ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਪੰਜਾਬੀ

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="pa">
  <siteinfo>
    <sitename>ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ</sitename>
    <dbname>pawiki</dbname>
    <base>https://pa.wikipedia.org/wiki/%E0%A8%AE%E0%A9%81%E0%A9%B1%E0%A8%96_%E0%A8%B8%E0%A8%AB%E0%A8%BC%E0%A8%BE</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">ਮੀਡੀਆ</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">ਖ਼ਾਸ</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">ਵਰਤੋਂਕਾਰ</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">ਤਸਵੀਰ</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">ਤਸਵੀਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">ਮੀਡੀਆਵਿਕੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">ਫਰਮਾ</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">ਫਰਮਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">ਮਦਦ</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">ਮਦਦ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">ਸ਼੍ਰੇਣੀ</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">ਫਾਟਕ</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">ਫਾਟਕ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">ਮੌਡਿਊਲ</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">ਮੌਡਿਊਲ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">ਗੈਜਟ</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">ਗੈਜਟ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">ਗੈਜਟ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">ਗੈਜਟ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਗੱਲ-ਬਾਤ</namespace>
      <namespace key="2600" case="first-letter">Topic</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਪੰਜਾਬੀ</title>
    <ns>1</ns>
    <id>5139</id>
    <redirect title="ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ" />
    <revision>
      <id>611444</id>
      <parentid>611085</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T02:13:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>927</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bot: Fixing broken redirect to moved target page [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="81" xml:space="preserve">#ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ]]</text>
      <sha1>ed2m1grckoek77ps8znfojbcqx5q7op</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਪੰਜਾਬੀ/پنجابی</title>
    <ns>1</ns>
    <id>5206</id>
    <redirect title="ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ" />
    <revision>
      <id>611445</id>
      <parentid>611086</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T02:13:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>927</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bot: Fixing broken redirect to moved target page [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="81" xml:space="preserve">#ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਗੱਲ-ਬਾਤ:ਪੰਜਾਬੀ ਬੋਲੀ]]</text>
      <sha1>ed2m1grckoek77ps8znfojbcqx5q7op</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਭਗਤ ਰਵਿਦਾਸ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19117</id>
    <revision>
      <id>611428</id>
      <parentid>595155</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:56:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4055:611:B164:9AE7:9AFF:FE4A:25A5</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11621" xml:space="preserve">{{Infobox religious biography
| religion = ਰਵਿਦਾਸੀਆ
| honorific_prefix   = ਸਤਿਗੁਰੂ
| name = ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ
| native_name = 
| other_names = ਰੈਦਾਸ, ਰਮਦਾਸ
| image   = SriGuruRavidasJi.jpg
| alt   = ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
| caption  =ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
| birth_name = ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ
| birth_date = {{circa|1377}}&lt;ref name=asharmaraidas&gt;Arvind Sharma (2003), The Study of Hinduism, The University of South Carolina Press, {{ISBN|978-1570034497}}, page 229&lt;/ref&gt;&lt;ref name=jesticebd/&gt;
| birth_place = ਸੀਰ ਗੋਵਰਧਨਪੁਰ, [[ਵਾਰਾਣਸੀ|ਬਨਾਰਸ]], [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]]
| death_date = {{circa|1528}}&lt;ref name=asharmaraidas/&gt;&lt;ref name=jesticebd&gt;{{cite book|author=Phyllis G. Jestice|title=Holy People of the World: A Cross-Cultural Encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=H5cQH17-HnMC| year=2004| publisher=ABC-CLIO| isbn=978-1-57607-355-1| pages=724}}&lt;/ref&gt;
| death_place =  [[ਵਾਰਾਣਸੀ|ਬਨਾਰਸ]], [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]]
| successor  = [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ]] 
| founder   = [[ਸਿੱਖੀ]], ਰਵਿਦਾਸੀਆ
| mother   = ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਕਲਸਾਂ ਦੇਵੀ ਜੀ
| father   = ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੰਤੋਖ ਦਾਸ ਜੀ
}}
{{ਸਿੱਖੀ ਸਾਈਡਬਾਰ}}

'''ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ'''

==ਜ਼ਿੰਦਗੀ==
ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਬਾਹਲ਼ਾ ਪੱਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਫ਼ਾਜ਼ਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਬਨਾਰਸ ਨੇੜੇ ਸੀਰ ਗੋਵਰਧਨਪੁਰ ਵਿਖੇ {{circa|1377}} ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।&lt;ref name=asharmaraidas/&gt; ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੰਤੋਖ ਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਕਲਸਾਂ ਦੇਵੀ ਜੀ ਸਨ।&lt;ref name=eosravidas&gt;{{cite web |url=http://www.learnpunjabi.org/eos/index.aspx |title=Ravidas |author=Hardev Bahri |editor=Harbans Singh|display-editors=etal| website=Encyclopaedia of Sikhism |publisher=Punjabi University Patiala |accessdate=11 February 2017}}&lt;/ref&gt; ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਪਿੰਡ ਮਿਰਜ਼ਾਪੁਰ ਦੀ ਮਾਤਾ ਲੋਨਾ ਦੇਵੀ ਜੀ ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ [[ਚਮਾਰ]] ਵਜੋਂ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਚੰਮ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸੀ।&lt;ref name=encyclopediabritraidas&gt;{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1350770/Ravidas |title= Bhagat Ravidass Ji (Indian mystic and poet) – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=10 August 2009}}&lt;/ref&gt; ਹਿੰਦੂ ਵਰਣ ਮਤਾਬਕ ਚਮਾਰ ਕਮਜ਼ਾਤ ਬਰਾਦਰੀ ਹੈ ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਅਸਰ ਕਾਰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ  ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਜਾਕੇ ਇਲਮ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਸੀ।

==ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ==
ਚਮਾਰ ਬਰਾਦਰੀ ਨਾਲ਼ ਤਾਲਕ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬਨਾਰਸ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਲਈ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ  ਨਾਲ਼ ਬਦਸਲੂਕੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦਿਆਂ ਇਹ ਉਸ ਸਮੇ ਦੀ ਲੁਕਾਈ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਊਚ ਨੀਚ, ਛੂਤ ਛਾਤ ਅਤੇ ਪਖੰਡ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬੋਲੇ। [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੁਆਲ਼ੇ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਰੱਬੀ ਸਖ਼ਸ਼ੀਅਤਾਂ ਨਾਲ਼ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਰੱਬ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਬੰਦਗੀ ਦੇ ਵਾਕ ਰੱਚ ਇਲਾਹੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ। ਰਾਜਾ ਪੀਪਾ, ਰਾਣੀ ਮੀਰਾ ਬਾਈ, ਰਾਣੀ ਝਾਂਲ਼ਾ ਬਾਈ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁਰੀਦ ਸਨ। 

{{Quote|text='''ਹਰਿ ਸੋ ਹੀਰਾ ਛਾਡਿ ਕੈ ਕਰਹਿ ਆਨ ਕੀ ਆਸ ॥'''&lt;br /&gt;''ਜੋ ਇਨਸਾਨ ਕੀਮਤੀ ਰੱਬ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਹੋਰ ਉੱਤੇ ਆਸ ਰੱਖਦਾ ਹੈ,''&lt;br /&gt;
'''ਤੇ ਨਰ ਦੋਜਕ ਜਾਹਿਗੇ ਸਤਿ ਭਾਖੈ ਰਵਿਦਾਸ ॥242॥'''&lt;br /&gt;''ਉਸਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਰਕ ਹੈ ਇਹ ਅਸਲ ਗੱਲ ਰਵਿਦਾਸ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ॥242॥''

— ਸਲੋਕ ਭਗਤ ਕਬੀਰ, [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]], ਅੰਗ 1377 }}

== ਲਿਖਤ ==

ਕਾਫ਼ੀ ਫ਼ਾਜ਼ਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ|ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ]] ਅਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਜਗ੍ਹਾ ਅਤੇ ਅਰਸੇ ਬਾਰੇ ਤਕਰਾਰ ਹੈ।&lt;ref name=encyclopediabritraidas&gt;{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1350770/Ravidas |title= Bhagat Ravidass Ji (Indian mystic and poet) – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=10 August 2009}}&lt;/ref&gt; ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ 41 ਵਾਕ 16 ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ “ਰੈਦਾਸ ਜੀ ਕੀ ਬਾਣੀ&quot; ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਕਿਤਾਬ ਨਾਗਰੀ ਪ੍ਰਚਾਰਿਣੀ ਸਭਾ ਕੋਲ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ &quot;ਬਾਣੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ&quot; ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ 1984 ਵਿੱਚ ਪਬਲਿਸ਼ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਚਾਲ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਲੋਕ ਨੂੰ ਕਾਬਲੇ ਇਤਬਾਰ ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਹਾਸਲ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸਫ਼ੇ ਹਨ:

* ਅੰਗ 93
* ਅੰਗ 345 ਤੋਂ 346 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 486 ਤੋਂ 487 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 525
* ਅੰਗ 657 ਤੋਂ 659 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 694
* ਅੰਗ 710
* ਅੰਗ 793 ਤੋਂ 794 ਤੱਕ
* ਅੰਗ 858
* ਅੰਗ 875
* ਅੰਗ 973 ਤੋਂ 974 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 1106
* ਅੰਗ 1124
* ਅੰਗ 1167
* ਅੰਗ 1196
* ਅੰਗ 1293

==ਸਫ਼ਰ==
 ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੁਆਲ਼ੇ ਛੇ ਸਫ਼ਰ ਕੀਤੇ।
#ਪਹਿਲਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਅਤੇ [[ਬਾਬਾ ਕਬੀਰ ਜੀ|ਬਾਬਾ ਕਬੀਰ]] ਜ਼ੀ ਨੇ ਇਕਠਿਆਂ ਬਨਾਰਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵਿਜੈ ਦਾਸ ਜੀ ਹਮਸਫ਼ਰ ਸਨ ਅਤੇ ਆਹ ਇਲਾਕੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ: [[ਨਾਗਪੁਰ]], [[ਭਾਗਲਪੁਰ]], [[ਮਾਧੋਪੁਰ]], ਚੰਦੋਸੀ, [[ਬੀਜਾਪੁਰ]], ਰਾਣੀ ਪੁਰੀ, ਨਾਰਾਇਣਗੜ੍ਹ, [[ਭੁਪਾਲ]], [[ਬਹਾਵਲਪੁਰ]], [[ਕੋਟਾ]], [[ਝਾਂਸੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਝਾਂਸੀ]], [[ਉਦੈਪੁਰ|ਉਦੇਪੁਰ]], [[ਜੋਧਪੁਰ]], [[ਅਜਮੇਰ]], ਅਮਰਕੋਟ, [[ਅਯੁੱਧਿਆ]], [[ਹੈਦਰਾਬਾਦ]], [[ਕਾਠੀਆਵਾੜ]], [[ਬੰਬਈ]], [[ਕਰਾਚੀ]], [[ਜੈਸਲਮੇਰ]], [[ਚਿਤੌੜਗੜ੍ਹ|ਚਿਤੌੜ]], ਕੋਹਾਟ, [[ਖ਼ੈਬਰ ਦੱਰਾ]], [[ਜਲਾਲਾਬਾਦ (ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ)|ਜਲਾਲਾਬਾਦ]], [[ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ੍ਰੀ ਨਗਰ]], [[ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡਲਹੌਜ਼ੀ]], [[ਗੋਰਖਪੁਰ]]।
#ਦੂਸਰਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਨੇ ਦੂਜੀ ਯਾਤਰਾ [[ਗੋਰਖਪੁਰ]], ਪਰਤਾਪਗੜ੍ਹ, ਸ਼ਾਹਜਹਾਨ ਪੁਰ ਦੀ ਕੀਤੀ।
#ਤੀਜਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਨੇ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਜਾਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਲਾਹੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ।
#ਚੌਥਾ ਸਫ਼ਰ: ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ [[ਹਰਿਦੁਆਰ]], [[ਗੋਦਾਵਰੀ ਦਰਿਆ|ਗੋਦਾਵਰੀ]], [[ਕੁਰਕਸ਼ੇਤਰ ਜ਼ਿਲਾ|ਕੁਰਕਸ਼ੇਤਰ]], ਤ੍ਰਿਵੈਣੀ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਗ੍ਹਾ ਜਾਕੇ ਸੰਤ, ਸਾਧੂਆਂ, ਭਗਤਾਂ, ਨਾਥਾਂ, ਸਿੱਧਾਂ, ਅਮੀਰਾਂ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਨਾਲ਼ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ।
#ਪੰਜਵਾਂ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ ਦੇ ਰਾਜਾ ਰੂਪ ਪਰਤਾਪ (ਚੰਦਰ ਪਰਤਾਪ) ਦੇ ਸੱਦੇ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਮੁਰੀਦਾਂ ਨਾਲ਼ ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ ਪਹੁੰਚੇ। 
#ਛੇਵਾਂ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਹ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਗਏ:  [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਰਾਹੀਂ ਪਿੰਡ ਚੱਕ ਹਕੀਮ ਨਜ਼ਦੀਕ [[ਫਗਵਾੜਾ]], [[ਜਲੰਧਰ]], [[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ]], [[ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਕਪੂਰਥਲਾ]] ਅਤੇ ਮੁਲਤਾਨ।

== ਰੁਖ਼ਸਤ ==
ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ 1528 ਈ.ਨੂੰ ਬਨਾਰਸ ਵਿਖੇ ਤਕ਼ਰੀਬਨ 151 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰੇ ਫ਼ਾਨੀ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋ ਗਏ। ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਜਿਸਮ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨਾਗਰ ਦੇ ਬਾਗ ਵਿਖੇ ਚਿਖਾ ਵਿੱਚ ਜਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ}}
{{ਸਿੱਖੀ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]]</text>
      <sha1>ja61qkwx7sfygoal950u5eiq21ddumd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>611429</id>
      <parentid>611428</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:59:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4055:611:B164:9AE7:9AFF:FE4A:25A5</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11705" xml:space="preserve">{{Infobox religious biography
| religion = ਰਵਿਦਾਸੀਆ
| honorific_prefix   = ਸਤਿਗੁਰੂ
| name = ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ
| native_name = 
| other_names = ਰੈਦਾਸ, ਰਮਦਾਸ
| image   = SriGuruRavidasJi.jpg
| alt   = ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
| caption  =ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
| birth_name = ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ
| birth_date = {{circa|1377}}&lt;ref name=asharmaraidas&gt;Arvind Sharma (2003), The Study of Hinduism, The University of South Carolina Press, {{ISBN|978-1570034497}}, page 229&lt;/ref&gt;&lt;ref name=jesticebd/&gt;
| birth_place = ਸੀਰ ਗੋਵਰਧਨਪੁਰ, [[ਵਾਰਾਣਸੀ|ਬਨਾਰਸ]], [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]]
| death_date = {{circa|1528}}&lt;ref name=asharmaraidas/&gt;&lt;ref name=jesticebd&gt;{{cite book|author=Phyllis G. Jestice|title=Holy People of the World: A Cross-Cultural Encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=H5cQH17-HnMC| year=2004| publisher=ABC-CLIO| isbn=978-1-57607-355-1| pages=724}}&lt;/ref&gt;
| death_place =  [[ਵਾਰਾਣਸੀ|ਬਨਾਰਸ]], [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]]
| successor  = [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ]] 
| founder   = [[ਸਿੱਖੀ]], ਰਵਿਦਾਸੀਆ
| mother   = ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਕਲਸਾਂ ਦੇਵੀ ਜੀ
| father   = ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੰਤੋਖ ਦਾਸ ਜੀ
| grandfather = ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਕਾਲੂ ਰਾਮ ਜੱਸਲ ਜੀ
}}
{{ਸਿੱਖੀ ਸਾਈਡਬਾਰ}}

'''ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ'''

==ਜ਼ਿੰਦਗੀ==
ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਬਾਹਲ਼ਾ ਪੱਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਫ਼ਾਜ਼ਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਬਨਾਰਸ ਨੇੜੇ ਸੀਰ ਗੋਵਰਧਨਪੁਰ ਵਿਖੇ {{circa|1377}} ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।&lt;ref name=asharmaraidas/&gt; ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੰਤੋਖ ਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਕਲਸਾਂ ਦੇਵੀ ਜੀ ਸਨ।&lt;ref name=eosravidas&gt;{{cite web |url=http://www.learnpunjabi.org/eos/index.aspx |title=Ravidas |author=Hardev Bahri |editor=Harbans Singh|display-editors=etal| website=Encyclopaedia of Sikhism |publisher=Punjabi University Patiala |accessdate=11 February 2017}}&lt;/ref&gt; ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਪਿੰਡ ਮਿਰਜ਼ਾਪੁਰ ਦੀ ਮਾਤਾ ਲੋਨਾ ਦੇਵੀ ਜੀ ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ [[ਚਮਾਰ]] ਵਜੋਂ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਚੰਮ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸੀ।&lt;ref name=encyclopediabritraidas&gt;{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1350770/Ravidas |title= Bhagat Ravidass Ji (Indian mystic and poet) – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=10 August 2009}}&lt;/ref&gt; ਹਿੰਦੂ ਵਰਣ ਮਤਾਬਕ ਚਮਾਰ ਕਮਜ਼ਾਤ ਬਰਾਦਰੀ ਹੈ ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਅਸਰ ਕਾਰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ  ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਜਾਕੇ ਇਲਮ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਸੀ।

==ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ==
ਚਮਾਰ ਬਰਾਦਰੀ ਨਾਲ਼ ਤਾਲਕ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬਨਾਰਸ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਲਈ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ  ਨਾਲ਼ ਬਦਸਲੂਕੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦਿਆਂ ਇਹ ਉਸ ਸਮੇ ਦੀ ਲੁਕਾਈ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਊਚ ਨੀਚ, ਛੂਤ ਛਾਤ ਅਤੇ ਪਖੰਡ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬੋਲੇ। [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੁਆਲ਼ੇ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਰੱਬੀ ਸਖ਼ਸ਼ੀਅਤਾਂ ਨਾਲ਼ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਰੱਬ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਬੰਦਗੀ ਦੇ ਵਾਕ ਰੱਚ ਇਲਾਹੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ। ਰਾਜਾ ਪੀਪਾ, ਰਾਣੀ ਮੀਰਾ ਬਾਈ, ਰਾਣੀ ਝਾਂਲ਼ਾ ਬਾਈ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁਰੀਦ ਸਨ। 

{{Quote|text='''ਹਰਿ ਸੋ ਹੀਰਾ ਛਾਡਿ ਕੈ ਕਰਹਿ ਆਨ ਕੀ ਆਸ ॥'''&lt;br /&gt;''ਜੋ ਇਨਸਾਨ ਕੀਮਤੀ ਰੱਬ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਹੋਰ ਉੱਤੇ ਆਸ ਰੱਖਦਾ ਹੈ,''&lt;br /&gt;
'''ਤੇ ਨਰ ਦੋਜਕ ਜਾਹਿਗੇ ਸਤਿ ਭਾਖੈ ਰਵਿਦਾਸ ॥242॥'''&lt;br /&gt;''ਉਸਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਰਕ ਹੈ ਇਹ ਅਸਲ ਗੱਲ ਰਵਿਦਾਸ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ॥242॥''

— ਸਲੋਕ ਭਗਤ ਕਬੀਰ, [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]], ਅੰਗ 1377 }}

== ਲਿਖਤ ==

ਕਾਫ਼ੀ ਫ਼ਾਜ਼ਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ|ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ]] ਅਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਜਗ੍ਹਾ ਅਤੇ ਅਰਸੇ ਬਾਰੇ ਤਕਰਾਰ ਹੈ।&lt;ref name=encyclopediabritraidas&gt;{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1350770/Ravidas |title= Bhagat Ravidass Ji (Indian mystic and poet) – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=10 August 2009}}&lt;/ref&gt; ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ 41 ਵਾਕ 16 ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ “ਰੈਦਾਸ ਜੀ ਕੀ ਬਾਣੀ&quot; ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਕਿਤਾਬ ਨਾਗਰੀ ਪ੍ਰਚਾਰਿਣੀ ਸਭਾ ਕੋਲ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ &quot;ਬਾਣੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ&quot; ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ 1984 ਵਿੱਚ ਪਬਲਿਸ਼ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਚਾਲ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਲੋਕ ਨੂੰ ਕਾਬਲੇ ਇਤਬਾਰ ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਹਾਸਲ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸਫ਼ੇ ਹਨ:

* ਅੰਗ 93
* ਅੰਗ 345 ਤੋਂ 346 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 486 ਤੋਂ 487 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 525
* ਅੰਗ 657 ਤੋਂ 659 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 694
* ਅੰਗ 710
* ਅੰਗ 793 ਤੋਂ 794 ਤੱਕ
* ਅੰਗ 858
* ਅੰਗ 875
* ਅੰਗ 973 ਤੋਂ 974 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 1106
* ਅੰਗ 1124
* ਅੰਗ 1167
* ਅੰਗ 1196
* ਅੰਗ 1293

==ਸਫ਼ਰ==
 ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੁਆਲ਼ੇ ਛੇ ਸਫ਼ਰ ਕੀਤੇ।
#ਪਹਿਲਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਅਤੇ [[ਬਾਬਾ ਕਬੀਰ ਜੀ|ਬਾਬਾ ਕਬੀਰ]] ਜ਼ੀ ਨੇ ਇਕਠਿਆਂ ਬਨਾਰਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵਿਜੈ ਦਾਸ ਜੀ ਹਮਸਫ਼ਰ ਸਨ ਅਤੇ ਆਹ ਇਲਾਕੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ: [[ਨਾਗਪੁਰ]], [[ਭਾਗਲਪੁਰ]], [[ਮਾਧੋਪੁਰ]], ਚੰਦੋਸੀ, [[ਬੀਜਾਪੁਰ]], ਰਾਣੀ ਪੁਰੀ, ਨਾਰਾਇਣਗੜ੍ਹ, [[ਭੁਪਾਲ]], [[ਬਹਾਵਲਪੁਰ]], [[ਕੋਟਾ]], [[ਝਾਂਸੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਝਾਂਸੀ]], [[ਉਦੈਪੁਰ|ਉਦੇਪੁਰ]], [[ਜੋਧਪੁਰ]], [[ਅਜਮੇਰ]], ਅਮਰਕੋਟ, [[ਅਯੁੱਧਿਆ]], [[ਹੈਦਰਾਬਾਦ]], [[ਕਾਠੀਆਵਾੜ]], [[ਬੰਬਈ]], [[ਕਰਾਚੀ]], [[ਜੈਸਲਮੇਰ]], [[ਚਿਤੌੜਗੜ੍ਹ|ਚਿਤੌੜ]], ਕੋਹਾਟ, [[ਖ਼ੈਬਰ ਦੱਰਾ]], [[ਜਲਾਲਾਬਾਦ (ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ)|ਜਲਾਲਾਬਾਦ]], [[ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ੍ਰੀ ਨਗਰ]], [[ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡਲਹੌਜ਼ੀ]], [[ਗੋਰਖਪੁਰ]]।
#ਦੂਸਰਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਨੇ ਦੂਜੀ ਯਾਤਰਾ [[ਗੋਰਖਪੁਰ]], ਪਰਤਾਪਗੜ੍ਹ, ਸ਼ਾਹਜਹਾਨ ਪੁਰ ਦੀ ਕੀਤੀ।
#ਤੀਜਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਨੇ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਜਾਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਲਾਹੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ।
#ਚੌਥਾ ਸਫ਼ਰ: ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ [[ਹਰਿਦੁਆਰ]], [[ਗੋਦਾਵਰੀ ਦਰਿਆ|ਗੋਦਾਵਰੀ]], [[ਕੁਰਕਸ਼ੇਤਰ ਜ਼ਿਲਾ|ਕੁਰਕਸ਼ੇਤਰ]], ਤ੍ਰਿਵੈਣੀ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਗ੍ਹਾ ਜਾਕੇ ਸੰਤ, ਸਾਧੂਆਂ, ਭਗਤਾਂ, ਨਾਥਾਂ, ਸਿੱਧਾਂ, ਅਮੀਰਾਂ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਨਾਲ਼ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ।
#ਪੰਜਵਾਂ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ ਦੇ ਰਾਜਾ ਰੂਪ ਪਰਤਾਪ (ਚੰਦਰ ਪਰਤਾਪ) ਦੇ ਸੱਦੇ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਮੁਰੀਦਾਂ ਨਾਲ਼ ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ ਪਹੁੰਚੇ। 
#ਛੇਵਾਂ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਹ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਗਏ:  [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਰਾਹੀਂ ਪਿੰਡ ਚੱਕ ਹਕੀਮ ਨਜ਼ਦੀਕ [[ਫਗਵਾੜਾ]], [[ਜਲੰਧਰ]], [[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ]], [[ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਕਪੂਰਥਲਾ]] ਅਤੇ ਮੁਲਤਾਨ।

== ਰੁਖ਼ਸਤ ==
ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ 1528 ਈ.ਨੂੰ ਬਨਾਰਸ ਵਿਖੇ ਤਕ਼ਰੀਬਨ 151 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰੇ ਫ਼ਾਨੀ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋ ਗਏ। ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਜਿਸਮ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨਾਗਰ ਦੇ ਬਾਗ ਵਿਖੇ ਚਿਖਾ ਵਿੱਚ ਜਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ}}
{{ਸਿੱਖੀ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]]</text>
      <sha1>p4bhtg0q7t1l5d94q1dng7d36ot0hpz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>611430</id>
      <parentid>611429</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:00:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4055:611:B164:9AE7:9AFF:FE4A:25A5</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11621" xml:space="preserve">{{Infobox religious biography
| religion = ਰਵਿਦਾਸੀਆ
| honorific_prefix   = ਸਤਿਗੁਰੂ
| name = ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ
| native_name = 
| other_names = ਰੈਦਾਸ, ਰਮਦਾਸ
| image   = SriGuruRavidasJi.jpg
| alt   = ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
| caption  =ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
| birth_name = ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ
| birth_date = {{circa|1377}}&lt;ref name=asharmaraidas&gt;Arvind Sharma (2003), The Study of Hinduism, The University of South Carolina Press, {{ISBN|978-1570034497}}, page 229&lt;/ref&gt;&lt;ref name=jesticebd/&gt;
| birth_place = ਸੀਰ ਗੋਵਰਧਨਪੁਰ, [[ਵਾਰਾਣਸੀ|ਬਨਾਰਸ]], [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]]
| death_date = {{circa|1528}}&lt;ref name=asharmaraidas/&gt;&lt;ref name=jesticebd&gt;{{cite book|author=Phyllis G. Jestice|title=Holy People of the World: A Cross-Cultural Encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=H5cQH17-HnMC| year=2004| publisher=ABC-CLIO| isbn=978-1-57607-355-1| pages=724}}&lt;/ref&gt;
| death_place =  [[ਵਾਰਾਣਸੀ|ਬਨਾਰਸ]], [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]]
| successor  = [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ]] 
| founder   = [[ਸਿੱਖੀ]], ਰਵਿਦਾਸੀਆ
| mother   = ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਕਲਸਾਂ ਦੇਵੀ ਜੀ
| father   = ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੰਤੋਖ ਦਾਸ ਜੀ
}}
{{ਸਿੱਖੀ ਸਾਈਡਬਾਰ}}

'''ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ'''

==ਜ਼ਿੰਦਗੀ==
ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਬਾਹਲ਼ਾ ਪੱਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਫ਼ਾਜ਼ਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਬਨਾਰਸ ਨੇੜੇ ਸੀਰ ਗੋਵਰਧਨਪੁਰ ਵਿਖੇ {{circa|1377}} ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।&lt;ref name=asharmaraidas/&gt; ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੰਤੋਖ ਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਕਲਸਾਂ ਦੇਵੀ ਜੀ ਸਨ।&lt;ref name=eosravidas&gt;{{cite web |url=http://www.learnpunjabi.org/eos/index.aspx |title=Ravidas |author=Hardev Bahri |editor=Harbans Singh|display-editors=etal| website=Encyclopaedia of Sikhism |publisher=Punjabi University Patiala |accessdate=11 February 2017}}&lt;/ref&gt; ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਪਿੰਡ ਮਿਰਜ਼ਾਪੁਰ ਦੀ ਮਾਤਾ ਲੋਨਾ ਦੇਵੀ ਜੀ ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ [[ਚਮਾਰ]] ਵਜੋਂ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਚੰਮ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸੀ।&lt;ref name=encyclopediabritraidas&gt;{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1350770/Ravidas |title= Bhagat Ravidass Ji (Indian mystic and poet) – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=10 August 2009}}&lt;/ref&gt; ਹਿੰਦੂ ਵਰਣ ਮਤਾਬਕ ਚਮਾਰ ਕਮਜ਼ਾਤ ਬਰਾਦਰੀ ਹੈ ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਅਸਰ ਕਾਰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ  ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਜਾਕੇ ਇਲਮ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਸੀ।

==ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ==
ਚਮਾਰ ਬਰਾਦਰੀ ਨਾਲ਼ ਤਾਲਕ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬਨਾਰਸ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਲਈ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ  ਨਾਲ਼ ਬਦਸਲੂਕੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦਿਆਂ ਇਹ ਉਸ ਸਮੇ ਦੀ ਲੁਕਾਈ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਊਚ ਨੀਚ, ਛੂਤ ਛਾਤ ਅਤੇ ਪਖੰਡ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬੋਲੇ। [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੁਆਲ਼ੇ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਰੱਬੀ ਸਖ਼ਸ਼ੀਅਤਾਂ ਨਾਲ਼ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਰੱਬ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਬੰਦਗੀ ਦੇ ਵਾਕ ਰੱਚ ਇਲਾਹੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ। ਰਾਜਾ ਪੀਪਾ, ਰਾਣੀ ਮੀਰਾ ਬਾਈ, ਰਾਣੀ ਝਾਂਲ਼ਾ ਬਾਈ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁਰੀਦ ਸਨ। 

{{Quote|text='''ਹਰਿ ਸੋ ਹੀਰਾ ਛਾਡਿ ਕੈ ਕਰਹਿ ਆਨ ਕੀ ਆਸ ॥'''&lt;br /&gt;''ਜੋ ਇਨਸਾਨ ਕੀਮਤੀ ਰੱਬ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਹੋਰ ਉੱਤੇ ਆਸ ਰੱਖਦਾ ਹੈ,''&lt;br /&gt;
'''ਤੇ ਨਰ ਦੋਜਕ ਜਾਹਿਗੇ ਸਤਿ ਭਾਖੈ ਰਵਿਦਾਸ ॥242॥'''&lt;br /&gt;''ਉਸਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਰਕ ਹੈ ਇਹ ਅਸਲ ਗੱਲ ਰਵਿਦਾਸ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ॥242॥''

— ਸਲੋਕ ਭਗਤ ਕਬੀਰ, [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]], ਅੰਗ 1377 }}

== ਲਿਖਤ ==

ਕਾਫ਼ੀ ਫ਼ਾਜ਼ਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ|ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ]] ਅਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਜਗ੍ਹਾ ਅਤੇ ਅਰਸੇ ਬਾਰੇ ਤਕਰਾਰ ਹੈ।&lt;ref name=encyclopediabritraidas&gt;{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1350770/Ravidas |title= Bhagat Ravidass Ji (Indian mystic and poet) – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=10 August 2009}}&lt;/ref&gt; ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ 41 ਵਾਕ 16 ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ “ਰੈਦਾਸ ਜੀ ਕੀ ਬਾਣੀ&quot; ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਕਿਤਾਬ ਨਾਗਰੀ ਪ੍ਰਚਾਰਿਣੀ ਸਭਾ ਕੋਲ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ &quot;ਬਾਣੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ&quot; ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ 1984 ਵਿੱਚ ਪਬਲਿਸ਼ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਚਾਲ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਲੋਕ ਨੂੰ ਕਾਬਲੇ ਇਤਬਾਰ ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਹਾਸਲ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸਫ਼ੇ ਹਨ:

* ਅੰਗ 93
* ਅੰਗ 345 ਤੋਂ 346 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 486 ਤੋਂ 487 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 525
* ਅੰਗ 657 ਤੋਂ 659 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 694
* ਅੰਗ 710
* ਅੰਗ 793 ਤੋਂ 794 ਤੱਕ
* ਅੰਗ 858
* ਅੰਗ 875
* ਅੰਗ 973 ਤੋਂ 974 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 1106
* ਅੰਗ 1124
* ਅੰਗ 1167
* ਅੰਗ 1196
* ਅੰਗ 1293

