਤਾਜ਼ਾ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਚਾਹ ਦੇ ਪੌਦੇ ਦੇ ਮੂਲ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਬੀ ਚੀਨ, ਦੱਖਣ ਪੂਰਬੀ ਚੀਨ, ਮਿਆਂਮਾਰ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਆਸਾਮ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। [[ਤਸਵੀਰ:Chai_.jpg|thumb|ਭਾਰਤੀ ਚਾਹ]] ==ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ== *[[ਕੌਫ਼ੀ]] *[[ਮੇਟ]] {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬਨਸਪਤੀ ਵਿਗਿਆਨ]] cf8x2r019jjvaccne2jmq95u9k1yhhc 0 17052 609761 598728 2022-07-31T02:26:12Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਅਕੀਰਾ ਕੁਰੋਸਾਵਾ<br>黒澤 明 | image = Akirakurosawa-onthesetof7samurai-1953-page88.jpg | caption = | parents = ਇਸਾਮੂ ਕੁਰੋਸਾਵਾ<br/>ਸ਼ਿਮਾ ਕੁਰੋਸਾਵਾ | birth_date = 23 ਮਾਰਚ 1910 | birth_place = [[ਸ਼ੀਨਾਗਾਵਾ, ਟੋਕੀਓ]], ਜਾਪਾਨ | death_date = 6 ਸਤੰਬਰ 1998 | death_place = [[ਸੇਤਾਗਾਯਾ, ਟੋਕੀਓ]], ਜਾਪਾਨ | occupation = [[ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]], ਸਕ੍ਰੀਨਲੇਖਕ, [[ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ|ਨਿਰਮਾਤਾ]] ਅਤੇ [[ਫਿਲਮ ਸੰਪਾਦਨ|ਸੰਪਾਦਕ]] | years_active = 1936–1993 | influences = [[ਫਿਓਦਰ ਦਾਸਤੋਵਸਕੀ]],<ref>{{cite web|url=http://www.criterion.com/current/posts/444-kurosawa-s-early-influences |title=Kurosawa's Early Influences}}</ref><br>[[ਮੈਕਸਿਮ ਗੋਰਕੀ]],<br>[[ਜਾਹਨ ਫੋਰਡ]],<br>[[ਵਿਲੀਅਮ ਸ਼ੈਕਸਪੀਅਰ]],<br>[[ਕੇਨਜੀ ਮਿਜ਼ੋਗੁਚੀ]] | influenced = [[ਸੇਰਗੀਓ ਲਿਓਨ]],<br>[[ਫੇਦਰਿਕੋ ਫੇਲਿਨੀ]],<br>[[ਫਰਾਂਸਿਸ ਫੋਰਡ ਕੋਪੋਲਾ]],<ref name="TheLastEmperor">Kurosawa: The Last Emperor(1999)</ref><br>[[ਮਾਰਟਿਨ ਸਕੋਰਸੇਸ]],<ref name="KurosawasWay">[[Kurosawa's Way]](2011)</ref><br>[[ਜਾਰਜ ਲੁਕਾਚ]],<ref>{{cite web|url=http://www.telegraph.co.uk/culture/film/filmmakersonfilm/3642010/Film-makers-on-film-George-Lucas.html|title= George Lucas}}</ref><br>[[ਸਟੀਵਨ ਸਪੇਲਬਰਗ]],<br>[[ਸਤਿਆਜੀਤ ਰੇ]],<br>[[ਇੰਗਮਾਰ ਬਰਗਮਾਨ]],<ref>{{cite book|url=http://books.google.co.uk/books?id=myqJ3XwjA1UC&printsec=frontcover&dq=The+Passion+of+Ingmar+Bergman+-+Frank+Gado&hl=en&sa=X&ei=nyBCUZj7FsGn0AWHjIHQBA&ved=0CDEQ6AEwAA|title=The Passion of Ingmar Bergman - Frank Gado}}</ref><br>[[ਐਂਦਰੀ ਤਾਰਕੋਵਸਕੀ]],<br>[[ਰਾਬਰਟ ਅਲਟਮੈਨ]],<ref>{{cite web|url=http://www.guardian.co.uk/film/2006/feb/01/theatre.arthurmiller|title=Robert Altman talks to Michael Billington |publisher=guardian.co.uk}}</ref><br>[[ਤਾਕੇਸ਼ੀ ਕਿਤਾਨੋ]],<br>[[ਮਾਈਕ੍ਲ ਸਿਮੀਨੋ]],<br>[[ਸੈਮ ਪੈਕਿਨਪਾਹ]],<ref>{{cite web|url=http://www.theyshootpictures.com/peckinpahsam.htm|title=TSPDT - Sam Peckinph|publisher=theyshootpictures.com|accessdate= March 14, 2013}}</ref><br>[[ਹਯਾਓ ਮਿਆਜਾਕੀ]],<ref name="KurosawasWay"/><br>[[Clint Eastwood]],<ref name="KurosawasWay"/><br>[[ਐਂਡਰਜ਼ੇਜ ਵਾਜਦਾ]],<ref>{{cite web |url=http://sankei.jp.msn.com/entertainments/entertainers/080113/tnr0801131552008-n2.htm |title=Internet Archive Wayback Machine |publisher=Web.archive.org |date=2008-02-17 |access-date=2013-05-31 |archive-date=2008-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080217034525/http://sankei.jp.msn.com/entertainments/entertainers/080113/tnr0801131552008-n2.htm |dead-url=yes }}</ref><br>[[ਵਿਲੀਅਮ ਫਰੈਡਕਿਨ]],<br>[[ਬਰਨਾਰਡੋ ਬੇਰਤੋਲੂਸੀ]],<ref name="TheLastEmperor"/><ref name="KurosawasWay"/><br>[[ਜਾਹਨ ਵੂ]],<ref name="TheLastEmperor"/><ref name="KurosawasWay"/><br>[[ਵਾਲਟਰ ਹਿਲl (ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ)|ਵਾਲਟਰ ਹਿਲ]],<br>[[ਰਿਦਲੇ ਸਕਾਟ]]<ref>{{cite news |first=Kenneth |last=Turan |title=Man of Vision |year=2010 |publisher= |url=http://www.dga.org/Craft/DGAQ/All-Articles/1003-Fall-2010/Interview-Ridley-Scott.aspx |work=DGA |pages= |language=}}</ref><ref>{{cite news |first=Rob |last=Carnevale |title=Getting Direct With Directors: Ridley Scott |year=2006 |publisher= |url=http://www.bbc.co.uk/films/callingtheshots/ridley_scott.shtml |work=BBC |pages=|language=}}</ref> | spouse = [[ਯਾਕੋ ਯਾਗੂਚੀ]] (1945–1985) |children = [[ਕਾਜ਼ੂਕੋ ਕੁਰੋਸਾਵਾ]]<br>ਹਿਸਾਓ ਕੁਰੋਸਾਵਾ }} '''ਅਕੀਰਾ ਕੁਰੋਸਾਵਾ''' ([[ਜਪਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਜਪਾਨੀ]]: 黒澤 明; 23 ਮਾਰਚ 1910 – 6 ਸਤੰਬਰ 1998) ਇੱਕ ਜਪਾਨੀ [[ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]], ਸਕ੍ਰੀਨਲੇਖਕ, [[ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ|ਨਿਰਮਾਤਾ]] ਅਤੇ [[ਫਿਲਮ ਸੰਪਾਦਨ|ਸੰਪਾਦਕ]] ਸੀ। ਇਸਨੂੰ ਫਿਲਮ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੇ ਆਪਣੇ 57 ਸਾਲਾ ਫਿਲਮ ਕੈਰੀਅਰ ਵਿੱਚ 30 ਫਿਲਮਾਂ ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਕੁਰੋਸਾਵਾ ਨੇ 1936 ਵਿੱਚ ਜਪਾਨੀ ਫਿਲਮ ਇੰਡਸਟਰੀ ਵਿੱਚ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ। ਕਈ ਸਾਲ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ [[ਸਾਨਸ਼ੀਰੋ ਸੁਗਾਤਾ]], ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਐਕਸ਼ਨ ਫਿਲਮ ਸੀ, 1943 ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰਲੇ ਲਿੰਕ== {{Commons category}} {{Wikiquote}} *[http://www.criterion.com/explore/3-akira-kurosawa Akira Kurosawa] at the [[Criterion Collection]] *[http://akirakurosawa.info/ Akira Kurosawa: News, Information and Discussion] *[http://archive.sensesofcinema.com/contents/directors/02/kurosawa.html Senses of Cinema: Great Directors Critical Database] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100704194325/http://archive.sensesofcinema.com/contents/directors/02/kurosawa.html |date=2010-07-04 }} *[http://www.pbs.org/wnet/gperf/shows/kurosawa/kurosawa.html Great Performances: Kurosawa (PBS)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070124063349/http://www.pbs.org/wnet/gperf/shows/kurosawa/kurosawa.html |date=2007-01-24 }} *[http://www.mip.berkeley.edu/cgi-bin/cine_director_query.pl?6724 CineFiles: Berkeley Art Museum and Pacific Film Archive (Kurosawa search)] *[https://sites.google.com/site/illustratedjapanesevocabulary/film/kurosawa Several trailers] *[http://www.anaheim.edu/schools-and-institutes/akira-kurosawa-school-of-film Anaheim University Akira Kurosawa School of Film] {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਪਾਨੀ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] 59pe7rw7u2bcvi91ppvtr5o1ko86erk 0 17685 609884 598920 2022-07-31T08:13:35Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox Country |native_name = ''Independen Stet bilong Papua Niugini'' |conventional_long_name = ਪਾਪੂਆ ਨਿਊ ਗਿਨੀ ਦਾ ਸੁਤੰਤਰ ਮੁਲਕ |common_name = ਪਾਪੂਆ ਨਿਊ ਗਿਨੀ |image_flag = Flag of Papua New Guinea.svg |image_coat = |symbol_type = Emblem |image_map = Papua New Guinea (orthographic projection).svg |national_motto ="Unity in diversity"<ref>{{cite web |title=Stable Government, Investment Initiatives, and Economic Growth |work=Keynote address to the 8th Papua New Guinea Mining and Petroleum Conference (Google cache) |date=2004-12-06 |author=Sir Michael Somare |url=http://www.pm.gov.pg/pmsoffice/PMsoffice.nsf/pages/B6475E51C894229B4A256F6900141A4B?OpenDocument |accessdate=2007-08-09 |archive-date=2006-06-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060628014059/http://www.pm.gov.pg/pmsoffice/PMsoffice.nsf/pages/B6475E51C894229B4A256F6900141A4B?OpenDocument |dead-url=unfit }}</ref><br>"ਅਨੇਕਤਾ ਵਿੱਚ ਏਕਤਾ" |national_anthem = ''O Arise, All You Sons''<ref>{{cite web |title=Never more to rise |work=The National (February 6, 2006) |url=http://www.thenational.com.pg/020606/w5.htm |accessdate=2005-01-19 |archive-date=2007-07-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070713212154/http://www.thenational.com.pg/020606/w5.htm |dead-url=yes }}</ref><br>''ਉੱਠੋ, ਤੁਸੀਂ ਸਾਰੇ ਪੁੱਤਰੋ'' |official_languages = [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]]<br/>ਤੋਕ ਪਿਸੀਨ<br/>ਹੀਰੀ ਮੋਤੂ<ref>{{Cite web |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pp.html#People |title=Official languages of Papua New Guinea |access-date=2012-12-07 |archive-date=2016-05-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160516013218/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook//geos/pp.html#People |dead-url=yes }}</ref> |capital = ਪੋਰਟ ਮੋਰੈਸਬੀ |latd=9 |latm=30 |latNS=S |longd=147 |longm=07 |longEW=E |largest_city = ਪੋਰਟ ਮੋਰੈਸਬੀ |government_type = ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਹੇਠ ਇਕਾਤਮਕ ਸੰਸਦੀ ਲੋਕਤੰਤਰ |leader_title1 = ਮਹਾਰਾਣੀ |leader_name1 = ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਦੂਜੀ |leader_title2 = ਗਵਰਨਰ-ਜਨਰਲ |leader_name2 = ਮਾਈਕਲ ਓਗੀਓ |leader_title3 = ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ |leader_name3 = ਪੀਟਰ ਓ'ਨੀਲ |legislature = ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਦ |area_rank = 56ਵਾਂ |area_magnitude = 1_E12 |area_km2 = 462,840 |area_sq_mi = 178,703 |percent_water = 2 |population_estimate = 6,310,129<ref name=cia>{{cite web|author=[[Central Intelligence Agency]]|title=Papua New Guinea|work=The World Factbook|publisher=Central Intelligence Agency|location=Langley, Virginia|year=2012|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/pp.html|accessdate=2012-10-05|archive-date=2016-05-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20160516013218/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook//geos/pp.html|dead-url=yes}}</ref> |population_estimate_year = 2012 |population_estimate_rank = 105ਵਾਂ |population_census = 5,190,783 |population_census_year = 2000 |population_density_km2 = 15 |population_density_sq_mi = 34.62 |population_density_rank = 201ਵਾਂ |sovereignty_type = ਸੁਤੰਤਰਤਾ |established_event1 = [[ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ]] ਤੋਂ |established_date1 = 16 ਸਤੰਬਰ 1975 |currency = ਪਾਪੂਆ ਨਿਊ ਗਿਨੀਆਈ ਕੀਨਾ |currency_code = PGK |time_zone = ਆਸਟਰੇਲੀਆਈ ਪੂਰਬੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ |utc_offset = +10 |time_zone_DST = ਨਿਰੀਖਤ ਨਹੀਂ<sup>ਅ</sup> |utc_offset_DST = +10 |drives_on = ਖੱਬੇ |cctld = .pg |calling_code = +675 |GDP_PPP_year = 2011 |GDP_PPP = $16.863 ਬਿਲੀਅਨ<ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=61&pr.y=6&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=853&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Papua New Guinea |publisher=International Monetary Fund |accessdate=2012-04-20}}</ref> |GDP_PPP_rank = |GDP_PPP_per_capita = $2,532<ref name=imf2/> |GDP_PPP_per_capita_rank = |GDP_nominal = $12.655 ਬਿਲੀਅਨ<ref name=imf2/> |GDP_nominal_rank = |GDP_nominal_year = 2011 |GDP_nominal_per_capita = $1,900<ref name=imf2/> |GDP_nominal_per_capita_rank = |HDI_year = 2011 |HDI = {{nowrap|{{increase}} 0.466}} |HDI_rank = 153ਵਾਂ |HDI_category = <span style="color:red;white-space:nowrap;">ਨੀਵਾਂ</span> |Gini = 50.9 |Gini_year = 1996 |Gini_category = <span style="color:red;white-space:nowrap;">ਉੱਚਾ</span> |demonym = ਪਾਪੂਆ ਨਿਊ ਗਿਨੀਆਈ |footnotes = ਅ. 2005 ਵੇਲੇ }} '''ਪਾਪੂਆ ਨਿਊ ਗਿਨੀ''' (ਤੋਕ ਪਿਸੀਨ: ''Papua Niugini''), ਅਧਿਕਾਰਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ '''ਪਾਪੂਆ ਨਿਊ ਗਿਨੀ ਦਾ ਸੁਤੰਤਰ ਮੁਲਕ''', ਓਸ਼ੇਨੀਆ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁਲਕ ਹੈ ਜੋ ਨਿਊ ਗਿਨੀ ਟਾਪੂ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਅੱਧ (ਪੱਛਮੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆਈ ਸੂਬੇ ਪਾਪੂਆ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਪਾਪੂਆ ਹਨ) ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਟਾਪੂਆਂ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਇਹ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮੀ [[ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ]] ਦੇ ਉਸ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਮੈਲਾਨੇਸ਼ੀਆ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਪੋਰਟ ਮੋਰੈਸਬੀ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਓਸ਼ੇਨੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਓਸ਼ੇਨੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼]] jbaygsdoa20iiocbw5icrcw59lohaz6 0 17910 609876 598865 2022-07-31T07:51:59Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox Country |native_name = <big>الجمهورية التونسية</big><br/>''ਅਲ-ਜਮਹੂਰੀਆ ਅਤ-ਟੁਨੀਸ਼ੀਆ}''<br/>''République tunisienne'' |conventional_long_name = ਟੁਨੀਸ਼ੀਆ ਦਾ ਗਣਰਾਜ |common_name = ਟੁਨੀਸ਼ੀਆ |image_flag = Flag of Tunisia.svg |image_coat = Coat of arms of Tunisia.svg |symbol_type = Coat of arms |image_map = Tunisia in its region.svg |map_caption = ਉੱਤਰੀ [[ਅਫ਼ਰੀਕਾ]] ਵਿੱਚ ਟੁਨੀਸ਼ੀਆ ਦੀ ਸਥਿਤੀ। |national_motto = <big>حرية، نظام، عدالة</big><br/>"ਹੁਰੀਆ, ਨਿਜ਼ਾਮ, ‘ਅਦਾਲਾ"<br/><small>"ਖ਼ਲਾਸੀ, ਹੁਕਮ, ਨਿਆਂ"</small><ref name="art4">{{cite web |title=Tunisia Constitution, Article 4 |url=http://www.chambre-dep.tn/a_constit1.html |publication-date=1957-07-25 |accessdate=2009-12-23 |archive-date=2006-04-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060406143842/http://www.chambre-dep.tn/a_constit1.html |dead-url=yes }}</ref> |national_anthem = "Humat al-Hima"<br/><small>"ਮਾਤ-ਭੂਮੀ ਦੇ ਰੱਖਿਅਕ"</small> |official_languages = [[ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅਰਬੀ]]<ref name="art1">{{cite web|title=Tunisia Constitution, Article 1|url=http://www.chambre-dep.tn/a_constit1.html|publication-date=1957-07-25|accessdate=2009-12-23|archive-date=2006-04-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20060406143842/http://www.chambre-dep.tn/a_constit1.html|dead-url=yes}} Translation by the University of Bern: "Tunisia is a free State, independent and sovereign; its religion is the Islam, its language is Arabic, and its form is the Republic."</ref> |languages_type = ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ |languages = [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ]]<sup>ਅ</sup><br/>ਬਰਬਰ |demonym = ਟੁਨੀਸ਼ੀਆਈ |capital = ਤੁਨੀਸ |latd=36 |latm=50 |latNS=N |longd=10 |longm=9 |longEW=E |largest_city = capital |government_type = ਇਕਾਤਮਕ ਅਰਧ-ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਗਣਰਾਜ<ref name="art1"/> |leader_title1 = ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ |leader_name1 = ਮੁਨਸਫ਼ ਮਰਜ਼ੂਕੀ |leader_title2 = ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ |leader_name2 = ਹਮਦੀ ਜਬਾਲੀ |legislature = ਸੰਘਟਕ ਸਭਾ |area_rank = 92ਵਾਂ |area_magnitude = 1 E11 |area_km2 = 163610 |area_sq_mi = 63170 |percent_water = 5.0 |population_estimate = 10,732,900<ref name="ins">[http://www.statistiques-mondiales.com/tunisie.htm Tunisie: statistiques] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120603084759/http://www.statistiques-mondiales.com/tunisie.htm |date=2012-06-03 }}. Statistiques-mondiales.com. Retrieved on 2012-05-12.</ref> |GDP_PPP = $100.979 ਬਿਲੀਅਨ<ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=38&pr.y=8&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=744&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=Tunisia |publisher=International Monetary Fund |accessdate=2012-04-22}}</ref> |GDP_PPP_rank = |GDP_PPP_year = 2011 |GDP_PPP_per_capita = $9,477<ref name=imf2/> |GDP_PPP_per_capita_rank = |GDP_nominal = $46.360 ਬਿਲੀਅਨ<ref name=imf2/> |GDP_nominal_year = 2011 |GDP_nominal_per_capita = $4,351<ref name=imf2/> |GDP_nominal_per_capita_rank = |population_estimate_rank = 77ਵਾਂ |population_estimate_year = 2012 |population_census = |population_census_year = |population_density_km2 = 6 |population_density_sq_mi = 163 |population_density_rank = 133ਵਾਂ |sovereignty_type = ਸੁਤੰਤਰਤਾ |established_event1 = [[ਫ਼ਰਾਂਸ]] ਤੋਂ |established_date1 = 20 ਮਾਰਚ 1956 |HDI = {{nowrap|{{increase}} 0.698<ref name="HDI">{{cite web |url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Table1.pdf |title=Human Development Report 2011 |year=2011 |publisher=United Nations |accessdate=5 November 2011}}</ref>}} |HDI_rank = 94ਵਾਂ |HDI_year = 2011 |HDI_category = <span style="color:#090;white-space:nowrap;">ਉੱਚਾ</span> |Gini = 39.8 |Gini_year = 2000 |Gini_category = <span style="color:#fc0;white-space:nowrap;">medium</span> |currency = ਟੁਨੀਸ਼ੀਆਈ ਦਿਨਾਰ |currency_code = TND |country_code = +216 |time_zone = ਮੱਧ ਯੂਰਪੀ ਸਮਾਂ |utc_offset = +1 |time_zone_DST = ਨਿਰੀਖਤ ਨਹੀਂ |utc_offset_DST = +1 |drives_on = ਸੱਜੇ |cctld = .tn/.تونس<ref name="iana">{{cite web |url=http://www.iana.org/reports/2010/tunis-report-16jul2010.html |title=Report on the Delegation of تونس. |year=2010 |publisher=Internet Corporation for Assigned Names and Numbers |accessdate=8 November 2010}}</ref> |calling_code = 216 |footnotes = ਅ. ਤਜਾਰਤੀ ਅਤੇ ਸੰਪਰਕ ਭਾਸ਼ਾ।<big><ref name=CIA>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ts.html Tunisia]() [[CIA World Factbook]]. Retrieved on 15 October 2012. "French (lingua franca)".</ref></big> }} '''ਟੁਨੀਸ਼ੀਆ''' ਜਾਂ '''ਤੁਨੀਸ਼ੀਆ''' ({{lang-ar|تونس}} ''ਤੁਨੀਸ''; {{lang-fr|'''Tunisie'''}}), ਅਧਿਕਾਰਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ '''ਟੁਨੀਸ਼ੀਆ ਦਾ ਗਣਰਾਜ'''<ref>[http://www.pm.gov.tn/pm/content/index.php?lang=en Portal of the Presidency of the Government of Tunisia]. Pm.gov.tn. Retrieved on 2012-05-12.</ref> ({{lang-ar|الجمهورية التونسية}} ''ਅਲ-ਜਮਹੂਰੀਆ ਅਤ-ਟੁਨੀਸ਼ੀਆ}}''; ਬਰਬਰ: ''Tagduda n Tunes''; {{lang-fr|République tunisienne}}), ਉੱਤਰੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਮਘਰੇਬ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜਿਸਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਪੱਛਮ ਵੱਲ [[ਅਲਜੀਰੀਆ]], ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ [[ਲੀਬੀਆ]] ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਅਤੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਭੂ-ਮੱਧ ਸਾਗਰ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ==ਤਸਵੀਰਾਂ== <gallery> File:El guettar.jpg|ਟਿਉਨਿਜ਼ File:Festival el gatar.jpg|ਟਿਉਨੀਸ਼ੀਆ ਗਫਸਾ File:Festival el guettar.jpg|ਟਿਉਨਿਜ਼ File:شارع الحبيب بورقيبة.jpg|ਅਰਬ ਦੇਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਇਕ ਮਾਮੂਲੀ ਜਿਹੀ ਨਜ਼ਰ </gallery> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਦੇਸ਼]] 66jscmoczam43agglnkk7p9swlqrsba 0 18254 609738 590577 2022-07-31T00:57:40Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਰੂਸੀ ਸੰਘੀ ਰੱਈਅਤ |ਪੰਜਾਬੀ_ਨਾਂ=ਸੇਂਟ ਪੀਟਰਸਬਰਗ |ਰੂਸੀ_ਨਾਂ=Санкт-Петербург |ਚਿੱਤਰ_ਦਿੱਸਹੱਦਾ=Spb collage.JPG |ਚਿੱਤਰ_ਸਿਰਲੇਖ=ਸਿਖਰ ਖੱਬਿਓਂ ਘੜੀ ਦੇ ਰੁਖ ਨਾਲ: ਸ਼ਹਿਰ ਉੱਤੇ ਉੱਚਾ ਉੱਠਦਾ ਸੇਂਟ ਇਸਾਕ ਦਾ ਗਿਰਜਾ, ਜ਼ੈਆਚੀ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਪੀਟਰ ਅਤੇ ਪਾਲ ਗੜ੍ਹੀ, ਸਿਕੰਦਰ ਥੰਮ੍ਹ ਨਾਲ਼ ਸ਼ਾਹੀ-ਮਹੱਲ ਚੌਂਕ, ਪੀਟਰਗਾਫ਼, ਨੈਵਸਕੀ ਪ੍ਰਾਸਪੈਕਟ ਅਤੇ ਸਰਦ ਸ਼ਾਹੀ ਮਹੱਲ |ਚਿੱਤਰ_ਨਕਸ਼ਾ=Saint Petersburg in Russia (special marker).svg |latd=59 |latm=57 |longd=30 |longm=18 |ਚਿੱਤਰ_ਕੁੱਲ-ਚਿੰਨ੍ਹ=Coat of Arms of Saint Petersburg (2003).svg |ਕੁੱਲ-ਚਿੰਨ੍ਹ_ਸਿਰਲੇਖ= |ਚਿੱਤਰ_ਝੰਡਾ=Flag of Saint Petersburg.svg |ਝੰਡਾ_ਸਿਰਲੇਖ=ਝੰਡਾ |ਰਾਸ਼ਟਰ ਗੀਤ |ਰਾਸ਼ਟਰ ਗੀਤ_ਹਵਾਲਾ |ਛੁੱਟੀ=27 ਮਈ |ਛੁੱਟੀ_ਹਵਾਲਾ=<ref name="Holiday">{{Cite Russian law |ru_entity=Законодательное Собрание Санкт-Петербурга |ru_type=Закон |ru_number=555-75 |ru_date=26 октября 2005 г. |ru_title=О праздниках и памятных датах в Санкт-Петербурге |ru_amendment_type=Закона |ru_amendment_number=541-112 |ru_amendment_date=6 ноября 2008 г |en_entity=Legislative Assembly of Saint Petersburg |en_type=Law |en_number=555-75 |en_date=26 October 2005 |en_title=On Holidays and Memorial Dates in Saint Petersburg }}</ref> <!--ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਹੁਦਾ--> |ਰਾਜਨੀਤਕ_ਅਹੁਦਾ=ਸੰਘੀ ਸ਼ਹਿਰ |ਰਾਜਨੀਤਕ_ਅਹੁਦਾ_ਕੜੀ=ਰੂਸ ਦੇ ਸੰਘੀ ਸ਼ਹਿਰ |ਸੰਘੀ_ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ=ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ |ਆਰਥਕ_ਖੇਤਰ=ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ <!--ਅੰਕੜੇ--> |ਅਬਾਦੀ_2010ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ=4879566 |ਅਬਾਦੀ_2010ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ_ref=<ref name="2010Census"/> |ਅਬਾਦੀ_2010ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ_rank=ਚੌਥਾ |ਸ਼ਹਿਰੀ_ਅਬਾਦੀ_2010ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ=100% |ਪੇਂਡੂ_ਅਬਾਦੀ_2010ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ=0% |ਅਬਾਦੀ_ਘਣਤਾ |ਅਬਾਦੀ_ਘਣਤਾ_ਤੱਕ |ਅਬਾਦੀ_ਘਣਤਾ_ਹਵਾਲਾ |ਅਬਾਦੀ_ਅਜੋਕੀ_ਮਿਤੀ= |ਅਬਾਦੀ_ਅਜੋਕੀ_ਹਵਾਲਾ=--> |ਖੇਤਰਫਲ_ਕਿਮੀ2=1439 |ਖੇਤਰਫਲ_ਕਿਮੀ2_ਦਰਜਾ=82ਵਾਂ |ਖੇਤਰਫਲ_ਕਿਮੀ2_ਹਵਾਲਾ=<ref name="Area_FS">Official website of St.&nbsp;Petersburg. [http://gov.spb.ru/day Петербург в цифрах] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120501074945/http://gov.spb.ru/day |date=2012-05-01 }} (''St.&nbsp;Petersburg in Figures'') (ਰੂਸੀ)</ref> |ਸਥਾਪਨਾ_ਮਿਤੀ=27 ਮਈ 1703 |ਸਥਾਪਨਾ_ਮਿਤੀ_ਹਵਾਲਾ=<ref name="Dates">Official website of St.&nbsp;Petersburg. [http://eng.gov.spb.ru/figures St.&nbsp;Petersburg in Figures] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090219033509/http://eng.gov.spb.ru/figures |date=2009-02-19 }}</ref> |ਲਸੰਸ_ਪਲੇਟਾਂ=78, 98, 178 |ISO=RU-SPE <!--ਸਰਕਾਰ--> |ਮੁਖੀ_ਸਿਰਲੇਖ=ਰਾਜਪਾਲ |ਮੁਖੀ_ਸਿਰਲੇਖ_ਹਵਾਲਾ |ਮੁਖੀ_ਨਾਂ=ਜਾਰਜੀ ਪੋਲਤਾਵਚੇਂਕੋ |ਮੁਖੀ_ਨਾਂ_ਹਵਾਲਾ |ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ=ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ |ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ_ਹਵਾਲਾ |ਵੈੱਬਸਾਈਟ= |ਵੈੱਬਸਾਈਟ_ਹਵਾਲਾ |ਮਿਤੀ=ਮਾਰਚ 2010 }} '''ਸੇਂਟ ਪੀਟਰਸਬਰਗ''' ({{lang-ru|Санкт-Петербург|a=Ru-Sankt Peterburg Leningrad Petrograd Piter.ogg|r=Sankt-Peterburg|p=sankt pʲɪtʲɪrˈburk}}) [[ਰੂਸ]] ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਸੰਘੀ ਮਜ਼ਮੂਨ ਹੈ ਜੋ ਬਾਲਟਿਕ ਸਾਗਰ ਵਿਚਲੀ [[ਫ਼ਿਨਲੈਂਡ]] ਦੀ ਖਾੜੀ ਦੇ ਸਿਰੇ ਉੱਤੇ [[ਨੇਵਾ ਦਰਿਆ]] ਕੰਢੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। [[1914]] ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਬਦਲ ਕੇ ''ਪੇਤਰੋਗ੍ਰਾਦ''({{lang-ru|Петроград|p=pʲɪtrɐˈgrat}}), [[1924]] ਵਿੱਚ ''ਲੇਨਿਨਗ੍ਰਾਦ'' ({{lang-ru|Ленинград|p=lʲɪnʲɪnˈgrat}}) ਅਤੇ [[1991]] ਵਿੱਚ ਮੁੜ ''ਸੇਂਟ ਪੀਟਰਸਬਰਗ'' ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਰੂਸੀ ਸਾਹਿਤ, ਗ਼ੈਰ-ਰਸਮੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਵਾਰਤਾਲਾਪ ਵਿੱਚ "ਸੇਂਟ" (Санкт-) ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਸਿਰਫ਼ '''ਪੀਟਰਸਬਰਗ''' ({{lang|ru|Петербург}}, ''Peterburg'') ਬਚਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਰੂਸੀ ਲੋਕ "-ਬਰਗ" (-бург) ਵੀ ਨਜ਼ਰ-ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਸਿਰਫ਼ '''ਪੀਟਰ''' (Питер) ਹੀ ਬੋਲਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਜਾਰ [[ਪੀਟਰ ਮਹਾਨ]] ਨੇ [[27 ਮਈ]] [[1703]] ਨੂੰ ਕੀਤੀ। [[1713]]-[[1728]] 1728 ਅਤੇ [[1732]]-[[1918]] ਤੱਕ ਇਹ ਰੂਸ ਦੀ ਸ਼ਾਹੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਸੀ। [[1918]] ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇੱਥੋਂ (ਉਦੋਂ ਦੇ ਪੇਤਰੋਗ੍ਰਾਦ) [[ਮਾਸਕੋ]] ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।<ref name="McColl">{{cite book |editor=McColl, R. W. |title=Encyclopedia of world geography |volume=1 |publisher=Infobase Publishing |location=N. Y. |year=2005 |isbn=0-8160-5786-9 |page=1216 |pages=633–634 |url=http://books.google.com/?id=DJgnebGbAB8C&pg=PA633&dq=capital+moved+to+Moscow#v=onepage&q=capital%20moved%20to%20Moscow&f=false |accessdate=February 9, 2011 }}</ref> ਇਹ ਮਾਸਕੋ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੂਸ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਜਿਸਦੀ [[2012]] ਦੀ ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਅਬਾਦੀ 50 ਲੱਖ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਸੀ।<ref name="2010Census"/> ਇਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਯੂਰਪੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕੇਂਦਰ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਲਟਿਕ ਸਾਗਰ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਰੂਸੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ਵੀ। ਇਸਨੂੰ ਰੂਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੱਛਮਵਾਦੀ ਸ਼ਹਿਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>V. Morozov. The Discourses of Saint Petersburg and the Shaping of a Wider Europe. [[Copenhagen Peace Research Institute]]. 2002. [http://www.ciaonet.org/wps/mov02/ Ciaonet.org]</ref> ਇਹ 10 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਰੀ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇੱਥੇ [[ਦ ਹਰਮੀਟੇਜ]] ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਅਜਾਇਬਘਰ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਕਲਾ-ਅਜਾਇਬਘਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=http://www.geographia.com/russia/peter02.htm |title=Exploring St. Petersburg / The Hermitage |publisher=Geographia.com |date=January 6, 1990 |accessdate=January 25, 2010}}</ref> ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਾਂਸਲਖ਼ਾਨੇ, ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੰਪਨੀਆਂ, ਬੈਂਕ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਣਜਾਂ ਇੱਥੇ ਸਥਿਤ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੂਸ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ]] 1efko97onxvbeyjeawh14tvjdwkkszs 0 18494 609868 602094 2022-07-31T07:31:48Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਬਸਤੀ | ਨਾਂ = ਜੈਪੁਰ | ਦੇਸੀ_ਨਾਂ = जयपुर | ਦੇਸੀ_ਨਾਂ_ਭਾਸ਼ਾ = hi | ਹੋਰ_ਨਾਂ = ਗੁਲਾਬੀ ਸ਼ਹਿਰ | ਬਸਤੀ_ਕਿਸਮ = ਮਹਾਂਨਗਰ | ਤਸਵੀਰ_ਦਿੱਸਹੱਦਾ = Jaipur Montage.png | image_alt = | ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ = ਸਿਖਰੋਂ ਘੜੀ ਦੇ ਰੁਖ਼ ਨਾਲ: ਜਲ ਮਹੱਲ, ਲਕਸ਼ਮੀ-ਨਰਾਇਣ ਮੰਦਰ, ਐਲਬਰਟ ਹਾਲ, ਹਵਾ ਮਹੱਲ, ਜੰਤਰ ਮੰਤਰ | ਉਪਨਾਮ = ਗੁਲਾਬੀ ਸ਼ਹਿਰ | map_alt = | map_caption = | pushpin_ਨਕਸ਼ਾ = ਭਾਰਤ ਰਾਜਸਥਾਨ | pushpin_label_position = left | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | elevation_footnotes = | ਉੱਚਾਈ_ਮੀਟਰ = 431 | latd = 26.9260 | latm = | lats = | latNS = N | longd = 75.8235 | longm = | longs = | longEW = E | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ = [[ਦੇਸ਼]] | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ = {{flag|ਭਾਰਤ}} | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ1 = [[ਰਾਜ]] | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ1 = [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ2 = [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ2 = ਜੈਪੁਰ | ਸਥਾਪਨਾ_ਸਿਰਲੇਖ = ਵਸਿਆ | ਸਥਾਪਨਾ_ਮਿਤੀ = 18 ਨਵੰਬਰ 1727 | ਸਥਾਪਕ = ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਾਮ ਸਿਓ ਮਾਸਟਰ ਦੂਜਾ | ਨਾਂ_ਲਈ = ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਵਾਈ ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੂਜਾ | ਸਰਕਾਰ_ਕਿਸਮ = ਲੋਕਤੰਤਰੀ | governing_body = | ਮੁਖੀ_ਸਿਰਲੇਖ = [[ਮੇਅਰ]] | ਮੁਖੀ_ਨਾਂ = ਜੋਤੀ ਖੰਡੇਲਵਾਲ (ਕਾਂਗਰਸ) | ਮੁਖੀ_ਸਿਰਲੇਖ3 = ਪੁਲਿਸ ਕਮਿਸ਼ਨਰ | ਮੁਖੀ_ਨਾਂ3 = ਬੀ.ਐੱਲ. ਸੋਨੀ | unit_pref = ਦਸ਼ਮਿਕ | area_footnotes = | area_rank = | ਖੇਤਰਫਲ_ਕੁੱਲ_ਕਿਮੀ2 = 11117.8 | ਅਬਾਦੀ_ਕੁੱਲ = 6663971<small></small> | ਅਬਾਦੀ_ਤੱਕ = 2011 | ਅਬਾਦੀ_ਦਰਜਾ = ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦਸਵਾਂ | population_density_km2 = 598 | ਅਬਾਦੀ_ਵਾਸੀ ਸੂਚਕ = ਜੈਪੁਰੀ | ਅਬਾਦੀ_ਪਗਨੋਟ =<ref name=Cities1Lakhandabove>{{cite web | url=http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_2_PR_Cities_1Lakh_and_Above.pdf | format=PDF | title=Provisional Population Totals, Census of India 2011; Cities having population 1 lakh and above | publisher=Office of the Registrar General & Census Commissioner, India | accessdate=26 March 2012}}</ref> | ਅਬਾਦੀ_ਸ਼ਹਿਰੀ = 3499204 | ਅਬਾਦੀ_ਪੇਂਡੂ = 3164767 | ਸਮਾਂ_ਜੋਨ = [[ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ]] | utc_offset1 = +5:30 | ਡਾਕ_ਕੋਡ_ਕਿਸਮ = ਪਿੰਨਕੋਡ | ਡਾਕ_ਕੋਡ = 302 0xx | ਖੇਤਰ_ਕੋਡ_ਕਿਸਮ = ਖੇਤਰ ਕੋਡ | ਖੇਤਰ_ਕੋਡ = 91141-XXXX XXXX | ਰਜਿਸਟਰੇਸ਼ਨ_ਪਲੇਟ = RJ-14 | ਖ਼ਾਲੀ_ਨਾਂ = {{nowrap|ਬੋਲੀਆਂ}} | ਖ਼ਾਲੀ_ਜਾਣ = [[ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਹਿੰਦੀ]], ਰਾਜਸਥਾਨੀ, [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] | ਖ਼ਾਲੀ1_ਨਾਂ = ਮੁੱਢਲਾ ਹਵਾਈ-ਅੱਡਾ | ਖ਼ਾਲੀ1_ਜਾਣ = ਜੈਪੁਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ-ਅੱਡਾ (ਪ੍ਰਮੁੱਖ/ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ) | ਵੈੱਬਸਾਈਟ = {{URL|www.jaipur.nic.in}} | footnotes = }} '''ਜੈਪੁਰ''', ਭਾਰਤੀ ਸੂਬੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਦੀ [[ਰਾਜਧਾਨੀ]] ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 18 ਨਵੰਬਰ 1727 ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਵਾਈ ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੂਜਾ, ਜੋ ਕਿ ਅੰਬੇਰ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ, ਵੱਲੋਂ ਹੋਈ ਜਿਸ ਪਿੱਛੋਂ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਜੋਕੀ ਅਬਾਦੀ ਲਗਭਗ 31 ਲੱਖ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ '''ਗੁਲਾਬੀ ਸ਼ਹਿਰ''' ਅਤੇ '''[[ਭਾਰਤ]] ਦਾ [[ਪੈਰਿਸ]] ''' ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੈਪੁਰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦਾ ਸੁੰਦਰ ਸ਼ਹਿਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਸੈਰ ਸ਼ਫ਼ਰ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੈਪੁਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੁਰਾਤਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਗੜ੍ਹ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਮਹਿਲਾਂ, ਕਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਆਰਟ ਗੈਲਰੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖੀਆਂ ਪੁਰਾਤਨ ਵਸਤੂਆਂ ਤੋਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਰਾਜਿਆਂ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਸਹਿਜ ਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ==ਇਤਿਹਾਸ== {{Main|ਜੈਪੁਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ}} ਜੈਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ 18 ਨਵੰਬਰ 1727 ਨੂੰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸਵਾਈ ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੂਜਾ ਨੇ ਵਸਾਇਆ। [[ਆਮੇਰ ਕਿਲ੍ਹਾ]] 1688 ਤੋਂ 1743 ਤੱਕ ਰਾਜਾ ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੂਜਾ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਅਧੀਨ ਰਿਹਾ। ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੂਜਾ ਨੇ ਵੱਦਧੀ ਹੋਈ ਆਬਾਦੀ ਅਤੇ ਪਾਣੀ<ref name="Hist"/> ਦੀ ਘਾਟ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰਖਦੀਆ ਆਪਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ [[ਦਾਓਸਾ]] ਜਿਹੜੀ ਕੀ ਜੈਪੁਰ ਤੋਂ 51 ਕਿਲੋ ਮੀਟਰ ਦੂਰ ਸੀ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ। ਜੈ ਸਿੰਘ ਜੈਪੁਰ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਤਿਆਰ ਕਰਦਿਆਂ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰਾਂ ਦੀਆ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰਾ ਕੀਤਾ। ਜੈਪੁਰ ਦੀ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ [[ਵਾਸਤੁ ਸ਼ਾਸਤਰ]] ਅਤੇ [[ਸ਼ਿਲਪ ਸ਼ਾਸਤਰ]] ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਜੈਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ 1727 ਈ ਨੂੰ ਸੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਮੁੱਖ ਰਸਤਿਆਂ, ਦਫਤਰਾਂ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਥਾਵਾਂ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ 4 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਇਆ। ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਚਾਰ ਬਲਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਦੋ ਬਲਾਕ ਰਾਜ ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਥਾਵਾਂ ਲਈ ਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸੱਤ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਵਸੇਵੇ ਲਈ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। ਇਸਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਪੱਖ ਤੋਂ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸੱਤ ਦਰਵਾਜਿਆਂ ਨਾਲ ਕਿਲੇਬੰਦੀ ਕੀਤੀ ਗਈ।<ref name="Hist">{{cite web|url=http://jaipur.rajasthan.gov.in/content/raj/jaipur/en/about-jaipur/history.html|title=About Jaipur|publisher=Government of Rajasthan|access-date=5 November 2015}}</ref> [[File:1 Maharaja Sawai Jai Singh II ca 1725 Jaipur. British museum.jpg|thumb|left|200px|[[ਜੈ ਸਿੰਘ ਦੂਜਾ]], the founder of Jaipur]] ==ਮੌਸਮ== ਜੈਪੁਰ ਵਿੱਚ ਅੱਧ ਖੁਸ਼ਕ ਮੌਸਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। [[ਕੋੱਪੇਨ ਕਲਾਇਮੇਟ ਕਲੱਸੀਫ਼ਿਕੇਸ਼ਨ]] ਦੇ ਅਨੁਮਾਨ ਅਨੁਸਾਰ ਜੂਨ ਅਤੇ ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਬਾਰਿਸ਼ 650 ਮਿਲੀ ਮੀਟਰ (26 ਇੰਚ) ਮਾਪੀ ਗਈ ਹੈ। ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਤਾਪਮਾਨ ਇਕੋ ਜਿਹਾ ਅਤੇ ਗਰਮ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਅਪ੍ਰੈਲ ਅਤੇ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਗਰਮ ਰੁਤ ਦੌਰਾਨ ਦਿਨ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 30&nbsp;°C (86&nbsp;°F) ਦੇ ਲਗਭਗ ਅਤੇ ਮਾਨਸੂਨ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰੀ ਅਤੇ ਤੁਫਾਨੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਹੜ ਵਾਲੇ ਹਾਲਾਤ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਸਰਦ ਰੁਤ ਦਾ ਮੌਸਮ ਸੋਹਣਾ, ਖੁਸ਼ਨੁਮਾ ਅਤੇ ਰੁਮਾਂਚਕ ਜਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ ਫਰਬਰੀ ਤੱਕ ਤਾਪਮਾਨ 15–18&nbsp;°C (59–64&nbsp;°F) ਦੇ ਲਗਭਗ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਨਮੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਅਤੇ ਕਦੇ ਕਦੇ ਠੰਡੀਆਂ ਤਰੰਗਾਂ ਕਰਨ ਤਾਪਮਾਨ ਬਹੁਤ ਜਾਇਦਾ ਠੰਡਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। {{Weather box |location = Jaipur ([[Jaipur Airport]]) |metric first = Yes |single line = Yes |temperature colour = |Jan record high C = 31.7 |Feb record high C = 36.7 |Mar record high C = 42.8 |Apr record high C = 44.9 |May record high C = 48.5 |Jun record high C = 47.2 |Jul record high C = 46.7 |Aug record high C = 41.7 |Sep record high C = 41.7 |Oct record high C = 40.0 |Nov record high C = 36.1 |Dec record high C = 31.3 |year record high C = 48.5 |Jan high C = 22.4 |Feb high C = 25.0 |Mar high C = 31.0 |Apr high C = 37.1 |May high C = 40.3 |Jun high C = 39.3 |Jul high C = 34.1 |Aug high C = 32.4 |Sep high C = 33.8 |Oct high C = 33.6 |Nov high C = 29.2 |Dec high C = 24.4 |year high C = 31.9 |Jan low C = 8.4 |Feb low C = 10.8 |Mar low C = 16.0 |Apr low C = 21.8 |May low C = 25.9 |Jun low C = 27.4 |Jul low C = 25.8 |Aug low C = 24.7 |Sep low C = 23.2 |Oct low C = 19.4 |Nov low C = 13.8 |Dec low C = 9.2 |year low C = 18.8 |Jan record low C = -2.2 |Feb record low C = -2.2 |Mar record low C = 3.3 |Apr record low C = 9.4 |May record low C = 15.6 |Jun record low C = 19.1 |Jul record low C = 20.6 |Aug record low C = 18.9 |Sep record low C = 15.0 |Oct record low C = 11.1 |Nov record low C = 3.3 |Dec record low C = 0.0 |year record low C = -2.2 |precipitation colour = green |Jan precipitation mm = 7.0 |Feb precipitation mm = 10.6 |Mar precipitation mm = 3.1 |Apr precipitation mm = 4.9 |May precipitation mm = 17.9 |Jun precipitation mm = 63.4 |Jul precipitation mm = 223.3 |Aug precipitation mm = 205.9 |Sep precipitation mm = 66.3 |Oct precipitation mm = 25.0 |Nov precipitation mm = 3.9 |Dec precipitation mm = 4.2 |year precipitation mm = 635.4 |Jan rain days = 0.6 |Feb rain days = 1.0 |Mar rain days = 0.4 |Apr rain days = 0.7 |May rain days = 1.4 |Jun rain days = 3.9 |Jul rain days = 11.2 |Aug rain days = 10.0 |Sep rain days = 3.8 |Oct rain days = 1.3 |Nov rain days = 0.4 |Dec rain days = 0.4 |year rain days = 35.2 |source 1 = India Meteorological Department (record high and low up to 2010)<ref name= IMD > {{cite web | url = http://www.imd.gov.in/section/climate/extreme/jaipur2.htm | title = Jaipur Climatological Table Period: 1971–2000 | publisher = [[India Meteorological Department]] | accessdate = March 25, 2015}}</ref><ref name = IMD2>{{cite web | url = http://www.imdpune.gov.in/Temp_Extremes/histext2010.pdf | format = PDF | title = Ever recorded Maximum and minimum temperatures up to 2010 | publisher = India Meteorological Department | accessdate = March 25, 2014 | archive-date = ਮਾਰਚ 21, 2014 | archive-url = https://web.archive.org/web/20140321144109/http://www.imdpune.gov.in/Temp_Extremes/histext2010.pdf | dead-url = yes }}</ref> |date=October 2011}} ==ਜੈਪੁਰ ਦੀਆ ਦਿੱਲ ਖਿਚਵੀਆ ਥਾਂਵਾਂ== {{see also|ਜੈਪੁਰ ਦੀਆ ਦਿੱਲ ਖਿਚਵੀਆ ਥਾਂਵਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ}} ਜੈਪੁਰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸੈਰ ਸਫਰ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਹੈ ਅਤੇ ਗੋਲਡਨ ਟ੍ਰਾਈਏਂਗਲ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। 2008 ਦੇ ਕੋੰਡੇ ਨਾਸਟ ਟ੍ਰਾਵਲਿੰਗ ਰੀਡਰਸ ਚੋਇਸ ਸਰਵੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜੈਪੁਰ ਏਸਿਆ ਦੀਆ ਸੱਤ ਮੁੱਖ ਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। 2015 ਵਿੱਚ ਟਿਪ ਅਡਵਾਇਜਰਸ ਚੋਇਸ ਅਵਾਰਡ ਵਲੋਂ ਜੈਪੁਰ ਭਾਰਤ ਦੀਆ ਸੈਰ ਸਪਾਟੇ ਵਾਲਿਆਂ ਮੁੱਖ ਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਦਰਜੇ ਵਿੱਚ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਯਾਤਰੀਆਂ ਲਈ [[ਹਵਾ ਮਹਿਲ]], [[ਜਲ ਮਹਿਲ]], [[ਸਿਟੀ ਪੈਲੇਸ, ਜੈਪੁਰ]], [[ਆਮੇਰ ਕਿਲ੍ਹਾ]], [[ਜੰਤਰ ਮੰਤਰ]], [[ਕਿਲ੍ਹਾ ਜੈਗਡ਼੍ਹ]], [[ਅਲਬਰਟ ਹਾਲ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ]], [[ਨਾਹਰਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹਾ]], [[ਗੱਤਾਜੀ]], [[ਗੋਵਿੰਦ ਦੇਵ ਜੀ ਮੰਦਿਰ]], [[ਗੜ ਗਣੇਸ਼ ਮੰਦਿਰ]], [[ਸ਼੍ਰੀ ਕਾਲੀ ਮੰਦਿਰ]], [[ਬਿਰਲਾ ਮੰਦਿਰ]], [[ਸੰਗਨੇਰੀ ਗੇਟ]], ਅਤੇ [[ਜੈਪੁਰ ਚਿੜੀਆਂ ਘਰ]]। ਜੰਤਰ ਮੰਤਰ ਇੱਕ ਵਰਲਡ ਹੈਰੀਟੇਜ ਸਾਇਟ ਹੈ। ਹਵਾ ਮਹਿਲ ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਮੰਜਲੀ ਪਿਰਾਮਂਡ ਬਣਤਰ ਦੇ ਪਹਾੜ ਹਨ। ਜਿਸਦੀ ਉਂਚਾਈ 15 ਮੀਟਰ (50 ਫੁੱਟ) ਹੈ। ਸੀਸੋਡਿਆ ਰਾਨੀ ਬਾਗ਼ ਅਤੇ ਕਣਕ ਵ੍ਰਿੰਦਵਾਨ ਜੈਪੁਰ ਦੀਆ ਮੁੱਖ ਪਾਰਕਾਂ ਹਨ। <gallery mode=packed> File:Vishnu Narayan Temple Jaipur.JPG|ਲਕਸ਼ਮੀ ਨਰਾਇਣ ਮੰਦਿਰ File:Jaipur 03-2016 02 Amber Fort.jpg|[[ਆਮੇਰ ਕਿਲ੍ਹਾ]] File:Amber Fort.jpg|[[ਆਮੇਰ ਕਿਲ੍ਹਾ]] ਦਾ ਬਾਗ਼ File:1985.04.15 31 Fort Amber India.jpg|[[ਆਮੇਰ ਕਿਲ੍ਹਾ]] ਵਿੱਚ ਗਣੇਸ਼ ਪੋਲ File:Индия47.jpg|[[ਜੰਤਰ ਮੰਤਰ]] </gallery> [[File:Jaipur BRTS.jpg|thumb|200px|Jaipur BRTS]] [[File:Jaipur 03-2016 35 Jaipur Metro.jpg|thumb|200px|[[Jaipur Metro]]]] [[File:Jaipur Airport.JPG|thumb|200px|[[Jaipur International Airport]]]] ==ਖੇਲ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ== ਜੈਪੁਰ ਵਿੱਚ [[ਸਵਾਈ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਕ੍ਰਿਕਟ ਸਟੇਡਿਅਮ]] ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 23,185 ਦਰਸ਼ਕ ਇਕੱਠੇ ਖੇਡ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਨ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸਟੇਡਿਅਮ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸਟਰੀਏ ਮੈਚ ਖੇਡੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{cite web|url=http://www.worldstadiums.com/asia/countries/india.shtml|title=Sawai Mansingh Stadium|publisher=worldstadiums.com|access-date=5 November 2015|archive-date=24 ਸਤੰਬਰ 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110924095432/http://www.worldstadiums.com/asia/countries/india.shtml|dead-url=yes}}</ref> [[ਸਵਾਈ ਮਾਨ ਸਿੰਘ ਇੰਡੂਰ ਸਟੇਡਿਅਮ]], [[ਚੌਗਾਨ ਸਟੇਡਿਅਮ]], [[ਰੇਲਵੇ ਕ੍ਰਿਕਟ ਗ੍ਰਾਉਂਡ]] ਵੀ ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਖੇਡ ਮੈਦਾਨ ਹਨ। [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]]<ref>{{cite web|title=Big business and Bollywood grab stakes in IPL|url=http://www.espncricinfo.com/ipl/content/story/333193.html|publisher=ESPNcricinfo|accessdate=24 January 2008}}</ref> ਵਿੱਚ ਰਾਜਸਥਨ ਰੋਇਲ਼ ਦੀ ਟੀਮ ਅਤੇ [[2014 ਪਰੋ ਕਬੱਡੀ ਲੀਗ]] ਵਿੱਚ ਜੈਪੁਰ ਪੀਂਕ ਪੈਂਥਰ ਜੈਪੁਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦਿਆਂ ਹਨ।<ref>{{cite news|title=Big B, Aamir, SRK cheer for Abhishek's Pink Panthers |url=http://www.thehindu.com/entertainment/big-b-aamir-srk-cheer-for-abhisheks-pink-panthers/article6254534.ece |date=27 July 2014 |agency=[[The Hindu]] |location=Mumbai |accessdate=Jul 28, 2014}}</ref> ==ਮੁੱਖ ਖਾਣੇ== ਜੈਪੁਰ ਦੀਆ ਮੁੱਖ ਖਾਣੀਆ ਵਿੱਚ [[ਦਾਲ ਬਾਟੀ ਚੂਰਮਾ]], [[ਮਿੱਸੀ ਰੋਟੀ]], [[ਗੱਟੇ ਕੀ ਸਬਜ਼ੀ]], [[ਕਰ ਸੰਗਰੀ]], [[ਬਾਜਰੇ ਕੀ ਰੋਟੀ]]<ref>{{cite web|title=Cuisines Of Jaipur |url=http://www.pinkcity.com/citizenblogger/cuisines-of-jaipur/|publisher=pinkcity.com|accessdate=31 October 2015}}</ref>, ਮਿੱਠੇ ਖਾਣੀਆ ਵਿੱਚ [[ਘੇਵਰ]], [[ਫੈਨੀ]], [[ਮਾਵਾਂ ਕਚੋਰੀ]], [[ਗਚਕ]], [[ਚੌਗੁਣੀ ਕੇ ਲੱਡੋ]], [[ਮੂੰਗ ਥਾਲ]]।<ref name="food">{{cite web|url=http://jaipur-pinkcity.webs.com/foodbeverage.htm|title=Cuisine of Jaipur|publisher=Jaipur-pinkcity.webs.com|accessdate=28 March 2011|archive-date=14 ਮਈ 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110514205332/http://jaipur-pinkcity.webs.com/foodbeverage.htm|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.jaipurtravel.com/what_eat.htm|title=What to eat in Jaipur|publisher=jaipurtravel.com|accessdate=31 October 2015}}</ref> ==ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ== ਜੈਪੁਰ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾ [[ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਹੈ। ਇੱਥੇ [[ਮਰਵਾੜੀ ਭਾਸ਼ਾ]], [[ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਅਤੇ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵੀ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।<ref name="glottolog.org">{{Cite web|url=https://glottolog.org/resource/languoid/id/dhun1238|title=Glottolog 4.1 - Dhundari|website=glottolog.org|access-date=7 January 2020}}</ref> ==ਜਾਤਾਜਾਤ== ==ਰਾਸ਼ਤੇ== ਜੈਪੁਰ [[ਨੇਸ਼ਨਲ ਹਾਇਵੇ ਨੰ. 10]] ਉੱਤੇ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਅਤੇ [[ਮੁੰਬਈ]] ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। [[ਨੇਸ਼ਨਲ ਹਾਇਵੇ ਨੰ. 12]] ਜੈਪੁਰ ਨੂੰ [[ਕੋਟਾ]] ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ [[ਨੇਸ਼ਨਲ ਹਾਇਵੇ ਨੰ. 11]] [[ਬੀਕਾਨੇਰ]] ਨੂੰ [[ਆਗਰਾ]] ਸ਼ਹਿਰ ਨਾਲ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। [[ਕੋਟਾ]] ਅਤੇ [[ਆਗਰਾ]] ਲਈ ਜੈਪੁਰ ਵਿਚੋਂ ਲਗਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਆਰਏਸਟੀਸੀ [[ਬੱਸ]] ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ [[ਰਾਜਸਥਨ]], [[ਨਿਓ ਦਿੱਲੀ]], [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਹਰਿਆਣਾ]], [[ਮੱਧੀਆ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰਾ]], [[ਪੰਜਾਬ]] ਅਤੇ [[ਗੁਜਰਾਤ]] ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। [[ਜੈਪੁਰ ਸਿਟੀ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ ਸਰਵਿਸ ਲਿਮਿਟਡ]]<ref name="jcstl">{{cite web |url=http://www.jaipurbus.com/ |title=JCSTL Website |publisher=Jaipurbus.com |date= |access-date=28 March 2011}}</ref> ਵਲੋਂ [[ਸਿਟੀ ਬੱਸ]]<ref>{{cite web|title=Rajasthan State Road Transportation Company info|url=http://www.indiatransit.com/public_transport/rajasthan_state_road.aspx#RSRTCOverview|publisher=India Transit|access-date=4 December 2014}}</ref> ਸੇਵਾ ਮੁਹਈਆ ਕਾਰਵਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਟਰਾਂਸਪੋਰਟ 400 ਦੇ ਕਰੀਬ ਬੱਸਾ ਦੀ ਸੇਵਾ ਮੁਹਈਆ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਬੱਸ ਸਰਵਿਸ ਸੇਂਟਰ [[ਵੈਸ਼ਾਲੀ ਨਗਰ]], [[ਵਿਦਿਆਧਰ ਨਗਰ]] ਅਤੇ [[ਸੰਗਣਨਰ]]। ==ਗੈਲਰੀ== <gallery> File:Jawahar Kala Kendra, Jaipur, Rajasthan.jpg|[[ਜਵਾਹਰ ਕਲਾ ਕੇਂਦਰ]] File:Jaipur 03-2016 13 Jorawar Singh Gate.jpg| ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦਰਵਾਜਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ File:Amber Fort interior.jpg|[[ਆਮੇਰ ਕਿਲ੍ਹਾ]] ਦਾ ਅੰਦਰਲਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ File:Bissau Palace.jpg|[[ਵਿਸਾਊ ਪੈਲੇਸ ਹੋਟਲ, ਜੈਪੁਰ|ਵਿਸਾਊ ਪੈਲੇਸ]] File:Jaipur Night During Diwali.jpg|[[ਨਾਹਰਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹਾ]] ਅੰਦਰੋਂ ਬਾਹਰੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ Inner halls of Amer Fort, India.jpg Outer wall of Amer Fort, India.jpg Interiors of Amer Fort, India.jpg Jaipur, India, Gate.jpg Jaipur, India, City Palace, Halls.jpg </gallery> ==ਭੂਗੋਲ== {{wide image|jalmahal.jpg|1000px|ਮਾਨ ਸਾਗਰ ਝੀਲ ਉੱਤੇ ਜਲ ਮਹੱਲ}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ}} == ਹੋਰ ਵੇਖੋ == * [[ਜਲ ਮਹਿਲ]] * [[ਹਵਾ ਮਹਿਲ]] * [[ਸਿਟੀ ਪੈਲੇਸ, ਜੈਪੁਰ]] * [[ਆਮੇਰ ਦਾ ਕਿਲਾ]] == ਹੋਰ ਪੜੋ == * Bhatt, Kavi Shiromani; Shastry, Mathuranath (1948). ''Jaipur Vaibhawam'' (History of Jaipur written in Sanskrit). Re-published in 2002 by Kalanath Shastry, Manjunath Smriti Sansthan, Jaipur. * Khangarot, R.S., Nathawat, P.S. (1990) ''Jaigarh- The Invincible Fort of Amer''. RBSA Publishers, Jaipur. * Sachdev, Vibhuti; [[Giles Tillotson|Tillotson, Giles Henry Rupert]] (2002). ''[http://books.google.com/books?id=7F_MJcTjDOQC Building Jaipur: The Making of an Indian City].'' Reaktion Books, London. ISBN 1-86189-137-7. * Sarkar, Jadunath (1984). ''[http://books.google.com/books?id=O0oPIo9TXKcC A History of Jaipur]''. Orient Longman Limited, New Delhi. ISBN 81-250-0333-9. * Volwahsen, Andreas (2001). ''Cosmic Architecture in India: The Astronomical Monuments of Maharaja Jai Singh II,'' Prestel Mapin, [[Munich]]. * {{cite web|url=http://dsal.uchicago.edu/reference/gazetteer/pager.html?objectid=DS405.1.I34_V13_405.gif|title=Jaipur City (or Jainagar)|year=1909|publisher=[[The Imperial Gazetteer of India]]|pages=399–402}} == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == {{Commons category}} {{Wikivoyage}} * [http://www.jaipur.rajasthan.gov.in Jaipur website] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਕਿਲੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ]] 24ytfx5rcizwd86stcf58mswswc0dfu 0 18599 609816 577159 2022-07-31T05:33:30Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox holiday | holiday_name = ਕ੍ਰਿਸਮਸ<br /><small>ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਦਿਨ</small> | image = | imagesize = 300px | caption = ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਸੰਬੰਧੀ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ | nickname = Noël, Xmas, Yule | observedby = [[ਇਸਾਈ]], ਕਈ ਗੈਰ-ਇਸਾਈ<ref name="nonXians">[http://downloads.bbc.co.uk/worldservice/learningenglish/entertainment/scripts/multifaith_christmas.pdf Christmas as a Multi-faith Festival]—BBC News. Retrieved September 30, 2008.</ref><ref name="NonXiansUSA">{{cite web|url = http://www.gallup.com/poll/113566/us-christmas-not-just-christians.aspx|title =।n the U.S., Christmas Not Just for Christians|publisher = Gallup,।nc.|date = December 24, 2008|accessdate=December 16, 2012}}</ref> | date = {{bullet}} 25 ਦਸੰਬਰ<br />''[[ਪੱਛਮੀ ਇਸਾਈ ਧਰਮ]] ਅਤੇ ਕੁਝ [[ਪੂਰਬੀ ਇਸਾਈ ਧਰਮ|ਪੂਰਬੀ]] ਗਿਰਜਾਘਰ; ਬਾਕੀ ਸਾਰੀ ਦੁਨੀਆਂ'' * 7 ਜਨਵਰੀ<br />''ਕੁਝ ਪੂਰਬੀ ਗਿਰਜਾਘਰ<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/?id=tdsRKc_knZoC&pg=RA5-PT130&dq=Christmas+date#v=onepage&q=Christmas%20date&f=false|title=Paul Gwynne, ''World Religions in Practice'' (John Wiley & Sons 2011।SBN 978-1-44436005-9)|publisher=John Wiley & Sons|isbn=9781444360059|date=September 7, 2011}}</ref><ref name="Jan7">{{cite web |url=http://www.copticchurch.net/topics/coptic_calendar/nativitydate.html |title=The Glorious Feast of Nativity: 7 January? 29 Kiahk? 25 December? |publisher=Coptic Orthodox Church Network |first=John |last=Ramzy |accessdate=January 17, 2011}}</ref>'' * 6 ਜਨਵਰੀ<br />''ਆਰਮੇਨੀਆਈ ਅਪੋਸਟੋਲਿਕ ਗਿਰਜਾਘਰ ਅਤੇ ਆਰਮੇਨੀਆਈ ਏਵਾਂਜੇਲਿਕਲ ਗਿਰਜਾਘਰ<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/?id=EDO5bcaMvUIC&pg=PT27&dq=%22Armenian+Christians%22+Kelly#v=onepage&q=%22Armenian%20Christians%22%20Kelly&f=false|title=Joseph F. Kelly, ''The Feast of Christmas'' (Liturgical Press 2010।SBN 978-0-81463932-0)|publisher=|isbn=9780814639320|author1=Kelly|first1=Joseph F|year=2010}}</ref>'' * 19 ਜਨਵਰੀ<br />''ਜੇਰੂਸਲੇਮ ਦੇ ਆਰਮੇਨੀਆਈ ਪੈਟਰੀਆਰਚੇਟ<ref>{{cite news|last=Jansezian|first=Nicole|title=10 things to do over Christmas in the Holy Land|url=http://www.jpost.com/Travel/Around-Israel/10-things-to-do-over-Christmas-in-the-Holy-Land|work=[[The Jerusalem Post]]|quote=...the Armenians in Jerusalem – and only in Jerusalem – celebrate Christmas on January 19...}}</ref>'' | observances = ਗਿਰਜਾਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ, ਤੋਹਫ਼ੇ ਦੇਣਾ, ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਦੋਸਤਾਂ ਵਿੱਚ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ, ਖਾਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਘਰ ਨੂੰ ਸਜਾਉਣਾ | type = [[ਇਸਾਈ ਧਰਮ|ਇਸਾਈ]], ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ | significance = [[ਈਸਾ]] ਦੇ ਜਨਮ ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ | relatedto = [[Christmastide]], [[Christmas Eve]], [[Advent]], [[Annunciation]], [[Epiphany (holiday)|Epiphany]], [[Baptism of the Lord]], [[Nativity Fast]], [[Nativity of Christ]], [[Yule]], [[St. Stephen's Day]] | frequency = ਸਾਲਾਨਾ | duration = 1 ਦਿਨ }} '''ਕ੍ਰਿਸਮਸ''' ਜਾਂ '''ਵੱਡਾ ਦਿਨ''' [[ਈਸਾ ਮਸੀਹ]] ਦੇ ਜਨਮ<ref>[http://www.merriam-webster.com/dictionary/christmas Christmas], ''[[Merriam-Webster]]''. Retrieved 2008-10-06.<br />[https://web.archive.org/web/20090923205619/http://encarta.msn.com/encnet/refpages/RefArticle.aspx?refid=761556859 Archived] 2009-10-31.</ref><ref name="CathChrit">[http://www.newadvent.org/cathen/03724b.htm "Christmas"], ''[[The Catholic Encyclopedia]]'', 1913. </ref> ਦੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਪਰਵ ਹੈ। ਇਹ 25 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਿਨ ਲਗਭਗ ਪੂਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਛੁੱਟੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਤੋਂ 12 ਦਿਨ ਦੇ ਉਤਸਵ ਕ੍ਰਿਸਮਸਟਾਇਡ ਦੀ ਵੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। [[25 ਦਸੰਬਰ]] ਯੀਸ਼ੁ ਮਸੀਹ ਦੇ ਜਨਮ ਦੀ ਕੋਈ ਗਿਆਤ ਅਸਲੀ ਜਨਮ ਤਾਰੀਖ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਅਤੇ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਤਾਰੀਖ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰੋਮਨ ਪਰਵ ਜਾਂ ਮਕਰ ਤਬਦੀਲੀ (ਸੀਤ ਅਇਨ੍ਹਾਂਤ) ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਅਧਾਰ ’ਤੇ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਦੀਆਂ ਛੁੱਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਉਪਹਾਰ ਦੇਣਾ, ਗਿਰਜਾ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸਮਾਰੋਹ, ਅਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਜਾਵਟਾਂ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਜਾਵਟਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਦਾ ਦਰਖਤ, ਰੰਗ ਬਿਰੰਗੀਆਂ ਰੋਸ਼ਨੀਆਂ, ਬੰਡਾ, ਜਨਮ ਦੀਆਂ ਝਾਕੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਲੀ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਸਾਂਤਾ ਕਲਾਜ (ਜਿਸ ਨੂੰ "ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਦਾ ਪਿਤਾ" ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੋਨਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਭਿੰਨ ਹੈ) ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਇੱਕ ਲੋਕ ਪਿਆਰੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪਰ ਕਲਪਿਤ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ’ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਤੋਹਫ਼ੇ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਾਂਤਾ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਸਰੂਪ ਲਈ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮੀਡੀਆ ਉੱਤਰਦਾਈ ਹੈ। ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਜਿਆਦਾਤਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ 25 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਦੀ ਪੂਰਵ ਸ਼ਾਮ ਯਾਨੀ 24 ਦਸੰਬਰ ਨੂੰ ਹੀ ਜਰਮਨੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸਮਾਰੋਹ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਬ੍ਰਿਤੇਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਸਮਸ ਤੋਂ ਅਗਲਾ ਦਿਨ ਯਾਨੀ 26 ਦਸੰਬਰ [[ਬਾਕਸਿੰਗ ਡੇ]] ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਕੈਥੋਲੀਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ '[[ਸੇਂਟ ਸਟੀਫਨਸ ਡੇ]]' ਜਾਂ ਫੀਸਟ ਆਫ ਸੇਂਟ ਸਟੀਫਨਸ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇਸਾਈ ਧਰਮ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕ੍ਰਿਸਮਸ]] 2dhoox46nzfmxnk2ea3s46qn255igpm 0 18798 609864 532565 2022-07-31T07:27:43Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਬਸਤੀ |ਨਾਂ = ਜੇਰੂਸਲਮ |ਦੇਸੀ_ਨਾਂ=<div style="line-height:1.5em">{{lang|he|יְרוּשָׁלַיִם}} (ਯੇਰੂਸ਼ਲਾਈਮ)<br>{{lang|ar|القُدس}} (ਅਲ-ਕੁਦਸ) |ਬਸਤੀ_ਕਿਸਮ=ਸ਼ਹਿਰ |ਤਸਵੀਰ_ਦਿੱਸਹੱਦਾ=Jerusalem infobox image.JPG |ਤਸਵੀਰਅਕਾਰ=250px |ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ='''ਸਿਖਰ ਖੱਬਿਓਂ''': ਗਿਵਾਤ ਹਾ'ਅਰਬਾ ਤੋਂ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਜੇਰੂਸਲਮ ਦਿੱਸਹੱਦਾ, ਮਮੀਲਾ, ਪੁਰਾਣਾ ਸ਼ਹਿਰਾ ਅਤੇ ਪੱਥਰ ਦਾ ਗੁੰਬਦ, ਪੁਰਾਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੂਕ, ਨੈੱਸਟ, ਪੱਛਮੀ ਕੰਧ, ਡੇਵਿਡ ਦਾ ਬੁਰਜ ਅਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ |ਤਸਵੀਰ_ਝੰਡਾ=Flag of Jerusalem.svg{{!}}border |ਤਸਵੀਰ_ਢਾਲ=Jerusalem-coat-of-arms.svg |shield_size=60px |shield_alt=Emblem of Jerusalem |shield_link= |ਉਪਨਾਮ=''ਇਰ ਹਾ-ਕੋਦਸ਼'' (ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰ), ''ਬੈਤ ਅਲ-ਮਕਦੀਸ'' (ਪਵਿੱਤਰਤਾ ਦਾ ਘਰ) |ਤਸਵੀਰ_ਨਕਸ਼ਾ=Jerusalem WBIL.jpg |map_caption= |coordinates_ਖੇਤਰ=IL |latd=31|latm=47|lats=|latNS=N |longd=35|longm=13|longs=|longEW=E |ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ1=ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ |ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ1=ਜੇਰੂਸਲਮ |ਮੁਖੀ_ਸਿਰਲੇਖ=ਮੇਅਰ |ਮੁਖੀ_ਨਾਂ=ਨੀਰ ਬਰਕਤ |unit_pref=dunam |ਖੇਤਰਫਲ_ਕੁੱਲ_dunam=125156 |ਖੇਤਰਫਲ_ਮੁੱਖ-ਨਗਰ_ਕਿਮੀ2=652 |ਉੱਚਾਈ_ਮੀਟਰ=754 |ਅਬਾਦੀ_ਕੁੱਲ=801000 |ਅਬਾਦੀ_ਮੁੱਖ-ਨਗਰ=1029300 |ਅਬਾਦੀ_ਤੱਕ=2012 |ਅਬਾਦੀ_ਘਣਤਾ_ਕਿਮੀ2=6400 |ਅਬਾਦੀ_ਵਾਸੀ ਸੂਚਕ=ਜੇਰੂਸਲਮੀ |ਸਮਾਂ_ਜੋਨ=ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ |utc_offset1=+2 |ਸਮਾਂ_ਜੋਨ_DST=ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਗਰਮ-ਰੁੱਤੀ ਸਮਾਂ |ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ= ਖੇਤਰ |ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ=ਈਲ-ਦ-ਇਜ਼ਰਾਈਲ |utc_offset1_DST=+3 |ਖੇਤਰ_ਕੋਡ=ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕਾਲ +972-2; ਸਥਾਨਕ ਕਾਲ 02 |ਵੈੱਬਸਾਈਟ=[http://www.jerusalem.muni.il/jer_main/defaultnew.asp?lng=2 jerusalem.muni.il]{{ref label|muni-site|iv|}} |footnotes= }} '''ਜੇਰੂਸਲਮ''' ({{lang-he-n|יְרוּשָׁלַיִם}} <small>''{{ਲਿਪ|he|Yerushaláyim}}'' {{Audio|He-Jerusalem.ogg|help=no| }}</small>; {{lang-ar|القُدس}} <small>''{{ਲਿਪ|ar|al-Quds}}'' {{Audio|ArAlquds.ogg|help=no| }}</small> ਅਤੇ/ਜਾਂ {{lang|ar|أورشليم}} <small>''{{ਲਿਪ|ar|Ûrshalîm}}''</small>){{ref label|names|i|}} [[ਇਜ਼ਰਾਈਲ]] ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ ਪਰ ਜਿਸਦਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਇਹ ਦਰਜਾ ਤਕਰਾਰੀ ਹੈ{{ref label|capital|ii|}} ਅਤੇ ਇਹ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।<ref name="aice">{{cite web|url=http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/Peace/jerutime.html|title=Timeline for the History of Jerusalem|work=Jewish Virtual Library|accessdate=16 April 2007|publisher=American-Israeli Cooperative Enterprise}}</ref> ਇਹ ਭੂ-ਮੱਧ ਸਾਗਰ ਅਤੇ ਮੁਰਦਾ ਸਾਗਰ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਕਿਨਾਰੇ ਵਿਚਕਾਰ ਜੂਡੀਆਈ ਪਹਾੜਾਂ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦਾ, ਅਬਾਦੀ ਅਤੇ ਖੇਤਰਫਲ ਦੋਹਾਂ ਪੱਖੋਂ, ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਜੇਕਰ ਪੂਰਬੀ ਜੇਰੂਸਲਮ ਨੂੰ ਵੀ ਮਿਲਾ ਲਿਆ ਜਾਵੇ<ref>Largest city: * "... modern Jerusalem, Israel's largest city ..." (Erlanger, Steven. [http://travel2.nytimes.com/2006/04/16/travel/16jerusalem.html Jerusalem, Now], ''[[The New York Times]]'', 16 April 2006.) * "Jerusalem is Israel's largest city." ("[http://encarta.msn.com/encyclopedia_761575008_3/Israel.html Israel (country)]", [[Microsoft]] [[Encarta]], 2006, p. 3. Retrieved 18 October 2006. 31 October 2009.) * "Since 1975 unified Jerusalem has been the largest city in Israel." ([http://www.britannica.com/ebi/article-203247 "Jerusalem"]{{dead link|date=September 2011 }}, [[Encyclopædia Britannica|Encyclopædia Britannica Online]], 2006. Retrieved 18 October 2006. [http://web.archive.org/web/20080621103517rn_1/student.britannica.com/comptons/article-203247/Jerusalem Archived] 21 June 2008) * "Jerusalem is the largest city in the State of Israel. It has the largest population, the most Jews and the most non-Jews of all Israeli cities." (Klein, Menachem. ''Jerusalem: The Future of a Contested City'', New York University Press, 1 March 2001, p. 18. ISBN 0-8147-4754-X) * "In 1967, Tel Aviv was the largest city in Israel. By 1987, more ''Jews'' lived in Jerusalem than the total population of Tel Aviv. Jerusalem had become Israel's premier city." (Friedland, Roger and Hecht, Richard. ''To Rule Jerusalem'', University of California Press, 19 September 2000, p. 192. ISBN 0-520-22092-7).</ref><ref name="cbs">{{cite web|url=http://www.cbs.gov.il/hodaot2006n/11_06_106e.pdf|publisher=Central Bureau of Statistics|title=Press Release: Jerusalem Day|date=24 May 2006|accessdate=10 March 2007|format=PDF}}</ref> ਜਿਸਦੀ ਅਬਾਦੀ 801,000 ਹੈ<ref>{{cite web|url=http://www.jewishpress.com/news/jewish-higher-than-arab-birthrate-in-jerusalem/2012/05/20/|title=Jewish Birthrate Exceeds Arab in Jerusalem|publisher=Jewishpress.com|date=|accessdate=2012-12-07}}</ref> ਅਤੇ ਖੇਤਰਫਲ 125.1 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. ਹੈ।<ref name="mfa-40th">{{cite web|url=http://www.cbs.gov.il/population/new_2009/table3.pdf|format=PDF|publisher=Israel Central Bureau of Statistics|title=TABLE 3. – POPULATION(1) OF LOCALITIES NUMBERING ABOVE 2,000 RESIDENTS AND OTHER RURAL POPULATION ON 31/12/2008|accessdate=26 October 2009}}</ref><ref name="profile">{{cite web|url=http://www.cbs.gov.il/population/new_2009/table3.pdf|publisher=[[Israel Central Bureau of Statistics]]|title=Local Authorities in Israel 2007, Publication #1295 – Municipality Profiles – Jerusalem|accessdate=31 December 2007|format=PDF|language=Hebrew}}</ref>{{ref label|cbs-stats|iii|}} ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਤਿੰਨ ਇਬਰਾਨੀ ਮੱਤਾਂ ਦਾ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ— [[ਯਹੂਦੀ ਮੱਤ]], [[ਇਸਾਈ ਮੱਤ]] ਅਤੇ [[ਇਸਲਾਮ]]। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਏਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ]] 5zcdy4m6w4vm2lk8cvx84idhistaefx 0 19259 609760 598726 2022-07-31T02:25:14Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox award | name = ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ | current_awards = 88ਵੇਂ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ | image = File:87th Oscars.png | alt = | caption = ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ | description = ਬਿਹਤਰੀਨ ਸਿਨਮਈ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ | presenter = [[ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਮੋਸ਼ਨ ਪਿਕਚਰ ਆਰਟਸ ਐਂਡ ਸਾਇੰਸਿਜ਼]] | country = ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ | year = 1929 | website = [http://www.oscars.org/ www.oscars.org] }} '''ਅਕੈਡਮੀ ਇਨਾਮ''' ([[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]]: Academy Award) ਜਾਂ '''ਔਸਕਰ''', ਕੁਝ ਇਨਾਮ ਹਨ ਜੋ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਲਈ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਨਾਮ ਹਰ ਸਾਲ ਇੱਕ ਰਸਮੀ ਸੈਰੇਮੋਨੀ ਦੌਰਾਨ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ '''ਅਕੈਡਮੀ ਔਫ ਮੋਸ਼ਨ ਪਿਕਚਰ ਆਰਟਸ ਐਂਡ ਸਾਇੰਸ'''<ref>{{cite web | url=http://www.oscars.org/aboutacademyawards/index.html | title=ਅਕੈਡਮੀ ਔਫ ਮੋਸ਼ਨ ਪਿਕਚਰ ਆਰਟਸ ਐਂਡ ਸਾਇੰਸ | access-date=2013-01-15 | archive-date=2007-04-29 | archive-url=https://web.archive.org/web/20070429213054/http://www.oscars.org/aboutacademyawards/index.html | dead-url=unfit }}</ref> ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਵਾਰਡ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ '''[[16 ਮਈ]],1929''' ਵਿੱਚ, ਹੌਲੀਵੁੱਡ ਦੇ ਹੋਟਲ ਰੂਸਵੈਲਟ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਸੈਰੇਮੋਨੀ ਦੌਰਾਨ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਜੋ ਕਿ ਖਾਸ ਇਸ ਲਈ ਸੰਗਠਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। [[87ਵੇਂ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ]] ਦੀ ਸੈਰੇਮੋਨੀ 24 ਫਰਵਰੀ 2013 ਨੂੰ ਡੌਲਬੀ ਥੀਏਟਰ ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਲਈ ਨਿਯਤ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਏ. ਆਰ. ਰਹਿਮਾਨ]] ਅਤੇ ਗੀਤਕਾਰ [[ਗੁਲਜ਼ਾਰ]] ਨੂੰ ਇਹ ਸਨਮਾਨ ਦਿਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇਨਾਮ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ]] 7s5gi17dxavesw11fv3i5vqowp3qr8s 0 19331 609809 597920 2022-07-31T05:09:24Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox Country | conventional_long_name = ਕੁਰਾਸਾਓ ਦਾ ਦੇਸ਼ | native_name = {{ਦੇਸੀ ਨਾਂ|nl|Land Curaçao}}<br/>{{ਦੇਸੀ ਨਾਂ|pap|Pais Kòrsou}} | common_name = ਕੁਰਾਸਾਓ | image_flag = Flag of Curaçao.svg | image_coat = Coat of arms of Curaçao.svg | image_map = Curacao in its region.svg | map_caption = {{map caption|location_color=ਲਾਲ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ|region=ਕੈਰੀਬਿਅਨ|region_color=ਹਲਕਾ ਪੀਲਾ}} | demonym = ਕੁਰਾਸਾਓਈ | national_anthem = ''[[Himno di Kòrsou]]''<br/>{{small|''ਕੁਰਾਸਾਓ ਦਾ ਗੀਤ''}} | official_languages = {{unbulleted list|[[ਡੱਚ ਭਾਸ਼ਾ|ਡੱਚ]]<ref name="CIA the-world-factbook">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cc.html|title=CIA The World Factbook Curaçao|publisher=cia.gov|date=|accessdate=2011-12-17|archive-date=2019-01-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20190110145941/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/cc.html|dead-url=yes}}</ref>|[[ਪਾਪੀਆਮੈਂਤੂ]]}} | government_type = ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ | leader_title1 = ਮਹਾਰਾਣੀ | leader_name1 = ਮਹਾਰਾਣੀ ਬੀਟਰਿਕਸ | leader_title2 = ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਰਾਜਪਾਲ | leader_name2 = {{nowrap|ਅ. ਵਾਨ ਦਰ ਪਲੂਈਮ-ਵਰੈਦੇ}} | leader_title3 = ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ | leader_name3 = ਡੈਨਿਅਲ ਹਾਜ<ref name=Hodge>{{cite news|url=http://www.nrc.nl/nieuws/2012/12/31/curacao-heeft-een-nieuw-tussenkabinet-dat-vooral-moet-bezuinigen/|title=Curacao heeft een tussenkabinet, dat vooral moet bezuinigen|language=Dutch|date=31 December 2012|accessdate=31 December 2012}}</ref> | legislature = ਕੁਰਾਸਾਓ ਦੇ ਤਬਕੇ | sovereignty_type = ਨੀਦਰਲੈਂਡ ਹੇਠ ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਿਆਰ | established_event1 = ਸਥਾਪਤ | established_date1 = 10 ਅਕਤੂਬਰ 2010 | capital = [[ਵਿਲਮਸਤਾਦ]] | latd=12|latm=7|latNS=N|longd=68|longm=56|longEW=W | largest_city = [[ਵਿਲਮਸਤਾਦ]] | area_magnitude = 1_E8 | land_area_rank = 195ਵਾਂ | area_km2 = 444 | area_sq_mi = 171.4 | population_census = 142,180 | population_census_year = 2010 | population_estimate_rank = 183ਵਾਂ | population_density_km2 = 319 | population_density_sq_mi = 821 | population_density_rank = 39ਵਾਂ | GDP_PPP = US$2.838 ਬਿਲੀਅਨ | GDP_PPP_year = 2008<ref name="CIA GDP">[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/hk.html COUNTRY COMPARISON GDP PURCHASING POWER PARITY] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090513083413/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/hk.html |date=2009-05-13 }}, [[Central।ntelligence Agency]].</ref> | GDP_PPP_rank = 177ਵਾਂ | GDP_PPP_per_capita = US$20,567 (2009) | time_zone = ਅੰਧ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ | utc_offset = −4 | currency =ਨੀਦਰਲੈਂਦ ਐਂਟੀਲਿਆਈ ਗਿਲਡਰ | currency_code = ANG | drives_on = ਸੱਜੇ | HDI_rank = 7ਵਾਂ<sup>ਬ</sup> | HDI_index = 0.890 | cctld = .cw, .an <sup>ਸ</sup> | calling_code = [[+599|+599 9]] | footnote_a = ਅੰਤਰਿਮ ਮੰਤਰਾਲਾ/<big><ref name="NOS Report">{{nl icon}} [http://nos.nl/artikel/424164-.html Crisis na benoeming op Curaçao], [[Nederlandse Omroep Stichting]].</ref></big> | footnote_ਅ = ਨੀਦਰਲੈਂਡ ਵਜੋਂ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। | footnote_ਸ = ਬੰਦ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ। }} '''ਕੁਰਾਸਾਓ''' ({{lang-nl|Curaçao}};<ref>ਡੱਚ ਉੱਚਾਰਨ: {{IPA-nl|kyrɐˈsʌu̯|}}</ref><ref>{{cite book|last1=Mangold|first1=Max|title=Aussprachewörterbuch|chapter=Curaçao|editors=Dr. Franziska Münzberg|publisher=Duden Verlag|year=2005|location=Mannheim|url=http://www.duden.de|accessdate=2011-06-16|isbn=978-3-411-04066-7}}</ref> [[ਪਾਪੀਆਮੈਂਤੂ]]: ''Kòrsou'') [[ਵੈਨੇਜ਼ੁਏਲਾ|ਵੈਨੇਜ਼ੁਏਲੀ]] ਤਟ ਤੋਂ ਪਰ੍ਹਾਂ ਦੱਖਣੀ [[ਕੈਰੀਬਿਆਈ ਸਾਗਰ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਟਾਪੂ ਹੈ। '''ਕੁਰਾਸਾਓ ਦੀ ਧਰਤੀ''' (ਡੱਚ: ''Land Curaçao'',<ref>Formal name according to [http://www.curacao-gov.an/images/strukturafiles/Staatsregeling_18-6-10.pdf Art. 1 para 1 Constitution of Curaçao] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110722200254/http://www.curacao-gov.an/images/strukturafiles/Staatsregeling_18-6-10.pdf |date=2011-07-22 }} (Dutch version)</ref> ਪਾਪੀਆਮੈਂਤੂ: ''Pais Kòrsou''),<ref>Formal name according to [http://www.curacao-gov.an/images/strukturafiles/konstitushon/Konstitushon_Papiamentu.pdf Art. 1 para 1 Constitution of Curaçao] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090902205625/http://www.curacao-gov.an/images/strukturafiles/konstitushon/Konstitushon_Papiamentu.pdf |date=2009-09-02 }} (Papiamentu version)</ref> ਜੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਟਾਪੂ ਤੋਂ ਛੁੱਟ ਛੋਟੇ ਗ਼ੈਰ-ਅਬਾਦ ਟਾਪੂ [[ਕਲੀਨ ਕੁਰਾਸਾਓ]] (Klein Curaçao ਭਾਵ "ਛੋਟਾ ਕੁਰਾਸਾਓ"), [[ਨੀਦਰਲੈਂਡ]] ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ [[ਵਿਲਮਸਤਾਦ]] ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਦੇਸ਼}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਮੁਥਾਜ ਦੇਸ਼]] kt7f3oe0ubmy6rxodw09lotvbdi5vsz 0 19714 609768 583970 2022-07-31T03:04:05Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਬਸਤੀ |ਅਧਿਕਾਰਕ_ਨਾਂ = ਅਸ਼ਗ਼ਾਬਾਤ |ਹੋਰ_ਨਾਂ = ਅਸ਼ਖ਼ਾਬਾਤ <br> <small>ਪੋਲਤੋਰਾਤਸਕ (1919-1927)</small> |ਦੇਸੀ_ਨਾਂ = ''Aşgabat'', Ашхабад |ਉਪਨਾਮ = ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ |motto = |ਤਸਵੀਰ_ਦਿੱਸਹੱਦਾ = Ashgabat_collage.jpg |ਤਸਵੀਰਅਕਾਰ = 250px |ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ = ਅਸ਼ਗਾਬਾਦ ਦੇ ਨਜ਼ਾਰੇ |image_flag = |flag_size = |image_seal = |seal_size = |image_shield = |shield_size = |city_logo = |citylogo_size = |ਤਸਵੀਰ_ਨਕਸ਼ਾ = Ashgabat satellite.jpg |mapsize = |ਨਕਸ਼ਾ_ਸਿਰਲੇਖ = ਉਪਗ੍ਰਹੀ ਨਜ਼ਾਰਾ |pushpin_ਨਕਸ਼ਾ = ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ |pushpin_label_position = bottom |pushpin_ਨਕਸ਼ਾਅਕਾਰ = 250 |ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ = ਦੇਸ਼ |ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ1 = ਸੂਬਾ |ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ = {{ਝੰਡਾ|ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ}} |ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ1 = ਅਹਾਲ ਸੂਬਾ |government_type = |ਮੁਖੀ_ਸਿਰਲੇਖ = ਮੇਅਰ |ਮੁਖੀ_ਨਾਂ = ਦਰਦੀਲਿਐਵ ਸ਼ਮੂਹਮਤ |ਸਥਾਪਨਾ_ਸਿਰਲੇਖ = ਸਥਾਪਤ |ਸਥਾਪਨਾ_ਮਿਤੀ = 1881 |area_magnitude = |area_total = |TotalArea_sq_mi = |area_land = |LandArea_sq_mi = |area_water = |WaterArea_sq_mi = |area_water_percent = |area_urban = |UrbanArea_sq_mi = |area_metro = |MetroArea_sq_mi = |ਅਬਾਦੀ_ਤੱਕ = 2009 |population_note = |ਅਬਾਦੀ_ਕੁੱਲ = 909000 |population_density = |population_density_mi2 = |population_metro = |population_density_metro_km2 = |population_density_metro_mi2 = |population_urban = |population_density_urban_km2 = |population_density_urban_mi2 = |ਸਮਾਂ_ਜੋਨ = |utc_offset = +5 |ਸਮਾਂ_ਜੋਨ_DST = ''ਨਿਰੀਖਤ ਨਹੀਂ'' |utc_offset_DST = +5 |latd=37|latm=56|lats=|latNS=N |longd=58|longm=22|longs=|longEW=E |coordinates_type = region:TM_type:city(695300) |elevation = |elevation_ft = |ਡਾਕ_ਕੋਡ_ਕਿਸਮ = ਡਾਕ ਕੋਡ |ਡਾਕ_ਕੋਡ = 744000 |ਖੇਤਰ_ਕੋਡ = 12 |website = |footnotes = }} [[File:Ashgabat, Turkmenistan Astronaut Imagery.JPG|thumb|ਅਸ਼ਗ਼ਾਬਾਤ ਦਾ ਉੱਪਗ੍ਰਿਹੀ ਨਜ਼ਾਰਾ]] '''ਅਸ਼ਗ਼ਾਬਾਤ''' ਜਾਂ '''ਅਸ਼ਗਾਬਾਦ''' ({{lang-tk|Aşgabat}}, {{lang-fa|عشق‌آباد}}, {{lang-ru|Ашхабáд}}, [[ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਰੂਸੀ]] ਤੋਂ ਲਿਪਾਂਤਰਨ ਵੇਲੇ '''ਅਸ਼ਖ਼ਾਬਾਦ''' ਵੀ, 1919-1927 ਵਿਚਕਾਰ ਪੂਰਵਲਾ '''ਪੋਲਤੋਰਾਤਸਕ''') [[ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ]] ਦੀ [[ਰਾਜਧਾਨੀ]] ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਬਾਦੀ (2001 ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਅੰਦਾਜ਼ਾ) 695,300 ਹੈ ਅਤੇ 2009 ਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਦੇ ਮਤਾਬਿਕ 10 ਲੱਖ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ [[ਕਾਰਾਕੁਮ ਰੇਗਿਸਤਾਨ|ਕਾਰਾ ਕੁਮ ਮਾਰੂਥਲ]] ਅਤੇ [[ਕੋਪਤ ਦਾਗ]] ਪਰਬਤ ਲੜੀ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅਬਾਦੀ ਤੁਰਕਮੇਨ ਜਾਤੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਹੈ ਜਦਕਿ ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀਆਂ ਵਿੱਚ [[ਰੂਸੀ ਲੋਕ|ਰੂਸੀ]], [[ਆਰਮੀਨੀਆਈ ਲੋਕ|ਆਰਮੀਨੀਆਈ]] ਅਤੇ ਅਜ਼ੇਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ [[ਇਰਾਨ]] ਦੇ ਦੂਜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ ਮਸ਼ਾਦ ਤੋਂ 250 ਕਿ.ਮੀ. ਦੀ ਵਿੱਥ ਉੱਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਂ 'ਇਸ਼ਕ' ਅਤੇ 'ਆਬਾਦ' ਸ਼ਬਦਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ''ਇਸ਼ਕ ਦਾ ਸ਼ਹਿਰ'' ਹੈ।<ref name="ref91gudoq">[http://books.google.com/books?id=DwX-UTmC1GwC Central Asia: Kazakhstan, Tajikistan, Uzbekistan, Kyrgyzstan, Turkmenistan], Bradley Mayhew, Lonely Planet, 2007, ISBN 978-1-74104-614-4, ''... Ashgabat ... pop 650000 With its lavish marble palaces, gleaming gold domes and vast expanses of manicured parkland, Ashgabat ('the city of love' ...''</ref> ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1881 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ 1924 ਵਿੱਚ ਇਹ [[ਤੁਰਕਮੇਨ ਸੋਵੀਅਤ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਗਣਰਾਜ]] ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਬਹੁਤਾ ਹਿੱਸਾ [[1948 ਦਾ ਅਸ਼ਗਾਬਾਦ ਭੂਚਾਲ|1948 ਦੇ ਅਸ਼ਗਾਬਾਦ ਭੂਚਾਲ]] ਨਾਲ ਤਹਿਸ-ਨਹਿਸ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਪਿੱਛੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੀਆਜ਼ੋਵ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਨਵੀਨੀਕਰਨ ਪਰਿਯੋਜਨਾ ਦੇ ਤਹਿਤ ਵਿਆਪਕ ਪੁਨਰਨਿਰਮਾਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ।<ref>{{cite web|title=Turkmenistan: Government Orders People Out Of Their Homes In Name Of 'Urban Renewal' |accessdate=22 Nov 2017 |url=https://www.rferl.org/a/1053964.html |date=July 21, 2004 |df=mdy }}</ref> ਕਾਰਾਕੁਮ ਨਹਿਰ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਕਿ [[ਅਮੂ ਦਰਿਆ]] ਦਾ ਪਾਣੀ ਪੂਰਬ ਤੋਂ ਪੱਛਮ ਤੱਕ ਲੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=http://www.indianembassy-tm.org/bilateral.html |title=Brief Note on Turkmenistan |website=Embassy of India, Ashgabat |accessdate=10 Jun 2014 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140218072835/http://www.indianembassy-tm.org/bilateral.html |archivedate=February 18, 2014 |df=mdy }}</ref> ==ਇਤਿਹਾਸ== ਅਸ਼ਗਾਬਾਦ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ 1881 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੁਰਗ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕੋਲ ਹੀ ਸਥਿਤ ਕਸਬਾ ਅਸ਼ਖ਼ਾਬਾਦ ਤੋਂ ਇਹ ਨਾਮ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="Pospelov">Pospelov, pp.29–30</ref> [[ਪਾਰਥੀਅਨ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰਾਜਧਾਨੀ ਨੀਸਾ ਤੋਂ ਕੁਝ ਦੂਰ ਸਥਿਤ, ਇਹ ਰੇਸ਼ਮ ਮਾਰਗ ਸ਼ਹਿਰ ਕੋਂਜੀਕਲਾ ਦੇ ਖੰਡਰਾਂ ਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਜਿਸਦਾ ਪਹਿਲਾਂ 2 ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਾਬ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 1 ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਆਏ ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਕਾਰਨ ਖੰਡਰ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਕੋਂਜੀਕਲਾ ਦੇ ਰੇਸ਼ਮ ਮਾਰਗ ਤੇ ਆਪਣੇ ਫ਼ਾਇਦੇ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸਦਾ ਪੁਨਰ-ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ 13ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿੱਚ ਮੰਗੋਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸਦਾ ਵਿਨਾਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਬਹੁਤ ਵਧਿਆ-ਫੁੱਲਿਆ। ਉਸ ਪਿੱਛੋਂ ਇਹ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਚਿਆ ਰਿਹਾ ਜਿਸਨੂੰ ਮਗਰੋਂ ਰੂਸੀਆਂ ਨੇ 19ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਉੱਪਰ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।<ref>[http://www.geographicbureau.com/trips/central_asia/turkmenistan/info/brief_description_of_the_main_s.jdx Konjikala]</ref><ref>{{cite book|author=MaryLee Knowlton|title=Turkmenistan|url=https://books.google.com/books?id=UGanxmJgQNIC&pg=PA40|year=2006|publisher=Marshall Cavendish|isbn=978-0-7614-2014-9|page=40}}</ref> ਜੀਓਪ ਟੇਪ ਦੀ ਲੜਾਈ ਤੱਕ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਾਮਰਾਜ|ਫ਼ਾਰਸ]] ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ ਅਸ਼ਗਾਬਾਦ, ਅਖਲ ਸੰਧੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਦੇ ਤਹਿਤ [[ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਨੂੰ ਸੌਂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਫ਼ਾਰਸ ਦੇ ਸੀਮਾ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਰੂਸ ਨੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ 1881 ਤੋਂ 1897 ਵਿੱਚ ਜਨਸੰਖਿਆ 2500 ਤੋਂ ਵਧ ਕੇ 19400 ਹੋ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ-ਤਿਹਾਈ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸਨ।<ref>Askabad, volume 2,page 762</ref> 1908 ਵਿੱਚ ਅਸ਼ਗਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਬਹਾਈ ਪ੍ਰਾਥਨਾਘਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ, 1948 ਵਿੱਚ ਭੂਕੰਪ ਨਾਲ ਇਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਅੰਤ 1963 ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਢਾਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{cite web|url=http://www.bahai.us/bahai-temple-ashkabad |title=Baha’i House of Worship in Ashgabat |publisher=Bahai.us |accessdate=2010-06-28 |deadurl=yes |archiveurl=https://web.archive.org/web/20070808220600/http://www.bahai.us/bahai-temple-ashkabad |archivedate=August 8, 2007 |df= }}</ref> [[ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਬਹਾਈ ਧਰਮ]] ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਕਾਫ਼ੀ ਲੋਕ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਸ਼ਗਾਬਾਦ ਵਿੱਚ [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ|ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ]] ਦਿਸੰਬਰ 1917 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਇਆ। 1919 ਵਿੱਚ, ''ਤੁਰਕਿਸਤਾਨ ਆਟੋਨੋਮਸ ਸੋਵੀਅਤ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਰਿਪਬਲਿਕ'' ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਰਥਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਮੁਖਈ ਪੋਲਟਰੋਰਸਕੀ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਪਰ, ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਪੋਲਟੋਰਾਤਸਕ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ। ਜਦ ਤੁਰਕਮੇਨ ਐਸ.ਐਸ.ਆਰ. 1924 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਪੋਲਟੋਰਾਤਸਕ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। 1927 ਵਿੱਚ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ ਫਿਰ ਤੋਂ ਅਸ਼ਗਾਬਾਦ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ]] * [[ਕੋਪਤ ਦਾਗ]] * [[ਕਾਰਾਕੁਮ ਮਾਰੂਥਲ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਏਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤੁਰਕਮੇਨਿਸਤਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਟਾਈਗਰ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੌਰਾਨ ਬਣਾਏ ਜਾਂ ਸੁਧਾਰੇ ਗਏ ਲੇਖ]] bch2oya23nulczwqcnht0oxk5fvrg8u 0 19923 609769 586418 2022-07-31T03:05:41Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਬਸਤੀ |ਅਧਿਕਾਰਕ_ਨਾਂ = ''ਅਸੂੰਸੀਓਨ'' |ਦੇਸੀ_ਨਾਂ = Asunción |ਉਪਨਾਮ = ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੀ ਮਾਂ |ਤਸਵੀਰ_ਦਿੱਸਹੱਦਾ = Asuncion Montage.jpg |ਤਸਵੀਰਅਕਾਰ = 360px |ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ = ਸਿਖਰੋਂ ਘੜੀ ਦੇ ਰੁਖ ਨਾਲ਼: ਪੈਰਾਗੁਏ ਦਰਿਆ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਦਿੱਸਹੱਦਾ, ਸਿਟੀਬੈਂਕ ਬੁਰਜ, ਅਸੂੰਸੀਓਨ ਦਾ ਕੌਂਸਲ, ਵੀਰਾਂ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਮਾਰਕ, ਲੋਪੇਜ਼ ਮਹੱਲ, ਗੁਆਰਾਨੀ ਹੋਟਲ |map_caption = |pushpin_ਨਕਸ਼ਾ = ਪੈਰਾਗੁਏ |pushpin_label_position = bottom |pushpin_ਨਕਸ਼ਾ_ਸਿਰਲੇਖ = ਪੈਰਾਗੁਏ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤੀ |coordinates_ਖੇਤਰ = PY |ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ = ਦੇਸ਼ |ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ ={{ਝੰਡਾ|ਪੈਰਾਗੁਏ}} |ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ1 = ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਿਆਰ ਰਾਜਧਾਨੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ |ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ1 = ਗ੍ਰਾਨ ਅਸੂੰਸੀਓਨ |ਮੁਖੀ_ਸਿਰਲੇਖ = ਪ੍ਰਬੰਧਕ |ਮੁਖੀ_ਨਾਂ = ਅਰਨਾਲਦੋ ਸਾਮਾਨਿਏਗੋ |ਸਥਾਪਨਾ_ਸਿਰਲੇਖ = ਸਥਾਪਤ |ਸਥਾਪਨਾ_ਮਿਤੀ = 15 ਅਗਸਤ 1537 |area_magnitude = |ਖੇਤਰਫਲ_ਕੁੱਲ_ਵਰਗ_ਮੀਲ = 45.2 |ਖੇਤਰਫਲ_ਕੁੱਲ_ਕਿਮੀ2 = 117 |area_land_sq_mi = |area_land_km2 = |area_water_sq_mi = |area_water_km2 = |area_water_percent = |area_urban_sq_mi = |area_urban_km2 = |area_metro_sq_mi = |ਖੇਤਰਫਲ_ਮੁੱਖ-ਨਗਰ_ਕਿਮੀ2 = 1000 |ਅਬਾਦੀ_ਤੱਕ = 2009<ref name="msn">{{cite encyclopedia|url=http://encarta.msn.com/fact_631504839/paraguay_facts_and_figures.html|title=Paraguay Facts and Figures|encyclopedia=MSN Encarta|accessdate=2009-07-07|archiveurl=http://www.webcitation.org/5kwKnRO5X|archivedate=2009-10-31|deadurl=yes|https://www.webcitation.org/5kwKnRO5X?url=http://encarta.msn.com/fact_631504839/paraguay_facts_and_figures.html}} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091028190150/http://encarta.msn.com/fact_631504839/Paraguay_Facts_and_Figures.html |date=2009-10-28 }}</ref> |population_note = |ਅਬਾਦੀ_ਕੁੱਲ = 542023 |ਅਬਾਦੀ_ਮੁੱਖ-ਨਗਰ = 2329061 |population_urban = |ਅਬਾਦੀ_ਘਣਤਾ_ਕਿਮੀ2 = 4411 |population_density_sq_mi = |ਅਬਾਦੀ_ਵਾਸੀ ਸੂਚਕ = ''ਅਸੂੰਸੇਨੋ'' (ਮ), ''ਅਸੂੰਸੇਨਾ'' (ਇ) |timezone = |utc_offset = |timezone_DST = |utc_offset_DST = |latd=25|latm=16|lats=55.91|latNS=S |longd=57|longm=38|longs=6.36| longEW=W |ਉੱਚਾਈ_ਮੀਟਰ = 43 |ਉੱਚਾਈ_ਫੁੱਟ = 141 |postal_code_type = |ਖੇਤਰ_ਕੋਡ =+595 21 |ਖ਼ਾਲੀ_ਨਾਂ = '''ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਸੂਚਕ''' (2011) |ਖ਼ਾਲੀ_ਜਾਣ = 0.742 – <span style="color:#090">ਉੱਚਾ</span> |ਵੈੱਬਸਾਈਟ = http://www.mca.gov.py }} [[File:Page-AsuncionCabildo-1854.jpg|thumb|1854 ਵਿੱਚ ਅਸੂੰਸੀਓਂ ਦਾ ਕੌਂਸਲ]] '''ਨੁਐਸਤਰਾ ਸੇਞੋਰਾ ਦੇ ਲਾ ਅਸੂੰਸੀਓਨ''' (''Nuestra Señora Santa María de la Asunción''; {{IPA-es|asunˈsjon}}, {{lang-gn|Paraguay}}) [[ਪੈਰਾਗੁਏ]] ਦੀ [[ਰਾਜਧਾਨੀ]] ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। '''ਸਿਊਦਾਦ ਦੇ ਅਸੂੰਸੀਓਨ''' ਇੱਕ ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਿਆਰ ਰਾਜਧਾਨੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਭਾਗ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਮਹਾਂਨਗਰੀ ਇਲਾਕੇ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਗ੍ਰਾਨ ਅਸੂੰਸੀਓਨ (''Gran Asunción'') ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਸਾਨ ਲੋਰੈਂਜ਼ੋ, ਫ਼ੇਰਨਾਂਦੋ ਦੇ ਲਾ ਮੋਰਾ, ਲਾਂਬਾਰੇ, ਲੂਕੇ, ਮਾਰੀਆਨੋ ਰੋਕੇ ਅਲੋਂਸੋ, ਞੈਂਬੀ, ਸਾਨ ਅੰਤੋਨੀਓ, ਲਿੰਪੀਓ, ਕਾਪਿਆਤਾ ਅਤੇ ਵੀਯਾ ਐਲੀਸਾ ਸ਼ਹਿਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਹੋ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਮਹਾਂਨਗਰੀ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਅਬਾਦੀ 20 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਟਿਕਾਣਾ, ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱ ਬੰਦਰਗਾਹ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੈਰਾਗੁਏ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ]] oujtaqkcop4ad9phrig5cyi78nfzk46 0 20151 609912 589922 2022-07-31T09:47:07Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਬਸਤੀ | ਨਾਂ = ਬੁਦਾਪੈਸਤ | official_name = | ਦੇਸੀ_ਨਾਂ = Budapest | native_name_lang = | ਬਸਤੀ_ਕਿਸਮ = ਸ਼ਹਿਰ | ਤਸਵੀਰ_ਦਿੱਸਹੱਦਾ = BudapestMontage.jpg | ਤਸਵੀਰ_alt = 290px | ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ = ਸਿਖਰ, ਖੱਬਿਓਂ ਸੱਜੇ: ਸੰਸਦ ਇਮਾਰਤ ਦਨੂਬ ਦਰਿਆ ਸਮੇਤ, ਲੜੀ ਪੁਲ, ਸੰਸਦ ਇਮਾਰਤ, ਸੰਤ ਸਟੀਫ਼ਨ ਗਿਰਜਾ, ਮਛੇਰਿਆਂ ਦਾ ਗੜ੍ਹ, ਵੀਰਾਂ ਦਾ ਚੌਂਕ, ਖ਼ਲਾਸੀ ਬੁੱਤ | ਤਸਵੀਰ_ਝੰਡਾ = Flag of Budapest (2011-).svg | flag_alt = | image_seal = | seal_alt = | ਤਸਵੀਰ_ਢਾਲ = Coa Hungary Town Budapest big.svg | ਢਾਲ_alt = Coat of arms of Budapest | ਉਪਨਾਮ = ਯੂਰਪ ਦਾ ਦਿਲ, ਦਨੂਬ ਦਾ ਮੋਤੀ, ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ, ਤੱਤੇ ਸੋਮਿਆਂ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ, ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ | motto = | image_map = | map_alt = | map_caption = | pushpin_ਨਕਸ਼ਾ = ਹੰਗਰੀ | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 47 |latm = 28 |lats = 19 |latNS = N | longd = 19 |longm = 03 |longs = 01 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = |coordinates_ਖੇਤਰ = HU | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ = ਦੇਸ਼ | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ = {{ਝੰਡਾ|ਹੰਗਰੀ}} | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ1 = ਖੇਤਰ | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ1 = ਕੇਂਦਰੀ ਹੰਗਰੀ | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਕਿਸਮ2 = ਉਪਖੇਤਰ | ਉਪਵਿਭਾਗ_ਨਾਂ2 = ਬੁਦਾਪੈਸਤੀ | subdivision_type3 = | subdivision_name3 = | ਹਿੱਸੇ = 23 ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ |p1=ਵਾਰਕੇਰੂਲੇਤ |p2=II. ਕੇਰੂਲੇਤ |p3=ਓਬੂਦਾ-ਬੇਕਾਸਮੈਗਿਏਰ |p4=ਊਜਪੈਸਤ |p5=ਬੈਲਵਾਰੋਸ-ਲਿਪੋਤਵਾਰੋਸ |p6=ਤੇਰੇਜ਼ਵਾਰੋਸ |p7=ਅਰਜ਼ਸੇਬੈਤਵਾਰੋਸ[[Erzsébetváros]] |p8=ਜੋਜ਼ਸੇਫ਼ਵਾਰੋਸ |p9=ਫ਼ੇਰੇਨਕਵਾਰੋਸ |p10=ਕੋਬਾਨਿਆ |p11=ਉਜਬੂਦਾ |p12=ਹੈਗੀਵਿਦੇਕ |p13=XIII. ਕੇਰੂਲੇਤ |p14=ਜ਼ੂਗਲੋ |p15=XV. ਕੇਰੂਲੇਤ |p16=XVI. ਕੇਰੂਲੇਤ |p17=ਰਾਕੋਸਮੇਂਤੇ |p18=ਪੈਸਤਸਜ਼ੈਂਤਲੋਰਿੰਕ-ਪੈਸਤਸਜ਼ੈਂਤੀਮਰ |p19=ਕਿਸਪੈਸਤ |p20=ਪੈਸਤਰਜ਼ਸੇਬੇਤ |p21=ਸੈਪਲ |p22=ਬੁਦਾਫ਼ੋਕ-ਤੇਤੇਨੀ |p23=ਸੋਰੋਕਸਰ | ਸਥਾਪਨਾ_ਸਿਰਲੇਖ = ਬੁਦਾ, ਪੈਸਤ ਅਤੇ ਓਬੂਦਾ ਦਾ ਏਕੀਕਰਨ | ਸਥਾਪਨਾ_ਮਿਤੀ = 17 ਨਵੰਬਰ 1873 | founder = | seat_type = | seat = | government_footnotes = | ਮੁਖੀ_ਪਾਰਟੀ = ਫ਼ੀਦੇਸਜ਼-ਈਸਾਈ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਜਨ ਪਾਰਟੀ | ਮੁਖੀ_ਸਿਰਲੇਖ = ਮੇਅਰ | ਮੁਖੀ_ਨਾਂ = ਇਸਵਾਨ ਤਾਰਲੋਸ | unit_pref = ਦਸ਼ਮਿਕ |area_footnotes = | ਖੇਤਰਫਲ_ਕੁੱਲ_ਕਿਮੀ2 = 525.16 | ਖੇਤਰਫਲ_ਸ਼ਹਿਰੀ_ਕਿਮੀ2 = 2538 | ਖੇਤਰਫਲ_ਮੁੱਖ-ਨਗਰ_ਕਿਮੀ2 = 7626 <!-- en.wikipedia.org/wiki/Budapest_metropolitan_area --> | area_land_km2 = | area_water_km2 = | area_water_percent = | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | ਉੱਚਾਈ_ਵੱਧ_ਮੀਟਰ = 527 | ਉੱਚਾਈ_ਘੱਟ_ਮੀਟਰ = 96 | ਅਬਾਦੀ_ਕੁੱਲ = 1741041 | ਅਬਾਦੀ_ਦਰਜਾ = ਪਹਿਲਾ | ਅਬਾਦੀ_ਸ਼ਹਿਰੀ = 2551247 | ਅਬਾਦੀ_ਮੁੱਖ-ਨਗਰ = 3284110 | ਅਬਾਦੀ_ਤੱਕ = 2011 | ਅਬਾਦੀ_ਘਣਤਾ_ਕਿਮੀ2 = 3300 | ਅਬਾਦੀ_ਘਣਤਾ_ਸ਼ਹਿਰੀ_ਕਿਮੀ2 = 1100 | ਅਬਾਦੀ_ਘਣਤਾ_ਮੁੱਖ-ਨਗਰ_ਕਿਮੀ2 = 430 | ਅਬਾਦੀ_ਵਾਸੀ ਸੂਚਕ = ਬੁਦਾਪੈਸਤੀ | population_note = | ਸਮਾਂ_ਜੋਨ = ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਰਪੀ ਸਮਾਂ | utc_offset1 = +1 | ਸਮਾਂ_ਜੋਨ1_DST = ਕੇਂਦਰੀ ਯੂਰਪੀ ਗਰਮ-ਰੁੱਤੀ ਸਮਾਂ | utc_offset1_DST = +2 | ਡਾਕ_ਕੋਡ_ਕਿਸਮ = ਡਾਕ ਕੋਡ | ਡਾਕ_ਕੋਡ = 1011–1239 | ਖੇਤਰ_ਕੋਡ_ਕਿਸਮ = ਖੇਤਰ ਕੋਡ | ਖੇਤਰ_ਕੋਡ = 1 | iso_ਕੋਡ = HU-BU |ਸੰਤ =ਸੰਤ ਜਰਾਰਡ |ਦਿਨ =24 ਸਤੰਬਰ | ਵੈੱਬਸਾਈਟ = [http://english.budapest.hu/ budapest.hu] | footnotes = }} '''ਬੁਦਾਪੈਸਤ''' ({{IPAc-en|icon|ˈ|b|uː|d|ə|p|ɛ|s|t}}, {{IPAc-en|ˈ|b|uː|d|ə|p|ɛ|ʃ|t}} ਜਾਂ {{IPAc-en|ˈ|b|ʊ|d|ə|p|ɛ|s|t}}; {{IPA-hu|ˈbudɒpɛʃt|AUD|Hu-Budapest.ogg}}) [[ਹੰਗਰੀ]] ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ,<ref name=TIME>{{cite news|title=Beauty and the Feast|publisher=''[[Time (magazine)|Time]]''|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,901020325-218419,00.html|date=18 March 2002|accessdate=2008-05-22|first=Helena|last=Bachmann|archive-date=2008-10-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20081009060314/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,901020325-218419,00.html|dead-url=yes}}</ref> ਮੱਧ-ਯੂਰਪ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਤੇ [[ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ]] ਦਾ ਸੱਤਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰਾਜਨੀਤਕ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ, ਵਪਾਰਕ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਅਤੇ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਕੇਂਦਰ ਹੈ,<ref>{{cite encyclopedia |year=2008 |title=Budapest |encyclopedia=[[Encyclopædia Britannica]] |publisher=[[Encyclopædia Britannica, Inc.]] |url=http://www.britannica.com/eb/article-9106098/Budapest |accessdate=2008-01-30}}</ref> ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਹੰਗਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸ਼ਹਿਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>[http://books.google.hu/books?id=gssYJXHQO7gC&pg=PA41&lpg=PA41&dq=primate+city+budapest&source=bl&ots=3KfQHuOT7C&sig=s6GFxxV3WsiazWneD8ZOA8TY-3U&hl=hu&ei=1-2YS_f4FZqGnQODzPC_Cw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=9&ved=0CCkQ6AEwCA#v=onepage&q=&f=true Tuna Tasan-Kok: Budapest, Istanbul and Warsaw: Institutional and spatial change, p.41]</ref> 2011 ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਮੁਤਾਬਕ ਇਸ ਦੀ ਅਬਾਦੀ 17.4 ਲੱਖ ਹੈ,<ref>{{cite web|title=2011 Hungarian Census |url=http://www.nepszamlalas2011.hu/files/sharedUploads/Anyagok/2012/03_ho/Nepsz_1elozetes_egybe_int.pdf |work=Hungary Central Statistical Office|date=27 March 2012 |accessdate=2012-03-27}}</ref> ਜੋ 1989 ਦੇ ਅੰਕੜੇ 21 ਲੱਖ ਤੋਂ ਘਟ ਗਈ ਹੈ;<ref>{{cite web|title=Interactive population pyramids of Budapest (1980-2010)|url=http://www.ksh.hu/interaktiv/korfa/terulet.html|work=Hungary Central Statistical Office|date=|accessdate=2011-05-10}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਉਪਨਗਰਵਾਦ ਹੈ।<ref name=suburbanization>{{cite web|title=Dövényi Zoltán-Kovács Zoltán: A szuburbanizáció térbeni-társadalmi jellemzői Budapest környékén (Spatial and societal parameters of the suburbanization in Budapest)|url=http://www.mtafki.hu/konyvtar/kiadv/FE1999/FE19991-2_33-57.pdf|work=Földrajzi Értesítő (Geographical Report)|date= |accessdate=2011-08-29}}</ref> ਬੁਦਾਪੈਸਤ ਮਹਾਂਨਗਰੀ ਇਲਾਕਾ 33 ਲੱਖ ਅਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |url=http://www.bksz.hu/en.html |title=History of the Budapest Commuter Association (English)) |access-date=2013-02-09 |archive-date=2008-10-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081014055212/http://www.bksz.hu/en.html |dead-url=yes }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.bksz.hu/pdf/telep_lista.pdf |title=Settlements of the Budapest Commuter Area (Hungarian) |access-date=2013-02-09 |archive-date=2006-11-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20061125034454/http://www.bksz.hu/pdf/telep_lista.pdf |dead-url=yes }}</ref> ਸ਼ਹਿਰੀ ਹੱਦਾਂ ਅੰਦਰ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ 525 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. ਹੈ।<ref name=Encarta/> ਬੁਦਾਪੈਸਤ 17 ਨਵੰਬਰ 1873 ਵਿੱਚ ਦਨੂਬ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਕੰਢੇ ਉਤਲੇ ਬੁਦਾ ਅਤੇ ਓਬੁਦਾ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਕੰਢੇ ਉੱਤਲੇ ਪੈਸਤ ਦੇ ਏਕੀਕਰਨ ਨਾਲ਼ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣ ਗਿਆ।<ref name=Encarta>{{cite encyclopedia |last=Török |first=András |encyclopedia=[[Encarta]] |title=Budapest |url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761572648/Budapest.html |accessdate=2008-04-06 |archiveurl=http://www.webcitation.org/5kwQS7I2L |archivedate=31 October 2009 |deadurl=yes |https://www.webcitation.org/5kwQS7I2L?url=http://encarta.msn.com/encyclopedia_761572648/Budapest.html }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20091029002244/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761572648/Budapest.html |date=2009-10-29 }}</ref><ref>Molnar, A Concise History of Hungary, Chronology pp. 15.</ref> ==ਇਤਿਹਾਸ== '''ਮੁੱਢਲਾ ਇਤਿਹਾਸ''' ਬੁਦਾਪੈਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਉੱਤੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬੰਦੋਬਸਤ ਸੈੱਲਟਸ ਨੇ 1 ਈ. ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref name=Aqua/> before 1&nbsp;AD. It was later occupied by the [[Ancient Rome|Romans]]. The Roman settlement – Aquincum – became the main city of [[Pannonia (Roman province)|Pannonia Inferior]] in 106&nbsp;AD.<ref name=Aqua/> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਉੱਤੇ ਰੋਮੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਰੋਮਨ ਬੰਦੋਬਸਤ - ਐਕਿਨਕੁਮ - 106 ਈ. ਵਿੱਚ ਪੈਨੋਨੀਆ ਇਨਫੀਰੀਅਰ ਨਾਮ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸ਼ਹਿਰ ਬਣ ਗਿਆ।ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਇੱਕ ਸੈਨਿਕ ਸਮਝੌਤਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਇਸ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਉੱਭਰ ਦਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵਪਾਰਕ ਜੀਵਨ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਬਿੰਦੂ ਬਣ ਗਿਆ। ਅੱਜ ਇਹ ਖੇਤਰ ਬੁਦਾਪੈਸਤ ਦੇ ਅੰਦਰ-ਬੁਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite web |url=http://lovelybudapest.com/en/about-budapest/budapest-attractions.html |title=Association of professional tour guides |publisher=Lovely Budapest |accessdate=21 May 2013 |archive-date=14 ਮਈ 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130514030640/http://lovelybudapest.com/en/about-budapest/budapest-attractions.html |dead-url=yes }}</ref> ਰੋਮਨਜ਼ ਨੇ ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਾਲੇ ਮਿਲਟਰੀ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਸੜਕਾਂ, ਐਂਫੀਥਿਟਰਾਂ, ਇਸ਼ਨਾਨ ਘਰ ਅਤੇ ਗਰਮ ਫਰਸ਼ਾਂ ਵਾਲੇ ਘਰ ਬਣਾਏ ਸਨ।<ref name=Frank>{{cite book |last=Sugar |first=Peter F. |title=A History of Hungary |chapter-url=https://books.google.com/?id=SKwmGQCT0MAC&pg=PR9&dq=The+Romans+roads,+amphitheaters+Aquincum+%C3%93buda |accessdate=3 June 2008 |year=1990 |publisher=Indiana University Press |isbn= 978-0-253-20867-5 |page=5 |chapter=Hungary before the Hungarian Conquest}}</ref> ਰੋਮਨ ਸ਼ਹਿਰ ਅਕੁਨਿਕਮ ਹੰਗਰੀ ਦੇ ਰੋਮਨ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਰਬੋਤਮ-ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਜਗ੍ਹਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਅਤੇ ਬਾਹਰੋਂ ਖੁੱਲੇ ਭਾਗ ਸਨ।<ref>{{cite web|url=http://www.aquincum.hu/en/|title=Aquincum – Aquincum Múzeum|publisher=Aquincum.hu}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਯੂਰਪੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ}} {{ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ ਦੀਆਂ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਯੂਰਪ ਦੀਆਂ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹੰਗਰੀ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ]] r10u9sr1fno89oc0t9l0gdg969675ho 0 20477 609804 590678 2022-07-31T04:55:33Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Geobox|ਮਾਰੂਥਲ |name = ਕਾਲਾਹਾਰੀ |native_name = |other_name = |category = |image =Kalahari.png|300px |image_caption =ਨਾਸਾ ਵਰਲਡ ਵਿੰਡ ਵੱਲੋਂ ਕਾਲਾਹਾਰੀ ਮਾਰੂਥਲ ਦੀ ਉਪਗ੍ਰਿਹੀ ਤਸਵੀਰ |image_size = |official_name = |etymology = |motto = |nickname = |flag = |symbol = |country = ਬੋਤਸਵਾਨਾ|country1 = ਨਮੀਬੀਆ|country2 = ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ |state_type = |state = |state1 = |state2 = |state3 = |state4 = |state5 = |state6 = |region_type = |region = |district1 = |district2 = |district3 = |municipality = |parent = |range = |coordinates = |border = |part = |city = |landmark =ਬੋਤਸਵਾਨਾ ਦਾ ਗਮਸਬੋਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ|landmark1=ਕੇਂਦਰੀ ਕਾਲਾਹਾਰੀ ਗੇਮ ਰਿਜ਼ਰਵ|landmark2=ਚੋਬੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ|landmark3=ਕਾਲਾਹਾਰੀ ਹੌਜ਼ੀ|landmark4=ਕਾਲਾਹਾਰੀ ਗਮਸਬੋਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ|landmark5=ਗਾਲਗਾਦੀ ਟਰਾਂਸਫ਼ਰੰਟੀਅਰ ਪਾਰਕ|landmark6= ਮਕਗਾਦੀਗਾਦੀ ਪੈਨਜ਼ |building = |river = ਸੰਤਰੀ ਦਰਿਆ |highest =ਬ੍ਰੈਂਡਬਰਗ ਪਹਾੜ {{convert|8550|ft|abbr=on}} |highest_location =| highest_region =| highest_state =ਨਮੀਬੀਆ |highest_elevation_imperial = |highest_lat_d = 21| highest_lat_m = 07| highest_lat_s =| highest_lat_NS = S |highest_long_d = 14| highest_long_m = 33| highest_long_s =| highest_long_EW = E |lowest = |lowest_location =| lowest_region =| lowest_country = |lowest_elevation_imperial = |lowest_lat_d =| lowest_lat_m =| lowest_lat_s =| lowest_lat_NS = |lowest_long_d =| lowest_long_m =| lowest_long_s =|lowest_long_EW = |length =4000| length_orientation = E/W |width =| width_orientation = N/S |area = 930000 |area_land = |area_water = |area_urban = |area_metro = |population =| population_date = |population_urban = |population_metro = |population_density = |population_density_urban = |population_density_metro = |geology = |orogeny = |period = |biome = Desert |plant = |animal = |author = |style = |material = |free = |free_type = |map = LocationKalahari.PNG |map_caption = ਕਾਲਾਹਾਰੀ ਮਾਰੂਥਲ (ਉਨਾਬੀ ਰੰਗ) ਅਤੇ ਕਾਲਾਹਾਰੀ ਹੌਜ਼ੀ (ਸੰਗਤਰੀ) |map_background = |map_locator = |commons = |statistics = |website = |footnotes = }} [[Image:Kalahari E02 00.jpg|thumb|250px|ਨਮੀਬੀਆ ਵਿੱਚ ਕਾਲਾਹਾਰੀ]] '''ਕਾਲਾਹਾਰੀ ਮਾਰੂਥਲ''' ([[ਅਫ਼ਰੀਕਾਂਸ]] ਵਿੱਚ "Dorsland", ਭਾਵ "ਪਿਆਸ ਦੀ ਧਰਤੀ" ਜਾਂ "ਪਿਆਸੀ ਧਰਤੀ")<ref>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/169647/Dorsland-Trek ''Dorsland Trek''], Encyclopædia Britannica. 2009. Encyclopædia Britannica Online. 13 Oct. 2009</ref><ref>[http://www.tourbrief.com/cms/index.php?option=com_content&task=view&id=2327 ''The Dorsland Trekkers''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121106212508/http://www.tourbrief.com/cms/index.php?option=com_content&task=view&id=2327 |date=2012-11-06 }}, Tourbrief.com - The Dorsland Trekkers</ref><ref>[http://www.klausdierks.com/Chronology/33.htm ''Dorsland trekkers''], klausdierks.com - CHRONOLOGY OF NAMIBIAN HISTORY. 02 January 2005</ref> ਦੱਖਣੀ [[ਅਫ਼ਰੀਕਾ]] ਵਿਚਲਾ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਅਰਧ-ਸੁੱਕਿਆ ਰੇਤੀਲਾ ਬਿਰਛੇ ਘਾਹਾਂ ਵਾਲਾ ਮੈਦਾਨ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਖੇਤਰਫਲ 900,000 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਸਾਰਾ [[ਬੋਤਸਵਾਨਾ]] ਅਤੇ [[ਨਮੀਬੀਆ]] ਅਤੇ [[ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ (ਆਧੁਨਿਕ ਗਣਰਾਜ)|ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ]] ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਾਲਾਹਾਰੀ ਮਾਰੂਥਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਮਾਰੂਥਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨਮੀਬੀਆ ਦੇ ਮਾਰੂਥਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬੋਤਸਵਾਨਾ ਦੇ ਮਾਰੂਥਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਾਰੂਥਲ]] agttvlc9ofxm72aea9600fz7lbxgyh9 0 20859 609949 593675 2022-07-31T11:48:53Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Image:Soyuz 18 booster.jpg|thumb|upright=1.2|[[ਕਜ਼ਾਖ਼ਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਬੈਕਨੂਰ ਦੇ 1/5 ਟਿਕਾਣੇ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਸੋਇਊਜ਼-ਯੂ ਰਾਕਟ]] '''ਰਾਕਟ''' ਇੱਕ ਮਿਸਾਇਲ, ਪੁਲਾੜੀ ਜਹਾਜ਼ ਜਾਂ ਹੋਰ ਅਜਿਹਾ [[ਸਵਾਰੀ|ਵਾਹਨ]] ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਰਾਕਟ ਇੰਜਨ ਦੁਆਰਾ ਧਕੱਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਕਟ ਇੰਜਨ ਦੀ ਭਾਫ਼ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਕਟ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਧਕੱਲਣ ਵਾਲੇ ਬਰੂਦ ਨਾਲ਼ ਬਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref name="RPE7">{{harvnb|Sutton|2001}} chapter 1</ref> ਇਹ ਇੰਜਨ ਭੌਤਿਕੀ ਦੇ ਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਸਿਧਾਂਤ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ਼ ਚੱਲਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇੰਜਨ ਆਪਣਾ ਬਰੂਦ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ਼ ਪਿਛਾਂਹ ਛੱਡ ਕੇ ਰਾਕਟ ਨੂੰ ਅਗਾਂਹ ਵੱਲ ਧਕੱਲਦੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== {{ਵਿਕਸ਼ਨਰੀ}} {{ਕਾਮਨਜ਼ ਸ਼੍ਰੇਣੀ|Rockets}} ; ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਏਜੰਸੀਆਂ * [http://www.sderotmedia.com/ ਇਜ਼ਰਾਇਲ ਵਿਚਲੇ ਰਾਕਟ ਬਾਰੇ] * [http://ast.faa.gov/ FAA Office of Commercial Space Transportation] * [http://www.nasa.gov/ National Aeronautics and Space Administration (NASA)] * [http://www.nar.org/ National Association of Rocketry (USA)] * [http://www.tripoli.org/ Tripoli Rocketry Association] * [http://www.acema.com.ar/ Asoc. Coheteria Experimental y Modelista de Argentina] * [http://www.ukra.org.uk/ United Kingdom Rocketry Association] * [http://www.modellraketen.org/ IMR - German/Austrian/Swiss Rocketry Association] * [http://www.canadianrocketry.org/ Canadian Association of Rocketry] * [http://www.isro.org/ ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਾੜ ਘੋਖ ਸੰਸਥਾ]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120205151510/http://www.isro.org/ |date=2012-02-05 }} ; ਜਾਣਕਾਰੀ-ਭਰਪੂਰ ਸਾਈਟਾਂ * [[Encyclopedia Astronautica]] - [http://www.astronautix.com/lvs/ Rocket and Missile Alphabetical Index] * [http://www.braeunig.us/space/index.htm Rocket and Space Technology] * Gunter's Space Page - [http://space.skyrocket.de/ Complete Rocket and Missile Lists] * [http://www.pwrengineering.com/data.htm Rocketdyne Technical Articles] * [http://www.relativitycalculator.com/rocket_equations.shtml Relativity Calculator - Learn Tsiolkovsky's rocket equations] * [http://sites.google.com/site/rgoddardsite Robert Goddard--America's Space Pioneer] 1axs1k06mmnprojm8acmmj7qn2lmm1d 0 20935 609810 602679 2022-07-31T05:14:32Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox| bodyclass = geography | above = ਕੇਂਦਰੀ ਅਮਰੀਕਾ | image = [[File:Central America (orthographic projection).svg|200px|Map of Central America]] | label1 = ਖੇਤਰਫਲ | data1 = {{convert|523,780|km2|sqmi|0|abbr=on}}<ref name=a /> | label2 = ਅਬਾਦੀ | data2 = 41,739,000 (2009 ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ)<ref name=a>Areas and population estimates taken from the 2008 [[CIA World Factbook]], whose population estimates are as of July 2007.</ref> | label3 = ਘਣਤਾ | data3 = {{convert|77|/km2|abbr=on}} | label4 = ਦੇਸ਼ | data4 = 7 | label5 = ਵਾਸੀ ਸੂਚਕ | data5 = ਕੇਂਦਰੀ ਅਮਰੀਕੀ, ਅਮਰੀਕੀ | label6 = GDP | data6 = $107.7 ਬਿਲੀਅਨ (ਵਟਾਂਦਰਾ ਦਰ) (2006) <br/> $ 226.3 ਬਿਲੀਅਨ (ਖ਼ਰੀਦ ਸ਼ਕਤੀ ਸਮਾਨਤਾ) (2006)। | label7 = GDP ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ | data7 = $2,541 (ਵਟਾਂਦਰਾ ਦਰ) (2006) <br/> $5,339 (ਖ਼ਰੀਦ ਸ਼ਕਤੀ ਸਮਾਨਤਾ) (2006) | label8 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | data8 = [[ਸਪੇਨੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਸਪੇਨੀ]], [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]], [[ਮਾਇਆਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]], [[ਗਾਰੀਫ਼ੂਨਾ ਭਾਸ਼ਾ|ਗਾਰੀਫ਼ੂਨਾ]], [[ਬੇਲੀਜ਼ੀਆਈ ਕ੍ਰਿਓਲ ਭਾਸ਼ਾ|ਕ੍ਰਿਓਲ]], ਯੂਰਪੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕਈ | label9 = ਸਮਾਂ ਜੋਨਾਂ | data9 = UTC - 6:00, UTC - 5:00 | label10= ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰ (2002) | data10 = [[ਗੁਆਤੇਮਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ]]<br/>[[ਸਾਨ ਸਾਲਵਾਦੋਰ]]<br/>[[ਤੇਗੂਸੀਗਾਲਪਾ]]<br/>[[Managua]]<br/>[[ਸਾਨ ਪੇਦਰੋ ਸੂਲਾ]]<br/>[[ਪਨਾਮਾ ਸ਼ਹਿਰ]]<br/>[[ਸਾਨ ਹੋਸੇ]], [[ਕੋਸਤਾ ਰੀਕਾ]]<br/>[[ਸਾਂਤਾ ਆਨਾ]], [[ਸਾਲਵਾਦੋਰ]]<br />[[ਲਿਓਨ]]<br />[[ਸਾਨ ਮਿਗੁਏਲ]]<ref>[http://www.mongabay.com/igapo/Central_American_cities.htm Largest Cities in Central America], Rhett Butler. Accessed on line January 10, 2008.</ref> }} '''ਕੇਂਦਰੀ ਅਮਰੀਕਾ''' ({{lang-es|América Central'' ਜਾਂ ''Centroamérica}}) [[ਅਮਰੀਕਾ (ਮਹਾਂ-ਮਹਾਂਦੀਪ)|ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੇ ਭੂਗੋਲਕ ਖੇਤਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਇਹ [[ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ|ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕੀ]] [[ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਦੱਖਣੀ ਥਲ-ਜੋੜੂ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਹੈ ਜੋ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ [[ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ]] ਨਾਲ਼ ਜੋੜਦਾ ਹੈ।<ref>[http://encarta.msn.com/encyclopedia_761574502/Central_America.html Central America], ''MSN Encarta''. Accessed on line January 10, 2008. 2009-10-31.</ref><ref>"Central America", vol. 3, Micropædia, ''The New Encyclopædia Britannica'', Chicago: Encyclopædia Britannica,।nc., 1990, 15th ed.।SBN 0-85229-511-1.</ref> ਜਦੋਂ ਇਹ ਸੰਯੁਕਤ ਮਹਾਂਦੀਪੀ ਨਮੂਨੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਸੱਤ ਦੇਸ਼-[[ਬੇਲੀਜ਼]], [[ਕੋਸਤਾ ਰੀਕਾ]], [[ਸਾਲਵਾਦੋਰ]], [[ਗੁਆਤੇਮਾਲਾ]], [[ਹਾਂਡੂਰਾਸ]], [[ਨਿਕਾਰਾਗੁਆ]] ਅਤੇ [[ਪਨਾਮਾ]]-ਹਨ। ਇਹ ਖੇਤਰ ਮੀਜ਼ੋਅਮਰੀਕੀ ਜੀਵ-ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਖੇਤਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਜੋ ਉੱਤਰੀ ਗੁਆਤੇਮਾਲਾ ਤੋਂ ਕੇਂਦਰੀ ਪਨਾਮਾ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੈ।<ref>[http://www.biodiversityhotspots.org/xp/hotspots/mesoamerica/Pages/default.aspx Mesoamerica], Biodiversity Hotspots, [[Conservation।nternational]]. Accessed on line January 10, 2008.</ref> ਇਸ ਦੀਆਂ ਹੱਦਾਂ ਉੱਤਰ ਵੱਲ [[ਮੈਕਸੀਕੋ]], ਪੂਰਬ ਵੱਲ [[ਕੈਰੇਬੀਆਈ ਸਾਗਰ]], ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਉੱਤਰ [[ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ]] ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ [[ਕੋਲੰਬੀਆ]] ਨਾਲ਼ ਲੱਗਦੀਆਂ ਹਨ। ==ਇਤਿਹਾਸ== ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਕੇਂਦਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਮੰਤਵਾਂ ਲਈ ਨਿਊ ਸਪੇਨ ਅਧੀਨ ਗਵਾਤੇਮਾਲਾ ਦੇ ਕੈਪਟੈਂਸੀ ਜਨਰਲ ਵਜੋਂ ਸੰਗਠਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੰਨ 1821 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਂਤ ਨੇ ਸਪੇਨ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਹੀ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਐਲਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ 1823 ਤੀਕ ਇਹ ਆਗਸਟੀਨ ਡੇ ਈਟੂਰਬੀਥੇ ਦੇ ਮੈਕਸੀਕੋ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ। ਈਟੂਰਬੀਥੇ ਦੇ ਰਾਜ ਦੇ ਪਤਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਕਨਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸੰਗਠਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਫ਼੍ਰਾਂਸਿਸਕੋ ਮੌਰਾਸ਼ਾਨ ਜਿਹੜਾ 1830 ਤੋਂ 1839 ਤੀਕ ਕਨਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੀ, ਗਣਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੁੱਠ ਕਰਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਮਰਥਕ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸੇ ਸਮੇਂ ਹੀ ਕਨਫ਼ੈਡਰੇਸ਼ਨ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਪੰਜ ਰਾਜਾਂ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਮੁੱਠ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨਾਕਾਮ ਰਹੀਆਂ। ਫਿਰ ਵੀ 1951 ਵਿੱਚ ‘Organizacion de Estados Centro Americano’s’ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਸਫ਼ਲ ਰਹੀ ਹੈ। ==ਭਗੋਲਿਕ ਸਥਿਤੀ== ਕੈਰਿਬੀਅਨ ਸਾਗਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵਿਚਕਾਰ ਭੂਮੀ ਦੀ ਇਹ ਇੱਕ ਤੰਗ ਜਿਹੀ ਪੱਟੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜੋੜਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮੈਕਸੀਕੋ ਦੀ ਦੱਖਣੀ ਸਰਹੱਦ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਕੋਲੰਬੀਆ ਦੀ ਉੱਤਰੀ ਸਰਹੱਦ ਵਲ ਨੂੰ ਫ਼ੈਲੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਪੱਟੀ ਦੀ ਚੌੜਾਈ ਉੱਤਰ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ 565 ਕਿ. ਮੀ. ਅਤੇ ਧੁਰ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਜਾਂਦਿਆਂ ਇਹ ਚੌੜਾਈ 50 ਕਿ. ਮੀ. ਤੀਕ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਕੁੱਲ ਰਕਬਾ 5,22,310 ਵ. ਕਿ. ਮੀ. ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਅੰਦਾਜ਼ਨ ਕਾਲੋਰਾਡੋ ਅਤੇ ਨੈਵੇਦਾ ਨਾਂ ਦੇ ਦੋਹਾਂ ਰਾਜਾਂ ਦੇ ਰਕਬੇ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। ਇਸ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਪਾਨਾਮਾ, ਕਾਸਟਾਰੀਕਾ, ਨਿਕਾਰਾਗੁਆ, ਹਾਂਡੂਰਸ, ਐਲ-ਸੈੱਲਵਾਡਾਰ ਅਤੇ ਗਵਾਤੇਮਾਲਾ ਨਾਂ ਦੇ ਛੇ ਗਣਰਾਜ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਹਾਂਡੂਰਸ ਦੀ ਬਰਤਾਨਵੀ ਬਸਤੀ ਅਤੇ ਪਾਨਾਮਾ ਕੈਨਾਲ ਜ਼ੋਨ ਸਾਮਲ ਹਨ। ਪਾਨਾਮਾ ਗਣਰਾਜ, ਕੈਨਾਲ ਜ਼ੋਨ ਅਤੇ ਪਾਨਾਮਾ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਨੂੰ ਪੱਟੇ ਤੇ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਾਨਾਮਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬਾਕੀ ਦੇ ਗਣਰਾਜ, ਕੇਂਦਰੀ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਜ ਸੰਗਠਨ ਨਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਗਰੁੱਪ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਹ ਸੰਗਠਨ ਪੰਜ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲਵਰਤਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੇਣ ਲਈ ਸੰਨ 1951 ਵਿੱਚ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਇਆ। ਦਸ ਸਾਲਾ ਮਗਰੋਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਣਰਾਜਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਸਾਂਝੀ ਮਸੂਲ ਨੀਤੀ ਅਪਣਾ ਲਈ ਅਤੇ ਇਲਾਕਾਈ ਵਪਾਰਕ ਨਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਕੇਂਦਰੀ ਅਮਰੀਕੀ ਸਾਂਝੀ ਮੰਡੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਸਾਰੇ ਗਣਰਾਜ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਜ ਸੰਗਠਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ। ==ਧਰਾਤਲ== ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਵਿਸ਼ਾਲ ਧਰਾਤਲ ਖੇਤਰਾਂ-ਉੱਤਰੀ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ, ਨਿਕਾਰਾਗੁਆ ਦਾ ਨੀਵਾਂ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉੱਤਰੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿਚਲੀਆਂ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੀ ਉਚਾਈ ਪੱਛਮ ਤੋਂ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਨੂੰ ਘਟਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਤੀਕ ਕਿ ਇਹ ਪਹਾੜੀਆਂ ਕੈਰਿਬੀਅਨ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਹੀ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਫ਼ਿਰ ਇਹੀ ਪਹਾੜੀਆਂ ਕੁਝ ਦੂਰ ਪੱਛਮੀ ਸਮੂਹ ਦੇ ਉੱਚ ਭੂਮੀ ਵਾਲੇ ਹਿੱਸਿਆ ਵਜੋਂ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਲਗਦੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕਈ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਹਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਈ ਕ੍ਰਿਆਸ਼ੀਲ ਹਨ। ਪੱਛਮੀ ਗਵਾਤੇਮਾਲਾ ਵਿੱਚ ਤਾਹੂਮੂਲਕੋ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਪਹਾੜੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤਲ ਤੋਂ 4,211 ਮੀ. ਉੱਚੀ ਹੈ। ਐਲ ਸੈੱਲਵਾਡਾਰ ਵਿੱਚ ਕੋਈ 2,100 ਤੋਂ 2,400 ਮੀ. ਉੱਚੀਆਂ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀਆਂ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਤਾਰਾਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਅਕ੍ਰਿਆਸ਼ੀਲ ਹਨ। ਹਾਂਡੂਰਸ ਅਤੇ ਨਿਕਾਰਾਗੁਆ ਵਿਚਲੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ 1,524 ਮੀ. ਤੋਂ ਵੀ ਉਪਰ ਚਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਵਾਲਾਮੁਖੀਆਂ ਨੂੰ ਵਲਣ ਵਾਲੀ ਉੱਚ-ਭੂਮੀ, ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਰਾਖ ਅਤੇ ਲਾਵੇ ਦੀ ਇੱਕ ਮੋਟੀ ਮੈਂਟਲ ਥੱਲੇ ਦੱਬੀ ਪਈ ਹੈ। ਪਠਾਰ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਕਈ ਡੂੰਘੀਆਂ ਘਾਟੀਆਂ ਲੰਘਦੀਆਂ ਹਨ। ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਅਤੇ ਕੈਰਿਬੀਅਨ ਸਾਗਰ ਦੀ ਵਿਚਕਾਰਲੀ ਉੱਚ ਭੂਮੀ ਨੂੰ ਤੱਟੀ ਨੀਵੀਂ ਭੂਮੀ ਨੇ ਬੇਤੁਕੇ ਜਿਹੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੈਕਸੀਕੋ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਉੱਤੇ ਇੱਕ 40 ਕਿ. ਮੀ. ਚੌੜਾ ਮੈਦਾਨ ਗਵਾਤੇਮਾਲਾ ਦੇ ਸਾਰੇ ਹੀ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰੀ ਤਟ ਦਾ ਇੱਕ ਪਾਸਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੋਇਆ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਨੂੰ ਫ਼ੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਰੇਖਾ ਅਣ-ਕੱਟੀ ਵੱਢੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਥੇ ਕੋਈ ਕੁਦਰਤੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਆਕਾਹੂਟਲਾ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਦੂਰ, ਚਟਾਨੀ ਉਭਾਰ ਐਲ ਸੈੱਲਵਾਡਾਰ ਤਟ ਨੂੰ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਫ਼ਾਨਸੇਕਾ ਖਾੜੀ ਤੱਕ 32 ਕਿ. ਮੀ. ਚੌੜੀ ਨੀਵੀਂ ਭੂਮੀ ਦੀ ਇੱਕ ਪੱਟੀ ਫ਼ਿਰ ਆ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। == ਜਲ-ਪ੍ਰਵਾਹ== ਕੇਂਦਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਲੰਬੇ ਦਰਿਆ ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਇਥੇ ਇੱਕ ਵੀ ਅਜਿਹੀ ਨਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਜਾਰਤੀ ਪੱਖੋਂ ਜਹਾਜ਼ ਚਲ ਸਕਦੇ ਹੋਣ। ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਤੇ ਕੈਰਿਬੀਅਨ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਡਿੱਗਣ ਵਾਲੀਆਂ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਵਹਾਅ ਵਿੱਚ ਘਟ ਹੀ ਫ਼ਰਕ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਰਸਾਤੀ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਵੱਲ ਨੂੰ ਵਹਿਣ ਵਾਲੇ ਦਰਿਆਵਾਂ ਸਦਕਾ ਆਮ ਹੜ੍ਹ ਆਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਖੁਸ਼ਕ ਮੌਸਮ ਦੌਰਾਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰਤਾ ਵੀ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਕੇਂਦਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਕੇਵਲ ਥੋੜ੍ਹੀਆਂ ਜਿਹੀਆਂ ਝੀਲਾਂ ਹੀ ਵਰਨਣਯੋਗ ਹਨ। ਗਵਾਤੇਮਾਲਾ ਦੀਆਂ ਉੱਚ ਭੂਮੀਆਂ ਦੇ ਅੰਤਰ-ਪਰਬਤੀ ਬੇਸਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਟੀਟਲਾਨ ਝੀਲ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਗਵਾਤੇਮਾਲਾ ਦੀ ਦਲਦਲੀ ਨੀਵੀਂ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਈਸਾਵਾਲ ਝੀਲ ਹੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। ਨਿਕਾਰਾਗੁਆ ਨੀਵੀਂ ਭੂਮੀ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਨੂੰ ਕੋਈ ਝੀਲ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦੀ। ==ਜਲਵਾਯੂ== ਕੇਂਦਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਕਿਸਮ ਦਾ ਜਲਵਾਯੂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਪੂਰਬੀ ਜਾਂ ਕੈਰਿਬੀਅਨ ਨੀਵੀਆਂ ਭੂਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਗਰਮ-ਤਰ ਜਲਵਾਯੂ; ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਦੀਆਂ ਨੀਵੀਆਂ ਭੂਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਗਰਮ-ਤਰ, ਕਦੇ ਗਰਮ-ਖੁਸ਼ਕ ਅਤੇ 1,220 ਮੀ. ਦੀ ਉਚਾਈ ਵਾਲੇ ਉੱਚ ਭੂਮੀ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਦੇ ਠੰਡਾ ਕਦੇ ਤਰ ਅਤੇ ਕਦੇ ਮੌਸਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੁਸ਼ਕ ਜਲਵਾਯੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਥੇ ਵਰਖਾ ਦੀ ਵੰਡ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਾਫ਼ੀ ਭਿੰਨਤਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇਥੇ 200 ਸੈਂ. ਮੀ. ਤੋਂ ਕਦੇ ਵੀ ਵਧ ਵਰਖਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਆਮ ਕਰਕੇ ਇਥੇ ਵਰਖਾ 125 ਸੈਂ. ਮੀ. ਅਤੇ 150 ਸੈ. ਮੀ. ਵਿਚਕਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ==ਕੁਦਰਤੀ ਬਨਸਪਤੀ== ਕੇਂਦਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਗਰਮ ਅਤੇ ਤਰ ਨੀਵੀਆਂ ਭੂਮੀਆਂ ਸੰਘਣੇ ਊਸ਼ਣ ਖੰਡੀ ਜੰਗਲਾਂ ਨਾਲ ਢਕੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਚੌੜੇ ਪੱਤਿਆਂ ਵਾਲੇ ਸਦਾ ਬਹਾਰ ਦਰਖਤਾਂ ਦੀਆਂ ਇਥੇ ਕਈ ਕਿਸਮਾਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਤਿਆਰ ਕਲਾਇੰਤੇ ਜ਼ੋਨ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਹਿੱਸੇ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਰਤੇ ਤਰ ਕੈਰਿਬੀਅਨ ਤਟ ਦੇ ਨਾਲ ਮਾਹਾਗਨੀ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਵੁੱਡ ਦੇ ਜੰਗਲ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਜਿਥੇ ਕਿਤੇ ਵਰਖਾ ਘਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਮੌਸਮ ਖੁਸ਼ਕ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਉਥੇ ਘਟ ਸੰਘਣੇ ਅਤੇ ਪਤਝੜ ਵਾਲੇ ਜੰਗਲ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਕ ਇਲਾਕਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਗਵਾਤੇਮਾਲਾ ਦੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰੀ ਤਟ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਜਾਂ ਐਲ– ਸੈੱਲਵਾਡਾਰ ਦੀ ਪੂਰਬੀ ਨੀਵੀਂ ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਊਸ਼ਣ-ਖੰਡੀ ਖਾਹ (ਸਵਾਨਾ) ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਉਚਾਈ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਊਸ਼ਣ-ਖੰਡੀ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਓਕ ਦੇ ਦਰਖਤ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਉਪਰ ਗਵਾਤੇਮਾਲਾ, ਹਾਂਡੂਰਸ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਨਿਕਾਰਾਗੁਆ ਦੀਆਂ ਉੱਚ ਭੂਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਚੀਲ ਦੇ ਜੰਗਲ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੀਆਂ ਉੱਚਾਣਾਂ ਉੱਤੇ ਆਮ ਕਰਕੇ 3,048 ਮੀ. ਤੋਂ ਉਪਰ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਪਹਾੜੀ ਘਾਹ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ==ਖਣਿਜੀ ਸਾਧਨ== ਖਣਿਜੀ ਸਾਧਨਾਂ ਪੱਖੋਂ ਕੇਂਦਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਇੱਕ ਪਛੜੀ ਹੋਈ ਪੱਟੀ ਹੈ। ਸੋਲ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਤੋਂ ਹੀ ਗਵਾਤੇਮਾਲਾ ਦੀ ਉੱਚ-ਭੂਮੀ ਵਿੱਚ ਵੇਵੇਤੇਨਾਨਗੋ ਸਥਾਨ ਤੇ ਚਾਂਦੀ ਦੀ ਖਾਣ-ਖੁਦਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਉੱਤਰੀ ਐਲ-ਸੈੱਲਵਾਡਾਰ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਮਿਕਦਾਰ ਵਿੱਚ ਸੋਨਾ, ਚਾਂਦੀ, ਪਾਰਾ ਅਤੇ ਸਿੱਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਹਾਂਡੂਰਸ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਨਿਕਾਰਾਗੁਆ ਸਰਹੱਦ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਚਾਂਦੀ ਅਤੇ ਸੋਨਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ==ਖੇਤੀਬਾੜੀ== ਕੇਂਦਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਿੱਤਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਹੈ। ਮੱਕੀ, ਕਾਫ਼ੀ ਅਤੇ ਕੇਲਾ ਇਥੋਂ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲਾਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਚੌਲ, ਸੇਮ ਅਤੇ ਆਲੂ ਵੀ ਇਸ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਉਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਵਧੇਰੇ ਕਰਕੇ ਸਥਾਨਕ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਕਪਾਹ, ਹੈਂਕਨ, ਗੰਨਾ ਤੇ ਤਮਾਕੂ ਬੀਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੋਕੋ ਵੀ ਇਥੋਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਫ਼ਸਲ ਹੈ। ਉੱਚ ਭੂਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉਗਾਈ ਕਾਫ਼ੀ ਗਵਾਤੇਮਾਲਾ, ਐਲ ਸੈੱਲਵਾਡਾਰ ਅਤੇ ਕਾਸਟਾਰੀਕਾ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਭੇਜੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਮੁੱਖ ਫ਼ਸਲ ਹੈ। ==ਆਵਾਜਾਈ== ਇਥੇ ਬਹੁਤੀ ਆਵਾਜਾਈ ਰੇਲ ਮਾਰਗਾਂ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੈਕਸੀਕੋ ਸਿਟੀ ਤੋਂ ਗਵਾਤੇਮਾਲਾ ਅਤੇ ਐਲ ਸੈੱਲਵਾਡਾਰ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵੱਲ ਨੂੰ ਰੇਲ ਮਾਰਗ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਨਿਕਾਰਾਗੁਆ ਦੇ ਨੀਵੀਂ ਭੂਮੀ ਵਾਲੇ ਮੁੱਖ ਕਸਬੇ ਰੇਲ ਮਾਰਗ ਦੁਆਰਾ ਦੋ ਛੋਟੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰੀ ਬੰਦਰਗਾਹਾਂ ਕੋਰੀਟੋ ਅਤੇ ਪੋਰਟ ਮੌਰਾਸ਼ਾਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਕਾਸਟਾਰੀਕਾ ਤੋਂ ਪਾਰ ਕੈਰਿਬੀਅਨ ਸਾਗਰ ਉਪਰਲੇ ਲੀਮਾਨ ਦੇ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਉਪਰਲੇ ਪੁੰਟਾਰੇਨਾਸ ਦੇ ਸਥਾਨ ਵੱਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਰੇਲ ਮਾਰਗ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਥਲ ਜੋੜ ਤੋਂ ਪਾਰ ਕੈਨਾਲ ਦੇ ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਪਾਨਾਮਾ ਰੇਲ ਰੋਡ ਤੁਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ==ਇਮਾਰਤੀ ਢਾਂਚੇ== {{wide image|Sansivar.jpg|1024px|[[ਸਾਲਵਾਦੋਰ]] ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ [[ਸਾਨ ਸਾਲਵਾਦੋਰ]] ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਦ੍ਰਿਸ਼}} {{wide image|Panama city panoramic view from the top of Ancon hill.jpg|1024px|ਆਂਕੋਨ ਪਹਾੜ ਤੋਂ [[ਪਨਾਮਾ ਸ਼ਹਿਰ]] ਦਾ ਦਿੱਸਹੱਦਾ}} {{wide image|San Jose under construction.jpg|1024px| [[ਸਾਨ ਹੋਸੇ]], [[ਕੋਸਤਾ ਰੀਕਾ]] ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਦ੍ਰਿਸ਼}} {{wide image|Tgu1.jpg|1024px|[[ਤੇਗੂਸੀਗਾਲਪਾ]], [[ਹਾਂਡੂਰਾਸ]] ਦਾ ਵਿਸ਼ਾਲ ਦ੍ਰਿਸ਼}} {{wide image|Panoramica de zona 10.JPG|1024px| [[ਗੁਆਤੇਮਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ]] ਦ੍ਰਿਸ਼}} == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == [[ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ (ਖੇਤਰ)]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਖੇਤਰ}} <ref>[http://www.punjabipedia.org Punjabipedia, Punjabi University, Patiala]</ref> tbfc1pwvnrgbksykbiwqqe7nr21gy5n 0 21039 609683 549432 2022-07-30T12:39:26Z Gill jassu 31716 wikitext text/x-wiki {{ਗਿਆਨਸੰਦੂਕ ਪੁਸਤਕ | name = '''ਸਿਧਾਰਥ''' | title_orig = | translator = | image = [[File:Vorzugsausgabe der Erstauflage von 1922.JPG|thumb|'''ਪਹਿਲੀ ਜਰਮਨ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਕ''']] | image_caption = | author = '''[[ਹਰਮਨ ਹੈੱਸ]]''' | illustrator = | cover_artist = | country = '''ਜਰਮਨੀ''' | language =ਮੂਲ '''ਜਰਮਨ''' | series = | subject = | genre = ਨਾਵਲ | publisher = | pub_date = 1922 (ਜਰਮਨ), | english_pub_date = | media_type = | pages = 164 | isbn = 978-81-906854-0-5 | oclc = | preceded_by = | followed_by = }} '''ਸਿਧਾਰਥ''' (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ: Siddhartha) [[ਹਰਮਨ ਹੈੱਸ]] ਰਚਿਤ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਕਾਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹਿੰਦ ਉਪ-ਮਹਾਦੀਪ ਦੇ ਸਿਧਾਰਥ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਆਤਮਕ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਹੈੱਸ ਦਾ ਨੌਵਾਂ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਇਹ [[ਜਰਮਨ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਸਰਲ ਲੇਕਿਨ ਪ੍ਰਭਾਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਕਾਵਿਆਤਮਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ 1951 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਹੈੱਸ ਨੇ ਸਿਧਾਰਥ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਮੇਨਰ ਫ਼ਰਾ ਨੀਨੋਂ ਜੇਵਿਡਮੈਟ (Meiner Frau Ninon gewidmet) ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ “ਮਾਈ ਡੀਅਰ ਫਰੈਂਡ” ਨੂੰ ਯਾਨੀ [[ਰੋਮਾਂ ਰੋਲਾਂ]]<ref>http://www.gutenberg.org/etext/2499</ref> ਨੂੰ ਅਤੇ ਵਿਲਹੇਮ ਗੁੰਦੇਰ (Wilhelm Gundert) ਨੂੰ ਸਮਰਪਤ ਕੀਤਾ। ਸਿਧਾਰਥ ਸ਼ਬਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਸਿੱਧ (ਸਿੱਧ ਜਾਂ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ) + ਅਰਥ (ਯਾਨੀ ਮਤਲਬ, ਜਾਂ ਦੌਲਤ) ਤੋਂ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸੰਯੋਜਿਤ ਮਤਲਬ ਹੈ “ਜਿਸਨੂੰ (ਅਸਤਿਤਵ ਦਾ) ਅਰਥ ਮਿਲ ਗਿਆ ਹੋਵੇ” ਜਾਂ “ਜਿਸਨੇ ਆਪਣਾ ਲਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਿਆ ਹੋਵੇ”। [[ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ]] ਦਾ ਬਚਪਨ ਦਾ ਨਾਮ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਸਿੱਧਾਰਥ ਗੌਤਮ ਸੀ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ, ਬੁੱਧ ਨੂੰ “ਗੌਤਮ” ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ==ਪਲਾਟ== ਇਹ ਨਾਵਲ ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਲੜਕੇ ਸਿੱਧਾਰਥ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਧੂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਦਾ ਪਿਓ ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਕਦਾ ਹੈ। ਕਾਫੀ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਲਈ ਮਨਾ ਲੈਂਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਗੋਬਿੰਦ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਦੇ ਪੂਰਨ ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਲਈ ਨਿਕਲ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਨਦੀ ਕਿਨਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ, ਸਿਧਾਰਥ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਉਸਦੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਬਾਪ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਿਧਾਰਥ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਮਿੱਤਰ ਗੋਵਿੰਦਾ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਕਈ ਵਾਰ ਇਕੱਠੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਸਿਮਰਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਓਮ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਜਾਪ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਸਿਧਾਰਥ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨਾਲ ਖੁੱਲ੍ਹੇਆਮ ਵਿਸ਼ਵ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਬਾਰੇ ਬਹਿਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਜਗਿਆਸੂ ਮਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਰਗਾ ਵਿਦਵਾਨ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਬਾਰੇ ਸਿਖਾਵੇ, ਜਦ ਕਿ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਮਾਣ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਏਨਾ ਸੁੰਦਰ ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਗਲੀ ਵਿੱਚ ਦੀ ਲੰਘਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਦਿਲ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਸੁਡੌਲ ਜਿਸਮ ਨੂੰ ਵੇਖ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗੋਵਿੰਦਾ ਵੀ ਸਿਧਾਰਥ ਦੇ ਸਰੀਰ, ਮਨ ਅਤੇ ਆਤਮਾ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਧਾਰਥ ਕੋਈ ਮਾਮੂਲੀ ਬਾਹਮਣ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਮਹਾਨ ਆਦਮੀ ਬਣੇਗਾ। ਗੋਵਿੰਦਾ ਆਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰਹੇਗਾ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਰਛਾਵੇਂ ਵਾਂਗ ਖ਼ੁਦ ਵੀ ਮਹਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਸੁਤੰਤਰ ਹੋਣ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਗੋਵਿੰਦਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਲ਼ ਆਪਣੀ ਹੋਣੀ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ==ਪਾਤਰ== *'''ਸਿੱਧਾਰਥ''': ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ *'''ਗੋਬਿੰਦ''': ਸਿੱਧਾਰਥ ਦਾ ਦੋਸਤ *'''ਸਿੱਧਾਰਥ ਦਾ ਪਿਤਾ ''': ਸਿੱਧਾਰਥ ਦੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਕਰਨ ਤੋਂ ਅਸਮਰਥ ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ। *'''ਸਮਾਨੇ''': ਯਾਤਰੀ ਸਨਿਆਸੀ ਜਿਹੜੇ ਸਿੱਧਾਰਥ ਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਤਿਆਗ ਗਿਆਂ ਦਾ ਮਾਰਗ ਹੈ। *'''ਗੌਤਮ''': [[ਬੁੱਧ]], ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾਰਥ ਨੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਆਤਮ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਆਤਮ ਗਿਆਨ ਦਾ ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਇਲ ਹੈ। *'''ਕਮਲਾ''': ਸਿੱਧਾਰਥ ਦੇ ਬੱਚੇ, '''ਛੋਟੇ ਸਿੱਧਾਰਥ''' ਦੀ ਮਾਂ *'''ਕਮਾਸਵਾਮੀ''': ਸਿੱਧਾਰਥ ਨੂੰ ਵਪਾਰ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ *'''ਵਾਸੁਦੇਵ''': ਇੱਕ ਪ੍ਰ੍ਬੁੱਧ ਮਲਾਹ ਅਤੇ ਸਿੱਧਾਰਥ ਦਾ ਰੂਹਾਨੀ ਰਹਿਨੁਮਾ। *'''ਛੋਟਾ ਸਿੱਧਾਰਥ''': ਸਿੱਧਾਰਥ ਅਤੇ ਕਮਲਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ। ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਸਿੱਧਾਰਥ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਭੱਜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਮੁੱਖ ਬੰਧ== ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਰਮਨ ਨਾਵਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਰਮਨ ਹੈਸ]] 2iw9osc26671rsekjdj1zaox6xpbdcj 609684 609683 2022-07-30T13:00:20Z Gill jassu 31716 /* ਮੁੱਖ ਬੰਧ */ wikitext text/x-wiki {{ਗਿਆਨਸੰਦੂਕ ਪੁਸਤਕ | name = '''ਸਿਧਾਰਥ''' | title_orig = | translator = | image = [[File:Vorzugsausgabe der Erstauflage von 1922.JPG|thumb|'''ਪਹਿਲੀ ਜਰਮਨ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅੰਕ''']] | image_caption = | author = '''[[ਹਰਮਨ ਹੈੱਸ]]''' | illustrator = | cover_artist = | country = '''ਜਰਮਨੀ''' | language =ਮੂਲ '''ਜਰਮਨ''' | series = | subject = | genre = ਨਾਵਲ | publisher = | pub_date = 1922 (ਜਰਮਨ), | english_pub_date = | media_type = | pages = 164 | isbn = 978-81-906854-0-5 | oclc = | preceded_by = | followed_by = }} '''ਸਿਧਾਰਥ''' (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ: Siddhartha) [[ਹਰਮਨ ਹੈੱਸ]] ਰਚਿਤ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਬੁੱਧ ਕਾਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਹਿੰਦ ਉਪ-ਮਹਾਦੀਪ ਦੇ ਸਿਧਾਰਥ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਆਤਮਕ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਹੈੱਸ ਦਾ ਨੌਵਾਂ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਇਹ [[ਜਰਮਨ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਸਰਲ ਲੇਕਿਨ ਪ੍ਰਭਾਵਪੂਰਨ ਅਤੇ ਕਾਵਿਆਤਮਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ 1951 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਹੈੱਸ ਨੇ ਸਿਧਾਰਥ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ ਮੇਨਰ ਫ਼ਰਾ ਨੀਨੋਂ ਜੇਵਿਡਮੈਟ (Meiner Frau Ninon gewidmet) ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ “ਮਾਈ ਡੀਅਰ ਫਰੈਂਡ” ਨੂੰ ਯਾਨੀ [[ਰੋਮਾਂ ਰੋਲਾਂ]]<ref>http://www.gutenberg.org/etext/2499</ref> ਨੂੰ ਅਤੇ ਵਿਲਹੇਮ ਗੁੰਦੇਰ (Wilhelm Gundert) ਨੂੰ ਸਮਰਪਤ ਕੀਤਾ। ਸਿਧਾਰਥ ਸ਼ਬਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਦੋ ਸ਼ਬਦਾਂ ਸਿੱਧ (ਸਿੱਧ ਜਾਂ ਪੂਰਾ ਕਰਨਾ) + ਅਰਥ (ਯਾਨੀ ਮਤਲਬ, ਜਾਂ ਦੌਲਤ) ਤੋਂ ਮਿਲ ਕੇ ਬਣਿਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਸੰਯੋਜਿਤ ਮਤਲਬ ਹੈ “ਜਿਸਨੂੰ (ਅਸਤਿਤਵ ਦਾ) ਅਰਥ ਮਿਲ ਗਿਆ ਹੋਵੇ” ਜਾਂ “ਜਿਸਨੇ ਆਪਣਾ ਲਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲਿਆ ਹੋਵੇ”। [[ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ]] ਦਾ ਬਚਪਨ ਦਾ ਨਾਮ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਸਿੱਧਾਰਥ ਗੌਤਮ ਸੀ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ, ਬੁੱਧ ਨੂੰ “ਗੌਤਮ” ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ==ਪਲਾਟ== ਇਹ ਨਾਵਲ ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਲੜਕੇ ਸਿੱਧਾਰਥ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਧੂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਦਾ ਪਿਓ ਉਸ ਨੂੰ ਰੋਕਦਾ ਹੈ। ਕਾਫੀ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਲਈ ਮਨਾ ਲੈਂਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਗੋਬਿੰਦ ਨਾਲ ਜੀਵਨ ਦੇ ਪੂਰਨ ਅਰਥਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਲਈ ਨਿਕਲ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਨਦੀ ਕਿਨਾਰੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ, ਸਿਧਾਰਥ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਉਸਦੇ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਬਾਪ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਿਧਾਰਥ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਮਿੱਤਰ ਗੋਵਿੰਦਾ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਕਈ ਵਾਰ ਇਕੱਠੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਸਿਮਰਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਓਮ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਜਾਪ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਸਿਧਾਰਥ ਵੱਡਾ ਹੁੰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਪਿੰਡ ਦੇ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨਾਲ ਖੁੱਲ੍ਹੇਆਮ ਵਿਸ਼ਵ ਅਤੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅਰਥਾਂ ਬਾਰੇ ਬਹਿਸ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਜਗਿਆਸੂ ਮਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਰਗਾ ਵਿਦਵਾਨ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਬਾਰੇ ਸਿਖਾਵੇ, ਜਦ ਕਿ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਮਾਣ ਹੈ ਕਿ ਉਸਨੇ ਏਨਾ ਸੁੰਦਰ ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਗਲੀ ਵਿੱਚ ਦੀ ਲੰਘਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਦਿਲ ਵੀ ਉਸ ਦੇ ਸੁਡੌਲ ਜਿਸਮ ਨੂੰ ਵੇਖ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗੋਵਿੰਦਾ ਵੀ ਸਿਧਾਰਥ ਦੇ ਸਰੀਰ, ਮਨ ਅਤੇ ਆਤਮਾ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਜਾਣਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿੱਧਾਰਥ ਕੋਈ ਮਾਮੂਲੀ ਬਾਹਮਣ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਮਹਾਨ ਆਦਮੀ ਬਣੇਗਾ। ਗੋਵਿੰਦਾ ਆਸ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰਹੇਗਾ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਰਛਾਵੇਂ ਵਾਂਗ ਖ਼ੁਦ ਵੀ ਮਹਾਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਸੁਤੰਤਰ ਹੋਣ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਗੋਵਿੰਦਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨਾਲ਼ ਆਪਣੀ ਹੋਣੀ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ==ਪਾਤਰ== *'''ਸਿੱਧਾਰਥ''': ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ *'''ਗੋਬਿੰਦ''': ਸਿੱਧਾਰਥ ਦਾ ਦੋਸਤ *'''ਸਿੱਧਾਰਥ ਦਾ ਪਿਤਾ ''': ਸਿੱਧਾਰਥ ਦੀ ਉਤਸੁਕਤਾ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਕਰਨ ਤੋਂ ਅਸਮਰਥ ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ। *'''ਸਮਾਨੇ''': ਯਾਤਰੀ ਸਨਿਆਸੀ ਜਿਹੜੇ ਸਿੱਧਾਰਥ ਨੂੰ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਤਿਆਗ ਗਿਆਂ ਦਾ ਮਾਰਗ ਹੈ। *'''ਗੌਤਮ''': [[ਬੁੱਧ]], ਜਿਸਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧਾਰਥ ਨੇ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਆਤਮ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਆਤਮ ਗਿਆਨ ਦਾ ਉਹ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਾਇਲ ਹੈ। *'''ਕਮਲਾ''': ਸਿੱਧਾਰਥ ਦੇ ਬੱਚੇ, '''ਛੋਟੇ ਸਿੱਧਾਰਥ''' ਦੀ ਮਾਂ *'''ਕਮਾਸਵਾਮੀ''': ਸਿੱਧਾਰਥ ਨੂੰ ਵਪਾਰ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ *'''ਵਾਸੁਦੇਵ''': ਇੱਕ ਪ੍ਰ੍ਬੁੱਧ ਮਲਾਹ ਅਤੇ ਸਿੱਧਾਰਥ ਦਾ ਰੂਹਾਨੀ ਰਹਿਨੁਮਾ। *'''ਛੋਟਾ ਸਿੱਧਾਰਥ''': ਸਿੱਧਾਰਥ ਅਤੇ ਕਮਲਾ ਦਾ ਪੁੱਤਰ। ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਸਿੱਧਾਰਥ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਭੱਜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਮੁੱਖ ਬੰਧ== ਹੈੱਸ ਦੇ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਅਨੁਭਵ ਮਨੁੱਖੀ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਚੇਤੰਨ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀਤਾ ਨੂੰ ਅਸਲੀਅਤ ਦੀ ਸਮਝ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਅਤੇ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਤਰੀਕੇ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ—⁠ਸਿਧਾਰਥ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਬਾਰੇ ਹੈੱਸ ਦੀ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮਝ, ਬੌਧਿਕ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਰੀਰਕ ਸੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦੇ ਨਾਲ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਹ ਇਹਨਾਂ ਅਨੁਭਵਾਂ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਹੈ ਜੋ ਸਿਧਾਰਥ ਨੂੰ ਸਮਝ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਰਥਹੀਣ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ—⁠ਸਿਧਾਰਥ ਦਾ [[ਸ਼੍ਰਮਣ|ਸ਼੍ਰਮਣਾਂ]] ਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿਣਾ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਦੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਡੁਬੋਣਾ [[ਨਿਰਵਾਣ]] ਵੱਲ ਅਗਵਾਈ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਭਟਕਣਾ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਹਰ ਕਿਰਿਆ ਅਤੇ ਘਟਨਾ ਸਿਧਾਰਥ ਨੂੰ ਅਨੁਭਵ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਸਮਝ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਿਧਾਰਥ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਵਿੱਚ ਹੈੱਸ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰੁਝੇਵਾਂ [[ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਨ]] ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਉਪਨਿਸ਼ਦ|ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ]] ਅਤੇ [[ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ]] ਵਿੱਚ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਲੀਨ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੀ "ਜੀਵਨ ਨਾਲ ਬਿਮਾਰੀ" (ਲੇਬੇਨਸਕਰਾੰਕੀਟ) ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨਾ ਸੀ।<ref>Donald McClory Introduction to Hermann Hesse. Siddhartha. Picador. London 1998 pp 24–25.</ref> ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਦੂਜੇ ਅੱਧ ਨੂੰ ਲਿਖਣ ਵਿੱਚ ਇੰਨਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਹੈੱਸ ਨੇ "ਏਕਤਾ ਦੀ ਉਸ ਪਾਰਦਰਸ਼ੀ ਅਵਸਥਾ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸਦੀ ਸਿਧਾਰਥ ਦੀ ਇੱਛਾ ਸੀ। ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਿੱਚ, ਹੈੱਸ ਇੱਕ ਵਰਚੁਅਲ ਅਰਧ-ਇਕਾਂਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ ਅਤੇ [[ਹਿੰਦੂ]] ਅਤੇ [[ਬੁੱਧ ਧਰਮ|ਬੋਧੀ]] ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੀਆਂ ਪਵਿੱਤਰ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਲੀਨ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਇਰਾਦਾ ਉਸ 'ਸੰਪੂਰਨਤਾ' ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ, [[ਗੌਤਮ ਬੁੱਧ|ਬੁੱਧ]] ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦਾ ਬੈਜ ਹੈ।"<ref>Donald McClory introduction to Hermann Hesse. Siddhartha. Picador. London 1998 p26.</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਰਮਨ ਨਾਵਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਰਮਨ ਹੈਸ]] 5ng4zshu59m6chr6jxw30yttblp26gg 0 21041 609686 608299 2022-07-30T13:04:04Z Gill jassu 31716 wikitext text/x-wiki {{ਗਿਆਨਸੰਦੂਕ ਲੇਖਕ | ਨਾਮ = '''ਹਰਮਨ ਹੈੱਸ''' | ਤਸਵੀਰ = Hermann Hesse 2.jpg | ਤਸਵੀਰ_ਅਕਾਰ = 220px | ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ = | ਉਪਨਾਮ = | ਜਨਮ_ਤਾਰੀਖ = 2 ਜੁਲਾਈ 1877 | ਜਨਮ_ਥਾਂ = [[ਜਰਮਨ]] | ਮੌਤ_ਤਾਰੀਖ = {{death date and age|df=y|1962|8|9|1877|7|2}} | ਮੌਤ_ਥਾਂ =[[ਮੋਨਟਾਗਨੋਲਾ]], [[ਟਿਸੀਨੋ]], [[ਸਵਿਟਜਰਲੈਂਡ]] | ਕਾਰਜ_ਖੇਤਰ = '''ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਨਿਬੰਧਕਾਰ, ਅਤੇ [[ਕਵੀ]]''' | ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ = [[ਜਰਮਨ]] | ਭਾਸ਼ਾ =ਜਰਮਨ | ਕਾਲ = 1904–1953 | ਵਿਧਾ = ਗਲਪ | ਵਿਸ਼ਾ = | ਲਹਿਰ = | ਮੁੱਖ_ਰਚਨਾ= | ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਹ ਲੇਖਕ ਕਿਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ--> | ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਹ ਲੇਖਕ ਕਿਸਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ--> | ਦਸਤਖਤ = Hesse Signature.svg | ਜਾਲ_ਪੰਨਾ = | ਟੀਕਾ-ਟਿੱਪਣੀ = | ਮੁੱਖ_ਕੰਮ = }} '''ਹਰਮਨ''' ਹੈੱਸ ([[ਜਰਮਨ]]: [ˈhɛɐ̯man ˈhɛsə]; 2 ਜੁਲਾਈ 1877 – 9 ਅਗਸਤ 1962) ਇੱਕ [[ਜਰਮਨੀ]] ਵਿੱਚ ਜੰਮਿਆ [[ਸਵਿਟਜਰਲੈਂਡ|ਸਵਿਸ]] ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਸ਼ਾਇਰ, ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿਬੰਧਕਾਰ ਸੀ। "[[ਸਿਧਾਰਥ (ਨਾਵਲ)|ਸਿਧਾਰਥ]]", "ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਫ਼ਰ", "ਦ ਗਲਾਸ ਬੀਡ ਗੇਮ" ਅਤੇ "ਸਟੀਫਨ ਵੁਲਫ" ਉਸ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਲਿਖਤਾਂ ਹਨ। 1946 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ [[ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਆ ਗਿਆ। ਹੈੱਸ ਦੇ ਨਾਵਲ 'ਸਿੱਧਾਰਥ' ਦਾ ਅਮਰੀਕੀ ਲੇਖਕ, ਨਿਰਮਾਤਾ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਕੋਨਰਡ ਰੂਕਸ (1934-2011) ਨੇ ਇਸੇ ਨਾਂ ਹੇਠ 1972 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮੀ ਰੁਪਾਂਤਰਣ ਕੀਤਾ। ==ਜੀਵਨ== ਹੈੱਸ ਦਾ ਜਨਮ 1877 ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਕਸਬੇ ਕਾਲਵ (CALW) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਪਾਦਰੀ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਸਨ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੇਸਲ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਵੀ 1842 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕੰਮ ਤੇ ਪਰਤ ਆਏ ਸਨ।<ref>Gundert, Adele, "Marie Hesse: Ein Lebensbild in Briefen und Tagebuchern," as quoted in Freedman (1978) pp. 18–19.</ref> ਆਪਣੀ ਪੁੰਗਰਦੀ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਰੋਹਬਦਾਰ ਬਾਪ 'ਹਰਮਨ ਗੁੰਦੇਰ' (Hermann Gundert) ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ ਅੰਤ ਹਾਰ ਮੰਨ ਲਈ ਸੀ।<ref>Freedman (1978) p.21</ref> [[File:Hermann Hesse House.JPG|thumb|ਹੈੱਸ ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ, 2007]] ਹੈੱਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈੱਸ ਦਾ ਜਨਮ 1847 [[ਇਸਟੋਨੀਆ]] ਦੇ ਇੱਕ ਕਸਬੇ [[ਪੈਡ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਡਾ. ਹੈੱਸ ਵੀ ਡਾ. ਗੁੰਦੇਰ ਵਾਂਗ ਹੀ ਜਾਲਮ ਸੀ<ref>Freedman (1978) p.23</ref> ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈਸ, ਵਿਆਹ ਦੇ ਤੁਰਤ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਥੇ ਦਾ ਭੀੜ ਭੜੱਕਾ ਵੀ ਇੱਕ ਕਰਨ ਬਣਿਆ ਕਿ 1889ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾ ਵੱਡਾ ਡੀਪਰੈਸਨ ਹੋਇਆ। ਬਾਕੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਾਰ ਵਾਰ ਉਸਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਦੌਰੇ ਪੈਂਦੇ ਰਹੇ।<ref>Freedman (1978) p. 38</ref> ਕਿਉਂਜੋ, ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈਸ, ਉਸ ਜਰਮਨ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸੀ ਜੋ ਬਾਲਟਿਕ ਖੇਤਰ (ਜੋ ਉਦੋਂ ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ) ਵਿੱਚ ਵਸੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹਰਮਨ ਰੂਸੀ ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਦੋਨਾਂ ਸਾਮਰਾਜਾਂ ਦਾ ਨਾਗਰਿਕ ਸੀ।<ref>Weltbürger&nbsp;– Hermann Hesses übernationales und multikulturelles Denken und Wirken. An exhibition of the Hermann-Hesse-Museum of the City of Calw from 2. July 2009 to 7. February 2010</ref> ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈੱਸ ਦੇ ਪੰਜ ਜੁਆਕ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਦੀ ਬਾਲ ਉਮਰੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਹੈੱਸ ਪਰਵਾਰ 1873 ਵਿੱਚ ਕਾਲਵ ਚਲਿਆ ਗਿਆ ਜਿਥੇ ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸਕੂਲੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਦਾਰੇ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਹੈੱਸ ਦਾ ਨਾਨਾ ਹਰਮਨ ਗੁੰਦੇਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਦਾਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਸੀ ਅਤੇ 1893 ਵਿੱਚ ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈੱਸ ਨੇ ਇਹ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ।<ref>[http://books.google.co.in/books?id=o19iW4VODqQC&pg=PA154&lpg=PA154&dq=%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A4%A8+%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%B8&source=bl&ots=rKQ0rNHZCu&sig=3Fro_ss4G7-WYpYjLQ6rfx_IT9M&hl=en&sa=X&ei=qYRRUe7wH4KqrAfV4YHgBw&ved=0CC8Q6AEwADgK#v=onepage&q=%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A4%A8%20%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%B8&f=false|ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿਜੇਤਾ ਸਾਹਿਤਕਾਰ - ਰਾਜਬਾਹਾਦੁਰ ਸਿਨ੍ਹਾ ਪੰਨਾ-੧੫੪ ]</ref> ਹੈੱਸ ਦੀ ਤਰਬੀਅਤ ਇਸ ਤਸੱਵਰ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਹੋਈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਪੈੜਾਂ ਤੇ ਚਲਦਾ ਹੋਇਆ ਰਾਹਬ ਬਣੇਗਾ। ਲੇਕਿਨ ਹੈੱਸ ਨੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਉਮਰੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੀਆਂ ਕੱਟੜ ਰਵਾਇਤਾਂ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬਗ਼ਾਵਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। 1891 ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਕੂਲੋਂ ਭੱਜ ਨਿਕਲਿਆ ਅਤੇ ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਭਟਕਦਾ ਫਿਰਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਆਲਮ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਰੂਹਾਨੀ ਇਲਾਜ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਆ। ਹੈੱਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦਕਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜੋ ਰੂਹਾਨੀ ਇਲਾਜ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਕਾਮ ਰਹੀ। ਆਖ਼ਿਰਕਾਰ ਉਹ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਫ਼ਰੋਸ਼ ਦੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ ”ਪੀਟਰਕੀਮਨ ਜ਼ਨਡ “ 1904 ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ, ਔਰ ਦੂਸਰਾ ਨਾਵਲ 1906 ਵਿੱਚ। ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਨਾਵਲ ਐਸੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਹਬਲ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾਮਾਲੂਮ ਸ਼ੈਅ ਦੀ ਜੁਸਤਜੂ ਹੈ, ਐਸੀ ਤਲਾਸ਼ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਹੌਲ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆ ਪ੍ਰਬੰਧ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਰੁਕਾਵਟ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲਗਨ ਦੀ ਸਚਾਈ ਅਤੇ ਜੁਸਤਜੂ ਦੀ ਤਕਮੀਲ ਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਸੱਤਾ ਦੇ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਣ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਇਸ ਟਕਰਾਉ ਦੀ ਕੀਮਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੇਕੇ ਹੀ ਚੁਕਾਉਣੀ ਪਵੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪ ਬੀਤੀ ਦੇ ਤਕੜੇ ਅੰਸ਼ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਹਰਮਨ ਹੈੱਸ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹੀ ਜੁਸਤਜੂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ 1911 ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਜੰਗੀ ਜ਼ਨੂੰਨ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਆਖਿਰ ਇਹ [[ਪਹਿਲੀ ਵਿਸ਼ਵ ਜੰਗ]] ਦਾ ਪੜੁੱਲ ਬਣਿਆ। ਹੈੱਸ ਨੂੰ ਇਸ ਜੰਗ ਤੋਂ ਸ਼ਦੀਦ ਜ਼ਿਹਨੀ ਸਦਮਾ ਪਹੁੰਚਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਅਦੀਬ [[ਰੋਮਾਂ ਰੋਲਾਂ]] ਦੀ ਅਮਨ ਤਹਿਰੀਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੇਖ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੀ ਸੰਪਾਦਕੀ ਸੰਭਾਲੀ, ਫਿਰ ਜੰਗ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਰੋਸ ਵਜੋਂ ਆਪੇ ਜਲਾਵਤਨੀ ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਈ। ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਛੱਡ ਕੇ ਉਹ [[ਸਵਿਟਰਜ਼ਲੈਂਡ]] ਦਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਅਤੇ ਸਕੂਨ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਵੀ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਤਰਫ਼ ਉਸ ਦੀ ਅਜ਼ਦਵਾਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭੀ ਨਾਕਾਮ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਹੈੱਸ ਨੇ [[ਫ਼ਰਾਇਡ]] ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ [[ਕਾਰਲ ਜੁੰਗ]] ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਮਨੋਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵੀ ਕਰਵਾਇਆ। ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਇਨਸਾਨੀ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਜੋ ਲੁਕਿਆ ਵੱਡਾ ਖੇਤਰ ਦਰਿਆਫ਼ਤ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਨੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਬੁਧੀਜੀਵੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਰਥੱਲੀ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਹੈੱਸ ਵੀ ਉਸ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ। ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੀ ਤਲਾਸ਼, ਮਾਨਸਿਕ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ, ਸਕੂਨ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ, ਤਕਮੀਲ ਦੀ ਆਰਜੂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਵਾਦ ਨੇ ਖਾਸ ਕਰ ਉਹਦੀ ਕਲਾ ਤੇ ਅਸਰ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਜਦੋਂ 1919 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਨਾਵਲ ''ਡੇਮੀਅਨ'' (Demian) ਛਪਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਸਾਰੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਧੁੰਮ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ। 1922 ਵਿੱਚ ''[[ਸਿਧਾਰਥ]]'' ਛਪਿਆ ਅਤੇ 1923 ਵਿੱਚ ਨਾਵਲ ”ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਫ਼ਰ“। 1927 ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ ਉਸ ਦਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਾਵਲ ''ਸਟੀਫਨ ਵੁਲਫ'' (Stephen Wolf) ਇੱਕ ਐਸੇ ਸ਼ਖ਼ਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਜ਼ਾਤ ਹੈਵਾਨ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨ ਦਰਮਿਆਨ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਦੀ ਆਮਾਜਗਾਹ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇੱਕ ਤਰਫ਼ ਉਹ ਐਸੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਸਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜ ਲਈ ਕਾਬਲੇ ਕਬੂਲ ਹੋਵੇ, ਜਦ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਹੈਵਾਨੀ ਜਬਲਤ ਉਸ ਨੂੰ ਦੂਸਰੀ ਤਰਫ਼ ਖਿਚੀ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 1930 ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਨਾਵਲ ''ਨਾਰਸੀਸਸ ਅਤੇ ਗੋਲਡਮੰਡ'' (Narsisus & Goldmund) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਾਤਰ ਮਧਕਾਲ ਦੇ ਦੋ ਰਾਹਬ ਹਨ, ਜੋ ਦਰਅਸਲ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਦੋ ਚਿਹਰੇ ਹਨ। ਨਾਰਸੀਸਸ ਆਲਮ ਹੈ, ਅੱਡ ਅਲੱਗ ਅਤੇ ਤਨਹਾਈ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਔਰ ਗੋਲਡਮੰਡ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਪੁਜਾਰੀ ਹੈ। ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਰਅਸਲ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੀ ਤਮਸੀਲ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਰੁਝਾਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਬਲਕਿ ਲੜਦੇ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੂਸਰੀ ਵੱਡੀ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਨਾਜ਼ੀ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਤਮਾਮ ਕਿਤਾਬਾਂ ਉਤੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪਾਬੰਦੀ ਲੱਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਪੀਆਂ ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਢ ਕੇ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਸਦ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਵਕਤ ਤੱਕ ਹੈੱਸ ਕੀ ਸ਼ੁਹਰਤ ਫੈਲ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਮਾਨਵਵਾਦ, ਉਸ ਦੀ ਫ਼ਿਕਰੀ ਜੁਸਤਜੂ, ਉਸ ਦੇ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇ ਨਿਬੰਧ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਮਕਬੂਲ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। 1943 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਨਾਵਲ ”ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾ ਖੇਲ“ ਆਇਆ। ਇੱਕ ਗਲਪੀ ਸ਼ਖ਼ਸ ਦੀ ਹੱਡਬੀਤੀ ਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਇਹ ਨਾਵਲ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਆਫ਼ਾਕੀਅਤ, ਤਹਿਜ਼ੀਬ, ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਨਿਜੀ ਤੌਰ ਤੇ ਤਕਮੀਲ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਖ਼ਵਾਹਿਸ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ==ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ== 1946 ਵਿੱਚ ਹੈੱਸ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਦਾ [[ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਮਿਲਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਹੈੱਸ ਨੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਾਵਲ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ, ਕਦੇ ਕਦਾਈਂ ਮਜ਼ਮੂਨ ਅਤੇ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਸਵਿਟਰਜ਼ਲੈਂਡ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ, ਮੋਨਟਾਗਨੋਲਾ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਉਥੇ ਹੀ 1962 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ ਯਾਫ਼ਤਾ ਨਾਵਲ ''[[ਸਿਧਾਰਥ (ਨਾਵਲ)|ਸਿਧਾਰਥ]]'' [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]], ਪਟਿਆਲਾ ਦੁਆਰਾ 1969 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਹਿਲਡਾਰੌਜ਼ਰ ਦੇ ਕੀਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ ਤੋਂ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕੀਤਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਹੈ।<ref>[http://ciillibrary.org:8000/cgi-bin/gw/chameleon?sessionid=2008030702143519026&skin=default&lng=en&inst=consortium&conf=.%2fchameleon.conf&host=localhost%2b1111%2bDEFAULT&patronhost=localhost%201111%20DEFAULT&searchid=215&sourcescreen=NEXTPAGE&pos=1&itempos=1&rootsearch=SCAN&function=INITREQ&search=AUTHID&authid=365581&authidu=4 ਸਿਧਾਰਥ ਹਰਮਨ ਹੱਸ ; ਅਨੁਵਾਦਕ ਹਿਲਡਾਰੌਜ਼ਰ, ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰ== ===ਪ੍ਰਭਾਵ=== ==ਅਵਾਰਡ== == ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਰਮਨ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨੋਬਲ ਜੇਤੂ ਸਾਹਿਤਕਾਰ]] gpn1ftr09dhcj48manc8kj4b3zfrm65 609687 609686 2022-07-30T13:08:44Z Gill jassu 31716 /* ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰ */ wikitext text/x-wiki {{ਗਿਆਨਸੰਦੂਕ ਲੇਖਕ | ਨਾਮ = '''ਹਰਮਨ ਹੈੱਸ''' | ਤਸਵੀਰ = Hermann Hesse 2.jpg | ਤਸਵੀਰ_ਅਕਾਰ = 220px | ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ = | ਉਪਨਾਮ = | ਜਨਮ_ਤਾਰੀਖ = 2 ਜੁਲਾਈ 1877 | ਜਨਮ_ਥਾਂ = [[ਜਰਮਨ]] | ਮੌਤ_ਤਾਰੀਖ = {{death date and age|df=y|1962|8|9|1877|7|2}} | ਮੌਤ_ਥਾਂ =[[ਮੋਨਟਾਗਨੋਲਾ]], [[ਟਿਸੀਨੋ]], [[ਸਵਿਟਜਰਲੈਂਡ]] | ਕਾਰਜ_ਖੇਤਰ = '''ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਨਿਬੰਧਕਾਰ, ਅਤੇ [[ਕਵੀ]]''' | ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ = [[ਜਰਮਨ]] | ਭਾਸ਼ਾ =ਜਰਮਨ | ਕਾਲ = 1904–1953 | ਵਿਧਾ = ਗਲਪ | ਵਿਸ਼ਾ = | ਲਹਿਰ = | ਮੁੱਖ_ਰਚਨਾ= | ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਹ ਲੇਖਕ ਕਿਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ--> | ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਹ ਲੇਖਕ ਕਿਸਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ--> | ਦਸਤਖਤ = Hesse Signature.svg | ਜਾਲ_ਪੰਨਾ = | ਟੀਕਾ-ਟਿੱਪਣੀ = | ਮੁੱਖ_ਕੰਮ = }} '''ਹਰਮਨ''' ਹੈੱਸ ([[ਜਰਮਨ]]: [ˈhɛɐ̯man ˈhɛsə]; 2 ਜੁਲਾਈ 1877 – 9 ਅਗਸਤ 1962) ਇੱਕ [[ਜਰਮਨੀ]] ਵਿੱਚ ਜੰਮਿਆ [[ਸਵਿਟਜਰਲੈਂਡ|ਸਵਿਸ]] ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਸ਼ਾਇਰ, ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿਬੰਧਕਾਰ ਸੀ। "[[ਸਿਧਾਰਥ (ਨਾਵਲ)|ਸਿਧਾਰਥ]]", "ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਫ਼ਰ", "ਦ ਗਲਾਸ ਬੀਡ ਗੇਮ" ਅਤੇ "ਸਟੀਫਨ ਵੁਲਫ" ਉਸ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਲਿਖਤਾਂ ਹਨ। 1946 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ [[ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਆ ਗਿਆ। ਹੈੱਸ ਦੇ ਨਾਵਲ 'ਸਿੱਧਾਰਥ' ਦਾ ਅਮਰੀਕੀ ਲੇਖਕ, ਨਿਰਮਾਤਾ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਕੋਨਰਡ ਰੂਕਸ (1934-2011) ਨੇ ਇਸੇ ਨਾਂ ਹੇਠ 1972 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮੀ ਰੁਪਾਂਤਰਣ ਕੀਤਾ। ==ਜੀਵਨ== ਹੈੱਸ ਦਾ ਜਨਮ 1877 ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਕਸਬੇ ਕਾਲਵ (CALW) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਪਾਦਰੀ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਸਨ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੇਸਲ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਵੀ 1842 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕੰਮ ਤੇ ਪਰਤ ਆਏ ਸਨ।<ref>Gundert, Adele, "Marie Hesse: Ein Lebensbild in Briefen und Tagebuchern," as quoted in Freedman (1978) pp. 18–19.</ref> ਆਪਣੀ ਪੁੰਗਰਦੀ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਰੋਹਬਦਾਰ ਬਾਪ 'ਹਰਮਨ ਗੁੰਦੇਰ' (Hermann Gundert) ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ ਅੰਤ ਹਾਰ ਮੰਨ ਲਈ ਸੀ।<ref>Freedman (1978) p.21</ref> [[File:Hermann Hesse House.JPG|thumb|ਹੈੱਸ ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ, 2007]] ਹੈੱਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈੱਸ ਦਾ ਜਨਮ 1847 [[ਇਸਟੋਨੀਆ]] ਦੇ ਇੱਕ ਕਸਬੇ [[ਪੈਡ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਡਾ. ਹੈੱਸ ਵੀ ਡਾ. ਗੁੰਦੇਰ ਵਾਂਗ ਹੀ ਜਾਲਮ ਸੀ<ref>Freedman (1978) p.23</ref> ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈਸ, ਵਿਆਹ ਦੇ ਤੁਰਤ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਥੇ ਦਾ ਭੀੜ ਭੜੱਕਾ ਵੀ ਇੱਕ ਕਰਨ ਬਣਿਆ ਕਿ 1889ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾ ਵੱਡਾ ਡੀਪਰੈਸਨ ਹੋਇਆ। ਬਾਕੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਾਰ ਵਾਰ ਉਸਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਦੌਰੇ ਪੈਂਦੇ ਰਹੇ।<ref>Freedman (1978) p. 38</ref> ਕਿਉਂਜੋ, ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈਸ, ਉਸ ਜਰਮਨ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸੀ ਜੋ ਬਾਲਟਿਕ ਖੇਤਰ (ਜੋ ਉਦੋਂ ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ) ਵਿੱਚ ਵਸੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹਰਮਨ ਰੂਸੀ ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਦੋਨਾਂ ਸਾਮਰਾਜਾਂ ਦਾ ਨਾਗਰਿਕ ਸੀ।<ref>Weltbürger&nbsp;– Hermann Hesses übernationales und multikulturelles Denken und Wirken. An exhibition of the Hermann-Hesse-Museum of the City of Calw from 2. July 2009 to 7. February 2010</ref> ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈੱਸ ਦੇ ਪੰਜ ਜੁਆਕ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਦੀ ਬਾਲ ਉਮਰੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਹੈੱਸ ਪਰਵਾਰ 1873 ਵਿੱਚ ਕਾਲਵ ਚਲਿਆ ਗਿਆ ਜਿਥੇ ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸਕੂਲੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਦਾਰੇ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਹੈੱਸ ਦਾ ਨਾਨਾ ਹਰਮਨ ਗੁੰਦੇਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਦਾਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਸੀ ਅਤੇ 1893 ਵਿੱਚ ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈੱਸ ਨੇ ਇਹ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ।<ref>[http://books.google.co.in/books?id=o19iW4VODqQC&pg=PA154&lpg=PA154&dq=%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A4%A8+%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%B8&source=bl&ots=rKQ0rNHZCu&sig=3Fro_ss4G7-WYpYjLQ6rfx_IT9M&hl=en&sa=X&ei=qYRRUe7wH4KqrAfV4YHgBw&ved=0CC8Q6AEwADgK#v=onepage&q=%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A4%A8%20%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%B8&f=false|ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿਜੇਤਾ ਸਾਹਿਤਕਾਰ - ਰਾਜਬਾਹਾਦੁਰ ਸਿਨ੍ਹਾ ਪੰਨਾ-੧੫੪ ]</ref> ਹੈੱਸ ਦੀ ਤਰਬੀਅਤ ਇਸ ਤਸੱਵਰ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਹੋਈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਪੈੜਾਂ ਤੇ ਚਲਦਾ ਹੋਇਆ ਰਾਹਬ ਬਣੇਗਾ। ਲੇਕਿਨ ਹੈੱਸ ਨੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਉਮਰੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੀਆਂ ਕੱਟੜ ਰਵਾਇਤਾਂ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬਗ਼ਾਵਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। 1891 ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਕੂਲੋਂ ਭੱਜ ਨਿਕਲਿਆ ਅਤੇ ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਭਟਕਦਾ ਫਿਰਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਆਲਮ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਰੂਹਾਨੀ ਇਲਾਜ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਆ। ਹੈੱਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦਕਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜੋ ਰੂਹਾਨੀ ਇਲਾਜ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਕਾਮ ਰਹੀ। ਆਖ਼ਿਰਕਾਰ ਉਹ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਫ਼ਰੋਸ਼ ਦੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ ”ਪੀਟਰਕੀਮਨ ਜ਼ਨਡ “ 1904 ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ, ਔਰ ਦੂਸਰਾ ਨਾਵਲ 1906 ਵਿੱਚ। ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਨਾਵਲ ਐਸੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਹਬਲ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾਮਾਲੂਮ ਸ਼ੈਅ ਦੀ ਜੁਸਤਜੂ ਹੈ, ਐਸੀ ਤਲਾਸ਼ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਹੌਲ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆ ਪ੍ਰਬੰਧ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਰੁਕਾਵਟ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲਗਨ ਦੀ ਸਚਾਈ ਅਤੇ ਜੁਸਤਜੂ ਦੀ ਤਕਮੀਲ ਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਸੱਤਾ ਦੇ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਣ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਇਸ ਟਕਰਾਉ ਦੀ ਕੀਮਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੇਕੇ ਹੀ ਚੁਕਾਉਣੀ ਪਵੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪ ਬੀਤੀ ਦੇ ਤਕੜੇ ਅੰਸ਼ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਹਰਮਨ ਹੈੱਸ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹੀ ਜੁਸਤਜੂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ 1911 ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਜੰਗੀ ਜ਼ਨੂੰਨ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਆਖਿਰ ਇਹ [[ਪਹਿਲੀ ਵਿਸ਼ਵ ਜੰਗ]] ਦਾ ਪੜੁੱਲ ਬਣਿਆ। ਹੈੱਸ ਨੂੰ ਇਸ ਜੰਗ ਤੋਂ ਸ਼ਦੀਦ ਜ਼ਿਹਨੀ ਸਦਮਾ ਪਹੁੰਚਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਅਦੀਬ [[ਰੋਮਾਂ ਰੋਲਾਂ]] ਦੀ ਅਮਨ ਤਹਿਰੀਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੇਖ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੀ ਸੰਪਾਦਕੀ ਸੰਭਾਲੀ, ਫਿਰ ਜੰਗ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਰੋਸ ਵਜੋਂ ਆਪੇ ਜਲਾਵਤਨੀ ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਈ। ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਛੱਡ ਕੇ ਉਹ [[ਸਵਿਟਰਜ਼ਲੈਂਡ]] ਦਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਅਤੇ ਸਕੂਨ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਵੀ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਤਰਫ਼ ਉਸ ਦੀ ਅਜ਼ਦਵਾਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭੀ ਨਾਕਾਮ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਹੈੱਸ ਨੇ [[ਫ਼ਰਾਇਡ]] ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ [[ਕਾਰਲ ਜੁੰਗ]] ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਮਨੋਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵੀ ਕਰਵਾਇਆ। ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਇਨਸਾਨੀ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਜੋ ਲੁਕਿਆ ਵੱਡਾ ਖੇਤਰ ਦਰਿਆਫ਼ਤ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਨੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਬੁਧੀਜੀਵੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਰਥੱਲੀ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਹੈੱਸ ਵੀ ਉਸ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ। ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੀ ਤਲਾਸ਼, ਮਾਨਸਿਕ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ, ਸਕੂਨ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ, ਤਕਮੀਲ ਦੀ ਆਰਜੂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਵਾਦ ਨੇ ਖਾਸ ਕਰ ਉਹਦੀ ਕਲਾ ਤੇ ਅਸਰ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਜਦੋਂ 1919 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਨਾਵਲ ''ਡੇਮੀਅਨ'' (Demian) ਛਪਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਸਾਰੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਧੁੰਮ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ। 1922 ਵਿੱਚ ''[[ਸਿਧਾਰਥ]]'' ਛਪਿਆ ਅਤੇ 1923 ਵਿੱਚ ਨਾਵਲ ”ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਫ਼ਰ“। 1927 ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ ਉਸ ਦਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਾਵਲ ''ਸਟੀਫਨ ਵੁਲਫ'' (Stephen Wolf) ਇੱਕ ਐਸੇ ਸ਼ਖ਼ਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਜ਼ਾਤ ਹੈਵਾਨ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨ ਦਰਮਿਆਨ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਦੀ ਆਮਾਜਗਾਹ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇੱਕ ਤਰਫ਼ ਉਹ ਐਸੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਸਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜ ਲਈ ਕਾਬਲੇ ਕਬੂਲ ਹੋਵੇ, ਜਦ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਹੈਵਾਨੀ ਜਬਲਤ ਉਸ ਨੂੰ ਦੂਸਰੀ ਤਰਫ਼ ਖਿਚੀ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 1930 ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਨਾਵਲ ''ਨਾਰਸੀਸਸ ਅਤੇ ਗੋਲਡਮੰਡ'' (Narsisus & Goldmund) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਾਤਰ ਮਧਕਾਲ ਦੇ ਦੋ ਰਾਹਬ ਹਨ, ਜੋ ਦਰਅਸਲ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਦੋ ਚਿਹਰੇ ਹਨ। ਨਾਰਸੀਸਸ ਆਲਮ ਹੈ, ਅੱਡ ਅਲੱਗ ਅਤੇ ਤਨਹਾਈ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਔਰ ਗੋਲਡਮੰਡ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਪੁਜਾਰੀ ਹੈ। ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਰਅਸਲ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੀ ਤਮਸੀਲ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਰੁਝਾਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਬਲਕਿ ਲੜਦੇ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੂਸਰੀ ਵੱਡੀ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਨਾਜ਼ੀ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਤਮਾਮ ਕਿਤਾਬਾਂ ਉਤੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪਾਬੰਦੀ ਲੱਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਪੀਆਂ ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਢ ਕੇ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਸਦ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਵਕਤ ਤੱਕ ਹੈੱਸ ਕੀ ਸ਼ੁਹਰਤ ਫੈਲ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਮਾਨਵਵਾਦ, ਉਸ ਦੀ ਫ਼ਿਕਰੀ ਜੁਸਤਜੂ, ਉਸ ਦੇ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇ ਨਿਬੰਧ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਮਕਬੂਲ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। 1943 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਨਾਵਲ ”ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾ ਖੇਲ“ ਆਇਆ। ਇੱਕ ਗਲਪੀ ਸ਼ਖ਼ਸ ਦੀ ਹੱਡਬੀਤੀ ਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਇਹ ਨਾਵਲ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਆਫ਼ਾਕੀਅਤ, ਤਹਿਜ਼ੀਬ, ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਨਿਜੀ ਤੌਰ ਤੇ ਤਕਮੀਲ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਖ਼ਵਾਹਿਸ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ==ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ== 1946 ਵਿੱਚ ਹੈੱਸ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਦਾ [[ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਮਿਲਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਹੈੱਸ ਨੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਾਵਲ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ, ਕਦੇ ਕਦਾਈਂ ਮਜ਼ਮੂਨ ਅਤੇ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਸਵਿਟਰਜ਼ਲੈਂਡ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ, ਮੋਨਟਾਗਨੋਲਾ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਉਥੇ ਹੀ 1962 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ ਯਾਫ਼ਤਾ ਨਾਵਲ ''[[ਸਿਧਾਰਥ (ਨਾਵਲ)|ਸਿਧਾਰਥ]]'' [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]], ਪਟਿਆਲਾ ਦੁਆਰਾ 1969 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਹਿਲਡਾਰੌਜ਼ਰ ਦੇ ਕੀਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ ਤੋਂ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕੀਤਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਹੈ।<ref>[http://ciillibrary.org:8000/cgi-bin/gw/chameleon?sessionid=2008030702143519026&skin=default&lng=en&inst=consortium&conf=.%2fchameleon.conf&host=localhost%2b1111%2bDEFAULT&patronhost=localhost%201111%20DEFAULT&searchid=215&sourcescreen=NEXTPAGE&pos=1&itempos=1&rootsearch=SCAN&function=INITREQ&search=AUTHID&authid=365581&authidu=4 ਸਿਧਾਰਥ ਹਰਮਨ ਹੱਸ ; ਅਨੁਵਾਦਕ ਹਿਲਡਾਰੌਜ਼ਰ, ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰ== ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡੇਮਿਅਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਝਲਕਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮੰਨਦਾ ਸੀ ਕਿ "ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੋਕਾਂ ਲਈ, ਰੱਬ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰਸਤੇ ਹਨ"; <ref>{{Citation | url = http://www.adherents.com/people/ph/Hermann_Hesse.html | archive-url = https://web.archive.org/web/20070714154948/http://www.adherents.com/people/ph/Hermann_Hesse.html | url-status = usurped | archive-date = 14 July 2007 | work = Adherents | title = The Religious Affiliation of Nobel Prize-winning author Hermann Hesse}}.</ref> ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ: "ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ, ਜਿਸ ਨੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਪਰ ਜੀਵਿਆ, ਉਹ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਢਾਲਿਆ।"<ref>{{Citation | last = Hesse | first = Hermann | year = 1951 | title = Gesammelte Werke |trans-title=Collected Works | publisher = Suhrkamp Verlag | page = 378 | quote = Von ihnen bin ich erzogen, von ihnen habe ich die Bibel und Lehre vererbt bekommen, Ihr nicht gepredigtes, sondern gelebtes Christentum ist unter den Mächten, die mich erzogen und geformt haben, die stärkste gewesen [I have been educated by them; I have inherited the Bible and doctrine from them; their Christianity, not preached, but lived, has been the strongest among the powers that educated and formed me] | language = de}}. Another translation: "Not the preached, but their ''practiced'' Christianity, among the powers that shaped and molded me, has been the strongest".</ref><ref>{{Citation | last = Hilbert | first = Mathias | year = 2005 | title = Hermann Hesse und sein Elternhaus – Zwischen Rebellion und Liebe: Eine biographische Spurensuche |trans-title=Hermann Hesse and his Parents’ House – Between Rebellion and Love: A biographical search | publisher = Calwer Verlag | language = de | page = 226}}.</ref> ===ਪ੍ਰਭਾਵ=== ==ਅਵਾਰਡ== == ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਰਮਨ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨੋਬਲ ਜੇਤੂ ਸਾਹਿਤਕਾਰ]] 8h599j9zzdwtt96etkn76esj24cncrk 609688 609687 2022-07-30T13:19:03Z Gill jassu 31716 /* ਪ੍ਰਭਾਵ */ wikitext text/x-wiki {{ਗਿਆਨਸੰਦੂਕ ਲੇਖਕ | ਨਾਮ = '''ਹਰਮਨ ਹੈੱਸ''' | ਤਸਵੀਰ = Hermann Hesse 2.jpg | ਤਸਵੀਰ_ਅਕਾਰ = 220px | ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ = | ਉਪਨਾਮ = | ਜਨਮ_ਤਾਰੀਖ = 2 ਜੁਲਾਈ 1877 | ਜਨਮ_ਥਾਂ = [[ਜਰਮਨ]] | ਮੌਤ_ਤਾਰੀਖ = {{death date and age|df=y|1962|8|9|1877|7|2}} | ਮੌਤ_ਥਾਂ =[[ਮੋਨਟਾਗਨੋਲਾ]], [[ਟਿਸੀਨੋ]], [[ਸਵਿਟਜਰਲੈਂਡ]] | ਕਾਰਜ_ਖੇਤਰ = '''ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਨਿਬੰਧਕਾਰ, ਅਤੇ [[ਕਵੀ]]''' | ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ = [[ਜਰਮਨ]] | ਭਾਸ਼ਾ =ਜਰਮਨ | ਕਾਲ = 1904–1953 | ਵਿਧਾ = ਗਲਪ | ਵਿਸ਼ਾ = | ਲਹਿਰ = | ਮੁੱਖ_ਰਚਨਾ= | ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਹ ਲੇਖਕ ਕਿਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ--> | ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਹ ਲੇਖਕ ਕਿਸਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ--> | ਦਸਤਖਤ = Hesse Signature.svg | ਜਾਲ_ਪੰਨਾ = | ਟੀਕਾ-ਟਿੱਪਣੀ = | ਮੁੱਖ_ਕੰਮ = }} '''ਹਰਮਨ''' ਹੈੱਸ ([[ਜਰਮਨ]]: [ˈhɛɐ̯man ˈhɛsə]; 2 ਜੁਲਾਈ 1877 – 9 ਅਗਸਤ 1962) ਇੱਕ [[ਜਰਮਨੀ]] ਵਿੱਚ ਜੰਮਿਆ [[ਸਵਿਟਜਰਲੈਂਡ|ਸਵਿਸ]] ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਸ਼ਾਇਰ, ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿਬੰਧਕਾਰ ਸੀ। "[[ਸਿਧਾਰਥ (ਨਾਵਲ)|ਸਿਧਾਰਥ]]", "ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਫ਼ਰ", "ਦ ਗਲਾਸ ਬੀਡ ਗੇਮ" ਅਤੇ "ਸਟੀਫਨ ਵੁਲਫ" ਉਸ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਲਿਖਤਾਂ ਹਨ। 1946 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ [[ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਆ ਗਿਆ। ਹੈੱਸ ਦੇ ਨਾਵਲ 'ਸਿੱਧਾਰਥ' ਦਾ ਅਮਰੀਕੀ ਲੇਖਕ, ਨਿਰਮਾਤਾ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਕੋਨਰਡ ਰੂਕਸ (1934-2011) ਨੇ ਇਸੇ ਨਾਂ ਹੇਠ 1972 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮੀ ਰੁਪਾਂਤਰਣ ਕੀਤਾ। ==ਜੀਵਨ== ਹੈੱਸ ਦਾ ਜਨਮ 1877 ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਕਸਬੇ ਕਾਲਵ (CALW) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਪਾਦਰੀ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਸਨ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੇਸਲ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਵੀ 1842 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕੰਮ ਤੇ ਪਰਤ ਆਏ ਸਨ।<ref>Gundert, Adele, "Marie Hesse: Ein Lebensbild in Briefen und Tagebuchern," as quoted in Freedman (1978) pp. 18–19.</ref> ਆਪਣੀ ਪੁੰਗਰਦੀ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਰੋਹਬਦਾਰ ਬਾਪ 'ਹਰਮਨ ਗੁੰਦੇਰ' (Hermann Gundert) ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ ਅੰਤ ਹਾਰ ਮੰਨ ਲਈ ਸੀ।<ref>Freedman (1978) p.21</ref> [[File:Hermann Hesse House.JPG|thumb|ਹੈੱਸ ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ, 2007]] ਹੈੱਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈੱਸ ਦਾ ਜਨਮ 1847 [[ਇਸਟੋਨੀਆ]] ਦੇ ਇੱਕ ਕਸਬੇ [[ਪੈਡ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਡਾ. ਹੈੱਸ ਵੀ ਡਾ. ਗੁੰਦੇਰ ਵਾਂਗ ਹੀ ਜਾਲਮ ਸੀ<ref>Freedman (1978) p.23</ref> ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈਸ, ਵਿਆਹ ਦੇ ਤੁਰਤ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਥੇ ਦਾ ਭੀੜ ਭੜੱਕਾ ਵੀ ਇੱਕ ਕਰਨ ਬਣਿਆ ਕਿ 1889ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾ ਵੱਡਾ ਡੀਪਰੈਸਨ ਹੋਇਆ। ਬਾਕੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਾਰ ਵਾਰ ਉਸਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਦੌਰੇ ਪੈਂਦੇ ਰਹੇ।<ref>Freedman (1978) p. 38</ref> ਕਿਉਂਜੋ, ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈਸ, ਉਸ ਜਰਮਨ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸੀ ਜੋ ਬਾਲਟਿਕ ਖੇਤਰ (ਜੋ ਉਦੋਂ ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ) ਵਿੱਚ ਵਸੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹਰਮਨ ਰੂਸੀ ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਦੋਨਾਂ ਸਾਮਰਾਜਾਂ ਦਾ ਨਾਗਰਿਕ ਸੀ।<ref>Weltbürger&nbsp;– Hermann Hesses übernationales und multikulturelles Denken und Wirken. An exhibition of the Hermann-Hesse-Museum of the City of Calw from 2. July 2009 to 7. February 2010</ref> ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈੱਸ ਦੇ ਪੰਜ ਜੁਆਕ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਦੀ ਬਾਲ ਉਮਰੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਹੈੱਸ ਪਰਵਾਰ 1873 ਵਿੱਚ ਕਾਲਵ ਚਲਿਆ ਗਿਆ ਜਿਥੇ ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸਕੂਲੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਦਾਰੇ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਹੈੱਸ ਦਾ ਨਾਨਾ ਹਰਮਨ ਗੁੰਦੇਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਦਾਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਸੀ ਅਤੇ 1893 ਵਿੱਚ ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈੱਸ ਨੇ ਇਹ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ।<ref>[http://books.google.co.in/books?id=o19iW4VODqQC&pg=PA154&lpg=PA154&dq=%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A4%A8+%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%B8&source=bl&ots=rKQ0rNHZCu&sig=3Fro_ss4G7-WYpYjLQ6rfx_IT9M&hl=en&sa=X&ei=qYRRUe7wH4KqrAfV4YHgBw&ved=0CC8Q6AEwADgK#v=onepage&q=%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A4%A8%20%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%B8&f=false|ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿਜੇਤਾ ਸਾਹਿਤਕਾਰ - ਰਾਜਬਾਹਾਦੁਰ ਸਿਨ੍ਹਾ ਪੰਨਾ-੧੫੪ ]</ref> ਹੈੱਸ ਦੀ ਤਰਬੀਅਤ ਇਸ ਤਸੱਵਰ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਹੋਈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਪੈੜਾਂ ਤੇ ਚਲਦਾ ਹੋਇਆ ਰਾਹਬ ਬਣੇਗਾ। ਲੇਕਿਨ ਹੈੱਸ ਨੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਉਮਰੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੀਆਂ ਕੱਟੜ ਰਵਾਇਤਾਂ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬਗ਼ਾਵਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। 1891 ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਕੂਲੋਂ ਭੱਜ ਨਿਕਲਿਆ ਅਤੇ ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਭਟਕਦਾ ਫਿਰਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਆਲਮ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਰੂਹਾਨੀ ਇਲਾਜ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਆ। ਹੈੱਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦਕਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜੋ ਰੂਹਾਨੀ ਇਲਾਜ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਕਾਮ ਰਹੀ। ਆਖ਼ਿਰਕਾਰ ਉਹ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਫ਼ਰੋਸ਼ ਦੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ ”ਪੀਟਰਕੀਮਨ ਜ਼ਨਡ “ 1904 ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ, ਔਰ ਦੂਸਰਾ ਨਾਵਲ 1906 ਵਿੱਚ। ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਨਾਵਲ ਐਸੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਹਬਲ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾਮਾਲੂਮ ਸ਼ੈਅ ਦੀ ਜੁਸਤਜੂ ਹੈ, ਐਸੀ ਤਲਾਸ਼ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਹੌਲ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆ ਪ੍ਰਬੰਧ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਰੁਕਾਵਟ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲਗਨ ਦੀ ਸਚਾਈ ਅਤੇ ਜੁਸਤਜੂ ਦੀ ਤਕਮੀਲ ਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਸੱਤਾ ਦੇ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਣ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਇਸ ਟਕਰਾਉ ਦੀ ਕੀਮਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੇਕੇ ਹੀ ਚੁਕਾਉਣੀ ਪਵੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪ ਬੀਤੀ ਦੇ ਤਕੜੇ ਅੰਸ਼ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਹਰਮਨ ਹੈੱਸ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹੀ ਜੁਸਤਜੂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ 1911 ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਜੰਗੀ ਜ਼ਨੂੰਨ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਆਖਿਰ ਇਹ [[ਪਹਿਲੀ ਵਿਸ਼ਵ ਜੰਗ]] ਦਾ ਪੜੁੱਲ ਬਣਿਆ। ਹੈੱਸ ਨੂੰ ਇਸ ਜੰਗ ਤੋਂ ਸ਼ਦੀਦ ਜ਼ਿਹਨੀ ਸਦਮਾ ਪਹੁੰਚਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਅਦੀਬ [[ਰੋਮਾਂ ਰੋਲਾਂ]] ਦੀ ਅਮਨ ਤਹਿਰੀਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੇਖ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੀ ਸੰਪਾਦਕੀ ਸੰਭਾਲੀ, ਫਿਰ ਜੰਗ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਰੋਸ ਵਜੋਂ ਆਪੇ ਜਲਾਵਤਨੀ ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਈ। ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਛੱਡ ਕੇ ਉਹ [[ਸਵਿਟਰਜ਼ਲੈਂਡ]] ਦਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਅਤੇ ਸਕੂਨ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਵੀ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਤਰਫ਼ ਉਸ ਦੀ ਅਜ਼ਦਵਾਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭੀ ਨਾਕਾਮ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਹੈੱਸ ਨੇ [[ਫ਼ਰਾਇਡ]] ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ [[ਕਾਰਲ ਜੁੰਗ]] ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਮਨੋਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵੀ ਕਰਵਾਇਆ। ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਇਨਸਾਨੀ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਜੋ ਲੁਕਿਆ ਵੱਡਾ ਖੇਤਰ ਦਰਿਆਫ਼ਤ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਨੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਬੁਧੀਜੀਵੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਰਥੱਲੀ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਹੈੱਸ ਵੀ ਉਸ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ। ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੀ ਤਲਾਸ਼, ਮਾਨਸਿਕ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ, ਸਕੂਨ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ, ਤਕਮੀਲ ਦੀ ਆਰਜੂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਵਾਦ ਨੇ ਖਾਸ ਕਰ ਉਹਦੀ ਕਲਾ ਤੇ ਅਸਰ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਜਦੋਂ 1919 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਨਾਵਲ ''ਡੇਮੀਅਨ'' (Demian) ਛਪਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਸਾਰੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਧੁੰਮ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ। 1922 ਵਿੱਚ ''[[ਸਿਧਾਰਥ]]'' ਛਪਿਆ ਅਤੇ 1923 ਵਿੱਚ ਨਾਵਲ ”ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਫ਼ਰ“। 1927 ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ ਉਸ ਦਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਾਵਲ ''ਸਟੀਫਨ ਵੁਲਫ'' (Stephen Wolf) ਇੱਕ ਐਸੇ ਸ਼ਖ਼ਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਜ਼ਾਤ ਹੈਵਾਨ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨ ਦਰਮਿਆਨ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਦੀ ਆਮਾਜਗਾਹ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇੱਕ ਤਰਫ਼ ਉਹ ਐਸੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਸਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜ ਲਈ ਕਾਬਲੇ ਕਬੂਲ ਹੋਵੇ, ਜਦ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਹੈਵਾਨੀ ਜਬਲਤ ਉਸ ਨੂੰ ਦੂਸਰੀ ਤਰਫ਼ ਖਿਚੀ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 1930 ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਨਾਵਲ ''ਨਾਰਸੀਸਸ ਅਤੇ ਗੋਲਡਮੰਡ'' (Narsisus & Goldmund) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਾਤਰ ਮਧਕਾਲ ਦੇ ਦੋ ਰਾਹਬ ਹਨ, ਜੋ ਦਰਅਸਲ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਦੋ ਚਿਹਰੇ ਹਨ। ਨਾਰਸੀਸਸ ਆਲਮ ਹੈ, ਅੱਡ ਅਲੱਗ ਅਤੇ ਤਨਹਾਈ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਔਰ ਗੋਲਡਮੰਡ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਪੁਜਾਰੀ ਹੈ। ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਰਅਸਲ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੀ ਤਮਸੀਲ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਰੁਝਾਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਬਲਕਿ ਲੜਦੇ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੂਸਰੀ ਵੱਡੀ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਨਾਜ਼ੀ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਤਮਾਮ ਕਿਤਾਬਾਂ ਉਤੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪਾਬੰਦੀ ਲੱਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਪੀਆਂ ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਢ ਕੇ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਸਦ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਵਕਤ ਤੱਕ ਹੈੱਸ ਕੀ ਸ਼ੁਹਰਤ ਫੈਲ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਮਾਨਵਵਾਦ, ਉਸ ਦੀ ਫ਼ਿਕਰੀ ਜੁਸਤਜੂ, ਉਸ ਦੇ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇ ਨਿਬੰਧ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਮਕਬੂਲ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। 1943 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਨਾਵਲ ”ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾ ਖੇਲ“ ਆਇਆ। ਇੱਕ ਗਲਪੀ ਸ਼ਖ਼ਸ ਦੀ ਹੱਡਬੀਤੀ ਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਇਹ ਨਾਵਲ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਆਫ਼ਾਕੀਅਤ, ਤਹਿਜ਼ੀਬ, ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਨਿਜੀ ਤੌਰ ਤੇ ਤਕਮੀਲ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਖ਼ਵਾਹਿਸ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ==ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ== 1946 ਵਿੱਚ ਹੈੱਸ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਦਾ [[ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਮਿਲਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਹੈੱਸ ਨੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਾਵਲ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ, ਕਦੇ ਕਦਾਈਂ ਮਜ਼ਮੂਨ ਅਤੇ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਸਵਿਟਰਜ਼ਲੈਂਡ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ, ਮੋਨਟਾਗਨੋਲਾ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਉਥੇ ਹੀ 1962 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ ਯਾਫ਼ਤਾ ਨਾਵਲ ''[[ਸਿਧਾਰਥ (ਨਾਵਲ)|ਸਿਧਾਰਥ]]'' [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]], ਪਟਿਆਲਾ ਦੁਆਰਾ 1969 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਹਿਲਡਾਰੌਜ਼ਰ ਦੇ ਕੀਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ ਤੋਂ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕੀਤਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਹੈ।<ref>[http://ciillibrary.org:8000/cgi-bin/gw/chameleon?sessionid=2008030702143519026&skin=default&lng=en&inst=consortium&conf=.%2fchameleon.conf&host=localhost%2b1111%2bDEFAULT&patronhost=localhost%201111%20DEFAULT&searchid=215&sourcescreen=NEXTPAGE&pos=1&itempos=1&rootsearch=SCAN&function=INITREQ&search=AUTHID&authid=365581&authidu=4 ਸਿਧਾਰਥ ਹਰਮਨ ਹੱਸ ; ਅਨੁਵਾਦਕ ਹਿਲਡਾਰੌਜ਼ਰ, ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰ== ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡੇਮਿਅਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਝਲਕਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮੰਨਦਾ ਸੀ ਕਿ "ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੋਕਾਂ ਲਈ, ਰੱਬ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰਸਤੇ ਹਨ"; <ref>{{Citation | url = http://www.adherents.com/people/ph/Hermann_Hesse.html | archive-url = https://web.archive.org/web/20070714154948/http://www.adherents.com/people/ph/Hermann_Hesse.html | url-status = usurped | archive-date = 14 July 2007 | work = Adherents | title = The Religious Affiliation of Nobel Prize-winning author Hermann Hesse}}.</ref> ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ: "ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ, ਜਿਸ ਨੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਪਰ ਜੀਵਿਆ, ਉਹ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਢਾਲਿਆ।"<ref>{{Citation | last = Hesse | first = Hermann | year = 1951 | title = Gesammelte Werke |trans-title=Collected Works | publisher = Suhrkamp Verlag | page = 378 | quote = Von ihnen bin ich erzogen, von ihnen habe ich die Bibel und Lehre vererbt bekommen, Ihr nicht gepredigtes, sondern gelebtes Christentum ist unter den Mächten, die mich erzogen und geformt haben, die stärkste gewesen [I have been educated by them; I have inherited the Bible and doctrine from them; their Christianity, not preached, but lived, has been the strongest among the powers that educated and formed me] | language = de}}. Another translation: "Not the preached, but their ''practiced'' Christianity, among the powers that shaped and molded me, has been the strongest".</ref><ref>{{Citation | last = Hilbert | first = Mathias | year = 2005 | title = Hermann Hesse und sein Elternhaus – Zwischen Rebellion und Liebe: Eine biographische Spurensuche |trans-title=Hermann Hesse and his Parents’ House – Between Rebellion and Love: A biographical search | publisher = Calwer Verlag | language = de | page = 226}}.</ref> ===ਪ੍ਰਭਾਵ=== ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਹੈੱਸ ਜਰਮਨ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਲੇਖਕ ਸੀ; ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਸਿਰਫ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਈ। ਹੈੱਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮਹਾਨ ਨਾਵਲ, [[ਪੀਟਰ ਕੈਮਨਜ਼ਿੰਡ]], ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਹਾਨ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ "ਕੁਦਰਤੀ" ਜੀਵਨ ਢੰਗ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਜਰਮਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। (ਵੈਂਡਰਵੋਗਲ ਅੰਦੋਲਨ ਵੀ ਵੇਖੋ).<ref>Prinz, pp. 139–42</ref> [[ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ|ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ]] ਤੋਂ ਘਰ ਪਰਤਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ 'ਤੇ [[ਡੈਮੀਅਨ|ਡੇਮੀਅਨ]] ਦਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਅਤੇ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ।<ref>Zeller, p. 90</ref> ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, [[ਦ ਗਲਾਸ ਬੀਡ ਗੇਮ]], ਕਾਸਟਾਲੀਆ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਬੌਧਿਕ ਸੰਸਾਰ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ, [[ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ|ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ]] ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਆਦੇਸ਼ ਲਈ ਜਰਮਨਾਂ ਦੀ ਤਾਂਘ ਨੂੰ ਮੋਹਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।<ref>Zeller, p. 186</ref> ==ਅਵਾਰਡ== == ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਰਮਨ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨੋਬਲ ਜੇਤੂ ਸਾਹਿਤਕਾਰ]] lbugogo4eqfju0o7kkttpq2iston5ou 609689 609688 2022-07-30T13:19:22Z Gill jassu 31716 /* ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰ */ wikitext text/x-wiki {{ਗਿਆਨਸੰਦੂਕ ਲੇਖਕ | ਨਾਮ = '''ਹਰਮਨ ਹੈੱਸ''' | ਤਸਵੀਰ = Hermann Hesse 2.jpg | ਤਸਵੀਰ_ਅਕਾਰ = 220px | ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ = | ਉਪਨਾਮ = | ਜਨਮ_ਤਾਰੀਖ = 2 ਜੁਲਾਈ 1877 | ਜਨਮ_ਥਾਂ = [[ਜਰਮਨ]] | ਮੌਤ_ਤਾਰੀਖ = {{death date and age|df=y|1962|8|9|1877|7|2}} | ਮੌਤ_ਥਾਂ =[[ਮੋਨਟਾਗਨੋਲਾ]], [[ਟਿਸੀਨੋ]], [[ਸਵਿਟਜਰਲੈਂਡ]] | ਕਾਰਜ_ਖੇਤਰ = '''ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਨਿਬੰਧਕਾਰ, ਅਤੇ [[ਕਵੀ]]''' | ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ = [[ਜਰਮਨ]] | ਭਾਸ਼ਾ =ਜਰਮਨ | ਕਾਲ = 1904–1953 | ਵਿਧਾ = ਗਲਪ | ਵਿਸ਼ਾ = | ਲਹਿਰ = | ਮੁੱਖ_ਰਚਨਾ= | ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਹ ਲੇਖਕ ਕਿਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ--> | ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਹ ਲੇਖਕ ਕਿਸਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ--> | ਦਸਤਖਤ = Hesse Signature.svg | ਜਾਲ_ਪੰਨਾ = | ਟੀਕਾ-ਟਿੱਪਣੀ = | ਮੁੱਖ_ਕੰਮ = }} '''ਹਰਮਨ''' ਹੈੱਸ ([[ਜਰਮਨ]]: [ˈhɛɐ̯man ˈhɛsə]; 2 ਜੁਲਾਈ 1877 – 9 ਅਗਸਤ 1962) ਇੱਕ [[ਜਰਮਨੀ]] ਵਿੱਚ ਜੰਮਿਆ [[ਸਵਿਟਜਰਲੈਂਡ|ਸਵਿਸ]] ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਸ਼ਾਇਰ, ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿਬੰਧਕਾਰ ਸੀ। "[[ਸਿਧਾਰਥ (ਨਾਵਲ)|ਸਿਧਾਰਥ]]", "ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਫ਼ਰ", "ਦ ਗਲਾਸ ਬੀਡ ਗੇਮ" ਅਤੇ "ਸਟੀਫਨ ਵੁਲਫ" ਉਸ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਲਿਖਤਾਂ ਹਨ। 1946 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ [[ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਆ ਗਿਆ। ਹੈੱਸ ਦੇ ਨਾਵਲ 'ਸਿੱਧਾਰਥ' ਦਾ ਅਮਰੀਕੀ ਲੇਖਕ, ਨਿਰਮਾਤਾ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਕੋਨਰਡ ਰੂਕਸ (1934-2011) ਨੇ ਇਸੇ ਨਾਂ ਹੇਠ 1972 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮੀ ਰੁਪਾਂਤਰਣ ਕੀਤਾ। ==ਜੀਵਨ== ਹੈੱਸ ਦਾ ਜਨਮ 1877 ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਕਸਬੇ ਕਾਲਵ (CALW) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਪਾਦਰੀ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਸਨ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੇਸਲ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਵੀ 1842 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕੰਮ ਤੇ ਪਰਤ ਆਏ ਸਨ।<ref>Gundert, Adele, "Marie Hesse: Ein Lebensbild in Briefen und Tagebuchern," as quoted in Freedman (1978) pp. 18–19.</ref> ਆਪਣੀ ਪੁੰਗਰਦੀ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਰੋਹਬਦਾਰ ਬਾਪ 'ਹਰਮਨ ਗੁੰਦੇਰ' (Hermann Gundert) ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ ਅੰਤ ਹਾਰ ਮੰਨ ਲਈ ਸੀ।<ref>Freedman (1978) p.21</ref> [[File:Hermann Hesse House.JPG|thumb|ਹੈੱਸ ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ, 2007]] ਹੈੱਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈੱਸ ਦਾ ਜਨਮ 1847 [[ਇਸਟੋਨੀਆ]] ਦੇ ਇੱਕ ਕਸਬੇ [[ਪੈਡ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਡਾ. ਹੈੱਸ ਵੀ ਡਾ. ਗੁੰਦੇਰ ਵਾਂਗ ਹੀ ਜਾਲਮ ਸੀ<ref>Freedman (1978) p.23</ref> ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈਸ, ਵਿਆਹ ਦੇ ਤੁਰਤ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਥੇ ਦਾ ਭੀੜ ਭੜੱਕਾ ਵੀ ਇੱਕ ਕਰਨ ਬਣਿਆ ਕਿ 1889ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾ ਵੱਡਾ ਡੀਪਰੈਸਨ ਹੋਇਆ। ਬਾਕੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਾਰ ਵਾਰ ਉਸਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਦੌਰੇ ਪੈਂਦੇ ਰਹੇ।<ref>Freedman (1978) p. 38</ref> ਕਿਉਂਜੋ, ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈਸ, ਉਸ ਜਰਮਨ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸੀ ਜੋ ਬਾਲਟਿਕ ਖੇਤਰ (ਜੋ ਉਦੋਂ ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ) ਵਿੱਚ ਵਸੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹਰਮਨ ਰੂਸੀ ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਦੋਨਾਂ ਸਾਮਰਾਜਾਂ ਦਾ ਨਾਗਰਿਕ ਸੀ।<ref>Weltbürger&nbsp;– Hermann Hesses übernationales und multikulturelles Denken und Wirken. An exhibition of the Hermann-Hesse-Museum of the City of Calw from 2. July 2009 to 7. February 2010</ref> ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈੱਸ ਦੇ ਪੰਜ ਜੁਆਕ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਦੀ ਬਾਲ ਉਮਰੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਹੈੱਸ ਪਰਵਾਰ 1873 ਵਿੱਚ ਕਾਲਵ ਚਲਿਆ ਗਿਆ ਜਿਥੇ ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸਕੂਲੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਦਾਰੇ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਹੈੱਸ ਦਾ ਨਾਨਾ ਹਰਮਨ ਗੁੰਦੇਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਦਾਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਸੀ ਅਤੇ 1893 ਵਿੱਚ ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈੱਸ ਨੇ ਇਹ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ।<ref>[http://books.google.co.in/books?id=o19iW4VODqQC&pg=PA154&lpg=PA154&dq=%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A4%A8+%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%B8&source=bl&ots=rKQ0rNHZCu&sig=3Fro_ss4G7-WYpYjLQ6rfx_IT9M&hl=en&sa=X&ei=qYRRUe7wH4KqrAfV4YHgBw&ved=0CC8Q6AEwADgK#v=onepage&q=%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A4%A8%20%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%B8&f=false|ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿਜੇਤਾ ਸਾਹਿਤਕਾਰ - ਰਾਜਬਾਹਾਦੁਰ ਸਿਨ੍ਹਾ ਪੰਨਾ-੧੫੪ ]</ref> ਹੈੱਸ ਦੀ ਤਰਬੀਅਤ ਇਸ ਤਸੱਵਰ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਹੋਈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਪੈੜਾਂ ਤੇ ਚਲਦਾ ਹੋਇਆ ਰਾਹਬ ਬਣੇਗਾ। ਲੇਕਿਨ ਹੈੱਸ ਨੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਉਮਰੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੀਆਂ ਕੱਟੜ ਰਵਾਇਤਾਂ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬਗ਼ਾਵਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। 1891 ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਕੂਲੋਂ ਭੱਜ ਨਿਕਲਿਆ ਅਤੇ ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਭਟਕਦਾ ਫਿਰਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਆਲਮ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਰੂਹਾਨੀ ਇਲਾਜ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਆ। ਹੈੱਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦਕਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜੋ ਰੂਹਾਨੀ ਇਲਾਜ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਕਾਮ ਰਹੀ। ਆਖ਼ਿਰਕਾਰ ਉਹ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਫ਼ਰੋਸ਼ ਦੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ ”ਪੀਟਰਕੀਮਨ ਜ਼ਨਡ “ 1904 ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ, ਔਰ ਦੂਸਰਾ ਨਾਵਲ 1906 ਵਿੱਚ। ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਨਾਵਲ ਐਸੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਹਬਲ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾਮਾਲੂਮ ਸ਼ੈਅ ਦੀ ਜੁਸਤਜੂ ਹੈ, ਐਸੀ ਤਲਾਸ਼ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਹੌਲ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆ ਪ੍ਰਬੰਧ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਰੁਕਾਵਟ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲਗਨ ਦੀ ਸਚਾਈ ਅਤੇ ਜੁਸਤਜੂ ਦੀ ਤਕਮੀਲ ਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਸੱਤਾ ਦੇ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਣ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਇਸ ਟਕਰਾਉ ਦੀ ਕੀਮਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੇਕੇ ਹੀ ਚੁਕਾਉਣੀ ਪਵੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪ ਬੀਤੀ ਦੇ ਤਕੜੇ ਅੰਸ਼ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਹਰਮਨ ਹੈੱਸ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹੀ ਜੁਸਤਜੂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ 1911 ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਜੰਗੀ ਜ਼ਨੂੰਨ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਆਖਿਰ ਇਹ [[ਪਹਿਲੀ ਵਿਸ਼ਵ ਜੰਗ]] ਦਾ ਪੜੁੱਲ ਬਣਿਆ। ਹੈੱਸ ਨੂੰ ਇਸ ਜੰਗ ਤੋਂ ਸ਼ਦੀਦ ਜ਼ਿਹਨੀ ਸਦਮਾ ਪਹੁੰਚਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਅਦੀਬ [[ਰੋਮਾਂ ਰੋਲਾਂ]] ਦੀ ਅਮਨ ਤਹਿਰੀਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੇਖ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੀ ਸੰਪਾਦਕੀ ਸੰਭਾਲੀ, ਫਿਰ ਜੰਗ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਰੋਸ ਵਜੋਂ ਆਪੇ ਜਲਾਵਤਨੀ ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਈ। ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਛੱਡ ਕੇ ਉਹ [[ਸਵਿਟਰਜ਼ਲੈਂਡ]] ਦਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਅਤੇ ਸਕੂਨ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਵੀ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਤਰਫ਼ ਉਸ ਦੀ ਅਜ਼ਦਵਾਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭੀ ਨਾਕਾਮ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਹੈੱਸ ਨੇ [[ਫ਼ਰਾਇਡ]] ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ [[ਕਾਰਲ ਜੁੰਗ]] ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਮਨੋਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵੀ ਕਰਵਾਇਆ। ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਇਨਸਾਨੀ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਜੋ ਲੁਕਿਆ ਵੱਡਾ ਖੇਤਰ ਦਰਿਆਫ਼ਤ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਨੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਬੁਧੀਜੀਵੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਰਥੱਲੀ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਹੈੱਸ ਵੀ ਉਸ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ। ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੀ ਤਲਾਸ਼, ਮਾਨਸਿਕ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ, ਸਕੂਨ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ, ਤਕਮੀਲ ਦੀ ਆਰਜੂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਵਾਦ ਨੇ ਖਾਸ ਕਰ ਉਹਦੀ ਕਲਾ ਤੇ ਅਸਰ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਜਦੋਂ 1919 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਨਾਵਲ ''ਡੇਮੀਅਨ'' (Demian) ਛਪਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਸਾਰੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਧੁੰਮ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ। 1922 ਵਿੱਚ ''[[ਸਿਧਾਰਥ]]'' ਛਪਿਆ ਅਤੇ 1923 ਵਿੱਚ ਨਾਵਲ ”ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਫ਼ਰ“। 1927 ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ ਉਸ ਦਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਾਵਲ ''ਸਟੀਫਨ ਵੁਲਫ'' (Stephen Wolf) ਇੱਕ ਐਸੇ ਸ਼ਖ਼ਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਜ਼ਾਤ ਹੈਵਾਨ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨ ਦਰਮਿਆਨ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਦੀ ਆਮਾਜਗਾਹ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇੱਕ ਤਰਫ਼ ਉਹ ਐਸੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਸਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜ ਲਈ ਕਾਬਲੇ ਕਬੂਲ ਹੋਵੇ, ਜਦ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਹੈਵਾਨੀ ਜਬਲਤ ਉਸ ਨੂੰ ਦੂਸਰੀ ਤਰਫ਼ ਖਿਚੀ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 1930 ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਨਾਵਲ ''ਨਾਰਸੀਸਸ ਅਤੇ ਗੋਲਡਮੰਡ'' (Narsisus & Goldmund) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਾਤਰ ਮਧਕਾਲ ਦੇ ਦੋ ਰਾਹਬ ਹਨ, ਜੋ ਦਰਅਸਲ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਦੋ ਚਿਹਰੇ ਹਨ। ਨਾਰਸੀਸਸ ਆਲਮ ਹੈ, ਅੱਡ ਅਲੱਗ ਅਤੇ ਤਨਹਾਈ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਔਰ ਗੋਲਡਮੰਡ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਪੁਜਾਰੀ ਹੈ। ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਰਅਸਲ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੀ ਤਮਸੀਲ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਰੁਝਾਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਬਲਕਿ ਲੜਦੇ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੂਸਰੀ ਵੱਡੀ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਨਾਜ਼ੀ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਤਮਾਮ ਕਿਤਾਬਾਂ ਉਤੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪਾਬੰਦੀ ਲੱਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਪੀਆਂ ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਢ ਕੇ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਸਦ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਵਕਤ ਤੱਕ ਹੈੱਸ ਕੀ ਸ਼ੁਹਰਤ ਫੈਲ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਮਾਨਵਵਾਦ, ਉਸ ਦੀ ਫ਼ਿਕਰੀ ਜੁਸਤਜੂ, ਉਸ ਦੇ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇ ਨਿਬੰਧ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਮਕਬੂਲ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। 1943 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਨਾਵਲ ”ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾ ਖੇਲ“ ਆਇਆ। ਇੱਕ ਗਲਪੀ ਸ਼ਖ਼ਸ ਦੀ ਹੱਡਬੀਤੀ ਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਇਹ ਨਾਵਲ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਆਫ਼ਾਕੀਅਤ, ਤਹਿਜ਼ੀਬ, ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਨਿਜੀ ਤੌਰ ਤੇ ਤਕਮੀਲ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਖ਼ਵਾਹਿਸ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ==ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ== 1946 ਵਿੱਚ ਹੈੱਸ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਦਾ [[ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਮਿਲਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਹੈੱਸ ਨੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਾਵਲ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ, ਕਦੇ ਕਦਾਈਂ ਮਜ਼ਮੂਨ ਅਤੇ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਸਵਿਟਰਜ਼ਲੈਂਡ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ, ਮੋਨਟਾਗਨੋਲਾ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਉਥੇ ਹੀ 1962 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ ਯਾਫ਼ਤਾ ਨਾਵਲ ''[[ਸਿਧਾਰਥ (ਨਾਵਲ)|ਸਿਧਾਰਥ]]'' [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]], ਪਟਿਆਲਾ ਦੁਆਰਾ 1969 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਹਿਲਡਾਰੌਜ਼ਰ ਦੇ ਕੀਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ ਤੋਂ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕੀਤਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਹੈ।<ref>[http://ciillibrary.org:8000/cgi-bin/gw/chameleon?sessionid=2008030702143519026&skin=default&lng=en&inst=consortium&conf=.%2fchameleon.conf&host=localhost%2b1111%2bDEFAULT&patronhost=localhost%201111%20DEFAULT&searchid=215&sourcescreen=NEXTPAGE&pos=1&itempos=1&rootsearch=SCAN&function=INITREQ&search=AUTHID&authid=365581&authidu=4 ਸਿਧਾਰਥ ਹਰਮਨ ਹੱਸ ; ਅਨੁਵਾਦਕ ਹਿਲਡਾਰੌਜ਼ਰ, ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰ== ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡੇਮਿਅਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਝਲਕਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮੰਨਦਾ ਸੀ ਕਿ "ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੋਕਾਂ ਲਈ, ਰੱਬ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰਸਤੇ ਹਨ"; <ref>{{Citation | url = http://www.adherents.com/people/ph/Hermann_Hesse.html | archive-url = https://web.archive.org/web/20070714154948/http://www.adherents.com/people/ph/Hermann_Hesse.html | url-status = usurped | archive-date = 14 July 2007 | work = Adherents | title = The Religious Affiliation of Nobel Prize-winning author Hermann Hesse}}.</ref> ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ: "ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ, ਜਿਸ ਨੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਪਰ ਜੀਵਿਆ, ਉਹ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਢਾਲਿਆ।"<ref>{{Citation | last = Hesse | first = Hermann | year = 1951 | title = Gesammelte Werke |trans-title=Collected Works | publisher = Suhrkamp Verlag | page = 378 | quote = Von ihnen bin ich erzogen, von ihnen habe ich die Bibel und Lehre vererbt bekommen, Ihr nicht gepredigtes, sondern gelebtes Christentum ist unter den Mächten, die mich erzogen und geformt haben, die stärkste gewesen [I have been educated by them; I have inherited the Bible and doctrine from them; their Christianity, not preached, but lived, has been the strongest among the powers that educated and formed me] | language = de}}. Another translation: "Not the preached, but their ''practiced'' Christianity, among the powers that shaped and molded me, has been the strongest".</ref><ref>{{Citation | last = Hilbert | first = Mathias | year = 2005 | title = Hermann Hesse und sein Elternhaus – Zwischen Rebellion und Liebe: Eine biographische Spurensuche |trans-title=Hermann Hesse and his Parents’ House – Between Rebellion and Love: A biographical search | publisher = Calwer Verlag | language = de | page = 226}}.</ref> ===ਪ੍ਰਭਾਵ=== ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਹੈੱਸ ਜਰਮਨ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਲੇਖਕ ਸੀ; ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਸਿਰਫ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਈ। ਹੈੱਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮਹਾਨ ਨਾਵਲ, [[ਪੀਟਰ ਕੈਮਨਜ਼ਿੰਡ]], ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਹਾਨ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ "ਕੁਦਰਤੀ" ਜੀਵਨ ਢੰਗ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਜਰਮਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। (ਵੈਂਡਰਵੋਗਲ ਅੰਦੋਲਨ ਵੀ ਵੇਖੋ).<ref>Prinz, pp. 139–42</ref> [[ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ|ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ]] ਤੋਂ ਘਰ ਪਰਤਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ 'ਤੇ [[ਡੈਮੀਅਨ|ਡੇਮੀਅਨ]] ਦਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਅਤੇ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ।<ref>Zeller, p. 90</ref> ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, [[ਦ ਗਲਾਸ ਬੀਡ ਗੇਮ]], ਕਾਸਟਾਲੀਆ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਬੌਧਿਕ ਸੰਸਾਰ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ, [[ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ|ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ]] ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਆਦੇਸ਼ ਲਈ ਜਰਮਨਾਂ ਦੀ ਤਾਂਘ ਨੂੰ ਮੋਹਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।<ref>Zeller, p. 186</ref> ==ਅਵਾਰਡ== == ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਰਮਨ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨੋਬਲ ਜੇਤੂ ਸਾਹਿਤਕਾਰ]] 4j9g33720hfybkpq0agtar7gxtk8kmw 609690 609689 2022-07-30T13:21:35Z Gill jassu 31716 /* ਅਵਾਰਡ */ wikitext text/x-wiki {{ਗਿਆਨਸੰਦੂਕ ਲੇਖਕ | ਨਾਮ = '''ਹਰਮਨ ਹੈੱਸ''' | ਤਸਵੀਰ = Hermann Hesse 2.jpg | ਤਸਵੀਰ_ਅਕਾਰ = 220px | ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ = | ਉਪਨਾਮ = | ਜਨਮ_ਤਾਰੀਖ = 2 ਜੁਲਾਈ 1877 | ਜਨਮ_ਥਾਂ = [[ਜਰਮਨ]] | ਮੌਤ_ਤਾਰੀਖ = {{death date and age|df=y|1962|8|9|1877|7|2}} | ਮੌਤ_ਥਾਂ =[[ਮੋਨਟਾਗਨੋਲਾ]], [[ਟਿਸੀਨੋ]], [[ਸਵਿਟਜਰਲੈਂਡ]] | ਕਾਰਜ_ਖੇਤਰ = '''ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਨਿਬੰਧਕਾਰ, ਅਤੇ [[ਕਵੀ]]''' | ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ = [[ਜਰਮਨ]] | ਭਾਸ਼ਾ =ਜਰਮਨ | ਕਾਲ = 1904–1953 | ਵਿਧਾ = ਗਲਪ | ਵਿਸ਼ਾ = | ਲਹਿਰ = | ਮੁੱਖ_ਰਚਨਾ= | ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਹ ਲੇਖਕ ਕਿਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ--> | ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਹ ਲੇਖਕ ਕਿਸਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ--> | ਦਸਤਖਤ = Hesse Signature.svg | ਜਾਲ_ਪੰਨਾ = | ਟੀਕਾ-ਟਿੱਪਣੀ = | ਮੁੱਖ_ਕੰਮ = }} '''ਹਰਮਨ''' ਹੈੱਸ ([[ਜਰਮਨ]]: [ˈhɛɐ̯man ˈhɛsə]; 2 ਜੁਲਾਈ 1877 – 9 ਅਗਸਤ 1962) ਇੱਕ [[ਜਰਮਨੀ]] ਵਿੱਚ ਜੰਮਿਆ [[ਸਵਿਟਜਰਲੈਂਡ|ਸਵਿਸ]] ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਸ਼ਾਇਰ, ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿਬੰਧਕਾਰ ਸੀ। "[[ਸਿਧਾਰਥ (ਨਾਵਲ)|ਸਿਧਾਰਥ]]", "ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਫ਼ਰ", "ਦ ਗਲਾਸ ਬੀਡ ਗੇਮ" ਅਤੇ "ਸਟੀਫਨ ਵੁਲਫ" ਉਸ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਲਿਖਤਾਂ ਹਨ। 1946 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ [[ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਆ ਗਿਆ। ਹੈੱਸ ਦੇ ਨਾਵਲ 'ਸਿੱਧਾਰਥ' ਦਾ ਅਮਰੀਕੀ ਲੇਖਕ, ਨਿਰਮਾਤਾ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਕੋਨਰਡ ਰੂਕਸ (1934-2011) ਨੇ ਇਸੇ ਨਾਂ ਹੇਠ 1972 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮੀ ਰੁਪਾਂਤਰਣ ਕੀਤਾ। ==ਜੀਵਨ== ਹੈੱਸ ਦਾ ਜਨਮ 1877 ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਕਸਬੇ ਕਾਲਵ (CALW) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਪਾਦਰੀ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਸਨ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੇਸਲ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਵੀ 1842 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕੰਮ ਤੇ ਪਰਤ ਆਏ ਸਨ।<ref>Gundert, Adele, "Marie Hesse: Ein Lebensbild in Briefen und Tagebuchern," as quoted in Freedman (1978) pp. 18–19.</ref> ਆਪਣੀ ਪੁੰਗਰਦੀ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਰੋਹਬਦਾਰ ਬਾਪ 'ਹਰਮਨ ਗੁੰਦੇਰ' (Hermann Gundert) ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ ਅੰਤ ਹਾਰ ਮੰਨ ਲਈ ਸੀ।<ref>Freedman (1978) p.21</ref> [[File:Hermann Hesse House.JPG|thumb|ਹੈੱਸ ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ, 2007]] ਹੈੱਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈੱਸ ਦਾ ਜਨਮ 1847 [[ਇਸਟੋਨੀਆ]] ਦੇ ਇੱਕ ਕਸਬੇ [[ਪੈਡ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਡਾ. ਹੈੱਸ ਵੀ ਡਾ. ਗੁੰਦੇਰ ਵਾਂਗ ਹੀ ਜਾਲਮ ਸੀ<ref>Freedman (1978) p.23</ref> ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈਸ, ਵਿਆਹ ਦੇ ਤੁਰਤ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਥੇ ਦਾ ਭੀੜ ਭੜੱਕਾ ਵੀ ਇੱਕ ਕਰਨ ਬਣਿਆ ਕਿ 1889ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾ ਵੱਡਾ ਡੀਪਰੈਸਨ ਹੋਇਆ। ਬਾਕੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਾਰ ਵਾਰ ਉਸਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਦੌਰੇ ਪੈਂਦੇ ਰਹੇ।<ref>Freedman (1978) p. 38</ref> ਕਿਉਂਜੋ, ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈਸ, ਉਸ ਜਰਮਨ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸੀ ਜੋ ਬਾਲਟਿਕ ਖੇਤਰ (ਜੋ ਉਦੋਂ ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ) ਵਿੱਚ ਵਸੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹਰਮਨ ਰੂਸੀ ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਦੋਨਾਂ ਸਾਮਰਾਜਾਂ ਦਾ ਨਾਗਰਿਕ ਸੀ।<ref>Weltbürger&nbsp;– Hermann Hesses übernationales und multikulturelles Denken und Wirken. An exhibition of the Hermann-Hesse-Museum of the City of Calw from 2. July 2009 to 7. February 2010</ref> ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈੱਸ ਦੇ ਪੰਜ ਜੁਆਕ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਦੀ ਬਾਲ ਉਮਰੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਹੈੱਸ ਪਰਵਾਰ 1873 ਵਿੱਚ ਕਾਲਵ ਚਲਿਆ ਗਿਆ ਜਿਥੇ ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸਕੂਲੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਦਾਰੇ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਹੈੱਸ ਦਾ ਨਾਨਾ ਹਰਮਨ ਗੁੰਦੇਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਦਾਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਸੀ ਅਤੇ 1893 ਵਿੱਚ ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈੱਸ ਨੇ ਇਹ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ।<ref>[http://books.google.co.in/books?id=o19iW4VODqQC&pg=PA154&lpg=PA154&dq=%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A4%A8+%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%B8&source=bl&ots=rKQ0rNHZCu&sig=3Fro_ss4G7-WYpYjLQ6rfx_IT9M&hl=en&sa=X&ei=qYRRUe7wH4KqrAfV4YHgBw&ved=0CC8Q6AEwADgK#v=onepage&q=%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A4%A8%20%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%B8&f=false|ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿਜੇਤਾ ਸਾਹਿਤਕਾਰ - ਰਾਜਬਾਹਾਦੁਰ ਸਿਨ੍ਹਾ ਪੰਨਾ-੧੫੪ ]</ref> ਹੈੱਸ ਦੀ ਤਰਬੀਅਤ ਇਸ ਤਸੱਵਰ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਹੋਈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਪੈੜਾਂ ਤੇ ਚਲਦਾ ਹੋਇਆ ਰਾਹਬ ਬਣੇਗਾ। ਲੇਕਿਨ ਹੈੱਸ ਨੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਉਮਰੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੀਆਂ ਕੱਟੜ ਰਵਾਇਤਾਂ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬਗ਼ਾਵਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। 1891 ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਕੂਲੋਂ ਭੱਜ ਨਿਕਲਿਆ ਅਤੇ ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਭਟਕਦਾ ਫਿਰਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਆਲਮ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਰੂਹਾਨੀ ਇਲਾਜ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਆ। ਹੈੱਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦਕਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜੋ ਰੂਹਾਨੀ ਇਲਾਜ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਕਾਮ ਰਹੀ। ਆਖ਼ਿਰਕਾਰ ਉਹ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਫ਼ਰੋਸ਼ ਦੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ ”ਪੀਟਰਕੀਮਨ ਜ਼ਨਡ “ 1904 ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ, ਔਰ ਦੂਸਰਾ ਨਾਵਲ 1906 ਵਿੱਚ। ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਨਾਵਲ ਐਸੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਹਬਲ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾਮਾਲੂਮ ਸ਼ੈਅ ਦੀ ਜੁਸਤਜੂ ਹੈ, ਐਸੀ ਤਲਾਸ਼ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਹੌਲ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆ ਪ੍ਰਬੰਧ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਰੁਕਾਵਟ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲਗਨ ਦੀ ਸਚਾਈ ਅਤੇ ਜੁਸਤਜੂ ਦੀ ਤਕਮੀਲ ਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਸੱਤਾ ਦੇ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਣ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਇਸ ਟਕਰਾਉ ਦੀ ਕੀਮਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੇਕੇ ਹੀ ਚੁਕਾਉਣੀ ਪਵੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪ ਬੀਤੀ ਦੇ ਤਕੜੇ ਅੰਸ਼ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਹਰਮਨ ਹੈੱਸ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹੀ ਜੁਸਤਜੂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ 1911 ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਜੰਗੀ ਜ਼ਨੂੰਨ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਆਖਿਰ ਇਹ [[ਪਹਿਲੀ ਵਿਸ਼ਵ ਜੰਗ]] ਦਾ ਪੜੁੱਲ ਬਣਿਆ। ਹੈੱਸ ਨੂੰ ਇਸ ਜੰਗ ਤੋਂ ਸ਼ਦੀਦ ਜ਼ਿਹਨੀ ਸਦਮਾ ਪਹੁੰਚਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਅਦੀਬ [[ਰੋਮਾਂ ਰੋਲਾਂ]] ਦੀ ਅਮਨ ਤਹਿਰੀਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੇਖ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੀ ਸੰਪਾਦਕੀ ਸੰਭਾਲੀ, ਫਿਰ ਜੰਗ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਰੋਸ ਵਜੋਂ ਆਪੇ ਜਲਾਵਤਨੀ ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਈ। ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਛੱਡ ਕੇ ਉਹ [[ਸਵਿਟਰਜ਼ਲੈਂਡ]] ਦਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਅਤੇ ਸਕੂਨ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਵੀ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਤਰਫ਼ ਉਸ ਦੀ ਅਜ਼ਦਵਾਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭੀ ਨਾਕਾਮ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਹੈੱਸ ਨੇ [[ਫ਼ਰਾਇਡ]] ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ [[ਕਾਰਲ ਜੁੰਗ]] ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਮਨੋਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵੀ ਕਰਵਾਇਆ। ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਇਨਸਾਨੀ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਜੋ ਲੁਕਿਆ ਵੱਡਾ ਖੇਤਰ ਦਰਿਆਫ਼ਤ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਨੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਬੁਧੀਜੀਵੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਰਥੱਲੀ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਹੈੱਸ ਵੀ ਉਸ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ। ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੀ ਤਲਾਸ਼, ਮਾਨਸਿਕ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ, ਸਕੂਨ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ, ਤਕਮੀਲ ਦੀ ਆਰਜੂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਵਾਦ ਨੇ ਖਾਸ ਕਰ ਉਹਦੀ ਕਲਾ ਤੇ ਅਸਰ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਜਦੋਂ 1919 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਨਾਵਲ ''ਡੇਮੀਅਨ'' (Demian) ਛਪਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਸਾਰੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਧੁੰਮ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ। 1922 ਵਿੱਚ ''[[ਸਿਧਾਰਥ]]'' ਛਪਿਆ ਅਤੇ 1923 ਵਿੱਚ ਨਾਵਲ ”ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਫ਼ਰ“। 1927 ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ ਉਸ ਦਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਾਵਲ ''ਸਟੀਫਨ ਵੁਲਫ'' (Stephen Wolf) ਇੱਕ ਐਸੇ ਸ਼ਖ਼ਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਜ਼ਾਤ ਹੈਵਾਨ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨ ਦਰਮਿਆਨ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਦੀ ਆਮਾਜਗਾਹ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇੱਕ ਤਰਫ਼ ਉਹ ਐਸੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਸਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜ ਲਈ ਕਾਬਲੇ ਕਬੂਲ ਹੋਵੇ, ਜਦ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਹੈਵਾਨੀ ਜਬਲਤ ਉਸ ਨੂੰ ਦੂਸਰੀ ਤਰਫ਼ ਖਿਚੀ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 1930 ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਨਾਵਲ ''ਨਾਰਸੀਸਸ ਅਤੇ ਗੋਲਡਮੰਡ'' (Narsisus & Goldmund) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਾਤਰ ਮਧਕਾਲ ਦੇ ਦੋ ਰਾਹਬ ਹਨ, ਜੋ ਦਰਅਸਲ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਦੋ ਚਿਹਰੇ ਹਨ। ਨਾਰਸੀਸਸ ਆਲਮ ਹੈ, ਅੱਡ ਅਲੱਗ ਅਤੇ ਤਨਹਾਈ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਔਰ ਗੋਲਡਮੰਡ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਪੁਜਾਰੀ ਹੈ। ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਰਅਸਲ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੀ ਤਮਸੀਲ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਰੁਝਾਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਬਲਕਿ ਲੜਦੇ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੂਸਰੀ ਵੱਡੀ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਨਾਜ਼ੀ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਤਮਾਮ ਕਿਤਾਬਾਂ ਉਤੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪਾਬੰਦੀ ਲੱਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਪੀਆਂ ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਢ ਕੇ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਸਦ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਵਕਤ ਤੱਕ ਹੈੱਸ ਕੀ ਸ਼ੁਹਰਤ ਫੈਲ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਮਾਨਵਵਾਦ, ਉਸ ਦੀ ਫ਼ਿਕਰੀ ਜੁਸਤਜੂ, ਉਸ ਦੇ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇ ਨਿਬੰਧ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਮਕਬੂਲ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। 1943 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਨਾਵਲ ”ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾ ਖੇਲ“ ਆਇਆ। ਇੱਕ ਗਲਪੀ ਸ਼ਖ਼ਸ ਦੀ ਹੱਡਬੀਤੀ ਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਇਹ ਨਾਵਲ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਆਫ਼ਾਕੀਅਤ, ਤਹਿਜ਼ੀਬ, ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਨਿਜੀ ਤੌਰ ਤੇ ਤਕਮੀਲ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਖ਼ਵਾਹਿਸ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ==ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ== 1946 ਵਿੱਚ ਹੈੱਸ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਦਾ [[ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਮਿਲਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਹੈੱਸ ਨੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਾਵਲ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ, ਕਦੇ ਕਦਾਈਂ ਮਜ਼ਮੂਨ ਅਤੇ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਸਵਿਟਰਜ਼ਲੈਂਡ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ, ਮੋਨਟਾਗਨੋਲਾ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਉਥੇ ਹੀ 1962 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ ਯਾਫ਼ਤਾ ਨਾਵਲ ''[[ਸਿਧਾਰਥ (ਨਾਵਲ)|ਸਿਧਾਰਥ]]'' [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]], ਪਟਿਆਲਾ ਦੁਆਰਾ 1969 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਹਿਲਡਾਰੌਜ਼ਰ ਦੇ ਕੀਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ ਤੋਂ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕੀਤਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਹੈ।<ref>[http://ciillibrary.org:8000/cgi-bin/gw/chameleon?sessionid=2008030702143519026&skin=default&lng=en&inst=consortium&conf=.%2fchameleon.conf&host=localhost%2b1111%2bDEFAULT&patronhost=localhost%201111%20DEFAULT&searchid=215&sourcescreen=NEXTPAGE&pos=1&itempos=1&rootsearch=SCAN&function=INITREQ&search=AUTHID&authid=365581&authidu=4 ਸਿਧਾਰਥ ਹਰਮਨ ਹੱਸ ; ਅਨੁਵਾਦਕ ਹਿਲਡਾਰੌਜ਼ਰ, ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰ== ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡੇਮਿਅਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਝਲਕਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮੰਨਦਾ ਸੀ ਕਿ "ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੋਕਾਂ ਲਈ, ਰੱਬ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰਸਤੇ ਹਨ"; <ref>{{Citation | url = http://www.adherents.com/people/ph/Hermann_Hesse.html | archive-url = https://web.archive.org/web/20070714154948/http://www.adherents.com/people/ph/Hermann_Hesse.html | url-status = usurped | archive-date = 14 July 2007 | work = Adherents | title = The Religious Affiliation of Nobel Prize-winning author Hermann Hesse}}.</ref> ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ: "ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ, ਜਿਸ ਨੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਪਰ ਜੀਵਿਆ, ਉਹ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਢਾਲਿਆ।"<ref>{{Citation | last = Hesse | first = Hermann | year = 1951 | title = Gesammelte Werke |trans-title=Collected Works | publisher = Suhrkamp Verlag | page = 378 | quote = Von ihnen bin ich erzogen, von ihnen habe ich die Bibel und Lehre vererbt bekommen, Ihr nicht gepredigtes, sondern gelebtes Christentum ist unter den Mächten, die mich erzogen und geformt haben, die stärkste gewesen [I have been educated by them; I have inherited the Bible and doctrine from them; their Christianity, not preached, but lived, has been the strongest among the powers that educated and formed me] | language = de}}. Another translation: "Not the preached, but their ''practiced'' Christianity, among the powers that shaped and molded me, has been the strongest".</ref><ref>{{Citation | last = Hilbert | first = Mathias | year = 2005 | title = Hermann Hesse und sein Elternhaus – Zwischen Rebellion und Liebe: Eine biographische Spurensuche |trans-title=Hermann Hesse and his Parents’ House – Between Rebellion and Love: A biographical search | publisher = Calwer Verlag | language = de | page = 226}}.</ref> ===ਪ੍ਰਭਾਵ=== ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਹੈੱਸ ਜਰਮਨ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਲੇਖਕ ਸੀ; ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਸਿਰਫ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਈ। ਹੈੱਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮਹਾਨ ਨਾਵਲ, [[ਪੀਟਰ ਕੈਮਨਜ਼ਿੰਡ]], ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਹਾਨ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ "ਕੁਦਰਤੀ" ਜੀਵਨ ਢੰਗ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਜਰਮਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। (ਵੈਂਡਰਵੋਗਲ ਅੰਦੋਲਨ ਵੀ ਵੇਖੋ).<ref>Prinz, pp. 139–42</ref> [[ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ|ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ]] ਤੋਂ ਘਰ ਪਰਤਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ 'ਤੇ [[ਡੈਮੀਅਨ|ਡੇਮੀਅਨ]] ਦਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਅਤੇ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ।<ref>Zeller, p. 90</ref> ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, [[ਦ ਗਲਾਸ ਬੀਡ ਗੇਮ]], ਕਾਸਟਾਲੀਆ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਬੌਧਿਕ ਸੰਸਾਰ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ, [[ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ|ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ]] ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਆਦੇਸ਼ ਲਈ ਜਰਮਨਾਂ ਦੀ ਤਾਂਘ ਨੂੰ ਮੋਹਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।<ref>Zeller, p. 186</ref> ==ਅਵਾਰਡ== *'''1906:''' ਬੌਰਨਫੀਲਡ-ਪ੍ਰੀਸ *'''1928:''' ਵਿਏਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਲਰ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦਾ ਮੇਜਸਟ੍ਰਿਕ-ਪ੍ਰੀਸ *'''1936:''' ਗੌਟਫ੍ਰਾਈਡ-ਕੇਲਰ-ਪ੍ਰੀਸ ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਰਮਨ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨੋਬਲ ਜੇਤੂ ਸਾਹਿਤਕਾਰ]] tl9vo211scs72tv657qy3uy7r36hyy8 609741 609690 2022-07-31T01:21:49Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਗਿਆਨਸੰਦੂਕ ਲੇਖਕ | ਨਾਮ = '''ਹਰਮਨ ਹੈੱਸ''' | ਤਸਵੀਰ = Hermann Hesse 2.jpg | ਤਸਵੀਰ_ਅਕਾਰ = 220px | ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ = | ਉਪਨਾਮ = | ਜਨਮ_ਤਾਰੀਖ = 2 ਜੁਲਾਈ 1877 | ਜਨਮ_ਥਾਂ = [[ਜਰਮਨ]] | ਮੌਤ_ਤਾਰੀਖ = {{death date and age|df=y|1962|8|9|1877|7|2}} | ਮੌਤ_ਥਾਂ =[[ਮੋਨਟਾਗਨੋਲਾ]], [[ਟਿਸੀਨੋ]], [[ਸਵਿਟਜਰਲੈਂਡ]] | ਕਾਰਜ_ਖੇਤਰ = '''ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਨਿਬੰਧਕਾਰ, ਅਤੇ [[ਕਵੀ]]''' | ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ = [[ਜਰਮਨ]] | ਭਾਸ਼ਾ =ਜਰਮਨ | ਕਾਲ = 1904–1953 | ਵਿਧਾ = ਗਲਪ | ਵਿਸ਼ਾ = | ਲਹਿਰ = | ਮੁੱਖ_ਰਚਨਾ= | ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਹ ਲੇਖਕ ਕਿਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ--> | ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਹ ਲੇਖਕ ਕਿਸਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ--> | ਦਸਤਖਤ = Hesse Signature.svg | ਜਾਲ_ਪੰਨਾ = | ਟੀਕਾ-ਟਿੱਪਣੀ = | ਮੁੱਖ_ਕੰਮ = }} '''ਹਰਮਨ''' ਹੈੱਸ ([[ਜਰਮਨ]]: [ˈhɛɐ̯man ˈhɛsə]; 2 ਜੁਲਾਈ 1877 – 9 ਅਗਸਤ 1962) ਇੱਕ [[ਜਰਮਨੀ]] ਵਿੱਚ ਜੰਮਿਆ [[ਸਵਿਟਜਰਲੈਂਡ|ਸਵਿਸ]] ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਹਾਣੀਕਾਰ, ਸ਼ਾਇਰ, ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿਬੰਧਕਾਰ ਸੀ। "[[ਸਿਧਾਰਥ (ਨਾਵਲ)|ਸਿਧਾਰਥ]]", "ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਫ਼ਰ", "ਦ ਗਲਾਸ ਬੀਡ ਗੇਮ" ਅਤੇ "ਸਟੀਫਨ ਵੁਲਫ" ਉਸ ਦੀਆਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਲਿਖਤਾਂ ਹਨ। 1946 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ [[ਸਾਹਿਤ ਲਈ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਆ ਗਿਆ। ਹੈੱਸ ਦੇ ਨਾਵਲ 'ਸਿੱਧਾਰਥ' ਦਾ ਅਮਰੀਕੀ ਲੇਖਕ, ਨਿਰਮਾਤਾ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਕੋਨਰਡ ਰੂਕਸ (1934-2011) ਨੇ ਇਸੇ ਨਾਂ ਹੇਠ 1972 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮੀ ਰੁਪਾਂਤਰਣ ਕੀਤਾ। ==ਜੀਵਨ== ਹੈੱਸ ਦਾ ਜਨਮ 1877 ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਕਸਬੇ ਕਾਲਵ (CALW) ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਪਾਦਰੀ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਸਨ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੇਸਲ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਤਹਿਤ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਵੀ 1842 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਨੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਦਿਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਕੰਮ ਤੇ ਪਰਤ ਆਏ ਸਨ।<ref>Gundert, Adele, "Marie Hesse: Ein Lebensbild in Briefen und Tagebuchern," as quoted in Freedman (1978) pp. 18–19.</ref> ਆਪਣੀ ਪੁੰਗਰਦੀ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਰੋਹਬਦਾਰ ਬਾਪ 'ਹਰਮਨ ਗੁੰਦੇਰ' (Hermann Gundert) ਦੇ ਖਿਲਾਫ਼ ਬਗਾਵਤ ਦਾ ਯਤਨ ਕੀਤਾ ਸੀ ਪਰ ਅੰਤ ਹਾਰ ਮੰਨ ਲਈ ਸੀ।<ref>Freedman (1978) p.21</ref> [[File:Hermann Hesse House.JPG|thumb|ਹੈੱਸ ਦਾ ਜਨਮ ਸਥਾਨ, 2007]] ਹੈੱਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈੱਸ ਦਾ ਜਨਮ 1847 [[ਇਸਟੋਨੀਆ]] ਦੇ ਇੱਕ ਕਸਬੇ [[ਪੈਡ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਡਾ. ਹੈੱਸ ਵੀ ਡਾ. ਗੁੰਦੇਰ ਵਾਂਗ ਹੀ ਜਾਲਮ ਸੀ<ref>Freedman (1978) p.23</ref> ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈਸ, ਵਿਆਹ ਦੇ ਤੁਰਤ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਸਹੁਰਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਰਹਿਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਥੇ ਦਾ ਭੀੜ ਭੜੱਕਾ ਵੀ ਇੱਕ ਕਰਨ ਬਣਿਆ ਕਿ 1889ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਪਹਿਲਾ ਵੱਡਾ ਡੀਪਰੈਸਨ ਹੋਇਆ। ਬਾਕੀ ਜਿੰਦਗੀ ਵਾਰ ਵਾਰ ਉਸਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਦੌਰੇ ਪੈਂਦੇ ਰਹੇ।<ref>Freedman (1978) p. 38</ref> ਕਿਉਂਜੋ, ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈਸ, ਉਸ ਜਰਮਨ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚੋਂ ਸੀ ਜੋ ਬਾਲਟਿਕ ਖੇਤਰ (ਜੋ ਉਦੋਂ ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ) ਵਿੱਚ ਵਸੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਉਸਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹਰਮਨ ਰੂਸੀ ਅਤੇ ਜਰਮਨ ਦੋਨਾਂ ਸਾਮਰਾਜਾਂ ਦਾ ਨਾਗਰਿਕ ਸੀ।<ref>Weltbürger&nbsp;– Hermann Hesses übernationales und multikulturelles Denken und Wirken. An exhibition of the Hermann-Hesse-Museum of the City of Calw from 2. July 2009 to 7. February 2010</ref> ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈੱਸ ਦੇ ਪੰਜ ਜੁਆਕ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਦੀ ਬਾਲ ਉਮਰੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਹੈੱਸ ਪਰਵਾਰ 1873 ਵਿੱਚ ਕਾਲਵ ਚਲਿਆ ਗਿਆ ਜਿਥੇ ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸਕੂਲੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਦਾਰੇ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਹੈੱਸ ਦਾ ਨਾਨਾ ਹਰਮਨ ਗੁੰਦੇਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਦਾਰੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਸੀ ਅਤੇ 1893 ਵਿੱਚ ਜੋਹਾਨੇਸ ਹੈੱਸ ਨੇ ਇਹ ਕੰਮ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ।<ref>[http://books.google.co.in/books?id=o19iW4VODqQC&pg=PA154&lpg=PA154&dq=%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A4%A8+%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%B8&source=bl&ots=rKQ0rNHZCu&sig=3Fro_ss4G7-WYpYjLQ6rfx_IT9M&hl=en&sa=X&ei=qYRRUe7wH4KqrAfV4YHgBw&ved=0CC8Q6AEwADgK#v=onepage&q=%E0%A4%B9%E0%A4%B0%E0%A4%AE%E0%A4%A8%20%E0%A4%B9%E0%A5%87%E0%A4%B8&f=false|ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਿਜੇਤਾ ਸਾਹਿਤਕਾਰ - ਰਾਜਬਾਹਾਦੁਰ ਸਿਨ੍ਹਾ ਪੰਨਾ-੧੫੪ ]</ref> ਹੈੱਸ ਦੀ ਤਰਬੀਅਤ ਇਸ ਤਸੱਵਰ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ ਹੋਈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਪੈੜਾਂ ਤੇ ਚਲਦਾ ਹੋਇਆ ਰਾਹਬ ਬਣੇਗਾ। ਲੇਕਿਨ ਹੈੱਸ ਨੇ ਚੜ੍ਹਦੀ ਉਮਰੇ ਹੀ ਆਪਣੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੀਆਂ ਕੱਟੜ ਰਵਾਇਤਾਂ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬਗ਼ਾਵਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। 1891 ਵਿੱਚ ਉਹ ਸਕੂਲੋਂ ਭੱਜ ਨਿਕਲਿਆ ਅਤੇ ਇੱਧਰ ਉੱਧਰ ਭਟਕਦਾ ਫਿਰਿਆ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਆਲਮ ਨੇ ਉਸ ਦਾ ਰੂਹਾਨੀ ਇਲਾਜ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਆ। ਹੈੱਸ ਨੇ ਖ਼ੁਦਕਸ਼ੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵੀ ਕੀਤੀ ਜੋ ਰੂਹਾਨੀ ਇਲਾਜ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਕਾਮ ਰਹੀ। ਆਖ਼ਿਰਕਾਰ ਉਹ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਫ਼ਰੋਸ਼ ਦੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ ”ਪੀਟਰਕੀਮਨ ਜ਼ਨਡ “ 1904 ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ, ਔਰ ਦੂਸਰਾ ਨਾਵਲ 1906 ਵਿੱਚ। ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਨਾਵਲ ਐਸੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬਿਹਬਲ ਰੂਹਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾਮਾਲੂਮ ਸ਼ੈਅ ਦੀ ਜੁਸਤਜੂ ਹੈ, ਐਸੀ ਤਲਾਸ਼ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਾਹੌਲ, ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆ ਪ੍ਰਬੰਧ ਮਦਦਗਾਰ ਹੋਣ ਦੀ ਬਜਾਏ ਰੁਕਾਵਟ ਸਾਬਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਲਗਨ ਦੀ ਸਚਾਈ ਅਤੇ ਜੁਸਤਜੂ ਦੀ ਤਕਮੀਲ ਦੀ ਖ਼ਾਤਿਰ ਸੱਤਾ ਦੇ ਅਦਾਰਿਆਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਣ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਚਾਹੇ ਇਸ ਟਕਰਾਉ ਦੀ ਕੀਮਤ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਦੇਕੇ ਹੀ ਚੁਕਾਉਣੀ ਪਵੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪ ਬੀਤੀ ਦੇ ਤਕੜੇ ਅੰਸ਼ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਹਰਮਨ ਹੈੱਸ ਨੂੰ ਖ਼ੁਦ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਹੀ ਜੁਸਤਜੂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸੇ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ 1911 ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਜੰਗੀ ਜ਼ਨੂੰਨ ਵਧਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਆਖਿਰ ਇਹ [[ਪਹਿਲੀ ਵਿਸ਼ਵ ਜੰਗ]] ਦਾ ਪੜੁੱਲ ਬਣਿਆ। ਹੈੱਸ ਨੂੰ ਇਸ ਜੰਗ ਤੋਂ ਸ਼ਦੀਦ ਜ਼ਿਹਨੀ ਸਦਮਾ ਪਹੁੰਚਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਅਦੀਬ [[ਰੋਮਾਂ ਰੋਲਾਂ]] ਦੀ ਅਮਨ ਤਹਿਰੀਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੇਖ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੀ ਸੰਪਾਦਕੀ ਸੰਭਾਲੀ, ਫਿਰ ਜੰਗ ਦੇ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਰੋਸ ਵਜੋਂ ਆਪੇ ਜਲਾਵਤਨੀ ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਈ। ਜਰਮਨੀ ਦੀ ਨਾਗਰਿਕਤਾ ਛੱਡ ਕੇ ਉਹ [[ਸਵਿਟਰਜ਼ਲੈਂਡ]] ਦਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਬਣ ਗਿਆ। ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਅਤੇ ਸਕੂਨ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਫ਼ਰ ਵੀ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਤਰਫ਼ ਉਸ ਦੀ ਅਜ਼ਦਵਾਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਭੀ ਨਾਕਾਮ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਇਸੇ ਦੌਰਾਨ ਹੈੱਸ ਨੇ [[ਫ਼ਰਾਇਡ]] ਦੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ [[ਕਾਰਲ ਜੁੰਗ]] ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਾਗਿਰਦ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਮਨੋਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵੀ ਕਰਵਾਇਆ। ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਨੇ ਇਨਸਾਨੀ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਜੋ ਲੁਕਿਆ ਵੱਡਾ ਖੇਤਰ ਦਰਿਆਫ਼ਤ ਕੀਤਾ, ਉਸ ਨੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਬੁਧੀਜੀਵੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਰਥੱਲੀ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਹੈੱਸ ਵੀ ਉਸ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ। ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਦੀ ਤਲਾਸ਼, ਮਾਨਸਿਕ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ, ਸਕੂਨ ਅਤੇ ਦਵਾਈਆਂ, ਤਕਮੀਲ ਦੀ ਆਰਜੂ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਵਾਦ ਨੇ ਖਾਸ ਕਰ ਉਹਦੀ ਕਲਾ ਤੇ ਅਸਰ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਜਦੋਂ 1919 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਨਾਵਲ ''ਡੇਮੀਅਨ'' (Demian) ਛਪਿਆ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਸਾਰੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਧੁੰਮ ਮਚਾ ਦਿੱਤੀ। 1922 ਵਿੱਚ ''[[ਸਿਧਾਰਥ]]'' ਛਪਿਆ ਅਤੇ 1923 ਵਿੱਚ ਨਾਵਲ ”ਪੂਰਬ ਦਾ ਸਫ਼ਰ“। 1927 ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ ਉਸ ਦਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਾਵਲ ''ਸਟੀਫਨ ਵੁਲਫ'' (Stephen Wolf) ਇੱਕ ਐਸੇ ਸ਼ਖ਼ਸ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਜ਼ਾਤ ਹੈਵਾਨ ਅਤੇ ਇਨਸਾਨ ਦਰਮਿਆਨ ਕਸ਼ਮਕਸ਼ ਦੀ ਆਮਾਜਗਾਹ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਇੱਕ ਤਰਫ਼ ਉਹ ਐਸੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਸਰ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮਾਜ ਲਈ ਕਾਬਲੇ ਕਬੂਲ ਹੋਵੇ, ਜਦ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਹੈਵਾਨੀ ਜਬਲਤ ਉਸ ਨੂੰ ਦੂਸਰੀ ਤਰਫ਼ ਖਿਚੀ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। 1930 ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਨਾਵਲ ''ਨਾਰਸੀਸਸ ਅਤੇ ਗੋਲਡਮੰਡ'' (Narsisus & Goldmund) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਪਾਤਰ ਮਧਕਾਲ ਦੇ ਦੋ ਰਾਹਬ ਹਨ, ਜੋ ਦਰਅਸਲ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਦੋ ਚਿਹਰੇ ਹਨ। ਨਾਰਸੀਸਸ ਆਲਮ ਹੈ, ਅੱਡ ਅਲੱਗ ਅਤੇ ਤਨਹਾਈ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ ਔਰ ਗੋਲਡਮੰਡ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਪੁਜਾਰੀ ਹੈ। ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦਰਅਸਲ ਇਨਸਾਨੀਅਤ ਦੀ ਤਮਸੀਲ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇਹ ਦੋਨੋਂ ਰੁਝਾਨ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਮੌਜੂਦ ਹਨ ਬਲਕਿ ਲੜਦੇ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਦੂਸਰੀ ਵੱਡੀ ਜੰਗ ਦੌਰਾਨ ਨਾਜ਼ੀ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀਆਂ ਤਮਾਮ ਕਿਤਾਬਾਂ ਉਤੇ ਨਾ ਸਿਰਫ ਪਾਬੰਦੀ ਲੱਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਬਲਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਪੀਆਂ ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਢ ਕੇ ਸੜਕਾਂ ਤੇ ਸਦ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਸ ਵਕਤ ਤੱਕ ਹੈੱਸ ਕੀ ਸ਼ੁਹਰਤ ਫੈਲ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਮਾਨਵਵਾਦ, ਉਸ ਦੀ ਫ਼ਿਕਰੀ ਜੁਸਤਜੂ, ਉਸ ਦੇ ਨਾਵਲ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਡੂੰਘੇ ਨਿਬੰਧ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਮਕਬੂਲ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸਨ। 1943 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਨਾਵਲ ”ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦਾ ਖੇਲ“ ਆਇਆ। ਇੱਕ ਗਲਪੀ ਸ਼ਖ਼ਸ ਦੀ ਹੱਡਬੀਤੀ ਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਇਹ ਨਾਵਲ ਇਨਸਾਨ ਦੀ ਆਫ਼ਾਕੀਅਤ, ਤਹਿਜ਼ੀਬ, ਚਿੰਤਨ ਅਤੇ ਨਿਜੀ ਤੌਰ ਤੇ ਤਕਮੀਲ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੀ ਖ਼ਵਾਹਿਸ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ==ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ== 1946 ਵਿੱਚ ਹੈੱਸ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤ ਦਾ [[ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਮਿਲਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਹੈੱਸ ਨੇ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਾਵਲ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ, ਕਦੇ ਕਦਾਈਂ ਮਜ਼ਮੂਨ ਅਤੇ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਹ ਸਵਿਟਰਜ਼ਲੈਂਡ ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ, ਮੋਨਟਾਗਨੋਲਾ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਗੁਜ਼ਾਰਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਉਥੇ ਹੀ 1962 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਦੁਨੀਆ ਦੀਆਂ ਕਈ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ ਯਾਫ਼ਤਾ ਨਾਵਲ ''[[ਸਿਧਾਰਥ (ਨਾਵਲ)|ਸਿਧਾਰਥ]]'' [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]], ਪਟਿਆਲਾ ਦੁਆਰਾ 1969 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਹਿਲਡਾਰੌਜ਼ਰ ਦੇ ਕੀਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ ਤੋਂ ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕੀਤਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਹੈ।<ref>[http://ciillibrary.org:8000/cgi-bin/gw/chameleon?sessionid=2008030702143519026&skin=default&lng=en&inst=consortium&conf=.%2fchameleon.conf&host=localhost%2b1111%2bDEFAULT&patronhost=localhost%201111%20DEFAULT&searchid=215&sourcescreen=NEXTPAGE&pos=1&itempos=1&rootsearch=SCAN&function=INITREQ&search=AUTHID&authid=365581&authidu=4 ਸਿਧਾਰਥ ਹਰਮਨ ਹੱਸ ; ਅਨੁਵਾਦਕ ਹਿਲਡਾਰੌਜ਼ਰ, ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ==ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰ== ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡੇਮਿਅਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਝਲਕਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਮੰਨਦਾ ਸੀ ਕਿ "ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲੋਕਾਂ ਲਈ, ਰੱਬ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਰਸਤੇ ਹਨ"; <ref>{{Citation | url = http://www.adherents.com/people/ph/Hermann_Hesse.html | archive-url = https://web.archive.org/web/20070714154948/http://www.adherents.com/people/ph/Hermann_Hesse.html | url-status = usurped | archive-date = 14 July 2007 | work = Adherents | title = The Religious Affiliation of Nobel Prize-winning author Hermann Hesse | access-date = 30 ਜੁਲਾਈ 2022 | archivedate = 14 ਜੁਲਾਈ 2007 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20070714154948/http://www.adherents.com/people/ph/Hermann_Hesse.html }}.</ref> ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਬੋਧੀ ਦਰਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਬਾਰੇ ਕਿਹਾ: "ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ, ਜਿਸ ਨੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਪਰ ਜੀਵਿਆ, ਉਹ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਆਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਢਾਲਿਆ।"<ref>{{Citation | last = Hesse | first = Hermann | year = 1951 | title = Gesammelte Werke |trans-title=Collected Works | publisher = Suhrkamp Verlag | page = 378 | quote = Von ihnen bin ich erzogen, von ihnen habe ich die Bibel und Lehre vererbt bekommen, Ihr nicht gepredigtes, sondern gelebtes Christentum ist unter den Mächten, die mich erzogen und geformt haben, die stärkste gewesen [I have been educated by them; I have inherited the Bible and doctrine from them; their Christianity, not preached, but lived, has been the strongest among the powers that educated and formed me] | language = de}}. Another translation: "Not the preached, but their ''practiced'' Christianity, among the powers that shaped and molded me, has been the strongest".</ref><ref>{{Citation | last = Hilbert | first = Mathias | year = 2005 | title = Hermann Hesse und sein Elternhaus – Zwischen Rebellion und Liebe: Eine biographische Spurensuche |trans-title=Hermann Hesse and his Parents’ House – Between Rebellion and Love: A biographical search | publisher = Calwer Verlag | language = de | page = 226}}.</ref> ===ਪ੍ਰਭਾਵ=== ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ, ਹੈੱਸ ਜਰਮਨ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਲੇਖਕ ਸੀ; ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਸਿਰਫ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਈ। ਹੈੱਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮਹਾਨ ਨਾਵਲ, [[ਪੀਟਰ ਕੈਮਨਜ਼ਿੰਡ]], ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਮਹਾਨ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕੀ ਤਰੱਕੀ ਦੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਖਰੇ ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ "ਕੁਦਰਤੀ" ਜੀਵਨ ਢੰਗ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਣ ਵਾਲੇ ਨੌਜਵਾਨ ਜਰਮਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। (ਵੈਂਡਰਵੋਗਲ ਅੰਦੋਲਨ ਵੀ ਵੇਖੋ).<ref>Prinz, pp. 139–42</ref> [[ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ|ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ]] ਤੋਂ ਘਰ ਪਰਤਣ ਵਾਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ 'ਤੇ [[ਡੈਮੀਅਨ|ਡੇਮੀਅਨ]] ਦਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਅਤੇ ਸਥਾਈ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ।<ref>Zeller, p. 90</ref> ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, [[ਦ ਗਲਾਸ ਬੀਡ ਗੇਮ]], ਕਾਸਟਾਲੀਆ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਬੌਧਿਕ ਸੰਸਾਰ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀਆਂ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ, [[ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ|ਦੂਜੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ]] ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਟੁੱਟੇ ਹੋਏ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਹਫੜਾ-ਦਫੜੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਆਦੇਸ਼ ਲਈ ਜਰਮਨਾਂ ਦੀ ਤਾਂਘ ਨੂੰ ਮੋਹਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।<ref>Zeller, p. 186</ref> ==ਅਵਾਰਡ== *'''1906:''' ਬੌਰਨਫੀਲਡ-ਪ੍ਰੀਸ *'''1928:''' ਵਿਏਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਲਰ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਦਾ ਮੇਜਸਟ੍ਰਿਕ-ਪ੍ਰੀਸ *'''1936:''' ਗੌਟਫ੍ਰਾਈਡ-ਕੇਲਰ-ਪ੍ਰੀਸ ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਰਮਨ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨੋਬਲ ਜੇਤੂ ਸਾਹਿਤਕਾਰ]] ourvegqjes78zp0sslt8hrdc8cpkh9a 0 21161 609756 525000 2022-07-31T02:10:29Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox Civil Conflict | title = 2002 ਗੁਜਰਾਤ ਹਿੰਸਾ | partof = | image = [[File:Ahmedabad riots1.jpg|300px]] | caption = '''ਫਰਵਰੀ ਅਤੇ ਮਾਰਚ 2002 ਵਿੱਚ ਘਰਾਂ ਤੇ ਦੁਕਾਨਾਂ ਨੂੰ ਫਿਰਕੂ ਭੀੜਾਂ ਦੀ ਲਾਈ ਅੱਗ ਦੇ ਧੂੰਏਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ [[ਅਹਿਮਦਾਬਾਦ]] ਦਾ ਆਕਾਸ਼''' | date = {{Start date|2002|02|27|df=y}}–<br />ਮਧ-ਜੂਨ 2002 | place = [[ਗੁਜਰਾਤ]], [[ਭਾਰਤ]] | coordinates = | causes = ਗੋਧਰਾ ਟ੍ਰੇਨ ਵਿੱਚ ਅੱਗ | status = | goals = | result = | methods = | side1 = | side2 = | side3 = | leadfigures1 = | leadfigures2 = | leadfigures3 = | howmany1 = | howmany2 = | howmany3 = | casualties1 = 790 ਮੁਸਲਿਮ | casualties2 = 254 ਹਿੰਦੂ | casualties3 = | casualties_label = | notes = }} '''2002 ਦੀ ਗੁਜਰਾਤ ਹਿੰਸਾ''' [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਗੁਜਰਾਤ]] ਰਾਜ ਵਿੱਚ [[ਫ਼ਰਵਰੀ]] ਅਤੇ [[ਮਾਰਚ]] [[2002]] ਵਿੱਚ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਫਿਰਕੂ ਹੱਤਿਆਕਾਂਡ ਤਦ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਜਦੋਂ 27 ਫਰਵਰੀ 2002 ਨੂੰ [[ਗੋਦਰਾ]] ਸਟੇਸ਼ਨ ਉੱਤੇ [[ਸਾਬਰਮਤੀ ਟ੍ਰੇਨ]] ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਨਾਲ [[ਆਯੋਧਿਆ]] ਤੋਂ ਪਰਤ ਰਹੇ [[ਹਿੰਦੂਤਵ]] ਨਾਲ ਜੁੜੇ 59 [[ਹਿੰਦੂ]] ਮਾਰੇ ਗਏ। ਇਹ ਘਟਨਾ ਸਟੇਸ਼ਨ ਉੱਤੇ ਕਿਸੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਰੇੜ੍ਹੀ ਵਾਲੇ ਨਾਲ ਕਾਰਸੇਵਕਾਂ ਦੇ ਝਗੜੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਾਪਰੀ ਦੱਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੁਸਲਮਾਨ ਇੱਕ ਗਰੁੱਪ ਨੇ ਟ੍ਰੇਨ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਡੱਬੇ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਅੱਗ ਲਾਈ।<ref>[http://www.bbc.co.uk/news/world-south-asia-12534127 India Godhra train blaze verdict: 31 convicted] BBC News, 22 February 2011.</ref><ref>[http://www.thehindu.com/news/national/article1513008.] The Hindu— March 6, 2011</ref><ref name="India 2008">[http://epaper.timesofindia.com/Repository/getFiles.asp?Style=OliveXLib:LowLevelEntityToPrint_TOI&Type=text/html&Locale=english-skin-custom&Path=TOIM/2008/09/27&ID=Ar01400 The Godhra conspiracy as Justice Nanavati saw it]The Times of India, 28 September 2008. 21 February 2012.</ref><ref name="court-confirms-conspiracy">[http://www.rediff.com/news/slide-show/slide-show-1-nine-years-after-godhra-carnage-verdict-today/20110222.htm Godhra case: 31 guilty; court confirms conspiracy] rediff.com, 22 February 2011 19:26 IST. Sheela Bhatt, Ahmedabad.</ref> ਇਸ ਦੇ ਬਹਾਨੇ ਫਿਰਕੂ ਅਨਸਰਾਂ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਇੱਕਪਾਸੜ ਹਿੰਸਾ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਸਿਰਜ ਲਿਆ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਟਿੱਪਣੀਕਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਬਦਲਾਲਊ ਕਾਰਵਾਈ ਕਿਹਾ ਹੈ।<ref name="Hakeem 2012"> {{cite book|last=Hakeem|first=Farrukh B.|title=Policing Muslim Communities: Comparative and International Context|year=2012|publisher=Springer|isbn=978-1-4614-3551-8|page=81|coauthors=Maria R. Haberfeld, Arvind Verma}} </ref><ref name="Jeffery 2011"> {{cite book|last=Jeffery|first=Craig|title=A Companion to the Anthropology of India|year=2011|publisher=Wiley-Blackwell|isbn=978-1-4051-9892-9|page=1988|editor=Isabelle Clark-Decès}} </ref> ਹੋਰਨਾਂ ਟਿੱਪਣੀਕਾਰਾਂ ਨੇ ਇਸ ਵਿਆਖਿਆ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਰੱਦ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ ਹਿੰਸਕ ਹਮਲੇ ਆਪਮੁਹਾਰੇ ਨਹੀਂ ਸਨ ਸਗੋਂ ਯੋਜਨਾਬੱਧ, ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਮੇਲੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਟਰੇਨ ਦੇ ਡੱਬੇ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਸੋਚੀ ਸਮਝੀ ਹਿੰਸਾ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਲਈ ਸਟੇਜਡ ਟ੍ਰਿਗਰ ਸੀ।<ref name="Brass-2005">{{cite book | title = The Production of Hindu-Muslim Violence in Contemporary India | author = Paul R. Brass | publisher = University of Washington Press | year = 2005 | isbn = 978-0-295-98506-0 | pages = 385–393}}</ref><ref name="Baldwin 2002"> {{cite book|last=Kabir|first=Ananya Jahanara|title=Feminism, Literature and Rape Narratives: Violence and Violation|year=2010|publisher=Routledge|isbn=978-0-415-80608-4|editor=Sorcha Gunne, Zoe Brigley Thompson}} </ref> ਮੌਕੇ ਦੀ ਗੁਜਰਾਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਧਰਮ ਨਹੀਂ ਨਿਭਾਇਆ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਲਗਪਗ 790 ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਹੱਤਿਆ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਾਂ ਜਿੰਦਾ ਸਾੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ 254 ਹਿੰਦੂਆਂ ਦੀ ਵੀ ਜਾਨ ਗਈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜਬਰ ਜਿਨਾਹ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਮੁਸਲਮਾਨ ਬੇਘਰ ਅਤੇ ਬੇਰੁਜਗਾਰ ਹੋਏ। ਇਸ ਕਤਲੇਆਮ ਅਤੇ ਸਾੜਫੂਕ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਦਰਸ਼ਕ ਦੀ ਜਾਂ ਹਤਿਆਰਿਆਂ ਦਾ ਸਾਥ ਦੇਣ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਖਤਿਆਰ ਕਰ ਲਈ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਗੁਜਰਾਤ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]] ਸੀ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੀ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਟੱਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਸੀ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:2002 ਦੀ ਗੁਜਰਾਤ ਹਿੰਸਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਦੰਗੇ]] ru5krqh24lb6ndfldgpo17hh2soinog 0 21287 609880 578172 2022-07-31T07:56:06Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[File:Windsor House.jpg|thumb|ਸਦਰ ਮੁਕਾਮ, ਵਿੰਡਸਰ ਹਾਊਸ]] '''ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ ਫ਼ਾਰ ਲੰਡਨ''' ('''TfL''') ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਜੋ [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚਲੇ ਵਡੇਰੇ [[ਲੰਡਨ]] ਦੇ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਪ੍ਰਨਾਲੀ ਦਾ ਕਾਰਜ-ਭਾਰ ਸਾਂਭਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਜ਼ੁੰਮੇ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਨੀਤੀ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਢੋਆ-ਢੁਆਈ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨਾ ਹੈ।<ref name="TfLFactsheet">{{cite web|url= http://www.tfl.gov.uk/assets/downloads/corporate/TfL_Factsheet_May_2008.pdf|title= Fact sheet: Transport for London|accessdate= 2008-09-06|year= 2008|month= May|format= [[Portable Document Format|PDF]]|publisher= Transport for London|archive-date= 2018-12-26|archive-url= https://web.archive.org/web/20181226033858/http://content.tfl.gov.uk/corporate/TfL_Factsheet_May_2008.pdf|dead-url= yes}}</ref> ਇਸ ਦਾ ਸਦਰ ਮੁਕਾਮ ਵੈਸਟਮਿੰਸਟਰ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਵਿੰਡਸਰ ਹਾਊਸ ਵਿਖੇ ਹੈ।<ref>"[http://www.tfl.gov.uk/corporate/about-tfl/4510.aspx Company information] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130109073443/http://www.tfl.gov.uk/corporate/about-tfl/4510.aspx |date=2013-01-09 }}." Transport for London. Retrieved: 2011-02-09. "Registered office: Windsor House, 42–50 Victoria Street, London SW1H 0TL."</ref> == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [http://www.tfl.gov.uk ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ ਫ਼ਾਰ ਲੰਡਨ] {{en icon}} ** [http://www.tfl.gov.uk/travel-information/other-languages/punjabi ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਸਾਈਟ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140411164101/http://tfl.gov.uk/travel-information/other-languages/punjabi |date=2014-04-11 }} == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਲੰਡਨ]] {{ਅਧਾਰ}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{Commons|Transport for London|ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟ ਫ਼ਾਰ ਲੰਡਨ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲੰਡਨ]] pwz681yb0ov83w88o0z537lupb2t7f4 0 23005 609936 580304 2022-07-31T10:41:00Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਮਹਿਮੂਦ ਦਰਵੇਸ਼<br />{{lang|ar| محمود درويش}} | image = MahmoudDarwish.jpg | imagesize = 220px | caption = ਮਹਿਮੂਦ ਦਰਵੇਸ਼ [[ਬੈਥਲਹਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]], (2006). | birth_date = 13 ਮਾਰਚ 1941 | birth_place = [[ਅਲ-ਬਿਰਵਾ]], [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਮੈਂਡੇਟ ਆਫ਼ ਫ਼ਲਸਤੀਨ]] | death_date = 9 ਅਗਸਤ 2008 | death_place = [[ਹਾਊਸਟਨ]], [[ਟੈਕਸਾਸ]], [[ਯੂਨਾਇਟਡ ਸਟੇਟਸ]] | occupation = [[ਕਵੀ]] ਅਤੇ [[ਲੇਖਕ]] | nationality = [[ਫ਼ਲਸਤੀਨੀ ਲੋਕ|ਫ਼ਲਸਤੀਨੀ]] | period = 1964–2008 | genre = ਕਵਿਤਾ | influences = | influenced = }} '''ਮਹਿਮੂਦ ਦਰਵੇਸ਼''' ({{lang-ar| محمود درويش}}) (ਜ.13 ਮਾਰਚ 1941 &ndash; ਮੌ. 9 ਅਗਸਤ 2008) ਫ਼ਲਸਤੀਨ ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸ਼ਾਇਰ ਅਤੇ ਲੇਖਕ ਸਨ, ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਲਈ ਅਨੇਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਫ਼ਲਸਤੀਨ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ਾਇਰ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।<ref>[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/middle_east/7551918.stm BBC News] 9 August 2008 ''Palestinian 'national poet' dies''</ref> ਉਹਦੀ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਸਤੀਨ ਅਦਨ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਾਲੇ, ਜਨਮ ਅਤੇ ਪੁਨਰਜਾਗ ਦਾ, ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਨਿਕਾਲੇ ਅਤੇ ਜਾਇਦਾਦ ਤੋਂ ਉਠਾ ਦੇਣ ਦੀ ਪੀੜ ਦਾ ਰੂਪਕ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>[http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9C05E6DA1F3EF931A15751C1A9679C8B63&scp=2&sq=Mahmoud%20Darwish&st=cse New York Times] 22 December 2001 ''A Poet's Palestine as a Metaphor'' by Adam Shatz</ref><ref name="Gua">[http://www.guardian.co.uk/Archive/Article/0,4273,4428829,00.html Guardian] Saturday June 8, 2002 ''Poet of the Arab world'' by Maya Jaggi</ref> ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਰਾਜਨੀਤਕ ਸ਼ਾਇਰ ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ।<ref name="theamericanscholar">[http://theamericanscholar.org/prince-of-poets/ Prince of Poets]</ref> ਮਹਿਮੂਦ ਦਰਵੇਸ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਮਜ਼ਾਹਮਤੀ ਸ਼ਾਇਰ ਦੀ ਹੈਸੀਅਤ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਾਹਿਤਕ ਕੈਰੀਅਰ ਦਾ ਆਗ਼ਾਜ਼ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਫ਼ਲਸਤੀਨੀ ਜ਼ਮੀਰ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬਣ ਗਏ। ਮਹਿਮੂਦ ਦਰਵੇਸ਼ ਦੀ ਸ਼ਾਇਰੀ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਹੋਰ ਜ਼ਬਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਤਰਜਮੇ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। == ਜੀਵਨੀ == ਮਹਿਮੂਦ ਦਰਵੇਸ਼ ਦਾ ਜਨਮ ਪੱਛਮੀ [[ਗਲੀਲੀ]] ਦੇ [[ਅਲ-ਬਿਰਵਾ]] ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="SG1">[http://www.saudigazette.com.sa/index.cfm?method=home.regcon&contentID=2008081014106 "Death defeats Darwish"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081211130233/http://www.saudigazette.com.sa/index.cfm?method=home.regcon&contentID=2008081014106 |date=2008-12-11 }}, ''Saudi Gazette''. 10 August 2008.</ref> ਉਦੋਂ ਇਹ ਫ਼ਲਸਤੀਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਇਜਰਾਇਲ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਉਹ ਸਲੀਮ ਅਤੇ ਹੂਰੇਯਾ ਦਰਵੇਸ਼ ਦਾ ਦੂਜਾ ਬੱਚਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਪਰਿਵਾਰ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਤਾ ਅਨਪੜ੍ਹ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦਾਦੇ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸਿਖਾਇਆ।<ref name="Gua"/> After Israeli forces assaulted ਅਲ-ਬਿਰਵਾ ਪਿੰਡ ਤੇ ਜੂਨ 1948 ਵਿੱਚ ਇਸਰਾਇਲੀ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ [[ਲਿਬਨਾਨ]] ਚਲਿਆ ਗਿਆ, ਪਹਿਲਾਂ [[ਜੇਜ਼ਿਨ]] ਤੇ ਫਿਰ [[ਦਮੂਰ]]। ਇਸਰਾਇਲੀ ਫ਼ੌਜ ਨੇ ਉਦੋਂ ਉਸ ਦਾ ਪਿੰਡ ਮੂਲੋਂ ਉਜਾੜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ,<ref name=Azar>{{cite book|last=Azar|first=George Baramki|title=Palestine: a photographic journey|year=1991|publisher=University of California Press|isbn=978-0-520-07544-3|page=125|quote=He was born in al-Birwa, a village east of Acre, in 1941. In 1948 his family fled to Lebanon to escape the fighting between the Arab and Israeli armies. When they returned to their village, they found it had been razed by Israeli troops.}}</ref><ref>"al-Birwa...had been razed by the Israeli army". {{cite book|last=Mattar|first=Philip|title=Encyclopedia of the Palestinians|year=2005|publisher=Facts on File|location=New York, NY|isbn=0-8160-5764-8|page=115}}</ref><ref name=taha>{{cite book|last=Taha|first=Ibrahim|title=The Palestinian Novel: a communication study|year=2002|publisher=Routledge|isbn=978-0-7007-1271-7|page=6|quote=al-Birwa (the village where the well-known Mahmud Darwish was born), which was destroyed by the Israeli army in 1948.}}</ref> ਤਾਂ ਜੋ ਇਸ ਦੇ ਵਾਸੀ ਨਵੇਂ ਬਣਾਏ ਯਹੂਦੀ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਨਾ ਆ ਸਕਣ।<ref>{{cite web|author=Jonathan Cook|url=http://www.newstatesman.com/society/2008/08/palestinian-darwish-israel|title=A poet for the people|work=New Statesman|date=21 August 2008 |accessdate=20 August 2012}}</ref><ref>{{cite web|author=Jonathan Cook|url=http://www.thenational.ae/news/worldwide/middle-east/poets-village-lives-only-in-memory|title=The National|work=The National|date=12 August 2008|accessdate=20 August 2012}}</ref> ਇੱਕ ਸਾਲ ਮਗਰੋਂ ਦਰਵੇਸ਼ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਇਸਰਾਇਲ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਚੁੱਕੇ ਆਕਾ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪਰਤ ਆਇਆ ਅਤੇ ਦੈਰ ਅਲ ਅਸਦ ਵਿੱਚ ਵੱਸ ਗਿਆ।<ref>[https://web.archive.org/web/20091018191744/http://geocities.com/Athens/Delphi/2549/darwish.html GeoCities] Mahmoud Darwish Biography. Sameh Al-Natour.</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਲਸਤੀਨੀ ਕਵੀ]] 85pspfmojhczow4n7g21hxfnmwsk7a2 0 23257 609751 598242 2022-07-31T01:45:41Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[File:Rapid Creek flooding 1.jpg|thumb|[[ਡਾਰਵਿਨ, ਉੱਤਰੀ ਰਾਜਖੇਤਰ|ਡਾਰਵਿਨ]], [[ਉੱਤਰੀ ਰਾਜਖੇਤਰ]], [[ਆਸਟਰੇਲੀਆ]] ਵਿੱਚ ਮਾਨਸੂਨੀ ਮੀਹਾਂ ਅਤੇ ਜਵਾਰਭਾਟਾ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਖਾੜੀ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੜ੍ਹ।]] [[File:Jeddah Flood - King Abdullah Street.jpg|thumb|[[ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ]] ਦੀ ਸੁਲਤਾਨ ਅਬਦੁੱਲਾ ਗਲੀ ਵਿੱਚ ਆਇਆ [[ਜੱਦਾ]] ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਹੜ੍ਹ।]] [[File:Flood102405.JPG|thumb|[[ਕੀ ਵੈਸਟ]], [[ਫ਼ਲੋਰਿਡਾ]], [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ]] ਵਿੱਚ ਅਕਤੂਬਰ ੨੦੦੫ ਵਿੱਚ ਵਿਲਮਾ ਤੂਫ਼ਾਨ ਕਰਕੇ ਆਇਆ ਹੜ੍ਹ]] [[File:Natal Brazil Flood.jpeg|thumb|ਨਾਤਾਲ, ਰਿਓ ਗਰਾਂਦੇ ਦੇ ਨੋਰਤੇ, [[ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ]] ਵਿੱਚ ਅਪ੍ਰੈਲ ੨੦੧੩ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਹੜ੍ਹ।]] [[File:Trapped woman on a car roof during flash flooding in Toowoomba 2.jpg|thumb|ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਵਕਤ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਵਰਖਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਆਇਆ ਹੜ੍ਹ]] '''ਹੜ੍ਹ''' ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੁੱਕੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਭੋਂ ਦੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਹੇਠ ਡੁੱਬ ਜਾਣ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>MSN Encarta Dictionary. [http://encarta.msn.com/encnet/features/dictionary/DictionaryResults.aspx?refid=1861612277 Flood.]Retrieved on 2006-12-28. 2009-10-31.</ref> [[ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ]] ਦੇ ਹੜ੍ਹ ਅਦੇਸ਼ਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਹੜ੍ਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੁੱਕੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦਾ ਪਾਣੀ ਦੀ ਤਹਿ ਨਾਲ਼ ਢਕੇ ਜਾਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref>[http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2007:288:0027:0034:EN:PDF Directive 2007/60/EC Chapter 1 Article2] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151106094442/http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2007:288:0027:0034:EN:PDF |date=2015-11-06 }}. eur-lex.europa.eu. Retrieved on 2012-06-12.</ref> "ਵਗਦੇ ਪਾਣੀ" ਦੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਹੜ੍ਹ ਜਵਾਰਭਾਟਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਆਉਣ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਕਿਸੇ ਜਲ-ਪਿੰਡ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਦਰਿਆ]] ਜਾਂ [[ਝੀਲ]], ਦੇ ਪਾਣੀ ਦਾ ਵਹਾਅ ਵਧਣ ਕਰਕੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਪਾਣੀ ਸਧਾਰਨ ਬੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜ ਕੇ ਨੀਵੇਂ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆ ਵੜਦਾ ਹੈ।<ref>Glossary of Meteorology (June 2000). [http://amsglossary.allenpress.com/glossary/search?id=flood1 Flood.] Retrieved on 2009-01-09.</ref> ਕਈ ਵਾਰ ਹੜ੍ਹ ਕਿਸੇ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ਼ ਭਿੱਜੀ ਹੋਈ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਮੀਂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ ਇਕੱਠਾ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਵੀ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ। ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== * "[http://winmedia.kingcounty.gov/dnr/dnrp/FloodPSAPunjabi.wmv Punjabi - King County Flood Safety Video ]." ([http://www.webcitation.org/6HY8n8fI0 Archive]) King County Flood Control District - King County, Washington ([https://www.youtube.com/watch?v=O37m8tE_HHY Video on YouTube]) ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} jj7okfes6j84kwhkyx63z3l95qr24vw 0 24066 609882 591956 2022-07-31T08:05:15Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਪਰੀ ਕਥਾ''' (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ:fairy tale; ਉੱਚਾਰਨ/ˈfeəriˌteɪl/) ਇੱਕ ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੋਕਕਥਾਈ ਬਾਤਾਂ ਵਾਲੇ [[ਫੈਂਟਸੀ]] ਪਾਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਪਰੀਆਂ, ਭੂਤ, ਰਾਖਸ, ਜਾਦੂਗਰ, ਦਿਓ ਅਤੇ ਗਿਠਮੁਠੀਏ, ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਜਾਦੂ ਟੂਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ [[ਦੰਤ ਕਥਾ]], (ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨ ਨੂੰ ਸੱਚ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ) ਨੀਤੀ ਕਥਾ ਅਤੇ ਜਨੌਰ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਰੂਪ ਹੈ।<ref>Thompson, Stith. ''Funk & W''ੀ। ''agnalls Stan'' ਅੰਦਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਖਾਸ ਖਿੱਚ ਹੈ। ''d Dictionary of Folklore, Mythology & Legend'', 1972 s.v. "Fairy Tale"</ref> ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸਮਕ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੀ ਭਰਮਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਕਾਲ ਦਾ ਵਰਣਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਆਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਲੇ ਪਾਤਰ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਧੂਹ ਪਾਉਣ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ==ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ== ਕੁਝ ਲੋਕਧਾਰਾ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ''ਪਰੀ ਕਥਾ'' ਦੀ ਥਾਂ [[ਜਰਮਨ ਭਾਸ਼ਾ|ਜਰਮਨ]] ਸ਼ਬਦ ''Märchen'' ਯਾਨੀ "ਅਦਭੁੱਤ ਕਥਾ"<ref name=companion>''A companion to the fairy tale''. By Hilda Ellis Davidson, Anna Chaudhri. Boydell & Brewer 2006.</ref> ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਥਾਮਪਸਨ ਦੀ ਪੁਸਤਕ ''ਦ ਫੋਕਟੇਲ'' ਦੀ 1977 [1946] ਵਾਲੀ ਅਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ' ਨੇ ਹੋਰ ਬਲ ਬਖਸਿਆ: "ਲੰਮੀ ਕਹਾਣੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ [[ਮੋਟਿਫ਼ (ਸਾਹਿਤ)|ਮੋਟਿਫ਼]] ਜਾਂ ਉੱਪ-ਕਥਾਵਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਹੋਵੇ। ਇਹ ਨਿਸਚਿਤ ਸਥਾਨ ਜਾਂ ਨਿਸਚਿਤ ਪ੍ਰਾਣੀਆਂ ਦੇ ਬਗੈਰ ਆਵਾਸਤਵਿਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿਚਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਚਮਤਕਾਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਅਣਹੋਏ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਨਿਮਾਣੇ ਨਿਤਾਣੇ [[ਨਾਇਕ]] ਦੁਸ਼ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਮੁਕਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਹਕੂਮਤਾਂ ਦੇ ਵਾਰਸ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ।"<ref>[[Stith Thompson]], ''The Folktale'', 1977 (Thompson: 8).</ref> ==ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ== ਲੋਕ-ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ, ਪਰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਜੋ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਾਫੀ ਵਿਵਾਦ ਦਾ ਸ੍ਰੋਤ ਹੈ।<ref>Heidi Anne Heiner, " what is fairy tales?"</ref> ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਖੁੁੁਦ ਮੈਡਮ ਡਲੌਨਯ ਦੇ 'ਕੌੰਟੇ ਡੇ ਫਾਈਸ' ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ, ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ 1697 ਈ: ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.windling.typepad.com/|title=Les contes de fees: The literary fairy tales of France|last=Windling|first=Terri|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2014-03-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20140328002739/http://www.windling.typepad.com/|dead-url=unfit}}</ref> ਸਧਾਰਨ ਪ੍ਰਸੰੰਗ ਵਿੱਚ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਥਾਵਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਇਸ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਵੱਖਰੇ ਹੁੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪਰੀਆਂ ਜਾਂ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਜੀਵ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਣਕ, ਗਬਲੀਨਜ਼, ਦੈੈਂਤਾਂ, ਵਿਸ਼ਾਲ ਰਾਖ਼ਸਾਂ ਜਾਂ ਮਰਮਾਡਾਂ) ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਲੈੈਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਵੱਖਰੇਵੇ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਪ੍ਰੋਪ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰੂਪ ਵਿਗਿਆਨ ਫੋਕਟੇਲ ਵਿਚ, "ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ" ਅਤੇ "ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ" ਵਿਚਕਾਰ ਸਾਂਝੇ ਅੰਤਰ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤੱਤ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰ ਦੋਵੇਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite book|title=Propp|last=|first=|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=5|quote=|via=}}</ref> # ਕੋਲਨਿਕਸ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਪਰੀ ਕਹਾਣੀ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਜਾਦੂਈ ਘਟਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਾਲਪਨਿਕ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। "<ref>{{Cite web|url=https://www.collinsdictionary.com/amp/english/fairy-tale|title=Collins|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> # ਮੇਰੀਅਮ ਵੈਬਸਟਰ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀ, " ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਸੰਭਵ ਘਟਨਾਵਾਂ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋਣ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ।"<ref>{{Cite web|url=https://www.merriam-webster.com/dictionary/fairy-tale|title=Merriam Webster Since 1828|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> # ਕੈਮਬ੍ਰਿਜ ਸ਼ਬਦਕੋਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਰਵਾਇਤੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕਾਲਪਨਿਕ ਜੀਵ ਅਤੇ ਜਾਦੂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। "<ref>{{Cite web|url=https://dictionary.cambridge.org/amp/english/fairy-tale|title=Cambridge dictionary|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਕ ਦਿਲਚਸਪ ਕਿਸਮ ਪਰੀ- ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਅਮਾਨਵੀ ਪਾਤਰਾਂ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰੀ ਤੋਂ ਭਾਵ ਜੋ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਹੈ ਅੱਤ ਸੁੰਦਰ ਔਰਤ ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਰਾਂ ਨਾਲ ਅਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਉਡ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਫੇਬਰੀ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪੌਲਿੰਗ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬੌਣੇ (ਗਿਠ-ਮੁਠੀਏ) ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਧਰਤੀ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਫੇੲਰੀ ਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਕਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਇਸਤਰੀ ਲਿੰਗ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਡਾ. ਵਣਜਾਰਾ ਬੇਦੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਮੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਪਰੀ ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਰੂਹ ਦੀ ਸਾਦ੍ਰਿਸ਼ਤਾ ਉਤੇ ਸਿਰਜਿਆ ਗਿਆ ਹੀ ਜਾਪਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਪੰਜਾਬੀ ਕਥਾ--ਰੂਪ ਤੇ ਪਰੰਪਰਾ|last=ਬੇਦੀ|first=ਵਣਜਾਰਾ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=97|quote=|via=}}</ref> == ਇਤਿਹਾਸ == ਪਰੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਮੌਖਿਕ ਪਰੰਪਰਾ ਲਿਖਤੀ ਪੰਨੇ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪਹਿਲਾਂ ਆਈ ਸੀ। ਕਥਾਵਾਂ ਪੜ੍ਹੀਆਂ ਜਾਂ ਪੀੜੀਆਂ-ਦਰ-ਪੀੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀਆਂ ਜਾਣ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਨਾਟਕੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਦੱਸੀਆਂ ਜਾਂ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਇਸ ਕਰਕੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਸਪਸ਼ਟ ਅਤੇ ਧੁੰਦਲਾ ਹੈ। ਹੁਣ ਅਤੇ ਫੇਰ, ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸਾਹਿਤ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਤ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੋਲਡਨ ਐੱਸ ਵਿਚ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਪਿਡ ਐਂਡ ਸਾਇਚੀ (ਰੋਮਨ, 100-200 ਈ.) ਜਾਂ ਪੰਚਤੰਤਰ (ਭਾਰਤ ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਬੀ.ਸੀ.) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਅਣਜਾਣ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਆਪਣੇ ਲੋਕ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅਸਲ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਹੱਦ ਤਕ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://www.surlalunefairytales.com/introduction/timeline.html|title=Fairy Tale Timeline|last=Heiner|first=Heidi Anne|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2010-12-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20101201063146/http://www.surlalunefairytales.com/introduction/timeline.html|dead-url=yes}}</ref> ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਸਬੂਤ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸੰਗ੍ਰਹਿਾਂ ਨੇ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਰੂਪਾਂਤਰ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਜੋ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਉਹ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀ ਦੀਆਂ ਜੜ੍ਹਾਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਜਾਦੂਈ ਕਹਾਣੀਆਂ (ਸੰਗ੍ਰਹਿਤ ਲਗਭਗ 1500 ਈ.) ਦੇ ਅਰਬ ਨਾਈਟਸ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਤੋਂ ਵੀ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਕਰਮ ਅਤੇ ਵੈਮਪਾਇਰ, ਅਤੇ ਬੇਲ ਅਤੇ ਡ੍ਰੈਗਨ। ਅਜਿਹੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਚੀਨ ਵਿੱਚ, ਤਾਓਵਾਦੀ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲੀਜੀ ਅਤੇ ਝੁਆਂਗਜ਼ੀ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੁਣਾਇਆ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title="Introduction" chines fairy tales & fantasies|last=Roberts|first=Moss|publisher=|year=|isbn=0-394-73994-9|location=|pages=xviii|quote=|via=}}</ref> ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ, ਪਹਿਲੀਆਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪੱਛਮੀ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੁਰਾਣੇ ਯੂਨਾਨ ਵਿੱਚ ਈਸੋਪ (6 ਵੀਂ ਸਦੀ ਬੀ.ਸੀ.) ਦੀਆਂ ਹਨ। ਜੈਕ ਜ਼ਿਪਸ 'ਵਿਨ ਡ੍ਰਿਮਜ ਕਮ ਟਰੂ' ਵਿੱਚ ਲਿਖਦੇ ਹਨ, ਕਿ "ਚੌਸਰਜ਼ ਦੇ 'ਦ ਕੈਂਟਰਬਰੀ ਟੇਲਜ਼', ਐਡਮੰਡ ਸਪੈਨਸਰ ਦੇ 'ਦਿ ਫੈਰੀ ਕੁਈਨ' ਅਤੇ ਵਿਲੀਅਮ ਸ਼ੈਕਸਪੀਅਰ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਟਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਤੱਤ ਹਨ।"<ref name=":1">{{Cite book|title=When Dreams Came True: classical fairy tales and their tradition|last=Zipes|first=Jack|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=12|quote=|via=}}</ref> ਕਿੰਗ ਲੀਅਰ ਨੂੰ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ 'ਵਾਟਰ ਐਂਡ ਸਾਲਟ' ਅਤੇ 'ਕੈਪ ਓ ਰੱਸ਼ਜ਼' ਦਾ ਸਾਹਿਤਕ ਰੂਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈੈ। ਇਹ ਕਹਾਣੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ 16 ਵੀਂ ਅਤੇ 17 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਉੱਭਰ ਕੇ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ। ਕਾਰਲੋ ਗੋਜ਼ੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਾਮੇਡੀਆ ਡੇਲ ਆਰਟ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਲਵ ਫਾਰ ਥ੍ਰੀ ਓਰੈਂਜ (1761) 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ।<ref>{{Cite book|title=Italian folktales|last=|first=Calvino|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=738|quote=|via=}}</ref> ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਚੀਨ ਵਿੱਚ, ਪਿ ਸੋਨਲਿੰਗ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤੀਆਂ, ਇੱਕ ਚੀਨੀ ਸਟੂਡੀਓ ਤੋਂ ਅਜੀਬ ਕਹਾਣੀਆ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ (ਬਾਅਦ 1766) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ। === ਬਾਅਦ ਵਿਚਲਾ ਕੰਮ === ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਪਲਾਟ ਅਤੇ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਜਿਸ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਬ੍ਰਦਰਜ਼ ਗ੍ਰੀਮ, ਜਰਮਨ ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਤਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਤੌਰ ਤੇ, ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੰਸਕਰਣ (1812 ਅਤੇ 1815) ਲੋਕਧਾਰਾਵਾਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਖਜ਼ਾਨਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਐਡੀਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕੀਤਾ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾ ਸਕਣ। ਅਜਿਹੇ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰੂਪ ਕੇਵਲ ਲੋਕਧਾਰਾ ਤੋਂ ਹੀ ਨਹੀਂ ਆਏ ਬਲਕਿ ਬਦਲੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਵੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬ੍ਰਦਰਜ਼ ਗ੍ਰੀਮ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਲਈ ਕਈ ਕਿੱਸਿਆਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਜਰਮਨ ਦੁਆਰਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੇਰਾਓਲਟ ਤੋਂ ਆਈਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਫ੍ਰੈਂਚ ਦੀਆਂ ਸਨ ਨਾ ਕਿ ਜਰਮਨ ਕਹਾਣੀਆਂ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬਲਿਊਬਰਡ ਦੇ ਮੌਖਿਕ ਰੂਪ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਪੈਰਲਟ ਦੀ 'ਦਿ ਸਲੀਪਿੰਗ ਬਿਊਟੀ' ਨਾਲ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਲਿਟਲ ਬ੍ਰਾਈਅਰ ਰੋਜ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਇਸ ਲਈ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਜੈਕਬ ਗਰਿਮ ਨੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨੂੰ ਯਕੀਨ ਦਿਵਾਇਆ ਕਿ ਬ੍ਰੀਨਹਿਲਡਰ ਦਾ ਚਿੱਤਰ, ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੇ ਨੌਰਸ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਤੋਂ, ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ ਹੈ ਕਿ, 'ਸੁੱਤੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ' ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ​​ਤੌਰ ਤੇ ਜਰਮਨਿਕ ਲੋਕਗੀਤ ਸੀ।<ref>{{Cite book|title=The owl, The Reven and the and Dove: The religious meaning of the arimms' magic fairy tales|last=Murphy|first=G. Ronald|publisher=|year=|isbn=0-19-515169-0|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> ਸਲੀਪਿੰਗ ਬਿਊਟੀ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣਾ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਇਸ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਕਿ ਲੋਕ ਪਰੰਪਰਾ ਨੇ ਪਰੀ-ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਵ-ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਭਾਲਿਆ ਸੀ, ਸਿਵਾਏ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਰੂਪਾਂ ਦੁਆਰਾ "ਦੂਸ਼ਿਤ" ਹੋਣ ਨਾਲ, ਲੋਕ ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਸੁਣਾਉਣ ਲਈ ਮੋਹਰੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪੇਂਡੂ, ਅਨਪੜ੍ਹ ਅਤੇ ਅਨਪੜ੍ਹ ਕਿਸਾਨ, ਜੇ ਉਚਿੱਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਲੱਗ ਥਲੱਗ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਲੋਕ ਸਨ ਅਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਸਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਉਹ ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਜੈਵਿਕ ਰੂਪ ਦਾ ਰੂਪ ਮੰਨਦੇ ਸਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਹੋਰ ਖੋਜ ਨੇ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਦਾ ਕਦੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਰੂਪ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ, ਦੱਸਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਲਗਾਤਾਰ ਬਦਲਿਆ.<ref>{{Cite book|title=Touch magic|last=Yolen|first=Jana|publisher=|year=|isbn=0-87483-591-7|location=|pages=22|quote=|via=}}</ref> ਬ੍ਰਦਰਜ਼ ਗ੍ਰੀਮ ਦੇ ਕੰਮ ਨੇ ਦੂਜੇ ਕੁਲੈਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕੀਤਾ, ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਹਾਣੀਆਂ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਨ ਵੱਲ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ, ਰੋਮਾਂਟਿਕ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਨਾਲ, ਕਿ ਕਿਸੇ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਸਨ, ਅੰਤਰ-ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ ਲਈ. ਪ੍ਰਭਾਵ. ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਰੂਸੀ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਅਫਨਾਸਯੇਵ (ਪਹਿਲਾਂ 1866 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਇਆ), ਨਾਰਵੇਜੀਅਨ ਪੀਟਰ ਕ੍ਰਿਸਟੀਨ ਅਸਬਜੋਰਨਸਨ ਅਤੇ ਜਰਗੇਨ ਮੋ (ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1845 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਏ), ਰੋਮਾਨੀਅਨ ਪੈਟਰੇ ਇਸਪਾਇਰਸਕੂ (ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1874 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ), ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ ਜੋਸਫ਼ ਸਨ। ਜੈਕਬਜ਼ (ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1890 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਏ), ਅਤੇ ਯਿਰਮਿਅਨ ਕੌਰਟਿਨ, ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਜਿਸ ਨੇ ਆਇਰਿਸ਼ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੀਆਂ (ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1890 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈ)।<ref name=":0">{{Cite book|title=The great fairy tales tradition: From straparole and Basile of the Brothers Grimm|last=Zipes|first=Jack|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=846|quote=|via=}}</ref> ਨਸਲੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੀਆਂ, ਇਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਫਰੀਕਾ, ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ। ਐਂਡਰਿਉਲਾਂਗ ਉਸਦੀ "ਰੰਗੀਨ" ਪਰੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੀ ਲੜੀ ਨੂੰ ਭਰਨ ਲਈ ਨਾ ਸਿਰਫ ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਬਲਕਿ ਨਸਲੀ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਨੂੰ ਖਿੱਚਣ ਦੇ ਯੋਗ ਸੀ।<ref>{{Cite book|title=The brown fairy book|last=Lang|first=Andrew|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਸੰਗ੍ਰਹਿਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਯੀ ਥੀਓਡੋਰਾ ਓਜ਼ਾਕੀ ਨੇ ਲੰਗ ਤੋਂ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਜਾਪਾਨੀ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ (1908) ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਬਣਾਇਆ<ref>{{Cite book|title=Japanese Fairy tales|last=Theodora|first=Yei|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ, ਹੰਸ ਕ੍ਰਿਸ਼ਚਨ ਐਂਡਰਸਨ ਅਤੇ ਜਾਰਜ ਮੈਕਡੋਨਲਡ ਵਰਗੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਸਾਹਿਤਕ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਰਵਾਇਤ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਐਂਡਰਸਨ ਦਾ ਕੰਮ ਕਈ ਵਾਰ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਵੱਲ ਖਿੱਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅਕਸਰ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਤੇ ਰੂਪਾਂਤਰਾਂ ਨੂੰ ਨਵੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ===ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ === ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਰੀ ਸ਼ਬਦ ਸਾਮੀ ਲੋਕ ਧਾਰਾ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਆਇਆ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਪੁਰਾਣਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਰੂਪ ਅਪਛਰਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਸਾਮੀ ਲੋਕ ਧਾਰਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਰੀਆਂ ਦਾ ਸਥਾਨ ਕੋਹਕਾਫ ਹੈ ਪਰ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਇਹ ਇੰਦਰਾ ਲੋਕ ਦੀਆਂ ਵਾਸੀ ਹਨ। ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਲਪਨਾ ਅਤੇ ਅਸਚਰਤਾ ਦੇ ਅੰਸ਼ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੋੰਦ ਬੜੀ ਦਿਲਚਸਪ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਤਰਕ ਦੀ ਫੁਰਸਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦੀ। ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਅੰਦਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ ਖਾਸ ਖਿੱਚ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕਯਾਨ ਦੀ ਰੂਪਰੇਖਾ|last=ਕੰਗ|first=ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ|publisher=ਲਾਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ|year=|isbn=|location=|pages=53,54|quote=|via=}}</ref> ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਵੀ ਕਈ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਹਨ। ਡਾ. ਵਣਜਾਰਾ ਬੇਦੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜੋ ਨਮੂਨੇ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਉਹ ਸਾਮੀ ਭਾਰਤੀ ਤੇ ਲੌਕਿਕ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਹਨ। ਸ਼ਬਜ ਪਰੀ, ਲਾਲ ਪਰੀ, ਸ਼ਾਹ ਪਰੀ, ਅਨਾਰਾ ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦੀ, ਵੈਗਣ ਸ਼ਹਿਜਾਦੀ, ਮਿਰਚਾਂ ਸ਼ਹਿਜਾਦੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪਸ਼ੂ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਾਂਦਰੀ ਪਰੀ, ਬਿੱਲੀ ਪਰੀ, ਹੰਸ ਪਰੀ, ਮੋਰਨੀ ਪਰੀ, ਕੁੱਤਾ ਰਾਜਾ, ਮਗਰਮੱਛ ਰਾਜਾ, ਸਪ ਰਾਜਾ, ਪਤਾਲ ਦਾ ਰਾਜਾ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਸੁੰਦਰ ਨਮੂਨੇ ਹਨ।<ref>{{Cite book|title=ਪੰਜਾਬ ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਕਹਾਣੀਆਂ|last=ਬੇਦੀ|first=ਡਾ. ਵਣਜਾਰਾ|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=32|quote=|via=}}</ref> == ਅੰਤਰ-ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਚਾਰ == ਮੁੱਢਲੇ ਦੋ ਸਿਧਾਂਤ ਦੁਆਰਾ, ਮਹਾਂਦੀਪਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀਆਂ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮੁੱਢਲੇ ਇੱਕ ਬਿੰਦੂ ਨੇ ਕੋਈ ਦਿੱਤੀ ਕਥਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਫਿਰ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਈ। ਦੂਸਰਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੀਆਂ ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਆਮ ਮਨੁੱਖੀ ਅਨੁਭਵ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਕਈਂ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ ਮੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।<ref>orenstein, pp. 77-78</ref> ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਮਾਨ ਪਲਾਟ, ਪਾਤਰ ਅਤੇ ਰੂਪਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਪਰੀ ਕਹਾਣੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀਆਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੋਜਕਰਤਾ ਇਸ ਨੂੰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਿੱਸਿਆਂ ਦੇ ਫੈਲਣ ਕਾਰਨ ਹੋਇਆ ਮੰਨਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਲੋਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੌਖਿਕ ਸੁਭਾਅ ਇਸ ਨੂੰ ਅਸੰਭਵ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref name=":0" /> ਫੋਕਲੋਰਿਸਟਾਂ ਨੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸਬੂਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮੂਲ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸਪਸ਼ਟ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ; ਜੋਸਫ ਜੈਕੋਬਜ਼, ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਰਾਈਡਰ ਆਫ਼ ਰਾਈਡਲਜ਼ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਬ੍ਰਦਰਜ਼ ਗ੍ਰੀਮ, ਦਿ ਰਡਲ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸੰਸਕਰਣ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਰਾਈਡਰ ਆਫ਼ ਰਾਈਡਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੀਰੋ ਦਾ ਵਿਆਹ ਬਹੁਵੰਨੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਹੋਇਆ, ਜੋ ਸ਼ਾਇਦ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਰੀਤੀ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਰਿਸਲ ਵਿਚ, ਸਧਾਰਨ ਬੁਝਾਰਤ ਵਧੇਰੇ ਪੁਰਾਤਨਤਾ ਬਾਰੇ ਬਹਿਸ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ<ref>{{Cite book|url=http://www.surlalunefairytales.com/authors/jacobs/moreceltic/ridere.html|title=More celtic fairy tales|last=Jacobs|first=Joseph|publisher=David Nutt|year=1894|isbn=|location=London|pages=|quote=|via=|access-date=2020-05-11|archive-date=2010-02-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20100206025940/http://www.surlalunefairytales.com/authors/jacobs/moreceltic/ridere.html|dead-url=yes}}</ref> ਫਿਨਿਸ਼" (ਜਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ-ਭੂਗੋਲਿਕ) ਸਕੂਲ ਦੇ ਲੋਕ-ਕਥਾਵਾਦੀਆਂ ਨੇ ਪੱਕੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੂਲ 'ਤੇ ਰੱਖਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।<ref>calvino, Italian folktales, p. xx.</ref> ਕਈ ਵਾਰ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਸੀਮਤ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਵਧੇਰੇ ਸਪਸ਼ਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬ੍ਰਦਰਜ਼ ਗ੍ਰੀਮ ਦੁਆਰਾ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪੇਰੌਲਟ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਦਿਆਂ ਲਿਟਲ ਬਰਿਅਰ-ਰੋਜ਼ ਪੈਰਾੌਲਟ ਦੀ ਦਿ ਸਲੀਪਿੰਗ ਬਿਊਟੀ ਤੋਂ ਉੱਭਰਦਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਗ੍ਰਿਮਜ਼ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਇਕੱਲੇ ਸੁਤੰਤਰ ਜਰਮਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref name=":1" /> ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਲਿਟਲ ਰੈਡ ਰਾਈਡਿੰਗ ਹੁੱਡ ਦੇ ਗਰਿਮਜ਼ ਦੇ ਸੰਸਕਰਣ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨ ਅਤੇ ਪੈਰੌਲਟ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਮਝੌਤਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਗ੍ਰਿਮਜ਼ ਦਾ ਸੰਸਕਰਣ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਅੰਤ ਜੋੜਦਾ ਹੈ। ਬ੍ਰਦਰਜ਼ ਗਰਿਮ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਯੂਰਪੀਅਨ ਪਰੀ ਕਥਾਵਾਂ ਸਭਨਾਂ ਹਿੰਦ-ਯੂਰਪੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਪੁਰਾਣੇ ਲਿਖਤ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਕਿਤੇ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਜੈਮੀ ਤੇਹਰਾਨੀ ਅਤੇ ਲੋਕ-ਕਥਾ ਵਾਚਕ ਸਾਰਾ ਗ੍ਰਾਕਾ ਡਾ ਸਿਲਵਾ ਦੁਆਰਾ ਫਾਈਲੋਜੇਨੈਟਿਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਖੋਜ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਜੀਵ-ਜੰਤੂਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਲਈ ਵਿਕਾਸਵਾਦੀ ਜੀਵ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ ਇੱਕ ਤਕਨੀਕ ਰਾਹੀਂ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਜੈਕ ਅਤੇ ਬੀਨਸਟਾਲਕ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ 5000 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਪੂਰਬੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਇੰਡੋ-ਯੂਰਪੀਅਨ ਦੇ ਫੁੱਟ ਪਾਉਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/uk-35358487|title=Fairy tale origins thousands of years old|last=News|first=BBC|date=|website=|publisher=20-january-2016|access-date=}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} <br /> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲੋਕਧਾਰਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗਲਪ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਹਿਤਕ ਤਕਨੀਕਾਂ]] 2jnqf2p3i12njyfyni55tgapwtzvgjl 0 26407 609861 597187 2022-07-31T07:16:35Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = ਜਿਓਵਾਨੀ ਪਰਲੁਈਜੀ ਦਾ ਪਾਲਿਸਤਰੀਨਾ | image = Giovanni Pierluigi da Palestrina.jpg | image_size = | landscape = | alt = | caption = | background = **Mandatory** Use one: solo_singer, non_vocal_instrumentalist, non_performing_personnel, or temporary | birth_name = | native_name = | native_name_lang = | alias = | birth_date = 1525 | birth_place = [[ਪਾਲਿਸਤਰੀਨਾ]], [[ਇਟਲੀ]] | origin = | death_date = 2 ਫਰਵਰੀ 1594 | death_place = [[ਰੋਮ]], ਇਟਲੀ | genre = | occupation = | instrument = | years_active = <!-- YYYY–YYYY (or –present) --> | label = | associated_acts = | website = <!-- {{URL|example.com}} --> | notable_instruments = }} '''ਜਿਓਵਾਨੀ ਪਰਲੁਈਜੀ ਦਾ ਪਾਲਿਸਤਰੀਨਾ''' ({{ਅੰਦਾਜ਼ਨ}}1525 – 2 ਫਰਵਰੀ 1594)<ref>A eulogy gives his age as 68, and on that basis Grove gives a birthdate "almost certainly between 3 February 1525 and 2 February 1526" (''The New Grove Dictionary of Music and Musicians'', 2nd ed., s.v. "Palestrina, Giovanni Pierluigi da" by Lewis Lockwood, Noel O'Regan, and Jessie Ann Owens{{Page needed|date=June 2013}}).</ref> [[ਇਤਾਲਵੀ ਪੁਨਰ-ਜਾਗਰਣ]] ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਸੀ ਜੋ ਆਪਣੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਗੀਤ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ। ਇਹ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤਕਾਰੀ ਦੇ ਰੋਮਨ ਸਕੂਲ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਨਿੱਧ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Roche">Jerome Roche, ''Palestrina'' (Oxford Studies of Composers, 7; New York: Oxford University Press, 1971), {{ISBN|0-19-314117-5}}.</ref> ਇਸਨੇ ਗਿਰਜਾ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਕੰਮ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਹੀ ਪੁਨਰਜਾਗਰਣ ਪੌਲੀਫੋਨੀ ਦੀ ਹੋਂਦ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref name="Roche" /> == ਜੀਵਨੀ == ਪਾਲਿਸਤਰੀਨਾ ਦਾ ਜਨਮ [[ਰੋਮ]] ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਾਲਿਸਤਰੀਨਾ ਨਾਂ ਦੇ ਕਸਬੇ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਜੋ ਉਸ ਵੇਲੇ ਪਾਪਾਲ ਸਟੇਟਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਮੁਤਾਬਕ ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1537 ਵਿੱਚ ਰੋਮ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਇਸਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਸਾਂਤਾ ਮਾਰੀਆ ਮਾਗੀਓਰੇ ਵਿੱਚ ਕੋਆਇਅਰ ਗਾਇਕ ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸਨੇ ਰੌਬਿਨ ਮਾਲਾਪਰਟ ਅਤੇ ਫਿਰਮਿਨ ਲੇਬੇਲ ਨਾਲ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਇਸਨੇ ਆਪਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੰਮਕਾਜੀ ਜੀਵਨ ਰੋਮ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬਤੀਤ ਕੀਤਾ। ਇਸਨੇ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਪੌਲੀਫੋਨੀ ਨਾਂ ਦਾ ਉੱਤਰੀ ਯੂਰਪੀ ਅੰਦਾਜ਼ ਸਿੱਖਿਆ ਜੋ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ [[ਨੀਦਰਲੈਂਡ]] ਦੇ ਦੋ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ, ਗੂਈਲੋਮ ਡੂਫ਼ੇ ਅਤੇ ਜੋਸਕਿਨ ਡੇਸ ਪਰੇਜ਼, ਕਾਰਨ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ ਅਤੇ ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੰਮਕਾਜੀ ਜੀਵਨ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗੁਜ਼ਾਰਿਆ ਸੀ। ਪੌਲੀਫੋਨੀ ਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਹਾਲੇ ਤੱਕ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਵੀ ਉਹਨਾਂ ਦੋਨਾਂ ਦੀ ਬਰਾਬਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਹੋਇਆ।<ref name="Roche" /> 1544 ਤੋਂ 1551 ਤੱਕ ਇਹ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਮੁੱਖ ਗਿਰਜਾਘਰ ਸੰਤ ਆਗਾਪੀਤੋ ਕੈਥੀਡਰਲ ਵਿੱਚ ਔਰਗਨਵਾਦਕ ਸੀ। 1551 ਵਿੱਚ ਪੋਪ ਜੂਲੀਅਸ ਤੀਜੇ (ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਲਿਸਤਰੀਨਾ ਦਾ ਬਿਸ਼ਪ ਸੀ) ਨੇ ਇਸਨੂੰ [[ਸੇਂਟ ਪੀਟਰ ਬਾਸੀਲਿਕਾ]] ਵਿਖੇ ਚਾਪੇਲਾ ਗਿਊਲੀਆ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਬਣਾਇਆ।<ref>Lino Bianchi, ''Giovanni Pierluigi da Palestrina''</ref> == ਸੰਗੀਤ == {{Listen|Audio|header=Agnus Dei from Missa in Festis Apostolorum|image=|filename=Palestrina Agnus Dei from Missa in Festis Apostolorum.ogg|alt=|title=Instrumental midi version|description=|help=no}}{{Listen|Audio|header=Madrigal Vestiva i colli - Prima parte|image=|filename=Palestrina - Vestiva i colli - Prima parte.ogg|alt=|title=Instrumental midi version|description=|help=no}} ਸੰਗੀਤਕਾਰੀ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਵੱਡਾ ਨਾਂ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੇ ਸੈਂਕੜਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਲਿਖੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 105 ਮੀਸਾ, 68 ਔਫਰਟਰੀ, ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 140 ਮਾਦਰੀਗਾਲ ਅਤੇ 300 ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੋਟੇਟ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਇਸਦੇ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 72 ਭਜਨ, 35 ਮਾਗਨੀਫੀਕਾਟ, 11 ਲਿਟਾਨੀ ਅਤੇ 4-5 ਲੇਮੈਂਟੇਸ਼ਨ (ਸੋਗ ਭਰੇ ਗੀਤ) ਹਨ।<ref name="Roche" /> ਪਾਲਿਸਤਰੀਨਾ ਦੇ "ਮੈਗਨੀਫੀਕਾਟ ਤੇਰਤੀ ਤੋਨੀ" (''Magnificat Tertii Toni'') (1591) ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਗਲੋਰੀਆ ਮੈਲੋਡੀ ਨੂੰ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ "ਵਿਕਟਰੀ" (Victory (The Strife Is O'er)) ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book |url=http://www.hymnary.org/hymn/PsH/391 |title=The Psalter Hymnal Handbook |editor-first1=Emily |editor-last1=Brink |editor-first2=Bert |editor-last2=Polman |date=1998 |accessdate=26 January 2015}}</ref> == ਮਸ਼ਹੂਰੀ == ਪਾਲਿਸਤਰੀਨਾ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਹੋਰ ਵੀ ਵੱਧ ਗਈ। ਰੋਮਨ ਸਕੂਲ ਦਾ ਇਸਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ (ਜਿਸਨੂੰ 17ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੀਮਾ ਪ੍ਰਾਤੀਕਾ ਕਿਹਾ ਜਾਣ ਲੱਗਿਆ) ਵਿੱਚ ਹੀ ਲਿੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਇਹ ਕਾਰਜ ਇਸਦੇ ਹੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੇ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ [[ਜਿਓਵਾਨੀ ਮਾਰੀਆ ਨਾਨੀਨੋ]], ਰੂਗੀਏਰੋ ਜੀਓਵਾਨੇਲੀ, ਆਰਕੇਂਜਲੋ ਚਰੀਵੇਲੀ, ਤਿਓਫਿਲੋ ਗਾਰਗਾਲੀ, ਫ਼ਰਾਂਸੇਸਕੋ ਸੋਰੀਆਨੋ, ਅਤੇ ਗਰੇਗੋਰੀਓ ਆਲੇਗਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਸਰੋਤ== {{refbegin|2}} * Article "Palestrina, Giovanni Pierluigi da", in: ''The New Grove Dictionary of Music and Musicians'', ed. Stanley Sadie. 20 vol. London, Macmillan Publishers Ltd., 1980. {{ISBN|1-56159-174-2}} * Benjamin, Thomas, ''The Craft of Modal Counterpoint'', 2nd ed. Routledge, New York, 2005. {{ISBN|0-415-97172-1}} (direct approach) * Coates, Henry, ''Palestrina''. J. M. Dent & Sons, London, 1938. (An early entry in the ''Master Musicians'' series, and, like other books in that series, combines biographical data with musicological commentary.) * Daniel, Thomas, ''Kontrapunkt, Eine Satzlehre zur Vokalpolyphonie des 16. Jahrhunderts''. Verlag Dohr, 2002. {{ISBN|3-925366-96-2}} *[[Marco Della Sciucca|Della Sciucca, Marco]], ''Giovanni Pierluigi da Palestrina''. L'Epos, Palermo, 2009. {{ISBN|978-88-8302-387-3}} * [[Johann Joseph Fux]], ''The Study of Counterpoint (Gradus ad Parnassum)''. Tr. Alfred Mann. W.W. Norton & Co., New York, 1965. {{ISBN|0-393-00277-2}} * Gauldin, Robert, ''A Practical Approach to Sixteenth-Century Counterpoint''. Waveland Press, Inc., Long Grove, Illinois, 1995. {{ISBN|0-88133-852-4}} (direct approach, no species; contains a large and detailed bibliography) * Haigh, Andrew C. "Modal Harmony in the Music of Palestrina", in the [[festschrift]] ''Essays on Music: In Honor of Archibald Thompson Davison''. Harvard University Press, 1957, pp.&nbsp;111–120. * [[Knud Jeppesen|Jeppesen, Knud]], ''The Style of Palestrina and the Dissonance''. 2nd ed., London, 1946. (An exhaustive study of his contrapuntal technique.) * Jeppesen, Knud; Haydon, Glen (Translator); Foreword by Mann, Alfred. ''Counterpoint''. New York, 1939. Available through Dover Publications, 1992. {{ISBN|0-486-27036-X}} * [[Lewis Lockwood]], Noel O'Regan, Jessie Ann Owens: "Palestrina, Giovanni Pierluigi da". Grove Music Online, ed. L. Macy (Accessed 7 July 2007), [http://www.grovemusic.com (subscription access)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080516041031/http://www.grovemusic.com/ |date=2008-05-16 }} * Meier, Bernhard, ''The Modes of Classical Vocal Polyphony, Described According to the Sources''. Broude Brothers Limited, 1988. {{ISBN|0-8450-7025-8}} {{refend}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == {{Commons}} * {{Britannica|439795}} * {{ChoralWiki}} * {{IMSLP|id=Palestrina, Giovanni Pierluigi|cname=Giovanni Pierluigi de Palestrina}} * [http://www.fondazionepierluigipalestrina.it/ Palestrina Foundation] * {{YouTube|TFbRhL8BF8U|Palestrina’s "Dum complerentur"}}: 1971 ਵਿੱਚ ਬੈਰੀ ਰੋਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਗਿਲਡਫ਼ੋਰਡ ਕੈਥੀਡਰਲ ਕੋਆਇਅਰ ਦੀ ਇੱਕ ਕੌਂਸਰਟ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ * [https://web.archive.org/web/20110916172813/http://www.whiterabbitmusic.co.uk/angelvoices/sicutcervus.mp3 recording of Palestrina's ''Sicut Cervus''] from Coro Nostro, a mixed chamber choir based in Leicester, UK. Accessed 2010-04-17 * [http://www.acc.umu.se/~akadkor/early/IVF_Palestrina_Giovanni%20Da.html audio of songs] Accessed 2010-04-17 * ''Palestrina, princeps musicae'' – Film by Georg Brintrup (2009) ([[imdbtitle:1611965|IMDb]]) * {{Wikisource-inline|list=**{{Cite AmCyc|wstitle=Palestrina, Giovanni Pietro Aloisio da |short=x |noicon=x}} **{{Cite EB1911|wstitle=Palestrina, Giovanni Pierluigi da |short=x |noicon=x}} **{{Cite encyclopedia|title=[[s:University Musical Encyclopedia/Great Composers: A Series of Biographical Studies/Giovanni Pierluigi da Palestrina|Giovanni Pierluigi da Palestrina]]|encyclopedia=[[s:University Musical Encyclopedia|University Musical Encyclopedia]]|year=1912|location=New York|publisher=University Society}} **{{Cite CE1913|wstitle=Giovanni Pierluigi da Palestrina |short=x |noicon=x}}}} dd2pffw274b6mzik6c5fozgkim8hxr4 0 26998 609791 598805 2022-07-31T04:03:04Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Translation}}[[ਤਸਵੀਰ:1985-06-10 VT-EFO Air India EGLL.jpg|thumb|250px]] '''ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਫਲਾਈਟ 182''' ਮੋਂਟ੍ਰੀਅਲ-[[ਲੰਡਨ]]-[[ਦਿੱਲੀ]]-[[ਮੁੰਬਈ]] ਮਾਰਗ ਵਿਚਲਾ ਪਰਿਚਾਲਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੀ [[ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ]] ਦੀ ਉੱਡਾਨ ਸੀ। [[23 ਜੂਨ]], [[1985]] ਨੂੰ ਮਾਰਗ{{mdash}} ਦੇ ਉੱਤੇ ਪਰਿਚਾਲਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ, ਬੋਇੰਗ 747-237B (c/n 21473/330, reg VT-EFO) ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਸਮਰਾਟ ਕਨਿਸ਼ਕ{{mdash}} ਦੇ ਨਾਮ ’ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਆਇਰਿਸ਼ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉੱਡਦੇ ਸਮੇਂ, {{convert|31000|ft|m}} ਦੀ ਉੱਚਾਈ ਉੱਤੇ, ਬੰਬ ਨਾਲ ਉੱਡਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ [[ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਮਹਾਂਸਾਗਰ]] ਵਿੱਚ ਦੁਰਘਟਨਾਗਰਸਤ ਹੋ ਗਿਆ। 329 ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮਿਰਤੂ ਹੋਈ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਅਧਿਕਾਂਸ਼ ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੇ 280 ਕੈਨੇਡੀਆਈ ਨਾਗਰਿਕ ਅਤੇ 22 ਭਾਰਤੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।<ref>{{cite web| url=http://www.parvasi.com/index.php?option=com_content&task=view&id=8023&Itemid=83| title=ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸਿੱਖ| publisher=ਪਰਵਾਸੀ| accessdate=19 ਸਤੰਬਰ 2013}}</ref> ਇਹ ਘਟਨਾ ਆਧੁਨਿਕ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਸਾਮੂਹਕ ਹੱਤਿਆ ਸੀ। ਵਿਸਫੋਟ ਅਤੇ ਵਾਹਨ ਦਾ ਗਿਰਨਾ, ਸਬੰਧਤ ਨਾਰਿਟਾ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਦੀ ਬੰਬਾਰੀ ਦੇ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਘਟਿਤ ਹੋਇਆ। ਜਾਂਚ ਅਤੇ ਅਭਯੋਜਨ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 20 ਸਾਲ ਲੱਗੇ ਅਤੇ ਇਹ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ, ਲਗਭਗ CAD $13 ਕੜੋਰ ਦੀ ਲਾਗਤ ਨਾਲ, ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਿੰਗਾ ਪਰੀਖਣ ਸੀ। ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਪ੍ਰਤੀਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਦੋਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। 2003 ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ-ਹੱਤਿਆ ਦੀ ਅਪਰਾਦ ਮੰਜੂਰੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਬੰਬ ਵਿਸਫੋਟ ਵਿੱਚ ਲਿਪਤ ਹੋਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ੀ ਪਾਇਆ ਗਿਆ। ਪਰਿਸ਼ਦ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਨੇ 2006 ਵਿੱਚ ਭੂਤਪੂਰਵ ਸੁਪ੍ਰੀਮ ਕੋਰਟ ਦੇ ਜੱਜ ਜਾਨ ਮੈਜਰ ਨੂੰ ਜਾਂਚ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਲਈ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ 17 ਜੂਨ 2010 ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਹ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਕੈਨੇਡਾ ਸਰਕਾਰ, ਰਾਈਲ ਕੈਨੇਡਾEਏਅਨ ਮਾਊਂਟਿੰਡ ਪੁਲਿਸ, ਅਤੇ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸੈਕਿਊਰਿਟੀ ਇੰਟਲਿਜਿੰਸ ਸਰਵਿਸ ਦੁਆਰਾ "ਗਲਤੀਆਂ ਦੀ ਕਰਮਿਕ ਲੜੀ" ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ।<ref name="Inquiry completed">{{cite news|url=http://www.cbc.ca/news/canada/story/2010/06/17/air-india017.html|title=Air India case marred by 'inexcusable' errors|author=[[ਸੀ.ਬੀ.ਸੀ ਨਿਊਜ]]|publisher=[[ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਬ੍ਰੋਡਕਾਸਟਿੰਗ ਕਾਰਪ੍ਰੇਸ਼ਨ|ਸੀ.ਬੀ.ਸੀ]]|date=17 ਜੂਨ 2010|accessdate=19 ਸਤੰਬਰ 2013|archive-date=2011-09-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20110927223004/http://www.cbc.ca/news/canada/story/2010/06/17/air-india017.html|dead-url=unfit}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਘਟਨਾਵਾਂ]] cns4vwdmmwc8ccg3vh9ax8ob1ptexib 0 27588 609776 602654 2022-07-31T03:22:09Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox disease | Name = ਸਿਫਿਲਿਸ (ਆਤਸ਼ਕ) | Image = Treponema pallidum.jpg | Caption = ''ਟ੍ਰੇਪੋਨੇਮਾ ਪੈਲਿਡਮ'' ਦਾ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨ ਮਾਈਕ੍ਰੋਗ੍ਰਾਫ | ICD10 = {{ICD10|A|50||a|50}}-{{ICD10|A|53||a|50}} | ICD9 = {{ICD9|090}}-{{ICD9|097}} | ICDO = | OMIM = | DiseasesDB = 29054 | MedlinePlus = 001327 | eMedicineSubj = med | eMedicineTopic = 2224 | eMedicine_mult = {{eMedicine2|emerg|563}} {{eMedicine2|derm|413}} | MeshID = D013587 | }} '''ਸਿਫਿਲਿਸ''' ਇੱਕ [[ਸੈਕਸ ਰਾਹੀਂ ਫੈਲਣ ਵਾਲੀ ਲਾਗ]] ਹੈ ਜੋ [[ਸਪਾਈਰੋਸ਼ੇ]] ਬੈਕਟੀਰੀਆ ''[[ਟ੍ਰੇਪੋਨੇਮਾ ਪੈਲਿਡਮ]]'' ਉਪਪ੍ਰਜਾਤੀ ''ਪੈਲਿਡਮ'' ਕਰਕੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਫੈਲਣ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮਾਧਿਅਮ [[ਜਿਨਸੀ ਸੰਪਰਕ]] ਹੈ; ਇਹ ਗਰਭ-ਅਵਸਥਾ ਦੌਰਾਨ ਜਾਂ ਜਨਮ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮਾਂ ਤੋਂ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਵੀ ਫੈਲ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵੱਜੋਂ[[ਜਮਾਂਦਰੂ ਸਿਫਿਲਿਸ]] ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਬੰਧਤ ''ਟ੍ਰੇਪੋਨੇਮਾ ਪੈਲਿਡਮ'' ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਰੋਗਾਂ ਵਿੱਚ [[ਯਾਜ]] (ਉਪ-ਪ੍ਰਜਾਤੀ ''ਪਰਟੇਨਿਊ''), [[Pinta (disease)|ਪਿੰਟਾ]](ਉਪ-ਪ੍ਰਜਾਤੀ ''ਕਾਰਾਟਿਅਮ''), ਅਤੇ [[ਬੇਜਲ]] (ਉਪ-ਪ੍ਰਜਾਤੀ ''ਏਂਡੇਕਿਅਮ'') ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸਿਫਿਲਿਸ ਦੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਅਤੇ ਲੱਛਣ ਇਸ ਗੱਲ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਆਪਣੇ ਚਾਰ ਚਰਣਾਂ (ਪ੍ਰਾਥਮਿਕ, ਗੌਣ, ਦੱਬਿਆ, ਅਤੇ ਤੀਜੇ ਦਰਜੇ ਦਾ) ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸ ਚਰਣ ਤੇ ਹੈ। ਪ੍ਰਾਥਮਿਕ ਚਰਣ ਵਿੱਚ ਏਕਲ [[ਸੰਢਾ]] (ਇੱਕ ਠੋਸ, ਦਰਦ ਰਹਿਤ, ਕਾਰਸ਼ ਰਹਿਤ ਫੋੜਾ) ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਗੌਣ ਸਿਫਿਲਿਸ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਦਾਣੇ ਹੁਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਅਕਸਰ ਹਥੇਲੀਆਂ ਜਾਂ ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਤਲਵਿਆਂ ਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਦੱਬੇ ਸਿਫਿਲਿਸ ਦੇ ਕੋਈ ਲੱਛਣ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਤੀਜੇ ਦਰਜੇ ਦੇ [[Gumma (pathology)|ਗੁੰਮਾ]] ਵਾਲਾ ਸਿਫਿਲਿਸ, ਤੰਤ੍ਰਿਕਾ ਸਬੰਧੀ, ਜਾਂ ਦਿਲ ਸਬੰਧੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਸਦੇ ਲਗਾਤਾਰ ਅਸਧਾਰਨ ਪ੍ਰਤੁਤੀਕਰਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਨੂੰ "ਮਹਾਨ ਨਕਲਚੀ" ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਿਦਾਨ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ [[serological testing|ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਜਾਂਚਾਂ]] ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਪਰ, ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਨੂੰ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਕੋਪ ਦੇ ਹੇਠਾਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਿਫਿਲਿਸ ਦਾ [[ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕਸ]] ਦੇ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਤਰਜੀਹੀ ਇਨਟ੍ਰਾਮਸਕਿਊਲਰ [[ਪੇਨਿਸਿਲਿਨ G]] (ਨਿਊਰੋਸਿਫਿਲਿਸ ਲਈ ਨਸ ਦੁਆਰਾ), ਜਾਂ ਫੇਰ [[ਸੇਫਟ੍ਰਿਆਕਸੋਨ]], ਅਤੇ ਪੈਨਿਸਿਲਨ ਤੋਂ ਗੰਭੀਰ ਅਲਰਜੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ, ਮੂੰਹ ਰਾਹੀਂ ਲਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ [[ਡੋਕਸੀਸਾਈਕਿਲਿਨ]] ਜਾਂ [[ਅਜ਼ੀਥ੍ਰੋਮਾਈਸਿਨ]]। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ 1999 ਵਿੱਚ ਸਿਫਿਲਿਸ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ 12 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 90% ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਮਲੇ [[ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸਾਂ]] ਵਿੱਚ ਹੋਏ। 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਪੈਨਿਸਿਲਿਨ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਉਪਲਬਧਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਨਾਟਕੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਅਤ ਦੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਗ ਦੀ ਦਰ ਵੱਧ ਗਈ ਹੈ, ਅਕਸਰ [[ਹਿਊਮਨ ਇਮੁਉਨੋਡੇਫੀਸਿਏਸ਼ੀ ਵਾਇਰਦ]] (HIV) ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ। ਅੰਸ਼ਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ [[ਮਰਦਾਂ ਨਾਲ ਸੰਭੋਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਰਦਾਂ]] ਵਿੱਚ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਜਿਨਸੀ ਸਬੰਧ, ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਜਿਨਸੀ ਸੰਬੰਧ, ਵੇਸਵਾ ਗਮਨ, ਬੈਰੀਅਰ ਵਾਲੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਘੱਟ ਰਹੀ ਵਰਤੋਂ ਹੈ।<ref name="Coffin2010">{{cite journal|last=Coffin|first=LS|coauthors=Newberry, A, Hagan, H, Cleland, CM, Des Jarlais, DC, Perlman, DC|title=Syphilis in Drug Users in Low and Middle Income Countries|journal=The International journal on drug policy|date=January 2010|volume=21|issue=1|pages=20–7|pmid=19361976|doi=10.1016/j.drugpo.2009.02.008|pmc=2790553}}</ref><ref name="Gao2009">{{cite journal|last=Gao|first=L|coauthors=Zhang, L, Jin, Q|title=Meta-analysis: prevalence of HIV infection and syphilis among MSM in China|journal=Sexually transmitted infections|date=September 2009|volume=85|issue=5|pages=354–8|pmid=19351623|doi=10.1136/sti.2008.034702}}</ref><ref name="Karp2009">{{cite journal|last=Karp|first=G|coauthors=Schlaeffer, F, Jotkowitz, A, Riesenberg, K|title=Syphilis and HIV co-infection|journal=European journal of internal medicine|date=January 2009|volume=20|issue=1|pages=9–13|pmid=19237085|doi=10.1016/j.ejim.2008.04.002}}</ref> {{TOC limit|3}} ==ਚਿੰਨ੍ਹ ਅਤੇ ਲੱਛਣ== ਸਿਫਿਲਿਸ ਚਾਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ: ਪ੍ਰਾਥਮਿਕ, ਗੌਣ, ਦੱਬਿਆ, ਅਤੇ ਤੀਜੇ ਦਰਜੇ ਦਾ,<ref name=Kent08>{{cite journal |author=Kent ME, Romanelli F |title=Reexamining syphilis: an update on epidemiology, clinical manifestations, and management |journal=Ann Pharmacother |volume=42 |issue=2 |pages=226–36 |year=2008 |month=February |pmid=18212261|doi=10.1345/aph.1K086 |url=}}</ref> ਅਤੇ [[ਜਮਾਂਦਰੂ]] ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref name=ST10/> ਇਸਦੇ ਲਗਾਤਾਰ ਅਸਧਾਰਨ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀਕਰਣਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ [[ਸਰ ਵਿਲੀਅਮ ਓਸਲਰ]] ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਨੂੰ "ਮਹਾਨ ਨਕਲਚੀ" ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ।<ref name=Kent08/><ref name=TUS00/> ===ਪ੍ਰਾਥਮਿਕ=== [[Image:Extragenital syphilitic chancre of the left index finger PHIL 4147 lores.jpg|thumb|ਹੱਥ ਦੇ ਸੀਫਿਲਿਤ ਦਾ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕ [[ਸੰਢਾ]]]] ਪ੍ਰਾਤਮਿਕ ਸਿਫਿਲਿਸ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਲਾਗ ਵਾਲੇ ਜਖਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿੱਧੇ ਜਿਨਸੀ ਸੰਪਰਕ ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref name=RedBookSyphilis>{{cite book|author=Committee on Infectious Diseases |editor = Larry K. Pickering |title=Red book 2006 Report of the Committee on Infectious Diseases|year=2006| pages=631–44|publisher=American Academy of Pediatrics|location=Elk Grove Village, IL|isbn=978-1-58110-207-9|edition=27th}}</ref> ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸੰਪਰਕ ਦੇ ਲਗਭਗ 3 ਤੋਂ 90 ਦਿਨਾਂ (ਔਸਤਨ 21&nbsp;ਦਿਨਾਂ) ਦੇ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਚਮੜੀ ਦਾ ਜਖਮ, ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਸੰਢਾ]], ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸੰਪਰਕ ਵਾਲੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref name=Kent08/> ਇਹ ਆਮਤੌਰ ਤੇ&nbsp;(40% ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ) ਏਕਲ, ਮਜ਼ਬੂਤ, ਦਰਦ-ਰਹਿਤ, ਖਾਰਸ਼ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਚਮੜੀ ਦਾ ਫੋੜਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਅਧਾਰ ਸਪਸ਼ਟ ਅਤੇ ਕਿਨਾਰੇ ਤਿੱਖੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਆਕਾਰ 0.3 ਅਤੇ 3.0&nbsp;ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref name=Kent08/> ਹਾਲਾਂਕਿ ਜਖਮ, ਕੋਈ ਵੀ ਰੂਪ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ।<ref name=Pri2008>{{cite journal|last=Eccleston|first=K|coauthors=Collins, L, Higgins, SP|title=Primary syphilis|journal=International journal of STD & AIDS|date=March 2008|volume=19|issue=3|pages=145–51|pmid=18397550|doi=10.1258/ijsa.2007.007258}}</ref> ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ, ਇਹ ਇੱਕ [[ਮੈਕਿਊਲ]] (ਚਮੜੀ ਤੇ ਬੇਰੰਗ ਚੱਕਤਾ ਜੋ ਚਮੜੀ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਨਹੀਂ ਉਠਦਾ ਹੈ) ਤੋਂ [[ਪੈਪਿਊਲ]] (ਚਮੜੀ ਤੇ ਉਭਾਰ) ਤਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ [[Erosion (dermatopathology)#Primary lesions|ਇਰੋਜਨ]] ਜਾਂ [[Ulcer (dermatology)|ਅਲਸਰ]] ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name=Pri2008/> ਕਦੇ-ਕਦੇ, ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਖਮ (~40%) ਮੌਜੂਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ,<ref name=Kent08/> ਇਹ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਖਮ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਆਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ HIV ਦੀ ਲਾਗ ਵੀ ਹੈ। <!-- Pri2008 --> ਜਖਮ ਦਰਦ ਭਰੇ ਜਾਂ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ (30%),<!-- Pri2008 --> ਅਤੇ ਉਹ ਜਣਨ ਅੰਗਾਂ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ (2–7%)। <!-- Pri2008 --> ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਸਥਾਨ [[ਬੱਚੇਦਾਨੀ ਦੀ ਗਰਦਨ]] (44%), ਭਿੰਨ ਲਿੰਗੀ ਮਰਦਾਂ ਵਿੱਚ [[ਲਿੰਗ]] (99%), ਅਤੇ [[ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਭੋਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਰਦਾਂ]] ਵਿੱਚ [[anus|ਗੁਦਾ ਦੁਆਰਾ]] ਅਤੇ [[ਗੁਦਾ ਦੇ ਅੰਦਰ]] (34%) ਵਧੇਰੇ ਆਮ ਸਥਾਨ ਹਨ।<ref name=Pri2008/> ਅਕਸਰ ਲਾਗ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ [[ਲਿੰਫ ਗਿਲਟੀ]] ਦਾ ਆਕਾਰ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ&nbsp;(80%),<ref name=Kent08/> ਜੋ ਕਿ ਸੰਢਾ ਬਣ ਜਾਣ ਦੇ ਸੱਤ ਤੋਂ 10&nbsp;ਦਿਨ ਬਾਅਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref name=Pri2008/>[[ਜਖਮ]] ਇਲਾਜ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਛੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤਕ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref name=Kent08/> ===ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ ਦਾ=== [[Image:Secondary Syphilis on palms CDC 6809 lores.rsh.jpg|thumb|ਹੱਥ ਦੀਆਂ ਹਥੇਲੀਆਂ ਤੇ ਛਪਾਕੀ ਦੇ ਨਾਲ ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ ਸਿਫਿਲਿਸ]] [[image:2ndsyphil2.jpg|thumb|ਸਰੀਰ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸੇ ਤੇ ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ ਦਾ ਸਿਫਿਲਿਸ ਦੇ ਕਾਰਨ ਲਾਲਿਮਾ ਵਾਲੇ [[ਪੈਪਿਊਲਸ]] ਅਤੇ [[Nodule (dermatology)#Primary lesions|ਨੋਡਿਊਲ]]]] ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ ਦਾ ਸਿਫਿਲਿਸ, ਪ੍ਰਾਥਮਿਕ ਸਿਫਿਲਿਸ ਤੋਂ ਲਗਭਗ ਚਾਰ ਤੋਂ ਦੱਸ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਬਾਅਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref name=Kent08/> ਜਦ ਕਿ ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ ਦਾ ਸਿਫਿਲਿਸ ਕਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਚਮੜੀ,[[ਬਲਗਮੀ ਝਿੱਲੀਆਂ]], ਅਤੇ [[ਲਿੰਫ ਗ੍ਰੰਥੀਆਂ]] ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref name=Sec2010/> ਹਥੇਲੀਆਂ ਅਤੇ ਪੇਰਾਂ ਦੇ ਤਲਵਿਆਂ ਸਮੇਤ, ਧੜ ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ-ਪੈਰਾਂ ਤੇ ਇੱਕ ਸਮਾਨ, ਲਾਲ-ਗੁਲਾਬੀ, ਖਾਰਸ਼ ਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਛਪਾਕੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।<ref name=Kent08/><ref name=2darySyphilis>{{cite journal |author=Dylewski J, Duong M | title=The rash of secondary syphilis | journal=Canadian Medical Association Journal |date= 2 January 2007 | volume=176 | issue=1 | pages=33–5 | doi= 10.1503/cmaj.060665 | pmid=17200385 |pmc=1764588}}</ref> ਛਪਾਕੀ [[ਮੈਕਿਊਲੋਪਾਪੁਲਰ]] ਜਾਂ [[Abscess|ਮੁਹਾਂਸਿਆਂ ਨਾਲ ਭਰੀ ਹੋਈ]] ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। <!-- Kent08 --> ਇਹ ਸਮਤਲ, ਚੌੜੀ, ਸਫੇਦ, ਫਿਨਸੀਆਂ ਵਰਗੇ ਜਖਮ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ [[ਬਲਗਮੀ ਝਿੱਲੀ]] ਤੇ [[ਕੋਂਡੀਲੋਮਾ ਲੈਟਮ]]ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<!-- Kent08 --> ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਜਖ਼ਮਾਂ ਤੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਪਲਦੇ ਹਨ ਜੋ ਲਾਗ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। <!-- Kent08 --> ਹੋਰਾਂ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ [[ਬੁਖਾਰ]], [[ਪਕਿਆ ਹੋਆ ਗਲਾ]],[[ਬੇਚੈਨੀ]], [[ਭਾਰ ਘਟਣਾ]], [[ਵਾਲ ਝੜਨੇ]], ਅਤੇ [[ਸਿਰਦਰਦ]] ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref name=Kent08/> ਵਿਰਲੇ ਪ੍ਰਗਟੀਕਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ[[ਹੇਪਾਟਾਇਟਿਸ]], [[ਗੁਰਦੇ]] ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ, [[ਗਠੀਆ]], [[ਪੇਰੀਓਸਟੀਟਿਸ]], [[ਆਪਟਿਕ ਨਿਉਰਿਟਿਸ]], [[ਯੂਵੇਟਿਸ]], ਅਤੇ [[ਇੰਟਰਸਟੀਸ਼ਿਲ ਅਕੇਰਾਟਾਇਟਿਸ]]।<ref name=Kent08/><ref name=Eye07/> ਗੰਭੀਰ ਲੱਛਣ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਤਿੰਨ ਤੋਂ ਛੇ ਹਫ਼ਤਿਆ ਬਾਅਦ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ;<ref name=Eye07/> ਪਰ, ਲਗਭਗ 25% ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਗੌਣ ਲੱਛਣ ਦੁਬਾਰਾ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ। <!-- Sec2010 --> ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ਸਿਫਿਲਿਸ ਵਾਲੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ (40–85% ਔਰਤਾਂ, 20–65% ਮਰਦ) ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਏ ਪ੍ਰਾਥਮਿਕ ਸਿਫਿਲਿਸ ਦੇ ਆਮ ਸੰਢੇ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref name=Sec2010>{{cite journal|last=Mullooly|first=C|coauthors=Higgins, SP|title=Secondary syphilis: the classical triad of skin rash, mucosal ulceration and lymphadenopathy|journal=International journal of STD & AIDS|date=August 2010|volume=21|issue=8|pages=537–45|pmid=20975084|doi=10.1258/ijsa.2010.010243}}</ref> ===ਦੱਬਿਆ=== ਦੱਬੇ ਹੋਏ ਸਿਫਿਲਿਸ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਲਾਗ ਦੇ [[serology|ਸੇਰੋਲੋਜਿਕ]] ਸਬੂਤ ਵਾਲੇ ਵੱਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name=RedBookSyphilis/> ਅਮੇਰਿਕਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ (ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ਸਿਫਿਲਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1&nbsp;ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ) ਜਾਂ ਪਿਛੇਤਾ (ਦੂਜੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ਸਿਫਿਲਿਸ ਤੋਂ 1&nbsp;ਸਾਲ ਬਾਅਦ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ<ref name=Eye07/> ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਅਤੇ ਪਿਛੇਤੇ ਦੱਬੇ ਹੋਏ ਸਿਫਿਲਿਸ ਲਈ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਕੱਟ-ਆਫ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name=Pri2008/> ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੱਬੇ ਹੋਏ ਸਿਫਿਲਿਸ ਵਿੱਚ ਲੱਛਣ ਦੁਬਾਰਾ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ। <!-- Eye07 --> ਪਿਛੇਤਾ ਦਬਿਆ ਹੋਇਆ ਸਿਫਿਲਿਸ [[ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਬਿਨਾਂ]], ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੱਬੇ ਹੋਏ ਸਿਫਿਲਿਸ ਦੇ ਵਾਂਗ ਛੂਤ ਵਾਲਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref name=Eye07/> ===ਤੀਸਰੇ ਦਰਜੇ ਦਾ=== [[File:Tertiary syphilis head.JPG|thumb|left |upright |ਤੀਜੇ ਦਰਜੇ ਦੇ (ਗੁੰਮਾਂ ਵਾਲਾ) ਸਿਫਿਲਿਸ ਨਾਲ ਮਰੀਜ਼। [[Musée de l'Homme]], ਪੈਰਿਸ, ਵਿੱਚ ਬੁੱਤ।]] ਤੀਜੇ ਦਰਜੇ ਦਾ ਸਿਫਿਲਿਸ ਸ਼ੁਰੂਅਤੀ ਲਾਗ ਦੇ 3 ਤੋਂ 15 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਤਿੰਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ: ਗੁਮਾਂ ਵਾਲਾ ਸਿਫਿਲਿਸ (15%), ਪਿਛੇਤਾ [[ਨਿਊਰੋਸਿਫਿਲਿਸ]] (6.5%), ਅਤੇ ਦਿਲ ਅਤੇ ਨਾੜੀਆਂ ਦਾ ਸਿਫਿਲਿਸ (10%)।<ref name=Kent08/><ref name=Eye07/> ਇਲਾਜ ਦੇ ਬਿਨਾਂ, ਇੱਕ ਤਿਹਾਈ ਲਾਗ ਗ੍ਰਸਤ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਫਿਲਿਸ ਰੋਗ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name=Eye07/> ਤੀਜੇ ਦਰਜੇ ਦੇ ਸਿਫਿਲਿਸ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਲਾਗ ਨਹੀਂ ਫੈਲਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref name=Kent08/> ਗੁੰਮਾਂ ਵਾਲਾ ਸਿਫਿਲਿਸ ਜਾਂ ਪਿਛੇਤਾ [[ਹਲਕਾਪਨ|ਹਲਕਾ]] ਸਿਫਿਲਿਸ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਲਾਗ ਦੇ 1 ਤੋਂ 46&nbsp;ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਔਸਤ ਮਿਆਦ 15&nbsp;ਸਾਲ ਹੈ। <!-- Kent08 --> ਇਸ ਚਰਣ ਨੂੰ ਪੁਰਾਣੇ [[gumma(pathology)|ਗੁੰਮਾਂ]]ਨਾਲ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਨਰਮ, ਟਿਊਮਰ ਵਰਗੇ ਸੁੱਜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਗੇਦਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਆਕਾਰ ਕਾਫੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। <!-- Kent08 --> ਉਹ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਚਮੜੀ, ਹੱਡੀ, ਅਤੇ ਜਿਗਰ ਤੇ ਅਸਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਕਿਤੇ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ।<ref name=Kent08/> [[ਨਿਊਰੋਸਿਫਿਲਿਸ]] ਇੱਕ ਲਾਗ ਹੈ ਜੋ [[ਕੇਂਦਰੀ ਤੰਤੂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ]] ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਜਾਂ ਸਿਫਿਲਿਸ ਵਾਲੇ [[ਮੇਨਿਨਜਾਈਟਿਸ]] ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਮੇਨਿਨਗੋਵੈਸਕੁਲਰ ਸਿਫਿਲਿਸ, [[ਜਨਰਲ ਪੈਰਿਸਿਸ]], ਜਾਂ [[ਟੇਬਸ ਡੋਰਸਾਲਿਸ]] ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਿਛੇਤਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਲੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਮਾੜੇ ਸੰਤੁਲਨ ਅਤੇ ਅਚਾਣਕ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਦਰਦ ਦੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। <!-- Kent08 -->ਪਿਛੇਤਾ ਨਿਊਰੋਸਿਫਿਲਿਸ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਲਾਗ ਦੇ 4 ਤੋਂ 25 ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। <!-- Kent08 --> ਮੇਨਿਨਗੋਵੈਸਕੁਲਰ ਸਿਫਿਲਿਸ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਉਦਾਸੀਨਤਾ ਅਤੇ [[ਦੌਰੇ]], ਅਤੇ ਜਨਰਲ ਪੈਰਿਸਿਸ ਦੇ ਨਾਲ [[ਪਾਗਲਪਣ]] ਅਤੇ [[ਟੇਬਸ ਡੋਰਸਾਲਿਸ]] ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name=Kent08/> ਨਾਲ ਹੀ, [[ਆਰਗਾਈਲ ਰੋਬਰਟਸਨ ਪੁਤਲੀਆਂ]] ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਦੁਪਾਸੜ ਛੋਟੀਆਂ ਪੁਤਲੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਵਿਅਕਤੀ ਦੁਆਰਾ ਨੇੜਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਤੇ ਸੁੰਗੜ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਚਮਕਦਾਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੇ ਸੁੰਗੜਦੀਆਂ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਦਿਲ ਅਤੇ ਨਾੜੀਆਂ ਦਾ ਸਿਫਿਲਿਸ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਲਾਗ ਦੇ 10-30&nbsp;ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। <!-- Kent08 --> ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਜਟਿਲਤਾ [[ਸੀਫਲਿਟਿਕ ਔਰਟਾਈਟਿਸ]] ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵੱਜੋਂ [[aortic aneurysm|ਧਮਨੀ ਵਿਸਫਾਰ]] ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref name=Kent08/> ===ਜਮਾਂਦਰੂ=== [[ਜਮਾਂਦਰੂ ਸਿਫਿਲਿਸ]] ਗਰਣ-ਅਵਸਥਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਜਾਂ ਜਨਮ ਦੇ ਸਮੇਂ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। <!-- Wood09 --> ਸਿਫਿਲਿਸ ਵਾਲੇ ਨਵਾਜਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਤਿਹਾਈ ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। <!-- Wood09 --> ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਆਮ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ:[[ਹੇਪਾਟੋਸਪਲੀਨੋਮੇਗਲੀ]] (70%), ਛਪਾਕੀ (70%), ਬੁਖ਼ਾਰ (40%), ਨਿਊਰੋਸਿਫਿਲਿਸ (20%), ਅਤੇ [[ਨਊਮੋਨਾਈਟਿਸ]] (20%)। <!-- Wood09 -->ਜੇ ਇਲਾਜ ਨਾ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ 40% ਵਿੱਚ, [[ਪਿਛੇਤਾ ਜਮਾਂਦਰੂ ਸਿਫਿਲਿਸ]] ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: [[ਕਾਠੀ ਨੱਕ]] ਕਰੂਪਤਾ, [[ਹਿਗੋਉਮੇਨਾਕਿਸ ਚਿੰਨ੍ਹ]], [[ਸੇਬਰ ਸ਼ਿਨ (ਲੱਤ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਕਰੂਪਤਾ)]], ਜਾਂ [[ਕਲੱਟਨ ਜੋਇੰਟਸ (ਜੋੜਾਂ ਦੀ ਸੋਜਜ਼)]] ਤੇ ਹੋਰ।<ref name=Wood09/> ==ਕਾਰਨ== ===ਜੀਵਾਣੂ ਵਿਗਿਆਨ=== [[File:Treponema pallidum 01.png|thumb|ਸੋਧੇ ਹੋਏ ਸਟੀਨਰ ਸਿਲਵਰ ਸਟੇਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ''ਟ੍ਰੇਪੋਨੇਮਾ ਪੈਲਿਡਮ'' ਸਪਾਇਰੋਚੇਟਸ ਦੀ ਹਿਸਪੈਥੋਲੌਜੀ]] {{ਮੁੱਖ|ਟ੍ਰੇਪੋਨੇਮਾ ਪੈਲਿਡਮ}} ''ਟ੍ਰੇਪੋਨੇਮਾ ਪੈਲਿਡਮ'' ਉਪ ਪ੍ਰਜਾਤੀ'' ਪੈਲਿਡਮ'' ਇੱਕ ਵੱਲਦਾਰ ਆਕਾਰ ਦਾ, [[ਗ੍ਰਾਮ-ਨੇਗੇਟਿਵ]], ਉੱਚ ਮੋਬਾਈਲ ਬੈਕਟੀਰਿਆ ਹੈ।<ref name=Pri2008/><ref name=Music08/> ਸਬੰਧਤ ''ਟ੍ਰੇਪੋਨੇਮਾ ਪੈਲਿਡਮ'', ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹੋਰ ਰੋਗਾਂ ਵਿੱਚ[[ਯਾਜ]] (ਉਪ-ਪ੍ਰਜਾਤੀ ''ਪਰਟੇਨਿਊ''), [[Pinta (disease)|ਪਿੰਟਾ]] (ਉਪ-ਪ੍ਰਜਾਤੀ ''ਕਾਰਾਟਿਅਮ'') ਅਤੇ [[ਬੇਜਲ]] (ਉਪ-ਪ੍ਰਜਾਤੀ''ਏਂਡੇਕਿਅਮ'') ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref name=Kent08/> ਉਪ ਕਿਸਮ ''ਪੈਲਿਡਮ'', ਦੇ ਵਾਂਗ ਨਾ ਹੋ ਕੇ, ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਤੰਤੂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸਬੰਧੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref name=Wood09>{{cite journal |author=Woods CR|title=Congenital syphilis-persisting pestilence|journal=Pediatr. Infect. Dis. J. |volume=28 |issue=6 |pages=536–7 |year=2009 |month=June |pmid=19483520|doi=10.1097/INF.0b013e3181ac8a69|url=}}</ref> ਉਪ-ਪ੍ਰਜਾਤੀ ''ਪੈਲੀਡਮ'' ਵਾਸਤੇ ਕੇਵਲ ਮਨੁੱਖ ਹੀ [[ਕੁਦਰਤੀ ਭੰਢਾਰ]] ਹਨ।