==ਸਫ਼ਰ==
 ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੁਆਲ਼ੇ ਛੇ ਸਫ਼ਰ ਕੀਤੇ।
#ਪਹਿਲਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਅਤੇ [[ਬਾਬਾ ਕਬੀਰ ਜੀ|ਬਾਬਾ ਕਬੀਰ]] ਜ਼ੀ ਨੇ ਇਕਠਿਆਂ ਬਨਾਰਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵਿਜੈ ਦਾਸ ਜੀ ਹਮਸਫ਼ਰ ਸਨ ਅਤੇ ਆਹ ਇਲਾਕੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ: [[ਨਾਗਪੁਰ]], [[ਭਾਗਲਪੁਰ]], [[ਮਾਧੋਪੁਰ]], ਚੰਦੋਸੀ, [[ਬੀਜਾਪੁਰ]], ਰਾਣੀ ਪੁਰੀ, ਨਾਰਾਇਣਗੜ੍ਹ, [[ਭੁਪਾਲ]], [[ਬਹਾਵਲਪੁਰ]], [[ਕੋਟਾ]], [[ਝਾਂਸੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਝਾਂਸੀ]], [[ਉਦੈਪੁਰ|ਉਦੇਪੁਰ]], [[ਜੋਧਪੁਰ]], [[ਅਜਮੇਰ]], ਅਮਰਕੋਟ, [[ਅਯੁੱਧਿਆ]], [[ਹੈਦਰਾਬਾਦ]], [[ਕਾਠੀਆਵਾੜ]], [[ਬੰਬਈ]], [[ਕਰਾਚੀ]], [[ਜੈਸਲਮੇਰ]], [[ਚਿਤੌੜਗੜ੍ਹ|ਚਿਤੌੜ]], ਕੋਹਾਟ, [[ਖ਼ੈਬਰ ਦੱਰਾ]], [[ਜਲਾਲਾਬਾਦ (ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ)|ਜਲਾਲਾਬਾਦ]], [[ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ੍ਰੀ ਨਗਰ]], [[ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡਲਹੌਜ਼ੀ]], [[ਗੋਰਖਪੁਰ]]।
#ਦੂਸਰਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਨੇ ਦੂਜੀ ਯਾਤਰਾ [[ਗੋਰਖਪੁਰ]], ਪਰਤਾਪਗੜ੍ਹ, ਸ਼ਾਹਜਹਾਨ ਪੁਰ ਦੀ ਕੀਤੀ।
#ਤੀਜਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਨੇ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਜਾਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਲਾਹੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ।
#ਚੌਥਾ ਸਫ਼ਰ: ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ [[ਹਰਿਦੁਆਰ]], [[ਗੋਦਾਵਰੀ ਦਰਿਆ|ਗੋਦਾਵਰੀ]], [[ਕੁਰਕਸ਼ੇਤਰ ਜ਼ਿਲਾ|ਕੁਰਕਸ਼ੇਤਰ]], ਤ੍ਰਿਵੈਣੀ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਗ੍ਹਾ ਜਾਕੇ ਸੰਤ, ਸਾਧੂਆਂ, ਭਗਤਾਂ, ਨਾਥਾਂ, ਸਿੱਧਾਂ, ਅਮੀਰਾਂ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਨਾਲ਼ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ।
#ਪੰਜਵਾਂ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ ਦੇ ਰਾਜਾ ਰੂਪ ਪਰਤਾਪ (ਚੰਦਰ ਪਰਤਾਪ) ਦੇ ਸੱਦੇ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਮੁਰੀਦਾਂ ਨਾਲ਼ ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ ਪਹੁੰਚੇ। 
#ਛੇਵਾਂ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਹ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਗਏ:  [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਰਾਹੀਂ ਪਿੰਡ ਚੱਕ ਹਕੀਮ ਨਜ਼ਦੀਕ [[ਫਗਵਾੜਾ]], [[ਜਲੰਧਰ]], [[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ]], [[ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਕਪੂਰਥਲਾ]] ਅਤੇ ਮੁਲਤਾਨ।

== ਰੁਖ਼ਸਤ ==
ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ 1528 ਈ.ਨੂੰ ਬਨਾਰਸ ਵਿਖੇ ਤਕ਼ਰੀਬਨ 151 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰੇ ਫ਼ਾਨੀ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋ ਗਏ। ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਜਿਸਮ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨਾਗਰ ਦੇ ਬਾਗ ਵਿਖੇ ਚਿਖਾ ਵਿੱਚ ਜਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ}}
{{ਸਿੱਖੀ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]]</text>
      <sha1>ja61qkwx7sfygoal950u5eiq21ddumd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>611431</id>
      <parentid>611430</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:02:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4055:611:B164:9AE7:9AFF:FE4A:25A5</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11764" xml:space="preserve">{{Infobox religious biography
| religion = ਰਵਿਦਾਸੀਆ
| honorific_prefix   = ਸਤਿਗੁਰੂ
| name = ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ
| native_name = 
| other_names = ਰੈਦਾਸ, ਰਮਦਾਸ
| image   = SriGuruRavidasJi.jpg
| alt   = ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
| caption  =ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
| birth_name = ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ
| birth_date = {{circa|1377}}&lt;ref name=asharmaraidas&gt;Arvind Sharma (2003), The Study of Hinduism, The University of South Carolina Press, {{ISBN|978-1570034497}}, page 229&lt;/ref&gt;&lt;ref name=jesticebd/&gt;
| birth_place = ਸੀਰ ਗੋਵਰਧਨਪੁਰ, [[ਵਾਰਾਣਸੀ|ਬਨਾਰਸ]], [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]]
| death_date = {{circa|1528}}&lt;ref name=asharmaraidas/&gt;&lt;ref name=jesticebd&gt;{{cite book|author=Phyllis G. Jestice|title=Holy People of the World: A Cross-Cultural Encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=H5cQH17-HnMC| year=2004| publisher=ABC-CLIO| isbn=978-1-57607-355-1| pages=724}}&lt;/ref&gt;
| death_place =  [[ਵਾਰਾਣਸੀ|ਬਨਾਰਸ]], [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]]
| successor  = [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ]] 
| founder   = [[ਸਿੱਖੀ]], ਰਵਿਦਾਸੀਆ
| mother   = ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਕਲਸਾਂ ਦੇਵੀ ਜੀ
| father   = ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੰਤੋਖ ਦਾਸ ਜੀ
}}
{{ਸਿੱਖੀ ਸਾਈਡਬਾਰ}}

'''ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ'''

==ਜ਼ਿੰਦਗੀ==
ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਬਾਹਲ਼ਾ ਪੱਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਫ਼ਾਜ਼ਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਬਨਾਰਸ ਨੇੜੇ ਸੀਰ ਗੋਵਰਧਨਪੁਰ ਵਿਖੇ {{circa|1377}} ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।&lt;ref name=asharmaraidas/&gt; ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੰਤੋਖ ਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਕਲਸਾਂ ਦੇਵੀ ਜੀ ਸਨ।&lt;ref name=eosravidas&gt;{{cite web |url=http://www.learnpunjabi.org/eos/index.aspx |title=Ravidas |author=Hardev Bahri |editor=Harbans Singh|display-editors=etal| website=Encyclopaedia of Sikhism |publisher=Punjabi University Patiala |accessdate=11 February 2017}}&lt;/ref&gt; ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਪਿੰਡ ਮਿਰਜ਼ਾਪੁਰ ਦੀ ਮਾਤਾ ਲੋਨਾ ਦੇਵੀ ਜੀ ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਵਿਜੇ ਦਾਸ ਰੱਖਿਆ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ [[ਚਮਾਰ]] ਵਜੋਂ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਚੰਮ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸੀ।&lt;ref name=encyclopediabritraidas&gt;{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1350770/Ravidas |title= Bhagat Ravidass Ji (Indian mystic and poet) – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=10 August 2009}}&lt;/ref&gt; ਹਿੰਦੂ ਵਰਣ ਮਤਾਬਕ ਚਮਾਰ ਕਮਜ਼ਾਤ ਬਰਾਦਰੀ ਹੈ ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਅਸਰ ਕਾਰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ  ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਜਾਕੇ ਇਲਮ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਸੀ।

==ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ==
ਚਮਾਰ ਬਰਾਦਰੀ ਨਾਲ਼ ਤਾਲਕ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬਨਾਰਸ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਲਈ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ  ਨਾਲ਼ ਬਦਸਲੂਕੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦਿਆਂ ਇਹ ਉਸ ਸਮੇ ਦੀ ਲੁਕਾਈ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਊਚ ਨੀਚ, ਛੂਤ ਛਾਤ ਅਤੇ ਪਖੰਡ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬੋਲੇ। [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੁਆਲ਼ੇ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਰੱਬੀ ਸਖ਼ਸ਼ੀਅਤਾਂ ਨਾਲ਼ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਰੱਬ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਬੰਦਗੀ ਦੇ ਵਾਕ ਰੱਚ ਇਲਾਹੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ। ਰਾਜਾ ਪੀਪਾ, ਰਾਣੀ ਮੀਰਾ ਬਾਈ, ਰਾਣੀ ਝਾਂਲ਼ਾ ਬਾਈ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁਰੀਦ ਸਨ। 

{{Quote|text='''ਹਰਿ ਸੋ ਹੀਰਾ ਛਾਡਿ ਕੈ ਕਰਹਿ ਆਨ ਕੀ ਆਸ ॥'''&lt;br /&gt;''ਜੋ ਇਨਸਾਨ ਕੀਮਤੀ ਰੱਬ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਹੋਰ ਉੱਤੇ ਆਸ ਰੱਖਦਾ ਹੈ,''&lt;br /&gt;
'''ਤੇ ਨਰ ਦੋਜਕ ਜਾਹਿਗੇ ਸਤਿ ਭਾਖੈ ਰਵਿਦਾਸ ॥242॥'''&lt;br /&gt;''ਉਸਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਰਕ ਹੈ ਇਹ ਅਸਲ ਗੱਲ ਰਵਿਦਾਸ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ॥242॥''

— ਸਲੋਕ ਭਗਤ ਕਬੀਰ, [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]], ਅੰਗ 1377 }}

== ਲਿਖਤ ==

ਕਾਫ਼ੀ ਫ਼ਾਜ਼ਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ|ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ]] ਅਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਜਗ੍ਹਾ ਅਤੇ ਅਰਸੇ ਬਾਰੇ ਤਕਰਾਰ ਹੈ।&lt;ref name=encyclopediabritraidas&gt;{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1350770/Ravidas |title= Bhagat Ravidass Ji (Indian mystic and poet) – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=10 August 2009}}&lt;/ref&gt; ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ 41 ਵਾਕ 16 ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ “ਰੈਦਾਸ ਜੀ ਕੀ ਬਾਣੀ&quot; ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਕਿਤਾਬ ਨਾਗਰੀ ਪ੍ਰਚਾਰਿਣੀ ਸਭਾ ਕੋਲ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ &quot;ਬਾਣੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ&quot; ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ 1984 ਵਿੱਚ ਪਬਲਿਸ਼ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਚਾਲ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਲੋਕ ਨੂੰ ਕਾਬਲੇ ਇਤਬਾਰ ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਹਾਸਲ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸਫ਼ੇ ਹਨ:

* ਅੰਗ 93
* ਅੰਗ 345 ਤੋਂ 346 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 486 ਤੋਂ 487 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 525
* ਅੰਗ 657 ਤੋਂ 659 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 694
* ਅੰਗ 710
* ਅੰਗ 793 ਤੋਂ 794 ਤੱਕ
* ਅੰਗ 858
* ਅੰਗ 875
* ਅੰਗ 973 ਤੋਂ 974 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 1106
* ਅੰਗ 1124
* ਅੰਗ 1167
* ਅੰਗ 1196
* ਅੰਗ 1293

==ਸਫ਼ਰ==
 ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੁਆਲ਼ੇ ਛੇ ਸਫ਼ਰ ਕੀਤੇ।
#ਪਹਿਲਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਅਤੇ [[ਬਾਬਾ ਕਬੀਰ ਜੀ|ਬਾਬਾ ਕਬੀਰ]] ਜ਼ੀ ਨੇ ਇਕਠਿਆਂ ਬਨਾਰਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵਿਜੈ ਦਾਸ ਜੀ ਹਮਸਫ਼ਰ ਸਨ ਅਤੇ ਆਹ ਇਲਾਕੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ: [[ਨਾਗਪੁਰ]], [[ਭਾਗਲਪੁਰ]], [[ਮਾਧੋਪੁਰ]], ਚੰਦੋਸੀ, [[ਬੀਜਾਪੁਰ]], ਰਾਣੀ ਪੁਰੀ, ਨਾਰਾਇਣਗੜ੍ਹ, [[ਭੁਪਾਲ]], [[ਬਹਾਵਲਪੁਰ]], [[ਕੋਟਾ]], [[ਝਾਂਸੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਝਾਂਸੀ]], [[ਉਦੈਪੁਰ|ਉਦੇਪੁਰ]], [[ਜੋਧਪੁਰ]], [[ਅਜਮੇਰ]], ਅਮਰਕੋਟ, [[ਅਯੁੱਧਿਆ]], [[ਹੈਦਰਾਬਾਦ]], [[ਕਾਠੀਆਵਾੜ]], [[ਬੰਬਈ]], [[ਕਰਾਚੀ]], [[ਜੈਸਲਮੇਰ]], [[ਚਿਤੌੜਗੜ੍ਹ|ਚਿਤੌੜ]], ਕੋਹਾਟ, [[ਖ਼ੈਬਰ ਦੱਰਾ]], [[ਜਲਾਲਾਬਾਦ (ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ)|ਜਲਾਲਾਬਾਦ]], [[ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ੍ਰੀ ਨਗਰ]], [[ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡਲਹੌਜ਼ੀ]], [[ਗੋਰਖਪੁਰ]]।
#ਦੂਸਰਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਨੇ ਦੂਜੀ ਯਾਤਰਾ [[ਗੋਰਖਪੁਰ]], ਪਰਤਾਪਗੜ੍ਹ, ਸ਼ਾਹਜਹਾਨ ਪੁਰ ਦੀ ਕੀਤੀ।
#ਤੀਜਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਨੇ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਜਾਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਲਾਹੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ।
#ਚੌਥਾ ਸਫ਼ਰ: ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ [[ਹਰਿਦੁਆਰ]], [[ਗੋਦਾਵਰੀ ਦਰਿਆ|ਗੋਦਾਵਰੀ]], [[ਕੁਰਕਸ਼ੇਤਰ ਜ਼ਿਲਾ|ਕੁਰਕਸ਼ੇਤਰ]], ਤ੍ਰਿਵੈਣੀ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਗ੍ਹਾ ਜਾਕੇ ਸੰਤ, ਸਾਧੂਆਂ, ਭਗਤਾਂ, ਨਾਥਾਂ, ਸਿੱਧਾਂ, ਅਮੀਰਾਂ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਨਾਲ਼ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ।
#ਪੰਜਵਾਂ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ ਦੇ ਰਾਜਾ ਰੂਪ ਪਰਤਾਪ (ਚੰਦਰ ਪਰਤਾਪ) ਦੇ ਸੱਦੇ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਮੁਰੀਦਾਂ ਨਾਲ਼ ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ ਪਹੁੰਚੇ। 
#ਛੇਵਾਂ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਹ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਗਏ:  [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਰਾਹੀਂ ਪਿੰਡ ਚੱਕ ਹਕੀਮ ਨਜ਼ਦੀਕ [[ਫਗਵਾੜਾ]], [[ਜਲੰਧਰ]], [[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ]], [[ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਕਪੂਰਥਲਾ]] ਅਤੇ ਮੁਲਤਾਨ।

== ਰੁਖ਼ਸਤ ==
ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ 1528 ਈ.ਨੂੰ ਬਨਾਰਸ ਵਿਖੇ ਤਕ਼ਰੀਬਨ 151 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰੇ ਫ਼ਾਨੀ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋ ਗਏ। ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਜਿਸਮ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨਾਗਰ ਦੇ ਬਾਗ ਵਿਖੇ ਚਿਖਾ ਵਿੱਚ ਜਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ}}
{{ਸਿੱਖੀ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]]</text>
      <sha1>6vsza1ekizotcw6a03ghsa5j14lrahv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>611432</id>
      <parentid>611431</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:03:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4055:611:B164:9AE7:9AFF:FE4A:25A5</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11743" xml:space="preserve">{{Infobox religious biography
| religion = ਰਵਿਦਾਸੀਆ
| honorific_prefix   = ਸਤਿਗੁਰੂ
| name = ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ
| native_name = 
| other_names = ਰੈਦਾਸ, ਰਮਦਾਸ
| image   = SriGuruRavidasJi.jpg
| alt   = ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
| caption  =ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
| birth_name = ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ
| birth_date = {{circa|1377}}&lt;ref name=asharmaraidas&gt;Arvind Sharma (2003), The Study of Hinduism, The University of South Carolina Press, {{ISBN|978-1570034497}}, page 229&lt;/ref&gt;&lt;ref name=jesticebd/&gt;
| birth_place = ਸੀਰ ਗੋਵਰਧਨਪੁਰ, [[ਵਾਰਾਣਸੀ|ਬਨਾਰਸ]], [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]]
| death_date = {{circa|1528}}&lt;ref name=asharmaraidas/&gt;&lt;ref name=jesticebd&gt;{{cite book|author=Phyllis G. Jestice|title=Holy People of the World: A Cross-Cultural Encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=H5cQH17-HnMC| year=2004| publisher=ABC-CLIO| isbn=978-1-57607-355-1| pages=724}}&lt;/ref&gt;
| death_place =  [[ਵਾਰਾਣਸੀ|ਬਨਾਰਸ]], [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]]
| successor  = [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ]] 
| founder   = ਰਵਿਦਾਸੀਆ
| mother   = ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਕਲਸਾਂ ਦੇਵੀ ਜੀ
| father   = ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੰਤੋਖ ਦਾਸ ਜੀ
}}
{{ਸਿੱਖੀ ਸਾਈਡਬਾਰ}}

'''ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ'''

==ਜ਼ਿੰਦਗੀ==
ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਬਾਹਲ਼ਾ ਪੱਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਫ਼ਾਜ਼ਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਬਨਾਰਸ ਨੇੜੇ ਸੀਰ ਗੋਵਰਧਨਪੁਰ ਵਿਖੇ {{circa|1377}} ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।&lt;ref name=asharmaraidas/&gt; ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੰਤੋਖ ਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਕਲਸਾਂ ਦੇਵੀ ਜੀ ਸਨ।&lt;ref name=eosravidas&gt;{{cite web |url=http://www.learnpunjabi.org/eos/index.aspx |title=Ravidas |author=Hardev Bahri |editor=Harbans Singh|display-editors=etal| website=Encyclopaedia of Sikhism |publisher=Punjabi University Patiala |accessdate=11 February 2017}}&lt;/ref&gt; ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ ਪਿੰਡ ਮਿਰਜ਼ਾਪੁਰ ਦੀ ਮਾਤਾ ਲੋਨਾ ਦੇਵੀ ਜੀ ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਵਿਜੇ ਦਾਸ ਰੱਖਿਆ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ [[ਚਮਾਰ]] ਵਜੋਂ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਚੰਮ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸੀ।&lt;ref name=encyclopediabritraidas&gt;{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1350770/Ravidas |title= Bhagat Ravidass Ji (Indian mystic and poet) – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=10 August 2009}}&lt;/ref&gt; ਹਿੰਦੂ ਵਰਣ ਮਤਾਬਕ ਚਮਾਰ ਕਮਜ਼ਾਤ ਬਰਾਦਰੀ ਹੈ ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਅਸਰ ਕਾਰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ  ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਜਾਕੇ ਇਲਮ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਸੀ।

==ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ==
ਚਮਾਰ ਬਰਾਦਰੀ ਨਾਲ਼ ਤਾਲਕ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬਨਾਰਸ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਲਈ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ  ਨਾਲ਼ ਬਦਸਲੂਕੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦਿਆਂ ਇਹ ਉਸ ਸਮੇ ਦੀ ਲੁਕਾਈ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਊਚ ਨੀਚ, ਛੂਤ ਛਾਤ ਅਤੇ ਪਖੰਡ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬੋਲੇ। [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੁਆਲ਼ੇ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਰੱਬੀ ਸਖ਼ਸ਼ੀਅਤਾਂ ਨਾਲ਼ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਰੱਬ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਬੰਦਗੀ ਦੇ ਵਾਕ ਰੱਚ ਇਲਾਹੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ। ਰਾਜਾ ਪੀਪਾ, ਰਾਣੀ ਮੀਰਾ ਬਾਈ, ਰਾਣੀ ਝਾਂਲ਼ਾ ਬਾਈ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁਰੀਦ ਸਨ। 

{{Quote|text='''ਹਰਿ ਸੋ ਹੀਰਾ ਛਾਡਿ ਕੈ ਕਰਹਿ ਆਨ ਕੀ ਆਸ ॥'''&lt;br /&gt;''ਜੋ ਇਨਸਾਨ ਕੀਮਤੀ ਰੱਬ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਹੋਰ ਉੱਤੇ ਆਸ ਰੱਖਦਾ ਹੈ,''&lt;br /&gt;
'''ਤੇ ਨਰ ਦੋਜਕ ਜਾਹਿਗੇ ਸਤਿ ਭਾਖੈ ਰਵਿਦਾਸ ॥242॥'''&lt;br /&gt;''ਉਸਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਰਕ ਹੈ ਇਹ ਅਸਲ ਗੱਲ ਰਵਿਦਾਸ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ॥242॥''

— ਸਲੋਕ ਭਗਤ ਕਬੀਰ, [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]], ਅੰਗ 1377 }}

== ਲਿਖਤ ==

ਕਾਫ਼ੀ ਫ਼ਾਜ਼ਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ|ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ]] ਅਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਜਗ੍ਹਾ ਅਤੇ ਅਰਸੇ ਬਾਰੇ ਤਕਰਾਰ ਹੈ।&lt;ref name=encyclopediabritraidas&gt;{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1350770/Ravidas |title= Bhagat Ravidass Ji (Indian mystic and poet) – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=10 August 2009}}&lt;/ref&gt; ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ 41 ਵਾਕ 16 ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ “ਰੈਦਾਸ ਜੀ ਕੀ ਬਾਣੀ&quot; ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਕਿਤਾਬ ਨਾਗਰੀ ਪ੍ਰਚਾਰਿਣੀ ਸਭਾ ਕੋਲ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ &quot;ਬਾਣੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ&quot; ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ 1984 ਵਿੱਚ ਪਬਲਿਸ਼ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਚਾਲ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਲੋਕ ਨੂੰ ਕਾਬਲੇ ਇਤਬਾਰ ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਹਾਸਲ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸਫ਼ੇ ਹਨ:

* ਅੰਗ 93
* ਅੰਗ 345 ਤੋਂ 346 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 486 ਤੋਂ 487 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 525
* ਅੰਗ 657 ਤੋਂ 659 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 694
* ਅੰਗ 710
* ਅੰਗ 793 ਤੋਂ 794 ਤੱਕ
* ਅੰਗ 858
* ਅੰਗ 875
* ਅੰਗ 973 ਤੋਂ 974 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 1106
* ਅੰਗ 1124
* ਅੰਗ 1167
* ਅੰਗ 1196
* ਅੰਗ 1293

==ਸਫ਼ਰ==
 ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੁਆਲ਼ੇ ਛੇ ਸਫ਼ਰ ਕੀਤੇ।
#ਪਹਿਲਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਅਤੇ [[ਬਾਬਾ ਕਬੀਰ ਜੀ|ਬਾਬਾ ਕਬੀਰ]] ਜ਼ੀ ਨੇ ਇਕਠਿਆਂ ਬਨਾਰਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵਿਜੈ ਦਾਸ ਜੀ ਹਮਸਫ਼ਰ ਸਨ ਅਤੇ ਆਹ ਇਲਾਕੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ: [[ਨਾਗਪੁਰ]], [[ਭਾਗਲਪੁਰ]], [[ਮਾਧੋਪੁਰ]], ਚੰਦੋਸੀ, [[ਬੀਜਾਪੁਰ]], ਰਾਣੀ ਪੁਰੀ, ਨਾਰਾਇਣਗੜ੍ਹ, [[ਭੁਪਾਲ]], [[ਬਹਾਵਲਪੁਰ]], [[ਕੋਟਾ]], [[ਝਾਂਸੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਝਾਂਸੀ]], [[ਉਦੈਪੁਰ|ਉਦੇਪੁਰ]], [[ਜੋਧਪੁਰ]], [[ਅਜਮੇਰ]], ਅਮਰਕੋਟ, [[ਅਯੁੱਧਿਆ]], [[ਹੈਦਰਾਬਾਦ]], [[ਕਾਠੀਆਵਾੜ]], [[ਬੰਬਈ]], [[ਕਰਾਚੀ]], [[ਜੈਸਲਮੇਰ]], [[ਚਿਤੌੜਗੜ੍ਹ|ਚਿਤੌੜ]], ਕੋਹਾਟ, [[ਖ਼ੈਬਰ ਦੱਰਾ]], [[ਜਲਾਲਾਬਾਦ (ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ)|ਜਲਾਲਾਬਾਦ]], [[ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ੍ਰੀ ਨਗਰ]], [[ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡਲਹੌਜ਼ੀ]], [[ਗੋਰਖਪੁਰ]]।
#ਦੂਸਰਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਨੇ ਦੂਜੀ ਯਾਤਰਾ [[ਗੋਰਖਪੁਰ]], ਪਰਤਾਪਗੜ੍ਹ, ਸ਼ਾਹਜਹਾਨ ਪੁਰ ਦੀ ਕੀਤੀ।
#ਤੀਜਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਨੇ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਜਾਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਲਾਹੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ।
#ਚੌਥਾ ਸਫ਼ਰ: ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ [[ਹਰਿਦੁਆਰ]], [[ਗੋਦਾਵਰੀ ਦਰਿਆ|ਗੋਦਾਵਰੀ]], [[ਕੁਰਕਸ਼ੇਤਰ ਜ਼ਿਲਾ|ਕੁਰਕਸ਼ੇਤਰ]], ਤ੍ਰਿਵੈਣੀ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਗ੍ਹਾ ਜਾਕੇ ਸੰਤ, ਸਾਧੂਆਂ, ਭਗਤਾਂ, ਨਾਥਾਂ, ਸਿੱਧਾਂ, ਅਮੀਰਾਂ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਨਾਲ਼ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ।
#ਪੰਜਵਾਂ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ ਦੇ ਰਾਜਾ ਰੂਪ ਪਰਤਾਪ (ਚੰਦਰ ਪਰਤਾਪ) ਦੇ ਸੱਦੇ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਮੁਰੀਦਾਂ ਨਾਲ਼ ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ ਪਹੁੰਚੇ। 
#ਛੇਵਾਂ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਹ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਗਏ:  [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਰਾਹੀਂ ਪਿੰਡ ਚੱਕ ਹਕੀਮ ਨਜ਼ਦੀਕ [[ਫਗਵਾੜਾ]], [[ਜਲੰਧਰ]], [[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ]], [[ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਕਪੂਰਥਲਾ]] ਅਤੇ ਮੁਲਤਾਨ।

== ਰੁਖ਼ਸਤ ==
ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ 1528 ਈ.ਨੂੰ ਬਨਾਰਸ ਵਿਖੇ ਤਕ਼ਰੀਬਨ 151 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰੇ ਫ਼ਾਨੀ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋ ਗਏ। ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਜਿਸਮ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨਾਗਰ ਦੇ ਬਾਗ ਵਿਖੇ ਚਿਖਾ ਵਿੱਚ ਜਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ}}
{{ਸਿੱਖੀ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]]</text>
      <sha1>g6ipmzt6hbec048p26phmzuics80rfw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>611433</id>
      <parentid>611432</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:04:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4055:611:B164:9AE7:9AFF:FE4A:25A5</ip>
      </contributor>
      <comment>/* ਜ਼ਿੰਦਗੀ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11786" xml:space="preserve">{{Infobox religious biography
| religion = ਰਵਿਦਾਸੀਆ
| honorific_prefix   = ਸਤਿਗੁਰੂ
| name = ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ
| native_name = 
| other_names = ਰੈਦਾਸ, ਰਮਦਾਸ
| image   = SriGuruRavidasJi.jpg
| alt   = ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
| caption  =ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
| birth_name = ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ
| birth_date = {{circa|1377}}&lt;ref name=asharmaraidas&gt;Arvind Sharma (2003), The Study of Hinduism, The University of South Carolina Press, {{ISBN|978-1570034497}}, page 229&lt;/ref&gt;&lt;ref name=jesticebd/&gt;
| birth_place = ਸੀਰ ਗੋਵਰਧਨਪੁਰ, [[ਵਾਰਾਣਸੀ|ਬਨਾਰਸ]], [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]]
| death_date = {{circa|1528}}&lt;ref name=asharmaraidas/&gt;&lt;ref name=jesticebd&gt;{{cite book|author=Phyllis G. Jestice|title=Holy People of the World: A Cross-Cultural Encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=H5cQH17-HnMC| year=2004| publisher=ABC-CLIO| isbn=978-1-57607-355-1| pages=724}}&lt;/ref&gt;
| death_place =  [[ਵਾਰਾਣਸੀ|ਬਨਾਰਸ]], [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]]
| successor  = [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ]] 
| founder   = ਰਵਿਦਾਸੀਆ
| mother   = ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਕਲਸਾਂ ਦੇਵੀ ਜੀ
| father   = ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੰਤੋਖ ਦਾਸ ਜੀ
}}
{{ਸਿੱਖੀ ਸਾਈਡਬਾਰ}}

'''ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ'''

==ਜ਼ਿੰਦਗੀ==
ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਬਾਹਲ਼ਾ ਪੱਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਫ਼ਾਜ਼ਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਬਨਾਰਸ ਨੇੜੇ ਸੀਰ ਗੋਵਰਧਨਪੁਰ ਵਿਖੇ {{circa|1377}} ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।&lt;ref name=asharmaraidas/&gt; ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੰਤੋਖ ਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਕਲਸਾਂ ਦੇਵੀ ਜੀ ਸਨ।&lt;ref name=eosravidas&gt;{{cite web |url=http://www.learnpunjabi.org/eos/index.aspx |title=Ravidas |author=Hardev Bahri |editor=Harbans Singh|display-editors=etal| website=Encyclopaedia of Sikhism |publisher=Punjabi University Patiala |accessdate=11 February 2017}}&lt;/ref&gt; ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਮਿਰਜ਼ਾਪੁਰ ਦੀ ਮਾਤਾ ਲੋਨਾ ਦੇਵੀ ਜੀ ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਵਿਜੇ ਦਾਸ ਰੱਖਿਆ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ [[ਚਮਾਰ]] ਵਜੋਂ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਚੰਮ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸੀ।&lt;ref name=encyclopediabritraidas&gt;{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1350770/Ravidas |title= Bhagat Ravidass Ji (Indian mystic and poet) – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=10 August 2009}}&lt;/ref&gt; ਹਿੰਦੂ ਵਰਣ ਮਤਾਬਕ ਚਮਾਰ ਕਮਜ਼ਾਤ ਬਰਾਦਰੀ ਹੈ ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਅਸਰ ਕਾਰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ  ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਜਾਕੇ ਇਲਮ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਸੀ।

==ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ==
ਚਮਾਰ ਬਰਾਦਰੀ ਨਾਲ਼ ਤਾਲਕ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬਨਾਰਸ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਲਈ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ  ਨਾਲ਼ ਬਦਸਲੂਕੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦਿਆਂ ਇਹ ਉਸ ਸਮੇ ਦੀ ਲੁਕਾਈ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਊਚ ਨੀਚ, ਛੂਤ ਛਾਤ ਅਤੇ ਪਖੰਡ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬੋਲੇ। [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੁਆਲ਼ੇ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਰੱਬੀ ਸਖ਼ਸ਼ੀਅਤਾਂ ਨਾਲ਼ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਰੱਬ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਬੰਦਗੀ ਦੇ ਵਾਕ ਰੱਚ ਇਲਾਹੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ। ਰਾਜਾ ਪੀਪਾ, ਰਾਣੀ ਮੀਰਾ ਬਾਈ, ਰਾਣੀ ਝਾਂਲ਼ਾ ਬਾਈ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁਰੀਦ ਸਨ। 

{{Quote|text='''ਹਰਿ ਸੋ ਹੀਰਾ ਛਾਡਿ ਕੈ ਕਰਹਿ ਆਨ ਕੀ ਆਸ ॥'''&lt;br /&gt;''ਜੋ ਇਨਸਾਨ ਕੀਮਤੀ ਰੱਬ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਹੋਰ ਉੱਤੇ ਆਸ ਰੱਖਦਾ ਹੈ,''&lt;br /&gt;
'''ਤੇ ਨਰ ਦੋਜਕ ਜਾਹਿਗੇ ਸਤਿ ਭਾਖੈ ਰਵਿਦਾਸ ॥242॥'''&lt;br /&gt;''ਉਸਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਰਕ ਹੈ ਇਹ ਅਸਲ ਗੱਲ ਰਵਿਦਾਸ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ॥242॥''

— ਸਲੋਕ ਭਗਤ ਕਬੀਰ, [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]], ਅੰਗ 1377 }}

== ਲਿਖਤ ==

ਕਾਫ਼ੀ ਫ਼ਾਜ਼ਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ|ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ]] ਅਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਜਗ੍ਹਾ ਅਤੇ ਅਰਸੇ ਬਾਰੇ ਤਕਰਾਰ ਹੈ।&lt;ref name=encyclopediabritraidas&gt;{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1350770/Ravidas |title= Bhagat Ravidass Ji (Indian mystic and poet) – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=10 August 2009}}&lt;/ref&gt; ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ 41 ਵਾਕ 16 ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ “ਰੈਦਾਸ ਜੀ ਕੀ ਬਾਣੀ&quot; ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਕਿਤਾਬ ਨਾਗਰੀ ਪ੍ਰਚਾਰਿਣੀ ਸਭਾ ਕੋਲ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ &quot;ਬਾਣੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ&quot; ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ 1984 ਵਿੱਚ ਪਬਲਿਸ਼ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਚਾਲ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਲੋਕ ਨੂੰ ਕਾਬਲੇ ਇਤਬਾਰ ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਹਾਸਲ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸਫ਼ੇ ਹਨ:

* ਅੰਗ 93
* ਅੰਗ 345 ਤੋਂ 346 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 486 ਤੋਂ 487 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 525
* ਅੰਗ 657 ਤੋਂ 659 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 694
* ਅੰਗ 710
* ਅੰਗ 793 ਤੋਂ 794 ਤੱਕ
* ਅੰਗ 858
* ਅੰਗ 875
* ਅੰਗ 973 ਤੋਂ 974 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 1106
* ਅੰਗ 1124
* ਅੰਗ 1167
* ਅੰਗ 1196
* ਅੰਗ 1293

==ਸਫ਼ਰ==
 ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੁਆਲ਼ੇ ਛੇ ਸਫ਼ਰ ਕੀਤੇ।
#ਪਹਿਲਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਅਤੇ [[ਬਾਬਾ ਕਬੀਰ ਜੀ|ਬਾਬਾ ਕਬੀਰ]] ਜ਼ੀ ਨੇ ਇਕਠਿਆਂ ਬਨਾਰਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵਿਜੈ ਦਾਸ ਜੀ ਹਮਸਫ਼ਰ ਸਨ ਅਤੇ ਆਹ ਇਲਾਕੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ: [[ਨਾਗਪੁਰ]], [[ਭਾਗਲਪੁਰ]], [[ਮਾਧੋਪੁਰ]], ਚੰਦੋਸੀ, [[ਬੀਜਾਪੁਰ]], ਰਾਣੀ ਪੁਰੀ, ਨਾਰਾਇਣਗੜ੍ਹ, [[ਭੁਪਾਲ]], [[ਬਹਾਵਲਪੁਰ]], [[ਕੋਟਾ]], [[ਝਾਂਸੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਝਾਂਸੀ]], [[ਉਦੈਪੁਰ|ਉਦੇਪੁਰ]], [[ਜੋਧਪੁਰ]], [[ਅਜਮੇਰ]], ਅਮਰਕੋਟ, [[ਅਯੁੱਧਿਆ]], [[ਹੈਦਰਾਬਾਦ]], [[ਕਾਠੀਆਵਾੜ]], [[ਬੰਬਈ]], [[ਕਰਾਚੀ]], [[ਜੈਸਲਮੇਰ]], [[ਚਿਤੌੜਗੜ੍ਹ|ਚਿਤੌੜ]], ਕੋਹਾਟ, [[ਖ਼ੈਬਰ ਦੱਰਾ]], [[ਜਲਾਲਾਬਾਦ (ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ)|ਜਲਾਲਾਬਾਦ]], [[ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ੍ਰੀ ਨਗਰ]], [[ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡਲਹੌਜ਼ੀ]], [[ਗੋਰਖਪੁਰ]]।
#ਦੂਸਰਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਨੇ ਦੂਜੀ ਯਾਤਰਾ [[ਗੋਰਖਪੁਰ]], ਪਰਤਾਪਗੜ੍ਹ, ਸ਼ਾਹਜਹਾਨ ਪੁਰ ਦੀ ਕੀਤੀ।
#ਤੀਜਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਨੇ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਜਾਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਲਾਹੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ।
#ਚੌਥਾ ਸਫ਼ਰ: ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ [[ਹਰਿਦੁਆਰ]], [[ਗੋਦਾਵਰੀ ਦਰਿਆ|ਗੋਦਾਵਰੀ]], [[ਕੁਰਕਸ਼ੇਤਰ ਜ਼ਿਲਾ|ਕੁਰਕਸ਼ੇਤਰ]], ਤ੍ਰਿਵੈਣੀ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਗ੍ਹਾ ਜਾਕੇ ਸੰਤ, ਸਾਧੂਆਂ, ਭਗਤਾਂ, ਨਾਥਾਂ, ਸਿੱਧਾਂ, ਅਮੀਰਾਂ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਨਾਲ਼ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ।
#ਪੰਜਵਾਂ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ ਦੇ ਰਾਜਾ ਰੂਪ ਪਰਤਾਪ (ਚੰਦਰ ਪਰਤਾਪ) ਦੇ ਸੱਦੇ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਮੁਰੀਦਾਂ ਨਾਲ਼ ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ ਪਹੁੰਚੇ। 
#ਛੇਵਾਂ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਹ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਗਏ:  [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਰਾਹੀਂ ਪਿੰਡ ਚੱਕ ਹਕੀਮ ਨਜ਼ਦੀਕ [[ਫਗਵਾੜਾ]], [[ਜਲੰਧਰ]], [[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ]], [[ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਕਪੂਰਥਲਾ]] ਅਤੇ ਮੁਲਤਾਨ।

== ਰੁਖ਼ਸਤ ==
ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ 1528 ਈ.ਨੂੰ ਬਨਾਰਸ ਵਿਖੇ ਤਕ਼ਰੀਬਨ 151 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰੇ ਫ਼ਾਨੀ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋ ਗਏ। ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਜਿਸਮ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨਾਗਰ ਦੇ ਬਾਗ ਵਿਖੇ ਚਿਖਾ ਵਿੱਚ ਜਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ}}
{{ਸਿੱਖੀ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]]</text>
      <sha1>1ev8487y7es4tnylnwg4i6nkwmabc2u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>611455</id>
      <parentid>611433</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T07:45:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4055:307:3330:9AE7:9AFF:FE4A:25A5</ip>
      </contributor>
      <comment>/* ਸਫ਼ਰ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11731" xml:space="preserve">{{Infobox religious biography
| religion = ਰਵਿਦਾਸੀਆ
| honorific_prefix   = ਸਤਿਗੁਰੂ
| name = ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ
| native_name = 
| other_names = ਰੈਦਾਸ, ਰਮਦਾਸ
| image   = SriGuruRavidasJi.jpg
| alt   = ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
| caption  =ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
| birth_name = ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ
| birth_date = {{circa|1377}}&lt;ref name=asharmaraidas&gt;Arvind Sharma (2003), The Study of Hinduism, The University of South Carolina Press, {{ISBN|978-1570034497}}, page 229&lt;/ref&gt;&lt;ref name=jesticebd/&gt;
| birth_place = ਸੀਰ ਗੋਵਰਧਨਪੁਰ, [[ਵਾਰਾਣਸੀ|ਬਨਾਰਸ]], [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]]
| death_date = {{circa|1528}}&lt;ref name=asharmaraidas/&gt;&lt;ref name=jesticebd&gt;{{cite book|author=Phyllis G. Jestice|title=Holy People of the World: A Cross-Cultural Encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=H5cQH17-HnMC| year=2004| publisher=ABC-CLIO| isbn=978-1-57607-355-1| pages=724}}&lt;/ref&gt;
| death_place =  [[ਵਾਰਾਣਸੀ|ਬਨਾਰਸ]], [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]]
| successor  = [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ]] 
| founder   = ਰਵਿਦਾਸੀਆ
| mother   = ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਕਲਸਾਂ ਦੇਵੀ ਜੀ
| father   = ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੰਤੋਖ ਦਾਸ ਜੀ
}}
{{ਸਿੱਖੀ ਸਾਈਡਬਾਰ}}

'''ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ'''

==ਜ਼ਿੰਦਗੀ==
ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਬਾਹਲ਼ਾ ਪੱਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਫ਼ਾਜ਼ਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਬਨਾਰਸ ਨੇੜੇ ਸੀਰ ਗੋਵਰਧਨਪੁਰ ਵਿਖੇ {{circa|1377}} ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।&lt;ref name=asharmaraidas/&gt; ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੰਤੋਖ ਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਕਲਸਾਂ ਦੇਵੀ ਜੀ ਸਨ।&lt;ref name=eosravidas&gt;{{cite web |url=http://www.learnpunjabi.org/eos/index.aspx |title=Ravidas |author=Hardev Bahri |editor=Harbans Singh|display-editors=etal| website=Encyclopaedia of Sikhism |publisher=Punjabi University Patiala |accessdate=11 February 2017}}&lt;/ref&gt; ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਮਿਰਜ਼ਾਪੁਰ ਦੀ ਮਾਤਾ ਲੋਨਾ ਦੇਵੀ ਜੀ ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਵਿਜੇ ਦਾਸ ਰੱਖਿਆ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ [[ਚਮਾਰ]] ਵਜੋਂ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਚੰਮ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸੀ।&lt;ref name=encyclopediabritraidas&gt;{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1350770/Ravidas |title= Bhagat Ravidass Ji (Indian mystic and poet) – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=10 August 2009}}&lt;/ref&gt; ਹਿੰਦੂ ਵਰਣ ਮਤਾਬਕ ਚਮਾਰ ਕਮਜ਼ਾਤ ਬਰਾਦਰੀ ਹੈ ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਅਸਰ ਕਾਰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ  ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਜਾਕੇ ਇਲਮ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਸੀ।

==ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ==
ਚਮਾਰ ਬਰਾਦਰੀ ਨਾਲ਼ ਤਾਲਕ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬਨਾਰਸ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਲਈ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ  ਨਾਲ਼ ਬਦਸਲੂਕੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦਿਆਂ ਇਹ ਉਸ ਸਮੇ ਦੀ ਲੁਕਾਈ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਊਚ ਨੀਚ, ਛੂਤ ਛਾਤ ਅਤੇ ਪਖੰਡ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬੋਲੇ। [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੁਆਲ਼ੇ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਰੱਬੀ ਸਖ਼ਸ਼ੀਅਤਾਂ ਨਾਲ਼ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਰੱਬ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਬੰਦਗੀ ਦੇ ਵਾਕ ਰੱਚ ਇਲਾਹੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ। ਰਾਜਾ ਪੀਪਾ, ਰਾਣੀ ਮੀਰਾ ਬਾਈ, ਰਾਣੀ ਝਾਂਲ਼ਾ ਬਾਈ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁਰੀਦ ਸਨ। 

{{Quote|text='''ਹਰਿ ਸੋ ਹੀਰਾ ਛਾਡਿ ਕੈ ਕਰਹਿ ਆਨ ਕੀ ਆਸ ॥'''&lt;br /&gt;''ਜੋ ਇਨਸਾਨ ਕੀਮਤੀ ਰੱਬ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਹੋਰ ਉੱਤੇ ਆਸ ਰੱਖਦਾ ਹੈ,''&lt;br /&gt;
'''ਤੇ ਨਰ ਦੋਜਕ ਜਾਹਿਗੇ ਸਤਿ ਭਾਖੈ ਰਵਿਦਾਸ ॥242॥'''&lt;br /&gt;''ਉਸਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਰਕ ਹੈ ਇਹ ਅਸਲ ਗੱਲ ਰਵਿਦਾਸ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ॥242॥''

— ਸਲੋਕ ਭਗਤ ਕਬੀਰ, [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]], ਅੰਗ 1377 }}

== ਲਿਖਤ ==

ਕਾਫ਼ੀ ਫ਼ਾਜ਼ਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ|ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ]] ਅਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਜਗ੍ਹਾ ਅਤੇ ਅਰਸੇ ਬਾਰੇ ਤਕਰਾਰ ਹੈ।&lt;ref name=encyclopediabritraidas&gt;{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1350770/Ravidas |title= Bhagat Ravidass Ji (Indian mystic and poet) – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=10 August 2009}}&lt;/ref&gt; ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ 41 ਵਾਕ 16 ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ “ਰੈਦਾਸ ਜੀ ਕੀ ਬਾਣੀ&quot; ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਕਿਤਾਬ ਨਾਗਰੀ ਪ੍ਰਚਾਰਿਣੀ ਸਭਾ ਕੋਲ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ &quot;ਬਾਣੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ&quot; ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ 1984 ਵਿੱਚ ਪਬਲਿਸ਼ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਚਾਲ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਲੋਕ ਨੂੰ ਕਾਬਲੇ ਇਤਬਾਰ ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਹਾਸਲ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜ਼ੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸਫ਼ੇ ਹਨ:

* ਅੰਗ 93
* ਅੰਗ 345 ਤੋਂ 346 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 486 ਤੋਂ 487 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 525
* ਅੰਗ 657 ਤੋਂ 659 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 694
* ਅੰਗ 710
* ਅੰਗ 793 ਤੋਂ 794 ਤੱਕ
* ਅੰਗ 858
* ਅੰਗ 875
* ਅੰਗ 973 ਤੋਂ 974 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 1106
* ਅੰਗ 1124
* ਅੰਗ 1167
* ਅੰਗ 1196
* ਅੰਗ 1293

==ਸਫ਼ਰ==
 ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੁਆਲ਼ੇ ਛੇ ਸਫ਼ਰ ਕੀਤੇ।
#ਪਹਿਲਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਸੰਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ ਇਕੱਠਿਆਂ ਬਨਾਰਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵਿਜੈ ਦਾਸ ਜੀ ਹਮਸਫ਼ਰ ਸਨ ਅਤੇ ਆਹ ਇਲਾਕੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ: [[ਨਾਗਪੁਰ]], [[ਭਾਗਲਪੁਰ]], [[ਮਾਧੋਪੁਰ]], ਚੰਦੋਸੀ, [[ਬੀਜਾਪੁਰ]], ਰਾਣੀ ਪੁਰੀ, ਨਾਰਾਇਣਗੜ੍ਹ, [[ਭੁਪਾਲ]], [[ਬਹਾਵਲਪੁਰ]], [[ਕੋਟਾ]], [[ਝਾਂਸੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਝਾਂਸੀ]], [[ਉਦੈਪੁਰ|ਉਦੇਪੁਰ]], [[ਜੋਧਪੁਰ]], [[ਅਜਮੇਰ]], ਅਮਰਕੋਟ, [[ਅਯੁੱਧਿਆ]], [[ਹੈਦਰਾਬਾਦ]], [[ਕਾਠੀਆਵਾੜ]], [[ਬੰਬਈ]], [[ਕਰਾਚੀ]], [[ਜੈਸਲਮੇਰ]], [[ਚਿਤੌੜਗੜ੍ਹ|ਚਿਤੌੜ]], ਕੋਹਾਟ, [[ਖ਼ੈਬਰ ਦੱਰਾ]], [[ਜਲਾਲਾਬਾਦ (ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ)|ਜਲਾਲਾਬਾਦ]], [[ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ੍ਰੀ ਨਗਰ]], [[ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡਲਹੌਜ਼ੀ]], [[ਗੋਰਖਪੁਰ]]।
#ਦੂਸਰਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਦੂਜੀ ਯਾਤਰਾ [[ਗੋਰਖਪੁਰ]], ਪਰਤਾਪਗੜ੍ਹ, ਸ਼ਾਹਜਹਾਨ ਪੁਰ ਦੀ ਕੀਤੀ।
#ਤੀਜਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਜਾਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਲਾਹੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ।
#ਚੌਥਾ ਸਫ਼ਰ: ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ [[ਹਰਿਦੁਆਰ]], [[ਗੋਦਾਵਰੀ ਦਰਿਆ|ਗੋਦਾਵਰੀ]], [[ਕੁਰਕਸ਼ੇਤਰ ਜ਼ਿਲਾ|ਕੁਰਕਸ਼ੇਤਰ]], ਤ੍ਰਿਵੈਣੀ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਗ੍ਹਾ ਜਾਕੇ ਸੰਤ, ਸਾਧੂਆਂ, ਭਗਤਾਂ, ਨਾਥਾਂ, ਸਿੱਧਾਂ, ਅਮੀਰਾਂ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਨਾਲ਼ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ।
#ਪੰਜਵਾਂ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ ਦੇ ਰਾਜਾ ਰੂਪ ਪਰਤਾਪ (ਚੰਦਰ ਪਰਤਾਪ) ਦੇ ਸੱਦੇ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਮੁਰੀਦਾਂ ਨਾਲ਼ ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ ਪਹੁੰਚੇ। 
#ਛੇਵਾਂ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਹ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਗਏ:  [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਰਾਹੀਂ ਪਿੰਡ ਚੱਕ ਹਕੀਮ ਨਜ਼ਦੀਕ [[ਫਗਵਾੜਾ]], [[ਜਲੰਧਰ]], [[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ]], [[ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਕਪੂਰਥਲਾ]] ਅਤੇ ਮੁਲਤਾਨ।

== ਰੁਖ਼ਸਤ ==
ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ 1528 ਈ.ਨੂੰ ਬਨਾਰਸ ਵਿਖੇ ਤਕ਼ਰੀਬਨ 151 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰੇ ਫ਼ਾਨੀ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋ ਗਏ। ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਜਿਸਮ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨਾਗਰ ਦੇ ਬਾਗ ਵਿਖੇ ਚਿਖਾ ਵਿੱਚ ਜਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ}}
{{ਸਿੱਖੀ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]]</text>
      <sha1>qlvy5yi6v4llgq9o1ce9resunga5fyv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>611456</id>
      <parentid>611455</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T07:45:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4055:307:3330:9AE7:9AFF:FE4A:25A5</ip>
      </contributor>
      <comment>/* ਲਿਖਤ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11728" xml:space="preserve">{{Infobox religious biography
| religion = ਰਵਿਦਾਸੀਆ
| honorific_prefix   = ਸਤਿਗੁਰੂ
| name = ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ
| native_name = 
| other_names = ਰੈਦਾਸ, ਰਮਦਾਸ
| image   = SriGuruRavidasJi.jpg
| alt   = ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
| caption  =ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਦੀ ਖ਼ਿਆਲੀ ਪੇਂਟਿੰਗ
| birth_name = ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ
| birth_date = {{circa|1377}}&lt;ref name=asharmaraidas&gt;Arvind Sharma (2003), The Study of Hinduism, The University of South Carolina Press, {{ISBN|978-1570034497}}, page 229&lt;/ref&gt;&lt;ref name=jesticebd/&gt;
| birth_place = ਸੀਰ ਗੋਵਰਧਨਪੁਰ, [[ਵਾਰਾਣਸੀ|ਬਨਾਰਸ]], [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]]
| death_date = {{circa|1528}}&lt;ref name=asharmaraidas/&gt;&lt;ref name=jesticebd&gt;{{cite book|author=Phyllis G. Jestice|title=Holy People of the World: A Cross-Cultural Encyclopedia|url=https://books.google.com/books?id=H5cQH17-HnMC| year=2004| publisher=ABC-CLIO| isbn=978-1-57607-355-1| pages=724}}&lt;/ref&gt;
| death_place =  [[ਵਾਰਾਣਸੀ|ਬਨਾਰਸ]], [[ਦਿੱਲੀ ਸਲਤਨਤ]]
| successor  = [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ]] 
| founder   = ਰਵਿਦਾਸੀਆ
| mother   = ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਕਲਸਾਂ ਦੇਵੀ ਜੀ
| father   = ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੰਤੋਖ ਦਾਸ ਜੀ
}}
{{ਸਿੱਖੀ ਸਾਈਡਬਾਰ}}

'''ਧੰਨ ਧੰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ'''

==ਜ਼ਿੰਦਗੀ==
ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬਾਰੇ ਬਾਹਲ਼ਾ ਪੱਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਫ਼ਾਜ਼ਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਬਨਾਰਸ ਨੇੜੇ ਸੀਰ ਗੋਵਰਧਨਪੁਰ ਵਿਖੇ {{circa|1377}} ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ।&lt;ref name=asharmaraidas/&gt; ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸ਼੍ਰੀਮਾਨ ਸੰਤੋਖ ਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਸ਼੍ਰੀਮਤੀ ਕਲਸਾਂ ਦੇਵੀ ਜੀ ਸਨ।&lt;ref name=eosravidas&gt;{{cite web |url=http://www.learnpunjabi.org/eos/index.aspx |title=Ravidas |author=Hardev Bahri |editor=Harbans Singh|display-editors=etal| website=Encyclopaedia of Sikhism |publisher=Punjabi University Patiala |accessdate=11 February 2017}}&lt;/ref&gt; ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਵਿਆਹ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪਿੰਡ ਮਿਰਜ਼ਾਪੁਰ ਦੀ ਮਾਤਾ ਲੋਨਾ ਦੇਵੀ ਜੀ ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ। ਆਪ ਦੇ ਘਰ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਜਿਸ ਦਾ ਨਾਂ ਵਿਜੇ ਦਾਸ ਰੱਖਿਆ। ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ [[ਚਮਾਰ]] ਵਜੋਂ ਸ਼ਨਾਖ਼ਤ ਕਰਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਚੰਮ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸੀ।&lt;ref name=encyclopediabritraidas&gt;{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1350770/Ravidas |title= Bhagat Ravidass Ji (Indian mystic and poet) – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=10 August 2009}}&lt;/ref&gt; ਹਿੰਦੂ ਵਰਣ ਮਤਾਬਕ ਚਮਾਰ ਕਮਜ਼ਾਤ ਬਰਾਦਰੀ ਹੈ ਇਸ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਅਸਰ ਕਾਰਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ  ਨੂੰ ਸਕੂਲ ਜਾਕੇ ਇਲਮ ਹਾਸਲ ਕਰਨ ਦਾ ਹੱਕ ਨਹੀਂ ਸੀ।

==ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ==
ਚਮਾਰ ਬਰਾਦਰੀ ਨਾਲ਼ ਤਾਲਕ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਬਨਾਰਸ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਲੂਮਾਂ ਲਈ ਆਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕਰਨ ਕਰਕੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ  ਨਾਲ਼ ਬਦਸਲੂਕੀ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਸਾਂਝੀਵਾਲਤਾ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੰਦਿਆਂ ਇਹ ਉਸ ਸਮੇ ਦੀ ਲੁਕਾਈ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਊਚ ਨੀਚ, ਛੂਤ ਛਾਤ ਅਤੇ ਪਖੰਡ ਦੇ ਸਖ਼ਤ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਬੋਲੇ। [[ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ]] ਦੁਆਲ਼ੇ ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਸਫ਼ਰ ਕਰ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਰੱਬੀ ਸਖ਼ਸ਼ੀਅਤਾਂ ਨਾਲ਼ ਮੁਲਾਕਾਤਾਂ ਕਰਨ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਰੱਬ ਦੀ ਸਿਫ਼ਤ ਬੰਦਗੀ ਦੇ ਵਾਕ ਰੱਚ ਇਲਾਹੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ। ਰਾਜਾ ਪੀਪਾ, ਰਾਣੀ ਮੀਰਾ ਬਾਈ, ਰਾਣੀ ਝਾਂਲ਼ਾ ਬਾਈ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਮੁਰੀਦ ਸਨ। 

{{Quote|text='''ਹਰਿ ਸੋ ਹੀਰਾ ਛਾਡਿ ਕੈ ਕਰਹਿ ਆਨ ਕੀ ਆਸ ॥'''&lt;br /&gt;''ਜੋ ਇਨਸਾਨ ਕੀਮਤੀ ਰੱਬ ਨੂੰ ਛੱਡਕੇ ਹੋਰ ਉੱਤੇ ਆਸ ਰੱਖਦਾ ਹੈ,''&lt;br /&gt;
'''ਤੇ ਨਰ ਦੋਜਕ ਜਾਹਿਗੇ ਸਤਿ ਭਾਖੈ ਰਵਿਦਾਸ ॥242॥'''&lt;br /&gt;''ਉਸਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨਰਕ ਹੈ ਇਹ ਅਸਲ ਗੱਲ ਰਵਿਦਾਸ ਦੱਸਦਾ ਹੈ ॥242॥''

— ਸਲੋਕ ਭਗਤ ਕਬੀਰ, [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ]], ਅੰਗ 1377 }}

== ਲਿਖਤ ==

ਕਾਫ਼ੀ ਫ਼ਾਜ਼ਲ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ [[ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ|ਬਾਬੇ ਨਾਨਕ]] ਅਤੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਹੋਈ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਜਗ੍ਹਾ ਅਤੇ ਅਰਸੇ ਬਾਰੇ ਤਕਰਾਰ ਹੈ।&lt;ref name=encyclopediabritraidas&gt;{{cite web|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/1350770/Ravidas |title= Bhagat Ravidass Ji (Indian mystic and poet) – Britannica Online Encyclopedia |publisher=Britannica.com |date= |accessdate=10 August 2009}}&lt;/ref&gt; ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ 41 ਵਾਕ 16 ਰਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ “ਰੈਦਾਸ ਜੀ ਕੀ ਬਾਣੀ&quot; ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਹੱਥ ਲਿਖਤ ਕਿਤਾਬ ਨਾਗਰੀ ਪ੍ਰਚਾਰਿਣੀ ਸਭਾ ਕੋਲ ਮੌਜੂਦ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬ ਨੇ ਵੀ ਇਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ &quot;ਬਾਣੀ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ&quot; ਸਿਰਲੇਖ ਅਧੀਨ 1984 ਵਿੱਚ ਪਬਲਿਸ਼ ਕੀਤਾ। ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਚਾਲ਼ੀ ਸ਼ਬਦ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਲੋਕ ਨੂੰ ਕਾਬਲੇ ਇਤਬਾਰ ਦਾ ਖ਼ਿਤਾਬ ਹਾਸਲ ਹੈ।

ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਬਾਣੀ ਦੇ ਸਫ਼ੇ ਹਨ:

* ਅੰਗ 93
* ਅੰਗ 345 ਤੋਂ 346 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 486 ਤੋਂ 487 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 525
* ਅੰਗ 657 ਤੋਂ 659 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 694
* ਅੰਗ 710
* ਅੰਗ 793 ਤੋਂ 794 ਤੱਕ
* ਅੰਗ 858
* ਅੰਗ 875
* ਅੰਗ 973 ਤੋਂ 974 ਤੱਕ 
* ਅੰਗ 1106
* ਅੰਗ 1124
* ਅੰਗ 1167
* ਅੰਗ 1196
* ਅੰਗ 1293

==ਸਫ਼ਰ==
 ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦੁਆਲ਼ੇ ਛੇ ਸਫ਼ਰ ਕੀਤੇ।
#ਪਹਿਲਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਅਤੇ ਸੰਤ ਕਬੀਰ ਜੀ ਨੇ ਇਕੱਠਿਆਂ ਬਨਾਰਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ। ਇਹਨਾਂ ਦੋਵਾਂ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਵਿਜੈ ਦਾਸ ਜੀ ਹਮਸਫ਼ਰ ਸਨ ਅਤੇ ਆਹ ਇਲਾਕੇ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ: [[ਨਾਗਪੁਰ]], [[ਭਾਗਲਪੁਰ]], [[ਮਾਧੋਪੁਰ]], ਚੰਦੋਸੀ, [[ਬੀਜਾਪੁਰ]], ਰਾਣੀ ਪੁਰੀ, ਨਾਰਾਇਣਗੜ੍ਹ, [[ਭੁਪਾਲ]], [[ਬਹਾਵਲਪੁਰ]], [[ਕੋਟਾ]], [[ਝਾਂਸੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਝਾਂਸੀ]], [[ਉਦੈਪੁਰ|ਉਦੇਪੁਰ]], [[ਜੋਧਪੁਰ]], [[ਅਜਮੇਰ]], ਅਮਰਕੋਟ, [[ਅਯੁੱਧਿਆ]], [[ਹੈਦਰਾਬਾਦ]], [[ਕਾਠੀਆਵਾੜ]], [[ਬੰਬਈ]], [[ਕਰਾਚੀ]], [[ਜੈਸਲਮੇਰ]], [[ਚਿਤੌੜਗੜ੍ਹ|ਚਿਤੌੜ]], ਕੋਹਾਟ, [[ਖ਼ੈਬਰ ਦੱਰਾ]], [[ਜਲਾਲਾਬਾਦ (ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ)|ਜਲਾਲਾਬਾਦ]], [[ਸ਼੍ਰੀਨਗਰ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਸ੍ਰੀ ਨਗਰ]], [[ਡਲਹੌਜ਼ੀ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕਾ|ਡਲਹੌਜ਼ੀ]], [[ਗੋਰਖਪੁਰ]]।
#ਦੂਸਰਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ ਦੂਜੀ ਯਾਤਰਾ [[ਗੋਰਖਪੁਰ]], ਪਰਤਾਪਗੜ੍ਹ, ਸ਼ਾਹਜਹਾਨ ਪੁਰ ਦੀ ਕੀਤੀ।
#ਤੀਜਾ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਨੇ [[ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼]] ਜਾਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਲਾਹੀ ਸੁਨੇਹਾ ਦਿੱਤਾ।
#ਚੌਥਾ ਸਫ਼ਰ: ਇਸ ਯਾਤਰਾ ਦੌਰਾਨ [[ਹਰਿਦੁਆਰ]], [[ਗੋਦਾਵਰੀ ਦਰਿਆ|ਗੋਦਾਵਰੀ]], [[ਕੁਰਕਸ਼ੇਤਰ ਜ਼ਿਲਾ|ਕੁਰਕਸ਼ੇਤਰ]], ਤ੍ਰਿਵੈਣੀ, ਅਤੇ ਹੋਰ ਜਗ੍ਹਾ ਜਾਕੇ ਸੰਤ, ਸਾਧੂਆਂ, ਭਗਤਾਂ, ਨਾਥਾਂ, ਸਿੱਧਾਂ, ਅਮੀਰਾਂ ਅਤੇ ਗ਼ਰੀਬਾਂ ਨਾਲ਼ ਵਿਚਾਰ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ।
#ਪੰਜਵਾਂ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ ਦੇ ਰਾਜਾ ਰੂਪ ਪਰਤਾਪ (ਚੰਦਰ ਪਰਤਾਪ) ਦੇ ਸੱਦੇ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਮੁਰੀਦਾਂ ਨਾਲ਼ ਗਾਜ਼ੀਪੁਰ ਪਹੁੰਚੇ। 
#ਛੇਵਾਂ ਸਫ਼ਰ: ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਆਹ ਇਲਾਕਿਆਂ ਨੂੰ ਗਏ:  [[ਲੁਧਿਆਣਾ]] ਰਾਹੀਂ ਪਿੰਡ ਚੱਕ ਹਕੀਮ ਨਜ਼ਦੀਕ [[ਫਗਵਾੜਾ]], [[ਜਲੰਧਰ]], [[ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਲੋਧੀ]], [[ਕਪੂਰਥਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ|ਕਪੂਰਥਲਾ]] ਅਤੇ ਮੁਲਤਾਨ।

== ਰੁਖ਼ਸਤ ==
ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ 1528 ਈ.ਨੂੰ ਬਨਾਰਸ ਵਿਖੇ ਤਕ਼ਰੀਬਨ 151 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰੇ ਫ਼ਾਨੀ ਦੁਨੀਆ ਤੋਂ ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋ ਗਏ। ਰੁਖ਼ਸਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਜਿਸਮ ਨੂੰ ਰਾਜਾ ਹਰਦੇਵ ਸਿੰਘ ਨਾਗਰ ਦੇ ਬਾਗ ਵਿਖੇ ਚਿਖਾ ਵਿੱਚ ਜਲਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ}}
{{ਸਿੱਖੀ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਗਤੀ ਲਹਿਰ]]</text>
      <sha1>c4724jg6jg91sg6y4fx90t00df9vo4s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਪੁਇਰਤੋ ਰੀਕੋ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>20766</id>
    <revision>
      <id>611447</id>
      <parentid>589789</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T03:17:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>InternetArchiveBot</username>
        <id>37445</id>
      </contributor>
      <comment>Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.9</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10279" xml:space="preserve">{{Infobox Country
|conventional_long_name = ਪੁਇਰਤੋ ਰੀਕੋ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ
|native_name = {{native name|es|Estado Libre Asociado de Puerto Rico}}
|common_name = ਪੁਇਰਤੋ ਰੀਕੋ
|image_flag = Flag of Puerto Rico.svg
|image_coat = Coat of Arms of the Commonwealth of Puerto Rico.svg
|symbol_type = ਕੁਲ-ਚਿੰਨ੍ਹ
|image_map = Puerto Rico on the globe (Caribbean special) (Americas centered).svg
|national_motto = {{unbulleted list
 |{{ਦੇਸੀ ਵਾਕਾਂਸ਼|la|&quot;Joannes Est Nomen Eius&quot;|italics=off}}
 |{{ਦੇਸੀ ਵਾਕਾਂਸ਼|es|&quot;Juan es su nombre&quot;|italics=off|nolink=on}}
 |{{ਛੋਟਾ|&quot;{{lang|pa|ਜਾਨ ਨਾਂ ਹੈ ਓਸਦਾ}}&quot;}}
 }}
|national_anthem = ''La Borinqueña'' {{center|[[File:United States Navy Band - La Borinqueña.ogg|center]]}}
|languages_type = ਅਧਿਕਾਰਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ&lt;ref&gt;{{cite book |url=http://books.google.com/?id=vyQDYqz2kFsC&amp;pg=RA1-PA62&amp;lpg=RA1-PA62&amp;dq=%22puerto+rico%22+official+language+1993 |title=Puerto Rico: Culture, Politics, and Identity |author=Nancy Morris |year=1995 |publisher=Praeger/Greenwood |page=62 |isbn=0-275-95228-2 |postscript=&lt;!--none--&gt;}}&lt;/ref&gt;
|official_languages = [[ਸਪੇਨੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਸਪੇਨੀ]], [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]]
|languages_type = ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਸ਼ਾ
|languages = [[ਸਪੇਨੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਸਪੇਨੀ]]&lt;sup&gt;a&lt;/sup&gt;
|ethnic_groups = {{unbulleted list
 | 75.8% ਗੋਰੇ&lt;sup&gt;b&lt;/sup&gt;
 | 12.4% ਕਾਲੇ
 | 3.3% ਮਿਸ਼ਰਤ
 | 0.5% ਅਮੇਰਭਾਰਤੀ
 | 0.2% ਏਸ਼ੀਆਈ
 | 7.8% ਹੋਰ
 }}
|ethnic_groups_year = 2010&lt;ref&gt;{{cite web |author=2010 Census Data |url=http://2010.census.gov/2010census/data/ |title=2010 Census Data |publisher=2010.census.gov |date= |accessdate=2011-10-30 |archive-date=2011-03-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110324073045/http://2010.census.gov/2010census/data/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
|capital = ਸਾਨ ਹੁਆਨ
|latd=18 |latm=27 |latNS=N | longd=66 | longm=6 |longEW=W
|largest_city = capital
|sovereignty_type = {{flagcountry|ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ}} ਖ਼ੁਦਮੁਖ਼ਤਿਆਰੀ&lt;ref name=ussd&gt;{{cite web|url=http://www.state.gov/s/inr/rls/10543.htm |title=U.S. Department of State. Dependencies and Areas of Special Sovereignty |publisher=State.gov |accessdate=August 14, 2010}}&lt;/ref&gt;
|established_event1 = ਸਪੇਨ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ
|established_date1 = 10 ਦਸੰਬਰ 1898
|established_event2 = ਸਵਾਧੀਨਤਾ&lt;sup&gt;c&lt;/sup&gt;
|established_date2 = 25 ਨਵੰਬਰ 1897
|government_type =ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ{{\}}ਸੰਗਠਤ ਗ਼ੈਰ-ਸੰਮਿਲਤ ਰਾਜਖੇਤਰ
|leader_title1 = ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ
|leader_name1 = {{nowrap|[[ਬਰਾਕ ਓਬਾਮਾ]] (D)}}
|leader_title2 = ਰਾਜਪਾਲ
|leader_name2 = ਆਲੇਹਾਂਦਰੋ ਗਾਰਸੀਆ ਪਾਦੀਯਾ (PPD{{\}}D)&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.caribbeanbusinesspr.com/news03.php?nt_id=75736&amp;ct_id=1 |title=Fortuño: Romney would be good for PR |access-date=2013-03-06 |archive-date=2013-09-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130925190410/http://www.caribbeanbusinesspr.com/news03.php?nt_id=75736&amp;ct_id=1 |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
|leader_title3 = ਨਿਵਾਸੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ
|leader_name3 = {{nowrap|ਪੇਦਰੋ ਪੀਏਰਲੁਇਸੀ ([[New Progressive Party of Puerto Rico|PNP]]{{\}}D)&lt;ref&gt;[http://www.nationaljournal.com/almanac/2010/person/pedro-pierluisi-pr/ Pierluisi Biography]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.c-span.org/DNC/Events/Pedro-R-Pierluisi-at-the-2012-Democratic-National-Convention/C3872393/ Pedro R. Pierluisi at the 2012 Democratic National Convention | Campaign 2012 | C-SPAN&lt;!--Bot-generated title--&gt;]&lt;/ref&gt;}}
|leader_title4 = ਸੰਘੀ ਵਿਧਾਨਕ ਸ਼ਾਖ਼ਾ
|leader_name4 = ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਕਾਂਗਰਸ
|legislature = ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ
|upper_house = ਸੈਨੇਟ
|lower_house = ਪ੍ਰਤੀਨਿਧੀਆਂ ਦਾ ਸਦਨ
|area_total = 5,324
|area_km2 = 9,104
|area_sq_mi = 3,515 
|area_water_sq_mi = 1,809
|area_rank = 169ਵਾਂ
|area_magnitude = 1 E9
|percent_water = 1.6
|population_estimate_rank = {{nowrap|130ਵਾਂ {{small|(ਦੁਨੀਆਂ)}}}}{{\}}{{nowrap|29ਵਾਂ {{small|(ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜਾਂ ਪਿੱਛੋਂ)}}}}
|population_density_km2 = 418
|population_density_sq_mi = 1082
|population_density_rank = {{nowrap|29ਵਾਂ {{small|(ਦੁਨੀਆਂ)}}}}{{\}}{{nowrap|ਦੂਜਾ {{small|(ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜਾਂ ਪਿੱਛੋਂ)}}}}
|population_estimate = 3,667,084&lt;ref name=PopEstUS&gt;{{cite web|url=http://www.census.gov/popest/data/national/totals/2012/index.html|title=Annual Estimates of the Population for the United States, Regions, States, and Puerto Rico: April 1, 2010 to July 1, 2012|format=[[comma-separated values|CSV]]|work=2012 Population Estimates|publisher=[[United States Census Bureau]], Population Division|date=December 2012|accessdate=December 24, 2012}}&lt;/ref&gt;
|population_estimate_year = 2012
|GDP_nominal = $98.76 ਬਿਲੀਅਨ&lt;ref name=&quot;gdb-pur.com&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.gdb-pur.com/economy/documents/2011-05-16-AETabla1-2010.pdf |title=Government Development Bank of Puerto Rico, May 2011 |publisher=gdb-pur.com |accessdate=June 2, 2011}}&lt;/ref&gt;
|GDP_nominal_year = 2011
|GDP_nominal_rank = 58ਵਾਂ
|GDP_nominal_per_capita = $26,588&lt;ref name=&quot;gdb-pur.com&quot;/&gt;
|GDP_nominal_per_capita_rank = 34ਵਾਂ
|GDP_PPP = $ 108.441 ਬਿਲੀਅਨ&lt;ref name=&quot;University of Pennsylvania&quot;&gt;{{cite web |url=http://pwt.econ.upenn.edu/php_site/pwt70/pwt70_form.php |title=Penn World Tables - PWT - Version 7.0 |publisher=University of Pennsylvania |accessdate=May 2, 2012 |archive-date=ਮਈ 1, 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120501000348/http://pwt.econ.upenn.edu/php_site/pwt70/pwt70_form.php |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
|GDP_PPP_year = 2009
|GDP_PPP_rank = n/a
|GDP_PPP_per_capita = $ 27,384.27&lt;ref name=&quot;University of Pennsylvania&quot;/&gt;
|GDP_PPP_per_capita_rank = n/a
|Gini_year = 2009
|Gini_change = 
|Gini = 53.2
|Gini_ref =&lt;ref name=&quot;US Census Bureau&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.census.gov/hhes/www/income/data/historical/state/state4.html |title={{en}} |access-date=2013-03-06 |archive-date=2014-01-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140115034703/http://www.census.gov/hhes/www/income/data/historical/state/state4.html |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
|Gini_rank = n/a
|HDI_year = 2004
|HDI_change = &lt;!--increase/decrease/steady--&gt;
|HDI = 0.867
|HDI_ref =&lt;ref&gt;[http://bibliotecavirtual.clacso.org.ar/ar/libros/secret/capital/03cap1.pdf - &quot;El capital social movilizadocontra la pobreza&quot; -- UNESCO, CLASCO (2007)]&lt;/ref&gt;
|HDI_rank = n/a
|currency = ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਡਾਲਰ
|currency_code = USD
|time_zone = ਅੰਧ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ
|utc_offset = –4
|time_zone_DST = ਕੋਈ DST ਨਹੀਂ
|utc_offset_DST = –4
|drives_on = ਸੱਜੇ
|calling_code = +1 787{{\}}939
|cctld = .pr
|footnote_a = ਸਪੇਨੀ ਪੁਇਰਤੋ ਰੀਕੋ ਦੀ ਕੌਮੀ ਭਾਸ਼ਾ ਹੈ।
|footnote_b = ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਪੇਨੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀ।
|footnote_c = Supreme authority and sovereignty retained by the Kingdom of Spain.{{big|&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.lexjuris.com/lexlex/lexotras/lexcartaautonomica.htm |title=Carta Autonómica de 1897 de Puerto Rico |publisher=Lexjuris.com |date= |accessdate=2011-10-30}}&lt;/ref&gt;}}
}}