<ref name=ST10/> ਇਹ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਕੁਝ ਹੀ ਦਿਨਾਂ ਤਕ ਜਿਉਂਦਾ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ। <!-- Pri2008 --> ਇਸਦਾ ਕਾਰਨ ਛੋਟਾ ਜਿਨੋਮ (1.14&nbsp;[[Atomic mass unit|MDa]]) ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਆਪਣੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਕਰੋ-ਨਿਊਟ੍ਰੀਸ਼ਿਏਂਟ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਵਾਸਤੇ ਜ਼ਰੂਰੀ ਮੈਟਾਬੋਲਿਕ ਮਾਰਗ ਨੂੰ ਐਨਕੋਡ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। <!-- Pri2008 -->ਇਸਦਾ ਦੁੱਗਣਾ ਹੋਣ ਦਾ ਸਮਾਂ 30&nbsp;ਘੰਟਿਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਾ ਹੈ।<ref name=Pri2008/> ===ਸੰਚਾਰ=== ਸਿਫਿਲਿਸ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਜਿਨਸੀ ਸੰਪਰਕ ਰਾਹੀਂ ਜਾਂ [[ਗਰਭ-ਅਵਸਥਾ]] ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਮਾਂ ਤੋਂ ਉਸਦੇ [[ਭਰੂਣ]] ਨੂੰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ; ਸਪਾਇਰੋਚੇਟ ਸਲਾਮਤ ਬਲਗਮੀ ਝਿੱਲੀ ਜਾਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਚਮੜੀ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref name=Kent08/><ref name=ST10>{{cite journal |author=Stamm LV |title=Global Challenge of Antibiotic-Resistant Treponema pallidum |journal=Antimicrob. Agents Chemother. |volume=54 |issue=2 |pages=583–9 |year=2010 |month=February |pmid=19805553 |pmc=2812177 |doi=10.1128/AAC.01095-09 |url=http://aac.asm.org/content/54/2/583.full.pdf |access-date=2013-10-31 |archive-date=2014-04-25 |archive-url=https://www.webcitation.org/6P5jOzkSb?url=http://aac.asm.org/content/54/2/583.full.pdf |dead-url=yes }}</ref> ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਜਖਮ ਦੇ ਨੇੜੇ[[ਚੁੰਮਣ]], ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਮੌਖਿਕ, ਯੋਨੀ, ਅਤੇ ਗੁਦਾ ਸੰਭੋਗ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref name=Kent08/> ਪ੍ਰਾਥਮਿਕ ਜਾਂ ਗੌਣ ਸੀਫਿਲਸ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ 30 ਤੋਂ 60% ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ।<ref name=Eye07>{{cite journal |author=Bhatti MT|title=Optic neuropathy from viruses and spirochetes |journal=Int Ophthalmol Clin |volume=47 |issue=4 |pages=37–66, ix|year=2007 |pmid=18049280 |doi=10.1097/IIO.0b013e318157202d |url=}}</ref> ਇਸਦੀ ਸੰਕ੍ਰਾਮਕਤਾ ਨੂੰ ਇਸ ਉਦਾਹਰਨ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿਰਫ 57 ਜੀਵਾਂ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੀ ਵੀ ਲਾਗਗ੍ਰਸਤ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ 50% ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref name=Pri2008/> ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ (60%) ਨਵੇਂ ਮਾਮਲੇ ਮਰਦਾਂ ਨਾਲ ਸੰਭੋਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਰਦਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। <!-- Kent08 --> ਇਹ [[ਖੂਨ ਦੇ ਉਤਪਾਦਾਂ]] ਰਾਹੀਂ ਫੈਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪਰ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕੂਨ ਦੀ ਇਸਦੇ ਲਈ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਇਸ ਲਈ ਜੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ। <!-- Kent08 --> [[ਸੂਈਆਂ ਸਾਂਝੀਆਂ ਕਰਨ]] ਤੋਂ ਇਸਦੇ ਫੈਲਣ ਦਾ ਜੋਖਮ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੈ।<ref name=Kent08/> ਸਿਫਿਲਿਸ ਟੌਇਲਟ ਦੀਆਂ ਸੀਟਾਂ, ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ, ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਵਾਲੇ ਟੱਬਾਂ, ਖਾਣ ਵਾਲੇ ਭਾਂਡੇ ਜਾਂ ਕੱਪੜੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਫੈਲਦਾ ਹੈ।<ref name="CDC Fact Sheet">{{cite web | title = Syphilis - CDC Fact Sheet | publisher = [[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC) | date = 16 September 2010 | url = http://www.cdc.gov/std/syphilis/STDFact-Syphilis.htm | accessdate =30 May 2007 }}</ref> ==ਸਮੱਸਿਆ ਦੀ ਪਛਾਣ== [[File:Syphilis false shame and fear may destroy your future.png|thumb|right|ਸਿਫਿਲਿਸ ਦੀ ਜਾਂਚ ਲਈ ਪੋਸਟਰ, ਜੋ ਇੱਕ ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਸਿਰ ਸ਼ਰਮ ਨਾਲ ਝੁਕਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ (''circa'' 1936)]] ਇਸਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸਿਫਿਲਿਸ ਦਾ ਡਾਕਟਰੀ ਤੌਰ ਤੇ ਨਿਦਾਨ ਕਰਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ।<ref name=Pri2008/> ਪੁਸ਼ਟੀ ਜਾਂ ਤਾਂ [[ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਜਾਂਚਾਂ]] ਰਾਹੀਂ ਜਾਂ ਫੇਰ [[ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਕੋਪੀ]] ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। <!-- Kent08 --> ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਜਾਂਚਾਂ ਨੂੰ ਆਮ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਰਨਾ ਆਸਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref name=Kent08/> ਪਰ, ਨਿਦਾਨਾਤਮਕ ਜਾਂਚਾਂ, ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਚਰਣਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਦੱਸ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।<ref name= Orgin10/> ===ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਜਾਂਚਾਂ=== ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਜਾਂਚਾਂ ਨੂੰ [[Nontreponemal tests for syphilis|ਨੋਨਟ੍ਰੇਪੋਨੇਮਲ]] ਅਤੇ ਟ੍ਰੇਪੋਨੇਮਲ ਜਾਂਚਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name=Pri2008/> ਨੋਨਟ੍ਰੇਪੋਨੇਮਲ ਜਾਂਚਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ [[ਯੋਨ ਰੋਗ ਰਿਸਰਚ ਲੈਬਾਰਟਰੀ]] (VDRL) ਅਤੇ[[ਰੈਪਿਡ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਰਿਆਜਿਨ]] ਜਾਂਚਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਪਰ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਜਾਂਚਾਂ ਕਦੇ-ਕਦੇ [[ਝੂਠੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ#Type I error|ਝੂਠੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ]] ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਟ੍ਰੇਪੋਨੇਮਲ ਜਾਂਚ ਦੇ ਨਾਲ ਪੁਸ਼ਟੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਟ੍ਰੇਪੋਨੇਮਲ ਪੈਲੀਡਮ ਪਾਰਟੀਕਲ ਐਗਲੂਟਿਨੇਸ਼ਨ]](TPHA) ਜਾਂ [[ਫਲੋਰੋਸੇਂਟ ਟ੍ਰੇਪੋਨੇਮਲ ਐਂਟੀਬੋਡੀ ਐਬਜੋਰਪਸ਼ਨ ਟੇਸਟ]] (FTA-Abs)।<ref name=Kent08/> ਨੋਨਟ੍ਰੇਪੋਨੇਮਲ ਜਾਂਚਾਂ ਦੇ ਝੂਠੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਕੁਝ ਵਾਇਰਲ ਲਾਗਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਵੇਰੀਸੇਲਾ]] ਅਤੇ [[ਖਸਰਾ]], ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ[[ਲਿੰਫੋਮਾ]], [[ਟਿਊਬਰਕਲੋਸਿਸ]], [[ਮਲੇਰੀਆ]], [[ਏਂਡੋਕਾਰਡਿਟਿਸ]], [[ਕਨੈਕਟਿਵ ਟਿਸ਼ੂ ਡਿਜੀਜ਼]], ਅਤੇ [[ਗਰਭ-ਅਵਸਥਾ]]।<ref name=RedBookSyphilis/> ਟ੍ਰੇਪੋਨੇਮਲ ਐਂਟੀਬੋਡੀ ਜਾਂਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਲਾਗ ਤੋਂ ਦੋ ਤਪਂ ਪੰਜ ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref name=Pri2008/> ਨਿਊਰੋਸਿਫਿਲਿਸ ਦਾ ਨਿਦਾਨ ਸਿਫਿਲਿਸ ਲਾਗ ਦੀ ਗਿਆਤ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ [[ਲਿਊਕੋਸਾਈਟਸ]] (ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ[[ਲਿੰਫੋਸਾਈਟਸ]]) ਦੀ ਉੱਚ ਸੰਖਿਆ ਅਤੇ [[ਰੀੜ੍ਹ ਦੀ ਹੱਡੀ ਵਿਚਲੇ ਤਰਲ ਵਿੱਚ]] ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਉੱਚ ਮਾਤਰਾ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name=Kent08/><ref name=RedBookSyphilis/> ===ਸਿੱਧੀ ਜਾਂਚ=== ਕਿਸੇ ਸੰਢੇ ਤੋਂ [[ਸੇਰੌਸ ਤਰਲ]] ਦੀ [[Dark field microscopy|ਡਾਰਕ ਗ੍ਰਾਉਂਡ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਕੌਪੀ]] ਨੂੰ ਤਤਕਾਲ ਨਿਦਾਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। <!-- Pri2008 --> ਪਰ, ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਕੋਲ ਹਮੇਸ਼ਾ ਉਪਕਰਣ ਜਾਂ ਤਜ਼ਰਬੇਕਾਰ ਸਟਾਫ਼ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦ ਕਿ ਜਾਂਚ ਨਮੂਨਾ ਲਏ ਜਾਣ ਦੇ 10&nbsp;ਮਿੰਟਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। <!-- Pri2008 --> ਲਗਭਗ 80% ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ [[Sensitivity and specificity|ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ]] ਦੇਖੀ ਗਈ ਹੈ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਨਿਦਾਨ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਬਾਹਰ ਕਰਨ ਲਈ ਨਹੀਂ। <!-- Pri2008 --> ਦੋ ਦੂਜੀਆਂ ਜਾਂਚਾਂ ਸੰਢੇ ਤੋਂ ਲਏ ਨਮੂਨੇ ਤੇ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ: [[ਡਾਇਰੈਕਟ ਫਲੋਰੋਸੈਂਟ ਐਂਟੀਬੋਡੀ]] ਜਾਂਚ ਅਤੇ [[Polymerase chain reaction|ਨਿਊਕਲਿਕ ਐਸਿਡ ਐਂਪਲੀਫਿਕੇਸ਼ਨ]] ਜਾਂਚਾਂ <!-- Pri2008 --> ਡਾਇਰੈਕਟ ਫਲੋਰੋਸੈਂਟ ਜਾਂਚ [[ਫਲੋਰੋਸੀਨ]] ਨਾਲ ਜੁੜੇ [[ਐਂਟੀਬੋਡੀਜ਼]] ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਿਫਿਲਿਸ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਦ ਕਿ ਨਿਊਕਲਿਕ ਐਸਿਡ ਐਂਪਲੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਿਫਿਲਿਸ ਜੀਨਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ [[ਪੋਲੀਮੇਰੇਸ ਚੇਨ ਰਿਏਕਸ਼ਨ]] ਤਕਨੀਕਾਂ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕਰਦਾ ਹੈ। <!-- Pri2008 --> ਇਹ ਜਾਂਚਾਂ ਸਮਾਂ-ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਨਿਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਜਿਉਂਦੇ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref name=Pri2008/> ==ਰੋਕਥਾਮ== {{|2010 ਤਕ}}, ਰੋਕਥਾਮ ਲਈ ਕੋਈ ਟੀਕਾ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੈ।<ref name=ST10/> ਲਾਗ ਗ੍ਰਸਤ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਅੰਤਰੰਗ ਸਰੀਰਕ ਸੰਪਰਕ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਸਿਫਿਲਿਸ ਦੇ ਸੰਚਾਰਣ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜ਼ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ [[ਲੈਟੇਕਸ ਕੰਡੋਮ]] ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੰਡੋਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref name="CDC Fact Sheet" /><ref>{{cite journal |author=Koss CA, Dunne EF, Warner L |title=A systematic review of epidemiologic studies assessing condom use and risk of syphilis |journal=Sex Transm Dis |volume=36 |issue=7 |pages=401–5 |year=2009 |month=July |pmid=19455075 |doi=10.1097/OLQ.0b013e3181a396eb|url=}}</ref> ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, [[ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਡਿਸੀਜ਼ ਕੰਟ੍ਰੋਲ ਐਂਡ ਪ੍ਰੀਵੈਨਸ਼ਨ]] ਕਿਸੇ ਬਿਨਾਂ ਲਾਗ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਲੰਬੀ ਮਿਆਦ ਦੇ, ਆਪਸੀ ਇਕੱਲਾ ਰਿਸ਼ਤਾ ਰੱਖਣ ਅਤੇ [[Alcoholic beverage|ਅਲਕੋਹਲ]] ਵਰਗੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਅਤੇ ਦੂਜੀਆਂ ਨਸ਼ੀਲੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਜੋਖਮ ਭਰੇ ਜਿਨਸੀ ਵਿਹਾਰ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref name="CDC Fact Sheet" /> ਨਵਜਾਤ ਵਿੱਚ ਜਮਾਂਦਰੂ ਸਿਫਿਲਿਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਗਰਭ-ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਮਾਵਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਲਾਗ ਵਾਲੀਆਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਕੇ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref name=Screening04>{{cite journal|last=Schmid|first=G|title=Economic and programmatic aspects of congenital syphilis prevention|journal=Bulletin of the World Health Organization|date=June 2004|volume=82|issue=6|pages=402–9|pmid=15356931|pmc=2622861}}</ref> [[ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟਸ ਪ੍ਰਿਵੈਨਟਿਵ ਸਰਵਸਿਜ਼ ਟਾਸਕ ਫੋਰਸ]] (USPSTF) ਜ਼ੋਰ ਦੇ ਕੇ ਸਾਰੀਆਂ ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਜਾਂਚ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ,<ref>{{cite journal|last=U.S. Preventive Services Task|first=Force|title=Screening for syphilis infection in pregnancy: U.S. Preventive Services Task Force reaffirmation recommendation statement|journal=Annals of internal medicine|date=May 2009 19|volume=150|issue=10|pages=705–9|pmid=19451577}}</ref> ਜਦ ਕਿ [[ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ]] ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੇ ਅਤੇ ਫੇਰ [[ਤੀਜੀ ਤਿਮਾਹੀ]] ਵਿੱਚ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ।<ref name=Lancet11/> ਜੇ ਉਹ ਪਾਜ਼ਿਟਿਵ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਹ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।<ref name=Lancet11>{{cite journal|last=Hawkes|first=S|coauthors=Matin, N, Broutet, N, Low, N|title=Effectiveness of interventions to improve screening for syphilis in pregnancy: a systematic review and meta-analysis|journal=The Lancet infectious diseases|date=June 2011 15|pmid=21683653|volume=11|issue=9|pages=684–91|doi=10.1016/S1473-3099(11)70104-9}}</ref> ਪਰ ਜਮਾਂਦਰੂ ਸਿਫਿਲਿਸ, ਅਜੇ ਵੀ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਈ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ [[ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ]]ਬਿਲਕੁਲ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਜਿਹੜੀ ਜਨਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਉਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਜਾਂਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ,<ref name=Screening04/> ਅਤੇ ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੀਫਿਲਸ ਦੀ ਲਾਗ ਹੋਣ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ (ਡਰੱਗਜ਼ ਆਦੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ) ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਗਰਭ-ਅਵਸਥਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਦੇਖਭਾਲ ਮਿਲਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref name=Screening04/> ਘੱਟ ਤੋਂ ਦਰਮਿਆਨੀ ਆਮਦਨੀ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂਚ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਕਈ ਉਪਾਅ ਕਰਨ ਨਾਲ ਜਮਾਂਦਰੂ ਸੀਫਿਲਸ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਜਾਪਦੇ ਹਨ।<ref name=Lancet11/> ਕੈਨੇਡਾ<ref>{{cite web|title=National Notifiable Diseases|url=http://dsol-smed.phac-aspc.gc.ca/dsol-smed/ndis/list-eng.php|publisher=Public Health Agency of Canada|date=5 April 2005|accessdate=2 August 2011}}</ref> the ਯੂਰਪੀ ਯੂਨੀਅਨ,<ref>{{cite journal|last=Viñals-Iglesias|first=H|coauthors=Chimenos-Küstner, E|title=The reappearance of a forgotten disease in the oral cavity: syphilis|journal=Medicina oral, patologia oral y cirugia bucal|date=September 2009 1|volume=14|issue=9|pages=e416–20|pmid=19415060}}</ref> ਅਤੇ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟਸ ਸਮੇਤ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਫਿਲਿਸ [[ਸੂਚਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਬਿਮਾਰੀ]] ਹੈ।<ref>{{cite web|title=Table 6.5. Infectious Diseases Designated as Notifiable at the National Level-United States, 2009 [a]|url=http://www.unboundmedicine.com/redbook/ub/view/RedBook/187389/all/Table_6_5__Infectious_Diseases_Designated_as_Notifiable_at_the_National_Level_United_States__2009_%5Ba%5D|work=Red Book|accessdate=2 August 2011}}</ref> ਇਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਸਿਹਤ ਦੇਖਭਾਲ ਪੇਸ਼ਾਵਰਾਂ ਨੂੰ [[ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ]]ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਦਰਸ਼ਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਸਾਥੀ ਨੂੰ [[ਸਾਥੀ ਦੀ ਸੂਚਨਾ]] ਦੇਣਗੇ।<ref>{{cite book|title=Brunner & Suddarth's textbook of medical-surgical nursing.|year=2010|publisher=Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins|location=Philadelphia|isbn=978-0-7817-8589-1|pages=2144|edition=12th|url=http://books.google.com/books?id=SmtjSD1x688C&pg=PA2144}}</ref> ਡਾਕਟਰ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਖਭਾਲ ਲੈਣ ਲਈ ਭੇਜਣ।<ref>{{cite journal|last=Hogben|first=M|title=Partner notification for sexually transmitted diseases|journal=Clinical infectious diseases: an official publication of the Infectious Diseases Society of America|date=April 2007 1|volume=44 Suppl 3|pages=S160–74|pmid=17342669|doi=10.1086/511429}}</ref> CDC ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਰਦਾਂ ਨਾਲ ਸੈਕਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜਿਨਸੀ ਤੌਰ ਤੇ ਸਰਗਰਮ ਮਰਦ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਾਂਚ ਕਰਵਾਉਣ।<ref>{{cite web|title=Trends in Sexually Transmitted Diseases in the United States: 2009 National Data for Gonorrhea, Chlamydia and Syphilis|url=http://www.cdc.gov/std/stats09/tables/trends-table.htm|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|date=22 November 2010|accessdate=3 August 2011}}</ref> ==ਇਲਾਜ== ===ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਲਾਗਾਂ=== ਗੈਰ-ਜਟਿਲ ਸੀਫਿਲਤ ਲਈ ਇਲਾਜ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਚੋਣ [[Benzylpenicillin|ਪੈਨਿਸਿਲਿਨ G]] ਦਾ ਮਾਂਸਪੇਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਇਕੱਲਾ ਟੀਕਾ ਹਾਂ ਮੂੰਹ ਰਾਹੀਂ ਲਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ [[ਅਜ਼ੀਥ੍ਰੋਮਾਈਸਿਨ]] ਦੀ ਇੱਕ ਖੁਰਾਕ ਹੈ।<ref>{{cite book|author = David N. Gilbert|title=The Sanford guide to antimicrobial therapy 2011|publisher=Antimicrobial Therapy |location=Sperryville, VA|isbn=978-1-930808-65-2|pages=22| edition = 41st|author-separator =,|author2 = Robert C. Moellering|author3 = George M. Eliopoulos|display-authors = 3 }}</ref><!-- ST10 --> [[ਡੌਕਸੀਸਾਈਕਲਿਨ]] ਅਤੇ [[ਟੇਟਰਾਸਾਈਕਲਿਨ]] ਵਿਕਲਪਕ ਚੋਣਾਂ ਹਨ; ਪਰ, ਜਮਾਂਦਰੂ ਕਰੂਪਤਾਵਾਂ ਦੇ ਜੋਖਮ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। <!-- ST10 --> [[ਮਾਕਰੌਲਾਈਡ]], [[ਕਲਿਂਡਾਮਾਈਸਿਨ]], ਅਤੇ [[ਰਿਫਏਮਪਿਨ]] ਸਮੇਤ ਕਈ ਸਾਰੇ ਏਜੰਟਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ [[ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕ ਰੋਧਕਤਾ]] ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।<ref name=ST10/> [[ਸੇਫਟ੍ਰਾਈਐਕਸੋਨ]], ਇੱਕ ਤੀਜੀ ਪੀੜੀ ਦਾ [[ਸੇਫਲਾਸਪੋਰਿਨ]] [[ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕ]], ਪੈਨਸਿਲਿਨ ਅਧਾਰਤ ਇਲਾਜ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref name=Kent08/> ===ਪਿਛੇਤੀਆਂ ਲਾਗਾਂ=== ਨਿਊਰੋ ਸਿਫਿਲਿਸ ਲਈ, [[ਕੇਂਦਰੀ ਤੰਤੂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ]] ਵਿੱਚ ਪੈਣਿਸਿਲਿਨ G ਦੇ ਮਾੜੇ ਦਾਖਲੇ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ 10 ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਨੱਸ ਰਾਹੀਂ ਦਿੱਥਿ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਪੈਨਿਸਿਲਨ ਦੀਆਂ ਵੱਡੀਆਂ ਖੁਰਾਂ ਦੇਣ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref name=Kent08/><ref name=ST10/> ਜੇ ਕਿਸੇ ਵਿਕਅਤੀ ਨੂੰ ਐਲਰਜੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਸੇਫਟ੍ਰਾਇਐਕਸੋਨ ਵਰਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਪੈਨਿਸਿਲਿਨ ਸੰਵੇਦਨਹੀਨਤਾ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। <!-- Kent08 -->ਦੂਜੀਆਂ ਦੇਰ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪ੍ਰਸਤੁੱਤੀਆਂ ਦਾ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਲਈ ਹਫ਼ਤੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਪੱਠਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਪੈਨਿਸਿਲਿਨ G ਨਾਲ ਇਲਾਜ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। <!-- Kent08 --> ਜੇ ਐਲਰਜੀ ਹੋਵੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਡੋਕਸੀਸਾਈਕਲਿਨ ਜਾਂ ਟੇਟਰਾਸਾਈਕਲਿਨ ਨੂੰ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਲੰਬੀ ਮਿਆਦ ਵਾਸਤੇ। <!-- Kent08 --> ਇਸ ਚਰਣ ਤੇ ਇਲਾਜ ਇਸਦਾ ਅੱਗੇ ਵਧਣਾ ਸੀਮਿਤ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦਾ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਨੁਕਸਾਨ ਤੇ ਥੋੜ੍ਹਾ ਜਿਹਾ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref name=Kent08/> ===ਜੇਰਿਸਕ-ਹਰਕਸਹਾਈਮਰ ਪ੍ਰਤਿਕਿਰਿਆ=== ਇਲਾਜ ਦੇ ਸੰਭਾਵੀ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ [[ਜੇਰਿਸਕ-ਹਰਕਸਹਾਈਮਰ ਪ੍ਰਤਿਕਿਰਿਆ]] ਹੈ। <!-- Kent08 --> ਇਹ ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਘੰਟੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ 24 ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਬੁਖ਼ਾਰ, ਪੱਠਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਰਦ, ਸਿਰ ਦਰਦ, ਅਤੇ[[ਟੇਕੀਕਾਰਡੀਆ|ਦਿਲ ਦੀ ਤੇਜ ਧੜਕਨ]] ਦੇ ਲੱਛਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।<ref name="Kent08"/> ਇਹ ਟੁੱਟ ਰਹੇ ਸਿਫਿਲਿਸ ਬੈਕਟੀਰੀਆ ਦੁਆਰਾ ਕੱਢੇ ਗਏ ਲਿਪੋਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਪ੍ਰਤਿਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤਿਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੁਆਰਾ ਛੱਡੇ ਗਏ [[ਸਾਈਟੋਕਿਨਸ]] ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।<ref name=Radolf2006>{{cite book |author= Radolf, JD; Lukehart SA (editors)| year=2006 |title=Pathogenic ''Treponema'': Molecular and Cellular Biology | publisher=Caister Academic Press | isbn= 1-904455-10-7}}</ref> ==ਵਿਆਪਕਤਾ== {{Main|ਸਿਫਿਲਿਸ ਦੀ ਵਿਆਪਕਤਾ}} [[Image:Syphilis world map - DALY - WHO2004.svg|thumb| 2004 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ 100,000&nbsp;ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਲਈ ਸਿਫਿਲਿਸ ਤੋਂ [[Age adjustment|ਉਮਰ-ਮਾਣਕੀਕ੍ਰਿਤ ਮੌਤਾਂ]] ਮੌਤਾਂ<ref>{{cite web|url=http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/estimates_country/en/index.html |title=Disease and injury country estimates |year=2004 |publisher = [[World Health Organization]] (WHO) |accessdate=11 November 2009}}</ref> {{Multicol}} {{legend|#b3b3b3|no data}} {{legend|#ffff65|<35}} {{legend|#fff200|35-70}} {{legend|#ffdc00|70-105}} {{legend|#ffc600|105-140}} {{legend|#ffb000|140-175}} {{legend|#ff9a00|175-210}} {{Multicol-break}} {{legend|#ff8400|210-245}} {{legend|#ff6e00|245-280}} {{legend|#ff5800|280-315}} {{legend|#ff4200|315-350}} {{legend|#ff2c00|350-500}} {{legend|#cb0000|>500}} {{Multicol-end}}]] ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ 1999 ਵਿੱਚ ਸਿਫਿਲਿਸ ਨੇ 12 ਮਿਲੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ 90% ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਮਲੇ [[ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸਾਂ]] ਵਿੱਚ ਹੋਏ।<ref name=ST10/> ਇਸ ਸਾਲ ਵਿੱਚ 700,000 ਅਤੇ 16&nbsp;ਲੱਖ ਗਰਭ-ਅਵਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਤੀਜਾ [[ਆਪਣੇ-ਆਪ ਗਰਭਪਾਤ]], [[ਮਰੇ ਹੋਏ ਬੱਚੇ ਦਾ ਜਨਮ]], ਅਤੇ ਜਮਾਂਦਰੂ ਸਿਫਿਲਿਸ ਸੀ। <!-- Wood09 --> [[ਉਪ-ਸਹਾਰਾ ਅਫ੍ਰੀਕਾ]], ਵਿੱਚ, ਸਿਫਿਲਿਸ 20% [[ਜਨਮ ਦੌਰਾਨ ਮੌਤਾਂ]]ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ।<ref name=Wood09/> ਅਨੁਪਾਤਕ ਤੌਰ ਤੇ ਇਸਦੀ ਦਰ [[Recreational drug use|ਨੱਸ ਰਾਹੀਂ ਦਵਾਈ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ]], HIV ਤੋਂ ਲਾਗਗ੍ਰਸਤ, ਅਤੇ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੈਕਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਰਦਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਹੈ।<ref name="Coffin2010" /><ref name="Gao2009" /><ref name="Karp2009" /> ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟਸ ਵਿੱਚ, 2007 ਵਿੱਚ ਸਿਫਿਲਿਸ ਦੀਆਂ ਦਰਾਂ ਮਰਦਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲੋਂ ਛੇ ਗੁਣਾ ਉੱਪਰ ਸਨ, ਜਦ ਕਿ 1997 ਵਿੱਚ ਇਹ ਬਰਾਬਰ ਸਨ।<ref>{{cite web|title=Trends in Reportable Sexually Transmitted Diseases in the United States, 2007|url=http://www.cdc.gov/std/stats07/trends.htm|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]](CDC)|date=13 January 2009|accessdate=2 August 2011}}</ref> 2010 ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਅੱਧੇ ਮਾਮਲੇ [[ਅਫ੍ਰੀਕੀ ਅਮਰੀਕੀਆਂ]] ਦੇ ਸਨ।<ref>{{cite web|title=STD Trends in the United States: 2010 National Data for Gonorrhea, Chlamydia, and Syphilis|url=http://www.cdc.gov/std/stats10/tables/trends-table.htm|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC)|date=22 November 2010|accessdate=20 November 2011}}</ref> 18ਵੀਂ ਅਤੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸਿਫਿਲਿਸ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਕਾਫੀ ਆਮ ਸੀ। <!-- Music08 --> 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਇਕਿਆਮ ਤਕ, ਵਿਕਸਿਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ [[ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕਸ]] ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਦੇ ਕਾਰਨ ਲਾਗ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਮੀ ਆਈ।<ref name=Music08/> 2000 ਤੋਂ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ, ਕੈਨੇਡਾ, ਯੂਕੇ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਸਿਫਿਲਿਸ ਦੀਆਂ ਦਰਾਂ ਵੱਧ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸੈਕਸ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮਰਦਾਂ ਵਿੱਚ।<ref name=ST10/> ਪਰ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਅਮਰੀਕੀ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਿਫਿਲਿਸ ਦੀਆਂ ਦਰਾਂ ਸਥਿਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ UK ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਾਂ ਵਧੀਆਂ ਹਨ, ਪਰ ਇਹ ਵਾਧਾ ਮਰਦਾਂ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਹੈ।<ref name=AOP08>{{cite journal|last=Kent|first=ME|coauthors=Romanelli, F|title=Reexamining syphilis: an update on epidemiology, clinical manifestations, and management|journal=The Annals of pharmacotherapy|date=February 2008|volume=42|issue=2|pages=226–36|pmid=18212261|doi=10.1345/aph.1K086}}</ref> 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਚੀਨ ਅਤੇ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਵਿਪਰੀਤ ਲਿੰਗ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਜਿਨਸੀ ਸਬੰਧ ਰੱਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਰਾਂ ਵਧੀਆਂ ਹਨ।<ref name=ST10/> ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਜਿਨਸੀ ਸਬੰਧਾਂ ਦੇ ਅਸੁਰੱਖਿਅਤ ਤਰੀਕਿਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਜਿਨਸੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ, ਵੇਸਵਾ ਗਮਨ, ਅਤੇ ਰੋਕ ਵਾਲੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਘੱਟ ਰਹੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name=ST10/><ref name=AOP08/><ref>{{cite journal|last=Ficarra|first=G|coauthors=Carlos, R|title=Syphilis: The Renaissance of an Old Disease with Oral Implications|journal=Head and neck pathology|date=September 2009|volume=3|issue=3|pages=195–206|pmid=20596972|doi=10.1007/s12105-009-0127-0|pmc=2811633}}</ref> ਇਲਾਜ ਨਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੇ, ਇਸ ਤੋਂ ਮੌਤ ਦੀ ਦਰ 8% ਤੋਂ 58% ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦੌ ਦਰ ਵੱਧ ਹੈ।<ref name=Kent08/> 19ਵੀਂ ਅਤੇ 20ਵੀਂ&nbsp;ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿਫਿਲਿਸ ਦੇ ਲੱਛਣ ਘੱਟ ਗੰਭੀਰ ਹੋ ਗਏ ਹਨ, ਕੁਝ ਹੱਦ ਤਕ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਇਲਾਜ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਉਪਲਬਧਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤਕ ਸਪਾਇਰੋਚੇਟ ਦੀ [[ਤੀਬਰਤਾ]] ਵਿੱਚ ਕਮੀ ਹੈ।<ref name=Sec2010/> ਜਲਦੀ ਇਲਾਜ ਦੇ ਨਾਲ, ਜਟਿਲਤਾਵਾਂ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।<ref name=Pri2008/> ਸਿਫਿਲਿਸ ਕਾਰਨ HIV ਦੇ ਫੈਲਣ ਦਾ ਜੋਖਮ ਦੋ ਤੋਂ ਪੰਜ ਵਾਰ ਤਕ ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਸਹਿ-ਲਾਗ ਆਮ ਹੈ (ਕਈ ਸ਼ਹਿਰੀ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚ 30–60%)।<ref name=Kent08/><ref name=ST10/> == ਇਤਿਹਾਸ == {{Main|ਸਿਫਿਲਿਸ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ}} [[Image:Rembrandt Harmensz. van Rijn 095.jpg|thumb|[[ਰੇਮਬ੍ਰੇਂਡਟ ਵੈਨ ਰਾਇਨ]] ਦੁਆਰਾ [[ਗੇਰਾਰਡ ਡੇ ਲੇਅਰਸ]] ਦਾ ਚਿੱਤਰ ''circa'' 1665–67, ਤੇਲ ਚਿੱਤਰ - ਡੇ ਲੇਅਰਸ, ਪੇਂਟਰ ਅਤੇ ਕਲਾ ਸਾਸ਼ਤਰੀ, ਜਮਾਂਦਰੂ ਸੀਫਿਲਸ ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਵਿਗਾੜ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅੰਨ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।<ref>''[[Metropolitan Museum of Art|The Metropolitan Museum of Art Bulletin]]'', Summer 2007, pp. 55–56.</ref>]] ਸਿਫਿਲਿਸ ਦੇ ਸਹੀ ਮੂਲ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।<ref name=Kent08/> ਦੋ ਮੁੱਖ ਪਰਿਕਲਪਨਾਵਾ ਵਿੱਚੋਂ, ਇੱਕ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਯੂਰੋਪ ਵਿੱਚ ਸਿਫਿਲਿਸ [[ਕ੍ਰਿਸਟੋਫਰ ਕੋਲੰਬਸ]] ਦੀ [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਚਾਲਕ ਦਲ ਦੇ ਨਾਲ ਆਇਆ ਸੀ, ਦੂਜੀ ਪਰਿਕਲਪਨਾ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਿਫਿਲਿਸ ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਸੀ, ਪਰ ਇਸ ਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ ਨਹੀਂ ਗਿਆ ਸੀ। <!-- Orgin10 --> ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ "ਕੋਲੰਬੀਅਨ" ਅਤੇ "ਪੂਰਵ-ਕੋਲੰਬੀਅਨ" ਪਰਿਕਲਪਨਾਵਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name=Orgin10>{{cite journal|last=Farhi|first=D|coauthors=Dupin, N|title=Origins of syphilis and management in the immunocompetent patient: facts and controversies|journal=Clinics in dermatology|date=September 2010-Oct|volume=28|issue=5|pages=533–8|pmid=20797514|doi=10.1016/j.clindermatol.2010.03.011}}</ref> ਉਪਲਬਧ ਸਬੂਤ ਕੋਲੰਬੀਅਨ ਪਰਿਕਲਪਨਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite journal|last=Rothschild|first=BM|title=History of syphilis|journal=Clinical infectious diseases: an official publication of the Infectious Diseases Society of America|date=15 May 2005|volume=40|issue=10|pages=1454–63|pmid=15844068|doi=10.1086/429626}}</ref><ref>{{cite journal|last=Harper|first=KN|coauthors=Zuckerman, MK; Harper, ML; Kingston, JD; Armelagos, GJ|title=The origin and antiquity of syphilis revisited: an appraisal of Old World pre-Columbian evidence for treponemal infection.|journal=American journal of physical anthropology|date=2011|volume=146 Suppl 53|pages=99-133|pmid=22101689}}</ref> ਯੂਰਪ ਵਿੱਚ ਸਿਫਿਲਿਸ ਫੈਲਣ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਲਿਖਤੀ ਰਿਕਾਰਡ 1494/1495 ਵਿੱਚ ਫ੍ਰਾਂਸੀਸੀ ਹਮਲੇ ਦੇ ਸਮੇਂ [[Naples|ਨੇਪਲਸ, ਇਟਲੀ]] ਦਾ ਹੈ।<ref name=Music08>{{cite journal|last=Franzen|first=C|title=Syphilis in composers and musicians--Mozart, Beethoven, Paganini, Schubert, Schumann, Smetana|journal=European Journal of Clinical Microbiology and Infectious Diseases |date=December 2008|volume=27|issue=12|pages=1151–7|pmid=18592279|doi=10.1007/s10096-008-0571-x}}</ref><ref name=Orgin10/> ਵਾਪਸ ਆ ਰਹੇ ਫ੍ਰਾਂਸੀਸੀ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਨੂੰ ਫੈਲਾਏ ਜਾਣ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ "ਫ੍ਰਾਂਸੀਸੀ ਬਿਮਾਰੀ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ ਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਅੱਜ ਵੀ ਇਸੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 1530 ਵਿੱਚ, "ਸਿਫਿਲਿਸ" ਨਾਮ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇਤਾਲਵੀ ਡਾਕਟਰ ਅਤੇ ਕਵੀ [[ਗਿਰੋਲਾਮੋ ਫ੍ਰੈਕਸਤ੍ਰੋ]] ਦੁਆਰਾ ਉਸਦੀ ਛੇ ਪਦਾਂ ਵਾਲੀ [[ਲਾਤੀਨੀ]] ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਕੋਪ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੀ ਸੀ।<ref>Nancy G. "Siraisi, Drugs and Diseases: New World Biology and Old World Learning," in Anthony Grafton, Nancy G. Siraisi, with April Shelton, eds. (1992). ''New World, Ancient Texts'' (Cambridge MA: Belknap Press/Harvard University Press), pages 159-194</ref> ਇਸ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ਤੇ "ਗ੍ਰੇਟ ਪੌਕਸ" ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।<ref name=Old05>{{cite journal|last=Dayan|first=L|coauthors=Ooi, C|title=Syphilis treatment: old and new|journal=Expert opinion on pharmacotherapy|date=October 2005|volume=6|issue=13|pages=2271–80|pmid=16218887|doi=10.1517/14656566.6.13.2271}}</ref><ref name=Euro04>{{cite journal|last=Knell|first=RJ|title=Syphilis in renaissance Europe: rapid evolution of an introduced sexually transmitted disease?|journal=Proceedings. Biological sciences / the Royal Society|date=7 May 2004|volume=271 Suppl 4|pages=S174–6|pmid=15252975|doi=10.1098/rsbl.2003.0131|pmc=1810019|issue=Suppl 4 | url =http://rspb.royalsocietypublishing.org/content/271/Suppl_4/S174.full.pdf }}</ref> ਇਸਦੇ ਕਾਰਕ ਜੀਵ, ''ਟ੍ਰੇਪੋਨੇਮਾ ਪੈਲਿਡਮ'', ਨੂੰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1905 ਵਿੱਚ [[ਫ੍ਰਿਟਜ਼ ਸ਼ਾਉਡਿਨ]] ਅਤੇ [[ਏਰਿਕ ਹਾਫਮੈਨ]] ਦੁਆਰਾ ਪਛਾਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name=Music08/> ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਇਲਾਜ ([[ਸੈਲਵਰਸਨ]]) 1910 ਵਿੱਚ [[ਪੌਲ ਏਹਰਲਿਚ]] ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਪੈਨਿਸਿਲਿਨ]] ਦੇ ਪਰੀਖਣ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ 1943 ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਕਤਾ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref name=Music08/><ref name=Old05/> ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਇਲਾਜ ਦੇ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[mercury (element)|ਪਾਰਾ]] ਅਤੇ ਵੱਖਰਾ ਕਰਨ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਲਾਜ ਅਕਸਰ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲੋਂ ਬਦਤਰ ਹੁੰਦੇ ਸਨ।<ref name=Old05/> ਕਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਤਿਹਾਸਕ ਵਿਅਕਤੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ [[ਫ੍ਰੈਂਜ਼ ਸਕੂਬਰਟ]], [[ਆਰਥਰ ਸ਼ੋਪੇਨਹਾਵਰ]], [[ਐਡਵਾ ਮੈਨੇ]]<ref name=Music08/> ਅਤੇ [[ਅਡੋਲਫ ਹਿਟਲਰ]],<ref>{{cite news | url =http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/2842819.stm | title = Hitler syphilis theory revived | publisher = BBC News | date = 12 March 2003}}</ref> ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਨੂੰ ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਹੋਈ ਸੀ। ==ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ== ===ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤ=== [[Image:Hogarth-Harlot-5.png|thumb|ਵੇਸਵਾ ਸੀਫਿਲਿਤ ਤੋਂ ਮਾਰੀ ਗਈ, ਹੋਗਾਰਥ ਦਾ ''[[ਏ ਹਾਰਲੋਟਜ਼ ਪ੍ਰੋਗਰੈਸ (A Harlot's Progress)]]'']] ਸਿਫਿਲਿਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾ ਯੂਰਪੀ ਕਲਾਤਮਕ ਕੰਮ [[ਅਲਬ੍ਰੇਕਟ ਡਿਊਰਰ]] ਦਾ ''ਸੀਫਿਲਾਈਟਿਕ ਮੈਨ'', ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਲਕੜ ਦੀ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ [[ਲੈਂਡਕਨੈਸ਼ਟ]], ਇੱਕ ਉੱਤਰੀ ਯੂਰਪੀ [[ਕਿਰਾਏ ਦਾ ਸੈਨਿਕ]] ਹੈ।<ref>{{cite journal|last=Eisler|first=CT|title=Who is Dürer's "Syphilitic Man"?|journal=Perspectives in biology and medicine|date=2009 Winter|volume=52|issue=1|pages=48–60|pmid=19168944|doi=10.1353/pbm.0.0065}}</ref> 19ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਦੇ ਮਿੱਥ ''[[femme fatale]]'' ਜਾਂ "ਵਿਸ਼ ਕੰਨਿਆ" ਬਾਰੇ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਿਫਿਲਿਸ ਦੀ ਤਬਾਹੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਾਹਿਤਿਕ ਉਦਾਹਰਨ [[ਜੋਹਨ ਕੀਟਸ]] ਦੀ ''[[ਲਾ ਬੇਲੇ ਡੈਮ ਸੈਨਸ ਮਰਸੀ (La Belle Dame sans Merci)]]'' ਹੈ।<ref>{{cite book|last=Hughes|first=Robert|title=Things I didn't know : a memoir|year=2007|publisher=Vintage|location=New York|isbn=978-0-307-38598-7|pages=346|edition=1st Vintage Book}}</ref><ref>{{cite book|last=Wilson|first=[ed]: Joanne Entwistle, Elizabeth|title=Body dressing|year=2005|publisher=Berg Publishers|location=Oxford|isbn=978-1-85973-444-5|pages=205|edition=[Online-Ausg.]}}</ref> ਕਲਾਕਾਰ [[ਜੈਨ ਵੈਨ ਡੇਰ ਸਟ੍ਰੈਟ]] ਨੇ 1580 ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਪੇਂਟ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਸਿਫਿਲਿਸ ਲਈ ਤਪਤ ਖੰਡੀ ਲੱਕੜ [[ਗੁਆਏਕਮ]] ਤੋਂ ਇਲਾਜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite book|last=Reid|first=Basil A.|title=Myths and realities of Caribbean history|year=2009|publisher=University of Alabama Press|location=Tuscaloosa|isbn=978-0-8173-5534-0|pages=113|url=http://books.google.com/books?id=KtT0_P-9xiAC&pg=PA113|edition=[Online-Ausg.]}}</ref> ਕੰਮ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਹੈ "ਸਿਫਿਲਿਸ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਲਈ ਗੁਆਏਕੋ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਅਤੇ ਉਪਯੋਗ"। ਕਲਾਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਨੇ ਨਵੀਂ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਗੁਣਗਾਣ ਕੀਤਾ ਹੈ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਉਸ ਵੇਲੇ ਯੂਰਪੀ ਰਈਸਾਂ ਲਈ ਸਿਫਿਲਿਸ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਿੰਨਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਰੰਗਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਨੌਕਰ ਘੋਲ ਤਿਆਰ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਜਦ ਕਿ ਵੈਦ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਕੁਝ ਲੁਕੋਏ ਦੇਖ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਬਦਕਿਸਮਤ ਰੋਗੀ ਇਸ ਨੂੰ ਪੀ ਰਿਹਾ ਹੈ।<ref name="ALLPOSTERS">[http://www.allposters.com/-sp/Preparation-and-Use-of-Guayaco-for-Treating-Syphilis-Posters_i1587366_.htm"Preparation and Use of Guayaco for Treating Syphilis"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110521060238/http://www.allposters.com/-sp/Preparation-and-Use-of-Guayaco-for-Treating-Syphilis-Posters_i1587366_.htm |date=2011-05-21 }}. Jan van der Straet. Retrieved 6 August 2007.</ref> ===ਟਸਕੇਗੀ ਅਤੇ ਗੁਆਟੇਮਾਲਾ ਅਧਿਐਨ=== {{ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ:|ਟਸਕੇਗੀ ਸਿਫਿਲਿਸ ਪ੍ਰਯੋਗ|ਗੁਆਟੇਮਾਲਾ ਵਿੱਚ ਸਿਫਿਲਿਸ ਪ੍ਰਯੋਗ}} 20ਵੀਂ&nbsp;ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸੰਦੇਹਜਨਕ [[ਡਾਕਟਰੀ ਨੈਤਿਕਤਾ]] in ਦੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬਦਨਾਮ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ [[ਟਸਕੇਗੀ ਸਿਫਿਲਿਸ ਅਧਿਐਨ]] ਸੀ।<ref>{{cite journal |author=Katz RV|title=The Tuskegee Legacy Project: Willingness of Minorities to Participate in Biomedical Research |journal=J Health Care Poor Underserved |volume=17 |issue=4|pages=698–715|year=2006 |month=November |pmid=17242525 |pmc=1780164 |doi=10.1353/hpu.2006.0126 |url=|author-separator=, |author2=Kegeles SS |author3=Kressin NR |display-authors=3 |last4=Green |first4=B. Lee |last5=Wang|first5=Min Qi |last6=James |first6=Sherman A. |last7=Russell |first7=Stefanie Luise |last8=Claudio|first8=Cristina}}</ref> ਇਹ ਅਧਿਐਨ [[ਟਸਕੇਗੀ, ਅਲਬਾਮਾ]], ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ [[ਟਸਕੇਗੀ ਇੰਸਟਿਚਿਊਟ]] ਦੀ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਵਿੱਚ [[ਯੂ. ਐਸ. ਪਬਲਿਕ ਹੈਲਥ ਸਰਵਿਸ]] (PHS) ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ।<ref name=CDCTime>{{cite web|url=http://www.cdc.gov/tuskegee/timeline.htm |title=U.S. Public Health Service Syphilis Study at Tuskegee | publisher = [[Centers for Disease Control and Prevention]] | date = 15 June 2011 | accessdate=7 July 2010 }}</ref> ਇਹ ਅਧਿਐਨ 1932 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ, ਜਦੋਂ ਸਿਫਿਲਿਸ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਸਮੱਸਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕੋਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਇਲਾਜ ਨਹੀਂ ਸੀ।<ref name=TUS00>{{cite journal|last=White|first=RM|title=Unraveling the Tuskegee Study of Untreated Syphilis|journal=Archives of Internal Medicine|date=13 March 2000|volume=160|issue=5|pages=585–98|pmid=10724044|doi=10.1001/archinte.160.5.585}}</ref> ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਇਲਾਜ ਨਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਿਫਿਲਿਸ ਦੇ ਵੱਧਣ ਨੂੰ ਮਾਪਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1947 ਤਕ, ਪੈਨਿਸਿਲਨ ਦੀ ਸਿਫਿਲਿਸ ਲਈ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਇਲਾਜ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। <!-- CDCTime --> ਪਰ, ਅਧਿਐਨ ਡਾਇਰੈਕਟਰਾਂ ਨੇ ਅਧਿਐਨ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਭਾਗ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਪੈਨਿਸਿਲਨ ਦਾ ਇਲਾਜ ਪੇਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।<ref name=CDCTime/> ਇਸ ਤੇ ਬਹਿਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੈਨਿਸਿਲਨ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref name="TUS00"/> ਅਧਿਐਨ 1972 ਤਕ ਸਮਾਪਤ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ।<ref name=CDCTime/> ਸਿਫਿਲਿਸ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਪ੍ਰਯੋਗ 1946 ਤੋਂ 1948 ਤਕ [[ਗੁਆਟੇਮਾਲਾ]] ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਹ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਯੋਜਿਤ [[human subject research|ਮਨੁੱਖੀ ਪ੍ਰਯੋਗ]] ਸਨ, ਜੋ [[ਜੁਆਨ ਜੋਸੇ ਅਰੇਵੈਲੋ]] ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕੁਝ ਗੁਆਟੇਮਾਲਾ ਹੈਲਥ ਮਿਨਿਸਟਰੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਡਾਕਟਰਾਂ ਤੇ ਸਿਪਾਹੀਆਂ, ਕੈਦੀਆਂ, ਅਤੇ [[ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗੀਆਂ]] ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀ [[ਸੂਚਿਤ ਸਹਿਮਤੀ ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਸਿਫਿਲਿਸ ਅਤੇ ਦੂਜੀਆਂ]][[ਜਿਨਸੀ ਤੌਰ ਤੇ ਫੈਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆ]] ਨਾਲ ਸੰਕ੍ਰਮਿਤ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਫੇਰ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ [[ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕ]] ਦੇ ਬਿਨਾਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਅਕਤੂਬਰ 2010 ਵਿੱਚ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਨੇ ਇਹ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰਨ ਲਈ ਗੁਆਟੇਮਾਲਾ ਤੋਂ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ਤੇ ਮਾਫੀ ਮੰਗੀ।<ref>{{cite news |author= |coauthors= |title=U.S. apologizes for newly revealed syphilis experiments done in Guatemala|url=http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2010/10/01/AR2010100104457.html |quote=The United States revealed on Friday that the government conducted medical experiments in the 1940s in which doctors infected soldiers, prisoners and mental patients in Guatemala with syphilis and other sexually transmitted diseases.|work=[[The Washington Post]] |date=1 October 2010 |accessdate=1 October 2010}}</ref> {{clear}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਅੱਗੇ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ== * Parascandola, John. ''Sex, Sin, and Science: A History of Syphilis in America'' (Praeger, 2008) 195 pp.&nbsp;ISBN 978-0-275-99430-3 [http://www.amazon.com/Sex-Sin-Science-Syphilis-Medicine/dp/0275994309/ excerpt and text search] * Shmaefsky, Brian, Hilary Babcock and David L. Heymann. ''Syphilis'' (Deadly Diseases & Epidemics) (2009) * Stein, Claudia. ''Negotiating the French Pox in Early Modern Germany'' (2009) ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== <!-- ===========================({{NoMoreLinks}})=============================== | ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਇਸ ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਕੜੀਆਂ ਜੋੜਨ ਵੇਲੇ ਧੀਆਨ ਰੱਖੋ। | ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਕੜੀਆਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਨਹੀਂ ਹੈ। | | ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਤੇ ਬੇਲੋੜੀਂਦੀਆਂ ਕੜੀਆਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਣਗੀਆਂ | ਵੇਰਵੇ ਲਈ [[Wikipedia:External links]] ਅਤੇ [[Wikipedia:Spam]] ਦੇਖੋ। | | ਕਿਉਂਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕੜੀਆਂ ਹਨ, ਕਿਰਪਾ ਕਰਕੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਜੁੜਾਵ ਜਾਂ ਬਦਲੀਆਂ | ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਲੇਖ ਦੇ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰਾ ਪੰਨੇ ਦੇ ਦਿਓ। ਜਾਂ ਆਪਣੀ ਕੜੀ ਓਪਨ ਡਾਇਰੈਕਟਰੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ | (www.dmoz.org) ਤੇ ਢੁਕਵੀਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਦਿਓ ਅਤੇ {{dmoz}} ਟੈਂਪਲੇਟ ਦੀ | ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨਾਲ ਵਾਪਸ ਲਿੰਕ ਕਰੋ। ===========================({{NoMoreLinks}})=============================== --> *[http://www.cdc.gov/std/Syphilis/STDFact-Syphilis.htm "Syphilis - CDC Fact Sheet"] [[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC) *[http://hivinsite.ucsf.edu/InSite?page=kb-05-01-04 UCSF HIV InSite Knowledge Base Chapter: Syphilis and HIV] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130120002214/http://hivinsite.ucsf.edu/InSite?page=kb-05-01-04 |date=2013-01-20 }} {{ਬਿਮਾਰੀਆਂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬਿਮਾਰੀਆਂ]] a3hw8lni0rqio2gg7egxa8s8z107psl 0 28029 609920 538956 2022-07-31T10:06:36Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name = ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਗਿਆਨੀ | image = Bhagwan_Singh_Gyanee_in_1919.jpg | image_size = 80 | caption = ਪ੍ਰੀਤਮ | birth_date = {{Birth date|df=yes|1884|07|27}}<ref name=Giani>{{cite web|url=http://www.sikhpioneers.org/P1BhaiBhagwanSinghGyanee.html|title=ਭਾਈ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਗਿਆਨੀ (ਸਟੋਰੀ ਆਫ ਮਾਈ ਗਰੈਂਡਫਾਦਰ)|access-date=2020-08-08|archive-date=2014-04-16|archive-url=https://web.archive.org/web/20140416191447/http://www.sikhpioneers.org/P1BhaiBhagwanSinghGyanee.html|dead-url=unfit}}</ref> | birth_place = ਸਰਹਾਲੀ ਨੇੜੇ ਪਿੰਡ ਵੜਿੰਗ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | death_date = {{Death date and age|df=yes|1962|09|08|1884|07|27}}<ref name=Giani/> | death_place =ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ | occupation =[[ਕਵੀ]], ਅਜ਼ਾਦੀ ਯੋਧਾ ਅਤੇ [[ਨਿਬੰਧ ਲੇਖਕ]] | language = [[ਪੰਜਾਬੀ]] | nationality = ਭਾਰਤ | ethnicity = [[ਪੰਜਾਬੀ]] | education = ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ (ਗਿਆਨੀ), ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ<ref name=Giani/> | alma_mater = ਉਪਦੇਸ਼ਕ ਕਾਲਜ ਗੁੱਜਰਾਂਵਾਲ਼ਾ ਲਹਿੰਦਾ ਪੰਜਾਬ (ਪਾਕਿਸਤਾਨ)<ref name=:Giani2 >{{cite web|url= https://www.saada.org/collection/bhagwan-singh-gyanee-materials|title= ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਗਿਆਨੀ ਮੈਟੀਰੀਅਲਜ਼}}</ref> | period = 1903 | genre = | subject = | movement = | notableworks = ਕਿਤਾਬਚਾ "ਜੰਗ ਤੇ ਅਜ਼ਾਦੀ",ਆਰਟ ਆਫ ਲਿਵਿੰਗ, ਸਾਇੰਸ ਆਫ ਪਰਪੈਚੂਅਲ ਯੂਥ, ਦੀ ਆਈਡਲ ਆਫ ਪਰਫੈਕਸ਼ਨ<ref name=Giani/><ref name=":0" /> | spouse =ਹਰਬੰਸ ਕੌਰ | children =ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਸਪੁੱਤਰ, ਸਤਵੰਤ ਕੌਰ ਤੇ ਜੁਗਿਦਰ ਕੌਰ ਧੀਆਂ | relatives = ਦੋਹਤਰਾ ਸ.ਪ.ਸਿੰਘ | influences = | influenced = | awards = ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਘਰ ਵਾਪਸੀ ਸੱਦਾ ਪੱਤਰ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪੰਜਾਬ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ ਦਾ ਵਤਨ ਪਰਤਣ ਦਾ ਬੁਲਾਵਾ | website = https://web.archive.org/web/20140416191447/http://www.sikhpioneers.org/P1BhaiBhagwanSinghGyanee.html |portaldisp = |Spouse=ਹਰਬੰਸ ਕੌਰ}} '''ਡਾ. ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਗਿਆਨੀ ‘ਪ੍ਰੀਤਮ’''' (27 ਜੁਲਾਈ 1884- 8 ਸਤੰਬਰ1962)<ref name=":1" /><ref>{{Cite web|url=https://www.saada.org/item/20120806-1014|title=Invitation card for celebration of Bhagwan Singh Gyanee's 84th Birth Anniversary|date=2012-08-06|website=South Asian American Digital Archive (SAADA)|language=English|access-date=2020-08-08}}</ref> ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਦਰੀ ਆਗੂ ਅਤੇ ਕਵੀ ਸਨ। ਉਹ 1914 ਤੋਂ 1920 ਤਕ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਹੇ ਸਨ। ==ਜੀਵਨ== ਭਾਈ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਤਰਨ ਤਾਰਨ (ਉਦੋਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਵਿੱਚ ਸਰਹਾਲੀ ਨੇੜੇ ਪਿੰਡ ਵੜਿੰਗ ‘ਚ ਮਾਤਾ ਹਰ ਕੌਰ ਅਤੇ ਪਿਤਾ ਸਰਮੁਖ ਸਿੰਘ ਦੇ ਘਰ 27 ਜੁਲਾਈ 1882 ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਉਹਦੀ ਮੁਢਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਹਦੇ ਦਾਦੇ ਬਾਬਾ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਦੇਖ-ਰੇਖ ਹੇਠ ਹੋਈ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਇਤਹਾਸ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਚੰਗਾ ਸੁਹਣਾ ਗਿਆਨ ਉਹਨਾਂ ਕੋਲੋਂ ਮਿਲਿਆ।<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.sikhpioneers.org/autobiography-dr-bhagwan-singh-gyanee-pritam-brief-sketch-life-lived-cont/|title=Autobiography of Dr. Bhagwan Singh Gyani Pritam (Brief Sketch of Life lived – cont.) – Sikh Pioneers|language=en-US|access-date=2020-08-02}}</ref> 1902 ਵਿੱਚ 20 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਹ ਉਪਦੇਸ਼ਕ ਕਾਲਜ ਗੁੱਜਰਾਂਵਾਲ਼ਾ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਡਿਪਲੋਮੇ ਲਈ ਦਾਖਲ ਹੋਇਆ। ਪਰ ਛੇਤੀ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਦੇ ਤਿੰਨੇ ਕੋਰਸ ਵਿਦਵਾਨੀ, ਬੁਧੀਮਾਨੀ ਤੇ ਗਿਆਨੀ ਉਸੇ ਸਾਲ 1904 ਤੱਕ ਪੂਰੇ ਕਰਕੇ, ਐਮ ਏ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਲੱਗ ਗਿਆ।ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੌਰਾਨ ਹੀ ਅਧਿਆਪਕ ਵੱਜੋਂ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਨਾਲ ਹੀ ਐਮ ਏ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ।1907 ਵਿੱਚ ਉਸੇ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿਖਿਜ਼ਮ ਦੇ ਲੈਕਚਰਾਰ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਮਿਲੀ।ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੇ ਦੌਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਮੇਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸਰਦਾਰ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਸ ਨੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਹੋਣ ਦੇ ਸਬਕ ਲਏ। 1908 ਤੋਂ 1909 ਦੌਰਾਨ ਸਰਕਾਰੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਡਸਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਵਿਖੇ ਪੜਾਂਉਦੇ ਹੋਏ ਸੰਤ ਹਰਬਿਲਾਸ ਕੋਲੋਂ ਹਿੰਦੂ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ, ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ ਤੇ ਭਗਵਤ ਗੀਤਾ ਆਦਿ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ 6 ਮਹੀਨੇ ਗਹਿਨ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ।<ref name=":0" /> 1908 ਦੇ ਅੱਧ ਤੱਕ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਲਹਿਰ ਦਬਾਏ ਜਾਣ ਕਾਰਨ, ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਨੂੰ ਮਾਂਡਲੇ ਜੇਲ੍ਹ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਤੇ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਕੇ ਫ਼ਾਰਸ ਦੀ ਖਾੜੀ ਵੱਲ ਚਲੇ ਗਏ।ਰਾਜਨੀਤਕ ਹਲਕਿਆ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਰਹਿਣ ਕਾਰਨ ਅਗੱਸਤ 1909 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਛੱਡ ਕੇ ਬਰਮਾ, ਸਿਆਮ,ਮਲਾਏਸ਼ੀਆ, ਜਾਵਾ, ਸੁਮਾਟਰਾ ਆਦਿ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵੱਲ ਜਾਣਾ ਪਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਕੌਮ ਪ੍ਰਸਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਮਾਰਚ 1910 ਵਿੱਚ ਉਹ ਹਾਂਗਕਾਂਗ ਪੁੱਜਾ, ਜਿੱਥੇ 3 ਸਾਲ ਉਸ ਨੇ ਸੈਂਟਰਲ ਸਿੱਖ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਬੇਨਤੀ ਤੇ ਗਰੰਥੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੇ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ।ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਕਈ ਫ਼ੌਜੀ ਤੇ ਗ਼ੈਰ ਫ਼ੌਜੀ ਉਸ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਏ ਤੇ ਉਹ ਸਭ ਨੂੰ ਕੌਮ ਪ੍ਰਸਤੀ ਦੇ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾਂਉਦਾ ਰਿਹਾ।1911 ਤੇ 1912 ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਾਰ ਉਸ ਤੇ ਦੇਸ਼ ਧ੍ਰੋਹ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਲਗਾ ਕੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਵੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਪ੍ਰੰਤੂ ਦੋਵੇਂ ਵਾਰ ਬਿਨਾ ਸ਼ਰਤ ਰਿਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਏਕਤਾ ਲਿਆਉਣ ਦੇ ਮਕਸਦ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਕੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 1913 ਨੂੰ ਉਹ ਗਰੰਥੀ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇ ਕੇ ਕੈਨੇਡਾ ਰਵਾਨਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਰਿਟਿਸ਼ ਕੋਲੰਬੀਆ ਵਿੱਚ ਮਈ 1913 ਦੌਰਾਨ ਸਮੂਹ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦਾ ਵਾਹ ਜਾਹਨ ਹਾਪਕਿਨਸਨ ਨਾਂ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਨਾਲ ਪਿਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ ਦੁਆਰਾ ਉੱਥੇ ਰਹਿੰਦੇ ਤਕਰੀਬਨ 4000 ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਫ਼ਿਰਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।ਹਾਪਕਿਨਸਨ ਦੇ ਭਰਪੂਰ ਯਤਨਾਂ ਕਾਰਨ ਯੂਨਾਈਟਡ ਲੀਗ ਤੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਮਾਈਨਿੰਗ ਵਰਗੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਬੰਦ ਹੋ ਗਈਆਂ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਗਠਨ ਸੰਤ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਐਮ ਏ ਨੇ ਖੜਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਸੰਗਠਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਹੋ ਗਿਆ ਪਰ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਉੱਥੇ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਦ ਉਸ ਨੂੰ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਕੇਸ ਦੇ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਹ 2000 ਡਾਲਰ ਦੀ ਜ਼ਮਾਨਤ ਦੇ ਕੇ ਰਿਹਾ ਹੋਇਆ।ਹਾਪਕਿਨਸਨ ਨੇ ਇਮੀਗਰੇਸ਼ਨ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਮਿਸਟਰ ਰੀਡ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਨਾਂ ਛੱਡਿਆਂ ਤੇ 18 ਨਵੰਬਰ 2013 ਨੂੰ ਉਸ ਨੂੰ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਤੋਂ ਧੂਹ ਕੇ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਤੋਂ ਦੇਸ਼ ਨਿਕਾਲਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ।<ref name=":0" /> ਕੈਨੇਡਾ ਤੋਂ ਭੱਜ ਕੇ ਉਹ ਜਪਾਨ ਚਲਾ ਗਿਆਕਿਉਂਕਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਆਉਣਾ ਉਸ ਲਈ ਘਾਤਕ ਸਿੱਧ ਹੋ ਸਕਦਾ ਸੀ।ਜਪਾਨ ਵਿੱਚ ਉਹ ਟੋਕੀਓ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਤੈਨਾਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਬਰਕਤਉੱਲਾ ਨਾਲ ਰਿਹਾ।ਮਾਰਚ 1914 ਵਿੱਚ ਗੋਲੀ ਸਿੱਕਾ, ਬਰੂਦ ਤੇ ਹਥਿਆਰ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੇ ਮੰਤਵ ਨਾਲ ਜਪਾਨੀ ਜਹਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਜਰਮਨ ਜਾਣ ਲਈ ਰਵਾਨਾ ਹੋਇਆ।ਸ਼ੰਘਾਈ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਪਹਿਚਾਣ ਲਿਆ ਤੇ ਹਾਂਗਕਾਂਗ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦੇ ਵਰੰਟ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ।ਪਹਿਚਾਣ ਛੁਪਾਉਣ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਕੇਸ ਤੇ ਦਾੜ੍ਹੀ ਕਤਲ ਕਰਾਉਣੇ ਪਏ ਤੇ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਕਪਤਾਨ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜਪਾਨੀ ਸਿੱਧ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।ਉਹ ਅਸਟਰੇਲੀਅਨ ਮਾਲਵਾਹਕ ਜਹਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਵਾਪਸ ਜਪਾਨ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਬਰਕਤਉੱਲਾ ਕੋਲ ਆ ਗਿਆ। 23 ਮਈ 1914 ਨੂੰ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਤੇ ਪ੍ਰੋ ਬਰਕਤਉੱਲਾ ਦੋਵੇਂ ਜਪਾਨ ਛੱਡ ਕੇ ਸਨਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਆ ਗਏ।430 ਹਿੱਲ ਸਟ੍ਰੀਟ ਗ਼ਦਰ ਆਸ਼ਰਮ ਪੁੱਜਣ ਤੇ ਪਤਾ ਲੱਗਾ ਕੇ ਲਾਲਾ ਹਰਦਿਆਲ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਗਦਰੀਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਯੂਰਪ ਦੌੜ ਗਿਆ ਸੀ।ਛੇਤੀ ਹੀ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਗਿਆਨੀ ਨੂੰ ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਭਕਨਾਂ ਤੋਂ ਬਾਦ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ (ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਤੱਟ ਦੀ ਹਿੰਦੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ) ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ<ref>{{Cite web|url=https://archive.org/details/GadarPartyLeharJagjitSingh|title=Gadar Party Lehar Jagjit Singh: Sikh Digital Library: Free Download, Borrow, and Streaming|website=Internet Archive|language=en|access-date=2020-08-03}}</ref> ਤੇ ਬਰਕਤਉੱਲਾ ਨੂੰ ਮੀਤ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣ ਲਿਆ ਗਿਆ।<ref name=":0" /> ਪੰਡਿਤ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਨੂੰ " ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਗ਼ਦਰ " ਦਫ਼ਤਰੀ ਹਫਤਾਵਾਰੀ ਦੀ ਜ਼ਿਮੇਵਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਤਿੰਨਾਂ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ,ਬਰਕਤਉੱਲਾ, ਤੇ ਰਾਮਚੰਦਰ ਨੂੰ ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਥਾਪਿਆ ਗਿਆ।15 ਅਗੱਸਤ 1914 ਨੂੰ ਲਏ ਫ਼ੈਸਲੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬਰਕਤਉੱਲਾ ਨੂੰ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ,ਫ਼ਾਰਸ ਤੇ ਤੁਰਕੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਲਈ ਭੇਜਿਆ ਤੇ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪੂਰਬ ਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਵੱਲ।ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਰਾਸ ਬਿਹਾਰੀ ਬੋਸ, ਐਮ ਐਨ ਰਾਏ, ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਤੇ ਹੋਰ ਇਨਕਲਾਬੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਿਆ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜਪਾਨ, ਉੱਤਰੀ ਤੇ ਦੱਖਣੀ ਚੀਨ, ਕੋਰੀਆ, ਮੰਚੂਰੀਆ,ਫਿਲਿਪਾਈਨ ਆਦਿ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਰਟਨ ਦੇ ਅਵਸਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ।ਨਾਨਕਿੰਗ,ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜਰਮਨ ਗਨਬੋਟ ਵਿੱਚ ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਨੇ "ਜੰਗ ਤੇ ਅਜ਼ਾਦੀ" ਨਾਮ ਦਾ ਕਿਤਾਬਚਾ ਲਿਖਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਗਦਰੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਰਣਨੀਤੀ ਬਾਰੇ ਲੀਤੇ ਫੈਸਲਿਆਂ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਕਰ ਸੀ। ਇਹ ਕਿਤਾਬਚਾ 200000 ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ।ਪਹਿਲੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਜਰਮਨ ਦੁਆਰਾ ਬੰਦੀ ਬਣਾਏ 35000 ਭਾਰਤੀ ਫੌਜੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਿੱਖ ਸਨ ਤੱਕ ਵੀ ਇਸ ਕਿਤਾਬਚੇ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਕੀਤੀ ਗਈ। Tਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਗ਼ਦਰ ਵਿੱਚ ਛਪੇ ਜੰਗ ਦੇ ਐਲਾਨਨਾਮੇ<ref>{{Cite journal|last=Upadhyay|first=Nishant|date=2014-01-02|title=Ghadar Movement: A Living Legacy|url=https://doi.org/10.1080/17448727.2014.895546|journal=Sikh Formations|volume=10|issue=1|pages=1–3|doi=10.1080/17448727.2014.895546|issn=1744-8727}}</ref> ਤੇ "ਜੰਗ ਤੇ ਅਜ਼ਾਦੀ" ਕਿਤਾਬਚਿਆਂ ਆਦਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਕਾਰਨ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ 10000 ਦੇ ਲਗਭਗ ਦੇਸ਼ ਭਗਤ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਜਾ ਕੇ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਜੰਗ ਲੜਨ ਮਰਨ ਲਈ ਕੁੱਦ ਪਏ। ਗ਼ਦਰ ਦੇ ਅਸਫਲ ਹੋ ਜਾਣ ਬਾਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ ਭਗਤਾਂ ਤੇ, ਮੁਕੱਦਮੇ ਚੱਲੇ, ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਹੋਈਆਂ, ਰੋਲਟ ਵਰਗੇ ਐਕਟ ਬਣੇ ਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਚਲ ਪਈ। ਦੋ ਵਾਰ, ਉਸ ਦੀ ਫਿਲਿਪਾਈਨ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਹੋਈ। ਚੀਨ ਰਹਿੰਦਿਆਂ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਤੇ ਰਾਸ ਬਿਹਾਰੀ ਬੋਸ ਦੇ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਦੇ ਵਾਰੰਟ ਜਾਰੀ ਹੋਏ, ਪਰ ਉਹ ਬੱਚ ਨਿਕਲਿਆ।ਚੀਨ ਤੋਂ ਜੂਨ 2016 ਨੂੰ ਚੱਲ ਕੇ ਜੁਲਾਈ ਵਿੱਚ ਸਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਪੁੱਜਾ, ਪਰ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਅੰਦਰ ਦੇਸ਼ ਛੱਡਣ ਦੇ ਹੁਕਮ ਕਾਰਨ ਪਨਾਮਾ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਸਮਾਂ ਬਿਤਾ ਕੇ ਅਕਤੂਬਰ 1916 ਵਿੱਚ ਬਚਦਾ ਬਚਾਂਦਾ ਨਿਊਯਾਰਕ ਅਮਰੀਕਾ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਪੰਡਿਤ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਦੀ ਗ਼ਦਰ ਫੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਘਪਲੇਬਾਜ਼ੀ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ। ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਨੂੰਪਾਰਟੀ ਛੱਡਣੀ ਪਈ ਤੇ ਉਸ ਨੇ 5, ਵੁੱਡ ਸਟ੍ਰੀਟ ਸਨਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਵਿੱਚ ਹੈਡਕੁਆਰਟਰ ਬਣਾ ਕੇ ਵੱਖਰਾ "ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਗਦਰ ਅਖਬਾਰ" ਕੱਢਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 7 ਅਪ੍ਰੈਲ 1917 ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ ਵਿੱਚ ਕੁੱਦ ਪਿਆ, ਇੱਕ ਦਿਨ ਅੰਦਰ ਹੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਗਦਰੀਆਂ ਨੂੰ " ਸਨਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਕੰਸਪੀਰੇਸੀ ਕੇਸ " ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ ਕਰਕੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ।ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫ਼ਤਾਰੀ 18 ਅਪ੍ਰੈਲ 1917 ਨੂੰ ਹੋਈ।<ref>{{Cite journal|last=Plowman|first=Matthew Erin|date=2013-01-01|title=The British intelligence station in San Francisco during the First World War|url=https://doi.org/10.1080/16161262.2013.755016|journal=Journal of Intelligence History|volume=12|issue=1|pages=1–20|doi=10.1080/16161262.2013.755016|issn=1616-1262}}</ref> ਇਸ ਵਿੱਚ ਤਾਰਕ ਨਾਥ, ਭਾਈ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਤੇ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੋ ਸਾਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਹੋਈ। ਜੋ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਜੇਲ੍ਹ ਕੱਟ ਚੁੱਕੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ 18 ਮਹੀਨੇ ਦੀ ਕੀਤੀ ਗਈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.saada.org/sites/all/themes/saada/bookreader.php?title=SW5kaWEmIzAzOTtzIEZyZWVkb20gaW4gQW1lcmljYW4gQ291cnRz&folder=MjAxMi0wMA==&object=aXRlbS1mcmVlZG9tLWluLWNvdXJ0cy0=&pages=MTA=#page/3/mode/1up|title=India's Freedom in American Courts|last=|first=|date=|website=www.saada.org|publisher=|access-date=2020-08-06}}</ref> 25000 ਡਾਲਰ ਦੀ ਜ਼ਮਾਨਤ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਨਾਂ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਭਗਵਾਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਹੋ ਗਈ।ਸਜ਼ਾ ਦੇ ਅੰਤਲੇ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੂੰ ਜਲਾਵਤਨ ਕਰਨ ਦੀ ਕਾਰਵਾਈਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ।ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਸਦੀ ਚਾਰਾਜੋਈ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ ਜਾ ਕੇ 1920 ਵਿੱਚ ਡੀਪੋਰਟੇਸ਼ਨ ਕੇਸ ਖਤਮ ਕਰਵਾਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਉਪਰੰਤ ਗੱਦਰ ਪਾਰਟੀ ਮੁੜ ਸੰਗਠਿਤ ਹੋਣ ਦੇ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਖੇਤੀ-ਬਾੜੀ ਤੇ ਵੀ ਹੱਥ ਅਜ਼ਮਾਏ।1 ਜਨਵਰੀ 1928 ਨੂੰ ਉਹ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਤੋਂ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇ ਕੇ ਅੱਡ ਹੋ ਗਿੱਧਾ। 1928 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 20 ਸਾਲ ਤੱਕ ਉਹ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਣ, ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਤੇ ਲੈਕਚਰ ਕਰਨ ਦੇ ਕੰਮ ਵਿੱਚ ਰੁੱਝਾਂ ਰਿਹਾ।ਉਸ ਨੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲਾਂ, ਕਾਲਜਾਂ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ, ਕਲੱਬਾਂ, ਸਭਾਵਾਂ, ਚਰਚਾਂ ਕਈ ਥਾਈਂ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੱਤੇ।ਇਸ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੇ ਕਈ: ਦੀ ਆਰਟ ਆਫ ਲਿਵਿੰਗ, ਸਾਂਇਸ ਆਫ ਪਰਪੈਚੂਅਲ ਯੂਥ,ਦੀ ਆਈਡੀਅਲ ਆਫ ਫਰੈੱਡਸ਼ਿਪ, ਹਿਓਮੋਨੋਲੋਜੀ ਨੋਟਸ, ਪਾਥਸ ਟੂ ਪਰਫੈਕਸ਼ਨ, ਵਾਈ ਮੈੱਨ ਫੇਲ, ਗਿਆਨ ਯੋਗਾ, ਕਨਸਨਟਰੇਸ਼ਨ,ਮਿਸਟਰੀਜ਼ ਅਕੈਡਮੀ ਫੰਕਸ਼ਨਜ਼ ਆਫ ਸਬਕੋਨਸ਼ਸ ਮਾਂਈਡ, ਲਵ ਮੈਰਿਜ ਐਂਡ ਡਾਈਵੋਰਸ, ਦੀ ਗਰੇਟੈਸਟ ਐਨਿਮੀ ਆਫ ਮੈਨ, ਕਰੀਏਟਿਵ ਵਿਜ਼ਡਮ, ਪਰਿਸੀਪਲਜ਼ ਐਂਡ ਲਾਅ, ਕਰਮਾ ਐਂਡ ਧਰਮਾ ਆਦਿ ਕਈ ਹੋਰ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ।<ref name=Giani /> 1930 ਵਿੱਚ “ਅਮਰੀਕਨ ਇੰਸਟੀਚਊਟ ਆਫ ਕਲਚਰ ”ਨਾਂ ਦੀ ਸੰਸਥਾ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ।ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਸਭ ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ “ ਸੈਲਫ ਕਲਚਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨਸ ”ਸਭਾਵਾਂ ਇਸ ਸੰਸਥਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਤੀਬੱਧਤ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ। 1948 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਤਨੀਆਂ ਦੇ ਸੱਦੇ ਤੇ 18 ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ, ਨਿੱਜੀ ਕੰਮ ਤਿਆਗ ਕੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਉਹ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰ ਦੇ ਤੱਟੀ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਆ ਕੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਕੰਮਾਂ, ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨਾ, ' ਨਵ-ਯੁਗ ' ਨਾਂ ਦਾ ਰਿਸਾਲਾ ਸੰਪਾਦਨ ਤੇ ਸ਼ਾਇਆ ਕਰਨ ਆਦਿ ਵਿੱਚ ਜੁੱਟ ਗਿਆ।1947 ਵਿੱਚ ਦੇਸ਼ ਅਜ਼ਾਦ ਹੋਣ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਪਾਸਪੋਰਟ ਵਗੈਰਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦੇ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਮਾਸਟਰ ਤਾਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਵੀ ਵਤਨ ਪਰਤਣ ਲਈ ਚਿੱਠੀ ਭੇਜੀ। ਅੰਤ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ ਉਸ ਵਕਤ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸੱਦੇ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਬੂਰ ਪਿਆ ਤੇ 1958 ਵਿੱਚ ਵਤਨ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਆਇਆ।ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਸਵਾਗਤ ਹੋਇਆ।ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਵਿਦਿਅਕ ਵਿਭਾਗ ਵੱਲੋਂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਦਾ ਉਸ ਨੂੰ ਪੈਟਰਨ ਵੀ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।ਚਾਇਲ ਸ਼ਿਮਲਾ ਹਿਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੈਲਫ ਕਲਚਰ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਬਣਾ ਲਈ ਸੀ ਤੇ ਸਪਰੂਨ ਪਿੰਡ ਸ਼ਿਮਲਾ ਹਿਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਸਥਾਈ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਵੀ ਕਾਇਮ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.saada.org/item/20120723-831|title=Photocopy of letter to "The Students of Self-Culture in the the United States of America"|last=Gyanee|first=Bhagwan Singh|date=2012-07-23|website=South Asian American Digital Archive (SAADA)|language=English|access-date=2020-08-08}}</ref> ਪਰ ਜੀਵਨ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੀ ਬਾਕੀ ਸੀ। ਚਾਰ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਹੀ 8 ਸਤੰਬਰ 1962 ਨੂੰ 78ਵਰੇ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਦੇਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ।<ref name=":1">{{Cite news|url=https://www.saada.org/item/20120321-671|title=Dr. Bhagwan Singh Dead|last=P.T.I|first=|date=10 September 1962|work=The Tribune India|access-date=|archive-url=|archive-date=|dead-url=}}</ref> ਉਸ ਦਾ ਸਸਕਾਰ ਉਸ ਦੇ ਜੱਦੀ ਸ਼ਿਮਲਾ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਸਪਰੂਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ==ਹਵਾਲੇI== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗ਼ਦਰ ਪਾਰਟੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਆਜ਼ਾਦੀ ਸੰਗਰਾਮੀਏ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1882]] hnjitts6q1spsscx6w9oija421zsf8d 0 28688 609865 608419 2022-07-31T07:30:25Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ਜੈਤੋ | native_name = | native_name_lang = | other_name = | nickname = | settlement_type = ਸ਼ਹਿਰ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | pushpin_map = India Punjab | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption =ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਾਂਨ | latd = 30.44956 | latNS =N | longd = 74.88539 | longEW = E | coordinates_display = inline,title | subdivision_type = ਦੇਸ਼ | subdivision_name = {{flag|India}} | subdivision_type1 = [[ਪ੍ਰਾਂਤ]] | subdivision_name1 = [[ਪੰਜਾਬ]], [[ਭਾਰਤ]] | subdivision_type2 = [[ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] | subdivision_name2 = [[ਫਰੀਦਕੋਟ]] | established_title = <!-- Established --> | established_date = | founder = | named_for = | government_type = | governing_body = | unit_pref = ਮੀਟਰ | area_footnotes = | area_rank = | area_total_km2 = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = 33465<ref>{{GR|India}}</ref> | population_as_of = 2011 | population_rank = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_footnotes = | demographics_type1 = ਭਾਸ਼ਾ | demographics1_title1 = ਸਰਕਾਰੀ | demographics1_info1 = [[ਪੰਜਾਬੀ]] | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = [[Postal Index Number|PIN]] | postal_code = 151202 | area_code_type = ਟੈਲੀਫੋਨ ਕੋਡ | area_code = 911635 | registration_plate = | website = | footnotes = }} '''ਜੈਤੋ''' ਸ਼ਹਿਰ [[ਫਰੀਦਕੋਟ ਜ਼ਿਲਾ|ਫਰੀਦਕੋਟ]] ਅਤੇ [[ਬਠਿੰਡਾ]] ਸ਼ਹਿਰ ਸੜਕ ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਜੋ ਫਰੀਦਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਦੀ ਤਹਿਸੀਲ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਬਾਬਾ ਜੈਤੇਆਣਾ ਫ਼ਕੀਰ ਦੇ ਨਾਂ ’ਤੇ ਵੱਸਿਆ ਸ਼ਹਿਰ ਜੈਤੋ ਦਸਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ [[ਗੂਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਜੀ ਦੀ ਚਰਨ ਛੋਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਧਰਤੀ ਹੈ। ==ਜਨਸੰਖਿਆ== 2001 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮਰਦਮਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਜੈਤੋ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 33.465 ਸੀ। ਪੁਰਸ਼ ਆਬਾਦੀ 53% ਅਤੇ ਮਹਿਲਾ 47%।<ref>{{cite web | url=http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999 | accessdate=24 ਅਕਤੂਬਰ 2015 | title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ | archive-date=2004-06-16 | archive-url=https://web.archive.org/web/20040616075334/http://www.censusindia.net/results/town.php?stad=A&state5=999 | dead-url=unfit }}</ref> ==ਜੈਤੋ ਦਾ ਮੋਰਚਾ== [[ਨਾਭੇ]] ਦੇ ਰਾਜੇ [[ਰਿਪੁਦਮਨ ਸਿੰਘ]] ਨੂੰ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ]] ਵੱਲੋਂ ਰਿਆਸਤ ਤੋਂ ਲਾਂਭੇ ਕਰਨ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਲੱਗਿਆ ਮੋਰਚਾ ‘[[ਜੈਤੋ ਦੇ ਮੋਰਚੇ]]’ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੋਰਚੇ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਮੁੱਢ ਬੰਨ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ]] ਇਸੇ ਮੋਰਚੇ ਦੀ ਹੀ ਦੇਣ ਹੈ। ਇਸ ਮੋਰਚੇ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਕੇ ਪੰਡਿਤ [[ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ]] ਇੱਥੇ ਆਏ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜੈਤੋ ਥਾਣੇ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਬਣੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ ਹੈ।<ref>{{cite web | url=http://punjabitribuneonline.com/2014/01/%E0%A8%B5%E0%A8%BF%E0%A8%95%E0%A8%BE%E0%A8%B8-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%AE%E0%A9%8B%E0%A8%B0%E0%A8%9A%E0%A9%87-%E0%A8%A4%E0%A9%87-%E0%A8%B9%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%BF%E0%A8%86-%E0%A8%B6/ | title=ਸ਼ਹਿਰ ਜੈਤੋ | publisher=ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ | accessdate=4 ਮਾਰਚ 2016}}</ref> ==ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਅਤੇ ਹੋਰ== *ਨਾਵਲਕਾਰ ਪਦਮਸ਼੍ਰੀ [[ਗੁਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ]] *ਪੰਜਾਬੀ ਗ਼ਜ਼ਲ ਦੇ ਬਾਬਾ ਬੋਹੜ [[ਦੀਪਕ ਜੈਤੋਈ]] *[[ਮਾਸਟਰ ਕਰਤਾ ਰਾਮ]] ਅਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ *[[ਅਰਸ਼ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋ]] ਸੋਸਲ ਐਕਟੀਵਿਸਟ,ਯੂਥ ਲੀਡਰ ==ਹੋਰ ਦੇਖੋ== *[[ਮੋਰਚਾ ਗੰਗਸਰ ਜੈਤੋ]] *[[ਮੋਰਚਾ ਜੈਤੋ ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਗੰਗਸਰ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੰਗਸਰ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਪੰਜਾਬ (ਭਾਰਤ)}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਥਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੈਤੋ ਤਹਿਸੀਲ ਦੇ ਪਿੰਡ]] d93gcpj8ig4mamxplvr6svce0zs1s2g 0 28727 609765 463933 2022-07-31T02:55:31Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox athlete | name = ਅਲ ਓਰਟਰ | image = Al oerter roma 1960.jpg | imagesize = | caption = ਅਲ ਓਰਟਰ | fullname =ਅਲ ਓਰਟਰ | nicknames = ਅਲ ਓਰਟਰ | nationality = [[ਅਮਰੀਕਾ]] | sport = ਅਥਲੈਟਿਕਸ | event = ਡਿਸਕਸ ਥਰੋ | club = | collegeteam = | birth_date =19 ਸਤੰਬਰ, 1936 | birth_place = | children = | residence ={{ਝੰਡਾ|ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ}} | retired= | death_place =1 ਅਕਤੂਬਰ, 2007 | height =1.91ਮੀਟਰ | weight =81ਕਿਲੋਗਰਾਮ | country = {{ਝੰਡਾ|ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ}} | medaltemplates= {{MedalSport| Men's athletics}} {{MedalCountry| the {{USA}} }} | show-medals=yes | medaltemplates = {{MedalCompetition|[[ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ]]}} {{MedalGold| [[ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਮੈਲਬੋਰਨ(1956)]]| ਡਿਸਕਸ ਥਰੋ}} {{MedalGold| [[ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਰੋਮ(1960)]]| ਡਿਸਕਸ ਥਰੋ}} {{MedalGold| [[ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਟੋਕੀਓ(1964)]]| ਡਿਸਕਸ ਥਰੋ}} {{MedalGold| [[ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਮੈਕਸੀਕੋ(1968)]]| ਡਿਸਕਸ ਥਰੋ}} {{MedalCompetition|[[ਪਾਨ ਅਮਰੀਕਨ ਖੇਡਾਂ]]}} {{MedalGold| [[ਪਾਨ ਅਮਰੀਕਨ ਖੇਡਾਂ (1959)]]| ਡਿਸਕਸ ਥਰੋ}} {{MedalCompetition|[[ਓਲੰਪਿਕ ਬਾਈਕਾਟ ਖੇਡਾਂ]]}} {{MedalSilver| [[ਓਲੰਪਿਕ ਬਾਈਕਾਟ ਖੇਡਾਂ(1980)]]| ਡਿਸਕਸ ਥਰੋ}} }} '''ਅਲ ਓਰਟਰ''' (19 ਸਤੰਬਰ, 1936 – 1 ਅਕਤੂਬਰ, 2007) ਦਾ ਜਨਮ [[ਨਿਉਯਾਰਕ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੇ ਇਸ ਅਥਲੀਟ ਦਾ 1956 ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 1968 ਤੱਕ [[ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ]] ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸਾਨੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਲਗਾਤਾਰ ਚਾਰ [[ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ]] ਵਿੱਚ ਡਿਸਕਸ ਸੁੱਟਣ ਦਾ ਸੋਨ ਤਗਮਾ ਇਹਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਂਅ ਲਿਵਾਇਆ। 1959 ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਦੀਆਂ ਪੇਨ ਅਮਰੀਕਨ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਸੋਨ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 1980 ਦੀਆਂ ਉਲੰਪਿਕ ਬਾਈਕਾਟ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦੂਸਰੇ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਰਹੇ।<ref>{{cite web|url=http://www.webcitation.org/5uz7cjD9l|title=Olympic discus great Al Oerter dies at 71|publisher=Webcitation.org|accessdate=2013-10-23|archive-date=2012-11-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20121111214458/http://www.webcitation.org/5uz7cjD9l|dead-url=yes}}</ref> {{S-start}} {{s-ach|rec}} {{succession box|before={{ਝੰਡਾ|ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ}} [[ਜੈ ਸਿਲਵਾਰਟਰ]]|title=[[ਡਿਸਕਸ ਥਰੋ ਵਰਲਡ ਰਿਕਾਰਡ]]|years=ਮਈ 18– 4 ਜੂਨ, 1962|after={{ਝੰਡਾ|ਰੂਸ}} [[ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਟਰੂਸੇਨਵ]]}} {{succession box|before={{ਝੰਡਾ|ਰੂਸ}} [[ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਟਰੂਸੇਨਵ]]|title=[[ਡਿਸਕਸ ਥਰੋ ਵਰਲਡ ਰਿਕਾਰਡ]]|years= 1 ਜੁਲਾਈ, 1962– 2 ਅਗਸਤ, 1964|after={{ਝੰਡਾ|ਚੈੱਕ ਗਣਰਾਜ}} [[ਲੁਦਵਿਕ ਡਾਨੇਕ]]}} {{S-end}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ]] j8k3qpi574l1m8qelcpgod4oopmdtta 0 28888 609705 609605 2022-07-30T15:47:36Z Jagvir Kaur 10759 /* ਬਿਹਾਰ */ wikitext text/x-wiki ਇਸ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਾਰੇ ਗੁਰੂ ਘਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। == ਪੰਜਾਬ == === ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ === [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਟੱਲ ਰਾਏ ਜੀ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਟਲ ਰਾਏ ਜੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਿਬੇਕਸਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਹਰਟਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੁਬਾਰਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ '|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਮਹਿਲ|ਗੁਰਦਵਾਰਾ ਗੁਰੂ ਕੇ ਮਹਿਲ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕੀ ਵਡਾਲੀ]] * [[ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ(ਸੰਤੋਖਸਰ)|ਸੰਤੋਖਸਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੋਭਾ ਭਾਈ ਸਾਲ੍ਹੋ ਜੀ]] * [[ਕੌਲਸਰ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੌਲਸਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰੂਦੁਆਰਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਬੁੱਢਾ ਜੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਲੋਹਗੜ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ, ਦੀਵਾਨ ਅਸਥਾਨ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਅਸਥਾਨ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਲਾਹ (ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੂੰ) ਦੇ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਵੇਰਕਾ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਇਤਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ)]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਮਸਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਨ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ [[ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਰਾਗੜੀ ਸਾਹਿਬ, ਟਾਊਨ ਹਾਲ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ [[ਤੂਤ ਸਾਹਿਬ]] ਜਸਪਾਲ ਨਗਰ ਐਸਡਬਲਿਊ ਰੋਡ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਮੰਝ ਜੀ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰਦਰਸ਼ਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼, ਪਿੰਡ ਮਹਿਤਾ, ਜਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਸੰਪ੍ਰਦਾਯ - ਭਿੰਡਰਾਂ) === '''ਤਰਨਤਾਰਨ''' === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਝੂਲਣੇ ਮਹਿਲ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ|ਸ੍ਰੀ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਤਰਨਤਾਰਨ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਬੋਤਾ ਸਿੰਘ ਤੇ ਬਾਬਾ ਗਰਜਾ ਸਿੰਘ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੁਢਾ ਜੀ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੁਢਾ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]] === ਸੰਗਰੂਰ === [[ਸੰਗਰੂਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਨਾਨਕਿਆਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਿਆਨਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰ ਸਾਗਰ, ਸਾਹਿਬ]] ਮਸਤੂਆਣਾ ਸਾਹਿਬ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਤਰਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ ਕੁਨਰਾਂ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੈਮਬੋਵਾਲ ਸਾਹਿਬ ਲੌਂਗੋਵਾਲ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੁੱਲੇ ਬਾਬਾ ਆਲਾ ਸਿੰਘ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਕੋਈ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿੰਘ ਬਾਲੀਆਂ, ਸੰਗਰੂਰ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਅਤੇ 10ਵੀਂ, ਮੂਲੋਵਾਲ]], ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਮਿਠਾ ਖੂਹ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਮੂਲੋਵਾਲ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਰਾਜੋਮਾਜਰਾ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਜਹਾਂਗੀਰ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਝਾੜੋਂ - ਹੀਰੋ, ਚੀਮਾ, ਸੁਨਾਮ, ਸੰਗਰੂਰ === ਬਰਨਾਲਾ === [[ਬਰਨਾਲਾ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਪੱਕਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਹੰਢਿਆਇਆ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਕਾਚਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਹੰਢਿਆਇਆ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੜੀਸਰ ਸਾਹਿਬ]], [[ਹੰਢਿਆਇਆ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਢਿਲਵਾਂ *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਸੇਖਾ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਫਰਵਾਹੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਮਾਹਲ ਕਲਾਂ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਵੱਡਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ, ਪਿੰਡ ਕੁਤਬਾ (ਬਾਹਮਣੀਆ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ [[ਵੱਡਾ ਘੱਲੂਘਾਰਾ]], ਪਿੰਡ ਗਹਿਲ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ [[ਸੋਹੀਆਣਾ]] ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਨੌਵੀਂ, ਪਿੰਡ [[ਧੌਲਾ]] === ਮਾਨਸਾ === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੂਲੀਸਰ ਸਾਹਿਬ]] === ਮੋਗਾ === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡਰੋਲੀ ਭਾਈ ਕੀ]] === ਬਠਿੰਡਾ === [[ਬਠਿੰਡਾ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਗਤਾ ਭਾਈ ਕਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਰੂਪਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੱਕ ਫਤਹਿ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਕੇ (ਕੋਠੇ-ਗੁਰੂ)]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਕੋਟ ਸ਼ਮੀਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਮਹਿਰਾਜ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਨਥਾਣਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਾਜੀ ਰਤਨ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੰਡ ਸਰ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਪੱਕਾ ਕਲਾਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਬਾਜਾਕ]] * [[ਤਖ਼ਤ ਸ਼੍ਰੀ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਬੀੜ ਬਹਿਮਨ]] === ਫਰੀਦਕੋਟ === [[ਫਰੀਦਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ|ਫਰੀਦਕੋਟ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੰਗਸਰ]], ਜੈਤੋ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕੀ ਢਾਬ, ਪੁਲੀਟੀਕਲ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਬਰਗਾੜੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਗੰਜ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥੰਬੂ ਮਲ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੰਡ ਸਾਹਿਬ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਸ਼ੇਖ ਫਰੀਦ ਜੀ , * [[ਗੋਦੜੀ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਈ ਗੋਦੜੀ ਸਾਹਿਬ]] === ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ === ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਿਠਾ ਟਿਵਾਣਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਰੀਆਂਵਾਲਾ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਮੰਝ ਜੀ ਸਾਹਿਬ, ਕੰਗਮਾਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਜ਼ਾਹਰਾ ਜ਼ਹੂਰ, ਸ਼੍ਰੀਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ ਹੀਰਾਂ === ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ === [[ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਰ ਬਜ਼ੀਦਪੁਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਹਿਨ ਸਾਹਿਬ ਸੱਚੀ ਮੰਜੀ]] === ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ === [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਚਲ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਅਚਲ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਬਾਰਾਤ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਠ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੁਰਜ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੰਧ ਸਾਹਿਬ]] === ਜਲੰਧਰ === [[ਜਲੰਧਰ]] ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਵੀਂ ਪਾਦਸ਼ਾਹੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੌ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪੰਜਵੀਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਸੰਗ ਢੇਸੀਆਂ|ਸੰਗ ਢੇਸੀਆਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥੰਮ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਿਲ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਗਹਲਰੀ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤੱਲ੍ਹਣ ਸਾਹਿਬ === ਨਕੋਦਰ === * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਹਸਪਤਾਲ ਸੜਕ ਨਕੋਦਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨੂੰ ਮਹਿਤਪੁਰ ਅੱਡਾ ਨਕੋਦਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ ਮਾਲੜੀ ਸਾਹਿਬ (ਨਕੋਦਰ) === ਰੂਪਨਗਰ === * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨ ਕਮਲ, [[ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ Patalਪੁਰi, ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭੱਠਾ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ : - ਕੋਟਲਾ ਨਿਹੰਗ, ਰੂਪਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ, ਰੂਪਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਮਹਿਲ ਸਾਹਿਬ, ਰੂਪਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਅਮਰਨਾਥ ਜੀ, ਪਿੰਡ : - ਬਿੰਦਰਖ, ਰੂਪਨਗਰ * ਵਿਰਾਸਤ - ਏ- ਖਾਲਸਾ, ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ (ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਬੇਟੇ ਨੂੰ ਜੀ - ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ === ਸਰਹੰਦ === * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੋਤੀ ਸਵਰੂਪ, ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਾਹਮਣੇ === ਕਪੂਰਥਲਾ === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਖਚੈਨਆਣਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਸਟੇਟ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ, ਬਲੇਰ ਖਾਨ ਸ਼੍ਰੀਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ]] === ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੇਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੱਟ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੋਠੜੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੇਹਰਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਬੇਬੇ ਨਾਨਕੀ ਜੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਤ ਘਾਟ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਤਰਜਾਮਤਾ ਜੀ]] === ਲੁਧਿਆਣਾ === * [[ਗੁਰੂਸਰ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਨੋਕਸਰ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਮੱਲ੍ਹਾ]] * [[ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਆਲਮਗੀਰ]] * [[ਮਹਿਦੇਆਣਾ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਹਿਦੇਆਣਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਰਮਸਰ ਰਾੜਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨ ਕੰਵਲ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ 'ਚੇਲਾ' ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੁਬਾਰਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗਨੀ ਖਾਨ ਨਬੀ ਖਾਨ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ, ਸਰ, ਕਾਊਂਕੇ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਟਾਣਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਹੇਹਰਾਂ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਫਲਾਹੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਏਕੋਟ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੁੱਖ ਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਸਰ ਚਕਰ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੋੜਾ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰੂਸਰ ਸੁਧਾਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕ ਨਾਮ ਦੀ ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਮੰਡਿਆਣੀ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਥਾਰਾ ਸਾਹਿਬ ਇਯਾਲੀ ਕਲਾਂ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 1 ਠੱਕਰਵਾਲ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ ਰਤਨ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ ਚਮਿੰਡਾ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਜਗਰਾਉ, ਲੁਧਿਆਣਾ (ਬਾਬਾ ਨੰਦ ਸਿੰਘ ਦੇ ਆਸ਼ਰਮ)]] === ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ (ਮੁਹਾਲੀ) === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਬ ਸਾਹਿਬ, ਫੇਜ - 8, ਮੋਹਾਲੀ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਗੀਠਾ ਸਾਹਿਬ, ਫੇਜ - 8, ਮੋਹਾਲੀ]] *[[ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਲੰਬਿਆ ਵਾਲੇ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੱਚਾ ਧੰਨ ਸਾਹਿਬ, ਫੇਜ - 3B2, ਮੋਹਾਲੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਭਾ ਸਾਹਿਬ, ਜ਼ੀਰਕਪੁਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ, ਜ਼ੀਰਕਪੁਰ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦਾਂ, ਸੋਹਾਣਾ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਗਤ ਧੰਨਾ ਜੀ ਫੇਸ 8]] *[[ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜੀ]] *[[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਹੀਦਾ ਢੱਕੀ ਸਾਹਿਬ ਸੈਕਟਰ 82]] === ਨੰਗਲ === * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵਿਭੋਰੇ ਸਾਹਿਬ]] === ਪਟਿਆਲਾ === * ਚੌਬਾਰਾ ਸਾਹਿਬ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਰਾਮਕਿਸ਼ਨ ਸਾਹਿਬ]], [[ਪਟਿਆਲਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਅਜੇਪਾਲ ਸਿੰਘ]], [[ਨਾਭਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਹਾਦਰਗੜ੍ਹ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੁੱਖ ਨਿਵਾਰਨ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਭਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖੇਲ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੋਤੀ ਬਾਗ਼ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੱਸਾ ਸਿੰਘ ਜੀ]] === ਰੋਪੜ === [[ਤਸਵੀਰ:ਸਤਲੁਜ S058.jpg| ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ Tibi ਸਾਹਿਬ ਨਦੀ [[ਸਤਲੁਜ]] [[ਰੂਪਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ 'ਤੇ|thumb|ਰੋਪੜ]]|link=Special:FilePath/ਸਤਲੁਜ_S058.jpg]] [[ਤਸਵੀਰ:outside.jpg|thumb|ਤੱਕ ਸ਼੍ਰੀ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ enterance|ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਹੈ|link=Special:FilePath/Outside.jpg_ਤੱਕ_ਸ਼੍ਰੀ_ਟਿੱਬੀ_ਸਾਹਿਬ_ਗੁਰਦੁਆਰਾ_enterance]] [[ਤਸਵੀਰ:ਸ਼੍ਰੀ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ inside.jpg| ਅੰਦਰ ਤੱਕ ਮੁੱਖ ਗੁਰਦੁਆਰਾ|link=Special:FilePath/ਸ਼੍ਰੀ_ਟਿੱਬੀ_ਸਾਹਿਬ_ਗੁਰਦੁਆਰਾ_inside.jpg]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਸਕੱਤਰੇਤ, ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਭੱਠਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੜ੍ਹੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਕਤਲਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਪਰਵਾਰ ਵਿਛੋੜਾ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਰਵਾਰ ਵਿਛੋੜਾ]] * [[ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ#ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਤਾਲਪੁਰੀ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਤਾਲਪੁਰੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਤਖ਼ਤ ਸ਼੍ਰੀ ਕੇਸਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਸੋਲਖੀਆਂ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾਨਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ, ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ੀਸ਼ ਮਹਿਲ ਸਾਹਿਬ, ਕੀਰਤਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] === ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ === ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਮੁਕਤਸਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, ਟੁੱਟੀ ਗੰਢੀ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਿੱਬੀ ਸਾਹਿਬ *ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੂਖ ਨਿਵਾਰਨ ਤਰਨਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤੰਬੂ ਸਾਹਿਬ *ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇਵਾਂ ਜੀ * ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਸਿੰਘਾਂ ਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅੰਗੀਠਾ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਕਾਬਸਰ ਸਾਹਿਬ *ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਾਤਣਸਰ ਸਾਹਿਬ *ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਕਾ ਖੂਹ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ === ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ (ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ) === * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਾਹਲੀ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦਗੰਜ ਸਾਹਿਬ, ਉੜਾਪੜ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਹਕੀਮਪੁਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨਕੰਵਲ ਸਾਹਿਬ, ਜੀਂਦੋਵਾਲ, ਬੰਗਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰਪਲਾਹ, ਸੋਤਰਾਂ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੰਡਾ ਸਾਹਿਬ, ਸੰਧਵਾਂ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਸਿੱਖ, ਹਿਆਲਾ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਗੁਰਦਿੱਤਾ ਜੀ, ਚਾਂਦਪੁਰ ਰੁੜਕੀ (ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ)]] === ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, === [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ: * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖੂਨੀ ਸਾਹਿਬ]], ਮਨੀਮਾਜਰਾ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ]], ਮਨੀਮਾਜਰਾ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ]], ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੈਨਵੀਨ ਪ੍ਰਤਖ]], ਸੈਕਟਰ - 12, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ]], ਸੈਕਟਰ - 8, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ]], ਸੈਕਟਰ - 34, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ, == ਅਸਾਮ == * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਰਛਾ ਸਾਹਿਬ]], ਧਾਨਪੁਰ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ]], ਧੁਬਰੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾਜੀ, ਚਪਾਰਮੁਖ, ਨਾਗਾਓਂ, ਅਸਾਮ == ਸਿੱਕਿਮ == * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਲਾਮਾ]] == ਝਾਰਖੰਡ == * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਕੇਦਲੀ ਕਲਾਂ]] == ਬਿਹਾਰ == ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਬਿਹਾਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] * ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ - ਪਟਨਾ * [[ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ]], [[ਪਟਨਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਘਈ ਘਾਟ]], ਪਟਨਾ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਾਂਡੀ ਸਾਹਿਬ]] - ਪਟਨਾ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੋਬਿੰਦ ਘਾਟ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਪਟਨਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਲ ਲੀਲਾ ਮੈਨੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟਕਸਾਲ ਸੰਗਤ - ਸਾਸਾਰਾਮ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨੂੰ ਬਾਗ - ਸਾਸਾਰਾਮ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਾਚਾ ਫਗੂ ਮਲ - ਸਾਸਾਰਾਮ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੱਕੀ ਸੰਗਤ – ਮੁੰਗੇਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ - ਗਯਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੜੀ ਸੰਗਤ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ ਚੌਕੀ - ਭਾਗਲਪੁਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ - ਲਕਸ਼ਮੀਪੁਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖੰਭਾ ਪਾਕਾ - ਨੇੜੇ ਦੇ ਟਾਂਡਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਮੋਲਾਰਬੰਦ, ਬਦਰਪੁਰ, ਫੇਜ9818085601, 9910762460 * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਆਦਰਸ਼ ਕਲਿਆਣ ਲਈ ਕੰਪੈਰੇਟਿਵ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਪਾਰਕ, ਖਾਨਪੁਰ, ਫੇਜ9818085601, 9910762460 == ਗੁਜਰਾਤ == ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ ਓਧਵ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛਾਨੀ (ਵਡੋਦਰਾ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਵਾੜੀ (ਵਡੋਦਰਾ) ਈਐਮਈ ਤੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ (ਫੌਜ) (ਵਡੋਦਰਾ) ਏਅਰਫੋਰਸ ਮਾਕੁਰਪੁਰਾ 'ਤੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ (ਵਡੋਦਰਾ) * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸਾਹਿਬ ,ਲਖਪਤ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸਾਹਿਬ ,ਲਖਪਤ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ ਜੀ (ਸੂਰਤ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੋਬਿੰਦ ਧਾਮ, ਥਲਤੇਜ਼ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਸਰਸਪੁਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਇਸਨਪੁਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਮਣੀਨਗਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਿਫਾਜ਼ਤ ਸਾਹੇਬਜੀ, ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਨਗਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਦੁਧੇਸ਼ਵਰ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੀ - ਵਾਰਡ, ਸਰਦਾਰ ਨਗਰ, ਨਰੋਦਾ (ਆਮੇਡਬੈਡ ਤੱਕ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਾਜਕੋਟ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਰੀ ਲਖਪਤਸਾਹਿਬ, ਪੋਰਟਲਖਪਤ (ਕੱਛ, ਗੁਜਰਾਤ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਭਾਈ ਮੋਹਕਮ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਬਏਤ ਦਵਾਰਕਾ (ਦਵਾਰਕਾ, ਗੁਜਰਾਤ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ, ਤਰਸਾਲੀ (ਵਡੋਦਰਾ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛਾਦਰ ਸਾਹਿਬ, ਭਾਰੁਚ == ਹਰਿਆਣਾ == * ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬਾਲਾ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੋਕਾ ਸਾਹਿਬ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੋਬਿੰਦਪੁਰਾ ਅੰਬਾਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਬਾਗ ਅੰਬਾਲਾ * ਲਖਨੌਰ ਸਾਹਿਬ ਅੰਬਾਲਾ * ਸੀਸਗੰਜ ਸਾਹਿਬ, [[ਅੰਬਾਲਾ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਤਿਸੰਗ ਸਾਹਿਬ - ਅੰਬਾਲਾ * ਪੰਜੋਖੜਾ ਸਾਹਿਬ * ਗੈਂਦਸਰ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਭਾਨੋਖੇੜੇ ਅੰਬਾਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡੇਰਾ ਸਾਹਿਬ ਅਸੰਧ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤ੍ਰਿਵੇਣੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਪਾਸਟ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਪਿੰਜੌਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਪਿਹੋਵਾ * [[ਨਾਢਾ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਢਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਪੰਚਕੂਲਾ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ, [[ਕਰਨਾਲ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ ਜਿਲ੍ਹਾ ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਪਾਲ ਮੋਚਨ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 10 - ਜਗਾਧਰੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜੀ ਸਾਹਿਬ - ਕੈਥਲ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਿੰਮ ਸਾਹਿਬ, ਕੈਥਲ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਮਦਮਾ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਸਾਇਨਾ ਸਦਨ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੌੜਾ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ ਸਾਇਨਾ ਸਦਨ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੰਗਲਾ ਸਾਹਿਬ, ਰੋਹਤਕ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ – ਸੁਲਹਾਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਰਦੋਨ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 9ਵੀਂ ਅਤੇ 10ਵੀਂ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨੌਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੇਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿਧ ਬਟੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਸਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਜ ਘਾਟ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ - ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚੋਰਮਾਰ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ - ਚੋਰਮਾਰ ਖੇੜਾ ਸਿਰਸਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਸਾਹਿਬ ਜੀ - ਪਾਰਥ ਪਲਾਟ - ਚੀਕਾ - ਕੈਥਲ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਸੋਹਣਾ (ਗੁੜਗਾਂਵਾਂ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਗੁੜਗਾਂਵਾਂ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ NIT ਕੋਈ -5 ਫਰੀਦਾਬਾਦ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਿਲ੍ਹਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ, ਸਰਸਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਸਰਸਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਸਿਰਸਾ == ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ == * [[ਮਨੀਕਰਨ#ਮਨੀਕਰਨ ਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ|ਮਨੀਕਰਨ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੋਂਟਾ ਸਾਹਿਬ]], ਜਿਲਾ [[ਸਿਰਮੌਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭੰਗਾਣੀ ਸਾਹਿਬ]] ਜਿਲਾ [[ਸਿਰਮੌਰ]] * [[ਚੈਲ ਗੁਰਦੁਆਰਾ]] ਜਿਲਾ [[ਸੋਲਨ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ]] ਦਸਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ -, ਨਦੌਣ ਜਿਲਾ ਕਾਂਗੜਾ ਮੰਡੀ ਜਿਲਾ ਮੰਡੀ * ਰਵਾਲਸਰ ਜਿਲਾ ਮੰਡੀ ਮਨੀਕਰਨ ਜਿਲਾ ਕੁੱਲੂ * [[ਬੜੂ ਸਾਹਿਬ]], ਜਿਲਾ ਸਿਰਮੌਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ ਸਾਹਿਬ - ਮੰਡੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਸਾਹਿਬ - ਨਾਹਨ * ਗੁਰੂ ਕਾ ਲਾਹੌਰ - ਬਿਲਾਸਪੁਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਪਥਰ ਸਾਹਿਬ, (ਲੇਹ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂਕੋਠਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦਸਵੀਂ - ਜਿਲ੍ਹਾ ਮੰਡੀ * [[ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਵਡਭਾਗ ਸਿੰਘ]] == ਕਰਨਾਟਕ == [[ਕਰਨਾਟਕ]] ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕ ਝੀਰਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਬਿਦਰ]] ਬੰਗਲੌਰ ਵਿੱਚ * [[ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ]], ਵੱਡਾ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ * [[ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਮਾਤਾ ਭਾਗੋ ਜੀ ਤਪੋਸਥਾਨ]], [[ਜਨਵਾੜਾ (ਬਿਦਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ) ਕਰਨਾਟਕ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਜਨਮ ਅਸਥਾਨ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ]], [[ਬਿਦਰ ਕਰਨਾਟਕ]] == ਕਸ਼ਮੀਰ == ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * ਛਟੀ ਪਾਦਸ਼ਾਹੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਸ਼ਮੀਰ <ref>[http://wwwangelfirecom/ca6/gurdwaraworld/kashmirhtml Angelfirecom ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਮਾਤਨ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ, ਪਿੰਡ ਬੀਗ ਬੀਆਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਲਾਮ ਪੁਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਪਿੰਡ ਸਿੰਘਪੁਰਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਠਾਰ੍ਹਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਪਿੰਡ ਬਾਰਾਮੂਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਚਰਨ ਅਸਥਾਨ ਦੁੱਖ ਨਿਵਾਰਨ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ - ਅਨੰਤਨਾਗ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਛੇਵੀਂ, ਪਿੰਡ ਰੈਣਾਵਾੜੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਥੇਰ ਸਾਹਿਬ, ਲੇਹ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਹੀਦ ਬੰਗਾ ਸਾਹਿਬ, ਭਗਤ == ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ == ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੰਦਾ ਬਹਾਦਰ ਘਾਟ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਦਇਆ ਸਿੰਘ]] * [[ਤਖ਼ਤ ਸ਼੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ]], [[ਨੰਦੇੜ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੀਰਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੱਲ ਟੇਕਰੀ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਗੀਨਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੰਗਤ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੀਕਰ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਜਹਾਦ ਦਰਬਾਰ ਤੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦਧਾਮ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ – ਸਥਾਨ ਭਾਈ ਦਇਆਸਿੰਘਜੀ, ਅਹਿਮਦਨਗਰ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਆਲ ਸਾਹਿਬ ਸਥਾਨ ਬਾਬਾ ਨਿਧਾਨ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਨੰਦੇੜ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਗੁਰਦੁਆਰਾ [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ, ਤਿਗਨੇ ਨਗਰ, ਪੂਨਾ ਪੂਨਾ ਦਾਕੋਈ 1 * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ, ਕਲਬਾ ਦੇਵੀ, ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਦਾਦਰ, ਮੁੰਬਈ * ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ (ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ) ਮਾਤੁੰਗਾ ਮੱਧ - ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਖਾਰ, ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਧਨਪਠੋਹਰ, ਸਾਂਤਾਕਰੂਜ਼ (ਵੈਸਟ), ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਮਲਾਡ, ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਾ, ਪੋਬਾਈ (ਹੀਰਾਨੰਦਾਨੀ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਟੈਗੋਰ ਨਗਰ, - ਵਿਖਰੋਲੀ ਈਸਟ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੰਚਾਇਤੀ, ਕਲਪਨਾ ਚਾਵਲਾ ਚੌਕ, ਭਾਂਡੂਪ ਪੱਛਮ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਜੀ, ਅਮਰ ਨਗਰ, - ਭਾਂਡੂਪ ਕੰਪਲੈਕਸ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਅਮਰਦਾਸ ਸਾਹਿਬ, ਆਗਰਾ ਰੋਡ – ਐਲ ਬੀ ਐਸ ਮਾਰਗ, ਮੁਲੁੰਡ ਪੱਛਮ * ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ, ਯੂਥ ਸਰਕਲ - ਮੁਲੁੰਡ ਕਲੋਨੀ * ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਮੁਲੁੰਡ ਕਲੋਨੀ (ਵੈਸਟ) ਮੁੰਬਈ - 82 * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਜੀ ਬੀ ਰੋਡ, ਥਾਨੇ (ਪੱਛਮ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਮੈਰਤਾਨ ਪੂਰਬੀ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ ਹਾਈਵੇ ਥਾਨੇ (w) * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ]] <ref>[ http://wwwsachkhanddarbarwebscom/{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ]</ref> ਨਵੀ ਮੁੰਬਈ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ * ਸੁਪਰੀਮ ਕਸਲ [ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਵਾਸ਼ੀ, ਨਵੀ ਮੁੰਬਈ] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਵਿੱਤਰ ਜੰਗਲ - (ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ), ਪੂਨਾ ਕੈਂਪ ਪੂਨਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਅਕਰੁਦੀ - ਪੂਨਾ (ਮੋਨ ਬਾਬਾ ਦਾ ਆਸ਼ਰਮ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੀਰਾ ਰੋਡ, ਮੁੰਬਈ <ref>[ http://wwwmira-roadcom/1_29_Gurdwara-Guru-nanak-Darbarhtml{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} mira - roadcom ]</ref> * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਾਮਬਾਗ - 4, ਕਲਿਆਣ (ਪੱਛਮ) - 421301]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ, ਸੰਗਤ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਸੁਖਮਨੀ ਸੁਸਾਇਟੀ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਉਲਹਾਸਨਗਰ, ਥਾਨੇ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਸਥਾਨ ਭਾਈ ਦਇਆਸਿੰਘਜੀ, ਅਹਿਮਦਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਜੀ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਜੋਗਾ ਸਿੰਘ ਜੀ ਪੰਚਾਇਤੀ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ * ਰਾਓਲੀ ਕੈਂਪ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ (ਜੀਟੀਬੀ) ਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਦਸਮੇਸ਼ ਦਰਬਾਰ, ਜੀਟੀਬੀ ਨਗਰ, ਮੁੰਬਈ * ਸੱਚਖੰਡ ਦਰਬਾਰ - ਸੀਯੋਨ, ਐਨਆਰ ਗੁਰੂਕਿਰਪਾ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ * ਖਾਲਸਾ ਸਭਾ – ਮਾਤੁੰਗਾ ਰੋਡ ਮਹਿੰਮ == ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ == * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਤਲਾਮ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਹਮੀਦੀਆ ਰੋਡ, ਭੋਪਾਲ * ਬਾਬਾ ਸਿਆਮਦਾਸ ਮਾਧਵਦਾਸ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਸਾਹਿਬ ਮੋਹਨ ਜਾਗਿਆਸੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਟੇਕਰੀ ਸਾਹਿਬ ਈਦਗਾਹ ਹਿੱਲਜ਼, ਭੋਪਾਲ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੰਦੀ ਛੋੜ, ਗਵਾਲਿਅਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਜਘਾਟ ਸੰਗਤ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੜੀ ਸੰਗਤ, ਬੁਰਹਾਨਪੁਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਇਮਲੀ ਸਾਹਿਬ, ਵਿਜਯਾਵਦਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੇਤਮਾ ਸਾਹਿਬ, ਵਿਜਯਾਵਦਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਇਤਹਾਸਿਕ, ਹੋਸੰਗਾਬਾਦ ਐਮ ਪੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗਵਾਰੀਘਾਟ ਸੰਗਤ, ਜਬਲਪੁਰ * ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਸਾਹਿਬ ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਮਾਂਡਲਾ * ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਿੰਧੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿਰੋਜਨੀ (ਜਿਲਾ - ਵਿਦਿਸ਼ਾ) ਐਮ ਪੀ * ਗੁਰੂਦਵਾਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਰੇਵਾ, ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਆਲ ਸਾਹਿਬ ਜੀ (ਡਵੀਜਨਲ ਦੇਵਾਸ) ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਡਾਟਾ ਬੰਦੀ ਚੋਰ ਗਵਾਲੀਅਰ ਕਿਲਾ) * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਯਾਤਰਾ ਸ੍ਰੀ ਹਜ਼ੂਰ ਸਾਹਿਬ ਜੀ (ਮਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) == ਉੜੀਸਾ == * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੰਗੂ ਗਵਣਤ - ਪੁਰੀ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਾਤਣ ਸਾਹਿਬ, ਕਟੱਕ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ – ਗਾਂਧੀ ਰੋਡ, ਰੁੜਕੇਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਸੈਕਟਰ 18, ਰੁੜਕੇਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਵੇਦ ਵਿਆਸ, ਰੁੜਕੇਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਦੇਵ ਜੀ - ਸਿਵਲ ਟਾਊਨਸ਼ਿਪ, ਰੌੜਕੇਲਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਮੁੱਖ ਸੜਕ, ਖਰਿਆਰ ਸੜਕ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਰੋਡ, ਬਰਜਰਾਜਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਮੁੱਖ ਰੋਡ, ਝਾਰਸੂਗੁਡਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਆਰਤੀ ਸਾਹਿਬ - ਨੇੜੇ ਚਾਨਣ ਹਾਊਸ, ਪੁਰੀ == ਰਾਜਸਥਾਨ == * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕਬੂਤਰ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦਾਦੂਦਵਾਰਾ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੁਹਾਵਾ ਸਾਹਿਬ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ - ਪੁਸ਼ਕਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਕੋਲਾਇਤ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਸ਼੍ਰੀ ਗੰਗਾ ਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੁੱਢਾ ਸਾਹਿਬ, ਵਿਜੇਨਗਰ, ਸ਼੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਦੀਪਸਿੰਘ, ਸ਼੍ਰੀਗੰਗਾਨਗਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ, ਰਾਣੀਬਾਜ਼ਾਰ ਬੀਕਾਨੇਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦਰਬਾਰ, ਜੈਪੁਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਜੈਤਸਰ, ਸੰਗਰੂਰ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸੇਹਸਨ ਪਹਾੜੀ, ਜੋਰਹੇਦਾ, ਫੇਜ9818085601, 9910762460 * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਤਿਸੰਗ ਸਭਾ, ਰਾਮਨਗਰ - ਨੰਦਪੁਰੀ - ਗੋਬਿੰਦਪੁਰੀ, ਜੈਪੁਰ - 302019 (ਮੁਕੰਮਲ ਆਸਾ ਦੀ ਵਾਰ 12 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇ ਲਈ ਰੋਜ਼ਾਨਾ 04,30 ਘੰਟੇ - 05,45 ਘੰਟੇ ਜਾਪ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਹੀ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਲਗਾਤਾਰ ਸਭ ਦਾ ਸੁਆਗਤ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਹਨ : 9414061398) ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਲਿ, ਬੀਕਾਨੇਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਵਿਆਸ ਕਾਲੋਨੀ, ਬੀਕਾਨੇਰ == ਉਤਰਾਖੰਡ == ਦੇ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ ਗੁਰਦੁਆਰੇ [[ਉਤਰਾਖੰਡ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ : * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਮੱਤਾ ਸਾਹਿਬ]], [[ਨਾਨਕਮੱਤਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੇਮ ਕੁੰਟ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ, ਪੌੜੀ ਗੜਵਾਲ ਦੇ ਪਿੰਡ ਪਿਪਲੀ ਵਿੱਚ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਪਹਿਲੀ ,ਬਿਜੌਲੀ , ਪਿੰਡ ਬਿਜੌਲੀ , ਜਿਲਾ ਪੋੜੀ ਗੜਵਾਲ * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ , ਪਿੰਡ ਹਲੂਣੀ , ਜਿਲਾ ਪੋੜੀ ਗੜਵਾਲ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰੀਠਾ ਸਾਹਿਬ]] == ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ == * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਿੰਤਾਹਰਨ ਦੁਖਨਿਵਾਰਨ, ਸਰਸਈਆ ਘਾਟ]] - [[ਕਾਨਪੁਰ]] <ref>http://kanpurcityliveblogspotin{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> * [[ਗੁਰੂ ਕਾ ਬਾਗ - ਵਾਰਾਣਸੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਵਾੜਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਈ ਵੱਧ - ਆਗਰਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪੱਕਾ ਸੰਗਤ - ਅਲਾਹਾਬਾਦ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - [[ਬਰੇਲੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਮਾਡਲ ਕਸਬੇ]] - ਬਰੇਲੀ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਜੀ, ਜਨਕਪੁਰੀ]] - ਬਰੇਲੀ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨਗਰ, ਸੰਜੇ]] - ਬਰੇਲੀ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰੀਠਾ ਸਾਹਿਬ]] - ਪਿੰਡ, [[ਚੰਪਾਵਤ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਦੁਪਿਹਰ ਦੇ]] ਪਿੰਡ - [[ਗੜ੍ਹਮੁਕਤੇਸ਼ਵਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਕੋਧੀਵਾਲਾ ਘਾਟ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ]] - ਬਾਬਾਪੁਰ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਪੁਰi ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ]] - [[ਟਾਂਡਾ, ਰਾਮਪੁਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸਿਕਸਥ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ - [[ਨਵਾਬਗੰਜ, ਬਰੇਲੀ|ਨਵਾਬਗੰਜ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਨਨਕਾਣਾ ਸਾਹਿਬ, ਪਿੰਡ]] - ਕਾਸ਼ੀਪੁਰ, * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਰਗੋਬਿੰਦਸਰ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ - ਨਵਾਬਗੰਜ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - [[ਸਿਕੰਦਰਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬੜੀ ਸੰਗਤ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - [[ਵਾਰਾਣਸੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਨੌਵੀਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ]] * [[ਛੋਟਾ ਮਿਰਜ਼ਪੁਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਛੋਟੀ ਸੰਗਤ]] - ਨੂੰ ਵਾਰਾਣਸੀ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਗ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਕਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] - ਕਾਨਪੁਰ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਖਟੀ ਟੋਲਾ]] - [[ਇਟਾਵਾ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਤਪ ਅਸਥਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੂੰ]] - [[ਜੌਨੂਪੁਰ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼|ਜੌਨੂਪੁਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਚਰਨ ਪਾਦੁਕਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ 1 ਤੇ 9]] * [[ਨਿਜ਼ਮਬਾਦ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ]] - [[ਅਯੁੱਧਿਆ]] * ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਬਾ ਬੁੱਧ ਜੀ, [[ਲਖਨਊ]] == [[ਮਥੁਰਾ]] == * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਬਗੀਚੀ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੌ ਘਾਟ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭਾਈ ਦਾਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹਸਤਿਨਾ ਸ਼੍ਰੀਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ (ਮੇਰਠ)]] == ਨਾਨਕਮੱਤਾ == * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਨਾਨਕ ਮਾਤਾ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਭੰਡਾਰਾ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਦੁਧ ਵਾਲਾ ਖੂਹ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਸਿਕਸਥ ਸਾਹਿਬ]] ਪਿੰਡ * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰੀਠਾ ਸਾਹਿਬ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਾਓਲੀ ਸਾਹਿਬ ਪਿੰਡ]] * [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ]] [[ਹਲਦੌਰ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} j63hnttho0kq2hmj83q9cp2g90ls5tn 0 29238 609935 566282 2022-07-31T10:39:04Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਅਧਾਰ|}} '''ਮਹਾਯਾਨ''' ({{lang-sa|महायान}}) [[ਬੁੱਧ]] ਧਰਮ ਦੀਆਂ ਮੌਜੂਦਾ ਤਿੰਨ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। 2010 ਦੇ ਆਂਕੜਿਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਵਿੱਚ 56% ਬੋਧੀ ਮਹਾਯਾਨ ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ, 38% ਬੋਧੀ [[ਥੇਰਵਾਦ]] ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ ਅਤੇ 6% ਬੋਧੀ [[ਵਜ੍ਰਯਾਨ]] ਪਰੰਪਰਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹਨ।<ref>{{cite book|last1=Johnson|first1=Todd M.|last2=Grim|first2=Brian J.|title=The World's Religions in Figures: An Introduction to International Religious Demography|url=http://media.johnwiley.com.au/product_data/excerpt/47/04706745/0470674547-196.pdf|accessdate=2 September 2013|year=2013|publisher=Wiley-Blackwell|location=Hoboken, NJ|page=36|archive-date=20 ਅਕਤੂਬਰ 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131020100448/http://media.johnwiley.com.au/product_data/excerpt/47/04706745/0470674547-196.pdf|dead-url=unfit}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} nzr2skmtwlxuk49z62hsru79fi7w93y 0 29295 609928 593970 2022-07-31T10:30:43Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਝੀਲ |lake_name = '''ਮਨੀਮਹੇਸ਼ ਝੀਲ''' |image_lake = Manimaheshlake.jpg |caption_lake = |image_bathymetry = |caption_bathymetry = |location = ਮਨੀਮਹੇਸ਼ ਪਹਾੜ ਦੀ ਲੜੀ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ]] |coords = {{coord|32|23|42|N|76|38|14|E}} |type = |inflow = |outflow = ਮਨੀਮਹੇਸ਼ ਗੰਗਾ |catchment = |basin_countries = {{ਝੰਡਾ|ਭਾਰਤ}} |length = |width = |area = |depth = |max-depth = |volume = |residence_time = |shore = |elevation = 4080 ਮੀਟਰ |islands = |cities = |frozen = ਅਕਤੁਬਰ ਤੋਂ ਜੂਨ }} '''ਮਨੀਮਹੇਸ਼ ਝੀਲ''':ਮਨਪੀਰ ਪੰਜਾਲ ਦੀ ਹਿਮ ਸੰਖਿਆ 'ਚ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਚੰਬਾ (ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼) ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ 'ਚ ਤਹਿਸੀਲ ਭਰਮੌਰ ਖੇਤਰ 'ਚ ਕੈਲਾਸ਼ ਸ਼ਿਖਰ (ਸਮੁੰਦਰੀ ਤਲ ਤੋਂ ਉੱਚਾਈ 19000 ਫੁੱਟ) ਮਨੀ ਮਹੇਸ਼ ਝੀਲ (ਉੱਚਾਈ 15000 ਫੁੱਟ) ਸਥਿਤ ਹੈ। ਪੁਰਾਣਿਕ ਕਥਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਝੀਲ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਦੀ ਧਰਤੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਗ 'ਚੋਂ 'ਜੰਗਸਕਰ ਪਰਬਤ' ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਵੱਲ 'ਧੌਲਧਾਰ ਪਰਬਤ' ਪੈਂਦੇ ਹਨ।<ref name=envis>{{Cite web|url=http://cpreecenvis.nic.in/scared_waterbodies_manimahesh.htm|title=Budhil valley, Bharmour (Chamba District), Himachal Pradesh|accessdate=2010-04-16|publisher=National Informatics Centre|archive-date=2009-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20090410063443/http://cpreecenvis.nic.in/scared_waterbodies_manimahesh.htm|dead-url=yes}}</ref><ref name=Chaudhry>{{Cite book|last= Chaudhry|first= Minakshi|title=Guide to trekking in Himachal: over 65 treks and 100 destinations|pages=94–96|accessdate=2010-04-16|url=http://books.google.co.in/books?id=-DvcK7Or0AIC&pg=PA94&dq=Legend+of+Shiva+and+Manimahesh+Lake&hl=en&ei=DqzIS9eXO4LmswP2u4jeBw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CEAQ6AEwAQ#v=onepage&q=Legend%20of%20Shiva%20and%20Manimahesh%20Lake&f=false|publisher= ndus Publishing|year=2003|isbn=81-7387-149-3}}</ref><ref name=Moon>{{Cite web|url=http://www.indianpilgrims.com/lake-manimahesh.htm|title=Indian Pilgrims|accessdate=2010-04-16|archive-date=2009-09-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20090910091253/http://www.indianpilgrims.com/lake-manimahesh.htm|dead-url=yes}}</ref> [[File:Kailash Manimahesh.jpg|thumb|ਮਨੀਮਹੇਸ਼ ਝੀਲ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼]] ==ਝੀਲ 'ਚ ਇਸਨਾਨ ਦਾ ਮਹੱਤਵ== ਪਹਾੜਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਲੋਕ ਅਤੇ ਮੈਦਾਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਹਰ ਸਾਲ ਰਾਧਾਅਸ਼ਟਮੀ ਦੇ ਮੌਕੇ ਉੱਤੇ ਇਸ ਸਥਾਨ ਉੱਤੇ ਲੱਗਣ ਵਾਲੇ ਮੇਲੇ 'ਚ ਬਹੁਤ ਹੀ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਭਾਗ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਤਦਾਦ ਵਿਚ, ਹੁਣ ਲੱਖਾਂ ਦੀ ਤਦਾਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਵ ਭਗਤ ਮਨੀ ਮਹੇਸ਼ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰ ਕੇ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਇੱਛਾ ਪੂਰੀ ਹੋਣ ਉੱਤੇ ਲੋਹੇ ਦੇ ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ, ਕੜੀ, ਝੰਡੀ ਆਦਿ ਚੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਰਾਧਾਅਸ਼ਟਮੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਜਦੋਂ ਸੂਰਜ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਕੈਲਾਸ਼ ਸ਼ਿਖਰ ਉੱਤੇ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਸਿਖਰ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤਕ ਰੂਪ ਨਾਲ ਬਣੇ [[ਸ਼ਿਵਲਿੰਗ]] ਤੋਂ ਮਨੀ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਜਦੋਂ ਝੀਲ ਦੇ ਪਾਣੀ ਉੱਤੇ ਪੈਂਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਅਨੇਕਾਂ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਰੋਗਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ==ਪਹੁੰਚਣ ਦਾ ਢੰਗ== [[ਪਠਾਨਕੋਟ]] ਤੋਂ ਬਨੀ ਖੇਤ ਹੁੰਦਿਆਂ [[ਚੰਬਾ]] 120 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। [[ਚੰਬੇ]] ਤੋਂ [[ਭਰਮੌਰ]] 65 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ। ਭਰਮੌਰ ਤੋਂ ਹਰਸ਼ਰ 14 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ ਉੱਤੇ ਹੈ। ਹਰਸ਼ਰ ਤੱਕ ਸੜਕ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹਰਸ਼ਰ ਤੋਂ ਮਨੀਮਹੇਸ਼ ਪੈਦਲ ਚੜ੍ਹਾਈ ਵਾਲੀ ਯਾਤਰਾ 13 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੀ ਹੈ। ਤੰਗ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਸਿਆ ਹਰਸ਼ਰ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦਾ ਆਖਰੀ ਪਿੰਡ ਹੈ। ਹਰਸ਼ਰ ਤੋਂ ਪੈਦਲ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦਿਆਂ ਧੰਨਛੋ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਸਤਾ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਤੇ ਕਠਿਨ ਹੈ। ਰਸਤੇ 'ਚ ਕਈ ਪੁਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਾਕ੍ਰਿਤਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਵੀ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਧੰਨਛੋ ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਲਈ ਇੱਕ ਭਰਪੂਰ ਪਹਾੜੀ ਹੈ। ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਯਾਤਰੀ ਹੇਠੋਂ ਚੱਲ ਕੇ ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਸਾਹ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਤ ਕੱਟਦਾ ਹੈ, ਸਵੇਰੇ ਫਿਰ ਆਪਣੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ ਠੰਢਾ ਹੈ। ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਕਮੀ ਵੀ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref name=Yadav>{{Cite book|last=Yadav|first=Krishna|title= Kailash, the mystic land of Shiva|pages =23–24|accessdate=2010-04-16|url=http://books.google.co.in/books?id=ePYs5SveXfcC&pg=PA23&dq=Legend+of+Shiva+and+Manimahesh+Lake&hl=en&ei=DqzIS9eXO4LmswP2u4jeBw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CDsQ6AEwAA#v=onepage&q&f=false|publisher= Bibliophile South Asia|year= 2006|isbn= 81-85002-67-3}}</ref> ==ਝੀਲ == ਧੰਨਛੋ ਤੋਂ ਸਫਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਕੇ [[ਗੌਰੀ ਕੁੰਡ]] ਪਹੁੰਚਣ ਉੱਤੇ ਕੈਲਾਸ਼ ਸਿਖਰ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਗੌਰੀ ਕੁੰਡ ਮਾਤਾ ਗੌਰੀ ਦਾ ਇਸ਼ਨਾਨ ਸਥਲ ਸੀ। ਇਥੋਂ ਡੇਢ ਕਿਲਮੀਟਰ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਚੜ੍ਹਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਨੀਮਹੇਸ਼ ਝੀਲ ਪਹੁੰਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 15000 ਫੁੱਟ ਦੀ ਉੱਚਾਈ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਇਹ ਝੀਲ ਪਹਾੜਾਂ 'ਚ ਘਿਰੀ ਹੋਈ ਦੇਖਣ ਵਾਲੇ ਦੀ ਥਕਾਵਟ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨੀਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਪਾਣੀ ਅਨੇਕ ਰੋਗਾਂ ਦੀ ਦਵਾਈ ਹੈ। ਬੱਦਲਾਂ 'ਚ ਘਿਰਿਆ ਕੈਲਾਸ਼ ਸ਼ਿਖਰ ਦਰਸ਼ਨ ਦੇਣ ਲਈ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਹੀ ਬਾਹਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਮੌਸਮ ਦਾ ਕੋਈ ਮੂਡ ਨਹੀਂ, ਕਦੇ ਵੀ ਰੰਗ ਬਦਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮੀਂਹ ਪੈਂਦੇ 'ਚ ਪਹੁੰਚਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਣੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਝੀਲਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਝੀਲਾਂ]] 0i7kk3dfcih1lar8lqytjn9venbpg3r 0 29296 609802 599912 2022-07-31T04:32:58Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |name = ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ |image =[[File:Kapoor Singh ICS.jpg|thumb|S. Kapoor Singh ICS in 1964]] |office = |president = |term_start = |predecessor = |office1 = [[ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ]] |term_start1 = 1931 |term_end1 = 1962 |predecessor1 = |successor1 = |term_start2 = |term_end2 = |predecessor2 = |successor2 = |primeminister3 = |term_start3 = |term_end3 = |predecessor3 = |successor3 = |office4 = [[ਲੋਕ ਸਭਾ]] ਦਾ ਮੈਂਬਰ |term_start4 = 1962 |term_end4 = 1967 |predecessor4 = |successor4 = |office5 = [[ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]] ਦਾ ਮੈਂਬਰ |term_start5 = 1969 |term_end5 = 1972 |predecessor5 = |successor5 = |birth_date = 2 ਮਾਰਚ, 1909 |birth_place = [[ਜਗਰਾਉ]], [[ਪੰਜਾਬ]] |death_date = {{Death date and age|1986|08|13|1909|03|02|df=y}} |death_place = [[ਜਗਰਾਉ]], [[ਪੰਜਾਬ]] |party = [[ਸ੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] |otherparty = |spouse = |residence = [[ਜਗਰਾਉ]] |children = |alma_mater = [[ਲਾਇਲਪੁਰ ਖਾਲਸਾ ਕਾਲਜ]] |religion = [[ਸਿੱਖ]] |signature = |signature_alt = |website = |parents=ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਪਿਤਾ,ਹਰਨਾਮ ਕੌਰ ਮਾਤਾ|honorific-suffix=ਨੈਸ਼ਨਲ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਆਫ ਸਿਖਿਜ਼ਮ 1973 ਤੋਂ|country=ਭਾਰਤ|convocation=Khalsa College Amritsar 1964|nationality=Indian}} '''ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ''' (2 ਮਾਰਚ 1909 - 13 ਅਗਸਤ 1986) ਜੋ ਕਿ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਿੱਖ ਵਿਦਵਾਨ, ਯੋਗ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਤੇ ਸਾਂਸਦ ਸਨ। ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ [[ਜਗਰਾਉਂ]] ਜਿਲ੍ਹਾ [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਦੇ ਇੱਕ ਨੇੜਲੇ ਪਿੰਡ ਸਰਦਾਰ ਦੀਦਾਰ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ ਦੇ ਘਰ ਮਾਤਾ ਹਰਨਾਮ ਕੌਰ ਦੀ ਕੁੱਖ ਤੋਂ ਹੋਇਆ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਪੱਛਮੀ [[ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ [[ਲਾਇਲਪੁਰ]] ਦੇ ਚੱਕ ਨੰ: 531 ਵਿੱਚ ਜਾ ਵਸਿਆ। ==ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ== '''ਸਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ''' ਨੇ ਦਸਵੀਂ ਤੱਕ ਦੀ ਵਿੱਦਿਆ [[ਲਾਇਲਪੁਰ]] ਦੇ ਖਾਲਸਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਚੇਰੀ ਵਿੱਦਿਆ ਲਈ ਆਪ ਲਾਹੌਰ ਗਏ। ਆਪ ਨੇ ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ ਦੀ ਪ੍ਰੀਖਿਆ ਪਾਸ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨਿਕ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋਏ। == ਕਰੀਅਰ == ਆਈ. ਸੀ. ਐਸ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕਾਂਗੜਾ ਵਿੱਚ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਰਹਿਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਕੀਤੇ ਗਏ 13000/ਰੁਪਏ ਦੇ ਗਬਨ ਕਾਰਨ ਸਸਪੈਂਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਇਸ ਕੇਸ ਦੀ ਪੈਰਵੀ ਹਾਈਕੋਰਟ ਅਤੇ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਪਰ ਪ੍ਰਤੱਖ ਸਬੂਤ ਨਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਬਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਿਆ। ਇਸ ਘਟਨਾ ਦੇ ਪੂਰੇ ਵੇਰਵੇ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਸਾਚੀ ਸਾਖੀ ਵਿਚ ਦਰਜ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹੋਏ ਹਨ। ਸੱਚੀ ਸਾਖੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਬੰਧ [[ਡਾ. ਗੰਡਾ ਸਿੰਘ]] ਜਿਹੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਤਹਾਸਕਾਰ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਤੋਂ ਹਟਾਏ ਜਾਣ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਫ਼ਰਮਾਨ ਅਤੇ ਪੱਖਪਾਤੀ ਹੋਣ ਨੂੰ ਮਨਘੜੰਤ ਤੇ ਗ਼ੈਰ ਕਨੂੰਨੀ ਹੋਣਾ ਸਿੱਧ ਕੀਤਾ। ==ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ== ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨਾਲ ਹੋ ਰਹੇ ਵਿਤਕਰੇ ਤੇ ਬੇਇਨਸਾਫੀ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਖੁਦ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। 1973 ਈ: ਵਿੱਚ ਸਿਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ 'ਨੈਸ਼ਨਲ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਆਫ ਸਿੱਖਇਜ਼ਮ' ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ ਪੂਰੇ ਸਿੱਖ ਸੰਸਾਰ ਵੱਲੋਂ ਸਨਮਾਨਿਆ ਗਿਆ। । ==ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਜੀਵਨ== ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਾਫੀ ਸਰਗਰਮ ਰਹੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਭਲੀਭਾਂਤ ਅਨੁਭਵ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਤਕਰੇ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖ ਹਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਖਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਤਕਰੇ ਨੂੰ ਦੇਖਦਿਆਂ ਹੀ ਇਸ ਮਹਾਨ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਹਸਤੀ ਨੇ 1962 ਈ: ਵਿੱਚ [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਤੋਂ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੀ ਟਿਕਟ ਲੈ ਕੇ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੀ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ। ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਚੋਂ ਆਪਣੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹੋਏ ਫ਼ੈਸਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ 1962 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਨੁਮਾਂਇਦੇ ਵਜੋਂ ਸਵਤੰਤਰ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਟਿਕਟ ਤੇ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਰਿਹਾ। <ref>{{Cite web|url=http://www.parliamentofindia.nic.in/ls/comb/combalpha.htm|title=MEMBERS OF LOK SABHA|date=2013-06-27|website=web.archive.org|access-date=2020-05-28|archive-date=2013-06-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20130627204233/http://www.parliamentofindia.nic.in/ls/comb/combalpha.htm|dead-url=unfit}}</ref> ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਅਕਾਲੀ ਪਾਰਟੀ ਨੂੰ ਕੌਮੀ ਪਾਰਟੀ ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ।<ref>{{Cite book|title=ਸਿਰਦਾਰ|last=ਅਨੰਤ|first=ਜੈਤੇਗ ਸਿੰਘ|last2=ਸਿੰਘ|first2=ਡਾ. ਗੰਡਾ ਸਿੰਘ|publisher=ਹਰੀਦਰਸ਼ਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ( ਹਰੀਦਰਸ਼ਨ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਟਰੱਸਟ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ)|year=2009|isbn=|editor-last=ਅਨੰਤ|editor-first=ਜੈਤੇਗ ਸਿੰਘ|location=ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ|pages=|quote=|via=https://archive.org/details/SirdarJaitegSinghAnantEd./mode/2up}}</ref> 1967 ਦੀਆਂ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟਰੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਿੱਖ ਬਹੁਲਤਾ ਵਾਲੇ ਹਲਕੇ ਲੁਧਿਆਣਾ ਤੋਂ ਜ਼ਮਾਨਤ ਜ਼ਬਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। 1969 ਵਿੱਚ ਉਹ ਫਿਰ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਸਮਰਾਲਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣੇ ਗਏ।<ref>{{Cite web|url=http://www.elections.in/punjab/assembly-constituencies/1969-election-results.html|title=Punjab Assembly Election Results in 1969|website=www.elections.in|access-date=2020-04-28}}</ref> ==ਰਚਨਾਵਾਂ== ਸਿਰਦਾਰ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਪਾਠਕਾਂ ਦੀ ਝੋਲੀ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪਾਈਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਨਿਬੰਧ, ਕਵਿਤਾ, ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ, ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਉੱਪਰ ਆਪਣੀ ਕਲਮ ਚਲਾਈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਧਾਮਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲੇਖਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਸਾਚੀ ਸਾਖੀ ਉਸ ਦੀ ਸਵੈ ਜੀਵਨੀਨੁਮਾ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪੁਸਤਕ [[ਵੈਸਾਖੀ ਆਫ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਸਿੱਖ ਫਿਲਾਸਫੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਰਚਨਾ ਹੈ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਪੁਸਤਕਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਕਾਲ ਚਲਾਣੇ ਤੋਂ ਪਿੱਛੋਂ ਛਪੀਆਂ<ref>{{Cite web|url=http://sikhdigitallibrary.blogspot.com/p/celebrating-life-and-works-of-sirdar.html|title=Sikh Digital Library : Celebrating the Life and Works of Sirdar Kapur Singh|website=Sikh Digital Library|access-date=2020-05-31}}</ref> '''ਪੰਜਾਬੀ ਰਚਨਾਵਾਂ''' * 1952 ਈ: [[ਬਹੁ ਵਿਸਥਾਰ]]( ਇਤਹਾਸਕ ਲਤੇ ਧਾਰਮਕ ਲੇਖ) * [[ਪੁੰਦਰੀਕ]](ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਲੇਖ)<ref>{{Cite web|url=https://www.sikhbookclub.com/Book/Pundreek|title=Pundreek - SikhBookClub|website=www.sikhbookclub.com|access-date=2020-06-03}}</ref> * '[[ਸਪਤ ਸ੍ਰਿੰਗ]]' <ref>{{Cite web|url=http://www.panjabdigilib.org/webuser/searches/displayPage.jsp?ID=9303&page=1&CategoryID=1&Searched=|title=Panjab Digital Library - Digitization of Sapat Sring|website=www.panjabdigilib.org|access-date=2020-06-03}}</ref> ਪੁਸਤਕ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲੋਂ ਸੱਤ ਉੱਚ-ਹਸਤੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜੀਵਨੀਆਂ ਬਾਰੇ ਕਿਤਾਬ ਪਾਠਕਾਂ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। * “[[ਸਾਚੀ ਸਾਖੀ]] ”<ref>{{Cite book|url=http://archive.org/details/SachiSakhiLateSirdarKapurSingh.compressed|title=Sachi Sakhi Late Sirdar Kapur Singh.compressed}}</ref> 1972 ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਰੂਪ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਜਲੰਧਰ ਨੇ ਛਾਪੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਸ੍ਵੈਜੀਵਨੀ ਹੀ ਹੈ। * “[[ਪੰਚਨਦ]] ” <ref>{{Cite web|url=http://sikhdigitallibrary.blogspot.com/2015/05/panchnad-sirdar-kapur-singh.html|title=Sikh Digital Library : PanchNad - Sirdar Kapur Singh|last=Library|first=Sikh Digital|date=2015-05-03|website=Sikh Digital Library|access-date=2020-06-03}}</ref> * “ [[ਇੱਕ ਸਿੱਖ ਦਾ ਬੁੱਧ ਨੂੰ ਪ੍ਰਣਾਮ]]”<ref>{{Cite web|url=http://sikhdigitallibrary.blogspot.com/2014/08/ik-sikh-da-budh-nu-parnam-sirdar-kapur.html|title=Sikh Digital Library : Ik Sikh Da Budh Nu Parnam - Sirdar Kapur Singh|last=Library|first=Sikh Digital|date=2014-08-24|website=Sikh Digital Library|access-date=2020-06-03}}</ref> * “[[ਬਿਖ ਮੈਂ ਅੰਮ੍ਰਿਤ]]”(ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੇਖ ਸੰਗ੍ਰਿਹ) <ref>{{Cite web|url=https://www.sikhbookclub.com/Book/Bikh-Meh-Amrit|title=Bikh Meh Amrit - SikhBookClub|website=www.sikhbookclub.com|access-date=2020-06-03}}</ref>। * “[[ਹਸ਼ੀਸ਼]] ” (ਪੰਜਾਬੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ) == '''ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਰਚਨਾਵਾਂ''' == * [[ਵੈਸਾਖੀ ਆਫ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪੁਸਤਕ<ref>{{Cite web|url=https://www.sikhbookclub.com/Book/Parasaraprasna:-The-Baisakhi-of-Guru-Gobind-Singh3|title=Parasaraprasna: The Baisakhi of Guru Gobind Singh - SikhBookClub|website=www.sikhbookclub.com|access-date=2020-06-03}}</ref> * ਸੇਕਰਡ ਰਾਈਟਿਗਜ਼ ਆਫ ਸਿਖਜ਼ ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ * “ਮੀ ਜੂਡਾਈਸ”<ref>{{Cite web|url=https://www.sikhbookclub.com/Book/Me-Judice|title=Me Judice - SikhBookClub|website=www.sikhbookclub.com|access-date=2020-06-03}}</ref> ਮਾਰਚ 2003 ਵਿੱਚ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੇ ਚਤਰ ਸਿੰਘ ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਛਾਪੀ ਗਈ। <ref>{{Cite book|title=Me Judice|last=Singh|first=Kapur|publisher=Chattar Singh Jiwan Singh|year=2003|isbn=|editor-last=Singh|editor-first=Balwant|location=Bazar Mai Sewan , Amritsar|pages=ਇਸ ਕਲਮ ਤੋਂ ਹੋਰ ਲਿਖਤਾਂ ( Other writings of same authors)|quote=|via=sikhbookclub.com}}</ref> * ਸਿਖਿਜ਼ਮ ਫਾਰ ਮਾਡਰਨ ਮੈਨ * ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਲਾਈਫ਼ ਐਂਡ ਥਾਅਟ * ਦੀ ਆਵਰ ਆਫ਼ ਸਵੋਰਡ * ਗੁਰੂ ਅਰਜਨ ਐਂਡ ਹਿਜ਼ ਸੁਖਮਨੀ * ਸਮ ਇਨਸਾਈਟਸ ਇੰਟੂ ਸਿਖਿਜ਼ਮ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ 14 ਜੁਲਾਈ 1965 ਨੂੰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵਾ ਕਾਨਨਫ਼ਰੰਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਭਾਸ਼ਨ, “ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਰੈਜ਼ੋਲਿਊਸ਼ਨ 1973”, “ ਦੇ ਮੈਸੈਕੜ ਸਿਖਜ਼” ਐਸ਼ ਜੀ ਪੀ ਸੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਵਾਈਟ ਪੇਪਰ ਜਿਹੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵੀ ਉਸ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਤੋਂ ਹਨ। == ਮੌਤ == ਇਹ ਮਹਾਨ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ 13 ਅਗਸਤ, 1986 ਈ: ਨੂੰ [[ਜਗਰਾਉਂ]] ([[ਲੁਧਿਆਣਾ]]) ਦੇ ਆਪਣੇ ਪੇਂਡੂ ਘਰ ਵਿਖੇ ਸਦੀਵੀ ਵਿਛੋੜਾ ਦੇ ਗਏ।<ref name="sakhi">[http://archive.org/download/SachiSakhi-SirdarKapurSingh/SachiSakhi-SirdarKapurSingh.pdf Sachi Sakhi Kapur Singh 14.02.13]</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਰਕਾਰੀ ਆਹੁਦੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1909]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1986]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਵਾਰਤਕਕਾਰ]] 3poxx23taqucnmlcgu2jt086zk3d7r1 0 30793 609673 609671 2022-07-30T12:02:45Z Gill jassu 31716 /* ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name = ਡੈਨਿਅਲ ਡੈਫੋ | image = Daniel Defoe Kneller Style.jpg | image_size = 280px | caption = ਡੈਨਿਅਲ ਡੈਫੋ | birth_date = ਅੰਦਾਜ਼ਨ 1659–1661 | birth_place =[[ਲੰਡਨ]], ਇੰਗਲੈਂਡ | death_date = 24 ਅਪਰੈਲ 1731 (ਉਮਰ 70-72) | death_place =[[ਲੰਡਨ]], ਇੰਗਲੈਂਡ | religion = [[ਪ੍ਰੇਸਬੀਟੇਰੀਅਨ]] | occupation = ਲੇਖਕ, ਪੱਤਰਕਾਰ, ਵਪਾਰੀ | genre = ਮੁਹਿੰਮਬਾਜ਼ੀ | influenced = [[ਜੋਹਾਨ ਵਿੱਸ]], [[ਯੋਨਾਥਾਨ ਸਵਿਫਟ]], [[ਜਾਰਜ ਆਰਵੈੱਲ]], [[ਵਰਜੀਨੀਆ ਵੁਲਫ਼]] }} '''ਡੈਨੀਅਲ ਡੈਫੋ''' ({{IPAc-en|ˌ|d|æ|n|j|əl|_|d|ɨ|ˈ|f|oʊ}}; c. 1660{{spaced ndash}}24 April 1731),<ref>According to [[Paul Duguid]] in [http://firstmonday.org/htbin/cgiwrap/bin/ojs/index.php/fm/article/view/1405/1323 "Limits of self organization"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110615130952/http://firstmonday.org/htbin/cgiwrap/bin/ojs/index.php/fm/article/view/1405/1323 |date=2011-06-15 }}, ''[[First Monday]]'' (11 September 2006): "Most reliable sources hold that the date Defoe's his birth was uncertain and may have fallen in 1659 or 1661. The day of his death is also uncertain."</ref> ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਲੇਖਕ, ਸੰਪਾਦਕ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਵਲ ਰੋਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਲਈ ਚਿਰਸਥਾਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਬਰੀਟੇਨ ਵਿੱਚ ਡੈਫੋ ਨੇ ਨਾਵਲ ਦੀ ਵਿਧਾ ਨੂੰ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਕੁੱਝ ਲੋਕ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਵਲ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਇੱਕ ਅਣਥੱਕ ਅਤੇ ਬਹੁਮੁਖੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਧਨੀ ਲੇਖਕ ਸੀ; ਉਸਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਅਪਰਾਧ, ਧਰਮ, ਵਿਆਹ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਪਰਾਲੌਕਿਕ ਸਹਿਤ ਵੱਖ ਵੱਖ ਮਜ਼ਮੂਨਾਂ ਉੱਤੇ ਪੰਜ ਸੌ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਨਿਬੰਧ ਅਤੇ ਜਰਨਲ ਲਿਖੇ ਸਨ। ਉਸਨੂੰ ਆਰਥਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਪੱਤਰਕਾਰਤਾ ਦਾ ਅਗਰਦੂਤ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Letters to John Law">{{cite book|author=Gavin John Adams|title=Letters to John Law|year=2012|url=http://books.google.com/books?id=espxkAw-5bsC&pg=PR53|publisher=Newton Page|pages=liii–lv|isbn=9781934619087|access-date=2014-03-20|archive-date=2014-01-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20140102074401/http://books.google.com/books?id=espxkAw-5bsC&pg=PR53|dead-url=yes}}</ref> ==ਅਰੰਭ ਦਾ ਜੀਵਨ== ਡੈਨੀਅਲ ਫੋ (ਉਸਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ) ਸ਼ਾਇਦ [[ਸੇਂਟ ਗਾਈਲਸ]] [[ਕ੍ਰਿਪਲੇਗੇਟ]], ਲੰਡਨ ਦੇ ਪੈਰਿਸ਼ ਵਿੱਚ [[ਫੋਰ ਸਟ੍ਰੀਟ, ਲੰਡਨ|ਫੋਰ ਸਟ੍ਰੀਟ]] ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="EncylLon">{{Cite book |last=[[Christopher Hibbert|Hibbert, Christopher]]; Ben Weinreb; John Keay; Julia Keay. |url=https://books.google.com/books?id=xa0D0PqiwfEC&pg=PA304 |title=The London Encyclopaedia |publisher=Pan Macmillan |year=2010 |isbn=978-0-230-73878-2 |location=London |page=304}}</ref> ਡਿਫੋ ਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਵਿੱਚ ਕੁਲੀਨ-ਆਵਾਜ਼ ਵਾਲਾ "ਡੀ" ਜੋੜਿਆ, ਅਤੇ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਡੀ ਬੀਉ ਫੌਕਸ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਵੰਸ਼ ਦਾ ਝੂਠਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite book|last= Stephanson|first= Raymond|author-link= The Yard of Wit|editor= Raymond Stephanson, Darren N. Wagner|url= https://www.google.com/books/edition/The_Secrets_of_Generation/4nAhCwAAQBAJ?hl|title= The Secrets of Generation Reproduction in the Long Eighteenth Century|publisher= University of Toronto Press|year= 2013|isbn= 9781442666931|location= Toronto|page= 105}}</ref> "ਡੀ" ਫਲੇਮਿਸ਼ ਉਪਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਅਗੇਤਰ ਵੀ ਹੈ। <ref>{{cite web |last= Torselli|first= Stefano|title= Daniel Defoe|work= www.baroque.it|url= https://www.baroque.it/cultura-del-periodo-barocco/letteratura/scrittori-e-letterati/daniel-defoe.html|access-date= October 17, 2021|archive-url= https://web.archive.org/web/20170803152602/http://www.baroque.it/cultura-del-periodo-barocco/letteratura/scrittori-e-letterati/daniel-defoe.html|archive-date= October 17, 2021}}</ref> ਉਸਦਾ ਪਿਤਾ, ਜੇਮਜ਼ ਫੋ, ਫਲੇਮਿਸ਼ ਮੂਲ ਦਾ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਟੇਲੋ ਚੈਂਡਲਰ ਸੀ,<ref name="SCHAFF">{{Cite book|last= Schaff|first= Barbara|url= https://www.google.com/books/edition/Handbook_of_British_Travel_Writing/NrH8DwAAQBAJ?hl|title= Handbook of British Travel Writing|publisher= De Gruyter|year= 2020|isbn= 9783110497052|location= Berlin}}</ref><ref name="BRITANNICA">{{cite encyclopedia |last= Mutter|first= Reginald P.C.|title= Daniel Defoe – English author|encyclopedia= Britannica|url= https://www.britannica.com/biography/Daniel-Defoe|access-date= October 17, 2021|archive-url= https://web.archive.org/web/20211017103647/https://www.britannica.com/biography/Daniel-Defoe|archive-date= October 17, 2021}}</ref><ref name="WRIGHT">{{cite book |last= Wright|first= Thomas|author-link= Thomas Wright (antiquarian)|date= 1894|title= The Life of Daniel Defoe Volume 1|url= https://www.google.com/books/edition/The_Life_of_Daniel_Defoe/YxhAAAAAYAAJ?hl|location= |publisher= Cassell|page= 2|isbn=}}</ref> ਅਤੇ ਬੁੱਚਰਾਂ ਦੀ ਪੂਜਾ ਵਾਲੀ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। ਡਿਫੋ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸਭ ਤੋਂ ਅਸਾਧਾਰਨ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ: 1665 ਵਿੱਚ, [[ਲੰਡਨ ਦੀ ਮਹਾਨ ਪਲੇਗ]] ਦੁਆਰਾ 70,000 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਅਗਲੇ ਸਾਲ, [[ਲੰਡਨ ਦੀ ਮਹਾਨ ਅੱਗ]] ਨੇ ਸਿਰਫ ਡਿਫੋ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਗੁਆਂਢ ਦੇ ਦੋ ਹੋਰ ਘਰ ਹੀ ਛੱਡ ਦਿੱਤੇ ਸਨ।<ref name="west">Richard West (1998) ''Daniel Defoe: The Life and Strange, Surprising Adventures''. New York: Carroll & Graf. {{ISBN|978-0-7867-0557-3}}.</ref> 1667 ਵਿੱਚ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਸ਼ਾਇਦ ਸੱਤ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ, ਇੱਕ ਡੱਚ ਬੇੜੇ ਨੇ [[ਥੇਮਜ਼ ਦਰਿਆ]] ਰਾਹੀਂ [[ਨਦੀ ਮੇਡਵੇ|ਮੇਡਵੇ]] ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ [[ਮੇਡਵੇ ਉੱਤੇ ਛਾਪੇਮਾਰੀ]] ਵਿੱਚ [[ਚਥਮ, ਕੈਂਟ|ਚਥਮ]] ਸ਼ਹਿਰ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ, ਐਲਿਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਦਸ ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ।<ref name="autogenerated2006">{{Cite book |title=The Broadview Anthology of Literature: The Restoration and the Eighteenth Century |publisher=Broadview Press |year=2006 |isbn=978-1-55111-611-2 |editor-last=Joseph Laurence Black |location=Toronto}}</ref><ref name="rich">John J. Richetti (2005) ''The Life of Daniel Defoe''. Malden, MA: Blackwell Publishing, {{ISBN|978-0-631-19529-0}}, {{doi|10.1002/9780470754665}}.</ref> ==ਸਿੱਖਿਆ== ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਵਲਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਲੇਖਕ]] rq4pmjhuoq7axhr3c74k5dht0jrz7is 4 30841 609696 564787 2022-07-30T13:52:56Z Bacarasite huto 42726 Replaced content with "On the balance site, there is a high probability that a high bet will not win because it is a structure that kills the most staked. [https://www.bacarasite.com [[카지노사이트]]" wikitext text/x-wiki On the balance site, there is a high probability that a high bet will not win because it is a structure that kills the most staked. [https://www.bacarasite.com [[카지노사이트]] 5um1w8bbseellnwl1y1c0bswt3wnqmu 609698 609696 2022-07-30T13:58:46Z Casinositenet 8 42727 wikitext text/x-wiki Sites with a minimum bet of 1,000 won or a minimum bet of 2,000 won are highly unlikely to be balanced.[https://casinositenet.com 바카라사이트] jpp70pknwnott79b25huen21yczx29x 609827 609698 2022-07-31T06:22:42Z Jagseer S Sidhu 18155 [[Special:Contributions/Casinositenet 8|Casinositenet 8]] ([[User talk:Casinositenet 8|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀਆਂ ਸੋਧਾਂ ਵਾਪਸ ਮੋੜ ਕੇ [[User:Bacarasite huto|Bacarasite huto]] ਦਾ ਬਣਾਇਆ ਆਖ਼ਰੀ ਰੀਵਿਜ਼ਨ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ wikitext text/x-wiki On the balance site, there is a high probability that a high bet will not win because it is a structure that kills the most staked. [https://www.bacarasite.com [[카지노사이트]] 5um1w8bbseellnwl1y1c0bswt3wnqmu 609828 609827 2022-07-31T06:23:07Z Jagseer S Sidhu 18155 [[Special:Contributions/Bacarasite huto|Bacarasite huto]] ([[User talk:Bacarasite huto|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) ਦੀ ਸੋਧ 609696 ਨਕਾਰੀ wikitext text/x-wiki {{ਤਰਜਮਾ}} ਅੰਕ ਬਦਲਕ ਜਾਵਾ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਅਧਾਰਿਤ ਇੱਕ ਗੈਜੇਟ ਹੈ ਜੋ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਉੱਤੇ ਅੰਕਾਂ ਨੂੰ ਅਰਬੀ ਅਤੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬਦਲਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਇਹ ਸਮਰੱਥ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਦਾਖਲ ਹੋਏ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਸਫੇ ਦੀ ਕੜੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅੰਕ ਬਦਲੋ ਦਾ ਮੀਨੂ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੇਕਰ ਮੈਂਬਰ ਦਾਖਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਾਂ ਖਾਤਾ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੜੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਮੀਨੂ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ। == ਕਾਰਜ-ਖੇਤਰ == ਇਹ ਸਿਰਫ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੇ ਅੰਕਾਂ ਉੱਪਰ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਨਪੁਟ ਉੱਪਰ ਨਹੀਂ (ਇਨਪੁਟ ਵਿੱਚ ਅੰਕ ਬਦਲਣ ਲਈ ਦੇਖੋ)। ਇਹ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੇ alt ਅਤੇ title ਪਾਠ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ। == ਬਦਲ/ਵਿਕਲਪ == ਇਸ ਦੇ ਮੀਨੂ ਵਿੱਚ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਬਦਲ ਹਨ: *ਡਿਫਾਲਟ: ਜੇਕਰ ਇਹ ਬਦਲ ਚੁਣਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਅੰਕ ਜਿਵੇਂ ਲਿਖੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਉਵੇਂ ਹੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਗੇ ਭਾਵ ਜਿੱਥੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਅੰਕ ਹੈ ਉੱਥੇ ਗੁਰਮੁਖੀ ਅੰਕ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗਾ। ਜਿੱਥੇ ਅਰਬੀ ਅੰਕ ਹੈ ਉੱਥੇ ਅਰਬੀ ਅੰਕ ਨਜ਼ਰ ਅਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਬਦਲ ਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ਾ ਪਾਠ <code>ਡਿਫਾਲਟ</code> ਹੈ। *ਅਰਬੀ: ਜੇਕਰ ਇਹ ਬਦਲ ਚੁਣਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਅੰਕ ਅਰਬੀ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਗੇ, ਭਾਵ {{ਸਥਾਈ ਅੰਕ|0 1 2 3 4 5 6 7 8 9}}। ਇਸ ਬਦਲ ਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ਾ ਪਾਠ <code>{{ਸਥਾਈ ਅੰਕ|123}}</code> ਹੈ। *ਗੁਰਮੁਖੀ: ਜੇਕਰ ਇਹ ਬਦਲ ਚੁਣਿਆ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਅੰਕ ਗੁਰਮੁਖੀ ਅੰਕਾਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਗੇ, ਭਾਵ {{ਸਥਾਈ ਅੰਕ |੦ ੧ ੨ ੩ ੪ ੫ ੬ ੭ ੮ ੯}}। ਇਸ ਬਦਲ ਦਾ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਵਾਲ਼ਾ ਪਾਠ <code>{{ਸਥਾਈ ਅੰਕ|੧੨੩}}</code> ਹੈ। === ਯਾਦ/ਸਿਮਰਤੀ === ਇਹ ਗੈਜੇਟ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਨੂੰ ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕੂਕੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਉਪਰਲੇ ਬ੍ਰਾਊਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰ ਲਵੇ ਤਾਂ ਉਸ ਬ੍ਰਾਊਜ਼ਰ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਦੇ ਹਰ ਸਫੇ ਉੱਤੇ ਉਸੇ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਅੰਕ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਗੇ ਜਦ ਤੱਕ ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਦੁਬਾਰਾ ਨਹੀਂ ਬਦਲਦਾ। ਮੈਂਬਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਫਿਆਂ ਉੱਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਬਦਲ ਚੁਣ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜੇਕਰ ਇੱਕ ਵਾਰ ਗੁਰਮੁਖੀ ਜਾਂ ਅਰਬੀ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰ ਲਈ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡਿਫਾਲਟ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਅੰਕ ਉਦੋਂ ਹੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਗੇ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਸਫਾ ਖੋਲਿਆ ਜਾਵੇ ਜਾਂ ਮੌਜੂਦਾ ਸਫਾ ਰੀਲੋਡ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। == ਸਥਾਈ ਅੰਕ == ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁੱਝ ਥਾਂਵਾਂ ਉੱਤੇ ਇੱਕੋ ਹੀ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਅੰਕ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਗੁਰਮੁਖੀ ਅੰਕਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੋਵੇ ਜਾਂ ਅਰਬੀ ਅੰਕਾਂ ਦੀ। ਉਦਾਹਰਨ: [[ਗੁਰਮੁਖੀ ਅੰਕ]] ਲੇਖ ਵਿੱਚ ਅੰਕ ਗੁਰਮੁਖੀ ਹੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਲੇਖ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਥਾਂਵਾਂ ਉੱਤੇ ਅੰਕਾਂ ਨੂੰ {{t੧|ਸਥਾਈ ਅੰਕ}} ਸਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਪਾ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਉਵੇਂ ਹੀ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣਗੇ ਜਿਵੇਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ: ਉਪਰੋਕਤ ਗੁਰਮੁਖੀ ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਅੰਕ ਸਥਾਈ ਹਨ। == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == * [[ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ:Gadget-Numeral converter]]: ਤਰਜ਼ੀਹੀ ਉਪਕਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਇਸ ਉਪਕਰਨ ਦਾ ਵੇਰਵਾ * [[ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ:Gadget-Numeral converter.js]]: ਇਸ ਉਪਕਰਨ ਦਾ ਜਾਵਾ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਕੋਡ * [[ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ:Gadget-Numeral converter.css]]: ਇਸ ਉਪਕਰਨ ਦਾ ਸੀ.ਐੱਸ. ਐੱਸ. ਕੋਡ mj837gbfuwy713hw9j2elo0fh5el8qr 0 39988 609814 577129 2022-07-31T05:30:43Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox।ndian political party |party_name = '''ਕੌਮੀ ਜਮਹੂਰੀ ਗਠਜੋੜ''' |founder = [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] |colorcode = {{Bharatiya Janata Party/meta/color}} |chairman = [[ਐਲ. ਕੇ. ਅਡਵਾਨੀ]] |pmcandidate = [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]] |incumbent = [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]] |formerpm = [[ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਬਾਜਪਾਈ]] |loksabha_leader = [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]]<br /> |rajyasabha_leader = [[ਅਰੁਣ ਜੇਤਲੀ]]<br /> ||national_convener = ਜੂਨ 2013 ਤੋਂ ਖਾਲੀ |no_of_members = 28 ਦਲ |foundation = 1998 |ideology = ਸਮਾਜਿਕ ਬਰਾਬਰੀ, ਆਰਥਿਕ ਲਿਬਰਲ |position = [[Centre-right]] |loksabha_seats = {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ/ਸੀਟਾਂ|336|545|hex=#FF9900}} |rajyasabha_seats = {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ/ਸੀਟਾਂ|64|245|hex=#FF9900}} |Official color = |website = |country = ਭਾਰਤ }} '''ਕੌਮੀ ਜਮਹੂਰੀ ਗਠਜੋੜ''' ਜਾਂ '''ਐਨ.ਡੀ.ਏ.''' [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਗਠਜੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਹ 13 ਦਲਾਂ (ਪਾਰਟੀਆਂ) ਦਾ ਗਠਜੋੜ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 1998 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ।<ref>[http://www.hindu.com/2008/07/12/stories/2008071260391200.htm Small parties, independents in great demand] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090519184302/http://www.hindu.com/2008/07/12/stories/2008071260391200.htm |date=2009-05-19 }}. Retrieved on July 15, 2008.</ref><ref>{{cite web|author=|url=http://www.business-standard.com/article/politics/nda-hopeful-of-more-pre-poll-and-post-poll-friends-114022801201_1.html|title=NDA hopeful of more pre-poll and post-poll friends|publisher=Business Standard|date=2014-02-28|accessdate=2014-04-13}}</ref> ==ਕੌਮੀ ਜਮਹੂਰੀ ਗਠਜੋਡ਼ ਦੀਆਂ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰਾਂ== [[File:State- and union territory-level parties.svg|thumb|right|244x244px|ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸ਼ਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਸ਼ਾਸ਼ਤ ਦਲ {{legend|#ffa900|ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ (ਬੀਜੇਪੀ)}} {{legend|#ffc969|ਬੀਜੇਪੀ ਨਾਲ ਗਠਜੋਡ਼}} {{legend|#7babff|ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ}} {{legend|#aceae7|ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਨਾਲ ਗਠਜੋਡ਼}} {{legend|#dd5858|ਹੋਰ ਦਲ}}]] ==ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2014== {| class="wikitable sortable" style="width:60%;" |- ! style="width:30px;"|ਲੜੀ ਨੰ ! style="width:500px;"|ਦਲ ! style="width:130px;"|ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ! style="width:130px;"|ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ! style="width:150px;"|ਸੂਬਾ |- | 1 | [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] | style="text-align: center;"| 282 | style="text-align: center;"| 46 | style="text-align: center;"| [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਟੀ]] |- |2 | [[ਸ਼ਿਵ ਸੈਨਾ]] | style="text-align: center;"| 18 | style="text-align: center;"| 3 | style="text-align: center;"| [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] |- |3 | [[ਤੇਲਗੂ ਦੇਸਮ ਪਾਰਟੀ]] | style="text-align: center;"| 16 | style="text-align: center;"| | style="text-align: center;"| [[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] |- |4 | [[ਲੋਕ ਜਨਸ਼ਕਤੀ ਪਾਰਟੀ]] | style="text-align: center;"| 6 | style="text-align: center;"| 1 | style="text-align: center;"| [[ਬਿਹਾਰ]] |- | 5 | [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] | style="text-align: center;"| 4 | style="text-align: center;"| 3 | style="text-align: center;"| [[ਪੰਜਾਬ]] |- |6 | [[ਰਾਸ਼ਟਰੀਆ ਲੋਕ ਸਮਤਾ ਪਾਰਟੀ]] | style="text-align: center;"| 3 | style="text-align: center;"| 0 | style="text-align: center;"| [[ਬਿਹਾਰ]] |- | 7 | [[ਅਪਨਾ ਦਲ]] | style="text-align: center;"| 2 | style="text-align: center;"| 0 | style="text-align: center;"| [[ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] |- | 8 | [[ਨਾਗਾ ਪੀਪਲਜ਼ ਫ਼ਰੰਟ]] | style="text-align: center;"| 1 | style="text-align: center;"| 1 | style="text-align: center;"| [[ਨਾਗਾਲੈਂਡ]] |- | 9 | [[ਕੌਮੀ ਪੀਪਲਜ਼ ਪਾਰਟੀ]] | style="text-align: center;"| 1 | style="text-align: center;"| 0 | style="text-align: center;"| [[ਮੇਘਾਲਿਆ]] |- |10 | [[ਸਵਾਭੀਮਾਨੀ ਪਕਸ਼ਾ]] | style="text-align: center;"| 1 | style="text-align: center;"| 0 | style="text-align: center;"| [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] |- | 11 | [[ਪੀ. ਐਮ. ਕੇ]] | style="text-align: center;"| 1 | style="text-align: center;"| 0 | style="text-align: center;"| [[ਤਾਮਿਲ ਨਾਡੂ]] |- |12 | [[ਸਰਬ ਭਾਰਤੀ ਐਨ. ਆਰ. ਕਾਂਗਰਸ]] | style="text-align: center;"| 1 | style="text-align: center;"| 0 | style="text-align: center;"| [[ਪਾਂਡੀਚਰੀ]] |- | 13 | [[ਮਿਜ਼ੋ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫਰੰਟ]] | style="text-align: center;"| 0 | style="text-align: center;"| 1 | style="text-align: center;"| [[ਮਿਜ਼ੋਰਮ]] |- | 14 | [[ਰੀਪਬਲਿਕ ਪਾਰਟੀ ਆਫ ਇੰਡੀਆ]] | style="text-align: center;"| 0 | style="text-align: center;"| 1 | style="text-align: center;"| [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] |- |15 | [[ਰਾਸ਼ਟਰੀਆ ਸਮਾਜ ਪਕਸ਼]] | style="text-align: center;"| 0 | style="text-align: center;"| 0 | style="text-align: center;"| [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] |- | |ਕੁੱਲ | style="text-align: center;"| 336 | style="text-align: center;"| 64 | style="text-align: center;"| [[ਭਾਰਤ]] |} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਰਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਦਲ]] 17rqcbzptx2lyoxfaaekq0j04n352sb 0 40663 609779 484442 2022-07-31T03:39:42Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox Civil Conflict | title = ਇਰਾਨੀ ਇਨਕਲਾਬ<br>(ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਇਨਕਲਾਬ,<br>1979 ਇਨਕਲਾਬ) | partof = | image = [[File:1979 Iranian Revolution.jpg|250px]] | caption = ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ [[ਤਹਿਰਾਨ]] ਵਿੱਚ, 1979 | date = ਜਨਵਰੀ 1978 - ਫ਼ਰਵਰੀ 1979 | place = [[ਇਰਾਨ]] | coordinates = | causes = <nowiki></nowiki> * [[ਮੁਹੰਮਦ ਰੇਜ਼ਾ ਪਹਲਵੀ|ਸ਼ਾਹ]] ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਪ੍ਰਤੀ ਬੇਚੈਨੀ * [[ਆਇਤਉੱਲਾ ਖ਼ੋਮੇਨੀ]] ਨੂੰ ਜਲਾਵਤਨ ਕਰਨਾ * [[ਸਮਾਜਿਕ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ]] * ''[[ਇਰਾਨੀ ਇਨਕਲਾਬ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਤੇ ਕਾਰਨ|ਅਤੇ ਬਾਕੀ]]'' | status = | goals =[[ਪਹਲਵੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ]] ਦਾ ਤਖ਼ਤਾਪਲਟ | result = * [[ਮੁਹੰਮਦ ਰੇਜ਼ਾ ਪਹਲਵੀ|ਮੁਹੰਮਦ ਰੇਜ਼ਾ ਸ਼ਾਹ ਪਹਲਵੀ]] ਦਾ ਤਖ਼ਤਾਪਲਟ *[[Guardianship of the Islamic Jurists|Velayat-e-Faqih]]'' ਦੀ ਦੇਖਰੇਖ ਹੇਠ ਇਰਾਨੀ ਦੇ [[ਇਸਲਾਮੀ ਗਣਰਾਜ]] ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ '' *[[ਇਰਾਨ-ਇਰਾਕ ਯੁੱਧ]] | methods = <nowiki></nowiki> * [[Demonstration (people)|Demonstration]]s * [[General strike|Strike]]s * [[Civil resistance]] | side1 ={{flagicon|Iran|1964}} [[Pahlavi dynasty|Imperial State of Iran]] *[[Rastakhiz Party]] *[[Military history of Iran#Pahlavi Era (1925 to 1979)|Imperial Iranian Army]] **[[Imperial Guard (Iran)|Imperial Guard]] *[[SAVAK]] *Iranian Police *Royalist supporters }} '''ਇਰਾਨੀ ਇਨਕਲਾਬ''' (ਇਸਨੂੰ '''ਇਸਲਾਮੀ ਇਨਕਲਾਬ''', '''ਇਰਾਨ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਇਨਕਲਾਬ''' ਅਤੇ '''1979 ਇਨਕਲਾਬ'''<ref name="Chamber">[http://www.iranchamber.com/history/islamic_revolution/islamic_revolution.php National Revolution], Iran Chamber.</ref><ref name="Encarta">[http://encarta.msn.com/encyclopedia_761588431/Islamic_Revolution_of_Iran.html Islamic Revolution of Iran], MS Encarta. October 31, 2009.</ref> ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਇਰਾਨ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਉਹਨਾਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਹਨਾਂ ਰਾਹੀਂ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰੇਜ਼ਾ ਪਹਲਵੀ]] ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਨੂੰ ਖ਼ਤਮ ਕਰ ਕੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਇਸਲਾਮੀ ਗਣਰਾਜ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। [[ਰੂਹੋਲਾਹ ਖ਼ੋਮੇਨੀ]] ਇਸ ਇਨਕਲਾਬ ਦਾ ਮੁਖੀ ਸੀ ਉਸਨੂੰ ਖੱਬੇਪੱਖੀ, ਇਸਲਾਮੀ ਸੰਗਠਨ ਅਤੇ ਈਰਾਨੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਮਦਦ ਹਾਸਿਲ ਸੀ। ==ਪਿਛੋਕੜ== ਇਹ ਇਨਕਲਾਬ ਜਨਵਰੀ 1978 ਤੋਂ ਫ਼ਰਵਰੀ 1979 ਤੱਕ ਚੱਲਿਆ। ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰੇਜ਼ਾ ਪਹਲਵੀ|ਸ਼ਾਹ]] ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਪ੍ਰਤੀ ਬੇਚੈਨੀ, [[ਰੂਹੋਲਾਹ ਖ਼ੋਮੇਨੀ|ਆਇਤਉੱਲਾ ਖ਼ੋਮੇਨੀ]] ਨੂੰ ਜਲਾਵਤਨ ਕਰਨਾ, [[ਸਮਾਜਿਕ ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ]] ਅਤੇ ਇਰਾਨੀ ਇਨਕਲਾਬ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਤੇ ਕਾਰਨ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ [[ਪਹਲਵੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ]] ਦੇ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰੇਜ਼ਾ ਪਹਲਵੀ]] ਦਾ ਤਖ਼ਤਾਪਲਟ ਹੋਇਆ ਅਤੇ [[ਇਸਲਾਮੀ ਗਣਰਾਜ]] ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇਰਾਨੀ ਇਨਕਲਾਬ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇਰਾਨ ਵਿੱਚ ਵਿਦਰੋਹ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇਸਲਾਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] nzy83upuopijev2e3gdgw0rescu1zjk 0 40873 609763 600684 2022-07-31T02:43:14Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty | image = Mugshot of Abu Bakr al-Baghdadi.jpg | image_size = | alt = | caption = | name = ਅਬਰਾਹਮ<ref name="Abraham"/> | full name = Ibrahim Awwad Ibrahim Ali al-Badri al-Samarrai <br> {{lang-ar|إبراهيم عواد إبراهيم البدري القرشي السامرائي}}<br><small>(nom de guerre Abu Bakr al-Baghdadi<br> {{lang-ar|أبو بكر البغدادي)}}</small> | birth_date = 1971<ref name="personal">{{cite web|url= http://www.un.org/News/Press/docs/2011/sc10405.doc.htm|title= Security council al-qaida sanctions committee adds ibrahim awwad ibrahim ali al-badri al-samarrai to its sanctions list|publisher= UN Security Council Department of Public Information|date= 5 October 2011|accessdate= 8 October 2011|archive-date= 6 ਅਕਤੂਬਰ 2011|archive-url= https://web.archive.org/web/20111006225914/http://www.un.org/News/Press/docs//2011/sc10405.doc.htm|dead-url= yes}}</ref> | birth_place = [[ਸਮਾਰਾ]], [[ਇਰਾਕ]]<ref name="personal" /> | death_date = {{death date and age|2019|10|26|1971|7|28|df=yes}} | death_place = [[ਸੀਰੀਆ]] | death_cause = [[ਆਤਮਘਾਤੀ ਬੰਬਾਰੀ]] | religion = [[ਸੁੰਨੀ ਇਸਲਾਮ]] | succession1 = [[ਖਲੀਫਾ]] ਇਸਲਾਮੀ ਸਟੇਟ ਇਨ ਇਰਾਕ ਐਂਡ ਅਲ ਸ਼ਾਮ<ref name="newname">{{cite news|last1=Withnall|first1=Adam|title=Iraq crisis: Isis changes name and declares its territories a new Islamic state with 'restoration of caliphate' in Middle East|url=http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/isis-declares-new-islamic-state-in-middle-east-with-abu-bakr-albaghdadi-as-emir-removing-iraq-and-syria-from-its-name-9571374.html|website=The Independent|accessdate=30 June 2014}}</ref> |reign1 = {{nowrap|29 ਜੂਨ 2014 – {{smaller|ਹੁਣ}} }} | term_end1 = | succession2 = [[ਅਮੀਰ]] ਇਸਲਾਮੀ ਸਟੇਟ ਇਨ ਇਰਾਕ ਐਂਡ ਅਲ ਸ਼ਾਮ | reign2 = 16 ਮਈ 2010 – 29 ਜੂਨ 2014<br><small>(ਉਦੋਂ ਇਸਲਾਮਿਕ ਸਟੇਟ ਆਫ਼ ਇਰਾਕ)</small> | reign-type2 = ਅਹੁਦੇ ਤੇ | predecessor2 = [[ਅਬੂ ਉਮਰ ਅਲ ਬਗਦਾਦੀ]] | successor2 = ''Office abolished'' }} '''ਇਬਰਾਹਿਮ ਅਵਾਦ ਇਬਰਾਹਿਮ ਅਲੀ ਮੁਹੰਮਦ ਅਲ-ਬਦਰੀ ਅਲ-ਕੁਰੈਸ਼ੀ ਅਲ-ਸਮਾਰਾਏ''' ({{lang-ar|إبراهيم ابن عواد ابن إبراهيم ابن علي ابن محمد البدري السامرائي}}), ਪਹਿਲਾਂ '''ਡਾ. ਇਬਰਾਹਿਮ''' ਅਤੇ '''ਅਬੂ ਦੁਆ''' ({{lang|ar|أبو دعاء}}),<ref name="announcement">{{cite web|url= http://www.rewardsforjustice.net/index.cfm?page=dua|title= Wanted: Abu Du’a; Up to $10 Million|publisher= Rewards for Justice|date= |accessdate= 8 October 2011|archive-date= 11 ਦਸੰਬਰ 2011|archive-url= https://web.archive.org/web/20111211065625/http://www.rewardsforjustice.net/index.cfm?page=dua|dead-url= yes}}</ref> ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਨਸਮ '''ਅਬੂ ਬੱਕਰ ਅਲ ਬਗਦਾਦੀ''' ({{lang|ar|أبو بكر البغدادي}}), ਪੈਗੰਬਰ [[ਮੁਹੰਮਦ]] ਦੇ ਵਾਰਸ ਹੋਣ ਦੀ ਦਾਹਵੇਦਾਰੀ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ, ਨਵਾਂ ਨਾਮ '''ਅਬੂ ਬੱਕਰ ਅਲ ਬਗਦਾਦੀ ਅਲ ਹੁਸੈਨੀ ''' ({{lang-ar|أبو بكر البغدادي الحسيني القرشي}}) ਤੇ ਹੁਣ '''[[ਅਮੀਰ ਅਲ-ਮੁ'ਮੁਨੀਨ]] ਖਲੀਫਾ ਇਬਰਾਹਿਮ''',<ref name="Abraham">http://www.nytimes.com/2014/07/06/world/asia/iraq-abu-bakr-al-baghdadi-sermon-video.html</ref>({{lang|ar|أمير المؤمنين الخليفة إبراهيم الكرار }}) ਪਛਮੀ ਇਰਾਕ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਸੀਰੀਆ ਵਿੱਚ ਐਲਾਨੀ ਗਈ [[ਇਸਲਾਮੀ ਸਟੇਟ ਇਨ ਇਰਾਕ ਐਂਡ ਅਲ ਸ਼ਾਮ]] ({{lang-ar|الدولة الإسلامية}}) ਦਾ ਖਲੀਫਾ ਸੀ।ਸਮੂਹ ਨੂੰ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ]], ਅਤੇ [[ਯੂਰਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ]] ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਰਾਜਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਗਦਾਦੀ ਨੂੰ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ]] ਨੇ ਅਕਤੂਬਰ 2019 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋਣ ਤਕ ਖ਼ਾਸ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਅੱਤਵਾਦੀ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="rewardsforjustice1">[[Rewards for Justice]] – [https://www.rewardsforjustice.net/english/abu_dua.html Information that brings to justice... Abu Bakr al-Baghdadi Up to $25 Million Reward] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170224170334/https://www.rewardsforjustice.net/english/abu_dua.html |date=2017-02-24 }} Retrieved 25 January 2017,</ref> ਉਸ ਨੂੰ ਗਿਰਫਤਾਰ ਕਰਨ ਜਾਂ ਮਾਰਨ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਦਸ ਮਿਲਿਅਨ ਡਾਲਰ ਇਨਾਮ ਰੱਖਿਆ ਸੀ। ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਅੱਜ ਤੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਇਨਾਮ ਇੱਕ ਅਲਕਾਇਦਾ ਦੇ ਸਰਬਰਾਹ ਏਮਨ ਅਲਜ਼ਾਵਹਰੀ ਦੇ ਸਿਰ ਦਾ ਇਨਾਮ ਰੱਖਿਆ ਹੈ ਜੋ 26 ਮਿਲੀਅਨ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਅਬੂ ਬਕਰ ਅ ਲਬਗ਼ਦਾਦੀ ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ==ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜਿੰਦਗੀ== ਅਬੂ ਬਕਰ ਅਲ ਬਗ਼ਦਾਦੀ 1971 ਨੂੰ ਸਾਮਰਾ, ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਇਰਾਕ ਦੇ ਇੱਕ ਮੁਅੱਜ਼ਿਜ਼ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਚਾਰ ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਤੀਸਰੇ ਵਜੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="dob" /><ref name="Graun bio" /><ref>{{cite news |date= |title=Abu Bakr al-Baghdadi |url=http://www.counterextremism.com/extremists/abu-bakr-al-baghdadi |agency=Counter Extremism Project}}</ref> ਅਤੇ ਬਗਦਾਦ ਵਿੱਚ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਥੇ ਹੀ ਗਿਆਨ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਸਮਰਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਸਿੱਖਿਆ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚੱਲਿਆ ਕਿ ਅਲ-ਬਗਦਾਦੀ ਨੂੰ 1991 ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਦਾ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਕੁੱਲ 600 ਅੰਕਾਂ ਵਿਚੋਂ 481 ਅੰਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਉਸਦਾ ਸਿਲਸਿਲਾ ਨਸਬ ਸਇਯਦਨਾ ਇਮਾਮ ਅਲੀ ਰਜ਼ਾ ਅਲੈਹਿਸ-ਸਲਾਮ ਨਾਲ ਜਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਉਸਦਾ ਅਸਲ ਨਾਮ ਇਬਰਾਹੀਮ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਬਾਪ ਦਾ ਨਾਮ ਅਵਾਦ ਬਿਨ ਇਬਰਾਹੀਮ ਬਿਨ ਅਲੀ ਅਲਬਦਰੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਇਸਲਾਮੀਆ ਕਾਲਜ ਬਗਦਾਦ ਤੋਂ ਇਸਲਾਮੀਅਤ ਵਿੱਚ ਪੀਐਚਡੀ ਕੀਤੀ।<ref name="nytimes10Aug14">{{cite news |title=U.S. Actions in Iraq Fueled Rise of a Rebel |url=https://www.nytimes.com/2014/08/11/world/middleeast/us-actions-in-iraq-fueled-rise-of-a-rebel.html |work=[[The New York Times]] |date=10 August 2014 |accessdate=23 December 2014}}</ref><ref name="brookings09Sept15">{{cite news |title=The Believer |url=http://www.csweb.brookings.edu/research/essays/2015/thebeliever.html |work=[[The Brookings Essay]]}}{{Dead link|date=September 2018 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes}}</ref> ਉਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵੀ ਰਿਹਾ। ਬਗ਼ਦਾਦੀ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਇੱਕ ਬਦਨਾਮ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਅਲ-ਬਗਦਾਦੀ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਪੁਰਖੀ [[ਅਬੂ ਉਮਰ ਅਲ-ਬਗਦਾਦੀ]] ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 16 ਮਈ, 2010 ਨੂੰ ਆਈਐਸਆਈ ਦਾ ਨੇਤਾ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="ISI">{{cite news |last=Shadid |first=Anthony |authorlink=Anthony Shadid |url=http://atwar.blogs.nytimes.com/2010/05/16/iraqi-insurgent-group-names-new-leaders/?_php=true&_type=blogs |title=Iraqi Insurgent Group Names New Leaders |work=The New York Times |date=16 May 2010 |accessdate=13 June 2014}}</ref> === ਚਰਿਤਰ === '' [[ਡੇਲੀ ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ]] '' ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ, ਅਲ-ਬਗਦਾਦੀ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਉਸਦੀ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਰਮਾਕਲ, ਰੁੱਖੇ ਪੜਾਕੂ ਸੁਭਾ ਦਾ ਇੱਕ [[ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਦਵਾਨ]] ਅਤੇ ਹਿੰਸਾ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਅਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਵਾਲੇ ਆਦਮੀ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਾਂ, 2004 ਤੱਕ, ਉਹ ਟੋਬਚੀ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ [[ਮਸਜਿਦ]] ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਟੋਬਚੀ [[ਬਗਦਾਦ]] ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਕੰਢੇ ਤੇ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਬਸਤੀ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਦੋਵੇਂ [[ਸ਼ੀਆ]] ਅਤੇ [[ਸੁੰਨੀ]] ਮੁਸਲਮਾਨ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।<ref name=Sherlock /> ==ਅਲਕਾਇਦਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ== [[2003]] ਵਿੱਚ [[ਇਰਾਕ ਉੱਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਹਮਲਾ]] ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ [[ਅਲਕਾਇਦਾ]] ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਉਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਵੱਡੇ ਪਧਰ ਤੇ ਮੁਜ਼ਾਹਮਤ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਲ ਕਾਇਦਾ ਆਗੂ]] im5nr07v9yv3k640kywysqbxx8wns67 0 41225 609806 529095 2022-07-31T05:00:56Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[File:Qila Mubarak.jpg|thumb|250px|right| ਕਿਲਾ ਮੁਬਾਰਕ, [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਦਾ ਮੁੱਖ ਦਰਵਾਜਾ]]'''ਕਿਲ੍ਹਾ ਮੁਬਾਰਕ''' ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਪਟਿਆਲਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਰਾਸਤੀ ਕਿਲਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਨੀਂਹ 12 ਫ਼ਰਵਰੀ 1763 ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਮੋਢੀ ਬਾਬਾ ਆਲਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਸੀ।<ref>[http://punjabitribuneonline.com/2013/02/%E0%A8%95%E0%A8%BF%E0%A8%B2%E0%A8%BE-%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A8%AC%E0%A8%BE%E0%A8%B0%E0%A8%95-%E0%A8%B2%E0%A8%88-%E0%A8%95%E0%A8%A6%E0%A9%8B%E0%A8%82-%E0%A8%86%E0%A8%B5%E0%A9%87%E0%A8%97%E0%A8%BE ਕਿਲਾ ਮੁਬਾਰਕ ਲਈ ਕਦੋਂ ਆਵੇਗਾ ਮੁਬਾਰਕ ਦਿਹਾੜਾ]</ref> ਬਾਬਾ ਆਲਾ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਇਹ ਕਿਲਾ 'ਕੱਚੀਗੜ੍ਹੀ' (ਕੱਚੀਆਂ ਇੱਟਾਂ ਨਾਲ) ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਇਸ ਨੂੰ ਪੱਕੀਆਂ ਇੱਟਾਂ ਨਾਲ ਮੁੜ ਮਹਾਰਾਜਾ ਅਮਰ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.tribuneindia.com/2003/20030223/spectrum/patiala.htm|title=The Sunday Tribune - Spectrum - Lead Article|website=www.tribuneindia.com|access-date=2019-09-27}}</ref> == ਕਿਲ੍ਹਾ ਮੁਬਾਰਕ ਕੰਪਲੈਕਸ == ਕਿਲ੍ਹਾ ਮੁਬਾਰਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹੀ ਪੈਲੇਸ 10 ਏਕੜ (40,000 ਮੀ. 2) ਹੇਠਲੀ ਮੰਜ਼ਿਲ ਉੱਤੇ ਹੈ। ਪੂਰੇ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਰਣ ਬਾਸ (ਗੈਸਟ ਹਾਊਸ) ਅਤੇ ਦਰਬਾਰ ਹਾਲ (ਦੀਵਾਨ ਖਾਨਾ)<ref>{{Cite web|url=http://punjabgovt.nic.in/tourism/Patiala.htm|title=Welcome to Official Web site of Punjab, India|date=2010-07-28|website=web.archive.org|access-date=2019-09-27|archive-date=2010-07-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20100728091755/http://punjabgovt.nic.in/tourism/Patiala.htm|dead-url=unfit}}</ref> ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭੂਮੀਗਤ ਸੀਵਰੇਜ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://punjabgovt.nic.in/tourism/PalacesofPunjab.htm|title=Welcome to Official Web site of Punjab, India|date=2009-08-02|website=web.archive.org|access-date=2019-09-27|archive-date=2009-08-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20090802204238/http://punjabgovt.nic.in/tourism/PalacesofPunjab.htm|dead-url=unfit}}</ref> == ਅਸਲੇ ਦਾ ਅਜਾਇਬ ਘਰ == ਦਰਬਾਰ ਹਾਲ ਦੇ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ [[ਤੋਪ|ਤੋਪਾਂ]], [[ਤਲਵਾਰ|ਤਲਵਾਰਾਂ]], ਢਾਲਾਂ ਅਤੇ ਗੱਡੇ, [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਜੀ ਦੇ [[ਖੰਜਰ]] ਅਤੇ [[ਨਾਦਰ ਸ਼ਾਹ|ਨਾਦਿਰ ਸ਼ਾਹ]] ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://punjabgovt.nic.in/Culture/Museums.htm|title=Welcome to Official Web site of Punjab, India|date=2010-04-10|website=web.archive.org|access-date=2019-09-27|archive-date=2010-04-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20100410202932/http://punjabgovt.nic.in/Culture/Museums.htm|dead-url=unfit}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇਤਿਹਾਸਕ ਇਮਾਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਟਿਆਲਾ]] az4i7z00olo3mzubojime19q42sev4q 0 41246 609733 598709 2022-07-31T00:48:51Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | image =Sunil Dutt cropped face.jpg | caption = | birth_name = ਬਲਰਾਜ ਦੱਤ | birth_date = {{birth date|1929|6|6|df=y}} | birth_place = [[ਜੇਹਲਮ]], [[ਪੰਜਾਬ ਸੂਬਾ (ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ)|ਪੰਜਾਬ]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ]] <br/> (ਹੁਣ [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ) | death_date = {{Death date and age|df=yes|2005|5|25|1929|6|6}} | death_place =[[ਮੁੰਬਈ]], [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]], [[ਭਾਰਤ]] | party = [[ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ]] | religion = | spouse = [[ਨਰਗਿਸ]] (1958–1981; ਉਸਦੀ ਮੌਤ) | children = [[ਸੰਜੇ ਦੱਤ]], [[ਪ੍ਰਿਯ ਦੱਤ]], ਅਤੇ [[ਨਮਰਤਾ ਦੱਤ]] | occupation = ਅਭਿਨੇਤਾ, ਨਿਰਮਾਤਾ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਸਿਆਸਤਦਾਨ | height = 6 ਫੁੱਟ }} '''ਸੁਨੀਲ ਦੱਤ''' (6 ਜੂਨ 1929&nbsp;– 25 ਮਈ 2005), ਜਨਮ ਸਮੇਂ '''ਬਲਰਾਜ ਦੱਤ''', ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਨੇਤਾ, ਨਿਰਮਾਤਾ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਅਤੇ [[ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ]] ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਲਈ ਯੂਥ ਅਫੇਅਰਜ਼ ਦੇ [[ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ]] (2004 - 2005) ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ, [[ਸੰਜੇ ਦੱਤ]], ਵੀ ਇੱਕ ਐਕਟਰ ਹੈ।<ref>{{cite web |url=http://164.100.24.208/ls/lsmember/biodata.asp?mpsno=476 |title=Current Lok Sabha Members Biographical Sketch |publisher=Web.archive.org |date= |accessdate=2013-07-12 |archive-date=2007-11-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071112065955/http://164.100.24.208/ls/lsmember/biodata.asp?mpsno=476 |dead-url=unfit }}</ref> ==ਮੁਢਲਾ ਜੀਵਨ== ਸੁਨੀਲ ਦੱਤ ਦਾ ਜਨਮ ਜੇਹਲਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਖੁਰਦ ਪਿੰਡ, ਪੱਛਮੀ ਪੰਜਾਬ, ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ (ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿਚ) ਵਿੱਚ 6 ਜੂਨ 1929 ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਦੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦਾ ਸੀ, ਜਦ, ਦੱਤ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਉਹ 18 ਦਾ ਸੀ, ਜਦ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਸਮੇਂ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ-ਮੁਸਲਿਮ ਹਿੰਸਾ ਭੜਕ ਉਠੀ। ਯਾਕੂਬ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਮੁਸਲਮਾਨ, ਸੁਨੀਲ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੂਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਬਚਾਇਆ।<ref>{{cite web|url=http://www.rediff.com/movies/2005/may/25dutt6.htm |title='We all are one, whichever religion we belong to' |publisher=Rediff.com |date=25 May 2005 |accessdate=12 July 2013}}</ref> ਪਰਿਵਾਰ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਯਮੁਨਾ ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਨਦੀ ਯਮੁਨਾ ਦੇ ਕੰਢੇ ਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਪਿੰਡ ਮੰਡੋਲੀ ਵਿੱਚ ਆ ਵੱਸਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਲਖਨਊ ਨੂੰ ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਉਥੇ ਅਮੀਨਾਬਾਦ ਗਲੀ ਵਿੱਚ ਲੰਮਾ ਸਮਾਂ ਰਹੇ। ਫਿਰ ਉਹ ਆਪਣਾ ਸੁਪਨਾ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਮੁੰਬਈ ਚਲੇ ਗਿਆ, ਜਿਥੇ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਅੰਡਰਗਰੈਜੂਏਟ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜੈ ਹਿੰਦ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਈ ਲਿਆ ਅਤੇ ਮੁੰਬਈ ਦੇ BEST ਆਵਾਜਾਈ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰ ਲਈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਨੇਤਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਹਾਰਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] i8li3p9ixys4fbultga0zonxt6cfn6g 0 42522 609790 600705 2022-07-31T04:02:26Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox Officeholder |birthname = ਅਰੱਕੱਪਰੰਪਿਲ ਕੁਰਿਆਨ ਐਂਟਨੀ |honorific-suffix = ਐਮਪੀ |image = |image_size = 286px |office = [[ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ]] | Primeminister = [[ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ]] | Term_start = 26 ਅਕਤੂਬਰ 2006 |term_end = |predecessor = [[ਪ੍ਰਣਬ ਮੁਖਰਜੀ]] |successor = |office2 = [[ਖਪਤਕਾਰ ਮਾਮਲੇ, ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਵੰਡ ਮੰਤਰਾਲਾ (ਭਾਰਤ)|ਭਾਰਤ ਦਾ ਖਪਤਕਾਰ ਮਾਮਲਿਆਂ, ਖੁਰਾਕ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਵੰਡ ਮੰਤਰੀ]] | Primeminister2 = [[ਪੀ ਵੀ ਨਰਸਿਮ੍ਹਾ]] | Term_start2 = 1993 | Term_end2 = 1995 | Predecessor2 = | Successor2 = | Office3 = [[ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ]] | Governor3 = [[ਸਿਕੰਦਰ ਬਖ਼ਤ]] <br> [[ਤ੍ਰਿਲੋਕੀ ਨਾਥ ਚਤੁਰਵੇਦੀ|ਟੀ ਐਨ ਚਤੁਰਵੇਦੀ]] <br> [[ਆਰ ਐਲ ਭਾਟੀਆ]] | Term_start3 = 17 ਮਈ 2001 | Term_end3 = 29 ਅਗਸਤ 2004 |predecessor3 = [[ਈਕੇ ਨੈਈਨਾਰ]] |successor3 = [[ਉਮਨ ਚੰਦੀ]] |governor4 = [[ਬੀ ਰਾਚਿਆ]]<br>[[ਪੀ ਸ਼ਿਵਸੰਕਰ]]<br>[[ਖੁਰਸ਼ੀਦ ਆਲਮ ਖਾਨ]] |term_start4 = 22 ਮਾਰਚ 1995 |term_end4 = 9 ਮਈ 1996 |predecessor4 = [[ਕੇ. ਕਰੁਣਾਕਰਨ]] |successor4 = [[ਈ. ਕੇ. ਨਯਨਾਰ]] |governor5 = [[ਐਨ ਐਨ ਵਾਂਚੂ]]<br>[[ਜੋਤੀ ਵੈਂਕਟਾਚਲਮ]] |term_start5 = 27 ਅਪਰੈਲ 1977 | Term_end5 = 27 ਅਕਤੂਬਰ 1978 |predecessor5 =[[ਕੇ. ਕਰੁਣਾਕਰਨ]] |successor5 = [[ਪੀ. ਕੇ. ਵਾਸੁਦੇਵਨ ਨਾਯਰ]] |birth_date = {{birth date and age|1940|12|28|df=y}} |birth_place =[[ਚੇਰਤਲਾ]], [[ਕੇਰਲ]], |death_date = |death_place = |party = [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] <small>(1978 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ; 1982 ਤੋਂ ਹੁਣ )</small> |otherparty = [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ-ਯੂ]] <small>(1978–1980)</small><br>[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ-ਏ]] <small>(1980–1982)</small> |spouse = ਏਲਿਸਬੇਤ ਐਂਟਨੀ | children = ਅਜਿਤ ਐਂਟਨੀ, ਅਨਿਲ ਐਂਟਨੀ |alma_mater = |profession = ਸਿਆਸਤਦਾਨ<br>ਵਕੀਲ |religion = }} '''ਏ ਕੇ ਐਂਟਨੀ''' (ਜਨਮ 28 ਦਸੰਬਰ 1940) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਨੀਤੀਵਾਨ ਅਤੇ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਉਹ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੀ 15ਵੀਂ ਲੋਕਸਭਾ ਦੇ ਮੰਤਰੀਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰੀ ਸੀ।<ref name="Cabinet India 2012">{{cite web |url=http://pmindia.nic.in/pmsteam.php |title=Archive: The Cabinet of India (2012) : The Team of the Prime Minister of India |accessdate=29 October 2012 |last= |first= |coauthors= |date= |work= |publisher=[[Prime Minister's Office (India)|Prime Minister's Office]] |archive-date=19 ਸਤੰਬਰ 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120919095354/http://pmindia.nic.in/pmsteam.php |dead-url=yes }}</ref> ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਕੇਰਲ ਰਾਜ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਰਿਹਾ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਲੀਡਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕੇਰਲ ਰਾਜ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ]] lw6fp64l0mi24egy0cjiibqihi1lx78 0 42605 609813 586718 2022-07-31T05:25:29Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox book | name =ਕੋਠੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ | title_orig = | translator = | image = [[File:Kothe kharak singh novel.jpg|thumb|Kothe kharak singh novel]] | image_caption = | author = [[ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ]] | illustrator = | cover_artist = | country =[[ਭਾਰਤ]] | language = ਪੰਜਾਬੀ | series = | subject =20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮਗਰਲੇ ਅੱਧ ਦੇ ਸਮੇਂ ਮਲਵਈ ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਜੀਵਨ | genre = ਨਾਵਲ | publisher =ਆਰਸੀ ਪਬਲਿਸ਼ਰਜ, ਚਾਂਦਨੀ ਚੌੰਕ , ਦਿੱਲੀ | pub_date =1985 | english_pub_date = | media_type = | pages =312 | isbn = | oclc = | dewey = | congress = | preceded_by = | followed_by = | awards= ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ, 1987}} '''ਕੋਠੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ''' [[ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ]] ਦਾ ਲਿਖਿਆ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੀ ਰਚਨਾ 1985 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਤੇ ਅਣਖੀ ਨੂੰ 1987 ਵਿੱਚ [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਮਿਲਿਆ ਸੀ।<ref>[http://beta.ajitjalandhar.com/supplement/20130210/80.cms# ਕੋਠੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ-ਕਿਵੇਂ ਲਿਖਿਆ ਅਣਖੀ ਨੇ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ ਨਾਵਲ?]</ref> ਇਸ ਨਾਵਲ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਇੱਕ ਟੈਲੀ ਫਿਲਮ 'ਕਹਾਨੀ ਏਕ ਗਾਂਉ ਕੀ' ਬਣ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਅਣਖੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋ ਉੱਤਮ ਰਚਨਾ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੇ ਕੁੱਲ ਸੱਤ ਸੰਸਕਰਣ 1985, 1986, 1988, 1991, 1992, 1996, 1999 ਵਿੱਚ ਛਪੇ ਹਨ। ਇਹ ਨਾਵਲ ਅਸਾਮੀ, ਬੰਗਾਲੀ, ਗੁਜਰਾਤੀ, ਕੰਨੜ, ਮਲਿਆਲਮ, ਮਰਾਠੀ, ਉੜੀਆ, ਤੈਲਗੂ, ਤਾਮਿਲ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਛਪਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=QA1V7sICaIwC&pg=PA43|title=Who's who of Indian Writers, 1999: A-M|last=Dutt|first=Kartik Chandra|date=1999|publisher=Sahitya Akademi|isbn=978-81-260-0873-5|language=en}}</ref> ਇਸਦਾ ਅੰਗ੍ਰੇਜੀ ਅਨੁਵਾਦ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੱਜ ਨੇ ਕੀਤਾ। == ਪਾਤਰ== ਗਿੰਦਰ, ਹਰਨਾਮੀ, ਅਰਜਨ, ਚਰਨਦਾਸ, ਨੰਦ ਕੁਰ, ਮੀਤੋ, ਜੀਤੋ, ਮੱਲਣ, ਸੱਜਣ,ਹਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ, ਪੁਸ਼ਪਿੰਦਰ, ਮੁਕੰਦ, ਜਲ ਕੁਰ, ਗ੍ਹੀਰਾ, ਹਰਿੰਦਰ, ਨਸੀਬ । == ਪਲਾਟ == ਕੋਠੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਘਟਨਾਵਾਂ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਹਨ। ਨਾਵਲ ਤਿੰਨ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਾਜਿਕ-ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਵੀ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਰਾਜ ਉਸ ਸਮੇਂ ਵੇਖ ਰਿਹਾ ਸੀ। == ਵਿਸ਼ਾ == ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਦਾ ਸਮਾਜਕ-ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਇਸ ਨਾਵਲ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। ਕਹਾਣੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਸ਼ੈਲੀ ਰੂਸੀ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਗਲਪ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਸਨ।<ref>{{Cite web|url=http://www.thebookreviewindia.org/articles/archives-389/2011/april/4/from-the-land-of-five-rivers.html|title=From the Land of Five Rivers|date=2016-08-21|website=web.archive.org|access-date=2021-05-09|archive-date=2016-08-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20160821070531/http://www.thebookreviewindia.org/articles/archives-389/2011/april/4/from-the-land-of-five-rivers.html|dead-url=unfit}}</ref> ==ਕਥਾਨਕ== ''ਕੋਠੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ'' ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਭਾਰਤੀ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਮਾਲਵੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਪ੍ਰਤਿਨਿਧ ਇੱਕ ''ਪਿੰਡ'' ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ ਦਾ ਕਥਨ ਹੈ: "ਕੋਠੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਪਿੰਡ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਕਲਪਨਾ ਨਾਲ ਵਸਾਇਐ। ਨਾਵਲ ਲਿਖਣ ਵੇਲੇ ਸੁਪਨਿਆਂ ਚ ਮੈਂ ਹਰ ਰੋਜ ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੀ ਗਲੀ-ਗਲੀ ਗਾਹੀ ਤੇ ਆਲਾ-ਦੁਆਲਾ ਵੀ। ਹਕੀਕਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮੈਂ ਤਖਤੂਪੁਰਾ, ਸਲਾਬਤਪੁਰਾ, ਫੂਲ, ਮਹਿਰਾਜ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਸਾਇਕਲ ਤੇ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।" ਹਰਨਾਮੀ, ਗਿੰਦਰ ਦੀ ਬਹੂ ਆਪਣੇ ਪੇਕੇ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਹੀ ਕਾਮਿਕ ਭੁੱਖ ਦੇ ਅਧੀਨ ਜੀਵਨ ਜਿਉਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਦੁੱਲੇ ਨਾਲ ਇਸ਼ਕ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਫਿਰ ਸਹੁਰੇ ਆ ਕੇ ਅਰਜਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਉਸਦਾ ਝੁਕਾਅ ਨਾਜਰ ਵੱਲ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਅਰਜਨ ਨੂੰ ਨਾਜਰ ਰਾਹੀਂ ਮਰਵਾ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਨਾਜਰ ਨੂੰ ਕੈਦ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਛੁੱਡਵਾਉਣ ਲਈ ਉਹ ਸਾਰੀਆਂ ਟੁੰਬਾਂ ਵੇਚ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਜੇਲ੍ਹੋਂ ਛੁੱਟਣ ਤੇ ਹਰਨਾਮੀ ਤੀਵੀਂਬਾਜ਼ ਬੰਦਿਆਂ ਦੇ ਧੱਕੇ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬੁਢੇ ਪੈਨਸ਼ਨੀਏ ਨੂੰ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬਅਦ ਵਿੱਚ ਨਾਜਰ ਉਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਘਰ ਲੈ ਆਉਂਦਾ ਹੈ। ਗਿੰਦਰ ਹਰਨਾਮੀ ਦਾ ਪਤੀ, ਮਾਨਸਿਕ ਰੋਗੀ ਬਣ ਘਰੋਂ ਨਿਕਲ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਜਰ ਅਤੇ ਹਰਨਾਮੀ ਕੋਲ ਰਹਿਣ ਲੱਗਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਨਾਵਲ ਦੀ ਇੱਕ ਕਥਾ ਅਰਜਨ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ, ਝੰਡੇ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੈ। ਭਰਾ ਦੇ ਕਤਲ ਹੋਣ ਤੇ ਉਹ ਖ਼ੁਸ਼ ਹੈ ਕਿ ਅਰਜਣ ਦੀ ਦੱਸ ਘੁਮਾਂ ਪੈਲੀ ਹੁਣ ਉਸ ਦੇ ਹੱਥ ਲੱਗ ਗਈ ਹੈ। ਝੰਡੇ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਹਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿਓ ਵਾਂਗ ਹੀ ਗ਼ਰੀਬ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਕਰਜ਼ੇ ਰਾਹੀਂ ਫਸਾ ਕੇ ਜ਼ਮੀਨ ਗਹਿਣੇ ਲੈਣ ਦੇ ਰਾਹ ਚੱਲਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ 'ਕੰਮ ਦੇ ਬੰਦਿਆਂ' ਨਾਲ ਵੀ ਬਣਾ ਕੇ ਰਖਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਅੱਗੋਂ ਇੱਕ ਮੁੰਡਾ (ਹਰਿੰਦਰ) ਅਤੇ ਇੱਕ ਕੁੜੀ (ਪੁਸ਼ਪਿੰਦਰ) ਹੈ। ਪੁਸ਼ਪਿੰਦਰ ਆਪਣੇ ਜਮਾਤੀ ਨਾਈਆਂ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨਸੀਬ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਪਤਾ ਲੱਗਣ ਤੇ ਹਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਨਸੀਬ ਨੂੰ ਧੋਖੇ ਨਾਲ ਮਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕੋਠੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਦੇ ਹੀ ਮੁੰਡੇ ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵੀ ਪੁਲਿਸ ਨੂੰ ਫੜਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਬੀਏ ਪਾਸ ਮੁੰਡਾ ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ ਨਕਸਲੀ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਗਵਾਹੀ ਦੇਣ ਵਾਲੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਸ਼ਿੰਗਾਰਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਲਕਾਰ ਦੇ ਸਾਥੀ ਹਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵੀ ਡਰਾ ਕੇ ਪੰਜਾਹ ਹਜ਼ਾਰ ਰੁਪਇਆ ਲੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੋ ਹਰਦਿੱਤ ਨੰਬਰਦਾਰ ਪਾਖਰ ਸਿੰਘ ਰਾਹੀਂ ਬਲਕਾਰ ਨੂੰ ਫੜਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਬਲਕਾਰ ਕਥਿਤ ਪੁਲਿਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਖਰ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਦੇ ਲੋਕ ਕੁੱਟ-ਕੁੱਟ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਪੁਸ਼ਪਿੰਦਰ ਬਠਿੰਡੇ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰਾਰ ਲੱਗ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਹਰਿੰਦਰ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਦੀ ਸਹੇਲੀ ਖੱਤਰੀਆਂ ਦੀ ਕੁੜੀ ਪਦਮਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਹਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਇਸਨੂੰ ਹੇਠੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਜਦ ਉਸ ਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰਿੰਦਰ ਸਾਂਝੇ ਖਾਤੇ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੈਸੇ ਆਪਣੇ ਇਨਕਲਾਬੀ ਦੋਸਤਾਂ ਨੂੰ ਮਦਦ ਵਜੋਂ ਦੇਣ ਲਈ ਕਢਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਸਦਮੇ ਨੂੰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕੁਝ ਹੀ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਵਲ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਥਾ ਮੱਲਣ ਅਤੇ ਚੰਦ ਕੌਰ ਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਕੁੜੀ, ਜੀਤੋ ਨੂੰ ਕਿਧਰੇ ਚੰਗੀ ਥਾਂ ਵਿਆਹੁਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਆਖਰ ਇੱਕ ਥਾਂ ਮੰਗਣੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੱਲਣ, ਝੰਡਾ ਸਿੰਘ ਕੋਲ ਜ਼ਮੀਨ ਗਹਿਣੇ ਰੱਖ ਕੇ ਪੈਸੇ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੱਲਣ ਦਾ ਬਿਰਧ ਫੌਜੀ ਪਿਤਾ ਮਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਰਾ ਪੈਸਾ ਮੱਲਣ ਪਿਓ ਦੇ ਮਰਨੇ ਉੱਤੇ ਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਆਖ਼ਰ ਜੀਤੋ ਦੇ ਵਿਆਹ ਲਈ ਹੋਰ ਰਹਿੰਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਵੀ ਝੰਡੇ ਕੋਲ ਗਹਿਣੇ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੁੰਡਾ, ਬਲਕਾਰ ਪੁਲਿਸ ਹਥੋਂ ਮਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਆਲੋਚਨਾ== [[ਡਾ. ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਹੀ]] ਆਪਣੇ ਲੇਖ ‘ਕੋਠੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ’ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਰਚਨਾ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਨਾਵਲ ਸਮੱਸਿਆ ਦੇ ਚਿਤ੍ਰਣ ਅਤੇ ਨਾਵਲ ਦੀ ਕਲਾ ਦੇ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਨਾਵਲਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਡੇਰੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਦੁਖਾਂਤ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਮੁਖ਼ਤਲਿਫ਼ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ ਕਿਰਸਾਣੀ, ਸਿਆਸਤ, ਸ਼ਾਹੂਕਾਰੇ, ਕਰਾਂਤੀ, ਧਾਰਮਿਕ ਡੇਰਿਆਂ, ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ, ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਇਸਤਰੀਆਂ ਦੇ ਵਿਭਿੰਨ ਵਰਗ ਰੂਪਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਪਾਤਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਸਿਰਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>{{cite book| title=ਗਲਪਕਾਰ ਅਣਖੀ (ਸੰਦਰਭ: ਕੋਠੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ)| publisher=ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁਕ ਸ਼ਾਪ, ਦਿੱਲੀ| author=ਪ੍ਰੋ. ਰਵਿੰਦਰ ਭੱਠਲ| year=1988| pages=134-136| isbn=81-7116-033-6}}</ref> [[ਗੁਰਬਖ਼ਸ਼ ਸਿੰਘ ਫਰੈਂਕ]] ਆਪਣੇ ਲੇਖ ‘ਅਣਖੀ ਦੀ ਰਚਨਾ: ਕੋਠੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ’ ਵਿੱਚ ਇਸ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਰਣਨ ਯੋਗ ਘਟਨਾ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਸਨੂੰ ਵਾਰਤਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book| title=ਗਲਪਕਾਰ ਅਣਖੀ (ਸੰਦਰਭ: ਕੋਠੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ)| publisher=ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁਕ ਸ਼ਾਪ, ਦਿੱਲੀ| author=ਪ੍ਰੋ. ਰਵਿੰਦਰ ਭੱਠਲ| year=1988| pages=137-140| isbn=81-7116-033-6}}</ref> [[ਡਾ. ਸਤਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਨੂਰ]] ਆਪਣੇ ਲੇਖ ‘ਕੋਠੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਬਾਰੇ’ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨਾਵਲ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਪ੍ਰਤਿਮਾਨ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਰਚਨਾ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਐਪਿਕ-ਨਾਵਲ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book| title=ਗਲਪਕਾਰ ਅਣਖੀ (ਸੰਦਰਭ: ਕੋਠੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ)| publisher=ਨੈਸ਼ਨਲ ਬੁਕ ਸ਼ਾਪ, ਦਿੱਲੀ| author=ਪ੍ਰੋ. ਰਵਿੰਦਰ ਭੱਠਲ| year=1988| pages=141-143| isbn=81-7116-033-6}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਨਾਵਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਮ ਸਰੂਪ ਅਣਖੀ ਦੇ ਨਾਵਲ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ ਪੰਜਾਬੀ ਕਿਤਾਬਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਕਿਤਾਬਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਸਾਹਿਤ]] g3rpl6einogv37lkm2e4mzqydb56fo2 0 43820 609793 588981 2022-07-31T04:13:23Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਅਧਾਰ}} {{Infobox stadium | stadium_name = ਐਨਫ਼ੀਲਡ | nickname = | image = [[File:Anfield, 20 October 2012.jpg|300px|alt=A two-tiered stand which has red seats, there are also white seats which spell out "L.F.C.. In front of the stand is a field of grass]] | caption = | fullname = | location = [[ਲਿਵਰਪੂਲ]], [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] | coordinates = {{Coord|53|25|50.95|N|2|57|38.98|W|type:landmark_scale:3000_region:GB|display=inline,title}} <!-- Coordinates of centre of pitch --> | built = 1884 | opened = 1884 | renovated = | owner = [[ਲਿਵਰਪੂਲ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ]] | operator = ਲਿਵਰਪੂਲ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ | surface = ਘਾਹ<ref>{{cite web|url=http://www.dessosports.com/en/sports/football/football-projects/|title=Football projects|publisher=Desso Sports|accessdate=13 July 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110706200631/http://www.dessosports.com/en/sports/football/football-projects/|archivedate=6 ਜੁਲਾਈ 2011|deadurl=yes}}</ref> | tenants = [[ਲਿਵਰਪੂਲ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ]] | seating_capacity = 45,276<ref name="premierleague.com">{{cite web|url=http://www.premierleague.com/content/dam/premierleague/site-content/News/publications/handbooks/premier-league-handbook-2013-14.pdf|title=Premier League Handbook Season 2013/14|format=PDF|accessdate=17 August 2013|work=[[Premier League]]|archive-date=31 ਜਨਵਰੀ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160131132636/http://www.premierleague.com/content/dam/premierleague/site-content/News/publications/handbooks/premier-league-handbook-2013-14.pdf|dead-url=yes}}</ref> | suites = 32 | record_attendance = | dimensions = 100 x 68 ਮੀਟਰ<br />(110 ਗਜ × 74.4 ਗਜ)<ref name="prem">{{cite book|author=Premier League|url=http://www.premierleague.com/staticFiles/4f/53/0,,12306~152399,00.pdf|format=PDF|title=Premier League Handbook|page=21|publisher=The Football Association Premier League Ltd|accessdate=21 May 2011|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110420015125/http://www.premierleague.com/staticFiles/4f/53/0,,12306~152399,00.pdf|archivedate=20 ਅਪ੍ਰੈਲ 2011|deadurl=no}}</ref> }} '''ਐਨਫ਼ੀਲਡ''', [[ਲਿਵਰਪੂਲ]], [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਫੁੱਟਬਾਲ ਸਟੇਡੀਅਮ ਹੈ। ਇਹ [[ਲਿਵਰਪੂਲ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ]] ਦਾ ਘਰੇਲੂ ਮੈਦਾਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 45,276 ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਬੈਠਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ।<ref name="premierleague.com"/> {{-}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== {{ਕਾਮਨਜ਼|Anfield Stadium|ਐਨਫ਼ੀਲਡ}} * [http://www.liverpoolfc.com/stadium/anfield ਐਨਫ਼ੀਲਡ]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140228102907/http://www.liverpoolfc.com/stadium/anfield |date=2014-02-28 }} == == [[File:Anfield panorama, 20 October 2012.jpg|thumb|1000px|Panorama Anfield, 20.12.2012, Point of View: Anfield Road Stand; left: Centenary Stand, middle: Kop Stand; right: Main Stand]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਫੁੱਟਬਾਲ ਮੈਦਾਨ]] atzksctpao75ljqdewk72nrd5r52cgv 0 44133 609835 589131 2022-07-31T06:45:01Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਅਧਾਰ}} {{Infobox football club | clubname = ਛੇਲਸੇਅ | image = [[ਤਸਵੀਰ:Chelsea FC.png|200px]] | fullname = ਛੇਲਸੇਅ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ | nickname = ਬਲੂਸ | founded = 10 ਮਾਰਚ 1905<ref name="teamhistory">{{cite web|url=http://www.chelseafc.com/page/TeamHistory/0,,10268,00.html|title=Team History –।ntroduction |publisher=Chelsea F.C. official website|accessdate=11 May 2011}}</ref> | ground = [[ਸਟੈਮਫੋਰਡ ਬ੍ਰਿਜ (ਸਟੇਡੀਅਮ)|ਸਟੈਮਫੋਰਡ ਬ੍ਰਿਜ]],<br />[[ਲੰਡਨ]] | capacity = 41,837<ref name="capacity">{{cite web|url=http://www.chelseafc.com/page/ClubInfo/0,,10268,00.html|title=Club।nformation |publisher=Chelsea F.C. official website|accessdate=23 February 2012}}</ref> | chairman = | owner = ਰੋਮਨ ਅਬਰਾਮੋਵਿਚ<ref name="takeover">{{cite news |title=Russian businessman buys Chelsea |url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/3036838.stm |work=BBC Sport |publisher=British Broadcasting Corporation |date=2 July 2003 |accessdate=11 February 2007 }}</ref> | manager = ਹੋਸੇ ਮੋਉਰਿਨ੍ਹੋ | league = [[ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] | season = | position = | current = | website = http://www.chelseafc.com | pattern_la1 = _cfc1920h | pattern_b1 = _cfc1920h | pattern_ra1 = _cfc1920h | pattern_sh1 = _cfc201920h | pattern_so1 = _cfc1920hlong | leftarm1 = 0000FF | body1 = 0000FF | rightarm1 = 0000FF | shorts1 = 0000FF | socks1 = FFFFFF | pattern_la2 = _chelsea1920a | pattern_b2 = _chelsea1920a | pattern_ra2 = _chelsea1920a | pattern_sh2 = _usa18h | pattern_so2 = _cfc1920along | leftarm2 = FFFFFF | body2 = FFFFFF | rightarm2 = FFFFFF | shorts2 = FFFFFF | socks2 = 0000FF | pattern_la3 = | pattern_b3 = | pattern_ra3 = | pattern_sh3 = | pattern_so3 = | leftarm3 = | body3 = | rightarm3 = | shorts3 = | socks3 = }} '''ਛੇਲਸੇਅ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ''', ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ ਹੈ।<ref name="attendance">{{cite web | url=http://nufc.com/2011-12html/attendance-all-time.html | title=All Time League Attendance Records | accessdate=8 November 2013 | date=22 May 2011 | archiveurl=https://web.archive.org/web/20120111003541/http://nufc.com/2011-12html/attendance-all-time.html | archivedate=11 ਜਨਵਰੀ 2012 | dead-url=no }}</ref><ref name="Forbes List">{{cite web |first=Peter J. |last=Schwartz |title=Manchester United Again The World's Most Valuable Soccer Team |url=http://www.forbes.com/sites/mikeozanian/2012/04/18/manchester-united-again-the-worlds-most-valuable-soccer-team/ |work=Forbes Magazine |date=18 April 2012 |accessdate=5 May 2012 }}</ref><ref name="BBC - Forbes">{{cite news |title=Manchester United still the world's richest football club – Forbes |url=http://www.bbc.co.uk/sport/0/football/17769654 |work=BBC News |publisher=British Broadcasting Corporation |date=19 April 2012 |accessdate=5 May 2012 }}</ref> ਇਹ [[ਲੰਡਨ]], [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ [[ਸਟੈਮਫੋਰਡ ਬ੍ਰਿਜ (ਸਟੇਡੀਅਮ)|ਸਟੈਮਫੋਰਡ ਬ੍ਰਿਜ]], [[ਲੰਡਨ]] ਅਧਾਰਤ ਕਲੱਬ ਹੈ, ਜੋ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਖੇਡਦਾ ਹੈ। {{-}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== {{ਕਾਮਨਜ਼|Chelsea F.C.|ਛੇਲਸੇਅ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ}} * {{Official website|http://www.chelseafc.com/}} * [https://www.facebook.com/ChelseaFC ਛੇਲਸੇਅ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ ਫੇਸਬੁੱਕ] * [https://twitter.com/chelseafc ਛੇਲਸੇਅ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ ਟਵਿੱਟਰ] * [http://instagram.com/chelseafc/ ਛੇਲਸੇਅ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ ਇਨਸ੍ਤਗ੍ਰਮ] * [http://www.premierleague.com/page/chelsea-fc ਛੇਲਸੇਅ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120507213424/http://www.premierleague.com/en-gb/clubs/profile.overview.html/chelsea |date=2012-05-07 }} ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਉੱਤੇ * [http://www.bbc.com/sport/football/teams/chelsea ਛੇਲਸੇਅ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ] ਬੀਬੀਸੀ ਉੱਤੇ [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ]] j9pssuf0osumjb67lsuuj0vdwnmursg 0 48827 609766 588761 2022-07-31T02:57:47Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{infobox Museum |name=ਅਲਮੇਰੀਆ ਦਾ ਅਜਾਇਬਘਰ |native_name=Museo Arqueológico de Almería |native_name_lang=sp |image=Fachada Museo Almería.jpg |established=1934; in present location since 2006 |location=91, Carretera de Ronda, 04005 <br/>[[ਅਲਮੇਰੀਆ]], [[ਆਂਦਾਲੂਸੀਆ]], [[ਸਪੇਨ]] |map_type=ਸਪੇਨ |map_caption= ਅਲਮੇਰੀਆ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਅਜਾਇਬਘਰ ਦੀ ਸਥਿਤੀ |latitude=36.838333 |longitude=-2.455417 |type=Archaeological Museum |visitors=55.617 (2012)<ref>{{cite web|title=Estadística de museos públicos de Andalucía|url=http://www.juntadeandalucia.es/culturaydeporte/web/html/sites/consejeria/estadistica/Galerias/Adjuntos/estadistica/museos/museos_publicos/2012/20130513/museos12.pdf|publisher=Unidad Estadística y Cartográfica|accessdate=8 February 2014|date=13 May 2013|year=2012|archive-date=14 ਅਕਤੂਬਰ 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131014190632/http://www.juntadeandalucia.es/culturaydeporte/web/html/sites/consejeria/estadistica/Galerias/Adjuntos/estadistica/museos/museos_publicos/2012/20130513/museos12.pdf|dead-url=yes}}</ref> |director=María Isabel Pérez Bernárdez |curator= |website=[http://www.museosdeandalucia.es/culturaydeporte/museos/MAL/?lng=en] }} [[File:BacoChirivel1.jpg|thumb|right|Representation of the god Bacchus. Marble sculpture (Chirivel, Almería, Spain)]] [[File:EstucoAlcazaba.jpg|thumb|right|Stucco decorated with floral motifs ([[Alcazaba of Almeria]], 11th century)]] '''ਅਲਮੇਰੀਆ ਦਾ ਅਜਾਇਬਘਰ''' ਅਲਮੇਰੀਅਨ ਪ੍ਰਾਂਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਮਹਤਵਪੂਰਣ ਅਜਾਇਬਘਰ ਹੈ। ਇਸ ਅਜਾਇਬਘਰ ਵਿੱਚ ਪੁਰਾਤਨ ਬਚਿਆ ਖੁਚਿਆ ਸਮਾਨ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਅਜਾਇਬਘਰ ਅਲਮੇਰੀਆ, [[ਆਂਦਾਲੂਸੀਆ]], [[ਸਪੇਨ]] ਵਿੱਚ ਕਰਤੇਰਾ ਦੇ ਰੋਦਾ 91 ਗਲੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੀ। 2006 ਵਿੱਚ ਇਹ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਚਲਿਆ ਗਿਆ ਜਿਸਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਇਗਨੇਕੋ ਦੇ ਗਾਰਸੀਆ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਇਮਾਰਤ ਨੂੰ ਦੋ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ (ਪੈਡ ਅਤੇ ਆਰਕੋ)। 2008 ਵਿੱਚ ਇਸਨੇ ਯੂਰਪ ਦੇ ਅਜਾਇਬਘਰ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ ਇਸਨੇ ਯੂਰਪੀ ਅਜਾਇਬਘਰ ਫਰਮ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਅਜਾਇਬਘਰ ਲਗਭਗ 1934 ਤੋਂ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੇਖਣ ਲਈ ਖੁੱਲਾ ਹੈ। 2014 ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀ 80ਵੀਂ ਸਾਲਗਿਰਾ ਮਨਾਈ ਗਈ। ==ਇਤਿਹਾਸ== ==ਗੈਲਰੀ== <gallery> File:Idolocruciforme.jpg|Prehistoric Idol cruciform (Cantoria, Almería, Spain). File:Idolodealabastro.jpg|Prehistoric Idol alabaster (Rioja, Almería, Spain). File:FlechadeSilex.jpg|Flint arrowhead (Prehistoric Society of Los Millares. 3200-2250 BCE). File:CollardeColores.jpg|DNecklace consisting of 59 shells. Dated to the Middle Neolithic (Vera, Almería, Spain). File:Peine de marfil.jpg|Ivory comb found in the archaeological site of El Chuche (Benahadux, Almería). Dated between the 4th and 2nd centuries BCE. File:CeramicaLosMillares.jpg|Bowl from a tomb in the necropolis of Los Millares (Almería), one set of the most important Copper Age in Western Europe. File:ColganteAmuleto.JPG|Bone Amulet Pendant. Prehistoric Society of Los Millares. 3200-2250 BCE (Santa Fe de Mondujar, Almería, Spain). File:Idolo oculado.jpg|Idol oculado bone shaped horn (Prehistoric Society of Los Millares. 3200-2250 BCE). File:Copa argarica.tif|Argárica Ceramic Cup. Found in El Ejido (Almería), comes from a burial. Bronze Age (1700-1300 BCE). File:ColgantedeOro.jpg|Gold bracelet. Prehistoric Society of El Argar (2250-1550 BCE). File:TulipaArgaricaBruñida.jpg|Tulepa burnished argárica (Bronze Age, 2250-1550 BCE). File:LucernaRomana.jpg|Roman Lucerne (206 BCE - 409). File:Anillodeagata.jpg|Bronze ring with agate (located in Villaricos, Almería). Romanization (206 BCE - 409). File:PieRomano.jpg|Fragment of a male sculpture in white marble for the left foot. High Roman Empire (Villaricos, Almería). File:BajorrelieveAl-andalus.jpg|Bas-relief in marble, unique in Spain and in the Islamic West to represent human figures, Al-Andalus (11th century). File:JugueteAndalusi.jpg|Toys paste by hand. Found Bayyana (Pechina, Almería). Al-Andalus (885-915). File:TinajaAlmohade.jpg|Almahade clay jar (Almería, 1157-1238). </gallery> ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == [[ਸਪੇਨੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ {{Commonscat|Museo de Almería}} * Sitio web oficial del Museo de Almería en la Consejería de Cultura de la Junta de Andalucía [http://www.museosdeandalucia.es/culturaydeporte/museos/MAL/] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131103170011/http://www.museosdeandalucia.es/culturaydeporte/museos/MAL/ |date=2013-11-03 }}. * Memoria del proyecto de Museo de Almería y ficha técnica [http://www.mecd.gob.es/giec/Obras/concluidas/museos/almeria.html] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140905172359/http://www.mecd.gob.es/giec/Obras/concluidas/museos/almeria.html |date=2014-09-05 }}. * Arquitectura de los museos estatales [http://www.mcu.es/museos/CE/MuseosEstatales/Arquitectura/Andalucia_Almeria.html] [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ {{commons category|Museo de Almería}} * {{official website|http://www.museosdeandalucia.es/culturaydeporte/museos/MAL/}} * [http://ceres.mcu.es/pages/AdvancedSearch Digital Collections Network of Museums of Spain. Avanced Search] * [http://www.museosdeandalucia.es/culturaydeporte/museos/media/docs/MAL_m_almeria_ing_2.pdf The museum brochure] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140221180032/http://www.museosdeandalucia.es/culturaydeporte/museos/media/docs/MAL_m_almeria_ing_2.pdf |date=2014-02-21 }} * [http://www.museosdeandalucia.es/culturaydeporte/museos/media/docs/MAL_arqueologia_en_juego_ingles_1.pdf Brochure and game the Museum of Almería for children] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140221180154/http://www.museosdeandalucia.es/culturaydeporte/museos/media/docs/MAL_arqueologia_en_juego_ingles_1.pdf |date=2014-02-21 }} * [http://www.mcu.es/museos/CE/MuseosEstatales/Arquitectura/Andalucia_Almeria.html Architecture of state museums. Spain] * [http://gpdexpo.es/html/es/proyectos/proyecto14/ Pictures and technical details Almería Museum. GPD Project] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140222124700/http://gpdexpo.es/html/es/proyectos/proyecto14/ |date=2014-02-22 }} * [http://www.españaescultura.es/es/museos/almeria/museo_de_almeria.html Spain is culture. Museum of Almería] * [http://www.museosdeandalucia.es/culturaydeporte/museos/docs/guia_museos_2010.pdf Official Guide museums of Andalusia. 2010]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130608091816/http://www.museosdeandalucia.es/culturaydeporte/museos/docs/guia_museos_2010.pdf |date=2013-06-08 }} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} 8kaw3fq4nnb8iz5bf1lmxr3m7ueo4nt 0 49473 609748 575277 2022-07-31T01:36:45Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{infobox indian current | Name=Very Severe Cyclonic Storm Hudhud | Type=tropical cyclone | Basin=NIO | Year=2014 | Image location=Hudhud 12 Oct 2014.jpg | Image name=Hudhud nearing landfall at peak strength on October 12, 2014 | Formed=October 7, 2014 | Dissipated=Currently active | 3-min winds=95 | 1-min winds=115 | Pressure=960 | Pressurepost=Estimated at {{convert|937|hPa|inHg|sigfig=4|abbr=on}} by the JTWC<ref>{{cite web|title=Tropical Cyclone Hudhud Best Track|url=http://www.webcitation.org/6TGkPdtFJ|publisher=Naval Research Laboratory|accessdate=12 October 2014|archive-date=29 ਨਵੰਬਰ 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201129073356/https://www.webcitation.org/6TGkPdtFJ|dead-url=yes}}</ref> | Fatalities=24 total<ref>{{cite web|title=Workers clear debris after Indian cyclone kills 24|url=http://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/cyclone-in-india-kills-8-as-typhoon-hits-japan/2014/10/12/517ce84e-527c-11e4-b86d-184ac281388d_story.html|date=13 October 2014|accessdate=13 October 2014|archive-date=24 ਅਕਤੂਬਰ 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141024024117/http://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/cyclone-in-india-kills-8-as-typhoon-hits-japan/2014/10/12/517ce84e-527c-11e4-b86d-184ac281388d_story.html|dead-url=yes}}</ref> | Damages=$1.63&nbsp;billion (2014 [[United States Dollar|USD]])<ref>{{cite web|title=India: Damage from cyclone Hudhud likely to exceed $1 billion|url=http://www.businessinsurance.com/article/20141013/NEWS09/141019974|date=13 October 2014|accessdate=13 October 2014}}</ref> | Areas=[[Andaman and Nicobar Islands]], [[Andhra Pradesh]], [[Odisha]] | Hurricane season=[[2014 North Indian Ocean cyclone season]] }} '''ਹੁਦਹੁਦ''' ਇੱਕ ਊਸ਼ਣਕਟੀਬੰਧੀ ਚੱਕਰਵਾਤੀ ਤੂਫ਼ਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਉੱਤਰੀ ਹਿੰਦ ਮਹਾਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ 2014 ਦਾ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਾ ਸਭ ਤੋਂ ਤਾਕਤਵਰ ਤੂਫ਼ਾਨ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਹੁਦਹੁਦ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਪੰਛੀ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। q5m5wfahbuxzziyt0cghes477umzbzf 0 49888 609731 599068 2022-07-31T00:34:29Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox Historic Site | name = ਸਿਉਦਾਦ ਰੀਲ ਵੱਡਾ ਗਿਰਜਾਘਰ | native_name = Santa Iglesia Prioral Basílica Catedral de las Órdenes Militares de Nuestra Señora Santa María del Prado de Ciudad Real | native_language = ਸਪੇਨੀ ਭਾਸ਼ਾ | image = Ciudad Real - Catedral de Nuestra Señora del Prado 1.jpg | caption = | locmapin = ਸਪੇਨ | latitude = 38.986324 | longitude = -3.93096 | location = [[ਸਿਉਦਾਦ ਰੀਲ]], [[ਸਪੇਨ]] | area = | built = 15th-16th centuries | architect = | architecture = Gothic | governing_body = | designation1 = Spain | designation1_offname = Holy Priory Church Cathedral Basilica of the Military Order of Our Lady Saint Mary of the Prado of Ciudad Real | designation1_type = ਅਹਿਲ | designation1_criteria = ਸਮਾਰਕ | designation1_date = | designation1_number = RI-51-0000514 }} '''ਸਿਉਦਾਦ ਰੀਲ ਵੱਡਾ ਗਿਰਜਾਘਰ''' (ਪੂਰਾ ਨਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ The Holy Priory Church Cathedral Basilica of the Military Order of Our Lady Saint Mary of the Prado of Ciudad Real) [[ਸਪੇਨ]] ਦੇ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਸਮੁਦਾਇ [[ਕਾਸਤੀਲੇ-ਲਾ ਮਾਂਚਾ]] ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ [[ਸਿਉਦਾਦ ਰੀਲ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਉਸਾਰੀ 15 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਹ ਇਮਾਰਤ ਗੋਥਿਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਗਈ ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਰਮਾਨਿਸਕਿਊ, [[ਪੁਨਰਜਾਗਰਣ]] ਅਤੇ ਬਾਰੋਕ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਵੀ ਤੱਤ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਸਦੀ ਉਸਾਰੀ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਖਤਮ ਹੋਈ ਜਦੋਂ ਇਸਦੀ ਕਮਾਨੀਦਾਰ ਛੱਤ ਦਾ ਕੰਮ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ। ਇਸਦਾ ਟਾਵਰ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਸਪੇਨੀ ਵਿਰਾਸਤ ਰਜਿਸਟਰ ਵਲੋਂ ਇਸਨੂੰ [[ਬਿਏਨ ਦੇ ਇਨਤੇਰੇਸ ਕੁਲਤੂਰਾਲ]] ਵਿੱਚ ਹਵਾਲਾ ਨੰਬਰ RI-51-0000514 ਅੰਦਰ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref name=ciudadreal.es2007>{{cite web|url=http://ciudadreal.es/catedral-nuestra-senora-del-prado.html|title=Catedral Nuestra Señora del Prado|publisher=Ayuntamiento de Ciudad Real|accessdate=31 August 2013|date=March 8, 2007|language=Spanish|archive-date=18 ਜੂਨ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120618081844/http://ciudadreal.es/catedral-nuestra-senora-del-prado.html|dead-url=yes}}</ref> ==ਇਤਿਹਾਸ == [[File:Ciudad Real - Catedral de Nuestra Señora del Prado 3.jpg|thumb|200px|left|Baroque altarpiece (1616)]] ਇਸ ਗਿਰਜਾਘਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਹਿੱਸਾ ਇਸਦਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ (Puerta del Perdón) ਹੈ। ਇਹ 13ਵੀਂ 14ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਗਿਰਜਾਘਰ ਨੂੰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਪਹਿਲਾਂ ਇਸਨੂੰ ਗੋਥਿਕ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪੁਨਰਜਾਗਰਣ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ==ਪੁਸਤਕ ਸੂਚੀ == *{{cite book|last=Casas|first=Narciso |title=Historia y Arte en las Catedrales de España|url=http://books.google.com/books?id=DT7huJ5xuGgC&pg=PA288|accessdate=31 August 2013|date=2013|publisher=Bubok|isbn=978-84-686-3201-8|language=Spanish|ref=harv}} *{{cite book|author=María del Pilar Pérez Nieto-Sandoval|title=Estudio histórico-artístico de la Catedral de Ciudad Real|url=http://books.google.com/books?id=Q0eIPQAACAAJ|year=2004|publisher=Diputación Provincial de Ciudad Real|language=Spanish}} *Sainz Magaña, E., Herrera Maldonado, E. & Almarcha Nuñez-Herrador, E., ''Ciudad Real y su provincia'', Tomo III, Ed. Gever, Sevilla, 1997. ISBN 84 88566-42-5. ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== {{commonscat-inline|Cathedral of Ciudad Real}} *[http://www.ciudad-real.es/turismo/catedral.php Santa Iglesia Prioral Basílica Catedral de las Ordenes Militares de Santa María Del Prado] {{es icon}}. With many photographs. [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਪੇਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਪੇਨ ਦੇ ਗਿਰਜਾਘਰ]] ktjj2ym3b6winhedw91li44woc3h4xi 0 53367 609948 599006 2022-07-31T11:47:41Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name= ਰਾਉਡੀ ਰਾਠੋੜ | image=Rowdy Rathore.jpg | alt= | caption=Theatrical release poster | director=[[ਪ੍ਰਭੂ ਦੇਵਾ]] | producer=[[ਸੰਜੇ ਲੀਲਾ ਭੰਸਾਲੀ]]<br/>[[ਰੋਨੀ ਸਕ੍ਰੇਵ੍ਵ੍ਲਾ]] | story= [[ਸ਼ਿਰਾਜ਼ ਅਹਮਦ]]<br/>[[ਐਸ. ਐਸ. ਰਾਜਾਮੋਉਲੀ]] | based on={{based on|''[[ਵਿਕਰਾਮਾਰਕੂੜੁ]]''|ਐਸ. ਐਸ. ਰਾਜਾਮੋਉਲੀ ਅਤੇ ਕੇ. ਵੀ. ਵਿਜੇਂਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ <ref>{{Cite web |url=http://www.ifilmish.com/rajamouli-on-rowdy-rathore/ |title=Rajamouli about Rowdy Rathore |access-date=2014-11-28 |archive-date=2012-06-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120607044754/http://www.ifilmish.com/rajamouli-on-rowdy-rathore/ |dead-url=yes }}</ref>}} | screenplay=ਸ਼ਿਰਾਜ਼ ਅਹਮਦ | starring=[[ਅਕਸ਼ੈ ਕੁਮਾਰ]]<br/>[[ਸੋਨਾਕਸ਼ੀ ਸਿਨਹਾ]] | music=[[ਸਾਜਿਦ-ਵਾਜਿਦ]] | cinematography=[[ਸੰਤੋਸ਼ ਥੁੰਦਇਆਲ]] | editing=ਸੰਤੋਸ਼ ਪਵਾਰ | studio=[[SLB Films]]<br/>Rawail Grandsons Entertainment and Software Pvt. Ltd. | distributor=[[UTV Motion Pictures]] | released= {{Film date|2012|6|1||df=y}} | runtime=143 minutes<ref name=Runtime>{{cite web|title=ROWDY RATHORE (15) – British Board of Film Classification|url=http://www.bbfc.co.uk/releases/rowdy-rathore-2012-0|accessdate=8 October 2012|date=28 May 2012}}</ref> | country=ਭਾਰਤ | language=[[ਹਿੰਦੀ]] | budget={{INRConvert|450|m}} | gross={{INRConvert|4.1|b}}<ref name=gross/> }} '''''ਰਾਉਡੀ ਰਾਠੋੜ''''' 2012 ਦੀ ਇੱਕ [[ਬੌਲੀਵੁੱਡ|ਭਾਰਤੀ]] [[ਐਕਸ਼ਨ ਫਿਲਮ]] ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ [[ਪ੍ਰਭੂ ਦੇਵਾ]] ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਡੂਸਰ [[ਰਜਤ ਰਾਵੈਲ]], [[ਸੰਜੇ ਲੀਲਾ ਭੰਸਾਲੀ]] ਅਤੇ [[ਰੋਨੀ ਸਕਰੂਵਾਲਾ]] ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਤੇਲਗੂ ਫਿਲਮ [[ਵਿਕਰਾਮਾਰਕੂੜੁ]] ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ [[ਐਸ. ਐਸ. ਰਾਜਾਮੋਉਲੀ]] ਨੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਇਸ ਫਿਲਮ ਨੂੰ [[ਮਲਯਾਲਮ ਭਾਸ਼ਾ|ਮਲਯਾਲਮ]] ਵਿੱਚ ''ਵਿਕਰਮਥਿਥਿਆ'', [[ਭੋਜਪੁਰੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਭੋਜਪੁਰੀ]] ਵਿੱਚ ''ਵਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਰਾਠੋੜ ਆਈ.ਪੀ.ਐਸ'', [[ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਬੰਗਾਲੀ]] ਵਿੱਚ "ਬਿਕਰਮ ਸਿੰਘਾ" ਅਤੇ [[ਹਿੰਦੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਹਿੰਦੀ]] ਵਿੱਚ ''ਪ੍ਰਤਿਘਾਤ'' ਵੱਖ ਵੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ |ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਅਭਿਨੇਤਾ [[ਅਕਸ਼ੈ ਕੁਮਾਰ]] ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਦੂਹਰੇ ਰੂਪ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਉਸ ਦੀ ਮੁੱਖ ਅਦਾਕਾਰਾ [[ਸੋਨਾਕਸ਼ੀ ਸਿਨਹਾ]] ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ [[ਪਰੇਸ਼ ਗੰਗਾਤ੍ਰਾ]], [[ਯਸ਼ਪਾਲ ਸ਼ਰਮਾ]], [[ਗੁਰਦੀਪ ਕੋਹਲੀ]] ਨੇ ਸਹਾਇਕ ਅਭਿਨੈ ਅਦਾ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਤਮਿਲ ਕਲਾਕਾਰ [[ਨਾਸਰ]] ਨੇ ਵਿਰੋਧੀ ਰੋਲ ਨਿਭਾਇਆ |<ref>{{cite web|title=Full cast and crew for Rowdy Rathore |url=http://www.bollywoodhungama.com/moviemicro/cast/id/545805 |publisher=bollywoodhungama}}</ref> ਫਿਲਮ ਦਾ ਸੰਗੀਤ[[ਸਾਜਿਦ-ਵਾਜਿਦ]] ਨੇ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ [[ਫੈਜ਼ ਅਨਵਰ]] ਅਤੇ [[ਸਮੀਰ ਅੰਜਾਨ]] ਨੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਕਲਮ-ਬੱਧ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਫਿਲਮ ਰਾਹੀਂ ਅਕਸ਼ੈ ਕੁਮਾਰ ਨੇ ਸੱਤ ਸਾਲ ਬਾਅਦ [[ਐਕਸ਼ਨ ਫਿਲਮ|ਐਕਸ਼ਨ ਅੰਦਾਜ਼]] ਵਿੱਚ ਵਾਪਸੀ ਕੀਤੀ | <ref>{{cite web |author=Total Filmy |url=http://www.totalfilmy.com/feature/20120328/akshay_kumar_back_action_rowdy_rathore-35192.html |title=Akshay Kumar Back To Action With 'Rowdy Rathore' |publisher=Total Filmy |date=28 March 2012 |accessdate=18 April 2012 |archive-date=2 ਮਈ 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120502172134/http://www.totalfilmy.com/feature/20120328/akshay_kumar_back_action_rowdy_rathore-35192.html |dead-url=yes }}</ref> ਰਾਉਡੀ ਰਾਠੋੜ,ਇੱਕ ਚੋਰ ਸ਼ਿਵਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਹੈ ਜੋ ਪਾਰੋ ਨਾਂ ਦੀ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮ੍ਰਿਤਕ ਹਮਸ਼ਕਲ ਏ.ਸੀ.ਪੀ ਵਿਕਰਮ ਰਾਠੋੜ ਦੀ ਬੇਟੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਦੇ ਹੋਏ, ਵਿਕਰਮ ਰਾਠੋੜ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਨ ਅਤੇ ਕ਼ਾਤਿਲ ਬਾਪਜੀ ਤੋਂ ਬਦਲਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।ਫਿਲਮ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸ਼ੂਟ [[ਮੁੰਬਈ]] ਦੇ ਐਸ.ਐਲ.ਬੀ. ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ ਹਾਊਸ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਾ [[ਕਰਨਾਟਕ]] ਦੀਆਂ [[ਯੂਨੈਸਕੋ ਵਰਲਡ ਹੇਰੀਟੇਜ]]ਥਾਂਵਾਂ ਤੇ [[ਹੈਮਪੀ]] ਨਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਫਿਲਮਾਇਆ ਗਿਆ। <ref>{{cite web|title=Shanghai steady, Rowdy Rathore rocks |url=http://www.indianexpress.com/news/shanghai-steady-rowdy-rathore-rocks/960983 |publisher=indianexpress.com|accessdate=15 Jun 2012}}</ref><ref>{{cite web|title=Rowdy Rathore's shoot creates problems in Hampi |url=http://www.bollywoodhungama.com/news/1431564/Rowdy-Rathores-shoot-creates-problems-in-Hampi |publisher=bollywoodhungama |accessdate=24 April 2012}}</ref>''ਰਾਉਡੀ ਰਾਠੋੜ'' 1 ਜੂਨ 2012 ਨੂੰ INR 450 ਮਿਲੀਅਨ (US$7.3 ਮਿਲੀਅਨ) ਦੇ ਬਜਟ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸਿਨੇਮਾਂ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਨੂੰ ਨੁਕਤਾਚੀਨਿਆਂ ਤੋਂ ਰਲਵਾਂ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ,ਨਾਲ ਹੀ ਇਸਨੇ ਟਿਕਟ-ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਇੱਕਠ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ਤੇ INR।2.01 ਬਿਲੀਅਨ (US$33 ਮਿਲੀਅਨ) ਕਮਾਏ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਵਪਾਰਿਕ ਕਾਮਯਾਬੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।{{INRConvert|2.01|b}}.<ref name=gross>{{cite web|title=Top Ten All Time Worldwide Grossers: EK THA TIGER 300 Crore Plus|url=http://www.boxofficeindia.com/boxnewsdetail.php?page=shownews&articleid=4889&nCat=|publisher=boxofficeindia|accessdate=13 September 2012|archive-date=15 ਸਤੰਬਰ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120915184004/http://www.boxofficeindia.com/boxnewsdetail.php?page=shownews&articleid=4889&nCat=|dead-url=unfit}}</ref> [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ "ਬਲਾੱਕਬਸਟਰ" ਫਿਲਮ ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਪੱਧਰ ਤੇ "ਐਵਰੇਜ" ਫਿਲਮ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਲਈ ਗਈ।<ref name="ReferenceA">{{cite web |url=http://boxofficeindia.com/boxnewsdetail.php?page=shownews&articleid=4539&nCat= |title=Rowdy Rathore Is First BLOCKBUSTER of 2012 |date=11 June 2012 |access-date=28 ਨਵੰਬਰ 2014 |archive-date=16 ਜੂਨ 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120616011853/http://www.boxofficeindia.com/boxnewsdetail.php?page=shownews&articleid=4539&nCat= |dead-url=yes }}</ref> ''ਰਾਉਡੀ ਰਾਠੋੜ'' ਬੋਲੀਵੂਡ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ ਭਾਰੀ ਮੁਨਾਫਾ ਕਮਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ]] 7x0v8u85zzggo618tz5nd37imuwfeu2 0 54268 609877 598866 2022-07-31T07:54:37Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox rugby league biography |name = ਟੋਨੀ ਮੋਰੀਸਨ |fullname = |nickname = |image = |imagesize = |caption = |birth_date = {{birth date and age|1965|12|17|df=y}} |birth_place = |death_date = |height = |weight = |position = |club1 = [[Oldham Roughyeds|Oldham]] |year1start = ≤1985 |year1end = ≥89 |appearances1 = |tries1 = |goals1 = |fieldgoals1 = |points1 = |club2 = [[Swinton Lions|Swinton]] |year2start = ≤1991 |year2end = ≥92 |appearances2 = |tries2 = |goals2 = |fieldgoals2 = |points2 = |club3 = [[Castleford Tigers|Castleford]] |year3start = 1992 |year3end = 95 |appearances3 = 92 |tries3 = 21 |goals3 = 0 |fieldgoals3 = 0 |points3 = 84 |new = yes |retired = yes |updated = 15 January 2014 |source = [http://www.rugbyleagueproject.org/players/all.html rugbyleagueproject.org] }} '''ਟੋਨੀ ਮੋਰੀਸਨ''' 1980ਵਿਆਂ, ਅਤੇ '90ਵਿਆਂ ਦਾ ਰਗਵੀ ਫੁੱਟਬਾਲ ਖਿਲਾੜੀ ਹੈ।, playing at club level for [[Oldham Roughyeds|Oldham]], [[Swinton Lions|Swinton]], and [[Castleford Tigers|Castleford]].<ref>David Smart & Andrew Howard (1 July 2000)"Images of Sport - Castleford Rugby League - A Twentieth Century History". The History Press Ltd. ISBN 978-0752418957</ref><ref name="Castleford RLFC A to Z Player List (All Time)">{{cite web|url=http://www.thecastlefordtigers.co.uk/alltime.php|title=Castleford RLFC A to Z Player List (All Time)|publisher=thecastlefordtigers.co.uk ℅ web.archive.org|date=31 December 2013|accessdate=1 January 2014|archive-date=16 ਫ਼ਰਵਰੀ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120216084010/http://www.thecastlefordtigers.co.uk/alltime.php|dead-url=unfit}}</ref><ref name="Statistics at thecastlefordtigers.co.uk">{{cite web|url=http://www.thecastlefordtigers.co.uk/playerprofile.php?pid=246|title=Statistics at thecastlefordtigers.co.uk|publisher=thecastlefordtigers.co.uk ℅ web.archive.org|date=31 December 2013|accessdate=1 January 2014|archive-date=18 ਮਈ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120518154122/http://www.thecastlefordtigers.co.uk/playerprofile.php?pid=246|dead-url=unfit}}</ref> em7lunzkq7dd6enxnvbb9fx9b1zxiwr 0 54323 609851 604649 2022-07-31T07:02:14Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ|image=Sant_Jarnail_Singh_Bhindranwale.jpg|image_size=|caption=|birth_name=ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ|birth_date={{birth date|df=yes|1947|06|02}}|birth_place=Rode, [[ਪੰਜਾਬ (ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ)]]|death_date={{Death date and age|1984|06|06|1947|06|02|df=y}}|death_place=[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]], [[ਪੰਜਾਬ ]], [[ਭਾਰਤ]]|awards=ਸ਼ਹੀਦ (ਅਕਾਲ ਤਖਤ ਦੁਆਰਾ)|citizenship=[[ਸਿੱਖ]]|occupation=[[ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ]] ਦੇ ਮੁੱਖੀ|religion=[[ਸਿੱਖ]]|spouse=ਪ੍ਰੀਤਮ ਕੌਰ|children=ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ|parents=ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਨਿਹਾਲ ਕੌਰ}}'''ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ''' (ਜਨਮ ਨਾਮ: '''ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ<ref name="SH">{{Cite web |url=http://www.sikh-history.com/sikhhist/personalities/bhindranwale.html |title=Saint Jarnail Singh Bhindranwale (1947–1984) |last=Singh |first=Sandeep |publisher=Sikh-history.com |archive-url=https://web.archive.org/web/20070324110547/http://www.sikh-history.com/sikhhist/personalities/bhindrenwale.html |archive-date=24 March 2007 |access-date=18 March 2007}}</ref>'''; 2 ਜੂਨ, 1947 - 6 ਜੂਨ, 1984)<ref>{{Cite web |url=http://www.sikh-history.com/sikhhist/personalities/bhindrenwale.html |title=Sant Jarnail Singh ji Bhindrenwale |date=2007-03-24 |website=web.archive.org |access-date=2019-07-01 |archive-date=2007-03-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070324110547/http://www.sikh-history.com/sikhhist/personalities/bhindrenwale.html |dead-url=unfit }}</ref><ref>Singh, Sandeep. "[http://www.sikh-history.com/sikhhist/personalities/bhindrenwale.html Jarnail Singh Bhindranwale (1947)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070324110547/http://www.sikh-history.com/sikhhist/personalities/bhindrenwale.html |date=2007-03-24 }}". Sikh-history.com. Retrieved on 2007-03-18</ref> ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਗਠਨ [[ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ]] ਦੇ ਇੱਕ ਆਗੂ ਸਨ।<ref>{{Cite web |url=https://www.rediff.com/news/2004/jun/10spec1.htm |title=Why Osama resembles Bhindranwale |website=Rediff |access-date=2019-03-22}}</ref> 1978 ਦੇ ਸਿੱਖ-ਨਿਰੰਕਾਰੀ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਮਿਲੀ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਮੁੜ-ਸੁਰਜੀਤੀਵਾਦੀ ਅਤੇ ਬਾਗ਼ੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣੇ।<ref name="CrenshawM381">{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=9nFyZaZGthgC |title=Terrorism in Context |last=Crenshaw |first=Martha |date=2010 |publisher=Penn State Press |page=381 |access-date=8 July 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708162242/https://books.google.com/books?id=9nFyZaZGthgC |archive-date=8 July 2018 |df=dmy-all}}</ref> ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ [[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ|ਗੋਲਡਨ ਟੈਂਪਲ]] ਕੰਪਲੈਕਸ ਤੋਂ ਹਟਾਉਣ ਲਈ [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ|ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲਿਊਸਟਾਰ]] ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁੱਧ ਹੋਣ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਉਸ ਨੇ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ, ਨਸ਼ੇ ਕਰਨ, ਧਾਰਮਿਕ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਪਰਵਾਹੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਕੇਸ ਕਟਾਉਣ ਦੀ ਨਿਖੇਧੀ ਕੀਤੀ।<ref>''Leveling Crowds: Ethnonationalist Conflicts and Collective Violence in South Asia'' by Stanley Jeyaraja Tambiah (1996). University of California Press. Page 143-144.।SBN 978-0-520-20642-7.</ref> ਉਸ ਨੇ [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ|ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਵਿਧਾਨ]] ਦੇ [http://www.constitution.org/cons/india/p03025.html ਅਨੁਛੇਦ 25] ਦੀ ਸਖਤ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ [[ਸਿੱਖ]], [[ਜੈਨ]] ਅਤੇ [[ਬੁੱਧ|ਬੋਧੀਆਂ]] ਨੂੰ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਅਤੇ [[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]] ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਕਿਹਾ ਗਿਆ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ}} ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸਕੂਲ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਦਾ ਮੁਖੀ ਸੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਾਂਝੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਿਰਲੇਖ ਵਜੋਂ ਮਿਸ਼ਨਰੀ "ਸੰਤ" ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਰੱਖਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਸਿੱਖ ਖਾੜਕੂਵਾਦ ਦੇ ਨੇਤਾ ਵਜੋਂ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ।{{Sfn|Fair|2005}} ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦਾ ਆਰਥਿਕ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟੀ ਸੀ। ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਤਕਰੇ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਪਹਿਚਾਣ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਵਜੋਂ ਬਿਆਨਿਆ।{{Sfn|Van Dyke|2009}} ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਵਾਧਾ ਸਿਰਫ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ।{{Sfn|Fair|2005}} 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ ਦੀ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ|ਕਾਂਗਰਸ]] ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਿਆਂ ਦਾ ਸਿੱਖ ਵੋਟਾਂ ਨੂੰ ਵੰਡਣ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਮੁੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੂੰ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਰਨ ਲਈ ਉਸ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ।<ref name="Akshay1991">{{Cite book |title=Expanding Governmental Lawlessness and Organized Struggles |last=Akshayakumar Ramanlal Desai |date=1991 |publisher=Popular Prakashan |isbn=978-81-7154-529-2 |pages=64–66}}</ref> ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ 1978 ਦੀਆਂ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ|ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਕਮੇਟੀ]] ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਵਾਲੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ। ਕਾਂਗਰਸੀ ਨੇਤਾ [[ਗਿਆਨੀ ਜ਼ੈਲ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਵੱਖਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ ਦਲ ਖਾਲਸਾ ਦੀਆਂ ਮੁੱਢਲੀਆਂ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਲਈ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿੱਤ ਦਿੱਤੇ।<ref name="Stanley1996">{{Cite book |title=Leveling crowds: ethnonationalist conflicts and collective violence in South Asia |last=Stanley Jeyaraja Tambiah |publisher=University of California Press |year=1996 |isbn=978-0-520-20642-7 |page=106}}</ref> 1980 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੇ 1980 ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਨੇਤਾ ਦੇ ਰੁਤਬੇ ਤਕ ਪਹੁੰਚਾਇਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹ ਹਿਸਾਬ ਗਲਤ ਸਾਬਿਤ ਹੋਇਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਉਦੇਸ਼ ਖੇਤਰ ਦੇ [[ਜੱਟ ਸਿੱਖ|ਜਟ ਸਿੱਖਾਂ]] ਕਿਸਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਗਏ।{{Sfn|Fair|2005}} 1982 ਦੀ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਅਤੇ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਨੇ ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣ ਦੇ [[ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮਤਾ|ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਤੇ]] ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਮੰਗਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਹੈ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਸਿੰਜਾਈ ਵਾਲੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਅਤੇ [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਦੀ ਪੰਜਾਬ ਵਾਪਸ ਪਰਤਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਵਿੱਚ ਇਸ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ।<ref name="Akshay1991"/><ref name="Akshay19912">{{Cite book |title=Expanding Governmental Lawlessness and Organized Struggles |last=Akshayakumar Ramanlal Desai |date=1 January 1991 |publisher=Popular Prakashan |isbn=978-81-7154-529-2 |pages=64–66}}</ref> ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਮਤੇ ਦਾ ਸਹਿਯੋਗ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite news |title=Bhindranwale firm on Anandpur move |date=5 September 1983 |publisher=The Hindustan Times}}</ref><ref>{{Cite news |title=Bhindranwale, not for Khalistan |date=13 November 1982 |publisher=The Hindustan Times}}</ref><ref>{{Cite news |title=Sikhs not for secession: Bhindranwale |date=28 February 1984 |publisher=The Tribune}}</ref><ref>{{Cite book |title=Bhindranwale: Myth and Reality |last=Joshi |first=Chand |publisher=Vikas Publishing House |year=1985 |isbn=0-7069-2694-3 |location=New Delhi |page=129}}</ref> ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ 1980 ਵਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਸਿੱਖ ਖਾੜਕੂਵਾਦ ਲਹਿਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸਨ।<ref name="Cynthia_Taksal77">{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=FqvTRUrwt2UC |title=Fighting for Faith and Nation: Dialogues with Sikh Militants |last=Mahmood |first=Cynthia Keppley |date=1996 |publisher=University of Pennsylvania Press |isbn=978-0812215922 |page=77 |access-date=8 July 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708162158/https://books.google.com/books?id=FqvTRUrwt2UC |archive-date=8 July 2018 |df=dmy-all}}</ref> ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਉੱਤੇ ਕਥਿਤ "ਹਮਲੇ" ਬਾਰੇ ਬਿਆਨਬਾਜ਼ੀ ਦੇ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਉੱਪਰ ਚੱਕਿਆ। 1982 ਵਿੱਚ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਮੂਹ [[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ|ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ]] ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮੁੱਖ ਦਫ਼ਤਰ ਬਣਾਇਆ। ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ, ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਬਗਾਵਤ ਮੁਹਿੰਮ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ।<ref name="Robert2008">{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=pSyRgcSQhuIC&pg=PT187 |title=India: Government and Politics in a Developing Nation |last=Robert L. Hardgrave |last2=Stanley A. Kochanek |publisher=Cengage Learning |year=2008 |isbn=978-0-495-00749-4 |pages=174}}</ref> ਜੂਨ 1984 ਵਿੱਚ [[ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ|ਹਰਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ]] ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ ਹਟਾਉਣ ਲਈ [[ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ]] ਦੁਆਰਾ [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ|ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲਿਊਸਟਾਰ]] ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="TH_Mi6">{{Cite news |url=http://www.thehindu.com/news/national/raw-chief-consulted-mi6-in-buildup-to-operation-bluestar/article5579516.ece |title=RAW chief consulted MI6 in build-up to Operation Bluestar |last=Swami |first=Praveen |date=16 January 2014 |access-date=31 January 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140118044721/http://www.thehindu.com/news/national/raw-chief-consulted-mi6-in-buildup-to-operation-bluestar/article5579516.ece |archive-date=18 January 2014 |publisher=[[The Hindu]] |location=Chennai, India}}</ref> ਇਸ ਵਿੱਚ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਤੇ ਬਾਕੀ ਸਾਰੇ ਸਾਥੀਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲਾ ਭਾਰਤੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਰਿਹਾ ਹੈ।<ref name="BBC_ToI">{{Cite news |url=https://timesofindia.indiatimes.com/world/uk/BBC-documentary-provokes-furious-response-from-Sikhs/articleshow/5465239.cms |title=BBC documentary 'provokes furious response from Sikhs |date=18 January 2010 |access-date=11 January 2019 |publisher=The Times of India}}</ref> ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਸਰਵਉਚ ਅਸਥਾਈ ਅਧਿਕਾਰ [[ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ|ਅਕਾਲ ਤਖਤ]] ਉਸ ਨੂੰ 'ਸ਼ਹੀਦ' ਦੱਸਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਈ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ [[ਦਹਿਸ਼ਤਵਾਦ|ਅੱਤਵਾਦੀ]] ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="rediff.com">{{Cite web |url=http://www.rediff.com/news/2003/jun/06sikh.htm |title=Akal Takht declares Bhindranwale 'martyr' |archive-url=https://web.archive.org/web/20121020150941/http://www.rediff.com/news/2003/jun/06sikh.htm |archive-date=20 October 2012 |access-date=13 April 2012}}</ref><ref name="CrenshawM">{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=9nFyZaZGthgC |title=Terrorism in Context |last=Crenshaw |first=Martha |date=2010 |publisher=Penn State Press |access-date=8 July 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708162242/https://books.google.com/books?id=9nFyZaZGthgC |archive-date=8 July 2018 |df=dmy-all}}</ref><ref name="Economist_echo">{{Cite news |url=https://www.economist.com/asia/2003/06/12/an-echo-of-terrorism |title=An echo of terrorism |date=12 June 2003 |work=A martyr is declared in Punjab |access-date=11 January 2019 |publisher=The Economist |quote=FOR most Indians, Jarnail Singh Bhindranwale was a terrorist. But to Sikhs he was a powerful leader who led a violent campaign for an independent state called Khalistan}}</ref> == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਭਿੰਡਰਾਵਾਲੇ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਜੂਨ, 1947 ਵਿਚ, '''ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ''' ਵਜੋਂ ਇੱਕ [[ਜੱਟ ਸਿੱਖ]] ਪਰਿਵਾਰ<ref name="Cynthia_Taksal">{{Cite book |url=https://books.google.com/books?id=FqvTRUrwt2UC |title=Fighting for Faith and Nation: Dialogues with Sikh Militants |last=Mahmood |first=Cynthia Keppley |date=1996 |publisher=University of Pennsylvania Press |isbn=978-0812215922 |page=75 |access-date=8 July 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180708162158/https://books.google.com/books?id=FqvTRUrwt2UC |archive-date=8 July 2018 |df=dmy-all}}</ref> ਵਿੱਚ, [[ਮਾਲਵਾ (ਪੰਜਾਬ)|ਮਾਲਵਾ]] ਖੇਤਰ 'ਚ ਸਥਿਤ [[ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] ਦੇ ਰੋਡੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="Brar_son">{{Cite web |url=https://www.outlookindia.com/magazine/story/the-sants-son/262240 |title=The Sant’s Son}}</ref> ਸਰਦਾਰ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਦਾ ਪੋਤਰਾ, ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਸਿੱਖ ਨੇਤਾ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਨਿਹਾਲ ਕੌਰ ਸੀ।<ref name="SH"/> ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਸੱਤ ਭਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਇੱਕ ਭੈਣ ਵਿਚੋਂ ਸੱਤਵਾਂ ਸੀ।<ref name="IT">{{Cite news |url=http://www.india-today.com/itoday/millennium/100people/jarnail.html |title=100 People Who Shaped India |last=Singh |first=Tavleen |date=14 January 2002 |work=India Today |access-date=28 October 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080620164214/http://www.india-today.com/itoday/millennium/100people/jarnail.html |archive-date=20 June 2008}}</ref> ਉਸ ਨੂੰ 6 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ 1953 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਨਾਲ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।<ref name="Rode_Bro">{{Cite news |title=My brother Bhindranwale |last=Rode |first=Harcharan Singh |date=2 June 2014}}</ref> ਉਸਨੇ 19 ਵੀਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਦੇ ਸੁੱਚਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਧੀ ਪ੍ਰੀਤਮ ਕੌਰ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਸੀ।<ref name="Cynthia_Taksal"/><ref name="OutlookSon">{{Cite news |url=https://www.outlookindia.com/magazine/story/the-sants-son/262240 |title=The Sant’s Son |date=19 October 2009 |work=outlookindia.com |access-date=19 May 2019 |publisher=Outlook}}</ref> ਇਸ ਜੋੜੇ ਦੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 1971 ਅਤੇ 1975 ਵਿੱਚ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਇੰਦਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਨ।<ref name="SH"/> ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰੀਤਮ ਕੌਰ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰਾਂ ਸਮੇਤ [[ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ]] ਬਿਲਾਸਪੁਰ ਪਿੰਡ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਨਾਲ ਰਹੀ। 15 ਸਤੰਬਰ 2007 ਨੂੰ [[ਜਲੰਧਰ]] ਵਿੱਚ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਕਾਰਨ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref>{{Cite news |url=http://www.tribuneindia.com/2007/20070916/punjab1.htm#20 |title=Bhindranwale's widow dead |date=16 September 2007 |work=The Tribune |access-date=19 March 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20071008083423/http://www.tribuneindia.com/2007/20070916/punjab1.htm#20 |archive-date=8 October 2007}}</ref> == ਮੌਤ == ਜੂਨ 1984 ਵਿਚ, ਗੱਲਬਾਤ ਨਾਲ ਸਮਝੌਤਾ ਅਸਫਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ [[ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ]] ਨੇ [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ|ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲਿਊਸਟਾਰ ਦਾ]] ਹੁਕਮ ਦਿੱਤਾ, ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਸਾਥੀਆਂ ਨੂੰ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ]],[[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਤੋਂ ਹਟਾਉਣ ਲਈ 1 ਤੋਂ 8 ਜੂਨ, 1984 ਤੱਕ ਇੱਕ [[ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ|ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੀ]] ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ ਗਈ।<ref name="dnaindia.com">{{Cite web |url=http://www.dnaindia.com/india/report-operation-blue-star-india-s-first-tryst-with-militant-extremism-2270293 |title=Operation Blue Star: India's first tryst with militant extremism - Latest News & Updates at Daily News & Analysis |date=5 November 2016 |website=Dnaindia.com |archive-url=https://web.archive.org/web/20171103012225/http://www.dnaindia.com/india/report-operation-blue-star-india-s-first-tryst-with-militant-extremism-2270293 |archive-date=3 November 2017 |access-date=29 October 2017}}</ref><ref name="LA_accord">{{Cite news |url=https://articles.latimes.com/1985-08-21/news/mn-1021_1_sikh-militants |title=Sikh Leader in Punjab Accord Assassinated |date=21 August 1985 |access-date=14 June 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160129025949/http://articles.latimes.com/1985-08-21/news/mn-1021_1_sikh-militants |archive-date=29 January 2016 |publisher=LA Times |agency=Times Wire Services}}</ref> ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਦੋਰਾਨ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਸ਼ਹੀਦ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਸੀ।<ref name="Brar 1993 114">{{Cite book |title=Operation Blue Star: The True Story |last=Brar |first=K. S. |publisher=UBS Publishers |year=1993 |isbn=81-85944-29-6 |location=New Delhi |page=114}}</ref><ref name="FL">{{Cite web |url=http://www.flonnet.com/fl1813/18130360.htm |title=The enigma of Bhindranwale |last=Kaur |first=Naunidhi |date=23 June 2001 |website=Frontline |archive-url=https://web.archive.org/web/20070221230851/http://www.flonnet.com/fl1813/18130360.htm |archive-date=21 February 2007 |access-date=17 March 2007}}</ref> ਉਪਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕਮਾਂਡਰ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਜਨਰਲ [[ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ|ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ ਦੇ]] ਅਨੁਸਾਰ, ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਦੀ ਪਛਾਣ ਪੁਲਿਸ, ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਬਿਊਰੋ ਸਮੇਤ ਕਈ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੇ ਫੌਜ ਦੀ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ।<ref name="Brar 1993 114"/> ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੇ ਭਰਾ ਨੇ ਵੀ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ।<ref name="Rode_Bro"/><ref>{{Cite book |title=India: The Siege Within: Challenges to a Nation's Unity |last=Akbar |first=M. J. |publisher=UBS Publishers |year=1996 |isbn=81-7476-076-8 |location=New Delhi |page=196}}</ref> ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਦੇਹ, ਜੋ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਉਸ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੋ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕਿਤਾਬਾਂ - "''ਟ੍ਰੈਜੈਡੀ ਆਫ਼ ਪੰਜਾਬ: ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲੂਸਟਾਰ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ"'' ਅਤੇ "''ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ: ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਆਖਰੀ ਲੜਾਈ"'' ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਬੀ.ਬੀ.ਸੀ. ਦੇ ਪੱਤਰ [[ਮਾਰਕ ਟਲੀ|ਪ੍ਰੇਰਕ ਮਾਰਕ ਟੱਲੀ]] ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਅੰਤਮ ਸੰਸਕਾਰ ਦੌਰਾਨ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਵੇਖਣ ਦੀ ਖਬਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਸਾਲ 2016 ਵਿੱਚ, 'ਦਾ ਵੀਕ' ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਰਿਸਰਚ ਐਂਡ ਐਨਾਲੀਸਿਸ ਵਿੰਗ|ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਵਿੰਗ]] ਦੇ ਗੁਪਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮੂਹ (ਐਸ.ਜੀ.) ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ ਕਿ ਐਸਜੀ ਜੀ ਨੇ [[ਪੈਰਾ(ਸਪੈਸ਼ਲ ਫ਼ੋਰਸ)|ਪੈਰਾ ਐਸ.ਐਫ. ਦੀ]] ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲੈਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, [[ਸਾਕਾ ਨੀਲਾ ਤਾਰਾ|ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਲਿਊਸਟਾਰ]] ਦੌਰਾਨ [[ਏ ਕੇ-47|ਏ.ਕੇ.-47]] ਰਾਈਫਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ 37 ਸਾਲ ਵਾਅਦ ਵੀ ਉਹਨਾ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਕੋਲੋਂ ਡਰਦੀ ਹੈ।<ref name=":5">{{Cite web |url=https://www.theweek.in/theweek/cover/covert-operations.html |title=Close encounters of the covert kind |date=October 9, 2016 |website=[[The Week (Indian magazine)|The Week]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20190821160929/https://www.theweek.in/theweek/cover/covert-operations.html |archive-date=21 August 2019 |access-date=2019-11-21}}</ref> == ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ == "ਧਰਮ ਯੁੱਧ ਮੋਰਚਾ" ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਫਿਲਮ ਸੰਨ. 2016 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਜੋ ਸੰਤ ਜਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਭਿੰਡਰਾਂਵਾਲੇ ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਮਤੇ ਦੇ ਬਚਾਅ ਲਈ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਿਵਾਦ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਫਿਲਮ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਪਰ ਫਿਰ ਵੀ ਔਨਲਾਈਨ ਪਲੇਟਫਾਰਮ' ਤੇ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * ਅਮਰੀਕ ਸਿੰਘ * [[ਸੁਬੇਗ ਸਿੰਘ]] * [[1984 ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਦੰਗੇ|1984 ਦੇ ਸਿੱਖ ਵਿਰੋਧੀ ਦੰਗੇ]] == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਰਾਜਨੀਤੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1984]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1947]] 3quhj6zli0hhieupk6uh63cjeq3q5kj 0 54360 609762 598734 2022-07-31T02:42:11Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox scientist |name = ਮੁਹੰਮਦ ਅਬਦੁਸ ਸਲਾਮ <br>{{lang|ur|{{Nastaliq|محمد عبد السلام}}}} |image =Abdus Salam 1987.jpg |image_size = 250px |caption =ਅਬਦੁਸ ਸਲਾਮ 1987 ਵਿੱਚ |birth_date = 29 ਜਨਵਰੀ 1926 |birth_place = [[ਝੰਗ]], [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]] (ਹੁਣ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]]) |death_date = {{death date and age|df=yes|1996|11|21|1926|1|29}} |death_place = [[ਆਕਸਫੋਰਡ]], [[ਸੰਯੁਕਤ ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ|ਯੂਨਾਇਟੇਡ ਕਿੰਗਡਮ]] |citizenship = |nationality = [[ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੋਕ|ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ]] |spouse = ਅਮਤੁਲ ਹਫੀਜ਼ ਬੇਗਮ<br>[[ਲੁਇਸ ਜੋਨਸਨ]] |fields = [[ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ]] |workplaces =[[Pakistan Atomic Energy Commission|PAEC]]{{·}}[[Space and Upper Atmosphere Research Commission|SUPARCO]]{{·}}[[Pakistan Institute of Nuclear Science and Technology|PINSTECH]]{{·}}[[ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]{{·}}[[Imperial College London]]{{·}}[[ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲਾਹੌਰ|ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]{{·}}[[ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]{{·}}[[International Centre for Theoretical Physics|ICTP]]{{·}}[[COMSATS]]{{·}}[[TWAS]]{{·}}[[Edward Bouchet Abdus Salam Institute]] |alma_mater =[[ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]<br>[[ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲਾਹੌਰ|ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]<br>[[St John's College, Cambridge]] |doctoral_advisor = [[ਨਿਕੋਲਸ ਕੇਮੇਰ]] |academic_advisors = [[Paul Taunton Matthews|Paul Matthews]] |doctoral_students = [[Michael Duff (physicist)|Michael Duff]]{{·}}[[Ali Chamseddine]]{{·}}[[Robert Delbourgo]]{{·}}[[Walter Gilbert]]{{·}}[[John Moffat (physicist)|John Moffat]]{{·}}[[Yuval Ne'eman]]{{·}}[[John Polkinghorne]]{{·}}[[Riazuddin (physicist)|Riazuddin]]{{·}}[[Fayyazuddin]]{{·}}[[Masud Ahmad]]{{·}}[[Partha Ghose]]{{·}}Kamaluddin Ahmed{{·}}[[Ghulam Murtaza (physicist)|Ghulam Murtaza]]{{·}}[[Munir Ahmad Rashid]] <!--To be included later if they get their own wiki biographies: [[Saeed Akhtar Durrani]]{{·}}[[Daniel Akyeampong]]{{·}}[[Robert Delbourgo]]{{·}}[[William Franklin (physicist)|William Franklin]]{{·}}[[Penelope Ionides Rowlatt]]{{·}}[[Ron Shaw]]{{·}}[[Raymond Streater]]{{·}}[[John C. Taylor (physicist)|John C. Taylor]]{{·}}[[Peter C. West]]{{·}} --> |notable_students =[[ਫ਼ਾਹੀਮ ਹੁਸੈਨ]]{{·}}[[Pervez Hoodbhoy]]{{·}}[[ਅਬਦੁਲ ਹਮੀਦ ਨਈਅਰ]]{{·}}[[ਗੁਲਾਮ ਦਸਤਗੀਰ ਆਲਮ]] |known_for =[[Electroweak theory]]{{·}}[[Goldstone boson]]{{·}}[[Grand Unified Theory]]{{·}}[[Higgs mechanism]]{{·}}[[Magnetic photon]]{{·}}[[Neutral current]]{{·}}[[Pati–Salam model]]{{·}}[[Quantum mechanics]]{{·}}[[Pakistan and its Nuclear Deterrent Program|Pakistan atomic research program]]<!---He had a secretive nature over this issue, he had secretive key role in both weapon (until 1974; when he left after he fallout with Bhutto) and peaceful scientific programmes. ---->{{·}}[[Space and Upper Atmosphere Research Commission|Pakistan space program]]{{·}}[[Preon]]{{·}}[[Standard Model]]{{·}}[[Strong gravity]]{{·}}[[Superfield]]{{·}}[[W and Z bosons]]{{·}} |thesis_title = Renormalisation of Quantum Field Theory |thesis_year = 1952 |influences =|influenced = |awards = [[Smith's Prize]] <small>(1950)</small><br>[[Adams Prize]] <small>(1958)</small><br>[[Sitara-e-Pakistan]] <small>(1959)</small><br>[[Hughes Medal]] <small>(1964)</small><br>[[Atoms for Peace Prize]] <small>(1968)</small><br>[[Royal Medal]] <small>(1978)</small><br>[[Nobel Prize in Physics]] <small>(1979)</small><br>[[Nishan-e-Imtiaz]] <small>(1979)</small><br>[[Jozef Stefan Medal]] <small>(1980)</small><br>[[Gold Medal for Outstanding Contributions to Physics]] <small>(1981)</small><br>[[Lomonosov Gold Medal]] <small>(1983)</small><br>[[Copley Medal]] <small>(1990)</small><br>[[Cristoforo Colombo Prize]] <small>(1992)</small> |signature = AbdusSalamBlackpenAutograph.png |footnotes = }} '''ਅਬਦੁਸ ਸਲਾਮ''' ([[ਉਰਦੂ]]: محمد عبد السلام‎; 29 ਜਨਵਰੀ 1926 – 21 ਨਵੰਬਰ 1996) ਇੱਕ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੋਕ|ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ]] [[ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ|ਸਿਧਾਂਤਕ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ]]<ref name="The Dawn Newspapers (Archive, 21 November 2011)">{{cite web|last=Rizvi|first=Murtaza|title=Salaam Abdus Salam|url=http://www.dawn.com/2011/11/21/salaam-abdus-salam.html|date=21 November 2011|publisher=The Dawn Newspapers|quote=Mohammad Abdus Salam (1926–1996) was his full name, which may add to the knowledge of those who wish he was either not Ahmadi or Pakistani. He was the guiding spirit and founder of Pakistan's atomic bomb programme as well as Pakistan Atomic Energy Commission and Space and Upper Atmosphere Research Commission (SUPARCO).|access-date=27 December 2014|archive-date=17 ਫ਼ਰਵਰੀ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120217182735/http://www.dawn.com/2011/11/21/salaam-abdus-salam.html|dead-url=unfit}}</ref> ਸੀ। ਉਸਨੇ 1979 ਈ. ਵਿੱਚ [[ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ]] ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ [[ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ|ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਜਿੱਤਿਆ। ਉਹ [[ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ]] ਜਿੱਤਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਬਣਿਆ। ਉਹ [[ਮਿਸਰ]] ਦੇ [[ਅਨਵਰ ਸਾਦਤ|ਅਨਵਰ ਅਲ ਸਾਦਤ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਨੋਬਲ ਇਨਾਮ]] ਜਿੱਤਣ ਵਾਲਾ ਦੂਜਾ ਮੁਸਲਮਾਨ ਸੀ।ਅਬਦੁਸ ਸਲਾਮ ਪਹਿਲਾ ਪੰਜਾਬੀ ਤੇ ਹੁਣ ਤਕ ਦਾ ਆਖਰੀ ਪੰਜਾਬੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਨੋਬੇਲ ਇਨਾਮ ਜਿੱਤਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.punjabitribuneonline.com/2020/01/%e0%a8%a8%e0%a9%8b%e0%a8%ac%e0%a9%87%e0%a8%b2-%e0%a8%87%e0%a8%a8%e0%a8%be%e0%a8%ae-%e0%a8%9c%e0%a9%87%e0%a8%a4%e0%a9%82-%e0%a8%ac%e0%a9%87%e0%a8%b5%e0%a8%a4%e0%a8%a8%e0%a8%be-%e0%a8%aa%e0%a9%b0/|title=ਨੋਬੇਲ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ ਬੇਵਤਨਾ ਪੰਜਾਬੀ|last=ਕੱਟੂ|first=ਡਾ. ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ|date=2020-01-29|website=Punjabi Tribune Online|publisher=ਪੰਜਾਬੀ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ|language=pa-IN|access-date=2020-01-29}}</ref> ਸਲਾਮ 1960 ਤੋਂ 1974 ਤੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨਿਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।<ref name="ICTP">{{cite web| author=Riazuddin| title=Physics in Pakistan|url=http://portal.ictp.it/pio/words/newsletter/backissues/News_94/features_Pakistan.html/?searchterm=Riazuddin| work= ICTP| date=21 November 1998| accessdate=2011}}</ref>  ==ਜ਼ਿੰਦਗੀ== ਡਾਕਟਰ ਅਬਦੁਸ ਸਲਾਮ 29 ਜਨਵਰੀ 1926 ਨੂੰ ਮੌਜ਼ਾ ਸਨਤੋਕ ਦਾਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਾਹੀਵਾਲ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਝੰਗ ਤੋਂ ਮੁੱਢਲੀ ਤਾਲੀਮ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਦ ਉਸ ਨੇ ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਜ ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਐਮ ਐਸ ਸੀ ਕੀਤੀ। ਐਮ ਐਸ ਸੀ ਵਿੱਚ ਅੱਵਲ ਰਹਿਣ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਨੇ ਉਚੇਰੀ ਤਾਲੀਮ ਲਈ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਲਈ 1946 ਵਿੱਚ ਉਹ ਕੈਂਬਰਿਜ ਚਲਾ ਗਿਆ ਜਿਥੋਂ ਉਸ ਨੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਫਿਜ਼ਿਕਸ ਵਿੱਚ ਪੀ ਐਚ ਡੀ ਕੀਤੀ। 1951 ਵਿੱਚ ਉਹ ਵਤਨ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਗੌਰਮਿੰਟ ਕਾਲਜ ਲਾਹੌਰ ਅਤੇ ਫਿਰ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਲੱਗਿਆ। 1954 ਵਿੱਚ ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਇੰਗਲਿਸਤਾਨ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਉਥੇ ਵੀ ਉਹ ਸਿਖਾਉਣ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ। 1964 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ ਇਟਲੀ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਟਰੈਸਟ ਵਿੱਚ ਸਿਧਾਂਤਕ ਫਿਜ਼ਿਕਸ ਵਾਸਤੇ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸੈਂਟਰ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦ ਰੱਖੀ। 21 ਨਵੰਬਰ 1996 ਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਅਬਦੁਸ ਸਲਾਮ ਦੀ ਲੰਦਨ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1926]] mi2fybc8stycsed3sp4biztaut62yih 0 55923 609857 589180 2022-07-31T07:08:24Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name = ਜ਼ਾਕਿਰ ਨਾਇਕ |image = Dr Zakir Naik.jpg |caption = ਮਾਲਦੀਵ ਵਿੱਚ ਜ਼ਾਕਿਰ ਨਾਇਕ |birth_name = |birth_date = {{Birth date and age|1965|10|18|df=yes}} |birth_place = [[ਮੁੰਬਈ ]], [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ]], ਭਾਰਤ |death_date = |death_place = |residence = |other_names = |known_for = [[ਦਾਵਾ]], [[Peace TV]] |notable_works = |education = [[Bachelor of Medicine, Bachelor of Surgery|Bachelor of Medicine and Surgery]] |alma_mater = [[ਕਿਸ਼ਨਚੰਦ ਚੇਲਾਰਾਮ ਕਾਲਜ]]<br />[[ਟੋਪੀਵਾਲਾ ਨੈਸ਼ਨਲ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਨਾਇਰ ਹਸਪਤਾਲ]]<br />[[ਮੁੰਬਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] |occupation = ਇਸਲਾਮਿਕ ਰਿਸਰਚ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ, ਜਨਤਕ ਸਪੀਕਰ |years_active = 1991–ਹੁਣ ਤੱਕ |term = |boards = ਇਸਲਾਮਿਕ ਰਿਸਰਚ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ |religion = [[ਇਸਲਾਮ]] |spouse = ਫਰਹਾਤ ਨਾਇਕ |relations = |awards = |signature = |website = [http://www.irf.net/ IRF.net]<br/>[http://www.peacetv.tv/ PeaceTV.tv] |footnotes = }} '''ਜ਼ਾਕਿਰ ਨਾਇਕ''' (ਜਨਮ 18 ਅਕਤੂਬਰ 1965) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਵਕਤਾ, ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਵਿਦਵਾਨ ਹਨ<ref name="IRF">[http://www.irf.net/index.php?option=com_content&view=article&id=120&Itemid=74 "Dr. Zakir Naik"]. Islamic Research Foundation. Retrieved 16 April 2011. {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130403010225/http://irf.net/index.php?option=com_content&view=article&id=120&Itemid=74 |date=3 ਅਪ੍ਰੈਲ 2013 }}</ref><ref name=":0">{{cite web |url=http://www.irf.net/ |title=Islamic Research Foundation |publisher=Irf.net |date= |accessdate=2013-12-03 |archive-date=2009-03-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090317084754/http://www.irf.net/ |dead-url=yes }}</ref>। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੈਕਚਰ [[ਇਸਲਾਮ]] ਅਤੇ [[ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਧਰਮ]] ਬਾਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ''ਇਸਲਾਮਿਕ ਰਿਸਰਚ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ'' ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ।<ref>Hope, Christopher. [http://www.telegraph.co.uk/news/politics/7836557/Home-secretary-Theresa-May-bans-radical-preacher-Zakir-Naik-from-entering-UK.html "Home secretary Theresa May bans radical preacher Zakir Naik from entering UK"]. ''[[The Daily Telegraph]]''. 18 June 2010. Retrieved 7 August 2011. 7 August 2011.</ref><ref name="Shukla">Shukla, Ashutosh. [http://www.dnaindia.com/mumbai/report_muslim-group-welcomes-ban-on-preacher_1399601 "Muslim group welcomes ban on preacher"]. ''[[Daily News and Analysis]]''. 22 June 2010. Retrieved 16 April 2011. 7 August 2011.</ref>। ਜਨਤਕ ਸਪੀਕਰ ਬਣਨ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਇੱਕ ਮੈਡੀਕਲ ਡਾਕਟਰ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਸਲਾਮ ਅਤੇ ਤੁਲਾਨਤਮਕ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਆਪਣੇ ਕਈ ਲੈਕਚਰ ਪੁਸਤਕ ਵਰਜਨ ਵਿੱਚ ਛਪਵਾਏ।<ref>{{cite web|url=http://www.youtube.com/watch?v=Szzn9lFg9n0 |title=Dr. Zakir Naik talks about Salafi's & Ahl-e Hadith |publisher=[[YouTube]] |date=2010-09-24 |accessdate=2013-12-03}}</ref><ref>{{cite book | first=Praveen | last=Swami | editor-first=Kulbhushan | editor-last=Warikoo| year=2011 | title=Religion and Security in South and Central Asia | chapter=Islamist terrorism in India | publisher=Taylor & Francis | location = London, England | page=61 | isbn= 9780415575904 | url=http://books.google.co.uk/books?id=spGlo1WbpAoC&pg=PA61 | quote=To examine this infrastructure, it is useful to consider the case of Zakir Naik, perhaps the most influential Salafi ideologue in India.}}</ref><ref>{{cite book | last=Robinson | first=Rowena | title=Tremors of Violence: Muslim Survivors of Ethnic Strife in Western India | url=http://books.google.co.uk/books?id=n_9owz06LRMC&pg=PA191 | year=2005 | publisher=Sage Publications | page=191 | quote=The apparently well-funded and well-managed Islamic Research Foundation (Mumbai) was started in 1991 by a Dr Zakir Naik, a celebrated preacher who has travelled all over the world to teach. Its orators appear to have a strong incline towards a Wahhabi/Salafi interpretation of Islam.}}</ref> ==ਜੀਵਨ== ਨਾਇਕ ਦਾ ਜਨਮ 18 ਅਕਤੂਬਰ 1965 ਨੂੰ [[ਮੁੰਬਈ]], [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਉਸਨੇ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਸੇਂਟ ਪੀਟਰ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚੋਂ ਲਈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ [[ਕਿਸ਼ਨਚੰਦ ਚੇਲਾਰਾਮ ਕਾਲਜ]] ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਮੈਡੀਕਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ [[ਟੋਪੀਵਾਲਾ ਨੈਸ਼ਨਲ ਮੈਡੀਕਲ ਕਾਲਜ ਅਤੇ ਨਾਇਰ ਹਸਪਤਾਲ]] ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਉਹ [[ਮੁੰਬਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ। ==ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਖ਼ਿਤਾਬ== {| class="wikitable" |- ! Year of award or honour !! Name of award or honour !! Awarding organisation or government |- | 2013 | Islamic Personality of 2013<ref>{{Cite news|url = http://www.emirates247.com/news/government/india-s-naik-named-islamic-personality-2013-07-30-1.515979|title = India's Naik named 'Islamic Personality'|last = |first = |date = 2013-07-30|work = |access-date = 19/01/2015}}</ref> | Shaikh [[Mohammed bin Rashid Al Maktoum Foundation|Mohammed bin Rashid Al Maktoum]] Award for World Peace |- | 2013 | Distinguished International Personality Award<ref>{{Cite news|url = http://www.thestar.com.my/News/Nation/2013/11/05/tokoh-maal-hijrah-2013/|title = Abdul Hamid is national-level Tokoh Maal Hijrah 2013|last = |first = |date = 05/11/2013|work = |access-date = 19/01/2015}}</ref> | Agong, Tuanku [[Abdul Halim of Kedah|Abdul Halim]] Mu’adzam Shah, Head of state of Malaysia |- | 2013 | Sharjah Award for Voluntary Work | [[Sultan bin Mohamed Al-Qasimi]], [[Ruler of Sharjah]] |- | 2014 | Insignia of the Commander of the National Order of the Republic of The Gambia<ref name=":0"/> | [[President of the Gambia|President of The Gambia]] [[Yahya Jammeh]] |- | 2014 | [[Honorary Doctorate]] ([[Doctor of Humane Letters]])<ref name=":0"/> | [[University of The Gambia]] |- |2015 |[[King Faisal International Prize|King Faisal international Prize]]<ref>{{Cite news|url = http://www.arabnews.com/news/699326|title = Dr. Zakir Naik wins King Faisal award|last = |first = |date = 04/02/2015|work = |access-date = 04/02/2015}}</ref> |[[Kingdom of Saudi Arabia]] |- |} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} sokteeptfdrz4achuix45lpy9n5e9fh 0 58046 609729 595571 2022-07-31T00:24:46Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox women |image = Manal al-Shraif (cropped).jpg |caption = [[ਮਨਲ ਅਲ ਸ਼ਰੀਫ਼]], ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹਕਾਂ ਲਈ 2011 ਵਿੱਚ ਮੁਹਿਂਮ ਤੋਰਨ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ | gii = 0.321 (2013) | ਲਿੰਗ ਨਾਬਰਾਬਰੀ ਸੂਚਕ ਅੰਕ = 152 ਵਿੱਚੋਂ 56ਵਾਂ | gii_ref =<ref name=gii>{{cite web|title=Table 4: Gender Inequality Index|url=http://hdr.undp.org/en/content/table-4-gender-inequality-index|publisher=United Nations Development Programme|accessdate=7 November 2014|archive-date=11 ਨਵੰਬਰ 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141111194906/http://hdr.undp.org/en/content/table-4-gender-inequality-index|dead-url=yes}}</ref> | ਮਾਂਵਾਂ ਦੀ ਜਨਮ ਦੇਣ ਵੇਲੇ ਮਰਨ ਦਰ = 24 (2010) | ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ = 19.9% (2013) | 25ਤੋਂ ਉੱਤੇ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਹਾਸਿਲ ਔਰਤਾਂ = 60.5% (2012) | ਔਰਤ ਕਾਰਜ ਬਲ = 13% (2015)<ref name="english.alarabiya.net">http://english.alarabiya.net/en/News/middle-east/2015/02/10/Women-constitute-13-of-Saudi-workforce-stats-agency.html</ref><ref name="saudigazette.com.sa">{{Cite web |url=http://www.saudigazette.com.sa/index.cfm?method=home.regcon&contentid=20150210233289 |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2015-03-23 |archive-date=2015-07-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150708101459/http://www.saudigazette.com.sa/index.cfm?method=home.regcon&contentid=20150210233289 |dead-url=yes }}</ref> | ggg = 0.5879 (2013) | ਵਿਸ਼ਵ ਲਿੰਗ ਗੈਪ ਸੂਚਕਾਂਕ = 127th | ggg_ref =<ref name="ggr">{{cite web|title=The Global Gender Gap Report 2013|url=http://www3.weforum.org/docs/WEF_GenderGap_Report_2013.pdf#page=20|publisher=World Economic Forum|pages=12–13}}</ref> }}'''ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ''' ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਇਸ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਗੁਆਂਢੀ ਮੁਲਕਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹਨ। [[ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ]] ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਬਹੁਤੇ ਕਂਮਾ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ ਮਰਦਾਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਬਣਾ ਕੇ ਰਖ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ।ਵਿਸ਼ਵ ਆਰਥਿਕ ਫੋਰਮ ਦੀ ਵਰ੍ਹੇ 2013 ਦੀ ਲਿੰਗ ਗੈਪ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਿਕ਼ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ 136 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ 127 ਨੰਬਰ ਦੇ ਹੇਠਲੇ ਥਾਂ ਤੇ ਗਿਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>http://www3.weforum.org/docs/WEF_GenderGap_Report_2013.pdf</ref> ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹਕਾਂ ਦੀ ਖੁੱਲ ਜਾਂ ਹੱਦਬੰਦੀ ਨੂੰ ਖਾਲਿਸ ਇਸਲਾਮੀ ਰਵਾਇਤਾਂ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਕਦਰਾਂ ਕ਼ੀਮਤਾਂ ਦੇ ਅਖੌਤੀ ਖ਼ਤਰੇ ਦੇ ਜੁਆਬ ਦੇ ਬਿੰਦੂਆਂ ਹੇਠਾਂ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਮੌਜੂਦਾ ਹਾਕ਼ਮ [[ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਬਦੁੱਲਾ]] ਨੇ ਕਈ ਅਗਾਂਹਵਧੂ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਫੇਰ ਵੀ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ ਨੂੰ ਹੋਰ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੀ ਲੋੜ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਵਰ੍ਹੇ 2015 ਵਿੱਚ ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਦੇ ਕਾਰਜਬਲ ਦੇ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਸਿਰਫ਼ 13 ਫ਼ੀਸਦ ਹੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ।<ref name="english.alarabiya.net"/><ref name="saudigazette.com.sa"/> == ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹਕਾਂ ਦੇ ਹਾਲਾਤ== *'''ਔਰਤ ਤੇ ਮਰਦ ਦਾ ਵੱਖ ਰਹਿਣਾ''' ਉਹ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਸੂਲ ਹੈ,ਜਿਸ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਘੁਂਮਦਾ ਹੈ। * ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆਪਣੇ ਘਰ ਇੱਕ ਮਰਦ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਮਰਦ ਨੂੰ <big>'ਮਹਿਰਮ'</big> ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇਹ ਮਰਦ ਔਰਤ ਦਾ ਪਤੀ,ਭਰਾ,ਪਿਉ ਜਾਂ ਪੁੱਤਰ ਕੋਈ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।ਇਸ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਜਾਣਾ ਸਜ਼ਾ ਵਾਲਾ ਗੁਨਾਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਔਰਤ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਐਸੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿ ਰਹਿਣਾ ਹੈ,ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਅਖਾਂ ਅਤੇ ਹਥਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਹੋਰ ਕੋਈ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਨਾ ਦਿਸਦਾ ਹੋਵੇ। * ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸੋਸ਼ਲ ਵੇਬਸਾਇਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੇ ਮਨਾਹੀ ਹੈ,ਭਾਵੇਂ ਔਰਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਆਵਾਜ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਜਰੀਆ ਬਣਾ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹਨ। * ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਵਖਰਾ ਕੋਈ ਸ਼ਨਾਖਤੀ ਪੱਤਰ ਨਹੀੰ ਬਣਾਇਆ ਜਾਂਦਾ,ਉਸ ਦੀ ਸ਼ਨਾਖਤ ਉਸ ਦੇ ਮਰਦ ਸਾਥੀ ਦੇ ਕਾਰਡ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਨਾਲ ਹੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। * ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਡਰਾਈਵਿੰਗ ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਹੈ ਭਾਵੇਂ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਪਿੰਡਾ,ਕਸਬਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਨਿਯਮ ਕ਼ਾਇਦਾ ਟੁੱਟਦਾ ਦਿਸਦਾ ਹੈ। * ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਫ਼ਰਜ਼ ਆਪਣੇ ਘਰੇਲੂ ਕਮ ਕਾਰ ਹੀ ਕਰਨਾ ਹੈ,ਘਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਂਮ ਉਸ ਲਈ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਫਿਰ ਵੀ ਔਰਤਾਂ ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਡਾਕਟਰ,ਨਰਸ,ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਖ਼ਾਸ ਬੈੰਕਾਂ,ਅਧਿਆਪਣ ਵਿੱਚ 2005 ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਕਂਮ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਨੇ। ਮਗਰ ਇਹ ਸਭ ਕੁਝ ਵਿੱਚ ਗੈਰ ਮਰਦ ਦੇ ਸਂਮਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣਾ ਗੁਨਾਹ ਹੈ। * ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਢਕੇ ਕੱਪੜਿਆਂ ਨਾਲ ਹੀ ਖੇਡਣ ਦੀ ਛੋਟ ਹੈ। * ਪੜ੍ਹਾਈ ਵੀ ਔਰਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ,ਮਗਰ ਉਹ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕਾ ਦੁਆਰਾ ਹਿ ਪੜ੍ਹ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। * ਘਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਿਗਾਨੇ ਮਰਦ ਨਾਲ ਦੂਰੀ ਹੀ ਰਖੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ,ਸਂਮਪਰਕ ਸਜ਼ਾ ਯੋਗ ਗੁਨਾਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸ਼ਬਦ,ਨਿਜ਼ਾਮ ਵਗੈਰਾ== ===ਹਿਜਾਬ=== [[ਤਸਵੀਰ:Young Saudi Arabian woman in Abha.jpg|thumbnail|ਨਿਕ਼ਾਬ ਭਾਵ ਨਕ਼ਾਬ]] ਸ਼ਰੀਰ ਨੂੰ ਢਕਨਾ,ਇਹ <big>''ਨਿਕ਼ਾਬ''</big> <big>'',ਅਬਾਇਆ''</big> ਵਗੈਰਾ ਕੱਪੜਿਆ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਨਮੂਸ === ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਜ਼ਤ ਤੋਂ ਹੈ,ਪਰੀਵਾਰ ਦੀ ਅਣਖ,ਮਾਣ ਦੀ ਰਖਿਆ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। === ਮੁਤਾਵੀਂਨ=== ਮੁਤਾਵੀਨ(ਅਰਬੀ: المطوعين)‎ ਭਾਵ <big>ਇਸਲਾਮੀ ਧਾਰਮਿਕ ਪੁਲੀਸ</big> ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਜੀਉਣ ਢੰਗ,ਨਿਯਮਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਨੂੰ ਯਕ਼ੀਨੀ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕ਼ੈਦ,ਕੋੜੇ ਮਾਰਨਾ ਵੀ ਇਸ ਦਾ ਕਂਮ ਹੈ। == ਬਹਿਸ == ਔਰਤਾਂ ਸਂਬਂਧੀ ਇਹਨਾਂ ਕਨੂਂਨਾਂ ਬਾਰੇ ਸਹਿਮਤੀ ਅਤੇ ਵਿਰੋਧੀ ਪਹਿਲੂ ਸਾਹਮਣੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। === ਸਹਿਮਤੀ === ਕਈ ਸਰਵਿਆਂ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਹੈ ਕਈ ਸਾਉਦੀ ਅਰਬ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ,ਕੁੜੀਆਂ ਇਹਨਾਂ ਨਿਯਮਾਂ-ਕਾਇਦਿਆਂ ਨਾਲ ਖੁਸ਼ ਹਨ(ਭਾਂਵੇਂ ਵਿਰੋਧੀ ਸੋਚ ਵਾਲੇ ਸਰਵੇ ਵੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ),ਉਹ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਧਰਮ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਅਤੇ ਅਰਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਚੱਲਣ ਦਾ ਤਰੀਕ਼ਾ ਸਮਝਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਨਾਲ ਖੁਦ ਨੂੰ ਮਹਿਫੂਜ਼ ਜਾਂ ਸੁਰਖੀਅਤ ਮੰਨਦੀਆਂ ਹਨ।ਵਿਰੋਧ ਨੂੰ ਪਛਮੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਅਸਰ ਮੰਨਦੀਆਂ ਹਨ।<ref>http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2006/05/31/AR2006053101994_pf.html</ref> === ਅਸਹਿਮਤੀ === ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਲੜਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕਈ ਔਰਤਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਔਰਤ ਦੀ ਹੈਸੀਅਤ ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਗੁਲਾਮ ਅਤੇ ਪਾਲਤੂ ਚੀਜ਼ ਵਰਗੀ ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਬਰਾਬਰੀ ਦਾ ਹਕ਼ ਮਿਲਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।ਕਈ ਇਸਲਾਮ ਦੀ ਮਿਸਾਲ ਲੈ ਕੇ ਦਸਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਇਸਲਾਮ ਔਰਤ ਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਧਰਮ ਹੈ। == ਕੁਝ ਸੁਧਾਰ == ਮਰਹੂਮ ਸ਼ਾਸ਼ਕ ਅਬਦੁੱਲਾ ਬਿਨ ਅਬਦੁਲ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਅਲਸਉਦ ਨੇ 2015 ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਚੌਣਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਮਤਦਾਨ ਅਧੀਕਾਰ ਜਾਂ ਹਕ਼ੇ ਰਾਇਦੇਹੀ ਅਤੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਅਸੈਂਬਲੀ ਵਿੱਚ ਚੁਣੇ ਜਾਣ ਦਾ ਵਾਇਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਇਸ ਵਾਇਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 2015 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਨਾਂਅ ਮਿਉਂਸਪਲ ਚੋਣਾਂ ਸਂਬਂਧੀ ਵੋਟਰ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ<ref>{{Cite web |url=http://khabarnama.com.au/2015/12/01/%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%89%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%85%E0%A8%B0%E0%A8%AC-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%9A%E0%A9%8B%E0%A8%A3-%E0%A8%85%E0%A8%96%E0%A8%BE%E0%A9%9C%E0%A9%87-%E0%A8%9A-%E0%A8%AE%E0%A8%B9/ |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2015-12-02 |archive-date=2021-05-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210525062405/http://khabarnama.com.au/2015/12/01/%E0%A8%B8%E0%A8%BE%E0%A8%89%E0%A8%A6%E0%A9%80-%E0%A8%85%E0%A8%B0%E0%A8%AC-%E0%A8%A6%E0%A9%87-%E0%A8%9A%E0%A9%8B%E0%A8%A3-%E0%A8%85%E0%A8%96%E0%A8%BE%E0%A9%9C%E0%A9%87-%E0%A8%9A-%E0%A8%AE%E0%A8%B9/ |dead-url=yes }}</ref> ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਮਰਦਾਂ ਨੂੰ ਨਾਲ ਨਾਲ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਖੋਲੀ ਗਈ ਹੈ। ==ਝਾਤੀ== <gallery> McDonald's branch, Takkassusi street, Riyadh, Saudi Arabia.jpg|ਸਾਊਦੀ ਅਰਬ ਵਿੱਚ ਮੈਕਡੋਨਾਲਡ ਦਾ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰ ਦੀ ਹੈ ਜਿਥੇ ਮਰਦਾਂ ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ ਗੇਟ ਹਨ| </gallery> ==ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ== * Manea, Elham. "[http://www.dw.de/women-in-saudi-arabia-are-caught-in-a-system-of-gender-apartheid/a-17330976 Women in Saudi Arabia are caught in a system of gender apartheid]" ( {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150204070550/http://www.dw.de/women-in-saudi-arabia-are-caught-in-a-system-of-gender-apartheid/a-17330976 |date=2015-02-04 }}). [[Qantara.de]] at ''[[Deutsche Welle]]''. 30 December 2013. ==ਹਵਾਲੇ== ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} hdqzamnvwdl6djnd1v09ftgnl11urxl 0 58515 609871 532792 2022-07-31T07:38:03Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer |image = John Updike with Bushes new.jpg |caption =ਅੱਪਡਾਇਕ 1989 ਵਿੱਚ |birth_name = ਜੌਨ ਹੋਯਰ ਅੱਪਡਾਇਕ |birth_date = {{birth date |1932|03|18}} |birth_place = [[ਰੀਡਿੰਗ, ਪੈਨਸਿਲਵੇਨੀਆ]], ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ |death_date = {{death date and age |2009|01|27|1932|03|18}} |death_place = [[Danvers, ਮੈਸੇਚਿਉਸੇਟਸ]], ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ |occupation =ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਵੀ, [[ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ]] ਲੇਖਕ, ਅਤੇ [[ਸਾਹਿਤ ਆਲੋਚਕ]] |genre = [[ਸਾਹਿਤਕ ਯਥਾਰਥਵਾਦ]] |notableworks = [[Rabbit Angstrom|Rabbit Angstrom novels]]<br />[[Henry Bech|Henry Bech stories]]<br />''[[The Witches of Eastwick]]'' |influences = [[Italo Calvino]]<ref name =JU>{{cite web|url= http://www.newyorker.com/online/blogs/books/2009/10/american-centaur-an-interview-with-john-updike.html |title = American Centaur: An Interview with John Updike |work = The New Yorker}}</ref><br />[[Nathaniel Hawthorne]]<ref name = JU /><br />[[ਹੈਨਰੀ ਜੇਮਜ਼ ]]<ref name = JU /><br />[[ਹਰਮਨ ਮੈਲਵਿਲ]]<ref name = JU /><br />[[ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਨਾਬੋਕੋਵ]]<ref name = JU /><br />[[ਮਾਰਸੇਲ ਪਰੁਸਤ]]<ref name = JU /> <br />[[ਵਿਲੀਅਮ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ]]<ref name =JU /> |influenced = |signature = John Updike signature.svg | module = {{Listen | embed =yes |filename = John_updike_bbc_radio4_front_row_31_10_2008_b00f3b6t.flac |title = John Updike's voice |type = speech |description = from the BBC programme ''[[Front Row (radio)|Front Row]]'', 31 October 2008.<ref>{{cite episode|title=John Updike | series=Front Row|serieslink = Front Row (radio)| url = http://bbc.co.uk/programmes/b00f3b6t |station = [[BBC Radio 4]]|date=31 October 2008 | accessdate =18 January 2014}}</ref>}}}} '''ਜੌਨ ਅੱਪਡਾਇਕ ''' (18 ਮਾਰਚ 1932 – 27 ਜਨਵਰੀ 2009) ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਨਾਵਲਕਾਰ, ਕਵੀ, [[ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ]] ਲੇਖਕ, [[ਕਲਾ ਆਲੋਚਕ]], ਅਤੇ [[ਸਾਹਿਤ ਆਲੋਚਕ]] ਸੀ। ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਾਰ [[ਗਲਪ ਲਈ ਪੁਲਿਟਜ਼ਰ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਕੇਵਲ ਤਿੰਨ ਲੇਖਕਾਂ (ਦੂਜੇ ਦੋ [[ਬੂਥ ਟਾਰਕਿੰਗਟਨ]] ਅਤੇ [[ਵਿਲੀਅਮ ਫਾਕਨਰ]] ਸਨ) ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਅਪਡਾਈਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ ਵੀਹ ਤੋਂ ਵੱਧ ਨਾਵਲ, ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਹਾਣੀ-ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ, ਕਲਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਆਲੋਚਨਾ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕਰਵਾਈਆਂ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਵਲਾਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਅਮਰੀਕਨ ਸ਼ਹਿਰੀ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰ ਕੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮੱਧ ਵਰਗ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਸੈਂਕੜੇ ਕਹਾਣੀਆਂ, ਸਮੀਖਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾਵਾਂ 1954 ਤੋਂ '' [[ਦ ਨਿਊਯਾਰਕਰ]] '' ਵਿੱਚ ਛਪੀਆਂ। ਉਸਨੇ ''[[ਦਿ ਨਿਊਯਾਰਕ ਰਿਵਿਊ ਆਫ਼ ਬੁੱਕਜ਼]]'' ਲਈ ਵੀ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਿਖਿਆ। ਉਸਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਰਚਨਾ ਹੈ ਉਸ ਦੀ “ਖਰਗੋਸ਼” ਲੜੀ (ਨਾਵਲ '' ਰੈਬਿਟ ਐਟ ਰੈਸਟ'' (ਖਰਗੋਸ਼, ਦੌੜਦਾ ਹੈ) ;''[[ਰੈਬਿਟ ਰੀਡਕਸ]]'';''ਰੈਬਿਟ ਇਜ਼ ਰਿਚ (ਖਰਗੋਸ਼ ਅਮੀਰ ਹੈ)''; ' ''ਰੈਬਿਟ ਐਟ ਰੈਸਟ (ਖਰਗੋਸ਼, ਆਰਾਮ ਕਰਦਾ ਹੈ)''; ਅਤੇ ਛੋਟਾ ਨਾਵਲ ''ਰੈਬਿਟ ਰੀਮੈਂਬਰਡ'' (ਖਰਗੋਸ਼ ਨੂੰ ਯਾਦ ਆਇਆ), ਜੋ ਕਿ ਮੱਧ-ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ [[ਰੈਬਿਟ ਐਂਗਸਟ੍ਰਮ|ਹੈਰੀ "ਰੈਬਿਟ" ਐਂਗਸਟ੍ਰੋਮ]] ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੀ, ਜਵਾਨੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੌਤ ਤੱਕ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ ਦੱਸਦੀ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ '' ਰੈਬਿਟ ਇਜ਼ ਰਿਚ '' (1982) ਅਤੇ '' ਰੈਬਿਟ ਐਟ ਰੈਸਟ '' (1990) ਨੂੰ [[ਗਲਪ ਲਈ ਪੁਲੀਟਜ਼ਰ ਪੁਰਸਕਾਰ|ਪੁਲਿਟਜ਼ਰ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਨਾਲ ਮਾਨਤਾ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਵਿਸ਼ੇ ਨੂੰ "ਅਮਰੀਕਨ ਛੋਟੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ [[ਪ੍ਰੋਟੈਸਟੈਂਟ]] ਮੱਧ ਵਰਗ" ਕਹਿੰਦੇ ਹੋਏ, ਅਪਡਾਇਕ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਸਾਵਧਾਨੀਪੂਰਣ ਸ਼ਿਲਪਗਿਰੀ, ਉਸ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਵਾਰਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਬਹੁਤਾ ਲਿਖਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਉਹ ਔਸਤਨ ਇੱਕ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖਦਾ ਸੀ। ਅਪਡਾਇਕ ਦਾ ਗਲਪ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਤਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜੋ "ਅਕਸਰ ਨਿੱਜੀ ਕਲੇਸ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਧਰਮ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਆਹੁਤਾ ਬੇਵਫ਼ਾਈ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਸੰਕਟ ਦਰਪੇਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ"।<ref>{{Citation | publisher = MSN | title = Encarta | contribution-url = http://encarta.msn.com/encyclopedia_761556613/john_updike.html | contribution = John Updike | year = 2008 | accessdate = October 31, 2009 | archivedate = ਅਕਤੂਬਰ 29, 2009 | archiveurl = https://web.archive.org/web/20091029092127/http://encarta.msn.com/encyclopedia_761556613/John_Updike.html }}.</ref> ਉਸ ਦੀ ਗਲਪ ਔਸਤ ਅਮਰੀਕਨਾਂ ਦੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ, ਜਨੂੰਨ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦੇਣ, ਇਸਦੇ [[ਕ੍ਰਿਸ਼ਚੀਅਨ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰ]] ਉੱਤੇ ਇਸ ਦੇ ਜ਼ੋਰ, ਅਤੇ ਲਿੰਗਕਤਾ ਅਤੇ ਸੰਵੇਦਨਾਤਮਕ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਰੁਚੀ ਪੱਖੋਂ ਵੱਖਰੀ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਕੰਮ ਨੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਅਮਰੀਕੀ ਸਾਹਿਤਕਾਰ|ਅਮਰੀਕੀ ਲੇਖਕਾਂ]] ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="schiff">{{cite web|first=James |last=Schiff |type=review |title=John Updike's Rabbit Tetralogy: Mastered Irony in Motion |work=Christianity and Literature |date=Autumn 2001 |accessdate=January 9, 2008 |url=http://findarticles.com/p/articles/mi_hb049/is_1_51/ai_n28886937 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090406072411/http://findarticles.com/p/articles/mi_hb049/is_1_51/ai_n28886937/ |archivedate= April 6, 2009 }}</ref> ਅਪਡਾਇਕ ਦੀ ਅਤਿ ਵਿਲੱਖਣ ਵਾਰਤਕ ਸ਼ੈਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਮੀਰ, ਅਸਾਧਾਰਣ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰੀ ਭੇਤਭਰੀ ਸ਼ਬਦਾਵਲੀ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜੋ ਵਿਅੰਗ-ਭਰਪੂਰ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਲੇਖਕ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਪੁਜਦੀ ਹੈ ਜੋ [[ਸਾਹਿਤਕ ਯਥਾਰਥਵਾਦ|ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ]] ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਤਾਕ ਰਹਿ ਕੇ ਭੌਤਿਕ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਅਸਾਧਾਰਣ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨਦੀ ਹੈ।<ref name="clc">{{Citation | journal = eNotes, Contemporary Literary Criticism | url = http://www.enotes.com/contemporary-literary-criticism/updike-john-vol-139 | title = John Updike Criticism | volume = 139 | year = 2001}}.</ref> ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸ਼ੈਲੀ ਨੂੰ "ਦੁਨਿਆਵੀ ਨੂੰ ਇਸ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ" ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ।<ref name = "earlystories">{{Citation | first = John | last = Updike | author-link = John Updike | title = The Early Stories: 1953–1975 | year = 2004 | publisher = Ballantine Books}}.</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਮਰੀਕੀ ਨਾਵਲਕਾਰ]] lqpn0y7tuw0qsjmbfzf46kmqnre8qd9 0 58703 609932 598984 2022-07-31T10:37:21Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਮਹਨੂਰ ਬਲੋਚ | birth_date = | birth_place = | occupation = [[ਅਦਾਕਾਰਾ]], [[ਮਾਡਲ]], [[ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] | years_active = 1985-ਹੁਣ ਤੱਕ | spouse = | residence = [[ਕਰਾਚੀ]], ([[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]]) | religion = [[ਇਸਲਾਮ]] | website = }} '''ਮਹਨੂਰ ਬਲੋਚ''' [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਮੂਲ ਦੀ ਇੱਕ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ]] [[ਅਦਾਕਾਰਾ]] ਹੈ।<ref name="Atif Khan">{{cite news|title=A mother's story|url=http://www.dawn.com/weekly/images/archive/040404/images4.htm|accessdate=7 October 2014|newspaper=Dawn|date=4 April 2004|author=Atif Khan|archive-date=11 ਅਕਤੂਬਰ 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20081011090217/http://www.dawn.com/weekly/images/archive/040404/images4.htm|dead-url=unfit}}</ref> ਮਹਨੂਰ ਬਲੋਚ ਨੇ 1980 ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਆਪਣਾ ਮਾਡਲਿੰਗ ਕੈਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੇਆਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਕੋਲ ਚਰਚਿਤ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਆਰ ਸਨ।<ref>{{citation |url=http://www.desimanzil.com/dmforums/showbiz/55770-mahnoor-baloch-her-family.html |title=Mahnoor Baloch with her Family |publisher=DesiManzil |date=14 October 2010 |accessdate=7 October 2014 |archivedate=5 ਨਵੰਬਰ 2011 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20111105030402/http://www.desimanzil.com/dmforums/showbiz/55770-mahnoor-baloch-her-family.html }}</ref> 1993 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਅਦਾਕਾਰੀ ਲਈ ਪਹਿਲਾ ਡਰਾਮਾ ਮਿਲ ਗਿਆ ਜੋ [[ਸੁਲਤਾਨਾ ਸਿੱਦਕੀ]] ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ [[ਮਾਰਵੀ]] ਸੀ।<ref name="Atif Noorani">{{cite news|title=No challenge is too great: Sultana Siddiqi|url=http://beta.dawn.com/news/1020436/no-challenge-is-too-great-sultana-siddiqi|accessdate=24 August 2013|newspaper=Dawn|date=24 June 2013|author=Asif Noorani}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ''ਦੂਸਰਾ ਆਸਮਾਨ'' ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰੀ ਕੀਤੀ।<ref name=Mahnoor1>{{citation|url=http://www.showbizprofile.com/celebrity/Mahnoor-baloch |title=Mahnoor baloch |publisher=ShowbizProfile |accessdate=3 April 2012}}</ref> ਪਰ ਇਸ ਸਭ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਉਸ ਦੀ ਪਛਾਣ [[ਮੈਂ ਹੂੰ ਸ਼ਾਹਿਦ ਅਫਰੀਦੀ]] ਫਿਲਮ ਨਾਲ ਬਣੀ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਕ੍ਰਿਕਟਰ [[ਸ਼ਾਹਿਦ ਅਫਰੀਦੀ]] ਉੱਪਰ ਆਧਾਰਿਤ ਸੀ।<ref>{{cite web|titlle=Main Hoon Shahid Afridi: The First Innings|http://www.brandsynario.com/main-hoon-shahid-afridi-the-first-innings}}</ref> 15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਹੋ ਗਿਆ।<ref name="Yummy mummies">{{cite news|title=Yummy mummies|url=http://beta.dawn.com/news/626799/yummy-mummies|accessdate=24 August 2013|newspaper=Dawn|date=7 May 2011}}</ref> ਉਸਨੂੰ ''ਤਲਾਫ਼ੀ'' ਡਰਾਮੇ ਵਿੱਚ ਵਧੀਆ ਅਦਾਕਾਰੀ ਲਈ [[ਲਕਸ ਸਟਾਇਲ ਅਵਾਰਡ]] ਮਿਲਿਆ।<ref name="Faisal Qureshi">{{cite news|title=Lux Style Awards take on colours, flavour of Lahore|url=http://dawn.com/news/1023066/lux-style-awards-take-on-colours-flavour-of-lahore|accessdate=24 August}}</ref> ==ਫਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ== ===ਫਿਲਮਾਂ=== {| class="wikitable sortable" |- ! ਸਾਲ ! ਫਿਲਮ ! ਰੋਲ ! class="unsortable" | ਕੁਝ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ |- | 2013 | ''[[ਮੈਂ ਹੂੰ ਸ਼ਾਹਿਦ ਅਫਰੀਦੀ]]'' | ਸਾਰਾ | |- | 2013 | ''[[ਟੌਰਨ (2013 ਫਿਲਮ)|ਟੌਰਨ]]'' | ਮਰੀਅਮ | |} ===ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ=== {| class="wikitable sortable" |- ! ਸਾਲ ! ਡਰਾਮਾ ! ਰੋਲ ! class="unsortable" | ਕੁਝ ਹੋਰ ਜਾਣਕਾਰੀ |- | 1993 | ''ਮਾਰਵੀ'' | ਲੈਲਾ | |- | 1999 | ਲਮਹੇ | | |- | | ਦੂਸਰਾ ਆਸਮਾਨ | | |- | | ਸ਼ਿੱਦਤ | | |-| | | ਅਨਹੋਨੀ | | |-| | | ਸਿਲਾ | | |-| | | ਕਭੀ ਕਭੀ ਪਿਆਰ ਮੇਂ | | |-| | 2002 | ਚਾਂਦਨੀ ਰਾਤੇਂ | ਮਾਹਾ | |-| | | ਯੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ | | |-| | | ਪਤਝੜ ਕੀ ਛਾਓਂ | | |- | | ਜਾਨੇ ਕਿਓਂ | | |- | | ਅਬ ਘਰ ਜਾਨੇ ਦੋ | | |- | 2009 | ਨੂਰਪੁਰ ਕੀ ਰਾਨੀ | | |- | 2010 | ਨੂਰ ਬਾਨੋ | ਨੂਰ ਬਾਨੋ | |- | 2011 | ਮੋਹੱਬਤ ਰੂਠ ਜਾਏ ਤੋਹ | ਸ਼ੂਮਾਲੀਆ | |- | 2011 | ਲੇਡੀਸ ਪਾਰਕ | | |- | 2012 | ਮੇਹਰ ਬਾਨੋ ਔਰ ਸ਼ਾਹ ਬਾਨੋ | ਮੇਹਰ ਬਾਨੋ | |- | 2012 | ਤਲਾਫ਼ੀ | ਫਲਕ | |- | 2012 | ਮੇਰਾ ਸਾਈਂ 2 | ਇੱਨਇਆ | |- | 2012 | ਇਸ਼ਕ ਇਬਾਦਤ |- |2014 |ਪਛਤਾਵਾ |ਆਏਮਨ | |- |2014 |ਪਲ ਮੇਂ ਇਸ਼ਕ ਪਲ ਮੇਂ ਨਹੀਂ |ਮਿਸ਼ੇਲ | |- |} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * {{IMDb name|3593399}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੀਵਿਤ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬਲੋਚ ਦੇ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੰਧੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਰਾਚੀ ਦੇ ਅਦਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] qh5wrcc8xk4dmkcrakfiwk1hut714ad 0 59882 609892 598930 2022-07-31T08:44:26Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox MP | honorific-prefix = | name = ਪ੍ਰੀਤੀ ਪਟੇਲ | honorific-suffix = | image =Priti Patel Minister.jpg | office = [[Exchequer Secretary to the Treasury]] | primeminister = [[ਡੇਵਿਡ ਕੈਮਰੌਨ]] | term_start = 15 ਜੁਲਾਈ 2014 | term_end = | predecessor = [[David Gauke]] | successor = | office2 = [[ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ (ਯੂਕੇ)|ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ]] <br> for [[ਵਿਦਮ (ਯੂਕੇ ਸੰਸਦ ਹਲਕਾ)|ਵਿਦਮ]] | parliament2 = | term_start2 = 6 ਮਈ 2010 | term_end2 = | majority2 = 15,196 (32.4%) | predecessor2 = Constituency created | successor2 = | birth_date = {{Birth date and age|1972|03|29|df=yes}} | birth_place = [[ਲੰਡਨ]], ਇੰਗਲੈਂਡ | death_date = | death_place = | nationality = ਬਰਤਾਨਵੀ | spouse =ਅਲੈਕਸ ਸਾਇਅਰ | party = [[ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਪਾਰਟੀ (ਯੂ ਕੇ)|ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਪਾਰਟੀ]] | relations = | children = Freddie | residence = | alma_mater =[[Keele University]] | occupation = | profession = | signature = | website = | footnotes = }} '''ਪ੍ਰੀਤੀ ਪਟੇਲ''' ਐਮਪੀ (ਜਨਮ 29 ਮਾਰਚ 1972) ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ [[ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਪਾਰਟੀ (ਯੂ ਕੇ)|ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਪਾਰਟੀ]] ਸਿਆਸਤਦਾਨ.ਹੈ ਸਾਲ 2010 ਦੇ ਬਾਅਦ [[ਐਸੈਕਸ]] ਵਿੱਚ [[ਵਿਦਮ (ਯੂਕੇ ਸੰਸਦੀ ਹਲਕਾ)|ਵਿਦਮ]] ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਪਟੇਲ ਨੇ ਸਾਲ 2016 ਤੋਂ 2017 ਤੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਰਾਜ ਸਕੱਤਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਇੱਕ ਮੈਂਬਰ, ਉਹ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਰਾਇਟ ਵਿੰਗ ਉੱਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ "ਥੈਚਰਾਇਟ" ਮੰਨਦੀ ਹੈ। ਪਟੇਲ ਦਾ ਜਨਮ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਯੂਗਾਂਡਾ-ਭਾਰਤੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ "ਕੀਲੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ" ਅਤੇ "ਏਸੇਕਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ" ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮਾਰਗਰੇਟ ਥੈਚਰ ਤੋਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਹੋਈ। ਉਹ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਰੈਫਰੈਂਡਮ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣੀ। ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਲੋਕ-ਸੰਪਰਕ ਸਲਾਹਕਾਰ ਫਰਮ ਵੇਬਰ ਸ਼ੈਂਡਵਿਕ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਉਸ ਨੇ ਤੰਬਾਕੂ ਅਤੇ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੀ ਲਾਬਿੰਗ ਕੀਤੀ। ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਕੈਰੀਅਰ ਵੱਲ ਜਾਣ ਦਾ ਇਰਾਦਾ ਰੱਖਦਿਆਂ, ਉਸ ਨੇ 2005 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਟਿੰਘਮ ਨਾਰਥ ਤੋਂ ਅਸਫਲ ਢੰਗ ਨਾਲ ਚੋਣ ਲੜੀ। ਡੇਵਿਡ ਕੈਮਰਨ ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਨੇਤਾ ਬਣਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੇ ਪਟੇਲ ਨੂੰ ਸੰਭਾਵਿਤ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ "ਏ-ਸੂਚੀ" ਲਈ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਸਾਲ 2010 ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ, ਐਥੈਕਸ ਦੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਸੀਟ, ਵਿਥਮ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਐਮ.ਪੀ. ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੀ, ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 2015, 2017 ਅਤੇ 2019 ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਨ। ਕੈਮਰੂਨ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਧੀਨ, ਪਟੇਲ ਨੂੰ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਫ੍ਰੈਂਡਜ਼ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਉਪ-ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜਿਕ ਤੌਰ ਵੱਲ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ। ਯੂਰੋਪੀਅਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਯੂਕੇ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਬਾਰੇ ਸਾਲ 2016 ਦੇ ਜਨਮਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਪਟੇਲ ਵੋਟ ਪਾਉਣ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਮੋਹਰੀ ਰਹੀ। ਕੈਮਰਨ ਦੇ ਅਸਤੀਫੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਟੇਲ ਨੇ ਥੈਰੇਸਾ ਮੇਅ ਨੂੰ ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਨੇਤਾ ਬਣਨ ਦੀ ਬੋਲੀ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ; ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਟੇਲ ਨੂੰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਰਾਜ ਸਕੱਤਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। 2017 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਘੁਟਾਲੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਸਰਕਾਰ ਨਾਲ ਅਣਅਧਿਕਾਰਤ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਰਾਜ ਸਕੱਤਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣਾ ਕਾਰਜਕਾਲ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਬੋਰਿਸ ਜੌਨਸਨ ਦੀ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰਸ਼ਿਪ ਅਧੀਨ, ਉਹ ਜੁਲਾਈ 2019 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਹਿ ਸਕੱਤਰ ਬਣ ਗਈ। == ਮੁੱਢਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਪਟੇਲ ਦਾ ਜਨਮ [[ਲੰਡਨ]], ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ<ref name= indnew>{{cite news|url=http://www.independent.co.uk/news/uk/politics/priti-patel-mp-who-is-the-new-treasury-minister-who-supports-death-penalty-and-rejects-plain-packaging-for-cigarettes-9608096.html|title=Priti Patel MP: Who is the new Treasury minister who supports death penalty and rejects plain packaging for cigarettes?|work=[[The Independent]]|date=15 July 2014|accessdate=15 July 2014}}</ref> 29 ਮਾਰਚ 1972 ਨੂੰ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/democracylive/hi/representatives/profiles/37703.stm |title=Democracy Live: Priti Patel MP |publisher=BBC News |access-date=2015-05-08 |archive-date=2014-04-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140413150804/http://news.bbc.co.uk/democracylive/hi/representatives/profiles/37703.stm |dead-url=unfit }}</ref> ਉਸ ਦੇ ਨਾਨਾ-ਨਾਨੀ ਦਾ ਜਨਮ ਯੂਗਾਂਡਾ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਗੁਜਰਾਤ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਕੰਪਾਲਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੁਕਾਨ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref>{{cite news |url=https://indianexpress.com/article/explained/who-is-priti-patel-britains-new-home-secretary-5852090/ |title=Explained: Who's Priti Patel, Britain's new Home Secretary? |date=28 July 2019 |newspaper=[[The Indian Express]]}}</ref> 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਯੂ.ਕੇ, ਚਲੇ ਗਏ ਅਤੇ ਹਰਟਫੋਰਡਸ਼ਾਇਰ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਏ।<ref name=ibtnew>{{cite web |url=http://www.ibtimes.com/priti-patel-mp-new-face-britains-conservative-party-1000142 |title=Priti Patel, MP: The New Face Of Britain's Conservative Party |website=[[International Business Times]] |date=8 January 2013 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150530164139/http://www.ibtimes.com/priti-patel-mp-new-face-britains-conservative-party-1000142 |archivedate=30 May 2015}}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.eadt.co.uk/news/east-meets-westminster-young-asian-and-female-essex-mp-priti-patel-is-modern-face-of-the-tories-1-1447039 |newspaper=[[East Anglian Daily Times]] |date=16 July 2012 |accessdate=10 February 2020 |title=East meets Westminster: Young, Asian and female – Essex MP Priti Patel is modern face of the Tories}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲੰਡਨ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਪੂਰਬੀ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਨਿਊਜ਼ਏਜੈਂਟਸ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref name=Warrell>{{cite news |url=https://www.ft.com/content/52fbc7c8-b50d-11e9-8cb2-799a3a8cf37b |title=How radical will Priti Patel be at the UK Home Office? |newspaper=[[Financial Times]] |last1=Warrell |first1=Helen |last2=Staton |first2=Bethan |date=4 August 2019}}{{subscription required}}</ref> ਉਸ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ।<ref name="auto">{{cite news |url=https://timesofindia.indiatimes.com/world/uk/guardian-cartoon-of-cow-in-relation-to-priti-patel-sparks-outrage-amongst-diaspora-in-britain/articleshow/74557770.cms |title=Guardian cartoon of cow in relation to Priti Patel sparks outrage amongst diaspora in Britain |newspaper=[[The Hindu]] |date=9 March 2020}}</ref><ref>{{cite news |title=Priti Patel appointed Britain’s first Indian-origin Home Secretary |url=https://www.thehindu.com/news/international/priti-patel-appointed-britains-first-indian-origin-home-secretary/article28703129.ece |newspaper=The Hindu |date=25 July 2019}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਕੀਲੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਫਿਰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਐਸੈਕਸ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਟਫੋਰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹੀ ਸੀ। ਸਾਬਕਾ ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਨੇਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ-ਮੰਤਰੀ ਮਾਰਗਰੇਟ ਥੈਚਰ ਉਸ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨਾਇਕਾ ਬਣ ਗਈ। ==ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ== ਪਟੇਲ ਦਾ ਵਿਆਹ ਐਲੇਕਸ ਸਾਵੇਅਰ ਨਾਲ 2004 ਤੋਂ ਹੋਇਆ।<ref>{{cite book |first=Lucy |last=Hume |title=People of Today 2017 |url=https://books.google.com/books?id=oAM7DwAAQBAJ&pg=RA1-PA1817 |date=5 October 2017 |publisher=Debrett's |isbn=978-1-9997670-3-7 |page=1817 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20180204164306/https://books.google.com/books?id=oAM7DwAAQBAJ&pg=RA1-PA1817 |archivedate=4 February 2018}}</ref> ਸਾਵੇਅਰ ਸਟਾਕ ਐਕਸਚੇਜ਼ ਨੈਸਡੈਕ ਲਈ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ ਸਲਾਹਕਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਲੰਡਨ "ਬੋਰੋ ਆਫ਼ ਬੈਕਸਲੇ" ਦੀ ਕੌਂਸਲ ਵਿੱਚ ਕਮਿਊਨਿਟੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਕੰਜ਼ਰਵੇਟਿਵ ਕੌਂਸਲਰ ਅਤੇ ਕੈਬਨਿਟ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਹੈ।<ref>{{cite web |url=http://democracy.bexley.gov.uk/mgUserInfo.aspx?UID=177 |title=Councillor Alex Sawyer |accessdate=24 September 2019 |website=Bexley Borough Council}}</ref><ref>{{cite web |url=http://directory.londoncouncils.gov.uk/directory/bexley/executive/ |title=London Borough of Bexley |website=London Councils |accessdate=9 November 2017 |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20171110225244/http://directory.londoncouncils.gov.uk/directory/bexley/executive/ |archivedate=10 November 2017}}</ref> ਸਾਵੇਅਰ ਨੇ ਫਰਵਰੀ 2014 ਤੋਂ ਅਗਸਤ 2017 ਤੱਕ ਆਪਣੇ ਦਫ਼ਤਰ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਵਜੋਂ ਪਾਰਟ-ਟਾਈਮ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref name=Kenber>{{cite news |url=https://www.thetimes.co.uk/article/priti-patels-husband-comes-off-the-payroll-brhr75j95 |title=Priti Patel's husband comes off the payroll |newspaper=The Times |date=8 August 2017 |last=Kenber |first=Billy}}</ref><ref>{{cite news |url=https://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/mps-expenses/11706561/One-in-four-MPs-employs-a-family-member-the-full-list-revealed.html |title=One in five MPs employs a family member: the full list revealed |newspaper=The Daily Telegraph |date=29 June 2015 |last=Hope |first=Christopher |url-status=live |archiveurl=https://web.archive.org/web/20170402065627/http://www.telegraph.co.uk/news/newstopics/mps-expenses/11706561/One-in-four-MPs-employs-a-family-member-the-full-list-revealed.html |archivedate=2 April 2017}}</ref> ਅਗਸਤ 2008 ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਡਾ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ।<ref>{{cite web |url=http://www.thisistotalessex.co.uk/news/Newborn-Freddie-Tory-party-s-youngest-member/article-268112-detail/article.html |archiveurl=https://archive.is/20130505130100/http://www.thisistotalessex.co.uk/news/Newborn-Freddie-Tory-party-s-youngest-member/article-268112-detail/article.html |url-status=dead |archivedate=5 May 2013 |title=Newborn Freddie is the Tory party's youngest member |work=This is Total Essex |date=14 August 2008 |accessdate=22 September 2011}}</ref> 2020 ਵਿੱਚ, "ਦਿ ਗਾਰਡੀਅਨ" ਨੇ ਵਿਵਾਦ ਪੈਦਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਦੋਂ ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਕਾਰਟੂਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੀਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗਾਂ ਦੇ ਨੱਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨੱਥ ਪਾਈ ਰੂਪ ਹੋਈ ਦਰਸਾਈ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਡਾ ਹੋਣਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਗਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite news |url=https://www.theguardian.com/commentisfree/picture/2020/mar/04/steve-bell-on-boris-johnson-defending-priti-patel-at-pmqs-cartoon |title=Steve Bell on Boris Johnson defending Priti Patel at PMQs – cartoon |first=Steve |last=Bell |newspaper=The Guardian |date=4 March 2020}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮੂਲ ਦੇ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] 84qgbeat3rhp5py4az0c1buo2niggqb 0 60832 609796 599142 2022-07-31T04:18:31Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਸਰ ਐਲਫ਼ਰੈੱਡ ਹਿਚਕੌਕ | image = Hitchcock, Alfred 02.jpg | image_size = | alt = | caption = ਸਟੂਡੀਓ ਫੋਟੋ {{circa}} 1955 | birth_name = ਐਲਫ਼ਰੈੱਡ ਜੋਜ਼ਫ਼ ਹਿਚਕੌਕ | birth_date = {{birth date|1899|08|13|df=yes}} | birth_place = [[ਲੇਟਨਸਟੋਨ]], [[ਈਸੈਕਸ]], ਇੰਗਲੈਂਡ | death_date = {{death date and age|1980|04|29|1899|08|13|df=yes}} | death_place = {{nowrap|[[ਬੈਲ ਏਅਰ, ਲੋਸ ਐਂਜੇਲੇਸ|ਬੈਲ ਏਅਰ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ]], ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ}} | other_names = {{flat list| *Hitch *The Master of Suspense }} | occupation = {{flat list| * ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ * ਨਿਰਮਾਤਾ }} | years_active = 1921–1976 | religion = [[ਰੋਮਨ ਕੈਥੋਲਿਕ]]<ref>{{cite news|url=http://www.timesonline.co.uk/tol/comment/faith/article4686649.ece|location=London|work=The Times|first=Fiona|last=Hamilton|title=PM hails Christian influence on national life|deadurl=no|accessdate=25 June 2013}}</ref> | spouse = [[ਅਲਮਾ ਰੇਵੀਲ]] <small>(ਵਿਆਹ 1926–1980; ਹਿਚਕੌਕ ਦੀ ਮੌਤ)</small> | alma_mater = {{Plainlist| * [[ਸੈਲੇਸ਼ੀਅਨ ਕਾਲਜ, ਲੰਡਨ]] * [[ਸੰਤ ਇਗਨੌਸ਼ੀਅਸ ਕਾਲਜ]], [[ਐਨਫ਼ੀਲਡ ਸ਼ਹਿਰ]] }} | children = [[ਪੈਟ ਹਿਚਕੌਕ]] }} '''ਸਰ ਐਲਫ਼ਰੈੱਡ ਜੋਜ਼ਫ਼ ਹਿਚਕੌਕ''' ([[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]]: Sir Alfred Joseph Hitchcock; 13 ਅਗਸਤ 1899 – 29 ਅਪਰੈਲ 1980<ref name="senses">{{cite web|last= Mogg|first= Ken|title= Alfred Hitchcock|url= http://archive.sensesofcinema.com/contents/directors/05/hitchcock.html|work= Senses of Cinema|publisher= Sensesofcinema.com|accessdate= 18 July 2010|archive-date= 28 ਮਾਰਚ 2010|archive-url= https://web.archive.org/web/20100328022641/http://archive.sensesofcinema.com/contents/directors/05/hitchcock.html|dead-url= unfit}}</ref>) ਇੱਕ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਲੋਕ|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] [[ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] ਅਤੇ [[ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ|ਨਿਰਮਾਤਾ]] ਸੀ। ਇਸਨੂੰ "ਸਸਪੈਂਸ ਦਾ ਉਸਤਾਦ"<ref name="Moerbeek2006">{{cite book|last=Moerbeek|first=Kees|title=Alfred Hitchcock: The Master of Suspense|url=http://books.google.com/books?id=oTo3AAAACAAJ|year=2006|publisher=Simon & Schuster|isbn=978-1-4169-0467-0}}</ref> ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੇ ਸਸਪੈਂਸ ਅਤੇ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਿਕ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਈਜਾਦ ਕੀਤੀਆਂ। ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਨੂੰ [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। 1939 ਵਿੱਚ ਇਹ [[ਹਾਲੀਵੁੱਡ]] ਵਿੱਚ ਚਲਾ ਗਿਆ<ref name="Life">''[[Life (magazine)|Life]]'', 19 June 1939, p. 66: [http://books.google.com/books?id=b0kEAAAAMBAJ&pg=PA66&lpg=PA66&dq=alfred+hitchcock+englands+best+director+starts+work+in+hollywood&source=bl&ots=zLFR62HJHG&sig=p6sH_Vuhm-VRZmTJyG__NgbPKSo&hl=en&sa=X&ei=xqxtUPiQCYGX0QX9vIGgCg&ved=0CFUQ6AEwBg#v=onepage&q=alfred%20hitchcock%20englands%20best%20director%20starts%20work%20in%20hollywood&f=false ''Alfred Hitchcock: England's Best Director starts work in Hollywood'']. Retrieved 4 October 2012</ref> ਅਤੇ 1955 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਨਾਗਰਿਕ ਬਣਿਆ। ==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ== ਹਿਚਕੌਕ ਦਾ ਜਨਮ [[ਲੇਟਨਸਟੋਨ, ਲੰਦਨ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਈਸੈਕਸ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। ਇਹ ਦੂਜਾ ਮੁੰਡਾ ਸੀ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਸੀ। ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਇਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਭਾਈ ਦੇ ਨਾਂ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ [[ਰੋਮਨ ਕੈਥੋਲਿਕ]] ਈਸਾਈ ਵਜੋਂ ਵੱਡਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸਨੇ [[ਸੈਲੇਸ਼ੀਅਨ ਕਾਲਜ, ਲੰਡਨ]]<ref>{{cite web|url=http://www.filmreference.com/Directors-Ha-Ji/Hitchcock-Alfred.html|title=Alfred Hitchcock profile at|publisher=Filmreference.com|date=|accessdate=28 May 2013}}</ref> ਅਤੇ [[ਸੰਤ ਇਗਨੌਸ਼ੀਅਸ ਕਾਲਜ]], [[ਐਨਫ਼ੀਲਡ ਸ਼ਹਿਰ]]<ref>{{cite web|title= Death and the Master|url= http://www.vanityfair.com/hollywood/classic/features/death-and-the-master-199904|work= Vanity Fair|date= April 1999|accessdate= 30 December 2010|archiveurl= https://web.archive.org/web/20101128042605/http://www.vanityfair.com/hollywood/classic/features/death-and-the-master-199904|archivedate= 28 ਨਵੰਬਰ 2010|deadurl= no}}</ref><ref>{{cite web| title= Welcome to St. Ignatius College| url= http://www.st-ignatius.enfield.sch.uk| accessdate= 5 March 2008| archiveurl= https://web.archive.org/web/20080315064345/http://www.st-ignatius.enfield.sch.uk/| archivedate= 15 ਮਾਰਚ 2008| deadurl= no}}</ref> ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਅੱਧੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਅਤੇ ਅੱਧੇ ਆਈਰਿਸ਼ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਦੇ ਸਨ।<ref>Patrick McGilligan, p. 7</ref><ref name="bookref09">{{cite book|last= Spoto|first= Donald|title= The Dark Side of Genius: The Life of Alfred Hitchcock|publisher=Da Capo Press|year= 1999|page= 15|url=|isbn= 978-0-306-80932-3}}</ref> ਇਹ ਛੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਘੁਲਮਦਾ ਮਿਲਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਪਿੱਛੇ ਇੱਕ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦਾ ਮੋਟੇ ਹੋਣਾ ਸੀ।<ref>Patrick McGilligan, pp. 18–19</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== * {{bfidb individual|153}} * {{IMDb name|33}} * {{Allmovie name|94487}} * {{tcmdb name|87065}} * {{Screenonline name|id=446568}} * {{MHL catalog|65275}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ]] 7m9ywfgbhahbuuvsq5daxoc6l4h715p 0 62130 609881 598867 2022-07-31T07:58:28Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[file:FD 1.jpg|thumb|200px|ਡਬਲਰੋਟੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮ]] '''ਡਬਲਰੋਟੀ''', ਰੋਟੀ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਆਟਾ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਤੱਕ ਕੀਤੀ ਜਨ੍ਦਾ ਹੈ, ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਬੇਕਿੰਗ ਕੇ। ਇਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਖਾਧਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=http://www.cookatease.com/bread-and-salt-ceremony-in-europe|title=Bread and Salt Ceremony in Europe|author=Kamala|access-date=2015-06-22|archive-date=2016-07-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20160729201145/http://www.cookatease.com/bread-and-salt-ceremony-in-europe|dead-url=yes}}</ref><ref name="Grazione">{{cite web|url=http://grazione.ru/eng/novosti/~shownews/Bread-by-our-neighbors|title=Bread, which is loved, by our neighbors|date=6 July 2012|publisher=grazione.ru|access-date=22 June 2015|archive-date=2 May 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130502153102/http://grazione.ru/eng/novosti/~shownews/Bread-by-our-neighbors|dead-url=yes}}</ref><ref name="FoddyChile">{{cite web|url=http://foodychile.com/2012/02/14/el-tamiz-bread-cheesecake-and-a-bit-of-variety|title=El Tamiz: Bread, cheesecake and a bit of variety|date=14 February 2012|accessdate=19 December 2012|publisher=foodychile.com|archive-date=6 ਜੁਲਾਈ 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120706233016/http://foodychile.com/2012/02/14/el-tamiz-bread-cheesecake-and-a-bit-of-variety/|dead-url=yes}}</ref><ref name="Six Servings">{{cite web|url=http://www.sixservings.org/2010/10/bread-makes-the-world-go-round/|title=Bread Makes the World Go Round|date=15 October 2010|publisher=sixservings.org|access-date=22 June 2015|archive-date=14 ਜਨਵਰੀ 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130114151325/http://www.sixservings.org/2010/10/bread-makes-the-world-go-round/|dead-url=unfit}}</ref><ref name="Fundi2">{{cite web|url=http://fundi2.com/2011/07/chilean-bread|title=Chilean Bread|date=6 July 2011|publisher=fundi2.com|access-date=22 ਜੂਨ 2015|archive-date=28 ਅਗਸਤ 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150828215121/http://fundi2.com/2011/07/chilean-bread/|dead-url=yes}}</ref> {{-}} ==ਫੋਟੋ ਗੈਲਰੀ== <gallery> File:Breadindia.jpg File:Frenchbread3000ppx.jpg File:Essene Bread Spelt Sproud cut.JPG File:Bulka mala pszenna.jpg File:Breads and rolls.jpg File:Rye bread.JPG </gallery> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} 91o320zm6yvpd9zww48lgebs9ejwhiv 0 63583 609931 590107 2022-07-31T10:36:25Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = ਮਵਲੀਨੋਂਗ | settlement_type = ਪਿੰਡ | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | image_map = | map_alt = | map_caption = | pushpin_map = ਭਾਰਤ | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | latd = 25 |latm = 11 |lats = 59 |latNS = N | longd = 91 |longm = 55 |longs = 54 |longEW = E | coor_pinpoint = | coordinates_type = | coordinates_display = inline,title | coordinates_footnotes = | subdivision_type = ਪਿੰਡ | subdivision_name = ਭਾਰਤ | subdivision_type1 = ਰਾਜ | subdivision_name1 = [[ਮੇਘਾਲਿਆ]] | subdivision_type2 = ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ | subdivision_name2 = [[ਪੂਰਬੀ ਖਾਸੀ ਪਹਾੜੀਆਂ]] | subdivision_type3 = [[Community development block in India|ਬਲਾਕ]] | subdivision_name3 = ਪਿਨੂਰਸਲਾ | seat_type = | seat = | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = | leader_name = | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> | area_footnotes = | area_total_km2 = | area_land_km2 = | area_water_km2 = | area_water_percent = | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_footnotes = | population_total = | population_as_of = | population_density_km2 = auto | population_demonym = | population_note = | timezone1 = [[Indian Standard Time|IST]] | utc_offset1 = +5:30 | postal_code_type = | postal_code = | area_code_type = | area_code = | iso_code = | footnotes = }} '''ਮਵਲੀਨੋਂਗ''',ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਮੇਘਾਲਿਆ]] ਰਾਜ ਦੇ [[ਪੂਰਬੀ ਖਾਸੀ ਪਹਾੜੀਆਂ ਜਿਲੇ]] ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।<ref>[http://iay.nic.in/netiay/benf_lvl2.aspx?page=p&panchayat_code=2102008002&panchayat_name=Mawlynnong&state_code=21&state_name=MEGHALAYA&district_name=EAST%20KHASI%20HILLS&block_name=PYNURSLA,&fin_year=2010-2011&shortname=MG IAY Report for Financial year 2010-2011]</ref> ਇਹ ਪਿੰਡ ਮਾਤਾ-ਵੰਸ਼ੀ ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਥਾ ਲਈ<ref>[http://www.washingtonpost.com/news/in-sight/wp/2015/04/17/kingdom-of-girls-women-hold-power-in-this-remote-indian-village/ Kingdom of girls: Women hold power in this remote Indian village]" '[[Washington Post]]''. April 17th 2015. Retrieved on June 6, 2015.</ref> ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸਾਫ ਸੁਥਰਾ ਪਿੰਡ ਹੋਣ ਦੇ ਖਿਤਾਬ ਵਜੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ<ref>{{cite web|url=http://www.ndtv.com/india-news/asias-cleanest-village-is-in-meghalaya-702737|title=Asia's Cleanest Village is in Meghalaya}}</ref> ==ਪ੍ਰਸ਼ਾਸ਼ਕੀ ਪ੍ਰਬੰਧ == ਇਹ ਪਿੰਡ ਖਾਸੀ ਪਹਾੜੀਆਂ ਜਿਲੇ ਦੇ ਪਿਨੂਰਸਲਾ ਬਲਾਕ ਅਤੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਉਂਦਾ ਹੈ।<ref>[http://ceomeghalaya.nic.in/erolls/27-pynursla.htm Electoral roll of Pynurla (ST) constituency], Election Department, Government of Meghalaya.</ref> == ਭੂਗੋਲ == ਮਵਲੀਨੋਂਗ ਪਿੰਡ [[ਸ਼ਿਲਾਂਗ]] ਤੋਂ 90&nbsp;ਕਿ.ਮੀ.ਦੀ ਦੂਰੀ ਤੇ [[ਭਾਰਤ]] [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼]] ਸਰਹੱਦ ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ।<ref>[http://megtourism.gov.in/tours/NaklairTours-Mawlynnong.pdf Magical Mawlynnong] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304070557/http://megtourism.gov.in/tours/NaklairTours-Mawlynnong.pdf |date=2016-03-04 }}, Meghalaya Tourism</ref> == ਆਬਾਦੀ == ਜੂਨ 2015 ਤੱਕ ਇਸ ਪਿੰਡ ਦੀ 500 ਵਸੋਂ ਸੀ।<ref name=Nieves>Nieves, Evelyn. "[http://lens.blogs.nytimes.com/2015/06/03/girls-rule-in-an-indian-village/?src=me Girls Rule in an Indian Village]" (). ''[[The New York Times]]''. June 3, 2015. Retrieved on June 5, 2015.</ref> ਅਤੇ {{As of|2014}}, 95 ਘਰ ਸਨ।<ref>[http://nrega.nic.in/netnrega/writereaddata/state_out/backlogall_2102008_local_1112.html Availability of MGNrega data on MGNREGA soft MIS]</ref> ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਪੜੇ ਲਿਖੇ ਸਨ।<ref name="megtourism_eco">[http://megtourism.gov.in/ecodestination.html Eco Destination] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111209012830/http://megtourism.gov.in/ecodestination.html |date=2011-12-09 }}, Department of Tourism, Government of Meghalaya</ref> [[ਖੇਤੀਬਾੜੀ]] ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਿੱਤਾ ਹੈ ਪਾਨ ਇਥੋਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਫਸਲ ਹੈ।<ref name="megtourism_eco"/> ਪਿੰਡ ਦੇ ਵਾਸੀ [[ਖਾਸੀ]] ਕੌਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰਖਦੇ ਹਨ।<ref name=Nieves/> == ਮਾਤ-ਵੰਸ਼ੀ ਸਮਾਜ == ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਖਾਸੀ ਪਹਾੜੀ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਹੈ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਮਵਲੀਨੋਂਗ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਾਤਾ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਵੰਸ਼ ਚਲਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਇਦਾਦ ਮਾਂ ਤੋਂ ਸਭ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਬੇਟੀ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦਾ ਉੱਪ ਨਾਮ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲਗਾਉਦੀ ਹੈ।.<ref>[http://www.theguardian.com/world/2011/jan/18/india-khasi-women-politics-bouissou Where women of India rule the roost and men demand gender equality]" '[[The Guardian]]''. January 18th 2011. Retrieved on June 6, 2015.</ref> == ਸਾਫ਼-ਸਫ਼ਾਈ == ਮਵਲੀਨੋਂਗ ਪਿੰਡ ਸਵੱਛਤਾ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>[http://www.india-north-east.com/2011/06/mawlynnong-cleanest-village-of-asia.html Mawlynnong - the cleanest village of Asia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160604060458/http://www.india-north-east.com/2011/06/mawlynnong-cleanest-village-of-asia.html |date=2016-06-04 }}, ''India-north-east.com''</ref> ਪਿੰਡ ਦਾ ਕੂੜਾ ਕਰਕਟ ਬਾਂਸ ਦੇ ਬਣੇ ਕੂੜਾਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕਠਾ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਖੱਡੇ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਖਾਦ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।ਟ੍ਰੇਵਲ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ''ਡਿਸਕਵਰ ਇੰਡੀਆ '' ਨੇ ਸਾਲ 2003 ਵਿੱਚ ਇਸ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਅਤੇ 2005 ਦਾ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਖੂਬਸੂਰਤ ਪਿੰਡ ਐਲਾਨਿਆ ਸੀ।<ref name="megtourism_eco"/> ਇਸ ਪਿੰਡ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫਿਲਮ ਵੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ<ref>{{Citation|title = Asia's Cleanest Village by EMMRC K|url = http://www.youtube.com/watch?v=qCLi8Fz5dKs&feature=youtube_gdata_player|date = 2013-06-21|accessdate = 2015-04-20}}</ref> ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== *http://www.scoopwhoop.com/inothernews/beautiful-indian-villages/ ==ਹਵਾਲੇ== [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਿੰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੇਘਾਲਿਆ ਰਾਜ ਦੇ ਪਿੰਡ]] h9aogj0uem3x2g2urw63c20jfls8odi 0 63742 609767 464062 2022-07-31T03:00:58Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name = ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਡਿਊਮਾ | image = Nadar - Alexander Dumas père (1802-1870) - Google Art Project 2.jpg | caption = ਡਿਊਮਾ 1855 ਵਿੱਚ | birth_name = | birth_date = {{birth date|df=yes|1802|7|28}} | birth_place = [[Villers-Cotterêts]], [[Aisne]], ਫ਼ਰਾਂਸ | death_date = {{death date and age|df=yes|1870|12|5|1802|7|24}} | death_place = Puys (near [[Dieppe, Seine-Maritime|Dieppe]]), [[Seine-Maritime]], [[French Third Republic|ਫ਼ਰਾਂਸ]] | occupation = ਨਾਟਕਕਾਰ ਅਤੇ ਨਾਵਲਕਾਰ | nationality = ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ | period = 1829–1869 | movement = [[ਰੋਮਾਂਸਵਾਦ]] ਅਤੇ [[ਇਤਿਹਾਸਕ ਗਲਪ]] | notableworks =[[The Three Musketeers]], [[Twenty Years After]], [[The Vicomte of Bragelonne: Ten Years Later]] | signature = Alexandre Dumas Signature.svg | relatives = {{Plainlist| * {{nowrap|[[ਥਾਮਸ-ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਡਿਊਮਾ]] (ਪਿਤਾ)}} * {{nowrap|[[Marie-Cessette Dumas]] (grandmother)}} * [[Alexandre Dumas, fils]] (ਪੁੱਤਰ) * [[Alexandre Lippmann]] (great-grandson) }} }} '''ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਡਿਊਮਾ''' ({{IPA-fr|a.lɛk.sɑ̃dʁ dy.ma|lang}}, 24 ਜੁਲਾਈ 1802 – 5 ਦਸੰਬਰ 1870),<ref>[http://encarta.msn.com/encyclopedia_761563124/Alexandre_Dumas.html Alexandre Dumas]on [[Encarta]]. 