'''ਪੁਇਰਤੋ ਰੀਕੋ''' ਜਾਂ '''ਪੋਰਟੋ ਰੀਕੋ''' ({{IPAc-en|ˌ|p|ɔr|t|ə|_|ˈ|r|iː|k|oʊ}} ਜਾਂ {{IPAc-en|ˌ|p|w|ɛər|t|ə|_|ˈ|r|iː|k|oʊ}}{{#tag:Ref|In 1932, the U.S. Congress officially corrected what it had been misspelling as ''Porto Rico'' back into ''Puerto Rico''.&lt;ref&gt;{{cite book|author=Pedro A. Malavet|title=America's colony: the political and cultural conflict between the United States and Puerto Rico|url=http://books.google.com/books?id=pKqVpqGVsJYC|year=2004|publisher=NYU Press|isbn=978-0-8147-5680-5|pages=[http://books.google.com.ph/books?id=pKqVpqGVsJYC&amp;pg=PA43 43], [http://books.google.com.ph/books?id=pKqVpqGVsJYC&amp;pg=PA181 181 note 76]}}&lt;/ref&gt; It had been using the former spelling in its legislative and judicial records since it acquired the territory. Patricia Gherovici states that both &quot;Porto Rico&quot; and &quot;Puerto Rico&quot; were used interchangeably in the news media and documentation before, during, and after the U.S. invasion of the island in 1898. The &quot;Porto&quot; spelling, for instance, was used in the [[Treaty of Paris (1898)|Treaty of Paris]], but &quot;Puerto&quot; was used by [[The New York Times]] that same year. Nancy Morris clarifies that &quot;a curious oversight in the drafting of the [[Foraker Act]] caused the name of the island to be officially misspelled.&quot;&lt;ref&gt;{{cite book|author=Patricia Gherovici|title=The Puerto Rican syndrome|url=http://books.google.com/books?id=2jSsxVWxu2sC|year=2003|publisher=Other Press, LLC|isbn=978-1-892746-75-7|pages=[http://books.google.com/books?id=2jSsxVWxu2sC&amp;pg=PA140 140–141]}}&lt;/ref&gt;|group=note}}, {{IPA-es|pʷeɾto ˈriko}} ਦਫ਼ਤਰੀ ਤੌਰ ਉੱਤੇ '''ਪੁਇਰਤੋ ਰੀਕੋ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰਮੰਡਲ''' ({{lang-es|Estado Libre Asociado de Puerto Rico|links=no}}), [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ]] ਦਾ ਇੱਕ ਗ਼ੈਰ-ਸੰਮਿਲਤ ਰਾਜਖੇਤਰ ਹੈ ਜੋ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮੀ [[ਕੈਰੇਬੀਆਈ ਸਾਗਰ]] ਵਿੱਚ [[ਡੋਮਿਨਿਕਾਈ ਗਣਰਾਜ]] ਦੇ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਅਤੇ [[ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਰਜਿਨ ਟਾਪੂ|ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਵਰਜਿਨ ਟਾਪੂਆਂ]] ਅਤੇ [[ਬਰਤਾਨਵੀ ਵਰਜਿਨ ਟਾਪੂ|ਬਰਤਾਨਵੀ ਵਰਜਿਨ ਟਾਪੂਆਂ]] ਦੇ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਸਥਿਤ ਹੈ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਦੇਸ਼}}
{{ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੇ ਰਾਜਸੀ ਵਿਭਾਗ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਦੇਸ਼]]</text>
      <sha1>3xuvi083pfdg9ym99gbsnj4pxw7h23m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40783</id>
    <revision>
      <id>611451</id>
      <parentid>607009</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T06:35:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4055:2DBE:2A5E:0:0:D649:C30C</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10788" xml:space="preserve"> ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਮਈ 1915 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਊਧੋ ਨੰਗਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਪਿਤਾ ਸ੍ਰ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਰਾਧੀ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਉਹਨਾ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਹਰਦੀਪ ਕੌਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਉਹਨਾ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚਿਆ ਮੁੰਡੇ ਅਤੇ ਕੁੜੀ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ। ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਨਾਮ ਯੋਗੀਰਾਜ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਕੁੜੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸੀ। ਗੁਰਦੇ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਅੰਤ ਦਿਲ ਦੀ ਹਰਕਤ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਣ ਨਾਲ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਹਸਪਤਾਲ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ 6 ਦਸੰਬਰ 1981 ਨੂੰ ਹੋ ਗਈ”1ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਾਸਿਆ ਦਾ ਲੇਖਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

==ਸਿੱਖਿਆ ==
ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਡਲ ਦਰਜੇ ਤੱਕ ਦੀ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜੱਦੀ ਪੁਸ਼ਤੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਊਧੋ ਨੰਗਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਮਿਡਲ ਸਿੱਖਿਆ ਉੱਚ ਦਰਜੇ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਕੂਲ ਬਾਬ ਬਕਾਲਾ ਤੋਂ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਫ਼ਸਟ ਡਵੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਖੇਡਣ ਕੁੱਦਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਕਸਾਰ ਮੁਹਾਰਤ, ਜੱਸ ਅਤੇ ਨਾਮਣਾ ਖੱਟਿਆ। ਇਸ 	ਤੋਂ ਉਪਰੰਤ ਉਹਨੇ ਰਣਧੀਰ ਕਾਲਜ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਤੋਂ ਐੱਫ.ਐੱਸ.ਸੀ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿਆਲਕੋਟ ਤੋਂ ਬੀ.ਏ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ, ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲਾਹੌਰ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉੱਚ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਖਿੱਚ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਲੈ ਗਈ। ਉੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਐੱਮ.ਏ (mathematics) 1939 ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਟ ਡਵੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤੀ”2 
==ਨੌਕਰੀ==
ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਰਾਜ ਦੇ ਪ੍ਰਥਮ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਸੇਵਾ (ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ.ਸੀ.ਐੱਸ) ਵਿੱਚ 1940 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਨਾਰਥ ਵੈਸਟ ਫ਼ਰੰਟੀਅਰ ਪ੍ਰੋਵਿੰਗ (N.W.F.P) ਵਿੱਚ ਪਬਲਿਕ ਸਰਵਿਸ ਕਮਿਸ਼ਨ ਰਾਹੀਂ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੇ ਇਮਤਿਹਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਨ, ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਚੋਣ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਚਿਰ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਕਾਹਲੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ ਬਤੌਰ ਜਮਾਦਾਰ (ਜੂਨੀਅਰ ਕਮਿਸੰਡ ਅਫ਼ਸਰ) ਸੇਵਾ ਪਦ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਲਾਗੂ ਫ਼ੌਜੀ ਭਰਤੀ ਲਈ ਮਿਥੇ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਬਾਂਡ ਵੀ ਭਰ ਕੇ ਸਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਲੋਕ ਹਿਤ ਅਤੇ ਜੰਗੀ ਲੋੜਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਿਸੇ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਰਕਾਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਇਕਰਾਰ ਨਾਮੇ ਦੀਆਂ ਸਖ਼ਤ ਸ਼ਰਤਾਂ ਕਾਰਨ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਪੀ.ਸੀ.ਐੱਸ ਅਫ਼ਸਰ ਭਣਨ ਤੋਂ ਵੰਚਿਤ ਰਹਿ ਗਿਆ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਹੁਣ ਨੂੰ ਆਈ.ਏ ਐੱਸ. ਦੀ ਉੱਚ ਤਲਬ ਪੌੜੀ ਤੋਂ ਸੇਵਾ ਨਵਿਰਤ ਹੁੰਦਾ।ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਨੇ 1961 ਤੋਂ 1967 ਤੱਕ ਬਤੌਰ ਲੋਕ ਸੰਪਰਕ ਅਫ਼ਸਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1967 ਵਿੱਚ ਉਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਅਫ਼ਸਰ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਵਿਖੇ ਡੈਪੂਟੇਸ਼ਨ ਤੇ ਚਲਾ ਗਿਆ। 1972 ਵਿੱਚ ਗਿਆਨੀ ਜੈਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਤੇ ਪਟਿਆਲਾ ਤੋਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਆ ਕੇ ਮੁੱਖਮੰਤਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰੈੱਸ ਸਕੱਤਰ ਲੱਗ ਗਿਆ। 1975 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਟੈਕਸਟ ਬੁੱਕ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।
==ਹਾਸਰਸ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਵਿਅੰਗਕਾਰ==
ਪੰਜਾਬੀ ਹਾਸਵਿਅੰਗ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਹੀ ਬਖਸ਼ਿਆ।ਇਸ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਸਾਨੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।&lt;ref&gt;[http://punjabitribuneonline.com/2015/05/%e0%a8%b9%e0%a8%be%e0%a8%b8%e0%a8%b0%e0%a8%b8-%e0%a8%a6%e0%a8%be-%e0%a8%89%e0%a8%b8%e0%a8%a4%e0%a8%be%e0%a8%a6-%e0%a8%b8%e0%a9%80-%e0%a8%b8%e0%a9%82%e0%a8%ac%e0%a8%be-%e0%a8%b8%e0%a8%bf%e0%a9%b0/ ਡਾ. ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਮਹਿਤਾ ''' ਹਾਸਰਸ ਦਾ ਉਸਤਾਦ ਸੀ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ''']&lt;/ref&gt;
==ਰਚਨਾਵਾਂ==
ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਚਨਾ ‘ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੇ ਚੇਟਕ’ ਹੈ, ਜੋ ਲਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ ਲੁਧਿਆਣਾ ਨੇ 1967 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਫ਼ਰਮ ‘ਸਹਿਤ ਸੰਗਮ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ’ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਨਿਬੰਧ ਅਜੋਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗੱਦ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਹੋਣ ਦਾ ਦਰਜਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੇ ਗਿਆਰਾਂ ਲੇਖ ਹਨ, ਪਰ ਸਭ ਦੇ ਅੰਤਰ ਪੁਨ ਇੱਕ ਹੈ-ਸੰਗਠਿਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਅਮੀਰ, ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਤਬਕੇ ਦੇ ਲੋਕ ਨਾਟਕਾਂ-ਚੇਟਕਾਂ, ਕੁੱਕੜਾਂ ਬਟੇਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ, ਸ਼ਤਰੰਜ ਦੀਆਂ ਬਾਜ਼ੀਆਂ, ਨਾਚੀਆਂ ਦੇ ਜਲਸਿਆਂ, ਕਵੀਸ਼ਰਾ ਦੇ ਚਿੱਠਿਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਸੁਣ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮਨ ਪਰਚਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨਿਰਵੇਚ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾ ਆਪਣੀ ਸੌਖੀ ਪਰ ਮਾਂਝੀ ਹੋਈ ਬੋਲੀ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਦਾ ਵਰਣਨ ਅਤਿ ਰੋਚਕ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਹੈ”5 ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ:-
*ਅੱਗ ਤੇ ਪਾਣੀ-1960(ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ)
*ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੇ ਚੇਟਕ-1967 ਨਿਬੰਧ ਸੰਗ੍ਰਹਿ
*ਜੰਗ ਮੁਸਾਫਾ ਵੱਜਿਆ-1964
*ਗ਼ਲਤੀਆਂ-1971
*ਇਨਕਲਾਬੀ ਯੋਧਾ ਊਧਮ ਸਿੰਘ-1974
*ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ
*ਹਾਸੇ ਤੇ ਹਾਦਸੇ
*ਹੀਰ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ
*ਦੀਵਾਨ ਸਿੰਘ ਕਾਲੇ ਪਾਣੀ
*ਪੰਜਾਬੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
*ਵਿਅੰਗ ਤਰੰਗ
*ਅੱਗ ਤੇ ਪਾਣੀ
*ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਰਚਨਾਵਲੀ
*ਹਾਸੇ ਤੇ ਵੇਦਨਾ
*ਿਜਹਿਰੀਲੇ ਹਾਸੇ
*ਭਾਸ਼ਾ ਦਰਸ਼ਨ
*ਜੈ ਤੇਰੀ।

==ਸੰਪਾਦਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ==
* ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਚੋਣਵੇਂ ਲੇਖ-ਸੰਪਾਦਕ
* ਨਿਰਵਾਣ ਮਾਰਗ-ਅਨੁਵਾਦ
16. ਸੂਫ਼ੀ ਕਵੀ ਸਰਮਦ ਦੀਆਂ ਰੁਬਾਈਆਂ-ਅਨੁਵਾਦ
17. ਬੰਗਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ-ਅਨੁਵਾਦ
18. ਜਲਿਆਂ ਵਾਲਾ ਬਾਗ-ਅਨੁਵਾਦ
19. ਗੋਸ਼ਟੀਆਂ-ਅਨੁਵਾਦ
20. ਝਾਂਸੀ ਦੀ ਰਾਣੀ-ਅਨੁਵਾਦ
21. ਤੋਪਾਂ ਦੇ ਪਰਛਾਵਿਆਂ ਥੱਲੇ
==ਸਨਮਾਨ==
1975 ਵਿੱਚ ਸ਼ਰੋਮਣੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ।
==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
1.	ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਜੀਵਨ ਤੇ ਰਚਨਾਂ, ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ, 1990, ਪੰਨਾ-1
2.	ਉਹੀ, ਪੰਨਾ-1
3.	ਉਹੀ, ਪੰਨਾ-3
4.	http://www.likhari.org/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=730%3Abhagwantaggar&amp;catid=5&amp;Itemid=128 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305021359/http://www.likhari.org/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=730:bhagwantaggar&amp;catid=5&amp;Itemid=128 |date=2016-03-05 }}
5.	ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਉਹੀ, ਪੰਨਾ-79
6.	http://www.likhari.org/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=730%3Abhagwantaggar&amp;catid=5&amp;Itemid=128 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305021359/http://www.likhari.org/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=730:bhagwantaggar&amp;catid=5&amp;Itemid=128 |date=2016-03-05 }}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1915]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲੇਖਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>82oppwcw3t4v83vpbfwypw99qkow5gq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>611459</id>
      <parentid>611451</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T10:33:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jagseer S Sidhu</username>
        <id>18155</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10787" xml:space="preserve">ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਦਾ ਜਨਮ 15 ਮਈ 1915 ਨੂੰ ਪਿੰਡ ਊਧੋ ਨੰਗਲ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਪਿਤਾ ਸ੍ਰ ਰਾਮ ਸਿੰਘ ਸੋਹਲ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਰਾਧੀ ਜੀ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ। ਉਹਨਾ ਦਾ ਵਿਆਹ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਹਰਦੀਪ ਕੌਰ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੁੱਖੋਂ ਉਹਨਾ ਦੇ ਦੋ ਬੱਚਿਆ ਮੁੰਡੇ ਅਤੇ ਕੁੜੀ ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ। ਮੁੰਡੇ ਦਾ ਨਾਮ ਯੋਗੀਰਾਜ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਕੁੜੀ ਸੁਰਿੰਦਰ ਕੌਰ ਸੀ। ਗੁਰਦੇ ਖ਼ਰਾਬ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਅਤੇ ਅੰਤ ਦਿਲ ਦੀ ਹਰਕਤ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਣ ਨਾਲ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮੌਤ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਹਸਪਤਾਲ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿਖੇ 6 ਦਸੰਬਰ 1981 ਨੂੰ ਹੋ ਗਈ”1ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹਾਸਿਆ ਦਾ ਲੇਖਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।

==ਸਿੱਖਿਆ ==
ਆਪਣੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਮਿਡਲ ਦਰਜੇ ਤੱਕ ਦੀ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਜੱਦੀ ਪੁਸ਼ਤੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਸਕੂਲ ਊਧੋ ਨੰਗਲ ਵਿੱਚ ਹੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਮਿਡਲ ਸਿੱਖਿਆ ਉੱਚ ਦਰਜੇ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਖ਼ਾਲਸਾ ਸਕੂਲ ਬਾਬ ਬਕਾਲਾ ਤੋਂ ਮੈਟ੍ਰਿਕ ਫ਼ਸਟ ਡਵੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਸਕੂਲ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪੜ੍ਹਾਈ ਅਤੇ ਖੇਡਣ ਕੁੱਦਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇਕਸਾਰ ਮੁਹਾਰਤ, ਜੱਸ ਅਤੇ ਨਾਮਣਾ ਖੱਟਿਆ। ਇਸ 	ਤੋਂ ਉਪਰੰਤ ਉਹਨੇ ਰਣਧੀਰ ਕਾਲਜ, ਕਪੂਰਥਲਾ ਤੋਂ ਐੱਫ.ਐੱਸ.ਸੀ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਿਆਲਕੋਟ ਤੋਂ ਬੀ.ਏ. ਦੀ ਡਿਗਰੀ, ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਲਾਹੌਰ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ। ਉੱਚ ਵਿੱਦਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੀ ਖਿੱਚ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਲੈ ਗਈ। ਉੱਥੇ ਉਸ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ, ਲਾਹੌਰ ਤੋਂ ਐੱਮ.ਏ (mathematics) 1939 ਵਿੱਚ ਫ਼ਸਟ ਡਵੀਜ਼ਨ ਵਿੱਚ ਪਾਸ ਕੀਤੀ”2 
==ਨੌਕਰੀ==
ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਸੰਯੁਕਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਯੋਗਤਾ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਰਾਜ ਦੇ ਪ੍ਰਥਮ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਸੇਵਾ (ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ.ਸੀ.ਐੱਸ) ਵਿੱਚ 1940 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਨਾਰਥ ਵੈਸਟ ਫ਼ਰੰਟੀਅਰ ਪ੍ਰੋਵਿੰਗ (N.W.F.P) ਵਿੱਚ ਪਬਲਿਕ ਸਰਵਿਸ ਕਮਿਸ਼ਨ ਰਾਹੀਂ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੇ ਇਮਤਿਹਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੁਣੇ ਗਏ ਸਨ, ਪਰੰਤੂ ਇਸ ਚੋਣ ਤੋਂ ਥੋੜ੍ਹਾ ਚਿਰ ਪਹਿਲੋਂ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਰੋਜ਼ਗਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਲਈ ਕਾਹਲੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ ਬਤੌਰ ਜਮਾਦਾਰ (ਜੂਨੀਅਰ ਕਮਿਸੰਡ ਅਫ਼ਸਰ) ਸੇਵਾ ਪਦ ਸੰਭਾਲ ਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਸਰਕਾਰ ਵੱਲੋਂ ਲਾਗੂ ਫ਼ੌਜੀ ਭਰਤੀ ਲਈ ਮਿਥੇ ਨਿਯਮਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਬਾਂਡ ਵੀ ਭਰ ਕੇ ਸਹੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਜਿਸ ਅਨੁਸਾਰ ਲੋਕ ਹਿਤ ਅਤੇ ਜੰਗੀ ਲੋੜਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਉਸ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਕਿਸੇ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬਰਤਾਨਵੀ ਸਰਕਾਰ ਕਰ ਸਕਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਇਕਰਾਰ ਨਾਮੇ ਦੀਆਂ ਸਖ਼ਤ ਸ਼ਰਤਾਂ ਕਾਰਨ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਪੀ.ਸੀ.ਐੱਸ ਅਫ਼ਸਰ ਭਣਨ ਤੋਂ ਵੰਚਿਤ ਰਹਿ ਗਿਆ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਹੁਣ ਨੂੰ ਆਈ.ਏ ਐੱਸ. ਦੀ ਉੱਚ ਤਲਬ ਪੌੜੀ ਤੋਂ ਸੇਵਾ ਨਵਿਰਤ ਹੁੰਦਾ।ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਨੇ 1961 ਤੋਂ 1967 ਤੱਕ ਬਤੌਰ ਲੋਕ ਸੰਪਰਕ ਅਫ਼ਸਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। 1967 ਵਿੱਚ ਉਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕੀ ਅਫ਼ਸਰ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਵਿਭਾਗ ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ ਵਿਖੇ ਡੈਪੂਟੇਸ਼ਨ ਤੇ ਚਲਾ ਗਿਆ। 1972 ਵਿੱਚ ਗਿਆਨੀ ਜੈਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਬਣਨ ਤੇ ਪਟਿਆਲਾ ਤੋਂ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਆ ਕੇ ਮੁੱਖਮੰਤਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰੈੱਸ ਸਕੱਤਰ ਲੱਗ ਗਿਆ। 1975 ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੀ ਨਿਯੁਕਤੀ ਡਾਇਰੈਕਟਰ ਪੰਜਾਬ ਸਟੇਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਟੈਕਸਟ ਬੁੱਕ ਬੋਰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।
==ਹਾਸਰਸ ਲੇਖਕ ਅਤੇ ਵਿਅੰਗਕਾਰ==
ਪੰਜਾਬੀ ਹਾਸਵਿਅੰਗ ਨੂੰ ਆਧੁਨਿਕ ਮੁਹਾਂਦਰਾ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਹੀ ਬਖਸ਼ਿਆ।ਇਸ ਕਲਾ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਕੋਈ ਸਾਨੀ ਨਹੀਂ ਸੀ।&lt;ref&gt;[http://punjabitribuneonline.com/2015/05/%e0%a8%b9%e0%a8%be%e0%a8%b8%e0%a8%b0%e0%a8%b8-%e0%a8%a6%e0%a8%be-%e0%a8%89%e0%a8%b8%e0%a8%a4%e0%a8%be%e0%a8%a6-%e0%a8%b8%e0%a9%80-%e0%a8%b8%e0%a9%82%e0%a8%ac%e0%a8%be-%e0%a8%b8%e0%a8%bf%e0%a9%b0/ ਡਾ. ਗੁਰਚਰਨ ਸਿੰਘ ਮਹਿਤਾ ''' ਹਾਸਰਸ ਦਾ ਉਸਤਾਦ ਸੀ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ''']&lt;/ref&gt;
==ਰਚਨਾਵਾਂ==
ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਦੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਚਨਾ ‘ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੇ ਚੇਟਕ’ ਹੈ, ਜੋ ਲਹੌਰ ਬੁੱਕ ਸ਼ਾਪ ਲੁਧਿਆਣਾ ਨੇ 1967 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਫ਼ਰਮ ‘ਸਹਿਤ ਸੰਗਮ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ’ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਨਿਬੰਧ ਅਜੋਕੇ ਪੰਜਾਬੀ ਗੱਦ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਹੋਣ ਦਾ ਦਰਜਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਤੇ ਗਿਆਰਾਂ ਲੇਖ ਹਨ, ਪਰ ਸਭ ਦੇ ਅੰਤਰ ਪੁਨ ਇੱਕ ਹੈ-ਸੰਗਠਿਤ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਅਮੀਰ, ਗਰੀਬ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਤਬਕੇ ਦੇ ਲੋਕ ਨਾਟਕਾਂ-ਚੇਟਕਾਂ, ਕੁੱਕੜਾਂ ਬਟੇਰਿਆਂ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ, ਸ਼ਤਰੰਜ ਦੀਆਂ ਬਾਜ਼ੀਆਂ, ਨਾਚੀਆਂ ਦੇ ਜਲਸਿਆਂ, ਕਵੀਸ਼ਰਾ ਦੇ ਚਿੱਠਿਆਂ ਨੂੰ ਵੇਖ ਸੁਣ ਕੇ ਆਪਣਾ ਮਨ ਪਰਚਾਉਂਦੇ ਸਨ, ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਨੇ ਨਿਰਵੇਚ ਸਹਿਜ ਸੁਭਾ ਆਪਣੀ ਸੌਖੀ ਪਰ ਮਾਂਝੀ ਹੋਈ ਬੋਲੀ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਦਾ ਵਰਣਨ ਅਤਿ ਰੋਚਕ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਹੈ”5 ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਉਸ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ:-
*ਅੱਗ ਤੇ ਪਾਣੀ-1960(ਕਹਾਣੀ ਸੰਗ੍ਰਹਿ)
*ਅਲੋਪ ਹੋ ਰਹੇ ਚੇਟਕ-1967 ਨਿਬੰਧ ਸੰਗ੍ਰਹਿ
*ਜੰਗ ਮੁਸਾਫਾ ਵੱਜਿਆ-1964
*ਗ਼ਲਤੀਆਂ-1971
*ਇਨਕਲਾਬੀ ਯੋਧਾ ਊਧਮ ਸਿੰਘ-1974
*ਗੁਰੂ ਤੇਗ਼ ਬਹਾਦਰ ਜੀ ਦੀ ਬਾਣੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ
*ਹਾਸੇ ਤੇ ਹਾਦਸੇ
*ਹੀਰ ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ
*ਦੀਵਾਨ ਸਿੰਘ ਕਾਲੇ ਪਾਣੀ
*ਪੰਜਾਬੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ
*ਵਿਅੰਗ ਤਰੰਗ
*ਅੱਗ ਤੇ ਪਾਣੀ
*ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਸ਼ਹੀਦ ਰਚਨਾਵਲੀ
*ਹਾਸੇ ਤੇ ਵੇਦਨਾ
*ਿਜਹਿਰੀਲੇ ਹਾਸੇ
*ਭਾਸ਼ਾ ਦਰਸ਼ਨ
*ਜੈ ਤੇਰੀ।

==ਸੰਪਾਦਤ ਰਚਨਾਵਾਂ ==
* ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਤੇਜਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਚੋਣਵੇਂ ਲੇਖ-ਸੰਪਾਦਕ
* ਨਿਰਵਾਣ ਮਾਰਗ-ਅਨੁਵਾਦ
16. ਸੂਫ਼ੀ ਕਵੀ ਸਰਮਦ ਦੀਆਂ ਰੁਬਾਈਆਂ-ਅਨੁਵਾਦ
17. ਬੰਗਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ-ਅਨੁਵਾਦ
18. ਜਲਿਆਂ ਵਾਲਾ ਬਾਗ-ਅਨੁਵਾਦ
19. ਗੋਸ਼ਟੀਆਂ-ਅਨੁਵਾਦ
20. ਝਾਂਸੀ ਦੀ ਰਾਣੀ-ਅਨੁਵਾਦ
21. ਤੋਪਾਂ ਦੇ ਪਰਛਾਵਿਆਂ ਥੱਲੇ
==ਸਨਮਾਨ==
1975 ਵਿੱਚ ਸ਼ਰੋਮਣੀ ਪੱਤਰਕਾਰ ਵਜੋਂ ਸਨਮਾਨਿਤ।
==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
1.	ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਸੂਬਾ ਸਿੰਘ ਜੀਵਨ ਤੇ ਰਚਨਾਂ, ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ, ਪੰਜਾਬੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਪਟਿਆਲਾ, 1990, ਪੰਨਾ-1
2.	ਉਹੀ, ਪੰਨਾ-1
3.	ਉਹੀ, ਪੰਨਾ-3
4.	http://www.likhari.org/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=730%3Abhagwantaggar&amp;catid=5&amp;Itemid=128 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305021359/http://www.likhari.org/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=730:bhagwantaggar&amp;catid=5&amp;Itemid=128 |date=2016-03-05 }}
5.	ਭਗਵੰਤ ਸਿੰਘ, ਉਹੀ, ਪੰਨਾ-79
6.	http://www.likhari.org/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=730%3Abhagwantaggar&amp;catid=5&amp;Itemid=128 {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305021359/http://www.likhari.org/index.php?option=com_content&amp;view=article&amp;id=730:bhagwantaggar&amp;catid=5&amp;Itemid=128 |date=2016-03-05 }}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1915]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲੇਖਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੇਖਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>jbgq31j7jvbkjiddnezna92lum6x2vx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਜਾਦੂ-ਟੂਣਾ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>56635</id>
    <revision>
      <id>611420</id>
      <parentid>561405</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T14:25:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4055:68D:4CFC:0:0:1304:D0A4</ip>
      </contributor>
      <comment>/* ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ:- */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32818" xml:space="preserve">[[File:Baldung Hexen 1508 kol.JPG|thumb|[[ਹੈਂਸ ਬਾਲਡੁਙ]] ਵੱਲੋਂ ਬਣਾਈਆਂ ''ਡੈਣਾਂ''। ਵੁੱਡਕੱਟ, 1508]]