31 October 2009.</ref> '''ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਡਿਊਮਾ, ''ਪੇਅਰ''''', ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਪ੍ਰਮੰਨਿਆ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਲਿਖਾਰੀ ਸੀ। ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਡਿਊਮਾ ਦਾ ਜਨਮ 24 ਜੁਲਾਈ 1802 ਨੂੰ ਪੁਕਾਰ ਡੀ ਫ਼ਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਓਹਦਾ ਦਾਦਾ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਤੇ ਦਾਦੀ ਟਾਹੀਟੀ ਦੀ ਜ਼ਨਾਨੀ ਸੀ। ਉਹ 20 ਵਰਿਆਂ ਦਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਪੈਰਿਸ ਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੈਗਜ਼ੀਨਾਂ ਲਈ ਲਿਖਣ ਲੱਗ ਗਿਆ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੇ ਥੀਏਟਰ ਲਈ ਡਰਾਮੇ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਮਗਰੋਂ ਉਹ ਨਾਵਲ ਵੱਲ ਆਇਆ। ਜਦ ਉਸ ਦੇ ਨਾਵਲ ਬਹੁਤ ਮਕਬੂਲ ਹੋ ਗਏ ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਕਈ ਅਣਗੌਲੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੂੰ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਰੱਖ ਲਿਆ। ਕਹਾਣੀ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਖ਼ਿਆਲ ਅਤੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਖ਼ਾਕਾ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੰਦਾ ਅਤੇ ਉਹ ਨਾਵਲ ਲਿਖ ਕੇ ਉਸ ਦੇ ਹਵਾਲੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਉਹ ਨਜ਼ਰਸਾਨੀ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਛਪਵਾ ਦਿੰਦਾ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਨਾਵਲਕਾਰ]] ipscijw6sh9vszogz2090mxqdizj6rj 0 65432 609885 589676 2022-07-31T08:18:44Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox video game character |name = ਪਿਕਾਚੂ |image = [[File:Sugimoris025.png|200px]] |caption = '''[[ਪੋਕੀਮੌਨਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੋਕੀਡੈਕਸ]]'''<br />[[ਆਰਬੋਕ]] – '''ਪਿਕਾਚੂ (#025)''' – [[ਰਾਇਚੂ]] |series = [[ਪੋਕੀਮੌਨ (ਵੀਡੀਓ ਗੇਮ ਲੜੀ)|''ਪੋਕੀਮੌਨ'' ਲੜੀਆਂ]] |firstgame = ''[[ਪੋਕੀਮੌਨ ਰੈੱਡ ਅਤੇ ਬਲੂ]]'' (1996) |artist = [[ਅਤਸੂਕੋ ਨਿਸ਼ੀਦਾ]] ਅਤੇ [[ਕੈੱਨ ਸੂਗੀਮੋਰੀ]] |voiceactor = {{plainlist| * [[ਇਕੂਈ ਓਤਾਨੀ]] * [[ਰਾਸ਼ੇਲ ਲਿਲੀਜ਼]] <small>(''[[ਪੋਕੀਮੌਨ ਇੰਡੀਗੋ ਲੀਗ ਦੇ ਐਪੀਸੋਡਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਪੋਕੀਮੌਨ ਇੰਡੀਗੋ]]'' ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਕਿਸ਼ਤਾਂ)</small> * [[ਚਿਕਾ ਸਾਕਾਮੋਟੈ]] <small>(ਪੂਕਾ; ਕਿਸ਼ਤ 67)</small> * [[ਸਾਤੋਮੀ ਕੋਰੋਗੀ]] <small>(ਸਪਾਰਕੀ; ਕਿਸ਼ਤ 78)</small> * ਕਰੇਗ ਬਲੇਅਰ <small>(''[[ਪੋਕੀਮੌਨ ਮਿਸਟ੍ਰੀ ਡਨਜਿਅਨ|ਪੀ.ਐਮ.ਡੀ]]'')</small> }} |japanactor = {{plainlist| * [[ਇਕੂਈ ਓਤਾਨੀ]] * ਚਿਕਾ ਸਾਕਾਮੋਟੋ * ਸਾਤੋਮੀ ਕੋਰੋਗੀ * [[ਤੋਮੋਏ ਹਨਬਾ]] <small>(''[[ਪੋਕੀਮੌਨ ਮਿਸਟ੍ਰੀ ਡਨਜਿਅਨ|ਪੀ.ਐਮ.ਡੀ]]'')</small> * [[ਤੋਰੂ ਕਾਵਾ]] <small>(''[[ਮੇਈਤੈਨਤੇਈ ਪਿਕਾਚੂ: ਸ਼ਿਨ ਕੋਨਬੀ ਤੰਜੋ|ਮੇਈਤੈਨਤੇਈ ਪਿਕਾਚੂ]]'')</small> }} |liveactor = ਜੈਨੀਫਰ ਰਿਸਰ (''[[ਪੋਕੀਮੌਨ ਲਾਈਵ!]]'') }} '''ਪਿਕਾਚੂ''' (ਜਪਾਨੀ: ピカチュウ) ਪੋਕੀਮੌਨ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਲਪਨਿਕ ਪਾਤਰ ਹੈ ਜੋ ਕਿ [[ਦ ਪੋਕੀਮੌਨ ਕੰਪਨੀ]], ਇੱਕ ਜਪਾਨੀ ਅਦਾਰਾ, ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਵੀਡੀਓ ਗੇਮਾਂ, ਐਨੀਮੇਟਿਡ ਟੀ.ਵੀ ਲੜੀਵਾਰ, ਫਿਲਮਾਂ, ਵਪਾਰਕ ਪੱਤਿਆਂ (ਟ੍ਰੇਡਿੰਗ ਕਾਰਡਜ਼) ਅਤੇ ਕੌਮਿਕ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਿਕਾਚੂ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਦੀ ਕਲਪਨਾ [[ਅਤਸੂਕੋ ਨਿਸ਼ੀਦਾ]] ਦੁਆਰਾ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ [[ਕੈੱਨ ਸੂਗੀਮੋਰੀ]] ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। [[ਜਪਾਨ]] ਵਿੱਚ ਪਿਕਾਚੂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਝਲਕ ''ਪੋਕੀਮੌਨ ਰੈੱਡ ਅਤੇ ਗ੍ਰੀਨ'' ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆਈ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ [[ਪੋਕੀਮੌਨ ਵੀਡੀਓ ਗੇਮਾਂ]] ਅਤੇ [[ਪੋਕੀਮੌਨ ਰੈੱਡ ਅਤੇ ਬਲੂ]] ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਪੋਕੀਮੌਨ ਦੀਆਂ ਬਾਕੀ ਜਾਤੀਆਂ ਵਾਂਗ ਪਿਕਾਚੂ ਨੂੰ ਵੀ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫੜ ਕੇ, ਇੱਕ ਖੇਡ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਹੋਰ ਪੋਕੀਮੌਨਾਂ ਨਾਲ ਲੜਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਿਕਾਚੂ ਪੋਕੀਮੌਨ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਚਰਚਿਤ ਅਤੇ ਜਾਣੀ-ਪਹਿਚਾਣੀ ਜਾਤੀ 'ਚੋਂ ਹੈ। ਪੋਕੀਮੌਨ ਦੀ ਹਰ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਪਿਕਾਚੂ ਮੁੱਖ ਕਿਰਦਾਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਿਕਾਚੂ [[ਪੋਕੀਮੌਨ ਫ੍ਰੈਨਚਾਇਜ਼]] ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਿਰਦਾਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮਸਕਟ ਵੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਿਛਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ [[ਜਪਾਨੀ ਪੌਪ ਸੱਭਿਆਚਾਰ|ਜਪਾਨੀ ਪੌਪ ਕਲਚਰ]] ਦਾ ਆਈਕਨ ਵੀ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। e==ਧਾਰਨਾ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ== ਪੋਕੀਮੌਨ ਲੜੀਵਾਰ ਜਪਾਨ ਵਿੱਚ 1996 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਜਿਸਨੂੰ [[ਗੇਮ ਫ੍ਰੀਕ]] ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ ਅਤੇ [[ਨਿਨਟੈਂਡੋ]] ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਜਾਤੀ ਨੂੰ ''ਪੋਕੀਮੌਨ'' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫੜ੍ਹਦੇ, ਟ੍ਰੇਨ ਕਰਦੇ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਦੂਜੇ ਪੋਕੀਮੌਨਾਂ ਨਾਲ ਲੜਦੇ ਹਨ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ "ਟ੍ਰੇਨਰ" ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite book |author = [[ਗੇਮ ਫ੍ਰੀਕ]] |title = [[Pokémon Red and Blue|''Pokémon Red'' and ''Blue'']], Instruction manual |publisher = [[ਨਿਨਟੈਂਡੋ]] |date =1998-09-30 |pages=6–7}}</ref><ref>{{cite book |author = [[ਗੇਮ ਫ੍ਰੀਕ]] |title = [[Pokémon Red and Blue|''Pokémon Red'' and ''Blue'']], Instruction manual |publisher = [[ਨਿਨਟੈਂਡੋ]] |date =1998-09-30 |page=11}}</ref> ਪਿਕਾਚੂ ਗੇਮ ਫ੍ਰੀਕ ਦੀ ਚਰਿੱਤਰ ਨਿਰਮਾਣ ਟੀਮ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਵੱਖਰੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਪੋਕੀਮੌਨ ਹੈ। ਪਿਕਾਚੂ ਦੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਬਣਾਉਣ ਦਿ ਸਿਹਰਾ [[ਅਤਸੂਕੋ ਨਿਸ਼ੀਦਾ]] ਦੇ ਸਿਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ [[ਕੈੱਨ ਸੂਗੀਮੋਰੀ]] ਨੇ ਕੀਤਾ।<ref>{{cite web|first=Samit|last=Sarkar|work=[[Polygon (website)|Polygon]]|publisher=[[Vox Media]]|date=May 29, 2013|accessdate=March 7, 2016|title=Harvest Moon creator's Hometown Story leads Natsume's E3 slate|url=http://www.polygon.com/2013/5/29/4377496/natsumes-e3-2013-hometown-story-harvest-moon}}</ref><ref>{{cite web|first=Kat|last=Bailey|work=USGamer.net|publisher=Gamer Network|date=September 16, 2015|accessdate=March 7, 2016|title=The New Zygarde Form is a Reminder of How Hard it is to Design a Good Pokémon|url=http://www.usgamer.net/articles/the-new-zygarde-form-is-a-reminder-of-how-hard-it-is-to-design-a-good-pokmon}}</ref><ref>{{cite web |url=https://www.nintendo.co.jp/ds/interview/irbj/vol1/index2.html |title=2. 一新されたポケモンの世界 |page=2 |work=Nintendo.com |publisher=[[Nintendo]] |accessdate=2010-09-10 |author=Staff |language=Japanese}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.computerandvideogames.com/article.php?id=91965 |title=Game Freak on Pokémon! |author=Stuart Bishop |publisher=CVG |date=2003-05-30 |accessdate=2008-02-07 |archiveurl=https://www.webcitation.org/5VSJaR6xT?url=http://www.computerandvideogames.com/article.php?id=91965 |archivedate=2008-02-08 |dead-url=no }}</ref> ਲੜੀਵਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰੋਡਿਊਸਰ [[ਸਤੋਸ਼ੀ ਤਜੀਰੀ]] ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿਕਾਚੂ ਦਾ ਇਹ ਨਾਂ ਦੋ ਜਪਾਨੀ ਸ਼ਬਦਾਂ: ਪਿਕਾ, ਭਾਵ ਬਿਜਲਈ ਛਾਂਟ ਅਤੇ ਚੂ, ਭਾਵ ਚੂਹਾ, ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ।<ref name="time-2">{{cite journal |journal=[[ਟਾਈਮ ਏਸ਼ੀਆ|Time Asia]] |url=http://www.time.com/time/asia/magazine/99/1122/pokemon6.fullinterview2.html |accessdate=September 25, 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100501090040/http://www.time.com/time/asia/magazine/99/1122/pokemon6.fullinterview2.html |archivedate=2010-05-01 |date=November 22, 1999|volume=154 |issue=20 |page=2 |title=The Ultimate Game Freak}}</ref> ਵਿਕਾਸਕਾਰ [[ਜੁਨਿਚੀ ਮਸੂਦਾ]] ਅਨੁਸਾਰ ਪਿਕਾਚੂ ਦੇ ਨਾਮਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਦਾ ਨਾਂ ਜਪਾਨੀ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਸਰੋਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਰਨਾ ਸੀ।<ref>{{cite web |url=http://www.gamepro.com/article/previews/209340/pokemon-platinum-developer-interview-pt-2/ |work=[[ਗੇਮ-ਪਰੋ|GamePro]] |title=Pokemon Platinum: Developer Interview! |date=2009-03-23 |accessdate=2009-06-09 |author=Noble, McKinley|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090327224428/http://www.gamepro.com/article/previews/209340/pokemon-platinum-developer-interview-pt-2/|archivedate=2009-03-27}}</ref> ਪਿਕਾਚੂ ਇੱਕ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਚੂਹੇ ਦੀ ਜਾਤਿ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਪੋਕੀਮੌਨ ਹੈ ਜੋ ਕਿ 1'4" (0.4 ਮੀਃ) ਲੰਮਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਹੀ ਰੱਖੀ ਗਈ।<ref name="Morimoto">{{cite web |url=https://www.nintendo.co.jp/nom/0007/gfreak/page06.html|script-title=ja:『ポケットモンスター』スタッフインタビュー|publisher=Nintendo|language=Japanese|accessdate=June 6, 2009}}</ref> ਇਹ ਬਿਜਲ-ਕਿਸਮ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਪੋਕੀਮੌਨ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਦੋ ਲੰਬੇ-ਲੰਬੇ ਕੰਨ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਉਪਰੋਂ ਕਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸਦੀਆਂ ਗੱਲ਼ਾਂ 'ਤੇ ਲਾਲ ਰੰਗ ਦੇ ਧੱਬੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਿਜਲੀ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਸ ਦੀ ਪਿੱਠ 'ਤੇ ਦੋ ਭੂਰੀਆਂ ਪੱਟੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਵਰਗੀ ਪੂਛ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref name=diamond>Pokédex: It lives in forests with others. It stores electricity in the pouches on its cheeks. {{cite video game |title=Pokémon Diamond |developer=[[Game Freak]] |publisher=[[Nintendo]] |date=2007-04-22 |platform=[[Nintendo DS]]}}</ref> [[ਪੋਕੀਮੌਨ ਡਾਇਮੰਡ ਅਤੇ ਪਰਲ]] ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਜਾਤੀ ਵਿੱਚ ਲਿੰਗ ਵਖਰੇਵਾਂ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਮਾਦਾ ਪਿਕਾਚੂ ਨੂੰ ਵਈ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਸਿਰਫ ਪੂਛ ਦਿਲ ਵਰਗੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਂਜ ਲੜੀਵਾਰ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਏ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿਕਾਚੂ ਕੇਵਲ "ਥੰਡਰਸਟੋਨ" ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਹੀ ਰਾਇਚੂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੋਕੀਮੌਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਵਾਲੀਆਂ ਲੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਿਕਾਚੂ ਦਾ ਛੋਟਾ ਰੂਪ [[ਪੀਚੂ]] ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਆਪਣੇ ਟ੍ਰੇਨਰ ਨਾਲ ਗੂੜ੍ਹੀ ਦੋਸਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿਕਾਚੂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸਮੇਂ ਪਿਕਾਚੂ ਅਤੇ [[ਕਲੀਫੇਅਰੀ]] ਨਾਂ ਦੇ ਪੋਕੀਮੌਨ ਨੂੰ [[ਫ੍ਰੈਨਚਾਇਜ਼]] ਦੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਲਈ ਮਸਕਟ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਪਰ ਐਨੀਮੇਟਿਡ ਲੜੀ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਿਕਾਚੂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਮਸਕਟ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਸਨੂੰ ਮਸਕਟ ਚੁਣਨ ਪਿੱਛੇ ਧਾਰਨ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਪਾਲਤੂ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਣ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਇਸਦਾ ਰੰਗ ਪੀਲਾ ਇਸ ਕਰਕੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ ਤਾਂ ਇਹ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਰੰਗ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਬੱਚੇ ਇਸਨੂੰ ਦੂਰੋਂ ਹੀ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਹਿਚਾਣ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਵੀ ਧਿਆਨ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਉਸ ਸਮੇਂ ਇਸਨੂੰ ਟੱਕਰ ਦੇਣ ਵਾਲਾ [[ਵਿਨੀ ਦ ਪੂਹ]] ਕਿਰਦਾਰ ਵੀ ਪੀਲੇ ਰੰਗ ਦਾ ਹੀ ਸੀ।<ref>{{cite book |last=Tobin |first=Joseph Jay |year=2004 |title=Pikachu's Global Adventure: The Rise and Fall of Pokémon |publisher=Duke University Press |pages=65–66 |isbn=0-8223-3287-6}}</ref> ਤਜੀਰੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਪਿਕਾਚੂ ਨੂੰ ਮਸਕਟ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੁਣਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੇਵਲ ਉਸਦਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਬਲਕਿ ਪਿਕਾਚੂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਲੜਕੇ ਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਦੋਹਾਂ 'ਚ ਹੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ ਅਤੇ ਜਪਾਨੀ ਬੱਚੇ ਇਸਨੂੰ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਪਹਿਚਾਣ ਲੈਂਦੇ ਸਨ।<ref name="time-1">{{cite journal |journal=[[Time Asia]] |url=http://www.time.com/time/asia/magazine/99/1122/pokemon6.fullinterview2.html |accessdate=September 25, 2009 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20100501090040/http://www.time.com/time/asia/magazine/99/1122/pokemon6.fullinterview1.html |archivedate=2010-05-01 |date=November 22, 1999|volume=154 |issue=20 |page=1 |title=The Ultimate Game Freak}}</ref> ==ਦਿੱਖ== {| width="270px" align="right" style="color: #333; background: #fff9c4; border: 5px solid #fff59d;" |- ! colspan="2" | ਪਿਕਾਚੂ (ਚੂਹਾ ਪੋਕੀਮੌਨ) |- | colspan="2" style="text-align: center;"| <hr>ਵਿਕਾਸ: [[ਪੀਚੂ]] → '''ਪਿਕਾਚੂ''' → [[ਰਾਇਚੂ]] |- | colspan="2" style="text-align: center;" | <hr>[[File:Sugimoris025.png|200px]]<hr> |- |ਐਚ.ਪੀ: 50 |ਗਤੀ: 90 |- |ਲੰਬਾਈ: 0.4 ਮੀਃ |ਕੁੱਲ ਕਮਜ਼ੋਰੀ: 6 |- |ਭਾਰ: 6 ਕਿਃ ਗ੍ਰਾਃ |ਕੁੱਲ ਹਾਨੀਆਂ: 24 |- |ਹਮਲੇ: 24 |ਕੁੱਲ ਲਾਭ: 12 |- |ਬਚਾਅ: 30 |ਕੁੱਲ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧ: 18 |- |#: 025 |ਕਿਸਮ: ਬਿਜਲਈ |- | colspan="2" | <hr>ਹਮਲੇ: [[ਥੰਡਰਸ਼ੌਕ]], [[ਥੰਡਰ ਵੇਵ]], [[ਜਲਦ ਆਕ੍ਰਮਣ]], [[ਆਇਰਨ ਟੇਲ]], ਆਦਿ। |} ===ਵੀਡੀਓ ਗੇਮਾਂ ਵਿੱਚ=== ਸਾਰੀਆਂ ਵੀਡੀਓ ਗੇਮਾਂ ਵਿੱਚ, ਕੇਵਲ ''ਬਲੈਕ ਅਤੇ ਵਾਈਟ'' ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਪਿਕਾਚੂ ਇੱਕ ਹੇਠਲੇ ਪੱਧਰ ਦਾ ਪੋਕੀਮੌਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref name="ign.com">{{cite web |url=http://www.ign.com/pokedex/pokemon/pikachu |title=Pikachu Pokemon – Pokédex |publisher=IGN |date=2013-12-26 |accessdate=2014-01-01 |archive-date=2015-11-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151114134826/http://www.ign.com/pokedex/pokemon/pikachu |dead-url=yes }}</ref> [[ਪੋਕੀਮੌਨ ਯੈਲੋ]] ਵਿੱਚ ਇਹ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੋਕੀਮੌਨ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਪਲਬਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕੀ ਐਨੀਮੇ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਿਕਾਚੂ [[ਪੋਕੀਬਾਲ]] ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਮੁੱਖ ਕਿਰਦਾਰ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਚਲਦਾ ਹੈ। ਟ੍ਰੇਨਰ ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਤਰਾਂ ਇਸ ਨਾਲ ਵਿਵਹਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸੇ ਤਰਾਂ ਇਹ ਆਪਣੀਆਂ ਵੱਖਰੀਆਂ-ਵੱਖਰੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆਵਾਂ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite web |url=http://gameboy.ign.com/articles/162/162045p1.html |title=Pokemon Yellow: Special Pikachu Edition – Game Boy Review at IGN |publisher=IGN |author=Craig Harris |date=October 19, 1999 |accessdate=2010-12-09 |archive-date=2012-06-26 |archive-url=https://www.webcitation.org/68hvuUQiv?url=http://gameboy.ign.com/articles/162/162045p1.html |dead-url=yes }}</ref> 1 ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੋਂ 15 ਅਪ੍ਰੈਲ 2010 ਦੌਰਾਨ ਹੋਏ ਇੱਕ ਸਮਾਗਮ (ਇਵੈਂਟ) ਵਿੱਚ [[ਪੋਕੀਮੌਨ ਹਰਟਗੋਲਡ ਅਤੇ ਸੌਲਸਿਲਵਰ]] ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਨੂੰ [[ਪੋਕਵਾਲਕਰ]] ਰੂਟ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਪਿਕਾਚੂ ਸਨ ਜੋ ਕਿ ਲੜਾਈ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਰਫ਼ ਅਤੇ ਫਲਾਈ ਹਮਲੇ ਜਾਣਦੇ ਸਨ<ref>{{cite web |url=http://ds.ign.com/articles/108/1081379p1.html |title=Take a Pokewalk Through the Yellow Forest – Nintendo DS News at IGN |publisher=IGN |author=Lucas M. Thomas |date=April 1, 2010 |accessdate=2010-12-09 |archive-date=2012-06-26 |archive-url=https://www.webcitation.org/68hvvAyYx?url=http://ds.ign.com/articles/108/1081379p1.html |dead-url=yes }}</ref> ਜਦਕਿ ਆਮ ਪਿਕਾਚੂ ਇਹ ਹਮਲੇ ਵਰਤ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਮੁੱਖ ਲੜੀਵਾਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪਿਕਾਚੂ ਦੀ [[ਹੇ ਯੂ,ਪਿਕਾਚੂ]], ਜੋ ਕਿ ਨਿਨਟੈਂਡੋ 64 ਲਈ ਸੀ, ਵਿੱਚ ਮੁਖ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕੀਤੀ। ਖਿਡਾਰੀ ਪਿਕਾਚੂ ਨੂੰ ਗੇਮਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਾਈਕਰੋਫ਼ੋਨ ਰਾਹੀਂ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪਿਕਾਚੂ ਇਸੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦਾ ਸੀ। [[ਪੋਕੀਮੌਨ ਚੈਨਲ]] ਗੇਮ ਵੀ ਬਿਲਕੁਲ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਹੀ ਹੈ। ਉਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਖਿਡਾਰੀ ਪਿਕਾਚੂ ਨੂੰ ਮਾਈਕਰੋਫ਼ੋਨ ਨਾਲ ਆਦੇਸ਼ ਦਿੰਦੇ ਸਨ।<ref>{{cite web |url=http://cube.ign.com/articles/444/444446p1.html |archiveurl=https://www.webcitation.org/68hvvwJ2t?url=http://cube.ign.com/articles/444/444446p1.html |archivedate=2012-06-26 |title=Pokemon Channel – GameCube Review at IGN |publisher=IGN |author=Mary Jane Irwin |date=December 4, 2003 |accessdate=2010-12-09 |dead-url=yes }}</ref> [[ਪੋਕੀਮੌਨ ਸਨੈਪ]], ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਗੇਮ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖਿਡਾਰੀ ਅੰਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਪੋਕੇਮੋਨਾਂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਖਿੱਚਦੇ ਸਨ, ਦੇ ਹਰੇਕ ਪੱਧਰ (ਲੈਵਲ) 'ਚ ਪਿਕਾਚੂ ਜ਼ਰੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।ਪਿਕਾਚੂ [[ਪੋਕੀਮੌਨ ਮਿਸਟ੍ਰੀ ਡਨਜਿਅਨ]] ਦੇ 16 ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਅਤੇ 10 ਸਾਥੀ ਪੋਕੇਮੋਨਾਂ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। [[ਪੋਕੀਪਾਰਕ ਵੀ: ਪਿਕਾਚੂ'ਜ਼ ਅਡਵੈਂਚਰ]] ਵਿੱਚ ਪਿਕਾਚੂ ਨੂੰ ਨਾਇਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ।<ref>[http://www.joystiq.com/2009/10/15/nintendo-officially-announces-pokepark-wii/ Nintendo officially announces PokePark Wii] ''Joystiq.com'.' Retrieved February 27, 2010.</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪਿਕਾਚੂ ਖੇਡਣ ਵਾਲੇ ਕਿਰਦਾਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚਾਰੇ ਸੁਪਰ ਸਮੈਸ਼ ਬ੍ਰੋਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>Nintendo Power Magazine</ref> ਪਿਕਾਚੂ ਇੱਕ [[ਅਮੀਬੋ]] ਕਿਰਦਾਰ ਵੀ ਹੈ। [[ਮੇਈਤੇਨਤੇਈ ਪਿਕਾਚੂ: ਸ਼ਿਨ ਕੋਲਬੀ ਤਾਂਜੋ]] ਵਿੱਚ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਪਿਕਾਚੂ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਜਸੂਸ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਿਆਂ ਰਹੱਸ ਸੁਲਝਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=http://www.eurogamer.net/articles/2016-01-26-bizarre-pokemon-game-detective-pikachu-is-real-out-next-week-in-japan|title=Bizarre Pokémon game Detective Pikachu is real, out next week in Japan|date=26 January 2016|work=Eurogamer}}</ref> ===ਐਨੀਮੇ ਵਿੱਚ=== ਪਕੀਮੌਨ ਐਨੀਮੇ ਲੜੀਆਂ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ [[ਐਸ਼ ਕੈਚਮ]] ਅਤੇ ਪਿਕਾਚੂ ਦੀ ਰੋਮਾਂਚਿਕ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਉਹ ਪੋਕੀਮੌਨ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖਿੱਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਾਥੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ [[ਮਿਸਟੀ (ਪੋਕੀਮੌਨ)|ਮਿਸਟੀ]], [[ਬਰੌਕ (ਪੋਕੀਮੌਨ)|ਬਰੌਕ]], [[ਪੋਕੀਮੌਨ ਦੇ ਪਾਤਰ#ਟ੍ਰੇਸੀ ਸਕੈਚਿੱਟ|ਟ੍ਰੇਸੀ]], [[ਮੇਅ (ਪੋਕੀਮੌਨ)|ਮੇਅ]], [[ਪੋਕੀਮੌਨ ਦੇ ਪਾਤਰ#ਮੈਕਸ|ਮੈਕਸ]],[[ਡੌਨ (ਪੋਕੀਮੌਨ)|ਡੌਨ]], [[ਆਇਰਿਸ (ਪੋਕੀਮੌਨ)|ਆਇਰਿਸ]], [[ਸਾਈਲਨ (ਪੋਕੀਮੌਨ)|ਸਾਈਲਨ]], [[ਸੇਰੇਨਾ (ਪੋਕੀਮੌਨ)|ਸੇਰੇਨਾ]], [[ਬੋਨੀ (ਪੋਕੀਮੌਨ)|ਬੋਨੀ]] ਅਤੇ [[ਕਲੀਮੋਂਟ (ਪੋਕੀਮੌਨ)|ਕਲੀਮੋਂਟ]] ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਪੋਕੀਮੌਨ ਦੇ ਪਹਿਲੀ ਕਿਸ਼ਤ (ਐਪੀਸੋਡ) ਵਿੱਚ ਐਸ਼ [[ਪ੍ਰੋਃ ਓਕ (ਪੋਕੀਮੌਨ)|ਪ੍ਰੋਃ ਓਕ]] ਕੋਲੋਂ, ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੋਕੀਮੌਨ ਦੇ ਤੌਰ'ਤੇ, ਪਿਕਾਚੂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਨਵੇਂ ਟ੍ਰੇਨਰ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੋਕੀਮੌਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਐਸ਼ ਦੇ ਜੱਦੀ-ਖੇਤਰ ਕਾਂਟੋ ਵਿੱਚ [[ਚਾਰਮੈਂਡਰ]], [[ਸਕੁਇਰਟਲ]] ਜਾਂ [[ਬਲਬਾਸੌਰ]] ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੋਕੀਮੌਨ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਿਲਣਾ ਸੀ ਪਰ ਐਸ਼ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੇਰ ਤੱਕ ਸੁੱਤਾ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਦੇਰ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਉਸਨੂੰ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਪਿਕਾਚੂ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਪਹਿਲਾਂ-ਪਹਿਲ ਤਾਂ ਪਿਕਾਚੂ ਐਸ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਵੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦਾ, ਉਸਨੂੰ ਬਿਜਲੀ ਦੇ ਝਟਕੇ ਦਿੰਦਾ ਅਤੇ [[ਪੋਕੀਬਾਲ]] ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਵੀ ਮਨ੍ਹਾ ਕਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲੀ [[ਸਪੀਅਰੋ]] ਦੇ ਝੁੰਡ ਦੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ 'ਤੇ ਐਸ਼ ਪਿਕਾਚੂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਂਦਾ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ [[ਪੋਕੀਮੌਨ ਕੇਂਦਰ|ਪੋਕੀਮੌਨ ਸੈਂਟਰ]] ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Pokémon - I Choose You!">{{cite episode |title=[[Pokémon - I Choose You!]] |series=[[Pokémon (anime)|Pokémon]] |credits=Takeshi Shudō (writer) |network=Various |airdate=September 8, 1998 |season=[[List of Pokémon: Indigo League episodes|Indigo League]]|number=1}}</ref> ਐਸ਼ ਦਾ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਤੀ ਪਿਆਰ ਦੇਖ ਕੇ ਪਿਕਾਚੂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਚੰਗਾ ਮਹਿਸੂਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਫਿਰ ਉਸਦੀ ਅਤੇ ਐਸ਼ ਦੀ ਗਹਿਰੀ ਦੋਸਤੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਹਾਲੇ ਵੀ ਪਿਕਾਚੂ ਪੋਕੀਬਾਲ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਿਕਾਚੂ ਦੀ ਤਾਕਤ ਨੂੰ ਦੇਖਦੇ ਹੋਏ [[ਟੀਮ ਰੌਕਿਟ]] ਇਸਨੂੰ ਚੋਰੀ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਮਾਲਕ (ਬੌਸ) ਜਿਓਵੈਨੀ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ।<ref name="Pokémon Emergency!">{{cite episode |title = Pokémon Emergency! |series = Pokémon |credits = Shinzō Fujita (writer) |network = Various |airdate = September 9, 1998 |season = [[List of Pokémon: Indigo League episodes|Indigo League]]|number = 2}}</ref> ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਹਰ ਵਾਰ ਅਸਫ਼ਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਪੋਕੀਮੌਨ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਸ਼ਤਾਂ ਵਿੱਚ ਐਸ਼ ਤੇ ਪਿਕਾਚੂ ਇਕੱਠੇ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ''ਪਿਕਾਚੂ'ਜ਼ ਗੁੱਡਬਾਏ'' ਕਿਸ਼ਤ ਵਿੱਚ ਐਸ਼ ਪਿਕਾਚੂ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਜੰਗਲੀ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਰਹਿਣ ਦੀ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਪਿਕਾਚੂ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿਣਾ ਹੀ ਪਸੰਦ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref name="Pikachu's Goodbye">{{cite episode |title = Pikachu's Goodbye |series = Pokémon |credits = Junki Takegami (writer) |network = Various |airdate = November 20, 1998 |season = [[List of Pokémon: Indigo League episodes|Indigo League]]|number = 37}}</ref> ਲੜੀਵਾਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਜੰਗਲੀ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਅਤ ਪਿਕਾਚੂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਪਰ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਖਾਸ [[ਰਿਚੀ (ਪੋਕੀਮੌਨ)|ਰਿਚੀ]] ਦਾ ਪਿਕਾਚੂ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਨਾਂ ''ਸਪਾਰਕੀ'' ਹੈ।<ref name="A Friend In Deed">{{cite episode |title = A Friend In Deed |series = Pokémon |credits = Shōji Yonemura (writer) |network = Various |airdate = November 20, 1999 |season = [[List of Pokémon: Indigo League episodes|Indigo League]] |number = 78}}</ref> ਬਾਕੀ ਪੋਕੀਮੌਨਾਂ ਵਾਂਗ ਪਿਕਾਚੂ ਵੀ ਕੇਵਲ ਆਪਣੇ ਨਾਂ ਦਾ ਉਚਾਰਣ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਐਨੀਮੇ ਦੇ ਸਾਰੇ ਸੰਸਕਰਣਾਂ ਵਿੱਚ [[ਇਕੂਈ ਓਤਾਨੀ]] ਦੁਆਰਾ ਆਵਾਜ਼ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। [[ਪੋਕੀਮੌਨ ਲਾਈਵ!]] ਵਿੱਚ ਜੈਨੀਫਰ ਰਿਸਰ ਦੁਆਰਾ ਇਸਨੂੰ ਆਵਾਜ਼ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ===ਬਾਕੀ ਪੋਕੀਮੌਨ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ=== [[ਪੋਕੀਮੌਨ ਮੰਗਾ]] ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਪਿਕਾਚੂ ਮੁੱਖ ਪੋਕੀਮੌਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। [[ਪੋਕੀਮੌਨ ਅਡਵੈਂਚਰਜ਼]] ਵਿੱਚ [[ਰੈੱਡ (ਪੋਕੀਮੌਨ)|ਰੈੱਡ]] ਅਤੇ [[ਯੈਲੋ (ਪੋਕੀਮੌਨ)|ਯੈਲੋ]] ਦੋਵੇਂ ਪਿਕਾਚੂ ਨੂੰ ਟ੍ਰੇਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹੋਰ ਲੜੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਮੈਜੀਕਲ ਪੋਕੀਮੌਨ ਜਰਨੀ]] ਅਤੇ ''ਗੈਟੋ ਡਾ ਜ਼ੀ'', ਵਿੱਚ ਇਕੱਲੇ ਪਿਕਾਚੂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਦਕਿ ਬਾਕੀ ਮੰਗਾ ਲੜੀਆਂ ਜਾਂ ਐਨੀਮੇ ਲੜੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਟੇਲ ਔਫ਼ ਪਿਕਾਚੂ]] ਅਤੇ [[ਐਸ਼ ਤੇ ਪਿਕਾਚੂ]], ਵਿੱਚ ਪਿਕਾਚੂ ਨੂੰ ਐਸ਼ ਕੈਚਮ ਦੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਦਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Onointerview">"[https://web.archive.org/web/20000510020712/http://www.vizkids.com/pokemon/news_interview.shtml Animerica Interview Toshihiro Ono]," [[ਵਿਜ਼ ਮੀਡੀਆ]], 10 ਮਈ 2000. 31 ਮਈ 2009 ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ।</ref> ਅਕਤੂਬਰ 1996 ਤੋਂ ਹੀ, ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਹਰੇਕ [[ਪੋਕੀਮੌਨ ਵਪਾਰਕ ਪੱਤਿਆਂ]], ਵਿੱਚ ਪਿਕਾਚੂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਕ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਉਦਹਾਰਨ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਇਸਨੂੰ [[ਮੈਕਡੋਨਲਡ|ਮੈਕਡੋਨਲਡ’ਜ਼]], [[ਵੈਂਡੀ|ਵੈਂਡੀ’ਜ਼]] ਅਤੇ [[ਬਰਗਰ ਕਿੰਗ]] ਦੁਆਰਾ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|title=The Pojo – TCG Set Lists McDonald's Campaign Expansion Set|url=http://www.pojo.com/priceguide/jpMcD.html|accessdate=2008-06-04}}</ref><ref>{{cite web|title=Fastfoodtoys.Net Pokémon 2000 Toys|url=http://www.fastfoodtoys.net/burger%20king%20pokemon%20power%20cards.htm|accessdate=2008-06-04|archive-date=2012-08-06|archive-url=https://www.webcitation.org/69iZmw3Xw?url=http://www.fastfoodtoys.net/burger%20king%20pokemon%20power%20cards.htm|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite news |title=Restaurant chain entertainment promotions monitor, June 2003 |url=http://www.accessmylibrary.com/coms2/summary_0286-3479164_ITM |date=1 ਜੂਨ 2003 |work=Entertainment Marketing Letter|accessdate=2009-06-30}}</ref> ==ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਕ ਅਤੇ ਵਿਰਾਸਤ== [[File:TOYOTA ist Pikachu Car.jpg|thumb|[[ਟੋਯੋਟਾ ਫ਼ਸਟ]] ਮਾਡਲ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਪਿਕਾਚੂ ਦੀ ਸ਼ਕਲ]] [[File:ANA Boeing 747-481 (JA8962) in Pokémon livery.jpg|thumb| ਏ.ਐਨ.ਏ.ਬੋਇੰਗ 747-400 'ਤੇ ਛਪੀ ਪਿਕਾਚੂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪੋਕੀਮੌਨਾਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ (ਇਸ ਵਿੱਚ [[ਕਲੀਫੇਅਰ]], [[ਟੋਗੇਪੀ]], [[ਮਿਉਟੂ]] ਅਤੇ [[ਸਨੋਰਲੈਕਸ]] ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।]] ਫ੍ਰੈਨਚਾਇਜ਼ ਦੇ ਮਸਕਟ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਪਿਕਾਚੂ ਤਰ੍ਹਾਂ-ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਪਾਰਕ ਤੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੇ ਉੱਪਰ ਵੀ ਆਮ ਹੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। 1998 ਵਿੱਚ [[ਟੋਪਿਕਾ]] ਦੇ ਮੇਅਰ [[ਕਾਂਨਸਸ ਜੋਆਨ ਵੈਗਨਨ]] ਨੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਲਈ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਂ ਬਦਲ ਕੇ "ਟੋਪਿਕਾਚੂ" ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਸੀ<ref>{{cite journal |author=Staff |title=What's the Deal with Pokémon? |journal=[[Electronic Gaming Monthly]] |page=172 |date=November 1999 |issue=124}}</ref> ਅਤੇ 25 ਅਪ੍ਰੈਲ 2000 ਵਿੱਚ [[ਗੌਟ ਮਿਲਕ?]] ਨਾਂ ਦੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਵਿੱਚ ਪਿਕਾਚੂ ਨੂੰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। 2001 ਤੋਂ ਹੀ [[ਮੇਸੀ ਦੇ ਥੈਂਕਸਗਿਵਿੰਗ ਡੇਅ ਪਰੇਡ]] ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਿਕਾਚੂ ਦਾ ਗੁਬਾਰਾ ਉਡਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>[http://www.nyctourist.com/macys_menu.htm Macy's Thanksgiving Day Parade] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121025100836/http://www.nyctourist.com/macys_menu.htm |date=2012-10-25 }} ''Ncytourist.com'.' Retrieved July 17, 2006.</ref> ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਖਰੀ ਵਾਰ 8 ਅਗਸਤ 2006 ਨੂੰ [[ਪੋਕੀਮੌਨ ਦੀ ਦਸਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਡ]] "ਪਾਰਟੀ ਔਫ਼ ਦ ਡੈਕੇਡ" ਵਿੱਚ ਉਡਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਕਿ ਨਿਊ ਯੌਰਕ ਦੇ [[ਬਰੈਂਟ ਪਾਰਕ]] ਆਯੋਜਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{cite news |first=Corina |last=Zappia |title=How Has Pokémon Not Died Yet? |url=http://www.villagevoice.com/2006-08-08/nyc-life/how-has-pok-mon-not-died-yet/ |work=NY Mirror |publisher=The Village Voice |date=August 8, 2006 |accessdate=2009-05-18 |archive-date=2014-10-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141012154315/http://www.villagevoice.com/2006-08-08/nyc-life/how-has-pok-mon-not-died-yet/ |dead-url=yes }}</ref><ref>{{cite news|first=Roger |last=Clark |title=Pokemon Mania Takes Over Bryant Park|url=http://www.ny1.com/Default.aspx?SecID=1000&ArID=61663|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090918192517/http://www.ny1.com/Default.aspx?SecID=1000&ArID=61663|archivedate=2009-09-18|agency=NY1 News|publisher=NY1 News|date=August 8, 2006|accessdate=2009-05-18}}</ref><ref>{{cite news|first=Anna |last=Sekula |title=Gamers Crowd Bryant Park for Pokemon Tournament |url=http://www.bizbash.com/newyork/content/editorial/6602_gamers_crowd_bryant_park_for_pokemon_tournament.php |work=BizBash |publisher=BizBash Media Inc. |date=August 17, 2006 |accessdate=2009-05-18}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.bryantpark.org/calendar/pokemon.php |title=Pokémon Party of the Decade |publisher=Bryantpark.org |date=2010-12-05 |accessdate=2010-12-13}}</ref> ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ 2006 ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਪਰੇਡ ਵਿੱਚ ਪੋਕੀਬਾਲ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਦੇ ਪਿਕਾਚੂ ਦਾ ਗੁਬਾਰਾ ਉਡਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite news |url=http://www.nytimes.com/2006/05/23/nyregion/23balloon.html?fta=y |title=Pikachu Soars as Trial Balloon for a Safer Macy's Parade|author=Whitt, Tom |date=2006-05-23 |accessdate=2008-07-29}}</ref> 2014 ਦੀ ਪਰੇਡ ਵਿੱਚ ਪਿਕਾਚੂ ਦਾ ਨਵਾਂ ਗੁਬਾਰਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਹਰੇ ਸਕਾਰਫ਼ ਪਹਿਨੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਪਿਕਾਚੂ-ਸਨੋਅਮੈਨ ਫੜੇ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite web | url=http://www.escapistmagazine.com/news/view/138376-Holiday-Themed-Pikachu-Making-Debut-in-Macys-Thanksgiving-Day-Parade | title=Holiday-Themed Pikachu Making Debut in Macy's Thanksgiving Day Parade | publisher=Defy Media, LLC | date=3 November 2014 | accessdate=27 November 2014 | author=LeBoeuf, Sarah | archive-date=4 ਦਸੰਬਰ 2014 | archive-url=https://web.archive.org/web/20141204230245/http://www.escapistmagazine.com/news/view/138376-Holiday-Themed-Pikachu-Making-Debut-in-Macys-Thanksgiving-Day-Parade | dead-url=yes }}</ref> ਪਿਕਾਚੂ ਕਈ ਵਾਰ [[ਦ ਸਿੰਪਸੰਨਜ਼]] ਵਿੱਚ ਵੀ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। 2002 ਦੀ ਕਿਸ਼ਤ"[[ਬਾਰਟ ਵਰਸਿਜ਼ ਲੀਸਾ ਵਰਸਿਜ਼ ਦ ਥਰਡ ਗ੍ਰੇਡ]]",<ref>{{cite episode |title=Bart vs. Lisa vs. The Third Grade |episodelink=Bart vs. Lisa vs. the Third Grade |series=[[The Simpsons]] |network=[[Fox Broadcasting Company|Fox]] |airdate=17 November 2002 |season=14 |number=3 |people=[[Steven Dean Moore]] (Director)}}</ref> 2003 ਦੀ ਕਿਸ਼ਤ "[[ਟਿਸ ਦ ਫਿਫਟੀਨਥ ਸੀਜ਼ਨ]]",<ref>{{cite episode |title='Tis the Fifteenth Season |episodelink='Tis the Fifteenth Season |series=The Simpsons |network=Fox |airdate=14 December 2003 |season=15 |number=7 |people=Steven Dean Moore (Director)}}</ref> 2004 ਦੀ ਕਿਸ਼ਤ "[[ਫਰੌਡਕਾਸਟ ਨਿਊਜ਼]]"<ref>{{cite episode |title=Fraudcast News |episodelink=Fraudcast News |series=The Simpsons |network=Fox |airdate=23 May 2004 |season=15 |number=22 |people=[[Bob Anderson (director)|Bob Anderson]] (Director)}}</ref> ਅਤੇ 2010 ਦੀ ਕਿਸ਼ਤ "[[ਪੋਸਟਕਾਰਡ ਫਰੌਮ ਦ ਵੈੱਜ]]"<ref>{{cite episode |title=Postcards from the Wedge |episodelink=Postcards from the Wedge |series=The Simpsons |network=Fox |airdate=14 March 2010 |season=21 |number=14 |people=[[Mark Kirkland]] (Director)}}</ref> ਵਿੱਚ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਟੀ.ਵੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ [[ਏ.ਐਨ.ਏ ਬੋਇੰਗ 747-400]] (ਜੇ.ਏ.8962) ਜਹਾਜ਼ 'ਤੇ ਵੀ ਨਜ਼ਰ ਆ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। [[ਟਾਈਮ]] ਦੀ 1999 ਦੀ ਦਰਜਾਬੰਦੀ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿਕਾਚੂ ਨੂੰ ਸਾਲ ਦਾ ਦੂਜੇ ਵਧੀਆ ਇਨਸਾਨ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ, [[ਹੈਲੋ ਕਿੱਟੀ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਿਆਰਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਐਨੀਮੇਟਿਡ ਕਿਰਦਾਰ ਕਿਹਾ ਗਿਆ। ਫ੍ਰੈਨਚਾਇਜ਼ ਦੇ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਪਿਕਾਚੂ [[ਰਿਕੀ ਮਾਰਟਿਨ]] ਤੋਂ ਪਿੱਛੇ ਪਰ [[ਜੇ.ਕੇ.ਰੋਲਿੰਗਜ਼]] ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਸੀ। 2000 ਦੀ [[ਐਨੀਮੈਕਸ]] ਪੌਲ ਵਿੱਚ ਪਸੰਦੀਦਾ ਕਾਰਟੂਨ ਕਿਰਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਿਕਾਚੂ ਦਾ ਅੱਠਵਾਂ ਸਥਾਨ ਸੀ। 2002 ਵਿੱਚ, [[ਟੀ.ਵੀ ਗਾਈਡ]] ਦੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ 50 ਸਭ ਤੋਂ ਪਸੰਦੀਦਾ ਕਾਰਟੂਨਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਐਸ਼ ਤੇ ਪਿਕਾਚੂ ਪੰਦਰਵੇਂ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਚੁਣੇ ਗਏ। 2003 ਦੀ [[ਫੋਰਬਸ]] ਸੂਚੀ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿਕਾਚੂ ਅੱਠਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕਾਲਪਨਿਕ ਕਿਰਦਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਸਲਾਨਾ 825 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੀ ਕਮਾਈ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। 2008 ਦੀ [[ਓਰੀਕਨ]] ਪੌਲ ਅਨੁਸਾਰ ਪਿਕਾਚੂ ਜਪਾਨ ਦਾ ਚੌਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਗੇਮ ਕਿਰਦਾਰ ਹੈ। ਆਈ.ਜੀ.ਐਨ ਦੀ "25 ਸਰਵੋਤਮ ਐਨੀਮੇ ਕਿਰਦਾਰ" ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਅੱਠਵੇਂ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਸੀ। [[ਨਿਨਟੈਂਡੋ ਪਾਵਰ]] ਨੇ ਪਿਕਾਚੂ ਨੂੰ ਨੌਵੇਂ ਸੁਪਰਹੀਰੋ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਇੰਨੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਪੋਕੀਮੌਨ ਹੈ। ਲੇਖਕ ਟ੍ਰੇਸੀ ਵੈਸਟ ਅਤੇ ਕੈਥਰੀਨ ਨੋਲ ਨੇ ਪਿਕਾਚੂ ਨੂੰ ਸਰਵੋਤਮ ਬਿਜਲਈ-ਕਿਸਮ ਅਤੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਬਿਹਤਰ ਪੋਕੀਮੌਨ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜਦੋਂ ਵੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਬਿਹਤਰ ਪੋਕੀਮੌਨ ਕਿਹੜਾ ਹੈ ਤਾਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪਿਕਾਚੂ ਦਾ ਨਾਂ ਹੀ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਪਿਕਾਚੂ ਨੂੰ ਬਹਾਦਰ ਅਤੇ ਸਮਝਦਾਰ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਆਈ.ਜੀ.ਐਨ ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਈ ਗਈ ਇੱਕ ਪੌਲ ਵਿੱਚ ਪਿਕਾਚੂ 48ਵੇਂ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਸੀ। ਪਿਕਾਚੂ ਅਤੇ ਦਸ ਹੋਰ ਪੋਕੀਮੌਨ [[2014 ਦੇ ਫੀਫਾ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ]] ਵਿੱਚ ਜਪਾਨੀ ਮਸਕਟ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੁਣੇ ਗਏ।<ref>{{cite web | title=Pikachu Named Japan's Official Mascot In Brazil 2014 World Cup | url=http://soccerly.com/article/salvadorborboa/pikachu-named-japans-official-mascot-in-brazil-2014-world-cup | author=Salvador Borboa | date=March 12, 2014 | publisher=The Beautiful Game LLC | accessdate=March 17, 2014 | archive-date=ਨਵੰਬਰ 12, 2017 | archive-url=https://web.archive.org/web/20171112053817/http://soccerly.com/article/salvadorborboa/pikachu-named-japans-official-mascot-in-brazil-2014-world-cup | dead-url=yes }}</ref> ==ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ== * [[ਐਸ਼ ਕੈਚਮ]] ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== * [http://bulbapedia.bulbagarden.net/wiki/Pikachu_(Pokémon) ਬਲਬਾਪੀਡੀਆ 'ਤੇ ਪਿਕਾਚੂ] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ|2}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੋਕੀਮੌਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਾਰਟੂਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੋਕੀਮੌਨ ਕਿਰਦਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬਿਜਲਈ ਕਿਸਮ ਪੋਕੀਮੌਨ]] qzzpsygvfzd9u0dgtzl8bau86iwnk8a 0 67136 609944 590948 2022-07-31T11:34:12Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Thai name|Yingluck|Shinawatra}} {{Use dmy dates|date=March 2014}} {{Infobox Officeholder |name = ਯੀਂਗਲਕ ਸ਼ਿਨਾਵਾਤਾਰਾ<br>{{small|ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร}} |honorific-suffix = {{small|[[Order of the White Elephant|MPCh]] [[Order of the Crown of Thailand|MWM]]}} |image = 9153ri-Yingluck Shinawatra.jpg |office = [[List of Prime Ministers of Thailand|28th]] [[Prime Minister of Thailand]] |monarch = [[Bhumibol Adulyadej]] |term_start = 5 ਅਗਸਤ 2011 |term_end = 7 ਮਈ 2014 |predecessor = [[Abhisit Vejjajiva]] |successor = [[Niwatthamrong Boonsongpaisan]] {{small|(Acting)}} |office1 = [[List of Defence Ministers of Thailand|Minister of Defence]] |deputy1 = [[Yuthasak Sasiprapha]] |term_start1 = 30 ਜੂਨ 2013 |term_end1 = 7 ਮਈ 2014 |predecessor1 = [[Sukampol Suwannathat]] |successor1 = [[Thanasak Patimaprakorn]] |birth_date = {{birth date and age|1967|6|21|df=y}} |birth_place = [[San Kamphaeng District|San Kamphaeng]], [[Thailand]] |death_date = |death_place = |party = [[Pheu Thai Party]] |spouse = Anusorn Amornchat |children = Supasek |alma_mater = [[Chiang Mai University]]<br>[[Kentucky State University]] |religion = [[Theravada]] [[Buddhism]] |signature = Yingluck Shinawatra's Hand.jpg }} '''ਯੀਂਗਲਕ ਸ਼ਿਨਾਵਾਤਾਰਾ''' ([[ਥਾਈ ਭਾਸ਼ਾ|Thai]]:<span contenteditable="false"> </span><span lang="th" contenteditable="false">ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร</span>, rtgs[//en.wikipedia.org/wiki/Royal_Thai_General_System_of_Transcription]<span>:</span>&nbsp;ਯੀਂਗਲਾਕ ਚੀਨਾਵਟ,ਉਚਰਿਤ&nbsp;<span class="IPA" title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" contenteditable="false">[[ਮਦਦ:ਥਾਈ ਅਤੇ ਲਾਓ ਲਈ IPA|[jîŋ.lák tɕʰīn.ná.wát]]]</span>; ਜਨਮ 21 ਜੂਨ1967), ਘਰ ਦਾ ਨਾਮ  '''ਪੂ''' ([[ਥਾਈ ਭਾਸ਼ਾ|Thai]]:<span contenteditable="false"> </span><span lang="th" contenteditable="false">ปู</span>, ਉਚਰਿਤ <span class="IPA" title="Representation in the International Phonetic Alphabet (IPA)" contenteditable="false">[[ਮਦਦ:ਥਾਈ ਅਤੇ ਲਾਓ ਲਈ IPA|[pūː]]]</span>),<ref><cite class="citation news" contenteditable="false">[https://web.archive.org/web/20110723033607/http://www.thairath.co.th/content/pol/184858 <bdi lang="th">'ปู'ปัดบินฮ่องกงพบพี่ชาย ไม่รู้'สมศักดิ์'อยากร่วมรบ.</bdi> ]</cite></ref> [[ਥਾਈਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰਖਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੀ [[:en:Pheu Thai Party|ਪੀਓ ਥਾਈਲੈਂਡ ਪਾਰਟੀ]]<nowiki/>ਦੀ ਮੈੰਬਰ ਹੈ। 28ਵੀਂ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਬਨਣ ਦਾ ਮਾਨ ਉਸਨੂੰ 2011 ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਸਿਲ ਹੋਇਆ. ਪਿਛਲੇ 60 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਯੀਂਗਲਕ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੀ ਔਰਤ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਬਣੀ. ਰਾਜਨਿਨੀਤਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਕਰ ਕੇ  ਸੰਵਿਧਾਨਿਕ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 7 ਮਈ 2014 ਨੂੰ ਇਸ ਆਹੁਦੇ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ।.<ref><cite class="citation news" contenteditable="false">[http://www.bangkokpost.com/news/politics/245126/poll-result-to-be-known-around-10pm "Yingluck, Pheu Thai win in a landslide"]. </cite></ref><ref>CNN, [http://edition.cnn.com/2008/WORLD/asiapcf/12/17/ta.abhisit/index.html Talking politics with Thailand's PM], 18 December 2008</ref> ਇਸ ਦਾ ਜਨਮ ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ ਸੂਬਾ ਵਿੱਚ ਹਾਕਾ ਚਾਇਨਿਜ ਬੰਸ ਦੇ ਇੱਕ ਆਮੀਰ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।<ref><cite class="citation web" contenteditable="false">[http://shanghaiist.com/2014/11/01/yingluckthaksin_go_on_a_family_trip.php "Former Thai leaders Yingluck, Thaksin visit ancestral village in Meizhou, Guangdong"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180314034553/http://shanghaiist.com/2014/11/01/yingluckthaksin_go_on_a_family_trip.php |date=14 ਮਾਰਚ 2018 }}.</cite><span class="Z3988" title="ctx_ver=Z39.88-2004&rfr_id=info%3Asid%2Fen.wikipedia.org%3AYingluck+Shinawatra&rft.btitle=Former+Thai+leaders+Yingluck%2C+Thaksin+visit+ancestral+village+in+Meizhou%2C+Guangdong&rft.genre=book&rft_id=http%3A%2F%2Fshanghaiist.com%2F2014%2F11%2F01%2Fyingluckthaksin_go_on_a_family_trip.php&rft_val_fmt=info%3Aofi%2Ffmt%3Akev%3Amtx%3Abook" contenteditable="false">&nbsp;</span></ref><ref name="BritannicaYingluck">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1786711/Yingluck-Shinawatra Yingluck Shinawatra (prime minister of Thailand)].</ref> ਯੀਂਗਲਕ ਸ਼ਿਨਾਵਾਤਾਰਾ ਨੇ ਲੋਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੀ ਬੇਚੋਲਰ ਡਿਗਰੀ ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਂ ਅਤੇ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਕੇਨਟਕੀ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref name="ChinaPostYingluck"><cite class="citation news" contenteditable="false">[http://www.chinapost.com.tw/asia/thailand/2011/07/04/308536/Yingluck-to.htm "Yingluck to be 'clone' of ex-PM brother"]. </cite></ref> ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਥਕਸੀਨ ਸ਼ਿਨਾਵਾਤਾਰਾ  ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਬਣ ਗਈ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਓਹ ਐਸ ਸੀ ਸੰਪਤੀ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਅਤੇ ਦੇਖਰੇਖ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਚੁਣੀ ਗਈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਅਧਨਿਕ ਸੂਚਨਾ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦਾ ਆਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ. ਮਈ 2011 ਦੀਆ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ [[ਪੀਓ ਥਾਈਲੈਂਡ ਪਾਰਟੀ]] ਨੇ ਥਕਸ਼ੀਨ ਥੋੜੇ ਜਿਹੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਰਾ ਕੇ  ਯੀਂਗਲਕ ਸ਼ਿਨਾਵਾਤਾਰਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਚੁਣੀਆਂ। ਉਸ ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾ ਗਰੀਬੀ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਕਰਨਾ, ਸਮੂਹਿਕ ਕਰ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨਾ। 2013 ਵਿੱਚ ਯੀਂਗਲਕ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸਮੂਹਿਕ ਵਿਰੋਧ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ।9 ਦਿਸੰਬਰ 2013 ਨੂੰ  ਯੀਂਗਲਕ  ਦੇ ਕਹਿਣ ਤੇ ਸੰਸਦ ਨੂੰ ਵਰਖਾਸ਼ਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਪਰ ਯੀਂਗਲਕ  ਨਿਗਰਾਨ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਿੰਦੀ ਰਹੀ। 07 ਮਈ 2014 ਨੂੰ ਰਾਜਨਿਨੀਤਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਹੇਠ ਸੰਵਿਧਾਨਿਕ ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਆਹੁਦੇ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ। ਯੀਂਗਲਕ ਨੂੰ ਸਾਬਕਾ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁੱਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। == ਸੁਰੂਆਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਦੋਰ == [[ਤਸਵੀਰ:Yingluck Shinawatra at US Embassy, Bangkok, July 2011.jpg|left|thumb|267x267px|Yingluck Shinawatra at US Embassy, Bangkokਯੂ ਸ ਦੇ ਦੂਤ ਘਰ ਵਿੱਚ ਯੀਂਗਲਕ ਸ਼ਿਨਾਵਾਤਾਰਾ, ਜੁਲਾਈ 2011]] ਯੀਂਗਲਕ ਸ਼ਿਨਾਵਾਤਾਰਾ ਲੋਏਟ ਅਤੇ ਯਿੰਦ ਦੇ ਨੋ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਸੀ। <ref name="Pheu Thai picks Yingluck for PM">Bangkok Post, [http://www.bangkokpost.com/news/local/237309/pheu-thai-picks-yingluck-for-pm Pheu Thai picks Yingluck for PM], 16 June 2011</ref><ref>Seth Mydans: [http://www.nytimes.com/2011/06/13/world/asia/13thai.html?ref=yingluckshinawatra ''Candidate in Thailand Follows Path of Kin''][http://www.nytimes.com/2011/06/13/world/asia/13thai.html?ref=yingluckshinawatra].</ref> ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ ਦੀ ਸੰਸਦ ਦਾ ਮੈੰਬਰ ਸੀ।<ref>The Economist, [http://www.economist.com/node/21521969 Too hot for the generals], 15 June 2011</ref> ਉਹ ਦਾਦੀ ਦੇ ਸਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰਿਕ ਪਿਛੋਕੜ੍ ਕਰ ਕੇ ਚਿਆਂਗ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਬਰਦਸ਼ਾਹ ਨਾਲ਼ ਸੰਬੰਧ ਰਖਦੀ ਸੀ।,ਪ੍ਰਿੰਸਿਸ ਚਨਥਿਪ ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ (ਗ੍ਰੇਟ-ਗ੍ਰੇਟ ਗ੍ਰੈਂਡਡਾੱਟਰ ਆਫ ਰਾਜਾ ਮਮਲੰਗਕਾ, ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ)। ਯੀਂਗਲਕ ਸ਼ਿਨਾਵਾਤਾਰਾ ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਰੇਜੀਨਾ ਦੇ ਕੋਏਲੀ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਗੈਰਸਰਕਾਰੀ ਗਰਲਸ ਸ਼ਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ। ਜਿਥੇ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸੁਰੂਆਤੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਸੇਕੋਂਡਰੀ ਦਰਜੇ ਲਈ ਉਸਨੇ ਯੁੱਪਰਜ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ .<ref>[http://www.go6tv.com/2011/07/blog-post_3783.html เส้นทางชีวิตผู้หญิงแกร่ง ยิ่งลักษณ์ ชินวัตร], 4 June 2011</ref> 1988 ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਾਸ਼ਤਰ ਅਤੇ ਲੋਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਬੇਚੋਲਰ ਡਿਗਰੀ ਉਸਨੇ ਚਿਆਂਗ ਮਾਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ  ਤੋਂ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ  ਅਤੇ 1991 ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਪ੍ਰਬੰਦ (ਉਸ ਦੀ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾ ਮੈਨੇਜਮੈਂਟ ਇੰਫੋਰਮੇਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮਸ) ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਵਿੱਚ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਉਸਨੇ  ਕੇਂਟੁਕੀ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ. == ਰਾਜਨੀਤਕ ਦੋਰ == === ਪੀਓ ਥਾਈ ਪਾਰਟੀ  ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ === === ਪੀਓ ਥਾਈ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ === === 2011 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਦਾ ਅਹੁਦਾ === ==== ਚੋਣ ਮੁਹਿਮ ==== [[ਤਸਵੀ|right|thumb|250x250px|ਯੀਂਗਲਕ ਸ਼ਿਨਾਵਾਤਾਰਾ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਪਾਥੋਮ ਥਾਣੀ ਸ਼ੁਬੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਾਰ, ਜੁਲਾਈ 2011॰]] ==== ਚੋਣ ਨਤੀਜੇ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸਤਾ ਵਿੱਚ ਆਉਣਾ ==== [[ਐਗਜ਼ਿੱਟ ਪੋਲਜ਼|ਏਕਜ਼ਿਟ ਪੋੱਲ]] ਦੇ 500 ਵਿਚੋਂ 310 ਸੀਟਾਂ ਦਾ ਆਨੁਮਾਨ ਦਸ ਰਹੇ ਸਨ ਪਰ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਪੀਓ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 154 ਸੀਟਾਂ ਮਿਲਿਆ, ਕੁਲ 75% ਵੋਟਾਂ ਪਾਇਆ ਗਈਆਂ ਜੀ ਵਿਚੋਂ 47% ਵੋਟ ਪੀਓ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਪਈ। ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਇੰਨੀ ਵੱਡੀ ਜਿੱਤ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਕੇ ਸਰਕਾਰ ਬਣਾਈ ਹੋਵੇ।  ਸੰਜੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸਕੱਤਰ-ਜਰਨਲ ਬਾਨ ਕੀ-ਮੂਨ ਨੇ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਨਿੱਘਾ ਸੁਆਗਤ ਕੀਤਾ  ਅਤੇ ਕਿਹਾ ਕੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੰਕਲਪ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। " [[ਔਂਗ ਸੈਨ ਸੂ ਚੀ|ਉਂਗ ਸਾਨ ਸੂ ਕਯੀ]] ਨੇ ਯੀਂਗਲਕ ਸ਼ਿਨਾਵਾਤਾਰਾ ਨੂੰ ਜਿੱਤ ਲਈ ਮੁਬਾਰਕਵਾਦ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਕਿਹਾ ਕੀ ਉਮੀਦ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ਕੇ ਮਯਾਮਾਰ ਅਤੇ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਚੰਗੇ ਸੰਬੰਧ ਬਣਨਗੇ.<ref>Reuters, [http://www.reuters.com/article/2011/07/05/us-myanmar-suukyi-idUSTRE7641AG20110705 Myanmar's Suu Kyi keeps low profile on upcountry trip] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110723223552/http://www.reuters.com/article/2011/07/05/us-myanmar-suukyi-idUSTRE7641AG20110705 |date=23 ਜੁਲਾਈ 2011 }}, 5 July 2011</ref><ref><cite class="citation news" contenteditable="false">Intathep, Lamphai (6 July 2011). </cite></ref> == ਥਾਈਲੈਂਡ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ, 2011–2014 == [[ਤਸਵੀਰ:Yingluck and Obama.jpg|left|thumb|250x250px|18 Nov 2011 ਨੂੰ ASEAN ਸਮਿਤ ਦੌਰਾਨ ਨੁਸਾ ਦੁਆ, ਬਾਲੀ, ਇੰਡੋਨੇਸੀਆਂ ਵਿੱਚ ਯੀਂਗਲਕ ਸ਼ਿਨਾਵਾਤਾਰਾ ਯੂ ਐਸ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਬਾਰਾਕ ਉਬਾਮਾ ਨੂੰ   ਮਿਲਦੀ ਹੋਈ]] [[ਤਸਵੀਰ:Yingluck Shinawatra - World Economic Forum Annual Meeting 2012.jpg|right|thumb|250x250px| ਜਨਵਰੀ 2012 ਵਿਸ਼ਵ ਆਰਥਿਕ ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਚਲ ਰਹੀ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਯੀਂਗਲਕ]] === 2011 ਦੇ ਹੜ === === ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਦੀ ਅਦਲਾ ਬਦਲੀ === [[ਤਸਵੀਰ:Martin Zeil und Yingluck Shinawatra 3783.JPG|thumb|ਯੀਂਗਲਕ [[ਮਿਊਨਿਖ|ਮੂਣੀਚ]] ਵਿੱਚ [[ਬਾਈਆਨ|ਬਾਵਰਿਆਨ]] ਦੇ ਆਰਥਿਕ ਵਿਸ਼ੇ ਦੇ ਮੰਤਰੀ ਮਾਰਟਿਨ ਜੈਲ ਨਾਲ]] === 2013 ਦਾ ਥਾਈਲੈਂਡ ਵਿਰੋਧ === === 2014 ਦੇ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਦੀ ਤਫ਼ਤੀਸ === == ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਦੋਰੇ ਦੀ ਸੂਚੀ == ਯੀਂਗਲਕ ਸ਼ਿਨਾਵਾਤਾਰਾ ਨੇ  ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਅਬਧੀ ਦੌਰਾਨ 40 ਦੇਸ਼ਾਂ  ਦਾ ਦੋਰਾ ਕੀਤਾ,ਉਸ ਦੀ ਮੁੱਖ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਨੂੰ ਬੇਹਤਰ ਬਣਾਉਣਾ, ਆਰਥਿਕ ਪਖੋਂ ਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਬਣਾਉਣਾ।  === ਏਸੀਆ === {| class="wikitable" style="margin-bottom: 10px;" !ਨੰਬਰ !ਦੇਸ਼/ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ !ਨੋਟ |- |1 |{{IND}} |Visited as a guest of the government. and attended the ASEAN-India Car Rally at Vigyan Bhawan. |- |2 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Cambodia.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਕੰਬੋਡੀਆ|Cambodia]] |Helped support the Cambodian to buy products of Thailand, and met Hun Sen |- |3 |{{KOR}} |Swearing in ceremony was attended by the President Park Geun-hye, Republic of Korea. |- |4 |{{CHN}} |Helped support the Chinese to buy products of Thailand and high-speed rail discussions to develop joint projects. Signed a cooperation agreement on the trade and economic relations between Thailand |- |5 |{{BAN}} |Discuss with the private sector and businessmen. During a dinner party. Organized by the Board of Investment of Thailand (BOI) and the Association of Bangladesh Chambers of Commerce and Industry (FBCCI) at the Radisson Hotel. |- |6 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Mongolia.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਮੰਗੋਲੀਆ|Mongolia]] |Attend the Community of Democracies - CD 7th at Mongolia. |- |7 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Sri Lanka.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ|Sri Lanka]] |Visit as a guest of the government. and Join the celebration of 260 years of the founding families Siam Nikaya in Sri Lanka. |- |8 |{{TJK}} |The water management of Tajikistan in cooperation with the United Nations. |- |9 |{{PAK}} |Visit as a guest of the government. and relations with Pakistan in a strong economic partnership. |- |10 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Maldives.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਮਾਲਦੀਵ|Maldives]] |Visit the Smart City Education Chancellor and the transition to salt water. |- |11 |{{ਝੰਡਾ|Bahrain}} |Met Khalifa bin Salman Al Khalifa and MOU Memorandum of Understanding signed between the two countries aimed at developing relations in education. Health and travel around Thailand and Bahrain. |- |12 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Qatar.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਕਤਰ|Qatar]] |Met Hamad bin Khalifa Al Thani |- |13 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Kuwait.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਕੁਵੈਤ|Kuwait]] |Chaired the opening reception to strengthen the confidence of the Kuwaiti political and economic stability of the country. |} === ਯੂਰਪ === {| class="wikitable" style="margin-bottom: 10px;" !ਨੰਬਰ !ਦੇਸ਼ /ਪ੍ਰਦੇਸ਼ !ਨੋਟ |- |1 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Germany.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਜਰਮਨੀ|Germany]] |Visit as a guest of the government and tight binding partners. The economic crisis, European added value of trade and investment in Thailand. |- |2 |{{FRA}} |Exchange opinions on the economic crisis and the trend of French policy towards solving the problems and reinforce bilateral cooperation between them. |- |3 |{{GBR}} |The bilateral relationship between the Secretary of State; Meets Queen of the United Kingdom and the other Commonwealth realms |- |4 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Sweden.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਸਵੀਡਨ|Sweden]] |Met King Carl XVI Gustaf and Queen Silvia of Sweden |- |5 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Belgium (civil).svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਬੈਲਜੀਅਮ|Belgium]] |Visited Belgium in the 130 years anniversary of the establishment of diplomatic relations between them. |- |6 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Poland.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਪੋਲੈਂਡ|Poland]] |Student academic cooperation. Especially medical science, renewable energy, food processing and agricultural privatization of Poland. |- |7 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Switzerland.svg|link=|alt=|border|16x16px]]&nbsp;&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ|Switzerland]] |Meeting 42nd World Economic Forum And Attend a meeting of the UN Human Rights Council's 24th session. |- |8 |{{ITA}} |Seeks Italy's partnership in strengthening South East Asian & South European cooperation<ref>{{Cite web |url=http://www.nationmultimedia.com/national/Thailand-seeks-Italys-partnership-in-strengthening-30214706.html |title=Thailand seeks Italy's partnership in strengthening Asean cooperation - The Nation |access-date=5 ਨਵੰਬਰ 2015 |archive-date=2 ਫ਼ਰਵਰੀ 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160202035109/http://www.nationmultimedia.com/national/Thailand-seeks-Italys-partnership-in-strengthening-30214706.html |dead-url=yes }}</ref> |- |9 |<span class="flagicon">[[File:Flag of the Vatican City.svg|link=|alt=|border|16x16px]]&nbsp;&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਵੈਟੀਕਨ ਸ਼ਹਿਰ|Vatican City]] |Met [[ਪੋਪ ਫ਼ਰਾਂਸਿਸ|Pope Francis]] in private audience |- |10 |{{TUR}} |Both sides agreed to free trade agreements (FTA) Thailand–Turkey trade value to increase substantially within the next 5 years. |- |11 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Montenegro.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਮੋਂਟੇਨੇਗਰੋ|Montenegro]] |Open a new relationship and Special visit as a guest of the government. |} === ਅਫਰੀਕਾ === {| class="wikitable" !Num !Country/Territory !Note |- |1 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Mozambique.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਮੋਜ਼ੈਂਬੀਕ|Mozambique]] |Technologies into the private sector as Mozambique is a country with a high growth rate. |- |2 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Tanzania.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਤਨਜ਼ਾਨੀਆ|Tanzania]] |Knowledge about natural gas, mining, and wildlife conservation. |- |3 |{{UGA}} |Exchange of academic knowledge, both agriculture and fisheries. |- |4 |{{NGA}} |How to manage nation major source of income oil and gas |} === ਏਸੀਆ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਸਾਗਰ === {| class="wikitable" !ਨੰਬਰ !ਦੇਸ਼/ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ !ਨੋਟ |- |1 |{{AUS}} |ਸਰਕਾਰੀ ਮਹਮਾਨ ਵਜੋਂ ਦੋਰਾ. |- |2 |{{NZL}} |ਸਰਕਾਰੀ ਮਹਮਾਨ ਵਜੋਂ ਦੋਰਾ. |- |3 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Papua New Guinea.svg|link=|alt=|border|20x20px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਪਾਪੂਆ ਨਿਊ ਗਿਨੀ|Papua New Guinea]] |ਸਰਕਾਰੀ ਮਹਮਾਨ ਵਜੋਂ ਦੋਰਾ. |} === ASEAN === {| class="wikitable" !ਨੰਬਰ !ਦੇਸ਼ / ਪ੍ਰਦੇਸ਼ !ਨੋਟ |- |1 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Brunei.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਬਰੂਨਾਈ|Brunei]] |ਸਰਕਾਰੀ ਮਹਮਾਨ ਵਜੋਂ |- |2 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Cambodia.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਕੰਬੋਡੀਆ|Cambodia]] |ਸਰਕਾਰੀ ਮਹਮਾਨ ਵਜੋਂ. |- |3 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Indonesia.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ|Indonesia]] |ਸਰਕਾਰੀ ਮਹਮਾਨ ਵਜੋਂ |- |4 |{{LAO}} |ਸਰਕਾਰੀ ਮਹਮਾਨ ਵਜੋਂ |- |5 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Myanmar.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਮਿਆਂਮਾਰ|Myanmar]] |ਸਰਕਾਰੀ ਮਹਮਾਨ ਵਜੋਂ |- |6 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Vietnam.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਵੀਅਤਨਾਮ|Vietnam]] |ਸਰਕਾਰੀ ਮਹਮਾਨ ਵਜੋਂ |- |7 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Singapore.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਸਿੰਗਾਪੁਰ|Singapore]] |ਸਰਕਾਰੀ ਮਹਮਾਨ ਵਜੋਂ |- |8 |<span class="flagicon">[[File:Flag of the Philippines.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼|Philippines]] |ਸਰਕਾਰੀ ਮਹਮਾਨ ਵਜੋਂ |- |9 |<span class="flagicon">[[File:Flag of Malaysia.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>[[ਮਲੇਸ਼ੀਆ|Malaysia]] |ਸਰਕਾਰੀ ਮਹਮਾਨ ਵਜੋਂ |} == ਵੰਸ਼ == == ਸਨਮਾਨ == == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|2}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਏਸ਼ੀਆਈ ਮਹੀਨਾ]] 9gjiogkexul35eaqxk7fuhsq1aal069 0 67166 609728 607905 2022-07-31T00:11:29Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |name = ਸ਼ਿੰਜ਼ੋ ਆਬੇ |native_name = {{nobold|安倍 晋三}} |native_name_lang = ja |image = Shinzō Abe April 2015.jpg |caption = 2015 ਵਿੱਚ ਸ਼ਿੰਜ਼ੋ ਆਬੇ |office = [[Prime Minister of Japan]] |monarch = [[Akihito]] |deputy = [[Tarō Asō]] |term_start = 26 ਦਸੰਬਰ 2012 |term_end = |predecessor = [[Yoshihiko Noda]] |successor = |monarch1 = [[Akihito]] |term_start1 = 26 ਸਤੰਬਰ 2006 |term_end1 = 26 ਸਤੰਬਰ 2007 |predecessor1 = [[Junichirō Koizumi]] |successor1 = [[Yasuo Fukuda]] |office2 = President of the [[Liberal Democratic Party (Japan)|Liberal Democratic Party]] |deputy2 = [[Masahiko Kōmura]] |term_start2 = 26 ਸਤੰਬਰ 2012 |term_end2 = |predecessor2 = [[Sadakazu Tanigaki]] |successor2 = |term_start3 = 20 ਸਤੰਬਰ 2006 |term_end3 = 26 ਸਤੰਬਰ 2007 |predecessor3 = [[Junichiro Koizumi]] |successor3 = [[Yasuo Fukuda]] |office4 = [[Chief Cabinet Secretary]] |primeminister4 = [[Junichiro Koizumi]] |term_start4 = 31 October 2005 |term_end4 = 26 ਸਤੰਬਰ 2006 |predecessor4 = [[Hiroyuki Hosoda]] |successor4 = [[Yasuhisa Shiozaki]] |birth_name = {{Nihongo|安倍晋三|Abe Shinzō}} |birth_date = {{birth date |1954|09|21|df=y}} |birth_place = [[Tokyo]], [[Japan]] |death_date = 2022 |death_place = |party = [[Liberal Democratic Party (Japan)|Liberal Democratic Party]] |spouse = [[Akie Abe|Akie Matsuzaki]] |alma_mater = [[Seikei University]] [[University of Southern California]] (did not graduate) |religion = [[Shinto]]/[[Buddhism]]<ref>[http://phatgiao.org.vn/quoc-te/201408/Nhat-Ban-Nguyen-Thu-tuong-abe-Shinz-vuot-qua-moi-thu-thach-bang-Thien-15494/ Nhật Bản: Nguyên Thủ tướng Abe Shinzō vượt qua mọi thử thách bằng Thiền]</ref> }} '''ਸ਼ਿੰਜ਼ੋ ਆਬੇ''' (安倍 晋三 Abe Shinzō?, IPA: [abe ɕiɴzoː]; &nbsp;ਜਨਮ 21 ਸਤੰਬਰ 1954 - 8 ਜੁਲਾਈ 2022) ਦਸੰਬਰ 2012 ਵਿੱਚ [[ਜਾਪਾਨ]] ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਲਈ ਦੁਬਾਰਾ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਅਬੇ ਅਜ਼ਾਦ ਖਿਆਲਾਂ ਵਾਲੀ ਲੋਕਤੰਤਰ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀ &nbsp;ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੰਸਦੀਏ ਦਲ ''ਓਆਗਾਕੁ''&nbsp; ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਸੀ। ਅਬੇ 2006 ਤੋਂ 2007 ਤਕ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ ਬਣਿਆ ਰਿਹਾ। ਉਹ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਗੜ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰਖਦਾ ਸੀ। ਜੰਗ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 52 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਓਹ ਜਾਪਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਿਆ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦਾ ਜਨਮ [[ਦੂਜੀ ਸੰਸਾਰ ਜੰਗ|ਸੰਸਾਰ ਜੁੱਧ II]]&nbsp;ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਇਆ, ਅਬੇ ਨੇਸ਼ਨਲ ਡਾਇਟ&nbsp;ਦੇ ਖ਼ਾਸ ਸੈਸ਼ਨ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਤੰਬਰ 2007 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਸੇਹਤ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ&nbsp;ਤਿਆਗ ਪੱਤਰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੀ ਜਗਹ ਤੇ ਯਸੁਓ ਫੁਕੂਦਾ&nbsp;ਨੇ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ।&nbsp; ਸਤੰਬਰ 26, 2012 ਅਬੇ ਨੇ ਸਾਬਕਾ ਮੰਤਰੀ ਡਿਫੇਂਸ ਸ਼ੀਗੇਰੂ ਇਸ਼ੀਵਾਂ&nbsp;ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ LDP ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੀਆਂ&nbsp;2012 ਦੀਆਂ ਜਰਨਲ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਅਬੇ ਫਿਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣਿਆ. ਸ਼ੀਗੇਰੂ ਯੋਸ਼ੀਦਾ&nbsp;1948,&nbsp;ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਬੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਦਫਤਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸੀ ਕੀਤੀ. ਅਬੇ&nbsp;2014 ਜਰਨਲ ਚੋਣਾਂ&nbsp;ਵਿੱਚ ਦੋ-ਤਿੰਨ ਬਹੁਮਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਕੇ ਨਯੂ ਕੋਮੇਟੋ ਪਾਰਟੀ ਨਾਲ ਗਠਜੋੜ ਕਰ ਕੇ&nbsp;ਦੁਆਰਾ ਚੁਣ ਲਿਆ ਗਿਆ.<ref><cite class="citation web" contenteditable="false">[http://www3.nhk.or.jp/news/html/20150814/k10010189801000.html "戦後７０年の首相談話 閣議決定"]. </cite></ref> == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ == ਆਬੇ ਦਾ ਜਨਮ [[ਟੋਕੀਓ]]&nbsp;ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈਆ। ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਯਮਗੁਚੀ ਪਰੀਫੇਕਚਰ&nbsp;ਸ਼ਰਿਰ ਤੋਂ ਸੀ। ਆਬੇ ਦੇ ਘਰ ਦਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਪਤਾ&nbsp;("ਹੋਣਸੇਕੀ ਚੀ") ਨਗਾਤੋ, ਯਮਗੁਚੀ&nbsp;ਸੀ। ਜਿਥੇ ਉਸ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ. &nbsp;ਉਸ ਦਾ ਦਾਦਾ&nbsp;ਕਾਨ ਆਬੇ &nbsp;ਅਤੇ ਪਿਤਾ, ਸ਼ਿੰਤਾਰੋ ਆਬੇ&nbsp;ਰਾਜਨੀਤਕ ਸਨ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ &nbsp;ਯੋਕੋ ਕਿਸ਼ੀ<ref>[http://www.jpop.com/index.php?option=com_content&task=view&id=306&Itemid=2 JPop.com – JPop bands, albums, songs, and info] (''Kishi Yōko'')</ref>&nbsp;,ਨੁਬੋਸੂਕੇ ਕਿਸ਼ੀ&nbsp;ਦੀ ਧੀ ਸੀ ਜੋ 1957-1960 ਤੱਕ ਜਾਪਾਨ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਿਹਾ।&nbsp;&nbsp;ਆਬੇ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ [[ਉਤਸੁਕੁਸ਼ੀਲ ਕੁਨੀ ਏ]] ("ਇੱਕ ਖੂਬਸੂਰਤ ਦੇਸ਼ ਵੱਲ"), ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਕੇ "ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਆਦਤ ਅਨੁਸਾਰ ਸੰਦੇਹ ਸੀ ਕੇ ਮੇਰੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਏ-ਕਲਾਸ ਯੁੱਧ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀ ਸਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਉਸ ਅਨੁਭਵ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮੈਂ ਰੂੜੀਵਾਦ ਨਾਲ ਜੁੜ ਗਿਆ"।<ref>"[http://www.japantimes.co.jp/news/2012/12/26/national/formed-in-childhood-roots-of-abes-conservatism-go-deep Formed in childhood, roots of Abe's conservatism go deep]" - Japan Times - Dec 26, 2012</ref> 1955 ਵਿੱਚ, ਸ਼ਿਗੇਰੂ ਯੋਸ਼ੀਦਾ ਲਿਬਰਲ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਲੋਕਤੰਤਰਿਕ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਕੇ ਲਿਬਰਲ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ (LDP) ਬਣਾ ਲਈ। ਆਬੇ ਨੇ&nbsp;ਸੇਈਕੇਈ ਐਲਿਮੈਂਟਰੀ ਵਿਦਿਆਲੇ(ਸਕੂਲ), ਸੇਈਕੇਈ ਜੂਨੀਅਰ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਸੇਈਕੇਈ ਸੀਨੀਅਰ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ।<ref>[http://www.seikei.ac.jp/gakuen/news_h18.html 学校法 人 成蹊学園 成蹊ニュース(2006年度）]<span> 17 January 2010 at </span>WebCite</ref> ਸੇਈਕੇਈ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਤੋਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ(ਪੋਲਿਟਿਕਲ ਸਾਇੰਸ) ਵਿੱਚ ਬੈਚੁਲਰ ਡਿਗਰੀ 1977 ਵਿੱਚ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਯੂਨਾਇਟਿਡ ਸਟੇਟ ਦੀ&nbsp;ਯੂਨਿਵਰਸਿਟਿ ਆਫ਼ ਸਾਉਥਰਨ ਕੈਲੇਫੋਰਨੀਆ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਪਬਲਿਕ ਪੋਲਿਸੀ&nbsp;ਤੋਂ ਲੋਕ ਨੀਤੀ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਆਬੇ ਨੇ&nbsp;ਕੋਬੇ ਸਟਰੀਟ&nbsp;ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref name="PROFILE">[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4392480.stm Profile: Shinzo Abe]''BBC News''<span> 17 January 2010 at </span>WebCite</ref>&nbsp;1982 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਕੋਬੇ ਸਟਰੀਟ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮਸਲਿਆਂ ਦੇ ਮੰਤਰੀ, ਦੇ ਅਧੀਨ ਸਹਾਇਕ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਉਸਨੇ LDP ਦੀ ਜਰਨਲ ਸਭਾ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ LDP ਦੇ ਜਰਨਲ ਸਕੱਤਰ ਦਾ ਨਿਜੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਆਪਣੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਿਤੀਆਂ।&nbsp;<ref name="CHAIR">[http://tokyo.s-abe.or.jp/profile_in_english.html Shinzo Abe the Chief Cabinet Secretary]Shinzo Abe's official website<span> 17 January 2010 at </span>WebCite</ref> == ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਹਾਉਸ ਦਾ ਮੈੰਬਰ (1993–2006) == [[ਤਸਵੀਰ:Robert Zoellick meets Shinzo Abe 2006-01-23.jpg|right|thumb|ਅਬੇ &nbsp;(ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ), ਚੀਫ਼ ਕੇਵਿਨੇਟ ਸਕੱਤਰ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ ਸਮੇਂ ਯੂ॰ਸ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਸਕੱਤਰ Robertਰੋਬਰਟ ਜੋਏੱਲਿੱਕ&nbsp;ਨਾਲ, ਜਨਵਰੀ 2006]] == ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਪਹਿਲੀ ਅਬਧੀ (2006–2007) == ਅਬੇ,2006 ਵਿੱਚ 52 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ, 1941 ਵਿੱਚ ਚੁਣੇ ਮੰਤਰੀ&nbsp;ਫੁਮੀਮਾਰੋ ਕੋਨੋਈ&nbsp;ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਬੇ ਪਹਿਲਾਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="age">[http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=20601101&sid=amQFojvuxDQ0&refer=japan Abe Is Chosen as Japan's Youngest Leader in 65 Years], Bloomberg, ਸਤੰਬਰ 26, 2006.</ref> === ਘਰੇਲੂ ਨੀਤੀ === ==== ਆਰਥਿਕ&nbsp;==== ==== ਵਿਦਧਿਅਕ ==== ==== ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਪਰਿਵਾਰ ==== === ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨੀਤੀ === ==== ਉੱਤਰੀ ਕੋਰੀਆ ==== [[ਤਸਵੀਰ:DickCheney visits ShinzoAbe in Tokyo, 2007Feb21.jpg|thumb|270x270px|ਫਰਬਰੀ 2007, ਟੋਕੀਓ ਵਿੱਚ ਅਬੇ ਯੂ॰ ਸ॰ ਦੇ ਵਾਇਸ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੇ ਨਾਲ]] ==== ਚੀਨ, ਦਖਣ ਕੋਰੀਆ ਅਤੇ ਤਾਈਬਾਨ ==== ==== ਭਾਰਤ ==== === ਰੱਖਿਆ === === ਲੋਕ-ਅਪ੍ਰਿਯਤਾ ਅਤੇ ਅਸਤੀਫਾ === == ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ (2007–2012) == == ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਤੇ ਦੂਜੀ ਅਬਧੀ (2012–ਹੁਣ ਤਕ) == [[ਤਸਵੀਰ:Japanese Prime Minister Abe Shinzo - Akihabara - Dec 13 2014.ogv|thumb|ਸਾਲ 2014,(ਵੀਡੀਓ) ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਬੇ ਅਕਿਹਬਰਾ ਦੇ ਗੁੰਦਮ ਕੈਫੇ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਣ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ.]] [[ਤਸਵੀਰ:Shinzo Abe with Barack Obama laughing, April 2014.jpg|right|thumb|250x250px|ਅਪਰੈਲ 2014, ਟੋਕੀਓ ਵਿੱਚ ਅਬੇ ਯੂ॰ਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਾਰਾਕ ਉਬਾਮਾ ਨੂਲ ਮਿਲਦਾ ਹੋਆ]] == ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਆਹੁਦਾ ਅਤੇ ਸ਼ਿੰਧਾਂਤ&nbsp;== === ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਪੰਨਿਆ ਤੋਂ&nbsp;=== === ਸਮੂਹ ਮੀਡਿਆ ਨੂੰ ਹੁੰਗਾਰਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ === [[ਤਸਵੀਰ:Shinzo Abe.jpg|thumb|ਅਬ ਦੀ 2010 ਦੀ ਮੁਹਿੰਮ]] === ਯਾਸੁਕੁਨੀ ਸ਼ਾਰੀਨ === === ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਦਿਵਸ਼ ਦੀ ਬਹਾਲੀ === === ਆਵਾਸ&nbsp;=== == ਸਨਮਾਨ, ਇਨਾਮ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਹਿਚਾਣ&nbsp;== === ਸਨਮਾਨ&nbsp;=== * [[ਤਸਵੀਰ:Spange des König-Abdulaziz-Ordens.png|30x30px]]: Member Special Class of the Order of Abdulaziz Al Saud, April 2007. (<span class="flagicon">[[File:Flag of Saudi Arabia.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>Saudi Arabia)<ref><cite class="citation news" contenteditable="false">[http://www.47news.jp/CN/200704/CN2007042901000062.html "石油備蓄で基地提供提案 安倍首相、サウジ国王に"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130922174128/http://www.47news.jp/CN/200704/CN2007042901000062.html |date=2013-09-22 }}. ''47news''. 29 April 2007<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref> * [[ਤਸਵੀਰ:GRE Order of Honour Grand Cross BAR.png|30x30px]] Grand Cross of the Order of Honour (<span class="flagicon">[[File:Flag of Greece.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>Greece) * Member First Class of the Shaikh Isa bin Salman Al Khalifa Order, August 2013. (<span class="flagicon">[[File:Flag of Bahrain.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>Bahrain) * Grand Cross of the Ivorian Order of Merit, January 2014. (<span class="flagicon">[[File:Flag of Côte d'Ivoire.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>Ivory Coast) * [[ਤਸਵੀਰ:NLD Order of Orange-Nassau - Knight Grand Cross BAR.png|30x30px]]: Knight Grand Cross of the Order of Orange-Nassau, October 2014. (<span class="flagicon">[[File:Flag of the Netherlands.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>Netherlands)<ref>[http://www.koninklijkhuis.nl/nieuws/nieuwsberichten/2014/oktober/decoraties-staatsbezoeken-japan-en-republiek-korea/ Decoraties Staatsbezoeken Japan en Republiek Korea] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141104190003/http://www.koninklijkhuis.nl/nieuws/nieuwsberichten/2014/oktober/decoraties-staatsbezoeken-japan-en-republiek-korea/ |date=2014-11-04 }} - website of the Dutch Royal House</ref> * [[ਤਸਵੀਰ:PHL Order of Sikatuna - Grand Cross BAR.png|30x30px]]:Grand Collar of the Order of Sikatuna, Rank of Raja June 3, 2015. (<span class="flagicon">[[File:Flag of the Philippines.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>Philippines)<ref>[http://globalnation.inquirer.net/123845/aquino-flies-to-japan-for-four-day-state-visit-exchange-of-top-honors] - website of Inquirer.net</ref> === ਇਨਾਮ === * 2013 ''Foreign Policy'' Top 100 Global Thinkers, 2013. (<span class="flagicon">[[File:Flag of the United States.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>USA) * Herman Kahn Award, ਸਤੰਬਰ 2013. (<span class="flagicon">[[File:Flag of the United States.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>USA) * Asian of the Year award, December 2013. (<span class="flagicon">[[File:Flag of Singapore.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>Singapore) * Time 100 in 2014, April 2014. (<span class="flagicon">[[File:Flag of the United States.svg|link=|alt=|border|23x23px]]&nbsp;</span><span class="flagicon"></span>USA) === ਅਕਾਦਮਿਕ ਡਾੱਕਟਰ === == ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ == === ਪਹਿਲੀ ਅਬਧੀ (2006&#x2013;2007) === {| class="wikitable" style="font-size: 80%;" !ਨਾਮ ! First<br> (ਸਤੰਬਰ 26, 2006) ! First, Realigned<br> (August 27, 2007) |- ! Secretary |Yasuhisa Shiozaki |Kaoru Yosano |- ! Internal Affairs |Yoshihide Suga |Hiroya Masuda |- ! Justice |Jinen Nagase |Kunio Hatoyama |- ! Foreign Affairs |Taro Aso |Nobutaka Machimura |- ! Finance |Koji Omi |Fukushiro Nukaga |- ! Education | colspan="2"|Bunmei Ibuki |- ! Health |Hakuo Yanagisawa |Yōichi Masuzoe |- ! Agriculture |Toshikatsu Matsuoka <sup>1</sup><br> Norihiko Akagi<sup>1</sup> |Masatoshi&nbsp;Wakabayashi&nbsp;<sup>2</sup> |- ! Economy | colspan="2"|Akira Amari |- ! Land | colspan="2"|Tetsuzo Fuyushiba |- ! Environment |Masatoshi&nbsp;Wakabayashi&nbsp;<sup>1</sup> |Ichirō Kamoshita |- ! Defense<sup>3</sup> |Fumio Kyuma <sup>4</sup> |Masahiko Kōmura |- ! Public Safety,<br> Disaster Prevention |Kensei Mizote |Shinya Izumi |- ! Economic and Fiscal Policy | colspan="2"|Hiroko Ōta |- ! Financial Policy |Yuji Yamamoto | rowspan="2"|Yoshimi Watanabe |- ! Administrative Reform | rowspan="2"|Yoshimi Watanabe <sup>5</sup> |- ! Regulatory Reform | rowspan="2"|Fumio Kishida |- ! Okinawa/Northern Territories, Technology | rowspan="2"|Sanae Takaichi |- ! Birth Rate, Youth and Gender Equality |Yōko Kamikawa |- ! National Security Advisor | colspan="2"|Yuriko Koike |- ! Economic Policy Advisor | colspan="2"|Takumi Nemoto |- ! North Korean Abductions Advisor | colspan="2"|Kyoko Nakayama |- ! Education Advisor | colspan="2"|Eriko Yamatani |- ! Public Relations Advisor | colspan="2"|Hiroshige Seko |} ਨੋਟ&nbsp; === ਦੂਜੀ ਅਬਧੀ (2012&#x2013;&#xA39;&#xA41;&#xA23;&#x20;&#xA24;&#xA71;&#xA15;) === {| class="wikitable" style="font-size: 80%;" ! ਨਾਮ ! Second<br> (December 26, 2012) ! Second, Realigned <br> (ਸਤੰਬਰ 3, 2014) |- ! Secretary | colspan="2"|Yoshihide Suga |- ! Internal Affairs |Yoshitaka Shindo |Sanae Takaichi |- ! Justice |Sadakazu Tanigaki |Midori Matsushima replaced by Yoko Kamikawa (2014/10/20) |- ! Foreign Affairs | colspan="2"|Fumio Kishida |- ! Deputy Prime Minister, Financial Services, Finance | colspan="2"|Taro Aso |- ! Education, Educational Reform | colspan="2"|Hakubun Shimomura |- ! Health |Norihisa Tamura |Yasuhisa Shiozaki |- ! Agriculture |Yoshimasa Hayashi |Koya Nishikawa replaced by Yoshimasa Hayashi (2015/2/23) |- ! Economy |Toshimitsu Motegi |Yūko Obuchi replaced by Yoichi Miyazawa (2014/10/20) |- ! Land | colspan="2"|Akihiro Ota |- ! Environment, Nuclear Crisis Management |Nobuteru Ishihara |Yoshio Mochizuki |- ! Defense<sup>3</sup> |Itsunori Onodera |Akinori Eto replaced by Gen Nakatani (2014/12/24) |- ! Public Safety,<br> <nowiki> </nowiki>Measures for National Land Strengthening and Disaster Management |Keiji Furuya |Eriko Yamatani |- ! Economic and Fiscal Policy and Economic Revitalisation | colspan="2"|Akira Amari |- ! Disaster Reconstruction |Takumi Nemoto |Wataru Takeshita |- ! Administrative Reform and Public Servant System Reforms |Tomomi Inada |Haruko Arimura |- ! Okinawa/Northern Territories |Ichita Yamamoto |Shunichi Yamaguchi |- ! Birth Rate |Masako Mori |Haruko Arimura |- ! National Security Advisor | - | - |- ! Economic Policy Advisor | - | - |- ! North Korean Abductions Advisor |Keiji Furuya |Eriko Yamatani |- ! Education Advisor | - | - |- ! Public Relations Advisor | - | - |- ! Regional Economy | - |Shigeru Ishiba |} == ਪਰਿਵਾਰ == == ਗ੍ਰੰਥ ਸੂਚੀ&nbsp;== * Takashi Hirose ([[:ja:広瀬隆|広瀬隆]]); 『私物国家 日本の黒幕の系図』 Tokyo: Kobunsha (1997) Genealogy14 == ਹਵਾਲੇ&nbsp;== {{Reflist|30em}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੀਵਿਤ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਏਸ਼ੀਆਈ ਮਹੀਨਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ]] 315s982xh5gwych9hqcq9g7jjg73u6n 0 67625 609930 539790 2022-07-31T10:34:05Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox ethnic group |group = Marathis/Maharashtrians | image = {{image array|perrow=5|width=65|height=80 | image1 = Shivaji_British_Museum.jpg | caption1 = [[ਛਤਰਪਤੀ ਸ਼ਿਵਾਜੀ]] | image2 =Tukaram.jpg | caption2 =[[ਤੁਕਾਰਾਮ]] | image3 =Bajirao Peshwa.jpg | caption3 =[[ਬਾਜੀਰਾਓ]] | image4 =Rani of jhansi.jpg | caption4 =[[ਰਾਣੀ ਲਕਸ਼ਮੀਬਾਈ]] | image5 =Mahadaji Sindhia.jpg | caption5 =[[Mahadaji Shinde]] | image6 =Bal G. Tilak.jpg | caption6 =[[Lokmanya Tilak]] | image7 =Young Ambedkar.gif | caption7 =[[B.R. Ambedkar]] | image8 =Phalke.jpg | caption8 =[[ਦਾਦਾਸਾਹਿਬ ਫਾਲਕੇ]] | image9 =Dr. Hedgevar.jpg | caption9=[[K. B. Hedgewar]] | image10 =V_D_SAVARKAR.jpg | caption10 = [[Vinayak Damodar Savarkar]] | image11 =Mphule.jpg | caption11 =[[Jyotiba Phule]] | image12 =GKGokhale.jpg | caption12 =[[Gopal Krishna Gokhale]] | image13 =Bundesarchiv Bild 183-57000-0274, Berlin, V. SED-Parteitag, 3.Tag.jpg | caption13 =[[Shripad Amrit Dange]] | image14= Bal Thackeray at 70th Master Dinanath Mangeshkar Awards (1) (cropped).jpg | caption14 = [[Bal Thackeray]] | image15 = | caption15 =[[Anna Hazare]] | image16 =Lata Mangeshkar - still 29065 crop.jpg | caption16 = [[Lata Mangeshkar]] | image17 =Ashaji.jpg | caption17 = [[Asha Bhosle]] | image18 =Sachin at Castrol Golden Spanner Awards (crop).jpg | caption18 =[[Sachin Tendulkar]] | image19 =Sunny_Gavaskar_Sahara.jpg | caption19 =[[Sunil Gavaskar]] | image20 =Rahul Dravid at GQ Men Of The Year 2012 AWARD.jpg | caption20 =[[Rahul Dravid]] | image21 =Kochadaiiyaan Rajini.jpg | caption21 =[[ਰਜਨੀਕਾਂਤ]] | image22 =Nana patekar.jpg | caption22 =[[Nana Patekar]] | image23=Madhuri Dixit cropped.jpg | caption23 =[[ਮਾਧੁਰੀ ਦਿਕਸ਼ਿਤ]] | caption24 =[[Ashutosh Gowariker]] | image24 =Ashutosh Gowariker at the launch of T P Aggarwal's trade magazine 'Blockbuster' 15.jpg | image25 =Kajol, Kelvinator Stree Shakti Women Awards 2014 (cropped).jpg | caption25 =[[ਕਾਜੋਲ]] | image26 =A statue of Dwarkanath Kotnis.jpg | caption26 =[[Dwarkanath Kotnis]] | image27 =Dr Zakir Naik.jpg | caption27 =[[ਜ਼ਾਕਿਰ ਨਾਇਕ]] | image28 =Zaheer khan 72.jpg | caption28 =[[ਜ਼ਾਹੀਰ ਖਾਨ]] | image29 =Madhav Gadgil.jpg | caption29 =[[Madhav Gadgil]] | image30 = | caption30 =[[Anjali Bhagwat]] }} |poptime = [[Circa|c.]] 120 million (2011)<ref>{{cite web |url=http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/prov_data_products.html |publisher=census of india -Data Products - Census 2011 |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2015-11-13 |archive-date=2011-04-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110403034618/http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/prov_data_products.html |dead-url=unfit }}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.census2011.co.in/census/state/maharashtra.html |publisher=Maharashtra Population Census data 2011}}</ref> |popplace = Primary populations in: [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ]]{{*}} [[ਗੁਜਰਾਤ]]{{*}}[[ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]]<br /> [[Goa]]{{*}}[[ਕਰਨਾਟਕ]]{{*}}[[ਆਂਧਰਾ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]]{{*}}[[ਤਮਿਲਨਾਡੂ]]<ref name=autogenerated1>{{cite web|url=http://www.ethnologue.com/show_language.asp?code=mar |title=Ethnologue report for language code:mar |publisher=Ethnologue.com |date= |accessdate=2013-05-09}}</ref> Other: [[ਇਸਰਾਇਲ]]{{*}}[[Mauritius]]<ref name=autogenerated1 />{{*}}[[ਅਮਰੀਕਾ]]{{*}} [[United Kingdom]]{{*}}[[Australia]] {{*}} [[Canada]], [[United Arab Emirates]]. | langs = [[ਮਰਾਠੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਮਰਾਠੀ]], [[Malvani Konkani|Malwani]], [[Varhadi]], [[Khandeshi language|Khandeshi]] | rels = Predominantly [[ਹਿੰਦੂ]], minorities of [[ਇਸਲਾਮ]], [[Christianity]], [[Buddhism]], [[Judaism]], and [[Jainism]] }} '''ਮਰਾਠੀ ਲੋਕ''' ਜਾਂ '''ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰੀ''' ਭਾਰਤ ਦੇ ਮਹਾਂਰਸ਼ਟਰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਲੋਕ ਇੰਡੋ-ਆਰੀਅਨ ਨਸਲ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਮਹਾਂਰਸ਼ਟਰ ਅਤੇ [[ਕਰਨਾਟਕ]] ਦੇ [[ਬੇਲਗਾਓ]] ਅਤੇ [[ਕਰਵਾਰ]] ਅਤੇ [[ਗੋਆ]] ਦੇ [[ਮਦਗਾਓ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ [[ਮਰਾਠੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਮਰਾਠੀ]] ਦੱਖਣੀ ਇੰਡੋ-ਆਰੀਅਨ ਪਰਿਵਾਰ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ]] clzvluj2f90l5ifpytkjlxgx11tpqd0 0 68539 609914 598962 2022-07-31T09:49:50Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox prepared food | name = Buddha's delight | image = [[File:Boeddha's Delight.jpg|250px]] | caption = | alternate_name = Luóhàn zhāi, lo han jai, lo hon jai, Luóhàn cài | country = [[China]] | region = | creator = | course = Main dishes | served = | main_ingredient = various [[vegetables]], [[soy sauce]] | variations = | calories = | other = }} '''ਬੁੱਧਾ ਦੀਲਾਇਟ''' ਜਿਸਨੂੰ ਅਕਸਰ ਲੂਓਹਾਨ ਜ਼ਾਈ ਨਾਲ ਲਿਪਾਂਤਰਨ ਕਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਪਕਵਾਨ ਹੈ ਜੋ ਕੀ ਚੀਨੀ ਅਤੇ ਬੁੱਧ ਪਕਵਾਨਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ "ਲੂਓਹਾਨ ਕਾਈ" ({{zh|s=罗汉菜|t=羅漢菜}}) ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪਕਵਾਨ ਰਵਾਇਤੀ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਬੋਧੀ ਮੋੰਕਾਂ ਲਈ ਬਣਾਈ ਗਈ ਹੈ। ਪਰ ਇਸਨੇ ਚੀਨ ਦੇ ਰੈਸਟੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਚੋਣ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਮ ਪਕਵਾਨ ਦੀ ਤਰਾਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਬੁੱਧਾ ਦੀਲਾਇਟ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਬਜੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਸਮੱਗਰੀ (ਕਈ ਵਾਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਮੁਦਰੀ ਭੋਜਨ ਜਾਂ ਅੰਡੇ)ਪਾਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸਨੂੰ ਸੋਇਆ ਸਾਸ - ਅਧਾਰਿਤ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਨਾਲ ਪਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦ ਤੱਕ ਇਹ ਨਰਮ ਹ ਜਾਂਦੇ ਹੈ। ਵਰਤੇ ਜਾਨ ਵਾਲੀ ਖਾਸ ਸਮੱਗਰੀ ਏਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।<ref name="archive1">{{cite web |url=http://news.fjnet.com/ryzy/ryzrcq/t20041010_2029.htm |title=Internet Archive Wayback Machine |publisher=Web.archive.org |date=2008-02-10 |accessdate=2012-08-22 |archive-date=2008-02-10 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080210040452/http://news.fjnet.com/ryzy/ryzrcq/t20041010_2029.htm |dead-url=unfit }}</ref> ==ਪਰੰਪਰਾ== ਇਸਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕੀ ਇਸ ਨਾਲ ਰਵਾਇਤੀ ਬੋਧੀ ਇਸਨੂੰ ਖਾਕੇ ਆਨੰਦ ਮੰਨਦੇ ਹੈ ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਚੀਨੀ ਰੈਸਟੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੀਨੀ ਨਵੇਂ ਸਾਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ 'ਤੇ ਚੀਨੀ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕੀ ਬੋਧ ਧਰਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਸਾਲ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੰਜ ਦਿਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪਵਿਤਰ ਕਾਰਣ ਲਈ ਸ਼ਾਕਾਹਾਰੀ ਭੋਜਨ ਖਾਣਾ ਚਾਹਿਦਾ ਹੈ।<ref name="starbulletin1998">{{cite web|url=http://archives.starbulletin.com/1998/01/14/features/story1.html |title=Honolulu Star-Bulletin Features |publisher=Archives.starbulletin.com |date= |accessdate=2009-04-30}}</ref> ==ਸਮੱਗਰੀ== ਇਸਦੀ ਸਮੱਗਰੀ ਸ਼ੈੱਫ ਅਤੇ ਅੱਲਗ ਅਲੱਗ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਹੇਠ ਬੁੱਧਾ ਦੀਲਾਇਟ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਸਮੱਗਰੀ ਹੈ: *ਬਾਂਸ ਦਾ ਫੰਗਸ *ਬੀਨ ਕਰਡ ਡੰਡੀ *ਕਾਲੇ ਮਸ਼ਰੂਮ *ਮੂੰਗਫਲੀ *ਤਲਿਆ ਟੋਫ਼ੂ *ਕਮਲ ਦੇ ਬੀਜ ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਪਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਏਸ਼ੀਆਈ ਮਹੀਨਾ]] pdj6152y73rtdoax9lcq405cs8u3bw8 0 68709 609792 596430 2022-07-31T04:10:51Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਐਡਗਰ ਐਲਨ ਪੋ ਅਵਾਰਡਜ਼''' (ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਾਂ '''ਐਡਗਰਜ਼'''), [[ਐਡਗਰ ਐਲਨ ਪੋ]] ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ, ਹਰ ਸਾਲ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸਿਟੀ ਅਧਾਰਿਤ ਸੰਸਥਾ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਰਹੱਸ ਲੇਖਕ,<ref>Neimeyer, Mark.</ref> <ref><cite class="citation web" contenteditable="false">[http://www.theedgars.com/intouch.html "Contact the National Office of Mystery Writers of America"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180427002929/http://www.theedgars.com/intouch.html |date=2018-04-27 }}<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref> ਵਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਰਹੱਸ ਗਲਪ, [[ਗੈਰ-ਗਲਪ]], [[ਟੀਵੀ]], [[ਫ਼ਿਲਮ]], ਅਤੇ [[ਰੰਗ-ਮੰਚ]] ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਜਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਬਿਹਤਰੀਨ ਰਚਨਾਵਾਂ/ਕਿਰਤਾਂ ਨੂੰ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। == ਕੈਟੇਗਰੀਆਂ == * [[:en:Edgar Award#ਬਿਹਤਰੀਨ ਨਾਵਲ award winners|ਬਿਹਤਰੀਨ ਨਾਵਲ]] (1954 ਦੇ ਬਾਅਦ) * ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਲੇਖਕ ਵਲੋਂ ਬਿਹਤਰੀਨ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ (1946 ਦੇ ਬਾਅਦ) * ਬਿਹਤਰੀਨ ਪੇਪਰਬੈਕ ਮੌਲਿਕ (1970 ਦੇ ਬਾਅਦ) * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ (1951 ਦੇ ਬਾਅਦ)  * ਬਿਹਤਰੀਨ ਤਥ ਅਪਰਾਧ (1948 ਦੇ ਬਾਅਦ)  * ਬਿਹਤਰੀਨ ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ/ਜੀਵਨੀ ਕੰਮ (1977 ਦੇ ਬਾਅਦ) * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨੌਜਵਾਨ ਬਾਲਗ (1989 ਦੇ ਬਾਅਦ) * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨਾਬਾਲਗ (1961 ਦੇ ਬਾਅਦ)  * ਇੱਕ ਟੀ.ਵੀ. ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਬਿਹਤਰੀਨ ਐਪੀਸੋਡ (1952 ਦੇ ਬਾਅਦ) * ਬਿਹਤਰੀਨ ਟੀ.ਵੀ. ਫੀਚਰ ਜਾਂ ਮਿੰਨੀਲੜੀ (1972 ਦੇ ਬਾਅਦ) * ਬਿਹਤਰੀਨ ਮੋਸ਼ਨ ਪਿਕਚਰ ਪਟਕਥਾ (1946 ਦੇ ਬਾਅਦ) * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨਾਟਕ (1950 ਦੇ ਬਾਅਦ, ਅਨਿਯਮਿਤ) * ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਐਡਗਰਜ਼ (1949 ਦੇ ਬਾਅਦ, ਅਨਿਯਮਿਤ) * ਪਹਿਲੀ ਰਹੱਸ ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਲਈ ਰਾਬਰਟ ਐੱਲ ਫਿਸ਼ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਪੁਰਸਕਾਰ (1984 ਦੇ ਬਾਅਦ) * Raven ਅਵਾਰਡ (1953 ਦੇ ਬਾਅਦ) * ਗਰੈਂਡ ਮਾਸਟਰ ਅਵਾਰਡ (1955 ਦੇ ਬਾਅਦ) * ਇਲੈਰੀ ਕੁਈਨ ਅਵਾਰਡ (1983 ਦੇ ਬਾਅਦ) * ਮੈਰੀ ਹਿੱਗਿਨਜ਼ ਕਲਾਰਕ ਅਵਾਰਡ (2001 ਦੇ ਬਾਅਦ) * ਬਿਹਤਰੀਨ ਰੇਡੀਓ ਨਾਟਕ (1946-1960) * ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰਹੱਸ ਆਲੋਚਨਾ (1946-1967) * ਬਿਹਤਰੀਨ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਫਿਲਮ (1949-1966)  * ਬਿਹਤਰੀਨ ਕਿਤਾਬ ਜੈਕਟ (1955-1975) == ਬਿਹਤਰੀਨ ਨਾਵਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ == ਹਰ ਸਾਲ ਲਈ ਜੇਤੂ ਅਤੇ, ਗਿਆਤ ਨਾਮਜ਼ਦ ਖ਼ਿਤਾਬ: === 1950ਵੇਂ === ; 1954 Charlotte Jay, ''Beat Not the Bones'' ; 1955 Raymond Chandler, ''The Long Goodbye'' ; 1956 Margaret Millar, ''Beast in View'' * The Gordons, ''The Case of the Talking Bug'' * Patricia Highsmith, ''The Talented Mr. Ripley'' ; 1957 Charlotte Armstrong, ''A Dram of Poison'' * Charles Samuels, and Louise Samuels ''Night Fell on Georgia" (award winner for ਬਿਹਤਰੀਨ ਤਥ ਅਪਰਾਧ)'' * Margot Bennett, ''The Man Who Didn't Fly'' * Arthur Upfield, ''The Bushman Who Came Back'' * Bill Ballinger, ''The Longest Second'' * Marjorie Carleton, ''The Night of the Good Children'' ; 1959 Stanley Ellin, ''The Eighth Circle'' * Dorothy Salisbury Davis, ''A Gentleman Called'' * David Alexander, ''The Madhouse in Washington Square'' * Lee Blackstock, ''The Woman in the Woods'' (aka ''Miss Fenny'' as Charity Blackstock) === 1960ਵੇਂ === ; 1960 Celia Fremlin, ''The Hours Before Dawn'' * Philip MacDonald, ''The List of Adrian Messenger'' ; 1961 Julian Symons, ''The Progress of a Crime'' * Peter Curtis, ''The Devil's Own'' * Herbert Brean, ''The Traces of Brillhart'' * Geoffrey Household, ''Watcher in the Shadows'' ; 1962 J. J. Marric, ''Gideon's Fire'' * Lionel Davidson, ''The Night of Wenceslas'' * Anne Blaisdell, ''Nightmare'' * Suzanne Blanc, ''The Green Stone'' * Ross Macdonald, ''The Wycherly Woman'' ; 1963 Ellis Peters, ''Death and the Joyful Woman'' * Dell Shannon, ''Knave of Hearts'' * Mark McShane, ''Seance'' * Shelley Smith, ''The Ballad of the Running Man'' * Jean Potts, ''The Evil Wish'' * Ross Macdonald, ''The Zebra-Striped Hearse'' ; 1964 Eric Ambler, ''The Light of Day'' * Stanton Forbes, ''Grieve for the Past'' * Dorothy B. Hughes, ''The Expendable Man'' * Elizabeth Fenwick, ''The Make-Believe Man'' * Ellery Queen, ''The Player on the Other Side'' ; 1965 John le Carré, ''The Spy Who Came in from the Cold'' * Margaret Millar, ''The Fiend'' * Hans Hellmut Kirst, ''The Night of the Generals'' * Mary Stewart, ''This Rough Magic'' ; 1966 Adam Hall, ''The Quiller Memorandum'' * Mary Stewart, ''Airs Above the Ground'' * Len Deighton, ''Funeral in Berlin'' * Ross Macdonald, ''The Far Side of the Dollar'' * Dorothy Salisbury Davis, ''The Pale Betrayer'' * H. R. F. Keating, ''The Perfect Murder'' ; 1967 Nicolas Freeling, ''King of the Rainy Country'' * Ngaio Marsh, ''Killer Dolphin'' * Dick Francis, ''Odds Against'' * Donald E. Westlake, ''The Busy Body'' ; 1968 Donald E. Westlake, ''God Save the Mark'' * George Baxt, ''A Parade of Cockeyed Creatures'' * Dick Francis, ''Flying Finish'' * Charlotte Armstrong, ''Lemon in the Basket'' * Ira Levin, ''Rosemary's Baby'' * Charlotte Armstrong, ''The Gift Shop'' ; 1969 "Jeffery Hudson" (Michael Crichton), ''A Case of Need'' * Peter Dickinson, ''A Glass-Sided Ants' Nest'' * Dick Francis, ''Blood Sport'' * Dorothy Salisbury Davis and Jerome Ross, ''God Speed the Night'' * Heron Carvic, ''Picture Miss Seeton'' * Stanley Ellin, ''The Valentine Estate'' === 1970ਵੇਂ === ; 1970 Dick Francis, ''Forfeit'' * Chester Himes, ''Blind Man with a Pistol'' * Shaun Herron, ''Miro'' * Peter Dickinson, ''The Old English Peep Show'' * Emma Lathen, ''When in Greece'' * Dorothy Salisbury Davis, ''Where the Dark Streets Go'' ; 1971 Maj Sjöwall & Per Wahlöö, ''The Laughing Policeman'' * Pat Stadley, ''Autumn of a Hunter'' * Margaret Millar, ''Beyond this Point Are Monsters'' * Patricia Moyes, ''Many Deadly Returns'' * Donald E. Westlake, ''The Hot Rock'' * Shaun Herron, ''The Hound and the Fox and the Harper'' ; 1972 Frederick Forsyth, ''The Day of the Jackal'' * P. D. James, ''Shroud for a Nightingale'' * G. F. Newman, ''Sir, You Bastard'' * Tony Hillerman, ''The Fly on the Wall'' * Arthur Wise, ''Who Killed Enoch Powell?'' ; 1973 Warren Kiefer, ''The Lingala Code'' * Martin Cruz Smith, ''Canto for a Gypsy'' * John Ball, ''Five Pieces of Jade'' * Hugh C. Rae, ''The Shooting Gallery'' * Ngaio Marsh, ''Tied Up in Tinsel'' ; 1974 Tony Hillerman, ''Dance Hall of the Dead'' * Francis Clifford, ''Amigo, Amigo'' * P. D. James, ''An Unsuitable Job for a Woman'' * Jean Stubbs, ''Dear Laura'' * Victor Canning, ''The Rainbird Pattern'' ; 1975 Jon Cleary, ''Peter's Pence'' * Francis Clifford, ''Goodbye and Amen'' * Andrew Garve, ''The Lester Affair'' * Malcolm Bosse, ''The Man Who Loved Zoos'' * Paul Erdman, ''The Silver Bears'' ; 1976 Brian Garfield, ''Hopscotch'' * Gerald Seymour, ''Harry's Game'' * Maggie Rennert, ''Operation Alcestic'' * Marvin Albert, ''The Gargoyle Conspiracy'' * Ross Thomas, ''The Money Harvest'' ; 1977 Robert B. Parker, ''Promised Land'' * Richard Neely, ''A Madness of the Heart'' * Thomas Gifford, ''The Cavanaugh Quest'' * Gerald Seymour, ''The Glory Boys'' * Trevanian, ''The Main'' ; 1978 William Hallahan, ''Catch Me: Kill Me'' * William McIlvanney, ''Laidlaw'' * Martin Cruz Smith, ''Nightwing'' ; 1979 Ken Follett, ''Eye of the Needle'' * Ruth Rendell, ''A Sleeping Life'' * Tony Hillerman, ''Listening Woman'' * Jack S. Scott, ''The Shallow Grave'' * John Godey, ''The Snake'' === 1980ਵੇਂ === ; 1980 Arthur Maling, ''The Rheingold Route''<ref><cite class="citation web" contenteditable="false">[http://www.theedgars.com/edgarsDB/index.php "Edgar Award Winners and Nominees Database"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180927165310/http://www.theedgars.com/edgarsDB/index.php |date=2018-09-27 }}. </cite></ref> * C.P. Snow, ''A Coat of Varnish'' * Robert Barnard, ''Death of a Mystery Writer'' * Frank Parrish, ''Fire in the Barley'' * Ruth Rendell, ''Make Death Love Me'' ; 1981 Dick Francis, ''Whip Hand'' * B. M. Gill, ''Death Drop'' * Robert Barnard, ''Death of a Literary Widow'' * A. J. Quinnell, ''Man on Fire'' * Reginald Hill, ''The Spy's Wife'' ; 1982 William Bayer, ''Peregrine'' ; 1983 Rick Boyer, ''Billinsgate Shoal'' ; 1984 [[ਏਲਮੋਰ ਲਿਓਨਾਰਦ|Elmore Leonard]], ''LaBrava'' ; 1985 Ross Thomas, ''Briarpatch'' ; 1986 L. R. Wright, ''The Suspect'' ; 1987 Barbara Vine, ''A Dark-Adapted Eye'' ; 1988 Aaron Elkins, ''Old Bones'' ; 1989 Stuart M. Kaminsky, ''A Cold Red Sunrise'' === 1990ਵੇਂ === ; 1990 James Lee Burke, ''Black Cherry Blues'' ; 1991 Julie Smith, ''New Orleans Mourning'' ; 1992 Lawrence Block, ''A Dance at the Slaughterhouse'' ; 1993 Margaret Maron, ''Bootlegger's Daughter'' ; 1994 Minette Walters, ''The Sculptress'' ; 1995 Mary Willis Walker, ''The Red Scream'' ; 1996 Dick Francis, ''Come to Grief'' ; 1997 Thomas H. Cook, ''The Chatham School Affair'' ; 1998 James Lee Burke, ''Cimarron Rose'' ; 1999 Robert Clark, ''Mr. White's Confession'' === 2000ਵੇਂ === ; 2000 Jan Burke, ''Bones'' ; 2001 Joe R. Lansdale, ''The Bottoms'' ; 2002 T. Jefferson Parker, ''Silent Joe'' ; 2003 S. J. Rozan, ''Winter and Night'' ; 2004 Ian Rankin, ''Resurrection Men'' ; 2005 T. Jefferson Parker, ''California Girl'' ; 2006 Jess Walter, ''Citizen Vince'' ; 2007 Jason Goodwin, ''The Janissary Tree'' ; 2008 John Hart, ''Down River'' ; 2009 C. J. Box, ''Blue Heaven'' === 2010ਵੇਂ === ; 2010 John Hart, ''The Last Child'' ; 2011 Steve Hamilton, ''The Lock Artist'' ; 2012 Mo Hayder, ''Gone'' ; 2013 Dennis Lehane, ''Live by Night'' ; 2014 William Kent Krueger, Ordinary Grace ; 2015 [[ਸਟੀਫ਼ਨ ਕਿੰਗ|Stephen King]], ''Mr. Mercedes'' == 2010 ਦੇ ਜੇਤੂ == [[ਐਡਗਰ ਐਲਨ ਪੋ]] ਅਵਾਰਡ 2010, ਰਹੱਸ ਗਲਪ, [[ਗੈਰ-ਗਲਪ]], [[ਟੀਵੀ]], [[ਫ਼ਿਲਮ]], ਅਤੇ [[ਰੰਗ-ਮੰਚ]] ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ 2009, ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਜਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਬਿਹਤਰੀਨ ਰਚਨਾਵਾਂ/ਕਿਰਤਾਂ ਹਨ: * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨਾਵਲ: ''The Last Child'' by John Hart * ਬਿਹਤਰੀਨ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ by an American Author: ''In the Shadow of Gotham'' by Stefanie Pintoff * ਬਿਹਤਰੀਨ ਪੇਪਰਬੈਕ ਮੌਲਿਕ: ''Body Blows'' by Marc Strange * ਬਿਹਤਰੀਨ ਤਥ ਅਪਰਾਧ: ''Columbine'' by Dave Cullen * ਬਿਹਤਰੀਨ ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ/ਜੀਵਨੀ : ''The Lineup: The World’s Greatest Crime Writers Tell the Inside Story of Their Greatest Detectives'' edited by Otto Penzler * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ: "Amapola" – Phoenix Noir by Luis Alberto Urrea * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨੌਜਵਾਨ: ''Closed for the Season'' by Mary Downing Hahn * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨੌਜਵਾਨ ਬਾਲਗ: ''Reality Check'' by Peter Abrahams * ਬਿਹਤਰੀਨ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਐਪੀਸੋਡ ਟੈਲੀਪਲੇ: "A Place of Execution" by Patrick Harbinson The ਰਾਬਰਟ ਐੱਲ ਫਿਸ਼ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਪੁਰਸਕਾਰ was presented to "A Dreadful Day" – ''Alfred Hitchcock's Mystery Magazine'' by Dan Warthman (Dell Magazines).<ref>2010 Edgar Winners Press Release</ref> == 2012 ਦੇ ਜੇਤੂ == For works published in 2011. * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨਾਵਲ: ''Gone'' by Mo Hayder * ਬਿਹਤਰੀਨ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ: ''Bent Road'' by Lori Roy * ਬਿਹਤਰੀਨ ਪੇਪਰਬੈਕ ਮੌਲਿਕ: ''The Company Man'' by Robert Jackson Bennett * ਬਿਹਤਰੀਨ ਤਥ ਅਪਰਾਧ: ''Destiny of the Republic'' by Candice Millard * ਬਿਹਤਰੀਨ ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ/ਜੀਵਨੀ : ''On Conan Doyle: Or, the Whole Art of Storytelling'' by Michael Dirda * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ: "The Man Who Took His Hat Off to the Driver of the Train" - ''Ellery Queen Mystery Magazine'' by Peter Turnbull * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨੌਜਵਾਨ: ''Icefall'' by Matthew J. Kirby * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨੌਜਵਾਨ ਬਾਲਗ: ''The Silence of Murder'' by Dandi Daley Mackall * ਬਿਹਤਰੀਨ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਐਪੀਸੋਡ ਟੈਲੀਪਲੇ: "Pilot" - ''Homeland'', Teleplay by Alex Gansa, Howard Gordon & Gideon Raff * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨਾਟਕ: ''The Game's Afoot'' by Ken Ludwig * ਰਾਬਰਟ ਐੱਲ ਫਿਸ਼ ਮੈਮੋਰੀਅਲ: "A Good Man of Business" - ''Ellery Queen Mystery Magazine'' by David Ingram *ਮੈਰੀ ਹਿੱਗਿਨਜ਼ ਕਲਾਰਕ ''Learning to Swim'' by Sara J. Henry * ਗਰੈਂਡ ਮਾਸਟਰ Martha Grimes * Raven: M is for Mystery Bookstore, San Mateo, CA / Molly Weston, Meritorious Mysteries * ਇਲੈਰੀ ਕੁਈਨ ਅਵਾਰਡ: Joe Meyers of the Connecticut Post/Hearst Media News Group == 2013 ਦੇ ਜੇਤੂ == * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨਾਵਲ: ''Live by Night'' by Dennis Lehane<ref name="2013nom"><cite class="citation web" contenteditable="false">[http://www.theedgars.com/nominees.html "2013 Nominees"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120307172053/http://www.theedgars.com/nominees.html |date=2012-03-07 }}<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref> * ਬਿਹਤਰੀਨ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ by an American Author: ''The Expats'' by Chris Pavone * ਬਿਹਤਰੀਨ ਪੇਪਰਬੈਕ ਮੌਲਿਕ: ''The Last Policeman'' by Ben H. Winters<ref name="2013nom"/> * ਬਿਹਤਰੀਨ ਤਥ ਅਪਰਾਧ: ''Midnight in Peking'' by Paul French * ਬਿਹਤਰੀਨ ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ/ਜੀਵਨੀ : ''The Scientific Sherlock Holmes'' by James O'Brien * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ: "The Unremarkable Heart" - ''Mystery Writers of America Presents: Vengeance'' by Karin Slaughter * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨੌਜਵਾਨ: ''The Quick Fix'' by Jack D. Ferraiolo * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨੌਜਵਾਨ ਬਾਲਗ: ''Code Name Verity'' by Elizabeth Wein * ਬਿਹਤਰੀਨ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਐਪੀਸੋਡ ਟੈਲੀਪਲੇ: "A Scandal in Belgravia" - ''Sherlock'', teleplay by Steven Moffat * ਰਾਬਰਟ ਐੱਲ ਫਿਸ਼ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਪੁਰਸਕਾਰ: "When They Are Done With Us" - ''Staten Island Noir'' by Patricia Smith * ਗਰੈਂਡ ਮਾਸਟਰ Ken Follett and Margaret Maron * Raven Awards: Oline Cogdill, Mysterious Galaxy Bookstore San Diego and Redondo Beach, CA * ਇਲੈਰੀ ਕੁਈਨ ਅਵਾਰਡ: Akashic Books * The Simon & Schuster-Mary Higgins Clark Award: ''The Other Woman'' by Hank Phillippi Ryan == 2014 ਦੇ ਜੇਤੂ == * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨਾਵਲ: ''Ordinary Grace'' by William Kent Krueger * ਬਿਹਤਰੀਨ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ by an American Author: ''Red Sparrow'' by Jason Matthews * ਬਿਹਤਰੀਨ ਪੇਪਰਬੈਕ ਮੌਲਿਕ: ''The Wicked Girls'' by Alex Marwood * ਬਿਹਤਰੀਨ ਤਥ ਅਪਰਾਧ: ''The Hour of Peril: The Secret Plot to Murder Lincoln Before the Civil War'' by Daniel Stashower * ਬਿਹਤਰੀਨ ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ/ਜੀਵਨੀ : ''America Is Elsewhere: The Noir Tradition in the Age of Consumer Culture'' by Erik Dussere * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ: "The Caxton Private Lending Library & Book Depository" - ''Bibliomysteries'' by John Connolly * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨੌਜਵਾਨ: ''One Came Home'' by Amy Timberlake * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨੌਜਵਾਨ ਬਾਲਗ: ''Ketchup Clouds'' by Annabel Pitcher * ਬਿਹਤਰੀਨ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਐਪੀਸੋਡ ਟੈਲੀਪਲੇ: "Episode 1" - ''The Fall'', teleplay by Allan Cubitt * ਰਾਬਰਟ ਐੱਲ ਫਿਸ਼ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਪੁਰਸਕਾਰ: "The Wentworth Letter" - ''Criminal Element's Malfeasance Occasional'' by Jeff Soloway * ਗਰੈਂਡ ਮਾਸਟਰ Robert Crais and Carolyn Hart<ref name="2014gm+raven"><cite class="citation web" contenteditable="false">[http://mysterywriters.org/mwa-announces-2014-grand-master-and-raven-awards/ "MWA Announces 2014 Grand Master and Raven Awards"]. mysterywriters.org<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref> * Raven Awards: Aunt Agatha’s in Ann Arbor, Michigan<ref name="2014gm+raven"/> == 2015 ਦੇ ਜੇਤੂ == * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨਾਵਲ: ''Mr. Mercedes'' by [[ਸਟੀਫ਼ਨ ਕਿੰਗ|Stephen King]] * ਬਿਹਤਰੀਨ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ: ''Dry Bones in the Valley'' by Tom Bouman * ਬਿਹਤਰੀਨ ਪੇਪਰਬੈਕ ਮੌਲਿਕ: ''The Secret History of Las Vegas'' by Chris Abani * ਬਿਹਤਰੀਨ ਤਥ ਅਪਰਾਧ: ''Tinseltown: Murder, Morphine, and Madness at Dawn of Hollywood'' by William J. Mann * ਬਿਹਤਰੀਨ ਆਲੋਚਨਾਤਮਿਕ/ਜੀਵਨੀ : ''Poe-Land: The Hallowed Haunts of Edgar Allan Poe'' by J.W. Ocker * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ: "What Do You Do?"- ''Rogues by Gillian Flynn'' * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨੌਜਵਾਨ: ''Greenglass House'' by Kate Milford * ਬਿਹਤਰੀਨ ਨੌਜਵਾਨ ਬਾਲਗ: ''The Art of Secrets'' by James Klise * ਬਿਹਤਰੀਨ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਐਪੀਸੋਡ ਟੈਲੀਪਲੇ: "Episode 1" - ''Happy Valley'' by Sally Wainwright * ਰਾਬਰਟ ਐੱਲ ਫਿਸ਼ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਪੁਰਸਕਾਰ- "Getaway Girl" - ''Ellery Queen's Mystery Magazine'' by Zoe Z. Bell * Mary Higgins Clark Award: ''The Stranger You Know'' by Jane Casey * ਗਰੈਂਡ ਮਾਸਟਰ Lois Duncan and James Ellroy * Raven Award: Ruth and Jon Jordan, Crimespree Magazine and Kathryn Kennison, Magna Cum Murder * ਇਲੈਰੀ ਕੁਈਨ ਅਵਾਰਡ: Charles Ardai == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == * Edogawa Rampo Award == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [http://www.mysterywriters.org/ Mystery Writers of America] * [http://theedgars.com/ The official website of Edgar Awards] (includes nominees) [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇਨਾਮ]] eh82qjjj5gqp1ewky7bfg2ih9mgm1f6 0 69378 609875 600776 2022-07-31T07:48:03Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = Titanic | image = Titanic (Official Film Poster).png | alt = The film poster shows a man and a woman hugging over a picture of the Titanic's bow. In the background is a partly cloudy sky and at the top are the names of the two lead actors. The middle has the film's name and tagline, and the bottom contains a list of the director's previous works, as well as the film's credits, rating, and release date. | caption = Theatrical release poster | director = [[James Cameron]] | producer = James Cameron<br />[[Jon Landau (film producer)|Jon Landau]] | writer = James Cameron | starring = [[Leonardo DiCaprio]]<br />[[Kate Winslet]]<br />[[Billy Zane]]<br />[[Kathy Bates]]<br />[[Frances Fisher]]<br />[[Victor Garber]]<br />[[Bernard Hill]]<br />[[Jonathan Hyde]]<br />[[Danny Nucci]]<br />[[David Warner (actor)|David Warner]]<br />[[Bill Paxton]]<br/>[[Gloria Stuart]]<!--NAMES ON THE FILM POSTER ONLY--> | music = [[James Horner]] | cinematography = [[Russell Carpenter]] | editing = [[Conrad Buff IV|Conrad Buff]]<br />James Cameron<br />[[Richard A. Harris]] | studio = [[20th Century Fox]]<ref name=BFI>{{cite web|title=Titanic (1997)|work=Film & TV Database|publisher=[[British Film Institute]]|url=http://ftvdb.bfi.org.uk/sift/title/541102|accessdate=July 29, 2011|archive-date=ਅਗਸਤ 2, 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110802052756/http://ftvdb.bfi.org.uk/sift/title/541102|dead-url=yes}}</ref><br />[[Paramount Pictures]]<ref name=BFI/><br />[[Lightstorm Entertainment]]<ref name=BFI/> | distributor = 20th Century Fox<br />{{small|(International)}}<br />Paramount Pictures<br />{{small|(North America)}} | released = {{Film date|1997|11|01|[[Tokyo International Film Festival|Tokyo]]|1997|12|19|United States}} <!-- PLEASE DO NOT ADD THE 2012 RE-RELEASE DATE! WP:FILM guidelines dictate we must use the earliest and country of origin release dates. Any attempts to add an international airdate will be removed, but can be added in the release section. Thank you.--> | runtime = 195 minutes<!--Theatrical runtime: 194:36--><ref>{{cite web| url=http://bbfc.co.uk/releases/titanic-1998-0 | title=''TITANIC'' (12) |work=[[British Board of Film Classification]]| date=November 14, 1997 |accessdate=November 8, 2014}}</ref> | country = United States | language = English | budget = $200 million<ref>{{cite news|first=Diane|last=Garrett|title=Big-budget bang-ups.|work=[[Variety (magazine)|Variety]]|date=April 20, 2007|accessdate=November 16, 2009|url=http://www.webcitation.org/5lLRXg73q|archive-date=ਨਵੰਬਰ 17, 2009|archive-url=https://www.webcitation.org/5lLRXg73q?url=http://www.variety.com/article/VR1117963551.html?categoryid=1019|dead-url=no}}</ref><ref>{{Cite journal |last1=Wyatt |first1=Justin |last2=Vlesmas |first2=Katherine |year=1999 |title=The Drama of Recoupment: On the Mass Media Negotiation of Titanic|pages=[http://books.google.co.uk/books?id=q1Q8PlAnosQC&pg=PA29 29]–45}} In Sandler & Studlar (1999)</ref><ref>{{cite news|first=Robert W.|last=Welkos|title=The $200-Million Lesson of 'Titanic'|work=[[Los Angeles Times]]|date=February 11, 1998|accessdate=December 12, 2009|url=http://articles.latimes.com/1998/feb/11/entertainment/ca-17727|archive-date=ਅਕਤੂਬਰ 15, 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121015183327/http://articles.latimes.com/1998/feb/11/entertainment/ca-17727|dead-url=yes}}</ref> | gross = $2.187 billion<ref>{{cite web|title=Titanic (1997)|publisher=[[Box Office Mojo]]|url=http://www.boxofficemojo.com/movies/?id=titanic.htm |accessdate=June 8, 2012}}</ref> }} '''ਟਾਈਟੈਨਿਕ '''1997 ਦੀ ਇੱਕ ਅਮਰੀਕੀ ਫਿਲਮ ਹੈ ਜੋ [[ਟਾਈਟੈਨਿਕ]] ਜਹਾਜ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਫਰ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਡੁੱਬਣ ਦੀ ਘਟਨਾ ਉੱਪਰ ਆਧਾਰਿਤ ਸੀ। ਫਿਲਮ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ, ਪਟਕਥਾ-ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਸਹਿ-ਨਿਰਮਾਤਾ [[ਜੇਮਸ ਕੈਮਰੌਨ]] ਸਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ [[ਲਿਓਨਾਰਦੋ ਡੀ ਕਪੈਰਿਓ]] ਅਤੇ [[ਕੇਟ ਵਿੰਸਲੇਟ]] ਇਸ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਜੈਕ ਡਾਵਸਨ ਅਤੇ ਰੋਜ਼ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਹਨ ਜੋ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਪਿਆਰ ਵਿੱਚ ਪੈ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਜਹਾਜ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਹਨ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਇੱਥੇ ਹੀ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਟਾਈਟੈਨਿਕ ਦੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਇਹ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਫੇਰੀ ਵਿੱਚ ਹੀ ਡੁੱਬ ਗਿਆ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਬਜ਼ੁਰਗ ਰੋਜ਼ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ [[ਗਲੋਰੀਆ ਸਤਰੁਅਟ]] ਨੇ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਟਾਈਟੈਨਿਕ ਇੱਕ ਬੇਮਿਸਾਲ ਸਫਲਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ 11 [[ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ]] ਮਿਲੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਧੀਆ ਫਿਲਮ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਇਹ ਫਿਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਫਿਲਮ ਬਣੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਗਲੋਬਲ ਆਮਦਨ $ 1.8 ਬਿਲੀਅਨ ਸਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== {{commons category|Titanic (1997 film)|ਟਾਈਟੈਨਿਕ (1997 ਫਿਲਮ)}} {{wikiquote}} * {{official website|http://www.titanicmovie.com}} * {{IMDb title|id=0120338|title=ਟਾਈਟੈਨਿਕ}} * {{tcmdb title|id=454250|title=ਟਾਈਟੈਨਿਕ}} * {{Amg movie|158894|ਟਾਈਟੈਨਿਕ}} * {{rotten-tomatoes|id=titanic|title=ਟਾਈਟੈਨਿਕ}} * {{metacritic film|id=titanic|title=ਟਾਈਟੈਨਿਕ}} * {{mojo title|id=titanic|title=ਟਾਈਟੈਨਿਕ}} * [http://www.the-numbers.com/movie/Titanic#tab=summary ''ਟਾਈਟੈਨਿਕ''] [[ਦ ਨੰਬਰ (ਵੈਬਸਾਈਟ)|ਦ ਨੰਬਰ]] ਤੇ * [http://www.imsdb.com/scripts/Titanic.html ''ਟਾਈਟੈਨਿਕ'' ਦੀ ਸਕ੍ਰੀਨਪਲੇਅ] [http://www.imsdb.com/all%20scripts/ imsdb.com/scripts] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180722124244/http://www.imsdb.com/all%20scripts/ |date=2018-07-22 }} ਤੇ [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਮਰੀਕੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ]] exrhc88p7k0qrzwfepullkuk9k146d8 0 70556 609941 590931 2022-07-31T11:25:35Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Dieric_Bouts_013.jpg|thumb|ਚਾਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦੇਣਾ]] <span>ਇਹ [[ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ|ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ]] ਦੇਣ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੈ।</span> {| border="1" class="wikitable cx-highlight" style="margin-bottom: 10px;" !ਤਰੀਕਾ !ਵਰਣਨ |- | align="center" |[[ਜੰਤੂ|ਜਾਨਵਰ (ਜੰਤੂ)]] | * ਹਾਥੀ ਨਾਲ ਦਰੜਨਾ<ref>[http://www.neatorama.com/2007/05/29/this-wont-hurt-a-bit-a-painlessly-short-and-incomplete-evolution-of-execution/ This Won't Hurt a Bit: A Painlessly Short (and Incomplete) Evolution of Execution.]</ref> * ਖਾਏ ਜਾਣਾ - ਸ਼ੇਰ, ਸ਼ਾਰਕ, ਪਿਰਾਨ੍ਹਾ * ਬਿੱਛੂ, ਸੱਪ, ਮਕੜੀ ਆਦਿ ਦੇ ਡੰਗ ਜਾਂ ਦੰਦੀ ਮਾਰਨ ਨਾਲ * ਘੋੜਿਆਂ ਨਾਲ ਪਾੜ ਦੇਣਾ (ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ 2 ਲੱਤਾਂ ਅਤੇ 2 ਬਾਹਾਂ ਨੂੰ 4 ਘੋੜਿਆਂ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹਕੇ, ਘੋੜਿਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਤੋਰਨਾ). * ਘੋੜਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਿੱਧੇ ਜਾਣਾ |- | align="center" |ਪਿੱਠ-ਤੋੜਨਾ | ਮਾਰਨ ਦਾ ਅਜਿਹਾ ਮੰਗੋਲੀਆਈ ਤਰੀਕਾ ਜਿਸ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਖੂਨ ਨਹੀਂ ਡੁੱਲ੍ਹਦਾ।<ref>[http://books.google.co.uk/books?id=nFx3OlrBMpQC&pg=PA53&lpg=PA53&dq=Back+broken+mongol&source=bl&ots=Hf58WKIOmr&sig=f-xLuLYyk54ZXsMW9wsr5CXTZsI&hl=en&ei=MRExSojXPJeQjAfGj_DCBw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=6 Chingis Khan]</ref> (ਮਿਸਾਲ: ਮੰਗੋਲ ਲੀਡਰ ਜਮੂਖਾ ਨੂੰ 1206 ਵਿੱਚ ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ)।<ref>''The Secret History of the Mongols'', book 8, chapter 201.</ref> |- | align="center" |ਬੰਦੂਕ ਨਾਲ ਉਡਾਉਣਾ |ਤੋਪ ਦੇ ਨਾਲ ਦੋਸ਼ੀ ਦਾ ਮੂੰਹ ਬੰਨ੍ਹਕੇ ਤੋਪ ਨੂੰ ਚਲਾ ਦੇਣਾ। |- | align="center" | ਬਲਡ ਈਗਲ(Blood Eagle) | ਵਿਰੋਧੀ ਦੀ ਰੀਢ ਦੀ ਹੱਡੀ ਨੂੰ ਤੋੜਕੇ ਉਸ ਵਿੱਚੋਂ ਫੇਫੜੇ ਬਾਹਰ ਕਢਕੇ ਮਾਰਨ ਦਾ ਤਰੀਕਾ। ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ [[ਵਾਈਕਿੰਗ]] ਕਰਦੇ ਸੀ। |- | align="center" |ਊਬਾਲ ਕੇ ਮਾਰਨਾ | ਕਿਸੇ ਵੱਡੇ ਕੜਾਹੇ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ, ਤੇਲ, ਲੁਕ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਚੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਉਬਾਲਕੇ ਮਾਰਨਾ। |- | align="center" | ਮਾਰੂ ਚੱਕਾ |ਇਸਨੂੰ ਕੈਥਰੀਨ ਚੱਕਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਇਹ ਨਾਮ ਇੱਕ ਸੰਤ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਪਿਆ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। |- | align="center" |ਜੀਉਂਦੇ ਜੀ ਦੱਬਣਾ | ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦਾ ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤਰੀਕਾ |- | align="center" |ਸਾੜਨਾ | ਜਿਉਂਦੇ ਜੀ ਸਾੜਨਾ ਖਾਸ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਜਾਦੂ-ਟੂਣਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਮੂਲ ਅਮਰੀਕੀ ਨਿਵਾਸੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਲੱਕੜ ਦੀਆਂ ਸੋਟੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਦੋਸ਼ੀ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨਾਲ ਲਗਾ ਕੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਮਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।<ref>Frederick Drimmer (ed.</ref> |- | align="center" |ਪਕਾਉਣਾ | ਬਰੇਜ਼ਨ ਬੁਲ |- | align="center" | ਸੂਲੀ ਚਾੜ੍ਹਨਾ | ਕਿਸੇ ਰੁੱਖ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਅਜਿਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ਨਾਲ ਬੰਨਣਾ ਜਾਂ ਕਿੱਲਾਂ ਨਾਲ ਗੱਡਕੇ ਮਰਨ ਲਈ ਛੱਡ ਦੇਣਾ। |- | align="center" | ਮਸਲਨਾ | ਕਿਸੇ ਭਾਰੀ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਮਸਲਨਾ |- | align="center" | ਸਿਰ ਲਾਹੁਣਾ | ਸਿਰ ਕੱਟਣਾ ਜਾਂ ਸਿਰ ਲਾਹੁਣਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਆਮ ਸਜ਼ਾ ਹੈ। |- | align="center" | ਆਂਦਰਾਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣਾ |ਅਕਸਰ ਮਾਰਨ ਦੇ ਅਸਲੀ ਤਰੀਕੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਾਪਾਨ ਵਿੱਚ ਸੈਮੂਰਾਈ ਹਾਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਹ ਸਜ਼ਾ ਦੇਕੇ ਮਾਰਦੇ ਸੀ ਜਿਸਨੂੰ ਉਹ ''[[ਸੇਪੂਕੂ]]'' (''ਹਾਰਾਕੀਰੀ'') ਕਹਿੰਦੇ ਸੀ। |- | align="center" | ਬਟਵਾਰਾ | ਅੰਗਾਂ ਦਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋਣਾ |- | align="center" |ਚਾਰ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਣਾ | ਲੱਤਾਂ ਅਤੇ ਬਾਹਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਖਿੱਚਕੇ ਮਾਰਨਾ |- | align="center" |ਬਿਜਲੀ ਨਾਲ ਮਾਰਨਾ | ਬਿਜਲੀ ਵਾਲੀ ਕੁਰਸੀ |- | align="center" |ਗੇਰਨਾ | ਦੋਸ਼ੀ ਜਾਂ ਵਿਰੋਧੀ ਨੂੰ ਉੱਚਾਈ ਤੋਂ ਗੇਰਕੇ ਮਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਕਿਸੇ ਪਹਾੜੀ ਤੋਂ ਨਿੱਚੇ ਗੇਰਨਾ |- | align="center" |ਖੱਲ ਉਤਾਰਨਾ |ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਖੱਲ ਉਤਾਰਨਾ |- | align="center" |ਗਾਰੋਤ | ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੱਧਕਾਲੀ ਸਪੇਨ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। |- | align="center" |ਗੈਸ | ਕਿਸੇ ਕਮਰੇ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕਰਕੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਗੈਸ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਹ ਘੁੱਟ ਕੇ ਮਾਰਨਾ |- | align="center" | ਲਟਕਾਉਣਾ | ਪੀੜਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਬਣਤਰ ਦੇ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਫਸਾ ਕੇ ਕਿਸੇ ਸਧਾਰਨ ਜਗ੍ਹਾ ਉੱਤੇ ਲਟਕਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮਰਨ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। |- | align="center" |ਫਾਂਸੀ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹਾਉਣਾ | ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਤਰੀਕਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। |- | align="center" | ਕੈਦ ਕਰਨਾ(ਚਿਣਵਾਉਣਾ) | ਅਜਿਹੀ ਜਗ੍ਹਾ ਵਿੱਚ ਬੰਦ ਕਰਨਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਦਾ ਕੋਈ ਰਾਹ ਨਾ ਹੋਵੇ ਪਰ ਕੈਦੀ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਕਿਸੇ ਝੀਥ ਰਾਹੀਂ ਜਿਉਂਦੇ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। |- | align="center" | ਕੀਲਹੌਲਿੰਗ (Keelhauling) | ਸਮੁੰਦਰ ਸੰਬੰਧੀ ਇੱਕ ਯੂਰਪੀ ਸਜ਼ਾ |- | align="center" |ਜ਼ਹਿਰ ਦੇਣਾ | ਜ਼ਹਿਰ ਦੇਕੇ ਮਾਰਨਾ ਵੀ ਇੱਕ ਆਮ ਤਰੀਕਾ ਹੈ। [[ਸੀਜ਼ਰ]] ਅਤੇ [[ਪਲੈਟੋ]] ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। |- | align="center" |ਪੈਂਡੂਲਮ<ref>R.D. Melville (1905), "The Use and Forms of Judicial Torture in England and Scotland," ''The Scottish Historical Review'', vol. 2, p. 228; Geoffrey Abbott (2006) ''Execution: the guillotine, the Pendulum, the Thousand Cuts, the Spanish Donkey, and 66 Other Ways of Putting Someone to Death'', MacMillan, [[:en:Special:BookSources/0312352220|ISBN 0-312-35222-0]], p. 213. </ref> | ਇੱਕ ਖ਼ਾਸ ਕਿਸਮ ਦੀ ਮਸ਼ੀਨ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁਹਾੜੀ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਕਰਕੇ ਪੀੜਤ ਦੇ ਸਿਰ ਵੱਲ ਵੱਧਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। |- | align="center" | ਚਿਰਾਈ | ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਆਰੀ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸੰਦ ਨਾਲ ਚੀਰ ਕੇ ਮਾਰਨਾ। |- | align="center" |ਦੋ ਕਰਜੀ(ਸ਼ਿਕੰਜਾ) | ਮਾਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣਾ ਫ਼ਾਰਸੀ ਤਰੀਕਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੀੜਤ ਨੂੰ ਦੋ ਕਿਸ਼ਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸਨੂੰ ਧੱਕੇ ਨਾਲ ਸ਼ਹਿਦ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਦਾ ਘੋਲ ਪਿਆਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੀੜਤ ਦਾ ਹਾਜਮਾ ਖਰਾਬ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੀੜੇ ਮਕੌੜੇ ਉਸ ਉੱਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਉੱਤੇ ਖਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਪੀੜਤ ਦੀ ਸਦਮੇ ਕਾਰਨ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। |- | align="center" |ਗੋਲੀ ਮਾਰਨਾ | ਇੱਕ ਜਾਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗੋਲੀਆਂ ਨਾਲ ਮਾਰਨਾ |- | align="center" | ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਵੱਡਣਾ | ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ-ਇੱਕ ਕਰਕੇ ਵੱਡਣਾ |- | align="center" | ਸਾਹ ਘੁੱਟਣਾ | ਧੂਏਂ ਵਿੱਚ ਸਾਹ ਘੁੱਟਣਾ |- | align="center" |ਭੁੱਖਾ ਰੱਖਕੇ ਮਾਰਨਾ / ਪਾਣੀ ਖਤਮ ਕਰਕੇ ਮਾਰਨਾ | ਇਸ ਤਰੀਕੇ ਦੀ ਮੌਤ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੈਦ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। |- | align="center" |ਪੱਥਰ ਮਾਰਨਾ | ਦੋਸ਼ੀ ਉੱਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਵੱਲੋਂ ਪੱਥਰ ਸੁੱਟੇ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ ਜਿਸ ਨਾਲ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। |- | align="center" | ਗਲ ਘੁੱਟਣਾ | ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸੰਦ ਦੇ ਨਾਲ ਗਲ ਘੁੱਟ ਕੇ ਮਾਰਨਾ |- | align="center" | ਥੰਬਸਕਰੂ (Thumbscrew) |ਇਹ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਸੀਹੇ ਦੇਣ ਦਾ ਸੰਦ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਲ ਕੈਦੀਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਵਾਰ, ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। |} == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == *[http://www.deathpenaltyworldwide.org/index.cfm Death Penalty Worldwide:] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131113215756/http://www.deathpenaltyworldwide.org/index.cfm |date=2013-11-13 }} Academic research database on the laws, practice, and statistics of capital punishment for every death penalty country in the world. * [http://www.neatorama.com/2007/05/29/this-wont-hurt-a-bit-a-painlessly-short-and-incomplete-evolution-of-execution/ This Won’t Hurt a Bit: A Painlessly Short (and Incomplete) Evolution of Execution] * Olugbenga, Akingbehin Emmanuel ([[University of Lagos]]). "[http://ijbssnet.com/journals/Vol_3_No_8_Special_Issue_April_2012/15.pdf Modern Methods of Executing Condemned Prisoners: Elixir to Painful Killings?]" ( {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170202000854/http://ijbssnet.com/journals/Vol_3_No_8_Special_Issue_April_2012/15.pdf |date=2017-02-02 }}). ''[[International Journal of Business and Social Science]]''. Vol. 3 No. 8 [Special Issue] - April 2012. p. 141-148. {{DEFAULTSORT:List Of Methods Of Capital Punishment}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦੇਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ]] g4agp3sk0f9uqhc9q7609obes012hup 0 70875 609736 590570 2022-07-31T00:53:45Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{About|the wrestler|other people with the same name|Sushil Kumar (disambiguation){{!}}ਸੁਸ਼ੀਲ ਕੁਮਾਰ}} {{Use dmy dates|date=September 2015}} {{Use British English|date=September 2013}} {{Infobox sportsperson | headercolor = | name = ਸੁਸ਼ੀਲ ਕੁਮਾਰ | image = Sushil Kumar03.png | caption = 2010 ਵਿੱਚ ਸੁਸ਼ੀਲ ਕੁਮਾਰ | birth_name = | fullname = | nickname = | native_name = | native_name_lang = | nationality = ਭਾਰਤੀ | residence = | birth_date = {{Birth date and age|df=yes|1983|5|26}}<ref name="DOB">{{cite web|publisher=The Official Website of the Beijing 2008 Olympic Games|title=Athlete Biography: Sushil Kumar|url=http://results.beijing2008.cn/WRM/ENG/BIO/Athlete/5/205935.shtml|accessdate=20 August 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080823151417/http://results.beijing2008.cn/WRM/ENG/BIO/Athlete/5/205935.shtml|archivedate=23 ਅਗਸਤ 2008|dead-url=no}}</ref> | birth_place = [[ਬਪਰੋਲਾ]], [[ਦਿੱਲੀ]], ਭਾਰਤ | death_date = | death_place = | height = {{convert|166|cm|ftin|abbr=on}}<ref name=sr>[http://www.sports-reference.com/olympics/athletes/ku/sushil-kumar-1.html Sushil Kumar] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121106120254/http://www.sports-reference.com/olympics/athletes/ku/sushil-kumar-1.html |date=6 ਨਵੰਬਰ 2012 }}. sports-reference.com</ref> | weight = | country = ਭਾਰਤ | sport = [[ਫ੍ਰੀ-ਸਟਾਈਲ ਕੁਸ਼ਤੀ]] | spouse = | event = [[Freestyle wrestling|66&nbsp;kg&nbsp;freestyle]] | collegeteam = | universityteam = | club = ਐੱਨ.ਆਈ.ਐੱਸ ਦਿੱਲੀ | team = | turnedpro = | partner = | former_partner = | coach = ਗਿਆਨ ਸਿੰਘ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਬੇਸਲਾ ਗੁੱਜ਼ਰ | retired = | coaching = | worlds = | regionals = | nationals = | olympics = | highestranking = | show-medals = | updated = 13 ਸਤੰਬਰ 2015 | medaltemplates = {{MedalCountry | {{IND}} }} {{MedalCompetition|[[Olympic Games]]}} {{MedalBronze| [[2008 Summer Olympics|2008 Beijing]] | [[Wrestling at the 2008 Summer Olympics – Men's freestyle 66 kg|66 kg Freestyle]]}} {{MedalSilver| [[2012 Summer Olympics|2012 London]] | [[Wrestling at the 2012 Summer Olympics - Men's freestyle 66 kg|66 kg Freestyle]]}} {{MedalCompetition|[[FILA World Championships|World Championships]]}} {{MedalGold| [[2010 World Wrestling Championships|2010 Moscow]] | [[2010 World Wrestling Championships – Men's freestyle 66 kg|66 kg Freestyle]]}} {{MedalCompetition|[[Commonwealth Games]]}} {{MedalGold| [[2010 Commonwealth Games|2010 Delhi]] | [[Wrestling at the 2010 Commonwealth Games – Men's freestyle 66 kg|66 kg Freestyle]]}} {{MedalGold| [[2014 Commonwealth Games|2014 Glasgow]] | [[Wrestling at the 2014 Commonwealth Games – Men's freestyle 74 kg|74 kg Freestyle]]}} {{MedalCompetition|[[Asian Games]]}} {{MedalBronze|[[Wrestling at the 2006 Asian Games|2006 Doha]] | [[Wrestling at the 2006 Asian Games – Men's freestyle 66 kg|66 Kg Freestyle]]}} {{MedalCompetition|[[Asian Wrestling Championships]]}} {{MedalBronze| [[2003 Asian Wrestling Championships|2003 New Delhi]] | 60 kg Freestyle}} {{MedalSilver|[[2007 Asian Wrestling Championships|2007 Bishkek]] | 66 kg Freestyle}} {{MedalBronze| [[2008 Asian Wrestling Championships|2008 Jeju Island]] | 66 kg Freestyle}} {{MedalGold| [[2010 Asian Wrestling Championships|2010 New Delhi]] | 66 kg Freestyle}} {{MedalCompetition|[[Commonwealth Wrestling Championship]]}} {{MedalGold| 2003 London<ref>{{cite web|title=2003 Commonwealth Wrestling Championships - London, Ontario, Canada ARTICLES & RESULTS|url=http://commonwealthwrestling.sharepoint.com/Pages/2003Championships.aspx|website=http://commonwealthwrestling.sharepoint.com/Pages/default.aspx|publisher=Commonwealth Amateur Wrestling Association (CAWA)|accessdate=13 September 2015|archive-date=23 ਅਕਤੂਬਰ 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131023093647/http://commonwealthwrestling.sharepoint.com/Pages/2003Championships.aspx|dead-url=yes}}</ref> | 60 kg Freestyle}} {{MedalGold| 2005 Cape Town<ref>{{cite web|title=2005 - Commonwealth Wrestling Championships - Information & RESULTS|url=http://commonwealthwrestling.sharepoint.com/Pages/2005Championships.aspx|website=http://commonwealthwrestling.sharepoint.com/|publisher=Commonwealth Amateur Wrestling Association (CAWA)|accessdate=13 September 2015|archive-date=21 ਅਕਤੂਬਰ 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131021164842/http://commonwealthwrestling.sharepoint.com/Pages/2005Championships.aspx|dead-url=yes}}</ref> | 66 kg Freestyle}} {{MedalBronze| 2005 Cape Town<ref>{{cite web|title=2005 - Commonwealth Wrestling Championships - Information & RESULTS|url=http://commonwealthwrestling.sharepoint.com/Pages/2005Championships.aspx|website=http://commonwealthwrestling.sharepoint.com/|publisher=Commonwealth Amateur Wrestling Association (CAWA)|accessdate=13 September 2015|archive-date=21 ਅਕਤੂਬਰ 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131021164842/http://commonwealthwrestling.sharepoint.com/Pages/2005Championships.aspx|dead-url=yes}}</ref> | 66 kg Greco-Roman}} {{MedalGold| 2007 London<ref>{{cite web|title=2007 - Commonwealth Wrestling Championships - Information & RESULTS|url=http://commonwealthwrestling.sharepoint.com/Pages/2007Championships.aspx|website=http://commonwealthwrestling.sharepoint.com/Pages/default.aspx|publisher=Commonwealth Amateur Wrestling Association (CAWA)|accessdate=13 September 2015|archive-date=23 ਅਕਤੂਬਰ 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131023093657/http://commonwealthwrestling.sharepoint.com/Pages/2007Championships.aspx|dead-url=yes}}</ref> | 66 kg Freestyle}} {{MedalGold| 2009 Jalandhar<ref>{{cite web|title=2009 Commonwealth Championships - INFO and RESULTS|url=http://commonwealthwrestling.sharepoint.com/Pages/2009Championships.aspx|website=http://commonwealthwrestling.sharepoint.com/Pages/default.aspx|publisher=Commonwealth Amateur Wrestling Association (CAWA)|accessdate=13 September 2015|archive-date=22 ਅਕਤੂਬਰ 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131022062730/http://commonwealthwrestling.sharepoint.com/Pages/2009Championships.aspx|dead-url=yes}}</ref> | 66 kg Freestyle}} }} '''ਸੁਸ਼ੀਲ ਕੁਮਾਰ ਸੋਲੰਕੀ ('''ਜਨਮ 26 ਮਈ 1983)<ref name="DOB"><cite class="citation web">[http://web.archive.org/web/20080823151417/http://results.beijing2008.cn/WRM/ENG/BIO/Athlete/5/205935.shtml "Athlete Biography: Sushil Kumar"]. </cite></ref> ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਫ੍ਰੀ ਸਟਾਈਲ [[ਕੁਸ਼ਤੀ]] ਖਿਡਾਰੀ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ 66 ਕਿਲੋ ਵਰਗ ਵਿੱਚ ਕੁਸ਼ਤੀ ਦਾ [[ਵਿਸ਼ਵ ਕੁਸ਼ਤੀ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ 2010|2010 ਵਰਲਡ ਟਾਈਟਲ]], 2012 ਲੰਦਨ ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਤਗਮਾ ਅਤੇ ਕਾਂਸੇ ਦਾ ਤਗਮਾ [[2008 ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ|2008 ਬੀਜਿੰਗ ਓਲਿਂਪਿਕ]] ਵਿੱਚ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹੈ। ਸੁਸ਼ੀਲ ਪਹਿਲਾਂ ਭਾਰਤੀ ਖਿਡਾਰੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਤਗਮੇ ਜਿੱਤਣ ਦਾ ਮਾਨ ਹਾਸਿਲ ਹੈ।<ref name="Bronze"><cite class="citation news" contenteditable="false">[http://en.beijing2008.cn/news/sports/headlines/wrestling/n214567030.shtml "Kumar claims 63kg bronze"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080901023144/http://en.beijing2008.cn/news/sports/headlines/wrestling/n214567030.shtml |date=1 ਸਤੰਬਰ 2008 }}. </cite></ref> 2008 ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਜਿੱਤੀਆ ਗਿਆ ਤਗਮਾ ਭਾਰਤੀ ਕੁਸ਼ਤੀ ਵਿੱਚ ਦੂਸਰਾ ਤਗਮਾ ਸੀ ਅਤੇ 1952 ਦੇ ਗਰਮ ਰੁੱਤ ਦੇ ਓਲੰਪਿਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲਾਂ ਤਗਮਾ ਸੀ।<ref name="jadhav"><cite class="citation news" contenteditable="false">Masand, Ajai (20 August 2008). </cite></ref> ਜੁਲਾਈ 2009 ਵਿੱਚ ਖੇਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸਨਮਾਨ ਲਈ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂ ਵਾਲ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਖੇਡ ਰਤਨ ਮਿਲਿਆ<ref>[https://web.archive.org/web/20121107152531/http://www.hindu.com/holnus/000200907291721.htm "Mary Kom, Vijender and Sushil get Khel Ratna"].</ref> ਸੁਸ਼ੀਲ ਨੇ 74 ਕਿ: ਗ੍ਰਾ ਵਰਗ ਵਿੱਚ [[ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਖੇਡਾਂ 2014|2014 ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਖੇਡਾਂ]] ਵਿਚ ਸੋਨੇ ਦਾ ਤਗਮਾ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤਾ.<ref><cite class="citation news" contenteditable="false">[http://www.patrika.com/news/commonwealth-games-2014-wrestlers-amit-kumar-and-sushil-kumar-vinesh-win-golds/1020662 "Commonwealth Games 2014: Wrestler`s Amit Kumar, Sushil Kumar and Vinesh won gold"]. </cite></ref> == ਜੀਵਨ == == ਕੈਰਿਯਰ == [[ਤਸਵੀਰ:Sushilkumar.JPG|thumb|Kumar at 2008 Summer Olympics]] === 2008 ਬੀਜਿੰਗ ਓਲੰਪਿਕ === === 2010 ਵਰਲਡ ਕੁਸ਼ਤੀ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ, ਮੋਸਕੋ === === 2010 ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਖੇਡਾਂ, ਦਿੱਲੀ === === 2012 ਲੰਦਨ ਓਲੰਪਿਕ === [[ਤਸਵੀਰ:Olympic_Freestyle_Wrestling_(66_kg_-_Medalists).jpg|thumb|Kumar (left) at the 2012 Olympics]] === 2014 ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਖੇਡਾਂ, ਗਲਾਸਗੋ === == ਇਨਾਮ, ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਮਾਨਤਾ == * [[ਅਰਜੁਨ ਇਨਾਮ|Arjuna Award]], 2005 * [[ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ|Padma Shri]], 2011<ref name="Padma Awards"><cite class="citation web" contenteditable="false">[http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf "Padma Awards"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151015193758/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf |date=15 ਅਕਤੂਬਰ 2015 }} (PDF). </cite></ref> ; For the bronze medal at 2008 Beijing Olympics * [[ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਖੇਲ ਰਤਨ ਅਵਾਰਡ|Rajiv Gandhi Khel Ratna]] award (joint), India's highest sporting honour. * {{INRConvert|5.5|m}} cash award and promotion to Assistant Commercial Manager from chief ticketing inspector by Railway Ministry (his employer)<ref name="Rewards"><cite class="citation news" contenteditable="false">[http://www.hindu.com/thehindu/holnus/000200808201657.htm "Rewards pour in for Sushil Kumar"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080823013118/http://www.hindu.com/thehindu/holnus/000200808201657.htm |date=23 ਅਗਸਤ 2008 }}. </cite></ref> * {{INRConvert|5|m}} cash award from the Delhi Government.<ref name="Rewards"/> * {{INRConvert|2.5|m}} award by the [[ਹਰਿਆਣਾ|Haryana]] Government.<ref name="Rewards"/> * {{INRConvert|2.5|m}} cash award by the Steel Ministry of India.<ref name="Rewards"/> * {{INRConvert|500000}} cash award by R K Global.<ref name="Rewards"/> * {{INRConvert|1|m}} cash award by the Maharashtra State Government. * {{INRConvert|1|m}} cash award from MTNL. ; For the gold medal at 2010 World Wrestling Championships * {{INRConvert|1|m}} cash award from Indian Railways (his employer) & out-of-turn promotion from his current position of Asst. Commercial Manager. * {{INRConvert|1|m}} cash award from Sports Authority of India, ([[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ|Government of India]]). * {{INRConvert|1|m}} cash award from the Delhi Government ; For the silver medal at 2012 London Olympics * {{INRConvert|20|m}} cash reward from the Delhi Government * {{INRConvert|15|m}} cash reward from the Haryana Government * {{INRConvert|07.5|m}} cash reward from the Indian Railway * Land area in Sonipat for Wrestling academy by the Haryana Government. * {{INRConvert|1|m}} cash award from [[ਤੇਲ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ|ONGC]].<ref><cite class="citation web" contenteditable="false">[http://www.ongcindia.com/%5CPR%5COVL_Press_Release_170712.htm "ONGC announces 25 lakh rupees for each Olympics Gold"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121101133521/http://ongcindia.com/PR/OVL_Press_Release_170712.htm |date=1 ਨਵੰਬਰ 2012 }}. </cite></ref> == ਹੋਰ ਵੇਖੋ == * India at the 2008 Summer Olympics * [[੨੦੦੮ ਓਲੰਪਿਕ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਕੁਸ਼ਤੀ – ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਫ੍ਰੀਸਟਾਇਲ ੬੬ ਕਿਲੋਗਰਾਮ|Wrestling at the 2008 Summer Olympics – Men's freestyle 66 kg]] * Wrestling at the 2012 Summer Olympics – Men's freestyle 66&nbsp;kg == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|30em}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੀਵਿਤ ਲੋਕ]] 75j76mfzfmsf1fxjbd5q1gyi1hk54cs 0 72715 609784 588921 2022-07-31T03:45:18Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਅਨੁਵਾਦ}} [[File:Gemeinsame Normdatei 2012 Opera.png|thumb|GND screenshot]] The '''Integrated Authority File''' ({{lang-de|Gemeinsame Normdatei}}, also known as: ''Universal Authority File'') or '''GND''' is an international [[authority file]] for the organisation of personal names, subject headings and corporate bodies from [[Library catalog|catalogues]]. It is used mainly for [[documentation]] in [[library|libraries]] and increasingly also by [[archive]]s and [[museum]]s. The GND is managed by the [[German National Library]] in cooperation with various regional library networks in [[German-speaking Europe]] and other partners. The GND falls under the [[CC0|Creative Commons Zero]] (CC0) license.<ref>{{Cite web |url=http://www.dnb.de/EN/Standardisierung/GND/gnd.html |title=Integrated Authority File (GND) |access-date=2016-02-04 |archive-date=2016-03-04 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304115920/http://www.dnb.de/EN/Standardisierung/GND/gnd.html |dead-url=yes }}</ref> The GND specification provides a hierarchy of high-level entities and sub-classes, useful in [[library classification]], and an approach to unambiguous identification of single elements. It also comprises an [[ontology (computer science)|ontology]] intended for [[knowledge representation]] in the [[semantic web]], available in the [[Resource Description Framework|RDF]] format.<ref>[http://d-nb.info/standards/elementset/gnd GND Ontology – Namespace Document], version 2012-06-30.</ref> The Integrated Authority File became operational in April 2012 and integrates the content of the following authority files which have since been discontinued: * [[Name Authority File]] (German: ''Personennamendatei''; PND) * [[Corporate Bodies Authority File]] (German: ''Gemeinsame Körperschaftsdatei''; GKD) * [[Subject Headings Authority File]] (German: ''Schlagwortnormdatei''; SWD) * Uniform Title File of the Deutsches Musikarchiv (German: ''Einheitssachtitel-Datei des Deutschen Musikarchivs''; DMA-EST) At the time of its introduction ("GND-Grundbestand" from 5 April 2012), the GND holds 9,493,860 files, including 2,650,000 personalized names. == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[Library of Congress Name Authority File]] * [[Web NDL Authorities]] * [[LIBRIS]] * [[Virtual International Authority File]] ==ਹਵਾਲੇ== {{reflist}} ==ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ== {{Wikidata property|P227}} * [http://www.dnb.de/EN/gnd Information pages about the GND]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਜਨਵਰੀ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} from the German National Library * [http://swb.bsz-bw.de/DB=2.104/SET=4/TTL=1/LNG=EN/START_WELCOME?retrace=0 Search via OGND] (Bibliotheksservice-Zentrum Baden-Württemberg) * [http://www.dnb.de/SharedDocs/Downloads/DE/DNB/service/rundschreibenBereitstellungGNDGrundbestand.pdf?__blob=publicationFile Bereitstellung des ersten GND-Grundbestandes]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121020014445/http://www.dnb.de/SharedDocs/Downloads/DE/DNB/service/rundschreibenBereitstellungGNDGrundbestand.pdf?__blob=publicationFile |date=2012-10-20 }} DNB, 19 April 2012 * [http://connect.ala.org/files/ALA_MFIG_Heuvelmann.pdf From Authority Control to Linked Authority Data] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160303184551/http://connect.ala.org/files/ALA_MFIG_Heuvelmann.pdf |date=2016-03-03 }} Presentation given by Reinhold Heuvelmann (German National Library) to the ALA MARC Formats Interest Group, June 2012 {{Authority control}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:2012 introductions]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Library cataloging and classification]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Identifiers]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Creative Commons-licensed databases]] r4jv9wz30pj96edkkxt8q0sl8t78t44 0 73933 609805 529187 2022-07-31T04:59:45Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = ਕਿਰਨ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ | image =Kiran Ahluwalia.jpg | alt =Kiran Ahluwalia performing | caption = Kiran Ahluwalia performing | image_size = 200px | background = solo_singer | birth_name = | alias = | birth_date = | birth_place = [[ਪਟਨਾ]], [[ਭਾਰਤ]] | death_date = | death_place = | origin = | instrument = | genre = | occupation = [[ਗਾਇਕ]] and [[Composer]] | years_active = <!-- YYYY–YYYY --> | label = | associated_acts = | website = {{URL|www.kiranmusic.com}} | notable_instruments = }} '''ਕਿਰਨ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ''' (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ: Kiran Ahluwalia ) ਇੱਕ ਇੰਡੋ-ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਗਾਇਕਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://songlines.co.uk/awards2009/|title=Songlines - Music Awards 2009 - recognising outstanding talent in world music|date=2009-05-29|website=web.archive.org|access-date=2020-09-15|archive-date=2009-05-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20090529053233/http://songlines.co.uk/awards2009/|dead-url=unfit}}</ref> =ਹਵਾਲੇ= {{ਹਵਾਲੇ}} errqr2y912asidbsrtlzhm77ezob38a 0 76103 609919 538764 2022-07-31T09:59:20Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼''' [[ਬੈਲਜੀਅਮ]] ਦੀ ਸਭ ਤੋ ਵੱਡੀ ਤੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਅਰ ਲਾਈਨਜ਼ ਹੈ ਜਿਸ ਤਾ ਮੁਖ ਦਫਤਰ ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰ ਪੋਰਟ ਤੇ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆ [[ਯੂਰੋਪ]], ਉਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਅਤੇ ਅਫਰੀਕਾ ਵਾਸਤੇ 90 ਉਡਾਨਾ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਇਸ ਤੋ ਇਲਾਵਾ ਚਾਰਟਰ ਸੇਵਾਵਾ, ਸਾਮ੍ਬ ਸੰਬਾਲ ਅਤੇ ਕ੍ਰੂ ਟ੍ਰੇਨਿੰਗ ਦੀਆ ਸੇਵਾਵਾ ਦੇਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਏਅਰ ਲਾਈਨਜ਼ ਸਟਾਰ ਏਅਰ ਲਾਈਨਜ਼, ਇੰਟਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਏਅਰ ਟ੍ਰਾੰਸਪੋਰਟ ਅਤੇ ਯੂਰੋਪੇਨ ਏਅਰ ਲਾਈਨਜ਼ ਦੀ ਮੈਬਰ ਹੈ। ਇਸ ਏਅਰ ਲਾਈਨਜ਼ ਦਾ “ਆਈ ਏ ਟੀ ਏ” ਕੋਡ ਏਸ ਏਨ ਇਸ ਦੇ ਸੇਬੇਨਾ ਅਤੇ ਏਸ ਏਨ ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਤੋ ਲੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=http://www.newvision.co.ug/new_vision/news/1417775/brussels-airlines-increases-frequency-flights-promote-destination-uganda|title=Brussels Airlines increases frequency of flights to promote destination Uganda|publisher=newvision.co.ug |accessdate=1 March 2016}}</ref> <ref>{{cite web|url=http://www.cleartrip.com/flight-booking/brussels-airlines.html|title=On-Board Brussels Airlines|publisher=cleartrip.com |accessdate=1 March 2016}}</ref> ==ਨੀਹ ਪਥਰ== ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਨੂੰ ਏਸ ਏਨ ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਅਤੇ ਵਿਰਜਿਨ ਏਕ੍ਸਪ੍ਰੇਸ ਦੇ ਵਿਲੇ ਤੋ ਬਾਦ ਓੰਡ ਵਿੱਚ ਆਈ ਸੀ. 12 ਅਪ੍ਰੈਲ 2005 ਨੂੰ ਏਸ ਏਨ ਹੋਲ੍ਡਿੰਗ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਰਿਚਰਡ ਬ੍ਰਾਨਸਨ ਨਾਲ ਇੱਕ ਕਰਾਰ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਵਿਰ੍ਜਿਨ ਏਅਰ ਲਾਈਨਜ਼ ਦਾ ਕੰਟ੍ਰੋਲ ਦੇ ਦਿਤਾ. 31 ਮਾਰਚ 2006 SNBA ਅਤੇ ਵਿਰ੍ਜਿਨ ਏਅਰ ਲਾਈਨਜ਼ ਨੇ ਆਪਣਾ ਵਿਲੇ ਇੱਕ ਕੰਪਨੀ ਵਿੱਚ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕਰ ਦਿਤਾ. 7 ਨਵੰਬਰ 2006 ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਪੋਰਟ ਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਸ ਕੋਨ੍ਫਰ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ. ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਨੇ ਆਪਣੀਆ ਉਡਾਨਾ 25 ਮਾਰਚ 2007 ਤੋ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਿਆ. 15 ਸਤਬਰ 2008, ਵਿੱਚ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਕੀ ਲੁਫਤਸਾਨਾ ਨੇ ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਵਿੱਚ 45% ਹਿੱਸਾ ਖਰੀਦ ਲੀਤਾ ਹੈ ਤੇ ਉਸ ਕੋਲ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮੋਕਾ ਇਸਦੇ ਦੇ ਬਾਕੀ 55% ਹਿਸੇ ਨੂੰ 2011 ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਣ ਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਡੀਲ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਸਟਾਰ ਏਅਰ ਲਾਈਨਜ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਵੇਗੀ 26 ਅਕਤੂਬਰ 2008, ICAO ਕੋਡ ਬਦਲ ਕੇ DAT ਤੋ BEL ਕਰ ਦਿਤਾ ਗਿਆ 15 ਜੂਨ 2009 ਨੂੰ, ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕੀ ਯੂਰੋਪੇਨ ਕਮਿਸਨ ਨੇ ਲੁਫਤਸਾਨਾ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਹਿਸਾ ਖਰੀਦ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਦਿਤੀ ਹੈ। ਯੂਰੋਪੇਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਇਸ ਸਹਮਤੀ ਤੋ ਬਾਦ ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਦਾ ਸਟਾਰ ਏਅਰ ਲਾਈਨਜ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਗਿਆ<ref>{{cite web|url=http://company.brusselsairlines.com/en/news/detail.aspx?uri=tcm:141-19321|title=European Commission approves partnership between Lufthansa and Brussels Airlines|publisher=Brussels Airlines|date=15 June 2009|accessdate=1 March 2016|archive-date=26 ਜੂਨ 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090626031723/http://company.brusselsairlines.com/en/news/detail.aspx?uri=tcm:141-19321|dead-url=unfit}}</ref> 15 ਜੂਨ 2009 ਨੂੰ, ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕੀ ਯੂਰੋਪੇਨ ਕਮਿਸਨ ਨੇ ਲੁਫਤਸਾਨਾ ਨੂੰ ਛੋਟਾ ਹਿਸਾ ਖਰੀਦ ਕਰਨ ਵਾਸਤੇ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਦਿਤੀ ਹੈ। ਯੂਰੋਪੇਨ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ਇਸ ਸਹਮਤੀ ਤੋ ਬਾਦ ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਦਾ ਸਟਾਰ ਏਅਰ ਲਾਈਨਜ਼ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦਾ ਰਸਤਾ ਸਾਫ਼ ਹੋ ਗਿਆ 25 ਅਕਤੂਬਰ 2009 ਤੋ ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼, ਲੁਫਤਸਾਨਾ ਦੇ ਲਗਾਤਾਰ ਫਲਰ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਮਾਇਲ ਅਤੇ ਮੋਰ ਦੀ ਮੈਬਰ ਹੈ। 9 ਦਸਬਰ 2009, ਇੱਕ ਸਮਾਰੋਹ ਦੋਰਾਨ ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਟਾਉਨ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਸਟਾਰ ਅਲੀਏਜ ਦੀ 26 ਮੈਬਰ ਬਣ ਗਈ. 15 ਦਸਬਰ 2009, ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਨੇ ਅਲਗ ਤੋ ਇੱਕ A330 ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ. ਉਸੇ ਦਿਨ ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਨੇ Democratic Republic of the Congo ਦੀ ਇੱਕ ਖੇਤਰੀ ਏਅਰ ਲਾਈਨਜ਼ ਨਾਲ ਗਲਬਾਤ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ. ਇਸ ਏਅਰ ਲਾਈਨਜ਼ ਦਾ ਨਾਮ ਕੋਰਗੋ ਸੀ. ਇਸ ਦਾ ਮੁਖ ਬੇਸ ਕੋੰਗੋ ਵਿੱਚ ਲੁਮਬੂ ਬਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਸੀ. ਇਹ ਏਅਰ ਲਾਈਨਜ਼ ਅਪ੍ਰੇਲ 2012 ਵਿੱਚ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ. ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਨੇ ਪੁਰਾਣਾ ਏਅਰ ਡੀ ਸੀ ਰਦ ਕਰ ਦਿਤਾ ਸੀ, ਹੇਵਾ ਬੋਰਾ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਛ ਮਤਭੇਦ ਹੋਣ ਦੇ ਕਾਰਣ. ==2010 ਤੋ ਬਾਦ ਵਿੱਚ== 5 ਜੁਲਾਈ 2010 ਨੂੰ ਪੰਜਵਾ ਏਅਰ ਬਸ ਸੇਵਾਵਾ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ. ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਬਿਦਜਾਨ (ਹਫਤੇ ਵਿੱਚ ਛੇ ਵਾਰੀ) ਦੀ ਫ੍ਰੀਕੁਏਨਸੀ ਵਧਾ ਦਿਤੀ ਅਤੇ ਏਕਰਾ, ਕੋਟੋਨੁ, ਉਗਾਦੁਗੁ ਅਤੇ ਲੋਮ ਨਵੇਂ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ. 11 ਅਗਸਤ 2010 ਨੂੰ ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਅਤੇ ਟੂਰ ਓਪਰੇਟਰ ਕਲਬ ਮੇਡ ਨੇ ਨਵੀਂ ਸਾਂਝੇਦਾਰੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ. ਅਪ੍ਰੈਲ 2011, ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਕਲਬ ਮੇਡ ਦੇ 80% ਯਾਤਰੀ ਨੂੰ ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਦੇ ਚਾਲੂ ਰੂਟਾ ਤੇ ਅਤੇ ਚਾਰਟਡ ਰੂਟਾ ਤੋ ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਤੋ ਬਾਹਰ ਲੈ ਕੇ ਜਾਵੇਗੀ. ਬ੍ਰਸੇਲ੍ਜ਼ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕੀ ਇਹ ਜਨਵਰੀ 2011 ਤੋ ਦੋ ਏਅਰਬਸ ਲੀਸ ਤੇ ਲੇਵੇਗੀ<ref>{{cite web|url=http://www.tijd.be/nieuws/ondernemingen_toerisme/Club_Med_in_zee_met_Brussels_Airlines.8948744-3077.art|title=Club Med in zee met Brussels Airlines|publisher=tijd.be |accessdate=1 March 2016}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== tey5u33mzi5qn5mtw4m9ddvy3cyy19a 0 76131 609797 528234 2022-07-31T04:26:29Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਓਲੰਪਿਕ ਏਅਰ''' ਇੱਕ ਖੇਤਰੀ ਏਅਰਲਾਈਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਗਰੀਕ ਏਅਰਲਾਈਨ ਦੇ ਕੈਰੀਅਰ ਇਗਨ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਦੀ ਸਹਾਇਕ ਵੀ ਹੈ I ਇਸਦਾ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਗਠਨ ਸਾਬਕਾ ਗਰੀਕ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੈਰੀਅਰ ਓਲੰਪਿਕ ਏਅਰਲਾਈਨਸ ਦੇ ਨੀਜੀਕਰਣ ਤੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਇਹ ਉਹ ਕੰਪਨੀ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਓਲੰਪਿਕ ਏਅਰਵੇਜ਼ ਨਾਂ ਸਾਲ 1957 ਤੋਂ ਲੈਕੇ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੱਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ I ਓਲੰਪਿਕ ਏਅਰ ਨੇ ਸੰਚਾਲਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 29 ਸਤੰਬਰ 2009 ਨੂੰ ਕੀਤੀ I ਓਲੰਪਿਕ ਏਅਰ ਨੇ ਅਧਿਕਾਰਿਕ ਤੋਰ ਤੇ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਦੋ ਦਿਨ ਮਗਰੋਂ ਹੀ 1 ਅਕਤੂਬਰ 2009 ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਸੰਚਾਲਨ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੇ I ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਹੱਬ ਐਥੈਂਨਸ ਇੰਨਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਏਅਰਪੋਰਟ ਹੈ ਅਤੇ ਰਹੌਡਸ ਇੰਨਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਏਅਰਪੋਰਟ ਇਸਦੇ ਲਈ ਸਕੈਂਡਰੀ ਹੱਬ ਦੇ ਤੌਰ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ I ਏਅਰਲਾਈਨ ਦਾ ਹੈਡਕੁਆਰਟਰ ਸਪਾਟਾ<ref>"[https://www.olympicair.com/en/OlympicAir/News/2012/Elliniki-paraolympiaki-omada Olympic Air officially welcomed with full honors the Hellenic Paralympic team]." () Olympic Air. 2012. Retrieved on 2 March 2016. "The arrival ceremony in honor of our athletes was held at Olympic Air’s headquarters (Building 57), Athens International Airport, with emotions of great pride and excitement."</ref><ref>"[https://www.olympicair.com/en/Travelair/Terms/TCPartnersTerms Travelair Club -> Partners Terms and Conditions]." () Olympic Air. Retrieved on 2 March 2016. Under "Delta Air Lines" tab: "It is clarified that, boarding pass as well as original ticket must be forwarded as evidence to the following mail address : Olympic Air, Travelair Club department, Athens International Airport, Building 57, 190 19, Spata, Greece."</ref> ਦੇ ਐਥੈਂਨਸ ਇੰਨਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਏਅਰਪੋਰਟ ਦੀ ਬਿਲਡਿੰਗ 57 ਵਿੱਚ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਰਜ਼ਿਸ੍ਟਰ੍ਡ ਸੀਟ ਕੌਰੋਪੀ, ਕੌਰੋਪੀ, ਇਸਟ ਐਟਿਕਾ ਵਿੱਚ ਹੈਂ I<ref>{{cite web|url=http://www.cleartrip.com/flight-booking/olympic-airlines.html|title=Olympic Airlines flights|publisher=cleartrip.com |accessdate=2 March 2016}}</ref> ਏਅਰਲਾਈਨ IATA ਦਾ ਸਧਾਰਨ ਕੋਡ OA ਵਰਤਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕੀ ਓਲੰਪਿਕ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਦਾ ਵਿਰਸੇ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਅਤੇ ICAO ਕੋਡ OAL ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਏਅਰ ਲਾਇਨ ਨੂੰ ICOA ਦੇ ਕੋਡ NOA ਹੇਡਾ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ,22 ਫ਼ਰਵਰੀ 2010, ਓਲੰਪਿਕ ਏਅਰ ਅਤੇ ਇਸ ਤੇ ਮੁਖ ਪ੍ਰਤੀਬੰਦੀ ਇਗਨ ਏਅਰ ਲਾਇਨ ਨੇ ਏਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕੀ ਇਹ ਆਪਣੇ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਵਿਲੇ ਕਰਨਗੇ ਅਤੇ ਇਗਨ ਬ੍ਰਾਂਡ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਇਆ. ਯੂਰੋਪਿਅਨ ਕੰਪੀਟਿਸ਼ਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਜਾਂਚ ਤੋ ਬਾਦ ਇਸ ਵਿਲੇ ਤੇ ਰੋਕ ਲਗਾ ਦਿਤੀ ਜਿਸ ਦਾ ਮੁਖ ਕਾਰਨ ਏੰਟੀ ਕੰਪੀਟਿਸ਼ਨ ਕਨਸਰਨ ਸੀ। ਪਰ 10 ਅਕਤੁਬਰ 2013 ਨੂੰ ਈ ਯੂ ਕੰਪੀਟਿਸ਼ਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਇਗਨ ਏਅਰ ਨੂੰ ਇਸ ਵਿਕਰੀ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਦੇ ਦਿਤੀ<ref name="usatoday">{{cite news|url=http://www.usatoday.com/story/todayinthesky/2013/10/10/aegean-airlines-takeover-of-olympic-air-gets-eu-ok/2957925/ |title=USA Today – "Aegean Airlines' takeover of Olympic Air gets EU's OK" |publisher=usatoday.com |date=10 October 2013 |accessdate= 2 March 2016}}</ref> ਅਤੇ ਇਹ ਏਅਰ ਲਾਇਨ ਹੁਣ ਇਗਨ ਏਅਰ ਲਾਇਨ ਦੀ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਕਪਨੀ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=http://buyingbusinesstravel.com/news/2321558-aegean-finally-seals-olympic-air-purchase|title=Aegean finally seals Olympic Air purchase|publisher=buyingbusinesstravel.com |accessdate=2 March 2016}}</ref> ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇਹ 14 ਬਮਬਾਰਦਿਨ ਡੇਸ਼ 8 ਜਹਾਜ ਓਪਰੇਟ ਕਰਦੀ ਹੈ ਇਸ ਤੋ ਪਹਲਾ ਇਸ ਦੇ ਫਲੀਟ ਵਿੱਚ 320 ਅਤੇ ਏ 319 ਜਹਾਜ ਸਨ ਜੋ ਕੀ ਵੇਚ ਦਿਤੇ ਗਏ ਸਨ. ==ਇਤਿਹਾਸ== 16 ਸਤੰਬਰ 2008 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੀਕ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਓਲੰਪਿਕ ਏਅਰ ਲਾਇਨ ਦੀ ਮੁੜ ਸੰਰਚਨਾ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਫੇਟ੍ਮ ਏਅਰ ਲਾਇਨ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਰ ਕੇ ਓਲੰਪਿਕ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਿਜੀ ਕੇਰਿਏਰ ਦੇ ਤੋਰ ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ. ਅਪ੍ਰੈਲ 2009 ਤਕ ਫੇਟ੍ਮ ਓਲੰਪਿਕ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਚਲਾਈ ਜਾਣੀ ਸੀ ਬਾਦ ਵਿੱਚ ਓਲੰਪਿਕ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿਤਾ ਜਾਣਾ ਸੀ ਅਤੇ ਫਟੇਮਕਰ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਸਾਰੇ ਰੂਟਾ ਤੇ ਓਪਰੇਟ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਬਾਦ ਵਿੱਚ ਫੇਟ੍ਮ ਦਾ ਨਾਮ ਬਦਲ ਕੇ ਓਲੰਪਿਕ ਕਰ ਦਿਤਾ ਜਾਣਾ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਛੇ ਰਿੰਗ ਦਾ ਲੋਗੋ ਵੀ ਵਰਤੇਆ ਜਾਣਾ ਸੀ। ਨਵੀਂ ਓਲੰਪਿਕ ਏਅਰ ਲਾਇਨ ਜਾ ਏਅਰ ਵੇਜ ਕਾਨੂਨੀ ਤੋਰ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਵਾਰਿਸ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਇਹ ਸਿਧੇ ਤੋ ਤੇ ਓਲੰਪਿਕ ਦਾ ਕਾਨੂਨੀ ਵਾਰਿਸ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਸ ਨੇ ਕੋਈ ਕਰਮਚਾਰੀ ਜਾ ਸੰਪਤੀ ਸਿਧੇ ਤੋਰ ਤੇ ਇਸ ਤੋ ਲੀਤੀ ਸੀ ਫ਼ਰਵਰੀ 2009 ਵਿੱਚ ਓਲੰਪਿਕ ਏਅਰ ਲਾਇਨ ਗਰੁਪ ਦੀ ਤਿਨ (Flight Operations, Technical Base, Ground Handling Operations) ਅਤੇ ਫੇਟ੍ਮ ਏਅਰ ਵੇਜ ਦੇ ਵਿਕਰੀ ਦਾ ਟੇਨਦਰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਕ੍ਯੂਕੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਦੀ ਦੀ ਦਿਤੀ ਆਫਰ ਸਰਕਾਰ ਨੂ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਆਈ. ਕਮ੍ਪਨੀ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਦੀ ਇਹ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਫੇਲ ਹੋ ਜਾਨ ਤੋ ਬਾਦ ਪੁਰਾਣੇ ਯਾਤਾਯਤ ਮੰਤਰੀ Kostis Hatzidakis ਨੇ ਵਿਤੀ ਗ੍ਰੁਪ੍ਸ ਨਾਲ ਇਸ ਕਮਪਨੀ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਦੀ ਸਿਧੀ ਗਲਬਾਤ ਦੀ ਇਜਾਜ਼ਤ ਦੇ ਦਿਤੀ. ਮਾਰਫਿਨ ਇਨਵੇਸਟ ਮੇਂਟ ਗਰੁਪ ਜੋ ਕੀ ਗ੍ਰੀਸ ਦਾ ਸਭ ਤੋ ਵਡਾ ਫੰਡ ਸੀ ਨੇ ਸਬ ਤੋ ਪਹਲਾ ਰਿਸ੍ਪੋਸ ਕੀਤਾ ==ਹਵਾਲੇ== [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:2009 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈਆਂ ਹਵਾਈ ਉਡਾਨਾਂ]] ehosnqr0jlc1pdc6qdr3rssgl49axk2 0 78511 609846 531878 2022-07-31T06:56:33Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox Politician | name = ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ | native_name = | image = Jagmeet Singh at the 2nd National Bike Summit - Ottawa - 2018 (42481105871) (cropped).jpg | honorific-suffix = [[ਸੂਬਾਈ ਸੰਸਦੀ ਮੈਂਬਰ (ਓਂਟਾਰੀਓ)|ਐਮਪੀਪੀ]] | office = ਆਗੂ [[ਨਿਊ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ|ਨਿਊ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ ਕੈਨੇਡਾ]] | term_start = 1 ਅਕਤੂਬਰ 2017 | term_end = | predecessor = [[ਟੌਮ ਮੁਲਕੇਅਰ]] | successor = incumbent | office1 = ਉੱਪ ਆਗੂ [[ਓਂਟਾਰੀਓ ਨਿਊ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ]] | leader1 = [[ਐੱਡਰੀਆ ਹੌਰਵਥ]] | term_start1 = 20 ਅਪ੍ਰੈਲ 2015 | term_end1 = 16 ਮਈ 2017 | predecessor1 = [[ਮਰਲਿਨ ਚਰਚਲੇ]] | successor1 = ''ਖ਼ਾਲੀ'' | parliament2 = ਓਂਟਾਰੀਓ ਸੂਬਾ | term_start2 = 6 ਅਕਤੂਬਰ 2011 | term_end2 = | predecessor2 = [[ਕੁਲਦੀਪ ਕੁਲਾਰ]] | successor2 = | riding2 = [[ਬਰੈਮਲੀ-ਗੋਰ-ਮਾਲਟਨ (ਸੂਬਾਈ ਚੋਣ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ)|ਬਰੈਮਲੀ-ਗੋਰ-ਮਾਲਟਨ]] | party = [[ਨਿਊ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ|ਨਿਊ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ]] | otherparty = [[ਓਂਟਾਰੀਓ ਐਨਡੀਪੀ|ਓਂਟਾਰੀਓ ਨਿਊ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ]] | residence = [[ਬ੍ਰੈਂਪਟਨ]], ਓਂਟਾਰੀਓ, ਕੈਨੇਡਾ | birth_name = ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਜਿੰਮੀ ਧਾਲੀਵਾਲ | birth_date = {{birth date and age|df=y|1979|1|2}} | birth_place = [[ਸਕਾਰਬਰੋ, ਟੋਰਾਂਟੋ|ਸਕਾਰਬਰੋ, ਓਨਟਾਰੀਓ]], ਕੈਨੇਡਾ | profession = ਵਕੀਲ | religion = [[ਸਿੱਖ]] | spouse = | website = {{URL|jagmeetsingh.ca}} }} '''ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ''' (ਜਨਮ 2 ਜਨਵਰੀ 1979) [[ਓਂਟਾਰੀਓ]], [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ ਅਤੇ [[ਓਟਾਰੀਓ ਨਿਊ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ|ਓਂਟਾਰੀਓ ਨਿਊ ਡੈਮੋਕ੍ਰੇਟਿਕ ਪਾਰਟੀ]] ਦਾ ਉਪ ਨੇਤਾ ਹੈ। ਉਹ [[ਉਂਟਾਰੀਓ|ਓਂਟਾਰੀਓ]] ਵਿੱਚ ਸੂੂੂਬਾਈ ਵਿਧਾਇਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੈਠਣ ਵਾਲਾ, ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸੰਘੀ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਉਪ ਆਗੂ ਦੀ ਪਦਵੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠਣ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਪੱਗੜੀਧਾਰੀ [[ਸਿੱਖ]] ਸੀ।<ref>{{cite news|last1=Zimonjic|first1=Peter|title=Meet Jagmeet Singh: New leader of federal NDP|url=http://www.cbc.ca/news/politics/jagmeet-singh-profile-biography-win-1.4315780|accessdate=2 October 2017|work=CBC News|date=1 October 2017}}</ref><ref>{{cite news|last1=Austen|first1=Ian|title=Sikh Becomes Canada’s First Nonwhite Political Party Leader|url=https://www.nytimes.com/2017/10/01/world/canada/jagmeet-singh-canada-politics.html|accessdate=2 October 2017|work=The New York Times|date=1 October 2017}}</ref> ==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ== ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਜਨਵਰੀ 1979 ਨੂੰ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਜਗਤਾਰਨ ਸਿੰਘ ਜੋ ਪੇਸ਼ੇ ਵਜੋਂ ਡਾਕਟਰ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਂ ਹਰਮੀਤ ਕੌਰ ਹੈ ਇਹ ਕੈਨੇਡਾ ਪਰਵਾਸ ਗਏ ਸਨ। ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੜਦਾਦੇ ਦਾ ਨਾਂਂ [[ਸੇਵਾ ਸਿੰਘ ਠੀਕਰੀਵਾਲਾ]] ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ]] ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਰਾਜ|ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹਕੂਮਤ]] ਖਿਲਾਫ਼ ਲੜਾਈ ਲੜੀ ਸੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮਾ ਮਰਨ ਵਰਤ ਰੱਖ ਕੇੇ ਜਾਨ ਵਾਰਨ ਵਾਲੇ ਆਗੂ ਸਨ।<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/punjabi/international-41464511|title=ਜਗਮੀਤ ਵੱਲੋਂ ਫੈਡਰਲ ਜ਼ਿਮਨੀ ਚੋਣ ਲੜਨ ਦਾ ਐਲਾਨ|last=ਲਾਲੀ|first=ਖੁਸ਼ਹਾਲ|date=2018-08-10|access-date=2019-01-22|language=en-GB}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੰਘ ਇੱਕ ਅਪਰਾਧੀ ਬਚਾਅ ਪੱਖ ਦੇ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ।<ref name=huffpo>{{cite news |url=http://www.huffingtonpost.ca/2017/01/02/jagmeet-singh-ndp-leadership-ontario-mpp_n_13832878.html |title=Jagmeet Singh Is A Young, Photogenic, Confident Politician. Sound Familiar? |date=January 1, 2017 |accessdate=May 16, 2017 |first=Althia |last=Raj |work=[[HuffPost|Huffington Post]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20190327102104/https://www.huffingtonpost.ca/2017/01/02/jagmeet-singh-ndp-leadership-ontario-mpp_n_13832878.html |archive-date=March 27, 2019 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.mississauga.com/community/article/1268863--mpp-likes-the-finer-things |archiveurl=https://web.archive.org/web/20120114131304/http://www.mississauga.com/community/article/1268863--mpp-likes-the-finer-things |archivedate=January 14, 2012 |title=MPP likes the finer things |work=[[Mississauga News]] |date=December 22, 2011 |last=Slack |first=Julie}}</ref> ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਗੁਰਕਿਰਨ ਕੌਰ ਸਿੱਧੂ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref>{{Cite news |url=https://www.thestar.com/news/canada/2018/01/16/federal-ndp-leader-jagmeet-singh-pops-the-question-and-gurkiran-kaur-says-yes.html |title=Federal NDP Leader Jagmeet Singh pops the question and Gurkiran Kaur Sidhu says yes! |last=Jeffords |first=Shawn |date=January 16, 2018 |work=The Toronto Star |access-date=January 17, 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180117042323/https://www.thestar.com/news/canada/2018/01/16/federal-ndp-leader-jagmeet-singh-pops-the-question-and-gurkiran-kaur-says-yes.html |archive-date=January 17, 2018 |url-status=live }}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.cbc.ca/news/politics/jagmeet-singh-married-1.4538483|title=NDP leader marries clothing designer Gurkiran Kaur|website=Cbc.ca|accessdate=February 26, 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20180726163906/http://www.cbc.ca/news/politics/jagmeet-singh-married-1.4538483|archive-date=July 26, 2018|url-status=live}}</ref> == ਸਿਆਸਤੀ ਸਫਰ == === ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸੰਘੀ ਰਾਜਨੀਤੀ === ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਇੱਕ ਕਾਰਕੁਨ ਦਲ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਪਾਰ ਮੰਤਰੀ [[ਕਮਲਨਾਥ|ਕਮਲ ਨਾਥ]] ਦੇ ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਦੌਰੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ ਸਿੱਖਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ 1984 ਦੇ ਸਿੱਖ ਕਤਲੇਆਮ ਦੌਰਾਨ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਭੀੜ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.canadianlawyermag.com/author/arshy-mann/the-most-interesting-man-at-queens-park-2680/|title=The most interesting man at Queen’s Park {{!}} Canadian Lawyer Mag|website=www.canadianlawyermag.com|language=en|access-date=2019-01-22}}</ref> ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਕਾਰਕੁਨ ਦਲ ਦੁਆਰਾ ਦਫਤਰ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਣ। ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ 2011 ਦੇ ਸੰਘੀ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ [[ਬਰੈਮਲੀ-ਗੋਰ-ਮਾਲਟਨ]] ਤੋਂ ਐੱਨਡੀਪੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣੇ ਸਿਆਸੀ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਚੋਣ ਦੌਰਾਨ, ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣਾ ਉਪਨਾਮ ਧਾਲੀਵਾਲ (ਜੋ ਜਾਤ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ) ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਜਾਤ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚਲੇ ਅਸਮਾਨਤਾ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦੇਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਉਸ ਨੇ ਸਿੰਘ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਚੋਣ ਕੀਤੀ, ਜੋ ਇੱਕ ਸਮਾਨਤਾਵਾਦੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸਾਰੇ ਅਧਿਕਾਰ ਅਤੇ ਨਿਆਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਪਹੁੰਚ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://digital.yorku.ca/i/368698-yorku-fall-2014/19|title=The York University Magazine - YorkU Fall 2014|website=digital.yorku.ca|access-date=2019-01-22}}</ref> === ਸੂਬਾਈ ਸਿਆਸਤ === ਸਿੰਘ ਨੇ 2011 ਓਂਟਾਰੀਓ ਸੂਬਾਈ ਚੋਣ ਵਿੱਚ ਐਨਡੀਪੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ [[ਬੈਰਾਮਲੀ-ਗੋਰ-ਮਾਲਟਨ]] ਦੀ ਦੌੜ ਵਿੱਚ ਲਿਬਰਲ ਉਮੀਦਵਾਰ [[ਕੁਲਦੀਪ ਕੁਲਾਰ]] ਨੂੰ 2,277 ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ ਹਰਾਇਆ।<ref>{{Cite web|url=http://elections.on.ca/NR/rdonlyres/7849B894-4C4F-490E-9E8C-271BCF0C0D4D/5712/SummaryofvalidvotescastforeacndGE2011.pdf|title=Wayback Machine|date=2013-03-30|website=web.archive.org|access-date=2019-01-22|archive-date=2015-09-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20150923235041/http://www.elections.on.ca/NR/rdonlyres/7849B894-4C4F-490E-9E8C-271BCF0C0D4D/5712/SummaryofvalidvotescastforeacndGE2011.pdf|dead-url=unfit}}</ref> ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ [[ਪੀਲ ਇਲਾਕਾ]] ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਓਂਟਾਰੀਓ ਐਨਡੀਪੀ ਐੱਮਪੀਪੀ ਅਤੇ ਪਹਿਲੇ ਪਗੜੀ ਪਹਿਨਣ ਵਾਲੇ ਐੱਮਪੀਪੀ ਬਣ ਗਏ।<ref>{{Cite news|url=https://www.theglobeandmail.com/news/national/ndp-mpp-jagmeet-singhs-quest-to-quash-carding-in-ontario/article24833278/|title=NDP MPP Jagmeet Singh’s quest to quash carding in Ontario|access-date=2019-01-22}}</ref> ਓਂਟਾਰੀਓ ਦੀ 40ਵੀਂ ਸੰਸਦ ਵਿਚ, ਸਿੰਘ [[ਓਂਟਾਰੀਓ ਦਾ ਅਟੌਰਨੀ ਜਨਰਲ]] ਅਤੇ ਉਪਭੋਗਤਾ ਸੇਵਾਵਾਂ ਲਈ ਐੱਨਡੀਪੀ ਆਲੋਚਕ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.ola.org/en/members/all/jagmeet-singh|title=Jagmeet Singh {{!}} Legislative Assembly of Ontario|website=www.ola.org|access-date=2019-01-22}}</ref> ਸਿੰਘ ਨੇ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਡਿਪਟੀ ਹਾਊਸ ਲੀਡਰ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਨਵੰਬਰ 2014 ਵਿੱਚ, ਸਿੰਘ ਨੇ "ਧੋਖਾਧੜੀ ਨਾਲ਼ ਲੜਨਾ ਅਤੇ ਵਾਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁੱਲ ਘਟਾਉਣਾ ਐਕਟ" ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵੋਟ ਪਾਈ, ਇਹ ਦਲੀਲ ਦੇਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਿ ਚਾਲਕਾਂ ਨੂੰ ਆਟੋ ਬੀਮਾ ਕੰਪਨੀਆਂ ਖਿਲਾਫ ਮੁਕੱਦਮਾ ਕਰਨ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਬਾਰੇ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਕਮੀਆਂ ਸਨ। ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਹੋਰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹਟਾਉਣਾ ਸਹੀ ਤਰੀਕਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਇਹ ਸਾਡੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਵੱਡਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕ ਚੰਗਾ ਬਿੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ"।<ref>{{Cite web|url=https://www.cbc.ca/news/canada/toronto/auto-insurance-bill-passes-in-ontario-legislature-1.2841928|title=Auto insurance bill passes in Ontario Legislature {{!}} CBC News|last=Nov 20|first=The Canadian Press · Posted:|last2=November 20|first2=2014 11:13 AM ET {{!}} Last Updated:|website=CBC|language=en|access-date=2019-01-22|last3=2014}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੀਵਿਤ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਸਿੱਖ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1979]] avhv5znf0ge19je5sbbm6phfaykds02 0 79226 609795 593318 2022-07-31T04:17:47Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 9 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox Chinese|title=ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ|pic=Stonewall_Inn_5_pride_weekend_2016.jpg|picsize=275px|piccap=ਗ੍ਰੀਨਵਿਚ ਵਿਲੇਜ ਦੇ ਸਮਲਿੰਗੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਸਟੋਨਵਾਲ ਇਨ, ਨਿਊਯਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਸਭਿਆਚਾਰ {{!}} ਮੈਨਹੱਟਨ, ਜੂਨ 1969 ਦੇ ਸਟੋਨਵਾਲ ਦੰਗਿਆਂ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ, ਆਧੁਨਿਕ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਅਧਿਕਾਰ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਪੰਘੂੜਾ ਅਤੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ, ਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਝੰਡਿਆਂ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। }} [[File:Gay flag.svg|thumb|275px|ਸਤਰੰਗੀ ਝੰਡਾ, ਅਕਸਰ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।|alt=Six-colored flag: red, orange, yellow, green, blue and purple]] '''ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ''' ਜਾਂ '''ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਊਆਈਏ ਸੱਭਿਆਚਾਰ''' [[ਲੈਸਬੀਅਨ]], [[ਗੇਅ]], [[ਦੁਲਿੰਗਕਤਾ|ਦੁਲਿੰਗੀ]], [[ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ]], ਅਲਿੰਗੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਲਿੰਗੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਕੂਈਅਰ ਜਾਂ ਗੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਇੱਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੈਸਬੀਅਨ, ਗੇ, ਲਿੰਗੀ, ਲਿੰਗੀ, ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ, ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਪੁੱਛਗਿੱਛ, ਅਤੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਇਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਕਵੀਅਰ ਕਲਚਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (ਸੰਕੇਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਕੰਗਾਲ ਹਨ), ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਮਲਿੰਗੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ "ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਕਲਚਰ" ਜਾਂ ਸਮਲਿੰਗੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://theculturetrip.com/north-america/usa/new-york/articles/why-new-york-city-is-a-major-destination-for-lgbt-travelers/|title=Why New York City Is a Major Destination for LGBT Travelers|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2016/06/25/nyregion/stonewall-inn-named-national-monument-a-first-for-gay-rights-movement.html|title=Stonewall Inn Named National Monument, a First for the Gay Rights Movement|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.nps.gov/orgs/1244/index.htm|title=Office of Relevancy, Diversity, and Inclusion (RDI)|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਭੂਗੋਲ ਅਤੇ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ ਤੇ ਬਦਲਦਾ ਹੈ. ਸਮਲਿੰਗੀ, ਲੈਸਬੀਅਨ, ਲਿੰਗੀ, ਦੁ ਲਿੰਗੀ, ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਅਤੇ ਇੰਟਰਸੈਕਸ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਲਈ ਸਾਂਝੇ ਤੱਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: * ਮਸ਼ਹੂਰ ਗੇ, ਲੈਸਬੀਅਨ, ਦੁ ਲਿੰਗੀ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। * ਸਮਕਾਲੀ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਕਲਾਕਾਰ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ। * ਇਤਿਹਾਸਕ ਅੰਕੜੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਜਿਨਸੀ ਪਛਾਣ ਲਈ ਆਧੁਨਿਕ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨਾ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਲੋਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਨਾਲ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ (ਖ਼ਾਸਕਰ ਇਹ ਕਿ ਸਮਲਿੰਗੀ ਆਕਰਸ਼ਣ ਜਾਂ ਲਿੰਗ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਨਾ); ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ ਵਿਕਟੋਰੀਫੰਡ.ਆਰ.ਓ., ਸਮਲਿੰਗੀ ਰਾਜਨੇਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। * ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਸਮਾਜਿਕ ਲਹਿਰਾਂ ਦੀ ਸਮਝ। * ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਅੰਕੜੇ ਅਤੇ ਪਛਾਣ; ਪੱਛਮੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਐਲ ਜੀ ਜੀ ਟੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਡਰੈਗ ਕਿੰਗਜ਼ ਅਤੇ ਰਾਣੀਆਂ, ਪ੍ਰੌਡ ਪਰੇਡਸ ਅਤੇ ਸਤਰੰਗੀ ਝੰਡਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਲੋਕ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਪਛਾਣਦੇ; ਇਹ ਭੂਗੋਲਿਕ ਦੂਰੀ, ਉਪ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਤੋਂ ਅਣਜਾਣਤਾ, ਸਮਾਜਿਕ ਕਲੰਕ ਦੇ ਡਰ ਜਾਂ ਲਿੰਗਕਤਾ-ਜਾਂ ਲਿੰਗ-ਅਧਾਰਿਤ ਉਪ-ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਜਾਂ ਫਿਰਕਿਆਂ ਨਾਲ ਅਣਜਾਣ ਰਹਿਣ ਦੀ ਤਰਜੀਹ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ. ਕਿ ਕਿਊਰਕੋਰ ਅਤੇ ਗੇ ਸ਼ਰਮ ਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਉਸ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਉਹ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਵਪਾਰੀਕਰਨ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਥੋਪੇ ਗਏ "ਵਹਿਸ਼ੀਕਰਨ" ਵਜੋਂ ਵੇਖਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://findarticles.com/p/articles/mi_qa3709/is_199702/ai_n8737120/pg_1|title=Queercore: The distinct identities of subculture|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2015-10-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20151018054331/http://www.findarticles.com/p/articles/mi_qa3709/is_199702/ai_n8737120/pg_1|dead-url=unfit}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.gayshamesf.org/|title=Gay Shame is a Celebration of Resistance|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2013-01-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20130113220523/http://www.gayshamesf.org/|dead-url=unfit}}</ref> ਕੁਝ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿਚ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਲੋਕ ਸਮਲਿੰਗੀ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਉੱਚ ਹਿੱਸੇ ਵਾਲੇ ਆਂਢ ਗੁਆਂਢ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸਮਲਿੰਗੀ ਪਿੰਡ ਜਾਂ ਗੇਬਰਹੁੱਡਜ਼ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਗੁਆਂਢ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਕਾਸਟਰੋ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਜਾਂ ਮਾਂਟਰੀਅਲ ਵਿੱਚ ਗੇ ਪਿੰਡ ਹਨ। ਕੈਨੇਡਾ ਅਜਿਹੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਆਪਣੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੇ ਗੇਮਜ਼ ਅਤੇ ਸਾਊਥਰੀ ਡਿਕੇਡੈਂਸ ਨੂੰ ਮਨਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਪ੍ਰੈਸਟ ਪਰੇਡਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। == ਗੇ ਮਰਦ ਸੱਭਿਆਚਾਰ == '''<nowiki/>'ਹਰਡਟ'''' ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਸਮਲਿੰਗੀ" 1950 ਦੇ ਅਖੀਰ ਅਤੇ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਰੰਭ ਤੱਕ ਮੁੱਖ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇੱਕ ਨਵਾਂ "ਗੇ" ਸਭਿਆਚਾਰ ਉੱਭਰਿਆ। "ਇਹ ਨਵੀਂ ਸਮਲਿੰਗੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਸਮਾਜਿਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਇੱਕ ਪੂਰੇ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦੀ ਹੈ: ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਮਲਿੰਗੀ ਇੱਛਾਵਾਂ, ਬਲਕਿ ਸਮਲਿੰਗੀ ਖੁਦ, ਸਮਲਿੰਗੀ ਗੁਆਂਢੀਆਂ, ਅਤੇ ਸਮਲਿੰਗੀ ਸਮਾਜਿਕ ਅਭਿਆਸ ਜੋ ਸਾਡੇ ਅਮੀਰ, ਉੱਤਰ ਪੱਧਰੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਹਨ।"<ref>{{Cite web|url=https://archive.org/details/gaycultureinamer00bost|title=Gay culture in america : essays from the field|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> 19 ਵੀਂ ਅਤੇ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ, ਸਮਲਿੰਗੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਛੁਪਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਸਮੁੱਚੇ ਸਿੱਧੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਬੁਣੇ ਗੁਪਤ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਕੋਡਾਂ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਗੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਉੱਚ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਸੀ। ਓਪੇਰਾ, ਬੈਲੇ, ਕਉਚਰ, ਵਧੀਆ ਖਾਣਾ, ਸੰਗੀਤ ਥੀਏਟਰ, ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਦਾ ਸੁਨਹਿਰੀ ਯੁੱਗ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਨਾਲ ਸਮਲਿੰਗੀ ਆਦਮੀਆਂ ਦੀ ਸੰਗਤ ਆਪਣੇ ਸੰਕੇਤਾਂ ਨੂੰ ਭੇਜਣ ਲਈ ਅਮੀਰ ਸਮਲਿੰਗੀ ਮਰਦਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਹਨਾਂ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਥੀਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਹੇਟਰੋਸੈਂਟ੍ਰਿਕ ਮਾਰਲਿਨ ਮੋਨਰੋ ਫਿਲਮ ਜੈਂਟਲਮਿਨ ਪ੍ਰੈਫਰਡ ਬਲੌਡਜ਼ ਵਿਚ, ਇੱਕ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਨੰਬਰ ਵਿੱਚ ਜੇਨ ਰਸਲ ਇੱਕ ਜਿਮ ਵਿੱਚ "ਕੋਈ ਵੀ ਇੱਥੇ ਹੈ ਪਿਆਰ" ਗਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਮਸਕਲੇ ਆਦਮੀ ਉਸਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਨੱਚਦੇ ਹਨ। ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ, ਨਾਚ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫੀ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਨ੍ਰਿਤਕਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਸਮਲਿੰਗੀ ਸਕਰੀਨਾਈਟਰ ਪੌਲ ਰੁਡਨਿਕ ਦੱਸਦਾ ਹੈ) "ਰਸਲ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਵਿੱਚ ਵਧੇਰੇ ਦਿਲਚਸਪੀ ਜਾਪਦੀ ਹੈ"; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਸੈਂਸਰਾਂ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਕ੍ਰਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸਮੁੱਚੇ ਹੇਟਰੋਸੈਂਟ੍ਰਿਕ ਥੀਮ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.sonypictures.com/classics/celluloid/misc/history.html|title=Homosexuality in Film|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2010-02-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20100202085421/http://www.sonypictures.com/classics/celluloid/misc/history.html|dead-url=unfit}}</ref> ਨਿਊਯਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ 1969 ਦੇ ਸਟੋਨਵਾਲ ਦੰਗਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸਮਲਿੰਗੀ ਮਰਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਵੀਕਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੱਤ ਗੇ ਆਦਮੀਆਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ 1980 ਵਿੱਚ ਦਿ ਵਾਇਲਟ ਕੁਇਲ ਦਾ ਗਠਨ ਕੀਤਾ, ਇੱਕ ਸਾਹਿਤਕ ਕਲੱਬ ਇੱਕ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਧੀ ਕਹਾਣੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ "ਸ਼ਰਾਰਤੀ" ਸਾਈਡਲਾਈਨ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸਮਲਿੰਗੀ ਤਜ਼ੁਰਬੇ ਬਾਰੇ ਲਿਖਣ' ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਇਸਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਐਡਮੰਡ ਵ੍ਹਾਈਟ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਨਾਵਲ ਏ ਮੁੰਡੇ ਦੀ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਤਿਕੋਣੀ ਦੀ ਇਸ ਪਹਿਲੀ ਖੰਡ ਵਿੱਚ, ਵ੍ਹਾਈਟ ਇੱਕ ਨੌਜਵਾਨ ਹੋਮੋਫਿਲਿਕ ਬਿਰਤਾਂਤ ਵਜੋਂ ਇੱਕ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਅਤੇ ਰਿਮੋਟ ਪਿਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਵੱਡਾ ਹੋ ਕੇ ਲਿਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਨੌਜਵਾਨ ਆਪਣੇ ਸਿੱਧੇ ਪਿਤਾ ਤੋਂ ਭੈੜੀਆਂ ਆਦਤਾਂ ਸਿੱਖਦਾ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸਮਲਿੰਗੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਲੀਜ਼ਾ ਮਿਨੇਲੀ, ਜੇਨ ਫੋਂਡਾ, ਅਤੇ ਬੇਟ ਮਿਡਲਰ ਵਰਗੀਆਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਔਰਤ ਹਸਤੀਆਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੇਂ ਦੀ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਰਕਮ ਸ਼ਹਿਰੀ ਸਮਲਿੰਗੀ ਆਦਮੀਆਂ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੁਣ ਜੈੱਟ ਸੈੱਟ ਦੁਆਰਾ ਵਧੀਆ ਅਤੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੇ ਨਾਲ ਬਿਤਾਇਆ, ਅਤੇ ਵਧੇਰੇ ਮਰਦ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਸਤੀਆਂ (ਜਿਵੇਂ ਐਂਡੀ ਵਾਰਹੋਲ) ਆਪਣੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਖੁੱਲੇ ਸਨ। ਇਹ ਖੁੱਲਾਪਣ ਅਜੇ ਵੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖੇਤਰਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰ, ਸੈਨ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸਕੋ, ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ, ਬੋਸਟਨ, ਫਿਲਡੇਲਫਿਆ, ਸੀਐਟਲ, ਸ਼ਿਕਾਗੋ, ਡੱਲਾਸ, ਹਿਊਸਟਨ, ਅਟਲਾਂਟਾ, ਮਿਆਮੀ, ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, ਡੀ ਸੀ ਅਤੇ ਨਿਓਰਲੀਨਜ਼) ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਏਡਜ਼ ਨੇ ਕਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਸਤੀਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਬਾਹਰ ਕੱਢਿਆ ਜਿਹੜਾ ਪਹਿਲਾਂ "ਗੇ ਕੈਂਸਰ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.thebody.com//www.thebodypro.com/article/timeline-25-milestones-time-aids|title=TheBody|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਦੂਜੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨਾਲੋਂ ਸਮਲਿੰਗੀ ਆਦਮੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਤਾਲਮੇਲ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਤੱਤਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: * ਪੌਪ-ਕਲਚਰ ਸਮਲਿੰਗੀ ਆਈਕਾਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੇ-ਪੁਰਸ਼ ਹੈ (ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ, ਡਿਸਕੋ, ਬ੍ਰਿਟਨੀ ਸਪੀਅਰਸ, ਮੈਡੋਨਾ, ਮਾਰੀਆ ਕੈਰੀ, ਬੀਓਨਸੀ, ਜੂਡੀ ਗਾਰਲੈਂਡ, ਚੈਰ, ਲੇਡੀ ਗਾਗਾ, ਕੇਸ਼ਾ, ਕਾਇਲੀ ਮਿਨੋਗ ਅਤੇ ਡਾਇਨਾ ਰਾਸ) * ਸਮਲਿੰਗੀ ਆਦਮੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਰੋਮਾਂਟਿਕ, ਜਿਨਸੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜਕ ਜੀਵਨ ਦੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋਣਾ (ਉਦਾਹਰਣ ਲਈ, ਪੋਲਾਰੀ, ਪੌਪਰਜ਼, ਕੈਂਪ, ਫੱਗ ਹੈਗਜ਼ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ + ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ "ਸ਼ਾਮ ਦੇ ਲੋਕ")।<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Alyson_Books|title=Alyson Books|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਗੇ ਪੁਰਸ਼ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਪ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭਾਲੂ ਅਤੇ ਚੱਬੀ. ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਡੀ ਗੇ-ਪੁਰਸ਼ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਉਪ-ਸਭਿਆਚਾਰ ਵੀ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚਮੜੇ ਅਤੇ ਐਸ.ਐਮ. ਗੇ ਆਲੋਚਕ '''ਮਾਈਕਲ ਮਸਟੋ''' ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਮੈਂ ਸਮਲਿੰਗੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਸਖਤ ਆਲੋਚਕ ਹਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਮੈਨੂੰ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਬਾਹਰ ਆਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਸੋਚਿਆ ਸੀ ਕਿ ਮੈਂ ਗੈਰ-ਅਨੁਕੂਲਤਾ ਅਤੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤਤਾ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਵਾਂਗਾ, ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ, ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਸਾਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਇੱਕ ਖਾਸ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਕਲੋਨਜ਼ ਮੈਂ ਪੂਰੇ ਸਰੀਰ ਫਾਸੀਵਾਦ ਚੀਜ਼ ਨੂੰ ਵੀ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਸਮਲਿੰਗੀ ਨੂੰ ਕਾਫ਼ੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸੰਭਾਲਿਆ।"<ref>{{Cite web|url=https://en.wikinews.org/wiki/An_interview_with_gossip_columnist_Michael_Musto_on_the_art_of_celebrity_journalism|title=An interview with gossip columnist Michael Musto on the art of celebrity journalism|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> === ਰਿਸ਼ਤੇ === [[ਤਸਵੀਰ:Kiss_Ryan_Gilbert_+_Michael_Correntte_20100117.7D.02106.P1.L1.SQ.BW_SML_(4329689568).jpg|thumb|ਦੋ ਆਦਮੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਚੁੰਮਦੇ ਹੋਏ।]] ਕੁਝ ਯੂਐਸ ਦੇ ਅਧਿਐਨਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਚਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਸਮਲਿੰਗੀ ਮਰਦ ਜੋੜਿਆਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਇਕਾਂਤ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਨੈਸ਼ਨਲ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਦਿ ਮੈਂਟਲ ਹੈਲਥ ਦੁਆਰਾ ਫੰਡ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸੈਨ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸਕੋ ਬੇ ਏਰੀਆ ਦੇ 566 ਗੇ ਪੁਰਸ਼ ਜੋੜਿਆਂ ਦੀ ਕੋਲੈਨ ਹਾਫਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ 45 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਏਕਤਾਵਾਦੀ ਸੰਬੰਧ ਸਨ। ਗੇ ਅਭਿਨੇਤਾ '''ਨੀਲ ਪੈਟਰਿਕ ਹੈਰਿਸ''' ਨੇ ਟਿੱਪਣੀ ਕੀਤੀ ਹੈ, "ਮੈਂ ਜਿਨਸੀਅਤ ਦੀ ਪਰਵਾਹ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ ਏਕਾਧਾਰੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸਮਰਥਕ ਹਾਂ, ਅਤੇ ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਮਾਣ ਹੈ ਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰ ਕਿਵੇਂ ਇਸ ਵੱਲ ਕਦਮ ਵਧਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।"<ref>{{Cite web|url=https://www.nbcnewyork.com/entertainment/celebrity/Neil_Patrick_Harris_On_Gay_Marriage__Monogamy___Anderson_Cooper_All__National_.html|title=Neil Patrick Harris On Gay Marriage, Monogamy & Anderson Cooper|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਸੀਨ ਮਾਰਟਿਨ ਨੇ ਇੱਕ ਹਾਸੋਹੀਣੀ ਪੱਟੜੀ (ਡੌਕ ਅਤੇ ਰੇਡਰ) ਕੱਢੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਟੋਰਾਂਟੋ ਦੇ ਗੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ (ਜਾਂ ਨੇੜੇ) ਇੱਕ ਸਮਲਿੰਗੀ ਜੋੜਾ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਾਤਰਾਂ ਨੂੰ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਅਪਡੇਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਵੈੱਬ ਵਿੱਚ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਾਸੇ-ਮਜ਼ਾਕ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਕਾਮਿਕ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਗੇ-ਬੇਸ਼ਿੰਗ, ਐਚਆਈਵੀ, ਅਤੇ ਪਤਨੀ ਨਾਲ ਬਦਸਲੂਕੀ ਵਰਗੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਸਾਲ 2016 ਵਿੱਚ ਰੋਫੀ ਅਤੇ ਵਾਲਿੰਗ ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਇੱਕ ਆਸਟਰੇਲੀਆਈ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਕੁਝ ਸਮਲਿੰਗੀ ਆਦਮੀਆਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਜਿਵੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਹਾਈਪਰ-ਸੈਕਸੁਅਲ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਹੋਰ ਸਮਲਿੰਗੀ ਆਦਮੀ ਆਪਣੇ ਆਪ ਇਹ ਮੰਨ ਲੈਣਗੇ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗੱਲਬਾਤ ਵਿੱਚ ਜਿਨਸੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜੇ ਫਿਰ ਇਹ ਸਪਸ਼ਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਕਿ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਸਮਲਿੰਗੀ ਆਦਮੀ ਅਚਾਨਕ ਦੂਜੇ ਸਮਲਿੰਗੀ ਆਦਮੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣਗੇ ਅਤੇ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨਗੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਗੱਲਬਾਤ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਹ ਹੋਰ ਸਮਲਿੰਗੀ ਆਦਮੀਆਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁੱਧ ਦੋਸਤੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੇ। ਇੱਕ ਭਾਗੀਦਾਰ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਵਜੋਂ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਅਤੇ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੇ ਉਹ ਦੂਜੇ ਗੇ ਮਰਦਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੈਕਸ ਸੰਬੰਧੀ ਆਕਰਸ਼ਕ ਨਹੀਂ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ। ਅਤਿਕਥਨੀ ਦੀ ਇਹ ਧਾਰਣਾ ਅਤੇ ਰਵੱਈਆ ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਲੋਕਾਂ ਤੇ ਪੂਰਵ-ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜੇ ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾੜੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜੇ ਉਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਤਾਂ।<ref>{{Cite web|url=https://www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/SC-02-2016-0004/full/html|title=Rethinking microaggressions and anti-social behaviour against LGBTIQ+ youth|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> === ਆਨਲਾਈਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਾ === ਗੇ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਆਨਲਾਈਨ ਸੋਸ਼ਲ ਵੈਬਸਾਈਟਾਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ, ਇਹ ਜਿਨਸੀ ਸੰਪਰਕ ਜਾਂ ਟਾਈਟਲਿਲੇਸ਼ਨ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ ਪੇਜ, ਦੂਜੇ ਸਦੱਸਿਆਂ ਦੇ ਪੰਨਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ, ਸਦੱਸ-ਤੋਂ-ਸਦੱਸਤਾ ਮੈਸੇਜਿੰਗ ਅਤੇ ਤਤਕਾਲ-ਸੁਨੇਹਾ ਗੱਲਬਾਤ ਦੀ ਕੀਮਤ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਜਿਨਸੀ ਸੰਪਰਕ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕੀਤੇ ਬਿਨਾਂ, ਸੋਸ਼ਲ ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ' ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ, ਵਧੇਰੇ ਸੰਘਣੀਆਂ ਵੈਬਸਾਈਟਾਂ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://techcrunch.com/2006/10/11/eight-social-networking-sites-for-men-who-love-men/|title=Eight Social Networking Sites for Men Who Love Men|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਇੱਕ ਗੇਅ-ਮੁਖੀ ਰਿਟੇਲ ਆਨਲਾਈਨ ਕੂਪਿੰਗ ਸਾਈਟ ਵੀ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.nytimes.com/2011/06/20/technology/20hookup.html?register=google&auth=register-google|title=A Daily Deal Site Aimed Squarely at Gay Men|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਤਾਜ਼ਾ ਖੋਜ ਸੁਝਾਉਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਮਲਿੰਗੀ ਪੁਰਸ਼ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਸਹਿਯੋਗੀ ਦੇ ਆਨਲਾਈਨ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਦੁਆਰਾ ਮੂਲ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਮੌਜੂਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਦੇ ਉਲਟ ਆਨਲਾਈਨ ਪੀਅਰ ਸਪੋਰਟ (ਅਰਥਾਤ, ਪਸੰਦ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ) ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਕੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਆਨਲਾਈਨ ਸਮਾਜਿਕ ਸਬੰਧਿਤ ਲਾਭ ਬਹੁਤ ਹਾਲੀਆ ਖੋਜਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਖੰਡਨ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਨਲਾਈਨ ਵਰਤੋਂ ਨਾਕਾਰਾਤਮਕ ਮਾਨਸਿਕ ਸਿਹਤ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਕੱਢ ਸਕਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=Online Coming Out Communications between Gay Men and their Religious Family Allies: A Family of Choice and Origin Perspective, Journal of GLBT Family Studies.|last=& Daiute, C|first=Etengoff, C|publisher=|year=2015|isbn=|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> === ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪਹਿਰਾਵਾ === ਜੀਓਰਜੀਓ ਅਰਮਾਨੀ, ਕੇਨੇਥ ਨਿਕੋਲਸਨ, ਅਲੇਸੈਂਡ੍ਰੋ ਟ੍ਰਿਨਕੋਨ, ਲੁਡੋਵਿਕ ਡੀ ਸੇਂਟ ਸੇਰਿਨ, ਪੈਟਰਿਕ ਚਰਚ, ਡੈਡੀ ਕੌਚਰ, ਗਿਆਨੀ ਵਰਸਾਸੇ, ਪ੍ਰਬਲ ਗੁਰੂੰਗ, ਮਾਈਕਲ ਕੋਰਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਦੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਫੈਸ਼ਨ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://www.refinery29.com/en-us/2018/09/210855/lgbtq-queer-fashion-brands|title=Has Queerness Found Its Place In High Fashion|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> == ਲੈਸਬੀਅਨ ਸਭਿਆਚਾਰ == ਸਮਲਿੰਗੀ ਆਦਮੀਆਂ ਵਾਂਗ, ਲੈਸਬੀਅਨ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ + ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਤੱਤ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਲੈਸਬੀਅਨ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਰ ਤੱਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ, ਯੂਰਪ, ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਅਤੇ ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਦੇ ਲੈਸਬੀਅਨਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਵੋਮਿਨਜ਼ ਸੰਗੀਤ ਉਤਸਵ (2015 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ)<ref>{{Cite web|url=https://www.afterellen.com/archive/ellen/Music/2005/4/michigan.html|title=Behind the Sense at the Michigan Womyn's Music Festival|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.afterellen.com/archive/ellen/column/2006/2/quote-dinah.html|title=Dinha Shore events part of celebration that began with a round of golf|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਅਤੇ ਕਲੱਬ ਸਕਰਟ ਦੀਨਾਹ ਸ਼ੋਅਰ ਵੀਕੈਂਡ ਵਰਗੇ ਵੱਡੇ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ' ਤੇ ਲੈਸਬੀਅਨ ਸਮਾਗਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://www.afterellen.com/archive/ellen/column/2006/2/quote-dinah.html|title=Don't Qoute me: Dinha Shore Weekend|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਲੈਸਬੀਅਨ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀਆਂ ਆਪਣੀਆਂ ਆਈਕਾਨਾਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੇਲਿਸਾ ਈਥਰਿਜ, ਕੇ.ਡੀ. ਲਾਂਗ (ਬੁੱਚ), ਏਲੇਨ ਡੀਗੇਨੇਰਸ (ਐਂਡਰੋਜੀਨਸ) ਅਤੇ ਪੋਰਟੀਆ ਡੀ ਰੋਸੀ (ਫੀਮੇ). 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਲੈਸਬੀਅਨ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨਾਰੀਵਾਦ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਲੈਸਬੀਅਨ ਵੱਖਵਾਦ ਇੱਕ ਲੈਸਬੀਅਨ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਅਭਿਆਸ ਦੀ ਇੱਕ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ ਜੋ ਲੈਸਬੀਅਨ ਰੁਚੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਖਾਸ ਲੈਸਬੀਅਨ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ ਲਈ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਔਰਤ ਦੀ ਧਰਤੀ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title=The Furies Collective, Lesbians in Revolt, in The Furies: Lesbian/Feminist Monthly, vol.1, January|last=Charlotte|first=Bunch,|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=8-9|quote=|via=}}</ref><ref>Hoagland articulates a distinction (originally noted by lesbian separatist author and anthologist Julia Penelope) between a ''lesbian subculture'' and a ''lesbian community''; membership in the subculture being "defined in negative terms by an external, hostile culture", and membership in the community being based on "the values we believe we can enact here." Hoagland, Sarah Lucia. Lesbian Ethics: Towards a New Value, Institute for Lesbian Studies, Palo Alto</ref><ref>{{Cite book|title=Lesbian Separatism: A Historical and Comparative Perspective, in For Lesbians Only: A Separatist Anthology|last=, Bette S|first=Tallen|publisher=Onlywomen Press|year=|isbn=0-906500-28-1|location=|pages=141|quote=|via=}}</ref> ਲੈਸਬੀਅਨ ਔਰਤਾਂ "ਬੁੱਚ" ਔਰਤਾਂ, ਜਾਂ ਡਾਈਕਸ (ਜੋ ਮਰਦਾਨਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ) ਅਤੇ "ਔਰਤ", ਜਾਂ ਲਿਪਸਟਿਕ ਲੈਸਬੀਅਨ (ਜੋ ਨਾਰੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਦਵੰਦਵਾਦ ਨੂੰ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਲੈਸਬੀਅਨ ਜੋੜੀ ਨੂੰ ਬੁੱਚ-ਫੀਮੇ ਜੋੜੀ ਮੰਨਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਲੈਸਬੀਅਨ ਔਰਤਾਂ ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਂ ਤਾਂ "ਬੁੱਚ" ਜਾਂ "ਫੇਮ" ਹਨ, ਲੈਸਬੀਅਨ ਆਮ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਹ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਘੱਟ ਨਿਸ਼ਚਤ (ਅਤੇ ਆਮ) ਹਨ। ਐਂਡਰੋਜੀਨੀ, ਲੇਸਬੀਅਨ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਨਹੀਂ, 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਗਰੰਜ, ਦੰਗਾ ਗਰਲ, ਇਮੋ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਨਵੇਂ ਹਿੱਪਸਟਰ ਜਿਹੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਉਪ-ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਜ਼ੋਰ ਫੜਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.autostraddle.com/evolution-of-the-lesbian-hipster-33279/|title=Why are we interested in the lesbian hipster|last=|first=|date=March 24, 2010|website=|publisher=|access-date=}}</ref> == ਦੁ ਲਿੰਗੀ ਸਭਿਆਚਾਰ == [[ਤਸਵੀਰ:Bisexual_Pride_Flag.svg|alt=Tricolor flag: wide horizontal pink and blue bars surrounding a narrower lavender bar|right|thumb|ਲਿੰਗੀ ਪ੍ਰੇਡ ਝੰਡਾ]] ਦੋ-ਪੱਖੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨਿਸ਼ਚਤ ਜਿਨਸੀ ਅਤੇ ਲਿੰਗ ਪਛਾਣ (ਦੁ ਲਿੰਗੀ, ਤਰਲ, ਅਤੇ ਵਿਲੱਖਣ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਖਿਲਾਫ ਵਿਤਕਰਾ), ਦੁ ਲਿੰਗੀ ਮਿਟਾਉਣਾ ਅਤੇ ਬਿਫੋਬੀਆ (ਗ਼ੈਰ-ਮੋਨੋਸੈਕਸੁਅਲ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਨਫ਼ਰਤ ਜਾਂ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ) ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਅਣਦੇਖੀ ਕਰਨ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਬਿਫੋਬੀਆ ਸਮਲਿੰਗੀ, ਲੈਸਬੀਅਨ ਅਤੇ ਸਿੱਧੇ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ (ਹਾਲਾਂਕਿ ਘੱਟ ਕਰਨਾ) ਆਮ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/15299710802142259|title=Speaking Out Loud About Bisexuality: Biphobia in the Gay and Lesbian Community|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲਿੰਗੀ, ਤਰਲ ਅਤੇ ਪੈਨਸੈਕਸੂਅਲ ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਤਕਰੇ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ + ਜਾਂ ਵਿਲੱਖਣ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਪੱਛਮੀ ਲਿੰਗੀ, ਦੁ ਲਿੰਗੀ ਅਤੇ ਤਰਲ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਆਪਣੇ ਟੱਚਸਟੋਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਈ ਕੋਈ ਹੋਰ ਨਾਮ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ: ਬਾਈਸੈਕਸੂਅਲ ਪੀਪਲ ਸਪੀਕ ਆਉਟ (ਲਾਨੀ ਕਾ'ਹੁਮਾਨੁ ਅਤੇ ਲੌਰੇਨ ਹਚਿੰਸ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ)<ref>{{Cite web|url=https://www.advocate.com/commentary/2015/9/25/25-years-bi-life|title=25 Years of Bi Life|last=|first=|date=|website=www.advocate.com|publisher=|access-date=}}</ref>, ਬੀ: ਬਾਈਸੈਕਸੂਅਲ ਰੈਵੋਲਿਊਸ਼ਨ ਲਈ ਨੋਟਿਸ (ਸ਼ੀਰੀ ਆਈਸਨੇਰ ਦੁਆਰਾ ), ਅਤੇ ਗਾਇਡਿੰਗ ਬੀਈ: ਦੁਨਿਆ ਭਰ ਦੀਆਂ ਦੁਲਿਹਰੀਆਂ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ (ਰੌਬਿਨ ਓਚਸ ਦੁਆਰਾ ਸੰਪਾਦਿਤ)<ref>{{Cite web|url=https://www.gaystarnews.com/article/bisexual-am-i/|title=These signs will help you figure out if you are bisexual|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਵਿਗਿਆਨ ਗਲਪ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਦੀ ਲੜੀ ਟੌਰਚਵੁੱਡ ਅਤੇ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਕਾਰਕੁਨ ਟੌਮ ਰਾਬਿਨਸਨ, ਦਿ ਬਲੈਕ ਆਈਡ ਮਟਰ ਮੈਂਬਰ ਫਰਗੀ, ਸਕਾਟਿਸ਼ ਅਦਾਕਾਰ ਐਲਨ ਕਮਿੰਗ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਲਾਕਾਰ ਅਤੇ ਕਾਰਕੁਨ ਲੇਡੀ ਗਾਗਾ।<ref>{{Cite web|url=https://www.huffingtonpost.co.uk/entry/gay-songs-loud-and-proud-lady-gaga-george-michael_uk_5710c409e4b0636a3f6c8f0f?guccounter=1&guce_referrer=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnLw&guce_referrer_sig=AQAAAEIrOQ7W09qSmWNYfcBSJ06xFpj6rNDoH5_f29s4LqBKlSVPMkVVe4UuJ9mRca2h0saHcANM6zTT2WPO7tIMDPoBTvcNKQR6X5ty5edjYc0FtEflkgfdipxmhc_lJ_kgG7k11JnWCuIz1iIo6eGAzHvsJl9Hnry3oOLBKHC0aoBS|title=LOUD & PROUD: 8 Gay Musical Milestones That Brought LGBT Life Into The Mainstream|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਦੋ-ਪੱਖੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਝੰਡੇ ਮਾਈਕਲ ਪੇਜ ਦੁਆਰਾ 1998 ਵਿੱਚ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਦੇਣ ਲਈ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ + ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਗੇਅ ਪ੍ਰਾਈਡ ਝੰਡੇ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ। ਝੰਡੇ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਡੂੰਘੀ ਗੁਲਾਬੀ (ਜਾਂ ਗੁਲਾਬ) ਧਾਰੀ ਸਮਾਨ-ਲਿੰਗ ਆਕਰਸ਼ਣ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ; ਝੰਡੇ ਦੇ ਤਲ 'ਤੇ ਸ਼ਾਹੀ ਨੀਲੀ ਪੱਟੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਲਿੰਗ-ਖਿੱਚ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਝੰਡੇ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਪੰਜਵੇਂ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਲਵੈਂਡਰ (ਜਾਂ ਜਾਮਨੀ) ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਛਾਂ ਬਣਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਲਿੰਗ ਸਪੈਕਟਰਮ ਦੇ ਨਾਲ ਕਿਤੇ ਵੀ ਖਿੱਚ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.hugedomains.com/domain_profile.cfm?d=biflag&e=com|title=History of the Bi Pride Flag|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2018-03-02|archive-url=https://web.archive.org/web/20180302110816/https://www.hugedomains.com/domain_profile.cfm?d=biflag&e=com|dead-url=unfit}}</ref> ਬਾਈਸੈਕਸੂਅਲਿਟੀ ਡੇਅ ਮਨਾਓ 1999 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤੋਂ ਬਾਈਸੈਕਸੂਅਲ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ 23 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.pub.umich.edu/daily/1999/sep/09-24-99/news/news2.html|title=Day Celebrates bisexuality, dispels myths|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2008-05-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20080509094508/http://www.pub.umich.edu/daily/1999/sep/09-24-99/news/news2.html|dead-url=yes}}</ref><ref>Bi Community Celebrates. Bay Windows; 9/25/2003, Vol. 21 Issue 41, p3-3, 1/4p</ref> == ਅੰਤਰ ਲਿੰਗੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ == [[ਤਸਵੀਰ:Transgender_Pride_flag.svg|alt=Flag with five horizontal bars: white in center, surrounded by pink, surrounded by light blue|left|thumb|ਅੰਤਰ ਲਿੰਗੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਝੰਡਾ]] ਅੰਤਰ ਲਿੰਗੀ ਅਤੇ ਅਲਿੰਗੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਭਿਆਚਾਰ ਜਿਨਸੀ ਪਛਾਣ / ਜਿਨਸੀ ਰੁਝਾਨ ਅਤੇ ਲਿੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਲੋਕ ਜੋ ਇੱਕੋ ਲਿੰਗ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਰਥਾਤ, ਜਿਹੜੇ ਲੋਕ ਸਮਕਾਲੀ ਪੱਛਮੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਸਮਲਿੰਗੀ, ਲੈਸਬੀਅਨ ਜਾਂ ਦੁ-ਲਿੰਗੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਪਛਾਣਦੇ ਹਨ - ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਤੀਸਰੇ ਲਿੰਗ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ (ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ) ਅੰਤਰ ਲਿੰਗੀ ਵਜੋਂ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ। ਸਮਕਾਲੀ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਲਿੰਗੀ ਅਤੇ ਅਲਿੰਗੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਸਮੂਹ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਲਿੰਗੀ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸਮੂਹ ਜੋ ਲਿੰਗ ਮੁੜ ਨਿਰਧਾਰਣ ਸਰਜਰੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਮਰਦ, ਵਿਪਰੀਤ-ਸਿਰਫ ਕ੍ਰਾਸ-ਡ੍ਰੈਸਰਜ਼ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਂਸ ਪੁਰਸ਼ ਸਮੂਹ. ਸਮੂਹ ਅਲਿੰਗੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਮੂਹ, ਦੋਵੇਂ ਟ੍ਰਾਂਸ ਆਦਮੀ, ਟ੍ਰਾਂਸ ਵੂਮੈਨ, ਅਤੇ ਗੈਰ-ਬਾਈਨਰੀ ਲੋਕ, ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਹਨ। ਕੁਝ ਅੰਤਰ ਲਿੰਗੀ ਅਤੇ ਅਲਿੰਗੀ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਆਦਮੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੱਕ ਖਾਸ "ਟ੍ਰਾਂਸ" ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। ਅੰਤਰ ਲਿੰਗੀ ਅਤੇ ਅਲਿੰਗੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਅੰਤਰ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਅਤੀਤ ਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਜਾਣੂ ਕਰਵਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਲੋਕ ਜੋ ਆਪਣੀ ਲਿੰਗ ਪਛਾਣ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜਿਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਅਤੀਤ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ (ਇਹ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਸਲ ਲਿੰਗਕ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਜੀਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਤੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਪਾਓ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਆਪਣਾ ਅਤੀਤ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਦੇ ਹਨ)।<ref>{{Cite web|url=http://www.highbeam.com/doc/1P3-2238228261.html|title=Strength in the Face of Adversity: Resilience Strategies of Transgender Individuals|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2014-06-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20140611073027/http://www.highbeam.com/doc/1P3-2238228261.html|dead-url=yes}}</ref> ਯੂਸੀਐਲਏ ਦੇ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰਲਿੰਗੀ ਵਜੋਂ ਕਿੰਨੇ ਬਾਲਗ ਪਛਾਣਦੇ ਹਨ?"<ref>{{Cite web|url=https://williamsinstitute.law.ucla.edu/wp-content/uploads/How-Many-Adults-Identify-as-Transgender-in-the-United-States.pdf|title=How-Many-Adults-Identify-as-Transgender-in-the-United-States.pdf|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref>, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਛੋਟੇ ਬਾਲਗ ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਨਾਲੋਂ ਅਲਿੰਗੀ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਭਾਵਨਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੇ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਵਿਆਪਕ ਸਵੀਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਜਾਜ਼ਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ ਜੋ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਵਧੇਰੇ ਆਵਾਜ਼ ਬਣ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪਾਇਆ ਕਿ 18 ਤੋਂ 24 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਅੰਦਾਜ਼ਨ 0.7% ਬਾਲਗਾਂ ਨੂੰ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ 0-6% ਬਾਲਗ 25 ਤੋਂ 64 ਸਾਲ ਅਤੇ 0.5% ਬਾਲਗ 65 ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੀ ਹੈ। ਅੰਤਰ ਲਿੰਗੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਝੰਡੇ 'ਤੇ ਗੁਲਾਬੀ ਚਿੰਨ੍ਹ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਝੰਡੇ' ਤੇ ਬੱਚਾ ਨੀਲਾ ਨਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬੱਚੇ ਦੇ ਨੀਲੇ ਅਤੇ ਗੁਲਾਬੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਚਿੱਟੀ ਧਾਰ, ਨਰ ਜਾਂ ਮਾਦਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਲਿੰਗ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S8755461504000210?via%3Dihub|title=Of flags: Online queer identities, writing classrooms, and action horizons|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> === ਅੰਤਰ ਲਿੰਗੀ ਰਿਸ਼ਤੇ === ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ "ਪੁਲ ਦੇ ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਵਿਚਾਰ? ਲਿੰਗ, ਜਿਨਸੀ ਕਾਨੂੰਨੀਤਾ, ਅਤੇ ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬੇ", ਲੇਖਕ ਇਨਟਫੀ ਅਤੇ ਬਾੱਕਟਿੰਗ ਨੇ 18 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ 1229 ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਯੂਐਸ ਵਿੱਚ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਸੰਬੰਧਾਂ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਕਿਸੇ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਬੰਧਾਂ ਦੀ ਗੱਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਵਿਪਰੀਤ ਜਾਂ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਰਿਸ਼ਤੇ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੇ ਦਰਸਾਇਆ ਕਿ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਅਭਿਆਸਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਵਿੱਚ ਵੇਖੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕੀਤਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੱਥੇ ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਲੋਕ ਵੀ ਹਨ ਜੋ ਪੱਛਮੀ ਰਵਾਇਤੀ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਨੂੰ ਲਿੰਗ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਅਤੇ ਰਿਸ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਿਨਸੀ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3076785/|title=Views from both sides of the bridge? Gender, sexual legitimacy, and transgender people’s experiences of relationships|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> === ਸਮਾਗਮ === [[ਤਸਵੀਰ:Trans_Solidarity_Rally_and_March_55433_(17609758399).jpg|thumb|312x312px|ਪਹਿਲੀ ਟ੍ਰਾਂਸ ਏਕਤਾ ਦੀ ਰੈਲੀ ਅਤੇ ਮਾਰਚ, ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, ਡੀ.ਸੀ. ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ (2015)]] ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਾਲਾਨਾ ਸਮਾਗਮ ਵੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ' ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਡੇਅ ਆਫ ਰੀਮੈਂਬਰੈਂਸ '(ਟੀ.ਡੀ.ਓ.ਆਰ.) ਜੋ ਹਰ ਸਾਲ 20 ਨਵੰਬਰ ਨੂੰ ਰੀਟਾ ਹੇਸਟਰ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ 28 ਨਵੰਬਰ, 1998 ਨੂੰ ਐਂਟੀ-ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਨਫ਼ਰਤ ਦੇ ਜੁਰਮ ਵਿੱਚ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਟੀ ਡੀ ਓ ਆਰ ਕਈ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈ: * ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਨਫ਼ਰਤ ਦੇ ਜੁਰਮਾਂ ਅਤੇ ਪੱਖਪਾਤ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਹੋਏ ਹਨ। * ਇਹ ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਪ੍ਰਤੀ ਨਫ਼ਰਤ ਦੇ ਅਪਰਾਧਾਂ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। * ਇਹ ਮ੍ਰਿਤਕਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.transgenderdor.org/?page_id=4|title=International Transgender Day of Remembrance|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2011-07-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20110723151936/http://www.transgenderdor.org/?page_id=4|dead-url=unfit}}</ref> ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਹੈ ਟ੍ਰਾਂਸ ਮਾਰਚ, ਸਾਲਾਨਾ ਮਾਰਚ, ਵਿਰੋਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਜਾਂ ਇਕੱਠਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਅਕਸਰ ਸਥਾਨਕ ਮਾਣ ਹਫ਼ਤੇ ਦੇ ਸਮੇਂ. ਇਹ ਸਮਾਗਮ ਅਕਸਰ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਭਾਈਚਾਰਾ ਬਣਾਉਣ, ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਦਰਿਸ਼ਗੋਚਰਤਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਆਯੋਜਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। == ਨੌਜਵਾਨ ਸਭਿਆਚਾਰ == ਯੁਵਕ ਪ੍ਰਾਈਡ, ਸਮਲਿੰਗੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਅਤੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ ਅੰਦੋਲਨ + ਸਮਾਜਿਕ ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ, ਲੈਸਬੀਅਨ, ਗੇ, ਲਿੰਗੀ, ਅਲਿੰਗੀ, ਲਿੰਗੀ ਜਾਂ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ, ਇੰਟਰਸੈਕਸ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਮੈਂਬਰਾਂ (ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਹਿਮਤੀ ਦੀ ਉਮਰ ਤੋਂ ਉਪਰ) ਵਿੱਚ ਬਰਾਬਰੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>Lisa Neff, "Pride by Many Other Names: Whether it's a Dyke March, Black Gay Pride, or a Youth Rally, Gay Men and Lesbians are Finding New Ways to Celebrate Their Diversity". pages 50-55, ''The Advocate'', June 25, 2002.</ref> ਇਹ ਅੰਦੋਲਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੈ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪਰੇਡਾਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ + ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਿੰਗ ਅਤੇ ਜਿਨਸੀ ਪਛਾਣਾਂ ਦਾ ਨੈਟਵਰਕ, ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮਨਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਯੁਵਕ ਪ੍ਰਾਈਡ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਵੀ ਭਾਈਚਾਰਾ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਵੱਲ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਧੱਕੇਸ਼ਾਹੀ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵਧੇਰੇ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।<ref>Bockenek, et al, pages 49-53.</ref> ਇੱਕ ਗੇ-ਸਿੱਧੇ ਗੱਠਜੋੜ ਵਾਲੇ ਸਕੂਲ (ਜੀਐਸਏ) ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ + ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰੇ ਅਤੇ ਹਿੰਸਾ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਸਕੂਲ ਨਾਲੋਂ ਬਿਹਤਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੰਭਾਲਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਦੇ ਹੁਨਰ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਜਗ੍ਹਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਵਾਰ ਸਮੂਹ ਨੌਜਵਾਨਾਂ 'ਤੇ ਲੇਬਲ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ,<ref>Bockenek, et al, pages 110-115.</ref> ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸ਼ਰਤਾਂ' ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨ ਦੇਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ "ਜਦੋਂ ਉਹ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ।"<ref>Steph McKenna, "Diversity spotlight: Youth Pride Inc.", ''The Providence Journal'', August 22, 2010.</ref> ਯੂਥ ਸੁਸਾਈਡ ਰਿਪੋਰਟ ਬਾਰੇ ਯੂਐਸ ਟਾਸਕ ਫੋਰਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਅਤੇ ਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਅਤੇ ਨਿੰਦਣਯੋਗ ਵਾਤਾਵਰਣ, ਜ਼ੁਬਾਨੀ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਸ਼ੋਸ਼ਣ, ਨਕਾਰਾ ਅਤੇ ਅਲੱਗ ਰਹਿਣਾ ਕਾਰਨ ਗੇ ਅਤੇ ਲੈਸਬੀਅਨ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ, ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ, ਸਕੂਲ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਅਲੱਗ-ਥਲੱਗ ਹੋਣ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book|title="Gay and Lesbian Youth Suicide". In Fenleib, Marcia R. (ed.). Report of the Secretary's Task Force on Youth Suicide.|last=, P.|first=Gibson|publisher=United States Government Printing Office|year=|isbn=978-0-16-002508-2|location=|pages=|quote=|via=}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ + ਨੌਜਵਾਨ ਮਾਪਿਆਂ ਜਾਂ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਸਰੀਰਕ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਜਿਨਸੀ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਸਮਾਨਤਾ ਦੇ ਸੁਝਾਏ ਕਾਰਨ ਹਨ: * ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਨੁਭਵੀ ਜਿਨਸੀ ਰੁਝਾਨ ਜਾਂ ਲਿੰਗ ਦੀ ਅਨੁਕੂਲਤਾ ਵਾਲੀ ਦਿੱਖ ਦੇ ਅਧਾਰ' ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। * “ਜਿਨਸੀ ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਸਥਿਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਜੋਖਮ ਦੇ ਕਾਰਕ, ਵਿਤਕਰਾ, ਅਦਿੱਖਤਾ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਸਵੀਕਾਰ ਸਮੇਤ ... ਵਿਵਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਦੁਰਵਿਵਹਾਰ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ, ਕਈ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧ, ਜਾਂ ਕਿਸ਼ੋਰ ਵਜੋਂ ਘਰੋਂ ਭੱਜਣਾ।"<ref>{{Cite web|url=https://www.apa.org/journals/features/ccp733477.pdf|title=Balsam, Kimberly F.; Esther D. Rothblum (June 2005)|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਇੱਕ 2008 ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਐਲਜੀਬੀ ਅੱਲ੍ਹੜ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਅਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਅਤੇ ਅੱਲ੍ਹੜ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਵਿਖਾਇਆ।<ref>{{Cite web|url=https://pediatrics.aappublications.org/content/123/1/346.full?sso=1&sso_redirect_count=1&nfstatus=401&nftoken=00000000-0000-0000-0000-000000000000&nfstatusdescription=ERROR%3a+No+local+token|title=Family Rejection as a Predictor of Negative Health Outcomes in White and Latino Lesbian, Gay, and Bisexual Young Adults|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਵੱਡੇ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਕਟ ਕੇਂਦਰ ਅਤੇ ਇੰਟਰਨੈਟ ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਵਾਲੀਆਂ ਸਾਈਟਾਂ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਅਤੇ ਬਾਲਗਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਲਈ ਉੱਠੀਆਂ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://www.suicide.org/gay-and-lesbian-suicide.html|title=Lesbian, Gay, Bisexual, and Transgender Suicide|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਦੇ ਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਆਤਮ-ਹੱਤਿਆ-ਰੋਕਥਾਮ ਹੈਲਪਲਾਈਨ, ਦਿ ਟ੍ਰੇਵਰ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਜੋ ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਕੈਡਮੀ ਅਵਾਰਡ ਜੇਤੂ ਸ਼ਾਰਟ ਫਿਲਮ ਟ੍ਰੇਵਰ ਦੇ 1998 ਦੇ ਐਚਬੀਓ ਟੈਲੀਕਾਸਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਡੈਨੀਅਲ ਰੈਡਕਲਿਫ ਨੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਰਕਮ ਦਾਨ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜਨਤਕ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਘੋਸ਼ਣਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਲਿੰਗੀ ਨਿੰਦਾ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਦਿਆਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref>"Daniel Radcliffe to appear in anti-homophobia ad: Daniel Radcliffe will appear in a public service announcement to condemn homophobia." Pink News, March 1, 2010.</ref> ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ + ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਨੇ ਮੈਸੇਚਿਉਸੇਟਸ ਗਵਰਨਰ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੂੰ ਗੇ ਅਤੇ ਲੈਸਬੀਅਨ ਯੂਥ ਬਾਰੇ ਸਾਲ 1995 ਵਿੱਚ ਸਾਲਾਨਾ ਗੇ-ਸਟ੍ਰੇਟ ਯੂਥ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੱਤੀ।<ref>Ethan Jacobs, "Mitt Romney's secret gay history!", ''Bay Windows'', March 3, 2005.</ref> 1997 ਵਿੱਚ ਗੈਰ-ਲਾਭਕਾਰੀ ਯੂਥ ਪ੍ਰਾਈਡ ਅਲਾਇੰਸ, 25 ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਅਤੇ ਵਕਾਲਤ ਸਮੂਹਾਂ ਦਾ ਗਠਜੋੜ ਸੀ। ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, ਡੀ.ਸੀ. ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਲਾਨਾ ਨੌਜਵਾਨ-ਮਾਣ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ।<ref>"Dyer Appointed as District LGBTQ+ Director", ''District Chronicles'', September 9, 2007.</ref> ਕੈਂਡਸ ਗਿੰਗਰਿਚ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਇੱਕ ਸਪੀਕਰ ਸੀ। 1999 ਵਿੱਚ, ਪਹਿਲਾ ਸਲਾਨਾ ਵਰਮੌਂਟ ਯੂਥ ਪ੍ਰਾਈਡ ਡੇਅ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>Gingrich to speak at Gay Youth Pride Day", press release at Salon.com</ref> 2009 ਤੱਕ, ਇਹ ਵਰਮੌਂਟ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਕਿਊਰ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗੀ-ਯੁਵਕ ਸਮਾਗਮ ਹੈ, ਆਊਟਰੇਟ ਵਰਮੌਂਟ ਦੁਆਰਾ "ਪੇਂਡੂ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ." 2002 ਵਿੱਚ, ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਕਾਲਜਾਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਲਈ ਇੱਕ ਕਾਲਜ ਮੇਲਾ ਇਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ।<ref>Youth gay, lesbian event set for city", ''Rutland Herald'', May 1, 2009.</ref> ਅਪ੍ਰੈਲ 2003 ਵਿੱਚ, ਨਿਊਯਾਰਕ ਦੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਭਾਈਚਾਰਕ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਨਾਲ ਆਯੋਜਿਤ ਇੱਕ ਯੂਥ ਪ੍ਰਾਈਡ ਕੋਰਸ ਨੇ ਰਿਹਰਸਲਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ<ref name="Steve Desroches page 36">Steve Desroches, "The Want You: A College Fair in Boston Helps Connect Gay and Lesbian Students With Schools Who Want Them On Campus" page 36, ''The Advocate'', Sept. 3, 2002.</ref> ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰ ਗੇਅ ਮੈਨਜ਼ ਕੋਰਸ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਜੂਨ ਕਾਰਨੇਗੀ ਹਾਲ ਪ੍ਰਾਈਡਟ ਸਮਾਰੋਹ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref name="Steve Desroches page 36"/> 2004 ਵਿੱਚ ਗੇ, ਲੈਸਬੀਅਨ ਅਤੇ ਸਟ੍ਰੇਟ ਐਜੂਕੇਸ਼ਨ ਨੈਟਵਰਕ (ਜੀਐਲਐਸਈਐਨ) ਦੇ ਸੈਨ ਡਿਏਗੋ ਚੈਪਟਰ ਨੇ ਸੈਨ ਡਿਏਗੋ ਯੂਥ ਪ੍ਰਾਈਡ ਕੋਆਰਡੀਨੇਟਰਾਂ ਨਾਲ ਕਾਉਂਟੀ ਵਿੱਚ ਦਿਵਾਲੀਆ ਦਿਵਸ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref>Travis D. Bone, "San Diego schools observe Day of Silence: National event aims to make schools safer", ''Gay & Lesbian Times'', April 15, 2004.</ref> 2005 ਵਿੱਚ, ਡੇਕਾਟੂਰ (ਜਾਰਜੀਆ) ਯੂਥ ਪ੍ਰਾਈਡ ਨੇ ਵੈਸਟਬੋਰੋ ਬੈਪਟਿਸਟ ਚਰਚ (ਚਰਚ ਦੇ ਮੁਖੀ ਫਰੈੱਡ ਫੈਲਪਜ਼ ਦੀ ਧੀ ਸ਼ਰਲੀ ਫੇਲਪਸ-ਰੋਪਰ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ) ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਇੱਕ ਜਵਾਬੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ, ਜੋ “ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਨਮਸਕਾਰ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ ਜਿਵੇਂ ਉਹ‘ ਰੱਬ ’ਵਰਗੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨਾਲ ਆਏ ਸਨ। ਫੱਗ ਯੋਗ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਨਫ਼ਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ 'ਅਤੇ' 9/11 ਲਈ ਰੱਬ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰੋ '"ਦਸ ਸਥਾਨਾਂ' ਤੇ<ref>Terri Blackwell, Carolyn Mathews and Melissa Winder, "Groups chant their opinions at 10 protests", ''White County News Telegraph'', March 10, 2005.</ref> 2008 ਵਿੱਚ, ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਦੇ ਯੂਥ ਪ੍ਰਾਈਡ ਸੈਂਟਰ, ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ "ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਰੰਗ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ" ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਨੇ ਇੱਕ ਅਸਥਾਈ ਸਥਾਨ ਖੋਲ੍ਹਿਆ<ref>LGBTQ+ Chicago Year in Review", ''Windy City Times'', December 29, 2007.</ref> ਅਤੇ 2010 ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਕਾਗੋ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਪਾਸੇ ਆਪਣੀ ਨਵੀਂ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ। 2009 ਵਿੱਚ, ਯੂਟਾ ਪ੍ਰਾਈਡ ਸੈਂਟਰ ਨੇ ਯੂਥ ਪ੍ਰਾਈਡ ਨਾਲ ਮੇਲ ਖਾਤਰ ਇੱਕ ਸਮਾਗਮ ਕੀਤਾ। ਵਾਕ 2009, "ਬੇਘਰ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਦਰਪੇਸ਼ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਦੋ ਯੂਟਾ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕਰਾਸ-ਕੰਟਰੀ ਵਾਕ". ਅਗਸਤ 2010 ਵਿਚ,<ref>Utah Pride Center hosts LGBT homeless youth event", Associated Press, 8 July 2009.</ref> ਪਹਿਲੇ ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਯੂਥ ਪ੍ਰਾਈਡ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ "ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਬੇਘਰ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਨੌਜਵਾਨ. ਲਾਸ ਏਂਜਲਸ ਦੀਆਂ ਗਲੀਆਂ. "2007 ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ," ਅੰਦਾਜ਼ਨ 1.6 ਮਿਲੀਅਨ ਬੇਘਰੇ ਅਮਰੀਕੀ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, 20 ਤੋਂ 40 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੇ ਵਿੱਚ ਲੈਸਬੀਅਨ, ਗੇ, ਲਿੰਗੀ ਜਾਂ ਲਿੰਗੀ ਜਾਂ ਸਮਲਿੰਗੀ ਵਜੋਂ ਪਹਿਚਾਣਦੇ ਹਨ "<ref>Steve La, "Hollywood Youth Pride Hopes To Help Young People In L.A.", ''LA Weekly'', August 23, 2010.</ref>. ਵੱਡੇ ਪ੍ਰਾਈਡ ਦੀਆਂ ਪਰੇਡਾਂ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਤੇ ਅਕਸਰ ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ + ਜਾਂ ਕੁਆਰਟਰ ਯੂਥ ਟੁਕੜੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ<ref>Nicholas Ray, Colby Berger, Susan Boyle, Mary Jo Callan, Mia White, Grace McCelland, Theresa Nolan, "Lesbian, gay, bisexual and transgender youth: An epidemic of homelessness", National Gay And Lesbian Task Force, National Coalition for The Homeless, January 30, 2007.</ref>, ਅਤੇ ਕੁਝ ਤਿਉਹਾਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਥਾਂਵਾਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>S.D. Liddick, "A Church Divided", ''San Diego Magazine'', pages 109-113, June 2005.</ref><ref>''nside Pride'', San Francisco Pride Guide, pages, pages 40-42, June 2010.</ref> ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਆਪਣੇ ਜਿਨਸੀ ਰੁਝਾਨ, ਜਾਂ ਲਿੰਗ ਪਛਾਣ (ਚੋਈ ਐਟ ਅਲ., 2015; ਡੋਰਸੋ ਐਂਡ ਗੇਟਸ, 2012; ਮੱਲਨ, 1992; ਵ੍ਹਾਈਟਬੈਕ ਐਟ ਅਲ.) ਦੇ ਕਾਰਨ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨਕਾਰੇ ਜਾਣ ਕਾਰਨ ਸਿਜੇਂਡਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਬੇਘਰ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ, 2004). ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜਾਂ ਵਿਚਲੇ 1.6 ਮਿਲੀਅਨ ਬੇਘਰੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚੋਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ 40 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://www.chicagotribune.com/lifestyles/ct-homeless-lgbt-teens-parents-20170329-story.html|title=Homeless rates for LGBT teens are alarming, but parents can make a difference|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਸਟ੍ਰੀਟ ਆਰਟਰੀਚ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿੱਚ 7% ਨੌਜਵਾਨ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਸਨ (ਵ੍ਹਾਈਟਬੈਕ, ਲੈਜੋਰਿਟਜ਼, ਕ੍ਰਾਫੋਰਡ, ਅਤੇ ਹਉਤਲਾ, 2014)। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਨੌਜਵਾਨ ਜੋ ਬੇਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਨਾਹਗਾਹਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਹ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ ਜਿਹੜੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਲੋੜੀਂਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਅਤੇ ਵਿਤਕਰੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਸੰਬੰਧੀ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸੰਸਥਾਗਤ ਅਭਿਆਸਾਂ ਵਿੱਚ ਸੈਕਸ-ਵੱਖਰੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬਾਇਨਰੀ ਲਿੰਗ ਨਿਯਮਾਂ, ਪਹਿਰਾਵੇ ਦੇ ਕੋਡਾਂ, ਅਤੇ ਕਮਰਾ ਅਸਾਈਨਮੈਂਟ (ਥੈਲਰ ਐਟ ਅਲ.,2009) ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਨੀਤੀਆਂ ਕਾਰਨ ਪਨਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਆਉਂਦੀ ਹੈ। ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧਤਾ ਵਿੱਚ ਮੁਸਕਲਾਂ ਉਦੋਂ ਵਾਪਰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਆਸਰਾ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਜਾਂ ਨੀਤੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਲਿੰਗ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਵੱਖਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕਰਨ ਨਾਲੋਂ. ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਨੌਜਵਾਨ ਸ਼ੈਲਟਰਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਸੜਕ ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0190740915300761?via%3Dihub|title=Transgender youth homelessness: Understanding programmatic barriers through the lens of cisgenderism|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੀ ਦਰ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਹੈ ਜੋ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨਾਲ ਜਾਣ ਪਛਾਣ ਕਰਦੇ ਹਨ ਉਹਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਚਾਰ ਗੁਣਾ ਵਧੇਰੇ ਆਤਮ ਹੱਤਿਆ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://ajph.aphapublications.org/doi/10.2105/AJPH.2013.301424|title=Lesbian, Gay, Bisexual, and Transgender Hate Crimes and Suicidality Among a Population-Based Sample of Sexual-Minority Adolescents in Boston|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਗੇ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿੱਧਾ ਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਰੇਟਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਲਈ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ. ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜਿਨਸੀ ਰੁਝਾਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਿਆ ਗਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਪਾਇਆ ਕਿ ਲਗਭਗ 32 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਜਿਨਸੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ (ਲੈਸਬੀਅਨ, ਗੇ, ਦੁ ਲਿੰਗੀ) ਦੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਤੀਕੂਲ ਸਮੂਹਿਕ 9.5 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਸਨ। == ਹੋਰ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਸਮੂਹ == ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ+ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਕਈ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਖੁਦ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੋਲ਼ੇ ਵਿਲੱਖਣ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://www.deafqueer.org/411/about/index.html|title=Aboutt the Deaf Queer Resoruce Centre|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2013-09-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20130903003524/http://www.deafqueer.org/411/about/index.html|dead-url=yes}}</ref> === ਅਲਿੰਗੀ === ਅਲਿੰਗੀ ਲੋਕ ਉਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਦੋ ਲਿੰਗ ਪਛਾਣ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਬਦਲਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਦੋ ਲਿੰਗ ਪਛਾਣ ਨੂੰ ਜੋੜਦੇ ਹਨ. ਇੱਥੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਦੀਆਂ ਅਲਿੰਗੀ ਪਛਾਣਾਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਇਤਿਹਾਸਕ, ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ, ਸਮਕਾਲੀ ਅਤੇ ਕ੍ਰਮਵਾਰ: * "ਇਤਿਹਾਸਕ ਬਿਗੈਂਡਰਿਜ਼ਮ" ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਇੱਕ ਔਰਤ ਹੈ, ਜਾਂ ਕੋਈ ਜੋ ਕਦੇ ਇੱਕ ਔਰਤ ਸੀ, ਅਤੇ ਹੁਣ ਮਰਦ ਹੈ. ਕੋਈ ਵੀ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਸੈਕਸ ਰੀ-ਅਸਾਈਨਮੈਂਟ ਸਰਜਰੀ ਵਿੱਚ ਲੰਘਿਆ ਸੀ, ਨੂੰ ਬਾਈਜੈਂਡਰਿਜ਼ਮ ਦੀ ਇਸ ਉਪ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ. * "ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲ ਬੀਜੈਂਡਰਿਜ਼ਮ" ਇੱਕ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਮਰਦ ਤੋਂ ਮਾਦਾ ਜਾਂ ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਪਰ ਸਮਾਂ ਸੀਮਤ ਤਬਦੀਲੀ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘ ਰਿਹਾ ਹੈ। * "ਸਮਕਾਲੀ ਬਾਈਜੈਂਡਰਿਜ਼ਮ" ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਹੈ ਜੋ ਜ਼ਾਹਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤ ਜਾਂ ਮਰਦ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਦੋਵਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੈ. ਅੱਜ ਉਹ ਲੋਕ ਹਨ ਜੋ ਇੱਕ ਮਰਦ ਜਾਂ ਔਰਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਛਾਣਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਬਲਕਿ ਇੱਕ ਵਿਕਲਪਕ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ “ਬੋਈ” (ਨੇਸਲ, ਹੋਵਲ, ਅਤੇ ਵਿਲਚਿਨ, 2002)। * "ਸੀਕੁਏਂਟਲ ਬਿਜੈਂਡਰਿਜ਼ਮ" ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਸਵੈ-ਚਿੱਤਰਨ ਸਮੇਂ ਸਮੇਂ ਔਰਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਸਮੇਂ ਮਰਦ. ਕ੍ਰਾਸ-ਡ੍ਰੈਸਰਜ ਜੋ ਲਿੰਗ ਮੁੜ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ, ਨੂੰ ਵੀ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਅਲਿੰਗੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/00107530.2015.1060406?journalCode=uucp20|title=Bigenderism and Bisexuality|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> === ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ === ਨਸਲ, ਲਿੰਗ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਕੁਆਰਰ ਲਹਿਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੱਖ ਪਛਾਣਾਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਰੂਪ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜਿਸਨੇ 25 ਲਾਤੀਨਾ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਅਨ / ਪੈਸੀਫਿਕ ਆਈਸਲੈਂਡ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਇੰਟਰਵਿਊ ਲਈ ਸੀ, ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਅਦਿੱਖ ਕੁਆਰਰ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਾਹਰਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ [ਸਪਸ਼ਟ ਕਰੋ], ਅਤੇ ਅੱਜ ਦੀ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਲਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਵਿਚਾਰੇ ਜਾਣਗੇ। ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਚਿੱਟੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲੋਂ ਵਧੇਰੇ ਅਸਾਨੀ ਨਾਲ ਸਵੀਕਾਰੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਤੱਥ ਦੇ ਕਾਰਨ ਕਿ ਉਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਜਾਂ ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦੀ ਵਜੋਂ ਵੇਖੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite book|title="Thinking outside the rainbow: women of color redefining queer politics and identity". Social Identities|last=, Sabrina|first=Alimahomed|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=151-168|quote=|via=}}</ref> === ਬੋਲੇ, ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ === ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਬੋਲ਼ ਲੋਕ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਭਾਈਚਾਰਾ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਦੋ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਬੰਨ੍ਹੇ ਸਮੂਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਾਡਲ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰ ਨਾਈਲ ਡੀਮਾਰਕੋ ਅਤੇ ਚੈਲਾ ਮੈਨ ਇਸ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://www.glbtqarchive.com/ssh/deaf_culture_S.pdf|title=Deaf Culture|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਬਾਰੇ ਬੋਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਬੋਲ਼ੇ ਵਜੋਂ. ਡੀਮਾਰਕੋ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ "ਬੋਲ਼ੇ ਬਣਨ ਨਾਲ ਮੇਰੀ ਆਪਣੀ ਵੱਖਰੀਆਂ ਪਛਾਣਾਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸਹਾਇਤਾ ਮਿਲੀ।" ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਭਾਈਚਾਰਾ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ, ਬੋਲੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਪਹਿਲੂਆਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਟਕਰਾਅ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ ਆਗੂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਡ੍ਰੈਗੋ ਰੇਂਟੇਰੀਆ ਬੋਲ਼ੇ ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਮਰਦ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦਾ ਮਾਲਕ ਹੈ ਅਤੇ ਸੈਨ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸਕੋ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਰਲ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦਾ ਵਕੀਲ ਹੈ। ਬੋਲ਼ੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ 2000 ਵਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਅਕਾਦਮਿਕ ਭਾਸ਼ਣ ਅਤੇ ਜਾਂਚ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਅਕਾਦਮੀਆ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਪਛਾਣਾਂ ਦੇ ਲਾਂਘੇ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਵਿਦਵਾਨ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਕਰਦਿਆਂ, “ਅਪੰਗਤਾ” ਅਤੇ “ਵਿਲੱਖਣਤਾ” ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਪਛਾਣਾਂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰਾਂ ਅਤੇ ਭੰਜਨ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://link.springer.com/article/10.1023%2FA%3A1023298223105|title=Creating Accessible Queer Community: Intersections and Fractures with Dis/Ability Praxis|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> == ਆਲੋਚਨਾ == ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ + ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਅਲੋਚਨਾ ਕਈ ਸਰੋਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ, ਮਾਈਕਲ ਮਸਟੋ ਵਾਂਗ, ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਕੈਰੀਕੇਚਰ ਜਾਂ ਅੜਿੱਕੇ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਸਮਝਦੇ ਹਨ ਜੋ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ "ਫ੍ਰਿੰਜ" ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮੈਟਿਲਡਾ ਬਰਨਸਟਿਨ ਸਾਈਕੈਮੋਰ ਅਤੇ ਗੇ ਸ਼ਰਮ ਵਰਗੇ ਅੰਦੋਲਨਾਂ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੱਚੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਦੁਆਰਾ ਉਜਾੜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਖਰਚੇ ਤੇ "ਜ਼ੁਲਮ ਦੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ" ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://truthout.org/articles/transgender-troops-should-be-an-oxymoron/|title=“Transgender Troops” Should Be an Oxymoron"|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਕੁਝ ਲੋਕ "ਵੱਖਵਾਦ", ਜਾਂ ਸਮੂਹਕ ਜੀਵਨ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਵਿਚਾਰਦੇ ਹਨ, ਦੂਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ (ਵਿਆਪਕ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ + ਮੈਂਬਰਾਂ ਸਮੇਤ) ਇਕ ਹੋਰ ਮੁਸ਼ਕਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਲਿੰਗੀ ਅਤੇ ਲੈਸਬੀਅਨ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਲਈ ਦੁ ਲਿੰਗੀ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਂਸੈਕਸੁਅਲ / ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਵਿਅਕਤੀ ਸਮਾਜਿਕ ਦਬਾਅ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ + ਸਭਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਅਸ਼ੁੱਧਤਾ ਅਤੇ ਵਿਤਕਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਲਿੰਗੀ ਲੋਕਾਂ ਲਈ, ਇਸ ਦਬਾਅ ਨੂੰ ਲਿੰਗੀ ਮਿਟਾਉਣ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਿਊਯਾਰਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਲਾਅ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਕੇਨਜੀ ਯੋਸ਼ਿਨੋ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, “ਗੇਸ ਡੀ-ਵੈਧਿਕ ਦੋ-ਲਿੰਗੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਲੈਸਬੀਅਨ ਅਤੇ ਗੇ ਭਾਈਚਾਰਾ ਬਾਈਸੈਕਸੂਅਲਜ਼ ਦੀਆਂ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਤਸਵੀਰਾਂ ਨਾਲ ਵਾਧੂ-ਵਾਟਰ-ਸਿਟਰਾਂ, ਗੱਦਾਰਾਂ, ਕਾੱਪ-ਆਟਸ, ਦੇ ਕੇਸਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਮੁਢਲਾ ਟੀਚਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ 'ਵਿਲੱਖਣ ਅਧਿਕਾਰ' ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣਾ ਹੈ।<ref>Yoshino, Kenji (2000). The epistemic contract of bisexual erasure. Stanford Law Review, 53(2), P. 399</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਸਮੂਹ ਜਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਧਰਮ ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਹੇਠਾਂ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਥੀਮ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੌਰ ਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦੁਆਰਾ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਲੋਕਾਂ ਜਾਂ ਸਮਲਿੰਗੀ ਨੂੰ ਅਸਵੀਕਾਰ ਕਰਨ ਦਾ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। === ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਅਤੇ ਵਸਤੂ === ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ, ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਮੂਹ ਗੁਲਾਬੀ ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਉੱਠੇ ਹਨ, ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ + ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ ਜਿਨਸੀ ਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਪੂੰਜੀਵਾਦ ਅਤੇ ਮਾਰਕੀਟ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਸਮਲਿੰਗੀ, ਸਿਸਜੇਂਡਰ, ਪੱਛਮੀ, ਚਿੱਟੇ ਅਤੇ ਉਪਰਲੇ ਮੱਧ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਕਲਾਸ ਦੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਬਾਜ਼ਾਰ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://morningstaronline.co.uk/a-6d97-Resisting-the-rise-of-pink-capitalism|title=Resisting-the-rise-of-pink-capitalism|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2017-06-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20170625045420/http://www.morningstaronline.co.uk/a-6d97-Resisting-the-rise-of-pink-capitalism|dead-url=yes}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://books.google.co.in/books?id=Sl6iDAAAQBAJ&redir_esc=y|title=Adiós, Chueca: Memorias del gaypitalismo: creando la marca gay|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=gd3UmNszGbw|title=Capitalismo Rosa (Intervención Fefa Vila)|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=imWCdgCAOJw|title=Capitalismo Rosa (Intervención David Molina)|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=ozHSUJKc9SA|title=Capitalismo Rosa (Intervención Josúe González)|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=gtcECzQ6QXQ|title=Capitalismo rosa by Lorena Gracia|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://transfeminismos.wordpress.com/descargar/|title=Transfeminismos. Epistemes, fricciones y flujos de la editorial Txalaparta.|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.e-revistes.uji.es/index.php/asparkia/article/view/1490/1559|title=Asparkía. Investigación Feminista. 2015.|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://books.google.co.in/books?id=hXXr36U4CvUC&redir_esc=y|title=Minorías sexuales y sociología de la diferencia|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://books.google.co.in/books/about/De_Macondo_a_McOndo.html?id=faF1w70E1jEC&redir_esc=y|title=De Macondo a McOndo|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਮਾਨਤਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਨੇ ਅਕਸਰ ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ ਪ੍ਰਾਈਡ ਪਰੇਡਜ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕਤਾਰਾਂ ਜਾਂ ਗੁਲਾਬੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://cws.journals.yorku.ca/index.php/cws/article/viewFile/6133/5321|title=Radical Queers aPop Culture Assessment of Montrbal's Anti-Capitalist Ass Pirates, the Panthkres roses, and Lesbians on Ecstasy|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.crac-kebec.org/files/m_pr_prweb.pdf|title=Collectif de Recherche sur l'Autonomie Collective. 2010.|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.capitolhilltimes.com/2012/06/pride-for-profit-corporations-cash-in-on-seattle-pride/|title=The Capitol Hill Times. 27 June 2012.|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=19 ਅਗਸਤ 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150819145530/http://www.capitolhilltimes.com/2012/06/pride-for-profit-corporations-cash-in-on-seattle-pride/|dead-url=yes}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.slaneystreet.com/2014/05/25/the-commodification-of-pride/|title=Slaney Street. 25 May 2014.|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=14 ਸਤੰਬਰ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160914230325/http://www.slaneystreet.com/2014/05/25/the-commodification-of-pride/|dead-url=yes}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.theodysseyonline.com/the-business-of-pride-the-problem-with-pink-capitalism|title=The Business of Pride: The Problem With Pink Capitalism|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.rcinet.ca/es/2016/06/19/queer-otro-termino-de-identidad-de-genero/|title=Queer: Otro término de identidad de género|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/us-news/2016/jun/25/san-francisco-gay-pride-corporate-orlando-shooting|title=Too straight, white and corporate: why some queer people are skipping SF Pride|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.thestar.com/news/gta/2016/06/28/lgbt-night-march-decries-prides-corporate-sponsorship.html|title=LGBT Night March decries Pride’s corporate sponsorship|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਸਪੇਨ ਵਿੱਚ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਤਪੱਸਿਆ ਵਿਰੋਧੀ ਲਹਿਰ ਦੇ ਉਭਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਸੁਤੰਤਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜੋ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਹਿੱਤਾਂ ਨੂੰ ਜਿਨਸੀ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਸਮਲਿੰਗੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਤੋਂ ਹਟਾਉਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਦੇ ਹਨ। === ਪਛਾਣ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ === ਅਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਕਿ ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ + ਭਾਈਚਾਰਾ ਇੱਕ ਰਚਨਾਤਮਕ ਵਿਛੋੜੇ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਨਾ ਕਿ ਰਿਵਾਜਾਂ ਜਾਂ ਨਸਲੀ ਪਛਾਣ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ। ਖ਼ਾਸਕਰ, ਉਹ ਲੇਬਲ ਜੋ ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ + ਸਦੱਸ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਦੇ ਹਨ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲਿੰਗ ਨੂੰ ਪਿਆਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣਨਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿ<u>ਯੂ</u> + ਭਾਈਚਾਰਾ ਸੰਕਲਪ ਅਲੱਗ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਵੱਖਰੇ ਸਮੂਹ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੇ ਲੋਕਾਂ ਤੋਂ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਜਿਨਸੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਤਿੰਨ ਸਮੂਹਾਂ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਂਸੈਕਸੁਅਲ / ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਪਛਾਣ (ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਵਰਤਾਰੇ) ਦੀ ਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਨਕਲੀ ਹੈ।<ref>Prosser, J (1998) Second Skins: The Body Narratives of Transsexuality. New York: Columbia University Press p. 59</ref> '''ਮੈਟਿਲਡਾ ਬਰਸਟਿਨ ਸਾਈਕੈਮੋਰ''' ਦਾ ਤਰਕ ਹੈ ਕਿ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਦੀ ਰਾਜਨੀਤੀ ਦਾ ਇਕਮਾਤਰ ਮੁੱਦਾ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਅੰਤਰ-ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਮਤਭੇਦਾਂ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰ ਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਨੇ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਚਿੱਟੇ, ਮੱਧ-ਦਰਜੇ ਦੇ ਗੇ ਸਿਜੈਂਡਰ ਆਦਮੀਆਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਰੂਰਤਾਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। === ਵਾਅਦਾ ਕੀਤੇ ਜਾਣ 'ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਧਿਆਨ === ਕੁਝ ਸਮਲਿੰਗੀ ਪੁਰਸ਼ ਟਿੱਪਣੀਆਂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜੋ ਕਿ ਏਕਾਵਧਾਰੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਦਲੀਲ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮੁੱਖਧਾਰਾ ਦੇ ਸਮਲਿੰਗੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੀ ਏਕਾਧਿਕਾਰ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰਅੰਦਾਜ਼ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ ਨੂੰ ਵਧਾਵਾ ਦੇਣਾ ਸਮਲਿੰਗੀ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ ਹੈ.<ref>{{Cite web|url=http://www.gaypatriot.net/2008/06/20/gay-groups-ignore-monogamy-when-discussing-marriage/|title=Gay Groups Ignore Monogamy when Promoting Marriage JUNE 20, 2008 BY GAYPATRIOTWEST|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=ਜੂਨ 23, 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080623224745/http://www.gaypatriot.net/2008/06/20/gay-groups-ignore-monogamy-when-discussing-marriage/|dead-url=yes}}</ref> ਯੁਵਰਾਜ ਜੋਸ਼ੀ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਕਿ ਸਮਲਿੰਗੀ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ' ਤੇ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਨੇ ਸਮਲਿੰਗੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਲਿੰਗਾਂ ਦੀ ਸਮਾਨਤਾ 'ਤੇ ਜ਼ੋਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਸੀ ਮਤਭੇਦਾਂ ਦਾ ਨਿੱਜੀਕਰਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www3.law.columbia.edu/hrlr/hrlr_journal/43.2/Joshi.pdf|title=RESPECTABLE QUEERNESS|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2012-05-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20120523070719/http://www3.law.columbia.edu/hrlr/hrlr_journal/43.2/Joshi.pdf|dead-url=unfit}}</ref> === ਨਸਲਵਾਦ === ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੱਤਰਕਾਰ '''ਮਾਰਕ ਸਿਪਸਨ''' ਦੀ 1996 ਦੀ ਕਿਤਾਬ, ਐਂਟੀ-ਗੇ, ਮੁੱਖ ਸਮੂਹ ਦੇ ਸਮਲਿੰਗੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਸਬ-ਸਮੂਹਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਅਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਰੂਪਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਟਾਈਮਜ਼ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਸਿਮਪਸਨ "ਇਹ ਦੱਸਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਜ਼ੁਲਮ ਅਤੇ ਪੱਖਪਾਤ ਜਾਇਜ਼ ਨਹੀਂ ਬਣਦੇ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਮਲ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।" ਟਾਈਮ ਆਫ਼ ਨਿਊਯਾਰਕ ਦੇ '''ਐਡੇਨ ਸ਼ਾ''' ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਕਿ "ਸ਼ੁਕਰ ਹੈ ਰੱਬ ਨੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕੀਤਾ, ਕਿਉਂਕਿ ... ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਸਾਡੇ ਵਿਅਕਤੀਤਵ, ਸਾਡੇ ਅੰਤਰਾਂ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ?" ਦੂਜੇ ਟਿੱਪਣੀਕਾਰਾਂ ਨੇ ਸਯੀਮਪਸਨ ਦੀ ਦਲੀਲ ਦੀ ਸਖਤ ਅਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ, ਬਯੇਜ਼ ਨੇ ਇਹ ਐਲਾਨ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿ "ਸਿਮਪਸਨ ਇੱਕ ਕਨਟ ਹੈ।"<ref>{{Cite web|url=http://www.marksimpson.com/pages/anti_gay.html|title=ANTI-GAY HAS DIVIDED THE HOMOSEXUAL COMMUNITY' - The Independent|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2011-09-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20110927113556/http://www.marksimpson.com/pages/anti_gay.html|dead-url=unfit}}</ref> === ਭੇਦਭਾਵ === ਜਰਨਲ ਲੇਖ ਵਿੱਚ "ਤਰਕੀ ਦੇ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਨਾਗਰਿਕ: ਰੋਜ਼ਗਾਰ, ਹਾਊਸਿੰਗ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਵਿੱਚ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਤਕਰੇ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬੇ", ਲੇਖਕ ਯੇਲਮਾਜ਼ ਅਤੇ ਗਾਮੇਨ ਨੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਵਿਤਕਰੇ ਦੇ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। 139 ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਵਲੰਟੀਅਰਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ 14 ਫੋਕਸ ਸਮੂਹ ਇੰਟਰਵਿਊਆਂ ਤੋਂ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਤੋਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਉਪ-ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਤਕਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਰਾਹੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਐਲਜੀਬੀਟੀਜ਼ ਕੋਲ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਦੇ ਘੱਟ ਮੌਕੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਕੰਮ ਵਾਲੀ ਥਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਤਕਰੇ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਊਸਿੰਗ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਗੱਲ 'ਤੇ ਸੀਮਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੀ ਖਰੀਦ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਦੀ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਜੇ ਉਹ ਕੁਝ ਖਰੀਦ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੀਮਤ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰੇ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਡਾਕਟਰੀ ਇਲਾਜ ਵਿੱਚ, ਮੈਡੀਕਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਐਲਜੀਬੀਟੀਜ਼ ਦੀਆਂ ਜਰੂਰਤਾਂ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂ ਤਾਂ ਡਾਕਟਰੀ ਇਲਾਜ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਹੋਏ ਵਿਤਕਰੇ ਕਾਰਨ ਡਾਕਟਰੀ ਇਲਾਜ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਮ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਲੋਕ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਾਂਝੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/gwao.12122|title=Denied Citizens of Turkey: Experiences of Discrimination Among LGBT Individuals in Employment, Housing and Health Care|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> === ਚੌਵਿਨਵਾਦ === ਲਿੰਗ ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਖੋਜਕਰਤਾ ਜਸਬੀਰ ਕੇ. ਪੁਰ ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੁਝ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸਲਾਮ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ, ਜਾਤੀਵਾਦ ਅਤੇ ਜ਼ੈਨੋਫੋਬਿਕ ਅਹੁਦਿਆਂ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਐਲਜੀਬੀਟੀਕਿਯੂ + ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਇਹ ਅਹੁਦੇ ਇਸ ਪੱਖਪਾਤ ਉੱਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹਨ ਕਿ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਲੋਕ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮਲਿੰਗੀ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ ਪੱਛਮੀ ਸਮਾਜ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਮਾਨਤਾਵਾਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://books.google.co.in/books?id=S-DlmHrJE6AC&redir_esc=y|title=Terrorist Assemblages|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://publicseminar.org/2016/08/homonationalism-heteronationalism-and-lgbti-rights-in-the-eu/|title=Homonationalism, Heteronationalism and LGBTI Rights in the EU|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://reason.com/2016/06/13/in-america-muslims-are-more-likely-to-su/|title=In America, Muslims Are More Likely to Support Gay Marriage Than Evangelical Christians|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਇਸ ਲਈ ਜਿਨਸੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਅਤੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇਮੀਗ੍ਰੇਸ਼ਨ ਵਿਰੁੱਧ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਰੁਖਾਂ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸੱਜੇ-ਪੱਖੀ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ' ਤੇ ਆਮ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://pridelife.com/pridelife-issue-exclusive-the-men-who-would-be-queen-france-le-pen-the-lgbt-vote/|title=PrideLife Issue Exclusive– The Men Who Would Be Queen: France, Le Pen & The LGBT Vote|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2018-07-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20180713164918/http://pridelife.com/pridelife-issue-exclusive-the-men-who-would-be-queen-france-le-pen-the-lgbt-vote/|dead-url=yes}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.dosmanzanas.com/2014/06/el-ascenso-de-la-extrema-derecha-en-europa-en-clave-lgtb.html|title=El ascenso de la extrema derecha en Europa, en clave LGTB|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.lemonde.fr/politique/video/2014/12/22/homo-et-d-extreme-droite-qu-est-ce-que-l-homonationalisme_4544052_823448.html|title=Homo et d'extrême droite : qu'est-ce que « l'homonationalisme » ?|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> [[ਤਸਵੀਰ:Cologne_Germany_Cologne-Gay-Pride-2014_Parade-01.jpg|thumb|ਕੋਲੋਨ ਜਰਮਨੀ ਗੇ ਪ੍ਰਾਈਡ ਪਰੇਡ (2014)]] === ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ === 2010 ਵਿੱਚ, ਡੌਨ ਅਸਟੋ ਡੌਨ ਟੋਲ (ਡੀ.ਏ.ਡੀ.ਟੀ.)<ref>{{Cite web|url=https://academic.oup.com/sw/article-abstract/61/3/257/1705677?redirectedFrom=fulltext|title=Toward Complete Inclusion: Lesbian, Gay, Bisexual, and Transgender Military Service Members after Repeal of Don't Ask, Don't Tell|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨਾ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਲੈਸਬੀਅਨ, ਗੇ ਅਤੇ ਦੁ-ਲਿੰਗੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਕਦਮ ਸੀ। “ਡੀ.ਏ.ਡੀ.ਟੀ. ਦੇ ਰੱਦ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਨਾਲ ਜਿਨਸੀ ਪਛਾਣ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਐਲਜੀਬੀ ਸਰਵਿਸ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਛੁੱਟੀ ਦੇਣ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਨੂੰ ਉਲਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।” ਹਾਲਾਂਕਿ ਐਲਜੀਬੀ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਇਹ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਤਬਦੀਲੀ ਸੀ, ਪਰੰਤੂ ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਅਜੇ ਵੀ ਇਸ ਤਬਦੀਲੀ ਵਿੱਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹਨ। * ਕੁਝ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਜਿਹੜੀਆਂ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਡੀ.ਏ.ਡੀ.ਟੀ. ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, “ਆਪਣੀ ਲਿੰਗ ਪਛਾਣ ਦੇ ਨਾਲ ਮੇਲ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਬਦਲਣਾ, ਅਧਿਕਾਰਤ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਲਿੰਗ ਦੇ ਅਹੁਦੇ ਨੂੰ ਬਦਲਣਾ, ਉਚਿਤ ਸਰਵਨਾਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ, ਡਾਕਟਰੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ” (ਲੇਵੀ ਐਟ ਅਲ., 2015; ਪਾਰਕੋ ਐਟ ਅਲ., 2015 ਏ, 2015 ਬੀ)<ref>{{Cite web|url=https://www.lifescienceglobal.com/independent-journals/journal-of-basic-and-applied-sciences/volume-11/84-abstract/jbas/1635-abstract-purple-in-a-black-white-world-self-determination-theory-and-transgender-military-service|title=Purple in a Black & White World: Self-Determination Theory and Transgender Military Service|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> * ਇੱਕ ਹੋਰ ਚੁਣੌਤੀ ਜਿਸ ਦਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਹੈ ਉਹ ਹੈ ਟ੍ਰਾਂਸੋਫੋਬੀਆ ਜੋ "ਟ੍ਰਾਂਸੈਕਸੁਅਲ ਜਾਂ ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਪੱਖਪਾਤ ਦੀ ਤੀਬਰ ਨਾਪਸੰਦ ਹੈ" (ਹਿੱਲ ਐਂਡ ਵਿੱਲੋਬੀ)। === ਗੇ ਪ੍ਰਾਈਡ ਪਰੇਡ === ਗੇ ਪ੍ਰਾਈਡ ਪਰੇਡਜ਼ ਆਪਣੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈਆਂ 'ਨਵੀਂ ਸਮਾਜਿਕ ਲਹਿਰਾਂ' ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ (ਸਟੈਮਮਰਜ਼, 2009, ਪੀ. 147).<ref>{{Cite web|url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/14742837.2015.1060156?journalCode=csms20|title=Spaces of Pride: A Visual Ethnography of Gay Pride Parades in Italy and the United Kingdom|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਲਈ, ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਪ੍ਰਾਈਡ ਪਰੇਡ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮੂਹਿਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪਰੇਡ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਪੜਾਅ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜਰੂਰਤਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮਾਣ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। * “ਇਸ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ, ਗੇਅ ਪ੍ਰੈਸ ਪਰੇਡ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਘਟਨਾ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਬਲਿਕ ਸਪੇਸ, ਡਿਫੌਲਟ (ਵੈਲੇਨਟਾਈਨ, 1993) ਦੁਆਰਾ 'ਵਿਲੱਖਣਸ਼ੀਲ' ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ' ਕਤਾਰਾਂ 'ਹੈ. ਸਥਾਨਿਕ ਸੰਗਠਨ ਦਾ ਇਹ ਅਸਥਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਸ਼ੱਦਦ ਤੀਬਰ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸਿਰਜਣਾ ਦੇ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪਲ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।" * ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣਾ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਮਾਣ ਦਿਖਾਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤਜ਼ਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। * 19 ਜੂਨ, 1989 ਨੂੰ ਫਿਲਡੇਲਫੀਆ ਦੇ ਲੈਸਬੀਅਨ ਅਤੇ ਗੇ ਪ੍ਰੈਸ ਪਰੇਡ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਸਿਟੀ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਐਂਜਲ ਓਰਟਿਜ ਨੇ ਕਿਹਾ, “ਲੈਸਬੀਅਨ ਅਤੇ ਗੇ ਸਮੁੱਚੀਆਂ ਕੌਮੀਅਤਾਂ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਰੰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਲੋਕ ਹੋਰ ਛੁਪਾਉਣਾ ਨਹੀਂ ਚਾਹੁੰਦੇ। ਲੋਕ ਉਹ ਬਣਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਇਕੱਲੇ ਰਹਿਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕੌਣ ਹਨ ਅਤੇ ਮਨਾਉਣਾ ਕਿ ਉਹ ਕੌਣ ਹਨ।”<ref>Mehta, Shilpa. “Philly Celebrates Gay/Lesbian Pride.” ''Philadelphia Gay News'' 23–29 June 1989, Vol. 13, No. 34: Pages 1 & 17. Print (from William Way Center).</ref> ==ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ== [http://www.glbthistory.org The Gay, Lesbian, Bisexual, Transgendered Historical Society] [http://bi.tocotox.org/ bi.tocotox.org] (international Web Hub for bisexual sites and resources) [http://www.bisexualindex.org.uk Bisexual Index] (UK) == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਸੱਭਿਆਚਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਆਤਮ ਸਨਮਾਨ ਮਹੀਨਾ ਜੂਨ 2016]] cnfncxaf17rrhcsefpsfufrldzfmt00 0 83941 609750 575348 2022-07-31T01:45:24Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki ਹੌਜ਼ ਖ਼ਾਸ  (हिन्दी: हौज़ ख़ास, English:ਉਰਦੂ: حوض خاص‎)  , English: Hauz Khas)  ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ ਪਾਣੀ ਦੇ ਤਲਾਬਾਂ, ਇਸਲਾਮੀ ਸਕੂਲ, ਕਬਰਾਂ ਅਤੇ ਮਸੀਤਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੈ ਜੋ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧਕਾਲੀਨ  ਇਸਲਾਮੀ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਮੂੰਹ ਬੋਲਦੀ ਤਸਵੀਰ ਹੈ ਜੋ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ<ref name="maps"><cite class="citation web">[http://www.mapsofindia.com/delhi/tourism/hauz-khas-monument.html "Hauz Khas Monument"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130725224903/http://www.mapsofindia.com/delhi/tourism.html |date=2013-07-25 }}. </cite></ref> [[ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਿਲਜੀ]] (1296-1316)ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਬਣਿਆ।  [[ਤਸਵੀਰ:HauzKhas_Lake.jpg|thumb|ਹੌਜ਼ਖ਼ਾਸ ਝੀਲ ਸਰਦੀਆਂ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿਚ <br> ]] [[ਤਸਵੀਰ:Hauz_Khas_Complex.JPG|thumb|ਹੌਜ਼ ਖ਼ਾਸ ਕੰਪਲੈਕਸ<br> ]] == ਗੈਲਰੀ == == ਹਵਾਲੇ == <div class="reflist" style=" list-style-type: decimal;"> <references /></div> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦਿੱਲੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] ilgl9thd07p3lh7bg00x3j3pqs5m4mh 0 84197 609732 602582 2022-07-31T00:44:12Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox Military Structure |name = ਸੀਰੀ ਕਿਲ੍ਹਾ |partof = [[ਦੱਖਣੀ ਦਿੱਲੀ]] |location = [[ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]] |image = [[File:Siri Fort wall at Panchsheel Park.jpg|300px]] |caption = ਪੰਚਸ਼ੀਲ ਪਾਰਕ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਿਰੀ ਫੋਰਟ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਗੇਟ ਖੰਡਰ |map_type = ਭਾਰਤ |latitude = 28.5524 |longitude = 77.2235 |map_size = 200 |map_caption = |type = [[Afghanistan|ਅਫਗਾਨ]]-[[ਸਲਜੁਕ]]-[[ਕਿਲ੍ਹਾ]] |coordinates = |code = |built = c. 1303 |builder = [[ਖਿਲਜੀ ਰਾਜਬੰਸ]] |materials = ਪੱਥਰ ਅਤੇ ​​ਇੱਟ |height = |used = |demolished =1540 - 1545 |condition = ਤਬਾਹੀ |ownership = |open_to_public = ਹਾਂ |controlledby = [[ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ]] |garrison = |current_commander = |commanders = |occupants = |battles = [[Mongol invasions of India|ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਮੰਗੋਲ ਘੇਰਾਬੰਦੀ]] |events = |image2 = [[File:Siri Fort wall and Tohfe Wala Gumbad dome.jpg|300px]] |caption2 = ਸਿਰੀ ਫੋਰਟ ਦੀ [[ਰੱਖਿਆਤਮਕ ਕੰਧ|ਕੰਧ]] ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਪੁਰ ਜਾਟ ਪਿੰਡ ਦੇ ਨੇੜੇ ਤੋਹਫੇ ਵਾਲਾ ਗੁੰਬਦ }} '''ਸੀਰੀ ਕਿਲ੍ਹਾ''',ਨਵੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਸਥਾਪਨਾ [[ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਿਲਜੀ]] ਨੇ ਕਰਵਾਈ ਹੋ ਕਿ ਇੱਕ ਤੁਰਕੀ(ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ)ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ।<ref name="speak"><cite class="citation book">Aitken, Bill (2001) [2002]. </cite></ref><ref name="lalkot"><cite class="citation web">Hedger-Gourlay, Fiona; Lindy Ingham; Jo Newton; Emma Tabor; Jill Worrell (2006-09-13). </cite></ref><ref name="fact"><cite class="citation web">[http://india.mapsofindia.com/culture/monuments/siri-fort.html "Siri Fort - The Fort of Ala-Ud-Din Khilji"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130827054411/http://india.mapsofindia.com/monuments/siri-fort.html |date=2013-08-27 }}<span class="reference-accessdate">. </span></cite></ref><ref name="sen2"><cite class="citation book">Sen, Sailendra (2013). </cite></ref> == ਇਤਿਹਾਸ == [[ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਿਲਜੀ|ਅਲਾਉੱਦੀਨ]] [[ਖ਼ਿਲਜੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ]] ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸ਼ਾਸਕ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੇ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਦਬਾ ਕੇ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀਰੀ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਸੀਰੀ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਮੰਗ਼ੋਲਾਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸੀਰੀ ਕਿਲਾ ਵੀ ਬਣਵਾਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਕਿਲਾ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਸਨ।ਸੀਰੀ ਹੁਣ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦਾ ਭਾਗ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ 1398 ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ "ਦਰੂਲ ਖ਼ਲੀਫ਼ਾ" ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।<ref name="fact" /> == ਬਣਤਰ == ਇਸਦੇ ਨੇ ੜੇ ਸ਼ਾਹਪੁਰ ਪਿੰਡ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਜਾਟਾ ਨੇ ਵਸਾਇਆ। ਸੀਰੀ ਕਿਲਾ ਉਤਰ-ਪੂਰਬ [[ਕੁਤਬ ਮੀਨਾਰ]] ਤੋਂ 5 ਕਿ.ਮਿ. ਦੂਰ  ਪੁਰਾਣੀ ਦਿੱਲੀ  ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਪਹਿਲਾ ਇਸਲਾਮਿਕ ਸ਼ਹਿਰ ਸੀ। ਪਰ ਹੁਣ ਇਸਦਾ ਖੇਤਰ ਘੱਟ ਕੇ 1.7 ਕਿ.ਮੀ. ਤੱਕ ਰਹਿ ਗਿਆ।<ref name="Mohan"><cite class="citation web">Madan Mohan. </cite></ref>  <gallery> ਤਸਵੀਰ:View_of_Masjid_in_Siri_Fort.JPG|right|thumb|200x200px|ਤੌਹਫੇ ਵਾਲੀ ਮਸਜ਼ਿਦ, ਸੀਰੀ ਕਿਲਾ, ਨੇੜੇ ਸ਼ਾਹਪੁਰ ਜਾਟ ਪਿੰਡ </gallery> == ਸੀਰੀ ਕਿਲਾ ਖੇਡ ਕੰਪਲੈਕਸ == ਏਸ਼ੀਅਨ ਵੀਲੇਜ ਕੰਪਲੈਕਸ ਜਿਸਨੂੰ ਜਿਆਦਾ 'ਤਰ ਸੀਰੀ ਕਿਲਾ ਕੰਪਲੈਕਸ ਹੀ ਕਹਿ ਦਿਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੀ ਸਾਂਭ ਸੰਭਾਲ ਦਾ ਕੰਮ 1982 ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਖੇਡਾਂ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। {| align="left" class="wikitable" style="font-size:90%; border:2px solid orange;" width="40%" |+ਸੀਰੀ ਕਿਲਾ ਏਸ਼ੀਆ ਕੰਪਲੈਕਸ<br> | align="center" valign="center" width="40%" |[[ਤਸਵੀਰ:Siri_Fort_Sports_Complex_und_Gulmohar_Park_vom_Final_aus_gesehen.jpg|175x175px]] | align="center" valign="center" width="40%" |[[ਤਸਵੀਰ:Siri_Forts_Sports_complex.JPG|175x175px]] |- | valign="top" |ਸੀਰੀ ਕਿਲਾ ਖੇਡ ਕੰਪਲੈਕਸ ਅਤੇ ਗੂਲਮੋਹਰ ਬਗ਼ੀਚਾ<br> | valign="top" |ਸੀਰੀ ਕਿਲਾ ਖੇਡ ਕੰਪਲੈਕਸ<br> |} <br> <br> == ਫੋਟੋ ਗੈਲਰੀ == <gallery> File:Ruins_of_Siri_Fort_wall,_New_Delhi,_India_-_20090517.jpg|ਸੀਰੀ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਖੰਡਰ ਕੰਧ File:Siri Fort auditorium.JPG|ਸੀਰੀ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ File:Siri Fort wall at Panchsheel Park1.jpg|ਸੀਰੀ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਫਟਕ ਦੀ ਫਲਾਂਕਿੰਗ ਕੰਧ ਦਾ ਨੇੜਲੀ ਝਲਕ File:Siri Fort wall at Panchsheel Park2.jpg| ਸੀਰੀ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਪਾਰਕ ਦੀ ਖੰਡਰ ਕੰਧ </gallery> == ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਦੇਖੋ == * [[ਅਲਾਉੱਦੀਨ ਖ਼ਿਲਜੀ]] * [[ਖ਼ਿਲਜੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ]] == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|33em}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਕਿਲੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਦਿੱਲੀ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ]] 4rmpciazxqrfq3jhhtmgy8t3usn78an 0 84367 609811 604176 2022-07-31T05:16:10Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = ਕੇਪ ਮੇ, ਨਿਊ ਜਰਸੀ |official_name = ਕੇਪ ਮੇ ਸ਼ਹਿਰ |settlement_type = [[City (New Jersey)|ਸ਼ਹਿਰ]] |nickname = |motto = The Nation's Oldest Seashore Resort <!--।mages --> |image_skyline = Cape May Beach Ave from the sea 3.JPG |imagesize = 250x200px |image_caption = Beach Avenue, from the sea |image_flag = |image_seal = <!-- Maps --> |image_map = Cape_May_County_New_Jersey_Incorporated_and_Unincorporated_areas_Cape_May_Highlighted.svg |mapsize = 250x200px |map_caption = Cape May City highlighted in Cape May County.।nset map: Cape May County highlighted in the State of New Jersey. |image_map1 = Cape May Map.svg |mapsize1 = |map_caption1 = Census Bureau map of Cape May, New Jersey <!-- Location --> |subdivision_type = [[ਦੇਸ਼]] |subdivision_name = {{nowrap|{{flag|United States}}}} |subdivision_type1 = [[U.S. state|State]] |subdivision_name1 = {{flag|New Jersey}} |subdivision_type2 = [[List of counties in New Jersey|County]] |subdivision_name2 = [[Cape May County, New Jersey|Cape May]] |government_footnotes =<ref name=DataBook/> |government_type = [[Faulkner Act (Council-Manager)]] |governing_body = City Council |leader_title = [[ਮੇਅਰ]] |leader_name = Edward J. Mahaney, Jr. (term ends December 31, 2016)<ref name=Mayor/><ref>[http://www.state.nj.us/dca/home/2016mayors.pdf 2016 New Jersey Mayors Directory], [[New Jersey Department of Community Affairs]]. Accessed June 14, 2016. As of date accessed, Mahaney is listed as mayor with a term-end date of June 30, 2016, which does not reflect the shift of municipal elections from May to November.</ref> |leader_title1 = [[City manager|Manager]] |leader_name1 = Bruce A. MacLeod<ref>[http://www.capemaycity.com/Cit-e-Access/webpage.cfm?TID=103&TPID=10675 Administration], City of Cape May. Accessed June 27, 2016.</ref> |leader_title2 = [[Clerk (municipal official)|Clerk]] |leader_name2 = Louise F. Cummiskey<ref>[http://www.capemaycity.com/Cit-e-Access/webpage.cfm?TID=103&TPID=10665 City Clerk and Registrar of Vital Statistics], City of Cape May. Accessed June 27, 2016.</ref> |established_title = [[Municipal corporation|Incorporated]] |established_date = March 8, 1848, as Cape।sland Borough |established_title2 = Reincorporated |established_date2 = March 10, 1851, as Cape।sland City |established_title3 = Reincorporated |established_date3 = March 9, 1869, as Cape May City |named_for = [[Cornelius Jacobsen Mey]] <!-- Area --> |unit_pref =।mperial |area_footnotes =<ref name=CensusArea>[http://www2.census.gov/geo/docs/maps-data/data/gazetteer/county_sub_list_34.txt 2010 Census Gazetteer Files: New Jersey County Subdivisions], [[United States Census Bureau]]. Accessed May 21, 2015.</ref> |area_magnitude = |area_total_km2 = 7.103 |area_land_km2 = 6.226 |area_water_km2 = 0.877 |area_total_sq_mi = 2.743 |area_land_sq_mi = 2.404 |area_water_sq_mi = 0.339 |area_water_percent = 12.35 |area_rank = 359th of 566 in state<br>8th of 16 in county<ref name=CensusArea/> <!-- Population --> |population_as_of = [[2010 United States Census|2010 Census]] |population_footnotes =<ref name=Census2010>[http://factfinder.census.gov/bkmk/table/1.0/en/DEC/10_DP/DPDP1/0600000US3400910270 DP-1 - Profile of General Population and Housing Characteristics: 2010 for Cape May city, Cape May County, New Jersey] {{Webarchive|url=https://archive.today/20200212104646/http://factfinder.census.gov/bkmk/table/1.0/en/DEC/10_DP/DPDP1/0600000US3400910270 |date=2020-02-12 }}, [[United States Census Bureau]]. Accessed April 20, 2012.</ref><ref name=Districts2011/><ref name=LWD2010>[http://lwd.dol.state.nj.us/labor/lpa/census/2010/dp/dp1_cap/capemay1.pdf Table DP-1. Profile of General Demographic Characteristics: 2010 for Cape May city], [[New Jersey Department of Labor and Workforce Development]]. Accessed April 20, 2012.</ref> |population_total = 3607 |population_rank = 428th of 566 in state<br>8th of 16 in county<ref name=GCTPH1NJ2010>[http://factfinder.census.gov/bkmk/table/1.0/en/DEC/10_SF1/GCTPH1.ST16/0400000US34 GCT-PH1 Population, Housing Units, Area, and Density: 2010 - State -- County Subdivision from the 2010 Census Summary File 1 for New Jersey]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਮਈ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [[United States Census Bureau]]. Accessed October 9, 2012.</ref> |population_density_km2 = 579.4 |population_density_sq_mi = 1500.6 |population_density_rank = 336th of 566 in state<br>6th of 16 in county<ref name=GCTPH1NJ2010/> |population_est = 3514 |pop_est_as_of = 2015 |pop_est_footnotes =<ref name=PopEst/> <!-- General information --> |timezone = [[Eastern Time Zone|Eastern (EST)]] |utc_offset = -5 |timezone_DST = [[Eastern Daylight Time|Eastern (EDT)]] |utc_offset_DST = -4 |elevation_footnotes =<ref>{{Gnis|885178|City of Cape May}}, [[Geographic Names।nformation System]]. Accessed March 5, 2013.</ref> |elevation_m = |elevation_ft = 10 |coordinates_type = region:US_type:city |coordinates_region = US-NJ |coordinates_display = inline,title |coordinates_footnotes =<ref name=CensusArea/><ref name="GR1">[http://www.census.gov/geo/www/gazetteer/gazette.html US Gazetteer files: 2010, 2000, and 1990], [[United States Census Bureau]]. Accessed September 4, 2014.</ref> |latd = 38.940782 |longd = -74.903198 <!-- Area/postal codes & others --> |postal_code_type = [[ZIP code]] |postal_code = 08204<ref>[http://tools.usps.com/go/ZipLookupResultsAction!input.action?resultMode=0&city=cape%20may&state=NJ Look Up a ZIP Code for Cape May, NJ], [[United States Postal Service]]. Accessed November 6, 2011.</ref><ref>[http://www.state.nj.us/infobank/njzips.htm Zip Codes], State of [[New Jersey]]. Accessed October 8, 2013.</ref> |area_code = [[Area code 609|609]]<ref>[http://www.area-codes.com/search.asp?frmNPA=&frmNXX=&frmState=NJ&frmCity=Cape+May Area Code Lookup - NPA NXX for Cape May, NJ], Area-Codes.com. Accessed October 8, 2013.</ref> |blank_name = [[Federal।nformation Processing Standards|FIPS code]] |blank_info = 3400910270<ref name=CensusArea/><ref name="GR2">[http://factfinder.census.gov American FactFinder] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080521160844/http://factfinder.census.gov./ |date=2008-05-21 }}, [[United States Census Bureau]]. Accessed September 4, 2014.</ref><ref>[http://mcdc2.missouri.edu/webrepts/commoncodes/ccc_nj.html A Cure for the Common Codes: New Jersey], Missouri Census Data Center. Accessed July 10, 2012.</ref> |blank1_name = [[Geographic Names।nformation System|GNIS]] feature।D |blank1_info = 0885178<ref name=CensusArea/><ref name="GR3">[http://geonames.usgs.gov US Board on Geographic Names], [[United States Geological Survey]]. Accessed September 4, 2014.</ref> |website = {{URL|http://www.capemaycity.com}} |footnotes = }} ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਨਿਊ ਜਰਸੀ ਰਾਜ ਵਿਖੇ '''ਕੇਪ ਮੇ''' ਕਾਊਂਟੀ ਦਾ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਕੇਪ ਆਈਲੈਂਡ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਸੰਨ 1869 ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਮੌਜੂਦਾ ਨਾਂ ਇੱਕ ਡੱਚ ਖੋਜੀ ਕਾਰਨੀਲੀਅਸ ਜੈਕੋਬਸਨ ਮੇ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਜਿਹੜਾ 1623 ਵਿੱਚ ਇਥੇ ਆਇਆ ਸੀ। ===ਇਤਿਹਾਸ=== ਇਹ ਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਬੀਚ ਆਰਾਮਗਾਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਉਨੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪੰਜਵੇਂ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਇਥੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਮਾਊਂਟ ਵਰਣਨ ਨਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਹੋਟਲ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ 2000 ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਠਹਿਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਹ ਅੱਗ ਨਾਲ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਿਆ। ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਉਸਾਰੀ ਕਲਾ ਵਾਲੇ ਮਕਾਨ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹਨ। ==ਦਿਲਕਸ਼ ਨਜਾਰੇ== ਇਥੇ ਲਗਭਗ ਡੇਢ ਕਿ. ਮੀ. ਲੰਬੀ ਬੀਚ ਸੈਰਗਾਹ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਕੇਪ ਮੇ ਦਾ ਚਾਨਣਾ ਮੁਨਾਰਾ ਅਤੇ ਯੂ. ਐਯ. ਕੋਸਟ ਗਾਰਡ ਹੈ। ਰੇਤ ਦੇ ਟਿੱਬੇ ਤੋਂ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਫ਼ਲਾਈਵੇ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪੰਛੀਆਂ ਦੇ ਇਧਰ ਉਧਰ ਜਾਣ ਦਾ ਨਜ਼ਾਰਾ ਯਾਤਰੀਆਂ ਲਈ ਖਿੱਚ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦਾ ਹੈ। ==ਅਬਾਦੀ== ਆਬਾਦੀ – 4,853 (1980) 38°56' ਉ. ਵਿਥ. ; 74°55' ਪੱ. ਲੰਬ. ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} <ref>[http://www.punjabipedia.org PUNJABIPEDIA]</ref> <ref>{{Cite web |url=http://www.punjabiapps.com/ |title=PUNJABIAPPS |access-date=2022-05-19 |archive-date=2021-06-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210621095326/https://punjabiapps.com/ |dead-url=yes }}</ref> <ref>[http://www.gurmukhifontconverter.com GURMUKHIFONTCONVERTER]</ref> <ref>[http://www.punjabigyan.com PUNJABIGYAN]</ref> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕੇਪ ਮੇ, ਨਿਊ ਜਰਸੀ]] c1m34a4owg4ulxnf8deyr3rk2x8yrfs 0 84661 609879 589327 2022-07-31T07:55:15Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki }} {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਸਕੂਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ | name = ਟੋਰਾਂਟੋ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਕੂਲ ਬੋਰਡ | logo = Toronto District School Board Logo.svg | logo_size = 150px | logo_alt = | grades = | established = 1 ਜਨਵਰੀ, 1998<br>{{small|(7 ਬੋਰਡਾਂ ਦੇ ਰਲਾਅ ਰਾਹੀਂ)}} | closed = | region = | country = [[ਕੈਨੇਡਾ]] | location = 5050 ਯੌਙ ਸਟ੍ਰੀਟ, [[ਟੋਰਾਂਟੋ]], [[ਉਂਟਾਰੀਓ]], M2N 5N8 | coordinates = | superintendent_type= ਸੁਪਰਡੰਟ | superintendent = 20 (ਖੇਤਰ)<br>2 (Alternative and Adult programs) | free_label = ਬੋਰਡ ਮੁਖੀ | free_text = ਰੌਬਿਨ ਪਿਲਕੀ | free_label2 = ਸਿੱਖਿਆ ਹਦਾਇਤਕਾਰ | free_text2 = ਜੂਨ ਮੈਲੌਇ | free_label3 = ਚੁਣੇ ਹੋਏ ਟਰੱਸਟੀ | free_text3 = 22 | free_label4 = ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਟਰੱਸਟੀ | free_text4 = 2 | schools = 451 [[ਮੁਢਲੇ ਸਕੂਲ]]<br>105 [[ਹਾਈ ਸਕੂਲ]]<br>5 ਬਾਲਗ ਸਿੱਖਿਆ ਸਕੂਲ<ref>{{cite web|title=Facts and Figures|work=Toronto District School Board|url=http://www.tdsb.on.ca/_site/ViewItem.asp?siteid=302&menuid=3654&pageid=3049|accessdate=2006-06-08|archive-date=2013-05-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20130522132538/http://www.tdsb.on.ca/_site/ViewItem.asp?siteid=302&menuid=3654&pageid=3049|dead-url=yes}}</ref> | budget = ~CA$3 ਬਿਲੀਅਨ (2016-2017)<ref>http://www.tdsb.on.ca/AboutUs/BusinessServices/BudgetsandFinancialStatements/201617Budget.aspx</ref> | district_id = [http://www.edu.gov.on.ca/eng/sbinfo/boardList.html#74 B66052] | students = 188,304 ਮੁਢਲੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ<br>87,273 ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀ<br>14,000 ਬਾਲਗ ਵਿਦਿਆਰਥੀ<ref name="budget-2004-2005"/> | website = {{URL|http://www.tdsb.on.ca}} }} [[File:TorontoDistrictSchoolBoardEducationCentre - 2015May30.jpg|300px|right|thumb|ਬੋਰਡ ਦਾ ਸਦਰ ਮੁਕਾਮ]] '''ਟੋਰਾਂਟੋ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਕੂਲ ਬੋਰਡ''' ({{Lang-en|Toronto District School Board}}}; '''TDSB/ਟੀਡੀਐੱਸਬੀ'''; 1999 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ '''ਇੰਗਲਿਸ਼-ਲੈਂਗਵਿਜ ਪਬਲਿਕ ਡਿਸਟ੍ਰਿਕਟ ਸਕੂਲ ਬੋਰਡ ਨੰ. 12''' ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ<ref>{{cite web|title=Ontario Regulation 107/08|url=http://www.e-laws.gov.on.ca/html/source/regs/english/2008/elaws_src_regs_r08107_e.htm|work=e-Laws|publisher=Government of Ontario|accessdate=15 April 2014}}</ref>) [[ਟੋਰਾਂਟੋ]], [[ਉਂਟਾਰੀਓ]], [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ-ਭਾਸ਼ਾਈ ਪਬਲਿਕ ਅਤੇ ਧਰਮ-ਨਿਰਪੱਖ ਸਕੂਲੀ ਬੋਰਡ ਹੈ ਇਹਦਾ ਸਦਰ ਮੁਕਾਮ [[ਨੌਰਥ ਯੌਰਕ, ਟੋਰਾਂਟੋ|ਨੌਰਥ ਯੌਰਕ]] ਵਿਖੇ ਹੈ।<ref>"[http://www.tdsb.on.ca/newsroom/images_multi_media/5050_2.gif 5050_2.gif]." () Toronto District School Board. Retrieved on March 12, 2011.</ref> ਇਹ ਕੈਨੇਡਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦਾ ਚੌਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਕੂਲੀ ਬੋਰਡ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰਲੇ ਜੋੜ== {{ਕਾਮਨਜ਼ ਸ਼੍ਰੇਣੀ|Toronto District School Board|ਟੋਰਾਂਟੋ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਸਕੂਲ ਬੋਰਡ}} *[http://www.tdsb.on.ca/languages/pa-in/home.aspx ਬੋਰਡ ਦੀ ਦਫ਼ਤਰੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ] *[http://www.tdsb.on.ca/ ਬੋਰਡ ਦੀ ਦਫ਼ਤਰੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ] {{en icon}} *[http://web.archive.org/web/*/www.tbe.toronto.on.ca/ ਟੋਰਾਂਟੋ ਸਿੱਖਿਆ ਬੋਰਡ] (ਪੁਰਾਲੇਖ) {{en icon}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਓਂਟਾਰੀਓ ਦੇ ਸਕੂਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] j3cvuh3sbl2kxz60udrfhrjn8p3xzyd 0 84878 609757 575442 2022-07-31T02:12:59Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox civilian attack | title = 2016 ਨੀਸ ਹਮਲਾ | partof = | image = Nice Promenade des Anglais FRANCE-cropped.jpg | image_size = 300px | alt = | caption = The ''[[Promenade des Anglais]]'', the site of the attack | map = 2016 Nice attack.png | map_caption = Route of the attacker from west to east | map_size = 300px | location = Promenade des Anglais, Nice, France | target = | coordinates = {{coord|43.6936|7.2557|region:FR-06_type:event|display=inline,title}} | date = 14 July 2016 ([[Bastille Day]]) | time = {{circa}} 22:30 - 22:35 [[Central European Summer Time|CEST]] | timezone = [[UTC+02:00]] | type = [[Vehicular assault]], [[shooting]] | fatalities = 87 (including the perpetrator)<ref name="BNO">{{cite news|url=http://bnonews.com/news/index.php/news/id4998|title=Death toll from France truck attack rises to 85|date=4 August 2016|work=[[BNO News]]|accessdate=4 August 2016|archive-date=13 ਅਗਸਤ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160813113645/http://bnonews.com/news/index.php/news/id4998|dead-url=yes}}</ref><ref name="startrib">{{cite web|url=http://www.startribune.com/nice-truck-attack-claims-86th-victim/390715371|title=Nice truck attack claims 86th victim|date=19 August 2016|publisher=''[[Star Tribune]]''|accessdate=23 August 2016|archive-date=21 ਅਗਸਤ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160821175505/http://www.startribune.com/nice-truck-attack-claims-86th-victim/390715371/|dead-url=yes}}</ref> | injuries = 434 | assailant = [[Mohamed Lahouaiej-Bouhlel]] | susperps = Six suspects arrested for [[complicity]] | weapons = [[Large goods vehicle|Cargo truck]], [[.32 ACP|7.65mm]] [[pistol]]<ref name="NYT Breeden">{{cite web|url=http://www.nytimes.com/live/truck-plows-into-crowd-in-nice-france/police-find-cache-of-weapons-inside-truck/|title=News of the Attack in Nice, France|last1=Breeden|first1=Aurelien|date=15 July 2016|website=The New York Times|accessdate=20 July 2016|quote="In the truck's cabin, officials said, the police discovered an automatic 7.65 mm pistol, a cartridge clip, several used and unused 7.65 mm cartridges, as well as a fake automatic pistol, two fake assault rifles — a replica AK-47 and a replica M-16 — a grenade, a mobile phone and documents."|archive-date=20 ਜੁਲਾਈ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160720211838/http://www.nytimes.com/live/truck-plows-into-crowd-in-nice-france/police-find-cache-of-weapons-inside-truck/|dead-url=yes}}</ref> | dfens = <!-- or | dfen = --> | website = <!-- URL|example.com}} --> }} 14 ਜੁਲਾਈ 2016 ਨੂੰ ਫ਼ਰਾਂਸ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੀਸ ਵਿੱਚ ਬੈਸਟੀਲ (Bastille) ਦਿਨ ਮਨਾ ਰਹੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੀੜ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇੱਕ 19 ਟਨ ਵਾਲਾ ਵੱਡਾ ਕਾਰਗੋ ਟਰੱਕ ਜਾਣ ਬੁੱਝ ਕੇ ਪ੍ਰੋਮੇਨਾੜੇ ਦੇਸ ਅੰਗਲੈਸ (Promenade des Anglais) ਵਿਖੇ ਭੀੜ ਤੇ ਚੜ੍ਹਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਇਸ ਵਿੱਚ 86 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ 434 ਜਖਮੀ ਹੋਏ।<ref name=434Injured>{{cite web|title=Le bilan de l’attentat de Nice porté à 86 morts|trans-title=The results of the Nice attack increased to 86 dead|url=http://www.lemonde.fr/societe/article/2016/08/19/le-bilan-de-l-attentat-de-nice-porte-a-86-morts_4985199_3224.htm|accessdate=4 September 2016|language=fr|date=19 August 2016}}</ref><ref name="BBC">{{cite news|url=http://www.bbc.co.uk/news/live/world-europe-36799172|title=France lorry attack: As it happened (all updates from start until 15 July, 21:54)|publisher=BBC|accessdate=15 July 2016}}</ref><ref>{{cite news |url=http://www.parismatch.com/Actu/Societe/Attentat-a-Nice-au-moins-84-morts-et-18-blesses-en-etat-d-urgence-absolue-1020058|title=Attentat à Nice: au moins 84 personnes tuées|work=Paris Match|accessdate=15 July 2016|language=fr}}</ref><ref name="rubin">{{Cite news|url=http://www.nytimes.com/2016/07/16/world/europe/attack-nice-bastille-day.html|title=France Says Truck Attacker Was Tunisia Native With Record of Petty Crime|last1=Rubin|first1=Alissa J.|last2=Blaise|first2=Lilia|last3=Nossiter|first3=Adam|last4=Breeden|first4=Aurelien|date=15 July 2016|newspaper=The New York Times|accessdate=15 July 2016}}</ref> ਅਪਰਾਧੀ ਨੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 100 (330 ਫੁੱਟ) ਮੀਟਰ ਤੱਕ ਉੱਚ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਟਰੱਕ ਨੂੰ ਚਲਾਇਆ। ਟਰੱਕ ਦੇ ਡਰਾਇਵਰ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਕੇ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} o9wlwcbhvm5k6hhepiljexf72a8fwm7 0 85186 609774 500476 2022-07-31T03:18:29Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki ਇੰਟਰਨੈਟ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਪਤਾ (ਆਈਪੀ ਪਤਾ) ਇੱਕ ਕੰਪਿਊਟਰ ਨੈਟਵਰਕ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹਰੇਕ ਉਪਕਰਣ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਇੱਕ ਸੰਖਿਆਤਮਕ ਲੇਬਲ ਹੈ ਜੋ ਸੰਚਾਰ ਲਈ ਇੰਟਰਨੈਟ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ. ਇੱਕ ਆਈਪੀ ਪਤਾ ਦੋ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ: ਹੋਸਟ ਜਾਂ ਨੈਟਵਰਕ ਇੰਟਰਫੇਸ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਸਥਾਨ ਦਾ ਪਤਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://tools.ietf.org/html/rfc760|title=DOD Standard Internet Protocol, DARPA, Information Sciences Institute (January 1980).|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Internet_Engineering_Task_Force|title=Internet Engineering Task Force|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਪਰੋਟੋਕੋਲ ਵਰਜਨ 4 (ਆਈਪੀਵੀ 4) ਇੱਕ ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਨੂੰ 32-ਬਿੱਟ ਨੰਬਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੰਟਰਨੈਟ ਦੇ ਵਾਧੇ ਅਤੇ ਉਪਲੱਬਧ ਆਈਪੀਵੀ 4 ਪਤਿਆਂ ਦੇ ਨਿਘਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਆਈਪੀ (ਆਈਪੀਵੀ 6) ਦਾ ਨਵਾਂ ਸੰਸਕਰਣ, ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਲਈ 128 ਬਿੱਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ, 1998 ਵਿੱਚ ਮਾਨਕੀਕ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਆਈਪੀਵੀ 6 ਦੀ ਵੰਡ 2000 ਦੇ ਅੱਧ ਤੋਂ ਜਾਰੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://tools.ietf.org/html/rfc1883|title=Internet Protocol, Version 6 (IPv6)|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਆਈਪੀ ਪਤਾ ਮਨੁੱਖੀ-ਪੜ੍ਹਨਯੋਗ ਸੰਕੇਤ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਈਪੀਵੀ 4 ਵਿੱਚ 172.16.254.1, ਅਤੇ 2001 ਵਿੱਚ ਡੀਬੀ 8: 0: 1234: 0: 567: 8: 1 ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਪਤੇ ਦੇ ਰੂਟਿੰਗ ਪ੍ਰੀਫਿਕਸ ਦਾ ਆਕਾਰ ਸੀਆਈਡੀਆਰ ਸੰਕੇਤ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਬਿੱਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਪਤੇ ਲਗਾ ਕੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, 192.168.1.15/24, ਜੋ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸਬਨੈੱਟ ਮਾਸਕ 255.255.255.0 ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.rfc-editor.org/info/rfc8200|title=Internet Protocol, Version 6 (IPv6) Specification, JULY 2017|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਆਈਪੀ ਪਤਾ ਸਪੇਸ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਤੌਰ ਤੇ ਇੰਟਰਨੈਟ ਅਸਾਈਨਡ ਨੰਬਰ ਅਥਾਰਟੀ (ਆਈਏਐਨਏ) ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਪੰਜ ਇੰਟਰਨੈਟਲ ਇੰਟਰਨੈਟ ਰਜਿਸਟਰੀਆਂ (ਆਰਆਈਆਰਐਸ) ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਨਕ ਇੰਟਰਨੈਟ ਰਜਿਸਟਰੀਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਇੰਟਰਨੈਟ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਤਾ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਅੰਤਮ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹਨ। ਆਈਵੀਐਨ 4 ਐਡਰੈੱਸ ਆਈਏਐਨਏ ਦੁਆਰਾ ਆਰਆਈਆਰ ਨੂੰ ਤਕਰੀਬਨ 16.8 ਮਿਲੀਅਨ ਐਡਰੈਸਾਂ ਦੇ ਬਲਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਪਰ 2011 ਤੋਂ ਆਈਏਐਨਏ ਪੱਧਰ ਤੇ ਥੱਕ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਆਰਆਈਆਰ ਵਿੱਚ ਅਜੇ ਵੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਸਪਲਾਈ ਹੈ। ਨੈਟਵਰਕ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਇੱਕ ਨੈਟਵਰਕ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹਰੇਕ ਉਪਕਰਣ ਨੂੰ ਇੱਕ ਆਈ ਪੀ ਐਡਰੈਸ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨੈੱਟਵਰਕ ਦੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਅਤੇ ਸਾੱਫਟਵੇਅਰ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ, ਅਜਿਹੀਆਂ ਅਸਾਮੀਆਂ ਸਥਿਰ (ਸਥਿਰ ਜਾਂ ਸਥਾਈ) ਜਾਂ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਅਧਾਰ ਤੇ ਹੋ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। == ਫੰਕਸ਼ਨ == ਇੱਕ ਆਈ ਪੀ ਪਤਾ ਦੋ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੋਸਟ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਵਧੇਰੇ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਇਸਦਾ ਨੈਟਵਰਕ ਇੰਟਰਫੇਸ, ਅਤੇ ਇਹ ਨੈੱਟਵਰਕ ਵਿੱਚ ਹੋਸਟ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸ ਹੋਸਟ ਲਈ ਰਸਤਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ: "ਇੱਕ ਨਾਮ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਕੀ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਾਂ। ਇੱਕ ਪਤਾ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਿੱਥੇ ਹੈ। ਇੱਕ ਰਸਤਾ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉੱਥੇ ਕਿਵੇਂ ਪਹੁੰਚਣਾ ਹੈ।" ਹਰੇਕ ਆਈ ਪੀ ਪੈਕੇਟ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਵਿੱਚ ਭੇਜਣ ਵਾਲੇ ਹੋਸਟ ਦਾ ਆਈਪੀ ਪਤਾ ਅਤੇ ਮੰਜ਼ਿਲ ਹੋਸਟ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। == ਆਈਪੀ ਸੰਸਕਰਣ == ਇੰਟਰਨੈਟ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਦੇ ਦੋ ਸੰਸਕਰਣ ਅੱਜ ਇੰਟਰਨੈਟ ਵਿੱਚ ਆਮ ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਹਨ. ਇੰਟਰਨੈਟ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਦਾ ਅਸਲ ਸੰਸਕਰਣ ਜੋ 1983 ਵਿੱਚ ਅਰਪਨੀਟ, ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਦਾ ਪੂਰਵਗਾਮੀ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾਂ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇੰਟਰਨੈਟ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਵਰਜਨ 4 (ਆਈਪੀਵੀ 4) ਹੈ। 1990ਵਿਆਂ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇੰਟਰਨੈਟ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਉਪਭੋਗਤਾ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੂੰ ਅਸਾਈਨਮੈਂਟ ਲਈ ਉਪਲਬਧ ਆਈਪੀਵੀ 4 ਪਤਾ ਸਪੇਸ ਦੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਥਕਾਵਟ ਨੇ ਇੰਟਰਨੈਟ ਵਿੱਚ ਸੰਬੋਧਤ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਇੰਟਰਨੈਟ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਟਾਸਕ ਫੋਰਸ (ਆਈਈਟੀਐਫ) ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ. ਨਤੀਜਾ ਇੰਟਰਨੈਟ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਦਾ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਸੀ ਜੋ ਆਖਰਕਾਰ 1995 ਵਿੱਚ ਇੰਟਰਨੈਟ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਵਰਜਨ 6 (ਆਈਪੀਵੀ 6) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਆਈਪੀਵੀ 6 ਤਕਨਾਲੋਜੀ 2000 ਦੇ ਅੱਧ ਤੱਕ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਟੈਸਟਿੰਗ ਪੜਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਵਪਾਰਕ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਵੰਡ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਅੱਜ ਇੰਟਰਨੈਟ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਦੇ ਇਹ ਦੋ ਸੰਸਕਰਣ ਇਕੋ ਸਮੇਂ ਵਰਤੋਂ ਵਿਚ ਹਨ ਹੋਰ ਤਕਨੀਕੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਹਰੇਕ ਸੰਸਕਰਣ ਪਤੇ ਦੇ ਫਾਰਮੈਟ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਈਪੀਵੀ 4 ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਾਰਨ, ਆਮ ਸ਼ਬਦ ਆਈਪੀ ਪਤਾ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਅਜੇ ਵੀ ਆਈਪੀਵੀ 4 ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਿਤ ਪਤਿਆਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਆਈਪੀਵੀ 4 ਅਤੇ ਆਈਪੀਵੀ 6 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਸਕਰਣ ਕ੍ਰਮ ਵਿੱਚ ਪਾੜਾ 1979 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਇੰਟਰਨੈਟ ਸਟ੍ਰੀਮ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਨੂੰ ਵਰਜਨ 5 ਦੀ ਸਪੁਰਦਗੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਦੇ ਵੀ ਆਈਵੀਵੀ 5 ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://en.wikipedia.org/wiki/Steve_Deering|title=Steve Deering|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> == ਸਬ-ਨੈਟਵਰਕ == ਆਈਪੀ ਨੈੱਟਵਰਕ ਨੂੰ ਆਈਪੀਵੀ 4 ਅਤੇ ਆਈਪੀਵੀ 6 ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਸਬਨੈੱਟਵਰਕ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ, ਇੱਕ ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਜੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ: ਹਾਈ-ਆਰਡਰ ਬਿੱਟਾਂ ਵਿੱਚ ਨੈਟਵਰਕ ਪ੍ਰੀਫਿਕਸ ਅਤੇ ਬਾਕੀ ਬਿੱਟ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰੈਸਟ ਫੀਲਡ, ਹੋਸਟ ਆਈਡੈਂਟੀਫਾਇਰ, ਜਾਂ ਇੰਟਰਫੇਸ ਆਈਡੈਂਟੀਫਾਇਰ (ਆਈਪੀਵੀ 6) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਨੈੱਟਵਰਕ ਵਿੱਚ ਹੋਸਟ ਨੰਬਰਿੰਗ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸਬਨੈੱਟ ਮਾਸਕ ਜਾਂ ਸੀਆਈਡੀਆਰ ਸੰਕੇਤ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਨੂੰ ਨੈਟਵਰਕ ਅਤੇ ਹੋਸਟ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਬਦ ਸਬਨੈੱਟ ਮਾਸਕ ਸਿਰਫ ਆਈਪੀਵੀ 4 ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਆਈਪੀ ਸੰਸਕਰਣ ਹਾਲਾਂਕਿ ਸੀਆਈਡੀਆਰ ਸੰਕਲਪ ਅਤੇ ਸੰਕੇਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ, ਆਈ ਪੀ ਪਤੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਸਲੈਸ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨੈਟਵਰਕ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਬਿੱਟਾਂ ਦਾ ਨੰਬਰ (ਦਸ਼ਮਲਵ ਵਿੱਚ), ਜਿਸ ਨੂੰ ਰੂਟਿੰਗ ਅਗੇਤਰ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਇੱਕ ਆਈਪੀਵੀ 4 ਐਡਰੈੱਸ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਸਬਨੈੱਟ ਮਾਸਕ ਕ੍ਰਮਵਾਰ 192.0.2.1 ਅਤੇ 255.255.255.0 ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਉਸੇ ਆਈਪੀ ਪਤਾ ਅਤੇ ਸਬਨੈੱਟ ਲਈ ਸੀਆਈਡੀਆਰ ਸੰਕੇਤ 192.0.2.1/24 ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਦੇ ਪਹਿਲੇ 24 ਬਿੱਟਸ ਨੈਟਵਰਕ ਅਤੇ ਸਬਨੈੱਟ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://tools.ietf.org/html/rfc4193|title=Unique Local IPv6 Unicast Addresses|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> == ਆਈਪੀਵੀ 4 ਪਤਾ == [[ਤਸਵੀਰ:Ipv4_address.svg|right|thumb|300x300px|ਇੱਕ ਆਈਪੀਵੀ 4 ਪਤੇ ਦਾ ਬਿੰਦੂ-ਦਸ਼ਮਲਵ ਸੰਕੇਤ ਤੋਂ ਇਸ ਦਾ ਬਾਈਨਰੀ ਮੁੱਲ।]] ਇੱਕ ਆਈਪੀਵੀ 4 ਪਤੇ ਵਿੱਚ 32 ਬਿੱਟ ਦਾ ਆਕਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਤਾ ਸਪੇਸ ਨੂੰ 4294967296 (232) ਪਤਿਆਂ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਖਿਆ ਵਿਚੋਂ, ਕੁਝ ਪਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਰਾਖਵੇਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਨੈਟਵਰਕ (~ 18 ਮਿਲੀਅਨ ਪਤੇ) ਅਤੇ ਮਲਟੀਕਾਸਟ ਪਤੇ (0 270 ਮਿਲੀਅਨ ਪਤੇ)। ਆਈਪੀਵੀ 4 ਪਤਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਿੰਦੀ-ਦਸ਼ਮਲਵ ਸੰਕੇਤ ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਦਸ਼ਮਲਵ ਅੰਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਹਰੇਕ ਵਿੱਚ 0 ਤੋਂ 255 ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਬਿੰਦੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵੱਖ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, 172.16.254.1। ਹਰ ਹਿੱਸਾ ਪਤੇ ਦੇ 8 ਬਿੱਟ (ਇੱਕ ਓਕਟੈਟ) ਦੇ ਸਮੂਹ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਤਕਨੀਕੀ ਲਿਖਤ ਦੇ ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਈਪੀਵੀ 4 ਐਡਰੈੱਸ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹੈਕਸਾਡੈਸੀਮਲ, ਅਸ਼ਟਾਲ, ਜਾਂ ਬਾਈਨਰੀ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://tools.ietf.org/html/rfc6890|title=Special-Purpose IP Address Registries|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> === ਸਬਨੈੱਟਿੰਗ ਇਤਿਹਾਸ === ਇੰਟਰਨੈਟ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਪੜਾਅ ਵਿੱਚ, ਨੈਟਵਰਕ ਨੰਬਰ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਆਰਡਰ (ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੱਠ ਬਿੱਟ) ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਨੂੰ ਸਿਰਫ 256 ਨੈਟਵਰਕਸ ਦੀ ਆਗਿਆ ਹੈ, ਇਹ ਜਲਦੀ ਹੀ ਨਾਕਾਫੀ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਵਾਧੂ ਨੈਟਵਰਕ ਵਿਕਸਤ ਹੋਏ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਹੀ ਇੱਕ ਨੈਟਵਰਕ ਨੰਬਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਨੈਟਵਰਕ ਤੋਂ ਸੁਤੰਤਰ ਸਨ। 1981 ਵਿਚ, ਕਲਾਸੀਫਲ ਨੈਟਵਰਕ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਬੋਧਨ ਨਿਰਧਾਰਨ ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਕੀਤੀ ਗਈ।<ref>{{Cite web|url=https://docs.microsoft.com/en-us/previous-versions/windows/it-pro/windows-2000-server/cc958957(v%3dtechnet.10)|title=DHCP and Automatic Private IP Addressing|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਕਲਾਸੀਫਲ ਨੈਟਵਰਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਨੈਟਵਰਕ ਅਸਾਈਨਮੈਂਟ ਅਤੇ ਵਧੀਆ-ਅਨਾਜ ਵਾਲੇ ਸਬਨਟਵਰਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਹੈ. ਇੱਕ ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਓਕਟੈਟ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਬਿੱਟ ਪਤੇ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਤਿੰਨ ਕਲਾਸਾਂ (ਏ, ਬੀ ਅਤੇ ਸੀ) ਸਰਵ ਵਿਆਪਕ ਯੂਨੀਕਾਸਟ ਸੰਬੋਧਨ ਲਈ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਕਲਾਸ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ, ਨੈਟਵਰਕ ਦੀ ਪਛਾਣ ਪੂਰੇ ਪਤੇ ਦੇ ਸੀਮਾ ਹਿੱਸੇ ਓਕਟੈਟਸ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਸੀ। ਹਰੇਕ ਕਲਾਸ ਨੇ ਨੈਟਵਰਕ ਪਛਾਣਕਰਤਾ ਵਿੱਚ ਲਗਾਤਾਰ ਵਾਧੂ ਓਕਟੈਟਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉੱਚ ਆਰਡਰ ਕਲਾਸਾਂ (ਬੀ ਅਤੇ ਸੀ) ਵਿੱਚ ਹੋਸਟਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਵਤ ਗਿਣਤੀ ਨੂੰ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ। ਹੇਠ ਦਿੱਤੀ ਸਾਰਣੀ ਇਸ ਹੁਣ ਪੁਰਾਣੇ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। {| class="wikitable" |- |+ਇਤਿਹਾਸਕ ਕਲਾਸੀਫਲ ਨੈਟਵਰਕ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ !ਸ਼੍ਰੇਣੀ !ਮੋਹਰੀ ਬਿੱਟ !ਨੈਟਵਰਕ ਦਾ ਆਕਾਰ ਨੰਬਰ ਬਿੱਟ ਖੇਤਰ !ਆਰਾਮ ਦਾ ਆਕਾਰ ਬਿੱਟ ਖੇਤਰ !ਨੈੱਟਵਰਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ <br /> !ਪਤੇ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਨੈੱਟਵਰਕ !ਸ਼ੁਰੂ ਪਤਾ !ਆਖ਼ਰੀ ਪਤਾ |- !ੳ |0 |8 |24 |128 (2⁷) |{{gaps|16|777|216}} (2²⁴) |0.0.0.0 |127.255.255.255 |- !ਅ |10 |16 |16 |{{gaps|16|384}} (2¹⁴) |{{gaps|65|536}} (2¹⁶) |128.0.0.0 |191.255.255.255 |- !ੲ |110 |24 |8 |{{gaps|2|097|152}} (2²¹) |256 (2⁸) |192.0.0.0 |223.255.255.255 |} ਜਮਾਤੀ ਨੈਟਵਰਕ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਨੇ ਇੰਟਰਨੈਟ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਪੜਾਅ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਉਦੇਸ਼ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕੀਤੀ, ਪਰ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ ਦੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਫੈਲਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਇਸ ਵਿਚ ਮਾਪ ਦੀ ਘਾਟ ਸੀ. ਐਡਰੈਸ ਸਪੇਸ ਦਾ ਕਲਾਸ ਸਿਸਟਮ 1993 ਵਿਚ ਕਲਾਸਲੈੱਸ ਇੰਟਰ-ਡੋਮੇਨ ਰੂਟਿੰਗ (ਸੀਆਈਡੀਆਰ) ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।ਸੀਆਈਡੀਆਰ ਮਨਮਰਜ਼ੀ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਦੇ ਅਗੇਤਰਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਵੰਡ ਅਤੇ ਰਾਨਟਿੰਗ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇਣ ਲਈ ਵੇਰੀਏਬਲ-ਲੰਬਾਈ ਸਬਨੈੱਟ ਮਾਸਕਿੰਗ (ਵੀਐਲਐਸਐਮ) 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਅੱਜ, ਜਮਾਤੀ ਨੈਟਵਰਕ ਸੰਕਲਪਾਂ ਦੇ ਬਚੇ ਹੋਏ ਹਿੱਸੇ ਸਿਰਫ ਕੁਝ ਨੈਟਵਰਕ ਸਾੱਫਟਵੇਅਰ ਅਤੇ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਕੰਪੋਨੈਂਟਸ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨੈੱਟਮਾਸਕ) ਦੇ ਡਿਫਾਲਟ ਕੌਂਫਿਗਰੇਸ਼ਨ ਪੈਰਾਮੀਟਰਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ, ਅਤੇ ਨੈਟਵਰਕ ਪ੍ਰਬੰਧਕਾਂ ਦੀ ਵਿਚਾਰ-ਵਟਾਂਦਰੇ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਤਕਨੀਕੀ ਜਾਰਗਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੀਮਤ ਸਕੋਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। === ਨਿੱਜੀ ਪਤੇ === ਮੁਲੇ ਨੈਟਵਰਕ ਡਿਜ਼ਾਈਨ, ਜਦੋਂ ਸਾਰੇ ਇੰਟਰਨੈਟ ਹੋਸਟਾਂ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰਾਂ ਲਈ ਗਲੋਬਲ ਐਂਡ-ਟੂ-ਐਂਡ ਕੁਨੈਕਟੀਵਿਟੀ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਇਰਾਦਾ ਸੀ ਕਿ ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਗਲੋਬਲ ਵਿਲੱਖਣ ਹੋਣ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਇਹ ਹਮੇਸ਼ਾਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਨਿੱਜੀ ਨੈਟਵਰਕ ਵਿਕਸਤ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਪਤੇ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੰਟਰਨੈਟ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਨਹੀਂ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਜੋ ਸਿਰਫ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਟੀਸੀਪੀ / ਆਈਪੀ ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਾਰ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਵਿਲੱਖਣ ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਅੱਜ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਨੈਟਵਰਕ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਲੋੜ ਪੈਣ ਤੇ ਨੈਟਵਰਕ ਐਡਰੈੱਸ ਟਰਾਂਸਲੇਸ਼ਨ (ਐਨਏਟੀ) ਨਾਲ ਇੰਟਰਨੈਟ ਨਾਲ ਜੁੜ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਨੈਟਵਰਕਸ ਲਈ ਆਈਪੀਵੀ 4 ਪਤਿਆਂ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਗੈਰ-ਓਵਰਲੈਪਿੰਗ ਰੇਂਜ ਰਾਖਵੇਂ ਹਨ। ਇਹ ਪਤੇ ਇੰਟਰਨੈੱਟ 'ਤੇ ਨਹੀਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਲੋੜ ਕਿਸੇ ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਰਜਿਸਟਰੀ ਨਾਲ ਤਾਲਮੇਲ ਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਉਪਭੋਗਤਾ ਰਿਜ਼ਰਵਡ ਬਲਾਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ, ਇੱਕ ਨੈਟਵਰਕ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਇੱਕ ਬਲਾਕ ਨੂੰ ਸਬਨੀਟਸ ਵਿੱਚ ਵੰਡਦਾ ਹੈ; ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹੋਮ ਰਾਟਰ ਆਪਣੇ ਆਪ 192.168.0.055 (192.168.0.055 (192.168.0.0/24) ਦੁਆਰਾ 192.168.0.0 ਦੀ ਇੱਕ ਮੂਲ ਪਤਾ ਸੀਮਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://www.lifewire.com/what-is-ip-address-conflict-818381|title=What Is an IP Address Conflict?|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> == ਆਈਪੀਵੀ 6 ਪਤਾ == [[ਤਸਵੀਰ:Ipv6_address.svg|right|thumb|300x300px|ਹੈਕਸਾਡੈਸੀਮਲ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਤੋਂ ਇਸ ਦੇ ਬਾਈਨਰੀ ਮੁੱਲ ਲਈ ਇੱਕ ਆਈਪੀਵੀ 6 ਐਡਰੈੱਸ ਦਾ ਵਿਗਾੜ।]] ਆਈਪੀਵੀ 6 ਵਿੱਚ, ਪਤੇ ਦਾ ਆਕਾਰ ਆਈਪੀਵੀ 4 ਵਿੱਚ 32 ਬਿੱਟ ਤੋਂ ਵਧਾ ਕੇ 128 ਬਿੱਟ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 2128 ਤੱਕ (ਲਗਭਗ 3.403 × 1038) ਪਤੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ. ਇਹ ਨੇੜਲੇ ਭਵਿੱਖ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਿਰਫ ਕਾਫ਼ੀ ਮਾਤਰ ਪਤੇ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਬਲਕਿ ਇੰਟਰਨੈਟ ਵਿਚ ਰੂਟਿੰਗ ਨੂੰ ਮੁੜ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਸੀ ਸਬਨਟਵਰਕ ਰਾਟਿੰਗ ਪ੍ਰੀਫਿਕਸ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਕੁਸ਼ਲ ਇਕੱਠ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦੇ ਕੇ. ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਰਾਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਰੂਟਿੰਗ ਟੇਬਲਾਂ ਦੀ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ। ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਸੰਭਵ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵੰਡ 264 ਹੋਸਟਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਸਬਨੈੱਟ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪੂਰੇ ਆਈਪੀਵੀ 4 ਇੰਟਰਨੈਟ ਦੇ ਅਕਾਰ ਦਾ ਵਰਗ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਪੱਧਰਾਂ ਤੇ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਆਈਪੀਵੀ 6 ਨੈਟਵਰਕ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਪਤੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਨੁਪਾਤ ਛੋਟਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਨਵਾਂ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਇੱਕ ਨੈਟਵਰਕ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਐਡਰੈਸਿੰਗ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਨੂੰ ਵੱਖਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਰਥਾਤ ਖੰਡ ਦੀ ਉਪਲਬਧ ਜਗ੍ਹਾ ਦਾ ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ, ਬਾਹਰੀ ਨੈਟਵਰਕਸ ਤੇ ਆਉਣ ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਨੂੰ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਐਡਰੈਸਿੰਗ ਅਗੇਤਰ ਤੋਂ. ਆਈਪੀਵੀ 6 ਵਿਚ ਸੁਵਿਧਾਵਾਂ ਹਨ ਜਿਹੜੀਆਂ ਆਟੋਮੈਟਿਕਲੀ ਸਾਰੇ ਨੈਟਵਰਕਸ ਦੇ ਰੂਟਿੰਗ ਪ੍ਰੀਫਿਕਸ ਨੂੰ ਬਦਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਕੀ ਗਲੋਬਲ ਕਨੈਕਟੀਵਿਟੀ ਜਾਂ ਰੂਟਿੰਗ ਪਾਲਸੀ ਬਦਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਬਿਨਾਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਮੁੜ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਜਾਂ ਮੈਨੂਅਲ ਰੈਂਬਰਿੰਗ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ। ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਆਈਪੀਵੀ 6 ਐਡਰੈੱਸ ਵੱਡੇ ਬਲਾਕਾਂ ਨੂੰ ਖਾਸ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਸ਼ਲ ਰੂਟਿੰਗ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਪਤੇ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਸੀ ਆਈ ਡੀ ਆਰ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪਤੇ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਦੇ ਢੰਗਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਆਧੁਨਿਕ ਡੈਸਕਟੌਪ ਅਤੇ ਐਂਟਰਪ੍ਰਾਈਜ ਸਰਵਰ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਈਪੀਵੀ 6 ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਲਈ ਦੇਸੀ ਸਮਰਥਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਅਜੇ ਤੱਕ ਹੋਰਾਂ ਯੰਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਤਾਇਨਾਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਨੈਟਵਰਕਿੰਗ ਰਾਟਰ, ਵਾਇਸ ਓਵਰ ਆਈਪੀ (ਵੀਓਆਈਪੀ) ਅਤੇ ਮਲਟੀਮੀਡੀਆ ਉਪਕਰਣ, ਅਤੇ ਕੁਝ ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ ਹਾਰਡਵੇਅਰ। === ਨਿੱਜੀ ਪਤੇ === ਜਿਵੇਂ ਆਈਵੀਪੀ 4 ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਨੈਟਵਰਕਸ ਲਈ ਪਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਦਾ ਹੈ, ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਤਿਆਂ ਦੇ ਬਲਾਕ ਆਈਵੀਪੀ 6 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਰੱਖੇ ਗਏ ਹਨ। ਆਈਪੀਵੀ 6 ਵਿੱਚ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਲੱਖਣ ਸਥਾਨਕ ਪਤਿਆਂ (ਯੂ ਐਲ ਏ) ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰੂਟਿੰਗ ਪ੍ਰੀਫਿਕਸ ਐਫ਼ਸੀ 00 :: / 7 ਇਸ ਬਲਾਕ ਲਈ ਰਾਖਵੇਂ ਹਨ, ਜੋ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਨੀਤੀਆਂ ਨਾਲ ਦੋ / 8 ਬਲਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ 40-ਬਿੱਟ ਸੂਡੋਰੇਨਡੋਮ ਨੰਬਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪਤੇ ਦੀ ਟੱਕਰ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੇ ਸਾਈਟਾਂ ਵਿੱਚ ਰਲ ਜਾਂ ਪੈਕਟ ਗਲਤ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੁ੍ੱਢਲੇ ਅਭਿਆਸਾਂ ਨੇ ਇਸ ਉਦੇਸ਼ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਬਲਾਕ ਵਰਤਿਆ (ਐਫ਼ਈਸੀ00: :), ਡੱਬਡ ਸਾਈਟ-ਸਥਾਨਕ ਪਤੇ. ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇੱਕ ਸਾਈਟ ਦਾ ਗਠਨ ਕਿਸ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਅਸਪਸ਼ਟ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਮਾੜੀ ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਿਤ ਸੰਬੋਧਿਤ ਨੀਤੀ ਨੇ ਰੂਟਿੰਗ ਲਈ ਅਸਪਸ਼ਟਤਾਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ। ਇਹ ਐਡਰੈੱਸ ਦੀ ਕਿਸਮ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ ਤੇ ਨਵੇਂ ਸਿਸਟਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਨਹੀਂ ਜਾ ਸਕਦੀ। ਐਫ਼ਈ80 :: ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਪਤੇ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਲਿੰਕ-ਲੋਕਲ ਪਤੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਜੁੜੇ ਲਿੰਕ ਤੇ ਸੰਚਾਰ ਲਈ ਇੰਟਰਫੇਸਾਂ ਤੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਨੈਟਵਰਕ ਇੰਟਰਫੇਸ ਲਈ ਆਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਦੁਆਰਾ ਪਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਲਿੰਕ ਤੇ ਸਾਰੇ ਆਈਪੀਵੀ 6 ਹੋਸਟ ਵਿਚਕਾਰ ਤੁਰੰਤ ਅਤੇ ਆਟੋਮੈਟਿਕ ਸੰਚਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਆਈਪੀਵੀ 6 ਨੈਟਵਰਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀਆਂ ਹੇਠਲੀਆਂ ਪਰਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨੇਬਰ ਡਿਸਕਵਰੀ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਲਈ। ਨਿੱਜੀ ਅਤੇ ਲਿੰਕ-ਸਥਾਨਕ ਪਤੇ ਦੇ ਅਗੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਪਬਲਿਕ ਇੰਟਰਨੈਟ ਤੇ ਨਹੀਂ ਭੇਜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ। == ਆਈਪੀ ਪਤਾ ਅਸਾਈਨਮੈਂਟ == ਆਈਪੀ ਪਤਾ ਇੱਕ ਹੋਸਟ ਨੂੰ ਆਰਜੀ ਤੌਰ ਤੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਨੈੱਟਵਰਕ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਾਂ ਹੋਸਟ ਹਾਰਡਵੇਅਰ ਜਾਂ ਸਾੱਫਟਵੇਅਰ ਦੀ ਸਥਿਰਤਾ ਦੁਆਰਾ ਸਥਿਰ ਰੂਪ ਵਿੱਚ. ਸਥਾਈ ਕੌਂਫਿਗਰੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਇਸਦੇ ਉਲਟ, ਜਦੋਂ ਹਰ ਵਾਰ ਕੰਪਿਊਟਰ ਦਾ ਆਈਪੀ ਪਤਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇਹ ਮੁੜ ਚਾਲੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਡਾਇਨਾਮਿਕਆਈਪੀ ਪਤੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਡਾਇਨੈਮਿਕ ਆਈਪੀ ਪਤਾ ਡਾਇਨੈਮਿਕ ਹੋਸਟ ਕਨਫਿਗਰੇਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ (ਡੀ.ਐੱਚ.ਸੀ.ਪੀ.) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਨੈਟਵਰਕ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਪਤੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਡੀਐਚਸੀਪੀ ਅਕਸਰ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਹੈ ਇਹ ਇੱਕ ਨੈਟਵਰਕ ਦੇ ਹਰੇਕ ਉਪਕਰਣ ਨੂੰ ਖਾਸ ਸਥਿਰ ਪਤੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਬੋਝ ਤੋਂ ਪ੍ਰਹੇਜ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਡਿਵਾਈਸਿਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨੈਟਵਰਕ ਤੇ ਸੀਮਿਤ ਪਤਾ ਸਪੇਸ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਖਾਸ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਸਿਰਫ ਆਨਲਾਈਨ ਹਨ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ, ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਆਈਪੀ ਕੌਨਫਿਗਰੇਸ਼ਨ ਆਧੁਨਿਕ ਡੈਸਕਟੌਪ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਵਿੱਚ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਯੋਗ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਤਾ ਡੀਐਚਸੀਪੀ ਇੱਕ ਲੀਜ਼ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਮਿਆਦ ਸਮਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਲੀਜ਼ ਦੀ ਮਿਆਦ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਸਟ ਦੁਆਰਾ ਨਵੀਨੀਕਰਣ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ, ਤਾਂ ਪਤਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਡਿਵਾਈਸ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਡੀਐਚਸੀਪੀ ਸਥਾਪਨਾਵਾਂ ਹਰ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਇਹ ਨੈਟਵਰਕ ਨਾਲ ਜੁੜਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਉਸੇ ਹੀ ਆਈਪੀ ਪਤਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੋਸਟ ਨੂੰ (ਇਸ ਦੇ ਮੈਕ ਪਤੇ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ) ਦੁਬਾਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਕ ਨੈਟਵਰਕ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਮੈਕ ਐਡਰੈੱਸ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਖਾਸ ਆਈਪੀ ਪਤਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਕੇ ਡੀਐਚਸੀਪੀ ਨੂੰ ਕੌਂਫਿਗਰ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਡੀਐਚਸੀਪੀ ਇਕਲੌਤੀ ਟੈਕਨਾਲੌਜੀ ਨਹੀਂ ਹੈ ਜੋ ਆਰਜੀ ਤੌਰ ਤੇ ਆਈਪੀ ਪਤਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਬੂਟਸਟਰੈਪ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਇਕ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਹੈ ਅਤੇ ਡੀਐਚਸੀਪੀ ਦਾ ਪੂਰਵ ਪ੍ਰੌਸੀਸਰ. ਡਾਇਲਅਪ ਅਤੇ ਕੁਝ ਬ੍ਰਾਡਬੈਂਡ ਨੈਟਵਰਕ ਪੁਆਇੰਟ-ਟੂ-ਪੌਇੰਟ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਦੀਆਂ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਐਡਰੈਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਨੈਟਵਰਕ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਲਈ ਵਰਤੇ ਗਏ ਕੰਪਿਊਟਰ ਅਤੇ ਉਪਕਰਣ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਾਟਰ ਅਤੇ ਮੇਲ ਸਰਵ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਥਿਰ ਐਡਰੈਸਿੰਗ ਨਾਲ ਸੰਰਚਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਥਿਰ ਜਾਂ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਐਡਰੈਸ ਕੌਂਫਿਗਰੇਸ਼ਨਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਜਾਂ ਅਸਫਲਤਾ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਸਟੇਟਲੈਸ ਐਡਰੈੱਸ ਆਟੋਕਨਫਿਗਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਇੱਕ ਹੋਸਟ ਨੂੰ ਇੱਕ ਲਿੰਕ-ਲੋਕਲ ਐਡਰੈੱਸ ਦੇ ਸਕਦਾ ਹੈ। === ਸਟਿੱਕੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਆਈਪੀ ਪਤਾ === ਇੱਕ ਸਟਿੱਕੀ ਡਾਇਨਾਮਿਕ ਆਈਪੀ ਪਤਾ ਇੱਕ ਗੈਰ ਰਸਮੀ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜੋ ਕੇਬਲ ਅਤੇ ਡੀਐਸਐਲ ਇੰਟਰਨੈਟ ਐਕਸੈਸ ਗਾਹਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਘੱਟ ਹੀ ਬਦਲਦਾ ਹੈ। ਪਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਡੀਐਚਸੀਪੀ ਨਾਲ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਮਾਡਮ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਧੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਚਾਲੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਪਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਲੰਬੇ ਅਰਸੇ ਤੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਵੀਨੀਕਰਣ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਜੇ ਐਡਰੈਸ ਲੀਜ਼ ਦੀ ਅਗਲੀ ਮਿਆਦ ਖਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਕ ਮਾਡਮ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਚਾਲੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਅਕਸਰ ਉਹੀ ਆਈਪੀ ਪਤਾ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ. === ਪਤਾ ਆਟੋਕਨਫਿਗਰੇਸ਼ਨ === ਪਤਾ ਬਲਾਕ 169.254.0.0/16 ਆਈਪੀਵੀ 4 ਨੈਟਵਰਕ ਲਈ ਲਿੰਕ-ਲੋਕਲ ਐਡਰੈੱਸਿੰਗ ਦੀ ਖਾਸ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।ਆਈਪੀਵੀ 6 ਵਿੱਚ, ਹਰ ਇੰਟਰਫੇਸ, ਭਾਵੇਂ ਸਥਿਰ ਜਾਂ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਐਡਰੈੱਸ ਅਸਾਈਨਮੈਂਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ, ਇੱਕ ਲਿੰਕ-ਲੋਕਲ ਐਡਰੈੱਸ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਬਲਾਕ ਫੀ 80 :: / 10 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਐਡਰੈਸ ਸਿਰਫ ਲਿੰਕ 'ਤੇ ਵੈਧ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਨੈਟਵਰਕ ਖੰਡ ਜਾਂ ਪੁਆਇੰਟ-ਟੂ-ਪੌਇੰਟ ਕੁਨੈਕਸ਼ਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇੱਕ ਹੋਸਟ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਪਤੇ ਰੂਟਟੇਬਲ ਨਹੀਂ ਹਨ ਅਤੇ, ਨਿੱਜੀ ਪਤੇ ਵਾਂਗ, ਇੰਟਰਨੈਟ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੈਕਟ ਦਾ ਸਰੋਤ ਜਾਂ ਮੰਜ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੇ। ਜਦੋਂ ਲਿੰਕ-ਲੋਕਲ ਆਈਪੀਵੀ 4 ਐਡਰੈੱਸ ਬਲਾਕ ਰਾਖਵਾਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਐਡਰੈਸ ਆਟੋਕਨਫਿਗਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਢੰਗਾਂ ਲਈ ਕੋਈ ਮਾਪਦੰਡ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਸਨ. ਸ਼ਰਤ ਨੂੰ ਭਰਨ ਲਈ, ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾੱਫਟ ਨੇ ਆਟੋਮੈਟਿਕ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਆਈਪੀ ਐਡਰੈੱਸਿੰਗ (ਏਪੀਆਈਪੀਏ) ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜਨਤਕ ਸਥਾਪਨਾ ਵਿੰਡੋਜ਼ 98 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਈ ਸੀ। ਮਈ 2005 ਵਿੱਚ, ਆਈਈਟੀਐਫ ਨੇ ਇਸਦੇ ਲਈ ਇੱਕ ਰਸਮੀ ਮਿਆਰ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦਿੱਤੀ। === ਵਿਵਾਦਾਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ === ਇੱਕ ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਲਈ ਟਕਰਾਓ ਉਦੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਇੱਕੋ ਸਥਾਨਕ ਭੌਤਿਕ ਜਾਂ ਵਾਇਰਲੈਸ ਨੈਟਵਰਕ ਦੇ ਦੋ ਉਪਕਰਣ ਇਕੋ ਆਈਪੀ ਪਤਾ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਤੇ ਦੀ ਦੂਜੀ ਅਸਾਈਨਮੈਂਟ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋਵਾਂ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਦੀ ਆਈ ਪੀ ਕਾਰਜਕੁਸ਼ਲਤਾ ਨੂੰ ਰੋਕਦੀ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਧੁਨਿਕ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਟਕਰਾਅ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ ਵੱਖਰੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਵਾਲੇ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਅਤੇ ਸਿਸਟਮਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੋਈ ਵੀ ਗਲਤੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ. ਜੇ ਵਿਵਾਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਇੱਕ ਉਪਕਰਣ ਲੈਨ ਤੋਂ ਪਰੇ ਡਿਫੌਲਟ ਗੇਟਵੇ ਪਹੁੰਚ ਹੈ ਤਾਂ ਲ਼ੈੱਨ ਸਾਰੇ ਉਪਕਰਣਾਂ ਲਈ ਖਰਾਬ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। == ਰੂਟਿੰਗ == ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਨੂੰ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਸ਼੍ਰੇਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ: ਯੂਨੀਕਾਸਟ, ਮਲਟੀਕਾਸਟ, ਨਾਨਕਾਸਟ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਐਡਰੈਸਿੰਗ. === ਯੂਨੀਕਾਸਟ ਪਤਾ === ਇੱਕ ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਆਮ ਧਾਰਨਾ ਯੂਨੀਕਾਸਟ ਪਤੇ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਆਈਵੀਵੀ 4 ਅਤੇ ਆਈਪੀਵੀ 6 ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਭੇਜਣ ਵਾਲੇ ਜਾਂ ਇੱਕ ਸਿੰਗਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਭੇਜਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇਕ ਯੂਨੀਕਾਸਟ ਪਤਾ ਇਕੋ ਡਿਵਾਈਸ ਜਾਂ ਹੋਸਟ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਕ ਡਿਵਾਈਸ ਜਾਂ ਹੋਸਟ ਵਿਚ ਇਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਯੂਨੀਕਾਸਟ ਪਤੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਕੋ ਹੀ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਮਲਟੀਪਲ ਯੂਨੀਕਾਸਟ ਪਤਿਆਂ 'ਤੇ ਭੇਜਣ ਲਈ ਭੇਜਣ ਵਾਲੇ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਲਈ ਇਕ ਵਾਰ ਸਾਰਾ ਡਾਟਾ ਭੇਜਿਆ ਜਾਏ। === ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਪਤਾ === ਬਰਾਡਕਾਸਟਿੰਗ ਇੱਕ ਪਤਾ ਤਕਨੀਕ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਆਵਾਜਾਈ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਇੱਕ ਟ੍ਰਾਂਸਮਿਸ਼ਨ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨੈਟਵਰਕ ਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਸੰਭਾਵਤ ਥਾਵਾਂ ਦੇ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਈਪੀਵੀ 4 ਵਿੱਚ ਉਪਲਬਧ ਹੈ। ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੈਟਵਰਕ ਪੈਕੇਟ ਨੂੰ ਕੈਪਚਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਪਤਾ 255.255.255.255 ਨੈਟਵਰਕ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਵਧੇਰੇ ਸੀਮਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਨੈਟਵਰਕ ਪ੍ਰੀਫਿਕਸ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਰੇ-ਹੋਸਟ ਪਤੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਣ ਦੇ ਲਈ, ਨੈੱਟਵਰਕ ਦੇ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਟਿਕਾਣਾ ਪਤਾ 192.0.2.0/24 ਹੈ 192.0.2.255। ਆਈਪੀਵੀ 6 ਬਰਾਡਕਾਸਟਿੰਗ ਪਤੇ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਮਲਟੀਕਾਸਟ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਿਤ ਆਲ-ਨੋਡ ਮਲਟੀਕਾਸਟ ਪਤੇ ਨਾਲ ਬਦਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। === ਮਲਟੀਕਾਸਟ ਪਤਾ === ਇੱਕ ਮਲਟੀਕਾਸਟ ਪਤਾ ਦਿਲਚਸਪੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਮੂਹ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਆਈਪੀਵੀ 4 ਵਿੱਚ ਪਤੇ 224.0.0.0 ਤੋਂ 239.255.255.255 (ਪੁਰਾਣੇ ਕਲਾਸ ਡੀ ਪਤੇ) ਨੂੰ ਮਲਟੀਕਾਸਟ ਪਤਿਆਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਆਈਪੀਵੀ 6 ਪਤੇ ਬਲੌਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਲਟੀਕਾਸਟ ਲਈ ਅਗੇਤਰ ਐਫ਼ 00 :: / 8 ਦੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਦੋਵਾਂ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਭੇਜਣ ਵਾਲਾ ਆਪਣੇ ਇੱਕ ਯੂਨੀਕਾਸਟ ਪਤੇ ਤੋਂ ਮਲਟੀਕਾਸਟ ਸਮੂਹ ਦੇ ਪਤੇ ਤੇ ਇੱਕ ਡੈਟਾਗ੍ਰਾਮ ਭੇਜਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਚੋਲਗੀ ਵਾਲੇ ਰੂਟਰਾਂ ਦੀਆਂ ਕਾਪੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਾਰੇ ਦਿਲਚਸਪੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਭੇਜਣ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਦੇ ਹਨ (ਉਹ ਜਿਹੜੇ ਸੰਬੰਧਿਤ ਮਲਟੀਕਾਸਟ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਹਨ)। === ਐਨੀਕਾਸਟ ਪਤਾ === ਬਰਾਡਕਾਸਟ ਅਤੇ ਮਲਟੀਕਾਸਟ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਕੋਈ ਵੀ ਕਾਸਟ ਇਕ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਰੂਟਿੰਗ ਟੋਪੋਲੋਜੀ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਡੇਟਾ ਸਟ੍ਰੀਮ ਸਾਰੇ ਰੀਸੀਵਰਾਂ ਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਹੀ ਜਿਸਦਾ ਰਾਊਟਰ ਫੈਸਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਨੈਟਵਰਕ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਨਜ਼ਦੀਕ ਹੈ। ਐਨੀਕਾਸਟ ਪਤਾ ਆਈਪੀਵੀ 6 ਦੀ ਇੱਕ ਬਿਲਟ-ਇਨ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ। ਆਈਪੀਵੀ 4 ਵਿੱਚ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਾਸਟ ਪਤੇ ਨੂੰ ਬਾਰਡਰ ਗੇਟਵੇ ਪ੍ਰੋਟੋਕੋਲ ਨਾਲ ਮੰਜ਼ਿਲਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਪਾਥ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਕਸਟਮ ਢੰਗ ਗਲੋਬਲ ਲੋਡ ਬੈਲਸਿੰਗ ਲਈ ਲਾਭਦਾਇਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਡਿਸਟ੍ਰੀਬਿਊਟਡ ਡੀਐਨਐਸ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। == ਜਨਤਕ ਪਤਾ == ਇੱਕ ਸਰਵਜਨਕ ਆਈ ਪੀ ਪਤਾ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇੱਕ ਗਲੋਬਲ ਰੂਟੇਬਲ ਯੂਨੀਕਾਸਟ ਆਈ ਪੀ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਮਤਲਬ ਕਿ ਇਹ ਪਤਾ ਨਿੱਜੀ ਨੈੱਟਵਰਕਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤਣ ਲਈ ਰਾਖਵਾਂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਰਐਫਸੀ 1918 ਦੁਆਰਾ ਰਿਜ਼ਰਵਡ, ਜਾਂ ਸਥਾਨਕ ਸਕੋਪ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਆਈਪੀਵੀ 6 ਪਤਾ ਫਾਰਮੈਟ ਜਾਂ ਸਾਈਟ-ਸਥਾਨਕ ਗੁੰਜਾਇਸ਼, ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਲਿੰਕ-ਸਥਾਨਕ ਸੰਬੋਧਨ ਪਬਲਿਕ ਆਈ ਪੀ ਪਤੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਗਲੋਬਲ ਇੰਟਰਨੈਟ ਤੇ ਹੋਸਟਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਚਾਰ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। == ਫਾਇਰਵਾਲਿੰਗ == ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਗੋਪਨੀਯਤਾ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਲਈ, ਨੈਟਵਰਕ ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਨੈਟਵਰਕਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਨਤਕ ਇੰਟਰਨੈਟ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਆਈਪੀ ਪੈਕੇਟ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਰੋਤ ਅਤੇ ਮੰਜ਼ਿਲ ਦੇ ਆਈਪੀ ਪਤਾ ਇੱਕ ਆਸਾਨ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਨੂੰ ਆਈਪੀ ਪਤਾ ਬਲੌਕ ਕਰਕੇ ਜਾਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸਰਵਰਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰੀ ਬੇਨਤੀਆਂ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆ ਅਨੁਸਾਰ ਚੁਣ ਕੇ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਨਾਲ ਵਿਤਕਰਾ ਕਰਨ ਦਾ ਢੁਕਵਾਂ ਢੰਗ ਹੈ। ਇਹ ਨੈਟਵਰਕ ਦੇ ਗੇਟਵੇ ਰਾਊਟਰ ਤੇ ਚੱਲ ਰਹੇ ਫਾਇਰਵਾਲ ਸਾੱਫਟਵੇਅਰ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਜਾਜ਼ਤ ਯੋਗ ਟ੍ਰੈਫਿਕ ਦੇ ਆਈਪੀ ਪਤਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਡੇਟਾਬੇਸ ਕਾਲੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਵ੍ਹਾਈਟਲਿਸਟਸ ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। == ਪਤਾ ਅਨੁਵਾਦ == ਮਲਟੀਪਲ ਕਲਾਇੰਟ ਉਪਕਰਣ ਇੱਕ ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਖਾਈ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਾਂ ਤਾਂ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਸਾਂਝਾ ਹੋਸਟਿੰਗ ਵੈੱਬ ਸਰਵਰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ ਜਾਂ ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ ਆਈਪੀਵੀ 4 ਨੈੱਟਵਰਕ ਪਤਾ ਟਰਾਂਸਲੇਟਰ (ਐਨਏਟੀ) ਜਾਂ ਪ੍ਰੌਕਸੀ ਸਰਵਰ ਕਲਾਇੰਟ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਇੱਕ ਵਿਚੋਲਾ ਏਜੰਟ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਅਸਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲਾ IP ਪਤਾ ਇੱਕ ਬੇਨਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸਰਵਰ ਤੋਂ ਲੁਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਆਮ ਅਭਿਆਸ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਨੈਟਵਰਕ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਐਨਏਟੀ ਨੂੰ ਮਾਸਕ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਐਨਏਟੀ ਦੇ ਸਿਰਫ "ਬਾਹਰਲੇ" ਇੰਟਰਫੇਸ (ਇੰਟਰਨੈਟ) ਲਈ ਇੱਕ ਇੰਟਰਨੈਟ-ਰੂਟੇਬਲ ਪਤਾ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਨੈਟ ਡਿਵਾਈਸ ਵੱਡੇ, ਪਬਲਿਕ ਨੈਟਵਰਕ ਦੇ ਪਾਸੇ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਟੀਸੀਪੀ ਜਾਂ ਯੂਡੀਪੀ ਪੋਰਟ ਨੰਬਰਾਂ ਨੂੰ ਨਕਾਬਪੋਸ਼ ਕੀਤੇ ਨੈਟਵਰਕ ਦੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਪਤੇ ਤੇ ਮੈਪ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਨੈਟਵਰਕਸ ਵਿੱਚ, ਐਨਏਟੀ ਫੰਕਸ਼ਨ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਗੇਟਵੇ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਵਿੱਚ, ਰਾਊਟਰ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਕੰਪਿਊਟਰਾਂ ਦੇ ਨਿੱਜੀ ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਰਾਾਊਟਰ ਦੇ ਇੰਟਰਨੈਟ ਤੇ ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸਦੇ ਬਾਹਰੀ ਇੰਟਰਫੇਸ ਤੇ ਇੱਕ ਪਬਲਿਕ ਪਤਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਅੰਦਰੂਨੀ ਕੰਪਿਊਟਰ ਇੱਕ ਜਨਤਕ ਆਈਪੀ ਪਤੇ ਸਾਂਝੇ ਕਰਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। == ਨਿਦਾਨ ਸੰਦ == ਕੰਪਿਊਟਰ ਓਪਰੇਟਿੰਗ ਸਿਸਟਮ ਨੈਟਵਰਕ ਇੰਟਰਫੇਸਾਂ ਅਤੇ ਪਤਾ ਕੌਂਫਿਗਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਨਿਦਾਨ ਸਾਧਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾੱਫਟ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਕਮਾਂਡ-ਲਾਈਨ ਇੰਟਰਫੇਸ ਟੂਲਜ਼ ਆਈਪਨਫਿਗ ਅਤੇ ਨੇਤਸ਼ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਯੂਨਿਕਸ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਉਪਭੋਗਤਾ ਕੰਮ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਟੋਕਨਫਿਗਰੇਸ਼ਨ, ਰੂਟ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://windows.microsoft.com/en-us/windows7/get-help-with-there-is-an-ip-address-conflict-message|title=Get help with "There is an IP address conflict" message|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2013-09-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20130926071157/http://windows.microsoft.com/en-us/windows7/get-help-with-there-is-an-ip-address-conflict-message|dead-url=unfit}}</ref> == ਬਾਹਰੀ ਜੋੜ == *{{Cite web|url=http://www.3com.com/other/pdfs/infra/corpinfo/en_US/501302.pdf|title=Understanding IP Addressing: Everything You Ever Wanted To Know}} <br /> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਆਈਪੀ ਪਤਾ]] 6cfz21jz8tdxkqacdkawf25s97t563j 0 87055 609770 595459 2022-07-31T03:11:06Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions --> |name = {{raise|0.2em|ਅੰਦਰੂਨੀ ਮੰਗੋਲੀਆ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖੇਤਰ<br />Nei Mongol Autonomous Region}} |native_name = {{lower|0.2em|{{nobold|内蒙古自治区}}}} |settlement_type = [[ਚੀਨ ਦਾ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਖੇਤਰ]] |translit_lang1 = Name |translit_lang1_type = <span style="font-weight:normal;">ਚੀਨੀ </span> |translit_lang1_info = 内蒙古自治区 (Nèi Měnggǔ Zìzhìqū) |translit_lang1_type1 = <span style="font-weight:normal;">ਸੰਖੇਪ ਨਾਮ </span> |translit_lang1_info1 = 内蒙 or 内蒙古<ref>{{cite web |url = http://nmg.xinhuanet.com/nmgdcy/lvyou/nmggk.htm |title = Xinhua |work = xinhuanet.com}}</ref> (pinyin: Nèi Měng or Nèi Měnggǔ) |translit_lang1_type2 = <span style="font-weight:normal;">[[ਮੰਗੋਲ ਭਾਸ਼ਾ|ਮੰਗੋਲ ਭਾਸ਼ਾ ]]</span> |translit_lang1_info2 = [[File:OvormonggolAR.svg|140px|ᠦᠪᠦᠷ ᠮᠣᠩᠭᠤᠯ ᠤᠨ ᠥᠪᠡᠷᠲᠡᠭᠡᠨ ᠵᠠᠰᠠᠬᠤ ᠣᠷᠤᠨ]] |translit_lang1_type3 = <span style="font-weight:normal;">ਮੰਗੋਲ ਤਰਜਮਾ .</span> |translit_lang1_info3 = Öbür mongγol-un öbertegen zasaqu orun{{efn|The Cyrillic spelling, as used in [[Mongolia]], would be Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон (Övör Mongolyn Öörtöö Zasakh Oron).<br />In Unicode: {{MongolUnicode|ᠦᠪᠦᠷ<br />ᠮᠣᠩᠭᠤᠯ ᠤᠨ<br />ᠥᠪᠡᠷᠲᠡᠭᠡᠨ<br />ᠵᠠᠰᠠᠬᠣ<br />ᠣᠷᠣᠨ}}}} |image_map = Inner Mongolia in China (+all claims hatched).svg |mapsize = 275px |map_alt = Map showing the location of Inner Mongolia |map_caption = Map showing the location of Inner Mongolia |latd = 44 |latm = |lats = |latNS = N |longd = 113 |longm = |longs = |longEW = E |coordinates_display = inline,title |coordinates_format = dms |named_for = [[ਮੰਗੋਲ ਭਾਸ਼ਾ]] ਅਨੁਸਾਰ ''öbür monggol'', ਜਿਥੇ ''öbür'' ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕੁਦਰਤੀ ਹੱਦਬੰਦੀ (ਜਿੰਵੇਂ ਪਹਾੜ, ਝੀਲ ਜਾਂ ਮਾਰੂਥਲ ਦਾ ) ਦਾ ਚੜ੍ਹਦੇ ਸੂਰਜ ਵਾਲਾ ਪਾਸਾ |seat_type = ਰਾਜਧਾਨੀ |seat = [[ਉਲਾਂਹੋਟ]] (1947–1949)<br />[[ਜ਼ੰਗਜ਼ਿਆਕੂ]] (1950–1952; ਚਾਹਰ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਜੋਂ Province)<br />[[ਹੋਹੋਟ]] (1953–ਮੌਜੂਦਾ ) |seat1_type = ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ |seat1 = [[Chifeng]] |parts_type = ਵੰਡ |parts_style = para<!-- list, coll (collapsed list), para (paragraph format) --> |parts = <!-- parts text, or header for parts list --> |p1 = 12 [[Prefectures of the People's Republic of China|ਪ੍ਰੀਫੇਕਚਰ]] |p2 = 101 [[Counties of the People's Republic of China|ਕਾਊਂਟੀਸ]] |p3 = 1425 [[Townships of the People's Republic of China|ਕਸਬੇ]] |leader_title = [[Party chief of the Communist Party of China|ਸਕੱਤਰ]] |leader_name = [[ਲੀ ਜਿਹੇਂਗ]] |leader_title1 = ਗਵਰਨਰ |leader_name1 = [[ਬੂ ਕਸਿਓਲਿਨ]] |area_footnotes =<ref name="mofcom">{{cite web|title = Doing Business in China - Survey|url = http://english.mofcom.gov.cn/article/zt_business/lanmub/|publisher = Ministry Of Commerce - People's Republic Of China|accessdate = 5 August 2013|archive-date = 25 ਦਸੰਬਰ 2018|archive-url = https://web.archive.org/web/20181225055000/http://english.mofcom.gov.cn/article/zt_business/lanmub/|dead-url = yes}}</ref> |area_total_km2 = 1183000 |area_rank = [[ਰਕਬੇ ਅਨੁਸਾਰ ਚੀਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਕ ਵੰਡ|3rd]] |population_footnotes =<ref name="census2010">{{cite web |url = http://www.stats.gov.cn/english/newsandcomingevents/t20110429_402722516.htm |title = Communiqué of the National Bureau of Statistics of People's Republic of China on Major Figures of the 2010 Population Census |publisher = [[ਚੀਨ ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਬਿਊਰੋ ]] |access-date = 2016-11-21 |archive-date = 2013-07-27 |archive-url = https://web.archive.org/web/20130727021210/http://www.stats.gov.cn/english/newsandcomingevents/t20110429_402722516.htm |dead-url = yes }}</ref> |population_total = 24706321 |population_as_of = 2010 |population_rank = [[ਵੱਸੋਂ ਅਨੁਸਾਰ ਚੀਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਕ ਵੰਡ|23rd]] |population_est = 25050000 |pop_est_as_of = 31 ਦਸੰਬਰ 2014 |pop_est_footnotes =<ref>{{cite web |title = National Data |url = http://data.stats.gov.cn/english/easyquery.htm?cn=E0103 |publisher = [[ਚੀਨ ਦਾ ਅੰਕੜਾ ਬਿਊਰੋ]] |accessdate=19 December 2015}}</ref> |population_density_km2 = 20.2 |population_density_rank = [[ਵੱਸੋਂ ਦੀ ਘਣਤਾ ਅਨੁਸਾਰ ਚੀਨ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਕ ਵੰਡ|28th]] |demographics_type1 = ਆਬਾਦੀ ਅੰਕੜੇ |demographics1_footnotes = <!-- for references: use<ref> tags --> |demographics1_title1 = ਜਾਤੀ ਸਮੂਹ |demographics1_info1 = [[ਹਾਨ]] - 79%<br/>[[ਚੀਨ ਦੇ ਮੰਗੋਲ|ਮੰਗੋਲ]] - 17%<br /> [[ਮੰਚੁ]] - 2%<br />[[ਹੁਈ]] - 0.9%<br />[[ਡਾਉਰ]] - 0.3% |demographics1_title2 = ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਉਪ ਬੋਲੀਆਂ |demographics1_info2 = [[ਮੰਗੋਲ ਭਾਸ਼ਾ|ਮੰਗੋਲੀ]] (ਦਫਤਰੀ ),<ref>{{cite web |title = China |url = http://www.ethnologue.com/country/CN/status |website = Ethnologue}}</ref> [[ਮੰਦਾਰਿਨ ਭਾਸ਼ਾ|ਮੰਦਾਰਿਨ]] (ਦਫਤਰੀ ), [[ਓਇਰਤ ਭਾਸ਼ਾ ]], [[ਬੁਰਿਆਤ ਭਾਸ਼ਾ ]], [[ਡਾਗੁਰ ਭਾਸ਼ਾ ]], [[ਇਵੇੰਕੀ ਭਾਸ਼ਾ ]], [[ਜਿਨ ਭਾਸ਼ਾ]] |iso_code = ਸੀ ਐਨ -15 |blank_name_sec1 = [[ਕੁੱਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦਨ|ਜੀਡੀਪੀ]] <span style="font-weight:normal;">(2013)</span> | blank_info_sec1 = [[Renminbi|CNY]] 1,683.2 ਬਿਲੀਅਨ<br>US$ 273.9 ਬਿਲੀਅਨ ([[ਚੀਨ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸ਼ਕੀ ਡਵੀਜਨਾ ਦੀ ਜੀਡੀਪੀ ਅਨੁਸਾਰ ਵੰਡ|15ਵੀੰ]]) |blank1_name_sec1 = - ਪ੍ਰਤੀ ਜੀਅ |blank1_info_sec1 = [[Renminbi|CNY]] 67,498<br>US$ 10,992 ([[ਚੀਨ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸ਼ਕੀ ਡਵੀਜਨਾ ਦੀ ਜੀਡੀਪੀ ਅਨੁਸਾਰ ਵੰਡ|5th]]) |blank_name_sec2 = [[ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਸੂਚਕ|ਐਚ ਡੀ ਆਈ]] <span style="font-weight:normal;">(2010)</span> |blank_info_sec2 = 0.722 (<span style="color:#009900;">high</span>) ([[ਚੀਨ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸ਼ਕੀ ਡਵੀਜਨਾ ਦੀ [[ਮਨੁੱਖੀ ਵਿਕਾਸ ਸੂਚਕ|ਐਚ ਡੀ ਆਈ]] ਅਨੁਸਾਰ ਵੰਡ| |8th]]) |website = http://www.nmg.gov.cn<br />([[Simplified Chinese]]) |footnotes = }} {{Infobox Chinese |pic = Great Wall in Inner Mongolia.JPG |piccap = [[ਚੀਨ ਦੀ ਮਹਾਨ ਦੀਵਾਰ]] ਦਾ ਹਿੱਸਾ |order = st |s = 内蒙古 |t = 內蒙古 |p = Nèi Měnggǔ |l = Inner Mongolia |mi = {{IPAc-cmn|n|ei|4|-|m|eng|3|g|u|3}} |wuu = Nga Mongu |w = Nei⁴ Meng³-ku³ |j = noi⁶ mung⁴ gu² |y = Noih Mùhnggú |ci = {{IPA-yue|nɔ̀ːi mʊ̏ŋ kǔː}} |poj = Lāi-bông-kó |mong = ᠦᠪᠦᠷ<br />ᠮᠤᠩᠭᠤᠯ |monr = Öbür Monggol |mon = Өвөр Монгол<br />(Övör Mongol) }} {{Infobox Chinese |order = st |title = Nei Mongol Autonomous Region |l = Inner Mongolia Autonomous Region |s = 内蒙古自治区 |t = 內蒙古自治區 |p = Nèi Měnggǔ Zìzhìqū |w = Nei Mengku Tzu-chih-ch'ü |myr = Nèi Měnggǔ Dz̀jr̀chyū |wuu = Nga Mongu Zyzychiu |j = noi⁶ mung⁴ gu² zi⁶zi⁶keoi¹ |y = Noih Mùhnggú Jihjihkeuī |ci = {{IPA-yue|nɔ̀ːi mʊ̏ŋ kǔː tɕìːtɕìːkʰɵ́y}} |poj = Lāi-bông-kó Chū-tī-khu |mong = ᠦᠪᠦᠷ<br />ᠮᠣᠩᠭᠤᠯ ᠤᠨ<br />ᠥᠪᠡᠷᠲᠡᠭᠡᠨ<br />ᠵᠠᠰᠠᠬᠣ<br />ᠣᠷᠣᠨ |monr = Öbür mongγol-un Öbertegen Zasaqu Orun |mon = Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орон<br />(Övör Mongolyn Öörtöö Zasakh Oron) }} {{ਮੰਗੋਲੀਅਨ ਇਬਾਰਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ }} {{ ਚੀਨੀ ਇਬਾਰਤ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ }} == ਪ੍ਰਸ਼ਾਸ਼ਕੀ ਬਣਤਰ == {| class="wikitable" style="margin:1em auto 1em auto; width:90%; font-size:smaller; text-align:center" ! colspan="14" |'''ਪੂਰਵ ਮੰਗੋਲੀਆ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸ਼ਕੀ ਵੰਡ ''' |- | colspan="14" style="font-size:larger;" |[[File:Nei Mongol prfc map.png|450px]] |- !! scope="col" rowspan="2" | № !! scope="col" rowspan="2" | [[ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਕ ਵੰਡ ਕੋਡ ]]<ref>{{cite web |url = http://files2.mca.gov.cn/cws/201502/20150225163817214.html |title = 中华人民共和国县以上行政区划代码 |publisher = 中华人民共和国民政部}}</ref> !! scope="col" rowspan="2" | ਨਾਮ !! scope="col" rowspan="2" | [[ਮੰਗੋਲ ਭਾਸ਼ਾ]] !! scope="col" rowspan="2" | ਮੰਗੋਲੀਅਨ ਪ੍ਰਤੀਲਿਪੀ !! scope="col" rowspan="2" | [[ਸਾਧਾਰਣ ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ]] !! scope="col" rowspan="2" | [[ਪਿਨਯਿਨ]] !! scope="col" rowspan="2" | ਰਕਬਾ,ਕਿਲੋ ਮੀਟਰ ²<ref name="nj2013">{{zh}}{{cite book |author = 深圳市统计局 [Shenzhen City Bureau of Statistics] |publisher = 中国统计出版社 [China Statistics Press] |title = 《深圳统计年鉴2014》 |url = http://www.sztj.gov.cn/nj2014/indexce.htm |work = 深圳统计网 [Shenzhen Statistics Net] |date = |accessdate = 2015-05-29 |archive-date = 2015-05-12 |archive-url = https://web.archive.org/web/20150512184740/http://www.sztj.gov.cn/nj2014/indexce.htm |dead-url = yes }}</ref> !! scope="col" rowspan="2" |ਵੱਸੋਂ 2010<ref>{{cite book |author1 = Population Census Office of the State Council |author2 = compiled by Population and Employment Statistics Department, National Bureau of Statistics |title = Tabulation on the 2010 Population Census of the People's Republic of China by Township |year = 2012 |publisher = China Statistics Press |location = Beijing |ISBN = 978-7-5037-6660-2 |edition = 1st }}</ref> !! scope="col" rowspan="2" | ਸੀਟ !! scope="col" colspan="4" | ਪ੍ਰਸ਼ਾਸ਼ਕੀ ਵੰਡ<ref>{{cite book |author = 中华人民共和国民政部 |title = 《中国民政统计年鉴2014》 |date = August 2014 |publisher = 中国统计出版社 |ISBN = 978-7-5037-7130-9}}</ref> |- !! scope="col" width="45" | [[ਜਿਲੇ]] !! scope="col" width="45" | [[ਕਾਉਂਟੀਜ]] [[ਬੈਨਰਜ਼]] !! scope="col" width="45" | [[ਅੰਦਰੂਨੀ ਮੰਗੋਲੀਆ ਬੈਨਰਜ਼]] !! scope="col" width="45" | [[ਕਾਉਂਟੀਜ ਪਧਰ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ]] |- style="font-weight: bold" |bgcolor="grey"| ! 150000 !! ਅੰਦਰੂਨੀ ਮੰਗੋਲੀਆ<br>ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰ ਪ੍ਰਦੇਸ |[[File:OvormonggolAR.svg|100px|ᠦᠪᠦᠷ ᠮᠣᠩᠭᠤᠯ ᠤᠨ ᠥᠪᠡᠷᠲᠡᠭᠡᠨ ᠵᠠᠰᠠᠬᠤ ᠣᠷᠤᠨ]]|| Öbür mongγol-un öbertegen zasaqu orun || {{nobold|內蒙古自治区}} || Nèi Měnggǔ Zìzhìqū || 1183000.00 || 24,706,321 || [[Hohhot]] || 22 || 66 || 3 || 11 |- ! 6 !! 150100 !! [[ਹੋਹੋਟ ਬਾਓਤਾਉ]] |[[File:Kökeqota.svg|17px|ᠬᠥᠬᠡᠬᠣᠲᠠ]]|| Kökeqota || 呼和浩特市 || Hūhéhàotè Shì || 17186.10 || 2,866,615 || [[Xincheng District, Hohhot|Xincheng District]] || 4 || 5 ||bgcolor="grey"| ||bgcolor="grey"| |- ! 5 !! 150200 !! [[ਬਾਓਤਾਉ]] |[[File:Bugutu.svg|16px|ᠪᠤᠭᠤᠲᠤ]][[File:Hot.svg|15px|ᠬᠣᠲᠠ]]|| Buɣutu qota || 包头市 || Bāotóu Shì || 27768.00 || 2,650,364 || [[Hondlon District]] || 6 || 3 ||bgcolor="grey"| ||bgcolor="grey"| |- ! 3 !! 150300 !! [[ਵੁਹਾਈ]] |[[File:Uhai.svg|15px|ᠦᠬᠠᠢ]][[File:Hot.svg|15px|ᠬᠣᠲᠠ]]|| Üqai qota || 乌海市 || Wūhǎi Shì || 1754.00 || 532,902 || [[Haibowan District]] || 3 ||bgcolor="grey"| ||bgcolor="grey"| ||bgcolor="grey"| |- ! 9 !! 150400 !! [[ਚਿਫੇੰਗ]] |[[File:Ulaganqada.svg|20px|ᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠬᠠᠳᠠ]][[File:Hot.svg|15px|ᠬᠣᠲᠠ]]|| Ulaɣanqada qota || 赤峰市 || Chìfēng Shì || 90021.00 || 4,341,245 || [[Songshan District, Chifeng|Songshan District]] || 3 || 9 ||bgcolor="grey"| ||bgcolor="grey"| |- ! 10 !! 150500 !! [[ਟੋੰਗਲਿਆਓ]] |[[File:Tongliyao.png|15px|ᠲᠥᠩᠯᠢᠶᠠᠣ]][[File:Hot.svg|15px|ᠬᠣᠲᠠ]]|| Tüŋliyou qota || 通辽市 || Tōngliáo Shì || 59535.00 || 3,139,153 || [[Horqin District]] || 1 || 6 ||bgcolor="grey"| || 1 |- ! 4 !! 150600 !! [[ਓਰਡ੍ਸ]] |[[File:Ordus.svg|15px|ᠣᠷᠳᠤᠰ]][[File:Hot.svg|15px|ᠬᠣᠲᠠ]]|| Ordos qota || 鄂尔多斯市 || È'ěrduōsī Shì || 86881.61 || 1,940,653 || [[Dongsheng District]] || 1 || 7 ||bgcolor="grey"| ||bgcolor="grey"| |- ! 12 !! 150700 !! [[ਹੁਲੂਨਬੁਇਰ]] |[[File:Kolun buir.svg|17px|ᠬᠥᠯᠦᠨᠪᠤᠶᠢᠷ]][[File:Hot.svg|15px|ᠬᠣᠲᠠ]]|| Kölön Buyir qota || 呼伦贝尔市 || Hūlúnbèi'ěr Shì || 254003.79 || 2,549,278 || [[Hailar District]] || 2 || 4 || 3 || 5 |- ! 2 !! 150800 !! [[ਬੇਆਨੂਰ]] |[[File:Bayannagur.svg|15px|ᠪᠠᠶ᠋ᠠᠨᠨᠠᠭᠤᠷ]][[File:Hot.svg|15px|ᠬᠣᠲᠠ]]|| Bayannaɣur qota || 巴彦淖尔市 || Bāyànnào'ěr Shì || 65755.47 || 1,669,915 || [[Linhe District]] || 1 || 6 ||bgcolor="grey"| ||bgcolor="grey"| |- ! 7 !! 150900 !! [[ਉਲਾਨਕ਼ਾਬ]] |[[File:Ulagancab.svg|17px|ᠤᠯᠠᠭᠠᠨᠴᠠᠪ]][[File:Hot.svg|15px|ᠬᠣᠲᠠ]]|| Ulaɣančab qota || 乌兰察布市 || Wūlánchábù Shì|| 54447.72 || 2,143,590 || [[Jining District]] || 1 || 9 ||bgcolor="grey"| || 1 |- ! 11 !! 152200 !! [[ਹਿੰਗਨ ਲੀਗ]] |[[File:Kingghan ayimagh.svg|17px|ᠬᠢᠩᠭ᠋ᠠᠨ ᠠᠶᠢᠮᠠᠭ]]|| Qiŋɣan ayimaɣ || 兴安盟 || Xīng'ān Méng || 59806.00 || 1,613,250 || [[Ulan Hot|Ulanhot]] ||bgcolor="grey"| || 4 ||bgcolor="grey"| || 2 |- ! 8 !! 152500 !! [[ਕਸਾਈਲਿੰਗੋਲ ਲੀਗ]] |[[File:Sili-yin gool ayimag.svg|35px|ᠰᠢᠯᠢ ᠶᠢᠨ ᠭᠣᠤᠯ ᠠᠶᠢᠮᠠᠭ]]|| Sili-yin Ɣool ayimaɣ || 锡林郭勒盟 || Xīlínguōlè Méng || 202580.00 || 1,028,022 || [[Xilinhot]] ||bgcolor="grey"| || 10 ||bgcolor="grey"| || 2 |- ! 1 !! 152900 !! [[ਅਲਕਸਾ ਲੀਗ]] |[[File:Alasa ayimag.svg|17px|ᠠᠯᠠᠱᠠᠨ ᠠᠶᠢᠮᠠᠭ]]|| Alaša ayimaɣ || 阿拉善盟 || Ālāshàn Méng || 267574.00 || 231,334 || [[Alxa Left Banner]] ||bgcolor="grey"| || 3 ||bgcolor="grey"| ||bgcolor="grey"| |} [[ਹੁਈ ਲੋਕ]] ਅਤੇ [[ਕੋਰੀਅਨ]] ਦੀ ਵੀ ਕਾਫੀ ਗਿਣਤੀ ਹੈ . {| class="wikitable" |+ ਅੰਦਰੂਨੀ ਮੰਗੋਲੀਆ ਦੇ ਜਾਤੀ ਸਮੂਹ,2010 ਜਨ ਗਣਨਾ<ref>Department of Population, Social, Science and Technology Statistics of the National Bureau of Statistics of China (国家统计局人口和社会科技统计司) and Department of Economic Development of the State Ethnic Affairs Commission of China (国家民族事务委员会经济发展司), eds. ''Tabulation on Nationalities of 2010 Population Census of China'' (《2010年人口普查中国民族人口资料》). 2 vols. Beijing: Nationalities Publishing House (民族出版社), 2003. (ISBN 7-105-05425-5)</ref> |- ! [[ਜਾਤੀ ਸਮੂਹ]] !! ਵੱਸੋਂ !! ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ |- | [[ਹਾਨ ਚੀਨੀ]] || 19,650,687 || 79.54% |- | [[ਚੀਨ ਵਿਚਲੇ ਮੰਗੋਲ ਲੋਕ]] || 4,226,093 || 17.11% |- | [[ਮੰਚੁ ਲੋਕ]] || 452,765 || 1.83% |- | [[ਹੁਈ ਲੋਕ]] || 221,483 || 0.90% |- | [[ਡਾਉਰ ਲੋਕ]] || 76,255 || 0.31% |- | [[ਇਵੇੰਕ]] || 26,139 || 0.11% |- | [[ਚੀਨ ਦੇ ਕੋਰੀਅਨ]] || 18,464 || 0.07% |- | [[ਰੂਸੀ]] || 4,673 || 0.02% |} {| class="wikitable" |+ !ਸਾਲ !!ਵੱਸੋਂ !colspan=2|[[ਹਾਨ ਚੀਨੀ]] !colspan=2|[[ਚੀਨ ਵਿਚਲੇ ਮੰਗੋਲ ਲੋਕ]] !colspan=2|[[ਮੰਚੁ ਲੋਕ]] |-align="right" !1953<ref name="Compilation">(without [[Rehe Province|Rehe]])《中华人民共和国人口统计资料汇编1949—1985》,"People's Republic of demographic data compilation 1949-1985" 中国财政经济出版社，1988。第924页。 "China Financial and Economic Publishing House, 1988. Section 924."</ref> |6,100,104 |5,119,928 |83.9% |888,235 |14.6% |18,354 |0.3% |-align="right" !1964<ref name="Compilation" /> |12,348,638 |10,743,456 |87.0% |1,384,535 |11.2% |50,960 |0.4% |-align="right" !1982<ref name="Compilation" /> |19,274,281 |16,277,616 |84.4% |2,489,378 |12.9% |237,149 |1.2% |-align="right" !1990<ref>内蒙古自治区统计局(Inner Mongolia Autonomous Region Bureau of Statistics) [http://www.nmgtj.gov.cn/Html/rkpc/2009-7/0/781.shtml 1990年第四次人口普查(4th National Census)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130727021401/http://www.nmgtj.gov.cn/Html/rkpc/2009-7/0/781.shtml |date=2013-07-27 }}。</ref> |21,456,500 |17,290,000 |80.6% |3,379,700 |15.8% | | |-align="right" !2000<ref>《2000年人口普查中国民族人口资料》, (5th National Census)民族出版社，2003。第4—8页。</ref> |23,323,347 |18,465,586 |79.2% |3,995,349 |17.1% |499,911 |2.3% |-align="right" !2010<ref>{{Cite web |url=http://www.nmgtj.gov.cn/Html/gzdt/2011-5/23/1152309433324071.shtml |title=(6th National Census) 内蒙古自治区发布2010年第六次全国人口普查主要数据公报 |access-date=2016-11-21 |archive-date=2013-07-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130712223019/http://www.nmgtj.gov.cn/Html/gzdt/2011-5/23/1152309433324071.shtml |dead-url=yes }}</ref> |24,706,321 |19,650,687 |79.5% |4,226,093 |17.1% |452,765 |1.83% |} == ਨੋਟਸ == {{Notelist}} == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|30em}} == ਹੋਰ ਅਧਿਐਨ == * Borjigin, Monkbat. "[http://mitizane.ll.chiba-u.jp/metadb/up/AA11256001/21857148_16_17.pdf A case study of Language education in the Inner Mongolia ]" ( {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151016091736/http://mitizane.ll.chiba-u.jp/metadb/up/AA11256001/21857148_16_17.pdf |date=2015-10-16 }}; Japanese title: 内モンゴル自治区における言語教育について ). ''Journal of Chiba University Eurasian Society'' (千葉大学ユーラシア言語文化論集) 16, 261-266, 2014-09-25. Chiba University Eurasian Society (千葉大学ユーラシア言語文化論講座). [http://mitizane.ll.chiba-u.jp/meta-bin/mt-pdetail.cgi?cd=00117993 See profile at] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20151016091736/http://mitizane.ll.chiba-u.jp/meta-bin/mt-pdetail.cgi?cd=00117993 |date=2015-10-16 }} Chiba University Repository. [http://ci.nii.ac.jp/naid/120005476923 See profile at] [[CiNii]]. - In English with a Japanese abstract. * {{cite book|author=Yin-tʻang Chang|title=The Economic Development and Prospects of Inner Mongolia (Chahar, Suiyuan, and Ningsia)|url=https://books.google.com/books?id=zlklAAAAMAAJ&q=chahars+1919&dq=chahars+1919&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjZpIjooInKAhXEbSYKHa6VBUoQ6AEIITAB|year=1933|publisher=Commercial Press, Limited|page=117}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == {{Commons|Inner Mongolia}} * [http://www.nmg.gov.cn/ Inner Mongolia Government website] ** [ Mongolian edition] * {{Wikivoyage-inline}} e8mmajulr5416p7wlocmnyzaonml2er 0 88048 609929 595203 2022-07-31T10:33:58Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox Country |conventional_long_name = ਮਰਾਕਿਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ |native_name = <hr/> <big>المملكة المغربية&nbsp;</big><br/>''ਅਲ-ਮਾਮਲਕਹ ਅਲ-ਮਾਗ਼ਰਿਬੀਆ''<hr/> ⵜⴰⴳⵍⴷⵉⵜ ⵏ ⵍⵎⵖⵔⵉⴱ{{nbsp|2}}(ਬਰਬਰ)<br/>''ਤਾਗਲਦਿਤ ਅੰ ਲਮਾਗਰਿਬ'' |common_name = ਮਰਾਕਿਸ਼ |image_flag = Flag of Morocco.svg |image_coat = Coat of arms of Morocco.svg |image_map = Morocco WS-included (orthographic projection).svg |map_caption = ਗੂੜ੍ਹਾ ਲਾਲ: ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਨਤਾ-ਪ੍ਰਾਪਤ ਮੋਰਾਕੀ ਇਲਾਕਾ।<br/>ਹਲਕਾ ਪੱਟੀਦਾਰ ਲਾਲ: ਪੱਛਮੀ ਸਹਾਰਾ ਦਾ ਵਿਵਾਦਤ ਇਲਾਕਾ ਜੋ ਦੱਖਣੀ ਸੂਬਿਆਂ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਮਰਾਕਿਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੈ। |national_motto = <div style="padding-bottom:0.5em;"><big>الله، الوطن، الملك&nbsp;</big><br/></div> <div style="padding-bottom:0.5em;">ⴰⴽⵓⵛ, ⴰⵎⵓⵔ, ⴰⴳⵍⵍⵉⴷ{{nbsp|2}}ਤਮਾਜ਼ੀਤ<br/>''Akuc, Amur, Agllid''</div> "ਅੱਲ੍ਹਾ, ਵਤਨ, ਬਾਦਸ਼ਾਹ" |national_anthem = <br/><big>النشيد الوطني المغربي&nbsp;</big><br/>''ਚੇਰੀਫ਼ਿਆਈ ਗੀਤ'' |official_languages = {{unbulleted list | [[ਅਰਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅਰਬੀ]]<ref name="const2011">{{cite web |title=ਮੋਰਾਕੋ ਦਾ ਸੰਵਿਧਾਨ |year=2011 |url=http://www.sgg.gov.ma/BO/bulletin/FR/2011/BO_5964-Bis_Fr.pdf |access-date=2012-12-12 |archive-date=2013-11-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131102041635/http://www.sgg.gov.ma/BO/bulletin/FR/2011/BO_5964-Bis_Fr.pdf |dead-url=yes }}</ref> | ਬਰਬਰ<ref name="const2011"/>{{ref label|ਅਧਿਕਾਰਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ|ਅ|}} }} |languages2_type = ਪ੍ਰਦੇਸੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ |languages2 = {{unbulleted list | ~33% [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ]]{{ref label|ਫ਼ਰਾਂਸੀ|ਬ|}} | ~21% [[ਸਪੈਨਿਸ਼ ਭਾਸ਼ਾ|ਸਪੇਨੀ]] | ~14% [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] }} |languages_type = ਸਥਾਨਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ{{ref label|ਮੂਲ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ|ਸ|}} |languages = {{unbulleted list | ਬਰਬਰ ਉਪ-ਬੋਲੀਆਂ{{ref label|Berber dialects|ਦ|}} | ਅਰਬੀ ਉਪ-ਬੋਲੀਆਂ{{ref label|Arabic dialects|ਗ|}} }} |ethnic_groups ={{unbulleted list |99% ਅਰਬ-ਬਰਬਰ |1% ਹੋਰ}} |ethnic_groups_year = 2012<ref name=CIA/> |demonym = ਮੋਰਾਕੀ |capital = ਰਬਤ |latd=34 |latm=02 |latNS=N |longd=6 |longm=51 |longEW=W |largest_city = ਕਾਸਾਬਲਾਂਕਾ |government_type = ਇਕਾਤਮਕ ਸੰਸਦੀ ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ<ref name="Const1">{{Cite web |url=http://www.maroc.ma/NR/rdonlyres/2298ADD6-703C-471E-B924-A5E4F396FEA2/0/Texteint%C3%A9gralduprojetdenouvelleConstitution.pdf |title=ਣonstitution of the Kingdom of Morocco, I-1 |access-date=2012-12-12 |archive-date=2012-05-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120518075239/http://www.maroc.ma/NR/rdonlyres/2298ADD6-703C-471E-B924-A5E4F396FEA2/0/Texteint%C3%A9gralduprojetdenouvelleConstitution.pdf |dead-url=yes }}</ref> |leader_title1 = ਮਹਾਰਾਜਾ |leader_name1 = ਮੁਹੰਮਦ ਛੇਵਾਂ |leader_title2 = ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ |leader_name2 = ਅਬਦੁਲਿੱਲਾ ਬੇਂਕੀਰਾਨੇ |legislature = ਸੰਸਦ |upper_house = ਕਾਊਂਸਲਰਾਂ ਦਾ ਸਦਨ |lower_house = {{nowrap|ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਦਾ ਸਦਨ}} |sovereignty_type = ਸੁਤੰਤਰਤਾ |established_event1 = [[ਫ਼ਰਾਂਸ]] ਤੋਂ |established_date1 = 2 ਮਾਰਚ 1956 |established_event2 = [[ਸਪੇਨ]] ਤੋਂ |established_date2 = 7 ਅਪ੍ਰੈਲ 1956 |area_rank = 58ਵਾਂ/40ਵਾਂ |area_magnitude = 1_E10 |area_footnote = {{ref label|Territory|f|}} or {{nowrap|710,850 km²&nbsp;{{ref label|Territory|f|}}&nbsp;}} |area_km2 = 446,550 |area_sq_mi = 172,487 |percent_water = {{nowrap|0.56 <small>(250 ਕਿ.ਮੀ.²)</small>}} |population_estimate = 32,644,370<ref name="Haut Commisariat au Plan">[http://www.hcp.ma/ Site institutionnel du Haut-Commissariat au Plan du Royaume du Maroc]. Hcp.ma. Retrieved on 2011-07-23.</ref> |population_estimate_year = 2012 |population_estimate_rank = 38ਵਾਂ |population_density_km2 = 73.1 |population_density_sq_mi = 189.3 |population_density_rank = 122ਵਾਂ |GDP_PPP_year = 2011 |GDP_PPP = $162.617 ਬਿਲੀਅਨ<ref name=imf2>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=33&pr.y=11&sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=686&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a= |title=ਮੋਰਾਕੋ |publisher=ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਮਾਨੀਟੇਰੀ ਫ਼ੰਡ |accessdate=2012-04-18}}</ref> |GDP_PPP_rank = |GDP_PPP_per_capita = $5,052<ref name=imf2/> <!--Do not edit!--> |GDP_PPP_per_capita_rank = |GDP_nominal = $99.241 ਬਿਲੀਅਨ<ref name=imf2/> <!--Do not edit!--> |GDP_nominal_rank = |GDP_nominal_year = 2011 |GDP_nominal_per_capita = $3,083<ref name=imf2/> <!--Do not edit!--> |GDP_nominal_per_capita_rank = |HDI_year = 2011 |HDI = {{nowrap|{{increase}} 0.582}} |HDI_rank = 130ਵਾਂ |HDI_category = <span style="color:#fc0;white-space:nowrap;">ਦਰਮਿਆਨਾ</span> |PNB_rank = 60ਵਾਂ |PIB_rank = 60ਵਾਂ |currency = ਮੋਰਾਕੀ ਦਿਰਹਾਮ |currency_code = MAD |time_zone = ਪੱਛਮੀ ਯੂਰਪੀ ਸਮਾਂ |utc_offset = +0 |time_zone_DST = ਪੱਛਮੀ ਯੂਰਪੀ ਗਰਮ-ਰੁੱਤੀ ਸਮਾਂ |utc_offset_DST = +1 |drives_on = ਸੱਜੇ |cctld = .ma |calling_code = +212 |footnote_ਅ = {{note|Official languages}} [[ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ]] ਵੀ ਅਧਿਕਾਰਕ ਸਰਕਾਰੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵੱਲੋਂ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਕੋਈ ਅਧਿਕਾਰਕ ਦਰਜਾ ਹਾਸਲ ਨਹੀਂ ਹੈ।<ref name=CIA>"[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mo.html ਮੋਰਾਕੋ]." () [[ਸੀ.ਆਈ.ਏ ਵਰਲਡ ਫ਼ੈਕਟਬੁੱਕ]]। 13 ਅਕਤੂਬਰ 2012 ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ। "ਫ਼ਰਾਂਸੀ (ਵਪਾਰ, ਸਰਕਾਰ ਤੇ ਕੂਟਨੀਤੀ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ)"</ref> |footnote_ਬ = {{note|French}} 13.5% ਪ੍ਰਵਾਹਸ਼ੀਲ, 19.5% ਅੰਸ਼ਕ ਪ੍ਰਵਾਹਸ਼ੀਲ<ref>"[http://www.francophonie.org/IMG/pdf/La_francophonie_dans_le_monde_2006-2007.pdf ਲਾ ਫ਼ਰਾਂਸੋਫ਼ੋਨੀ ਡੈਨਸ ਲੇ ਮੋਂਦੇ]" (ਫ਼ਰਾਂਸੀ ਵਿੱਚ)। () ''[[ਆਰਗਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲੇ ਡੇ ਲਾ ਫ਼ਰਾਂਸੋਫ਼ੋਨੀ]'' (ਫ਼ਰਾਂਸੀ ਵਿੱਚ). ਪੰ. 16. 15 ਅਕਤੂਬਰ 2012 ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ।</ref> |footnote_ਸ = {{note|Native languages}} ਵੇਖੋ [[ਮਰਾਕੋ|ਮਰਾਕੋ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] |footnote_ਦ = {{note|Berber dialects}} ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਰਿਫ਼ੀਆਈ, ਸ਼ਿਲਹਾ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਤਾਮਾਜ਼ੀਤ |footnote_ਗ = {{note|Arabic dialects}} ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਦਰੀਜਾ ਅਤੇ ਹਸਾਨੀਆ |footnote_ਫ = {{note|Territory}} ਖੇਤਰਫਲ 446,550 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. ਵਿੱਚ ਵਿਵਾਦਤ ਖੇਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਹਨ ਜਦਕਿ 710,850 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. ਵਿੱਚ ਮਰਾਕਿਸ਼-ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਤ ਪੱਛਮੀ ਸਹਾਰਾ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। }} '''ਮਰਾਕਿਸ਼''' ({{lang-ar|المغرب}} ''ਅਲ-ਮਗ਼ਰੀਬ'' ; ਬਰਬਰ: ⴰⵎⵕⵕⵓⴽ ਜਾਂ ⵍⵎⴰⵖⵔⵉⴱ<ref>{{cite web |url=http://www.ircam.ma/amz/index.php |title=Tamazight name according to the Institut Royal de la Culture Amazighe |publisher=Ircam.ma |accessdate=2011-11-04 |archive-date=2012-05-27 |archive-url=https://www.webcitation.org/67yUGyzwm?url=http://www.ircam.ma/amz/index.php |dead-url=yes }}</ref> ''ਅਮੇਰੁੱਕ'' ਜਾਂ ''ਲਮਾਗਰੀਬ''; {{lang-fr|Maroc}}), ਅਧਿਕਾਰਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ '''ਮਰਾਕਿਸ਼ ਦੀ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ''',<ref name=CIA>"[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/mo.html ਮੋਰਾਕੋ]." () [[ਸੀ.ਆਈ.ਏ ਵਰਲਡ ਫ਼ੈਕਟਬੁੱਕ]]। 13 ਅਕਤੂਬਰ 2012 ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ। "ਫ਼ਰਾਂਸੀ (ਵਪਾਰ, ਸਰਕਾਰ ਤੇ ਕੂਟਨੀਤੀ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ)"</ref> ਉੱਤਰੀ [[ਅਫ਼ਰੀਕਾ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿੱਤ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਬਾਦੀ 3.2 ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੈ ਅਤੇ ਖੇਤਰਫਲ 446,550 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. ਹੈ। ਇਹ ਪੱਛਮੀ ਸਹਾਰਾ ਦੇ ਕੁਝ ਇਲਾਕਿਆਂ ਉੱਤੇ ਦੱਖਣੀ ਸੂਬਿਆਂ ਦੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜੋ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਸੰਘ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸਨੇ 12 ਨਵੰਬਰ 1984 ਨੂੰ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਸੰਘ ਵੱਲੋਂ 1982 ਵਿੱਚ ਬਿਨਾਂ ਸ੍ਵੈ-ਫ਼ੈਸਲੇ ਦੇ ਲੋਕ-ਮੱਤ ਕਰਾਏ ਸਾਹਰਾਵੀ ਅਰਬ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਣਰਾਜ ਨੂੰ ਸੰਘ ਦਾ ਪੂਰਨ ਮੈਂਬਰ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਰੋਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ-ਤਰਫ਼ਾ ਅਸਤੀਫ਼ਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। 788 ਈਸਵੀ ਵਿਚ [[ਇਡਰਿਸਿਡ ਖ਼ਾਨਦਾਨ | ਪਹਿਲਾਂ ਮੋਰਾਕੋ ਰਾਜ ਦਾ ਰਾਜ]] ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ [Mor Mor Alm ਈ. ਵਿਚ, [[ਮੋਰੱਕੋ ਦਾ ਇਦਰੀਸ I | ਇਡਰੀਸ I]] ਦੁਆਰਾ, ਦੇਸ਼ [ਅੱਲਮੋਰਾਵਿਡ ਦੇ ਅਧੀਨ ਆਪਣੀ ਜ਼ੈਨੀਥ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਦੇ ਹੋਏ, ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜਵੰਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਇਕ ਲੜੀ ਨਾਲ ਸ਼ਾਸਨ ਕਰਦਾ ਆਇਆ ਹੈ। ਖ਼ਾਨਦਾਨ | ਅਲਮੋਰਾਵਿਡ]] ਅਤੇ [[ਅਲਮੋਹਾਦ ਖ਼ਾਨਦਾਨ | ਅਲਮੋਹਾਦ]] ਨਿਯਮ, ਜਦੋਂ ਇਹ [[ਆਈਬੇਰੀਆ]] ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪੱਛਮੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite book|last1=Hall|first1=John G.|url=https://books.google.com/books?id=BhMuc6NacxgC&q=Since+the+foundation+of+the+first+Moroccan+state+by+Idris+I+in+788+AD,+the+country+has+been+ruled+by+a+series+of+independent+dynasties,+reaching+its+zenith+under+Almoravid+and+Almohad+rule,+when+it+spanned+parts+of+Iberia+and+northwestern+Africa.&pg=PA5|title=North Africa|last2=Publishing|first2=Chelsea House|date=2002|publisher=Infobase Publishing|isbn=978-0-7910-5746-9|language=en}}</ref> [[ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 15 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮੋਰਾਕੋ ਦੇ ਤੱਟ ਦੇ ਨਾਲ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਜਿੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 17 ਵੀਂ ਅਤੇ 18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੱਕ ਚੱਲੀ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ। [[ਮੈਰੀਨੀਡ ਖ਼ਾਨਦਾਨ | ਮੈਰੀਨੀਡ]] ਅਤੇ [[ਸਾਦੀ ਖ਼ਾਨਦਾਨ | ਸਾਦੀ]] ਰਾਜਵੰਸ਼ਾਂ ਨੇ 17 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਦਬਦਬੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਮੋਰਾਕੋ ਉੱਤਰ ਪੱਛਮੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦਾ ਇਕਲੌਤਾ ਦੇਸ਼ [[ਓਟੋਮੈਨ ਸਾਮਰਾਜ | ਓਟੋਮੈਨ]]] ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਤੋਂ ਬਚਾ ਦੇਵੇਗਾ। [[ਅਲੌਇਟ ਖ਼ਾਨਦਾਨ]], ਜੋ ਅੱਜ ਤੱਕ ਸ਼ਾਸਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਨੇ 1631 ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਮੈਡੀਟੇਰੀਅਨ ਦੇ ਮੂੰਹ ਦੇ ਨੇੜੇ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਰਣਨੀਤਕ ਸਥਿਤੀ ਨੇ ਯੂਰਪ ਦੀ ਰੁਚੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿੱਚਿਆ, ਅਤੇ 1912 ਵਿਚ, ਮੋਰਾਕੋ ਨੂੰ [[ਫ੍ਰੈਂਚ ਮੋਰਾਕੋ | ਫ੍ਰੈਂਚ]] ਅਤੇ [[ਸਪੈਨਿਸ਼ ਮੋਰਾਕੋ | ਸਪੈਨਿਸ਼]] ਪ੍ਰੋਟੈਕਟੋਰੇਟਸ ਨੂੰ, [[ਟੈਂਗੀਅਰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਜ਼ੋਨ | ਟੈਂਗੀਅਰ ਵਿਚ ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜ਼ੋਨ]] ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਇਸ ਨੇ 1956 ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਉਹ ਅਫਰੀਕਾ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਖੇਤਰੀ ਮਾਨਕਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਥਿਰ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਰਿਹਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2018/01/weodata/weorept.aspx?pr.x=43&pr.y=8&sy=2018&ey=2023&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=512,946,914,137,612,546,614,962,311,674,213,676,911,548,193,556,122,678,912,181,313,867,419,682,513,684,316,273,913,868,124,921,339,948,638,943,514,686,218,688,963,518,616,728,223,836,516,558,918,138,748,196,618,278,624,692,522,694,622,142,156,449,626,564,628,565,228,283,924,853,233,288,632,293,636,566,634,964,238,182,662,359,960,453,423,968,935,922,128,714,611,862,321,135,243,716,248,456,469,722,253,942,642,718,643,724,939,576,644,936,819,961,172,813,132,726,646,199,648,733,915,184,134,524,652,361,174,362,328,364,258,732,656,366,654,734,336,144,263,146,268,463,532,528,944,923,176,738,534,578,536,537,429,742,433,866,178,369,436,744,136,186,343,925,158,869,439,746,916,926,664,466,826,112,542,111,967,298,443,927,917,846,544,299,941,582,446,474,666,754,668,698,672&s=NGDPD,PPPGDP&grp=0&a=|title=Report for Selected Countries and Subjects|website=www.imf.org}}</ref> ==ਤਸਵੀਰਾਂ== <gallery> File:Chefchaouen - blue city in Morocco 1.jpg| ਸ਼ੇਫਚੌਨ-ਮੋਰਾਕੋ ਵਿੱਚ ਨੀਲਾ ਸ਼ਹਿਰ File:Chefchaouen doors.jpg|ਸ਼ੇਫਚੌਨ ਦੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ File:Koutoubia Mosque 0964-HDR.jpg|ਕੌਟੌਬੀਆ ਮਸਜਿਦ ਪੱਛਮ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ File:Ain Asserdoun. on park of Beni Mellal, Morocco.jpg|ਬੈਨੀ ਮੇਲਲ, ਆਈਨ ਅਸੇਰਡਨ, ਮੋਰਾਕੋ ਵਿੱਚ ਪਾਰਕ File:Argan paste making in Morocco.jpg|ਏਸਾਰੌਇਰਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਮੋਰੋਕੋ ਦੇ ਵਿਲੱਖਣ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਅਰਗਾਨ ਉਤਪਾਦ ਰਵਾਇਤੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ File:Casablanca olive market.jpg|ਜੈਤੂਨ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਕਰੇਤਾ ਇਸ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਿੱਚ ਨਮੂਨੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪਲਾਸਟਿਕ ਬੈਰਲ ਤੋਂ ਜੈਤੂਨ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। File:Cemetery in Tetouan.jpg| ਕਬਰਸਤਾਨ File:Ceramics in Meknes.jpg|ਮੇਕਨੇਸ ਵਿਚ ਵਸਰਾਵਿਕ File:Chouara Tannery.jpg|ਚੌਹਾਰਾ ਟੈਨਰੀ File:Cutting a chess figure with a foot tool.jpg|ਇੱਕ ਪੈਰ ਟੂਲ ਨਾਲ ਸ਼ਤਰੰਜ ਦੇ ਚਿੱਤਰ ਨੂੰ ਕੱਟਣਾ File:Danse Ahaydous1.jpg|ਜਿਹੜੇ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਦੁਆਰਾ ਗਾਇਆ ਗਿਆ ਉਸੇ ਕੋਰਸ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਮੋੜ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀ, ਭਾਵ ਅਕਸਰ ਇੱਕ ਪਤੀ, ਭਰਾ, ਪੁੱਤਰ ਜਾਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਭਾਵਨਾ ਜਾਂ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। File:Fantasia02.jpg|ਮੋਰਾਕੋ ਵਿੱਚ ਹਰੇਕ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਫੈਨਟਾਸੀਆ ਦੇ ਇੱਕ ਜਾਂ ਵਧੇਰੇ ਸਮੂਹ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਬਾ (8 ਤੋਂ 15 ਸਵਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਰਾਈਡਰ ਹਨ। File:الطاجين و القصعة المغربية.jpg|ਚਿੱਤਰ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਰਵਾਇਤੀ ਮਾਘਰੇਬ ਵਸਤੂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ </gallery> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਫ਼ਰੀਕੇ ਦੇ ਦੇਸ਼]] pea03v8e859s05iglkwvsm05n3nxc4p 10 89562 609837 361843 2022-07-31T06:46:59Z Jagseer S Sidhu 18155 wikitext text/x-wiki {{infobox | child = {{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}} | bodyclass = vcard | bodystyle = {{#ifeq:{{{align}}}|left|float: {{{align}}}; clear: {{{align}}}; margin-left:0; margin-right: 1em; }} | headerstyle = border-bottom: #cedeff 1px solid | abovestyle = background-color: #cedeff; font-size: 125%; | aboveclass = fn org | above = {{#if:{{{name|}}} |{{{name}}} |{{{lake_name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly> }}} }}{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}} <!-- The following is only activated when child = yes or embed = yes --> | titleclass = fn org | title = {{#ifeq:{{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}}|yes|{{#if:{{{name|}}} |{{{name}}} |{{{lake_name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly>}}} }}{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}}}} | subheaderclass = nickname | subheaderstyle = font-size:100%; border-bottom: 1px solid #cedeff; | subheader = {{{other_name|}}} | imagestyle = line-height: 1.2; border-bottom: 1px solid #cedeff; | image = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image|{{{image_lake|}}}}}}|size={{{image_size|}}}|sizedefault=frameless|upright=1.14|border=yes|alt={{{alt|{{{alt_lake|}}}}}} }} | caption = {{{caption|{{{caption_lake|}}}}}} | image2 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map|}}}|size={{{map_size|{{{image_size|}}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1.1|border=yes|alt={{{alt_map|}}}}} | caption2 = {{{caption_map|}}} | image3 = {{#if:{{both| {{{pushpin_map|}}} | {{{coordinates|}}}{{{coords|}}}{{#property:P625}} }}| {{location map|{{{pushpin_map|}}} |coordinates = {{ifempty|{{{coordinates|}}}|{{{coords|}}}}} |border = infobox |alt = {{{pushpin_map_alt|}}} |caption = {{{pushpin_map_caption|}}} |float = center |width = {{{pushpin_mapsize|}}} |default_width = 250 |relief= {{yesno|{{{pushpin_relief|yes}}}|yes=yes|no=}} |AlternativeMap = {{{pushpin_image|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{ifempty|{{{pushpin_label|}}}|{{{name|}}}|{{{lake_name|}}}| {{PAGENAMEBASE}} }} }} |marksize =6 |position = {{{pushpin_label_position|}}} }}}} | image4 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_bathymetry|}}}|size={{{bathymetry_size|{{{image_size|}}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1.1|border=yes|alt={{{alt_bathymetry|}}}}} | caption4 = {{{caption_bathymetry|}}} | rowclass1 = adr | label1 = ਸਥਿਤੀ | class1 = region | data1 = {{{location|}}} | label2 = Group | data2 = {{{group|}}} | class2 = category | label3 = <span title="Geographical coordinates">Coordinates</span> | data3 = {{#if:{{{coordinates|}}}{{{coords|}}} | {{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{ifempty|{{{coordinates|}}}|{{{coords|}}}}}|type:waterbody}}{{{coordinates_footnotes|}}} }} | label4 = {{#if:{{{lake_type|}}} | [[Lake#Types of lakes|Lake type]] | {{#if:{{{ocean_type|}}} | [[Ocean#Types of oceans|Ocean type]] | [[Body of water#Waterbody types|Type]] }} }} | data4 = {{#if:{{{lake_type|}}} | {{{lake_type|}}} | {{#if:{{{ocean_type|}}} | {{{ocean_type}}} | {{{type|}}} }} }} | class4 = category | label5 = Etymology | data5 = {{{etymology|}}} | label6 = Part&nbsp;of | data6 = {{{part_of|{{{parent|}}}}}} | label7 = [[inflow (hydrology)|<span title="Primary inflows: rivers, streams, precipitation">Primary inflows</span>]] | data7 = {{{inflow|}}} | label8 = River sources | data8 = {{{rivers|}}} | label9 = [[discharge (hydrology)|<span title="Primary outflows: rivers, streams, evaporation">Primary outflows</span>]] | data9 = {{{outflow|}}} | label10 = <span title="Primary outflows: oceans, seas, straights">Ocean/sea sources</span> | data10 = {{{oceans|}}} | label11 = [[Drainage basin|Catchment area]] | data11 = {{#if:{{{catchment_km2|}}}|{{convert|abbr=on|{{{catchment_km2}}}|km2|sqmi}}{{{catchment_ref|}}}|{{#if:{{{catchment|}}}|{{{catchment}}}{{{catchment_ref|}}}}}}} | label12 = [[Drainage basin|Basin]]&nbsp;countries | data12 = {{{basin_countries|{{{countries|}}}}}} | label13 = Managing agency | data13 = {{{agency|}}} | class13 = agent | label14 = Designation | data14 = {{{designation|}}} | class14 = category | label15 = Built | data15 = {{{date-built|}}} | label16 = Construction engineer | data16 = {{{engineer|}}} | label17 = First flooded | data17 = {{{date-flooded|}}} | header21 = {{#if:{{{length_km|{{{length|}}}}}}{{{width_km|{{{width|}}}}}}{{{area_km2|{{{area|}}}}}}{{{depth_m|{{{depth|}}}}}}{{{max-depth_m|{{{max-depth|}}}}}}{{{volume_km3|{{{volume|}}}}}}{{{residence_time|}}}{{{salinity|}}}{{{shore_km|{{{shore|}}}}}}{{{elevation_m|{{{elevation|}}}}}}|{{#ifeq:{{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}}|yes||<nowiki />}}}} | label22 = Max. length | rowclass22 = note | data22 = {{#if:{{{length_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{length_km}}}|km|mi}}{{{length_ref|}}}|{{#if:{{{length|}}}|{{{length}}}{{{length_ref|}}}}}}} | label23 = Max. width | rowclass23 = note | data23 = {{#if:{{{width_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{width_km|}}}|km|mi}}{{{width_ref|}}}|{{#if:{{{width|}}}|{{{width}}}{{{width_ref|}}}}}}} | label24 = Min. width | rowclass24 = note | data24 = {{#if:{{{min_width_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{min_width_km}}}|km|mi}}{{{min_width_ref|}}}|{{#if:{{{min_width|}}}|{{{min_width}}}{{{min_width_ref|}}}}}}} | label25 = {{#if:{{{lake_type|}}}|[[List of lakes by area|Surface area]]|Surface area}} | rowclass25 = note | data25 = {{#if:{{{area_km2|}}}|{{convert|abbr=on|{{{area_km2}}}|km2|sqmi}}{{{area_ref|}}}|{{#if:{{{area|}}}|{{{area}}}{{{area_ref|}}}}}}} | label26 = Average depth | rowclass26 = note | data26 = {{#if:{{{depth_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{depth_m}}}|m|ft}}{{{depth_ref|}}}|{{#if:{{{depth|}}}|{{{depth}}}{{{depth_ref|}}}}}}} | label27 = Max. depth | rowclass27 = note | data27 = {{#if:{{{max-depth_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{max-depth_m}}}|m|ft}}{{{max-depth_ref|}}}|{{#if:{{{max-depth|}}}|{{{max-depth}}}{{{max-depth_ref|}}}}}}} | label28 = {{#if:{{{lake_type|}}}|[[List of lakes by volume|Water volume]]|Water volume}} | rowclass28 = note | data28 = {{#if:{{{volume_km3|}}}|{{convert|abbr=on|{{{volume_km3}}}|km3|acre.ft}}{{{volume_ref|}}}|{{#if:{{{volume|}}}|{{{volume}}}{{{volume_ref|}}}}}}} | label29 = {{#if:{{{lake_type|}}} | [[Lake retention time|Residence&nbsp;time]] | [[Water cycle#Residence times|Residence&nbsp;time]] }} | rowclass29 = note | data29 = {{#if:{{{residence_time|}}}|{{#iferror:{{#expr:{{{residence_time}}}}} |{{{residence_time}}} |{{{residence_time}}} year{{#ifeq:{{{residence_time}}}|1||s}} }}}} | label30 = [[Salinity]] | rowclass30 = note | data30 = {{{salinity|}}} | label31 = Shore length¹ | rowclass31 = note | data31 = {{#if:{{{shore_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{shore_km}}}|km|mi}}{{{shore_ref|}}}|{{#if:{{{shore|}}}|{{{shore}}}{{{shore_ref|}}}}}}} | label32 = Surface elevation | rowclass32 = note | data32 = {{#if:{{{elevation_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{elevation_m}}}|m|ft}}{{{elevation_ref|}}}|{{#if:{{{elevation|}}}|{{{elevation}}}{{{elevation_ref|}}}}}}} | header36 = {{#if:{{{temperature_high_C|}}}{{{temperature_high_F|}}}{{{temperature_high|}}}{{{temperature_low_C|}}}{{{temperature_low_F|}}}{{{temperature_low|}}}{{{frozen|}}}{{{islands|}}}{{{sections|}}}{{{cities|}}}{{{website|}}}{{{reference|}}}|<nowiki />}} | label37 = Max. temperature | rowclass37 = note | data37 = {{#if:{{{temperature_high_C|}}}{{{temperature_high_F|}}}|{{convinfobox|{{{temperature_high_C|}}}|C|{{{temperature_high_F|}}}|F}}{{{temperature_high_ref|}}}|{{{temperature_high|}}}}} | label38 = Min. temperature | rowclass38 = note | data38 = {{#if:{{{temperature_low_C|}}}{{{temperature_low_F|}}}|{{convinfobox|{{{temperature_low_C|}}}|C|{{{temperature_low_F|}}}|F}}{{{temperature_low_ref|}}}|{{{temperature_low|}}}}} | label39 = Frozen | data39 = {{{frozen|}}} | label40 = Dam | data40 = {{{dam_name|}}} | label41 = {{#if:{{{islands_category|}}} |[[:category:{{{islands_category}}}|Islands]] |{{#if:{{{lake_type|}}} | [[:category:Lake islands|Islands]] | {{#if:{{{ocean_type|}}} | [[:Category:Islands by ocean or sea|Islands]] | [[:Category:Islands by body of water|Islands]] }} }} }} | data41 = {{{islands|}}} | label42 = Sections/sub-basins | data42 = {{{sections|}}} | label43 = Trenches | rowclass43 = note | data43 = {{{trenches|}}} | label44 = Benches | rowclass44 = note | data44 = {{{benches|}}} | label45 = Settlements | data45 = {{{settlements|{{{cities|}}}}}} | label46 = Website | data46 = {{{website|}}} | label47 = References | class47 = note | data47 = {{{reference|}}} | header48 = {{{extra|}}}{{{nrhp|}}}{{{embedded|}}} | belowstyle = font-size: smaller; border-bottom: 1px solid #cedeff; border-top: 1px solid #cedeff | below = {{#if:{{{shore_km|{{{shore|}}}}}}|¹ Shore length is [[Coastline paradox|not a well-defined measure]].}} }}{{main other|{{#invoke:Infobox body of water tracking|tracking}}}}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox body of water with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox body of water]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| agency | align | alt | alt_bathymetry | alt_lake | alt_map | area | area_km2 | area_ref | basin_countries | bathymetry_size | benches | caption | caption_bathymetry | caption_lake | caption_map | catchment | catchment_km2 | catchment_ref | child | cities | coordinates | coordinates_footnotes | coords | countries | dam_name | date-built | date-flooded | depth | depth_m | depth_ref | designation | elevation | elevation_m | elevation_ref | embed | embedded | engineer | etymology | extra | frozen | group | image | image_bathymetry | image_lake | image_map | image_size | inflow | islands | islands_category | lake_name | lake_type | length | length_km | length_ref | location | map_size | max-depth | max-depth_m | max-depth_ref | min_width | min_width_km | min_width_ref | name | native_name | native_name_lang | nrhp | ocean_type | oceans | other_name | outflow | parent | part_of | pushpin_image | pushpin_label | pushpin_label_position | pushpin_map | pushpin_map_alt | pushpin_map_caption | pushpin_mapsize | pushpin_relief | reference | residence_time | rivers | salinity | sections | settlements | shore | shore_km | shore_ref | temperature_high | temperature_high_C | temperature_high_F | temperature_high_ref | temperature_low | temperature_low_C | temperature_low_F | temperature_low_ref | trenches | type | volume | volume_km3 | volume_ref | website | width | width_km | width_ref }}<noinclude> {{Documentation}} <!--Please add this template's categories to the /doc subpage, not here - thanks!--> </noinclude> l9waoxvwyebyl8vl2gfjnx8jej4ttuq 609840 609837 2022-07-31T06:49:08Z Jagseer S Sidhu 18155 wikitext text/x-wiki {{infobox | child = {{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}} | bodyclass = vcard | bodystyle = {{#ifeq:{{{align}}}|left|float: {{{align}}}; clear: {{{align}}}; margin-left:0; margin-right: 1em; }} | headerstyle = border-bottom: #cedeff 1px solid | abovestyle = background-color: #cedeff; font-size: 125%; | aboveclass = fn org | above = {{#if:{{{name|}}} |{{{name}}} |{{{lake_name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly> }}} }}{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}} <!-- The following is only activated when child = yes or embed = yes --> | titleclass = fn org | title = {{#ifeq:{{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}}|yes|{{#if:{{{name|}}} |{{{name}}} |{{{lake_name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly>}}} }}{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}}}} | subheaderclass = nickname | subheaderstyle = font-size:100%; border-bottom: 1px solid #cedeff; | subheader = {{{other_name|}}} | imagestyle = line-height: 1.2; border-bottom: 1px solid #cedeff; | image = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image|{{{image_lake|}}}}}}|size={{{image_size|}}}|sizedefault=frameless|upright=1.14|border=yes|alt={{{alt|{{{alt_lake|}}}}}} }} | caption = {{{caption|{{{caption_lake|}}}}}} | image2 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map|}}}|size={{{map_size|{{{image_size|}}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1.1|border=yes|alt={{{alt_map|}}}}} | caption2 = {{{caption_map|}}} | image3 = {{#if:{{both| {{{pushpin_map|}}} | {{{coordinates|}}}{{{coords|}}}{{#property:P625}} }}| {{location map|{{{pushpin_map|}}} |coordinates = {{ifempty|{{{coordinates|}}}|{{{coords|}}}}} |border = infobox |alt = {{{pushpin_map_alt|}}} |caption = {{{pushpin_map_caption|}}} |float = center |width = {{{pushpin_mapsize|}}} |default_width = 250 |relief= {{yesno|{{{pushpin_relief|yes}}}|yes=yes|no=}} |AlternativeMap = {{{pushpin_image|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{ifempty|{{{pushpin_label|}}}|{{{name|}}}|{{{lake_name|}}}| {{PAGENAMEBASE}} }} }} |marksize =6 |position = {{{pushpin_label_position|}}} }}}} | image4 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_bathymetry|}}}|size={{{bathymetry_size|{{{image_size|}}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1.1|border=yes|alt={{{alt_bathymetry|}}}}} | caption4 = {{{caption_bathymetry|}}} | rowclass1 = adr | label1 = ਸਥਿਤੀ | class1 = region | data1 = {{{location|}}} | label2 = ਸਮੂਹ | data2 = {{{group|}}} | class2 = category | label3 = <span title="Geographical coordinates">Coordinates</span> | data3 = {{#if:{{{coordinates|}}}{{{coords|}}} | {{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{ifempty|{{{coordinates|}}}|{{{coords|}}}}}|type:waterbody}}{{{coordinates_footnotes|}}} }} | label4 = {{#if:{{{lake_type|}}} | [[Lake#Types of lakes|Lake type]] | {{#if:{{{ocean_type|}}} | [[Ocean#Types of oceans|Ocean type]] | [[Body of water#Waterbody types|Type]] }} }} | data4 = {{#if:{{{lake_type|}}} | {{{lake_type|}}} | {{#if:{{{ocean_type|}}} | {{{ocean_type}}} | {{{type|}}} }} }} | class4 = category | label5 = Etymology | data5 = {{{etymology|}}} | label6 = Part&nbsp;of | data6 = {{{part_of|{{{parent|}}}}}} | label7 = [[inflow (hydrology)|<span title="Primary inflows: rivers, streams, precipitation">Primary inflows</span>]] | data7 = {{{inflow|}}} | label8 = River sources | data8 = {{{rivers|}}} | label9 = [[discharge (hydrology)|<span title="Primary outflows: rivers, streams, evaporation">Primary outflows</span>]] | data9 = {{{outflow|}}} | label10 = <span title="Primary outflows: oceans, seas, straights">Ocean/sea sources</span> | data10 = {{{oceans|}}} | label11 = [[Drainage basin|Catchment area]] | data11 = {{#if:{{{catchment_km2|}}}|{{convert|abbr=on|{{{catchment_km2}}}|km2|sqmi}}{{{catchment_ref|}}}|{{#if:{{{catchment|}}}|{{{catchment}}}{{{catchment_ref|}}}}}}} | label12 = [[Drainage basin|Basin]]&nbsp;countries | data12 = {{{basin_countries|{{{countries|}}}}}} | label13 = Managing agency | data13 = {{{agency|}}} | class13 = agent | label14 = Designation | data14 = {{{designation|}}} | class14 = category | label15 = Built | data15 = {{{date-built|}}} | label16 = Construction engineer | data16 = {{{engineer|}}} | label17 = First flooded | data17 = {{{date-flooded|}}} | header21 = {{#if:{{{length_km|{{{length|}}}}}}{{{width_km|{{{width|}}}}}}{{{area_km2|{{{area|}}}}}}{{{depth_m|{{{depth|}}}}}}{{{max-depth_m|{{{max-depth|}}}}}}{{{volume_km3|{{{volume|}}}}}}{{{residence_time|}}}{{{salinity|}}}{{{shore_km|{{{shore|}}}}}}{{{elevation_m|{{{elevation|}}}}}}|{{#ifeq:{{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}}|yes||<nowiki />}}}} | label22 = Max. length | rowclass22 = note | data22 = {{#if:{{{length_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{length_km}}}|km|mi}}{{{length_ref|}}}|{{#if:{{{length|}}}|{{{length}}}{{{length_ref|}}}}}}} | label23 = Max. width | rowclass23 = note | data23 = {{#if:{{{width_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{width_km|}}}|km|mi}}{{{width_ref|}}}|{{#if:{{{width|}}}|{{{width}}}{{{width_ref|}}}}}}} | label24 = Min. width | rowclass24 = note | data24 = {{#if:{{{min_width_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{min_width_km}}}|km|mi}}{{{min_width_ref|}}}|{{#if:{{{min_width|}}}|{{{min_width}}}{{{min_width_ref|}}}}}}} | label25 = {{#if:{{{lake_type|}}}|[[List of lakes by area|Surface area]]|Surface area}} | rowclass25 = note | data25 = {{#if:{{{area_km2|}}}|{{convert|abbr=on|{{{area_km2}}}|km2|sqmi}}{{{area_ref|}}}|{{#if:{{{area|}}}|{{{area}}}{{{area_ref|}}}}}}} | label26 = Average depth | rowclass26 = note | data26 = {{#if:{{{depth_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{depth_m}}}|m|ft}}{{{depth_ref|}}}|{{#if:{{{depth|}}}|{{{depth}}}{{{depth_ref|}}}}}}} | label27 = Max. depth | rowclass27 = note | data27 = {{#if:{{{max-depth_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{max-depth_m}}}|m|ft}}{{{max-depth_ref|}}}|{{#if:{{{max-depth|}}}|{{{max-depth}}}{{{max-depth_ref|}}}}}}} | label28 = {{#if:{{{lake_type|}}}|[[List of lakes by volume|Water volume]]|Water volume}} | rowclass28 = note | data28 = {{#if:{{{volume_km3|}}}|{{convert|abbr=on|{{{volume_km3}}}|km3|acre.ft}}{{{volume_ref|}}}|{{#if:{{{volume|}}}|{{{volume}}}{{{volume_ref|}}}}}}} | label29 = {{#if:{{{lake_type|}}} | [[Lake retention time|Residence&nbsp;time]] | [[Water cycle#Residence times|Residence&nbsp;time]] }} | rowclass29 = note | data29 = {{#if:{{{residence_time|}}}|{{#iferror:{{#expr:{{{residence_time}}}}} |{{{residence_time}}} |{{{residence_time}}} year{{#ifeq:{{{residence_time}}}|1||s}} }}}} | label30 = [[Salinity]] | rowclass30 = note | data30 = {{{salinity|}}} | label31 = Shore length¹ | rowclass31 = note | data31 = {{#if:{{{shore_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{shore_km}}}|km|mi}}{{{shore_ref|}}}|{{#if:{{{shore|}}}|{{{shore}}}{{{shore_ref|}}}}}}} | label32 = Surface elevation | rowclass32 = note | data32 = {{#if:{{{elevation_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{elevation_m}}}|m|ft}}{{{elevation_ref|}}}|{{#if:{{{elevation|}}}|{{{elevation}}}{{{elevation_ref|}}}}}}} | header36 = {{#if:{{{temperature_high_C|}}}{{{temperature_high_F|}}}{{{temperature_high|}}}{{{temperature_low_C|}}}{{{temperature_low_F|}}}{{{temperature_low|}}}{{{frozen|}}}{{{islands|}}}{{{sections|}}}{{{cities|}}}{{{website|}}}{{{reference|}}}|<nowiki />}} | label37 = Max. temperature | rowclass37 = note | data37 = {{#if:{{{temperature_high_C|}}}{{{temperature_high_F|}}}|{{convinfobox|{{{temperature_high_C|}}}|C|{{{temperature_high_F|}}}|F}}{{{temperature_high_ref|}}}|{{{temperature_high|}}}}} | label38 = Min. temperature | rowclass38 = note | data38 = {{#if:{{{temperature_low_C|}}}{{{temperature_low_F|}}}|{{convinfobox|{{{temperature_low_C|}}}|C|{{{temperature_low_F|}}}|F}}{{{temperature_low_ref|}}}|{{{temperature_low|}}}}} | label39 = Frozen | data39 = {{{frozen|}}} | label40 = Dam | data40 = {{{dam_name|}}} | label41 = {{#if:{{{islands_category|}}} |[[:category:{{{islands_category}}}|Islands]] |{{#if:{{{lake_type|}}} | [[:category:Lake islands|Islands]] | {{#if:{{{ocean_type|}}} | [[:Category:Islands by ocean or sea|Islands]] | [[:Category:Islands by body of water|Islands]] }} }} }} | data41 = {{{islands|}}} | label42 = Sections/sub-basins | data42 = {{{sections|}}} | label43 = Trenches | rowclass43 = note | data43 = {{{trenches|}}} | label44 = Benches | rowclass44 = note | data44 = {{{benches|}}} | label45 = Settlements | data45 = {{{settlements|{{{cities|}}}}}} | label46 = Website | data46 = {{{website|}}} | label47 = References | class47 = note | data47 = {{{reference|}}} | header48 = {{{extra|}}}{{{nrhp|}}}{{{embedded|}}} | belowstyle = font-size: smaller; border-bottom: 1px solid #cedeff; border-top: 1px solid #cedeff | below = {{#if:{{{shore_km|{{{shore|}}}}}}|¹ Shore length is [[Coastline paradox|not a well-defined measure]].}} }}{{main other|{{#invoke:Infobox body of water tracking|tracking}}}}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox body of water with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox body of water]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| agency | align | alt | alt_bathymetry | alt_lake | alt_map | area | area_km2 | area_ref | basin_countries | bathymetry_size | benches | caption | caption_bathymetry | caption_lake | caption_map | catchment | catchment_km2 | catchment_ref | child | cities | coordinates | coordinates_footnotes | coords | countries | dam_name | date-built | date-flooded | depth | depth_m | depth_ref | designation | elevation | elevation_m | elevation_ref | embed | embedded | engineer | etymology | extra | frozen | group | image | image_bathymetry | image_lake | image_map | image_size | inflow | islands | islands_category | lake_name | lake_type | length | length_km | length_ref | location | map_size | max-depth | max-depth_m | max-depth_ref | min_width | min_width_km | min_width_ref | name | native_name | native_name_lang | nrhp | ocean_type | oceans | other_name | outflow | parent | part_of | pushpin_image | pushpin_label | pushpin_label_position | pushpin_map | pushpin_map_alt | pushpin_map_caption | pushpin_mapsize | pushpin_relief | reference | residence_time | rivers | salinity | sections | settlements | shore | shore_km | shore_ref | temperature_high | temperature_high_C | temperature_high_F | temperature_high_ref | temperature_low | temperature_low_C | temperature_low_F | temperature_low_ref | trenches | type | volume | volume_km3 | volume_ref | website | width | width_km | width_ref }}<noinclude> {{Documentation}} <!--Please add this template's categories to the /doc subpage, not here - thanks!--> </noinclude> pzd0b6rln9sv1cyspkoikaifumbga5j 609843 609840 2022-07-31T06:50:39Z Jagseer S Sidhu 18155 wikitext text/x-wiki {{infobox | child = {{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}} | bodyclass = vcard | bodystyle = {{#ifeq:{{{align}}}|left|float: {{{align}}}; clear: {{{align}}}; margin-left:0; margin-right: 1em; }} | headerstyle = border-bottom: #cedeff 1px solid | abovestyle = background-color: #cedeff; font-size: 125%; | aboveclass = fn org | above = {{#if:{{{name|}}} |{{{name}}} |{{{lake_name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly> }}} }}{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}} <!-- The following is only activated when child = yes or embed = yes --> | titleclass = fn org | title = {{#ifeq:{{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}}|yes|{{#if:{{{name|}}} |{{{name}}} |{{{lake_name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly>}}} }}{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}}}} | subheaderclass = nickname | subheaderstyle = font-size:100%; border-bottom: 1px solid #cedeff; | subheader = {{{other_name|}}} | imagestyle = line-height: 1.2; border-bottom: 1px solid #cedeff; | image = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image|{{{image_lake|}}}}}}|size={{{image_size|}}}|sizedefault=frameless|upright=1.14|border=yes|alt={{{alt|{{{alt_lake|}}}}}} }} | caption = {{{caption|{{{caption_lake|}}}}}} | image2 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map|}}}|size={{{map_size|{{{image_size|}}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1.1|border=yes|alt={{{alt_map|}}}}} | caption2 = {{{caption_map|}}} | image3 = {{#if:{{both| {{{pushpin_map|}}} | {{{coordinates|}}}{{{coords|}}}{{#property:P625}} }}| {{location map|{{{pushpin_map|}}} |coordinates = {{ifempty|{{{coordinates|}}}|{{{coords|}}}}} |border = infobox |alt = {{{pushpin_map_alt|}}} |caption = {{{pushpin_map_caption|}}} |float = center |width = {{{pushpin_mapsize|}}} |default_width = 250 |relief= {{yesno|{{{pushpin_relief|yes}}}|yes=yes|no=}} |AlternativeMap = {{{pushpin_image|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{ifempty|{{{pushpin_label|}}}|{{{name|}}}|{{{lake_name|}}}| {{PAGENAMEBASE}} }} }} |marksize =6 |position = {{{pushpin_label_position|}}} }}}} | image4 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_bathymetry|}}}|size={{{bathymetry_size|{{{image_size|}}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1.1|border=yes|alt={{{alt_bathymetry|}}}}} | caption4 = {{{caption_bathymetry|}}} | rowclass1 = adr | label1 = ਸਥਿਤੀ | class1 = region | data1 = {{{location|}}} | label2 = ਸਮੂਹ | data2 = {{{group|}}} | class2 = category | label3 = <span title="Geographical coordinates">Coordinates</span> | data3 = {{#if:{{{coordinates|}}}{{{coords|}}} | {{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{ifempty|{{{coordinates|}}}|{{{coords|}}}}}|type:waterbody}}{{{coordinates_footnotes|}}} }} | label4 = {{#if:{{{lake_type|}}} | [[Lake#Types of lakes|Lake type]] | {{#if:{{{ocean_type|}}} | [[Ocean#Types of oceans|Ocean type]] | ਕਿਸਮ }} }} | data4 = {{#if:{{{lake_type|}}} | {{{lake_type|}}} | {{#if:{{{ocean_type|}}} | {{{ocean_type}}} | {{{type|}}} }} }} | class4 = category | label5 = Etymology | data5 = {{{etymology|}}} | label6 = Part&nbsp;of | data6 = {{{part_of|{{{parent|}}}}}} | label7 = [[inflow (hydrology)|<span title="Primary inflows: rivers, streams, precipitation">Primary inflows</span>]] | data7 = {{{inflow|}}} | label8 = River sources | data8 = {{{rivers|}}} | label9 = [[discharge (hydrology)|<span title="Primary outflows: rivers, streams, evaporation">Primary outflows</span>]] | data9 = {{{outflow|}}} | label10 = <span title="Primary outflows: oceans, seas, straights">Ocean/sea sources</span> | data10 = {{{oceans|}}} | label11 = [[Drainage basin|Catchment area]] | data11 = {{#if:{{{catchment_km2|}}}|{{convert|abbr=on|{{{catchment_km2}}}|km2|sqmi}}{{{catchment_ref|}}}|{{#if:{{{catchment|}}}|{{{catchment}}}{{{catchment_ref|}}}}}}} | label12 = [[Drainage basin|Basin]]&nbsp;countries | data12 = {{{basin_countries|{{{countries|}}}}}} | label13 = Managing agency | data13 = {{{agency|}}} | class13 = agent | label14 = Designation | data14 = {{{designation|}}} | class14 = category | label15 = Built | data15 = {{{date-built|}}} | label16 = Construction engineer | data16 = {{{engineer|}}} | label17 = First flooded | data17 = {{{date-flooded|}}} | header21 = {{#if:{{{length_km|{{{length|}}}}}}{{{width_km|{{{width|}}}}}}{{{area_km2|{{{area|}}}}}}{{{depth_m|{{{depth|}}}}}}{{{max-depth_m|{{{max-depth|}}}}}}{{{volume_km3|{{{volume|}}}}}}{{{residence_time|}}}{{{salinity|}}}{{{shore_km|{{{shore|}}}}}}{{{elevation_m|{{{elevation|}}}}}}|{{#ifeq:{{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}}|yes||<nowiki />}}}} | label22 = Max. length | rowclass22 = note | data22 = {{#if:{{{length_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{length_km}}}|km|mi}}{{{length_ref|}}}|{{#if:{{{length|}}}|{{{length}}}{{{length_ref|}}}}}}} | label23 = Max. width | rowclass23 = note | data23 = {{#if:{{{width_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{width_km|}}}|km|mi}}{{{width_ref|}}}|{{#if:{{{width|}}}|{{{width}}}{{{width_ref|}}}}}}} | label24 = Min. width | rowclass24 = note | data24 = {{#if:{{{min_width_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{min_width_km}}}|km|mi}}{{{min_width_ref|}}}|{{#if:{{{min_width|}}}|{{{min_width}}}{{{min_width_ref|}}}}}}} | label25 = {{#if:{{{lake_type|}}}|[[List of lakes by area|Surface area]]|Surface area}} | rowclass25 = note | data25 = {{#if:{{{area_km2|}}}|{{convert|abbr=on|{{{area_km2}}}|km2|sqmi}}{{{area_ref|}}}|{{#if:{{{area|}}}|{{{area}}}{{{area_ref|}}}}}}} | label26 = Average depth | rowclass26 = note | data26 = {{#if:{{{depth_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{depth_m}}}|m|ft}}{{{depth_ref|}}}|{{#if:{{{depth|}}}|{{{depth}}}{{{depth_ref|}}}}}}} | label27 = Max. depth | rowclass27 = note | data27 = {{#if:{{{max-depth_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{max-depth_m}}}|m|ft}}{{{max-depth_ref|}}}|{{#if:{{{max-depth|}}}|{{{max-depth}}}{{{max-depth_ref|}}}}}}} | label28 = {{#if:{{{lake_type|}}}|[[List of lakes by volume|Water volume]]|Water volume}} | rowclass28 = note | data28 = {{#if:{{{volume_km3|}}}|{{convert|abbr=on|{{{volume_km3}}}|km3|acre.ft}}{{{volume_ref|}}}|{{#if:{{{volume|}}}|{{{volume}}}{{{volume_ref|}}}}}}} | label29 = {{#if:{{{lake_type|}}} | [[Lake retention time|Residence&nbsp;time]] | [[Water cycle#Residence times|Residence&nbsp;time]] }} | rowclass29 = note | data29 = {{#if:{{{residence_time|}}}|{{#iferror:{{#expr:{{{residence_time}}}}} |{{{residence_time}}} |{{{residence_time}}} year{{#ifeq:{{{residence_time}}}|1||s}} }}}} | label30 = [[Salinity]] | rowclass30 = note | data30 = {{{salinity|}}} | label31 = Shore length¹ | rowclass31 = note | data31 = {{#if:{{{shore_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{shore_km}}}|km|mi}}{{{shore_ref|}}}|{{#if:{{{shore|}}}|{{{shore}}}{{{shore_ref|}}}}}}} | label32 = Surface elevation | rowclass32 = note | data32 = {{#if:{{{elevation_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{elevation_m}}}|m|ft}}{{{elevation_ref|}}}|{{#if:{{{elevation|}}}|{{{elevation}}}{{{elevation_ref|}}}}}}} | header36 = {{#if:{{{temperature_high_C|}}}{{{temperature_high_F|}}}{{{temperature_high|}}}{{{temperature_low_C|}}}{{{temperature_low_F|}}}{{{temperature_low|}}}{{{frozen|}}}{{{islands|}}}{{{sections|}}}{{{cities|}}}{{{website|}}}{{{reference|}}}|<nowiki />}} | label37 = Max. temperature | rowclass37 = note | data37 = {{#if:{{{temperature_high_C|}}}{{{temperature_high_F|}}}|{{convinfobox|{{{temperature_high_C|}}}|C|{{{temperature_high_F|}}}|F}}{{{temperature_high_ref|}}}|{{{temperature_high|}}}}} | label38 = Min. temperature | rowclass38 = note | data38 = {{#if:{{{temperature_low_C|}}}{{{temperature_low_F|}}}|{{convinfobox|{{{temperature_low_C|}}}|C|{{{temperature_low_F|}}}|F}}{{{temperature_low_ref|}}}|{{{temperature_low|}}}}} | label39 = Frozen | data39 = {{{frozen|}}} | label40 = Dam | data40 = {{{dam_name|}}} | label41 = {{#if:{{{islands_category|}}} |[[:category:{{{islands_category}}}|Islands]] |{{#if:{{{lake_type|}}} | [[:category:Lake islands|Islands]] | {{#if:{{{ocean_type|}}} | [[:Category:Islands by ocean or sea|Islands]] | [[:Category:Islands by body of water|Islands]] }} }} }} | data41 = {{{islands|}}} | label42 = Sections/sub-basins | data42 = {{{sections|}}} | label43 = Trenches | rowclass43 = note | data43 = {{{trenches|}}} | label44 = Benches | rowclass44 = note | data44 = {{{benches|}}} | label45 = Settlements | data45 = {{{settlements|{{{cities|}}}}}} | label46 = Website | data46 = {{{website|}}} | label47 = References | class47 = note | data47 = {{{reference|}}} | header48 = {{{extra|}}}{{{nrhp|}}}{{{embedded|}}} | belowstyle = font-size: smaller; border-bottom: 1px solid #cedeff; border-top: 1px solid #cedeff | below = {{#if:{{{shore_km|{{{shore|}}}}}}|¹ Shore length is [[Coastline paradox|not a well-defined measure]].}} }}{{main other|{{#invoke:Infobox body of water tracking|tracking}}}}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox body of water with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox body of water]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| agency | align | alt | alt_bathymetry | alt_lake | alt_map | area | area_km2 | area_ref | basin_countries | bathymetry_size | benches | caption | caption_bathymetry | caption_lake | caption_map | catchment | catchment_km2 | catchment_ref | child | cities | coordinates | coordinates_footnotes | coords | countries | dam_name | date-built | date-flooded | depth | depth_m | depth_ref | designation | elevation | elevation_m | elevation_ref | embed | embedded | engineer | etymology | extra | frozen | group | image | image_bathymetry | image_lake | image_map | image_size | inflow | islands | islands_category | lake_name | lake_type | length | length_km | length_ref | location | map_size | max-depth | max-depth_m | max-depth_ref | min_width | min_width_km | min_width_ref | name | native_name | native_name_lang | nrhp | ocean_type | oceans | other_name | outflow | parent | part_of | pushpin_image | pushpin_label | pushpin_label_position | pushpin_map | pushpin_map_alt | pushpin_map_caption | pushpin_mapsize | pushpin_relief | reference | residence_time | rivers | salinity | sections | settlements | shore | shore_km | shore_ref | temperature_high | temperature_high_C | temperature_high_F | temperature_high_ref | temperature_low | temperature_low_C | temperature_low_F | temperature_low_ref | trenches | type | volume | volume_km3 | volume_ref | website | width | width_km | width_ref }}<noinclude> {{Documentation}} <!--Please add this template's categories to the /doc subpage, not here - thanks!--> </noinclude> np8wz2fymfpyx6sy4bdykq4uz7rfkds 609845 609843 2022-07-31T06:54:30Z Jagseer S Sidhu 18155 wikitext text/x-wiki {{infobox | child = {{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}} | bodyclass = vcard | bodystyle = {{#ifeq:{{{align}}}|left|float: {{{align}}}; clear: {{{align}}}; margin-left:0; margin-right: 1em; }} | headerstyle = border-bottom: #cedeff 1px solid | abovestyle = background-color: #cedeff; font-size: 125%; | aboveclass = fn org | above = {{#if:{{{name|}}} |{{{name}}} |{{{lake_name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly> }}} }}{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}} <!-- The following is only activated when child = yes or embed = yes --> | titleclass = fn org | title = {{#ifeq:{{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}}|yes|{{#if:{{{name|}}} |{{{name}}} |{{{lake_name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly>}}} }}{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}}}} | subheaderclass = nickname | subheaderstyle = font-size:100%; border-bottom: 1px solid #cedeff; | subheader = {{{other_name|}}} | imagestyle = line-height: 1.2; border-bottom: 1px solid #cedeff; | image = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image|{{{image_lake|}}}}}}|size={{{image_size|}}}|sizedefault=frameless|upright=1.14|border=yes|alt={{{alt|{{{alt_lake|}}}}}} }} | caption = {{{caption|{{{caption_lake|}}}}}} | image2 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map|}}}|size={{{map_size|{{{image_size|}}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1.1|border=yes|alt={{{alt_map|}}}}} | caption2 = {{{caption_map|}}} | image3 = {{#if:{{both| {{{pushpin_map|}}} | {{{coordinates|}}}{{{coords|}}}{{#property:P625}} }}| {{location map|{{{pushpin_map|}}} |coordinates = {{ifempty|{{{coordinates|}}}|{{{coords|}}}}} |border = infobox |alt = {{{pushpin_map_alt|}}} |caption = {{{pushpin_map_caption|}}} |float = center |width = {{{pushpin_mapsize|}}} |default_width = 250 |relief= {{yesno|{{{pushpin_relief|yes}}}|yes=yes|no=}} |AlternativeMap = {{{pushpin_image|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{ifempty|{{{pushpin_label|}}}|{{{name|}}}|{{{lake_name|}}}| {{PAGENAMEBASE}} }} }} |marksize =6 |position = {{{pushpin_label_position|}}} }}}} | image4 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_bathymetry|}}}|size={{{bathymetry_size|{{{image_size|}}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1.1|border=yes|alt={{{alt_bathymetry|}}}}} | caption4 = {{{caption_bathymetry|}}} | rowclass1 = adr | label1 = ਸਥਿਤੀ | class1 = region | data1 = {{{location|}}} | label2 = ਸਮੂਹ | data2 = {{{group|}}} | class2 = category | label3 = <span title="Geographical coordinates">Coordinates</span> | data3 = {{#if:{{{coordinates|}}}{{{coords|}}} | {{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{ifempty|{{{coordinates|}}}|{{{coords|}}}}}|type:waterbody}}{{{coordinates_footnotes|}}} }} | label4 = {{#if:{{{lake_type|}}} | [[Lake#Types of lakes|Lake type]] | {{#if:{{{ocean_type|}}} | [[Ocean#Types of oceans|Ocean type]] | ਕਿਸਮ }} }} | data4 = {{#if:{{{lake_type|}}} | {{{lake_type|}}} | {{#if:{{{ocean_type|}}} | {{{ocean_type}}} | {{{type|}}} }} }} | class4 = category | label5 = ਨਿਰੁਕਤੀ | data5 = {{{etymology|}}} | label6 = Part&nbsp;of | data6 = {{{part_of|{{{parent|}}}}}} | label7 = [[inflow (hydrology)|<span title="Primary inflows: rivers, streams, precipitation">Primary inflows</span>]] | data7 = {{{inflow|}}} | label8 = River sources | data8 = {{{rivers|}}} | label9 = [[discharge (hydrology)|<span title="Primary outflows: rivers, streams, evaporation">Primary outflows</span>]] | data9 = {{{outflow|}}} | label10 = <span title="Primary outflows: oceans, seas, straights">Ocean/sea sources</span> | data10 = {{{oceans|}}} | label11 = [[Drainage basin|Catchment area]] | data11 = {{#if:{{{catchment_km2|}}}|{{convert|abbr=on|{{{catchment_km2}}}|km2|sqmi}}{{{catchment_ref|}}}|{{#if:{{{catchment|}}}|{{{catchment}}}{{{catchment_ref|}}}}}}} | label12 = ਜਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਗਦੀ ਹੈ | data12 = {{{basin_countries|{{{countries|}}}}}} | label13 = Managing agency | data13 = {{{agency|}}} | class13 = agent | label14 = Designation | data14 = {{{designation|}}} | class14 = category | label15 = Built | data15 = {{{date-built|}}} | label16 = Construction engineer | data16 = {{{engineer|}}} | label17 = First flooded | data17 = {{{date-flooded|}}} | header21 = {{#if:{{{length_km|{{{length|}}}}}}{{{width_km|{{{width|}}}}}}{{{area_km2|{{{area|}}}}}}{{{depth_m|{{{depth|}}}}}}{{{max-depth_m|{{{max-depth|}}}}}}{{{volume_km3|{{{volume|}}}}}}{{{residence_time|}}}{{{salinity|}}}{{{shore_km|{{{shore|}}}}}}{{{elevation_m|{{{elevation|}}}}}}|{{#ifeq:{{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}}|yes||<nowiki />}}}} | label22 = Max. length | rowclass22 = note | data22 = {{#if:{{{length_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{length_km}}}|km|mi}}{{{length_ref|}}}|{{#if:{{{length|}}}|{{{length}}}{{{length_ref|}}}}}}} | label23 = Max. width | rowclass23 = note | data23 = {{#if:{{{width_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{width_km|}}}|km|mi}}{{{width_ref|}}}|{{#if:{{{width|}}}|{{{width}}}{{{width_ref|}}}}}}} | label24 = Min. width | rowclass24 = note | data24 = {{#if:{{{min_width_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{min_width_km}}}|km|mi}}{{{min_width_ref|}}}|{{#if:{{{min_width|}}}|{{{min_width}}}{{{min_width_ref|}}}}}}} | label25 = {{#if:{{{lake_type|}}}|[[List of lakes by area|Surface area]]|Surface area}} | rowclass25 = note | data25 = {{#if:{{{area_km2|}}}|{{convert|abbr=on|{{{area_km2}}}|km2|sqmi}}{{{area_ref|}}}|{{#if:{{{area|}}}|{{{area}}}{{{area_ref|}}}}}}} | label26 = Average depth | rowclass26 = note | data26 = {{#if:{{{depth_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{depth_m}}}|m|ft}}{{{depth_ref|}}}|{{#if:{{{depth|}}}|{{{depth}}}{{{depth_ref|}}}}}}} | label27 = Max. depth | rowclass27 = note | data27 = {{#if:{{{max-depth_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{max-depth_m}}}|m|ft}}{{{max-depth_ref|}}}|{{#if:{{{max-depth|}}}|{{{max-depth}}}{{{max-depth_ref|}}}}}}} | label28 = {{#if:{{{lake_type|}}}|[[List of lakes by volume|Water volume]]|Water volume}} | rowclass28 = note | data28 = {{#if:{{{volume_km3|}}}|{{convert|abbr=on|{{{volume_km3}}}|km3|acre.ft}}{{{volume_ref|}}}|{{#if:{{{volume|}}}|{{{volume}}}{{{volume_ref|}}}}}}} | label29 = {{#if:{{{lake_type|}}} | [[Lake retention time|Residence&nbsp;time]] | [[Water cycle#Residence times|Residence&nbsp;time]] }} | rowclass29 = note | data29 = {{#if:{{{residence_time|}}}|{{#iferror:{{#expr:{{{residence_time}}}}} |{{{residence_time}}} |{{{residence_time}}} year{{#ifeq:{{{residence_time}}}|1||s}} }}}} | label30 = [[Salinity]] | rowclass30 = note | data30 = {{{salinity|}}} | label31 = Shore length¹ | rowclass31 = note | data31 = {{#if:{{{shore_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{shore_km}}}|km|mi}}{{{shore_ref|}}}|{{#if:{{{shore|}}}|{{{shore}}}{{{shore_ref|}}}}}}} | label32 = Surface elevation | rowclass32 = note | data32 = {{#if:{{{elevation_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{elevation_m}}}|m|ft}}{{{elevation_ref|}}}|{{#if:{{{elevation|}}}|{{{elevation}}}{{{elevation_ref|}}}}}}} | header36 = {{#if:{{{temperature_high_C|}}}{{{temperature_high_F|}}}{{{temperature_high|}}}{{{temperature_low_C|}}}{{{temperature_low_F|}}}{{{temperature_low|}}}{{{frozen|}}}{{{islands|}}}{{{sections|}}}{{{cities|}}}{{{website|}}}{{{reference|}}}|<nowiki />}} | label37 = Max. temperature | rowclass37 = note | data37 = {{#if:{{{temperature_high_C|}}}{{{temperature_high_F|}}}|{{convinfobox|{{{temperature_high_C|}}}|C|{{{temperature_high_F|}}}|F}}{{{temperature_high_ref|}}}|{{{temperature_high|}}}}} | label38 = Min. temperature | rowclass38 = note | data38 = {{#if:{{{temperature_low_C|}}}{{{temperature_low_F|}}}|{{convinfobox|{{{temperature_low_C|}}}|C|{{{temperature_low_F|}}}|F}}{{{temperature_low_ref|}}}|{{{temperature_low|}}}}} | label39 = Frozen | data39 = {{{frozen|}}} | label40 = Dam | data40 = {{{dam_name|}}} | label41 = {{#if:{{{islands_category|}}} |[[:category:{{{islands_category}}}|Islands]] |{{#if:{{{lake_type|}}} | [[:category:Lake islands|Islands]] | {{#if:{{{ocean_type|}}} | [[:Category:Islands by ocean or sea|Islands]] | [[:Category:Islands by body of water|Islands]] }} }} }} | data41 = {{{islands|}}} | label42 = Sections/sub-basins | data42 = {{{sections|}}} | label43 = Trenches | rowclass43 = note | data43 = {{{trenches|}}} | label44 = Benches | rowclass44 = note | data44 = {{{benches|}}} | label45 = Settlements | data45 = {{{settlements|{{{cities|}}}}}} | label46 = Website | data46 = {{{website|}}} | label47 = References | class47 = note | data47 = {{{reference|}}} | header48 = {{{extra|}}}{{{nrhp|}}}{{{embedded|}}} | belowstyle = font-size: smaller; border-bottom: 1px solid #cedeff; border-top: 1px solid #cedeff | below = {{#if:{{{shore_km|{{{shore|}}}}}}|¹ Shore length is [[Coastline paradox|not a well-defined measure]].}} }}{{main other|{{#invoke:Infobox body of water tracking|tracking}}}}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox body of water with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox body of water]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| agency | align | alt | alt_bathymetry | alt_lake | alt_map | area | area_km2 | area_ref | basin_countries | bathymetry_size | benches | caption | caption_bathymetry | caption_lake | caption_map | catchment | catchment_km2 | catchment_ref | child | cities | coordinates | coordinates_footnotes | coords | countries | dam_name | date-built | date-flooded | depth | depth_m | depth_ref | designation | elevation | elevation_m | elevation_ref | embed | embedded | engineer | etymology | extra | frozen | group | image | image_bathymetry | image_lake | image_map | image_size | inflow | islands | islands_category | lake_name | lake_type | length | length_km | length_ref | location | map_size | max-depth | max-depth_m | max-depth_ref | min_width | min_width_km | min_width_ref | name | native_name | native_name_lang | nrhp | ocean_type | oceans | other_name | outflow | parent | part_of | pushpin_image | pushpin_label | pushpin_label_position | pushpin_map | pushpin_map_alt | pushpin_map_caption | pushpin_mapsize | pushpin_relief | reference | residence_time | rivers | salinity | sections | settlements | shore | shore_km | shore_ref | temperature_high | temperature_high_C | temperature_high_F | temperature_high_ref | temperature_low | temperature_low_C | temperature_low_F | temperature_low_ref | trenches | type | volume | volume_km3 | volume_ref | website | width | width_km | width_ref }}<noinclude> {{Documentation}} <!--Please add this template's categories to the /doc subpage, not here - thanks!--> </noinclude> bqkfan90w2wwtkgd0cqum3utk6n9452 609847 609845 2022-07-31T06:56:52Z Jagseer S Sidhu 18155 wikitext text/x-wiki {{infobox | child = {{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}} | bodyclass = vcard | bodystyle = {{#ifeq:{{{align}}}|left|float: {{{align}}}; clear: {{{align}}}; margin-left:0; margin-right: 1em; }} | headerstyle = border-bottom: #cedeff 1px solid | abovestyle = background-color: #cedeff; font-size: 125%; | aboveclass = fn org | above = {{#if:{{{name|}}} |{{{name}}} |{{{lake_name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly> }}} }}{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}} <!-- The following is only activated when child = yes or embed = yes --> | titleclass = fn org | title = {{#ifeq:{{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}}|yes|{{#if:{{{name|}}} |{{{name}}} |{{{lake_name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly>}}} }}{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}}}} | subheaderclass = nickname | subheaderstyle = font-size:100%; border-bottom: 1px solid #cedeff; | subheader = {{{other_name|}}} | imagestyle = line-height: 1.2; border-bottom: 1px solid #cedeff; | image = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image|{{{image_lake|}}}}}}|size={{{image_size|}}}|sizedefault=frameless|upright=1.14|border=yes|alt={{{alt|{{{alt_lake|}}}}}} }} | caption = {{{caption|{{{caption_lake|}}}}}} | image2 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map|}}}|size={{{map_size|{{{image_size|}}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1.1|border=yes|alt={{{alt_map|}}}}} | caption2 = {{{caption_map|}}} | image3 = {{#if:{{both| {{{pushpin_map|}}} | {{{coordinates|}}}{{{coords|}}}{{#property:P625}} }}| {{location map|{{{pushpin_map|}}} |coordinates = {{ifempty|{{{coordinates|}}}|{{{coords|}}}}} |border = infobox |alt = {{{pushpin_map_alt|}}} |caption = {{{pushpin_map_caption|}}} |float = center |width = {{{pushpin_mapsize|}}} |default_width = 250 |relief= {{yesno|{{{pushpin_relief|yes}}}|yes=yes|no=}} |AlternativeMap = {{{pushpin_image|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{ifempty|{{{pushpin_label|}}}|{{{name|}}}|{{{lake_name|}}}| {{PAGENAMEBASE}} }} }} |marksize =6 |position = {{{pushpin_label_position|}}} }}}} | image4 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_bathymetry|}}}|size={{{bathymetry_size|{{{image_size|}}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1.1|border=yes|alt={{{alt_bathymetry|}}}}} | caption4 = {{{caption_bathymetry|}}} | rowclass1 = adr | label1 = ਸਥਿਤੀ | class1 = region | data1 = {{{location|}}} | label2 = ਸਮੂਹ | data2 = {{{group|}}} | class2 = category | label3 = <span title="Geographical coordinates">Coordinates</span> | data3 = {{#if:{{{coordinates|}}}{{{coords|}}} | {{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{ifempty|{{{coordinates|}}}|{{{coords|}}}}}|type:waterbody}}{{{coordinates_footnotes|}}} }} | label4 = {{#if:{{{lake_type|}}} | [[Lake#Types of lakes|Lake type]] | {{#if:{{{ocean_type|}}} | [[Ocean#Types of oceans|Ocean type]] | ਕਿਸਮ }} }} | data4 = {{#if:{{{lake_type|}}} | {{{lake_type|}}} | {{#if:{{{ocean_type|}}} | {{{ocean_type}}} | {{{type|}}} }} }} | class4 = category | label5 = ਨਿਰੁਕਤੀ | data5 = {{{etymology|}}} | label6 = Part&nbsp;of | data6 = {{{part_of|{{{parent|}}}}}} | label7 = [[inflow (hydrology)|<span title="Primary inflows: rivers, streams, precipitation">ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਇਨਫਲੋ</span>]] | data7 = {{{inflow|}}} | label8 = River sources | data8 = {{{rivers|}}} | label9 = [[discharge (hydrology)|<span title="Primary outflows: rivers, streams, evaporation">ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਆਊਟ ਫਲੋ</span>]] | data9 = {{{outflow|}}} | label10 = <span title="Primary outflows: oceans, seas, straights">Ocean/sea sources</span> | data10 = {{{oceans|}}} | label11 = [[Drainage basin|Catchment area]] | data11 = {{#if:{{{catchment_km2|}}}|{{convert|abbr=on|{{{catchment_km2}}}|km2|sqmi}}{{{catchment_ref|}}}|{{#if:{{{catchment|}}}|{{{catchment}}}{{{catchment_ref|}}}}}}} | label12 = ਜਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਗਦੀ ਹੈ | data12 = {{{basin_countries|{{{countries|}}}}}} | label13 = Managing agency | data13 = {{{agency|}}} | class13 = agent | label14 = Designation | data14 = {{{designation|}}} | class14 = category | label15 = Built | data15 = {{{date-built|}}} | label16 = Construction engineer | data16 = {{{engineer|}}} | label17 = First flooded | data17 = {{{date-flooded|}}} | header21 = {{#if:{{{length_km|{{{length|}}}}}}{{{width_km|{{{width|}}}}}}{{{area_km2|{{{area|}}}}}}{{{depth_m|{{{depth|}}}}}}{{{max-depth_m|{{{max-depth|}}}}}}{{{volume_km3|{{{volume|}}}}}}{{{residence_time|}}}{{{salinity|}}}{{{shore_km|{{{shore|}}}}}}{{{elevation_m|{{{elevation|}}}}}}|{{#ifeq:{{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}}|yes||<nowiki />}}}} | label22 = Max. length | rowclass22 = note | data22 = {{#if:{{{length_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{length_km}}}|km|mi}}{{{length_ref|}}}|{{#if:{{{length|}}}|{{{length}}}{{{length_ref|}}}}}}} | label23 = Max. width | rowclass23 = note | data23 = {{#if:{{{width_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{width_km|}}}|km|mi}}{{{width_ref|}}}|{{#if:{{{width|}}}|{{{width}}}{{{width_ref|}}}}}}} | label24 = Min. width | rowclass24 = note | data24 = {{#if:{{{min_width_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{min_width_km}}}|km|mi}}{{{min_width_ref|}}}|{{#if:{{{min_width|}}}|{{{min_width}}}{{{min_width_ref|}}}}}}} | label25 = {{#if:{{{lake_type|}}}|[[List of lakes by area|Surface area]]|Surface area}} | rowclass25 = note | data25 = {{#if:{{{area_km2|}}}|{{convert|abbr=on|{{{area_km2}}}|km2|sqmi}}{{{area_ref|}}}|{{#if:{{{area|}}}|{{{area}}}{{{area_ref|}}}}}}} | label26 = Average depth | rowclass26 = note | data26 = {{#if:{{{depth_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{depth_m}}}|m|ft}}{{{depth_ref|}}}|{{#if:{{{depth|}}}|{{{depth}}}{{{depth_ref|}}}}}}} | label27 = Max. depth | rowclass27 = note | data27 = {{#if:{{{max-depth_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{max-depth_m}}}|m|ft}}{{{max-depth_ref|}}}|{{#if:{{{max-depth|}}}|{{{max-depth}}}{{{max-depth_ref|}}}}}}} | label28 = {{#if:{{{lake_type|}}}|[[List of lakes by volume|Water volume]]|Water volume}} | rowclass28 = note | data28 = {{#if:{{{volume_km3|}}}|{{convert|abbr=on|{{{volume_km3}}}|km3|acre.ft}}{{{volume_ref|}}}|{{#if:{{{volume|}}}|{{{volume}}}{{{volume_ref|}}}}}}} | label29 = {{#if:{{{lake_type|}}} | [[Lake retention time|Residence&nbsp;time]] | [[Water cycle#Residence times|Residence&nbsp;time]] }} | rowclass29 = note | data29 = {{#if:{{{residence_time|}}}|{{#iferror:{{#expr:{{{residence_time}}}}} |{{{residence_time}}} |{{{residence_time}}} year{{#ifeq:{{{residence_time}}}|1||s}} }}}} | label30 = [[Salinity]] | rowclass30 = note | data30 = {{{salinity|}}} | label31 = Shore length¹ | rowclass31 = note | data31 = {{#if:{{{shore_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{shore_km}}}|km|mi}}{{{shore_ref|}}}|{{#if:{{{shore|}}}|{{{shore}}}{{{shore_ref|}}}}}}} | label32 = Surface elevation | rowclass32 = note | data32 = {{#if:{{{elevation_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{elevation_m}}}|m|ft}}{{{elevation_ref|}}}|{{#if:{{{elevation|}}}|{{{elevation}}}{{{elevation_ref|}}}}}}} | header36 = {{#if:{{{temperature_high_C|}}}{{{temperature_high_F|}}}{{{temperature_high|}}}{{{temperature_low_C|}}}{{{temperature_low_F|}}}{{{temperature_low|}}}{{{frozen|}}}{{{islands|}}}{{{sections|}}}{{{cities|}}}{{{website|}}}{{{reference|}}}|<nowiki />}} | label37 = Max. temperature | rowclass37 = note | data37 = {{#if:{{{temperature_high_C|}}}{{{temperature_high_F|}}}|{{convinfobox|{{{temperature_high_C|}}}|C|{{{temperature_high_F|}}}|F}}{{{temperature_high_ref|}}}|{{{temperature_high|}}}}} | label38 = Min. temperature | rowclass38 = note | data38 = {{#if:{{{temperature_low_C|}}}{{{temperature_low_F|}}}|{{convinfobox|{{{temperature_low_C|}}}|C|{{{temperature_low_F|}}}|F}}{{{temperature_low_ref|}}}|{{{temperature_low|}}}}} | label39 = Frozen | data39 = {{{frozen|}}} | label40 = Dam | data40 = {{{dam_name|}}} | label41 = {{#if:{{{islands_category|}}} |[[:category:{{{islands_category}}}|Islands]] |{{#if:{{{lake_type|}}} | [[:category:Lake islands|Islands]] | {{#if:{{{ocean_type|}}} | [[:Category:Islands by ocean or sea|Islands]] | [[:Category:Islands by body of water|Islands]] }} }} }} | data41 = {{{islands|}}} | label42 = Sections/sub-basins | data42 = {{{sections|}}} | label43 = Trenches | rowclass43 = note | data43 = {{{trenches|}}} | label44 = Benches | rowclass44 = note | data44 = {{{benches|}}} | label45 = Settlements | data45 = {{{settlements|{{{cities|}}}}}} | label46 = Website | data46 = {{{website|}}} | label47 = References | class47 = note | data47 = {{{reference|}}} | header48 = {{{extra|}}}{{{nrhp|}}}{{{embedded|}}} | belowstyle = font-size: smaller; border-bottom: 1px solid #cedeff; border-top: 1px solid #cedeff | below = {{#if:{{{shore_km|{{{shore|}}}}}}|¹ Shore length is [[Coastline paradox|not a well-defined measure]].}} }}{{main other|{{#invoke:Infobox body of water tracking|tracking}}}}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox body of water with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox body of water]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| agency | align | alt | alt_bathymetry | alt_lake | alt_map | area | area_km2 | area_ref | basin_countries | bathymetry_size | benches | caption | caption_bathymetry | caption_lake | caption_map | catchment | catchment_km2 | catchment_ref | child | cities | coordinates | coordinates_footnotes | coords | countries | dam_name | date-built | date-flooded | depth | depth_m | depth_ref | designation | elevation | elevation_m | elevation_ref | embed | embedded | engineer | etymology | extra | frozen | group | image | image_bathymetry | image_lake | image_map | image_size | inflow | islands | islands_category | lake_name | lake_type | length | length_km | length_ref | location | map_size | max-depth | max-depth_m | max-depth_ref | min_width | min_width_km | min_width_ref | name | native_name | native_name_lang | nrhp | ocean_type | oceans | other_name | outflow | parent | part_of | pushpin_image | pushpin_label | pushpin_label_position | pushpin_map | pushpin_map_alt | pushpin_map_caption | pushpin_mapsize | pushpin_relief | reference | residence_time | rivers | salinity | sections | settlements | shore | shore_km | shore_ref | temperature_high | temperature_high_C | temperature_high_F | temperature_high_ref | temperature_low | temperature_low_C | temperature_low_F | temperature_low_ref | trenches | type | volume | volume_km3 | volume_ref | website | width | width_km | width_ref }}<noinclude> {{Documentation}} <!--Please add this template's categories to the /doc subpage, not here - thanks!--> </noinclude> f7wvx13sxwt7hmzbp0dxtkkkce0t58b 609849 609847 2022-07-31T06:59:55Z Jagseer S Sidhu 18155 wikitext text/x-wiki {{infobox | child = {{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}} | bodyclass = vcard | bodystyle = {{#ifeq:{{{align}}}|left|float: {{{align}}}; clear: {{{align}}}; margin-left:0; margin-right: 1em; }} | headerstyle = border-bottom: #cedeff 1px solid | abovestyle = background-color: #cedeff; font-size: 125%; | aboveclass = fn org | above = {{#if:{{{name|}}} |{{{name}}} |{{{lake_name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly> }}} }}{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}} <!-- The following is only activated when child = yes or embed = yes --> | titleclass = fn org | title = {{#ifeq:{{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}}|yes|{{#if:{{{name|}}} |{{{name}}} |{{{lake_name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly>}}} }}{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}}}} | subheaderclass = nickname | subheaderstyle = font-size:100%; border-bottom: 1px solid #cedeff; | subheader = {{{other_name|}}} | imagestyle = line-height: 1.2; border-bottom: 1px solid #cedeff; | image = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image|{{{image_lake|}}}}}}|size={{{image_size|}}}|sizedefault=frameless|upright=1.14|border=yes|alt={{{alt|{{{alt_lake|}}}}}} }} | caption = {{{caption|{{{caption_lake|}}}}}} | image2 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map|}}}|size={{{map_size|{{{image_size|}}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1.1|border=yes|alt={{{alt_map|}}}}} | caption2 = {{{caption_map|}}} | image3 = {{#if:{{both| {{{pushpin_map|}}} | {{{coordinates|}}}{{{coords|}}}{{#property:P625}} }}| {{location map|{{{pushpin_map|}}} |coordinates = {{ifempty|{{{coordinates|}}}|{{{coords|}}}}} |border = infobox |alt = {{{pushpin_map_alt|}}} |caption = {{{pushpin_map_caption|}}} |float = center |width = {{{pushpin_mapsize|}}} |default_width = 250 |relief= {{yesno|{{{pushpin_relief|yes}}}|yes=yes|no=}} |AlternativeMap = {{{pushpin_image|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{ifempty|{{{pushpin_label|}}}|{{{name|}}}|{{{lake_name|}}}| {{PAGENAMEBASE}} }} }} |marksize =6 |position = {{{pushpin_label_position|}}} }}}} | image4 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_bathymetry|}}}|size={{{bathymetry_size|{{{image_size|}}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1.1|border=yes|alt={{{alt_bathymetry|}}}}} | caption4 = {{{caption_bathymetry|}}} | rowclass1 = adr | label1 = ਸਥਿਤੀ | class1 = region | data1 = {{{location|}}} | label2 = ਸਮੂਹ | data2 = {{{group|}}} | class2 = category | label3 = <span title="Geographical coordinates">Coordinates</span> | data3 = {{#if:{{{coordinates|}}}{{{coords|}}} | {{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{ifempty|{{{coordinates|}}}|{{{coords|}}}}}|type:waterbody}}{{{coordinates_footnotes|}}} }} | label4 = {{#if:{{{lake_type|}}} | [[Lake#Types of lakes|Lake type]] | {{#if:{{{ocean_type|}}} | [[Ocean#Types of oceans|Ocean type]] | ਕਿਸਮ }} }} | data4 = {{#if:{{{lake_type|}}} | {{{lake_type|}}} | {{#if:{{{ocean_type|}}} | {{{ocean_type}}} | {{{type|}}} }} }} | class4 = category | label5 = ਨਿਰੁਕਤੀ | data5 = {{{etymology|}}} | label6 = Part&nbsp;of | data6 = {{{part_of|{{{parent|}}}}}} | label7 = [[inflow (hydrology)|<span title="Primary inflows: rivers, streams, precipitation">ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਇਨਫਲੋ</span>]] | data7 = {{{inflow|}}} | label8 = River sources | data8 = {{{rivers|}}} | label9 = [[discharge (hydrology)|<span title="Primary outflows: rivers, streams, evaporation">ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਆਊਟਫਲੋ</span>]] | data9 = {{{outflow|}}} | label10 = <span title="Primary outflows: oceans, seas, straights">Ocean/sea sources</span> | data10 = {{{oceans|}}} | label11 = [[Drainage basin|Catchment area]] | data11 = {{#if:{{{catchment_km2|}}}|{{convert|abbr=on|{{{catchment_km2}}}|km2|sqmi}}{{{catchment_ref|}}}|{{#if:{{{catchment|}}}|{{{catchment}}}{{{catchment_ref|}}}}}}} | label12 = ਜਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਗਦੀ ਹੈ | data12 = {{{basin_countries|{{{countries|}}}}}} | label13 = Managing agency | data13 = {{{agency|}}} | class13 = agent | label14 = Designation | data14 = {{{designation|}}} | class14 = category | label15 = Built | data15 = {{{date-built|}}} | label16 = Construction engineer | data16 = {{{engineer|}}} | label17 = First flooded | data17 = {{{date-flooded|}}} | header21 = {{#if:{{{length_km|{{{length|}}}}}}{{{width_km|{{{width|}}}}}}{{{area_km2|{{{area|}}}}}}{{{depth_m|{{{depth|}}}}}}{{{max-depth_m|{{{max-depth|}}}}}}{{{volume_km3|{{{volume|}}}}}}{{{residence_time|}}}{{{salinity|}}}{{{shore_km|{{{shore|}}}}}}{{{elevation_m|{{{elevation|}}}}}}|{{#ifeq:{{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}}|yes||<nowiki />}}}} | label22 = Max. length | rowclass22 = note | data22 = {{#if:{{{length_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{length_km}}}|km|mi}}{{{length_ref|}}}|{{#if:{{{length|}}}|{{{length}}}{{{length_ref|}}}}}}} | label23 = Max. width | rowclass23 = note | data23 = {{#if:{{{width_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{width_km|}}}|km|mi}}{{{width_ref|}}}|{{#if:{{{width|}}}|{{{width}}}{{{width_ref|}}}}}}} | label24 = Min. width | rowclass24 = note | data24 = {{#if:{{{min_width_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{min_width_km}}}|km|mi}}{{{min_width_ref|}}}|{{#if:{{{min_width|}}}|{{{min_width}}}{{{min_width_ref|}}}}}}} | label25 = {{#if:{{{lake_type|}}}|[[List of lakes by area|Surface area]]|ਸਤਹ ਖੇਤਰ}} | rowclass25 = note | data25 = {{#if:{{{area_km2|}}}|{{convert|abbr=on|{{{area_km2}}}|km2|sqmi}}{{{area_ref|}}}|{{#if:{{{area|}}}|{{{area}}}{{{area_ref|}}}}}}} | label26 = Average depth | rowclass26 = note | data26 = {{#if:{{{depth_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{depth_m}}}|m|ft}}{{{depth_ref|}}}|{{#if:{{{depth|}}}|{{{depth}}}{{{depth_ref|}}}}}}} | label27 = Max. depth | rowclass27 = note | data27 = {{#if:{{{max-depth_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{max-depth_m}}}|m|ft}}{{{max-depth_ref|}}}|{{#if:{{{max-depth|}}}|{{{max-depth}}}{{{max-depth_ref|}}}}}}} | label28 = {{#if:{{{lake_type|}}}|[[List of lakes by volume|Water volume]]|Water volume}} | rowclass28 = note | data28 = {{#if:{{{volume_km3|}}}|{{convert|abbr=on|{{{volume_km3}}}|km3|acre.ft}}{{{volume_ref|}}}|{{#if:{{{volume|}}}|{{{volume}}}{{{volume_ref|}}}}}}} | label29 = {{#if:{{{lake_type|}}} | [[Lake retention time|Residence&nbsp;time]] | [[Water cycle#Residence times|Residence&nbsp;time]] }} | rowclass29 = note | data29 = {{#if:{{{residence_time|}}}|{{#iferror:{{#expr:{{{residence_time}}}}} |{{{residence_time}}} |{{{residence_time}}} year{{#ifeq:{{{residence_time}}}|1||s}} }}}} | label30 = [[Salinity]] | rowclass30 = note | data30 = {{{salinity|}}} | label31 = Shore length¹ | rowclass31 = note | data31 = {{#if:{{{shore_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{shore_km}}}|km|mi}}{{{shore_ref|}}}|{{#if:{{{shore|}}}|{{{shore}}}{{{shore_ref|}}}}}}} | label32 = Surface elevation | rowclass32 = note | data32 = {{#if:{{{elevation_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{elevation_m}}}|m|ft}}{{{elevation_ref|}}}|{{#if:{{{elevation|}}}|{{{elevation}}}{{{elevation_ref|}}}}}}} | header36 = {{#if:{{{temperature_high_C|}}}{{{temperature_high_F|}}}{{{temperature_high|}}}{{{temperature_low_C|}}}{{{temperature_low_F|}}}{{{temperature_low|}}}{{{frozen|}}}{{{islands|}}}{{{sections|}}}{{{cities|}}}{{{website|}}}{{{reference|}}}|<nowiki />}} | label37 = Max. temperature | rowclass37 = note | data37 = {{#if:{{{temperature_high_C|}}}{{{temperature_high_F|}}}|{{convinfobox|{{{temperature_high_C|}}}|C|{{{temperature_high_F|}}}|F}}{{{temperature_high_ref|}}}|{{{temperature_high|}}}}} | label38 = Min. temperature | rowclass38 = note | data38 = {{#if:{{{temperature_low_C|}}}{{{temperature_low_F|}}}|{{convinfobox|{{{temperature_low_C|}}}|C|{{{temperature_low_F|}}}|F}}{{{temperature_low_ref|}}}|{{{temperature_low|}}}}} | label39 = Frozen | data39 = {{{frozen|}}} | label40 = Dam | data40 = {{{dam_name|}}} | label41 = {{#if:{{{islands_category|}}} |[[:category:{{{islands_category}}}|Islands]] |{{#if:{{{lake_type|}}} | [[:category:Lake islands|Islands]] | {{#if:{{{ocean_type|}}} | [[:Category:Islands by ocean or sea|Islands]] | [[:Category:Islands by body of water|Islands]] }} }} }} | data41 = {{{islands|}}} | label42 = Sections/sub-basins | data42 = {{{sections|}}} | label43 = Trenches | rowclass43 = note | data43 = {{{trenches|}}} | label44 = Benches | rowclass44 = note | data44 = {{{benches|}}} | label45 = Settlements | data45 = {{{settlements|{{{cities|}}}}}} | label46 = Website | data46 = {{{website|}}} | label47 = References | class47 = note | data47 = {{{reference|}}} | header48 = {{{extra|}}}{{{nrhp|}}}{{{embedded|}}} | belowstyle = font-size: smaller; border-bottom: 1px solid #cedeff; border-top: 1px solid #cedeff | below = {{#if:{{{shore_km|{{{shore|}}}}}}|¹ Shore length is [[Coastline paradox|not a well-defined measure]].}} }}{{main other|{{#invoke:Infobox body of water tracking|tracking}}}}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox body of water with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox body of water]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| agency | align | alt | alt_bathymetry | alt_lake | alt_map | area | area_km2 | area_ref | basin_countries | bathymetry_size | benches | caption | caption_bathymetry | caption_lake | caption_map | catchment | catchment_km2 | catchment_ref | child | cities | coordinates | coordinates_footnotes | coords | countries | dam_name | date-built | date-flooded | depth | depth_m | depth_ref | designation | elevation | elevation_m | elevation_ref | embed | embedded | engineer | etymology | extra | frozen | group | image | image_bathymetry | image_lake | image_map | image_size | inflow | islands | islands_category | lake_name | lake_type | length | length_km | length_ref | location | map_size | max-depth | max-depth_m | max-depth_ref | min_width | min_width_km | min_width_ref | name | native_name | native_name_lang | nrhp | ocean_type | oceans | other_name | outflow | parent | part_of | pushpin_image | pushpin_label | pushpin_label_position | pushpin_map | pushpin_map_alt | pushpin_map_caption | pushpin_mapsize | pushpin_relief | reference | residence_time | rivers | salinity | sections | settlements | shore | shore_km | shore_ref | temperature_high | temperature_high_C | temperature_high_F | temperature_high_ref | temperature_low | temperature_low_C | temperature_low_F | temperature_low_ref | trenches | type | volume | volume_km3 | volume_ref | website | width | width_km | width_ref }}<noinclude> {{Documentation}} <!--Please add this template's categories to the /doc subpage, not here - thanks!--> </noinclude> 2ku24irarzv1j9igjoatw9wgsyi3n17 609850 609849 2022-07-31T07:01:11Z Jagseer S Sidhu 18155 wikitext text/x-wiki {{infobox | child = {{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}} | bodyclass = vcard | bodystyle = {{#ifeq:{{{align}}}|left|float: {{{align}}}; clear: {{{align}}}; margin-left:0; margin-right: 1em; }} | headerstyle = border-bottom: #cedeff 1px solid | abovestyle = background-color: #cedeff; font-size: 125%; | aboveclass = fn org | above = {{#if:{{{name|}}} |{{{name}}} |{{{lake_name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly> }}} }}{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}} <!-- The following is only activated when child = yes or embed = yes --> | titleclass = fn org | title = {{#ifeq:{{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}}|yes|{{#if:{{{name|}}} |{{{name}}} |{{{lake_name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly>}}} }}{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}}}} | subheaderclass = nickname | subheaderstyle = font-size:100%; border-bottom: 1px solid #cedeff; | subheader = {{{other_name|}}} | imagestyle = line-height: 1.2; border-bottom: 1px solid #cedeff; | image = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image|{{{image_lake|}}}}}}|size={{{image_size|}}}|sizedefault=frameless|upright=1.14|border=yes|alt={{{alt|{{{alt_lake|}}}}}} }} | caption = {{{caption|{{{caption_lake|}}}}}} | image2 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map|}}}|size={{{map_size|{{{image_size|}}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1.1|border=yes|alt={{{alt_map|}}}}} | caption2 = {{{caption_map|}}} | image3 = {{#if:{{both| {{{pushpin_map|}}} | {{{coordinates|}}}{{{coords|}}}{{#property:P625}} }}| {{location map|{{{pushpin_map|}}} |coordinates = {{ifempty|{{{coordinates|}}}|{{{coords|}}}}} |border = infobox |alt = {{{pushpin_map_alt|}}} |caption = {{{pushpin_map_caption|}}} |float = center |width = {{{pushpin_mapsize|}}} |default_width = 250 |relief= {{yesno|{{{pushpin_relief|yes}}}|yes=yes|no=}} |AlternativeMap = {{{pushpin_image|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{ifempty|{{{pushpin_label|}}}|{{{name|}}}|{{{lake_name|}}}| {{PAGENAMEBASE}} }} }} |marksize =6 |position = {{{pushpin_label_position|}}} }}}} | image4 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_bathymetry|}}}|size={{{bathymetry_size|{{{image_size|}}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1.1|border=yes|alt={{{alt_bathymetry|}}}}} | caption4 = {{{caption_bathymetry|}}} | rowclass1 = adr | label1 = ਸਥਿਤੀ | class1 = region | data1 = {{{location|}}} | label2 = ਸਮੂਹ | data2 = {{{group|}}} | class2 = category | label3 = <span title="Geographical coordinates">Coordinates</span> | data3 = {{#if:{{{coordinates|}}}{{{coords|}}} | {{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{ifempty|{{{coordinates|}}}|{{{coords|}}}}}|type:waterbody}}{{{coordinates_footnotes|}}} }} | label4 = {{#if:{{{lake_type|}}} | [[Lake#Types of lakes|Lake type]] | {{#if:{{{ocean_type|}}} | [[Ocean#Types of oceans|Ocean type]] | ਕਿਸਮ }} }} | data4 = {{#if:{{{lake_type|}}} | {{{lake_type|}}} | {{#if:{{{ocean_type|}}} | {{{ocean_type}}} | {{{type|}}} }} }} | class4 = category | label5 = ਨਿਰੁਕਤੀ | data5 = {{{etymology|}}} | label6 = Part&nbsp;of | data6 = {{{part_of|{{{parent|}}}}}} | label7 = [[inflow (hydrology)|<span title="Primary inflows: rivers, streams, precipitation">ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਇਨਫਲੋ</span>]] | data7 = {{{inflow|}}} | label8 = River sources | data8 = {{{rivers|}}} | label9 = [[discharge (hydrology)|<span title="Primary outflows: rivers, streams, evaporation">ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਆਊਟਫਲੋ</span>]] | data9 = {{{outflow|}}} | label10 = <span title="Primary outflows: oceans, seas, straights">Ocean/sea sources</span> | data10 = {{{oceans|}}} | label11 = [[Drainage basin|Catchment area]] | data11 = {{#if:{{{catchment_km2|}}}|{{convert|abbr=on|{{{catchment_km2}}}|km2|sqmi}}{{{catchment_ref|}}}|{{#if:{{{catchment|}}}|{{{catchment}}}{{{catchment_ref|}}}}}}} | label12 = ਜਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਗਦੀ ਹੈ | data12 = {{{basin_countries|{{{countries|}}}}}} | label13 = Managing agency | data13 = {{{agency|}}} | class13 = agent | label14 = Designation | data14 = {{{designation|}}} | class14 = category | label15 = Built | data15 = {{{date-built|}}} | label16 = Construction engineer | data16 = {{{engineer|}}} | label17 = First flooded | data17 = {{{date-flooded|}}} | header21 = {{#if:{{{length_km|{{{length|}}}}}}{{{width_km|{{{width|}}}}}}{{{area_km2|{{{area|}}}}}}{{{depth_m|{{{depth|}}}}}}{{{max-depth_m|{{{max-depth|}}}}}}{{{volume_km3|{{{volume|}}}}}}{{{residence_time|}}}{{{salinity|}}}{{{shore_km|{{{shore|}}}}}}{{{elevation_m|{{{elevation|}}}}}}|{{#ifeq:{{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}}|yes||<nowiki />}}}} | label22 = Max. length | rowclass22 = note | data22 = {{#if:{{{length_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{length_km}}}|km|mi}}{{{length_ref|}}}|{{#if:{{{length|}}}|{{{length}}}{{{length_ref|}}}}}}} | label23 = Max. width | rowclass23 = note | data23 = {{#if:{{{width_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{width_km|}}}|km|mi}}{{{width_ref|}}}|{{#if:{{{width|}}}|{{{width}}}{{{width_ref|}}}}}}} | label24 = Min. width | rowclass24 = note | data24 = {{#if:{{{min_width_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{min_width_km}}}|km|mi}}{{{min_width_ref|}}}|{{#if:{{{min_width|}}}|{{{min_width}}}{{{min_width_ref|}}}}}}} | label25 = {{#if:{{{lake_type|}}}|[[List of lakes by area|Surface area]]|ਸਤ੍ਹਹੀ ਖੇਤਰ}} | rowclass25 = note | data25 = {{#if:{{{area_km2|}}}|{{convert|abbr=on|{{{area_km2}}}|km2|sqmi}}{{{area_ref|}}}|{{#if:{{{area|}}}|{{{area}}}{{{area_ref|}}}}}}} | label26 = Average depth | rowclass26 = note | data26 = {{#if:{{{depth_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{depth_m}}}|m|ft}}{{{depth_ref|}}}|{{#if:{{{depth|}}}|{{{depth}}}{{{depth_ref|}}}}}}} | label27 = Max. depth | rowclass27 = note | data27 = {{#if:{{{max-depth_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{max-depth_m}}}|m|ft}}{{{max-depth_ref|}}}|{{#if:{{{max-depth|}}}|{{{max-depth}}}{{{max-depth_ref|}}}}}}} | label28 = {{#if:{{{lake_type|}}}|[[List of lakes by volume|Water volume]]|Water volume}} | rowclass28 = note | data28 = {{#if:{{{volume_km3|}}}|{{convert|abbr=on|{{{volume_km3}}}|km3|acre.ft}}{{{volume_ref|}}}|{{#if:{{{volume|}}}|{{{volume}}}{{{volume_ref|}}}}}}} | label29 = {{#if:{{{lake_type|}}} | [[Lake retention time|Residence&nbsp;time]] | [[Water cycle#Residence times|Residence&nbsp;time]] }} | rowclass29 = note | data29 = {{#if:{{{residence_time|}}}|{{#iferror:{{#expr:{{{residence_time}}}}} |{{{residence_time}}} |{{{residence_time}}} year{{#ifeq:{{{residence_time}}}|1||s}} }}}} | label30 = [[Salinity]] | rowclass30 = note | data30 = {{{salinity|}}} | label31 = Shore length¹ | rowclass31 = note | data31 = {{#if:{{{shore_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{shore_km}}}|km|mi}}{{{shore_ref|}}}|{{#if:{{{shore|}}}|{{{shore}}}{{{shore_ref|}}}}}}} | label32 = ਸਤ੍ਹਾ ਦੀ ਉਚਾਈ | rowclass32 = note | data32 = {{#if:{{{elevation_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{elevation_m}}}|m|ft}}{{{elevation_ref|}}}|{{#if:{{{elevation|}}}|{{{elevation}}}{{{elevation_ref|}}}}}}} | header36 = {{#if:{{{temperature_high_C|}}}{{{temperature_high_F|}}}{{{temperature_high|}}}{{{temperature_low_C|}}}{{{temperature_low_F|}}}{{{temperature_low|}}}{{{frozen|}}}{{{islands|}}}{{{sections|}}}{{{cities|}}}{{{website|}}}{{{reference|}}}|<nowiki />}} | label37 = Max. temperature | rowclass37 = note | data37 = {{#if:{{{temperature_high_C|}}}{{{temperature_high_F|}}}|{{convinfobox|{{{temperature_high_C|}}}|C|{{{temperature_high_F|}}}|F}}{{{temperature_high_ref|}}}|{{{temperature_high|}}}}} | label38 = Min. temperature | rowclass38 = note | data38 = {{#if:{{{temperature_low_C|}}}{{{temperature_low_F|}}}|{{convinfobox|{{{temperature_low_C|}}}|C|{{{temperature_low_F|}}}|F}}{{{temperature_low_ref|}}}|{{{temperature_low|}}}}} | label39 = Frozen | data39 = {{{frozen|}}} | label40 = Dam | data40 = {{{dam_name|}}} | label41 = {{#if:{{{islands_category|}}} |[[:category:{{{islands_category}}}|Islands]] |{{#if:{{{lake_type|}}} | [[:category:Lake islands|Islands]] | {{#if:{{{ocean_type|}}} | [[:Category:Islands by ocean or sea|Islands]] | [[:Category:Islands by body of water|Islands]] }} }} }} | data41 = {{{islands|}}} | label42 = Sections/sub-basins | data42 = {{{sections|}}} | label43 = Trenches | rowclass43 = note | data43 = {{{trenches|}}} | label44 = Benches | rowclass44 = note | data44 = {{{benches|}}} | label45 = Settlements | data45 = {{{settlements|{{{cities|}}}}}} | label46 = Website | data46 = {{{website|}}} | label47 = ਹਵਾਲੇ | class47 = note | data47 = {{{reference|}}} | header48 = {{{extra|}}}{{{nrhp|}}}{{{embedded|}}} | belowstyle = font-size: smaller; border-bottom: 1px solid #cedeff; border-top: 1px solid #cedeff | below = {{#if:{{{shore_km|{{{shore|}}}}}}|¹ Shore length is [[Coastline paradox|not a well-defined measure]].}} }}{{main other|{{#invoke:Infobox body of water tracking|tracking}}}}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox body of water with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox body of water]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| agency | align | alt | alt_bathymetry | alt_lake | alt_map | area | area_km2 | area_ref | basin_countries | bathymetry_size | benches | caption | caption_bathymetry | caption_lake | caption_map | catchment | catchment_km2 | catchment_ref | child | cities | coordinates | coordinates_footnotes | coords | countries | dam_name | date-built | date-flooded | depth | depth_m | depth_ref | designation | elevation | elevation_m | elevation_ref | embed | embedded | engineer | etymology | extra | frozen | group | image | image_bathymetry | image_lake | image_map | image_size | inflow | islands | islands_category | lake_name | lake_type | length | length_km | length_ref | location | map_size | max-depth | max-depth_m | max-depth_ref | min_width | min_width_km | min_width_ref | name | native_name | native_name_lang | nrhp | ocean_type | oceans | other_name | outflow | parent | part_of | pushpin_image | pushpin_label | pushpin_label_position | pushpin_map | pushpin_map_alt | pushpin_map_caption | pushpin_mapsize | pushpin_relief | reference | residence_time | rivers | salinity | sections | settlements | shore | shore_km | shore_ref | temperature_high | temperature_high_C | temperature_high_F | temperature_high_ref | temperature_low | temperature_low_C | temperature_low_F | temperature_low_ref | trenches | type | volume | volume_km3 | volume_ref | website | width | width_km | width_ref }}<noinclude> {{Documentation}} <!--Please add this template's categories to the /doc subpage, not here - thanks!--> </noinclude> 5xwnvwaqr53h84zc75hlhe3m4vxyq3t 609852 609850 2022-07-31T07:02:48Z Jagseer S Sidhu 18155 wikitext text/x-wiki {{infobox | child = {{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}} | bodyclass = vcard | bodystyle = {{#ifeq:{{{align}}}|left|float: {{{align}}}; clear: {{{align}}}; margin-left:0; margin-right: 1em; }} | headerstyle = border-bottom: #cedeff 1px solid | abovestyle = background-color: #cedeff; font-size: 125%; | aboveclass = fn org | above = {{#if:{{{name|}}} |{{{name}}} |{{{lake_name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly> }}} }}{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}} <!-- The following is only activated when child = yes or embed = yes --> | titleclass = fn org | title = {{#ifeq:{{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}}|yes|{{#if:{{{name|}}} |{{{name}}} |{{{lake_name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly>}}} }}{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}}}} | subheaderclass = nickname | subheaderstyle = font-size:100%; border-bottom: 1px solid #cedeff; | subheader = {{{other_name|}}} | imagestyle = line-height: 1.2; border-bottom: 1px solid #cedeff; | image = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image|{{{image_lake|}}}}}}|size={{{image_size|}}}|sizedefault=frameless|upright=1.14|border=yes|alt={{{alt|{{{alt_lake|}}}}}} }} | caption = {{{caption|{{{caption_lake|}}}}}} | image2 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map|}}}|size={{{map_size|{{{image_size|}}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1.1|border=yes|alt={{{alt_map|}}}}} | caption2 = {{{caption_map|}}} | image3 = {{#if:{{both| {{{pushpin_map|}}} | {{{coordinates|}}}{{{coords|}}}{{#property:P625}} }}| {{location map|{{{pushpin_map|}}} |coordinates = {{ifempty|{{{coordinates|}}}|{{{coords|}}}}} |border = infobox |alt = {{{pushpin_map_alt|}}} |caption = {{{pushpin_map_caption|}}} |float = center |width = {{{pushpin_mapsize|}}} |default_width = 250 |relief= {{yesno|{{{pushpin_relief|yes}}}|yes=yes|no=}} |AlternativeMap = {{{pushpin_image|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{ifempty|{{{pushpin_label|}}}|{{{name|}}}|{{{lake_name|}}}| {{PAGENAMEBASE}} }} }} |marksize =6 |position = {{{pushpin_label_position|}}} }}}} | image4 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_bathymetry|}}}|size={{{bathymetry_size|{{{image_size|}}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1.1|border=yes|alt={{{alt_bathymetry|}}}}} | caption4 = {{{caption_bathymetry|}}} | rowclass1 = adr | label1 = ਸਥਿਤੀ | class1 = region | data1 = {{{location|}}} | label2 = ਸਮੂਹ | data2 = {{{group|}}} | class2 = category | label3 = <span title="Geographical coordinates">Coordinates</span> | data3 = {{#if:{{{coordinates|}}}{{{coords|}}} | {{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{ifempty|{{{coordinates|}}}|{{{coords|}}}}}|type:waterbody}}{{{coordinates_footnotes|}}} }} | label4 = {{#if:{{{lake_type|}}} | [[Lake#Types of lakes|Lake type]] | {{#if:{{{ocean_type|}}} | [[Ocean#Types of oceans|Ocean type]] | ਕਿਸਮ }} }} | data4 = {{#if:{{{lake_type|}}} | {{{lake_type|}}} | {{#if:{{{ocean_type|}}} | {{{ocean_type}}} | {{{type|}}} }} }} | class4 = category | label5 = ਨਿਰੁਕਤੀ | data5 = {{{etymology|}}} | label6 = Part&nbsp;of | data6 = {{{part_of|{{{parent|}}}}}} | label7 = [[inflow (hydrology)|<span title="Primary inflows: rivers, streams, precipitation">ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਇਨਫਲੋ</span>]] | data7 = {{{inflow|}}} | label8 = River sources | data8 = {{{rivers|}}} | label9 = [[discharge (hydrology)|<span title="Primary outflows: rivers, streams, evaporation">ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਆਊਟਫਲੋ</span>]] | data9 = {{{outflow|}}} | label10 = <span title="Primary outflows: oceans, seas, straights">Ocean/sea sources</span> | data10 = {{{oceans|}}} | label11 = [[Drainage basin|Catchment area]] | data11 = {{#if:{{{catchment_km2|}}}|{{convert|abbr=on|{{{catchment_km2}}}|km2|sqmi}}{{{catchment_ref|}}}|{{#if:{{{catchment|}}}|{{{catchment}}}{{{catchment_ref|}}}}}}} | label12 = ਜਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਗਦੀ ਹੈ | data12 = {{{basin_countries|{{{countries|}}}}}} | label13 = Managing agency | data13 = {{{agency|}}} | class13 = agent | label14 = Designation | data14 = {{{designation|}}} | class14 = category | label15 = Built | data15 = {{{date-built|}}} | label16 = Construction engineer | data16 = {{{engineer|}}} | label17 = First flooded | data17 = {{{date-flooded|}}} | header21 = {{#if:{{{length_km|{{{length|}}}}}}{{{width_km|{{{width|}}}}}}{{{area_km2|{{{area|}}}}}}{{{depth_m|{{{depth|}}}}}}{{{max-depth_m|{{{max-depth|}}}}}}{{{volume_km3|{{{volume|}}}}}}{{{residence_time|}}}{{{salinity|}}}{{{shore_km|{{{shore|}}}}}}{{{elevation_m|{{{elevation|}}}}}}|{{#ifeq:{{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}}|yes||<nowiki />}}}} | label22 = Max. length | rowclass22 = note | data22 = {{#if:{{{length_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{length_km}}}|km|mi}}{{{length_ref|}}}|{{#if:{{{length|}}}|{{{length}}}{{{length_ref|}}}}}}} | label23 = Max. width | rowclass23 = note | data23 = {{#if:{{{width_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{width_km|}}}|km|mi}}{{{width_ref|}}}|{{#if:{{{width|}}}|{{{width}}}{{{width_ref|}}}}}}} | label24 = Min. width | rowclass24 = note | data24 = {{#if:{{{min_width_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{min_width_km}}}|km|mi}}{{{min_width_ref|}}}|{{#if:{{{min_width|}}}|{{{min_width}}}{{{min_width_ref|}}}}}}} | label25 = {{#if:{{{lake_type|}}}|[[List of lakes by area|Surface area]]|ਸਤ੍ਹਹੀ ਖੇਤਰ}} | rowclass25 = note | data25 = {{#if:{{{area_km2|}}}|{{convert|abbr=on|{{{area_km2}}}|km2|sqmi}}{{{area_ref|}}}|{{#if:{{{area|}}}|{{{area}}}{{{area_ref|}}}}}}} | label26 = Average depth | rowclass26 = note | data26 = {{#if:{{{depth_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{depth_m}}}|m|ft}}{{{depth_ref|}}}|{{#if:{{{depth|}}}|{{{depth}}}{{{depth_ref|}}}}}}} | label27 = Max. depth | rowclass27 = note | data27 = {{#if:{{{max-depth_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{max-depth_m}}}|m|ft}}{{{max-depth_ref|}}}|{{#if:{{{max-depth|}}}|{{{max-depth}}}{{{max-depth_ref|}}}}}}} | label28 = {{#if:{{{lake_type|}}}|[[List of lakes by volume|Water volume]]|Water volume}} | rowclass28 = note | data28 = {{#if:{{{volume_km3|}}}|{{convert|abbr=on|{{{volume_km3}}}|km3|acre.ft}}{{{volume_ref|}}}|{{#if:{{{volume|}}}|{{{volume}}}{{{volume_ref|}}}}}}} | label29 = {{#if:{{{lake_type|}}} | [[Lake retention time|Residence&nbsp;time]] | [[Water cycle#Residence times|Residence&nbsp;time]] }} | rowclass29 = note | data29 = {{#if:{{{residence_time|}}}|{{#iferror:{{#expr:{{{residence_time}}}}} |{{{residence_time}}} |{{{residence_time}}} year{{#ifeq:{{{residence_time}}}|1||s}} }}}} | label30 = [[Salinity]] | rowclass30 = note | data30 = {{{salinity|}}} | label31 = Shore length¹ | rowclass31 = note | data31 = {{#if:{{{shore_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{shore_km}}}|km|mi}}{{{shore_ref|}}}|{{#if:{{{shore|}}}|{{{shore}}}{{{shore_ref|}}}}}}} | label32 = ਸਤ੍ਹਾ ਦੀ ਉਚਾਈ | rowclass32 = note | data32 = {{#if:{{{elevation_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{elevation_m}}}|m|ft}}{{{elevation_ref|}}}|{{#if:{{{elevation|}}}|{{{elevation}}}{{{elevation_ref|}}}}}}} | header36 = {{#if:{{{temperature_high_C|}}}{{{temperature_high_F|}}}{{{temperature_high|}}}{{{temperature_low_C|}}}{{{temperature_low_F|}}}{{{temperature_low|}}}{{{frozen|}}}{{{islands|}}}{{{sections|}}}{{{cities|}}}{{{website|}}}{{{reference|}}}|<nowiki />}} | label37 = Max. temperature | rowclass37 = note | data37 = {{#if:{{{temperature_high_C|}}}{{{temperature_high_F|}}}|{{convinfobox|{{{temperature_high_C|}}}|C|{{{temperature_high_F|}}}|F}}{{{temperature_high_ref|}}}|{{{temperature_high|}}}}} | label38 = Min. temperature | rowclass38 = note | data38 = {{#if:{{{temperature_low_C|}}}{{{temperature_low_F|}}}|{{convinfobox|{{{temperature_low_C|}}}|C|{{{temperature_low_F|}}}|F}}{{{temperature_low_ref|}}}|{{{temperature_low|}}}}} | label39 = Frozen | data39 = {{{frozen|}}} | label40 = Dam | data40 = {{{dam_name|}}} | label41 = {{#if:{{{islands_category|}}} |[[:category:{{{islands_category}}}|Islands]] |{{#if:{{{lake_type|}}} | [[:category:Lake islands|Islands]] | {{#if:{{{ocean_type|}}} | [[:Category:Islands by ocean or sea|Islands]] | [[:Category:Islands by body of water|Islands]] }} }} }} | data41 = {{{islands|}}} | label42 = Sections/sub-basins | data42 = {{{sections|}}} | label43 = Trenches | rowclass43 = note | data43 = {{{trenches|}}} | label44 = Benches | rowclass44 = note | data44 = {{{benches|}}} | label45 = Settlements | data45 = {{{settlements|{{{cities|}}}}}} | label46 = ਵੈੱਬਸਾਈਟ | data46 = {{{website|}}} | label47 = ਹਵਾਲੇ | class47 = note | data47 = {{{reference|}}} | header48 = {{{extra|}}}{{{nrhp|}}}{{{embedded|}}} | belowstyle = font-size: smaller; border-bottom: 1px solid #cedeff; border-top: 1px solid #cedeff | below = {{#if:{{{shore_km|{{{shore|}}}}}}|¹ Shore length is [[Coastline paradox|not a well-defined measure]].}} }}{{main other|{{#invoke:Infobox body of water tracking|tracking}}}}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox body of water with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox body of water]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| agency | align | alt | alt_bathymetry | alt_lake | alt_map | area | area_km2 | area_ref | basin_countries | bathymetry_size | benches | caption | caption_bathymetry | caption_lake | caption_map | catchment | catchment_km2 | catchment_ref | child | cities | coordinates | coordinates_footnotes | coords | countries | dam_name | date-built | date-flooded | depth | depth_m | depth_ref | designation | elevation | elevation_m | elevation_ref | embed | embedded | engineer | etymology | extra | frozen | group | image | image_bathymetry | image_lake | image_map | image_size | inflow | islands | islands_category | lake_name | lake_type | length | length_km | length_ref | location | map_size | max-depth | max-depth_m | max-depth_ref | min_width | min_width_km | min_width_ref | name | native_name | native_name_lang | nrhp | ocean_type | oceans | other_name | outflow | parent | part_of | pushpin_image | pushpin_label | pushpin_label_position | pushpin_map | pushpin_map_alt | pushpin_map_caption | pushpin_mapsize | pushpin_relief | reference | residence_time | rivers | salinity | sections | settlements | shore | shore_km | shore_ref | temperature_high | temperature_high_C | temperature_high_F | temperature_high_ref | temperature_low | temperature_low_C | temperature_low_F | temperature_low_ref | trenches | type | volume | volume_km3 | volume_ref | website | width | width_km | width_ref }}<noinclude> {{Documentation}} <!--Please add this template's categories to the /doc subpage, not here - thanks!--> </noinclude> 5vfnuctk5hnq1l685trsibdovk9yc6d 609853 609852 2022-07-31T07:03:42Z Jagseer S Sidhu 18155 wikitext text/x-wiki {{infobox | child = {{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}} | bodyclass = vcard | bodystyle = {{#ifeq:{{{align}}}|left|float: {{{align}}}; clear: {{{align}}}; margin-left:0; margin-right: 1em; }} | headerstyle = border-bottom: #cedeff 1px solid | abovestyle = background-color: #cedeff; font-size: 125%; | aboveclass = fn org | above = {{#if:{{{name|}}} |{{{name}}} |{{{lake_name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly> }}} }}{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}} <!-- The following is only activated when child = yes or embed = yes --> | titleclass = fn org | title = {{#ifeq:{{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}}|yes|{{#if:{{{name|}}} |{{{name}}} |{{{lake_name|<includeonly>{{PAGENAMEBASE}}</includeonly>}}} }}{{#if:{{{native_name|}}}|<br /><span class="nickname" {{#if:{{{native_name_lang|}}}|lang="{{{native_name_lang}}}"}}>{{{native_name}}}</span>}}}} | subheaderclass = nickname | subheaderstyle = font-size:100%; border-bottom: 1px solid #cedeff; | subheader = {{{other_name|}}} | imagestyle = line-height: 1.2; border-bottom: 1px solid #cedeff; | image = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image|{{{image_lake|}}}}}}|size={{{image_size|}}}|sizedefault=frameless|upright=1.14|border=yes|alt={{{alt|{{{alt_lake|}}}}}} }} | caption = {{{caption|{{{caption_lake|}}}}}} | image2 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_map|}}}|size={{{map_size|{{{image_size|}}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1.1|border=yes|alt={{{alt_map|}}}}} | caption2 = {{{caption_map|}}} | image3 = {{#if:{{both| {{{pushpin_map|}}} | {{{coordinates|}}}{{{coords|}}}{{#property:P625}} }}| {{location map|{{{pushpin_map|}}} |coordinates = {{ifempty|{{{coordinates|}}}|{{{coords|}}}}} |border = infobox |alt = {{{pushpin_map_alt|}}} |caption = {{{pushpin_map_caption|}}} |float = center |width = {{{pushpin_mapsize|}}} |default_width = 250 |relief= {{yesno|{{{pushpin_relief|yes}}}|yes=yes|no=}} |AlternativeMap = {{{pushpin_image|}}} |label = {{#ifeq: {{lc: {{{pushpin_label_position|}}} }} | none | | {{ifempty|{{{pushpin_label|}}}|{{{name|}}}|{{{lake_name|}}}| {{PAGENAMEBASE}} }} }} |marksize =6 |position = {{{pushpin_label_position|}}} }}}} | image4 = {{#invoke:InfoboxImage|InfoboxImage|image={{{image_bathymetry|}}}|size={{{bathymetry_size|{{{image_size|}}}}}}|sizedefault=frameless|upright=1.1|border=yes|alt={{{alt_bathymetry|}}}}} | caption4 = {{{caption_bathymetry|}}} | rowclass1 = adr | label1 = ਸਥਿਤੀ | class1 = region | data1 = {{{location|}}} | label2 = ਸਮੂਹ | data2 = {{{group|}}} | class2 = category | label3 = <span title="Geographical coordinates">ਧੁਰੇ</span> | data3 = {{#if:{{{coordinates|}}}{{{coords|}}} | {{#invoke:Coordinates|coordinsert|{{ifempty|{{{coordinates|}}}|{{{coords|}}}}}|type:waterbody}}{{{coordinates_footnotes|}}} }} | label4 = {{#if:{{{lake_type|}}} | [[Lake#Types of lakes|Lake type]] | {{#if:{{{ocean_type|}}} | [[Ocean#Types of oceans|Ocean type]] | ਕਿਸਮ }} }} | data4 = {{#if:{{{lake_type|}}} | {{{lake_type|}}} | {{#if:{{{ocean_type|}}} | {{{ocean_type}}} | {{{type|}}} }} }} | class4 = category | label5 = ਨਿਰੁਕਤੀ | data5 = {{{etymology|}}} | label6 = Part&nbsp;of | data6 = {{{part_of|{{{parent|}}}}}} | label7 = [[inflow (hydrology)|<span title="Primary inflows: rivers, streams, precipitation">ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਇਨਫਲੋ</span>]] | data7 = {{{inflow|}}} | label8 = River sources | data8 = {{{rivers|}}} | label9 = [[discharge (hydrology)|<span title="Primary outflows: rivers, streams, evaporation">ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਆਊਟਫਲੋ</span>]] | data9 = {{{outflow|}}} | label10 = <span title="Primary outflows: oceans, seas, straights">Ocean/sea sources</span> | data10 = {{{oceans|}}} | label11 = [[Drainage basin|Catchment area]] | data11 = {{#if:{{{catchment_km2|}}}|{{convert|abbr=on|{{{catchment_km2}}}|km2|sqmi}}{{{catchment_ref|}}}|{{#if:{{{catchment|}}}|{{{catchment}}}{{{catchment_ref|}}}}}}} | label12 = ਜਿਹੜੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਵਗਦੀ ਹੈ | data12 = {{{basin_countries|{{{countries|}}}}}} | label13 = Managing agency | data13 = {{{agency|}}} | class13 = agent | label14 = Designation | data14 = {{{designation|}}} | class14 = category | label15 = Built | data15 = {{{date-built|}}} | label16 = Construction engineer | data16 = {{{engineer|}}} | label17 = First flooded | data17 = {{{date-flooded|}}} | header21 = {{#if:{{{length_km|{{{length|}}}}}}{{{width_km|{{{width|}}}}}}{{{area_km2|{{{area|}}}}}}{{{depth_m|{{{depth|}}}}}}{{{max-depth_m|{{{max-depth|}}}}}}{{{volume_km3|{{{volume|}}}}}}{{{residence_time|}}}{{{salinity|}}}{{{shore_km|{{{shore|}}}}}}{{{elevation_m|{{{elevation|}}}}}}|{{#ifeq:{{lc:{{{child|{{{embed|}}}}}}}}|yes||<nowiki />}}}} | label22 = Max. length | rowclass22 = note | data22 = {{#if:{{{length_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{length_km}}}|km|mi}}{{{length_ref|}}}|{{#if:{{{length|}}}|{{{length}}}{{{length_ref|}}}}}}} | label23 = Max. width | rowclass23 = note | data23 = {{#if:{{{width_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{width_km|}}}|km|mi}}{{{width_ref|}}}|{{#if:{{{width|}}}|{{{width}}}{{{width_ref|}}}}}}} | label24 = Min. width | rowclass24 = note | data24 = {{#if:{{{min_width_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{min_width_km}}}|km|mi}}{{{min_width_ref|}}}|{{#if:{{{min_width|}}}|{{{min_width}}}{{{min_width_ref|}}}}}}} | label25 = {{#if:{{{lake_type|}}}|[[List of lakes by area|Surface area]]|ਸਤ੍ਹਹੀ ਖੇਤਰ}} | rowclass25 = note | data25 = {{#if:{{{area_km2|}}}|{{convert|abbr=on|{{{area_km2}}}|km2|sqmi}}{{{area_ref|}}}|{{#if:{{{area|}}}|{{{area}}}{{{area_ref|}}}}}}} | label26 = Average depth | rowclass26 = note | data26 = {{#if:{{{depth_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{depth_m}}}|m|ft}}{{{depth_ref|}}}|{{#if:{{{depth|}}}|{{{depth}}}{{{depth_ref|}}}}}}} | label27 = Max. depth | rowclass27 = note | data27 = {{#if:{{{max-depth_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{max-depth_m}}}|m|ft}}{{{max-depth_ref|}}}|{{#if:{{{max-depth|}}}|{{{max-depth}}}{{{max-depth_ref|}}}}}}} | label28 = {{#if:{{{lake_type|}}}|[[List of lakes by volume|Water volume]]|Water volume}} | rowclass28 = note | data28 = {{#if:{{{volume_km3|}}}|{{convert|abbr=on|{{{volume_km3}}}|km3|acre.ft}}{{{volume_ref|}}}|{{#if:{{{volume|}}}|{{{volume}}}{{{volume_ref|}}}}}}} | label29 = {{#if:{{{lake_type|}}} | [[Lake retention time|Residence&nbsp;time]] | [[Water cycle#Residence times|Residence&nbsp;time]] }} | rowclass29 = note | data29 = {{#if:{{{residence_time|}}}|{{#iferror:{{#expr:{{{residence_time}}}}} |{{{residence_time}}} |{{{residence_time}}} year{{#ifeq:{{{residence_time}}}|1||s}} }}}} | label30 = [[Salinity]] | rowclass30 = note | data30 = {{{salinity|}}} | label31 = Shore length¹ | rowclass31 = note | data31 = {{#if:{{{shore_km|}}}|{{convert|abbr=on|{{{shore_km}}}|km|mi}}{{{shore_ref|}}}|{{#if:{{{shore|}}}|{{{shore}}}{{{shore_ref|}}}}}}} | label32 = ਸਤ੍ਹਾ ਦੀ ਉਚਾਈ | rowclass32 = note | data32 = {{#if:{{{elevation_m|}}}|{{convert|abbr=on|{{{elevation_m}}}|m|ft}}{{{elevation_ref|}}}|{{#if:{{{elevation|}}}|{{{elevation}}}{{{elevation_ref|}}}}}}} | header36 = {{#if:{{{temperature_high_C|}}}{{{temperature_high_F|}}}{{{temperature_high|}}}{{{temperature_low_C|}}}{{{temperature_low_F|}}}{{{temperature_low|}}}{{{frozen|}}}{{{islands|}}}{{{sections|}}}{{{cities|}}}{{{website|}}}{{{reference|}}}|<nowiki />}} | label37 = Max. temperature | rowclass37 = note | data37 = {{#if:{{{temperature_high_C|}}}{{{temperature_high_F|}}}|{{convinfobox|{{{temperature_high_C|}}}|C|{{{temperature_high_F|}}}|F}}{{{temperature_high_ref|}}}|{{{temperature_high|}}}}} | label38 = Min. temperature | rowclass38 = note | data38 = {{#if:{{{temperature_low_C|}}}{{{temperature_low_F|}}}|{{convinfobox|{{{temperature_low_C|}}}|C|{{{temperature_low_F|}}}|F}}{{{temperature_low_ref|}}}|{{{temperature_low|}}}}} | label39 = Frozen | data39 = {{{frozen|}}} | label40 = Dam | data40 = {{{dam_name|}}} | label41 = {{#if:{{{islands_category|}}} |[[:category:{{{islands_category}}}|Islands]] |{{#if:{{{lake_type|}}} | [[:category:Lake islands|Islands]] | {{#if:{{{ocean_type|}}} | [[:Category:Islands by ocean or sea|Islands]] | [[:Category:Islands by body of water|Islands]] }} }} }} | data41 = {{{islands|}}} | label42 = Sections/sub-basins | data42 = {{{sections|}}} | label43 = Trenches | rowclass43 = note | data43 = {{{trenches|}}} | label44 = Benches | rowclass44 = note | data44 = {{{benches|}}} | label45 = Settlements | data45 = {{{settlements|{{{cities|}}}}}} | label46 = ਵੈੱਬਸਾਈਟ | data46 = {{{website|}}} | label47 = ਹਵਾਲੇ | class47 = note | data47 = {{{reference|}}} | header48 = {{{extra|}}}{{{nrhp|}}}{{{embedded|}}} | belowstyle = font-size: smaller; border-bottom: 1px solid #cedeff; border-top: 1px solid #cedeff | below = {{#if:{{{shore_km|{{{shore|}}}}}}|¹ Shore length is [[Coastline paradox|not a well-defined measure]].}} }}{{main other|{{#invoke:Infobox body of water tracking|tracking}}}}{{#invoke:Check for unknown parameters|check|unknown={{main other|[[Category:Pages using infobox body of water with unknown parameters|_VALUE_{{PAGENAME}}]]}}|preview=Page using [[Template:Infobox body of water]] with unknown parameter "_VALUE_"|ignoreblank=y| agency | align | alt | alt_bathymetry | alt_lake | alt_map | area | area_km2 | area_ref | basin_countries | bathymetry_size | benches | caption | caption_bathymetry | caption_lake | caption_map | catchment | catchment_km2 | catchment_ref | child | cities | coordinates | coordinates_footnotes | coords | countries | dam_name | date-built | date-flooded | depth | depth_m | depth_ref | designation | elevation | elevation_m | elevation_ref | embed | embedded | engineer | etymology | extra | frozen | group | image | image_bathymetry | image_lake | image_map | image_size | inflow | islands | islands_category | lake_name | lake_type | length | length_km | length_ref | location | map_size | max-depth | max-depth_m | max-depth_ref | min_width | min_width_km | min_width_ref | name | native_name | native_name_lang | nrhp | ocean_type | oceans | other_name | outflow | parent | part_of | pushpin_image | pushpin_label | pushpin_label_position | pushpin_map | pushpin_map_alt | pushpin_map_caption | pushpin_mapsize | pushpin_relief | reference | residence_time | rivers | salinity | sections | settlements | shore | shore_km | shore_ref | temperature_high | temperature_high_C | temperature_high_F | temperature_high_ref | temperature_low | temperature_low_C | temperature_low_F | temperature_low_ref | trenches | type | volume | volume_km3 | volume_ref | website | width | width_km | width_ref }}<noinclude> {{Documentation}} <!--Please add this template's categories to the /doc subpage, not here - thanks!--> </noinclude> e9iwpt6o0midznwc4t2on4hom223cab 0 90802 609775 598762 2022-07-31T03:18:42Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਆਈਬੇਰਿਯਾ''' (/aɪbɪriːə/, eye-beer-ee-ə),ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਆਈਬੇਰਿਯਾ, ਲਾਨੀਆਸ ਐਰਿਆਸ ਡੇ ਐਸਪਾਨਾ, ਐਸ.ਏ. ਓਪੇਰਾਡੋਰਾ, ਸੋਸ਼ਿਆਡੇਡ ਯੂਨੀਪਰਸਨਲ, ਸਾਲ 1927 ਵਿੱਚ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਈ [[ਸਪੇਨ]] ਦੀ ਇੱਕ ਫ਼ਲੈਗ ਕੈਰੀਅਰ ਏਅਰਲਾਈਨ ਹੈ I ਮੈਡ੍ਰਿਡ ਵਿੱਚ ਆਧਾਰਿਤ, ਇਹ ਆਪਣੇ ਮੁੱਖ ਬੇਸਾਂ, ਮੈਡ੍ਰਿਡ-ਬਾਰਾਜੈਸ ਏਅਰਪੋਰਟ ਅਤੇ ਬਾਰਸਿਲੋਨਾ ਈਆਈ ਪ੍ਰਾਟ ਏਅਰਪੋਰਟ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਨੈਟਵਰਕ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕਰਦੀ ਹੈ I<ref name="FI">{{cite news | title= Directory: World Airlines | work= Flight International | pages= 91–92 | date= 2007-04-03}}</ref> ਆਈਬੇਰਿਯਾ, ਆਈਬੇਰਿਯਾ<ref>{{cite web|url=https://www.cleartrip.com/flight-booking/iberia-airlines.html |title=On-Board Iberia Airlines |publisher=cleartrip.com |date= |accessdate=6 March 2017}}</ref> ਖੇਤਰ ਨਾਲ (ਇੱਕ ਸਵਤੰਤਰ ਕੈਰੀਅਰ ਏਅਰ ਨੋਸਟਰਮ ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਾਲਿਤ) ਅਤੇ ਆਈਬੇਰਿਯਾ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ, ਆਈਬੇਰਿਯਾ ਗਰੁੱਪ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿਸਾ ਹੈ I ਯਾਤਰੀਆਂ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਸਹੂਲਤ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ, ਆਈਬੇਰਿਯਾ ਸਮੂਹ ਹੋਰ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਏਅਰਕ੍ਰਾਫਟ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ, ਏਅਰਪੋਰਟਾਂ ਤੇ ਪਰਬੰਧ, ਆਈਟੀ ਸਿਸਟਮ ਅਤੇ ਹਵਾਈ ਉਡਾਣ ਵੇਲੇ ਕੀਤੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕੈਟਰਿੰਗ Iਆਈਬੇਰਿਯਾ ਗਰੁੱਪ ਏਅਰਲਾਈਨਾਂ 39 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 109 ਸਥਾਨਾਂ ਲਈ ਉਡਾਣਾਂ ਭਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੂਜੀਆਂ ਏਅਰਲਾਈਨਾਂ ਨਾਲ ਕੋਡ ਸ਼ੇਅਰਿੰਗ ਐਗਰੀਮੈਂਟ ਦੁਆਰਾ, ਅੱਗੇ 90 ਸਥਾਨਾਂ ਲਈ ਉਡਾਣਾਂ ਭਰਦੀਆਂ ਹਨ I<ref name="FI"/> 8 ਅਪ੍ਰੈਲ 2010 ਨੂੰ,ਇਹ ਪੱਕੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਸਿਆ ਗਿਆਕਿ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਏਅਰਵੇਜ਼ ਅਤੇ ਆਈਬੇਰਿਯਾ ਵਿੱਚਕਾਰ ਰੱਲਣ ਲਈ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ ਹੈ,<ref name="British Airways and Iberia sign merger agreement">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/business/8608667.stm|title=British Airways and Iberia sign merger agreement|date=2010-04-08|publisher=BBC News|accessdate=8 April 2010}}</ref> ਇਸ ਸੁਮੇਲ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਨਾਲ ਇਹ ਮਾਲੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਤੀਸਰੀ ਵੱਡੀ ਵਪਾਰਕ ਏਅਰਲਾਈਨ ਬਣ ਗਈ I<ref name="BA seals long-awaited Iberia deal">{{cite web|url=http://uk.reuters.com/article/idUKLDE63707M20100408|title=BA seals long-awaited Iberia deal|date=2010-04-08|publisher=Reuters UK|accessdate=8 April 2010}}</ref> ਦੋਹਾਂ ਕੈਰੀਅਰਾਂ ਦੇ ਸ਼ੇਅਰਧਾਰਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸੌਦੇ ਨੂੰ 29 ਨਵੰਬਰ 2010 ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ I<ref>{{cite news |date=29 November 2010 |title=BA Iberia merger gets approval from shareholders |url=http://www.bbc.co.uk/news/business-11862956 |newspaper=BBC News |publisher=BBC News |accessdate=1 February 2014}}</ref> ਇਸ ਨਵੀਂ ਸੁਮੇਲ ਕੀਤੀ ਕੰਪਨੀ, ਜੋਕਿ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਅਰਲਾਈਨਜ਼ ਸਮੂਹ (ਆਈਏਜੀ) ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਣੀ ਗਈ, ਜਨਵਰੀ 2011 ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਦਕਿ ਦੋਹੇ ਏਅਰਲਾਈਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਸੰਚਾਲਨ ਆਪਣੇ ਮੌਜੂਦਾ ਬ੍ਰਾਂਡਾਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਹੀ ਕਰਨਾ ਸੀ I<ref>{{Cite news |title=IAG shares begin trading, replacing BA and Iberia |author=|url=http://www.bbc.co.uk/news/business-12265332 |publisher=BBC News Online |date=24 January 2011 |accessdate=2 January 2012}}</ref> ==ਇਤਿਹਾਸ== ਆਈਬੇਰਿਯਾ, ਕੰਪਨੀਆ ਇਰਿਆ ਡੇ ਟ੍ਰਾਂਸਪੋਰਟਸ 28 ਜੂਨ 1927 ਨੂੰ, ਫ਼ਾਇਨੈਂਸਰ ਹੋਰੈਕਿਓ ਏਕੇਵੈਰਾਇਟਾ ਅਤੇ ਡੱਚ ਲਫ਼ਟ ਹਨਸਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ, 1.1 ਲੱਖ ਪੇਸੇਟਾਸ ਦੀ ਪੂੰਜੀ ਨਿਵੇਸ਼ ਨਾਲ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਆਈ ਸੀ Iਉਡਾਣਾਂ ਦੇ ਸੰਚਾਲਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ14 ਦਸੰਬਰ 1927 ਨੂੰ ਹੋਈ I ਸਾਲ ਭਰ ਵਿੱਚ ਹੀ, ਸਪੈਨਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਮੈਡ੍ਰਿਡ ਅਤੇ ਬਾਰਸਿਲੋਨਾ ਵਿੱਚਕਾਰ ਪੋਸਟਲ ਸੇਵਾ ਪ੍ਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਪਨੀ ਨੂੰ ਸਪੋਨਸਰ ਕੀਤਾ I ਮੀਉਗਲ ਪ੍ਰਾਇਮੋ ਡੇ ਰਿਵੈਰਾ ਦੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹੀ ਦੌਰਾਨ, ਸਪੇਨ ਦੀ ਐਵਿਏਸ਼ਨ ਕੰਪਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ, ਆਮ ਜਨਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਦੀ ਪੱਖ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਜੋਕਿ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ 1928 ਤੋਂ ਲਾਗੂ ਹੋ ਰਹੀ ਸੀ, ਲਈ ਰਾਜ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ I ਜਿਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵੱਜੋ, ਆਈਬੇਰਿਯਾ ਦਾ ਕੰਪਨੀਆ ਡੇ ਲਿਨਿਆਸ ਇਰਿਆਸ ਸਬਵੈਨਸਿਓਨਾਡਾਸ ਐਸ.ਏ. (ਸੀ.ਐਲ.ਏ.ਐਸ.ਐਸ.ਏ) ਦੇ ਨਾਲ ਸੁਮੇਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸਤੇ ਸਵਤੰਤਰ ਏਅਰਲਾਈਨ ਦੇ ਹੋਣ ਤੇ 29 ਮੇਈ 1929 ਨੂੰ, ਇਹਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਰੋਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ I<ref name="Histaer">{{cite web|url=http://www.histaer.org/compa/classa.htm|title=Compañía de Líneas Aéreas Subvencionadas S.A. (C.L.A.S.S.A.)|date=9 December 2004|publisher=|accessdate=16 August 2016|archive-date=9 ਦਸੰਬਰ 2004|archive-url=https://web.archive.org/web/20041209203645/http://www.histaer.org/compa/classa.htm|dead-url=yes}}</ref>“ਆਈਬੇਰਿਯਾ” ਨਾਂ ਡਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ ਡੈਨਿਅਲ ਡੇ ਐਰਾਓਜ਼ ਵਾਇ ਐਰੇਜ਼ੂਲਾ ਵੱਲੋਂ ਹੀ ਰਜਿਸਟਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ I ਕਿਉਂਕਿ ਨਾਂ “ਆਈਬੇਰਿਯਾ”ਰਜਿਸਟਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉਸ ਵੱਲੇ ਕੀਤੀ ਗਈ ਜਦੋਂ ਸਪੈਨਿਸ਼ ਸਿਵਲ ਯੁੱਧ ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਆਯੋਜਿਤ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸੰਚਾਲਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ Iਸਿਵਲ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਈਬੇਰਿਯਾ ਪੂਰਨ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਘਰੇਲੂ ਏਅਰਲਾਈਨ ਬਣ ਗਈ I 1930 ਦੇ ਦਸ਼ਕ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਏਅਰਲਾਈਨ ਜੰਕਰ ਜੂ 52 ਏਅਰਕ੍ਰਾਫਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਸਵਿਲ – ਲਾਰਾਚੇ- ਕੇਬੋ ਜੂਬੀ – ਲਾਸ ਪਾਲਮਾਸ, ਬਾਰਸੀਲੋਨਾ- ਸਾਰਾਗੋਸਾ- ਬਰਗੋਸ- ਸੈਲਾਮਾਨਕਾ- ਸਵਿਲ- ਟੇਟੂਆਨ ਅਤੇ ਪਾਲਮਾ- ਬਾਰਸੀਲੋਨਾ- ਵਿਕਟੋਰਿਆ ਲਈ ਸੇਵਾ ਪ੍ਦਾਨ ਕਰਦੀ ਸੀ I<ref name="Flight-1939-428">{{cite journal|title= Airline companies of the World Iberia Airline|journal= Flight|date= 27 April 1939|volume=1583|issue= XXXV|page= 428|url= https://www.flightglobal.com/pdfarchive/view/1939/1939%20-%201263.html}}</ref> 30 ਸਤੰਬਰ 1944 ਨੂੰ ਏਅਰਲਾਈਨ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀਕਰਨ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਹਹ ਇੰਨਸਟੋ ਨੈਸਿਓਨਲ ਡੇ ਇਨਡਸਟ੍ਰੀਆ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਗਈ I ਸਾਲ 1946 ਵਿੱਚ, ਆਈਬੇਰਿਯਾ ਦੁਸਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਡਗਲਸ ਡੀਸੀ 4 ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਮੈਡ੍ਰਿਡ ਅਤੇ ਬਿਉਨਸ ਏਅਰਸ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਚਾਲਿਤ, [[ਯੂਰੋਪ]] ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚਕਾਰ ਉਡਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਏਅਰਲਾਈਨ ਬਣ ਗਈ I<ref name="FI"/> ==ਹਵਾਲੇ-== [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਵਾਈ ਉਡਾਨਾਂ]] 5e4sfveqo50tf9334ytch6lqfx9dlmt 0 91299 609703 536404 2022-07-30T15:45:24Z Nitesh Gill 8973 wikitext text/x-wiki {{ਬੇ-ਹਵਾਲਾ|}} {{Infobox person | name = ਪੁਪੂਲ ਜੈਕਰ | birth_date = {{Birth date|df=yes|1915|09|11}} | birth_place =[[ਇਟਾਵਾ]], ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | death_date = {{Death date and age|df=yes|1997|03|29|1915|09|11}} | death_place =[[ਬੰਬੇ]] (ਹੁਣ [[ਮੁੰਬਈ]]) }} '''ਪੁਪੂਲ ਜੈਕਰ''' ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਕਾਰਕੁਨ ਸੀ। ਉਹ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਕਲਾ ਅਤੇ ਦਸਤਕਾਰੀ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ 1980ਈ. ਦੇ ਲਗਭਗ [[ਫਰਾਂਸ]], [[ਜਪਾਨ]] ਅਤੇ [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਿਤ ਮੇਲੇ ਕਰਵਾ ਕੇ ਭਾਰਤੀ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿਧੀ ਦਿਲਵਾਈ। ਉਹ [[ਗਾਂਧੀ-ਨਹਿਰੂ ਪਰਿਵਾਰ]] ਦੀ ਨਜਦੀਕੀ ਦੋਸਤ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਵੈਜੀਵਨੀ ਲੇਖਕ ਸੀ। ਉਹ ਤਿੰਨ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀਆਂ [[ਜਵਾਹਰਲਾਲ ਨਹਿਰੂ]], [[ਇੰਦਰਾ ਗਾਂਧੀ]] ਅਤੇ [[ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ]] ਦੀ ਨਜਦੀਕੀ ਦੋਸਤ ਸੀ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1915]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1997]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੇਖਕ]] td7c9453e36fftasjjmmyfz9w294uqb 0 93077 609874 578095 2022-07-31T07:47:47Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਟਾਈਗਰ ਏਅਰਵੇਜ਼''' ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਪੀਟੀਈ ਲਿਮਿਟਡ,ਟਾਈਗਰ ਏਅਰ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕ ਬੱਜਟ ਏਅਰਲਾਈਨ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਹੈਂਡਕੁਆਟਰ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਹੈ। [[ਸਿੰਗਾਪੁਰ]] ਚੈਂਗੀ ਏਅਰਪੋਰਟ ਤੋਂ ਇਹ ਮੁੱਖ ਆਧਾਰ ਬਣਾ ਕੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬੀ ਏਸ਼ੀਆ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਸਥਾਨਾਂ ਲਈ ਸੇਵਾਵਾਂ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਟਾਈਗਰ ਏਅਰਵੇਜ਼, ਸੰਨ 2003 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਏਅਰਲਾਈਨ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਸੰਨ 2010 ਵਿੱਚ ਟਾਈਗਰ ਏਅਰਵੇਜ਼ ਹੋਲਡਿੰਗਜ਼ ਨਾਮ ਹੇਠ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਸਟਾਕ ਐਕਸਚੇਜ਼ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੂੰ ਸੂਚੀ ਬੱਧ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ. ਅਕਤੂਬਰ ਸੰਨ 2014 ਵਿਚ, ਮੂਲ ਕੰਪਨੀ ਟਾਈਗਰ ਏਅਰਵੇਜ਼ ਹੋਲਡਿੰਗਜ਼, ਐਸਆਈਏ ਗਰੁੱਪ ਦੀ ਇੱਕ ਸਹਾਇਕ ਕੰਪਨੀ ਬਣ ਗਈ, ਜਿਸ ਨੇ 56% ਮਾਲਕੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਖਰੀਦੀ.<ref name="SIA">{{cite web |url=http://centreforaviation.com/analysis/singapore-airlines-reports-higher-profits-but-future-outlook-hinges-on-scoot--tigerair-improvements-237749 |title=Singapore Airlines reports higher profits but future outlook hinges on Scoot & Tigerair improvements |publisher=CAPA |date=31 July 2015 |access-date=17 August 2015}}</ref> ਸੰਨ 2006 ਅਤੇ 2010 ਵਿੱਚ,ਟਾਈਗਰ ਏਅਰ ਨੇ ਸੀ ਏ ਪੀ ਏ (CAPA) ਸਾਲ ਦੀ ਘੱਟ ਲਾਗਤ ਵਾਲੀ ਏਅਰਲਾਈਸ ਵਜੋਂ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤੇ. 16 ਮਈ 2016 ਨੂੰ, ਟਾਈਗਰ ਏਅਰ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਲਾਗਤ ਵਾਲੇ ਕੈਰੀਅਰ ਗੱਠਜੋੜ ਵੇਲਉ ਅਲਾਇੰਜ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.channelnewsasia.com/news/business/international/apac-budget-airlines-form/2789240.html|title=APAC budget airlines form largest low-cost carrier alliance|last=|first=|date=16 May 2016|website=Channel NewsAsia|publisher=|access-date=16 May 2016|archive-date=4 ਜੂਨ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160604092332/http://www.channelnewsasia.com/news/business/international/apac-budget-airlines-form/2789240.html|dead-url=yes}}</ref> ==ਸਥਾਪਨਾ== ਟਾਈਗਰ ਏਅਰਵੇਜ਼ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਨੂੰ 12 ਦਸੰਬਰ 2003 ਨੂੰ ਰਜਿਸਟਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 31 ਅਗਸਤ 2004 ਨੂੰ ਟਿਕਟਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ. ਇਸਦਾ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਦੇ ਚਾਂਗੀ ਦੇ ਹਨੀਵੈਲ ਬਿਲਡਿੰਗ ਵਿੱਚ ਹੈ।<ref name=Singaporeairaddresses>"[http://www.caas.gov.sg/caas/en/About_CAAS/Our_Strategic_Thrusts/Safety_Oversight_x_Promotion/Singapore_Air_Operators.html Singapore Air Operators]." () Civil Aviation Authority of Singapore. Retrieved on 31 October 2012. "17 Changi Business Park Central 1, #0Singapore Airlinrs4-06/09 Honeywell Building, Singapore 486073"</ref> 15 ਸਤੰਬਰ 2004 ਨੂੰ ਬੈਂਕਾਕ ਤੱਕ ਇਸ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਅਰੰਭ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆ. ਅਨੁਸੂਚਿਤ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਚੈਂਗੀ ਏਅਰਪੋਰਟ ਤੋਂ ਚਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਏਅਰਲਾਈਨ, ਟਾਈਗਰ ਏਅਰਵੇਜ਼ ਹੋਲਡਿੰਗਜ਼ ਦੀ ਸਹਾਇਕ ਕੰਪਨੀ ਹੈ। ਸੰਨ 2006 ਵਿਚ,ਇਸ ਏਅਰ ਲਾਈਨ 1.2 ਮਿਲੀਅਨ ਯਾਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪ੍ਦਾਨ ਕੀਤੀਆਂ,ਜੋ ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਨਾਲੋਂ 75% ਵੱਧ ਸਨ.<ref>{{cite web|url=https://www.cleartrip.com/flight-booking/tiger-airways-airlines.html |title=On-Board Tiger Airways |publisher=cleartrip.com |date= |accessdate=27 April 2017}}</ref> ਰਾਇਨਅਰਜ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਇਹ ਘੱਟ ਕੀਮਤ ਵਾਲੇ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਚੈਂਗੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਦੇ ਬਜਟ ਟਰਮੀਨਲ ਤੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਪਹਿਲਾ ਏਅਰਲਾਈਨ ਸੀ. ਖੇਤਰੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਇਸ ਏਅਰ ਲਾਈਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਿੰਗਾਪੋਰੀਅਨ ਆਧਾਰ ਤੋਂ ਪੰਜ ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਘੇਰੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਉਡਣ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣਾ ਮੌਜੂਦਾ ਇਰਾਦਾ ਦੁਹਰਾਇਆ ਹੈ। 25 ਸਿਤੰਬਰ 2012 ਤੋ, ਇਹ ਏਅਰ ਲਾਇਨ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਚੈਂਗੀ ਏਅਰਪੋਰਟ ਟਰਮੀਨਲ 2 ਤੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿਉ ਕਿ ਟਰਮੀਨਲ 4 ਲਈ ਰਸਤਾ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਜਟ ਟਰਮੀਨਲ ਦੇ ਢਹਿਣ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਸੀ. ਟਰਮੀਨਲ 4, 2017 ਵਿੱਚ ਸੰਪੂਰਨ ਹੋਣਾ ਹੈ ਏਅਰਲਾਈਸ ਵਧ ਰਹੀ ਤੇਲ ਦੀਆਂ ਕੀਮਤਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਏਅਰਲਾਈਨਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਹੇ ਤੀਬਰ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੇ ਨਾਲ ਹਵਾਈ ਉਡਾਣ ਉਦਯੋਗ ਦੇ ਲਈ ਮੁਸ਼ਕਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਰਹੀ. ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਾਲਿਆ ਦੇ ਈਂਧਨ ਦੇ ਸਰਚਾਰਜ ਲਗਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਰੱਖਿਆ. ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਏਅਰਲਾਈਂਸ (ਐਸਆਈਏ) ਦੀ ਟਾਈਗਰ ਏਅਰਵੇਜ਼ ਏਅਰ ਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਏਅਰਲਾਈਂਸ (ਐਸਆਈਏ) ਕੁਝ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਆਪਣੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਤਾ ਓਥੇ ਟਾਈਗਰ ਏਅਰਵੇਜ਼ ਆਪਣੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਮਕਾਊ, ਵਿੱਚ ਸੇਵਾਵਾ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਏਅਰਲਾਈਂਸ (ਐਸਆਈਏ) ਦੁਆਰਾ ਦਿਤੀਆ ਜਾਂਦੀਆ ਸੀ, ਬਾਦ ਵਿੱਚ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਏਅਰਲਾਈਂਸ (ਐਸਆਈਏ) ਦੀ ਹੀ ਸ਼ਿੱਕ ਕੰਪਨੀ ਸਿਲਕ ਏਯਰ ਨੇ ਇਥੇ ਉਡਾਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਿਆ. ਪਰ ਸਿਲਕ ਏਅਰ ਲਾਇਨ ਦੀਆ 2004 ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ ਸਾਰੀਆਂ ਉਡਾਨਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ. ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਟਾਈਗਰ ਏਅਰ ਦੁਆਰਾ 25 ਮਾਰਚ 2005 ਤੋਂ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਉਡਾਨਾਂ ਦੇ ਰੂਟ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ. ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹਾਲਤ, ਕਰਬੀ ਵਿਖੇ ਦੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ 2004 ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਮਹਾਸਾਗਰ ਭੂਚਾਲ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦੇ ਕਾਰਨ ਸਿਲਕ ਏਅਰ ਨੇ ਫਰਵਰੀ 2005 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆ ਸੇਵਾਵਾਂ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ. ਟਾਈਗਰ ਏਅਰ ਨੇ 7 ਅਕਤੂਬਰ 2005 ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਸਿੱਧੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਮੁੜ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਵਾਈ ਉਡਾਨਾਂ]] fj5honh7tqq4e3u4thb7h71rwhopv8i 0 93229 609819 598843 2022-07-31T06:02:27Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਗੀਤਾ ਦੱਤ গীতা দত্ত|image=Portrait of Indian playback singer Geeta Dutt.jpg|birth_name=ਗੀਤਾ ਘੋਸ਼ ਰਾਇ ਚੌਧਰੀ <br>|birth_date={{birth date|1930|11|23|df=yes}}|birth_place=[[ਫਰੀਦਪੁਰ,ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼|ਫਰੀਦਪੁਰ]],ਬੰਗਾਲ [[ਬੰਗਾਲ ਪ੍ਰੈਜੀਡੈਂਸੀ | ਪ੍ਰੈਸੀਡੈਂਸੀ]], [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ]] (ਹੁਣ [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼]])|death_date=20 ਜੁਲਾਈ  1972<span style="display:none">(<span class="dday deathdate">1972-07-20</span>)</span> (ਉਮਰ &#x20;41)|death_place=[[Bombay|ਬੰਬਈ]],ਭਾਰਤ <br>|occupation=ਗੀਤਕਾਰ <br>|years active=1946–1971|years_active=1946–1971|spouse=[[ਗੁਰੂ ਦੱਤ]](1953–1964; ਉਸਦੀ ਮੌਤ); 3 ਬੱਚੇ}}<span id="result_box" class="" lang="pa"><span class="">'''ਗੀਤਾ ਦੱਤ''' (ਜਨਮ ਵੇਲੇ '''ਗੀਤਾ ਘੋਸ਼ ਰਾਏ ਚੌਧਰੀ''': 23 ਨਵੰਬਰ 1930 - 20 ਜੁਲਾਈ 1972) ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫਰੀਦਪੁਰ ਵਿਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਾਰਤੀ ਗਾਇਕਾ ਸੀ।</span> <span class="">ਉਸਨੇ ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪਾਈ</span>। <span class="">ਉਸਨੇ </span></span><span id="result_box" class="" lang="pa"><span class=""><span id="result_box" class="" lang="pa"><span class="">ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਗੈਰ ਫਿਲਮ ਦੋਨੋਂ ਵਿਧਾਵਾਂ ਵਿਚ</span></span> ਕਈ ਆਧੁਨਿਕ ਬੰਗਾਲੀ ਗਾਣੇ ਵੀ ਗਾਏ। <br> </span></span> == ਸ਼ੁਰੂ ਦਾ ਜੀਵਨ == <span id="result_box" class="" lang="pa"><span class="">ਗੀਤਾ ਘੋਸ਼ ਰਾਏ ਚੌਧੁਰੀ </span></span><span id="result_box" class="" lang="pa"><span class=""><span id="result_box" class="" lang="pa"><span class="">ਦਾ ਜਨਮ</span></span>, ਇਡੀਲਪੁਰ ਨਾਮਕ ਇਕ ਪਿੰਡ ਦੇ ਇਕ ਅਮੀਰ ਜ਼ਿਮੀਂਦਾਰ ਪਰਿਵਾਰ  ਹੋਇਆ, ਜੋ ਵਰਤਮਾਨ ਸਮੇਂ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਰੀਅਤਪੁਰ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਗੋਸਾਇਰਹਾਟ ਉਪਜਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਹੈ, ਪਹਿਲਾਂ ਬੰਗਾਲ</span></span><span id="result_box" class="" lang="pa"><span class=""><span id="result_box" class="" lang="pa"><span class="">, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ </span></span>ਦੇ ਫਰੀਦਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ</span>। <span>ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਚਾਲੀਵਿਆਂ ਵਿਚ </span></span><span id="result_box" class="" lang="pa"><span><span id="result_box" class="" lang="pa"><span>ਆਪਣੀਆਂ ਜਮੀਨਾਂ ਅਤੇ ਸੰਪਤੀਆਂ ਪਿੱਛੇ ਛੱਡ ਕੇ </span></span>ਕਲਕੱਤਾ ਅਤੇ ਅਸਾਮ ਚਲੇ ਗਿਆ</span>।<span>1942 ਵਿੱਚ, ਉਸਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਬੰਬਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਪਾਰਟਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਲੱਗੇ। </span> <span>ਗੀਤਾ ਉਦੋਂ ਬਾਰਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਬੰਗਾਲੀ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ।</span></span> == ਕਰੀਅਰ == <span id="result_box" class="" lang="pa"><span class="">ਕੇ. ਹਨੂੰਮਾਨ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨੇ ਗੀਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਲਿਆ ਅਤੇ ਗਾਣਿਆਂ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਸ ਨੂੰ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਗਾਉਣ ਵਿਚ ਲਾ ਦਿੱਤਾ। </span> <span class="">1946 ਵਿਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਫ਼ਿਲਮ ਭਗਤ ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ ਵਿਚ ਗਾਉਣ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ। ਇਸ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਲਈ ਪ੍ਰਸਾਦ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਸਨ</span>। <span>ਉਸਨੂੰ ਕੁਝ ਗੀਤਾਂ ਲਈ ਗਾਇਨ ਲਈ ਕੇਵਲ ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ।</span></span> <span id="result_box" class="" lang="pa"><span class="alt-edited">1947 ਵਿਚ, ਉਸ ਨੂੰ ''ਦੋ ਭਾਈ'' ਦੇ ਨਾਲ ਬਰੇਕ ਮਿਲ ਗਿਆ</span>। <span class="">ਦੋ ਭਾਈ ਦਾ ਸੰਗੀਤ "ਮੇਰੇ ਸੁੰਦਰ ਸਪਨਾ ਬੀਤੀ ਗਯਾ" ਨਾਲ ਹਿੱਟ ਹੋ ਗਿਆ। </span> <span class="">ਗੀਤਾ ਰਾਏ ਦੀ ਤਾਜੀ ਅਤੇ ਸੁਰੀਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਇਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਦਾਦਿਲੀ ਅਤੇ ਵਲਵਲਿਆਂ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਕਿ, "ਬੰਗਾਲੀ ਲਹਿਜੇ" ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਇਹ ਗਾਣਾ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰੇਮੀਆਂ ਦੇ ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਟੁੰਬ ਗਿਆ। </span><span class="">ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਉਸਨੂੰ  "ਬੰਗਾਲ ਕਾ ਜੱਦੂ" ਨਾਮ ਨਾਲ ਪੁਕਾਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ</span>। <span class="">ਉਸੇ ਹੀ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਮਨ ਨੂੰ ਧੂਹ ਪਾਉਣ ਵਾਲਾ "ਯਾਦ ਕਰੋਗੇ, ਯਾਦ </span></span><span id="result_box" class="" lang="pa"><span class=""><span id="result_box" class="" lang="pa"><span class="">ਕਰੋਗੇ</span></span>, ਇੱਕ ਦਿਿਨ ਹਮਕੋ ਯਾਦ </span></span><span id="result_box" class="" lang="pa"><span class=""><span id="result_box" class="" lang="pa"><span class="">ਕਰੋਗੇ</span></span>", ਗਾਇਆ</span>। <span class="">ਇਹ ਇਕ ਅੱਲ੍ਹੜ ਉਮਰ ਬੱਚੇ ਲਈ ਅਜਿਹੀ ਪਰਿਪੱਕਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਗਾਉਣਾ  ਕਮਾਲ ਹੀ ਸੀ</span></span>।<ref name="Learning and Creativity">{{Cite news|url=http://learningandcreativity.com/geeta-dutt/|title=Geeta Dutt – The Skylark Who Sang From The Heart|date=20 July 2014|access-date=22 July 2014|publisher=Learning and Creativity}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਫ਼ਿਲਮ ਬਾਜ਼ੀ ਲਈ ਗੀਤਾ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਦੀ ਰਿਕਾਰਡਿੰਗ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਇਸ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਉੱਭਰ ਰਹੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਨੂੰ ਮਿਲੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਰੋਮਾਂਸ 26 ਮਈ 1953 ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਇਕੱਠੇ ਤਿੰਨ ਬੱਚੇ: ਤਰੁਣ (1954-1985), ਅਰੁਣ (1956-2014) ਅਤੇ ਨੀਨਾ (ਜਨਮ 1964) ਹੋਏ। ਉਸ ਨੇ ਸੁਧੀਨ ਦਾਸਗੁਪਤਾ ਅਤੇ ਅਨਲ ਚੈਟਰਜੀ ਵਰਗੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕਾਂ ਦੀ ਧੁਨ 'ਤੇ ਗਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਕਈ ਗੈਰ-ਫ਼ਿਲਮੀ ਡਿਸਕਸ ਵੀ ਕੱਟੀਆਂ। 1957 ਵਿੱਚ, ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਨੇ ਗੀਤਾ ਦੱਤ ਦੇ ਨਾਲ ਫ਼ਿਲਮ ਗੌਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਸਿਨੇਮਾਸਕੋਪ 'ਚ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ਹੋਣੀ ਸੀ ਪਰ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਦੇ ਕੁਝ ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਇਹ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਟਾਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਦੋਂ ਤੱਕ, ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਵਹੀਦਾ ਰਹਿਮਾਨ ਨਾਲ ਰੋਮਾਂਸ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਸਨ ਅਤੇ ਗੀਤਾ ਨੇ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀ ਲਈ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਟੁੱਟਣ ਨੇ ਗੀਤਾ ਦੇ ਗਾਇਕੀ ਕਰੀਅਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ। 1958 ਵਿੱਚ ਐਸ.ਡੀ. ਬਰਮਨ ਦਾ ਇੱਕ ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ ਨਾਲ ਮਤਭੇਦ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਗੀਤਾ ਨਾਲ ਉਸ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੀ ਮੁੱਖ ਗਾਇਕਾ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਨਾ ਕਿ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਆਸ਼ਾ ਭੌਂਸਲੇ, ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਲੱਗਦਾ ਸੀ, ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਕੱਚੀ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਆਪਣੀਆਂ ਨਿੱਜੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਗੀਤਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਦਾ ਪੂਰਾ ਅਭਿਆਸ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਰਮਨ ਦੇ ਮੰਗ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੀ। ਉਸ ਨੇ ਅਤੇ ਓ.ਪੀ. ਨਈਅਰ ਨੇ ਫਿਰ ਆਸ਼ਾ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਗਾਇਕਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕੀਤੀ। 1964 ਵਿੱਚ, ਗੁਰੂ ਦੱਤ ਦੀ ਮੌਤ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਸੁਮੇਲ ਅਤੇ ਨੀਂਦ ਦੀਆਂ ਗੋਲੀਆਂ ਦੀ ਓਵਰਡੋਜ਼ ਨਾਲ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਨੂੰ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਦੋ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਖੁਦਕੁਸ਼ੀ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>[http://in.rediff.com/movies/2004/oct/08spec1.htm 'Guru Dutt attempted suicide thrice'<!-- Bot generated title -->] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120510132350/http://in.rediff.com/movies/2004/oct/08spec1.htm |date=10 ਮਈ 2012 }} [[Rediff.com]] 8 October 2004.</ref> ਇਸ ਨੇ ਗੀਤਾ ਨੂੰ ਚੂਰ-ਚੂਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਗੰਭੀਰ ਘਬਰਾਹਟ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਆਰਥਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਫਸ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਗਾਇਕੀ ਦੇ ਕਰੀਅਰ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਦੁਰਗਾ ਪੂਜਾ ਵਿੱਚ ਡਿਸਕਸ ਕੱਟੇ ਅਤੇ ਸਟੇਜ ਸ਼ੋਅ ਦਿੱਤੇ। ਉਸ ਨੇ ਬੰਗਾਲੀ ਫ਼ਿਲਮ, ਬਧੂ ਬਾਰਨ (1967) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਅਤੇ ਕਾਨੂ ਰਾਏ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਲਈ ਅਨੁਭਵ (1971) ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਨਾਲ ਗਾਇਆ। ਗੀਤਾ ਦੱਤ ਦਾ ਅੰਤਿਮ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ 1972 ਵਿੱਚ ਮਿਡਨਾਈਟ ਲਈ ਸੀ (ਅਣਰਿਲੀਜ਼ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ) ਦੋ ਦੋਗਾਣੇ, ਇੱਕ ਜੋ ਤਲਤ ਮਹਿਮੂਦ ਨਾਲ ਸੀ। == ਮੌਤ == ਗੀਤਾ ਦੱਤ ਦੀ 20 ਜੁਲਾਈ 1972 ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ, ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ 41 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਜਿਗਰ ਦੇ ਸਿਰੋਸਿਸ ਕਾਰਨ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਿੱਛੇ ਆਪਣੇ ਤਿੰਨ ਬੱਚੇ ਅਤੇ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਛੱਡ ਗਈ ਸੀ। == ਚੋਣਵੇਂ ਗੀਤ == ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਹਿੰਦੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ 1200 ਤੋਂ ਵੱਧ ਗੀਤ ਗਾਏ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸ ਨੇ ਮਰਾਠੀ, ਗੁਜਰਾਤੀ, ਬੰਗਾਲੀ, ਮੈਥਿਲੀ, ਭੋਜਪੁਰੀ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਸਮੇਤ ਕਈ ਹੋਰ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਗੀਤ ਗਾਏ ਹਨ। ਉਸ ਨੇ ਨੇਪਾਲੀ ਸਦਾਬਹਾਰ ਫ਼ਿਲਮ 'ਮੈਤੀਘਰ' ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਹੈ।<ref name="The Geeta Dutt Website">[http://www.geetadutt.com/professional.html 'The Geeta Dutt Website'] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081226115730/http://www.geetadutt.com/professional.html |date=26 December 2008 }}. Geetadutt.com. Retrieved on 6 November 2018.</ref> ਕੁਝ ਗੀਤ [[ਸ. ਡੀ. ਬਰਮਨ]] ਦਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਹੈ:<ref>[http://www.geetadutt.com/burman.html 'Geeta Dutt's Collaboration with S.D. Burman'] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110323103405/http://www.geetadutt.com/burman.html |date=23 March 2011 }}. Geetadutt.com. Retrieved on 6 November 2018.</ref> * "Mera Sundar Sapna Beet Gaya" (''[[Do Bhai (1947 film)|Do Bhai]]'' – 1947 )<ref>{{Youtube|Ne7sm_79bp0}}</ref> * "Woh Sapne Waali Raat" (''Pyaar'' – 1950) * "Tadbir Se Bigdi Hui Taqdeer" (''Baazi'' – 1951) * "Aan Milo Aan Milo" (''[[Devdas (1955 film)|Devdas]]'' – 1955 ) With Manna Dey * "Aaj Sajan Mohe Ang Lagalo" (''[[Pyaasa]]'' – 1957) * " Jane kya tune kahi" (''[[Pyaasa]]'' – 1957) * "Hum Aap Ke Aankhon Main" (''[[Pyaasa]]'' – 1957) with Mohd. Rafi * "Hawa Dhire Aana" (''[[Sujata (1959 film)|Sujata]]'' – 1959) * "Waqt Ne Kiya Kya Haseen Sitam" (''[[Kaagaz Ke Phool]]'' – 1959) * "Janu janu re" (''[[Insaan Jaag Utha]]'') with Asha Bhosle ਕੁਝ ਗੀਤ ਜੋ ਉਸ ਨੇ [[ਓ. ਪੀ.ਨਈਅਰ]] ਦੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨਾ ਕੀਤੀ:<ref>{{Cite web|url=http://Www.Geetadutt.Com/Opnayar.Html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20141129084224/http://www.geetadutt.com/opnayar.html|url-status=dead|title='Geeta Dutt's Collaboration With O.P. Nayyar'|archive-date=29 November 2014|access-date=11 February 2022}}</ref> * "Zara Saamne Aa" (''[[Baaz (1953 film)|Baaz]]'' – 1953) * "Babuji Dhire Chalna" (''[[Aar Paar]]'' – 1954) * "Thandi Hawa Kali Ghata" (''[[Mr. & Mrs. '55]]'' – 1955) * "Jaane Kahan Mera Jigar Gaya Ji" (''[[Mr. & Mrs. '55]]'' – 1955) * "Jab Badal Lehraya" (''Chhoomantar'' – 1956) * "Mere Zindagi Ke Humsafar" (''Shrimati 420'' – 1956) * "Jaata Kahan Hai" (''[[C.I.D. (1956 film)|CID]]'' – 1956) * "Aye Dil Hain Mushkil" (Aka "Bombay Meri Jaan") (''[[C.I.D. (1956 film)|CID]]'' – 1956), With [[Mohammed Rafi]] * "Chor, Lutere, Daku" (''Ustad'' – 1957) * "[[Mera Naam Chin Chin Chu]]" (''[[Howrah Bridge (film)|Howrah Bridge]]'' – 1958) * "Kaisa Jadoo Balam Tune Dara" (''12 O'clock'' – 1958) [[ਹੇਮੰਤ ਕੁਮਾਰ]] ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ ਹੇਠ ਗਾਏ ਗਏ ਕੁਝ ਗੀਤ<ref>{{Cite web|url=http://Www.Geetadutt.Com/Hemant.Html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20150824210832/http://www.geetadutt.com/hemant.html|url-status=dead|title='Geeta Dutt's Collaboration With Hemant Kumar'|archive-date=24 August 2015|access-date=11 February 2022}}</ref> * "Jai Jagadish Hare" Composed By A Sanskrit Poet [[Jayadeva]] Circa 1200 AD (''[[Anand Math]]'' - 1951)<ref>{{Youtube|Dngfq5frwyq}}</ref> * "Na Jao Saiyaan Chhuda Ke Baiyaan" (''[[Sahib Bibi Aur Ghulam]]'' – 1962) * "Kaise Roko Ge Aise Toofan Ko" (''Anandmath'' – 1952 ) With [[Talat Mahmood]] * "Madbhari Hain Pyar Ki Palken" (''Fashion'' – 1957) * "Na Yeh Chand Ho Ga" (''Shart'' – 1954) * "Piya Aiso Jiya Mein Samaye Gayo" (''[[Sahib Bibi Aur Ghulam]]'' – 1962) * "Chale Aao Chale Aao" (''[[Sahib Bibi Aur Ghulam]]'' – 1962) ਮਦਨ ਮੋਹਨ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਨ * "Aye Dil Mujhe Bata De'"(''[[Bhai-Bhai (1956 Hindi film)|Bhai Bhai]]'' – 1956) ਫ਼ਿਲਮ ''ਅਨੁਭਵ'' ਲਈ (1971) * "Mujhe Jaan Nah Kaho Meri Jaan" (''[[Anubhav (1971 film)|Anubhav]]'' – 1971) Music: Kanu Roy * "Mera Dil Jo Mera Hota" (''[[Anubhav (1971 film)|Anubhav]]'' – 1971) Music: Kanu Roy * "Koi Chupke Se Aake" (''[[Anubhav (1971 film)|Anubhav]]'' – 1971) Music: Kanu Roy ''[[ਜੋਗਨ (1950 ਫ਼ਿਲਮਮ)|ਜੋਗਨ]] ਦੇ ਕਈ ਗੀਤ'': * "Ghunghat Ke Pat Khol" * "Mein Tou Girdhar Ke Ghar Jaon" * "Mat Ja Mat Ja Jogi" * "Dag Mag Dag Mag Dole Naiya" * "Mein Tou Prem Diwani" ਕੁਝ ਬੰਗਾਲੀ ਗੀਤs:<ref>{{Cite web|url=http://Www.Geetadutt.Com/Bengali_Songs.Html|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304130743/http://www.geetadutt.com/bengali_songs.html|url-status=dead|title='Geeta Dutt's Bengali Film Career'|archive-date=4 March 2016|access-date=11 February 2022}}</ref> * 'Shachimata Go Char Juge Hai' (1950) * Baalo (1951) ( Punjabi Film ) : Kothe Kothe Aa Kudiye : Music [[N Dutta]] : L [[Sahir Ludhiyanvi]] * 'Ekhan-O Dustar Lajja' (1952) * 'Ei Sundar Swarnali Sandhyay' (Hospital, 1960; Music: Amal Mukherjee) * 'Katha Achhe Tumi Aj Asbe (Kanu Ghosh 1960) * 'Ei Mayabi Tithi' (Shonar Horin, 1959; Music: [[Hemant Mukherjee]]) * 'Tumi Je Amar'<ref>{{cite web |url=https://www.youtube.com/Watch?V=9-2Xx74syXI |title=Tumi Je Amar |access-date=29 March 2008 |publisher=Youtube.Com |archive-date=13 December 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151213121821/https://www.youtube.com/watch?v=9-2Xx74syXI |url-status=live}}</ref> ([[Harano Sur]], 1958; Music: Hemant Kumar) * 'Nishi Raat [[Lunar phase|Banka Chand]] [[Sky|Aakashe]]' ([[World|Prithibi]] Aamare Chaay, 1957; Music: [[Nachiketa Ghosh]]) * 'Jhanak Jhanak Kanak Kankan Baaje' (Indrani, 1958; Music : Nachiketa Ghosh) * ' Sundar, jano na ki.....' ( Indrani, 1958; Music : Nachiketa Ghosh) * ' Nir chhoto kshati nei ' [duet with Hemanta Mukherjee]( Indrani, 1958; Music : Nachiketa Ghosh) * ' Kancher churir chhata' ( Dak Harkara; Music : Sudhin Dasgupta) ਗੈਰ-ਫ਼ਿਲਮੀ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਕੁਝ ਬੰਗਾਲੀ ਗੀਤ: * ' Kato gaan haralam tomar majhe ' (Music : Anal Chatterjee) * ' Krishnachura aagun tumi ' (Music : Sudhin Dasgupta) * ' Ektu chaoya, ektu paoya ' (Music : Sudhin Dasgupta) * '..Aay aay moynamotir ganye ' (Music : Kanu Roy) == ਹਵਾਲੇ == {{reflist|2}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1930]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1972]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮੀ ਅਦਾਕਾਰਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] fy08ndnifwobezejv29h5se0sbz3171 0 99462 609801 601103 2022-07-31T04:29:49Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox ethnic group | group = Kazaks <br /> {{lang|kk|Қазақтар}} <br /> {{lang|kk-Latn|Qazaqtar}} | image =Kazakh shepard with dogs and horse.jpg | caption =ਇੱਕ ਕਜ਼ਾਖ਼ ਚਰਵਾਹਾ ਆਪਣੇ ਕੁੱਤਿਆਂ ਅਤੇ ਘੋੜੇ ਨਾਲ। | total = {{circa|1.5 ਕਰੋੜ}} | popplace = {{flag|ਕਜ਼ਾਖ਼ਸਤਾਨ}} 11,244,547 (2014)<ref name="Demogr2013">[http://www.stat.gov.kz/getImg?id=ESTAT081783 Агентство Республики Казахстан по статистике. Этнодемографический сборник Республики Казахстан 2014.]</ref> | region2 = {{flag|ਚੀਨ}} | pop2 = 1,500,000 | ref2 =<ref>Census 2000 counts 1.25 trillion Kazakhs [http://www.china.org.cn/english/features/EthnicGroups/136924.htm The Kazak Ethnic Group], later the Kazakh population had higher birth rate, but some assimilation processes were present too. Estimates made after the 2000 Census claim Kazakh population share growth (was 0.104% in 2000), but even if this share value was preserved at 0.104% level it would be no less than 1.4 million in 2008</ref> | region3 = {{flag|ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ}} | pop3 = 800,000 | ref3 =<ref name="Uzb-2009">Kazakh population share was constant at 4.1% in 1959–1989, [https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uz.html#People CIA estimates] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160709035649/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/uz.html#People |date=2016-07-09 }} this share declined to 3% in 1996. Official Uzbekistan estimation ([https://books.google.com/books?id=wvnqAAAAIAAJ E. Yu. Sadovskaya "Migration in Kazakhstan in the beginning of the 21st century: main tendentions and perspectives"] {{ISBN|978-9965-593-01-7}}) in 1999 was 940,600 Kazakhs or 3.8% of total population. If Kazakh population share was stable at about 4.1% (not taking into account the massive repatriation of ethnic Kazakhs ([[Oralman]]) to Kazakhstan estimated over 0.6 million) and [https://wayback.archive-it.org/all/20091113151127/http://www.stat.uz/STAT/2008year/doklad_rus_tab.pdf the Uzbekistan population in the middle of 2008] was 27.3 million, the Kazakh population would be 1.1 million. Using the CIA estimate of the share of Kazakhs (3%), the total Kazakh population in Uzbekistan would be 0.8 million</ref> | region4 = {{flag|ਰੂਸ}} | pop4 = 647,732 | ref4 =<ref name="Prerepis2010total">{{Cite web |url=http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls |title=Russia National Census 2010 |access-date=2017-11-15 |archive-date=2021-12-23 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211223052305/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/population/demo/per-itog/tab5.xls |dead-url=yes }}</ref> | region5 = | pop5 = | ref5 = | region6 = {{flag|ਮੰਗੋਲੀਆ}} | pop6 = 201,526 | ref6 =<ref name="Mong2010" /> | region7 = {{flag|ਕਿਰਗਿਜ਼ਸਤਾਨ}} | pop7 = 33,200 | ref7 =<ref name="Kyrgyz">In 2009 [http://www.stat.kg/stat.files/tematika/демограф/Кыргызстан%20в%20цифрах/демо6.pdf National Statistical Committee of Kyrgyzstan. National Census 2009] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120308134750/http://www.stat.kg/stat.files/tematika/%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%BE%D0%B3%D1%80%D0%B0%D1%84/%D0%9A%D1%8B%D1%80%D0%B3%D1%8B%D0%B7%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD%20%D0%B2%20%D1%86%D0%B8%D1%84%D1%80%D0%B0%D1%85/%D0%B4%D0%B5%D0%BC%D0%BE6.pdf |date= 8 March 2012 }}</ref> | region9 = {{flag|ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ}} | pop9 = 24,636 | ref9 =<ref name="USCB">{{cite web |title=Place of birth for the foreign-born population in the United States, Universe: Foreign-born population excluding population born at sea, 2014 American Community Survey 5-Year Estimates |url=http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_11_5YR_B05006&prodType=table |publisher=[[United States Census Bureau]] |accessdate=16 July 2013 |archive-date=13 ਸਤੰਬਰ 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160913074939/http://factfinder.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=ACS_11_5YR_B05006&prodType=table |dead-url=yes }}</ref> | region10 = {{flag|ਤੁਰਕੀ}} | pop10 = 10,000 | ref10 =<ref name="ottoman">{{cite web |url=http://www.inform.kz/rus/article/2207298 |title=Казахское общество Турции готово стать объединительным мостом в крепнущей дружбе двух братских народов - лидер общины Камиль Джезер |publisher= |accessdate=18 March 2015}}</ref> | region11 = {{flag|ਕੈਨੇਡਾ}} | pop11 = 9,600 | ref11 =<ref name="Canada Estimations">{{cite web |title=2011 National Household Survey: Data tables |url=http://www12.statcan.gc.ca/nhs-enm/2011/dp-pd/dt-td/Rp-eng.cfm?LANG=E&APATH=3&DETAIL=0&DIM=0&FL=A&FREE=0&GC=0&GID=0&GK=0&GRP=0&PID=105411&PRID=0&PTYPE=105277&S=0&SHOWALL=0&SUB=0&Temporal=2013&THEME=95&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF |accessdate=16 July 2013 }}</ref> | region12= {{flag|ਇਰਾਨ}} | pop12 = 3,000-4,000 to 15,000 | ref12 =<ref name="Iran">{{cite web |url=http://news.iran.ru/news/32852/ |title=Казахи "ядерного" Ирана |publisher= |accessdate=18 March 2015 |archive-date=4 ਮਾਰਚ 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160304075522/http://news.iran.ru/news/32852/ |dead-url=yes }}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.inform.kz/rus/article/2250506 |title="Казахи доказали, что являются неотъемлемой частью иранского общества и могут служить одним из мостов, связующих две страны" - представитель диаспоры Тойжан Бабык |publisher= |accessdate=18 March 2015 }}</ref> | region13 = {{flag|ਚੈੱਕ ਗਣਰਾਜ}} | pop13 = 5,639 | ref13 =<ref>https://www.czso.cz/documents/11292/27914491/1612_c01t14.pdf/4bbedd77-c239-48cd-bf5a-7a43f6dbf71b?version=1.0</ref> | region14 = {{flag|ਯੁਕਰੇਨ}} | pop14 = 5,526 | ref14 =<ref>[http://ukrcensus.gov.ua/rus/results/nationality_population/nationality_popul1/select_51/?botton=cens_db&box=5.1W&k_t=00&p=25&rz=1_1&rz_b=2_1%20%20%20%20%20%20&n_page=2 Ukrainian population census 2001] {{dead link|date=March 2017|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}}: Distribution of population by nationality. Retrieved on 23 April 2009</ref> | region15 = {{flag|ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ}} | pop15 = 5,000 | ref15 =<ref name="BQ">{{cite web |url=http://www.bqdoha.com/2015/04/uae-population-by-nationality |title=UAE´s population – by nationality |work=BQ Magazine |date=12 April 2015 |accessdate=12 July 2015 }}</ref> | region16 = {{flag|ਆਸਟਰੀਆ}} | pop16 = 1,685 | ref16 =<ref>{{cite web|url=http://www.statistik.at/web_de/statistiken/bevoelkerung/bevoelkerungsstruktur/bevoelkerung_nach_staatsangehoerigkeit_geburtsland/ |title=Bevölkerung nach Staatsangehörigkeit und Geburtsland |publisher=[[Statistik Austria]] |accessdate=18 March 2015 }}</ref> | region17 = {{flag|ਬੇਲਾਰੂਸ}} | pop17 = 1,355 | ref17 =<ref>[http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf population census 2009] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100918165045/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/5.8-0.pdf |date=2010-09-18 }}: National composition of the population.</ref> | region18= {{flag|ਜਰਮਨੀ}} | pop18= 1,000 | ref18=<ref>{{cite web |url=http://www.botschaft-kaz.de/de/index.php?option=com_content&view=article&id=24&Itemid=35/ |title=Kasachische Diaspora in Deutschland. Botschaft der Republik Kasachstan in der Bundesrepublik Deutschland |access-date=2022-01-25 |archive-date=2017-01-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170122192847/http://www.botschaft-kaz.de/de/index.php?option=com_content&view=article&id=24&Itemid=35%2F |dead-url=yes }}</ref> | languages = [[ਕਜ਼ਾਖ ਭਾਸ਼ਾ|ਕਜ਼ਾਖ਼]], [[ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਰੂਸੀ]], [[ਚੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਚੀਨੀ]] | religions = ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਸੁੰਨੀ ਮੁਸਲਮਾਨ]], ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ [[ਤੇਂਗਰੀ ਧਰਮ|ਤੇਂਗਰੀ]],<ref name="Prerepis2010total" /><ref>{{cite web |url=http://www.china.org.cn/english/features/EthnicGroups/136924.htm |title=The Kazak Ethnic Group |accessdate=18 March 2015 }}</ref><ref>[http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/%D0%9D%D0%B0%D1%86%20%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2.rar Kazakhstan population census 2009] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110511000000/http://www.stat.kz/p_perepis/Documents/%D0%9D%D0%B0%D1%86%20%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2.rar |date=11 May 2011 }}</ref><ref name="Everyculture.com">{{cite web |url=http://www.everyculture.com/Russia-Eurasia-China/Kazakhs-Religion-and-Expressive-Culture.html |title=Religion and expressive culture– Kazakhs |publisher=Everyculture.com |date= |accessdate=5 February 2012}}</ref><ref>"Chapter 1: Religious Affiliation". The World’s Muslims: Unity and Diversity. Pew Research Center's Religion & Public Life Project. August 9, 2012. Retrieved 4 September 2013</ref> ਅਤੇ [[ਇਸਾਈ ਧਰਮ|ਇਸਾਈ]]<ref name="2009 Census" /> | related =[[ਕਿਰਗਿਜ਼ ਲੋਕ|ਕਿਰਗਿਜ਼]], [[ਕਰਾਕਲਪਾਕ ਲੋਕ|ਕਰਾਕਲਪਾਕ]], [[ਨੋਗਾਈ ਲੋਕ|ਨੋਗਾਈ]], [[ਤੁਰਕ ਲੋਕ|ਤੁਰਕੀ]], [[ਨੇਮਾਨ ਲੋਕ|ਨੇਮਾਨ]], ਅਤੇ [[ਮੰਗੋਲ]]. }} '''ਕਜ਼ਾਖ਼ ''' [[ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਇੱਕ [[ਤੁਰਕੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰ|ਤੁਰਕੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੀ]] ਜਾਤੀ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ। [[ਕਜ਼ਾਖ਼ਸਤਾਨ]] ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਅਬਾਦੀ ਏਸੇ ਨਸਲ ਦੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਜ਼ਾਖ਼ ਲੋਕ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ]], [[ਮੰਗੋਲੀਆ]], [[ਰੂਸ]] ਅਤੇ [[ਚੀਨ]] ਦੇ [[ਸ਼ਿਨਚਿਆਂਙ|ਸ਼ਿਨਜਿਆਂਗ]] ਵਿੱਚ। ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ 1.3 ਤੋਂ 1.5 ਕਰੋੜ ਲੋਕ ਕਜ਼ਾਖ਼ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤਿਆਂ ਮਾਂ-ਬੋਲੀ [[ਕਜ਼ਾਖ ਭਾਸ਼ਾ|ਕਜ਼ਾਖ਼]] ਹੈ। ਕਜ਼ਾਖ਼ ਲੋਕ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਤੁਰਕੀ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਅਰਗਿਨ ਲੋਕ|ਅਰਗਿਨ]], [[ਖ਼ਜ਼ਰ|ਖ਼ਜ਼ਰ ਲੋਕ]], [[ਕਾਰਲੁਕ ਲੋਕ|ਕਾਰਲੁਕ]], [[ਕਿਪਚਕ ਲੋਕ|ਕਿਪਚਕ]] ਅਤੇ [[ਕੁਮਨ ਲੋਕ|ਕੁਮਨ]]। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਕੁਝ [[ਇਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] ਬੋਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਸ਼ਕ ਜਾਤੀ|ਸ਼ਕ]], [[ਸਕਿਥਿਆਈ]] ਅਤੇ [[ਸਰਮਤੀ]] ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਕਜ਼ਾਖ਼ ਲੋਕ [[ਸਾਈਬੇਰੀਆ|ਸਾਇਬੇਰੀਆ]] ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ [[ਕ੍ਰਿਸ਼ਣ ਸਾਗਰ]] ਤੱਕ ਫੈਲੇ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ [[ਤੁਰਕੀ-ਮੰਗੋਲ]] ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਰਾਜ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਵੀ ਉਹ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਵਸੇ ਰਹੇ। == ਨਾਮ ਦੀ ਬਣਤਰ == ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ''ਕਜ਼ਾਖ਼'' ਨਾਮ ਦੇ ਮੂਲ ਸਰੋਤ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਮਤਭੇਦ ਹਨ। ਕੁਝ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ [[ਤੁਰਕੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰ|ਤੁਰਕੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] ਦੇ ''ਕਜ਼ ''ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ''ਘੁਮੱਕੜ ''ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਕਜ਼ਾਖ਼ ਲੋਕ [[ਸਤੈਪੀ]] ਖੇਤਰ ਦੇ [[ਖ਼ਾਨਾਬਦੋਸ਼]] ਸਨ। ਹੋਰ ਵਿਦਵਾਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ [[ਮੰਗੋਲ ਭਾਸ਼ਾ|ਮੰਗੋਲ]] ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ''ਖ਼ਸਕ ''ਸ਼ਬਦ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਸਮਾਨ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਇੱਕ ਪਹੀਏ ਵਾਲੀ ਗੱਡੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਜ਼ਾਖ਼ ਲੋਕ ਸਤੈਪੀ ਉੱਪਰ ਇੱਕ ਥਾਂ ਤੋਂ ਦੂਜੀ ਥਾਂ ਤੇ ਜਾਣ ਲਈ ਵੀ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਤੀਜੀ ਰਾਏ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਤੁਰਕੀ ਸ਼ਬਦ ''ਕਜ਼ਗ਼ਾਕ ''ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ''ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ'' ਜਾਂ ''ਮਿਲਾਉਣਾ'', ਮਤਲਬ ਕਿ ''ਕਜ਼ਗ਼ਾਕ'' ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਹੋਇਆ ਜਿਹੜਾ ਆਪਣਾ ਫ਼ਾਇਦਾ ਲੱਭੇ।<ref name=olcott>[http://books.google.com/books?id=0QAraz9qVY4C&pg=PA4&lpg=PA4&dq=kazakh+%22white+goose%22&source=bl&ots=Croou64hd8&sig=ZVwKHVPmk4nMKCIwHH_-zohaXzs&hl=en&ei=0KHaSd2XEZKLsAat2dT1CA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=4 Olcott, Martha Brill, ''The Kazakhs''], Hoover Press, 1995, p. 4, ISBN 978-0-8179-9351-1. Retrieved on 7 अप्रैल 2009</ref><ref>Grodekov, Nikolaĭ Ivanovich. ''Kirgizy i Karakirgizy Syr-Dar'inskoi oblasti'', vol. 1, Tashkent: Iuridicheskii byt, 1889, p. 1</ref><ref>Yudin, Veniamin P. ''Tsentralnaya Aziya v 14-18 vekah glazami vostokoveda'', Almaty: Dajk-Press, 2001, ISBN 978-9965-441-39-4</ref> == ਜੈਨੇਟਿਕ ਜੜ੍ਹਾਂ ਅਤੇ ਰੰਗ-ਰੂਪ == ਕਜ਼ਾਖ਼ ਲੋਕ ਵੇਖਣ ਵਿੱਚ [[ਮੰਗੋਲ]] ਲੱਗਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹਲਕਾ ਯੂਰਪੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵੀ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤਿਆਂ ਦੇ ਵਾਲ ਕਾਲੇ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ ਭੂਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਕਜ਼ਾਖ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨੀਲੀਆਂ-ਹਰੀਆਂ ਅਤੇ ਵਾਲ ਲਾਲ-ਭੂਰੇ ਵੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਰੰਗ ਗੋਰਾ ਜਾਂ ਹਲਕਾ ਕਣਕ-ਵੰਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜੈਨੇਟਿਕ ਨਜ਼ਰੀਏ ਨਾਲ 55% ਕਜ਼ਾਖ਼ਾਂ ਦਾ ਮੂਲ ਵੰਸ਼ ਏਸ਼ੀਆਈ ਹੈ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈਪਲੋਗਰੁੱਪ ਡੀ, ਸੀ ਅਤੇ ਜ਼ੈੱਡ 36.2% ਹਨ, ਹੈਪਲੋਗਰੁੱਪ ਏ, ਏੱਫ਼ 6.9% ਹਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਏਸ਼ੀਆਈ ਹੈਪਲੋਗਰੁੱਪ ਸਮੂਹ 11.9% ਹਨ। 41% ਕਜ਼ਾਖ਼ਾਂ ਦਾ ਹੈਪਲੋਗਰੁੱਪ ਸਮੂਹ ਪੱਛਮੀ ਯੂਰੇਸ਼ੀਆ ਤੋਂ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹੈਪਲੋਗਰੁੱਪ ਐੱਚ (14.1%), ਕੇ. (2.6%), ਜੇ (3.6%), ਟੀ (5.5%), ਯੂ (3%) ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮੂਹ (12.2%) ਹਨ। == ਧਰਮ == ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਜ਼ਾਖ਼ ਲੋਕ [[ਸੁੰਨੀ ਮੁਸਲਮਾਨ]] ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਜ਼ਾਖ਼ ਇਸਲਾਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਾਲ ਜੋੜਦੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ, ਤਵੀਤਾਂ ਅਤੇ ਝਾੜ-ਫੂਕ(ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ''ਬਖ਼ਸੀ'' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।<ref name="ref03cehif">[http://books.google.com/books?id=uxEGTwiCvd8C Mongolian music, dance, and oral narrative], Carole Pegg, University of Washington Press, 2001, ISBN 978-0-295-98030-0, ''... Although Kazakhs in Bayan Olgii aimag were Muslim prior to the communist revolution, Kazakh shamans (baksy) cured illnesses by miming their journeys to the spirit world and accompanying themselves with a staff ...''</ref> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਕਜ਼ਾਖ਼ਸਤਾਨ]] * [[ਕਜ਼ਾਖ਼ ਭਾਸ਼ਾ]] * [[ਮੰਗੋਲ]] * [[ਤੁਰਕੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰ|ਤੁਰਕੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ]] ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਜ਼ਾਖ਼ਸਤਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਤੁਰਕੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਏਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਮਨੁੱਖੀ ਜਾਤੀਆਂ]] rw4incwdu7fjau34v3erfcbzj3mxbb0 0 100079 609867 582177 2022-07-31T07:31:20Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਜੈਨੀਫ਼ਰ&nbsp;|caption=Jennifer in ''[[36 Chowringhee Lane]]'' (1981)|birth_name=ਜੈਨੀਫ਼ਰ ਕੇਂਡਲ|birth_date={{Birth date|1933|02|28|df=y}}|birth_place=[[Southport]], [[Lancashire]], England|death_date={{Death date and age|1984|09|7|1933|02|28|df=y}}|death_place=[[London]], England, UK|occupation=ਅਦਾਕਾਰਾ|spouse=[[ਸ਼ਸ਼ੀ ਕਪੂਰ]]<br> (m. 1958–1984, her death)|children=<span style="font-size: 14px;"> </span>[https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A8%95%E0%A8%B0%E0%A8%A8_%E0%A8%95%E0%A8%AA%E0%A9%82%E0%A8%B0&action=edit&redlink=1 ਕਰਨ ਕਪੂਰ]<div><span style="font-size: 14px;"> </span>[https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=%E0%A8%95%E0%A9%81%E0%A8%A8%E0%A8%BE%E0%A8%B2_%E0%A8%95%E0%A8%AA%E0%A9%82%E0%A8%B0_(%E0%A8%95%E0%A8%AA%E0%A9%82%E0%A8%B0_%E0%A8%AA%E0%A8%B0%E0%A8%BF%E0%A8%B5%E0%A8%BE%E0%A8%B0)&action=edit&redlink=1 ਕੁਨਾਲ ਕਪੂਰ]<span style="font-size: 14px;"> </span></div><div><span style="font-size: 14px;"> </span>[[ਸੰਜਨਾ ਕਪੂਰ]]<span style="font-size: 14px;"> </span></div>|parents=[[Geoffrey Kendal]]<br>Laura Liddell|relatives=[[Felicity Kendal]] (sister)<br/>See also [[Kapoor family]]}}'''ਜੈਨੀਫ਼ਰ ਕਪੂਰ''' (ਬ. '''ਕੇਂਡਲ''', 28 ਫਰਵਰੀ 1933 &ndash; 7 ਸਤੰਬਰ 1984) ਇੱਕ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਅਤੇ  ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਥੀਏਟਰ ਦੀ ਬਾਨੀ ਸੀ। 1981 ਦੀ ਫਿਲਮ ''[[36 ਚੌਰੰਗੀ ਲੇਨ]]  ਵਿੱਚ  '' ਉਸ ਦੀ ਮੋਹਰੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰੀਨ ਅਦਾਕਾਰਾ ਲਈ BAFTA ਅਵਾਰਡ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਦੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹੋਰ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ''ਬੰਬੇ ਟਾਕੀ'' (1970), ''ਜਨੂਨ'' (1978), ਹੀਟ'' ਐਂਡ  ਡਸਟ'' (1983), ਅਤੇ ਘਾਰੇ'' ਬੈਰੇ'' (1984) ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।   == ਬਚਪਨ == ਜੈਨੀਫ਼ਰ ਕੇਂਡਲ ਦਾ ਜਨਮ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਸਾਊਥਪੋਰਟ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਦਾ ਜੁਆਨੀ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਮਾਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਬੀਤਿਆ।  ਉਹ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਫੈਲਿਸਿਟੀ ਕੇਂਡਲ ਦਾ ਜਨਮ ਜੌਫਰੀ ਕੇਂਡਲ ਅਤੇ ਲੌਰਾ ਲਿਡੇਲ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ  "ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰਾਨਾ"<ref>{{Cite web |url=http://www.geocities.com/Hollywood/Makeup/2559/jennifer_kendal023.htm |title=Jennifer Kendal - Biography and images |access-date=2009-10-25 |archive-date=2009-10-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091020140627/http://geocities.com/Hollywood/Makeup/2559/jennifer_kendal023.htm |dead-url=yes }}</ref> ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਟ੍ਰੈਵਲਿੰਗ ਥੀਏਟਰ ਕੰਪਨੀ ਚਲਾਉਂਦੇ ਸਨ,ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮ ਫਿਰ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ, ''ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰ ਵਾਲਾ''  ਕਿਤਾਬ ਅਤੇ ਫਿਲਮ (ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦਲ, ਬਿਨਾ-ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਪਤੀ ਸ਼ਸ਼ੀ ਕਪੂਰ, ਉਸ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਭੈਣ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ) ਵਿੱਚ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ। == ਸ਼ਸ਼ੀ ਕਪੂਰ == ਸ਼ਸ਼ੀ ਕਪੂਰ ਅਤੇ ਜੈਨੀਫ਼ਰ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1956 ਵਿੱਚ ਕਲਕੱਤਾ ਵਿੱਚ ਮਿਲੇ ਸਨ, ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਸ਼ੀ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਥੀਏਟਰ ਕੰਪਨੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਜੈਨੀਫ਼ਰ ਸ਼ੇਕਸਪੀਅਰਾਨਾ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ  'ਦ ਟੈਂਪਸਟ' ਵਿੱਚ ਮਿਰਾਂਡਾ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ।<ref>[http://www.hinduonnet.com/thehindu/mp/2004/09/06/stories/2004090600840300.htm A question of pedigree] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100805231813/http://www.hinduonnet.com/thehindu/mp/2004/09/06/stories/2004090600840300.htm |date=2010-08-05 }} [//en.wikipedia.org/wiki/The_Hindu The Hindu], 6 September 2004.</ref> ਛੇਤੀ ਹੀ, ਸ਼ਸ਼ੀ ਕਪੂਰ ਨੇ ਸ਼ੈਕਸਪੀਅਰਆਨਾ ਕੰਪਨੀ ਨਾਲ ਟੂਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ,<ref>[http://www.junglee.org.in/jennifer.html Jennifer Biography]</ref> ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਜੁਲਾਈ 1958 ਵਿੱਚ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਕੇਂਦਲ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਨੇ 1978 ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਜੁਹੂ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਥੀਏਟਰ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨ ਨਾਲ ਬੰਬੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਥਿਏਟਰ ਨੂੰ  ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।<ref name="ben">{{Cite news|url=http://www.hindu.com/fr/2003/11/07/stories/2003110701340600.htm|title=Prithvi, pioneer in theatre|date=Nov 7, 2003|publisher=[[The Hindu]]|access-date=ਦਸੰਬਰ 5, 2017|archive-date=ਜਨਵਰੀ 1, 2004|archive-url=https://web.archive.org/web/20040101014620/http://www.hindu.com/fr/2003/11/07/stories/2003110701340600.htm|dead-url=yes}}</ref> ਕੇਂਡਲ ਅਤੇ ਕਪੂਰ ਨੇ ਕਈ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਇਕਠੇ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਜੋ ਮਰਚੈਂਟ ਆਇਵਰੀ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨਜ਼ ਦੀਆਂ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਾਂਝੀ ਭੂਮਿਕਾ ''ਬੰਬੇ ਟਾਕੀ'' (1970) ਵਿੱਚ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਮਰਚੈਂਟ ਆਈਵਰੀ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਪਹਿਲੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। == ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਕਪੂਰ ਜੋੜੀ ਦੇ ਤਿੰਨ ਬੱਚੇ: ਬੇਟੇ ਕੁਨਾਲ ਕਪੂਰ ਅਤੇ ਕਰਨ ਕਪੂਰ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਧੀ [[ਸੰਜਨਾ ਕਪੂਰ]], ਸਾਰੇ ਸਾਬਕਾ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਅਦਾਕਾਰ ਰਹੇ ਹਨ।  ਉਸ ਨੂੰ 1982 ਵਿੱਚ ਟਰਮੀਨਲ ਕੋਲਨ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਪਤਾ  ਲੱਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 1984 ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। <ref>''[//en.wikipedia.org/wiki/Piers_Morgan%27s_Life_Stories Piers Morgan's Life Stories]'', 19 October 2012</ref> == ਫ਼ਿਲਮੋਗਰਾਫੀ == * ''Ghare-Baire'' (1984) - Miss Gilby (''The Home and the World'') * ''The Far Pavilions'' (1984) - Mrs. Viccary * ''Heat and Dust'' (1983) - Mrs. Saunders * ''[[36 ਚੌਰੰਗੀ ਲੇਨ|36 Chowringhee Lane]]'' (1981) Miss Violet Stoneham * ''[[ਜੁਨੂਨ (1978 ਫਿਲਮ)|Junoon]]'' (1978) - Miriam Labadoor (Ruth's Mother) * ''Bombay Talkie'' (1970) - Lucia Lane * ''Shakespeare Wallah'' (1965) - Mrs. Bowen (uncredited)<ref>[https://movies.nytimes.com/person/36879/Jennifer-Kapoor Jennifer Kapoor - Filmography] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090208230417/http://movies.nytimes.com/person/36879/Jennifer-Kapoor |date=2009-02-08 }} [//en.wikipedia.org/wiki/New_York_Times New York Times]</ref> === ਕੌਸਟਿਊਮ ਡਿਜ਼ਾਇਨ === * ''ਜਨੂਨ'' (1978) * ''ਮੁਕਤੀ ''(1977) == ਅਵਾਰਡ == * 1983: BAFTA Award for Best Actress in a Leading Role - ''[[36 ਚੌਰੰਗੀ ਲੇਨ|36 Chowringhee Lane]]'' - Nominated<ref>[http://www.bafta.org/awards/film/nominations/?year=1982 Bafta Awards Nominations 1982] [//en.wikipedia.org/wiki/British_Academy_Film_Awards British Academy Film Awards] official website.</ref> * 1982: Evening Standard British Film Awards - Best Actress: ''[[36 ਚੌਰੰਗੀ ਲੇਨ|36 Chowringhee Lane]]'' - Won == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|2}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [http://www.bfi.org.uk/films-tv-people/4ce2b9f12e269 Jennifer Kendal] at the British Film Institute * {{IMDb name|id=0447557|name=Jennifer Kendal}} * [http://www.junglee.org.in/jennifer.html Biography from The Kapoor Family website] * ''[http://www.telegraphindia.com/1050218/asp/etc/story_4371945.asp She didn’t really look at me: Shashi Kapoor recounts his and Jennifer Kendal’s first, and lasting, meeting in Calcutta to Deepa Gahlot]'' - [[ਦ ਟੈਲੀਗਰਾਫ|The Telegraph]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1933]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1984]] t5x6ul8zh3brnif6coeojjxtf1r6s91 0 100253 609947 580864 2022-07-31T11:40:12Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 4 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[File:Pune OSHO Teerth Park Preeti-Parashar 11.JPG|thumb|360 px]] '''ਰਜਨੀਸ਼ ਲਹਿਰ''' ਭਾਰਤੀ ਰਹੱਸਵਾਦੀ [[ਓਸ਼ੋ|ਭਗਵਾਨ ਸ਼੍ਰੀ ਰਜਨੀਸ਼]] (1931-1990), ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਓਸ਼ੋ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਵਿਅਕਤੀਆਂ,ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ "ਨਵ-ਸੰਨਿਆਸੀ" <ref name="idinopulos13">{{Harvnb|Idinopulos|Yonan|1996|p=13}}</ref> ਜਾਂ ਸਿਰਫ਼ "ਸੰਨਿਆਸੀ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦਾ ਅੰਦੋਲਨ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਜਨੀਸ਼ੀ ਜਾਂ ਸੰਤਰੀ ਲੋਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ 1970 ਤੋਂ 1985 ਤਕ ਪਹਿਲਾਂ ਨਾਰੰਗੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਲਾਲ, ਮੈਰੂਨ ਅਤੇ ਗੁਲਾਬੀ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨਦੇ ਸਨ।<ref name="Chryssides208">{{Harvnb|Chryssides|1999|p=208}}</ref> ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰੈਸ ਵਿਚ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਓਸ਼ੋਆਈਟਸ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>Abhay Vaidya (27 May 2005). [https://web.archive.org/web/20121105144430/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2005-05-27/pune/27845268_1_chaitanya-keerti-osho-commune-international-oshoites Oshoites amused by American terrorism tag], ''[//en.wikipedia.org/wiki/Times_of_India Times of India]''. Retrieved 15 July 2011.</ref><ref>Sunanda Mehta (27 April 2008). [https://web.archive.org/web/20120325033351/http://www.expressindia.com/latest-news/maroonclad-oshoites-no-longer-endemic-to-city/302023/ Maroon-clad Oshoites no longer endemic to city], ''Indian Express''. Retrieved 15 July 2011.</ref><ref>Chandran Iyer (10 June 2009). [https://web.archive.org/web/20120928211346/http://www.mid-day.com/news/2009/jun/100609-Indian-woman-cultural-Osho-International-Resort.htm Osho Commune 'least interested in Indians'], ''[//en.wikipedia.org/wiki/MiD_DAY MiD DAY]''. Retrieved 15 July 2011.</ref> 1970ਵਿਆਂ ਅਤੇ 1980ਵਿਆਂ ਵਿਚ ਅੰਦੋਲਨ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਰਿਹਾ, ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਦਾ ਬਾਨੀ ਸੰਸਥਾਈ ਕਦਰਾਂ ਕੀਮਤਾਂ ਦਾ ਦੁਸ਼ਮਣ ਸੀ। ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਵਿਚ ਲਹਿਰ ਉੱਤੇ "ਭਾਰਤੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਹਾਂਦਰੂ ਪਹਿਲੂਆਂ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਦੀ ਰੋਸ ਲਹਿਰ ਦੇ ਟੀਚਿਆਂ" ਦੇ ਉਲਟ ਹੋਣ ਕਰਨ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਓਸ਼ੋ ਨੂੰ ਇਹ "ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪਹਿਲੂ" ਤੋੜਨ ਵਾਲੇ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮਨਾਪਲੀ ਬੁਰਜ਼ਵਾਜ਼ੀ ਦੇ ਪਿਛਾਖੜੀ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਇਕ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਹਿੰਦੂ ਭੇਸ ਵਿੱਚ ਖਪਤਕਾਰ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। <ref>A. A. Tkacheva, ''Counter-culture Slogans in the System of Right Wing Radicalism in India'' (1986) [http://handle.dtic.mil/100.2/ADA372065%7CEnglish abstract] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200110183804/https://apps.dtic.mil/dtic/tr/fulltext/u2/a372065.pdf |date=2020-01-10 }}</ref> ਓਰੇਗਨ ਵਿਚ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਇਕ ਵੱਡੇ ਇਰਾਦਤਨ ਭਾਈਚਾਰੇ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰਜਨੀਸ਼ਪੁਰਮ,<ref name="clarke253">{{Harvnb|Clarke|2006|p=253}}</ref><ref name="Aagaard124-127">{{harvnb|Lewis|Petersen|2005|pp=124–127}}</ref>  ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਉਸ ਨਾਲ ਨੇੜਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਐਂਟੀਲੋਪ ਨੂੰ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਡੈਲਜ਼ ਦੀ ਕਾਊਂਟੀ ਸੀਟ ਮੱਲ ਲੈਣ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਕਰਕੇ ਸਥਾਨਕ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿਚ ਤਣਾਅ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।  ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਣਾਆਂ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਰਜਨੀਸ਼ਪੁਰਮ ਓਰੇਗਨ ਕਮਿਊਨ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦਾ ਇਕ ਸਮੂਹ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਜਾਣਬੁੱਝ ਕੇ ਖਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਦੋਸ਼ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਕਥਿਤ ਤੌਰ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਵਿਚ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਜਿਹਿ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਸੀ, ਜੋ ਆਖਿਰਕਾਰ ਅਸਫਲ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।  ਸਥਾਨਕ ਰੈਸਟੋਰਟਾਂ ਅਤੇ ਦੁਕਾਨਾਂ ਵਿਚ ਸਲਾਦ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੇਲਮੋਨੇਲਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਸੈਂਕੜੇ ਲੋਕ ਜ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ ਸੀ। ਭਗਵਾਨ, ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਰਜਨੀਸ਼ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਨੂੰ 1985 ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਸਟਾਫ ਅਤੇ ਸੱਜਾ ਹੱਥ ਮਾਂ ਅਨੰਦ ਨੂੰ ਹਮਲੇ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀ ਪਾਏ ਜਾਣ ਤੇ ਸਜ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੀ ਅਲਫੋਰਡ ਅਪੀਲ ਦੇ ਇਕ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਕਢ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਅੰਦੋਲਨ ਦਾ ਹੈਡਕੁਆਟਰ ਅੰਤ ਵਿਚ ਪੂਨਾ (ਅੱਜ-ਕੱਲ੍ਹ ਪੁਣੇ), ਭਾਰਤ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਕਮਿਊਨ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਉੱਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬਹੁ ਪ੍ਰੇਮੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਜਦੋਂ ਅੰਦੋਲਨ ਓਰੇਗਨ ਵਿੱਚ ਆਇਆ ਤਾਂ ਅਨੁਆਈ ਜਿਆਦਾਤਰ ਨੌਜਵਾਨ ਅਤੇ ਕਾਲਜ ਪੜ੍ਹੇ-ਲਿਖੇ ਸਨ। ਇਹ ਕਮਿਊਨ ਲੰਮੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਨਾ ਰਿਹਾ, ਇਸਦੇ ਆਗੂ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਤੋਂ ਕਢ ਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਠੱਪ ਹੋ ਗਿਆ। ਓਰੇਗਨ ਕਮਿਊਨ  ਸਤੰਬਰ 1985 ਵਿੱਚ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref>{{Cite web |url=http://www.oshoworld.com/biography/briefbio.asp |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2017-12-12 |archive-date=2018-10-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181003204820/http://www.oshoworld.com/biography/briefbio.asp |dead-url=yes }}</ref> ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਸਮਾਜ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ 1990 ਵਿਚ ਬਾਨੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ।<ref name="Lewis120">{{Harvard citation no brackets|Lewis|Petersen|2005|p=120}}</ref><ref name="GIA181-183">{{Harvard citation no brackets|Urban|2005|pp=182–183}}</ref> ਓਸ਼ੋ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ (ਓਆਈਐਫ) ਦਾ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਓਸ਼ੋ ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ "ਅੰਦਰੂਨੀ ਸਰਕਲ" ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ ਤੇ ਓਸ਼ੋ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪੁਣੇ ਵਿਚ ਓਸ਼ੋ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਰਿਜ਼ਾਰਟ ਚਲਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref name="Aagaard133-134">{{Harvard citation no brackets|Lewis|Petersen|2005|pp=133–134}}</ref> 1990 ਵਿਆਂ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਵਿਰੋਧੀ ਧੜਿਆਂ ਨੇ ਓਸ਼ੋ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਤੇ ਓਈਐਫ ਦੇ ਕਾਪੀਰਾਈਟ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਛਾਪਣ ਜਾਂ ਮੁੜ ਛਾਪਣ ਬਾਰੇ ਉਸਦੇ ਰਾਇਲਟੀ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦੀ ਵੈਧਤਾ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ.।<ref>[https://web.archive.org/web/20101124043142/http://india-today.com/itoday/20000703/religion.html OSHO'S LEGACY; Royalty Ruckus] originally published in ''[http://indiatoday.intoday.in/site/ India Today]'' 3 July 2000. Retrieved on 7 December 2009.</ref><ref name="JMF44-45">{{Harvard citation no brackets|Fox|2002|pp=44–45}}</ref>ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ, ਓਸ਼ੋ ਫ੍ਰੈਂਡਜ਼ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ (ਓਫਆਈ) ਨਾਲ 10 ਸਾਲ ਦੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਲੜਾਈ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਜਨਵਰੀ 2009 ਵਿੱਚ ਓਆਈਐਫ ਦੇ ਰੇਡਮਾਰਕ OSHO ਦੇ ਨਿਰੋਲ ਆਪਣੇ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਰਹੇ  । ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟ, ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ, ਜਰਮਨੀ, ਇਟਲੀ ਅਤੇ ਨੀਦਰਲੈਂਡ ਸਮੇਤ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਵਿੱਚ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਕਈ ਛੋਟੇ ਛੋਟੇ ਕੇਂਦਰ ਹਨ। == ਆਰੰਭ == ਓਸ਼ੋ ਨੇ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ਤੇ 1958 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਜਬਲਪੁਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਇੱਕ ਲੈਕਚਰਾਰ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ) ਸੀ।  ਉਸਨੇ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਲੈਕਚਰ ਦਿੱਤੇ, ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਅਤੇ ਮੁਕਤ ਪਿਆਰ ਦੇ ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੀਤਾ।<ref name="hunt127">{{Harvard citation no brackets|Hunt|2003|p=127}}</ref> ਇਹ ਸਿਵਲ ਲਿਬਰਟੀਨੀ ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਇੱਕ ਸਮਾਜਿਕ ਅੰਦੋਲਨ ਸੀ ਜੋ ਨਿੱਜੀ ਸਬੰਧਾਂ ਵਿੱਚ ਰਾਜ ਦੇ ਨਿਅੰਤਰਨ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਦਾ ਹੈ; ਉਸਨੇ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਔਰਤਾਂ ਲਈ, ਸਮਾਜਿਕ ਬੰਧਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਜੋਂ ਨਕਾਰਿਆ।{{Ref label|a|a|none}}<ref>McElroy, Wendy. "The Free Love Movement and Radical Individualism." Libertarian Enterprise .19 (1996): 1.</ref> ਉਸ ਨੇ ਸਮਾਜਵਾਦ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਪਰੰਤੂ ਪੂੰਜੀਵਾਦ, ਵਿਗਿਆਨ, ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾ ਆਬਾਦੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਜਨਮ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ,<ref>FitzGerald, Frances (29 September 1986), "Rajneeshpuram", ''The New Yorker'', p. 77.</ref>  ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਦੀ ਨੁਕਤਾਚੀਨੀ ਕੀਤੀ ਜੋ ਗਰੀਬੀ ਅਤੇ ਅਧੀਨਗੀ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। == Citations == {{reflist|30em}} 4oltdl48z8ussm1rpmov5xa5lrbqwfw 0 101609 609909 603698 2022-07-31T09:39:02Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਬਿਜਲਈ ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕਤਾ''' ਜਾਂ '''ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਰਜਿਸਟਿਵਿਟੀ''' [ਜਿਸਨੂੰ '''ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕਤਾ''' (resistivity) ਜਾਂ '''ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਬਿਜਲਈ ਅਵਰੋਧਤਾ''' (specific electrical resistance) ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।], ਕਿਸੇ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਬੁਨਿਆਦੀ ਗੁਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੋਈ ਪਦਾਰਥ ਆਪਣੇ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘਣ ਵਾਲੇ [[ਕਰੰਟ]] ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਜਿੰਨੀ ਕਿਸੇ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕਤਾ ਘੱਟ ਹੋਵੇ ਉੰਨੀ ਹੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ [[ਬਿਜਲਈ ਕਰੰਟ|ਕਰੰਟ]] ਉਸ ਪਦਾਰਥ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕਤਾ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਯੂਨਾਨੀ ਲਿਪੀ ਦੇ ਅੱਖਰ ρ ([[ਰ੍ਹੋ (ਅੱਖਰ)|ਰ੍ਹੋ]]) ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਐਸ.ਆਈ. ਇਕਾਈ [[ਓਹਮ]]-[[ਮੀਟਰ]] (Ω⋅m) ਹੈ।<ref>{{cite book|author=Lowrie |title=Fundamentals of Geophysics |url=https://books.google.com/books?id=h2-NjUg4RtEC&pg=PA254 |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-1-139-46595-3 |pages=254–|date=2007-09-20 }}</ref><ref>{{cite book|author=Narinder Kumar |title=Comprehensive Physics XII |url=https://books.google.com/books?id=IryMtwHHngIC&pg=PA282 |year=2003 |publisher=Laxmi Publications |isbn=978-81-7008-592-8 |pages=282–}}</ref><ref>{{cite book|author=Eric Bogatin |title=Signal Integrity: Simplified |url=https://books.google.com/books?id=_IiONSphoB4C&pg=PA114 |year=2004 |publisher=Prentice Hall Professional |isbn=978-0-13-066946-9 |pages=114–}}</ref> ਉਦਾਹਰਨ ਦੇ ਲਈ, ਇੱਕ ਪਦਾਰਥ ਦੇ {{nowrap|1 m × 1 m × 1 m}} ਦੇ ਇੱਕ ਠੋਸ ਘਣ ਦੇ ਦੋਹਾਂ ਉਲਟ ਪਾਸਿਆਂ ਤੇ ਸੰਪਰਕ ਬਣੇ ਹੋਏ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਸੰਪਰਕਾਂ ਦਾ ਅਵਰੋਧ (Resistance) 1 Ω ਹੈ, ਤਾਂ ਉਸ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕਤਾ 1 Ω⋅m ਹੋਵੇਗੀ। '''ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਬਿਜਲਈ ਚਾਲਕਤਾ''' (Electrical conductivity) ਜਾਂ '''ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਚਾਲਕਤਾ''' (specific conductance) ਬਿਜਲਈ ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕਤਾ ਤੋਂ ਉਲਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਕਿਸੇ ਪਦਾਰਥ ਦੁਆਰਾ [[ਬਿਜਲਈ ਕਰੰਟ|ਕਰੰਟ]] ਨੂੰ ਲੰਘਾਉਣ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਯੂਨਾਨੀ ਲਿਪੀ]] ਦੇ ਅੱਖਰ σ [[ਸਿਗਮਾ]] ਨਾਲ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਕਦੇ-ਕਦੇ &kappa; [[ਕਾਪਾ]] ਜਾਂ γ [[ਗਾਮਾ]] ਨਾਲ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਐਸ.ਆਈ. ਇਕਾਈ [[ਸਾਈਮਨਜ਼]] ਪ੍ਰਤੀ [[ਮੀਟਰ]] (S/m) ਹੈ। == ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ == === ਅਵਰੋਧਕ (Resistors) ਜਾਂ ਚਾਲਕ (conductors) ਜਿਹਨਾਂ ਦਾ ਕਰਾਸ-ਸੈਕਸ਼ਨ ਖੇਤਰ ਇਕਸਾਰ ਹੋਵੇ === [[Image:Resistivity geometry.png|thumb|ਅਵਰੋਧਕ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਇੱਕ ਟੁਕੜਾ ਜਿਸਦੇ ਦੋਵਾਂ ਸਿਰਿਆਂ ਤੇ ਬਿਜਲਈ ਸੰਪਰਕ ਹਨ।]] ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ [[ਅਵਰੋਧਕ|ਅਵਰੋਧਕਾਂ]] ਅਤੇ [[ਬਿਜਲਈ ਚਾਲਕ|ਚਾਲਕਾਂ]] ਦਾ ਕਰਾਸ-ਸੈਕਸ਼ਨਲ ਖੇਤਰ ਇਕਸਾਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ [[ਬਿਜਲਈ ਕਰੰਟ|ਕਰੰਟ]] ਇਕਸਾਰ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਹੀ ਲੰਘਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਇਹ ਇੱਕ ਹੀ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। (ਨਾਲ ਲੱਗਦੀ ਤਸਵੀਰ ਵੇਖੋ) ਇਸ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ, ਬਿਜਲਈ ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕਤਾ ''ρ'' (ਯੂਨਾਨੀ: [[ਰ੍ਹੋ (ਅੱਖਰ)|ਰ੍ਹੋ]]) ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ: :<math>\rho = R \frac{A}{\ell}, \,\!</math> ਜਿੱਥੇ :''R'' [[ਬਿਜਲਈ ਅਵਰੋਧ]] ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਇੱਕੋ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। :''<math>\ell</math>'' ਉਸ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਦੀ [[ਲੰਬਾਈ]] ਹੈ। :''A'' ਉਸ ਟੁਕੜੇ ਦਾ [[ਕਰਾੱਸ ਸੈਕਸ਼ਨ ਖੇਤਰ]] ਹੈ। ਉਪਰੋਕਤ ਦਿੱਤੇ ਹੋਏ ਫ਼ਾਰਮੂਲੇ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪਦਾਰਥ ਦਾ ਅਵਰੋਧ ਲੰਬਾਈ ਵਧਾਉਣ ਨਾਲ ਵਧਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਕਰਾੱਸ-ਸੈਕਸ਼ਨਲ ਖੇਤਰ ਵਧਾਉਣ ਨਾਲ ਘਟਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸਦੀ [[ਐਸ.ਆਈ. ਇਕਾਈ|ਐਸ.ਆਈ.]] ਇਕਾਈ "[[ਓਹਮ]]-[[ਮੀਟਰ]]" (Ω⋅m) ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕਤਾ ਜਾਂ ਰਜ਼ਿਸਟਿਵਿਟੀ ਨੂੰ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਇਸ ਕਰਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਇੱਕ [[ਅੰਦਰੂਨੀ ਗੁਣ]] (intrinsic property) ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ [[ਬਿਜਲਈ ਅਵਰੋਧ]] ਅਤੇ [[ਬਿਜਲਈ ਚਾਲਕਤਾ|ਚਾਲਕਤਾ]] ਤੋਂ ਵੱਖ ਹੈ। ਤਾਂਬੇ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਤਾਰਾਂ ਦੀ, ਬਣਤਰ ਅਤੇ ਅਕਾਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਵੀ, ''ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕਤਾ'' (resistivity) ਲਗਭਗ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇੱਕ ਲੰਬੀ ਅਤੇ ਪਤਲੀ ਤਾਂਬੇ ਦੀ ਤਾਰ ਦਾ ਅਵਰੋਧ, ਮੋਟੀ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਤਾਂਬੇ ਦੀ ਤਾਰ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕਤਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਬੜ ਦੀ ਅਵਰੋਧਤਾ ਤਾਂਬੇ ਦੀ ਅਵਰੋਧਤਾ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਬਿਜਲਈ ਚਾਲਕਤਾ, σ, ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕਤਾ ਤੋਂ ਉਲਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ: :<math>\sigma = \frac{1}{\rho}. \,\!</math> ਇਸਦੀ ਐਸ.ਆਈ. ਇਕਾਈ [[ਸਾਈਮਨਜ਼]] ਪ੍ਰਤੀ [[ਮੀਟਰ]] (S/m) ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ==ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕਤਾ (Resistivity) ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਚਾਲਕਤਾ (conductivity)== * [[ਬਿਜਲਈ ਚਾਲਕ|ਚਾਲਕ]] ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਧਾਤ|ਧਾਤਾਂ]] ਦੀ ਚਾਲਕਤਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਰੋੇਧਕਤਾ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। * ਇੱਕ [[ਬਿਜਲਈ ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕ|ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕ]] ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਕੱਚ]], ਦੀ ਚਾਲਕਤਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕਤਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। * ਇੱਕ [[ਅਰਧਚਾਲਕ]] (semiconductor) ਦੀ ਸਥਿਰ ਚਾਲਕਤਾ ਨਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਚਾਲਕਤਾ ਜਾਂ ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕਤਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਾਲਤਾਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਿਜਲਈ ਖੇਤਰ ਜਾਂ [[ਪ੍ਰਕਾਸ਼|ਰੌਸ਼ਨੀ]] ਦੀ ਫ਼ਰੀਕੁਐਂਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਚਾਲਕਤਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਤਾਪਮਾਨ ਅਤੇ ਅਰਧਚਾਲਕ ਪਦਾਰਥ ਦੀ ਬਣਤਰ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। {|class="wikitable" |- ! ਪਦਾਰਥ ! ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕਤਾ (Resistivity), ρ (Ω·m) |- |[[ਅਰਧਚਾਲਕ]] | 0 |- |[[ਧਾਤ|ਧਾਤਾਂ]] | 10⁻⁸ |- |[[ਅਰਧਚਾਲਕ]] |ਹਾਲਤਾਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ |- |[[ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਲਾਈਟ]] | ਹਾਲਤਾਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ |- |[[ਬਿਜਲਈ ਇੰਸੂਲੇਸ਼ਨ|ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕਤਾ]] | 10¹⁶ |- |[[ਪੂਰਨ-ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕ]] |∞ |} ਇਸ ਲੜੀ ਵਿੱਚ 20 [[ਸੈਲਸੀਅਸ|°C]] (68 [[ਫ਼ਾਹਰਨਹੀਟ|°F]], 293 [[ਕੈਲਵਿਨ|K]]) ਤਾਪਮਾਨ ਉੱਪਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤਿਰੋਧਕਤਾ, ਸਥਿਰ ਚਾਲਕਤਾ ਅਤੇ ਤਾਪਮਾਨ ਕੋਫ਼ੀਸ਼ੈਂਟ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। {| class="wikitable sortable" |- ! Material ! data-sort-type="number" | ρ (Ω·m) at {{val|20|u=°C}} ! data-sort-type="number" | σ (S/m) at {{val|20|u=°C}} ! data-sort-type="number" | Temperature<br /> coefficient<ref group="note">The numbers in this column increase or decrease the [[significand]] portion of the resistivity. For example, at {{convert|30|C|K|abbr=on}}, the resistivity of silver is {{val|1.65|e=-8}}. This is calculated as {{nowrap|1=Δρ = α ΔT ρ_o}} where ρ_o is the resistivity at {{val|20|u=°C}} (in this case) and α is the temperature coefficient.</ref><br /> (K⁻¹) ! class="unsortable"| Reference |- |[[ਚਾਂਦੀ]]||data-sort-value="0.0000000159"|{{val|1.59|e=-8}}||data-sort-value="6.3E7"|{{val|6.30|e=7}}||0.0038||<ref name="serway">{{cite book | author=Raymond A. Serway | title=Principles of Physics | edition=2nd| year=1998 | publisher=Saunders College Pub | location=Fort Worth, Texas; London | isbn=0-03-020457-7 | page=602}}</ref><ref name="Griffiths">{{cite book|title=Introduction to Electrodynamics|author=David Griffiths|publisher=[[Prentice Hall]]|year=1999|isbn=0-13-805326-X|editor=Alison Reeves|edition=3rd|location=Upper Saddle River, New Jersey|page=286|chapter=7. Electrodynamics|oclc=40251748|authorlink=David Griffiths (physicist)|origyear=1981}}<!--| accessdate = 2006-01-29 --></ref> |- |[[ਤਾਂਬਾ]]||data-sort-value="0.0000000168"|{{val|1.68|e=-8}}||data-sort-value="5.96E7"|{{val|5.96|e=7}}||0.00404||<ref>{{cite journal|last1=Matula|first1=R.A.|title=Electrical resistivity of copper, gold, palladium, and silver|journal=Journal of Physical and Chemical Reference Data|date=1979|volume=8|issue=4|page=1147|doi=10.1063/1.555614|url=http://aip.scitation.org/doi/abs/10.1063/1.555614|bibcode=1979JPCRD...8.1147M}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਮਈ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref name="Giancoli">{{cite book|title=Physics for Scientists and Engineers with Modern Physics|author=Douglas Giancoli|publisher=[[Prentice Hall]]|year=2009|isbn=0-13-149508-9|editor=Jocelyn Phillips|edition=4th|location=Upper Saddle River, New Jersey|page=658|chapter=25. Electric Currents and Resistance|origyear=1984}}<!--| accessdate = 2013-03-04 --></ref> |- |[[ਅਨੀਲਿੰਗ (ਧਾਤ ਕਿਰਿਆ)|ਅਨੀਲਡ]] [[ਤਾਂਬਾ]]<ref group="note">Referred to as 100% IACS or International Annealed Copper Standard. The unit for expressing the conductivity of nonmagnetic materials by testing using the [[Eddy current|eddy-current]] method. Generally used for temper and alloy verification of aluminium.</ref> ||data-sort-value="0.0000000172"|{{val|1.72|e=-8}}||data-sort-value="5.8E7"|{{val|5.80|e=7}}||0.00393||<ref>[https://archive.org/details/copperwiretables31unituoft Copper wire tables: United States. National Bureau of Standards: Free Download & Streaming: Internet Archive]. Archive.org (2001-03-10). Retrieved on 2014-02-03.</ref> |- |[[ਸੋਨਾ]]<ref group="note">Gold is commonly used in [[electrical contacts]] because it does not easily corrode.</ref>||data-sort-value="2.44E-8"|{{val|2.44|e=-8}}||data-sort-value="4.11E7"|{{val|4.10|e=7}}||0.0034||<ref name="serway"/> |- |[[ਐਲੂਮੀਨੀਅਮ]]<ref group="note">Commonly used for high voltage power lines</ref> ||data-sort-value="0.0000000265"|{{val|2.65|e=-8}}||data-sort-value="3.5E7"|{{val|3.77|e=7}}||0.0039||<ref name="serway"/> |- |[[ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ]]||data-sort-value="0.0000000336"|{{val|3.36|e=-8}}||data-sort-value="2.98E7"|{{val|2.98|e=7}}||0.0041|| |- |[[ਟੰਗਸਟਨ]]||data-sort-value="0.0000000560"|{{val|5.60|e=-8}}||data-sort-value="1.79E7"|{{val|1.79|e=7}}||0.0045||<ref name="serway"/> |- |[[ਜ਼ਿੰਕ]]||data-sort-value="0.0000000590"|{{val|5.90|e=-8}}||data-sort-value="1.69E7"|{{val|1.69|e=7}}||0.0037||<ref>[http://physics.mipt.ru/S_III/t Physical constants] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111123121944/http://physics.mipt.ru/S_III/t |date=2011-11-23 }}. (PDF format; see page 2, table in the right lower corner). Retrieved on 2011-12-17.</ref> |- |[[ਨਿਕਲ]]||data-sort-value="0.0000000699"|{{val|6.99|e=-8}}||data-sort-value="1.43E7"|{{val|1.43|e=7}}||0.006|| |- |[[ਲਿਥਿਅਮ]]||data-sort-value="9.28E-8"|{{val|9.28|e=-8}}||data-sort-value="1.08E7"|{{val|1.08|e=7}}||0.006|| |- |[[ਲੋਹਾ]]||data-sort-value="0.0000001"|{{val|9.71|e=-8}}||data-sort-value="1E7"|{{val|1.00|e=7}}||0.005||<ref name="serway"/> |- |[[ਪਲੈਟੀਨਮ]]||data-sort-value="0.000000106"|{{val|1.06|e=-7}}||data-sort-value="9.43E6"|{{val|9.43|e=6}}||0.00392||<ref name="serway"/> |- |[[ਟਿਨ]]||data-sort-value="0.000000109"|{{val|1.09|e=-7}}||data-sort-value="9.17E6"|{{val|9.17|e=6}}||0.0045|| |- |[[ਗੈਲੀਅਮ]]||data-sort-value="0.000000140"|{{val|1.40|e=-7}}||data-sort-value="7.10E6"|{{val|7.10|e=6}}||0.004|| |- |[[ਕਾਰਬਨ ਸਟੀਲ]] (1010)||data-sort-value="0.000000143"|{{val|1.43|e=-7}}||data-sort-value="6.99E6"|{{val|6.99|e=6}}||||<ref>[http://www.matweb.com/search/DataSheet.aspx?MatGUID=025d4a04c2c640c9b0eaaef28318d761 AISI 1010 Steel, cold drawn]. Matweb</ref> |- |[[ਸੀਸਾ]]||data-sort-value="0.000000220"|{{val|2.20|e=-7}}||data-sort-value="4.55E6"|{{val|4.55|e=6}}||0.0039||<ref name="serway"/> |- |[[ਟਾਈਟੇਨੀਅਮ]]||data-sort-value="0.000000420"|{{val|4.20|e=-7}}||data-sort-value="2.38E6"|{{val|2.38|e=6}}||0.0038|| |- |Grain oriented [[ਬਿਜਲਈ ਸਟੀਲ]]||data-sort-value="0.000000460"|{{val|4.60|e=-7}}||data-sort-value="2.17E6"|{{val|2.17|e=6}}||||<ref>{{cite web|url=http://www.jfe-steel.co.jp/en/products/electrical/catalog/f1e-001.pdf |title=JFE steel |format=PDF |accessdate=2012-10-20}}</ref> |- |[[ਮੈਂਗੇਨਿਨ]]||data-sort-value="0.000000482"|{{val|4.82|e=-7}}||data-sort-value="2.07E6"|{{val|2.07|e=6}}||0.000002||<ref name="giancoli">{{cite book | author=Douglas C. Giancoli | title=Physics: Principles with Applications | edition=4th | year=1995 | publisher=Prentice Hall | location=London | isbn=0-13-102153-2}}<br>(see also [http://hyperphysics.phy-astr.gsu.edu/hbase/Tables/rstiv.html Table of Resistivity]. hyperphysics.phy-astr.gsu.edu) </ref> |- |[[ਕੌਂਸਟੈਂਟਨ]]||data-sort-value="0.000000490"|{{val|4.90|e=-7}}||data-sort-value="2.04E6"|{{val|2.04|e=6}}||0.000008||<ref>John O'Malley (1992) ''Schaum's outline of theory and problems of basic circuit analysis'', p. 19, McGraw-Hill Professional, {{ISBN|0-07-047824-4}}</ref> |- |[[ਸਟੇਨਲੈਸ ਸਟੀਲ]]<ref group="note">18% chromium/ 8% nickel austenitic stainless steel</ref>||data-sort-value="0.000000690"|{{val|6.90|e=-7}}||data-sort-value="1.45E6"|{{val|1.45|e=6}}||0.00094||<ref>Glenn Elert (ed.), [http://hypertextbook.com/facts/2006/UmranUgur.shtml "Resistivity of steel"], ''The Physics Factbook'', retrieved and 16 June 2011.</ref> |- |[[ਪਾਰਾ]]||data-sort-value="0.000000980"|{{val|9.80|e=-7}}||data-sort-value="1.02E6"|{{val|1.02|e=6}}||0.0009||<ref name="giancoli"/> |- |[[ਨਾਈਕਰੋਮ]]<ref group="note">Nickel-iron-chromium alloy commonly used in heating elements.</ref>||data-sort-value="0.0000011"|{{val|1.10|e=-6}}||data-sort-value="6.7E5"|{{val|6.7|e=5}}||{{val|0.0004}}||<ref name="serway"/> |- |[[ਗਾਸ]]||data-sort-value="0.001"|{{val|1.00|e=-3}} to {{val|1.00|e=8}}||data-sort-value="1E-8"|{{val|1.00|e=-8}} to {{val|e=3}}|| ||<ref name="Ohring">{{cite book | author = Milton Ohring | title = Engineering materials science, Volume 1| edition = 3rd | year = 1995 | page = 561|isbn=0125249950|publisher=Academic Press}}</ref> |- |[[ਅਮੋਰਫਸ ਕਾਰਬਨ|ਕਾਰਬਨ (ਅਮੋਰਫਸ)]]||data-sort-value="5E-4"|{{val|5.00|e=-4}} to {{val|8.00|e=-4}} <!-- 3.5×10⁻⁵ Serway figure removed because unclear what form of carbon is being referenced-->||data-sort-value="1.25E3"|{{val|1.25|e=3}} to {{val|2|e=3}}|| −0.0005||<ref name="serway"/><ref>Y. Pauleau, Péter B. Barna, P. B. Barna (1997) ''Protective coatings and thin films: synthesis, characterization, and applications'', p. 215, Springer, {{ISBN|0-7923-4380-8}}.</ref> |- |[[ਗਰੇਫਾਈਟ|ਕਾਰਬਨ (ਗਰੇਫਾਈਟ)]]<ref group="note">Graphite is strongly anisotropic.</ref>||data-sort-value="2.5E-6"|{{val|2.50|e=-6}} to {{val|5.00|e=-6}} ∥[[basal plane]]<br />{{val|3.00|e=-3}} ⊥basal plane ||data-sort-value="2E5"|{{val|2.00|e=5}} to {{val|3.00|e=5}} ∥basal plane<br />{{val|3.30|e=2}} ⊥basal plane|| ||<ref name=Pierson>Hugh O. Pierson, ''Handbook of carbon, graphite, diamond, and fullerenes: properties, processing, and applications'', p. 61, William Andrew, 1993 {{ISBN|0-8155-1339-9}}.</ref> |- |[[ਜਰਮੇਨੀਅਮ]]<ref name="semi" group="note">The resistivity of [[semiconductor]]s depends strongly on the presence of [[Impurity|impurities]] in the material.</ref>||data-sort-value="4.6E-1"|{{val|4.60|e=-1}}||2.17|| −0.048||<ref name="serway"/><ref name="Griffiths"/> |- |[[ਸਮੁੰਦਰੀ ਪਾਣੀ]]<ref group="note">Corresponds to an average salinity of 35 g/kg at {{val|20|u=°C}}.</ref>||data-sort-value="2E-1"|{{val|2.00|e=-1}}||data-sort-value="4.8"|{{val|4.80}}|| ||<ref>[http://www.kayelaby.npl.co.uk/general_physics/2_7/2_7_9.html Physical properties of sea water]. Kayelaby.npl.co.uk. Retrieved on 2011-12-17.</ref> |- |Swimming pool water<ref group="note">The pH should be around 8.4 and the conductivity in the range of 2.5 – 3 mS/cm. The lower value is appropriate for freshly prepared water. The conductivity is used for the determination of TDS (total dissolved particles).</ref>||data-sort-value="4E-1"|{{val|3.33|e=-1}} to {{val|4.00|e=-1}}||data-sort-value="0.25"|{{val|0.25}} to {{val|0.30}}||||<ref>[http://chemistry.stackexchange.com/questions/28333/electrical-conductivity-of-pool-water]. chemistry.stackexchange.com</ref> |- |[[ਪੀਣ ਵਾਲਾ ਪਾਣੀ]]<ref group="note">This value range is typical of high quality drinking water and not an indicator of water quality</ref>||data-sort-value="2E1"|{{val|2.00|e=1}} to {{val|2.00|e=3}}||data-sort-value="5E-4"|{{val|5.00|e=-4}} to {{val|5.00|e=-2}}|| ||{{Citation needed|date=January 2011}} |- |[[ਸਿਲੀਕਾਨ]]<ref name="semi" group="note"/>||data-sort-value="6.4E2"|{{val|6.40|e=2}}||data-sort-value="1.56E-3"|{{val|1.56|e=-3}}||{{val|-0.075}}||<ref name="serway"/> |- |[[ਲੱਕੜ]]||data-sort-value="1E3"|{{val|1.00|e=3}} to {{val|1.00|e=4}}||data-sort-value="1E-4"|{{val|e=-4}} to {{val|e=-3}}||||<ref name="Transmission Lines data">[http://www.transmission-line.net/2011/07/electrical-properties-of-wood-poles.html Transmission Lines data]. Transmission-line.net. Retrieved on 2014-02-03.</ref> |- |[[Deionized water]]<ref group="note">Conductivity is lowest with monatomic gases present; changes to {{val|1.2|e=-4}} upon complete de-gassing, or to {{val|7.5|e=-5}} upon equilibration to the atmosphere due to dissolved CO₂</ref> ||data-sort-value="1.8E5"|{{val|1.80|e=5}}||data-sort-value="5.5E-6"|{{val|5.50|e=-6}}|| ||<ref>{{cite journal|doi=10.1021/jp045975a|title=De-Gassed Water is a Better Cleaning Agent|year=2005|author1=R. M. Pashley |author2=M. Rzechowicz |author3=L. R. Pashley |author4=M. J. Francis |journal=The Journal of Physical Chemistry B|volume=109|pmid=16851085|issue=3|pages=1231–8}}</ref> |- |[[ਕੱਚ]]||data-sort-value="1E11"|{{val|1.00|e=11}} to {{val|1.00|e=15}}||data-sort-value="1E-11"|{{val|e=-15}} to {{val|e=-11}} ||?||<ref name="serway"/><ref name="Griffiths"/> |- |[[ਪੱਕੀ ਰਬੜ]]||data-sort-value="1E13"|{{val|1.00|e=13}}||data-sort-value="1E-14"|{{val|e=-14}}||?||<ref name="serway"/> |- |[[ਸੁੱਕੀ ਲੱਕੜ]]||data-sort-value="1E14"|{{val|1.00|e=14}} to {{val|1.00|e=16}}||data-sort-value="1E-16"|{{val|e=-16}} to {{val|e=-14}}||||<ref name="Transmission Lines data"/> |- |[[ਸਲਫਰ]]||data-sort-value="1E15"|{{val|1.00|e=15}}||data-sort-value="1E-16"|{{val|e=-16}}||?||<ref name="serway"/> |- |[[ਹਵਾ]]||data-sort-value="1.3E16"|{{val|1.30|e=14}} to {{val|3.30|e=14}}|| data-sort-value="3E-15" |{{val|3|e=-15}} to {{val|8|e=-15}}|| ||<ref>{{cite journal|doi=10.1029/2007JD009716|title=Effect of relative humidity and sea level pressure on electrical conductivity of air over Indian Ocean|year=2009|author1=S. D. Pawar |author2=P. Murugavel |author3=D. M. Lal |journal=Journal of Geophysical Research|volume=114|pages=D02205|bibcode=2009JGRD..11402205P}}</ref> |- |[[ਹੀਰਾ|ਕਾਰਬਨ (ਹੀਰਾ)]]||data-sort-value="1E12"|{{val|1.00|e=12}}||data-sort-value="1E-13"|~{{val|e=-13}}|| ||<ref>Lawrence S. Pan, Don R. Kania, ''Diamond: electronic properties and applications'', p. 140, Springer, 1994 {{ISBN|0-7923-9524-7}}.</ref> |- |[[Fused quartz]]||data-sort-value="7.5E17"|{{val|7.50|e=17}}||data-sort-value="1.3E-18"|{{val|1.30|e=-18}}||?||<ref name="serway"/> |- |[[ਪੌਲੀਇਥਲੀਨ ਟੈਰੇਪਥੈਲੇਟ|ਪੀ.ਈ.ਟੀ.]]||data-sort-value="1E21"|{{val|1.00|e=21}}||data-sort-value="1E-21"|{{val|e=-21}}||?|| |- |[[ਪੀ.ਟੀ.ਐਫ਼.ਈ.|ਟੈਫ਼ਲੌਨ]]||data-sort-value="1E23"|{{val|1.00|e=23}} to {{val|1.00|e=25}}||data-sort-value="1E-25"|{{val|e=-25}} to {{val|e=-23}}||?|| |} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬਿਜਲੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇਲੈਕਟ੍ਰੀਕਲ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ]] 1tobvozc9nioz4evijrwd3sk0lzu1hu 0 102639 609749 583681 2022-07-31T01:41:38Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox scientist |birth_name=ਹੈਨਰੀਸ਼ ਰੁਡੌਲਫ਼ ਹਰਟਜ਼ |image=Heinrich Rudolf Hertz.jpg |alt=Heinrich Rudolf Hertz |image_size=230px |birth_date={{birth date|1857|2|22|df=y}} |birth_place=[[ਹਾਮਬੁਰਕ]], [[ਜਰਮਨ ਮਹਾਂਸੰਘ]] |residence=ਜਰਮਨੀ |nationality=ਜਰਮਨ |death_date={{death date and age|1894|1|1|1857|2|22|df=y}} |death_place=[[ਬੌਨ]], [[ਜਰਮਨ ਸਾਮਰਾਜ]] |field=[[ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ]] <br> [[ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨਿਕ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ]] |work_institutions=[[ਕੀਲ ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]<br>[[ਕਾਰਲਸਰੂਹ ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]<br>[[ਬੌਨ ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] |alma_mater=[[ਮਿਊਨਿਖ਼ ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]<br> [[ਬਰਲਿਨ ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] |doctoral_advisor=[[ਹਰਮਨ ਵੌਨ ਹੈਲਮ੍ਹੋਲਜ਼]] |doctoral_students=[[ਵਿਲਹੈਮ ਜਰਕਨੈਸ]] |known_for=[[ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ]]<br> [[ਫੋਟੋਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ]]<br> [[Gauss's principle of least constraint|Hertz's principle of least curvature]] |prizes=[[ਮਾਟਾਉਚੀ ਮੈਡਲ]] <small>(1888)</small><br>[[ਰਮਫ਼ੋਰਡ ਮੈਡਲ]] {{small|(1890)}} |footnotes= |signature=Autograph of Heinrich Hertz.png }} '''ਹੈਨਰੀਸ਼ ਰੁਡੌਲਫ਼ ਹਰਟਜ਼''' ({{IPA-de|hɛɐʦ|lang}}; 22 ਫ਼ਰਵਰੀ 1857&nbsp;– 1 ਜਨਵਰੀ 1894) ਇੱਕ [[ਜਰਮਨ ਲੋਕ|ਜਰਮਨ]] [[ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ]] ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਕਿ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਤਰੰਗਾਂ]] ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਿੱਧ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਪਹਿਲਾਂ [[ਜੇਮਜ਼ ਕਲਰਕ ਮੈਕਸਵੈੱਲ|ਜੇਮਸ ਕਲਰਕ ਮੈਕਸਵੈਲ]] ਨੇ [[ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦਾ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਸਿਧਾਂਤ|ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਦੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਸਿਧਾਂਤ]] ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। [[ਫ੍ਰੀਕੁਐਂਸੀ|ਫ਼ਰੀਕੁਐਂਸੀ]] ਦੀ ਇਕਾਈ [[ਸਾਈਕਲ ਪ੍ਰਤੀ ਸੈਕਿੰਡ]] ਦਾ ਨਾਮ ''[[ਹਰਟਜ਼]]'' ਉਸਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="hertzunit">[http://www.iec.ch/about/history/overview/ IEC History] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130519144600/http://www.iec.ch/about/history/overview/ |date=2013-05-19 }}. Iec.ch.</ref> ਹਰਟਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ [[ਹਾਮਬੁਰਕ]] ਵਿਖੇ 1857 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ [[ਫ਼ਰਾਂਕਫ਼ੁਰਟ|ਫ਼ਰੈਂਕਫ਼ਰਟ]] ਅਤੇ ਪਿੱਛੋਂ [[ਮਿਊਨਿਖ਼]] ਦਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਤਕਨੀਕੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ. [[ਬਰਲਿਨ]] ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਉਹ [[ਬੌਨ]] ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ [[ਕੀਲ]] ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਪੜਾਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਖੋਜ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਵੀ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਸੀ।<ref name=oup>Hertz, Heinrich Rudolf, In A Dictionary of Scientists.: Oxford University Press, 1999. http://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780192800862.001.0001/acref-9780192800862-e-673, {{subscription required}}, accessed 18 December 2015.</ref> ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਇੱਕ ਖ਼ੂਨ ਦੀ ਬੀਮਾਰੀ ਕਾਰਨ 1894 ਵਿੱਚ ਹੋਈ।<ref name=oup/> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਰਮਨ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1857]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1894]] 8k7ipd83c6t8ppj3ng5u78ob3sdibty 0 104434 609859 575852 2022-07-31T07:16:01Z Jagseer S Sidhu 18155 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = ਅਸੀਸ ਕੌਰ | birth_name = Asees Kaur | image = Asees_Kaur_at_the_66th_Filmfare_Awards.jpg | birth_date = {{Birth date and age|df=y|1988|9|26}} | birth_place = ਪਾਣੀਪੱਤ, ਹਰਿਆਣਾ, ਭਾਰਤ | genre = {{flatlist|[[ਬਾਲੀਵੁੱਡ]]|[[ਪੌਪ]]}} | occupation = ਪਲੇਅਬੈਕ ਗਾਇਕ | instrument = ਵੋਕਲ | years_active = 2016–ਹੁਣ ਤੱਕ | caption = 66ਵੇਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ 'ਤੇ ਅਸੀਸ ਕੌਰ | label = [[ਸੋਨੀ ]]<br>[[ਟੀ-ਸੀਰੀਜ਼]]<br>ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਿਕ }} Background=ਸੋਲੋ_ਗਾਇਕ|background=solo_singer|Name=ਅਸੀਸ ਕੌਰ|name=Asees Kaur| image = Asees_Kaur_at_the_66th_Filmfare_Awards.jpg | birth_date = {{Birth date and age|df=y|1988|9|26}}|birth_place=[[ਪਾਨੀਪਤ]],[[Haryana|<span style="color: rgb(34, 34, 34);">ਹਰਿਆਣਾ</span>]], [[India|ਇੰਡੀਆ]]|Occupation=ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕਾ|occupation=playback singer|Years_active=2016|years_active=2016|Label=[[Zee Music Company|ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ]]|label=[[Zee Music Company]]}}'''ਅਸੀਸ ਕੌਰ'''  (ਜਨਮ 26 ਸਤੰਬਰ 1988) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ]] ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗਾਇਕ ਰਿਲੀਜ ਸ਼ੋਅ ਜਿਵੇਂ [[ਇੰਡੀਅਨ ਆਈਡਲ]] ਅਤੇ [[ਅਵਾਜ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੀ]] ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ ਹੈ। ਅਸੀਸ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ]] ਬਣਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ 5 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ [[ਤਮੰਚੇ]] ਵਿੱਚ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਗੀਤ "ਦਿਲਦਾਰਾ ਰੀਪਰਾਇਜ" ਬਣਾਇਆ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ, ਉਸਨੇ ਕਈ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਗਾਇਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਈ ਸੰਗੀਤ ਕੰਪੋਜਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ [[ਕਪੂਰ ਐਂਡ ਸੰਨਜ]] (1921 ਤੋਂ) ਵੀ "[[ਬੋਲਨਾ]]" ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ।  == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਿਛੋਕੜ == ਅਸੀਸ [[ਪਾਨੀਪਤ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]] ਤੋਂ ਹੈ। 26 ਸਤੰਬਰ 1988 ਨੂੰ ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ, ਅਸੀਸ ਨੇ 5 ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਅਸੀਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ [[ਗੁਰਬਾਣੀ]] ਗਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ। ਜਿਉਂ ਹੀ ਉਹ ਵੱਡੀ ਹੋਈ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਗਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਜਲੰਧਰ ਤੋਂ [[ਉਸਤਾਦ ਪੂਰਨ ਸ਼ਾਹਕੋਟੀ]] ਅਧੀਨ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ। ਉਸਦਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਵਰਜਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਇਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸ਼ਲਾਘਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਪਾਠਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਅਸੀਸ ਨੇ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਰਿਐਲਿਟੀ ਸ਼ੋਅ, "[[ਆਵਾਜ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੀ]]" ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ [[ਬੰਬਈ]] ਆਈ ਅਤੇ ਕਈ ਸੰਗੀਤ ਕੰਪੋਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ।  == ਸੰਗੀਤ ਕੈਰੀਅਰ == '''ਅਸੀਸ''' ਨੇ [[ਇੰਡੀਅਨ ਆਇਡਲ 6]] ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਉਸਨੇ "ਬੋਲਨਾ" ਗਾਇਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਨੂੰ ਗੀਮਾ 2016 ਫੈਨਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਗਾਣਿਆਂ ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। [[ਤਮੰਚੇ]] ਉਸ ਦੀ [[ਬਾਲੀਵੁੱਡ]] ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ "ਦਿਲਦਾਰ" ਗੀਤ ਗਾਇਆ। [[ਕਪੂਰ ਐਂਡ ਸੰਨਜ]] ਵਿਚੋਂ (1 9 21 ਤੋਂ) ਉਸ ਦਾ ਗੀਤ "ਬੋਲਨਾ" ਇਕਦਮ ਹਿੱਟ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਚਾਰਟ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਰਿਹਾ।  {| class="wikitable sortable" style="margin-bottom: 10px;" !ਸਾਲ !ਐਲਬਮ !ਭਾਸ਼ਾ ! ਯੋਗਦਾਨ ! ਲੇਬਲ |- | 2017 |''ਸ਼ਾਦੀ ਮੇਂ ਜ਼ਰੂਰ ਆਨਾ(ਫ਼ਿਲਮ)'' |ਤੂੰ ਬਨਜਾ ਗਾਲੀ ਬਨਾਰਸ ਕੀ |ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- | 2017 |''ਮੁੰਨਾ ਮਾਇਕਲ (ਫ਼ਿਲਮ)'' |ਬੀਟ ਇਟ ਬੀਜੂਰੀਯਾ | ਹਿੰਦੀ | [[ਈਰੋਜ]] |- | 2017 |''ਹਾਫ਼-ਗ੍ਰਲਫ੍ਰੈਂਡ (ਫ਼ਿਲਮ)'' |ਬਾਰਿਸ਼ (ਫ਼ੀਮੇਲ) | ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- | 2017 |''ਮਿਰਜ਼ਾ-ਜੂਲੀਅਟ (ਫ਼ਿਲਮ)'' |ਟੁਕੜਾ ਟੁਕੜਾ | ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- | 2017 |''<br /> ਅਗਰ ਤੁਮ ਸਾਥ ਹੋ'' |ਮੈਂ ਕਮਲੀ ਹੋ  | ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- | 2017 |''ਦੁਬਾਰਾ  (ਫ਼ਿਲਮ)'' |ਕਾਰੀ ਕਾਰੀ | ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- | 2016 |''<br /> ਬੇਈਮਾਨ ਲਵ (ਫ਼ਿਲਮ)'' |ਰੰਗ ਰੇਜ਼ਾ | ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- | 2016 |''<br /> ਕਪੂਰ ਐੰਡ ਸਨਜ਼ (ਫ਼ਿਲਮ)'' |ਬੋਲਨਾ | ਹਿੰਦੀ | ਸੋਨੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਇੰਟਰਟੈਨਮੈਂਟ ਇੰਡੀਆ Pvt. Ltd. |- | 2016 |''[[ਜਜ਼ਬਾ (ਫ਼ਿਲਮ)]]'' |ਬੰਦਿਆ (ਰੀਪ੍ਰਾਇਜ) | ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- | 2016 |''ਕੁਛ ਤੋ ਲੋਚਾ ਹੈ(ਫ਼ਿਲਮ)'' |ਨਾ ਜਾਣੇ ਕਯਾ ਹੈ ਤੁਮਸੇ ਵਾਸਤਾ | ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- | 2016 |''ਤਮਾਚੇ'' | ਦਿਲਦਾਰਾ (ਰੀਪ੍ਰਾਇਜ) | ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- | 2016 |ਫਲਾਇੰਗ ਜੱਟ(ਫ਼ਿਲਮ) | ਭੰਗੜਾ ਪਾ | ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- |''[[ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ|ਉਡੱਤਾ ਪੰਜਾਬ]]'' |ਇੱਕ ਕੁੜੀ(ਅਸੀਸ ਕੌਰ ਵਰਜਨ) |ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |} == ਐਲਬਮ == ਸੱਖੀਓ ਸਹੇਲਡੀਓ ਕਰ ਕਿਰਪਾ ਮੇਲੋਹ ਰਾਮ ਵੱਡੀ ਤੇਰੀ ਵੱਡਿਆਈ ਦਾਤਾ ਓ ਨਾ ਮੰਗੀਏ ਯਾਰਾ ਵੇ - ਕ੍ਰਸਨਾ ਸੋਲੋ ਨਾਲ ਸਿੰਗਲ ਤੂੰ ਜੋ ਪਾਸ ਮੇਰੇ - ਕ੍ਰਸਨਾ ਸੋਲੋ ਨਾਲ ਦੋਗਾਣਾ  ਅਸੀਸ ਕੌਰ ਵਰਜਨ: "ਚੁਨਰ" ([[ਏਬੀਸੀਡੀ 2|ABCD 2]]) "ਅਸ਼ਕ ਨਾ ਹੋ" (ਹੋਲੀਡੇ) "ਜੁਦਾ" (ਇਸ਼ਕੇਦਾਰੀਆਂ) == ਐਵਾਰਡ == {| class="wikitable sortable" style="margin-bottom: 10px;" ! ਸਾਲ ! ਪੁਰਸਕਾਰ ! ਗੀਤ ! ਸਿਰਲੇਖ |- | 2017 |''ਮਿਰਚੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਐਵਾਰਡ'' |ਬੋਲਨਾ |ਬੇਸਟ ਫ਼ੀਮੇਲ ਪਲੇਅਬੈਕ ਗਾਇਕ |- | 2017 | ''ਜ਼ੀ ਈਟੀਸੀ ਪੁਰਸਕਾਰ'' |ਬੋਲਨਾ |ਬੇਸਟ ਅਪਕਮਿੰਗ ਫ਼ੀਮੇਲ ਪਲੇਅਬੈਕ ਗਾਇਕ |} == ਹਵਾਲੇ == == ਸਰੋਤ == * http://www.deccanchronicle.com/entertainment/bollywood/240216/watch-sidharth-fawad-and-alia-in-soothing-track-bolna-from-kapoor-sons.html * http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/music/music-reviews/Music-Review-Kapoor-Sons/articleshow/51344544.cms * http://www.boxofficeindia.co.in/short-sweet-2/{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1988]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਗਾਇਕਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] 0wakrj2vijg0ny9f3c2771fxygbunyz 609860 609859 2022-07-31T07:16:23Z Jagseer S Sidhu 18155 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = ਅਸੀਸ ਕੌਰ | birth_name = ਅਸੀਸ ਕੌਰ | image = Asees_Kaur_at_the_66th_Filmfare_Awards.jpg | birth_date = {{Birth date and age|df=y|1988|9|26}} | birth_place = ਪਾਣੀਪੱਤ, ਹਰਿਆਣਾ, ਭਾਰਤ | genre = {{flatlist|[[ਬਾਲੀਵੁੱਡ]]|[[ਪੌਪ]]}} | occupation = ਪਲੇਅਬੈਕ ਗਾਇਕ | instrument = ਵੋਕਲ | years_active = 2016–ਹੁਣ ਤੱਕ | caption = 66ਵੇਂ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਅਵਾਰਡ 'ਤੇ ਅਸੀਸ ਕੌਰ | label = [[ਸੋਨੀ ]]<br>[[ਟੀ-ਸੀਰੀਜ਼]]<br>ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਿਕ }} '''ਅਸੀਸ ਕੌਰ'''  (ਜਨਮ 26 ਸਤੰਬਰ 1988) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ]] ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗਾਇਕ ਰਿਲੀਜ ਸ਼ੋਅ ਜਿਵੇਂ [[ਇੰਡੀਅਨ ਆਈਡਲ]] ਅਤੇ [[ਅਵਾਜ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੀ]] ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ ਹੈ। ਅਸੀਸ ਬਹੁਤ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਪਲੇਬੈਕ ਗਾਇਕ]] ਬਣਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ 5 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਗੁਰਬਾਣੀ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ [[ਤਮੰਚੇ]] ਵਿੱਚ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਗੀਤ "ਦਿਲਦਾਰਾ ਰੀਪਰਾਇਜ" ਬਣਾਇਆ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ, ਉਸਨੇ ਕਈ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਗਾਇਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕਈ ਸੰਗੀਤ ਕੰਪੋਜਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ [[ਕਪੂਰ ਐਂਡ ਸੰਨਜ]] (1921 ਤੋਂ) ਵੀ "[[ਬੋਲਨਾ]]" ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ।  == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਿਛੋਕੜ == ਅਸੀਸ [[ਪਾਨੀਪਤ]], [[ਹਰਿਆਣਾ]] ਤੋਂ ਹੈ। 26 ਸਤੰਬਰ 1988 ਨੂੰ ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ, ਅਸੀਸ ਨੇ 5 ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਅਸੀਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ [[ਗੁਰਬਾਣੀ]] ਗਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ। ਜਿਉਂ ਹੀ ਉਹ ਵੱਡੀ ਹੋਈ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਗਾਉਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਜਲੰਧਰ ਤੋਂ [[ਉਸਤਾਦ ਪੂਰਨ ਸ਼ਾਹਕੋਟੀ]] ਅਧੀਨ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ। ਉਸਦਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਦਾ ਵਰਜਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਇਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸ਼ਲਾਘਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਤੇ ਗੁਰਬਾਣੀ ਗਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਭੈਣ-ਭਰਾ ਗੁਰਬਾਣੀ ਪਾਠਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਅਸੀਸ ਨੇ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਰਿਐਲਿਟੀ ਸ਼ੋਅ, "[[ਆਵਾਜ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੀ]]" ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ [[ਬੰਬਈ]] ਆਈ ਅਤੇ ਕਈ ਸੰਗੀਤ ਕੰਪੋਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ।  == ਸੰਗੀਤ ਕੈਰੀਅਰ == '''ਅਸੀਸ''' ਨੇ [[ਇੰਡੀਅਨ ਆਇਡਲ 6]] ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਉਸਨੇ "ਬੋਲਨਾ" ਗਾਇਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਨੂੰ ਗੀਮਾ 2016 ਫੈਨਪਾਰਕ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਗਾਣਿਆਂ ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਲਿਆ। [[ਤਮੰਚੇ]] ਉਸ ਦੀ [[ਬਾਲੀਵੁੱਡ]] ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ "ਦਿਲਦਾਰ" ਗੀਤ ਗਾਇਆ। [[ਕਪੂਰ ਐਂਡ ਸੰਨਜ]] ਵਿਚੋਂ (1 9 21 ਤੋਂ) ਉਸ ਦਾ ਗੀਤ "ਬੋਲਨਾ" ਇਕਦਮ ਹਿੱਟ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਚਾਰਟ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਰਿਹਾ।  {| class="wikitable sortable" style="margin-bottom: 10px;" !ਸਾਲ !ਐਲਬਮ !ਭਾਸ਼ਾ ! ਯੋਗਦਾਨ ! ਲੇਬਲ |- | 2017 |''ਸ਼ਾਦੀ ਮੇਂ ਜ਼ਰੂਰ ਆਨਾ(ਫ਼ਿਲਮ)'' |ਤੂੰ ਬਨਜਾ ਗਾਲੀ ਬਨਾਰਸ ਕੀ |ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- | 2017 |''ਮੁੰਨਾ ਮਾਇਕਲ (ਫ਼ਿਲਮ)'' |ਬੀਟ ਇਟ ਬੀਜੂਰੀਯਾ | ਹਿੰਦੀ | [[ਈਰੋਜ]] |- | 2017 |''ਹਾਫ਼-ਗ੍ਰਲਫ੍ਰੈਂਡ (ਫ਼ਿਲਮ)'' |ਬਾਰਿਸ਼ (ਫ਼ੀਮੇਲ) | ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- | 2017 |''ਮਿਰਜ਼ਾ-ਜੂਲੀਅਟ (ਫ਼ਿਲਮ)'' |ਟੁਕੜਾ ਟੁਕੜਾ | ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- | 2017 |''<br /> ਅਗਰ ਤੁਮ ਸਾਥ ਹੋ'' |ਮੈਂ ਕਮਲੀ ਹੋ  | ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- | 2017 |''ਦੁਬਾਰਾ  (ਫ਼ਿਲਮ)'' |ਕਾਰੀ ਕਾਰੀ | ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- | 2016 |''<br /> ਬੇਈਮਾਨ ਲਵ (ਫ਼ਿਲਮ)'' |ਰੰਗ ਰੇਜ਼ਾ | ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- | 2016 |''<br /> ਕਪੂਰ ਐੰਡ ਸਨਜ਼ (ਫ਼ਿਲਮ)'' |ਬੋਲਨਾ | ਹਿੰਦੀ | ਸੋਨੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਇੰਟਰਟੈਨਮੈਂਟ ਇੰਡੀਆ Pvt. Ltd. |- | 2016 |''[[ਜਜ਼ਬਾ (ਫ਼ਿਲਮ)]]'' |ਬੰਦਿਆ (ਰੀਪ੍ਰਾਇਜ) | ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- | 2016 |''ਕੁਛ ਤੋ ਲੋਚਾ ਹੈ(ਫ਼ਿਲਮ)'' |ਨਾ ਜਾਣੇ ਕਯਾ ਹੈ ਤੁਮਸੇ ਵਾਸਤਾ | ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- | 2016 |''ਤਮਾਚੇ'' | ਦਿਲਦਾਰਾ (ਰੀਪ੍ਰਾਇਜ) | ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- | 2016 |ਫਲਾਇੰਗ ਜੱਟ(ਫ਼ਿਲਮ) | ਭੰਗੜਾ ਪਾ | ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |- |''[[ਉੜਤਾ ਪੰਜਾਬ|ਉਡੱਤਾ ਪੰਜਾਬ]]'' |ਇੱਕ ਕੁੜੀ(ਅਸੀਸ ਕੌਰ ਵਰਜਨ) |ਹਿੰਦੀ | ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ |} == ਐਲਬਮ == ਸੱਖੀਓ ਸਹੇਲਡੀਓ ਕਰ ਕਿਰਪਾ ਮੇਲੋਹ ਰਾਮ ਵੱਡੀ ਤੇਰੀ ਵੱਡਿਆਈ ਦਾਤਾ ਓ ਨਾ ਮੰਗੀਏ ਯਾਰਾ ਵੇ - ਕ੍ਰਸਨਾ ਸੋਲੋ ਨਾਲ ਸਿੰਗਲ ਤੂੰ ਜੋ ਪਾਸ ਮੇਰੇ - ਕ੍ਰਸਨਾ ਸੋਲੋ ਨਾਲ ਦੋਗਾਣਾ  ਅਸੀਸ ਕੌਰ ਵਰਜਨ: "ਚੁਨਰ" ([[ਏਬੀਸੀਡੀ 2|ABCD 2]]) "ਅਸ਼ਕ ਨਾ ਹੋ" (ਹੋਲੀਡੇ) "ਜੁਦਾ" (ਇਸ਼ਕੇਦਾਰੀਆਂ) == ਐਵਾਰਡ == {| class="wikitable sortable" style="margin-bottom: 10px;" ! ਸਾਲ ! ਪੁਰਸਕਾਰ ! ਗੀਤ ! ਸਿਰਲੇਖ |- | 2017 |''ਮਿਰਚੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਐਵਾਰਡ'' |ਬੋਲਨਾ |ਬੇਸਟ ਫ਼ੀਮੇਲ ਪਲੇਅਬੈਕ ਗਾਇਕ |- | 2017 | ''ਜ਼ੀ ਈਟੀਸੀ ਪੁਰਸਕਾਰ'' |ਬੋਲਨਾ |ਬੇਸਟ ਅਪਕਮਿੰਗ ਫ਼ੀਮੇਲ ਪਲੇਅਬੈਕ ਗਾਇਕ |} == ਹਵਾਲੇ == == ਸਰੋਤ == * http://www.deccanchronicle.com/entertainment/bollywood/240216/watch-sidharth-fawad-and-alia-in-soothing-track-bolna-from-kapoor-sons.html * http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/music/music-reviews/Music-Review-Kapoor-Sons/articleshow/51344544.cms * http://www.boxofficeindia.co.in/short-sweet-2/{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1988]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਗਾਇਕਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] l94y1w33tfacsevslpwwwwls1xoj8g1 0 104987 609745 604053 2022-07-31T01:30:45Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[File:Comet Hale-Bopp 1995O1.jpg|thumb|right|ਹਾਲੇ-ਬੌਪ ਧੂਮਕੇੇਤੂ ਦੀ 4 ਅਪਰੈਲ, 1997 ਨੂੰ ਖਿੱਚੀ ਹੋਈ ਤਸਵੀਰ।]] '''ਹਾਲੇ-ਬੌਪ ਧੂਮਕੇਤੂ''' (ਉਪਚਾਰਿਕ ਨਾਮ '''C/1995 O1''') ਪਿਛਲੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਵਿੱਚ [[ਧਰਤੀ]] ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਆਇਆ ਸਭ ਤੋਂ ਚਮਕੀਲਾ ਅਤੇ ਵੱਡਾ [[ਪੂਛਲ ਤਾਰਾ|ਧੂਮਕੇਤੂ]] ਸੀ। ਇਸਨੂੰ ਨੰਗੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨਾਲ ਰਿਕਾਰਡ 18 ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਵੇਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲੇ-ਬੌਪ ਧੂਮਕੇਤੂ 23 ਜੁਲਾਈ 1995 ਨੂੰ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਵੱਡੀ ਦੂਰੀ ਉੱਪਰ ਖੋਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਾਇਆ ਸੀ ਕਿ ਜਦੋਂ ਇਹ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕੋਲੋਂ ਹੋ ਕੇ ਲੰਘੇਗਾ ਤਾਂ ਇਹ ਬਹੁਤ ਚਮਕਦਾਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕੋਣ ਤੋਂ ਸਟੀਕਤਾ ਨਾਲ ਇਸ ਧੂਮਕੇਤੂ ਦੀ ਚਮਕ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਸੀ। ਹਾਲੇ ਅਤੇ ਬੌਪ ਦੇ ਕਿਆਸ ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ ਸਾਬਿਤ ਹੋਏ ਜਦੋਂ ਇਹ ਧੂਮਕੇਤੂ [[ਪਰੀਹੀਲੀਅਨ]] ਤੋਂ 1 ਅਪਰੈਲ, 1997 ਨੂੰ ਗੁਜ਼ਰਿਆ। ਇਸਨੂੰ 1997 ਦਾ ਮਹਾਨ ਧੂਮਕੇਤੂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵੇਖਿਆ ਗਿਆ ਧੂਮਕੇਤੂ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਹਾਲੇ ਧੂਮਕੇਤੂ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ।ਇਹ ਬਹੁਤ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਧਰਤੀ ਤੇ ਵਿਖਾਈ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਧੂਮਕੇਤੂ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਧਰਤੀ ਉੱਪਰ ਬਹੁਤ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕੇਗਾ। ਇਹ ਧੂਮਕੇਤੂ ਇੰਨਾ ਵੱਡਾ ਸੀ ਕਿ ਇਸਦੀ ਸਤਹਿ ਤੇ ਬਲਣ ਵਾਲੀ ਭਾਫ਼ [[ਸੂਰਜ]] ਦੇ ਖੇਤਰਫਲ ਜਿੰਨੀ ਸੀ। ਇਹ ਸੂਰਜ ਦੇ ਇੰਨੀ ਨੇੜੇ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਕਿ ਇਹ ਧਰਤੀ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਪਥ ਨੂੰ ਕੱਟ ਸਕੇ, ਇਸ ਕਰਕੇ ਅਸੀਂ ਇਸਦੀ ਪੂਛ ਤੇ ਉਲਕਾਵਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਨਹੀਂ ਵੇਖ ਸਕੇ।<ref>''Exploring Creation With Astronomy'' by Jeannie K. Fulbright, p.94</ref> == ਖੋਜ == ਹਾਲੇ-ਬੌਪ ਧੂਮਕੇਤੂ ਦੀ ਖੋਜ ਦੋ [[ਤਾਰਾ ਵਿਗਿਆਨ|ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ]], [[ਐਲਨ ਹਾਲੇ]] ਅਤੇ [[ਥੌਮਸ ਬੌਪ]] ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ 23 ਜੁਲਾਈ 1995 ਨੂੰ ਸੰਯੁੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ।<ref>{{cite journal |title = The comets of 1995 | last = Shanklin |first = Jonathan D. | journal = Journal of the British Astronomical Association | year= 2000 | volume =110 |issue = 6 |pages= 311 |url = http://articles.adsabs.harvard.edu//full/2000JBAA..110..311S/0000311.000.html}}</ref> ਹਾਲੇ ਨੇ ਧੂਮਕੇਤੂਆਂ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਕਈ ਹਜ਼ਾਰ ਘੰਟੇ ਲਾ ਦਿੱਤੇ ਸਨ ਪਰ ਉਸਨੂੰ ਕੋਈ ਸਫ਼ਲਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ ਸੀ। ਇੱਕ ਰਾਤ [[ਨਿਊ ਮੈਕਸੀਕੋ]] ਨੂੰ ਗੱਡੀ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦਿਆਂ ਉਹ ਲੱਭੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਧੂਮਕੇਤੂਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਉਸਨੂੰ ਹਾਲੇ-ਬੌਪ ਵਿਖਾਈ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਧੂਮਕੇਤੂ ਦਾ [[ਐਪਰੈਂਟ ਮੈਗਨੀਟਿਊਡ]] 10.5 ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ [[ਗਲੋਬੂਲਰ ਕਲਸਟਰ ਐਮ70]] ਦੇ ਕਰੀਬ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲੇ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੀ ਕਿ ਐਮ70 ਦੇ ਨੇੜੇ ਕੋਈ ਵੀ ਵੱਡਾ ਪਦਾਰਥ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਖੋਜੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਧੂਮਕੇਤੂਆਂ ਬਾਰੇ ਵੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਿਸ ਤੋਂ ਉਸਨੂੰ ਪਤਾ ਲੱਗਿਆ ਕਿ ਆਸਮਾਨ ਦੇ ਉਸ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਕਿਸੇ ਧੂਮਕੇਤੂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਪਦਾਰਥ ਪਿਛਲੇ ਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਗਤੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਉਸਨੇ [[ਸੈਂਟਰਲ ਬੀਊਰੋ ਔਫ਼ ਐਸਟ੍ਰੋਨੋਮੀਕਲ ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਮਜ਼]] ਨੂੰ [[ਈ-ਮੇਲ]] ਭੇਜੀ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਖਗੋਲੀ ਪਦਾਰਥਾਂ ਉੱਪਰ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref name="TimeDiscovery">{{cite news | title = Comet of the decade Part II | url = http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,986055,00.html | work = Time | date = March 17, 1997 | first = Michael D. | last = Lemonick | accessdate = 2008-10-30 | archive-date = 2008-11-30 | archive-url = https://web.archive.org/web/20081130085357/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,986055,00.html | dead-url = yes }}</ref> [[File:Hale-Bopp sodium tail.gif|thumb|left|ਹਾਲੇ-ਬੌਪ ਧੂਮਕੇਤੂ ਦੀ ਸੋਡੀਅਮ ਦੀ ਪੂਛ।]] == ਰਸਾਇਣਿਕ ਪਦਾਰਥ == ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਨੇ ਹਾਲੇ-ਬੌਪ ਧੂਮਕੇਤੂ ਉੱਪਰ ਕਾਰਬਨੀ ਯੋਗਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭਿਆ ਜਿਹੜੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਵੇਖੇ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਧੂਮਕੇਤੂ ਸੀ ਜਿਸ ਉੱਪਰ [[ਆਰਗਨ]] ਗੈਸ ਸੀ।<ref name="Argon">{{cite journal | title=The Discovery of Argon in Comet C/1995 O1 (Hale-Bopp) | url=http://adsabs.harvard.edu/abs/2000ApJ...544L.169S | last=Stern | first=S. A. | year=2000 | journal=The Astrophysical Journal | volume=544 | issue=2 | pages = L169–L172 | doi=10.1086/317312 | last2=Slater | first2=D. C. | last3=Festou | first3=M. C. | last4=Parker | first4=J. Wm. | last5=Gladstone | first5=G. R. | last6=A’hearn | first6=M. F. | last7=Wilkinson | first7=E.}}</ref> ਇਸਦੀ ਪੂਛ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ [[ਸੋਡੀਅਮ]] ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਖੱਬੇ ਤਸਵੀਰ ਵਿੱਚ ਇਸਦੀ ਪੂਛ ਵਿਖਾਈ ਗਈ ਹੈ। == ਯੂ.ਐਫ਼.ਓ. ਦੇ ਦਾਅਵੇ == ਇੱਕ ਬੰਦਾ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਚਕ ਸ਼੍ਰਾਮੇਕ ਸੀ, ਨੇ ਇੱਕ ਘੱਟ ਚਮਕੀਲਾ, ''ਸ਼ਨੀ ਵਰਗਾ'' ਪਦਾਰਥ ਵੇਖਿਆ ਸੀ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਹਾਲੇ-ਬੌਪ ਧੂਮਕੇਤੂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਇਸ ਬਾਰੇ ਆਰਟ ਬੈਲ ਰੇਡੀਓ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਵੀ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਇਹ ਸੋਚਦੇ ਸਨ ਕੋਈ ਉੱਡਣ ਤਸ਼ਤਰੀ ਧੂਮਕੇਤੂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖਗੋਲ ਸ਼ਾਸਤਰੀਆਂ ਨੇ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਐਲਨ ਹਾਲੇ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ, ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਕੋਈ ਤਾਰਾ ਹੀ ਸੀ।<ref name="time">{{cite news | title = The man who spread the myth | url = http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,986171,00.html | work = Time | date = April 14, 1997 | first = Leon | last = Jaroff | coauthors = Willwerth, James | accessdate = 2008-10-30 | archive-date = 2008-11-23 | archive-url = https://web.archive.org/web/20081123083645/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,986171,00.html | dead-url = yes }}</ref> ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ [[ਹੈਵਨਜ਼ ਗੇਟ]] ਕਲਟ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਉੱਡਣ ਤਸ਼ਤਰੀ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਨਾ ਪਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ।<ref>{{cite journal | title = Heaven's Gate: The End | first = Wendy Gale | last = Robinson | journal = Journal of Computer-Mediated Communication | volume = 3 | issue = 3 | doi = 10.1111/j.1083-6101.1997.tb00077.x | issn = 1083-6101 | url = http://jcmc.indiana.edu/vol3/issue3/robinson.html | access-date = 2018-03-31 | archive-date = 2011-06-10 | archive-url = https://web.archive.org/web/20110610162038/http://jcmc.indiana.edu/vol3/issue3/robinson.html | dead-url = yes }}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} == ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ == * Newcott, William R. (December 1997). "The age of comets". ''National Geographic'', p.&nbsp;100. == ਵੈਬਸਾਈਟਾਂ == * [http://www.cometography.com/lcomets/1995o1.html Cometography.com: Comet Hale-Bopp] * [http://www.jpl.nasa.gov/comet NASA Hale-Bopp page] * {{JPL Small Body|name=Hale-Bopp}} * [http://www.shadowandsubstance.com/Past%20graphics/Comet%20Hale-Bopp%20orbit.htm Shadow and Substance.com: Static orbital diagram]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110827030726/http://shadowandsubstance.com/Past%20graphics/Comet%20Hale-Bopp%20orbit.htm |date=2011-08-27 }} * [http://one.revver.com/watch/90657/flv/affiliate/14715 Comet Nucleus Animation] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070929083554/http://one.revver.com/watch/90657/flv/affiliate/14715 |date=2007-09-29 }} * [http://hammernews.com/comet2.gif COMET PHOTO ALTERED, UH SCIENTIST SAYS] - ''Honolulu Advertiser'' by Michael Hammerschlag [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਧੂਮਕੇਤੂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ 1997]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਟਾਈਗਰ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੌਰਾਨ ਬਣਾਏ ਜਾਂ ਸੁਧਾਰੇ ਗਏ ਲੇਖ]] 1b7o9bx9km80j5tuv6xlycz6fmfqo5h 0 104991 609799 576584 2022-07-31T04:27:33Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox historical event |Event_Name = ਓਸਾਮਾ ਬਿਨ ਲਾਦੇਨ ਦੀ ਮੌਤ |Image_Name = |Imagesize = 260px |Image_Alt = |Image_Caption = 2010 ਵਿੱਚ [[ਉਮਾਮਾ ਬਿਲ ਲਾਦੇਨ]] |Thumb_Time = |AKA = |Participants = [[ਸੈਂਟਰਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਏਜੰਸੀ]] [[ਸਪੈਸ਼ਲ ਐਕਟੀਵਿਟੀਜ਼ ਡਿਵੀਜ਼ਨ]]{{Clear}}ਯੂ.ਐਸ. ਨਵਲ ਸਪੈਸ਼ਲ ਵਾਰਫ਼ੇਅਰ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਗਰੁੱਪ{{Clear}}160ਵੀਂ ਸਪੈਸ਼ਲ ਓਪਰੇਸ਼ਨਜ਼ ਏਵੀਏਸ਼ਨ ਰੈਜੀਮੈਂਟ (ਏਅਰਬੌਰਨ){{Clear}}ਮਰੀਨ ਟੈਕਟੀਕਲ ਵਾਰਫ਼ੇਅਰ ਸਕੁਆਡ੍ਰੋਨ 4 |Location = [[ਬਿਲਾਲ ਕਸਬਾ|ਬਿਲਾਲ ਕਸਬੇ]], [[ਐਬੋਟਾਬਾਦ|ਐਬਟਾਬਾਦ]], ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ [[ਐਬਟਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਓਸਾਮਾ ਬਿਲ ਲਾਦੇਨ ਦਾ ਅੱਡਾ|ਓਮਾਮਾ ਬਿਲ ਲਾਦੇਨ ਦਾ ਅੱਡਾ]] |Date = {{Start date|2011|05|02}} [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ|ਪੀਕੇਟੀ]] |nongregorian = <!--Not applicable--> |Deaths = [[ਓਸਾਮਾ ਬਿਲ ਲਾਦੇਨ]] (54){{Clear}} [[ਖ਼ਾਲਿਦ ਬਿਨ ਲਾਦੇਨ]] (23){{Clear}} [[ਅਬੂ ਅਹਿਮਦ ਅਲ-ਕੁਵੈਤੀ]] (33){{Clear}} ਅਬੂ ਅਹਿਮਦ ਅਲ-ਕੁਵੈਤੀ ਦਾ ਭਰਾ, ਅਬਰਾਰ (30){{Clear}} ਬੁਸ਼ਰਾ, ਅਬਰਾਰ ਦੀ ਪਤਨੀ (ਉਮਰ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ) |Result = [[ਉੱਤਰੀ ਅਰਬ ਸਾਗਰ]] ਵਿੱਚ ਓਸਾਮਾ ਬਿਨ ਲਾਦੇਨ ਨੂੰ ਵਹਾਇਆ। }} '''ਓਸਾਮਾ ਬਿਨ ਲਾਦੇਨ''', ਜੋ ਕਿ [[ਇਸਲਾਮੀਅਤ|ਇਸਲਾਮੀ]] ਸਮੂਹ [[ਅਲ ਕਾਇਦਾ|ਅਲ-ਕਾਇਦਾ]] ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾ ਲੀਡਰ ਸੀ, ਨੂੰ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ 2 ਮਈ, 2011 ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਮਿਆਰੀ ਸਮੇਂ ਅਨੁਸਾਰ ਰਾਤ ਦੇ ਇੱਕ ਵਜੇ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ''ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਨੇਵੀ ਸੀਲਜ਼'' ਦੁਆਰਾ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="waposurveil">{{cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/cia-spied-on-bin-laden-from-safe-house/2011/05/05/AFXbG31F_story.html|title=CIA spied on bin Laden from safe house|newspaper=[[The Washington Post]]|date=May 5, 2011|first=Greg |last=Miller|accessdate=May 6, 2011}}</ref><ref name="waposurveil"/><ref>{{cite news|last=Cooper |first=Helene |title=Obama Announces Killing of Osama bin Laden |date=May 1, 2011 |url=http://thelede.blogs.nytimes.com/2011/05/01/bin-laden-dead-u-s-official-says/ |work=The New York Times |accessdate=May 1, 2011 |deadurl=yes |archiveurl=https://www.webcitation.org/5yNEZ0PLs?url=http://thelede.blogs.nytimes.com/2011/05/01/bin-laden-dead-u-s-official-says/ |archivedate=May 2, 2011 |df= }}</ref><ref>Gal Perl Finkel, [http://www.jpost.com/Opinion/A-new-strategy-against-ISIS-483521 "A New Strategy Against ISIS"], ''[[The Jerusalem Post]]'', March 7, 2017.</ref> ਇਸ ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਦਾ ਕੋਡ ਨਾਮ, ''ਓਪਰੇਸ਼ਨ ਨੈਪਚਿਊਨ ਸਪੀਅਰ'' ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ''[[ਸੈਂਟਰਲ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਏਜੰਸੀ]]'' (ਸੀ.ਆਈ.ਏ.) ਵੱਲੋਂ ''ਜੌਇੰਟ ਸਪੈਸ਼ਲ ਓਪਰੇਸ਼ਨਜ਼ ਕਮਾਂਡ'' ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਅੰਜਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕੁਝ ਹੋਰ ਅਮਰੀਕੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੇ ਵੀ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ''ਯੂ.ਐਸ. ਨਵਲ ਸਪੈਸ਼ਲ ਵਾਰਫ਼ੇਅਰ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ ਗਰੁੱਪ'', ''160ਵੀਂ ਸਪੈਸ਼ਲ ਓਪਰੇਸ਼ਨਜ਼ ਏਵੀਏਸ਼ਨ ਰੈਜੀਮੈਂਟ (ਏਅਰਬੌਰਨ)'' ਅਤੇ ''ਮਰੀਨ ਟੈਕਟੀਕਲ ਵਾਰਫ਼ੇਅਰ ਸਕੁਆਡ੍ਰੋਨ 4'' ਹਨ। ਇਸ ਕਾਰਵਾਈ ਨਾਲ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ ਜਿਹੜਾ ਕਿ [[11 ਸਤੰਬਰ 2001 ਦੇ ਹਮਲੇ|11 ਸਿਤੰਬਰ]] ਦੇ ਹਮਲੇ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀ ਓਸਾਮਾ ਬਿਨ ਲਾਦੇਨ ਨੂੰ ਲੱਭ ਰਿਹਾ ਸੀ। [[ਐਬਟਾਬਾਦ]], ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਓਸਾਮਾ ਬਿਨ ਲਾਦੇਨ ਦੇ ਟਿਕਾਣੇ ਉੱਪਰ ਮਾਰੀ ਗਈ ਰੇਡ ਨੂੰ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ]] ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="aftermath">{{cite web |url=http://afpak.foreignpolicy.com/posts/2011/05/04/the_bin_laden_aftermath_the_us_shouldnt_hold_pakistans_military_against_pakistans_c |title=The bin Laden aftermath: The U.S. shouldn't hold Pakistan's military against Pakistan's civilians |first=C. Christine |last=Fair |date=May 4, 2011 |work=[[Foreign Policy]]|accessdate=May 10, 2011}}</ref> ਅਮਰੀਕੀ ਮਿਲਟਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਅਮਰੀਕੀ ਸੰਗਠਨ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਕਰਨ ਲਈ ਲਾਦੇਨ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਲੈ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸ ਪਿੱਛੋਂ ਉਸਨੂੰ ਇਸਲਾਮੀ ਰਵਾਇਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਮੌਤ ਦੇ 24 ਘੰਟਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਵਹਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="ref-58">{{cite web |url=http://sports.espn.go.com/new-york/mlb/news/story?id=6463361 |title=Phillies crowd erupts in 'U-S-A' cheers |date=May 2, 2011 |accessdate =May 2, 2011 |first=Adam |last=Rubin |publisher=ESPN New York}}</ref><ref name="ref-58"/><ref>{{cite web |url=https://sports.yahoo.com/mlb/blog/big_league_stew/post/Video-Phillies-fans-chant-8216-U-S-A-8217-?urn=mlb-wp5081 |title=Video: Phillies fans chant 'U-S-A!' after Osama bin Laden news |last1=Kaduk |first1=Kevin |date=May 2, 2011 |publisher=Yahoo! Sports |accessdate=September 14, 2011}}</ref> ਅਲ-ਕਾਇਦਾ ਨੇ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ 6 ਮਈ ਨੂੰ ਕਈ ਅੱਤਵਾਦੀ ਵੈਬਸਾਈਟਾਂ ਉੱਪਰ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਸੌਂਹ ਵੀ ਖਾਧੀ ਸੀ।<ref name="revenge">{{cite news |first1=Paisley |last1=Dodds |first2=Lolita C. |last2=Baldor |url=http://www.foxnews.com/world/2011/05/06/al-qaida-confirms-osama-bin-ladens-death/ |title=Al-Qaida vows revenge for Osama bin Laden's death |agency=[[Associated Press]] |publisher=[[Fox News]]|date=May 6, 2011 |accessdate =April 25, 2014 }}</ref> ਕਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੇ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ [[ਤਹਿਰੀਕ-ਏ-ਤਾਲਿਬਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਤਹਿਰੀਕ-ਏ-ਤਾਲੀਬਾਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ, ਸੌਂਹ ਖਾਧੀ ਕਿ ਉਹ ਇਸਦੀ ਅਮਰੀਕਾ ਨੂੰ ਜਵਾਬੀ ਕਾਰਵਾਈ ਰਾਹੀਂ ਜਵਾਬ ਦੇਣਗੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਵੀ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦੀ ਸੌਂਹ ਖਾਧੀ ਜਿਸਨੇ ਇਹ ਕਾਰਵਾਈ ਨਹੀਂ ਰੋਕੀ।<ref>Varun Vira and Anthony Cordesman, "[https://www.scribd.com/doc/70694522/Pakistan-Violence-Versus-Stability Pakistan: Violence versus Stability]", Center for Strategic and International Studies, July 25, 2011.</ref> ਇਸ ਰੇਡ ਦਾ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀ 90% ਜਨਤਾ ਵੱਲੋਂ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ,<ref>{{cite web |url=http://pewresearch.org/pubs/1978/poll-osama-bin-laden-death-reaction-obama-bush-military-cia-credit-first-heard-news |title=Public 'Relieved' By bin Laden's Death, Obama's Job Approval Rises |publisher=Pew Research Center |year=2011 |accessdate=May 19, 2011}}</ref><ref>{{cite web |url=http://www.gallup.com/poll/147395/Americans-Back-Bin-Laden-Mission-Credit-Military-CIA.aspx |title=Americans Back Bin Laden Mission; Credit Military, CIA Most |first=Frank |last=Newport |publisher=Gallup |year=2011 |accessdate=May 19, 2011}}</ref> ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ, ਨੇਟੋ, ਯੂਰਪੀ ਯੂਨੀਅਨ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਵੱਲੋਂ ਇਸਦੀ ਸਰਾਹਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref name="ref-16"/><ref name="ref-16">[https://www.reuters.com/article/2011/05/02/us-binladen-un-idUSTRE7414W720110502 UN chief Ban hails bin Laden death as "watershed"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150924152744/http://www.reuters.com/article/2011/05/02/us-binladen-un-idUSTRE7414W720110502 |date=2015-09-24 }}, Reuters May 2, 2011</ref> ਪਰ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਇਸਦੀ ਨਿੰਦਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਦੋ-ਤਿਹਾਈ ਜਨਤਾ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ।<ref>[http://www.gallup.com/poll/147611/Pakistanis-Criticize-Action-Killed-Osama-Bin-Laden.aspx Pakistanis Criticize U.S. Action That Killed Osama Bin Laden] Gallup. May 18, 2011,</ref> ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵੱਜੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ [[ਯੂਸਫ ਰਜ਼ਾ ਗਿਲਾਨੀ|ਯੂਸਫ਼ ਰਜ਼ਾ ਗਿਲਾਨੀ]] ਨੇ ਸੀਨੀਅਰ ਜਸਟਿਸ [[ਜਾਵੇਦ ਇਕਬਾਲ (ਜੱਜ)|ਜਾਵੇਦ ਇਕਬਾਲ]] ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠਾਂ ਇੱਕ ਕਮੀਸ਼ਨ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਹਮਲੇ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਹਾਲਾਤਾਂ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਕਰ ਸਕੇ।<ref name="Daily Times, Pakistan">{{cite news|last=Staff|title=Abbottabad Commission given 30 days to submit report|url=http://www.dailytimes.com.pk/default.asp?page=2012\story_12-9-2012_pg7_15|accessdate=June 28, 2013|newspaper=Daily Times, Pakistan|date=September 12, 2012}}{{dead link|date=September 2017 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> [[ਐਬਟਾਬਾਦ ਕਮੀਸ਼ਨ ਰਿਪੋਰਟ]] ਨੇ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਮਿਲਟਰੀ ਅਤੇ ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਅਥਾਰਟੀਆਂ ਦੀ ''ਮਿਲੀ-ਜੁਲੀ ਅਸਫ਼ਲਤਾ'' ਕਾਰਨ ਓਸਾਮਾ ਬਿਨ ਲਾਦੇਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ 9 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਲੁਕਿਆ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਅਲ ਜਜ਼ੀਰਾ ਨੂੰ ਇਸਦਾ ਪਤਾ 8 ਜੁਲਾਈ, 2013 ਨੂੰ ਲੱਗਿਆ।<ref name="AlJaz20130708">{{cite web|last=HAshim|first=Asad|title=Leaked report shows Bin Laden's 'hidden life'|url=http://www.aljazeera.com/news/asia/2013/07/20137813412615531.html|publisher=Al Jazeera English|accessdate=July 8, 2013|date=July 8, 2013}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} ==ਬਾਹਰਲੇ ਲਿੰਕ== {{Sister project links|wikt=no|commons=Death of Osama bin Laden|b=no|n=no|q=no|voy=no|s=Remarks by the President on Osama bin Laden|v=no|species=no}} * [https://www.reuters.com/subjects/bin-laden-compound Reuters Photo Gallery: Inside bin Laden's Compound, photos by Pak security official] * [https://www.youtube.com/watch?v=MeAtsz6AurA Inside the Situation Room: Obama on making OBL raid decision], a documentary behind the raid interviewing the important persons in the Situation Room * [http://www.bbc.co.uk/news/world-13257972 Death of Bin Laden] collected news and commentary at [[BBC News Online]] * {{NYTtopic|people/b/osama_bin_laden|Osama bin Laden}} * [https://www.washingtonpost.com/wp-srv/special/world/bin-laden-killed/ Closing in on bin Laden] — ''The Washington Post'' collection of maps, diagrams, and other images * Phillips, Macon. "[http://www.whitehouse.gov/blog/2011/05/02/osama-bin-laden-dead Osama Bin Laden Dead]." [[The White House]] Blog. May 2, 2011. * "[https://web.archive.org/web/20110504052919/http://www.whitehouse.gov/photos-and-video/photogallery/may-1-2011 Photo Gallery May 1, 2011]." [[The White House]] * Garamone, Jim. "[http://www.defense.gov/news/newsarticle.aspx?id=63765 Obama Declares 'Justice Has Been Done']." [[American Forces Press Service]], [[U.S. Department of Defense]]. * Garamone, Jim. "[http://www.defense.gov/news/newsarticle.aspx?id=63771 Intelligence, Operations Team Up for bin Laden Kill]." American Forces Press Service, [[U.S. Department of Defense]]. * "[https://web.archive.org/web/20120114201426/http://www.embassyofpakistanusa.org/news482_05022011.php Office of the Spokesperson Press Release Death of Osama bin Ladin]." Embassy of Pakistan in Washington. May 2, 2011. * "[https://www.cia.gov/news-information/press-releases-statements/press-release-2011/justice-done.html Message from the Director: Justice Done]." ( {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110506051518/https://www.cia.gov/news-information/press-releases-statements/press-release-2011/justice-done.html |date=2011-05-06 }}). [[Central Intelligence Agency]]. May 2, 2011. * [http://www.boston.com/bigpicture/2011/05/osama_bin_laden_killed.html "Osama bin Laden killed"]. The Big Picture. ''[[The Boston Globe]]''. May 2, 2011. * [http://www.bbc.co.uk/news/world-south-asia-13257330 Osama Bin Laden's death: How it happened], written by Adrian Brown from BBC News on September 10, 2012. * [http://www.bbc.co.uk/news/world-us-canada-13261879 Osama Bin Laden: The long hunt for the al-Qaeda leader], written by David Gritten from BBC News on May 2, 2011. * [http://www.lrb.co.uk/v37/n10/seymour-m-hersh/the-killing-of-osama-bin-laden The Killing of Osama bin Laden], written by Seymour M. Hersh from London Review of Books on May 21, 2015. Mr. Hersh challenges the official U.S. account of the death of bin Laden. [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2011]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:2011 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਐਬਟਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਲ ਕਾਇਦਾ ਆਗੂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅੱਤਵਾਦ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਟਾਈਗਰ ਲੇਖ ਲਿਖਣ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੌਰਾਨ ਬਣਾਏ ਜਾਂ ਸੁਧਾਰੇ ਗਏ ਲੇਖ]] lf8nxsobewh5jpl4p8m37tjen0r4a4d 0 107597 609780 527101 2022-07-31T03:41:37Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox royalty |name = ਇਵਾਨ ਭਿਅੰਕਰ |image = IoannIV reconstruction by Gerasimov02.jpg |caption = ਇਵਾਨ ਚੌਥੇ ਦਾ ਫੋਰੈਂਸਿਕ ਫ਼ੇਸੀਅਲ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ, ਮਿਖਾਇਲ ਮਿਖਾਇਲੋਵਿਚ ਗਰਾਸੀਮੋਵ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ |succession = [[ਰੂਸੀ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ#ਰੂਸ ਦੇ ਜ਼ਾਰ, 1547-1721|ਸਾਰੇ ਰਸ ਦੇ ਜ਼ਾਰ]] |reign = 16 ਜਨਵਰੀ 1547 – {{nowrap|28 ਮਾਰਚ 1584}} |coronation = 16 ਜਨਵਰੀ 1547 |cor-type = [[ਰੂਸੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੀ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ|ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ]] |successor = [[ਰੂਸ ਦਾ ਫਿਓਦਰ I|ਫਿਉਦਰ ਪਹਿਲਾ]] |predecessor = '' ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ | succession1 = [[ਮਾਸਕੋ ਦਾ ਗ੍ਰੈਂਡ ਪ੍ਰਿੰਸ]] |reign1 = 3 ਦਸੰਬਰ 1533 - {{nowrap | 16 ਜਨਵਰੀ 1547}} |predecessor1= [[ਰੂਸ ਦਾ ਵਸੀਲੀ III|ਵਸੀਲੀ III]] |spouse-type = ਪਤਨੀਆਂ |spouse = {{List collapsed|title=''See list''|1=[[ਅਨਾਸਤਾਸੀਆ ਰੋਮਾਨੋਵਾਨਾ]]<br />[[ਮਾਰੀਆ ਤਿਮਰੀਓਕੋਵਨਾ]]<br />[[ਮਾਰਫਾ ਸੋਬਾਕੀਨਾ]]<br />[[ਅੰਨਾ ਕੋਲਤੋਵਸਕਾਇਆ]]<br />[[ਅੰਨਾ ਵਾਸੀਲਕੀਕੋਵਾ]]<br />[[ਵਸੀਲੀਸਾ ਮੇਲਿਨਤੇਵਨਾ]]<br />[[[ਮਾਰੀਆ ਡੋਲਗੋਰੂਕਾਇਆ]]<br />[[ਮਾਰੀਆ ਨਾਗਾਇਆ]]}} |issue = {{List collapsed|title=''See list''|1=[[ਰੂਸ ਦਾ ਜ਼ਾਰੇਵਿਚ ਦਮਿੱਤਰੀ ਇਵਾਨੋਵਿਚ (1552-1553)|ਦਮਿੱਤਰੀ ਇਵਾਨੋਵਿਚ]]<br />[[ਰੂਸ ਦਾ ਜ਼ਾਰੇਵਿਚ ਇਵਾਨ ਇਵਾਨੋਵਿਚ|ਇਵਾਨ ਇਵਾਨੋਵਿਚ]]<br />[[ਰੂਸ ਦਾ ਫਿਓਦਰ ਪਹਿਲਾ]]<br />[[ਰੂਸ ਦਾ ਜ਼ਾਰੇਵਿਚ ਦਮਿੱਤਰੀ ਇਵਾਨੋਵਿਚ (ਜਨਮ 1582)|ਦਮਿੱਤਰੀ ਇਵਾਨੋਵਿਚ]]}} |issue-link = # ਵਿਆਹ ਅਤੇ ਬੱਚੇ |issue-pipe = more... |full name = ਇਵਾਨ ਵਸੀਲੀਏਵਿਚ |house = [[ਰੂਰਿਕ ਰਾਜਵੰਸ਼|ਰੂਰਿਕ]] |house-type = ਵੰਸ਼ |father = [[ਰੂਸ ਦਾ ਤੀਜਾ ਵਸੀਲੀ]] |mother = [[ਐਲੇਨਾ ਗਲਿੰਸਕਾਇਆ]] | birth_date = 25 ਅਗਸਤ, 1530 | birth_place = [[ਕੋਲੋਮਨਸਕੋਏ]], [[ਮਾਸਕੋ ਗਰੈਂਡ ਡਚੀ]] | death_date = {{OldStyleDate | 28 ਮਾਰਚ | 1584 | 18 ਮਾਰਚ}} <br /> (53 ਸਾਲ) | death_place = [[ਮਾਸਕੋ]], [[ਰੂਸ ਦੇ ਜ਼ਾਰ]] | burial_date = | burial_place = [[ਮਹਾਂਦੂਤ ਦਾ ਗਿਰਜਾਘਰ]], ਮਾਸਕੋ | religion = [[ਰੂਸੀ ਆਰਥੋਡਾਕਸ ਚਰਚ|ਰੂਸੀ ਆਰਥੋਡਾਕਸ]] |}} '''ਇਵਾਨ IV ਵਸੀਲੀਏਵਿਚ''' ({{lang-rus|Ива́н Васи́льевич|Ivan Vasilyevich||pron}}; 25 ਅਗਸਤ 1530 – 28 ਮਾਰਚ{{OldStyleDate|28 March|1584|18 March}}O. S.{{OldStyleDate|28 March|1584|18 March}}),<ref>[https://web.archive.org/web/20091022145717/http://geocities.com/quermaz/history/h4mar/h4mar28.html 28 March: This Date in History]. Webcitation.org. Retrieved 7 December 2011</ref> ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ '''ਇਵਾਨ ਭਿਅੰਕਰ''' ਜਾਂ '''ਇਵਾਨ ਭਿਆਨਕ''' ({{audio-ru|Ива́н Гро́зный|Ru-Ivan Grozny.ogg}}[[File:Loudspeaker.svg|link=File:Ru-Ivan_Grozny.ogg|11x11px|<span class="fn">[[File:Loudspeaker.svg|link=File:Ru-Ivan_Grozny.ogg|11x11px]]</span>]]{{audio-ru|Ива́н Гро́зный|Ru-Ivan Grozny.ogg}}, ''ਇਵਾਨ ਗ੍ਰੋਜ਼ਨੀ'') 1533 ਤੋਂ 1547 ਤੱਕ [[ਮਾਸਕੋ]] ਦਾ ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਸੀ, ਫਿਰ 1584 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਸਾਰੇ ਰੂਸ ਦਾ ਜ਼ਾਰ ਸੀ। ਆਖਰੀ ਖ਼ਿਤਾਬ ਉਸਦੇ ਸਾਰੇ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ।  ਉਸਦੇ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਰੂਸ ਦੇ ਰਾਜ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵਿਸਥਾਰ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਕਾਜਾਨ ਖ਼ਾਨਤ, ਆਸਤਰਾਖਾਨ ਖਾਨਤ ਅਤੇ (ਮੱਧ ਸਾਇਬੇਰਿਆ ਦੀ) ਸਿਬਿਰ ਖਾਨਤ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਰੂਸ ਇੱਕ ਬਹੁਕੌਮੀ ਅਤੇ ਬਹੁਧਰਮੀ ਦੇਸ਼ ਬਣ ਗਿਆ। ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਰੂਸੀ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਖੇਤਰਫਲ ਲੱਗਪਗ 4,050,000 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (1,560,000 ਵਰਗ ਮੀਲ) ਬਣ ਚੁੱਕਾ ਸੀ (ਯਾਨੀ ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਰਤ ਨਾਲੋਂ ਲੱਗਪਗ ਸਵਾ ਗੁਣਾ) ਅਤੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਰੂਸੀ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਅੱਗੇ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਸਮਰੱਥ ਬਣਾ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਰੂਸੀ ਰਾਜ-ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਅਣਗਿਣਤ ਬਦਲਾਓ ਕੀਤੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਰੂਸ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਦੇਸ਼ ਨਾ ਹੋ ਕੇ ਇੱਕ ਸਾਮਰਾਜ ਅਤੇ ਇੱਕ ਖੇਤਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਉੱਭਰ ਸਕਿਆ। ਇਹ ਰੁਤਬਾ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰੀ ਕੀਮਤ ਤਾਰਨੀ ਪਈ।     ਇਤਿਹਾਸਕ ਸ੍ਰੋਤ ਇਵਾਨ ਦੀ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤ ਦੇ ਵੱਖੋ-ਵੱਖ ਬਿਰਤਾਂਤ ਦੱਸਦੇ ਹਨ: ਉਸ ਨੂੰ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਗੁੱਸੇ ਦੇ ਦੌਰੇ ਪੈਂਦੇ ਦੱਸੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਾਨਸਿਕ ਅਸਥਿਰਤਾ ਦੇ ਦੌਰ ਆਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ।<ref>Shvidkovskiĭ, Dmitriĭ Olegovich (2007) ''Russian Architecture and the West''. Yale University Press. p. 147. {{ISBN|0300109121}}.</ref> ਇਹ ਰੋਗ ਉਸ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਣ ਨਾਲ ਵਧਦਾ ਗਿਆ।<ref>[//en.wikipedia.org/wiki/Ivan_the_Terrible%23Yanov Yanov], p. 208</ref><ref>Del Testa, David W. (2001) ''Government Leaders, Military Rulers and Political Activists''. Greenwood Publishing Group. p. 91. {{ISBN|1573561533}}</ref> ਅਤੇ ਅਜਿਹੇ ਇੱਕ ਦੌਰੇ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਵਾਰਸ ਇਵਾਨ ਇਵਾਨੋਵਿਚ ਨੂੰ ਮਾਰ ਸੁੱਟਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਸਿੰਘਾਸਣ ਦਾ ਵਾਰਸ ਹੋਣ ਲਈ ਉਸਦਾ ਛੋਟਾ ਪੁੱਤਰ, ਫਿਓਦਰ ਇਵਾਨੋਵਿਚਨੇ ਰਹਿ ਗਿਆ, ਜੋ ਪਵਿੱਤਰ ਰੂਹ ਸੀ, ਪਰ ਸਿਆਸੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਾਕਾਮ।  ਇਵਾਨ, ਇੱਕ ਯੋਗ ਡਿਪਲੋਮੈਟ, ਕਲਾ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਦਾ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਰੂਸ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਹਾਊਸ ਮਾਸਕੋ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਯਾਰਡ ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸੀ। ਉਹ ਰੂਸ ਦੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ (ਰੂਸੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਇਵਾਨ ਭਿਆਨਕ ਵੇਖੋ) ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਹਰਮਨਪਿਆਰਾ ਸੀ। ਸ਼ਾਇਦ ਨੋਵੋਗੋਰੋਦ ਅਤੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ("ਨੋਵੋਗੋਰੋ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ" ਵੇਖੋ) ਦੇ ਲੋਕ ਉਸਨੂੰ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਮਝਦੇ, ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਡਰ ਅਤੇ ਰੂਸੀ ਅਮੀਰਾਂ ਨਾਲ ਸਖ਼ਤ ਸਲੂਕ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।  ==ਲਕਬ== [[File:Lifetime portrait of Ivan the Terrible.jpg|thumb|ਇਵਾਨ ਚੌਥੇ ਦੀ ਇੱਕ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ ਜੀਵਨਕਾਲ ਤਸਵੀਰ, ਐਕਟਸ ਐਂਡ ਐਪੀਸਟਲਜ਼ ਆਫ਼ ਦ ਅਪੋਸਟਲਜ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਿੰਟ ਦੀ ਬਾਈਡਿੰਗ ਤੇ ਛਾਪਿਆ ਗਿਆ।]] ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ''terrible'' ਯਾਨੀ ਭਿਆਨਕ ਰੂਸੀ ਸ਼ਬਦ ''ਗ੍ਰੋਜ਼ਨੀ'' ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਹੈ। ਗ੍ਰੋਜ਼ਨੀ ਇਵਾਨ ਦਾ ਨਾਮ ਪੈ ਗਿਆ ਸੀ। ਰੂਸੀ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅਰਥ ਹਨ "ਦਹਿਸ਼ਤ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ; ਖਤਰਨਾਕ; ਤਾਕਤਵਰ;ਭਾਰੀ ਖੌਫ਼ਨਾਕ"। ਇਹ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ "ਟੈਰੀਬਲ", ਵਰਗੇ "ਨਾਂਹਪੱਖੀ" ਜਾਂ "ਬੁਰਾਈ" ਦੇ ਹੋਰ ਆਧੁਨਿਕ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਵਲਾਦੀਡਰ ਡਲ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਅਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਜ਼ਾਰ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਣ ਵਜੋਂ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ: "ਹਿੰਮਤੀ, ਸ਼ਾਨਾਮੱਤਾ ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਮਨਾਂ ਨੂੰ ਡਰ ਵਿਚ, ਪਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਗਿਆਕਾਰੀ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ" ਵਜੋਂ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>Dal, Vladimir, [[Explanatory Dictionary of the Live Great Russian language]], article ''ГРОЗИТЬ''. Available in many editions as well as online, for example at [http://slovardalja.net/ slovardalja.net]</ref> ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਹੋਰ ਅਨੁਵਾਦਾਂ ਦਾ ਵੀ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।<ref>{{cite journal|author=Jacobsen, C. G. |jstor=424804|title=Myths, Politics and the Not-so-New World Order|journal=Journal of Peace Research|volume=30|issue=3|year=1993|pages=241–250|doi=10.1177/0022343393030003001}}</ref><ref>{{cite book|author=Noth, Ernst Erich |title=Books Abroad: An International Literary Quarterly|url=https://books.google.com/books?id=fRsMAAAAIAAJ|year=1941|publisher=University of Oklahoma Press|volume=Vol. 15|page=343|issn=0006-7431}}</ref><ref>McConnell, Frank D. (1979). [https://books.google.com/books?id=rqhZAAAAMAAJ&q=%22ivan+the+awesome%22&dq=%22ivan+the+awesome%22&ei=rTBsSMvZLoS8jgGi4ZgU&pgis=1 ''Storytelling and Mythmaking: Images from Film and Literature'']. Oxford University Press. {{ISBN|0-19-502572-5}}; p. 78: "But Ivan IV, Ivan the Terrible, or as the Russian has it, Ivan groznyi, "Ivan the Magnificent" or "Ivan the Great" is precisely a man who has become a legend"</ref> ==ਹਵਾਲੇ == {{reflist|30em}} k40rcbhcug5usi7dxm97w99uxq3o1pa 0 107812 609675 432187 2022-07-30T12:12:48Z Gill jassu 31716 wikitext text/x-wiki {{Infobox book | name = ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ | title_orig = | translator = | image = [[File:Robinson Crusoe 1719 1st edition.jpg|thumb]] | caption = ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦਾ ਟਾਈਟਲ ਪੇਜ਼ | author = [[ਡੈਨੀਅਲ ਡੈਫੋ]] | illustrator = ਅਣਜਾਣ ਕਲਾਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੌਹਨ ਕਲਾਰਕ ਅਤੇ [[ਜੌਹਨ ਪਾਈਨ]] ਦੀ ਉੱਕਰੀ ਹੋਈ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ <ref>{{cite web|title=The Primitive Crusoe, 1719–1780.|url=http://www.camden.rutgers.edu/Camden/Crusoe/Pages/PrimitiveCrusoe.html|publisher=Picturing the First Castaway: the Illustrations of Robinson Crusoe - Paul Wilson and Michael Eck|accessdate=25 June 2012}}</ref> | cover_artist = | country = ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ | language = ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ | series = | genre = ਅਡਵੈਂਚਰ, ਹਿਸਟੋਰੀਕਲ ਫਿਕਸ਼ਨ | publisher =ਡਬਲਯੂ. ਟੇਲਰ | release_date = {{start date and age|1719|4|25|df=y|p=y}} | english_release_date = | preceded_by = | followed_by = [[ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਅੱਗਲੇ ਸਾਹਸੀ ਕਾਰਨਾਮੇ ]] }} '''''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ'''''{{Ref label|Full title|a|none}} {{IPAc-en|ˌ|r|ɒ|b|ɪ|n|s|ən|_|ˈ|k|r|uː|s|oʊ}} [[ਡੈਨੀਅਲ ਡੈਫੋ]] ਦਾ ਇੱਕ [[ਨਾਵਲ]] ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 25 ਅਪ੍ਰੈਲ 1719 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਇਸ ਦੇ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿ ਉਹ ਅਸਲੀ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਸੱਚੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ [[ਸਫਰਨਾਮਾ]] ਸੀ। <ref>[https://www.wsj.com/articles/SB10001424127887323936804578227971298012486 Fiction as Authentic as Fact]</ref> ਚਿੱਠੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਇਕਬਾਲੀਆ, ਅਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਟਾਈਟਲ ਪਾਤਰ (ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ ਦਾ ਨਾਮ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੁਟਜਨੇਰ ਹੈ) ਦੀ ਆਤਮਕਥਾ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ—ਨੌਜਵਾਨ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਸਦਾ ਆਦਮਖ਼ੋਰਾਂ, ਬੰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਨਾਲ ਵਾਹ ਪਿਆ ਆਖਰ ਉਹ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 28 ਸਾਲ ਇੱਕ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਤਪਤ-ਖੰਡੀ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਬਿਤਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਦੇ ਇੱਕ ਨਾਗਰਿਕ ਅਲੈਗਜੈਂਡਰ ਸੇਲਕਿਰਕ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਤਕ "ਮੇਸ ਅ ਤਾਇਰੇ" ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰੀ ਵਿੱਚ ਟਾਪੂ, ਜੋ ਹੁਣ ਚਿਲੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਤੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਟਾਪੂ ਨੂੰ 1966 ਵਿੱਚ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕ੍ਰੂਸਯ ਆਈਲੈਂਡ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ,<ref name="Severin pp. 23">Severin, Tim - ''In search of Robinson Crusoe'' - New York, Basic Books, 2002 {{ISBN|0-465-07698-X}} - pp. 23–24</ref> ਪਰ ਕਈ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਸਰਲ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਬੜਾ ਸੁਹਣਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਧਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਗਲਪ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਾ ਲਖਾਇਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਲਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਵਲ]] ਲਈ ਇੱਕ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>"Defoe", ''The Oxford Companion to English Literature'', ed. Margaret Drabble. (Oxford: Oxforsd University Press,1996), p. 265.</ref>  1719 ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਚਾਰ ਐਡੀਸ਼ਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਨਕਲਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਬਲਕਿ ਫਿਲਮ, ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਤੇ ਵੀ ਵਰਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਰਥਾਤ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਇੱਕ ਵਿਧਾ, ਰਾਬਿਨਸਨੇਡ ਨੂੰ ਦਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਕ ਅੰਗ ਬਣ ਗਿਆ। == ਪਲਾਟ ਸੰਖੇਪ == [[ਤਸਵੀਰ:Robinson.Crusoe.island.jpg|right|thumb|200x200px|ਕਰੂਸੇ ਦੇ ਟਾਪੂ, ਉਰਫ਼ "ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਟਾਪੂ", ਦਾ ਤਸਵੀਰੀ ਨਕਸ਼ਾ ਕਿਤਾਬ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। <br />]] ਕਰੂਸੋ (ਜਰਮਨ ਨਾਮ "ਕਰੁਤਜਨੇਰ" ਤੋਂ ਬਿਗੜ ਕੇ ਬਣਿਆ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨਾਂ) ਅਗਸਤ 1651 ਵਿਚ ਕਿੰਗਸਟਨ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਫ਼ਰ ਤੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਉਸਨੂੰ ਵਕੀਲ ਜਾਂ ਕਾਨੂੰਨਦਾਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਤੂਫ਼ਾਨ ਵਿਚ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਲਈ ਉਸਦੀ ਤਾਂਘ ਇੰਨੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਫਿਰ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਠਿੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਤਬਾਹੀ ਵਿਚ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਡਾਕੂਆਂ ਫੜ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਇਕ ਮੂਰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਉਹ ਇਕ ਕਿਸ਼ਤੀ ਵਿਚ ਜ਼ੂਰੀ ਨਾਂ ਦੇ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਬਚ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ; ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਕੰਢੇ ਤੋਂ ਇਕ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਕਪਤਾਨ ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਨੂੰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਰੂਸੇ ਜ਼ੂਰੀ ਨੂੰ ਕਪਤਾਨ ਕੋਲ ਵੇਚ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਪਤਾਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਕਰੂਸੋ ਇੱਕ ਤਬਾਕੂ ਦਾ ਬਾਗ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।  ਕਈ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਕਰੂਸੋ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਸਲੇਵ ਵਪਾਰ ਦੀ ਇਕ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਤੋਂ ਗ਼ੁਲਾਮ ਲਿਆਉਂਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਉਸਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਇਕ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤੂਫ਼ਾਨ ਵਿਚ 30 ਸਤੰਬਰ 1659 ਨੂੰ [[ਓਰਿਨੋਕੋ]] ਦਰਿਆ ਦੇ ਮੁਹਾਨੇ ਤੇ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਟਾਪੂ ਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਟਾਪੂ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਇੱਕਲਾ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>''Robinson Crusoe'', Chapter 23.</ref>ਉਸ ਨੇ ਅਕਸ਼ਾਂਸ਼ ਰੇਖਾ 9 ਡਿਗਰੀ ਅਤੇ 22 ਮਿੰਟ ਉੱਤਰ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਪੈਨਗੁਇਨ ਅਤੇ ਸੀਲ ਮੱਛੀਆਂ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਯਾਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਜਾਨਵਰ ਹੋਰ ਸਨ, ਇੱਕ ਕਪਤਾਨ ਦੇ ਕੁੱਤਾ ਅਤੇ ਦੋ ਬਿੱਲੀਆਂ, ਜੋ ਬਚ ਗਏ ਸਨ। ==ਅੱਖਰ== ==ਧਰਮ== ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਵਲ]] 1sqh4pfjtsjynfy6qg87tbmazuaddgy 609676 609675 2022-07-30T12:24:02Z Gill jassu 31716 /* ਅੱਖਰ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox book | name = ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ | title_orig = | translator = | image = [[File:Robinson Crusoe 1719 1st edition.jpg|thumb]] | caption = ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦਾ ਟਾਈਟਲ ਪੇਜ਼ | author = [[ਡੈਨੀਅਲ ਡੈਫੋ]] | illustrator = ਅਣਜਾਣ ਕਲਾਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੌਹਨ ਕਲਾਰਕ ਅਤੇ [[ਜੌਹਨ ਪਾਈਨ]] ਦੀ ਉੱਕਰੀ ਹੋਈ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ <ref>{{cite web|title=The Primitive Crusoe, 1719–1780.|url=http://www.camden.rutgers.edu/Camden/Crusoe/Pages/PrimitiveCrusoe.html|publisher=Picturing the First Castaway: the Illustrations of Robinson Crusoe - Paul Wilson and Michael Eck|accessdate=25 June 2012}}</ref> | cover_artist = | country = ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ | language = ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ | series = | genre = ਅਡਵੈਂਚਰ, ਹਿਸਟੋਰੀਕਲ ਫਿਕਸ਼ਨ | publisher =ਡਬਲਯੂ. ਟੇਲਰ | release_date = {{start date and age|1719|4|25|df=y|p=y}} | english_release_date = | preceded_by = | followed_by = [[ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਅੱਗਲੇ ਸਾਹਸੀ ਕਾਰਨਾਮੇ ]] }} '''''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ'''''{{Ref label|Full title|a|none}} {{IPAc-en|ˌ|r|ɒ|b|ɪ|n|s|ən|_|ˈ|k|r|uː|s|oʊ}} [[ਡੈਨੀਅਲ ਡੈਫੋ]] ਦਾ ਇੱਕ [[ਨਾਵਲ]] ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 25 ਅਪ੍ਰੈਲ 1719 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਇਸ ਦੇ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿ ਉਹ ਅਸਲੀ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਸੱਚੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ [[ਸਫਰਨਾਮਾ]] ਸੀ। <ref>[https://www.wsj.com/articles/SB10001424127887323936804578227971298012486 Fiction as Authentic as Fact]</ref> ਚਿੱਠੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਇਕਬਾਲੀਆ, ਅਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਟਾਈਟਲ ਪਾਤਰ (ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ ਦਾ ਨਾਮ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੁਟਜਨੇਰ ਹੈ) ਦੀ ਆਤਮਕਥਾ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ—ਨੌਜਵਾਨ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਸਦਾ ਆਦਮਖ਼ੋਰਾਂ, ਬੰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਨਾਲ ਵਾਹ ਪਿਆ ਆਖਰ ਉਹ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 28 ਸਾਲ ਇੱਕ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਤਪਤ-ਖੰਡੀ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਬਿਤਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਦੇ ਇੱਕ ਨਾਗਰਿਕ ਅਲੈਗਜੈਂਡਰ ਸੇਲਕਿਰਕ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਤਕ "ਮੇਸ ਅ ਤਾਇਰੇ" ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰੀ ਵਿੱਚ ਟਾਪੂ, ਜੋ ਹੁਣ ਚਿਲੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਤੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਟਾਪੂ ਨੂੰ 1966 ਵਿੱਚ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕ੍ਰੂਸਯ ਆਈਲੈਂਡ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ,<ref name="Severin pp. 23">Severin, Tim - ''In search of Robinson Crusoe'' - New York, Basic Books, 2002 {{ISBN|0-465-07698-X}} - pp. 23–24</ref> ਪਰ ਕਈ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਸਰਲ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਬੜਾ ਸੁਹਣਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਧਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਗਲਪ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਾ ਲਖਾਇਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਲਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਵਲ]] ਲਈ ਇੱਕ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>"Defoe", ''The Oxford Companion to English Literature'', ed. Margaret Drabble. (Oxford: Oxforsd University Press,1996), p. 265.</ref>  1719 ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਚਾਰ ਐਡੀਸ਼ਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਨਕਲਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਬਲਕਿ ਫਿਲਮ, ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਤੇ ਵੀ ਵਰਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਰਥਾਤ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਇੱਕ ਵਿਧਾ, ਰਾਬਿਨਸਨੇਡ ਨੂੰ ਦਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਕ ਅੰਗ ਬਣ ਗਿਆ। == ਪਲਾਟ ਸੰਖੇਪ == [[ਤਸਵੀਰ:Robinson.Crusoe.island.jpg|right|thumb|200x200px|ਕਰੂਸੇ ਦੇ ਟਾਪੂ, ਉਰਫ਼ "ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਟਾਪੂ", ਦਾ ਤਸਵੀਰੀ ਨਕਸ਼ਾ ਕਿਤਾਬ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। <br />]] ਕਰੂਸੋ (ਜਰਮਨ ਨਾਮ "ਕਰੁਤਜਨੇਰ" ਤੋਂ ਬਿਗੜ ਕੇ ਬਣਿਆ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨਾਂ) ਅਗਸਤ 1651 ਵਿਚ ਕਿੰਗਸਟਨ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਫ਼ਰ ਤੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਉਸਨੂੰ ਵਕੀਲ ਜਾਂ ਕਾਨੂੰਨਦਾਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਤੂਫ਼ਾਨ ਵਿਚ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਲਈ ਉਸਦੀ ਤਾਂਘ ਇੰਨੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਫਿਰ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਠਿੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਤਬਾਹੀ ਵਿਚ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਡਾਕੂਆਂ ਫੜ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਇਕ ਮੂਰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਉਹ ਇਕ ਕਿਸ਼ਤੀ ਵਿਚ ਜ਼ੂਰੀ ਨਾਂ ਦੇ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਬਚ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ; ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਕੰਢੇ ਤੋਂ ਇਕ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਕਪਤਾਨ ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਨੂੰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਰੂਸੇ ਜ਼ੂਰੀ ਨੂੰ ਕਪਤਾਨ ਕੋਲ ਵੇਚ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਪਤਾਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਕਰੂਸੋ ਇੱਕ ਤਬਾਕੂ ਦਾ ਬਾਗ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।  ਕਈ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਕਰੂਸੋ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਸਲੇਵ ਵਪਾਰ ਦੀ ਇਕ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਤੋਂ ਗ਼ੁਲਾਮ ਲਿਆਉਂਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਉਸਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਇਕ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤੂਫ਼ਾਨ ਵਿਚ 30 ਸਤੰਬਰ 1659 ਨੂੰ [[ਓਰਿਨੋਕੋ]] ਦਰਿਆ ਦੇ ਮੁਹਾਨੇ ਤੇ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਟਾਪੂ ਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਟਾਪੂ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਇੱਕਲਾ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>''Robinson Crusoe'', Chapter 23.</ref>ਉਸ ਨੇ ਅਕਸ਼ਾਂਸ਼ ਰੇਖਾ 9 ਡਿਗਰੀ ਅਤੇ 22 ਮਿੰਟ ਉੱਤਰ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਪੈਨਗੁਇਨ ਅਤੇ ਸੀਲ ਮੱਛੀਆਂ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਯਾਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਜਾਨਵਰ ਹੋਰ ਸਨ, ਇੱਕ ਕਪਤਾਨ ਦੇ ਕੁੱਤਾ ਅਤੇ ਦੋ ਬਿੱਲੀਆਂ, ਜੋ ਬਚ ਗਏ ਸਨ। ==ਅੱਖਰ/ਪਾਤਰ== *'''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ:''' ਨਾਵਲ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਜੋ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। *'''ਸ਼ੁੱਕਰ:''' ਇੱਕ ਕੈਰੀਬੀਅਨ ਕਬੀਲਾ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਨੇ ਨਰਭਾਈ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ "ਸ਼ੁੱਕਰ" ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਸੇਵਕ ਅਤੇ ਦੋਸਤ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। *'''ਜ਼ੂਰੀ:''' ਰੋਵਰ ਦੇ ਕੈਪਟਨ ਤੋਂ ਗੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਨੌਕਰ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਪਤਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਇੰਡੈਂਟਡ ਨੌਕਰ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। *'''ਵਿਧਵਾ:''' ਕ੍ਰੂਸੋ ਦਾ ਦੋਸਤ ਜੋ ਦੂਰ ਹੋਣ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। *'''ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਪਤਾਨ:''' ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪੈਸੇ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਦਾ ਹੈ। *'''ਸਪੈਨਿਸ਼:''' ਕਰੂਸੋ ਦੁਆਰਾ ਬਚਾਇਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਟਾਪੂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। *'''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਪਿਤਾ:''' ਕ੍ਰੂਟਜ਼ਨੇਰ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ। *'''ਰੋਵਰ ਦਾ ਕਪਤਾਨ:''' ਸੈਲੀ ਦਾ ਮੂਰਿਸ਼ ਸਮੁੰਦਰੀ ਡਾਕੂ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਫੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। *'''ਗੱਦਾਰ ਚਾਲਕ ਦਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰ:''' ਵਿਦਰੋਹੀ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਜੋ ਨਾਵਲ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ *'''ਦ ਸੇਵੇਜ਼:''' ਕੈਨੀਬਲਸ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਟਾਪੂ 'ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਖ਼ਤਰੇ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ==ਧਰਮ== ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਵਲ]] avirg5zraxwnipus71dnspdtn5qorya 609677 609676 2022-07-30T12:24:17Z Gill jassu 31716 /* ਅੱਖਰ/ਪਾਤਰ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox book | name = ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ | title_orig = | translator = | image = [[File:Robinson Crusoe 1719 1st edition.jpg|thumb]] | caption = ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦਾ ਟਾਈਟਲ ਪੇਜ਼ | author = [[ਡੈਨੀਅਲ ਡੈਫੋ]] | illustrator = ਅਣਜਾਣ ਕਲਾਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੌਹਨ ਕਲਾਰਕ ਅਤੇ [[ਜੌਹਨ ਪਾਈਨ]] ਦੀ ਉੱਕਰੀ ਹੋਈ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ <ref>{{cite web|title=The Primitive Crusoe, 1719–1780.|url=http://www.camden.rutgers.edu/Camden/Crusoe/Pages/PrimitiveCrusoe.html|publisher=Picturing the First Castaway: the Illustrations of Robinson Crusoe - Paul Wilson and Michael Eck|accessdate=25 June 2012}}</ref> | cover_artist = | country = ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ | language = ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ | series = | genre = ਅਡਵੈਂਚਰ, ਹਿਸਟੋਰੀਕਲ ਫਿਕਸ਼ਨ | publisher =ਡਬਲਯੂ. ਟੇਲਰ | release_date = {{start date and age|1719|4|25|df=y|p=y}} | english_release_date = | preceded_by = | followed_by = [[ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਅੱਗਲੇ ਸਾਹਸੀ ਕਾਰਨਾਮੇ ]] }} '''''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ'''''{{Ref label|Full title|a|none}} {{IPAc-en|ˌ|r|ɒ|b|ɪ|n|s|ən|_|ˈ|k|r|uː|s|oʊ}} [[ਡੈਨੀਅਲ ਡੈਫੋ]] ਦਾ ਇੱਕ [[ਨਾਵਲ]] ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 25 ਅਪ੍ਰੈਲ 1719 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਇਸ ਦੇ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿ ਉਹ ਅਸਲੀ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਸੱਚੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ [[ਸਫਰਨਾਮਾ]] ਸੀ। <ref>[https://www.wsj.com/articles/SB10001424127887323936804578227971298012486 Fiction as Authentic as Fact]</ref> ਚਿੱਠੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਇਕਬਾਲੀਆ, ਅਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਟਾਈਟਲ ਪਾਤਰ (ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ ਦਾ ਨਾਮ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੁਟਜਨੇਰ ਹੈ) ਦੀ ਆਤਮਕਥਾ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ—ਨੌਜਵਾਨ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਸਦਾ ਆਦਮਖ਼ੋਰਾਂ, ਬੰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਨਾਲ ਵਾਹ ਪਿਆ ਆਖਰ ਉਹ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 28 ਸਾਲ ਇੱਕ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਤਪਤ-ਖੰਡੀ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਬਿਤਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਦੇ ਇੱਕ ਨਾਗਰਿਕ ਅਲੈਗਜੈਂਡਰ ਸੇਲਕਿਰਕ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਤਕ "ਮੇਸ ਅ ਤਾਇਰੇ" ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰੀ ਵਿੱਚ ਟਾਪੂ, ਜੋ ਹੁਣ ਚਿਲੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਤੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਟਾਪੂ ਨੂੰ 1966 ਵਿੱਚ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕ੍ਰੂਸਯ ਆਈਲੈਂਡ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ,<ref name="Severin pp. 23">Severin, Tim - ''In search of Robinson Crusoe'' - New York, Basic Books, 2002 {{ISBN|0-465-07698-X}} - pp. 23–24</ref> ਪਰ ਕਈ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਸਰਲ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਬੜਾ ਸੁਹਣਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਧਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਗਲਪ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਾ ਲਖਾਇਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਲਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਵਲ]] ਲਈ ਇੱਕ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>"Defoe", ''The Oxford Companion to English Literature'', ed. Margaret Drabble. (Oxford: Oxforsd University Press,1996), p. 265.</ref>  1719 ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਚਾਰ ਐਡੀਸ਼ਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਨਕਲਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਬਲਕਿ ਫਿਲਮ, ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਤੇ ਵੀ ਵਰਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਰਥਾਤ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਇੱਕ ਵਿਧਾ, ਰਾਬਿਨਸਨੇਡ ਨੂੰ ਦਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਕ ਅੰਗ ਬਣ ਗਿਆ। == ਪਲਾਟ ਸੰਖੇਪ == [[ਤਸਵੀਰ:Robinson.Crusoe.island.jpg|right|thumb|200x200px|ਕਰੂਸੇ ਦੇ ਟਾਪੂ, ਉਰਫ਼ "ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਟਾਪੂ", ਦਾ ਤਸਵੀਰੀ ਨਕਸ਼ਾ ਕਿਤਾਬ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। <br />]] ਕਰੂਸੋ (ਜਰਮਨ ਨਾਮ "ਕਰੁਤਜਨੇਰ" ਤੋਂ ਬਿਗੜ ਕੇ ਬਣਿਆ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨਾਂ) ਅਗਸਤ 1651 ਵਿਚ ਕਿੰਗਸਟਨ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਫ਼ਰ ਤੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਉਸਨੂੰ ਵਕੀਲ ਜਾਂ ਕਾਨੂੰਨਦਾਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਤੂਫ਼ਾਨ ਵਿਚ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਲਈ ਉਸਦੀ ਤਾਂਘ ਇੰਨੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਫਿਰ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਠਿੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਤਬਾਹੀ ਵਿਚ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਡਾਕੂਆਂ ਫੜ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਇਕ ਮੂਰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਉਹ ਇਕ ਕਿਸ਼ਤੀ ਵਿਚ ਜ਼ੂਰੀ ਨਾਂ ਦੇ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਬਚ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ; ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਕੰਢੇ ਤੋਂ ਇਕ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਕਪਤਾਨ ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਨੂੰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਰੂਸੇ ਜ਼ੂਰੀ ਨੂੰ ਕਪਤਾਨ ਕੋਲ ਵੇਚ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਪਤਾਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਕਰੂਸੋ ਇੱਕ ਤਬਾਕੂ ਦਾ ਬਾਗ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।  ਕਈ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਕਰੂਸੋ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਸਲੇਵ ਵਪਾਰ ਦੀ ਇਕ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਤੋਂ ਗ਼ੁਲਾਮ ਲਿਆਉਂਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਉਸਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਇਕ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤੂਫ਼ਾਨ ਵਿਚ 30 ਸਤੰਬਰ 1659 ਨੂੰ [[ਓਰਿਨੋਕੋ]] ਦਰਿਆ ਦੇ ਮੁਹਾਨੇ ਤੇ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਟਾਪੂ ਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਟਾਪੂ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਇੱਕਲਾ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>''Robinson Crusoe'', Chapter 23.</ref>ਉਸ ਨੇ ਅਕਸ਼ਾਂਸ਼ ਰੇਖਾ 9 ਡਿਗਰੀ ਅਤੇ 22 ਮਿੰਟ ਉੱਤਰ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਪੈਨਗੁਇਨ ਅਤੇ ਸੀਲ ਮੱਛੀਆਂ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਯਾਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਜਾਨਵਰ ਹੋਰ ਸਨ, ਇੱਕ ਕਪਤਾਨ ਦੇ ਕੁੱਤਾ ਅਤੇ ਦੋ ਬਿੱਲੀਆਂ, ਜੋ ਬਚ ਗਏ ਸਨ। ==ਪਾਤਰ== *'''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ:''' ਨਾਵਲ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਜੋ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। *'''ਸ਼ੁੱਕਰ:''' ਇੱਕ ਕੈਰੀਬੀਅਨ ਕਬੀਲਾ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਨੇ ਨਰਭਾਈ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ "ਸ਼ੁੱਕਰ" ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਸੇਵਕ ਅਤੇ ਦੋਸਤ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। *'''ਜ਼ੂਰੀ:''' ਰੋਵਰ ਦੇ ਕੈਪਟਨ ਤੋਂ ਗੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਨੌਕਰ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਪਤਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਇੰਡੈਂਟਡ ਨੌਕਰ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। *'''ਵਿਧਵਾ:''' ਕ੍ਰੂਸੋ ਦਾ ਦੋਸਤ ਜੋ ਦੂਰ ਹੋਣ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। *'''ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਪਤਾਨ:''' ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪੈਸੇ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਦਾ ਹੈ। *'''ਸਪੈਨਿਸ਼:''' ਕਰੂਸੋ ਦੁਆਰਾ ਬਚਾਇਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਟਾਪੂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। *'''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਪਿਤਾ:''' ਕ੍ਰੂਟਜ਼ਨੇਰ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ। *'''ਰੋਵਰ ਦਾ ਕਪਤਾਨ:''' ਸੈਲੀ ਦਾ ਮੂਰਿਸ਼ ਸਮੁੰਦਰੀ ਡਾਕੂ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਫੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। *'''ਗੱਦਾਰ ਚਾਲਕ ਦਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰ:''' ਵਿਦਰੋਹੀ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਜੋ ਨਾਵਲ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ *'''ਦ ਸੇਵੇਜ਼:''' ਕੈਨੀਬਲਸ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਟਾਪੂ 'ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਖ਼ਤਰੇ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ==ਧਰਮ== ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਵਲ]] ivzj8zjtfk11tj5luhv6dkzru8kmiz1 609678 609677 2022-07-30T12:27:56Z Gill jassu 31716 /* ਧਰਮ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox book | name = ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ | title_orig = | translator = | image = [[File:Robinson Crusoe 1719 1st edition.jpg|thumb]] | caption = ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦਾ ਟਾਈਟਲ ਪੇਜ਼ | author = [[ਡੈਨੀਅਲ ਡੈਫੋ]] | illustrator = ਅਣਜਾਣ ਕਲਾਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੌਹਨ ਕਲਾਰਕ ਅਤੇ [[ਜੌਹਨ ਪਾਈਨ]] ਦੀ ਉੱਕਰੀ ਹੋਈ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ <ref>{{cite web|title=The Primitive Crusoe, 1719–1780.|url=http://www.camden.rutgers.edu/Camden/Crusoe/Pages/PrimitiveCrusoe.html|publisher=Picturing the First Castaway: the Illustrations of Robinson Crusoe - Paul Wilson and Michael Eck|accessdate=25 June 2012}}</ref> | cover_artist = | country = ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ | language = ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ | series = | genre = ਅਡਵੈਂਚਰ, ਹਿਸਟੋਰੀਕਲ ਫਿਕਸ਼ਨ | publisher =ਡਬਲਯੂ. ਟੇਲਰ | release_date = {{start date and age|1719|4|25|df=y|p=y}} | english_release_date = | preceded_by = | followed_by = [[ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਅੱਗਲੇ ਸਾਹਸੀ ਕਾਰਨਾਮੇ ]] }} '''''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ'''''{{Ref label|Full title|a|none}} {{IPAc-en|ˌ|r|ɒ|b|ɪ|n|s|ən|_|ˈ|k|r|uː|s|oʊ}} [[ਡੈਨੀਅਲ ਡੈਫੋ]] ਦਾ ਇੱਕ [[ਨਾਵਲ]] ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 25 ਅਪ੍ਰੈਲ 1719 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਇਸ ਦੇ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿ ਉਹ ਅਸਲੀ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਸੱਚੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ [[ਸਫਰਨਾਮਾ]] ਸੀ। <ref>[https://www.wsj.com/articles/SB10001424127887323936804578227971298012486 Fiction as Authentic as Fact]</ref> ਚਿੱਠੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਇਕਬਾਲੀਆ, ਅਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਟਾਈਟਲ ਪਾਤਰ (ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ ਦਾ ਨਾਮ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੁਟਜਨੇਰ ਹੈ) ਦੀ ਆਤਮਕਥਾ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ—ਨੌਜਵਾਨ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਸਦਾ ਆਦਮਖ਼ੋਰਾਂ, ਬੰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਨਾਲ ਵਾਹ ਪਿਆ ਆਖਰ ਉਹ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 28 ਸਾਲ ਇੱਕ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਤਪਤ-ਖੰਡੀ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਬਿਤਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਦੇ ਇੱਕ ਨਾਗਰਿਕ ਅਲੈਗਜੈਂਡਰ ਸੇਲਕਿਰਕ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਤਕ "ਮੇਸ ਅ ਤਾਇਰੇ" ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰੀ ਵਿੱਚ ਟਾਪੂ, ਜੋ ਹੁਣ ਚਿਲੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਤੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਟਾਪੂ ਨੂੰ 1966 ਵਿੱਚ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕ੍ਰੂਸਯ ਆਈਲੈਂਡ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ,<ref name="Severin pp. 23">Severin, Tim - ''In search of Robinson Crusoe'' - New York, Basic Books, 2002 {{ISBN|0-465-07698-X}} - pp. 23–24</ref> ਪਰ ਕਈ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਸਰਲ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਬੜਾ ਸੁਹਣਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਧਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਗਲਪ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਾ ਲਖਾਇਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਲਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਵਲ]] ਲਈ ਇੱਕ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>"Defoe", ''The Oxford Companion to English Literature'', ed. Margaret Drabble. (Oxford: Oxforsd University Press,1996), p. 265.</ref>  1719 ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਚਾਰ ਐਡੀਸ਼ਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਨਕਲਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਬਲਕਿ ਫਿਲਮ, ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਤੇ ਵੀ ਵਰਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਰਥਾਤ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਇੱਕ ਵਿਧਾ, ਰਾਬਿਨਸਨੇਡ ਨੂੰ ਦਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਕ ਅੰਗ ਬਣ ਗਿਆ। == ਪਲਾਟ ਸੰਖੇਪ == [[ਤਸਵੀਰ:Robinson.Crusoe.island.jpg|right|thumb|200x200px|ਕਰੂਸੇ ਦੇ ਟਾਪੂ, ਉਰਫ਼ "ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਟਾਪੂ", ਦਾ ਤਸਵੀਰੀ ਨਕਸ਼ਾ ਕਿਤਾਬ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। <br />]] ਕਰੂਸੋ (ਜਰਮਨ ਨਾਮ "ਕਰੁਤਜਨੇਰ" ਤੋਂ ਬਿਗੜ ਕੇ ਬਣਿਆ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨਾਂ) ਅਗਸਤ 1651 ਵਿਚ ਕਿੰਗਸਟਨ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਫ਼ਰ ਤੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਉਸਨੂੰ ਵਕੀਲ ਜਾਂ ਕਾਨੂੰਨਦਾਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਤੂਫ਼ਾਨ ਵਿਚ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਲਈ ਉਸਦੀ ਤਾਂਘ ਇੰਨੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਫਿਰ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਠਿੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਤਬਾਹੀ ਵਿਚ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਡਾਕੂਆਂ ਫੜ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਇਕ ਮੂਰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਉਹ ਇਕ ਕਿਸ਼ਤੀ ਵਿਚ ਜ਼ੂਰੀ ਨਾਂ ਦੇ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਬਚ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ; ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਕੰਢੇ ਤੋਂ ਇਕ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਕਪਤਾਨ ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਨੂੰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਰੂਸੇ ਜ਼ੂਰੀ ਨੂੰ ਕਪਤਾਨ ਕੋਲ ਵੇਚ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਪਤਾਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਕਰੂਸੋ ਇੱਕ ਤਬਾਕੂ ਦਾ ਬਾਗ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।  ਕਈ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਕਰੂਸੋ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਸਲੇਵ ਵਪਾਰ ਦੀ ਇਕ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਤੋਂ ਗ਼ੁਲਾਮ ਲਿਆਉਂਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਉਸਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਇਕ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤੂਫ਼ਾਨ ਵਿਚ 30 ਸਤੰਬਰ 1659 ਨੂੰ [[ਓਰਿਨੋਕੋ]] ਦਰਿਆ ਦੇ ਮੁਹਾਨੇ ਤੇ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਟਾਪੂ ਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਟਾਪੂ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਇੱਕਲਾ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>''Robinson Crusoe'', Chapter 23.</ref>ਉਸ ਨੇ ਅਕਸ਼ਾਂਸ਼ ਰੇਖਾ 9 ਡਿਗਰੀ ਅਤੇ 22 ਮਿੰਟ ਉੱਤਰ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਪੈਨਗੁਇਨ ਅਤੇ ਸੀਲ ਮੱਛੀਆਂ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਯਾਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਜਾਨਵਰ ਹੋਰ ਸਨ, ਇੱਕ ਕਪਤਾਨ ਦੇ ਕੁੱਤਾ ਅਤੇ ਦੋ ਬਿੱਲੀਆਂ, ਜੋ ਬਚ ਗਏ ਸਨ। ==ਪਾਤਰ== *'''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ:''' ਨਾਵਲ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਜੋ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। *'''ਸ਼ੁੱਕਰ:''' ਇੱਕ ਕੈਰੀਬੀਅਨ ਕਬੀਲਾ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਨੇ ਨਰਭਾਈ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ "ਸ਼ੁੱਕਰ" ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਸੇਵਕ ਅਤੇ ਦੋਸਤ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। *'''ਜ਼ੂਰੀ:''' ਰੋਵਰ ਦੇ ਕੈਪਟਨ ਤੋਂ ਗੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਨੌਕਰ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਪਤਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਇੰਡੈਂਟਡ ਨੌਕਰ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। *'''ਵਿਧਵਾ:''' ਕ੍ਰੂਸੋ ਦਾ ਦੋਸਤ ਜੋ ਦੂਰ ਹੋਣ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। *'''ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਪਤਾਨ:''' ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪੈਸੇ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਦਾ ਹੈ। *'''ਸਪੈਨਿਸ਼:''' ਕਰੂਸੋ ਦੁਆਰਾ ਬਚਾਇਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਟਾਪੂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। *'''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਪਿਤਾ:''' ਕ੍ਰੂਟਜ਼ਨੇਰ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ। *'''ਰੋਵਰ ਦਾ ਕਪਤਾਨ:''' ਸੈਲੀ ਦਾ ਮੂਰਿਸ਼ ਸਮੁੰਦਰੀ ਡਾਕੂ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਫੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। *'''ਗੱਦਾਰ ਚਾਲਕ ਦਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰ:''' ਵਿਦਰੋਹੀ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਜੋ ਨਾਵਲ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ *'''ਦ ਸੇਵੇਜ਼:''' ਕੈਨੀਬਲਸ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਟਾਪੂ 'ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਖ਼ਤਰੇ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ==ਧਰਮ== ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ 1719 ਵਿੱਚ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ [[ਗਿਆਨ ਦਾ ਯੁਗ|ਗਿਆਨ ਕਾਲ]] ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ, ਕਰੂਸੋ ਨੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਈ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਇੱਕ [[ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਆਤਮਕਥਾ|ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ]] ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਉਸਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਅੰਤ ਤੱਕ ਨਾਟਕੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਦਲਦੇ ਹਨ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਵਲ]] hfjypes4c1noartpgljep2f8828b78s 609679 609678 2022-07-30T12:32:54Z Gill jassu 31716 /* ਧਰਮ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox book | name = ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ | title_orig = | translator = | image = [[File:Robinson Crusoe 1719 1st edition.jpg|thumb]] | caption = ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦਾ ਟਾਈਟਲ ਪੇਜ਼ | author = [[ਡੈਨੀਅਲ ਡੈਫੋ]] | illustrator = ਅਣਜਾਣ ਕਲਾਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੌਹਨ ਕਲਾਰਕ ਅਤੇ [[ਜੌਹਨ ਪਾਈਨ]] ਦੀ ਉੱਕਰੀ ਹੋਈ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ <ref>{{cite web|title=The Primitive Crusoe, 1719–1780.|url=http://www.camden.rutgers.edu/Camden/Crusoe/Pages/PrimitiveCrusoe.html|publisher=Picturing the First Castaway: the Illustrations of Robinson Crusoe - Paul Wilson and Michael Eck|accessdate=25 June 2012}}</ref> | cover_artist = | country = ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ | language = ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ | series = | genre = ਅਡਵੈਂਚਰ, ਹਿਸਟੋਰੀਕਲ ਫਿਕਸ਼ਨ | publisher =ਡਬਲਯੂ. ਟੇਲਰ | release_date = {{start date and age|1719|4|25|df=y|p=y}} | english_release_date = | preceded_by = | followed_by = [[ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਅੱਗਲੇ ਸਾਹਸੀ ਕਾਰਨਾਮੇ ]] }} '''''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ'''''{{Ref label|Full title|a|none}} {{IPAc-en|ˌ|r|ɒ|b|ɪ|n|s|ən|_|ˈ|k|r|uː|s|oʊ}} [[ਡੈਨੀਅਲ ਡੈਫੋ]] ਦਾ ਇੱਕ [[ਨਾਵਲ]] ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 25 ਅਪ੍ਰੈਲ 1719 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਇਸ ਦੇ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿ ਉਹ ਅਸਲੀ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਸੱਚੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ [[ਸਫਰਨਾਮਾ]] ਸੀ। <ref>[https://www.wsj.com/articles/SB10001424127887323936804578227971298012486 Fiction as Authentic as Fact]</ref> ਚਿੱਠੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਇਕਬਾਲੀਆ, ਅਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਟਾਈਟਲ ਪਾਤਰ (ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ ਦਾ ਨਾਮ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੁਟਜਨੇਰ ਹੈ) ਦੀ ਆਤਮਕਥਾ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ—ਨੌਜਵਾਨ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਸਦਾ ਆਦਮਖ਼ੋਰਾਂ, ਬੰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਨਾਲ ਵਾਹ ਪਿਆ ਆਖਰ ਉਹ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 28 ਸਾਲ ਇੱਕ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਤਪਤ-ਖੰਡੀ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਬਿਤਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਦੇ ਇੱਕ ਨਾਗਰਿਕ ਅਲੈਗਜੈਂਡਰ ਸੇਲਕਿਰਕ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਤਕ "ਮੇਸ ਅ ਤਾਇਰੇ" ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰੀ ਵਿੱਚ ਟਾਪੂ, ਜੋ ਹੁਣ ਚਿਲੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਤੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਟਾਪੂ ਨੂੰ 1966 ਵਿੱਚ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕ੍ਰੂਸਯ ਆਈਲੈਂਡ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ,<ref name="Severin pp. 23">Severin, Tim - ''In search of Robinson Crusoe'' - New York, Basic Books, 2002 {{ISBN|0-465-07698-X}} - pp. 23–24</ref> ਪਰ ਕਈ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਸਰਲ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਬੜਾ ਸੁਹਣਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਧਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਗਲਪ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਾ ਲਖਾਇਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਲਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਵਲ]] ਲਈ ਇੱਕ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>"Defoe", ''The Oxford Companion to English Literature'', ed. Margaret Drabble. (Oxford: Oxforsd University Press,1996), p. 265.</ref>  1719 ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਚਾਰ ਐਡੀਸ਼ਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਨਕਲਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਬਲਕਿ ਫਿਲਮ, ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਤੇ ਵੀ ਵਰਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਰਥਾਤ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਇੱਕ ਵਿਧਾ, ਰਾਬਿਨਸਨੇਡ ਨੂੰ ਦਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਕ ਅੰਗ ਬਣ ਗਿਆ। == ਪਲਾਟ ਸੰਖੇਪ == [[ਤਸਵੀਰ:Robinson.Crusoe.island.jpg|right|thumb|200x200px|ਕਰੂਸੇ ਦੇ ਟਾਪੂ, ਉਰਫ਼ "ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਟਾਪੂ", ਦਾ ਤਸਵੀਰੀ ਨਕਸ਼ਾ ਕਿਤਾਬ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। <br />]] ਕਰੂਸੋ (ਜਰਮਨ ਨਾਮ "ਕਰੁਤਜਨੇਰ" ਤੋਂ ਬਿਗੜ ਕੇ ਬਣਿਆ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨਾਂ) ਅਗਸਤ 1651 ਵਿਚ ਕਿੰਗਸਟਨ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਫ਼ਰ ਤੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਉਸਨੂੰ ਵਕੀਲ ਜਾਂ ਕਾਨੂੰਨਦਾਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਤੂਫ਼ਾਨ ਵਿਚ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਲਈ ਉਸਦੀ ਤਾਂਘ ਇੰਨੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਫਿਰ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਠਿੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਤਬਾਹੀ ਵਿਚ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਡਾਕੂਆਂ ਫੜ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਇਕ ਮੂਰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਉਹ ਇਕ ਕਿਸ਼ਤੀ ਵਿਚ ਜ਼ੂਰੀ ਨਾਂ ਦੇ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਬਚ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ; ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਕੰਢੇ ਤੋਂ ਇਕ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਕਪਤਾਨ ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਨੂੰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਰੂਸੇ ਜ਼ੂਰੀ ਨੂੰ ਕਪਤਾਨ ਕੋਲ ਵੇਚ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਪਤਾਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਕਰੂਸੋ ਇੱਕ ਤਬਾਕੂ ਦਾ ਬਾਗ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।  ਕਈ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਕਰੂਸੋ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਸਲੇਵ ਵਪਾਰ ਦੀ ਇਕ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਤੋਂ ਗ਼ੁਲਾਮ ਲਿਆਉਂਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਉਸਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਇਕ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤੂਫ਼ਾਨ ਵਿਚ 30 ਸਤੰਬਰ 1659 ਨੂੰ [[ਓਰਿਨੋਕੋ]] ਦਰਿਆ ਦੇ ਮੁਹਾਨੇ ਤੇ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਟਾਪੂ ਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਟਾਪੂ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਇੱਕਲਾ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>''Robinson Crusoe'', Chapter 23.</ref>ਉਸ ਨੇ ਅਕਸ਼ਾਂਸ਼ ਰੇਖਾ 9 ਡਿਗਰੀ ਅਤੇ 22 ਮਿੰਟ ਉੱਤਰ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਪੈਨਗੁਇਨ ਅਤੇ ਸੀਲ ਮੱਛੀਆਂ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਯਾਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਜਾਨਵਰ ਹੋਰ ਸਨ, ਇੱਕ ਕਪਤਾਨ ਦੇ ਕੁੱਤਾ ਅਤੇ ਦੋ ਬਿੱਲੀਆਂ, ਜੋ ਬਚ ਗਏ ਸਨ। ==ਪਾਤਰ== *'''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ:''' ਨਾਵਲ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਜੋ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। *'''ਸ਼ੁੱਕਰ:''' ਇੱਕ ਕੈਰੀਬੀਅਨ ਕਬੀਲਾ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਨੇ ਨਰਭਾਈ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ "ਸ਼ੁੱਕਰ" ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਸੇਵਕ ਅਤੇ ਦੋਸਤ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। *'''ਜ਼ੂਰੀ:''' ਰੋਵਰ ਦੇ ਕੈਪਟਨ ਤੋਂ ਗੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਨੌਕਰ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਪਤਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਇੰਡੈਂਟਡ ਨੌਕਰ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। *'''ਵਿਧਵਾ:''' ਕ੍ਰੂਸੋ ਦਾ ਦੋਸਤ ਜੋ ਦੂਰ ਹੋਣ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। *'''ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਪਤਾਨ:''' ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪੈਸੇ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਦਾ ਹੈ। *'''ਸਪੈਨਿਸ਼:''' ਕਰੂਸੋ ਦੁਆਰਾ ਬਚਾਇਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਟਾਪੂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। *'''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਪਿਤਾ:''' ਕ੍ਰੂਟਜ਼ਨੇਰ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ। *'''ਰੋਵਰ ਦਾ ਕਪਤਾਨ:''' ਸੈਲੀ ਦਾ ਮੂਰਿਸ਼ ਸਮੁੰਦਰੀ ਡਾਕੂ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਫੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। *'''ਗੱਦਾਰ ਚਾਲਕ ਦਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰ:''' ਵਿਦਰੋਹੀ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਜੋ ਨਾਵਲ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ *'''ਦ ਸੇਵੇਜ਼:''' ਕੈਨੀਬਲਸ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਟਾਪੂ 'ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਖ਼ਤਰੇ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ==ਧਰਮ== ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ 1719 ਵਿੱਚ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ [[ਗਿਆਨ ਦਾ ਯੁਗ|ਗਿਆਨ ਕਾਲ]] ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ, ਕਰੂਸੋ ਨੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਈ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਇੱਕ [[ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਆਤਮਕਥਾ|ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ]] ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਉਸਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਅੰਤ ਤੱਕ ਨਾਟਕੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਦਲਦੇ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਕਰੂਸੋ ਘਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਫ਼ਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਕ ਤੂਫ਼ਾਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ, ਜੇ ਉਹ ਉਸ ਤੂਫ਼ਾਨ ਤੋਂ ਬਚ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਇੱਕ ਕਰਜ਼ਵਾਨ [[ਈਸਾਈ]] ਆਦਮੀ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਘਰ ਚਲਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ ਕਰੂਸੋ ਤੂਫਾਨ ਤੋਂ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਫ਼ਰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦੇ ਪੂਰੇ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ।<ref name=Defoe-1719-1998ed/> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਵਲ]] 79rrg4ahjva4ugoykr1ambd7okd3wa6 609680 609679 2022-07-30T12:33:23Z Gill jassu 31716 /* ਧਰਮ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox book | name = ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ | title_orig = | translator = | image = [[File:Robinson Crusoe 1719 1st edition.jpg|thumb]] | caption = ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦਾ ਟਾਈਟਲ ਪੇਜ਼ | author = [[ਡੈਨੀਅਲ ਡੈਫੋ]] | illustrator = ਅਣਜਾਣ ਕਲਾਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੌਹਨ ਕਲਾਰਕ ਅਤੇ [[ਜੌਹਨ ਪਾਈਨ]] ਦੀ ਉੱਕਰੀ ਹੋਈ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ <ref>{{cite web|title=The Primitive Crusoe, 1719–1780.|url=http://www.camden.rutgers.edu/Camden/Crusoe/Pages/PrimitiveCrusoe.html|publisher=Picturing the First Castaway: the Illustrations of Robinson Crusoe - Paul Wilson and Michael Eck|accessdate=25 June 2012}}</ref> | cover_artist = | country = ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ | language = ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ | series = | genre = ਅਡਵੈਂਚਰ, ਹਿਸਟੋਰੀਕਲ ਫਿਕਸ਼ਨ | publisher =ਡਬਲਯੂ. ਟੇਲਰ | release_date = {{start date and age|1719|4|25|df=y|p=y}} | english_release_date = | preceded_by = | followed_by = [[ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਅੱਗਲੇ ਸਾਹਸੀ ਕਾਰਨਾਮੇ ]] }} '''''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ'''''{{Ref label|Full title|a|none}} {{IPAc-en|ˌ|r|ɒ|b|ɪ|n|s|ən|_|ˈ|k|r|uː|s|oʊ}} [[ਡੈਨੀਅਲ ਡੈਫੋ]] ਦਾ ਇੱਕ [[ਨਾਵਲ]] ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 25 ਅਪ੍ਰੈਲ 1719 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਇਸ ਦੇ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿ ਉਹ ਅਸਲੀ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਸੱਚੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ [[ਸਫਰਨਾਮਾ]] ਸੀ। <ref>[https://www.wsj.com/articles/SB10001424127887323936804578227971298012486 Fiction as Authentic as Fact]</ref> ਚਿੱਠੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਇਕਬਾਲੀਆ, ਅਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਟਾਈਟਲ ਪਾਤਰ (ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ ਦਾ ਨਾਮ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੁਟਜਨੇਰ ਹੈ) ਦੀ ਆਤਮਕਥਾ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ—ਨੌਜਵਾਨ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਸਦਾ ਆਦਮਖ਼ੋਰਾਂ, ਬੰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਨਾਲ ਵਾਹ ਪਿਆ ਆਖਰ ਉਹ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 28 ਸਾਲ ਇੱਕ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਤਪਤ-ਖੰਡੀ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਬਿਤਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਦੇ ਇੱਕ ਨਾਗਰਿਕ ਅਲੈਗਜੈਂਡਰ ਸੇਲਕਿਰਕ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਤਕ "ਮੇਸ ਅ ਤਾਇਰੇ" ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰੀ ਵਿੱਚ ਟਾਪੂ, ਜੋ ਹੁਣ ਚਿਲੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਤੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਟਾਪੂ ਨੂੰ 1966 ਵਿੱਚ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕ੍ਰੂਸਯ ਆਈਲੈਂਡ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ,<ref name="Severin pp. 23">Severin, Tim - ''In search of Robinson Crusoe'' - New York, Basic Books, 2002 {{ISBN|0-465-07698-X}} - pp. 23–24</ref> ਪਰ ਕਈ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਸਰਲ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਬੜਾ ਸੁਹਣਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਧਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਗਲਪ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਾ ਲਖਾਇਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਲਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਵਲ]] ਲਈ ਇੱਕ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>"Defoe", ''The Oxford Companion to English Literature'', ed. Margaret Drabble. (Oxford: Oxforsd University Press,1996), p. 265.</ref>  1719 ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਚਾਰ ਐਡੀਸ਼ਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਨਕਲਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਬਲਕਿ ਫਿਲਮ, ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਤੇ ਵੀ ਵਰਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਰਥਾਤ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਇੱਕ ਵਿਧਾ, ਰਾਬਿਨਸਨੇਡ ਨੂੰ ਦਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਕ ਅੰਗ ਬਣ ਗਿਆ। == ਪਲਾਟ ਸੰਖੇਪ == [[ਤਸਵੀਰ:Robinson.Crusoe.island.jpg|right|thumb|200x200px|ਕਰੂਸੇ ਦੇ ਟਾਪੂ, ਉਰਫ਼ "ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਟਾਪੂ", ਦਾ ਤਸਵੀਰੀ ਨਕਸ਼ਾ ਕਿਤਾਬ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। <br />]] ਕਰੂਸੋ (ਜਰਮਨ ਨਾਮ "ਕਰੁਤਜਨੇਰ" ਤੋਂ ਬਿਗੜ ਕੇ ਬਣਿਆ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨਾਂ) ਅਗਸਤ 1651 ਵਿਚ ਕਿੰਗਸਟਨ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਫ਼ਰ ਤੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਉਸਨੂੰ ਵਕੀਲ ਜਾਂ ਕਾਨੂੰਨਦਾਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਤੂਫ਼ਾਨ ਵਿਚ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਲਈ ਉਸਦੀ ਤਾਂਘ ਇੰਨੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਫਿਰ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਠਿੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਤਬਾਹੀ ਵਿਚ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਡਾਕੂਆਂ ਫੜ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਇਕ ਮੂਰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਉਹ ਇਕ ਕਿਸ਼ਤੀ ਵਿਚ ਜ਼ੂਰੀ ਨਾਂ ਦੇ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਬਚ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ; ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਕੰਢੇ ਤੋਂ ਇਕ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਕਪਤਾਨ ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਨੂੰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਰੂਸੇ ਜ਼ੂਰੀ ਨੂੰ ਕਪਤਾਨ ਕੋਲ ਵੇਚ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਪਤਾਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਕਰੂਸੋ ਇੱਕ ਤਬਾਕੂ ਦਾ ਬਾਗ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।  ਕਈ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਕਰੂਸੋ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਸਲੇਵ ਵਪਾਰ ਦੀ ਇਕ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਤੋਂ ਗ਼ੁਲਾਮ ਲਿਆਉਂਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਉਸਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਇਕ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤੂਫ਼ਾਨ ਵਿਚ 30 ਸਤੰਬਰ 1659 ਨੂੰ [[ਓਰਿਨੋਕੋ]] ਦਰਿਆ ਦੇ ਮੁਹਾਨੇ ਤੇ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਟਾਪੂ ਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਟਾਪੂ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਇੱਕਲਾ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>''Robinson Crusoe'', Chapter 23.</ref>ਉਸ ਨੇ ਅਕਸ਼ਾਂਸ਼ ਰੇਖਾ 9 ਡਿਗਰੀ ਅਤੇ 22 ਮਿੰਟ ਉੱਤਰ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਪੈਨਗੁਇਨ ਅਤੇ ਸੀਲ ਮੱਛੀਆਂ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਯਾਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਜਾਨਵਰ ਹੋਰ ਸਨ, ਇੱਕ ਕਪਤਾਨ ਦੇ ਕੁੱਤਾ ਅਤੇ ਦੋ ਬਿੱਲੀਆਂ, ਜੋ ਬਚ ਗਏ ਸਨ। ==ਪਾਤਰ== *'''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ:''' ਨਾਵਲ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਜੋ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। *'''ਸ਼ੁੱਕਰ:''' ਇੱਕ ਕੈਰੀਬੀਅਨ ਕਬੀਲਾ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਨੇ ਨਰਭਾਈ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ "ਸ਼ੁੱਕਰ" ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਸੇਵਕ ਅਤੇ ਦੋਸਤ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। *'''ਜ਼ੂਰੀ:''' ਰੋਵਰ ਦੇ ਕੈਪਟਨ ਤੋਂ ਗੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਨੌਕਰ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਪਤਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਇੰਡੈਂਟਡ ਨੌਕਰ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। *'''ਵਿਧਵਾ:''' ਕ੍ਰੂਸੋ ਦਾ ਦੋਸਤ ਜੋ ਦੂਰ ਹੋਣ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। *'''ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਪਤਾਨ:''' ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪੈਸੇ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਦਾ ਹੈ। *'''ਸਪੈਨਿਸ਼:''' ਕਰੂਸੋ ਦੁਆਰਾ ਬਚਾਇਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਟਾਪੂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। *'''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਪਿਤਾ:''' ਕ੍ਰੂਟਜ਼ਨੇਰ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ। *'''ਰੋਵਰ ਦਾ ਕਪਤਾਨ:''' ਸੈਲੀ ਦਾ ਮੂਰਿਸ਼ ਸਮੁੰਦਰੀ ਡਾਕੂ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਫੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। *'''ਗੱਦਾਰ ਚਾਲਕ ਦਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰ:''' ਵਿਦਰੋਹੀ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਜੋ ਨਾਵਲ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ *'''ਦ ਸੇਵੇਜ਼:''' ਕੈਨੀਬਲਸ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਟਾਪੂ 'ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਖ਼ਤਰੇ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ==ਧਰਮ== ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ 1719 ਵਿੱਚ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ [[ਗਿਆਨ ਦਾ ਯੁਗ|ਗਿਆਨ ਕਾਲ]] ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ, ਕਰੂਸੋ ਨੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਈ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਇੱਕ [[ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਆਤਮਕਥਾ|ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ]] ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਉਸਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਅੰਤ ਤੱਕ ਨਾਟਕੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਦਲਦੇ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਕਰੂਸੋ ਘਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਫ਼ਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਕ ਤੂਫ਼ਾਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ, ਜੇ ਉਹ ਉਸ ਤੂਫ਼ਾਨ ਤੋਂ ਬਚ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਇੱਕ ਕਰਜ਼ਵਾਨ [[ਈਸਾਈ]] ਆਦਮੀ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਘਰ ਚਲਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ ਕਰੂਸੋ ਤੂਫਾਨ ਤੋਂ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਫ਼ਰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦੇ ਪੂਰੇ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ।<ref name=Defoe-1719-1998ed/>{{rp|page=6}} ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਵਲ]] 1dypvkax9bgsqntvp76lpz9fp5s68j2 609681 609680 2022-07-30T12:33:44Z Gill jassu 31716 /* ਧਰਮ */ wikitext text/x-wiki {{Infobox book | name = ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ | title_orig = | translator = | image = [[File:Robinson Crusoe 1719 1st edition.jpg|thumb]] | caption = ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਦਾ ਟਾਈਟਲ ਪੇਜ਼ | author = [[ਡੈਨੀਅਲ ਡੈਫੋ]] | illustrator = ਅਣਜਾਣ ਕਲਾਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜੌਹਨ ਕਲਾਰਕ ਅਤੇ [[ਜੌਹਨ ਪਾਈਨ]] ਦੀ ਉੱਕਰੀ ਹੋਈ ਇੱਕੋ ਇੱਕ ਤਸਵੀਰ <ref>{{cite web|title=The Primitive Crusoe, 1719–1780.|url=http://www.camden.rutgers.edu/Camden/Crusoe/Pages/PrimitiveCrusoe.html|publisher=Picturing the First Castaway: the Illustrations of Robinson Crusoe - Paul Wilson and Michael Eck|accessdate=25 June 2012}}</ref> | cover_artist = | country = ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ | language = ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ | series = | genre = ਅਡਵੈਂਚਰ, ਹਿਸਟੋਰੀਕਲ ਫਿਕਸ਼ਨ | publisher =ਡਬਲਯੂ. ਟੇਲਰ | release_date = {{start date and age|1719|4|25|df=y|p=y}} | english_release_date = | preceded_by = | followed_by = [[ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਅੱਗਲੇ ਸਾਹਸੀ ਕਾਰਨਾਮੇ ]] }} '''''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ'''''{{Ref label|Full title|a|none}} {{IPAc-en|ˌ|r|ɒ|b|ɪ|n|s|ən|_|ˈ|k|r|uː|s|oʊ}} [[ਡੈਨੀਅਲ ਡੈਫੋ]] ਦਾ ਇੱਕ [[ਨਾਵਲ]] ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 25 ਅਪ੍ਰੈਲ 1719 ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਪਹਿਲੇ ਐਡੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਇਸ ਦੇ ਲੇਖਕ ਵਜੋਂ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪਾਠਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰ ਲਿਆ ਕਿ ਉਹ ਅਸਲੀ ਵਿਅਕਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਸੱਚੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ [[ਸਫਰਨਾਮਾ]] ਸੀ। <ref>[https://www.wsj.com/articles/SB10001424127887323936804578227971298012486 Fiction as Authentic as Fact]</ref> ਚਿੱਠੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਇਕਬਾਲੀਆ, ਅਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਤਮਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਟਾਈਟਲ ਪਾਤਰ (ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ ਦਾ ਨਾਮ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੁਟਜਨੇਰ ਹੈ) ਦੀ ਆਤਮਕਥਾ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ—ਨੌਜਵਾਨ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਉਸਦਾ ਆਦਮਖ਼ੋਰਾਂ, ਬੰਦੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਦਰੋਹੀਆਂ ਨਾਲ ਵਾਹ ਪਿਆ ਆਖਰ ਉਹ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ 28 ਸਾਲ ਇੱਕ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਤਪਤ-ਖੰਡੀ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਬਿਤਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਦੇ ਇੱਕ ਨਾਗਰਿਕ ਅਲੈਗਜੈਂਡਰ ਸੇਲਕਿਰਕ ਦੇ ਜੀਵਨ ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਡੁੱਬਣ ਤੋਂ ਬਚ ਕੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਤਕ "ਮੇਸ ਅ ਤਾਇਰੇ" ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਸ਼ਾਂਤ ਮਹਾਂਸਾਗਰੀ ਵਿੱਚ ਟਾਪੂ, ਜੋ ਹੁਣ ਚਿਲੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਤੇ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਸ ਟਾਪੂ ਨੂੰ 1966 ਵਿੱਚ ਰੌਬਿਨਸਨ ਕ੍ਰੂਸਯ ਆਈਲੈਂਡ ਦਾ ਨਾਂ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ,<ref name="Severin pp. 23">Severin, Tim - ''In search of Robinson Crusoe'' - New York, Basic Books, 2002 {{ISBN|0-465-07698-X}} - pp. 23–24</ref> ਪਰ ਕਈ ਸਾਹਿਤਕ ਸਰੋਤਾਂ ਦਾ ਵੀ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਸਰਲ ਬਿਰਤਾਂਤ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਸਾਹਿਤਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਬੜਾ ਸੁਹਣਾ ਹੁੰਗਾਰਾ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਧਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਗਲਪ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦਾ ਲਖਾਇਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਲਾ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਵਲ]] ਲਈ ਇੱਕ ਦਾਅਵੇਦਾਰ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>"Defoe", ''The Oxford Companion to English Literature'', ed. Margaret Drabble. (Oxford: Oxforsd University Press,1996), p. 265.</ref>  1719 ਦੇ ਅੰਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਚਾਰ ਐਡੀਸ਼ਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲ ਚੁੱਕੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਈਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੀਆਂ ਨਕਲਾਂ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਬਲਕਿ ਫਿਲਮ, ਟੈਲੀਵਿਜਨ ਅਤੇ ਰੇਡੀਓ ਤੇ ਵੀ ਵਰਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਅਰਥਾਤ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਇੱਕ ਵਿਧਾ, ਰਾਬਿਨਸਨੇਡ ਨੂੰ ਦਾ ਪਰਿਭਾਸ਼ਕ ਅੰਗ ਬਣ ਗਿਆ। == ਪਲਾਟ ਸੰਖੇਪ == [[ਤਸਵੀਰ:Robinson.Crusoe.island.jpg|right|thumb|200x200px|ਕਰੂਸੇ ਦੇ ਟਾਪੂ, ਉਰਫ਼ "ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਟਾਪੂ", ਦਾ ਤਸਵੀਰੀ ਨਕਸ਼ਾ ਕਿਤਾਬ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। <br />]] ਕਰੂਸੋ (ਜਰਮਨ ਨਾਮ "ਕਰੁਤਜਨੇਰ" ਤੋਂ ਬਿਗੜ ਕੇ ਬਣਿਆ ਪਰਿਵਾਰ ਦਾ ਨਾਂ) ਅਗਸਤ 1651 ਵਿਚ ਕਿੰਗਸਟਨ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਫ਼ਰ ਤੇ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਉਸਨੂੰ ਵਕੀਲ ਜਾਂ ਕਾਨੂੰਨਦਾਨੀ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਤੂਫ਼ਾਨ ਵਿਚ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਸਮੁੰਦਰ ਦੇ ਲਈ ਉਸਦੀ ਤਾਂਘ ਇੰਨੀ ਮਜ਼ਬੂਤ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਫਿਰ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਠਿੱਲ੍ਹ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਤਬਾਹੀ ਵਿਚ ਖ਼ਤਮ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਡਾਕੂਆਂ ਫੜ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਇਕ ਮੂਰ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਉਹ ਇਕ ਕਿਸ਼ਤੀ ਵਿਚ ਜ਼ੂਰੀ ਨਾਂ ਦੇ ਲੜਕੇ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਬਚ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ; ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਕੰਢੇ ਤੋਂ ਇਕ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਜਹਾਜ਼ ਦਾ ਕਪਤਾਨ ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਹਾਜ਼ ਬ੍ਰਾਜ਼ੀਲ ਨੂੰ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਰੂਸੇ ਜ਼ੂਰੀ ਨੂੰ ਕਪਤਾਨ ਕੋਲ ਵੇਚ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਕਪਤਾਨ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ, ਕਰੂਸੋ ਇੱਕ ਤਬਾਕੂ ਦਾ ਬਾਗ ਲੈ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।  ਕਈ ਸਾਲ ਬਾਅਦ, ਕਰੂਸੋ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਸਲੇਵ ਵਪਾਰ ਦੀ ਇਕ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹੈ, ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਤੋਂ ਗ਼ੁਲਾਮ ਲਿਆਉਂਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਉਸਦਾ ਜਹਾਜ਼ ਇਕ ਸਮੁੰਦਰੀ ਤੂਫ਼ਾਨ ਵਿਚ 30 ਸਤੰਬਰ 1659 ਨੂੰ [[ਓਰਿਨੋਕੋ]] ਦਰਿਆ ਦੇ ਮੁਹਾਨੇ ਤੇ ਤਬਾਹ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਟਾਪੂ ਤੇ ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਦੇ ਟਾਪੂ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਉਹ ਇੱਕਲਾ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>''Robinson Crusoe'', Chapter 23.</ref>ਉਸ ਨੇ ਅਕਸ਼ਾਂਸ਼ ਰੇਖਾ 9 ਡਿਗਰੀ ਅਤੇ 22 ਮਿੰਟ ਉੱਤਰ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਟਾਪੂ ਉੱਤੇ ਪੈਨਗੁਇਨ ਅਤੇ ਸੀਲ ਮੱਛੀਆਂ ਵੇਖਦਾ ਹੈ। ਯਾਤਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਤਿੰਨ ਜਾਨਵਰ ਹੋਰ ਸਨ, ਇੱਕ ਕਪਤਾਨ ਦੇ ਕੁੱਤਾ ਅਤੇ ਦੋ ਬਿੱਲੀਆਂ, ਜੋ ਬਚ ਗਏ ਸਨ। ==ਪਾਤਰ== *'''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ:''' ਨਾਵਲ ਦਾ ਬਿਰਤਾਂਤਕਾਰ ਜੋ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। *'''ਸ਼ੁੱਕਰ:''' ਇੱਕ ਕੈਰੀਬੀਅਨ ਕਬੀਲਾ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਨੇ ਨਰਭਾਈ ਤੋਂ ਬਚਾਇਆ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ "ਸ਼ੁੱਕਰ" ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਸੇਵਕ ਅਤੇ ਦੋਸਤ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। *'''ਜ਼ੂਰੀ:''' ਰੋਵਰ ਦੇ ਕੈਪਟਨ ਤੋਂ ਗੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਨੌਕਰ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਪਤਾਨ ਨੂੰ ਇੱਕ ਇੰਡੈਂਟਡ ਨੌਕਰ ਵਜੋਂ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। *'''ਵਿਧਵਾ:''' ਕ੍ਰੂਸੋ ਦਾ ਦੋਸਤ ਜੋ ਦੂਰ ਹੋਣ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਦੀਆਂ ਜਾਇਦਾਦਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਦਾ ਹੈ। *'''ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਪਤਾਨ:''' ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਤੋਂ ਬਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਪੈਸੇ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਦਾ ਹੈ। *'''ਸਪੈਨਿਸ਼:''' ਕਰੂਸੋ ਦੁਆਰਾ ਬਚਾਇਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਆਦਮੀ ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਟਾਪੂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। *'''ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦਾ ਪਿਤਾ:''' ਕ੍ਰੂਟਜ਼ਨੇਰ ਨਾਮ ਦਾ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ। *'''ਰੋਵਰ ਦਾ ਕਪਤਾਨ:''' ਸੈਲੀ ਦਾ ਮੂਰਿਸ਼ ਸਮੁੰਦਰੀ ਡਾਕੂ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਨੂੰ ਫੜ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। *'''ਗੱਦਾਰ ਚਾਲਕ ਦਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰ:''' ਵਿਦਰੋਹੀ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਜੋ ਨਾਵਲ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ *'''ਦ ਸੇਵੇਜ਼:''' ਕੈਨੀਬਲਸ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਟਾਪੂ 'ਤੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜੋ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਨੈਤਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਸਦੀ ਆਪਣੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਖ਼ਤਰੇ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ==ਧਰਮ== ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ 1719 ਵਿੱਚ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ [[ਗਿਆਨ ਦਾ ਯੁਗ|ਗਿਆਨ ਕਾਲ]] ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਨਾਵਲ ਵਿੱਚ, ਕਰੂਸੋ ਨੇ ਈਸਾਈ ਧਰਮ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਹਿਲੂਆਂ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ 'ਤੇ ਰੌਸ਼ਨੀ ਪਾਈ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਇੱਕ [[ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਆਤਮਕਥਾ|ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਸਵੈ-ਜੀਵਨੀ]] ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਧਰਮ ਬਾਰੇ ਕਰੂਸੋ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਉਸਦੀ ਕਹਾਣੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਤੋਂ ਅੰਤ ਤੱਕ ਨਾਟਕੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਬਦਲਦੇ ਹਨ। ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ, ਕਰੂਸੋ ਘਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਫ਼ਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਹਿੰਸਕ ਤੂਫ਼ਾਨਾਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨਾਲ ਵਾਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ, ਜੇ ਉਹ ਉਸ ਤੂਫ਼ਾਨ ਤੋਂ ਬਚ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਉਹ ਇੱਕ ਕਰਜ਼ਵਾਨ [[ਈਸਾਈ]] ਆਦਮੀ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਇੱਛਾ ਅਨੁਸਾਰ ਘਰ ਚਲਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜਦੋਂ ਕਰੂਸੋ ਤੂਫਾਨ ਤੋਂ ਬਚ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਸਫ਼ਰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਉਥਲ-ਪੁਥਲ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੇ ਵਾਅਦੇ ਪੂਰੇ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੌਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਨਾਵਲ]] tf750pbvjhfmrhe2ulex5juxag8wlxh 0 107963 609870 532739 2022-07-31T07:35:51Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਸੰਗੀਤ ਕਲਾਕਾਰ|Background=non_performing_personnel|background=non_performing_personnel|Name=John Williams|name=John Williams|image=File:John Williams tux.jpg|caption=ਵਿਲਿਅਮਜ਼ 2007 ਨੂੰ ਅਵੇਰੂ ਫਿਸ਼ਰ ਹਾਲ ਵਿਖੇ|Birth_name=John Towner Williams|birth_name=John Towner Williams|birth_date=<span>ਫਰਵਰੀ 8, 1932</span><span class="noprint ForceAgeToShow"> (age&nbsp;86)</span>|birth_place=ਫਲੋਰਲ ਪਾਰਕ, ਨਿਊਯਾਰਕ, ਯੂ.ਐੱਸ|Genre={{flatlist| *[[Film score]] *[[contemporary classical music]] *[[Romanticism|post-romanticism]] *[[jazz]] }}|genre={{flatlist| *[[Film score]] *[[contemporary classical music]] *[[Romanticism|post-romanticism]] *[[jazz]] }}|Instrument=[[Piano]], [[harpsichord]]|instrument=[[Piano]], [[harpsichord]]|Years_active=1952–present|years_active=1952–present}}'''ਜੋਨ ਟਾਊਨਰ ਵਿਲਿਅਮਜ਼ '''(ਜਨਮ ਫਰਵਰੀ 8, 1932) ਇੱਕ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ|ਅਮਰੀਕਨ]] ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਪਿਆਨੋਵਾਦਕ ਹੈ। ਲਗਭਗ ਛੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੇ ਸਫ਼ਲ ਕਾਰਜਕਾਲ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਸਿਨੇਮਾ ਜਗਤ ਦੀਆਂ ਕਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਤੇ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਕੀਤਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਸਟਾਰ ਵਾਰ ਲੜੀ]] ''Jaws'', ''Jaws 2'',  ਕਲੋਜ਼ ਇਨਕਾਊਂਟਰਜ਼ ਓਫ ਦੀ ਥਰਡ ਕਾਈਂਡ, ਸੁਪਰਮੈਨ, ਈ.ਟੀ. ਦੀ ਐਕਸਟਰਾ-ਟੇਰੇਸਟਰਾਇਲ, ਦੀ ਇੰਡੀਆਨਅ ਜੋਨਜ਼ ਦੀ ਲੜੀ, ਹੋਮ ਅਲੋਨ ਫਿਲਮਾਂ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਭਾਗ, ਜੌਰਾਸਿਕ ਪਾਰਕ ਫਿਲਮ ਲੜੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦੋ ਭਾਗ, ਸਚਿਨਡਲਰਜ਼ ਲਿਸਟ ਅਤੇ ਹੈਰੀ ਪੋਰਟਰ ਫਿਲਮ ਲੜੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਤਿੰਨ ਭਾਗ।<ref>{{cite news|url=https://variety.com/2016/film/spotlight/john-williams-afi-1201792072-1201792072/|title=AFI Honoree John Williams Looks Back on Six Decades of Iconic Themes|last1=Burlingame|first1=Jon|date=June 9, 2016|work=Variety|accessdate=July 11, 2016}}</ref> ਵਿਲਿਅਮਜ਼ 1974 ਵਿੱਚ ਫਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ <nowiki>[[ਸਟੀਵਨ ਸਪੈਲਬਰਗ]]</nowiki> ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਤਿੰਨ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਕੀਤਾ।.<ref name="The Verge">{{cite news|url=https://www.theverge.com/2015/3/18/8243915/john-williams-not-scoring-spielberg-film|title=John Williams won't score a Steven Spielberg film for the first time in 30 years|date=March 18, 2015|accessdate=June 8, 2015|publisher=The Verge}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਅਲਵਾ ਵਿਲਿਅਮਜ਼ ਦੇ ਕੁਛ ਜ਼ਿਕਰਯੋਗ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ 1984 ਦੇ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚਲੀਆਂ ਉਲੰਪਿਕਸ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਥੀਮ ਸੰਗੀਤ, ਐੱਨ.ਬੀ.ਸੀ ਸੰਡੇ ਨਾਈਟ ਫੁੱਟਬਾਲ, "ਦਿ ਮਿਸ਼ਨ"  ਜਿਸਦਾ ਥੀਮਕ ਸੰਗੀਤ ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ ਦੇ  ਐੱਨ.ਬੀ.ਸੀ. ਨਿਊਜ਼ ਅਤੇ ਸੈਵਨ ਨਿਊਜ਼ ਵੱਲੋਂ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ, ਲੋਸਟ ਇਨ ਸਪੇਸ ਅਤੇ ਲੈਂਡ ਔਫ ਦਾ ਜਾਇਂਟਸ ਆਦਿ ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਲੜੀਆਂ ਅਤੇ ਗਿੱਲਿਗਾਨ ਆਇਸਲੈਂਡ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੀਜ਼ਨ ਲਈ ਆਕਸਮਿਕ ਸੰਗੀਤ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ।<ref>{{cite news|url=https://blogs.wsj.com/speakeasy/2011/12/17/john-williams-the-last-movie-maestro/|title=John Williams: The Last Movie Maestro|date=December 17, 2011|work=The Wall Street Journal|accessdate=July 11, 2016}}</ref> ਵਿਲਿਅਮਜ਼ ਨੇ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਕਲਾਸਿਕਲ ਸੰਗੀਤ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਆਰਕੈਸਟ੍ਰਾ ਅਤੇ ਇਕਹਿਰੇ ਸੰਗੀਤਕ ਯੰਤਰਾਂ ਨਾਲ ਸੰਗੀਤ ਦਿੱਤਾ। 1980 ਤੋਂ ਲੈਕੇ 1993 ਤੱਕ ਉਹ ਬੋਸਟਨ ਪੋਪ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਚੱਲਿਆ ਅਤੇ ਸਮਕਾਲ ਵਿੱਚ ਲਾਉਰੀਏਟ ਆਰਕੈਸਟ੍ਰਾ ਵਜੋਂ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਹੈ।<ref>[https://www.bso.org/g-m/john-williams-boston-pops-laureate-conductor.aspx "Boston Pops – John Williams"] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170204141402/https://www.bso.org/g-m/john-williams-boston-pops-laureate-conductor.aspx|date=February 4, 2017}}, bso.org; retrieved November 29, 2015.</ref> ਵਿਲਿਅਮਜ਼ ਨੇ 24 ਗਰੈਨੀ ਅਵਾਰਡ, 7 ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਕਾਦਮੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ, 5 ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ 4 ਗੋਲਡਨ ਗਲੋਬ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤੇ। 51 ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡਾਂ ਦੇ ਨੋਮਿਨੇਸ਼ਨਾਂ ਨਾਲ ਵਿਲਿਅਮਜ਼ ਦਾ <nowiki>[[ਵਾਲਟ ਡਿਜ਼ਨੀ]]</nowiki> ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਸਰਾ ਸਥਾਨ ਹੈ।<ref>{{cite news|url=https://variety.com/2015/film/news/john-williams-tapped-for-44th-afi-life-achievement-award-1201612968/|title=John Williams Tapped for 44th AFI Life Achievement Award|last1=Gray|first1=Tim|date=October 8, 2015|work=Variety|accessdate=July 11, 2016}}</ref><ref>[http://awardsdatabase.oscars.org/ampas_awards/help/statistics/Gen-NomsFacts.pdf "Nominee Facts – Most Nominations and Awards"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160402095027/http://awardsdatabase.oscars.org/ampas_awards/help/statistics/Gen-NomsFacts.pdf |date=ਅਪ੍ਰੈਲ 2, 2016 }}, ''Academy of Motion Picture Arts and Sciences''; retrieved November 29, 2015.</ref>  2005 ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਨ ਫਿਲਮ ਇੰਸਟੀਟਿਊਟ ਨੇ ਵਿਲਿਅਮਜ਼ ਦੀ 1977 ਵਿਚਲੀ ਸਟਾਰ ਵਾਰਜ਼ ਫਿਲਮ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਮ ਸਿਨੇਮਾ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਕੋਰ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਫਿਲਮ ਐਲਾਨਿਆ। ਸਟਾਰ ਵਾਰ ਦੇ ਗੀਤਾਂ ਨੂੰ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ ਕਾਰਨ ਲਾਈਬਰੇਰੀ ਆਫ ਕਾਂਗਰੇਸ ਨੇ ਨੈਸ਼ਨਲ ਰਿਕਾਰਡਿਂਗ ਰਜਿਸਟਰੀ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਤ ਕੀਤਾ।<ref>{{cite web|url=http://www.filmbuffonline.com/News/2005/Starwarsscore.htm|title=Star Wars Score Named To National Recording Register|website=www.filmbuffonline.com}}</ref> ਵਿਲਿਅਮਜ਼ ਨੂੰ 2000 ਵਿੱਚ ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਬਾਊਲਜ਼ ਹਾਲ ਓਫ ਫੇਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਅਤੇ 2004 ਵਿੱਚ ਕੇਨੇਡੀ ਸੈਂਟਰ ਆਨਰਜ਼ ਅਤੇ 2016 ਦੇ ਏ.ਐੱਫ.ਆਈ ਲਾਈਫ ਅਚੀਵਮੈਂਟ ਅਵਾਰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ। ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਨੇ ਯੂ.ਐੱਸ ਬਾਕਸ ਆਫਿਸ ਦੀਆਂ 20 ਵਿਚੋਂ 8 ਸੁਪਰਹਿੱਟ  ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਕੀਤਾ।<ref>[http://www.boxofficemojo.com/alltime/adjusted.htm Profile], boxofficemojo.com; accessed December 28, 2015.</ref> == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ == ਜੋਨ ਟਾਊਨਰ ਵਿਲਿਅਮਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ 8 ਫਰਵਰੀ, 1932 ਨੂੰ ਫਲੋਰਲ ਪਾਰਕ, ਨਿਊਯਾਰਕ ਵਿਖਸ ਐਸਥਰ(ਨਈ ਟਾਊਨਰ) ਅਤੇ ਜੋਨੀ ਵਿਲਿਅਮਜ਼ ਇੱਕ ਜੈਜ਼ ਤਾਲਵਾਦਕ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ,।<ref>{{Cite web|url=http://www.revistaesfinge.com/?p=569|title=John Williams, el compositor de la aventura|publisher=Revista Esfinge|access-date=2012-04-30}}</ref> ਜਿਸਨੇ ਕਿ ਰੇਅਮੰਡ ਸਕੋਟ ਕੁਇਨਟੈੱਟ ਲਈ ਵਾਦਕ ਵਜਾਇਆ।  ਵਿਲਿਅਮਜ਼ ਆਪਣੇ ਵੱਡੇਰੇਆਂ ਬਾਰੇ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ, " ਮੇਰਾ ਪਿਤਾ ਮਾਇਨੇ ਤੋਂ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਬਹੁਤ ਕਰੀਬ ਸਨ। ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਬੋਸਟਨ ਤੋਂ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਮਾਪੇ ਬੰਗਰ, ਮਾਇਨੇ ਵਿੱਚ ਦੁਕਾਨ ਚਲਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸੰਦੂਕਨਿਰਮਾਤਾ ਸਨ।[...] ਐਸੀਆਂ ਜੜਾਂ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਕਦੇ ਵੀ ਆਲਸੀਪੁਣੇ ਵੱਲ ਨਹੀਂ ਝੁਕਦੇ।"<ref>{{Cite journal|last=Thomas|first=David|date=October 25, 1997|title=The King of Popcorn|journal=The Sydney Morning Herald|page=10s}}</ref> 1948 ਵਿੱਚ ਵਿਲਿਅਮਜ਼ ਪਰਿਵਾਰ ਲਾਸ ਐਂਜਲਸ ਚਲਿਆ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਜੋਨ ਵਿਲਿਅਮਜ਼ ਨੇ ਨੋਰਥ ਹੋਲੀਵੁੱਡ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਤੋਂ 1950 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ  ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ, ਲਾਸ ਐਂਜਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਦਾਖਿਲ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਤੌਰ ਤੇ ਇਤਾਲਵੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਮਾਰੀਉ ਕਾਸਲਨੁਓਵੋ-ਟੈਡੇਸਕੋ ਤੋਂ ਸਿੱਖਿਆ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕੀਤੀ।<ref name="sony classical williams biography">{{Cite web|url=http://sonyclassical.com/artists/williams_composer/adbio.html|title=Sony Classical Williams Biography|archive-url=https://web.archive.org/web/20071012155709/http://sonyclassical.com/artists/williams_composer/adbio.html|archive-date=October 12, 2007|dead-url=bot: unknown|access-date=2007-10-12}} CS1 maint: BOT: original-url status unknown ([[:ਸ਼੍ਰੇਣੀ:CS1 maint: BOT: original-url status unknown|link]]) at www.sonybmgmasterworks.com; retrieved September 29, 2007.</ref> ਵਿਲਿਅਮਜ਼ ਅਸਲੀਅਤ ਵਿੱਚ ਸੰਖੇਪ ਤੌਰ ਤੇ  ਲੋਸ ਐਨਜਲਜ਼ ਸਿਟੀ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮੈਸਟਰ ਲਈ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਰਿਹਾ ਕਿਉਂਕਿ ਸਕੂਲ ਕੋਲ ਆਪਣਾ ਜੈਜ਼ ਬੈਂਡ ਸੀ।<ref>[http://www.lacitycollege.edu/public/news/j-williams.htm Los Angeles City College website], lacitycollege.edu; accessed December 28, 2015.</ref> 1952 ਵਿੱਚ ਵਿਲਿਅਮਜ਼ ਨੂੰ ਯੂ.ਐੱਸ ਹਵਾਈ ਸੇਨਾ ਵਿੱਚ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਪਿਆਨੋ, ਬਰਾਸ ਵਜਾਏ ਅਤੇ ਯੂ.ਐੱਸ. ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਬੈਂਡ ਲਈ ਅਸਾਇਨਮੈਂਟ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਸੰਗੀਤ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ  ਸੰਚਾਲਿਤ ਕੀਤਾ। 2016 ਦੇ ਯੂ.ਐੱਸ. ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਬੈਂਡ ਨਾਲ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿਚ, ਉਹ ਲੈਕਲੈਂਡ ਬੇਸ (ਸੈਨ ਐਂਟੋਨਿਉ, ਟੇਕਸਾਸ) ਵਿਖੇ ਹੋਈ ਮੁੱਢਲੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਿਆਂ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਦੂਜੈਲੇ ਤੌਰ ਤੇ ਪਿਆਨੋ ਅਤੇ ਬਰਾਸ ਵਾਦਕ ਦਾ ਕਾਰਜ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸੰਭਾਲਦਾ ਸੀ। ਆਪਣੇ ਕਾਰਜ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਉਹ ਅਰੀਜ਼ੋਨਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਕੋਰਸ ਵਿੱਚ ਦਾਖਿਲ ਵੀ ਹੋਇਆ।<ref>{{Cite news|url=https://www.bmi.com/special/john_williams|title=Interview with John Williams|access-date=8 February 2018|publisher=BMI}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.dlwaldron.com/JohnWilliamsbio.html|title=US airforce band interviews John Williams|website=www.dlwaldron.com|access-date=8 February 2018}}</ref> 1955 ਵਿੱਚ ਹਵਾਈ ਸੇਨਾ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਉਂਦਿਆਂ ਵਿਲਿਅਮਜ਼ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰ ਜਾ ਵੱਸਿਆ ਅਤੇ ਜੂਇਲੀਅਰਡ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਿਲ ਹੋਇਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇਰੋਸਿਨਾ ਲੇਵਾਈਨ ਨਾਲ ਪਿਆਨੋ ਸਿੱਖਿਆ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਵਿਲਿਅਮਜ਼ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਕਈ ਜੈਜ਼ ਕਲੱਬਾਂ ਵਿੱਚ ਜੈਜ਼ ਪਿਆਨੋਵਾਦਕ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਰਿਹਾ। ਲਾਸ ਏਂਜਲਜ਼ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਹੈਨਰੀ ਮਾਨਸਿਨੀ ਲਈ ਸੈਸ਼ਨ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗਾ। ਉਸਨੇ ਮੈਨਸਿਨੀ ਨਾਲ ਪੀਟਰ ਗਨ ਸਾਡਟਰੈਕ ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨਾਲ ਤਾਲ ਵਿੱਚ ਗਿਟਾਰਵਾਦਕ ਬੋਬ ਬੈਨ, ਬੈਸਿਸਟ ਰੋੱਲੀ ਬਨਡੋਕਅਤੇ ਢੋਲਵਾਦਕ ਜੈਕ ਸਪੈਰਲਿੰਗ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ।  ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਈ ਮਿਸਟਰ ਲੱਕੀ ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਲੜੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ। "ਜੋਨੀ" ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਏ ਵਿਲਿਅਮਜ਼ ਨੇ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਅਤੇ 1960 ਦੇ ਮੁੱਢਲੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕਈ ਟੈਲੀਵੀਜ਼ਨ ਪਰੋਗਰਾਮਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਕੀਤਾ। (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐੱਮ ਸਕੂਐਡ ਦੇ ਕਈ ਭਾਗ)<ref>{{Cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt0050035/fullcredits?ref_=tt_ql_1|title="M Squad:Full cast and crew"}}</ref><ref>RCA Victor PL-45929</ref>) ਅਤੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗਾਇਕ ਫਰੈਂਕੀ ਲੈਨੀ ਨਾਲ ਕਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕੈਸਟਾਂ ਲਈ ਸੰਗੀਤ ਨਿਰਮਾਤਾ ਅਤੇ ਬੈਂਡਲੀਡਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=fiA0zbl1LcoC&pg=PA14&lpg=PA14|title=A Musical Biography of John Williams|last=Barton|first=Tom|access-date=2015-12-31}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=dizlCgAAQBAJ&pg=PT394|title=100 Things Star Wars Fans Should Know & Do Before They Die|last=Casey|first=Dan|date=2015-11-01|publisher=Triumph Books|isbn=1633193454|access-date=2015-12-31}}</ref> ਵਿਲਿਅਮਜ਼ ਦੇ ਦੋ ਭਾਈ ਡੋਨਾਲਡ ਅਤੇ ਜੈਰੀ ਹਨ, ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਲੋਸ ਏਂਜਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਸੱਟ ਮਾਰਕੇ ਵਜਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸੰਗੀਤਕ ਯੰਤਰ ਵੱਜਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref>[http://www.imdb.com/name/nm2200648/bio Don Williams profile], imdb.com; accessed October 9, 2015.</ref> == References == {{reflist|30em}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:CS1 maint: BOT: original-url status unknown]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1932]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] bn5ufn4v886qlct9lcs7002lvtb0msd 0 108015 609918 594482 2022-07-31T09:58:07Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:USA-Boston-Public_Library5.jpg|thumb|ਮੈਕੇਮ ਬਿਲਡਿੰਗ ਦੀ ਚਵਾੱਨਜ਼ ਗੈਲਰੀ ਪੇਰੇਰ ਪੁਵੀਸ ਡੀ ਚਾਵਨੇਸ ਦੁਆਰਾ ਚਿਤਰਿਆ।<br />]] '''ਬੋਸਟਨ ਪਬਲਿਕ ਲਾਈਬ੍ਰੇਰੀ''' 1848 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਹੋਈ [[ਬੋਸਟਨ]], [[ਮੈਸੇਚਿਉਸੇਟਸ]], [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ]] ਵਿੱਚ ਮਿਊਂਸੀਪਲ ਪਬਲਿਕ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਸਿਸਟਮ ਹੈ।<ref name="WiegandDavis1994">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=WR9bsvhc4XMC&pg=PA85|title=Encyclopedia of Library History|last=Wayne A. Wiegand|last2=Donald G. Davis|publisher=Taylor & Francis|year=1994|isbn=978-0-8240-5787-9|pages=85–}}</ref> ਬੋਸਟਨ ਪਬਲਿਕ ਲਾਈਬਰੇਰੀ, ਕਾਮਨਵੈਲਥ ਲਈ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ (ਪੁਰਾਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਵੀ ਹੈ)<ref>Declared in 1970 by law. [https://malegislature.gov/Laws/GeneralLaws/PartI/TitleXII/Chapter78/Section19C Massachusetts General Laws, Chapter 78, Section 19C, paragraph 4]</ref><ref>{{Cite web|url=http://mblc.state.ma.us/mblc/publications/agenda2013/|title=Massachusetts Board of Library Commissioners Legislative Agenda|publisher=Massachusetts Board of Library Commissioners|archive-url=https://web.archive.org/web/20130914223228/http://mblc.state.ma.us/mblc/publications/agenda2013/|archive-date=14 September 2013|dead-url=yes|access-date=3 January 2014}}</ref>; ਕਾਮਨਵੈਲਥ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬਾਲਗ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਉਧਾਰ ਲੈਣ ਅਤੇ ਖੋਜ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਹੈ, ਅਤੇ ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਸਟੇਟ ਫੰਡਿੰਗ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.bpl.org/press/files/2014/09/BPLbytheNumbersFY14.pdf|title=BPL By the Numbers: FY2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20150412085741/http://www.bpl.org/press/files/2014/09/BPLbytheNumbersFY14.pdf|archive-date=2015-04-12|dead-url=yes|access-date=2014-10-15}}</ref> [[ਅਮਰੀਕੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ]] ਅਨੁਸਾਰ, ਬੋਸਟਨ ਪਬਲਿਕ ਲਾਈਬਰੇਰੀ ਵਿੱਚ ਕਰੀਬ 1 ਕਰੋੜ 20 ਲੱਖ ਵਾਲੀਅਮ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਸਰੋਤਾਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਇਹ ਕੇਵਲ [[ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ|ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਆਫ ਕਾਂਗਰਸ]] (34 ਮਿਲੀਅਨ ਖੰਡਾਂ) ਦੇ ਬਾਅਦ, [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ]] ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਜਨਤਕ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਹੈ।<ref>American Library Association, "[http://www.ala.org/ala/professionalresources/libfactsheets/alalibraryfactsheet22.cfm ALA Library Fact Sheet 22 – The Nation's Largest Libraries: A Listing by Volumes Held] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110829014120/http://www.ala.org/ala/professionalresources/libfactsheets/alalibraryfactsheet22.cfm |date=2011-08-29 }}". July 2010.</ref> ਵਿੱਤੀ ਵਰ੍ਹੇ 2014 ਵਿੱਚ, ਲਾਇਬਰੇਰੀ 10,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਤੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਸਾਰੇ ਜਨਤਾ ਲਈ ਮੁਫ਼ਤ, ਅਤੇ 3.7 ਮਿਲੀਅਨ ਸਮੱਗਰੀ ਉਧਾਰ ਦਿੱਤੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.bpl.org/general/about/stats.htm|title=BPL - BP by the Numbers|publisher=Bpl.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20141202125225/http://www.bpl.org/general/about/stats.htm|archive-date=2014-12-02|dead-url=yes|access-date=2014-10-15}}</ref> == ਸੰਖੇਪ ਜਾਣਕਾਰੀ == ਆਪਣੀ ਵੈਬਸਾਈਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਬੋਸਟਨ ਪਬਲਿਕ ਲਾਈਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿੱਚ 23.7 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਇਹ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ]] ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਪਬਲਿਕ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਸਿਸਟਮ ਹੈ। ਕੁਲ ਮਿਲਾ ਕੇ ਕੁਲ 22.7 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਖੰਡ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ - ਸੈਂਟਰਲ ਬ੍ਰਾਂਚ ਦੀ ਰਿਸਰਚ ਸਟੈਕ ਵਿਚ।<ref>{{Cite web|url=https://www.bpl.org/general/about/BPL_Fact_Sheet.pdf|title=The Boston Public Library Fact Sheet|archive-url=https://web.archive.org/web/20140902113030/http://www.bpl.org/general/about/BPL_Fact_Sheet.pdf|archive-date=2014-09-02|dead-url=yes|access-date=2014-06-24}}</ref> ਜੁਲਾਈ 2012 ਅਤੇ ਜੂਨ 2013 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਬੀਪੀਐਲ ਦੀ ਸਾਲਾਨਾ ਸਰਕੂਲੇਸ਼ਨ 3.69 ਮਿਲੀਅਨ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.bpl.org/general/about/stats.htm|title=The Boston Public Library|archive-url=https://web.archive.org/web/20141202125225/http://www.bpl.org/general/about/stats.htm|archive-date=2014-12-02|dead-url=yes|access-date=2014-01-01}}</ref> ਇਸਦੇ ਖੋਜ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀ ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਮਹੱਤਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਬੋਸਟਨ ਪਬਲਿਕ ਲਾਈਬਰੇਰੀ, ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਆਫ਼ ਰਿਸਰਚ ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ (ਏ.ਆਰ.ਐਲ.) ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਖੋਜ ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਨਾ-ਲਾਭਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾ ਹੈ। [[ਨਿਊਯਾਰਕ ਪਬਲਿਕ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ|ਨਿਊਯਾਰਕ ਪਬਲਿਕ ਲਾਈਬਰੇਰੀ]] ਇੱਕ ਹੀ ਹੋਰ ਜਨਤਕ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਹੈ ਜੋ ਏ.ਆਰ.ਆਰ. ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਨੇ ਭੰਡਾਰਨ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਅਤੇ ਚੌੜਾਈ ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ, ਬੌਸਟੋਨ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ, ਘਰੇਲੂ ਜੰਗ, ਆਇਰਿਸ਼ ਇਤਿਹਾਸ ਆਦਿ ਦੇ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ, ਲਾਇਬਰੇਰੀ ਸਰਕਾਰੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਘੀ ਅਤੇ ਰਾਜ ਡਿਪਾਜ਼ਟਰੀ ਦੋਵੇਂ ਹੈ। ਬੀਪੀਐਲ ਦੇ ਖੋਜ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਵਿੱਚ 1.7 ਮਿਲੀਅਨ ਦੁਰਲੱਭ ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਹੱਥ-ਲਿਖਤ ਖਰੜੇ (ਮੈਨਯੂਸਕ੍ਰਿਪਟਸ) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਵਿਲੀਅਮ ਸ਼ੈਕਸਪੀਅਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸੰਸਕਰਨ (ਮੱਧ ਸ਼ੈਕਸਪੀਅਰ ਕੌਰਟੋਸ ਅਤੇ ਫਸਟ ਫੋਲੀਓ), ਮੱਧਕਾਲੀ ਹੱਥ-ਲਿਖਤਾਂ ਅਤੇ ਇਨਕੂਾਂਬੁਲਾ ਸਮੇਤ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹੋਲਡਿੰਗਜ਼ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਸਪੈਨਿਸ਼ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਜਾਰਜ ਟਿੱਕਨਰ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਡੈਨੀਅਲ ਡਿਫੋ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹੈ, ਉਪਨਿਵੇਸ਼ੀ ਬੋਸਟਨ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ, ਜੋਹਨ ਅਡਮਜ਼ ਦੀ ਨਿੱਜੀ 3,800 ਵਾਲੀਅਮ ਲਾਇਬਰੇਰੀ, ਨਾਥਨੀਏਲ ਬੌਡਿਚ ਦੇ ਗਣਿਤ ਅਤੇ ਖਗੋਲ ਵਿਗਿਆਨਕ ਲਾਇਬਰੇਰੀ, ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖਰੜੇ ਦਾ ਵਰਣਨ, ਵਿਲੀਅਮ ਲੋਇਡ ਗੈਰੀਸਨ ਦੇ ਕਾਗਜ਼ਾਂ ਸਮੇਤ ਅਤੇ ਸਕਾਉ ਅਤੇ ਵਾਨਜੈਟੀ ਕੇਸ ਉੱਤੇ ਸਮੱਗਰੀ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁੱਖ ਸੰਗ੍ਰਹਿ, ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਪ੍ਰਿੰਟਸ, ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫ, ਪੋਸਟਕਾਰਡਜ ਅਤੇ ਨਕਸ਼ੇ ਦੇ ਵੱਡੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਹਨ। ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ’ਤੇ ਲਾਇਬਰੇਰੀ, ਥਾਮਸ ਰੋਲਲੈਂਡਨ ਦੁਆਰਾ ਵਾਟਰ ਕਲਰਸ ਅਤੇ ਡਰਾਇੰਗਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਾਕਤਾਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਹੈਂਡਲ ਅਤੇ ਹੈਡਨ ਸੋਸਾਇਟੀ ਦੇ ਪੁਰਾਲੇਖ, ਸਰਜ ਕੋਸਵਿਟਸਕੀ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਸਕੋਰ, ਅਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਅਮਰੀਕੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਵਾਲਟਰ ਪੀਸਟਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਪਿਆਨੋ ਗ੍ਰਹਿ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਸਾਰੇ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ, ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਡੇਵਿਡ ਮੈਕਕੁਲੋ ਨੇ ਬੋਸਟਨ ਪਬਲਿਕ ਲਾਈਬ੍ਰੇਰੀ ਨੂੰ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਪੰਜ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੱਸਿਆ ਹੈ, ਦੂਜਾ [[ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ|ਲਾਈਬ੍ਰੇਰੀ ਆਫ਼ ਕਾਂਗਰਸ]], [[ਨਿਊਯਾਰਕ ਪਬਲਿਕ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ]] ਅਤੇ [[ਹਾਰਵਰਡ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਹਾਵਰਡ ਅਤੇ ਯੇਲ ਦੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਦੀਆਂ ਲਾਇਬਰੇਰੀਆਂ ਹਨ। == ਨੋਟ == {{Reflist|30em}} 2sn5bo1in6tpkujq7bs15im2ud43o4z 0 110573 609848 531887 2022-07-31T06:56:58Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਜਗਿਆਸਾ ਸਿੰਘ|image=|caption=ਥਪਕੀ ਪਿਆਰ ਕੀ ਸੀਰੀਅਲ ਲਾਂਚ ਸਮੇਂ ਜਗਿਆਸਾ, 2015|birth_date=<!-- DO NOT ADD without providing a reliable published source -->|birth_place=[[ਜੈਪੁਰ]], [[ਇੰਡੀਆ]]|nationality=ਭਾਰਤੀ|education=[[ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]]|occupation=[[ਅਦਾਕਾਰਾ]]|years active=2014–ਹੁਣ|years_active=2014–present|known for=''[[ਥਪਕੀ ਪਿਆਰ ਕੀ]]''  ਅਤੇ ''[[ਦੇਵ 2]]''|height=<!-- Must be supported by a reliable published source -->}}'''ਜਗਿਆਸਾ ਸਿੰਘ''' [[ਜੈਪੁਰ]] ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਹੈ, ਜੋ [[ਕਲਰਜ਼ ਟੀਵੀ]] ਦੇ ਸ਼ੋਅ [[ਥਪਕੀ ਪਿਆਰ ਕੀ]] ਵਿੱਚ ਥਪਕੀ ਵਜੋਂ ਅਤੇ [[ਦੇਵ 2]] ਵਿੱਚ ਧਵਨੀ ਵਜੋਂ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref name="aa">{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/Jigyasa-I-was-so-frustrated-that-I-wanted-to-quit-Thapki/articleshow/48298729.cms|title=Jigyasa:। was so frustrated that। wanted to quit 'Thapki' – Times of।ndia|website=The Times of।ndia|archive-url=https://web.archive.org/web/20150807041416/http://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/Jigyasa-I-was-so-frustrated-that-I-wanted-to-quit-Thapki/articleshow/48298729.cms|archive-date=7 August 2015|dead-url=no|access-date=2016-02-20}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/Thapki-Pyaar-Ki-Turning-weakness-into-strength/articleshow/47364080.cms|title="Thapki..Pyaar Ki"- Turning weakness into strength – Times of।ndia|website=The Times of।ndia|archive-url=https://web.archive.org/web/20150524155903/http://timesofindia.indiatimes.com/tv/news/hindi/Thapki-Pyaar-Ki-Turning-weakness-into-strength/articleshow/47364080.cms|archive-date=24 May 2015|dead-url=no|access-date=2016-02-20}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.dailymotion.com/video/x3yfe7d|title=Thapki Pyaar Ki_ Hamari pyaari Thapki Jigyasa Singh & Surjit Saha - Video Dailymotion|date=17 March 2016|website=Dailymotion|archive-url=https://web.archive.org/web/20160404173742/http://www.dailymotion.com/video/x3yfe7d|archive-date=4 April 2016|dead-url=no|access-date=5 July 2018}}</ref> == ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਕੈਰੀਅਰ == ਜਗਿਆਸਾ [[ਜੈਪੁਰ]], ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਨੂੰ [[ਪੱਤਰਕਾਰੀ]] ਦੀ ਮਾਸਟਰ ਡਿਗਰੀ ਨਾਲ ਮਿਲਾ ਲਿਆ, ਜੋ ਉਸਨੇ [[ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.abplive.in/uncategorized/tv-stars-whove-balanced-their-careers-along-with-studies-199774|title=TV stars who've balanced their careers along with studies|website=ABP Live|access-date=2016-02-20|archive-date=2016-03-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304164940/https://www.abplive.in/uncategorized/tv-stars-whove-balanced-their-careers-along-with-studies-199774|dead-url=unfit}}</ref> ਉਸ ਨੇ [[ਜ਼ੀ ਮਰੁਧਾਰਾ]] ਦੇ [[ਛੋਰੇ ਤੇਰਾ ਗਾਉ ਬੜਾ ਪਿਆਰਾ]] ਸੀਰੀਅਲ ਵਿੱਚ [[ਮਨੀਸ਼ ਗੋਪਲਾਨੀ]] ਵਿਰੁੱਧ ਆਲੀਆ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। ਜਗਿਆਸਾ ਨੇ [[ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ]] ਸੀਰੀਅਲ [[ਥਪਕੀ ਪਿਆਰ ਕੀ]] ਦੇ ਮਸ਼ਹੂਰ ਚਰਿਤਰ 'ਵਾਨੀ ਚਤੁਰਵੇਦੀ' ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ ਜਿਸਨੂੰ ਥਪਕੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 2014 ਵਿੱਚ [[ਚੈਨਲ ਵੀ]] ਤੇ [[ਗੁਮਰਾਹ -ਸੀਜ਼ਨ 4]] ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਗਿਆ। 2015 ਵਿੱਚ ਉਹ ਐਲਬਮ ''ਦਿਲ ਮੇਰੇ'' ਵਿੱਚ ਆਈ।<ref>{{Cite web|url=http://indianexpress.com/article/entertainment/television/when-thapki-pyaar-kis-jigyasa-singh-made-her-mother-emotional/|title=When 'Thapki Pyaar Ki's Jigyasa Singh made her mother 'emotional'|date=6 August 2015|website=The।ndian Express|archive-url=https://web.archive.org/web/20160223161325/http://indianexpress.com/article/entertainment/television/when-thapki-pyaar-kis-jigyasa-singh-made-her-mother-emotional/|archive-date=23 February 2016|dead-url=no|access-date=2016-02-20}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=JFXd0uvBF7g|title=Thapki Pyar Ki - 18th June 2015 - थपकी प्यार की - Full Episode (HD)|website=youtube.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20170308054235/https://www.youtube.com/watch?v=JFXd0uvBF7g|archive-date=8 March 2017|dead-url=no|access-date=5 July 2018}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ibtimes.co.in/thapki-pyaar-ki-lead-actors-jigyasa-singh-ankit-bathla-dating-652952|title='Thapki Pyaar Ki' lead actors Jigyasa Singh and Ankit Bathla dating?|website=International Business Times,।ndia Edition|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303130123/http://www.ibtimes.co.in/thapki-pyaar-ki-lead-actors-jigyasa-singh-ankit-bathla-dating-652952|archive-date=3 March 2016|dead-url=no|access-date=2016-02-20}}</ref> 2018 ਵਿਚ, ਸਿੰਘ ਨੇ ਥ੍ਰੀਲਰ [[ਕਲਰਜ਼ ਟੀਵੀ]] ਸੀਰੀਜ਼ [[ਦੇਵ 2]] ਵਿੱਚ ਧਵਨੀ ਵਜੋਂ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ।<ref name="bbbb">{{Cite web|url=http://www.indiapost.com/aapka-colors-brings-investigative-thriller-dev2/|title=Aapka Colors brings investigative thriller Dev2|website=India Post|archive-url=https://web.archive.org/web/20180704104332/http://www.indiapost.com/aapka-colors-brings-investigative-thriller-dev2/|archive-date=4 July 2018|dead-url=no|access-date=5 July 2018}}</ref> == ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ == {| class="wikitable" style="margin-bottom: 10px;" !ਸਾਲ !ਟੀ. ਵੀ. !ਚੈਨਲ !ਅੱਖਰ |- |2014 |''ਛੋਰੇ ਤੇਰਾ ਗਾਓ ਬੜਾ ਪਿਆਰਾ '' |ਜ਼ੀ ਮਾਰੁਧਾਰਾ |ਆਲਿਆ |- |2015-2017 |''ਥਪਕੀ ਪਿਆਰ ਕੀ'' |ਕਲਰਜ਼ ਟੀ. ਵੀ. |ਥਪਕੀ/ਬਾਣੀ ਬਿਹਾਨ ਪਾਂਡੇ  |- |2015 |''ਉਡਾਨ ਸਪਨੋਂ ਕੀ'' |ਕਲਰਜ਼ ਟੀ. ਵੀ. |ਥਪਕੀ |- |2018 |''ਦੇਵ 2'' |ਕਲਰਜ਼ ਟੀ. ਵੀ. |ਧਵਨੀ  |} ; ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ * 2014: ''ਗੁਮਰਾਹ ਸੀਜ਼ਨ 4'' ਵਿੱਚ ਏਪਿਸੋਡ 1 * 2015: ''[[ਕਾਮੇਡੀ ਨਾਈਟਜ਼ ਵਿਦ ਕਪਿਲ|ਮੇਡੀ ਨਾਇਟਜ਼ ਵਿਦ ਕਪਿਲ]]''  ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਦ ਥਪਕੀ ਪਿਆਰ ਕੀ ਦੀ ਪ੍ਰਮੋਸ਼ਨ ਲਈ * 2015: ''ਇੰਡੀਆ 'ਜ ਗੋਟ ਟੈਲੇਂਟ  ''ਵਿੱਚ ਖ਼ੁਦ ਥਪਕੀ ਪਿਆਰ ਕੀ ਦੀ ਪ੍ਰਮੋਸ਼ਨ ਲਈ * 2015: ''ਝਲਕ ਦਿਖਲਾ ਜਾ  ਵਿੱਚ ਮਹਿਮਾਨ ਵਜੋਂ'' * 2015: ''[[ਬਾਲਿਕਾ ਵਧੂ]] ''  ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਜੋਂ * 2016: ''[[ਬਿੱਗ ਬੌਸ (ਸੀਜ਼ਨ 9)|ਬਿੱਗ ਬੌਸ 9]]'' ਵਿੱਚ ਮਹਿਮਾਨ ਵਜੋਂ * 2016: ''ਕਾਮੇਡੀ ਰਾਤ ਲਾਈਵ'' ਵਿੱਚ ਮਹਿਮਾਨ ਵਜੋਂ == ਐਵਾਰਡ ਅਤੇ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ == ਉਸ ਨੂੰ ਬੇਸਟ ਡੈਬਿਊਟੇਂਟ ਲਈ ਥਾਪਕੀ ਵਜੋਂ ਕਲਰਜ਼ ਗੋਲਡਨ ਪੇਟਲ ਐਵਾਰਡ 2016 ਅਤੇ ਜ਼ੀ ਗੋਲਡ ਐਵਾਰਡ 2016 ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.ibtimes.co.in/golden-petal-awards-2016-helly-shah-varun-kapoor-mouni-roy-others-nominated-669494|title=Golden Petal Awards 2016 Helly Shah, Varun Kapoor, Mouni Roy, Others Nominated|work=ibtimes|archive-url=https://web.archive.org/web/20160816182101/http://www.ibtimes.co.in/golden-petal-awards-2016-helly-shah-varun-kapoor-mouni-roy-others-nominated-669494|archive-date=16 August 2016|dead-url=no}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.filmibeat.com/television/news/2016/gold-awards-nomination-list-divyanka-sriti-varun-others-nominated-227684.html|title=Gold Awards 2016 Nomination List: Divyanka Tripathi, Sriti Jha, Varun Kapoor & Others Nominated|website=filmibeat.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20160812001239/http://www.filmibeat.com/television/news/2016/gold-awards-nomination-list-divyanka-sriti-varun-others-nominated-227684.html|archive-date=12 August 2016|dead-url=no}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{Instagram|jigyasa_07}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] 439eil1o2tesusbt9no946lel47840n 0 110683 609710 589590 2022-07-30T16:03:41Z Nitesh Gill 8973 wikitext text/x-wiki {{Infobox person |name = ਨੀਤਾ ਅੰਬਾਨੀ |image = NitaAmbani.jpg |birth_name = ਨੀਤਾ ਦਲਾਲ |birth_date = {{birth date and age|1963|11|01|df=y}}<ref>{{cite web|url=http://economictimes.indiatimes.com/magazines/panache/nita-ambani-celebrates-her-50th-birthday-with-family-in-kashi/articleshow/45017154.cms|title=Nita Ambani celebrates her 50th birthday with family in Kashi|work=The Economic Times|accessdate=18 April 2016}}</ref> |birth_place = ਮੁੰਬਈ<ref>{{cite web|url=http://matpal.com/2012/04/nita-ambani-biography.html|title=Nita Ambani [Biography]|work=Matpal|accessdate=18 April 2016}}</ref> |residence = [[ਮੁੰਬਈ]], [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]], ਭਾਰਤ |nationality = ਭਾਰਤੀ |alma_mater = ਨਰਸੀ ਮੋਨੀਜੀ ਕਾਲਜ ਆਫ ਕਾਮਰਸ ਐਂਡ ਇਕਨੋਮਿਕਸ |spouse = [[ਮੁਕੇਸ਼ ਅੰਬਾਨੀ]] (m. 1985) |children = ਅਨੰਤ ਅੰਬਾਨੀ<br>[[ਈਸ਼ਾ ਅੰਬਾਨੀ]]<br>ਅਕਾਸ਼ ਅੰਬਾਨੀ |occupation = ਰਿਲਾਇੰਸ ਫਾਊਡੇਸ਼ਨ ਦੀ ਚੇਅਰਪਰਸਨ <br>[[ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼]] ਦੀ ਮਾਲਕਣ }} '''ਨੀਤਾ ਦਲਾਲ ਮੁਕੇਸ਼ ਅੰਬਾਨੀ''' (ਜਨਮ 1 ਨਵੰਬਰ 1963) ਰਿਲਾਇੰਸ ਫਾਊਡੇਸ਼ਨ ਦੀ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਅਤੇ ਬਾਨੀ<ref>{{Cite web|url=http://www.indiacsr.in/en/tag/reliance-foundation/|title=Reliance Foundation - INDIA CSR - India's Largest CSR News Network|access-date=18 April 2016|archive-date=26 ਦਸੰਬਰ 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181226111216/http://indiacsr.in/en/tag/reliance-foundation/|dead-url=yes}}</ref> ਅਤੇ [[ਰਿਲਾਇੰਸ ਇੰਡਸਟਰੀਜ਼]] ਦੀ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=http://profit.ndtv.com/news/corporates/article-nita-ambani-becomes-first-woman-director-on-reliance-board-531590|title=Nita Ambani Becomes First Woman Director on Reliance Board - NDTV|work=profit.ndtv.com|access-date=18 April 2016}}</ref>  40 ਬਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੀ ਜਾਇਦਾਦ ਵਾਲੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਨਾਲ, ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਅਮੀਰ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਉਹ ਰਿਲਾਇੰਸ ਇੰਡਸਟਰੀਜ਼ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਅਤੇ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ [[ਮੁਕੇਸ਼ ਅੰਬਾਨੀ]] ਨਾਲ ਵਿਆਹੀ ਹੋਈ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.hindustantimes.com/tabloid/how-nita-ambani-was-courted/story-cTSrWaXZTwC9mPSZBQ6BEP.html|title=How Nita Ambani was courted|work=www.hindustantimes.com|access-date=19 April 2016}}</ref> ਉਹ ਇੱਕ  ਆਰਟ ਕੁਲੈਕਟਰ <ref>{{Cite web|url=https://news.artnet.com/people/meet-nita-ambani-main-sponsor-met-breuer-453716|title=Nita Ambani Met Breuer Nasreen Mohamedi-artnet News|website=artnet News|language=en-US|access-date=2016-04-18}}</ref><ref name="wsj1">{{Cite news|url=https://www.wsj.com/articles/indias-richest-woman-eyes-the-art-world-1457642463|title=India’s Richest Woman Eyes the Art World|last=Crow|first=Kelly|date=2016-03-10|work=Wall Street Journal|access-date=2016-05-02|issn=0099-9660}}</ref> ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ [[ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼]] ਦੀ ਮਾਲਕਣ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.firstpost.com/sports/neeta-ambani-hosted-party-ipl-2015-champions-mumbai-indians-2263038.html|title=Nita Ambani hosted a party for IPL 2015 Champions Mumbai Indians - Firstpost|website=Firstpost|language=en-US|access-date=2016-04-18}}</ref> ਨੀਤਾ ਧੀਰੂਬਾਈ ਅੰਬਾਨੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕੂਲ, ਮੁੰਬਈ ਦੀ ਬਾਨੀ ਅਤੇ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਵੀ ਹੈ। ਅੰਬਾਨੀ 2016 ਵਿੱਚ [[ਫੋਰਬਜ਼]] ਦੇ ਦੁਆਰਾ ਏਸ਼ੀਆ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਮਹਿਲਾ ਕਾਰੋਬਾਰੀ ਲੀਡਰਾਂ<ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/naazneenkarmali/2016/04/06/meet-nita-ambani-the-first-lady-of-indian-business/#5e34d87f267e|title=Meet Nita Ambani, The First Lady Of Indian Business|last=Karmali|first=Naazneen|website=Forbes|access-date=2016-04-18}}</ref> ਅਤੇ [[ਇੰਡੀਆ ਟੂਡੇ]] ਦੁਆਰਾ ਪੰਜਾਹ ਉੱਚ ਅਤੇ ਤਾਕਤਵਰ ਭਾਰਤੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਸਮੇਤ ਕਈ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://indiatoday.intoday.in/story/india-today-high-and-mighty-rankings-2016-power-people-list/1/616322.html|title=High and Mighty rankings: 1 to 50|website=indiatoday.intoday.in|access-date=2016-05-02}}</ref> ਉਹ [[ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਓਲੰਪਿਕ ਕਮੇਟੀ]] (ਆਈਓਸੀ) ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਨਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://indianexpress.com/sports/rio-2016-olympics/nita-ambani-elected-as-ioc-member-first-indian-woman-to-do-so-2954072/|title=Rio 2016: Nita Ambani is first Indian IOC member|date=2016-08-05|website=indianexpress.com|access-date=2017-03-06}}</ref> ਅੰਬਾਨੀ ਨੂੰ [[ਨਿਊਯਾਰਕ]] ਦੇ ਮੇਟਰੋਪੋਲੀਟਨ ਮਿਊਜ਼ੀਅਮ ਦੁਆਰਾ ਉਸਦੇ ਦੇ ਕੰਮ-ਕਾਜ, [[ਸਿੱਖਿਆ]] ਅਤੇ ਕਲਾਵਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.vogue.in/content/nita-ambani-gets-felicitated-by-the-metropolitan-museum-of-art|title=The Metropolitan Museum for Art, New York has felicitated Nita Ambani for her philanthropic efforts.|website=vogue|language=en-US|access-date=2017-01-25}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/nita-ambani-honoured-by-the-met-in-ny-for-her-philanthropic-work/articleshow/56767290.cms|title=The Metropolitan Museum for Art, New York has felicitated Nita Ambani for her philanthropic efforts.|website=timesofindia.indiatimes|language=en-US|access-date=2017-01-25}}</ref><ref name="telegraph.co.uk">{{cite web|url=https://www.telegraph.co.uk/luxury/art/philanthropist-nita-ambani-art-investing-culture-transforming/|title=Telegraph: philanthropist-nita-ambani-art-investing-culture-transforming|date=2017-03-14|website=www.telegraph.co.uk|accessdate=2017-03-06}}</ref> == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਨੀਤਾ ਅੰਬਾਨੀ <ref>{{Cite web|url=http://www.dnaindia.com/entertainment/report-nita-ambani-s-sis-is-a-school-teacher-1149865|title=Nita Ambani’s sis is a school teacher {{!}} Latest News & Updates at Daily News & Analysis|website=dna|language=en-US|access-date=2016-04-18}}</ref> ਦਾ ਜਨਮ 1 ਨਵੰਬਰ, 1963 ਨੂੰ  ਇੱਕ ਮੱਧ-ਕਲਾਸ ਗੁਜਰਾਤੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ [[ਮੁੰਬਈ]] ਵਿਖੇ ਰਵਿੰਦਰਭ ਭਾਈ ਦਲਾਲ ਅਤੇ ਪੂਰਨਿਮਾ ਦਲਾਲ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://english.manoramaonline.com/business/companies/nita-ambani-asian-business-leader-mukesh-reliance-industries.html|title=Nita Ambani has come a long way to be an Asian biz leader|last=Divya|first=T.S.|date=April 25, 2016|publisher=[[Manorama News]]}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://indianexpress.com/article/cities/mumbai/nita-ambanis-father-passes-away/|title=Nita Ambani’s father passes away|date=2014-07-03|website=The Indian Express|access-date=2016-04-18}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://archive.financialexpress.com/news/birthday-gift-ambanis-likely-to-lend-corporate-hand-in-cleaning-ghats-of-varanasi/1303598|title=Birthday gift: Ambanis likely to lend corporate hand in cleaning ghats of Varanasi|last=Jainani|first=Deepa|website=The Financial Express|access-date=2016-04-18}}</ref> ਉਸਨੇ ਨਰਸੀ ਮੋਨੀਜੀ ਕਾਲਜ ਆਫ ਕਾਮਰਸ ਐਂਡ ਇਕਨੋਮਿਕਸ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਬੈਚਲਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ ਉਸਨੇ ਭਰਤ [[ਭਰਤਨਾਟਿਅਮ]] ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵੀ ਕਰਦੀ ਸੀ। == ਕਰੀਅਰ == ਅੰਬਾਨੀ ਨੇ ਰਿਲਾਇੰਸ ਫਾਊਡੇਸ਼ਨ ਦੇ ਬਾਨੀ ਅਤੇ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ,<ref>{{Cite web|url=http://www.businesstoday.in/magazine/cover-story/most-powerful-women-in-india-business-2015-nita-ambani/story/223479.html|title=MPW 2015: Nita Ambani runs India's largest CSR initiative|website=www.businesstoday.in|access-date=2016-04-18}}</ref>  ਉਹ ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼ ਦੇ ਮਾਲਕਣ ਵੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.ibtimes.co.in/2016-ipl-player-auction-mumbai-indians-owner-nita-ambani-meet-ricky-ponting-discuss-strategy-665509|title=2016 IPL Player Auction: Mumbai Indians owner Nita Ambani to meet Ricky Ponting to discuss strategy|website=International Business Times, India Edition|language=en|access-date=2016-04-18|archive-date=2018-12-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20181226111232/https://www.ibtimes.co.in/2016-ipl-player-auction-mumbai-indians-owner-nita-ambani-meet-ricky-ponting-discuss-strategy-665509|dead-url=yes}}</ref> 2014 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਰਿਲਾਇੰਸ ਇੰਡਸਟਰੀਜ਼ ਬੋਰਡ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Nita-Ambani-becomes-first-woman-director-in-Reliance/articleshow/36770637.cms|title=Nita Ambani becomes first woman director in jio- Times of India|website=The Times of India|access-date=2016-04-18}}</ref> === ਜਾਮਨਗਰ ਟਾਊਨਸ਼ਿਪ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ === 1997 ਵਿੱਚ, ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਅੰਬਾਨੀ ਜਾਮਨਗਰ ਵਿੱਚ ਰਿਲਾਇੰਸ ਦੀ ਰਿਫਾਇਨਰੀ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਕੰਪਨੀ ਟਾਊਨਸ਼ਿਪ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਇਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਵਿੱਚ 17,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਇੱਕ ਰੁੱਖ-ਕਤਾਰਬੱਧ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ-ਅਨੁਕੂਲ ਕਲੋਨੀ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਅੱਜ, ਜਾਮਨਗਰ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 100,000 ਅੰਬਾਂ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਬਗੀਚਾ ਹੈ ਜੋ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਘਰ ਵੀ ਹੈ। === ਰਿਲਾਇੰਸ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ === ਰਿਲਾਇੰਸ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨੀਤਾ ਅੰਬਾਨੀ ਦੁਆਰਾ 2010 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਰਿਲਾਇੰਸ ਇੰਡਸਟਰੀਜ਼ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਹੈ। === ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼ === ਅੰਬਾਨੀ ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ (IPL) ਟੀਮ, ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼ ਦੀ ਸਹਿ-ਮਾਲਕ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ 2013, 2015, 2017, 2019 ਅਤੇ 2020 ਵਿੱਚ ਖਿਤਾਬ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਦੇਣ ਦੇ ਮੁੰਬਈ ਇੰਡੀਅਨਜ਼ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਪਹਿਲਕਦਮੀ 'ਸਭ ਲਈ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਖੇਡਾਂ' (ESA) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ESA ਨੇ 100,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਛੜੇ ਬੱਚਿਆਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕੀਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਡਿਜੀਟਲ ਪਲੇਟਫਾਰਮਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। === ਧੀਰੂਭਾਈ ਅੰਬਾਨੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕੂਲ === ਅੰਬਾਨੀ ਧੀਰੂਭਾਈ ਅੰਬਾਨੀ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕੂਲ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਹਨ ਜਿਸ ਨੂੰ ਸਰੋਤ ਅਤੇ ਸੇਵਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ<ref>{{Cite web |date=6 September 2019 |title=Dhirubhai Ambani International school secures 10th rank on global IB list |url=https://digitallearning.eletsonline.com/2019/09/dhirubhai-ambani-international-school-secures-10-th-rank-on-global-ib-list/ |access-date=7 March 2022 |website=digitalLEARNING Magazine |language=en}}</ref> === ਆਈਓਸੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ === 4 ਜੂਨ 2016 ਨੂੰ, ਅੰਬਾਨੀ ਸਵਿਸ-ਅਧਾਰਤ ਪੈਨਲ ਦੁਆਰਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਓਲੰਪਿਕ ਕਮੇਟੀ (IOC) ਵਿੱਚ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤੇ ਗਏ ਅੱਠ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।<ref>{{cite web | url=http://timesofindia.indiatimes.com/sports/more-sports/others/Nita-Ambani-nominated-to-International-Olympic-Committee/articleshow/52572761.cms | title=Nita Ambani nominated to International Olympic Committee | publisher=The Times of India | work=TNN | date=3 June 2016 | access-date=14 July 2016 | author=Rao, K Shriniwas}}</ref><ref>{{citation |url=http://indianexpress.com/article/sports/sport-others/nita-ambani-nominated-to-ioc-2832890/|date=3 June 2016| website=[[The Indian Express]]|access-date=10 June 2016|title=Nita Ambani nominated to IOC|author1-link=Press Trust of India}}</ref> ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਵੇਂ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਅਗਸਤ 2016 ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਫ਼ਤੇ 129ਵੇਂ ਆਈਓਸੀ ਸੈਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਹੋਈ ਸੀ।<ref>{{citation |url=http://www.thehindu.com/sport/nita-ambani-first-indian-woman-to-be-nominated-to-ioc/article8687023.ece|date=4 June 2016| journal=The Hindu|access-date=10 June 2016|title=Nita Ambani, first Indian woman to be nominated to IOC}}</ref> ਅੰਬਾਨੀ ਨੂੰ 4 ਅਗਸਤ 2016 ਨੂੰ IOC ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ<ref>{{Cite news|url=http://in.reuters.com/article/us-olympics-members-idINKCN10F1QA|title=Olympics-Indian cricket team owner Ambani among eight new IOC members|journal=Reuters|language=en-IN|access-date=5 August 2016|date=4 August 2016}}</ref><ref>{{Cite web |date=26 April 2017 |title=IOC Olympic Channel Commission appoints Nita Ambani as member |url=https://indianexpress.com/article/sports/sport-others/nita-ambani-made-member-of-iocs-olympic-channel-commission-4629093/ |access-date=7 March 2022 |website=The Indian Express |language=en}}</ref> , ਇਸਦੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਮੈਂਬਰ ਰਹੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/sports/rio-2016-olympics/india-in-olympics-2016/miscellaneous/Nita-Ambani-becomes-first-Indian-woman-member-of-IOC/articleshow/53544993.cms|title=Nita Ambani becomes first Indian woman member of IOC – Times of India|access-date=5 August 2016}}</ref><ref>{{Cite web |date=4 August 2016 |title=Nita Ambani elected as IOC member, first Indian woman to do so |url=https://www.deccanherald.com/content/562248/nita-ambani-elected-ioc-member.html |access-date=7 March 2022 |website=Deccan Herald |language=en}}</ref> === ਜੀਓ ਵਰਲਡ ਸੈਂਟਰ === ਰਿਲਾਇੰਸ ਇੰਡਸਟਰੀਜ਼ ਨੇ 4 ਮਾਰਚ 2022 ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਬਾਂਦਰਾ ਕੁਰਲਾ ਕੰਪਲੈਕਸ ਵਿੱਚ ਜੀਓ ਵਰਲਡ ਸੈਂਟਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਅ ਨੂੰ ਖੋਲ੍ਹਣ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite news |title=RIL opens India's largest convention centre at Jio World Centre with 5G network |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/industry/telecom/telecom-news/ril-opens-indias-largest-convention-centre-at-jio-world-centre-with-5g-network/articleshow/90001029.cms |access-date=7 March 2022}}</ref> === ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ === [[File:Ambani Family at reception of Deepika and Ranveer 2018.jpg|thumb|260x260px|The [[Ambani]] ਨੀਤਾ ਅੰਬਾਨੀ ਦਾ ਜਨਮ ਰਵਿੰਦਰਭਾਈ ਦਲਾਲ ਅਤੇ ਪੂਰਨਿਮਾ ਦਲਾਲ ਦੇ ਘਰ ਨੀਤਾ ਦਲਾਲ ਵਜੋਂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਇੱਕ ਭੈਣ, ਮਮਤਾ ਦਲਾਲ, ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਅਧਿਆਪਕਾ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਮਮਤਾ, ਸਚਿਨ ਤੇਂਦੁਲਕਰ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਰੁਖ ਖਾਨ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਦਲਾਲ-ਅੰਬਾਨੀ ਉਪਨਗਰੀ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੱਧ-ਵਰਗੀ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਹੋਈ। ਉਹ ਇੱਕ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਭਰਤਨਾਟਿਅਮ ਡਾਂਸਰ ਹੈ।<ref>{{Cite web |title=Meet the Ambanis, the richest family in Asia, who live in a $1 billion skyscraper and mingle with royals, politicians, and Bollywood stars |url=https://www.businessinsider.in/meet-the-ambanis-the-richest-family-in-asia-who-live-in-a-1-billion-skyscraper-and-mingle-with-royals-politicians-and-bollywood-stars/articleshow/67150327.cms |access-date=11 February 2022 |website=Business Insider}}</ref> ਉਹ ਮੁਕੇਸ਼ ਅੰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਉਦੋਂ ਮਿਲੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਅਧਿਆਪਕਾ ਸੀ ਅਤੇ 1985 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਹੋਇਆ।<ref>{{Cite web |title=Everything About Mukesh Ambani's Mom-In-Law, Purnima Dalal: She Is Famously Known As 'Prayer Aunty' |url=https://www.bollywoodshaadis.com/articles/mukesh-ambani-mother-in-law-purnima-dalal-27612 |url-status=live |website=BollywoodShaadis.com}}</ref> ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |date=28 April 2021 |title=Nita Ambani Charged This Amount As Salary As A Teacher After Getting Married To Mukesh Ambani |url=https://www.herzindagi.com/society-culture/nita-ambani-salary-per-month-teaching-job-after-marriage-mukesh-ambani-article-175485 |access-date=22 February 2022 |website=HerZindagi English |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Nita Ambani’s story, from school teacher to India’s wealthiest woman, is worth a read! |url=https://www.freepressjournal.in/business/nita-ambanis-story-from-school-teacher-to-indias-wealthiest-woman-is-worth-a-read |access-date=2022-03-11 |website=Free Press Journal |language=en}}</ref> ਨੀਤਾ ਸਕਾਈਸਕ੍ਰੈਪਰ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਬਿਲਡਿੰਗ, ਐਂਟੀਲੀਆ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਆਲੀਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਮਹਿੰਗਾ ਘਰ ਵੀ ਹੈ।<ref>{{Cite news|title=Antilia is the only home we have in the world: Nita Ambani|work=The Economic Times|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/company/corporate-trends/antilia-is-the-only-home-we-have-in-the-world-nita-ambani/articleshow/13156937.cms|access-date=11 February 2022}}</ref><ref>{{Cite web|date=5 November 2013|title=Mukesh And Nita Ambani: The New "Dream House" Concept|url=https://www.azureazure.com/homes/architecture-design/antilia-residence-redefining-the-dream-house-concept/|access-date=11 February 2022|website=AzureAzure.com|language=en-US}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੋ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬੇਟੀ ਹੈ। ਆਕਾਸ਼ ਅੰਬਾਨੀ ਅਤੇ ਈਸ਼ਾ ਪੀਰਾਮਲ (ਨੀ ਅੰਬਾਨੀ) ਵੱਡੇ ਬੱਚੇ ਹਨ ਅਤੇ ਅਨੰਤ ਅੰਬਾਨੀ ਛੋਟਾ ਹੈ। ਵੱਡੇ ਜੁੜਵਾਂ ਈਸ਼ਾ ਅੰਬਾਨੀ ਅਤੇ ਆਕਾਸ਼ ਅੰਬਾਨੀ ਦਾ ਜਨਮ ਨੀਤਾ ਅਤੇ ਮੁਕੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਸੱਤ ਸਾਲ ਬਾਅਦ IVF ਰਾਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web |date=January 31, 2019 |title=Mukesh and Nita Ambani had kids Isha and Akash via IVF after 7 years of marriage |url=https://www.indiatoday.in/lifestyle/celebrity/story/mukesh-and-nita-ambani-had-kids-isha-and-akash-via-ivf-after-7-years-of-marriage-1443614-2019-01-31 |access-date=2022-06-12 |website=India Today |language=en}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021-12-07 |title=Inside twins Isha and Akash Ambani’s billion-dollar bond |url=https://www.scmp.com/magazines/style/celebrity/article/3158739/inside-twins-isha-and-akash-ambanis-billion-dollar-bond |access-date=2022-06-08 |website=South China Morning Post |language=en}}</ref> ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਨੰਤ ਨਾਲ ਗਰਭਵਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਨੇ ਜੁੜਵਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਕੁਦਰਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਰਭਵਤੀ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਇਹ ਉਸ ਦਾ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਦਾ ਭਾਰ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ 'ਤੇ ਟੋਲ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਆਕਾਸ਼ ਅੰਬਾਨੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਬ੍ਰਾਊਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਹੁਣ ਰਿਲਾਇੰਸ ਜੀਓ ਇਨਫੋਕਾਮ ਵਿੱਚ ਰਣਨੀਤੀ ਦੇ ਮੁਖੀ ਹਨ।<ref>{{cite web | url=http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/My-legacy-only-motivates-me-Akash-Ambani/articleshow/38716970.cms | title=My legacy only motivates me: Akash Ambani | work=[[The Times of India]] | date=20 July 2014 | author=Ruchika Mehta}}</ref><ref>{{Cite news |last=Jayaswal |first=Rajeev |last2=Chakravarty |first2=Chaitali |title=Mukesh Ambani's son Akash joins Reliance Industries; begins at telecom arm Reliance Jio |work=The Economic Times |url=https://economictimes.indiatimes.com/news/company/corporate-trends/mukesh-ambanis-son-akash-joins-reliance-industries-begins-at-telecom-arm-reliance-jio/articleshow/30531661.cms |access-date=2022-06-12}}</ref> ਈਸ਼ਾ ਅੰਬਾਨੀ ਪਿਰਾਮਲ, ਯੇਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੈ, ਹੁਣ ਰਿਲਾਇੰਸ ਜੀਓ ਇਨਫੋਕਾਮ ਅਤੇ ਰਿਲਾਇੰਸ ਰਿਟੇਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਹੈ।<ref>{{Cite news|title=Isha Ambani has a plan to empower women, digitally, with some help from Jio|work=The Economic Times|url=https://economictimes.indiatimes.com/magazines/panache/isha-ambani-has-a-plan-to-empower-women-digitally-with-help-from-jio/articleshow/70229904.cms?from=mdr|access-date=22 February 2022}}</ref><ref>{{Cite web |date=2021-12-10 |title=Isha Ambani: New-Age Princess |url=https://www.businesstoday.in/specials/most-powerful-women-in-business/story/isha-ambani-new-age-princess-315149-2021-12-10 |access-date=2022-06-12 |website=Business Today |language=en}}</ref> ਈਸ਼ਾ ਦਾ ਵਿਆਹ ਪੀਰਾਮਲ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਆਨੰਦ ਪੀਰਾਮਲ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web|date=12 December 2018|title=Isha Ambani and Anand Piramal Wedding: As it happened|url=https://www.indiatoday.in/lifestyle/story/isha-ambani-anand-piramal-wedding-live-updates-pics-video-1407831-2018-12-12|access-date=3 February 2022|website=India Today|language=en}}</ref><ref>{{Cite web |title=Isha Ambani-Anand Piramal wedding: Antilia street show – Pooches in vintage cars, brother on horses |url=https://www.dnaindia.com/mumbai/report-isha-ambani-anand-piramal-wedding-antilia-street-show-pooches-in-vintage-cars-brother-on-horses-2695497 |access-date=2022-03-30 |website=DNA India |language=en}}</ref> ਈਸ਼ਾ ਅੰਬਾਨੀ ਦੇ ਭਰਾ ਆਕਾਸ਼ ਅੰਬਾਨੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸ਼ਲੋਕਾ ਅੰਬਾਨੀ (ਨੀ ਮਹਿਤਾ) ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web|date=10 March 2019|title=Akash Ambani and Shloka Mehta get married in a star-studded event|url=https://www.thenewsminute.com/article/akash-ambani-and-shloka-mehta-get-married-star-studded-event-98060|access-date=3 February 2022|website=The News Minute|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|title=All you need to know about Akash-Shloka wedding|url=https://www.onmanorama.com/entertainment/entertainment-news/2019/03/09/akash-ambani-shloka-mehta-wedding-photos-videos.html|access-date=12 February 2022|website=OnManorama}}</ref> ਨੀਤਾ ਦਲਾਲ ਪ੍ਰਿਥਵੀ ਅੰਬਾਨੀ ਦੀ ਦਾਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਆਕਾਸ਼ ਅੰਬਾਨੀ ਅਤੇ ਸ਼ਲੋਕਾ ਮਹਿਤਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਹਨ।<ref>{{Cite web |title=Mukesh, Nita Ambani become grandparents as Akash and Shloka welcome baby boy |url=https://www.newindianexpress.com/business/2020/dec/10/mukesh-nita-ambani-becomegrandparents-as-akash-andshloka-welcome-baby-boy-2234350.html |access-date=2022-04-29 |website=The New Indian Express}}</ref><ref>{{Cite web |date=2020-12-21 |title=The world’s luckiest baby? Meet Nita and Mukesh Ambani’s first grandchild |url=https://www.scmp.com/magazines/style/celebrity/article/3114751/baby-ambani-everything-we-know-about-nita-and-mukesh |access-date=2022-06-12 |website=South China Morning Post |language=en}}</ref>[[File:The President, Shri Ram Nath Kovind presenting the Rashtriya Khel Protsahan Puruskar, 2017 to the Sports for Development - Reliance Foundation, in a glittering ceremony, at Rashtrapati Bhavan, in New Delhi on August 29, 2017.jpg|thumb|ਨੀਤਾ ਅੰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੇਡ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਅਵਾਰਡ 2017 ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।]] == ਅਵਾਰਡ == ਜ਼ਮੀਨੀ ਪੱਧਰ ਦੀਆਂ ਖੇਡਾਂ 'ਤੇ ਆਪਣੀਆਂ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਲਈ, ਅੰਬਾਨੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਤੋਂ 'ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੇਡ ਪ੍ਰੋਤਸਾਹਨ ਪੁਰਸਕਾਰ 2017' ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=http://abpasmita.abplive.in/sports/others-nita-ambani-awarded-rashtriya-khel-protsahan-award-179943/|title=nita-ambani-awarded-rashtriya-khel-protsahan-award.-/abpasmita.abplive.in|website=/abpasmita.abplive.in|access-date=29 August 2017|date=29 August 2017}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.vogue.in/content/nita-ambani-awarded-rashtriya-khel-protsahan-puruskar-by-the-president|title=Nita Ambani awarded Rashtriya Khel Protsahan Puruskar by the President}}</ref> ਉਹ ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਭਾਰਤੀ ਖੇਡਾਂ ਦੀ ਸਰਬੋਤਮ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਸਮਰਥਕ ਲਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/live-updates-mahindra-scorpio-times-of-india-sports-awards-2018/liveblog/63082147.cms|title= Mahindra Scorpio Times of India Sports Award TOISA |access-date=26 February 2018}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/mahindra-scorpio-toisa-nita-ambani-receives-best-corporate-supporter-of-indian-sports-award/articleshow/63122684.cms|title= Mahindra Scorpio TOISA: Nita Ambani receives Best Corporate Supporter of Indian Sports award |access-date=1 March 2018}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|30em}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1963]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾ ਵਪਾਰ ਕਾਰਜਕਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] szx1fsrlkrxkgmnmilffmv1rbw9442q 0 112408 609940 546506 2022-07-31T11:13:08Z Nitesh Gill 8973 wikitext text/x-wiki {{Infobox field hockey player|name=ਸੁਹਿੱਦਰ ਪ੍ਰਧਾਨ|image=|birth_date={{birth date and age|1986|06|05|df=yes}}|birth_place=ਸੌਨਾਮਾਰ, [[ਸੁੰਦਰਗੜ ਜ਼ਿਲੇ ਸੁੰਦਰਗੜ]], [[ਉੜੀਸਾ, ਭਾਰਤ]]|death_date=|death_place=|height=|position=[[ਫੀਲਡ ਹਾਕੀ#ਫਾਰਮੇਸ਼ਨ|ਹਾੱਲਬੈਕ]]|currentclub=|youthclubs1=|youthyears1=|clubs1=ਦੱਖਣੀ ਪੂਰਬੀ ਰੇਲਵੇ|years1=|caps(goals)1=|clubs2=[[ਐਚਸੀਜ਼-ਹਰਤੋਜ਼ੇਨਬੋਸਚ] ਐਚਸੀ ਡੈਨ ਬੋਸ਼]]|years2=2007|caps(goals)2=|nationalteam1=[[ਭਾਰਤ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਕੌਮੀ ਹਾਕੀ ਟੀਮ|ਭਾਰਤ]]|nationalyears1=2003-ਮੌਜੂਦਾ|nationalcaps(goals)1=|updated=|medaltemplates=}} '' ਸੁਹਿੱਦਰ ਪ੍ਰਧਾਨ '' (5 ਜੂਨ, 1986 ਨੂੰ ਜਨਮ) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਹਾਕੀ]] ਖਿਡਾਰੀ ਹੈ == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਸੁਹਿੱਦਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦਾ ਜਨਮ 5 ਜੂਨ 1986 ਨੂੰ ਆਦਿਵਾਸੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ [[ਉੜੀਸਾ]] ਭਾਰਤ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕਸਬੇ ਸੌਣਰਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ! ਉਸਨੇ ਬਿਰਸਾ ਮੁੰਡਾ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਰਾਉਰਕੇਲਾ ਦੇ ਪਾਨਪੋਸ਼ ਹਾਕੀ ਹੋਸਟਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ 1997 ਵਿੱਚ ਹਾਕੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ. == ਕਰੀਅਰ == ਸੁਹਿੱਦਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੂੰ 2000 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜੂਨੀਅਰ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਜੂਨ / ਅਕਤੂਬਰ 2004 ਵਿੱਚ ਜੂਨੀਅਰ ਏਸ਼ੀਆ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਜੂਨੀਅਰ ਟੀਮ ਦਾ ਤੀਜਾ ਸਥਾਨ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਸੀ. ਉਸਨੇ 2003 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸੀਨੀਅਰ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ. ਊੋਹ ਸੀਨੀਅਰ ਟੀਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ 2004 ਵਿੱਚ [[ਹਾਕੀ ਏਸ਼ੀਆ ਕੱਪ] ਏਸ਼ੀਆ ਕੱਪ] ਅਤੇ [[2006] ਵਿੱਚ ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ. ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਖੇਡਾਂ]] 2007 ਵਿਚ, ਸੁਭੱਦਰਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਜਸਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਯੂਰਪੀਨ ਕਲੱਬ ਵਿੱਚ ਖੇਡਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਉਹ 2007 ਵਿੱਚ ਡੱਚ ਕਲੱਬ ਐੱਚ ਸੀ 'ਹੈ-ਹੋਰੇਟੋਜੋਬੌਸ਼ਚ * ਐਚਸੀ ਡੈਨ ਬੋਸ਼ ਲਈ ਖੇਡੇ ਸਨ੍ 2009 ਵਿੱਚ ਏਸ਼ੀਆ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ 'ਪਲੇਅਰ ਆਫ ਦ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ' ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ. ਭਾਰਤ ਨੇ ਤੀਜਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਸੀ. ਚੀਨ ਨੇ ਮਹਿਲਾ ਏਸ਼ੀਆ ਕੱਪ ਜਿੱਤਿਆ | == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਸੁਹਿੱਦਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੇ ਅਪਰੈਲ 2009 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੀਪ ਨਾਈਕ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ. ਵਿਆਹ 2006 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕੀ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਇਕਲਵਿਆ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ. 9oav8lhocysyg6aqzidl73vy7ik0i3b 609946 609940 2022-07-31T11:39:09Z Nitesh Gill 8973 wikitext text/x-wiki {{Infobox field hockey player|name=ਸੁਹਿੱਦਰ ਪ੍ਰਧਾਨ|image=|birth_date={{birth date and age|1986|06|05|df=yes}}|birth_place=ਸੌਨਾਮਾਰ, [[ਸੁੰਦਰਗੜ ਜ਼ਿਲੇ ਸੁੰਦਰਗੜ]], [[ਉੜੀਸਾ, ਭਾਰਤ]]|death_date=|death_place=|height=|position=[[ਫੀਲਡ ਹਾਕੀ#ਫਾਰਮੇਸ਼ਨ|ਹਾੱਲਬੈਕ]]|currentclub=|youthclubs1=|youthyears1=|clubs1=ਦੱਖਣੀ ਪੂਰਬੀ ਰੇਲਵੇ|years1=|caps(goals)1=|clubs2=[[ਐਚਸੀਜ਼-ਹਰਤੋਜ਼ੇਨਬੋਸਚ] ਐਚਸੀ ਡੈਨ ਬੋਸ਼]]|years2=2007|caps(goals)2=|nationalteam1=[[ਭਾਰਤ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਕੌਮੀ ਹਾਕੀ ਟੀਮ|ਭਾਰਤ]]|nationalyears1=2003-ਮੌਜੂਦਾ|nationalcaps(goals)1=|updated=|medaltemplates=}} '' ਸੁਹਿੱਦਰ ਪ੍ਰਧਾਨ '' (5 ਜੂਨ, 1986 ਨੂੰ ਜਨਮ) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਹਾਕੀ]] ਖਿਡਾਰੀ ਹੈ। == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਸੁਹਿੱਦਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦਾ ਜਨਮ 5 ਜੂਨ 1986 ਨੂੰ ਆਦਿਵਾਸੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ [[ਉੜੀਸਾ]] ਭਾਰਤ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਕਸਬੇ ਸੌਣਰਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ!<ref name="Subhadra Pradhan" /> ਉਸਨੇ ਬਿਰਸਾ ਮੁੰਡਾ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ<ref>{{cite web| title= Subhadra Pradhan - Indian Hockey Team |url= http://www.stick2hockey.com/View-Bio-Data/Subhadra%20Pradhan/13.html |publisher= Stick2hockey |accessdate= 19 July 2013}}</ref> ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦਿਨਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਰਾਉਰਕੇਲਾ ਦੇ ਪਾਨਪੋਸ਼ ਹਾਕੀ ਹੋਸਟਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ<ref name="Subhadra Pradhan">{{cite web |title= Profile of Subhadra Pradhan, Indian Hockey Player in CWG 2010 |url= http://www.delhispider.com/resources/3124-Profile-Subhadra-Pradhan-Indian-Hockey-Player.aspx |publisher= Delhispider |date= 31 August 2010 |accessdate= 19 July 2013}}</ref> ਅਤੇ 1997 ਵਿੱਚ ਹਾਕੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਕਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।<ref name="Marriage" /> == ਕਰੀਅਰ == ਸੁਹਿੱਦਰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੂੰ 2000 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਜੂਨੀਅਰ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਜੂਨ / ਅਕਤੂਬਰ 2004 ਵਿੱਚ ਜੂਨੀਅਰ ਏਸ਼ੀਆ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਜੂਨੀਅਰ ਟੀਮ ਦਾ ਤੀਜਾ ਸਥਾਨ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸਨੇ 2003 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸੀਨੀਅਰ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{cite news |title= Woman Hockey Star Subhadra Pradhan marries |url= http://www.stick2hockey.com/Article/Women-Hockey-Star-Subhadra-Pradhan-marries/3106.html |publisher= Stick2hockey.com |date= 19 April 2009 |accessdate= 19 July 2013}}</ref> ਊੋਹ ਸੀਨੀਅਰ ਟੀਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ 2004 ਵਿੱਚ [[ਹਾਕੀ ਏਸ਼ੀਆ ਕੱਪ] ਏਸ਼ੀਆ ਕੱਪ] ਅਤੇ [[2006] ਵਿੱਚ ਸਿਲਵਰ ਮੈਡਲ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ. ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ ਖੇਡਾਂ]] 2007 ਵਿੱਚ, ਸੁਭੱਦਰਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਤੇ ਜਸਜੀਤ ਕੌਰ ਨੇ ਯੂਰਪੀਨ ਕਲੱਬ ਵਿੱਚ ਖੇਡਣ ਵਾਲੀਆਂ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਮਹਿਲਾਵਾਂ ਬਣਾਈਆਂ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਉਹ 2007 ਵਿੱਚ ਡੱਚ ਕਲੱਬ ਐੱਚ ਸੀ 'ਹੈ-ਹੋਰੇਟੋਜੋਬੌਸ਼ਚ * ਐਚਸੀ ਡੈਨ ਬੋਸ਼ ਲਈ ਖੇਡੇ ਸਨ੍ 2009 ਵਿੱਚ ਏਸ਼ੀਆ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੇ 'ਪਲੇਅਰ ਆਫ ਦ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ' ਦਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite web |title= First women to play as professionals |url= http://limcabookofrecords.in/recorddetails.aspx?recid=544 |publisher= Limca Book of Records |accessdate= 19 July 2013}}</ref><ref>{{cite news |title= Jasjeet, Subhadra to play for Dutch club |url= http://www.hindu.com/2007/08/25/stories/2007082555681800.htm |archive-url= https://web.archive.org/web/20120706094845/http://www.hindu.com/2007/08/25/stories/2007082555681800.htm |url-status= dead |archive-date= 6 July 2012 |date= 25 August 2007 |newspaper= [[The Hindu]] |accessdate= 19 July 2013}}</ref> ਭਾਰਤ ਨੇ ਤੀਜਾ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਚੀਨ ਨੇ ਮਹਿਲਾ ਏਸ਼ੀਆ ਕੱਪ ਜਿੱਤਿਆ।<ref>{{cite news |title= China wins Women's Asia Cup |url= http://www.fih.ch/en/news-2370-china-wins-women-s-asia-cup |publisher= International Hockey Federation |date= 9 November 2009 |accessdate= 19 July 2013}}</ref><ref>{{cite news |title= Hockey heroines return to rousing welcome |url= http://www.telegraphindia.com/1091111/jsp/jharkhand/story_11726528.jsp |newspaper= The Telegraph |date= 11 November 2009 |accessdate= 19 July 2013}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਸੁਭਦਰਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਨੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 2009 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦੀਪ ਨਾਇਕ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਇਆ ਸੀ।<ref name="Marriage">{{cite magazine |title= Hockey queen Subhadra ties the knot |url= http://news.outlookindia.com/items.aspx?artid=658504 |magazine= Outlookindia |date= 18 April 2009 |accessdate= 19 July 2013}}</ref> ਉਹ ਦੱਖਣ ਪੂਰਬੀ ਰੇਲਵੇ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਰਾਂਚੀ ਵਿੱਚ ਤਾਇਨਾਤ ਹੈ।<ref name="Marriage" /> == ਇਨਾਮ == 2006 ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਹਾਕੀ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਇਕਲਵਿਆ ਪੁਰਸਕਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite news |title= Woman Hockey star Subhadra to receive Ekalabya Award |url= http://news.oneindia.in/2006/05/15/woman-hockey-player-subhadra-to-receive-ekalabya-award-1147762325.html |work= Oneindia |date= 16 March 2006 |accessdate= 19 July 2013}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist|}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == *[http://www.bharatiyahockey.org/khiladi/stree/subhadra_pradhan.htm Profile at ''Bharatiyahockey''] 2yowvix9ygqgnjmjfa57ybowh9ijue5 0 112464 609905 537573 2022-07-31T09:14:06Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {| class="infobox vcard" style="width: 22em; margin-bottom: 100px;" tabindex="0" ! colspan="2" style="text-align:center;font-size:125%;font-weight:bold;font-size: 130%;" |<span class="fn">ਡਾ. ਫੈਜ਼ ਅਹਿਮਦ</span> |- | colspan="2" style="text-align:center;font-size:125%; font-weight:bold;" | <span class="nickname">فيض احمد</span> |- | colspan="2" style="text-align:center" | [[ਤਸਵੀ|203x203px]]<div>ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਗਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ ਆਗੂ</div> |- |- ! colspan="2" style="text-align:center;background:lavender" |ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਗਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦਾ ਆਗੂ |- ! scope="row" style="text-align:left" |<span class="nowrap">ਸਾਬਕਾ</span> | ਪਾਰਟੀ |- ! colspan="2" style="text-align:center;background:lavender" |[[Progressive Youth Organization|Leader of the Progressive Youth Organization]] |- ! colspan="2" style="text-align:center;background:lavender" |ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ |- ! scope="row" |ਜਨਮ | 1946<br />ਕੰਧਾਰ, ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ |- ! scope="row" |ਮੌਤ | 12 ਨਵੰਬਰ, 1986(1986-11-12) (ਉਮਰ 39–40)<br />ਪੇਸ਼ਾਵਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ |- ! scope="row" |ਕੌਮੀਅਤ | ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ<br /> |- ! scope="row" |ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ | <small>ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਗਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ(1973–1986)</small> |- ! scope="row" |ਪਤੀ/ਪਤਨੀ | ਮੀਨਾ ਕੇਸ਼ਵਰ ਕਮਲ |} ਫੈਜ਼ ਅਹਿਮਦ ਫਾਰਸੀ فیض احمد ਇੱਕ ਅਫਗ਼ਾਨ ਇਨਕਲਾਬੀ  ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਕਾਬੁਲ ਵਿੱਚ ਕਾਇਮ ਕੀਤੇ ਗਏ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ-ਲੇਨਿਨਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ  ਅਫਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ੍ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚੋ ਇੱਕ ਸੀ। == ਜੀਵਨੀ == ਫੈਜ਼ ਅਹਿਮਦ ਦਾ ਜਨਮ ਕੰਧਾਰ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਕਾਬੁਲ ਆ ਕੇ ਨਾਦੇਰਿਆ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਕੰਧਾਰ ਤੋਂ ਹਾਸਿਲ ਕੀਤੀ। ਇੱਥੇ ਆ ਮਾਰਕਸ ਅਤੇ ਲੈਨਿਨ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਲਿਖਤਾਂ ਪੜ੍ਹ ਕੇ ਉਸ ਦਾ ਝੁਕਾਅ ਖੱਬੀ ਲਹਿਰ ਵੱਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਨਾਦੇਰਿਆ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੇ  ਅਧਿਆਪਕ ਅਕਰਮ ਯਾਰੀ<ref>{{Cite web|url=http://a-l-o.maoism.ru/ahmad-e.htm|title=Biography of Comrade Dr Faiz Ahmad (1946-1986)|last=|first=|date=|website=a-l-o.maoism.ru|archive-url=|archive-date=|dead-url=}}</ref> ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਵਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਜੋ ਕਿ  ਮਾਓਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਦਾ ਆਗੂ ਸੀ। ਯਾਰੀ ਪ੍ਰੋਗਰੈੱਸਿਵ ਯੂਥ ਆਰਗੇਨਾਈਜੇਸ਼ਨ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਮਾਓਵਾਦੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਜਿਸ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ 6 ਅਕਤੂਬਰ, 1965 ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਗਈ, ਦਾ ਆਗੂ ਸੀ। ਬਾਆਦ ਵਿੱਚ ਯਾਰੀ ਦਾ ਇਸ ਜਥੇਬੰਦੀ ਨਾਲ ਰਿਸ਼ਤਾ ਟੁੱਟ ਗਿਆ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਨਕਲਾਬੀ ਗਰੁੱਪ ਖੜ੍ਹਾ ਕਰ ਲਿਆ।  ਇਸ ਇਨਕਲਾਬੀ ਗਰੁੱਪ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਬਹੁਤਾ ਜੋਰ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੀ ਮਜ਼ਬੂਤੀ ਤੇ ਹੀ ਦਿੱਤਾ। ਸਕੂਲ ਪਾਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫੈਜ਼ ਅਹਿਮਦ ਕਾਬੁਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਮੈਡੀਕਲ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਹਨਾਂ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਨਕਲਾਬੀ ਗਰੁੱਪ ਖੜ੍ਹਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਅਫਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਰੱਖਿਆ।  1976 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦਾ ਨਿਕਾਹ ਮੀਨਾ ਕੇਸ਼ਵਰ ਕਮਲ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। <ref>Brodsky, Anne E. ''With all our strength: the Revolutionary Association of the Women of Afghanistan''. [//en.wikipedia.org/wiki/New_York_City New York City]: [//en.wikipedia.org/wiki/Routledge Routledge], 2003. p. 54</ref> ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ ਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜਥੇਬੰਦੀ ਬਾਰੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸੀ। ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਅਫਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਪਣੀ ਜਮਾਤ ਸਣੇ ਇਸਲਾਮਿਕ ਰਾਜਨੀਤਕ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨਾਲ ਰਲ ਕੇ ਸੋਵੀਅਤ ਸੰਘ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਸਾਂਝੇ ਮੋਰਚੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਕਈ ਅਕਾਦਮਿਕ ਇਸ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸਮਝ ਤੋਂ ਪਰੇ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਲੈਨਿਨਵਾਦੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਵਾਲੇ ਆਗੂ ਕਿਵੇਂ ਇਸ ਤਹਰੀਕ਼ ਨਾਲ ਜੁੜੇ . ਗੁਲਬੁੱਦੀਨ ਹਿਕਮਤਯਾਰ ਦੀ ਜਮਾਤ ਹਿਜ਼ਬ-ਏ - ਇਸਲਾਮੀ ਦੁਆਰਾ ਅਫਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦੇ ਛੇ ਆਗੂਆਂ ਸਣੇ ਅਹਿਮਦ ਦਾ ਕਤਲ 12 ਨਵੰਬਰ 1986 ਨੂੰ ਪੇਸ਼ਾਵਰ,ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਅਫਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਆਰਗੇਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਦੇ ਕਾਰਕੁੰਨ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਜਾਸੂਸ ਏਜੇੰਸੀ ਆਈ ਐਸ ਆਈ ਤੇ ਲਾਊਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। {{Citation needed|date=March 2018}} == ਹਵਾਲੇ == {{Reflist}} == External links == * [http://a-l-o.maoism.ru Web site of Afghanistan Liberation Organization] * [https://web.archive.org/web/20091027025818/http://geocities.com/comradeahmad/ Website of Biography (Author:Ferdous)] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Pages using infobox officeholder with an atypical party value|?small??span style??font-size? medium???ਅਫਗ?ਨ?ਸਤ?ਨ ਲ?ਬਰ?ਸ?ਨ ਆਰਗਨ?ਈਜ??ਸ?ਨ??span??1973?1986???small?]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1946]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:1986 ਵਿੱਚ ਮਰੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਫ਼ਗਾਨ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਅਫ਼ਗਾਨ ਕਮਿਊਨਿਸਟ]] 9pk7leptpcysvk4jcy6eixi7tky217p 0 113573 609924 594537 2022-07-31T10:12:27Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਉਸਾਰੀ ਹੇਠ}} {{Infobox election | election_name = ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ 2019 | country = ਭਾਰਤ | type = ਸੰਸਦੀ | ongoing = yes | previous_election = ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ 2014 | previous_year = 2014 | election_date = [[ਅਪ੍ਰੈਲ]] - [[ਮਈ]] 2019 | next_election = | next_year = 2024 | seats_for_election = All 543 directly elected seats to the [[Lok Sabha]]<!-- there are 2 seats open for nomination for Anglo-Indians --> | majority_seats = 272 | opinion_polls = | turnout = <!-- NDA --> | image1 = | leader1 = | party1 = | alliance1 = | leader_since1 = 10 June 2013 | leaders_seat1 = [[Varanasi (Lok Sabha constituency)|Varanasi]] | last_election1 = 282<ref name="eci1">{{cite web|url=http://eciresults.ap.nic.in/PartyWiseResult.htm|title=WebCite query result|access-date=2018-12-08|archive-date=2014-05-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20140519040751/http://www.eciresults.ap.nic.in/PartyWiseResult.htm|dead-url=yes}}</ref> | seats_before1 = 269 | seats1 = | seat_change1 = | popular_vote1 = | percentage1 = | swing1 = | image2 = | leader2 = | leaders_seat2 = [[Amethi (Lok Sabha constituency)|Amethi]] | party2 = | alliance2 = | leader_since2 = 11 December 2017 | last_election2 = 44<ref name="eci1"/> | seats_before2 = 49 | seats2 = | seat_change2 = | popular_vote2 = | percentage2 = | swing2 = | map_image = Indian_General_Election_2019.svg | map_size = | map_caption = ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਚੋਣ ਹਲਕੇ | title = ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ | before_election = [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]] | before_party = [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] | posttitle = Elected [[Prime Minister of India|Prime Minister]] | after_election = | after_party = | previous_mps = | elected_mps = | next_mps = }} '''ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ''' [[ਅਪ੍ਰੈਲ]] ਅਤੇ [[ਮਈ]] 2019 ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ 17 ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੇ ਗਠਨ ਲਈ ਹੋਣੀਆਂ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=https://www.indiatvnews.com/elections/lok-sabha-elections-2019-lok-sabha-elections-2019-congress-mp-favours-more-seats-for-rjd-in-bihar-461365|title=Lok Sabha elections 2019: Congress MP favours more seats for RJD in Bihar|date=2018-09-04|access-date=2018-09-29|language=en-US}}</ref> ਕੇਂਦਰੀ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਐਲਾਨ ਨਾਲ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਦੀ ਜੋ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਉਲੀਕੀ ਗਈ ਹੈ, ਉਸ ਅਨੁਸਾਰ ਪਹਿਲੇ ਪੜਾਅ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਾਸਤੇ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ 18 ਮਾਰਚ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਜਾਏਗਾ ਜਦੋਂਕਿ ਆਖ਼ਰੀ (ਸੱਤਵੇਂ) ਪੜਾਅ ਲਈ ਵੋਟਾਂ 19 ਮਈ ਨੂੰ ਪੈਣਗੀਆਂ।<ref>{{Cite web|url=https://www.punjabitribuneonline.com/2019/03/%e0%a8%b2%e0%a9%b0%e0%a8%ae%e0%a9%80-%e0%a8%9a%e0%a9%8b%e0%a8%a3-%e0%a8%aa%e0%a9%8d%e0%a8%b0%e0%a8%95%e0%a8%bf%e0%a8%b0%e0%a8%bf%e0%a8%86/|title=ਲੰਮੀ ਚੋਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ|date=2019-03-12|website=Punjabi Tribune Online|language=hi-IN|access-date=2019-03-26}}</ref> ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 23 ਮਈ ਨੂੰ ਹੋਵੇਗੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.punjabitribuneonline.com/2019/03/%e0%a8%9a%e0%a9%8b%e0%a8%a3%e0%a8%be%e0%a8%82-%e0%a8%a6%e0%a8%be-%e0%a8%90%e0%a8%b2%e0%a8%be%e0%a8%a8/|title=ਚੋਣਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ|date=2019-03-11|website=Punjabi Tribune Online|language=hi-IN|access-date=2019-03-26}}</ref> ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਆਪਣੀ ਵੋਟ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਕੇ ਆਪਣੀ ਭਵਿੱਖੀ ਸਰਕਾਰ ਚੁਣਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਉਹ ਮੌਕਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਵੋਟਰ ਪਿਛਲੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਚੁਣ ਕੇ ਭੇਜੇ ਗਏ ਆਪਣੇ ਨੁਮਾਇੰਦਿਆਂ ਤੇ ਹਾਕਮ ਧਿਰ ਦੀ ਪਿਛਲੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦਾ ਮੁਲੰਕਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਆਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਸਿਆਸੀ ਧਿਰਾਂ ਆ ਰਹੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਣੂੰ ਕਰਵਾਉਣਗੀਆਂ। ਇਸ ਸੰਬੰਧੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਹਾਕਮ ਧਿਰ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਹਿਸਾਬ-ਕਿਤਾਬ ਲੋਕ ਕਚਹਿਰੀ ਵਿੱਚ ਰੱਖਣ ਤਾਂ ਜੋ ਲੋਕ ਇਹ ਨਿਰਣਾ ਕਰ ਸਕਣ ਕਿ ਪੰਜ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਜਿਹਨਾਂ ਆਗੂਆਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਸੱਤਾ ਸੌਂਪੀ ਸੀ, ਉਹ ਉਸ ਦੇ ਭਰੋਸੇ ਉੱਤੇ ਖਰੇ ਉਤਰੇ ਹਨ ਜਾਂ ਨਹੀਂ। ਅਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਰ ਚੋਣ ਇਸੇ ਸੇਧ ਵਿੱਚ ਲੜੀ ਜਾਂਦੀ ਰਹੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://nawanzamana.in//news_details.html?id=23024|title=ਚੌਕੀਦਾਰ ਮੁਹਿੰਮ ਵੀ ਇੱਕ ਚੋਣ-ਜੁਮਲਾ|website=nawanzamana.in|language=en|access-date=2019-03-22}}</ref> ==ਚੋਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀ== [[ਲੋਕ ਸਭਾ]] ਦੀਆਂ ਇਸ ਮੌਕੇ 545 ਸੀਟਾਂ ਹਨ। 543 ਨੁਮਾਇਦਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੀ ਵੋਟਿੰਗ ਰਾਹੀਂ ਚੁਣਿਆ ਜਾਵੇਗਾ ਅਤੇ 2 ਨੁਮਾਇਦੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।<ref>[http://www.ipu.org/parline-e/reports/2145_B.htm Electoral system] IPU</ref> == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == [[2019 ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਚੌਣਾਂ]] == ਹਵਾਲੇ == {{reflist}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਚੋਣਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲੋਕਤੰਤਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਰਕਾਰ]] cj126u00v831i9yf5ubwdqp4znf6ezl 0 113954 609730 560998 2022-07-31T00:28:51Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਸਾਨੀਆ ਮਲਹੋਤਰਾ|image=Sanya Malhotra in 2019.jpg|caption=ਸਾਨੀਆ ਮਲਹੋਤਰਾ ਦੀ ਸਾਲ 2019 ਦੀ ਤਸਵੀਰ|birth_date={{birth date and age|1992|02|25|df=y}}|birth_place=[[ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]]|nationality=ਭਾਰਤੀ|years_active=2016{{ndash}}ਜਾਰੀ}} '''ਸਾਨੀਆ ਮਲਹੋਤਰਾ''' ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਹੈ ਜੋ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਨਿਤੇਸ਼ ਤਿਵਾੜੀ ਦੇ ਜੀਵਨੀ ਸੰਬੰਧੀ ਖੇਡ ਡਰਾਮਾ ਨਾਲ 2016 ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਅਦਾਕਾਰੀ ਕਾਰਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਬਾਇਗ੍ਰਾਫੀਕਲ ਸਪੋਰਟਸ ਫਿਲਮ ਦੰਗਲ (2016) ਵਿੱਚ ਬਬੀਤਾ ਕੁਮਾਰੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਫਿਲਮੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਕਾਮੇਡੀ-ਡਰਾਮੇ ਬਧਾਈ ਹੋ (2018) ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੈ ਕੀਤਾ, ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਮਾਰ ਹਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਾਟਕ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫ਼ (2019) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਟ੍ਰੀਟ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਰ ਨਾਲ ਦੋਸਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਆਲੋਚਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਇਓਪਿਕ ਸ਼ਕੁੰਤਲਾ ਦੇਵੀ (2020) ਅਤੇ ਡਾਰਕ ਕਾਮੇਡੀ "ਅਪਰਾਧ" ਫਿਲਮ "ਲੂਡੋ" ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਵਾਲੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਸੀ। 2020)। == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ == ਮਲਹੋਤਰਾ ਦਾ ਜਨਮ [[ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਸਨੇ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਗਾਰਗੀ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਹ ਸਮਕਾਲੀ ਅਤੇ ਬੈਲੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿਖਿਅਤ ਡਾਂਸਰ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.india.com/showbiz/dangal-selection-process-sanya-malhotra-talks-about-the-emotionally-exhausting-experience-1708568/|title=Dangal section process|last=|first=|date=|work=|access-date=|archive-url=|archive-date=|dead-url=}}</ref> ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਮਲਹੋਤਰਾ ਨੇ ਡਾਂਸ ਰਿਟੇਜ ਸ਼ੋਅ ਡਾਂਸ ਇੰਡੀਆ ਡਾਂਸ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਚੋਟੀ ਦੇ 100<ref>{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/bollywood/dangal-girl-sanya-malhotra-says-she-was-never-a-khan-fan/story-PmXWtn6JexMFNkdFWbruEJ.html|title=Dangal: For some reason. I thougt it's a kangana Ranuat film,says Saniya Malhotra|last=|first=|date=|work=|access-date=|archive-url=|archive-date=|dead-url=}}</ref> ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਮੁੰਬਈ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਆਡਿਡਿੰਗ ਦੇਣ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਪਰ ਉਹ ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਬੇਰੁਜ਼ਗਾਰ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਵਪਾਰ ਲਈ ਕੈਮਰੇਂਪਕਾਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/entertainment/movies/Braving-the-bruises/article16907284.ece|title=Braving the bruises|last=|first=|date=|work=|access-date=|archive-url=|archive-date=|dead-url=}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ₹ 5,000 (US $ 70) ਲਈ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਕਾਸਟਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਮੁਕੇਸ਼ ਛਾਬੜਾ ਨੇ ਇੱਕ ਆਡੀਸ਼ਨ ਲਈ ਬੁਲਾਇਆ। ਉਹ ਨਿਤੇਸ਼ ਤਿਵਾੜੀ ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਸੰਬੰਧੀ ਖੇਡ ਫ਼ਿਲਮ ਦੰਗਲ ਦੇ ਨਾਲ ਫਾਤਿਮਾ ਸਨਾ ਸ਼ੇਖ ਲਈ ਚੁਣੀ ਗਈ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਮੁਕਾਬਲਤਨ ਨਵੇਂ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.ibtimes.co.in/dangal-review-roundup-heres-what-critics-have-say-about-aamir-khan-starrer-709409|title=Dangal review rondup|last=|first=|date=|work=|access-date=|archive-url=|archive-date=|dead-url=}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.forbes.com/sites/robcain/2017/06/19/how-an-indian-drama-became-the-worlds-highest-grossing-sports-movie-of-2017/#132c3d3722a3|title=Forbes|last=|first=|date=|work=|access-date=|archive-url=|archive-date=|dead-url=}}</ref> ਫਿਲਮ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਮਲਹੋਤਰਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਸ਼ਤੀ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕੋਈ ਮੈਚ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ। ਉਸਨੇ ਫਿਰ ਕੁਸ਼ਤੀ ਅਤੇ "ਪਹਿਲਵਾਨਾਂ ਕਿਵੇਂ ਚਲੇ, ਚੱਲੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਲਾਡੀ ਭਾਸ਼ਾ" ਤੇ ਕਈ ਵੀਡਿਓ ਦੇਖੇ ਅਤੇ ਇਹ ਵੀ ਸਿਖਲਾਈ ਕੀਤੀ। ਮਲਹੋਤਰਾ ਅਤੇ ਸ਼ੇਖ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਪੰਜ ਦੌਰ ਆਡੀਸ਼ਨਾਂ, ਸਰੀਰਕ ਟਰੇਨਿੰਗ ਅਤੇ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਤੋਂ ਤਿਵਾੜੀ ਅਤੇ ਆਮਿਰ ਖਾਨ ਨਾਲ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਚ ਅਤੇ ਸਾਬਕਾ ਪਹਿਲਵਾਨ ਕ੍ਰਿਪਾ ਸ਼ੰਕਰ ਪਟੇਲ ਬਿਸ਼ਨੋਈ ਨੇ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਰਿਲੀਜ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦੰਗਲ ਨੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਸਫਲਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਮਦਨ ਵਾਲੀ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ਿਲਮ ਬਣ ਗਈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.filmcompanion.in/article/dangal-bollywood-movie-review-anupama-chopra|title=Dangal Movie Review|last=|first=|date=|work=|access-date=|archive-url=https://web.archive.org/web/20170524171239/https://www.filmcompanion.in/article/dangal-bollywood-movie-review-anupama-chopra|archive-date=2017-05-24|dead-url=unfit}}</ref> ਅਨੁਪਮਾ ਚੋਪੜਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਮੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮਲਹੋਤਰਾ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ "ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਮਰਥਨ" ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਸੀਕੁਟ ਸੁਪਰਸਟਾਰ (2017) ਤੋਂ ਗੀਤ "ਸੇਸੀ ਬਾਲਈ" ਦਾ ਵੀ ਕੋਰਿਓਗ੍ਰਾਫ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਖ਼ਾਨ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/entertainment/secret-superstar-sanya-malhotra-enjoyed-making-aamir-khan-dance-to-sexy-baliye-this-much-1763650|title=Secret Superstar: Sanya Malhotra Enjoyed Making Aamir Khan Dance To Sexy Baliye This Much|last=|first=|date=|work=|access-date=|archive-url=|archive-date=|dead-url=}}</ref> ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਵਕਫ਼ੇ ਦੇ ਬਾਅਦ, [[ਵਿਸ਼ਾਲ ਭਾਰਦਵਾਜ]] ਦੀ ਕਾਮੇਡੀ ਨਾਟਕ ਪਾਟਾਖਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਇਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਰਾਧਾਿਕਾ ਮਦਨ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਪਠੀਕ ਦੁਆਰਾ ਛੋਟੀ ਕਹਾਣੀ ਦੋ ਬਹਿਣ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਕਹਾਣੀ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਦੋ ਭੈਣਾਂ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ ਜੋ ਹਮੇਸ਼ਾ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite news|url=https://www.livemint.com/Leisure/WiqHP8bkqork75xn7DUFFK/Blood-is-thicker.html|title=Home » Leisure Blood is thicker|last=|first=|date=|work=|access-date=|archive-url=|archive-date=|dead-url=}}</ref> ਕਹਾਣੀ ਪਾਥਿਕ ਦੇ ਭਰਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਪਤਨੀਆਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ। ਮਦਨ ਅਤੇ ਮਲਹੋਤਰਾ ਦੋਵੇਂ ਬੋਲੀ ਅਤੇ ਅੱਖਰਾਂ ਦੀ ਸੂਝ-ਬੂਝ ਲਈ ਅਸਲੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲੇ। ਤਿਆਰੀ ਲਈ, ਮਲਹੋਤਰਾ ਅਤੇ ਮਦਨ ਦੋਵੇਂ ਜੈਪੁਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਰੋਂਸੀ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਰਹੇ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਬੋਲੀ ਸਿੱਖੀ; ਉਹ ਦੁੱਧ ਚੋਣ ਵਾਲੇ ਮੱਝਾਂ, ਛੱਤਾਂ ਦੀ ਖੁਦਾਈ, ਗੋਹੇ ਦੇ ਢੱਕਣ ਨੂੰ ਪਲਾਸਟਰ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਦੂਰੀ ਲਈ ਤੁਰਦੇ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਿਰ ਤੇ ਮੈਟਾ ਪਾਣੀ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਕਮਰ ਦੇ ਨੇੜੇ।<ref>{{Cite news|url=https://mumbaimirror.indiatimes.com/entertainment/bollywood/sanya-malhotra-radhika-madan-in-vishal-bhardwajs-next/articleshow/63651588.cms|title=Sanya Malhotra, Radhika Madan in Vishal Bhardwaj's next|last=|first=|date=|work=|access-date=|archive-url=|archive-date=|dead-url=}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 10 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਭਾਰ ਪਾਉਣਾ ਵੀ ਪਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://mumbaimirror.indiatimes.com/entertainment/bollywood/vishal-bhardwajs-pataakha-opens-on-september-28/articleshow/64703084.cms?|title=Vishal Bhardwaj's Pataakha opens on September 28|last=|first=|date=|work=|access-date=|archive-url=|archive-date=|dead-url=}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/bollywood/this-is-why-sanya-malhotra-is-gaining-weight-for-vishal-bhardwaj-s-film/story-jhudJkcTkh5o1mpjuJb4fJ.html|title=This is why Sanya Malhotra is gaining weight for Vishal Bhardwaj’s film|last=|first=|date=|work=|access-date=|archive-url=|archive-date=|dead-url=}}</ref> ਰਾਜਾ ਸੇਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਮੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਮਲਹੋਤਰਾ "ਇਸ ਕਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਬੇਵਕੂਫ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਹੈ" ਅਤੇ "ਇੱਕ ਨਿਰਭਾਰ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/bollywood/pataakha-movie-review-vishal-bhardwaj-gives-us-a-delightful-explosion/story-pZymKKZwBilP5P7fk3EjHK.html|title=Pataakha review: The new Vishal Bhardwaj film is colourful, noisy and dazzling|last=|first=|date=|work=|access-date=|archive-url=|archive-date=|dead-url=}}</ref>" ਮਲਹੋਤਰਾ ਦੀ ਅਗਲੀ ਰਿਲੀਜ਼ ਕਾਮੇਡੀ ਫ਼ਿਲਮ ਬਥਾਹਾ ਹੋ, ਸਹਿ-ਸਿਤਾਰਾ ਅਯੁਸ਼ਮਾਨ ਖੁਰਾਣਾ ਸੀ। ਇਹ ਬੀਮਾਰ ਸਮੇਂ ਦੇ ਗਰਭ ਅਵਸਥਾ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਹਨ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਇੱਕ ਨਾਜ਼ੁਕ ਅਤੇ ਵਪਾਰਕ ਸਫਲਤਾ ਸਾਬਤ ਹੋਈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.news18.com/news/movies/saif-ali-khan-bazaar-witnesses-positive-upturn-at-box-office-ayushmann-khurrana-badhaai-ho-inches-towards-rs-100-cr-mark-1923529.html|title=Saif's Baazaar Earns Rs 11.93 Cr in 3 Days, Ayushmann's Badhaai Ho Gets Closer to Rs 100-Cr Mark|last=|first=|date=|work=|access-date=|archive-url=|archive-date=|dead-url=}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://mumbaimirror.indiatimes.com/entertainment/bollywood/sanya-malhotra-is-vishal-bhardwajs-fan-girl/articleshow/63965019.cms|title=Sanya Malhotra is Vishal Bhardwaj's fan girl|last=|first=|date=|work=|access-date=|archive-url=|archive-date=|dead-url=}}</ref> 2019 ਵਿਚ, ਮਲਹੋਤਰਾ [[ਰਿਤੇਸ਼ ਬੱਤਰਾ]] ਦੀ ਫੋਟੋ ਵਿਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਇਕ ਸਟ੍ਰੀਟ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਰ ਰਾਫੀ ਦੀ ਹੈ ਜੋ [[ਨਵਾਜ਼ੂਦੀਨ ਸਿਦੀਕੀ]] ਦੁਆਰਾ ਨਿਭਾਈ ਗਈ ਹੈ, ਜੋ ਇਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਮਿਲੋਨੀ (ਮਲਹੋਤਰਾ) ਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਮੰਗੇਤਰ ਬਣਨ ਲਈ ਰਾਜ਼ੀ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਉਸਦੀ ਦਾਦੀ ਉਸ 'ਤੇ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਦਬਾਅ ਬੰਦ ਕਰੇ। ਇਹ 2019 ਦੇ ਸੁੰਦਰਤਾ ਫਿਲਮ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਅਤੇ 69 ਵੇਂ ਬਰਲਿਨ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਫਿਲਮ ਕੰਪੈਨੀਅਨ ਦੇ ਰਾਹੁਲ ਦੇਸਾਈ ਨੇ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫ ਨੂੰ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸਮੀਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਮਲਹੋਤਰਾ "ਸੁਫਨਾ-ਅੱਖਾਂ ਵਾਲਾ ਭਾਗੀਦਾਰ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਫਿਲਮ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਸ਼ਾਂਤ ਨਜ਼ਰ ਅਤੇ ਕਲਪਨਾ ਦੀਆਂ ਕੋਮਲ ਉਡਾਣਾਂ ਨੂੰ ਗਲੇ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮਲਹੋਤਰਾ ਨੂੰ ਫਿਲਮ ਲਈ ਸਰਬੋਤਮ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਲਈ ਫਿਲਮਫੇਅਰ ਆਲੋਚਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਲਹੋਤਰਾ ਦੀਆਂ ਅਗਲੀਆਂ ਤਿੰਨ ਫਿਲਮਾਂ- 2020 ਦੀ ਜੀਵਨੀ ਫਿਲਮ ਸ਼ਕੁੰਤਲਾ ਦੇਵੀ, 2020 ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਫਿਲਮ ਲੂਡੋ ਅਤੇ 2021 ਦੀ ਕਾਮੇਡੀ ਪਗਗਲਾਈਟ- ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਥੀਏਟਰਲ ਰਿਲੀਜ਼ ਲਈ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਕੋਵਿਡ -19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਤਿੰਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਨਲਾਈਨ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਪਹਿਲੀ ਪ੍ਰਾਈਮ ਵੀਡੀਓ' ਤੇ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਨੈੱਟਫਲਿਕਸ 'ਤੇ। ਉਸ ਦੀ ਸਾਲ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ ਅਨੂ ਮੈਨਨ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ "ਸ਼ਕੁੰਤਲਾ ਦੇਵੀ" ਸੀ। ਇਹ ਫਿਲਮ ਇਕੋ ਨਾਮ ਦੇ ਗਣਿਤ ਵਿਗਿਆਨੀ ਦੇ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਹੈ ਅਤੇ [[ਵਿਦਿਆ ਬਾਲਨ]] ਨੇ ਸਿਰਲੇਖ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿਚ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਮਲਹੋਤਰਾ ਦੇਵੀ ਦੀ ਧੀ ਅਨੁਪਮਾ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref>https://www.hindustantimes.com/bollywood/vidya-balan-s-shakuntala-devi-biopic-to-be-released-on-amazon-prime-actor-thrilled-to-entertain-you-in-unprecedented-times/story-JBB5KBfMeGt2UfuBedHJYK_amp.html, Hindustan Times. 15 May 2020. Retrieved 15 May 2020.</ref> "ਦਿ ਗਾਰਡੀਅਨ" ਦੇ ਮਾਈਕ ਮੈਕਕਿਲ ਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਮਲਹੋਤਰਾ ਆਪਣੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ "ਚੁੱਪ-ਚਾਪ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾ ਰਹੀ" ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਤਾਰੀਫ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਸਦੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਹਿ-ਸਟਾਰ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਹੈ। ਉਸ ਸਾਲ [[ਅਭਿਸ਼ੇਕ ਬੱਚਨ]], [[ਆਦਿਤਿਆ ਰਾਏ ਕਪੂਰ]], [[ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਰਾਓ]], [[ਫਾਤਿਮਾ ਸਨਾ ਸ਼ੇਖ]] ਅਤੇ [[ਪੰਕਜ ਤ੍ਰਿਪਾਠੀ]] ਦੀ ਇਕ ਕਲਾਕਾਰ ਕਲਾਕਾਰ, ਅਨੁਰਾਗ ਬਾਸੂ ਦੀ ਕਵਿਤਾ ਫਿਲਮ "ਲੂਡੋ" ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਪਗਗਲਾਈਟ, ਜਿਸ ਵਿਚ [[ਸਯਾਨੀ ਗੁਪਤਾ]], [[ਆਸ਼ੂਤੋਸ਼ ਰਾਣਾ]], [[ਰਘੁਬੀਰ ਯਾਦਵ]] ਅਤੇ [[ਸ਼ਰੂਤੀ ਸ਼ਰਮਾ]] ਵੀ ਹਨ, ਨੇ 26 ਮਾਰਚ 2021 ਨੂੰ ਨੈੱਟਫਲਿਕਸ 'ਤੇ ਸਟ੍ਰੀਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਪਗਗਲਾਈਟ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਲਹੋਤਰਾ ਦੀ ਅਗਲੀ ਫਿਲਮ ਰੋਮ-ਕੌਮ ਮੀਨਾਕਸ਼ੀ ਸੁੰਦਰੇਸ਼ਵਰ ਹੋਵੇਗੀ, ਜੋ ਕਿ ਨੈੱਟਫਲਿਕਸ ਦੀ ਅਸਲ ਫਿਲਮ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਉਥੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਲਗਾਤਾਰ ਤੀਜੀ ਫਿਲਮ ਹੈ। ਨਵੇਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਵੇਕ ਸੋਨੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਅਭਿਮਨਯੂ ਦਾਸਾਨੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗੀ। ਫਿਲਹਾਲ ਉਹ ਵਿਕਰਾਂਤ ਮੈਸੀ ਅਤੇ ਬੌਬੀ ਦਿਓਲ ਦੇ ਨਾਲ ਲਵ ਹੋਸਟਲ ਦੀ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਵਿਚ ਰੁੱਝੀ ਹੋਈ ਹੈ।<ref>https://www.hindustantimes.com/bollywood/sanya-malhotra-was-nervous-about-filming-lovemaking-scenes-with-aditya-roy-kapur-in-ludo-but-my-god-he-s-good-looking/story-P9rDiw72dCuYKAmLOMR1QL.html,Hindustan Times. 17 November 2020. Retrieved 18 November 2020.</ref> == ਫਿਲਮੋਗਰਾਫੀ == {| class="wikitable" |+key | style="background:#FFFFCC;" |{{dagger|alt=Films that have not yet been released}} |ਉਹ ਫਿਲਮਾਂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਰਿਲੀਜ ਨਹੀਂ ਹੋਈਆਂ। |} {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col" |ਸਾਲ ! scope="col" |ਫਿਲਮ ! scope="col" |ਰੋਲ ! scope="col" |ਨੋਟਿਸ |- |2016 ! scope="row" |ਦੰਗਲ |[[Babita Kumari|ਬਬੀਤਾ ਕੁਮਾਰੀ]] |ਪਹਿਲੀ ਫਿਲਮ |- |2017 ! scope="row" |ਸਿਕਰੇਟ |{{mdash}} |ਕੋਰਿਓਗ੍ਰਾਫੀ" ਸੈਕ੍ਸੀ ਬਲੀਏ" ਗੀਤ ਲਈ |- | rowspan="2" |2018 ! scope="row" |ਪਟਾਖਾ |ਗੇਂਦਾ ਛੁਟਕੀ ਕੁਮਾਰੀ | |- ! scope="row" |''[[Badhaai Ho|ਵਧਾਈ ਹੋ]]'' |ਰੈਨਾ ਸ਼ਰਮਾ | |- |2019 ! scope="row" style="background:#FFFFCC;" |ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫ |ਮੀਲੋਨੀ |ਫਿਲਮਿੰਗ |} ==ਹਵਾਲੇ== <references /> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1992]] 6zoh4o0q8bxgnppfp2i7zi7o6t78hmi 0 114483 609818 530416 2022-07-31T05:52:14Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Mrs.Bird&MadameCostello-February24,1842NewYorkSun.jpg|right|thumb|230x230px|Indirect [[ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ|advertisements]] for abortion services, like these in ''The New York Sun'' in 1842, were common during the Victorian era. At the time, abortion was illegal in New York.<ref>{{Cite book|title=Contraception and abortion in nineteenth-century America|last=Brodie|first=Janet Farrell|publisher=[[Cornell University Press]]|year=1997|isbn=0-8014-8433-2|location=[[Ithaca, New York]]|page=[https://books.google.com/books?id=Wbeoi0rGvpkC&printsec=frontcover&cad=0#PPA254,M1 254]|oclc=37699745}}</ref>]] [[ਗਰਭਪਾਤ]] ਦਾ ਅਭਿਆਸ -ਇੱਕ ਗਰਭ ਦਾ ਅੰਤ-ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਰਭਪਾਤ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਢੰਗ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਗਰੱਭਸਥ ਆਲ੍ਹਣੇ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ, ਤਿੱਖੇ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਪੇਟ ਦੇ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਦੂਸਰੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀ ਇਸ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਗਰਭਪਾਤ ਕਾਨੂੰਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਯੁੱਗਾਂ ਰਾਹੀਂ ਬਦਲ ਗਈ ਹੈ। 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੌਰਾਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚ ਗਰਭਪਾਤ-ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦਾ ਅੰਦੋਲਨ ਗਰਭਪਾਤ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਹੇ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ 'ਚ ਗਰਭਪਾਤ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਨੂੰ "ਪ੍ਰੋ-ਲਾਈਫ" ਸਮੂਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। == ਪੂਰਵ-ਆਧੁਨਿਕ ਯੁੱਗ == [[ਤਸਵੀਰ:AngkorWatAbortionAD1150.JPG|right|thumb|240x240px|Bas relief at [[ਅੰਗਕੋਰ ਵਾਤ|Angkor Wat]], {{circa|1150}}, depicting a demon performing an abortion upon a woman who has been sent to the underworld.]] ਭਾਰਤ ਦੇ ਵੈਦਿਕ ਅਤੇ ਸਮ੍ਰਿਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਨੇ ਤਿੰਨ ਉੱਚ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਮਰਦਾਂ ਦੇ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਚਿੰਤਾ ਜ਼ਾਹਿਰ ਕੀਤੀ; ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਦਾਲਤਾਂ ਨੇ ਔਰਤ ਲਈ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੀਆਂ ਨੀਤੀਆਂ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀਆਂ ਸਨ ਜਾਂ ਗਰਭਵਤੀ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਔਰਤ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਾਦਰੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜੋ ਗਰਭਪਾਤ ਕਰਦਾ ਸੀ।<ref>{{Cite journal|last=Constantin-Iulian Damian|date=January–March 2010|title=Abortion from the Perspective of Eastern Religions: Hinduism and Buddhism|url=http://eng.bioetica.ro/atdoc/RRBv8n1_2010_Damian_EN.pdf|journal=Romanian Journal of Bioethics|volume=8|issue=1|access-date=2019-01-18|archive-date=2012-09-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20120903233020/http://eng.bioetica.ro/atdoc/RRBv8n1_2010_Damian_EN.pdf|dead-url=unfit}}</ref> ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਨੂੰਨਾਂ 'ਚ ਗਰਭਪਾਤ ਲਈ ਲਾਈ ਜਾ ਰਹੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਦਾ ਇਕੋ-ਇਕ ਸਬੂਤ ਐਸੀਰੀਆਈ ਕਾਨੂੰਨ 'ਚ ਮਿਲਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਸੀ. 1075 ਬੀ.ਸੀ. 'ਚ ਅਸੁਰਾ ਕੋਡ ਸੀ;<ref><div>[http://www.fordham.edu/halsall/ancient/1075assyriancode.html] ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਇਤਿਹਾਸ Sourcebook: ਕੋਡ ਦੇ Assura, c ਹੈ। 1075 ਬੀ. ਸੀ.</div></ref> ਅਤੇ ਇਹ ਕੇਵਲ ਉਸ ਔਰਤ 'ਤੇ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਗਰਭਪਾਤ ਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਗਰਭਪਾਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਸਬੂਤ 1550 ਈਸਵੀ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਮਿਸਰੀ ਈਬਰਜ਼ ਪੈਪਿਰਸ ਤੋਂ ਹੈ।<ref name="potts">{{Cite journal|last=Potts|first=Malcolm|author-link=Malcolm Potts|last2=Martha Campbell|year=2002|title=History of Contraception|url=http://big.berkeley.edu/ifplp.history.pdf|dead-url=yes|format=PDF|journal=Gynecology and Obstetrics|volume=6|issue=8|archive-url=https://web.archive.org/web/20030701162741/http://big.berkeley.edu/ifplp.history.pdf|archive-date=2003-07-01|access-date=2013-09-12}}{{Cite journal|last=Potts|first=Malcolm|author-link=Malcolm Potts|last2=Martha Campbell|year=2009|title=History of Contraception|url=http://www.glowm.com/?p=glowm.cml/section_view&articleid=375|journal=GLOWM: The Global Library Of Women's Medicine|doi=10.3843/GLOWM.10376|issn=1756-2228|access-date=2011-09-07}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == * ਅਲੇਕ ਬੌਰਨ * ਹੈਨਰੀ ਕਾਟਜ਼ == ਹਵਾਲੇ == <references group=""></references> == ਹੋਰ ਪੜ੍ਹੋ == * {{Cite book|title=Intended consequences: birth control, abortion, and the federal government in modern America|last=Critchlow|first=Donald T.|publisher=[[Oxford University Press]]|year=1999|isbn=0-19-504657-9|location=[[Oxford]]|oclc=38542669|author-link=Donald T. Critchlow}} * {{Cite book|title=The politics of abortion and birth control in historical perspective|last=Critchlow|first=Donald T.|publisher=[[Penn State University Press]]|year=1996|isbn=0-271-01570-5|location=[[University Park, Pennsylvania]]|oclc=33132898|author-link=Donald T. Critchlow}} * {{Cite book|title=Liberty and sexuality: the right to privacy and the making of Roe v. Wade|last=Garrow|first=David J.|publisher=[[Macmillan Publishers]]|year=1994|isbn=0-02-542755-5|location=[[New York City]]|oclc=246873646|author-link=David Garrow}} * {{Cite book|title=Reproductive Rights and Wrongs: The Global Politics of Population Control|last=Hartmann|first=Betsy|publisher=South End Press|year=1995|isbn=978-0896084919}} * {{Cite book|title=Roe v. Wade: the abortion rights controversy in American history|last=Hull|first=N. E. H.|last2=Peter Charles Hoffer|publisher=[[University Press of Kansas]]|year=2001|isbn=0-7006-1142-8|location=[[Lawrence, Kansas]]|oclc=231958828|author-link2=Peter Charles Hoffer}} * {{Cite book|title=Abortion in America: the origins and evolution of national policy, 1800–1900|last=Mohr|first=James C.|publisher=[[Oxford University Press]]|year=1978|isbn=0-19-502249-1|location=[[Oxford]]|oclc=3016879}} * {{Cite book|title=Abortion Rites: A Social History of Abortion in America|last=Olasky|first=Marvin|publisher=[[Crossway Books]]|year=1992|isbn=0-89107-687-5|location=[[Wheaton,।llinois]]|author-link=Marvin Olasky}} * {{Cite book|title=The pro-choice movement: organization and activism in the abortion conflict|last=Staggenborg|first=Suzanne|publisher=[[Oxford University Press]]|year=1991|isbn=0-19-506596-4|location=[[Oxford]]|oclc=22809649}} * {{Cite book|title=The Abortion controversy: a documentary history|last=Rubin|first=Eva R.|publisher=[[Greenwood Publishing Group]]|year=1994|isbn=0-313-28476-8|location=[[Westport, Connecticut]]|oclc=28213877}} * {{Cite book|title=Christianity and Sexuality in the Early Modern World Regulating Desire, Reforming Practice.|last=Wiesner-Hanks|first=Merry E.|date=1999|publisher=Routledge|isbn=9780203979419|location=Hoboken}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{Commonscat-inline}} * [http://caselaw.lp.findlaw.com/scripts/getcase.pl?court=us&vol=410&invol=113 Text of the Roe v Wade decision from Findlaw] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਨੁੱਖੀ ਪ੍ਰਜਨਨ]] 7qjnoourek4xmrmo3as4kwdr0ssbmo7 0 115152 609800 580034 2022-07-31T04:28:32Z 2401:4900:5244:D1EF:49C9:A6E0:6806:6180 From conversation with ਢੱਡਰੀਆਂਵਾਲਾ wikitext text/x-wiki {{Infobox theologian | name = ਭਰਜਾਈ ਸਾਬ ਵੱਡੇ ਪਿੱਛੇ ਆਲੇ | image = Ranjit_singh_punjab.jpg | image_size = | alt = | caption = | era = | region = | birth_name = ਘੁਸਾ | birth_date = ਜੁਲਾਈ 1983 | birth_place = [[ਢੱਡਰੀਆਂ]], [[ਪੰਜਾਬ]] | occupation = RSS ਦਾ ਕੁੱਤਾ | language = [[ਪੰਜਾਬੀ]] | nationality = [[ਭਾਰਤ]] | period = | tradition_movement = ਫੁਦੂ | main_interests = ਖੇਹ ਖਾਣੀ | notable_ideas = * ਮਰਵੋਨੀ | notable_works = | influenced = | signature = | signature_alt = | signature_size = }} '''ਭਾਈ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢੱਡਰੀਆਂਵਾਲੇ''' ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰ, ਕਥਾਵਾਚਕ, ਗੁਰਮਤਿ ਪ੍ਰਚਾਰਕ, ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਜੀਵਨ ਵਾਲੇ ਗੁਰਸਿੱਖ ਹਨ। 16 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 'ਚ ਉਹ ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਆਏ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ [[ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਪਟਿਆਲਾ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਸ਼ੇਖ਼ੂਪੁਰਾ|ਸ਼ੇਖੂਪੁਰਾ]] 'ਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ੇਖੂਪੁਰ (ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ ਦੁਆਰ) ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.parmeshardwar.in/dhadrianwale-bhai-ranjit-singh-about|title=About Gurdwara Parmeshar Dwar|last=Khalsa|first=Tarjeet Singh|date=2018-05-25|work=Pdwar|access-date=2019-02-22|archive-url=|archive-date=|dead-url=|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.parmeshardwar.in/dhadrian-wale-news/dhadrianwale-stopped-congregation-to-avoid-any-deadly-conflict|title=Dhadrianwale cancelled congregation to avoid any deadly resistance from rivals|last=Khalsa|first=Harjeet Singh|date=2020-03-20|website=Parmeshar Dwar News|publisher=Harjeet Singh|language=EN|access-date=2020-03-20}}</ref> == ਸੰਬੰਧਿਤ ਵਿਵਾਦ == ਪਹਿਲਾਂ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢੱਡਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਨਾਲ 'ਸੰਤ' ਲਗਾਉਂਦੇ ਸੀ ਅਤੇ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਧੁੰਮਾ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੇ ਸੰਤ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਨ। ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸੰਪਰਦਾਈ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੀ ਬਜਾਇ 'ਤਰਕ' ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਨੁਸਾਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਧੁੰਮਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਧਰਮ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨਾਲ ਟਕਰਾਅ ਵਾਲਾ ਮਾਹੌਲ ਬਣਨ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਇਸਦਾ ਆਧਾਰ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ਤ ਨੂੰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। 17 ਮਈ 2016 ਦੀ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਦੀਵਾਨ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਵੇਲੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢੱਡਰੀਆਂ ਵਾਲੇ 'ਤੇ ਲੁਧਿਆਣਾ 'ਚ 2 ਦਰਜਨ ਦੇ ਕਰੀਬ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੇ ਜਾਨਲੇਵਾ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢੱਡਰੀਆਂਵਾਲੇ ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖਾਸੀ ਕਲਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਤੇ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਵਾਲ-ਵਾਲ ਬਚ ਗਏ। ਇਸ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢੱਡਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਲਗਾਤਾਰ ਜਨਤਰ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਹਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਧੁੰਮਾ 'ਤੇ ਇਹ ਹਮਲਾ ਕਰਵਾਉਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://sgpc.net/ਜਥੇਦਾਰ-ਅਵਤਾਰ-ਸਿੰਘ-ਨੇ-ਸੰਤ-ਬ-2/|title=ਜਥੇਦਾਰ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਨੇ ਸੰਤ ਬਾਬਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢੱਡਰੀਆਂ ਵਾਲੇ 'ਤੇ ਜਾਨ ਲੇਵਾ ਹਮਲੇ ਦੀ ਸਖਤ ਸ਼ਬਦਾਂ 'ਚ ਨਿਖੇਧੀ ਕੀਤੀ।|last=|first=|date=|website=|publisher=|language=en-US|access-date=2019-02-22|archive-date=2016-07-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20160723125955/http://sgpc.net/%E0%A8%9C%E0%A8%A5%E0%A9%87%E0%A8%A6%E0%A8%BE%E0%A8%B0-%E0%A8%85%E0%A8%B5%E0%A8%A4%E0%A8%BE%E0%A8%B0-%E0%A8%B8%E0%A8%BF%E0%A9%B0%E0%A8%98-%E0%A8%A8%E0%A9%87-%E0%A8%B8%E0%A9%B0%E0%A8%A4-%E0%A8%AC-2/|dead-url=yes}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://m.dailyhunt.in/news/india/punjabi/bbc+punjabi-epaper-bbcpun/ranajit+singh+dhddariaanvale+di+damadami+takasal+nal+sanjh+to+virodhata+tkk+najariaa-newsid-88581545|title=ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢੱਡਰੀਆਂਵਾਲੇ ਦੀ ਦਮਦਮੀ ਟਕਸਾਲ ਨਾਲ ਸਾਂਝ ਤੋਂ ਵਿਰੋਧਤਾ ਤੱਕ: ਨਜ਼ਰੀਆ - BBC Punjabi|website=Dailyhunt|language=en|access-date=2019-02-22}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[2015 ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਦਾ ਵਿਵਾਦ|2015 ਵਿੱਚ ਹੋਈਆਂ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਬੇਅਦਬੀ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਂਵਾਂ]] ਦੇ ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਦੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਸਿੱਖ ਕੌਮ ਦੇ ਮੋਢੀ ਪ੍ਰਚਾਰਕਾਂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ ਸੰਗਤ ਵੱਲੋਂ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਦਰਨੇ ਦੌਰਾਨ ਪੁਲਿਸ ਵੱਲੋਂ ਧਾਰਾ 307 ਅਧੀਨ ਭਾਈ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢੱਡਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿੱਖ ਪ੍ਰਚਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਇਰਾਦਾ ਕਤਲ ਅਤੇ ਦੰਗੇ ਭੜਕਾਉਣ ਜਿਹੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਅਧੀਨ 15 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਗਿ੍ਫ਼ਤਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਦਸ ਵਜੇ ਚੋਰੀ ਛੁਪੇ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ।ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਦਿਨ ਦਾ ਪੁਲਿਸ ਰਿਮਾਂਡ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਖਿ਼ਲਾਫ਼ ਕੋਈ ਪੁਖ਼ਤਾ ਸਬੂਤ ਨਾ ਮਿਲਣ ਕਰਕੇ 16 ਅਕਤੂਬਰ ਨੂੰ ਰਿਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.sikhsiyasat.info/2015/10/sikh-religious-leaders-bhai-panthpreet-singh-baba-ranjeet-singh-and-others-released-from-police-custody/|title=ਭਾਈ ਪੰਥਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਬਾਬਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢੱਡਰੀਆਂ ਵਾਲ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਕੀਤਾ ਰਿਹਾਅ|website=Sikh Siyasat News|language=en|access-date=2019-02-22}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.dailypunjabtimes.com/%e0%a8%ad%e0%a8%be%e0%a8%88-%e0%a8%aa%e0%a9%b0%e0%a9%8d%e0%a8%b0%e0%a8%a5%e0%a8%aa%e0%a9%8d%e0%a8%b0%e0%a9%80%e0%a8%a4-%e0%a8%b8%e0%a8%bf%e0%a9%b0%e0%a8%98-%e0%a8%96%e0%a8%be%e0%a8%b2%e0%a8%b8/|title=ਭਾਈ ਪੰ੍ਰਥਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਖਾਲਸਾ ਤੇ ਸੰਤ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢੱਡਰੀਆਂ ਵਾਲੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਨਵੇਂ ਧਾਰਮਿਕ ਆਗੂ ਵਜੋਂ ਉਭਰੇ {{!}}:: Daily Punjab Times::|language=en-US|access-date=2019-02-22}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਹੋਰਾਂ ਧਾਰਮਿਕ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਅਲੱਗ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਆਪਣੇ ਇਸ ਬਾਗ਼ੀ ਰਵਈਏ ਕਰਕੇ ਉਹ ਅਕਸਰ ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਜਾਨੋ ਮਾਰਨ ਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਮਿਲਦੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://www.sikhspokesman.com/latest-news/273-2018-08-20-10-51-07.html|title=ਭਾਈ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢੱਡਰੀਆਂ ਨੂੰ ਜਾਨੋਂ ਮਾਰਨ ਦੀ ਧਮਕੀ - ਸਿੱਖ ਸਪੋਕਸਮੈਨ|last=ਸਪੋਕਸਮੈਨ|first=ਸਿੱਖ|website=www.sikhspokesman.com|language=en-gb|access-date=2019-02-22}}</ref> | ਇੱਸੇ ਤਰਾਹ ਦੀ ਖੁਲੇ ਆਮ ਮਿਲਣ ਵਾਲੀ ਇਕ ਧਮਕੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਦ ਢਡਰੀਆਂ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਸੰਗਤ ਦੀ ਜਾਨ ਮਾਲ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਅਤੇ ਟਕਰਾਵ ਤੋਂ ਬਚਨ ਲੇਈ ਦੀਵਾਨ ਕੈਂਸਲ ਕੀਤੇ <ref>{{Cite web|url=https://www.parmeshardwar.in/dhadrian-wale-news/dhadrianwale-stopped-congregation-to-avoid-any-deadly-conflict|title=Dhadrianwale cancelled congregation to avoid any deadly resistance from rivals|last=Khalsa|first=Harjeet Singh|date=2020-03-20|website=ParmesharDwar News|publisher=Harjeet Singh|access-date=2020-03-20}}</ref> == ਫਿਲਾਸਫੀ == ਢੱਡਰੀਆਂਵਾਲੇ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਾਧਾਰਾ ਉਲਟ, ਸਿਰਫ ਰਸਮਾਂ ਕਰਨ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਉੱਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਅਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਮ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਵਰਗ ਜਾਂ ਨਰਕ ਪ੍ਰਤਿ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਵਰਤਮਾਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਕਰਮ ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਿਕ ਪੱਧਰਾਂ ਉੱਤੇ ਭੁਗਤਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਮਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਨਾਲ਼ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਨਿਭਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਵਹਾਰਕ ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ-ਭਰਪੂਰ ਜੀਵਨ ਜਿਉਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਬਲੀ ਵਰਗੇ ਕਰਮ-ਕਾਂਡਾਂ ਦਾ ਵੀ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਿਸੇ ਦੇਵਤੇ, ਸ਼ਖਸੀਅਤ, ਜਾਂ ਪਵਿੱਤਰ-ਸਥਾਨ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਕਥਨ "ਸਭੈ ਘਟ ਰਾਮ ਬੋਲੈ" ਦਾ ਅਰਥ ਉਹ ਇਹ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਰਵ-ਵਿਆਪਕ, ਕੁਦਰਤ ਸਮੇਤ ਸਭ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਸਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਹਨ। "ਸਾਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਓਸੇ ਤਰਾਂ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕੁਦਰਤ ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਦੀ ਹੈ"<ref>{{Citation|last=Emm Pee|title=We all are in Nature {{!}} Bhai Ranjit Singh Khalsa Dhadrianwale|date=27 April 2019|url=https://www.youtube.com/watch?v=2l7UIneORN0|access-date=31 May 2019}}</ref><ref>{{Citation|last=Bhai Ranjit Singh Khalsa Dhadrianwale|title=**LETS MAKE THE EARTH INTO HEAVEN**…Sikhi is about giving others life, not taking lives{{!}}Dhadrianwale|date=29 May 2018|url=https://www.youtube.com/watch?v=-m5qVVxFN7w|access-date=31 May 2019}}</ref> ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਨਿਯਮ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਨਤੀਜੇ ਮਿਲਦੇ ਹੀ ਹਨ।<ref>{{Citation|last=Emm Pee|title=Law of Nature {{!}} Bhai Ranjit Singh Khalsa Dhadrianwale|date=17 April 2019|url=https://www.youtube.com/watch?v=Q_O9iYt7TKI|access-date=31 May 2019}}</ref> == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [https://www.parmeshardwar.in/dhadrianwale-audio ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੁਆਰ ਨਵੀਆਂ  ਰਿਕਾਰਡਿੰਗਾ] *[https://www.youtube.com/watch?v=fddiWiJdGIo&list=PLN0kRGXrg7LcS3BpOFrQc2EWwA7blayE7&index=1 ਯੂ-ਟਿਊਬ ਚੈਨਲ] * [https://www.parmeshardwar.in/ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੁਆਰ] *[http://parmeshardwar.com/audio.asp ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੁਆਰ ਆਡੀਓ (ਪੁਰਾਣੇ)] *[http://www.parmeshardwar.in/android ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੁਆਰ ਐਂਡਰਾਇਡ ਮੋਬਾਈਲ ਐੱਪ] *[http://www.parmeshardwar.in/ios ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੁਆਰ ਆਈ ਫੋਨ ਮੋਬਾਈਲ ਐੱਪ] *[https://tunein.com/radio/Radio-Parmeshar-Dwar---DhadrianWale-s297889/ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੁਆਰ 24ਘੰਟੇ ਰੇਡੀਓ] == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਵਿਦਵਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਸਾਹਿਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1983]] kn24h3vax67ekxowqwb57tqrqvq7ryp 609826 609800 2022-07-31T06:20:31Z 2401:4900:5244:D1EF:9000:B954:C91B:E357 ਖਾਜ਼ਾਲਾ wikitext text/x-wiki {{Infobox theologian | name = ਭਰਜਾਈ ਸਾਬ ਵੱਡੇ ਪਿੱਛੇ ਆਲੇ | image = Ranjit_singh_punjab.jpg | image_size = | alt = | caption = | era = | region = | birth_name = ਘੁਸਾ | birth_date = ਜੁਲਾਈ 1983 | birth_place = [[ਢੱਡਰੀਆਂ]], [[ਪੰਜਾਬ]] | occupation = RSS ਦਾ ਕੁੱਤਾ | language = [[ਪੰਜਾਬੀ]] | nationality = [[ਭਾਰਤ]] | period = | tradition_movement = ਫੁਦੂ | main_interests = ਖੇਹ ਖਾਣੀ | notable_ideas = * ਮਰਵੋਨੀ | notable_works = | influenced = | signature = | signature_alt = | signature_size = }} '''ਭਾਈ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢੱਡਰੀਆਂਵਾਲੇ''' ਸਿੱਖ ਪੰਥ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰ, ਕਥਾਵਾਚਕ, ਗੁਰਮਤਿ ਪ੍ਰਚਾਰਕ, ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਜੀਵਨ ਵਾਲੇ ਗੁਰਸਿੱਖ ਹਨ। 16 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ 'ਚ ਉਹ ਸਿੱਖੀ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦੇ ਖੇਤਰ 'ਚ ਆਏ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ [[ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਪਟਿਆਲਾ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਪਿੰਡ [[ਸ਼ੇਖ਼ੂਪੁਰਾ|ਸ਼ੇਖੂਪੁਰਾ]] 'ਚ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਸ਼ੇਖੂਪੁਰ (ਪਰਮੇਸ਼ਵਰ ਦੁਆਰ) ਬਣਾਇਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.parmeshardwar.in/dhadrianwale-bhai-ranjit-singh-about|title=About Gurdwara Parmeshar Dwar|last=Khalsa|first=Tarjeet Singh|date=2018-05-25|work=Pdwar|access-date=2019-02-22|archive-url=|archive-date=|dead-url=|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.parmeshardwar.in/dhadrian-wale-news/dhadrianwale-stopped-congregation-to-avoid-any-deadly-conflict|title=Dhadrianwale cancelled congregation to avoid any deadly resistance from rivals|last=Khalsa|first=Harjeet Singh|date=2020-03-20|website=Parmeshar Dwar News|publisher=Harjeet Singh|language=EN|access-date=2020-03-20}}</ref> Security ਲਗੋਂਦੀ ਬੰਦੇ ਚੈਕ ਕਰਕੇ ਸਾਲ਼ਾ ਕੇੜਾ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦਵਾਰ ਆ ਗਿਆ == ਫਿਲਾਸਫੀ == ਢੱਡਰੀਆਂਵਾਲੇ ਪ੍ਰੰਪਰਾਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਾਧਾਰਾ ਉਲਟ, ਸਿਰਫ ਰਸਮਾਂ ਕਰਨ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ, ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂਆਂ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆਵਾਂ ਉੱਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਅਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਆਮ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਗੁਰਬਾਣੀ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਅਤੇ ਸਮਝਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਅਪਣਾਉਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਸਵਰਗ ਜਾਂ ਨਰਕ ਪ੍ਰਤਿ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਸ ਵਰਤਮਾਨ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਕਰਮ ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾਤਮਿਕ ਪੱਧਰਾਂ ਉੱਤੇ ਭੁਗਤਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਮਾਨਦਾਰ ਅਤੇ ਮਿਹਨਤੀ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਨਾਲ਼ ਆਪਣੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਉਤਸ਼ਾਹ ਨਾਲ ਨਿਭਾਉਣੀਆਂ ਚਾਹੀਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਿਵਹਾਰਕ ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ-ਭਰਪੂਰ ਜੀਵਨ ਜਿਉਣ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਬਲੀ ਵਰਗੇ ਕਰਮ-ਕਾਂਡਾਂ ਦਾ ਵੀ ਵਿਰੋਧ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਿਸੇ ਦੇਵਤੇ, ਸ਼ਖਸੀਅਤ, ਜਾਂ ਪਵਿੱਤਰ-ਸਥਾਨ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਕਥਨ "ਸਭੈ ਘਟ ਰਾਮ ਬੋਲੈ" ਦਾ ਅਰਥ ਉਹ ਇਹ ਕਰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਰਵ-ਵਿਆਪਕ, ਕੁਦਰਤ ਸਮੇਤ ਸਭ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਸਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਵਾਤਾਵਰਨ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਨ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਹਨ। "ਸਾਨੂੰ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਓਸੇ ਤਰਾਂ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕੁਦਰਤ ਸਾਡਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਦੀ ਹੈ"<ref>{{Citation|last=Emm Pee|title=We all are in Nature {{!}} Bhai Ranjit Singh Khalsa Dhadrianwale|date=27 April 2019|url=https://www.youtube.com/watch?v=2l7UIneORN0|access-date=31 May 2019}}</ref><ref>{{Citation|last=Bhai Ranjit Singh Khalsa Dhadrianwale|title=**LETS MAKE THE EARTH INTO HEAVEN**…Sikhi is about giving others life, not taking lives{{!}}Dhadrianwale|date=29 May 2018|url=https://www.youtube.com/watch?v=-m5qVVxFN7w|access-date=31 May 2019}}</ref> ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਨਿਯਮ ਉਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮੰਨੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਕੁਦਰਤ ਨਿਯਮਾਂ ਵਿੱਚ ਬੰਨ੍ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜੇਕਰ ਅਸੀਂ ਇਸ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਂਦੇ ਹਾਂ, ਤਾਂ ਨਤੀਜੇ ਮਿਲਦੇ ਹੀ ਹਨ।<ref>{{Citation|last=Emm Pee|title=Law of Nature {{!}} Bhai Ranjit Singh Khalsa Dhadrianwale|date=17 April 2019|url=https://www.youtube.com/watch?v=Q_O9iYt7TKI|access-date=31 May 2019}}</ref> == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [https://www.parmeshardwar.in/dhadrianwale-audio ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੁਆਰ ਨਵੀਆਂ  ਰਿਕਾਰਡਿੰਗਾ] *[https://www.youtube.com/watch?v=fddiWiJdGIo&list=PLN0kRGXrg7LcS3BpOFrQc2EWwA7blayE7&index=1 ਯੂ-ਟਿਊਬ ਚੈਨਲ] * [https://www.parmeshardwar.in/ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੁਆਰ] *[http://parmeshardwar.com/audio.asp ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੁਆਰ ਆਡੀਓ (ਪੁਰਾਣੇ)] *[http://www.parmeshardwar.in/android ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੁਆਰ ਐਂਡਰਾਇਡ ਮੋਬਾਈਲ ਐੱਪ] *[http://www.parmeshardwar.in/ios ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੁਆਰ ਆਈ ਫੋਨ ਮੋਬਾਈਲ ਐੱਪ] *[https://tunein.com/radio/Radio-Parmeshar-Dwar---DhadrianWale-s297889/ ਪਰਮੇਸ਼ਰ ਦੁਆਰ 24ਘੰਟੇ ਰੇਡੀਓ] == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਵਿਦਵਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਸਾਹਿਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1983]] jj53wilrjtrr2g3kmhnx8sfsvvi5ztj 0 115235 609752 575367 2022-07-31T01:49:50Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਫ਼ੌਜੀ ਟੱਕਰ|conflict=੨੦੧੯ ਬਾਲਾਕੋਟ ਹਵਾਈ ਹਮਲਾ|partof=[[ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਮਸਲੇ]]<br> and [[ਕਸ਼ਮੀਰ ਮਸਲਾ]]<br>|date={{start date|df=yes|2019|02|26}}|image=|coordinates={{coord|34|27|48|N|73|19|08|E|display=inline,title}}|map_type=Kashmir#Pakistan|map_relief=|latitude=|longitude=|map_size=300|map_marksize=10|map_caption=ਬਾਲਾਕੋਟ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਹਵਾਈ ਹਮਲਾ ਦਾ ਟਿਕਾਣਾ|map_label=|territory=|result=* ਬਾਲਾਕੋਟ ਵਿਖੇ ਜੈਸ਼-ਏ-ਮੁਹੰਮਦ ਅੱਤਵਾਦੀ ਕੈਂਪ ਦਾ ਖਾਤਮਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ 325 ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕੀਤਾ ਗਿਆ<ref name="news18.com">{{Cite news |url=https://www.news18.com/news/india/5-star-balakot-camp-was-sitting-duck-target-for-iaf-350-terrorists-killed-while-sleeping-2049207.html |title=5-star Balakot Camp Was Sitting Duck Target for IAF, 350 Terrorists Killed While Sleeping: Sources |access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite news |url=https://timesofindia.indiatimes.com/articleshow/68176971.cms?utm_source=contentofinterest&utm_medium=text&utm_campaign=cppst |title=Balakot strike after intel on Pulwama ‘celebration’ meet |access-date=26 February 2019}}</ref> <small>(ਭਾਰਤੀ ਦਾਅਵਾ)</small>|status=|combatants_header=|combatant1={{IND}} * {{air force|IND}}|combatant2=[[File:Jaishi-e-Mohammed.svg|border|23px]] [[ਜੈਸ਼-ਏ-ਮੁਹੰਮਦ]]|combatant3={{PAK}} * {{air force|PAK}}|commander1=ਅਣਜਾਣ|commander2=|commander3=|units1=ਅਣਜਾਣ|units2=|units3=|strength1=੧੨ [[ਮਿਰਾਜ ੨੦੦੦]]|strength2=ਅਣਜਾਣ|strength3=|casualties1=None|casualties2='''ਭਾਰਤੀ ਦਾਅਵਾ'': ੩੫੦ ਅੱਤਵਾਦੀ ਮਾਰੇ ਗਏ<ref name="news18.com"/><ref name="Khaleej">{{Cite news |url=https://www.khaleejtimes.com/international/india/350-terrorists-killed-in-loc-air-strike-claims-india |title=350 terrorists killed in LoC air strike, claims India |last=PTI |access-date=26 February 2019}}</ref> '''ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਦਾਅਵਾ''': ਕੋਈ ਵੀ ਮਾਰਿਆ ਨਹੀਂ|casualties3=ਕੋਈ ਵੀ ਮਾਰਿਆ ਨਹੀਂ|notes=|campaignbox=}} 26 ਫਰਵਰੀ 2019 ਨੂੰ, [[ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ]] ਦੇ ਬਾਰਾਂ [[ਮਿਰਾਜ ੨੦੦੦]] ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੇ [[ਕਸ਼ਮੀਰ]] [[ਨਿਯੰਤਰਨ ਰੇਖਾ|ਵਿੱਚ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਨੂੰ]] ਪਾਰ ਕੀਤਾ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਹਵਾਈ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹਵਾਈ ਹਮਲਾ [[2019 ਪੁਲਵਾਮਾ ਹਮਲਾ|ਪੁੁਲਵਾਮਾ ਹਮਲੇ]] ਦੇ ਬਦਲੇ ਲਈ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜੋ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਦੋ ਹਫ਼ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.ndtv.com/india-news/india-struck-biggest-training-camp-of-jaish-in-balakot-large-number-of-terrorists-eliminated-governm-1999390|title=India Hits Main Jaish Camp In Balakot, "Non-Military" Strike: Government|publisher=[[NDTV]].com|access-date=26 February 2019}}</ref> ਭਾਰਤ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੇ [[ਬਾਲਾਕੋਟ|ਬਾਲਕੋਟ]] ਦੇ ਇੱਕ [[ਜੈਸ਼-ਏ-ਮੁਹੰਮਦ]] ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਕੈਂਪਾਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਮਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 350 ਦੇ ਕਰੀਬ ਹੋਣੀ ਸੀ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵੱਲੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਸੇ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਆਏ।<ref name=":0"/><ref>{{Cite web|url=https://www.news.com.au/world/india-just-bombed-a-target-within-pakistan-and-both-nations-are-nuclear-powers/news-story/75c2b876e4088cc0be9c1ade83847010|title=Indian jets bomb targets within Pakistan|website=[[News.com.au]]|access-date=26 February 2019}}</ref> ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੇ ਮੁਜ਼ੱਫਰਾਬਾਦ ਨੇੜੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕੀਤੀ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਇਸਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਰਤੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪਿੱਛੇ ਹਟਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ, ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਭਾਰ ਨੂੰ ਛੱਡਣਾ ਪਿਆ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਕੋਈ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਜਾਂ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref> {{Cite news|url=https://www.dawn.com/news/1466038/indian-aircraft-violate-loc-scramble-back-after-pafs-timely-response-ispr|title=Indian aircraft violate LoC, scramble back after PAF's timely response: ISPR|date=26 February 2019|work=Dawn|access-date=26 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190226073835/https://www.dawn.com/news/1466038/indian-aircraft-violate-loc-scramble-back-after-pafs-timely-response-ispr|archive-date=26 February 2019|dead-url=no|language=en}} </ref><ref name="reuters"> {{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-india-kashmir-pakistan/pakistan-says-indian-aircraft-released-a-payload-after-crossing-frontier-no-casualties-idUSKCN1QF07B|title=India says carried out air strike on 'terror camps' inside Pakistan|date=26 February 2019|work=Reuters|access-date=26 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190226195226/https://www.reuters.com/article/us-india-kashmir-pakistan/pakistan-says-indian-aircraft-released-a-payload-after-crossing-frontier-no-casualties-idUSKCN1QF07B|archive-date=26 February 2019|dead-url=no|language=en}} </ref> ਘਟਨਾ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤੀ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜਾਂ ਨੇ [[ਨਿਯੰਤਰਨ ਰੇਖਾ|ਨਿਯੰਤਰਣ ਰੇਖਾ]] ਉੱਤੇ ਇੱਕ-ਦੂਜੇ ਤੇ ਗੋਲਾਬਾਰੀ ਕੀਤੀ; ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਖਬਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ੪ ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ ੧੧ ਲੋਕ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋ ਗਏ।<ref name="dawn">{{Cite web|url=https://www.dawn.com/news/1466171|title=4 AJK civilians dead, 11 wounded in 'indiscriminate' Indian shelling across LoC|last=Naqash|first=Tariq|date=27 February 2019|website=DAWN.COM}}</ref> ੧ ਅਪ੍ਰੈਲ [[ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਯੁੱਧ (1971)|1971 ਦੀ ਜੰਗ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੇ ਨਿਯੰਤਰਣ ਰੇਖਾ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਕੇ ਕੋਈ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/india/story/india-airstrike-in-pakistan-iaf-crosses-loc-first-time-since-1971-war-1465178-2019-02-26|title=India airstrike in Pakistan: IAF crosses LoC first time since 1971 war|date=26 February 2019|publisher=India Today|access-date=26 February 2019}}</ref> {{efn|India became a nuclear power with successful ''[[Smiling Buddha]]'' operation in 1974 and Pakistan's successful operation of ''[[Chagai-I]]'' took place in 1998.<ref>{{cite book | url=https://books.google.co.in/books?id=xUc4DwAAQBAJ&pg=PT336&dq=india+smiling+buddha+1974+pakistan+Chagai-1+1998&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiKxNuumtvgAhXZfH0KHedNCpEQ6AEIKDAA#v=onepage&q=india%20smiling%20buddha%201974%20pakistan%20Chagai-1%201998&f=false | title=Routledge Handbook of Asia in World Politics | publisher=Routledge | author=Teh-Kuang Chang; Angelin Chang; Brent T. Gerchicoff | year=2017 | isbn=1317404262}}</ref>|name=NuclearPower}} == ਪਿਛੋਕੜ == ੧੪ ਫਰਵਰੀ ੨੦੧੯ ਨੂੰ [[ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ|ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ]], ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੁਲਵਾਮਾ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਲਥਪੋਰਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਹਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ [[ਸਵੈਘਾਤੀ ਹਮਲਾ|ਆਤਮਘਾਤੀ ਹਮਲੇ]] ਵਿੱਚ [[ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ|ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਸ਼਼੍ਰੀਨਗਰ]] ਕੌਮੀ ਰਾਜ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਜਾ ਰਹੇ ਵਾਹਨਾਂ ਦੇ ਕਾਫ਼ਲੇ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾ ਹੋਇਆ। ਹਮਲੇ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ੪੬ ਕੇਂਦਰੀ ਰਾਖਵੀ ਪੁਲਿਸ ਬਲ ਦੇ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਹਮਲਾਵਰ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref> [https://www.nytimes.com/2019/02/15/world/asia/kashmir-attack-pulwama.html India Blames Pakistan for Attack in Kashmir, Promising a Response] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190223135448/https://www.nytimes.com/2019/02/15/world/asia/kashmir-attack-pulwama.html|date=23 February 2019}}, ''[[ਨਿਊਯਾਰਕ ਟਾਈਮਜ਼|New York Times]]''. Feb 15, 2019. Quote:The militant who claimed responsibility for the attack, Aadil Ahmad Dar, was from a village about six miles from where the Indian convoy was struck, in contrast to the fighters and weapons that once streamed in from Pakistani-occupied areas to sustain the insurgency. And the explosives he packed into his car appear to have been locally procured, security experts said. </ref> ਹਮਲੇ ਦੀ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਆਧਾਰਿਤ [[ਇਸਲਾਮੀ ਅੱਤਵਾਦ|ਇਸਲਾਮਵਾਦੀ]] ਅੱਤਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ [[ਜੈਸ਼-ਏ-ਮੁਹੰਮਦ]] ਨੇ ਲਈ ਸੀ।<ref name="BBC isolate"> {{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-47249133|title=Pulwama attack: India will 'completely isolate' Pakistan|date=16 February 2019|website=BBC|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190215232429/https://www.bbc.com/news/world-asia-india-47249133|archive-date=15 February 2019|dead-url=no|access-date=16 February 2019}} </ref><ref name="TOI attack"> {{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/37-crpf-jawans-martyred-in-ied-blast-in-jks-pulwama/articleshow/67992189.cms|title=Jaish terrorists attack CRPF convoy in Kashmir, kill at least 38 personnel|last=|first=|date=15 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190215181837/https://timesofindia.indiatimes.com/india/37-crpf-jawans-martyred-in-ied-blast-in-jks-pulwama/articleshow/67992189.cms|archive-date=15 February 2019|dead-url=no|access-date=15 February 2019}} </ref><ref name="IT everything"> [https://www.indiatoday.in/india/story/pulwama-attack-2019-everything-about-jammu-and-kashmir-terror-attack-on-crpf-by-terrorist-adil-ahmed-dar-jaish-e-mohammad-1457530-2019-02-16 Pulwama Attack 2019, everything about J&K terror attack on CRPF by terrorist Adil Ahmed Dar, Jaish-eMohammad] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190218104624/https://www.indiatoday.in/india/story/pulwama-attack-2019-everything-about-jammu-and-kashmir-terror-attack-on-crpf-by-terrorist-adil-ahmed-dar-jaish-e-mohammad-1457530-2019-02-16|date=18 February 2019}}, India Today, 16 February 2019. </ref> ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਇਸ ਹਮਲੇ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਬੰਧ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref> {{Cite web|url=https://www.dawn.com/news/1464205|title=On Kashmir attack, Shah Mahmood Qureshi says 'violence is not the govt's policy'|date=16 February 2019|website=DAWN.COM|archive-url=https://web.archive.org/web/20190223190130/https://www.dawn.com/news/1464205|archive-date=23 February 2019|dead-url=no|access-date=26 February 2019}} </ref> ਇਹ ਹਵਾਈ ਹਮਲਾ [[ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ 2019|2019 ਭਾਰਤੀ ਆਮ ਚੋਣਾਂ]] ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਇਆ।<ref>[http://time.com/5538756/india-pakistan-kashmir-tensions-airstrikes/ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਰਮਿਆਨ ਤਣਾਅ ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਰੁਤਬਾ ਹੈ. ਇੱਥੇ ਕੀ ਪਤਾ ਹੈ], ''[[Time (magazine)|TIME]]''</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.cnn.com/2019/02/26/india/india-pakistan-kashmir-analysis-intl/index.html|title=Why being seen as tough on Pakistan helps India's Modi|last=CNN|first=Analysis by Nikhil Kumar|website=CNN|access-date=26 February 2019}}</ref> ੧੯ ਫ਼ਰਵਰੀ ਨੂੰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ।<ref name="bbc" /><ref> {{Cite web|url=https://www.dawn.com/news/1464783|title=Pakistan will address actionable evidence if shared by Delhi, PM Khan tells India after Pulwama attack|last=Dawn.com|first=|date=19 February 2019|website=DAWN.COM|archive-url=https://web.archive.org/web/20190224101859/https://www.dawn.com/news/1464783|archive-date=24 February 2019|dead-url=no|access-date=26 February 2019}} </ref> ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਇਸ ਦੋਸ਼ ਨੂੰ ਖਾਰਜ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।<ref name="bbc"> {{Cite web|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-india-47290107|title=Pakistan warns India against attacking|date=19 February 2019|publisher=|archive-url=https://web.archive.org/web/20190223090151/https://www.bbc.com/news/world-asia-india-47290107|archive-date=23 February 2019|dead-url=no|access-date=26 February 2019}} </ref> ਖ਼ਬਰਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਜੈਸ਼-ਏ-ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ ਅਜ਼ਾਦ ਕਸ਼ਮੀਰ ਅਤੇ [[ਖ਼ੈਬਰ ਪਖ਼ਤੁਨਖ਼ਵਾ|ਖੈਬਰ ਪਖਤੂਨਖਵਾ]] ਦੀ ਸਰਹੱਦ ਉੱਤੇ [[ਅਜ਼ਾਦ ਕਸ਼ਮੀਰ]] ਅਤੇ ਬਾਲਾਕੋਟ ਤਹਿਸੀਲ ਵਿੱਚ ਸਿਖਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਲੜਾਕੂਆਂ ਦੀ ਭਰਤੀ ਕੀਤੀ।<ref name="ndtv-balakot">{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/india-struck-biggest-training-camp-of-jaish-in-balakot-large-number-of-terrorists-eliminated-governm-1999390|title=India Strikes After Pulwama Terror Attack, Hits Biggest Jaish-e-Mohammed Camp In Balakot|last=Prabhu|first=Sunil|date=26 February 2019|work=NDTV|editor-last=Ghosh|editor-first=Deepshikha}}</ref> [[ਵਿਕੀਲੀਕਸ]] ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ੨੦੦੪ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਰੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਪੁੱਛ-ਗਿੱਛ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬਾਲਾਕੋਟ ਇੱਕ ਸਿਖਲਾਈ ਕੈਂਪ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਵਿਸਫੋਟਕਾਂ ਅਤੇ ਤੋਪਖਾਨੇ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਅਤੇ ਅਤਿਅੰਤ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।<ref name=":1"> {{Cite web|url=https://wikileaks.org/gitmo/pdf/pk/us9pk-000301dp.pdf|title=United States Defence Department document leaked by Wikileaks which talk about Balakot|last=|first=|date=|website=|archive-url=https://web.archive.org/web/20190226163702/https://wikileaks.org/gitmo/pdf/pk/us9pk-000301dp.pdf|archive-date=26 February 2019|dead-url=no|access-date=}} </ref> [[ਇੰਟੈਲੀਜੈਂਸ ਬਿਊਰੋ|ਭਾਰਤੀ ਖੁਫੀਆ ਸਰੋਤਾਂ]] ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਹ ਕੈਂਪ ਇੱਕ ਪਹਾੜੀ ਦੇ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸੀ, ਬਾਲਾਕੋਟ ਤੋਂ ੨੦ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ<ref>{{Cite web|url=https://www.deccanherald.com/national/350-terrorists-killed-while-720412.html|title=350 terrorists killed while sleeping: Sources|date=2019-02-26|website=Deccan Herald|language=en|access-date=2019-02-26}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪੱਛਮੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਅਧਿਕਾਰੀ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ ਦੇ ਸਿਖਲਾਈ ਕੈਂਪ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ 'ਤੇ ਸਵਾਲ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਹੁਣ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਜਿਹੇ ਕੈਂਪਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਚਲਾਉਂਦਾ।<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2019/02/25/world/asia/india-pakistan-kashmir-jets.html|title=Indian Jets Strike in Pakistan in Revenge for Kashmir Attack|last=Abi-Habib|first=Maria|date=2019-02-25|work=The New York Times|access-date=2019-02-27|last2=Ramzy|first2=Austin|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref> ਕੁਝ ਸਥਾਨਕ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਕਈ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਕੈਂਪ ਨੂੰ ਇੱਕ [[ਮਦਰੱਸਾ|ਇਸਲਾਮਿਕ ਸਿੱਖਿਅਕ]] ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਦਾ ਆਉਣਾ ਜਾਣਾ ਲੱਗਾ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ।<ref>[https://gulfnews.com/world/asia/pakistan/as-it-happened-tension-mounts-after-indian-fighter-jets-cross-kashmir-frontier-bomb-camps-1.1551149047465 ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਹੋਇਆ: ਭਾਰਤੀ ਫੌਜੀ ਜੈੱਟਾਂ ਦੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੀ ਸਰਹੱਦ, ਬੰਬ ਕੈਂਪਾਂ], ''[[Gulf News|ਗਲਫ ਨਿਊਜ਼]]'' [https://gulfnews.com/world/asia/pakistan/as-it-happened-tension-mounts-after-indian-fighter-jets-cross-kashmir-frontier-bomb-camps-1.1551149047465 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਤਣਾਅ ਵਧ ਗਿਆ]</ref> == ਘਟਨਾ == [[ਤਸਵੀਰ:Dassault_Mirage_2000.jpg|thumb| [[ਗਵਾਲੀਅਰ|ਗਵਾਲਿਅਰ]] ਏਅਰ ਫੋਰਸ ਬੇਸ (ਫਾਇਲ ਫੋਟੋ, ਸਾਲ 2004) ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਦਾ ਮਿਰਜ 2000 ]] 26 ਫਰਵਰੀ 2019 ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਫੌਜ (ਆਈਏਐਫ) ਦੇ ਬਾਰਾਂ ਮਿਰਾਜ 2000 ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੇ ਸਵੇਰੇ 3:30 ਵਜੇ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਬਾਲਕੋਟ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਕਥਿਤ JeM-operated terrorist camp ਨੂੰ ਬੰਬ ਨਾਲ ਉਡਾ ਦਿੱਤਾ. ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਸਕੱਤਰ ਨੇ ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਨੂੰ "ਗੈਰ-ਫੌਜੀ, ਅਗਾਧਿਤ ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ" ਕਿਹਾ.<ref name=":0"/> ਇਹ [[ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਯੁੱਧ (1971)|1971]] ਦੇ [[ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਯੁੱਧ (1971)|ਯੁੱਧ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਸਨ.<ref> {{Cite news|url=https://www.telegraph.co.uk/news/2019/02/26/indian-planes-bomb-pakistan-kashmir-tensions-escalate/|title=Indian planes bomb Pakistan as Kashmir tensions escalate|last=Farmer|first=Ben|date=26 February 2019|work=The Telegraph|access-date=26 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190226052643/https://www.telegraph.co.uk/news/2019/02/26/indian-planes-bomb-pakistan-kashmir-tensions-escalate/|archive-date=26 February 2019|dead-url=no|last2=Bedi|first2=Rahul}} </ref> ਕੁਝ ਭਾਰਤੀ ਖਬਰਾਂ ਚੈਨਲਾਂ ਨੇ [[ਚਕੋਠੀ|ਚਕੋਥੀ]] ਅਤੇ ਮੁਜ਼ੱਫਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਅੱਤਵਾਦੀ ਲਾਂਚ ਪੈਦ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੁਆਰਾ ਦੋ ਹੋਰ ਹਵਾਈ ਹਮਲਿਆਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵੀ ਕੀਤੀ.<ref>{{Cite news|url=https://www.timesnownews.com/the-buzz/article/twitter-mocks-pakistan-defence-after-iaf-bombs-terror-launch-pads-in-balakot-chakothi-muzaffarabad/372719|title=Twitter mocks Pakistan defence after IAF bombs terror launch pads in Balakot, Chakothi & Muzaffarabad|date=26 February 2019|work=web.archive.org|access-date=26 February 2019|archive-date=26 ਫ਼ਰਵਰੀ 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190226135201/https://www.timesnownews.com/the-buzz/article/twitter-mocks-pakistan-defence-after-iaf-bombs-terror-launch-pads-in-balakot-chakothi-muzaffarabad/372719|dead-url=unfit}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.newsx.com/national/surgical-strike-2-loc-iaf-india-strike-mirage-veteran-actor-anupam-kher-salutes-pm-narendra-modi-indian-air-force-india-strikes-back-jem-terrorist-camps|title=IAF strike Pakistan, POK beyond LOC, Balakot Sector, Mirage planes live updates: Veteran actor Anupam Kher salutes PM Narendra Modi - NewsX|date=26 February 2019|work=web.archive.org|access-date=26 February 2019|archive-date=26 ਫ਼ਰਵਰੀ 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190226135228/https://www.newsx.com/national/surgical-strike-2-loc-iaf-india-strike-mirage-veteran-actor-anupam-kher-salutes-pm-narendra-modi-indian-air-force-india-strikes-back-jem-terrorist-camps|dead-url=unfit}}</ref> ਮਿਰਜ 2000 ਨੂੰ 1,000 ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਸਪਾਈਸ 2000 ਅਤੇ ਪੋਪਏ ਸਪੀਕਨ-ਗਾਈਡਡ ਪੋਰਪਾਂਸ ਲੈ ਰਹੇ ਸਨ .<ref name="NDTV_90s">{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/mirage-jets-hit-jaish-camp-operation-over-in-90-seconds-5-points-1999438|title=Jaish Camp Hit In 90-Second Op, Jets Returned Without A Scratch: Sources|date=26 February 2019|work=NDTV.com|access-date=27 February 2019}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸੁਖੋਈ ਸੁ -30 ਐੱਮ.ਕੇ.ਆਈ., ਨੇਟਰਾ ਅਤੇ ਫਾਲਕਨ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਅਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼, ਇੱਕ ਆਈਏਆਈ ਹੈਰੋਨ ਯੂਏਵੀ, ਅਤੇ ਦੋ ਇਲੁਸ਼ੀਨ ਇਲ-78 ਏਰੀਅਲ ਰੀਫਿਊਲਿੰਗ ਏਅਰਕਰਾ ਦੁਆਰਾ ਮਦਦ ਕੀਤੀ ਗਈ.<ref>{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/iaf-air-strike-mirage-awacs-sukhoi-popeye-jaish-training-camp-balakot-5602272/|title=Wheel comes full circle: Balakot camp was run by IC-814 hijacker|last=Singh|first=Sushant|date=27 February 2019|work=The Indian Express|language=en-IN}}</ref> ਬੰਬ ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜੈੱਟ ਵਾਪਸ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਆਇਆ. ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਐਫ -16 ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਭਰਮਾਇਆ ਪਰ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ.<ref name="NDTV_90s" /> ਭਾਰਤੀ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਕੈਂਪ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਲਗਭਗ 350 ਜੇ.ਐਮ.<ref>{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/pakistan-army-says-indian-jets-intruded-airspace/story-AuuwxJVTByKuxoJlr0cAQP.html|title=IAF jets strike and destroy Jaish camp across LoC, 200 killed: Sources|date=26 February 2019|work=[[Hindustan Times]]|access-date=26 February 2019|language=en}}</ref> === ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਵਰਜਨ === ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਇਸ ਹਮਲੇ ਦੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਦਾ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ. ਇੱਕ ਪ੍ਰੈਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਇੰਟਰ-ਸਰਵਿਸਿਜ਼ ਪਬਲਿਕ ਰਿਲੇਸ਼ਨਜ਼ (ਆਈਐਸਪੀਆਰ) ਦੇ ਤਰਜਮਾਨ ਮੇਜਰ ਜਨਰਲ ਆਸਿਫ਼ ਗ਼ਫ਼ੂਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਤਿੰਨ ਆਈਐਫ ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ 26 ਫਰਵਰੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਸਰਹੱਦ ' ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹਵਾਈ ਫੌਜ (ਪੀਏਐਫ) ਦੇ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਰਾਹੀਂ ਇੰਟਰਸੈਪਟ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹਵਾਈ ਜਹਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਉਡਾਣ ਲੜਾਈ ਹਵਾਈ ਗਸ਼ਤ ਦੀ ਚੁਣੌਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਟੀਮਾਂ ਸਰਹੱਦਾਂ ਪਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੀਆਂ ਸਨ, ਪਰ ਤੀਜੇ ਨੇ ਮੁਜ਼ੱਫਰਾਬਾਦ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕਿਰਨ ਘਾਟੀ ਤੋਂ ਕੰਟਰੋਲ ਲਾਈਨ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਲਈ ਸੀ. ਘੁਸਪੈਠ ਦੇ ਤਿੰਨ ਮਿੰਟ ਦੇ ਅੰਦਰ.<ref>{{Cite web|url=https://www.dawn.com/news/1466161|title=ISPR DG debunks India's claims on LoC violation|last=Dawn.com|date=26 February 2019|website=DAWN.COM|language=en|access-date=26 February 2019}}</ref> ਪੀਏਐਫ ਜੈੱਟਾਂ ਦੀ ਤੇਜ਼ ਝੜਪ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਦੇ ਭਾਰ ਭਾਰਤੀ ਪਿੱਠ ਥਾਪੜੇ ਗਏ,<ref> {{Cite web|url=https://twitter.com/OfficialDGISPR/status/1100207947022565377|title=Indian aircrafts intruded from Muzafarabad sector. Facing timely and effective response from Pakistan Air Force released payload in haste while escaping which fell near Balakot. No casualties or damage.|last=Ghafoor|first=Maj Gen Asif|date=25 February 2019|website=@OfficialDGISPR|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190226043211/https://twitter.com/OfficialDGISPR/status/1100207947022565377|archive-date=26 February 2019|dead-url=no|access-date=26 February 2019}} </ref> ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੇਲੋਡ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ. ਇਹਨਾਂ ਸੂਤਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫ੍ਰੀ ਡੰਪ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਕੋਈ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਜਾਂ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ.<ref name="reuters"/><ref> {{Cite web|url=https://twitter.com/OfficialDGISPR/status/1100251560985145346|title=Indian aircrafts’ intrusion across LOC in Muzafarabad Sector within AJ&K was 3-4 miles.Under forced hasty withdrawal aircrafts released payload which had free fall in open area. No infrastructure got hit, no casualties. Technical details and other important information to follow.|last=Ghafoor|first=Maj Gen Asif|date=25 February 2019|website=@OfficialDGISPR|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190226043803/https://twitter.com/OfficialDGISPR/status/1100251560985145346|archive-date=26 February 2019|dead-url=no|access-date=26 February 2019}} </ref><ref> {{Cite web|url=https://twitter.com/OfficialDGISPR/status/1100231826348617728|title=Payload of hastily escaping Indian aircrafts fell in open.pic.twitter.com/8drYtNGMsm|last=Ghafoor|first=Maj Gen Asif|date=25 February 2019|website=@OfficialDGISPR|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190226043357/https://twitter.com/OfficialDGISPR/status/1100231826348617728|archive-date=26 February 2019|dead-url=no|access-date=26 February 2019}} </ref><ref>{{Cite web|url=https://www.thenews.com.pk/latest/437162-pakistan-army-releases-pictures-of-indian-air-force-payload-near-balakot|title=Pakistan releases pictures of Indian Air Force payload|website=www.thenews.com.pk|language=en|access-date=26 February 2019}}</ref><ref name="auto">{{Cite web|url=https://www.dawn.com/news/1466038|title=Indian aircraft violate LoC, scramble back after PAF's timely response: ISPR|last=Dawn.com|date=26 February 2019|website=DAWN.COM|language=en|access-date=26 February 2019}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-asia-47375920|title=Pakistan vows response over India 'strikes'|date=2019-02-26|access-date=2019-02-26|language=en-GB}}</ref> == ਨਤੀਜੇ == ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਵੱਲੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸੰਭਵ ਬਦਲਾਅ ਦਾ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਨੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਰਹੱਦ ਅਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਦੇ ਨਾਲ ਹਵਾਈ ਰੱਖਿਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੱਤੀ.<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/ANI/status/1100249730913849344|title=Indian Air Force has put on high alert all air defence systems along the international border and LoC to respond to any possible action by Pakistan Air Force.pic.twitter.com/9GER7eqGPf|last=ANI|date=25 February 2019|website=@ANI|language=en|access-date=26 February 2019}}</ref> ਭਾਰਤ ਨੇ ਉੜੀਸਾ ਦੇ ਤੱਟ ਤੋਂ ਤੁਰੰਤ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆ ਸਤਹ ਤੋਂ ਹਵਾ ਦੀਆਂ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ. ਫੌਜ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਮਿਜ਼ਾਈਲੀ ਦੇ [[ਰੱਖਿਆ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਸੰਸਥਾ|ਰੱਖਿਆ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਸੰਗਠਨ]] (ਡੀਆਰਡੀਓ) ਨੇ ਦੋ ਮਿਜ਼ਾਈਲਾਂ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕੀਤੀ ਸੀ.<ref> {{Cite web|url=https://twitter.com/ANI/status/1100319147370663938|title=India successfully test fires quick reaction surface to air missile off the coast of Odisha. Two missiles were tested by the DRDO for the missile being developed for the Army.pic.twitter.com/5W9Hjmj45L|last=ANI|date=26 February 2019|website=@ANI|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190226085828/https://twitter.com/ANI/status/1100319147370663938|archive-date=26 February 2019|dead-url=no|access-date=26 February 2019}} </ref> ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ਾਹ ਮਹਿਮੂਦ ਕੁਰੈਸ਼ੀ ਨੇ [[ਇਸਲਾਮਾਬਾਦ]], ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸਥਿਤੀ 'ਤੇ ਚਰਚਾ ਕਰਨ ਲਈ ਹੰਗਾਮੀ ਬੈਠਕ ਬੁਲਾ ਲਈ.<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/ANI/status/1100253132209209344|title=Radio Pakistan: Pakistan Foreign Minister Shah Mahmood Qureshi has summoned an emergency meeting in Islamabad, Pakistan. The meeting will discuss the security situation. (File pic)pic.twitter.com/G2pPKna28u|last=ANI|date=25 February 2019|website=@ANI|language=en|access-date=26 February 2019}}</ref> . ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਹਮਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਮੀਡੀਆ ਲੈ ਲਵੇਗਾ. ਹੈਲੀਕਾਪਟਰ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਪਰ ਮੌਸਮ ਦੇ ਮਾੜੇ ਹਾਲਾਤ ਕਾਰਨ, ਜਦੋਂ ਮੌਸਮ '<ref> {{Cite web|url=https://twitter.com/ANI/status/1100347445773565952|title=Pakistan Foreign Minister Shah Mahmood Qureshi: Pakistan will take international media to the area of strikes, helicopters are being readied, right now weather is bad, will fly when weather permits. (file pic)pic.twitter.com/hkvl1Z40gh|last=ANI|date=26 February 2019|website=@ANI|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190226163207/https://twitter.com/ANI/status/1100347445773565952|archive-date=26 February 2019|dead-url=no|access-date=26 February 2019}} </ref> ਉਸੇ ਦਿਨ ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ [[ਡ੍ਰੋਨ ਜਹਾਜ|ਡਰੋਨ]] ਨੂੰ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ [[ਸਰਹੱਦ|ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਸਰਹੱਦ ਦੇ]] ਨੇੜੇ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਮਲਬੇ [[ਗੁਜਰਾਤ]] ਦੇ ਕੱਛ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਅਬਦਸਾ ਤਾਲੂਕਾ ਦੇ ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਨਨਘਾਟ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ.<ref name="HinduDrone">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/pak-drone-shot-down-near-gujarat-border/article26372772.ece|title=Pak drone shot down near Gujarat border|date=26 February 2019|work=[[The Hindu]]|access-date=26 February 2019|language=en-IN}}</ref> ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਭਾਰੀ ਝੜਪਾਂ ਕੰਟਰੋਲ ਰੇਖਾ ਦੇ ਨਾਲ ਆਈਆਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਛੋਟੀਆਂ ਬਾਹਾਂ ਅਤੇ ਮੋਰਟਾਰ ਦੀ ਅੱਗ ਦਾ ਵਟਾਂਦਰਾ ਹੋਇਆ.<ref>{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/india-news/heavy-firing-by-pakistan-along-loc-army-strongly-retaliates/story-KmTBaM2e26NGJPw4YXKAYI.html|title=Heavy firing by Pakistan along LoC, Army strongly retaliates|date=26 February 2019|work=Hindustan Times|access-date=26 February 2019|language=en}}</ref> ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਚਾਰ ਨਾਗਰਿਕ ਮਾਰੇ ਗਏ ਅਤੇ 11 ਹੋਰ ਜ਼ਖਮੀ ਹੋਏ.<ref name="dawn"/><ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-india-kashmir-pakistan/india-launches-air-strike-inside-pakistan-islamabad-denies-militant-camp-hit-idUSKCN1QF07B|title=India launches air strike inside Pakistan; Islamabad denies...|date=26 February 2019|work=Reuters|access-date=26 February 2019|language=en}}</ref> ਨਕਾਯਾਲ ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ 55 ਸਾਲਾ ਔਰਤ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚਿਆਂ (20 ਅਤੇ 8 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ) ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ. Khuiratta ਸੈਕਟਰ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ 40 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੀ ਔਰਤ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ<ref name="dawn" /> ਏ ਐੱਨ ਆਈ ਨੇ ਕਥਿਤ ਜੀਐਮ ਕੈਂਪ ਦੀਆਂ ਫੋਟੋਆਂ ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਖੁਫੀਆ ਸੂਤਰਾਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹਥਿਆਰ ਕੈਚ.<ref> {{Cite web|url=https://twitter.com/ANI/status/1100316004830400512|title=Intel Sources: Picture of JeM facility destroyed by Indian Ar Force strikes in Balakot, Pakistanpic.twitter.com/th1JWbVrHw|last=ANI|date=26 February 2019|website=@ANI|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190226164244/https://twitter.com/ANI/status/1100316004830400512|archive-date=26 February 2019|dead-url=no|access-date=26 February 2019}} </ref><ref> {{Cite web|url=https://twitter.com/ANI/status/1100316432175427584|title=Intel Sources: Ammunition dump blown up today in Balakot,Pakistan by IAF Mirages. The dump had more than 200 AK rifles, uncountable rounds hand grenades, explosives and detonatorspic.twitter.com/b7ENbKgYaH|last=ANI|date=26 February 2019|website=@ANI|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190226163518/https://twitter.com/ANI/status/1100316432175427584|archive-date=26 February 2019|dead-url=no|access-date=26 February 2019}} </ref><ref> {{Cite web|url=https://twitter.com/ANI/status/1100318886740852736|title=Intel Sources: Flags of USA, UK and Israel painted on staircases seen in Jaish e Mohammed facility destroyed by Indian Air Force jets in Balakotpic.twitter.com/266CEI0hGR|last=ANI|date=26 February 2019|website=@ANI|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190226164144/https://twitter.com/ANI/status/1100318886740852736|archive-date=26 February 2019|dead-url=no|access-date=26 February 2019}} </ref> ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ, ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ, ਰੂਸ, ਆਸਟ੍ਰੇਲੀਆ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ, ਤੁਰਕੀ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਛੇ [[ਆਸੀਆਨ|ਏਸ਼ੀਆਈ]] ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਕੂਟਨੀਤਕਾਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਸਕੱਤਰ ਵਿਜੇ ਗੋਖਲੇ ਨੇ ਹੜਤਾਲ 'ਤੇ ਦੱਸਿਆ.<ref> {{Cite web|url=https://twitter.com/ANI/status/1100321405919481856|title=Chinese diplomat was also briefed by Foreign Secretary Vijay Gokhale on the Indian Air Force strike in Balakot|last=ANI|date=26 February 2019|website=@ANI|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190226163437/https://twitter.com/ANI/status/1100321405919481856|archive-date=26 February 2019|dead-url=no|access-date=26 February 2019}} </ref> == ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ == === ਭਾਰਤ === ਭਾਰਤ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਸਕੱਤਰ ਵਿਜੇ ਗੋਖਲੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਆਈਏਐਫ ਨੇ 2019 ਦੇ ਪੁਲਵਾਮਾ ਹਮਲੇ ਲਈ ਜੂਝਦਿਆਂ, ਜੈਸ਼-ਏ-ਮੁਹੰਮਦ ਦੇ ਸਿਖਲਾਈ ਕੈਂਪ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਹੜਤਾਲਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਗਰੁੱਪ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ. ਉਸ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਦਹਿਸ਼ਤਗਰਦਾਂ ਨੂੰ "ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੁੱਧ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੀ ਕਮੀ" ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ. ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਹੜਤਾਲ ਕਾਰਨ ਜੈਸ਼-ਏ-ਮੁਹੰਮਦ ਲਈ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਮਾਰੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਇਹ ਨਿਸ਼ਾਨਾ ਸੀ ਕਿ ਖੁਫੀਆ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਟੀਚਾ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ.<ref>{{Cite news|url=https://mumbaimirror.indiatimes.com/news/india/full-statement-of-foreign-secretary-vijay-gokhale-on-air-strikes-on-jems-largest-training-camp-in-balakot/articleshow/68164852.cms|title=Full statement of Foreign Secretary Vijay Gokhale on air strikes on JeM's largest training camp in Balakot|date=26 February 2019|work=Mumbai Mirror|language=en}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, [[ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲਾ|ਭਾਰਤੀ ਰੱਖਿਆ ਮੰਤਰਾਲੇ]] ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਵਾਈ ਖੇਤਰ ਦੇ ਉਲੰਘਣ ਦੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਦੋਸ਼ਾਂ ਬਾਰੇ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ.<ref> {{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-india-kashmir-defence-idUSKCN1QF08S|title=Indian defense ministry says no information about air violations...|date=26 February 2019|work=Reuters|access-date=26 February 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190226092659/https://www.reuters.com/article/us-india-kashmir-defence-idUSKCN1QF08S|archive-date=26 February 2019|dead-url=no|language=en}} </ref> ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਾਂਗਰਸੀ ਆਗੂ ਸੈਮ ਪਿਤਰੋਦਾ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਬਾਲਾਕੋਟ ਹਵਾਈ ਹਮਲਿਆਂ ਸਬੰਧੀ ‘ਵਧੇਰੇ ਤੱਥ’ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ। ਸ੍ਰੀ ਪਿਤਰੋਦਾ ਵੱਲੋਂ ਬਾਲਾਕੋਟ ਹਵਾਈ ਹਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਤੱਥ ਮੰਗੇ ਜਾਣ ’ਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਨੇ ਇੱਕ ਟਵੀਟ ਕਰਦਿਆਂ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ‘ਜਨਤਾ ਮੁਆਫ਼ ਨਹੀਂ ਕਰੇਗੀ।’ ਭਾਜਪਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਅਮਿਤ ਸ਼ਾਹ ਸਮੇਤ ਹੋਰਨਾਂ ਭਾਜਪਾ ਆਗੂਆਂ ਨੇ ਵੀ ਪਿਤਰੋਦਾ ਦੀ ਨਿਖੇਧੀ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.punjabitribuneonline.com/2019/03/%e0%a8%ac%e0%a8%be%e0%a8%b2%e0%a8%be%e0%a8%95%e0%a9%8b%e0%a8%9f-%e0%a8%b9%e0%a8%ae%e0%a8%b2%e0%a8%bf%e0%a8%86%e0%a8%82-%e0%a8%ac%e0%a8%be%e0%a8%b0%e0%a9%87-%e0%a8%b5%e0%a8%a7%e0%a9%87%e0%a8%b0/|title=ਬਾਲਾਕੋਟ ਹਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਤੱਥ ਪੇਸ਼ ਕਰੇ ਸਰਕਾਰ: ਪਿਤਰੋਦਾ|date=2019-03-23|website=Punjabi Tribune Online|language=hi-IN|access-date=2019-03-23}}</ref> === ਪਾਕਿਸਤਾਨ === ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ਾਹ ਮਹਿਮੂਦ ਕੁਰੈਸ਼ੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਰਾਖਵਾਂ ਰੱਖ ਲਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/PTIofficial/status/1100287616698728448|title=Minister of Foreign Affairs Shah Mahmood Qureshi Policy Statement after the violation of LOC by Indian Air ForceIpic.twitter.com/tduq8rpXd8|last=PTI|date=25 February 2019|website=@PTIofficial|language=en|access-date=26 February 2019}}</ref> ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ [[ਇਮਰਾਨ ਖ਼ਾਨ|ਇਮਰਾਨ ਖਾਨ]] ਨੇ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਹੰਗਾਮੀ ਬੈੈੈਠਕ ਬੁਲਾਈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.dawn.com/news/1466145|title=PM Khan summons 'important meeting' in wake of India's LoC violation|last=Dawn.com|date=26 February 2019|website=DAWN.COM|language=en|access-date=26 February 2019}}</ref> ਇਸ ਬੈਠਕ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ, ਕੌਮੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਕੌਂਸਲ (ਐੱਨ. ਐੱਸ. ਸੀ.) ਨੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਅੱਤਵਾਦੀ ਕੈਂਪ ਦੇ ਵਿਨਾਸ਼ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨੂੰ ਨਕਾਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/ANI/status/1100332154196701185|title=Pakistan's National Security Committee (NSC) after a meeting chaired by Pakistan PM Imran Khan today: India has committed uncalled for aggression to which Pakistan shall respond at the time and place of its choosing.pic.twitter.com/7IfgrEXFN8|last=ANI|date=26 February 2019|website=@ANI|language=en|access-date=26 February 2019}}</ref><ref> {{Cite web|url=https://twitter.com/PTIofficial/status/1100329335850860546|title=This action has been done for domestic consumption being in election environment,putting regional peace and stability at grave risk.The claimed area of strike is open for the world to see the facts on ground.For this domestic&international media is being taken to the impact site.|last=PTI|date=26 February 2019|website=@PTIofficial|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20190226164433/https://twitter.com/PTIofficial/status/1100329335850860546|archive-date=26 February 2019|dead-url=no|access-date=26 February 2019}} </ref> === ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ === [[ਆਸਟਰੇਲੀਆ|ਆਸਟਰੇੇੇਲੀਆ]] ਨੇ ਪੁਲਵਾਮਾ ਹਮਲੇ ਦੀ ਨਿਖੇਧੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੀ ਧਰਤੀ ਤੋਂ ਚੱਲ ਰਹੇ ਅੱਤਵਾਦੀ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਉੱਤੇ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰੇ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਹੇਜ਼ ਕਰਨ ਜੋ ਅਮਨ ਭੰਗ ਕਰੇ।<ref>{{Cite news|url=https://www.outlookindia.com/website/story/world-news-australia-asks-india-pak-to-exercise-restraint-engage-in-dialogue/326180|title=Australia Asks India, Pak To 'Exercise Restraint', Engage In Dialogue|date=26 February 2019|work=Outlook}}</ref> [[ਚੀਨ ਦਾ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਣਰਾਜ|ਚੀਨ]] ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੇ ਬੁਲਾਰੇ ਲੂੰ ਕਾਂਗ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਸਾਨੂੰ ਆਸ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਸੰਜਮ ਵਰਤ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸਥਿਰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਆਪਸੀ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ"।<ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/defence/china-urges-india-pakistan-to-exercise-restraint-after-air-strike/articleshow/68168069.cms|title=China urges India, Pakistan to 'exercise restraint' after air strike|date=26 February 2019|work=The Economic Times|access-date=26 February 2019}}</ref> [[ਫ਼ਰਾਂਸ|ਫਰਾਂਸ]] ਨੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਸੰਜਮ ਦੇ ਲਈ ਕਿਹਾ, ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੁੱਧ ਭਾਰਤੀ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੀ ਹਮਾਇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਅੱਤਵਾਦੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਾ ਦੇਵੇ।<ref>{{Cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/recognise-indias-legitimacy-to-ensure-its-security-against-cross-border-terror-france-1999768|title=Recognise India's Legitimacy To Ensure Security Against Terror: France|date=26 February 2019|work=NDTV|editor-last=Achom|editor-first=Debanish}}</ref> [[ਇਸਲਾਮਿਕ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾ]] ਨੇ ਹਵਾਈ ਹਮਲੇ ਦੀ ਨਿੰਦਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਸੰਜਮ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।<ref>{{Cite web|url=https://www.dawn.com/news/1466169|title=OIC condemns Indian incursion against Pakistan, urges both sides to exercise restraint|last=APP|first=Dawn com|date=26 February 2019|website=DAWN.COM|access-date=26 February 2019|}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.punjabitribuneonline.com/2019/03/%e0%a8%95%e0%a9%87%e0%a8%82%e0%a8%a6%e0%a8%b0%e0%a9%80-%e0%a8%a8%e0%a9%80%e0%a8%a4%e0%a9%80%e0%a8%86%e0%a8%82-%e0%a8%a6%e0%a9%80-%e0%a8%ae%e0%a8%be%e0%a8%b0-%e0%a8%85%e0%a8%a4%e0%a9%87-%e0%a8%b2/|title=ਕੇਂਦਰੀ ਨੀਤੀਆਂ ਦੀ ਮਾਰ ਅਤੇ ਲੋਕਾਈ ਅੰਦਰ ਬੇਗਾਨਗੀ|date=2019-03-20|website=Punjabi Tribune Online|language=hi-IN|access-date=2019-03-20}}</ref> ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੇ ਸੈਕਰੇਟਰੀ ਸਟੇਟ ਮਾਈਕ ਪੋਂਪੋ ਨੇ ਇਸ ਹਮਲੇ ਨੂੰ "ਅੱਤਵਾਦ ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਰਵਾਈ" ਕਿਹਾ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ-ਭਾਰਤ ਸਬੰਧਾਂ ਦੀ ਮੁੜ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਦੋਹਾਂ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਸੰਜਮ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।<ref>{{Cite news|url=https://economictimes.indiatimes.com/news/defence/india-pakistan-tension-pompeo-speaks-to-sushma-swaraj/articleshow/68179944.cms|title=India-Pakistan tension: Pompeo speaks to Sushma Swaraj|date=27 February 2019|work=The Economic Times|agency=Indo-Asian News Service|access-date=27 ਫ਼ਰਵਰੀ 2019|archive-date=28 ਫ਼ਰਵਰੀ 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190228005043/https://economictimes.indiatimes.com/news/defence/india-pakistan-tension-pompeo-speaks-to-sushma-swaraj/articleshow/68179944.cms|dead-url=yes}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[2016 ਉਰੀ ਹਮਲਾ|2016 ਉਰੀ ਦਾ ਹਮਲਾ]] * [[ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਸੰਬੰਧ|ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਸਬੰਧਾਂ]] == ਹਵਾਲੇ == <references group=""></references> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਸ਼ਮੀਰ ਮਸਲਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Pages with unreviewed translations]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿ ਸੰਬੰਧ]] as4vlo04foakv0928eqfsg6i2dl36gh 0 117507 609786 527349 2022-07-31T03:52:08Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਲਿਖਾਰੀ| name=ਈਸ਼ਵਰ ਚੰਦਰ ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ |native_name= |native_name_lang= |image=Ishwarchandra_Vidyasagar.jpg |imagesize=|alt= |caption=ਈਸ਼ਵਰ ਚੰਦਰ ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ |birth_name=ਈਸ਼ਵਰ ਚੰਦਰ ਬੰਦੋਪਾਧਿਆ|birth_date={{birth date|df=yes|1820|9|26}}|birth_place=[[Birsingha]], [[Bengal Presidency]], [[British India]]<br/>(now in [[West Bengal]], [[India]])|death_date={{death date and age|df=yes|1891|7|29|1820|9|26}}|death_place=[[Calcutta]], [[Bengal Presidency]], [[British India]]<br/>(now [[Kolkata]], [[West Bengal]], [[India]])|resting_place=|occupation=Writer, philosopher, scholar, educator, translator, publisher, reformer, philanthropist|nationality=[[Presidencies and provinces of British India|Indian]]|citizenship=ਭਾਰਤੀ|education=|alma_mater=[[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਕਾਲਜ]] (1828-1839)|genre=|movement=[[ਬੰਗਾਲੀ ਪੁਨਰ ਜਾਗ੍ਰਿਤੀ ਲਹਿਰ]]|notableworks=|spouse=Dinamani Devi|children=Narayan Chandra Bandyopadhyaya|relatives=Thakurdas Bandyopadhya (father)<br/>Bhagavati Devi (mother)|awards=|signature=|signature_alt=|website=}}<nowiki> </nowiki>'''ਈਸ਼ਵਰ ਚੰਦਰ ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ''' (26 ਸਤੰਬਰ 1820 - 29 ਜੁਲਾਈ 1891),<ref>{{Cite web|url=https://www.mapsofindia.com/on-this-day/29-july-1891-social-reformer-ishwar-chandra-vidyasagar-passes-away|title=Social Reformer Vidyasagar passes away}}</ref> ਦਾ ਬਚਪਨ ਦਾ ਨਾਂ '''ਈਸ਼ਵਰ ਚੰਦਰ ਬੰਦੋਪਾਧਿਆਏ''' ''(Ishshor Chôndro Bôndopaddhae),'' ਇੱਕ [[ਬੰਗਾਲੀ ਲੋਕ|ਬੰਗਾਲੀ]] ਵਿਦਵਾਨ ਅਤੇ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਦਵੀਪ ਦਾ]] ਇੱਕ ਅਹਿਮ ਬੰਗਾਲ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.whereincity.com/india/great-indians/literary-persons/ishwar-chandra.php|title=Ishwar Chandra Vidyasagar|last=|first=|publisher=www.whereincity.com|access-date=20 December 2008}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.americanchronicle.com/articles/26148|title=Ishwar Chandra Vidyasagar: A Profile of the Philanthropic Protagonist|last=|first=|publisher=www.americanchronicle.com|access-date=20 December 2008}}</ref> ਉਹ ਇੱਕ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ, ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਿੱਖਿਅਕ, ਲੇਖਕ, ਅਨੁਵਾਦਕ, ਪ੍ਰਿੰਟਰ, ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ, ਉੱਦਮੀ, ਸੁਧਾਰਕ ਸੀ। [[ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਬੰਗਾਲੀ]] ਗੱਦ ਨੂੰ ਆਸਾਨ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯਤਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਬੰਗਾਲੀ ਅੱਖਰ ਅਤੇ ਰੂਪ ਨੂੰ ਵੀ ਤਰਕਸੰਗਤ ਅਤੇ ਸਰਲ ਬਣਾਇਆ, ਜੋ ਕਿ ਚਾਰੇਲ ਵਿਲਕੀਨਜ਼ ਅਤੇ ਪੰਚਾਂਨ ਕਰਮਕਰ ਨੇ 1780 ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਬੰਗਾਲੀ ਟਾਈਪ ਲੱਕੜੀ ਦੇ ਅਖੱਰ ਕੱਟ ਕੇ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਬਦਲਿਆ ਗਿਆ। ਉਹ ਹਿੰਦੂ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਦੇ ਪੁਨਰਵਿਆਹ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੁਹਿੰਮਕਾਰ ਸਨ।<ref>{{Cite journal|last=H. R. Ghosal|year=1957|title=THE REVOLUTION BEHIND THE REVOLT (A comparative study of the causes of the 1857 uprising)|journal=Proceedings of the Indian History Congress|volume=20|pages=293–305|jstor=44304480}}</ref><ref name="Asthana1974">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=AxAqAAAAYAAJ|title=Women's Movement in India|last=Pratima Asthana|publisher=Vikas Publishing House|year=1974|isbn=978-0-7069-0333-1|page=22|access-date=17 December 2018}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਵਿਧਾਨਕ ਕੈਂਸਲ ਵਿੱਚ ਇਸ ਲਈ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ। ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਨੇ ਵੀ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਅਰਜ਼ੀ ਦਿੱਤੀ। ਭਾਰੀ ਵਿਰੋਧ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ [[ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜੀ|ਲਾਰਡ ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਨੇ]] ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਿਲ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ ਰੂਪ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਭਾਵੇਂ ਇਸ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਉਲੰਘਣਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਪਰ ਹਿੰਦੂ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਦੇ ਪੁਨਰਵਿਆਹ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨ,1856 ਪਾਸ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref name="Gupta2015">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=yt6oCgAAQBAJ&pg=PT30|title=Nineteenth-Century Colonialism and the Great Indian Revolt|last=Amit Kumar Gupta|date=5 October 2015|publisher=Taylor & Francis|isbn=978-1-317-38668-1|pages=30–|access-date=17 December 2018}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Belkacem Belmekki|year=2008|title=A Wind of Change: The New British Colonial Policy in Post-Revolt India|journal=AEDEAN: Asociación Española de Estudios Anglo-americanos|volume=2|issue=2|pages=111–124|jstor=41055330}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਕਾਲਜ, ਕਲਕੱਤਾ (ਜਿੱਥੇ ਉਹਨਾਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ) ਤੋਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਕੇ " ''ਵਿਦਿਆਸਗਰ'' " ( [[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ|ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]] ''ਵਿੱਦਿਆ'' ਦਾ ਅਰਥ ਗਿਆਨ ਅਤੇ ''ਸਾਗਰ'' ਅਰਥ ਦਾ ਸਮੁੰਦਰ) ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਮਿਲਿਆ। [[ਕੈਂਬਰਿਜ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਕੈਮਬ੍ਰਿਜ ਦੇ]] ਮਸ਼ਹੂਰ ਗਣਿਤ-ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਨਿਲ ਕੁਮਾਰ ਗਾਇਨ ਨੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।<ref name="sahitya-sasi raj akademi">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=KnPoYxrRfc0C&pg=PA4567|title=The Encyclopaedia of Indian Literature|last=Lal|first=Mohan|publisher=Sahitya Akademi|year=2006|isbn=978-81-260-1221-3|pages=4567–4569|chapter=Ishwarchandra Vidyasagar}}</ref> 2004 ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ ਨੂੰ ਬੀਬੀਸੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਬੰਗਾਲੀ ਚੋਣ ਵਿੱਚ 9 ਵੇਂ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।<ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/3623345.stm|title=Listeners name 'greatest Bengali'|date=14 April 2004|work=BBC|access-date=16 April 2018}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.thehindu.com/2004/04/17/stories/2004041703001700.htm|title=International : Mujib, Tagore, Bose among `greatest Bengalis of all time'|date=17 April 2004|website=The Hindu}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://archive.thedailystar.net/2004/04/16/d4041601066.htm|title=Bangabandhu judged greatest Bangali of all time|date=16 April 2004|website=The Daily Star}}</ref> == ਜੀਵਨੀ == [[ਤਸਵੀਰ:Vidyasagar_birthplace.jpg|thumb|ਈਸ਼ਵਰ ਚੰਦਰ ਵਿੱਦਸਗਰ ਦਾ ਜਨਮ, ਬੀਰਸਿੰਘਾ, ਘਾਟਲ]] ਈਸ਼ਵਰ ਚੰਦਰਾ ਬੰਦੋਪਾਧਿਆਏ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਹਿੰਦੂ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ 26 ਸਤੰਬਰ 1820 ਨੂੰ [[ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ]] ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਮੇਦਨਾਪੁਰ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਘਾਟਲ ਸਬ-ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਬੀਰਸਿੰਘੇ <span lang="bn" dir="ltr">ਪਿੰਡ</span> ਵਿੱਚ ਦੀ ਠਾਕੁਰਦਾਸ ਬੰਦੋਪਾਧਿਆਏ ਅਤੇ ਭਗਵਤੀ ਦੇਵੀ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਹੋਇਆ। 9 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਹ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕਲਕੱਤਾ]] ਚਲਾ ਗਿਆ।ਈਸ਼ਵਰ ਚੰਦਰ ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਪੁਨਰ ਜਾਗ੍ਰਤੀ ਤੇ ਸੁਧਾਰਵਾਦੀ ਲਹਿਰ ਦੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਸਤੀ ਸਨ। ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ ਨੇ ਜਵਾਨੀ ਵਿੱਚ ਪੈਰ ਧਰਦਿਆਂ ਹੀ ਦਕਿਆਨੂਸੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਰਵਾਇਤਾਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਉਹ 1941 ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਕਾਲਜ ਦੇ ਮੁਖੀ ਬਣ ਗਏ। ਆਪਣੇ ਮਾਨਵਵਾਦੀ ਵਿਚਾਰਾਂ ਉੱਤੇ ਪਹਿਰਾ ਦਿੰਦਿਆਂ ਉਨ੍ਹਾ ਬਿਨਾਂ ਜਾਤੀ ਤੇ ਲਿੰਗ-ਭੇਦ ਦੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਦਰ ਸਭ ਲਈ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤੇ। ਉਨ੍ਹਾ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ ਲੱਗਣ ਲਈ ਰੱਖੀ ਗਈ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਹੋਣ ਦੀ ਸ਼ਰਤ ਵੀ ਹਟਾ ਦਿੱਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਦੀ ਥਾਂ ਬੰਗਲਾ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪਹਿਲ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਨਵੀਂ ਲਿਪੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾ ਦੀ ਇਸ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਬਾਰੇ ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾ ਦਾ ਇਹ ਇੱਕੋ ਕੰਮ ਹੀ ਬੰਗਾਲੀ ਸਮਾਜ ਲਈ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹੈ।<ref name=":0">{{Cite web|url=http://nawanzamana.in//news_details.html?id=23555|title=ਕੌਣ ਸਨ ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ|website=nawanzamana.in|language=en|access-date=2019-06-04}}</ref> === ਵਿਧਵਾ ਪੁਨਰ ਵਿਆਹ === ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਉੱਚਾ ਚੁੱਕਣ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉੱਦਮ ਕੀਤਾ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ [[ਬੰਗਾਲ|ਬੰਗਾਲ ਵਿਚ]]। ਬਦਲਵੇਂ ਸਮਾਜਾਂ ਜਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸੁਧਾਰਕਾਂ ਦੇ ਉਲਟ, ਉਸਨੇ ਸਮਾਜ ਨੂੰ ਅੰਦਰੋਂ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.hinduweb.org/home/children_and_youth/omnnagarajan/filename6.html|title=ISHWAR CHANDRA VIDYASAGAR|publisher=www.hinduweb.org|access-date=20 December 2008|archive-date=12 ਜੂਨ 2002|archive-url=https://archive.is/20020612220519/http://www.hinduweb.org/home/children_and_youth/omnnagarajan/filename6.html|dead-url=unfit}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦਾ ਬੀੜਾ ਚੁੱਕਿਆ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਖਰਚੇ ਉੱਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ 35 ਸਕੂਲ ਖੋਲ੍ਹੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸ ਸਮੇਂ 1300 ਵਿਦਿਆਰਥਣਾਂ ਪੜ੍ਹਦੀਆਂ ਸਨ।ਅਕਸ਼ੈ ਕੁਮਾਰ ਦੱਤਾ ਵਰਗੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ, ਵਿਦਿਆਸਰਗਰ ਨੇ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਪੁਨਰਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਦੀ ਲਹਿਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਕਈ ਵਾਰ ਤਾਂ ਇਹ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਦੂਜਾ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲੈਂਦੇ ਸਨ ਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪਤਨੀ ਦੀ ਉਮਰ ਏਨੀ ਛੋਟੀ ਹੁੰਦੀ ਕਿ ਮਾਸਿਕ ਧਰਮ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਵੀ ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਆ ਕੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋੰ ਬਾਅਦ ਅਜਿਹੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਵਿਧਵਾ ਹੋ ਕੇ ਆਪਣੇ ਪੇਕੇ ਧਰ ਆ ਜਾਂਦੀਆਂ। ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਖ਼ਤ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਪੈਂਦਾ,ਕਾਫ਼ੀ ਤਸ਼ਦੱਦ, ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਸਹਿਣੀਆਂ ਪੈਂਦੀਆਂ ਤੇ ਪਰਾਇਆਂ ਵਾਂਗ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ। ਅਪਮਾਨਜਨਕ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਅਜਿਹਾ ਵਿਵਹਾਰ ਬਰਦਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਅਸਮਰੱਥ ਹੋ ਕੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਲੜਕੀਆਂ ਘਰੋਂ ਭੱਜ ਜਾਂਦੀਆਂ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦਾ ਰੱਖਣ ਲਈ ਵੇਸਵਾਜਗਰੀ ਵੱਲ ਤੋਰ ਲੈਂਦੀਆਂ।1853 ਵਿੱਚ ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਕਲਕੱਤਾ ਦੀ ਆਬਾਦੀ 12,718 ਵੇਸਵਾਵਾਂ ਸਨ। ਕਈ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਮੁੰਨਾ ਲੈਂਦੀਆਂ ਅਤੇ ਚਿੱਟੀਆਂ ਸਾੜੀਆਂ ਪਾ ਲੈਂਦੀਆਂ ਤਾਂ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ ਨਾ ਜਾਵੇ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਦੁਖਦਾਈ ਜੀਵਨ ਦੀ ਹਾਲਤ ਦੇਖ ਕੇ ਵਿਦਿਆਸਗਰ ਨੇ ਇਸ ਨਾਵਾਜਬ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਬਦਲਣ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ।<ref>Sarkar, Nikhil [Sripantho] (1977) ''Bat tala''. Calcutta: Ananda. p. 66. (in Bengali)</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਤ ਵਿਧਵਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਦਾ ਡਟ ਕੇ ਵਿਰੋਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਮੂਹਿਕ ਵਿਆਹ ਸਮਾਰੋਹ ਜਥੇਬੰਦ ਕੀਤੇ। ਉਨ੍ਹਾ ਆਪਣੇ ਇੱਕੋ-ਇੱਕ ਬੇਟੇ ਦਾ ਵਿਆਹ ਵੀ ਇੱਕ ਬਾਲ ਵਿਧਵਾ ਨਾਲ ਕੀਤਾ। ਸੰਨ 1855 ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ ਨੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗਵਰਨਰ ਜਨਰਲ ਨੂੰ ਇੱਕ ਦਰਖਾਸਤ ਦੇ ਕੇ ਮੰਗ ਕੀਤੀ ਕਿ ਵਿਧਵਾ ਵਿਆਹ ਉੱਤੇ ਲੱਗੀ ਰੋਕ ਹਟਾਈ ਜਾਵੇ। ਉਨ੍ਹਾ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ ਹੀ 1856 ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਪਾਸ ਕਰਕੇ ਵਿਧਵਾ ਵਿਆਹ ਉੱਤੇ ਲੱਗੀਆਂ ਸਭ ਮਨੂੰਵਾਦੀ ਰੋਕਾਂ ਨੂੰ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।<ref name=":0" /> == ਬੰਗਾਲੀ ਅੱਖਰ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ == ਉਸਨੇ [[ਬੰਗਾਲੀ ਲਿਪੀ|ਬੰਗਾਲੀ ਅੱਖਰ]] ਅਤੇ ਸਧਾਰਨ ਬੰਗਾਲੀ ਟਾਈਪੋਗ੍ਰਾਫੀ ਨੂੰ ਬਾਰਾਂ ਸਵਰ ਅਤੇ 40 ਵਿਅੰਜਨ ਦੀ ਵਰਣਮਾਲਾ (ਅਸਲ ਵਿੱਚ [[ਆਬੂਗੀਦਾ|ਅਬੂਗਾਗਾ]] ) ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ। == ਸਨਮਾਨ == [[ਤਸਵੀਰ:Ishwar_Chandra_Vidyasagar_1970_stamp_of_India.jpg|thumb|ਭਾਰਤ ਦੇ 1970 ਦੇ ਡਾਕ ਟਿਕਟ ਤੇ ਈਸ਼ਵਰ ਚੰਦਰ ਵਿੱਦਿਆਸਾਗਰ]] [[ਤਸਵੀਰ:Vidyasagar_Setu.jpg|thumb| ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ ਸੇਤੂ, ਜੋ [[ਹਾਵੜਾ]] ਅਤੇ [[ਕੋਲਕਾਤਾ|ਕੋਲਕਾਤਾ ਨੂੰ]] ਜੋੜਦਾ ਹੈ, ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਨਾਂ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ]] ਈਸ਼ਵਰ ਚੰਦਰਾ ਵਿਦਿਆਸਾਗਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਆਖਰੀ 20 ਸਾਲ [[ਸੰਥਾਲ ਕਬੀਲਾ|ਸੰਥਾਲ ਕਬੀਲੇ]] ਵਿੱਚ 'ਨੰਦਨ ਕਾਨਨ' ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਝਾਰਖੰਡ ਦੇ ਜ਼ਮਟਾਰਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ '''ਕਰਰਮਾਰ''' ਵਿਖੇ ਬਿਤਾਏ। ਇਸ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ '''ਕਰਤਰਮਾਰ ਸਟੇਸ਼ਨ ਦਾ''' ਨਾਂ ਬਦਲ ਕੇ ' '''ਵਿਦਿਆਜਾਗਰ' ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ''' ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ। == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਰੰਡੇਪਾ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬੰਗਾਲੀ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬੰਗਾਲੀ ਲੇਖਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਮਾਜ ਸੁਧਾਰਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ]] 91yuwtxdynotxlru9ohs24p94z11kbb 0 118092 609764 525783 2022-07-31T02:45:01Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਅਮਰ ਲਾਲ''' ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਹੈ।<ref>[http://www.pakistantimes.net/2008/01/09/top10.htm Proposal to increase seats for minorities forwarded to EC] - Pakistan Times {{Webarchive|url=https://www.webcitation.org/5vDZs46Zi?url=http://www.pakistantimes.net/2008/01/09/top10.htm|date=December 24, 2010}}</ref> ਉਸਨੂੰ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਮੁਹੰਮਦ ਮੀਆਂ ਸੂਮਰੂ ਦੁਆਰਾ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ [[ਮਦਰੱਸਾ|ਮਦਰੱਸਿਆਂ]] ਦੇ ਕਾਬੂ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਸਲਾਹਕਾਰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਇੱਕ [[ਹਿੰਦੂ]] ਹੈ।<ref>[http://www.dailytimes.com.pk/default.asp?page=2008%5C01%5C10%5Cstory_10-1-2008_pg1_6 Hindu appointed PM's adviser on madrassas]Daily Times of Pakistan - January 10, 2008 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110606160613/http://www.dailytimes.com.pk/default.asp?page=2008%5C01%5C10%5Cstory_10-1-2008_pg1_6 |date=ਜੂਨ 6, 2011 }}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹਿੰਦੂ]] dxu3xc0fxuzqwtb5zcsj19bh7k81fgr 0 118480 609943 482354 2022-07-31T11:26:45Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਮ੍ਰਿਣਾਲ ਗੋਰੇ''' (ਸੀ. 24 ਜੂਨ 1928 &#x2013; 17 ਜੁਲਾਈ 2012) ਭਾਰਤ ਦੀ ਇਕ ਸੀਨੀਅਰ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਨੇਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ [[ਭਾਰਤੀ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ|ਭਾਰਤ]] ਦੀ [[ਭਾਰਤੀ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ|ਸੰਸਦ]] ਮੈਂਬਰ ਸੀ। ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ 17 ਜੁਲਾਈ, 2012 ਨੂੰ 84 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੋਈ। ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ [[ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ]] ਅਤੇ ਹੋਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਾਰਤੀਆਂ ਨੇ ਸੋਗ ਅਦਾ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.business-standard.com/generalnews/news/pm-condoles-gores-death/33508/|title=PM condoles Gore's death|website=The Business Standard|access-date=17 July 2012}}</ref><ref>[http://www.frontlineonnet.com/fl2511/stories/20080606251102900.htm Frontline Article on Mrinal Gore]</ref> ਮ੍ਰਿਣਾਲ ਗੋਰੇ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਮਰਾਠੀ ਸੀਐਚਪੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਮ੍ਰਿਣਾਲ ਮੋਹੀਲੇ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਇਕ ਮੈਡੀਕਲ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ। ਆਪਣੀ ਸਕੂਲੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਉਹ ਰਾਸ਼ਟਰ ਸੇਵਾ ਦਲ ਦੇ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਵਿਚ ਆਈ। ਉਹ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਪਾਰਟੀ 'ਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਈ। ਉਸ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਸਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਤੇ ਆਰ.ਐਸ.ਡੀ. ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਕੇਸ਼ਵ ਗੋਰੇ ਵਰਗੇ ਤਾਕਤਵਰ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰਵਾਏ ਸੀ, ਜੋ ਇਕ ਮਰਾਠੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਸੀ। ਬਾਅਦ 'ਚ ਉਸ ਨੇ ਅਤੇ ਕੇਸ਼ਵ ਗੋਰੇ ਨੇ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਇਕ ਧੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਮ੍ਰਿਣਾਲ 30 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਕੇਸ਼ਵ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧੀ ਸਿਰਫ 5 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ।<ref>{{Cite magazine|last=Sonal Shah|date=June 29, 2014|title=Janata weekly, Vol. 69 No. 22|url=http://lohiatoday.com/Periodicals/2014-06-29.pdf|page=8|quote="Penned by [retired professor of political science and PhD]Rohini Gawankar, Mrinal Gore’s close friend and colleague of over six decades, it is an inspiring, virtually eyewitness account of one of India’s tallest women leaders. ...Of a brave young woman widowed at 30, with a five-year-old daughter, who despite stringent financial circumstances and parental duties fulfilled the dream she and her husband Keshav had set out to achieve. Of a pair of young socialists belonging to different castes, (she, a woman from the Chandraseniya Kayastha Prabhu caste and medical student; he, a Brahmin and fulltime party worker)|access-date=2019-07-10|archive-date=2018-08-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20180810055119/http://lohiatoday.com/Periodicals/2014-06-29.pdf|dead-url=unfit}}</ref><ref>{{Cite journal|date=July 1970|title=The Illustrated Weekly of India|publisher=Bennett, Coleman & Company|volume=91|issue=3|page=14|quote=B.T. Ranadive (b. 1904), a member of the Politbureau of the CPI.(M).Other notable C.K.Ps in this sphere are Mrinal Gore, V. B. Karnik and Datta Tamhane}}</ref><ref>{{Cite book|url=http://www.bookganga.com/Preview/BookPreview.aspx?BookId=5558504777541180620&PreviewType=books|title='''Rajkarnatil char chaughi'''(Tr: four women politicians)|last=Dr.Rohini Gawankar( retired head of the department of political science of S.N.D.T. Women's University, Mumbai, Maharashtra. She is the founder president of Maharashtra's Women's Studies Association and also Women's Development Cell of the University of Mumbai)|publisher=Indus Source books|page=0|language=marathi|quote=The index page refers to her as ''paniwali bai-Mrinal Mohile-Gore''}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} {| class="wikitable succession-box" |- | rowspan="1" | ਪੂਰਵ ਅਧਿਕਾਰੀ &nbsp; ਨਾਲ <br /><br /><br /><br /> | rowspan="1" | '''[[Maharashtra Legislative Assembly|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]] ਵਿਚ ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ ਦੇ ਨੇਤਾ''' | rowspan="1" | ਸਫ਼ਲ ਹੋਇਆ &nbsp; ਨਾਲ <br /><br /><br /><br /> |} {| class="wikitable succession-box" |- | rowspan="1" | ਪੂਰਵ ਅਧਿਕਾਰੀ &nbsp; ਨਾਲ <br /><br /><br /><br /> | rowspan="1" | '''ਉੱਤਰ ਮੁੰਬਈ ( [[Maharashtra|ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ) ਲਈ 6 ਵੀਂ [[Lok Sabha|ਲੋਕ ਸਭਾ]] ਦੇ ਮੈਂਬਰ''' <br /><br /><br /><br /> 1977-1980 | rowspan="1" | ਸਫ਼ਲ ਹੋਇਆ &nbsp; ਨਾਲ <br /><br /><br /><br /> |} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2012]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1928]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] mpu91vijvql3jvvax70y03olz8948da 0 121250 609747 575242 2022-07-31T01:33:35Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਾਮਰਾਜ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਬਸਤੀਵਾਦ ਦੇ]] ਵਿਰੁੱਧ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਸੰਗਰਾਮ ਨਾਲ '''ਹਿੰਦ-ਫਿਲਸਤੀਨ ਸੰਬੰਧ''' ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਹੋਏ ਹਨ। {{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=January 2018}} 18 ਨਵੰਬਰ 1988 ਨੂੰ ਹੋਏ ਐਲਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਨੇ ਫਿਲਸਤੀਨ ਦੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ;<ref name="unesco.org">http://unesdoc.unesco.org/images/0008/000827/082711eo.pdf</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪੀਐਲਓ ਦਰਮਿਆਨ ਸਬੰਧ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1974 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਤ ਹੋਏ ਸਨ।<ref name="mea">http://meaindia.nic.in/meaxpsite/foreignrelation/palestine.pdf</ref> [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ|1947 ਵਿਚ]] ਭਾਰਤ ਨੇ ਆਪਣੀ [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ|ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]] ਦੀ [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ|ਵੰਡ]] ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਸ਼ ਫਿਲਸਤੀਨੀ ਸਵੈ-ਨਿਰਣੇ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਅੱਗੇ ਆਇਆ ਸੀ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿਚਾਲੇ ਇੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਵੰਡ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ [[ਮੁਸਲਮਾਨ|ਮੁਸਲਿਮ]] ਰਾਜਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਫਿਲਸਤੀਨੀ ਮਕਸਦ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸਾਂਝ ਸੀ। {{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=March 2013}} ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸਨੇ 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਡਾਵਾਂਡੋਲ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ [[ਇਜ਼ਰਾਇਲ|ਇਜ਼ਰਾਈਲ]] ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਨਾਲ ਡਿਪਲੋਮੈਟਿਕ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਪਰ ਫਿਲਸਤੀਨੀ ਕਾਜ ਲਈ ਸਮਰਥਨ ਅਜੇ ਵੀ ਇੱਕ ਅੰਤਰੀਵ ਚਿੰਤਾ ਸੀ। ਫਿਲਸਤੀਨੀ ਸਵੈ-ਨਿਰਣੇ ਦੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਮਾਨਤਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਸਮਾਜਿਕ-ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਬੰਧਨਾਂ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਆਰਥਿਕ ਸੰਬੰਧ ਨਾ ਤਾਂ ਠੰਡੇ ਸਨ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਗਰਮ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਇੱਕ ਮੌਕੇ ਤੇ ਫਿਲਸਤੀਨ ਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਬਜਟ ਵਿੱਚ 10 ਮਿਲੀਅਨ ਡਾਲਰ ਦੀ ਰਾਹਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.firstpost.com/world/india-gives-10-mn-aid-to-palestine-pledges-support-451647.html|title=India gives $10 mn aid to Palestine, pledges support - Firstpost|website=www.firstpost.com}}</ref> ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਵਿੱਚ ਕੂਟਨੀਤਕ ਸੰਬੰਧ ਸਥਾਪਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੈਨਿਕ ਅਤੇ ਖੁਫੀਆ ਉੱਦਮਾਂ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਵਧਿਆ ਹੈ। [[ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ]] ਦੇ ਪਤਨ ਅਤੇ ਦੋਵਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮ ਵਿਰੋਧੀ ਰਾਜ ਵਿਰੋਧੀ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਉਭਾਰ ਨੇ ਰਣਨੀਤਕ ਗੱਠਜੋੜ ਦਾ ਰਾਹ ਪੱਧਰਾ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੋਂ, ਫਿਲਸਤੀਨ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੋਸਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਹਾਲਾਂਕਿ ਭਾਰਤ ਅਜੇ ਵੀ ਫਿਲਸਤੀਨ ਦੀਆਂ ਅਕਾਂਖਿਆਵਾਂ ਦੇ ਜਾਇਜ਼ ਹੋਣ ਨੂੰ ਮੰਨਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.jinsa.org/articles/articles.html/function/view/categoryid/1948/documentid/1971/history/3,2360,1947,1948,1971|title=JINSA Online -- India-Israel Military Ties Continue to Grow|date=7 November 2006|publisher=|access-date=22 ਅਕਤੂਬਰ 2019|archive-date=7 ਨਵੰਬਰ 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20061107084915/http://www.jinsa.org/articles/articles.html/function/view/categoryid/1948/documentid/1971/history/3,2360,1947,1948,1971|dead-url=unfit}}</ref> ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]], ਸਾਲ 2018 ਵਿੱਚ ਫਿਲਸਤੀਨ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਬਣੇ ਸਨ। == ਇਤਿਹਾਸ == === ਸਬੰਧਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ === ਭਾਰਤ ਪਹਿਲਾ ਗੈਰ- [[ਅਰਬ ਲੋਕ|ਅਰਬ]] ਦੇਸ਼ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਸਮੁੱਚੇ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਫ਼ਲਸਤੀਨ ਮੁਕਤੀ ਸੰਗਠਨ|ਫਿਲਸਤੀਨ ਲਿਬਰੇਸ਼ਨ ਸੰਗਠਨ]] ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਨੂੰ "ਫਿਲਸਤੀਨੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਇਕਲੌਤੇ ਜਾਇਜ਼ ਨੁਮਾਇੰਦੇ" ਵਜੋਂ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਿੱਚ 1975 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੀਐਲਓ ਦਫ਼ਤਰ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਮਾਰਚ 1980 ਵਿੱਚ ਪੂਰੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਬੰਧ ਸਥਾਪਤ ਹੋਏ ਸਨ। 18 ਨਵੰਬਰ 1988 ਦੇ ਐਲਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤ ਨੇ ਫਿਲਸਤੀਨ ਦੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੱਤੀ;<ref name="unesco.org"/> ਹਾਲਾਂਕਿ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪੀਐਲਓ ਦਰਮਿਆਨ ਸਬੰਧ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ 1974 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਤ ਹੋਏ ਸਨ।<ref name="mea"/> === ਸੰਬੰਧਾਂ ਦਾ ਅਪਗ੍ਰੇਡ === ਭਾਰਤ ਨੇ 25 ਜੂਨ 1996 ਨੂੰ [[ਗ਼ਜ਼ਾ ਸ਼ਹਿਰ|ਗਾਜ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਦਫ਼ਤਰ ਖੋਲ੍ਹਿਆ। ਫਿਲਸਤੀਨੀ ਮੁੱਦੇ 'ਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਮਰਥਨ "ਨਿਰੰਤਰ ਅਤੇ ਅਡੋਲ ਸਮਰਥਨ" ਤਕ ਵਧਾਉਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕਹੀ ਗਈ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਇਸ ਨੇ ਇਹ ਸਮਝ ਦੀ ਸਹਿਮਤੀ ਹੋਈ ਕਿ ਫਿਲਸਤੀਨ ਦਾ ਸਵਾਲ [[ਅਰਬ-ਇਜ਼ਰਾਇਲੀ ਟਾਕਰਾ|ਅਰਬ – ਇਜ਼ਰਾਈਲੀ ਟਕਰਾਅ]] ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਸਵਾਲ ਹੈ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਭਾਰਤ ਨੇ ਫਿਲਸਤੀਨੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਰਾਜ ਦੇ ''ਜਾਇਜ਼'' ਅਧਿਕਾਰ ਦਾ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪਰਿਸ਼ਦ ਦੇ ਮਤਾ 242, 338 ਅਤੇ 425 ਦੇ ਅਧਾਰ 'ਤੇ ਖਿੱਤੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਿਆਂਪੂਰਨ, ਵਿਆਪਕ ਅਤੇ ਸਥਾਈ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਅਤੇ " ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਜ਼ਮੀਨ" ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਨਿਰੰਤਰ ਸਮਰਥਨ ਦਾ ਨਿਰੰਤਰ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਨੇ ਵੀ ਅਕਤੂਬਰ 1991 ਦੀ ਮੈਡਰਿਡ ਕਾਨਫਰੰਸ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref name="mea"/> == ਦੁਵੱਲੇ ਦੌਰੇ == ਪੀ ਐਲ ਓ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮਰਹੂਮ [[ਯਾਸਿਰ ਅਰਾਫ਼ਾਤ]] 20-22 ਨਵੰਬਰ 1997 ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਆਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ 10 ਅਪ੍ਰੈਲ 1999 ਨੂੰ ਇੱਕ ਦਿਨ ਦੀ ਭਾਰਤ ਯਾਤਰਾ ਵੀ ਕੀਤੀ ਸੀ। 1997 ਵਿੱਚ ਦੋਵਾਂ ਰਾਜਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਸਹਿਕਾਰਤਾ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਸਮਝੌਤਾ ਮੈਮੋਰੰਡਮ ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ ਗਏ। ਸਮਝੌਤਾ ਮੈਮੋਰੰਡਮ ਨੇ ਕਮਰਸ, ਵਪਾਰ, ਸਭਿਆਚਾਰ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਸਹਿਯੋਗ, ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਨ ਵਰਗੇ ਵਿਭਿੰਨ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੁਵੱਲੇ ਸਹਿਯੋਗ ਲਈ ਇੱਕ ਢਾਂਚਾਗਤ ਚੌਖਟਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤਾ। ਅਰਾਫ਼ਾਤ ਨੇ [[ਹੈਦਰਾਬਾਦ, ਭਾਰਤ|ਹੈਦਰਾਬਾਦ]] ਵਿੱਚ ਇੰਡੋ-ਅਰਬ ਲੀਗ ਵੱਲੋਂ ਬਣਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਇੱਕ ਆਡੀਟੋਰੀਅਮ ਦਾ ਨੀਂਹ ਪੱਥਰ ਵੀ ਰੱਖਿਆ। ਅਪ੍ਰੈਲ, 1997 ਵਿੱਚ ਉਹ ਗੁੱਟ-ਨਿਰਲੇਪ ਲਹਿਰ ਦੇ 12 ਵੇਂ ਮੰਤਰੀ ਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ, ਜਿਥੇ ਉਸ ਨੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਨੈਮ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਨ ਕੀਤਾ। ਪੀਐਲਓ ਦੀ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸੁਲੇਮਾਨ ਨਜਾਬ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸੂਚਨਾ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ 3–4 ਫਰਵਰੀ 1998 ਨੂੰ ਆਯੋਜਿਤ "ਮੱਧ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦੀਆਂ ਸੰਭਾਵਨਾਵਾਂ" ਵਿਸ਼ੇ ਤੇ ਇੱਕ ਸੈਮੀਨਾਰ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਫਿਲਸਤੀਨ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਜਨਰਲ ਵੀ ਫਰਵਰੀ, 1998 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਚੋਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਹੋਣ ਲਈ ਭਾਰਤ ਗਏ ਸਨ, ਜਿਥੇ ਉਹ ਚੋਣ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇਖਣ ਲਈ ਗਾਂਧੀ ਨਗਰ ਅਤੇ ਮੁੰਬਈ ਗਏ ਸਨ। ਫਿਲਸਤੀਨੀ ਹਾਊਸਿੰਗ ਅਤੇ ਊਰਜਾ ਮੰਤਰੀ ਅਬਦੈਲ ਰਹਿਮਾਨ ਹਮਦ ਨੇ ਅਪਰੈਲ, 1998 ਵਿੱਚ ਅਰਬ ਰਾਜਦੂਤਾਂ ਦੀ ਕੌਂਸਲ ਵਲੋਂ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸੈਮੀਨਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਅਪ੍ਰੈਲ, 1998 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਦੌਰੇ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਨੇ ਪੈਟਰੋਲੀਅਮ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਗੈਸ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ। ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੇ ਇੰਚਾਰਜ, ਅਲ-ਫਤਿਹ ਦੀ ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਫਿਲਸਤੀਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੌਂਸਲ ਦੇ ਮੈਂਬਰ, ਹਾਨੀ ਅਲ-ਹਸਨ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਮਿ ਊਨਿਸਟ [[ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ|ਪਾਰਟੀ ਦੀ]] (ਸੀ ਪੀ ਆਈ)18-20 ਸਤੰਬਰ 1998 ਨੂੰ ਚੇਨਈ ਵਿਖੇ ਆਯੋਜਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ 17 ਵੀਂ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਪੀ ਐਲ ਓ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀ ਦੇ ਰੂਪ [[ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ|ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਆਏ।]] ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਨਾਲ ਵੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ। ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਰਕਾਰੀ ਵਫ਼ਦ ਨੇ ਮਈ, 1997 ਵਿੱਚ ਫਿਲਸਤੀਨੀ ਸਵੈ-ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗਾਜ਼ਾ ਵਿੱਚ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਅਰਾਫਾਤ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ। ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਸਲੀਮ ਸ਼ੇਰਵਾਨੀ ਨੇ 5 ਸਤੰਬਰ 1997 ਨੂੰ ਟੂਨੀਸ ਵਿਖੇ ਫਿਲਸਤੀਨ ਰਾਜ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ ਮੰਤਰੀ ਫਰੂਕ ਕੱਦੌਮੀ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਵੰਬਰ, 1997 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਪੀ ਐਲ ਏ ਦਰਮਿਆਨ ਦੁਵੱਲੇ ਸਹਿਯੋਗ ਬਾਰੇ ਸਮਝੌਤਾ ਹੋਇਆ। ਇਸਦਾ ਮਕਸਦਵਪਾਰ, ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਹਿਯੋਗ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨਾ ਸੀ।<ref name="mea"/> ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਨੇ 10 ਫਰਵਰੀ 2018 ਨੂੰ ਪੱਛਮੀ ਕਿਨਾਰੇ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਕਿਸੇ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਫਲਸਤੀਨੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਯਾਤਰਾ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/national/palestinian-official-says-indias-modi-to-visit-west-bank/2018/01/29/edd774c4-04c7-11e8-aa61-f3391373867e_story.html|title=Palestinian official says India’s Modi to visit West Bank|last=[[The Associated Press]]|date=29 January 2018|work=[[The Washington Post]]|quote=Majdi Khaldi, an adviser to President Mahmoud Abbas told the Voice of Palestine on Monday that the visit will take place on Feb. 10, with Modi coming to Ramallah. He says it’s the first time an Indian prime minister will visit the Palestinian territories.|access-date=22 ਅਕਤੂਬਰ 2019|archive-date=7 ਫ਼ਰਵਰੀ 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190207020218/https://www.washingtonpost.com/national/palestinian-official-says-indias-modi-to-visit-west-bank/2018/01/29/edd774c4-04c7-11e8-aa61-f3391373867e_story.html|dead-url=yes}}</ref> ਫਲਸਤੀਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ, [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]] ਨੂੰ 10 ਫਰਵਰੀ 2018 ਨੂੰ ਫਿਲਸਤੀਨ ਸਟੇਟ ਦੇ ਗ੍ਰੈਂਡ ਕਾਲਰ ਨਾਲ ਨਿਵਾਜਿਆ ਗਿਆ। == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * ਭਾਰਤ-ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦ-ਫਿਲਸਤੀਨ ਸੰਬੰਧ]] 01yxnouc5mgai0cqyd8tteu2yaitmls 0 121636 609901 537481 2022-07-31T09:10:38Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਫਾਈਨਲ ਫੈਂਟਸੀ ਐਕਸ/ਐਕਸ-2 ਐਚਡੀ ਰਿਮਾਸਟਰ''' ਇੱਕ ਪਾਤਰੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੀ ਵਿਡੀਓ ਗੇਮਜ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਉੱਚ-ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਾਲਾ ਰੀਮਾਸਟਰ ਹੈ।''ਫਾਈਨਲ ਫੈਨਟਸੀ ਐਕਸ'' ਅਤੇ ''ਫਾਈਨਲ ਫੈਨਟਸੀ ਐਕਸ -2'', ਅਸਲ ਵਿੱਚ 2000 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਪਲੇਅਸਟੇਸ਼ਨ ਤੇ ਸਕੁਏਅਰ (ਹੁਣ ਸਕੁਏਰ ਐਨਿਕਸ) ਦੁਆਰਾ ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਸਮਗਰੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਫ ''ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ'' ਸੰਸਕਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਮਿਲੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਆਡੀਓ ਡਰਾਮਾ ''ਐਕਸ -2'' ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਸੈਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੇ ਗ੍ਰਾਫਿਕਲ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕ ਸੰਸ਼ੋਧਨ ਨੂੰ ਵੇਖਿਆ ਅਤੇ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਗੇਮਾਂ ਦੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਕਰਣਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਵੀਡੀਓ ਗੇਮ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਜਾਪਾਨ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੇ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਲਈ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਚੀਨੀ ਸਟੂਡੀਓ ਵਰਟੂਓਸ ਨੇ ਇਸਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਰਹੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਸਕੁਏਰ ਐਨਿਕਸ ਨੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਪਲੇਅਸਟੇਸ਼ਨ 3 ਅਤੇ ਪਲੇਅਸਟੇਸ਼ਨ ਵੀਟਾ ਲਈ ਜਪਾਨ ਵਿੱਚ ਦਸੰਬਰ 2013 ਵਿੱਚ, ਮਾਰਚ 2014 ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ, ਮਈ 2015 ਵਿੱਚ [[ਪਲੇਅਸਟੇਸ਼ਨ 4]] ਲਈ ਮਈ 2016 ਵਿੱਚ ਮਾਈਕ੍ਰੋਸਾਫਟ ਵਿੰਡੋਜ਼ ਲਈ ਅਤੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 2019 ਵਿੱਚ ਨਿਨਟੈਂਡਡੋ ਸਵਿੱਚ ਅਤੇ ਐਕਸਬਾਕਸ ਵਨ ਲਈ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਅਨੁਕੂਲ ਵਿਕਿਆ ਅਤੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਸਮੀਖਿਆਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਲੋਚਕਾਂ ਨੇ ਗ੍ਰਾਫਿਕਲ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਪਲੇਟਫਾਰਮਸ ਤੇ ਗੇਮਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਖੇਡਣ ਦੇ ਮੌਕੇ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ। ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਨੂੰ ਦੋਵਾਂ ਵਿਚਾਲੇ ਥੋੜੇ ਜਿਹੇ ਅਪਗ੍ਰੇਡ ਨੁਕਸਾਂ ਅਤੇ ਅਸਮਾਨ ਗੁਣਵੱਤਾ ਲਈ ਅਲੋਚਨਾ ਮਿਲੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਜੋੜੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਮੱਗਰੀਆਂ ਨੇ ਮਿਲੀਆਂ-ਜੁਲੀਆਂ ਰਾਇ ਬਟੋਰਨ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੀ। == ਸਮੱਗਰੀ == ਐਚਡੀ ਰੀਮਾਸਟਰ ''ਫਾਈਨਲ ਫੈਨਟਸੀ ਐਕਸ'' ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਸੀਕਵਲ ''ਫਾਈਨਲ ਫੈਨਟਸੀ ਐਕਸ -2'' ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੀ ਗੇਮ ਕਿਸ਼ੋਰ ਟੀਡਸ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੈ ਜੋ ਸਾਈਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਇੱਕ ਜੀਵ ਨਾਲ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਪਾਈਰਾ ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਸੰਮਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਯੁਨਾ ਦਾ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਪਾਪ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਲਈ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ 'ਤੇ ਬਚਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਪਤਾ ਲਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੀਵ ਕਿਵੇਂ ਟਿਡਸ ਅਤੇ ਯੁਨਾ ਦੇ ਸਵਰਗੀ ਪਿਤਾਵਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref name="QUOTEtidusnarration"><cite class="citation book">Square Co (December 20, 2001). ''Final Fantasy X''. [[PlayStation 2]]. Square EA. Level/area: Al Bhed Salvage Ship. <q>'''Tidus' narration:''' So I told her everything there was to tell about Zanarkand&nbsp;... About life there, blitzball, and Sin's attack&nbsp;... and about how Auron and I were engulfed in this light.</q></cite></ref><ref name="QUOTEtidus_auron"><cite class="citation book">Square Co (December 20, 2001). ''Final Fantasy X''. [[PlayStation 2]]. Square EA. Level/area: Luca. <q>'''Tidus:''' Auron? Will I ever go home? Back to Zanarkand? / '''Auron:''' That's up to Jecht.&nbsp;... I'm going to offer my services to Yuna. Come.</q></cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> ਗੇਮਪਲੇ ਸ਼ਰਤਵਰਤੀ ਵਾਰੀ-ਅਧਾਰਤ ਬੈਟਲ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਮੱਧ-ਲੜਾਈ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਚਰਿੱਤਰ ਗਰਿੱਡ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਨਾਲ ਅੱਖਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ 'ਤੇ ਖਿਡਾਰੀ ਸਿੱਖਣ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹੁਨਰ ਚੁਣ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਗੁਣ ਨੂੰ ਚੁਣ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref name="SphereGrid"><cite class="citation web">Tsai, Andy; Bomke, Christine. [http://guides.ign.com/guides/14008/page_15.html "Guides: Final Fantasy X – Sphere Grid"]. ''IGN''. News Corporation. from the original on February 12, 2012<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">November 25,</span> 2008</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> ਦੂਜੀ ਗੇਮ ''ਐਕਸ'' ਦੀ ਘਟਨਾ ਤੋਂ ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਯੁਨਾ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਗੋਲਿਆਂ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖਜ਼ਾਨਾ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਟੀਡਸ ਵੱਲ ਲੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="QUOTEyunanarration"><cite class="citation book">Square Co (March 13, 2003). ''Final Fantasy X-2''. PlayStation 2. Square Enix. <q>'''Yuna's restropective:''' It all began when I saw this sphere of you. At least, it looked like you. I couldn't say for sure. I thought I might find more spheres like it if I joined the Gullwings. So I did. Oh, in case you're wondering, the Gullwings are sphere hunters, and sphere hunters are, well&nbsp;... This! We fly all over Spira. I'm really enjoying myself.</q></cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> ਇਹ ਗਾਰਮੈਂਟ ਗਰਿੱਡ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਲੜੀਵਾਰ ਕਲਾਸਿਕ ਨੌਕਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ। ''ਐਕਸ -2'' ਵਿੱਚ ਮਲਟੀਪਲ ਨਿੱਕੀਆਂ ਖੇਡਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਫੀਅਰ ਬਰੇਕ ਅਤੇ ਬਲਿਟਜ਼ਬਾਲ ਆਦਿ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ''ਐਕਸ'' ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="igndeveloperinterview"><cite class="citation web">Dunham, Jeremy (2003-11-23). [http://uk.ign.com/articles/2003/11/25/final-fantasy-x-2-developer-interview "Final Fantasy X-2 Developer Interview"]. [[IGN]]. [https://web.archive.org/web/20040603170517/http://ps2.ign.com/articles/442/442025p1.html Archived] from the original on 2004-06-03<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2006-07-16</span></span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> ==ਹਵਾਲੇ== [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:2013 ਵੀਡੀਓ ਗੇਮਾਂ]] 0n8zdcn9vgt1q8m5o26idq79s8izocv 0 121715 609735 598710 2022-07-31T00:53:11Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਸੁਸਵਾਨੀ ਮਾਤਾ ਜੀ,''' ਨੂੰ '''ਸੁਸਾਨੀ''' '''ਮਾਤਾ''' ਜਾਂ '''ਸੁਸਵਾਨੀ ਮਾਤਾ''' ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇੱਕ ਖੇਤਰੀ [[ਜੈਨ ਧਰਮ|ਜੈਨ]] ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ [[ਹਿੰਦੂ]] ਦੇਵੀ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।<ref name="s">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=i-jVAAAAMAAJ&q=morkhana+susani&dq=morkhana+susani&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiD-ZCs2PHgAhXvdd8KHTHQDaEQ6AEIKjAA|title=Protected Monuments Of Rajasthan|last=Singh|first=Chandramani|last2=Mayaram|first2=Arvind|last3=Gupta|first3=Rekha|last4=Jagadhari|first4=Akshaya|date=2002|publisher=Jawahar Kala Kendra|year=|isbn=9788186782606|location=|pages=127,355|language=en|access-date=8 March 2019|chapter-url=}}</ref> ਉਸ ਨੂੰ [[ਦੁਰਗਾ]] ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਜੈਨ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਇਸ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=54fXAAAAMAAJ&dq=Susvani+Mata&focus=searchwithinvolume&q=Susvani|title=Desert Temples: Sacred Centers of Rajasthan in Historical, Art-historical, and Social Context|last=Babb|first=Lawrence A.|last2=Cort|first2=John E.|last3=Meister|first3=Michael W.|date=2008|publisher=Rawat Publications|isbn=9788131601068|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=72-MEH8xDc4C&dq=Morkhana+Temple&focus=searchwithinvolume&q=+Ambika+or+Susani|title=Chhotelal Jain's Jaina Bibliography|last=Jain|first=Chhotelal|last2=Banerjee|first2=Satya Ranjan|date=1982|publisher=Vir Sewa Mandir|language=en}}</ref> {{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਦੇਵਤਾ|type=ਜੈਨ, ਹਿੰਦੂ|image=File:Suswani Mata Mandir Morkhana 4.jpg|caption=[[ਮੋਰਖਾਨਾ]] ਵਿਖੇ ਸੁਸਵਾਨੀ ਮਾਤਾਜੀ|god_of=[[ਦੁਰਗਾ]] ਦਾ ਅਵਤਾਰ|name=ਸੁਸਵਾਨੀ ਮਾਤਾ|Devanagari=सुसवाणी मां|affiliation=ਨੌਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਗੋਤਰਾਂ [[ਓਸਵਾਲ]], [[ਮਹਾਜਨ]] ਸਮੇਤ [[ਡੂਗਰ]], [[ਸੁਰਾਨਾ]] ਅਤੇ ਸਾਂਖਲਾ]] ਦੀ [[ਕੁਲਦੇਵੀ]]|texts=|festivals=[[ਨਵਰਾਤਰੀ]]|weapon=[[ਤ੍ਰਿਸ਼ੂਲ]]|mount=[[ਸ਼ੇਰ]]|mantra=}} [[ਤਸਵੀਰ:Lord Shiva Ancient Temple in Sindh Morkhana.jpg|right|thumb| ਸੁਸਵਾਨੀ ਮਾਤਾਜੀ ਮੰਦਿਰ, ਮੋਰਖਾਨਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸ਼ਿਵ ਦਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਅਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਿਵ ਸੁਸਵਾਨੀ ਮਾਤਾ ਜੀ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੇ।]] == ਮੰਦਰ == ਉਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਦਰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਬੀਕਾਨੇਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਮੋਰਖਾਨਾ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=AZIMAQAAMAAJ&dq=Morkhana&focus=searchwithinvolume&q=Susani|title=Mediaeval History of Rajasthan: Western Rajasthan|last=Singh|first=Rajvi Amar|date=1992|publisher=Rajvi Amar Singh|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.google.com/maps/place/Maa+Suswani+Mata+Temple+Morkhana,+Morkhana,+Rajasthan+334202/@27.7507588,73.5408238,17z/data=!4m6!1m3!3m2!1s0x39155416b8bb9b8d:0x51c7722f52bb3bd8!2sMaa+Suswani+Mata+Temple+Morkhana,+Morkhana,+Rajasthan+334202!3m1!1s0x39155416b8bb9b8d:0x51c7722f52bb3bd8|title=Shri Suswani Mata Morkhana Dham|website=Google Maps|language=en|access-date=2019-03-12}}</ref> [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਪੁਰਾਤਤਵ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿਭਾਗ|ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ ਵਿਭਾਗ]] ਦੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਅਨੁਸਾਰ<ref name="JAIN 1963 134">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=RGF8XltxgPEC&dq=Morkhana+Temple&focus=searchwithinvolume&q=Morkhana+twelfth+century|title=JAINISM IN RAJASTHAN|last=JAIN|first=DR A. N. UPADHYE & DR H. L.|date=1963|publisher=|year=|isbn=|location=|pages=134|language=en|access-date=2019-10-31|archive-date=2019-05-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20190503072146/https://books.google.com/books?id=RGF8XltxgPEC&dq=Morkhana+Temple&focus=searchwithinvolume&q=Morkhana+twelfth+century|dead-url=unfit}}</ref><ref name="JAIN 1963 134"/><ref name="xx">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=apFEAQAAMAAJ&dq=Morkhana&focus=searchwithinvolume&q=Sus%C4%81ni|title=Journal & Proceedings of the Asiatic Society of Bengal|date=1917|publisher=Asiatic Society|language=en}}</ref><ref name="xx"/> ਵਿਕਰਮ ਸੰਵੰਤ 1229 (ਸਾਲ 1173–74 AD ਈ.) ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਮੰਦਰ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ 12ਵੀਂ ਸਦੀ ਈ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ।<ref name="ar">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=3gctAAAAYAAJ&q=morkhana&dq=morkhana&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiHpduJ2PHgAhWlUt8KHTZoCfU4ChDoAQgsMAE|title=Annual Report|last=India|first=Archaeological Survey of|last2=Marshall|first2=Sir John Hubert|date=1973|publisher=Office of the Superintendent of Government Printing.|pages=21,37|language=en|access-date=8 March 2019}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=y4SDEsQtHU0C&q=Susani+Mata&dq=Susani+Mata&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi6_qmEivfgAhUILY8KHahRA3U4ChDoATAEegQIARAZ|title=Lok Sabha Debates|last=People|first=India Parliament House of the|last2=Sabha|first2=India Parliament Lok|date=2005-08-18|publisher=Lok Sabha Secretariat.|language=en}}</ref> ਇੱਥੇ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣਾ [[ਸ਼ਿਵ]] [[ਮੰਦਰ]] ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਦੰਤਕਥਾ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿੱਥੋਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਿਵ ਨੇ [[ਚਿਮਟਾ]] ਸੁੱਟਿਆ ਸੀ ਜੋ ਮੌਜੂਦਾ [[ਕਰੀਰ]] ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਡਿੱਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਧਰਤੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ।<ref name=":1">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NbTqAAAAMAAJ&dq=Morkhana+Temple&focus=searchwithinvolume&q=MORAKHANA|title=Temples of Rajasthan|last=Somānī|first=Rāmavallabha|date=1996|publisher=Publication Scheme|year=|isbn=9788185263878|location=|pages=112|language=en}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?redir_esc=y&id=dRIoAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=%E0%A4%B8%E0%A5%81%E0%A4%B8%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%A3%E0%A5%80+%E0%A4%AE%E0%A4%BE%E0%A4%A4%E0%A4%BE|title=Āpaṇī dharatī, āpaṇā loga: Bīkānera rī dharatī ara uṇa rā sapūta|date=1995|publisher=Mimajhara|language=hi}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇੱਕ ਹੋਰ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੰਦਰ ਦੀ ਮੁਰੰਮਤ [[ਬਿਕਰਮੀ ਸੰਮਤ|ਵਿਕਰਮ ਸੰਮਤ]] 1573 (ਸਾਲ 1518 ਈ.) ਵਿੱਚ ਸੁਰਾਨਾ ਹੇਮਾ ਰਾਜਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਰਾਜਨਾਥਨੀ ਜੈਨ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਸੁਰਾਣਾ,<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=3m-J50FHmGcC&pg=PA636&dq=suswani+mata+kuldevi&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwilz4DompPhAhWXknAKHYg1CQoQ6AEINDAD#v=onepage&q=susvani%20mata%20kuldevi&f=false|title=History of Oswals|publisher=Panchshil Publications|isbn=9788192373027|language=en}}</ref> ਦੁੱਗਰ ਅਤੇ ਸਾਂਖਲਾ ਉਪ-ਕਬੀਲਿਆਂ ਵਰਗੇ ਕਈ [[ਜੈਨ ਧਰਮ|ਜੈਨ]] ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੀ ਕੁਲਦੇਵੀ ਵਜੋਂ ਪੂਜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="s"/><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=GXrXAAAAMAAJ&q=morkhana&dq=morkhana&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiDlqWB__HgAhUG2VkKHQs2D4I4MhDoAQgsMAE|title=History of the Śākta Religion|last=Bhattacharyya|first=Narendra Nath|date=1996|publisher=Munshiram Manoharlal Publishers Pvt. Limited|isbn=9788121507134|pages=150|language=en|access-date=8 March 2019}}</ref> ਇਸ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਜੈਨ, ਹਿੰਦੂ ਤੇ ਸ਼ਕਤ ਦੋਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=LzlVAAAAYAAJ&q=morkhana&dq=morkhana&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiDlqWB__HgAhUG2VkKHQs2D4I4MhDoAQgnMAA|title=Parliamentary Debates: Official Report|last=People|first=India Parliament House of the|date=2008|publisher=Lok Sabha Secretariat.|pages=251|language=en|access-date=8 March 2019}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?redir_esc=y&id=RQ9lDwAAQBAJ&q=सुसवाणी+माता#v=snippet&q=मां%20सुसवाणी%20&f=false|title=GK General Knowledge Rajasthan RPSC Previous year questions: Digital Press|last=Press|first=Digital|publisher=by DIGITAL PRESS|year=|isbn=|location=|pages=|language=hi}}</ref> == ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੰਦਰ == ਮੋਰਖਾਨਾ ਵਿਖੇ ਮੁੱਖ ਮੰਦਰ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਮੰਦਿਰ ਨਾਗੌਰ (ਰਾਜਸਥਾਨ), [[ਜੋਧਪੁਰ]] (ਰਾਜਸਥਾਨ), ਰਾਜਰਹਟ (ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ), ਵਿੱਲੂਪੁਰਮ (ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ), ਐਟੀਬੇਲੇ (ਕਰਨਾਟਕ), ਅੰਦਰਸੂਲ (ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ), ਕੰਵਲਿਆਸ (ਰਾਜਸਥਾਨ) ਵਿਖੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://www.google.com/maps/@/data=!3m1!4b1!4m2!11m1!2s1cEC8vLRpnh3bqm1dUBt_42oo5X0|title="Shri Suswani Mata ji Temples"|last=Rishab Dugar Jain|website="Shri Suswani Mata ji Temples"|language=en|access-date=2019-03-12}}</ref> ==ਦੰਤਕਥਾ== ਦੇਵੀ ਅੰਬੇ [[ਸੁਸਵਾਨੀ ਮਾਤਾ]] ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਅਵਤਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਸ੍ਰੀ ਸੇਠ ਸਤੀਦਾਸਜੀ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਸੁਗਨਕੰਵਰਜੀ ਦੁਆਰਾ [[ਨਾਗੌਰ]] ਵਿੱਚ 1219 ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ 10 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਦੁਗਰ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਤੈਅ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤ ਸੀ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੇ ਕੰਮ ਦੇ ਦਿਨ, ਨਾਗੌਰ ਦਾ ਨਵਾਬੀ ਉਸਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ 'ਸੁਸਵਾਨੀ' ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਲੜਕੀ ਮਾਤਾ ਅੰਬੇ ਦਾ ਅਵਤਾਰ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਸਰੀਰ 'ਤੇ ਬਖਸ਼ਣਾ ਉਸ ਦੇ ਵੱਸ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕਿਉਂਕਿ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ ਵਿਚਾਲੇ ਵਿਆਹ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਇਸ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਨੂੰ ਠੁਕਰਾ ਦਿੱਤਾ। ਨਵਾਬ ਨੂੰ ਗੁੱਸਾ ਆਇਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਸਾਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਜਾਨ ਤੋਂ ਮਾਰਨ ਦੀ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਸੇਠ ਸਤੀਦਾਸ ਨੂੰ ਕੈਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਪੂਰੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਸੁਸਵਾਨੀ ਨੂੰ ਸਾਰੀ ਘਟਨਾ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਠਹਿਰਾਇਆ। ਸੁਸਵਾਨੀ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਅਰਿਹੰਤ ਨੂੰ ਅਰਦਾਸ ਕਰਨ ਲੱਗੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਨੀਂਦ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਈ। ਉਸਦੀ ਨੀਂਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਚਾਨਣ ਮੂਰਤੀ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਵੇਖਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਚਿੰਤਾ ਨਾ ਕਰਨ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੂਰਤੀ ਨੇ ਸੁਸਵਾਨੀ ਨੂੰ ਨਵਾਬ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਉਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਏਗੀ, ਜੇ ਉਹ ਉਸ ਦੁਆਰਾ ਰੱਖੀ ਗਈ ਸ਼ਰਤ ਪੂਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਰਤ ਇਹ ਸੀ ਕਿ, "ਉਹ ਉਸ ਤੋਂ 7 ਫੁੱਟ ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਹੋਵੇਗੀ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਨੰਗੇ ਪੈਰ ਜਾਂ ਘੋੜੇ ਉੱਤੇ ਸਵਾਰ ਹੋ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੂਰਤੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਭਰੋਸਾ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜਨ ਦੇ ਯੋਗ ਨਹੀਂ ਹੋਏਗਾ।" "नैन मूंद अरिहन्त को ध्यायी। ध्यान ही ध्यान में निन्दिया आई। स्वप्न में तेजस्वी भगवान ने दर्शन देकर कहा वचन में।। घबराने की बात नहीं है उसकी ये औकात नहीं है।। तू उस दुष्ट को ये कहलादे शर्त रखी है तेरे आगे।। सात पांवड़े की छूट देकर पीछा कर ले घोड़े चढ़कर।। वो तुझको नहीं पकड़ पायेगा दौड़-दौड़ कर थक जायेगा।। " - ਸੁਸਵਾਨੀ ਮਾਤਾ ਦੀ ਗਾਥਾ ਇਸ ਸੁਪਨੇ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਸਵੇਰੇ ਉਸ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਭਗਵਾ ਤਿਲਕ ਹੋਵੇਗਾ ਅਤੇ ਮੂਰਤੀ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਈ। ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਵਾਬ ਨੂੰ ਸੰਦੇਸ਼ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ। ਨਵਾਬ ਉਸ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਸੀ। ਸੇਠ ਜੀ ਨੂੰ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਰਿਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਹੁਤ ਜਲਦੀ ਹੀ ਨਵਾਬ ਕੁਝ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨਾਲ ਸੇਠ ਜੀ ਦੇ ਮਹਿਲ ਪਹੁੰਚੇ। ਸੁਸਵਾਨੀ ਨੇ ਭੱਜਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੁੰਮਕੁੰਮ ਹੱਥ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਘਰ ਦੇ ਅਗਲੇ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੀ ਕੰਧ ਤੇ ਛੱਡ ਦਿੱਤੇ। ਸ਼ਰਤ ਅਨੁਸਾਰ, ਉਹ ਪੈਦਲ ਦੌੜਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਦੁਸ਼ਟ ਨਵਾਬ ਘੋੜੇ 'ਤੇ 7 ਫੁੱਟ ਦੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਛੱਡ ਗਿਆ। == ਫੋਟੋ ਗੈਲਰੀ == <gallery mode="packed"> ਤਸਵੀਰ:Suswani Mataji Morkhana Pic 3.png|<nowiki> </nowiki>ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਸੁਸਵਾਨੀ ਦੇਵੀ ਮੰਦਿਰ, ਮੋਰਖਾਨਾ. ਤਸਵੀਰ:SUSWANI MATAJI MORKHANA.jpg|<nowiki> </nowiki>ਸੁਸਵਾਨੀ ਦੇਵੀ ਮੂਰਤੀ ਮੋਰਖਾਨਾ ਦੇ ''[[Darśana|ਦਰਸ਼ਨ]]'' ਬੰਦ ਕਰੋ। ਤਸਵੀਰ:Kera Tree in Suswani Mata Temple Morkhana 1.jpg|<nowiki> </nowiki>ਭਗਵਾਨ [[Shiva|ਸ਼ਿਵ ਦੇ]] [[Chimta|ਚਿਮਟਾ]] ਦੁਆਰਾ ਕਥਾ ਅਨੁਸਾਰ ਕੇਰਾ ਦਾ ਰੁੱਖ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਥੇ ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਸਵਾਰੀ ਸੁਸਵਾਨੀ ਮਾਤਾ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਲੈਣ ਲਈ ਧਰਤੀ ਖੁੱਲ੍ਹ ਗਈ. </gallery> == ਵੈੱਬਸਾਈਟ == [https://suswanimatajimorkhanatrust.com/ Shri Suswani Mataji Morkhana Trust, Bikaner] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190829160756/https://suswanimatajimorkhanatrust.com/ |date=2019-08-29 }} == ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਲਿੰਕ == [https://www.google.com/maps/@/data=!3m1!4b1!4m2!11m1!2s1cEC8vLRpnh3bqm1dUBt_42oo5X0 '''Shri Suswani Mataji Temples in India'''] [https://soundcloud.com/jain-rishab-dugar/sets/sri-suswani-mata-ji-bhajan Shri Suswani Mataji Bhajans] [https://www.youtube.com/playlist?list=PLD7PG2qM4vWg2Ahmu6ovajdGcVuSphGHx Shri Suswani Mataji Bhajan Playlist] == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਾਰਵਤੀ ਦੇ ਰੂਪ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀਆਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜੈਨ ਧਰਮ]] clmp098x5c5qr5czpo402lo6486b5b6 0 122236 609820 535233 2022-07-31T06:04:55Z Simranjeet Sidhu 8945 removed [[Category:Pages with unreviewed translations]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਨਾਦੀਆ ਮੁਰਾਦ|image=Nadia Murad in Washington - 2018 (42733243785) (cropped).jpg|alt=ਨਾਦੀਆ ਮੁਰਾਦ 2018 ਵਿੱਚ |caption=ਨਾਦੀਆ ਮੁਰਾਦ 2018 ਵਿੱਚ|birth_name=ਨਾਦੀਆ ਮੁਰਾਦ ਬਾਸੀ ਤਹ|birth_date={{birth year and age|1993}}|birth_place[[ਇਰਾਕ|ਇਰਾਕ ਦੇ]] ਸਿੰਜਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਕੋਕੋ ਪਿੰਡ |death_date=|death_place=|nationality=[[ਈਰਾਕ|ਇਰਾਕੀ]] |notable_works=''[[ਆਖਰੀ ਲੜਕੀ: ਮੇਰੀ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੀ ਕਹਾਣੀ, ਅਤੇ ਇਸਲਾਮਿਕ ਸਟੇਟ ਵਿਰੁੱਧ ਮੇਰੀ ਲੜਾਈ]] '' <br /> [[ਨਾਦੀਆ ਦੀ ਪਹਿਲ]]|awards={{Plainlist| * [[ਸਖਾਰੋਵ ਇਨਾਮ]] (2016) * [[2018 ਦਾ ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ|ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ]] (2018) }}}} '''ਨਾਦੀਆ''' '''ਮੁਰਾਦ ਬਾਸੀ ਤਹ''' ({{Lang-ar|نادية مراد باسي طه}} ; ਜਨਮ 1993)<ref>{{Cite web|url=https://ekurd.net/yazidi-nadia-murad-married-2018-08-20|title=Iraqi Yazidi human rights activist Nadia Murad gets married|last=By Editorial Staff|date=20 August 2018|website=Kurd Net - Ekurd.net Daily News}}</ref> ਇੱਕ [[ਇਰਾਕ|ਇਰਾਕੀ]] [[ਯਜ਼ੀਦੀ|ਯਾਜ਼ੀਦੀ]]<ref>{{Cite book|url=https://books.google.de/books?id=3ONzDQAAQBAJ&pg=PT27&dq=many+yazidis+consider+yazidis+both+an+ethnic+religious+identity&hl=de&sa=X&ved=0ahUKEwj5yLPKqpbfAhUJZVAKHcVIAj0Q6AEIKDAA#v=onepage&q=many%20yazidis%20consider%20yazidis%20both%20an%20ethnic%20religious%20identity&f=false|title=The Last Girl: My Story of Captivity and My Fight Against the Islamic State|last=Murad|first=Nadia|last2=Krajeski|first2=Jenna|date=7 November 2017|publisher=Little, Brown Book Group|isbn=9780349009766|language=en}}</ref><ref name=":0">{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/live/2018/oct/05/nobel-peace-prize-2018-live-updates|title=Nobel peace prize 2018 won by Denis Mukwege and Nadia Murad – as it happened|last=Siddique|first=Haroon|date=5 October 2018|work=The Guardian|last2=Maclean|first2=Ruth}}</ref> ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਕਾਰਕੁਨ ਹੈ ਜੋ ਜਰਮਨੀ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। 2014 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਉਸਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਕਸਬੇ ਕੋਚੋ ਤੋਂ ਅਗਵਾ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ [[ਇਰਾਕ ਅਤੇ ਅਲ ਸ਼ਾਮ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮੀ ਰਾਜ|ਇਸਲਾਮਿਕ ਸਟੇਟ]] ਨੇ ਤਿੰਨ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਉਸਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਕੇ ਰੱਖਿਆ ਸੀ।<ref name="Newsweek-Testimony-2016">{{Cite news|url=http://www.newsweek.com/nadia-murad-isis-sex-slavery-yazidi-438421|title=ISIS sex slavery survivor on a mission to save Yazidi women and girls|last=Westcott|first=Lucy|date=19 March 2016|work=[[Newsweek]]|access-date=22 September 2016}}</ref> ਮੁਰਾਦ, "ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ, ਸਮੂਹਕ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ, ਅਤੇ [[ਮਨੁੱਖੀ ਤਸਕਰੀ]] ਤੋਂ ਪੀੜਤ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਟੀਆਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਪੈਰੀਂ ਖੜਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ" ਨਾਦੀਆ-ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਹੈ।<ref name="FM">{{Cite web|url=https://www.forbes.com/profile/nadia-murad/|title=Nadia Murad|website=Forbes|access-date=5 October 2018}}</ref> 2018 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਅਤੇ ਡੈਨੀਸ ਮੁਕਵੇਜ ਨੂੰ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ 'ਤੇ "[[ਯੁੱਧ ਸਮੇਂ ਲਿੰਗਕ ਹਿੰਸਾ|ਯੁੱਧ ਅਤੇ ਹਿੰਸਕ ਟਕਰਾਅ ਦੇ ਹਥਿਆਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਿਨਸੀ ਹਿੰਸਾ]] ਦੀ [[ਯੁੱਧ ਸਮੇਂ ਲਿੰਗਕ ਹਿੰਸਾ|ਵਰਤੋਂ]] ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ਾਂ" ਲਈ [[ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਇਨਾਮ|ਨੋਬਲ ਸ਼ਾਂਤੀ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://old.nobelprize.org/pea-press.pdf?_ga=2.201315175.873660876.1538722964-1765660518.1538398809|title=Announcement|website=The [[Nobel Peace Prize]]}}</ref> ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਇਰਾਕੀ ਅਤੇ ਯਜੀਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਨੋਬਲ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/world-europe-45759669|title=Nobel Peace Prize winner Nadia Murad|date=5 October 2018|work=BBC News}}</ref> == ਮੁੱਢਲੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਆਈਐਸਆਈਐਸ ਦੁਆਰਾ ਫੜੇ ਜਾਣਾ == ਮੁਰਾਦ ਦਾ ਜਨਮ [[ਇਰਾਕ|ਇਰਾਕ ਦੇ]] ਸਿੰਜਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਕੋਕੋ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ [[ਇਰਾਕ|ਸੀ]]।<ref>{{Cite web|url=https://www.thenational.ae/world/mena/who-is-the-nobel-peace-prize-2018-winner-nadia-murad-1.777517|title=Who is the Nobel Peace Prize 2018 winner Nadia Murad?}}</ref> ਉਸ ਦਾ ਪਰਿਵਾਰ, [[ਯਜ਼ੀਦੀ]] ਘੱਟਗਿਣਤੀ ਸਮੂਹ ਦਾ ਕਿਸਾਨ ਪਰਿਵਾਰ ਸੀ।<ref name="UNTV-Testimony-2015">{{Cite news|url=http://webtv.un.org/meetings-events/watch/nadia-murad-basee-taha-isil-victim-on-trafficking-of-persons-in-situations-of-conflict-security-council-7585th-meeting/4665835954001|title=Nadia Murad Basee Taha (ISIL victim) on Trafficking of persons in situations of conflict – Security Council, 7585th meeting|last=Murad Basee Taha|first=Nadia|date=16 December 2015|work=[[United Nations Television]] (UNTV)|access-date=21 September 2016|format=Video}}</ref> 19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ, ਮੁਰਾਦ ਉੱਤਰੀ [[ਇਰਾਕ|ਇਰਾਕ ਦੇ]] ਸਿੰਜਰ ਦੇ ਕੋਕੋ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਇਸਲਾਮਿਕ ਸਟੇਟ ਦੇ ਲੜਾਕਿਆਂ ਨੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਯਜੀਦੀ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਨੂੰ ਘੇਰ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 600 ਲੋਕ ਮਾਰੇ ਗਏ - ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਦੀਆ ਦੇ ਛੇ ਭਰਾ ਅਤੇ ਮਤਰੇਏ ਭਰਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ - ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਗ਼ੁਲਾਮ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਉਸ ਸਾਲ, ਮੁਰਾਦ 6,700 ਤੋਂ ਵੱਧ ਯਜੀਦੀ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਇਸਲਾਮਿਕ ਸਟੇਟ ਨੇ ਕੈਦੀ ਬਣਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ 15 ਅਗਸਤ 2014 ਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="time">{{Cite news|url=http://time.com/4152127/isis-yezidi-woman-slavery-united-nations/|title=A Yezidi Woman Who Escaped ISIS Slavery Tells Her Story|last=Alter|first=Charlotte|date=20 December 2015|work=Time|access-date=18 December 2016}}</ref> ਉਸਨੂੰ [[ਮੋਸਲ|ਮੋਸੂਲ]] ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗ਼ੁਲਾਮ ਵਜੋਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੂੰ ਕੁੱਟਿਆ ਗਿਆ, ਸਿਗਰੇਟ ਨਾਲ ਸਾੜਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਬਲਾਤਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਅਗਵਾਕਾਰਾਂ ਕੋਲੋਂ ਘਰ ਦਾ ਤਾਲਾ ਖੁਲ੍ਹਾ ਰਹਿ ਗਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਉਥੋਂ ਸਫਲਤਾਪੂਰਵਕ ਫਰਾਰ ਹੋ ਗਈ। ਮੁਰਾਦ ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੁਆਂਢੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਰੱਖ ਲਿਆ, ਜੋ ਉਸਨੂੰ ਇਸਲਾਮਿਕ ਸਟੇਟ ਦੇ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਤਸਕਰੀ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਸਨ, ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਉਸਨੇ ਉੱਤਰੀ ਇਰਾਕ ਦੇ ਦੁਹੋਕ ਵਿਖੇ ਇੱਕ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਲਈ ਰਸਤਾ ਬਣਾਇਆ।<ref>{{Cite web|url=http://time.com/longform/nadia-murad-isis-refugee-omar-jabar/|title=He Helped Iraq’s Most Famous Refugee Escape ISIS. Now He’s the One Who Needs Help|last=Collard|first=Rebecca|date=13 July 2018|website=[[Time (magazine)|Time]]|language=en|access-date=11 November 2018}}</ref> ਉਹ ਸਤੰਬਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ<ref name="lalibre">{{Cite news|url=http://www.lalibre.be/actu/international/la-sixieme-nuit-j-ai-ete-violee-par-tous-les-gardes-salman-a-dit-elle-est-a-vous-maintenant-54e9fd2a35701001a1dfe527|title=La sixième nuit j'ai été violée par tous les gardes, Salman a dit: elle est à vous maintenant|last=Lamfalussy|first=Christophe|date=22 February 2015}}</ref> ਜਾਂ ਨਵੰਬਰ 2014 ਵਿੱਚ ਆਈਐਸਆਈਐਸ ਦੇ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਗਈ ਸੀ। ਫਰਵਰੀ 2015 ਵਿਚ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਗਵਾਹੀ ਬੈਲਜੀਅਮ ਦੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਖ਼ਬਾਰ ''ਲਾ ਲਿਬ੍ਰੇ ਬੈਲਜੀਕ ਦੇ'' ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਰਵਾਂਗਾ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ਦੇ ਕੰਟੇਨਰ ਤੋਂ ਬਣਾਈ ਪਨਾਹਗਾਹ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ।<ref name="lalibre"/> 2015 ਵਿਚ, ਉਹ ਜਰਮਨ ਦੇ [[ਬਾਡਨ-ਵਰਟਮਬਰਕ|ਬਾਡੇਨ-ਵਰਟਮਬਰਗ]] ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮ ਤੋਂ ਲਾਭ ਲੈਣ ਲਈ 1,000 ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਜੋ ਉਸਦਾ ਨਵਾਂ ਘਰ ਬਣ ਗਿਆ।<ref name="Time-Escaped-2015">{{Cite news|url=http://time.com/4152127/isis-yezidi-woman-slavery-united-nations/|title=Yezidi Girl Who Escaped Isis Sex Slavery: Please Help Us|last=Alter|first=Charlotte|date=20 December 2015|work=[[Time (magazine)|Time]]|access-date=19 September 2016}}</ref><ref name="Vice-Broadly-2016">{{Cite news|url=https://broadly.vice.com/en_us/article/every-part-of-me-changed-in-their-hands-former-isis-sex-slave-nadia-murad-speaks-out|title='Every Part of Me Changed in Their Hands': A Former ISIS Sex Slave Speaks Out|last=Whyte|first=Lara|date=18 February 2016|work=Broadly|access-date=19 September 2016}}</ref> ==ਕਰੀਅਰ ਅਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾ== 16 ਦਸੰਬਰ 2015 ਨੂੰ ਮੁਰਾਦ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪਰਿਸ਼ਦ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਤਸਕਰੀ ਅਤੇ ਟਕਰਾਅ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ।ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਮੌਕਾ ਸੀ ਜਦੋਂਂ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੀ ਤਸਕਰੀ ਬਾਰੇ ਕੌਂਸਲ ਨੂੰ ਕਦੇਂ ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਰਾਜਦੂਤ ਵਜੋਂਂ ਉਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਮੁਰਾਦ ਮਨੁੱਖੀ ਤਸਕਰੀ ਅਤੇ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਆਲਮੀ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਵਕਾਲਤ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲਕਦਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਵੇਗਾ। ਮੁਰਾਦ ਸ਼ਰਨਾਰਥੀ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ ਹੈ, ਤਸਕਰੀ ਅਤੇ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਪੀੜਤਾਂ ਦੀਆਂ ਗਵਾਹੀਆਂ ਸੁਣ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪਰਿਸ਼ਦ ਨਾਲ ਮਨੁੱਖੀ ਤਸਕਰੀ ਅਤੇ ਟਕਰਾਅ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ। ਸਤੰਬਰ, 2016 ਵਿੱਚ ਅਟਾਰਨੀ ਅਮਲ ਕਲੋਨੀ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਨਸ਼ਾ ਅਤੇ ਅਪਰਾਧ ਦਫਤਰ ਅੱਗੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਫੈਂਸਲੇ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਆਈ ਸੀ। ਜੂਨ 2016 ਵਿੱਚ ਆਈਐਸਆਈਐਲ ਦੇ ਕ ਕਲੋਨੀ ਨੇ ਆਈਐਸਆਈਐਲ ਦੁਆਰਾ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ, ਬਲਾਤਕਾਰ, ਅਤੇ ਤਸਕਰੀ ਨੂੰ “ਇੱਕ ਉਦਯੋਗਿਕ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਬੁਰਾਈ ਦੀ ਅਫਸਰਸ਼ਾਹੀ” ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ। ਇਸ ਨੂੰ ਨਲਾਈਨ ਮੌਜੂਦਾ ਗੁਲ਼ਾਮ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਫੇਸਬੁੱਕ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਜੋ ਅੱਜ ਵੀ ਸਰਗਰਮ ਹੈਮਾਂਡਰਾਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਕਾਨੂੰਨੀ ਕਾਰਵਾਈ ਵਿੱਚ ਮੁਰਾਦ ਦੀ ਕਲਾਇੰਟ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਬਣਾਇਆ ਸੀ। ਮੁਰਾਦ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਕੰਮ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਸਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਲਈ ਗੰਭੀਰ।ਸਤੰਬਰ, 2016 ਵਿਚ, ਮੁਰਾਦ ਨੇ ਨਿਊਯਾਰਕ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਟੀਨਾ ਬ੍ਰਾਊਨ ਦੁਆਰਾ ਆਯੋਜਿਤ ਇੱਕ ਸਮਾਗਮ ਵਿੱਚ ਨਾਦੀਆ ਦੀ ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ। ਪਹਿਲਕਦਮੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਦੇ ਪੀੜਤਾਂ ਨੂੰ ਵਕਾਲਤ ਅਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਤਸਕਰੀ ਦੇ ਬਚਾਅ ਲਈ ਮਾਣ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਦਭਾਵਨਾ ਰਾਜਦੂਤ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਵੈਟੀਕਨ ਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ "ਯਜੀਦੀਸ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜੋ ਅਜੇ ਵੀ ਆਈਐਸਆਈਐਸ ਦੀ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਲਈ ਵੈਟੀਕਨ ਸਮਰਥਨ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਖਿੱਤੇ ਦੀ ਗੁੰਜਾਇਸ਼ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ। ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਨੋਬਲ ਜੇਤੂ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1993]] rtg615pgqiosjqw9hzoapj8x7l7bk2f 0 122517 609777 526730 2022-07-31T03:26:29Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਆਰ. ਨਾਰਾਇਣ ਪਣੀਕਰ''' (25 ਜਨਵਰੀ 1889 - 29 ਅਕਤੂਬਰ 1959) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਿਕ, ਨਾਟਕਕਾਰ, ਅਨੁਵਾਦਕ, ਕੋਸ਼-ਵਿਗਿਆਨੀ, ਨਾਵਲਕਾਰ ਅਤੇ [[ਮਲਿਆਲਮ|ਮਲਿਆਲਮ ਦਾ]] ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ: ਛੇ ਖੰਡਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ, ''ਕੇਰਲਾ ਭਾਸ਼ਾ ਸਾਹਿਤ ਚਾਰਥਰਾਮ''। ਇਹ 1954 ਤੱਕ ਮਲਿਆਲਮ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ''ਨਵਯੁਗ ਭਾਸ਼ਾ ਨਿਘੰਤੂ'', ਇੱਕ ਕੋਸ਼। ਉਸ ਨੇ ਨਾਵਲ ਵੀ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਤਾਮਿਲ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਲਾਸਿਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ''ਪੁਰਾਨਾਨੁਰੂ, ਅਕਾਨਾਨੁਰੂ'' ਅਤੇ ''ਸਿਲਾਪਤਿਕਰਮ'' ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ]] ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ 1955 ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਾਲਾਨਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ।` == ਜੀਵਨੀ == ਨਾਰਾਇਣ ਪਣੀਕਰ ਦਾ ਜਨਮ 25 ਜਨਵਰੀ 1889 ਨੂੰ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੇਰਲਾ ਰਾਜ ਦੇ ਅਲਾਪੂਲੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਅੰਬਾਲੱਪੁਲਾ ਵਿਖੇ ਅਯੱਪਨ ਪਿੱਲਾ ਅਤੇ ਵਲੇਜਾਥੂ ਕੁੰਜੀ ਅੰਮਾ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="Biography on Kerala Sahitya Akademi portal">{{Cite web|url=http://www.keralasahityaakademi.org/sp/Writers/Profiles/RNarayanaPanikkar/Html/RNPanikkargraphy.htm|title=Biography on Kerala Sahitya Akademi portal|date=2019-04-09|website=Biography on Kerala Sahitya Akademi portal|access-date=2019-04-09}}</ref> ਅੰਬਾਲੱਪੁਲਾ ਅਤੇ ਅਲਾਪੂਲਾ ਵਿਖੇ ਸਕੂਲ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਕਾਲਜ, ਏਰਨਾਕੁਲਮ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਇੰਟਰ ਦਾ ਕੋਰਸ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ [[ਤੀਰੂਵੰਥਪੁਰਮ|ਤਿਰੂਵਨੰਤਪੁਰਮ]] ਵਿਖੇ ਆਪਣੀ ਅੰਡਰਗ੍ਰੈਜੁਏਟ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ ਪਰ ਉਹ ਇਸਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਅਲਾਪੂਲਾ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ ਜਿਥੇ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਬੀਏ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਦਰਸ਼ਨ, ਤਰਕ, ਜੋਤਿਸ਼, ਅਤੇ ਵਿਆਕਰਣ ਅਤੇ ਜੋਤਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਵੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ, ਹਿੰਦੀ, ਉਰਦੂ, ਬੰਗਾਲੀ, ਕੰਨੜ ਅਤੇ ਤਾਮਿਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਾਈ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਹੈਡਮਾਸਟਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਸੇਵਾ ਤੋਂ ਸੰਨਿਆਸ ਲੈਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਤਿਰੂਵਨੰਤਪੁਰਮ ਵਿੱਚ ਸੈਟਲ ਹੋ ਗਏ. ਉਸਨੇ ਦਕਸ਼ਣ ਦੀਪਮ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਲਈ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਪਣੀਕਰ ਨੂੰ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾਵਲ, ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਇਤਿਹਾਸ, ਜੀਵਨੀਆਂ, ਅਨੁਵਾਦ ਅਤੇ ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼ਾਂ ਦੀ ਰਚਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।<ref name="Biography on Kerala Sahitya Akademi portal"/><ref name="List of works">{{Cite web|url=http://www.keralasahityaakademi.org/sp/Writers/Profiles/RNarayanaPanikkar/Html/RNPanikkarBooks.htm|title=List of works|date=2019-04-09|website=Kerala Sahitya Akademi|access-date=2019-04-09}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, ਉਸ ਨੂੰ ਛੇ ਖੰਡਾਂ ਵਾਲੇ ਕੰਮ, ''ਕੇਰਲਾ ਭਾਸ਼ ਸਾਹਿਤ ਚਰਤਰਮ'', 1954 ਤੱਕ ਮਲਿਆਲਮ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਇਤਿਹਾਸ<ref name="NairDevi2010">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=K-JRfipEdV0C&pg=PA52|title=Chattampi Swami: An Intellectual Biography|last=R. Raman Nair|last2=L. Sulochana Devi|publisher=South Indian Studies|year=2010|isbn=978-81-905928-2-6|pages=52–}}</ref><ref name="Kerala Bhasha Sahithya Charithram part-5">{{Cite web|url=http://archive.org/details/in.ernet.dli.2015.277869|title=Kerala Bhasha Sahithya Charithram part-5|last=Narayana Panikkar R.|date=2019|access-date=2019-04-09}}</ref> ਅਤੇ ਕੋਸ਼ ''ਨਵਯੁਗ ਭਾਸ਼ਾ ਨਿਘੰਤੂ'' ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Panicker1964">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=tLEfHAAACAAJ|title=Navayuga bhasa nigandu|last=R. Narayana Panicker|publisher=Reddiar Press & Book Depot|year=1964}}</ref> ''ਕੇਰਲ ਭਾਸਾ ਸਾਹਿਤ'' ''ਚਰਤਰਮ'', ਨੂੰ 1955 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਮਲਿਆਲਮ ਲਈ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ।<ref name="KENDRA SAHITYA ACADEMY AWARDS (MALAYALAM)">{{Cite web|url=http://www.prd.kerala.gov.in/awards.htm|title=KENDRA SAHITYA ACADEMY AWARDS (MALAYALAM)|date=2007-05-24|website=web.archive.org|access-date=2019-04-09|archive-date=2007-05-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20070524212356/http://www.prd.kerala.gov.in/awards.htm|dead-url=unfit}}</ref><ref name="Datta1987">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ObFCT5_taSgC&pg=PA303|title=Encyclopaedia of Indian Literature: A-Devo|last=Amaresh Datta|publisher=Sahitya Akademi|year=1987|isbn=978-81-260-1803-1|pages=303–}}</ref> ਉਸਨੇ ਤਾਮਿਲ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਕਈ ਕਲਾਸਿਕ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਕੀਤੇ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਪੂਰਨਾਨੁਰੂ, ਅਕਾਨਾਨੁਰੂ, ਸਿਲਾਪਤਿਕਰਮ ਅਤੇ ਦਵਿਜੇਂਦਰਲਾਲ ਰਾਏ ਦੀ ''ਸੀਤਾ'' ਵੀ ਸੀ।<ref name="Das2005">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=sqBjpV9OzcsC&pg=PA641|title=History of Indian Literature: 1911-1956, struggle for freedom : triumph and tragedy|last=Sisir Kumar Das|publisher=Sahitya Akademi|year=2005|isbn=978-81-7201-798-9|pages=641–}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1959]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1889]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]] fclyspbu1uqrwzrembw61061jm50pjk 0 122784 609794 576457 2022-07-31T04:15:22Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਮਨੀਯਮਬਤ ਮੁਕੁੰਦਨ''', (ਜਨਮ 10 ਸਤੰਬਰ 1942) ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ '''ਐਮ. ਮੁਕੁੰਦਨ''' ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਮਲਿਆਲਮ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਰਚਨਾਵਾਂ ਮਯਾਲ਼ੀ ਵਿੱਚ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਦਾਾ ਨਾਮ''ਮਯਾਲ਼ੀਯੁਦੇ ਕਥਾਕਰਣ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋ ਗਿਆ''। ਉਹ ਮਲਿਆਲਮ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਆਧੁਨਿਕਤਾ ਦੇ ਪਾਇਨੀਅਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੋਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਯਾਲ਼ੀਪੁੜਯੁਦੇ ਤੀਰੰਗਲਿਲ, ਡੇਵਥਿੰਤੇ ਵਿਕਰਿਤੀਕਲ, ਕੇਸਾਵੰਤੇ ਵਿਲਾਪੰਗਲ ਅਤੇ ਪ੍ਰਵਾਸਮ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਲਯਾਰ ਅਵਾਰਡ, [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ|ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ]], ਕੇਰਲ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਅਵਾਰਡ ਸਮੇਤ ਕਈ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਏ ਹਨ। ਕਰਾਸਵਰਡ ਬੁੱਕ ਐਵਾਰਡ ਅਤੇ ਕੇਰਲ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਸਾਹਿਤ ਸਨਮਾਨ ਏੜੂਤਚਨ ਪੁਰਸਕਾਰਮ . ਉਹ ਫਰਾਂਸ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਚੇਵਾਲੀਅਰ ਡੇਸ ਆਰਟਸ ਅਤੇ ਡੇਸ ਲੈਟਰਸ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਾਪਤਕਰਤਾ ਹੈ।<ref name="M. Mukundan -- Malayalam Writer: The South Asian Literary Recordings Project (Library of Congress New Delhi Office)">{{Cite web|url=http://www.loc.gov/acq/ovop/delhi/salrp/mmukundan.html|title=M. Mukundan -- Malayalam Writer: The South Asian Literary Recordings Project (Library of Congress New Delhi Office)|date=2019-02-04|website=www.loc.gov|access-date=2019-02-04}}</ref> == ਜੀਵਨੀ == ਮੁਕੁੰਦਨ ਦਾ ਜਨਮ 10 ਸਤੰਬਰ, 1942 ਨੂੰ ਮਹੇ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ,<ref name="M. Mukundan on IMDb">{{Cite web|url=http://www.imdb.com/name/nm1524323/bio|title=M. Mukundan on IMDb|date=2019-02-04|website=IMDb|access-date=2019-02-04}}</ref> ਉਸ ਸਮੇਂ ਇੱਕ ਫਰਾਂਸ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਇਲਾਕਾ ਸੀ ਅਤੇ ਹੁਣ [[ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ [[ਪਾਂਡੀਚਰੀ|ਪੁਡੂਚੇਰੀ]] [[ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸ਼ਤ ਪ੍ਰਦੇਸ|ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ।<ref name="M. Mukundan on Good Reads">{{Cite web|url=https://www.goodreads.com/author/show/4856808.M_Mukundan|title=M. Mukundan on Good Reads|date=2019-02-04|website=www.goodreads.com|access-date=2019-02-04}}</ref> ਮੁਕੰਦਨ ਨੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਸਫ਼ਾਰਤਖਾਨੇ ਦੇ ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਦਫਤਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ।<ref name="M. Mukundan on Kerala Culture.org">{{Cite web|url=http://www.keralaculture.org/|title=M. Mukundan on Kerala Culture.org|website=www.keralaculture.org|publisher=Department of Cultural Affairs, Government of Kerala|language=en|access-date=2019-02-04}}</ref> ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾ 1961 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਇੱਕ [[ਨਿੱਕੀ ਕਹਾਣੀ|ਛੋਟੀ ਕਹਾਣੀ]] ਸੀ<ref name="About writer Mukundan">{{Cite web|url=http://www.newindianexpress.com/cities/kochi/2009/jun/13/about-writer-mukundan-58319.html|title=About writer Mukundan|date=June 13, 2009|website=The New Indian Express|access-date=2019-02-04}}</ref> ਜਦੋਂ ਕਿ ਪਹਿਲਾ ਨਾਵਲ, ''ਦਿੱਲੀ'' 1969 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="M Mukundan on Keral.com">{{Cite web|url=http://www.keral.com/celebrities/mukundan/index.htm|title=M Mukundan on Keral.com|date=2007-08-05|website=web.archive.org|access-date=2019-02-04|archive-date=2007-08-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20070805145542/http://www.keral.com/celebrities/mukundan/index.htm|dead-url=unfit}}</ref> ਮੁਕੁੰਦਨ ਨੇ ਹੁਣ ਤੱਕ 12 ਨਾਵਲ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀਆਂ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ''ਅਦਿੱਤਯਾਨੁਮ ਰਾਧਯੁਮ ਮੱਟੂ ਚਿਲਾਰਮ'', ''ਓਰੂ ਦਲਿਤ ਯੁਵਾਥੀਯੁਦੇ ਕੜਨਾਕਥਾ'', ''ਕੇਸਾਵੰਤੇ ਵਿਲਾਪੰਗਲ'' ਅਤੇ ''ਨ੍ਰਿਤਮ'' ਅਤੇ 10 ਛੋਟੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਖਿਆ 2012 ਤਕ ਕੁਲ 171 ਸੀ)। ''ਓਰੂ ਦਲਿਤ ਯੁਵਾਤੀਯੁਦੇ ਕਦਨਕਥਾ'' ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਅਚਾਨਕ ਕੁਝ ਅਚਾਨਕ ਸਥਿਤੀਆਂ ਕਾਰਨ ਅਦਾਕਾਰਾ ਵਸੁੰਧਰਾ ਦਾ ਤਰਿਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ [[ਉੱਤਰਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ|ਉੱਤਰਆਧੁਨਿਕ]] ਸੰਦੇਸ਼ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਹੀਦ ਸਿਰਫ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਹੀਂ, ਬਲਕਿ ਕਲਾ ਦੁਆਰਾ ਵੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ''ਕੇਸਾਵੰਤੇ ਵਿਲਾਪੰਗਲ (ਕੇਸਾਵਨ ਦਾ ਵਿਰਲਾਪ)'' ਉਸਦੀ ਇੱਕ ਬਾਅਦ ਦੀ ਰਚਨਾ ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਕੇਸਾਵਨ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ [[ਈ ਐਮ ਐਸ ਨੰਬੂਦਰੀਪਾਦ|ਈਐਮਐਸ ਨੰਬਰਦੂਰੀਪਾਦ]] ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਹੇਠ ਵੱਧਦੇ ਅੱਪੂਕੱਟਨ ਨਾਮ ਦੇ ਬੱਚੇ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਨਾਵਲ ਲਿਖਦਾ ਹੈ।<ref name="Kesavan's Lamentations - Crossword.in">{{Cite web|url=http://www.crossword.in/books/kesavans-lamentations-rs195-mukundan-m/p-books-8129110105.html|title=Kesavan's Lamentations - Crossword.in|date=2015-02-24|website=web.archive.org|access-date=2019-02-04|archive-date=2015-02-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20150224143614/http://www.crossword.in/books/kesavans-lamentations-rs195-mukundan-m/p-books-8129110105.html|dead-url=unfit}}</ref> ''ਡੇਵਿਥਿੰਟੇ ਵਿਕਰਿਤੀਕਲ'' ਦਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਪੈਨਗੁਇਨ ਬੁੱਕਸ ਇੰਡੀਆ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।<ref name="Old orders, new claims">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/lr/2003/01/05/stories/2003010500240400.htm|title=Old orders, new claims|last=KAMALA|first=God's Mischief is a good read, with a French fragrance and flavour lingering in a very rooted Malayalam narrative, says N.|date=2003-02-01|website=The Hindu|pages=04|access-date=2019-02-04}}</ref><ref name="The Hindu : Making mischief... .By God !">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/thehindu/mp/2002/10/31/stories/2002103100370100.htm|title=The Hindu : Making mischief... .By God !|date=2019-02-04|website=www.thehindu.com|access-date=2019-02-04|archive-date=2003-03-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20030324214309/http://thehindu.com/thehindu/mp/2002/10/31/stories/2002103100370100.htm|dead-url=yes}}</ref><ref name="Book review: M.Mukundan's 'God's Mischief'">{{Cite web|url=https://www.indiatoday.in/magazine/society-the-arts/books/story/20021118-book-review-god-mischief-author-m-mukundan-794284-2002-11-18|title=Book review: M.Mukundan's 'God's Mischief'|last=November 18|first=Ravi Shankar Etteth|last2=November 18|first2=2002 ISSUE DATE:|website=India Today|language=en|access-date=2019-02-04|last3=July 16|first3=2002UPDATED:|last4=Ist|first4=2012 16:17}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਸ਼ ਨਾਵਲਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1942]] eoo62gm5pp033vbc5u8hlqajw6pcd4l 0 123012 609798 603394 2022-07-31T04:26:50Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਓਲੱਪਮੰਨ ਮਨੱਕਲ ਸੁਬਰਾਮਨੀਅਮ ਨਮਬੂਦਰੀਪਾਦ''' (1923-2000), ਜਿਸ ਦੀ ਪਛਾਣ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਨਾਮ, '''ਓਲੱਪਮੰਨ''' ਨਾਲ ਵਧੇਰੇ ਹੈ, ਮਲਿਆਲਮ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ ਸੀ। ਉਹ ਕੇਰਲਾ ਕਲਾਮੰਡਲਮ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਚੇਅਰਮੈਨ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ 20 ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਲੇਖਕ ਹੈ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਉਸ ਦੇ ਸਪਸ਼ਟ ਸਮਾਜਕ ਭਾਵਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਨ। ਉਸਨੂੰ ਕੇਰਲ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਤੋਂ ਦੋ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲੇ ਅਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ|ਕੇਂਦਰੀ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ]] ਤੋਂ ਮਿਲਿਆ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਮਦਰਾਸ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕਵਿਤਾ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਓਡਕੁੜਲ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਐਨ ਵੀ ਪੁਰਸਕਾਰਮ, ਆਸਨ ਸਮਾਰਕ ਕਵਿਤਾ ਪੁਰਸਕਾਰਮ ਅਤੇ ਅੱਲੂਰ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵਰਗੇ ਸਨਮਾਨ ਵੀ ਮਿਲੇ। == ਜੀਵਨੀ == [[ਤਸਵੀਰ:Govt_Victoria_College_Palakkad_Entrance.JPG|left|thumb| ਸਰਕਾਰੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਾਲਜ ਪਲੱਕੜ, ਓਲੱਪਮੰਨਾ ਦਾ ਅਲਮਾ ਮਾਤਰ]] ਓਲੱਪਮੰਨਾ ਦਾ ਜਨਮ 10 ਜਨਵਰੀ 1923 ਨੂੰ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕੇਰਲਾ ਰਾਜ ਦੇ ਪਲੱਕੜ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਵੇਲਨੇੜੀ ਵਿੱਚ, ਜਾਗੀਰਦਾਰੀ ਪਿਛੋਕੜ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਪਰਿਵਾਰ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ। <ref name="Olappamanna Mana, Vellinezhi, Cherplassery, Palakkad">{{Cite web|url=https://www.keralatourism.org/destination/olappamanna-mna-palakkad/559|title=Olappamanna Mana, Vellinezhi, Cherplassery, Palakkad|date=2019-04-17|website=Kerala Tourism|language=en|access-date=2019-04-17}}</ref><ref name="https://www.youtube.com/watch?v=74TJhFunWQ8">{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=74TJhFunWQ8|title=Olappamanna Mana|last=Video Webindia123|date=2015-09-25|access-date=2019-04-17}}</ref> ਉਹ ਨੀਲਕੰਤਨ ਨਮਬੂਤਿਰੀਪਾਦ ਅਤੇ ਦੇਵਸੇਨਾ ਅੰਤਰਜਨਮ ਦੇ<ref name="Biography on Kerala Sahitya Akademi portal">{{Cite web|url=http://www.keralasahityaakademi.org/sp/Writers/PROFILES/Olappamanna/Html/Olappamannagraphy.htm|title=Biography on Kerala Sahitya Akademi portal|date=2019-04-17|website=Kerala Sahitya Akademi portal|access-date=2019-04-17}}</ref> ਅੱਠ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ।<ref name="പതിനാല് രൂപയാണ് കിട്ടിയ ആദ്യ പ്രതിഫലം; അതും കമ്മീഷൻ കുറച്ചുള്ള ബാക്കി തുക">{{Cite web|url=https://www.mathrubhumi.com/books/interview/dr-o-m-anujan-olappamanna-1.3058136|title=പതിനാല് രൂപയാണ് കിട്ടിയ ആദ്യ പ്രതിഫലം; അതും കമ്മീഷൻ കുറച്ചുള്ള ബാക്കി തുക|last=പ്രീതി|first=ഡോ ഒ എം അനുജന്‍/ എ എം|website=Mathrubhumi|language=en|access-date=2019-04-17|archive-date=2019-04-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20190417133257/https://www.mathrubhumi.com/books/interview/dr-o-m-anujan-olappamanna-1.3058136|dead-url=yes}}</ref> [[ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ|ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ]] ਅਤੇ [[ਵੇਦ|ਵੇਦਾਂ]] ਦੀ ਰਵਾਇਤੀ ਮੁੱਢਲੀ ਵਿੱਦਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ 1944 ਵਿੱਚ ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਓਟੱਪਲਮ ਸਕੂਲ, ਪੀ.ਐੱਮ.ਜੀ. ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਪਲੱਕੜ ਅਤੇ ਬੀ.ਈ.ਐਮ. ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਪਲੱਕੜ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਅੰਡਰਗ੍ਰੈਜੁਏਟ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਲਈ ਸਰਕਾਰੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਕਾਲਜ, ਪਲੱਕੜ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ ਪਰ ਇਸਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।<ref name="Profile of Malayalam Lyricist Olappamanna">{{Cite web|url=https://malayalasangeetham.info/displayProfile.php?category=lyricist&artist=Olappamanna|title=Profile of Malayalam Lyricist Olappamanna|date=2019-04-17|website=malayalasangeetham.info|access-date=2019-04-17}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿਚ, ਉਹ ਲੱਕੜ ਅਤੇ ਰਬੜ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੱਗ ਗਿਆ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਿਆ, 1950 ਤੋਂ 1964 ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਇਰਾਕੜ ਪੰਚਾਇਤ ਅਤੇ ਕੋਟੋਪੱਧਮ ਪੰਚਾਇਤ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨਗੀ ਕੀਤੀ।<ref>Sahithyakara Directory; Kerala Sahithya Academy, Thrissur</ref> ਓਲੱਪਮੰਨ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸ਼੍ਰੀਦੇਵੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। 10 ਅਪ੍ਰੈਲ 2000 ਨੂੰ 77 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਕਾਰਨ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref>Akhilavijnanakosam; D.C. Books; Kottayam</ref><ref name="Olappamanna - Veethi profile">{{Cite web|url=https://www.veethi.com/india-people/olappamanna-profile-1898-25.htm|title=Olappamanna - Veethi profile|date=2019-04-17|website=veethi.com|access-date=2019-04-17}}</ref> ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਵਿਦਵਾਨ ਅਤੇ ਕਵੀ [[:ml:ഡോ., the noted scholar and poet was hisbrother while ഒ.എം. അനുജൻ:|ਓ ਐਮ ਅਨੁਜਨ]] ਉਸਦਾ ਭਰਾ ਸੀ<ref name="A life dedicated to classical art">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Kochi/a-life-dedicated-to-classical-art/article3757119.ece|title=A life dedicated to classical art|last=Haridas|first=Anand|date=2012-08-12|website=The Hindu|language=en-IN|access-date=2019-04-17}}</ref>, ਜਦ ਕਿ ਬਾਲ ਸਾਹਿਤ ਲੇਖਕ ਲੀਲਾ ਨਮਬੂਤਿਰੀਪਾਦ, ਉਸਦੀ ਭਤੀਜੀ, ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿਦਵਾਨ [[:ml:ഒ.എം.സി. നാരായണൻ നമ്പൂതിരിപ്പാട്:|ਓ ਐਮ ਸੀ ਨਾਰਾਇਣਨ ਨਮਬੂਤਿਰੀਪਾਦ]], ਉਸਦਾ ਭਤੀਜਾ ਸੀ।<ref name="Personalities">{{Cite web|url=http://www.olappamannamana.com/personalities.html|title=Personalities|date=2019-04-17|website=www.olappamannamana.com|access-date=2019-04-17|archive-date=2019-04-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20190430145221/http://www.olappamannamana.com/personalities.html|dead-url=yes}}</ref><ref name="Glimpses of a glorious heritage">{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/books/Glimpses-of-a-glorious-heritage/article14576092.ece|title=Glimpses of a glorious heritage|last=Kaladharan|first=V.|date=2016-08-18|website=The Hindu|language=en-IN|access-date=2019-04-17}}</ref> == ਵਿਰਾਸਤ == [[ਤਸਵੀਰ:Koothambalam_at_Kerala_Kalamandalam.jpg|left|thumb| ਕੇਰਲ ਕਲਾਮੰਡਲਮ]] ਓਲੱਪਮੰਨ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਕਵਿਤਾ 1942 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਰਚਨਾ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ ਦੀਆਂ 21 ਕਿਤਾਬਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ<ref name="books.puzha.com - Author Details">{{Cite web|url=http://www.puzha.com/malayalam/bookstore/cgi-bin/author-detail.cgi?code=1262|title=books.puzha.com - Author Details|date=2013-07-24|website=archive.is|access-date=2019-04-17|archive-date=2013-07-24|archive-url=https://archive.today/20130724080016/http://www.puzha.com/malayalam/bookstore/cgi-bin/author-detail.cgi?code=1262|dead-url=yes}}</ref> ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ''ਕਥਾਕਾਵਿਤਕਾਲ'' ਅਤੇ ''ਨਿਰਲਾਣਾ'' ਵਰਗੀਆਂ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵੀ ਹਨ।<ref name="List of works">{{Cite web|url=http://www.keralasahityaakademi.org/sp/Writers/PROFILES/Olappamanna/Html/OlappamannaBooks.htm|title=List of works|date=2019-04-17|website=Kerala Sahitya Akademi Award|access-date=2019-04-17}}</ref> ਉਸ ਦੀਆਂ ਤਿੰਨ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੀਤੈਲਮ, ਪੰਚਾਲੀ ਅਤੇ ਨੰਗੇਮਕੁੱਟੀ ਖੰਡ ਕਾਵਿ ਹਨ ਅਤੇ ਅੰਬਾ  ਇੱਕ ਅਟਕਥਾਹੈ। ਓਰਕੁਕਾ ਵਾਲਾਪੱਛੁਮ, 2009 ਦੀ ਮਲਿਆਲਮ ਫਿਲਮ ਵਿੱਚ ਓਲੱਪਮੰਨ ਦੀ ਇੱਕ ਕਵਿਤਾ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਐਮ ਜੈਚੰਦਰਨ ਨੇ ਇੱਕ ਗਾਣੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਢਾਲਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ  ਸੁਜਾਤਾ ਮੋਹਨ ਨੇ ਗਾਇਆ ਸੀ।<ref name="Orkkuka Vallappozhum [2009]">{{Cite web|url=https://malayalasangeetham.info/m.php?6251|title=Orkkuka Vallappozhum [2009]|date=2019-04-17|website=malayalasangeetham.info|access-date=2019-04-17}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2000]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1923]] 8z16gr5wwj0wn1s7z225hj682xfw0nh 0 123698 609910 538311 2022-07-31T09:41:58Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਬਿਸ਼ਨੂ ਦੇ''' [[ਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ]], [[ਉੱਤਰਆਧੁਨਿਕਤਾਵਾਦ|ਉੱਤਰ-ਆਧੁਨਿਕਤਾ]] ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਬੰਗਾਲੀ ਲੋਕ|ਬੰਗਾਲੀ]] ਕਵੀ, ਵਾਰਤਕ ਲੇਖਕ, ਅਨੁਵਾਦਕ, ਅਕਾਦਮਿਕ ਅਤੇ ਕਲਾ ਆਲੋਚਕ ਸਨ।<ref>{{Cite book|title=Signatures: one hundred Indian poets|publisher=National Book Trust|year=2006|editor-last=Saccidanandan|page=444}}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.calcuttaweb.com/lit.shtml |title=Caltuttaweb - Bengali literature |access-date=14 ਦਸੰਬਰ 2019 |archive-date=19 ਜੁਲਾਈ 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130719013038/http://www.calcuttaweb.com/lit.shtml |dead-url=yes }}</ref><ref>[http://www.webindia123.com/government/award/jnanpith.htm webindia123.com-government of india-award-jnanpith award]</ref> ਇੱਕ [[ਪ੍ਰਤੀਕ|ਚਿੰਨ੍ਹ ਵਿਗਿਆਨੀ]] ਵਜੋਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦਿਆਂ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕ ਗੁਣਾਂ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਅਤੇ ਬੰਗਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ [[ਬੁੱਧਦੇਵ ਬਸੂ|ਬੁੱਧਦੇਬ ਬਸੂ]] ਅਤੇ ਸਮਰ ਸੇਨ ਵਰਗੇ ਬੰਗਾਲੀ ਕਵੀਆਂ ਦੀ ਉੱਤਰ-[[ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਟੈਗੋਰ|ਟੈਗੋਰ]] ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ ਬੰਗਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ [[ਮਾਰਕਸਵਾਦ|ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ]] ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਡੂੰਘੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ "ਨਵੀਂ ਕਵਿਤਾ" ਦੇ ਉਦਘਾਟਨ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਸਮਾਜਕ ਤੌਰ ਤੇ ਚੇਤੰਨ ਲਿਖਤ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕੀਤਾ। ਉਸਦੀ ਆਪਣੀ ਰਚਨਾ ਇੱਕ ਕਵੀ ਦੇ ਇਕਾਂਤ ਸੰਘਰਸ਼, ਉਖੜੀ ਹੋਈ ਪਛਾਣ ਦੇ ਸੰਕਟ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖੀ ਗੌਰਵ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਪ੍ਰਗਟ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref>Dutta, p. 219.</ref><ref name="ind">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=dqGojPpe8DIC&pg=PA390&dq=Bishnu+Dey+-inauthor:%22Bishnu+Dey%22&hl=en&ei=hki9TOafOcr4cZye3NMN&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=3&ved=0CDIQ6AEwAjgK#v=onepage&q=Bishnu%20Dey%20-inauthor%3A%22Bishnu%20Dey%22&f=false|title=Indian Literature|last=Nagendra|first=Dr.|publisher=Prabhat Prakashan|year=1988|page=390}}</ref> ਆਪਣੇ ਸਾਹਿਤਕ ਜੀਵਨ ਦੁਆਰਾ, ਉਸਨੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਿਪਨ ਕਾਲਜ, ਪ੍ਰੈਜੀਡੈਂਸੀ ਕਾਲਜ (1944–1947), ਮੌਲਾਨਾ ਆਜ਼ਾਦ ਕਾਲਜ (1947–1969) ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਾਗਰ ਕਾਲਜ ਵਿਖੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। 1920 ਅਤੇ 1930 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ, ਉਹ ''ਕੱਲੋਲ'' (ਖੱਪਖਾਨਾ) ਰਸਾਲੇ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਜੁੜੇ ਕਵੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਜਵਾਨ ਸਮੂਹ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਰਚਨਾ, ''ਸਮ੍ਰਿਤੀ ਸੱਤਾ ਭਾਬਿਸ਼ਯਤ'' (ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ, ਸੱਤਾ, ਭਵਿੱਖ,) (1955–61) ਨੇ ਬੰਗਾਲੀ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਮਿਸਾਲ ਕਾਇਮ ਕੀਤੀ।<ref name="ind"/> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੰਗਾਲੀ ਵਿੱਚ 1965 ਦਾ [[ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਇਨਾਮ|ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ 1971 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਰਵ ਉੱਤਮ ਸਾਹਿਤਕ ਪੁਰਸਕਾਰ, [[ਗਿਆਨਪੀਠ ਇਨਾਮ|ਗਿਆਨਪੀਠ ਪੁਰਸਕਾਰ ਵੀ]] ਦਿਵਾਇਆ।<ref>{{Cite web|url=http://jnanpith.net/laureates/index.html|title=Jnanpith Laureates Official listings|publisher=[[Jnanpith]] Website|archive-url=https://web.archive.org/web/20071013122739/http://jnanpith.net/laureates/index.html|archive-date=13 October 2007}}</ref> == ਸਿੱਖਿਆ == ਬਿਸ਼ਨੂ ਦੇ ਨੇ ਮਿਤਰਾ ਸੰਸਥਾ, ਕਲਕੱਤਾ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਕਾਲਜੀਏਟ ਸਕੂਲ, ਕਲਕੱਤਾ ਤੋਂ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। 1927 ਵਿੱਚ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਕਲਕੱਤਾ ਦੇ ਬੰਗਾਬਾਸ਼ੀ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਆਈ.ਏ. ਕਰਨ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਬੀ.ਏ. (ਆਨਰਜ਼) ਸੇਂਟ ਪੌਲਜ਼ ਕਥੈਡਰਲ ਮਿਸ਼ਨ ਕਾਲਜ, ਕਲਕੱਤਾ ਤੋਂ ਅਤੇ ਐਮ.ਏ. ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ [[ਕੋਲਕਾਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ==ਕੈਰੀਅਰ == 1935 ਵਿਚ, ਉਹ ਕਲਕੱਤਾ ਦੇ ਰਿਪਨ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਨਿਯੁਕਤ ਹੋਇਆ. ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਕਾਲਜ, ਕੋਲਕਾਤਾ (1944–1947), ਮੌਲਾਨਾ ਆਜ਼ਾਦ ਕਾਲਜ, ਕਲਕੱਤਾ (1947–1969) ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ। ਕੁਝ ਲੋਕ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਸਮਝ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਸਮਝਦੇ ਹਨ, ਸ਼ਾਇਦ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਮੂਲ ਦੀਆਂ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤਕ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲਿਆਂ ਅਤੇ ਬਿੰਬਾਵਲੀ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਵਰਤੋਂ ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਹੈ।<ref>[http://oldpoetry.com/oauthor/show/Bishnu+Dey Bishnu Dey at Old Poetry]</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗਿਆਨਪੀਠ ਇਨਾਮ ਜੇਤੂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਬੰਗਾਲੀ ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਅਕੈਡਮੀ ਅਵਾਰਡ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1982]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1909]] jjxac1k81fihakuoo3g7y3xzl39sk2z 0 123841 609942 504479 2022-07-31T11:26:29Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Surface_analysis.gif|right|thumb|250x250px|21 ਅਕਤੂਬਰ 2006 ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਲਈ ਮੌਸਮ ਦਾ ਇੱਕ ਸਤਹ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ।]] ਇੱਕ ਮੌਸਮ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਸਮੇਂ ਦੇ ਇੱਕ ਖਾਸ ਬਿੰਦੂ ਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਮੌਸਮ ਸੰਬੰਧੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਅਰਥ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਨਕਸ਼ੇ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਤੋਂ ਵਰਤਦੇ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਖੋਜ ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਦੇ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਆਈਸੋਥਰਮਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਤਾਪਮਾਨ ਦੇ ਗਰੇਡੀਐਂਟ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਮੌਸਮ ਦੇ ਮੋਰਚਿਆਂ ਨੂੰ ਲੱਭਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਆਈਸੋਟੈਚ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ, 300 ਜਾਂ 250 ਐਚਪੀਏ ਦੇ ਨਿਰੰਤਰ ਦਬਾਅ ਸਤਹ ਤੇ ਹਵਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਗਤੀ ਦੀਆਂ ਰੇਖਾਵਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਦਿਖਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੈੱਟ ਧਾਰਾ ਕਿੱਥੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। 700 ਅਤੇ 500 ਐਚਪੀਏ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਨਿਰੰਤਰ ਦਬਾਅ ਚਾਰਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਗਰਮ ਗਰਮ ਚੱਕਰਵਾਤੀ ਗਤੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦੇ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੱਧਰਾਂ 'ਤੇ ਹਵਾ ਦੀ ਗਤੀ' ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਦੋ-ਅਯਾਮੀ ਧਾਰਾਵਾਂ ਹਵਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਇਕਸਾਰਤਾ ਅਤੇ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਦਰਸਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਹਵਾ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। <ref>{{Cite web|url=http://www.ametsoc.org/amsedu/dstreme/learn/sample.act.html|title=AIR TEMPERATURE PATTERNS|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2008-05-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20080511124504/http://www.ametsoc.org/amsedu/dstreme/learn/sample.act.html|dead-url=unfit}}</ref>ਸਤਹ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਿਸਮ ਦਾ ਸਤਹ ਮੌਸਮ ਦਾ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਉੱਚ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਘੱਟ ਦਬਾਅ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਆਈਸੋਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਰਚਦਾ ਹੈ। ਕਲਾਉਡ ਕੋਡ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਨਕਸ਼ਿਆਂ ਉੱਤੇ ਹੋਰ ਮੌਸਮ ਵਿਗਿਆਨਕ ਡੇਟਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਰਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਿਗਰਾਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਭੇਜੀ ਗਈ ਸਿਨਪੇਟਿਕ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://distantwriting.co.uk/companiesandweather.html|title=THE COMPANIES OF THE WEATHER|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> == ਇਤਿਹਾਸ == [[ਤਸਵੀਰ:Francis_Galton_1850s.jpg|right|thumb|ਸਰ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸ ਗੈਲਟਨ, ਮੌਸਮ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਦੇ ਖੋਜੀ।]] ਆਧੁਨਿਕ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਮੌਸਮ ਦੇ ਚਾਰਟਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੱਧ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਤੂਫਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਬਾਰੇ ਸਿਧਾਂਤ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਕਰੀਮੀਆ ਯੁੱਧ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਇੱਕ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਬਾਲਕਲਾਵਾ ਵਿਖੇ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਬੇੜੇ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਫ੍ਰੈਂਚ ਵਿਗਿਆਨੀ ਰਬੈਨ ਲੇ ਵੇਰਿਅਰ ਇਹ ਦਰਸਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਗਿਆ ਕਿ ਜੇ ਤੂਫਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਕਾਲਾ ਵਿਗਿਆਨਕ ਨਕਸ਼ਾ ਜਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ, ਤਾਂ ਜਿਸ ਰਸਤੇ ਦਾ ਰਾਹ ਹੁੰਦਾ ਉਸਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਬੇੜੇ ਦੁਆਰਾ ਬਚਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਵਿਗਿਆਨੀ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸ ਗੈਲਟਨ ਨੇ ਇਸ ਕੰਮ ਬਾਰੇ ਸੁਣਿਆ, ਨਾਲ ਹੀ ਰੌਬਰਟ ਫਿਟਜ਼ਰੋਏ ਦੇ ਮੌਸਮ ਦੀ ਅਗਾਮੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਅਕਤੂਬਰ 1861 ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਦੇ ਮੌਸਮ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਨਕਸ਼ੇ ਉੱਤੇ ਅੰਕੜੇ ਸਾਜਿਸ਼ ਕੀਤੇ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਮੌਸਮ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਨਕਸ਼ੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਇਹ ਸਾਬਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਕਿ ਹਵਾ ਉੱਚ ਦਬਾਅ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਬਿਆਨ ਕਰਨ ਲਈ 'ਐਂਟੀਸਾਈਕਲੋਨ' ਸ਼ਬਦ ਬਣਾਇਆ। ਉਹ ਇੱਕ ਅਖਬਾਰ ਵਿੱਚ ਮੌਸਮ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਨਕਸ਼ੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸਦੇ ਲਈ ਉਸਨੇ ਨਕਸ਼ੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ ਬਲਾਕਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਣ ਲਈ ਪੈਂਟੋਗੋਗ੍ਰਾਫ (ਡਰਾਇੰਗ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸਾਧਨ) ਵਿੱਚ ਸੋਧ ਕੀਤੀ। ਟਾਈਮਜ਼ ਨੇ ਮੌਸਮ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਦਫਤਰ ਨਾਲ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਮੌਸਮ ਦੇ ਨਕਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਛਾਪਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। [[ਤਸਵੀਰ:Wea05013_(9627284429)_(cropped).jpg|thumb|1843 ਦਾ ਯੂਐਸ ਮੌਸਮ ਦਾ ਨਕਸ਼ਾ।]] ਦੇਸ਼-ਵਿਆਪੀ ਮੌਸਮ ਦੇ ਨਕਸ਼ਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਲਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ ਨੈਟਵਰਕਸ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ ਤਾਂ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਤੋਂ ਅੰਕੜੇ ਅਸਲ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਇਕੱਤਰ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਣ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਲਈ ਢੁੱਕਵੇਂ ਰਹਿਣ। ਮੌਸਮ ਦੇ ਅੰਕੜਿਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਤਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਤਾਰ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਰਤੋਂ 1847 ਵਿਚ ਮਾਨਚੈਸਟਰ ਐਗਜ਼ਾਮੀਨਰ ਅਖਬਾਰ ਸੀ: ... ਨੇ ਸਾਨੂੰ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਲਈ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ ਕਿ ਕੀ ਪੂਰਬੀ ਕਾਉਂਟੀਆਂ ਤੋਂ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਮੈਨਚੈਸਟਰ ਤੋਂ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ ਅਜੇ ਤੱਕ ਕਾਫ਼ੀ ਵਧਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ... ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਸਥਾਨਾਂ ਤੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਕਲਪਨਾ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਜੋੜਦੇ ਹਾਂ ... ਸਮੇਂ ਦੇ ਜ਼ੋਨਾਂ ਵਿਚ ਮਾਨਕੀਕਰਣ ਕਰਨਾ ਸਮੇਂ ਲਈ ਇਹ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸੀ ਤਾਂ ਕਿ ਨਕਸ਼ੇ 'ਤੇ ਦਿੱਤੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਹੀ ਸਮੇਂ' ਤੇ ਮੌਸਮ ਨੂੰ ਦਰਸਾਏ ਗ੍ਰੀਨ ਵਿਚ ਮੀਨ ਟਾਈਮ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨ ਦੇ ਨਾਲ 1847 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰੇਲਵੇ ਨੈਟਵਰਕ ਦੇ ਤਾਲਮੇਲ ਲਈ ਇੱਕ ਮਾਨਕੀਕ੍ਰਿਤ ਸਮਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਯੂਐਸ ਵਿਚ, ਸਮਿਥਸੋਨੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਸ਼ਨ ਨੇ 1840 ਅਤੇ 1860 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਕੇਂਦਰੀ ਅਤੇ ਪੂਰਬੀ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਨਿਰੀਖਕਾਂ ਦਾ ਨੈੱਟਵਰਕ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ. ਇਕ ਵਾਰ ਜੋਸੇਫ ਹੈਨਰੀ ਨੇ ਰਾਜ ਸੰਭਾਲਿਆ। ਯੂ.ਐੱਸ ਦੀ ਆਰਮੀ ਸਿਗਨਲ ਕੋਰ ਨੇ ਇਸ ਨੈਟਵਰਕ ਨੂੰ 1870 ਅਤੇ 1874 ਵਿਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਇਕ ਕਾਰਜ ਦੁਆਰਾ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ,ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਤੱਟ ਤੱਕ ਫੈਲਾਇਆ। ਪਹਿਲਾਂ, ਨਕਸ਼ੇ 'ਤੇ ਸਾਰੇ ਡੇਟਾ ਸਮੇਂ ਦੀ ਮਾਨਕੀਕਰਨ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ। ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟਸ ਨੇ 1905 ਵਿਚ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਟਾਈਮ ਜ਼ੋਨ ਅਪਣਾਏ, ਜਦੋਂ ਡੇਟ੍ਰੋਇਟ ਨੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ। === 20ਵੀਂ ਸਦੀ === [[ਤਸਵੀਰ:US_Navy_030209-N-2972R-079_Illustrator_Draftsman_designs_a_training_slide_with_the_assistance_of_a_light_table.jpg|thumb|1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਸਤਹ ਮੌਸਮ ਦੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਹਲਕੇ ਟੇਬਲ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸਨ।]] ਮੌਸਮ ਦੇ ਨਕਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ ਫਰੰਟਲ ਜ਼ੋਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ 1910 ਵਿਆਂ ਤੋਂ ਨਾਰਵੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ। ਪੋਲਰ ਫਰੰਟ ਸਿਧਾਂਤ ਯਾਕੂਬ ਬੇਜਰਕਨੇਸ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਨਾਰਵੇ ਦੇ ਨਿਗਰਾਨੀ ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਤੱਟਵਰਤੀ ਨੈਟਵਰਕ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਸਿਧਾਂਤ ਨੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਚੱਕਰਵਾਤ ਦਾ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਵਾਹ ਇਕਸਾਰਤਾ ਦੀਆਂ ਦੋ ਲਾਈਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੇਂਦਰਿਤ ਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਇਕ ਨੀਵਾਂ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਅਤੇ ਇਕ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਘੱਟ ਦੇ ਪਿੱਛੇ. ਨੀਵੀਂ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਦੀ ਕਨਵਰਜੈਂਸ ਲਾਈਨ ਜਾਂ ਤਾਂ ਸਟੀਰਿੰਗ ਲਾਈਨ ਜਾਂ ਗਰਮ ਮੋਰਚਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਿਛਲੇ ਰਸਤੇ ਦੇ ਜ਼ੋਨ ਨੂੰ ਸਕੈੱਲ ਲਾਈਨ ਜਾਂ ਕੋਲਡ ਫਰੰਟ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਬੱਦਲ ਅਤੇ ਬਾਰਸ਼ ਦੇ ਖੇਤਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਕਨਵਰਿਜ਼ਨ ਜ਼ੋਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੇ। ਫਰੰਟਲ ਜ਼ੋਨਾਂ ਦੀ ਧਾਰਣਾ ਹਵਾ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਚੱਕਰਵਾਤ ਦੇ ਤਿੰਨ-ਅਯਾਮੀ ਚੇ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ 1940 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੌਰਾਨ ਉੱਪਰੀ ਹਵਾ ਦੇ ਨੈਟਵਰਕ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕਰੇਗੀ. ਕਿਉਂਕਿ ਹਵਾ ਦੇ ਪੁੰਜ ਪਰਿਵਰਤਨ ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਿਨਾਰਾ ਪਹਿਲੇ ਵਿਸ਼ਵ ਯੁੱਧ ਦੇ ਫੌਜੀ ਮੋਰਚਿਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਜੁਲਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ "ਫਰੰਟ" ਸ਼ਬਦ ਇਹਨਾਂ ਸਤਰਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ. ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ 1942 ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਸਤਹ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੇ ਮੋਰਚਿਆਂ ਦਾ ਰਸਮੀ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਦੋਂ ਡਬਲਯੂਬੀਏਐਨ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵਾਸ਼ਿੰਗਟਨ, ਡੀ.ਸੀ. == ਹਵਾਲੇ == <br /> 8e5d4nw6311hy9ixthrzbcu5i0czk7t 0 124032 609734 505162 2022-07-31T00:49:34Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਸੁਬਰਾਤਾ ਪਾਲ''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ]]: Subrata Pal; ਜਨਮ 24 ਦਸੰਬਰ 1986) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਪੇਸ਼ੇਵਰ [[ਫੁੱਟਬਾਲ|ਫੁੱਟਬਾਲਰ]] ਹੈ, ਜੋ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ [[ਇੰਡੀਅਨ ਸੁਪਰ ਲੀਗ]] ਅਤੇ ਇੰਡੀਆ ਨੈਸ਼ਨਲ ਫੁੱਟਬਾਲ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ। == ਕਲੱਬ ਕੈਰੀਅਰ == === ਮੋਹੁਨ ਬਾਗਾਨ === ਟਾਟਾ ਫੁੱਟਬਾਲ ਅਕੈਡਮੀ ਦੇ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ, ਸੁਬਰਤ ਪਾਲ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸੀਨੀਅਰ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 2004 ਵਿੱਚ ਮੋਹਨ ਬਾਗਾਨ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਡੈਮਪੋ ਦੇ ਖਿਲਾਫ 5 ਦਸੰਬਰ 2004 ਨੂੰ 2004 ਦੇ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਕੱਪ ਦੇ ਫਾਈਨਲ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਉਹ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਘਟਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਦੋ ਟਕਰਾਉਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਡੈਮਪੋ ਫਾਰਵਰਡ ਕ੍ਰਿਸਟੀਆਨੋ ਜੂਨੀਅਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗਵਾ ਦਿੱਤੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਖੇਡ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸਹੂਲਤਾਂ ਅਤੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਦੀ ਹੈਰਾਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਘਾਟ ਨੂੰ ਘਟਨਾ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਆਈ-ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਆਈਆਂ।<ref>{{Cite web|url=http://news.indiainfo.com/2004/12/10/1012doctor.html|title='When Cristiano collapsed, no doctor was around'|date=14 December 2004|website=web.archive.org|archive-url=https://web.archive.org/web/20170622113553/https://web.archive.org/web/20041214160631/http://news.indiainfo.com/2004/12/10/1012doctor.html|archive-date=22 ਜੂਨ 2017|access-date=15 September 2017|dead-url=unfit}}</ref> === ਪੂਰਬੀ ਬੰਗਾਲ === ਸੁਬਰਤ 'ਤੇ 2007 ਵਿਚ ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗੀ ਈਸਟ ਬੰਗਾਲ ਨੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ ਸਨ। ਕੋਲਕਾਤਾ ਅਧਾਰਤ ਕਲੱਬ ਲਈ ਬਿਤਾਉਣ ਸਮੇਂ ਉਹ ਆਪਣੀ ਟੀਮ ਲਈ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸ਼ਾਟ-ਰੋਕਣ ਦੀ ਕਾਬਲੀਅਤ ਲਈ 2007 ਵਿਚ ਆਈ-ਲੀਗ ਦਾ ਸਰਬੋਤਮ ਗੋਲਕੀਪਰ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਦੀ ਇਕ ਉਦਾਹਰਣ ਪੂਰਬੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਚ ਸੀ। ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਕੱਪ 2007 ਦੀ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੀ ਮੁਹਿੰਮ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਸ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਏਐਫਸੀ ਕੱਪ 2008 ਲਈ ਕੁਆਲੀਫਾਈ ਕੀਤਾ। ਸੁਬਰਤ 31 ਵਾਰ ਈਸਟ ਬੰਗਾਲ ਲਈ ਲੀਗ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ ਅਤੇ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੀ ਟੀਮ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਪਸੰਦ 'ਕੀਪਰ' ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.national-football-teams.com/player/12942/Subrata_Pal.html|title=Subrata Pal|last=Strack-Zimmermann|first=Benjamin|website=www.national-football-teams.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20151010000841/http://www.national-football-teams.com/player/12942/Subrata_Pal.html|archive-date=10 October 2015|access-date=22 June 2015}}</ref> === ਪੁਣੇ === 2 ਜੂਨ 2009 ਨੂੰ, ਸੁਬਰਤ ਪੁਣੇ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ।<ref>{{Cite news|url=http://www.indianfootball.com/en/news/articleId/898|title=Pune FC signs Subrata Pal|last=Subhajyoti Banerjee|date=2 June 2009|access-date=3 June 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090614121752/http://www.indianfootball.com/en/news/articleId/898|archive-date=14 June 2009|publisher=IndianFootball.Com}}</ref> ਆਈ-ਲੀਗ 2009-10 ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿਚ, ਸੁਬਰਤ ਨੇ 2010 ਦੀਆਂ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿਚ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਟੀਮ ਵੈਨਕੁਵਰ ਵ੍ਹਾਈਟਕੈਪਜ਼ ਨਾਲ ਇਕ ਮੁਕੱਦਮਾ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸੁਬਰਤ ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ, ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਲੀਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਡਣ ਦੀ ਇੱਛਾ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ''“ਏਸ਼ੀਅਨ ਕੱਪ ਦੌਰਾਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਕਿਸੇ ਕਲੱਬ ਦੇ ਏਜੰਟ ਵੱਲੋਂ ਕੋਈ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਨਹੀਂ ਆਈ ਸੀ।'' ''ਪਰ ਮੈਂ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਖੇਡਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਦੀ ਭਾਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਯੂਰਪ ਖੇਡਣ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਜਗ੍ਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਮੈਂ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ, ਜਾਪਾਨ, ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਅਤੇ ਇਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਪੱਛਮੀ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਤਰ, ਸਾਉਦੀ ਅਰਬ ਵਰਗੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਜਾਣ ਲਈ ਖੇਡ ਹਾਂ।”''<ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/sports/football/interviews/I-am-not-a-spiderman-says-Subrata-Paul/articleshow/7327921.cms|title=I am not a spiderman, says Subrata Paul|website=The Times of India|archive-url=https://web.archive.org/web/20110125031215/http://timesofindia.indiatimes.com/sports/football/interviews/I-am-not-a-spiderman-says-Subrata-Paul/articleshow/7327921.cms|archive-date=25 January 2011|access-date=8 July 2015}}</ref>   <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''<nowiki><span title="This claim needs references to reliable sources. (February 2011)">ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ</span></nowiki>'' &#x5D;</sup> === ਪ੍ਰਯਾਗ ਯੂਨਾਈਟਿਡ === ਪਾਲ ਨੇ 9 ਮਈ, 2012 ਨੂੰ ਆਈ-ਲੀਗ ਦੇ ਪ੍ਰਯਾਗ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਲਈ ਸਾਈਨ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.telegraphindia.com/1120510/jsp/sports/story_15473066.jsp#2|title=Paul for United|date=10 May 2012|work=The Calcutta Telegraph|access-date=10 May 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120708144324/http://www.telegraphindia.com/1120510/jsp/sports/story_15473066.jsp#2|archive-date=8 July 2012|location=Calcutta, India}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਕਲੱਬ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 7 ਅਕਤੂਬਰ 2012 ਨੂੰ ਏਅਰ ਇੰਡੀਆ ਦੇ ਖਿਲਾਫ [[ਕੋਲਕਾਤਾ]] ਦੇ ਸਾਲਟ ਲੇਕ ਸਟੇਡੀਅਮ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਇੱਕ ਮੈਚ ਪ੍ਰਯਾਗ ਨੇ 5-1 ਨਾਲ ਜਿੱਤਿਆ।<ref>{{Cite web|url=http://www.goal.com/en-india/match/93651/prayag-united-vs-air-india/report|title=Prayag United 5–1 Air India: Ranti Martins’ hat-trick grounds the Airmen|website=Goal.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20121104091417/http://www.goal.com/en-india/match/93651/prayag-united-vs-air-india/report|archive-date=4 November 2012|access-date=19 January 2013}}</ref> === ਮੁੰਬਈ ਸਿਟੀ ਐਫ.ਸੀ. === ਸੁਬਰਤ ਨੂੰ ਲੀਗ ਦੇ 2014 ਐਡੀਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ [[ਇੰਡੀਅਨ ਸੁਪਰ ਲੀਗ|ਆਈ.ਐਸ.ਐਲ.]] ਕਲੱਬ ਮੁੰਬਈ ਸਿਟੀ ਐਫਸੀ ਨੇ ਖਰੜਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ 2015 ਤੱਕ ਆਪਣੀ ਟੀਮ ਲਈ ਪਹਿਲੀ ਪਸੰਦ 'ਕੀਪਰ' ਸੀ, ਲੀਗ ਦੇ ਫਾਰਮੈਟ ਵਿਚ 26 ਵਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ. ਸੁਬਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸੀ ਪਰ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਟੀਮ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। === ਸਲਗਾਓਕਰ === ਸੁਬਰਾਤ ਨੇ ਇਸ ਸੀਜ਼ਨ ਲਈ ਮੁੰਬਈ ਸਿਟੀ ਐਫਸੀ ਤੋਂ ਕਰਜ਼ਾ ਲੈਣ ਲਈ ਆਈ-ਲੀਗ ਦੇ ਸਾਲਗਾਓਕਰ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਸਾਥੀ ਭਾਰਤੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਸਾਲਗਾਓਕਰ ਦਾ ਨਿਯਮਤ ਤੌਰ' ਤੇ ਰੱਖਣ ਵਾਲਾ ਸੱਟ ਕਾਰਨ 2014-15 ਦੇ ਆਈ-ਲੀਗ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮੈਚਾਂ ਵਿਚ ਖੁੰਝ ਜਾਵੇਗਾ। === ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ === 23 ਜੁਲਾਈ 2017 ਨੂੰ, ਪਾਲ ਨੂੰ 2017-18 ਦੇ ਇੰਡੀਅਨ ਸੁਪਰ ਲੀਗ ਸੀਜ਼ਨ ਲਈ ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਦੁਆਰਾ 2017-18 ਦੇ ਆਈਐਸਐਲ ਪਲੇਅਰਸ ਡਰਾਫਟ ਦੇ ਦੂਜੇ ਗੇੜ ਵਿੱਚ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://thefield.scroll.in/844751/isl-2017-player-draft-live-updates-eugenson-lyngdoh-anas-edathodika-touted-as-top-draws|title=ISL 2017 player draft, as it happened: ATK, Jamshedpur FC and Pune strike big|date=23 July 2017|work=The Field|access-date=2 November 2017}}</ref> ਉਸਨੇ 18 ਨਵੰਬਰ, 2017 ਨੂੰ ਪੱਲ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਕਲੱਬ ਨੌਰਥ ਈਸਟ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਆਪਣੇ ਪਹਿਲੇ ਮੈਚ ਵਿਚ ਕਲੱਬ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਪਾਲ ਨੇ ਮੈਚ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕਲੀਨਸ਼ੀਟ ਰੱਖੀ ਕਿਉਂਕਿ ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਨੇ ਮੈਚ 0-0 ਨਾਲ ਖਿੱਚਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://int.soccerway.com/matches/2017/11/18/india/indian-super-league/northeast-united/jamshedpur/2597745/?ICID=PL_MS_02|title=NorthEast United 0-0 Jamshedpur|website=Soccerway|archive-url=https://web.archive.org/web/20180324225248/https://int.soccerway.com/matches/2017/11/18/india/indian-super-league/northeast-united/jamshedpur/2597745/?ICID=PL_MS_02|archive-date=24 March 2018|access-date=20 February 2018}}</ref> ਮੌਸਮ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਲ ਨੂੰ [[ਇੰਡੀਅਨ ਸੁਪਰ ਲੀਗ]] ਗੋਲਡਨ ਗਲੋਵ ਅਵਾਰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/IndSuperLeague/status/975054100936052738|title=ISL Golden Glove 2017-18|website=Indian Super League (Twitter)}}</ref> ਇੱਕ ਮਹੀਨੇ ਬਾਅਦ ਇਹ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਪਾਲ ਨੂੰ ਕਲੱਬ ਨੇ 2018–19 ਸੀਜ਼ਨ ਲਈ ਬਣਾਈ ਰੱਖਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.fcjamshedpur.com/news/md-rafique-ali-sardar-signs-extension-till-2020|title=Md. Rafique Ali Sardar signs extension till 2020|date=20 April 2018|work=Jamshedpur FC|access-date=23 April 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180421101945/https://www.fcjamshedpur.com/news/md-rafique-ali-sardar-signs-extension-till-2020|archive-date=21 April 2018}}</ref> == ਕੈਰੀਅਰ ਦੇ ਅੰਕੜੇ == === ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ === {| class="wikitable" style="text-align: center;" ! ਨੈਸ਼ਨਲ ਟੀਮ ! ਸਾਲ ! ਐਪਸ |- | rowspan="10" | ਭਾਰਤ | 2007 | 7 |- | 2008 | 12 |- | 2009 | 6 |- | 2010 | 9 |- | 2011 | 10 |- | 2012 | 5 |- | 2013 | 8 |- | 2014 | 2 |- | 2015 | 6 |- | 2017 | 2 |- | colspan="2" | ਕੁੱਲ | 67 |} === ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ === 2016 ਵਿੱਚ ਸੁਬਰਤ ਨੂੰ [[ਅਰਜਨ ਅਵਾਰਡ|ਅਰਜੁਨ ਅਵਾਰਡ]] ਮਿਲਿਆ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਡਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਕਾਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹੈ। 2015 ਵਿੱਚ, ਸੁਬਰਤ ਪਾਲ ਨੂੰ ਟਾਈਮਜ਼ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਸਪੋਰਟਸ ਅਵਾਰਡਾਂ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ [[ਸੁਨੀਲ ਛੇਤਰੀ]], ਸਈਦ ਰਹੀਮ ਨਬੀ, ਬਾਲਾ ਦੇਵੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਪਸੰਦ ਸਨ।<ref>{{Cite web|url=http://timesofindia.indiatimes.com/sports-awards/toisa_home.cms|title=The Times of India Sports Awards 2015|website=The Times of India|archive-url=https://web.archive.org/web/20190125024348/https://timesofindia.indiatimes.com/sports-awards/toisa_home.cms|archive-date=25 January 2019|access-date=24 January 2019}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1986]] 21wj8j6d1e8bzw6567ezlq9ey5e90vv 0 124041 609908 581969 2022-07-31T09:24:54Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ''' (ਜਨਮ 15 ਦਸੰਬਰ 1986) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਪੇਸ਼ੇਵਰ [[ਫੁੱਟਬਾਲ|ਫੁਟਬਾਲਰ ਹੈ]], ਜੋ ਕਲੱਬ ਏਟੀਕੇ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਟੀਮ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਫਾਰਵਰਡ ਵਜੋਂ ਖੇਡਦਾ ਹੈ। == ਕਰੀਅਰ == === ਜੇ.ਸੀ.ਟੀ. === [[ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਜੰਮੇ, ਬਲਵੰਤ ਨੇ ਆਪਣੀ ਫੁੱਟਬਾਲ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮਾਹਿਲਪੁਰ ਫੁਟਬਾਲ ਕਲੱਬ ਨਾਲ ਕੀਤੀ, ਆਪਣੀ ਸੀਨੀਅਰ ਟੀਮ ਵਿੱਚ ਤਰੱਕੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਜੇ.ਸੀ.ਟੀ. ਦੀ ਅਕੈਡਮੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ 28 ਸਤੰਬਰ 2008 ਨੂੰ ਕਲੱਬ ਲਈ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਪੇਸ਼ੇਵਾਰਕ ਗੋਲ ਮਹਿੰਦਰਾ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ 64 ਵੇਂ ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਜੇਸੀਟੀ ਨੂੰ 7-1 ਨਾਲ ਵੱਡੀ ਜਿੱਤ ਦਿਵਾਈ।<ref>{{Cite web|url=https://int.soccerway.com/matches/2008/09/28/india/i-league/dempo-sports-club/jagajit-cotton-textile-fc/716155/|title=Man U VS. Man city FC 1 – 2|website=Soccerway|access-date=4 November 2013}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ 11 ਅਕਤੂਬਰ 2008 ਨੂੰ ਕਲੱਬ ਲਈ ਆਪਣਾ ਦੂਜਾ ਗੋਲ 45 ਵੇਂ ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਮੁਹੰਮਦਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਜੇਸੀਟੀ ਨੂੰ 2-0 ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਦਿਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://int.soccerway.com/matches/2008/10/11/india/i-league/jagajit-cotton-textile-fc/mohammedan-sporting-club/716162/|title=JCT FC VS. MOHAMMEDAN 2 – 0|website=Soccerway|access-date=4 November 2013}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਲਵੰਤ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸੀਜ਼ਨ ਦਾ ਆਪਣਾ ਆਖਰੀ ਗੋਲ 26 ਨਵੰਬਰ 2008 ਨੂੰ ਮੁੰਬਈ ਵਿਰੁੱਧ 38 ਵੇਂ ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਜੇਸੀਟੀ ਨੂੰ 2–3 ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਜਾਣ ਤੋਂ ਨਹੀਂ ਰੋਕ ਸਕਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://int.soccerway.com/matches/2008/11/26/india/i-league/mumbai-fc/jagajit-cotton-textile-fc/721467/|title=MUMBAI VS. JCT FC 3 – 2|website=Soccerway|access-date=4 November 2013}}</ref> ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਡੈਬਿਊ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਲਾਭਕਾਰੀ ਡੁਰਾਂਡ ਕੱਪ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾਈ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਜੇਸੀਟੀ ਸੈਮੀਫਾਈਨਲ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚੀ ਸੀ, ਬਲਵੰਤ ਨੇ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦੌਰਾਨ ਤਿੰਨ ਗੋਲ ਕੀਤੇ ਸਨ।<ref name="mohunbaganac.com">{{Cite web |url=http://www.mohunbaganac.com/interview-detail/mcdowell-mohun-bagan-new-recruit-balwant-singh-3816 |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2019-12-26 |archive-date=2016-01-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160127131110/http://www.mohunbaganac.com/interview-detail/mcdowell-mohun-bagan-new-recruit-balwant-singh-3816 |dead-url=yes }}</ref> ਉਸਨੇ 4 ਅਕਤੂਬਰ 2009 ਨੂੰ 2009-10 ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ ਲਈ ਆਪਣਾ ਖਾਤਾ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਬ੍ਰੇਸ ਬਣਾਇਆ ਸੀ ਤਾਂ ਜੇ.ਸੀ.ਟੀ. ਨੇ 28 ਜਨਵਰੀ, 2010 ਨੂੰ ਸਪੋਰਟਿੰਗ ਗੋਆ ਖਿਲਾਫ ਆਪਣਾ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਤੀਜਾ ਅਤੇ ਆਖਰੀ ਗੋਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ਿਲਾਂਗ ਲਾਜੋਂਗ<ref>{{Cite web|url=https://int.soccerway.com/matches/2009/10/04/india/i-league/jagajit-cotton-textile-fc/lajong-sc/870728/|title=JCT FC VS. SHILLONG LAJONG 5 – 1|website=Soccerway|access-date=4 November 2013}}</ref> ਖਿਲਾਫ ਮੈਚ 5-1 ਨਾਲ ਜਿੱਤਿਆ ਸੀ। ਮੈਚ ਦੇ 58 ਵੇਂ ਮਿੰਟ 'ਚ ਜੇ.ਸੀ.ਟੀ. ਨੇ 2-0 ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://int.soccerway.com/matches/2010/01/28/india/i-league/jagajit-cotton-textile-fc/sporting-club-de-goa/883118/|title=JCT FC VS. SPORTING GOA 2 – 0|website=Soccerway|access-date=4 November 2013}}</ref> ਬਲਵੰਤ ਉਨ੍ਹਾਂ 6 ਜੇ.ਸੀ.ਟੀ. ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ ਜੋ ਸਾਲ 2010 ਵਿੱਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ [[ਵੁਲਵਰਹੈਂਪਟਨ ਵਾਨਦੇਰੇਰਸ ਫੁੱਟਬਾਲ ਕਲੱਬ|ਵਲਵਰਹੈਂਪਟਨ ਵੈਂਡਰਰਜ਼]] ਵਿਖੇ ਥੋੜੇ ਜਿਹੇ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ ਗਏ ਸਨ।<ref>http://www.jctfootball.com/news/newsDetail.aspx?NewsId=pjxZLOlowq4%3d</ref> ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੇ ਜੇਸੀਟੀ ਲਈ ਉਸਦਾ ਆਖਰੀ ਗੋਲ ਕੀਤਾ ਸੀ ਜੋ 2010-1011 ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ 7 ਦਸੰਬਰ 2010 ਨੂੰ ਚਰਚਿਲ ਬ੍ਰਦਰਜ਼ ਵਿਰੁੱਧ 37 ਵੇਂ ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਮੈਚ 1-1 ਨਾਲ ਕਰ ਲਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://int.soccerway.com/matches/2010/12/07/india/i-league/jagajit-cotton-textile-fc/churchill-brothers-sc/1044759/|title=JCT FC VS. CHURCHILL BROTHERS 1 – 1|website=Soccerway|access-date=4 November 2013}}</ref> === ਸਲਗਾਓਕਰ === ਜਦੋਂ ਮੌਸਮ ਖ਼ਤਮ ਹੋਇਆ, ਜੇ.ਸੀ.ਟੀ. ਨੂੰ ਆਈ-ਲੀਗ ਦੇ ਦੂਜੇ ਡਵੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਬਲਵੰਤ ਨੂੰ ਗੋਨ-ਅਧਾਰਤ ਸਲਗਾਓਕਰ ਨੇ 8 ਜੂਨ 2011 ਨੂੰ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਸੌਦੇ 'ਤੇ ਚੁੱਕ ਲਿਆ।<ref>{{Cite web|url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-08/top-stories/29633161_1_salgaocar-sc-jct-trio|title=JCT trio signs two-year deal with Salgaocar|website=Times of India|access-date=4 November 2013|archive-date=2011-09-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20110905011812/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2011-06-08/top-stories/29633161_1_salgaocar-sc-jct-trio|dead-url=yes}}</ref> ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਕਲੱਬ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 21 ਮਾਰਚ 2012 ਨੂੰ ਨੈਫਚੀ ਐਫਕੇ ਖਿਲਾਫ 2012 ਏਐਫਸੀ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸ ਫਰਨਾਂਡਿਸ ਲਈ 79 ਵੇਂ ਮਿੰਟ ਦੇ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਆਇਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਮੈਚ 2-2 ਨਾਲ ਬਰਾਬਰ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://int.soccerway.com/matches/2012/03/21/asia/afc-cup/salgaocar-sports-club/neftchi-fargona/1232587/|title=SALGAOCAR VS. NEFTCHI 2 – 2|website=Soccerway|access-date=4 November 2013}}</ref> ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੂਜੇ ਏਐਫਸੀ ਕੱਪ ਮੈਚ ਵਿੱਚ 10 ਅਪ੍ਰੈਲ, 2012 ਨੂੰ ਅਲ-ਵੇਹਦਤ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਸਲਗਾਓਕਰ 1-2 ਨਾਲ ਹਾਰ ਗਿਆ।<ref>https://int.soccerway.com/matches/2012/04/10/asia/afc-cup/salgaocar-sports-club/al-weehdat/1232592/</ref> ਬਲਵੰਤ ਨੇ ਆਪਣਾ ਬਹੁਤਾ ਸਮਾਂ ਸਲਗਾਓਕਰ ਵਿਖੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ; ਹਿਸਟ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਸੀਜ਼ਨ ਲੰਬੀ ਸੱਟ ਲੱਗਣ ਕਾਰਨ ਝੁਲਸ ਗਿਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਜੇ ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੂੰ ਗੋਆ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਸਥਾਨਕ ਲੀਗ ਖੇਡਾਂ ਖੇਡਣ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈ ਸੀ ਅਤੇ ਆਈ-ਲੀਗ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>http://www.sportskeeda.com/football/i-league-churchill-brothers-striker-balwant-singh-hopeful-of-india-call-up</ref> === ਮੋਹੁਨ ਬਾਗਾਨ === ਬਲਵੰਤ ਨੂੰ ਮੋਹੂਨ ਬਾਗਾਨ ਨੇ 5 ਹੋਰ ਕਲੱਬਾਂ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਜੋ ਉਸ ਦੇ ਦਸਤਖਤ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੇ 17-ਗੋਲ ਕਾਰਨ ਪਿਛਲੇ ਸੈਸ਼ਨ ਵਿੱਚ 2014-15 ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸਾਲ ਦੇ ਸੌਦੇ 'ਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="mohunbaganac.com"/> ਉਹ ਬਾਗਾਨ ਲਈ 17 ਵਾਰ ਆਪਣੀ ਖਿਤਾਬ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੀ ਮੁਹਿੰਮ ਵਿੱਚ ਅਤੇ 4 ਵਾਰ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਹੋਏਗਾ। == ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ == ਬਲਵੰਤ ਨੇ ਇੰਡੀਆ ਬੀ ਲਈ ਆਪਣੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ 17 ਫਰਵਰੀ 2010 ਨੂੰ ਕਿਰੀਗਿਸਤਾਨ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਸਾਲ 2010 ਦੇ ਏਐਫਸੀ ਚੈਲੇਂਜ ਕੱਪ ਦੇ ਉਦਘਾਟਨ ਮੈਚ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ [[ਜੇਜੇ ਲਾਲਪੇਖਲੂਆ|ਜੀਜੇ ਲਾਲਪੇਖਲੂਆ ਦੇ]] ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 79 ਮਿੰਟ ਪਹਿਲਾਂ ਖੇਡਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਖੇਡਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://int.soccerway.com/matches/2010/02/17/asia/afc-challenge-cup/india/kyrgyzstan/886343/|title=INDIA VS. KYRGYZSTAN 1 – 2|website=Soccerway|access-date=5 November 2013}}</ref> ਉਸ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵਿਚ, ਉਸਨੇ ਅੰਡਰ -23 ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਭਾਰਤ ਲਈ ਆਪਣੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਨੇ 2010 ਦੀਆਂ [[ਏਸ਼ੀਆਈ ਖੇਡਾਂ]] ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਇਹ ਮੈਚ 7 ਨਵੰਬਰ 2010 ਨੂੰ ਕੁਵੈਤ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿੰਘ ਨੇ ਪੂਰਾ ਮੈਚ ਖੇਡਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਅੰਡਰ -23 ਵਿੱਚ 0-2 ਨਾਲ ਹਾਰ ਗਿਆ। ਫਿਰ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ 62 ਵੇਂ ਮਿੰਟ ਵਿੱਚ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਯੂ 23 ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੋਲ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂਕਿ ਭਾਰਤ 4-1 ਨਾਲ ਜੇਤੂ ਰਿਹਾ। ਉਸਨੇ ਹੀਰੋ ਟ੍ਰਾਈ-ਨੈਸ਼ਨ ਕੱਪ ਵਿੱਚ ਮਾਰੀਸ਼ਸ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਆਪਣੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਜੇਤੂ ਗੋਲ ਵੀ ਕੀਤਾ। 5 ਸਤੰਬਰ ਨੂੰ ਬਲਵੰਤ ਨੇ ਗੋਲ ਦਾਗਿਆ ਜਿਸ ਨਾਲ ਏਸ਼ੀਅਨ ਕੱਪ ਕੁਆਲੀਫਾਇੰਗ 'ਚ ਮਕਾਉ ਖਿਲਾਫ 2-0 ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਦਰਜ ਕੀਤੀ ਗਈ। === ਅੰਤਰ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੋਲ === {| class="wikitable" style="font-size:85%;" ! ਨਹੀਂ ! ਤਾਰੀਖ਼ ! ਸਥਾਨ ! ਸਕੋਰ ! ਨਤੀਜਾ ! ਮੁਕਾਬਲਾ ! ਰੈਫ. |- | 1. | 19 ਅਗਸਤ 2017 | ਮੁੰਬਈ ਫੁੱਟਬਾਲ ਅਰੇਨਾ, [[ਮੁੰਬਈ]], [[ਭਾਰਤ]] | align="center" | '''2''' –1 | align="center" | 2-1 | 2017 ਹੀਰੋ ਟ੍ਰਾਈ-ਨੇਸ਼ਨ ਸੀਰੀਜ਼ |<ref>{{Cite web|url=https://the-aiff.com/news-center-details.htm?id=8385|title=INDIA COME BACK FROM BEHIND TO BEAT MAURITIUS|website=the-aiff.com|publisher=AIFF|access-date=26 May 2019}}</ref> |- | 2. | rowspan="2" | 3 ਸਤੰਬਰ 2017 | rowspan="2" | Estádio Campo Desportivo, Taipa, [[ਮਕਾਉ|Macau ਤੱਕ]] | align="center" | '''1''' –0 | rowspan="2" style="text-align:center" | 2-0 | rowspan="2" | 2019 ਏਐਫਸੀ ਏਸ਼ੀਅਨ ਕੱਪ ਯੋਗਤਾ | rowspan="2" |<ref>{{Cite web|url=http://cms.the-afc.com/afcasfeeds?fixtureid=11140&stageid=432&tMode=H&view=ajax&show=matchsummary|title=AFC ASIAN CUP Q IND vs MAC|website=the-afc.com|publisher=AFC|access-date=26 May 2019|archive-date=22 ਮਾਰਚ 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180322143314/http://cms.the-afc.com/afcasfeeds?fixtureid=11140&stageid=432&tMode=H&view=ajax&show=matchsummary|dead-url=unfit}}</ref> |- | 3. | align="center" | '''2''' –0 |} == ਸਨਮਾਨ == === ਕਲੱਬ === ; ਸਲਗਾਓਕਰ * ਆਈ-ਲੀਗ (1): 2011-12 * ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਕੱਪ (1): 2011 ; ਚਰਚਿਲ ਬ੍ਰਦਰਜ਼ * ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਕੱਪ (1): 2013-14 ; ਮੋਹੁਨ ਬਾਗਾਨ * ਆਈ-ਲੀਗ (1): 2014-15 ==== ਚੇਨਈਯਿਨ ਐਫ.ਸੀ. ==== * [[ਇੰਡੀਅਨ ਸੁਪਰ ਲੀਗ]]: [[2015 ਇੰਡੀਅਨ ਸੁਪਰ ਲੀਗ|2015]] - ਚੈਂਪੀਅਨਜ਼ === ਵਿਅਕਤੀਗਤ === * ਐਫਪੀਏਆਈ ਸਰਬੋਤਮ ਭਾਰਤੀ ਖਿਡਾਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ (1): 2013-14 == ਹਵਾਲੇ == <references /> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1986]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਖਿਡਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਖਿਡਾਰੀ]] fvquhw6xxet7smcheqkkm482suz9feb 0 124395 609789 527617 2022-07-31T04:02:09Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:ACDC_In_Tacoma_2009.jpg|thumb|250x250px]] '''ਏ.ਸੀ./ਡੀ.ਸੀ.''' ([[ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ|ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ]]: '''AC/DC''') ਇੱਕ ਆਸਟਰੇਲੀਆਈ [[ਰੌਕ ਸੰਗੀਤ]] ਬੈਂਡ ਹੈ, ਜੋ ਸਕਾਟਿਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ ਭਰਾ ਮੈਲਕਮ ਅਤੇ ਐਂਗਸ ਯੰਗ ਦੁਆਰਾ 1973 ਵਿੱਚ [[ਸਿਡਨੀ]] ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="MalcolmQuits"><cite class="citation web">[http://albertmusic.com/news/ac-dc-rock-or-bust "AC/DC 'ROCK OR BUST<span class="cs1-kern-right">'</span>"]. Alberts Management. [https://web.archive.org/web/20160307034740/http://albertmusic.com/news/ac-dc-rock-or-bust Archived] from the original on 7 March 2016<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">24 September</span> 2014</span>.</cite></ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸਖਤ ਰੌਕ, ਬਲੂਜ਼ ਰਾਕ, ਅਤੇ ਹੈਵੀ ਮੈਟਲ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ;<ref name="McParland">{{Cite book|title=Myth and Magic in Heavy Metal Music|last=McParland|first=Robert|publisher=[[McFarland & Company|McFarland]]|year=2018|isbn=978-1476673356|pages=57–58}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬੈਂਡ ਆਪਣੇ ਆਪ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ "ਰੌਕ ਅਤੇ ਰੋਲ" ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।<ref name="Bonfire"><cite class="citation book">Engleheart, Murray (18 November 1997). ''AC/DC&nbsp;– Bonfire''.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> 1975 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਐਲਬਮ, ''ਹਾਈ ਵੋਲਟੇਜ'' ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ AC/DC ਵਿੱਚ ਕਈ ਲਾਈਨ-ਅਪ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਹੋਈਆਂ। ਸਦੱਸਤਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਯੰਗ ਭਰਾਵਾਂ, ਗਾਇਕ ਬੌਨ ਸਕਾਟ, ਡਰੱਮਰ ਫਿਲ ਰੁਡ, ਅਤੇ ਬਾਸ ਪਲੇਅਰ ਮਾਰਕ ਇਵਾਨਜ਼ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਸਥਿਰ ਹੋਈ। ਇਵਾਨਜ਼ ਨੂੰ 1977 ਵਿੱਚ ਕਲਿਫ਼ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਐਲਬਮ ''ਪਾਓਰੇਜ'' ਦੁਆਰਾ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਰਵਰੀ 1980 ਵਿਚ, ''ਹਾਈਵੇ ਟੂ ਹੇਲਮ'' ਐਲਬਮ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਨ ਦੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨਿਆਂ ਬਾਅਦ, ਲੀਡ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਸਹਿ-ਗੀਤਕਾਰ ਬੋਨ ਸਕੌਟ ਦੀ ਗੰਭੀਰ ਸ਼ਰਾਬ ਦੇ ਜ਼ਹਿਰ ਨਾਲ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref name="BScottDeath">{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/uk/2005/feb/19/arts.artsnews|title=25 years on, AC/DC fans recall how wild rocker met his end|last=Richard Jinman|date=19 February 2005|website=The Guardian|archive-url=https://archive.today/20131119130507/http://www.theguardian.com/uk/2005/feb/19/arts.artsnews|archive-date=19 November 2013|access-date=7 August 2008}}</ref> ਸਮੂਹ ਨੇ ਭੰਗ ਕਰਨਾ ਮੰਨਿਆ ਪਰ ਇਕੱਠੇ ਰਹੇ, ਸਕਾਟ ਦੀ ਥਾਂ ਬ੍ਰਾਇਨ ਜਾਨਸਨ ਨੂੰ ਲਿਆਇਆ।<ref name="hell_aint"><cite class="citation book">Wall, Mick (2012). ''AC/DC: Hell Aint a Bad Place to Be''. London: Orion Publishing group. [[International Standard Book Number|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-1-4091-1535-9|<bdi>978-1-4091-1535-9</bdi>]].</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> ਉਸ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਵਿਚ, ਬੈਂਡ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਐਲਬਮ ਜਾਨਸਨ, ''ਬੈਕ ਇਨ ਬਲੈਕ'' ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਕਾਟ ਦੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਕੀਤਾ। ਐਲਬਮ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾ ਦੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਸਿਖਰਾਂ 'ਤੇ ਲਾਂਚ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਹੁਣ ਤੱਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਕਣ ਵਾਲੀ ਐਲਬਮ ਬਣ ਗਈ। ਬੈਂਡ ਦੀ ਅਗਲੀ ਐਲਬਮ, ''ਫੌਰ ਦੋਜ਼ ਟੂ ਰਾਕ ਵੀ ਸਲੂਟ ਯੂ'', ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਐਲਬਮ ਸੀ. ਬੈਂਡ ਨੇ ਫਿਲ ਰਡ ਨੂੰ 1983 ਵਿੱਚ ਢੋਲੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ, ਅਤੇ ਸਾਈਮਨ ਰਾਈਟ ਨੇ 1989 ਵਿੱਚ ਅਹੁਦਾ ਛੱਡਣ ਤਕ ਆਪਣੀ ਜਗ੍ਹਾ ਪੂਰੀ ਕਰ ਲਈ, ਜਿਸ ਦੀ ਥਾਂ ਕ੍ਰਿਸ ਸਲੇਡ ਨੇ ਲੈ ਲਈ। ਬੈਂਡ ਨੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ''ਦਿ ਰੇਜ਼ਰਜ਼ ਐਜ'' ਦੇ ਜਾਰੀ ਹੋਣ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਪਾਰਕ ਪੁਨਰਗਠਨ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤਾ। ਫਿਲ ਰੁਡ 1994 ਵਿੱਚ ਬੈਂਡ ਦੀ 1995 ਐਲਬਮ ''ਬੱਲਬ੍ਰੇਕਰ ਵਿਚ'' ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਵਾਪਸ ਪਰਤਿਆ। 2008 ਵਿੱਚ ਰਿਲੀਜ਼ ਹੋਈ ਬੈਂਡ ਦੀ ਸਟੂਡੀਓ ਐਲਬਮ ''ਬਲੈਕ ਆਈਸ'', ਉਸ ਸਾਲ ਦੀ ਦੂਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਕਣ ਵਾਲੀ ਐਲਬਮ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਚਾਰਟ ਹਿੱਟ ''ਫਾਰ ਦਿਉਰ ਟੂ ਟੂ ਰਾਕ'' ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਆਇਆ, ਆਖਰਕਾਰ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਸਾਰੇ ਚਾਰਟ ਤੇ ਪਹਿਲੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।<ref name="currentstatus"><cite class="citation web">[https://web.archive.org/web/20080424091345/http://www.roadrunnerrecords.com/blabbermouth.net/news.aspx?mode=Article&newsitemID=95431 "AC/DC Completes Recording New Album"]. ''[[Blabbermouth.net]]''. 22 April 2008. Archived from [http://www.roadrunnerrecords.com/BLABBERMOUTH.NET/news.aspx?mode=Article&newsitemID=95431 the original] on 24 April 2008<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">22 April</span> 2008</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> ਬੈਂਡ ਦੀ ਲਾਈਨ-ਅਪ 2014 ਤੱਕ ਮੈਲਕਮ ਯੰਗ ਦੀ ਰਿਟਾਇਰਮੈਂਟ ਦੇ ਨਾਲ, ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦਿਮਾਗੀ ਕਮਜ਼ੋਰੀ (ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਮੌਤ 2017 ਵਿੱਚ ਹੋਈ) ਅਤੇ ਰਡ ਦੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ 2014 ਤੱਕ ਇਕੋ ਜਿਹੀ ਰਹੀ। 2016 ਵਿੱਚ, ਜੌਹਨਸਨ ਨੂੰ ਸੁਣਵਾਈ ਦੇ ਵਿਗੜ ਰਹੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਦੌਰੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਗਨਸ ਐਨ ਰੋਜ਼ਿਜ ਦਾ ਸਾਹਮਣੇ ਵਾਲਾ ਆਦਮੀ ਐਕਸਲ ਰੋਜ਼ ਨੇ ਉਸ ਸਾਲ ਦੀਆਂ ਤਰੀਕਾਂ ਦੀ ਬਾਕੀ ਬਚੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਲਈ ਬੈਂਡ ਦੀ ਗਾਇਕਾ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਦਮ ਰੱਖਿਆ। ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਬਾਸ ਪਲੇਅਰ ਅਤੇ ਬੈਕਗ੍ਰਾਉਂਡ ਦੇ ਗਾਇਕਾ ਕਲਿਫ ਵਿਲੀਅਮਜ਼ ਆਪਣੇ 2016 ਦੇ ਰਾਕ ਜਾਂ ਬਸਟ ਵਰਲਡ ਟੂਰ ਦੇ ਅੰਤ 'ਤੇ ਬੈਂਡ ਤੋਂ ਸੰਨਿਆਸ ਲੈ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਸਮੂਹ ਨੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਿਸੇ ਨਵੀਂ ਐਲਬਮ ਨੂੰ ਬਰਤਰਫ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ''ਬਲੈਕ-'' ਇਰਾ ਲਾਈਨਅਪ ''ਵਿਚ'' ਬਚੇ ਹੋਏ ''ਬੈਕ ਦੇ'' ਨਾਲ ਦੌਰੇ ਜਾਰੀ ਹਨ। ਏਸੀ/ਡੀਸੀ ਨੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ 200 ਮਿਲੀਅਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰਿਕਾਰਡ ਵੇਚੇ ਹਨ, ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ 71.5 ਮਿਲੀਅਨ ਐਲਬਮਾਂ ਸਮੇਤ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੇਚਣ ਵਾਲਾ ਕਲਾਕਾਰ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ 14 ਵੇਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਕਣ ਵਾਲਾ ਕਲਾਕਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।<ref name="riaa1"><cite class="citation web">[https://www.riaa.com/goldandplatinum.php?content_selector=top-selling-artists "Top Selling Artists"]. ''Recording Industry Association of America''. [https://web.archive.org/web/20120719114528/http://riaa.com/goldandplatinum.php?content_selector=top-selling-artists Archived] from the original on 19 July 2012<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2 August</span> 2008</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref><ref name="4zmbT"><cite class="citation news">Moran, Jonathon (7 February 2010). [http://www.dailytelegraph.com.au/entertainment/music/gen-y-pop-princess-taylor-swift-vs-baby-boom-rockers-acdc/story-e6frexl9-1225827437527 "Gen Y Pop Princess Taylor Swift vs Baby Boom Rockers AC/DC"]. ''[[The Daily Telegraph (Sydney)|The Daily Telegraph]]''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">9 January</span> 2013</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref><ref name="eIi4U"><cite class="citation news">Reporter, The Age (6 February 2010). [http://www.theage.com.au/news/entertainment/music/acdc-ham-it-up/2010/02/06/1265151992383.html "AC/DC ham it up"]. ''[[The Age]]''. [https://web.archive.org/web/20130611141140/http://www.theage.com.au/news/entertainment/music/acdc-ham-it-up/2010/02/06/1265151992383.html Archived] from the original on 11 June 2013<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">19 January</span> 2013</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> ''ਬੈਕ ਇਨ ਬਲੈਕ'' ਨੇ ਇੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ਨ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ 50 ਮਿਲੀਅਨ ਯੂਨਿਟਸ ਵੇਚਿਆ ਹੈ, ਇਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਕਲਾਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਤੀਜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਕਣ ਵਾਲੀ ਐਲਬਮ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬੈਂਡ ਦੁਆਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਕਣ ਵਾਲੀ ਐਲਬਮ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਐਲਬਮ ਨੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ 22 ਮਿਲੀਅਨ ਯੂਨਿਟ ਵੇਚੇ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਹੁਣ ਤਕ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵਿਕਣ ਵਾਲੀ ਐਲਬਮ ਹੈ।<ref name="riaa2"><cite class="citation web">[https://www.riaa.com/gold-platinum/?tab_active=top_tallies "Gold & Platinum"]. ''Recording Industry Association of America''<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">22 May</span> 2017</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> ਏਸੀ / ਡੀਸੀ ਵੀਐਚ 1 ਦੀ "ਹਾਰਡ ਰਾਕ ਦੇ 100 ਮਹਾਨ ਕਲਾਕਾਰਾਂ" ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਚੌਥੇ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਹੈ<ref name="ncQS2"><cite class="citation web">[http://www.vh1.com/shows/dyn/the_greatest/62188/episode_wildcard.jhtml?wildcard=/shows/dynamic/includes/wildcards/the_greatest/hardrock_list_full.jhtml&event_id=862769&start=81 "100 Greatest artists of hard rock"]. ''[[VH1]]''. [https://web.archive.org/web/20080913223620/http://www.vh1.com/shows/dyn/the_greatest/62188/episode_wildcard.jhtml?wildcard=%2Fshows%2Fdynamic%2Fincludes%2Fwildcards%2Fthe_greatest%2Fhardrock_list_full.jhtml&event_id=862769&start=81 Archived] from the original on 13 September 2008<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2 August</span> 2008</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref><ref name="K5xeE">[http://www.rockonthenet.com/archive/2000/vh1hardrock.htm Rock On The Net: VH1: 100 Greatest Hard Rock Artists: 1–50] 25 June 2013 at [[WebCite]].</ref> ਅਤੇ ਐਮਟੀਵੀ ਦੁਆਰਾ ਸੱਤਵੇਂ "ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਹੈਵੀ ਮੈਟਲ ਬੈਂਡ ਆਫ ਆਲ ਟਾਈਮ" ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।<ref name="eVbFY"><cite class="citation web">[https://web.archive.org/web/20080726214945/http://www.mtv.com/bands/m/metal/greatest_metal_bands/071406/index8.jhtml "The Greatest Metal Bands of All Time"]. MTV. Archived from [http://www.mtv.com/bands/m/metal/greatest_metal_bands/071406/index8.jhtml the original] on 26 July 2008<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">2 August</span> 2008</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> 2004 ਵਿੱਚ, ਏਸੀ / ਡੀਸੀ ਨੇ "ਆਲ ਟਾਈਮ ਦੇ 100 ਮਹਾਨ ਕਲਾਕਾਰਾਂ" ਦੀ ''ਰੋਲਿੰਗ ਸਟੋਨ ਦੀ'' ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ 72 ਵੇਂ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ। ਨਿਰਮਾਤਾ ਰਿਕ ਰੁਬਿਨ, ਜਿਸ ਨੇ ''ਰੋਲਿੰਗ ਸਟੋਨ ਦੀ'' ਸੂਚੀ ਲਈ ਬੈਂਡ 'ਤੇ ਲੇਖ ਲਿਖਿਆ, ਏਸੀ / ਡੀਸੀ ਨੂੰ "ਸਰਬੋਤਮ ਰੌਕ ਅਤੇ ਰੋਲ ਬੈਂਡ" ਕਿਹਾ।<ref name="thegreatest"><cite class="citation magazine">[https://www.rollingstone.com/music/lists/100-greatest-artists-of-all-time-19691231/ac-dc-20110420 "AC/DC – 100 Greatest Artists"]. ''Rolling Stone''. [https://web.archive.org/web/20171008151937/http://www.rollingstone.com/music/lists/100-greatest-artists-of-all-time-19691231/ac-dc-20110420 Archived] from the original on 8 October 2017<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">6 October</span> 2017</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> 2010 ਵਿੱਚ, ''ਵੀਐਚ 1'' ਨੇ ਆਪਣੀ "100 ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੇ ਸਰਬੋਤਮ ਕਲਾਕਾਰਾਂ" ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਏਸੀ / ਡੀਸੀ ਨੰਬਰ 23 ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ।<ref name="ODQCW"><cite class="citation web">[http://stereogum.com/495331/vh1-100-greatest-artists-of-all-time/list/ "The Greatest Artists of All Time"]. VH1/Stereogum. [https://web.archive.org/web/20110917145032/http://stereogum.com/495331/vh1-100-greatest-artists-of-all-time/list/ Archived] from the original on 17 September 2011<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">19 September</span> 2011</span>.</cite><templatestyles src="Module:Citation/CS1/styles.css"></templatestyles></ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗ੍ਰੈਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜੇਤੂ]] kjasey8oixbo2dbzcp2477ijn7v5dx2 0 124409 609782 507325 2022-07-31T03:44:14Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Edward VI of England c. 1546.jpg|thumb|ਇੰਗਲੈੰਡ ਦਾ ਰਾਜਾ ਏਡਵਰ੍ਡ (ਛੇਵਾਂ ) ]] '''ਏਡਵਰਡ (ਛੇਵਾਂ)''' (12 ਅਕਤੂਬਰ 1537 - 6 ਜੁਲਾਈ 1553) ਇੰਗਲੈਂਡ ਅਤੇ ਆਇਰਲੈਂਡ ਦਾ ਰਾਜਾ ਸੀ I 28 ਜਨਵਰੀ 1547 ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੱਕ ਏਡਵਰਡ ਰਾਜੇੇ ਦੀ ਪਦਵੀ ਤੇੇ ਰਿਹਾ I 20 ਫਰਵਰੀ 1547 ਨੂੰ ਨੌਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ I ਐਡਵਰਡ [[ਇੰਗ੍ਲੈੰਡ ਦਾ ਰਾਜਾ ਹੈਨਰੀ (ਅੱਠਵਾਂ)|ਹੈਨਰੀ ਅੱਠਵੇਂ]] ਅਤੇ ਜੇਨ ਸੀਮੌਰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦਾ ਪ੍ਰੋਟੈਸਟਂਟ ਵਜੋਂ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ ਪਹਿਲਾ ਰਾਜਾ ਸੀ। <ref>{{Cite web|url=http://www.historyisnowmagazine.com/blog/2018/3/11/5-fascinating-facts-about-king-henry-viiis-son-king-edward-vi#.XdR7c3dFz4g|title=5 Fascinating Facts about King Henry VIII's son, King Edward VI}}</ref> ਅਰਥਾਤ ਉਸਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਚਾਰ ਧਾਰਾ ਪ੍ਰੋਟੈਸਟਂਟ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਜਿਆਦਾ ਲੰਮਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਰਾਜ ਦੀ ਕਾਉਂਸਿਲ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਚਾਚੇ ਏਡਵਰਡ ਸੀਮੋਰ ਨੇੇ 1547 ਤੋੋਂ 1549 ਤੱਕ ਲੀਡ ਕੀਤਾ। ਅਤੇ ਜਾਨ ਡੁਡਲੇ ਨੇ 1550 ਤੋਂ 1553 ਤੱਕ ਲੀਡ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=https://www.royal.uk/edward-vi|title=Edward VI (r.1547-1553)|last=Ciara.Berry|date=2016-01-14|website=The Royal Family|language=en|access-date=2020-01-10}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/biography/Edward-VI|title=Edward VI {{!}} Biography & Facts|website=Encyclopedia Britannica|language=en|access-date=2020-01-10}}</ref> == ਪ੍ਰਭਾਵ == ਏਡਵਰਡ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੁਆਤ ਦੇ ਦੋਰਾਨ ਹੀ ਇੰਗਲੈੰਡ ਦੀ ਸਮਾਜਿਕ ਤੇ ਆਰਥਿਕ ਹਾਲਤ ਚੰਗੀ ਨਹੀਂ ਸੀ I 1549 ਦੇ ਦੰਗੇ ਅਤੇ ਬਗਾਵਤ ਨੇ ਵੀ ਇਸਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਤੇ ਅਸਰ ਪਾਇਆ I ਸਕਾਟਲੈੰਡ ਨਾਲ ਵੀ ਇੱਕ ਜੰਗ ਹੋਈ I ਆਰਥਿਕ ਨੁਕਸਾਨ ਵੀ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਅਮਨ ਦੀ ਬਹਾਲੀ ਵਾਸਤੇ ਫੋਜ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਵੀ ਬਲਾਉਣਾ ਪਿਆ I ਭਾਵੇਂ ਏਡਵਰਡ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਸਿਰਫ ਛੇ ਕੁ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ, ਇਸਦਾ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਸੁਧਾਰਾਂ (Reformation) ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਚਰਚ (Church of England) ਉਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਬਹੁਤਾ ਜਿਆਦਾ ਹੋਇਆ। ਉਸਨੇ 1550 ਵਿੱਚ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂਂ ਚਰਚਾਂ ਵਾਸਤੇੇ ਸਾਂਝੀ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਦੀ ਕਿਤਾਬ (Book of Common Prayer) ਲਾਜਮੀ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਏਡਵਰ੍ਡ ਦੇ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਧਾਰਮਿਕ ਸੁਧਾਰ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਏਲਿਜ਼ਾਬੇਥ (ਪਹਿਲੀ) ਦੀ ਧਾਰਮਿਕ ਨੀਤੀਆਂਬੁਨਿਆਦ ਰੱਖੀ I == ਮੋਤ ਅਤੇ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀ == ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਏਡਵਰਡ ਸਿਹਤ ਵਿੱਚ ਬੜਾ ਕਮਜੋਰ ਸੀ। ਫਰਵਰੀ 1553 ਵਿੱਚ ਉਹ ਜਿਆਦਾ ਬੀਮਾਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਮਹਸੂਸ ਹੋਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਕਿ ਹੁਣ ਓਹ ਜਿਆਦਾ ਚਿਰ ਜਿਓੰਦਾ ਨਹੀਂ ਰਹੇਗਾ I ਉਹ ਆਪਣੇ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ I ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ ਹਾਲੇ ਹੋਈਆਂ ਨਹੀਂ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੀ ਕਿਸੇ ਦਾ ਚੋਣ ਕਰਨਾ ਸੀ I ਉਹ ਥੋੜਾ ਬਹੁਤ ਠੀਕ ਵੀ ਹੋਇਆ ਪਰ ਜੂੂੂਨ 1553 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਹਾਲਤ ਖਰਾਬ ਹੋ ਗਈ। ਉਸਨੇ '''ਮੈਰੀ (ਪਹਿਲੀ)''' ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਨਾਉਣ ਤੋਂ ਨਾਂਹ ਕਰ ਦਿੱਤੀ। ਮੈਰੀ, '''ਹੈਨਰੀ (ਅਠਵਾਂ)''' ਅਤੇ '''ਕੈਥਰੀਨ''' (ਕਵੀਨ ਆਫ ਅਰਾਗੋਨ) ਦੀ ਧੀ ਸੀ ਜਿਸਨੂੰ ਹੈਨਰੀ ਨੇ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰ ਤੋਂ ਵਾਂਝੇ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.royal.gov.uk/pdf/stuarts.pdf|title=Wayback Machine|date=2010-12-03|website=web.archive.org|access-date=2020-01-10|archive-date=2010-12-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20101203132356/http://www.royal.gov.uk/pdf/stuarts.pdf|dead-url=unfit}}</ref> ਪਰ ਏਡਵਰਡ ਨੇ ਮੈਰੀ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਇਸ ਕਰਕੇ ਕੀਤਾ ਕਿਉਂਕਿ ਓਹ ਕੈਥੋਲਿਕ ਚਰਚ ਨੂੰ ਮੰਨਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਟੈਸਟਂਟ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਫਰਤ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਏਡਵਰਡ ਨੇ ਆਪਣੀ ਚਚੇਰੀ ਭੈਣ '''ਲੇਡੀ ਜੇਨ ਗ੍ਰੇ''' ਆਪਣਾ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਬਨਾਇਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.historic-uk.com/HistoryUK/HistoryofEngland/Lady-Jane-Grey/|title=Lady Jane Grey, the Nine Day Queen|website=Historic UK|language=en-GB|access-date=2020-01-10}}</ref> ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਵੀ ਪ੍ਰੋਟੈਸਟਂਟ ਚਰਚ ਨੂੰ ਮੰਨਦੀ ਸੀ<ref>{{Cite web|url=https://www.westminster-abbey.org/abbey-commemorations/royals/edward-vi|title=Edward VI|last=pixeltocode.uk|first=PixelToCode|website=Westminster Abbey|language=en|access-date=2020-01-10}}</ref> ਪਰ ਉਹ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ਦਿਨ ਰਾਜ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕੀ I 6 ਜੁਲਾਈ 1553 ਨੂੰ ਏਡਵਰ੍ਡ ਦੀ ਮੋਤ ਹੋ ਗਈ ਤੇ 10 ਜੁਲਾਈ 1553 ਇਸਦੀ ਤਾਜਪੋਸ਼ੀ ਹੋਈ I 19 ਜੁਲਾਈ 1553 ਨੂੰ ਮੈਰੀ (ਪਹਿਲੀ) ਨੇ ਜੇਨ ਨੂੰ ਹਟਾ ਕੇ ਰਾਜਗੱਦੀ ਤੇ ਕਬਜਾ ਕਰ ਲਿਆ I == ਹਵਾਲੇ == <references /> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਗਲੈੰਡ ਦੇ ਸ਼ਾਹੀ ਰਾਜਘਰਾਣੇ]] 191v14smqpjkneh6df7fucbl9fsxp1h 0 124436 609872 578047 2022-07-31T07:39:46Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਜੌਹਨ ਰਿਚਰਡ ਪਿਲਗਰ''' (ਜਨਮ 9 ਅਕਤੂਬਰ 1939) ਇੱਕ ਆਸਟਰੇਲੀਆਈ [[ਪੱਤਰਕਾਰ]], [[ਲੇਖਕ]] ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ [[ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ|ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ]] ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.theguardian.com/culture/2013/nov/12/john-pilgers-utopia|title=John Pilger’s Utopia: an Australian film for British eyes first|last=Buckmaster|first=Luke|date=12 November 2013|website=the Guardian|language=en|access-date=18 May 2018}}</ref> ਉਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ 1962 ਤੋਂ [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲੋਕ|ਬ੍ਰਿਟੇਨ]] ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਹੈ।<ref>[http://www.huffingtonpost.com/andrei-markovits-and-jeff-weintraub/obama-and-the-progressive_b_103979.html][[Andrei Markovits]]<span> and Jeff Weintraub, "Obama and the Progressives: A Curious Paradox"</span>, ''[[The Huffington Post]]'', 28 May 2008</ref><ref>[http://www.theaustralian.com.au/news/australias-shame-on-aboriginal-living-standards-says-expat/story-e6frg6n6-1226632509439 "Aboriginal squalor among Australia's 'dirtiest secrets' says expat"], by Candace Sutton, ''[[The Australian]]'', 1 March 2013</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.screenonline.org.uk/people/id/976053/index.html|title=BFI Screenonline: Pilger, John (1939–) Biography|website=Screenonline.org.uk}}</ref> ਪਿਲਗਰ ਅਮਰੀਕੀ, ਆਸਟਰੇਲੀਆਈ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਵਿਦੇਸ਼ ਨੀਤੀ ਦਾ ਸਖ਼ਤ ਆਲੋਚਕ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ [[ਸਾਮਰਾਜਵਾਦ|ਸਾਮਰਾਜਵਾਦੀ]] ਏਜੰਡੇ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਪਿਲਗਰ ਨੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਆਸਟਰੇਲੀਆਈ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤੇ ਸਲੂਕ ਦੀ ਵੀ ਅਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਕੰਬੋਡੀਆ ਦੀ ਨਸਲਕੁਸ਼ੀ ਬਾਰੇ ਆਪਣੀਆਂ ਰਿਪੋਰਟਾਂ ਲਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ।<ref>{{Cite news|url=https://mobile.nytimes.com/1983/04/29/movies/film-two-perceptions-of-the-khmer-rouge.html|title=Film: Two Perceptions of the Khmer Rouge|last=Maslin|first=Janet|work=The New York Times|access-date=18 May 2018}}</ref> ਇਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ''ਦਿ ਕੁਆਈਟ ਮੁਟੀਨੀ (ਚੁੱਪ ਵਿਦਰੋਹੀ)'' (1970) ਨਾਲ ਹੋਈ, ਜੋ ਉਸ ਦੀ ਇੱਕ ਵੀਅਤਨਾਮ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ''ਯੀਅਰ ਜ਼ੀਰੋ'' (1979), ਕੰਬੋਡੀਆ ਵਿੱਚ [[ਖਮੇਰ ਰੂਜ|ਪੋਲ ਪੋਟ ਸ਼ਾਸਨ]] ਦੇ ਬਾਅਦ, ਅਤੇ ''ਡੈਥ ਆਫ਼ ਨੇਸ਼ਨ: ਦਿ ਟਿਮੋਰ ਕੋਂਸਪੀਰੇਸੀ'' (1993) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਆਸਟਰੇਲੀਆਈਆਂ ਉੱਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਈਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ''ਦ ਸੀਕ੍ਰੇਟ ਕੰਟਰੀ'' (1985) ਅਤੇ ''ਯੂਟੋਪੀਆ'' (2013) ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪ੍ਰਿੰਟ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ, ਪਿਲਗਰ ਨੇ 1963 ਤੋਂ 1986 ਤੱਕ ''ਡੇਲੀ ਮਿਰਰ'' ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ,<ref name="Pilgerbio">[http://johnpilger.com/biography Biography page], John Pilger's official website</ref> ਅਤੇ 1991 ਤੋਂ 2014 ਤੱਕ ''ਨਿਊ ਸਟੇਟਸਮੈਨ'' ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਲਈ ਨਿਯਮਤ ਕਾਲਮ ਲਿਖਿਆ। ਪਿਲਗਰ ਨੇ 1967 ਅਤੇ 1979 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦਾ ਪੱਤਰਕਾਰ ਆਫ਼ ਦਿ ਯੀਅਰ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ।<ref>{{Cite web|url=http://www.pressawards.org.uk/page-view.php?pagename=1970-1979-Winners|title=Press Awards Winners 1970-1979, Society of Editors|website=Web.archive.org|access-date=2020-01-07|archive-date=2017-10-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20171025111605/http://www.pressawards.org.uk/page-view.php?pagename=1970-1979-Winners|dead-url=unfit}}</ref> ਉਸ ਦੀਆਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਹਨ,<ref name="robert-fisk1">[http://www.robert-fisk.com/johnpilger/introduction_johnpilger.htm "Introduction to John Pilger"], Robert Fisk website {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080820183415/http://www.robert-fisk.com/johnpilger/introduction_johnpilger.htm|date=20 August 2008}}</ref> ਮਲਟੀਪਲ ਬਾਫਟਾ ਸਨਮਾਨਾਂ ਸਮੇਤ।<ref>{{Cite web|url=https://m.imdb.com/name/nm0683400/awards|title=John Pilger|website=IMDb|language=en|access-date=18 May 2018}}</ref> ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਦੇ ਮੀਡੀਆ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਪਿਲਗਰ ਦੀ ਲਿਖਤ ਵਿੱਚ ਨਿਯਮਿਤ ਵਿਸ਼ਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। == ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ == ਜੌਨ ਰਿਚਰਡ ਪਿਲਗਰ ਦਾ ਜਨਮ 9 ਅਕਤੂਬਰ 1939<ref>Anthony Hayward, ''Breaking the Silence: The Television Reporting of John Pilger,'' London, Network, 2008, p. 3 (no ISBN, book contained within ''Heroes'' DVD, Region 2 boxset)</ref><ref>Trisha Sertori [http://www2.thejakartapost.com/news/2012/10/11/john-pilger-the-messenger.html "John Pilger: The Messenger",] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121025190705/http://www.thejakartapost.com/news/2012/10/11/john-pilger-the-messenger.html|date=25 October 2012}} ''[[ਜਕਾਰਤਾ ਪੋਸਟ|The Jakarta Post]]'', 11 October 2012</ref> ਬੌਂਡੀ, ਨਿਊ ਸਾਊਥ ਵੇਲਜ਼ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref name="Pilgerbio"/> ਉਹ ਕਲਾਉਡ ਅਤੇ ਐਲਸੀ ਪਿਲਗਰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਹੈ, ਉਸਦਾ ਵੱਡਾ ਭਰਾ, ਗ੍ਰਾਹਮ (1932–2017) ਇੱਕ ਅਪਾਹਜ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਜਕਰਤਾ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਗਫ ਵਿਟਲਮ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ।<ref name="GPilger">{{Cite news|url=http://www.smh.com.au/comment/obituaries/graham-pilger-rowing-coach-and-battler-for-the-disabled-20170215-gue5x6.html|title=Graham Pilger, champion for the rights of the disabled|last=Pilger|first=John|date=17 February 2017|work=Sydney Morning Herald|access-date=21 February 2017}}</ref> ਪੀਲਗਰ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਪਾਸੇ ਜਰਮਨ ਮੂਲ ਦਾ ਹੈ,<ref>John Pilger ''A Secret Country'', p. xiv</ref> ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ, ਜਰਮਨ ਅਤੇ ਆਇਰਿਸ਼ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਸੀ; ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਮਾਮੇ-ਪੜਦਾਦਾ-ਦਾਦਾ-ਦਾਦੀ-ਆਇਰਿਸ਼ ਆਇਰਲੈਂਡ ਦੇ ਦੋਸ਼ੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="discs">[https://www.bbc.co.uk/radio4/features/desert-island-discs/castaway/9be0c56e "Interview with John Pilger"], ''[[Desert Island Discs]]'', [[BBC Radio 4]], 18 February 1990</ref><ref>John Pilger ''Heroes'', p. 10</ref><ref>[http://johnpilger.com/articles/the-hidden-history-of-the-women-who-rose-up "John Pilger on a hidden history of women who rose up"], 6 July 2018</ref> ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਫ੍ਰੈਂਚ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੀ ਸੀ। ਪਿਲਗਰ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਭਰਾ ਸਿਡਨੀ ਬੁਆਏਜ਼ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹੇ, ਜਿਥੇ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਖਬਾਰ, ''ਦਿ ਮੈਸੇਂਜਰ ਦੀ'' ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਸਟਰੇਲੀਆਈ ਕੰਸੋਲੀਡੇਟਿਡ ਪ੍ਰੈਸ ਨਾਲ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸਿਖਲਾਈ ਯੋਜਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ। 1958 ਵਿੱਚ "''ਸਿਡਨੀ ਸਨ"'' ਨਾਲ ਇੱਕ ਕਾੱਪੀ ਬੋਆਏ ਵਜੋਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਪਿਲਗਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ''ਡੇਲੀ ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ ਚਲਾ ਗਿਆ,'' ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟਰ, ਖੇਡ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਉਪ-ਸੰਪਾਦਕ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.newstatesman.com/media/media/2013/05/hold-front-page-we-need-free-media-not-order-mates|title=Hold the front page! We need free media not an Order of Mates|last=Pilger|first=John|date=8 May 2013|work=New Statesman|access-date=22 April 2017}}</ref> ਉਸਨੇ ਅਜ਼ਾਦ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਿਡਨੀ ''ਸੰਡੇ ਟੈਲੀਗ੍ਰਾਫ'', ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਪੇਪਰ ਦੀ ਭੈਣ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਯੂਰਪ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਇੱਕ ਸਾਲ ਲਈ ਇਟਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਪੱਤਰ ਪ੍ਰੇਰਕ ਰਿਹਾ।<ref name="Hayward4">Hayward (2008), p. 4</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਪੀਲਗਰ ਦਾ ਵਿਆਹ ਪੱਤਰਕਾਰ ਸਕਾਰਥ ਫਲੇਟ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਬੇਟਾ, ਸੈਮ, ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ 1973, ਜੋ ਇੱਕ ਖੇਡ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਪਿਲਗਰ ਦੀ ਇੱਕ ਧੀ, [[ਜ਼ੋਏ ਪਿਲਗਰ|ਜ਼ੋ]] ਪਿਲਗਰ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ 1984 ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://johnpilger.com/biography|title=John Pilger Biography|date=|website=Johnpilger.com|access-date=2 November 2016}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://www.scotsman.com/news/john-pilger-writer-of-wrongs-1-1124926|title=John Pilger: writer of wrongs|date=1 July 2006|work=[[The Scotsman]]|access-date=2 November 2016|archive-date=22 ਅਗਸਤ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160822100536/http://www.scotsman.com/news/john-pilger-writer-of-wrongs-1-1124926|dead-url=yes}}</ref> ਜ਼ੋ ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਕਲਾ ਆਲੋਚਕ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.zoepilger.co.uk/|title=Zoe Pilger Homepage|date=|website=Zoe-pilger|access-date=2 November 2016}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1939]] tbcdqrdbk6g8csw9cpru0l0c7o3flnb 0 124986 609862 575484 2022-07-31T07:18:49Z Jagseer S Sidhu 18155 Jagseer S Sidhu moved page [[Wireless device radiation and health]] to [[ਵਾਇਰਲੈਸ ਡਿਵਾਇਸ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਅਤੇ ਸਿਹਤ]] without leaving a redirect wikitext text/x-wiki [[ਤਸਵੀਰ:Man_speaking_on_mobile_phone.jpg|alt=A man speaking on a mobile telephone|thumb]] ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ਉੱਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਾਇਰਲੈਸ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਉਪਕਰਣਾਂ ਤੋਂ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ [[ਮੋਬਾਈਲ ਫ਼ੋਨ|ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਦੀ]] ਵਰਤੋਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਵਾਧਾ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਵਿਸ਼ਵ ਭਰ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਅਤੇ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਹੈ। {{As of|2015}}, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ 7.4 ਬਿਲੀਅਨ ਫੋਨ ਗਾਹਕੀ ਸਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਦੀ ਅਸਲ ਸੰਖਿਆ ਘੱਟ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉਪਭੋਗਤਾ ਇੱਕ ਤੋਂ ਵੱਧ ਫੋਨ ਦੇ ਮਾਲਕ ਹਨ। <ref>{{Cite web|url=http://www.ericsson.com/res/docs/2015/mobility-report/ericsson-mobility-report-nov-2015.pdf|title=Ericsson Mobility Report November 2015<!-- Bot generated title -->}}</ref> ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ [[ਸੂਖਮ ਛੱਲ|ਮਾਈਕ੍ਰੋਵੇਵ]] ਰੇਂਜ (450–3800) ਵਿੱਚ [[ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ]] ਵਰਤਦੇ ਹਨ &nbsp; (ਮੈਗਾਹਰਟਜ਼ ਅਤੇ 24-80 &nbsp; 5 ਜੀ ਮੋਬਾਈਲ ਵਿੱਚ ਗੀਗਾਹਰਟਜ਼). ਹੋਰ ਡਿਜੀਟਲ ਵਾਇਰਲੈਸ ਸਿਸਟਮ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡੇਟਾ ਕਮਿਨੀਕੇਸ਼ਨ ਨੈਟਵਰਕ, ਸਮਾਨ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਨਤਕ ਚਿੰਤਾ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ, [[ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਸਥਾ|ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ]] ਨੇ 1996 ਵਿੱਚ ''ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਈਐਮਐਫ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੀ'' ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 0 ਤੋਂ 300 ਤੱਕ ਦੀ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਵਿੱਚ ਈਐਮਐਫ ਦੇ ਸੰਭਾਵਿਤ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਮਾਣ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। &nbsp; ਗੀਗਾਹਰਟਜ਼ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਸਪੈਕਟ੍ਰਮ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਦੇ ਐਕਸਪੋਜਰ ਦੇ ਸੰਭਾਵਿਤ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਵਿਆਪਕ ਖੋਜ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਪਰ ਹੁਣ ਤੱਕ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੀਖਿਆਵਾਂ ਨੇ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿੰਨੀ ਦੇਰ ਤੱਕ ਐਕਸਪੋਜਰਜ਼ ਆਈਸੀਐਨਆਈਆਰਪੀ (1998) ਈਐਮਐਫ ਦੇ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹਨ। ਜੋ ਕਿ ਪੂਰੀ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਰੇਂਜ ਨੂੰ 0-300 ਤੱਕ ਕਵਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। &nbsp;ਗੀਗਾਹਰਟਜ਼, ਅਜਿਹੇ ਐਕਸਪੋਜਰਸ ਸਿਹਤ ਦੇ ਕਿਸੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਪੈਦਾ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ। <ref name="auto">{{Cite web|url=http://www.who.int/peh-emf/research/en/|title=WHO EMF Research|date=|publisher=World Health Organization|access-date=2012-03-27}}</ref> ਡਬਲਯੂਐਚਓ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ “ਪਿਛਲੇ ਦੋ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਇਹ ਮੁਲਾਂਕਣ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ ਕਿ ਕੀ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਸੰਭਾਵਿਤ ਸਿਹਤ ਲਈ ਖਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹਨ। ਅੱਜ ਤਕ, ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਕੋਈ ਮਾੜੇ ਸਿਹਤ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। " <ref name="who">{{Cite web|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs193/en/|title=Electromagnetic fields and public health: mobile phones|date=8 October 2014|publisher=[[WHO]]|access-date=19 January 2018}}</ref> ਈਐਮਐਫ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਜਾਂ ਵਧੇਰੇ ਐਕਸਪੋਜਰ ਗੈਰ-ਸਿਹਤਮੰਦ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। [[ਸੂਖਮ ਛੱਲ|ਮਾਈਕ੍ਰੋਵੇਵ]] ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਈਐੱਮਐੱਫ ਦੇ ਐਕਸਪੋਜਰ ਲੈਵਲ 'ਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆਈਸੀਐੱਨਆਈਆਰਪੀ ਵਾਇਰਲੈੱਸ ਡਿਵਾਈਸਿਸ ਦੇ ਪਾਵਰ ਲੈਵਲ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵਾਇਰਲੈੱਸ ਡਿਵਾਈਸਿਸ ਲਈ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਪਾਰ ਹੋ ਜਾਣਾ ਅਸਧਾਰਨ ਹੈ। ਇਹ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਸਿਰਫ ਥਰਮਲ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਕਿਉਂਕਿ ਸੰਭਾਵਿਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਿਰੋਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। <ref>{{Cite book|title=Electromagnetic Fields : a consumer's guide to the issues and how to protect ourselves|last=Levitt|first=B. Blake|publisher=Harcourt Brace|year=1995|isbn=978-0-15-628100-3|location=San Diego|pages=29–38|oclc=32199261|author-link=}}</ref> ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਹੈਲਥ ਪ੍ਰੋਟੈਕਸ਼ਨ ਏਜੰਸੀ (ਐਚਪੀਏ) ਦਾ ਅਧਿਕਾਰਤ ਰੁਖ ਇਹ ਹੈ ਕਿ "[ਟੀ] ਇੱਥੇ ਅੱਜ ਤੱਕ ਦਾ ਕੋਈ ਠੋਸ ਪ੍ਰਮਾਣ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਵਾਈਫਾਈ ਅਤੇ ਡਬਲਯੂਐਲਐਨਜ਼ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ 'ਤੇ ਬੁਰਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ", ਪਰ ਇਹ ਵੀ "... &nbsp; ਇਹ ਇੱਕ ਸਮਝਦਾਰ ਸਾਵਧਾਨੀ ਪਹੁੰਚ ਹੈ &nbsp; ... ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਸਮੀਖਿਆ ਅਧੀਨ ਰੱਖਣ ਲਈ &nbsp; . . " .<ref name="HPAWiFi2">{{Cite web|url=http://www.hpa.org.uk/webw/HPAweb&Page&HPAwebAutoListName/Page/1199451940308|title=WiFi Summary|date=|publisher=Health Protection Agency|language=|access-date=2010-01-09}}</ref> 2018 ਦੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿਚ, ਐਫ ਡੀ ਏ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਮੌਜੂਦਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸੀਮਾ ਰੇਡੀਓ-ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਅਨੈਰਜੀ ਦੇ ਐਕਸਪੋਜਰ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ 50 ਗੁਣਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਮਾਰਜਿਨ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ"। <ref name="fda2018">{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2018/02/02/health/cell-phones-cancer.html|title=Cancer Risk From Cellphone Radiation Is Small, Studies Show|last=Grady|first=Denise|date=2 February 2018|work=[[The New York Times]]|access-date=9 February 2018}}</ref> ਸਾਲ 2011 ਵਿੱਚ, [[ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਸਥਾ|ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ]] ਦੀ ਇੱਕ ਏਜੰਸੀ, ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਏਜੰਸੀ ਫਾਰ ਰਿਸਰਚ ਆਨ ਕੈਂਸਰ (ਆਈਏਆਰਸੀ) ਨੇ ਵਾਇਰਲੈੱਸ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਨੂੰ ਗਰੁੱਪ 2 ਬੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ। &nbsp; - ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਰਸਿਨੋਜਨਿਕ। ਇਸਦਾ ਅਰਥ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਕਾਰਸਿਨੋਵਿਗਿਆਨਤਾ ਦਾ ਕੁਝ "ਜੋਖਮ" ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਵਾਇਰਲੈਸ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੀ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੀ, ਭਾਰੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਵਧੇਰੇ ਖੋਜ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। == ਐਕਸਪੋਜਰ == === ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ === ਇੱਕ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ [[ਐਂਟੀਨਾ (ਰੇਡੀਓ)|ਐਂਟੀਨਾ]] ਅਤੇ ਸੈਲੂਲਰ ਬੇਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ( ''ਸੈੱਲ ਸਾਈਟ'' ਜਾਂ ''ਸੈਲ ਟਾਵਰ'' ) ਕਹਿੰਦੇ ਸਵੈਚਾਲਤ ਟ੍ਰਾਂਸੀਵਰ ਨਾਲ [[ਰੇਡੀਓ ਛੱਲ|ਰੇਡੀਓ ਵੇਵ]] ਦੁਆਰਾ ਟੈਲੀਫੋਨ ਨੈਟਵਰਕ ਨਾਲ ਜੁੜਦਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਪ੍ਰਦਾਤਾ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਸੇਵਾ ਖੇਤਰ ਛੋਟੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ''ਸੈੱਲ'' ਕਹਿੰਦੇ ''ਹਨ'', ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੈੱਲ ਦੇ ਸਾਰੇ ਫੋਨ ਉਸ ਸੈੱਲ ਦੇ ਐਂਟੀਨਾ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਫੋਨ ਅਤੇ ਟਾਵਰ ਦੋਵਾਂ ਕੋਲ ਰੇਡੀਓ ਟ੍ਰਾਂਸਮੀਟਰ ਹਨ ਜੋ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਸੈਲੂਲਰ ਨੈਟਵਰਕ ਵਿੱਚ ਉਹੀ ਰੇਡੀਓ ਚੈਨਲ ਹਰ ਕੁਝ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਦੁਬਾਰਾ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਸੈਲੂਲਰ ਨੈਟਵਰਕ ਰੇਡੀਓ ਲਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਘੱਟ ਪਾਵਰ ਟ੍ਰਾਂਸਮਿਟਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਕਿ ਇੱਕ ਸੈੱਲ ਦੇ ਚੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਅਤੇ ਉਸੇ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਨੇੜਲੇ ਸੈੱਲ ਵਿੱਚ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ 3 ਵਾਟਸ ਦੇ ਇੱਕ ਬਰਾਬਰ ਆਈਸੋਟਰੋਪਿਕ ਰੇਡੀਏਟ ਪਾਵਰ (ਈਆਈਆਰਪੀ) ਆਉਟਪੁੱਟ ਤੱਕ ਸੀਮਿਤ ਹਨ, ਅਤੇ ਨੈਟਵਰਕ ਲਗਾਤਾਰ ਫੋਨ ਟ੍ਰਾਂਸਮੀਟਰ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਸਿਗਨਲ ਕੁਆਲਟੀ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਸਭ ਤੋਂ ਘੱਟ ਪਾਵਰ ਨਾਲ ਅਨੁਕੂਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਸੈੱਲ ਟਾਵਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਣ ਤੇ ਇਸਨੂੰ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਇੱਕ ਮਿਲੀਵਾਟ ਤੱਕ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਟਾਵਰ ਚੈਨਲ ਟ੍ਰਾਂਸਮੀਟਰਾਂ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਲਗਭਗ 50 ਵਾਟਸ ਦੀ ਇੱਕ ਈਆਈਆਰਪੀ ਪਾਵਰ ਆਉਟਪੁੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਥੋਂ ਤਕ ਕਿ ਜਦੋਂ ਇਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਸਨੂੰ ਬੰਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ, ਇੱਕ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਸਮੇਂ-ਸਮੇਂ ਤੇ ਆਪਣੇ ਕੰਟਰੋਲ ਚੈਨਲ ਤੇ ਰੇਡੀਓ ਸਿਗਨਲਾਂ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸੈੱਲ ਟਾਵਰ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਬਣਾਈ ਰੱਖੇ ਅਤੇ ਫੋਨ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਟਾਵਰ ਨੂੰ ਸੌਂਪਣ ਵਰਗੇ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ, ਜੇ ਉਪਭੋਗਤਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਸੈੱਲ ਜਦੋਂ ਉਪਯੋਗਕਰਤਾ ਕਾਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਫ਼ੋਨ ਦੂਜੇ ਚੈਨਲ 'ਤੇ ਇੱਕ ਸੰਕੇਤ ਭੇਜਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉਪਭੋਗਤਾ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਮੌਜੂਦਾ 2 ਜੀ, 3 ਜੀ, ਅਤੇ 4 ਜੀ ਨੈਟਵਰਕ [[ਪਾਰਲੀ ਵਾਰਵਾਰਤਾ|ਯੂਐਚਐਫ]] ਜਾਂ ਘੱਟ [[ਸੂਖਮ ਛੱਲ|ਮਾਈਕ੍ਰੋਵੇਵ]] ਬੈਂਡਾਂ, 600 ਵਿੱਚ ਫ੍ਰੀਕੁਐਂਸੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ. &nbsp; ਮੈਗਾਹਰਟਜ਼ ਤੋਂ 3.5 &nbsp; ਗੀਗਾਹਰਟਜ਼ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਘਰੇਲੂ ਵਾਇਰਲੈਸ ਡਿਵਾਈਸਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਵਾਈ-ਫ਼ਾਈ|ਵਾਈਫਾਈ]] ਨੈੱਟਵਰਕ, ਗੈਰਾਜ ਡੋਰ ਓਪਨਰ, ਅਤੇ ਬੇਬੀ ਮਾਨੀਟਰ ਇਸੇ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਦੀ ਰੇਂਜ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਵਰਤਦੇ ਹਨ। ਰੇਡੀਓ ਤਰੰਗਾਂ ਦੂਰੀ ਦੇ ਉਲਟ ਵਰਗ ਦੁਆਰਾ ਤੀਬਰਤਾ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਘਟਦੀਆਂ ਹਨ ਜਦੋਂ ਉਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਐਂਟੀਨਾ ਤੋਂ ਫੈਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਫੋਨ ਟ੍ਰਾਂਸਮੀਟਰ, ਜੋ ਕਿ ਗੱਲ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਉਪਭੋਗਤਾ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਟਾਵਰ ਟ੍ਰਾਂਸਮੀਟਰ ਨਾਲੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਐਕਸਪੋਜਰ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਸਰੋਤ ਹੈ, ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਪਭੋਗਤਾ ਤੋਂ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸੈਂਕੜੇ ਮੀਟਰ ਦੀ ਦੂਰੀ' ਤੇ ਹੈ। ਇੱਕ ਉਪਯੋਗਕਰਤਾ [[ਹੈੱਡਸੈੱਟ (ਆਡੀਓ)|ਹੈਡਸੈੱਟ ਦੀ]] ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਫ਼ੋਨ ਨੂੰ ਦੂਰ ਰੱਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਐਕਸਪੋਜਰ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ 5 ਜੀ ਸੈਲੂਲਰ ਨੈਟਵਰਕ, ਜੋ ਕਿ 2019 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, 24 ਤੋਂ 52 [[ਹੱਦੋਂ ਵੱਧ ਵਾਰਵਾਰਤਾ|ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਵੇਵ]] ਬੈਂਡ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਇਸ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵਧੇਰੇ ਫ੍ਰੀਕੁਐਂਸੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।&nbsp; ਗੀਗਾਹਰਟਜ਼ <ref name="Nordrum">{{Cite web|url=https://spectrum.ieee.org/video/telecom/wireless/everything-you-need-to-know-about-5g|title=Everything you need to know about 5G|last=Nordrum|first=Amy|last2=Clark|first2=Kristen|date=27 January 2017|website=IEEE Spectrum magazine|publisher=Institute of Electrical and Electronic Engineers|format=|doi=|access-date=23 January 2019}}</ref><ref name="Hoffman">{{Cite web|url=https://www.howtogeek.com/340002/what-is-5g-and-how-fast-will-it-be/|title=What is 5G, and how fast will it be?|last=Hoffman|first=Chris|date=7 January 2019|website=How-To Geek website|format=|doi=|access-date=23 January 2019}}</ref> ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਤਰੰਗਾਂ ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਗੈਸਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਮਾਈ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ ਇਸ ਲਈ 5 ਜੀ ਨੈਟਵਰਕ ਪਿਛਲੇ ਸੈਲੂਲਰ ਨੈਟਵਰਕ ਨਾਲੋਂ ਛੋਟੇ ਸੈੱਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨਗੇ, ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਲਾਕ ਦੇ ਆਕਾਰ ਬਾਰੇ. ਸੈੱਲ ਟਾਵਰ ਦੀ ਬਜਾਏ, ਹਰੇਕ ਸੈੱਲ ਮੌਜੂਦਾ ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇ ਖੰਭਿਆਂ 'ਤੇ ਸਵਾਰ ਮਲਟੀਪਲ ਛੋਟੇ ਐਂਟੀਨਾ ਦੀ ਇੱਕ ਐਰੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੇਗਾ। ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ, ਮਿਲੀਮੀਟਰ ਵੇਵ ਮਾਈਕ੍ਰੋਵੇਵਜ਼ ਨਾਲੋਂ ਜੈਵਿਕ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਡੂੰਘਾਈ ਨਾਲ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਸਰੀਰ ਦੀ ਸਤਹ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਸੈਂਟੀਮੀਟਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲੀਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। === ਬੇਤਾਰ ਫੋਨ === ਐਚਪੀਏ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਦੀ ਅਨੁਕੂਲ ਸ਼ਕਤੀ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਇੱਕ ਡੀਈਸੀਟੀ ਕੋਰਡਲੈੱਸ ਫੋਨ ਦੀ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਦੀ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਐਚਪੀਏ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਕਿ ਡੀਈਸੀਟੀ ਕੋਰਡਲੈੱਸ ਫੋਨ ਦੀ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦੀ ਐਵਰੇਜ ਸਤਨ 10 ਮੈਗਾਵਾਟ ਆਉਟਪੁੱਟ ਸ਼ਕਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ &nbsp;ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ 250 ਮੈਗਾਵਾਟ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਸਕਿੰਟ 100 ਬਰਟਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੈ,&nbsp; ਇੱਕ ਤਾਕਤ ਕੁਝ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾਯੋਗ ਹੈ। <ref>{{Cite web |url=http://www.hpa.org.uk/Topics/Radiation/UnderstandingRadiation/InformationSheets/info_CordlessTelephones/ |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2020-01-30 |archive-date=2010-08-20 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100820080310/http://www.hpa.org.uk/Topics/Radiation/UnderstandingRadiation/InformationSheets/info_CordlessTelephones/ |dead-url=yes }}</ref> === ਵਾਇਰਲੈਸ ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ === ਬਹੁਤੇ ਵਾਇਰਲੈਸ ਲੈਨ ਉਪਕਰਣ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਵਾਇਰਲੈੱਸ ਐਕਸੈਸ ਪੁਆਇੰਟ ਵੀ ਅਕਸਰ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਇਨਵਰਸ-ਵਰਗ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਚੱਲਦਿਆਂ ਦੂਰੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿੱਚ ਜਾਣਾ ਬੰਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref name="Foster2007">{{Cite journal|last=Foster|first=Kenneth R|date=March 2007|title=Radiofrequency exposure from wireless LANs utilizing Wi-Fi technology|url=https://semanticscholar.org/paper/ffa4af1900d204477c4640b390162456346faf10|journal=Health Physics|volume=92|issue=3|pages=280–289|doi=10.1097/01.HP.0000248117.74843.34|pmid=17293700}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵਾਇਰਲੈੱਸ ਲੈਪਟਾਪ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। [[ਵਾਈ-ਫ਼ਾਈ|ਵਾਈਫਾਈ]] ਦਾ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਅਤਿ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ <ref>{{Cite news|url=http://www.cbc.ca/canada/toronto/story/2010/08/15/ontario-wifi.html|title=Ont. parents suspect Wi-Fi making kids sick|date=2010-08-16|publisher=CBC News}}</ref> ਨਾਲ ਅਜੀਬ ਸੰਬੰਧ ਸੀ, ਪਰ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਅਤਿ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਪੀੜਤ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕੋਈ ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਹੈ। <ref>{{Cite journal|last=Rubin|first=G James|last2=Munshi|first2=Jayati Das|last3=Wessely|first3=Simon|year=2005|title=Electromagnetic Hypersensitivity: A Systematic Review of Provocation Studies|journal=Psychosomatic Medicine|volume=67|issue=2|pages=224–232|citeseerx=10.1.1.543.1328|doi=10.1097/01.psy.0000155664.13300.64|pmid=15784787}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Röösli|first=Martin|date=2008-06-01|title=Radiofrequency electromagnetic field exposure and non-specific symptoms of ill health: A systematic review|journal=Environmental Research|volume=107|issue=2|pages=277–287|doi=10.1016/j.envres.2008.02.003|pmid=18359015}}</ref> ਵਾਇਰਲੈੱਸ ਨੈੱਟਵਰਕਿੰਗ ਯੰਤਰਾਂ ਦੇ ਉਪਭੋਗਤਾ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਲੰਬੇ ਅਰਸੇ ਲਈ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਾਇਰਲੈੱਸ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੀ ਤਾਕਤ ਵੀ ਘੱਟ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੱਕ ਯੂਨੀਵਰਸਲ ਮੋਬਾਈਲ ਦੂਰਸੰਚਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (ਯੂਐਮਟੀਐਸ) ਫੋਨ 21 ਡੀਬੀਐਮ (125 ) ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ &nbsp; ਪਾਵਰ ਕਲਾਸ 1 ਤੋਂ ਪਾਵਰ ਕਲਾਸ 4 ਤੋਂ 33 ਡੀਬੀਐਮ (2 ਡਬਲਯੂ) ਲਈ ਐਮ ਡਬਲਯੂ), ਇੱਕ ਵਾਇਰਲੈਸ ਰੂਟਰ ਆਮ 15 ਡੀਬੀਐਮ (30 ਮੈਗਾਵਾਟ) ਤੱਕ ਦਾ, ਤਾਕਤ 27 ਡੀਬੀਐਮ (500&nbsp;ਮੈਗਾਵਾਟ ) ਉੱਚੇ ਸਿਰੇ ਤੇ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਵਾਇਰਲੈੱਸ ਰੂਟਰਸ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਦੇ ਸਿਰਾਂ ਤੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਦੂਰ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਉਪਯੋਗਕਰਤਾ ਹੈਂਡਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸਮੁੱਚੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਐਕਸਪੋਜਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹੈਲਥ ਪ੍ਰੋਟੈਕਸ਼ਨ ਏਜੰਸੀ (ਐਚਪੀਏ) ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਇੱਕ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਾਈ ਫਾਈ ਹਾਟਸਪੌਟ' ਤੇ ਇੱਕ ਸਾਲ ਬਿਤਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਰੇਡੀਓ ਤਰੰਗਾਂ ਦੀ ਇਕੋ ਖੁਰਾਕ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰੇਗਾ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ 'ਤੇ 20 ਮਿੰਟ ਦੀ ਕਾਲ ਕੀਤੀ ਹੈ। <ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/technology/6676129.stm|title=Wi-fi health fears are 'unproven'|date=2007-05-21|access-date=2008-01-22|publisher=BBC News}}</ref> ਐਚਪੀਏ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਇਹ ਹੈ ਕਿ "... &nbsp; ਵਾਈਫਾਈ ਤੋਂ ਰੇਡੀਓ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ (ਆਰ.ਐੱਫ.) ਐਕਸਪੋਜਰ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਨਾਲੋਂ ਘੱਟ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ।" ਇਹ ਵੀ ਵੇਖਿਆ "... &nbsp; ਕੋਈ ਕਾਰਨ ਨਹੀਂ ਕਿ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਨੂੰ ਵਾਈ ਫਾਈ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ। " <ref name="HPAWiFi2"/> ਅਕਤੂਬਰ 2007 ਵਿੱਚ, ਐਚਪੀਏ ਨੇ ਯੂਕੇ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਵਾਈਫਾਈ ਨੈਟਵਰਕ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ "ਯੋਜਨਾਬੱਧ" ਅਧਿਐਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਜੋ ਉਸ ਡਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਮੀਡੀਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਨ। " <ref name="HPAWiFiStudy">{{Cite web|url=http://www.hpa.org.uk/webw/HPAweb&HPAwebStandard/HPAweb_C/1195733726123?p=1171991026241|title=Health Protection Agency announces further research into use of WiFi|date=|publisher=Health Protection Agency|language=|access-date=2008-08-28|archive-date=2008-06-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20080617172507/http://www.hpa.org.uk/webw/HPAweb%26HPAwebStandard/HPAweb_C/1195733726123?p=1171991026241|dead-url=yes}}</ref> ਐਚਪੀਏ ਦੇ ਮਾਈਕਲ ਕਲਾਰਕ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਹੈ ਕਿ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਅਤੇ ਮਾਸਟਸ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਖੋਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵਾਈਫਾਈ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਨਹੀਂ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। <ref>{{Cite news|url=http://www.thetimes.co.uk/tto/health/article1789149.ece|title=Wi-fi: should we be worried?|last=Daniels|first=Nicki|date=11 December 2006|work=The Times|access-date=26 May 2015}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.bioinitiative.org/|title=Bioinitiative Report|access-date=5 October 2013}}</ref> == ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ == === ਖੂਨ – ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਰੁਕਾਵਟ === 2010 ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ "ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਸਬੂਤ ਦਾ ਸੰਤੁਲਨ ਖੂਨ-ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਰੁਕਾਵਟ ਦੀ ਪਾਰਬ੍ਰਹਿਤਾ 'ਤੇ' ਨਾਨ-ਥਰਮਲ 'ਰੇਡੀਓਫ੍ਰੀਕੁਐਂਸੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ, ਪਰ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਕਿ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ' ਤੇ ਖੋਜ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੀ। <ref>{{Cite journal|year=2010|title=Electromagnetic fields and the blood-brain barrier|journal=Brain Research Reviews|type=Review|volume=65|issue=1|pages=80–97|doi=10.1016/j.brainresrev.2010.06.001|pmid=20550949}}</ref> ਮਨੁੱਖਾਂ ਉੱਤੇ ਘੱਟ ਬਾਰੰਬਾਰਤਾ ਵਾਲੀ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਇੱਕ 2012 ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ “ਦਿਮਾਗ਼ ਦੇ ਖੂਨ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਤੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ”। <ref name="nci">[https://www.cancer.gov/about-cancer/causes-prevention/risk/radiation/cell-phones-fact-sheet#q4 What has research shown about the possible cancer-causing effects of radiofrequency energy?], United States National Cancer Institute</ref><ref>{{Cite journal|year=2012|title=No effects of short-term GSM mobile phone radiation on cerebral blood flow measured using positron emission tomography|url=|journal=Bioelectromagnetics|volume=33|issue=3|pages=247–56|doi=10.1002/bem.20702|pmid=21932437}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, ਕਈ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨਾਂ ਨੇ ਫੋਨ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਤੋਂ ਲਹੂ-ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਰੁਕਾਵਟ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ। <ref>{{Cite journal|last=Nittby|first=Henrietta|last2=Brun|first2=Arne|last3=Eberhardt|first3=Jacob|last4=Malmgren|first4=Lars|last5=Persson|first5=Bertil R. R.|last6=Salford|first6=Leif G.|date=August 2009|title=Increased blood-brain barrier permeability in mammalian brain 7 days after exposure to the radiation from a GSM-900 mobile phone|journal=Pathophysiology|volume=16|issue=2–3|pages=103–112|doi=10.1016/j.pathophys.2009.01.001|issn=0928-4680|pmid=19345073}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Tang|first=Jun|last2=Zhang|first2=Yuan|last3=Yang|first3=Liming|last4=Chen|first4=Qianwei|last5=Tan|first5=Liang|last6=Zuo|first6=Shilun|last7=Feng|first7=Hua|last8=Chen|first8=Zhi|last9=Zhu|first9=Gang|date=2015-03-19|title=Exposure to 900 MHz electromagnetic fields activates the mkp-1/ERK pathway and causes blood-brain barrier damage and cognitive impairment in rats|journal=Brain Research|volume=1601|pages=92–101|doi=10.1016/j.brainres.2015.01.019|issn=1872-6240|pmid=25598203}}</ref> === ਕੈਂਸਰ === ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਕੋਈ ਪੱਕਾ ਜਾਂ ਇਕਸਾਰ ਪ੍ਰਮਾਣ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਜਾਂ ਸਿਰ ਦੀਆਂ ਟਿੳਮਰ ਹੋਣ ਦਾ ਖ਼ਤਰਾ ਵਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟਸ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੈਂਸਰ ਇੰਸਟੀਚਿੳਟ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ਕਿ “ਰੇਡੀਓਫ੍ਰੀਕੁਐਂਸੀ ਐਨਰਜੀ, [[ਆਈਓਨਾਈਜ਼ਿੰਗ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ]] ਦੇ ਉਲਟ, ਡੀਐਨਏ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਪਹੁੰਚਾਉਂਦੀ ਜੋ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਸਿਰਫ ਨਿਰੰਤਰ ਤੌਰ ਤੇ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਜੈਵਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਟਿਸ਼ੂ ਹੀਟਿੰਗ ਹੈ। ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚ, ਇਹ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਜਾਂ ਰਸਾਇਣਕ ਕਾਰਸਿਨਜ ਦੇ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। " ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਐਨ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧ ਲੱਭਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੇ ਹਨ। 2011 ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਸਥਾ|ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ ਦੇ]] ਕਾਰਜਕਾਰੀ ਸਮੂਹ ਨੇ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ "ਮਨੁੱਖਾਂ ਲਈ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਰਸਿਨੋਜਨਿਕ" ਵਜੋਂ ਵਰਗੀਕ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ। <ref name="who-cancer">{{Cite web|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs193/en/|title=Fact Sheet No. 193: Electromagnetic Fields and Public Health – Mobile Phones|date=October 2014|publisher=[[World Health Organization]]|access-date=12 January 2017}}</ref> ਸੀਡੀਸੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੋਈ ਵੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਬੂਤ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਪੱਕਾ ਉੱਤਰ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਕਿ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਦੀ ਹੈ। <ref name="nci"/><ref name="cancer2012">{{Cite journal|last=Repacholi|first=M. H.|last2=Lerchl|first2=A.|last3=Röösli|first3=M.|last4=Sienkiewicz|first4=Z.|last5=Auvinen|first5=A.|last6=Breckenkamp|first6=J.|last7=d'Inzeo|first7=G|last8=Elliott|first8=P|last9=Frei|first9=P.|date=2012|title=Systematic review of wireless phone use and brain cancer and other head tumors|journal=Bioelectromagnetics|type=Systematic review|volume=33|issue=3|pages=187–206|doi=10.1002/bem.20716|pmid=22021071}}</ref> ਸਾਲ 2018 ਦੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ, ਯੂਐਸ ਫੂਡ ਐਂਡ ਡਰੱਗ ਐਡਮਨਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਮੌਜੂਦਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸੀਮਾ ਰੇਡੀਓਫ੍ਰੀਕੁਐਂਸੀ ਐਨਰਜੀ ਦੇ ਐਕਸਪੋਜਰ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ 50 ਗੁਣਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਹਾਸ਼ੀਏ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ"।<ref name="fda2018"/><ref>{{Cite web|url=https://www.fda.gov/NewsEvents/Newsroom/PressAnnouncements/ucm595144.htm|title=Press Announcements - Statement from Jeffrey Shuren, M.D., J.D., Director of the FDA's Center for Devices and Radiological Health on the recent National Toxicology Program Draft Report on Radiofrequency Energy Exposure|website=|publisher=[[Federal Drug Administration]]|access-date=9 February 2018}}</ref> 1 ਨਵੰਬਰ 2018 ਨੂੰ, ਯੂਐਸ ਨੈਸ਼ਨਲ ਟੌਹਿਕਸੋਲੋਜੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਨੇ ਚੂਹਿਆਂ ਅਤੇ ਚੂਹਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਇਸ ਦੇ "ਬੇਸਬਰੀ ਨਾਲ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਗਈ" ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਆਖਰੀ ਸੰਸਕਰਣ (ਜੋ ਪੀਅਰ ਸਮੀਖਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਰਚ 2018 ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ) ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਕੁਝ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਰਿਪੋਰਟ ਇੱਕ ਅਪਡੇਟ ਕੀਤੇ ਬਿਆਨ ਨਾਲ ਸਮੀਖਿਆ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ “ਇਸ ਗੱਲ ਦੇ ਸਪਸ਼ਟ ਸਬੂਤ ਹਨ ਕਿ 2 ਜੀ ਅਤੇ 3 ਜੀ ਸੈੱਲ ਫੋਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਰੇਡੀਓ ਫ੍ਰੀਕੁਐਂਸੀ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ (ਆਰਐਫਆਰ) ਦੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਨਰ ਚੂਹਿਆਂ ਨੇ ਕੈਂਸਰ ਦੇ ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਟਿੳਮਰਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕੀਤਾ। . . . ਦਿਮਾਗ ਵਿੱਚ ਟਿੳਮਰਾਂ ਅਤੇ ਨੰਗੇ ਹੋਏ ਪੁਰਸ਼ ਚੂਹਿਆਂ ਦੀ ਐਡਰੀਨਲ ਗਲੈਂਡ ਦੇ ਕੁਝ ਸਬੂਤ ਵੀ ਸਨ। ਮਾਦਾ ਚੂਹਿਆਂ, ਅਤੇ ਮਰਦ ਅਤੇ ਮਾਦਾ ਚੂਹੇ ਲਈ, ਸਬੂਤ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਸਨ ਕਿ ਕੀ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੈਂਸਰ ਆਰਐਫਆਰ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। " <ref>{{Cite web|url=https://www.niehs.nih.gov/news/newsroom/releases/2018/november1/index.cfm|title=High Exposure to Radio Frequency Radiation Associated With Cancer in Male Rats|date=1 November 2018|website=NIEHS;.NIH.gov|publisher=[[National Toxicology Program]], [[National Institute of Environmental Health Sciences]]|access-date=12 August 2019}}</ref> ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜ਼ਹਿਰੀਲੇ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਨੇ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਕਿ ਸਪੀਸੀਜ਼ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਪਾਰ "ਨੁਕਸਾਨ ਲਈ ਸੰਕੇਤਾਂ" ਦੇ ਅਸੰਗਤ ਰੂਪਾਂ ਅਤੇ ਟੈਸਟਾਂ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਕਾਰਨ ਝੂਠੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਹੋਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵਰਗੇ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਨਤੀਜੇ ਬੇਤਰਤੀਬੇ ਮੌਕਾ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਪੂਰੇ ਨਤੀਜੇ ਫਰਵਰੀ 2018 ਵਿੱਚ ਪੀਅਰ ਸਮੀਖਿਆ ਲਈ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। <ref>{{Cite journal|last=Labos|first=Christopher|last2=Foster|first2=Kenneth|date=2018|title=Cell Phone Radiation and Cancer: New NTP Results Inconsistent; Random Chance Likely at Play|journal=[[Skeptical Inquirer]]|volume=42|issue=4|pages=12–14}}</ref> === ਨਰ ਜਣਨ ਸ਼ਕਤੀ === ਪੁਰਸ਼ ਸ਼ੁਕਰਾਣੂਆਂ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ ਵਿੱਚ ਗਿਰਾਵਟ ਨੂੰ ਕਈ ਦਹਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। <ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/science/2017/jul/29/infertility-crisis-sperm-counts-halved|title=The infertility crisis is beyond doubt. Now scientists must find the cause|last=McKie|first=Robin|date=29 July 2017|work=The Guardian|via=www.theguardian.com}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.cnn.com/2017/07/25/health/sperm-counts-declining-study/index.html|title=Sperm counts of Western men plummeting, analysis finds|last=Scutti|first=Susan|publisher=CNN}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Sengupta, Pallav|last2=Dutta, Sulagna|last3=Krajewska-Kulak, Elzbieta|year=2016|title=The Disappearing Sperms: Analysis of Reports Published Between 1980 and 2015|journal=American Journal of Men's Health|volume=11|issue=4|pages=1279–1304|doi=10.1177/1557988316643383|pmc=5675356|pmid=27099345}}</ref> ਮਰਦ ਉਪਜਾ ਸ਼ਕਤੀ ਉੱਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਵਿਵਾਦਪੂਰਨ ਹਨ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਜਨਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਤੇ ਇਹਨਾਂ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਲਏ ਗਏ [[ਰੇਡੀਓ ਵਾਰਵਾਰਤਾ|ਰੇਡੀਓਫ੍ਰੀਕੁਐਂਸੀ]] [[ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ]] (ਆਰਐਫ-ਈਐਮਆਰ) ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇਸ ਸਮੇਂ ਸਰਗਰਮ ਬਹਿਸ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹਨ.<ref>{{Cite journal|last=Behari|first=Jitendra|last2=Kumar|first2=Sanjay|last3=Kesari|first3=Kavindra Kumar|date=1 October 2010|title=Mobile phone usage and male infertility in Wistar rats|url=http://nopr.niscair.res.in/handle/123456789/10343|journal=Indian Journal of Experimental Biology|volume=48|issue=10}}</ref><ref>{{Cite journal|last=De Iuliis Geoffry N|year=2009|title=Mobile Phone Radiation Induces Reactive Oxygen Species Production and DNA Damage in Human Spermatozoa In Vitro|journal=PLoS ONE|volume=4|issue=7|page=e6446|bibcode=2009PLoSO...4.6446D|doi=10.1371/journal.pone.0006446|pmc=2714176|pmid=19649291}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Kesari|first=Kavindra|last2=Hamada|first2=Alaa|last3=Singh|first3=Aspinder|last4=Agarwal|first4=Ashok|date=1 August 2011|title=Cell phones and male infertility: a review of recent innovations in technology and consequences|journal=International Brazilian Journal of Urology|volume=37|issue=4|pages=432–454|doi=10.1590/S1677-55382011000400002|pmid=21888695}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Aitken|first=R. J.|last2=Iuliis|first2=G. N. De|last3=King|first3=B. V.|last4=Nixon|first4=B.|last5=Houston|first5=B. J.|date=1 December 2016|title=The effects of radiofrequency electromagnetic radiation on sperm function|journal=Reproduction|volume=152|issue=6|pages=R263–R276|doi=10.1530/REP-16-0126|pmid=27601711}}</ref> 2012 ਦੀ ਸਮੀਖਿਆ ਨੇ ਇਹ ਸਿੱਟਾ [[ਰੇਡੀਓ ਛੱਲ|ਕੱਢ ਲਿਆ]] ਕਿ "ਇਕੱਠੇ ਮਿਲ ਕੇ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਧਿਐਨਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ [[ਰੇਡੀਓ ਛੱਲ|ਆਰਐਫ-ਈਐਮਆਰ]] ਸ਼ੁਕਰਾਣੂਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਅਤੇ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਕਸੀਡੇਟਿਵ ਤਣਾਅ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦਾ ਹੈ "। <ref>{{Cite journal|last=La Vignera S., Condorelli R. A., Vicari E., D'Agata R., Calogero A. E.|year=2012|title=Effects of the Exposure to Mobile Phones on Male Reproduction: A Review of the Literature|url=|journal=Journal of Andrology|volume=33|issue=3|pages=350–356|doi=10.2164/jandrol.111.014373|pmid=21799142}}</ref><ref>{{Cite journal|last=du Plessis|first=Stefan S.|last2=Ong|first2=Chloe|last3=Virk|first3=Gurpriya|last4=Agarwal|first4=Ashok|date=1 April 2014|title=Effect of Oxidative Stress on Male Reproduction|journal=The World Journal of Men's Health|volume=32|issue=1|pages=1–17|doi=10.5534/wjmh.2014.32.1.1|pmc=4026229|pmid=24872947}}</ref> ਬੋਸਟਨ, ਮੈਸੇਚਿਉਸੇਟਸ ਦੇ ਇੱਕ ਅਕਾਦਮਿਕ ਜਣਨ-ਸ਼ਕਤੀ ਕਲੀਨਿਕ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲੈਣ ਵਾਲੇ 153 ਆਦਮੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ 2017 ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ ਸਵੈ-ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਵੀਰਜ ਦੀ ਕੁਆਲਟੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ ਪੈਂਟਾਂ ਦੀ ਜੇਬ ਵਿੱਚ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਲੈ ਜਾਣਾ ਵੀਰਜ ਦੀ ਗੁਣਵਤਾ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਹੀਂ ਸੀ। <ref>{{Cite journal|last=Lewis Ryan C., Mínguez-Alarcón Lidia, Meeker John D., Williams Paige L., Mezei Gabor, Ford Jennifer B., Hauser Russ|year=2017|title=Self-reported mobile phone use and semen parameters among men from a fertility clinic|journal=Reproductive Toxicology|volume=67|pages=42–47|doi=10.1016/j.reprotox.2016.11.008|pmc=5303122|pmid=27838386}}</ref> === ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਅਤਿ ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲਤਾ === ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਅਤੇ ਸਮਾਨ ਉਪਕਰਣਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੇ ਵਰਤੋਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਗੈਰ-ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਲੱਛਣਾਂ ਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਅਧਿਐਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਲੱਛਣ ਨੂੰ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਐਕਸਪੋਜਰ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਈਐਚਐਸ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਡਾਕਟਰੀ ਜਾਂਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। <ref>{{Cite journal|last=Röösli|first=Martin|date=June 2008|title=Radiofrequency electromagnetic field exposure and non-specific symptoms of ill health: A systematic review|journal=[[Environmental Research]]|volume=107|issue=2|pages=277–287|bibcode=2008ER....107..277R|doi=10.1016/j.envres.2008.02.003|pmid=18359015}}</ref> === ਗਲੂਕੋਜ਼ ਪਾਚਕ === ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੈਂਸਰ ਇੰਸਟੀਚਿੳਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਦੋ ਛੋਟੇ ਅਧਿਐਨਾਂ ਦੀ ਪੜਚੋਲ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੀ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਦੀ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਗਲੂਕੋਜ਼ ਪਾਚਕ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਅਸੰਗਤ ਨਤੀਜੇ ਦਰਸਾਏ। <ref name="nci"/> === ਬੱਚਿਆਂ ਤੇ ਅਸਰ === ਆਸਟਰੇਲੀਆਈ ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਟੈਕਸ਼ਨ ਅਤੇ ਪਰਮਾਣੂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਏਜੰਸੀ (ਏ ਆਰ ਪੀ ਐਨ ਐਸ ਏ ) ਦੀ ਜੂਨ 2017 ਦੀ ਇੱਕ ਰਿਪੋਰਟ ਨੇ ਨੋਟ ਕੀਤਾ ਹੈ ਕਿ: {{Cquote|The 2010 WHO Research Agenda identified a lack of sufficient evidence relating to children and this is still the case.&nbsp;... Given that no long-term prospective study has looked at this issue to date this research need remains a high priority. For cancer in particular only one completed case-control study involving four European countries has investigated mobile phone use among children or adolescents and risk of brain tumour; showing no association between the two (Aydin et al. 2011).&nbsp;... Given this paucity of information regarding children using mobile phones and cancer&nbsp;... more epidemiological studies are needed.<ref>{{cite web |title=Radiofrequency Electromagnetic Energy and Health: Research Needs (TR 178) |url=https://www.arpansa.gov.au/research-and-expertise/technical-reports/radiofrequency-electromagnetic-energy-and-health-research |publisher=ARPANSA |date=June 2017 |accessdate=2 January 2020}}</ref>}} == ਬੇਸ ਸਟੇਸ਼ਨ == [[ਤਸਵੀਰ:Cellular_Mobile_UHF_Antenna_Tower8.jpg|right|thumb|Cellular Mobile and UHF Antenna Tower with multiple Antennas]] ਫਰਾਂਸ ਦੁਆਰਾ ਮਾਹਰ ਮਾਹਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਲਾਜ਼ਮੀ ਸਮਝਿਆ ਕਿ ਮੁੱਖ ਐਂਟੀਨਾ ਧੁਰਾ 100 ਮੀਟਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ' ਤੇ ਰਹਿਣ ਵਾਲੀ ਜਗ੍ਹਾ ਦੇ ਸਾਮ੍ਹਣੇ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। <ref>http://www.afsset.fr/index.php?pageid=712&parentid=424 page 37</ref> ਇਸ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਨੂੰ 2003 <ref>Téléphonie mobile et santé, Rapport à l'Agence Française de Sécurité Sanitaire Environnementale, 21 March 2003 at http://www.afsset.fr/index.php?pageid=712&parentid=424</ref> ਵਿੱਚ ਸੋਧਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਕੂਲ ਜਾਂ ਚਾਈਲਡ ਕੇਅਰ ਸਹੂਲਤਾਂ ਦੇ 100 ਮੀਟਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਐਂਟੀਨਾ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਨਜ਼ਾਰੇ ਵਿੱਚ ਬਿਹਤਰ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ ਅਤੇ 2005 ਦੇ ਮਾਹਰ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref>Téléphonie mobile et santé, Rapport du groupe d’experts, l'Agence Française de Sécurité Sanitaire Environnementale, April 2005 at http://www.afsset.fr/index.php?pageid=712&parentid=424</ref> {{As of|2009}} ਅਨੁਸਾਰ <nowiki><i id="mw4w">ਏਜੰਸੀ ਫ੍ਰਾਂਸਾਇਸ ਡੇ ਸੈਕਿéਰਿਟ ਸੈਨੇਟਾਇਰ ਇਨਵਾਇਰਨਮੈਂਟਮੈਂਟ</i></nowiki>, ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਿਹਤ ਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਦਾ ਕੋਈ ਛੋਟੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਕਿ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਲਈ ਖੁੱਲੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ ਤਕਨੀਕੀ ਸੁਧਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਐਕਸਪੋਜਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਆਸਾਨ ਹੈ। <ref>"Radiofréquences : actualisation de l'expertise (2009)", l'Agence Française de Sécurité Sanitaire Environnementale, April 2005 at http://www.afsset.fr/index.php?pageid=712&parentid=424</ref> == ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਮਾਪਦੰਡ ਅਤੇ ਲਾਇਸੈਂਸ == ਅਧਾਰ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਮੋਬਾਈਲ ਹੈਂਡਸੈੱਟਾਂ ਦੇ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ, ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਨਿਯਮਕ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਕੁਝ ਖਾਸ ਮੁੱਲ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਐਕਸਪੋਜਰ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਸੀਮਾਵਾਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮਾਪਦੰਡ ਹਨ, ਪਰ ਨਾਨ- ਆਇਓਨਾਈਜ਼ਿੰਗ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਟੈਕਸ਼ਨ ਆਨ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਕਮਿਸ਼ਨ (ਆਈ ਸੀ ਐਨ ਆਈ ਆਰ ਪੀ) ਸਭ ਤੋਂ ਸਤਿਕਾਰ ਵਾਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਤੱਕ 80 ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਅਪਣਾਇਆ ਹੈ। ਰੇਡੀਓ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਲਈ, ਆਈ ਸੀ ਐਨ ਆਈ ਆਰ ਪੀ ਨੇ ਦੋ ਸੁਰੱਖਿਆ ਪੱਧਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਦਿੱਤਾ ਹੈ: ਇੱਕ ਕਿੱਤਾਮੁਖੀ ਐਕਸਪੋਜਰ ਲਈ, ਦੂਜਾ ਆਮ ਆਬਾਦੀ ਲਈ।ਇਸ ਵੇਲੇ ਹੋਂਦ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨੂੰ ਮੇਲ ਕਰਨ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹਨ। <ref>{{Cite web|url=http://www.icnirp.de|title=International Commission for Non-Ionizing Radiation Protection home page|access-date=7 January 2008}}</ref> ਰੇਡੀਓ ਅਧਾਰ ਲਾਇਸੈਂਸ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਸ਼ਹਿਰੀ ਖਾਲੀ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਜਾਂ ਤਾਂ ਮਿਉਂਸੀਪਲ / ਕਾਉਂਟੀ, ਸੂਬਾਈ / ਰਾਜ ਜਾਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ' ਤੇ ਨਿਯੰਤ੍ਰਿਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਮੋਬਾਈਲ ਟੈਲੀਫੋਨ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਦਾਤਾ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ, ਨਿਰਮਾਣ ਲਾਇਸੈਂਸ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ, ਐਂਟੀਨਾ ਨਿਕਾਸ ਪੱਧਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਆਈ ਸੀ ਐਨ ਆਈ ਆਰ ਪੀ ਦੇ ਮਿਆਰਾਂ ਅਤੇ / ਜਾਂ ਹੋਰ ਵਾਤਾਵਰਣ ਸੰਬੰਧੀ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਦਾ ਭਰੋਸਾ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਕਈ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਲੋੜ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੁਕਾਬਲਾ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਦੂਰ ਸੰਚਾਰ ਕੰਪਨੀਆਂ ਟਾਵਰਾਂ ਦੀ ਵੰਡ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਤਾਂ ਜੋ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਘਟਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਹ ਮੁੱਦਾ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਐਨਟੈਨਾ ਅਤੇ ਟਾਵਰ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਰੱਦ ਕਰਨ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਕਾਰਕ ਹੈ। [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ|ਅਮਰੀਕਾ]] ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਮਾਪਦੰਡ ਸੰਘੀ ਸੰਚਾਰ ਕਮਿਸ਼ਨ (ਐੱਫ ਸੀ ਸੀ) ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ। ਐੱਫ ਸੀ ਸੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮਾਪਦੰਡਾਂ' ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੌਂਸਲ ਆਨ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਪ੍ਰੋਟੈਕਸ਼ਨ ਐਂਡ ਮਾਪ (ਐਨਸੀਆਰਪੀ) ਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਇੱਕ ਡਬਲਯੂਡੀਸੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਕਾਂਗਰਸੀ ਚਾਰਟਰਡ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸੰਗਠਨ ਹੈ ਅਤੇ ਇੰਸਟੀਚਿੳਟ ਆਫ਼ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕਲ ਅਤੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ ਇੰਜੀਨੀਅਰਜ਼ (ਆਈਈਈਈ), ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਪ ਕਮੇਟੀ "ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਸੇਫਟੀ ਬਾਰੇ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਕਮੇਟੀ". ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ ਨੇ ਕੁਝ "ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਖੇਤਰਾਂ" (ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਕਲਾਸਰੂਮ) ਲਈ ਆਈ ਸੀ ਐਨ ਆਈ ਆਰ ਪੀ ਸੀਮਾ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸੀਮਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। <ref>{{Cite web|url=http://www.bafu.admin.ch/elektrosmog/01100/01105/index.html?lang=de|title=Anforderungen nach NISV: Mobilfunkanlagen|date=13 March 2009|publisher=Bundesamt für Umwelt <nowiki>[</nowiki>Swiss Federal Environment Ministry<nowiki>]</nowiki>|language=German|trans-title=Specifications of the Regulation on Non-Ionizing Radiation: Mobile Telephone Installations|access-date=20 January 2010}}</ref> == ਮੁਕੱਦਮਾ == [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ|ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ]], ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਤੌਰ ਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ( [[ਮਟਰੋਲਾ]],<ref>{{Cite web|url=http://infoventures.com/emf/legal/lt-il001.html|title=Wright v. Motorola, Inc. et al., No95-L-04929|access-date=2020-01-30|archive-date=2009-03-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20090308004432/http://infoventures.com/emf/legal/lt-il001.html|dead-url=yes}}</ref> ਐਨਈਸੀ, [[ਸੀਮਨਜ਼|ਸੀਮੇਂਸ]], ਅਤੇ [[ਨੋਕੀਆ]] ) ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸੱਟ-ਫੇਟ ਦੇ ਮੁਕੱਦਮੇ ਦਾਖਲ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ [[ਬ੍ਰੇਨ ਟਿਊਮਰ|ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਕੈਂਸਰ]] ਅਤੇ ਮੌਤ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਦੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ. ਯੂਐਸ ਫੈਡਰਲ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਵਿਗਿਆਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮਾਹਰ ਗਵਾਹੀਆਂ ਦਾ ਮੁਲਾਂਕਣ ਲਾਜ਼ਮੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਜੱਜ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਡਾਉਬਰਟ ਸੁਣਵਾਈ ਵਿੱਚ, ਪ੍ਰਸੰਗ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਮੰਨਣਯੋਗ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਸੰਗਕ ਅਤੇ ਜਾਇਜ਼ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। [[ਮਟਰੋਲਾ]] ਵਿਰੁੱਧ 2002 ਦੇ ਇੱਕ ਕੇਸ ਵਿੱਚ, ਮੁਦਈਆਂ ਨੇ ਦੋਸ਼ ਲਾਇਆ ਕਿ ਵਾਇਰਲੈੱਸ ਹੈਂਡਹੋਲਡ ਟੈਲੀਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਕੈਂਸਰ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮਟਰੋਲਾ ਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮੁਦਈ ਦਾ ਕੈਂਸਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਜੱਜ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ ਕਿ ਮੁਦਈਆਂ ਦੁਆਰਾ ਆਮ ਜਾਂ ਖਾਸ ਕਾਰਣ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਅਤੇ ਢੁਕਵੇਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਬੂਤ ਨੂੰ ਮੁਦਈਆਂ ਦੇ ਮਾਹਰਾਂ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਲਈ ਇੱਕ ਮਤੇ ਨੂੰ ਸਵੀਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਬਚਾਓ ਪੱਖ ਦੀ ਗਵਾਹੀ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਣ ਦੀ ਮਤੇ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [[ਇਟਲੀ]] ਵਿੱਚ ਦੋ ਵੱਖਰੇ ਕੇਸਾਂ,<ref name="cas">{{Cite news|url=http://www.leggioggi.it/allegati/tumore-e-telefonini-il-testo-della-sentenza-n-17438-della-cassazione/|title=Tumore e telefonini, il testo della sentenza n.17438 della Cassazione|date=19 October 2012|access-date=1 March 2017|language=Italian|trans-title=Tumor and cell phones, the text of the judgment n.17438 of the Supreme Court}}</ref><ref name="Reuters">{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/2012/10/19/italy-phones-idUSL5E8LJFFW20121019|title=Italy court ruling links mobile phone use to tumour|date=19 October 2012|access-date=4 May 2017|publisher=Reuters|archive-date=24 ਸਤੰਬਰ 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924171409/http://www.reuters.com/article/2012/10/19/italy-phones-idUSL5E8LJFFW20121019|dead-url=yes}}</ref> 2009 ਅਤੇ 2017, ਵਿੱਚ <ref>{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/technology/2017/apr/21/italian-court-rules-mobile-phone-use-caused-brain-tumour|title=Italian court rules mobile phone use caused brain tumour|date=21 April 2017|work=The Guardian|access-date=4 May 2017|via=[[Agence France-Presse]]}}</ref><ref name="Newsweek_2017">{{Cite news|url=http://www.newsweek.com/cell-phone-italy-cancer-mobile-phone-brain-tumor-587704|title=Cancer Linked to Cellphone Use, Italian Court Rules in Landmark Case|date=21 March 2017|work=Newsweek|access-date=7 May 2017}}</ref> ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਮੁਦਈਆਂ ਨੂੰ ਪੈਨਸ਼ਨਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ [[ਬ੍ਰੇਨ ਟਿਊਮਰ|ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਟਿ]]<nowiki/>ੳਮਰ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਸਨ। ਦਿਨ ਵਿੱਚ 5-6 ਘੰਟੇ, ਜੋ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੈਰ-ਪੇਸ਼ੇਵਰਾਨਾ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਰਾਜ ਕੀਤੇ। == ਸਾਵਧਾਨੀਆਂ == === ਸਾਵਧਾਨੀ ਸਿਧਾਂਤ === 2000 ਵਿਚ, [[ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਸਥਾ|ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ]] (ਡਬਲਯੂਐਚਓ) ਨੇ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਇਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਸਾਵਧਾਨੀ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਸਵੈ-ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਅਪਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। <ref>{{Cite web|url=http://www.who.int/docstore/peh-emf/publications/facts_press/EMF-Precaution.htm|title=Electromagnetic Fields and Public Health: Cautionary Policies|date=March 2000|publisher=[[World Health Organization]]|access-date=1 February 2008}}</ref> ਇਹ ਵਾਤਾਵਰਣ ਦੇ ਜੋਖਮਾਂ ਲਈ ਯੂਰਪੀਅਨ ਕਮੳਨਿਟੀ ਦੀਆਂ ਸਿਫਾਰਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਡਬਲਯੂਐਚਓ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਸਾਵਧਾਨੀ ਸਿਧਾਂਤ" "ਇੱਕ ਜੋਖਮ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਨੀਤੀ ਹੈ ਜੋ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਨਿਸ਼ਚਿਤਤਾ ਦੀ ਇੱਕ ਉੱਚ ਡਿਗਰੀ ਵਾਲੇ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜ ਦੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀ ਉਡੀਕ ਕੀਤੇ ਬਗੈਰ ਸੰਭਾਵਿਤ ਗੰਭੀਰ ਜੋਖਮ ਲਈ ਕਾਰਵਾਈ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੀ ਹੈ।" ਹੋਰ ਘੱਟ ਸਖਤ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੇ ਪਹੁੰਚ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਹਨ ਅਤੇ ਜਿੰਨੇ ਘੱਟ ਮੁਨਾਸਿਬ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਵਹਾਰਕ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਸਭ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹਨ, ਆਧੁਨਿਕ ਸਭਿਅਤਾ ਵਿੱਚ ਵਾਇਰਲੈੱਸ ਦੂਰ ਸੰਚਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਆਰਥਿਕ ਮਹੱਤਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨ, ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜਿਹੇ ਉਪਾਵਾਂ ਦੀ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਵੀ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਸਬੂਤ ਹੈ ਕਿ ਅਜਿਹੇ ਪਹੁੰਚ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਵਧਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। <ref>{{Cite journal|last=Wiedemann|last2=Thalmann|first2=Andrea|last3=Grutsch|first3=Markus|last4=Schütz|first4=Holger|displayauthors=1|year=2006|title=The Impacts of Precautionary Measures and the Disclosure of Scientific Uncertainty on EMF Risk Perception and Trust|journal=Journal of Risk Research|volume=9|issue=4|pages=361–372|doi=10.1080/13669870600802111}}</ref> ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਫਾਰਸ਼ਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਕਰਨਾ, ਜੋਖਮ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਦੁਆਰਾ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਸੀਮਿਤਤਾ (ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਬੱਚੇ), ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਦੇ ਵਾਜਬ ਅਭਿਆਸਕ ਪੱਧਰ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਫੋਨ ਅਤੇ ਮਾਈਕਰੋਸੈੱਲਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ, ਹੱਥ-ਮੁਕਤ ਅਤੇ [[ਹੈਡਫ਼ੋਨਸ|ਈਅਰਫੋਨ]] ਦੀ ਵਿਆਪਕ ਵਰਤੋਂ. ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ [[ਬਲੂਟੁੱਥ]] ਹੈੱਡਸੈੱਟਸ, ਐਕਸਪੋਜਰ ਦੇ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮਾਪਦੰਡਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ, ਆਰਐਫ ਖੇਤਰ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖੀ ਆਵਾਸਾਂ ਤੋਂ ਬੇਸ ਸਟੇਸਾਂ ਦੇ ਐਂਟੀਨਾ ਦੀ ਦੂਰੀ, ਅਤੇ ਹੋਰ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=June 2010}} ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ, ਜਨਤਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇੱਕ ਚੁਣੌਤੀ ਬਣੀ ਹੋਈ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਮੀਡੀਆ ਦੁਆਰਾ ਸਿਹਤ ਦੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਨਤੀਜੇ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਅਬਾਦੀ ਨੂੰ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਚਿੰਤਾਜਨਕ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite journal|last=Poumadère M.|last2=Perrin A.|year=2013|title=Risk Assessment of Radiofrequencies and Public Information|url=|journal=Journal of Risk Analysis and Crisis Response|volume=3|issue=1|pages=3–12|doi=10.2991/jrarc.2013.3.1.1}}</ref> === ਸਾਵਧਾਨੀ ਉਪਾਅ ਅਤੇ ਸਿਹਤ ਸਲਾਹ === ਮਈ 2011 ਵਿਚ, [[ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਸਥਾ|ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ]] ਦੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਏਜੰਸੀ ਫਾਰ ਰਿਸਰਚ ਰਿਸਰਚ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ "ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਲਈ ਕਾਰਸਿਨੋਜੀਕ" ਦੇ ਤੌਰ' ਤੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਨਤਾ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਕਿ ਐਕਸਪੋਜਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਾਵਾਂ ਅਪਣਾਉਣ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਰਤੋਂ. ਹੈਂਡਸ-ਫ੍ਰੀ ਉਪਕਰਣ ਜਾਂ ਟੈਕਸਟ ਭੇਜਣਾ। <ref>http://www.iarc.fr/en/media-centre/pr/2011/pdfs/pr208_E.pdf</ref> ਕੁਝ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਸਲਾਹਕਾਰ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਆਸਟਰੀਆ,<ref name="AustriaPrecaution">{{Cite web|url=http://www.pressbaum.net/wai_startseite-aktuelles-handy.htm|title=Information: Wie gefährlich sind Handystrahlen wirklich?|publisher=[[Pressbaum|Marktgemeinde Pressbaum]]|language=German|archive-url=https://web.archive.org/web/20111002195819/http://www.pressbaum.net/wai_startseite-aktuelles-handy.htm|archive-date=2011-10-02|access-date=16 May 2015}}</ref> ਫਰਾਂਸ, ਜਰਮਨੀ,<ref>{{Cite web|url=http://www.bfs.de/en/elektro/faq/emf_faq_vorsorge.html|title=Precaution regarding electromagnetic fields|date=7 December 2007|publisher=[[Federal Office for Radiation Protection]]|access-date=19 January 2008}}</ref> ਅਤੇ ਸਵੀਡਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ,<ref>{{Cite web|url=http://www.ssi.se/ickejoniserande_stralning/Mobiltele/onodig_exponering.html?Menu2=Mobiltelefoni|title=Exponering|date=February 2006|publisher=[[Swedish Radiation Safety Authority|Swedish Radiation Protection Authority]]|language=Swedish|access-date=19 January 2008}}</ref> ਨੇ ਆਪਣੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਨੂੰ ਘੱਟ ਕਰਨ ਲਈ ਉਪਾਵਾਂ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਸਿਫਾਰਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ: * ਸਿਰ ਤੇ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਹੈਂਡਸ-ਫ੍ਰੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰੋ। * ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਨੂੰ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖੋ। * ਬਾਹਰੀ ਐਂਟੀਨਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਟੈਲੀਫੋਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾ ਕਰੋ। ਨਵੰਬਰ 2000 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਖਪਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ "ਹੈਂਡਸ-ਫ੍ਰੀ" ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਸਿਫ਼ਾਰਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਐਕਸਪੋਜਰ ਵਧਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=http://archives.cnn.com/2000/TECH/computing/11/02/london.phone/index.html|title=UK consumer group: Hands-free phone kits boost radiation exposure|date=2 November 2000|archive-url=https://web.archive.org/web/20060314135643/http://archives.cnn.com/2000/TECH/computing/11/02/london.phone/index.html|archive-date=14 March 2006|publisher=[[CNN]]}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ, ਫ੍ਰੈਂਚ ਲਈ (ਉਸ ਸਮੇਂ) ਯੂਕੇ ਦੇ ਵਪਾਰ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗ ਵਿਭਾਗ <ref>Manning, MI and Gabriel, CHB, SAR tests on mobile phones used with and without personal hands-free kits, SARtest Report 0083 for the DTI, July 2000 (PDF) at http://straff-x.com/SAR-Hands-Free-Kits-July-2000.pdf</ref> ਨੇ ਕਾਫ਼ੀ ਕਮੀ ਦਿਖਾਈ। 2005 ਵਿਚ, ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਲੌਰੀ ਚੈਲਿਸ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਹੱਥਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਕਿੱਟਾਂ 'ਤੇ ਇੱਕ ਫਰਾਈਟ ਮਣਕਾ ਬੰਨ੍ਹਣਾ ਰੇਡੀਓ ਤਰੰਗਾਂ ਨੂੰ ਤਾਰ ਤੋਂ ਅਤੇ ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਤੋਂ ਰੋਕਦਾ ਹੈ। <ref>{{Cite news|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/4203077.stm|title=Bead 'slashes mobile radiation'|date=25 January 2005|access-date=17 March 2009|publisher=[[BBC News]]}}</ref> ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਬੱਚਿਆਂ ਲਈ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਦੀ ਦਰਮਿਆਨੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। <ref>For example, Finland {{Cite web|url=http://www.stuk.fi/stuk/tiedotteet/en_GB/news_527/|title=Radiation and Nuclear Safety Authority: Children's mobile phone use should be limited|date=7 January 2009|publisher=Finnish [[Radiation and Nuclear Safety Authority]] (STUK)|archive-url=https://web.archive.org/web/20100111082827/http://www.stuk.fi/stuk/tiedotteet/en_GB/news_527/|archive-date=11 January 2010|access-date=20 January 2010}} and France {{Cite web|url=http://www.sante-sports.gouv.fr/IMG//pdf/AFOM_-_Fiche_4_-_telephone_mobile_DAS_et_sante.pdf|title=Téléphone mobile, DAS et santé|date=31 January 2007|website=Votre enfant et le téléphone mobile <nowiki>[</nowiki>Your child and mobile telephony<nowiki>]</nowiki>|publisher=Association Française des Opérateurs Mobiles (AFOM)<nowiki>[</nowiki>French Mobile Phone Operators' Association<nowiki>]</nowiki> et l’Union Nationale des Associations Familiales (UNAF) <nowiki>[</nowiki>National Federation of Family Associations<nowiki>]</nowiki>|trans-title=Mobile telephones, SAR and health|access-date=20 January 2010}}</ref> ਗਾਂਧੀ ਐਟ ਅਲ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕ ਰਸਾਲਾ. 2006 ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਮੂਹਿਕਤਾ ਦਰ (ਐਸਏਆਰ) ਦੇ ਉੱਚ ਪੱਧਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ 5- ਅਤੇ 10- ਸਾਲ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਬਾਲਗਾਂ ਨਾਲ ਤੁਲਨਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਲਗਭਗ 153% ਉੱਚ ਸਾਰ ਦੇ ਪੱਧਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ, ਅਨੁਮਤੀ ਦਿਮਾਗ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਪਰਵੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬੱਚੇ ਵਿੱਚ ਸਾਹਮਣਾ ਵਧ ਦਿਮਾਗ ਦੇ ਉੱਚ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਵਾਲੀਅਮ, ਅੱਧ-ਦਿਮਾਗ ਨੂੰ ਦੂਰ ਪਰੇ ਕਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। <ref>{{Cite journal|last=Gandhi|first=Om P.|last2=Morgan|first2=L. Lloyd|last3=de Salles|first3=Alvaro Augusto|last4=Han|first4=Yueh-Ying|last5=Herberman|first5=Ronald B.|last6=Davis|first6=Devra Lee|date=14 October 2011|title=Exposure Limits: The underestimation of absorbed cell phone radiation, especially in children|journal=Electromagnetic Biology and Medicine|volume=31|issue=1|pages=34–51|doi=10.3109/15368378.2011.622827|issn=1536-8378|pmid=21999884}}</ref> === ਜਾਅਲੀ ਉਤਪਾਦ === ਉਤਪਾਦਾਂ ਦੀ ਮਸ਼ਹੂਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ ਜੋ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨਾਂ ਤੋਂ ਈ ਐਮ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਤੋਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਕਰਦੇ ਹਨ; ਯੂਐਸ ਵਿੱਚ ਫੈਡਰਲ ਟਰੇਡ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਇੱਕ ਚੇਤਾਵਨੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ ਕਿ “ਘੁਟਾਲੇ ਦੇ ਕਲਾਕਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸੁਰਖੀਆਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਖ਼ਬਰਾਂ ਛੱਡਦੀਆਂ ਹਨ {{Spaced en dash}} ਅਤੇ ਚਿੰਤਤ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਕਰੋ। ” <ref name="ftc-0109-cell-phone-radiation-scams">{{Cite web|url=https://www.consumer.ftc.gov/articles/0109-cell-phone-radiation-scams|title=Cell Phone Radiation Scams|date=September 2011|publisher=Federal Trade Commission}}</ref> ਐਫਟੀਸੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਇਸਦਾ ਕੋਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਅਖੌਤੀ ਸ਼ੀਲਡਾਂ ਨੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਨਿਕਾਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ. ਉਹ ਉਤਪਾਦ ਜੋ ਸਿਰਫ ਈਅਰਪੀਸ ਨੂੰ ਰੋਕਦੇ ਹਨ {{Spaced en dash}} ਜਾਂ ਫੋਨ ਦਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਛੋਟਾ ਹਿੱਸਾ {{Spaced en dash}} ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਬੇਅਸਰ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਪੂਰਾ ਫੋਨ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਵੇਵ ਨੂੰ ਬਾਹਰ ਕੱਢਦਾ ਹੈ. " ਅਜਿਹੀਆਂ ਸ਼ੀਲਡਾਂ" ਫੋਨ ਦੇ ਸਿਗਨਲ ਵਿੱਚ ਵਿਘਨ ਪਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਬੇਸ ਸਟੇਸਨ ਨਾਲ ਸੰਚਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਖਿੱਚ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਧੇਰੇ ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।" <ref name="ftc-0109-cell-phone-radiation-scams"/> ਐਫਟੀਸੀ ਨੇ ਅਜਿਹੇ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਵੇਚਣ ਵਾਲੀਆਂ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਝੂਠੇ ਇਸ਼ਤਿਹਾਰਬਾਜ਼ੀ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਹੈ। <ref name="FTCenforce">{{Cite web|url=https://www.ftc.gov/sites/default/files/attachments/training-materials/enforcement.pdf|title=Federal Trade Commission Advertising Enforcement|last=Fair|first=Lesley|date=March 1, 2008|publisher=Federal Trade Commission|pages=18–19}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Pages with unreviewed translations]] e1lmyb17ocx8jsqdodfitucx8yrp4sp 0 125653 609869 546536 2022-07-31T07:35:34Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਜੋਤੀਰਮੋਏ ਸਿਕਦਾਰ''' (ਜਨਮ 11 ਦਸੰਬਰ 1969) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਨੇਤਾ ਅਤੇ ਖਿਡਾਰਣ ਹੈ। ਉਸਨੇ 14 ਵੀਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਵਿੱਚ [[ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ]] ਦੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਾਗਰ ਤੋਂ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਈ। ਉਹ ਸਾਲ 2019 ਤੋਂ [[ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ|ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ]] ਮੈਂਬਰ ਹੈ। ਉਹ [[ਭਾਰਤੀ ਕਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ)|ਕੰਮਿਊਨਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਆਫ਼ ਇੰਡੀਆ (ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ)]] ਦੀ ਸਾਵਕਾ ਮੈਂਬਰ ਵੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ 2009 ਦੀਆਂ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਾਗਰ,ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਸੀਟ ਲਈ ਚੋਣ ਲੜੀ ਸੀ, ਪਰ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਸੰਸਦ ਵਿੱਚ ਜਗਾ ਨਾ ਬਣਾ ਸਕੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਮੱਧ ਦੂਰੀ ਦੀ ਦੌੜਾਕ ਸੀ ਅਤੇ 1995 ਏਸ਼ੀਅਨ ਅਥਲੈਟਿਕਸ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ [[800 ਮੀਟਰ ਦੌੜ|800 ਮੀਟਰ]] ਜਿੱਤੀ . ਉਸਨੇ 1998 ਵਿੱਚ ਏਸ਼ੀਅਨ ਅਥਲੈਟਿਕਸ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ 800 ਮੀਟਰ ਅਤੇ 1500 ਮੀਟਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਾਂਸੀ ਦੇ ਤਗਮੇ ਜਿਤੇ ਅਤੇ 1998 ਵਿੱਚ ਬੈਂਕਾਕ ਵਿੱਚ ਏਸ਼ੀਆਈ ਖੇਡਾਂ ਦੇ ਦੋਵਾਂ ਮੁਕਾਬਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੋਨੇ ਦੇ ਤਗਮੇ ਜਿੱਤੇ.<ref>[http://www.gbrathletics.com/ic/asg.htm Asian Games]. GBR Athletics. Retrieved on 2011-08-20.</ref><ref>[http://www.gbrathletics.com/ic/asc.htm Asian Championships]. GBR Athletics. Retrieved on 2011-08-20.</ref> ਉਸਨੂੰ ਸਾਲ 1998–1999 ਲਈ [[ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਖੇਲ ਰਤਨ ਅਵਾਰਡ|ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਖੇਲ ਰਤਨ]] ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ . ਉਸਨੂੰ 2003 ਵਿੱਚ [[ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ]] ਨਾਲ ਵੀ ਨਮਾਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ. ਉਸ ਨੂੰ 1995 ਵਿੱਚ [[ਅਰਜਨ ਅਵਾਰਡ|ਅਰਜੁਨ ਪੁਰਸਕਾਰ]] ਵੀ ਦਿਤਾ ਗਿਆ<ref name="Padma Awards">{{Cite web|url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf|title=Padma Awards|date=2015|publisher=Ministry of Home Affairs, Government of India|archive-url=https://www.webcitation.org/6U68ulwpb?url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf|archive-date=15 November 2014|access-date=21 July 2015}}</ref> ਉਹ ਸਾਲ 2019 ਵਿੱਚ [[ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ|ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਤ੍ਰਿਣਮੂਲ ਕਾਂਗਰਸ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.aajkaal.in/news/state/jyotirmoyi-tmc-n0ib|title=অভিমানেই লাল ছেড়ে তৃণমূলে সোনার মেয়ে|website=https://www.aajkaal.in/|access-date=22 December 2019}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਸਿਕੰਦਰ ਦਾ ਜਨਮ 11 ਦਸੰਬਰ 1969 ਨੂੰ ਗੁਰੂਦਾਸ ਸਿਕੰਦਰ ਅਤੇ ਨਿਹਾਰ ਸਿਕਦਾਰ ਦੇ ਘਰ ਨਦੀਆ ਡਿਸਟ੍ਰਿਕਟ,ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਉਸਨੇ ਹਾਇਰ ਸੈਕੰਡਰੀ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਸਿਕੰਦਰ ਨੇ 9 ਫਰਵਰੀ 1994 ਨੂੰ ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਨਾਲ ਵਿਆਹ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਇੱਕ ਬੇਟਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://164.100.24.208/ls/lsmember/biodata.asp?mpsno=4185|title=Current Lok Sabha Members Biographical Sketch|date=22 June 2006|website=web.archive.org|access-date=12 November 2019|archive-date=22 ਜੂਨ 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20060622230258/http://164.100.24.208/ls/lsmember/biodata.asp?mpsno=4185|dead-url=unfit}}</ref> == ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ == == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://web.archive.org/web/20060622230258/http://164.100.24.208/ls/lsmember/biodata.asp?mpsno=4185 ਭਾਰਤ ਦੀ ਸੰਸਦ ਦੀ ਵੈਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਜੀਵਨੀ ਚਿੱਤਰ] * {{IAAF|76030}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਉਲੰਪਿਕ ਅਥਲੀਟ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਔਰਤਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1969]] priulv9xk1r46oz7qyy2tvelthvwtu7 0 125668 609902 537513 2022-07-31T09:11:45Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist | name = ਫਿਰੋਨ | background = ਗੀਤਕਾਰ | image = Ferron2005.jpg | caption = 2005 ਵਿੱਚ ਫਿਰੋਨ | birth_name = ਡੈਬੋਰਾ ਫੋਸੀ | alias = | birth_date = {{birth date and age|df=yes|1952|06|01}} | birth_place = [[ਟੋਰਾਂਟੋ]], [[ਓਨਟਾਰੀਓ]], ਕਨੇਡਾ | origin = | genre = [[ਕਵੀ ]], [[ਗੀਤਕਾਰ ]], [[women's music]] | occupation = ਗੀਤਕਾਰ, ਕਵੀ,ਲੇਖਿਕਾ | instrument = Vocals, ਗਿਟਾਰ | years_active = 1975–present | label = | associated_acts = | website = {{URL|ferronshop.com/}} }} '''ਫਿਰੋਨ''' (ਜਨਮ 1 ਜੂਨ 1952 ਨੂੰ ਡੈਬੋਰਾ ਫੋਸੀ) ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਜੰਮਪਲ ਗਾਇਕ, ਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਕਵੀ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/1994/09/09/arts/critic-s-notebook-in-the-flux-and-flukes-of-pop-fads-21-albums-for-adults.html|title=CRITIC'S NOTEBOOK; In the Flux And Flukes Of Pop Fads, 21 Albums For Adults|last=Holden|first=Stephen|date=1994-09-09|work=The New York Times|access-date=2020-03-03|language=en-US|issn=0362-4331}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.bcscene.ca/fr/events/eventDetails.asp?eID=352|title=B.C. Music Legends {{!}} Scène Colombie-Britannique|date=2016-04-11|website=web.archive.org|access-date=2020-03-03|archive-date=2016-04-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20160411045840/http://www.bcscene.ca/fr/events/eventDetails.asp?eID=352|dead-url=unfit}}</ref> ਫਿਰੋਨ, ਜੋ ਕਿ ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲੈਸਬੀਅਨ ਹੈ, ਅਤੇ ਜਲਦ ਹੀ ਔਰਤਾ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਮੰਡਲੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਗੀਤਕਾਰ ਬਣ ਗਈ। ਬਾਅਦ ਦੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਨੀ ਡਿਫ੍ਰੈਂਕੋ, ਮੈਰੀ ਗੌਥੀਅਰ ਅਤੇ ਇੰਡੀਗੋ ਗਰਲਜ਼ ਉੱਤੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ। ਅੱਸੀਵਿਆਂ ਦੇ ਅੱਧ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ, ਫਿਰੋਨ ਦੀਆਂ ਗੀਤ ਲਿਖਣ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਤਿਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸੰਗੀਤ ਆਲੋਚਕ ਅਤੇ ਵਿਆਪਕ ਸਰੋਤਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪਛਾਣਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸੰਸਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਵੈਨ ਮੌਰਿਸਨ, ਬੌਬ ਡਿਲਨ, ਅਤੇ ਲਿਓਨਾਰਡ ਕੋਹੇਨ ਦੀ ਲੇਖਣੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। == ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜਿੰਦਗੀ == ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿੱਚ ਜੰਮੇ ਅਤੇ ਰਿਚਮੰਡ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੋਲੰਬੀਆ, ਕਨੇਡਾ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਹੋਏ, ਉਸਨੇ 11ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਗਿਟਾਰ ਵਜਾਉਣਾ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ 15 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਘਰ ਛੱਡ ਗਈ। ਫਿਰੋਨ ਨੇ 1973 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ, ਵੈਨਕੂਵਰ, ਬੀ.ਸੀ. ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਕਲਪਿਕ ਹਾਈ ਸਕੂਲ, ਟੋਟਲ ਐਡ ਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਉਸਦੀਆਂ ਮੁਢਲੀਆਂ ਸੰਗੀਤਕ ਯਾਦਾਂ ਬਾਰੇ, ਉਸਨੇ ਲਿਖਿਆ, "ਮੇਰੀ ਮਾਂ ਦੇ ਫ੍ਰੈਂਚ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਸੰਗੀਤ ਵਜਾਇਆ। ਮੈਂ ਗਿਟਾਰ, ਬੈਂਜੋ ਅਤੇ ਏਕਰਡਿਅਨ ਅਤੇ ਸਕ੍ਰੱਬ ਬੋਰਡ, ਅਤੇ ਮੇਰੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ-ਸੁਣਦਾ ਸੁਣਿਆ। ਮੈਂ ਇਸਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ 'ਮਜ਼ੇ', ਭਾਵ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਹਾਸਾ। ਮੈਂ ਜਦੋਂ 10 ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸੀ, ਤਾਂ ਗੀਤ ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਲੱਭਣ ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਛੇੜਛਾੜ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕਦੇ ਗਾਣੇ ਲਿਖ ਕੇ ਨਹੀਂ ਸੰਭਾਲੇ। ਮੈਂ ਗੀਤ ਲਿਖੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭੁੱਲ ਗਈ, ਮੈਨੂੰ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਹ ਹੁਣ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਅਗਲੀ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਇੱਕ ਗਾਣਾ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਕੀਤਾ। ਮੈਂ 18 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ। ਇਹ 1970 ਸੀ। ” ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਬਚਾਏ ਗਏ ਗਾਣੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸਨੇ 1975 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਵੈਨਕੂਵਰ ਅਧਾਰਤ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਗ੍ਰਹਿ, ਪ੍ਰੈਸ ਗੈਂਗ, ਦੇ ਲਾਭ ਵਿੱਚ "ਕੌਣ ਹਾਰਦਾ ਹੈ" ਗਾਣਾ ਚਲਾਇਆ। 1971 ਵਿੱਚ, ਫੋਸੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਫਿਰੋਨ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਜਦੋਂ ਉਸਦੇ ਇੱਕ ਦੋਸਤ ਨੇ ਇੱਕ ਸੁਪਨਾ ਵੇਖਿਆ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਫਿਰੋਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਫਰੈਂਚ ਤੋਂ ਅਰਥ ਹੈ ਲੋਹਾ ਅਤੇ ਜੰਗਾਲ। == ਫਿਲਮ == * 2002: ਫਿਰੋਨ ਨੂੰ ਰੈਡੀਕਲ ਹਾਰਮੋਨੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜੋ ਡੀ ਮੋਸਬੈਸ਼ਰ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.imdb.com/title/tt0331611/|title=http://www.imdb.com/title/tt0331611/|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> * 2009: ਫਿਰੋਨ: ਗੈਰੀ ਆਨ ਏ ਰੋਡ, ਗੈਰੀ ਰੋਜਰਸ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਤ ਸੰਗੀਤਕਾਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਫਿਲਮਗ੍ਰਾਫੀ, ਨੂੰ ਫਿਲਮ ਮੇਲੇ ਅਤੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। * 2012: ਬਿੱਲੀ ਜੋ ਕੈਵੱਲਾਰੋ ਦੁਆਰਾ ਫਿਲਮਾਇਆ ਗਿਆ ਥੰਡਰ ਅਤੇ ਬਿੱਚ ਦੇ ਨਾਲ ਸਹਿ-ਨਿਰਦੇਸਿਤ, 2013 ਵਿੱਚ ਵਾਈਲਡ ਰੋਜ਼ ਇੰਡਪੈਂਡੈਂਟ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਧਿਕਾਰਤ ਚੋਣ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://thunderthemovie.blogspot.com/|title=Thunder the Movie|language=en|access-date=2020-03-03}}</ref> <br /> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1952]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਵੁਮੈਨ 2020]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਐਲਜੀਬੀਟੀ]] frphirufaw2lnlj36m72rph4skfi649 0 125819 609785 527265 2022-07-31T03:48:14Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox musical artist|name=ਇੰਬਰ ਸਵਿਫਟ|image=|alt=|caption=|image_size=|landscape=<!-- yes, if wide image, otherwise leave blank -->|background=ਗਰੁੱਪ ਬੈਂਡ|alias=子玉|origin=[[ਟੋਰਾਂਟੋ]], [[ਓਨਟਾਰੀਓ]], ਕਨੇਡਾ|genre=[[ਗਾਇਕਾ-ਗੀਤਕਾਰ]], [[ਲੋਕ ਗੀਤ|folk]], [[ਜੈਜ]], [[World music|world]]|years_active=1996–present|label=[[Few'll Ignite Sound]]|module={{Infobox person|child=yes | children = 2}}|website={{URL|http://www.emberswift.com}}}} '''ਇੰਬਰ ਸਵਿਫਟ''' (ਓਨਟਾਰੀਓ, ਕਨੈਡਾ ਵਿੱਚ ਜੰਮੇ) ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਗਾਇਕਾ-ਗੀਤਕਾਰ ਅਤੇ ਗਿਟਾਰਿਸਟ ਹੈ। ਇਹ ਗੀਤ ਉਸਨੇ ਉਦੋਂ ਲਿਖੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਨੌਂ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ। ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਤੋਂ ਉਹ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। 1996 ਵਿਚ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸਵੈ-ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਐਲਬਮ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ। 1998 ਵਿੱਚ ਈਸਟ ਏਸ਼ੀਅਨ ਸਟੱਡੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਡਿਗਰੀ ਨਾਲ ਟੋਰਾਂਟੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਵਿਫਟ ਅਤੇ ਨਿਯਮਤ ਬੈਂਡ ਮੈਂਬਰ ਲਿੰਡੇਲ ਮੋਂਟਗੋਮਰੀ (ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਵਾਇਲਨ) ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ, ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਨਿਊ ਕੈਲੇਡੋਨੀਆ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਇਹ ਲਾਈਵ ਸ਼ੋਅ 1998 ਵਿੱਚ ਟੋਰਾਂਟੋ ਅਧਾਰਤ ਪਰਕਸੀਸ਼ਨਿਸਟ ਅਤੇ ਡਰੱਮਰ ਸ਼ੈਰਿਲ ਰੀਡ ਦੀ ਵਾਧੂ ਪ੍ਰਤਿਭਾਵਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿਚ, ਇਹ ਜੋੜੀ ਮਿਸ਼ੇਲ ਜੋਸੇਫ (ਟੋਰਾਂਟੋ ਦੇ) ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲੱਗੀ ਅਤੇ ਅਖੀਰ ਵਿਚ, ਢੋਲ ਅਤੇ ਟਕਰਾਅ 'ਤੇ ਐਡਮ ਬੋਮਨ (ਐਲਮੀਰਾ, ਓਨਟਾਰੀਓ ਦੇ) ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਸ਼ੈਰਲ ਰੀਡ ਨੇ ਪਾਰਟ-ਟਾਈਮ ਖਿਡਾਰੀ ਵਜੋਂ 2008 ਤੱਕ ਸਵਿਫਟ ਅਤੇ ਮੋਂਟਗੋਮਰੀ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ। ਉਸਨੇ ਸਵਿਫਟ ਨਾਲ ਸਾਲ 2008 ਤੋਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਿੱਧੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਹੈ। 2008 ਵਿਚ, ਇੰਬਰ ਸਵਿਫਟ ਅਤੇ ਲਿੰਡੇਲ ਮੌਂਟਗੁਮਰੀ, ਜੋ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਹਿਭਾਗੀ ਵੀ ਸਨ, ਆਪਣੇ ਵੱਖਰੇ ਢੰਗਾਂ ਨਾਲ ਚੱਲੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਕੰਮਕਾਜੀ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਸਵਿਫਟ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਚੀਨ ਜਾਣ ਦਾ ਸੁਪਨਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਹ 2007 ਵਿੱਚ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਥੇ ਦੇਸ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰ ਗਈ ਸੀ। 2008 ਵਿਚ, ਉਹ ਬੀਜਿੰਗ ਚਲੀ ਗਈ ਅਤੇ ਬੀਜਿੰਗ, ਚੀਨ ਅਤੇ ਟੋਰਾਂਟੋ ਵਿੱਚ ਪਾਰਟ-ਟਾਈਮ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਬੀਜਿੰਗ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਬੈਂਡ ਇਕੱਠਾਮ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਢੋਲ ਤੇ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਦੀ ਜ਼ੈਕ ਕੋਰਟਨੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ, ਬੁਰੂਂਦੀ (ਅਫਰੀਕਾ) ਦੇ ਬਾਸ ਤੇ ਪਾਪੂਲਸ ਨਤਾਹੋਮਬੇਏ, ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਵਾਂਗ ਯਾ ਕਿ Q 王雅琪 ਰਵਾਇਤੀ ਚੀਨੀ ਉਪਕਰਣ, ਏਰਹੁ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਬੀਜਿੰਗ ਦੇ ਵਸਨੀਕ ਹਨ। ਟੂਰ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਸਾਰੇ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਟਾਪ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। == ਅਵਾਰਡ == 2006: "ਯੁਵਕ ਰੋਲ ਮਾਡਲ ਆਫ ਦਿ ਈਅਰ" - ਜੇਅਰਜ਼ ਵਰਜ਼ਨ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ<ref name="web.archive.org">{{Cite web|url=http://www.ottawastart.com/story/4841.php|title=The Jer's Vision Gala celebrates the transformation from a Scholarship into a National Charity {{!}} Ottawa Start|date=2006-10-22|website=web.archive.org|access-date=2020-03-09|archive-date=2006-10-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20061022142029/http://www.ottawastart.com/story/4841.php|dead-url=unfit}}</ref> 2006: ਸਰਬੋਤਮ ਬੈਂਡ ਵੈਬਸਾਈਟ - ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਸੁਤੰਤਰ ਸੰਗੀਤ ਪੁਰਸਕਾਰ<ref name="web.archive.org"/> == ਨਿੱਜੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਸਵਿਫਟ ਨੇ ਚੀਨੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਗੁਓ ਜਿਆਨ (国 囝) ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬੇਟੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਬੇਟੇ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1970]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਗਾਇਕਾਵਾਂ]] ilsrciuk8o3ikh9rn75q7xh1onpvlfk 0 125845 609808 529262 2022-07-31T05:08:01Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | honorific_prefix = | name = ਕੁਨਾਲ ਮੂਨ | image = | image_size = | alt = | caption = | birth_name = | birth_date = {{Birth date and age|1989|10|20}} | birth_place = ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰਾ | nationality = ਭਾਰਤੀ | residence = | spouse = | partner = | movement = | style = {{{style|}}} | known_for = | education = ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ | alma_mater = ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ, ਪੁਣੇ<br>ਆਈ ਆਈ ਐਮ, ਕਲਕੱਤਾ | notable_works = ਆਈਜ਼ ਟੂ ਸਪੀਕ | awards = | website = {{website|www.kunalmoon.com}} | nocat_wdimage = | module = | module2 = }} '''ਕੁਨਾਲ ਮੂਨ''' (ਜਨਮ 20 ਅਕਤੂਬਰ) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਮਕਾਲੀ ਕਲਾਕਾਰ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ [[ਭਾਰਤੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਨਾਚ]] ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਲਾ ਰਹੀ ਦਰਸੋਣ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਭੰਬਲਭੂਸੇ ਰੰਗਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ। ==ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ== ਮੂਨ ਦਾ ਜਨਮ 20 ਅਕ੍ਟੋਬਰ 1989 ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰਾ ਵਿੱਚ ਹੋਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਉਹ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ, ਪੁਣੇ ਅਤੇ ਆਈ ਆਈ ਐਮ ਕਲਕੱਤਾ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ। ==ਕੈਰੀਅਰ== [[File:Kunalmoon Exhibition Darpan Art Gallery.jpg|250px|right|thumb|ਦਰਪਣ ਆਰਟ ਗੈਲਰੀ ਦੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ]] ਭਾਰਤੀ ਕਾਰਪੋਰੇਟ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਕਾਰਜਕਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਕਲਾਕਾਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਸਾਲ ੨੦੧੭ ਵਿਚ, ਕੁਨਾਲ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੇਂਟਿੰਗਜ਼ '''ਆਈਜ਼ ਟੂ ਸਪੀਕ''' ਅਤੇ '''ਸੋਲ ਆਫ਼ ਦ ਮੋਨਕ''', ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰੈਚ ਕੈਂਡੀ ਸੜਕ ਦੀ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਗੈਲਰੀ [[ਸਾਇਮਰੋਜ਼ਾ ਆਰਟ ਗੈਲਰੀ]] ਵਿਖੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਸੀ। ਇਹ ਆਰਟ ਸ਼ੋਅ ਅਕਰਿਟੀ ਆਰਟ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ ਮਨਮੋਹਨ ਜੈਸਵਾਲ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{cite web|accessdate=2020-03-10|title=Colors of spring: Group exhibition |url=https://www.pressreader.com/india/the-free-press-journal/20171028/282741997054274|website=Free Press Journal}}</ref> ਅਗਲੇ ਹੇ ਸਾਲ ਜਨਵਰੀ ੨੦੧੮ ਵਿਚ, '''ਆਈਜ਼ ਟੂ ਸਪੀਕ''' ਪੇਂਟਿੰਗ ਨੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਆਯੋਜਿਤ ਇੰਡੀਆ ਆਰਟ ਫੈਸਟੀਵਲ ਦੌਰਾਨ ਭਾਰਤੀ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਮਾਰਚ 2018 ਵਿੱਚ ਅਲਫਲਾਜ਼ੀ ਆਰਟਜ਼ ਗੈਲਰੀ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਮਿਡਲ ਈਸਟ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਇਕਵੈਸਟਰਿਅਨ ਈਵੈਂਟ, [[ਦੁਬਈ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਹਾਰਸ ਫੇਅਰ]] ਵਿੱਚ ਮੂਨ ਦੀਆਂ ਘੋੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਪੇਂਟਿੰਗਜ਼ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਹ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਦੁਬਈ ਵਰਲਡ ਟ੍ਰੇਡ ਸੈਂਟਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉਸਦੀਆਂ ਕਲਾਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਆਇਰਿਸ਼ ਅਤੇ ਅਲਬਾਨੀਅਨ ਘੋੜਿਆਂ ਦੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਅਤੇ ਜੋਸ਼ ਦੇਣ ਲਈ ਸਾਬਤ ਹੋਈਆਂ।<ref>{{cite web|accessdate=2020-03-10|title=The Gulf today business|url=https://www.pressreader.com/uae/the-gulf-today-business/20180330/281844349189718|date=10 March 2020|website=web.archive.org|archive-date=2020-03-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20200310130855/https://www.pressreader.com/uae/the-gulf-today-business/20180330/281844349189718|dead-url=unfit}}</ref> ਕੁਨਾਲ ਨੇ ਇੰਡੀਆ ਆਰਟ ਫੈਸਟੀਵਲ ਅਤੇ ਦੁਬਈ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਹਾਰਸ ਫੇਅਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ।<ref>{{cite web|accessdate=2020-03-10|title=घे भरारी: मनमोहक चित्रांचं इंडिया आर्ट फेस्टिव्हलमध्ये प्रदर्शन|url=https://marathi.abplive.com/videos/ghe-bharari-indian-art-festival-painting-by-krushna-kuchan-19-02-2018-513766|date=19 February 2018|website=marathi.abplive.com}}</ref> ==ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ== *ਸਿਮਰੋਜ਼ਾ ਆਰਟ ਗੈਲਰੀ (ਮੁੰਬਈ) *ਆਰਟਿਸ ਸੈਂਟਰ ਗੈਲਰੀ (ਮੁੰਬਈ) *ਦਰਪਣ ਆਰਟ ਗੈਲਰੀ (ਪੁਣੇ) *ਆਸ਼ਰਮ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨੀ ਹਾਉਸ (ਪੋਂਡਚੇਰੀ) ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} 7gxtn78gb2gdo7ynum1h2whz7sbrju5 0 125920 609938 540540 2022-07-31T11:03:03Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਮੀਨਾਕਸ਼ੀ ਚਿਤਰੰਜਨ''', ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਡਾਂਸਰ, ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ ਕੋਰੀਓਗ੍ਰਾਫਰ, ਭਰਤਨਾਟਿਅਮ ਦੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਡਾਂਸ ਦੇ ਪਾਂਡਨਲਾਲਰ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਸਥਾਰਕਰਤਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।<ref name=":0">{{Cite web|url=http://www.lokvani.com/lokvani/article.php?article_id=5567|title=Profile: Meenakshi Chitharanjan|website=Lokvani|access-date=2020-03-14}}</ref> ਉਹ ਕਾਲਦਿਕਸ਼ਾ ਦੀ ਸੰਸਥਾਪਕ ਹੈ, ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਜੋ ਭਰਤਨਾਟਿਅਮ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਂਡਣਲਾਲਰ ਪਰੰਪਰਾ ਨੂੰ ਕਾਇਮ ਰੱਖਣ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹੈ।ਉਹ ਚੋਕਲਿੰਗਮ ਪਿਲਾਈ ਅਤੇ ਸੁਬਾਰਾਇਆ ਪਿਲਾਈ ਦੀ ਪਿਤਾ ਅਤੇ ਪੁਤਰ ਦੋਨਾ ਦੀ ਇੱਕ ਚੇਲੀ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-fridayreview/the-king-was-captivated-and/article6549572.ece|title=The king was captivated and…|date=2014-10-31|work=The Hindu|access-date=2020-03-14|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> ਉਹ ਕਈ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕਲੈਮਾਮਨੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਪਾਰਥਾਸਾਰਥੀ ਸਵਾਮੀ ਸਭਾ ਦੇ ਨਾਟਯ ਕਲਾ ਸਰਥੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref name=":1">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/features/friday-review/dance/lifes-dancing-lessons/article5684655.ece|title=Life’s dancing lessons|last=Gautam|first=Savitha|date=2014-02-13|work=The Hindu|access-date=2020-03-14|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਲਾਸੀਕਲ ਨਾਚ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ 2008 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਦਾ ਚੌਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤਾ।<ref>{{Cite web|url=http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf|title=WebCite query result|website=www.webcitation.org|access-date=2020-03-14|archive-date=2017-10-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20171019215108/http://mha.nic.in/sites/upload_files/mha/files/LST-PDAWD-2013.pdf|dead-url=yes}}</ref> <br />{{Infobox person|name=ਮੀਨਾਕਸ਼ੀ ਚਿਤਰੰਜਨ|othername=|website={{Url|http://www.meenakshichitharanjan.com/|Website}}|parents=ਸਬਨਾਗਾਯਮ <br />ਸਵੀਥਰੀ|children=|domesticpartner=|spouse=ਅਰੁਣ ਚਿਤਰੰਜਨ|known for=[[ਭਰਤਨਾਟਿਅਮ]]|yearsactive=|occupation=ਕਲਾਸੀਕਲ ਡਾਂਸਰ|restingplacecoordinates=|image=|restingplace=|death_place=|death_date=|alma_mater=[[Ethiraj College for Women]]|birth_place=[[ਚੇਨਈ]], [[ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ]], ਭਾਰਤ|birth_date=|caption=|imagesize=|awards=[[ਪਦਮਸ਼੍ਰੀ]]<br />[[Kalaimamani|Kalaimamani Award]]<br />Natya Kala Sarathi<br />Natrya Choodamani}} == ਜੀਵਨੀ == ਮੀਨਾਕਸ਼ੀ ਚਿਤਰੰਜਨ ਦਾ ਜਨਮ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਚੇਨਈ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀ  ਦੇ ਘਰ ਸਬਨਾਗਾਯਮ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਮੀਨਾਕਸ਼ੀ ਉਸਦੇ ਪੰਜ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਅਤੇ ਇਕਲੌਤੀ ਲੜਕੀ ਸੀ।<ref name=":1" /> ਉਸਦੀ ਮਾਤਾ, ਸਵਿੱਤਰੀ ਨੇ ਉਸ ਲੜਕੀ ਨੂੰ ਪਾਂਡਣਲਾਲਰ ਚੋਕਲਿੰਗਮ ਪਿਲਾਈ, ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਭਰਤਨਾਟਿਮ ਗੁਰੂ ਕੋਲ ਭੇਜਿਆ, ਜਦੋਂ ਬੱਚਾ ਚਾਰ ਸਾਲਾਂ ਦਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਪਿਲਾਇ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਬੇਟੇ, ਸੁਬਾਰਾਇਆ ਪਿਲਾਈ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ 1966 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਨੌ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਅਰਗੇਟਰਮ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref name=":0" /> ਜਲਦੀ ਹੀ, ਉਹ ਦਿੱਲੀ ਚਲੀ ਗਈ ਜਦੋਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਿੱਚ  ਬਦਲੀ ਹੋ ਗਈ, ਪਰ ਛੁੱਟੀ ਦੇ ਸਮੇਂ ਚੇਨਈ ਆ ਕੇ ਸੁਬਾਰਾਇਆ ਪਿਲਾਈ ਅਧੀਨ ਆਪਣੀ ਡਾਂਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ। ਉਸਨੇ ਈਥਿਰਾਜ ਕਾਲਜ ਫਾਰ ਵੂਮੈਨ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਕਾਲਜ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਤਤਕਾਲੀਨ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਐਮ. ਭਕਤਵਤਸਾਲਮ ਦੇ ਪੋਤਰੇ ਅਰੁਣ ਚਿਤਾਰੰਜਨ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਡਾਂਸ ਕਰੀਅਰ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਲਈ ਰੁਕ ਗਿਆ।<ref name=":1" /> ਉਹ ਸ਼੍ਰੀਨਿਵਾਸ ਪਿਲਾਈ ਨਾਲ ਇੱਕ ਮੌਕਾ ਮੁਲਾਕਾਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨੱਚਣ ਲਈ ਵਾਪਸ ਪਰਤੀ।<ref name=":1" />  ਇੱਕ ਸੰਗੀਤਕ ਕਾਰੀਗਰ, ਜਿਸਨੇ ਆਪਣੇ ਜਵਾਨੀ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀ ਵਜੋਂ ਮ੍ਰਿਦੰਗਮ ਖੇਡਿਆ ਸੀ, ਉਸਨੇ ਪਦਨਾਲਮ ਭੂਸ਼ਣ ਪੁਰਸਕਾਰ ਕਲਾਨਿਧੀ ਨਾਰਾਇਣਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਅਭਿਨਯਾ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਉਹ ਸਟੇਜ 'ਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.narthaki.com/info/rev14/rev1687.html|title=http://www.narthaki.com/info/rev14/rev1687.html|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/features/friday-review/dance/Moves-and-music/article14012130.ece|title=Moves and music|last=Srikanth|first=Rupa|date=2016-01-21|work=The Hindu|access-date=2020-03-14|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> ਸ੍ਰੀਨਿਵਾਸ ਪਿਲਈ, ਸ. ਪਾਂਡਿਅਨ ਅਤੇ ਪਦਮ ਸੁਬ੍ਰਹਮਣਯਮ ਨੇ ਵੀ ਉਸਨੂੰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਮੇਂ ਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਹੈ।<ref name=":2">{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/cities/chennai/Title-conferred-on-Meenakshi-Chitharanjan/article11505223.ece|title=Title conferred on Meenakshi Chitharanjan|date=2014-01-21|work=The Hindu|access-date=2020-03-14|language=en-IN|issn=0971-751X}}</ref> 1991 ਵਿਚ, ਉਸਨੇ ਭਰਤਨਾਟਿਅਮ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਡਾਂਸ ਸਕੂਲ, ਕਲਾਦਿਕਸ਼ਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜੋ ਹੁਣ ਤੋਂ ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 100 ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਪਾਂਡਣਲੂਰ ਬਾਣੀ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਣ ਲਈ ਯਤਨਸ਼ੀਲ ਹੈ।<ref name=":0" /> ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅਭਿਲਾਸ਼ੀ ਨ੍ਰਿਤਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਾਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਐਸ਼ਵਰਿਆ ਆਰ ਧਨੁਸ਼, ਧਨੁਸ਼ ਦੀ ਪਤਨੀ, ਰਜਨੀਕਾਂਤ ਦੀ ਵੱਡੀ ਧੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਲੈਮਾਮਨੀ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਉਸਦੀ ਇੱਕ ਚੇਲੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://sangeethas.wordpress.com/2009/02/25/kalaimamani-2009-2009-announced/|title=Kalaimamani 2009 announced|last=sangeethas|date=2009-02-25|website=Bharathanatyam and the worldwide web|language=en|access-date=2020-03-14}}</ref> ਉਸਨੇ ਸ਼੍ਰੀ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਗਿਆਨ ਸਭਾ ਦੀ ਨਾਟਿਆ ਚੋਦਮਨੀ ਅਤੇ 1975 ਵਿੱਚ, ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਕਲੈਮਣੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।<ref name=":3">{{Cite web|url=http://chennaiplus.net/?p=10471|title=http://chennaiplus.net/?p=10471|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 2008 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਦਾ ਚੌਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ ਪਾਰਥਾਸਾਰਥੀ ਸਵਾਮੀ ਸਭਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ 2014 ਵਿੱਚ ਨਾਟਯ ਕਲਾ ਸਾਰਥੀ ਦੀ ਉਪਾਧੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ।<ref name=":2" /> ਉਹ ਰੋਟਰੀ ਕਲੱਬ, ਚੇਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਬਸ ਕਲੱਬ, ਚੇਨਈ ਤੋਂ ਐਵਾਰਡਸ ਆਫ਼ ਐਕਸੀਲੈਂਸ ਅਤੇ ਮਦਰਾਸ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਅਕੈਡਮੀ ਤੋਂ ਸਰਬੋਤਮ ਡਾਂਸਰ ਅਵਾਰਡ (2004) ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਚੁੱਕੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿਖੇ ਸਰਵਉੱਚ ਕਲਾਕਾਰ ਦਾ ਗ੍ਰੇਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref name=":3" /> == ਹਵਾਲੇ == <references /> iu3yc9m9ggdmmasppkcpz7cjtu0z3p5 0 126221 609925 596620 2022-07-31T10:13:06Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 5 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਨਾਚ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਨਾਚ ਹੈ, ਅਤੇ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕਰਨ ਲਈ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਨਾਚ ਹਰ ਮੌਸਮ ਲਈ, ਮੌਸਮਾਂ ਦੀ ਆਮਦ, ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ, ਵਿਆਹ, ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਅਤੇ ਕੁਝ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਾਜਿਕ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨਾਚ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਕਦਮ ਜਾਂ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਅਸਾਨ ਹਨ। ਆਦਮੀ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਕੁਝ ਨਾਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੁਝ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਆਦਮੀ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਇਕੱਠੇ ਨ੍ਰਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਹੁਤੇ ਮੌਕਿਆਂ' ਤੇ, ਡਾਂਸਰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸਾਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਡਾਂਸ ਦਾ ਇੱਕ ਖਾਸ ਪਹਿਰਾਵਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪਹਿਰਾਵੇ ਅਸਾਧਾਰਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪੁਰਾਣੇ ਲੋਕ ਅਤੇ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਨਾਚ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਕਈਆਂ ਵਿੱਚ ਨਿਰੰਤਰ ਸੁਧਾਰ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਨਾਚਾਂ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://books.google.co.in/books?id=Bhs6iYvgXekC&pg=PA301&lpg=PA301&dq=Buiya+dance&source=bl&ots=wyJKbYDFNv&sig=ACfU3U2tZCsmqufyqpF6xYoj8FbkUoZRWQ&hl=bn&sa=X&ved=2ahUKEwjRqcXr4N3mAhVWzTgGHbFKByUQ6AEwEXoECAoQBA#v=onepage&q=Buiya%20dance&f=false|title=Artfs and Crafts|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> == ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ == {| class="wikitable" |+ਅਰੁਣਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਲੋਕ ਨਾਚ !ਨਾਚ !ਭਾਈਚਾਰਾ |- |ਅਜੀ ਲਾਮੂ |ਮੋਨਪਾ ਕਬੀਲਾ |- |ਚਾਲੋ<ref>https://www.tourmyindia.com/states/arunachalpradesh/chalo-loku-festival.html</ref> |ਨਾਕੇ ਕਬੀਲਾ |- |ਹੀਰੀ ਖਾਨੀਇੰਗ |ਅਪਾਟਨੀ ਜਨਜਾਤੀ |- |ਸ਼ੇਰ ਅਤੇ ਮੋਰ ਨਾਚ |ਮੋਨਪਾ |- |ਪਾਸੀ ਕੌਂਗਕੀ |ਆਦੀ ਕਬੀਲਾ |- |ਪੋਨੰਗ |ਆਦੀ ਕਬੀਲਾ |- |ਪੋਪੀਰ |ਆਦੀ ਕਬੀਲਾ |- |ਬੁਈਆ<ref>https://books.google.co.in/books?id=Bhs6iYvgXekC&pg=PA301&lpg=PA301&dq=Buiya+dance&source=bl&ots=wyJKbYDFNv&sig=ACfU3U2tZCsmqufyqpF6xYoj8FbkUoZRWQ&hl=bn&sa=X&ved=2ahUKEwjRqcXr4N3mAhVWzTgGHbFKByUQ6AEwEXoECAoQBA#v=onepage&q=Buiya%20dance&f=false</ref> |ਦਿਗਰੁ ਮਿਸ਼ਮੀ ਕਬੀਲਾ<ref>https://www.flickr.com/photos/bilaseng/3927582589</ref> |- |ਵਾਂਚੋ | |- |ਬਾਰਡੋ ਛਮ | |} == ਉੜੀਸਾ == === ਛਾਉ ਨਾਚ === ਛਾਉ ਨਾਚ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਮਯੂਰਭੰਜ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਪੁਰੂਲੀਆ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਸਰਾਇਕੇਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਨੀਲਾਗਿਰੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਕ੍ਰਮਵਾਰ, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਝਾਰਖੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਮਾਰਸ਼ਲ ਆਰਟਸ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਵਿੱਚ ਇਸਦਾ ਅਧਾਰ ਹੈ। ਨਾਚ ਇੱਕ ਸਟੀਲਾਈਜ਼ਡ ਮਖੌਲ ਦੀ ਲੜਾਈ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਲਵਾਰਾਂ ਅਤੇ ਢਾਲਾਂ ਨਾਲ ਲੈਸ ਨ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦੇ ਦੋ ਸਮੂਹ ਵਿਕਲਪਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਹਰਕਤਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰੁਖਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਬਚਾਅ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਖ਼ਾਸਕਰ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਸੰਗੀਤ ਹੈ ਜੋ ਇਸ ਦੀਆਂ ਤਾਲ ਦੀਆਂ ਪੇਚੀਦਗੀਆਂ ਅਤੇ ਜੋਰਦਾਰ ਪਰਸਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਯੰਤਰਾਂ ਵਿੱਚ 'ਮਾਹੂਰੀ' - ਇੱਕ ਡਬਲ ਰੀਡ ਯੰਤਰ, 'ਢੋਲਾ' - ਇੱਕ ਬੈਰਲ ਦਾ ਆਕਾਰ ਵਾਲਾ ਦੋ-ਪਾਸੀ ਡਰੱਮ, 'ਧੁੰਸਾ' - ਇੱਕ ਗੋਲਾਕਾਰ ਡਰੱਮ ਅਤੇ 'ਚੜਚੜ੍ਹੀ' - ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਸਿਲੰਡ੍ਰਿਕ ਡਰੱਮ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। === ਗੋਤੀਪੂਆ === ਗੋਤੀਪੂਆ ਲੜਕੇ ਡਾਂਸਰ ਹਨ ਜੋ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਪਹਿਰਾਵਾ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਅਖਾੜੇ ਜਾਂ ਜਿਮਨਾਸੀਆ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਰਾਮਚੰਦਰ ਦੇਵਾ ਦੁਆਰਾ ਪੁਰੀ ਵਿਖੇ, ਮੰਦਰ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਅਖਾੜਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਸਮੂਹ ਸਨ, ਗੋਤੀ ਪੂਆ ਅਖਾੜਾ ਪਿਲਾਸ - ਅਖਾੜਿਆਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਾਰਨ ਜੋ ਅਕਸਰ ਗੋਤੀ ਪੂਆ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਉਭਾਰ ਨੂੰ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਹ ਹੈ ਕਿ ਵੈਸ਼ਨਵ ਧਰਮ ਦੇ ਕੁਝ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੇ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੂਜਾ ਦਾ ਬਹਾਨਾ ਬਣਾ ਕੇ ਨੱਚਣ ਤੋਂ ਮਨ੍ਹਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਫ਼ੇਰ ਉਹਨਾਂ ਲੜਕੀਆਂ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵਾ ਪਵਾ ਕੇ ਲੜਕਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨੱਚਣ ਦੀ ਪ੍ਰਥਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਗੋਤੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਇਕ', 'ਸਿੰਗਲ' ਅਤੇ ਪੂਆ, 'ਲੜਕਾ', ਪਰ ਗੋਤੀ ਪੂਆ ਹਮੇਸ਼ਾ ਜੋੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨੱਚਦੇ ਹਨ। ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਛੇ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ 14 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ, ਫਿਰ ਡਾਂਸ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਡਰਾਮਾ ਪਾਰਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਗੋਤੀ ਪੂਆ ਹੁਣ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਟੀਮਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਲਾਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹਰੇਕ ਦਲ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਇੱਕ ਗੁਰੂ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮੁੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਤਕਰੀਬਨ ਦੋ ਸਾਲ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦੌਰਾਨ, ਮੁੱਢਲੀ ਤਕਨੀਕ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ ਨਾਚ, ਸਜਾਵਟੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਟਾਵੇ ਦੀਆਂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਸਿੱਖਦੇ ਹਨ। ਗੋਤੀ ਪੂਆ, ਆਪਣੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਮਹਾਰੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਲਚਕਦਾਰ ਢੰਗ ਨਾਲ ਨ੍ਰਿਤ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਗੋਤੀ ਪੂਆ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿੰਨ ਸੰਗੀਤਕਾਰਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹ ਦੁਆਰਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਪਖਵਾਜ, ਗੇਨੀ, ਜਾਂ ਝਾਂਕੀ ਅਤੇ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਵਜਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਮੁੰਡੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਗਾਇਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕਈ ਵਾਰ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਧੂ ਗਾਇਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। === ਬਾਗ ਨਾਚ ਜਾਂ ਟਾਈਗਰ ਨਾਚ === ਬਾਗ ਨਾਚ ਜਾਂ ਟਾਈਗਰ ਡਾਂਸ ਚਾਇਣ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਦੌਰਾਨ ਸੁਨਾਰਨਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬਿੰਕਾ ਅਤੇ ਸੋਨੇਪੁਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਨਰ ਡਾਂਸਰ ਆਪਣੇ ਨੰਗੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਸ਼ੇਰ ਵਾਂਗ ਪੀਲੇ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਦੀਆਂ ਧਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਪੇਂਟ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਵੀਂ ਪੂਛ ਨੂੰ ਜੋੜਦਾ ਹੈ. ਇੱਕ ਜਾਂ ਵਧੇਰੇ ਡਾਂਸਰ ਘਰ-ਘਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਭੀੜ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਨਾਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਡਾਂਸਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਡਰੱਮਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਘੰਟੀ ਵਜਾਉਣ ਵਾਲਾ ਸੰਗੀਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਡਾਂਸ ਤਾਲ ਵਿੱਚ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅੰਦੋਲਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਉਹ ਨੱਚਣ ਵੇਲੇ ਹਿਸਿੰਗ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਕੱਢਦੇ ਹਨ। ਟਾਈਗਰ ਡਾਂਸ ਬੇਰਹਮਪੁਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਠਾਕੁਰਾਨੀ ਜਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਡਲਖਾਈ === ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੁਸਹਿਰਾ ਸੰਬਲਪੁਰੀ ਲੋਕ ਨਾਚ ਡਲਖਾਈ ਦਾ ਅਵਸਰ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਅਕਸਰ ਹੋਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਭਾਈਜੀਤੀਆ, ਫੱਗਣ ਪੁਨੀ ਅਤੇ ਨੂਆਖਾਈ ਵਿਖੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਿਆਦਾਤਰ ਬਿੰਝਲ, ਕੁਡਾ, ਮਿਰਧਾ, ਸਮਾ ਅਤੇ ਸੰਬਲਪੁਰ, ਬਲੰਗੀਰ, ਸੁੰਦਰਗੜ, ਬਰਗਾੜ ਅਤੇ ਨੁਆਪਾਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਚ ਦੌਰਾਨ ਆਦਮੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਢੋਲਕੀ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਨਾਚ ਦੇ ਨਾਲ ਲੋਕ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਆਰਕੈਸਟਰਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਢੋਲ, ਨੀਸਾਨ, ਤਮਕੀ, ਤਾਸਾ ਅਤੇ ਮਾਹੂਰੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਕਈ ਯੰਤਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਜਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਢੋਲ ਪਲੇਅਰ ਕੁੜੀਆਂ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਡਾਂਸ ਕਰਦਿਆਂ ਟੈਂਪੂ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। === ਧਾਪ === ਧਾਪ ਸੰਬਲਪੁਰੀ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕੋਸਲ ਖੇਤਰ ਦੀ ਕੰਧ ਕਬੀਲੇ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਪਿੰਡ ਦੇ ਆਦਮੀ ਦੂਜੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨਾਲ ਨੱਚਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਣਵਿਆਹੇ ਮੁੰਡੇ ਅਤੇ ਕੁੜੀਆਂ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਨਾਚ ਵਿਆਹ ਦੀ ਰਸਮ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਕਸਰ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ। ਨਾਚ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸਾਧਨ, ਧਾਪ ਕਾਰਨ ਇਸ ਲਈ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।. ਧਾਪ ਖੰਜਰੀ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿੱਚ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੱਕੜ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਖੁੱਲੇ ਹਨ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਪਾਸਾ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੀ ਚਮੜੀ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਧਾਪ ਡਾਂਸਰ ਨੇ ਧੱਪ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਨਾਲ ਫੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਗੋਲੀ ਉਸਦੇ ਖੱਬੇ ਮੋਢੇ ਤੇ ਝੁਕੀ ਹੋਈ ਹੈ, ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਧੜਕਦਾ ਹੈ। === ਘੁਮਰਾ === ਘੁਮਰਾ ਨਾਮਕ ਕਲਹੰਦਈ ਲੋਕ ਨਾਚ ਨੂੰ ਉੜੀਸਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਵਿਰਾ-ਬਦਿਆ ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਜੁਨਗੜ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਹ ਸਮਾਜਿਕ ਸੁਨੇਹਾ ਦੇਣ ਲਈ ਵੀ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਜੰਗਲਾਤ, ਲੜਕੀਆਂ ਦੀ ਬਚਤ, ਸਾਖਰਤਾ ਆਦਿ। ਇਹ ਇੱਕ ਆਮ ਡਰੱਮ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ: ਜਿਵੇਂ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਣੇ ਇੱਕ ਲੰਮੇ ਤਣੇ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਘੜਾ. ਮੂੰਹ ਇੱਕ ਗੋਧੀ ਦੀ ਚਮੜੀ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਦੋਂ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਖੇਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਇੱਕ ਅਜੀਬ ਆਵਾਜ਼ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਦੂਜੇ ਡਰੱਮਾਂ ਤੋਂ ਬਿਲਕੁਲ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਇਸ ਢੋਲ ਦੀ ਸੰਗਤ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਨਾਚ ਨੂੰ ਘੁਮਰਾ ਨੱਤ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਇਹ ਗਾਮਾ ਪੁਨੀ (ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਚੰਦਰਮਾ) ਤੋਂ 15 ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਰਾਤ ਨੂੰ ਰਸਮੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸਰੀਰ 'ਤੇ ਤਾਰਾਂ ਨਾਲ ਹਰੇਕ ਦੀ ਛਾਤੀ' ਤੇ ਇੱਕ ਘੁਮੜਾ ਫਿਕਸ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨਾਲੋ ਨਾਲ ਨੱਚਦੇ ਅਤੇ ਖੇਡਦੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹੌਲੀ ਸਰਕੂਲਰ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਨਾਲ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਨਿਸਾਨ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਕਿਸਮ ਦੀ ਕੇਟਲ-ਡਰੱਮ ਹੈ ਜੋ ਦੋ ਚਮੜੇ ਦੀਆਂ ਸਟਿਕਸ ਨਾਲ ਖੇਡੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਖਿਡਾਰੀ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਚ ਦੇ ਟੈਂਪੋ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ. ਉਹ ਹਰਕਤ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਵੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਤਾਲ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਖੇਪ ਨਾਚ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਸਾਰੇ ਡਾਂਸਰ ਇੱਕ ਗਾੜ੍ਹਾ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇੱਕ ਲਾਈਨ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਗਾਇਕੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਸਰਸਵਤੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਿਆਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਗਾਣੇ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਢੋਲ ਸ਼ਾਂਤ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਰਦਾਸ-ਗਾਣਾ ਛੰਡਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੌਪੜੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤਕ ਲੋਕ-ਗੀਤ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਗਾਣੇ ਦੇ ਹਰੇਕ ਜੋੜੇ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਨਾਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਰੇਕ ਦੋਹੇ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਗਾਇਕ ‘ਟਕੀਟਾ ਧੇ’ ਜੋੜਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮੇਂ ਦੀ ਧੜਕਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਕੇਤਕ ਅੱਖਰ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਘੁਮਰਾ ਡਾਂਸਰ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕਲਾਹੰਡੀ ਅਤੇ ਬਲੰਗੀਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਹਨ। === ਕਰਮ ਨਾਚ === ਸੰਬਲਪੁਰੀ ਦਾ ਕਰਮ ਨਾਚ ਲੋਕ ਨਾਚ ਭਗਵਾਨ ਜਾਂ ਕਿਸਮਤ ਦੀ ਦੇਵੀ (ਕਰਮ ਦੇਵਤਾ ਜਾਂ ਕਰਮਸਨੀ ਦੇਵੀ) ਦੀ ਪੂਜਾ ਦੇ ਅਰਸੇ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਲੋਕ ਚੰਗੇ ਅਤੇ ਮਾੜੇ ਕਿਸਮਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਮੰਨਦੇ ਹਨ। ਭਾਂਦਰ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਪੂਰਨਮਾਸ਼ੀ ਦੇ ਗਿਆਰ੍ਹਵੇਂ ਦਿਨ ਭਾਂਦਰ ਸ਼ੁਕਲਾ ਏਕਾਦਸੀ ਤੋਂ ਪੂਜਾ ਕਈ ਦਿਨਾਂ ਤਕ ਚਲਦੀ ਹੈ। === ਕੀਸਾਬਾਦ === ਸੰਬਲਪੁਰੀ ਲੋਕ ਨਾਚ ਦੀ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਕੀਸਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਆਦਮੀ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕਈਆਂ ਨੇ ਦੋ ਫੁੱਟ ਲੰਮੀ ਸੋਟੀ ਫੜੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਹ ਗਾਏ ਗਏ ਗਾਣੇ ਦੀਆਂ ਤਾਲਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਟਿਕਾਂ ਨੂੰ ਭੰਨ ਕੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਨੱਚਦੇ ਹਨ। ਲੀਡਰ ਪਹਿਲਾਂ ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਦੂਸਰੇ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਕੋਸਲੀ ਵਿੱਚ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹਰ ਪਉੜੀ ਵਿੱਚ ਉਹ “ਹੈਦੋ” ਦੇ ਨਾਅਰੇ ਲਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਗਾਣੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾ ਰਾਧਾ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। === ਉੜੀਸੀ ਨ੍ਰਿਤ === ਇਹ ਉੜੀਸਾ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਇੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਨਾਚ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਚ ਭਗਵਾਨ ਜਗਨਨਾਥ ਜਾਂ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਚ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਰਾਧਾ ਦੀ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਵੀ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। == ਪੁਡੂਚੇਰੀ == ਗਾਰਡੀ ਪੁਡੂਚੇਰੀ ਦਾ ਇੱਕ ਮਸ਼ਹੂਰ ਨਾਚ ਹੈ. ਇਹ ਇੱਕ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਮੂਲ ਹੈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਥਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਰਾਮ - ਰਾਮਾਇਣ ਦੇ ਸੂਰਬੀਰਤਾ ਦੇ ਨਾਇਕ ਨੇ ਰਾਵਣ ਨੂੰ ਹਰਾਇਆ ਤਾਂ ਵਨਾਰਿਆਂ (ਬਾਂਦਰਾਂ) ਨੇ ਆਪਣੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਇਹ ਨਾਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ। ਗਾਰਡੀ ਸਾਰੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪੰਜ ਤੋਂ ਅੱਠ ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਜਾਰੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਡਾਂਸਰ 'ਵੈਨਰਸ' ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਡੰਡੇ ਲੈ ਕੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਦੋ ਵੱਡੇ ਢੋਲ ਦੀ ਧੜਕਣ 'ਤੇ ਨੱਚਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨੂੰ' ਰਾਮਾਡੋਲਸ 'ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਚ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਲੋਹੇ ਦੇ ਰਿੰਗਾਂ ਨੂੰ 'ਅੰਜਾਲੀ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਡਾਂਸਰ ਆਪਣੇ ਪੈਰਾਂ 'ਤੇ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ - ਹਰ ਲੱਤ' ਤੇ ਦਸ. ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਡਾਂਸਰ ਅੱਗੇ ਵੱਧਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਰਿੰਗਜ਼ ਇੱਕ ਸੁਰੀਲੀ ਆਵਾਜ਼ ਪੈਦਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। == ਪੰਜਾਬ == === ਭੰਗੜਾ === ਭੰਗੜਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਨ੍ਰਿਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਚਾਂ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ। ਭੰਗੜਾ ਕਲਾਸਿਕ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਅਤੇ ਧੂਲ, ਚਿਮਟਾ, ਅਲਗੋਜ਼ਾ ਆਦਿ ਸਮੇਤ ਸਾਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਵਿਆਹਾਂ ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਨੱਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਜਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਜੋਂ ਮਨਾਉਣ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰੂਪ ਹੈ। ਭੰਗੜਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਨ੍ਰਿਤ ਦੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸ਼ੈਲੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ ਡਾਇਸਪੋਰਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ, ਖ਼ਾਸ ਕਰਕੇ ਕੈਨੇਡਾ ਅਤੇ ਯੂਕੇ ਵਿਚ, ਜਿਥੇ ਹੁਣ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭੰਗੜਾ ਮੁਕਾਬਲੇ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਭੰਗੜਾ ਟੀਮਾਂ ਬਣਾਉਣਾ ਕਿਸ਼ੋਰਾਂ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਕਈ ਕਦਮਾਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਧਮਾਲ, ਜੁੱਤੀ, ਫੁਲਕਾ, ਸਿਆਲਕੋਟੀ, ਡਾਂਕੜੇ, ਜੁਗਨੀ, ਮਿਰਜ਼ੀ, ਫਲੋਮਿਅਨ. ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹੋਰ ਲੋਕ ਨਾਚ ਜਿਵੇਂ ਝੁੰਮੜ, ਸੰਮੀ, ਭੰਗੜੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://www.global.ucsb.edu/punjab/journalfall04.html|title=Journal of Punjab Studies, 2004,Volume 11, No.2|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2016-03-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303213237/http://www.global.ucsb.edu/punjab/journalfall04.html|dead-url=unfit}}</ref> === ਗਿੱਧਾ === ਮਰਦ ਭੰਗੜੇ ਦਾ ਵਿਰੋਧੀ, ਗਿੱਧਾ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਇੱਕ ਮਾਦਾ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਰਿੰਗ ਨਾਚ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਇੱਕ ਨਾਚ ਹੈ ਜੋ ਨਾਰੀ ਕਿਰਪਾ ਅਤੇ ਲਚਕੀਲੇਪਨ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਕਸਰ ਬੋਲੀਆਂ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਲੋਕ ਗਾਇਨ ਦੇ ਨਾਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref>Sachchidananda ''Encyclopaedic Profile of Indian Tribes'' Volume 1 - 1996 817141298X p416.</ref> === ਮਲਵਈ ਗਿੱਧਾ === ਮਲਵਈ ਗਿੱਧਾ ਗਿੱਧੇ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਪੁਰਸ਼ ਮੈਂਬਰ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। === ਕਿੱਕਲੀ === ਕਿੱਕਲੀ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੋ ਕੁੜੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਹੱਥ ਫੜ ਕੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨੂੰ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਚੱਕਰ ਦੇ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਦੋਵੇਂ ਵਿਅਕਤੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਹੱਥ ਜੋੜਦੇ ਹਨ (ਸੱਜੇ ਅਤੇ ਸੱਜੇ ਖੱਬੇ ਖੱਬੇ) ਅਤੇ ਹੱਥ ਛੱਡਏ ਬਗੈਰ ਤੇਜ਼ ਰਫਤਾਰ ਨਾਲ ਘੁੰਮਦੇ ਹਨ. ਕਈ ਵਾਰ ਇੱਕ ਸਾਥੀ ਗੋਡਿਆਂ 'ਤੇ ਝੁਕਦਾ ਹੈ (ਹੇਠਾਂ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਪਰ ਆਉਂਦਾ ਹੈ) ਜਾਂ ਫਿਰ ਦੋਨੋਂ ਪੈਰਾਂ ਨੂੰ ਫਰਸ਼ ਤੋਂ ਉੱਪਰ ਚੁੱਕਦਾ ਹੈ (ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਪੈਰਾਂ ਦੇ ਨਮੂਨੇ ਵਿੱਚ ਬਦਲਦਾ ਹੋਇਆ) ਕਤਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖ ਚੀਜਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੇ ਦੂਜਾ ਸਾਥੀ ਫੜੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। == ਰਾਜਸਥਾਨ == === ਝੂਮਰ === ਝੂਮਰ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਮਹਿਲਾ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ। ਇਹ ਆਦਮੀ ਅਤੇ ਮਹਿਲਾ ਇਕੱਠੇ ਗਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ ਬਸਤਰ ਅਫਵਾਹ ਵਿੱਚ ਮਹਿਲਾ ਦੇ ਇਕੱਠ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ. ਇਹ ਲੋਕ ਨਾਚ 'ਝੂਮਣਾ ਜੋ ਕਿ ਡਿਸਪਲੇਅ ਵਗਦਾ', ਰਾਜਸਥਾਨੀ ਮਹਿਲਾ ਦੀ ਲੰਬੇ ਸਕਰਟ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰੰਗ ਤੱਕ ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉੱਥੇ ਸਕਰਟ ਕਾਬਲੀਅਤ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਮਹਿਲਾ ਚੱਕਰ ਵਿਚ, ਆਪਣੇ ਮੂੰਹ ਪਰਦੇ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕਵਰ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਇੱਕ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਕਿਰਪਾ ਹੈ। ਉਹ ਮਾਪੇ ਗਏ ਕਦਮਾਂ ਅਤੇ ਸਰੀਰ ਦੀਆਂ ਸੁੰਦਰ ਝੁਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਨੱਚਦੇ ਹਨ, ਹਥਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਕੁੱਟਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਕੁਝ ਖਾਸ ਕੈਡਿਜਨਾਂ ਤੇ ਉਂਗਲਾਂ ਫੜਦੇ ਹਨ। === ਕਾਲਬੇਲੀਆ === ਕਾਲਬੇਲੀਆ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਕਾਲਬੇਲੀਆ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਮਹਿਲਾ ਸਮੂਹ ਨਾਚਤੋ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭਾਈਚਾਰੇ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਿੱਤਾ ਸੱਪ ਫੜਨ ਅਤੇ ਸੱਪ ਦੇ ਜ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਫੜਨਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਨਾਚ ਦੀਆਂ ਲਹਿਰਾਂ ਅਤੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਸੱਪਾਂ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹਨ। ਰਵਾਇਤੀ ਕਾਲੇ ਘੁੰਮਣ ਵਾਲੇ ਸਕਰਟ ਵਿੱਚ ਸੁੱਤੇ ਹੋਏ ਡਾਂਸਰ, ਸੱਪ ਦੇ ਚਰਮਾਰਾਂ ਦੇ ਲੱਕੜ ਦੇ ਸਾਧਨ - "ਹੋਣ" ਦੇ ਸਪਸ਼ਟ ਨੋਟਾਂ ਤੇ ਪਾਪ ਕਰਨ ਲਈ ਝੁਕ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। === ਕਛੀ ਘੋੜੀ === ਘੋੜੀ ਅਤੇ ਕਛੀ ਘੋੜੀ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ ਜੋ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਸ਼ੇਖਾਵਤੀ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਉੱਭਰਦਾ ਹੈ। ਡਾਂਸਰ ਨਵੇਂ ਘੋੜੇ ਦੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਮਖੌਲ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੱਕ ਗਾਇਕ ਸਥਾਨਕ ਡਾਕੂਆਂ ਬਾਰੇ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਲਾੜੇ ਦੀ ਪਾਰਟੀ ਦਾ ਸਵਾਗਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਆਹ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦੌਰਾਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਜਿਕ ਸੈਟਿੰਗਾਂ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਤੇਰਾ ਤਾਲੀ === ਤੇਰਾ ਤਾਲੀ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ। ਇਹ ‘ਕਮਰ’ ਕਬੀਲੇ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕ ਤੇਰਾ ਤਾਲ਼ੀ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਬੈਠਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਉਹ ਬਸ ਗਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਤੇਰਾ ਤਾਲੀ ਨਾਚ ਦਾ ਇੱਕ ਦਿਲਚਸਪ ਹਿੱਸਾ ਸਰੀਰ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਧਾਤ ਦੀਆਂ ਝਿੱਲੀਆਂ (ਮੰਜੀਰਸ) ਨੂੰ ਬੰਨ੍ਹਣਾ ਹੈ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਲੱਤਾਂ ਤੇ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਦੰਦਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਤਲਵਾਰ ਫੜਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਿਰ' ਤੇ ਸਜਾਵਟ ਵਾਲੇ ਘੜੇ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। == ਬਿਹਾਰ == * ਬਿਦੇਸੀਆ ਨਾਚ ਡਰਾਮੇ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਲੋਕ ਨਾਚਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਿਲੱਖਣ ਸਥਾਨ ਰੱਖਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਭੀਖੜੀ ਠਾਕੁਰ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਜੋ ਪੇਸ਼ੇ ਦੁਆਰਾ ਨਾਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਨਾਟਕ ਦੇ ਸ਼ੌਕ ਲਈ ਸਭ ਕੁਝ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਬਿਦੇਸੀਆ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਅਤੇ ਰਵਾਇਤੀ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਚਕਾਰ ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਮਾਮਲਿਆਂ ਜਿਵੇਂ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਲੜਾਈਆਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ, ਬਿਦੇਸੀਆ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਮਾਜਿਕ ਸਬੰਧਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਅਵਾਜ਼ ਦਿੱਤੀ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗਰੀਬ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਭੋਜਪੁਰੀ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਮਾੜੀ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਕਈ ਵਾਰੀ, ਬਿਦੇਸੀਆ ਦੀ ਧੁਨ ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਜੀਵੰਤ ਡਾਂਸ ਚਾਲਾਂ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀ ਹੈ। * ਡੋਮਕੈਚ ਨਾਚ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਲਾੜੇ ਦੇ ਘਰ ਵਿਆਹ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਫੱਗੂਆ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨਾਚ ਦਾ ਰੂਪ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਲੋਕ ਗੀਤ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਹੋਲੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਜਾਟ-ਜਤਿਨ ਉੱਤਰ ਬਿਹਾਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਮਿਥਿਲਾ ਅਤੇ ਕੋਸ਼ੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ। ਇਹ ਆਦਮੀ ਅਤੇ ਔਰਤ ਦੀ ਜੋੜੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਦਮੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਕਮਾਉਣ ਲਈ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਸਥਾਨ ਤੇ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਰੀਬੀ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇਹ ਨਾਚ ਮਿੱਠੇ ਅਤੇ ਕੋਮਲ ਝਗੜੇ ਦੀ ਇੱਕ ਸਤਰੰਗੀ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਪਤੀ ਅਤੇ ਪਤਨੀ ਵਿਚਕਾਰ ਕੁਝ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ. ਲੋਕ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮਖੌਲ ਉਡਾਉਂਦੇ ਹਨ. ਗੀਤ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹਨ “ਟਿਕਵਾ-ਜਬ-ਜਬ ਮੌਗਲੀਅਨ ਰੇ ਜੱਟਵਾ - ਟਿਕਵਾ ਕਹੇ ਨਾ ਲਾਲੇ ਰੇ…” * ਜਦੋਂ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਮੀਂਹ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਤਾਂ ਝੀਝੀਆਂ ਨਾਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਝੀਝੀਆਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਲੋਕ ਸੋਕੇ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਮੀਂਹ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ. ਉਹ ਭਗਵਾਨ ਇੰਦਰ ਤੋਂ ਮੀਂਹ ਦੀ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਨਾਚ ਭਗਵਾਨ ਇੰਦਰ ਦੀ ਡੂੰਘੀ ਸ਼ਰਧਾ ਦਿਖਾਉਣ ਵਾਲੇ ਗੀਤਾਂ ਨਾਲ ਕੁਦਰਤ ਵਿੱਚ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜ ਹੈ। ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਡਰੱਮਰ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਗਾਇਕ ਅਤੇ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ ਪਲੇਅਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। * ਝੁਮਰੀ ਬਿਹਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਚ ਹੈ। ਇਹ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਗਰਬਾ ਲੋਕ ਨਾਚ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਮਿਲਦਾ ਜੁਲਦਾ ਹੈ। * ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਭੋਜਪੁਰੀ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕਾਜਰੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਚ ਹੈ। ਇਹ ਅਕਸਰ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰੇਮੀ ਲਈ ਇੱਕ ਮਹਾ-ਕੁੜੀ ਦੀ ਤਾਂਘ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਗਰਮੀ ਦੇ ਅਸਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕਾਲੇ ਮਾਨਸੂਨ ਦੇ ਬੱਦਲ ਲਟਕਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਸਟਾਈਲ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ ਬਰਸਾਤੀ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਪੇਂਕੀ - ਇਹ ਬਿਹਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਚ ਸਾਨੂੰ ਪੈਦਲ ਪੈਰ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਚੁਸਤੀ, ਹਿੰਮਤ ਅਤੇ ਉਤਸ਼ਾਹ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਇੱਕ ਫਲੈਟ ਗਰਾਉਂਡ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਚ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ਡਾਂਸਰਾਂ ਦੇ ਹੁਨਰ ਅਤੇ ਯੋਗਤਾ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। * ਸੋਹਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੱਚੇ ਦੇ ਜਨਮ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਸੋਹਰ ਇੱਕ ਕਿਸਮ ਦਾ ਲੋਕ ਗੀਤ ਵੀ ਹੈ ਜੋ ਬੱਚੇ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਨ ਲਈ ਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਇਸ 'ਤੇ ਨੱਚਦੀਆਂ ਹਨ। == ਛੱਤੀਸਗੜ == * ਰਾਉਤ ਨਾਚਾ ਇੱਕ ਰਵਾਇਤੀ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਯਾਦਵ (ਇੱਕ ਜਾਤੀ ਜੋ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਔਲਾਦ ਮੰਨਦੇ ਹਨ) ਦੁਆਰਾ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਪੂਜਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਹਿੰਦੂ ਪੰਚੰਗ (ਕੈਲੰਡਰ) ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ 'ਦੇਵ ਧਨੀ ਅਕਾਦਸ਼ੀ' (ਸੰਖੇਪ ਆਰਾਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰੱਬ ਦੇ ਜਾਗਣ ਦਾ ਸਮਾਂ) ਦੇ ਸਮੇਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਨਾਚ ਗੋਪੀਆਂ ਨਾਲ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੀ ਰਾਸ ਲੀਲਾ (ਆਪਣੇ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਨੂੰ ਗੋਪੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਨਾਲ ਭਗਵਾਨ ਦਾ ਨਾਚ) ਦਾ ਇੱਕ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸਮਾਨਤਾ ਹੈ। == ਗੋਆ == * ਫੁਗਦੀ ਇੱਕ ਗੋਆਨ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ ਜੋ ਕੋਨਕਨ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹਿੰਦੂ ਧਾਰਮਿਕ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਜਿਵੇਂ ਗਣੇਸ਼ ਚਤੁਰਥੀ ਅਤੇ ਵ੍ਰਤਾ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਜਾਂ ਹੋਰ ਨ੍ਰਿਤਾਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵੱਲ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਗੁਜਰਾਤ == [[ਤਸਵੀਰ:Folk_dance_Timli_Performed_by_Adivasi_children_of_Tejgadh_tribe_academy.jpg|thumb|ਟਿਪਨੀ, ਇੱਕ ਗੁਜਰਾਤੀ ਲੋਕ ਨਾਚ ਪੰਚਮਹਿਲ ਦੇ ਆਦਿਵਾਸੀਆਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।]] * ਡੰਡਿਆ ਰਾਸ ਗੁਜਰਾਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਉਤਪੰਨ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਗੁਰਜਾਵਾਨ, ਜੀਵੰਤ ਨਾਚ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ "ਸਟਿਕ ਡਾਂਸ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਾਲਿਸ਼ ਡੰਡੇ ਜਾਂ ਡੰਡਿਆ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਦੁਰਗਾ ਅਤੇ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਭੂਤ-ਪਾਤਿਸ਼ਾਹੀ ਮਾਹੀਸ਼ਾੁਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਮਖੌਲ-ਲੜਾਈ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਨਾਮ "ਦ ਸਵੋਰਡ ਡਾਂਸ" ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਡੰਡਿਆ ਦੁਰਗਾ ਦੀ ਤਲਵਾਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕਠੇ ਮਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਰਬਾ ਅਤੇ ਰਾਸ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਕਾਲਜੀਏਟ ਪੱਧਰ ਤੇ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਗਰਬਾ-ਰਾਸ ਮੁਕਾਬਲੇ ਬਹੁਤ ਵੱਧ ਰਹੇ ਹਨ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਡਾਂਡੀਆ ਧਮਾਕਾ, ਰਾਸ ਚਾਓਸ, ਗਰਬਾ ਵਿਟ ਏਟੀਟਿ, ਡੰਡਿਆ ਆਨ ਫਾਇਰ ਅਤੇ ਮੈਰੀਲੈਂਡ ਮਸਤੀ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://bestonhealth.com/travel/india/gujarat/Dances/dances.asp?id==9|title=Dance on Gujrat|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.indianwedding.com/dandia-dandiya-sticks-1-293.html|title=Indian Wedding|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2008-03-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20080309014504/http://www.indianwedding.com/dandia-dandiya-sticks-1-293.html|dead-url=unfit}}</ref> * ਗਰਬਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਨਾਚ ਵਿੱਚ ਅੰਦੋਲਨ ਅਤੇ ਤਾਲਾਂ ਦੀ ਤਾੜੀ ਦੇ ਸਰਕੂਲਰ ਪੈਟਰਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਵਰਾਤਰੀ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਇਹ ਸ਼ਬਦ "ਗਰਭ ਡੂੰਘੇ" ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਜਾਂ ਤਾਂ ਮੰਦਰ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਜਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਭਰੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਦੀਵੇ (ਜੋ ਅਕਸਰ ਨ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://dandiadhamaka.com/|title=Dandia Dhamaka|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2009-03-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20090303083311/http://dandiadhamaka.com/|dead-url=unfit}}</ref> * ਟਿਪਨੀ ਨਾਚ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸੌਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਚੋਰਵਾੜ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਹੋਈ ਸੀ। ਕਿਰਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਇੱਕ ਲੱਕੜ ਦਾ ਡੰਡਾ ਲੈਦੀਆਂ ਹਨ, ਕਈ ਵਾਰ ਇੱਕ ਸਿਰੇ ਤੇ ਲੋਹੇ ਨਾਲ ਟਿਪ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਫਰਸ਼ ਨੂੰ ਹਰਾਉਣ ਲਈ।<ref>{{Cite web|url=https://raaschaos.com/|title=raaschaos.|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2020-03-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20200326095931/https://raaschaos.com/|dead-url=yes}}</ref> * ਹੋਰ ਲੋਕ ਨਾਚਾਂ ਵਿੱਚ ਪਧਾਰੇ ਨ੍ਰਿਤ, ਸਿਦੀ ਧਮਾਲ, ਹੁੱਡੋ, ਮਟੂਕਾਦੀ ਅਤੇ ਆਗਾਵਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। * ਸੌਰਾਸ਼ਟਰ ਅਤੇ ਪਧਾਰੀ ਦੇ ਕੋਲੀ ਲੋਕ ਅਤੇ ਕਲਾਸੀਕਲ ਨਾਚ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=https://www.hugedomains.com/domain_profile.cfm?d=desidanceteams&e=com|title=Desi Dance|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2020-03-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20200301015159/https://www.hugedomains.com/domain_profile.cfm?d=desidanceteams&e=com|dead-url=yes}}</ref> == ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ == ਨਾਟੀ ਸਿਮਰੌਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਕੁੱਲੂ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਸ਼ਿਮਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਨਾਚ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਨਾਚ ਨੂੰ ਗਿੰਨੀਜ਼ ਬੁੱਕ ਆਫ ਵਰਲਡ ਰਿਕਾਰਡ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਲੋਕ ਨਾਚ ਵਜੋਂ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਪੂਰੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਚ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ ਜਿਥੇ ਹਿਮਾਚਲ ਦੇ ਨੌਜਵਾਨ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਨਾਚ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਰਿਸ਼ਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਨਾਚ ਉਤਰਾਖੰਡ ਵਿੱਚ ਜੌਂਸਰੀ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.india9.com/i9show/Tippani-Dance-27970.htm|title=Tippani Dance|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> * ਚਾਰਬਾ ਨਾਚ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੁਸਹਿਰੇ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਜਸ਼ਨ ਦੌਰਾਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਹਰਿਆਣਾ == * ਥੀਏਟਰ * ਸੰਗ, ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਲਾਕਾਰ ਬਾਜੇ ਭਗਤ, ਦਯਾਚੰਦ ਮਯਨਾ ਅਤੇ ਲਖਮੀ ਚੰਦ ਸਨ। * ਰਾਸ ਲੀਲ੍ਹਾ * ਰਾਗਿਨੀ * ਚੌਪਈਆ (ਬਾਣੀ ਤੇ) * ਹੋਲੀ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ * ਮੰਜੀਰਾ (ਝਿੱਲੀ ਦੀ ਕਿਸਮ * ਰਸ ਲੀਲਾ (ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਅਤੇ ਗੋਪੀਆਂ ਦੀ * ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦਾ ਮੌਸਮ * ਗੋਗਜੀ ਅਤੇ ਗੁੱਗਾ * ਹੋਲੀ * ਫਾਗ, * ਸਾਵਨ * ਤੀਜ * ਰਸਮ ਅਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ * ਮਹਾਨ ਬਹਾਦਰ * ਕਿੱਸਾ * ਰਾਗਿਨੀ * ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਰੋਮਾਂਸ * ਬੀਨ (ਇਸ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਨਗੀਨੀ ਨਾਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ) * ਰਾਗਿਨੀ * ਰਸਮ * ਧਮਾਲ ਡਾਂਸ, * ਘੁਮਰ * ਝੁਮਰ (ਸਵਈ, ਸਿਰਫ ਮਰਦ) * ਖੋਰਿਆ ਡਾਂਸ * ਲੋਅਰ ਡਾਂਸ * ਰਾਗਿਨੀ == ਕਰਨਾਟਕਾ == [[File:Indian folk.jpg|thumb|Indian folk]] * ਵੀਰਾਗੇਸ ਇੱਕ ਜ਼ੋਰਦਾਰ ਨਾਚ ਹੈ ਜੋ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਮਿਥਿਹਾਸਕ ਕਥਾਵਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ, ਇਸ ਵਿੱਚ ਤੀਬਰ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਸ਼ਰਵਣ ਅਤੇ ਕਾਰਤਿਕ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਮਹੀਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। * ਹੁਲੀਵੇਸ਼ਾ ਕਰਨਾਟਕ ਦੇ ਤੱਟਵਰਤੀ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਨਾਚ ਹੈ. ਨ੍ਰਿਤਕਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੇਰ ਵਾਂਗ ਪੇਂਟ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗੁੱਸੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਰ ਵਾਂਗ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>"Thirayattam" (Folklore Text-Malayalam),state institute of language, kerala, ISBN 978-81-200-4294-0</ref> == ਜੰਮੂ ਕਸ਼ਮੀਰ == * ਦੁਮਹਲ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਡਾਂਸ ਹੈ ਜੋ ਵੱਟਲ ਕਬੀਲੇ ਦੇ ਆਦਮੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਖਾਸ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੇਸ਼ਕਾਰ ਲੰਬੇ ਰੰਗੀਨ ਚੋਲੇ ਅਤੇ ਲੰਬੇ ਸ਼ੰਕੂ ਦੀਆਂ ਟੋਪੀ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ਜੋ ਮਣਕੇ ਅਤੇ ਸ਼ੈੱਲ ਨਾਲ ਬੱਝੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਪਾਰਟੀ ਰਸਮੀ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੈਨਰ ਲੈ ਕੇ ਇੱਕ ਜਲੂਸ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦੀ ਹੈ। ਬੈਨਰ ਨੂੰ ਫਿਰ ਜ਼ਮੀਨ ਵਿੱਚ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਦਮੀ ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਗੀਤ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਮੋਲ ਅਤੇ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਦੀ ਗਾਇਕੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਦੁਮਹਲ ਨਿਰਧਾਰਤ ਮੌਕਿਆਂ ਅਤੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਸਥਾਨਾਂ ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। * ਰਾਉਫ ਇੱਕ ਲੋਕ ਨਾਚ ਦਾ ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਘਾਟੀ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਅਭਿਆਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਨਾਚ ਰੂਪ ਹਨ ਜੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਉਤਪੰਨ ਹੋਏ ਅਤੇ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਹੋਏ ਹਨ. ਇਸ ਖੂਬਸੂਰਤ ਨਾਚ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ, ਉਹ ਔਰਤਾਂ ਹਨ ਜੋ ਦੋ ਕਤਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਬਸੰਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਸੁੰਦਰ ਪਹਿਰਾਵਾ ਵਿੱਚ ਇਸ ਸੁੰਦਰ ਨਾਚ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://www.thirayattam.com/home.html|title=reference|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> == ਝਾਰਖੰਡ == * ਝੁਮਾਰ ਝਾਰਖੰਡ ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਮਰਦਾਨਾ ਝੁਮੈਰ ਨਾਗਪੁਰੀ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਰਦਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਜਾਨੀ ਝੁਮੈਰ ਨਾਗਪੁਰੀ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ ਜਿਆਦਾਤਰ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਡੋਮਕੈਚ ਲੋਕ ਨਾਚ ਲਾੜੀ ਲਾੜੇ ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੁਆਰਾ ਵਿਆਹ ਦੌਰਾਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਲਾਹਸੁਆ ਲੋਕ ਨਾਚ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਸਾਧਨ ਮੰਦਰ, ਢੋਲ ਅਤੇ ਬੰਸੀ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਫੱਗੂਆ ਇੱਕ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ ਜੋ ਫੱਗੂਆ ਜਾਂ ਹੋਲੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੌਰਾਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਪਾਈਕਾ ਮਾਰਸ਼ਲ ਡਾਂਸ ਹੈ। * ਛਾਉ ਨਾਚ ਇੱਕ ਅਰਧ ਕਲਾਸੀਕਲ ਭਾਰਤੀ ਨਾਚ ਹੈ ਜੋ ਮਾਰਸ਼ਲ, ਕਬੀਲੇ ਅਤੇ ਲੋਕ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਵਾਲਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਮੁੱਢਲੇ ਪੂਰਬੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਝਾਰਖੰਡ, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਅਤੇ ਓਡੀਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਤਿੰਨ ਸ਼ੈਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਥੇ ਉਹ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਭਾਵ ਬੰਗਾਲ ਦਾ ਪੁਰੂਲਿਆ ਚੌ, ਝਾਰਖੰਡ ਦਾ ਸਰਾਇਕੈਲਾ ਚੌ ਅਤੇ ਓਡੀਸ਼ਾ ਦਾ ਮਯੂਰਭੰਜ ਚੌ ਆਦਿ। * ਸੰਤਾਲੀ ਨਾਚ - ਸੰਤਾਲੀ ਗੋਤ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੰਤਾਲੀ ਨਾਚ ਹੈ। * ਮੁੰਦਰੀ ਨ੍ਰਿਤ - ਮੁੰਡਾ ਗੋਤ ਦੁਆਰਾ ਮੁੰਦਰੀ ਨਾਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://jharkhandtourism.gov.in/|title=Turist|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2020-03-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20200311150052/https://jharkhandtourism.gov.in/|dead-url=yes}}</ref> == ਕੇਰਲਾ == * ਚਾਕਯਰ ਕੋਠੂ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਸੁਧਾਰੀ ਇਕਲੌਤੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਹੈ ਜਿਥੇ ਕਲਾਕਾਰ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂਕਾਵਿ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਾਮਾਇਣ ਅਤੇ ਮਹਾਭਾਰਤ) ਅਤੇ ਪੁਰਾਣਾਂ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਐਪੀਸੋਡ ਬਿਆਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਅਜੋਕੀ ਸਟੈਂਡ-ਅਪ ਕਾਮੇਡੀ ਐਕਟ ਦਾ ਰਵਾਇਤੀ ਵੀ ਬਰਾਬਰ ਹੈ, ਮੌਜੂਦਾ ਸਮਾਜਿਕ-ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਮਾਗਮਾਂ (ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਨਿੱਜੀ ਟਿੱਪਣੀਆਂ) 'ਤੇ ਟਿੱਪਣੀ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। * ਡਫਮੱਟੂ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਰਾਵਾਂਮੱਟੂ ਜਾਂ ਅਰਬੰਮਤੂਤੂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰੇ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਨ੍ਰਿਤ ਰੂਪ ਹੈ। ਡਫਮੱਟੂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਅਰਬਾਂ ਨੂੰ ਲੱਭੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਅਰਬੀ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਨਾਲ ਹੈ। ਨਾਮ ਡਫਮੱਟੂ ਇੱਕ ਯੰਤਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਡੱਫ ਜਾਂ ਟੈਪ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਡੱਫ ਇੱਕ ਗੋਲ ਪਰਕਸ਼ਨ ਯੰਤਰ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਇੱਕ ਪਾਸੇ ਲੁਕੋਣ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਤਾਲ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਮਾਰਗਮਕਾਲੀ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਪੁਰਾਣੀ ਅਤੇ ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਸੀਰੀਆ ਦੇ ਈਸਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਕਲਾਤਮਕ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹੈ। ਮਾਰਗਮਕਲੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੇ ਮੌਕਿਆਂ' ਤੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਵਿਆਹ ਦੇ ਸਮੇਂ। * ਓਪਾਨਾ ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰੇ ਲਈ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਨ੍ਰਿਤ ਰੂਪ ਹੈ। ਓਪਨਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਿਆਹ ਸ਼ਾਦੀ ਸਮੂਹ ਹੈ ਜੋ ਵਿਆਹ ਦੇ ਦਿਨ ਤੋਂ ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਵਿਆਹ ਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕੇਰਲ ਦੇ ਮਲਾਬਾਰ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨ੍ਰਿਤ ਰੂਪ ਹੈ। ਓਪਨਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੁਲਹਨ ਦੀਆਂ ਮੁਟਿਆਰਾਂ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਦੁਲਹਨ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਗਾਉਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨੱਚਦੀ ਹੈ। * ਬੋਲਚਾਲ ਵਿੱਚ ਪਦਯਾਨੀ ਜਾਂ ਪਦੇਨੀ ਦੱਖਣੀ ਕੇਰਲ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਮੰਦਰਾਂ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਇੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਰੰਗੀਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਲੋਕ ਕਲਾ ਹਨ। ਪਦਯਾਨੀ ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਸ਼ਾਬਦਿਕ ਅਰਥ ਹੈ ਸੈਨਿਕ ਬਣਤਰਾਂ ਜਾਂ ਫੌਜ ਦੀਆਂ ਕਤਾਰਾਂ, ਪਰ ਇਸ ਲੋਕ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਬ੍ਰਹਮ ਅਤੇ ਅਰਧ-ਬ੍ਰਹਮ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮਾਸਕ ਜਾਂ ਕੋਲਾਮ ਵੱਖ ਵੱਖ ਆਕਾਰ, ਰੰਗਾਂ ਅਤੇ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਦੇ ਰੰਗੇ ਹੋਏ ਹਨ ਜੋ ਏਰਕਾ ਗਿਰੀ ਦੇ ਤੰਦਾਂ ਉੱਤੇ ਡਿੱਗੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਪਦਯਾਨੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਕੋਲੇਮਾਂ ਭੈਰਵੀ (ਕਾਲੀ), ਕਲਾਂ (ਮੌਤ ਦਾ ਦੇਵਤਾ), ਯਕਸ਼ੀ (ਪਰੀ), ਪਕਸ਼ੀ (ਪੰਛੀ) ਆਦਿ।<ref>{{Cite web|url=http://wonderfulkerala.com/kerala-dances.html|title=Dances of Kerala|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2020-03-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20200326095933/http://wonderfulkerala.com/kerala-dances.html|dead-url=yes}}</ref> [[ਤਸਵੀਰ:Thirayattam_(Karumakan_Vallattu).JPG|thumb|ਥਿਰਯਤਮ (ਕਰੂਮਕਨ ਵਲਲਟੂ)]] * ਥੀਯਾਮ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਕਾਲੀਆਤਮ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਪਵਿੱਤਰ ਰਸਮ ਨਾਚ ਹੈ ਜੋ ਕਾਲੀ ਦੇਵੀ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਸ਼ਬਦ 'ਥੀਯਾਮ' ਨੂੰ ਮਲਿਆਲਮ ਸ਼ਬਦ 'ਦਾਈਵਮ' ਦਾ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਰੂਪ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਭਾਵ ਰੱਬ। * ਥੈਰਯਤਮ, ਉੱਤਰ ਕੇਰਲ ਦਾ ਇੱਕ ਰਸਮ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਨਸਲੀ ਕਲਾ ਦਾ ਰੂਪ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਚ, ਥੀਏਟਰ, ਸੰਗੀਤ, ਵਿਅੰਗ, ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਪੇਂਟਿੰਗ, ਬਾਡੀ ਪੇਂਟਿੰਗ, ਮਾਸਕਿੰਗ, ਮਾਰਸ਼ਲ ਆਰਟ ਅਤੇ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਿਕ ਫੰਕਸ਼ਨ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਸਭਿਅਤਾ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਅਤੇ ਰੀਤੀ ਰਿਵਾਜਾਂ ਦਾ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਮੇਲ ਹੈ। ਇਹ ਬ੍ਰਹਮ ਰੀਤੀਵਾਦੀ ਕਲਾ ਸਰੂਪ ਕੇਰਲਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ "ਕਾਵਾਂਕਾਲ" (ਪਵਿੱਤਰ ਛਾਂ) ਅਤੇ ਵਿਹੜੇ ਦੇ ਦੱਖਣ ਮਲਾਬਰ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ (ਕੈਲੀਕਟ ਅਤੇ ਮਲੇਪੁਰਮ ਡੀ. ਟੀ.) ਦੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। * ਥਿਤਮਬੁ ਨ੍ਰਿਤਮ ਨਾਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉੱਤਰੀ ਕੇਰਲ ਦੇ ਨੰਬਰਬਰੀਸ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * 'ਥੁੱਲਲ' ਸ਼ਬਦ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ 'ਕੈਪਚਰ' ਜਾਂ 'ਛਾਲ ਮਾਰਨ ਜਾਂ ਖੇਡਣ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁੱਦਣ'. ਇਹ ਕਲਾ ਰੂਪ 18 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਉਭਰਿਆ। ਨਾਚ ਅਤੇ ਪਾਠ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਾਉਣ ਵਾਲੀ ਇਕਲੌਤੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ, ਥੁੱਲਲ ਇੱਕ ਕਥਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਹੈ - ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪੁਰਾਣਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਬਿਆਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ == * ਗਰਿੱਡਾ ਡਾਂਸ - ਫਸਲਾਂ ਖੇਤਾਂ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਦੀਆਂ ਹਨ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀਆਂ ਪਾਰਟੀਆਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਗਰਿੱਡਾ ਡਾਂਸ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸਵੇਰ ਤੋਂ ਸ਼ਾਮ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਹੈ. ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਪਿੰਡ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਹਿਮਾਨਾਂ ਦੇ ਪਿੰਡ ਜਾ ਕੇ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਫੇਰੀ ਪਰਤਦਾ ਹੈ. ਡਾਂਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਵੱਖਰੇ ਪੜਾਅ ਹਨ: (1) ਸੇਲਾ - ਪੈਰ ਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਹੌਲੀ ਅਤੇ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਖ਼ਤ ਹਨ। (2) ਸੇਲਾਰਕੀ - ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਹਰਕਤ ਤੇਜ਼ ਅਤੇ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। (3) ਸੇਲਾਭਦੋਨੀ - ਟੈਂਪੋ ਦੇ ਤੇਜ਼ ਹੋਣ ਨਾਲ, ਸਰੀਰ ਦਾ ਹਰ ਅੰਗ ਉੱਚਾਈ ਦੇ ਮੂਡ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਮਾਂਚ ਇੱਕ ਬੋਲਣ ਵਾਲਾ ਲੋਕ ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਆਪਰੇਟਿਕ ਬੈਲੇ ਦਾ ਇੱਕ ਰੂਪ ਹੈ ਜੋ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮਾਲਵੇ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ. "ਮੰਚ" ਦਾ ਅਰਥ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਅਵਸਥਾ ਜਾਂ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਇੱਕ ਦੇਸੀ ਅਤੇ ਵੱਖਰੇ ਲੋਕ-ਰੂਪ ਵਜੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। [[ਤਸਵੀਰ:Jal_Mahotsav_Dance.jpg|right|thumb|ਜਲ ਮਹੋਤਸਵ 2016 ਵਿੱਚ ਮਟਕੀ ਡਾਂਸ ਕੀਤਾ]] * ਮਾਲਵੇ ਦੀ ਟੇਬਲਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਤੁਲਨਾਤਮਕ ਤੌਰ ਤੇ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਨਾਚ ਹਨ. ਵਿਆਹ ਦੇ ਮੌਕਿਆਂ 'ਤੇ, ਇਸ ਹਿੱਸੇ ਦੀਆਂ ਦਿਹਾਤੀ ਔਰਤਾਂ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਘੜੇ ਨਾਲ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਸੰਤੁਲਿਤ ਸੰਤੁਲਨ ਰੱਖ ਕੇ ਮਟਕੀ ਨ੍ਰਿਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਮਟਕੀ ਜਿਆਦਾਤਰ ਇਕੱਲਾ ਨੱਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰੀ ਸਿਰਫ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਕੁਝ ਔਰਤਾਂ ਮੁੱਖ ਡਾਂਸਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ' ਤੇ ਪਰਦਾ ਪਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਟਕੀ ਦੀਆਂ ਦੋ ਹੋਰ ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਅਦਾ ਅਤੇ ਖਦਾ ਨਾਚ ਹਨ। * ਫੁਲਪਤੀ ਨ੍ਰਿਤ ਸਿਰਫ ਅਰਧ-ਪੇਂਡੂ ਅਣਵਿਆਹੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਲਈ ਹੈ। ਮਾਲਵੇ ਦਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਰਗ ਕੁਦਰਤ ਦੁਆਰਾ ਕਿਸੇ ਨਾਚ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਝੁਕਾਅ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਹੋਲੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰ ਦੌਰਾਨ ਢੋਲਾਂ ਦੀ ਅਸਮਾਨ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਲਈ ਇਹ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ** ਕਮਾਰ ਕਬੀਲਾ ਟੇਰਤਾਲੀ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਡਾਂਸ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤੱਤਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਰਸਮ ਹੈ। ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦੋ ਜਾਂ ਤਿੰਨ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਜ਼ਮੀਨ' ਤੇ ਬੈਠਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੰਜੀਰਾਸ, ਜਾਂ ਛੋਟੇ ਧਾਤ ਦੀਆਂ ਝਿੱਲੀਆਂ ਸਰੀਰ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ, ਜਿਆਦਾਤਰ ਦੀਆਂ ਲੱਤਾਂ ਨਾਲ ਬੱਝੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਝਾਂਕੀ ਦੇ ਨਾਲ ਨ੍ਰਿਤਕ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਤਾਲ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਿਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪਰਦੇ ਨਾਲ ਢੱਕਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਕਈ ਵਾਰ ਦੰਦਾਂ ਅਤੇ ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਸੰਤੁਲਿਤ ਘੜੇ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਤਲਵਾਰ ਕਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। == ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ == * ਉੱਤਰ ਪੱਛਮ ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿਚ, ਕੋਕਨਾ ਆਦਿਵਾਸੀ ਤਰਫਾ ਜਾਂ ਪਾਵੜੀ ਦੀ ਸੰਗਤ ਨਾਲ ਨਾਚ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਇੱਕ ਸੁੱਕੇ ਲੌਗ ਨਾਲ ਬਣੇ ਹਵਾ ਦੇ ਸਾਧਨ. ਇਸ ਕਰਕੇ, ਡਾਂਸ ਨੂੰ ਟਾਰਫਾ ਨਾਚ ਜਾਂ ਪਾਵੜੀ ਨਾਚ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਲਵਾਨੀ ਰਵਾਇਤੀ ਗਾਣੇ ਅਤੇ ਨਾਚ ਦਾ ਸੁਮੇਲ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਢੋਲਕੀ ਦੀ ਧੜਕਣ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸਾਧਨ। ਲਾਵਾਨੀ ਇਸ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਤਾਲ ਅਤੇ ਕਾਮਕ ਭਾਵਨਾ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਲਾਵਾਨੀ ਨੇ ਮਰਾਠੀ ਲੋਕ ਰੰਗਮੰਚ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਔਰਤ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨੌ ਗਜ਼ ਲੰਬੀਆਂ ਸਾੜ੍ਹੀਆਂ ਪਾ ਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗਾਣੇ ਇੱਕ ਤੇਜ਼ ਟੈਂਪੋ ਵਿੱਚ ਗਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। == ਮੇਘਾਲਿਆ == * ਸ਼ਾਦ * ਸ਼ੈਡ ਨੋਂਗਕ੍ਰੇਮ * ਡਰੋਗਾਟਾ ਡਾਂਸ * ਡ੍ਰੂ ਸੂਆ ਕਰੋ * ਲਹੋ * ਵੰਗਾਲਾ == ਮਿਜ਼ੋਰਮ == * ਚੀਰਾਵ * ਬਾਂਸ ਡਾਂਸ * ਸਰਲਮਕੈ * ਜ਼ੰਗਲਤਮ == ਨਾਗਾਲੈਂਡ == * ਬਾਂਸ * ਜ਼ੀਲੈਂਗ * ਰੰਗਮਾ * ਚਾਂਗ ਲੋ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਸੂ ਲੂਆ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਨਾਗਾਲੈਂਡ ਦੀ ਚਾਂਗ ਗੋਤ ਦਾ ਨ੍ਰਿਤ ਹੈ. ਇਹ ਪਹਿਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਉੱਤੇ ਜਿੱਤ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ. ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਸਮੂਹ ਭਾਈਚਾਰਕ ਜਸ਼ਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪੰਗਲੇਮ ਦੇ ਸੀਜ਼ਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਤਿਉਹਾਰ। ਰਵਾਇਤੀ ਨਾਗਾ ਯੋਧਾ ਅਤੇ ਰਿਤਫੋਕ ਦੀ ਫਾਈਨਰੀ ਦੀਆਂ ਨਾਟਕੀ ਪੁਸ਼ਾਕਾਂ ਹਨ। == ਸਿੱਕਮ == * ਯਕਸ਼ਮ * ਮੈਕਸੀਕਾ * ਤਮੰਗ ਸ਼ੈਲੋ * ਰਿਚੁੰਮਾ * ਖੰਗ ਥੈਂਬੋ * ਲਿਮਵਰ ਕੁਬਾ * ਸਿੰਘੀ ਛਮ ਸਿੱਕਮ ਦਾ ਇੱਕ ਨਕਾਬ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬਰਫ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ - ਰਾਜ ਦਾ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ, (ਬਰਫ ਸ਼ੇਰ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਪਦਮਸੰਭਵ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਕਮ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਦੇਵਤਾ ਵਜੋਂ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ)। ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਤੀਸਰਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਪਹਾੜ - ਕੰਚਨਜੰਗਾ (ਖੰਗ-ਚੇਨ ਜ਼ੋਂਗ ਪਾ), ਸਿੱਕਮ ਰਾਜ ਦੇ ਉੱਪਰ ਖੜ੍ਹਿਆ ਪੱਤਰ ਹੈ, ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਬਰਫੀ ਦੇ ਸ਼ੇਰ ਵਰਗਾ ਹੈ। ਨਿਵਾਸੀ ਆਪਣੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਨੂੰ ਤੌਹਲੀ ਪੁਸ਼ਾਕ ਵਿੱਚ ਪਹਿਰਾਵੇ ਅਤੇ ਇਸ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਨਕਾਬਕਾਰੀ ਨ੍ਰਿਤ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। == ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ == [[ਤਸਵੀਰ:Parai_attam.jpg|thumb|ਰਵਾਇਤੀ ਪਰਾਇਆ ਅਟਮ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ]] === ਪਰਾਇ ਆਤਮ ਜਾਂ ਥਾਪਪੱਟਮ === ਪਰਾਇ ਆਤਮ, ਜਾਂ ਥਾਪਪੱਟਮ, ਇੱਕ ਨਾਚ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਪਰਾਇ ਨੂੰ ਹਰਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੀ ਲੈਅ ਤੇ ਨੱਚਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਰਵਾਇਤੀ ਨਾਚ ਹੈ, ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਕਈ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਯੁੱਧ ਬਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦੇਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ, ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਜੰਗ ਦਾ ਮੈਦਾਨ ਛੱਡਣ, ਜਿੱਤ ਜਾਂ ਹਾਰ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰਨ, ਜਲ ਬਾਡੀ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਨੂੰ ਰੋਕਣ, ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਦੀ ਬੇਨਤੀ, ਜੰਗਲੀ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ, ਤਿਉਹਾਰਾਂ, ਵਿਆਹਾਂ, ਜਸ਼ਨਾਂ, ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਪੂਜਾ ਆਦਿ ਦੌਰਾਨ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦੇਣ ਲਈ ਇਹ ਨਾਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://tamilnadu.com/arts/poikkal-kuthirai-aatam.html|title=Traditional Dance with a Dummy Horse Tied Around the Waist|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> === ਕੁੰਮੀ === ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਕੋਲ ਤਿੰਨ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਨਾਚ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਮੇਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ ਪਰ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰਬੋਤਮ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਸਰਲ ਕੁੰਮੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨੱਚਣ ਵਾਲੇ ਇੱਕ ਚੱਕਰ ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਨੱਚਦੇ ਸਾਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਤਾੜੀਆਂ ਮਾਰਦੇ ਹਨ। === ਕੋਲਾਟਮ === ਕੋਲਟਮ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਪਿੰਡ ਦੀ ਕਲਾ ਹੈ। ਕੰਚੀਪੁਰਮ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ 'ਚੀਵੈਕੀਅਰ ਕੋਲਾੱਟਮ' ਵਜੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਇਸ ਦੀ ਪੁਰਾਤਨਤਾ ਨੂੰ ਸਾਬਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਿਰਫ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹਰ ਹੱਥ ਵਿੱਚ ਦੋ ਡੰਡਿਆਂ ਨੂੰ ਫੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਤਾਲ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕੁੱਟਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਿਨਾਲ ਕੋਲਾਟਮ ਨੂੰ ਰੱਸੀਆਂ ਨਾਲ ਨੱਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਵਿੱਚ ਫੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ ਹੋਰ ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਖੰਭੇ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਯੋਜਨਾਬੱਧ ਕਦਮਾਂ ਨਾਲ, ਔਰਤਾਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਰੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੇਚੀ ਜਿਹੇ ਪੈਟਰਨ ਬਣਦੀਆਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੰਗਦਾਰ ਰੱਸੀਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਕਿਨਾਰੀ ਬਹੁਤ ਆਕਰਸ਼ਕ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ. ਦੁਬਾਰਾ, ਉਹ ਇਸ ਕਿਨਾਰੀ ਨੂੰ ਨੱਚਣ ਦੇ ਕਦਮਾਂ ਨੂੰ ਉਲਟਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਉਜਾੜਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਦਸ ਦਿਨਾਂ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੀਵਾਲੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਮਾਵਸੀ ਜਾਂ ਨਿਮੂਨ ਰਾਤ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। === ਕਰਗੱਤਮ ਜਾਂ ਕਰਗਮ === ਕਰਾਗੱਤਮ ਜਾਂ ਕਰਾਗਮ ਤਾਮਿਲ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ ਜੋ ਪਿੰਡ ਵਾਸੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਮੀਂਹ ਦੀ ਦੇਵੀ ਮਾਰੀ ਅੱਮਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕਲਾਕਾਰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਉੱਤੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਘੜੇ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਇਹ ਨਾਚ ਦੋ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ - ਆਟਾ ਕਰਗਮ ਨੂੰ ਸਿਰ' ਤੇ ਸਜਾਏ ਬਰਤਨ ਨਾਲ ਨੱਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਸ਼ਕਤੀ ਕਰਗਾਮ ਸਿਰਫ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਨੱਚੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਸਿਰਫ ਨਯੰਦੀ ਮੇਲੇਮ ਦੀ ਸੰਗੀਤ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਹੁਣ ਇਸ ਵਿੱਚ ਗੀਤ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਹਰ ਕਲਾਕਾਰ ਤੰਜਾਵਰ, ਪੁਡੁਕੋਟਾਈ, ਰਾਮਾਨਾਥਪੁਰਮ, ਮਦੁਰੈ, ਤਿਰੂਨੇਲਵੇਲੀ, ਅਤੇ ਪੱਤੁਕੋਟਾਈ ਅਤੇ ਸਲੇਮ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਹਨ। === ਮਯਿਲ ਆਤਮ ਜਾਂ ਮੋਰ ਨਾਚ === ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਮੋਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਹਿਨੇ ਹੋਏ, ਮੋਰ ਦੇ ਖੰਭਾਂ ਨਾਲ ਖੂਬਸੂਰਤ ਅਤੇ ਇੱਕ ਚੁੰਝ ਨਾਲ ਇੱਕ ਚਮਕਦਾਰ ਹੈੱਡ-ਡਰੈੱਸ ਨਾਲ ਪੂਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਚੁੰਝ ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹੇ ਧਾਗੇ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਅਤੇ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਦੇ ਹੋਰ ਨਾਚ ਹਨ- ਕਲਾਈ ਆਤਮ (ਬਲਦ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸਜਾਇਆ), ਕਰਾਦੀ ਆਤਮ (ਇੱਕ ਰਿੱਛ ਵਾਂਗ ਸਜਾਏ ਹੋਏ) ਅਤੇ ਆਲੀ ਆਤਮ (ਜੋ ਭੂਤ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਹਿਨੇ ਹੋਏ ਹਨ) ਜੋ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਵੇਦਲਾ ਅਤਮ ਭੂਤ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਇੱਕ ਮਖੌਟਾ ਪਾ ਕੇ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਪਾਂਭੂ ਆਤਮ ਜਾਂ ਸੱਪ ਨਾਚ === ਪਾਂਭੂ ਆਤਮ ਜਾਂ ਸੱਪ-ਨਾਚ ਸੱਪ ਦੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਪੱਖੀ ਬ੍ਰਹਮਤਾ ਵਜੋਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਹਾਲੀ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸੱਪ-ਚਮੜੀ ਵਰਗੇ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤੇ ਕਠਿਨ ਲੜਾਈ ਵਾਲੇ ਕਪੜੇ ਪਹਿਨੇ ਨੌਜਵਾਨ ਲੜਕੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਨ੍ਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਡਾਂਸਰ ਸੱਪ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ, ਝੁਰੜੀਆਂ ਅਤੇ ਬਿੱਲੀਆਂ ਦੀ ਨਕਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕਈ ਵਾਰੀ ਸਿਰ ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਤੇਜ਼ ਚੂਸਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਕੱਠੇ ਫੜੇ ਹੋਏ ਹੱਥ ਸੱਪ ਦੇ ਡੁੱਬੇ ਵਰਗੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। === ਓਇਲੱਟਮ === ਭਾਵ, ਨਾਚ ਆਫ਼ ਗ੍ਰੇਸ, ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਨਾਚ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਕੁਝ ਆਦਮੀ ਇੱਕ ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ ਖੜੇ ਹੁੰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਸੰਯੋਜਨ ਲਈ ਤਾਲਾਂ ਭਰਪੂਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਸਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਨ੍ਰਿਤਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵੱਧ ਰਹੀ ਸੀ। ਪਿਛਲੇ ਦਸ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਔਰਤਾਂ ਨੇ ਵੀ ਇਸ ਨ੍ਰਿਤ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਸੰਗੀਤ ਥਵਿਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਆਪਣੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹੇ ਰੰਗ ਦੇ ਰੁਮਾਲ ਪਾਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗਿੱਟੇ ਦੀ ਘੰਟੀ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ। === ਪੁਲੀਅਤਮ === ਪੁਲੀਅਤਮ ਮੁੱਢਲੇ ਤਾਮਿਲ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਚ "ਟਾਈਗਰਜ਼ ਦਾ ਇੱਕ ਨਾਟਕ" ਬਣਦਾ ਹੈ। ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਲਾਕਾਰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਬਾਘਾਂ ਦੀਆਂ ਹਰਕਤਾਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਸਥਾਨਕ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਂਤ ਪੀਲੇ ਅਤੇ ਕਾਲੇ ਰੰਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ੇਰ ਦੀ ਨਕਲ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਉਪਕਰਣ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਥਰੈ, ਥੱਪੂ ਜਾਂ ਥੱਪੱਟਾਈ. ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਸੜਕਾਂ 'ਤੇ ਮੰਦਰ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਪੋਇਕਲ ਕੁਦਿਰੈ ਆਤਮ === ਪੋਇਕਲ ਆਤਮ "ਝੂਠੀਆਂ ਲੱਤਾਂ" ਦੇ ਨਾਚ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਡਾਂਸਰ ਕਮਰ ਦੇ ਇੱਕ ਡੱਮੀ ਘੋੜੇ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਘੋੜੇ ਦੀਆਂ 4 ਲੱਤਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਉਸਦੇ ਸਰੀਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰੋਪ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀਆਂ ਸਿਰਫ 2 ਲੱਤਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਚਿੱਤਰ ਘੋੜੇ ਤੇ ਸਵਾਰ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ (ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਦੋ ਪੈਰ ਵਾਲੇ ਘੋੜੇ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੋਇਕਲ ਅਟਾਮ ਦਾ ਨਾਮ)। ਇਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੋਕ-ਕਥਾ ਨਾਚ ਹੈ ਜੋ ਅਕਸਰ "ਰਾਜਾ ਦੇਸੰਗੂ" ਤੇ ਥੀਮਾਂ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ - ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਾਜਪੂਤ ਸ਼ਾਸਕ ਤੇਜ ਸਿੰਘ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਤੱਕ ਸਾਰੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। === ਬੋਮਲੱਟਮ === ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮੇਲਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਹਰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਕਠਪੁਤਲੀ ਸ਼ੋਅ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਕਠਪੁਤਲੀਆਂ ਵਰਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ - ਕੱਪੜਾ, ਲੱਕੜ, ਚਮੜਾ, ਆਦਿ। ਇਹ ਤਾਰਾਂ ਜਾਂ ਤਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਵਿਅਕਤੀ ਇੱਕ ਸਕ੍ਰੀਨ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਖੜ੍ਹੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕਠਪੁਤਲੀਆਂ ਸਾਹਮਣੇ ਰੱਖੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਠਪੁਤਲੀ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਬਣੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੁਰਾਣਾਂ, ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਅਤੇ ਲੋਕ ਕਥਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਸ਼ੋਅ ਬਹੁਤ ਹੀ ਮਨੋਰੰਜਕ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਲਗਾਂ ਅਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਕਈਂ ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਉਲਝਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://tamilnadu.com/arts/dance-bommalattam.html|title=Bommalattam, the puppet show or puppet dance, is one of the oldest art forms in India, being especially popular in South India. Bommalattam originated in Tamil Nadu, a state that has a reputation for being the birthplace of various arts, entertainments, and dances. Performed with puppets in temples during various festivals, the performances may last for a week or ten days, usually continuing overnight.|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2013-04-11|archive-url=https://archive.is/20130411220231/http://tamilnadu.com/arts/dance-bommalattam.html|dead-url=unfit}}</ref> === ਥਾਰੂ ਕੋਥੂ === ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪੰਗੁਨੀ ਅਤੇ ਆਦੀ ਦੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੌਰਾਨ, ਪਿੰਡ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੌਰਾਨ ਕਰਵਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਤਿੰਨ ਜਾਂ ਚਾਰ ਗਲੀਆਂ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ। ਇੱਥੇ, ਮੇਕਅਪ ਅਤੇ ਪੋਸ਼ਾਕਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਆਦਮੀ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ। ਮਾਦਾ ਰੋਲ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਨਿਭਾਇਆ ਗਿਆ। ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਵਿੱਚ ਕਹਾਣੀ-ਕਥਨ, ਸੰਵਾਦ-ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ, ਗਾਣੇ ਅਤੇ ਨਾਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸਾਰੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਕਹਾਣੀਆਂ ਪੁਰਾਣਾਂ, ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਮਾਇਣ ਅਤੇ ਮਹਾਭਾਰਤ, ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਕਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਖੇਡ ਦੇਰ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਿਰਫ ਰਾਤਾਂ ਦੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਘੰਟਿਆਂ ਵਿੱਚ ਹੀ ਖਤਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਥਾਰੂ ਕੋਥੂ ਤਾਮਿਲਨਾਡੂ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ. ਕੋਠੀ ਨੂੰ ਥਾਰੂ ਕੋਥੂ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੈਲੀ ਕੋਠੀ, ਕੁਰਾਵੈ ਕੋਥੂ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਸਮਾਯਾ ਕੋਥੂ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਵਾਲੇ, ਪੇਈ ਕੋਥੂ ਸਮੇਤ ਥੁੰਨਗਾਈ ਕੋਥੂ ਅਤੇ ਪੋਰਕਲਾ ਕੋਥੂ ਮਾਰਸ਼ਲ ਸਮਾਗਮਾਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠ ਰਹੇ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://tamilnadu.com/arts/therukoothu.html|title=Therukoothu is a folk art dance originated from the Indian state, Tamil Nadu. More than being a traditional art, it has great social importance and religious importance relevant to village and agricultural life. It is one of the most entertainment forms of art. Therukoothu literally means “street party”.The three forms of ancient Tamil Nadu arts are Iyal (literature), Isai (music) and Nadagam (drama). All three forms have their roots in this ancient dance form. Spontaneous dialogue delivery and use of effective dance movements and music are the unique characteristics of Therukoothu.The word “Koothu” precisely refers to Therukoothu. Types of koothu includes Nattu Koothu, Kuravai Koothu, Valli Koothu, Samaya Koothu, Porkaala Koothu, Pei Koothu, Thunangai Koothu and Chakyar koothu.|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=|archive-date=2013-04-11|archive-url=https://archive.is/20130411213929/http://tamilnadu.com/arts/therukoothu.html|dead-url=unfit}}</ref> == ਤੇਲੰਗਾਨਾ == === ਪੇਰੀਨੀ ਸ਼ਿਵਤੰਦਵਮ === ਪੇਰੀਨੀ ਸ਼ਿਵਤੰਦਵਮ ਜਾਂ ਪਰੀਨੀ ਥੰਡਵਮ ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਨਾਚ ਹੈ ਜੋ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.thehindu.com/archive/|title=The Hindhu|last=|first=|date=|website=|publisher=|access-date=}}</ref> == ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ == ਹੋਜਾਗਿਰੀ ਪੁਰਾਣੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਤ੍ਰਿਪੁਰਾ ਦੇ ਰੇਅੰਗ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਨ੍ਰਿਤ ਦੀ ਵਿਲੱਖਣ ਸ਼ੈਲੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਬਿੰਬ ਹੈ। ਤਾਲ ਦੇ ਅੰਦੋਲਨ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਸਰੀਰ ਦਾ ਸਿਰਫ ਹੇਠਲੇ ਅੱਧੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਹਿਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਡਾਂਸਰ ਅਸਾਧਾਰਣ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੈਰਾਨੀਜਨਕ ਐਕਰੋਬੈਟਿਕ ਕਾਰਨਾਮੇ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਰੇਂਗ ਕੁੜੀਆਂ ਮਰੋੜਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ ਮਜਬੂਰ ਤਾਲ 'ਤੇ ਨੱਚਦੀਆਂ ਹਨ, ਕਈ ਵਾਰ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਘੜੇ' ਤੇ ਨੱਚਦੀਆਂ ਹਨ ਜਾਂ ਸਿਰ 'ਤੇ ਇੱਕ ਬੋਤਲ ਨੂੰ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਉਪਰ ਇੱਕ ਬੱਤੀ ਬੱਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। == ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ == === ਮਯੂਰ ਨ੍ਰਿਤਿਆ ਜਾਂ ਮੋਰ ਦਾ ਨਾਚ === ਇਹ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਬ੍ਰਿਜ ਖੇਤਰ ਦਾ ਇੱਕ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ। ਇਹ ਕੁੜੀਆਂ ਮੋਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪਹਿਨੇ ਹੋਏ, ਮੋਰ ਦੇ ਖੰਭਾਂ ਨਾਲ ਖੂਬਸੂਰਤ ਅਤੇ ਇੱਕ ਚੁੰਝ ਨਾਲ ਇੱਕ ਚਮਕਦਾਰ ਹੈੱਡ-ਡਰੈੱਸ ਨਾਲ ਪੂਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਚੁੰਝ ਨੂੰ ਇਸ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹੇ ਧਾਗੇ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਖੋਲ੍ਹਿਆ ਅਤੇ ਬੰਦ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਪਹਿਰਾਵੇ ਦੇ ਅੰਦਰੋਂ ਹੇਰਾਫੇਰੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਨਾਚ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਰਾਧਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਰਾਧਾਰਨੀ ਮਯੂਰ ਨ੍ਰਿਤਿਆ ਨੂੰ ਵੇਖਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਤਾਂ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮੋਰ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਮਯੂਰ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨ੍ਰਿਤ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਬ੍ਰਿਜ ਖੇਤਰ ਦਾ ਇੱਕ ਲੋਕ ਨਾਚ ਹੈ. ਇਹ ਪਰਦਾ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਿਰਾਂ 'ਤੇ ਵੱਡੇ ਬਹੁ-ਪੱਧਰੀ ਸਰਕੂਲਰ ਲੱਕੜ ਦੇ ਪਿਰਾਮਿਡ ਸੰਤੁਲਿਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, 108 ਤੇਲ ਦੀਵਿਆਂ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹਦੇ ਹਨ,' ਰਸੀਆ 'ਦੇ ਤਣਾਅ' ਤੇ ਨੱਚਦੇ ਹਨ - ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਦੇ ਗਾਣੇ। ਇਹ ਨਾਚ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੌਰਾਨ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। === ਰਾਸਲੀਲਾ === ਰਾਸਲੀਲਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕ ਨਾਚਾਂ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਰੂਪ ਹੈ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਮਥੁਰਾ ਅਤੇ ਵਰਿੰਦਾਵਨ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜਨਮ ਅਸ਼ਟਮੀ ਅਤੇ ਹੋਲੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੌਰਾਨ। ਰਾਸ ਲੀਲਾ ਮਥੁਰਾ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਰਿੰਦਾਵਾਨ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਜਨਮ ਅਸ਼ਟਮੀ ਅਤੇ ਹੋਲੀ ਦੇ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਦੌਰਾਨ ਅਤੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਗੌਡੀਆ ਵੈਸ਼ਨਵ ਧਰਮ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਨਾਟਕ ਦਾ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰੂਪ ਹੈ। ਰਾਸ ਲੀਲਾ (ਰਾਕਸ ਮਹੋਤਸਵ) ਨੂੰ ਅਸਾਮ ਦੇ ਰਾਜ ਤਿਉਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਵੀ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਨਵੰਬਰ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਦਸੰਬਰ ਦੇ ਅਰੰਭ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਸ ਮਹੋਤਸਵ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਕਈ ਹਜ਼ਾਰ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਹਰ ਸਾਲ ਅਸਾਮ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਦਰਾਂ ਅਤੇ ਜੱਟਾਂ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। == ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ == * ਗੰਭੀਰ ਲੋਕ ਨਾਚ / ਥੀਏਟਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਮਾਲਦਾਹ ਦੇ ਹਿੰਦੂ ਭਾਈਚਾਰੇ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਵਿੱਚ ਚਪਈ ਨਵਾਬਗੰਜ ਗੰਭੀਰ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕੇਂਦਰ ਬਣ ਗਿਆ। ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਲ, ਗੰਭੀਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦੇ ਥੀਮ ਅਤੇ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਮੁਸਲਮਾਨ ਭਾਈਚਾਰਾ ਵੀ ਨਾਚ ਦਾ ਰਖਵਾਲਾ ਬਣ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦਾ ਇੱਕ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਬਣ ਗਿਆ. ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਡਾਂਸਰ ਹੁਣ ਲੂੰਗੀ ਪਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਗੰਭੀਰ ਵਿੱਚ ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਸੰਵਾਦਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੁਝ ਪਾਤਰ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਇਸਦੇ ਵਿਸ਼ਾ ਹੁਣ ਸਮਕਾਲੀ ਸਮਾਜਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ, ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੁਲੱਕੜ ਅਤੇ ਸਵਾਰਥ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵੀ ਹਨ। * ਅਲਕੈਪ ਇੱਕ ਪੇਂਡੂ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਹੈ, ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਥਾਨਾਂ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ, ਮਾਲਦਾਹ ਅਤੇ ਮੁਰਸ਼ੀਦਾਬਾਦ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਅਤੇ ਝਾਰਖੰਡ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਰਾਜਮਹਿਲ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਇਹ ਅਪ੍ਰੈਲ ਦੇ ਅੱਧ ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਸ਼ਿਵ ਦੇ ਗਜਨ ਤਿਉਹਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਸ ਰੂਪ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਉੱਨੀਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸਦੀ ਕੋਈ ਲਿਖਤ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਪਰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਪ੍ਰੇਮ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਦਾਕਾਰ ਬਹੁਤ ਸੰਵਾਦਾਂ ਨਾਲ ਵਿਸਥਾਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ, ਗਾਣਿਆਂ, ਨਾਚਾਂ ਅਤੇ ਹਾਸੋਹੀਣ ਜਾਂ ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਸਕੈੱਚਾਂ ਨੂੰ ਕਪ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਇੱਕ ਸੰਖੇਪ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅਦਾਕਾਰੀ, ਨ੍ਰਿਤ, ਗਾਉਣਾ ਅਤੇ ਪਾਠ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਅਲਕੈਪ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ 'ਸੋਰਕਾਰ' ਜਾਂ 'ਗੁਰੂ' ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ, ਦਸ ਤੋਂ ਬਾਰਾਂ ਡਾਂਸਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਦੋ ਜਾਂ ਤਿੰਨ ‘ਛੋਕਰਸ’, ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਲੀਡ ਗਾਇਕਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ‘ਗੇਨ’ ਜਾਂ ‘ਗੇਯੋਕ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਥੇ 'ਦੋਹਰਸ' ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, 'ਗਾਯੋਕਡੋਲ' ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ 'ਬਾਜਨਾਦਰਸ' ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਅਲਕੈਪ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਇੱਕ ਖੁੱਲੇ ਸਟੇਜ ਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। * ਡੋਮੇਨੀ ਮਾਲਦਾ ਜ਼ਿਲੇ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਡੋਮੇਨੀ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇੱਕ ਵੰਦਨਾ ਨਾਲ ਅਰੰਭ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤਦ 'ਮੂਲ ਗੇਂਨ' (ਲੀਡ ਚਰਿੱਤਰ / ਕਥਾ ਵਾਚਕ) ਅਤੇ 'ਛੋਕ੍ਰਸ' (ਸਮਰਥਨ ਪਾਤਰ) ਸ਼ਰਧਾ ਦੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਵਾਂ ਅਰਦਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਛੋਕਰਾਂ ਦੇ ਨਾਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ‘ਨਚਾਰੀ’ ਜਾਂ ‘ਲਾਚਾਰੀ’ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਪਾਤਰ ਪਤੀ, ਪਤਨੀਆਂ, ਮਾਵਾਂ, ਲਾਲਚੀ ਧਨ-ਧਨ, ਕਿਸਾਨੀ-ਕੁੜੀਆਂ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਦੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਹਨ। ਨਾਟਕ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਛੋਟੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਕੱਢੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਿਅੰਗਾਤਮਕ ਢੰਗ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਸੰਗੀਤ ਦੇ ਸਾਧਨ ਹਾਰਮੋਨੀਅਮ, ਢੋਲਕ, ਕਰਟਲ, ਬੰਸਰੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਨ। ਸਮਾਜਿਕ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਵਾਂਦ / ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਇਹ ਲੋਕ ਰੂਪ ਅਲੋਪ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। * ਧੁਨਾਚੀ ਦੁਸਹਿਰੇ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੁਰਗਾ ਪੂਜਾ ਲਈ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਇੱਕ ਨ੍ਰਿਤ ਹੈ। ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਆਦਮੀ ਰਵਾਇਤੀ ਬੰਗਾਲੀ ਪਹਿਰਾਵੇ ਪਹਿਨਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਚਿੱਕੜ ਦੇ ਭਾਂਡੇ ਨਾਲ ਭਰੇ ਨਾਰੀਅਲ ਦੇ ਕੰਢੇ ਨਾਲ ਨੱਚਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਨਾਚ ਮਾਂ ਦੁਰਗਾ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। * ਸੰਤਾਲੀ ਨਾਚ: ਇਹ ਲੋਕ ਨਾਚ ਸੰਤਾਲੀ ਕਬੀਲੇ ਦੁਆਰਾ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ==ਹਵਾਲੇ== <references /> 58erbku58lamyflohecsk4w70xdlrv2 0 128486 609783 576153 2022-07-31T03:44:45Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਲੈਸਬੀਅਨ ਇਨਫਰਮੇਸ਼ਨ ਸਰਵਿਸ''' ('''ਆਈ.ਐਲ.ਆਈ ਐਸ''') ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਸਥਾ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ [[ਲੈਸਬੀਅਨ]] ਸੰਗਠਨ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨਾ ਸੀ। ਇਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਇਲਗਾ ਅੰਦਰ 1980 ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://europeanlesbianconference.org/sessions/plenary-european-lesbian-history/|title=History of Lesbian Movement in Europe « European Lesbian* Conference 6. – 8. October 2017|website=europeanlesbianconference.org|language=en-GB|access-date=2018-05-28}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://caminare.free.fr/1980.htm|title=1980|last=martine_laroche|website=caminare.free.fr|access-date=2018-05-28}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Giuliani|first=Maureen A.|date=1997|title=Lesbians' experiences of human rights violations, a global perspective|url=https://tspace.library.utoronto.ca/bitstream/1807/11643/1/MQ28708.pdf|journal=Thesis, University of Ontario|volume=|pages=|via=}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://philpapers.org/rec/REIATZ|title=Amazon to Zami Towards a Global Lesbian Feminism|last=Reinfelder|first=M.|date=1996}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਇਲਗਾ (ਆਈ.ਐਲ.ਜੀ.ਏ.) ਟੂਰਿਨ ਕਾਨਫਰੰਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਲੈਸਬੀਅਨ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਲੈਸਬੀਅਨ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੇ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਇਲਿਸ (ਆਈ.ਐਲ.ਆਈ.ਐਸ.) ਨੂੰ ਇੱਕ ਵੱਖਰੀ ਸੰਸਥਾ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.sappho.net/ilis/|title=ILIS Information|website=www.sappho.net|access-date=2018-05-28}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://socialhistory.org/en/news/gay-and-lesbian-movements|title=Gay and Lesbian Movements {{!}} IISH|website=socialhistory.org|language=en|access-date=2018-05-28}}</ref> == ਇਤਿਹਾਸ == ਇਲਿਸ ਨੇ [[ਯੂਰਪ]] ਵਿੱਚ ਗਿਆਰਾਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ<ref>{{Cite web|url=http://www.sappho.net/eva/ilis/egotrip.html|title=Egotrip -- ILIS Newsletter 13 (1983)|date=2011-07-24|access-date=2018-05-28|archive-date=2011-07-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20110724054429/http://www.sappho.net/eva/ilis/egotrip.html|dead-url=unfit}}</ref> ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਖੇਤਰੀ ਨੈਟਵਰਕ (ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕਾ ਨੈਟਵਰਕ ਅਤੇ [[ਏਸ਼ੀਅਨ ਲੈਸਬੀਅਨ ਨੈੱਟਵਰਕ|ਏਸ਼ੀਅਨ ਲੈਸਬੀਅਨ ਨੈਟਵਰਕ]] ) ਰਾਹੀਂ [[ਲਾਤੀਨੀ ਅਮਰੀਕਾ]] ਅਤੇ [[ਏਸ਼ੀਆ]] ਵਿੱਚ ਲੈਸਬੀਅਨ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ। 1981 'ਚ ਟੂਰਿਨ ਵਿੱਚ ਗੇਅ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਲੈਸਬੀਅਨ ਦੇ ਘੱਟ ਨਜ਼ਰ ਆਉਣ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਇਲਗਾ ਤੋਂ ਇਲਿਸ ਦੇ ਵੱਖ ਹੋਣ ਦੀ ਲਾਗਤ ਤਹਿਤ ਲੈਸਬੀਅਨ ਐਕਟੀਵਿਸਟ ਲਈ ਇਲਗਾ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਬਾਰੇ ਆਲੋਚਨ ਕੀਤੀ ਗਈ।<ref name=":0">{{Cite journal|last=Bacchetta|first=Paola|date=2002|title=Rescaling Transnational "Queerdom": Lesbian and "Lesbian" Identitary-Positionalities in Delhi in the 1980s|url=https://www.academia.edu/download/31364467/Rescaling_Transnational_Queerdom-_Lesbian_and_Lesbian_Identitary-Positionalities_in_Delhi_in_the_1980s.docx|journal=Antipode|language=en|volume=34|issue=5|pages=947–973|doi=10.1111/1467-8330.00284|issn=0066-4812|via=}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> ਪਾਓਲਾ ਬਚੇਟਾ ਇਲਗਾ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਇਲਿਸ ਦੇ ਗਠਨ ਨੂੰ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਉੱਤਰ-ਬਸਤੀਵਾਦ ਮੁੱਦਿਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਣ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀਕਰਮ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਇਲਿਸ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸਾਂ ਵਿੱਚ ਨਸਲਵਾਦ, ਲੈਸਬੋਫੋਬੀਆ ਅਤੇ [[ਉੱਤਰ-ਬਸਤੀਵਾਦ]] ਮੁੱਦਿਆਂ 'ਤੇ ਇੰਟਰਸੈਕਸ਼ਨਲ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਇਲਿਸ ਨੂੰ 1985 ਦੀ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸ ਵਿੱਚ ਗ਼ੈਰ ਪੱਛਮੀ ਲੈਸਬੀਅਨ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1986 ਵਿੱਚ ਇਲਿਸ ਜੀਨੇਵਾ ਕਾਨਫਰੰਸ ਨੇ ਉੱਤਰ-ਬਸਤੀਵਾਦ ਦੇਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਲੈਸਬੀਅਨ ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਲਈ ਪੈਸਾ ਫੰਡ ਕੀਤਾ। ਕਾਨਫਰੰਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ਾ ਸੀ, “ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਲੈਸਬੀਅਨਜ਼ ਲਈ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਜਲਾਵਤਨੀ”। ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸਾਂ ਨੂੰ ਅਣਚਾਹੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਅਲੋਚਨਾ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ: ਇਹ ਤੱਥ ਕਿ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ ਬਾਹਰੀ ਲੈਸਬੀਅਨ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਸੀ ਅਤੇ ਦਮਨਕਾਰੀ ਸਰਕਾਰਾਂ ਅਧੀਨ ਦੂਜੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਲੈਸਬੀਅਨ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ ਸਨ, ਅਤੇ ਇਹ ਤੱਥ ਕਿ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਤੀਜੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਮੁਕਤੀਦਾਤਾ ਵਜੋਂ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name=":0"/> ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ ਰੁਕੀਆਂ ਸਨ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਅੰਤਮ ਨਿਊਜ਼ਲੈਟਰ 1998 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਆਈ.ਐਲ.ਆਈ.ਐਸ. ਸਕੱਤਰੇਤ, ਜਿਸਨੇ ਨਿਯਮਤ ਨਿਊਜ਼ਲੈਟਰਾਂ<ref>{{Cite web|url=https://www.ihlia.nl/search/index.jsp?q:search=ILIS&q:zoekterm.row1.field3=&rows=10&lang=en&start=140|title=:: IHLIA search ::|website=www.ihlia.nl|language=en-US|access-date=2018-05-28}}</ref><ref>{{Cite journal|last=International Lesbian Information Service|first=|date=|title=ILIS newsletter.|url=http://www.worldcat.org/title/ilis-newsletter/oclc/22693514|journal=ILIS newsletter.|volume=|pages=|issn=0923-1706|access-date=2018-05-28|via=}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.library.northwestern.edu/libraries-collections/special-collections/printed-materials/glbt-periodicals.html|title=Gay, Lesbian, Bisexual, Transgender Periodicals: Libraries - Northwestern University|website=www.library.northwestern.edu|language=en|access-date=2018-05-28|archive-date=2018-01-29|archive-url=https://web.archive.org/web/20180129140402/http://www.library.northwestern.edu/libraries-collections/special-collections/printed-materials/glbt-periodicals.html|dead-url=yes}}</ref> ਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਦਾ ਸੰਯੋਜਨ ਵੀ ਕੀਤਾ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ: * [[ਅਮਸਤੱਰਦਮ]] 1980-81. ਇੰਟਰਪੋਟ ਦੁਆਰਾ ਸੰਯੋਜਨ ਹੋਇਆ। ਇਲਿਸ ਨੇ ਸਸਤੀ ਸਟੈਨਸਿਲ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.ch/books/about/ILIS_conference_1980_Amsterdam.html?id=W2W3QwAACAAJ&redir_esc=y|title=ILIS-conference 1980, Amsterdam: Report|date=1980|publisher=International Lesbian Information Secretariat|language=en}}</ref> * [[ਹੈਲਸਿੰਕੀ|ਹੇਲਸਿੰਕੀ]] 1981-3. ਇਲਿਸ ਨਿਊਜ਼ਲੈਟਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ। * [[ਓਸਲੋ]] 1984. ਇਲਿਸ ਨਿਊਜ਼ਲੈਟਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ। * [[ਜਨੇਵਾ|ਜੇਨੇਵਾ]] 1985-86. ਵੈਨਿਲ-ਫਰੇਸ ਦੁਆਰਾ ਤਾਲਮੇਲ ਕੀਤਾ। ਇਲਿਸ ਬੁਲੇਟਿਨ ਨੂੰ ਸਿਲਿਟ 007 ਅਧੀਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ<ref>{{Cite web|url=http://www.clit007.ch|title=clit007 – Concentré Lesbien Irrésistiblement Toxique|website=www.clit007.ch|language=fr-FR|access-date=2018-05-28}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://doc.rero.ch/record/10749/files/Memoire_Delaborde_Lavanchy.pdf|title=Du couple homosexuel à l’homoparentalité|last=Delaborde|first=Peggy|last2=Lavanchy|first2=Candice|date=2008|website=doc.rero.ch|access-date=28 May 2018}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Pereira|first=Neusa Das Dores|last2=Calvet|first2=Elizabeth|last3=Falquet|first3=Jules|date=2002|title=Lesbianisme noir au Brésil|url=https://www.cairn.info/revue-nouvelles-questions-feministes-2002-1-page-110.htm|journal=Nouvelles Questions Féministes|language=fr|volume=21|issue=1|pages=110–124|doi=10.3917/nqf.211.0110|issn=0248-4951}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.ch/books?id=0nPXq7r9K4UC&pg=PA219&lpg=PA219&dq=ILIS+Gen%C3%A8ve+lesbiennes&source=bl&ots=ahJya6n80a&sig=JBEXwyfo4BPAzVDc4K0HVAM7oF8&hl=fr&sa=X&ved=0ahUKEwjGx5mqqqnbAhXG-qQKHefbCGEQ6AEIPjAD#v=onepage&q=ILIS%20Gen%C3%A8ve%20lesbiennes&f=true|title=Mais qu'est-ce qu'elles voulaient ?: histoires de vie du MLF à Genève|last=Budry|first=Maryelle|last2=Ollagnier|first2=Edmée|date=1999|publisher=Editions d'en bas|isbn=9782829002427|language=fr}}</ref><ref>{{Cite journal|last=ILIS|first=press release|date=1986|title=Conférence des lesbiennes à Genève|url=https://www.e-periodica.ch/cntmng?pid=emi-002:1986:74::176|journal=Femmes suisses et le Mouvement féministe|volume=74|pages=14|via=}}</ref> * [[ਅਮਸਤੱਰਦਮ|ਐਮਸਟਰਡਮ]] 1987-1998. ਇੰਟਰਪੋਟ ਦੁਆਰਾ ਤਾਲਮੇਲ ਕੀਤਾ। ਇਲਿਸ ਨਿਊਜ਼ਲੈਟਰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ। == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਏਸ਼ੀਅਨ ਲੈਸਬੀਅਨ ਨੈੱਟਵਰਕ]] * [[ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਅਧਿਕਾਰ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ]] * [http://www.ihlia.nl/ IHLIA] * ਯੂਰਪੀਅਨ ਲੈਸਬੀਅਨ * ਕਾਨਫਰੰਸ == ਕਿਤਾਬਾਂ ਦੇ ਹਵਾਲੇ == ** Anderson, Shelley, ''Lesbian rights are human rights!'' Amsterdam: ILIS, 1995. ** Blasius, Mark (2001), ''Sexual Identities, Queer Politics''. Princeton: Princeton University Press ** Compare EEIP report 1990. "HOSI Ausland EEIP Reports Regional konferenzen" with ILIS (misc.) Open Up pdf hardcopy *1058*. Both digitally available at IHLIA LGBT Heritage.* http://www.ihlia.nl/ ** ILIS newsletters and minutes of meetings. Available at IHLIA LGBT Heritage. ** Zimmerman, Bonnie (2012). ''Lesbian Histories and Cultures: An Encyclopedia, Volume I''. New York: Routledge. == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲੈਸਬੀਅਨ ਸੰਸਥਾਵਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸੰਸਥਾਵਾਂ]] d4n4vexokjmcdlpcf974r1laezsm4m3 0 129491 609899 590632 2022-07-31T09:08:02Z Minorax 28565 larger file wikitext text/x-wiki {{Year nav|1740}} '''1739''' [[18ਵੀਂ ਸਦੀ]] ਅਤੇ [[1730 ਦਾ ਦਹਾਕਾ]] ਦਾ ਇੱਕ ਸਾਲ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਲ [[ਸ਼ੁੱਕਰਵਾਰ]] ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। == ਘਟਨਾ == [[ਤਸਵੀਰ:Battle_of_Fontenoy_1745.PNG|right|thumb| [[16 ਦਸੰਬਰ]] : ਆਸਟ੍ਰੀਆ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ]] ==ਜਨਵਰੀ-ਮਾਰਚ== * [[8 ਜਨਵਰੀ]] &ndash; [[ਡੱਚ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ]] ਦੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਜਹਾਜ਼ ''[[ਰੁਸਵਿਜਕ]]'' 'ਤੇ ਸਾਰੇ 237 ਚਾਲਕ ਡੁੱਬ ਗਏ ਜਦੋਂ ਜਹਾਜ਼ [[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਦੇ ਤੱਟ ਦੇ ਬਾਹਰ ਗੁੱਡਵਿਨ ਸੈਂਡਜ਼ ਦੇ ਜਹਾਜ਼ਾਂ' ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ''ਰੁਸਵਿਜਕ'' ਇੰਡੀਜ਼ ਲਈ ਆਪਣੀ ਦੂਜੀ ਯਾਤਰਾ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮਲਬੇ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਭਗ 250 ਸਾਲ ਬਾਅਦ 2004 ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। <ref>Wendy van Duivenvoorde, ''Dutch East India Company Shipbuilding: The Archaeological Study of Batavia and Other Seventeenth-Century VOC Ships'' (Texas A&M University Press, 2015) p145</ref> * [[੨੦ ਫ਼ਰਵਰੀ|20 ਫਰਵਰੀ]] &ndash; [[ਉੱਤਰੀ ਕੈਰੋਲਿਨਾ]] ਜਨਰਲ ਅਸੈਂਬਲੀ ਨੇ [[ਵਿਲਮਿੰਗਟਨ]], [[ਉੱਤਰੀ ਕੈਰੋਲਿਨਾ]] ਵਜੋਂ ਨਿਊਟਨ ਕਸਬੇ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਸਪੈਂਸਰ ਕੌਮਪਟਨ, ਵਿਲਮਿੰਗਟਨ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਰਲ ਅਤੇ ਰਾਇਲ ਗਵਰਨਰ ਗੈਬਰੀਅਲ ਜੌਹਨਸਟਨ ਦਾ ਸਰਪ੍ਰਸਤ ਹੈ। * [[16 ਮਾਰਚ]] &ndash; ਮਿਸਕੀਤੋ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੇ ਰਾਜਾ [[ਐਡਵਰਡ]] ਨੇ ਇੱਕ ਸੰਧੀ ਉੱਤੇ ਆਪਣਾ ਰਾਜ ਬਣਾਉਣ ਦੇ ਸੰਕੇਤ ਤੇ ਦਸਤਖਤ ਕੀਤੇ ਜੋ ਕਿ [[ਗ੍ਰੇਟ ਬ੍ਰਿਟੇਨ]] ਦੇ ਪ੍ਰੋਟੈਕਟੋਰੇਟ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਦੇ [[ਨਿਕਾਰਾਗੁਆ]] ਦੇ ਤੱਟ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। <ref>"Mosquito Coast", in ''Historical Dictionary of the British Empire'', ed. by Kenneth J. Panton (Rowman & Littlefield, 2015) p384</ref> ==ਅਪ੍ਰੈਲ ਜੂਨ== * [[8 ਅਪ੍ਰੈਲ]] &ndash; [[ਆਸਟ੍ਰੀਆ]] ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਦੀ ਲੜਾਈ : ਰਾਇਲ ਨੇਵੀ ਨੇ ਕੇਪ ਫਿਨਿਸਟਰ ਤੋਂ ਬੰਦ ''ਪ੍ਰਿੰਸੀਆ'' ਲਾਈਨ ਦੇ ਸਪੈਨਿਸ਼ ਜਹਾਜ਼ ਨੂੰ ਫੜ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਿਆ। * [[31 ਮਈ]] &ndash; ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ [[ਫਰੈਡਰਿਕ ਵਿਲੀਅਮ]] ਪਹਿਲੇ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਫ੍ਰੈਡਰਿਕ II [[ਪ੍ਰੌਇਸਨ|ਪ੍ਰੂਸੀਆ]] ਵਿੱਚ ਸੱਤਾ ਵਿੱਚ ਆਇਆ। * [[16 ਜੂਨ]] &ndash; ''ਪੌਰ ਲੇ ਮੂਰਿਟ'' ਨੂੰ ਪ੍ਰੂਸੀਆ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਫੌਜੀ ਸਨਮਾਨ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। * [[26 ਜੂਨ]] &ndash; [[ਜੇਨਕਿਨਜ਼]] ਦੇ ਕੰਨ ਦੀ ਲੜਾਈ : ਫੋਰਟ ਮੂਸ ਦੀ ਘੇਰਾਬੰਦੀ &ndash; 300 ਨਿਯਮਤ ਫੌਜਾਂ ਦੀ ਇੱਕ [[ਸਪੇਨ]] ਦੀ ਕਾਲਮ, ਮੁਫਤ ਕਾਲਾ ਮਿਲੀਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ [[ਫ਼ਲੌਰਿਡਾ|ਫਲੋਰੀਡਾ]] ਦੇ ਫੋਰਟ ਮੂਸੇ ਦੀ ਰਣਨੀਤਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਥਿਤੀ' ਤੇ ਤੂਫਾਨ ਆ ਗਿਆ। ==ਜੁਲਾਈ-ਸਤੰਬਰ== * [[7 ਜੁਲਾਈ]] &ndash; [[ਐਡਮ ਸਮਿਥ|ਐਡਮਿਡ ਸਮਿਥ]] [[ਆਕਸਫੋਰਡ]] ਦੇ [[ਬਾਲਿਓਲ ਕਾਲਜ]] ਵਿਖੇ ਸਕਾਲਰਸ਼ਿਪ ਲੈਣ ਲਈ [[ਸਕਾਟਲੈਂਡ]] ਤੋਂ ਰਵਾਨਾ ਹੋਇਆ। <ref>{{Cite web|url=https://www.adamsmith.org/blog/tax-spending/on-this-day-in-1740|title=On this day in 1740...|date=2010-07-07|publisher=[[Adam Smith Institute]]|access-date=2019-11-19}}</ref> * [[11 ਜੁਲਾਈ]] &ndash; ਪੋਗ੍ਰੋਮ : [[ਯਹੂਦੀ|ਯਹੂਦੀਆਂ]] ਨੂੰ ਛੋਟੇ ਰੂਸ ਤੋਂ ਦੇਸ਼ ਨਿਕਾਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। * [[1 ਅਗਸਤ]] &ndash; ਗੀਤ ''ਰੂਲ ਬ੍ਰਿਟਾਨੀਆ!'' ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਫਰੈਡਰਿਕ, ਵੇਲਜ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਸ ਦੇ ਦੇਸ਼ ਘਰ, ਕਲੀਵਡੇਨ ਵਿਖੇ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref name="Cassell's Chronology308">{{Cite book|url=https://archive.org/details/cassellschronolo0000will/page/308|title=Cassell's Chronology of World History|last=Williams|first=Hywel|publisher=Weidenfeld & Nicolson|year=2005|isbn=0-304-35730-8|location=London|page=[https://archive.org/details/cassellschronolo0000will/page/308 308]|url-access=registration}}</ref> * [[17 ਅਗਸਤ]] &ndash; ਪੋਪ ਕਲੇਮੈਂਟ XII ਦੀ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ, ਪੋਪ ਬੇਨੇਡਿਕਟ XIV 247 ਵੇਂ ਨੇ ਪੋਪ ਬਣੇ। * [[8 ਸਤੰਬਰ]] &ndash; [[ਹਰਟਫੋਰਡ ਕਾਲਜ, ਆਕਸਫੋਰਡ]], ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। <ref>{{Cite book|url=https://archive.org/details/hertfordcollege00hamigoog|title=Hertford College|last=Hamilton|first=Sidney Graves|publisher=Robinson|year=1903|series=University of Oxford college histories|location=London}}</ref> ==ਅਕਤੂਬਰ-ਦਸੰਬਰ== * [[9 ਅਕਤੂਬਰ]] &ndash; [[22 ਅਕਤੂਬਰ|22]] &ndash; ਬਾਟਵੀਆ ਕਤਲੇਆਮ : ਡੱਚ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਜਵਾਨਾਂ ਨੇ [[ਜਕਾਰਤਾ|ਬਟਵੀਆ]] ਵਿੱਚ 5,000-10-10,000 ਚੀਨੀ ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਕਤਲੇਆਮ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=http://www.nationaalarchief.nl/amh/detail.aspx?page=dafb&lang=en&id=1897|title=Image: Bird's eye view of Batavia showing the massacre of the Chinese<!-- Bot generated title -->|archive-url=https://web.archive.org/web/20090921072106/http://www.nationaalarchief.nl/amh/detail.aspx?page=dafb&lang=en&id=1897#tab0|archive-date=September 21, 2009|access-date=November 12, 2006}}</ref> * [[20 ਅਕਤੂਬਰ]] &ndash; ਮਾਰੀਆ ਥੇਰੇਸਾ ਨੂੰ 1713 ਦੀ ਅਭਿਆਸ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦੀਆਂ ਸ਼ਰਤਾਂ ਅਧੀਨ ਹੈਬਸਬਰਗ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ (ਆਸਟਰੀਆ, ਬੋਹੇਮੀਆ, ਹੰਗਰੀ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ-ਬੈਲਜੀਅਮ) ਦੇ ਖਾਨਦਾਨ ਦੇ ਵਾਰਸ ਮਿਲੇ ਹਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪਵਿੱਤਰ ਰੋਮਨ ਸਾਮਰਾਜ ਲਈ ਉਸਦਾ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ ਤੇ ਲੜਿਆ ਗਿਆ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਔਰਤ ਹੈ। * [[6 ਨਵੰਬਰ]] &ndash; [[ਸੈਮੂਅਲ ਰਿਚਰਡਸਨ]] ਦਾ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪੱਤਰਾਂ ਦਾ ਨਾਵਲ, ''ਪਾਮੇਲਾ; ਜਾਂ, ਗੁਣ ਪੁਰਸਕਾਰ'', ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਇਆ ਹੈ। * [[14 ਨਵੰਬਰ]] &ndash; [[ਪੈਨਸਿਲਵੇਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ|ਪੈਨਸਿਲਵੇਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੀ]] ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ। * [[16 ਦਸੰਬਰ]] &ndash; [[ਪਰਸ਼ੀਆ]] ਦੇ [[ਫਰੈਡਰਿਕ ਦੂਜੇ]] ਨੇ [[ਆਸਟ੍ਰੀਆ]] ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਦੀ ਲੜਾਈ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕਰਦਿਆਂ ਸਿਲਸੀਆ ਦੇ [[ਹੈਬਸਬਰਗ]] ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ==ਮਿਤੀ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ== * [[ਗ੍ਰੇਟ ਬ੍ਰਿਟੇਨ]] ਦੀ ਸੰਸਦ ਦੇ ਇੱਕ ਕੰਮ ਦੁਆਰਾ, ਬਸਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਰਦੇਸੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ( ਹੁਗੁਏਨੋਟਸ ਅਤੇ [[ਯਹੂਦੀ|ਯਹੂਦੀਆਂ]] ਸਮੇਤ) [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਾਗਰਿਕਤਾ]] ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। * [[ਐਨਫੀਲਡ]], [[ਨਾਰਥ ਕੈਰੋਲੀਨਾ]], ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ। * [[ਜਾਰਜ ਵ੍ਹਾਈਟਫੀਲਡ]] ਨੇ [[ਜਾਰਜੀਆ]] ਦੇ ਸਾਵਨਾਹ ਨੇੜੇ ਮੁੰਡਿਆਂ ਲਈ ਬੈਥੇਸਡਾ ਅਨਾਥ ਆਸ਼ਰਮ ਲੱਭਿਆ। * ਸਪੇਨ ਨੇ, ਸੇਂਟ ਅਗਸਟੀਨ, ਫਲੋਰਿਡਾ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ {{Convert|15|mi|km}} ਮੈਟਨਜ਼ਸ ਇਨਲੇਟ ਵਿੱਚ ਕਿਲ੍ਹੇ ਮੈਟਨਜ਼ਸ ਉੱਤੇ ਨਿਰਮਾਣ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ==ਜਨਮ== * [[4 ਫ਼ਰਵਰੀ|4 ਫਰਵਰੀ]] &ndash; [[ਕਾਰਲ ਮਾਈਕਲ ਬੈਲਮੈਨ]], ਸਵੀਡਿਸ਼ ਕਵੀ, ਸੰਗੀਤਕਾਰ (ਅ. [[1795]] ) * [[15 ਫ਼ਰਵਰੀ|15 ਫਰਵਰੀ]] &ndash; [[ਜੁਆਨ ਐਂਡਰੇਸ]], ਸਪੈਨਿਸ਼ ਜੇਸੂਟ (ਅ. [[1817]] ) * [[੧੬ ਫ਼ਰਵਰੀ|16 ਫਰਵਰੀ]] &ndash; [[ਗਿਆਮਬਤਿਸਤਾ ਬੋਦੋਨੀ]], ਇਤਾਲਵੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਅਤੇ ਉੱਕਰੀਕਰਤਾ (ਅ. [[1813]] ) * [[17 ਫ਼ਰਵਰੀ|17 ਫਰਵਰੀ]] &ndash; [[ਜੌਨ ਸਲੀਵਨ]], ਅਮਰੀਕੀ [[ਅਮਰੀਕੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜੰਗ|ਇਨਕਲਾਬੀ ਜੰਗ]] ਦੇ ਅਮਰੀਕੀ ਜਰਨੈਲ, ਕੌਂਟੀਨੈਂਟਲ ਕਾਂਗਰਸ (ਡੈ. [[1795]] ) ਵਿੱਚ ਡੈਲੀਗੇਟ * [[ਮਾਰਚ]] &ndash; [[ਜੋਹਾਨ ਵੈਨ ਬੀਥੋਵੈਨ]], ਜਰਮਨ ਸੰਗੀਤਕਾਰ, [[ਲੁਡਵਿਗ ਵਾਨ ਬੀਥੋਵਨ|ਲੂਡਵਿਗ ਵੈਨ ਬੀਥੋਵੇਨ ਦਾ]] ਪਿਤਾ (ਅ. [[1792]] ) * [[16 ਮਾਰਚ]] &ndash; [[ਜੋਹਾਨ ਜੈਕੋਬ ਸਵੈੱਪ]], ਜਰਮਨ-ਜੰਮਪਲ ਖੋਜਕਾਰ, ਸਵੈਪੇਸ ਕੰਪਨੀ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕ (ਅ. [[1821]] ) * [[7 ਅਪ੍ਰੈਲ|ਅਪ੍ਰੈਲ 7]] &ndash; [[ਹੇਮ ਸਲੋਮੋਨ]], ਪੋਲਿਸ਼-ਯਹੂਦੀ [[ਅਮਰੀਕੀ ਇਨਕਲਾਬ|ਅਮਰੀਕੀ ਇਨਕਲਾਬ ਦਾ]] ਵਿੱਤਕਾਰ (ਅ.ਚ. 1785 ) * [[7 ਮਈ|ਮਈ 7]] &ndash; [[ਨਿਕੋਲਾਈ ਅਰਖਾਰੋਵ]], ਰੂਸੀ ਪੁਲਿਸ ਮੁਖੀ (ਅ. [[1814]] ) [[ਤਸਵੀਰ:Marquis_de_Sade_portrait.jpg|right|thumb|110x110px| ਮਾਰਕੁਇਸ ਡੀ ਸਾਦੇ]] * [[2 ਜੂਨ]] &ndash; [[ਮਾਰਕੁਇਸ ਡੀ ਸਾਦੇ]], ਫ੍ਰੈਂਚ ਲੇਖਕ, ਜਿਸਦੇ ਲਈ ਉਦਾਸੀ ਦਾ ਨਾਮ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ (ਅ. [[1814]] ) * [[27 ਜੂਨ]] &ndash; [[ਜੇਮਜ਼ ਵੁਡਫੋਰਡ]], ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਪਾਦਰੀਆਂ ਅਤੇ [[ਡਾਇਰੀ|ਡਾਇਰੀਸਟ]] (ਅ.ਚ. [[1803]] ) * [[27 ਜੁਲਾਈ]] - [[ਜੀਨ ਬਾਰ]], ਫ੍ਰੈਂਚ ਐਕਸਪਲੋਰਰ (ਅ. [[1803]] ) * [[23 ਅਗਸਤ]] &ndash; ਰੂਸ ਦਾ ਸਮਰਾਟ [[ਇਵਾਨ VI]] (ਸੰ. [[1764]] ) * [[26 ਅਗਸਤ]] &ndash; [[ਜੋਸਫ਼-ਮਿਸ਼ੇਲ]] ਮੋਂਟਗੋਲਫਿਅਰ, ਫ੍ਰੈਂਚ ਖੋਜਕਾਰ (ਅ. [[1810]] ) * [[12 ਸਤੰਬਰ]] &ndash; [[ਜੋਹਾਨ ਹੇਨਰਿਕ ਜੰਗ]], ਜਰਮਨ ਲੇਖਕ (ਅ. [[1817]] ) * [[23 ਸਤੰਬਰ]] &ndash; ਜਾਪਾਨ ਦੀ ਮਹਾਰਾਣੀ [[ਗੋ-ਸਕੂਰਾਮਾਚੀ]] (ਅ. [[1813]] ) * [[25 ਸਤੰਬਰ]] &ndash; [[ਹਰਕਿਉਲਸ ਮਲੀਗਨ]], [[ਅਮਰੀਕੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਜੰਗ|ਅਮੈਰੀਕਨ ਇਨਕਲਾਬੀ ਇਨਕਲਾਬੀ ਸਮੇਂ]] (ਟੇ. [[1825]] ) ਦੌਰਾਨ ਟੇਲਰ ਅਤੇ ਜਾਸੂਸ * [[29 ਅਕਤੂਬਰ]] &ndash; [[ਜੇਮਜ਼ ਬੋਸਵੈਲ]], ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਦੇ ਲੇਖਕ (ਅ. [[1795]] ) * [[31 ਅਕਤੂਬਰ]] &ndash; [[ਫਿਲਿਪ ਜੇਮਜ਼ ਡੀ ਲੂਥਰਬਰਗ]], ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਕਲਾਕਾਰ (ਅ. [[1812]] ) * [[ਦਸੰਬਰ]] &ndash; [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਓਲਿਨ]], ਸਵੀਡਿਸ਼ ਓਪੇਰਾ ਗਾਇਕਾ (ਅ. [[1828]] ) ==ਮਿਤੀ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ== * [[ਅਯੋਨੀਨਾ ਦਾ ਅਲੀ ਪਾਸ਼ਾ]], ਅਲਬਾਨੀਆ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ (ਅ. [[1822]] ) * [[ਮਾਰਗਰੇਟ ਬਿੰਗਹਮ]], ਲੂਸਨ ਦਾ ਕਾਉਟਸ, ਮਾਰਗਰੇਟ ਸਮਿੱਥ ਦਾ ਜਨਮ, ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪੋਰਟਰੇਟ ਮਿਨੀਚਰ ਪੇਂਟਰ ਅਤੇ ਲੇਖਕ (ਅ. [[1814]] ) * [[ਜੌਨ ਮਿਲਟਨ]], ਅਮੈਰੀਕਨ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਅਤੇ ਕੰਟੀਨੈਂਟਲ ਆਰਮੀ (ਡੀ. [[1817]] ) ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀ (ਜਨਮ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਨੁਮਾਨਤ ਤਾਰੀਖ) * [[ਸੇਪਟੀਮਨੀ ਡੀ ਏਗਮੋਂਟ]], ਫ੍ਰੈਂਚ ਸੈਲੂਨਿਸਟ (ਅ. [[1773]] ) [[ਤਸਵੀਰ:Agostino Masucci – Portrait of Pope Clement XII, seated.jpg|thumb|138x138px| ਪੋਪ ਕਲੇਮੈਂਟ ਬਾਰ੍ਹਵਾਂ]] [[ਤਸਵੀਰ:Friedrich Wilhelm I 1713.jpg|thumb|158x158px| ਫਰੈਡਰਿਕ ਵਿਲੀਅਮ ਪਹਿਲੇ, ਪਰਸ਼ੀਆ ਦਾ ਰਾਜਾ]] [[ਤਸਵੀਰ:Alando st Théophile de Corte.jpg|thumb|147x147px| ਸੇਂਟ ਥੀਓਫਿਲਸ ਆਫ ਕੋਰਟੇ]] [[ਤਸਵੀਰ:Charles VI (1685-1740), Holy Roman Emperor.jpg|right|thumb|174x174px| ਚਾਰਲਸ VI, ਪਵਿੱਤਰ ਰੋਮਨ ਸਮਰਾਟ]] [[ਤਸਵੀਰ:Louis Caravaque, Portrait of Empress Anna Ioannovna (1730).jpg|right|thumb|141x141px| ਅੰਨਾ, ਰੂਸ ਦੀ ਮਹਾਰਾਣੀ]] == ਮੌਤ == * [[ਜਨਵਰੀ]] &ndash; [[ਲੂਸੀ ਐਲਿਸਬੇਥ ਡੀ ਜੋਯਬਰਟ]], ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸਰਗਰਮ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਰਾਜਪਾਲਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ (ਅ. ਸੰ . [[1673]] ) * [[5 ਜਨਵਰੀ]] &ndash; [[ਐਂਟੋਨੀਓ ਲੋਟੀ]], ਇਤਾਲਵੀ ਲਿਖਾਰੀ (ਅ. [[1667|ਸੰ]] . [[1667]] ) * [[17 ਜਨਵਰੀ]] &ndash; [[ਮੈਥੀਅਸ ਬੁਕਿਂਗਰ]], ਜਰਮਨ ਕਲਾਕਾਰ (ਅ. 1674 ) * [[20 ਜਨਵਰੀ]] &ndash; [[ਨਿਕੋਲੋ ਕੋਮੇਨੋ ਪਾਪਦੋਪੋਲੀ]], ਇਤਾਲਵੀ ਧਾਰਮਿਕ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ (ਅ. ਸੰ . 1655 ) * [[21 ਜਨਵਰੀ]] &ndash; [[ਨਿਕੋਲਸ ਟ੍ਰੌਟ]], ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਮੈਜਿਸਟਰੇਟ, ਦੱਖਣੀ ਕੈਰੋਲਿਨਾ ਚੀਫ ਜਸਟਿਸ (ਅ. [[1663|ਸੰ]] . [[1663]] ) * [[27 ਜਨਵਰੀ]] &ndash; [[ਲੂਯਿਸ ਹੈਨਰੀ]], ਡਿੳਕ ਆਫ ਬੌਰਬਨ, [[ਫ਼ਰਾਂਸ ਦਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ|ਫਰਾਂਸ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨਮੰਤਰੀ]] (ਅ. [[1692]] ) * [[29 ਜਨਵਰੀ]] &ndash; [[ਰਿਚਰਡ ਲੂਮਲੇ]], ਸਕਰਬ੍ਰੂ ਦਾ ਦੂਜਾ ਅਰਲ (ਅ. ਸੰ . 1686 ) * [[6 ਫ਼ਰਵਰੀ|ਫਰਵਰੀ 6]] &ndash; [[ਪੋਪ ਕਲੇਮੈਂਟ]] ਬਾਰ੍ਹਵਾਂ (ਅ. 1652 ) * [[੨੩ ਫ਼ਰਵਰੀ|23 ਫਰਵਰੀ]] &ndash; [[ਮੈਸੀਮਿਲਿਯਨੋ ਸੋਲਡਾਨੀ ਬੈਂਜ਼ੀ]], ਇਤਾਲਵੀ ਕਲਾਕਾਰ (ਅ. [[1656|ਸੰ]] . [[1656]] ) * [[੨੯ ਫ਼ਰਵਰੀ|29 ਫਰਵਰੀ]] &ndash; [[ਪੀਟਰੋ ਓਟੋਬੋਨੀ]], ਇਤਾਲਵੀ ਕਾਰਡਿਨਲ (ਅ. [[1667]] ) * [[੨੩ ਮਾਰਚ|23 ਮਾਰਚ]] &ndash; [[ਓਲੋਫ ਰੁਡਬੈਕ ਦ ਯੰਗਰ]], ਸਵੀਡਿਸ਼ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਖੋਜੀ (ਅ. [[1660]] ) * [[28 ਅਪ੍ਰੈਲ]] &ndash; [[ਬਾਜੀਰਾਓ I|ਬਾਜੀ ਮੈਨੂੰ]], ਮਹਾਨ ਮਰਾਠਾ ਯੋਧੇ ਅਤੇ ਪ੍ਰਧਾਨ Marartha ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਮੰਤਰੀ (ਅ. [[1700]] ) * [[23 ਅਪ੍ਰੈਲ]] &ndash; [[ਥਾਮਸ ਟਿਕਲ]], ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਲੇਖਕ (ਅ. [[1685]] ) * [[੧੭ ਮਈ|ਮਈ 17]] &ndash; [[ਜੀਨ ਕੈਵਾਲੀਅਰ]], ਫ੍ਰੈਂਚ ਪ੍ਰੋਟੈਸਟੈਂਟ ਬਾਗੀ ਨੇਤਾ (ਅ. ਸੰ . 1681 ) * [[31 ਮਈ|ਮਈ 31]] &ndash; [[ਫ੍ਰੈਡਰਿਕ ਵਿਲੀਅਮ ਪਹਿਲੇ]], ਪਰਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਕਿੰਗ (ਅ. [[1688|ਸੰ]] . [[1688]] ) * [[1 ਜੂਨ]] &ndash; [[ਸੈਮੂਅਲ ਵੇਰੇਨਫੈਲਸ]], ਸਵਿਸ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰੀ (ਅ. [[1657|ਸੰ]] . [[1657]] ) * [[6 ਜੂਨ]] &ndash; [[ਐਲੇਗਜ਼ੈਡਰ ਸਪੌਟਸਵੁੱਡ]], ਵਰਜੀਨੀਆ ਕਲੋਨੀ ਦਾ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜਪਾਲ (ਅ. [[1676|ਸੰ]] . [[1676]] ) * [[17 ਜੂਨ]] ** [[ਵਿਲੀਅਮ ਵਿੰਡਹੈਮ]], ਇੰਗਲਿਸ਼ ਰਾਜਨੇਤਾ (ਅ. [[1687|ਸੰ]] . [[1687]] ) ** [[ਸੇਂਟ ਥੀਓਫਿਲਸ ਆਫ ਕੋਰਟੇ]], ਇਤਾਲਵੀ [[ਕੈਥੋਲਿਕ ਗਿਰਜਾਘਰ|ਰੋਮਨ ਕੈਥੋਲਿਕ]] ਪੁਜਾਰੀ, ਪ੍ਰਚਾਰਕ, ਮਿਸ਼ਨਰੀ ਅਤੇ ਸੰਤ (ਅ. [[1676|ਸੰ]] . [[1676]] ) * [[18 ਜੂਨ]] &ndash; [[ਪਾਇਅਰਜ਼ ਬਟਲਰ]], ਤੀਸਰਾ ਵਿਸਕਾਉਂਟ ਗਾਲੋਮੋਏ, ਐਂਗਲੋ-ਆਇਰਿਸ਼ ਨੋਬਲਮੈਨ (ਅ. ਸੰ . 1652 ) * [[2 ਜੁਲਾਈ|ਜੁਲਾਈ 2]] &ndash; [[ਥੌਮਸ ਬੇਕਰ]], ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ (ਅ. [[1656]] ) * [[5 ਅਕਤੂਬਰ]] &ndash; [[ਜੋਹਾਨ ਫਿਲਿਪ ਬਾਰਟੀਅਰ]], ਜਰਮਨ ਵਿਦਵਾਨ (ਅ. 1721 ) * [[11 ਅਕਤੂਬਰ]] &ndash; [[ਐਂਹਲਟ-ਜ਼ੇਰਬਸਟ]] ਦੀ ਰਾਜਕੁਮਾਰੀ ਮੈਗਡੇਲੈਨਾ ਅਗੱਸਟਾ, ਸੈਕਸੀ-ਗੋਥਾ-ਆਲਟੇਨਬਰਗ ਦੀ ਡਚੇਸ (ਅ. ਸੰ . 1679 ) * [[20 ਅਕਤੂਬਰ]] &ndash; [[ਚਾਰਲਸ VI]], ਪਵਿੱਤਰ ਰੋਮਨ ਸਮਰਾਟ (ਅ. [[1685]] ) * [[28 ਅਕਤੂਬਰ]] &ndash; [[ਅੰਨਾ]], ਰੂਸ ਦੀ ਮਹਾਰਾਣੀ (ਅ. [[1693]] ) * [[1 ਦਸੰਬਰ]] &ndash; [[ਜੌਨ ਅਬਰਨੇਥੀ]], ਆਇਰਿਸ਼ ਪ੍ਰੋਟੈਸਟੈਂਟ ਮੰਤਰੀ (ਅ. [[1680|ਸੰ]] . [[1680]] ) * [[20 ਦਸੰਬਰ]] &ndash; [[ਰਿਚਰਡ ਬੋਇਲ]], ਦੂਜਾ ਵਿਸਕਾਉਂਟ ਸ਼ੈਨਨ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਫੌਜੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਰਾਜਨੇਤਾ (ਅ. [[1675]] ) * [[30 ਦਸੰਬਰ]] &ndash; [[ਜੌਨ ਸੇਨੇਕਸ]], ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਭੂਗੋਲ ਲੇਖਕ (ਬੀ. ਸੀ. ਈ. 1678) <ref name="WDL">{{Cite web|url=http://www.wdl.org/en/item/11745/|title=The Historical Theater in the Year 400 AD, in Which Both Romans and Barbarians Resided Side by Side in the Eastern Part of the Roman Empire|year=1725|website=[[World Digital Library]]|access-date=2013-07-27}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} {{ਸਮਾਂ-ਅਧਾਰ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਲ]] hcho6vr852f38o8b56u85hx63zzlyby 0 130499 609737 602442 2022-07-31T00:54:17Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਸੁਹਾਸਿਨੀ ਦਾਸ|image=Shuha_shini_dash.jpg|native_name=সুহাসিনী দাস|birth_date=1915|birth_place=ਜਗਨਨਾਥਪੁਰ|death_date=30 ਮਈ 2009|death_place=[[ਸਿਲੇਟ]]|citizenship=ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼|occupation=ਸਮਾਜ-ਸੇਵੀ; ਕਾਰਕੁੰਨ|party=[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]]}}'''ਸੁਹਾਸਿਨੀ''' '''ਦਾਸ,''' [[ਬੰਗਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਬੰਗਾਲੀ]] : '''সুহিনী দাস''' (1915 - 30 ਮਈ 2009) [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼]] ਤੋਂ ਬਰਤਾਨਵੀ- ਵਿਰੋਧੀ ਕਾਰਕੁੰਨ, ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ ਅਤੇ [[ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] ਸੀ। ਉਹ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ|ਵੰਡ]] ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਵੰਡ ਸਮੇਂ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਪੂਰਬੀ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਸੀ। == ਜੀਵਨੀ == ਦਾਸ ਦਾ ਜਨਮ ਸੰਨ 1915 ਵਿੱਚ ਪੂਰਬੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਸੁਨਾਮਗੰਜ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਜਗਨਨਾਥਪੁਰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। <ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/53950927|title=The trauma and the triumph : gender and partition in eastern India|last=|first=|date=2009|publisher=Stree|others=Bagchi, Jasodhara., Ghosh, Subhasri.|year=|isbn=81-85604-55-X|location=Kolkata|pages=168|oclc=53950927}}</ref> ਉਸ ਦੇ ਮਾਪੇ ਪਰਿਮੋਹਨ ਅਤੇ ਸ਼ੋਭਾ ਰਾਏ ਸਨ; ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਛੋਟੇ ਭਰਾ ਅਤੇ ਦੋ ਛੋਟੀਆਂ ਭੈਣਾਂ ਸਨ।<ref name=":3"/> ਜਦੋਂ ਉਹ ਛੇ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਦੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ - ਸਕੂਲ ਬਣਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਸਿਲੇਟ ਤੱਕ 22 ਮੀਲ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਸੀ।<ref name=":1">{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/1152212635|title=Silent Patriot Of Bangladesh.|last=Roychoudhury, H P.|date=2016|publisher=Partridge India|isbn=978-1-4828-8688-7|oclc=1152212635}}</ref> ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਪਾਰੀ ਕੁਮੂਦ ਚੰਦਰ ਦਾਸ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਕੁਟੀ-ਚੰਦ ਪ੍ਰੈਸ ਸੀ। ਵਿਆਹ ਨੇ ਦਾਸ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਰੋਕ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਪਰ ਅਗਲੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਦੀ ਸਹੇਲੀ ਸਰਜੂ, ਜੋ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਅਧਿਆਪਕ ਸੀ, ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ [[ਬੰਗਾਲੀ]] ਅਤੇ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਪੜ੍ਹਨਾ ਅਤੇ ਲਿਖਣਾ ਸਿਖਾਇਆ। 1938 ਵਿਚ ਉਹ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪਤੀ [[ਕੋਲਕਾਤਾ]] ਚਲੇ ਗਏਅਤੇ ਜਤਿੰਦਰ ਮੋਹਨ ਸੇਨਗੱਪਟਾ ਦੇ ਅੰਤਮ ਸੰਸਕਾਰ ਦੇ ਗਵਾਹ ਬਣੇ। 1939 ਵਿਚ ਉਸ ਦੀ ਧੀ ਨੀਲੇਮਾ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਦੀ ਬੁਖਾਰ ਕਾਰਨ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। == ਕਰੀਅਰ == ਉਸਦੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਦਾਸ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣਿਆ- ਸੋਗ ਦੇ ਕੁਝ ਸਮੇਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਨੂੰ ਧਾਗਾ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ [[ਚਰਖ਼ਾ|ਚਰਖਾ]] ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ [[ਬੰਗਾਲੀ]] ਅਤੇ ਮਨੀਪੁਰੀ ਔਰਤਾਂ ਅਤੇ ਲੜਕੀਆਂ ਪੈਸੇ ਕਮਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋ ਗਈਆਂ, ਪਰ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੰਮ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।<ref name=":1"/> ਇਸ ਨੂੰ ਫੰਡ ਦੇਣ ਲਈ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਆਈ ਦੌਲਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। <ref name=":3"/> ਚਰਖਾ ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਬਣ ਗਿਆ ਅਤੇ 20 ਜਨਵਰੀ 1940 ਨੂੰ ਦਾਸ ਨੇ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਸਾਰੀ ਉਮਰ [[ਖੱਦਰ]] ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪਹਿਨ ਕੇ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰੇਗੀ। <ref name=":4">{{Cite web|url=http://www.goldenfeminabd.com/eminentPeople/55.html|title=সুহাসিনী দাস - Golden Femina|website=www.goldenfeminabd.com|access-date=2020-08-02|archive-date=2020-10-08|archive-url=https://web.archive.org/web/20201008203526/http://www.goldenfeminabd.com/eminentPeople/55.html|dead-url=yes}}</ref> ਦਾਸ [[ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ|ਗਾਂਧੀ]] ਦੀ ਸਮਰਥਕ ਸੀ।<ref name=":0">{{Cite journal|last=Hossain|first=Ashfaque|date=2013|title=The Making and Unmaking of Assam-Bengal Borders and the Sylhet Referendum*|url=https://www.cambridge.org/core/journals/modern-asian-studies/article/making-and-unmaking-of-assambengal-borders-and-the-sylhet-referendum/A75509398FB7B75CF274CA11A399B581|journal=Modern Asian Studies|language=en|volume=47|issue=1|pages=250–287|doi=10.1017/S0026749X1200056X|issn=0026-749X|via=}}</ref> 1942 ਵਿਚ ਉਹ [[ਭਾਰਤ ਛੱਡੋ ਅੰਦੋਲਨ]] ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਈ, ਜਿਹੜੀ ਗਾਂਧੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿਚ ਸੀ; ਦਾਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਕੈਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name=":5">{{Cite web|url=http://archive1.ittefaq.com.bd/print-edition/eid-magazine/2015/07/16/60928.html|title=সুহাসিনী দাস ও তাঁর ‘দেশ বিভাগের ডায়েরি’ {{!}} দৈনিক ইত্তেফাক ঈদ সংখ্যা {{!}} The Daily Ittefaq|website=archive1.ittefaq.com.bd|access-date=2020-08-02|archive-date=2019-07-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20190711131409/https://archive1.ittefaq.com.bd/print-edition/eid-magazine/2015/07/16/60928.html|dead-url=yes}}</ref> ਉਹ [[ਨਾਮਿਲਵਰਤਨ ਅੰਦੋਲਨ|ਅਸਹਿਯੋਗ ਅੰਦੋਲਨ]] ਦੀ ਹਮਾਇਤੀ ਵੀ ਸੀ। <ref>{{Cite web|url=https://www.india-seminar.com/2002/510/510%20suhasini%20das.htm|title=510 Suhasini Das, A partition diary|website=www.india-seminar.com|access-date=2020-08-02}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਉਹ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ|ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋ ਗਈ।<ref name=":4"/> 1947 ਵਿਚ ਵੰਡ ਵੇਲੇ ਦਾਸ ਨੇ ਸਿਲੇਟ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਵਿਆਪਕ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ, ਹਿੰਦੂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਘਰ ਰਹਿਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਡਰ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।<ref name=":2">{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/87504568|title=The great Partition : the making of India and Pakistan|last=Khan, Yasmin, 1977-|first=|date=2007|publisher=Yale University Press|year=|isbn=978-0-300-12078-3|location=New Haven [Conn.]|pages=146|oclc=87504568}}</ref> 1946-7 ਤੱਕ ਦਾਸ ਨੇ ਇੱਕ ਰਾਹਤ ਕੈਂਪ-ਨੌਆਖਲੀ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite journal|last=Ghosh|first=Biswaroop|date=2011|title=RELIGION AND POLITICS IN BENGAL: THE NOAKHALI CARNAGE 1946-47|url=http://www.jstor.org/stable/44146785|journal=Proceedings of the Indian History Congress|volume=72|pages=944|issn=2249-1937|via=}}</ref> ਉਥੇ ਕੰਮ ਕਰਦਿਆਂ ਉਸ ਨੂੰ ਚੇਚਕ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਠੀਕ ਹੋਣ ਵੇਲੇ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਉਸ ਨਾਲ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ। <ref name=":5"/> ਵੰਡ ਖ਼ਤਮ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦਾਸ ਸਿਲੇਟ ਵਿਚ ਰਹੀ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਪਰੁਨੇਂਦੁ ਸੇਨ ਅਤੇ ਨਿਕੁੰਜਾ ਗੋਸਵਾਮੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਸਕੂਲ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਤਾਂ ਜੋ ਕਮਿਉਨਟੀਆਂ ਨੂੰ ਵਿੱਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਥਿਰ ਹੋਣ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ।<ref name=":1"/> ਸੰਨ 1947 ਵਿਚ ਰੰਗਿਰਕੁਲ ਆਸ਼ਰਮ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਦਾਸ ਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਸੀ, ਜਿਸਦੀ ਉਹ ਆਖਰਕਾਰ ਆਗੂ ਬਣ ਗਈ।<ref name=":3">{{Cite web|url=https://bangla.bdnews24.com/bangladesh/article436027.bdnews|title=ব্রিটিশ বিরোধী আন্দোলনের নেত্রী সুহাসিনী দাস মারা গেছেন|website=bangla.bdnews24.com|access-date=2020-08-02}}</ref> 1971 ਵਿੱਚ [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਮੁਕਤੀ ਸੰਗਰਾਮ|ਆਜ਼ਾਦੀ]] ਦੀ [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਮੁਕਤੀ ਸੰਗਰਾਮ|ਲੜਾਈ]] ਦੌਰਾਨ, ਇਹ ਦਾਸ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਆਸ਼ਰਮ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ। <ref name=":3"/> ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਦਾਸ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕਾਰਜਾਂ 'ਤੇ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ।<ref name=":4"/> <ref name=":2"/> ਹਾਲਾਂਕਿ 1973 ਵਿਚ ਉਸਨੇ ਫਿਰ ਵੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਵਿਰੋਧੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਆਂ ਦੀ ਇਕ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿਚ ਸ਼ਿਰਕਤ ਕੀਤੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚ ਪੂਰਬੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਬਾਰੇ ਚਾਨਣਾ ਪਾਇਆ। 1986 ਵਿਚ ਦਾਸ ਨੇਪਾਲ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵ ਹਿੰਦੂ ਕਾਂਗਰਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੋਈ ਸੀ। <ref name=":4"/> ਧਾਰਮਿਕ ਸਹਿਣਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਸਮਝ ਉਸਦੇ ਲਈ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸੀ ਅਤੇ 1990 ਵਿਚ ਮਸਜਿਦਾਂ ਅਤੇ ਮੰਦਰਾਂ 'ਤੇ ਹਮਲਿਆਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਿੰਦੂਆਂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਬਹਾਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। === ਸਨਮਾਨ === 1997 ਵਿਚ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਨੇ ਦਾਸ ਨੂੰ 'ਸਮਾਜ ਸੇਵਾ' ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref name=":3"/> ਦਾਸ ਦੀ 30 ਮਈ 2009 ਨੂੰ ਸਿਲੇਟ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। <ref>{{Cite web|url=http://www.dcsylhet.gov.bd/index.php?option=com_content&view=article&id=78&Itemid=88|title=বিখ্যাত ব্যক্তিত্ব|date=2011-06-23|website=web.archive.org|access-date=2020-07-28|archive-date=2011-06-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20110623052545/http://www.dcsylhet.gov.bd/index.php?option=com_content&view=article&id=78&Itemid=88|dead-url=unfit}}</ref> <ref name=":4"/> ਉਹ 25 ਮਈ ਨੂੰ ਨਹਾਉਂਦਿਆਂ ਡਿੱਗ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਦਾਖ਼ਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। <ref name=":3"/> ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਮਿਲਦਿਆਂ ਹੀ ਹਸਪਤਾਲ ਦੇ ਬਾਹਰ ਚੌਕਸੀ ਵਿਚ ਭੀੜ ਇਕੱਠੀ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। == ਵਿਰਾਸਤ == ਦਾਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਯਾਦਾਂ ਨੂੰ ''ਸੈਕਲਰ ਸਿਲੇਟ (ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਸਿਲੇਟ: ਸੁਹਾਸਿਨੀ ਦਾਸ ਦੀਆਂ ਯਾਦਾਂ)'' ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ। <ref name=":0"/> ਪੂਰਬੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿਚ ਵੰਡ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਇਹ ਇਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਰੋਤ ਹੈ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਔਰਤ ਦੇ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ। <ref>{{Cite book|url=https://www.worldcat.org/oclc/42960487|title=Abhiyatri = One life many rivers|last=Baragohāñi, Nirupamā, 1932-|first=|date=1999|publisher=Sahitya Akademi|others=Borgohain, Pradipta, 1962-|year=|isbn=81-260-0688-9|location=New Delhi|pages=168|oclc=42960487}}</ref> ਇਨ੍ਹਾਂ ਡਾਇਰੀਆਂ ਵਿਚ ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ ਦਾ ਵੱਧ ਰਿਹਾ ਦਬਦਬਾ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਦੇ ਦਬਾਅ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। <ref>{{Cite web|url=https://www.himalmag.com/recovering-sylhet/|title=Recovering Sylhet|date=2012-11-22|website=Himal Southasian|language=en-GB|access-date=2020-08-02}}</ref> <ref>{{Cite web|url=https://www.asianconfluence.org/pdf/1500880192Binayak%20Dutta%20In%20The%20Shadows%20of%20Violence.pdf|title=IN THE SHADOWS OF VIOLENCE: MIGRATION, PERCEPTIONS OF SECURITY AND TALES OF HORROR IN POST-PARTITION NORTH EAST INDIA|last=Dutta|first=Binayak|date=2016|website=|archive-url=|archive-date=|access-date=}}</ref> ਸਿਲੇਟ ਐਗਰੀਕਲਚਰਲ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਇਕ ਹਾਲ ਦਾ ਨਾਮ ਉਸਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.sau.ac.bd/pages/view/235|title=SAU::Sylhet Agricultural University|website=www.sau.ac.bd|access-date=2020-08-02}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == <references /> [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2009]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1915]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਔਰਤ ਸਿਆਸਤਦਾਨ]] ld2sta2ggvv7u7d4zbrehxzmdf3d2hq 0 131950 609911 579865 2022-07-31T09:44:59Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਬੀਬੀ ਆਇਸ਼ਾ''' ( {{lang-ps|بي بي عایشه}} ; 'ਬੀਬੀ' ਸਤਿਕਾਰ ਦਾ ਸ਼ਬਦ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਲੇਡੀ"; ਜਨਮ '''ਆਇਸ਼ਾ''' '''ਮੁਹੰਮਦਜਈ''', <ref name="CNN2012">{{Cite web|url=http://www.cnn.com/2012/12/16/us/aesha-surgery-healing/index.html|title=For Aesha, healing comes in many forms|date=20 December 2012|publisher=CNN|access-date=11 February 2015}}</ref> ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨੀ ਨਾਮ: '''ਆਏਸ਼ਾ ਮੁਹੰਮਦਜਈ''' ) ਇੱਕ [[ਅਫ਼ਗ਼ਾਨਿਸਤਾਨ|ਅਫ਼ਗਾਨ]] ਔਰਤ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਵਿਕ੍ਰਿਤ ਚਿਹਰਾ ਗਰਮੀਆਂ 2010 ਦੇ [[ਟਾਈਮ (ਪਤ੍ਰਿਕਾ)|ਟਾਈਮ ਰਸਾਲੇ]] ਦੇ ਕਵਰ ਉੱਤੇ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। [[File:Bibi_Aisha_Cover_of_Time.jpg|right|thumb|198x198px| ''[[ਟਾਈਮ (ਪਤ੍ਰਿਕਾ)|ਟਾਈਮ]]'' ਦੇ ਕਵਰ 'ਤੇ ਆਇਸ਼ਾ|link=Special:FilePath/Bibi_Aisha_Cover_of_Time.jpg]] [[ਤਸਵੀਰ:Presentación_World_Press_Photo_2011.jpg|right|thumb|200x200px| ਆਇਸ਼ਾ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਨੂੰ ਸਾਲ 2011 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਰਲਡ ਪ੍ਰੈਸ ਫੋਟੋ ਪ੍ਰਸਤੁਤੀ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ।]] ਉਸਦੀ ਕਹਾਣੀ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦਸੰਬਰ 2009 ਵਿਚ ''ਦ ਡੇਲੀ ਬੀਸਟ'' ਵਿਚ ਛਪੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਡਾਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਮੁਫ਼ਤ ਮਦਦ ਕਰਨ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕਰਦਿਆਂ, ਲਿਖਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਆ। [[ਕੈਲੀਫ਼ੋਰਨੀਆ|ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ]] ਵਿਚ ਗ੍ਰਾਸਮੈਨ ਬਰਨ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਨੇ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ ਸਰਜਰੀ ਕਰਨ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਾਲ 2010 ਦੀ ਬਸੰਤ ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਵੀਜ਼ੇ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਏਬੀਸੀ ਨਿਊਜ਼ ਦੀ ਡਾਇਨ ਸਾਏਅਰ ਨੇ ਅਸਲ ਵਿਚ ਮਾਰਚ 2010 ਵਿਚ ਉਸਦੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 2014 ਵਿਚ ਉਸਦੀ ਕਹਾਣੀ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਕਵਰ ਕੀਤਾ। == ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਆਇਸ਼ਾ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਵਿਚ ਹੀ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਝੱਲਣੇ ਪਏ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆਇਆ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਇਕ ਜਵਾਨ ਲੜਕੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਲਈ ਮਜ਼ਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।<ref name="CNN2012"/> 'ਬਾਦ' ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੇ ਇਕ ਅਭਿਆਸ ਵਿਚ ਆਇਸ਼ਾ ਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਤਾਲਿਬਾਨ ਲੜਾਕੂ ਨੂੰ ਵਾਅਦੇ ਵਜੋਂ ਸੌਂਪਿਆ ਜਦੋਂ ਉਹ 12 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ, ਉਸ ਕਤਲ ਦੇ ਮੁਆਵਜ਼ੇ ਵਜੋਂ ਜੋ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਇਕ ਮੈਂਬਰ ਨੇ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ 14 ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨਾਲ ਬਦਸਲੂਕੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਉਹ ਬਦਸਲੂਕੀ ਤੋਂ ਬੱਚਣ ਲਈ ਭੱਜ ਗਈ ਪਰ ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫੜ੍ਹ ਲਿਆ ਅਤੇ ਪੰਜ ਮਹੀਨਿਆਂ ਲਈ ਜੇਲ੍ਹ ਵਿਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਹ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਕੋਲ ਵਾਪਿਸ ਪਰਤ ਗਈ। <ref>{{Cite news|url=http://www.huffingtonpost.com/2013/02/27/aesha-mohammadzai-nose-ears-taliban_n_2773994.html|title=Afghan Woman Who Had Nose, Ears Cut Off By Taliban Recovers|last=Grenoble|first=Ryan|date=27 February 2013|work=[[Huffington Post]]|access-date=11 February 2015}}</ref> ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਕੋਲ ਵਾਪਿਸ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਭੱਜਣ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ, ਉਸਦੇ ਸਹੁਰੇ, ਪਤੀ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਆਇਸ਼ਾ ਨੂੰ ਪਹਾੜਾਂ ਵਿੱਚ ਲੈ ਗਏ, ਜਿਥੇ ਉਸਦੇ ਨੱਕ ਅਤੇ ਕੰਨ ਕੱਟ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਉਸਨੂੰ ਮਰਨ ਲਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। <ref>{{Cite news|url=https://www.npr.org/blogs/thetwo-way/2010/10/13/130527903/bibi-aisha-disfigured-afghan-woman-featured-on-time-cover-visits-u-s|title=Bibi Aisha, Disfigured Afghan Woman Featured On 'Time' Cover, Visits U.S.|last=Bates|first=Karen Grigsby|date=13 October 2010|work=[[National Public Radio]] blog: The Two-Way|access-date=27 November 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20101112133515/http://www.npr.org/blogs/thetwo-way/2010/10/13/130527903/bibi-aisha-disfigured-afghan-woman-featured-on-time-cover-visits-u-s|archive-date=12 November 2010}}</ref> ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਆਇਸ਼ਾ ਨੂੰ ਬਚਾਇਆ ਗਿਆ। ਕੁਝ ਸੂਤਰਾਂ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਵਿਵਾਦ ਵਿੱਚ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੇ ਹਰ ਮੈਂਬਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਵਿਵਾਦਤ ਦੱਸਿਆ। <ref>Ann Jones, '[http://www.thenation.com/article/154020/afghan-women-have-already-been-abandoned Afghan Women Have Already Been Abandoned]', ''[[The Nation]]'' (12 August 2010).</ref> <ref>Ahmad Omed Khpalwak, '[http://www.uruknet.info/?p=m72562&hd=&size=1&l=e Taliban Not Responsible for Cutting Aisha's Nose, Ear]', ''[[Uruknet]]'' (6 December 2010).</ref> == ਟਾਈਮ ਰਸਾਲੇ ਵਿਚ ਦਿੱਖ == ਆਇਸ਼ਾ ਨੂੰ [[ਟਾਈਮ (ਪਤ੍ਰਿਕਾ)|ਟਾਈਮ]] ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੇ ਅਗਸਤ 2010 ਦੇ ਕਵਰ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਲੇਖ, "ਅਫ਼ਗਾਨ ਮਹਿਲਾ ਅਤੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੀ ਵਾਪਸੀ" ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite news|url=http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2007238,00.html|title=Afghan Women and the Return of the Taliban|last=Baker|first=Aryn|date=29 July 2010|work=[[Time (magazine)|Time]]|access-date=27 November 2010|archive-url=https://www.webcitation.org/5s2Dybv1t?url=http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2007238,00.html|archive-date=2010-08-16}}</ref> ਕਵਰ ਤਸਵੀਰ ਨੇ ਬਹੁਤ ਵਿਵਾਦ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ।<ref name="AOL">{{Cite news|url=http://www.aolnews.com/world/article/disfigured-afghan-on-cover-of-time-heads-to-us/19582078|title=Disfigured Afghan on Cover of Time Heads to US|date=5 August 2010|work=[[AOL News]]|access-date=27 November 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20101022124150/http://www.aolnews.com/world/article/disfigured-afghan-on-cover-of-time-heads-to-us/19582078|archive-date=22 October 2010}}</ref> ਤਸਵੀਰ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਕਵਰ ਦਾ ਸਿਰਲੇਖ, "ਕੀ ਹੁੰਦਾ ਜੇ ਅਸੀਂ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਛੱਡ ਦਿੰਦੇ" ਨੇ [[ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਯੁੱਧ (2001–14)|ਅਫ਼ਗਾਨ ਯੁੱਧ]] ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਬਾਰੇ ਬਹਿਸ ਨੂੰ ਉਤੇਜਿਤ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2010/08/05/world/asia/05afghan.html?src=mv|title=Portrait of Pain Ignites Debate Over Afghan War|last=Nordland|first=Ron|date=4 August 2010|work=[[The New York Times]]|access-date=27 November 2010}}</ref> ਇਹ ਫੋਟੋ [[ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ]] ਦੇ ਫੋਟੋਗ੍ਰਾਫਰ [[ਜੋਡੀ ਬੀਬਰ]] ਨੇ ਲਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਸਾਲ 2010 ਲਈ ਵਰਲਡ ਪ੍ਰੈਸ ਫੋਟੋ ਅਵਾਰਡ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/2011/02/11/us-photography-prize-idUSTRE71A1XA20110211|title=Top press award for photo of disfigured Afghan woman|last=Webb|first=Sara|date=11 February 2011|work=[[Reuters]]|access-date=11 February 2011|archive-date=14 ਫ਼ਰਵਰੀ 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110214110618/http://www.reuters.com/article/2011/02/11/us-photography-prize-idUSTRE71A1XA20110211|dead-url=yes}}</ref> ਕਈ ਵਾਰ ਆਇਸ਼ਾ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਸਟੀਵ ਮੈਕਕਰੀ ਦੁਆਰਾ ਲਈ ਗਈ [[ਅਫ਼ਗਾਨ ਗਰਲ|ਸ਼ਰਤ ਗੁਲਾ]] ਦੀ [[ਅਫ਼ਗਾਨ ਗਰਲ]] ਤਸਵੀਰ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। <ref>{{Cite news|url=http://ngm.nationalgeographic.com/2010/12/afghan-women/rubin-text|title=Veiled Rebellion|last=Rubin|first=Elizabeth|date=December 2010|work=[[National Geographic Magazine]]|access-date=27 November 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20101206212113/http://ngm.nationalgeographic.com/2010/12/afghan-women/rubin-text|archive-date=6 December 2010}}</ref> == ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਅਗਸਤ 2010 ਵਿਚ ਟਾਈਮ ਦੇ ਕਵਰ ਵਿਚ ਤਸਵੀਰ ਲੱਗਣ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ ਆਇਸ਼ਾ ਨੂੰ ਮੁਫ਼ਤ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ ਸਰਜਰੀ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਮਰੀਕਾ ਭੇਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="AOL"/> [[ਕੈਲੀਫ਼ੋਰਨੀਆ|ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ]] ਪਹੁੰਚਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ ਮਾਨਸਿਕ ਅਸੰਤੁਲਨ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ, ਉਸਨੂੰ ਗੈਰ-ਮਿਰਗੀ ਦੇ ਦੌਰੇ, ਪੈਨਿਕ ਅਟੈਕ ਅਤੇ [[ਸਵੈ-ਹਾਨੀ|ਆਪਣੇ-ਆਪ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਇਆ]] ਜਿਸ ਲਈ ਹਸਪਤਾਲ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ। ਸਰਜਨ ਮਾਹਿਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਕਿ ਉਹ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ ਸਰਜਰੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਮਰੀਜ਼ ਦੀਆਂ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਲਈ ‘ਭਾਵਨਾਤਮਕ ਤੌਰ’ ਤੇ ਤਿਆਰ’ ਨਹੀਂ ਸੀ। <ref name="Saving Aesha">{{Cite news|url=http://www.cnn.com/interactive/2012/05/world/saving.aesha/?hpt=hp_c2|title=Saving Aesha|work=CNN}}</ref> ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਪੁਨਰ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਸਰਜਰੀ ਵਿਚ ਦੇਰੀ ਹੋਈ, ਉਸ ਨੂੰ [[ਨਿਊ ਯਾਰਕ|ਨਿਊਯਾਰਕ]] ਦੇ ਕੁਈਨਜ਼ ਵਿਚ ਅਫ਼ਗ਼ਾਨ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਪਨਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ, ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਸਟਾਫ ਅਤੇ ਹੋਰ ਵਸਨੀਕਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਲਾਂ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪਨਾਹ ਘਰ ਵਿਚ ਰੱਖੇ ਗਏ ਰੂਮਮੇਟ ਵੀ ਉਸ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਤਬਦੀਲੀ ਨਾਲ ਆਇਸ਼ਾ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਦੌਰੇ ਪੈਣੇ ਬੰਦ ਹੋ ਗਏ। ਬਾਅਦ ਵਿ ਆਇਸ਼ਾ ਦੀ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਇੰਨਾ ਸੁਧਾਰ ਹੋਇਆ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਿਵਹਾਰ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਦਵਾਈਆਂ ਲੈਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਸਕੀ। 2012 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦਿਆਂ ਹੀ ਆਇਸ਼ਾ ਲਈ ਵਿਕ੍ਰਿਤ ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਮੁੜ ਉਸਾਰੀ ਦੀ ਤਿਆਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ।<ref name="Saving Aesha"/> ਨਵੀਂ ਨੱਕ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਟਿਸ਼ੂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਦੇ ਮੱਥੇ ਦਾ ਵਿਸਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਉਸਦੀ ਨਵੀਂ ਨੱਕ ਦਾ ਅਕਾਰ ਉਸ ਦੇ ਆਪਣੇ ਸਰੀਰ ਤੋਂ ਉਪਾਸਥੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਖੱਬੇ ਹੱਥ ਦੇ ਟਿਸ਼ੂ ਵੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਪਰਤ ਲਈ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸਨ। ਆਇਸ਼ਾ ਦੀਆਂ ਕੁੱਲ 12 ਮੁਕੰਮਲ ਸਰਜਰੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। <ref>[https://www.youtube.com/watch?v=oRAokVK_R2w Video chronicling her surgery by the American Society of Plastic Surgeons (Nov 2014)]</ref> 2014 ਵਿੱਚ ਏਬੀਸੀ ਨਿਊਜ਼ ਨੇ ਆਇਸ਼ਾ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਵੇਖਿਆ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਨਵੀਂ ਨੱਕ ਦਾ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਜਿਸ ਨੇ ਉਸਦੀ ਦਿੱਖ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਆਇਸ਼ਾ ਨੂੰ ਇੱਕ ਅਫ਼ਗਾਨ-ਅਮਰੀਕੀ ਜੋੜੇ ਗੋਦ ਲਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਹੁਣ [[ਮੈਰੀਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=9QBeakiLzNY "Meet Aesha, a Symbol of Strength and Triumph" ABC News video (July 2014)]</ref> ਉਹ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਅਤੇ [[ਗਣਿਤ]] ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਬਣਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਰੱਖਦੀ ਹੈ।<ref name="Saving Aesha"/> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ|2}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [http://www.cnn.com/interactive/2012/05/world/saving.aesha/index.html ਸੇਵਿੰਗ ਆਸ਼ਾ] * [http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2007238,00.html ਅਫ਼ਗਾਨ ਔਰਤ ਅਤੇ ਤਾਲਿਬਾਨ ਦੀ ਵਾਪਸੀ]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100819064843/http://www.time.com/time/world/article/0,8599,2007238,00.html |date=2010-08-19 }}, ''ਟਾਈਮ'' ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੀ ਕਵਰ ਸਟੋਰੀ * [https://www.youtube.com/watch?v=VMFblSRP82o ਬੇਰਹਿਮੀ ਵਾਲੀ ਅਫਗਾਨ ਔਰਤ ਨੇ ਤਾਕਤ ਲੱਭੀ] Diane [https://www.youtube.com/watch?v=VMFblSRP82o Sauyer] ਏਬੀਸੀ [https://www.youtube.com/watch?v=VMFblSRP82o ਨਿਊਜ਼] ਸਪੈਸ਼ਲ ਬੀਬੀ ਆਇਸ਼ਾ ਤੇ * [http://www.thedailybeast.com/blogs-and-stories/2009-12-28/afghanistans-unspeakable-crime/ ਇੱਕ ਅਣਜਾਣ ਅਪਰਾਧ], ਗੇਲ ਟੇਜ਼ੈਮੈਕ ਲੀਮਨ ਦੁਆਰਾ ਅਸਲ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜਾਨਵਰ ਦੀ ਕਹਾਣੀ * [https://web.archive.org/web/20150211141553/http://grossmanburnfoundation.org/success-stories/bibi-aisha/ ਗ੍ਰਾਸਮੈਨ ਬਰਨ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਬੀਬੀ ਆਇਸ਼ਾ ਪੇਜ] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪਸ਼ਤੂਨ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] 6bgyx090eiez61hh31o9zeer6zy1vfz 0 132935 609817 557010 2022-07-31T05:47:27Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 3 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki ਅਲਾਇੰਸ ਫਾਰ ਗ੍ਰੀਨ ਰੈਵੋਲਿਊਸ਼ਨ ਇਨ ਅਫਰੀਕਾ (ਏ.ਜੀ.ਆਰ.ਏ.) ਇਕ ਸੰਗਠਨ ਹੈ ਜੋ ਅਫਰੀਕਾ ਵਿਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਿਲ ਤੇ ਮੇਲਿੰਡਾ ਗੇਟਸ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਰੌਕਫੈਲਰ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਫੰਡ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.rockefellerfoundation.org/what-we-do/current-work/strengthening-food-security-alliance|title=Strengthening Food Security: Alliance for a Green Revolution in Africa (AGRA) :: The Rockefeller Foundation|date=2012-02-01|website=web.archive.org|access-date=2021-02-19|archive-date=2012-02-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20120201192525/http://www.rockefellerfoundation.org/what-we-do/current-work/strengthening-food-security-alliance|dead-url=unfit}}</ref> ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਖੇਤ ਮਾਲਕਾਂ ਅਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋਰ ਮੈਂਬਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਨੀਤੀ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਜਾਂ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਅਤੇ ਤਾਲਮੇਲ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ 2014 ਤੋਂ ਇਸਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਐਗਨੇਸ ਕਾਲੀਬਟਾ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://www.nasonline.org/news-and-multimedia/news/agnes-kalibata-PWM.html|title=Agnes Kalibata to Receive Public Welfare Medal|website=www.nasonline.org|access-date=2021-02-19}}</ref> == ਟੀਚੇ == * AGRA ਦੇ ਦੱਸੇ ਟੀਚੇ (2020 ਲਈ) ਨਿਮਨਲਿਖਿਤ ਹਨ: * 20 ਮਿਲੀਅਨ ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨੀ ਨੂੰ ਦੁਗਣਾ ਕਰਨਾ [food]<ref>{{Cite web|url=http://www.theguardian.com/global-development/poverty-matters/2011/may/31/global-food-crisis-agriculture-production|title=Global food crisis: Towards a 'doubly green' world {{!}} Gordon Conway|last=Conway|first=Sir Gordon|date=2011-05-31|website=the Guardian|language=en|access-date=2021-02-19}}</ref> * 20 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭੋਜਨ ਦੀ ਅਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ 50% ਘਟਾਉਣਾ <ref name=":0">{{Cite web|url=https://childrenshealthdefense.org/defender/bill-gates-neo-feudalism-farmer-bill/|title=Bill Gates and Neo-Feudalism: A Closer Look at Farmer Bill • Children's Health Defense|website=Children's Health Defense|language=en-US|access-date=2021-02-19}}</ref> * ਇਹ ਸੁਨਿਸ਼ਚਿਤ ਕਰਨਾ ਕਿ ਘੱਟੋ ਘੱਟ 15 ਦੇਸ਼ ਟਿਕਾਊ ਅਤੇ ਮੌਸਮ ਅਨੁਕੂਲ ਹਰੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵੱਲ ਵਧ ਰਹੇ ਹਨ । * ‘ਦਿਸ ਇਜ਼ ਅਫਰੀਕਾ’ ਨਾਲ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਵਿੱਚ, AGRA ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਜੇਨ ਕਰੂਕੂ ਨੇ ਇਸ ਦੇ ਫੋਕਸ ਬਾਰੇ ਦੱਸਿਆ: ਪਹਿਲੀ ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਸਾਨੂੰ ਖੇਤੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਲਈ ਅਫਰੀਕੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਖ਼ੁਦ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਤੇ ਖੋਜ ਅਦਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਿਵੇਸ਼ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਫੰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਜੋ ਅਸੀਂ ਵਧੇਰੇ ਬੀਜ ਕਿਸਮਾਂ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕੀਏ ਜੋ ਕਿ ਵੱਧ ਉਪਜ ਦੇਣ ਵਾਲੀਆਂ ਅਤੇ ਕੀੜਿਆਂ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਪ੍ਰਤੀ ਰੋਧਕ ਹਨ।<ref>{{Cite web|url=http://www.thisisafricaonline.com/Perspectives/Interview-Jane-Karuku-President-of-the-Alliance-for-a-Green-Revolution-in-Africa|title=Available to Registered users only - This is Africa|date=2013-08-24|website=web.archive.org|access-date=2021-02-19|archive-date=2013-08-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20130824223311/http://www.thisisafricaonline.com/Perspectives/Interview-Jane-Karuku-President-of-the-Alliance-for-a-Green-Revolution-in-Africa|dead-url=unfit}}</ref> == ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ == ਕਾਸਾਵਾ ਦੇ ਰੋਗ-ਰੋਧਕ ਤਣਾਅ ਦਾ ਵਿਕਾਸ। ਜੈਨੇਟਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਡ ਕਸਾਵਾ ਕਸਾਵਾ ਬ੍ਰਾਊਨੀ ਸਟ੍ਰੀਕ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਰੋਗ ਅਤੇ ਕਸਾਵਾ ਆਮ ਮੋਜ਼ੇਕ ਵਾਇਰਸ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੈ। ਘਾਨਾ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਫਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪੀਐਚਡੀ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ <ref>{{Cite web|url=https://allafrica.com/stories/201201250001.html|title=Africa: Aid Can Spur 'Historic Progress' - Bill Gates|date=2012-01-25|website=allAfrica.com|language=en|access-date=2021-02-19}}</ref> == ਆਲੋਚਨਾਵਾਂ == ਇੱਕ "ਵਾਇਸਸ ਫਰੋਮਅਫਰੀਕਾ" ਕਾਨਫਰੰਸ ਨੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਏਜੀਆਰਏ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਹ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਡੂੰਘੇ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ' ਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਤਕਨੀਕੀ ਹੱਲ ਲਗਾਉਂਦੀ ਹੈ; ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਹ ਅਜਿਹਾ ਵਾਤਾਵਰਣ ਲਾਗੂ ਕਰੇਗੀ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨ ਆਪਣੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਤਾਕਤ ਗੁਆ ਦੇਣਗੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵੱਡੇ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨਾਂ ਤੋਂ ਹਰ ਸਾਲ ਵਾਪਸ ਖਰੀਦਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਹਾਸ਼ੀਏ 'ਤੇ ਧੱਕਣ ਵਿਚ ਵੀ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.oaklandinstitute.org/sites/oaklandinstitute.org/files/voicesfromafrica_full.pdf|title=AfricAn fArMers And environMentAlists speAk out AgAinst A new green revolution in AfricA|last=Mittal|first=Anuradha|website=Oaklandinstitute.org|access-date=19 February 2021}}</ref> ਕਾਨਫਰੰਸ ਨੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਨਿਮਨ ਲਿਖਿਤ ਦਲੀਲਾਂ ਵਾਲੇ ਖੋਜ-ਪੱਤਰਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ: * ਅਫਰੀਕਾ ਲਈ ਫਾਂਊਡੇਸ਼ਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਵਿੱਚ ਉਹ ਨਕਦੀ ਫਸਲਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ ਜੋ ਗਲੋਬਲ ਮਾਰਕੀਟ ਤੇ ਵੇਚੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਲਈ ਖਾਧ ਪਦਾਰਥ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰੱਥ ਬਣਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਗਲੋਬਲ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਉਤਰਾਅ-ਚੜਾਅ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.oaklandinstitute.org/sites/oaklandinstitute.org/files/voicesfromafrica_full.pdf|title=Promoting Genetic Engineering in Africa: Who Stands to Benefit?|page=9|access-date=22 February 2021}}</ref> * ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚਿੰਤਾ ਹੈ ਕਿ '''ਏਜੀਆਰਏ''' ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਕਿਸਾਨਾਂ ਉੱਤੇ ਜੈਨੇਟਿਕ ਵਰਤੋਂ ਪ੍ਰਤੀਬੰਧਨ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਏਗੀ, ਫਿਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਬੀਜਾਂ ਲਈ ਬਾਹਰੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਛੱਡ ਦੇਵੇਗਾ।<ref>{{Cite journal|last=Shiva|first=Vandana|last2=Emani|first2=Ashok|last3=Jafri|first3=Afsar H.|date=1999|title=Globalisation and Threat to Seed Security: Case of Transgenic Cotton Trials in India|url=https://www.jstor.org/stable/4407732|journal=Economic and Political Weekly|volume=34|issue=10/11|pages=601–613|issn=0012-9976}}</ref> * ਕੁਝ ਆਲੋਚਕਾਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਏਜੀਆਰਏ ਜੈਨੇਟਿਕਲੀ ਸੋਧੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਫਸਲਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਨ ਲਈ ਚੈਰੀ-ਚੁਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬੁਲਾਰਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਅਫਰੀਕਾ ਨੂੰ ਗ਼ਲਤ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਦਾ ਹੈ। * ਏ.ਜੀ.ਆਰ.ਏ. ਦੁਆਰਾ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕੁਝ ਤਕਨਾਲੋਜੀਆਂ ਜੜੀ-ਬੂਟੀਨਾਸ਼ਕਾਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਸੁਪਰ ਘਾਹ-ਫੂਸਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। * ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਭੁੱਖ ਅਸਲ ਅਨਾਜ ਦੀ ਘਾਟ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਗਰੀਬੀ ਤੇ ਜਿਆਦਾ ਨਿਰਭਰ ਹੈ; ਲੋਕ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਵਾਧੂ ਭੋਜਨ ਨਹੀਂ ਖਰੀਦ ਸਕਣਗੇ ਜੋ ਵੱਡੀਆਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀਗਤ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://foodfirst.org/wp-content/uploads/2013/12/PB12-Ten-Reasons-Why-AGRA-Will-not-Solve-Poverty-and-Hunger-in-Africa.pdf|title=ਦੱਸ ਕਾਰਨ- ਕਿਉਂ AGRA ਏਜੀਆਰਏ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਗਰੀਬੀ ਤੇ ਭੁੱਖਮਰੀ ਦਾ ਹੱਲ ਨਹੀਂ।|last=Eric|first=Holt-Giménez,|website=foodfirst.org|access-date=22 February 2021}}</ref> * ਬਿੱਲ ਗੇਟਸ 'ਕਾਰਟੇਲ' ਦੇ 14 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਅਫਰੀਕਾ ਦੇ 18 ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਭੁੱਖ ਦੀ ਅੱਤ ਵਿੱਚ 30 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪੇਂਡੂ ਗਰੀਬੀ ਬਹੁਤ ਵੱਧ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਭੁੱਖੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਕੇ 131 ਮਿਲੀਅਨ ਹੋ ਗਈ ਹੈ।<ref name=":0" /> ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੋਜ-ਪੱਤਰ '''ਸਥਾਨਕ ਕੰਟਰੋਲ''' ਅਤੇ '''ਖੁਰਾਕ ਦੀ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਬਹਾਲ''' ਰੱਖਣ ਨੂੰ ਇੱਕ ਬਦਲ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਂਦੇ ਹਨ। ਹੋਰ ਸਰੋਤ, ਬਾਇਓਸੇਫਟੀ ਲਈ ਅਫਰੀਕੀ ਸੈਂਟਰ, ਈਕੋਟੇਰਾ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ . ਅਤੇ ਦਿ ਗਾਰਡੀਅਨ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ '''ਗੇਟਸ ਫਾਊਂਡੇਸ਼ਨ,ਜੋ ਮੋਨਸੈਂਟੋ ਅਤੇ ਕਾਰਗਿਲ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗੀ ਹੈ,''' ਮੋਜ਼ਾਮਬੀਕ ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਇਲਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜੈਨੇਟਿਕ ਰੂਪ ਨਾਲ ਸੋਧੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਨੂੰ ਹਮਲਾਵਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.theguardian.com/global-development/poverty-matters/2010/sep/29/gates-foundation-gm-monsanto|title=Why is the Gates foundation investing in GM giant Monsanto? {{!}} John Vidal|date=2010-09-29|website=the Guardian|language=en|access-date=2021-02-19}}</ref> "ਲਿਵਿੰਗ ਵਿਦ ਗੇਟਸ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ" ਸਿਰਲੇਖ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸ ਵਿੱਚ ਗੇਟਸ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਦੀ ਸਪਾਂਸਰਸ਼ਿਪ ਦੀ ਕੁਝ ਆਲੋਚਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਕ ਲੇਖਕ ਨੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਮੀਡੀਆ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਵਿਆਪੀ ਸਿਹਤ ਉੱਤੇ ਫਾਂਊਡੇਸ਼ਨ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਇੰਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਲਗਭਗ ਸਾਰੀਆਂ ਆਲੋਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਠਿੱਠ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.hudson.org/files/pdf_upload/Alliance%20magazine%20-%20Timothy%20Ogden.pdf|title=Wayback Machine|date=2013-04-03|website=web.archive.org|access-date=2021-02-19|archive-date=2013-04-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20130403100517/http://www.hudson.org/files/pdf_upload/Alliance%20magazine%20-%20Timothy%20Ogden.pdf|dead-url=unfit}}</ref> == ਮੁਲਾਂਕਣ == ਜਦਕਿ ਏਜੀਆਰਏ ਆਪਣੇ 2020 ਦੇ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਟੀਚੇ 3 ਕਰੋੜ ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨੀ-ਘਰਾਂ ਦੀ ਆਮਦਨ ਅਤੇ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਨੂੰ ਦੁੱਗਣਾ ਕਰਨ ( 100% inches)ਅਤੇ ਭੁੱਖਮਰੀ ਨੂੰ ਅੱਧਾ ਕਰਨ ( 50% decrease) ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚ ਚੁੱਕਾ ਹੈ ਇਸ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਤੱਥਾਂ ਤੋਂ ਸਾਫ਼ ਨਜ਼ਰ ਆ ਰਹੀ ਹੈ।ਕੇਵਲ ਇਥੋਪੀਆ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਉਤਪਾਦਕਤਾ 73% ਵਧੀ ਹੈ ਤੇ ਭੁੱਖਮਰੀ 23% ਘੱਟ ਹੋਈ ਹੈ ਉਹ ਵੀ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਟੀਚਾ 100% ਤੇ 50% ਕ੍ਰਮ ਅਨੁਸਾਰ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਦੂਰ ਹੈ।ਘਾਨਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਕੁੱਝ ਵਧੀ ਹੈ ਤੇ ਭੁੱਖਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਕੁੱਝ ਘਟੀ ਹੈ । ਏਜੀਆਰਏ ਦੇ 13 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਔਸਤ ਉਤਪਾਦਕਤਾ ਵਾਧਾ 18% ਤੇ ਭੁੱਖਿਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਘਾਟੇ ਦੀ ਬਜਾਏ 30% ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.iatp.org/africas-choice|title=Failure to Yield ,little benefit for small scale farmers|last=Wise|first=Timothy|date=28 July 2020|website=Iatp.org|access-date=23 February 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.rosalux.de/en/publication/id/42635|title=False Promises: The Alliance for a Green Revolution in Africa (AGRA) - Rosa-Luxemburg-Stiftung|website=www.rosalux.de|language=en-US|access-date=2021-02-23}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == e7zxxwsgltdqjmv6uufvy0m6mcip6d5 0 133695 609934 600205 2022-07-31T10:39:01Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki ਮਹਾਭਾਰਤ ਇੱਕ ਲੰਬੇ ਅਰਸੇ ਤਕ ਸਿਰਫ਼ ਸੰਸਕ੍ਰਤ ਵਿਚ ਹੀ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਲੇਕਿਨ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਇੱਕ ਮਹਾਂਕਾਵਿ ਦੇ ਕਈ ਤਰਜੁਮੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। == ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ == ਪੰਜਾਬੀ ਵਿਚ ਅਜੇ ਤਕ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦਾ ਪੂਰਾ ਤਰਜੁਮਾ ਨਹੀ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪਰ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਚਾਰ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚ ਪੂਰੇ (18 ਪਰਵ) ਮਹਾਭਾਰਤ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ===ਤਮਿਲ=== ਤਮਿਲ ਵਿਚ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦਾ ਤਰਜੁਮਾ ਰਾਮਾਨੁਜਾਚਾਰਯ (இராமானுஜச்சாரியார்) ਨੇ 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਸੀ। === ਬੰਗਾਲੀ === ਕਾਲੀਪ੍ਰੰਸਨ ਸਿੰਘ (কালীপ্রসন্ন সিংহ) ਨੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=http://bn.banglapedia.org/index.php/%E0%A6%B8%E0%A6%BF%E0%A6%82%E0%A6%B9,_%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B2%E0%A7%80%E0%A6%AA%E0%A7%8D%E0%A6%B0%E0%A6%B8%E0%A6%A8%E0%A7%8D%E0%A6%A8|title= সিংহ, কালীপ্রসন্ন |author=|publisher=ਬਾਂਗਲਾਪੀਡੀਆ |lang=bn|access-date=2021-03-14}}</ref> ===ਮਲਿਆਲਮ=== ਕਵਿ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਤ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਕੋਂਨਲ੍ਲੂਰ੍ ਕੁਨ੍ਨਿਕ੍ਕੁਟ੍ਟਨ੍ ਤਮ੍ਪੁਰਾਨ੍ (കൊടുങ്ങല്ലൂർ കുഞ്ഞിക്കുട്ടൻ തമ്പുരാൻ) ਨੇ ਮਹਾਭਾਰਤ ਨੂੰ ਮਲਯਾਲਮ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=http://mahabharata-resources.org/arrrv1.html|title=Translation of Mahabharata |author=ਰਾਜਾਰਾਜਾ ਵਰਮਾ (Rajaraja Verma) publisher=Mahabharat Resources |lang=en|access-date=2021-03-14}}</ref> ===ਹਿੰਦੀ=== ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦਾ ਤਰਜੁਮਾ ਗੀਤਾ ਪ੍ਰੇਸ ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। == ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ == ਸੰਸਕ੍ਰਤ ਵਿਚੋਂ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦਾ ਪੂਰਾ ਤਰਜੁਮਾ ਚਾਰ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਜ਼ੁਬਾਨਾਂ ਵਿਚ ਮਿਲਦਾ ਹੈ: ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ, ਚੀਨੀ, ਰੂਸੀ, ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ। ===ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ=== 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਕਿਸਾਰੀ ਮੋਹਨ ਗਾੰਗੂਲੀ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦਾ ਤਰਜੁਮਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਖਸ ਸਨ। 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਬੰਗਾਲੀ ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਲਾਲ ਨੇ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦਾ ਤਰਜੁਮਾ ਕੀਤਾ।<ref>{{cite web|url=https://marathivishwakosh.org/9469/|title= पुरुषोत्तम लाल (Purushottam Lal)|author=ਸਦਾਸ਼ਿਵ ਸ਼ਿੰਦੇ (सदाशिव शिंदे)|publisher=ਮਰਾਠੀਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ (मराठीविश्वकोश)|lang=mr|access-date=2021-03-14|date=}}</ref> ਨੀਤੀ ਆਯੋਗ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਹੀ ਬਾਸ਼ਿੰਦੇ ਬਿਬੇਕ ਦੇਬਰੋਏ ਨੇ 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=https://pib.gov.in/newsite/PrintRelease.aspx?relid=114825|title= Shri Bibek Debroy takes over as member NITI Aayog |author=|publisher=Press Information Bureau |lang=en|access-date=2021-03-14|date=2015-01-21}}</ref> ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਕਲੇਅ ਸੰਸਕ੍ਰਤ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ (Clay Sanskrit Library) ਇੱਕ ਪੂਰਾ ਤਰਜੁਮਾ ਕਰਨ ਵਿਚ ਜੁੱਟਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।<ref>{{cite web|url=http://www.claysanskritlibrary.org/about_mahabharata.php|title=Into the Fray: An Introduction to the Maha·bhárata|author=ਵੋਗਨ ਪੀਲੀਕਿਨ (Vaughan Pilikian)|publisher=ਕਲੇਅ ਸੰਸਕ੍ਰਤ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ (Clay Sanskrit Library)|lang=en|access-date=2021-03-14|date=|archive-date=2021-04-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20210423195041/http://www.claysanskritlibrary.org/about_mahabharata.php|dead-url=yes}}</ref> ===ਇਤਾਲਵੀ=== ਇਟਲੀ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਰੀਨੋ ਵਿਚ 1835 ਵਿਚ ਜੰਮੇ ਮੀਕੇਲੇ ਕੇਰਬਾਕੇਰ (Michele Kerbaker) ਨੇ ਕਵਿਤਾ-ਰੂਪ ਵਿਚ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆ ਦਾ ਤਰਜੁਮਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਕੇਰਬਾਕੇਰ ਦਾ ਤਰਜੁਮਾ ਉਸਦੇ ਮਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ''Il Mahabharata tradotto in ottava rima nei suoi principali episodi da Michele Kerbaker'' ਨਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਸ਼ਾਇਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{cite web|url=https://www.treccani.it/enciclopedia/michele-kerbaker_(Dizionario-Biografico)/|title= KERBAKER, Michele|author=ਜੀਊਲੀਆਨੋ ਬੋਕ੍ਕਾਲੀ (Giuliano Boccali) |publisher=ਇਤਾਲਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਤਰੇਕਾਨੀ (Treccani) |lang=it|access-date=2021-03-14|date=2004}}</ref> === ਚੀਨੀ === ਮਹਾਭਾਰਤ ਨੂੰ ਚੀਨੀ ਵਿਚ ਤਰਜੁਮਾ ਕਰਨ ਦਾ ਕੰਮ 1989 ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਤਕਰੀਬਨ 16 ਵਰ੍ਹੇ ਚਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2005 ਵਿਚ ਸਿਰੇ ਚੜ੍ਹਿਆ। ਇਸ ਤਰਜੁਮੇ ਵਿਚ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾ ਬੀਜਿੰਗ ਯੂਨਿਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਡਿਪਾਰਟਮੇਂਟ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੰਸਕ੍ਰਦ ਦੇ ਵਿਦਵਾਨ ਹੁਆਨ ਪਾਓ ਸ਼ੇਨ (黄宝生) ਨੇ ਨਿਭਾਈ ਹੈ। ਚੀਨੀ ਤਰਜੁਮੇ ਦਾ ਨਾਂ 摩诃婆罗多 (ਮੋ ਹ ਪੋ ਲੂਓ ਦੂਓ) ਹੈ।<ref>{{cite web |url=https://www.fmprc.gov.cn/ce/cein/chn/wh/zywhxw/t247285.htm |title=印度史诗《摩诃婆罗多》中文全译本问世 |website=ਚੀਨੀ ਐਂਬਸੀ ਦਿੱਲੀ ਵਿਚ |access-date=2021-03-14|date=2006-04-19|lang=zh}}</ref> === ਜਾਪਾਨੀ === ਜਾਪਾਨੀ ਵਿਚ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਤਰਜੁਮੇ ਮਿਲਦੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾ ਤਰਜੁਮਾ ਯਾਮਾਗੀਵਾ ਮੋਤੋ (山際素男) ਨੇ ਸਾਨੀਚੀ ਪਬਲਿਸ਼ਿੰਗ ਹਾਊਸ ਲਈ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਸੀ। マハーバーラタ (ਮਾਹਾਆਬਾਆਰਾਤਾ) ਨਾ ਦਾ ਇਹ ਤਰਜੁਮਾ ਕੰਪਲੀਟ ਤਾਂ ਹੈ, ਲੇਕਿਨ ਇਸ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚੋ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਨਾ ਕਿ ਸੰਸਕ੍ਰਤ ਵਿਚੋਂ।<ref>{{cite web |url=http://www.tufs.ac.jp/blog/ts/g/aoyama/files/sea-20081127.pdf |title=マハーバーラタの概要：マハーバーラタの主要登場人物の紹介とあらすじ |website= ਟੋਕੀਓ ਯੂਨਿਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਡਿਪਾਰਟਮੇਂਟ (東京外国語大学) |access-date=2021-03-14|lang=ja}}</ref> ਇਸ ਖਾਮੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਜਾਪਾਨੀਆਂ 2000 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ ਜਾਪਾਨੀਆਂ ਨੇ ਇੱਕ ਵਾਰ ਤਰਜੁਮੇ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਵਾਰ ਸ਼ਾਸ਼ਤ੍ਰੀ ਕਾਮੀਮੂਰਾ ਕਾਤਸੂਹੀਕੋ (上村勝彦) ਨੇ ਸੰਸਕ੍ਰਤ ਤੋ ਜਾਪਾਨੀ ਵਿਚ 8 ਜਿਲਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤੀਆਂ। ਇਸ ਤਰਜੁਮੇ ਦਾ ਨਾਂ 原典訳 マハーバーラタ (ਦੇਨਦੇਨਵੋ ਮਾਹਾਆਬਾਆਰਾਤਾ) ਹੈ। ਬਾਕੀ ਕੰਮ ਅਜੇ ਬਾਕੀ ਹੈ।<ref>{{cite web |url=https://ja.wikipedia.org/wiki/%E4%B8%8A%E6%9D%91%E5%8B%9D%E5%BD%A6 |title=上村勝彦 |website= ਜਾਪਾਨੀ ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ|access-date=2021-03-14|lang=ja}}</ref> ===ਫ਼ਰਾਂਸਿਸੀ=== ਇਪੋਲੀਤ ਫੋਸ਼ (Hippolyte Fauche) ਨਾਂ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਅਤੇ ਕਲਚਰ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਫ਼ਰਾਂਸਿਸੀ ਨੇ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ 19ਵੀਂ ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, 10 ਜਿਲਦਾ ਵੀ ਛਾਪੀਆ, ਲੇਕਿਨ ਅਚਾਨਕ ਮੌਤ ਹੋਣ ਕਾਰਣ ਕੰਮ ਸਿਰੇ ਨਹੀ ਚੜ੍ਹ ਸਕਿਆ। 21ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿਚ ਗੀ ਵਾਂਸਾਂ (Guy Vincent)) ਅਤੇ ਜੀਯੇ ਸ਼ਾਓਫੇਲਬੇਰਗੇਰ (Gilles Schaufelberger) ਨੇ ਮੁੜ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਹੈ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਜਿਲਦਾ ਤਰਜੁਮੇ ਵੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਲੋਂ ਛਾਪੀਆਂ ਜਿਲਦਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਹਨ: ''Tome I: la Genèse du monde'', ''Tome II: Rois et Guerriers'' ਅਤੇ ''Tome III: Les Révélations'')।<ref>{{cite web|url=http://www.neurom.ch/mbh/home.htm|title=Du Mahâbhârata|publisher=|lang=fr|access-date=2021-03-14|archive-date=2008-12-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20081227210109/http://www.neurom.ch/mbh/home.htm|dead-url=unfit}}</ref> ===ਫਾਰਸੀ === ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਕਬਰ ਦੇ ਹੁਕਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਹਾਭਾਰਤ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਫ਼ਾਰਸੀ ਵਿਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਫ਼ਾਰਸੀ ਉਸ ਵਕਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਚ-ਵਰਗ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਅਜਕਲ੍ਹ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਹੈ। ਫਾਰਸੀ ਤਰਜੁਮੇ ਦਾ ਨਾਂ ਰਜ਼ਮਨਾਮਾ ( رزم‌نامه) ਹੈ। ===ਰੂਸੀ=== ਰੂਸੀ ਵਿਚ ਤਾਂ 1840 ਵਿਚ ਵੀ ਟੁੱਟ-ਫੁੱਟ ਤਰਜੁਮੇ ਹੋਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ ਸੀ। ਲੇਕਿਨ ਸਬ ਤੋਂ ਨਵਾ ਅਤੇ ਪੂਰਾ ਤਰਜੁਮਾ ਮਹਾਪੰਡਤ ਵਲਾਦਿਮੀਰ ਇਵਾਨੋਵਿਚ ਕਾਲ੍ਯਾਨੋਵ (Кальянов, Владимир Иванович) ਵਲੋਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਅਕਾਦਮੀ ਅਨੁਵਾਦ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰੂਸੀ ਵਿਚ ''Полный академический перевод'' (ਪੋਲਨੀ ਅਕਾਦੇਮੀਚੇਸਕੀ ਪੀਰਿਵੋਦ) ਆਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤਰਜੁਮੇ ਤੇ ਕੰਮ 1950 ਵਿਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ 2017 ਵਿਚ ਖਤਮ।<ref>{{cite web|url=https://bigenc.ru/literature/text/2195297|title=«МАХАБХА́РАТА»|author=ਯਾ. ਵੇ. ਵਾਸੀਲਕੋਵ? ਯੇ. ਐਮ. ਗੋਰੋਖੋਵਨਿਕ (Я. В. Васильков; Е. М. Гороховик)|publisher=Большая Российская Энциклопедия (ਮਹਾਨ ਰੂਸੀ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ) |lang=ru|access-date=2021-03-14}}</ref> ==ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ== [[ਮਹਾਭਾਰਤ]] ==ਹਵਾਲੇ== <references /> == ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ == * [https://www.sacred-texts.com/hin/maha/ ਕਿਸਾਰੀ ਮੋਹਨ ਗਾੰਗੂਲੀ ਦਾ ਤਰਜੁਮਾ ] (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ) * [https://fr.wikisource.org/wiki/Le_Mah%C3%A2bh%C3%A2rata_(traduction_Fauche)/Tome_1/Texte_entier ਇਪੋਲੀਤ ਫੋਸ਼ ਦਾ ਤਰਜੁਮਾ] (ਫ਼ਰਾਂਸਿਸੀ) [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਹਾਭਾਰਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਾਹਿਤ]] qw9ghbmc60u3qx1b3lbvkdu01aja686 0 133696 609897 602077 2022-07-31T08:54:03Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki ਇਹ [[ਪੰਜਾਬ]] ਖੇਤਰ ਦੇ ਜਾਂ [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਮੀਡੀਆ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੈ ਪੰਜਾਬੀ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟਿੰਗ ਲਈ ਕਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।<ref>[https://web.archive.org/web/20031220134854/http://www.punjabipress.org/ The Punjabi Press Club of Canada]</ref> == ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਵੈੱਬ ਚੈਨਲ == 2019 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਡਿਜ਼ੀਟਲ ਸਮੱਗਰੀ ਅਤੇ ਚੈਨਲ ਵੱਧ ਰਹੇ ਹਨ: <ref>{{Cite web|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/ptc-networks-punjabi-digital-film-awards-today-6271875/|title=PTC Network’s Punjabi digital film awards in Chandigarh today|date=2020-02-17|website=The Indian Express|language=en-US|access-date=2020-02-20}}</ref> * ਪੰਜਾਬੀ ਪਰਚਾਰ ਟੀਵੀ <ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/amritsar/punjabis-mark-mother-language-day-in-pak/articleshow/68105938.cms|title=Punjabis mark Mother Language Day in Pakistan|last=N|first=TN|website=The Times of India|language=en|access-date=2020-02-20}}</ref> * ਪੰਜਾਬੀ ਲਹਿਰ <ref>{{Cite web|url=https://www.rabwah.net/pakistans-sikh-muslim-duo-want-to-fight-religious-intolerance-by-reviving-punjabi-culture/|title=Pakistan's Sikh-Muslim duo want to fight religious intolerance by reviving Punjabi culture|last=Ahmad|first=Ehsan|date=2018-04-26|website=Rabwah Times|language=en-US|access-date=2020-02-20}}</ref> * ਅਜੀਤ ਵੈੱਬ ਟੀਵੀ <ref>{{Cite web|url=https://www.ajittv.com/|title=ਅਜੀਤ ਵੈੱਬ ਟੀ ਵੀ: ਵੀਡੀਓ ਖ਼ਬਰਾਂ|website=www.ajittv.com|access-date=2020-02-20}}</ref> * [[ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਭੁਲੇਖਾ|ਭੁਲੇਖਾ]] ਟੀਵੀ <ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/channel/UC7ny7oweY3Thr0x2z70fH7A|title=Bhulekha Tv|website=YouTube|language=en|access-date=2020-02-20}}</ref> == ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪੰਜਾਬੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਅਤੇ ਖ਼ਬਰ ਸੰਗਠਨ == ; ਹੋਂਗਕੋਂਗ * ਪੰਜਾਬੀ ਚੇਤਨਾ ( [http://www.PunjabiChetna.com ਪੰਜਾਬੀ ਚੇਤਨਾ] ) ; ਭਾਰਤ * [https://news.timetv.news ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210125223350/https://news.timetv.news/ |date=2021-01-25 }} (ਪਟਿਆਲਾ) | ਟਾਈਮ ਟੀਵੀ]] ( [https://news.timetv.news ਚੜ੍ਹਦੀਕਲਾ] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210125223350/https://news.timetv.news/ |date=2021-01-25 }} ) * ਪੈਡਲਰ ਮੀਡੀਆ ( [https://peddlermedia.in ਪੈਡਲਰ ਮੀਡੀਆ]) * ਆਜ਼ਾਦ ਸੋਚ * [[ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਜੀਤ]] * [[ਦ ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ]] ([http://www.tribuneindia.com ਟ੍ਰਿਬਿਊਨ]) * ਪੰਜਾਬ ਨਿਊਜ਼ਲਾਈਨ * ਪੰਜਾਬ ਟਾਈਮਜ਼ * [[ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਸਪੋਕਸਮੈਨ|ਰੋਜਾਨਾ ਸਪੋਕਸਮੈਨ]] * ਦੇਸ਼ਵਿਦੇਸ਼ ਟਾਈਮਜ਼ * ਪੰਜਾਬ ਹਾਟਲਾਈਨ * ਪੰਜਾਬੀ ਨਿਊਜ਼ ਓਨਲਾਈਨ * ਪੰਜਾਬ ਨਿਊਜ਼ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸ * ਦੁਆਬਾ ਹੈੱਡਲਾਈਨਜ਼ * [[ਪੰਜਾਬ ਮੇਲ]] * ਮਹੀਨਾਵਾਰ ਵਰਿਆਮ ਜਲੰਧਰ * ਘਾਂਚੀ ਮੀਡੀਆ ; ਇਟਲੀ ; ਕਨੇਡਾ * ਏਸ਼ੀਅਨ ਵਿਜ਼ਨ * ਐਫਵਾਈਆਈ ਮੀਡੀਆ ਗਰੁੱਪ ਲਿਮਟਿਡ * ਪੰਜਾਬ ਨਿਊਜ਼ਲਾਈਨ * ਪੰਜਾਬੀ ਡੇਲੀ * ਸਿੱਖ ਪ੍ਰੈਸ * ਸੰਝ ਸਵੇਰਾ * ਅਜੀਤ ਵੀਕਲੀ ; ਪਾਕਿਸਤਾਨ * [[ਰੋਜ਼ਨਾਮ੍ਹਾ ਸਜਣ|ਸੱਜਣ]] * [[ਰੋਜ਼ਨਾਮਾ ਖ਼ਬਰੇਂ|ਖ਼ਬਰਾਂ]] * [[ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਭੁਲੇਖਾ|ਭੁਲੇਖਾ]] ; ਯੂਕੇ * ਸਿੱਖ ਟਾਈਮਜ਼ * ਅਕਾਲ ਚੈਨਲ ; ਯੂਐਸਏ * ਐਫਆਈਆਈ ਮੀਡੀਆ ਗਰੂਪ ਲਿ * ਪੰਜਾਬ ਮੇਲ ਯੂਐਸਏ * ਕਮੀ ਏਕਤਾ ; ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਓਨਲਾਈਨ ਅਖ਼ਬਾਰ * ਪੰਜਾਬੀ ਚੇਤਨਾ * ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ * ਪੰਜਾਬ ਨਿਊਜ਼ਲਾਈਨ * ਦੇਸ਼ਵਿਦੇਸ਼ ਟਾਈਮਜ਼ * ਵਿਚਾਰ * ਮੀਡੀਆ ਪੰਜਾਬ * ਯੂਰਪ ਸਮਾਚਾਰ * ਯੂਰਪ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬੀ * ਪੰਜਾਬੀ ਟੂਡੇ == ਪੰਜਾਬੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਚੈਨਲ == {| class="wikitable" ! width="150" |ਨੈੱਟਵਰਕ ! width="130" |ਦੇਸ਼ ! width="75" |ਰੂਪ ! width="120" |ਵੈਬਸਾਈਟ |- |ਨਾਈਨ ਐਕਸ ਟਸ਼ਨ |{{IND}} |ਸੰਗੀਤ |[https://archive.is/20130217230653/http://www.9xtashan.in/index.aspx Official Site] |- |ਟੀਵੀ ਪੰਜਾਬ |{{CAN}} |ਜਨਰਲ | |- |ਅਲਫਾ ਈਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ |{{USA}} |ਜਨਰਲ |[http://www.zeetvusa.com/alphaetcpunjabi/ Official Site] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200505104224/http://www.zeetvusa.com/alphaetcpunjabi/ |date=2020-05-05 }} |- |ਏਟੀਐਨ ਪੀਐਮ ਵਨ |{{CAN}} |ਜਨਰਲ/ਸੰਗੀਤ |[http://asiantelevision.net/channel/atn-pm-one Official Site] |- |ਏਟੀਐਨ ਪੰਜਾਬੀ |{{CAN}} |ਜਨਰਲ |[http://asiantelevision.net/channel/atn-punjabi Official Site] |- |ਏਟੀਐਨ ਪੰਜਾਬੀ ਨਿਊਜ਼ |{{CAN}} |ਖ਼ਬਰਾਂ |[http://asiantelevision.net/channel/atn-punjabi-news Official Site] |- |[[ਆਪਣਾ ਚੈਨਲ]] |{{PAK}} |ਜਨਰਲ |[https://web.archive.org/web/20090321224646/http://www.apna.tv/ Official Site] |- |ਆਪਣਾ ਨਿਊਜ਼ |{{PAK}} |ਖ਼ਬਰਾਂ |None |- |ਆਵਾਜ਼-ਏ-ਵਤਨ ਟੀਵੀ |{{USA}} |ਸੰਗੀਤ |[http://www.aapnatv.com/ Official Site] |- |[[ਬੱਲੇ ਬੱਲੇ]] |{{IND}} |ਸੰਗੀਤ |None |- |ਬੀਟ ਐਂਡ ਬੂਮ |{{USA}} |ਸੰਗੀਤ/ਰੋਕੁ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ |[http://www.beatandboom.com/ Official Site] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201019221555/http://beatandboom.com/ |date=2020-10-19 }} |- |ਚੈਨਲ ਪੰਜਾਬ |{{USA}} |ਜਨਰਲ ਮਨੋਰੰਜਨ (ਕਾਮੇਡੀ,ਸੋਪ ਓਪੇਰਾ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ) |[http://www.channelpunjabtv.com/ Official Site] |- |ਚੈਨਲ ਪੰਜਾਬੀ |{{CAN}} |ਜਨਰਲ |[http://www.channelpunjabi.ca Official Site] |- |ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਿਊਜ਼ |{{IND}} |ਜਨਰਲ/ਸੰਗੀਤ/ਮਨੋਰੰਜਨ/ਖ਼ਬਰਾਂ |[http://www.raftaarnews.com/ Official Site] |- |ਚੜ੍ਹਦੀ ਕਲਾ ਟਾਈਮ ਟੀਵੀ |{{IND}} |Sikh Socio-Spiritual-Cultural Religious/Sikh News |[https://timetv.news/ Official Site] |- |ਡੇ ਐਂਡ ਨਾਇਟ ਨਿਊਜ਼ |{{IND}}<br /><br />{{USA}}<br /><br />{{UK}} |ਖ਼ਬਰਾਂ |[https://web.archive.org/web/20100414191154/http://www.dayandnightnews.com/ Official Site] |- |ਡੀਡੀ ਜਲੰਧਰ |{{IND}} |ਜਨਰਲ |[http://www.ddkjalandhar.com/ Official Site] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120306165320/http://ddkjalandhar.com/ |date=2012-03-06 }} |- |[[ਡੀਡੀ ਪੰਜਾਬੀ]] |{{IND}} |ਜਨਰਲ |None |- |ਦੇਸੀ ਅਨਪਲੱਗਡ |{{USA}} |ਸੰਗੀਤਕ ਵੀਡੀਓ |[http://www.desiunplugged.com/ Official Site] |- |ਧਰਤੀ ਟੀਵੀ |{{PAK}} |ਧਾਰਮਿਕ |None |- |ਈਟੀਸੀ ਚੈਨਲ ਪੰਜਾਬੀ |{{IND}} |ਸੰਗੀਤ/ਸਿੱਖ ਅਧਿਆਤਮਿਕਤਾ |[https://web.archive.org/web/20061113042356/http://www.entertainmenttv.com/channel.php?id=2 Official Site] |- |ਗੁਰਕੀਬਾਨੀ ਟੀਵੀ |{{CAN}} |ਧਰਮ |[https://web.archive.org/web/20100414191154/http://www.fyimediagroup.com/ Official Site] |- |ਗੈਟ ਪੰਜਾਬੀ |{{IND}} |Entertainment (Soap operas and Music) |[https://web.archive.org/web/20130103081135/http://www.getpunjabi.tv/ Official Site] |- |ਹੋਮ ਸੋਪ24X7 |{{IND}} |ਜਨਰਲ |[http://www.homeshop24x7.com TELE SHOPPING CHANNEL Site] |- |ਏਕਤਾ ਵਨ |{{IND}} |ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕਤਾ |None |- |ਜਸ ਪੰਜਾਬੀ |{{USA}} |ਜਨਰਲ |[http://www.juspunjabi.com/ Official Site] |- |ਜਸ ਵਨ |{{USA}} |ਜਨਰਲ |[http://www.juspunjabi.com/jusone/Home.html Official Site] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210418115737/http://www.juspunjabi.com/jusone/Home.html |date=2021-04-18 }} |- |ਐਮਐਚ1 |{{IND}}<br /><br />{{USA}} |ਜਨਰਲ/ਸੰਗੀਤ/ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ |[http://www.mhone.in Official Site] |- |ਨਿਊਜ਼ ਓਨਲੀ |{{CAN}} |ਖ਼ਬਰਾਂ |[https://web.archive.org/web/20100414191154/http://www.fyimediagroup.com/ Official Site] |- |ਓਨਲੀ ਮਿਊਜ਼ਕ |{{CAN}} |ਸੰਗੀਤ |[https://web.archive.org/web/20100414191154/http://www.fyimediagroup.com/ Official Site] |- |ਦ ਟੀਵੀ ਐਨ ਆਰ ਆਈ |{{CAN}} |ਖ਼ਬਰਾਂ/ਸੰਗੀਤ/ਮੰਨੋਰੰਜਨ |[https://thenritv.com Official Site] |- |ਪੀਟੀਸੀ ਨਿਊਜ਼ |{{IND}} |ਖ਼ਬਰਾਂ |[https://web.archive.org/web/20120506043414/http://www.ptcnetwork.tv/ptcnews/ Official Site] |- |[[ਪੀਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ]] |{{IND}} <br /><br />{{USA}} |ਜਨਰਲ/ਸੰਗੀਤ |[https://web.archive.org/web/20111123054805/http://www.ptcnetwork.tv/punjabi/ Official Site] |- |ਪੀਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ |{{CAN}} |ਜਨਰਲ/ਸੰਗੀਤ |[http://www.ptcnetwork.ca Official Site] |- |ਪੰਜਾਬੀ ਵਰਲਡ ਡੇਲੀ |{{IND}} |ਖ਼ਬਰਾਂ |[https://web.archive.org/web/20120627025521/http://www.punjabiworlddaily.com/ Official Site] |- |ਆਰਟੀਵੀ ਪੰਜਾਬੀ ਐਚਡੀ |{{AUS}} |ਜਨਰਲ/ਸੰਗੀਤ/Punjabi movies. |[http://www.rtvpunjabi.com Official Site] |- |ਰਾਵੀ ਟੀਵੀ |{{PAK}} |ਜਨਰਲ |None |- |ਸਾਡਾ ਚੈਨਲ |{{IND}} |ਜਨਰਲ/ਸੰਗੀਤ |[http://www.sadachannel.com/ Official Site] |- |ਸੰਗਤ ਟੀਵੀ/ਗਲੋਬਲ ਪੰਜਾਬ ਟੀਵੀ<ref name="Punjabi news">{{Cite web|url=http://www.globalpunjabtv.com/Default/AboutUs|title=About Us|website=Punjabi news|archive-url=https://web.archive.org/web/20151225163130/http://www.globalpunjabtv.com/Default/AboutUs|archive-date=25 December 2015|access-date=30 December 2015}}</ref> |{{UK}}/{{CAN}}<br /><br />{{USA}} |ਸਿੱਖ ਅਧਿਆਤਮ |[http://sangattrust.org/ Official Site] |- |ਸਾਂਝਾ ਟੀਵੀ |{{IND}}<br /><br />{{USA}}<br /><br />{{UK}}{{CAN}}<br /><br />{{AUS}} |ਮਨੋਰੰਜਨ | [https://web.archive.org/web/20100414191154/http://www.fyimediagroup.com/ Official Site] |- |ਸਿੱਖ ਚੈਨਲ |{{UK}} |ਸਿੱਖ ਅਧਿਆਤਮ |[http://www.sikhchannel.tv/ Official Site] |- |ਸਪਾਰਕ ਪੰਜਾਬੀ |{{IND}} |International movies, dramas and shows(dubbed) |[http://sparkpunjabi.com/ Official Site] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180806073548/http://sparkpunjabi.com/ |date=2018-08-06 }} |- |ਸੁਰ ਸਾਗਰ ਟੀਵੀ |{{CAN}} |ਜਨਰਲ |[https://web.archive.org/web/20120530040927/http://www.sstvandradio.com/ Official Site] |- |ਵਾਜ ਟੀਵੀ |{{PAK}} |ਜਨਰਲ |None |- |[[ਜ਼ੀ ਟੀਵੀ|ਜ਼ੀ ਪੰਜਾਬੀ]] |{{IND}}<br /><br />{{UK}} (ਇਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਨਾਮ ਅਲਫਾ ਪੰਜਾਬੀ ਸੀ) |ਜਨਰਲ |https://web.archive.org/web/20070810124522/http://www.zeepunjabi.com/{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210420234056/https://www.webcitation.org/5QkPKG35a?url=http%3A%2F%2Fwww.zeepunjabi.com%2F |date=2021-04-20 }}[[India]] <br /><br />[https://web.archive.org/web/20120223184018/http://www.zeeuk.com/zeeuk2008/zeealpha.php Official Site {{UK}}][[United Kingdom]] |} * ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਚੈਨਲਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ * [[ਪੰਜਾਬੀ ਅਖ਼ਬਾਰ|ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਖ਼ਬਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ]] * [[ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਅਜੀਤ|ਅਜੀਤ]] == ਹਵਾਲੇ == <references /> == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://web.archive.org/web/20031220134854/http://www.punjabipress.org/ ਪੰਜਾਬੀ ਪ੍ਰੈਸ ਕਲੱਬ ਕਨੇਡਾ] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਅਖ਼ਬਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਮਾਸ ਮੀਡੀਆ]] imyx21betqoio37h6ceullch0y5r5tl 0 134235 609740 561023 2022-07-31T01:17:40Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਹਨਾਹ ਫੋਰਸਟਰ | image = <!-- filename only, no "File:" or "Image:" prefix, and no enclosing [[brackets]] --> | alt = <!-- descriptive text for use by speech synthesis (text-to-speech) software --> | caption = | birth_name = <!-- only use if different from name --> | birth_date = ਵੀਹਵੀਂ ਸਦੀ<!-- {{Birth date and age|YYYY|MM|DD}} for living people supply only the year with {{Birth year and age|YYYY}} unless the exact date is already widely published, as per [[WP:DOB]]. For people who have died, use {{Birth date|YYYY|MM|DD}}. --> | birth_place = | death_date = <!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} (DEATH date then BIRTH date) --> | death_place = | nationality = [[ਗਾਂਬੀਆ|ਗੈਂਬੀਅਨ]] | other_names = | occupation = [[ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕ|ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ]] | years_active = | known_for = | notable_works = | alma_mater = {{unbulleted list||ਘਾਨਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ | ਲੋਫਬਰੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ | ਸੈਂਟ ਐਨਾ ਸਕੂਲ ਆਫ਼ ਐਡਵਾਂਸਡ ਸਟੱਡੀਜ਼}} | education = }} '''ਹਨਾਹ ਜੇ. ਫੋਰਸਟਰ''' (ਜਨਮ 1950 ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ) ਇੱਕ [[ਗਾਂਬੀਆ|ਗੈਂਬੀਅਨ]] [[ਮਨੁੱਖੀ ਹੱਕ|ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ]] ਕਾਰਕੁਨ ਹੈ। == ਜ਼ਿੰਦਗੀ == ਫੋਰਸਟਰ ਨੇ ਸੇਂਟ ਜੋਸਫ ਪ੍ਰੈਪਰੇਟਰੀ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਸੇਂਟ ਜੋਸੇਫ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਦਫ਼ਤਰੀ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਗੈਂਬੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਘਾਨਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਗ੍ਰੇਟ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਦੀ ਲੋਫਰਬਰੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਬੈਚਲਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਸੈਂਟ ਐਨਾ ਸਕੂਲ ਆਫ ਐਡਵਾਂਸਡ ਸਟੱਡੀਜ਼ ਵਿਖੇ, ਉਸਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਅਪਵਾਦ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿਚ ਮਾਸਟਰ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<ref name="afdb2017">{{Cite web|url=https://www.afdb.org/en/aec-2017/participants/hannah-forster/|title=Hannah Forster - African Development Bank|date=2019-01-22|website=African Economic Conference|archive-url=https://web.archive.org/web/20190122200100/https://www.afdb.org/en/aec-2017/participants/hannah-forster/|archive-date=2019-01-22|access-date=2021-03-20|dead-url=unfit}}</ref> ਲਗਭਗ 1990 ਵਿਚ ਉਸਨੇ 'ਅਫਰੀਕਨ ਸੈਂਟਰ ਫਾਰ ਡੇਮੋਕ੍ਰੇਸੀ ਅਨਿਦ ਹਿਊਮਨ ਰਾਇਟਸ ਸਟੱਡੀਜ' ਵਿਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਜੋਏ ਟੈਂਬੋ ਦੀ ਅਚਾਨਕ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੂੰ 12 ਮਾਰਚ 2001 ਨੂੰ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਸਮੇਂ ਉਹ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਮੀ ਸੇਵਾ ਨਿਭਾਉਣ ਵਾਲੀ ਕਰਮਚਾਰੀ ਸੀ।<ref name="Eze2001">{{Cite news|url=https://allafrica.com/stories/200103130240.html|title=ACDHRS' Zoe Tembo Dies, Hannah Forster Appointed Successor|last=Eze|first=Mercy|date=2001-04-13|work=The Daily Observer|access-date=2021-03-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20010412002602/https://allafrica.com/stories/200103130240.html|archive-date=2001-04-12|publisher=allAfrica.com|location=[[Banjul]]|language=en|via=allAfrica.com}}</ref> ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਸਨੇ ਇਸ ਅਹੁਦਾ ਨਹੀਂ ਸੰਭਾਲਿਆ, ਉਹ ਗੈਂਬੀਆ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਅਤੇ ਸੂਚਨਾ ਸੇਵਾ ਦੀ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਗੈਂਬੀਆ ਨੈਸ਼ਨਲ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਏ.ਸੀ.ਡੀ.ਐਚ.ਆਰ.ਐਸ. ਵਿਚ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਹ ਕਈ ਹੋਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। 2006 ਤੋਂ ਉਹ ਅਫਰੀਕੀ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ ਫੋਰਮ ਦੀ ਚੇਅਰ ਸੀ ਅਤੇ 'ਵਰਲਡ ਮੂਵਮੈਂਟ ਫਾਰ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ' ਦੀ ਸਟੀਰਿੰਗ ਕਮੇਟੀ ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਅਤੇ ਅਫਰੀਕੀ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਹੱਕਾਂ ਲਈ ਇਕ 'ਕੌਂਸਲ ਫਾਰ ਏ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਆਫ਼ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ' ਦੀ ਮੈਂਬਰ ਹੈ। 1992 ਤੋਂ 2009 ਤੱਕ ਉਹ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ( ਹਰਿਡੌਕਸ ) ਲਈ ਸਲਾਹਕਾਰ ਰਹੀ।<ref name="Finch2020">{{Cite web|url=https://huridocs.org/about/board-and-advisors/hannah-forster/|title=Hannah Forster {{!}} HURIDOCS|last=Finch|first=Lauren L.|date=4 December 2020|website=HURIDOCS|language=en-US|access-date=2021-03-20}}</ref> 2004 ਤੋਂ 2010 ਤਕ ਉਸਨੇ ਪ੍ਰੀਟੋਰੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਸੈਂਟਰ ਵਿਖੇ ਕੋਰਸ ਵੀ ਪੜ੍ਹਾਏ ਹਨ।