'''ਜਾਦੂ-ਟੂਣਾ''' (ਜਾਂ '''ਜਾਦੂਗਰੀ''') ਮੋਟੇ ਤੌਰ ਉੱਤੇ [[ਜਾਦੂ|ਜਾਦੂਈ]] ਮੁਹਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਕਾਬਲੀਅਤਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਭਰੋਸਾ ਰੱਖਣ ਨੂੰ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਜੋ ਕਿ ਇਕੱਲਿਆਂ, ਖ਼ਾਸ ਸਮਾਜੀ ਢਾਣੀਆਂ ਜਾਂ ਗੂੜ੍ਹ ਅਤੇ ਭੇਤ-ਭਰਿਆ ਗਿਆਨ ਰੱਖਣ ਵਾਲ਼ੇ ਇਨਸਾਨਾਂ ਵੱਲੋਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜਾਦੂ-ਟੂਣਾ ਇੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਜੋ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਰਹਿਤਲ ਜਾਂ ਸਮਾਜ ਮੁਤਾਬਕ ਬਦਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਕਰ ਕੇ ਇਹਦੀ ਕੋਈ ਇੱਕ-ਟੁੱਕ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਦੇਣੀ ਔਖੀ ਗੱਲ ਹੈ&lt;ref name=&quot;Russell&quot;&gt;[http://books.google.co.uk/books?hl=en&amp;lr=&amp;id=LsjagvvkveEC&amp;oi=fnd&amp;pg=PA2&amp;dq=witchcraft+definition&amp;ots=aw4oz13kOS&amp;sig=2CWBjLB2TIsUt1aNz_nyUPxOf5E&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q=witchcraft%20definition&amp;f=false Witchcraft in the Middle Ages], Jeffrey Russell, p.4-10.&lt;/ref&gt; ਅਤੇ ਇਸ ਇਸਤਲਾਹ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਅੱਡੋ-ਅੱਡ ਸੱਭਿਆਚਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖ਼ਬਰਦਾਰੀ ਅਤੇ ਸਿਆਣਪ ਨਾਲ਼ ਕਰਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਜਾਦੂ-ਟੂਣਾ ਕਈ ਵਾਰ ਧਰਮੀ, ਦੈਵੀ ਜਾਂ ਡਾਕਟਰੀ ਰੋਲ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ&lt;ref name=&quot;ReferenceA&quot;&gt;Bengt Ankarloo &amp; Stuart Clark, Witchcraft and Magic in Europe: Biblical and Pagan Societies&quot;, University of Philadelphia Press, 2001&lt;/ref&gt; ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਉਹਨਾਂ ਸਮਾਜਾਂ ਜਾਂ ਢਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਹਨਾਂ ਦੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਢਾਂਚੇ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਜਾਦੂਈ ਖ਼ਿਆਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਵੇ।&lt;ref name=&quot;Russell&quot; /&gt; ਭਾਵੇਂ ਜਾਦੂ-ਟੂਣੇ ਦਾ ਵਾਸਤਾ ਮੰਤਰ, ਜਾਦੂ, [[ਵਹਿਮ-ਭਰਮ]], ਕਾਲ਼ੇ ਇਲਮ, [[ਪ੍ਰੇਤ ਵਿੱਦਿਆ]], ਕੁਦਰਤ-ਪੂਜਾ, [[ਆਤਮਵਾਦ]] ਵਰਗੀਆਂ ਕਈ ਵਾਰ ਰਲ਼ਦੀਆਂ-ਮਿਲਦੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਨਾਲ਼ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਹਨੂੰ ਸਮਾਜ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਬਾਕੀਆਂ ਤੋਂ ਅੱਡਰਾ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

=ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਤੇ ਜਾਦੂ-ਟੂਣਾ=
ਜਾਦੂ ਟੂਣੇ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਹੋਈ,ਇਹ ਅਨੁਮਾਨਿਆ ਗਿਆ ਕਿ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਕੋਈ ਅਦ੍ਰਿਸ਼ ਸ਼ਕਤੀ ਚਲਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਵੱਸ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਲਈ ਮਨੁਖ ਨੇ ਜਾਦੂ-ਟੂਣੇ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਣਾ ਅਰੰਭ ਕਰ ਦਿਤਾ। ਇਸ ਤਰਾਂ ਜਾਦੂ-ਟੂਣਾ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਤੋਂ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਵਲ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਅਹਿਮ ਹਿੱਸਾ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਜਾਦੂ-ਟੂਣੇ ਦਾ ਆਰੰਭ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਸ਼ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਦੀ ਇੱਛਾ ਨਾਲ ਹੋਇਆ| ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਹੀ ਮਨੂਖ ਨੂੰ ਜਿਉਂਦੇ ਰਹਿਣ ਲਈ ਖਾਦ ਸਮਗਰੀ ਉਤਪਨ ਕਰਵਾਉਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਹੀ ਕਈ ਵਾਰ ਉਸਦੀ ਜਾਨ ਦੀ ਦੁਸ਼ਮਨ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਲਈ ਮਨੁੱਖ ਇਸ ਨੂੰ ਵੱਸ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਲਈ ਯਤਨ ਕਰਨ ਲਗਿਆ, ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਜਿਹੜੀ ਵਸਤ ਤੋਂ ਵਧ ਡਰ ਲਗਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਉਸਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਨੀ ਸੁਰੂ ਕਰ ਦਿਤੀ। ਉਹ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰ ਕੇ ਆਪਣੀ ਮਨਇੱਛਤ ਚੀਜ਼ ਜਾਂ ਵਸਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਸੀ ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਣ ਲਗਿਆ।

== ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ :- ==
ਮੰਤਰ ਸਿਧਾਂਤ ਦਾ ਆਧਾਰ ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਹਰੇਕ ਵਸਤੂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਇੱਕ ਧੁਨੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ l ਵਸਤੂ ਅਤੇ ਧੁਨੀ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਰਹੱਸਾਤਮਕ ਸੰਬੰਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ l ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਿਰਤਕ ਨਾਮ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਂਦੇ ਹਾਂ ਤਾਂ ਵਸਤੂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ l &lt;ref&gt;&lt;ਲੋਕਧਾਰਾ ਸਿਧਾਂਤ ਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ, ਪ੍ਰੋ ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ, ਪਬਲੀਕੇਸ਼ਨ ਬਿਊਰੋ ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ, ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਪੰਨਾ ਨੰ.130&gt;&lt;/ref&gt;

ਟੂਣਾ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਦੇ ਸਨਮੁਖ ਆਦਿਮ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਦੁਰਬਲਤਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਅ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਿਕ ਭਾਵਨਾ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਵਿਰੁੱਧ ਸੰਘਰਸ਼ ਦੀ ਮਨੁੱਖੀ ਦ੍ਰਿੜਤਾ ਹੈ। &lt;ref&gt;&lt; ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ- ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ, ਡਾ. ਰੁਪਿੰਦਰਜੀਤ ਗਿੱਲ, ਪੰਨਾ ਨੰ.47, ਰਵੀ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ&gt;&lt;/ref&gt;

=ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ:-=
ਪੁਰਾਣੇ ਬਜੁਰਗ ਦਸਦੇ ਨੇ ਕੇ ਪਿਛਲੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੈਦ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦੇ ਸੀ ।ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਕੋਈ ਬਿਮਾਰ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਓਸ ਵੈਦ ਤੱਕ ਸੁਨੇਹਾਂ ਲਾਉਣ ਦਾ ਇਕ ਤਰੀਕਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਟੂਣਾ।ਵੈਦ ਨੂੰ ਇਹ ਦੱਸਣ ਲਈ ਕਿ ਮਰੀਜ਼ ਔਰਤ ਹੈ ਜਾਂ ਬੱਚਾ?  ਤਾਂ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਹਿਸਾਬ ਨਾਲ ਹੀ ਟੂਣਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਔਰਤ ਮਰੀਜ਼ ਹੁੰਦੀ ਤਾਂ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਵਾਲੇ ਚੌਰਸਤੇ ਤੇ ਲਾਲ ਚੁੰਨੀ ਓਸ ਦਾ ਹਾਰ ਸਿੰਗਾਰ ਵਗੈਰਾ ਰੱਖ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸੀ।ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਔਰਤ ਨੂੰ ਬੱਚਾ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਤਾਂ ਆਂਡਾ ਵਗੈਰਾ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।ਜੇ ਬੱਚੇ ਦੀ ਉਮਰ ਸਾਲ ਦੋ ਸਾਲ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਖਿਡਾਉਣਾ ਤੇ ਓਸ ਦੇ ਕਪੜੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸੀ।ਬਾਕੀ ਹੋਰ ਕੁੱਝ ਨਹੀ ਜੋ ਅੱਜ ਕੱਲ ਦੇ ਤਾਂਤਰਿਕ ਬਾਬੇ ਕਰਵਾ ਰਹੇ ਨੇ ਇਹ ਸੱਭ ਪਾਖੰਡ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਲੁੱਟਣ ਦਾ ਇਕ ਸਾਧਨ ਹੈ।
#[[ਵਣਜਾਰਾ ਬੇਦੀ]] ਅਨੁਸਾਰ &quot;ਜਾਦੂ-ਟੂਣਾ ਪ੍ਰਕਿਰਤਿਕ ਦਿ੍ਸ਼ਟਮਾਨ ਅਤੇ ਪਰਾਣੀ ਜਗਤ ਦੇ ਵਿਹਾਰ ਉੱਤੇ ਰਹਸਮਈ ਵਿਧੀ ਨਾਲ ਵਸੀਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕਲਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਜਾਂ ਪਰਗਟ ਤੋਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੰਸ਼ਕਿ੍ਰਤੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣਾ ਤਾਂ ਵਿਗਿਆਨ ਹੈ,ਪਰ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨੂੰ ਰਹਸਮਈ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੰਸਕਿ੍ਰਤੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਜਾਦੂ ਟੂਣਾ ਹੈ। &quot;
#[[ਡਾ ਖਹਿਰਾ]] ਅਨੁਸਾਰ &quot;ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਪਹਿਲਾਂ ਤੋਂ ਕੁਦਰਤ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਧਰਤੀ ਸੂਰਜ਼,ਤਾਰੇ,ਦਰਿਆ,ਦਰਖਤ,ਪਸੂ,ਗ੍ਰਹਿਣ ਆਦਿ ਸਾਰੀਆਂ ਵਸਤਾਂ ਪੂਜੀਆਂ ਜਾਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਪੂਜਣ ਯੋਗ ਵਸਤਾਂ ਮਨੂਖੀ ਮਨ ਦੀ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਭਾਗ ਬਣਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਗਈਆਂ ਹਨ,ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਸਮਾਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨੂੰ ਰਲ਼ ਗਢ ਕਰ ਕੇ ਇੱਕ ਇਕਹਿਰੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਸਿਰਜ਼ਣਾ ਦਾ ਅਮਲ ਸੁਰੂ ਕੀਤਾ।&quot;

== ਧਰਮ ਤੇ ਜਾਦੂ ਟੂਣੇ:- ==
ਧਰਮ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਬੇਸ਼ਕ ਜਾਦੂ-ਟੂਣੇ, ਪਖੰਡ, ਵਹਿਮ-ਭਰਮ ਦੇ ਵਿਰੋਧ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਪਰ ਧਰਮ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਾਦੂ ਟੂਣੇ ਦੀ ਹੋਂਦ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਜਾਦੂ-ਟੂਣੇ ਧਰਮ ਦਾ ਹੀ ਇੱਕ ਅੰਗ ਹਨ। ਜਾਦੂ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕਿਸੇ ਸਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦੁਸ਼ਮਨ ਤੋਂ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਰਮ ਅਤੇ ਜਾਦੂ ਟੂਣੇ ਦੋਹਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਜਾਦੂ ਅਤੇ ਧਰਮ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਾ ਹੋਣਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਜਾਦੂ ਅਤੇ ਧਰਮ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦੁਆਉਣ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਜਾਦੂ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੋਵਾਂ ਦੀ ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਨਿਯਮ ਬਦਲੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਇਸ਼ਟ ਨੂੰ ਖੁਸ਼ ਕਰ ਕੇ ਕੋਈ ਵਸਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਧਾਰਮਿਕ ਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਜਦੋਂ ਮਨੁੱਖ ਕਿਸੇ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਰੀਤ, ਕਰਮ-ਕਾਂਡ ਨਾਲ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਦੈਵੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵਸਤ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਜਾਦੂ ਟੂਣਾ ਹੈ। 

ਪੰਜਾਬੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਜਾਦੂ ਟੂਣੇ ਨੂੰ ਅਹਿਮ ਸਥਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ। ਇਹ ਜਾਦੂ-ਟੂਣੇ, ਪੀੜੀ-ਦਰ-ਪੀੜੀ, ਲੋਕ ਸਮੂਹ ਤੋਂ ਸਵੀਕ੍ਰਿਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਨਿਰੰਤਰ ਧਾਰਾ ਵਾਂਗ ਸਾਡੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਵਿੱਚ ਚਲ ਰਹੇ ਹਨ। ਸ਼ੁਭ ਫਲ ਲਈ ਵੀ ਟੂਣੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਮੰਤਰਾਂ ਦੇ ਜਾਪ ਨਾਲ ਅਲੌਕਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵਸ ਕਰ ਲੈਣਾ।

== ਜਾਦੂ ਟੂਣਾ: ==
ਧਰਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜਾ ਪੜਾਅ ਜਾਦੂ ਟੂਣੇ ਦਾ ਆਉਂਦਾ ਹੈ l ਜਦੋਂ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਕਾਰਾਂ ਰਾਹੀਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਮਨੋ -ਇੱਛਤ ਫਲ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਨਾ ਹੋਈ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਜਾਦੂ - ਟੂਣੇ ਦਾ ਸਹਾਰਾ ਲੈਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ l ਮੰਤਰਾਂ ਅਤੇ ਅਨੁਸ਼ਠਾਨਾ ਦੁਆਰਾ ਨਿਯਮਿਤ ਕੁਦਰਤੀ ਨੇਮ ਪ੍ਰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਦਖ਼ਲ ਅੰਦਾਜ਼ੀ ਕਰਕੇ ਘਟਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਨ -ਇੱਛਤ ਰੁਖ ਦੇਣ ਦੀ ਕਲਾ ਨੂੰ ਜਾਦੂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l &lt;ref&gt;&lt;ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ, ਪੰਨਾ ਨੰ.54, ਡਾ ਰੁਪਿੰਦਰਜੀਤ ਗਿੱਲ, ਰਵੀ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ&gt;&lt;/ref&gt;

ਧਰਮ ਅਤੇ ਜਾਦੂ ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਵੀ ਸਬੰਧਿਤ ਹਨ ਕਿ ਸੰਤਾਂ, ਪੀਰਾਂ, ਫਕੀਰਾਂ ਤੇ ਮਹਾਂ ਪੁਰਖਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਕਿਰਤਕ ਸ਼ਕਤੀ ਉੱਤੇ ਵਸ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਲਾਜਾਂ ਨੂੰ ਕਰਾਮਾਤ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੰਤ, ਭਗਤ, ਪੀਰ, ਫਕੀਰ, ਜੋਗੀ, ਗੁਰੂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਹੋ ਜਿਹੇ ਕਿੱਸੇ ਜੁੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਸਿੱਖ ਗੁਰੂ ਸਹਿਬਾਨਾਂ ਜਿਨਾਂ ਨੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗੁਪਤ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿੰਦਿਆ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਸਾਖੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕਰਾਮਾਤਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਾਦੂ ਟੂਣੇ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਾਲਾ ਜਾਦੂ ਅਤੇ ਚਿੱਟਾ ਜਾਦੂ।
==ਕਾਲਾ ਜਾਦੂ:-==
ਕਾਲਾ ਜਾਦੂ ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਆਪਣੇ ਨਿੱਜੀ ਫਾਇਦੇ ਲਈ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਦਾ ਜਾਦੂਈ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਨੁਕਸਾਨ ਕਰ ਦੇਵੇ ਜਾਂ ਕਰਵਾ ਦੇਵੇ।

ਇਸ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਵਿਅਕਤੀ ਉੱਪਰ ਜਾਦੂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਦੇ ਸਰੀਰ ਦਾ ਕੋਈ ਅੰਗ ਜਿਵੇਂ ਵਾਲ, ਨਹੁੰ ਜਾਂ ਕਪੜੇ ਦੀ ਕੋਈ ਟਾਕੀ ਲੈ ਲਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲਾ ਵਿਅਕਤੀਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਦੂਸਰਾ ਜਿਸ ਉੱਪਰ ਟੂਣਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਉਸ ਵਿਅਕਤੀ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

==ਚਿੱਟਾ ਜਾਦੂ:-==
:ਚਿੱਟੇ ਜਾਦੂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਮੂਹ ਦੀ ਭਲਾਈ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਪਿੰਡ ਕਿਸੇ ਪੀਰ, ਫਕੀਰ ਨੂੰ ਬੁਲਵਾ ਕੇ ਯੱਗ ਕਰਵਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕੋਈ ਹੋਰ ਰੀਤ। ਜਿਵੇਂ ਬੇਮੌਸਮੀ ਬਾਰਿਸ਼ ਨੂੰ ਰੁਕਵਾਉਣ ਜਾਂ ਖੁਲਵਾਉਣ ਲਈ। ਕਿਸੇ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਠਾਕਿਆ ਜਾਂ ਬੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਜਾਦੂ ਟੂਣਾ ਕਿਸੇ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ।
:

== ਹੋਰ ਵੰਨਗੀਆਂ:- ==
ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਜਾਦੂ ਟੂਣੇ ਦੀਆਂ ਹੋਰ ਵੀ ਵੰਨਗੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇ: 
== 1.ਨਹਾਉਣਾ: ==
ਜਿਸ ਔਰਤ ਨੂੰ ਬੱਚਾ ਨਾ ਹੁੰਦਾ ਹੋਵੇ ਉਸਨੂੰ ਕਿਸੇ ਸਿਆਣੇ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਹੇਠਾਂ ਫਲਦਾਰ ਰੁੱਖ ਹੇਠਾਂ ਨੁਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l ਔਰਤ ਘੜੇ ਨਾਲ ਰਾਤ ਨੂੰ ਖਾਸ ਕਰ ਮੱਸਿਆ ਨੂੰ ਇਹ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ l ਆਪਣੇ ਸਾਰੇ ਕੱਪੜੇ ਉਤਾਰ ਕਿ ਦਰੱਖਤ ਹੇਠ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਕੱਪੜੇ ਪਾ ਕੇ ਘਰ ਆਉਂਦੀ ਹੈ l ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਰੁੱਖ ਸੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਔਰਤ ਦੀ ਕੁੱਖ ਹਰੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ l

== 2. ਹਥੌਲਾ :- ==
ਕਿਸੇ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿਆਣਾ ਹਥੌਲਾ ਕਰਦਾ ਹੈ l ਚਿਮਟਾ, ਦਾਤਰ ਜਾਂ ਮੋਰ ਦੇ ਖੰਭ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਸਿਰ ਤੋਂ ਛੁਹਾ ਕੇ ਧਰਤੀ ਤੇ ਮਾਰੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ l ਨਾਲ -ਨਾਲ ਮੂੰਹ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਮੰਤਰ ਉਚਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l ਇਹ ਮੰਤਰ ਸਿੱਧ ਕੀਤੇ ਛੋਟੇ ਟੋਟੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ l ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਵੰਨਗੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਨਾਲ ਬਦਲਦੀ ਹੈ l ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਦੇ ਫੋੜੇ ਨਿਲਕਦੇ ਹੋਣ ਤਾਂ ਸੁਆਹ ਦੀਆਂ ਚੁਟਕੀਆਂ ਭਰ ਕਿ ਫੋੜੇ ਤੇ ਸੁੱਟੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ l ਇਸ ਨੂੰ ਫੋੜੇ ਝਾੜਨਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ।

== 3. ਤਵੀਜ ਅਤੇ ਯੰਤਰ :- ==
ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਧਾਗੇ ਜਾਂ ਤਵੀਜ਼ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ l ਤਵੀਜ ਵਿੱਚ ਜੰਤਰ ਮੜ੍ਹਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ l ਗਿਆਰਾਂ ਸ਼ੁੱਭ ਅੰਕ ਹੈ l ਇਹ ਯੰਤਰ ਕਿਸੇ ਡਾਕਣੀ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਕਾਰਨ ਲੱਗੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਦਾ ਹੈ l ਇਹ ਯੰਤਰ ਤਵੀਜ ਵਿੱਚ ਮੜ੍ਹਾ ਕੇ ਬਿਮਾਰ ਦੇ ਗਲ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬਿਮਾਰ ਦਾ ਰੋਗ ਚਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l ਹੋਰ ਵੀ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਤਵੀਜ ਹਨ l ਜਿਵੇੰ ਕੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ, ਇਸਤਰੀ ਵਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਪਿਆਰੇ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਲਈ ਤਾਵੀਜ਼ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਹਨ l ਇਹ ਸਾਰੇ ਸ਼ੁੱਭ ਅੰਕ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜਾ ਕਿਸੇ ਵਰਤਾਰੇ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ l ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਸ਼ੁੱਭ ਅੰਕ 76 ਹੈ l ਅਸ਼ੁੱਭ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਅੰਕ 13 ਹੈ l

== 4. ਟੂਣਾ:- ==
ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਧੀ ਟੂਣੇ ਦੀ ਵੀ ਅਪਣਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ l ਕਿਸੇ ਟੁੱਟੇ ਠੀਕਰੇ  ਵਿੱਚ ਸੁਆਹ ਦੇ ਸੱਤ ਲੱਡੂ ਬਣਾ ਕੇ ਵਿੱਚ ਸੂਲਾਂ ਗੱਡ ਦਿੱਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ l ਉਸੇ ਠੀਕਰੇ ਵਿੱਚ ਸੱਤ  ਮਿਰਚਾਂ ਸਤਨਾਜਾ, ਇੱਕ ਲੋਹੇ ਦੀ ਕਿੱਲ, ਛੋਟਾ ਜਿਹਾ ਕਾਲਾ ਕੱਪੜੇ, ਬਿਮਾਰ ਦੇ ਸਿਰ ਤੋਂ ਸੱਤ ਵਾਰੀ ਛੁਆ ਕਿ, ਚੁਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਬਿਮਾਰ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੂਰ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ l ਇਸ ਟੂਣੇ ਵਿੱਚ ਮਿੱਠੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ l 5. ਉਤਾਰਾ :- ਉਤਾਰਾ ਚੁਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l ਇਹ ਚੋਮੁੱਖਾ ਦੀਵਾ ਬਾਲ ਕਿ ਕਿਸੇ ਟੋਭੇ ਜਾਂ ਦਰਿਆ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l ਉਥੇ ਮਰੀਜ਼ ਦੇ ਕੱਪੜੇ, ਸਤਨਾਜਾ ਆਦਿ ਵੀ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਕਿ ਬਿਮਾਰ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨਵਿਰਤ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ l
             ਕੱਤਕ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਕੁਆਰੀਆਂ ਕੁੜੀਆਂ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਕੇ ਛੱਪੜ ਵਿੱਚ ਤੁਲਾ ਤਾਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਨਾਲ ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਅਤੇ ਭਰਪੂਰ ਫ਼ਸਲ ਦਾ ਕਿਆਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

== 6.ਝਾੜਾ:- ==
ਝਾੜਾ ਭੂਤ ਜਾਂ ਪ੍ਰੇਤ ਦਾ ਛਾਇਆ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l ਜੇ ਕੋਈ ਔਰਤ ਜਣੇਪੇ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਮਰ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਚੁੜੇਲ ਬਣਦੀ ਹੈ l ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਮਰਦ ਬਿਨਾਂ ਔਲਾਦ ਮਰ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਉਹ ਪ੍ਰੇਤ ਬਣਦਾ ਹੈ l ਜੇ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਇੱਛਾ ਲੈ ਕਿ ਮਰੂ ਤਾਂ ਪ੍ਰੇਤ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l ਝਾੜਾ ਭੂਤ ਪ੍ਰੇਤ ਦਾ ਛਾਇਆ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l ਛਾਇਆ ਪ੍ਰੇਤ ਦਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇੱਕ ਬੋਤਲ ਸ਼ਰਾਬ, ਇੱਕ ਕਾਲਾ ਕੁੱਕੜ, ਸੱਤ ਲੱਡੂ, ਇੱਕ ਆਂਡਾ, ਸਤਨਾਜਾ ਅਤੇ ਬਸਤਰ ਆਦਿ  ਚੁਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਨਹਾਉਣ ਉਪਰੰਤ ਉਥੇ  ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l ਇਸਨੂੰ ਪ੍ਰੇਤ ਦਾ ਝਾੜਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ।
               ਜੇਕਰ ਛਾਇਆ ਚੁੜੇਲ ਦਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਔਰਤ ਨੂੰ ਚੁਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਨੁਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੱਪੜੇ ਉਥੇ ਰੱਖ ਦਿਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਲਾ ਉਥੇ ਇੱਕ ਠੀਕਰੇ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਫਲ, ਲੱਡੂ, ਨਵੀਂ ਡੋਰੀ ਕੰਘੀ, ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਸੁਰਮੇਦਾਨ ਆਦਿ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਚੁੜੇਲ ਖੁਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਮਰੀਜ਼ ਦਾ ਖਹਿੜਾ ਛੱਡ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਆਦਾਤਰ ਝਾੜੇ ਮੱਸਿਆ ਦੀ ਰਾਤ ਨੂੰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।

== 7.ਠਾਕਾ:- ==
ਠਾਕਾ ਉਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਟੂਣਾ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਆਫ਼ਤ ਟਾਲਣ ਲਈ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l ਜਦੋਂ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਡੰਗਰਾਂ ਨੂੰ ' ਮੂੰਹ ਖੁਰ 'ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਪੈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਲੋਕ ਠਾਕਾ ਕਰਦੇ ਹਨ l ਇਸਨੂੰ ਟੂਣਾ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ l ਇਸ ਦਿਨ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਨਹੀਂ ਬਾਲ਼ੀ ਜਾਂਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਠਾਕਾ ਟੁੱਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l ਸਾਰੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਪਸ਼ੂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਦਰਵਾਜੇ ਰਾਹੀਂ ਲੰਘਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ l ਉੱਥੇ ਪਸ਼ੂ ਉਤੇ ਮੰਤਰੇ ਹੋਏ ਦੁਧੀਆ ਪਾਣੀ ਦਾ ਛਿੱਟਾ ਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l ਫਿਰ ਪਸ਼ੂ ਇੱਕ ਤਵੀਜ਼ ਹੇਠਾਂ ਦੀ ਲੰਘਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ l ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਧੂਪ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਧੂਪ ਵਾਲੇ ਨੇ ਬੋਲਣਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ l ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕੱਟਾ ਸੰਧੂਰ ਨਾਲ ਰੰਗ ਕਿ ਪਿੰਡ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l ਕੱਟੇ ਅੱਗੇ ਇੱਕ ਜਲਧਾਰਾ ਤੇ ਲਕੀਰ ਖਿੱਚੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ l ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਨਾਲ ਇਹ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪਿੰਡ ਠਾਕਿਆ ਗਿਆ l ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕੇ ਫਿਰ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਬਿਮਾਰੀ ਨਹੀਂ ਦਾਖ਼ਲ ਹੋ ਸਕਦੀ l ਠਾਕੇ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਹਨੂੰਮਾਨ ਦੀ ਮੂਰਤੀ ਦਰਵਾਜੇ ਵਿੱਚ ਗੱਡ ਕੇ ਉਪਰ ਤੇਲ ਚੋਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕੇ ਦਰਵਾਜੇ ਰਾਹੀਂ ਹਨੂੰਮਾਨ ਆਫਤ ਨੂੰ ਦਾਖ਼ਲ ਨਹੀਂ ਹੋਣ ਦੇਵੇਗਾ l&lt;ref&gt;&lt;ਲੋਕਧਾਰਾ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰ, ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ, ਪੈਪਸੂ ਬੁੱਕ ਡਿਪੂ ਬੁੱਕਸ ਮਾਰਕੀਟ, ਪਟਿਆਲਾ, ਪੰਨਾ ਨੰ.89,92&gt;&lt;/ref&gt;

ਜਾਦੂ ਚਿਕਿਤਸਾ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰ ਤਾਵੀਜ਼ ਅਤੇ ਜੰਤਰ ਦੀ ਵਿਧੀ ਬਹੁਤ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਹੈ l ਤਵੀਜ਼ ਜਾਂ ਜੰਤਰ ਨੂੰ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਸਮੇਂ ਮੰਤਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ l
           ਮੰਤਰਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਦੇ ਵਿੱਚ ਇਹ ਗੱਲ  ਕਹੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕੇ ਇੰਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਸਿਰ ਦਰਦ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸੱਪ ਦੇ ਕੱਟਣ ਤੱਕ ਦਾ ਇਲਾਜ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਪਦਾਰਥਕ ਮੰਤਰ ਸਧਾਰਨ ਕਰਮ ਕਾਂਡ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮੁਕਤੀ ਦਿਵਾਉਣ ਤੱਕ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਗਾਇਤਰੀ ਮੰਤਰ ਇੱਕ ਅਜਿਹਾ ਹੀ ਮੰਤਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦਾ ਜਾਪ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਜਨਮ ਮਰਨ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲੋਕਧਾਰਾ ਵਿਗਿਆਨੀ ਇਸਨੂੰ ਦੋ ਵਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਰੱਖ ਕੇ ਦੇਖਦੇ ਹਨ:-

== 1. ਪਰਮਾਰਥ ਮੰਤਰ:- ==
ਵਿਆਹ ਸ਼ਾਦੀ ਹਵਨ ਆਦਿ ਸਮੇਂ ਵਰਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਮੰਤਰ ਪਰਮਾਰਥਕ ਮੰਤਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ l ਵੱਖ ਵੱਖ ਮੱਤਾਂ ਦੇ ਆਗੂ ਆਪਣੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਜਦੋਂ 'ਸ਼ਬਦ'  ਜਾਪ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਵੀ ਪਰਮਾਰਥਕ ਮੰਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ l

== 2.ਲੋਕ ਮੰਤਰ:- ==
ਇਸ ਮੰਤਰ ਦਾ ਪ੍ਰਯੋਗ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਭੂਤਾਂ ਪ੍ਰੇਤਾਂ ਦਾ ਸਾਇਆ ਉਤਾਰਨ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੱਸ਼ ਕਰਨ, ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਹਾਨੀ ਪੁਚਾਉਣ ਲਈ   ਹੁੰਦਾ ਹੈ l ਮੰਤਰ ਦਾ ਇਹ ਰੂਪ ਹੀ ਜਾਦੂ ਟੂਣੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ l 

ਡਾ. ਸੋਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਬੇਦੀ ਨੇ ਜਾਦੂ ਦੇ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਰੂਪ ਪ੍ਰਵਾਨ ਕੀਤੇ ਹਨ:-

=== 1. ਭੁਲਾਵਾਂ ਜਾਦੂ:- ===
ਇਹ ਅਨੁਕਰਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੈ l ਮੀਂਹ ਪਵਾਉਣ ਲਈ ਮੀਂਹ ਦਾ ਸੁਆਂਗ ਭਰਨ, ਬਾਂਝ ਔਰਤ ਦੇ ਬੱਚੇ ਖਿਡਾਉਣ ਦੇ ਸੁਆਂਗ ਨਾਲ ਉਸ ਦੇ ਮੰਤਵ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ l 

=== 2.ਲਾਗਵਾਂ ਜਾਦੂ:- ===
ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਟੂਣਾ ਕਿਸੇ ਮੂਲ ਨਾਲੋਂ ਟੁੱਟੀ ਵਸਤੂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕੇ ਮੂਲ ਨਾਲੋਂ ਨਿੱਖੜੀ ਵਸਤ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਆਪਣੇ ਮੂਲ ਨਾਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ, ਨਹੁੰ, ਵਾਲਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਟਾਂ ਅਤੇ ਕੱਪੜੇ ਦੇ ਟੁਕੜੇ ਇਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ l 

=== 3.ਅਭਾਵਾਤਮਕ ਜਾਦੂ:- ===
ਕਿਸੇ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨੂੰ ਖੰਡਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ l ਇਸ ਮੰਤਵ ਲਈ ਜੰਤਰ ਜਾਂ ਤਵੀਤ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ l

=== 4. ਭਾਵਾਤਮਕ ਜਾਦੂ:- ===
ਜਾਦੂ ਦੀ ਇਹ ਵੰਨਗੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਵੱਸ ਵਿੱਚ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ l ਇਸ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਿਸੇ ਦੇ ਸਿਰ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਪਾ ਕੇ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਮੰਤਰ ਨੂੰ ਖਵਾ ਕੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ l &lt;ref&gt;&lt;ਲੋਕਧਾਰਾ ਸਿਧਾਂਤ ਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ,ਪ੍ਰੋ. ਜੀਤ ਸਿੰਘ ਜੋਸ਼ੀ, ਵਾਰਿਸ ਸ਼ਾਹ ਫਾਉਂਡੇਸ਼ਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਪੰਨਾ ਨੰ.130-31&gt;&lt;/ref&gt;

ਬਾਰਬਰੇ ਰੋਜ਼ਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ &quot;ਜਾਦੂ ਮਨੁੱਖੀ ਹੋਣੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕਲਾ ਹੈ, ਜੋ ਨਾ ਧਰਮ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ਯੋਗ ਹੈ l&quot;&lt;ref&gt;&lt;ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ - ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ, ਡਾ. ਰੁਪਿੰਦਰਜੀਤ ਗਿੱਲ,ਰਵੀ ਸਾਹਿਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ, ਪੰਨਾ ਨੰ.55&gt;&lt;/ref&gt;

== ਜਾਦੂ-ਟੂਣਾ ਸਮੱਗਰੀ:- ==
ਜਾਦੂ ਟੂਣੇ ਦੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਲਈ ਜੋ ਵਸਤੂਆਂ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਵਿਚ ਹੇਠਾਂ ਲਿਖੀ ਸਮੱਗਰੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ:-
#ਜਾਦੂ ਦਾ ਸੁਰਮਾ, 
#ਜਾਦੂ ਦਾ ਡੰਡਾ ਤੇ ਰੱਸਾ, 
#ਜਾਦੂ ਦਾ ਪੁਤਲਾ, 
#ਜਾਦੂ ਦੀ ਕੜਾਈ, 
#ਜਾਦੂ ਦੀਆਂ ਖੜਾਵਾਂ, 
#ਜਾਦੂ ਦਾ ਧਾਗਾ ਆਦਿ ਹਨ।