<ref name="afdb2017"/> 2007 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਅਮਰੀਕੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਵਿਭਾਗ ਤੋਂ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਵਿਮਨ ਆਫ ਕਾਰੇਜ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ, ਜੋ ਉਸਨੂੰ ਗੈਂਬੀਆ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਰਾਜਦੂਤ, ਜੋਸਫ਼ ਡੀ ਸਟਾਫੋਰਡ ਦੁਆਰਾ ਭੇਂਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref name="Manneh2007">{{Cite news|url=https://allafrica.com/stories/200705080506.html|title=Gambia: Hannah Forster Gets 'Women of Courage' Award|last=Manneh|first=Ebrima Jaw|date=2007-05-08|work=The Daily Observer|access-date=2021-03-20|archive-url=https://web.archive.org/web/20070508203538/https://allafrica.com/stories/200705080506.html|archive-date=2007-05-08|publisher=allAfrica.com|location=Banjul|language=en|dead-url=unfit}}</ref>   == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://allafrica.com/stories/200201250264.html ਹੈਨਾ ਫੋਰਸਟਰ ਨਾਲ ਇੰਟਰਵਿਊ (2002)] * [https://www.acdhrs.org/biography-hannah-forster/ ACDHRS ਵੈਬਸਾਈਟ 'ਤੇ ਜੀਵਨੀ] == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਹਿਲਾ ਕਾਰਕੁਨ]] pi0eswyhnowc5gp9cuus5mei03iairi 0 134797 609815 563589 2022-07-31T05:32:26Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki ਇਕ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕੁਰੰਸੀ, ਕ੍ਰਿਪਟੂ-ਮੁਦਰਾ ਜਾਂ ਕ੍ਰਿਪਟੂ ਇਕ ਡਿਜੀਟਲ ਸੰਪਤੀ ਹੈ ਜੋ ਇਕ ਐਕਸਚੇਂਜ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸਿੱਕੇ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਦੇ ਰਿਕਾਰਡ ਨੂੰ ਮੌਜੂਦਾ ਕੰਪਿਊਟਰਾਈਜ਼ਡ ਡੇਟਾਬੇਸ ਵਜੋਂ ਮੌਜੂਦਾ ਬੁੱਕਕੀਪਿੰਗ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਸੰਭਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਜੋ ਇਕ ਕ੍ਰਿਪਟੂ ਕਰੰਸੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਮਜ਼ਬੂਤ ​​ਕ੍ਰਿਪਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯੰਤਰਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ. ਵਾਧੂ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ, ਅਤੇ ਸਿੱਕਿਆਂ ਦੀ ਮਾਲਕੀ ਦੇ ਤਬਾਦਲੇ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ. <ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/forbes/2011/0509/technology-psilocybin-bitcoins-gavin-andresen-crypto-currency.html|title=Crypto Currency|last=Greenberg|first=Andy|website=Forbes|language=en|access-date=2021-04-21}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-cme-group-bitcoin-idUSKCN0XT1G1|title=CME, ICE prepare pricing data that could boost bitcoin|last=Polansek|first=Tom|date=2016-05-02|work=Reuters|access-date=2021-04-21|language=en}}</ref> ਇਹ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸਰੀਰਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕਾਗਜ਼ ਦਾ ਪੈਸਾ) ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਅਥਾਰਟੀ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ. ਕ੍ਰਿਪਟੋਕੁਰੰਸੀ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਕੇਂਦਰੀਕਰਣਿਤ ਨਿਯੰਤਰਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੇਂਦਰੀਕ੍ਰਿਤ ਡਿਜੀਟਲ ਕਰੰਸੀ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕਿੰਗ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ.<ref>{{Cite web|url=https://www.ibtimes.co.uk/nick-szabo-if-banks-want-benefits-blockchains-they-must-go-permissionless-1518874|title=Nick Szabo: If banks want benefits of blockchains they must go permissionless|date=2015-09-08|website=International Business Times UK|language=en|access-date=2021-04-21}}</ref> ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਜਾਰੀਕਰਤਾ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਜਾਂ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਕ੍ਰਿਪਟੂ ਕਰੰਸੀ ਮਾਈਨ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਬਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਵਿਕੇਂਦਰੀਕਰਣ ਨਿਯੰਤਰਣ ਨਾਲ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਤੇ, ਹਰੇਕ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕੁਰੰਸੀ ਡਿਸਟ੍ਰੀਬਿ ledਟਡ ਲੇਜਰ ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਦੁਆਰਾ ਕੰਮ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇੱਕ ਬਲਾਕਚੇਨ, ਜੋ ਇੱਕ ਜਨਤਕ ਵਿੱਤੀ ਲੈਣਦੇਣ ਦੇ ਡੇਟਾਬੇਸ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ. [[ਤਸਵੀਰ:Cryptocurrency logos.jpg|alt=ਕ੍ਰਿਪਟੋਕੁਰੰਸੀ|thumb|ਕ੍ਰਿਪਟੋਕੁਰੰਸੀ]] ਬਿਟਕੋਿਨ, ਪਹਿਲਾਂ ਓਪਨ-ਸੋਰਸ ਸਾੱਫਟਵੇਅਰ ਵਜੋਂ 2009 ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਪਹਿਲਾ ਵਿਕੇਂਦਰੀਕਰਣ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕੁਰੰਸੀ ਹੈ.<ref>{{Cite web|url=http://www.trssllc.com/wp-content/uploads/2013/05/White_Paper_Bitcoin_101.pdf|title=Wayback Machine|date=2016-08-13|website=web.archive.org|access-date=2021-04-21|archive-date=2016-08-13|archive-url=https://web.archive.org/web/20160813163512/http://www.trssllc.com/wp-content/uploads/2013/05/White_Paper_Bitcoin_101.pdf|dead-url=unfit}}</ref> ਬਿਟਕੋਿਨ ਦੇ ਜਾਰੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਹੋਰ ਕ੍ਰਿਪਟੂ ਕਰੰਸੀ ਬਣੀਆਂ ਹਨ. == ਇਤਿਹਾਸ == 1983 ਵਿੱਚ, ਅਮੈਰੀਕਨ ਕ੍ਰਿਪਟੌਗ੍ਰਾਫਰ ਡੇਵਿਡ ਚੌਮ ਨੇ ਇੱਕ ਅਣਜਾਣ ਕ੍ਰਿਪਟੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਪੈਸੇ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਐਸ਼ਚੇ ਹੈ. ਬਾਅਦ ਵਿਚ, 1995 ਵਿਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਡਿਗੀਕੈਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ,<ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/forbes/1999/1101/6411390a.html|title=Requiem for a Bright Idea|last=Pitta|first=Julie|website=Forbes|language=en|access-date=2021-04-21}}</ref> ਕ੍ਰਿਪਟੌਗ੍ਰਾਫਿਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਭੁਗਤਾਨਾਂ ਦਾ ਅਰੰਭਕ ਰੂਪ, ਉਪਭੋਗਤਾ ਸਾੱਫਟਵੇਅਰ ਨੂੰ ਬੈਂਕ ਤੋਂ ਨੋਟ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਨੂੰ ਭੇਜਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਐਨਕ੍ਰਿਪਟਡ ਕੁੰਜੀਆਂ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਲਈ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ. ਇਹ ਜਾਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਬੈਂਕ, ਸਰਕਾਰ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤੀਜੀ ਧਿਰ ਦੁਆਰਾ ਡਿਜੀਟਲ ਕਰੰਸੀ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਬਣਨ ਦਿੱਤਾ. 1996 ਵਿੱਚ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਸਿਕਿਓਰਿਟੀ ਏਜੰਸੀ ਨੇ ਹਾ ਮੈਕ ਟੂ ਟੂ ਮਿੰਟ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ: ਐਨਕ੍ਰਿਪਟਡ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਕੈਸ਼ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਟੋਗ੍ਰਾਫੀ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਪੇਪਰ, ਇੱਕ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕੁਰੰਸੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਹਿਲਾਂ ਇੱਕ ਐਮਆਈਟੀ ਮੇਲਿੰਗ ਲਿਸਟ ਵਿੱਚ<ref>{{Cite web|url=http://groups.csail.mit.edu/mac/classes/6.805/articles/money/nsamint/nsamint.htm|title=How To Make A Mint: The Cryptography of Anonymous Electronic Cash|website=groups.csail.mit.edu|access-date=2021-04-21}}</ref> ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕੀ ਲਾਅ ਦੁਆਰਾ 1997 ਵਿੱਚ ਸਮੀਖਿਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਹੋਇਆ। (ਖੰਡ ४६, ਮੁੱਦਾ ४).<ref>{{Cite journal|last=Law|first=Laurie|last2=Sabett|first2=Susan|last3=Solinas|first3=Jerry|date=1997-04-01|title=How to Make a Mint: The Cryptography of Anonymous Electronic Cash|url=https://digitalcommons.wcl.american.edu/aulr/vol46/iss4/6|journal=American University Law Review|volume=46|issue=4}}</ref> 1998 ਵਿਚ, ਵੇਈ ਦਾਈ ਨੇ "ਬੀ-ਮਨੀ" ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਗਿਆਤ, ਵੰਡਿਆ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕ ਨਕਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਜੋਂ ਦਿਖਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ. ਇਸ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, ਨਿਕ ਜ਼ਜ਼ਾਬੋ ਨੇ ਬਿੱਟ ਗੋਲਡ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ. ਬਿਟਕੋਿਨ ਅਤੇ ਹੋਰ ਕ੍ਰਿਪਟੂ ਕਰੰਸੀਜ਼ ਜੋ ਇਸਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਬਿੱਟ ਗੋਲਡ (ਬਾਅਦ ਵਾਲੇ ਗੋਲਡ-ਬੇਸਡ ਐਕਸਚੇਂਜ, ਬਿਟਗੋਲਡ) ਨਾਲ ਵਰਣਨ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਲਈ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕੁਰੰਸੀ ਦੇ ਹੱਲ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਕੰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਮਾਣ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਸੀ. ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ. ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਕੇਂਦਰੀਕਰਣ ਵਾਲਾ ਕ੍ਰਿਪਟੂ ਕਰੰਸੀ, ਬਿਟਕੋਿਨ, ਨੂੰ ਸੰਨ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਪਨਾਮ ਡਿਵੈਲਪਰ ਸਤੋਸ਼ੀ ਨਕਾਮੋਟੋ ਦੁਆਰਾ 2009 ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ. ਇਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪਰੂਫ ਰੀਡਿੰਗ ਸਕੀਮ ਵਿੱਚ ਐਸਏਏਏ -256, ਇੱਕ ਕ੍ਰਿਪੋਟੋਗ੍ਰਾਫਿਕ ਹੈਸ਼ ਫੰਕਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ.<ref>{{Cite web|url=https://www.pcworld.com/article/2039184/bitcoin-developer-talks-regulation-open-source-and-the-elusive-satoshi-nakamoto.html|title=Bitcoin developer chats about regulation, open source, and the elusive Satoshi Nakamoto|date=2013-05-19|website=PCWorld|language=en|access-date=2021-04-21}}</ref> ਅਪ੍ਰੈਲ 2011 ਵਿੱਚ, ਨਮਕੋਇਨ ਨੂੰ ਵਿਕੇਂਦਰੀਕ੍ਰਿਤ ਡੀਐਨਐਸ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਵਜੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਇੰਟਰਨੈਟ ਸੈਂਸਰਸ਼ਿਪ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਸੀ. ਇਸ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹੀ ਦੇਰ ਬਾਅਦ, ਅਕਤੂਬਰ 2011 ਵਿਚ, ਲਿਟੇਕੋਇਨ ਨੂੰ ਰਿਹਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ. ਇਸ ਨੇ SHA-256 ਦੀ ਬਜਾਏ ਇਸਦੇ ਹੈਸ਼ ਫੰਕਸ਼ਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ. ਇਕ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕੁਰੰਸੀ, ਪੇਸਕੋਇਨ, ਨੇ ਇਕ ਪ੍ਰੂਫ--ਫ-ਵਰਕ / ਪਰੂਫ--ਫ-ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਹਾਈਬ੍ਰਿਡ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ.<ref>{{Cite web|url=https://arstechnica.com/information-technology/2013/05/wary-of-bitcoin-a-guide-to-some-other-cryptocurrencies/|title=Wary of Bitcoin? A guide to some other cryptocurrencies|last=UK|first=WIRED|date=2013-05-11|website=Ars Technica|language=en-us|access-date=2021-04-21}}</ref> 6 ਅਗਸਤ 2014 ਨੂੰ, ਯੂਕੇ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਖਜ਼ਾਨਾ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਪਟੂ ਕਰੰਸੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਲਈ ਕਮਿਸ਼ਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਜੇ ਕੋਈ ਭੂਮਿਕਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਯੂਕੇ ਦੀ ਆਰਥਿਕਤਾ ਵਿੱਚ ਖੇਡ ਸਕਦੇ ਹਨ. ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਕੀ ਨਿਯਮ ਬਾਰੇ ਵਿਚਾਰ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.theuknews.com/news/224504231/uk-launches-initiative-to-explore-potential-of-virtual-currencies|title=UK launches initiative to explore potential of virtual currencies|website=The UK News|language=en|access-date=2021-04-21}}</ref> == ਵੈਧਤਾ == ਕ੍ਰਿਪੋਟੋਕਰੈਂਸੀ ਦੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਥਿਤੀ ਇਕ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਵੱਖਰੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਜੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤਿਆਂ ਵਿਚ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਜਾਂ ਬਦਲ ਰਹੀ ਹੈ. ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਇਕ ਅਧਿਐਨ ਨੇ ਦਿਖਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਨਾਜਾਇਜ਼ ਵਿੱਤ ਵਿਚ ਬਿਟਕੋਿਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਬਾਰੇ ਵਿਆਪਕ ਸਧਾਰਣਕਰਣ ਵੱਡੇ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਖਤਮ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਅਤੇ ਬਲਾਕਚੈਨ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਇਕ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਪਰਾਧ ਲੜਾਈ ਅਤੇ ਖੁਫੀਆ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਕੱਠੀ ਕਰਨ ਦਾ ਸੰਦ ਹੈ.<ref>{{Cite web|url=https://www.forbes.com/sites/stevenehrlich/2021/04/13/janet-yellen-bitcoin-and-crypto-fearmongers-get-pushback-from-former-cia-director/|title=Janet Yellen, Bitcoin And Crypto Fearmongers Get Pushback From Former CIA Director|last=Ehrlich|first=Steven|website=Forbes|language=en|access-date=2021-04-21}}</ref> ਜਦੋਂ ਕਿ ਕੁਝ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਸਪੱਸ਼ਟ ਤੌਰ' ਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅਤੇ ਵਪਾਰ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੱਤੀ ਹੈ,<ref>{{Cite web|url=https://www.cnbc.com/2017/04/12/bitcoin-price-rises-japan-russia-regulation.html|title=Bitcoin value rises over $1 billion as Japan, Russia move to legitimize cryptocurrency|last=Kharpal|first=Arjun|date=2017-04-12|website=CNBC|language=en|access-date=2021-04-21}}</ref> ਦੂਜਿਆਂ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਵਰਜਿਤ ਜਾਂ ਪ੍ਰਤਿਬੰਧਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ. ਕਾਂਗਰਸ ਦੀ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਅੱਠ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਅਲਜੀਰੀਆ, ਬੋਲੀਵੀਆ, ਮਿਸਰ, ਇਰਾਕ, ਮੋਰੋਕੋ, ਨੇਪਾਲ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਅਰਬ ਅਮੀਰਾਤ: ਇੱਕ "ਪੂਰਨ ਪਾਬੰਦੀ" ਕ੍ਰਿਪਟੂ ਕਰੰਸੀ ਦੇ ਵਪਾਰ ਜਾਂ ਵਰਤੋਂ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ. ਹੋਰ 15 ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਬਹਿਰੀਨ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼, ਚੀਨ, ਕੋਲੰਬੀਆ, ਡੋਮਿਨਿਕਨ ਰੀਪਬਲਿਕ, ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ, ਈਰਾਨ, ਕੁਵੈਤ, ਲੈਸੋਥੋ, ਲਿਥੁਆਨੀਆ, ਮਕਾਓ, ਓਮਾਨ, ਕਤਰ, ਸਾ Saudiਦੀ ਅਰਬ ਅਤੇ ਤਾਈਵਾਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਅਤੇ ਕਨੇਡਾ ਵਿੱਚ, ਰਾਜ ਅਤੇ ਸੂਬਾਈ ਸਿਕਉਰਟੀਜ਼ ਰੈਗੂਲੇਟਰਜ਼, ਜੋ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਆਫ ਨੌਰਥ ਅਮੈਰਿਕਨ ਸਿਕਓਰਟੀਜ ਐਡਮਿਨਿਸਟ੍ਰੇਟਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਾਲਮੇਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, 40 ਬਿਕਾਇਆਂ ਵਿੱਚ "ਬਿਟਕੋਿਨ ਸਕੈਂਡਲ" ਅਤੇ ਆਈਸੀਓਜ਼ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ. <ref>{{Cite journal|title=. "State regulators unveil nationwide crackdown on suspicious cryptocurrency investment schemes".|url=https://www.washingtonpost.com/news/the-switch/wp/2018/05/21/state-regulators-unveil-nationwide-crackdown-on-suspicious-cryptocurrency-investment-schemes/|journal=washingtonpost.com}}</ref> ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਰਕਾਰੀ ਏਜੰਸੀਆਂ, ਵਿਭਾਗਾਂ ਅਤੇ ਅਦਾਲਤਾਂ ਨੇ ਬਿਟਕੋਇਨਾਂ ਨੂੰ ਵੱਖਰੇ classifiedੰਗ ਨਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਹੈ. ਚਾਈਨਾ ਸੈਂਟਰਲ ਬੈਂਕ ਨੇ 2014 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਚੀਨ ਵਿਚ ਵਿੱਤੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਿਟਕੋਇਨਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਸੀ. ਹਾਲਾਂਕਿ ਰੂਸ ਵਿਚ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕੁਰੰਸੀ ਕਾਨੂੰਨੀ ਹੈ, ਪਰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਰੂਸੀ ਰੂਬਲ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਿਸੇ ਵੀ ਮੁਦਰਾ ਨਾਲ ਸਮਾਨ ਖਰੀਦਣਾ ਗ਼ੈਰਕਾਨੂੰਨੀ ਹੈ. ਨਿਯਮ ਅਤੇ ਨਿਯਮ ਜੋ ਕਿ ਬਿਟਕੋਿਨ ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਸੰਭਾਵਤ ਤੌਰ ਤੇ ਸਮਾਨ ਕ੍ਰਿਪਟੋਕੁਰੰਸੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ.<ref>{{Cite journal|last=Tasca|first=Paolo|date=2015-09-07|title=Digital Currencies: Principles, Trends, Opportunities, and Risks|url=https://papers.ssrn.com/abstract=2657598|language=en|location=Rochester, NY}}</ref> ਕ੍ਰਿਪਟੋਕੁਰੰਸੀ ਰੂਸ, ਇਰਾਨ, ਜਾਂ ਵੈਨਜ਼ੂਏਲਾ ਵਿਰੁੱਧ ਆਰਥਿਕ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਦਾ ਇਕ ਸੰਭਾਵਤ ਸਾਧਨ ਹੈ. ਰੂਸ ਨੇ ਵੈਨਜ਼ੂਏਲਾ ਨੂੰ ਗੁਪਤ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੈਟ੍ਰੋ (ਏਲ ਪੇਟ੍ਰੋ) ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਮਦੂਰੋ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਯੂਐਸ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਕੀਮਤੀ ਤੇਲ ਦੇ ਮਾਲੀਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਪਟੂ ਕਰੰਸੀ ਹੈ। ਅਗਸਤ 2018 ਵਿੱਚ, ਬੈਂਕ ਆਫ ਥਾਈਲੈਂਡ ਨੇ ਆਪਣੀ ਖੁਦ ਦੀ ਕ੍ਰਿਪਟੂ ਕਰੰਸੀ, ਕੇਂਦਰੀ ਬੈਂਕ ਡਿਜੀਟਲ ਕਰੰਸੀ (ਸੀਬੀਡੀਸੀ) ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=https://asiatimes.com/2018/08/amputee-in-taiwan-gets-new-3d-printed-prosthetic/|title=Amputee in Taiwan gets new 3D-printed prosthetic|last=staff|first=Asia Times|date=2018-08-22|website=Asia Times|language=en-US|access-date=2021-04-21}}</ref> == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == [https://betsofbitco.in/ Bitcoin Online Casinos] == ਹਵਾਲਾ == 71ra7jg7uozmy8t951jxk18z0fn6oio 2 137556 609746 609641 2022-07-31T01:31:21Z Simranjeet Sidhu 8945 #100wikidays #100wikilgbtqdays wikitext text/x-wiki {| class="wikitable sortable" |- ! colspan=3| 1^st round: 07.10.2021–14.01.2022 !! colspan=3| 2^nd round: 15.01.2022–24.04.2022 !! colspan="3" | 3^rd round: 25.04.2022–02.08.2022 !! colspan="6" | 4^th round: 03.08.2022– |- ! No. !! Article !! Date !! No. !! Article !! Date !! No. !! Article !! Date !! No. !! Article !! Date |- | 1 || [[pa:ਬਲੇਅਰ ਇਮਾਨੀ|ਬਲੇਅਰ ਇਮਾਨੀ]] || 07.10.2021 || 101 || [[ਰਿਚਰਡ ਐਬਲ]]|| 15.01.2022 || 201 || [[ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਇਤਿਹਾਸ]]|| 25.04.2022 || 301|| || |- | 2 || [[pa:ਸ਼ਾਦੀ ਅਮੀਨ|ਸ਼ਾਦੀ ਅਮੀਨ]] || 08.10.2021 || 102 || [[ਨਾਵਿਆ ਸਿੰਘ]]||16.01.2022 || 202|| [[ਕਾਟਜਾ ਬਲਿਚਫੀਲਡ]]||26.04.2022 |302 | | |- | 3 || [[pa:ਟੈਰੀ ਕੈਸਲ|ਟੈਰੀ ਕੈਸਲ]] || 09.10.2021 || 103 || [[ਨੋਨੀ ਸਲਮਾ]]||17.01.2022 |203 |[[ਕਲਿੰਟ ਅਲਬਰਟਾ]] |27.04.2022 |303 | | |- | 4 || [[ਹੇਜ਼ਲ ਬਾਰਨਸ]]||10.10.2021 || 104 || [[ਫ਼ਾਤਿਮਾ ਜਮਾਲ]]||18.01.2022 |204 |[[ਬ੍ਰੈਡ ਫਰੇਜ਼ਰ]] |28.04.2022 |304 | | |- | 5 || [[ਨਜਮਾ ਕੌਸਰੀ]]||11.10.2021 || 105 || [[ਲੀਜ਼ਾ ਬੰਕਰ]]||19.01.2022 |205 |[[ਸੋਮਨ ਚੈਨਾਨੀ]] |29.04.2022 |305 | | |- | 6 || [[ਨਿਕੋਲ ਕੋਨ]]||12.10.2021 || 106 || [[ਜੋਸ ਚਾਰਲਸ]]||20.01.2022 |206 |[[ਟ੍ਰੇਵਰ ਬੈਂਥਮ]] |30.04.2022 |306 | | |- | 7 || [[ਤਾਇਗਾ ਇਸ਼ੀਕਾਵਾ]]||13.10.2021 || 107 || [[ਜੂਨੋ ਬਿਰਚ]]||21.01.2022 |207 |[[ਪੀ.ਜੇ. ਕਾਸਟੇਲਨੇਟਾ]] |01.05.2022 |307 | | |- | 8 || [[ਸਾਈਮਨ ਡਨ]]||14.10.2021 || 108 || [[ਜੈਸਿਕਾ ਨਿਗਰੀ]]||22.01.2022 |208 |[[ਜੌਨ ਅਗਸਤ]] |02.05.2022 |308 | | |- | 9 || [[ਟੈਰੀ ਬੌਮ]]||15.10.2021 || 109 || [[ਲੈਸੀ ਗ੍ਰੀਨ]]||23.01.2022 |209 |[[ਟੋਨੀ ਗ੍ਰਾਫੀਆ]] |03.05.2022 |309 | | |- | 10 || [[ਅਖਿਲ ਕਟਿਆਲ]]||16.10.2021 || 110 || [[ਮਿਲਾ ਜੈਮ]]||24.01.2022 |210 |[[ਹਿਜੜਾ ਫ਼ਾਰਸੀ]] |04.05.2022 |310 | | |- | 11 || [[ਲੀਆ ਜੌਨਸਨ]]||17.10.2021 || 111 || [[ਏਰੀ ਫਿਟਜ਼]]||25.01.2022 |211 |[[ਖਾਨੀਥ]] |05.05.2022 |311 | | |- | 12 || [[ਐਲੀ ਬਕਿਨ]]||18.10.2021 || 112 || [[ਹੰਨਾਹ ਹਾਰਟ]]||26.01.2022 |212 |[[ਅਲੀ ਫਜ਼ਲੀ ਮੋਨਫ਼ੇਅਰਡ]] |06.05.2022 | | | |- | 13 || [[ਕੈਥਰੀਨ ਐਂਥਨੀ]]||19.10.2021 || 113 || [[ਨਿੱਕੀ ਅਤੇ ਸੈਮੀ ਐਲਬੋਨ]]||27.01.2022 |213 |[[ਪੌਲ ਬਾਰਨਜ਼ (ਪਾਦਰੀ)]] |07.05.2022 | | | |- | 14 || [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਇਰਵਿਨ]]||20.10.2021 || 114 || [[ਟ੍ਰੇਵੀ ਮੋਰਨ]]||28.01.2022 |214 |[[ਐਨਾ ਬ੍ਰਾਊਨ (ਵਕੀਲ)]] |08.05.2022 | | | |- | 15 || [[ਜੈ ਬੈੱਲ (ਲੇਖਕ)]]||21.10.2021 || 115 || [[ਗੇਵਿਨ ਆਰਥਰ]]||29.01.2022 |215 |[[ਮੇਟੀ (ਜੈਂਡਰ)]] |09.05.2022 | | | |- | 16 || [[ਸਾਰਾ ਹੈੱਸ]]||22.10.2021 || 116 || [[ਤਾਮਾਰਾ ਮਸਕਾਰਾ]]||30.01.2022 |216 |[[ਤੇਨਜ਼ਿਨ ਮਾਰੀਕੋ]] |10.05.2022 | | | |- | 17 || [[ਗਲੋਰੀਆ ਜੋਸਫ਼]]||23.10.2021 || 117 || [[ਰਾਈਲੈਂਡ ਐਡਮਜ਼]]||31.01.2022 |217 |[[ਹਿਜੜੋਂ ਕਾ ਖਾਨਕਾਹ]] |11.05.2022 | | | |- | 18 || [[ਰੌਦਾ ਮੋਰਕੋਸ]]||24.10.2021 || 118 || [[ਈਥਨ ਪੀਟਰਸ]]||01.02.2022 |218 |[[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਵਾਕ]] |12.05.2022 | | | |- | 19 || [[ਜੈਨੀਨ ਫੁਲਰ]]||25.10.2021 || 119 || [[ਬੌਬੀ ਬਰਕ]]||02.02.2022 |219 |[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸਕਵੀਨ ਇੰਡੀਆ]] |13.05.2022 | | | |- | 20 || [[ਨਿਸ਼ਾ ਰਾਓ]]||26.10.2021 || 120 || [[ਬਿਲਾਲ ਹਸਾਨੀ]]||03.02.2022 |220 |[[ਅਵਧ ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਇਡ]] |14.05.2022 | | | |- | 21 || [[ਕਾਮੀ ਸਿਡ]]||27.10.2021 || 121 || [[ਰੇਡਾ ਕੈਰੇ]]||04.02.2022 |221 |[[ਭੋਪਾਲ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]] |15.05.2022 | | | |- | 22 || [[ਬਿੰਦੀਆ ਰਾਣਾ]]||28.10.2021 || 122 || [[ਹੁਆਰੀ ਮਨਾਰ]]||05.02.2022 |222 |[[ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਨਾਮਾ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]] |16.05.2022 | | | |- | 23 || [[ਈਸਾ ਫਾਜ਼ਲੀ]]||29.10.2021 || 123 || [[ਮਿਸ ਫੇਮ]]||06.02.2022 |223 |[[ਗੁੜਗਾਓਂ ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |17.05.2022 | | | |- | 24 || [[ਅਰਾਧਿਆ ਖਾਨ]]||30.10.2021 || 124 || [[ਏਲਨ ਡੀਜੇਨਰਸ]]||07.02.2022 |224 |[[ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਾਈਡ ਪਰੇਡ]] |18.05.2022 | | | |- | 25 || [[ਜ਼ੁਲਫਿਕਾਰ ਅਲੀ ਭੁੱਟੋ ਜੂਨੀਅਰ]]||31.10.2021 || 125 || [[ਨਿਕੋਕਾਡੋ ਐਵੋਕਾਡੋ]]||08.02.2022 |225 |[[ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |19.05.2022 | | | |- | 26 || [[ਸਬਰੀਨਾ ਜਾਲੀਸ]]||01.11.2021 || 126 || [[ਗ੍ਰੇਸ ਹਾਈਲੈਂਡ]]||09.02.2022 |226 |[[ਕੋਲਕਾਤਾ ਰੈਂਬੋ ਪ੍ਰਾਈਡ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |20.05.2022 | | | |- | 27 || [[ਨਿਕਿਤਾ ਓਲੀਵਰ]]||02.11.2021 || 127 || [[ਜੇਮਸ ਮੈਨਸਫੀਲਡ]]||10.02.2022 |227 |[[ਗੁਜਰਾਤ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |21.05.2022 | | | |- | 28 || [[ਨਯਾਬ ਅਲੀ]]||03.11.2021 || 128 || [[ਐਮਾ ਐਲਿੰਗਸਨ]]||11.02.2022 |228 |[[ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |22.05.2022 | | | |- | 29 || [[ਬੇਲਾ ਗਲਹੋਸ]]||04.11.2021 || 129 || [[ਬੌਬ ਏਵੀਅਨ]]||12.02.2022 |229 |[[ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਈਡ ਗੁਹਾਟੀ]] |23.05.2022 | | | |- | 30 || [[ਮਾਹਰ ਸਾਬਰੀ]]||05.11.2021 || 130 || [[ਜੇਵੀਅਰ ਐਂਬਰੋਸੀ]]||13.02.2022 |230 |[[ਕੁਈਰ ਗੁਲਾਬੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਜੈਪੁਰ]] |24.05.2022 | | | |- | 31 || [[ਜੋਸਫ਼ ਬੀਮ]]||06.11.2021 || 131 || [[ਜੇਵੀਅਰ ਕੈਲਵੋ (ਅਦਾਕਾਰ)]]||14.02.2022 |231 |[[ਪਟਨਾ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]] |25.05.2022 | | | |- | 32 || [[ਐਲਨ ਬ੍ਰੇਅ]]||07.11.2021 || 132 || [[ਐਲਿਸ ਲਿਟਲ]]||15.02.2022 |232 |[[ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਪ੍ਰਾਈਡ ਪਰੇਡ]] |26.05.2022 | | | |- | 33 || [[ਜੌਨ ਬਟਲਰ (ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ)]]||08.11.2021 || 133 || [[ਜਿਮ ਫਾਲ]]||16.02.2022 |233 |[[ਔਰੇਂਜ ਸਿਟੀ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]] |27.05.2022 | | | |- | 34 || [[ਮਰੀਅਮ ਗੁਰਬਾ]]||09.11.2021 || 134 || [[ਜੂਲੀਆ ਹੋਰਵਥ]]||17.02.2022 |234 |[[ਇਜ਼ਮੀਰ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |28.05.2022 | | | |- | 35 || [[ਅਮੇਲੀਆ ਐਲਿਸ]]||10.11.2021 || 135 || [[ਜੈਕਸਨ ਬਰਡ (ਲੇਖਕ)]]||18.02.2022 |235 |[[ਨਾਈਟ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |29.05.2022 | | | |- | 36 || [[ਸੁਨੀਤੀ ਨਾਮਜੋਸ਼ੀ]]||11.11.2021 || 136 || [[ਏਲੇ ਮਿਲਜ਼]]||19.02.2022 |236 |[[ਈਰਾਨ ਪ੍ਰਾਈਡ ਡੇ]] |30.05.2022 | | | |- | 37 || [[ਡੈਨਾ ਗੋਲਡਬਰਗ]]||12.11.2021 || 137 || [[ਬ੍ਰੈਡ ਮੋਂਡੋ]]||20.02.2022 |237 |[[ਕੁਈਰ ਅਜ਼ਾਦੀ ਮੁੰਬਈ]] |31.05.2022 | | | |- | 38 || [[ਲਇਰਾ ਮੈਕੀ]]||13.11.2021 || 138 || [[ਬ੍ਰੀ ਏਸਰਿਗ]]||21.02.2022 |238 |[[ਲੈਥਲ ਲੈਸਬੀਅਨ]] |01.06.2022 | | | |- | 39 || [[ਬਿੰਦੂਮਾਧਵ ਖੀਰੇ]]||14.11.2021 || 139 || [[ਕਿਮੋਰਾ ਬਲੈਕ]]||22.02.2022 |239 |[[ਜ਼ਿੰਦੀਕ]] |02.06.2022 | | | |- | 40 || [[ਓਨਿਰ]]||15.11.2021 || 140 || [[ਜੌਹਨ ਅਲਕੋਰਨ (ਗਾਇਕ)]]||23.02.2022 |240 |[[ਗੇਅ ਬੰਬੇ]] |03.06.2022 | | | |- | 41 || [[ਕ੍ਰਿਸਟਿਨ ਬੇਕਰ]]||16.11.2021 || 141 || [[ਅੰਜੀਮਾਈਲ]]||24.02.2022 |241 |[[ਅਭਿਮਾਨੀ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |04.06.2022 | | | |- | 42 || [[ਰਿਤੂ ਡਾਲਮੀਆ]]||17.11.2021 || 142 || [[ਅਮੋਨ (ਪਹਿਲਵਾਨ)]]||25.02.2022 |242 |[[ਕੁਈਰ ਸਿਟੀ ਸਿਨੇਮਾ]] |05.06.2022 | | | |- | 43 || [[ਮੈਕਸਿਮ ਮਜ਼ੂਮਦਾਰ]]||18.11.2021 || 143 || [[ਡਿਰਕ ਬਾਚ]]||26.02.2022 |243 |[[ਕੁਈਰ ਚੇਨਈ ਕ੍ਰੋਨੀਕਲਜ਼]] |06.06.2022 | | | |- | 44 || [[ਵਸੁਧੇਂਦਰਾ]]||19.11.2021 || 144 || [[ਕਲਾਉਡੀਆ ਐਲਨ]]||27.02.2022 |244 |[[ਮੁਸਕੋਕਾ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |07.06.2022 | | | |- | 45 || [[ਡੇਵਿਡ ਡੇਨਸਨ]]||20.11.2021 || 145 || [[ਬੈਟੀਨਾ ਹੋਪ]]||28.02.2022 |245 |[[ਜੀਲੋਂਗ ਪ੍ਰਾਈਡ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |08.06.2022 | | | |- | 46 || [[ਜੇਕ ਐਟਲਸ]]||21.11.2021 || 146 || [[ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਬੁਰਲਾਕੋਵ]]||01.03.2022 |246 |[[ਟੋਰਾਂਟੋ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |09.06.2022 | | | |- | 47 || [[ਆਰਥਰ ਮਾਰੀਆਨੋ]]||22.11.2021 || 147 || [[ਮੈਨਫ੍ਰੇਡ ਸਾਲਜ਼ਗੇਬਰ]]||02.03.2022 |247 |[[ਏਸ਼ੀਅਨ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |10.06.2022 | | | |- | 48 || [[ਜੋਸ਼ ਕੈਵਾਲੋ]]||23.11.2021 || 148 || [[ਕਰਡਿਨ ਓਰਲਿਕ]]||03.03.2022 |248 |[[ਮਾਰਡੀ ਗ੍ਰਾਸ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |11.06.2022 | | | |- | 49 || [[ਰੇਨੀ ਫੋਰਥ]]||24.11.2021 || 149 || [[ਡੇਵਿਡ ਫਰਨੀਸ਼]]||04.03.2022 |249 |[[ਸ਼ੰਘਾਈ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |12.06.2022 | | | |- | 50 || [[ਕ੍ਰਿਸ ਬਰਲੇ]] ||25.11.2021 || 150 || [[ਜੇਮਸ ਬਰਗ]]||05.03.2022 |250 |[[ਗੇਜ਼ (ਫ਼ਿਲਮ ਉਤਸ਼ਵ)]] |13.06.2022 | | | |- | 51 || [[ਅਮੀਨੀ ਫੋਨੂਆ]]||26.11.2021 || 151 || [[ਲੀਜ਼ਾ ਗੋਰਨਿਕ]]||06.03.2022 |251 |[[ਇੰਡੀਗਨੇਸ਼ਨ]] |14.06.2022 | | | |- | 52 || [[ਐਲਿਸ ਆਸਟਨ]]||27.11.2021 || 152 || [[ਅਲਬਰੇਚਟ ਬੇਕਰ]]||07.03.2022 |252 |[[ਚੇਨਈ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |15.06.2022 | | | |- | 53 || [[ਲੀ ਪੀਅਰਟ]]||28.11.2021 || 153 || [[ਬਿਲੀ ਲਵ]]||08.03.2022 |253 |[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਵੇਲਜ਼]] |16.06.2022 | | | |- | 54 || [[ਮੈਟ ਲਲਾਨੋ]]||29.11.2021 || 154 || [[ਮਾਰਕ ਐਸ਼ਟਨ]]||09.03.2022 |254 |[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਇੰਡੀਆ]] |17.06.2022 | | | |- | 55 || [[ਰਿਆਨ ਬਟਲਰ]]||30.11.2021 || 155 || [[ਮੀਆ ਇਜ਼ਾਬੇਲਾ]]||10.03.2022 |255 |[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਗਲੋਬਲ]] |18.06.2022 | | | |- | 56 || [[ਡਾਨਾ ਓਲਮਰਟ]]||01.12.2021 || 156 || [[ਮੋਰਟੀ ਡਾਇਮੰਡ]]||11.03.2022 |256 |[[ਪੈਰਿਸ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |19.06.2022 | | | |- | 57 || [[ਆਸੀ ਅਜ਼ਰ]]||02.12.2021 || 157 || [[ਸਕਿਨ ਡਾਇਮੰਡ]]||12.03.2022 |257 |[[ਬਰਲਿਨ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |20.06.2022 | | | |- | 58 || [[ਰਾਹੁਲ ਮਹਿਤਾ]]||03.12.2021 || 158 || [[ਜੀਆਨਾ ਫਾਈਨ]]||13.03.2022 |258 |[[ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੁਈਰ ਆਰਟਸ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |21.06.2022 | | | |- | 59 || [[ਇਵਾਂਕਾ ਦਾਸ]]||04.12.2021 || 159 || [[ਜੌਨੀ ਰੈਪਿਡ]]||14.03.2022 |259 |[[ਮਿਸ ਟੀ ਵਰਲਡ]] |22.06.2022 | | | |- | 60 || [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਕੌਫੀ]]||05.12.2021 || 160 || [[ਵੇਰਾ ਹੋਲਮੇ]]||15.03.2022 |260 |[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਅਲਬਾਨੀਆ]] |23.06.2022 | | | |- | 61 || [[ਐਮਾ ਪੋਰਟਨਰ]]||06.12.2021 || 161 || [[ਸ਼ੈਲੀ ਕਿੰਗ]]||16.03.2022 |261 |[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਆਇਰਲੈਂਡ]] |24.06.2022 | | | |- | 62 || [[ਜੈਫਰੀ ਰਿਚਮੈਨ]]||07.12.2021 || 162 || [[ਰਹੋਨਾ ਕੈਮਰਨ]]||17.03.2022 |262 |[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਵਰਲਡ 2017]] |25.06.2022 | | | |- | 63 || [[ਮਨਿਲ ਸੂਰੀ]]||08.12.2021 || 163 || [[ਜੌਇਸ ਗ੍ਰਾਂਟ]]||18.03.2022 |263 |[[ਮੈਲਬੌਰਨ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |26.06.2022 | | | |- | 64 || [[ਗੌਤਮ ਰਾਘਵਨ]]||09.12.2021 || 164 || [[ਬੈਥਨੀ ਬਲੈਕ]]||19.03.2022 |264 |[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਸਟਾਰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ]] |27.06.2022 | | | |- | 65 || [[ਮਿਸ਼ੇਲ ਗੁਰੇਵਿਚ]]||10.12.2021 || 165 || [[ਇੰਡੀਆ ਸਮਰ]]||20.03.2022 |265 |[[ਹੈਮਬਰਗ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |28.06.2022 | | | |- | 66 || [[ਅਨੀਸ਼ ਸੇਠ]]||11.12.2021 || 166 || [[ਪੇਚੇ ਡੀ]]||21.03.2022 |266 |[[ਕੋਲੋਨ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |29.06.2022 | | | |- | 67 || [[ਡੀਨ ਅੱਤਾ]]||12.12.2021 || 167 || [[ਡੀਲੋਨ]]||22.03.2022 |267 |[[ਵੈਸਟ ਪ੍ਰਾਈਡ]] |30.06.2022 | | | |- | 68 || [[ਫਰਜ਼ਾਨਾ ਡਾਕਟਰ]]||13.12.2021 || 168 || [[ਡੇਜ਼ੀ ਈਗਨ]]||23.03.2022 |268 |[[ਇਮੇਜ+ਨੇਸ਼ਨ]] |01.07.2022 | | | |- | 69 || [[ਕੌਸਰ ਮੁਹੰਮਦ]]||14.12.2021 || 169 || [[ਲੀਓ ਫੋਰਡ]]||24.03.2022 |269 |[[ਫਰੇਮਲਾਈਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |02.07.2022 | | | |- | 70 || [[ਕਾਜ਼ਿਮ ਅਲੀ]]||15.12.2021 || 170 || [[ਜੇਮਸ ਐਮਸਟਰ]]||25.03.2022 |270 |[[ਰੈਂਬੋ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |03.07.2022 | | | |- | 71 || [[ਜੂਡਿਥ ਫਰੈਂਕ]]||16.12.2021 || 171 || [[ਆਲੀਆ ਸ਼ੌਕਤ]]||26.03.2022 |271 |[[ਪਿੰਕ ਲਾਇਫ਼ ਕੁਈਰਫੈਸਟ]] |04.07.2022 | | | |- | 72 || [[ਮਾਰਗੀ ਐਡਮ]]||17.12.2021 || 172 || [[ਕ੍ਰਿਸਟਨ ਕਿਸ਼]]||27.03.2022 |272 |[[ਪ੍ਰਾਈਡ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] |05.07.2022 | | | |- | 73 || [[ਸਿਧਾਰਥ ਗਰਗ]]||18.12.2021 || 173 || [[ਮਾਇਕ ਜਿਨ]]||28.03.2022 |273 |[[ਐਂਡਰਿਊ ਪੀਅਰਸ]] |06.07.2022 | | | |- | 74 || [[ਦਿਨੇਸ਼ ਭੁਗਰਾ]]||19.12.2021 || 174 || [[ਅਨੀਤਾ ਲੋ]]||29.03.2022 |274 |[[ਗੇਅਲਿਬ]] |07.07.2022 | | | |- | 75 || [[ਡਾਅਨ ਐਡਮਜ਼]]||20.12.2021 || 175 || [[ਤਾਨਿਆ ਕੰਪਾਸ]]||30.03.2022 |275 |[[ਫੈਮਲੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ]] |08.07.2022 | | | |- | 76 || [[ਅਗਸਤ ਐਮਸ]]||21.12.2021 || 176 || [[ਪੌਲ ਮੇਂਡੇਜ਼]]||31.03.2022 |276 |[[ਗੇਅ ਡਾਕਟਰਜ਼ ਆਇਰਲੈਂਡ]] |09.07.2022 | | | |- | 77 || [[ਡਾਇਨਾ ਐਸ਼]]||22.12.2021 || 177 || [[ਬੇਨ ਹੰਟੇ]]||01.04.2022 |277 |[[ਜੈਕੀ ਮਾਲਟਨ]] |10.07.2022 | | | |- | 78 || [[ਰੇਚਲ ਫਾਰਮਰ]]||23.12.2021 || 178 || [[ਮੋਬੀਨ ਅਜ਼ਹਰ]]||02.04.2022 |278 |[[ਹਿਲਡਾ ਮੈਥੇਸਨ]] |11.07.2022 | | | |- | 79 || [[ਨਿਸ਼ਾ ਗਨਾਤਰਾ]]||24.12.2021 || 179 || [[ਸਾਰਾਹ ਸਟੀਰਕ]]||03.04.2022 |279 |[[ਏਲਾ ਹੰਟ]] |12.07.2022 | | | |- | 80 || [[ਮਾਰਲੀਨ ਗੋਰਿਸ]]||25.12.2021 || 180 || [[ਜੁਲ ਮਾਰੋਹ]]||04.04.2022 |280 |[[ਲੀਹ ਹਾਰਵੇ]] |13.07.2022 | | | |- | 81 || [[ਡੀਆਨਾ ਅਰਬੇਨੀਨਾ]]||26.12.2021 || 181 || [[ਈਵਾਨ ਗ੍ਰੀਰ]]||05.04.2022 |281 |[[ਰੋਏ ਰੋਲੈਂਡ]] |14.07.2022 | | | |- | 82 || [[ਰਵੀਨਾ ਅਰੋੜਾ]]||27.12.2021 || 182 || [[ਰਿਆਨ ਹੋਲਮਜ਼]]||06.04.2022 |282 |[[ਰੌਸ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ]] |15.07.2022 | | | |- | 83 || [[ਹਿਤੇਨ ਨੂਨਵਾਲ]]||28.12.2021 || 183 || [[ਕਲੋਵਿਸ ਰਫਿਨ]]||07.04.2022 |283 |[[ਬਸੀਰਾ ਖਾਨ]] |16.07.2022 | | | |- | 84 || [[ਪ੍ਰਗਤੀ ਸਿੰਘ]]||29.12.2021 || 184 || [[ਟੌਮੀ ਨਟਰ]]||08.04.2022 |284 |[[ਅੰਜਾਰੀ]] |17.07.2022 | | | |- | 85 || [[ਰੋਹਿਤ ਖੋਸਲਾ]]||30.12.2021 || 185 || [[ਟੇਡ ਟਿਨਲਿੰਗ]]||09.04.2022 |285 |[[ਬਤ ਕੋਲ (ਸੰਸਥਾ)]] |18.07.2022 | | | |- | 86 || [[ਮਾਇਆ ਦ ਡਰੈਗ ਕੁਈਨ]]||31.12.2021 || 186 || [[ਜੂਲੀਅਨ ਬੇਕਰ]]||10.04.2022 |286 |[[ਹਵਰੁਤਾ (ਸੰਸਥਾ)]] |19.07.2022 | | | |- | 87 || [[ਮੇਗ ਕ੍ਰਿਸਚੀਅਨ]]||01.01.2022 || 187 || [[ਡੇਵਿਡ ਐਮਸ (ਅਦਾਕਾਰ)]]||11.04.2022 |287 |[[ਹਾਮਦ ਸਿੰਨੋ]] |20.07.2022 | | | |- | 88 || [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਗਿਲਬਰਟ]]||02.01.2022 || 188 || [[ਬਰਟ ਆਰਚਰ]]||12.04.2022 |288 |[[ਫਰੀਹਾ ਰੋਇਸਿਨ]] |21.07.2022 | | | |- | 89 || [[ਏਸਥਰ ਭਾਰਤੀ]]||03.01.2022 || 189 || [[ਫਿਨ ਅਰਗਸ]]||13.04.2022 |289 |[[ਜਿਲ ਐਂਡਰਿਊ]] |22.07.2022 | | | |- | 90 || [[ਦੀਪਕ ਭਾਰਗਵ]]||04.01.2022 || 190 || [[ਜੇਰੇਡ ਆਲਮਨ]]||14.04.2022 |290 |[[ਜੇਮਸ ਬੇਲੀ]] |23.07.2022 | | | |- | 91 || [[ਰੇ ਅਘਯਾਨ]]||05.01.2022 || 191 || [[ਡੈਨੀਅਲ ਕਾਰਟੀਅਰ]]||15.04.2022 |291 |[[ਐਨੀ ਗੁਗਲੀਆ]] |24.07.2022 | | | |- | 92 || [[ਐਡਮ ਆਲ]]||06.01.2022 || 192 || [[ਕੇਵਿਨ ਐਲੀਸਨ]]||16.04.2022 |292 |[[ਪੌਲ ਵਿਰਟਜ਼]] |25.07.2022 | | | |- | 93 || [[ਆਰਤੀ ਅਗਰਵਾਲ (ਵਿਗਿਆਨੀ)]]||07.01.2022 || 193 || [[ਡਿਕ ਕਲੇਅਰ]]||17.04.2022 |293 |[[ਜੈਸਿਕਾ ਪਲੱਟ]] |26.07.2022 |393 | | |- | 94 || [[ਭੂਪੇਨ ਖੱਖੜ]]||08.01.2022 || 194 || [[ਸੇਬ ਕਾਸਤਰੋ]]||18.04.2022 |294 |[[ਲੁਈ ਸੈਂਡ]] |27.07.2022 |394 | | |- | 95 || [[ਐਨੀ ਆਸ਼ੀਮ]]||09.01.2022 || 195 || [[ਹੈਂਕ ਚੇਨ]]||19.04.2022 |295 |[[ਐਂਡਰਿਆ ਯੀਅਰਵੁੱਡ]] |28.07.2022 |395 | | |- | 96 || [[ਨਿਕਿਤਾ ਡ੍ਰੈਗਨ]]||10.01.2022 || 196 || [[ਅਬਦੁ ਅਲੀ]]||20.04.2022 |296 |[[ਬੈਟੀ ਬੈਕਸਟਰ]] |29.07.2022 |396 | | |- | 97 || [[ਚੱਕੀ ਬਾਰਟੋਲੋ]]||11.01.2022 || 197 || [[ਸਲਵਾਡੋਰ ਕੈਲਵੋ]]||21.04.2022 |297 |[[ਟੇਡ ਨੌਰਥ]] |30.07.2022 |397 | | |- | 98 || [[ਜੈਕ ਬਾਰਨ]]||12.01.2022 || 198 || [[ਬਲੈਕ ਸਪਾਰਕ]]||22.04.2022 |298 |[[ਰਿਚਰਡ ਹਰਮਨ]] |31.07.2022 |398 | | |- | 99 || [[ਅਡੱਲਟ ਮੋਮ]]||13.01.2022 || 199 || [[ਮਾਰਕ ਬਲੇਨ]]||23.04.2022 |299 | |01.08.2022 |399 | | |- | 100 || [[ਕਾਰਲਾ ਐਂਤੋਨੇਲੀ]]||14.01.2022 || 200 || [[ਰਿਵਰ ਗਾਲੋ]]||24.04.2022 |300 | |02.08.2022 |400 | | |- |} rj1ugf9sx2r6yc8wdj50lvxzlbnx5xl 0 138821 609803 601724 2022-07-31T04:48:27Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 4 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | embed = | honorific_prefix = | name = Kazim Ali | honorific_suffix = | image = Kazim Ali.jpg | image_size = | image_upright = | alt = | caption = Ali in 2019 | native_name = | native_name_lang = | pseudonym = | birth_name = | birth_date = {{Birth date and age|1971|04|05}} | birth_place = | death_date = <!-- {{Death date and age|YYYY|MM|DD|YYYY|MM|DD}} --> | death_place = | resting_place = | occupation = | language = | residence = | nationality = | citizenship = | education = | alma_mater = [[University at Albany]]<br> [[New York University]] | period = | genre = poetry <!-- or: | genres = --> | subject = <!-- or: | subjects = --> | movement = | notableworks = <!-- or: | notablework = --> | spouse = <!-- or: | spouses = --> | partner = <!-- or: | partners = --> | children = | relatives = | awards = | signature = | signature_alt = | years_active = | module = | website = <!-- {{URL|example.org}} --> | portaldisp = <!-- "on", "yes", "true", etc; or omit --> }} '''ਕਾਜ਼ਿਮ ਅਲੀ''' (ਜਨਮ 5 ਅਪ੍ਰੈਲ 1971)<ref>[http://id.loc.gov/authorities/names/n2005025597 Library of Congress Name Authority Files]</ref> ਇੱਕ [[ਅਮਰੀਕੀ]] [[ਕਵੀ]], [[ਨਾਵਲਕਾਰ]], ਨਿਬੰਧਕਾਰ ਅਤੇ [[ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ]] ਹੈ। ਉਸਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਤਾਜ਼ਾ ਕਿਤਾਬਾਂ ਇਨਕਿਊਜ਼ੀਸ਼ਨ (ਵੇਸਲੀਅਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰੈਸ, 2018) ਅਤੇ ਆਲ ਵਨਜ਼ ਬਲੂ (ਹਾਰਪਰ ਕੋਲਿਨਜ਼ ਇੰਡੀਆ, 2016) ਹਨ। ਉਸਦੇ ਸਨਮਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਓਹੀਓ ਆਰਟਸ ਕਾਉਂਸਿਲ ਤੋਂ ਇੱਕ ਇਨਡਿਵੀਜੁਅਲ ਐਕਸਲੈਂਸ ਅਵਾਰਡ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਲੇਖਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਸਾਹਿਤਕ ਰਸਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਛਾਪਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦ ਅਮਰੀਕਨ ਪੋਇਟਰੀ ਰਿਵਿਊ,<ref>{{Cite web |url=http://www.aprweb.org/issues/nov06/ali.html |title=''The American Poetry Review'' > Nov/Dec 2006, Vol. 35/No. 6 > Kazim Ali |access-date=ਦਸੰਬਰ 15, 2021 |archive-date=ਦਸੰਬਰ 19, 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081219062806/http://www.aprweb.org/issues/nov06/ali.html |dead-url=yes }}</ref> ਬੋਸਟਨ ਰਿਵਿਊ, ਬੈਰੋ ਸਟ੍ਰੀਟ, ਜੁਬਿਲਾਟ, ਦ ਆਇਓਵਾ ਰਿਵਿਊ, ਵੈਸਟ ਬ੍ਰਾਂਚ ਅਤੇ ਮੈਸੇਚਿਉਸੇਟਸ ਰਿਵਿਊ ਅਤੇ ਦ ਬੈਸਟ ਅਮਰੀਕਨ ਪੋਇਟਰੀ 2007 ਸਮੇਤ ਸੰਗ੍ਰਹਿ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। == ਜੀਵਨ == ਉਸਦਾ ਜਨਮ ਯੂ.ਕੇ. ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤ|ਭਾਰਤੀ]] ਮੂਲ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ [[ਕੈਨੇਡਾ]] ਅਤੇ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਕਾਜ਼ਿਮ ਅਲੀ ਨੇ ਐਲਬਾਨੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਬੀ.ਏ. ਅਤੇ ਐਮ.ਏ. ਅਤੇ [[ਨਿਊਯਾਰਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਰਚਨਾਤਮਕ ਲੇਖਣ ਵਿੱਚ ਐਮ.ਐਫ.ਏ. ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web |url=http://boaeditions.org/authors/ali.html |title=BOA Editions > Author Page > Kazim Ali |access-date=ਦਸੰਬਰ 15, 2021 |archive-date=ਨਵੰਬਰ 21, 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20081121103937/http://www.boaeditions.org./authors/ali.html |dead-url=yes }}</ref> 2003 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਸੁਤੰਤਰ ਪ੍ਰੈਸ ਨਾਈਟਬੋਟ ਬੁਕਸ ਦੀ ਸਹਿ-ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, 2004 ਤੋਂ 2007 ਤੱਕ ਇਸਦੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਕ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਉਹ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸੰਪਾਦਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web |url=http://www.nightboat.org/Editor_Biographies.htm |title=Nightboat Books > About Us: Editor Biographies |access-date=ਦਸੰਬਰ 15, 2021 |archive-date=ਅਪ੍ਰੈਲ 30, 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090430154203/http://www.nightboat.org/Editor_Biographies.htm |dead-url=yes }}</ref> ਅਲੀ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਸੈਨ ਡਿਏਗੋ<ref>{{Cite web|url=http://literature.ucsd.edu/people/faculty/kali.html|title=Kazim Ali|access-date=2019-03-02}}</ref> ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਲੇਖਣੀ ਦਾ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਦੱਖਣੀ ਮੇਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਰਚਨਾਤਮਕ ਲੇਖਣ ਵਿੱਚ ਸਟੋਨਕੋਸਟ ਐਮ.ਐਫ.ਏ. ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.poetryfoundation.org/poets/kazim-ali|title=Kazim Ali|last=Foundation|first=Poetry|date=2019-08-03|website=Poetry Foundation|language=en|access-date=2019-08-04}}</ref> ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸਨੇ [[ਅਮਰੀਕਾ]] ਦੀ ਕਲਨਰੀ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੇ ਲਿਬਰਲ ਆਰਟਸ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ, ਪੈਨਸਿਲਵੇਨੀਆ ਦੀ ਸ਼ਿਪਨਸਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ, ਮੋਨਰੋ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਓਬਰਲਿਨ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਸੀ। == ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ == * ''ਸਕਾਈ ਵਾਰਡ'' ਲਈ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ 2014 ਓਹੀਓਆਨਾ ਬੁੱਕ ਅਵਾਰਡ<ref>{{Cite web|url=http://www.ohioana.org/programs/ohioana-book-awards/past-award-winners/|title=Past Award Winners - Ohioana Library}}</ref> * 2014 ਸਰਬੋਤਮ ਅਨੁਵਾਦਿਤ ਕਿਤਾਬ ਅਵਾਰਡ, ਕਵਿਤਾ, ਸੋਹਰਾਬ ਸੇਪਹਰੀ ਦੁਆਰਾ ''ਦ ਓਏਸਿਸ ਆਫ ਨਾਓ'' ਲਈ ਦੋ ਉਪ ਜੇਤੂਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ, ਕਾਜ਼ਿਮ ਅਲੀ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਜਾਫਰ<ref>{{Cite web|url=http://www.rochester.edu/College/translation/threepercent/index.php?id=10932|title=BTBA 2014: Poetry and Fiction Winners|last=Chad W. Post|date=April 28, 2014|publisher=Three Percent|access-date=April 28, 2014}}</ref> * ਓਹੀਓ ਆਰਟਸ ਕੌਂਸਲ ਤੋਂ 2009 ਇਨਡਿਵੀਜੁਅਲ ਐਕਸਲੈਂਸ ਅਵਾਰਡ  == ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਰਚਨਾਵਾਂ == '''ਕਵਿਤਾ''' * ਦ ਫਾਰ ਮੋਸਕੀ (ਐਲਿਸ ਜੇਮਸ ਬੁੱਕਸ, 2005) * ਦ ਫ਼ੋਰਟੀਥ ਡੇ (ਬੀ.ਓ.ਏ.ਐਡੀਸ਼ਨਸ, ਲਿ., 2008) * ''ਬ੍ਰਾਈਟ ਫੈਲੋਨ'' (ਵੇਸਲੀਅਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰੈਸ, 2009) * ''ਸਕਾਈ ਵਾਰਡ'' (ਵੇਸਲੀਅਨ, 2013) * ''ਆਲ ਵਨ'ਜ਼ ਬਲੂ'' (ਹਾਰਪਰ ਕੋਲਿਨਜ਼ ਇੰਡੀਆ, 2016) * ''ਇਨਕੁਈਸ਼ਨ'' (ਵੇਸਲੀਅਨ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪ੍ਰੈਸ, 2018) '''ਗਲਪ''' * ''ਕੁਇਨਜ਼ ਪੈਸੇਜ'' ( ਬਲੇਜ਼ਵੌਕਸ ਬੁੱਕਸ, 2004) * ''ਦ ਡਿਸਅਪੀਅਰੇਂਸ ਆਫ ਸੇਠ'' ( ਏਟਰਸਕਨ ਪ੍ਰੈਸ, 2009) * ''ਵਿੰਡ ਇੰਸਟਰੂਮੈਂਟ'' ( ਸਪੋਰਕ ਪ੍ਰੈਸ, 2014) * ''ਅੰਕਲ ਸ਼ਰੀਫ'ਜ ਲਾਇਫ਼ ਇਨ ਮਿਉਜਕ'' (ਸਿਬਲਿੰਗ ਰਵਾਇਲਰੀ ਪ੍ਰੈਸ, 2016) * ''ਦ ਸੀਕਰੇਟ ਰੂਮ'' ( ਕਾਇਆ ਪ੍ਰੈਸ, 2017) '''ਗੈਰ-ਗਲਪ''' * ''ਔਰੇਂਜ ਅਲਰਟ: ਐਸੇਜ਼ ਆਨ ਪੋਇਟਰੀ, ਆਰਟ ਐਂਡ ਦ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਆਫ਼ ਸਾਈਲੈਂਸ'' ( ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਪ੍ਰੈਸ, 2010) * ''ਫਾਸਟਿੰਗ ਫਾਰ ਰਮਜ਼ਾਨ: ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਅਭਿਆਸ 'ਤੇ ਨੋਟਸ'' ( ਟੂਪੇਲੋ ਪ੍ਰੈਸ, 2011) * ''ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਟ ਏਲੀਅਨ: ਬਾਰਡਰ-ਕਰਾਸਿੰਗ ਅਤੇ ਅਣ-ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਿਤ ਬ੍ਰਹਮ'' (ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਪ੍ਰੈਸ, 2015) * ''ਅਨਾਇਸ ਨਿਨ : ਇੱਕ ਗੈਰ-ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਸਟੱਡੀ'' ( ਅਗੇਪ ਐਡੀਸ਼ਨ, 2017) * ''ਸਿਲਵਰ ਰੋਡ: ਲੇਖ, ਨਕਸ਼ੇ ਅਤੇ ਕੈਲੀਗ੍ਰਾਫੀਜ਼'' (ਟੂਪੇਲੋ ਪ੍ਰੈਸ, 2018) * ''ਨਾਰਥਰਨ ਲਾਈਟ: ਪਾਵਰ, ਲੈਂਡ, ਐਂਡ ਦਿ ਮੈਮੋਰੀ ਆਫ਼ ਵਾਟਰ'' ( ਗੂਜ਼ ਲੇਨ ਐਡੀਸ਼ਨਜ਼ / ਮਿਲਕਵੀਡ ਐਡੀਸ਼ਨ, 2021) '''ਅਨੁਵਾਦ''' * ''ਵਾਟਰਜ਼'' ਫੁੱਟਫਾਲ, ਸੋਹਰਾਬ ਸੇਪਹਰੀ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਕਾਜ਼ਿਮ ਅਲੀ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਜਾਫਰ ਮਹੱਲਾਤੀ ਦੁਆਰਾ ਅਨੁਵਾਦਿਤ (ਓਮਨੀਡਾਨ ਪ੍ਰੈਸ, 2011)।  {{ISBN|978-1-890650-55-1}} * ''ਦ ਓਏਸਿਸ ਆਫ ਨਾਓ'' ਸੋਹਰਾਬ ਸੇਪਹਰੀ ਦੀਆਂ ਕਵਿਤਾਵਾਂ, ਕਾਜ਼ਿਮ ਅਲੀ ਅਤੇ ਮੁਹੰਮਦ ਜਾਫਰ ਮਹੱਲਾਤੀ ਦੁਆਰਾ ਫਾਰਸੀ ਤੋਂ ਅਨੁਵਾਦਿਤ ( ਬੀ.ਓ.ਏ., 2013)। [[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9781938160226|9781938160226]] . * ਲ' ਅਮੋਰ ( ਓਪਨ ਪੱਤਰ ਬੁੱਕ, 2013) * ''ਮਾਰਗਰੇਟ ਦੁਰਾਸ ਦੁਆਰਾ ਅਬਾਨ ਸਬਾਨਾ ਡੇਵਿਡ'' (ਓਪਨ ਲੈਟਰ ਬੁੱਕਸ, 2016) == ਸੰਗ੍ਰਹਿ == * ''ਮੈਡ ਹਾਰਟ ਬੀ ਬ੍ਰੇਵ: ਆਗਾ ਸ਼ਾਹਿਦ ਅਲੀ ਦੀ ਕਵਿਤਾ 'ਤੇ ਲੇਖ'' ( ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਮਿਸ਼ੀਗਨ ਪ੍ਰੈਸ, 2017) <ref>{{Cite book|title=Mad heart be brave : essays on the poetry of Agha Shahid Ali|others=Ali, Kazim, 1971-|isbn=9780472122820|location=Ann Arbor|oclc=984992139}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਸਰੋਤ == *[http://www.oberlin.edu/crwrite/faculty_Ali.htm Oberlin College: Creative Writing Department > Faculty Bio > Kazim Ali] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090725074808/http://www.oberlin.edu/crwrite/faculty_Ali.htm |date=2009-07-25 }} * [https://web.archive.org/web/20081121103937/http://www.boaeditions.org./authors/ali.html BOA Editions > Author Page > Kazim Ali] * [http://www.kazimali.com/ Author Website] * [https://web.archive.org/web/20081220091623/http://www.usm.maine.edu/stonecoastmfa/faculty/KazimAli.htm University of Southern Maine: Stonecoast MFA in Creative Writing > Faculty Profile > Kazim Ali] == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == ** [https://www.youtube.com/watch?v=cbYqiz8GTiE Video: Poetry Reading by Kazim Ali/Two short poems] ** [http://www.fishousepoems.org/archives/kazim_ali/ Audio: Kazim Ali Reading for Fishousepoems.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090415153006/http://www.fishousepoems.org/archives/kazim_ali/ |date=2009-04-15 }} ** [http://bookcritics.org/blog/archive/SMALL_PRESS_SPOTLIGHT_KAZIM_ALI/ Essay: National Book Critics Circle Blog > Small Press Spotlight: Kazim Ali > ''A mini-essay: A Brief Poetics: to Layla Al-Attar'' > August 16, 2008] ** [http://www.poetryfoundation.org/harriet/2007/04/poetry-is-dangerous-via-kazim-ali/ Essay: Poetry Foundation Blog Posting of ''Poetry Is Dangerous'' > By Kazim Ali] ** [http://www.kickingwind.com/101506.html Interview: ''KickingWind.com'' > October 15, 2006 > ''Every Other Day'' Interview with Kazim Ali] ** [https://web.archive.org/web/20110708054833/http://nelsonpoetry.blogspot.com/2011/06/interview-with-kazim-ali-on-far-mosque.html Under A Warm Green Linden: Interview with Kazim Ali on The Far Mosque] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਮੁਸਲਿਮ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1971]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਮਰੀਕੀ ਨਾਵਲਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] k642j8axfs0q3yzqbdcu4vi9t0p6stq 0 138912 609873 592748 2022-07-31T07:42:40Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{short description|Wikipedia list article}} ਭਾਰਤੀ ਉਪ ਮਹਾਂਦੀਪ ਦੇ ਉੱਤਰੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਉੱਤੇ ਜਾਟਾਂ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਬੀਲਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਜਾਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਸਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|title=Kingdoms of South Asia - Indian Kingdoms of the Jats|url=https://www.historyfiles.co.uk/KingListsFarEast/IndiaJats.htm#:~:text=Other%20important%20Jat%20kingdoms%20were,of%20Lahore%2DPunjab%20(presently%20in|date=2019-12-03|access-date=5 July 2021|website=www.historyfiles.com|last=Rajadhyaksha|first=Abhijit}}</ref> [[ਤਸਵੀਰ:Surajmal_jat.jpg|right|thumb|333x333px| ਭਰਤਪੁਰ ਰਾਜ ਦੇ ਬਾਨੀ ਮਹਾਰਾਜਾ ਸੂਰਜ ਮੱਲ ਦੀ ਮੂਰਤੀ]] == ਜੱਟ ਰਾਜ ਅਤੇ ਸਰਦਾਰਤਾ == * ਭਰਤਪੁਰ ਰਾਜ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=NXK445Q1nIwC&pg=PA604&dq=Jat+state+Bharatpur&hl=hi&sa=X&ved=2ahUKEwjWsYGBxP3xAhVFHKYKHf_4Ct44PBDoATAAegQIBBAD#v=onepage&q=Jat%20state%20Bharatpur&f=false|last=Gupta|first=Om|title=Encyclopaedia of India, Pakistan and Bangladesh|publisher=Gyan Publishing House|year=2006|isbn=978-8-182-0-53922|pages=668|access-date=25 July 2021}}</ref> ਦਾ ਸਿਨਸਿੰਵਰ * ਧੌਲਪੁਰ ਰਾਜ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=Djabj9gefZ0C&pg=PA127&dq=dholpur+Jat+state&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwik7drvs_3xAhVPfd4KHeJODh04HhDoATAGegQIAhAD#v=onepage&q=dholpur%20Jat%20state&f=false|title=Essays on Rajputana: Reflections on History, Culture, and Administration|last1=Rudolph|first1=Susanne Hoeber|last2=Rudolph|first2=Lloyd I.|publisher=Concept Publishing Company|year=1984|pages=241 |access-date=25 July 2021}}</ref> ਦੇ ਦੇਸ਼ਵਾਲ * ਸਿਧਮੁਖ<ref>{{Cite book|title=Bīkānera, pañca śatābdi, Vi. Saṃ. 1545-204|last=Rāṭhauṛa|first=Sūrajamālasiṃha|url=https://books.google.co.in/books?id=SAJDAAAAYAAJ&dq=sidhmukh+Jat&focus=searchwithinvolume&q=gathered+jats|publisher=Rāva Bīkājī Saṃsthāna|year=1989|pages=182|access-date=8 July 2021}}</ref> ਦੇ ਕਸਵਾਨ * ਲਾਧਡ਼ਿਯਾ,<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=SAJDAAAAYAAJ&q=pandu+godara&dq=pandu+godara&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjHl8jjg6z0AhUOQd4KHTGkASgQ6AF6BAgHEAM|title=Bīkānera, pañca śatābdi, Vi. Saṃ. 1545-2045|contribution=Samālasiṃha Rāṭhauṛa|publisher=Rāva Bīkājī Saṃsthāna|year=1989|access-date=23 November 2021}}</ref> ਅਤੇ ਸ਼ੇਖਪੁਰਾ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=SAJDAAAAYAAJ&q=pandu+godara&dq=pandu+godara&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjHl8jjg6z0AhUOQd4KHTGkASgQ6AF6BAgHEAM|title=Bīkānera, pañca śatābdi, Vi. Saṃ. 1545-2045|contribution=Samālasiṃha Rāṭhauṛa|publisher=Rāva Bīkājī Saṃsthāna|year=1989|access-date=23 November 2021}}</ref> ਦੇ ਗੋਦਾਰਾ * ਸੁਇੰ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=SAJDAAAAYAAJ&dq=Suin+Sihag&focus|title=Bīkānera, pañca śatābdi, Vi. Saṃ. 1545-2045|contribution=Samālasiṃha Rāṭhauṛa|publisher=Rāva Bīkājī Saṃsthāna|year=1989|access-date=23 November 2021}}</ref> ਦੇ ਸਹਵਾਗ * ਰਾਸਲਾਨਾ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=SAJDAAAAYAAJ&dq=Rayaslana+Beniwal&focus|title=Bīkānera, pañca śatābdi, Vi. Saṃ. 1545-2045|contribution=Samālasiṃha Rāṭhauṛa|publisher=Rāva Bīkājī Saṃsthāna|year=1989|access-date=23 November 2021}}</ref> ਦੇ ਬੇਨਿਵਾਲ * ਬਲੁੰਡਾ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=SAJDAAAAYAAJ&dq=Balunda+Poonia&focus|title=Bīkānera, pañca śatābdi, Vi. Saṃ. 1545-2045|contribution=Samālasiṃha Rāṭhauṛa|publisher=Rāva Bīkājī Saṃsthāna|year=1989|access-date=23 November 2021}}</ref> ਦੇ ਪੂਨਿਯਾ * ਭਾਡੰਗ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=SAJDAAAAYAAJ&dq=Bhadang+Saran&focus|title=Bīkānera, pañca śatābdi, Vi. Saṃ. 1545-2045|contribution=Samālasiṃha Rāṭhauṛa|publisher=Rāva Bīkājī Saṃsthāna|year=1989|access-date=23 November 2021}}</ref> ਦੇ ਸਹਾਰਣ * ਭੁਰੂਪਾਲ<ref>{{Cite book|url=https://crazyindiatour.com/destinations/bikaner/|title=Bikaner|website=crazyindiatour.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20210125011113/https://www.crazyindiatour.com/destinations/bikaner/||quote=Until 15th Century, Bikaner was publicly called”Jangladesh. “At the moment, the area was owned by Jat communities namely Sihag, Dhaka, Punia, Godara, Saran, Beniwal, Johiya, and Kaswan.|archive-date=19 December 2021|access-date=19 December 2021}}</ref> ਦੇ ਜੋਹਿਯਾ * ਝੁੰਝੁਨੂ<ref>{{Cite book|url=http://connectrajasthan.com/jhunjhunu/|title=झुंझुनु|website=connectrajasthan.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20200807212022/http://www.connectrajasthan.com/jhunjhunu/|archive-date=23 November 2021|access-date=23 November 2021}}</ref> ਦੇ ਨੇਹਰਾ * ਸੋਘਰ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=tosMAQAAMAAJ&dq=Jat+Soghar+Khem+Karan+Sogariya&focus|title=A History of Rajasthan|last=Hooja|first=Rima|edition=illustrated|publisher=Rupa & Company|year=2006|access-date=29 November 2021}}</ref> ਦੇ ਸੋਗਰਿਯਾ * ਸਰਸੁ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=fe88AAAAMAAJ&dq=sarsu&focus|title=History of the Jats|last=Joon |first=Ram Sarup|publisher=Jaitly Painting [sic] Press, foreword|year=1967|access-date=29 November 2021}}</ref> ਦੇ ਸਾੱਗਵਾਨ * ਨਾਗੌਰ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=QpLXAAAAMAAJ&dq=%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%97%E0%A5%8C%E0%A4%B0+%E0%A4%95%E0%A5%87+%E0%A4%A6%E0%A4%B9%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE+%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%9F+%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A4%95&focus=searchwithinvolume&q=%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%97%E0%A5%8C%E0%A4%B0+%E0%A4%95%E0%A5%87+%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%9F+%E0%A4%B6%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A4%95|title=Rājasthāna meṃ dharma, sampradāya, va, āsthāem̐|contribution=Pema Ram, Pemārāma|publisher=Itihāsa Vibhāga|year=2004|isbn=9788182680029|access-date=25 January 2022}}</ref> ਦੇ ਨਾਗਵੰਸ਼ੀ * ਕੈਕਾਨ ਰਾਜ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=pvltAAAAMAAJ&dq=kaikan+province+jat&focus=searchwithinvolume&q=Kaikan+Jats|title=Bahawalpur State with Map 1904|last=Dīn|first=Malik Muḥammad|edition=reprint|publisher=Sang-e-Meel Publications|year=2001|isbn=978-9-693-5-12366|pages=392|access-date=10 July 2021}}</ref> ਦੇ ਕੇਕਨ * ਹਾਲਾਖੰਡੀ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=vRwS6FmS2g0C&pg=PA73&dq=chandra+ram+a+Jat+of+Hala+clan+Halakhandi&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjUy7rRqsX1AhVOgtgFHYVuDNcQ6AF6BAgGEAM#v=onepage&q=chandra%20ram%20Jat%20Hala%20Halakhandi&f=false|title=Martial races of undivided India|last=Tyagi|first=Vidya Prakash|publisher=Gyan Publishing House|year=2009|isbn=9788178357751|access-date=22 January 2022|page=73}}</ref> ਦੇ ਹਾਲਾ * ਗੋਹਦ,<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=vUJfiiut6gkC&dq=jat+rulers+of+gohad&focus=searchwithinvolume&q=jat+rulers+gohad|title=Accessions List, South Asia, Volume 6|author=Library of Congress. Library of Congress Office, New Delhi|contribution=Library of Congress. Library of Congress Office, Karachi|publisher=E.G. Smith for the U.S. Library of Congress Office, New Delhi|year=1987|access-date=6 July 2021}}</ref> ਅਤੇ ਗਵਾਲਿਯਰ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=lihuAAAAMAAJ&dq=jat+captured+gwalior+fort&focus=searchwithinvolume&q=Jat|title=Forts and Fortresses of Gwalior and Its Hinterland|last=Misra|first=B. D.|edition=illustrated|publisher=Manohar Publishers and Distributors|year=1993|isbn=978-8-173-0-40474|pages=181|access-date=6 July 2021}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=YQdZlHJ2WTAC&pg=PA131&dq=jat+gohad+gwalior+fort&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjurbL-ys3xAhWOyjgGHeqZAN8Q6AEwCHoECAUQAw#v=onepage&q=jat%20gohad%20gwalior%20fort&f=false|title=Indian Princely Medals: A Record of the Orders, Decorations, and Medals of the Indian Princely States|last=McClenaghan|first=Tony|edition=illustrated|publisher=Lancer Publishers|year=1996|isbn=978-1-897-8-29196|pages=282|access-date=6 July 2021}}</ref> ਦੇ ਬਮਰੌਲਿਯਾ * ਇੰਦਰਗਡ,<ref>{{Cite web|title=Indergarh|url=https://vymaps.com/IN/Indergarh-202304523142015/|access-date=27 December 2021|quote=The ruler of Indergaon was Indersen Jat. He constructed a strong fort here, that gave this place the name Indergarh. The Jat rulers were of Dondaria gotra. Lt. General Khem Karan Singh was also from this clan.}}</ref> ਅਤੇ ਪਿਛੋਰ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=MXme89NuHx8C&dq=pichhor+hamir+jat&focus|title=Gwalior Today|author=Gwalior (India). Publicity Department|publisher=Publicity Department, Government of Gwalior|year=1940|access-date=27 December 2021}}</ref> ਦੇ ਦੋੰਦਰਿਯਾ * ਭਿਤਰਵਾਰ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=HLRhAAAAIAAJ&dq=Bhitarwar+jat&focus|title=Madhya Pradesh District Gazetteers: Vidisha|author=Madhya Pradesh (India)|publisher=Government Central Press|year=1965|access-date=27 December 2021}}</ref> ਦੇ ਹੰਸੇਲਿਯਾ * ਨਰਸਿੰਵਯੁਰ<ref>{{Cite web|url=https://narsinghpur.nic.in/%E0%A4%87%E0%A4%A4%E0%A4%BF%E0%A4%B9%E0%A4%BE%E0%A4%B8/|title=Narsinghpur District {{!}} District Narsinghpur, Government of Madhya Pradesh {{!}} India|website=narsinghpur.inc.in|access-date=25 January 2022}}</ref> ਜੇ ਖਿਰਵਾਰ * ਹਾਥਰਸ,<ref>{{Cite web|url=https://books.google.co.in/books?id=XcpmDwAAQBAJ&pg=PT62&dq=jat+state+hathras&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwidisPh48bxAhXfILcAHetWCwMQ6AEwAHoECAQQAw#v=onepage&q=jat%20state%20hathras&f=false|title=British Rule in India|last=Sunderlal|first=Pandit|publisher=SAGE Publishing India|year=2018|isbn=978-9-352-8-08038|pages=548|access-date= 4 July 2021}}</ref> ਮੁਰਸਾਨ,<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=KulsjpUIxeUC&pg=PA106&dq=mursan+jat+state&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi3s7bE0c3xAhXMdCsKHT9lCu0Q6AEwA3oECAgQAw#v=onepage&q=mursan%20jat%20raja&f=false|last=Brass|first=Paul R.|title=Factional Politics in an Indian State: The Congress Party in Uttar Pradesh|contribution=Bhārat. Congress party|publisher=University of California Press|year=1965|pages=262|access-date=6 July 2021}}</ref> ਅਤੇ ਮਾਮਨੀ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=d4VeYJdww2YC&pg=PA259&dq=sasni+jat&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj_p5zrxPv0AhUKMN4KHcQRDGEQ6AF6BAgFEAM#v=onepage&q=sasni%20jat&f=false|title=Udayana|last=Arora|first=Udai Prakash|editor1=Atul Kumar Sinha|editor2=Abhay Kumar Singh|edition=illustrated|publisher=Anamika Pub & Distributors|year=2007|isbn=9788179751688|access-date=24 December 2021}}</ref> ਦੇ ਠੁਨੇਵਾ * ਸੌਂਖ,<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=pG2yMEauKZUC&q=Sonkh+hati+singh#v=snippet&q=Sonkh%20J%C3%A1t%20hati%20singh&f=false|title=Mathurá: A District Memoir|last=Growse|first=F.S.|publisher=Asian Educational Services|year=1993|isbn=978-8-120-6-02281|pages=440|language=english|access-date=22 March 2021}}</ref> ਅਤੇ ਪਿਸਾਵਾ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=1EJuAAAAMAAJ&dq=Jat+Pisawa&focus|title=District Gazetteers of the United Provinces of Agra and Oudh: Aligarh|author=United Provinces of Agra and Oudh (India)|editor=H.R. Nevill|publisher=Supdt., Government Press, United Provinces|year=1926|access-date=29 July 2021}}</ref> ਦੇ ਤੋਮਰ * ਜਾਰਖੀ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?hl=hi&id=xxNuAAAAMAAJ&dq=%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%96%E0%A5%80+%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A4%A4%E0%A5%80&focus=searchwithinvolume&q=%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%96%E0%A5%80+%E0%A4%B0%E0%A4%BF%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B8%E0%A4%A4%E0%A5%80|title=Jāṭoṃ kā nayā itihāsa|last=Samanvita|first=Dharmacandra Vidyālaṅkara|contribution= Akhila Bhāratavarshīya Jāṭa Mahāsabhā|publisher=Akhila Bhāratavarshīya Jāṭa Mahāsabhā|year=1992|language=Hindi|access-date=25 July 2021}}</ref> ਦੇ ਸਿਕਰਵਾਰ * ਕੁਚੇਸਰ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?redir_esc=y&id=I0FuAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=Jat+Rajas+Kuchesar|title=The Peasant Armed: The Indian Revolt of 1857|last=Stokes|first=Eric|editor=Christopher Alan Bayly|edition=illustrated|publisher=Clarendon Press|year=1986|isbn=978-0-198-2-15707|pages=261|access-date=5 July 2021}}</ref> ਦੇ ਦਲਾਲ * ਸਹਾਰਪੁਰ<ref>{{Cite book|title=District Gazetteers of the United Provinces of Agra and Oudh: Bijnor|url=https://books.google.co.in/books?id=OC5uAAAAMAAJ&q=sahanpur+estate+Jat&dq=sahanpur+estate+Jat&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjFj-nA1_PxAhWkGKYKHT3DC7kQ6AEwAnoECAUQAw|author=United Provinces of Agra and Oudh (India)|editor=Henry Rivers Nevill|publisher=Supdt., Government Press, United Provinces|year=1928|access-date=21 July 2021}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/raja-devendra-singh/articleshow/12368274.cms|title=Raja Devendra Singh|work=The Times of India|date=2020-03-22|access-date=22 June 2021}}</ref> ਦੇ ਕਕਰਾਨ * ਬੱਲਭਗੜ<ref>{{Cite book|title=Islam in South Asia: Encountering the West : before and after 1857|url=https://books.google.co.in/books?redir_esc=y&id=yLDXAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=Jat+rulers+ballabhgarh|last=Hasan|first=Mushirul|edition=reprint|publisher=Manohar Publishers & Distributors|year=2008|isbn=978-8-173-0-47435|pages=306|access-date=5 July 2021}}</ref> ਦੇ ਤੇਵਾਤੀਆ * ਤਿਲਪਤ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=cRFuAAAAMAAJ&q=gokula+jat+zamindar+tilpat&dq=gokula+jat+zamindar+tilpat&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjIxank9630AhUjyzgGHaO_AGYQ6AF6BAgGEAM|title=The Jats: Their Role & Contribution to the Socio-economic Life and Polity of North & North-west India, Volume 1|contribution=Vīrasiṃha, Suraj Mal Memorial Education Society. Centre for Research and Publication|publisher=Originals|year=2004|isbn=978-8-1886-2916-9|access-date=23 November 2021}}</ref> ਦੇ ਆਘਾ * ਉੱਚਾਗਾਵ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=ggtuAAAAMAAJ&dq=searchwithinvolume&q=Unchagaon|title=Religions and Communities of India|last=Chopra|first=Pran Nath|publisher=Vision Books|year=1982|isbn=978-0-391-0-27480|pages=316|access-date=26 July 2021}}</ref> ਦੇ ਪਿਲਾਨੀਆ * ਕੁੰਜਪੁਰਾ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=QPcYAQAAIAAJ&pg=PA187&dq=nawab+of+karnal+jat&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi5t52m_6T1AhXp4XMBHb7gB4I4FBDoAXoECAMQAw#v=onepage&q=nawab%20karnal%20jat&f=false|title=Chiefs and Families of Note in the Delhi, Jalandhar, Peshawar and Derajat Divisions of the Panjab|last=Massy|first=Charles Francis|publisher=Printed at the Pioneer Press|year=1890|access-date=16 January 2022}}</ref> ਦੇ ਮਣ੍ਫ਼ਾਨ * ਮੌਲਾਹੇਡੀ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=9DU5AAAAIAAJ&pg=PA184&dq=maulaheri+jats&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi_jeqnkvr0AhXKMd4KHR8tAscQ6AF6BAgIEAM#v=onepage&q=maulaheri%20Jat&f=false|title=The Peasant and the Raj: Studies in Agrarian Society and Peasant Rebellion in Colonial India|last=Stokes|first=Eric|edition=illustrated, reprint, revised|publisher=CUP Archive|year=1978|isbn=9780521297707}}</ref> ਦੇ ਪੰਵਾਰ * [[ਸਿਆਲਕੋਟ]]<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=vRwS6FmS2g0C&pg=PA74&dq=Jat+Maharaja+Shalinder+Sialkot&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiZjYS-zNH1AhURldgFHSBOCtMQ6AF6BAgLEAM#v=onepage&q=Jat%20Maharaja%20Shalinder%20Sialkot&f=false|title=Martial races of undivided India|last=Tyagi|first=Vidya Prakash|publisher=Gyan Publishing House|year=2009|isbn=9788178357751|access-date=27 January 2022|page=74}}</ref> ਦੇ ਤਕਸ਼ਕ * ਕਪੂਰਥਲਾ ਰਾਜ<ref>{{Cite book|last=Ghosha|first=Lokanātha|publisher=J.N. Ghose|title=The Modern History of the Indian Chiefs, Rajas, Zamindars, & C: The native states|year=1879|url=https://books.google.co.in/books?id=JVQOAAAAQAAJ&printsec=frontcover&dq=The+Modern+History+of+the+Indian+Chiefs,+Rajas,+Zamindars,+%26+C:+The+native+states&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=snippet&q=Kapurthala%20Ahluwalia%20Jat&f=false|access-date=7 July 2021}}</ref> ਦੇ ਆਹਲੂਵਾਲੀਆ * [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲੇ ਰਾਜ]],<ref>{{Cite book|title=Memoranda on the Indian States|url=https://books.google.co.in/books?redir_esc=y&id=D80EAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=Patiala+Jat|contribution=India|publisher=Manager of Publications|year=1939|access-date=7 July 2021}}</ref> ਜੀਂਦ ਰਾਜ,<ref>{{Cite book|title=Chiefs and Families of Note in the Delhi, Jalandhar, Peshawar and Derajat Divisions of the Panjab|last=Massy|first=Charles Francis |url=https://books.google.co.in/books?id=01UoAAAAYAAJ&pg=PA22&dq=jind+sidhu+jat&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj_n5XDvcHxAhWDheYKHVSWD9MQ6AEwBHoECAoQAw#v=onepage&q=jind%20sidhu%20jat&f=false|publisher=Printed at the Pioneer Press|year=1890|access-date=4 July 2021}}</ref> [[ਨਾਭਾ ਰਿਆਸਤ|ਨਾਭਾ ਰਾਜ]],<ref>{{Cite book |title=Memoranda on the Indian States|contribution=India, Great Britain. India Office|url=https://books.google.com/books?id=XYfcJKRBqhAC&dq=nabha+sidhu+jats&focus=searchwithinvolume&q=Nabha+sidhu+jat|publisher=Manager of Publications|year=1935|access-date=4 July 2021}}</ref> [[ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਰਿਆਸਤ|ਫਰੀਦਕੋਟ ਰਿਆਸਤ]],<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=U1ZuAAAAMAAJ&dq=faridkot+jat+rulers&focus=searchwithinvolume&q=faridkot+jats|title=British Policy Towards the Punjab States, 1858-1905|last=Arora|first=A. C.|publisher=Export India Publications|year=1982|pages=390}}</ref> [[ਮਲੌਦ]],<ref>{{Cite book|title=The Golden Book of India: A Genealogical and Biograhical Dictionary of the Ruling Princes, Chiefs, Nobles, and Other Personages, Titled Or Decorated, of the Indian Empire, with an Appendix for Ceylon|url=https://books.google.co.in/books?id=zykYAAAAYAAJ&pg=PA18&dq=malaudh+sidhu+jat&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjFnOmTlqz0AhWFE4gKHRbrD-gQ6AF6BAgHEAM#v=onepage&q=malaudh%20sidhu%20jat&f=false|last=Lethbridge|first=Sir Roper|publisher=S. Low, Marston & Company|year=1900|access-date=23 November 2021}}</ref> [[ਕੈਥਲ]],<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=VaeuCwAAQBAJ&pg=PA35&dq=kaithal+sidhu+jat+chief&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiH_OmsxMn1AhUA6nMBHacyDhQQ6AF6BAgIEAM#v=onepage&q=kaithal%20sidhu%20jat%20chief&f=false|title=Political Inheritance of Pakistan|last=Low|first=D. A.|edition=illustrated|publisher=Springer|year=1991|isbn=9781349115563|page=35|access-date=25 January 2022|quote=Other Sidhu Jat families established the state of Faridkot, the jagirs of Kaithal and Arnauli, and a host of lesser fiefs.}}</ref> ਅਤੇ ਭਦੌਡ਼<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=YbssAQAAMAAJ&q=bhadaur+sidhu+jat&dq=bhadaur+sidhu+jat&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjUpfzK14H1AhXMZt4KHclODEM4KBDoAXoECAgQAw|title=Who's who in India, Containing Lives and Portraits of Ruling Chiefs, Notables, Titled Personages, and Other Eminent Indians|contribution=Prag Narain Bhargava|publisher=Newul Kishore Press|year=1911|access-date=27 December 2021}}</ref> ਦੇ ਸਿਧੂ * ਅਲਾਵਲਪੁਰ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=QPcYAQAAIAAJ&pg=PA308&dq=Alawalpur+bains+jat&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiJj5CO34H1AhWAyYsBHUj8BY0Q6AF6BAgKEAM#v=onepage&q=Alawalpur%20bains%20jat&f=false|title=Chiefs and Families of Note in the Delhi, Jalandhar, Peshawar and Derajat Divisions of the Panjab|last=Massy|first=Charles Francis|publisher=Printed at the Pioneer Press|year=1890|access-date=27 December 2021}}</ref> ਦੇ ਬੈੰਸ * ਕਲਸਿਆ ਰਾਜ,<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=gHU-AQAAMAAJ&dq=kalsia+sandhu+Jat|title=Report on the Administration of the Punjab and Its Dependencies|author=Punjab (India)|publisher= Superintendent, Government Printing, Punjab|year=1920|access-date=22 July 2021}}</ref> ਬੁਰਿਯਾ,<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=01UoAAAAYAAJ&pg=PA215&dq=buria+jat+chief&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwih19up58n1AhWd4zgGHeXSC2MQ6AF6BAgLEAM#v=onepage&q=buria%20jat%20chief&f=false|title=Chiefs and Families of Note in the Delhi, Jalandhar, Peshawar and Derajat Divisions of the Panjab|last=Massy|first=Charles Francis|publisher=Printed at the Pioneer Press|year=1890|access-date=25 January 2022}}</ref> [[ਕਨ੍ਹੱਈਆ ਮਿਸਲ|ਕਨ੍ਹਈਆ ਮਿਸਲ]],<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=ZxxuAAAAMAAJ&dq=Bhangi+Misl+founder&focus=searchwithinvolume&q=KANaHiYA+Misl+Sindhu+Jat|title=Struggle of the Sikhs for Sovereignty|last=Gandhi|first=Surjit Singh|publisher=Gur Das Kapur|year=1980|pages=552|access-date=26 July 2021}}</ref> [[ਨਕਈ ਮਿਸਲ|ਨੱਕਈ ਮਿਸਲ]],<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=F2BDAAAAYAAJ&dq=Nakai+Misl+sandhu&focus=searchwithinvolume&q=Nakai+sandhu+Jat|title=The Advanced Study in History of the Punjab, Volume 1|last=Chhabra|first=G. S. |publisher=Sharanjit|year=1960|access-date=25 July 2021}}</ref> ਅਤੇ [[ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਮਿਸਲ|ਸ਼ਹੀਦ ਮਿਸਲ]]<ref>{{Cite book|last=Gupta|first=Hari Ram|title=History of the Sikhs: The Sikh commonwealth or Rise and fall of Sikh misls|edition=illustrated|url=https://books.google.co.in/books?redir_esc=y&id=S1wwAQAAIAAJ&focus=searchwithinvolume&q=Dip+Singh+Sandhu+Jat|publisher=Munshiram Manoharlal|year=2001|isbn=978-8-121-5-01651|pages=580|access-date=8 July 2021}}</ref> ਦੇ ਸੰਧੂ * [[ਫੈਜ਼ਲਪੁਰੀਆ ਮਿਸਲ|ਸਿੰਘਪੁਰੀਆ ਮਿਸਲ]],<ref>{{Cite book|title=Punjab District Gazetteers: Rupnagar|url=https://books.google.co.in/books?redir_esc=y&id=tsxFAQAAIAAJ&focus=searchwithinvolume&q=Nawab+Kapur+Singh+Virk+Jat|author=Punjab (India)|publisher=Controller of Print. and Stationery|year=1987|access-date=8 July 2021}}</ref> ਅਤੇ ਰੂਪਨਗਰ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=7RduAAAAMAAJ&q=ropar+virk+jat+ruler&dq=ropar+virk+jat+ruler&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwi5to-H2sf1AhVmSGwGHeUQAtQQ6AF6BAgFEAM|title=Punjab District Gazetteers: Rupnagar|author=Punjab (India)|publisher=Controller of Print. and Stationery|year=1987|access-date=25 January 2022}}</ref> ਦੇ ਵਿਰਕ * [[ਭੰਗੀ ਮਿਸਲ]]<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?redir_esc=y&id=oFFuAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=bhangi+misl+Jat|last=Sidhu|first=Kuldip Singh|publisher=National Book Shop|year=1994|isbn=978-8-171-1-61652|pages=204|title=Ranjit Singh's Khalsa Raj and Attariwala Sardars|access-date=7 July 2021}}</ref> ਦੇ ਫਿਲੋ * [[ਕਰੋੜ ਸਿੰਘੀਆ ਮਿਸਲ|ਸਿੰਘ ਕਰੋੜਾ ਮਿਸਲ]]<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=S1wwAQAAIAAJ&dq=karora+singh+misl+virk&focus=searchwithinvolume&q=Virk+Barki|title=History of the Sikhs: The Sikh commonwealth or Rise and fall of Sikh misls|last=Gupta|first=Hari Ram |edition=3, illustrated, revised|publisher=Munshiram Manoharlal|year=2001|isbn=978-8-121-5-01651|pages=580|access-date=25 July 2021}}</ref> ਦੇ ਵਿਰਕ/ਧਾਲੀਵਾਲ * ਨਿਸ਼ਾਨਵਾਲਿਯਾ ਮਿਸਲ<ref>{{Cite book|last=McLeod|first=W. H.|title=The A to Z of Sikhism|url=https://books.google.co.in/books?redir_esc=y&id=vgixwfeCyDAC&q=Nishanvalia+Misl+Gill+Jat#v=snippet&q=Nishanvalia%20Misl%20Gill%20Jat&f=false|publisher=Scarecrow Press|year=2009|isbn=978-0-810-8-63446|pages=330|access-date=8 July 2021}}</ref> ਦੇ ਗਿਲ * [[ਸ਼ੁੱਕਰਚੱਕੀਆ ਮਿਸਲ|ਸੁਕੇਰਚਕੀਆ ਮਿਸਲ]],<ref>{{Cite book|title=Know Your State Punjab|last=Experts|first=Arihant|url=https://books.google.co.in/books?id=MhrzDwAAQBAJ&pg=PA38&dq=sukerchakia+misl+sandhwalia+jat&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiBs9Kx7dTxAhUX73MBHTcMA00Q6AEwAHoECAYQAw#v=onepage&q=sukerchakia%20misl%20sandhwalia%20jat&f=false|publisher=Arihant Publications India limited|year=2019|isbn=978-9-313-1-67662|pages=376|access-date=9 July 2021}}</ref> [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ]],<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?redir_esc=y&id=8erZAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=established+Jat|title=Handbook of Indian Sociology|last=Das|first=Veena|edition=2|publisher=New York|year=2004|access-date=21 July 2021|isbn=978-0-195-6-68315|pages=502}}</ref><ref>{{Cite book|title=Sikhs in Sabah and Labuan: A Historical Perspective|url=https://books.google.co.in/books?redir_esc=y&id=S9RuAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=curiosity+Jat|last=Gill|first=Surjit S.|publisher=Labuan Sikh Society|year=2003|access-date=7 July 2021|pages=138}}</ref> ਅਤੇ ਲਾਡਵਾ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=sRJDAAAAYAAJ&dq=Gurdit+ladwa&focus|title=History of the Sikhs: Sikh domination of the Mughal Empire, 1764-1803|last=Gupta|first=Hari Ram|edition=3|publisher=Munshiram Manoharlal|year=1979|access-date=25 January 2022}}</ref> ਦੇ ਸੰਧਵਾਲਿਯਾ * [[ਮੁਲਤਾਨ]]<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=oeItAAAAMAAJ&dq=Langah+Multan&focus|title=Sind: A General Introduction|last=Lambrick|first=H. T.|publisher=Sindhi Adabi Board|year=1964|access-date=29 November 2021}}</ref> ਦੇ ਲੱਗਾਹ * ਵਾਰਾਹ,<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=eCMbAAAAIAAJ&dq=Ravanias+Jats&focus|title=Gujarat State Gazetteers: Banaskantha District|author=Gujarat (India)|publisher=Directorate of Government Print., Stationery and Publications, Gujarat State|year=1981|access-date=24 December 2021}}</ref> ਅਤੇ ਬਜਨਾ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=jiUbAAAAIAAJ&dq=Bajana&focus|title=Gujarat State Gazetteers: Surendranagar|author=Gujarat (India)|publisher=Directorate of Government Print., Stationery and Publications, Gujarat State|year=1977|access-date=24 December 2021}}</ref> ਦੇ ਮਲਿਕ == ਹਾਕਮ == * [[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ]], [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੇ ਮਹਾਰਾਜਾ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=2fcbAAAAIAAJ&q=maharaja+ranjit+singh+Jatt&dq=maharaja+ranjit+singh+Jatt&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjz09fD0tfwAhWDyzgGHW9ABqwQ6AEwBXoECAgQAw|title=Modernization and Rural Development|last=Upadhyay|first=H. C.|publisher=Anmol Publications|year=1991|pages=321|access-date=22 June 2021}}</ref> * ਗੋਕੁਲਾ ਜਾਟ, ਤਿਲਪਤ ਦਾ ਸਰਦਾਰ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=cRFuAAAAMAAJ&q=gokula+jat+tilpat&dq=gokula+jat+tilpat&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjYnsTl1dXwAhUQU30KHS2ZAZgQ6AEwAXoECAQQAw|title=The Jats: Their Role & Contribution to the Socio-economic Life and Polity of North & North-west India, Volume 1|publisher=Originals|year=2004|isbn=978-8-188-6-29169|pages=270|chapter=Vīrasiṃha, Suraj Mal Memorial Education Society. Centre for Research and Publication|access-date=22 June 2021}}</ref> * ਰਾਜਾ ਰਾਮ ਜਾਟ, ਸਿਨਸਿਨੀ ਦਾ ਸਰਦਾਰ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=1lGgAAAAMAAJ&q=raja+ram+of+sinsini&dq=raja+ram+of+sinsini&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjqkIKI19XwAhVS4zgGHcd7DtY4ChDoATACegQICBAD|title=Jats and Gujars: Origin, History and Culture|last=Khari|first=Rahul|publisher=Reference Press|year=2007|isbn=978-8-184-0-50318|page=245|access-date=22 June 2021}}</ref> * [[ਰਾਜਾ ਮਹਿੰਦਰ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ|ਮਹਿੰਦਰ ਪਰਤਾਪ]], ਭਾਰਤੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ, ਪੱਤਰਕਾਰ, ਲੇਖਕ, ਇਨਕਲਾਬੀ ਤੱਕ ਸ਼ਾਹੀ ਰਾਜ ਦੇ ਮੁਰਸਾਨ<ref>{{Cite web|url=http://rajamahendrapratap.com/index.html|title=Raja Mahendra Pratap|archive-url=https://web.archive.org/web/20070120065938/http://www.rajamahendrapratap.com/index.html|archive-date=20 January 2007|access-date=22 June 2021}}</ref> * ਸ਼ਾਲਿੱਦਰ, ਸ਼ਾਲਧੁਰ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ ਪੰਜਵ ਸਦੀ ਵਿਚ (ਮੌਜੂਦਾ-ਦਿਨ [[ਸਿਆਲਕੋਟ]], [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]])<ref>{{Cite web|url=https://defence.pk/pdf/threads/jat-kingdoms-of-coterminous-pakistan.661460/|title=Jat Kingdoms of coterminous Pakistan|website=defence.pk|date=2020-04-14|access-date=22 June 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.historyfiles.co.uk/KingListsFarEast/IndiaJats.htm|title=Kingdoms of South Asia - Indian Kingdoms of the Jats|website=www.historyfiles.co.uk|access-date=22 June 2021}}</ref> * ਸੂਰਜ ਮੱਲ, ਭਰਤਪੁਰ ਰਾਜ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=kojXAwAAQBAJ&pg=PA112|title=Decisive Battles, Strategic Leaders|last=Alexander|first=J.P.|publisher=Partridge|year=2014|isbn=978-1-4828-1804-8|page=112}}</ref> * [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ|ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ]], [[ਨਾਭਾ ਰਿਆਸਤ|ਨਾਭਾ ਰਾਜ]] ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ<ref name=":2">{{Cite web|url=http://www.bl.uk/onlinegallery/onlineex/apac/photocoll/t/019pho0000015s6u00002000.html|title=The Raja of Nabha|last=Wright|first=Colin|website=www.bl.uk|date=16 October 2020|access-date=22 June 2021}}</ref> * [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਆਲਾ ਸਿੰਘ|ਆਲਾ ਸਿੰਘ]], [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਪਟਿਆਲਾ|ਲਹੌਰ ਦੇ ਪਟਿਆਲਾ]] ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ<ref name=":4">{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?redir_esc=y&id=zhrjAAAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=Ala+Singha+Jat+Patiala|title=Afghanistan, Volume 20, Issue 3 - Volume 22, Issue 4|publisher=Historical Society of Afghanistan.|year=1967|chapter=Afghanistan. Riyāsat-i Mustaqill-i Maṭbūʻāt, Afghanistan. Direction générale des rélations culturelles, Anjuman-i Tārīkh-i Afghānistān|access-date=22 June 2021}}</ref> * [[ਮਹਾਰਾਜਾ ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ|ਕੋਈ ਸਿੰਘ]], [[ਪਟਿਆਲਾ ਰਿਆਸਤ|ਪਟਿਆਲਾ ਰਾਜ]] ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=GjxuAAAAMAAJ&q=bhupinder+singh+patiala+jatt&dq=bhupinder+singh+patiala+jatt&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwis9d2V2tfwAhUFjeYKHR_ABSQQ6AEwAHoECAAQAw|title=Panjab Past and Present, Volume 36, Part 1, Issue 71|publisher=Department of Punjab Historical Studies, Punjabi University.|year=2005|chapter=Punjabi University. Department of Punjab Historical Studies|access-date=22 June 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.open.ac.uk/researchprojects/makingbritain/content/bhupinder-singh|website=www.open.ac.uk|title=Bhupinder Singh|access-date=22 June 2021}}</ref> * ਰਘੁਬੀਰ ਸਿੰਘ, ਜੀੱਦ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ<ref>{{Cite news|url=https://m.timesofindia.com/city/gurgaon/jind-royal-family-scion-passes-away/amp_articleshow/67294584.cms|title=Jind royal family scion passes away|last=Kumar|first=Vijender|work=The Times of India|date=29 December 2018|access-date=22 June 2021}}</ref> * [[ਨਾਹਰ ਸਿੰਘ]], ਬਲਭਗੜ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ<ref name=":1">{{Cite news|url=https://www.indiatimes.com/news/the-story-of-raja-nahar-singh-the-unsung-hero-of-1857-who-guarded-delhi-s-freedom-for-over-120-days-262143.html|title=The Story Of Raja Nahar Singh - The Hero Of 1857 Who Guarded Delhi's Freedom For Over 120 Days|date=24 September 2016|work=IndiaTimes|language=en-IN|access-date=22 June 2021}}</ref> * ਭੀਮ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ, ਗੋਹਦ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ<ref>{{Cite web|url=https://gwaliorplus.com/listing/chatri-of-bheem-singh-rana/|title=Chatri of Bheem Singh Rana|access-date=22 June 2021}}</ref> * ਕੀਰਤ ਸਿੰਘ, ਧੌਲਪੁਰ ਰਾਜ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=JVQOAAAAQAAJ&pg=PA72&dq=dholpur+kirat+singh&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiX8obB-cbxAhXB_XMBHYCJDcMQ6AEwAHoECAsQAw#v=onepage&q=dholpur%20kirat%20singh&f=false|title=The Modern History of the Indian Chiefs, Rajas, Zamindars, & C: The native states|last=Ghosha|first=Lokanātha|publisher=J.N. Ghose|year=1879|access-date=4 July 2021}}</ref> * ਰਾਜਾ ਮਾਲਦੇਵ, ਸਿਧਮੁਖ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ<ref>{{Cite web|url=https://www.liquisearch.com/jangladesh/history|website=www.liquisearch.com|access-date=4 July 2021|title=Jangladesh - History}}</ref> * [[ਜਿੰਦ ਕੌਰ]], [[ਖਾਲਸਾ ਰਾਜ|ਸਿੱਖ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੀ ਮਹਾਰਾਨੀ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=6z5uAAAAMAAJ&q=maharani+jind+kaur+aulakh+jat&dq=maharani+jind+kaur+aulakh+jat&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiCrd6T2NXwAhWPYysKHV3-Bp0Q6AEwAHoECAQQAw|title=The Historical Study of Maharaja Ranjit Singh's Times|last=Siṅgha|first=Kirapāla|publisher=National Book Shop|year=1994|isbn=978-8-171-1-61638|edition=illustrated|page=176|access-date=22 June 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://books.google.co.in/books?redir_esc=y&id=w8a1AAAAIAAJ&focus=searchwithinvolume&q=Aulakh+Jat|title=Maharani Jind Kaur, the Queen-mother of Maharaja Dalip Singh|last=Nijjar|first=Bakhshish Singh|year=1975|publisher=K.B. Publications|page=72|access-date=22 June 2021}}</ref> * ਰਾਜਾ ਦਯਾਰਾਮ, ਹਾਥਰਸ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=tlsPnV87QLoC&pg=PA45&dq=raja+dayaram+hathras&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjYj4_g2NXwAhWJSH0KHeanCp4Q6AEwBnoECAYQAw#v=onepage&q=raja%20dayaram%20hathras&f=false|title=Social, Economic and Political Contribution of Caste Associations in Northern India: A Case Study of All India Jat Mahasabha|last=Sharma|first=Brij Kishore|publisher=Har Anand Publications|year=2008|isbn=978-8-124-1-14124|page=148|chapter=Maulana Abul Kalam Azad Institute of Asian Studies (Kolkata, India)|access-date=22 June 2021}}</ref> * ਭਾਰਤੇੱਦਰ ਸਿੰਘ, ਸਹਾਨਪੁਰ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ<ref>{{Cite web|url=http://loksabhaph.nic.in/Members/memberbioprofile.aspx?mpsno=4723&lastls=16|title=Kunwar Bharatendra Singh|access-date=22 June 2021|website=loksabhaph.inc.in}}</ref> * ਹਾਠੀ ਸਿੰਘ, ਸੌੱਖ ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=BiKMDwAAQBAJ|title=Maharaja Hathi Singh Tomar, only ruler of north india, who captured the mewat region after defeating mughal forces: Tomar Jat Rulers of North India|last=Singh|first=Kawarpal|last2=Sharma|first2=Anil|last3=Singh|first3=Manvendra|date=8 March 2019|publisher=World History Research Organisation|page=71|access-date=22 June 2021}}</ref> * ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ, [[ਭੰਗੀ ਮਿਸਲ]] ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=mRpuAAAAMAAJ&q=hari+singh+dhillon+bhangi+misl&dq=hari+singh+dhillon+bhangi+misl&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjJppKk5NXwAhW4ILcAHTHkA5YQ6AEwAXoECAAQAw|title=The Sikh Reference Book|last=Dilagīra|first=Harajindara Siṅgha|publisher=Sikh Educational Trust for Sikh University Centre, Denmark|year=1997|isbn=978-0-969-5-96424|page=719|access-date=22 June 2021}}</ref> * [[ਨਵਾਬ ਕਪੂਰ ਸਿੰਘ]], [[ਫੈਜ਼ਲਪੁਰੀਆ ਮਿਸਲ]] ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=7RduAAAAMAAJ&q=nawab+kapur+singh+virk+jat&dq=nawab+kapur+singh+virk+jat&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwiXipu-3NXwAhUkxzgGHT6vAU8Q6AEwAHoECAAQAw|title=Punjab District Gazetteers: Rupnagar|publisher=Controller of Print. and Stationery|year=1987|access-date=22 June 2021}}</ref> * [[ਬਘੇਲ ਸਿੰਘ]], [[ਕਰੋੜ ਸਿੰਘੀਆ ਮਿਸਲ]] ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=LSVuAAAAMAAJ&q=baghel+singh+dhaliwal+jat&dq=baghel+singh+dhaliwal+jat&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwjYqM-m29XwAhWUWHwKHYmRAycQ6AEwAHoECAMQAw|title=Sikh Ethos: Eighteenth Century Perspective|last=Sandhu|first=Jaspreet Kaur|publisher=Vision & Venture|year=2000|isbn=978-8-186-7-69126|pages=245|access-date=22 June 2021}}</ref> * [[ਸ਼ਹੀਦ ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ|ਬਾਬਾ ਦੀਪ ਸਿੰਘ]], [[ਸ਼ਹੀਦਾਂ ਦੀ ਮਿਸਲ]] ਦੇ ਸ਼ਾਸਕ<ref>{{Cite book|url=https://books.google.co.in/books?id=BihuAAAAMAAJ&q=sandhu+jat&redir_esc=y|title=A History of the Sikh Misals|last=Siṅgha|first=Bhagata|publisher=Publication Bureau, Punjabi University|year=1993|pages=492|access-date=22 June 2021}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ == * [[ਜੱਟ]] * [[ਜੱਟ ਸਿੱਖ]] == ਹਵਾਲੇ == {{reflist}} == ਨੋਟ == : 1. {{ਨੋਟ|a}}{{Cite web|url=https://books.google.co.in/books?id=f8-1AAAAIAAJ&redir_esc=y|title=Bharatpur Upto 1826: A Social and Political History of the Jats|last=Ram Pande|year=1970|publisher=Rama Publishing House|pages=192|oclc=610185303}} <cite class="citation web cs1" id="CITEREFRam_Pande1970">[https://books.google.co.in/books?id=f8-1AAAAIAAJ&redir_esc=y “ਭਰਤਪੁਰ 1826 ਤੱਕ: ਜਾਟਾਂ ਦਾ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਇਤਿਹਾਸ”] ।</cite> <cite class="citation web cs1" id="CITEREFRam_Pande1970">ਰਾਮਾ ਪਬਲਿਸ਼ਿੰਗ ਹਾ .ਸ. ਪੀ.&nbsp;192.</cite> <cite class="citation web cs1" id="CITEREFRam_Pande1970">[[ਔਨਲਾਈਨ ਕੰਪਿਊਟਰ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਸੈਂਟਰ|ਓ.ਸੀ.ਐਲ.ਸੀ.]]&nbsp;[//www.worldcat.org/oclc/610185303 610185303] .</cite> : 2. {{ਨੋਟ|b}}{{Cite web|url=http://www.rbvex.it/asiapag/ragiaputi2.html#dholpur|title=Flags of Dholpur – Roberto Veschi}} : 3. {{ਨੋਟ|c}}{{Cite web|url=http://patiala.nic.in/html/history.htm|title=History of Patiala from Patiala web site|access-date=25 June 2006|archive-date=7 ਸਤੰਬਰ 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090907045829/http://patiala.nic.in/html/history.htm|dead-url=unfit}} <cite class="citation web cs1"><span class="reference-accessdate"><span class="nowrap">25 ਜੂਨ</span> 2006 ਨੂੰ ਮੁੜ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ</span> .</cite> : 4. {{ਨੋਟ|d}}ਪੰਜਗੜ੍ਹੀਆ ਮਿਸਲ ਨੂੰ ਫਿਰ ਸ਼ਾਮ ਸਿੰਘਾਂ ਅਤੇ ਕਲਸੀਆਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ। ਕਲਸੀਆ ਨੂੰ ਲੈਂਡਪਿੰਡ ਅਤੇ ਬਾਰਾਪਿੰਡਿਅਨ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ. == ਹੋਰ ਪੜ੍ਹਨ == {{refbegin}} *{{cite book|title=Rajasthan [district Gazetteers].: Bharatpur|publisher=Printed at Government Central Press|year=1962|url=https://books.google.co.in/books/about/Rajasthan_district_Gazetteers_Bharatpur.html?id=TXNFtQEACAAJ&redir_esc=y}} *{{cite book|title=Rajasthan [district Gazetteers].: Dholpur|url=https://books.google.co.in/books/about/Rajasthan_district_Gazetteers_Dholpur.html?id=15EMAQAAMAAJ&redir_esc=y|publisher=Printed at Government Central Press|year=2005}} *{{cite book|title=Punjab District Gazetteers: Phulkian states. Patiala Jind and Nabha|url=https://books.google.co.in/books/about/Punjab_District_Gazetteers_Phulkian_stat.html?id=_cJFAQAAIAAJ&redir_esc=y|publisher=Superintendent, Government Printing|year=1909}} *{{cite book|title=Punjab District Gazetteers: Kalsia State|url=https://books.google.co.in/books/about/Punjab_District_Gazetteers_Kalsia_State.html?id=ztFFAQAAIAAJ&redir_esc=y|publisher=Superintendent, Government Printing|year=1935}} {{refend}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://www.worldstatesmen.org/India_princes_A-J.html ਰਾਇਲ ਸਟੇਟਸ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਏ ਜੇ] ''ਵਰਲਡ ਸਟੇਸਮੈਨ'' ਵਿਖੇ * [https://www.worldstatesmen.org/India_princes_K-W.html ਰਾਇਲ ਸਟੇਟਸ ਆਫ ਇੰਡੀਆ] ''ਵਰਲਡ ਸਟੇਸਮੈਨ'' ਵਿਖੇ 9nacr1ul2z9y9hoblc39nw23xoj7wji 0 139911 609758 607438 2022-07-31T02:14:53Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki 2022 ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੀ ਚੋਣ ਜੋ ਕਿ 20 ਫਰਵਰੀ 2022 ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੇੜ ਵਿੱਚ ਹੋਣੀ ਤੈਅ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਸਾਰੇ 117 ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਹੈ। ਵੋਟਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 10 ਮਾਰਚ 2022 ਨੂੰ ਕੀਤੀ ਜਾਏਗੀ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ  ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਣਗੇ। [[ਤਸਵੀਰ:2022_Punjab_Legislative_Assembly_election_results.svg ]] ਹੇਠਾਂ ਚੋਣ ਲੜਨ ਵਾਲੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਹੈ। ਪੰਜਾਬ ਦੀਆ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ == ਉਮੀਦਵਾਰ ਜਾਣਕਾਰੀ == {| class="wikitable sortable" !ਨੰ. ! ਵੇਰਵਾ ! ਗਿਣਤੀ |- ! 1. |ਕੁੱਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਈਆਂ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ |2263 |- ! 2. |ਚੌਣਾਂ ਲੜ ਰਹੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾ |1304 |- ! 3. |ਦਾਗੀ ਉਮੀਦਵਾਰ |314 |- ! 4. |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਠੀਕ ਪਾਈਆਂ ਗਈਆਂ |1516 |- !5. | ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ |598 |- ! 6 |ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ਵਾਪਿਸ ਲਈਆਂ ਗਈਆਂ |152 |} ਸਰੋਤ :- ਕੇਵਾਈਸੀ- ਇਲੈਕਸ਼ਨ ਕਮਿਸ਼ਨ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਐੱਪ == ਉਮੀਦਵਾਰ ਅੰਕੜੇ == {| class="wikitable sortable" !ਨੰਬਰ !ਵੇਰਵਾ<ref>{{Cite web|url=https://m.jagbani.punjabkesari.in/punjab/news/punjab-elections-1342098|title=ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲੜ ਰਹੇ 1,304 ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ’ਚ 2 ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਤੇ 93 ਔਰਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ}}</ref> !ਗਿਣਤੀ |- !1. |ਕੁੱਲ ਉਮੀਦਵਾਰ |1304 |- !2. |ਪੁਰਸ਼ ਉਮੀਦਵਾਰ |1209 |- !3. |ਔਰਤਾਂ ਉਮੀਦਵਾਰ |93 |- !4. |ਟ੍ਰਾਂਸਜੈਂਡਰ |2 |- !5. |25 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ |9 |- !6. |80 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ |6 |} == ਉਮੀਦਵਾਰ ਸਾਖਰਤਾ == ਪ੍ਰਮੁੱਖ 4 ਪਾਰਟੀਆਂ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]], [[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]], [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਗੱਠਜੋੜ ਦੇ ਕੁੱਲ ਮਿਲਾ ਕੇ 467 ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ। {| class="wikitable sortable" !ਨੰ !ਯੋਗਤਾ !ਉਮੀਦਵਾਰ !ਕਾਂਗਰਸ !ਆਪ !ਅਕਾਲੀ+ !ਭਾਜਪਾ |- !1. |ਪੀ ਐੱਚ ਡੀ |5 |1 |3 |0 |1 |- !2. |ਪੋਸਟ ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ |73 |17 |21 |15 |20 |- !3. |ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ (ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ) |91 |20 |28 |26 |17 |- !4. |ਗ੍ਰੈਜੂਏਟ |111 |32 |20 |30 |29 |- !5. |12 ਵੀਂ |74 | | | | |- !6. |10 ਵੀਂ |70 | | | | |- !7. |8 ਵੀਂ |24 | | | | |- !8. |5 ਵੀਂ |4 | | | | |- !9. |ਚੌਥੀ |1 | | | | |- !10. |ਸਾਖਰ |1 | | | | |- !11. |ਅਨਪੜ੍ਹ |2 | | | | |- !12. |ਕੁੱਲ |456 | | | | |} == ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਉਮੀਦਵਾਰ == {| class="wikitable sortable" ! colspan="6" |ਮੌਜੂਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਚਿਹਰੇ |- !ਨੰ. !ਤਸਵੀਰ !ਉਮੀਦਵਾਰ !ਐਲਾਨ !ਹਲਕਾ !ਪਾਰਟੀ |- !1. |[[File:Balbir Singh Rajewal.jpg|150px]] |[[ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੇਵਾਲ]] |25 ਦਿਸੰਬਰ 2021<ref>{{Cite web|url=https://rozanaspokesman.in/amp/news/punjab/251221/22-organizations-with-samyukta-samaj-morcha-set-foot-in-politics.html|title=22 ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਨੇ 'ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ' ਨਾਲ ਧਰਿਆ ਸਿਆਸਤ 'ਚ ਪੈਰ, ਰਾਜੇਵਾਲ ਹੋਣਗੇ CM ਚਿਹਰਾ}}</ref> |[[ਸਮਰਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਮਰਾਲਾ]] |ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ |- !2. |[[File:Bhagwant Mann Lok Sabha.jpg|150px]] |[[ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ]] |18 ਜਨਵਰੀ 2022<ref>{{Cite web|url=https:punjab.news18.com/amp/news/punjab/after-announcement-bhagwant-mann-cm-candidate-his-mother-became-emotional-301811.html|title=ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਉਮੀਦਵਾਰ ਐਲਾਨਣ ਪਿੱਛੋਂ ਭਾਵੁਕ ਹੋਈ ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ ਦੀ ਮਾਂ, ਸੁਣੋ ਕੀ ਕਿਹਾ}}</ref> |[[ਧੂਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਧੂਰੀ]] |ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ |- !3. |[[File:Charanjit Singh Channi.png|150px]] |[[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ]] |6 ਫਰਵਰੀ 2022<ref>{{Cite web|url=https://punjab.news18.com/amp/news/punjab/congress-announces-chief-ministerial-candidate-in-all-punjab-assembly-elections-310425.html|title=ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਨੇ ਚੰਨੀ ਨੂੰ ਐਲਾਨਿਆ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਚਿਹਰਾ}}</ref> | # [[ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ]] # [[ਭਦੌੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭਦੌੜ]] |ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ |} ==ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ == {| class="wikitable sortable" ! colspan="5" |ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਚੌਣ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ |- !1. |[[File:ParkashSinghBadal.JPG|150px]] |[[ਪਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] |[[ਲੰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਲੰਬੀ]](ਹਾਰੇ) |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] |- !2. |[[File:Rajinder Kaur Bhattal.jpg|150px]] |[[ਰਾਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਭੱਠਲ]] |[[ਲਹਿਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਲਹਿਰਾ]](ਹਾਰੇ) |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- !3 |[[File:Amarinder Singh.jpg|150px]] |[[ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] |[[ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਹਿਰੀ]](ਹਾਰੇ) |ਪੰਜਾਬ ਲੋਕ ਕਾਂਗਰਸ |} == ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਉਮੀਦਵਾਰ == {| class="wikitable sortable" ! colspan="2" |ਚੌਣ ਹਲਕਾ | colspan="2" align="center" bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> | colspan="2" align="center" bgcolor="{{#026D37}}" |<span style="color:white;">'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ'''</span> | colspan="2" align="center" bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> | colspan="2" align="center" bgcolor="#BD710F" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ. + ਬਸਪਾ''' <ref>{{Cite web|url=https://punjab.news18.com/amp/news/punjab/shiromani-akali-dal-announces-64-candidates-for-assembly-elections-251095.html|title=ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲਈ 64 ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦਾ ਕੀਤਾ ਐਲਾਨ|date=|website=ਨਿਊਜ਼18 ਪੰਜਾਬ}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.punjabijagran.com/lite/punjab/chandigarh-akali-dal-and-bsp-exchanged-4-seats-8948577.html|title=Punjab Assembly Election 2022: ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਤੇ ਬਸਪਾ ਨੇ 4 ਸੀਟਾਂ ਦੀ ਕੀਤੀ ਅਦਲਾ-ਬਦਲੀ,ਸ਼ਾਮਚੁਰਾਸੀ ਤੋਂ ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧਰਾਂ ਹੋਣਗੇ BSP ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ}}{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਮਈ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref><ref>{{Cite web|url=https://m.dailyhunt.in/news/india/punjabi/ptcnewspunjabi-epaper-ptcpunj/sukhabir+singh+badal+ne+2022+diaa+vidhan+sabha+chona+lai+4+hor+umidavara+da+kita+ailan-newsid-n325210834?listname=topicsList&index=1&topicIndex=0&mode=pwa&action=scroll|title=ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਨੇ ਸੁਨਾਮ ਤੋਂ ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਮਾਨ, ਲਹਿਰਾ ਤੋਂ ਭਾਈ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ, ਪਟਿਆਲਾ ਤੋਂ ਹਰਪਾਲ ਜੁਨੇਜਾ ਅਤੇ ਬੱਲੂਆਣਾ ਤੋਂ ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਮੇਘ (ਗੋਬਿੰਦਗੜ੍ਹ) ਨੂੰ ਉਮੀਦਵਾਰ ਐਲਾਨਿਆ ਹੈ।}}</ref><span style="color:white;"><span style="color:white;"><span style="color:white;"><ref>[https://punjab.news18.com/amp/news/punjab/the-akali-dal-has-announced-two-more-candidates-for-the-assembly-elections-264525.html%7Ctitle= ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਨੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਦੋ ਹੋਰ ਉਮੀਦਵਾਰ ਐਲਾਨ, 76 ਉਮੀਦਵਾਰ ਹੋਏ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਮਈ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{date=ਅਕਤੂਬਰ 2021|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}</ref><ref>[https://punjabi.abplive.com/news/punjab/punjab-assembly-elections-2022-akali-dal-exchanges-seats-with-bsp-632050/amp <nowiki>› punjab Web results ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਬਸਪਾ ਨਾਲ ਬਦਲੀਆਂ ਸੀਟਾਂ - ABP Sanjha]</nowiki></ref><ref>[https://www.etvbharat.com/punjabi/punjab/city/chandigarh-1/shiromani-akali-dal-president-sukhbir-singh-badal-announces-candidate/pb20211022165433346%7Cਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਐਲਾਨੇ ਹੋਰ ਉਮੀਦਵਾਰ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਮਈ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref></span></span></span></span> | colspan="2" align="center" bgcolor="{{#ffffff}}" |ਹੋਰ |- !ਨੰਬਰ !ਨਾਮ !ਪਾਰਟੀ !ਉਮੀਦਵਾਰ<ref>{{Cite news|url=https://m.jagbani.punjabkesari.in/punjab/news/the-first-list-of-congress-candidates-released--these-new-faces-in-the-fray-1337049%3famp|title=ਕਾਂਗਰਸੀ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸੂਚੀ ਜਾਰੀ, ਚੋਣ ਮੈਦਾਨ ''ਚ ਉਤਾਰੇ ਇਹ ਨਵੇਂ ਚਿਹਰੇ}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://punjab.news18.com/amp/news/punjab/chandigarh-punjab-election-2022-aap-candidate-amandeep-singh-ashu-bangar-from-ferozepur-rural-joins-congress-ks-301461.html|title='ਆਪ' ਉਮੀਦਵਾਰ ਆਸ਼ੂ ਬਾਂਗੜ ਹੁਣ ਕਾਂਗਰਸ ਵੱਲੋਂ ਲੜੇਗਾ ਚੋਣ, CM ਚੰਨੀ ਨੇ ਕਰਵਾਈ ਪਾਰਟੀ 'ਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://punjab.news18.com/amp/news/punjab/congress-announces-second-list-of-23-candidates-for-punjab-election-2022-305285.html|title=ਕਾਂਗਰਸ ਨੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਦੂਜੀ ਸੂਚੀ}}</ref> !ਪਾਰਟੀ !ਉਮੀਦਵਾਰ <ref>{{Cite news|url=https://punjabi.sachkahoon.com/united-kisan-morcha-releases-first-list-of-candidates-10-candidates-announced/|title=ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚੇ ਵੱਲੋਂ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸੂਚੀ ਜਾਰੀ, 10 ਉਮੀਦਵਾਰ ਐਲਾਨੇ}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.rozanaspokesman.in/news/punjab/170122/united-social-front-releases-second-list-of-30-candidates.html|title=ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ ਵੱਲੋਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲਈ 30 ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਦੂਸਰੀ ਸੂਚੀ ਜਾਰੀ}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://punjabi.abplive.com/news/punjab/punjab-elections-gurnam-charuni-announce-9-candidates-641464/amp|title=ਗੁਰਨਾਮ ਚੜੂਨੀ ਨੇ ਐਲਾਨੇ ਨੌਂ ਉਮੀਦਵਾਰ}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.etvbharat.com/punjabi/punjab/state/ludhiana/sanyukt-smaaj-morcha-releases-third-list-of-candidates/pb20220119184044225|title=ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ ਵਲੋਂ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਤੀਜੀ ਸੂਚੀ ਜਾਰੀ}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.etvbharat.com/punjabi/punjab/city/chandigarh-1/sanyukt-samaj-morcha-releases-fourth-list-of-candidates-for-assembly-elections/pb20220122201119419|title=ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ ਵਲੋਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਚੌਥੀ ਸੂਚੀ ਜਾਰੀ}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.babushahi.com/punjabi/full-news.php?id=144039|title=ਰਾਜੇਵਾਲ ਮੋਰਚੇ ਵਲੋਂ 8 ਹੋਰ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਜਾਰੀ}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://punjabi.abplive.com/news/punjab/punjab-election-2022-ssm-announces-12-more-candidates-for-punjab-assembly-election-642306|title=ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚੇ ਵੱਲੋਂ 12 ਹੋਰ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ , ਜਾਣੋਂ ਕਿਸਨੂੰ ਮਿਲੀ ਟਿਕਟ}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://punjab.news18.com/amp/news/punjab/chandigarh-punjab-election-2022-kisan-sangharsh-party-president-gurnam-chadhuni-announces-candidate-from-bhulath-constituency-ks-305929.html|title=ਗੁਰਨਾਮ ਚੜ੍ਹੂਨੀ ਨੇ ਭੁਲੱਥ ਹਲਕੇ ਤੋਂ ਉਮੀਦਵਾਰ ਦਾ ਕੀਤਾ ਐਲਾਨ}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.dailyhamdard.com/united-social-front-releases-list-of-4-more-candidates/|title=ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚੇ ਵੱਲੋਂ 4 ਹੋਰ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਜਾਰੀ}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.babushahi.in/full-news.php?id=143643|title=ਰਾਜੇਵਾਲ ਦੇ ਵੋਟ- ਮੋਰਚੇ ਨੇ 17 ਹੋਰ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦਾ ਕੀਤਾ ਐਲਾਨ ( ਵੀਡੀਉ ਵੀ ਦੇਖੋ )}}</ref> !ਪਾਰਟੀ !ਉਮੀਦਵਾਰ<ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/punjab-assembly-elections-aap-announces-first-list-of-10-candidates/articleshow/87665689.cms|title=AAP Punjab Candidates: Punjab assembly elections; AAP announces first list of 10 candidates {{!}} Chandigarh News - Times of India|website=The Times of India|language=en|access-date=14 November 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.abplive.com/news/india/punjab-assembly-elections-2022-aam-aadmi-party-announce-30-candidate-see-list-here-2014067|title=पंजाब चुनाव के लिए आम आदमी पार्टी ने किया 30 उम्मीदवारों के नामों का एलान, देखें लिस्ट|last=Live|first=A. B. P.|date=2021-12-10|website=www.abplive.com|language=hi|access-date=2021-12-10}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://punjab.news18.com/amp/news/punjab/aam-aadmi-party-released-the-third-list-for-the-2022-elections-291397.html|title=ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਤੀਜੀ ਸੂਚੀ}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://punjabi.abplive.com/news/punjab/aam-aadmi-party-fourth-list-of-candidates-released-punjab-assembly-elections-2022-639353/amp|title=ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਚੌਥੀ ਸੂਚੀ, ਜਾਣੋ ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਿੱਥੋਂ ਮਿਲੀ ਟਿਕਟ|date=26 Dec 2021 06:15 PM}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.ptcnews.tv/aap-releases-fifth-list-of-candidates-find-out-who-got-the-ticket-from-where|title=‘ਆਪ’ ਵੱਲੋਂ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਪੰਜਵੀਂ ਸੂਚੀ ਜਾਰੀ, ਜਾਣੋ ਕਿਸ ਨੂੰ ਕਿੱਥੋਂ ਮਿਲੀ ਟਿਕਟ|last=ਇਸ ਸੂਚੀ ਮੁਤਾਬਕ ਪਾਰਟੀ ਨੇ ਆਪਣੇ 15 ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦਾ ਐਲਾਨ ਕੀਤਾ ਹੈ।}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.etvbharat.com/amp/punjabi/punjab/city/chandigarh-1/aap-has-released-the-sixth-list-of-candidates-punjab-assembly-elections-2022/pb20211230175458298|title=ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਵੱਲੋਂ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਛੇਵੀਂ ਸੂਚੀ ਜਾਰੀ}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://m.punjabitribuneonline.com/news/Punjab/aap-releases-seventh-list-of-candidates-with-five-more-names-123649|title=‘ਆਪ’ ਵੱਲੋਂ ਪੰਜ ਹੋਰ ਨਾਵਾਂ ਵਾਲੀ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸੱਤਵੀਂ ਸੂਚੀ ਜਾਰੀ ਦੋ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਪਾਰਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਲਾਲੀ ਮਜੀਠੀਆ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਟਿਕਟ}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://punjabilokchannel.com/%E0%A8%86%E0%A8%AA-%E0%A8%A8%E0%A9%87-2022-%E0%A8%A6%E0%A9%80%E0%A8%86%E0%A8%82-%E0%A8%9A%E0%A9%8B%E0%A8%A3%E0%A8%BE%E0%A8%82-%E0%A8%B2%E0%A8%88-%E0%A8%89%E0%A8%AE%E0%A9%80%E0%A8%A6-2/|title=‘ਆਪ’ ਨੇ 2022 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਅੱਠਵੀਂ ਸੂਚੀ ਕੀਤੀ ਜਾਰੀ}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://punjabi.abplive.com/news/punjab/aam-aadmi-party-has-released-the-ninth-list-of-candidates-for-the-2022-assembly-elections-640548/amp|title=ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 2022 ਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਨੌਵੀਂ ਸੂਚੀ}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://m.punjabitribuneonline.com/news/Punjab/aap-announces-three-more-candidates-126548|title=ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ (ਆਪ) ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਤਿੰਨ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਦਸਵੀਂ ਸੂਚੀ ਜਾਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://punjab.news18.com/amp/news/punjab/rajnish-dahiya-new-candidate-of-aap-from-ferozepur-rural-301605.html|title=ਆਸ਼ੂ ਬਾਂਗੜ ਦੇ ਕਾਂਗਰਸ 'ਚ ਜਾਣ ਕਰਕੇ ਆਪ' ਨੇ ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦਿਹਾਤੀ ਤੋਂ ਨਵੇਂ ਉਮੀਦਵਾਰ ਦਾ ਕੀਤਾ ਐਲਾਨ}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://jagbani.punjabkesari.in/punjab/news/aap-releases-last-list-for-assembly-elections-announces-4-candidates-1338242|title='ਆਪ' ਵੱਲੋਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਆਖਰੀ ਸੂਚੀ ਜਾਰੀ, 4 ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦਾ ਕੀਤਾ ਐਲਾਨ}}</ref> !ਪਾਰਟੀ !ਉਮੀਦਵਾਰ<ref>{{Cite news|url=https://punjab.news18.com/amp/news/punjab/chandigarh-punjab-election-2022-akali-dal-has-declared-former-mla-jalal-usma-as-its-candidate-from-baba-bakala-ks-303981.html|title=ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਤੋਂ ਸਾਬਕਾ ਵਿਧਾਇਕ ਜਲਾਲਉਸਮਾ ਨੂੰ ਉਮੀਦਵਾਰ ਐਲਾਨਿਆ}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://punjab.news18.com/amp/news/punjab/chandigarh-punjab-election-2022-bahujan-samaj-party-announces-first-list-of-14-candidates-ks-303061.html|title=ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ ਨੇ 14 ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਐਲਾਨੀ, ਜਾਣੋ ਕਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ਟਿਕਟ}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://jagbani.punjabkesari.in/punjab/news/bsp-releases-second-list-for-assembly-elections--announces-6-candidates-1339041|title=ਬਸਪਾ ਨੇ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲਈ 6 ਹੋਰ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦਾ ਕੀਤਾ ਐਲਾਨ}}</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.punjabijagran.com/punjab/chandigarh-akali-dal-declared-parminder-sohana-as-its-candidate-from-mohali-9014561.html|title=ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਪਰਮਿੰਦਰ ਸੋਹਾਣਾ ਨੂੰ ਮੋਹਾਲੀ ਤੋਂ ਉਮੀਦਵਾਰ ਐਲਾਨਿਆ}}</ref> !ਪਾਰਟੀ !ਉਮੀਦਵਾਰ |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਸ੍ਰੀ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਜਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |1. |[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਕੇਂਦਰੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਓਮ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸੋਨੀ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਕੰਵਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਮਧਾਰੀ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਡਾ. ਅਜੇ ਗੁਪਤਾ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਬੀਬੀ ਦਲਬੀਰ ਕੌਰ | | |- |2. |[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੂਰਬੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਹੁ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਜੀਵਨਜੋਤ ਕੌਰ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਬਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਮਜੀਠੀਆ | | |- |3. |[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਉੱਤਰੀ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਉੱਤਰੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਸੁਨੀਲ ਦੁੱਤੀ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' | | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਕੁੰਵਰ ਵਿਜੇ ਪ੍ਰਤਾਪ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |[[ਅਨਿਲ ਜੋਸ਼ੀ]] | | |- |4. |[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬੋਲਾਰੀਆ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' | | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਡਾ. ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਝਰ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਤਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ | | |- |5. |[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਪੱਛਮੀ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੱਛਮੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਵੇਰਕਾ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਡਾ. ਦਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਵੇੇਰਕਾ | | |- |6. |[[ਅਜਨਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਜਨਾਲਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਹਰਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ|ਹਰਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਅਜਨਾਲਾ]] | style="text-align:center; background:#00FF00;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਪਾਰਟੀ''' |ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਾਲਵ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਅਮਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਅਜਨਾਲਾ | | |- |7. |[[ਅਟਾਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਟਾਰੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਤਰਸੇਮ ਸਿੰਘ ਸਿਆਲਕਾ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਰੇਸ਼ਮ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਏ. ਡੀ. ਸੀ. ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |[[ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਰਣੀਕੇ]] | |- |8. |[[ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਭਲਾਈਪੁਰ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਗੁਰਨਾਮ ਕੌਰ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਦਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਤੁੰਗ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਬਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜਲਾਲਉਸਮਾ | | |- |9. |[[ਜੰਡਿਆਲਾ ਗੁਰੂ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜੰਡਿਆਲਾ ਗੁਰੂ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਡੈਨੀ ਬੰਡਾਲਾ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਦਾਉਦ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਈਟੀਓ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਮਲਕੀਤ ਸਿੰਘ | | |- |10. |[[ਮਜੀਠਾ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਮਜੀਠਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਜਗਵਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ (ਜੱਗਾ ਮਜੀਠੀਆ) | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਰਾਜ ਸਿੰਘ ਲਾਲੀ ਮਜੀਠੀਆ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਗਨੀਵ ਕੌਰ ਮਜੀਠੀਆ | | |- |11. |[[ਰਾਜਾ ਸਾਂਸੀ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਜਾ ਸਾਂਸੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਸੁਖਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਰਕਾਰੀਆ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਡਾ. ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਮਿਡੀਆਂ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਵੀਰ ਸਿੰਘ ਲੋਪੋਕੇ | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |12. |[[ਬਟਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਟਾਲਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਅਸ਼ਵਨੀ ਸੇਖੜੀ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਸ਼ੈਰੀ ਕਲਸੀ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਸੁੱਚਾ ਸਿੰਘ ਛੋਟੇਪੁਰ | | |- |13. |[[ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਜਗਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਲਾਨੌਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਗੁਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਰਵੀਕਰਨ ਸਿੰਘ ਕਾਹਲੋਂ | | |- |14. |[[ਦੀਨਾ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦੀਨਾ ਨਗਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਅਰੁਣਾ ਚੌਧਰੀ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਕਮਲਜੀਤ ਚਾਵਲਾ | | |- |15. |[[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਚੂੜੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਚੂੜੀਆਂ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਤ੍ਰਿਪਤ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਬਲਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਪੰਨੂੰ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |[[ਲਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਲੋਧੀਨੰਗਲ]] | | |- |16. |[[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਬਰਿੰਦਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਾਹੜਾ]] | style="text-align:center; background:#00FF00;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਪਾਰਟੀ''' |ਇੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਰਮਨ ਬਹਿਲ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਗੁਰਬਚਨ ਸਿੰਘ ਬੱਬੇਹਾਲੀ | | |- |17. |[[ਕਾਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਾਦੀਆਂ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਸੇਖਵਾਂ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਗੁਰਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਮਾਹਲ | | |- |18. |[[ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ੍ਰੀ ਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਰੰਗਰ ਨੰਗਲ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਡਾ. ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕੇ.ਜੇ. | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਐਡਵੋਕੇਟ ਅਮਰਪਾਲ ਸਿੰਘ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਰਾਜਨਬੀਰ ਸਿੰਘ | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |19. |[[ਖੇਮ ਕਰਨ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਖੇਮ ਕਰਨ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਭੁੱਚੋ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਸਰਵਣ ਸਿੰਘ ਧੁੰਨ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਵਿਰਸਾ ਸਿੰਘ ਵਲਟੋਹਾ<ref>[https://www./amp/s/zeenews.india.com/hindi/zeephh/politics/sukhbir-badal-annouced-virsa-singh-valtoha-candidate-for-khemkaran-seat/866259/amp%7Ctitle= ਜਿਸ ਸੀਟ `ਤੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ `ਚ ਹੈ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸਿਆਸੀ ਕਲੇਸ਼, ਉਸ ਹਲਕੇ `ਚ ਸੁਖਬੀਰ ਨੇ ਉਮੀਦਵਾਰ ਦਾ ਕੀਤਾ ਐਲਾਨ, ਵਿਰਸਾ ਸਿੰਘ ਵਲਟੋਹਾ ਖੇਮਕਰਨ ਤੋਂ ਹੋਣਗੇ ਅਕਾਲੀ ਉਮੀਦਵਾਰ]</ref> | | |- |20. |[[ਪੱਟੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪੱਟੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਸਰਤਾਜ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਲਾਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਅਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਕੈਰੋਂ | | |- |21. |[[ਸ਼੍ਰੀ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਰਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਕੀ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਹਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢਾਂਡਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਮਨਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲਾਲਪੁਰਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |[[ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬ੍ਰਹਮਪੁਰਾ]] | | |- |22. |[[ਸ਼੍ਰੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਧਰਮਬੀਰ ਅਗਨੀਹੋਤਰੀ|ਡਾ. ਧਰਮਬੀਰ ਅਗਨੀਹੋਤਰੀ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਡਾ. ਸੁਖਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਡਾ. ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਪਠਾਨਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |23. |[[ਭੋਆ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੋਆ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਜੋਗਿੰਦਰ ਪਾਲ (ਸਿਆਸਤਦਾਨ)|ਜੋਗਿੰਦਰ ਪਾਲ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਯੁੱਧਵੀਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਲਾਲ ਚੰਦ ਕਟਾਰੂਚੱਕ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਰਾਕੇਸ਼ ਮਹਾਸ਼ਾ | | |- |24. |[[ਪਠਾਨਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਠਾਨਕੋਟ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਅਮਿਤ ਵਿਜ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਸਰਾਂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਵਿਭੂਤੀ ਸ਼ਰਮਾ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਜਯੋਤੀ ਭੀਮ | | |- |25. |[[ਸੁਜਾਨਪੁਰ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸੁਜਾਨਪੁਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਨਰੇਸ਼ ਪੁਰੀ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਬਿਸ਼ਨ ਦਾਸ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਅਮਿਤਾ ਸਿੰਘ ਮੰਟੋ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਗੁਪਤਾ | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |26. |[[ਆਦਮਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਆਦਮਪੁਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਸੁੱਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੋਟਲੀ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਪੁਰਸ਼ੋਤਮ ਹੀਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਜੀਤ ਲਾਲ ਭੱਟੀ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |[[ਪਵਨ ਕੁਮਾਰ ਟੀਨੂੰ]] | | |- |27. |[[ਜਲੰਧਰ ਕੈਂਟ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਕੈਂਟ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ|ਪ੍ਰਗਟ ਸਿੰਘ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੰਘਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੋਢੀ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਜਗਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ | | |- |28. |[[ਜਲੰਧਰ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਕੇਂਦਰੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਰਜਿੰਦਰ ਬੇਰੀ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' | | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਰਮਨ ਅਰੋੜਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਚੰਦਨ ਗਰੇਵਾਲ | | |- |29. |[[ਜਲੰਧਰ ਉੱਤਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਉੱਤਰੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੂਨੀਅਰ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਦੇਸ ਰਾਜ ਜੱਸਾਈ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਦਿਨੇਸ਼ ਢੱਲ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਲੁਬਾਣਾ | | |- |30. |[[ਜਲੰਧਰ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਪੱਛਮੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਸੁਸ਼ੀਲ ਕੁਮਾਰ ਰਿੰਕੂ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' | | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਸ਼ੀਤਲ ਅੰਗੂਰਾਲ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਅਨਿਲ ਮੀਨੀਆ | | |- |31. |[[ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਰਤਾਰਪੁਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਚੌਧਰੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਰਾਜੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਡੀਸੀਪੀ ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਐਡਵੋਕੇਟ ਬਲਵਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ | | |- |32. |[[ਨਕੋਦਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਕੋਦਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਡਾ. ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਧਈਆ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਮਾਸਟਰ ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ ਮਾਨ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |[[ਗੁਰਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਵਡਾਲਾ]] | | |- |33. |[[ਫਿਲੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫਿਲੌਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਵਿਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਧਰੀ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਅਜੇ ਕੁਮਾਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਪ੍ਰਿੰ ਪ੍ਰੇਮ ਕੁਮਾਰ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |[[ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ]] | | |- |34. |[[ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼ਾਹਕੋਟ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਲਾਡੀ | style="text-align:center; background:#00FF00;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਪਾਰਟੀ''' |ਡਾ. ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਚੰਦੀ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਕਕਰਕਲਾਂ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਬਚਿੱਤਰ ਸਿੰਘ ਕੋਹਾੜ | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |35. |[[ਚੱਬੇਵਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਚੱਬੇਵਾਲ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਡਾ. ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਚੱਬੇਵਾਲ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਰਸ਼ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਰਾਜੂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਚੱਬੇਵਾਲ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਸੋਹਣ ਸਿੰਘ ਥੰਡਲ | | |- |36. |[[ਦਸੂਆ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਸੂਆ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਅਰੁਣ ਡੋਗਰਾ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਰਾਮ ਲਾਲ ਸੰਧੂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਕਰਮਵੀਰ ਸਿੰਘ ਘੁੰਮਣ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਸੁਸ਼ੀਲ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ | | |- |37. |[[ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਅਮਰਪ੍ਰੀਤ ਲਾਲੀ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਡਾ. ਜੰਗ ਬਹਾਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਏ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਜੈ ਕਿਸ਼ਨ ਰੌੜੀ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲੇਵਾਲ | | |- |38. |[[ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਸੁੰਦਰ ਸ਼ਾਮ ਅਰੋੜਾ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਐਡਵੋਕੇਟ ਹਰਿੰਦਰਦੀਪ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਪੰ. ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ੰਕਰ ਜਿੰਪਾ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਵਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪਰਹਾਰ | | |- |39. |[[ਮੁਕੇਰੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਮੁਕੇਰੀਆਂ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਇੰਦੂ ਬਾਲਾ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਗੁਰਧਿਆਨ ਸਿੰਘ ਮੁਲਤਾਨੀ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸੱਬੀ | | |- |40. |[[ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਪਵਨ ਕੁਮਾਰ ਅਧੀਆ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਠੇਕੇਦਾਰ ਭਗਵਾਨ ਦਾਸ ਸਿੱਧੂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਡਾ. ਰਵਜੋਤ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਇੰਜੀ. ਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧਰ | | |- |41. |[[ਉੜਮੁੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਉੜਮੁੜ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਗਿਲਜੀਆਂ|ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਗਿਲਜ਼ੀਆਂ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਅਰਸ਼ਦੀਪ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਜਸਵੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜਾ ਗਿੱਲ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਲਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲੱਖੀ | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |42. |[[ਭੁਲੱਥ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੋਲੱਥ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ]] | style="text-align:center; background:#00FF00;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਪਾਰਟੀ''' |ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲੁਬਾਣਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |[[ਬੀਬੀ ਜਗੀਰ ਕੌਰ]] | | |- |43. |[[ਕਪੂਰਥਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਪੂਰਥਲਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਰਾਣਾ ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ਨ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਮੰਜੂ ਰਾਣਾ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢੈਪਈ | | |- |44. |[[ਫਗਵਾੜਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫਗਵਾੜਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਚੌਧਰੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਰਾਮ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਾਨ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਗੜ੍ਹੀ | |- |45. |[[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਨਵਤੇਜ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਵਿਰਕ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਸੱਜਣ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਕੈਪਟਨ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ<ref>[[https://www.ptcnews.tv/captain-harminder-singh-sad-candidate-from-sultanpur-lodhi-in-the-2022-elections%7Ctiitle={{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਮਾਰਚ 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ਕੈਪਟਨ ਹਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 2022 ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ ’ਚ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਤੋਂ ਹੋਣਗੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ</ref> | | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ(ਐਸ.ਬੀ.ਐਸ ਨਗਰ) /ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |46. |[[ਬੰਗਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੰਗਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਤਰਲੋਚਨ ਸਿੰਘ ਸੁੰਡ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਮਾਹਿਲ ਖੁਰਦ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਕੁਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਰਹਾਲ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਡਾ. ਸੁੱਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੁੱਖੀ | | |- |47. |[[ਬਲਾਚੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਲਾਚੌਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਦਰਸ਼ਨ ਲਾਲ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬੈਂਸ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਸੰਤੋਸ਼ ਕਟਾਰੀਆ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਸੁਨੀਤਾ ਚੌਧਰੀ | | |- |48. |[[ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਸਤਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ ਬਾਲੀਚਿੱਕੀ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬਜੀਦਪੁਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਲਲਿਤ ਮੋਹਨ 'ਬੱਲੂ' ਪਾਠਕ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਡਾ. ਨਛੱਤਰ ਪਾਲ | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |49. |[[ਆਤਮ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਆਤਮ ਨਗਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਕਮਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਰਵਲ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਹਰਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਰਾਣਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਹਰੀਸ਼ ਰਾਏ ਧੰਦਾ | | |- |50. |[[ਦਾਖਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਾਖਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਕੈਪਟਨ ਸੰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ | style="text-align:center; background:#00FF00;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਪਾਰਟੀ''' |ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਮੱਖੂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਕੇ. ਐੱਨ. ਐੱਸ. ਕੰਗ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਅਯਾਲੀ | | |- |51. |[[ਗਿੱਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗਿੱਲ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਵੈਦ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਰਾਜੀਵ ਕੁਮਾਰ ਲਵਲੀ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਸੰਗੋਵਾਲ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ | | |- |52. |[[ਜਗਰਾਉਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਗਰਾਉਂ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੱਗਾ ਹਿੱਸੋਵਾਲ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਡੱਲਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |[[ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਮਾਣੂਕੇ|ਸਰਵਜੀਤ ਕੌਰ ਮਾਣੂਕੇ]] | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਐੱਸ ਆਰ ਕਲੇਰ | | |- |53. |[[ਖੰਨਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਖੰਨਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਗੁਰਕੀਰਤ ਸਿੰਘ ਕੋਟਲੀ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਸੁਖਵੰਤ ਸਿੰਘ ਟਿੱਲੂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਤਰੁਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਸੁੰਡ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਬੀਬੀ ਜਸਦੀਪ ਕੌਰ | | |- |54. |[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਕੇਂਦਰੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਦਾਵਾਰ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਸ਼ਿਵਮ ਅਰੋੜਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਅਸ਼ੋਕ 'ਪੱਪੀ' ਪ੍ਰਾਸ਼ਰ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਪ੍ਰੀਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਪਾਲੀ | | |- |55. |[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੂਰਬੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਸੰਜੀਵ ਤਲਵਾਰ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ 'ਭੋਲਾ' ਗਰੇਵਾਲ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ | | |- |56. |[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਉੱਤਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਉੱਤਰੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਰਾਕੇਸ਼ ਪਾਂਡੇ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਐਡਵੋਕੇਟ ਵਰਿੰਦਰ ਖਾਰਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਮਦਨ ਲਾਲ ਬੱਗਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਆਰ. ਡੀ. ਸ਼ਰਮਾ | | |- |57. |[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੱਖਣੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਈਸ਼ਵਰ ਜੋਤ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਅਨਿਲ ਕੁਮਾਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਰਜਿੰਦਰ ਪਾਲ ਕੌਰ ਛੀਨਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਹੀਰਾ ਸਿੰਘ ਗਾਬੜੀਆ | | |- |58. |[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੱਛਮੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਭਾਰਤ ਭੂਸ਼ਣ ਆਸ਼ੂ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਤਰੁਣ ਜੈਨ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਗੋਗੀ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਮਹੇਸ਼ਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ | | |- |59. |[[ਪਾਇਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਾਇਲ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਲਖਵੀਰ ਸਿੰਘ ਲੱਖਾ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਸਿਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਮਾਨਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿਆਸਪੁਰਾ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਡਾ. ਜਸਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ | | |- |60. |[[ਰਾਏਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਏਕੋਟ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਕਮੀਲ ਅਮਰ ਸਿੰਘ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਹਾਕਮ ਸਿੰਘ ਠੇਕੇਦਾਰ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ | | |- |61. |[[ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਾਹਨੇਵਾਲ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਵਿਕਰਮ ਬਾਜਵਾ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਕੋਲ. ਮਾਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗੁਰੋਂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਮੁੰਡੀਆਂ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਸ਼ਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ | | |- |62. |[[ਸਮਰਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਮਰਾਲਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਰਾਜਾ ਗਿੱਲ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |[[ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜੇਵਾਲ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਪਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |63. |[[ਘਨੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਘਨੌਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਮਦਨਲਾਲ ਜਲਾਲਪੁਰ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਐਡਵੋਕੇਟ ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਭੰਗੂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਗੁਰਲਾਲ ਘਨੌਰ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਪ੍ਰੋ. ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਚੰਦੂਮਾਜਰਾ | | |- |64. |[[ਨਾਭਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਾਭਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਸਾਧੂ ਸਿੰਘ ਧਰਮਸੋਤ | style="text-align:center; background:#00FF00;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਪਾਰਟੀ''' |ਬਰਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਬਿੱਟੂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੇਵ ਮਾਜਰਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਕਬੀਰ ਦਾਸ | | |- |65. |[[ਪਟਿਆਲਾ ਦੇਹਾਤੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਟਿਆਲਾ ਦੇਹਾਤੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਮੋਹਿਤ ਮਹਿੰਦਰਾ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਧਰਮਿੰਦਰ ਸ਼ਰਮਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਡਾ. ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਜਸਪਾਲ ਸਿੰਘ ਬਿੱਟੂ ਚੱਠਾ | | |- |66. |[[ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਹਿਰੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਵਿਸ਼ਣੂ ਸ਼ਰਮਾ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਮੱਖਣ ਸਿੰਘ ਸੋਹਾਲੀ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਅਜੀਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਕੋਹਲੀ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਹਰਪਾਲ ਜੁਨੇਜਾ | | |- |67. |[[ਰਾਜਪੁਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਜਪੁਰਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਹਰਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਕੰਬੋਜ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਹਰਪਾਲਪੁਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਨੀਨਾ ਮਿੱਤਲ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ | | |- |68. |[[ਸਨੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਨੌਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਹਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਮਾਨ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ ਸ਼ਾਦੀਪੁਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਠਾਨਮਾਜਰਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਹਰਿੰਦਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚੰਦੂਮਾਜਰਾ | | |- |69. |[[ਸਮਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਮਾਣਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ | style="text-align:center; background:#00FF00;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਪਾਰਟੀ''' |ਰਛਪਾਲ ਸਿੰਘ ਜੋੜਾਮਾਜਰਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਚੇਤਨ ਸਿੰਘ ਜੋਰਮਾਜਰਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਸੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੱਖੜਾ | | |- |70. |[[ਸ਼ੁਤਰਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼ੁਤਰਾਣਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਦਰਬਾਰਾ ਸਿੰਘ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਘੱਗਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜੀਗਰ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਬੀਬੀ ਵਨਿੰਦਰ ਕੌਰ ਲੂੰਬਾ | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |71. |[[ਅਮਰਗੜ੍ਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਮਰਗੜ੍ਹ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਸੁਮੀਤ ਸਿੰਘ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਸਤਵੀਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗਾਜਨਮਾਜਰਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਇਕਬਾਲ ਸਿੰਘ ਝੁੰਡਾ | | |- |72. |[[ਧੂਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਧੂਰੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਦਲਵੀਰ ਸਿੰਘ|ਦਲਵੀਰ ਸਿੰਘ ਗੋਲਡੀ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ ਅਲਾਲ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |[[ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ]] | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਚੰਦ ਗਰਗ | | |- |73. |[[ਦਿੜ੍ਹਬਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਿੜ੍ਹਬਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਅਜਾਇਬ ਸਿੰਘ ਰਟੌਲ | style="text-align:center; background:#00FF00;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਪਾਰਟੀ''' |ਮਾਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |[[ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ]] | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਸਿੰਘ ਗੁਲਜ਼ਾਰੀ | | |- |74. |[[ਲਹਿਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਲਹਿਰਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਰਾਜਿੰਦਰ ਕੌਰ ਭੱਠਲ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਸਤਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਡੇਵਾਲਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਬਰਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਗੋਇਲ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਲੋਂਗੋਵਾਲ | | |- |75. |[[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਰਜ਼ੀਆ ਸੁਲਤਾਨਾ (ਸਿਆਸਤਦਾਨ)|ਰਜ਼ੀਆ ਸੁਲਤਾਨਾ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਐਡਵੋਕੇਟ ਜੁਲਿਫਕਾਰ ਅਲੀ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਡਾ. ਮੁਹੰਮਦ ਜ਼ਮਿਲ ਉਰ ਰਹਿਮਾਨ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਨੁਸਰਤ ਅਲੀ ਖਾਨ | | |- |76. |[[ਸੰਗਰੂਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸੰਗਰੂਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਵਿਜੈ ਇੰਦਰ ਸਿੰਗਲਾ]] | style="text-align:center; background:#00FF00;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਪਾਰਟੀ''' |ਜਗਦੀਪ ਮਿੰਟੂ ਤੂਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਨਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਭਰਾਜ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਵਿਨਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗੋਲਡੀ | | |- |77. |[[ਸੁਨਾਮ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸੁਨਾਮ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧੀਮਾਨ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਡਾ. ਅਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਅਮਨ ਅਰੋੜਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਮਾਨ | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |78. |[[ਬਠਿੰਡਾ ਦਿਹਾਤੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਠਿੰਡਾ ਦਿਹਾਤੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਹਰਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ 'ਲਾਡੀ' | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਬਾਬਾ ਚਮਕੌਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਅਮਿਤ ਰਾਠਾਂ ਕੋਟਫੱਤਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਭੱਟੀ | | |- |79. |[[ਬਠਿੰਡਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਠਿੰਡਾ ਸ਼ਹਿਰੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਹਰਮਿਲਾਪ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਸਰੂਪ ਚੰਦ ਸਿੰਗਲਾ | | |- |80. |[[ਭੁੱਚੋ ਮੰਡੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੁੱਚੋ ਮੰਡੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਪ੍ਰੀਤਮ ਸਿੰਘ ਕੋਟਭਾਈ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਅਕਲੀਆ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਮਾਸਟਰ ਜਗਸੀਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਕੋਟਫ਼ੱਟਾ | | |- |81. |[[ਮੌੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮੌੜ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਡਾ. ਮਨੋਜ ਬਾਲਾ ਬਾਂਸਲ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |[[ਲੱਖਾ ਸਿਧਾਣਾ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਸੁਖਵੀਰ ਮਾਈਸਰ ਖਾਨਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਜਗਮੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ | | |- |82. |[[ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕਾਂਗੜ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਜਸਕਰਨ ਬੁੱਟਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਸਿਕੰਦਰ ਸਿੰਘ ਮਲੂਕਾ | | |- |83. |[[ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਖੁਸ਼ਬਾਜ ਸਿੰਘ ਜਟਾਣਾ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |[[ਬਲਜਿੰਦਰ ਕੌਰ|ਪ੍ਰੋ. ਬਲਜਿੰਦਰ ਕੌਰ]] | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਜੀਤਮੋਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ<ref>[https://www./amp/s/www.rozanaspokesman.in/amp/news/punjab/130421/sukhbir-badal-declared-jeet-mahinder-singh-sidhu-as-his-candidate-from.html%7C title= ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਨੇ ਜੀਤਮਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਤੋਂ ਉਮੀਦਵਾਰ ਐਲਾਨਿਆ]</ref> | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਜਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |84. |[[ਬੱਲੂਆਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੱਲੂਆਣਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਰਜਿੰਦਰ ਕੌਰ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਰਾਮ ਕੁਮਾਰ ਕੁਲਾਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਅਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ 'ਗੋਲਡੀ' ਮੁਸਾਫਿਰ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਮੇਘ | | |- |85. |[[ਅਬੋਹਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਬੋਹਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਸੰਦੀਪ ਜਾਖੜ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' | | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਦੀਪ ਕੰਬੋਜ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਮਹਿੰਦਰਪਾਲ ਰਿਣਵਾ | | |- |86. |[[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਘੁਬਾਇਆ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਰੇਸ਼ਮ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਨਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸਾਵਨਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਹੰਸਰਾਜ ਜੋਸਨ | | |- |87. |[[ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲਾਲਾਬਾਦ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਫਲੀਆਂਵਾਲਾ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਸੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢੱਡੀਆਂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ 'ਗੋਲਡੀ' | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |[[ਸੁਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]]<ref>{{cite news|url=https://www.jagran.com/punjab/ludhiana-akal-dal-president-sukhbir-badal-will-contest-2022-punjab-assembly-elections-from-jalalabad-21461693.html|title=ਸੁਖਬੀਰ ਬਾਦਲ ਲੜੇਗਾ ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਤੋਂ 2022 ਦੀ ਚੋਣ}}</ref> | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |88. |[[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਪਰਮਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਪਿੰਕੀ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਲਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਰਣਵੀਰ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਰੋਹਿਤ ਵੋਹਰਾ | | |- |89. |[[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦਿਹਾਤੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦਿਹਾਤੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਆਸ਼ੂ ਬਾਂਗੜ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਮੋੜਾ ਸਿੰਘ ਅਣਜਾਣ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਰਜਨੀਸ਼ ਦਹੀਆ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਜੋਗਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਜਿੰਦੂ | | |- |90. |[[ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਵਿਜੇ ਕਾਲੜਾ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਮੇਜਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਸਰਾਰੀ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਵਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨੋਨੀਮਾਨ | | |- |91. |[[ਜ਼ੀਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜ਼ੀਰਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਜ਼ੀਰਾ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਮੇਘ ਰਾਜ ਰਲਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਨਾਰੇਸ਼ ਕਟਾਰੀਆ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ<ref>[https://www./amp/s/m.jagbani.punjabkesari.in/punjab/news/shiromani-akali-dal-assembly-elections-s-janmeja-singh-candidate-1279156%3famp%7Ctitle= ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਲਈ ਜ਼ੀਰਾ ਤੋਂ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਨੇ ਸਾਬਕਾ ਮੰਤਰੀ ਜਨਮੇਜਾ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ ਨੂੰ ਉਮੀਦਵਾਰ ਐਲਾਨਿਆ]</ref> | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਜਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |92. |[[ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜਾ ਵੜਿੰਗ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕੋਟਲੀ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਪ੍ਰੀਤਪਾਲ ਸ਼ਰਮਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਡਿੰਪੀ | | |- |93. |[[ਲੰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਲੰਬੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਜਗਪਾਲ ਸਿੰਘ ਅਬੁਲਖੁਰਾਣਾ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' | | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਖੂਡੀਆਂ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |[[ਪਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ]] | | |- |94. |[[ਮਲੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਲੋਟ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਰੁਪਿੰਦਰ ਕੌਰ ਰੂਬੀ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਡਾ. ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਕੋਟਭਾਈ | | |- |95. |[[ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਕਰਨ ਕੌਰ ਬਰਾੜ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਅਨੁਰੂਪ ਕੌਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ 'ਕਾਕਾ' ਬਰਾੜ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਕੰਵਰਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੋਜੀਬਰਕੰਦੀ | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਮੋਗਾ ਜਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |96. |[[ਬਾਘਾ ਪੁਰਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਾਘਾ ਪੁਰਾਣਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਭੋਲਾ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸੁਖਾਨੰਦ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਤੀਰਥ ਸਿੰਘ ਮਾਹਲਾ | | |- |97. |[[ਧਰਮਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਧਰਮਕੋਟ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਸੁਖਜੀਤ ਸਿੰਘ ਲੋਹਗੜ੍ਹ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਹਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲਾਡੀ ਧੌਂਸ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਤੋਤਾ ਸਿੰਘ | | |- |98. |[[ਮੋਗਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਮੋਗਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਮਾਲਵਿਕਾ ਸੂਦ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਨਵਦੀਪ ਸਿੰਘ ਸੰਘਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਡਾ. ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਅਰੋੜਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਬਰਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ | | |- |99. |[[ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਾਹੋਕੇ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਗੁਰਦਿੱਤਾ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿਲਾਸਪੁਰ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਬਲਦੇਵ ਸਿੰਘ ਮਾਣੂਕੇ | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਜਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |100. |[[ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਕੁਸ਼ਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਰਵਿੰਦਰਪਾਲ ਕੌਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਪਰਮਬੰਸ ਸਿੰਘ ਰੋਮਾਣਾ | | |- |101. |[[ਜੈਤੋ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ)|ਜੈਤੋ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲਵਾਂ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਰਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ | | |- |102. |[[ਕੋਟਕਪੂਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਕੋਟਕਪੂਰਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਅਜੇਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਕੁਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਮੱਤਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਕੁਲਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧਵਾਂ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਮਨਤਾਰ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਬਰਨਾਲਾ ਜਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |103. |[[ਬਰਨਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਰਨਾਲਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਮਨੀਸ਼ ਬਾਂਸਲ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਅਭਿਕਰਨ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਮੀਤ ਹੇਅਰ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਕੰਤਾ | | |- |104. |[[ਭਦੌੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭਦੌੜ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਗੋਰਾ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲਵਾਂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਉਗੋਕੇ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਸਤਨਾਮ ਸਿੰਘ ਰਾਹੀ | | |- |105. |[[ਮਹਿਲ ਕਲਾਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ|ਮਹਿਲ ਕਲਾਂ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਹਰਚੰਦ ਕੌਰ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਐਡਵੋਕੇਟ ਜਸਵੀਰ ਸਿੰਘ ਖੇੜੀ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਡੋਰੀ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਚਮਕੌਰ ਸਿੰਘ ਵੀਰ | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਮਾਨਸਾ ਜਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |106. |[[ਬੁਢਲਾਡਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੁਢਲਾਡਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਰਣਵੀਰ ਕੌਰ ਮੀਆ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਚੌਹਾਨ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਬੁੱਧ ਰਾਮ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਡਾ. ਨਿਸ਼ਾਨ ਸਿੰਘ | | |- |107. |[[ਮਾਨਸਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਾਨਸਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਸਿੱਧੂ ਮੂਸੇਵਾਲਾ|ਸਿੱਧੂ ਮੂਲੇਵਾਲਾ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਗੁਰਨਾਮ ਸਿੰਘ ਭੀਖੀ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਡਾ. ਵਿਜੇ ਸਿੰਗਲਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਅਰੋੜਾ | | |- |108. |[[ਸਰਦੂਲਗੜ੍ਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸਰਦੂਲਗੜ੍ਹ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਬਿਕਰਮ ਸਿੰਘ ਮੌਫਰ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਛੋਟਾ ਸਿੰਘ ਮੀਆਂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਣਾਵਾਲੀ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਦਿਲਰਾਜ ਸਿੰਘ ਭੂੰਦੜ | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੀ ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |109. |[[ਅਮਲੋਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਮਲੋਹ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਕਾਕਾ ਰਣਦੀਪ ਸਿੰਘ ਨਾਭਾ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਦਰਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਬੱਬੀ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 'ਗੈਰੀ' ਬੜਿੰਗ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜੂ ਖੰਨਾ | | |- |110. |[[ਬਸੀ ਪਠਾਣਾਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੱਸੀ ਪਠਾਣਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਜੀ.ਪੀ. | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਡਾ. ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਢੋਲੇਵਾਲ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਰੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਹੈਪੀ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਐਡਵੋਕੇਟ ਸ਼ਿਵ ਕੁਮਾਰ ਕਲਿਆਣ | | |- |111. |[[ਸ਼੍ਰੀ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਕੁਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਾਗਰਾ | style="text-align:center; background:#00FF00;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸੰਘਰਸ਼ ਪਾਰਟੀ''' |ਸਰਬਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮੱਖਣ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਲਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਏ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਰੂਪਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |112. |[[ਰੂਪਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰੂਪਨਗਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਬਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਦਿਨੇਸ਼ ਚੱਡਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਡਾ. ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ | | |- |113. |[[ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਰਾਣਾ ਕੰਵਰ ਪਾਲ ਸਿੰਘ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਸ਼ੇਰਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਬੈਂਸ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਨਿਤਿਨ ਨੰਦਾ | | |- |114. |[[ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੰਨੀ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' | | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਡਾ. ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਬਸਪਾ'''</span> |ਹਰਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ | | |- | colspan="12" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ (ਐਸ.ਐ .ਐਸ ਨਗਰ)/ਮੋਹਾਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ'''</span> |- |115. |[[ਡੇਰਾ ਬਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡੇਰਾ ਬੱਸੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਦੀਪਇੰਦਰ ਸਿੰਘ ਢਿੱਲੋਂ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਨਵਜੋਤ ਸਿੰਘ ਸੈਣੀ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਕੁਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਨਰਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ<ref>[https://punjab.newsdateline.com/sitting-mla-nk-sharma-is-again-set-to-contest-from-dera-bassi-sukhbir-badal-announces-his-candidature/%7Ctitle= ਡੇਰਾਬਸੀ ਤੋਂ ਐਨ.ਕੇ. ਸ਼ਰਮਾ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਉਮੀਦਵਾਰ]{{ਮੁਰਦਾ ਕੜੀ|date=ਅਕਤੂਬਰ 2021|bot=InternetArchiveBot|fix-attempted=yes}}</ref> | | |- |116. |[[ਖਰੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਖਰੜ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |ਵਿਜੇ ਸ਼ਰਮਾ ਟਿੰਕੂ | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਪਰਮਦੀਪ ਸਿੰਘ ਬੈਦਵਾਣ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਅਨਮੋਲ ਗਗਨ ਮਾਨ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ | | |- |117. |[[ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਕਾਂਗਰਸ'''</span> |[[ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ]] | style="text-align:center; background:#026D37;color:white" |'''ਸੰਯੁਕਤ ਸਮਾਜ ਮੋਰਚਾ''' |ਰਵਨੀਤ ਸਿੰਘ ਬਰਾੜ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" |<span style="color:white;">'''ਆਪ'''</span> |ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ | bgcolor="bgcolor=" |<span style="color:white;">'''ਸ਼੍ਰੋ.ਅ.ਦ'''</span> |ਪਰਮਿੰਦਰ ਸੋਹਾਣਾ | | |- |} ਸਰੋਤ: [http://eciresults.nic.in{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141218160549/http://eciresults.nic.in/ |date=2014-12-18 }} ਭਾਰਤੀ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨਪ] == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == # [[2022 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਵੋਟਰ ਪ੍ਰੋਫਾਇਲ]] # [[ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2022]] # [[ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਭਾਸ਼ਾ ਐਕਟ 1960]] # [[2022 ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ]] # [[ਪੰਜਾਬ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2024]] == ਹਵਾਲੇ == 5ehl5qs5e6pcrk3pa3jy7dk1n6zx198 0 140157 609724 601212 2022-07-30T19:53:12Z 2401:4900:5987:11BC:0:0:1036:2819 /* ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ */ wikitext text/x-wiki '''ਦੀਪ ਸਿੱਧੂ''' (2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984 – 15 ਫਰਵਰੀ 2022) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਬੈਰਿਸਟਰ, ਅਭਿਨੇਤਾ, ਅਤੇ ਕਾਰਕੁਨ <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/nation/we-only-hoisted-the-nishan-sahib-flag-on-red-fort-while-exercising-our-democratic-right-to-protest-deep-sidhu-203993|title=We only hoisted the Nishan Sahib flag on Red Fort while exercising our democratic right to protest: Deep Sidhu|date=26 January 2021|work=Tribune India|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> ਸੀ ਜਿਸਨੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫਿਲਮੀ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ''[[ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ]]'' ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਭਿਨੇਤਾ [[ਧਰਮਿੰਦਰ]] ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੈਨਰ ਵਿਜੇਤਾ ਫਿਲਮਜ਼ ਹੇਠ ਕੀਤਾ ਸੀ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> <ref name="indiandownunder">{{Cite web|url=http://www.indiandownunder.com.au/2015/08/the-new-actor-on-the-block-deep-sidhu/|title=The new actor on the block Deep Sidhu|website=Indian Down Under|access-date=2022-02-19|archive-date=2017-02-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170221005951/http://www.indiandownunder.com.au/2015/08/the-new-actor-on-the-block-deep-sidhu/|dead-url=yes}}</ref> == ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ == ਸਿੱਧੂ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984, <ref>{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/story/about-punjabi-actor-deep-sidhu-death-road-accident-white-scorpio-haryana-delhi-1913536-2022-02-16|title=Who was Deep Sidhu, the actor-turned-activist who joined farmers' protest|last=Sehgal|first=Manjeet|date=16 February 2022|access-date=15 February 2022|publisher=India Today}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.newsncr.com/national/deep-sidhu-death-deep-sidhus-scorpio-blew-up-after-colliding-with-a-truck-know-when-and-how-the-accident-happened/|title=Deep Sidhu Death: Deep Sidhu's Scorpio blew up after colliding with a truck, know when and how the accident happened|date=16 February 2022|access-date=15 February 2022|publisher=News NCR}}</ref> ਨੂੰ [[ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ|ਮੁਕਤਸਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਸਿੱਖ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543 "I fight my own case: Deep"]. </cite></ref> <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਦੀ [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। == ਕੈਰੀਅਰ == ਆਪਣਾ ਐਕਟਿੰਗ ਕੈਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਇੱਕ ਮਾਡਲ ਵਜੋਂ, ਫਿਰ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543 "I fight my own case: Deep"]. </cite></ref> ਉਸਨੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> === ਮਾਡਲਿੰਗ === ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ 2006 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਪਰਸਨੈਲਿਟੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਟੈਲੇਂਟਿਡ ਬਣਿਆ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ [[ਮੁੰਬਈ]] ਵਿੱਚ ਹੇਮੰਤ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ, ਰੋਹਿਤ ਗਾਂਧੀ ਵਰਗੇ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰਾਂ ਲਈ ਰੈਂਪ ਵਾਕ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ 2011 ਵਿੱਚ ਕਿੰਗਫਿਸ਼ਰ ਮਾਡਲ ਹੰਟ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।  === ਵਕਾਲਤ === ਮਾਡਲਿੰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਤੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਉਹ ਵਕਾਲਤ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਲੇਸਮੈਂਟ ਸਹਾਰਾ ਇੰਡੀਆ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.sbs.com.au/language/english/audio/bobby-deol-and-deep-sidhu-speak-to-sbs-about-punjabi-movie-ramta-jogi|title=Bobby Deol and Deep Sidhu speak to SBS about Punjabi movie 'Ramta Jogi'|last=Grewal|first=Preetinder|date=3 August 2015|work=SBS|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲਾਅ ਫਰਮ ਹੈਮੰਡਜ਼ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਡਿਜ਼ਨੀ, ਸੋਨੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਸਟੂਡੀਓ ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ।  ਸਿੱਧੂ ਫਿਰ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਬਾਲਾਜੀ ਟੈਲੀਫਿਲਮਜ਼ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮੁਖੀ ਬਣਿਆ। ਬਾਲਾਜੀ ਟੈਲੀਫਿਲਮਜ਼ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਮੁਖੀ [[ਏਕਤਾ ਕਪੂਰ]] ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਐਕਟਿੰਗ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸੁਝਾਅ 'ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਅਮਲ ਨਾ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=http://punjab2000.com/exclusive-interview-with-sunny-deol-deep-sidhu/|title=Exclusive Interview with Bollywood actors Sunny Deol and Deep Sidhu speaks SBS about Punjabi movie Ramta Jogi|date=24 August 2015|website=Punjab 200}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.yespunjab.com/punjabi-cinema/item/71660-dharamendra-identified-the-actor-in-me-ramta-jogi-actor-deep-sidhu|title=Ramta Jogi actor Deep Sidhu said that Dharmendra identified the actor in him|website=Yes Punjab|archive-url=https://web.archive.org/web/20160611202014/http://www.yespunjab.com/punjabi-cinema/item/71660-dharamendra-identified-the-actor-in-me-ramta-jogi-actor-deep-sidhu|archive-date=11 June 2016|access-date=20 February 2017}}</ref> === ਐਕਟਿੰਗ === ਸਿੱਧੂ ਨੇ ''ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ'' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਐਕਟਿੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਉਸਨੂੰ 2016 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਪੁਰਸ਼ ਡੈਬਿਊ ਲਈ ਪੀਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ । ਫਿਰ ਉਸਨੇ ''[[ਜੋਰਾ 10 ਨੰਬਰੀਆ]]'' (2017) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ''ਰੰਗ ਪੰਜਾਬ'' (2018), ''ਸਾਡੇ ਆਲ਼ੇ'' (2018), ''ਦੇਸੀ'' (2019) ਅਤੇ ''ਜੋਰਾ: ਦ ਸੈਕਿੰਡ ਚੈਪਟਰ'' (2020) ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। == ਰਾਜਨੀਤੀ == ਸਿੱਧੂ ਨੇ [[ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ 2019|2019 ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਆਮ ਚੋਣਾਂ]] ਦੌਰਾਨ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ-ਹਲਕਾ)|ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਤੋਂ [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ|ਭਾਜਪਾ]] ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ [[ਸੰਨੀ ਦਿਓਲ]] ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਓਲ ਦਾ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦਸੰਬਰ 2020 ਵਿੱਚ, [[ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ 2020 -2021|ਕਿਸਾਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ]] ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਅਤੇ [[ਰਾਸ਼ਟਰੀਆ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ|ਆਰਐਸਐਸ]] ਨਾਲ਼ ਉਸਦੇ ਸੰਬੰਧ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]] ਅਤੇ ਸੰਨੀ ਦਿਓਲ ਨਾਲ ਸਿੱਧੂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੇ ਸਿੱਧੂ <ref>{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/india/protesting-farmers-had-rejected-actor-turned-activist-deep-sidhu/cid/1804927|title=Farmers had rejected actor Deep Sidhu|last=Vincent|first=Pheroze L.|date=28 January 2021|work=The Telegraph|access-date=29 January 2021}}</ref> ਅਤੇ ਗੈਂਗਸਟਰ ਤੋਂ ਕਾਰਕੁਨ ਬਣੇ ਲੱਖਾ ਸਿਧਾਣਾ <ref>{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/cities/delhi-news/farmer-leaders-to-be-charged-for-sedition-uapa-invoked-by-police-101611856547513.html|title=Farmer leaders to be charged for sedition; UAPA invoked by police|date=28 January 2021|work=Hindustan Times|access-date=29 January 2021}}</ref> 'ਤੇ 2021 ਦੀ ਕਿਸਾਨ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਪਰੇਡ ਦੌਰਾਨ [[ਲਾਲ ਕਿਲਾ|ਲਾਲ ਕਿਲੇ]] 'ਤੇ ਦੰਗਾ ਭੜਕਾਉਣ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਉਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ। <ref>{{Cite web|url=https://m.thewire.in/article/politics/deep-sidhu-lakha-sidhana-farmers-unions/amp|title=Who Are Deep Sidhu and Lakha Sidhana, and Why Are Farmers' Unions Angry With Them?|last=Arora|first=Kusum|date=28 January 2021|website=The Wire}}</ref> ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਿੱਧੂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਣਾ 'ਤੇ ਵੀ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। <ref name="Tribune 28 Booked">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/deep-sidhu-lakha-sidhana-booked-for-red-fort-violence-204493|title=Deep Sidhu, Lakha Sidhana booked for Red Fort violence|date=28 January 2021|work=Tribune|access-date=28 January 2021|language=en}}</ref> ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਮੁਢਲੀ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ "ਦਿੱਲੀ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਝੌਤੇ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪੂਰਵ-ਸੰਕਲਪਿਤ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਲਮੇਲ ਵਾਲੀ ਯੋਜਨਾ ਸੀ।" <ref>{{Cite news|url=https://www.timesnownews.com/india/article/jan-26-violence-delhi-police-announce-rs-1l-reward-for-information-on-deep-sidhu-flag-hoister-jugraj-singh/715315|title=Jan 26 violence: Delhi Police announce Rs 1L reward for information on Deep Sidhu|date=3 February 2021|work=Times Now|access-date=3 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Delhi/cash-reward-announced-for-information-on-deep-sidhu/article33738455.ece|title=Cash reward announced for information on Deep Sidhu|last=PTI|date=3 February 2021|work=The Hindu|access-date=3 February 2021|language=en-IN}}</ref> ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ 9 ਫਰਵਰੀ 2021 ਨੂੰ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ 'ਤੇ ਹਿੰਸਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/pollywood/deep-sidhu-arrested-in-connection-with-january-26-violence-209952|title=Deep Sidhu arrested in connection with January 26 violence|date=9 February 2021|work=Tribune|access-date=9 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/delhi-police-arrest-red-fort-raider-deep-sidhu/articleshow/80759496.cms|title=Deep Sidhu: Delhi Police arrest Red Fort raider Deep Sidh|date=9 February 2021|work=The Times of India|access-date=9 February 2021|language=en}}</ref> ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਹੋਣ ਦੀ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸਨੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾਇਆ ਸੀ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ "ਗਲਤ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਗਲਤ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚਿਹਰਾ" ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/red-fort-violencewas-exercising-my-fundamental-right-to-protest-deep-sandhu-tells-court/articleshow/81972308.cms|title=Red Fort violence: Was exercising my 'fundamental right' to protest, Deep Sidhu tells court {{!}} India News - Times of India|date=8 April 2021|work=The Times of India|access-date=16 February 2022|agency=PTI|language=en}}</ref> ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਮਾਨਤ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ (ਏਐਸਆਈ) ਦੁਆਰਾ ਦਾਇਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪੁਲਿਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਏਐਸਆਈ ਨੇ ਸਿੱਧੂ 'ਤੇ ਦੰਗਾਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਮਾਰਕ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਅਤੇ ਭੰਨਤੋੜ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.livelaw.in/news-updates/delhi-court-grants-bail-to-deep-sidhu-in-asi-fir-alleging-damage-to-red-fort-173125|title=Breaking: "Incarceration Would Bear No Fruit, Would Be Injustified": Delhi Court Grants Bail To Deep Sidhu In ASI FIR Alleging Damage To Red Fort|last=Thapliyal|first=Nupur|date=26 April 2021|work=www.livelaw.in|access-date=16 February 2022|language=en}}</ref> ਉਸ ਦੇ ਵਕੀਲ ਨੇ ਜ਼ਮਾਨਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ। <ref name="Law Insider 25 April 2021">{{Cite news|url=https://www.lawinsider.in/news/sidhus-advocate-to-court-arrest-after-bail-is-unconstitutional|title=Sidhu's Advocate to Court: Arrest after bail is unconstitutional|date=25 April 2021|work=Law Insider India|access-date=16 February 2022}}</ref> ਉਸਨੂੰ 16 ਅਪ੍ਰੈਲ 2021 ਨੂੰ ਜ਼ਮਾਨਤ 'ਤੇ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ <ref name="Bar and Bench 17 April 2021">{{Cite news|url=https://www.barandbench.com/news/litigation/delhi-court-grants-bail-to-deep-sidhu-in-red-fort-violence-case|title=Delhi Court grants bail to Deep Sidhu in Red Fort violence case|date=17 April 2021|work=Bar and Bench - Indian Legal news|access-date=16 February 2022|language=en}}</ref> ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ''ਵਾਰਿਸ ਪੰਜਾਬ'' ਦੀ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਬਣਾਈ ਜੋ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.amarujala.com/chandigarh/deep-sidhu-formed-waris-punjab-de-organization|title=पंजाब: दिल्ली हिंसा के आरोपी अभिनेता दीप सिद्धू ने बनाया 'वारिस पंजाब दे' संगठन, राज्यों के अधिकार दिलाने का करेंगे काम|work=Amar Ujala|access-date=16 February 2022|language=hi}}</ref> ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸਨੇ ਸੱਜੇ ਪੱਖੀ ਆਗੂ [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]] ਅਤੇ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)]] ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=https://www.thequint.com/news/india/deep-sidhu-dies-in-road-accident-sonepat-farmers-protest-punjab|title=Deep Sidhu Dies in Accident: He Wanted Farmers Protest To Lead to Larger Change|last=Menon|first=Aditya|date=2022-02-15|website=TheQuint|language=en|access-date=2022-02-19}}</ref> == ਮੌਤ == ਸਿੱਧੂ ਦੀ 15 ਫਰਵਰੀ 2022 ਨੂੰ 37 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੜਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਹਾਦਸਾ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਖਰਖੋਦਾ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੁੰਡਲੀ-ਮਾਨੇਸਰ ਹਾਈਵੇਅ ਉੱਤੇ ਵਾਪਰਿਆ। ਸਿੱਧੂ ਆਪਣੀ ਕਾਰ (ਇੱਕ ਮਹਿੰਦਰਾ ਸਕਾਰਪੀਓ) ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ; ਦੂਜੀ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸੀ, ਜੋ ਜ਼ਖਮੀ ਤਾਂ ਹੋਈ ਪਰ ਗੰਭੀਰ ਚੋਟਾਂ ਤੋਂ ਬਚ ਗਈ। [[ਸੋਨੀਪਤ]] ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਰਾਤ ਕਰੀਬ 9 ਵਜੇ ਪੀਪਲੀ ਟੋਲ ਬੂਥ ਨੇੜੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਕਾਰ ਹਾਈਵੇਅ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਇੱਕ ਟਰੱਕ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਿਰੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਗਈ। ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਸਰ ਕਾਰ ਦੇ ਡਰਾਈਵਰ ਸਾਈਡ ਨੇ ਲਿਆ। ਹਸਪਤਾਲ 'ਚ ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ ਮ੍ਰਿਤਕ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। <ref name="IE 15 February 2022">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/cities/delhi/punjabi-actor-activist-deep-sidhu-dies-in-road-accident-7775522/|title=Deep Sidhu, actor-activist accused in Red Fort violence, dies in car crash|date=15 February 2022|work=The Indian Express|access-date=15 February 2022|language=en|quote=A senior police officer said the vehicle hit the back of a stationary truck which had broken down on the side of the road. The driver’s side of the Scorpio bore the brunt of the impact.}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/key-suspect-in-r-day-violence-deep-sidhu-killed-in-road-accident-370166|title=Key suspect in R-Day violence Deep Sidhu killed in road accident|work=[[The Tribune (Chandigarh)|The Tribune]]|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> == ਫ਼ਿਲਮਗ੍ਰਾਫੀ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col" |ਸਾਲ ! scope="col" | ਸਿਰਲੇਖ ! scope="col" | ਭੂਮਿਕਾ ! class="unsortable" scope="col" | ਨੋਟਸ ! class="unsortable" scope="col" | |- | 2015 ! scope="row" | ''[[ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ]]'' | ਜੋਗੀ | ਗੁੱਡੂ ਧਨੋਆ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ | <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/features/believe-it-or-not-120316|title=Believe it or not!|date=17 August 2015|work=Tribune India|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> |- | 2017 ! scope="row" | ''[[ਜੋਰਾ 10 ਨੰਬਰੀਆ|ਜੋਰਾ ੧੦ ਨੰਬਰੀਆ]]'' | ਜੋਰਾ | ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ | <ref>{{Cite news|url=http://www.hindustantimes.com/punjab/jora-10-numbaria-shows-reality-of-a-gangster-s-life-says-deep-sidhu/story-3IBTgsNOb6pV4yVu942NQN.html|title='Jora 10 Numbaria' shows reality of a gangster's life, says Deep Sidhu|date=18 July 2017|work=Hindustan Times|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> |- | 2018 ! scope="row" | ''ਰੰਗ ਪੰਜਾਬ'' | - | | <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/rang-panjab-is-the-story-of-love-courage-and-faith/articleshow/66697667.cms|title=Rang Panjab is the story of love, courage and faith - Times of India|work=The Times of India|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> |- | 2018 ! scope="row" | ''ਸਾਡੇ ਆਲ਼ੇ'' | - | ਫਿਲਮ ਨੂੰ [[ਕਾਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ|ਕਾਨਸ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] 'ਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ | <ref>{{Cite news|url=https://m.timesofindia.com/topic/Deep-Sidhu/movies|title=Deep Sidhu movies list|work=The Times of India|access-date=26 January 2021}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/saade-aale-first-punjabi-film-to-launch-at-cannes-2018/articleshow/64160089.cms|title=Sadde Aale fist Punjabi Film to launch at Cannes 2018|last=Nijher|first=Jaspreet|date=14 May 2018|work=The Times of India|access-date=1 February 2019}}</ref> |- | 2019 ! scope="row" | ''ਦੇਸੀ'' | - | | <ref>{{Cite news|url=https://ghaintpunjab.com/ghaintpunjab/Article/11398/deep-sidhu-comedy-movie-desi|title=Get Ready To See The 'Intense' Deep Sidhu Trying His Hands At Comedy In 'Desi'|last=Prakriti|date=27 November 2018}}</ref> |- | 2020 ! scope="row" | ''ਜੋਰਾ - ਦੂਜਾ ਅਧਿਆਇ'' | ਜੋਰਾ | | <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/movies/photo-stories/pollywood-sequels-and-threequels-to-look-forward-to/the-shoot-of-jora-the-second-chapter-goes-on-floor/photostory/69127602.cms|title=The shoot of 'Jora - The Second Chapter' goes on floor - Pollywood sequels and threequels to look forward to|work=The Times of India|access-date=22 December 2019}}</ref> |} == ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ == ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਅਦਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2022]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1984]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Pages with unreviewed translations]] 3btcp3pjctb2vbrn7tv0ies53ka9puj 609725 609724 2022-07-30T20:24:55Z 2401:4900:5987:11BC:0:0:1036:2819 photo editor wikitext text/x-wiki '''ਦੀਪ ਸਿੱਧੂ''' (2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984 – 15 ਫਰਵਰੀ 2022) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਬੈਰਿਸਟਰ, ਅਭਿਨੇਤਾ, ਅਤੇ ਕਾਰਕੁਨ <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/nation/we | image = deep sidhu.jpg -only-hoisted-the-nishan-sahib-flag-on-red-fort-while-exercising-our-democratic-right-to-protest-deep-sidhu-203993|title=We only hoisted the Nishan Sahib flag on Red Fort while exercising our democratic right to protest: Deep Sidhu|date=26 January 2021|work=Tribune India|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> ਸੀ ਜਿਸਨੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫਿਲਮੀ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ''[[ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ]]'' ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਭਿਨੇਤਾ [[ਧਰਮਿੰਦਰ]] ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੈਨਰ ਵਿਜੇਤਾ ਫਿਲਮਜ਼ ਹੇਠ ਕੀਤਾ ਸੀ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> <ref name="indiandownunder">{{Cite web|url=http://www.indiandownunder.com.au/2015/08/the-new-actor-on-the-block-deep-sidhu/|title=The new actor on the block Deep Sidhu|website=Indian Down Under|access-date=2022-02-19|archive-date=2017-02-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170221005951/http://www.indiandownunder.com.au/2015/08/the-new-actor-on-the-block-deep-sidhu/|dead-url=yes}}</ref> == ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ == ਸਿੱਧੂ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984, <ref>{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/story/about-punjabi-actor-deep-sidhu-death-road-accident-white-scorpio-haryana-delhi-1913536-2022-02-16|title=Who was Deep Sidhu, the actor-turned-activist who joined farmers' protest|last=Sehgal|first=Manjeet|date=16 February 2022|access-date=15 February 2022|publisher=India Today}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.newsncr.com/national/deep-sidhu-death-deep-sidhus-scorpio-blew-up-after-colliding-with-a-truck-know-when-and-how-the-accident-happened/|title=Deep Sidhu Death: Deep Sidhu's Scorpio blew up after colliding with a truck, know when and how the accident happened|date=16 February 2022|access-date=15 February 2022|publisher=News NCR}}</ref> ਨੂੰ [[ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ|ਮੁਕਤਸਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਸਿੱਖ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543 "I fight my own case: Deep"]. </cite></ref> <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਦੀ [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। == ਕੈਰੀਅਰ == ਆਪਣਾ ਐਕਟਿੰਗ ਕੈਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਇੱਕ ਮਾਡਲ ਵਜੋਂ, ਫਿਰ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543 "I fight my own case: Deep"]. </cite></ref> ਉਸਨੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> === ਮਾਡਲਿੰਗ === ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ 2006 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਪਰਸਨੈਲਿਟੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਟੈਲੇਂਟਿਡ ਬਣਿਆ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ [[ਮੁੰਬਈ]] ਵਿੱਚ ਹੇਮੰਤ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ, ਰੋਹਿਤ ਗਾਂਧੀ ਵਰਗੇ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰਾਂ ਲਈ ਰੈਂਪ ਵਾਕ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ 2011 ਵਿੱਚ ਕਿੰਗਫਿਸ਼ਰ ਮਾਡਲ ਹੰਟ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।  === ਵਕਾਲਤ === ਮਾਡਲਿੰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਤੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਉਹ ਵਕਾਲਤ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਲੇਸਮੈਂਟ ਸਹਾਰਾ ਇੰਡੀਆ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.sbs.com.au/language/english/audio/bobby-deol-and-deep-sidhu-speak-to-sbs-about-punjabi-movie-ramta-jogi|title=Bobby Deol and Deep Sidhu speak to SBS about Punjabi movie 'Ramta Jogi'|last=Grewal|first=Preetinder|date=3 August 2015|work=SBS|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲਾਅ ਫਰਮ ਹੈਮੰਡਜ਼ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਡਿਜ਼ਨੀ, ਸੋਨੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਸਟੂਡੀਓ ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ।  ਸਿੱਧੂ ਫਿਰ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਬਾਲਾਜੀ ਟੈਲੀਫਿਲਮਜ਼ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮੁਖੀ ਬਣਿਆ। ਬਾਲਾਜੀ ਟੈਲੀਫਿਲਮਜ਼ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਮੁਖੀ [[ਏਕਤਾ ਕਪੂਰ]] ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਐਕਟਿੰਗ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸੁਝਾਅ 'ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਅਮਲ ਨਾ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=http://punjab2000.com/exclusive-interview-with-sunny-deol-deep-sidhu/|title=Exclusive Interview with Bollywood actors Sunny Deol and Deep Sidhu speaks SBS about Punjabi movie Ramta Jogi|date=24 August 2015|website=Punjab 200}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.yespunjab.com/punjabi-cinema/item/71660-dharamendra-identified-the-actor-in-me-ramta-jogi-actor-deep-sidhu|title=Ramta Jogi actor Deep Sidhu said that Dharmendra identified the actor in him|website=Yes Punjab|archive-url=https://web.archive.org/web/20160611202014/http://www.yespunjab.com/punjabi-cinema/item/71660-dharamendra-identified-the-actor-in-me-ramta-jogi-actor-deep-sidhu|archive-date=11 June 2016|access-date=20 February 2017}}</ref> === ਐਕਟਿੰਗ === ਸਿੱਧੂ ਨੇ ''ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ'' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਐਕਟਿੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਉਸਨੂੰ 2016 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਪੁਰਸ਼ ਡੈਬਿਊ ਲਈ ਪੀਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ । ਫਿਰ ਉਸਨੇ ''[[ਜੋਰਾ 10 ਨੰਬਰੀਆ]]'' (2017) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ''ਰੰਗ ਪੰਜਾਬ'' (2018), ''ਸਾਡੇ ਆਲ਼ੇ'' (2018), ''ਦੇਸੀ'' (2019) ਅਤੇ ''ਜੋਰਾ: ਦ ਸੈਕਿੰਡ ਚੈਪਟਰ'' (2020) ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। == ਰਾਜਨੀਤੀ == ਸਿੱਧੂ ਨੇ [[ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ 2019|2019 ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਆਮ ਚੋਣਾਂ]] ਦੌਰਾਨ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ-ਹਲਕਾ)|ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਤੋਂ [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ|ਭਾਜਪਾ]] ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ [[ਸੰਨੀ ਦਿਓਲ]] ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਓਲ ਦਾ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦਸੰਬਰ 2020 ਵਿੱਚ, [[ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ 2020 -2021|ਕਿਸਾਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ]] ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਅਤੇ [[ਰਾਸ਼ਟਰੀਆ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ|ਆਰਐਸਐਸ]] ਨਾਲ਼ ਉਸਦੇ ਸੰਬੰਧ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]] ਅਤੇ ਸੰਨੀ ਦਿਓਲ ਨਾਲ ਸਿੱਧੂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੇ ਸਿੱਧੂ <ref>{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/india/protesting-farmers-had-rejected-actor-turned-activist-deep-sidhu/cid/1804927|title=Farmers had rejected actor Deep Sidhu|last=Vincent|first=Pheroze L.|date=28 January 2021|work=The Telegraph|access-date=29 January 2021}}</ref> ਅਤੇ ਗੈਂਗਸਟਰ ਤੋਂ ਕਾਰਕੁਨ ਬਣੇ ਲੱਖਾ ਸਿਧਾਣਾ <ref>{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/cities/delhi-news/farmer-leaders-to-be-charged-for-sedition-uapa-invoked-by-police-101611856547513.html|title=Farmer leaders to be charged for sedition; UAPA invoked by police|date=28 January 2021|work=Hindustan Times|access-date=29 January 2021}}</ref> 'ਤੇ 2021 ਦੀ ਕਿਸਾਨ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਪਰੇਡ ਦੌਰਾਨ [[ਲਾਲ ਕਿਲਾ|ਲਾਲ ਕਿਲੇ]] 'ਤੇ ਦੰਗਾ ਭੜਕਾਉਣ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਉਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ। <ref>{{Cite web|url=https://m.thewire.in/article/politics/deep-sidhu-lakha-sidhana-farmers-unions/amp|title=Who Are Deep Sidhu and Lakha Sidhana, and Why Are Farmers' Unions Angry With Them?|last=Arora|first=Kusum|date=28 January 2021|website=The Wire}}</ref> ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਿੱਧੂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਣਾ 'ਤੇ ਵੀ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। <ref name="Tribune 28 Booked">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/deep-sidhu-lakha-sidhana-booked-for-red-fort-violence-204493|title=Deep Sidhu, Lakha Sidhana booked for Red Fort violence|date=28 January 2021|work=Tribune|access-date=28 January 2021|language=en}}</ref> ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਮੁਢਲੀ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ "ਦਿੱਲੀ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਝੌਤੇ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪੂਰਵ-ਸੰਕਲਪਿਤ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਲਮੇਲ ਵਾਲੀ ਯੋਜਨਾ ਸੀ।" <ref>{{Cite news|url=https://www.timesnownews.com/india/article/jan-26-violence-delhi-police-announce-rs-1l-reward-for-information-on-deep-sidhu-flag-hoister-jugraj-singh/715315|title=Jan 26 violence: Delhi Police announce Rs 1L reward for information on Deep Sidhu|date=3 February 2021|work=Times Now|access-date=3 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Delhi/cash-reward-announced-for-information-on-deep-sidhu/article33738455.ece|title=Cash reward announced for information on Deep Sidhu|last=PTI|date=3 February 2021|work=The Hindu|access-date=3 February 2021|language=en-IN}}</ref> ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ 9 ਫਰਵਰੀ 2021 ਨੂੰ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ 'ਤੇ ਹਿੰਸਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/pollywood/deep-sidhu-arrested-in-connection-with-january-26-violence-209952|title=Deep Sidhu arrested in connection with January 26 violence|date=9 February 2021|work=Tribune|access-date=9 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/delhi-police-arrest-red-fort-raider-deep-sidhu/articleshow/80759496.cms|title=Deep Sidhu: Delhi Police arrest Red Fort raider Deep Sidh|date=9 February 2021|work=The Times of India|access-date=9 February 2021|language=en}}</ref> ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਹੋਣ ਦੀ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸਨੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾਇਆ ਸੀ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ "ਗਲਤ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਗਲਤ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚਿਹਰਾ" ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/red-fort-violencewas-exercising-my-fundamental-right-to-protest-deep-sandhu-tells-court/articleshow/81972308.cms|title=Red Fort violence: Was exercising my 'fundamental right' to protest, Deep Sidhu tells court {{!}} India News - Times of India|date=8 April 2021|work=The Times of India|access-date=16 February 2022|agency=PTI|language=en}}</ref> ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਮਾਨਤ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ (ਏਐਸਆਈ) ਦੁਆਰਾ ਦਾਇਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪੁਲਿਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਏਐਸਆਈ ਨੇ ਸਿੱਧੂ 'ਤੇ ਦੰਗਾਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਮਾਰਕ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਅਤੇ ਭੰਨਤੋੜ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.livelaw.in/news-updates/delhi-court-grants-bail-to-deep-sidhu-in-asi-fir-alleging-damage-to-red-fort-173125|title=Breaking: "Incarceration Would Bear No Fruit, Would Be Injustified": Delhi Court Grants Bail To Deep Sidhu In ASI FIR Alleging Damage To Red Fort|last=Thapliyal|first=Nupur|date=26 April 2021|work=www.livelaw.in|access-date=16 February 2022|language=en}}</ref> ਉਸ ਦੇ ਵਕੀਲ ਨੇ ਜ਼ਮਾਨਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ। <ref name="Law Insider 25 April 2021">{{Cite news|url=https://www.lawinsider.in/news/sidhus-advocate-to-court-arrest-after-bail-is-unconstitutional|title=Sidhu's Advocate to Court: Arrest after bail is unconstitutional|date=25 April 2021|work=Law Insider India|access-date=16 February 2022}}</ref> ਉਸਨੂੰ 16 ਅਪ੍ਰੈਲ 2021 ਨੂੰ ਜ਼ਮਾਨਤ 'ਤੇ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ <ref name="Bar and Bench 17 April 2021">{{Cite news|url=https://www.barandbench.com/news/litigation/delhi-court-grants-bail-to-deep-sidhu-in-red-fort-violence-case|title=Delhi Court grants bail to Deep Sidhu in Red Fort violence case|date=17 April 2021|work=Bar and Bench - Indian Legal news|access-date=16 February 2022|language=en}}</ref> ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ''ਵਾਰਿਸ ਪੰਜਾਬ'' ਦੀ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਬਣਾਈ ਜੋ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.amarujala.com/chandigarh/deep-sidhu-formed-waris-punjab-de-organization|title=पंजाब: दिल्ली हिंसा के आरोपी अभिनेता दीप सिद्धू ने बनाया 'वारिस पंजाब दे' संगठन, राज्यों के अधिकार दिलाने का करेंगे काम|work=Amar Ujala|access-date=16 February 2022|language=hi}}</ref> ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸਨੇ ਸੱਜੇ ਪੱਖੀ ਆਗੂ [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]] ਅਤੇ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)]] ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=https://www.thequint.com/news/india/deep-sidhu-dies-in-road-accident-sonepat-farmers-protest-punjab|title=Deep Sidhu Dies in Accident: He Wanted Farmers Protest To Lead to Larger Change|last=Menon|first=Aditya|date=2022-02-15|website=TheQuint|language=en|access-date=2022-02-19}}</ref> == ਮੌਤ == ਸਿੱਧੂ ਦੀ 15 ਫਰਵਰੀ 2022 ਨੂੰ 37 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੜਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਹਾਦਸਾ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਖਰਖੋਦਾ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੁੰਡਲੀ-ਮਾਨੇਸਰ ਹਾਈਵੇਅ ਉੱਤੇ ਵਾਪਰਿਆ। ਸਿੱਧੂ ਆਪਣੀ ਕਾਰ (ਇੱਕ ਮਹਿੰਦਰਾ ਸਕਾਰਪੀਓ) ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ; ਦੂਜੀ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸੀ, ਜੋ ਜ਼ਖਮੀ ਤਾਂ ਹੋਈ ਪਰ ਗੰਭੀਰ ਚੋਟਾਂ ਤੋਂ ਬਚ ਗਈ। [[ਸੋਨੀਪਤ]] ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਰਾਤ ਕਰੀਬ 9 ਵਜੇ ਪੀਪਲੀ ਟੋਲ ਬੂਥ ਨੇੜੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਕਾਰ ਹਾਈਵੇਅ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਇੱਕ ਟਰੱਕ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਿਰੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਗਈ। ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਸਰ ਕਾਰ ਦੇ ਡਰਾਈਵਰ ਸਾਈਡ ਨੇ ਲਿਆ। ਹਸਪਤਾਲ 'ਚ ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ ਮ੍ਰਿਤਕ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। <ref name="IE 15 February 2022">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/cities/delhi/punjabi-actor-activist-deep-sidhu-dies-in-road-accident-7775522/|title=Deep Sidhu, actor-activist accused in Red Fort violence, dies in car crash|date=15 February 2022|work=The Indian Express|access-date=15 February 2022|language=en|quote=A senior police officer said the vehicle hit the back of a stationary truck which had broken down on the side of the road. The driver’s side of the Scorpio bore the brunt of the impact.}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/key-suspect-in-r-day-violence-deep-sidhu-killed-in-road-accident-370166|title=Key suspect in R-Day violence Deep Sidhu killed in road accident|work=[[The Tribune (Chandigarh)|The Tribune]]|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> == ਫ਼ਿਲਮਗ੍ਰਾਫੀ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col" |ਸਾਲ ! scope="col" | ਸਿਰਲੇਖ ! scope="col" | ਭੂਮਿਕਾ ! class="unsortable" scope="col" | ਨੋਟਸ ! class="unsortable" scope="col" | |- | 2015 ! scope="row" | ''[[ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ]]'' | ਜੋਗੀ | ਗੁੱਡੂ ਧਨੋਆ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ | <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/features/believe-it-or-not-120316|title=Believe it or not!|date=17 August 2015|work=Tribune India|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> |- | 2017 ! scope="row" | ''[[ਜੋਰਾ 10 ਨੰਬਰੀਆ|ਜੋਰਾ ੧੦ ਨੰਬਰੀਆ]]'' | ਜੋਰਾ | ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ | <ref>{{Cite news|url=http://www.hindustantimes.com/punjab/jora-10-numbaria-shows-reality-of-a-gangster-s-life-says-deep-sidhu/story-3IBTgsNOb6pV4yVu942NQN.html|title='Jora 10 Numbaria' shows reality of a gangster's life, says Deep Sidhu|date=18 July 2017|work=Hindustan Times|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> |- | 2018 ! scope="row" | ''ਰੰਗ ਪੰਜਾਬ'' | - | | <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/rang-panjab-is-the-story-of-love-courage-and-faith/articleshow/66697667.cms|title=Rang Panjab is the story of love, courage and faith - Times of India|work=The Times of India|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> |- | 2018 ! scope="row" | ''ਸਾਡੇ ਆਲ਼ੇ'' | - | ਫਿਲਮ ਨੂੰ [[ਕਾਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ|ਕਾਨਸ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] 'ਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ | <ref>{{Cite news|url=https://m.timesofindia.com/topic/Deep-Sidhu/movies|title=Deep Sidhu movies list|work=The Times of India|access-date=26 January 2021}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/saade-aale-first-punjabi-film-to-launch-at-cannes-2018/articleshow/64160089.cms|title=Sadde Aale fist Punjabi Film to launch at Cannes 2018|last=Nijher|first=Jaspreet|date=14 May 2018|work=The Times of India|access-date=1 February 2019}}</ref> |- | 2019 ! scope="row" | ''ਦੇਸੀ'' | - | | <ref>{{Cite news|url=https://ghaintpunjab.com/ghaintpunjab/Article/11398/deep-sidhu-comedy-movie-desi|title=Get Ready To See The 'Intense' Deep Sidhu Trying His Hands At Comedy In 'Desi'|last=Prakriti|date=27 November 2018}}</ref> |- | 2020 ! scope="row" | ''ਜੋਰਾ - ਦੂਜਾ ਅਧਿਆਇ'' | ਜੋਰਾ | | <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/movies/photo-stories/pollywood-sequels-and-threequels-to-look-forward-to/the-shoot-of-jora-the-second-chapter-goes-on-floor/photostory/69127602.cms|title=The shoot of 'Jora - The Second Chapter' goes on floor - Pollywood sequels and threequels to look forward to|work=The Times of India|access-date=22 December 2019}}</ref> |} == ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ == ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਅਦਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2022]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1984]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Pages with unreviewed translations]] fl0zmng70exola8zmdo81og5u2zo457 609726 609725 2022-07-30T20:26:27Z 2401:4900:5987:11BC:0:0:1036:2819 phone edition wikitext text/x-wiki '''ਦੀਪ ਸਿੱਧੂ''' (2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984 – 15 ਫਰਵਰੀ 2022) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਬੈਰਿਸਟਰ, ਅਭਿਨੇਤਾ, ਅਤੇ ਕਾਰਕੁਨ <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/nation/we |image=https://images.app.goo.gl/f1eL76CBafm5Gw3g8 -only-hoisted-the-nishan-sahib-flag-on-red-fort-while-exercising-our-democratic-right-to-protest-deep-sidhu-203993|title=We only hoisted the Nishan Sahib flag on Red Fort while exercising our democratic right to protest: Deep Sidhu|date=26 January 2021|work=Tribune India|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> ਸੀ ਜਿਸਨੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫਿਲਮੀ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ''[[ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ]]'' ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਭਿਨੇਤਾ [[ਧਰਮਿੰਦਰ]] ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੈਨਰ ਵਿਜੇਤਾ ਫਿਲਮਜ਼ ਹੇਠ ਕੀਤਾ ਸੀ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> <ref name="indiandownunder">{{Cite web|url=http://www.indiandownunder.com.au/2015/08/the-new-actor-on-the-block-deep-sidhu/|title=The new actor on the block Deep Sidhu|website=Indian Down Under|access-date=2022-02-19|archive-date=2017-02-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170221005951/http://www.indiandownunder.com.au/2015/08/the-new-actor-on-the-block-deep-sidhu/|dead-url=yes}}</ref> == ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ == ਸਿੱਧੂ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984, <ref>{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/story/about-punjabi-actor-deep-sidhu-death-road-accident-white-scorpio-haryana-delhi-1913536-2022-02-16|title=Who was Deep Sidhu, the actor-turned-activist who joined farmers' protest|last=Sehgal|first=Manjeet|date=16 February 2022|access-date=15 February 2022|publisher=India Today}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.newsncr.com/national/deep-sidhu-death-deep-sidhus-scorpio-blew-up-after-colliding-with-a-truck-know-when-and-how-the-accident-happened/|title=Deep Sidhu Death: Deep Sidhu's Scorpio blew up after colliding with a truck, know when and how the accident happened|date=16 February 2022|access-date=15 February 2022|publisher=News NCR}}</ref> ਨੂੰ [[ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ|ਮੁਕਤਸਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਸਿੱਖ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543 "I fight my own case: Deep"]. </cite></ref> <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਦੀ [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। == ਕੈਰੀਅਰ == ਆਪਣਾ ਐਕਟਿੰਗ ਕੈਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਇੱਕ ਮਾਡਲ ਵਜੋਂ, ਫਿਰ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543 "I fight my own case: Deep"]. </cite></ref> ਉਸਨੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> === ਮਾਡਲਿੰਗ === ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ 2006 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਪਰਸਨੈਲਿਟੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਟੈਲੇਂਟਿਡ ਬਣਿਆ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ [[ਮੁੰਬਈ]] ਵਿੱਚ ਹੇਮੰਤ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ, ਰੋਹਿਤ ਗਾਂਧੀ ਵਰਗੇ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰਾਂ ਲਈ ਰੈਂਪ ਵਾਕ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ 2011 ਵਿੱਚ ਕਿੰਗਫਿਸ਼ਰ ਮਾਡਲ ਹੰਟ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।  === ਵਕਾਲਤ === ਮਾਡਲਿੰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਤੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਉਹ ਵਕਾਲਤ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਲੇਸਮੈਂਟ ਸਹਾਰਾ ਇੰਡੀਆ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.sbs.com.au/language/english/audio/bobby-deol-and-deep-sidhu-speak-to-sbs-about-punjabi-movie-ramta-jogi|title=Bobby Deol and Deep Sidhu speak to SBS about Punjabi movie 'Ramta Jogi'|last=Grewal|first=Preetinder|date=3 August 2015|work=SBS|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲਾਅ ਫਰਮ ਹੈਮੰਡਜ਼ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਡਿਜ਼ਨੀ, ਸੋਨੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਸਟੂਡੀਓ ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ।  ਸਿੱਧੂ ਫਿਰ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਬਾਲਾਜੀ ਟੈਲੀਫਿਲਮਜ਼ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮੁਖੀ ਬਣਿਆ। ਬਾਲਾਜੀ ਟੈਲੀਫਿਲਮਜ਼ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਮੁਖੀ [[ਏਕਤਾ ਕਪੂਰ]] ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਐਕਟਿੰਗ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸੁਝਾਅ 'ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਅਮਲ ਨਾ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=http://punjab2000.com/exclusive-interview-with-sunny-deol-deep-sidhu/|title=Exclusive Interview with Bollywood actors Sunny Deol and Deep Sidhu speaks SBS about Punjabi movie Ramta Jogi|date=24 August 2015|website=Punjab 200}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.yespunjab.com/punjabi-cinema/item/71660-dharamendra-identified-the-actor-in-me-ramta-jogi-actor-deep-sidhu|title=Ramta Jogi actor Deep Sidhu said that Dharmendra identified the actor in him|website=Yes Punjab|archive-url=https://web.archive.org/web/20160611202014/http://www.yespunjab.com/punjabi-cinema/item/71660-dharamendra-identified-the-actor-in-me-ramta-jogi-actor-deep-sidhu|archive-date=11 June 2016|access-date=20 February 2017}}</ref> === ਐਕਟਿੰਗ === ਸਿੱਧੂ ਨੇ ''ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ'' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਐਕਟਿੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਉਸਨੂੰ 2016 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਪੁਰਸ਼ ਡੈਬਿਊ ਲਈ ਪੀਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ । ਫਿਰ ਉਸਨੇ ''[[ਜੋਰਾ 10 ਨੰਬਰੀਆ]]'' (2017) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ''ਰੰਗ ਪੰਜਾਬ'' (2018), ''ਸਾਡੇ ਆਲ਼ੇ'' (2018), ''ਦੇਸੀ'' (2019) ਅਤੇ ''ਜੋਰਾ: ਦ ਸੈਕਿੰਡ ਚੈਪਟਰ'' (2020) ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। == ਰਾਜਨੀਤੀ == ਸਿੱਧੂ ਨੇ [[ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ 2019|2019 ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਆਮ ਚੋਣਾਂ]] ਦੌਰਾਨ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ-ਹਲਕਾ)|ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਤੋਂ [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ|ਭਾਜਪਾ]] ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ [[ਸੰਨੀ ਦਿਓਲ]] ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਓਲ ਦਾ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦਸੰਬਰ 2020 ਵਿੱਚ, [[ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ 2020 -2021|ਕਿਸਾਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ]] ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਅਤੇ [[ਰਾਸ਼ਟਰੀਆ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ|ਆਰਐਸਐਸ]] ਨਾਲ਼ ਉਸਦੇ ਸੰਬੰਧ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]] ਅਤੇ ਸੰਨੀ ਦਿਓਲ ਨਾਲ ਸਿੱਧੂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੇ ਸਿੱਧੂ <ref>{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/india/protesting-farmers-had-rejected-actor-turned-activist-deep-sidhu/cid/1804927|title=Farmers had rejected actor Deep Sidhu|last=Vincent|first=Pheroze L.|date=28 January 2021|work=The Telegraph|access-date=29 January 2021}}</ref> ਅਤੇ ਗੈਂਗਸਟਰ ਤੋਂ ਕਾਰਕੁਨ ਬਣੇ ਲੱਖਾ ਸਿਧਾਣਾ <ref>{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/cities/delhi-news/farmer-leaders-to-be-charged-for-sedition-uapa-invoked-by-police-101611856547513.html|title=Farmer leaders to be charged for sedition; UAPA invoked by police|date=28 January 2021|work=Hindustan Times|access-date=29 January 2021}}</ref> 'ਤੇ 2021 ਦੀ ਕਿਸਾਨ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਪਰੇਡ ਦੌਰਾਨ [[ਲਾਲ ਕਿਲਾ|ਲਾਲ ਕਿਲੇ]] 'ਤੇ ਦੰਗਾ ਭੜਕਾਉਣ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਉਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ। <ref>{{Cite web|url=https://m.thewire.in/article/politics/deep-sidhu-lakha-sidhana-farmers-unions/amp|title=Who Are Deep Sidhu and Lakha Sidhana, and Why Are Farmers' Unions Angry With Them?|last=Arora|first=Kusum|date=28 January 2021|website=The Wire}}</ref> ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਿੱਧੂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਣਾ 'ਤੇ ਵੀ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। <ref name="Tribune 28 Booked">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/deep-sidhu-lakha-sidhana-booked-for-red-fort-violence-204493|title=Deep Sidhu, Lakha Sidhana booked for Red Fort violence|date=28 January 2021|work=Tribune|access-date=28 January 2021|language=en}}</ref> ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਮੁਢਲੀ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ "ਦਿੱਲੀ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਝੌਤੇ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪੂਰਵ-ਸੰਕਲਪਿਤ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਲਮੇਲ ਵਾਲੀ ਯੋਜਨਾ ਸੀ।" <ref>{{Cite news|url=https://www.timesnownews.com/india/article/jan-26-violence-delhi-police-announce-rs-1l-reward-for-information-on-deep-sidhu-flag-hoister-jugraj-singh/715315|title=Jan 26 violence: Delhi Police announce Rs 1L reward for information on Deep Sidhu|date=3 February 2021|work=Times Now|access-date=3 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Delhi/cash-reward-announced-for-information-on-deep-sidhu/article33738455.ece|title=Cash reward announced for information on Deep Sidhu|last=PTI|date=3 February 2021|work=The Hindu|access-date=3 February 2021|language=en-IN}}</ref> ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ 9 ਫਰਵਰੀ 2021 ਨੂੰ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ 'ਤੇ ਹਿੰਸਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/pollywood/deep-sidhu-arrested-in-connection-with-january-26-violence-209952|title=Deep Sidhu arrested in connection with January 26 violence|date=9 February 2021|work=Tribune|access-date=9 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/delhi-police-arrest-red-fort-raider-deep-sidhu/articleshow/80759496.cms|title=Deep Sidhu: Delhi Police arrest Red Fort raider Deep Sidh|date=9 February 2021|work=The Times of India|access-date=9 February 2021|language=en}}</ref> ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਹੋਣ ਦੀ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸਨੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾਇਆ ਸੀ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ "ਗਲਤ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਗਲਤ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚਿਹਰਾ" ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/red-fort-violencewas-exercising-my-fundamental-right-to-protest-deep-sandhu-tells-court/articleshow/81972308.cms|title=Red Fort violence: Was exercising my 'fundamental right' to protest, Deep Sidhu tells court {{!}} India News - Times of India|date=8 April 2021|work=The Times of India|access-date=16 February 2022|agency=PTI|language=en}}</ref> ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਮਾਨਤ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ (ਏਐਸਆਈ) ਦੁਆਰਾ ਦਾਇਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪੁਲਿਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਏਐਸਆਈ ਨੇ ਸਿੱਧੂ 'ਤੇ ਦੰਗਾਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਮਾਰਕ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਅਤੇ ਭੰਨਤੋੜ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.livelaw.in/news-updates/delhi-court-grants-bail-to-deep-sidhu-in-asi-fir-alleging-damage-to-red-fort-173125|title=Breaking: "Incarceration Would Bear No Fruit, Would Be Injustified": Delhi Court Grants Bail To Deep Sidhu In ASI FIR Alleging Damage To Red Fort|last=Thapliyal|first=Nupur|date=26 April 2021|work=www.livelaw.in|access-date=16 February 2022|language=en}}</ref> ਉਸ ਦੇ ਵਕੀਲ ਨੇ ਜ਼ਮਾਨਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ। <ref name="Law Insider 25 April 2021">{{Cite news|url=https://www.lawinsider.in/news/sidhus-advocate-to-court-arrest-after-bail-is-unconstitutional|title=Sidhu's Advocate to Court: Arrest after bail is unconstitutional|date=25 April 2021|work=Law Insider India|access-date=16 February 2022}}</ref> ਉਸਨੂੰ 16 ਅਪ੍ਰੈਲ 2021 ਨੂੰ ਜ਼ਮਾਨਤ 'ਤੇ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ <ref name="Bar and Bench 17 April 2021">{{Cite news|url=https://www.barandbench.com/news/litigation/delhi-court-grants-bail-to-deep-sidhu-in-red-fort-violence-case|title=Delhi Court grants bail to Deep Sidhu in Red Fort violence case|date=17 April 2021|work=Bar and Bench - Indian Legal news|access-date=16 February 2022|language=en}}</ref> ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ''ਵਾਰਿਸ ਪੰਜਾਬ'' ਦੀ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਬਣਾਈ ਜੋ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.amarujala.com/chandigarh/deep-sidhu-formed-waris-punjab-de-organization|title=पंजाब: दिल्ली हिंसा के आरोपी अभिनेता दीप सिद्धू ने बनाया 'वारिस पंजाब दे' संगठन, राज्यों के अधिकार दिलाने का करेंगे काम|work=Amar Ujala|access-date=16 February 2022|language=hi}}</ref> ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸਨੇ ਸੱਜੇ ਪੱਖੀ ਆਗੂ [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]] ਅਤੇ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)]] ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=https://www.thequint.com/news/india/deep-sidhu-dies-in-road-accident-sonepat-farmers-protest-punjab|title=Deep Sidhu Dies in Accident: He Wanted Farmers Protest To Lead to Larger Change|last=Menon|first=Aditya|date=2022-02-15|website=TheQuint|language=en|access-date=2022-02-19}}</ref> == ਮੌਤ == ਸਿੱਧੂ ਦੀ 15 ਫਰਵਰੀ 2022 ਨੂੰ 37 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੜਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਹਾਦਸਾ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਖਰਖੋਦਾ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੁੰਡਲੀ-ਮਾਨੇਸਰ ਹਾਈਵੇਅ ਉੱਤੇ ਵਾਪਰਿਆ। ਸਿੱਧੂ ਆਪਣੀ ਕਾਰ (ਇੱਕ ਮਹਿੰਦਰਾ ਸਕਾਰਪੀਓ) ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ; ਦੂਜੀ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸੀ, ਜੋ ਜ਼ਖਮੀ ਤਾਂ ਹੋਈ ਪਰ ਗੰਭੀਰ ਚੋਟਾਂ ਤੋਂ ਬਚ ਗਈ। [[ਸੋਨੀਪਤ]] ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਰਾਤ ਕਰੀਬ 9 ਵਜੇ ਪੀਪਲੀ ਟੋਲ ਬੂਥ ਨੇੜੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਕਾਰ ਹਾਈਵੇਅ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਇੱਕ ਟਰੱਕ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਿਰੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਗਈ। ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਸਰ ਕਾਰ ਦੇ ਡਰਾਈਵਰ ਸਾਈਡ ਨੇ ਲਿਆ। ਹਸਪਤਾਲ 'ਚ ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ ਮ੍ਰਿਤਕ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। <ref name="IE 15 February 2022">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/cities/delhi/punjabi-actor-activist-deep-sidhu-dies-in-road-accident-7775522/|title=Deep Sidhu, actor-activist accused in Red Fort violence, dies in car crash|date=15 February 2022|work=The Indian Express|access-date=15 February 2022|language=en|quote=A senior police officer said the vehicle hit the back of a stationary truck which had broken down on the side of the road. The driver’s side of the Scorpio bore the brunt of the impact.}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/key-suspect-in-r-day-violence-deep-sidhu-killed-in-road-accident-370166|title=Key suspect in R-Day violence Deep Sidhu killed in road accident|work=[[The Tribune (Chandigarh)|The Tribune]]|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> == ਫ਼ਿਲਮਗ੍ਰਾਫੀ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col" |ਸਾਲ ! scope="col" | ਸਿਰਲੇਖ ! scope="col" | ਭੂਮਿਕਾ ! class="unsortable" scope="col" | ਨੋਟਸ ! class="unsortable" scope="col" | |- | 2015 ! scope="row" | ''[[ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ]]'' | ਜੋਗੀ | ਗੁੱਡੂ ਧਨੋਆ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ | <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/features/believe-it-or-not-120316|title=Believe it or not!|date=17 August 2015|work=Tribune India|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> |- | 2017 ! scope="row" | ''[[ਜੋਰਾ 10 ਨੰਬਰੀਆ|ਜੋਰਾ ੧੦ ਨੰਬਰੀਆ]]'' | ਜੋਰਾ | ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ | <ref>{{Cite news|url=http://www.hindustantimes.com/punjab/jora-10-numbaria-shows-reality-of-a-gangster-s-life-says-deep-sidhu/story-3IBTgsNOb6pV4yVu942NQN.html|title='Jora 10 Numbaria' shows reality of a gangster's life, says Deep Sidhu|date=18 July 2017|work=Hindustan Times|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> |- | 2018 ! scope="row" | ''ਰੰਗ ਪੰਜਾਬ'' | - | | <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/rang-panjab-is-the-story-of-love-courage-and-faith/articleshow/66697667.cms|title=Rang Panjab is the story of love, courage and faith - Times of India|work=The Times of India|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> |- | 2018 ! scope="row" | ''ਸਾਡੇ ਆਲ਼ੇ'' | - | ਫਿਲਮ ਨੂੰ [[ਕਾਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ|ਕਾਨਸ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] 'ਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ | <ref>{{Cite news|url=https://m.timesofindia.com/topic/Deep-Sidhu/movies|title=Deep Sidhu movies list|work=The Times of India|access-date=26 January 2021}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/saade-aale-first-punjabi-film-to-launch-at-cannes-2018/articleshow/64160089.cms|title=Sadde Aale fist Punjabi Film to launch at Cannes 2018|last=Nijher|first=Jaspreet|date=14 May 2018|work=The Times of India|access-date=1 February 2019}}</ref> |- | 2019 ! scope="row" | ''ਦੇਸੀ'' | - | | <ref>{{Cite news|url=https://ghaintpunjab.com/ghaintpunjab/Article/11398/deep-sidhu-comedy-movie-desi|title=Get Ready To See The 'Intense' Deep Sidhu Trying His Hands At Comedy In 'Desi'|last=Prakriti|date=27 November 2018}}</ref> |- | 2020 ! scope="row" | ''ਜੋਰਾ - ਦੂਜਾ ਅਧਿਆਇ'' | ਜੋਰਾ | | <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/movies/photo-stories/pollywood-sequels-and-threequels-to-look-forward-to/the-shoot-of-jora-the-second-chapter-goes-on-floor/photostory/69127602.cms|title=The shoot of 'Jora - The Second Chapter' goes on floor - Pollywood sequels and threequels to look forward to|work=The Times of India|access-date=22 December 2019}}</ref> |} == ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ == ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਅਦਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2022]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1984]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Pages with unreviewed translations]] ptgh6ze7b8innxvm562jc9vwg3nhrnd 609727 609726 2022-07-30T20:30:33Z 2401:4900:5987:11BC:0:0:1036:2819 phone edition wikitext text/x-wiki '''ਦੀਪ ਸਿੱਧੂ''' (2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984 – 15 ਫਰਵਰੀ 2022) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਬੈਰਿਸਟਰ, ਅਭਿਨੇਤਾ, ਅਤੇ ਕਾਰਕੁਨ <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/nation/we |image=|deep sidhu .jpg -only-hoisted-the-nishan-sahib-flag-on-red-fort-while-exercising-our-democratic-right-to-protest-deep-sidhu-203993|title=We only hoisted the Nishan Sahib flag on Red Fort while exercising our democratic right to protest: Deep Sidhu|date=26 January 2021|work=Tribune India|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> ਸੀ ਜਿਸਨੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫਿਲਮੀ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ''[[ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ]]'' ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਭਿਨੇਤਾ [[ਧਰਮਿੰਦਰ]] ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੈਨਰ ਵਿਜੇਤਾ ਫਿਲਮਜ਼ ਹੇਠ ਕੀਤਾ ਸੀ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> <ref name="indiandownunder">{{Cite web|url=http://www.indiandownunder.com.au/2015/08/the-new-actor-on-the-block-deep-sidhu/|title=The new actor on the block Deep Sidhu|website=Indian Down Under|access-date=2022-02-19|archive-date=2017-02-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170221005951/http://www.indiandownunder.com.au/2015/08/the-new-actor-on-the-block-deep-sidhu/|dead-url=yes}}</ref> == ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ == ਸਿੱਧੂ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984, <ref>{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/story/about-punjabi-actor-deep-sidhu-death-road-accident-white-scorpio-haryana-delhi-1913536-2022-02-16|title=Who was Deep Sidhu, the actor-turned-activist who joined farmers' protest|last=Sehgal|first=Manjeet|date=16 February 2022|access-date=15 February 2022|publisher=India Today}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.newsncr.com/national/deep-sidhu-death-deep-sidhus-scorpio-blew-up-after-colliding-with-a-truck-know-when-and-how-the-accident-happened/|title=Deep Sidhu Death: Deep Sidhu's Scorpio blew up after colliding with a truck, know when and how the accident happened|date=16 February 2022|access-date=15 February 2022|publisher=News NCR}}</ref> ਨੂੰ [[ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ|ਮੁਕਤਸਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਸਿੱਖ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543 "I fight my own case: Deep"]. </cite></ref> <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਦੀ [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। == ਕੈਰੀਅਰ == ਆਪਣਾ ਐਕਟਿੰਗ ਕੈਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਇੱਕ ਮਾਡਲ ਵਜੋਂ, ਫਿਰ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543 "I fight my own case: Deep"]. </cite></ref> ਉਸਨੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> === ਮਾਡਲਿੰਗ === ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ 2006 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਪਰਸਨੈਲਿਟੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਟੈਲੇਂਟਿਡ ਬਣਿਆ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ [[ਮੁੰਬਈ]] ਵਿੱਚ ਹੇਮੰਤ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ, ਰੋਹਿਤ ਗਾਂਧੀ ਵਰਗੇ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰਾਂ ਲਈ ਰੈਂਪ ਵਾਕ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ 2011 ਵਿੱਚ ਕਿੰਗਫਿਸ਼ਰ ਮਾਡਲ ਹੰਟ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।  === ਵਕਾਲਤ === ਮਾਡਲਿੰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਤੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਉਹ ਵਕਾਲਤ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਲੇਸਮੈਂਟ ਸਹਾਰਾ ਇੰਡੀਆ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.sbs.com.au/language/english/audio/bobby-deol-and-deep-sidhu-speak-to-sbs-about-punjabi-movie-ramta-jogi|title=Bobby Deol and Deep Sidhu speak to SBS about Punjabi movie 'Ramta Jogi'|last=Grewal|first=Preetinder|date=3 August 2015|work=SBS|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲਾਅ ਫਰਮ ਹੈਮੰਡਜ਼ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਡਿਜ਼ਨੀ, ਸੋਨੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਸਟੂਡੀਓ ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ।  ਸਿੱਧੂ ਫਿਰ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਬਾਲਾਜੀ ਟੈਲੀਫਿਲਮਜ਼ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮੁਖੀ ਬਣਿਆ। ਬਾਲਾਜੀ ਟੈਲੀਫਿਲਮਜ਼ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਮੁਖੀ [[ਏਕਤਾ ਕਪੂਰ]] ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਐਕਟਿੰਗ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸੁਝਾਅ 'ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਅਮਲ ਨਾ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=http://punjab2000.com/exclusive-interview-with-sunny-deol-deep-sidhu/|title=Exclusive Interview with Bollywood actors Sunny Deol and Deep Sidhu speaks SBS about Punjabi movie Ramta Jogi|date=24 August 2015|website=Punjab 200}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.yespunjab.com/punjabi-cinema/item/71660-dharamendra-identified-the-actor-in-me-ramta-jogi-actor-deep-sidhu|title=Ramta Jogi actor Deep Sidhu said that Dharmendra identified the actor in him|website=Yes Punjab|archive-url=https://web.archive.org/web/20160611202014/http://www.yespunjab.com/punjabi-cinema/item/71660-dharamendra-identified-the-actor-in-me-ramta-jogi-actor-deep-sidhu|archive-date=11 June 2016|access-date=20 February 2017}}</ref> === ਐਕਟਿੰਗ === ਸਿੱਧੂ ਨੇ ''ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ'' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਐਕਟਿੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਉਸਨੂੰ 2016 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਪੁਰਸ਼ ਡੈਬਿਊ ਲਈ ਪੀਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ । ਫਿਰ ਉਸਨੇ ''[[ਜੋਰਾ 10 ਨੰਬਰੀਆ]]'' (2017) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ''ਰੰਗ ਪੰਜਾਬ'' (2018), ''ਸਾਡੇ ਆਲ਼ੇ'' (2018), ''ਦੇਸੀ'' (2019) ਅਤੇ ''ਜੋਰਾ: ਦ ਸੈਕਿੰਡ ਚੈਪਟਰ'' (2020) ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। == ਰਾਜਨੀਤੀ == ਸਿੱਧੂ ਨੇ [[ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ 2019|2019 ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਆਮ ਚੋਣਾਂ]] ਦੌਰਾਨ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ-ਹਲਕਾ)|ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਤੋਂ [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ|ਭਾਜਪਾ]] ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ [[ਸੰਨੀ ਦਿਓਲ]] ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਓਲ ਦਾ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦਸੰਬਰ 2020 ਵਿੱਚ, [[ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ 2020 -2021|ਕਿਸਾਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ]] ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਅਤੇ [[ਰਾਸ਼ਟਰੀਆ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ|ਆਰਐਸਐਸ]] ਨਾਲ਼ ਉਸਦੇ ਸੰਬੰਧ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]] ਅਤੇ ਸੰਨੀ ਦਿਓਲ ਨਾਲ ਸਿੱਧੂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੇ ਸਿੱਧੂ <ref>{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/india/protesting-farmers-had-rejected-actor-turned-activist-deep-sidhu/cid/1804927|title=Farmers had rejected actor Deep Sidhu|last=Vincent|first=Pheroze L.|date=28 January 2021|work=The Telegraph|access-date=29 January 2021}}</ref> ਅਤੇ ਗੈਂਗਸਟਰ ਤੋਂ ਕਾਰਕੁਨ ਬਣੇ ਲੱਖਾ ਸਿਧਾਣਾ <ref>{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/cities/delhi-news/farmer-leaders-to-be-charged-for-sedition-uapa-invoked-by-police-101611856547513.html|title=Farmer leaders to be charged for sedition; UAPA invoked by police|date=28 January 2021|work=Hindustan Times|access-date=29 January 2021}}</ref> 'ਤੇ 2021 ਦੀ ਕਿਸਾਨ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਪਰੇਡ ਦੌਰਾਨ [[ਲਾਲ ਕਿਲਾ|ਲਾਲ ਕਿਲੇ]] 'ਤੇ ਦੰਗਾ ਭੜਕਾਉਣ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਉਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ। <ref>{{Cite web|url=https://m.thewire.in/article/politics/deep-sidhu-lakha-sidhana-farmers-unions/amp|title=Who Are Deep Sidhu and Lakha Sidhana, and Why Are Farmers' Unions Angry With Them?|last=Arora|first=Kusum|date=28 January 2021|website=The Wire}}</ref> ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਿੱਧੂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਣਾ 'ਤੇ ਵੀ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। <ref name="Tribune 28 Booked">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/deep-sidhu-lakha-sidhana-booked-for-red-fort-violence-204493|title=Deep Sidhu, Lakha Sidhana booked for Red Fort violence|date=28 January 2021|work=Tribune|access-date=28 January 2021|language=en}}</ref> ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਮੁਢਲੀ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ "ਦਿੱਲੀ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਝੌਤੇ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪੂਰਵ-ਸੰਕਲਪਿਤ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਲਮੇਲ ਵਾਲੀ ਯੋਜਨਾ ਸੀ।" <ref>{{Cite news|url=https://www.timesnownews.com/india/article/jan-26-violence-delhi-police-announce-rs-1l-reward-for-information-on-deep-sidhu-flag-hoister-jugraj-singh/715315|title=Jan 26 violence: Delhi Police announce Rs 1L reward for information on Deep Sidhu|date=3 February 2021|work=Times Now|access-date=3 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Delhi/cash-reward-announced-for-information-on-deep-sidhu/article33738455.ece|title=Cash reward announced for information on Deep Sidhu|last=PTI|date=3 February 2021|work=The Hindu|access-date=3 February 2021|language=en-IN}}</ref> ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ 9 ਫਰਵਰੀ 2021 ਨੂੰ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ 'ਤੇ ਹਿੰਸਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/pollywood/deep-sidhu-arrested-in-connection-with-january-26-violence-209952|title=Deep Sidhu arrested in connection with January 26 violence|date=9 February 2021|work=Tribune|access-date=9 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/delhi-police-arrest-red-fort-raider-deep-sidhu/articleshow/80759496.cms|title=Deep Sidhu: Delhi Police arrest Red Fort raider Deep Sidh|date=9 February 2021|work=The Times of India|access-date=9 February 2021|language=en}}</ref> ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਹੋਣ ਦੀ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸਨੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾਇਆ ਸੀ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ "ਗਲਤ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਗਲਤ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚਿਹਰਾ" ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/red-fort-violencewas-exercising-my-fundamental-right-to-protest-deep-sandhu-tells-court/articleshow/81972308.cms|title=Red Fort violence: Was exercising my 'fundamental right' to protest, Deep Sidhu tells court {{!}} India News - Times of India|date=8 April 2021|work=The Times of India|access-date=16 February 2022|agency=PTI|language=en}}</ref> ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਮਾਨਤ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ (ਏਐਸਆਈ) ਦੁਆਰਾ ਦਾਇਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪੁਲਿਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਏਐਸਆਈ ਨੇ ਸਿੱਧੂ 'ਤੇ ਦੰਗਾਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਮਾਰਕ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਅਤੇ ਭੰਨਤੋੜ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.livelaw.in/news-updates/delhi-court-grants-bail-to-deep-sidhu-in-asi-fir-alleging-damage-to-red-fort-173125|title=Breaking: "Incarceration Would Bear No Fruit, Would Be Injustified": Delhi Court Grants Bail To Deep Sidhu In ASI FIR Alleging Damage To Red Fort|last=Thapliyal|first=Nupur|date=26 April 2021|work=www.livelaw.in|access-date=16 February 2022|language=en}}</ref> ਉਸ ਦੇ ਵਕੀਲ ਨੇ ਜ਼ਮਾਨਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ। <ref name="Law Insider 25 April 2021">{{Cite news|url=https://www.lawinsider.in/news/sidhus-advocate-to-court-arrest-after-bail-is-unconstitutional|title=Sidhu's Advocate to Court: Arrest after bail is unconstitutional|date=25 April 2021|work=Law Insider India|access-date=16 February 2022}}</ref> ਉਸਨੂੰ 16 ਅਪ੍ਰੈਲ 2021 ਨੂੰ ਜ਼ਮਾਨਤ 'ਤੇ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ <ref name="Bar and Bench 17 April 2021">{{Cite news|url=https://www.barandbench.com/news/litigation/delhi-court-grants-bail-to-deep-sidhu-in-red-fort-violence-case|title=Delhi Court grants bail to Deep Sidhu in Red Fort violence case|date=17 April 2021|work=Bar and Bench - Indian Legal news|access-date=16 February 2022|language=en}}</ref> ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ''ਵਾਰਿਸ ਪੰਜਾਬ'' ਦੀ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਬਣਾਈ ਜੋ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.amarujala.com/chandigarh/deep-sidhu-formed-waris-punjab-de-organization|title=पंजाब: दिल्ली हिंसा के आरोपी अभिनेता दीप सिद्धू ने बनाया 'वारिस पंजाब दे' संगठन, राज्यों के अधिकार दिलाने का करेंगे काम|work=Amar Ujala|access-date=16 February 2022|language=hi}}</ref> ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸਨੇ ਸੱਜੇ ਪੱਖੀ ਆਗੂ [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]] ਅਤੇ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)]] ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=https://www.thequint.com/news/india/deep-sidhu-dies-in-road-accident-sonepat-farmers-protest-punjab|title=Deep Sidhu Dies in Accident: He Wanted Farmers Protest To Lead to Larger Change|last=Menon|first=Aditya|date=2022-02-15|website=TheQuint|language=en|access-date=2022-02-19}}</ref> == ਮੌਤ == ਸਿੱਧੂ ਦੀ 15 ਫਰਵਰੀ 2022 ਨੂੰ 37 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੜਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਹਾਦਸਾ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਖਰਖੋਦਾ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੁੰਡਲੀ-ਮਾਨੇਸਰ ਹਾਈਵੇਅ ਉੱਤੇ ਵਾਪਰਿਆ। ਸਿੱਧੂ ਆਪਣੀ ਕਾਰ (ਇੱਕ ਮਹਿੰਦਰਾ ਸਕਾਰਪੀਓ) ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ; ਦੂਜੀ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸੀ, ਜੋ ਜ਼ਖਮੀ ਤਾਂ ਹੋਈ ਪਰ ਗੰਭੀਰ ਚੋਟਾਂ ਤੋਂ ਬਚ ਗਈ। [[ਸੋਨੀਪਤ]] ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਰਾਤ ਕਰੀਬ 9 ਵਜੇ ਪੀਪਲੀ ਟੋਲ ਬੂਥ ਨੇੜੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਕਾਰ ਹਾਈਵੇਅ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਇੱਕ ਟਰੱਕ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਿਰੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਗਈ। ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਸਰ ਕਾਰ ਦੇ ਡਰਾਈਵਰ ਸਾਈਡ ਨੇ ਲਿਆ। ਹਸਪਤਾਲ 'ਚ ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ ਮ੍ਰਿਤਕ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। <ref name="IE 15 February 2022">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/cities/delhi/punjabi-actor-activist-deep-sidhu-dies-in-road-accident-7775522/|title=Deep Sidhu, actor-activist accused in Red Fort violence, dies in car crash|date=15 February 2022|work=The Indian Express|access-date=15 February 2022|language=en|quote=A senior police officer said the vehicle hit the back of a stationary truck which had broken down on the side of the road. The driver’s side of the Scorpio bore the brunt of the impact.}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/key-suspect-in-r-day-violence-deep-sidhu-killed-in-road-accident-370166|title=Key suspect in R-Day violence Deep Sidhu killed in road accident|work=[[The Tribune (Chandigarh)|The Tribune]]|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> == ਫ਼ਿਲਮਗ੍ਰਾਫੀ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col" |ਸਾਲ ! scope="col" | ਸਿਰਲੇਖ ! scope="col" | ਭੂਮਿਕਾ ! class="unsortable" scope="col" | ਨੋਟਸ ! class="unsortable" scope="col" | |- | 2015 ! scope="row" | ''[[ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ]]'' | ਜੋਗੀ | ਗੁੱਡੂ ਧਨੋਆ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ | <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/features/believe-it-or-not-120316|title=Believe it or not!|date=17 August 2015|work=Tribune India|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> |- | 2017 ! scope="row" | ''[[ਜੋਰਾ 10 ਨੰਬਰੀਆ|ਜੋਰਾ ੧੦ ਨੰਬਰੀਆ]]'' | ਜੋਰਾ | ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ | <ref>{{Cite news|url=http://www.hindustantimes.com/punjab/jora-10-numbaria-shows-reality-of-a-gangster-s-life-says-deep-sidhu/story-3IBTgsNOb6pV4yVu942NQN.html|title='Jora 10 Numbaria' shows reality of a gangster's life, says Deep Sidhu|date=18 July 2017|work=Hindustan Times|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> |- | 2018 ! scope="row" | ''ਰੰਗ ਪੰਜਾਬ'' | - | | <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/rang-panjab-is-the-story-of-love-courage-and-faith/articleshow/66697667.cms|title=Rang Panjab is the story of love, courage and faith - Times of India|work=The Times of India|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> |- | 2018 ! scope="row" | ''ਸਾਡੇ ਆਲ਼ੇ'' | - | ਫਿਲਮ ਨੂੰ [[ਕਾਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ|ਕਾਨਸ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] 'ਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ | <ref>{{Cite news|url=https://m.timesofindia.com/topic/Deep-Sidhu/movies|title=Deep Sidhu movies list|work=The Times of India|access-date=26 January 2021}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/saade-aale-first-punjabi-film-to-launch-at-cannes-2018/articleshow/64160089.cms|title=Sadde Aale fist Punjabi Film to launch at Cannes 2018|last=Nijher|first=Jaspreet|date=14 May 2018|work=The Times of India|access-date=1 February 2019}}</ref> |- | 2019 ! scope="row" | ''ਦੇਸੀ'' | - | | <ref>{{Cite news|url=https://ghaintpunjab.com/ghaintpunjab/Article/11398/deep-sidhu-comedy-movie-desi|title=Get Ready To See The 'Intense' Deep Sidhu Trying His Hands At Comedy In 'Desi'|last=Prakriti|date=27 November 2018}}</ref> |- | 2020 ! scope="row" | ''ਜੋਰਾ - ਦੂਜਾ ਅਧਿਆਇ'' | ਜੋਰਾ | | <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/movies/photo-stories/pollywood-sequels-and-threequels-to-look-forward-to/the-shoot-of-jora-the-second-chapter-goes-on-floor/photostory/69127602.cms|title=The shoot of 'Jora - The Second Chapter' goes on floor - Pollywood sequels and threequels to look forward to|work=The Times of India|access-date=22 December 2019}}</ref> |} == ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ == ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਅਦਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2022]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1984]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Pages with unreviewed translations]] pjhmydq0u2u0xhrltoll5ki603ecxjj 609754 609727 2022-07-31T02:07:37Z Stalinjeet Brar 8295 wikitext text/x-wiki {{Short description|Indian Punjabi-language actor and activist (1984–2022)}} {{Use dmy dates|date=June 2022}} {{Use Indian English|date=February 2020}} {{Infobox person | name = Deep Sidhu | image = SSSidhu.jpg | caption = | birth_name = | birth_date = {{birth date|1984|04|02|df=y}} | birth_place = Udekaran, [[Muktsar district|Muktsar]], [[Punjab, India]] | death_date = {{death date and age|2022|02|15|1984|04|02|df=y}} | death_place = [[Kharkhoda, Haryana]], India | height = | yearsactive = 2015&ndash;2022 | occupation = {{hlist|Actor|activist|lawyer}}<ref>{{cite web|url=http://punjabnewsexpress.com/entertainment/news/dharamji-identified-the-actor-in-me-deep-sidhu-41680.aspx|title=Dharam Ji identified the actor in me: Deep Sidhu|work=Punjab News Express|access-date=20 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170417094844/http://punjabnewsexpress.com/entertainment/news/dharamji-identified-the-actor-in-me-deep-sidhu-41680.aspx|archive-date=17 April 2017|url-status=dead}}</ref> | organization = | notable_works = [[2020–2021 Indian farmers' protest|Farmer's Protest]] | style = | awards = [[Kingfisher Calendar|Kingfisher Model Hunt Award]]<br />[[The Bharat Scouts and Guides|President's Scout]]<br />[[PTC Punjabi Film Awards|Best male debut in Punjabi Cinema]] | parents = | spouse = | website = | relatives = }} '''ਦੀਪ ਸਿੱਧੂ''' (2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984 – 15 ਫਰਵਰੀ 2022) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਬੈਰਿਸਟਰ, ਅਭਿਨੇਤਾ, ਅਤੇ ਕਾਰਕੁਨ <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/nation/we |image=|deep sidhu .jpg -only-hoisted-the-nishan-sahib-flag-on-red-fort-while-exercising-our-democratic-right-to-protest-deep-sidhu-203993|title=We only hoisted the Nishan Sahib flag on Red Fort while exercising our democratic right to protest: Deep Sidhu|date=26 January 2021|work=Tribune India|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> ਸੀ ਜਿਸਨੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫਿਲਮੀ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ''[[ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ]]'' ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਭਿਨੇਤਾ [[ਧਰਮਿੰਦਰ]] ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੈਨਰ ਵਿਜੇਤਾ ਫਿਲਮਜ਼ ਹੇਠ ਕੀਤਾ ਸੀ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> <ref name="indiandownunder">{{Cite web|url=http://www.indiandownunder.com.au/2015/08/the-new-actor-on-the-block-deep-sidhu/|title=The new actor on the block Deep Sidhu|website=Indian Down Under|access-date=2022-02-19|archive-date=2017-02-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170221005951/http://www.indiandownunder.com.au/2015/08/the-new-actor-on-the-block-deep-sidhu/|dead-url=yes}}</ref> == ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ == ਸਿੱਧੂ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984, <ref>{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/story/about-punjabi-actor-deep-sidhu-death-road-accident-white-scorpio-haryana-delhi-1913536-2022-02-16|title=Who was Deep Sidhu, the actor-turned-activist who joined farmers' protest|last=Sehgal|first=Manjeet|date=16 February 2022|access-date=15 February 2022|publisher=India Today}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.newsncr.com/national/deep-sidhu-death-deep-sidhus-scorpio-blew-up-after-colliding-with-a-truck-know-when-and-how-the-accident-happened/|title=Deep Sidhu Death: Deep Sidhu's Scorpio blew up after colliding with a truck, know when and how the accident happened|date=16 February 2022|access-date=15 February 2022|publisher=News NCR}}</ref> ਨੂੰ [[ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ|ਮੁਕਤਸਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਸਿੱਖ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543 "I fight my own case: Deep"]. </cite></ref> <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਦੀ [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। == ਕੈਰੀਅਰ == ਆਪਣਾ ਐਕਟਿੰਗ ਕੈਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਇੱਕ ਮਾਡਲ ਵਜੋਂ, ਫਿਰ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543 "I fight my own case: Deep"]. </cite></ref> ਉਸਨੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> === ਮਾਡਲਿੰਗ === ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ 2006 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਪਰਸਨੈਲਿਟੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਟੈਲੇਂਟਿਡ ਬਣਿਆ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ [[ਮੁੰਬਈ]] ਵਿੱਚ ਹੇਮੰਤ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ, ਰੋਹਿਤ ਗਾਂਧੀ ਵਰਗੇ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰਾਂ ਲਈ ਰੈਂਪ ਵਾਕ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ 2011 ਵਿੱਚ ਕਿੰਗਫਿਸ਼ਰ ਮਾਡਲ ਹੰਟ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।  === ਵਕਾਲਤ === ਮਾਡਲਿੰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਤੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਉਹ ਵਕਾਲਤ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਲੇਸਮੈਂਟ ਸਹਾਰਾ ਇੰਡੀਆ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.sbs.com.au/language/english/audio/bobby-deol-and-deep-sidhu-speak-to-sbs-about-punjabi-movie-ramta-jogi|title=Bobby Deol and Deep Sidhu speak to SBS about Punjabi movie 'Ramta Jogi'|last=Grewal|first=Preetinder|date=3 August 2015|work=SBS|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲਾਅ ਫਰਮ ਹੈਮੰਡਜ਼ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਡਿਜ਼ਨੀ, ਸੋਨੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਸਟੂਡੀਓ ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ।  ਸਿੱਧੂ ਫਿਰ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਬਾਲਾਜੀ ਟੈਲੀਫਿਲਮਜ਼ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮੁਖੀ ਬਣਿਆ। ਬਾਲਾਜੀ ਟੈਲੀਫਿਲਮਜ਼ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਮੁਖੀ [[ਏਕਤਾ ਕਪੂਰ]] ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਐਕਟਿੰਗ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸੁਝਾਅ 'ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਅਮਲ ਨਾ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=http://punjab2000.com/exclusive-interview-with-sunny-deol-deep-sidhu/|title=Exclusive Interview with Bollywood actors Sunny Deol and Deep Sidhu speaks SBS about Punjabi movie Ramta Jogi|date=24 August 2015|website=Punjab 200}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.yespunjab.com/punjabi-cinema/item/71660-dharamendra-identified-the-actor-in-me-ramta-jogi-actor-deep-sidhu|title=Ramta Jogi actor Deep Sidhu said that Dharmendra identified the actor in him|website=Yes Punjab|archive-url=https://web.archive.org/web/20160611202014/http://www.yespunjab.com/punjabi-cinema/item/71660-dharamendra-identified-the-actor-in-me-ramta-jogi-actor-deep-sidhu|archive-date=11 June 2016|access-date=20 February 2017}}</ref> === ਐਕਟਿੰਗ === ਸਿੱਧੂ ਨੇ ''ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ'' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਐਕਟਿੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਉਸਨੂੰ 2016 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਪੁਰਸ਼ ਡੈਬਿਊ ਲਈ ਪੀਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ । ਫਿਰ ਉਸਨੇ ''[[ਜੋਰਾ 10 ਨੰਬਰੀਆ]]'' (2017) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ''ਰੰਗ ਪੰਜਾਬ'' (2018), ''ਸਾਡੇ ਆਲ਼ੇ'' (2018), ''ਦੇਸੀ'' (2019) ਅਤੇ ''ਜੋਰਾ: ਦ ਸੈਕਿੰਡ ਚੈਪਟਰ'' (2020) ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। == ਰਾਜਨੀਤੀ == ਸਿੱਧੂ ਨੇ [[ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ 2019|2019 ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਆਮ ਚੋਣਾਂ]] ਦੌਰਾਨ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ-ਹਲਕਾ)|ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਤੋਂ [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ|ਭਾਜਪਾ]] ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ [[ਸੰਨੀ ਦਿਓਲ]] ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਓਲ ਦਾ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦਸੰਬਰ 2020 ਵਿੱਚ, [[ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ 2020 -2021|ਕਿਸਾਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ]] ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਅਤੇ [[ਰਾਸ਼ਟਰੀਆ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ|ਆਰਐਸਐਸ]] ਨਾਲ਼ ਉਸਦੇ ਸੰਬੰਧ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]] ਅਤੇ ਸੰਨੀ ਦਿਓਲ ਨਾਲ ਸਿੱਧੂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੇ ਸਿੱਧੂ <ref>{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/india/protesting-farmers-had-rejected-actor-turned-activist-deep-sidhu/cid/1804927|title=Farmers had rejected actor Deep Sidhu|last=Vincent|first=Pheroze L.|date=28 January 2021|work=The Telegraph|access-date=29 January 2021}}</ref> ਅਤੇ ਗੈਂਗਸਟਰ ਤੋਂ ਕਾਰਕੁਨ ਬਣੇ ਲੱਖਾ ਸਿਧਾਣਾ <ref>{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/cities/delhi-news/farmer-leaders-to-be-charged-for-sedition-uapa-invoked-by-police-101611856547513.html|title=Farmer leaders to be charged for sedition; UAPA invoked by police|date=28 January 2021|work=Hindustan Times|access-date=29 January 2021}}</ref> 'ਤੇ 2021 ਦੀ ਕਿਸਾਨ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਪਰੇਡ ਦੌਰਾਨ [[ਲਾਲ ਕਿਲਾ|ਲਾਲ ਕਿਲੇ]] 'ਤੇ ਦੰਗਾ ਭੜਕਾਉਣ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਉਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ। <ref>{{Cite web|url=https://m.thewire.in/article/politics/deep-sidhu-lakha-sidhana-farmers-unions/amp|title=Who Are Deep Sidhu and Lakha Sidhana, and Why Are Farmers' Unions Angry With Them?|last=Arora|first=Kusum|date=28 January 2021|website=The Wire}}</ref> ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਿੱਧੂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਣਾ 'ਤੇ ਵੀ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। <ref name="Tribune 28 Booked">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/deep-sidhu-lakha-sidhana-booked-for-red-fort-violence-204493|title=Deep Sidhu, Lakha Sidhana booked for Red Fort violence|date=28 January 2021|work=Tribune|access-date=28 January 2021|language=en}}</ref> ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਮੁਢਲੀ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ "ਦਿੱਲੀ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਝੌਤੇ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪੂਰਵ-ਸੰਕਲਪਿਤ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਲਮੇਲ ਵਾਲੀ ਯੋਜਨਾ ਸੀ।" <ref>{{Cite news|url=https://www.timesnownews.com/india/article/jan-26-violence-delhi-police-announce-rs-1l-reward-for-information-on-deep-sidhu-flag-hoister-jugraj-singh/715315|title=Jan 26 violence: Delhi Police announce Rs 1L reward for information on Deep Sidhu|date=3 February 2021|work=Times Now|access-date=3 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Delhi/cash-reward-announced-for-information-on-deep-sidhu/article33738455.ece|title=Cash reward announced for information on Deep Sidhu|last=PTI|date=3 February 2021|work=The Hindu|access-date=3 February 2021|language=en-IN}}</ref> ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ 9 ਫਰਵਰੀ 2021 ਨੂੰ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ 'ਤੇ ਹਿੰਸਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/pollywood/deep-sidhu-arrested-in-connection-with-january-26-violence-209952|title=Deep Sidhu arrested in connection with January 26 violence|date=9 February 2021|work=Tribune|access-date=9 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/delhi-police-arrest-red-fort-raider-deep-sidhu/articleshow/80759496.cms|title=Deep Sidhu: Delhi Police arrest Red Fort raider Deep Sidh|date=9 February 2021|work=The Times of India|access-date=9 February 2021|language=en}}</ref> ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਹੋਣ ਦੀ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸਨੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾਇਆ ਸੀ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ "ਗਲਤ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਗਲਤ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚਿਹਰਾ" ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/red-fort-violencewas-exercising-my-fundamental-right-to-protest-deep-sandhu-tells-court/articleshow/81972308.cms|title=Red Fort violence: Was exercising my 'fundamental right' to protest, Deep Sidhu tells court {{!}} India News - Times of India|date=8 April 2021|work=The Times of India|access-date=16 February 2022|agency=PTI|language=en}}</ref> ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਮਾਨਤ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ (ਏਐਸਆਈ) ਦੁਆਰਾ ਦਾਇਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪੁਲਿਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਏਐਸਆਈ ਨੇ ਸਿੱਧੂ 'ਤੇ ਦੰਗਾਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਮਾਰਕ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਅਤੇ ਭੰਨਤੋੜ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.livelaw.in/news-updates/delhi-court-grants-bail-to-deep-sidhu-in-asi-fir-alleging-damage-to-red-fort-173125|title=Breaking: "Incarceration Would Bear No Fruit, Would Be Injustified": Delhi Court Grants Bail To Deep Sidhu In ASI FIR Alleging Damage To Red Fort|last=Thapliyal|first=Nupur|date=26 April 2021|work=www.livelaw.in|access-date=16 February 2022|language=en}}</ref> ਉਸ ਦੇ ਵਕੀਲ ਨੇ ਜ਼ਮਾਨਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ। <ref name="Law Insider 25 April 2021">{{Cite news|url=https://www.lawinsider.in/news/sidhus-advocate-to-court-arrest-after-bail-is-unconstitutional|title=Sidhu's Advocate to Court: Arrest after bail is unconstitutional|date=25 April 2021|work=Law Insider India|access-date=16 February 2022}}</ref> ਉਸਨੂੰ 16 ਅਪ੍ਰੈਲ 2021 ਨੂੰ ਜ਼ਮਾਨਤ 'ਤੇ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ <ref name="Bar and Bench 17 April 2021">{{Cite news|url=https://www.barandbench.com/news/litigation/delhi-court-grants-bail-to-deep-sidhu-in-red-fort-violence-case|title=Delhi Court grants bail to Deep Sidhu in Red Fort violence case|date=17 April 2021|work=Bar and Bench - Indian Legal news|access-date=16 February 2022|language=en}}</ref> ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ''ਵਾਰਿਸ ਪੰਜਾਬ'' ਦੀ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਬਣਾਈ ਜੋ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.amarujala.com/chandigarh/deep-sidhu-formed-waris-punjab-de-organization|title=पंजाब: दिल्ली हिंसा के आरोपी अभिनेता दीप सिद्धू ने बनाया 'वारिस पंजाब दे' संगठन, राज्यों के अधिकार दिलाने का करेंगे काम|work=Amar Ujala|access-date=16 February 2022|language=hi}}</ref> ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸਨੇ ਸੱਜੇ ਪੱਖੀ ਆਗੂ [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]] ਅਤੇ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)]] ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=https://www.thequint.com/news/india/deep-sidhu-dies-in-road-accident-sonepat-farmers-protest-punjab|title=Deep Sidhu Dies in Accident: He Wanted Farmers Protest To Lead to Larger Change|last=Menon|first=Aditya|date=2022-02-15|website=TheQuint|language=en|access-date=2022-02-19}}</ref> == ਮੌਤ == ਸਿੱਧੂ ਦੀ 15 ਫਰਵਰੀ 2022 ਨੂੰ 37 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੜਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਹਾਦਸਾ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਖਰਖੋਦਾ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੁੰਡਲੀ-ਮਾਨੇਸਰ ਹਾਈਵੇਅ ਉੱਤੇ ਵਾਪਰਿਆ। ਸਿੱਧੂ ਆਪਣੀ ਕਾਰ (ਇੱਕ ਮਹਿੰਦਰਾ ਸਕਾਰਪੀਓ) ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ; ਦੂਜੀ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸੀ, ਜੋ ਜ਼ਖਮੀ ਤਾਂ ਹੋਈ ਪਰ ਗੰਭੀਰ ਚੋਟਾਂ ਤੋਂ ਬਚ ਗਈ। [[ਸੋਨੀਪਤ]] ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਰਾਤ ਕਰੀਬ 9 ਵਜੇ ਪੀਪਲੀ ਟੋਲ ਬੂਥ ਨੇੜੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਕਾਰ ਹਾਈਵੇਅ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਇੱਕ ਟਰੱਕ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਿਰੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਗਈ। ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਸਰ ਕਾਰ ਦੇ ਡਰਾਈਵਰ ਸਾਈਡ ਨੇ ਲਿਆ। ਹਸਪਤਾਲ 'ਚ ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ ਮ੍ਰਿਤਕ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। <ref name="IE 15 February 2022">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/cities/delhi/punjabi-actor-activist-deep-sidhu-dies-in-road-accident-7775522/|title=Deep Sidhu, actor-activist accused in Red Fort violence, dies in car crash|date=15 February 2022|work=The Indian Express|access-date=15 February 2022|language=en|quote=A senior police officer said the vehicle hit the back of a stationary truck which had broken down on the side of the road. The driver’s side of the Scorpio bore the brunt of the impact.}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/key-suspect-in-r-day-violence-deep-sidhu-killed-in-road-accident-370166|title=Key suspect in R-Day violence Deep Sidhu killed in road accident|work=[[The Tribune (Chandigarh)|The Tribune]]|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> == ਫ਼ਿਲਮਗ੍ਰਾਫੀ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col" |ਸਾਲ ! scope="col" | ਸਿਰਲੇਖ ! scope="col" | ਭੂਮਿਕਾ ! class="unsortable" scope="col" | ਨੋਟਸ ! class="unsortable" scope="col" | |- | 2015 ! scope="row" | ''[[ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ]]'' | ਜੋਗੀ | ਗੁੱਡੂ ਧਨੋਆ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ | <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/features/believe-it-or-not-120316|title=Believe it or not!|date=17 August 2015|work=Tribune India|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> |- | 2017 ! scope="row" | ''[[ਜੋਰਾ 10 ਨੰਬਰੀਆ|ਜੋਰਾ ੧੦ ਨੰਬਰੀਆ]]'' | ਜੋਰਾ | ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ | <ref>{{Cite news|url=http://www.hindustantimes.com/punjab/jora-10-numbaria-shows-reality-of-a-gangster-s-life-says-deep-sidhu/story-3IBTgsNOb6pV4yVu942NQN.html|title='Jora 10 Numbaria' shows reality of a gangster's life, says Deep Sidhu|date=18 July 2017|work=Hindustan Times|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> |- | 2018 ! scope="row" | ''ਰੰਗ ਪੰਜਾਬ'' | - | | <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/rang-panjab-is-the-story-of-love-courage-and-faith/articleshow/66697667.cms|title=Rang Panjab is the story of love, courage and faith - Times of India|work=The Times of India|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> |- | 2018 ! scope="row" | ''ਸਾਡੇ ਆਲ਼ੇ'' | - | ਫਿਲਮ ਨੂੰ [[ਕਾਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ|ਕਾਨਸ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] 'ਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ | <ref>{{Cite news|url=https://m.timesofindia.com/topic/Deep-Sidhu/movies|title=Deep Sidhu movies list|work=The Times of India|access-date=26 January 2021}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/saade-aale-first-punjabi-film-to-launch-at-cannes-2018/articleshow/64160089.cms|title=Sadde Aale fist Punjabi Film to launch at Cannes 2018|last=Nijher|first=Jaspreet|date=14 May 2018|work=The Times of India|access-date=1 February 2019}}</ref> |- | 2019 ! scope="row" | ''ਦੇਸੀ'' | - | | <ref>{{Cite news|url=https://ghaintpunjab.com/ghaintpunjab/Article/11398/deep-sidhu-comedy-movie-desi|title=Get Ready To See The 'Intense' Deep Sidhu Trying His Hands At Comedy In 'Desi'|last=Prakriti|date=27 November 2018}}</ref> |- | 2020 ! scope="row" | ''ਜੋਰਾ - ਦੂਜਾ ਅਧਿਆਇ'' | ਜੋਰਾ | | <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/movies/photo-stories/pollywood-sequels-and-threequels-to-look-forward-to/the-shoot-of-jora-the-second-chapter-goes-on-floor/photostory/69127602.cms|title=The shoot of 'Jora - The Second Chapter' goes on floor - Pollywood sequels and threequels to look forward to|work=The Times of India|access-date=22 December 2019}}</ref> |} == ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ == ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਅਦਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2022]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1984]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Pages with unreviewed translations]] nmpn4gqmlpnw0blazvoj7quzkots26a 609755 609754 2022-07-31T02:08:18Z Stalinjeet Brar 8295 wikitext text/x-wiki {{Short description|Indian Punjabi-language actor and activist (1984–2022)}} {{Use dmy dates|date=June 2022}} {{Use Indian English|date=February 2020}} {{Infobox person | name = ਦੀਪ ਸਿੱਧੂ | image = SSSidhu.jpg | caption = | birth_name = | birth_date = {{birth date|1984|04|02|df=y}} | birth_place = Udekaran, [[Muktsar district|Muktsar]], [[Punjab, India]] | death_date = {{death date and age|2022|02|15|1984|04|02|df=y}} | death_place = [[Kharkhoda, Haryana]], India | height = | yearsactive = 2015&ndash;2022 | occupation = {{hlist|Actor|activist|lawyer}}<ref>{{cite web|url=http://punjabnewsexpress.com/entertainment/news/dharamji-identified-the-actor-in-me-deep-sidhu-41680.aspx|title=Dharam Ji identified the actor in me: Deep Sidhu|work=Punjab News Express|access-date=20 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170417094844/http://punjabnewsexpress.com/entertainment/news/dharamji-identified-the-actor-in-me-deep-sidhu-41680.aspx|archive-date=17 April 2017|url-status=dead}}</ref> | organization = | notable_works = [[2020–2021 Indian farmers' protest|Farmer's Protest]] | style = | awards = [[Kingfisher Calendar|Kingfisher Model Hunt Award]]<br />[[The Bharat Scouts and Guides|President's Scout]]<br />[[PTC Punjabi Film Awards|Best male debut in Punjabi Cinema]] | parents = | spouse = | website = | relatives = }} '''ਦੀਪ ਸਿੱਧੂ''' (2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984 – 15 ਫਰਵਰੀ 2022) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਬੈਰਿਸਟਰ, ਅਭਿਨੇਤਾ, ਅਤੇ ਕਾਰਕੁਨ <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/nation/we |image=|deep sidhu .jpg -only-hoisted-the-nishan-sahib-flag-on-red-fort-while-exercising-our-democratic-right-to-protest-deep-sidhu-203993|title=We only hoisted the Nishan Sahib flag on Red Fort while exercising our democratic right to protest: Deep Sidhu|date=26 January 2021|work=Tribune India|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> ਸੀ ਜਿਸਨੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫਿਲਮੀ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ''[[ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ]]'' ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਭਿਨੇਤਾ [[ਧਰਮਿੰਦਰ]] ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੈਨਰ ਵਿਜੇਤਾ ਫਿਲਮਜ਼ ਹੇਠ ਕੀਤਾ ਸੀ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> <ref name="indiandownunder">{{Cite web|url=http://www.indiandownunder.com.au/2015/08/the-new-actor-on-the-block-deep-sidhu/|title=The new actor on the block Deep Sidhu|website=Indian Down Under|access-date=2022-02-19|archive-date=2017-02-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170221005951/http://www.indiandownunder.com.au/2015/08/the-new-actor-on-the-block-deep-sidhu/|dead-url=yes}}</ref> == ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ == ਸਿੱਧੂ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984, <ref>{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/story/about-punjabi-actor-deep-sidhu-death-road-accident-white-scorpio-haryana-delhi-1913536-2022-02-16|title=Who was Deep Sidhu, the actor-turned-activist who joined farmers' protest|last=Sehgal|first=Manjeet|date=16 February 2022|access-date=15 February 2022|publisher=India Today}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.newsncr.com/national/deep-sidhu-death-deep-sidhus-scorpio-blew-up-after-colliding-with-a-truck-know-when-and-how-the-accident-happened/|title=Deep Sidhu Death: Deep Sidhu's Scorpio blew up after colliding with a truck, know when and how the accident happened|date=16 February 2022|access-date=15 February 2022|publisher=News NCR}}</ref> ਨੂੰ [[ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ|ਮੁਕਤਸਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਸਿੱਖ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543 "I fight my own case: Deep"]. </cite></ref> <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਦੀ [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। == ਕੈਰੀਅਰ == ਆਪਣਾ ਐਕਟਿੰਗ ਕੈਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਇੱਕ ਮਾਡਲ ਵਜੋਂ, ਫਿਰ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543 "I fight my own case: Deep"]. </cite></ref> ਉਸਨੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> === ਮਾਡਲਿੰਗ === ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ 2006 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਪਰਸਨੈਲਿਟੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਟੈਲੇਂਟਿਡ ਬਣਿਆ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ [[ਮੁੰਬਈ]] ਵਿੱਚ ਹੇਮੰਤ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ, ਰੋਹਿਤ ਗਾਂਧੀ ਵਰਗੇ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰਾਂ ਲਈ ਰੈਂਪ ਵਾਕ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ 2011 ਵਿੱਚ ਕਿੰਗਫਿਸ਼ਰ ਮਾਡਲ ਹੰਟ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।  === ਵਕਾਲਤ === ਮਾਡਲਿੰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਤੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਉਹ ਵਕਾਲਤ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਲੇਸਮੈਂਟ ਸਹਾਰਾ ਇੰਡੀਆ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.sbs.com.au/language/english/audio/bobby-deol-and-deep-sidhu-speak-to-sbs-about-punjabi-movie-ramta-jogi|title=Bobby Deol and Deep Sidhu speak to SBS about Punjabi movie 'Ramta Jogi'|last=Grewal|first=Preetinder|date=3 August 2015|work=SBS|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲਾਅ ਫਰਮ ਹੈਮੰਡਜ਼ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਡਿਜ਼ਨੀ, ਸੋਨੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਸਟੂਡੀਓ ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ।  ਸਿੱਧੂ ਫਿਰ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਬਾਲਾਜੀ ਟੈਲੀਫਿਲਮਜ਼ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮੁਖੀ ਬਣਿਆ। ਬਾਲਾਜੀ ਟੈਲੀਫਿਲਮਜ਼ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਮੁਖੀ [[ਏਕਤਾ ਕਪੂਰ]] ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਐਕਟਿੰਗ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸੁਝਾਅ 'ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਅਮਲ ਨਾ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=http://punjab2000.com/exclusive-interview-with-sunny-deol-deep-sidhu/|title=Exclusive Interview with Bollywood actors Sunny Deol and Deep Sidhu speaks SBS about Punjabi movie Ramta Jogi|date=24 August 2015|website=Punjab 200}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.yespunjab.com/punjabi-cinema/item/71660-dharamendra-identified-the-actor-in-me-ramta-jogi-actor-deep-sidhu|title=Ramta Jogi actor Deep Sidhu said that Dharmendra identified the actor in him|website=Yes Punjab|archive-url=https://web.archive.org/web/20160611202014/http://www.yespunjab.com/punjabi-cinema/item/71660-dharamendra-identified-the-actor-in-me-ramta-jogi-actor-deep-sidhu|archive-date=11 June 2016|access-date=20 February 2017}}</ref> === ਐਕਟਿੰਗ === ਸਿੱਧੂ ਨੇ ''ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ'' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਐਕਟਿੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਉਸਨੂੰ 2016 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਪੁਰਸ਼ ਡੈਬਿਊ ਲਈ ਪੀਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ । ਫਿਰ ਉਸਨੇ ''[[ਜੋਰਾ 10 ਨੰਬਰੀਆ]]'' (2017) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ''ਰੰਗ ਪੰਜਾਬ'' (2018), ''ਸਾਡੇ ਆਲ਼ੇ'' (2018), ''ਦੇਸੀ'' (2019) ਅਤੇ ''ਜੋਰਾ: ਦ ਸੈਕਿੰਡ ਚੈਪਟਰ'' (2020) ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। == ਰਾਜਨੀਤੀ == ਸਿੱਧੂ ਨੇ [[ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ 2019|2019 ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਆਮ ਚੋਣਾਂ]] ਦੌਰਾਨ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ-ਹਲਕਾ)|ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਤੋਂ [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ|ਭਾਜਪਾ]] ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ [[ਸੰਨੀ ਦਿਓਲ]] ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਓਲ ਦਾ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦਸੰਬਰ 2020 ਵਿੱਚ, [[ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ 2020 -2021|ਕਿਸਾਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ]] ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਅਤੇ [[ਰਾਸ਼ਟਰੀਆ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ|ਆਰਐਸਐਸ]] ਨਾਲ਼ ਉਸਦੇ ਸੰਬੰਧ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]] ਅਤੇ ਸੰਨੀ ਦਿਓਲ ਨਾਲ ਸਿੱਧੂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੇ ਸਿੱਧੂ <ref>{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/india/protesting-farmers-had-rejected-actor-turned-activist-deep-sidhu/cid/1804927|title=Farmers had rejected actor Deep Sidhu|last=Vincent|first=Pheroze L.|date=28 January 2021|work=The Telegraph|access-date=29 January 2021}}</ref> ਅਤੇ ਗੈਂਗਸਟਰ ਤੋਂ ਕਾਰਕੁਨ ਬਣੇ ਲੱਖਾ ਸਿਧਾਣਾ <ref>{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/cities/delhi-news/farmer-leaders-to-be-charged-for-sedition-uapa-invoked-by-police-101611856547513.html|title=Farmer leaders to be charged for sedition; UAPA invoked by police|date=28 January 2021|work=Hindustan Times|access-date=29 January 2021}}</ref> 'ਤੇ 2021 ਦੀ ਕਿਸਾਨ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਪਰੇਡ ਦੌਰਾਨ [[ਲਾਲ ਕਿਲਾ|ਲਾਲ ਕਿਲੇ]] 'ਤੇ ਦੰਗਾ ਭੜਕਾਉਣ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਉਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ। <ref>{{Cite web|url=https://m.thewire.in/article/politics/deep-sidhu-lakha-sidhana-farmers-unions/amp|title=Who Are Deep Sidhu and Lakha Sidhana, and Why Are Farmers' Unions Angry With Them?|last=Arora|first=Kusum|date=28 January 2021|website=The Wire}}</ref> ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਿੱਧੂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਣਾ 'ਤੇ ਵੀ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। <ref name="Tribune 28 Booked">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/deep-sidhu-lakha-sidhana-booked-for-red-fort-violence-204493|title=Deep Sidhu, Lakha Sidhana booked for Red Fort violence|date=28 January 2021|work=Tribune|access-date=28 January 2021|language=en}}</ref> ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਮੁਢਲੀ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ "ਦਿੱਲੀ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਝੌਤੇ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪੂਰਵ-ਸੰਕਲਪਿਤ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਲਮੇਲ ਵਾਲੀ ਯੋਜਨਾ ਸੀ।" <ref>{{Cite news|url=https://www.timesnownews.com/india/article/jan-26-violence-delhi-police-announce-rs-1l-reward-for-information-on-deep-sidhu-flag-hoister-jugraj-singh/715315|title=Jan 26 violence: Delhi Police announce Rs 1L reward for information on Deep Sidhu|date=3 February 2021|work=Times Now|access-date=3 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Delhi/cash-reward-announced-for-information-on-deep-sidhu/article33738455.ece|title=Cash reward announced for information on Deep Sidhu|last=PTI|date=3 February 2021|work=The Hindu|access-date=3 February 2021|language=en-IN}}</ref> ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ 9 ਫਰਵਰੀ 2021 ਨੂੰ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ 'ਤੇ ਹਿੰਸਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/pollywood/deep-sidhu-arrested-in-connection-with-january-26-violence-209952|title=Deep Sidhu arrested in connection with January 26 violence|date=9 February 2021|work=Tribune|access-date=9 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/delhi-police-arrest-red-fort-raider-deep-sidhu/articleshow/80759496.cms|title=Deep Sidhu: Delhi Police arrest Red Fort raider Deep Sidh|date=9 February 2021|work=The Times of India|access-date=9 February 2021|language=en}}</ref> ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਹੋਣ ਦੀ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸਨੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾਇਆ ਸੀ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ "ਗਲਤ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਗਲਤ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚਿਹਰਾ" ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/red-fort-violencewas-exercising-my-fundamental-right-to-protest-deep-sandhu-tells-court/articleshow/81972308.cms|title=Red Fort violence: Was exercising my 'fundamental right' to protest, Deep Sidhu tells court {{!}} India News - Times of India|date=8 April 2021|work=The Times of India|access-date=16 February 2022|agency=PTI|language=en}}</ref> ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਮਾਨਤ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ (ਏਐਸਆਈ) ਦੁਆਰਾ ਦਾਇਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪੁਲਿਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਏਐਸਆਈ ਨੇ ਸਿੱਧੂ 'ਤੇ ਦੰਗਾਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਮਾਰਕ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਅਤੇ ਭੰਨਤੋੜ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.livelaw.in/news-updates/delhi-court-grants-bail-to-deep-sidhu-in-asi-fir-alleging-damage-to-red-fort-173125|title=Breaking: "Incarceration Would Bear No Fruit, Would Be Injustified": Delhi Court Grants Bail To Deep Sidhu In ASI FIR Alleging Damage To Red Fort|last=Thapliyal|first=Nupur|date=26 April 2021|work=www.livelaw.in|access-date=16 February 2022|language=en}}</ref> ਉਸ ਦੇ ਵਕੀਲ ਨੇ ਜ਼ਮਾਨਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ। <ref name="Law Insider 25 April 2021">{{Cite news|url=https://www.lawinsider.in/news/sidhus-advocate-to-court-arrest-after-bail-is-unconstitutional|title=Sidhu's Advocate to Court: Arrest after bail is unconstitutional|date=25 April 2021|work=Law Insider India|access-date=16 February 2022}}</ref> ਉਸਨੂੰ 16 ਅਪ੍ਰੈਲ 2021 ਨੂੰ ਜ਼ਮਾਨਤ 'ਤੇ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ <ref name="Bar and Bench 17 April 2021">{{Cite news|url=https://www.barandbench.com/news/litigation/delhi-court-grants-bail-to-deep-sidhu-in-red-fort-violence-case|title=Delhi Court grants bail to Deep Sidhu in Red Fort violence case|date=17 April 2021|work=Bar and Bench - Indian Legal news|access-date=16 February 2022|language=en}}</ref> ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ''ਵਾਰਿਸ ਪੰਜਾਬ'' ਦੀ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਬਣਾਈ ਜੋ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.amarujala.com/chandigarh/deep-sidhu-formed-waris-punjab-de-organization|title=पंजाब: दिल्ली हिंसा के आरोपी अभिनेता दीप सिद्धू ने बनाया 'वारिस पंजाब दे' संगठन, राज्यों के अधिकार दिलाने का करेंगे काम|work=Amar Ujala|access-date=16 February 2022|language=hi}}</ref> ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸਨੇ ਸੱਜੇ ਪੱਖੀ ਆਗੂ [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]] ਅਤੇ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)]] ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=https://www.thequint.com/news/india/deep-sidhu-dies-in-road-accident-sonepat-farmers-protest-punjab|title=Deep Sidhu Dies in Accident: He Wanted Farmers Protest To Lead to Larger Change|last=Menon|first=Aditya|date=2022-02-15|website=TheQuint|language=en|access-date=2022-02-19}}</ref> == ਮੌਤ == ਸਿੱਧੂ ਦੀ 15 ਫਰਵਰੀ 2022 ਨੂੰ 37 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੜਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਹਾਦਸਾ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਖਰਖੋਦਾ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੁੰਡਲੀ-ਮਾਨੇਸਰ ਹਾਈਵੇਅ ਉੱਤੇ ਵਾਪਰਿਆ। ਸਿੱਧੂ ਆਪਣੀ ਕਾਰ (ਇੱਕ ਮਹਿੰਦਰਾ ਸਕਾਰਪੀਓ) ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ; ਦੂਜੀ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸੀ, ਜੋ ਜ਼ਖਮੀ ਤਾਂ ਹੋਈ ਪਰ ਗੰਭੀਰ ਚੋਟਾਂ ਤੋਂ ਬਚ ਗਈ। [[ਸੋਨੀਪਤ]] ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਰਾਤ ਕਰੀਬ 9 ਵਜੇ ਪੀਪਲੀ ਟੋਲ ਬੂਥ ਨੇੜੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਕਾਰ ਹਾਈਵੇਅ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਇੱਕ ਟਰੱਕ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਿਰੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਗਈ। ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਸਰ ਕਾਰ ਦੇ ਡਰਾਈਵਰ ਸਾਈਡ ਨੇ ਲਿਆ। ਹਸਪਤਾਲ 'ਚ ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ ਮ੍ਰਿਤਕ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। <ref name="IE 15 February 2022">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/cities/delhi/punjabi-actor-activist-deep-sidhu-dies-in-road-accident-7775522/|title=Deep Sidhu, actor-activist accused in Red Fort violence, dies in car crash|date=15 February 2022|work=The Indian Express|access-date=15 February 2022|language=en|quote=A senior police officer said the vehicle hit the back of a stationary truck which had broken down on the side of the road. The driver’s side of the Scorpio bore the brunt of the impact.}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/key-suspect-in-r-day-violence-deep-sidhu-killed-in-road-accident-370166|title=Key suspect in R-Day violence Deep Sidhu killed in road accident|work=[[The Tribune (Chandigarh)|The Tribune]]|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> == ਫ਼ਿਲਮਗ੍ਰਾਫੀ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col" |ਸਾਲ ! scope="col" | ਸਿਰਲੇਖ ! scope="col" | ਭੂਮਿਕਾ ! class="unsortable" scope="col" | ਨੋਟਸ ! class="unsortable" scope="col" | |- | 2015 ! scope="row" | ''[[ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ]]'' | ਜੋਗੀ | ਗੁੱਡੂ ਧਨੋਆ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ | <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/features/believe-it-or-not-120316|title=Believe it or not!|date=17 August 2015|work=Tribune India|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> |- | 2017 ! scope="row" | ''[[ਜੋਰਾ 10 ਨੰਬਰੀਆ|ਜੋਰਾ ੧੦ ਨੰਬਰੀਆ]]'' | ਜੋਰਾ | ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ | <ref>{{Cite news|url=http://www.hindustantimes.com/punjab/jora-10-numbaria-shows-reality-of-a-gangster-s-life-says-deep-sidhu/story-3IBTgsNOb6pV4yVu942NQN.html|title='Jora 10 Numbaria' shows reality of a gangster's life, says Deep Sidhu|date=18 July 2017|work=Hindustan Times|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> |- | 2018 ! scope="row" | ''ਰੰਗ ਪੰਜਾਬ'' | - | | <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/rang-panjab-is-the-story-of-love-courage-and-faith/articleshow/66697667.cms|title=Rang Panjab is the story of love, courage and faith - Times of India|work=The Times of India|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> |- | 2018 ! scope="row" | ''ਸਾਡੇ ਆਲ਼ੇ'' | - | ਫਿਲਮ ਨੂੰ [[ਕਾਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ|ਕਾਨਸ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] 'ਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ | <ref>{{Cite news|url=https://m.timesofindia.com/topic/Deep-Sidhu/movies|title=Deep Sidhu movies list|work=The Times of India|access-date=26 January 2021}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/saade-aale-first-punjabi-film-to-launch-at-cannes-2018/articleshow/64160089.cms|title=Sadde Aale fist Punjabi Film to launch at Cannes 2018|last=Nijher|first=Jaspreet|date=14 May 2018|work=The Times of India|access-date=1 February 2019}}</ref> |- | 2019 ! scope="row" | ''ਦੇਸੀ'' | - | | <ref>{{Cite news|url=https://ghaintpunjab.com/ghaintpunjab/Article/11398/deep-sidhu-comedy-movie-desi|title=Get Ready To See The 'Intense' Deep Sidhu Trying His Hands At Comedy In 'Desi'|last=Prakriti|date=27 November 2018}}</ref> |- | 2020 ! scope="row" | ''ਜੋਰਾ - ਦੂਜਾ ਅਧਿਆਇ'' | ਜੋਰਾ | | <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/movies/photo-stories/pollywood-sequels-and-threequels-to-look-forward-to/the-shoot-of-jora-the-second-chapter-goes-on-floor/photostory/69127602.cms|title=The shoot of 'Jora - The Second Chapter' goes on floor - Pollywood sequels and threequels to look forward to|work=The Times of India|access-date=22 December 2019}}</ref> |} == ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ == ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਅਦਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2022]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1984]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Pages with unreviewed translations]] 4khvnx8fizb9augfeyzixh6chturthl 609823 609755 2022-07-31T06:14:49Z Jagseer S Sidhu 18155 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਦੀਪ ਸਿੱਧੂ | image = SSSidhu.jpg | caption = | birth_name = | birth_date = {{birth date|1984|04|02|df=y}} | birth_place = Udekaran, [[Muktsar district|Muktsar]], [[Punjab, India]] | death_date = {{death date and age|2022|02|15|1984|04|02|df=y}} | death_place = [[Kharkhoda, Haryana]], India | height = | yearsactive = 2015&ndash;2022 | occupation = {{hlist|Actor|activist|lawyer}}<ref>{{cite web|url=http://punjabnewsexpress.com/entertainment/news/dharamji-identified-the-actor-in-me-deep-sidhu-41680.aspx|title=Dharam Ji identified the actor in me: Deep Sidhu|work=Punjab News Express|access-date=20 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170417094844/http://punjabnewsexpress.com/entertainment/news/dharamji-identified-the-actor-in-me-deep-sidhu-41680.aspx|archive-date=17 April 2017|url-status=dead}}</ref> | organization = | notable_works = [[2020–2021 Indian farmers' protest|Farmer's Protest]] | style = | awards = [[Kingfisher Calendar|Kingfisher Model Hunt Award]]<br />[[The Bharat Scouts and Guides|President's Scout]]<br />[[PTC Punjabi Film Awards|Best male debut in Punjabi Cinema]] | parents = | spouse = | website = | relatives = }} '''ਦੀਪ ਸਿੱਧੂ''' (2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984 – 15 ਫਰਵਰੀ 2022) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਬੈਰਿਸਟਰ, ਅਭਿਨੇਤਾ, ਅਤੇ ਕਾਰਕੁਨ <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/nation/we |image=|deep sidhu .jpg -only-hoisted-the-nishan-sahib-flag-on-red-fort-while-exercising-our-democratic-right-to-protest-deep-sidhu-203993|title=We only hoisted the Nishan Sahib flag on Red Fort while exercising our democratic right to protest: Deep Sidhu|date=26 January 2021|work=Tribune India|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> ਸੀ ਜਿਸਨੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫਿਲਮੀ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ''[[ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ]]'' ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਭਿਨੇਤਾ [[ਧਰਮਿੰਦਰ]] ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੈਨਰ ਵਿਜੇਤਾ ਫਿਲਮਜ਼ ਹੇਠ ਕੀਤਾ ਸੀ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> <ref name="indiandownunder">{{Cite web|url=http://www.indiandownunder.com.au/2015/08/the-new-actor-on-the-block-deep-sidhu/|title=The new actor on the block Deep Sidhu|website=Indian Down Under|access-date=2022-02-19|archive-date=2017-02-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170221005951/http://www.indiandownunder.com.au/2015/08/the-new-actor-on-the-block-deep-sidhu/|dead-url=yes}}</ref> == ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ == ਸਿੱਧੂ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984, <ref>{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/story/about-punjabi-actor-deep-sidhu-death-road-accident-white-scorpio-haryana-delhi-1913536-2022-02-16|title=Who was Deep Sidhu, the actor-turned-activist who joined farmers' protest|last=Sehgal|first=Manjeet|date=16 February 2022|access-date=15 February 2022|publisher=India Today}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.newsncr.com/national/deep-sidhu-death-deep-sidhus-scorpio-blew-up-after-colliding-with-a-truck-know-when-and-how-the-accident-happened/|title=Deep Sidhu Death: Deep Sidhu's Scorpio blew up after colliding with a truck, know when and how the accident happened|date=16 February 2022|access-date=15 February 2022|publisher=News NCR}}</ref> ਨੂੰ [[ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ|ਮੁਕਤਸਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਸਿੱਖ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543 "I fight my own case: Deep"]. </cite></ref> <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਦੀ [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। == ਕੈਰੀਅਰ == ਆਪਣਾ ਐਕਟਿੰਗ ਕੈਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਇੱਕ ਮਾਡਲ ਵਜੋਂ, ਫਿਰ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543 "I fight my own case: Deep"]. </cite></ref> ਉਸਨੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> === ਮਾਡਲਿੰਗ === ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ 2006 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਪਰਸਨੈਲਿਟੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਟੈਲੇਂਟਿਡ ਬਣਿਆ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ [[ਮੁੰਬਈ]] ਵਿੱਚ ਹੇਮੰਤ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ, ਰੋਹਿਤ ਗਾਂਧੀ ਵਰਗੇ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰਾਂ ਲਈ ਰੈਂਪ ਵਾਕ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ 2011 ਵਿੱਚ ਕਿੰਗਫਿਸ਼ਰ ਮਾਡਲ ਹੰਟ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।  === ਵਕਾਲਤ === ਮਾਡਲਿੰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਤੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਉਹ ਵਕਾਲਤ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਲੇਸਮੈਂਟ ਸਹਾਰਾ ਇੰਡੀਆ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.sbs.com.au/language/english/audio/bobby-deol-and-deep-sidhu-speak-to-sbs-about-punjabi-movie-ramta-jogi|title=Bobby Deol and Deep Sidhu speak to SBS about Punjabi movie 'Ramta Jogi'|last=Grewal|first=Preetinder|date=3 August 2015|work=SBS|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲਾਅ ਫਰਮ ਹੈਮੰਡਜ਼ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਡਿਜ਼ਨੀ, ਸੋਨੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਸਟੂਡੀਓ ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ।  ਸਿੱਧੂ ਫਿਰ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਬਾਲਾਜੀ ਟੈਲੀਫਿਲਮਜ਼ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮੁਖੀ ਬਣਿਆ। ਬਾਲਾਜੀ ਟੈਲੀਫਿਲਮਜ਼ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਮੁਖੀ [[ਏਕਤਾ ਕਪੂਰ]] ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਐਕਟਿੰਗ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸੁਝਾਅ 'ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਅਮਲ ਨਾ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=http://punjab2000.com/exclusive-interview-with-sunny-deol-deep-sidhu/|title=Exclusive Interview with Bollywood actors Sunny Deol and Deep Sidhu speaks SBS about Punjabi movie Ramta Jogi|date=24 August 2015|website=Punjab 200}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.yespunjab.com/punjabi-cinema/item/71660-dharamendra-identified-the-actor-in-me-ramta-jogi-actor-deep-sidhu|title=Ramta Jogi actor Deep Sidhu said that Dharmendra identified the actor in him|website=Yes Punjab|archive-url=https://web.archive.org/web/20160611202014/http://www.yespunjab.com/punjabi-cinema/item/71660-dharamendra-identified-the-actor-in-me-ramta-jogi-actor-deep-sidhu|archive-date=11 June 2016|access-date=20 February 2017}}</ref> === ਐਕਟਿੰਗ === ਸਿੱਧੂ ਨੇ ''ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ'' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਐਕਟਿੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਉਸਨੂੰ 2016 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਪੁਰਸ਼ ਡੈਬਿਊ ਲਈ ਪੀਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ । ਫਿਰ ਉਸਨੇ ''[[ਜੋਰਾ 10 ਨੰਬਰੀਆ]]'' (2017) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ''ਰੰਗ ਪੰਜਾਬ'' (2018), ''ਸਾਡੇ ਆਲ਼ੇ'' (2018), ''ਦੇਸੀ'' (2019) ਅਤੇ ''ਜੋਰਾ: ਦ ਸੈਕਿੰਡ ਚੈਪਟਰ'' (2020) ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। == ਰਾਜਨੀਤੀ == ਸਿੱਧੂ ਨੇ [[ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ 2019|2019 ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਆਮ ਚੋਣਾਂ]] ਦੌਰਾਨ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ-ਹਲਕਾ)|ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਤੋਂ [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ|ਭਾਜਪਾ]] ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ [[ਸੰਨੀ ਦਿਓਲ]] ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਓਲ ਦਾ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦਸੰਬਰ 2020 ਵਿੱਚ, [[ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ 2020 -2021|ਕਿਸਾਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ]] ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਅਤੇ [[ਰਾਸ਼ਟਰੀਆ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ|ਆਰਐਸਐਸ]] ਨਾਲ਼ ਉਸਦੇ ਸੰਬੰਧ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]] ਅਤੇ ਸੰਨੀ ਦਿਓਲ ਨਾਲ ਸਿੱਧੂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੇ ਸਿੱਧੂ <ref>{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/india/protesting-farmers-had-rejected-actor-turned-activist-deep-sidhu/cid/1804927|title=Farmers had rejected actor Deep Sidhu|last=Vincent|first=Pheroze L.|date=28 January 2021|work=The Telegraph|access-date=29 January 2021}}</ref> ਅਤੇ ਗੈਂਗਸਟਰ ਤੋਂ ਕਾਰਕੁਨ ਬਣੇ ਲੱਖਾ ਸਿਧਾਣਾ <ref>{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/cities/delhi-news/farmer-leaders-to-be-charged-for-sedition-uapa-invoked-by-police-101611856547513.html|title=Farmer leaders to be charged for sedition; UAPA invoked by police|date=28 January 2021|work=Hindustan Times|access-date=29 January 2021}}</ref> 'ਤੇ 2021 ਦੀ ਕਿਸਾਨ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਪਰੇਡ ਦੌਰਾਨ [[ਲਾਲ ਕਿਲਾ|ਲਾਲ ਕਿਲੇ]] 'ਤੇ ਦੰਗਾ ਭੜਕਾਉਣ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਉਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ। <ref>{{Cite web|url=https://m.thewire.in/article/politics/deep-sidhu-lakha-sidhana-farmers-unions/amp|title=Who Are Deep Sidhu and Lakha Sidhana, and Why Are Farmers' Unions Angry With Them?|last=Arora|first=Kusum|date=28 January 2021|website=The Wire}}</ref> ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਿੱਧੂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਣਾ 'ਤੇ ਵੀ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। <ref name="Tribune 28 Booked">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/deep-sidhu-lakha-sidhana-booked-for-red-fort-violence-204493|title=Deep Sidhu, Lakha Sidhana booked for Red Fort violence|date=28 January 2021|work=Tribune|access-date=28 January 2021|language=en}}</ref> ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਮੁਢਲੀ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ "ਦਿੱਲੀ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਝੌਤੇ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪੂਰਵ-ਸੰਕਲਪਿਤ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਲਮੇਲ ਵਾਲੀ ਯੋਜਨਾ ਸੀ।" <ref>{{Cite news|url=https://www.timesnownews.com/india/article/jan-26-violence-delhi-police-announce-rs-1l-reward-for-information-on-deep-sidhu-flag-hoister-jugraj-singh/715315|title=Jan 26 violence: Delhi Police announce Rs 1L reward for information on Deep Sidhu|date=3 February 2021|work=Times Now|access-date=3 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Delhi/cash-reward-announced-for-information-on-deep-sidhu/article33738455.ece|title=Cash reward announced for information on Deep Sidhu|last=PTI|date=3 February 2021|work=The Hindu|access-date=3 February 2021|language=en-IN}}</ref> ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ 9 ਫਰਵਰੀ 2021 ਨੂੰ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ 'ਤੇ ਹਿੰਸਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/pollywood/deep-sidhu-arrested-in-connection-with-january-26-violence-209952|title=Deep Sidhu arrested in connection with January 26 violence|date=9 February 2021|work=Tribune|access-date=9 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/delhi-police-arrest-red-fort-raider-deep-sidhu/articleshow/80759496.cms|title=Deep Sidhu: Delhi Police arrest Red Fort raider Deep Sidh|date=9 February 2021|work=The Times of India|access-date=9 February 2021|language=en}}</ref> ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਹੋਣ ਦੀ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸਨੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾਇਆ ਸੀ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ "ਗਲਤ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਗਲਤ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚਿਹਰਾ" ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/red-fort-violencewas-exercising-my-fundamental-right-to-protest-deep-sandhu-tells-court/articleshow/81972308.cms|title=Red Fort violence: Was exercising my 'fundamental right' to protest, Deep Sidhu tells court {{!}} India News - Times of India|date=8 April 2021|work=The Times of India|access-date=16 February 2022|agency=PTI|language=en}}</ref> ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਮਾਨਤ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ (ਏਐਸਆਈ) ਦੁਆਰਾ ਦਾਇਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪੁਲਿਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਏਐਸਆਈ ਨੇ ਸਿੱਧੂ 'ਤੇ ਦੰਗਾਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਮਾਰਕ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਅਤੇ ਭੰਨਤੋੜ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.livelaw.in/news-updates/delhi-court-grants-bail-to-deep-sidhu-in-asi-fir-alleging-damage-to-red-fort-173125|title=Breaking: "Incarceration Would Bear No Fruit, Would Be Injustified": Delhi Court Grants Bail To Deep Sidhu In ASI FIR Alleging Damage To Red Fort|last=Thapliyal|first=Nupur|date=26 April 2021|work=www.livelaw.in|access-date=16 February 2022|language=en}}</ref> ਉਸ ਦੇ ਵਕੀਲ ਨੇ ਜ਼ਮਾਨਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ। <ref name="Law Insider 25 April 2021">{{Cite news|url=https://www.lawinsider.in/news/sidhus-advocate-to-court-arrest-after-bail-is-unconstitutional|title=Sidhu's Advocate to Court: Arrest after bail is unconstitutional|date=25 April 2021|work=Law Insider India|access-date=16 February 2022}}</ref> ਉਸਨੂੰ 16 ਅਪ੍ਰੈਲ 2021 ਨੂੰ ਜ਼ਮਾਨਤ 'ਤੇ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ <ref name="Bar and Bench 17 April 2021">{{Cite news|url=https://www.barandbench.com/news/litigation/delhi-court-grants-bail-to-deep-sidhu-in-red-fort-violence-case|title=Delhi Court grants bail to Deep Sidhu in Red Fort violence case|date=17 April 2021|work=Bar and Bench - Indian Legal news|access-date=16 February 2022|language=en}}</ref> ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ''ਵਾਰਿਸ ਪੰਜਾਬ'' ਦੀ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਬਣਾਈ ਜੋ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.amarujala.com/chandigarh/deep-sidhu-formed-waris-punjab-de-organization|title=पंजाब: दिल्ली हिंसा के आरोपी अभिनेता दीप सिद्धू ने बनाया 'वारिस पंजाब दे' संगठन, राज्यों के अधिकार दिलाने का करेंगे काम|work=Amar Ujala|access-date=16 February 2022|language=hi}}</ref> ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸਨੇ ਸੱਜੇ ਪੱਖੀ ਆਗੂ [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]] ਅਤੇ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)]] ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=https://www.thequint.com/news/india/deep-sidhu-dies-in-road-accident-sonepat-farmers-protest-punjab|title=Deep Sidhu Dies in Accident: He Wanted Farmers Protest To Lead to Larger Change|last=Menon|first=Aditya|date=2022-02-15|website=TheQuint|language=en|access-date=2022-02-19}}</ref> == ਮੌਤ == ਸਿੱਧੂ ਦੀ 15 ਫਰਵਰੀ 2022 ਨੂੰ 37 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੜਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਹਾਦਸਾ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਖਰਖੋਦਾ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੁੰਡਲੀ-ਮਾਨੇਸਰ ਹਾਈਵੇਅ ਉੱਤੇ ਵਾਪਰਿਆ। ਸਿੱਧੂ ਆਪਣੀ ਕਾਰ (ਇੱਕ ਮਹਿੰਦਰਾ ਸਕਾਰਪੀਓ) ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ; ਦੂਜੀ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸੀ, ਜੋ ਜ਼ਖਮੀ ਤਾਂ ਹੋਈ ਪਰ ਗੰਭੀਰ ਚੋਟਾਂ ਤੋਂ ਬਚ ਗਈ। [[ਸੋਨੀਪਤ]] ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਰਾਤ ਕਰੀਬ 9 ਵਜੇ ਪੀਪਲੀ ਟੋਲ ਬੂਥ ਨੇੜੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਕਾਰ ਹਾਈਵੇਅ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਇੱਕ ਟਰੱਕ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਿਰੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਗਈ। ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਸਰ ਕਾਰ ਦੇ ਡਰਾਈਵਰ ਸਾਈਡ ਨੇ ਲਿਆ। ਹਸਪਤਾਲ 'ਚ ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ ਮ੍ਰਿਤਕ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। <ref name="IE 15 February 2022">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/cities/delhi/punjabi-actor-activist-deep-sidhu-dies-in-road-accident-7775522/|title=Deep Sidhu, actor-activist accused in Red Fort violence, dies in car crash|date=15 February 2022|work=The Indian Express|access-date=15 February 2022|language=en|quote=A senior police officer said the vehicle hit the back of a stationary truck which had broken down on the side of the road. The driver’s side of the Scorpio bore the brunt of the impact.}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/key-suspect-in-r-day-violence-deep-sidhu-killed-in-road-accident-370166|title=Key suspect in R-Day violence Deep Sidhu killed in road accident|work=[[The Tribune (Chandigarh)|The Tribune]]|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> == ਫ਼ਿਲਮਗ੍ਰਾਫੀ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col" |ਸਾਲ ! scope="col" | ਸਿਰਲੇਖ ! scope="col" | ਭੂਮਿਕਾ ! class="unsortable" scope="col" | ਨੋਟਸ ! class="unsortable" scope="col" | |- | 2015 ! scope="row" | ''[[ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ]]'' | ਜੋਗੀ | ਗੁੱਡੂ ਧਨੋਆ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ | <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/features/believe-it-or-not-120316|title=Believe it or not!|date=17 August 2015|work=Tribune India|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> |- | 2017 ! scope="row" | ''[[ਜੋਰਾ 10 ਨੰਬਰੀਆ|ਜੋਰਾ ੧੦ ਨੰਬਰੀਆ]]'' | ਜੋਰਾ | ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ | <ref>{{Cite news|url=http://www.hindustantimes.com/punjab/jora-10-numbaria-shows-reality-of-a-gangster-s-life-says-deep-sidhu/story-3IBTgsNOb6pV4yVu942NQN.html|title='Jora 10 Numbaria' shows reality of a gangster's life, says Deep Sidhu|date=18 July 2017|work=Hindustan Times|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> |- | 2018 ! scope="row" | ''ਰੰਗ ਪੰਜਾਬ'' | - | | <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/rang-panjab-is-the-story-of-love-courage-and-faith/articleshow/66697667.cms|title=Rang Panjab is the story of love, courage and faith - Times of India|work=The Times of India|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> |- | 2018 ! scope="row" | ''ਸਾਡੇ ਆਲ਼ੇ'' | - | ਫਿਲਮ ਨੂੰ [[ਕਾਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ|ਕਾਨਸ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] 'ਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ | <ref>{{Cite news|url=https://m.timesofindia.com/topic/Deep-Sidhu/movies|title=Deep Sidhu movies list|work=The Times of India|access-date=26 January 2021}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/saade-aale-first-punjabi-film-to-launch-at-cannes-2018/articleshow/64160089.cms|title=Sadde Aale fist Punjabi Film to launch at Cannes 2018|last=Nijher|first=Jaspreet|date=14 May 2018|work=The Times of India|access-date=1 February 2019}}</ref> |- | 2019 ! scope="row" | ''ਦੇਸੀ'' | - | | <ref>{{Cite news|url=https://ghaintpunjab.com/ghaintpunjab/Article/11398/deep-sidhu-comedy-movie-desi|title=Get Ready To See The 'Intense' Deep Sidhu Trying His Hands At Comedy In 'Desi'|last=Prakriti|date=27 November 2018}}</ref> |- | 2020 ! scope="row" | ''ਜੋਰਾ - ਦੂਜਾ ਅਧਿਆਇ'' | ਜੋਰਾ | | <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/movies/photo-stories/pollywood-sequels-and-threequels-to-look-forward-to/the-shoot-of-jora-the-second-chapter-goes-on-floor/photostory/69127602.cms|title=The shoot of 'Jora - The Second Chapter' goes on floor - Pollywood sequels and threequels to look forward to|work=The Times of India|access-date=22 December 2019}}</ref> |} == ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ == ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਅਦਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2022]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1984]] rafcwjmvbhk0f7e8k21b8qgdl1u0g6l 609825 609823 2022-07-31T06:19:51Z Jagseer S Sidhu 18155 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = ਦੀਪ ਸਿੱਧੂ | image = SSSidhu.jpg | caption = | birth_name = | birth_date = {{birth date|1984|04|02|df=y}} | birth_place = ਉਦੇਕਰਨ, [[ਮੁਕਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੁਕਤਸਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ]] | death_date = {{death date and age|2022|02|15|1984|04|02|df=y}} | death_place = ਖਰਖੌਦਾ, ਹਰਿਆਣਾ, ਭਾਰਤ | height = | yearsactive = 2015&ndash;2022 | occupation = {{hlist|ਅਦਾਕਾਰ|ਕਾਰਕੁਨ|ਵਕੀਲ}}<ref>{{cite web|url=http://punjabnewsexpress.com/entertainment/news/dharamji-identified-the-actor-in-me-deep-sidhu-41680.aspx|title=Dharam Ji identified the actor in me: Deep Sidhu|work=Punjab News Express|access-date=20 February 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170417094844/http://punjabnewsexpress.com/entertainment/news/dharamji-identified-the-actor-in-me-deep-sidhu-41680.aspx|archive-date=17 April 2017|url-status=dead}}</ref> | organization = | notable_works = [[ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ 2020 -2021|ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ]] | style = | awards = ਕਿੰਗਫਿਸ਼ਰ ਮਾਡਲ ਹੰਟ ਅਵਾਰਡ <br />ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਸਕਾਊਟ<br />ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਪੁਰਸ਼ ਡੈਬਿਊ | parents = | spouse = | website = | relatives = }} '''ਦੀਪ ਸਿੱਧੂ''' (2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984 – 15 ਫਰਵਰੀ 2022) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਬੈਰਿਸਟਰ, ਅਭਿਨੇਤਾ, ਅਤੇ ਕਾਰਕੁਨ <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/nation/we |image=|deep sidhu .jpg -only-hoisted-the-nishan-sahib-flag-on-red-fort-while-exercising-our-democratic-right-to-protest-deep-sidhu-203993|title=We only hoisted the Nishan Sahib flag on Red Fort while exercising our democratic right to protest: Deep Sidhu|date=26 January 2021|work=Tribune India|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> ਸੀ ਜਿਸਨੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ|ਪੰਜਾਬੀ]] ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਫਿਲਮੀ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ''[[ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ]]'' ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਜਿਸ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਅਭਿਨੇਤਾ [[ਧਰਮਿੰਦਰ]] ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੈਨਰ ਵਿਜੇਤਾ ਫਿਲਮਜ਼ ਹੇਠ ਕੀਤਾ ਸੀ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> <ref name="indiandownunder">{{Cite web|url=http://www.indiandownunder.com.au/2015/08/the-new-actor-on-the-block-deep-sidhu/|title=The new actor on the block Deep Sidhu|website=Indian Down Under|access-date=2022-02-19|archive-date=2017-02-21|archive-url=https://web.archive.org/web/20170221005951/http://www.indiandownunder.com.au/2015/08/the-new-actor-on-the-block-deep-sidhu/|dead-url=yes}}</ref> == ਅਰੰਭਕ ਜੀਵਨ == ਸਿੱਧੂ ਦਾ ਜਨਮ 2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1984, <ref>{{Cite news|url=https://www.indiatoday.in/india/story/about-punjabi-actor-deep-sidhu-death-road-accident-white-scorpio-haryana-delhi-1913536-2022-02-16|title=Who was Deep Sidhu, the actor-turned-activist who joined farmers' protest|last=Sehgal|first=Manjeet|date=16 February 2022|access-date=15 February 2022|publisher=India Today}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.newsncr.com/national/deep-sidhu-death-deep-sidhus-scorpio-blew-up-after-colliding-with-a-truck-know-when-and-how-the-accident-happened/|title=Deep Sidhu Death: Deep Sidhu's Scorpio blew up after colliding with a truck, know when and how the accident happened|date=16 February 2022|access-date=15 February 2022|publisher=News NCR}}</ref> ਨੂੰ [[ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ|ਮੁਕਤਸਰ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਸਿੱਖ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543 "I fight my own case: Deep"]. </cite></ref> <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਪਟਿਆਲਾ]] ਦੀ [[ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। == ਕੈਰੀਅਰ == ਆਪਣਾ ਐਕਟਿੰਗ ਕੈਰੀਅਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਇੱਕ ਮਾਡਲ ਵਜੋਂ, ਫਿਰ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। <ref name="tribune 21 September 2015">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543|title=I fight my own case: Deep|work=Tribuneindia News Service|access-date=15 February 2022|language=en}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.tribuneindia.com/news/archive/lifestyle/i-fight-my-own-case-deep-135543 "I fight my own case: Deep"]. </cite></ref> ਉਸਨੇ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਹੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> === ਮਾਡਲਿੰਗ === ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਇੰਡੀਆ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ ਅਤੇ 2006 ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਪਰਸਨੈਲਿਟੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਸਿਮ ਮਿਸਟਰ ਟੈਲੇਂਟਿਡ ਬਣਿਆ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ [[ਮੁੰਬਈ]] ਵਿੱਚ ਹੇਮੰਤ ਤ੍ਰਿਵੇਦੀ, ਰੋਹਿਤ ਗਾਂਧੀ ਵਰਗੇ ਅਤੇ ਹੋਰਾਂ ਡਿਜ਼ਾਈਨਰਾਂ ਲਈ ਰੈਂਪ ਵਾਕ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ 2011 ਵਿੱਚ ਕਿੰਗਫਿਸ਼ਰ ਮਾਡਲ ਹੰਟ ਪੁਰਸਕਾਰ ਜਿੱਤਿਆ।  === ਵਕਾਲਤ === ਮਾਡਲਿੰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੀ ਤਰੱਕੀ ਤੋਂ ਅਸੰਤੁਸ਼ਟ ਉਹ ਵਕਾਲਤ ਵੱਲ ਮੁੜਿਆ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> ਉਸ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਪਲੇਸਮੈਂਟ ਸਹਾਰਾ ਇੰਡੀਆ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਕਾਨੂੰਨੀ ਸਲਾਹਕਾਰ ਵਜੋਂ ਹੋਈ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.sbs.com.au/language/english/audio/bobby-deol-and-deep-sidhu-speak-to-sbs-about-punjabi-movie-ramta-jogi|title=Bobby Deol and Deep Sidhu speak to SBS about Punjabi movie 'Ramta Jogi'|last=Grewal|first=Preetinder|date=3 August 2015|work=SBS|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਲਾਅ ਫਰਮ ਹੈਮੰਡਜ਼ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਨੇ ਡਿਜ਼ਨੀ, ਸੋਨੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਾਲੀਵੁੱਡ ਸਟੂਡੀਓ ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ।  ਸਿੱਧੂ ਫਿਰ ਸਾਢੇ ਤਿੰਨ ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਬਾਲਾਜੀ ਟੈਲੀਫਿਲਮਜ਼ ਦਾ ਕਾਨੂੰਨੀ ਮੁਖੀ ਬਣਿਆ। ਬਾਲਾਜੀ ਟੈਲੀਫਿਲਮਜ਼ ਦੀ ਸੰਯੁਕਤ ਮੈਨੇਜਿੰਗ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਅਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਮੁਖੀ [[ਏਕਤਾ ਕਪੂਰ]] ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਐਕਟਿੰਗ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਸੁਝਾਅ 'ਤੇ ਤੁਰੰਤ ਅਮਲ ਨਾ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=http://punjab2000.com/exclusive-interview-with-sunny-deol-deep-sidhu/|title=Exclusive Interview with Bollywood actors Sunny Deol and Deep Sidhu speaks SBS about Punjabi movie Ramta Jogi|date=24 August 2015|website=Punjab 200}}</ref> <ref>{{Cite web|url=http://www.yespunjab.com/punjabi-cinema/item/71660-dharamendra-identified-the-actor-in-me-ramta-jogi-actor-deep-sidhu|title=Ramta Jogi actor Deep Sidhu said that Dharmendra identified the actor in him|website=Yes Punjab|archive-url=https://web.archive.org/web/20160611202014/http://www.yespunjab.com/punjabi-cinema/item/71660-dharamendra-identified-the-actor-in-me-ramta-jogi-actor-deep-sidhu|archive-date=11 June 2016|access-date=20 February 2017}}</ref> === ਐਕਟਿੰਗ === ਸਿੱਧੂ ਨੇ ''ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ'' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਐਕਟਿੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਸਦਕਾ ਉਸਨੂੰ 2016 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਸਰਵੋਤਮ ਪੁਰਸ਼ ਡੈਬਿਊ ਲਈ ਪੀਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ । ਫਿਰ ਉਸਨੇ ''[[ਜੋਰਾ 10 ਨੰਬਰੀਆ]]'' (2017) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਛੱਡਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ''ਰੰਗ ਪੰਜਾਬ'' (2018), ''ਸਾਡੇ ਆਲ਼ੇ'' (2018), ''ਦੇਸੀ'' (2019) ਅਤੇ ''ਜੋਰਾ: ਦ ਸੈਕਿੰਡ ਚੈਪਟਰ'' (2020) ਨਾਲ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। == ਰਾਜਨੀਤੀ == ਸਿੱਧੂ ਨੇ [[ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ 2019|2019 ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਆਮ ਚੋਣਾਂ]] ਦੌਰਾਨ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਉਸਨੇ [[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ (ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ-ਹਲਕਾ)|ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]] ਤੋਂ [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ|ਭਾਜਪਾ]] ਦੇ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ [[ਸੰਨੀ ਦਿਓਲ]] ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਦਿਓਲ ਦਾ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਦਸੰਬਰ 2020 ਵਿੱਚ, [[ਭਾਰਤੀ ਕਿਸਾਨ ਅੰਦੋਲਨ 2020 -2021|ਕਿਸਾਨ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਦੌਰਾਨ, ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੇ ਵਿਰੋਧ]] ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਾਜਪਾ ਅਤੇ [[ਰਾਸ਼ਟਰੀਆ ਸਵੈਮ ਸੇਵਕ ਸੰਘ|ਆਰਐਸਐਸ]] ਨਾਲ਼ ਉਸਦੇ ਸੰਬੰਧ ਦਿਖਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ [[ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ]] ਅਤੇ ਸੰਨੀ ਦਿਓਲ ਨਾਲ ਸਿੱਧੂ ਦੀਆਂ ਤਸਵੀਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਦਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ। <ref name="Indian Express 26 January 2021">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/explained/deep-sidhu-farm-bill-protests-video-7072611/|title=Explained: Who is Deep Sidhu, and why is he getting attention amid the farmers' protests?|last=Brar|first=Kamaldeep Singh|date=5 December 2020|work=The Indian Express|access-date=26 January 2021}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFBrar2020">Brar, Kamaldeep Singh (5 December 2020). </cite></ref> ਕਿਸਾਨ ਯੂਨੀਅਨਾਂ ਨੇ ਸਿੱਧੂ <ref>{{Cite news|url=https://www.telegraphindia.com/india/protesting-farmers-had-rejected-actor-turned-activist-deep-sidhu/cid/1804927|title=Farmers had rejected actor Deep Sidhu|last=Vincent|first=Pheroze L.|date=28 January 2021|work=The Telegraph|access-date=29 January 2021}}</ref> ਅਤੇ ਗੈਂਗਸਟਰ ਤੋਂ ਕਾਰਕੁਨ ਬਣੇ ਲੱਖਾ ਸਿਧਾਣਾ <ref>{{Cite news|url=https://www.hindustantimes.com/cities/delhi-news/farmer-leaders-to-be-charged-for-sedition-uapa-invoked-by-police-101611856547513.html|title=Farmer leaders to be charged for sedition; UAPA invoked by police|date=28 January 2021|work=Hindustan Times|access-date=29 January 2021}}</ref> 'ਤੇ 2021 ਦੀ ਕਿਸਾਨ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ ਪਰੇਡ ਦੌਰਾਨ [[ਲਾਲ ਕਿਲਾ|ਲਾਲ ਕਿਲੇ]] 'ਤੇ ਦੰਗਾ ਭੜਕਾਉਣ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਝੰਡਾ ਲਹਿਰਾਉਣ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ। <ref>{{Cite web|url=https://m.thewire.in/article/politics/deep-sidhu-lakha-sidhana-farmers-unions/amp|title=Who Are Deep Sidhu and Lakha Sidhana, and Why Are Farmers' Unions Angry With Them?|last=Arora|first=Kusum|date=28 January 2021|website=The Wire}}</ref> ਪੁਲਿਸ ਨੇ ਸਿੱਧੂ ਅਤੇ ਸਿਧਾਣਾ 'ਤੇ ਵੀ ਕੇਸ ਦਰਜ ਕੀਤਾ ਸੀ। <ref name="Tribune 28 Booked">{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/deep-sidhu-lakha-sidhana-booked-for-red-fort-violence-204493|title=Deep Sidhu, Lakha Sidhana booked for Red Fort violence|date=28 January 2021|work=Tribune|access-date=28 January 2021|language=en}}</ref> ਪੁਲਿਸ ਦੁਆਰਾ ਮੁਢਲੀ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਬਿਆਨ ਵਿੱਚ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ "ਦਿੱਲੀ ਪੁਲਿਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਮਝੌਤੇ ਨੂੰ ਤੋੜਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪੂਰਵ-ਸੰਕਲਪਿਤ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਾਲਮੇਲ ਵਾਲੀ ਯੋਜਨਾ ਸੀ।" <ref>{{Cite news|url=https://www.timesnownews.com/india/article/jan-26-violence-delhi-police-announce-rs-1l-reward-for-information-on-deep-sidhu-flag-hoister-jugraj-singh/715315|title=Jan 26 violence: Delhi Police announce Rs 1L reward for information on Deep Sidhu|date=3 February 2021|work=Times Now|access-date=3 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/cities/Delhi/cash-reward-announced-for-information-on-deep-sidhu/article33738455.ece|title=Cash reward announced for information on Deep Sidhu|last=PTI|date=3 February 2021|work=The Hindu|access-date=3 February 2021|language=en-IN}}</ref> ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ 9 ਫਰਵਰੀ 2021 ਨੂੰ ਲਾਲ ਕਿਲ੍ਹੇ 'ਤੇ ਹਿੰਸਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਤ ਇੱਕ ਪੁਲਿਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/pollywood/deep-sidhu-arrested-in-connection-with-january-26-violence-209952|title=Deep Sidhu arrested in connection with January 26 violence|date=9 February 2021|work=Tribune|access-date=9 February 2021|language=en}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/delhi-police-arrest-red-fort-raider-deep-sidhu/articleshow/80759496.cms|title=Deep Sidhu: Delhi Police arrest Red Fort raider Deep Sidh|date=9 February 2021|work=The Times of India|access-date=9 February 2021|language=en}}</ref> ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਇਸ ਮਾਮਲੇ ਵਿੱਚ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਹੋਣ ਦੀ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਹਿੰਸਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਸਨੇ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਭੜਕਾਇਆ ਸੀ। ਸਿੱਧੂ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਸ਼ਾਂਤਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਿਰੋਧ ਕਰਨ ਦੇ ਆਪਣੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਫਸਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ "ਗਲਤ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਗਲਤ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚਿਹਰਾ" ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/india/red-fort-violencewas-exercising-my-fundamental-right-to-protest-deep-sandhu-tells-court/articleshow/81972308.cms|title=Red Fort violence: Was exercising my 'fundamental right' to protest, Deep Sidhu tells court {{!}} India News - Times of India|date=8 April 2021|work=The Times of India|access-date=16 February 2022|agency=PTI|language=en}}</ref> ਉਸ ਦੀ ਜ਼ਮਾਨਤ ਦੀ ਅਰਜ਼ੀ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਸਰਵੇਖਣ (ਏਐਸਆਈ) ਦੁਆਰਾ ਦਾਇਰ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪੁਲਿਸ ਕੇਸ ਵਿੱਚ ਦੂਜੀ ਵਾਰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਏਐਸਆਈ ਨੇ ਸਿੱਧੂ 'ਤੇ ਦੰਗਾਕਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਮਾਰਕ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ ਅਤੇ ਭੰਨਤੋੜ ਕਰਨ ਦਾ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਸੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.livelaw.in/news-updates/delhi-court-grants-bail-to-deep-sidhu-in-asi-fir-alleging-damage-to-red-fort-173125|title=Breaking: "Incarceration Would Bear No Fruit, Would Be Injustified": Delhi Court Grants Bail To Deep Sidhu In ASI FIR Alleging Damage To Red Fort|last=Thapliyal|first=Nupur|date=26 April 2021|work=www.livelaw.in|access-date=16 February 2022|language=en}}</ref> ਉਸ ਦੇ ਵਕੀਲ ਨੇ ਜ਼ਮਾਨਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੀ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰੀ ਨੂੰ ਗੈਰ-ਸੰਵਿਧਾਨਕ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ। <ref name="Law Insider 25 April 2021">{{Cite news|url=https://www.lawinsider.in/news/sidhus-advocate-to-court-arrest-after-bail-is-unconstitutional|title=Sidhu's Advocate to Court: Arrest after bail is unconstitutional|date=25 April 2021|work=Law Insider India|access-date=16 February 2022}}</ref> ਉਸਨੂੰ 16 ਅਪ੍ਰੈਲ 2021 ਨੂੰ ਜ਼ਮਾਨਤ 'ਤੇ ਰਿਹਾਅ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ <ref name="Bar and Bench 17 April 2021">{{Cite news|url=https://www.barandbench.com/news/litigation/delhi-court-grants-bail-to-deep-sidhu-in-red-fort-violence-case|title=Delhi Court grants bail to Deep Sidhu in Red Fort violence case|date=17 April 2021|work=Bar and Bench - Indian Legal news|access-date=16 February 2022|language=en}}</ref> ਸਤੰਬਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੂ ਨੇ ''ਵਾਰਿਸ ਪੰਜਾਬ'' ਦੀ ਇੱਕ ਸਿਆਸੀ ਜਥੇਬੰਦੀ ਬਣਾਈ ਜੋ ਕੇਂਦਰ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਹੱਕ ਦਿਵਾਉਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰੇਗੀ। <ref>{{Cite news|url=https://www.amarujala.com/chandigarh/deep-sidhu-formed-waris-punjab-de-organization|title=पंजाब: दिल्ली हिंसा के आरोपी अभिनेता दीप सिद्धू ने बनाया 'वारिस पंजाब दे' संगठन, राज्यों के अधिकार दिलाने का करेंगे काम|work=Amar Ujala|access-date=16 February 2022|language=hi}}</ref> ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਸਨੇ ਸੱਜੇ ਪੱਖੀ ਆਗੂ [[ਸਿਮਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਮਾਨ]] ਅਤੇ [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ (ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ)]] ਲਈ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕੀਤਾ। <ref>{{Cite web|url=https://www.thequint.com/news/india/deep-sidhu-dies-in-road-accident-sonepat-farmers-protest-punjab|title=Deep Sidhu Dies in Accident: He Wanted Farmers Protest To Lead to Larger Change|last=Menon|first=Aditya|date=2022-02-15|website=TheQuint|language=en|access-date=2022-02-19}}</ref> == ਮੌਤ == ਸਿੱਧੂ ਦੀ 15 ਫਰਵਰੀ 2022 ਨੂੰ 37 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੜਕ ਹਾਦਸੇ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਇਹ ਹਾਦਸਾ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਖਰਖੋਦਾ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੁੰਡਲੀ-ਮਾਨੇਸਰ ਹਾਈਵੇਅ ਉੱਤੇ ਵਾਪਰਿਆ। ਸਿੱਧੂ ਆਪਣੀ ਕਾਰ (ਇੱਕ ਮਹਿੰਦਰਾ ਸਕਾਰਪੀਓ) ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਵੱਲ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕਾਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ; ਦੂਜੀ ਇੱਕ ਪੰਜਾਬੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਸੀ, ਜੋ ਜ਼ਖਮੀ ਤਾਂ ਹੋਈ ਪਰ ਗੰਭੀਰ ਚੋਟਾਂ ਤੋਂ ਬਚ ਗਈ। [[ਸੋਨੀਪਤ]] ਪੁਲਿਸ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਿੱਧੂ ਦੀ ਰਾਤ ਕਰੀਬ 9 ਵਜੇ ਪੀਪਲੀ ਟੋਲ ਬੂਥ ਨੇੜੇ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ, ਜਦੋਂ ਉਸਦੀ ਕਾਰ ਹਾਈਵੇਅ 'ਤੇ ਖੜ੍ਹੇ ਇੱਕ ਟਰੱਕ ਦੇ ਪਿਛਲੇ ਸਿਰੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਗਈ। ਹਾਦਸੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਸਰ ਕਾਰ ਦੇ ਡਰਾਈਵਰ ਸਾਈਡ ਨੇ ਲਿਆ। ਹਸਪਤਾਲ 'ਚ ਸਿੱਧੂ ਨੂੰ ਮ੍ਰਿਤਕ ਐਲਾਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। <ref name="IE 15 February 2022">{{Cite news|url=https://indianexpress.com/article/cities/delhi/punjabi-actor-activist-deep-sidhu-dies-in-road-accident-7775522/|title=Deep Sidhu, actor-activist accused in Red Fort violence, dies in car crash|date=15 February 2022|work=The Indian Express|access-date=15 February 2022|language=en|quote=A senior police officer said the vehicle hit the back of a stationary truck which had broken down on the side of the road. The driver’s side of the Scorpio bore the brunt of the impact.}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/punjab/key-suspect-in-r-day-violence-deep-sidhu-killed-in-road-accident-370166|title=Key suspect in R-Day violence Deep Sidhu killed in road accident|work=[[The Tribune (Chandigarh)|The Tribune]]|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> == ਫ਼ਿਲਮਗ੍ਰਾਫੀ == {| class="wikitable sortable plainrowheaders" ! scope="col" |ਸਾਲ ! scope="col" | ਸਿਰਲੇਖ ! scope="col" | ਭੂਮਿਕਾ ! class="unsortable" scope="col" | ਨੋਟਸ ! class="unsortable" scope="col" | |- | 2015 ! scope="row" | ''[[ਰਮਤਾ ਜੋਗੀ]]'' | ਜੋਗੀ | ਗੁੱਡੂ ਧਨੋਆ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ | <ref>{{Cite news|url=https://www.tribuneindia.com/news/archive/features/believe-it-or-not-120316|title=Believe it or not!|date=17 August 2015|work=Tribune India|access-date=26 January 2021|language=en}}</ref> |- | 2017 ! scope="row" | ''[[ਜੋਰਾ 10 ਨੰਬਰੀਆ|ਜੋਰਾ ੧੦ ਨੰਬਰੀਆ]]'' | ਜੋਰਾ | ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਮਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ | <ref>{{Cite news|url=http://www.hindustantimes.com/punjab/jora-10-numbaria-shows-reality-of-a-gangster-s-life-says-deep-sidhu/story-3IBTgsNOb6pV4yVu942NQN.html|title='Jora 10 Numbaria' shows reality of a gangster's life, says Deep Sidhu|date=18 July 2017|work=Hindustan Times|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> |- | 2018 ! scope="row" | ''ਰੰਗ ਪੰਜਾਬ'' | - | | <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/rang-panjab-is-the-story-of-love-courage-and-faith/articleshow/66697667.cms|title=Rang Panjab is the story of love, courage and faith - Times of India|work=The Times of India|access-date=15 February 2022|language=en}}</ref> |- | 2018 ! scope="row" | ''ਸਾਡੇ ਆਲ਼ੇ'' | - | ਫਿਲਮ ਨੂੰ [[ਕਾਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ|ਕਾਨਸ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]] 'ਚ ਲਾਂਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ | <ref>{{Cite news|url=https://m.timesofindia.com/topic/Deep-Sidhu/movies|title=Deep Sidhu movies list|work=The Times of India|access-date=26 January 2021}}</ref> <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/saade-aale-first-punjabi-film-to-launch-at-cannes-2018/articleshow/64160089.cms|title=Sadde Aale fist Punjabi Film to launch at Cannes 2018|last=Nijher|first=Jaspreet|date=14 May 2018|work=The Times of India|access-date=1 February 2019}}</ref> |- | 2019 ! scope="row" | ''ਦੇਸੀ'' | - | | <ref>{{Cite news|url=https://ghaintpunjab.com/ghaintpunjab/Article/11398/deep-sidhu-comedy-movie-desi|title=Get Ready To See The 'Intense' Deep Sidhu Trying His Hands At Comedy In 'Desi'|last=Prakriti|date=27 November 2018}}</ref> |- | 2020 ! scope="row" | ''ਜੋਰਾ - ਦੂਜਾ ਅਧਿਆਇ'' | ਜੋਰਾ | | <ref>{{Cite news|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/movies/photo-stories/pollywood-sequels-and-threequels-to-look-forward-to/the-shoot-of-jora-the-second-chapter-goes-on-floor/photostory/69127602.cms|title=The shoot of 'Jora - The Second Chapter' goes on floor - Pollywood sequels and threequels to look forward to|work=The Times of India|access-date=22 December 2019}}</ref> |} == ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ == ==ਹਵਾਲੇ== {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਮਰਦ ਅਦਾਕਾਰ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2022]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1984]] atp8k878dtpp5irzz2mjvzj06p5i8e4 0 141046 609863 598596 2022-07-31T07:22:23Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox person | image = | birth_date = {{birth year and age|1985}} | birth_name = | birth_place = [[Lens, Pas-de-Calais|Lens]], [[France]] | nationality = French | cartoonist = | write = y | art = y | pencil = | ink = | edit = | publish = | letter = | color = | alias = | notable works = ''Le Bleu est une couleur chaude'' (''Blue Angel'') | awards = | website = [http://www.juliemaroh.com Official website] | subcat = French | nonUS = yes }} '''ਜੁਲ ਮਾਰੋਹ''' (ਫਰਾਂਸੀਸੀ: [maʁo] ; ਜਨਮ 1985, ਪਹਿਲਾਂ '''ਜੂਲੀ ਮਾਰੋਹ'''<ref>{{Cite web|url=http://www.arsenalpulp.com/bookinfo.php?index=385|title=Blue Is the Warmest Color|date=2013-07-01|publisher=[[Arsenal Pulp Press]]|access-date=2022-01-24|archive-date=2013-07-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20130701090121/http://www.arsenalpulp.com/bookinfo.php?index=385|dead-url=unfit}}, {{Cite web|url=https://www.lemonde.fr/livres/article/2010/07/15/le-bleu-est-une-couleur-chaude-de-julie-maroh_1388102_3260.html|title="Le bleu est une couleur chaude", de Julie Maroh : l'ange bleue|last=Beuve-Méry|first=Alain|date=2010-07-15|language=fr|access-date=2022-01-24}}</ref>) ਇੱਕ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਗ੍ਰਾਫਿਕ ਨਾਵਲਾਂ ਦਾ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ''ਬਲੂ ਇਜ਼ ਏ ਵਾਰਮ ਕਲਰ'', ਦੋ ਨੌਜਵਾਨ ਲੈਸਬੀਅਨਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪਿਆਰ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਲਿਖੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਅਬਦੇਲਾਤੀਫ ਕੇਚੀਚੇ ਦੁਆਰਾ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸਨੇ ਇਸ 'ਤੇ''ਬਲੂ ਇਜ਼ ਦ ਵਾਰਮੇਸਟ ਕਲਰ'' ਫ਼ਿਲਮ ਬਣਾਈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2013/10/25/movies/blue-is-the-warmest-color-directed-by-abdellatif-kechiche.html?_r=0&pagewanted=2|title=For a While, Her Life Is Yours|last=Scott|first=A.O.|date=October 24, 2013|work=The New York Times}}<cite class="citation news cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFScott2013">Scott, A.O. (October 24, 2013). [https://www.nytimes.com/2013/10/25/movies/blue-is-the-warmest-color-directed-by-abdellatif-kechiche.html?_r=0&pagewanted=2 "For a While, Her Life Is Yours"]. ''The New York Times''.</cite></ref><ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2013/06/06/movies/julie-maroh-author-of-blue-novel-criticizes-film.html?gwh=0C068F6C4DEC92EE04CB33A64521DA99|title=Darling of Cannes Now at Center of Storm|last=Sciolino|first=Elaine|date=June 5, 2013|work=The New York Times}}</ref> == ਜੀਵਨੀ == ਮਾਰੋਹ ਉੱਤਰੀ ਫਰਾਂਸ ਤੋਂ ਹੈ। 'ਈਕੋਲ ਸੁਪਰਿਓਰ ਦੇਸ ਆਰਟਸ ਅਪਲਾਈਕੀਸ ਏਤ ਡੂ ਟੇਕਸਟਾਇਲ' ਵਿਖੇ ਅਪਲਾਈਡ ਆਰਟਸ ਬੈਕਲੌਰੇਟ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਰੁਬੇ|ਰੂਬੈਕਸ]] ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ [[ਬਰੂਸਲ|ਬ੍ਰਸੇਲਜ਼]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਅੱਠ ਸਾਲ ਰਿਹਾ। ਉਸ ਨੇ ਉੱਥੇ ਦੋ ਡਿਪਲੋਮੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਇਕ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਆਰਟਸ (ਕਾਮਿਕਸ ਵਿਕਲਪ) ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਬ੍ਰਸੇਲਜ਼ ਦੇਲਿਥੋਗ੍ਰਾਫੀ / ਉੱਕਰੀ ਵਿੱਚ।<ref>[http://www.bandedessinee.cfwb.be/index.php?id=10341 Page consacrée à Julie Maroh sur le site de la Fédération Wallonie-Bruxelles]</ref> ਉਸ ਨੇ 19 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ''ਬਲੂ ਇਜ਼ ਏ ਵਾਰਮ ਕਲਰ'' ਲਿਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਜ ਸਾਲ ਲੱਗ ਗਏ।  == ਰਚਨਾਵਾਂ == * ''ਬਲੂ ਇਜ਼ ਏ ਵਾਰਮ ਕਲਰ'' <ref>{{Cite web|url=http://www.arsenalpulp.com/bookinfo.php?index=385|title=Arsenal Pulp Press|archive-url=https://web.archive.org/web/20130701090121/http://www.arsenalpulp.com/bookinfo.php?index=385|archive-date=2013-07-01|access-date=2013-06-24}}</ref> ( ''Le bleu est une couleur chaude'' ), ਆਰਸਨਲ ਪਲਪ ਪ੍ਰੈਸ, 2013-{{ISBN|978-1551525143}} ਸਰਲੇਖ ਗਲੇਨੈਟ ਦੁਆਰਾ 2010 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 2011 ਐਂਗੋਲੇਮ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਮਿਕਸ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ਇਨਾਮ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ।<ref>[http://www.bdangouleme.com/palmares-officiel Bdangoulme.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20121120110930/http://www.bdangouleme.com/palmares-officiel|date=2012-11-20}}</ref> ਇਸਨੂੰ ਅਬਦੇਲਾਤੀਫ ਕੇਚੀਚ ਦੁਆਰਾ ਫ਼ਿਲਮ ਵਿੱਚ 2013 ਦੇ ਕਾਨਸ ਫਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ ਵਿੱਚ ''ਬਲੂ ਇਜ਼ ਦ ਵਾਰਮੇਸਟ ਕਲਰ'' ( ਪਾਲਮੇ ਡੀ ਓਰ ) ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਨਾਲ ਰੂਪਾਂਤਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2013/10/25/movies/blue-is-the-warmest-color-directed-by-abdellatif-kechiche.html?_r=0&pagewanted=2|title=For a While, Her Life Is Yours|last=Scott|first=A.O.|date=October 24, 2013|work=The New York Times}}</ref> * ''ਸਕੈਂਡਲਨ'' (2013) * ''ਬ੍ਰਹਮਸ'' (2015) * ਬੋਡੀ ਮਿਉਜ਼ਕ (2017) <ref>{{Cite news|url=http://culturebox.francetvinfo.fr/livres/bande-dessinee/corps-sonores-le-nouvel-hymne-a-l-amour-de-julie-maroh-252513|title='Corps sonores': le nouvel hymne à l'amour de Julie Maroh|date=14 February 2017|publisher=France Télévisions}}</ref> * ਯੂ ਬ੍ਰਰਾਊਟ ਮੀ ਦ ਓਸੀਅਨ (2020) <ref>{{Cite news|url=https://www.polygon.com/comics/2020/5/8/21251916/dc-comics-aqualad-gay-graphic-novel-julie-maroh-alex-sanchez-you-brought-me-the-ocean|title=Aquaman's sidekick gets a coming-out story from the creator of Blue Is the Warmest Color|last=Polo|first=Susana|date=May 8, 2020|work=Polygon}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{ਦਫ਼ਤਰੀ ਵੈੱਬਸਾਈਟ|http://www.juliemaroh.com}} * {{YouTube|ghxAjKs6KlU|Angoulême 2011 - Interview de Julie Maroh, gagnante du Prix du public Fnac-Sncf}} gagnante du Prix du public Fnac-Sncf (in French) * ਆਰਸਨਲ ਪਲਪ ਪ੍ਰੈਸ ਵਿਖੇ [https://arsenalpulp.com/Contributors/M/Maroh-Julie ਮਾਰੋਹ] * {{cite book|url=http://www.arsenalpulp.com/bookinfo.php?index=385|title=Blue Is the Warmest Color|publisher=Arsenal Pulp Press|access-date=2013-06-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20130701090121/http://www.arsenalpulp.com/bookinfo.php?index=385|archive-date=2013-07-01|url-status=dead}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1985]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] lvddo81q87hoh0u5ji8f59tanaifkfa 2 141224 609723 609604 2022-07-30T17:02:19Z Gill jassu 31716 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable sortable" |- ! colspan=3| 1^st round: 12.01.2022–21.04.2022 !! colspan=3| 2^nd round: 22.04.2022–30.07.2022 |- ! No. !! Article !! Date !! No. !! Article !! Date |- | 1 || [[ਕਲਾ ਦਾ ਕੰਮ]] || 12-01-2022 || 1 || [[ਸੰਸਾਰ]] || 22.04.2022 |- | 2 || [[ਅਰਮੀਨੀਆਈ ਕਲਾ]] || 13-01-2022 || 2 || [[ਈਕੁਮੇਨ]] || 23.04.2022 |- | 3 || [[ਆਸਟਰੇਲੀਆਈ ਕਲਾ]] || 14-01-2022 || 3 || [[ਅਲਾਸਕਾ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ]] || 24.04.2022 |- | 4 || [[ਜਰਮਨ ਕਲਾ]] || 15-01-2022 || 4 || [[ਸਲਾਨਾ ਚੱਕਰ]] || 25.04.2022 |- | 5 || [[ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਕਲਾ]] || 16-01-2022 || 5 || [[ਐਂਥਰੋਪੋਸਫੀਅਰ]] || 26.04.2022 |- | 6 || [[ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਕਲਾ]] || 17-01-2022 || 6 || [[ਬਾਇਓਸਪੀਲੋਜੀ]] || 27.04.2022 |- | 7 || [[ਮਲੇਸ਼ੀਅਨ ਕਲਾ]] || 18-01-2022 || 7 || [[ਕੈਸਕੇਡਜ਼ ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ]] || 28.04.2022 |- | 8 || [[ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ੀ ਕਲਾ]] || 19-01-2022 || 8 || [[ਕਾਲਕ੍ਰਮ]] || 29.04.2022 |- | 9 || [[ਭਾਰਤੀ ਕਲਾ]] || 20-01-2022 || 9 || [[ਧਰਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਹਫ਼ਤਾ]] || 30.04.2022 |- | 10 || [[ਮਿਆਂਮਾਰ ਦੀ ਕਲਾ]] || 21-01-2022 || 10 || [[ਐਸਡੈਟ]] || 01.05.2022 |- | 11 || [[ਕਲਾ ਸੰਸਾਰ]] || 22-01-2022 || 11 || [[ਭੂ-ਰਸਾਇਣ]] || 02.05.2022 |- | 12 || [[ਤੁਵਾਲੂ ਦੀ ਕਲਾ]] || 23-01-2022 || 12 || [[ਜੀਓਇਨਫੋਰਮੈਟਿਕਸ]] || 03.05.2022 |- | 13 || [[ਸੋਮਾਲੀ ਕਲਾ]] || 24-01-2022 || 13 || [[ਜਿਓਮਕੈਨਿਕਸ]] || 04.05.2022 |- | 14 || [[ਕੋਰੀਆਈ ਕਲਾ]] || 25-01-2022 || 14 || [[ਜਿਓਰੈਫ]] || 05.05.2022 |- | 15 || [[ਸ਼੍ਰੀ ਲੰਕਾ ਦੀਆਂ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਆਰਟਸ]] || 26-01-2022 || 15 || [[GNS ਵਿਗਿਆਨ]] || 06.05.2022 |- | 16 || [[ਤੁਰਕੀ ਕਲਾ]] || 27-01-2022 || 16 || [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਿਕਾਸ]] || 07.05.2022 |- | 17 || [[ਅਫਰੀਕੀ ਕਲਾ]] || 28-01-2022 || 17 || [[ਪੈਲੀਓਜੀਓਸਾਇੰਸ]] || 08.05.2022 |- | 18 || [[ਜਾਰਡਨ ਦੀ ਕਲਾ]] || 29-01-2022 || 18 || [[ਪੈਲੀਓਇੰਟੈਂਸਿਟੀ]] || 09.05.2022 |- | 19 || [[ਚਿਲੀ ਕਲਾ]] || 30-01-2022 || 19 || [[ਪੈਲੀਓਨਟੋਲੋਜੀ]] || 10.05.2022 |- | 20 || [[ਸਰਬੀਆਈ ਕਲਾ]] || 31-01-2022 || 20 || [[ਭੌਤਿਕ ਭੂਗੋਲ]] || 11.05.2022 |- | 21 || [[ਫਲਸਤੀਨੀ ਕਲਾ]] || 01-02-2022 || 21 || [[ਸੈਡਲਰ ਪ੍ਰਭਾਵ]] || 12.05.2022 |- | 22 || [[ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨੀ ਕਲਾ]] || 02-02-2022 || 22 || [[ਭੂਚਾਲ ਸਮੁੰਦਰੀ ਵਿਗਿਆਨ]] || 13.05.2022 |- | 23 || [[ਕੁੱਕ ਟਾਪੂ ਕਲਾ]] || 03-02-2022 || 23 || [[ਮਿੱਟੀ ਸੂਰਜੀਕਰਣ]] || 14.05.2022 |- | 24 || [[ਨਿਊਜ਼ੀਲੈਂਡ ਕਲਾ]] || 04-02-2022 || 24 || [[ਠੋਸ ਧਰਤੀ‎]] || 15.05.2022 |- | 25 || [[ਦੱਖਣੀ ਅਫ਼ਰੀਕੀ ਕਲਾ]] || 05-02-2022 || 25 || [[ਜਵਾਲਾਮੁਖੀ ਵਿਗਿਆਨ]] || 16.05.2022 |- | 26 || [[ਫਿਲੀਪੀਨਜ਼ ਵਿੱਚ ਕਲਾ]] || 06-02-2022 || 26 || [[ਟ੍ਰੈਵਰਸ (ਸਰਵੇਖਣ)]] || 17.05.2022 |- | 27 || [[ਕਤਰ ਕਲਾ]] || 07-02-2022 || 27 || [[ਧਰਤੀ ਦਾ ਪੜਾਅ]] || 18.05.2022 |- | 28 || [[ਲਾਓ ਕਲਾ]] || 08-02-2022 || 28 || [[ਉਪ-ਤੂਫਾਨ]] || 19.05.2022 |- | 29 || [[ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਵਿਜ਼ੂਅਲ ਆਰਟਸ]] || 09-02-2022 || 29 || [[ਜਾਰਾਮੀਲੋ ਰਿਵਰਸਲ]] || 20.05.2022 |- | 30 || [[ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸ]] || 10-02-2022 || 30 || [[ਧਰਤੀ ਦਾ ਪਰਛਾਵਾਂ]] || 21.05.2022 |- | 31 || [[ਵੈਲਸ਼ ਕਲਾ]] || 11-02-2022 || 31 || [[ਭੂ-ਕੇਂਦਰੀ ਔਰਬਿਟ]] || 22.05.2022 |- | 32 || [[ਵੀਅਤਨਾਮੀ ਕਲਾ]] || 12-02-2022 || 32 || [[ਥਰਮੋਪੌਜ਼]] || 23.05.2022 |- | 33 || [[ਪੋਲਿਸ਼ ਕਲਾ]] || 13-02-2022 || 33 || [[ਟਰਬੋਪੌਜ਼]] || 24.05.2022 |- | 34 || [[ਓਵਰ ਮਾਡਲ ਵਾਲੀ ਖੋਪੜੀ]] || 14-02-2022 || 34 || [[ਕੁਨਿਉ ਕੁਆਂਟੁ]] || 25.05.2022 |- | 35 || [[ਬੋਸਨੀਆ ਅਤੇ ਹਰਜ਼ੇਗੋਵੀਨਾ ਕਲਾ]] || 15-02-2022 || 35 || [[ਡੈਂਡੇਲੀਅਨ ਊਰਜਾ]] || 26.05.2022 |- | 36 || [[ਪਾਪੂਆ ਨਿਊ ਗਿਨੀ ਕਲਾ]] || 16-02-2022 || 36 || [[ਧਰਤੀ ਦਾ ਨਾਜ਼ੁਕ ਭਾਗ]] || 27.05.2022 |- | 37 || [[ਅਲਮੈਨਕ ਕਲਾ]] || 17-02-2022 || 37 || [[ਧਰਤੀ ਦਾ ਸਮਾਂ]] || 28.05.2022 |- | 38 || [[ਆਰਟਬੈਂਕ]] || 18-02-2022 || 38 || [[ਤਾਨੀਆ ਏਬੀ]] || 29.05.2022 |- | 39 || [[ਗਲੋਬਲ ਕਲਾ]] || 19-02-2022 || 39 || [[ਐਡ ਬੇਅਰਡ]] || 30.05.2022 |- | 40 || [[ਜੂਲੀਅਨ ਬੀਵਰ]] || 20-02-2022 || 40 || [[ਰਵਿੰਦਰ ਬਾਂਸਲ]] || 31.05.2022 |- | 41 || [[ਕੈਨੇਡਾ ਹਾਊਸ]] || 21-02-2022 || 41 || [[ਫਰਾਂਸਿਸ ਬਾਰਕਲੇ]] || 01.06.2022 |- | 42 || [[ਬਲੂ ਸਟਾਰ ਪ੍ਰੈਸ]] || 22-02-2022 || 42 || [[ਵਿਲੀਅਮ ਡੈਂਪੀਅਰ]] || 02.06.2022 |- | 43 || [[ਰਾਇਲ ਆਰਟੇਲ]] || 23-02-2022 || 43 || [[ਵਾਇਲੇਟ ਕੋਰਡਰੀ]] || 03.06.2022 |- | 44 || [[ਪੀਟਰ ਮਿਸ਼ੇਲ]] || 24-02-2022 || 44 || [[ਪੈਲੇ ਹੁਲਡ]] || 04.06.2022 |- | 45 || [[ਕੈਰੀ ਮੌਰਿਸ]] || 25-02-2022 || 45 || [[ਜ਼ਿਕੀ ਸ਼ੇਕਡ]] || 05.06.2022 |- | 46 || [[ਪੈਰਿਸ ਵਿੱਚ ਕਲਾ]] || 26-02-2022 || 46 || [[ਇਵਾਨ ਵਿਸਿਨ]] || 06.06.2022 |- | 47 || [[ਅਰਬੇਸਕ]] || 27-02-2022 || 47 || [[ਜੇਮਸ ਕੇਚਲ]] || 07.06.2022 |- | 48 || [[ਚੰਪਾ ਦੀ ਕਲਾ]] || 28-02-2022 || 48 || [[ਬਿਮਲ ਮੁਖਰਜੀ]] || 08.06.2022 |- | 49 || [[ਰੇਨਰ ਕਰੋਨ]] || 01-03-2022 || 49 || [[ਕਲੇਰ ਫਰਾਂਸਿਸ]] || 09.06.2022 |- | 50 || [[ਆਧੁਨਿਕ ਕਲਾ]] || 02-03-2022 || 50 || [[ਨਥਾਨਿਏਲ ਪੋਰਟਲਾਕ]] || 10.06.2022 |- | 51 || [[ਕਲਾ ਆਲੋਚਕ]] || 03-03-2022 || 51 || [[ਯੂਰੀ ਲਿਸਿਆਨਸਕੀ ]] || 11.06.2022 |- | 52 || [[ਪਲਿੰਕਾਰਟ]] || 04-03-2022 || 52 || [[ਚਾਰਲਸ ਜੈਕਿਨੋਟ]] || 12.06.2022 |- | 53 || [[ਮੂਰਤੀ-ਵਿਗਿਆਨ]] || 05-03-2022 || 53 || [[ਜੀਓਨ (ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨ)]] || 13.06.2022 |- | 54 || [[ਦਾਨ ਲਈ ਕਲਾ]] || 06-03-2022 || 54 || [[ਟ੍ਰੈਵਿਸ ਲੁਡਲੋ]] || 14.06.2022 |- | 55 || [[ਅਫਰੀਕੀ ਲੋਕ ਕਲਾ]] || 07-03-2022 || 55 || [[ਜਾਰਜ ਸ਼ੈਲਵੋਕ]] || 15.06.2022 |- | 56 || [[ਆਰਟਵਾਸ਼ਿੰਗ]] || 08-03-2022 || 56 || [[ਵੀਨਸ ਦੀ ਪੱਟੀ]] || 16.06.2022 |- | 57 || [[ਮੈਕਰੋਨੀ ਕਲਾ]] || 09-03-2022 || 57 || [[ਭੂਗੋਲਿਕ ਜ਼ੋਨ]] || 17.06.2022 |- | 58 || [[ਅਬੂ ਧਾਬੀ ਕਲਾ]] || 10-03-2022 || 58 || [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਸੰਸਾਰ]] || 18.06.2022 |- | 59 || [[ਡਰੋਨ ਕਲਾ]] || 11-03-2022 || 59 || [[ਗਦਾਨੀ]] || 19.06.2022 |- | 60 || [[ਕਾਗਜ਼ੀ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ]] || 12-03-2022 || 60 || [[ਖੰਟੀ ਸਾਗਰ]] || 20.06.2022 |- | 61 || [[ਫਿਜ਼ੀਓਪਲਾਸਟਿਕ ਕਲਾ]] || 13-03-2022 || 61 || [[ਮੇਸੋਪਲੇਟਸ]] || 21.06.2022 |- | 62 || [[ਕਲਾ ਸਕੂਲ]] || 14-03-2022 || 62 || [[ਗਲੋਬਲ ਦਿਮਾਗ]] || 22.06.2022 |- | 63 || [[ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸ਼ਿਲਪਕਾਰੀ]] || 15-03-2022 || 63 || [[ਐਡਵਰਡ ਲੈਟੀਮਰ ਬੀਚ ਜੂਨੀਅਰ]] || 23.06.2022 |- | 64 || [[ਭੂਮੀ ਕਲਾ]] || 16-03-2022 || 64 || [[ਜਿਓਟਾਰਗੇਟਿੰਗ]] || 24.06.2022 |- | 65 || [[ਵਿਚਾਰ ਕਲਾ]] || 17-03-2022 || 65 || [[ਜਿਓਮੈਸੇਜਿੰਗ]] || 25.06.2022 |- | 66 || [[ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਲਾ]] || 18-03-2022 || 66 || [[ਭੂ-ਵਾੜ]] || 26.06.2022 |- | 67 || [[ਸੰਦਰਭ ਕਲਾ]] || 19-03-2022 || 67 || [[ਏਸ਼ੀਆ ਕੌਂਸਲ]] || 27.06.2022 |- | 68 || [[ਚੈਂਪਮੋਲ]] || 20-03-2022 || 68 || [[ਵੈਬ ਚਿਲੀਜ਼]] || 28.06.2022 |- | 69 || [[ਵਿਸ਼ਵ ਲਈ ਕਲਾ]] || 21-03-2022 || 69 || [[ਐਰੋਸੋਲ]] || 29.06.2022 |- | 70 || [[ਅਮੀਨਾ ਅਹਿਮਦ ਆਹੂਜਾ]] || 22-03-2022 || 70 || [[ਹੇਟਰੋਸਫੀਅਰ]] || 30.06.2022 |- | 71 || [[ਲਕਸ਼ਮੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਸਿਹਾਰੇ]] || 23-03-2022 || 71 || [[ਪਰਾਗ ਦੀ ਗਿਣਤੀ]] || 01.07.2022 |- | 72 || [[ਸੂਜ਼ੀ ਗੈਬਲਿਕ]] || 24-03-2022 || 72 || [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਹਵਾ]] || 02.07.2022 |- | 73 || [[ਡਾਂਸ ਆਲੋਚਨਾ]] || 25-03-2022 || 73 || [[ਹਵਾ ਦੀ ਖੜੋਤ]] || 03.07.2022 |- | 74 || [[ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਨੇਮਾ]] || 26-03-2022 || 74 || [[ਮੇਸੋਪੌਜ਼]] || 04.07.2022 |- | 75 || [[ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਕਲਾ ਆਲੋਚਨਾ]] || 27-03-2022 || 75 || [[ਕਾਲਾ ਕਾਰਬਨ]] || 05.07.2022 |- | 76 || [[ਲੌਰਾ ਹਾਰਡਿੰਗ]] || 28-03-2022 || 76 || [[ਵਾਯੂਮੰਡਲ ਨਦੀ]] || 06.07.2022 |- | 77 || [[ਚਾਰਲਸ ਜੇਨਕਸ]] || 29-03-2022 || 77 || [[ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਜੈੱਟ]] || 07.07.2022 |- | 78 || [[ਰੋਵਨ ਮੂਰ]] || 30-03-2022 || 78 || [[ਪੁਲਾੜ ਵਿਗਿਆਨ]] || 08.07.2022 |- | 79 || [[ਸਾਰਾ ਰਹਿਬਰ]] || 31-03-2022 || 79 || [[ਧੁੰਦ ਦਾ ਧਨੁਸ਼]] || 09.07.2022 |- | 80 || [[ਸਟੈਪਫਰਹੌਸ]] || 01-04-2022 || 80 || [[ਡੀਜ਼ਲ ਨਿਕਾਸ]] || 10.07.2022 |- | 81 || [[ਹੈਗੋਇਟਾ]] || 02-04-2022 || 81 || [[ਫਰਾਜ਼ੀਲ ਬਰਫ਼]] || 11.07.2022 |- | 82 || [[ਫੌਜੀ ਕਲਾ]] || 03-04-2022 || 82 || [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਪਰਤ]] || 12.07.2022 |- | 83 || [[ਡਾਈਂਗ ਗੌਲ]] || 04-04-2022 || 83 || [[ਧਰੁਵੀ ਔਰਬਿਟ]] || 13.07.2022 |- | 84 || [[ਯੁੱਧ ਕਲਾਕਾਰ]] || 05-04-2022 || 84 || [[ਅਨੀਸ਼ੀਅਨ]] || 14.07.2022 |- | 85 || [[ਰੋਵਨ ਕ੍ਰੋ]] || 06-04-2022 || 85 || [[ਸਾਦੁਨ ਬੋਰੋ]] || 15.07.2022 |- | 86 || [[ਸੈਮੂਅਲ ਰੈਡਗ੍ਰੇਵ]] || 07-04-2022 || 86|| [[ਐਲਨ ਪ੍ਰਿਡੀ]] || 16.07.2022 |- | 87 || [[ਅਨਸਰੇਟਡ]] || 08-04-2022 || 87 || [[ਵਿਕਟਰ ਕਲੱਬ]] || 17.07.2022 |- | 88 || [[ਅਲਟਰਮੋਡਰਨ]] || 09-04-2022 || 88 || [[ਜੇਮਸ ਪਾਰਕਿੰਸਨ]] || 18.07.2022 |- | 89 || [[ਕੋਡਿਕੋਲੋਜੀ]] || 10-04-2022 || 89 || [[ਐਲਫ੍ਰੇਡ ਡੀ ਗ੍ਰਾਜ਼ੀਆ]] || 19.07.2022 |- | 90 || [[ਸਥਾਨਿਕ ਪ੍ਰਤੀਕ]] || 11-04-2022 || 90 || [[ਸਮੁੰਦਰੀ ਰਿਗਰੈਸ਼ਨ]] || 20.07.2022 |- | 91 || [[ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੀ ਲਾਈਨ]] || 12-04-2022 || 91 || [[ਪੰਛੀਆਂ ਦਾ ਵਿਨਾਸ਼]] || 21.07.2022 |- | 92 || [[ਮਾਸ]] || 13-04-2022 || 92 || [[ਬਿਲ ਕਿੰਗ (ਰਾਇਲ ਨੇਵੀ ਅਫਸਰ)]] || 22.07.2022 |- | 93 || [[ਕੁਬਾ ਕਲਾ]] || 14-04-2022 || 93 || [[ਮਾਰਕ ਬੀਓਮੋਂਟ (ਸਾਈਕਲ ਸਵਾਰ)]] || 23.07.2022 |- | 94 || [[ਪੂਰਬੀਵਾਦ]] || 15-04-2022 || 94 || [[ਜੇਮਸ ਮੈਗੀ (ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਪਤਾਨ)]] || 24.07.2022 |- | 95 || [[ਟੋਂਡੋ (ਕਲਾ)]] || 16-04-2022 || 95 || [[ਰਿਚਰਡ ਰਸਲ ਵਾਲਡਰੋਨ]] || 25.07.2022 |- | 96 || [[ਯੂਰਪ ਦੀ ਕਲਾ]] || 17-04-2022 || 96 || [[ਰਾਬਰਟ ਗ੍ਰੇ (ਸਮੁੰਦਰੀ ਕਪਤਾਨ)]] || 26.07.2022 |- | 97 || [[ਮੀਡੀਆ ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸ]] || 18-04-2022 || 97 || [[ਐਲੇਕ ਰੋਜ਼]] || 27.07.2022 |- | 98 || [[ਤਕਨੀਕੀ ਕਲਾ ਇਤਿਹਾਸ]] || 19-04-2022 || 98 || [[ਫਰਾਂਸਿਸ ਫਲੈਚਰ (ਪੁਜਾਰੀ)]] || 28.07.2022 |- | 99 || [[ਸੂਡੋਰੀਅਲਿਜ਼ਮ]] || 20-04-2022 || 99 || [[ਥਾਮਸ ਵੈਸਟਬਰੂਕ ਵਾਲਡਰੋਨ (ਕੌਂਸਲ)]] || 29.07.2022 |- | 100 || [[ਨਿਊਰੋਆਰਥਿਸਟਰੀ]] || 21-04-2022 || 100 || [[ਆਰਥਰ ਬਲੈਸਿਟ]] || 30.07.2022 |} hu5n4g7zd2qgst802zy96j6fpfpclg2 0 141267 609753 604073 2022-07-31T02:02:21Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{short description|Members of Punjab Legislative Assembly}}{{Infobox legislature|name=16ਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ|election8=|party6=|election6=|leader7_type=[[List of Leader of Opposition in Punjab Legislative Assembly|Leader of the Opposition]]|leader7=TBA|party7=[[Indian National Congress|INC]]|election7=March 2022|leader8_type=|leader8=|party8=|structure1=[[File:Punjab (India) Vidhan Sabha Parties 2022.svg|Punjab (India) Vidhan Sabha Parties 2022]]|leader6_type=ਉਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ|structure1_res=300px|members='''117'''|political_groups1='''[[ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ]] (92)''' *{{Color box|#5bb30e|border=black}} [[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ|ਆਪ]] (92) '''[[ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ, ਭਾਰਤ#ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ|ਵਿਰੋਧੀ ਧਿਰ]] (25)''' *{{Color box|#00DDFF|border=black}} [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ|ਕਾਂਗਰਸ]] (18) *{{Color box|#ff9933|border=black}} [[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ|ਅਕਾਲੀ]] (3) *{{Color box|#FF8000|border=black}} [[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ|ਭਾਜਪਾ]] (2) *{{Color box|{{party color|Bahujan Samaj Party}}|border=black}} [[ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ |ਬਸਪਾ]] (1) *{{Color box|{{party color|Independent (politician)}}|border=black}} [[ਆਜਾਦ]] (1)|voting_system1=[[First-past-the-post]]|last_election1=[[2022 Punjab Legislative Assembly election|20 February 2022]]|next_election1=February 2027 or earlier|Election_Result=|meeting_place=[[Palace of Assembly (Chandigarh)|Palace of Assembly]], [[Chandigarh]], [[India]]|website=[http://punjabassembly.gov.in/ Homepage]|leader6=|election5=ਮਾਰਚ 2022|native_name=|party2=[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ|ਆਪ ]]|coa_pic=|coa_res=|session_room=|established=2022|preceded_by=15ਵੀਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ|house_type=ਇਕਸਦਨੀ|term_length=5 years|leader2_type=ਸਪੀਕਰ|leader2=ਕੁਲਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧਵਾਂ|election2=21 ਮਾਰਚ 2022|party5=[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ|ਆਪ ]]|leader3_type=ਡਿਪਟੀ ਸਪੀਕਰ|leader3=ਐਲਾਨ ਬਾਕੀ|party3=[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ|ਆਪ ]]|election3=ਮਾਰਚ 2022|leader4_type=ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ|leader4=[[ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ]]|party4=[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ|ਆਪ ]]|election4=16 ਮਾਰਚ 2022|leader5_type=ਉਪ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ|leader5=ਐਲਾਨ ਬਾਕੀ|constitution=[[Constitution of India]]}}Election for the '''Sixteenth Legislative Assembly''' was held in the Indian state of [[Punjab (India)|Punjab]]. Polling was done on 20 February 2022 to elect the 117 members of the [[Punjab Legislative Assembly]]. The counting of votes declaration of results was done on 10 March 2022.<ref name="List Financialexpress">{{cite news|url=https://www.financialexpress.com/india-news/punjab-assembly-election-results-2022-check-full-list-of-winners-constituency-wise-complete-list-of-punjab-results-2022-bjp-congress-akali-dal-aap/2456066/|title=Punjab election 2022, Punjab election results 2022, Punjab election winners list, Punjab election 2022 full list of winners, Punjab election winning candidates, Punjab election 2022 winners, Punjab election 2022 winning candidates constituency wise|work=Financialexpress|access-date=10 March 2022|language=en}}</ref><ref name="2022 Winner list">{{cite news|url=https://www.news18.com/assembly-elections-2022/punjab/all-winners/|title=All Winners List of Punjab Assembly Election 2022 {{!}} Punjab Vidhan Sabha Elections|work=News18|access-date=10 March 2022|language=en}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.hindustantimes.com/elections/punjab-assembly-election/punjab-election-result-2022-check-constituency-wise-leading-trailing-candidates-full-list-of-winners-aap-bhagwant-mann-congress-charanjit-singh-channi-bjp-akalis-election-news-today-101646877618898.html|title=Punjab election 2022 result constituency-wise: Check full list of winners|date=10 March 2022|work=Hindustan Times|access-date=10 March 2022|language=en}}</ref> The [[15th Punjab Assembly|Fifteenth Punjab assembly]] was dissolved on 11 March 2022. The dissolution was necessitated after the results of the election was declared on 10 March.<ref name="Dissolved 11 March 2022">{{cite news|url=https://www.thestatesman.com/states/punjab-governor-dissolves-15th-punjab-assembly-1503051390.html|title=Punjab Governor dissolves 15th Punjab Assembly|date=11 March 2022|work=The Statesman|access-date=27 March 2022}}</ref><ref name="recommends dissolution 11 March 2022">{{cite news|url=https://www.thestatesman.com/cities/chandigarh/punjab-cabinet-recommends-governor-dissolution-15th-punjab-assembly-1503051314.html|title=Punjab Cabinet recommends Governor for dissolution of 15th Punjab Assembly|date=11 March 2022|work=The Statesman|access-date=27 March 2022}}</ref> <!-- this section is transcluded on Punjab Legislative Assembly --> <section begin="Composition of Sixteenth Punjab Legislative Assembly" /><section begin="Parties and leaders" /> In the Sixteenth Punjab Legislative Assembly, 92 members of the ruling [[Aam Aadmi Party]] form the treasury benches. The main [[Opposition (politics)|opposition]] party in the assembly is [[Indian National Congress]] with 18 seats. The other parties which are in opposition are [[Shiromani Akali Dal]] [[Bharatiya Janata Party]] [[Bahujan Samaj Party]] and [[Independent politician|Independent]]. AAP MLA, [[Kultar Singh Sandhwan]] was announced as the speaker of the assembly.<ref>{{cite news|url=https://indianexpress.com/article/cities/chandigarh/punjab-cabinet-swearing-in-live-updates-bhagwant-mann-7826467/|title=Punjab Cabinet swearing-in Live Updates: From uprooting corruption to tackling drug addiction in Punjab — newly-inducted Ministers set targets|date=19 March 2022|work=The Indian Express|access-date=19 March 2022|language=en}}</ref> Chief Minister Bhagwant Mann took the oath of office on March 16 at Khatkar Kalan, the ancestral village of [[Bhagat Singh]]. [[Inderbir Singh Nijjar]] took the oath as Protem Speaker. On 17 March Nijjar administered the oath of office to all the 117 legislators of the Sixteenth Punjab Legislative assembly.<ref name="Cabinet NDTV 21 March 2022">{{cite news|url=https://www.ndtv.com/india-news/in-punjab-cabinet-bhagwant-mann-keeps-home-harpal-cheema-gets-finance-2834331|title=In Punjab Cabinet, Bhagwant Mann Keeps Home, Harpal Cheema Gets Finance|date=21 March 2022|work=NDTV.com|access-date=21 March 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220321120858/https://www.ndtv.com/india-news/in-punjab-cabinet-bhagwant-mann-keeps-home-harpal-cheema-gets-finance-2834331|archive-date=21 March 2022|url-status=live}}</ref> == ਚੁਣੇ ਗਏ ਮੈਂਬਰ == ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS191.htm?st=S191|title=ਪਹਿਲੇ 10 ਹਲਕੇ}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS192.htm|title=11-20 ਹਲਕੇ}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS193.htm|title=੨੧-੩੦ ਚੋਣ ਨਤੀਜੇ}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS194.htm|title=੩੧-੪੦ ਹਲਕੇ ਦਾ ਨਤੀਜਾ}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS195.htm|title=੪੧-੫੦}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS196.htm|title=੫੧-੬੦}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS197.htm|title=੬੧-੭੦}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS198.htm|title=੭੧-੮੦}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS199.htm|title=੮੧-੯੦}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS1910.htm|title=੯੧-੧੦੦}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS1911.htm|title=੧੦੧-੧੧੦}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/statewiseS1912.htm|title=੧੧੦-੧੧੭}}</ref> {| class="wikitable sortable" ! rowspan="2" |ਲੜੀ ਨੰਬਰ ! colspan="2" |ਚੋਣ ਹਲਕਾ ! colspan="3" |ਜੇਤੂ ਉਮੀਦਵਾਰ |- !ਨੰਬਰ !ਨਾਮ !ਉਮੀਦਵਾਰ ! colspan="2" |ਪਾਰਟੀ |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਪਠਾਨਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੧ |1 |[[ਸੁਜਾਨਪੁਰ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸੁਜਾਨਪੁਰ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS191.htm?ac=1|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਨਰੇਸ਼ ਪੁਰੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- !੨ |2 |[[ਭੋਆ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੋਆ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS192.htm?ac=2|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਲਾਲ ਚੰਦ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੩ |3 |[[ਪਠਾਨਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਠਾਨਕੋਟ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS193.htm?ac=3|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਅਸ਼ਵਨੀ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ]] | bgcolor="{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੪ |4 |[[ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗੁਰਦਾਸਪੁਰ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS194.htm?ac=4|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਬਰਿੰਦਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਾਹੜਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- !੫ |5 |[[ਦੀਨਾ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦੀਨਾ ਨਗਰ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS195.htm?ac=5|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਅਰੁਣਾ ਚੌਧਰੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- !੬ |6 |[[ਕਾਦੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਾਦੀਆਂ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS196.htm?ac=6|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- !੭ |7 |[[ਬਟਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਟਾਲਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS197.htm?ac=7|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਅਮਨਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ|ਅਮਨਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ (ਸ਼ੈਰੀ ਕਲਸੀ)]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੮ |8 |[[ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼੍ਰੀ ਹਰਗੋਬਿੰਦਪੁਰ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS198.htm?ac=8|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਅਮਰਪਾਲ ਸਿੰਘ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੯ |9 |[[ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਚੂੜੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਚੂੜੀਆਂ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS199.htm?ac=9|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਤ੍ਰਿਪਤ ਰਾਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬਾਜਵਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- !੧੦ |10 |[[ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਨਾਨਕ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1910.htm?ac=10|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਸੁਖਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੧੧ |11 |[[ਅਜਨਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਜਨਾਲਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1911.htm?ac=11|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਕੁਲਦੀਪ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੨ |12 |[[ਰਾਜਾ ਸਾਂਸੀ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਜਾ ਸਾਂਸੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1912.htm?ac=12|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਸੁਖਬਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਸਰਕਾਰੀਆ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- !੧੩ |13 |[[ਮਜੀਠਾ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਮਜੀਠਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1913.htm?ac=13|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਗਨੀਵ ਕੌਰ ਮਜੀਠੀਆ]] | bgcolor="#0018A8" | |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] |- !੧੪ |14 |[[ਜੰਡਿਆਲਾ ਗੁਰੂ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜੰਡਿਆਲਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1914.htm?ac=14|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਹਰਭਜਨ ਸਿੰਘ ਈ.ਟੀ.ਓ.]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੫ |15 |[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਉੱਤਰੀ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਉੱਤਰੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1915.htm?ac=15|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਕੁੰਵਰ ਵਿਜੇ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੬ |16 |[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ (ਪੱਛਮੀ) ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੱਛਮੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1916.htm?ac=16|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਡਾ. ਜਸਬੀਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧੂ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੭ |17 |[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਕੇਂਦਰੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1917.htm?ac=17|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਅਜੈ ਗੁਪਤਾ|ਅਜੇ ਗੁਪਤਾ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੮ |18 |[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੂਰਬੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1918.htm?ac=18|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਜੀਵਨ ਜੋਤ ਕੌਰ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੯ |19 |[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਦੱਖਣੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1919.htm?ac=19|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਇੰਦਰਬੀਰ ਸਿੰਘ ਨਿੱਜਰ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੨੦ |20 |[[ਅਟਾਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਟਾਰੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1920.htm?ac=20|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ (ਸਿਆਸਤਦਾਨ)|ਜਸਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੨੧ |25 |[[ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਾਬਾ ਬਕਾਲਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1925.htm?ac=25|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਦਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਟੌਂਗ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੨੨ |21 |[[ਸ਼੍ਰੀ ਤਰਨ ਤਾਰਨ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਤਰਨ ਤਾਰਨ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1921.htm?ac=21|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ|ਡਾ. ਕਸ਼ਮੀਰ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੨੩ |22 |[[ਖੇਮ ਕਰਨ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਖੇਮ ਕਰਨ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1922.htm?ac=22|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਸਰਵਨ ਸਿੰਘ ਧੁੰਨ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੨੪ |23 |[[ਪੱਟੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪੱਟੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1923.htm?ac=23|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਲਾਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੨੫ |24 |[[ਸ਼੍ਰੀ ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਖਡੂਰ ਸਾਹਿਬ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1924.htm?ac=24|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-12}}</ref> |[[ਮਨਜਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲਾਲਪੁਰਾ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੨੬ |26 |[[ਭੁਲੱਥ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੋਲੱਥ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1926.htm?ac=26|title=ਭੋਲੱਥ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ}}</ref> |[[ਸੁਖਪਾਲ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- !੨੭ |27 |[[ਕਪੂਰਥਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਪੂਰਥਲਾ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1927.htm?ac=27|title=ਕਪੂਰਥਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਰਾਣਾ ਗੁਰਜੀਤ ਸਿੰਘ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- !੨੮ |28 |[[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1928.htm?ac=28|title=ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਰਾਣਾ ਇੰਦਰ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ]] | bgcolor="#EDEAE0" | |[[ਅਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ|ਅਜ਼ਾਦ]] |- !੨੯ |29 |[[ਫਗਵਾੜਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫਗਵਾੜਾ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1929.htm?ac=29|title=ਫਗਵਾੜਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਬਲਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਧਾਲੀਵਾਲ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਜਲੰਧਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੩੦ |30 |[[ਫਿਲੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫਿਲੌਰ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1930.htm?ac=30|title=ਫਿਲੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੌਣ ਹਲਕਾ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਵਿਕਰਮਜੀਤ ਸਿੰਘ ਚੌਧਰੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- !੩੧ |31 |[[ਨਕੋਦਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਕੋਦਰ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1931.htm?ac=31|title=ਨਕੋਦਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਇੰਦਰਜੀਤ ਕੌਰ ਮਾਨ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੩੨ |32 |[[ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼ਾਹਕੋਟ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1932.htm?ac=32|title=ਸ਼ਾਹਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਲਾਡੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- !੩੩ |33 |[[ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਕਰਤਾਰਪੁਰ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1933.htm?ac=33|title=ਸ਼੍ਰੀ ਕਰਤਾਰਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੩੪ |34 |[[ਜਲੰਧਰ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਪੱਛਮੀ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1934.htm?ac=34|title=ਜਲੰਧਰ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਸ਼ੀਤਲ ਅੰਗੂਰਾਲ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੩੫ |35 |[[ਜਲੰਧਰ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਕੇਂਦਰੀ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1935.htm?ac=35|title=ਜਲੰਧਰ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਰਮਨ ਅਰੋੜਾ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੩੬ |36 |[[ਜਲੰਧਰ ਉੱਤਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਉੱਤਰੀ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1936.htm?ac=36|title=ਜਲੰਧਰ ਉੱਤਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ 2022}}</ref> |[[ਅਵਤਾਰ ਸਿੰਘ ਜੂਨੀਅਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- !੩੭ |37 |[[ਜਲੰਧਰ ਕੈਂਟ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲੰਧਰ ਕੈਂਟ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1937.htm?ac=37|title=ਜਲੰਧਰ ਕੈਂਟ ਵਿਧਾਨਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਪਰਗਟ ਸਿੰਘ|ਪ੍ਰਗਟ ਸਿੰਘ ਪੋਵਾਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- !੩੮ |38 |[[ਆਦਮਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਆਦਮਪੁਰ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1938.htm?ac=38|title=ਆਦਮਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਸੁੱਖਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਕੋਟਲੀ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੩੯ |39 |[[ਮੁਕੇਰੀਆਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਮੁਕੇਰੀਆਂ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1939.htm?ac=39|title=ਮੁਕੇਰੀਆਂ}}</ref> |[[ਜੰਗੀ ਲਾਲ ਮਹਾਜਨ]] | bgcolor="{{ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ]] |- !੪੦ |40 |[[ਦਸੂਆ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਸੂਆ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1940.htm?ac=40|title=ਦਸੂਹਾ}}</ref> |[[ਕਰਮਬੀਰ ਸਿੰਘ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੪੧ |41 |[[ਉੜਮੁੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਉਰਮਾਰ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1941.htm?ac=41|title=ਉੜਮੁੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਜਸਵੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜਾ ਗਿੱਲ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੪੨ |42 |[[ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1942.htm?ac=42|title=ਸ਼ਾਮ ਚੌਰਾਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਡਾ. ਰਵਜੋਤ ਸਿੰਘ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੪੩ |43 |[[ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1943.htm?ac=43|title=ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਬ੍ਰਹਮ ਸ਼ੰਕਰ ਜਿੰਪਾ|ਬ੍ਰਮ ਸ਼ੰਕਰ (ਜਿੰਪਾ)]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੪੪ |44 |[[ਚੱਬੇਵਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਚੱਬੇਵਾਲ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1944.htm?ac=44|title=ਚੱਬੇਵਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਡਾ. ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- !੪੫ |45 |[[ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1945.htm?ac=45|title=ਗੜ੍ਹਸ਼ੰਕਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਜੈ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |[[ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸ਼ਹੀਦ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ (ਨਵਾਂਸ਼ਹਿਰ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]] |- !੪੬ |46 |[[ਬੰਗਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੰਗਾ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1946.htm?ac=46|title=ਬੰਗਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਸੁਖਵਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਸੁੱਖੀ ਡਾ.]] | bgcolor="#0018A8" | |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] |- !੪੭ |47 |[[ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1947.htm?ac=47|title=ਨਵਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਡਾ. ਨਛੱਤਰ ਪਾਲ]] | bgcolor="{{ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ/meta/color}}" | |[[ਬਹੁਜਨ ਸਮਾਜ ਪਾਰਟੀ]] |- !੪੮ |48 |[[ਬਲਾਚੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਲਾਚੌਰ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1948.htm?ac=48|title=ਬਲਾਚੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਸੰਤੋਸ਼ ਕੁਮਾਰੀ ਕਟਾਰੀਆ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਰੂਪਨਗਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੪੯ |49 |[[ਸ਼੍ਰੀ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1949.htm?ac=49|title=ਸ਼੍ਰੀ ਅਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਹਰਜੋਤ ਸਿੰਘ ਬੈਂਸ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੫੦ |50 |[[ਰੂਪਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰੂਪਨਗਰ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1950.htm?ac=50|title=ਰੂਪਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਦਿਨੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਚੱਢਾ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੫੧ |51 |[[ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1951.htm?ac=51|title=ਸ਼੍ਰੀ ਚਮਕੌਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ (ਸਿਆਸਤਦਾਨ)|ਚਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਮੋਹਾਲੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ (ਮੋਹਾਲੀ) ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੫੨ |52 |[[ਖਰੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਖਰੜ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1952.htm?ac=52|title=ਖਰੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਅਨਮੋਲ ਗਗਨ ਮਾਨ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੫੩ |53 |[[ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1953.htm?ac=53|title=ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੫੪ |112 |[[ਡੇਰਾ ਬਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡੇਰਾ ਬੱਸੀ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS19112.htm?ac=112|title=ਡੇਰਾ ਬੱਸੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਕੁਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਰੰਧਾਵਾ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੫੫ |54 |[[ਬਸੀ ਪਠਾਣਾਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੱਸੀ ਪਠਾਣਾ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1954.htm?ac=54|title=ਬੱਸੀ ਪਠਾਣਾਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਰੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੫੬ |55 |[[ਸ਼੍ਰੀ ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1955.htm?ac=55|title=ਸ਼੍ਰੀ ਫਤਹਿਗੜ੍ਹ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |ਲਖਬੀਰ ਸਿੰਘ ਰਾਏ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੫੭ |56 |[[ਅਮਲੋਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਮਲੋਹ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1956.htm?ac=56|title=ਅਮਲੋਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |ਗੁਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ 'ਗੈਰੀ' ਬੜਿੰਗ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੫੮ |57 |[[ਖੰਨਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਖੰਨਾ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1957.htm?ac=57|title=ਖੰਨਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਪੰਜਾਬ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |ਤਰੁਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਸੌਂਦ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੫੯ |58 |[[ਸਮਰਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਮਰਾਲਾ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1958.htm?ac=58|title=ਸਮਰਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |ਜਗਤਾਰ ਸਿੰਘ ਦਿਆਲਪੁਰਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੬੦ |59 |[[ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਾਹਨੇਵਾਲ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1959.htm?ac=59|title=ਸਾਹਨੇਵਾਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਹਰਦੀਪ ਸਿੰਘ ਮੁੰਡੀਆਂ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੬੧ |60 |[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੂਰਬੀ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1960.htm?ac=60|title=ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੂਰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਪੰਜਾਬ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |[[ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ|ਦਲਜੀਤ ਸਿੰਘ 'ਭੋਲਾ' ਗਰੇਵਾਲ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੬੨ |61 |[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੱਖਣੀ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1961.htm?ac=61|title=ਲੁਧਿਆਣਾ ਦੱਖਣੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ ਚੌਣ ਨਤੀਜਾ 2022}}</ref> |ਰਜਿੰਦਰ ਪਾਲ ਕੌਰ ਛੀਨਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੬੩ |62 |[[ਆਤਮ ਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਆਤਮ ਨਗਰ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1962.htm?ac=62|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੬੪ |63 |[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਕੇਂਦਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਕੇਂਦਰੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1963.htm?ac=63|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |ਅਸ਼ੋਕ 'ਪੱਪੀ' ਪ੍ਰਾਸ਼ਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੬੫ |64 |[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੱਛਮੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਪੱਛਮੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1964.htm?ac=64|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਗੋਗੀ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੬੬ |65 |[[ਲੁਧਿਆਣਾ ਉੱਤਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਲੁਧਿਆਣਾ ਉੱਤਰੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1965.htm?ac=65|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |ਮਦਨ ਲਾਲ ਬੱਗਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੬੭ |66 |[[ਗਿੱਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗਿੱਲ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1966.htm?ac=66|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |ਜੀਵਨ ਸਿੰਘ ਸੰਗੋਵਾਲ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੬੮ |67 |[[ਪਾਇਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਾਇਲ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1967.htm?ac=67|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |ਮਾਨਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਗਿਆਸਪੁਰਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੬੯ |68 |[[ਦਾਖਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਾਖਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1968.htm?ac=68|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |ਮਨਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਅਯਾਲੀ | bgcolor="#0018A8" | |[[ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ]] |- !੭੦ |69 |[[ਰਾਏਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਏਕੋਟ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1969.htm?ac=69|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |[[ਹਾਕਮ ਸਿੰਘ ਠੇਕੇਦਾਰ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੭੧ |70 |[[ਜਗਰਾਉਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਗਰਾਉਂ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1970.htm?ac=70|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |[[ਸਰਬਜੀਤ ਕੌਰ ਮਾਣੂਕੇ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਮੋਗਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੋਗਾ ਜਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੭੨ |71 |[[ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਨਿਹਾਲ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1971.htm?ac=71|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |ਮਨਜੀਤ ਸਿੰਘ ਬਿਲਾਸਪੁਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੭੩ |72 |[[ਬਾਘਾ ਪੁਰਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਾਘਾ ਪੁਰਾਣਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1972.htm?ac=72|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |[[ਅੰਮ੍ਰਿਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸੁਖਾਨੰਦ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੭੪ |73 |[[ਮੋਗਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਮੋਗਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1973.htm?ac=73|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |[[ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਅਰੋੜਾ|ਡਾ. ਅਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਅਰੋੜਾ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੭੫ |74 |[[ਧਰਮਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਧਰਮਕੋਟ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1974.htm?ac=74|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |ਦਵਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਲਾਡੀ ਧੌਂਸ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਜਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੭੬ |75 |[[ਜ਼ੀਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜ਼ੀਰਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1975.htm?ac=75|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |[[ਨਰੇਸ਼ ਕਟਾਰੀਆ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੭੭ |76 |[[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਸ਼ਹਿਰੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1976.htm?ac=76|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |ਰਣਵੀਰ ਸਿੰਘ ਭੁੱਲਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੭੮ |77 |[[ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦਿਹਾਤੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਿਰੋਜ਼ਪੁਰ ਦਿਹਾਤੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1977.htm?ac=77|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |[[ਰਜਨੀਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਦਹੀਆ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੭੯ |78 |[[ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਗੁਰੂ ਹਰ ਸਹਾਏ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1978.htm?ac=78|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |[[ਫੌਜਾ ਸਿੰਘ ਸਰਾਰੀ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਜਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੮੦ |79 |[[ਜਲਾਲਾਬਾਦ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜਲਾਲਾਬਾਦ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1979.htm?ac=79|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |[[ਜਗਦੀਪ ਕੰਬੋਜ ਗੋਲਡੀ|ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ 'ਗੋਲਡੀ']] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੯੧ |80 |[[ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਾਜ਼ਿਲਕਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1980.htm?ac=80|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |ਨਰਿੰਦਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਸਾਵਨਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੯੨ |81 |[[ਅਬੋਹਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਬੋਹਰ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1981.htm?ac=81|title=ਅਬੋਹਰ ਵਿਧਾਨ ਚੌਣ ਹਲਕਾ ਨਤੀਜੇ 2022}}</ref> |ਸੰਦੀਪ ਜਾਖੜ | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- !੯੩ |82 |[[ਬੱਲੂਆਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੱਲੂਆਣਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1982.htm?ac=82|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |[[ਅਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਮੁਸਾਫਿਰ|ਅਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਗੋਲਡੀ ਮੁਸਾਫਿਰ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਸ੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਜਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੮੪ |83 |[[ਲੰਬੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਲੰਬੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1983.htm?ac=83|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਖੂਡੀਆਂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੪੫ |84 |[[ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਗਿੱਦੜਬਾਹਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1984.htm?ac=84|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |[[ਅਮਰਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਰਾਜਾ ਵੜਿੰਗ]] | bgcolor="{{Indian National Congress/meta/color}}" | |[[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] |- !੮੬ |85 |[[ਮਲੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਲੋਟ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1985.htm?ac=85|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |ਡਾ. ਬਲਜੀਤ ਕੌਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੮੭ |86 |[[ਸ਼੍ਰੀ ਮੁਕਤਸਰ ਸਾਹਿਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮੁਕਤਸਰ]] <ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1986.htm?ac=86|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-13}}</ref> |[[ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ ਕਾਕਾ ਬਰਾੜ|ਜਗਦੀਪ ਸਿੰਘ 'ਕਾਕਾ' ਬਰਾੜ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਜਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੮੮ |87 |[[ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਫ਼ਰੀਦਕੋਟ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=87|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |ਗੁਰਦਿੱਤ ਸਿੰਘ ਸੇਖੋਂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੮੯ |88 |[[ਕੋਟਕਪੂਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਕੋਟਕਪੂਰਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=88|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |ਕੁਲਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸੰਧਵਾਂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੯੦ |89 |[[ਜੈਤੋ (ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ)|ਜੈਤੋ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=89|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |[[ਅਮੋਲਕ ਸਿੰਘ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਬਠਿੰਡਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੯੧ |90 |[[ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਮਪੁਰਾ ਫੂਲ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=90|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |ਬਲਕਾਰ ਸਿੰਘ ਸਿੱਧੂ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੯੨ |91 |[[ਭੁੱਚੋ ਮੰਡੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭੁੱਚੋ ਮੰਡੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=91|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |ਮਾਸਟਰ ਜਗਸੀਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੯੩ |92 |[[ਬਠਿੰਡਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਠਿੰਡਾ ਸ਼ਹਿਰੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=92|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |ਜਗਰੂਪ ਸਿੰਘ ਗਿੱਲ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੯੪ |93 |[[ਬਠਿੰਡਾ ਦਿਹਾਤੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਠਿੰਡਾ ਦਿਹਾਤੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=93|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |[[ਅਮਿਤ ਰਤਨ|ਅਮਿਤ ਰਾਠਾਂ ਕੋਟਫੱਤਾ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੯੫ |94 |[[ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਤਲਵੰਡੀ ਸਾਬੋ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=94|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |ਪ੍ਰੋ. ਬਲਜਿੰਦਰ ਕੌਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੯੬ |95 |[[ਮੌੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮੌੜ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=95|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |ਸੁਖਵੀਰ ਮਾਈਸਰ ਖਾਨਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਮਾਨਸਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮਾਨਸਾ ਜਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੯੭ |96 |[[ਮਾਨਸਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਾਨਸਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=96|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |[[ਵਿਜੇ ਸਿੰਗਲਾ|ਡਾ. ਵਿਜੇ ਸਿੰਗਲਾ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੯੮ |97 |[[ਸਰਦੂਲਗੜ੍ਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸਰਦੂਲਗੜ੍ਹ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=97|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਸਿੰਘ ਬਣਾਵਾਲੀ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੯੯ |98 |[[ਬੁਢਲਾਡਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬੁਢਲਾਡਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=98|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਬੁੱਧ ਰਾਮ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਸੰਗਰੂਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੧੦੦ |99 |[[ਲਹਿਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਲਹਿਰਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=99|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |ਬਰਿੰਦਰ ਕੁਮਾਰ ਗੋਇਲ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੦੧ |100 |[[ਦਿੜ੍ਹਬਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਦਿੜ੍ਹਬਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=100|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |[[ਹਰਪਾਲ ਸਿੰਘ ਚੀਮਾ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੦੨ |101 |[[ਸੁਨਾਮ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸੁਨਾਮ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=101|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |[[ਅਮਨ ਅਰੋੜਾ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੦੩ |107 |[[ਧੂਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਧੂਰੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=107|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |[[ਭਗਵੰਤ ਮਾਨ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੦੪ |108 |[[ਸੰਗਰੂਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਸੰਗਰੂਰ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=108|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |[[ਨਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਭਰਾਜ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਬਰਨਾਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਬਰਨਾਲਾ ਜਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੧੦੫ |102 |[[ਭਦੌੜ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਭਦੌੜ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=102|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |[[ਲਾਭ ਸਿੰਘ ਉਗੋਕੇ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੦੬ |103 |[[ਬਰਨਾਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਬਰਨਾਲਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=103|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |ਗੁਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਮੀਤ ਹੇਅਰ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੦੭ |104 |[[ਮਹਿਲ ਕਲਾਂ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ|ਮਹਿਲ ਕਲਾਂ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=104|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਪੰਡੋਰੀ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੧੦੮ |105 |[[ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣ ਹਲਕਾ|ਮਲੇਰਕੋਟਲਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=105|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |ਡਾ. ਮੁਹੰਮਦ ਜ਼ਮਿਲ ਉਰ ਰਹਿਮਾਨ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੦੯ |106 |[[ਅਮਰਗੜ੍ਹ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਅਮਰਗੜ੍ਹ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=106|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |ਜਸਵੰਤ ਸਿੰਘ ਗੱਜਣ ਮਾਜਰਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- | colspan="6" align="center" style="background-color: grey;" |<span style="color:white;">'''[[ਪਟਿਆਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ]]'''</span> |- !੧੧੦ |109 |[[ਨਾਭਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਨਾਭਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=109|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |ਗੁਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਦੇਵ ਮਾਜਰਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੧੧ |110 |[[ਪਟਿਆਲਾ ਦੇਹਾਤੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਟਿਆਲਾ ਦਿਹਾਤੀ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=110|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |ਡਾ. ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੧੨ |111 |[[ਰਾਜਪੁਰਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਰਾਜਪੁਰਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=111|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |[[ਨੀਨਾ ਮਿੱਤਲ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੧੩ |113 |[[ਘਨੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਘਨੌਰ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=113|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |[[ਗੁਰਲਾਲ ਘਨੌਰ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੧੪ |114 |[[ਸਨੌਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਨੌਰ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=114|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |ਹਰਮੀਤ ਸਿੰਘ ਪਠਾਨਮਾਜਰਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੧੫ |115 |[[ਪਟਿਆਲਾ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਪਟਿਆਲਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=115|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |[[ਅਜੀਤਪਾਲ ਸਿੰਘ ਕੋਹਲੀ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੧੬ |116 |[[ਸਮਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸਮਾਣਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=116|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |ਚੇਤਨ ਸਿੰਘ ਜੌੜੇ ਮਾਜਰਾ | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |- !੧੧੭ |117 |[[ਸ਼ੁਤਰਾਣਾ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ਼ੁਤਰਾਣਾ]]<ref>{{Cite web|url=https://results.eci.gov.in/ResultAcGenMar2022/ConstituencywiseS1987.htm?ac=117|title=Election Commission of India|website=results.eci.gov.in|access-date=2022-03-14}}</ref> |[[ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜ਼ੀਗਰ|ਕੁਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਬਾਜੀਗਰ]] | bgcolor="{{Aam Aadmi Party/meta/color}}" | |[[ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ]] |} {| class="wikitable sortable" |} ਸਰੋਤ: [http://eciresults.nic.in ਭਾਰਤੀ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141218160549/http://eciresults.nic.in/ |date=2014-12-18 }} == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == [[2022 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ]] [[2022 ਦੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ ਵੋਟਰ ਪ੍ਰੋਫਾਇਲ]] [[2022 ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਸਭਾ ਚੌਣਾਂ]] [[2022 ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਚੋਣਾਂ]] == ਹਵਾਲੇ == ehebhcad4s8ymdf0dba462x6jmfq4ub 2 141593 609844 609655 2022-07-31T06:53:07Z Manjit Singh 12163 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable sortable" |- ! colspan=3| 1^st round: 01.05.2022– |- ! No. !! Article !! Date |- | 1 || [[ਇੰਦਰ]] || 01-05-2022 |- | 2 || [[ਸਹਦੇਵ]] || 02-05-2022 |- | 3 || [[ਅਸ਼ਵਿਨੀ ਕੁਮਾਰ]] || 03-05-2022 |- | 4 || [[ਸ਼ਿਸ਼ੂਪਾਲ]] || 04-05-2022 |- | 5 || [[ਦੁਸ਼ਾਸਨ]] || 05-05-2022 |- | 6 || [[ਅਸ਼ਵਥਾਮਾ]] || 06-05-2022 |- | 7 || [[ਵਿਰਾਟ]] || 7-05-2022 |- | 8 || [[ਕਸ਼ਯਪ]] || 8-05-2022 |- | 9 || [[ਵਿਦੁਰ]] || 9-05-2022 |- | 10 || [[ਵਿਕਰਨ]] || 10-05-2022 |- | 11 || [[ਸੰਜਯ]] || 11-05-2022 |- | 12 || [[ਬਕਾਸੁਰ]] || 12-05-2022 |- | 13 || [[ਉਗ੍ਰਸੇਨ]] || 13-05-2022 |- | 14 || [[ਦੁਸ਼ਯੰਤ]] || 14-05-2022 |- | 15 || [[ਮੇਨਕਾ]] || 15-05-2022 |- | 16 || [[ਵਿਚਿਤਰਵੀਰਯ]] || 16-05-2022 |- | 17 || [[ਹਿਡਿੰਬ]] || 17-05-2022 |- | 18 || [[ਪ੍ਰਤੀਪ]] || 18-05-2022 |- | 19 || [[ਯਯਾਤੀ]] || 19-05-2022 |- | 20 || [[ਰੁਕਮੀ]] || 20-05-2022 |- | 21 || [[ਸੰਵਰਣ]] || 21-05-2022 |- | 22 || [[ਰੰਭਾ (ਅਪਸਰਾ)]] || 22-05-2022 |- | 23 || [[ਰਾਜਾ ਪੁਰੂ]] || 23-05-2022 |- | 24 || [[ਵੇਨਾ (ਹਿੰਦੂ ਰਾਜਾ)]] || 24-05-2022 |- | 25 || [[ਭਗਦੱਤ]] || 25-05-2022 |- | 26 || [[ਨਰਕਾਸੁਰ]] || 26-05-2022 |- | 27 || [[ਹਿਰਣਯਾਕਸ਼]] || 27-05-2022 |- | 28 || [[ਹਿਰਣਯਾਕਸ਼ਪ]] || 28-05-2022 |- | 29 || [[ਪ੍ਰਹਿਲਾਦ]] || 29-05-2022 |- | 30 || [[ਅੰਧਕਾਸੁਰ]] || 30-05-2022 |- | 31 || [[ਅਸੁਰ]] || 31-05-2022 |- | 32 || [[ਵਜਰਯਾਨ]] || 1-0-2022 |- | 33 || [[ਕਸ਼ੀਰ ਸਾਗਰ]] || 2-06-2022 |- | 34 || [[ਸ਼ੇਸ਼]] || 3-06-2022, |- | 35 || [[ਵਾਸੁਕੀ]] || 4-06-2022 |- | 36 || [[ਮੈਡਸਟੋਨ (ਲੋਕਧਾਰਾ)]] || 5-06-2022 |- | 37 || [[ਕਾਲੀਆ]] || 06-06-2022 |- | 38 || [[ਕੁਰਮ]] || 7-06-2022 |- | 39 || [[ਵਾਮਨ]] || 8-06-2022 |- | 40 || [[ਪਿੱਤਰ]] || 9-06-2022 |- | 41 || [[ਰਘੂ]] || 10-06-2022 |- | 42 || [[ਅਤਰੀ]] || 11-06-2022 |- | 43 || [[ਗੌਤਮ ਮਹਾਰਿਸ਼ੀ]] || 12-06-2022 |- | 44 ||[[ਜਮਦਗਨੀ]] || 13-06-2022 |- | 45 || [[ਨਰ-ਨਾਰਾਇਣ]] || 14-06-2022 |- | 46 || [[ਸ਼ੁਕਰਚਾਰੀਆ]] || 15-06-2022 |- | 47 || [[ਭ੍ਰਿਗੁ]] || 16-06-2022 |- | 48 || [[ਸ਼ਕਤੀ (ਰਿਸ਼ੀ)]] || 17-06-2022 |- | 49 || [[ਪ੍ਰਜਾਪਤੀ]] || 18-06-2022 |- | 50 || [[ਦਕਸ਼]] || 19-6-2022 |- | 51 || [[ਆਦਿਤਿਆ]] || 20-6-2022 |- | 52 || [[ਮਤਸਯ ਪੁਰਾਣ]] || 21-6-2022 |- | 53 || [[ਤਮਸ (ਦਰਸ਼ਨ)]] || 22-6-2022 |- | 54 || [[ਕੇਦਾਰਨਾਥ]] || 23-6-2022 |- | 55 || [[ਚਾਰ ਧਾਮ]] || 24-06-2022 |- | 56 || [[ਜੁਮਾ ਨਮਾਜ਼]] || 25-06-2022 |- | 57 || [[ਰਾਮਾਨਾਥਸਵਾਮੀ ਮੰਦਰ]] || 26-06-2022 |- | 58 || [[ਦਵਾਰਕਾਧੀਸ਼ ਮੰਦਰ]] || 27-06-2022 |- | 59 || [[ਸ਼੍ਰੀ ਲਕਸ਼ਮੀ ਨਰਸਿਮਹਾ ਮੰਦਰ]] || 28-06-2022 |- | 60 || [[ਮਰੀਚੀ]] || 29-06-2022 |- | 61 || [[ਯੱਗ]] || 30-06-2022 |- | 62 || [[ਰਸਮ]] || 01-07-2022 |- | 63 || [[ਮਥੁਰਾ]] || 02-07-2022 |- | 64 || [[ਧਨੁਸ਼ਕੋਡੀ]] || 03-07-2022 |- | 65 || [[ਅਸ਼ੋਕ ਵਾਟਿਕਾ]] || 04-07-2022 |- | 66 || [[ਕਾਲਿੰਗਾ (ਮਹਾਭਾਰਤ)]] || 05-07-2022 |- | 67 || [[ਰਾਜਗੀਰ]] || 06-07-2022 |- | 68 || [[ਕੰਸ]] || 07-07-2022 |- | 69 || [[ਗੋਕੁਲ]] || 08-07-2022 |- | 70 || [[ਗੋਵਰਧਨ]] || 09-07-2022 |- | 71 || [[ਗੋਵਰਧਨ ਪਰਬਤ]] || 10-07-2022 |- | 72 || [[ਵ੍ਰਿੰਦਾਵਨ]] || 11-07-2022 |- | 73 || [[ਯਮੁਨੋਤਰੀ]] || 12-07-2022 |- | 74 || [[ਯਮੁਨਾ (ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ)]] || 13-07-2022 |- | 75 || [[ਮੁਚਲਿੰਦਾ]] || 14-07-2022 |- | 76 || [[ਅਵਤਾਰ]] || 15-07-2022 |- | 77 || [[ਜੈਨ ਮੰਦਰ]] || 16-07-2022 |- | 78 || [[ਭਗੀਰਥ]] || 17-07-2022 |- | 79 || [[ਸਗਰ (ਰਾਜਾ)]] || 18-07-2022 |- | 80 || [[ਸ਼ਿਵਨਾਥ ਨਦੀ]] || 19-07-2022 |- | 81 || [[ਮੰਦਾਕਿਨੀ ਨਦੀ]] || 20-07-2022 |- | 82 || [[ਤੁੰਗਨਾਥ]] || 21-07-2022 |- | 83 || [[ਰਘੁਨਾਥ ਰਾਓ]] || 22-07-2022 |- | 84 || [[ਆਨੰਦੀਬਾਈ]] || 23-07-2022 |- | 85 || [[ਸ਼ਮਸ਼ੇਰ ਬਹਾਦੁਰ I (ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਰਾਓ)]] || 24-07-2022 |- | 86 || [[ਮਲਹਾਰ ਰਾਓ ਹੋਲਕਰ]] || 25-07-2022 |- | 87 || [[ਬਾਲਾਜੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ]] || 26-07-2022 |- | 88 || [[ਛਤਰਪਤੀ ਸ਼ਾਹੂ]] || 27-07-2022 |- | 89 || [[ਜੈ ਸਿੰਘ I]] || 28-07-2022 |- | 90 || [[ਕੋਇਨਾ ਨਦੀ]] || 29-07-2022 |- | 91 || [[ਪਾਰਵਤੀਬਾਈ]] || 30-07-2022 |- | 92 || [[ਬ੍ਰਾਹਮਣ]] || 31-07-2022 |} abj7pg06uh3zuor4ioty3hha35qvqjo 2 143299 609700 609624 2022-07-30T14:35:43Z Dugal harpreet 17460 wikitext text/x-wiki {| class="wikitable sortable" |- ! colspan=3| 1^st round: 17.06.2022 |- ! No. !! Article !! Date |- | 1 || [[ ਉੜਦ]] || 17-06-2022 |- | 2 || [[ਜਿਮੀਕੰਦ]] || 18-06-2022 |- | 3 || [[ਬਰਗੇਨੀਆ]] || 19-06-2022 |- | 4 || [[ਕਲੀਵੀਆ]] || 20-06-2022 |- | 5 || [[ਲੂਮਾ (ਪੌਦਾ)]] || 21-06-2022 |- | 6 || [[ਅਰੁਮ]] || 22-06-2022 |- | 7 || [[ਬੇਲੇਵਾਲੀਆ]] || 23-06-2022 |- | 8 || [[ਅਰਬੀਅਨ ਜੈਸਮੀਨ]] || 24-06-2022 |- | 9 || [[ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਦਿਵਸ]] || 25-06-2022 |- | 10 || [[ਪੂਰਨਾ ਨਦੀ (ਗੁਜਰਾਤ)]] || 26-06-2022 |- | 11 || [[ਗਲੈਡੀਓਲਸ]] || 27-06-2022 |- | 12 || [[ਨਾਗ ਕੇਸਰ]] || 28-06-2022 |- | 13 || [[ਜੰਗਲੀ ਗੁਲਾਬ ਵਰਜੀਨੀਆ]] || 29-06-2022 |- | 14 || [[ਚਾਗਰੇਸ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ]] || 30-06-2022 |- | 15 || [[ਰੁਬੀਏਸੀ]] || 01-07-2022 |- | 16 || [[ਜ਼ਾਮੀਆ]] || 02-07-2022 |- | 17 || [[ਚੁਕੰਦਰ]] || 03-07-2022 |- | 18 || [[ਆਬੂਜਮਾੜ]] || 04-07-2022 |- | 19 || [[ਪਾਲ ਗੋਗਾਂ]] || 05-07-2022 |- | 20 || [[ਸਮਰਸੈੱਟ ਮਾਮ]] || 06-07-2022 |- | 21 || [[ਬਾਂਦੀਪੁਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ]] || 07-07-2022 |- | 22 || [[ਮੋਲਾਈ ਜੰਗਲ]] || 08-07-2022 |- | 23 || [[ਨਾਮਦਾਫਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ]] || 09-07-2022 |- | 24 || [[ਨਮੰਗਲਮ ਰਿਜ਼ਰਵ ਜੰਗਲ]] || 10-07-2022 |- | 25 || [[ਕੀਬੁਲ ਲਾਮਜਾਓ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ]] || 11-07-2022 |- | 26 || [[ਕੁਕਰੈਲ ਰਾਖਵਾਂ ਜੰਗਲ]] || 12-07-2022 |- | 27 || [[ਸਾਰੰਡਾ ਜੰਗਲ]] || 13-07-2022 |- | 28 || [[ਵੈਂਡਲੁਰ ਰਾਖਵਾਂ ਜੰਗਲ]] || 14-07-2022 |- | 29 || [[ਸ਼ੈਟੀਹੱਲੀ]] || 15-07-2022 |- | 30 || [[ਵਾਇਨਾਡ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਅਸਥਾਨ]] || 16-07-2022 |- | 31 || [[ਤਾਡੋਬਾ ਅੰਧੇਰੀ ਟਾਈਗਰ ਰਿਜ਼ਰਵ]] || 17-07-2022 |- | 32 || [[ਬੈਕੁੰਠਪੁਰ ਜੰਗਲ ]] || 18-07-2022 |- | 33 || [[ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਅਸਥਾਨ ਅਤੇ ਮੋਲੇਮ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ ]] || 19-07-2022 |- | 34 || [[ਭੀਤਰਕਾਣਿਕਾ ਮੈਂਗਰੋਵਜ਼]] || 20-07-2022 |- | 35 || [[ਬੋਂਡਲਾ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਅਸਥਾਨ]] || 21-07-2022 |- | 36 || [[ਕੋਤੀਗਾਓ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਅਸਥਾਨ ]] || 22-07-2022 |- | 37 || [[ਮਹਾਦੇਈ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਅਸਥਾਨ ]] || 23-07-2022 |- | 38 || [[ ਨਗਰਹੋਲ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ ]] || 24-07-2022 |- | 39 || [[ ਨੇਤਰਾਵਲੀ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਅਸਥਾਨ ]] || 25-07-2022 |- | 40 || [[ ਨਵਾਂ ਅਮਰੰਬਲਮ ਰਾਖਵਾਂ ਜੰਗਲ ]] || 26-07-2022 |- | 41 || [[ ਸਲੀਮ ਅਲੀ ਪੰਛੀ ਅਸਥਾਨ ]] || 27-07-2022 |- | 42 || [[ ਪਿਚਾਵਰਮ]] || 28-07-2022 |- | 43 || [[ ਮਾਲੀਆ (ਪੰਛੀ)]] || 29-07-2022 |- | 44 || [[ ਸਾਲ(ਦਰੱਖਤ)]] || 30-07-2022 |} 0qg8mi4k7qo7wavuvzv6guvuyd1glce 0 143429 609927 608676 2022-07-31T10:29:33Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ''' (ਜਨਮ 18 ਦਸੰਬਰ 1991) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/mandeep-singh-398506|title=mandeep-singh}}</ref> ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੀ ਚੋਟੀ ਦੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਿੱਚ [[ਪੰਜਾਬ]] ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-elite-2011-12-522928/punjab-squad-538684/series-squads|title=ranji-trophy-elite-2011-12}}</ref> ਇੱਕ ਸੱਜੇ ਹੱਥ ਦਾ [[ਬੱਲੇਬਾਜ਼ੀ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|ਬੱਲੇਬਾਜ਼]] ਜੋ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਸੱਜੀ ਬਾਂਹ ਦੀ ਮੱਧਮ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ [[ਗੇਂਦਬਾਜ਼ੀ (ਕ੍ਰਿਕਟ)|ਗੇਂਦਬਾਜ਼ੀ]] ਵੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਮਨਦੀਪ ਫਰਾਂਸ<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/nkp-salve-challenger-trophy-2011-12-522929/india-blue-squad-534335/series-squads|title=india-blue-squad-534335/series-squads}}</ref> ,ਉੱਤਰੀ ਜ਼ੋਨ<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/duleep-trophy-2011-12-522932/north-zone-squad-550513/series-squads|title=north-zone-squad}}</ref> ਅਤੇ [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਦੀਆਂ ਟੀਮਾਂ ਲਈ ਵੀ ਖੇਡ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/indian-premier-league-2011-466304/kings-xi-punjab-squad-495843/series-squads|title=kings-xi-punjab-squad}}</ref> ਉਹ 2010 ਆਈਸੀਸੀ [[ਅੰਡਰ-19 ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿਸ਼ਵ ਕੱਪ]] ਲਈ ਭਾਰਤੀ [[ਅੰਡਰ-19 ਕ੍ਰਿਕਟ]] ਟੀਮ ਦਾ ਉਪ-ਕਪਤਾਨ ਸੀ। 18 ਜੁਲਾਈ 2012 ਨੂੰ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਤੰਬਰ 2012 ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀਲੰਕਾ ਵਿੱਚ ਖੇਡੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵਿਸ਼ਵ [[ਟੀ-20 ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ]] ਲਈ 30 ਸੰਭਾਵਿਤ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.wisdenindia.com/yuvraj-included-in-world-t20-probables|title=yuvraj-included-in-world-t20-probables|access-date=2022-07-19|archive-date=2012-08-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20120826015206/http://www.wisdenindia.com/yuvraj-included-in-world-t20-probables|dead-url=unfit}}</ref> ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਅੰਤਿਮ 15 ਮੈਂਬਰੀ ਟੀਮ 'ਚ ਨਹੀਂ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ 18 ਜੂਨ 2016 ਨੂੰ [[ਹਰਾਰੇ ਸਪੋਰਟਸ ਕਲੱਬ]] ਵਿੱਚ ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਆਪਣਾ ਟੀ-ਟਵੰਟੀ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ (T20I) ਡੈਬਿਊ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/india-tour-of-zimbabwe-2016-1007647/zimbabwe-vs-india-1st-t20i-1007655/full-scorecard|title=india-tour-of-zimbabwe-2016}}</ref> == ਘਰੇਲੂ ਕਰੀਅਰ == ਮਨਦੀਪ [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਅਤੇ [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਅਤੇ ਜ਼ੋਨਲ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰੀ ਜ਼ੋਨ ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ। ਆਈਪੀਐਲ ਦੇ 2012 ਸੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ, ਮਨਦੀਪ ਨੇ 16 ਮੈਚਾਂ ਵਿੱਚ 432 ਦੌੜਾਂ ਬਣਾਈਆਂ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋ ਅਰਧ-ਸੈਂਕੜੇ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ, ਅਤੇ [[ਪੰਜਾਬ ਕਿੰਗਜ਼|ਕਿੰਗਜ਼ ਇਲੈਵਨ ਪੰਜਾਬ]] ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੌੜਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਖਿਡਾਰੀ ਵਜੋਂ ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦਾ ਅੰਤ ਕੀਤਾ।<ref>{{Cite web|url=https://stats.espncricinfo.com/indian-premier-league-2012/engine/records/batting/most_runs_career.html?id=6680;team=4342;type=tournament|title=records/batting/most_runs_career}}</ref> ਉਸ ਨੂੰ "ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਦਾ ਰਾਈਜ਼ਿੰਗ ਸਟਾਰ ਅਵਾਰਡ" ਦਾ ਜੇਤੂ ਵੀ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web|url=http://sports.ndtv.com/cricket/news/item/190801-ipl-5-awards-and-honours|title=ipl-5-awards-and-honours|access-date=2022-07-19|archive-date=2012-07-03|archive-url=https://web.archive.org/web/20120703063016/http://sports.ndtv.com/cricket/news/item/190801-ipl-5-awards-and-honours|dead-url=unfit}}</ref> ਉਹ 2015 [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੌੜਾਂ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲਾ ਖਿਡਾਰੀ ਬਣਿਆ। ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਫਾਰਮ ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ, ਉਸ ਨੂੰ [[ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਟੀਮ|ਜ਼ਿੰਬਾਬਵੇ]] ਦੇ 2015 ਦੌਰੇ ਲਈ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਨਵਰੀ 2018 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2018 ਦੀ ਆਈਪੀਐਲ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਰੌਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ|ਰਾਇਲ ਚੈਲੇਂਜਰਜ਼ ਬੰਗਲੌਰ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2018-player-auction-list-of-sold-and-unsold-players-1134446|title=ipl-2018-player-auction-list-of-sold-and-unsold-players}}</ref> 2019 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ [[ਪੰਜਾਬ ਕਿੰਗਜ਼|ਕਿੰਗਜ਼ ਇਲੈਵਨ ਪੰਜਾਬ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਸਮਾਪਤ ਹੋਏ IPL 2020 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੂੰ IPL 2021 ਲਈ ਟੀਮ ਦੁਆਰਾ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਰਵਰੀ 2022 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2022 ਦੇ [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਟੂਰਨਾਮੈਂਟ ਲਈ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1300689|title=ipl-2022-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜਿੰਦਗੀ == ਮਨਦੀਪ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪਿਤਾ [[ਜਲੰਧਰ]] ਵਿੱਚ ਅਥਲੈਟਿਕਸ ਕੋਚ ਸਨ। ਉਹ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਬੇਟੇ ਦੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੀ ਅਭਿਲਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਖੁਸ਼ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਆਪਣੇ ਬੇਟੇ ਦੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਤਾਂ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ [[ਵਿਆਹ]] 2016 ਵਿੱਚ ਜਗਦੀਪ ਜਸਵਾਲ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ [[ਪੁੱਤ|ਪੁੱਤਰ]] ਰਾਜਵੀਰ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 16 ਜਨਵਰੀ 2021 ਨੂੰ ਹੋਇਆ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਹੇਠ ਬਣਾਏ ਸਫ਼ੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਕ੍ਰਿਕਟ]] 0l6bo1ec7bubnub6fbhpzbm27jz1uf2 0 143452 609821 609340 2022-07-31T06:06:30Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਘਾਟ''', ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਗੁਰਦੁਆਰਾ]] ਕੰਗਣ ਘਾਟ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] ਤੋਂ ਲਗਭਗ 650 ਮੀਟਰ (710 ਗਜ਼) ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ [[ਗੰਗਾ ਦਰਿਆ|ਗੰਗਾ ਨਦੀ]] ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਸਿੱਖ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://takhatpatnasahib.in/en/|title=ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ}}</ref> == ਇਤਿਹਾਸ == ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਰੋਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਉਹ ਸਥਾਨ ਹੈ ਜਿੱਥੇ [[ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ]] ਨੇ ਆਪਣੀ ਸੋਨੇ ਦੀ ਚੂੜੀ (ਕੰਗਨ) ਸੁੱਟੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ]] ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਗਿਆਨ [[ਰਾਮ|ਸ੍ਰੀ ਰਾਮ ਚੰਦਰ]] ਦੇ ਇੱਕ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਪੰਡਿਤ ਸ਼ਿਵ ਦੱਤ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://archimedespress.co.uk/books|title=archimedespress.co.uk|access-date=2022-07-20|archive-date=2015-12-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20151212051909/http://archimedespress.co.uk/books|dead-url=unfit}}</ref> ਇਹ ਘਾਟ ਬਿਹਾਰ ਰਾਜ ਵਿੱਚ [[ਤਖ਼ਤ ਸ੍ਰੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ|ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ]] ਸਟੇਸ਼ਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਉੱਪਰ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਗੇਟਵੇ ਦੁਆਰਾ ਚਿੰਨ੍ਹਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗੁਰਦੁਆਰੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨ]] towqqa9b7wluplwbchffcoptdb844da 0 143584 609822 609217 2022-07-31T06:06:57Z InternetArchiveBot 37445 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki ਲਖਪਤ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ਜਾਂ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਪਹਿਲੀ ਪਾਤਸ਼ਾਹੀ ਜੋ ਕੱਛ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ, ਗੁਜਰਾਤ, ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਖਪਤ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। <ref>{{Cite web|url=http://ibnlive.in.com/news/a-gurdwara-in-no-mans-land/3227-3.html?from=search|title=gurdwara-in-no-mans-land|access-date=2022-07-26|archive-date=2012-10-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20121005205350/http://ibnlive.in.com/news/a-gurdwara-in-no-mans-land/3227-3.html?from=search|dead-url=yes}}</ref> == ਇਤਿਹਾਸ == [[ਤਸਵੀਰ:Lakhpat Gurdwara 2014-01-27 13-07.jpg|thumb|197x197px|ਲਖਪਤ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਾਹਿਬ ]] ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਮੱਕਾ ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਆਪਣੀ ਦੂਜੀ (1506-1513) ਅਤੇ ਚੌਥੀ (1519-1521) ਉਦਾਸੀਆਂ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਰੁਕੇ ਸਨ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਚੌਥੀ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਸਥਾਨ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਦੇ ਵੰਸ਼ਜਾਂ ਨੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਵਿੱਚ ਲੱਕੜ ਦੀਆਂ ਜੁੱਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪਾਲਕੀ (ਪੰਘੂੜੇ) ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਉਦਾਸੀ ਸੰਪਰਦਾ ਦੇ ਦੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੁਖੀਆਂ ਦੀਆਂ ਹੱਥ-ਲਿਖਤਾਂ ਅਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾਂ ਵਰਗੇ ਉਸਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਹਨ। ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਦੀ ਉਦਾਸੀ ਸੰਪਰਦਾ ਦੁਆਰਾ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਦੀ ਸਾਂਭ-ਸੰਭਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਹੁਣ ਇਸ ਦੀ ਸੰਭਾਲ ਸਥਾਨਕ ਸਿੱਖ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਗਾਂਧੀਧਾਮ ਦੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਸਿੰਘ ਸਭਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਰਾਜ ਦੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਭਾਗ ਦੁਆਰਾ ਰਾਜ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਸਮਾਰਕ (S-GJ-65) ਹੈ। ਇਸਨੇ 2001 ਵਿੱਚ ਭੂਚਾਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੰਭਾਲ ਲਈ 2004 ਵਿੱਚ ਯੂਨੈਸਕੋ ਏਸ਼ੀਆ-ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਅਵਾਰਡ ਜਿੱਤਿਆ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://bangkok.unesco.org/sites/default/files/assets/article/Asia-Pacific%20Heritage%20Awards/files/2004-winners.pdf|title=20Awards/files/2004-winners.pdf}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਗੁਰਦੁਆਰੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ]] sz0gndq8xy62f1kdbnwymnyofjiendl 1 143699 609674 2022-07-30T12:04:32Z Gill jassu 31716 http://fountain.toolforge.org:46087/editathons/wll22 wikitext text/x-wiki {{ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਲਿਟਰੇਚਰ 2022}} 8zrx2fbcgooq6mxawva26kw4dm6jdat 1 143700 609682 2022-07-30T12:34:33Z Gill jassu 31716 http://fountain.toolforge.org:46087/editathons/wll22 wikitext text/x-wiki {{ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਲਿਟਰੇਚਰ 2022}} 8zrx2fbcgooq6mxawva26kw4dm6jdat 1 143701 609685 2022-07-30T13:01:03Z Gill jassu 31716 http://fountain.toolforge.org:46087/editathons/wll22 wikitext text/x-wiki {{ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਲਿਟਰੇਚਰ 2022}} 8zrx2fbcgooq6mxawva26kw4dm6jdat 1 143702 609691 2022-07-30T13:22:16Z Gill jassu 31716 http://fountain.toolforge.org:46087/editathons/wll22 wikitext text/x-wiki {{ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਲਿਟਰੇਚਰ 2022}} 8zrx2fbcgooq6mxawva26kw4dm6jdat 3 143703 609692 2022-07-30T13:36:23Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Sportstoto365 P}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:36, 30 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) 3vgny0ijhcm0o04mp2qld2phct1fx1o 2 143704 609693 2022-07-30T13:43:34Z Sportstoto365 P 42724 "Of course not 100%. Balance sites are distributed gradually from the top balance to the bottom. [https://www.sportstoto365.com 토토사이트]" ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki Of course not 100%. Balance sites are distributed gradually from the top balance to the bottom. [https://www.sportstoto365.com 토토사이트] 7xa5p3ni53fvcy7ylgg3as75c2q352n 3 143705 609694 2022-07-30T13:44:49Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Kapurdinesh}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:44, 30 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) 30xumpqqlvgxkgnwt2rvj0po8032lvg 3 143706 609695 2022-07-30T13:45:59Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Bacarasite huto}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:45, 30 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) botegrrruuu8gw5ldcg2omcryuwobkg 3 143707 609697 2022-07-30T13:54:48Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Casinositenet 8}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 13:54, 30 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) kyzr8lgjli10kb2msja5151zbea6y8c 0 143708 609699 2022-07-30T14:29:07Z Dugal harpreet 17460 "[[:en:Special:Redirect/revision/1098800235|Shorea robusta]]" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ wikitext text/x-wiki '''''ਸ਼ੋਰੀਆ ਰੋਬਸਟਾ''''', ਸਾਲ ਦਾ '''ਰੁੱਖ''', '''ਸਾਲ''', '''ਸ਼ਾਲਾ''', '''ਸਖੂਆ''',<ref name="Swaminathan">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=NoOWDwAAQBAJ&pg=PA39|title=Major Flowering Trees of Tropical Gardens|last=M. S. Swaminathan|last2=S. L. Kochhar|publisher=[[Cambridge University Press]]|year=2019|isbn=9781108481953|pages=39–40|access-date=7 September 2021}}</ref> ਜਾਂ '''ਸਰਾਈ''', <ref>{{Cite web|url=http://www.ecoindia.com/flora/trees/sal-tree.html|title=Sal Tree|website=ecoindia.com|access-date=24 November 2020}}</ref> ਡਿਪਟਰੋਕਾਰਪੇਸੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਦਰੱਖਤ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਹੈ। == ਵਿਕਾਸ == [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਅਤੇ [[ਗੁਜਰਾਤ]] ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਗਨਾਈਟ ਖਾਣਾਂ ਤੋਂ ਮਿਲੇ ਜੈਵਿਕ ਸਬੂਤ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਲ ਦੇ ਦਰੱਖਤ (ਜਾਂ ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਇੱਕ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸੰਬੰਧਿਤ ''ਸ਼ੋਰੀਆ'' ਸਪੀਸੀਜ਼) ਘੱਟੋ-ਘੱਟ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਈਓਸੀਨ (ਲਗਭਗ 49 ਮਿਲੀਅਨ ਸਾਲ) ਤੋਂ [[ਭਾਰਤੀ ਉਪਮਹਾਂਦੀਪ|ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ]] ਦੇ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰੁੱਖ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਰਹੇ ਹਨ। ਪਹਿਲਾਂ, ਇੱਕ ਸਮੇਂ ਜਦੋਂ ਖੇਤਰ ਨੇ ਆਧੁਨਿਕ ਦਿਨ ਤੋਂ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਖਰੇ ਬਾਇਓਟਾ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਇਹਨਾਂ ਚੱਟਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ [[ਕਹਰੁਵਾ|ਅੰਬਰ]] ਨੋਡਿਊਲ ਸਬੂਤ ਤੋਂ ਮਿਲਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਸਾਲ ਦਰਖਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਕੀਤੇ ਡੈਮਰ ਰਾਲ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{Cite journal|last=Sahni|first=A.|last2=Patnaik|first2=R.|date=2022-06-01|title=An Eocene Greenhouse Forested India: Were Biotic Radiations Triggered by Early Palaeogene Thermal Events?|url=https://www.researchgate.net/publication/361230160|journal=Journal of the Geological Society of India|language=en|volume=98|issue=6|pages=753–759|doi=10.1007/s12594-022-2064-4|issn=0974-6889}}</ref> == ਵੰਡ ਅਤੇ ਵਰਣਨ == ਇਹ ਰੁੱਖ [[ਹਿਮਾਲਿਆ]] ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ, ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਮਿਆਂਮਾਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਨੇਪਾਲ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਤੱਕ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਦਾ ਮੂਲ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ, ਇਹ [[ਛੱਤੀਸਗੜ੍ਹ]], [[ਅਸਾਮ]], [[ਬੰਗਾਲ]], [[ਓਡੀਸ਼ਾ|ਉੜੀਸਾ]] ਅਤੇ [[ਝਾਰਖੰਡ]] ਤੋਂ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ [[ਜਮਨਾ ਦਰਿਆ|ਯਮੁਨਾ]] ਦੇ ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ [[ਹਰਿਆਣਾ]] ਵਿੱਚ [[ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਹਾੜੀਆਂ]] ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਰੇਂਜ [[ਪੂਰਬੀ ਘਾਟ|ਪੂਰਬੀ ਘਾਟਾਂ]] ਅਤੇ ਮੱਧ ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਪੂਰਬੀ [[ਵਿੰਧਿਆ]] ਅਤੇ [[ਸਤਪੁੜਾ|ਸਤਪੁਰਾ]] ਰੇਂਜਾਂ ਤੱਕ ਵੀ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਹੈ।<ref>Oudhia P., Ganguali R. N. (1998).</ref> ਇਹ ਅਕਸਰ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਰੁੱਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਜਿਆਦਾਤਰ ਪੂਰਬ ਤੋਂ ਪੱਛਮ ਤੱਕ [[ਤਰਾਈ ਖੇਤਰ|ਤਰਾਈ]] ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ, ਉਪ-ਉਪਖੰਡੀ ਜਲਵਾਯੂ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ [[ਸ਼ਿਵਾਲਿਕ ਪਹਾੜੀਆਂ]] (ਚੂਰੀਆ ਰੇਂਜ) ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਖੇਤਰ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚਿਤਵਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ, ਬਰਦੀਆ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਅਤੇ ਸ਼ੁਕਲਾਫਾਂਟਾ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ, ਜਿੱਥੇ ਵੱਡੇ ਸਾਲ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੇ ਸੰਘਣੇ ਜੰਗਲ ਹਨ। ਇਹ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤਰਾਈ ਦੀ ਹੇਠਲੀ ਪੱਟੀ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਗੈਲਰੀ == <gallery widths="180px" heights="120px"> ਤਸਵੀਰ:Managed Sal forest in Dehradun.jpg|[[Dehradun|ਦੇਹਰਾਦੂਨ]], ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਾਲ ਦੇ ਜੰਗਲ ਤਸਵੀਰ:Sal forest at Gazipur, Bangladesh in winter.jpg|[[Gazipur|ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ]], ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿਖੇ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਾਲ ਦਾ ਜੰਗਲ ਤਸਵੀਰ:Sal (Shorea robusta)- trunk- strangulated by some ficus tree at Jayanti, Duars W Picture 119.jpg|ਜੈਅੰਤੀ 'ਤੇ ਫਿਕਸ ਦੇ ਦਰਖਤ ਦੁਆਰਾ ਸੰਕੁਚਿਤ ਸਾਲ ਦਾ ਤਣਾ ਤਸਵੀਰ:Sal (Shorea robusta)- new leaves with flower buds at Jayanti, Duars W Picture 120.jpg|ਫੁੱਲਾਂ ਦੀਆਂ ਮੁਕੁਲਾਂ ਨਾਲ ਨਵੇਂ ਪੱਤੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ, ਭਾਰਤ ਤਸਵੀਰ:Sal (Shorea robusta)- old leaf at Jayanti, Duars W Picture 122.jpg|ਜੈਅੰਤੀ 'ਤੇ ਪੁਰਾਣਾ ਪੱਤਾ ਤਸਵੀਰ:Sal (Shorea robusta)- flowering canopy W Picture 117.jpg|ਜਯੰਤੀ 'ਤੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਛਤਰੀ ਤਸਵੀਰ:Shala Tree in full bloom.jpg| [[Gazipur|ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ]], ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿਖੇ ਸਲ ਦਾ ਰੁੱਖ ਪੂਰੇ ਖਿੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਤਸਵੀਰ:India, tre dee, salabhanjika, periodo hoysala 1150-1200 da Karnataka.JPG|''ਸਲਭੰਜਿਕਾ'' ਜਾਂ "ਸਾਲ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਮੇਡੇਨ", [[Hoysala|ਹੋਯਸਾਲਾ]] ਮੂਰਤੀ, [[Belur, Karnataka|ਬੇਲੂਰ, ਕਰਨਾਟਕ]] </gallery> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:Articles containing Japanese language text]] 48e55sdlaisht7xremu8cmvkzm7qdh6 3 143709 609701 2022-07-30T15:36:29Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Shayari Meri}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 15:36, 30 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) hkgimu7mq29h8etrvqj5op8ht54te8o 0 143710 609706 2022-07-30T15:55:15Z 122.168.206.140 "ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਾਂਡੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾਨਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਛਾਉਣੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹੈ, ਜੋ ਪੁਰਾਣੇ [[ਪਟਨਾ]] ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ 20 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.sikhiwiki.org/index.php/Gurudwara_Handi_Sahib|title=Gurudwara_Handi_Sahib}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.tripadvisor.in/A..." ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਾਂਡੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾਨਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਛਾਉਣੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹੈ, ਜੋ ਪੁਰਾਣੇ [[ਪਟਨਾ]] ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ 20 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.sikhiwiki.org/index.php/Gurudwara_Handi_Sahib|title=Gurudwara_Handi_Sahib}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.tripadvisor.in/Attraction_Review-g297592-d10840668-Reviews-Gurudwara_Handi_Sahib-Patna_Patna_District_Bihar.html|title=Gurudwara_Handi_Sahib-Patna_Patna_District_Bihar}}</ref> == ਇਤਿਹਾਸ == [[ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ]] ਜੀ ਅਪ੍ਰੈਲ 1670 ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਪਟਨਾ ਵਿਖੇ ਛੱਡ ਕੇ ਆਪ ਪੰਜਾਬ ਪਰਤ ਆਏ ਸਨ। ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਇੱਥੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਠਹਿਰਾਅ ਕੀਤਾ। ਜਾਮਨੀ ਮਾਈ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਿਚੜੀ ਦੀ ਕੇਤਲੀ (ਹਾਂਡੀ) ਵਰਤਾਈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਥੇ ਬਣੇ ਅਸਥਾਨ ਦਾ ਨਾਂ ਹਾਂਡੀਵਾਲੀ ਸੰਗਤ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਾਂਡੀ ਸਾਹਿਬ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਾਤਾ ਜਾਮਨੀ ਮਾਈ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਮਥੁਰਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਉਹ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾਨ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿਸ 'ਤੇ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਅਜੇ ਵੀ ਸ੍ਰੀ ਅਰੁਣ ਸਿੰਘ ਦੀ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਹੇਠ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਅਜੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੜਦਾਦਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਰਾਸਤ ਵਿਚ ਮਿਲੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨਿਭਾ ਰਹੇ ਹਨ। == ਹਵਾਲੇ == 6o3xuyuoa1peunn3173pjxxuvhtgk6j 609709 609706 2022-07-30T16:03:39Z Jagvir Kaur 10759 wikitext text/x-wiki ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਾਂਡੀ ਸਾਹਿਬ ਦਾਨਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਛਾਉਣੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹੈ, ਜੋ ਪੁਰਾਣੇ [[ਪਟਨਾ]] ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ 20 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.sikhiwiki.org/index.php/Gurudwara_Handi_Sahib|title=Gurudwara_Handi_Sahib}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.tripadvisor.in/Attraction_Review-g297592-d10840668-Reviews-Gurudwara_Handi_Sahib-Patna_Patna_District_Bihar.html|title=Gurudwara_Handi_Sahib-Patna_Patna_District_Bihar}}</ref> == ਇਤਿਹਾਸ == ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੈਂਕੜੇ ਸੰਗਤਾਂ ਨੇ ਲੰਗਰ ਛਕਿਆ, ਛੇ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਝੌਂਪੜੀ ਵਿੱਚ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਘੜੇ ਤੋਂ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਾਂਡੀ ਸਾਹਿਬ - ਦਾਨਾਪੁਰ ਇੱਕ ਛਾਉਣੀ ਸਟੇਸ਼ਨ ਹੈ, ਜੋ ਪੁਰਾਣੇ ਪਟਨਾ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ 20 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਅਪ੍ਰੈਲ 1670 ਵਿਚ ਪਟਨਾ ਵਿਖੇ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਪੰਜਾਬ ਪਰਤ ਆਏ ਸਨ। ਕੀਰਤਪੁਰ ਅਤੇ ਚੱਕ ਨਾਨਕੀ ਵਿਖੇ ਕੁਝ ਮਹੀਨੇ ਰਹਿਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਉਸਨੇ ਬਾਕੀ ਪਰਿਵਾਰ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ। ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਇੱਥੇ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਠਹਿਰਾਅ ਕੀਤਾ। ਮਾਈ ਪ੍ਰਧਾਨੀ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਖਿਚੜੀ (ਚੌਲ ਅਤੇ ਦਾਲ) ਦੀ ਕੇਤਲੀ (ਹੰਡੀ) ਵਰਤਾਈ ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਥੇ ਬਣੇ ਅਸਥਾਨ ਦਾ ਨਾਂ ਹਾਂਡੀਵਾਲੀ ਸੰਗਤ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਹੁਣ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹਾਂਡੀ ਸਾਹਿਬ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਹਾਲ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਤਿੰਨ ਪਾਸੇ ਵਰਾਂਡਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਮੌਸਮੀ ਧਾਰਾ, ਸੋਨ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਸਾਹਮਣੇ ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਇੱਟ ਨਾਲ ਪੱਕੀ ਕੰਧ ਵਾਲਾ ਅਹਾਤਾ ਹੈ। ਇਹ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ 1728 ਵਿੱਚ ਬਾਲਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਜੀ ਮਾਤਾ ਗੁਜਰੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਲਈ ਚੱਲੇ ਤਾਂ ਪਟਨਾ ਨਿਵਾਸੀ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਕਰਨ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਆਏ। ਉਸ ਸਮੇਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਉਮਰ 5.2 ਸਾਲ ਸੀ। ਲੋਕ ਕਰੀਬ 12 ਮੀਲ ਪੈਦਲ ਚੱਲ ਕੇ ਦਾਨਾਪੁਰ ਪਹੁੰਚੇ। ਰਾਤ ਦਾ ਸਮਾਂ ਸੀ। ਦਾਨਾਪੁਰ ਦੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਨਿੱਘਾ ਸਵਾਗਤ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਨੋਰੰਜਨ ਕੀਤਾ। ਇੱਕ ਬੁੱਢੀ ਔਰਤ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਮ ਮਾਤਾ ਜਸਨੀ ਸੀ, ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਲਈ ਪਿਆਰ ਅਤੇ ਸਨੇਹ ਨਾਲ ਖਿਚੜੀ ਪਕਾਈ ਅਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਅੱਗੇ ਖਿਚੜੀ ਦਾ ਘੜਾ (ਹਾਂਡੀ) ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਖਾਣ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਇਹ ਸਭ ਦੇਖ ਕੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਉਸ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਏ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਖਿਚੜੀ ਖਾਧੀ ਅਤੇ ਸੰਗਤ ਨੂੰ ਖਿਚੜੀ ਵੀ ਵਰਤਾਈ। ਜਸਨੀ ਮਾਈ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇੱਥੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ। ਤਾਂ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਇੰਨੀ ਲੰਮੀ ਖਿਚੜੀ ਉਸ ਹਾਂਡੀ ਵਿੱਚ ਪਕਾਈ ਜਾਵੇਗੀ ਅਤੇ ਸੰਗਤਾਂ ਨੂੰ ਪਰੋਸ ਦਿੱਤੀ ਜਾਵੇਗੀ, ਤੁਸੀਂ ਇੱਥੇ ਮੇਰੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੋਗੇ। ਭਾਗਾਂ ਵਾਲੀ ਮਾਤਾ ਨੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਬਚਨਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਘਰ ਨੂੰ ਧਰਮਸ਼ਾਲਾ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਉਸ ਹਾਂਡੀ ਵਿਚ ਖਿਚੜੀ ਪਕਾ ਕੇ ਸੰਗਤਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਦੀ ਰਹੀ। ਇਸ ਲਈ ਇਸ ਸਥਾਨ ਨੂੰ ਹਾਂਡੀ ਸਾਹਿਬ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਟਨਾ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਠਹਿਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਗੁਰੂ ਤੇਗ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਲਈ ਆਪਣਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਬਣਾਇਆ ਕਿਉਂਕਿ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੀ ਕੱਟੜ ਨੀਤੀ ਤਹਿਤ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਇਸਲਾਮ ਵਿੱਚ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਕਰਨ ਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਉਹ ਨਾਜ਼ੁਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘ ਰਹੇ ਸਨ। ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਹੂਲਤ ਅਨੁਸਾਰ ਮਾਤਾ, ਦਾਦੀ ਮਾਮੇ ਸਮੇਤ ਆਨੰਦਪੁਰ ਸਾਹਿਬ ਪਹੁੰਚਣ ਦੀ ਹਦਾਇਤ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਦੇ ਪਟਨਾ ਤੋਂ ਪੰਜਾਬ ਚਲੇ ਜਾਣ ਨਾਲ ਪਟਨਾ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਨਰਾਜ਼ਗੀ ਅਤੇ ਦੁੱਖ ਹੋਇਆ। ਰਵਾਨਗੀ ਵਾਲੇ ਦਿਨ, ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ, ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਮਾਨ, ਬੁੱਢੇ ਅਤੇ ਨੌਜਵਾਨ, ਅਮੀਰ ਅਤੇ ਗਰੀਬ, ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਖੇਡਣ ਵਾਲੇ ਸਾਥੀ ਸਤਿਕਾਰਯੋਗ ਨੌਜਵਾਨ ਪੈਗੰਬਰ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਲਈ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਾਹਰ ਕਾਫ਼ੀ ਰਸਤੇ ਆਏ। ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਤਸੀਹੇ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਅਲਵਿਦਾ ਕਿਹਾ। ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਯਾਤਰਾ ਲਈ ਅਰਦਾਸ ਕੀਤੀ। ਪਟਨਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਲਈ ਛੱਡਿਆ ਗਿਆ ਸਦੀਵੀ ਦਿਲਾਸਾ ਪਵਿੱਤਰ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਹਨ, ਜੋ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਨੂੰ ਉਸਦੇ ਸਾਥੀਆਂ ਨਾਲ ਖੇਡਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪਿਆਰੇ ਸਨ। ਇੱਕ ਹੋਰ ਮਿੱਠੀ ਯਾਦ, ਨਾਟਕ ਤੋਂ ਵਾਪਸੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇਰ ਸ਼ਾਮ ਦੀ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਹੈ ਜੋ ਹੁਣ ਪਰੰਪਰਾ ਬਣ ਗਈ ਹੈ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਦੀ ਇਹ ਪ੍ਰਥਾ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਹੈ। ਪਟਨਾ ਤੋਂ ਰਵਾਨਾ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਹਿਲਾ ਜਾਫੀ ਦੀਨਾਪੁਰ ਵਿਖੇ ਬਿਰਧ ਔਰਤ ਯਮੁਨਾ ਦੇਵੀ ਦੇ ਘਰ ਬਣਿਆ। ਇਸ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਬਜ਼ੁਰਗ ਔਰਤ ਨੇ ਗੋਬਿੰਦ ਰਾਏ ਲਈ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਛੋਟੇ ਘੜੇ (ਹਾਂਡੀ) ਵਿੱਚ ਖਿਚੜੀ ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ। ਤਿਆਰ ਕੀਤੀ ਖਿਚੜੀ ਨੂੰ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਪਰੋਸਿਆ ਗਿਆ। ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਦੀ ਅਤੇ ਅਜੇ ਤੱਕ ਖਤਮ ਨਹੀਂ ਹੋਈ। ਹੁਣ ਇਸ ਘੜੇ ਦੇ ਬਾਅਦ 'ਹਾਂਡੀ ਸਾਹਿਬ' ਨਾਂ ਦਾ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਖਤ ਹਰਿਮੰਦਰਜੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 20 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਪ੍ਰਬੰਧਕ ਕਮੇਟੀ ਸ੍ਰੀ ਤਖ਼ਤ ਹਰਿਮੰਦਰ ਜੀ ਪਟਨਾ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੇਠ ਸਾਲਾਨਾ ਸਮਾਗਮ ਕਰਵਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == 1gtif2eud9kezzcfcr190tdge6yrj8n 3 143711 609711 2022-07-30T16:04:24Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Dewletiosmani}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 16:04, 30 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) 4kz7j9pt1x8443e4wu5sa1zxx99h49z 0 143712 609712 2022-07-30T16:16:30Z Arash.mohie 42198 "'''ਨੱਥੂ ਸਿੰਘ''' (ਜਨਮ 8 ਸਤੰਬਰ 1995) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ ਜੋ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/nathu-singh-853259|title=player/nathu-singh}}</ref> ਉਸਨੇ 1 ਅਕਤੂਬਰ 2015 ਨੂੰ 2015-16 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ-..." ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki '''ਨੱਥੂ ਸਿੰਘ''' (ਜਨਮ 8 ਸਤੰਬਰ 1995) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ ਜੋ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/nathu-singh-853259|title=player/nathu-singh}}</ref> ਉਸਨੇ 1 ਅਕਤੂਬਰ 2015 ਨੂੰ 2015-16 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ-ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2015-16-901105/rajasthan-vs-delhi-group-a-901691/full-scorecard|title=ranji-trophy-2015-16}}</ref> ਉਸਨੇ 10 ਦਸੰਬਰ 2015 ਨੂੰ 2015-16 [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਲਿਸਟ ਏ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/vijay-hazare-trophy-2015-16-901115/rajasthan-vs-services-group-a-901921/full-scorecard|title=vijay-hazare-trophy-2015-16}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2017 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ [[ਗੁਜਰਾਤ ਲਾਇਨਜ਼]] ਟੀਮ ਨੇ 2017 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਲਈ 50 ਲੱਖ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2017-1083407|title=list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2017}}</ref> ਦਸੰਬਰ 2018 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2019 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਲਈ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼|ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2019-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1166896|title=ipl-2019-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/ipl/top-stories/ipl-auction-2019-who-got-whom/articleshow/67144375.cms|title=ipl-auction-2019-who-got-whom/articleshow}}</ref> ਉਸਨੂੰ 2020 ਆਈਪੀਐਲ ਨਿਲਾਮੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼|ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/where-do-the-eight-franchises-stand-before-the-2020-auction-1206731|title=where-do-the-eight-franchises-stand-before-the-2020-auction}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == jga9wbg382k6laynyzkibmvf7agg7qe 609713 609712 2022-07-30T16:16:49Z Arash.mohie 42198 added [[Category:ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''ਨੱਥੂ ਸਿੰਘ''' (ਜਨਮ 8 ਸਤੰਬਰ 1995) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ ਜੋ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/nathu-singh-853259|title=player/nathu-singh}}</ref> ਉਸਨੇ 1 ਅਕਤੂਬਰ 2015 ਨੂੰ 2015-16 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ-ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2015-16-901105/rajasthan-vs-delhi-group-a-901691/full-scorecard|title=ranji-trophy-2015-16}}</ref> ਉਸਨੇ 10 ਦਸੰਬਰ 2015 ਨੂੰ 2015-16 [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਲਿਸਟ ਏ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/vijay-hazare-trophy-2015-16-901115/rajasthan-vs-services-group-a-901921/full-scorecard|title=vijay-hazare-trophy-2015-16}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2017 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ [[ਗੁਜਰਾਤ ਲਾਇਨਜ਼]] ਟੀਮ ਨੇ 2017 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਲਈ 50 ਲੱਖ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2017-1083407|title=list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2017}}</ref> ਦਸੰਬਰ 2018 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2019 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਲਈ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼|ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2019-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1166896|title=ipl-2019-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/ipl/top-stories/ipl-auction-2019-who-got-whom/articleshow/67144375.cms|title=ipl-auction-2019-who-got-whom/articleshow}}</ref> ਉਸਨੂੰ 2020 ਆਈਪੀਐਲ ਨਿਲਾਮੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼|ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/where-do-the-eight-franchises-stand-before-the-2020-auction-1206731|title=where-do-the-eight-franchises-stand-before-the-2020-auction}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] t7qzkve7qlluujhqafwu9m5y0ygb0du 609714 609713 2022-07-30T16:17:04Z Arash.mohie 42198 added [[Category:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''ਨੱਥੂ ਸਿੰਘ''' (ਜਨਮ 8 ਸਤੰਬਰ 1995) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ ਜੋ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/nathu-singh-853259|title=player/nathu-singh}}</ref> ਉਸਨੇ 1 ਅਕਤੂਬਰ 2015 ਨੂੰ 2015-16 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ-ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2015-16-901105/rajasthan-vs-delhi-group-a-901691/full-scorecard|title=ranji-trophy-2015-16}}</ref> ਉਸਨੇ 10 ਦਸੰਬਰ 2015 ਨੂੰ 2015-16 [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਲਿਸਟ ਏ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/vijay-hazare-trophy-2015-16-901115/rajasthan-vs-services-group-a-901921/full-scorecard|title=vijay-hazare-trophy-2015-16}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2017 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ [[ਗੁਜਰਾਤ ਲਾਇਨਜ਼]] ਟੀਮ ਨੇ 2017 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਲਈ 50 ਲੱਖ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2017-1083407|title=list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2017}}</ref> ਦਸੰਬਰ 2018 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2019 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਲਈ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼|ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2019-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1166896|title=ipl-2019-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/ipl/top-stories/ipl-auction-2019-who-got-whom/articleshow/67144375.cms|title=ipl-auction-2019-who-got-whom/articleshow}}</ref> ਉਸਨੂੰ 2020 ਆਈਪੀਐਲ ਨਿਲਾਮੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼|ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/where-do-the-eight-franchises-stand-before-the-2020-auction-1206731|title=where-do-the-eight-franchises-stand-before-the-2020-auction}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ]] 01t7rw5655pjfsi1irth8ta1r74b89z 609715 609714 2022-07-30T16:17:17Z Arash.mohie 42198 added [[Category:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''ਨੱਥੂ ਸਿੰਘ''' (ਜਨਮ 8 ਸਤੰਬਰ 1995) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ ਜੋ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/nathu-singh-853259|title=player/nathu-singh}}</ref> ਉਸਨੇ 1 ਅਕਤੂਬਰ 2015 ਨੂੰ 2015-16 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ-ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2015-16-901105/rajasthan-vs-delhi-group-a-901691/full-scorecard|title=ranji-trophy-2015-16}}</ref> ਉਸਨੇ 10 ਦਸੰਬਰ 2015 ਨੂੰ 2015-16 [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਲਿਸਟ ਏ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/vijay-hazare-trophy-2015-16-901115/rajasthan-vs-services-group-a-901921/full-scorecard|title=vijay-hazare-trophy-2015-16}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2017 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ [[ਗੁਜਰਾਤ ਲਾਇਨਜ਼]] ਟੀਮ ਨੇ 2017 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਲਈ 50 ਲੱਖ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2017-1083407|title=list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2017}}</ref> ਦਸੰਬਰ 2018 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2019 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਲਈ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼|ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2019-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1166896|title=ipl-2019-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/ipl/top-stories/ipl-auction-2019-who-got-whom/articleshow/67144375.cms|title=ipl-auction-2019-who-got-whom/articleshow}}</ref> ਉਸਨੂੰ 2020 ਆਈਪੀਐਲ ਨਿਲਾਮੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼|ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/where-do-the-eight-franchises-stand-before-the-2020-auction-1206731|title=where-do-the-eight-franchises-stand-before-the-2020-auction}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] crluahlchgobpgg5fe81zuhhiq81rd6 609716 609715 2022-07-30T16:17:42Z Arash.mohie 42198 added [[Category:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਹੇਠ ਬਣਾਏ ਸਫ਼ੇ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''ਨੱਥੂ ਸਿੰਘ''' (ਜਨਮ 8 ਸਤੰਬਰ 1995) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ ਜੋ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/nathu-singh-853259|title=player/nathu-singh}}</ref> ਉਸਨੇ 1 ਅਕਤੂਬਰ 2015 ਨੂੰ 2015-16 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ-ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2015-16-901105/rajasthan-vs-delhi-group-a-901691/full-scorecard|title=ranji-trophy-2015-16}}</ref> ਉਸਨੇ 10 ਦਸੰਬਰ 2015 ਨੂੰ 2015-16 [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਲਿਸਟ ਏ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/vijay-hazare-trophy-2015-16-901115/rajasthan-vs-services-group-a-901921/full-scorecard|title=vijay-hazare-trophy-2015-16}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2017 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ [[ਗੁਜਰਾਤ ਲਾਇਨਜ਼]] ਟੀਮ ਨੇ 2017 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਲਈ 50 ਲੱਖ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2017-1083407|title=list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2017}}</ref> ਦਸੰਬਰ 2018 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2019 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਲਈ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼|ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2019-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1166896|title=ipl-2019-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/ipl/top-stories/ipl-auction-2019-who-got-whom/articleshow/67144375.cms|title=ipl-auction-2019-who-got-whom/articleshow}}</ref> ਉਸਨੂੰ 2020 ਆਈਪੀਐਲ ਨਿਲਾਮੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼|ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/where-do-the-eight-franchises-stand-before-the-2020-auction-1206731|title=where-do-the-eight-franchises-stand-before-the-2020-auction}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਹੇਠ ਬਣਾਏ ਸਫ਼ੇ]] o8pyezbe224t29cqb8em3u93du54wac 609717 609716 2022-07-30T16:17:51Z Arash.mohie 42198 added [[Category:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਕ੍ਰਿਕਟ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''ਨੱਥੂ ਸਿੰਘ''' (ਜਨਮ 8 ਸਤੰਬਰ 1995) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਕ੍ਰਿਕਟ|ਕ੍ਰਿਕਟਰ]] ਹੈ ਜੋ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਲਈ ਖੇਡਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/player/nathu-singh-853259|title=player/nathu-singh}}</ref> ਉਸਨੇ 1 ਅਕਤੂਬਰ 2015 ਨੂੰ 2015-16 [[ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ-ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/ranji-trophy-2015-16-901105/rajasthan-vs-delhi-group-a-901691/full-scorecard|title=ranji-trophy-2015-16}}</ref> ਉਸਨੇ 10 ਦਸੰਬਰ 2015 ਨੂੰ 2015-16 [[ਵਿਜੇ ਹਜ਼ਾਰੇ ਟਰਾਫੀ]] ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਲਿਸਟ ਏ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/series/vijay-hazare-trophy-2015-16-901115/rajasthan-vs-services-group-a-901921/full-scorecard|title=vijay-hazare-trophy-2015-16}}</ref> ਫਰਵਰੀ 2017 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ [[ਗੁਜਰਾਤ ਲਾਇਨਜ਼]] ਟੀਮ ਨੇ 2017 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਲਈ 50 ਲੱਖ ਵਿੱਚ ਖਰੀਦਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2017-1083407|title=list-of-players-sold-and-unsold-at-ipl-auction-2017}}</ref> ਦਸੰਬਰ 2018 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੂੰ 2019 [[ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] ਲਈ ਖਿਡਾਰੀਆਂ ਦੀ ਨਿਲਾਮੀ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼|ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਖਰੀਦਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/ipl-2019-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players-1166896|title=ipl-2019-auction-the-list-of-sold-and-unsold-players}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/sports/cricket/ipl/top-stories/ipl-auction-2019-who-got-whom/articleshow/67144375.cms|title=ipl-auction-2019-who-got-whom/articleshow}}</ref> ਉਸਨੂੰ 2020 ਆਈਪੀਐਲ ਨਿਲਾਮੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ [[ਦਿੱਲੀ ਡੇਅਰਡੈਵਿਲਜ਼|ਦਿੱਲੀ ਕੈਪੀਟਲਸ]] ਦੁਆਰਾ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=https://www.espncricinfo.com/story/where-do-the-eight-franchises-stand-before-the-2020-auction-1206731|title=where-do-the-eight-franchises-stand-before-the-2020-auction}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕ੍ਰਿਕਟ ਖਿਡਾਰੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ ਟੀਮਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਇੰਡੀਅਨ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਲੀਗ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਕ੍ਰਿਕਟ ਹੇਠ ਬਣਾਏ ਸਫ਼ੇ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀਪਰਿਯੋਜਨਾ ਕ੍ਰਿਕਟ]] hyh3vb48x1bjo7x1jkp23qxcyr1l9mp 0 143713 609718 2022-07-30T16:37:42Z Gill jassu 31716 "ਆਰਥਰ ਓਵੇਨ ਬਲੈਸਿਟ (ਜਨਮ ਅਕਤੂਬਰ 27, 1940) ਇੱਕ ਸਫ਼ਰੀ ਮਸੀਹੀ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਹੈ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਹਰ ਕੌਮ ਵਿੱਚ [[ਸਲੀਬ]] ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref> {{cite web | last = Blessitt | first = Arthur | url=http://www.blessitt.com/?q=v5n8.html | title=Vol. 5 No. 8 "Jesus (and Mercy)" | pub..." ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki ਆਰਥਰ ਓਵੇਨ ਬਲੈਸਿਟ (ਜਨਮ ਅਕਤੂਬਰ 27, 1940) ਇੱਕ ਸਫ਼ਰੀ ਮਸੀਹੀ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਹੈ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਹਰ ਕੌਮ ਵਿੱਚ [[ਸਲੀਬ]] ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref> {{cite web | last = Blessitt | first = Arthur | url=http://www.blessitt.com/?q=v5n8.html | title=Vol. 5 No. 8 "Jesus (and Mercy)" | publisher = Arthur Blessitt | date = March 5, 2006 | access-date = January 9, 2009}}</ref> ==ਜੀਵਨੀ== ==ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ== gtjgr5vgdkngqh8t53lkux3g8a2ae1m 609719 609718 2022-07-30T16:38:14Z Gill jassu 31716 wikitext text/x-wiki ਆਰਥਰ ਓਵੇਨ ਬਲੈਸਿਟ (ਜਨਮ ਅਕਤੂਬਰ 27, 1940) ਇੱਕ ਸਫ਼ਰੀ ਮਸੀਹੀ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਹੈ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਹਰ ਕੌਮ ਵਿੱਚ [[ਸਲੀਬ]] ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref> {{cite web | last = Blessitt | first = Arthur | url=http://www.blessitt.com/?q=v5n8.html | title=Vol. 5 No. 8 "Jesus (and Mercy)" | publisher = Arthur Blessitt | date = March 5, 2006 | access-date = January 9, 2009}}</ref> ==ਜੀਵਨੀ== ===ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ=== iqgchlg2czmh6g36ozecbdezay767xi 609720 609719 2022-07-30T16:57:43Z Gill jassu 31716 /* ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ */ wikitext text/x-wiki ਆਰਥਰ ਓਵੇਨ ਬਲੈਸਿਟ (ਜਨਮ ਅਕਤੂਬਰ 27, 1940) ਇੱਕ ਸਫ਼ਰੀ ਮਸੀਹੀ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਹੈ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਹਰ ਕੌਮ ਵਿੱਚ [[ਸਲੀਬ]] ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref> {{cite web | last = Blessitt | first = Arthur | url=http://www.blessitt.com/?q=v5n8.html | title=Vol. 5 No. 8 "Jesus (and Mercy)" | publisher = Arthur Blessitt | date = March 5, 2006 | access-date = January 9, 2009}}</ref> ==ਜੀਵਨੀ== ===ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ=== ਬਲੈਸਿਟ ਦਾ ਜਨਮ [[ਗ੍ਰੀਨਵਿਲ, ਮਿਸੀਸਿਪੀ]]<ref name=thecross/> ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ [[ਲੂਈਜ਼ੀਆਨਾ]] ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਕਪਾਹ ਫਾਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬਲੈਸਿਟ ਇੱਕ [[ਈਸਾਈ]] ਬਣ ਗਿਆ।<ref name="Netherlands">{{cite web | url=http://arthurblessitt.com/?q=netherlands.html | title=Netherlands | publisher=blessitt.com | access-date=January 10, 2009}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਮਿਸੀਸਿਪੀ ਕਾਲਜ]] ਅਤੇ [[ਗੇਟਵੇ ਸੈਮੀਨਰੀ|ਗੋਲਡਨ ਗੇਟ ਬੈਪਟਿਸਟ ਸੈਮੀਨਰੀ]] ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਅਮਰੀਕਾ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬੈਪਟਿਸਟ ਚਰਚਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਦਰੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ।<ref name=Evangelicalism/> 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਬਲੈਸਿਟ ਨੇ ਹਾਲੀਵੁੱਡ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉੱਥੇ ਉਹ "ਸਨਸੈੱਟ ਸਟ੍ਰਿਪ ਦੇ ਮੰਤਰੀ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ।<ref>"Minister of Sunset Strip Runs Haven for Bike Gangs" ([[Associated Press]]), as printed in the [[Santa Cruz Sentinel]], July 20, 1968, p. 13. [https://www.newspapers.com/clip/580530/minister_of_sunset_strip_72068/]</ref> ਮਾਰਚ 1968 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਟਾਪਲੇਸ ਗੋ-ਗੋ ਕਲੱਬ ਦੇ ਕੋਲ ਕਿਰਾਏ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿਜ਼ ਪਲੇਸ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਕੌਫੀ ਹਾਊਸ ਖੋਲ੍ਹਿਆ।<ref>{{cite web | url=https://www.blessitt.com/stories/united-states/ | title=US | publisher=blessitt.com | access-date=July 23, 2019}}</ref> ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਆਹ ਸ਼ੈਰੀ ਐਨੀ ਸਿਮੰਸ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸਨੇ 1963 ਵਿੱਚ ਡੇਟਿੰਗ ਦੇ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{cite web | url=http://www.people.com/people/archive/article/0,,20071397,00.html | author=Oliver, John A. | title=The World's Most Itinerant Preacher, Arthur Blessitt, Bears His Cross 17,000 Miles | work = People Weekly | date=July 31, 1978 | access-date=January 8, 2009}}</ref><ref>{{cite book |last=Blessit |first=Arthur |date=1985 |title=Arthur: A Pilgrim |publisher=Blessitt Publishing |page=Forward (viii)|lccn=85-071322 }}</ref> ਇਕੱਠੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੇ ਬੱਚੇ ਸਨ: ਜੀਨਾ, ਆਰਥਰ ਜੋਏਲ, ਜੋਏ, ਆਰਥਰ ਜੋਸ਼ੂਆ, ਆਰਥਰ ਜੋਸੇਫ ਅਤੇ ਆਰਥਰ ਯਰੂਸ਼ਲਮ।<ref name="Netherlands"/> ਬਲੈਸਿਟ ਅਤੇ ਸਿਮੰਸ ਦਾ 1990 ਵਿੱਚ ਤਲਾਕ ਹੋ ਗਿਆ।<ref>{{cite web | url=https://www.myheritage.com/names/arthur_blessitt | title=Arthur Blessitt (Historical Records) | access-date=28 October 2021}}</ref> ਉਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1990 ਵਿੱਚ ਡੇਨਿਸ ਇਰਜਾ ਬ੍ਰਾਊਨ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਇਕੱਠੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਬੱਚੇ, ਸੋਫੀਆ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲਿਆ, ਅਤੇ ਹੁਣ [[ਡੈਨਵਰ]], ਕੋਲੋਰਾਡੋ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{cite news |title=Colorado Shooting: Cross Carrying Evangelist One of First Responders to Carnage |url=https://www.christianpost.com/news/colorado-shooting-cross-carrying-evangelist-one-of-first-responders-to-carnage.html |access-date=13 January 2020 |work=The Christian Post |date=24 July 2012}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== 3g2z0rosp8qnzdxdd6lfunbh2w024pt 609721 609720 2022-07-30T16:58:46Z Gill jassu 31716 /* ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ */ wikitext text/x-wiki ਆਰਥਰ ਓਵੇਨ ਬਲੈਸਿਟ (ਜਨਮ ਅਕਤੂਬਰ 27, 1940) ਇੱਕ ਸਫ਼ਰੀ ਮਸੀਹੀ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਹੈ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਹਰ ਕੌਮ ਵਿੱਚ [[ਸਲੀਬ]] ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref> {{cite web | last = Blessitt | first = Arthur | url=http://www.blessitt.com/?q=v5n8.html | title=Vol. 5 No. 8 "Jesus (and Mercy)" | publisher = Arthur Blessitt | date = March 5, 2006 | access-date = January 9, 2009}}</ref> ==ਜੀਵਨੀ== ===ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ=== ਬਲੈਸਿਟ ਦਾ ਜਨਮ [[ਗ੍ਰੀਨਵਿਲ, ਮਿਸੀਸਿਪੀ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ [[ਲੂਈਜ਼ੀਆਨਾ]] ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਕਪਾਹ ਫਾਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬਲੈਸਿਟ ਇੱਕ [[ਈਸਾਈ]] ਬਣ ਗਿਆ।<ref name="Netherlands">{{cite web | url=http://arthurblessitt.com/?q=netherlands.html | title=Netherlands | publisher=blessitt.com | access-date=January 10, 2009}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਮਿਸੀਸਿਪੀ ਕਾਲਜ]] ਅਤੇ [[ਗੇਟਵੇ ਸੈਮੀਨਰੀ|ਗੋਲਡਨ ਗੇਟ ਬੈਪਟਿਸਟ ਸੈਮੀਨਰੀ]] ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਅਮਰੀਕਾ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬੈਪਟਿਸਟ ਚਰਚਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਦਰੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ।<ref name=Evangelicalism/> 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਬਲੈਸਿਟ ਨੇ ਹਾਲੀਵੁੱਡ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉੱਥੇ ਉਹ "ਸਨਸੈੱਟ ਸਟ੍ਰਿਪ ਦੇ ਮੰਤਰੀ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਮਾਰਚ 1968 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਟਾਪਲੇਸ ਗੋ-ਗੋ ਕਲੱਬ ਦੇ ਕੋਲ ਕਿਰਾਏ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿਜ਼ ਪਲੇਸ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਕੌਫੀ ਹਾਊਸ ਖੋਲ੍ਹਿਆ।<ref>{{cite web | url=https://www.blessitt.com/stories/united-states/ | title=US | publisher=blessitt.com | access-date=July 23, 2019}}</ref> ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਆਹ ਸ਼ੈਰੀ ਐਨੀ ਸਿਮੰਸ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸਨੇ 1963 ਵਿੱਚ ਡੇਟਿੰਗ ਦੇ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{cite web | url=http://www.people.com/people/archive/article/0,,20071397,00.html | author=Oliver, John A. | title=The World's Most Itinerant Preacher, Arthur Blessitt, Bears His Cross 17,000 Miles | work = People Weekly | date=July 31, 1978 | access-date=January 8, 2009}}</ref><ref>{{cite book |last=Blessit |first=Arthur |date=1985 |title=Arthur: A Pilgrim |publisher=Blessitt Publishing |page=Forward (viii)|lccn=85-071322 }}</ref> ਇਕੱਠੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੇ ਬੱਚੇ ਸਨ: ਜੀਨਾ, ਆਰਥਰ ਜੋਏਲ, ਜੋਏ, ਆਰਥਰ ਜੋਸ਼ੂਆ, ਆਰਥਰ ਜੋਸੇਫ ਅਤੇ ਆਰਥਰ ਯਰੂਸ਼ਲਮ।<ref name="Netherlands"/> ਬਲੈਸਿਟ ਅਤੇ ਸਿਮੰਸ ਦਾ 1990 ਵਿੱਚ ਤਲਾਕ ਹੋ ਗਿਆ।<ref>{{cite web | url=https://www.myheritage.com/names/arthur_blessitt | title=Arthur Blessitt (Historical Records) | access-date=28 October 2021}}</ref> ਉਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1990 ਵਿੱਚ ਡੇਨਿਸ ਇਰਜਾ ਬ੍ਰਾਊਨ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਇਕੱਠੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਬੱਚੇ, ਸੋਫੀਆ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲਿਆ, ਅਤੇ ਹੁਣ [[ਡੈਨਵਰ]], ਕੋਲੋਰਾਡੋ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{cite news |title=Colorado Shooting: Cross Carrying Evangelist One of First Responders to Carnage |url=https://www.christianpost.com/news/colorado-shooting-cross-carrying-evangelist-one-of-first-responders-to-carnage.html |access-date=13 January 2020 |work=The Christian Post |date=24 July 2012}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== dxzcsyo279j8lb3rf9bxdy40r6su3gz 609722 609721 2022-07-30T16:59:08Z Gill jassu 31716 /* ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ */ wikitext text/x-wiki ਆਰਥਰ ਓਵੇਨ ਬਲੈਸਿਟ (ਜਨਮ ਅਕਤੂਬਰ 27, 1940) ਇੱਕ ਸਫ਼ਰੀ ਮਸੀਹੀ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਹੈ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਹਰ ਕੌਮ ਵਿੱਚ [[ਸਲੀਬ]] ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref> {{cite web | last = Blessitt | first = Arthur | url=http://www.blessitt.com/?q=v5n8.html | title=Vol. 5 No. 8 "Jesus (and Mercy)" | publisher = Arthur Blessitt | date = March 5, 2006 | access-date = January 9, 2009}}</ref> ==ਜੀਵਨੀ== ===ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ=== ਬਲੈਸਿਟ ਦਾ ਜਨਮ [[ਗ੍ਰੀਨਵਿਲ, ਮਿਸੀਸਿਪੀ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ [[ਲੂਈਜ਼ੀਆਨਾ]] ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਕਪਾਹ ਫਾਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬਲੈਸਿਟ ਇੱਕ [[ਈਸਾਈ]] ਬਣ ਗਿਆ।<ref name="Netherlands">{{cite web | url=http://arthurblessitt.com/?q=netherlands.html | title=Netherlands | publisher=blessitt.com | access-date=January 10, 2009}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਮਿਸੀਸਿਪੀ ਕਾਲਜ]] ਅਤੇ [[ਗੇਟਵੇ ਸੈਮੀਨਰੀ|ਗੋਲਡਨ ਗੇਟ ਬੈਪਟਿਸਟ ਸੈਮੀਨਰੀ]] ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਅਮਰੀਕਾ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬੈਪਟਿਸਟ ਚਰਚਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਦਰੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ। 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਬਲੈਸਿਟ ਨੇ ਹਾਲੀਵੁੱਡ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉੱਥੇ ਉਹ "ਸਨਸੈੱਟ ਸਟ੍ਰਿਪ ਦੇ ਮੰਤਰੀ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਮਾਰਚ 1968 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਟਾਪਲੇਸ ਗੋ-ਗੋ ਕਲੱਬ ਦੇ ਕੋਲ ਕਿਰਾਏ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿਜ਼ ਪਲੇਸ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਕੌਫੀ ਹਾਊਸ ਖੋਲ੍ਹਿਆ।<ref>{{cite web | url=https://www.blessitt.com/stories/united-states/ | title=US | publisher=blessitt.com | access-date=July 23, 2019}}</ref> ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਆਹ ਸ਼ੈਰੀ ਐਨੀ ਸਿਮੰਸ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸਨੇ 1963 ਵਿੱਚ ਡੇਟਿੰਗ ਦੇ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{cite web | url=http://www.people.com/people/archive/article/0,,20071397,00.html | author=Oliver, John A. | title=The World's Most Itinerant Preacher, Arthur Blessitt, Bears His Cross 17,000 Miles | work = People Weekly | date=July 31, 1978 | access-date=January 8, 2009}}</ref><ref>{{cite book |last=Blessit |first=Arthur |date=1985 |title=Arthur: A Pilgrim |publisher=Blessitt Publishing |page=Forward (viii)|lccn=85-071322 }}</ref> ਇਕੱਠੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੇ ਬੱਚੇ ਸਨ: ਜੀਨਾ, ਆਰਥਰ ਜੋਏਲ, ਜੋਏ, ਆਰਥਰ ਜੋਸ਼ੂਆ, ਆਰਥਰ ਜੋਸੇਫ ਅਤੇ ਆਰਥਰ ਯਰੂਸ਼ਲਮ।<ref name="Netherlands"/> ਬਲੈਸਿਟ ਅਤੇ ਸਿਮੰਸ ਦਾ 1990 ਵਿੱਚ ਤਲਾਕ ਹੋ ਗਿਆ।<ref>{{cite web | url=https://www.myheritage.com/names/arthur_blessitt | title=Arthur Blessitt (Historical Records) | access-date=28 October 2021}}</ref> ਉਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1990 ਵਿੱਚ ਡੇਨਿਸ ਇਰਜਾ ਬ੍ਰਾਊਨ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਇਕੱਠੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਬੱਚੇ, ਸੋਫੀਆ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲਿਆ, ਅਤੇ ਹੁਣ [[ਡੈਨਵਰ]], ਕੋਲੋਰਾਡੋ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{cite news |title=Colorado Shooting: Cross Carrying Evangelist One of First Responders to Carnage |url=https://www.christianpost.com/news/colorado-shooting-cross-carrying-evangelist-one-of-first-responders-to-carnage.html |access-date=13 January 2020 |work=The Christian Post |date=24 July 2012}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== mq6wrwdmg0vh2ucpq7qlmwlchktl6cn 609824 609722 2022-07-31T06:15:44Z Jagseer S Sidhu 18155 +[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1940]]; +[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki ਆਰਥਰ ਓਵੇਨ ਬਲੈਸਿਟ (ਜਨਮ ਅਕਤੂਬਰ 27, 1940) ਇੱਕ ਸਫ਼ਰੀ ਮਸੀਹੀ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਹੈ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਹਰ ਕੌਮ ਵਿੱਚ [[ਸਲੀਬ]] ਲੈ ਕੇ ਜਾਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref> {{cite web | last = Blessitt | first = Arthur | url=http://www.blessitt.com/?q=v5n8.html | title=Vol. 5 No. 8 "Jesus (and Mercy)" | publisher = Arthur Blessitt | date = March 5, 2006 | access-date = January 9, 2009}}</ref> ==ਜੀਵਨੀ== ===ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ=== ਬਲੈਸਿਟ ਦਾ ਜਨਮ [[ਗ੍ਰੀਨਵਿਲ, ਮਿਸੀਸਿਪੀ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਉੱਤਰ-ਪੂਰਬੀ [[ਲੂਈਜ਼ੀਆਨਾ]] ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਕਪਾਹ ਫਾਰਮ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਸੱਤ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਬਲੈਸਿਟ ਇੱਕ [[ਈਸਾਈ]] ਬਣ ਗਿਆ।<ref name="Netherlands">{{cite web | url=http://arthurblessitt.com/?q=netherlands.html | title=Netherlands | publisher=blessitt.com | access-date=January 10, 2009}}</ref> ਉਸਨੇ [[ਮਿਸੀਸਿਪੀ ਕਾਲਜ]] ਅਤੇ [[ਗੇਟਵੇ ਸੈਮੀਨਰੀ|ਗੋਲਡਨ ਗੇਟ ਬੈਪਟਿਸਟ ਸੈਮੀਨਰੀ]] ਵਿੱਚ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਅਮਰੀਕਾ ਭਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਬੈਪਟਿਸਟ ਚਰਚਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਦਰੀ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾ ਕਰਨ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ। 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅਖੀਰ ਵਿੱਚ, ਬਲੈਸਿਟ ਨੇ ਹਾਲੀਵੁੱਡ, ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਉੱਥੇ ਉਹ "ਸਨਸੈੱਟ ਸਟ੍ਰਿਪ ਦੇ ਮੰਤਰੀ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਣ ਲੱਗਾ। ਮਾਰਚ 1968 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਟਾਪਲੇਸ ਗੋ-ਗੋ ਕਲੱਬ ਦੇ ਕੋਲ ਕਿਰਾਏ ਦੀ ਇਮਾਰਤ ਵਿੱਚ ਹਿਜ਼ ਪਲੇਸ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਕੌਫੀ ਹਾਊਸ ਖੋਲ੍ਹਿਆ।<ref>{{cite web | url=https://www.blessitt.com/stories/united-states/ | title=US | publisher=blessitt.com | access-date=July 23, 2019}}</ref> ਉਸਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵਿਆਹ ਸ਼ੈਰੀ ਐਨੀ ਸਿਮੰਸ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਸਨੇ 1963 ਵਿੱਚ ਡੇਟਿੰਗ ਦੇ ਤਿੰਨ ਹਫ਼ਤਿਆਂ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਸੀ।<ref>{{cite web | url=http://www.people.com/people/archive/article/0,,20071397,00.html | author=Oliver, John A. | title=The World's Most Itinerant Preacher, Arthur Blessitt, Bears His Cross 17,000 Miles | work = People Weekly | date=July 31, 1978 | access-date=January 8, 2009}}</ref><ref>{{cite book |last=Blessit |first=Arthur |date=1985 |title=Arthur: A Pilgrim |publisher=Blessitt Publishing |page=Forward (viii)|lccn=85-071322 }}</ref> ਇਕੱਠੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਛੇ ਬੱਚੇ ਸਨ: ਜੀਨਾ, ਆਰਥਰ ਜੋਏਲ, ਜੋਏ, ਆਰਥਰ ਜੋਸ਼ੂਆ, ਆਰਥਰ ਜੋਸੇਫ ਅਤੇ ਆਰਥਰ ਯਰੂਸ਼ਲਮ।<ref name="Netherlands"/> ਬਲੈਸਿਟ ਅਤੇ ਸਿਮੰਸ ਦਾ 1990 ਵਿੱਚ ਤਲਾਕ ਹੋ ਗਿਆ।<ref>{{cite web | url=https://www.myheritage.com/names/arthur_blessitt | title=Arthur Blessitt (Historical Records) | access-date=28 October 2021}}</ref> ਉਸਨੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1990 ਵਿੱਚ ਡੇਨਿਸ ਇਰਜਾ ਬ੍ਰਾਊਨ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਇਕੱਠੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇੱਕ ਬੱਚੇ, ਸੋਫੀਆ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲਿਆ, ਅਤੇ ਹੁਣ [[ਡੈਨਵਰ]], ਕੋਲੋਰਾਡੋ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।<ref>{{cite news |title=Colorado Shooting: Cross Carrying Evangelist One of First Responders to Carnage |url=https://www.christianpost.com/news/colorado-shooting-cross-carrying-evangelist-one-of-first-responders-to-carnage.html |access-date=13 January 2020 |work=The Christian Post |date=24 July 2012}}</ref> ==ਹਵਾਲੇ== [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1940]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] mhuz1mlyu1giv4t0nvrdjtrxofbblmj 0 143714 609742 2022-07-31T01:28:52Z Simranjeet Sidhu 8945 "[[:en:Special:Redirect/revision/1100006140|Richard Harmon]]" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ wikitext text/x-wiki {| class="infobox biography vcard" ! colspan="2" class="infobox-above" style="font-size:125%;" |<div class="fn" style="display:inline">ਰਿਚਰਡ ਹਾਰਮਨ</div> |- data-file-height="3040" data-file-type="bitmap" data-file-width="2096" decoding="async" height="319" resource="./File:Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg/220px-Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg/330px-Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg/440px-Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg 2x" width="220" | colspan="2" class="infobox-image" |[[File:Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg|frameless]]</img><div class="infobox-caption"> 2018 [[WonderCon]] 'ਤੇ ਹਾਰਮਨ</div> |- class="infobox-label" scope="row" ! class="infobox-label" scope="row" | ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ | class="infobox-data" |<div class="nickname" style="display:inline"> ਰਿਚਰਡ ਸਕੌਟ ਹਾਰਮਨ</div><br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki><div class="birthplace" style="display:inline"> [[Mississauga|ਮਿਸੀਸਾਗਾ]], ਓਨਟਾਰੀਓ</div> |- ! class="infobox-label" scope="row" | ਕਿੱਤਾ | class="infobox-data role" | ਅਦਾਕਾਰ |- ! class="infobox-label" scope="row" | ਸਾਲ&nbsp;ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ | class="infobox-data" | 2003-ਹੁਣ ਤੱਕ |- ! class="infobox-label" scope="row" | ਪਰਿਵਾਰ | class="infobox-data" | [[Jessica Harmon|ਜੈਸਿਕਾ ਹਾਰਮਨ]] (ਭੈਣ) |} [[Category:Articles with hCards]] '''ਰਿਚਰਡ ਸਕੌਟ ਹਰਮਨ''' ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਅਭਿਨੇਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਸੀ.ਡਬਲਯੂ. ਦੀ ''ਦ 100'' ਵਿੱਚ ਜੌਹਨ ਮਰਫੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਰਮੋਨ ''ਦ ਕਿਲਿੰਗ'' ਵਿੱਚ ਜੈਸਪਰ ਐਮਸ ਅਤੇ ''ਕੰਟੀਨੀਅਮ'' ਉੱਤੇ ਜੂਲੀਅਨ ਰੈਂਡੋਲ ਦੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰਮਨ ਨੂੰ ਫ਼ਿਲਮ ''ਇਫ ਆਈ ਹੈਡ ਵਿੰਗਜ਼'' ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਮਿਲੀ।<ref>{{Cite news|url=https://vancouversun.com/entertainment/television/Indie+film+Wings+dreams/8653536/story.html|title=Indie film ''If I Had Wings'' dreams big in B.C.|last=McKnight|first=Zoe|date=July 12, 2013|work=[[The Vancouver Sun]]|access-date=October 25, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20180721221928/http://www.vancouversun.com/entertainment/television/Indie+film+Wings+dreams/8653536/story.html|archive-date=July 21, 2018}}</ref> == ਜੀਵਨੀ == ਰਿਚਰਡ ਹਰਮਨ ਦਾ ਜਨਮ [[ਮਿਸੀਸਾਗਾ]], ਓਨਟਾਰੀਓ, ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.thescifiworld.net/interviews/richard_harmon_01.htm|title=Richard Harmon interview|last=Nuytens|first=Gilles|date=May 6, 2013|website=The Scifi World|access-date=October 25, 2015}}</ref> ਉਸਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਐਲਨ ਹਰਮਨ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਸਿਂਡ ਹਰਮਨ ਹਨ; ਉਸਦੀ ਭੈਣ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਜੈਸਿਕਾ ਹਰਮਨ ਹੈ। ਉਸਨੇ 2002 ਦੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲੜੀ ''ਯਿਰਮਿਯਾਹ'' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=http://fieldingonfilm.com/wp/richard-harmon/|title=Richard Harmon Interview|last=Fielding|first=Julien R.|date=May 18, 2014|website=Fielding on Film|access-date=October 25, 2015}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਰਿਚਰਡ ਅਮਰੀਕੀ ਫੁੱਟਬਾਲ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨੋਟਰੇ ਡੈਮ ਫਾਈਟਿੰਗ ਆਇਰਿਸ਼ ਫੁੱਟਬਾਲ ਟੀਮ ਦਾ।<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/RichardSHarmon/status/264997970552967168|title=Twitter|last=@RichardSHarmon|date=November 4, 2012|access-date=2015-10-25}}</ref> ਉਹ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸ਼ੋਅ ਸਪੋਂਜਬੋਬ ਸਕੁਅਰਪੈਂਟਸ<ref name="THR Interview">{{Cite news|url=http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/the-killing-amc-richard-harmon-facts-317518|title='The Killing's' Richard Harmon: 5 Things You Didn't Know About Me (Guest Blog)|last=Nededog|first=Jethro|date=April 27, 2012|work=The Hollywood Reporter|access-date=October 25, 2015}}</ref> ਅਤੇ [[ਬਾਬ ਡਿਲਨ|ਬੌਬ ਡਾਇਲਨ]] ਅਤੇ [[ਦ' ਰੋਲਿੰਗ ਸਟੋਨਸ|ਦ ਰੋਲਿੰਗ ਸਟੋਨਸ]] ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਹੈ। ਉਹ [[ਐਲ.ਜੀ.ਬੀ.ਟੀ]]. ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਮਰਥਕ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਾਰੀਵਾਦ ਪੱਖੀ ਮੰਨਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=u-aKtKswNCg|title=Youtube video of Periscope live Q&A with Richard Harmon|date=July 22, 2015|website=[[YouTube]]|access-date=October 25, 2015}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{IMDB name}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁੰਨ]] 94y5mkyvv5cy0eghtey57zymsfe7hb3 609743 609742 2022-07-31T01:29:20Z Simranjeet Sidhu 8945 wikitext text/x-wiki {| class="infobox biography vcard" ! colspan="2" class="infobox-above" style="font-size:125%;" |<div class="fn" style="display:inline">ਰਿਚਰਡ ਹਾਰਮਨ</div> |- data-file-height="3040" data-file-type="bitmap" data-file-width="2096" decoding="async" height="319" resource="./File:Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg/220px-Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg/330px-Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg/440px-Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg 2x" width="220" | colspan="2" class="infobox-image" |[[File:Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg|frameless]]</img><div class="infobox-caption"> 2018 [[WonderCon]] 'ਤੇ ਹਾਰਮਨ</div> |- class="infobox-label" scope="row" ! class="infobox-label" scope="row" | ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ | class="infobox-data" |<div class="nickname" style="display:inline"> ਰਿਚਰਡ ਸਕੌਟ ਹਾਰਮਨ</div><br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki><div class="birthplace" style="display:inline"> [[Mississauga|ਮਿਸੀਸਾਗਾ]], ਓਨਟਾਰੀਓ</div> |- ! class="infobox-label" scope="row" | ਕਿੱਤਾ | class="infobox-data role" | ਅਦਾਕਾਰ |- ! class="infobox-label" scope="row" | ਸਾਲ&nbsp;ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ | class="infobox-data" | 2003-ਹੁਣ ਤੱਕ |- ! class="infobox-label" scope="row" | ਪਰਿਵਾਰ | class="infobox-data" | [[Jessica Harmon|ਜੈਸਿਕਾ ਹਾਰਮਨ]] (ਭੈਣ) |} [[Category:Articles with hCards]] '''ਰਿਚਰਡ ਸਕੌਟ ਹਰਮਨ''' ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਅਭਿਨੇਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਸੀ.ਡਬਲਯੂ. ਦੀ ''ਦ 100'' ਵਿੱਚ ਜੌਹਨ ਮਰਫੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਰਮੋਨ ''ਦ ਕਿਲਿੰਗ'' ਵਿੱਚ ਜੈਸਪਰ ਐਮਸ ਅਤੇ ''ਕੰਟੀਨੀਅਮ'' ਉੱਤੇ ਜੂਲੀਅਨ ਰੈਂਡੋਲ ਦੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰਮਨ ਨੂੰ ਫ਼ਿਲਮ ''ਇਫ ਆਈ ਹੈਡ ਵਿੰਗਜ਼'' ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਮਿਲੀ।<ref>{{Cite news|url=https://vancouversun.com/entertainment/television/Indie+film+Wings+dreams/8653536/story.html|title=Indie film ''If I Had Wings'' dreams big in B.C.|last=McKnight|first=Zoe|date=July 12, 2013|work=[[The Vancouver Sun]]|access-date=October 25, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20180721221928/http://www.vancouversun.com/entertainment/television/Indie+film+Wings+dreams/8653536/story.html|archive-date=July 21, 2018}}</ref> == ਜੀਵਨੀ == ਰਿਚਰਡ ਹਰਮਨ ਦਾ ਜਨਮ [[ਮਿਸੀਸਾਗਾ]], ਓਨਟਾਰੀਓ, ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.thescifiworld.net/interviews/richard_harmon_01.htm|title=Richard Harmon interview|last=Nuytens|first=Gilles|date=May 6, 2013|website=The Scifi World|access-date=October 25, 2015}}</ref> ਉਸਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਐਲਨ ਹਰਮਨ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਸਿਂਡ ਹਰਮਨ ਹਨ; ਉਸਦੀ ਭੈਣ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਜੈਸਿਕਾ ਹਰਮਨ ਹੈ। ਉਸਨੇ 2002 ਦੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲੜੀ ''ਯਿਰਮਿਯਾਹ'' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=http://fieldingonfilm.com/wp/richard-harmon/|title=Richard Harmon Interview|last=Fielding|first=Julien R.|date=May 18, 2014|website=Fielding on Film|access-date=October 25, 2015}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਰਿਚਰਡ ਅਮਰੀਕੀ ਫੁੱਟਬਾਲ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨੋਟਰੇ ਡੈਮ ਫਾਈਟਿੰਗ ਆਇਰਿਸ਼ ਫੁੱਟਬਾਲ ਟੀਮ ਦਾ।<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/RichardSHarmon/status/264997970552967168|title=Twitter|last=@RichardSHarmon|date=November 4, 2012|access-date=2015-10-25}}</ref> ਉਹ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸ਼ੋਅ ਸਪੋਂਜਬੋਬ ਸਕੁਅਰਪੈਂਟਸ<ref name="THR Interview">{{Cite news|url=http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/the-killing-amc-richard-harmon-facts-317518|title='The Killing's' Richard Harmon: 5 Things You Didn't Know About Me (Guest Blog)|last=Nededog|first=Jethro|date=April 27, 2012|work=The Hollywood Reporter|access-date=October 25, 2015}}</ref> ਅਤੇ [[ਬਾਬ ਡਿਲਨ|ਬੌਬ ਡਾਇਲਨ]] ਅਤੇ [[ਦ' ਰੋਲਿੰਗ ਸਟੋਨਸ|ਦ ਰੋਲਿੰਗ ਸਟੋਨਸ]] ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਹੈ। ਉਹ [[ਐਲ.ਜੀ.ਬੀ.ਟੀ]]. ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਮਰਥਕ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਾਰੀਵਾਦ ਪੱਖੀ ਮੰਨਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=u-aKtKswNCg|title=Youtube video of Periscope live Q&A with Richard Harmon|date=July 22, 2015|website=[[YouTube]]|access-date=October 25, 2015}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{IMDB name}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁੰਨ]] 5lidmlj3xr0z7qy8t2kqdkcspdwnzqr 609744 609743 2022-07-31T01:30:13Z Simranjeet Sidhu 8945 wikitext text/x-wiki {| class="infobox biography vcard" ! colspan="2" class="infobox-above" style="font-size:125%;" |<div class="fn" style="display:inline">ਰਿਚਰਡ ਹਾਰਮਨ</div> |- data-file-height="3040" data-file-type="bitmap" data-file-width="2096" decoding="async" height="319" resource="./File:Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg/220px-Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg/330px-Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/90/Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg/440px-Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg 2x" width="220" | colspan="2" class="infobox-image" |[[File:Richard_Harmon_by_Gage_Skidmore.jpg|frameless]]</img><div class="infobox-caption"> 2018 [[WonderCon]] 'ਤੇ ਹਾਰਮਨ</div> |- class="infobox-label" scope="row" ! class="infobox-label" scope="row" | ਜਨਮ | class="infobox-data" |<div class="nickname" style="display:inline"> ਰਿਚਰਡ ਸਕੌਟ ਹਾਰਮਨ</div><br /><br /><br /><br /><nowiki></br></nowiki><div class="birthplace" style="display:inline"> [[Mississauga|ਮਿਸੀਸਾਗਾ]], ਓਨਟਾਰੀਓ</div> |- ! class="infobox-label" scope="row" | ਕਿੱਤਾ | class="infobox-data role" | ਅਦਾਕਾਰ |- ! class="infobox-label" scope="row" | ਸਰਗਰਮੀ | class="infobox-data" | 2003-ਹੁਣ ਤੱਕ |- ! class="infobox-label" scope="row" | ਪਰਿਵਾਰ | class="infobox-data" | [[Jessica Harmon|ਜੈਸਿਕਾ ਹਾਰਮਨ]] (ਭੈਣ) |} [[Category:Articles with hCards]] '''ਰਿਚਰਡ ਸਕੌਟ ਹਰਮਨ''' ਇੱਕ ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਅਭਿਨੇਤਾ ਹੈ, ਜੋ ਸੀ.ਡਬਲਯੂ. ਦੀ ''ਦ 100'' ਵਿੱਚ ਜੌਹਨ ਮਰਫੀ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਾਰਮੋਨ ''ਦ ਕਿਲਿੰਗ'' ਵਿੱਚ ਜੈਸਪਰ ਐਮਸ ਅਤੇ ''ਕੰਟੀਨੀਅਮ'' ਉੱਤੇ ਜੂਲੀਅਨ ਰੈਂਡੋਲ ਦੀਆਂ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰਮਨ ਨੂੰ ਫ਼ਿਲਮ ''ਇਫ ਆਈ ਹੈਡ ਵਿੰਗਜ਼'' ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਲਈ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਮਿਲੀ।<ref>{{Cite news|url=https://vancouversun.com/entertainment/television/Indie+film+Wings+dreams/8653536/story.html|title=Indie film ''If I Had Wings'' dreams big in B.C.|last=McKnight|first=Zoe|date=July 12, 2013|work=[[The Vancouver Sun]]|access-date=October 25, 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20180721221928/http://www.vancouversun.com/entertainment/television/Indie+film+Wings+dreams/8653536/story.html|archive-date=July 21, 2018}}</ref> == ਜੀਵਨੀ == ਰਿਚਰਡ ਹਰਮਨ ਦਾ ਜਨਮ [[ਮਿਸੀਸਾਗਾ]], ਓਨਟਾਰੀਓ, ਕੈਨੇਡਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।<ref>{{Cite web|url=http://www.thescifiworld.net/interviews/richard_harmon_01.htm|title=Richard Harmon interview|last=Nuytens|first=Gilles|date=May 6, 2013|website=The Scifi World|access-date=October 25, 2015}}</ref> ਉਸਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਐਲਨ ਹਰਮਨ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਸਿਂਡ ਹਰਮਨ ਹਨ; ਉਸਦੀ ਭੈਣ ਅਭਿਨੇਤਰੀ ਜੈਸਿਕਾ ਹਰਮਨ ਹੈ। ਉਸਨੇ 2002 ਦੀ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਲੜੀ ''ਯਿਰਮਿਯਾਹ'' ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ।<ref>{{Cite web|url=http://fieldingonfilm.com/wp/richard-harmon/|title=Richard Harmon Interview|last=Fielding|first=Julien R.|date=May 18, 2014|website=Fielding on Film|access-date=October 25, 2015}}</ref> == ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ == ਰਿਚਰਡ ਅਮਰੀਕੀ ਫੁੱਟਬਾਲ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਹੈ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਨੋਟਰੇ ਡੈਮ ਫਾਈਟਿੰਗ ਆਇਰਿਸ਼ ਫੁੱਟਬਾਲ ਟੀਮ ਦਾ।<ref>{{Cite web|url=https://twitter.com/RichardSHarmon/status/264997970552967168|title=Twitter|last=@RichardSHarmon|date=November 4, 2012|access-date=2015-10-25}}</ref> ਉਹ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸ਼ੋਅ ਸਪੋਂਜਬੋਬ ਸਕੁਅਰਪੈਂਟਸ<ref name="THR Interview">{{Cite news|url=http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/the-killing-amc-richard-harmon-facts-317518|title='The Killing's' Richard Harmon: 5 Things You Didn't Know About Me (Guest Blog)|last=Nededog|first=Jethro|date=April 27, 2012|work=The Hollywood Reporter|access-date=October 25, 2015}}</ref> ਅਤੇ [[ਬਾਬ ਡਿਲਨ|ਬੌਬ ਡਾਇਲਨ]] ਅਤੇ [[ਦ' ਰੋਲਿੰਗ ਸਟੋਨਸ|ਦ ਰੋਲਿੰਗ ਸਟੋਨਸ]] ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਕ ਹੈ। ਉਹ [[ਐਲ.ਜੀ.ਬੀ.ਟੀ]]. ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਦੀ ਸਮਰਥਕ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਨਾਰੀਵਾਦ ਪੱਖੀ ਮੰਨਦਾ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.youtube.com/watch?v=u-aKtKswNCg|title=Youtube video of Periscope live Q&A with Richard Harmon|date=July 22, 2015|website=[[YouTube]]|access-date=October 25, 2015}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * {{IMDB name}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕੈਨੇਡਾ ਦੇ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁੰਨ]] e8rn8d1skpr635c87c7ieeshf3nxm27 3 143715 609759 2022-07-31T02:23:29Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Digamber1984}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 02:23, 31 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) fi603kxe7u15uknzrqp03gsgumv4sjd 3 143716 609771 2022-07-31T03:11:20Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Hjjajh}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 03:11, 31 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) f7bjjd8hk5qt65tirgd467ped2m1inu 3 143717 609807 2022-07-31T05:06:13Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Parampreetsingh}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 05:06, 31 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) jr2br59maeq0609hkzwu5zdlcjp7p20 6 143718 609812 2022-07-31T05:21:17Z 2409:4055:49D:929C:0:0:1D1B:C0A4 ਖ਼ਾਲੀ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 143719 609829 2022-07-31T06:27:58Z Jagseer S Sidhu 18155 "[[:en:Special:Redirect/revision/1099117904|Prashar Lake]]" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ wikitext text/x-wiki '''ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ''' ਇੱਕ ਤਾਜ਼ੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਝੀਲ ਹੈ ਜੋ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਵਿੱਚ {{Convert|2730|m|ft}} ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਡੀ ਕਸਬੇ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ 49 ਕਿਲੋਮੀਟਰ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਤਿੰਨ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਪਗੋਡਾ-ਵਰਗੇ ਮੰਦਰ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਹੈ। 1wf8eectnf1qi1xn41wshw33k2xyumu 609830 609829 2022-07-31T06:37:27Z Jagseer S Sidhu 18155 "[[:en:Special:Redirect/revision/1099117904|Prashar Lake]]" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ wikitext text/x-wiki '''ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ''' ਇੱਕ ਤਾਜ਼ੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਝੀਲ ਹੈ ਜੋ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਵਿੱਚ {{Convert|2730|m|ft}} ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਡੀ ਕਸਬੇ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ 49 ਕਿਲੋਮੀਟਰ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਤਿੰਨ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਪਗੋਡਾ-ਵਰਗੇ ਮੰਦਰ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਹੈ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਭਗਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਝੀਲ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮੰਡੀ ਦੇ ਰਾਜਾ ਬਾਨ ਸੇਨ ਦੁਆਰਾ ਪਰਾਸ਼ਰ ਰਿਸ਼ੀ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿਮਾਚਲੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਝੀਲ ਦਾ ਨਾਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="GoHP">{{Cite web|url=https://hpmandi.nic.in/tourist-place/prashar-mandi/|title=Prashar|publisher=Government of Himachal Pradesh}}</ref> == ਵੇਰਵੇ == ਇਹ ਝੀਲ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ {{Convert|2730|m|ft|abbr=on}} ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਵੱਲੋਂ ਇੱਥੇ ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਦੇ ਕਰਕੇ ਇਸ ਡੂੰਘੇ ਨੀਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਝੀਲ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢੱਕੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਨਾਲ ਘਿਰੀ ਝੀਲ ਜਿੱਥੋਂ ਤੇਜ਼ ਵਗਦਾ ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਝੀਲ ਮੰਡੀ ਤੋਂ ਜਾਂ ਕੁੱਲੂ ਘਾਟੀ ਦੇ ਬਜੌਰਾ ਤੋਂ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.openstreetmap.org/directions?engine=fossgis_osrm_car&route=31.7053%2C76.9367%3B31.7547%2C77.1012#map=12/31.7523/77.0154&layers=C|title=Mandi - Prashar route|last=|first=|date=|website=OpenStreetMap.org|archive-url=|archive-date=|access-date=20 Jan 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.openstreetmap.org/directions?engine=fossgis_osrm_car&route=31.8469%2C77.1611%3B31.7547%2C77.1012#map=12/31.8016/77.1015&layers=C|title=Bajaura - Prashar route|last=|first=|date=|website=OpenStreetMap.org|archive-url=|archive-date=|access-date=20 Jan 2021}}</ref> ਦੋਵੇਂ ਰਸਤੇ 49 ਕਿ.ਮੀ (30 ਮੀਲ) ਹਨ । ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੋਲ, ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਆਮ ਕੁਦਰਤੀ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ। ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ। ਤੈਰਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਝੀਲ ਦੇ 7% ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। [[ਤਸਵੀਰ:Prashar_Lake,Mandi_,Himachal_Pardesh.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Prashar_Lake%2CMandi_%2CHimachal_Pardesh.jpg/200px-Prashar_Lake%2CMandi_%2CHimachal_Pardesh.jpg|left|thumb|200x200px| ਮੰਦਰ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ]] ਮੰਦਰ ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਦੰਤਕਥਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕੋ ਦਰੱਖਤ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲਗਾਇਆ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੋਤਾਖੋਰ ਇਸ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲਗਾ ਪਾਏ।<ref>"Temples in the Clouds", film by Jim Mallinson and Chicco Patuzzi, 2008, http://www.filmsouthasia.org/archive/details.php?id=1016</ref> == ਮਿਥਿਹਾਸ == ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਨੇ ਇਸ ਝੀਲ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਰੱਖਿਆ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ [[ਭੀਮ]], ਪਾਂਡਵ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨੇ ਇਹ ਝੀਲ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ/ਮਹਾਭਾਰਤ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਂਡਵ ਭਗਵਾਨ ਕਾਮਰੁਨਾਗ ਨਾਲ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਕਮਰੁਨਾਗ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਾਹੌਲ ਨਾਲ਼ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਇੱਥੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਲਈ, ਭੀਮ ਨੇ ਪਹਾੜ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਕੂਹਣੀ ਮਾਰੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਟੋਆ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਹ ਟੋਆ ਫਿਰ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਬਣ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.nativeplanet.com/travel-guide/parashar-lake-mandi-himachal-pradesh-002277.html|title=Mysterious Stories of Prashar Lake in Mandi|last=Vinayak|first=Akshatha|date=April 24, 2018|website=nativeplanet.com|archive-url=|archive-date=|access-date=20 Jan 2021}}</ref> mwjhdrmsm0cnp822ojfcb7ey4prfq44 609833 609830 2022-07-31T06:40:12Z Jagseer S Sidhu 18155 "[[:en:Special:Redirect/revision/1099117904|Prashar Lake]]" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ wikitext text/x-wiki '''ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ''' ਇੱਕ ਤਾਜ਼ੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਝੀਲ ਹੈ ਜੋ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਵਿੱਚ {{Convert|2730|m|ft}} ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਡੀ ਕਸਬੇ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ 49 ਕਿਲੋਮੀਟਰ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਤਿੰਨ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਪਗੋਡਾ-ਵਰਗੇ ਮੰਦਰ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਹੈ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਭਗਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਝੀਲ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮੰਡੀ ਦੇ ਰਾਜਾ ਬਾਨ ਸੇਨ ਦੁਆਰਾ ਪਰਾਸ਼ਰ ਰਿਸ਼ੀ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿਮਾਚਲੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਝੀਲ ਦਾ ਨਾਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="GoHP">{{Cite web|url=https://hpmandi.nic.in/tourist-place/prashar-mandi/|title=Prashar|publisher=Government of Himachal Pradesh}}</ref> == ਵੇਰਵੇ == ਇਹ ਝੀਲ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ {{Convert|2730|m|ft|abbr=on}} ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਵੱਲੋਂ ਇੱਥੇ ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਦੇ ਕਰਕੇ ਇਸ ਡੂੰਘੇ ਨੀਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਝੀਲ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢੱਕੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਨਾਲ ਘਿਰੀ ਝੀਲ ਜਿੱਥੋਂ ਤੇਜ਼ ਵਗਦਾ ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਝੀਲ ਮੰਡੀ ਤੋਂ ਜਾਂ ਕੁੱਲੂ ਘਾਟੀ ਦੇ ਬਜੌਰਾ ਤੋਂ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.openstreetmap.org/directions?engine=fossgis_osrm_car&route=31.7053%2C76.9367%3B31.7547%2C77.1012#map=12/31.7523/77.0154&layers=C|title=Mandi - Prashar route|last=|first=|date=|website=OpenStreetMap.org|archive-url=|archive-date=|access-date=20 Jan 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.openstreetmap.org/directions?engine=fossgis_osrm_car&route=31.8469%2C77.1611%3B31.7547%2C77.1012#map=12/31.8016/77.1015&layers=C|title=Bajaura - Prashar route|last=|first=|date=|website=OpenStreetMap.org|archive-url=|archive-date=|access-date=20 Jan 2021}}</ref> ਦੋਵੇਂ ਰਸਤੇ 49 ਕਿ.ਮੀ (30 ਮੀਲ) ਹਨ । ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੋਲ, ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਆਮ ਕੁਦਰਤੀ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ। ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ। ਤੈਰਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਝੀਲ ਦੇ 7% ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। [[ਤਸਵੀਰ:Prashar_Lake,Mandi_,Himachal_Pardesh.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Prashar_Lake%2CMandi_%2CHimachal_Pardesh.jpg/200px-Prashar_Lake%2CMandi_%2CHimachal_Pardesh.jpg|left|thumb|200x200px| ਮੰਦਰ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ]] ਮੰਦਰ ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਦੰਤਕਥਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕੋ ਦਰੱਖਤ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲਗਾਇਆ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੋਤਾਖੋਰ ਇਸ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲਗਾ ਪਾਏ।<ref>"Temples in the Clouds", film by Jim Mallinson and Chicco Patuzzi, 2008, http://www.filmsouthasia.org/archive/details.php?id=1016</ref> == ਮਿਥਿਹਾਸ == ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਨੇ ਇਸ ਝੀਲ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਰੱਖਿਆ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ [[ਭੀਮ]], ਪਾਂਡਵ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨੇ ਇਹ ਝੀਲ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ/ਮਹਾਭਾਰਤ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਂਡਵ ਭਗਵਾਨ ਕਾਮਰੁਨਾਗ ਨਾਲ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਕਮਰੁਨਾਗ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਾਹੌਲ ਨਾਲ਼ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਇੱਥੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਲਈ, ਭੀਮ ਨੇ ਪਹਾੜ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਕੂਹਣੀ ਮਾਰੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਟੋਆ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਹ ਟੋਆ ਫਿਰ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਬਣ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.nativeplanet.com/travel-guide/parashar-lake-mandi-himachal-pradesh-002277.html|title=Mysterious Stories of Prashar Lake in Mandi|last=Vinayak|first=Akshatha|date=April 24, 2018|website=nativeplanet.com|archive-url=|archive-date=|access-date=20 Jan 2021}}</ref> == ਭੂਗੋਲ == ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਸੜਕ ਰਾਹੀਂ ਮੰਡੀ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 49 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਝੀਲ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਅਜੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ। == ਗੈਲਰੀ == === ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ, ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ === <gallery mode="nolines" heights="250px"> ਤਸਵੀਰ:PrasharLake.jpg|ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਅਤੇ ਮੰਦਰ, ਜਨਵਰੀ '21 ਤਸਵੀਰ:Prashar Lake, HP.jpg|ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਅਤੇ ਮੰਦਰ ਦਾ ਸੁੱਕਾ ਸਰਦੀਆਂ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਤਸਵੀਰ:Parashar Lake-Mandi-Himachal Pradesh-India.jpeg|ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਜੰਮ ਗਈ ਅਤੇ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢਕੀ, ਫਰਵਰੀ '14। ਤਸਵੀਰ:Prashar_Approach_Aerial_Snow_Feb18_DSC04841.jpg|ਏਰੀਅਲ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਝੀਲ, ਹੇਠਲੇ ਸੱਜੇ ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਪਹੁੰਚ ਵਾਲੀ ਸੜਕ, ਫਰਵਰੀ '18 ਤਸਵੀਰ:Prashar_Aerial_Snow_Feb18_DSC04841.jpg|ਏਰੀਅਲ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਝੀਲ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ, ਫਰਵਰੀ '18 ਤਸਵੀਰ:Prashar Lake Mandi Himachal Nov20 D72 19097.jpg|ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਅਤੇ ਮੰਦਰ, ਨਵੰਬਰ '20 </gallery> === ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਦਾ ਫਲੋਰਾ === <gallery mode="nolines" heights="250px"> ਤਸਵੀਰ:Thistle full Prashar Himachal Aug20 D72 17094.jpg|ਥਿਸਟਲ ਪਲਾਂਟ (ਸਰਸੀਅਮ ਵਾਲਚੀ) ਤਸਵੀਰ:Thistle florets Prashar Himachal Aug20 D72 17090.jpg|ਥਿਸਟਲ ਦੇ ਫੁੱਲ (ਸਰਸੀਅਮ ਵਾਲਚੀ) </gallery> == ਹਵਾਲੇ == == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://web.archive.org/web/20190315050915/http://www.hptdc.gov.in/ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ ਵਿਭਾਗ] 6vlzq7xufmzqnf0470en0ojnfb48pju 609834 609833 2022-07-31T06:42:13Z Jagseer S Sidhu 18155 /* ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ, ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ */ wikitext text/x-wiki '''ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ''' ਇੱਕ ਤਾਜ਼ੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਝੀਲ ਹੈ ਜੋ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਵਿੱਚ {{Convert|2730|m|ft}} ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਡੀ ਕਸਬੇ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ 49 ਕਿਲੋਮੀਟਰ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਤਿੰਨ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਪਗੋਡਾ-ਵਰਗੇ ਮੰਦਰ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਹੈ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਭਗਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਝੀਲ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮੰਡੀ ਦੇ ਰਾਜਾ ਬਾਨ ਸੇਨ ਦੁਆਰਾ ਪਰਾਸ਼ਰ ਰਿਸ਼ੀ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿਮਾਚਲੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਝੀਲ ਦਾ ਨਾਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="GoHP">{{Cite web|url=https://hpmandi.nic.in/tourist-place/prashar-mandi/|title=Prashar|publisher=Government of Himachal Pradesh}}</ref> == ਵੇਰਵੇ == ਇਹ ਝੀਲ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ {{Convert|2730|m|ft|abbr=on}} ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਵੱਲੋਂ ਇੱਥੇ ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਦੇ ਕਰਕੇ ਇਸ ਡੂੰਘੇ ਨੀਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਝੀਲ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢੱਕੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਨਾਲ ਘਿਰੀ ਝੀਲ ਜਿੱਥੋਂ ਤੇਜ਼ ਵਗਦਾ ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਝੀਲ ਮੰਡੀ ਤੋਂ ਜਾਂ ਕੁੱਲੂ ਘਾਟੀ ਦੇ ਬਜੌਰਾ ਤੋਂ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.openstreetmap.org/directions?engine=fossgis_osrm_car&route=31.7053%2C76.9367%3B31.7547%2C77.1012#map=12/31.7523/77.0154&layers=C|title=Mandi - Prashar route|last=|first=|date=|website=OpenStreetMap.org|archive-url=|archive-date=|access-date=20 Jan 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.openstreetmap.org/directions?engine=fossgis_osrm_car&route=31.8469%2C77.1611%3B31.7547%2C77.1012#map=12/31.8016/77.1015&layers=C|title=Bajaura - Prashar route|last=|first=|date=|website=OpenStreetMap.org|archive-url=|archive-date=|access-date=20 Jan 2021}}</ref> ਦੋਵੇਂ ਰਸਤੇ 49 ਕਿ.ਮੀ (30 ਮੀਲ) ਹਨ । ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੋਲ, ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਆਮ ਕੁਦਰਤੀ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ। ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ। ਤੈਰਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਝੀਲ ਦੇ 7% ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। [[ਤਸਵੀਰ:Prashar_Lake,Mandi_,Himachal_Pardesh.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Prashar_Lake%2CMandi_%2CHimachal_Pardesh.jpg/200px-Prashar_Lake%2CMandi_%2CHimachal_Pardesh.jpg|left|thumb|200x200px| ਮੰਦਰ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ]] ਮੰਦਰ ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਦੰਤਕਥਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕੋ ਦਰੱਖਤ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲਗਾਇਆ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੋਤਾਖੋਰ ਇਸ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲਗਾ ਪਾਏ।<ref>"Temples in the Clouds", film by Jim Mallinson and Chicco Patuzzi, 2008, http://www.filmsouthasia.org/archive/details.php?id=1016</ref> == ਮਿਥਿਹਾਸ == ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਨੇ ਇਸ ਝੀਲ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਰੱਖਿਆ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ [[ਭੀਮ]], ਪਾਂਡਵ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨੇ ਇਹ ਝੀਲ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ/ਮਹਾਭਾਰਤ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਂਡਵ ਭਗਵਾਨ ਕਾਮਰੁਨਾਗ ਨਾਲ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਕਮਰੁਨਾਗ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਾਹੌਲ ਨਾਲ਼ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਇੱਥੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਲਈ, ਭੀਮ ਨੇ ਪਹਾੜ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਕੂਹਣੀ ਮਾਰੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਟੋਆ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਹ ਟੋਆ ਫਿਰ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਬਣ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.nativeplanet.com/travel-guide/parashar-lake-mandi-himachal-pradesh-002277.html|title=Mysterious Stories of Prashar Lake in Mandi|last=Vinayak|first=Akshatha|date=April 24, 2018|website=nativeplanet.com|archive-url=|archive-date=|access-date=20 Jan 2021}}</ref> == ਭੂਗੋਲ == ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਸੜਕ ਰਾਹੀਂ ਮੰਡੀ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 49 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਝੀਲ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਅਜੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ। == ਗੈਲਰੀ == === ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ, ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ === <gallery mode="nolines" heights="250px"> ਤਸਵੀਰ:PrasharLake.jpg|ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਅਤੇ ਮੰਦਰ, ਜਨਵਰੀ '21 ਤਸਵੀਰ:Prashar Lake, HP.jpg|ਖੁਸ਼ਕ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਅਤੇ ਮੰਦਰ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਤਸਵੀਰ:Parashar Lake-Mandi-Himachal Pradesh-India.jpeg|ਜੰਮੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢਕੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ , ਫਰਵਰੀ '14। ਤਸਵੀਰ:Prashar_Approach_Aerial_Snow_Feb18_DSC04841.jpg|ਏਰੀਅਲ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਝੀਲ, ਹੇਠਲੇ ਸੱਜੇ ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਪਹੁੰਚ ਵਾਲੀ ਸੜਕ, ਫਰਵਰੀ '18 ਤਸਵੀਰ:Prashar_Aerial_Snow_Feb18_DSC04841.jpg|ਏਰੀਅਲ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਝੀਲ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ, ਫਰਵਰੀ '18 ਤਸਵੀਰ:Prashar Lake Mandi Himachal Nov20 D72 19097.jpg|ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਅਤੇ ਮੰਦਰ, ਨਵੰਬਰ '20 </gallery> === ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਦਾ ਫਲੋਰਾ === <gallery mode="nolines" heights="250px"> ਤਸਵੀਰ:Thistle full Prashar Himachal Aug20 D72 17094.jpg|ਥਿਸਟਲ ਪਲਾਂਟ (ਸਰਸੀਅਮ ਵਾਲਚੀ) ਤਸਵੀਰ:Thistle florets Prashar Himachal Aug20 D72 17090.jpg|ਥਿਸਟਲ ਦੇ ਫੁੱਲ (ਸਰਸੀਅਮ ਵਾਲਚੀ) </gallery> == ਹਵਾਲੇ == == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://web.archive.org/web/20190315050915/http://www.hptdc.gov.in/ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ ਵਿਭਾਗ] mnk1trx6vihdxg7w6ugs9zpbmkjtfsv 609836 609834 2022-07-31T06:45:15Z Jagseer S Sidhu 18155 wikitext text/x-wiki {{Infobox body of water |name = ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ |image = Prashar Lake and temple ,Mandi ,Himachal Pardesh.jpg |alt = ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ |pushpin_map = India Himachal Pradesh#India |pushpin_map_alt = Location of Prashar lake within Himachal Pradesh |caption = ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ |coords = {{coord|31.75426|77.10141|region:IN_type:waterbody|display =inline,title}} |location = ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ |type = ਹੋਲੋਮਿਕ |basin_countries = ਭਾਰਤ |inflow = ਮੀਂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ |outflow = ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਨ |area = {{convert|1|ha|acre|abbr=on}} |volume = |depth = |max-depth = |elevation = {{convert|2730|m|ft|abbr=on}} |residence_time = |shore = |cities = |islands = |reference = {{url|www.hptdc.gov.in}} }} '''ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ''' ਇੱਕ ਤਾਜ਼ੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਝੀਲ ਹੈ ਜੋ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਵਿੱਚ {{Convert|2730|m|ft}} ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਡੀ ਕਸਬੇ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ 49 ਕਿਲੋਮੀਟਰ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਤਿੰਨ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਪਗੋਡਾ-ਵਰਗੇ ਮੰਦਰ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਹੈ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਭਗਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਝੀਲ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮੰਡੀ ਦੇ ਰਾਜਾ ਬਾਨ ਸੇਨ ਦੁਆਰਾ ਪਰਾਸ਼ਰ ਰਿਸ਼ੀ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿਮਾਚਲੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਝੀਲ ਦਾ ਨਾਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="GoHP">{{Cite web|url=https://hpmandi.nic.in/tourist-place/prashar-mandi/|title=Prashar|publisher=Government of Himachal Pradesh}}</ref> == ਵੇਰਵੇ == ਇਹ ਝੀਲ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ {{Convert|2730|m|ft|abbr=on}} ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਵੱਲੋਂ ਇੱਥੇ ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਦੇ ਕਰਕੇ ਇਸ ਡੂੰਘੇ ਨੀਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਝੀਲ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢੱਕੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਨਾਲ ਘਿਰੀ ਝੀਲ ਜਿੱਥੋਂ ਤੇਜ਼ ਵਗਦਾ ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਝੀਲ ਮੰਡੀ ਤੋਂ ਜਾਂ ਕੁੱਲੂ ਘਾਟੀ ਦੇ ਬਜੌਰਾ ਤੋਂ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.openstreetmap.org/directions?engine=fossgis_osrm_car&route=31.7053%2C76.9367%3B31.7547%2C77.1012#map=12/31.7523/77.0154&layers=C|title=Mandi - Prashar route|last=|first=|date=|website=OpenStreetMap.org|archive-url=|archive-date=|access-date=20 Jan 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.openstreetmap.org/directions?engine=fossgis_osrm_car&route=31.8469%2C77.1611%3B31.7547%2C77.1012#map=12/31.8016/77.1015&layers=C|title=Bajaura - Prashar route|last=|first=|date=|website=OpenStreetMap.org|archive-url=|archive-date=|access-date=20 Jan 2021}}</ref> ਦੋਵੇਂ ਰਸਤੇ 49 ਕਿ.ਮੀ (30 ਮੀਲ) ਹਨ । ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੋਲ, ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਆਮ ਕੁਦਰਤੀ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ। ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ। ਤੈਰਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਝੀਲ ਦੇ 7% ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। [[ਤਸਵੀਰ:Prashar_Lake,Mandi_,Himachal_Pardesh.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Prashar_Lake%2CMandi_%2CHimachal_Pardesh.jpg/200px-Prashar_Lake%2CMandi_%2CHimachal_Pardesh.jpg|left|thumb|200x200px| ਮੰਦਰ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ]] ਮੰਦਰ ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਦੰਤਕਥਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕੋ ਦਰੱਖਤ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲਗਾਇਆ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੋਤਾਖੋਰ ਇਸ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲਗਾ ਪਾਏ।<ref>"Temples in the Clouds", film by Jim Mallinson and Chicco Patuzzi, 2008, http://www.filmsouthasia.org/archive/details.php?id=1016</ref> == ਮਿਥਿਹਾਸ == ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਨੇ ਇਸ ਝੀਲ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਰੱਖਿਆ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ [[ਭੀਮ]], ਪਾਂਡਵ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨੇ ਇਹ ਝੀਲ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ/ਮਹਾਭਾਰਤ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਂਡਵ ਭਗਵਾਨ ਕਾਮਰੁਨਾਗ ਨਾਲ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਕਮਰੁਨਾਗ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਾਹੌਲ ਨਾਲ਼ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਇੱਥੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਲਈ, ਭੀਮ ਨੇ ਪਹਾੜ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਕੂਹਣੀ ਮਾਰੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਟੋਆ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਹ ਟੋਆ ਫਿਰ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਬਣ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.nativeplanet.com/travel-guide/parashar-lake-mandi-himachal-pradesh-002277.html|title=Mysterious Stories of Prashar Lake in Mandi|last=Vinayak|first=Akshatha|date=April 24, 2018|website=nativeplanet.com|archive-url=|archive-date=|access-date=20 Jan 2021}}</ref> == ਭੂਗੋਲ == ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਸੜਕ ਰਾਹੀਂ ਮੰਡੀ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 49 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਝੀਲ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਅਜੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ। == ਗੈਲਰੀ == === ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ, ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ === <gallery mode="nolines" heights="250px"> ਤਸਵੀਰ:PrasharLake.jpg|ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਅਤੇ ਮੰਦਰ, ਜਨਵਰੀ '21 ਤਸਵੀਰ:Prashar Lake, HP.jpg|ਖੁਸ਼ਕ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਅਤੇ ਮੰਦਰ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਤਸਵੀਰ:Parashar Lake-Mandi-Himachal Pradesh-India.jpeg|ਜੰਮੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢਕੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ , ਫਰਵਰੀ '14। ਤਸਵੀਰ:Prashar_Approach_Aerial_Snow_Feb18_DSC04841.jpg|ਏਰੀਅਲ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਝੀਲ, ਹੇਠਲੇ ਸੱਜੇ ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਪਹੁੰਚ ਵਾਲੀ ਸੜਕ, ਫਰਵਰੀ '18 ਤਸਵੀਰ:Prashar_Aerial_Snow_Feb18_DSC04841.jpg|ਏਰੀਅਲ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਝੀਲ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ, ਫਰਵਰੀ '18 ਤਸਵੀਰ:Prashar Lake Mandi Himachal Nov20 D72 19097.jpg|ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਅਤੇ ਮੰਦਰ, ਨਵੰਬਰ '20 </gallery> === ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਦਾ ਫਲੋਰਾ === <gallery mode="nolines" heights="250px"> ਤਸਵੀਰ:Thistle full Prashar Himachal Aug20 D72 17094.jpg|ਥਿਸਟਲ ਪਲਾਂਟ (ਸਰਸੀਅਮ ਵਾਲਚੀ) ਤਸਵੀਰ:Thistle florets Prashar Himachal Aug20 D72 17090.jpg|ਥਿਸਟਲ ਦੇ ਫੁੱਲ (ਸਰਸੀਅਮ ਵਾਲਚੀ) </gallery> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://web.archive.org/web/20190315050915/http://www.hptdc.gov.in/ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ ਵਿਭਾਗ] 290nt2zuphyg2jhd7g0osdn0b5avh07 609854 609836 2022-07-31T07:06:18Z Jagseer S Sidhu 18155 added [[Category:ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਝੀਲਾਂ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox body of water |name = ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ |image = Prashar Lake and temple ,Mandi ,Himachal Pardesh.jpg |alt = ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ |pushpin_map = India Himachal Pradesh#India |pushpin_map_alt = Location of Prashar lake within Himachal Pradesh |caption = ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ |coords = {{coord|31.75426|77.10141|region:IN_type:waterbody|display =inline,title}} |location = ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ |type = ਹੋਲੋਮਿਕ |basin_countries = ਭਾਰਤ |inflow = ਮੀਂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ |outflow = ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਨ |area = {{convert|1|ha|acre|abbr=on}} |volume = |depth = |max-depth = |elevation = {{convert|2730|m|ft|abbr=on}} |residence_time = |shore = |cities = |islands = |reference = {{url|www.hptdc.gov.in}} }} '''ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ''' ਇੱਕ ਤਾਜ਼ੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਝੀਲ ਹੈ ਜੋ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਵਿੱਚ {{Convert|2730|m|ft}} ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਡੀ ਕਸਬੇ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ 49 ਕਿਲੋਮੀਟਰ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਤਿੰਨ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਪਗੋਡਾ-ਵਰਗੇ ਮੰਦਰ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਹੈ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਭਗਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਝੀਲ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮੰਡੀ ਦੇ ਰਾਜਾ ਬਾਨ ਸੇਨ ਦੁਆਰਾ ਪਰਾਸ਼ਰ ਰਿਸ਼ੀ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿਮਾਚਲੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਝੀਲ ਦਾ ਨਾਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="GoHP">{{Cite web|url=https://hpmandi.nic.in/tourist-place/prashar-mandi/|title=Prashar|publisher=Government of Himachal Pradesh}}</ref> == ਵੇਰਵੇ == ਇਹ ਝੀਲ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ {{Convert|2730|m|ft|abbr=on}} ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਵੱਲੋਂ ਇੱਥੇ ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਦੇ ਕਰਕੇ ਇਸ ਡੂੰਘੇ ਨੀਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਝੀਲ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢੱਕੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਨਾਲ ਘਿਰੀ ਝੀਲ ਜਿੱਥੋਂ ਤੇਜ਼ ਵਗਦਾ ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਝੀਲ ਮੰਡੀ ਤੋਂ ਜਾਂ ਕੁੱਲੂ ਘਾਟੀ ਦੇ ਬਜੌਰਾ ਤੋਂ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.openstreetmap.org/directions?engine=fossgis_osrm_car&route=31.7053%2C76.9367%3B31.7547%2C77.1012#map=12/31.7523/77.0154&layers=C|title=Mandi - Prashar route|last=|first=|date=|website=OpenStreetMap.org|archive-url=|archive-date=|access-date=20 Jan 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.openstreetmap.org/directions?engine=fossgis_osrm_car&route=31.8469%2C77.1611%3B31.7547%2C77.1012#map=12/31.8016/77.1015&layers=C|title=Bajaura - Prashar route|last=|first=|date=|website=OpenStreetMap.org|archive-url=|archive-date=|access-date=20 Jan 2021}}</ref> ਦੋਵੇਂ ਰਸਤੇ 49 ਕਿ.ਮੀ (30 ਮੀਲ) ਹਨ । ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੋਲ, ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਆਮ ਕੁਦਰਤੀ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ। ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ। ਤੈਰਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਝੀਲ ਦੇ 7% ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। [[ਤਸਵੀਰ:Prashar_Lake,Mandi_,Himachal_Pardesh.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Prashar_Lake%2CMandi_%2CHimachal_Pardesh.jpg/200px-Prashar_Lake%2CMandi_%2CHimachal_Pardesh.jpg|left|thumb|200x200px| ਮੰਦਰ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ]] ਮੰਦਰ ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਦੰਤਕਥਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕੋ ਦਰੱਖਤ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲਗਾਇਆ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੋਤਾਖੋਰ ਇਸ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲਗਾ ਪਾਏ।<ref>"Temples in the Clouds", film by Jim Mallinson and Chicco Patuzzi, 2008, http://www.filmsouthasia.org/archive/details.php?id=1016</ref> == ਮਿਥਿਹਾਸ == ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਨੇ ਇਸ ਝੀਲ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਰੱਖਿਆ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ [[ਭੀਮ]], ਪਾਂਡਵ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨੇ ਇਹ ਝੀਲ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ/ਮਹਾਭਾਰਤ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਂਡਵ ਭਗਵਾਨ ਕਾਮਰੁਨਾਗ ਨਾਲ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਕਮਰੁਨਾਗ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਾਹੌਲ ਨਾਲ਼ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਇੱਥੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਲਈ, ਭੀਮ ਨੇ ਪਹਾੜ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਕੂਹਣੀ ਮਾਰੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਟੋਆ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਹ ਟੋਆ ਫਿਰ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਬਣ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.nativeplanet.com/travel-guide/parashar-lake-mandi-himachal-pradesh-002277.html|title=Mysterious Stories of Prashar Lake in Mandi|last=Vinayak|first=Akshatha|date=April 24, 2018|website=nativeplanet.com|archive-url=|archive-date=|access-date=20 Jan 2021}}</ref> == ਭੂਗੋਲ == ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਸੜਕ ਰਾਹੀਂ ਮੰਡੀ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 49 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਝੀਲ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਅਜੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ। == ਗੈਲਰੀ == === ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ, ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ === <gallery mode="nolines" heights="250px"> ਤਸਵੀਰ:PrasharLake.jpg|ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਅਤੇ ਮੰਦਰ, ਜਨਵਰੀ '21 ਤਸਵੀਰ:Prashar Lake, HP.jpg|ਖੁਸ਼ਕ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਅਤੇ ਮੰਦਰ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਤਸਵੀਰ:Parashar Lake-Mandi-Himachal Pradesh-India.jpeg|ਜੰਮੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢਕੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ , ਫਰਵਰੀ '14। ਤਸਵੀਰ:Prashar_Approach_Aerial_Snow_Feb18_DSC04841.jpg|ਏਰੀਅਲ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਝੀਲ, ਹੇਠਲੇ ਸੱਜੇ ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਪਹੁੰਚ ਵਾਲੀ ਸੜਕ, ਫਰਵਰੀ '18 ਤਸਵੀਰ:Prashar_Aerial_Snow_Feb18_DSC04841.jpg|ਏਰੀਅਲ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਝੀਲ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ, ਫਰਵਰੀ '18 ਤਸਵੀਰ:Prashar Lake Mandi Himachal Nov20 D72 19097.jpg|ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਅਤੇ ਮੰਦਰ, ਨਵੰਬਰ '20 </gallery> === ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਦਾ ਫਲੋਰਾ === <gallery mode="nolines" heights="250px"> ਤਸਵੀਰ:Thistle full Prashar Himachal Aug20 D72 17094.jpg|ਥਿਸਟਲ ਪਲਾਂਟ (ਸਰਸੀਅਮ ਵਾਲਚੀ) ਤਸਵੀਰ:Thistle florets Prashar Himachal Aug20 D72 17090.jpg|ਥਿਸਟਲ ਦੇ ਫੁੱਲ (ਸਰਸੀਅਮ ਵਾਲਚੀ) </gallery> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://web.archive.org/web/20190315050915/http://www.hptdc.gov.in/ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ ਵਿਭਾਗ] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਝੀਲਾਂ]] scrwbtkkxa569ndaam4vmgenqp4e71v 609855 609854 2022-07-31T07:07:01Z Jagseer S Sidhu 18155 added [[Category:ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਪਵਿੱਤਰ ਝੀਲਾਂ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox body of water |name = ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ |image = Prashar Lake and temple ,Mandi ,Himachal Pardesh.jpg |alt = ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ |pushpin_map = India Himachal Pradesh#India |pushpin_map_alt = Location of Prashar lake within Himachal Pradesh |caption = ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ |coords = {{coord|31.75426|77.10141|region:IN_type:waterbody|display =inline,title}} |location = ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ |type = ਹੋਲੋਮਿਕ |basin_countries = ਭਾਰਤ |inflow = ਮੀਂਹ ਦਾ ਪਾਣੀ |outflow = ਵਾਸ਼ਪੀਕਰਨ |area = {{convert|1|ha|acre|abbr=on}} |volume = |depth = |max-depth = |elevation = {{convert|2730|m|ft|abbr=on}} |residence_time = |shore = |cities = |islands = |reference = {{url|www.hptdc.gov.in}} }} '''ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ''' ਇੱਕ ਤਾਜ਼ੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਝੀਲ ਹੈ ਜੋ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]], ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਮੰਡੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ]] ਵਿੱਚ {{Convert|2730|m|ft}} ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਡੀ ਕਸਬੇ ਦੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ 49 ਕਿਲੋਮੀਟਰ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਤਿੰਨ ਮੰਜ਼ਿਲਾ ਪਗੋਡਾ-ਵਰਗੇ ਮੰਦਰ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਹੈ। == ਇਤਿਹਾਸ == ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਸਮੇਂ ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਭਗਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਝੀਲ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ 13ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਮੰਡੀ ਦੇ ਰਾਜਾ ਬਾਨ ਸੇਨ ਦੁਆਰਾ ਪਰਾਸ਼ਰ ਰਿਸ਼ੀ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹਿਮਾਚਲੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ, ਝੀਲ ਦਾ ਨਾਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।<ref name="GoHP">{{Cite web|url=https://hpmandi.nic.in/tourist-place/prashar-mandi/|title=Prashar|publisher=Government of Himachal Pradesh}}</ref> == ਵੇਰਵੇ == ਇਹ ਝੀਲ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ {{Convert|2730|m|ft|abbr=on}} ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਵੱਲੋਂ ਇੱਥੇ ਭਗਤੀ ਕਰਨ ਦੇ ਕਰਕੇ ਇਸ ਡੂੰਘੇ ਨੀਲੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਝੀਲ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢੱਕੀਆਂ ਚੋਟੀਆਂ ਨਾਲ ਘਿਰੀ ਝੀਲ ਜਿੱਥੋਂ ਤੇਜ਼ ਵਗਦਾ ਬਿਆਸ ਦਰਿਆ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਝੀਲ ਮੰਡੀ ਤੋਂ ਜਾਂ ਕੁੱਲੂ ਘਾਟੀ ਦੇ ਬਜੌਰਾ ਤੋਂ ਪਹੁੰਚਦੀ ਹੈ।<ref>{{Cite web|url=https://www.openstreetmap.org/directions?engine=fossgis_osrm_car&route=31.7053%2C76.9367%3B31.7547%2C77.1012#map=12/31.7523/77.0154&layers=C|title=Mandi - Prashar route|last=|first=|date=|website=OpenStreetMap.org|archive-url=|archive-date=|access-date=20 Jan 2021}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.openstreetmap.org/directions?engine=fossgis_osrm_car&route=31.8469%2C77.1611%3B31.7547%2C77.1012#map=12/31.8016/77.1015&layers=C|title=Bajaura - Prashar route|last=|first=|date=|website=OpenStreetMap.org|archive-url=|archive-date=|access-date=20 Jan 2021}}</ref> ਦੋਵੇਂ ਰਸਤੇ 49 ਕਿ.ਮੀ (30 ਮੀਲ) ਹਨ । ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਗੋਲ, ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਆਮ ਕੁਦਰਤੀ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ। ਤੈਰਦਾ ਟਾਪੂ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਸਾਰੀਆਂ ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਦਾ ਹੈ। ਤੈਰਦੀ ਜ਼ਮੀਨ ਝੀਲ ਦੇ 7% ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। [[ਤਸਵੀਰ:Prashar_Lake,Mandi_,Himachal_Pardesh.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a7/Prashar_Lake%2CMandi_%2CHimachal_Pardesh.jpg/200px-Prashar_Lake%2CMandi_%2CHimachal_Pardesh.jpg|left|thumb|200x200px| ਮੰਦਰ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ]] ਮੰਦਰ ਤੇਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਦੰਤਕਥਾ ਹੈ ਕਿ ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦੁਆਰਾ ਇੱਕੋ ਦਰੱਖਤ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਤੱਕ ਕਿਸੇ ਨੇ ਵੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲਗਾਇਆ ਹੈ। ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਗੋਤਾਖੋਰ ਇਸ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲਗਾ ਪਾਏ।<ref>"Temples in the Clouds", film by Jim Mallinson and Chicco Patuzzi, 2008, http://www.filmsouthasia.org/archive/details.php?id=1016</ref> == ਮਿਥਿਹਾਸ == ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਿਸ਼ੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਨੇ ਇਸ ਝੀਲ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਤਪੱਸਿਆ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਇਸਦਾ ਨਾਮ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਰੱਖਿਆ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ [[ਭੀਮ]], ਪਾਂਡਵ ਭਰਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਨੇ ਇਹ ਝੀਲ ਬਣਾਈ ਸੀ। ਕੁਰੂਕਸ਼ੇਤਰ/ਮਹਾਭਾਰਤ ਯੁੱਧ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪਾਂਡਵ ਭਗਵਾਨ ਕਾਮਰੁਨਾਗ ਨਾਲ ਵਾਪਸ ਪਰਤ ਰਹੇ ਸਨ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ ਤਾਂ ਕਮਰੁਨਾਗ ਨੇ ਸ਼ਾਂਤ ਮਾਹੌਲ ਨਾਲ਼ ਪਿਆਰ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਮੇਸ਼ਾ ਲਈ ਇੱਥੇ ਰਹਿਣ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਲਈ, ਭੀਮ ਨੇ ਪਹਾੜ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਕੂਹਣੀ ਮਾਰੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਟੋਆ ਪੈ ਗਿਆ। ਇਹ ਟੋਆ ਫਿਰ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਬਣ ਗਿਆ।<ref>{{Cite web|url=https://www.nativeplanet.com/travel-guide/parashar-lake-mandi-himachal-pradesh-002277.html|title=Mysterious Stories of Prashar Lake in Mandi|last=Vinayak|first=Akshatha|date=April 24, 2018|website=nativeplanet.com|archive-url=|archive-date=|access-date=20 Jan 2021}}</ref> == ਭੂਗੋਲ == ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਸੜਕ ਰਾਹੀਂ ਮੰਡੀ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ ਲਗਭਗ 49 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਹੈ। ਝੀਲ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਅਜੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗੀ। == ਗੈਲਰੀ == === ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ, ਮੰਦਰ ਅਤੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ === <gallery mode="nolines" heights="250px"> ਤਸਵੀਰ:PrasharLake.jpg|ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਅਤੇ ਮੰਦਰ, ਜਨਵਰੀ '21 ਤਸਵੀਰ:Prashar Lake, HP.jpg|ਖੁਸ਼ਕ ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਅਤੇ ਮੰਦਰ ਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ ਤਸਵੀਰ:Parashar Lake-Mandi-Himachal Pradesh-India.jpeg|ਜੰਮੀ ਹੋਈ ਅਤੇ ਬਰਫ਼ ਨਾਲ ਢਕੀ ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ , ਫਰਵਰੀ '14। ਤਸਵੀਰ:Prashar_Approach_Aerial_Snow_Feb18_DSC04841.jpg|ਏਰੀਅਲ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਝੀਲ, ਹੇਠਲੇ ਸੱਜੇ ਕੋਨੇ ਤੋਂ ਪਹੁੰਚ ਵਾਲੀ ਸੜਕ, ਫਰਵਰੀ '18 ਤਸਵੀਰ:Prashar_Aerial_Snow_Feb18_DSC04841.jpg|ਏਰੀਅਲ ਦ੍ਰਿਸ਼, ਝੀਲ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ ਮੰਦਰ, ਫਰਵਰੀ '18 ਤਸਵੀਰ:Prashar Lake Mandi Himachal Nov20 D72 19097.jpg|ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਅਤੇ ਮੰਦਰ, ਨਵੰਬਰ '20 </gallery> === ਪਰਾਸ਼ਰ ਝੀਲ ਦਾ ਫਲੋਰਾ === <gallery mode="nolines" heights="250px"> ਤਸਵੀਰ:Thistle full Prashar Himachal Aug20 D72 17094.jpg|ਥਿਸਟਲ ਪਲਾਂਟ (ਸਰਸੀਅਮ ਵਾਲਚੀ) ਤਸਵੀਰ:Thistle florets Prashar Himachal Aug20 D72 17090.jpg|ਥਿਸਟਲ ਦੇ ਫੁੱਲ (ਸਰਸੀਅਮ ਵਾਲਚੀ) </gallery> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} == ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ == * [https://web.archive.org/web/20190315050915/http://www.hptdc.gov.in/ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ ਵਿਭਾਗ] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਝੀਲਾਂ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੀਆਂ ਪਵਿੱਤਰ ਝੀਲਾਂ]] lv26rhm1qaf1577ga3zks9pq3zdv079 0 143720 609831 2022-07-31T06:38:04Z Manjit Singh 12163 "[[:en:Special:Redirect/revision/1100898321|Brahmin]]" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ wikitext text/x-wiki {{ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ}} '''ਬ੍ਰਾਹਮਣ''' (/ˈbrɑːmɪn/; ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: ब्राह्मण, ਰੋਮੀਕ੍ਰਿਤ: brāhmaṇa ) ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਵਰਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਕ ਜ਼ਾਤ ਵੀ ਹੈ। ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੂੰ ਪੁਜਾਰੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਜੋਂ ਮਨੋਨੀਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪੁਜਾਰੀ (ਪੁਰੋਹਿਤ, ਪੰਡਿਤ, ਜਾਂ ਪੁਜਾਰੀ) ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਿਆਪਕਾਂ (ਗੁਰੂ ਜਾਂ ਆਚਾਰੀਆ) ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਤਿੰਨ ਵਰਣ ਖੱਤਰੀ, ਵੈਸ਼ ਅਤੇ ਸ਼ੂਦਰ ਹਨ।<ref name="Valpey2019">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=EJO7DwAAQBAJ&pg=PA169|title=Cow Care in Hindu Animal Ethics|last=Kenneth R. Valpey|date=2 November 2019|publisher=Springer Nature|isbn=978-3-03-028408-4|pages=169–|quote=The four varnas are the brahmins (brahmanas—priests, teachers); kshatriyas (ksatriyas—administrators, rulers); vaishyas (vaisyas—farmers, bankers, business people); and shudras(laborers, artisans)}}</ref><ref name="BullietCrossleyHeadrick2018">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lJRUEAAAQBAJ&pg=PA172|title=The Earth and Its Peoples: A Global History, Volume I|last=Richard Bulliet|last2=Pamela Crossley|last3=Daniel Headrick|last4=Steven Hirsch|last5=Lyman Johnson|date=11 October 2018|publisher=Cengage Learning|isbn=978-0-357-15937-8|pages=172–|quote=Varna are the four major social divisions: the Brahmin priest class, the Kshatriya warrior/ administrator class, the Vaishya merchant/farmer class, and the Shudra laborer class.}}</ref><ref name="Iriye1979">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=tM-CAAAAIAAJ|title=The World of Asia|last=Akira Iriye|date=1979|publisher=Forum Press|isbn=978-0-88273-500-9|page=106|pages=|quote=The four varna groupings in descending order of their importance came to be Brahmin (priests), Kshatriya (warriors and administrators), Vaishya (cultivators and merchants), and Sudra (peasants and menial laborers)}}</ref><ref name="ludo14">{{Cite book|title=Studies in Hindu Law and Dharmaśāstra|last=Ludo Rocher|publisher=Anthem Press|year=2014|isbn=9781783083152|editor-last=Donald R. Davis, Jr|pages=205–206|chapter=9.Caste and occupation in classical India: The normative texts|chapter-url=https://books.google.com/books?id=dziNBAAAQBAJ&pg=PA205}}</ref> ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦਾ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਕਿੱਤਾ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰਾਂ ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ-ਧਾਰਮਿਕ ਰਸਮਾਂ ਤੇ ਪੁਜਾਰੀਵਾਦ ਅਤੇ ਭਜਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਵਾਂ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾਉਣਾ, ਵਰਗੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹੈ। ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਸਰਵਉੱਚ ਰਸਮ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਤਪੱਸਿਆ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਇੱਛਤ ਗਰੀਬੀ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ("ਇਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੂੰ ਉਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮੇਂ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਹ ਕਮਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਉਹ ਸਭ ਉਸੇ ਦਿਨ ਖਰਚ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ"). ਵਿਹਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਭਾਰਤੀ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਵਪਾਰੀ ਵੀ ਬਣ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਕਿੱਤੇ ਵੀ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। == ਵੈਦਿਕ ਸਰੋਤ == {{multiple image|total_width=300|perrow=2|header=ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੁਜਾਰੀ|image1=Group of Brahmins 1913.jpg|caption1=ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ [[ਅਚਮਨ]] ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਪ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ, 1913|image2=A robed Burmese Brahmin priest of Konbaung Dynasty.jpg|caption2=18ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਰਮੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੁਜਾਰੀ,|image3=Candi Prambanan - 102 Brahmins, Visnu Temple (12042036684).jpg|caption3=ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ, 9 ਵੀਂ ਸਦੀ। [[ਪ੍ਰਮਬਨਨ]]] ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ।|image4=A Brahmin standing praying in the corner of the streets 1863.jpg|caption4=ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਗਲੀਆਂ ਦੇ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ, 1863}} [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] == ਧਰਮਸੂਤਰ ਅਤੇ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰ == ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਦੇ ਧਰਮਸੂਤਰ ਅਤੇ ਧਰਮਸ਼ਾਸਤਰ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ, ਕਰਤੱਵਾਂ ਅਤੇ ਭੂਮਿਕਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜੌਹਨ ਬੁਸਾਨਿਕ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਨੈਤਿਕ ਉਪਦੇਸ਼ ਯੂਨਾਨੀ ਸਦਗੁਣ-ਨੀਤੀ-ਸ਼ਾਸਤ੍ਰ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਹਨ, ਕਿ "ਮਨੂੰ ਦੇ ਧਾਰਮਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਵਿਹਾਰਕ ਬੁੱਧੀ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ" ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ "ਸਦਗੁਣੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਲੈਟੋਨਿਕ-ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ" ਇਸ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਕਿ ਉਹ ਪਵਿੱਤਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। {| class="wikitable" |+ਦੋ ਵਾਰ-ਜਨਮ-ਵਰਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ<ref name="ludo14">{{Cite book|title=Studies in Hindu Law and Dharmaśāstra|last=Ludo Rocher|publisher=Anthem Press|year=2014|isbn=9781783083152|editor-last=Donald R. Davis, Jr|pages=205–206|chapter=9.Caste and occupation in classical India: The normative texts|chapter-url=https://books.google.com/books?id=dziNBAAAQBAJ&pg=PA205}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFLudo_Rocher2014">Ludo Rocher (2014). [https://books.google.com/books?id=dziNBAAAQBAJ&pg=PA205 "9.Caste and occupation in classical India: The normative texts"]. In Donald R. Davis, Jr (ed.). ''Studies in Hindu Law and Dharmaśāstra''. Anthem Press. pp.&nbsp;205–206. [[ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੈਂਡਰਡ ਬੁੱਕ ਨੰਬਰ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9781783083152|<bdi>9781783083152</bdi>]].</cite></ref> ! !''ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ''<br /><br /><br /><br />(ਵੇਦ ਪੜ੍ਹਨਾ) !''ਯੱਗ ਕਰਨਾ''<br /><br /><br /><br />(ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਨੀ<br /><br /><br /><br /> ਇੱਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਲਾਭ) !ਦਾਨ<br /><br /><br /><br />ਤੋਹਫ਼ੇ ਦੇਣਾ !ਵੇਦ ਪੜਾਉਣਾ<br /><br /><br /><br />ਗੁਰੂ !ਯੱਗ<br /><br /><br /><br />ਪ੍ਰੋਹਹਿਤ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਹੀ<br /><br /><br /><br />ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਨੀ ! (ਮਨਜ਼ੂਰ ਤੋਹਫ਼ੇ) |- |ਬ੍ਰਹਮਣ |✓ |✓ |✓ |✓ |✓ |✓ |- |ਪਖੱਤਰੀ |✓ |✓ |✓ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |- |ਵੈਸ਼ |✓ |✓ |✓ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |- |- |} == ਇਤਿਹਾਸ == ਅਬਰਾਹਿਮ ਏਰਾਲੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਇੱਕ ਵਰਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੀ ਗੁਪਤ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਿਕਾਰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕੋਈ ਮੌਜੂਦਗੀ ਸੀ" (ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਤੋਂ 6 ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ) ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਜਦੋਂ ਬੁੱਧ ਧਰਮ ਦਾ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਬਦਬਾ ਸੀ। ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚ "ਕੋਈ ਬ੍ਰਾਹਮਣ, ਕੋਈ ਬਲੀਦਾਨ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਕੁਰਬਾਨੀ, ਭਾਵੇਂ ਇਕ ਵਾਰ ਵੀ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰਮਕਾਂਡੀ ਕੰਮ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ "ਸਾਹਿਤਕ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥਕ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਸਿਰਫ ਇਹ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਕੋਈ ਕੁਲੀਨ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ"। ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਗਿਆਨ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵੈਦਿਕ ਸ਼ਰਾਉਤ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਗੁਪਤ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਧੀ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == 7fs6q7n1p9k9ba88uf4ih9nz3wxpzy9 609838 609831 2022-07-31T06:47:40Z Manjit Singh 12163 wikitext text/x-wiki {{ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ}} '''ਬ੍ਰਾਹਮਣ''' (/ˈbrɑːmɪn/; ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: ब्राह्मण, ਰੋਮੀਕ੍ਰਿਤ: brāhmaṇa ) [[ਹਿੰਦੂ|ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ]] ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਵਰਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਕ [[ਜਾਤ|ਜ਼ਾਤ]] ਵੀ ਹੈ। ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੂੰ ਪੁਜਾਰੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਜੋਂ ਮਨੋਨੀਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪੁਜਾਰੀ (ਪੁਰੋਹਿਤ, ਪੰਡਿਤ, ਜਾਂ ਪੁਜਾਰੀ) ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਿਆਪਕਾਂ (ਗੁਰੂ ਜਾਂ ਆਚਾਰੀਆ) ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਤਿੰਨ ਵਰਣ [[ਖੱਤਰੀ|ਖੱਤਰੀ,]] [[ਵੈਸ਼]] ਅਤੇ [[ਸ਼ੂਦਰ]] ਹਨ।<ref name="Valpey2019">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=EJO7DwAAQBAJ&pg=PA169|title=Cow Care in Hindu Animal Ethics|last=Kenneth R. Valpey|date=2 November 2019|publisher=Springer Nature|isbn=978-3-03-028408-4|pages=169–|quote=The four varnas are the brahmins (brahmanas—priests, teachers); kshatriyas (ksatriyas—administrators, rulers); vaishyas (vaisyas—farmers, bankers, business people); and shudras(laborers, artisans)}}</ref><ref name="BullietCrossleyHeadrick2018">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lJRUEAAAQBAJ&pg=PA172|title=The Earth and Its Peoples: A Global History, Volume I|last=Richard Bulliet|last2=Pamela Crossley|last3=Daniel Headrick|last4=Steven Hirsch|last5=Lyman Johnson|date=11 October 2018|publisher=Cengage Learning|isbn=978-0-357-15937-8|pages=172–|quote=Varna are the four major social divisions: the Brahmin priest class, the Kshatriya warrior/ administrator class, the Vaishya merchant/farmer class, and the Shudra laborer class.}}</ref><ref name="Iriye1979">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=tM-CAAAAIAAJ|title=The World of Asia|last=Akira Iriye|date=1979|publisher=Forum Press|isbn=978-0-88273-500-9|page=106|pages=|quote=The four varna groupings in descending order of their importance came to be Brahmin (priests), Kshatriya (warriors and administrators), Vaishya (cultivators and merchants), and Sudra (peasants and menial laborers)}}</ref><ref name="ludo14">{{Cite book|title=Studies in Hindu Law and Dharmaśāstra|last=Ludo Rocher|publisher=Anthem Press|year=2014|isbn=9781783083152|editor-last=Donald R. Davis, Jr|pages=205–206|chapter=9.Caste and occupation in classical India: The normative texts|chapter-url=https://books.google.com/books?id=dziNBAAAQBAJ&pg=PA205}}</ref> ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦਾ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਕਿੱਤਾ [[ਹਿੰਦੂ]] [[ਮੰਦਰ|ਮੰਦਰਾਂ]] ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ-ਧਾਰਮਿਕ [[ਰਸਮ|ਰਸਮਾਂ]] ਤੇ ਪੁਜਾਰੀਵਾਦ ਅਤੇ ਭਜਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਵਾਂ ਨਾਲ [[ਵਿਆਹ]] ਕਰਵਾਉਣਾ, ਵਰਗੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹੈ। ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਸਰਵਉੱਚ ਵਰਣ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਤਪੱਸਿਆ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਇੱਛਤ ਗਰੀਬੀ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ("ਇਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੂੰ ਉਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮੇਂ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਹ ਕਮਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਉਹ ਸਭ ਉਸੇ ਦਿਨ ਖਰਚ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ"). ਵਿਹਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਭਾਰਤੀ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਵਪਾਰੀ ਵੀ ਬਣ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਕਿੱਤੇ ਵੀ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। == ਵੈਦਿਕ ਸਰੋਤ == {{multiple image|total_width=300|perrow=2|header=ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੁਜਾਰੀ|image1=Group of Brahmins 1913.jpg|caption1=ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ [[ਅਚਮਨ]] ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਪ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ, 1913|image2=A robed Burmese Brahmin priest of Konbaung Dynasty.jpg|caption2=18ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਰਮੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੁਜਾਰੀ,|image3=Candi Prambanan - 102 Brahmins, Visnu Temple (12042036684).jpg|caption3=ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ, 9 ਵੀਂ ਸਦੀ। [[ਪ੍ਰਮਬਨਨ]]] ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ।|image4=A Brahmin standing praying in the corner of the streets 1863.jpg|caption4=ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਗਲੀਆਂ ਦੇ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ, 1863}} [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] == ਧਰਮਸੂਤਰ ਅਤੇ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰ == [[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]] ਦੇ [[ਧਰਮਸੂਤਰ]] ਅਤੇ [[ਧਰਮਸ਼ਾਸਤਰ]] ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ, ਕਰਤੱਵਾਂ ਅਤੇ ਭੂਮਿਕਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। [[ਜੌਹਨ ਬੁਸਾਨਿਕ]] ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ [[ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤ|ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ]] ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਨੈਤਿਕ ਉਪਦੇਸ਼ ਯੂਨਾਨੀ ਸਦਗੁਣ-[[ਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ|ਨੀਤੀ-ਸ਼ਾਸਤ੍ਰ]] ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਹਨ, ਕਿ "[[ਮਨੂਸਮ੍ਰਿਤੀ|ਮਨੂੰ]] ਦੇ ਧਾਰਮਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੀ ਤੁਲਨਾ [[ਅਰਸਤੂ]] ਦੇ ਵਿਹਾਰਕ ਬੁੱਧੀ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ" ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ "ਸਦਗੁਣੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਲੈਟੋਨਿਕ-[[ਅਰਸਤੂ]] ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ" ਇਸ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਕਿ ਉਹ ਪਵਿੱਤਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। {| class="wikitable" |+ਦੋ ਵਾਰ-ਜਨਮ-ਵਰਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ<ref name="ludo14">{{Cite book|title=Studies in Hindu Law and Dharmaśāstra|last=Ludo Rocher|publisher=Anthem Press|year=2014|isbn=9781783083152|editor-last=Donald R. Davis, Jr|pages=205–206|chapter=9.Caste and occupation in classical India: The normative texts|chapter-url=https://books.google.com/books?id=dziNBAAAQBAJ&pg=PA205}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFLudo_Rocher2014">Ludo Rocher (2014). [https://books.google.com/books?id=dziNBAAAQBAJ&pg=PA205 "9.Caste and occupation in classical India: The normative texts"]. In Donald R. Davis, Jr (ed.). ''Studies in Hindu Law and Dharmaśāstra''. Anthem Press. pp.&nbsp;205–206. [[ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੈਂਡਰਡ ਬੁੱਕ ਨੰਬਰ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9781783083152|<bdi>9781783083152</bdi>]].</cite></ref> ! !''ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ''<br /><br /><br /><br />(ਵੇਦ ਪੜ੍ਹਨਾ) !''ਯੱਗ ਕਰਨਾ''<br /><br /><br /><br />(ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਨੀ<br /><br /><br /><br /> ਇੱਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਲਾਭ) !ਦਾਨ<br /><br /><br /><br />ਤੋਹਫ਼ੇ ਦੇਣਾ !ਵੇਦ ਪੜਾਉਣਾ<br /><br /><br /><br />ਗੁਰੂ !ਯੱਗ<br /><br /><br /><br />ਪ੍ਰੋਹਹਿਤ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਹੀ<br /><br /><br /><br />ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਨੀ ! (ਮਨਜ਼ੂਰ ਤੋਹਫ਼ੇ) |- |ਬ੍ਰਹਮਣ |✓ |✓ |✓ |✓ |✓ |✓ |- |ਪਖੱਤਰੀ |✓ |✓ |✓ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |- |ਵੈਸ਼ |✓ |✓ |✓ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |- |- |} == ਇਤਿਹਾਸ == [[ਅਬਰਾਹਿਮ ਏਰਾਲੀ]] ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਇੱਕ ਵਰਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੀ [[ਗੁਪਤ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੇ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕੋਈ ਮੌਜੂਦਗੀ ਸੀ" (ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਤੋਂ 6 ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ) ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਜਦੋਂ [[ਬੁੱਧ ਧਰਮ]] ਦਾ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਬਦਬਾ ਸੀ। ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚ "ਕੋਈ ਬ੍ਰਾਹਮਣ, ਕੋਈ ਬਲੀਦਾਨ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ [[ਕ਼ੁਰਬਾਨੀ|ਕੁਰਬਾਨੀ]], ਭਾਵੇਂ ਇਕ ਵਾਰ ਵੀ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰਮਕਾਂਡੀ ਕੰਮ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ "ਸਾਹਿਤਕ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥਕ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਸਿਰਫ ਇਹ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਕੋਈ ਕੁਲੀਨ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ"। ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਗਿਆਨ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵੈਦਿਕ ਸ਼ਰਾਉਤ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਗੁਪਤ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਧੀ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == nqndugngp8eyc10me6iw6yzwy8k220p 609839 609838 2022-07-31T06:48:54Z Manjit Singh 12163 added [[Category:ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ}} '''ਬ੍ਰਾਹਮਣ''' (/ˈbrɑːmɪn/; ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: ब्राह्मण, ਰੋਮੀਕ੍ਰਿਤ: brāhmaṇa ) [[ਹਿੰਦੂ|ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ]] ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਵਰਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਕ [[ਜਾਤ|ਜ਼ਾਤ]] ਵੀ ਹੈ। ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੂੰ ਪੁਜਾਰੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਜੋਂ ਮਨੋਨੀਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪੁਜਾਰੀ (ਪੁਰੋਹਿਤ, ਪੰਡਿਤ, ਜਾਂ ਪੁਜਾਰੀ) ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਿਆਪਕਾਂ (ਗੁਰੂ ਜਾਂ ਆਚਾਰੀਆ) ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਤਿੰਨ ਵਰਣ [[ਖੱਤਰੀ|ਖੱਤਰੀ,]] [[ਵੈਸ਼]] ਅਤੇ [[ਸ਼ੂਦਰ]] ਹਨ।<ref name="Valpey2019">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=EJO7DwAAQBAJ&pg=PA169|title=Cow Care in Hindu Animal Ethics|last=Kenneth R. Valpey|date=2 November 2019|publisher=Springer Nature|isbn=978-3-03-028408-4|pages=169–|quote=The four varnas are the brahmins (brahmanas—priests, teachers); kshatriyas (ksatriyas—administrators, rulers); vaishyas (vaisyas—farmers, bankers, business people); and shudras(laborers, artisans)}}</ref><ref name="BullietCrossleyHeadrick2018">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lJRUEAAAQBAJ&pg=PA172|title=The Earth and Its Peoples: A Global History, Volume I|last=Richard Bulliet|last2=Pamela Crossley|last3=Daniel Headrick|last4=Steven Hirsch|last5=Lyman Johnson|date=11 October 2018|publisher=Cengage Learning|isbn=978-0-357-15937-8|pages=172–|quote=Varna are the four major social divisions: the Brahmin priest class, the Kshatriya warrior/ administrator class, the Vaishya merchant/farmer class, and the Shudra laborer class.}}</ref><ref name="Iriye1979">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=tM-CAAAAIAAJ|title=The World of Asia|last=Akira Iriye|date=1979|publisher=Forum Press|isbn=978-0-88273-500-9|page=106|pages=|quote=The four varna groupings in descending order of their importance came to be Brahmin (priests), Kshatriya (warriors and administrators), Vaishya (cultivators and merchants), and Sudra (peasants and menial laborers)}}</ref><ref name="ludo14">{{Cite book|title=Studies in Hindu Law and Dharmaśāstra|last=Ludo Rocher|publisher=Anthem Press|year=2014|isbn=9781783083152|editor-last=Donald R. Davis, Jr|pages=205–206|chapter=9.Caste and occupation in classical India: The normative texts|chapter-url=https://books.google.com/books?id=dziNBAAAQBAJ&pg=PA205}}</ref> ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦਾ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਕਿੱਤਾ [[ਹਿੰਦੂ]] [[ਮੰਦਰ|ਮੰਦਰਾਂ]] ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ-ਧਾਰਮਿਕ [[ਰਸਮ|ਰਸਮਾਂ]] ਤੇ ਪੁਜਾਰੀਵਾਦ ਅਤੇ ਭਜਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਵਾਂ ਨਾਲ [[ਵਿਆਹ]] ਕਰਵਾਉਣਾ, ਵਰਗੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹੈ। ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਸਰਵਉੱਚ ਵਰਣ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਤਪੱਸਿਆ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਇੱਛਤ ਗਰੀਬੀ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ("ਇਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੂੰ ਉਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮੇਂ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਹ ਕਮਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਉਹ ਸਭ ਉਸੇ ਦਿਨ ਖਰਚ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ"). ਵਿਹਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਭਾਰਤੀ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਵਪਾਰੀ ਵੀ ਬਣ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਕਿੱਤੇ ਵੀ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। == ਵੈਦਿਕ ਸਰੋਤ == {{multiple image|total_width=300|perrow=2|header=ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੁਜਾਰੀ|image1=Group of Brahmins 1913.jpg|caption1=ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ [[ਅਚਮਨ]] ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਪ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ, 1913|image2=A robed Burmese Brahmin priest of Konbaung Dynasty.jpg|caption2=18ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਰਮੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੁਜਾਰੀ,|image3=Candi Prambanan - 102 Brahmins, Visnu Temple (12042036684).jpg|caption3=ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ, 9 ਵੀਂ ਸਦੀ। [[ਪ੍ਰਮਬਨਨ]]] ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ।|image4=A Brahmin standing praying in the corner of the streets 1863.jpg|caption4=ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਗਲੀਆਂ ਦੇ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ, 1863}} [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]] == ਧਰਮਸੂਤਰ ਅਤੇ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰ == [[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]] ਦੇ [[ਧਰਮਸੂਤਰ]] ਅਤੇ [[ਧਰਮਸ਼ਾਸਤਰ]] ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ, ਕਰਤੱਵਾਂ ਅਤੇ ਭੂਮਿਕਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। [[ਜੌਹਨ ਬੁਸਾਨਿਕ]] ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ [[ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤ|ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ]] ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਨੈਤਿਕ ਉਪਦੇਸ਼ ਯੂਨਾਨੀ ਸਦਗੁਣ-[[ਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ|ਨੀਤੀ-ਸ਼ਾਸਤ੍ਰ]] ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਹਨ, ਕਿ "[[ਮਨੂਸਮ੍ਰਿਤੀ|ਮਨੂੰ]] ਦੇ ਧਾਰਮਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੀ ਤੁਲਨਾ [[ਅਰਸਤੂ]] ਦੇ ਵਿਹਾਰਕ ਬੁੱਧੀ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ" ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ "ਸਦਗੁਣੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਲੈਟੋਨਿਕ-[[ਅਰਸਤੂ]] ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ" ਇਸ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਕਿ ਉਹ ਪਵਿੱਤਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। {| class="wikitable" |+ਦੋ ਵਾਰ-ਜਨਮ-ਵਰਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ<ref name="ludo14">{{Cite book|title=Studies in Hindu Law and Dharmaśāstra|last=Ludo Rocher|publisher=Anthem Press|year=2014|isbn=9781783083152|editor-last=Donald R. Davis, Jr|pages=205–206|chapter=9.Caste and occupation in classical India: The normative texts|chapter-url=https://books.google.com/books?id=dziNBAAAQBAJ&pg=PA205}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFLudo_Rocher2014">Ludo Rocher (2014). [https://books.google.com/books?id=dziNBAAAQBAJ&pg=PA205 "9.Caste and occupation in classical India: The normative texts"]. In Donald R. Davis, Jr (ed.). ''Studies in Hindu Law and Dharmaśāstra''. Anthem Press. pp.&nbsp;205–206. [[ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੈਂਡਰਡ ਬੁੱਕ ਨੰਬਰ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9781783083152|<bdi>9781783083152</bdi>]].</cite></ref> ! !''ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ''<br /><br /><br /><br />(ਵੇਦ ਪੜ੍ਹਨਾ) !''ਯੱਗ ਕਰਨਾ''<br /><br /><br /><br />(ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਨੀ<br /><br /><br /><br /> ਇੱਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਲਾਭ) !ਦਾਨ<br /><br /><br /><br />ਤੋਹਫ਼ੇ ਦੇਣਾ !ਵੇਦ ਪੜਾਉਣਾ<br /><br /><br /><br />ਗੁਰੂ !ਯੱਗ<br /><br /><br /><br />ਪ੍ਰੋਹਹਿਤ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਹੀ<br /><br /><br /><br />ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਨੀ ! (ਮਨਜ਼ੂਰ ਤੋਹਫ਼ੇ) |- |ਬ੍ਰਹਮਣ |✓ |✓ |✓ |✓ |✓ |✓ |- |ਪਖੱਤਰੀ |✓ |✓ |✓ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |- |ਵੈਸ਼ |✓ |✓ |✓ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |- |- |} == ਇਤਿਹਾਸ == [[ਅਬਰਾਹਿਮ ਏਰਾਲੀ]] ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਇੱਕ ਵਰਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੀ [[ਗੁਪਤ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੇ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕੋਈ ਮੌਜੂਦਗੀ ਸੀ" (ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਤੋਂ 6 ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ) ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਜਦੋਂ [[ਬੁੱਧ ਧਰਮ]] ਦਾ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਬਦਬਾ ਸੀ। ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚ "ਕੋਈ ਬ੍ਰਾਹਮਣ, ਕੋਈ ਬਲੀਦਾਨ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ [[ਕ਼ੁਰਬਾਨੀ|ਕੁਰਬਾਨੀ]], ਭਾਵੇਂ ਇਕ ਵਾਰ ਵੀ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰਮਕਾਂਡੀ ਕੰਮ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ "ਸਾਹਿਤਕ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥਕ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਸਿਰਫ ਇਹ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਕੋਈ ਕੁਲੀਨ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ"। ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਗਿਆਨ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵੈਦਿਕ ਸ਼ਰਾਉਤ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਗੁਪਤ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਧੀ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == 8wqmivtab7p0mx07u84ru3voauctwfa 609841 609839 2022-07-31T06:49:46Z Manjit Singh 12163 added [[Category:ਜਾਤ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ}} '''ਬ੍ਰਾਹਮਣ''' (/ˈbrɑːmɪn/; ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: ब्राह्मण, ਰੋਮੀਕ੍ਰਿਤ: brāhmaṇa ) [[ਹਿੰਦੂ|ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ]] ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਵਰਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਕ [[ਜਾਤ|ਜ਼ਾਤ]] ਵੀ ਹੈ। ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੂੰ ਪੁਜਾਰੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਜੋਂ ਮਨੋਨੀਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪੁਜਾਰੀ (ਪੁਰੋਹਿਤ, ਪੰਡਿਤ, ਜਾਂ ਪੁਜਾਰੀ) ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਿਆਪਕਾਂ (ਗੁਰੂ ਜਾਂ ਆਚਾਰੀਆ) ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਤਿੰਨ ਵਰਣ [[ਖੱਤਰੀ|ਖੱਤਰੀ,]] [[ਵੈਸ਼]] ਅਤੇ [[ਸ਼ੂਦਰ]] ਹਨ।<ref name="Valpey2019">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=EJO7DwAAQBAJ&pg=PA169|title=Cow Care in Hindu Animal Ethics|last=Kenneth R. Valpey|date=2 November 2019|publisher=Springer Nature|isbn=978-3-03-028408-4|pages=169–|quote=The four varnas are the brahmins (brahmanas—priests, teachers); kshatriyas (ksatriyas—administrators, rulers); vaishyas (vaisyas—farmers, bankers, business people); and shudras(laborers, artisans)}}</ref><ref name="BullietCrossleyHeadrick2018">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lJRUEAAAQBAJ&pg=PA172|title=The Earth and Its Peoples: A Global History, Volume I|last=Richard Bulliet|last2=Pamela Crossley|last3=Daniel Headrick|last4=Steven Hirsch|last5=Lyman Johnson|date=11 October 2018|publisher=Cengage Learning|isbn=978-0-357-15937-8|pages=172–|quote=Varna are the four major social divisions: the Brahmin priest class, the Kshatriya warrior/ administrator class, the Vaishya merchant/farmer class, and the Shudra laborer class.}}</ref><ref name="Iriye1979">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=tM-CAAAAIAAJ|title=The World of Asia|last=Akira Iriye|date=1979|publisher=Forum Press|isbn=978-0-88273-500-9|page=106|pages=|quote=The four varna groupings in descending order of their importance came to be Brahmin (priests), Kshatriya (warriors and administrators), Vaishya (cultivators and merchants), and Sudra (peasants and menial laborers)}}</ref><ref name="ludo14">{{Cite book|title=Studies in Hindu Law and Dharmaśāstra|last=Ludo Rocher|publisher=Anthem Press|year=2014|isbn=9781783083152|editor-last=Donald R. Davis, Jr|pages=205–206|chapter=9.Caste and occupation in classical India: The normative texts|chapter-url=https://books.google.com/books?id=dziNBAAAQBAJ&pg=PA205}}</ref> ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦਾ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਕਿੱਤਾ [[ਹਿੰਦੂ]] [[ਮੰਦਰ|ਮੰਦਰਾਂ]] ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ-ਧਾਰਮਿਕ [[ਰਸਮ|ਰਸਮਾਂ]] ਤੇ ਪੁਜਾਰੀਵਾਦ ਅਤੇ ਭਜਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਵਾਂ ਨਾਲ [[ਵਿਆਹ]] ਕਰਵਾਉਣਾ, ਵਰਗੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹੈ। ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਸਰਵਉੱਚ ਵਰਣ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਤਪੱਸਿਆ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਇੱਛਤ ਗਰੀਬੀ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ("ਇਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੂੰ ਉਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮੇਂ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਹ ਕਮਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਉਹ ਸਭ ਉਸੇ ਦਿਨ ਖਰਚ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ"). ਵਿਹਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਭਾਰਤੀ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਵਪਾਰੀ ਵੀ ਬਣ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਕਿੱਤੇ ਵੀ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। == ਵੈਦਿਕ ਸਰੋਤ == {{multiple image|total_width=300|perrow=2|header=ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੁਜਾਰੀ|image1=Group of Brahmins 1913.jpg|caption1=ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ [[ਅਚਮਨ]] ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਪ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ, 1913|image2=A robed Burmese Brahmin priest of Konbaung Dynasty.jpg|caption2=18ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਰਮੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੁਜਾਰੀ,|image3=Candi Prambanan - 102 Brahmins, Visnu Temple (12042036684).jpg|caption3=ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ, 9 ਵੀਂ ਸਦੀ। [[ਪ੍ਰਮਬਨਨ]]] ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ।|image4=A Brahmin standing praying in the corner of the streets 1863.jpg|caption4=ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਗਲੀਆਂ ਦੇ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ, 1863}} [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਾਤ]] == ਧਰਮਸੂਤਰ ਅਤੇ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰ == [[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]] ਦੇ [[ਧਰਮਸੂਤਰ]] ਅਤੇ [[ਧਰਮਸ਼ਾਸਤਰ]] ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ, ਕਰਤੱਵਾਂ ਅਤੇ ਭੂਮਿਕਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। [[ਜੌਹਨ ਬੁਸਾਨਿਕ]] ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ [[ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤ|ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ]] ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਨੈਤਿਕ ਉਪਦੇਸ਼ ਯੂਨਾਨੀ ਸਦਗੁਣ-[[ਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ|ਨੀਤੀ-ਸ਼ਾਸਤ੍ਰ]] ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਹਨ, ਕਿ "[[ਮਨੂਸਮ੍ਰਿਤੀ|ਮਨੂੰ]] ਦੇ ਧਾਰਮਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੀ ਤੁਲਨਾ [[ਅਰਸਤੂ]] ਦੇ ਵਿਹਾਰਕ ਬੁੱਧੀ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ" ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ "ਸਦਗੁਣੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਲੈਟੋਨਿਕ-[[ਅਰਸਤੂ]] ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ" ਇਸ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਕਿ ਉਹ ਪਵਿੱਤਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। {| class="wikitable" |+ਦੋ ਵਾਰ-ਜਨਮ-ਵਰਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ<ref name="ludo14">{{Cite book|title=Studies in Hindu Law and Dharmaśāstra|last=Ludo Rocher|publisher=Anthem Press|year=2014|isbn=9781783083152|editor-last=Donald R. Davis, Jr|pages=205–206|chapter=9.Caste and occupation in classical India: The normative texts|chapter-url=https://books.google.com/books?id=dziNBAAAQBAJ&pg=PA205}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFLudo_Rocher2014">Ludo Rocher (2014). [https://books.google.com/books?id=dziNBAAAQBAJ&pg=PA205 "9.Caste and occupation in classical India: The normative texts"]. In Donald R. Davis, Jr (ed.). ''Studies in Hindu Law and Dharmaśāstra''. Anthem Press. pp.&nbsp;205–206. [[ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੈਂਡਰਡ ਬੁੱਕ ਨੰਬਰ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9781783083152|<bdi>9781783083152</bdi>]].</cite></ref> ! !''ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ''<br /><br /><br /><br />(ਵੇਦ ਪੜ੍ਹਨਾ) !''ਯੱਗ ਕਰਨਾ''<br /><br /><br /><br />(ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਨੀ<br /><br /><br /><br /> ਇੱਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਲਾਭ) !ਦਾਨ<br /><br /><br /><br />ਤੋਹਫ਼ੇ ਦੇਣਾ !ਵੇਦ ਪੜਾਉਣਾ<br /><br /><br /><br />ਗੁਰੂ !ਯੱਗ<br /><br /><br /><br />ਪ੍ਰੋਹਹਿਤ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਹੀ<br /><br /><br /><br />ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਨੀ ! (ਮਨਜ਼ੂਰ ਤੋਹਫ਼ੇ) |- |ਬ੍ਰਹਮਣ |✓ |✓ |✓ |✓ |✓ |✓ |- |ਪਖੱਤਰੀ |✓ |✓ |✓ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |- |ਵੈਸ਼ |✓ |✓ |✓ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |- |- |} == ਇਤਿਹਾਸ == [[ਅਬਰਾਹਿਮ ਏਰਾਲੀ]] ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਇੱਕ ਵਰਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੀ [[ਗੁਪਤ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੇ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕੋਈ ਮੌਜੂਦਗੀ ਸੀ" (ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਤੋਂ 6 ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ) ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਜਦੋਂ [[ਬੁੱਧ ਧਰਮ]] ਦਾ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਬਦਬਾ ਸੀ। ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚ "ਕੋਈ ਬ੍ਰਾਹਮਣ, ਕੋਈ ਬਲੀਦਾਨ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ [[ਕ਼ੁਰਬਾਨੀ|ਕੁਰਬਾਨੀ]], ਭਾਵੇਂ ਇਕ ਵਾਰ ਵੀ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰਮਕਾਂਡੀ ਕੰਮ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ "ਸਾਹਿਤਕ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥਕ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਸਿਰਫ ਇਹ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਕੋਈ ਕੁਲੀਨ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ"। ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਗਿਆਨ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵੈਦਿਕ ਸ਼ਰਾਉਤ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਗੁਪਤ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਧੀ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == ff1xo1cr272qwim6v639s54qijz2ywl 609842 609841 2022-07-31T06:50:11Z Manjit Singh 12163 added [[Category:ਵਰਣ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ}} '''ਬ੍ਰਾਹਮਣ''' (/ˈbrɑːmɪn/; ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: ब्राह्मण, ਰੋਮੀਕ੍ਰਿਤ: brāhmaṇa ) [[ਹਿੰਦੂ|ਹਿੰਦੂ ਸਮਾਜ]] ਦੇ ਅੰਦਰ ਇੱਕ ਵਰਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਇੱਕ [[ਜਾਤ|ਜ਼ਾਤ]] ਵੀ ਹੈ। ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੂੰ ਪੁਜਾਰੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਵਜੋਂ ਮਨੋਨੀਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਪੁਜਾਰੀ (ਪੁਰੋਹਿਤ, ਪੰਡਿਤ, ਜਾਂ ਪੁਜਾਰੀ) ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਅਧਿਆਪਕਾਂ (ਗੁਰੂ ਜਾਂ ਆਚਾਰੀਆ) ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਾਕੀ ਤਿੰਨ ਵਰਣ [[ਖੱਤਰੀ|ਖੱਤਰੀ,]] [[ਵੈਸ਼]] ਅਤੇ [[ਸ਼ੂਦਰ]] ਹਨ।<ref name="Valpey2019">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=EJO7DwAAQBAJ&pg=PA169|title=Cow Care in Hindu Animal Ethics|last=Kenneth R. Valpey|date=2 November 2019|publisher=Springer Nature|isbn=978-3-03-028408-4|pages=169–|quote=The four varnas are the brahmins (brahmanas—priests, teachers); kshatriyas (ksatriyas—administrators, rulers); vaishyas (vaisyas—farmers, bankers, business people); and shudras(laborers, artisans)}}</ref><ref name="BullietCrossleyHeadrick2018">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=lJRUEAAAQBAJ&pg=PA172|title=The Earth and Its Peoples: A Global History, Volume I|last=Richard Bulliet|last2=Pamela Crossley|last3=Daniel Headrick|last4=Steven Hirsch|last5=Lyman Johnson|date=11 October 2018|publisher=Cengage Learning|isbn=978-0-357-15937-8|pages=172–|quote=Varna are the four major social divisions: the Brahmin priest class, the Kshatriya warrior/ administrator class, the Vaishya merchant/farmer class, and the Shudra laborer class.}}</ref><ref name="Iriye1979">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=tM-CAAAAIAAJ|title=The World of Asia|last=Akira Iriye|date=1979|publisher=Forum Press|isbn=978-0-88273-500-9|page=106|pages=|quote=The four varna groupings in descending order of their importance came to be Brahmin (priests), Kshatriya (warriors and administrators), Vaishya (cultivators and merchants), and Sudra (peasants and menial laborers)}}</ref><ref name="ludo14">{{Cite book|title=Studies in Hindu Law and Dharmaśāstra|last=Ludo Rocher|publisher=Anthem Press|year=2014|isbn=9781783083152|editor-last=Donald R. Davis, Jr|pages=205–206|chapter=9.Caste and occupation in classical India: The normative texts|chapter-url=https://books.google.com/books?id=dziNBAAAQBAJ&pg=PA205}}</ref> ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦਾ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਕਿੱਤਾ [[ਹਿੰਦੂ]] [[ਮੰਦਰ|ਮੰਦਰਾਂ]] ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ-ਧਾਰਮਿਕ [[ਰਸਮ|ਰਸਮਾਂ]] ਤੇ ਪੁਜਾਰੀਵਾਦ ਅਤੇ ਭਜਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾਵਾਂ ਨਾਲ [[ਵਿਆਹ]] ਕਰਵਾਉਣਾ, ਵਰਗੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਹੈ। ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸਮਾਜਿਕ ਵਰਗਾਂ ਦੀ ਸਰਵਉੱਚ ਵਰਣ ਦਾ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੋਜ਼ੀ-ਰੋਟੀ ਨੂੰ ਸਖ਼ਤ ਤਪੱਸਿਆ ਅਤੇ ਸਵੈ-ਇੱਛਤ ਗਰੀਬੀ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ("ਇਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਨੂੰ ਉਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਮੇਂ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਹ ਕਮਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਉਹ ਸਭ ਉਸੇ ਦਿਨ ਖਰਚ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ"). ਵਿਹਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਭਾਰਤੀ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਤੋਂ ਪਤਾ ਲੱਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ, ਵਪਾਰੀ ਵੀ ਬਣ ਗਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਕਿੱਤੇ ਵੀ ਰੱਖਦੇ ਸਨ। == ਵੈਦਿਕ ਸਰੋਤ == {{multiple image|total_width=300|perrow=2|header=ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੁਜਾਰੀ|image1=Group of Brahmins 1913.jpg|caption1=ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸਮੂਹ [[ਅਚਮਨ]] ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜਾਪ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ, 1913|image2=A robed Burmese Brahmin priest of Konbaung Dynasty.jpg|caption2=18ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬਰਮੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪੁਜਾਰੀ,|image3=Candi Prambanan - 102 Brahmins, Visnu Temple (12042036684).jpg|caption3=ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਰਿਵਾਰ, 9 ਵੀਂ ਸਦੀ। [[ਪ੍ਰਮਬਨਨ]]] ਇੰਡੋਨੇਸ਼ੀਆ।|image4=A Brahmin standing praying in the corner of the streets 1863.jpg|caption4=ਇੱਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਗਲੀਆਂ ਦੇ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਭਾਰਤ, 1863}} [[Category:Pages using multiple image with auto scaled images]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਾਤ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਰਣ]] == ਧਰਮਸੂਤਰ ਅਤੇ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰ == [[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]] ਦੇ [[ਧਰਮਸੂਤਰ]] ਅਤੇ [[ਧਰਮਸ਼ਾਸਤਰ]] ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀਆਂ ਉਮੀਦਾਂ, ਕਰਤੱਵਾਂ ਅਤੇ ਭੂਮਿਕਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। [[ਜੌਹਨ ਬੁਸਾਨਿਕ]] ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ [[ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤ|ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਭਾਰਤੀ]] ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਲਈ ਨਿਰਧਾਰਿਤ ਨੈਤਿਕ ਉਪਦੇਸ਼ ਯੂਨਾਨੀ ਸਦਗੁਣ-[[ਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ|ਨੀਤੀ-ਸ਼ਾਸਤ੍ਰ]] ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਹਨ, ਕਿ "[[ਮਨੂਸਮ੍ਰਿਤੀ|ਮਨੂੰ]] ਦੇ ਧਾਰਮਕ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੀ ਤੁਲਨਾ [[ਅਰਸਤੂ]] ਦੇ ਵਿਹਾਰਕ ਬੁੱਧੀ ਵਾਲੇ ਮਨੁੱਖ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ" ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ "ਸਦਗੁਣੀ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਪਲੈਟੋਨਿਕ-[[ਅਰਸਤੂ]] ਦੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਤੋਂ ਵੱਖਰਾ ਨਹੀਂ ਹੈ" ਇਸ ਫ਼ਰਕ ਨਾਲ ਕਿ ਉਹ ਪਵਿੱਤਰ ਨਹੀਂ ਸੀ। {| class="wikitable" |+ਦੋ ਵਾਰ-ਜਨਮ-ਵਰਣ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰਨਾ<ref name="ludo14">{{Cite book|title=Studies in Hindu Law and Dharmaśāstra|last=Ludo Rocher|publisher=Anthem Press|year=2014|isbn=9781783083152|editor-last=Donald R. Davis, Jr|pages=205–206|chapter=9.Caste and occupation in classical India: The normative texts|chapter-url=https://books.google.com/books?id=dziNBAAAQBAJ&pg=PA205}}<cite class="citation book cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFLudo_Rocher2014">Ludo Rocher (2014). [https://books.google.com/books?id=dziNBAAAQBAJ&pg=PA205 "9.Caste and occupation in classical India: The normative texts"]. In Donald R. Davis, Jr (ed.). ''Studies in Hindu Law and Dharmaśāstra''. Anthem Press. pp.&nbsp;205–206. [[ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਟੈਂਡਰਡ ਬੁੱਕ ਨੰਬਰ|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/9781783083152|<bdi>9781783083152</bdi>]].</cite></ref> ! !''ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ''<br /><br /><br /><br />(ਵੇਦ ਪੜ੍ਹਨਾ) !''ਯੱਗ ਕਰਨਾ''<br /><br /><br /><br />(ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਨੀ<br /><br /><br /><br /> ਇੱਕ ਦੇ ਆਪਣੇ ਲਾਭ) !ਦਾਨ<br /><br /><br /><br />ਤੋਹਫ਼ੇ ਦੇਣਾ !ਵੇਦ ਪੜਾਉਣਾ<br /><br /><br /><br />ਗੁਰੂ !ਯੱਗ<br /><br /><br /><br />ਪ੍ਰੋਹਹਿਤ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਹੀ<br /><br /><br /><br />ਕੁਰਬਾਨੀ ਕਰਨੀ ! (ਮਨਜ਼ੂਰ ਤੋਹਫ਼ੇ) |- |ਬ੍ਰਹਮਣ |✓ |✓ |✓ |✓ |✓ |✓ |- |ਪਖੱਤਰੀ |✓ |✓ |✓ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |- |ਵੈਸ਼ |✓ |✓ |✓ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |ਨਹੀਂ |- |- |} == ਇਤਿਹਾਸ == [[ਅਬਰਾਹਿਮ ਏਰਾਲੀ]] ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, "ਇੱਕ ਵਰਣ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਾਹਮਣ ਦੀ [[ਗੁਪਤ ਸਾਮਰਾਜ]] ਦੇ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕੋਈ ਮੌਜੂਦਗੀ ਸੀ" (ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਤੋਂ 6 ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ) ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਜਦੋਂ [[ਬੁੱਧ ਧਰਮ]] ਦਾ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਦਬਦਬਾ ਸੀ। ਤੀਜੀ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਦੇ ਅਖ਼ੀਰ ਵਿਚ ਕਿਸੇ ਵੀ ਭਾਰਤੀ ਗ੍ਰੰਥ ਵਿਚ "ਕੋਈ ਬ੍ਰਾਹਮਣ, ਕੋਈ ਬਲੀਦਾਨ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੋਈ [[ਕ਼ੁਰਬਾਨੀ|ਕੁਰਬਾਨੀ]], ਭਾਵੇਂ ਇਕ ਵਾਰ ਵੀ, ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕਰਮਕਾਂਡੀ ਕੰਮ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਇਹ ਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ਕਿ "ਸਾਹਿਤਕ ਅਤੇ ਪਦਾਰਥਕ ਸਬੂਤਾਂ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਉਸ ਸਮੇਂ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਪਰ ਸਿਰਫ ਇਹ ਕਿ ਇਸ ਦੀ ਕੋਈ ਕੁਲੀਨ ਸਰਪ੍ਰਸਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਹ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਸੀਮਤ ਸੀ, ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਰਿਕਾਰਡ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ"। ਪੁਜਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਗਿਆਨ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਵਜੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਵੈਦਿਕ ਸ਼ਰਾਉਤ ਦੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਹੱਤਤਾ, ਗੁਪਤ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਧੀ ਹੈ। == ਹਵਾਲੇ == lbo991uhvev9hb2dr4jqj90man4wdn1 14 143721 609856 2022-07-31T07:07:16Z Jagseer S Sidhu 18155 ਖ਼ਾਲੀ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 143722 609866 2022-07-31T07:30:31Z Manjit Singh 12163 "[[:en:Special:Redirect/revision/1054462329|Bekhud Dehlvi]]" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਬੇਖੁਦ ਦੇਹਲਵੀ|image=|alt=|caption=|birth_name=ਸੈਯਦ ਵਾਹਿਦੁੱਦੀਨ ਅਹਿਮਦ|birth_date=21 ਮਾਰਚ 1863|birth_place=ਭਰਤਪੁਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ|death_date={{Death-date and age|2 ਅਕਤੁਬਰ 1955|21 ਮਾਰਚ 1863}}|death_place=ਦਿੱਲੀ|nationality=[[ਭਾਰਤੀ]]|other_names=|occupation=|years_active=|known_for=[[ਕਵਿਤਾ]]|notable_works=ਗ਼ੁਫਤਾਰ ਏ ਬੇਖੁਦ, ਸ਼ਾਹਸਵਾਰ ਏ ਬੇਖੁਦ}} [[Category:Articles with hCards]] '''ਬੇਖੁਦ ਦੇਹਲਵੀ''' (21 ਮਾਰਚ 1863 - 2 ਅਕਤੂਬਰ 1955), '''ਸੈਯਦ ਵਾਹਿਦ-ਉਦ-ਦੀਨ ਅਹਿਮਦ''' , ਸੈਯਦ ਸ਼ਮਸ-ਉਦ-ਦੀਨ "ਸਲੀਮ" ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਜੋ [[ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ]] ਦਾ [[ਕਵੀ]] ਵੀ ਸੀ। ਬੇਖੁਦ ਦਾ ਜਨਮ [[ਭਰਤਪੁਰ|ਭਰਤਪੁਰ,]] [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ [[ਅਲਤਾਫ਼ ਹੁਸੈਨ ਹਾਲੀ|ਅਲਤਾਫ ਹੁਸੈਨ ਹਾਲੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਦਿੱਲੀ]] ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ੧੮੯੧ ਵਿੱਚ ਬੇਖੁਦ ਨੂੰ [[ਦਾਗ ਦੇਹਲਵੀ]] ਦਾ ਚੇਲਾ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ [[ਉਰਦੂ]] [[ਗ਼ਜ਼ਲ|ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ]] ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ - ਗੁਫਤਾਰ ਏ ਬੇਖੁਦ ਅਤੇ ਸ਼ਾਹਸਵਾਰ ਏ ਬੇਖੁਦ, ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। 2 ਅਕਤੂਬਰ 1955 ਨੂੰ 92 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=H6FPAQAAIAAJ&q=Bekhud+Dehlvi|title=The Indian P.E.N. Vol. 25|publisher=PEN All India Centre|year=1959|page=56}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=S5UcAQAAMAAJ&q=Bekhud+Dehlvi|title=Thought Vol.8|publisher=Siddartha Publications|year=1956|page=cxiv}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://rekhta.org/poets/bekhud-dehlvi/profile|title=Bekhud Dehlvi|publisher=Rekhta.org}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1955]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] chwf5uaam8lz8m2abbtd0fh0t5emugo 609886 609866 2022-07-31T08:19:40Z Manjit Singh 12163 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਬੇਖੁਦ ਦੇਹਲਵੀ|image=|alt=|caption=|birth_name=ਸੈਯਦ ਵਾਹਿਦੁੱਦੀਨ ਅਹਿਮਦ|birth_date=21 ਮਾਰਚ 1863|birth_place=ਭਰਤਪੁਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ|death_date={{Death-date and age|2 ਅਕਤੁਬਰ 1955|21 ਮਾਰਚ 1863}}|death_place=ਦਿੱਲੀ|nationality=[[ਭਾਰਤੀ]]|other_names=|occupation=|years_active=|known_for=[[ਕਵਿਤਾ]]|notable_works=ਗ਼ੁਫਤਾਰ ਏ ਬੇਖੁਦ, ਸ਼ਾਹਸਵਾਰ ਏ ਬੇਖੁਦ}} [[Category:Articles with hCards]] '''ਬੇਖੁਦ ਦੇਹਲਵੀ''' (21 ਮਾਰਚ 1863 - 2 ਅਕਤੂਬਰ 1955), '''ਸੈਯਦ ਵਾਹਿਦ-ਉਦ-ਦੀਨ ਅਹਿਮਦ''' , ਸੈਯਦ ਸ਼ਮਸ-ਉਦ-ਦੀਨ "ਸਲੀਮ" ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਜੋ [[ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ]] ਦਾ [[ਕਵੀ]] ਵੀ ਸੀ। ਬੇਖੁਦ ਦਾ ਜਨਮ [[ਭਰਤਪੁਰ|ਭਰਤਪੁਰ,]] [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ [[ਅਲਤਾਫ਼ ਹੁਸੈਨ ਹਾਲੀ|ਅਲਤਾਫ ਹੁਸੈਨ ਹਾਲੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਦਿੱਲੀ]] ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ੧੮੯੧ ਵਿੱਚ ਬੇਖੁਦ ਨੂੰ [[ਦਾਗ ਦੇਹਲਵੀ]] ਦਾ ਚੇਲਾ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ [[ਉਰਦੂ]] [[ਗ਼ਜ਼ਲ|ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ]] ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ - ''ਗੁਫਤਾਰ ਏ ਬੇਖੁਦ'' ਅਤੇ ''ਸ਼ਾਹਸਵਾਰ ਏ ਬੇਖੁਦ,'' ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। 2 ਅਕਤੂਬਰ 1955 ਨੂੰ 92 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=H6FPAQAAIAAJ&q=Bekhud+Dehlvi|title=The Indian P.E.N. Vol. 25|publisher=PEN All India Centre|year=1959|page=56}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=S5UcAQAAMAAJ&q=Bekhud+Dehlvi|title=Thought Vol.8|publisher=Siddartha Publications|year=1956|page=cxiv}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://rekhta.org/poets/bekhud-dehlvi/profile|title=Bekhud Dehlvi|publisher=Rekhta.org}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == * [[ਦਾਗ਼ ਦਿਹਲਵੀ|ਦਾਗ਼ ਦੇਹਲਵੀ]] * [[ਅਨੰਦ ਮੋਹਨ ਜੁਤਸ਼ੀ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦੇਹਲਵੀ|ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦੇਹਲਵੀ]] (ਅਨੰਦ ਮੋਹਨ ਜੁਤਸ਼ੀ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦੇਹਲਵੀ) == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1955]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] kbpsqiegh8i6cpr2bjy37kxz9p3jwyu 609887 609886 2022-07-31T08:20:14Z Manjit Singh 12163 added [[Category:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਬੇਖੁਦ ਦੇਹਲਵੀ|image=|alt=|caption=|birth_name=ਸੈਯਦ ਵਾਹਿਦੁੱਦੀਨ ਅਹਿਮਦ|birth_date=21 ਮਾਰਚ 1863|birth_place=ਭਰਤਪੁਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ|death_date={{Death-date and age|2 ਅਕਤੁਬਰ 1955|21 ਮਾਰਚ 1863}}|death_place=ਦਿੱਲੀ|nationality=[[ਭਾਰਤੀ]]|other_names=|occupation=|years_active=|known_for=[[ਕਵਿਤਾ]]|notable_works=ਗ਼ੁਫਤਾਰ ਏ ਬੇਖੁਦ, ਸ਼ਾਹਸਵਾਰ ਏ ਬੇਖੁਦ}} [[Category:Articles with hCards]] '''ਬੇਖੁਦ ਦੇਹਲਵੀ''' (21 ਮਾਰਚ 1863 - 2 ਅਕਤੂਬਰ 1955), '''ਸੈਯਦ ਵਾਹਿਦ-ਉਦ-ਦੀਨ ਅਹਿਮਦ''' , ਸੈਯਦ ਸ਼ਮਸ-ਉਦ-ਦੀਨ "ਸਲੀਮ" ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਜੋ [[ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ]] ਦਾ [[ਕਵੀ]] ਵੀ ਸੀ। ਬੇਖੁਦ ਦਾ ਜਨਮ [[ਭਰਤਪੁਰ|ਭਰਤਪੁਰ,]] [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ [[ਅਲਤਾਫ਼ ਹੁਸੈਨ ਹਾਲੀ|ਅਲਤਾਫ ਹੁਸੈਨ ਹਾਲੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਦਿੱਲੀ]] ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ੧੮੯੧ ਵਿੱਚ ਬੇਖੁਦ ਨੂੰ [[ਦਾਗ ਦੇਹਲਵੀ]] ਦਾ ਚੇਲਾ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ [[ਉਰਦੂ]] [[ਗ਼ਜ਼ਲ|ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ]] ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ - ''ਗੁਫਤਾਰ ਏ ਬੇਖੁਦ'' ਅਤੇ ''ਸ਼ਾਹਸਵਾਰ ਏ ਬੇਖੁਦ,'' ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। 2 ਅਕਤੂਬਰ 1955 ਨੂੰ 92 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=H6FPAQAAIAAJ&q=Bekhud+Dehlvi|title=The Indian P.E.N. Vol. 25|publisher=PEN All India Centre|year=1959|page=56}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=S5UcAQAAMAAJ&q=Bekhud+Dehlvi|title=Thought Vol.8|publisher=Siddartha Publications|year=1956|page=cxiv}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://rekhta.org/poets/bekhud-dehlvi/profile|title=Bekhud Dehlvi|publisher=Rekhta.org}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == * [[ਦਾਗ਼ ਦਿਹਲਵੀ|ਦਾਗ਼ ਦੇਹਲਵੀ]] * [[ਅਨੰਦ ਮੋਹਨ ਜੁਤਸ਼ੀ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦੇਹਲਵੀ|ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦੇਹਲਵੀ]] (ਅਨੰਦ ਮੋਹਨ ਜੁਤਸ਼ੀ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦੇਹਲਵੀ) == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1955]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] k7yfzhdl8b9qgp6memmqxzrrkedudh6 609888 609887 2022-07-31T08:20:34Z Manjit Singh 12163 added [[Category:ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਲਿਟਰੇਚਰ 2022]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਬੇਖੁਦ ਦੇਹਲਵੀ|image=|alt=|caption=|birth_name=ਸੈਯਦ ਵਾਹਿਦੁੱਦੀਨ ਅਹਿਮਦ|birth_date=21 ਮਾਰਚ 1863|birth_place=ਭਰਤਪੁਰ, ਰਾਜਸਥਾਨ|death_date={{Death-date and age|2 ਅਕਤੁਬਰ 1955|21 ਮਾਰਚ 1863}}|death_place=ਦਿੱਲੀ|nationality=[[ਭਾਰਤੀ]]|other_names=|occupation=|years_active=|known_for=[[ਕਵਿਤਾ]]|notable_works=ਗ਼ੁਫਤਾਰ ਏ ਬੇਖੁਦ, ਸ਼ਾਹਸਵਾਰ ਏ ਬੇਖੁਦ}} [[Category:Articles with hCards]] '''ਬੇਖੁਦ ਦੇਹਲਵੀ''' (21 ਮਾਰਚ 1863 - 2 ਅਕਤੂਬਰ 1955), '''ਸੈਯਦ ਵਾਹਿਦ-ਉਦ-ਦੀਨ ਅਹਿਮਦ''' , ਸੈਯਦ ਸ਼ਮਸ-ਉਦ-ਦੀਨ "ਸਲੀਮ" ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਜੋ [[ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ]] ਦਾ [[ਕਵੀ]] ਵੀ ਸੀ। ਬੇਖੁਦ ਦਾ ਜਨਮ [[ਭਰਤਪੁਰ|ਭਰਤਪੁਰ,]] [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ [[ਅਲਤਾਫ਼ ਹੁਸੈਨ ਹਾਲੀ|ਅਲਤਾਫ ਹੁਸੈਨ ਹਾਲੀ]] ਦੁਆਰਾ [[ਦਿੱਲੀ]] ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸਨੇ ੧੮੯੧ ਵਿੱਚ ਬੇਖੁਦ ਨੂੰ [[ਦਾਗ ਦੇਹਲਵੀ]] ਦਾ ਚੇਲਾ ਬਣਾਇਆ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਹੀ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਵਿੱਚ ਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦਾ [[ਉਰਦੂ]] [[ਗ਼ਜ਼ਲ|ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ]] ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ - ''ਗੁਫਤਾਰ ਏ ਬੇਖੁਦ'' ਅਤੇ ''ਸ਼ਾਹਸਵਾਰ ਏ ਬੇਖੁਦ,'' ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ। 2 ਅਕਤੂਬਰ 1955 ਨੂੰ 92 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=H6FPAQAAIAAJ&q=Bekhud+Dehlvi|title=The Indian P.E.N. Vol. 25|publisher=PEN All India Centre|year=1959|page=56}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=S5UcAQAAMAAJ&q=Bekhud+Dehlvi|title=Thought Vol.8|publisher=Siddartha Publications|year=1956|page=cxiv}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://rekhta.org/poets/bekhud-dehlvi/profile|title=Bekhud Dehlvi|publisher=Rekhta.org}}</ref> == ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ == * [[ਦਾਗ਼ ਦਿਹਲਵੀ|ਦਾਗ਼ ਦੇਹਲਵੀ]] * [[ਅਨੰਦ ਮੋਹਨ ਜੁਤਸ਼ੀ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦੇਹਲਵੀ|ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦੇਹਲਵੀ]] (ਅਨੰਦ ਮੋਹਨ ਜੁਤਸ਼ੀ ਗੁਲਜ਼ਾਰ ਦੇਹਲਵੀ) == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1955]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਲਿਟਰੇਚਰ 2022]] 9qa9vcwx9cmfimwysh8g7afnqb23ez9 0 143723 609891 2022-07-31T08:42:56Z Manjit Singh 12163 "[[:en:Special:Redirect/revision/1063836057|Krishan Mohan]]" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੋਹਨ|image=|alt=|caption=|birth_name=ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਲਾਲ|birth_date=1922|birth_place=[[ਸਿਆਲਕੋਟ]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]]|death_date=੨੦੦੪|death_place=[[ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]]|nationality=[[ਭਾਰਤੀ]]|other_names=|known_for=[[ਗ਼ਜ਼ਲ]] ਅਤੇ [[ਨਜ਼ਮ]]|occupation=ਸਰਕਾਰੀਨੌਕਰੀ ਅਤੇ ਕਵੀ}}&lt;section rel="cx:Section" id="cxTargetSection2" data-mw-cx-source="Yandex"&gt; ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੋਹਨ (28 ਨਵੰਬਰ 1922 - 2004)<ref>Urdu Authors: Date list as on 31-05-2006 – S.No. 1087> Krishan Mohan >maintained by National Council for Promotion of Urdu, Govt. of India, Ministry of Human Resource Development {{cite web|url=http://www.urducouncil.nic.in/urdu_wrld/u_auth/index_all.htm|title=Archived copy|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120301184839/http://www.urducouncil.nic.in/urdu_wrld/u_auth/index_all.htm|archivedate=1 March 2012|accessdate=28 September 2012|url-status=dead}}</ref> ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਉਰਦੂ]] [[ਕਵੀ]] ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। &lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Section" id="cxTargetSection3" data-mw-cx-source="Yandex"&gt; ਮੋਹਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਲਾਲ ਭਾਟੀਆ ਦਾ [[ਤਖੱਲਸ]] ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ [[ਸਿਆਲਕੋਟ]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਗਣਪਤ ਰਾਏ ਭਾਟੀਆ, ਇੱਕ [[ਵਕੀਲ]] ਸਨ; ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ [[ਮੇਰਠ]] ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਕੀਤੀ। ਗਣਪਤ ਰਾਏ [[ਉਰਦੂ]] ਦਾ [[ਕਵੀ]] ਵੀ ਸੀ; ਉਸ ਦਾ [[ਤਖੱਲਸ]] ਸ਼ਾਕਿਰ ਸੀ।<ref>{{cite book|title=Sher aur Shair|author=Zia Fatehabadi|year=1974|pages=88|ol=24596071M|quote="Naam: Krishan Lal, Takhallus: Krishan Mohan, 28 November 1922 ko…Sialkot mein paidaa huaa. Mere walid Ganpat Rai Shakir…Meerut mein advocate hain."}}</ref> &lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Section" id="cxTargetSection4" data-mw-cx-source="Yandex"&gt; ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੋਹਨ ਨੇ ਬੀਏ (ਆਨਰਜ਼) ਦੀਆਂ ਡਿਗਰੀਆਂ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲੀ|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਅਤੇ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਵਿੱਚ [[ਮੂਰੇ ਕਾਲਜ,]] [[ਸਿਆਲਕੋਟ]] ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਕਾਲਜ ਹਾਊਸ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਵੀ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ, [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਐਮ.ਏ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<span data-segmentid="64" class="cx-segment"><ref>{{Cite book|title=Sher aur Shair|last=Zia Fatehabadi|year=1974|pages=88|ol=24596071M|quote=".main ne B.A. (Hons.)(English) Murray College, Sialkot, se paas kiya, B.A. mein padate hue Honours in Persian ke imtihaan mein bhi imtiaz se kamyaab hua…M.A. (angrezi adbiyaat) Government College, Lahore se kiya."}}</ref></span> &lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Placeholder" id="cxTargetSection5"&gt;&lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Placeholder" id="cxTargetSection6"&gt;&lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Section" id="cxTargetSection7" data-mw-cx-source="Yandex"&gt; == <span data-segmentid="84" class="cx-segment">ਸਾਹਿਤਕ ਜੀਵਨ</span> == &lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Section" id="cxTargetSection8" data-mw-cx-source="Yandex"&gt;[[ਤਸਵੀਰ:At_Zia_Fatehabadi.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/8f/At_Zia_Fatehabadi.jpg/220px-At_Zia_Fatehabadi.jpg|right|thumb|ਜ਼ਿਆ ਫਤਿਹਾਬਾਦੀ ਦੇ ਘਰ ਕਵੀਆਂ/ਲੇਖਕਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਰਸਮੀ ਇਕੱਠ ਦੀ ਦੁਰਲੱਭ ਫੋਟੋ-ਪ੍ਰਿੰਟ 1965 ਵਿੱਚ ਖੱਬੇ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਵੇਖੇ ਗਏ:- [[ਨਰੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਾਦ]], [[ਕੈਲਾਸ਼ ਚੰਦਰ ਨਾਜ਼]], [[ਤਾਲਿਬ ਦੇਹਲਵੀ]], ਖੁਸ਼ਤਾਰ ਗਿਰਾਮੀ, ਬਲਰਾਜ ਹੇਅਰਤ, ਸੱਗਰ ਨਿਜ਼ਾਮੀ, [[ਤਾਲਿਬ ਚਕਵਾਲੀ|ਤਾਲਿਬ ਚੱਕਵਾਲੀ,]] [[ਮੁਨਾਵੱਰ ਲਖਨਵੀ]], ਮਲਿਕ ਰਾਮ, ਜੈਨੇਂਦਰ ਕੁਮਾਰ, ਜ਼ਿਆ ਫਤਿਹਾਬਾਦੀ, [[ਰਿਸ਼ੀ ਪਟਿਆਲਵੀ]], ਬਹਾਰ ਬਰਨੀ, ਜੋਗਿੰਦਰ ਪਾਲ, [[ਉਨਵਾਨ ਚਿਸ਼ਤੀ]] ਅਤੇ [[ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੋਹਨ]]।]]&lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Section" id="cxTargetSection9" data-mw-cx-source="Yandex"&gt; ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੋਹਨ ਇਕ ਹਰਮਨਪਿਆਰਾ ਅਤੇ ਉੱਘਾ ਲੇਖਕ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ 1947 ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਦਿੱਲੀ]] ਦੇ ਉਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਰਦੂ ਮੰਚ 'ਤੇ ਦਬਦਬਾ ਬਣਾਇਆ ਜਿਸ ਦੀ ਸ਼ੋਭਾ ਮਹਾਨ ਹਸਤੀਆਂ ਨੇ ਕੀਤੀ - [[ਪੰਡਿਤ ਹਰੀਚੰਦ ਅਖਤਰ]], ਅਰਸ਼ ਮਲਸੀਆਂਸੀ, ਜਗਨ ਨਾਥ ਆਜ਼ਾਦ, [[ਗੋਪਾਲ ਮਿੱਤਲ]], ਨਰੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਾਦ, ਬਿਸਮਿਲ ਸਈਦੀ, ਰਾਣਾ ਜੱਗੀ, ਰਾਮ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੁਸ਼ਤਰ, [[ਤਾਲਿਬ ਚਕਵਾਲੀ|ਤਾਲਿਬ ਚੱਕਵਾਲੀ]] ਅਤੇ [[ਬਖਸ਼ੀ ਅਖਤਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰੀ|ਬਖਸ਼ੀ ਅਖਤਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰੀ।]]<ref>{{cite book|url=https://openlibrary.org/works/OL15663436W/Zaviyah_e_nigaah|title=Zaviyaha e nigaah|author=Zia Fatehabadi|year=1982|pages=111|quote=”1947 ke baad dilli ki adabi o sh’ri fazaa mein jo shoaraa aaftaab o maahtaab ban kar chamke un mein chand mumaayaan naam hain:- [[Pandit Harichand Akhtar]], [[Arsh Malsiani]], [[Jagan Nath Azad]], [[Gopal Mittal]], [[Naresh Kumar Shad]], [[Bismil Saeedi]], Ram Krishan Mushtar, Rana Jaggi, [[Talib Chakwali]], Bakshi Akhtar Amritsari aur Krishan Mohan”}}</ref> &lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Placeholder" id="cxTargetSection10"&gt;&lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Section" id="cxTargetSection11" data-mw-cx-source="Yandex"&gt; == <span data-segmentid="107" class="cx-segment">ਪੁਸਤਕ ਸੂਚੀ</span> == &lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Section" id="cxTargetSection12" data-mw-cx-source="Yandex"&gt; <span data-segmentid="108" class="cx-segment">ਉਰਦੂ ਕਵਿਤਾ (ਉਰਦੂ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਵਿਚ):</span> &lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Section" id="cxTargetSection13" data-mw-cx-source="Yandex"&gt; * ਸ਼ਬਨਮ ਸ਼ਬਨਮ ਦਿਲ ਏ ਨਾਦਾਨ ਤਮਾਸ਼ਾਈ ਗ਼ਜ਼ਲ ਨਿਗਾਹ ਏ ਨਾਜ਼ ਆਹੰਗ ਈ ਵਤਨ ਕੋਂਪਲ ਕੋਂਪਮ ਬੈਰਾਗ਼ੀ ਭਵਰਾ ਸ਼ਿਰਾਜ਼ਾ ਏ ਮਿਜ਼ਗਾਨ &lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Placeholder" id="cxTargetSection14"&gt;&lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Placeholder" id="cxTargetSection15"&gt;&lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Section" id="cxTargetSection16" data-mw-cx-source="Yandex"&gt; == <span data-segmentid="122" class="cx-segment">ਹਵਾਲੇ</span> == &lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Section" id="cxTargetSection17" data-mw-cx-source="Yandex"&gt;{{ਹਵਾਲੇ}}&lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Placeholder" id="cxTargetSection18"&gt;&lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Placeholder" id="cxTargetSection19"&gt;&lt;/section&gt; [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2004]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1922]] 83m8vt4euaajfgvj43nlphfg8rj1bgx 609893 609891 2022-07-31T08:46:06Z Manjit Singh 12163 wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੋਹਨ|image=|alt=|caption=|birth_name=ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਲਾਲ|birth_date=1922|birth_place=[[ਸਿਆਲਕੋਟ]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]]|death_date=੨੦੦੪|death_place=[[ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]]|nationality=[[ਭਾਰਤੀ]]|other_names=|known_for=[[ਗ਼ਜ਼ਲ]] ਅਤੇ [[ਨਜ਼ਮ]]|occupation=ਸਰਕਾਰੀਨੌਕਰੀ ਅਤੇ ਕਵੀ}} ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੋਹਨ (28 ਨਵੰਬਰ 1922 - 2004)<ref>Urdu Authors: Date list as on 31-05-2006 – S.No. 1087> Krishan Mohan >maintained by National Council for Promotion of Urdu, Govt. of India, Ministry of Human Resource Development {{cite web|url=http://www.urducouncil.nic.in/urdu_wrld/u_auth/index_all.htm|title=Archived copy|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120301184839/http://www.urducouncil.nic.in/urdu_wrld/u_auth/index_all.htm|archivedate=1 March 2012|accessdate=28 September 2012|url-status=dead}}</ref> ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਉਰਦੂ]] [[ਕਵੀ]] ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਮੋਹਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਲਾਲ ਭਾਟੀਆ ਦਾ [[ਤਖੱਲਸ]] ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ [[ਸਿਆਲਕੋਟ]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਗਣਪਤ ਰਾਏ ਭਾਟੀਆ, ਇੱਕ [[ਵਕੀਲ]] ਸਨ; ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ [[ਮੇਰਠ]] ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਕੀਤੀ। ਗਣਪਤ ਰਾਏ [[ਉਰਦੂ]] ਦਾ [[ਕਵੀ]] ਵੀ ਸੀ; ਉਸ ਦਾ [[ਤਖੱਲਸ]] ਸ਼ਾਕਿਰ ਸੀ।<ref>{{cite book|title=Sher aur Shair|author=Zia Fatehabadi|year=1974|pages=88|ol=24596071M|quote="Naam: Krishan Lal, Takhallus: Krishan Mohan, 28 November 1922 ko…Sialkot mein paidaa huaa. Mere walid Ganpat Rai Shakir…Meerut mein advocate hain."}}</ref> ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੋਹਨ ਨੇ ਬੀਏ (ਆਨਰਜ਼) ਦੀਆਂ ਡਿਗਰੀਆਂ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲੀ|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਅਤੇ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਵਿੱਚ [[ਮੂਰੇ ਕਾਲਜ,]] [[ਸਿਆਲਕੋਟ]] ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਕਾਲਜ ਹਾਊਸ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਵੀ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ, [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਐਮ.ਏ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<span data-segmentid="64" class="cx-segment"><ref>{{Cite book|title=Sher aur Shair|last=Zia Fatehabadi|year=1974|pages=88|ol=24596071M|quote=".main ne B.A. (Hons.)(English) Murray College, Sialkot, se paas kiya, B.A. mein padate hue Honours in Persian ke imtihaan mein bhi imtiaz se kamyaab hua…M.A. (angrezi adbiyaat) Government College, Lahore se kiya."}}</ref></span> == <span data-segmentid="84" class="cx-segment">ਸਾਹਿਤਕ ਜੀਵਨ</span> == ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੋਹਨ ਇਕ ਹਰਮਨਪਿਆਰਾ ਅਤੇ ਉੱਘਾ ਲੇਖਕ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ 1947 ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਦਿੱਲੀ]] ਦੇ ਉਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਰਦੂ ਮੰਚ 'ਤੇ ਦਬਦਬਾ ਬਣਾਇਆ ਜਿਸ ਦੀ ਸ਼ੋਭਾ ਮਹਾਨ ਹਸਤੀਆਂ ਨੇ ਕੀਤੀ - [[ਪੰਡਿਤ ਹਰੀਚੰਦ ਅਖਤਰ]], ਅਰਸ਼ ਮਲਸੀਆਂਸੀ, ਜਗਨ ਨਾਥ ਆਜ਼ਾਦ, [[ਗੋਪਾਲ ਮਿੱਤਲ]], ਨਰੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਾਦ, ਬਿਸਮਿਲ ਸਈਦੀ, ਰਾਣਾ ਜੱਗੀ, ਰਾਮ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੁਸ਼ਤਰ, [[ਤਾਲਿਬ ਚਕਵਾਲੀ|ਤਾਲਿਬ ਚੱਕਵਾਲੀ]] ਅਤੇ [[ਬਖਸ਼ੀ ਅਖਤਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰੀ|ਬਖਸ਼ੀ ਅਖਤਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰੀ।]]<ref>{{cite book|url=https://openlibrary.org/works/OL15663436W/Zaviyah_e_nigaah|title=Zaviyaha e nigaah|author=Zia Fatehabadi|year=1982|pages=111|quote=”1947 ke baad dilli ki adabi o sh’ri fazaa mein jo shoaraa aaftaab o maahtaab ban kar chamke un mein chand mumaayaan naam hain:- [[Pandit Harichand Akhtar]], [[Arsh Malsiani]], [[Jagan Nath Azad]], [[Gopal Mittal]], [[Naresh Kumar Shad]], [[Bismil Saeedi]], Ram Krishan Mushtar, Rana Jaggi, [[Talib Chakwali]], Bakshi Akhtar Amritsari aur Krishan Mohan”}}</ref> == <span data-segmentid="107" class="cx-segment">ਪੁਸਤਕ ਸੂਚੀ</span> <span data-segmentid="108" class="cx-segment">ਉਰਦੂ ਕਵਿਤਾ (ਉਰਦੂ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਵਿਚ):</span> == * ਸ਼ਬਨਮ ਸ਼ਬਨਮ * ਦਿਲ ਏ ਨਾਦਾਨ * ਤਮਾਸ਼ਾਈ * ਗ਼ਜ਼ਲ * ਨਿਗਾਹ ਏ ਨਾਜ਼ * ਆਹੰਗ ਈ ਵਤਨ * ਕੋਂਪਲ ਕੋਂਪਮ * ਬੈਰਾਗ਼ੀ ਭਵਰਾ * ਸ਼ਿਰਾਜ਼ਾ ਏ ਮਿਜ਼ਗਾਨ == <span data-segmentid="122" class="cx-segment">ਹਵਾਲੇ</span> == &lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Section" id="cxTargetSection17" data-mw-cx-source="Yandex"&gt;{{ਹਵਾਲੇ}}&lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Placeholder" id="cxTargetSection18"&gt;&lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Placeholder" id="cxTargetSection19"&gt;&lt;/section&gt; [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2004]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1922]] 19si6dbcv76z1kqjtvl1dqpasicl77k 609894 609893 2022-07-31T08:47:09Z Manjit Singh 12163 added [[Category:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੋਹਨ|image=|alt=|caption=|birth_name=ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਲਾਲ|birth_date=1922|birth_place=[[ਸਿਆਲਕੋਟ]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]]|death_date=੨੦੦੪|death_place=[[ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]]|nationality=[[ਭਾਰਤੀ]]|other_names=|known_for=[[ਗ਼ਜ਼ਲ]] ਅਤੇ [[ਨਜ਼ਮ]]|occupation=ਸਰਕਾਰੀਨੌਕਰੀ ਅਤੇ ਕਵੀ}} ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੋਹਨ (28 ਨਵੰਬਰ 1922 - 2004)<ref>Urdu Authors: Date list as on 31-05-2006 – S.No. 1087> Krishan Mohan >maintained by National Council for Promotion of Urdu, Govt. of India, Ministry of Human Resource Development {{cite web|url=http://www.urducouncil.nic.in/urdu_wrld/u_auth/index_all.htm|title=Archived copy|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120301184839/http://www.urducouncil.nic.in/urdu_wrld/u_auth/index_all.htm|archivedate=1 March 2012|accessdate=28 September 2012|url-status=dead}}</ref> ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਉਰਦੂ]] [[ਕਵੀ]] ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਮੋਹਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਲਾਲ ਭਾਟੀਆ ਦਾ [[ਤਖੱਲਸ]] ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ [[ਸਿਆਲਕੋਟ]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਗਣਪਤ ਰਾਏ ਭਾਟੀਆ, ਇੱਕ [[ਵਕੀਲ]] ਸਨ; ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ [[ਮੇਰਠ]] ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਕੀਤੀ। ਗਣਪਤ ਰਾਏ [[ਉਰਦੂ]] ਦਾ [[ਕਵੀ]] ਵੀ ਸੀ; ਉਸ ਦਾ [[ਤਖੱਲਸ]] ਸ਼ਾਕਿਰ ਸੀ।<ref>{{cite book|title=Sher aur Shair|author=Zia Fatehabadi|year=1974|pages=88|ol=24596071M|quote="Naam: Krishan Lal, Takhallus: Krishan Mohan, 28 November 1922 ko…Sialkot mein paidaa huaa. Mere walid Ganpat Rai Shakir…Meerut mein advocate hain."}}</ref> ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੋਹਨ ਨੇ ਬੀਏ (ਆਨਰਜ਼) ਦੀਆਂ ਡਿਗਰੀਆਂ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲੀ|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਅਤੇ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਵਿੱਚ [[ਮੂਰੇ ਕਾਲਜ,]] [[ਸਿਆਲਕੋਟ]] ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਕਾਲਜ ਹਾਊਸ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਵੀ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ, [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਐਮ.ਏ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<span data-segmentid="64" class="cx-segment"><ref>{{Cite book|title=Sher aur Shair|last=Zia Fatehabadi|year=1974|pages=88|ol=24596071M|quote=".main ne B.A. (Hons.)(English) Murray College, Sialkot, se paas kiya, B.A. mein padate hue Honours in Persian ke imtihaan mein bhi imtiaz se kamyaab hua…M.A. (angrezi adbiyaat) Government College, Lahore se kiya."}}</ref></span> == <span data-segmentid="84" class="cx-segment">ਸਾਹਿਤਕ ਜੀਵਨ</span> == ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੋਹਨ ਇਕ ਹਰਮਨਪਿਆਰਾ ਅਤੇ ਉੱਘਾ ਲੇਖਕ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ 1947 ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਦਿੱਲੀ]] ਦੇ ਉਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਰਦੂ ਮੰਚ 'ਤੇ ਦਬਦਬਾ ਬਣਾਇਆ ਜਿਸ ਦੀ ਸ਼ੋਭਾ ਮਹਾਨ ਹਸਤੀਆਂ ਨੇ ਕੀਤੀ - [[ਪੰਡਿਤ ਹਰੀਚੰਦ ਅਖਤਰ]], ਅਰਸ਼ ਮਲਸੀਆਂਸੀ, ਜਗਨ ਨਾਥ ਆਜ਼ਾਦ, [[ਗੋਪਾਲ ਮਿੱਤਲ]], ਨਰੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਾਦ, ਬਿਸਮਿਲ ਸਈਦੀ, ਰਾਣਾ ਜੱਗੀ, ਰਾਮ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੁਸ਼ਤਰ, [[ਤਾਲਿਬ ਚਕਵਾਲੀ|ਤਾਲਿਬ ਚੱਕਵਾਲੀ]] ਅਤੇ [[ਬਖਸ਼ੀ ਅਖਤਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰੀ|ਬਖਸ਼ੀ ਅਖਤਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰੀ।]]<ref>{{cite book|url=https://openlibrary.org/works/OL15663436W/Zaviyah_e_nigaah|title=Zaviyaha e nigaah|author=Zia Fatehabadi|year=1982|pages=111|quote=”1947 ke baad dilli ki adabi o sh’ri fazaa mein jo shoaraa aaftaab o maahtaab ban kar chamke un mein chand mumaayaan naam hain:- [[Pandit Harichand Akhtar]], [[Arsh Malsiani]], [[Jagan Nath Azad]], [[Gopal Mittal]], [[Naresh Kumar Shad]], [[Bismil Saeedi]], Ram Krishan Mushtar, Rana Jaggi, [[Talib Chakwali]], Bakshi Akhtar Amritsari aur Krishan Mohan”}}</ref> == <span data-segmentid="107" class="cx-segment">ਪੁਸਤਕ ਸੂਚੀ</span> <span data-segmentid="108" class="cx-segment">ਉਰਦੂ ਕਵਿਤਾ (ਉਰਦੂ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਵਿਚ):</span> == * ਸ਼ਬਨਮ ਸ਼ਬਨਮ * ਦਿਲ ਏ ਨਾਦਾਨ * ਤਮਾਸ਼ਾਈ * ਗ਼ਜ਼ਲ * ਨਿਗਾਹ ਏ ਨਾਜ਼ * ਆਹੰਗ ਈ ਵਤਨ * ਕੋਂਪਲ ਕੋਂਪਮ * ਬੈਰਾਗ਼ੀ ਭਵਰਾ * ਸ਼ਿਰਾਜ਼ਾ ਏ ਮਿਜ਼ਗਾਨ == <span data-segmentid="122" class="cx-segment">ਹਵਾਲੇ</span> == &lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Section" id="cxTargetSection17" data-mw-cx-source="Yandex"&gt;{{ਹਵਾਲੇ}}&lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Placeholder" id="cxTargetSection18"&gt;&lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Placeholder" id="cxTargetSection19"&gt;&lt;/section&gt; [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2004]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1922]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] axhxlwtciaoc5i18vkqgvameoj43g48 609895 609894 2022-07-31T08:47:25Z Manjit Singh 12163 added [[Category:ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਲਿਟਰੇਚਰ 2022]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person|name=ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੋਹਨ|image=|alt=|caption=|birth_name=ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਲਾਲ|birth_date=1922|birth_place=[[ਸਿਆਲਕੋਟ]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ]]|death_date=੨੦੦੪|death_place=[[ਦਿੱਲੀ]], [[ਭਾਰਤ]]|nationality=[[ਭਾਰਤੀ]]|other_names=|known_for=[[ਗ਼ਜ਼ਲ]] ਅਤੇ [[ਨਜ਼ਮ]]|occupation=ਸਰਕਾਰੀਨੌਕਰੀ ਅਤੇ ਕਵੀ}} ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੋਹਨ (28 ਨਵੰਬਰ 1922 - 2004)<ref>Urdu Authors: Date list as on 31-05-2006 – S.No. 1087> Krishan Mohan >maintained by National Council for Promotion of Urdu, Govt. of India, Ministry of Human Resource Development {{cite web|url=http://www.urducouncil.nic.in/urdu_wrld/u_auth/index_all.htm|title=Archived copy|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120301184839/http://www.urducouncil.nic.in/urdu_wrld/u_auth/index_all.htm|archivedate=1 March 2012|accessdate=28 September 2012|url-status=dead}}</ref> ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ [[ਉਰਦੂ]] [[ਕਵੀ]] ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਭਾਰਤ ਨੂੰ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪ੍ਰਮੁੱਖਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਮੋਹਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਲਾਲ ਭਾਟੀਆ ਦਾ [[ਤਖੱਲਸ]] ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ [[ਸਿਆਲਕੋਟ]], [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਭਾਰਤ|ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ, ਗਣਪਤ ਰਾਏ ਭਾਟੀਆ, ਇੱਕ [[ਵਕੀਲ]] ਸਨ; ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ [[ਮੇਰਠ]] ਦੀਆਂ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਦਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੈਕਟਿਸ ਕੀਤੀ। ਗਣਪਤ ਰਾਏ [[ਉਰਦੂ]] ਦਾ [[ਕਵੀ]] ਵੀ ਸੀ; ਉਸ ਦਾ [[ਤਖੱਲਸ]] ਸ਼ਾਕਿਰ ਸੀ।<ref>{{cite book|title=Sher aur Shair|author=Zia Fatehabadi|year=1974|pages=88|ol=24596071M|quote="Naam: Krishan Lal, Takhallus: Krishan Mohan, 28 November 1922 ko…Sialkot mein paidaa huaa. Mere walid Ganpat Rai Shakir…Meerut mein advocate hain."}}</ref> ਸਕੂਲ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੋਹਨ ਨੇ ਬੀਏ (ਆਨਰਜ਼) ਦੀਆਂ ਡਿਗਰੀਆਂ ਵੱਖਰੇ ਤੌਰ 'ਤੇ [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਬੋਲੀ|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]] ਅਤੇ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਵਿੱਚ [[ਮੂਰੇ ਕਾਲਜ,]] [[ਸਿਆਲਕੋਟ]] ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ, ਜਿੱਥੇ ਉਹ ਕਾਲਜ ਹਾਊਸ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਵੀ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ, [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵਜੋਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਐਮ.ਏ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।<span data-segmentid="64" class="cx-segment"><ref>{{Cite book|title=Sher aur Shair|last=Zia Fatehabadi|year=1974|pages=88|ol=24596071M|quote=".main ne B.A. (Hons.)(English) Murray College, Sialkot, se paas kiya, B.A. mein padate hue Honours in Persian ke imtihaan mein bhi imtiaz se kamyaab hua…M.A. (angrezi adbiyaat) Government College, Lahore se kiya."}}</ref></span> == <span data-segmentid="84" class="cx-segment">ਸਾਹਿਤਕ ਜੀਵਨ</span> == ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੋਹਨ ਇਕ ਹਰਮਨਪਿਆਰਾ ਅਤੇ ਉੱਘਾ ਲੇਖਕ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ 1947 ਤੋਂ ਬਾਅਦ [[ਦਿੱਲੀ]] ਦੇ ਉਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਰਦੂ ਮੰਚ 'ਤੇ ਦਬਦਬਾ ਬਣਾਇਆ ਜਿਸ ਦੀ ਸ਼ੋਭਾ ਮਹਾਨ ਹਸਤੀਆਂ ਨੇ ਕੀਤੀ - [[ਪੰਡਿਤ ਹਰੀਚੰਦ ਅਖਤਰ]], ਅਰਸ਼ ਮਲਸੀਆਂਸੀ, ਜਗਨ ਨਾਥ ਆਜ਼ਾਦ, [[ਗੋਪਾਲ ਮਿੱਤਲ]], ਨਰੇਸ਼ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਾਦ, ਬਿਸਮਿਲ ਸਈਦੀ, ਰਾਣਾ ਜੱਗੀ, ਰਾਮ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਮੁਸ਼ਤਰ, [[ਤਾਲਿਬ ਚਕਵਾਲੀ|ਤਾਲਿਬ ਚੱਕਵਾਲੀ]] ਅਤੇ [[ਬਖਸ਼ੀ ਅਖਤਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰੀ|ਬਖਸ਼ੀ ਅਖਤਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰੀ।]]<ref>{{cite book|url=https://openlibrary.org/works/OL15663436W/Zaviyah_e_nigaah|title=Zaviyaha e nigaah|author=Zia Fatehabadi|year=1982|pages=111|quote=”1947 ke baad dilli ki adabi o sh’ri fazaa mein jo shoaraa aaftaab o maahtaab ban kar chamke un mein chand mumaayaan naam hain:- [[Pandit Harichand Akhtar]], [[Arsh Malsiani]], [[Jagan Nath Azad]], [[Gopal Mittal]], [[Naresh Kumar Shad]], [[Bismil Saeedi]], Ram Krishan Mushtar, Rana Jaggi, [[Talib Chakwali]], Bakshi Akhtar Amritsari aur Krishan Mohan”}}</ref> == <span data-segmentid="107" class="cx-segment">ਪੁਸਤਕ ਸੂਚੀ</span> <span data-segmentid="108" class="cx-segment">ਉਰਦੂ ਕਵਿਤਾ (ਉਰਦੂ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਵਿਚ):</span> == * ਸ਼ਬਨਮ ਸ਼ਬਨਮ * ਦਿਲ ਏ ਨਾਦਾਨ * ਤਮਾਸ਼ਾਈ * ਗ਼ਜ਼ਲ * ਨਿਗਾਹ ਏ ਨਾਜ਼ * ਆਹੰਗ ਈ ਵਤਨ * ਕੋਂਪਲ ਕੋਂਪਮ * ਬੈਰਾਗ਼ੀ ਭਵਰਾ * ਸ਼ਿਰਾਜ਼ਾ ਏ ਮਿਜ਼ਗਾਨ == <span data-segmentid="122" class="cx-segment">ਹਵਾਲੇ</span> == &lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Section" id="cxTargetSection17" data-mw-cx-source="Yandex"&gt;{{ਹਵਾਲੇ}}&lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Placeholder" id="cxTargetSection18"&gt;&lt;/section&gt;&lt;section rel="cx:Placeholder" id="cxTargetSection19"&gt;&lt;/section&gt; [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 2004]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1922]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਲਿਟਰੇਚਰ 2022]] 3dj65ofc4ecb8dgil557iyiyxmu3pg7 3 143724 609896 2022-07-31T08:52:06Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Miles Haviland}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 08:52, 31 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) hc7cj4j3jra8jopojc9gq5amr2teqsn 0 143725 609900 2022-07-31T09:10:09Z Manjit Singh 12163 "[[:en:Special:Redirect/revision/1015020280|Khalish Dehlavi]]" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ wikitext text/x-wiki '''ਖਲੀਸ਼ ਦੇਹਲਵੀ''', ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ '''ਕੰਵਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਭਯਾਨਾ''' ਸੀ, ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਸਫਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਉਰਦੂ ਕਵੀ ਹੈ। [[ਦ ਹਿੰਦੂ]] ਨੇ ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅਸਾਧਾਰਣ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ: "ਖਲੀਸ਼ ਇਕ [[ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ]] ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ [[ਮੁੰਬਈ]] ਦੇ ਸਹਾਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ, ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਸਟੇਡੀਅਮ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਅਸ਼ੋਕਾ ਰੋਡ 'ਤੇ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ। [[ਕਵਿਤਾ]] ਖਲੀਸ਼ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਐਸ਼ੋ-ਆਰਾਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 1935 ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਨਾਲ ਦੇਵੀ ਅਹਿਲਿਆ ਵਿਸ਼ਵਵਿਦਿਆਲਾ (ਜਿਸ ਨੂੰ ਇੰਦੌਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੇ [[ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਰਹੂਮ ਪਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀ ਮੋਹਨ ਲਾਲ ਭਯਾਨਾ, ਜੋ ਖੁਦ [[ਉਰਦੂ]] ਵਿਦਵਾਨ ਸਨ, ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ। ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਉਰਦੂ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਾਇਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਸਨੇ "ਖਲੀਸ਼" ਕਲਮ ਨਾਮ ਅਪਣਾਇਆ ਅਤੇ "ਖਲੀਸ਼ ਦੇਹਲਵੀ" ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਬਿਸਵਿਨ ਸਾਦੀ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤਕ ਰਸਾਲਿਆਂ ਲਈ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵੀ ਹਨ == ਕੰਮ == ਖਲੀਸ਼ ਦੇਹਲਵੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਿਤਾਬ ਖਲੀਸ਼: ਉਰਦੂ ਦੋਹਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ (ਲੇਖਕ ਹਾਊਸ, 2006) ਹੈ।  ਆਈਐੱਸਬੀਐੱਨ 978-1425940218)। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਦੋਹੇ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। * ਹਸਰਤੇ * ਯੇ ਕੁਰਬਤੇਂ ਯੇ ਦੂਰੀਅਨ * ਕੁਛ ਬਾਤੇਂ ਉਨਕੀ * ਚਾਂਦਨੀ ਕਾ ਧੁਆਂ * ਮੌਜ ਏ ਸਬਾ * ਹਰਫ ਏ ਨਵਾਨ [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1935]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] 0m5h8s2yw1mfgqrok1u0xxeqh86rlbl 609903 609900 2022-07-31T09:13:47Z Manjit Singh 12163 wikitext text/x-wiki '''ਖਲੀਸ਼ ਦੇਹਲਵੀ''', ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ '''ਕੰਵਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਭਯਾਨਾ''' ਸੀ,<ref name="Ode">{{cite web|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/An-odyssey/article15925573.ece|title=Ode to an odyssey|author=S. M. Aamir|publisher=The Hindu, 24 November 2009|accessdate=4 June 2012}}</ref> [[ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਇੱਕ ਸਫਲ [[ਇੰਜੀਨੀਅਰ]] ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ [[ਉਰਦੂ]] [[ਕਵੀ]] ਹੈ। [[ਦ ਹਿੰਦੂ]] ਨੇ ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅਸਾਧਾਰਣ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ: "ਖਲੀਸ਼ ਇਕ [[ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ]] ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ [[ਮੁੰਬਈ]] ਦੇ ਸਹਾਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ, ਇੱਥੋਂ ਦੇ [[ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਸਟੇਡੀਅਮ]] ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਅਸ਼ੋਕਾ ਰੋਡ 'ਤੇ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref name="Ode2">{{cite web|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/An-odyssey/article15925573.ece|title=Ode to an odyssey|author=S. M. Aamir|publisher=The Hindu, 24 November 2009|accessdate=4 June 2012}}</ref> [[ਕਵਿਤਾ]] ਖਲੀਸ਼ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਐਸ਼ੋ-ਆਰਾਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।<ref name="Ode3">{{cite web|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/An-odyssey/article15925573.ece|title=Ode to an odyssey|author=S. M. Aamir|publisher=The Hindu, 24 November 2009|accessdate=4 June 2012}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 1935 ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਨਾਲ ਦੇਵੀ ਅਹਿਲਿਆ ਵਿਸ਼ਵਵਿਦਿਆਲਾ (ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਇੰਦੌਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੇ [[ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਰਹੂਮ ਪਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀ ਮੋਹਨ ਲਾਲ ਭਯਾਨਾ, ਜੋ ਖੁਦ [[ਉਰਦੂ]] ਵਿਦਵਾਨ ਸਨ, ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ। [[ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਉਰਦੂ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਾਇਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਸਨੇ "ਖਲੀਸ਼" ਕਲਮੀ ਨਾਮ ਅਪਣਾਇਆ ਅਤੇ "ਖਲੀਸ਼ ਦੇਹਲਵੀ" ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਬਿਸਵਿਨ ਸਾਦੀ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ [[ਉ੍ਰਦੂ|ਉਰਦੂ]] ਸਾਹਿਤਕ ਰਸਾਲਿਆਂ ਲਈ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵੀ ਹਨ == ਕੰਮ == ਖਲੀਸ਼ ਦੇਹਲਵੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਿਤਾਬ ਖਲੀਸ਼: ਉਰਦੂ ਦੋਹਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ (ਲੇਖਕ ਹਾਊਸ, 2006) ਹੈ।  ਆਈਐੱਸਬੀਐੱਨ 978-1425940218)। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਦੋਹੇ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। * ਹਸਰਤੇ * ਯੇ ਕੁਰਬਤੇਂ ਯੇ ਦੂਰੀਅਨ * ਕੁਛ ਬਾਤੇਂ ਉਨਕੀ * ਚਾਂਦਨੀ ਕਾ ਧੁਆਂ * ਮੌਜ ਏ ਸਬਾ * ਹਰਫ ਏ ਨਵਾਨ [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1935]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] j3jzsl39z5oolkyyy271en4pwya6s48 609904 609903 2022-07-31T09:14:04Z Manjit Singh 12163 added [[Category:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''ਖਲੀਸ਼ ਦੇਹਲਵੀ''', ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ '''ਕੰਵਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਭਯਾਨਾ''' ਸੀ,<ref name="Ode">{{cite web|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/An-odyssey/article15925573.ece|title=Ode to an odyssey|author=S. M. Aamir|publisher=The Hindu, 24 November 2009|accessdate=4 June 2012}}</ref> [[ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਇੱਕ ਸਫਲ [[ਇੰਜੀਨੀਅਰ]] ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ [[ਉਰਦੂ]] [[ਕਵੀ]] ਹੈ। [[ਦ ਹਿੰਦੂ]] ਨੇ ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅਸਾਧਾਰਣ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ: "ਖਲੀਸ਼ ਇਕ [[ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ]] ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ [[ਮੁੰਬਈ]] ਦੇ ਸਹਾਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ, ਇੱਥੋਂ ਦੇ [[ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਸਟੇਡੀਅਮ]] ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਅਸ਼ੋਕਾ ਰੋਡ 'ਤੇ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref name="Ode2">{{cite web|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/An-odyssey/article15925573.ece|title=Ode to an odyssey|author=S. M. Aamir|publisher=The Hindu, 24 November 2009|accessdate=4 June 2012}}</ref> [[ਕਵਿਤਾ]] ਖਲੀਸ਼ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਐਸ਼ੋ-ਆਰਾਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।<ref name="Ode3">{{cite web|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/An-odyssey/article15925573.ece|title=Ode to an odyssey|author=S. M. Aamir|publisher=The Hindu, 24 November 2009|accessdate=4 June 2012}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 1935 ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਨਾਲ ਦੇਵੀ ਅਹਿਲਿਆ ਵਿਸ਼ਵਵਿਦਿਆਲਾ (ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਇੰਦੌਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੇ [[ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਰਹੂਮ ਪਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀ ਮੋਹਨ ਲਾਲ ਭਯਾਨਾ, ਜੋ ਖੁਦ [[ਉਰਦੂ]] ਵਿਦਵਾਨ ਸਨ, ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ। [[ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਉਰਦੂ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਾਇਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਸਨੇ "ਖਲੀਸ਼" ਕਲਮੀ ਨਾਮ ਅਪਣਾਇਆ ਅਤੇ "ਖਲੀਸ਼ ਦੇਹਲਵੀ" ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਬਿਸਵਿਨ ਸਾਦੀ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ [[ਉ੍ਰਦੂ|ਉਰਦੂ]] ਸਾਹਿਤਕ ਰਸਾਲਿਆਂ ਲਈ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵੀ ਹਨ == ਕੰਮ == ਖਲੀਸ਼ ਦੇਹਲਵੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਿਤਾਬ ਖਲੀਸ਼: ਉਰਦੂ ਦੋਹਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ (ਲੇਖਕ ਹਾਊਸ, 2006) ਹੈ।  ਆਈਐੱਸਬੀਐੱਨ 978-1425940218)। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਦੋਹੇ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। * ਹਸਰਤੇ * ਯੇ ਕੁਰਬਤੇਂ ਯੇ ਦੂਰੀਅਨ * ਕੁਛ ਬਾਤੇਂ ਉਨਕੀ * ਚਾਂਦਨੀ ਕਾ ਧੁਆਂ * ਮੌਜ ਏ ਸਬਾ * ਹਰਫ ਏ ਨਵਾਨ [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1935]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] ck0yy8udsm0hug9t5rvuge3fw8yp33p 609906 609904 2022-07-31T09:16:58Z Manjit Singh 12163 added [[Category:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਵੀ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''ਖਲੀਸ਼ ਦੇਹਲਵੀ''', ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ '''ਕੰਵਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਭਯਾਨਾ''' ਸੀ,<ref name="Ode">{{cite web|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/An-odyssey/article15925573.ece|title=Ode to an odyssey|author=S. M. Aamir|publisher=The Hindu, 24 November 2009|accessdate=4 June 2012}}</ref> [[ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਇੱਕ ਸਫਲ [[ਇੰਜੀਨੀਅਰ]] ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ [[ਉਰਦੂ]] [[ਕਵੀ]] ਹੈ। [[ਦ ਹਿੰਦੂ]] ਨੇ ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅਸਾਧਾਰਣ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ: "ਖਲੀਸ਼ ਇਕ [[ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ]] ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ [[ਮੁੰਬਈ]] ਦੇ ਸਹਾਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ, ਇੱਥੋਂ ਦੇ [[ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਸਟੇਡੀਅਮ]] ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਅਸ਼ੋਕਾ ਰੋਡ 'ਤੇ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref name="Ode2">{{cite web|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/An-odyssey/article15925573.ece|title=Ode to an odyssey|author=S. M. Aamir|publisher=The Hindu, 24 November 2009|accessdate=4 June 2012}}</ref> [[ਕਵਿਤਾ]] ਖਲੀਸ਼ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਐਸ਼ੋ-ਆਰਾਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।<ref name="Ode3">{{cite web|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/An-odyssey/article15925573.ece|title=Ode to an odyssey|author=S. M. Aamir|publisher=The Hindu, 24 November 2009|accessdate=4 June 2012}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 1935 ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਨਾਲ ਦੇਵੀ ਅਹਿਲਿਆ ਵਿਸ਼ਵਵਿਦਿਆਲਾ (ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਇੰਦੌਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੇ [[ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਰਹੂਮ ਪਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀ ਮੋਹਨ ਲਾਲ ਭਯਾਨਾ, ਜੋ ਖੁਦ [[ਉਰਦੂ]] ਵਿਦਵਾਨ ਸਨ, ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ। [[ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਉਰਦੂ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਾਇਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਸਨੇ "ਖਲੀਸ਼" ਕਲਮੀ ਨਾਮ ਅਪਣਾਇਆ ਅਤੇ "ਖਲੀਸ਼ ਦੇਹਲਵੀ" ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਬਿਸਵਿਨ ਸਾਦੀ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ [[ਉ੍ਰਦੂ|ਉਰਦੂ]] ਸਾਹਿਤਕ ਰਸਾਲਿਆਂ ਲਈ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵੀ ਹਨ == ਕੰਮ == ਖਲੀਸ਼ ਦੇਹਲਵੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਿਤਾਬ ਖਲੀਸ਼: ਉਰਦੂ ਦੋਹਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ (ਲੇਖਕ ਹਾਊਸ, 2006) ਹੈ।  ਆਈਐੱਸਬੀਐੱਨ 978-1425940218)। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਦੋਹੇ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। * ਹਸਰਤੇ * ਯੇ ਕੁਰਬਤੇਂ ਯੇ ਦੂਰੀਅਨ * ਕੁਛ ਬਾਤੇਂ ਉਨਕੀ * ਚਾਂਦਨੀ ਕਾ ਧੁਆਂ * ਮੌਜ ਏ ਸਬਾ * ਹਰਫ ਏ ਨਵਾਨ [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1935]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਵੀ]] 7r05lxb7arrfckbeaswvqdzxwjp3qh9 609907 609906 2022-07-31T09:17:14Z Manjit Singh 12163 added [[Category:ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਲਿਟਰੇਚਰ 2022]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki '''ਖਲੀਸ਼ ਦੇਹਲਵੀ''', ਜਿਸਦਾ ਜਨਮ '''ਕੰਵਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਿੰਘ ਭਯਾਨਾ''' ਸੀ,<ref name="Ode">{{cite web|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/An-odyssey/article15925573.ece|title=Ode to an odyssey|author=S. M. Aamir|publisher=The Hindu, 24 November 2009|accessdate=4 June 2012}}</ref> [[ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਇੱਕ ਸਫਲ [[ਇੰਜੀਨੀਅਰ]] ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ [[ਉਰਦੂ]] [[ਕਵੀ]] ਹੈ। [[ਦ ਹਿੰਦੂ]] ਨੇ ਇਸ ਤੱਥ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਕਿ ਅਸਾਧਾਰਣ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਉਸ ਨੇ ਦੋ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਹੈ: "ਖਲੀਸ਼ ਇਕ [[ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰ]] ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ [[ਮੁੰਬਈ]] ਦੇ ਸਹਾਰ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ, ਇੱਥੋਂ ਦੇ [[ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਸਟੇਡੀਅਮ]] ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਅਸ਼ੋਕਾ ਰੋਡ 'ਤੇ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਹੈ।<ref name="Ode2">{{cite web|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/An-odyssey/article15925573.ece|title=Ode to an odyssey|author=S. M. Aamir|publisher=The Hindu, 24 November 2009|accessdate=4 June 2012}}</ref> [[ਕਵਿਤਾ]] ਖਲੀਸ਼ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਨਿਰਮਾਣ ਦੇ ਕਾਰੋਬਾਰ ਦਾ ਧੰਨਵਾਦ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਐਸ਼ੋ-ਆਰਾਮ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ।<ref name="Ode3">{{cite web|url=https://www.thehindu.com/todays-paper/tp-features/tp-metroplus/An-odyssey/article15925573.ece|title=Ode to an odyssey|author=S. M. Aamir|publisher=The Hindu, 24 November 2009|accessdate=4 June 2012}}</ref> ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਜਨਮ 1935 ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤ]] ਦੇ [[ਪੰਜਾਬ]] ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਦੀ ਡਿਗਰੀ ਨਾਲ ਦੇਵੀ ਅਹਿਲਿਆ ਵਿਸ਼ਵਵਿਦਿਆਲਾ (ਜਿਸ ਨੂੰ [[ਇੰਦੌਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਤੋਂ ਗ੍ਰੈਜੂਏਸ਼ਨ ਕੀਤੀ, ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸਨੇ [[ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਡਿਗਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਰਹੂਮ ਪਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀ ਮੋਹਨ ਲਾਲ ਭਯਾਨਾ, ਜੋ ਖੁਦ [[ਉਰਦੂ]] ਵਿਦਵਾਨ ਸਨ, ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ। [[ਅਲੀਗੜ੍ਹ ਮੁਸਲਿਮ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਉਰਦੂ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਉਰਦੂ ਸਾਹਿਤ ਅਤੇ ਕਵਿਤਾ ਵਿੱਚ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਉਰਦੂ ਸ਼ਾਇਰੀ ਵਿੱਚ ਡੂੰਘੀ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਿਆ ਅਤੇ ਮੁਸ਼ਾਇਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਸਨੇ "ਖਲੀਸ਼" ਕਲਮੀ ਨਾਮ ਅਪਣਾਇਆ ਅਤੇ "ਖਲੀਸ਼ ਦੇਹਲਵੀ" ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਨੇ ਬਿਸਵਿਨ ਸਾਦੀ ਸਮੇਤ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ [[ਉ੍ਰਦੂ|ਉਰਦੂ]] ਸਾਹਿਤਕ ਰਸਾਲਿਆਂ ਲਈ ਲਿਖਿਆ ਹੈ। [ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ] ਉਸ ਦੇ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੀ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵੀ ਹਨ == ਕੰਮ == ਖਲੀਸ਼ ਦੇਹਲਵੀ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕਿਤਾਬ ਖਲੀਸ਼: ਉਰਦੂ ਦੋਹਿਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਸੰਗ੍ਰਹਿ (ਲੇਖਕ ਹਾਊਸ, 2006) ਹੈ।  ਆਈਐੱਸਬੀਐੱਨ 978-1425940218)। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਦੋਹੇ ਦੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਅਨੁਵਾਦ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। * ਹਸਰਤੇ * ਯੇ ਕੁਰਬਤੇਂ ਯੇ ਦੂਰੀਅਨ * ਕੁਛ ਬਾਤੇਂ ਉਨਕੀ * ਚਾਂਦਨੀ ਕਾ ਧੁਆਂ * ਮੌਜ ਏ ਸਬਾ * ਹਰਫ ਏ ਨਵਾਨ [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1935]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਮੁਸਲਮਾਨ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਲਿਟਰੇਚਰ 2022]] 7221nyizv4x5w33ijoft9isde91u27k 0 143726 609915 2022-07-31T09:57:13Z Manjit Singh 12163 "[[:en:Special:Redirect/revision/1097780986|Faaiz Dehlvi]]" ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ wikitext text/x-wiki [[Category:Articles with hCards]] {{Infobox person|name=ਫੈਜ਼ ਦੇਹਲਵੀ|native_name=صدرالدین محمد خان فائز|native_name_lang=ਉਰਦੂ ਫਾਰਸੀ|birth_name=ਨਵਾਬ ਸਦਰੂਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ|birth_place=1690, ਦਿੱਲੀ|death_date=1738, ਦਿੱਲੀ|occupation=ਕਵੀ|style=ਗ਼ਜ਼ਲ ਅਤੇ ਮਨਸਵੀ|father=ਮੁਹੰਮਦ ਖਲੀਲ ਜ਼ਬਾਰਦਾਸਤ ਖਾਨ}} '''ਨਵਾਬ ਸਦਰੁੱਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ ਬਹਾਦੁਰ ਫੈਯਜ਼''' (1609-1738), ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕਲਮੀ ਨਾਮ ਫਾਇਜ਼ ਦੇਹਲਵੀ (ਉਰਦੂ; فائز) ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਕਵੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਉਰਦੂ ਕਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨ ਦੀਵਾਨ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਪੁਰਖੇ ਇਰਾਨ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਆਏ ਸਨ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜ਼ਬਰਦਾਸਤ ਖਾਨ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਅਤੇ ਜਹਾਂਦਰ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਤੋਂ ਉੱਚ ਅਹੁਦੇ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਸਨ, ਅਤੇ 1696 ਵਿੱਚ ਜੌਨਪੁਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜੱਜ ਅਤੇ 1697 ਵਿੱਚ ਅਵਧ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। == ਜੀਵਨ == ਫੈਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ 1690 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਫੈਜ਼ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਚੰਗੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਫੈਜ਼ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਭਿਅਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਸਾਹਿਤਕ ਸੁਆਦ ਦਾ ਤੋਹਫ਼ਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉੱਚ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਪਤ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਉਸ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ੁੱਧ ਰੁਚੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਫੈਜ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਅਤੇ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੂੰ ਕੁਝ ਵਿੱਤੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਉਹ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਹਿਸਟੀਰਿਕ ਲੱਛਣ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਕਾਂਤਵਾਸ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਫੈਜ਼ ਦੀ ਮੌਤ ੧੭੩੮ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਹੀ ਦਫਨਾਇਆ ਗਿਆ।<ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=UOM|title=Urdu Poetry: An Anthology Upto 19th Century|date=2001|publisher=B.R. Publishing Corporation|isbn=978-81-7646-190-0|language=ur}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] j4v1p3zd3kyo6pla1km1jpmeb7dtmu4 609916 609915 2022-07-31T09:57:36Z Manjit Singh 12163 added [[Category:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Category:Articles with hCards]] {{Infobox person|name=ਫੈਜ਼ ਦੇਹਲਵੀ|native_name=صدرالدین محمد خان فائز|native_name_lang=ਉਰਦੂ ਫਾਰਸੀ|birth_name=ਨਵਾਬ ਸਦਰੂਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ|birth_place=1690, ਦਿੱਲੀ|death_date=1738, ਦਿੱਲੀ|occupation=ਕਵੀ|style=ਗ਼ਜ਼ਲ ਅਤੇ ਮਨਸਵੀ|father=ਮੁਹੰਮਦ ਖਲੀਲ ਜ਼ਬਾਰਦਾਸਤ ਖਾਨ}} '''ਨਵਾਬ ਸਦਰੁੱਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ ਬਹਾਦੁਰ ਫੈਯਜ਼''' (1609-1738), ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕਲਮੀ ਨਾਮ ਫਾਇਜ਼ ਦੇਹਲਵੀ (ਉਰਦੂ; فائز) ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਕਵੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਉਰਦੂ ਕਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨ ਦੀਵਾਨ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਪੁਰਖੇ ਇਰਾਨ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਆਏ ਸਨ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜ਼ਬਰਦਾਸਤ ਖਾਨ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਅਤੇ ਜਹਾਂਦਰ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਤੋਂ ਉੱਚ ਅਹੁਦੇ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਸਨ, ਅਤੇ 1696 ਵਿੱਚ ਜੌਨਪੁਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜੱਜ ਅਤੇ 1697 ਵਿੱਚ ਅਵਧ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। == ਜੀਵਨ == ਫੈਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ 1690 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਫੈਜ਼ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਚੰਗੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਫੈਜ਼ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਭਿਅਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਸਾਹਿਤਕ ਸੁਆਦ ਦਾ ਤੋਹਫ਼ਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉੱਚ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਪਤ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਉਸ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ੁੱਧ ਰੁਚੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਫੈਜ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਅਤੇ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੂੰ ਕੁਝ ਵਿੱਤੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਉਹ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਹਿਸਟੀਰਿਕ ਲੱਛਣ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਕਾਂਤਵਾਸ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਫੈਜ਼ ਦੀ ਮੌਤ ੧੭੩੮ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਹੀ ਦਫਨਾਇਆ ਗਿਆ।<ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=UOM|title=Urdu Poetry: An Anthology Upto 19th Century|date=2001|publisher=B.R. Publishing Corporation|isbn=978-81-7646-190-0|language=ur}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] pvb6wy24plyxzq27nb1qy2cm7jzudim 609917 609916 2022-07-31T09:58:05Z Manjit Singh 12163 added [[Category:ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਲਿਟਰੇਚਰ 2022]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Category:Articles with hCards]] {{Infobox person|name=ਫੈਜ਼ ਦੇਹਲਵੀ|native_name=صدرالدین محمد خان فائز|native_name_lang=ਉਰਦੂ ਫਾਰਸੀ|birth_name=ਨਵਾਬ ਸਦਰੂਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ|birth_place=1690, ਦਿੱਲੀ|death_date=1738, ਦਿੱਲੀ|occupation=ਕਵੀ|style=ਗ਼ਜ਼ਲ ਅਤੇ ਮਨਸਵੀ|father=ਮੁਹੰਮਦ ਖਲੀਲ ਜ਼ਬਾਰਦਾਸਤ ਖਾਨ}} '''ਨਵਾਬ ਸਦਰੁੱਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ ਬਹਾਦੁਰ ਫੈਯਜ਼''' (1609-1738), ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕਲਮੀ ਨਾਮ ਫਾਇਜ਼ ਦੇਹਲਵੀ (ਉਰਦੂ; فائز) ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਉਰਦੂ ਅਤੇ ਫ਼ਾਰਸੀ ਕਵੀ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਉਰਦੂ ਕਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨ ਦੀਵਾਨ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਪੁਰਖੇ ਇਰਾਨ ਤੋਂ ਭਾਰਤ ਆਏ ਸਨ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜ਼ਬਰਦਾਸਤ ਖਾਨ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਅਤੇ ਜਹਾਂਦਰ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਤੋਂ ਉੱਚ ਅਹੁਦੇ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਸਨ, ਅਤੇ 1696 ਵਿੱਚ ਜੌਨਪੁਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜੱਜ ਅਤੇ 1697 ਵਿੱਚ ਅਵਧ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। == ਜੀਵਨ == ਫੈਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ 1690 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਫੈਜ਼ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਚੰਗੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਫੈਜ਼ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਭਿਅਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਸਾਹਿਤਕ ਸੁਆਦ ਦਾ ਤੋਹਫ਼ਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉੱਚ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਪਤ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਉਸ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ੁੱਧ ਰੁਚੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।ਹਾਲਾਂਕਿ ਫੈਜ਼ ਨੇ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਅਤੇ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੂੰ ਕੁਝ ਵਿੱਤੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਉਹ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਹਿਸਟੀਰਿਕ ਲੱਛਣ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਕਾਂਤਵਾਸ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਫੈਜ਼ ਦੀ ਮੌਤ ੧੭੩੮ ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਹੀ ਦਫਨਾਇਆ ਗਿਆ।<ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=UOM|title=Urdu Poetry: An Anthology Upto 19th Century|date=2001|publisher=B.R. Publishing Corporation|isbn=978-81-7646-190-0|language=ur}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਲਿਟਰੇਚਰ 2022]] nps1brljtn06srmr8h1ahi5uhgaxy2p 609921 609917 2022-07-31T10:09:36Z Manjit Singh 12163 wikitext text/x-wiki [[Category:Articles with hCards]] {{Infobox person|name=ਫੈਜ਼ ਦੇਹਲਵੀ|native_name=صدرالدین محمد خان فائز|native_name_lang=ਉਰਦੂ ਫਾਰਸੀ|birth_name=ਨਵਾਬ ਸਦਰੂਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ|birth_place=1690, ਦਿੱਲੀ|death_date=1738, ਦਿੱਲੀ|occupation=ਕਵੀ|style=ਗ਼ਜ਼ਲ ਅਤੇ ਮਨਸਵੀ|father=ਮੁਹੰਮਦ ਖਲੀਲ ਜ਼ਬਾਰਦਾਸਤ ਖਾਨ}} '''ਨਵਾਬ ਸਦਰੁੱਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ ਬਹਾਦੁਰ ਫੈਯਜ਼''' (1609-1738),<ref>{{Cite web|url=https://www.rekhta.org/poets/faez-dehlvi/profile|title=Faez Dehlvi - Profile & Biography|website=Rekhta|access-date=2021-01-20}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.rekhta.org/ebooks/faaiz-dehlvi-aur-deewan-e-faaiz-ebooks|title=Faaiz Dehlvi Aur Deewan-e-Faaiz by Syed Masood Hasan Rizvi Adeeb|website=Rekhta|language=en|access-date=2021-01-20}}</ref> ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕਲਮੀ ਨਾਮ '''ਫਾਇਜ਼ ਦੇਹਲਵੀ''' ([[ਉ੍ਰਦੂ|ਉਰਦੂ]]; فائز) ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ [[ਉਰਦੂ]] ਅਤੇ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] [[ਕਵੀ]] ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ|ਭਾਰਤੀ ਸਭਿਆਚਾਰ]] ਅਤੇ [[ਪਰੰਪਰਾ|ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ]] ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਪਹਿਲਾ [[ਉਰਦੂ]] ਕਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨ ਦੀਵਾਨ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਪੁਰਖੇ [[ਇਰਾਨ]] ਤੋਂ [[ਭਾਰਤ]] ਆਏ ਸਨ ਅਤੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜ਼ਬਰਦਾਸਤ ਖਾਨ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ [[ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ]] ਅਤੇ ਜਹਾਂਦਰ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਦੌਰਾਨ [[ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ]] ਤੋਂ ਉੱਚ ਅਹੁਦੇ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਸਨ, ਅਤੇ 1696 ਵਿੱਚ [[ਜੌਨਪੁਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜੌਨਪੁਰ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜੱਜ ਅਤੇ 1697 ਵਿੱਚ [[ਅਵਧ]] ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। == ਜੀਵਨ == ਫੈਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ 1690 ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਚਕਾਲੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਚੰਗੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।ਚਕਾਲੀ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਭਿਅਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਸਾਹਿਤਕ ਸੁਆਦ ਦਾ ਤੋਹਫ਼ਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉੱਚ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਪਤ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਉਸ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ੁੱਧ ਰੁਚੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।ਹਾਲਾਂਕਿਚਕਾਲੀ ਨੇ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਅਤੇ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੂੰ ਕੁਝ ਵਿੱਤੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਉਹ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਹਿਸਟੀਰਿਕ ਲੱਛਣ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਕਾਂਤਵਾਸ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਚਕਾਲੀ ਦੀ ਮੌਤ ੧੭੩੮ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਹੀ ਦਫਨਾਇਆ ਗਿਆ।<ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=UOM|title=Urdu Poetry: An Anthology Upto 19th Century|date=2001|publisher=B.R. Publishing Corporation|isbn=978-81-7646-190-0|language=ur}}</ref> == ਕੰਮ == ਫ਼ਾਇਜ਼ ਹੋਰ ਵਿਗਿਆਨਾਂ ਜਿਵੇਂ [[ਤਰਕ ਸ਼ਾਸਤਰ|ਤਰਕ]], [[ਚਿਕਿਤਸਾ]], [[ਰੇਖਾ ਗਣਿਤ|ਰੇਖਾਗਣਿਤ]], [[ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ]] ਆਦਿ ਦਾ ਬਹੁਤ ਗਿਆਨ ਰੱਖਦਾ ਸੀ।ਫਾਇਜ਼ ਨੂੰ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਕਲਾਸਿਕਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸ਼ੌਕ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਉੱਨੀ ਹਜ਼ਾਰ [[ਆਇਤ|ਆਇਤਾਂ]] ਅਤੇ [[ਉ੍ਰਦੂ|ਉਰਦੂ]] ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਸੌ [[ਆਇਤ|ਆਇਤਾਂ]] ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੇ ਦੀਵਾਨ ਵਿੱਚ [[ਗ਼ਜ਼ਲ|ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ]], [[ਮਸਨਵੀ|ਮਸਨਵੀਆਂ]] ਅਤੇ ਹੋਰ [[ਕਵਿਤਾ|ਕਵਿਤਾਵਾਂ]] ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref name=":02">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=UOM|title=Urdu Poetry: An Anthology Upto 19th Century|date=2001|publisher=B.R. Publishing Corporation|isbn=978-81-7646-190-0|language=ur}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਲਿਟਰੇਚਰ 2022]] b6ndx7f5wgfv72teo71vgmlymhhxs5e 609922 609921 2022-07-31T10:11:32Z Manjit Singh 12163 added [[Category:ਕਵੀ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[Category:Articles with hCards]] {{Infobox person|name=ਫੈਜ਼ ਦੇਹਲਵੀ|native_name=صدرالدین محمد خان فائز|native_name_lang=ਉਰਦੂ ਫਾਰਸੀ|birth_name=ਨਵਾਬ ਸਦਰੂਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ|birth_place=1690, ਦਿੱਲੀ|death_date=1738, ਦਿੱਲੀ|occupation=ਕਵੀ|style=ਗ਼ਜ਼ਲ ਅਤੇ ਮਨਸਵੀ|father=ਮੁਹੰਮਦ ਖਲੀਲ ਜ਼ਬਾਰਦਾਸਤ ਖਾਨ}} '''ਨਵਾਬ ਸਦਰੁੱਦੀਨ ਮੁਹੰਮਦ ਖਾਨ ਬਹਾਦੁਰ ਫੈਯਜ਼''' (1609-1738),<ref>{{Cite web|url=https://www.rekhta.org/poets/faez-dehlvi/profile|title=Faez Dehlvi - Profile & Biography|website=Rekhta|access-date=2021-01-20}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.rekhta.org/ebooks/faaiz-dehlvi-aur-deewan-e-faaiz-ebooks|title=Faaiz Dehlvi Aur Deewan-e-Faaiz by Syed Masood Hasan Rizvi Adeeb|website=Rekhta|language=en|access-date=2021-01-20}}</ref> ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕਲਮੀ ਨਾਮ '''ਫਾਇਜ਼ ਦੇਹਲਵੀ''' ([[ਉ੍ਰਦੂ|ਉਰਦੂ]]; فائز) ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ [[ਉਰਦੂ]] ਅਤੇ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] [[ਕਵੀ]] ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ [[ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭਿਆਚਾਰ|ਭਾਰਤੀ ਸਭਿਆਚਾਰ]] ਅਤੇ [[ਪਰੰਪਰਾ|ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ]] ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਨੂੰ [[ਭਾਰਤ|ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਪਹਿਲਾ [[ਉਰਦੂ]] ਕਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਉਰਦੂ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਨ ਦੀਵਾਨ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਦੇ ਪੁਰਖੇ [[ਇਰਾਨ]] ਤੋਂ [[ਭਾਰਤ]] ਆਏ ਸਨ ਅਤੇ [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਏ ਸਨ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਜ਼ਬਰਦਾਸਤ ਖਾਨ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ [[ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ]] ਅਤੇ ਜਹਾਂਦਰ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਦੌਰਾਨ [[ਮੁਗ਼ਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ|ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ]] ਤੋਂ ਉੱਚ ਅਹੁਦੇ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਦੇ ਕੱਪੜੇ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਸਨ, ਅਤੇ 1696 ਵਿੱਚ [[ਜੌਨਪੁਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਜੌਨਪੁਰ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਜੱਜ ਅਤੇ 1697 ਵਿੱਚ [[ਅਵਧ]] ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। == ਜੀਵਨ == ਫੈਜ਼ ਦਾ ਜਨਮ 1690 ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ।ਚਕਾਲੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ ਚੰਗੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਸਿਖਲਾਈ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।ਚਕਾਲੀ ਦਾ ਪਾਲਣ-ਪੋਸ਼ਣ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਅਨੁਸ਼ਾਸਿਤ ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸਭਿਅਕ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਹੀ ਵਧੀਆ ਸਾਹਿਤਕ ਸੁਆਦ ਦਾ ਤੋਹਫ਼ਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉੱਚ ਯੋਗਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਸਥਾਪਤ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਹੇਠ ਉਸ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਲਈ ਬਹੁਤ ਹੀ ਸ਼ੁੱਧ ਰੁਚੀ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਵਿਤਾ ਲਿਖਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।ਹਾਲਾਂਕਿਚਕਾਲੀ ਨੇ ਇੱਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਅਤੇ ਸੰਤੁਸ਼ਟ ਜੀਵਨ ਬਤੀਤ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਆਪਣੇ ਬਾਅਦ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੂੰ ਕੁਝ ਵਿੱਤੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਉਹ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਰੇਸ਼ਾਨ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਵਿੱਚ ਹਿਸਟੀਰਿਕ ਲੱਛਣ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਇਕਾਂਤਵਾਸ ਵਿੱਚ ਕੈਦ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।ਚਕਾਲੀ ਦੀ ਮੌਤ ੧੭੩੮ ਵਿੱਚ [[ਦਿੱਲੀ]] ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਹੀ ਦਫਨਾਇਆ ਗਿਆ।<ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=UOM|title=Urdu Poetry: An Anthology Upto 19th Century|date=2001|publisher=B.R. Publishing Corporation|isbn=978-81-7646-190-0|language=ur}}</ref> == ਕੰਮ == ਫ਼ਾਇਜ਼ ਹੋਰ ਵਿਗਿਆਨਾਂ ਜਿਵੇਂ [[ਤਰਕ ਸ਼ਾਸਤਰ|ਤਰਕ]], [[ਚਿਕਿਤਸਾ]], [[ਰੇਖਾ ਗਣਿਤ|ਰੇਖਾਗਣਿਤ]], [[ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ]] ਆਦਿ ਦਾ ਬਹੁਤ ਗਿਆਨ ਰੱਖਦਾ ਸੀ।ਫਾਇਜ਼ ਨੂੰ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਕਲਾਸਿਕਸ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਪੜ੍ਹਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸ਼ੌਕ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ [[ਫ਼ਾਰਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਫ਼ਾਰਸੀ]] ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ ਉੱਨੀ ਹਜ਼ਾਰ [[ਆਇਤ|ਆਇਤਾਂ]] ਅਤੇ [[ਉ੍ਰਦੂ|ਉਰਦੂ]] ਵਿੱਚ ਪੰਜ ਸੌ [[ਆਇਤ|ਆਇਤਾਂ]] ਦੀ ਰਚਨਾ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੇ ਦੀਵਾਨ ਵਿੱਚ [[ਗ਼ਜ਼ਲ|ਗ਼ਜ਼ਲਾਂ]], [[ਮਸਨਵੀ|ਮਸਨਵੀਆਂ]] ਅਤੇ ਹੋਰ [[ਕਵਿਤਾ|ਕਵਿਤਾਵਾਂ]] ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।<ref name=":02">{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=UOM|title=Urdu Poetry: An Anthology Upto 19th Century|date=2001|publisher=B.R. Publishing Corporation|isbn=978-81-7646-190-0|language=ur}}</ref> == ਹਵਾਲੇ == {{ਹਵਾਲੇ}} [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉਰਦੂ ਕਵੀ]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਵਿਕੀ ਲਵਸ ਲਿਟਰੇਚਰ 2022]] [[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਕਵੀ]] 9hfy5yu64mrkz9cb1gwmqc92dqtt4z7 3 143727 609945 2022-07-31T11:37:14Z New user message 10694 Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Pramodkaushal}} -- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 11:37, 31 ਜੁਲਾਈ 2022 (UTC) p2fszayu3oqewtjzq21j9ypj9o3brnh