==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

== ਬਾਹਰਲੇ ਜੋੜ ==
{{ਕਾਮਨਜ਼ ਸ਼੍ਰੇਣੀ|Witches|ਡੈਣਾਂ}}
* {{In Our Time|Witchcraft|p004y2b0|Witchcraft}}
* [http://www.chabad.org/article.asp?aid=325263 Kabbalah On Witchcraft&amp;nbsp;– A Jewish view (Audio)] chabad.org
* [http://jewishencyclopedia.com/view.jsp?artid=220&amp;letter=W&amp;search=Witchcraft Jewish Encyclopedia: Witchcraft]
* [http://www.gutenberg.org/etext/17203 Witchcraft and Devil Lore in the Channel Islands], 1886, by John Linwood Pitts, from [[Project Gutenberg]]
* [http://www.gutenberg.org/etext/17209 A Treatise of Witchcraft], 1616, by Alexander Roberts, from Project Gutenberg
* [http://www.shc.ed.ac.uk/Research/witches/ University of Edinburgh's Scottish witchcraft database]
* [http://www.marxists.org/history/etol/newspape/w&amp;r/WR_007_1974.pdf 'Witchcraft and Statecraft, A Materialist Analysis of the European Witch Persecutions']
* [http://www.witchcraftmagicspells.org 'Spell Casting']*.	ਲੋਕਧਾਰਾ ਭਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ: ਡਾ. ਭੁਪਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਖਹਿਰਾ- ਪੰਨਾ 88
*.	ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲੋਕ ਧਾਰਾ: ਸੁਹਿੰਦਰ ਸਿੰਘ ਵਣਜਾਰਾ ਬੇਦੀ - ਪੰਨਾ 40
*.	ਲੋਕਯਾਨ ਦਰਪਣ: ਡਾ. ਕਵਲਜੀਤ ਕੌਰ ਗੋ੍ਰਵਰ- ਪੰਨਾ 42
*.	ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਲੋਕਧਾਰਾ ਤੇ ਪੰਜਾਬੀ ਜੀਵਨ: ਕਰਨਜੀਤ ਸਿੰਘ- ਪੰਨਾ 84

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਲੋਕਧਾਰਾ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਾਦੂ-ਟੂਣਾ]]</text>
      <sha1>ell9n1ggzj4motvipjmg132fcen18d1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ:V(g)</title>
    <ns>2</ns>
    <id>83891</id>
    <redirect title="ਵਰਤੋਂਕਾਰ:G(x)" />
    <revision>
      <id>611446</id>
      <parentid>611087</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T02:13:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>927</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bot: Fixing broken redirect to moved target page [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:G(x)-former]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="66" xml:space="preserve">#ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:G(x)-former]]</text>
      <sha1>69ysy26ppzon36cfez81a5rc16v8jbs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਮੈਂਡੀ ਤੱਖਰ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>93080</id>
    <revision>
      <id>611449</id>
      <parentid>580609</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T05:54:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>156</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Mandy_Takhar_picture.jpg|Mandy_Takhar_picture.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Fitindia|Fitindia]] because: No permission since 9 August 2022.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6779" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name         = Mandy Takhar&lt;br /&gt;ਮੈਂਡੀ ਤੱਖਰ
| image        =
| birth_name   = ਮਨਦੀਪ  ਕੌਰ ਤੱਖਰ
| birth_date   = &lt;!-- Birth date has been contested. Do not add without providing a reliably published source with a reputation for editorial oversight. --&gt;
| birth_place  = [[ਵੁਲਵਰਹੈਂਪਟਨ]], [[ਯੂਨਾਈਟਡ ਕਿੰਗਡਮ]]
| other_names  = 
| residence    = [[ਮੁੰਬਈ]]
| ethnicity    = [[Punjabis|ਪੰਜਾਬੀ]]
| occupation   = {{flatlist|
*ਅਦਾਕਾਰਾ
*ਮਾਡਲ}}
| years_active = 2010–ਮੌਜੁਦਾ
| alma_mater   = [[ਕਿੰਗਸਟਨ ਯੂਨਿਵਰਸਿਟੀ]]
| height = &lt;!-- Must be sourced --&gt;
| website = http://www.mandytakhar.me
| spouse       =
| net_worth    = {{gain}} $500,000 (2016) &lt;ref name=&quot;MTNW&quot;&gt;{{cite web|title=Mandy Takhar Net Worth Income – Celebrity Net Worth|url=http://niptara.com/mandy-takhar-net-worth-income-celebrity-net-worth/|website=Niptara|accessdate=11 November 2016|archive-date=11 ਨਵੰਬਰ 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161111192702/http://niptara.com/mandy-takhar-net-worth-income-celebrity-net-worth/|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;
}}
'''ਮਨਦੀਪ  ਕੌਰ ਤੱਖਰ''' ({{Lang-pa|ਮਨਦੀਪ ਕੌਰ ਤੱਖਰ}}ਹੈ ) ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ '''ਮੈਂਡੀ ਤੱਖਰ''' ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੈਂਡੀ ਇੱਕ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਾਕਾਰਾ ਹੈ ਜੋ ਕੀ ਪ੍ਰਮੁਖ ਤੌਰ ਉੱਤ [[ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨੇਮਾ (ਭਾਰਤ)|ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ]] ਦੀ ਅਦਾਕਾਰਾ ਹੈ। 

== ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ==
ਮੈਂਡੀ ਤੱਖਰ ਜਨਮ [[ਵੁਲਵਰਹੈਂਪਟਨ]], [[ਯੂਨਾਈਟਡ ਕਿੰਗਡਮ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://bollynewsuk.com/2012/03/27/british-actress-mandy-takhar-makes-her-bollywood-debut/|title=BRITISH ACTRESS ‘MANDY TAKHAR’ MAKES HER BOLLYWOOD DEBUT|access-date=17 January 2013}}&lt;/ref&gt; ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਜੋ ਕੀ ਇੱਕ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਪਰਿਵਾਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰਖਦੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਪਰਵਾਰ ਦਾ ਪਿਛੋਕੜ ਪਿੰਡ ਮੇਲਿਆਣਾ ਨੇੜੇ [[ਫਗਵਾੜਾ]], [[ਪੰਜਾਬ (ਖੇਤਰ)|ਪੰਜਾਬ]]&lt;ref name=&quot;unplugged&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.hindustantimes.com/Punjab/Chandigarh/Mandy-unplugged/SP-Article1-927189.aspx|title=Mandy unplugged|publisher=Hindustan Times|access-date=17 January 2013|archive-date=7 ਜਨਵਰੀ 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130107071413/http://www.hindustantimes.com/Punjab/Chandigarh/Mandy-unplugged/SP-Article1-927189.aspx|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; ਹੈ।

== ਫਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin-bottom: 10px;&quot;
!ਸਾਲ
!ਫਿਲਮ
!ਭੂਮਿਕਾ
!ਭਾਸ਼ਾ
! class=&quot;unsortable&quot; |ਨੋਟਸ
|-
| 2010 
| ''ਏਕਮ ਸਨ ਆਫ ਸੋਈਲ'' 
|ਨਵਨੀਤ
|ਪੰਜਾਬੀ
|ਬੱਬੂ ਮਾਨ ਦੇ ਨਾਲ&lt;br&gt;
|-
| 2012 
| ''ਮਿਰਜ਼ਾ – ਦੀ ਅੰਟੋਲਡ ਸਟੋਰੀ'' 
|ਸਾਹਿਬਾ
|ਪੰਜਾਬੀ
|ਗਿੱਪੀ ਗਰੇਵਾਲ ਅਤੇ ਹਨੀ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ&lt;br&gt;
|-
| 2012 
| ''ਬੂਮਬੂ'' 
|ਪਿੰਕੀ
|ਹਿੰਦੀ
|-
| 2012 
| ''ਸਾਡੀ ਵਖਰੀ ਹੈ ਸ਼ਾਨ''
|ਜੋਤ
|ਪੰਜਾਬੀ
|-
| 2013 
| ''ਤੂੰ ਮੇਰਾ ਬਾਈ ਮੈਂ ਤੇਰਾ ਬਾਈ'' 
|ਸਿੱਮੀ
|ਪੰਜਾਬੀ
|ਅਮਰਿੰਦਰ ਗਿੱਲ ਅਤੇ  ਹਨੀ ਸਿੰਘ ਦੇ ਨਾਲ&lt;br&gt;
|-
| 2013 
| ''ਇਸ਼ਕ ਗਰਾਰੀ'' 
|ਮਿਸ ਸਵੀਟੀ&lt;br&gt;
|ਪੰਜਾਬੀ
|-
| 2013 
| ''ਬ੍ਰਿਆਨੀ'' 
|ਮਾਯਾ
|ਤਮਿਲ
|-
| 2015 
| ''ਸਰਦਾਰਜੀ'' 
|ਜੈਸਮਿਨ
|ਪੰਜਾਬੀ
|(ਡਾਇਰੈਕਟ ਰੋਹੀ ਜੋਗਰਾਜ, ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਵਾਈਟ ਹਿੱਲ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨ) ਅਤੇਦਿਲਜੀਤ ਦੁਸਾਂਝ&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.timescolonist.com/entertainment/big-picture-craigdarroch-castle-turns-into-little-india-1.1489979|title=Big Picture: Craigdarroch Castle turns into little India|last=Reid, Michael D.|date=31 October 2014|work=Times Colonist}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2015 
| ''ਮੁੰਡੇ ਕਮਾਲ ਦੇ'' 
|ਸੋਨਿਆ
|ਪੰਜਾਬੀ
|(ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਅਮਿਤ ਪ੍ਰਸ਼ਰ) ਅਤੇ ਅਮਰਿੰਦਰ ਗਿੱਲ &lt;br&gt;
|-
| 2016 
| ''[[ਅਰਦਾਸ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਅਰਦਾਸ]]'' 
|ਬਿੰਦਰ
|ਪੰਜਾਬੀ
| ਡਾਇਰੈਕਟ ਗਿੱਪੀ ਗਰੇਵਾਲ ਦੇ ਨਾਲ&lt;br&gt;
|-
| 2016 
| ''ਕੜਵੁਲ ਇਰੁਕਾਨ ਕੁਮਰੁ'' 
|ਓਡੀ ਕਾਰ ਲੇਡੀ&lt;br&gt;
|ਤਮਿਲ
|ਮਹਿਮਾਨ ਭੂਮਿਕਾ
|-
| 2017 
| ਰੱਬ ਦਾ ਰੇਡਿਓ 
|ਨਸੀਬ ਕੌਰ
|ਪੰਜਾਬੀ
|ਤਰਸੇਮ ਜੱਸਰ ਦੇ ਨਾਲ&lt;br&gt;
|}

== ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀ ==
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;margin-bottom: 10px;&quot;
! width=&quot;5%&quot; | ਸਾਲ
! style=&quot;width: 28%;&quot; | ਪੁਰਸਕਾਰ
! style=&quot;width: 30%;&quot; | ਸ਼੍ਰੇਣੀ
! style=&quot;width: 17%;&quot; | ਫਿਲਮ
! style=&quot;width: 10%;&quot; | ਨਤੀਜਾ
|-
| 2016
| style=&quot;text-align: center;&quot; | ਪੀਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ
| style=&quot;text-align: center;&quot; | ਵਧੀਆ ਸਹਾਇਤਾ ਅਭਿਨੇਤਰੀ
| style=&quot;text-align: center;&quot; | ''ਸਰਦਾਰ ਜੀ''
| {{Won}}
|-
| 2012-13
| style=&quot;text-align: center;&quot; | 6 ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਫੈਸਟੀਵਲ
| style=&quot;text-align: center;&quot; | ਸਭ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚਿਹਰਾ ਅਤੇ ਯੂਥ ਆਈਕਾਨ &lt;br&gt;
| style=&quot;text-align: center;&quot; | ''--''
| {{Won}}
|-
| 2013
| style=&quot;text-align: center;&quot; | ਪੀਟੀਸੀ ਪੰਜਾਬੀ ਫਿਲਮ ਅਵਾਰਡ
| style=&quot;text-align: center;&quot; | ਵਧੀਆ ਅਦਾਕਾਰਾ
| style=&quot;text-align: center;&quot; | ''ਮਿਰਜ਼ਾ – ਦੀ ਅੰਟੋਲਡ ਸਟੋਰੀ&lt;br&gt;
''
| {{Won}}
|}

== ਹਵਾਲੇ ==
{{reflist|2}}

== External links ==
* {{IMDb name|id=4029706}}
* {{Facebook|iMandyTakhar}}
* {{Twitter}}
* {{Instagram|mandy.takhar}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਸਿੱਖ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>4sain9asbkec405x8ot0d864pfhl5t9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>111693</id>
    <revision>
      <id>611450</id>
      <parentid>600734</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T05:54:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>156</id>
      </contributor>
      <comment>Removing [[:c:File:Mandy_Takhar_picture.jpg|Mandy_Takhar_picture.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Fitindia|Fitindia]] because: No permission since 9 August 2022.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13785" xml:space="preserve">{{ਅੰਦਾਜ਼}}
{{Infobox cinema market
| name  = ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ &lt;br /&gt; {{Nastaliq|پنجابی سنیما}}
| image = File:PVR at Silver Arc Mall.jpg
| image_size = 250px
| alt  = 
| caption = ਸਿਲਵਰ ਆਰਕ ਮੌਲ, [[ਲੁਧਿਆਣਾ]], [[ਪੰਜਾਬ]] ਵਿਖੇ ਪੀਵੀਆਰ ਸਿਨਮਾ
| screens = 196
| screens_per_capita = 
| distributors = {{br separated entries|ਹਮਬਲ ਮੋਸ਼ਨ ਪਿਕਚਰਜ਼|ਰਿਧਮ ਬੋਇਜ਼ ਇੰਟਰਟੇਨਮਿੰਟ|ਸਿੱਪੀ ਗਰੇਵਾਲ ਪਰਡੱਕਸ਼ਨਜ਼|ਵਾਈਟ ਹਿੱਲ ਪਰਡੱਕਸ਼ਨਜ਼}}
| produced_year = 2014
| produced_ref =&lt;ref&gt;{{cite news|title=Currently, industry estimates peg the volume output of the industry at 50 films a year, with an estimated box office turnover in the range of Rs 400 to 450 crore.|url=http://www.business-standard.com/article/current-affairs/harry-baweja-s-chaar-saahibzaade-rakes-in-rs-70-crore-globally-115010800141_1.html}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=industry which used to release barely six films till 2002 is gearing up to churn out 120 this year|url=http://www.business-standard.com/article/beyond-business/jatt-di-film-113062101038_1.html}}&lt;/ref&gt;
| produced_total = 100
| produced_fictional = 
| produced_animated = 
| produced_documentary = 
| admissions_year = 
| admissions_ref = 
| admissions_total = 
| admissions_per_capita = 
| admissions_national = 
| box_office_year = 2014
| box_office_ref = 
| box_office_total = {{INRConvert|10|b}}&lt;!-- ${{Format price| }} --&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=500cr punjabi industry|url=http://businesstoday.intoday.in/story/the-coming-of-age-of-punjabi-cinema/1/205030.html}}&lt;/ref&gt;
| box_office_national = {{INRConvert|9.5|b}}&lt;!-- ${{Format price| }} --&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|title=estimated box office turnover in the range of Rs 400 to 450 crore.|url=http://www.business-standard.com/article/current-affairs/harry-baweja-s-chaar-saahibzaade-rakes-in-rs-70-crore-globally-115010800141_1.html}}&lt;/ref&gt;
}}

{{ਪੰਜਾਬੀਆਂ}}
{{ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ਫ਼ਰਿਸਤ}}

'''ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ''' ([[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]]: {{Nastaliq|پنجابی سنیما}} &lt;small&gt;([[ਸ਼ਾਹਮੁਖੀ]])&lt;/small&gt;), ਜਿਸਨੂੰ ਕਦੇ ਸਰਲ ਕਰਨ ਲਈ '''ਪੌਲੀਵੁੱਡ''' ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ,&lt;ref&gt;{{cite news|title=Pollywood the word for punjabi cinema|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/movies/news/Punjabi-actresses-are-turning-back-to-Pollywood/articleshow/14052346.cms}}{{cite news|title=Pollywood directory will furnish contact details of over 1500 eminent personalities and also struggling new comers in the Punjabi film and music industry.|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/movies/news/First-Pollywood-directory-to-release-in-April/articleshow/19362189.cms}}{{cite news|title=The theme of the film Police in Pollywood - Balle Balle by Gautam Productions is that the police will now direct and produce Punjabi films.|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/movies/news/Policemen-turn-filmmakers-in-Police-In-Pollywood-Balle-Balle/articleshow/38788880.cms}}{{cite news|title=Pollywood Directory (A first of its own kind of initiative to organize Punjabi Cinema)|url=http://www.face2news.com/news/9734-kirron-kher-to-unveil-rangeen-world-pollywood-directory-on-august-25-at-chandigarh-press-club.aspx}}&lt;/ref&gt; ਦੁਨੀਆ ਦੇ [[ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ|ਪੰਜਾਬੀ ਅਵਾਮ]] ਦੀ [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ]] ਵਿੱਚ ਫ਼ਿਲਮ ਇਨਡੱਸਟ੍ਰੀ ਹੈ।

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਿਨਮੇ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ 1920 ਵਿੱਚ ''ਡੌਟਰਜ਼ ਅਵ ਟੂਡੇ'' (ਅੱਜ ਦੀ ਧੀ), ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਪਰਡੂਸ ਹੋਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੀ ਫੀਚਰ ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਪਰਡੱਕਸ਼ਨ ਨਾਲ ਹੋਇਆ। ਪਹਿਲੀ ਆਡੀਓ ਨਾਲ ਫ਼ਿਲਮ, ਹੀਰ ਰਾਂਝਾ, ਤਵੇ ਉੱਤੇ ਆਡੀਓ ਦੀ ਟਿਕਨੌਲਜੀ ਨਾਲ, 1932 ਵਿੱਚ ਰਲੀਜ਼ ਹੋਈ। ਉਦੋ ਤੋਂ, ਪੰਜਾਬੀ ਸਿਨਮਾ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਫਿਲਮਾਂ ਪਰਡੂਸ ਹੋਚੁੱਕੀਆਂ ਨੇ, ਜਿੰਨਾ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਕਦਰ ਹਾਸਲ ਹੈ। ਕਈ ਫਿਲਮਮੇਕਰਾਂ ਨੇ ਆਪਣਾ ਕੈਰੀਅਰ ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜਿੰਨਾ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਕਦਰ ਮਿਲੀ, ਅਤੇ ਜਿੰਨਾ ਵਿੱਚੋਂ ਕਈਆਂ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਫਿਲਮਾਂ ਦੀ ਪਰਡੱਕਸ਼ਨ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੀਆਂ ਇਨਡੱਸਟ੍ਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਿਆ ਜਿੱਸ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਕੈਰੀਅਰ ਨੂੰ ਹੋਰ ਆਮਦਨ ਨਾਲ ਫਾਇਦੇਮੰਦ ਬਣਾਇਆ।

== ਇਤਿਹਾਸ ==
ਫ਼ਿਲਮ ਕਾਰਵਾਈ ਦਾ ਆਗਾਜ਼ 1920 ਵਿੱਚ [[ਲਾਹੌਰ]], [[ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਪੰਜਾਬ]] ਸੂਬੇ ਦੇ ਕੈਪਟਲ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ। ਪਹਿਲੀ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ ਫ਼ਿਲਮ, ''ਡੌਟਰਜ਼ ਅਵ ਟੂਡੇ'' (ਅੱਜ ਦੀ ਧੀ), ਲਾਹੌਰ ਵਿਖੇ 1924 ਵਿੱਚ ਰਲੀਜ਼ ਹੋਈ; ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਨੌਂ ਚਾਲੂ ਸਿਨਮੇ ਘਰ ਸਨ।&lt;ref name=&quot;CITEREFSilentEra&quot;&gt;{{cite web|url=http://cinepick.com/Pak/lollywood-1.html|title=History of Lollywood: The Silent Era|publisher=Pakistani Film|accessdate=2008-07-01}}&lt;/ref&gt; ਇਹਨਾਂ ਸਿਨਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਖਾਈਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਮੂਵੀਆਂ ਤਕਰੀਬਨ [[ਬੰਬਈ]] ਅਤੇ [[ਕਲਕੱਤਾ]] ਪਰਡੂਸ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ, ਅਤੇ ਕਦੇ ਹੀ [[ਹਾਲੀਵੁੱਡ]] ਅਤੇ [[ਲੰਡਨ]] ਤੋਂ।&lt;ref name=&quot;CITEREFSilentEra&quot;/&gt;
 
''ਡੌਟਰਜ਼ ਅਵ ਟੂਡੇ'' ਗ.ਕ. ਮਹਿਤਾ, ਸਾਬਕਾ ਉੱਤਰ-ਚੜ੍ਹਦੇ ਰੇਲਵੇ ਦੇ ਅਫ਼ਸਰ ਦੀ ਮਗ਼ਜ਼ਮਾਰੀ ਸੀ, ਜਿਸਨੇ, ਹ.ਸ. ਭਾਤਵਦੇਕਰ ਵਾਂਗ ਮੁਲਕ ਵਿੱਚ ਕੈਮਰਾ ਦਰਾਮਦ ਕੀਤਾ। ਮਹਿਤਾ ਵਲਾਇਤੀ ਕੰਪਣੀਆਂ ਲਈ ਖ਼ਬਰ-ਰੀਲ ਦੀ ਕਵਰਜ ਰਾਹੀਂ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਫ਼ਿਲਮ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸੇਦਾਰ ਬਣਿਆ ਭਰ ਯੱਕਦਮ ਉਹਦੀ ਸ਼ਿੱਦਤ ਫਿੱਕੀ ਪੈਗਈ ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਉਹ ਇਨਡੱਸਟ੍ਰੀ ਨੂੰ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੁਨਾਫ਼ੇ ਵਾਲ਼ੇ ਰਾਹਾਂ ਲਈ ਛੱਡ ਗਿਆ।&lt;ref name=&quot;CITEREFSilentEra&quot;/&gt; ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1929&amp;ndash;1930, ਜੱਦ ਅਬਦੁਰ ਰਸ਼ੀਦ ਕਰਦਾਰ ਦੀ ''ਹੁਸਨ ਕਾ ਡਾਕੂ''&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.imdb.com/title/tt0231768/|title=Husn Ka Daku|publisher=[[Internet Movie Database]]|accessdate=2008-07-01}}&lt;/ref&gt; ਰਲੀਜ਼ ਹੋਈ, ਉਸ ਵਕ਼ਤ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਭੱਟੀ ਗੇਟ ਦੇ ਦੁਆਲ਼ੇ ਫ਼ਿਲਮ ਇਨਡੱਸਟ੍ਰੀ ਕਾਇਮ ਹੋ ਗਈ। ਕਰਦਾਰ, ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਕਾਤਬ, ਆਪਣੇ ਹਮ-ਫਨਕਾਰ ਅਤੇ ਯਾਰ ਮੁਹੱਮਦ ਇਸਮਾਇਲ, ਜੋ ਇਸਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਦੇ ਪੋਸਟਰ ਤਿਆਰ ਕਰਦਾ ਸੀ ਨਾਲ ਰਲ਼ਿਆ।

===ਅਵਾਜ਼ ਫ਼ਿਲਮਾਂ (1930s–1946)===
ਇਸਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਕਿ ਕਰਦਾਰ ਨੇ ਗ.ਕ. ਮਹਿਤਾ ਨਾਲ ''ਡੌਟਰਜ਼ ਅਵ ਟੂਡੇ'' ਉੱਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਸੀ, ਉਹਨੂੰ ਲਗਿਆ ਮਹਿਤਾ ਵਾਂਗ ਛੱਡਣ ਨਾਲੋਂ ਉਸਨੂੰ ਇਨਡੱਸਟ੍ਰੀ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਰਹਿਕੇ ਕੰਮ ਜਾਰੀ ਰਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਇਸਮਾਇਲ ਸਮੇਤ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸਾਰੀ ਜਾਇਦਾਦ ਵੇਚਕੇ 1928 ਵਿੱਚ ਸਟੂਡੀਓ ਅਤੇ ਪਰਡੱਕਸ਼ਨ ਕੰਪਣੀ ਖੋਲ੍ਹੀ ਜਿਸਦਾ ਨਾਂਅ ਰਖਿਆ ਯੂਨਾਈਟਡ ਪਲਿਅਰਜ਼ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ।&lt;ref name=&quot;CITEREFSilentEra&quot;/&gt; ਰਾਵੀ ਰੋਡ (ਹੁਣ ਟਿਮਬਰ ਮਾਰਕਿਟ) ਵਿਖੇ ਕਾਇਮ ਹੋਏ, ਜੋਟੀ ਨੇ ਐਕਟਰਾਂ ਨੂੰ ਫ਼ਿਲਮ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਲਈ ਹਾਇਰ ਕੀਤਾ। ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦਿਨ ਦਿਹਾੜੇ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਕਾਰਨ ਜਰਖੇਜ਼ੀ ਸੀਮਤ ਰਹੀ, ਭਰ ਜਿਹੜੇ ਖੇਤਰਫਲ ਦੁਆਲ਼ੇ ਇਹ ਰਹੇ ਉਥੇ ਕਈ ਕਮਾਲ ਦੀਆਂ ਜਗ੍ਹਾ ਸਨ, ਸਣੇ ਖ਼ਾਸ ਜ਼ਮੀਨੀਟੱਕ।&lt;ref name=&quot;CITEREFSilentEra&quot;/&gt;

== ਹਸਤੀਆਂ ==

=== ਡਰੈਕਟਰ ===

* [[ਅੰਬਰਦੀਪ ਸਿੰਘ]]
* [[ਗਿੱਪੀ ਗਰੇਵਾਲ]]
* [[ਸਿਮਰਜੀਤ ਸਿੰਘ]]
* [[ਸਮੀਪ ਕੰਗ]]

=== ਐਕਟਰ ===
&lt;gallery&gt;
ਤਸਵੀਰ:Ammy Virk.jpg|[[ਐਮੀ ਵਿਰਕ]], ''[[ਅਰਦਾਸ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਅਰਦਾਸ]]'' ਅਤੇ ''[[ਨਿੱਕਾ ਜ਼ੈਲਦਾਰ]]'' ਦਾ ਸਿਤਾਰਾ
ਤਸਵੀਰ:Babbu Maan Vancouver 2010.jpg|[[ਬੱਬੂ ਮਾਨ]], ''ਹਵਾੲੇਂ'' ਅਤੇ ''ੲੇਕਮ - ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ'' ਦਾ ਸਿਤਾਰਾ
ਤਸਵੀਰ:Binnu Dhillon.jpg|[[ਬੀਨੂ ਢਿੱਲੋਂ]], ''ਬੰਬੂਕਾਟ'' ਅਤੇ ''ਕੈਰੀ ਔਨ ਜੱਟਾ'' ਦਾ ਸਿਤਾਰਾ
ਤਸਵੀਰ:Diljit Dosanjh at Colors Golden Petal Awards.jpg|[[ਦਿਲਜੀਤ ਦੋਸਾਂਝ]], ''ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ'' ਅਤੇ ''[[ਪੰਜਾਬ 1984]]'' ਦਾ ਸਿਤਾਰਾ
ਤਸਵੀਰ:Gurdas Maan1.jpg|[[ਗੁਰਦਾਸ ਮਾਨ]], ''[[ਮਾਮਲਾ ਗੜਬੜ ਹੈ]]'' ਅਤੇ ''[[ਸ਼ਹੀਦ-ਏ-ਮੁਹੱਬਤ ਬੂਟਾ ਸਿੰਘ]]'' ਦਾ ਸਿਤਾਰਾ
ਤਸਵੀ |[[ਗੁਰਪ੍ਰੀਤ ਘੁੱਗੀ]], ''[[ਅਰਦਾਸ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਅਰਦਾਸ]]'' ਅਤੇ ''ਮੁੰਡੇ ਯੂਕੇ ਦੇ'' ਦਾ ਸਿਤਾਰਾ
ਤਸਵੀਰ:Harbhajan-Mann1.jpg|[[ਹਰਭਜਨ ਮਾਨ]], ''ਅਸਾਂ ਨੂੰ ਮਾਣ ਵਤਨਾ ਦਾ'' ਅਤੇ ''ਜੀਅ ਆਇਆ ਨੂੰ'' ਦਾ ਸਿਤਾਰਾ
ਤਸਵੀਰ:Jassi Gill.JPG|[[ਜੱਸੀ ਗਿੱਲ]], ''[[ਚੰਨੋ ਕਮਲੀ ਯਾਰ ਦੀ]]'' ਅਤੇ ''ਮਿਸਟਰ ਐਂਡ ਮਿਸਅਜ਼ 420'' ਦਾ ਸਿਤਾਰਾ
ਤਸਵੀਰ:Dr. Jaswindr Bhalla .jpg|[[ਜਸਵਿੰਦਰ ਭੱਲਾ]], ''ਕੈਰੀ ਔਨ ਜੱਟਾ'' ਅਤੇ ''ਛਣਕਾਟਾ'' ਦਾ ਸਿਤਾਰਾ
ਤਸਵੀਰ:Neeru Bajwa at Kochi International Fashion Week 2011 02.jpg|[[ਨੀਰੂ ਬਾਜਵਾ]], ''ਜੱਟ ਐਂਡ ਜੂਲੀਅਟ 2'' ਅਤੇ ''ਜਿਨ੍ਹੇ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਲੁਟਿਆ'' ਦੀ ਸਿਤਾਰਾ
ਤਸਵੀਰ:Rana Ranbir.jpg|ਰਾਣਾ ਰਣਬੀਰ, ''[[ਅਰਦਾਸ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਅਰਦਾਸ]]'' ਅਤੇ ''ਅਸੀਸ'' ਦਾ ਸਿਤਾਰਾ
ਤਸਵੀਰ:Sargun Mehta at a pre-Diwali party.jpg|[[ਸਰਗੁਣ ਮਹਿਤਾ]], ''[[ਅੰਗਰੇਜ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਅੰਗਰੇਜ]]'' ਅਤੇ ''[[ਲਹੌਰੀਏ]]'' ਦੀ ਸਿਤਾਰਾ
ਤਸਵੀਰ:Sonam Bajwa (cropped).jpg|[[ਸੋਨਮ ਬਾਜਵਾ]], ''[[ਨਿੱਕਾ ਜ਼ੈਲਦਾਰ 2]]'' ਅਤੇ ''[[ਪੰਜਾਬ 1984]]'' ਦੀ ਸਿਤਾਰਾ

ਤਸਵੀ|[[ਰਣਜੀਤ ਬਾਵਾ]], [[ਸਰਵਣ (ਫ਼ਿਲਮ)|ਸਰਵਣ]] ਦਾ ਸਿਤਾਰਾ
&lt;/gallery&gt;

ਪੰਜਾਬੀ ਫ਼ਿਲਮ ਇਨਡੱਸਟ੍ਰੀ ਨੇ ਕਈ ਸਫ਼ਲ ਐਕਟਰਾਂ, ਐਕਟਰਨੀਆਂ, ਲੇਖਕਾਂ, ਡਰੈਕਟਰਾਂ ਅਤੇ ਫਿਲਮਮੇਕਰਾਂ ਨੂੰ ਜਾਹਰ ਕੀਤਾ ਹੈ, ਜਿੰਨਾ ਨੂੰ ਕੌਮਾਂਤਰੀ ਕਬੂਲੀਅਤ ਮਿਲੀ
 
'''ਐਕਟਰ'''

* [[ਬੀ.ਐੱਨ. ਸ਼ਰਮਾ]]
* [[ਬੱਬਲ ਰਾਏ]]
* [[ਗਿੱਪੀ ਗਰੇਵਾਲ]]
* [[ਹਰੀਸ਼ ਵਰਮਾ]]
* [[ਕਰਮਜੀਤ ਅਨਮੋਲ]]
* [[ਰਣਜੀਤ ਬਾਵਾ]]
* [[ਰੌਸ਼ਨ ਪ੍ਰਿੰਸ]]
* [[ਸਰਦਾਰ ਸੋਹੀ]]
* [[ਯੋਗਰਾਜ ਸਿੰਘ]]

'''ਐਕਟਰਨੀਆਂ'''

* [[ਹਿਮਾਂਸ਼ੀ ਖੁਰਾਨਾ]]
* [[ਜੂਹੀ ਚਾਵਲਾ]]
* [[ਕੁਲਰਾਜ ਰੰਧਾਵਾ]]
* [[ਮਾਹੀ ਗਿੱਲ]]
* [[ਮੋਨਿਕਾ ਗਿੱਲ]]
* [[ਨਿਮਰਤ ਖਹਿਰਾ]]
* [[ਨੂਰ ਜਹਾਂ (ਗਾਇਕਾ)|ਨੂਰ ਜਹਾਂ]]
* [[ਨਿਰਮਲ ਰਿਸ਼ੀ]]
* [[ਸਿਮੀ ਚਾਹਲ]]
* [[ਵਮਿਕਾ ਗੱਬੀ]]
{{Clear}}

==ਹਵਾਲੇ==
{{reflist|30em}}

{{DEFAULTSORT:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿਨਮਾ}}
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬ ਦਾ ਸਿਨਮਾ]]</text>
      <sha1>nayfk9i0maaqq7kpxih5x2ujhkdfg0f</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਹਰੀਸ਼ ਚੌਧਰੀ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>111872</id>
    <revision>
      <id>611434</id>
      <parentid>545470</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T17:37:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bajrang0507</username>
        <id>39744</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2260" xml:space="preserve">'''ਹਰੀਸ਼ ਚੌਧਰੀ''' (ਜਨਮ- 13 ਮਈ 1970) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਸਿਆਸਤਦਾਨ ਹੈ ਜੋ [[ਪੰਜਾਬ, ਭਾਰਤ|ਪੰਜਾਬ]] ਅਤੇ [[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ]] ਵਿੱਚ [[ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕਾਂਗਰਸ]] ਸੰਗਠਨ ਦਾ ਇੰਚਾਰਜ ਹੈ ਅਤੇ [[ਬਾੜਮੇਰ]] ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਬੈਤੁਲ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ [[ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ]] ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਹੈ।  ਉਹ 2018 ਤੋਂ 2021 ਤੱਕ ਲਗਭਗ 3 ਸਾਲ [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਮਾਲ ਮੰਤਰੀ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ।  ਚੌਧਰੀ ਨੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਬਾੜਮੇਰ-ਜੈਸਲਮੇਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਹਲਕੇ ਤੋਂ 2009 ਦੀ ਚੋਣ ਜਿੱਤੀ ਸੀ।  [[ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ]] ਦੀ ਟੀਮ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹਰੀਸ਼ 2014 ਤੋਂ 2019 ਤੱਕ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਕਾਂਗਰਸ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਕੱਤਰ ਰਹੇ।{{Infobox officeholder
| name = ਹਰੀਸ਼ ਚੌਧਰੀ
| image =
| birth_date = {{birth date and age|1970|5|13|df=y}}
| birth_place = [[ਬਾੜਮੇਰ]], [[ਰਾਜਸਥਾਨ]]
| office = ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ, [[ਰਾਜਸਥਾਨ]] ਸਰਕਾਰ
| termstart = 24 ਦਸੰਬਰ 2018
| office2 = ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ
| termstart2 = 11 ਦਸੰਬਰ 2018
| constituency2 = ਬੈਟੂ
| office3 = [[ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਕਾਂਗਰਸ ਕਮੇਟੀ]] ਦੇ ਸਕੱਤਰ
| term3 = 2013 - 2019
| constituency_MP4 = [[ਬਾੜਮੇਰ (ਲੋਕਸਭਾ ਚੋਣ ਖੇਤਰ)|ਬਾੜਮੇਰ-ਜੈਸਲਮੇਰ]]
| term_start4 = 2009
| term_end4 = 2014
| primeminister4 = [[ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ]]
| predecessor4 = [[ਮਾਨਵੇਂਦਰ ਸਿੰਘ]]
| successor4 = [[ਸੋਨਾ ਰਾਮ]]
| residence = [[ਬਾੜਮੇਰ]]
| spouse = ਹੇਮਾਨੀ ਚੌਧਰੀ
| religion = [[ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ]]
| website =
}}

==ਹਵਾਲੇ==</text>
      <sha1>3f22r1dd7ni61nxi2h7xzeafcy2hzv7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਮਲਾਇਕਾ ਅਰੋੜਾ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>113349</id>
    <revision>
      <id>611425</id>
      <parentid>609204</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T16:14:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nitesh Gill</username>
        <id>8973</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23760" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name = ਮਲਾਇਕਾ ਅਰੋੜਾ
| image = Malaika Arora at the launch of Richfeel Ice Cube 2.0 technology.jpg
| caption = 2017 ਵਿੱਚ ਮਲਾਇਕਾ ਅਰੋੜਾ
| birth_date = {{birth date and age|1973|10|23|df=yes}}
| birth_place = [[ਥਾਣੇ]], [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]], ਭਾਰਤ
| nationality = ਭਾਰਤੀ
| other_names = 
| occupation = [[ਅਦਾਕਾਰਾ]], ਨਚਾਰ, ਮਾਡਲ, ਵੀਜੇ, ਟੀਵੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰ
| years_active = 1997–ਹੁਣ ਤੱਕ
| spouse = {{marriage|ਅਰਬਾਜ ਖ਼ਾਨ|1998|2017|reason=div.}}
| partner         = [[ਅਰਜੁਨ ਕਪੂਰ]] (2016–ਹੁਣ ਤੱਕ)
| relatives = [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਅਰੋੜਾ]] (ਭੈਣ)
| children = 1
| website = 
}}

'''ਮਲਾਇਕਾ ਅਰੋੜਾ''' ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰਾ, ਨਚਾਰ, ਮਾਡਲ, ਵੀਜੇ ਅਤੇ ਟੀਵੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰ ਹੈ। ਉਹ ਛਈਆਂ ਛਈਆਂ (1998), ਗੁੜ ਨਾਲੋ ਇਸ਼ਕ ਮਿੱਠਾ (1998), ਮਾਹੀ ਵੇ (2002), ਕਾਲ ਧਮਾਲ (2005) ਅਤੇ ਮੁੰਨੀ ਬਦਨਾਮ (2010) ਗਾਣਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਨਾਚ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। 2008 ਵਿੱਚ ਉਹ ਆਪਣੇ ਸਾਬਕਾ ਪਤੀ ਅਰਬਾਜ ਖ਼ਾਨ ਨਾਲ ਫਿਲਮ ਨਿਰਮਾਤਾ ਬਣ ਗਈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕੰਪਨੀ ਅਰਬਾਜ਼ ਖ਼ਾਨ ਪ੍ਰੋਡਕਸ਼ਨਜ਼ ਨੇ [[ਦਬੰਗ]] (2010) ਅਤੇ ਦਬੰਗ 2 (2012) ਵਰਗੀਆਂ ਫਿਲਮਾਂ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ।

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ==
ਮਲਾਇਕਾ ਅਰੋੜਾ ਦਾ ਜਨਮ [[ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ]] ਦੇ [[ਥਾਣੇ]] ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਸਦੀ 11 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਤਲਾਕ ਲੈ ਲਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਅਤੇ ਭੈਣ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਅਰੋੜਾ|ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ]] ਨਾਲ ਚੈਂਬਰ ਚਲੀ ਗਈ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ, ਜੋਇਸ ਪੋਲੀਕਾਰਪ, ਮਲਿਆਲੀ ਕੈਥੋਲਿਕ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਅਨਿਲ ਅਰੋੜਾ, ਭਾਰਤੀ ਸਰਹੱਦੀ ਸ਼ਹਿਰ ਫਾਜ਼ਿਲਕਾ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ ਮੂਲ ਦੇ ਸਨ, ਜੋ ਕਿ ਮਰਚੈਂਟ ਨੇਵੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ।&lt;ref name=&quot;chk&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.chakpak.com/celebrity/malaika-arora-khan/biography/16865|title=Malaika Arora Khan's Biography|publisher=Chakpak.com|archiveurl=https://archive.is/20130118231520/http://www.chakpak.com/celebrity/malaika-arora-khan/biography/16865|archivedate=18 January 2013|deadurl=yes|accessdate=6 May 2010|df=dmy-all}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;savvy&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.magnamags.com/savvy/Malaika-Arora-Khan-I-won%E2%80%99t-unnecessarily-fool-around-with-Salman%20-and-nor-are-we-on-backslapping-terms/4742|title=Malaika Arora Khan – &quot;I won’t unnecessarily fool around with Salman, and nor are we on backslapping terms!&quot;|last1=Chakraborty|first1=Sumita|website=Magna Magazines|accessdate=8 December 2014|archive-date=26 ਨਵੰਬਰ 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141126004459/http://www.magnamags.com/savvy/Malaika-Arora-Khan-I-won%E2%80%99t-unnecessarily-fool-around-with-Salman%20-and-nor-are-we-on-backslapping-terms/4742|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.dnaindia.com/entertainment/report-i-have-special-memories-of-thane-1013318|title=‘I have special memories of Thane’|last1=Arya|first1=Reshma|website=Daily News and Analysis|accessdate=8 December 2014}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/Malaika-Arora-Khan-Arbaaz-is-a-complete-reflection-of-his-dad/articleshow/45760900.cms|title=Malaika Arora Khan: Arbaaz is a complete reflection of his dad|last=Gupta|first=Priya|date=6 January 2015|newspaper=[[The Times of India]]|accessdate=15 March 2016}}&lt;/ref&gt;

ਉਸਨੇ ਚੈਂਬੂਰ ਦੇ ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਸੈਕੰਡਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਸੀ, ਗ੍ਰੇਸ ਪੋਲੀਕਾਰਪ, ਸਕੂਲ ਦੇ ਪ੍ਰਿੰਸੀਪਲ ਸਨ। ਉਹ ਹੋਲੀ ਕਰਾਸ ਹਾਈ ਸਕੂਲ ਥਾਣੇ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਵੀ ਹੈ ਜਿਥੇ ਉਸਨੇ 9 ਵੀਂ ਜਮਾਤ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਚਰਚਗੇਟ ਜੈ ਹਿੰਦ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਕਾਲਜ ਦੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਕੀਤੀ ਪਰੰਤੂ ਪੇਸ਼ਾਵਰ ਰੁਝੇਵਿਆਂ ਕਰਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਡਲ ਕੈਰੀਅਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬੋਰਲਾ ਸੋਸਾਇਟੀ, ਕੈਮਬੁਰ ਵਿੱਚ ਬਸੰਤ ਟਾਕੀਜ਼ ਦੇ ਬਾਹਰ ਰਹਿੰਦੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.mid-day.com/metro/2006/jun/139591.htm|title=Chembur will always be our home|date=16 June 2006|work=Mid-Day|accessdate=21 February 2011}}&lt;/ref&gt;

== ਕਰੀਅਰ ==
[[ਤਸਵੀਰ:Malaika_Arora,_Amrita_Arora_at_Shilpa_Shetty's_baby_shower_ceremony_(4).jpg|left|thumb|ਆਪਣੀ ਭੈਣ [[ਅੰਮ੍ਰਿਤਾ ਅਰੋੜਾ]] ਨਾਲ ਮਲਾਈਕਾ ਅਰੋੜਾ (ਖੱਬੇ)]]
[[ਐਮ.ਟੀ.ਵੀ. ਇੰਡੀਆ]] ਨੇ ਆਪਣੇ ਕਾਰਜਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਜਦੋਂ ਅਰੋੜਾ ਨੂੰ ਵੀਜੇਜ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਚੁਣਿਆ ਗਿਆ। ਉਸਨੇ ਕਲੱਬ ਐਮਟੀਵੀ ਦੇ  ਸ਼ੋਅ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕੀਤੀ&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.screenindia.com/jun06/music.htm|title=New VJs on the Block|website=[[Screen (magazine)|Screen]]|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060326075110/http://www.screenindia.com/jun06/music.htm|archivedate=26 March 2006|accessdate=14 November 2018}}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸਾਈਰਸ ਬਰੋਸ਼ਾ ਦੁਆਰਾ ਹੋਸਟ ਸ਼ੌਅ ਲਵ ਲਾਈਨ ਅਤੇ ਸਟਾਇਲ ਚੈੱਕ ਇੱਕ ਇੰਟਰਵਿਊ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।&lt;ref name=&quot;bio&quot;&gt;{{cite web|url=http://www.netglimse.com/celebs/pages/malaika_arora/index.shtml|title=Malaika Arora&amp;nbsp;– Biography|publisher=Netglimse.com|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100406005618/http://www.netglimse.com/celebs/pages/malaika_arora/index.shtml|archivedate=6 April 2010|deadurl=yes|accessdate=6 May 2010|df=dmy-all}}&lt;/ref&gt; ਮਲਾਈਕਾ 1998 ਦੇ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਫਿਲਮ ਦਿਲ ਸੇ ... ਵਿੱਚ ਛਈਆਂ ਛਈਆਂ,ਅਤੇ ਬਾਲੀ ਸਾਗੂ ਦੇ ਗੀਤ &quot;ਗੁੜ ਨਾਲੋ ਇਸ਼ਕ ਮਿੱਠਾ&quot; ਵਰਗੇ ਆਈਟਮ ਨੰਬਰਾਂ ਨਾਲ ਮਾਡਲਿੰਗ ਜਗਤ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਗਈ।

2000 ਦੇ ਦਸ਼ਕ ਵਿੱਚ, ਵੱਖ ਵੱਖ ਫਿਲਮਾਂ ਲਈ ਆਈਟਮ ਨੰਬਰ ਦੇ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਨੇ ਕੁਝ ਫਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ। 2008 ਵਿੱਚ, ਉਹ ਫਿਲਮ ਈਐਮਆਈ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਵੱਡੀ ਭੂਮਿਕਾ ਵਿੱਚ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ ਜੋ ਇੱਕ ਬਾਕਸ ਆਫਿਸ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਸੀ।

2010 ਵਿਚ, ਉਹ ਫਿਲਮ ਦਬੰਗ ਵਿੱਚ ਆਈਟਮ ਗੀਤ &quot;ਮੁੰਨੀ ਬਦਨਾਮ ਹੂਈ&quot; ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਪਤੀ ਅਰਬਾਜ਼ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.indiaimagine.com/munni-badnaam-hui-a-big-hit/|title=Munnif Badnaam Hui., a big hit!|publisher=India Imagine|archiveurl=https://web.archive.org/web/20101001054623/http://www.indiaimagine.com/munni-badnaam-hui-a-big-hit/|archivedate=1 October 2010|deadurl=yes|accessdate=17 November 2010|df=dmy-all}}&lt;/ref&gt; 12 ਮਾਰਚ 2011 ਨੂੰ, ਉਸਨੇ 1235 ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ &quot;ਮੁੰਨੀ ਬਦਨਾਮ&quot; ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੋਰਿਓਗ੍ਰਾਫਡ ਡਾਂਸ ਕਰਕੇ ਵਿਸ਼ਵ ਰਿਕਾਰਡ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ।

ਉਹ 2012 ਵਿੱਚ ਤਾਇਵਾਨ ਐਕਸੀਲੈਂਸ ਦੀ ਸੇਲਿਬ੍ਰਿਟੀ ਐਂਡੌਸਰ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.taiwanexcellence.com.tw/ind/news.aspx?serno=226&amp;cid=0&amp;Pid=|title=Malaika Arora Launches &quot;Taiwan Excellence Campaign 2012&quot;|archive-url=https://web.archive.org/web/20150510033848/http://www.taiwanexcellence.com.tw/ind/news.aspx?serno=226&amp;cid=0&amp;Pid=|archive-date=10 May 2015|dead-url=yes|access-date=10 July 2012}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ ਡਬੁਰ 30ਪਲੱਸ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/business/india-business/Dabur-ropes-in-Malaika-Arora-Khan-to-endorse-30-Plus/articleshow/16679482.cms|title=Times of India|access-date=11 October 2012}}&lt;/ref&gt; ਉਹ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਦੇ ਵੀ ਅਦਾਕਾਰੀ ਨਹੀਂ ਕਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/bollywood/news-interviews/I-never-wanted-to-do-acting-Malaika/articleshow/16602667.cms|title=times of india}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ [[ਬਰਮਿੰਘਮ]] ਵਿੱਚ ਐਲਜੀ ਅਰੀਨਾ ਅਤੇ ਲੰਡਨ ਵਿੱਚ ਓ 2 ਅਰੇਨਾ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਵਿੱਚ [[ਆਤਿਫ਼ ਅਸਲਮ]], [[ਸ਼ਾਨ (ਗਾਈਕ)]] ਅਤੇ [[ਬਿਪਾਸ਼ਾ ਬਾਸੂ]] ਨਾਲ ਲਾਈਵ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://bollyspice.com/56860/bollywood-showstoppers-press-conference|title=Special Report: Bollywood Showstoppers Press conference!|access-date=29 April 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://www.digitalspy.co.uk/bollywood/news/a447013/bipasha-basu-atif-aslam-malaika-arora-khan-to-perform-uk-gigs.html|title=Bipasha Basu, Atif Aslam, Malaika Arora Khan to perform UK gigs|access-date=11 October 2012}}&lt;/ref&gt;

2014 ਵਿਚ, ਉਸਨੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਕੀਤੀ ਕਿ ਉਹ [[ਫ਼ਰਾਹ ਖ਼ਾਨ|ਫਰਾਹ ਖ਼ਾਨ]] ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਐਕਸ਼ਨ ਕਾਮੇਡੀ-ਡਰਾਮਾ ਫਿਲਮ ਹੈਪੀ ਨਿਊ ਯੀਅਰ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਵੇਗੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.digitalspy.co.uk/bollywood/news/a545435/malaika-arora-khan-i-am-doing-a-cameo-in-happy-new-year.html|title=Malaika Arora Khan: &quot;I am doing a cameo in Happy New Year&quot;|publisher=Digital Spy|access-date=21 January 2014}}&lt;/ref&gt;

=== ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ===
ਮਲਾਇਕਾ ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ਸ਼ੋਅ ਨੱਚ ਬੱਲੀਏ ਉੱਤੇ ਤਿੰਨ ਜੱਜਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਆਈ। ਉਸਨੇ ਨੱਚ ਬੱਲੀਏ 2 ਵਿੱਚ ਜੱਜ ਦੀ ਭੁਮਿਕਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ। ਇਸ ਸ਼ੋਅ ਵਿਚ, ਉਸ ਨੇ ਉਮੀਦਵਾਰਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਮਿਸਾਲ ਵਜੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਆਈਟਮ ਨੰਬਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ। ਉਹ ਸਟਾਰ ਵਨ ਦੇ ਸ਼ੋਅ ਜ਼ਰਾ ਨੱਚਕੇ ਦਿਖਾ 'ਤੇ ਜੱਜ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਜ਼ਰ ਆਈ। ਉਹ 2010 ਵਿੱਚ ਸ਼ੋਅ ਝਲਕ ਦਿਖਲਾ ਜਾ ਦੀ ਜੱਜ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.indianexpress.com/news/still-with-the-moves-madhuri-returns-to-tv/725525/|title=Still with the moves, Madhuri returns to TV|publisher=Indian Express|access-date=28 December 2010}}&lt;/ref&gt;

ਉਹ ਇੰਡੀਆ ਗੌਟ ਟੇਲੈਂਟ ਸ਼ੋਅ ਵਿਚੱ ਜੱਜਾਂ ਦੇ ਪੈਨਲ 'ਤੇ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/tv/Indias-Got-Talent-Karan-Malaika-and-Kirrons-hidden-talents/articleshow/16503447.cms|title=Judging in TV show|last=Khan|first=Malaika|access-date=11 October 2012}}&lt;/ref&gt;

== ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ ==
ਮਲਾਇਕਾ ਦਾ ਵਿਆਹ 1998 ਵਿੱਚ ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਅਭਿਨੇਤਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ-ਨਿਰਮਾਤਾ ਅਰਬਾਜ਼ ਖ਼ਾਨ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਕਾਪੀ ਐਡ ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਮਿਲੀ ਸੀ। 28 ਮਾਰਚ 2016 ਨੂੰ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਨੁਕੂਲਤਾ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦੇ ਹੋਏ ਵੱਖ ਹੋਣ ਦੀ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;[http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/hindi/bollywood/news/Pic-Malaika-and-Arbaaz-attend-first-counselling-session-after-filing-for-divorce/articleshow/55699734.cms]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://indianexpress.com/article/entertainment/bollywood/post-filing-for-divorce-malaika-arora-khan-and-arbaaz-khan-attend-first-counselling-session-at-bandra-family-court-see-pics-4402907/]&lt;/ref&gt; ਜੋੜੇ ਨੇ ਅਪ੍ਰੈਲ 11, 2017 ਨੂੰ ਤਲਾਕ ਲੈ ਲਿਆ।&lt;ref&gt;{{Cite web |url=http://www.theedgymind.com/malaika-arora-arbaaz-khan-divorced-14-year-old-sons-custody-granted/ |title=ਪੁਰਾਲੇਖ ਕੀਤੀ ਕਾਪੀ |access-date=2018-12-05 |archive-date=2017-10-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20171026163639/http://www.theedgymind.com/malaika-arora-arbaaz-khan-divorced-14-year-old-sons-custody-granted/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt; ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਪੁੱਤਰ ਅਰਹਾਨ (ਜਨਮ 9 ਨਵੰਬਰ 2002) ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.movietalkies.com/artiste/55988/malaika-arora-khan|title=MALAIKA ARORA KHAN|website=Movie Talkies|access-date=8 December 2014}}&lt;/ref&gt; ਤਲਾਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਹਿਰਾਸਤ ਮਲਾਇਕਾ ਦੇ ਕੋਲ ਹੈ। ਬਾਂਦਰਾ ਫੈਮਿਲੀ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚੇ ਸਮਝੌਤੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਰਬਾਜ਼ ਨੇ ਆਪਣੇ ਬੇਟੇ 'ਤੇ ਮੁਲਾਕਾਤ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ।

ਬਾਲੀਵੁੱਡ ਅਭਿਨੇਤਾ [[ਸਲਮਾਨ ਖਾਨ]] ਅਤੇ ਅਭਿਨੇਤਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ-ਨਿਰਮਾਤਾ ਸੋਹੇਲ ਖਾਨ ਉਸ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਜੇਠ ਅਤੇ ਦਿਉਰ ਹਨ। ਉਸ ਦਾ ਸਾਬਕਾ ਸਹੁਰਾ ਸਕ੍ਰਿਪਟ ਲੇਖਕ ਸਲੀਮ ਖਾਨ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;yahoo&quot;&gt;{{cite web |url=http://in.movies.yahoo.com/artists/Malaika-Arora/biography-7904.html |title=Malaika Arora&amp;nbsp;– Biography |publisher=[[Yahoo! Movies]] |access-date=6 May 2010 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20100106103037/http://in.movies.yahoo.com/artists/Malaika-Arora/biography-7904.html |archive-date=6 January 2010}}&lt;/ref&gt;

ਮਲਾਇਕਾ 2016 ਤੋਂ ਅਭਿਨੇਤਾ ਅਰਜੁਨ ਕਪੂਰ ਨਾਲ ਰਿਲੇਸ਼ਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{cite news |title=Malaika Arora: &quot;If I want to marry a man younger than me, it's not your problem!&quot; |url=https://www.hindustantimes.com/brunch/malaika-arora-if-i-want-to-marry-a-man-younger-than-me-it-s-not-your-problem/story-9OEgYS39MVPCjVfng9l0fL.html |work=Hindustan Times |date=30 June 2019 |access-date=6 February 2020 |archive-date=6 February 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200206093141/https://www.hindustantimes.com/brunch/malaika-arora-if-i-want-to-marry-a-man-younger-than-me-it-s-not-your-problem/story-9OEgYS39MVPCjVfng9l0fL.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite news |title=Malaika Arora Shares Details About Her Relationship and Marriage Plans with Arjun Kapoor |url=https://www.news18.com/news/movies/malaika-arora-shares-details-about-her-relationship-and-marriage-plans-with-arjun-kapoor-2256975.html |website=news.com |date=3 August 2019 |access-date=6 February 2020 |archive-date=6 February 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200206094517/https://www.news18.com/news/movies/malaika-arora-shares-details-about-her-relationship-and-marriage-plans-with-arjun-kapoor-2256975.html |url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite magazine |url=https://www.indiatoday.in/movies/gossip/story/arjun-kapoor-malaika-arora-hold-hands-at-milan-airport-and-set-tongues-wagging-1375095-2018-10-25 |title=Malaika and Arjun holding hands at Milan airport sets tongues wagging |date=25 October 2018 |magazine=India Today |access-date=4 April 2020 |archive-date=9 March 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190309130757/https://www.indiatoday.in/movies/gossip/story/arjun-kapoor-malaika-arora-hold-hands-at-milan-airport-and-set-tongues-wagging-1375095-2018-10-25 |url-status=live}}&lt;/ref&gt; ਅਪ੍ਰੈਲ 2022 ਵਿੱਚ, ਅਰੋੜਾ ਦਾ ਮੁੰਬਈ-ਪੁਣੇ ਐਕਸਪ੍ਰੈਸਵੇਅ 'ਤੇ ਇੱਕ ਹਾਦਸਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਦੋਂ ਉਹ ਇੱਕ ਸਮਾਗਮ ਤੋਂ ਘਰ ਵਾਪਸ ਆ ਰਹੀ ਸੀ ਤਾਂ ਤਿੰਨ ਕਾਰਾਂ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਟਕਰਾ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਉਸ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਮੁੰਬਈ ਦੇ ਅਪੋਲੋ ਹਸਪਤਾਲ ਲਿਜਾਇਆ ਗਿਆ ਜਿੱਥੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕੁਝ ਟਾਂਕੇ ਲੱਗੇ।&lt;ref&gt;{{Cite news |title=Malaika Arora discharged from hospital after car accident; friend shares she got few stitches but is doing okay |url=https://www.bollywoodhungama.com/news/bollywood/malaika-arora-discharged-hospital-car-accident-friend-shares-got-stitches-okay/ |access-date=4 April 2022 |work=Bollywood Hungama |date=3 April 2022 |language=en}}&lt;/ref&gt;

== ਫਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ ==
=== ਬਤੌਰ ਅਦਾਕਾਰਾ ਅਤੇ ਡਾਂਸਰ ===

*1998: ''[[Dil Se..]]'' in ''[[Chaiyya Chaiyya]]''
* 1999: ''Pyar Ke Geet'' in ''Dholna''
* 2000: ''[[Bichhoo]]'' in ''Ekwari Tak Le''
*2001: ''[[Indian (2001 film)|Indian]]'' in ''Yeh Pyar''
* 2002: ''[[Maa Tujhhe Salaam (film)|Maa Tujhhe Salaam]]'' (cameo appearance)
* 2002: ''[[Kaante]]'' as Lisa
*2005: ''[[Kaal (2005 film)|Kaal]]'' in ''Kaal Dhamaal''
* 2007: ''[[Hey Baby (film)|Heyy Babyy]]'' in ''Heyy Babyy''
* 2007: ''[[Athidhi (2007 film)|Athidhi]]'' in ''Rathraina'' ([[Telugu language|Telugu]])
* 2007: ''[[Om Shanti Om]]'' in ''Deewangi Deewangi''
* 2007: ''[[Welcome (2007 film)|Welcome]]'' in ''Hoth Rasiley''
* 2008: ''[[EMI (film)|EMI]]'' as Nancy
* 2009: ''Helloo India'' (cameo appearance)
* 2010: ''[[Prem Kaa Game]]'' in ''I Wanna Fall in Love''
* 2010: ''[[Housefull (2010 film)|''Housefull'' (2010 film)]]'' as ''Pooja''
* 2010: ''[[Dabangg]]'' in ''[[Munni Badnaam Hui]]''
* 2012: ''[[Gabbar Singh (2012 film)|Gabbar Singh]]'' in ''Kevvu Keka'' ([[Telugu cinema|Telugu film]])
* 2012: ''[[Housefull 2]]'' in ''Anarkali Disco Chali''
* 2012: ''[[Dabangg 2]]'' in ''Pandey Ji Seeti''
*2014: [[Happy New Year (2014 film)|''Happy New Year'']] (cameo appearance)
* 2015: ''[[Dolly Ki Doli]]'' in ''Fashion Khatam Mujh Par''
* 2018: ''[[Pataakha]]'' in ''Hello Hello''

=== ਬਤੌਰ ਨਿਰਮਾਤਾ ===
* 2010: ''[[Dabangg]]'' – [[Filmfare Award for Best Film]],&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite web |url=http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/bollywood/news-interviews/Udaan-Dabangg-top-winners-at-Fimfare-Awards/articleshow/7385103.cms |title=Udaan, Dabangg top winners at Filmfare Awards|work=The Times of India |date=29 January 2011 |access-date=13 August 2014 |archive-date=11 January 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160111015515/http://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/bollywood/news-interviews/Udaan-Dabangg-top-winners-at-Fimfare-Awards/articleshow/7385103.cms |url-status=live}}&lt;/ref&gt; [[National Film Award for Best Popular Film Providing Wholesome Entertainment]]&lt;ref name=&quot;:1&quot;&gt;{{cite web |url=http://movies.ndtv.com/bollywood/dabangg-wins-national-award-for-wholesome-entertainment-106989 |title=Dabangg Wins National Award for Wholesome Entertainment&amp;nbsp;— NDTV |publisher=Movies.ndtv.com |date=19 May 2011 |access-date=13 August 2014 |archive-date=2 February 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140202180813/http://movies.ndtv.com/bollywood/dabangg-wins-national-award-for-wholesome-entertainment-106989 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;
* 2012: ''[[Dabangg 2]]''
* 2015: ''[[Dolly Ki Doli]]''

=== ਟੈਲੀਵਿਜ਼ਨ ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! ਸਾਲ 
! ਨਾਂ 
! ਭੂਮਿਕਾ
! ਨੋਟਸ 
|-
| 2004
| ''Style Mantra'' 
| Host
|&lt;ref&gt;{{cite news |title=The Sunday Tribune - Spectrum - A model style guru |url=https://www.tribuneindia.com/2004/20041219/spectrum/tv.htm |access-date=11 August 2022 |work=Tribune |date=19 December 2004}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2005–2006
| ''[[Nach Baliye]]'' 
| rowspan=&quot;2&quot; | Judge
| two seasons
|-
| 2008
| ''[[Zara Nachke Dikha]]'' 
| 
|-
|2008
| ''Dhoom Macha De''
|Host
|&lt;ref&gt;{{cite news |title=Hostess with the mostest |url=https://www.dnaindia.com/entertainment/report-hostess-with-the-mostest-1148322 |access-date=11 August 2022 |work=DNA India |date=19 November 2013}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2008
| ''[[Nachle Ve with Saroj Khan]]''
| Herself 
| 
|-
| 2009
| ''[[Perfect Bride]]'' 
| rowspan=&quot;2&quot; | Judge
| 
|-
| 2010;2015
| ''[[Jhalak Dikhhla Jaa]]'' 
| Seasons 4 and 8
|-
| 2015
| ''[[Swaragini]]'' 
| Herself
| 
|-
| 2012–2018
| ''[[India's Got Talent]]'' 
| Judge
| Season 4–8
|-
| 2017–2018
| ''[[India's Next Top Model]]''
| Judge
| Season 3–4
|-
|2019
|''[[MTV Supermodel of the Year]]''
|Judge
|
|-
|2020–present
|''[[India's Best Dancer]]''
|Judge
|&lt;ref name=&quot;IBD&quot;&gt;{{Cite web |url=https://news.abplive.com/entertainment/television/indias-best-dancer-malaika-arora-geeta-kapoor-terence-lewis-to-judge-new-dance-show-1120899 |title=India's Best Dancer: Malaika Arora, Geeta Kapoor &amp; Terence Lewis To Judge New Dance Show |date=8 December 2019 |website=news.abplive.com |language=en-US |access-date=28 December 2019 |archive-date=24 December 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191224063137/https://news.abplive.com/entertainment/television/indias-best-dancer-malaika-arora-geeta-kapoor-terence-lewis-to-judge-new-dance-show-1120899 |url-status=live}}&lt;/ref&gt;
|}

=== ਐਲਬਮ ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! Year 
! Name  
! Notes
|-
| 1997
| ''jalebi Bai''
| 
|}

== ਹਵਾਲੇ ==
{{reflist|30em}}

== ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ ==
{{Commons category|Malaika Arora|ਮਲਾਈਕਾ ਅਰੋੜਾ}}
* {{IMDb name|id=0037019|name=Malaika Arora}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1973]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਫ਼ਿਲਮੀ ਅਦਾਕਾਰਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਭਾਰਤੀ ਅਭਿਨੇਤਰੀਆਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਹਿੰਦੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਅਭਿਨੇਤਰੀਆਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>gzumzkgzakiyql38l7s2z5t36zn7lqf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਸਾਵਨ ਸਿੰਘ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>121230</id>
    <revision>
      <id>611453</id>
      <parentid>607246</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T07:13:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2409:4055:307:3330:0:0:27B8:10A0</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11161" xml:space="preserve">[[ਤਸਵੀਰ:Hazur_Maharaj_Baba_Sawan_Singh_Ji.jpg|thumb]]
'''ਹਜ਼ੂਰ ਮਹਾਰਾਜ ਬਾਬਾ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਜੀ'''  ([[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ]]: '''Hazur Maharaj Baba Sāwan Singh Ji'''; 1858-1948), ਨੂੰ &quot;ਮਹਾਨ ਮਾਸਟਰ&quot; ਜਾਂ &quot;ਵੱਡੇ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ&quot; ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇਹ ਇੱਕ ਮਹਾਨ ਭਾਰਤੀ ਗੁਰੂ ਸਨ। ਉਹ 1903 ਵਿੱਚ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦੇ ਜੋੋੋਤੀ ਜੋੋਤਿ ਸਮਾਉਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ 2 ਅਪ੍ਰੈਲ 1948 ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਯਾਤਰਾ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੱਕ ਰਾਧਾ ਸੁਆਮੀ ਸਤਿਸੰਗ ਬਿਆਸ (ਆਰ.ਐੱਸ.ਐੱਸ.ਬੀ) ਦੇ ਦੂਸਰੇੇ ਸਤਿਗੁਰੂ ਰਹੇ।

1.ਜਨਮ : 20 ਜੁਲਾਈ 1858

2.ਜਨਮ-ਸਥਾਨ : ਪਿੰਡ ਜਟਾਣਾ(ਨਾਨਕਾ ਪਿੰਡ), ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣਾ

3.ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ : ਮਹਿਮਾ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ, ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣਾ

4.ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ : ਸ.ਕਾਬਲ ਸਿੰਘ ਜੀ(ਸੂਬੇਦਾਰ ਮੇਜਰ)(ਸਪੁੱਤਰ ਬਾਬਾ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਜੀ),ਮਾਤਾ ਜੀਵਨੀ ਕੌਰ ਜੀ

5.ਦਾਦਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਂ : ਸ.ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਜੀ(115 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਜੀਵਿਤ ਰਹੇ)

6.ਧਰਮ-ਪਤਨੀ : ਮਾਤਾ ਕਿਸ਼ਨ ਕੌਰ ਜੀ

7.ਭੈਣ-ਭਰਾ : ਕੋਈ ਨਹੀਂ

8.ਨੌਕਰੀ ਕੀਤੀ : ਮਿਲਟਰੀ ਇੰੰਜੀਨੀਅਰ ਸਿੱੱਖ ਰੇੇਜੀਮੈਂਟ ਨੰ.14(28 ਸਾਲ ਤੱਕ)

9.ਪੈਨਸ਼ਨ ਲਈ : ਅਪ੍ਰੈਲ 1911

10.ਨਾਮਦਾਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ : 15 ਅਕਤੂਬਰ 1894

11.ਨਾਮਦਾਨ ਬਖਸ਼ਿਆ : 1,25,375 ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ

12.ਆਪਣੀ ਥਾਂ ਜ਼ਾਨਸ਼ੀਨ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ : ਸਰਦਾਰ ਬਹਾਦੁਰ ਮਹਾਰਾਜ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਜੀ

ਆਪਣੀ ਜੀਵਨ ਯਾਤਰਾ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸਰਦਾਰ ਬਹਾਦੁਰ ਮਹਾਰਾਜ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਅਧਿਆਤਮਿਕ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;''Radhasoami Reality: the logic of a modern faith'' by [[Mark Juergensmeyer]]. p.52. Princeton University Press, 1991&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;David Lane. ''The Radhasoami Tradition: A Critical History of Guru Successorship'' (1992). Garland Publishers, New York&lt;/ref&gt;

ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੇਵਕਾਂ ਨੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵੱਖਰੇ ਅਧਿਆਤਮਕ ਮਿਸ਼ਨ ਬਣਾਏ ਹਨ&lt;ref&gt;Radhasoami Gurus (Beas). Appendix Two, Beas Gurus and Branches: A Genealogical Glossary. Author: David Christopher Lane. Publisher: Garland Publishers. Publication date: 1992&lt;/ref&gt; [[ਸੰਤ ਕ੍ਰਿਪਾਲ ਸਿੰਘ|ਕਿਰਪਾਲ ਸਿੰਘ]], ਮਸਤਾਨਾ ਬਲੋਚਸਤਾਨੀ, &quot;ਬੀਬੀ&quot; ਸੋਮਨਾਥ, ਅਤੇ ਪ੍ਰੀਤਮ ਦਾਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://sirsa.gov.in/htfiles/shah_mastana.html|title=Archived copy|archive-url=https://web.archive.org/web/20060504134735/http://sirsa.gov.in/htfiles/shah_mastana.html|archive-date=2006-05-04|access-date=2011-10-14}}&lt;/ref&gt;

== ਸਨਮਾਨ ==
ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਆਪ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਪਰੰਤੂ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਅਪੀਲਾਂ ਅਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਹਜ਼ੂਰ ਮਹਾਰਾਜ ਬਾਬਾ ਸਾਵਨ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ:

* ਬਾਬਾ 
* ਵੱਡੇ ਮਹਾਰਾਜ ਜੀ
* ਹਜ਼ੂਰ ਬਾਬਾ 
* ਹਜ਼ੂਰ ਮਹਾਰਾਜ 
* ਹਜ਼ੂਰ 
* ਸਾਵਨ ਸ਼ਾਹ 
* ਮਹਾਨ ਮਾਸਟਰ

== ਜ਼ਿੰਦਗੀ ==
ਬਾਬਾ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 5 ਸਾਵਨ 1915 ਵਿਕਰਮ ਸੰਮਤ ਤੇ ਗਰੇਵਾਲ ਜੱਟ ਸਿੱਖ ਪਰਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਜਾਂ 20 ਜੁਲਾਈ 1858 ਸਾਂਝਾ ਦੌਰ ਪਿੰਡ ਜਟਾਣਾ (ਨਾਨਕਾ ਪਿੰਡ), ਜਿਲ੍ਹਾ ਲੁਧਿਆਣਾ ਅਣਵੰਡੇ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਤਾ ਸੂਬੇਦਾਰ ਮੇਜਰ ਕਾਬਲ ਸਿੰਘ ਗਰੇਵਾਲ ਜੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਮਾਤਾ ਜੀਵਨੀ ਕੌਰ ਜੀ ਸਨ।ਆਪ ਦੇ ਦਾਦਾ ਜੀ ਦਾ ਨਾਂ ਸ. ਸ਼ੇਰ ਸਿੰਘ ਜੀ ਸੀ ਜੋ ਕਿ 115 ਸਾਲ ਤੱਕ ਜੀਵਿਤ ਰਹੇ।ਆਪ ਦਾ ਜੱਦੀ ਪਿੰਡ ਮਹਿਮਾ ਸਿੰਘ ਵਾਲਾ ਸੀ।ਆਪ ਦਾ ਵਿਆਹ ਮਾਤਾ ਕਿਸ਼ਨ ਕੌਰ ਜੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਕੱਠੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਤਿੰਨ ਬੱਚੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ [[ਇੰਡੀਅਨ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਆਫ਼ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਰੂੜਕੀ|ਥਰਮਸਨ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਸਿਵਲ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ]], ਰੁੜਕੀ ਵਿਖੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਪਾਸ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਮਿਲਟਰੀ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਧਰਮਾਂ ਦੇ ਧਰਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕੀਤਾ ਪਰੰਤੂ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੀ [[ਗੁਰੂ ਗ੍ਰੰਥ ਸਾਹਿਬ|ਗੁਰਬਾਣੀ]] ਨਾਲ ਡੂੰਘੀ ਸਾਂਝ ਬਣਾਈ ਰੱਖੀ।&lt;ref name=&quot;Gems&quot;&gt;Spiritual Gems, Letter No.1.&lt;/ref&gt;

ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪਿਸ਼ਾਵਰ ਦੇ ਇੱਕ ਰਹੱਸਮਈ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ &quot;ਬਾਬਾ&quot; ਕਾਹਨ ਸੀ ਜਿਸਨੂੰ ਉਸਨੇ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਇਸ ਤੋਂ ਦੀਖਿਆ ਲੈਣਗੇ ਪਰ ਇਸ ਤੋਂ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ:

: “ਮੈਂ ਉਸਦੇ ਨਾਲ ਕਈ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਜੁੜਿਆ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਕਈ ਮੌਕਿਆਂ ਤੇ ਅਲੌਕਿਕ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦਿਖਾਈਆਂ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਕੀ ਉਹ ਮੇਰੀ ਪਹਿਲ ਕਰਦਿਆਂ ਮੇਰੇ ਤੇ ਮਿਹਰ ਕਰੇਗੀ, ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ: 'ਨਹੀਂ, ਉਹ ਕੋਈ ਹੋਰ ਹੈ; ਮੇਰਾ ਤੇਰਾ ਹਿੱਸਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ' ਫਿਰ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਮੈਨੂੰ ਦੱਸੋ ਕਿ ਉਹ ਵਿਅਕਤੀ ਕੌਣ ਹੈ ਤਾਂ ਕਿ ਮੈਂ ਉਸ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕਰ ਸਕਾਂ। ਉਸਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ: 'ਜਦੋਂ ਸਮਾਂ ਆਵੇਗਾ ਤਾਂ ਉਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਲੱਭ ਲਵੇਗਾ।”&lt;ref name=&quot;Gems&quot;/&gt;

ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮੂਰੀ ਵਿਖੇ ਠਹਿਰੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਤਾਂ ਉਹ &quot;ਬਾਬਾ&quot; ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੂੰ ਮਿਲੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਉਹ ਸਾਵਨ ਦੀਖਿਆ ਲੈਣ ਆਇਆ ਹੈ। ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨਾਲ ਕਾਫ਼ੀ ਬਹਿਸ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਂਦਰੇ ਅਤੇ ਕਈ ਕਾਨਫ਼ਰੰਸਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸਾਵਨ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਯਕੀਨ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ 15 ਅਕਤੂਬਰ 1894 ਨੂੰ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਤੋਂ ਦੀਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ।

ਬਾਬਾ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਅਪ੍ਰੈਲ 1911 ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਪੈਨਸ਼ਨ ਤੇ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋ ਗਏ ਅਤੇ ਡੇਰਾ ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ (ਬਿਆਸ) ਵਿਕਸਤ ਕੀਤਾ - &quot;ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਦਾ ਡੇਰਾ&quot; ਜੋ 1891 ਵਿੱਚ ਵਸ ਗਿਆ ਸੀ - ਅਤੇ ਘਰ, ਬੰਗਲੇ ਅਤੇ ਸਤਿਸੰਗ ਹਾਲ ਬਣਾਏ। ਬਾਬਾ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ [[ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ]] ਦੇ ਫ਼ਿਰਕੂ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਦੇ ਪੀੜਤਾਂ ਨੂੰ ਪਨਾਹ ਦਿੱਤੀ।ਆਪ ਨੇ 1,25,375 ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਨਾਮਦਾਨ ਦੀ ਬਖਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। ਉਸਦੇ ਨਿਮਨਲਿਖਤ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ, ਮੁਸਲਮਾਨ, ਸਿੱਖ, ਇਸਾਈ, ਅਤੇ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ - ਵਿਦੇਸ਼ ਤੋਂ, ਅਮਰੀਕਾ, ਯੂਕੇ, ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ, ਜਰਮਨੀ, ਸਮੇਤ ਡਾਕਟਰ - ਸਰਜਨ ਡਾ. ਜੂਲੀਅਨ ਜਾਨਸਨ, ਡਾਕਟਰ-ਹੋਮਿਓਪੈਥ ਡਾ. ਪਿਅਰੇ ਸਕਮਿਟ, ਅਤੇ ਓਸਟੀਓਪੈਥ-ਕਾਇਰੋਪ੍ਰੈਕਟਿਕ ਡਾ. ਰੈਂਡੋਲਫ ਸਟੋਨ।

== ਕਿਤਾਬਾਂ ==
ਬਾਬਾ ਸਾਵਣ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ ਨੇ ਹੇਠ ਲਿਖੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ-
* ਗੁਰਮਤ ਸਾਰ 
* ਗੁਰਮਤ ਸਿਧਾਂਤ (ਦੋ ਭਾਗ) 
* ਪ੍ਰਭਾਤ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼
* ਪਰਮਾਰਥੀ ਪੱਤਰ ਭਾਗ 2 
* ਪਰਮਾਰਥੀ ਸਾਖੀਆਂ 
* ਸੰਤਮਤ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ (ਪੰਜ ਭਾਗ) 
* ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਮਹਿਮਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦ

== ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ ==

* ਸੁਰਤ ਸ਼ਬਦ ਯੋਗਾ 
* ਸੇਠ ਸ਼ਿਵਦਿਆਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ (ਹਜ਼ੂਰ ਸੁਆਮੀ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ)
* ਬਾਬਾ ਜੈਮਲ ਸਿੰਘ ਜੀ ਮਹਾਰਾਜ
* ਸਰਦਾਰ ਬਹਾਦੁਰ ਮਹਾਰਾਜ ਜਗਤ ਸਿੰਘ ਜੀ
* ਮਹਾਰਾਜ ਚਰਨ ਸਿੰਘ ਜੀ
* ਸੰਤ [[ਸੰਤ ਕ੍ਰਿਪਾਲ ਸਿੰਘ|ਕ੍ਰਿਪਾਲ ਸਿੰਘ]]

== ਨੋਟ ਅਤੇ ਹਵਾਲੇ ==
{{ਹਵਾਲੇ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤੀ ਸਿੱਖ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮੌਤ 1948]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1858]]</text>
      <sha1>lnnwxomt3af89ckc44qtenv9uz86xgu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ ਮਹਾਮਾਰੀ 2019</title>
    <ns>0</ns>
    <id>126107</id>
    <revision>
      <id>611419</id>
      <parentid>605080</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T13:33:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Naraht</username>
        <id>12748</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>spelling</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="99394" xml:space="preserve">{{Infobox medical condition (new)|name=ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ ਬਿਮਾਰੀ 2019 &lt;br /&gt; (ਕੋਵਿਡ -2022)|Types=|frequency=|Prognosis=|Medication=|Treatment=|Prevention=ਹੱਥ ਧੋਣ ਦੀ ਸਹੀ ਤਕਨੀਕ ਪੱਦ
, ਖੰਘਣ ਦੇ ਤਰੀਕੇ, ਬਿਮਾਰ ਲੋਕਾਂ ਜਾਂ ਸਬਕਲੀਨੀਕਲ ਕੈਰੀਅਰਾਂ ਨਾਲ ਨੇੜਲੇ ਸੰਪਰਕ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ|differential=|Diagnosis=rT-PCR ਟੈਸਟਿੰਗ, ਇਮਊਨੋਐਸੇ, [[CT ਸਕੈਨ]]|risks=ਰੋਕਥਾਮ ਦੇ ਉਪਾਅ ਨਾ ਕਰਨੇ|cause=ਗੰਭੀਰ ਤੀਬਰ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਾਲਾ ਸਿੰਡਰੋਮ ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ 2 (SARS-CoV-2)|Duration=|Synonyms=* 2019-nCoV ਗੰਭੀਰ ਸਾਹ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ
* ਨੋਵਲ ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ ਨਮੂਨੀਆ&lt;ref name=&quot;NHC2020Name&quot;&gt;{{Cite web|url=http://www.nhc.gov.cn/yzygj/s7653p/202002/18c1bb43965a4492907957875de02ae7.shtml|script-title=zh:国家卫生健康委关于新型冠状病毒肺炎暂命名事宜的通知 |publisher=[[National Health Commission]] |language=zh-cn |date=7 February 2020 |url-status=dead|archive-url=https://archive.today/20200228040516/http://www.nhc.gov.cn/yzygj/s7653p/202002/18c1bb43965a4492907957875de02ae7.shtml|archive-date=28 February 2020|access-date=9 February 2020| name-list-format = vanc}}&lt;/ref&gt;
* ਵੂਹਾਨ ਨਮੂਨੀਆ&lt;ref name=TIMEinfo&gt;{{cite web | first = Charlie | last = Campbell | name-list-format = vanc | title = The Wuhan Pneumonia Crisis Highlights the Danger in China's Opaque Way of Doing Things | date = 20 January 2020 | access-date = 13 March 2020 | url = https://time.com/5768230/wuhan-pneumonia-flu-crisis-china-government/ | work = [[Time (magazine)|Time]] }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=FPinfo&gt;{{cite web | first1 = Daniel | last1 = Lucey | first2 = Annie | last2 = Sparrow | name-list-format = vanc | title = China Deserves Some Credit for Its Handling of the Wuhan Pneumonia | date = 14 January 2020 | access-date = 13 March 2020 | url = https://foreignpolicy.com/2020/01/14/china-response-wuhan-pneumonia-better-sars/ | work = [[Foreign Policy]] }}&lt;/ref&gt;
* ਵੁਹਾਨ ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ
* SARS-CoV-2 (ਸਾਰਸ-ਕੋਵ -2) ਲਈ &quot;ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ&quot; ਜਾਂ ਹੋਰ ਨਾਮ|Onset=|complications=ਵਾਇਰਲ ਨਮੂਨੀਆ, ARDS, ਗੁਰਦੇ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣਾ|Symptoms=ਬੁਖਾਰ, ਖੰਘ, ਸਾਹ ਦੀ ਕਮੀ&lt;ref name=&quot;CDC2020Sym&quot;/&gt;|specialty=ਗੰਭੀਰ ਸਾਹ ਦੀ ਲਾਗ&lt;ref&gt;See [[SARS-CoV-2]] for more.&lt;/ref&gt;|pronounce={{IPAc-en|k|ə|'|r|oʊ|n|ə|ˌ|v|aɪ|r|ə|s|_|d|ɪ|ˈ|z|i:|z}}|caption=ਕੋਵੀਡ -19 ਦੇ ਲੱਛਣ|alt=ਕੋਵੀਡ -19 ਦੇ ਲੱਛਣ|Width=|image=Symptoms of coronavirus disease 2019 2.0.svg|Deaths=}} '''ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ ਬਿਮਾਰੀ 2019''' ([[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ:]] '''Coronavirus disease 2019;''' ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ: '''ਕੋਵਿਡ-19;''' [[ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ:]] '''COVID-19''') ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ, ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਾਲੀ ਸਿੰਡਰੋਮ ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ 2 (ਸਾਰਸ-CoV'''-'''2) ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਛੂਤ ਵਾਲੀ (ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਵਾਲੀ) ਬਿਮਾਰੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance/naming-the-coronavirus-disease-(covid-2019)-and-the-virus-that-causes-it|title=Naming the coronavirus disease (COVID-19) and the virus that causes it|publisher=[[World Health Organization]] (WHO)|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228035651/https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance/naming-the-coronavirus-disease-(covid-2019)-and-the-virus-that-causes-it|archive-date=28 February 2020|access-date=28 February 2020}}&lt;/ref&gt; ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਪਛਾਣ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ [[ਵੂਖ਼ਨ|ਕੇਂਦਰੀ ਚਾਈਨਾ ਦੇ ਵੁਹਾਨ]] ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਹ ਵਿਸ਼ਵ-ਵਿਆਪੀ ਪੱਧਰ 'ਤੇ ਫੈਲ ਗਈ ਹ ਪੱੱਦ, ਜਿਸਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 2019–20 ਦੀ ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ ਇੱਕ ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Hui14Jan2020&quot;&gt;{{Cite journal|displayauthors=6|date=February 2020|title=The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health – The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China|journal=Int J Infect Dis|volume=91|issue=|pages=264–66|doi=10.1016/j.ijid.2020.01.009|pmid=31953166|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; ਆਮ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ [[ਤਾਪ (ਬਿਮਾਰੀ)|ਬੁਖਾਰ]], [[ਖੰਘ]] ਅਤੇ ਸਾਹ ਦੀ ਕਮੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਮਾਸਪੇਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਰਦ, ਥੁੱਕ ਉਤਪਾਦਨ ਅਤੇ ਗਲ਼ੇ ਦੀ ਸੋਜ ਘੱਟ ਆਮ ਲੱਛਣ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;CDC2020Sym&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/symptoms.html|title=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Symptoms|date=10 February 2020|website=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|location=United States|archive-url=https://web.archive.org/web/20200130202038/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/symptoms.html|archive-date=30 January 2020|access-date=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;whoqa&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|title=Q&amp;A on coronaviruses (COVID-19)|publisher=[[World Health Organization]] (WHO)|access-date=11 March 2020}}&lt;/ref&gt; ਹਾਲਾਂਕਿ ਬਹੁਤੇ ਕੇਸ ਹਲਕੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ,&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2020/02/27/world/asia/coronavirus-treament-recovery.html|title=Most Coronavirus Cases Are Mild. That's Good and Bad News.|last=Wang|first=Vivian|date=5 March 2020|work=[[The New York Times]]}}&lt;/ref&gt; ਗੰਭੀਰ [[ਨਮੋਨੀਆ|ਨਮੂਨੀਆ]] ਅਤੇ ਮਲਟੀ-ਆਰਗਨ ਫੇਲ੍ਹ ਹੋਣਾ ਕੁਝ ਤਰੱਕੀ ਵਾਲੇ ਲੱਛਣ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;WHO-q-a&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|title=Q&amp;A on coronaviruses|website=[[World Health Organization]] (WHO)|archive-url=https://web.archive.org/web/20200120174649/https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|archive-date=20 January 2020|access-date=27 January 2020}}&lt;/ref&gt; 20 ਮਾਰਚ 2020 ਤਕ, ਨਿਦਾਨ ਕੀਤੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਦਰ 4.1% ਹੈ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਉਮਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਿਹਤ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ 0.2% ਤੋਂ 15% ਤੱਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;worldometers.info&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.worldometers.info/coronavirus/coronavirus-death-rate/|title=Wuhan Coronavirus Death Rate|website=www.worldometers.info|archive-url=https://web.archive.org/web/20200131223143/https://www.worldometers.info/coronavirus/coronavirus-death-rate/#ref-6|archive-date=31 January 2020|access-date=2 February 2020}}&lt;/ref&gt;

ਵਾਇਰਸ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨੂੰ ਖੰਘ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;WHO2020QA&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|title=Q&amp;A on coronaviruses|date=11 February 2020|website=[[World Health Organization]] (WHO)|archive-url=https://web.archive.org/web/20200120174649/https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|archive-date=20 January 2020|access-date=24 February 2020|quote=The disease can spread from person to person through small droplets from the nose or mouth which are spread when a person with COVID-19 coughs or exhales ... The main way the disease spreads is through respiratory droplets expelled by someone who is coughing.}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CDC2020Spread&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/transmission.html|title=2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)|date=11 February 2020|website=Centers for Disease Control and Prevention|archive-url=https://web.archive.org/web/20200307081351/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/transmission.html|archive-date=7 March 2020|access-date=18 February 2020|quote=The virus is thought to spread mainly from person-to-person ... through respiratory droplets produced when an infected person coughs or sneezes.}}&lt;/ref&gt; ਇਹ ਦੂਸ਼ਿਤ ਸਤਹਾਂ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਅਤੇ ਫਿਰ ਕਿਸੇ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਨਾਲ ਵੀ ਫੈਲ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਲੱਛਣਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ, ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ 2 ਤੋਂ 14 ਦਿਨਾਂ (ਔਸਤਨ 5 ਦਿਨ) ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/symptoms.html|title=Symptoms of Novel Coronavirus (2019-nCoV)|date=10 February 2020|website=www.cdc.gov|archive-url=https://web.archive.org/web/20200130202038/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/symptoms.html|archive-date=30 January 2020|access-date=11 February 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|date=March 2020|title=The COVID-19 epidemic|journal=Tropical Medicine &amp; International Health|volume=n/a|issue=n/a|pages=278–80|doi=10.1111/tmi.13383|pmid=32052514|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; ਨਿਦਾਨ ਦਾ ਮਾਨਕ ਤਰੀਕਾ ਨਸੋਫੈਰਨਜੀਅਲ ਸਵੈਬ ਤੋਂ ਰਿਵਰਸ ਟ੍ਰਾਂਸਕ੍ਰਿਪਸ਼ਨ ਪੋਲੀਮੇਰੇਜ਼ ਚੇਨ ਰਿਐਕਸ਼ਨ (rRT-PCR) ਦੁਆਰਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਲੱਛਣਾਂ, ਜੋਖਮ ਦੇ ਕਾਰਕਾਂ ਅਤੇ ਛਾਤੀ ਦੇ ਸੀ.ਟੀ. ਸਕੈਨ ਦੁਆਰਾ ਨਮੂਨੀਆ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹੋਏ ਵੀ ਲਾਗ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:3&quot;&gt;{{Cite journal|displayauthors=6|date=February 2020|title=A rapid advice guideline for the diagnosis and treatment of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) infected pneumonia (standard version)|journal=Military Medical Research|volume=7|issue=1|pages=4|doi=10.1186/s40779-020-0233-6|pmc=7003341|pmid=32029004|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:4&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sciencedaily.com/releases/2020/02/200226151951.htm|title=CT provides best diagnosis for COVID-19|date=26 February 2020|website=ScienceDaily|access-date=2 March 2020}}&lt;/ref&gt;

ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਤੋਂ ਬਚਾਅ ਲਈ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੇ ਉਪਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹੱਥ ਧੋਣਾ, ਸਮਾਜਕ ਦੂਰੀ (ਦੂਜਿਆਂ ਤੋਂ ਦੂਰੀ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣਾ) ਅਤੇ ਹੱਥਾਂ ਨੂੰ ਚਿਹਰੇ ਤੋਂ ਦੂਰ ਰੱਖਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;Advice for public&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public|title=Advice for public|website=[[World Health Organization]] (WHO)|archive-url=https://web.archive.org/web/20200126025750/https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public|archive-date=26 January 2020|access-date=25 February 2020}}&lt;/ref&gt; ਮਾਸਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹਨ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਇਰਸ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ, ਪਰ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ।&lt;ref name=&quot;CDC2020IfSick&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/steps-when-sick.html|title=2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)|last=CDC|date=11 February 2020|website=Centers for Disease Control and Prevention|archive-url=https://web.archive.org/web/20200214153016/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/steps-when-sick.html|archive-date=14 February 2020|access-date=15 February 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public|title=Advice for public|website=[[World Health Organization]] (WHO)|archive-url=https://web.archive.org/web/20200126025750/https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public|archive-date=26 January 2020|access-date=15 February 2020}}&lt;/ref&gt; ਕੋਵਿਡ -19 ਲਈ ਕੋਈ ਟੀਕਾ ਜਾਂ ਖਾਸ ਐਂਟੀਵਾਇਰਲ ਇਲਾਜ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਲੱਛਣਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ, ਸਹਾਇਕ ਦੇਖਭਾਲ, ਇਕੱਲਤਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਉਪਾਅ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;cdc21Jan20202&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/prevention-treatment.html|title=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)|date=15 February 2020|publisher=[[Centers for Disease Control and Prevention]] (CDC)|archive-url=https://web.archive.org/web/20200226145347/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/prevention-treatment.html|archive-date=26 February 2020|access-date=20 February 2020}}&lt;/ref&gt;

[[ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਸਥਾ|ਵਿਸ਼ਵ ਸਿਹਤ ਸੰਗਠਨ]] (ਡਬਲਯੂ.ਐਚ.ਓ.) ਨੇ ਸਾਲ 2019–20 ਦੇ ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ ਦੇ ਫੈਲਣ ਨੂੰ [[ਮਹਾਂਮਾਰੀ]] ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਸਿਹਤ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਵਜੋਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚਿੰਤਾ (ਪੀ.ਐਚ.ਈ.ਆਈ.ਸੀ.) ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.who.int/news-room/detail/30-01-2020-statement-on-the-second-meeting-of-the-international-health-regulations-(2005)-emergency-committee-regarding-the-outbreak-of-novel-coronavirus-(2019-ncov)|title=Statement on the second meeting of the International Health Regulations (2005) Emergency Committee regarding the outbreak of novel coronavirus (2019-nCoV)|website=[[World Health Organization]] (WHO)|archive-url=https://web.archive.org/web/20200131005904/https://www.who.int/news-room/detail/30-01-2020-statement-on-the-second-meeting-of-the-international-health-regulations-(2005)-emergency-committee-regarding-the-outbreak-of-novel-coronavirus-(2019-ncov)|archive-date=31 January 2020|access-date=11 February 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/coronavirus-china-live-updates/2020/02/05/114ced8a-479c-11ea-bc78-8a18f7afcee7_story.html|title=Hundreds of evacuees to be held on bases in California; Hong Kong and Taiwan restrict travel from mainland China|date=6 February 2020|work=[[The Washington Post]]|access-date=11 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200207134650/https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/coronavirus-china-live-updates/2020/02/05/114ced8a-479c-11ea-bc78-8a18f7afcee7_story.html|archive-date=7 February 2020}}&lt;/ref&gt; ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਦੇ ਸਬੂਤ, ਸਾਰੇ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰੀ WHO ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਗਏ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;whositrep47&quot;&gt;{{Cite journal|date=March 2020|title=Coronavirus disease 2019 (COVID-19): situation report, 47|hdl-access=free}}&lt;/ref&gt;

== ਚਿੰਨ੍ਹ ਅਤੇ ਲੱਛਣ ==
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;float:right; margin-left:1em; text-align:center&quot;
|+ ਲੱਛਣਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ 
! ਲੱਛਣ 
! % 
|-
| ਬੁਖਾਰ 
| 87.9 
|-
| ਖੁਸ਼ਕ ਖੰਘ 
| 67.7 
|-
| ਥਕਾਵਟ 
| 38.1 
|-
| ਥੁੱਕ ਉਤਪਾਦਨ 
| 33.4 
|-
| ਸਾਹ ਚੜ੍ਹਨਾ 
| 18.6 
|-
| ਮਾਸਪੇਸ਼ੀ ਵਿੱਚ ਦਰਦ ਜਾਂ ਜੋੜ ਦਾ ਦਰਦ 
| 14.8 
|-
| ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਖਰਾਸ਼ 
| 13.9 
|-
| ਸਿਰ ਦਰਦ 
| 13.6 
|-
| ਠੰਡ 
| 11.4 
|-
| ਮਤਲੀ ਜਾਂ ਉਲਟੀਆਂ 
| 5.0 
|-
| ਨੱਕ ਦਰਦ
| 4.8 
|-
| ਦਸਤ 
| 3.7 ਤੋਂ&lt;ref name=&quot;:10&quot;&gt;{{Cite journal|last=Wei|first=Xiao-Shan|last2=Wang|first2=Xuan|last3=Niu|first3=Yi-Ran|last4=Ye|first4=Lin-Lin|last5=Peng|first5=Wen-Bei|last6=Wang|first6=Zi-Hao|last7=Yang|first7=Wei-Bing|last8=Yang|first8=Bo-Han|last9=Zhang|first9=Jian-Chu|date=2020-02-26|title=Clinical Characteristics of SARS-CoV-2 Infected Pneumonia with Diarrhea|language=en|location=Rochester, NY|ssrn=3546120}}&lt;/ref&gt; 31&lt;ref name=&quot;:10&quot;&gt;{{Cite journal|last=Wei|first=Xiao-Shan|last2=Wang|first2=Xuan|last3=Niu|first3=Yi-Ran|last4=Ye|first4=Lin-Lin|last5=Peng|first5=Wen-Bei|last6=Wang|first6=Zi-Hao|last7=Yang|first7=Wei-Bing|last8=Yang|first8=Bo-Han|last9=Zhang|first9=Jian-Chu|date=2020-02-26|title=Clinical Characteristics of SARS-CoV-2 Infected Pneumonia with Diarrhea|language=en|location=Rochester, NY|ssrn=3546120}}&lt;/ref&gt; 
|-
| ਹੀਮੋਪਟੀਸਿਸ 
| 0.9 
|-
| ਅੱਖਾਂ ਸੁੰਗੜਨਾ ਜਾਂ ਲਾਲ ਹੋਣਾ 
| 0.8 
|}
ਹਾਲਾਂਕਿ ਵਾਇਰਸ ਨਾਲ ਸੰਕਰਮਿਤ ਲੋਕ, ਬਿਨਾ ਲੱਛਣ ਵਾਲੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਫਲੂ ਵਰਗੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੁਖਾਰ, ਖੰਘ ਅਤੇ ਸਾਹ ਦੀ ਕਮੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਦੇ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ, ਛਾਤੀ ਦਾ ਲਗਾਤਾਰ ਦਰਦ ਜਾਂ ਦਬਾਅ, ਉਲਝਣ, ਜਾਗਣ ਵਿੱਚ ਮੁਸ਼ਕਲ, ਅਤੇ ਚਿਹਰੇ ਜਾਂ ਬੁੱਲ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੀਲਾ ਹੋਣਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ; ਜੇ ਇਹ ਲੱਛਣ ਮੌਜੂਦ ਹੋਣ ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਡਾਕਟਰੀ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;CDC2020Sym&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/symptoms.html|title=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) Symptoms|date=10 February 2020|website=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|location=United States|archive-url=https://web.archive.org/web/20200130202038/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/symptoms.html|archive-date=30 January 2020|access-date=}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;:2&quot;&gt;{{Cite journal|displayauthors=6|date=February 2020|title=Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study|journal=Lancet|language=English|volume=395|issue=10223|pages=507–513|doi=10.1016/S0140-6736(20)30211-7|pmid=32007143|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Hessen27Jan2020&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.elsevier.com/connect/coronavirus-information-center|title=Novel Coronavirus Information Center: Expert guidance and commentary|last=Hessen|first=Margaret Trexler|date=27 January 2020|website=Elsevier Connect|archive-url=https://web.archive.org/web/20200130171622/https://www.elsevier.com/connect/coronavirus-information-center|archive-date=30 January 2020|access-date=31 January 2020}}&lt;/ref&gt; ਘੱਟ ਆਮ ਲੱਛਣਾਂ ਵਿੱਚ ਉਪਰਲੇ ਸਾਹ ਦੇ ਲੱਛਣ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਛਿੱਕ, ਨੱਕ ਵਗਣਾ, ਜਾਂ ਗਲੇ ਵਿੱਚ ਖਰਾਸ਼ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਮਤਲੀ, ਉਲਟੀਆਂ, ਅਤੇ ਦਸਤ ਵਰਗੇ ਲੱਛਣ ਕਈ ਅਧਿਐਨਾਂ ਦੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵੇਖੇ ਗਏ ਹਨ, ਅਧਿਐਨ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਕੇਸਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤਤਾ 3% ਤੋਂ 31% ਤੱਕ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;:10&quot;&gt;{{Cite journal|last=Wei|first=Xiao-Shan|last2=Wang|first2=Xuan|last3=Niu|first3=Yi-Ran|last4=Ye|first4=Lin-Lin|last5=Peng|first5=Wen-Bei|last6=Wang|first6=Zi-Hao|last7=Yang|first7=Wei-Bing|last8=Yang|first8=Bo-Han|last9=Zhang|first9=Jian-Chu|date=2020-02-26|title=Clinical Characteristics of SARS-CoV-2 Infected Pneumonia with Diarrhea|language=en|location=Rochester, NY|ssrn=3546120}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Huang24Jan2020&quot;&gt;{{Cite journal|displayauthors=6|date=February 2020|title=Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China|journal=Lancet|volume=395|issue=10223|pages=497–506|doi=10.1016/S0140-6736(20)30183-5|pmid=31986264|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/symptoms-testing/symptoms.html|title=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) – Symptoms|date=20 March 2020|website=Centers for Disease Control and Prevention|language=en-us|access-date=21 March 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=Lai|first=Chih-Cheng|last2=Shih|first2=Tzu-Ping|last3=Ko|first3=Wen-Chien|last4=Tang|first4=Hung-Jen|last5=Hsueh|first5=Po-Ren|date=2020-03-01|title=Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and coronavirus disease-2019 (COVID-19): The epidemic and the challenges|journal=International Journal of Antimicrobial Agents|language=en|volume=55|issue=3|pages=105924|doi=10.1016/j.ijantimicag.2020.105924|issn=0924-8579|pmid=32081636}}&lt;/ref&gt; ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਕੇਸ ਸਿਰਫ ਛਾਤੀ ਦੀ ਜਕੜ ਅਤੇ ਧੜਕਣ ਨਾਲ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ।&lt;ref name=&quot;Zheng Ma Zhang Xie p.&quot;&gt;{{Cite journal|date=March 2020|title=COVID-19 and the cardiovascular system|journal=Nature Reviews. Cardiology|doi=10.1038/s41569-020-0360-5|pmid=32139904|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; ਕੁਝ ਵਿੱਚ, ਬਿਮਾਰੀ [[ਨਮੋਨੀਆ|ਨਮੂਨੀਆ]], ਬਹੁ-ਅੰਗਾਂ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ, ਅਤੇ [[ਮੌਤ|ਮੌਤ ਤੱਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ]]।&lt;ref name=&quot;Hui14Jan2020&quot;&gt;{{Cite journal|displayauthors=6|date=February 2020|title=The continuing 2019-nCoV epidemic threat of novel coronaviruses to global health – The latest 2019 novel coronavirus outbreak in Wuhan, China|journal=Int J Infect Dis|volume=91|issue=|pages=264–66|doi=10.1016/j.ijid.2020.01.009|pmid=31953166|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;WHO-q-a&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|title=Q&amp;A on coronaviruses|website=[[World Health Organization]] (WHO)|archive-url=https://web.archive.org/web/20200120174649/https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|archive-date=20 January 2020|access-date=27 January 2020}}&lt;/ref&gt;

ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲਾਗਾਂ (ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ) ਵਿੱਚ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੇ ਵਾਇਰਸ ਨਾਲ ਸੰਕਰਮਿਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਸਦੇ ਲੱਛਣ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਦੇਰੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਅਵਧੀ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। COVID-19 ਲਈ ਪ੍ਰਫੁੱਲਤ ਹੋਣ ਦੀ ਅਵਧੀ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਪੰਜ ਤੋਂ ਛੇ ਦਿਨਾਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਇਹ 2 ਤੋਂ 14 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite journal|date=19 February 2020|title=Coronavirus disease 2019 (COVID-19): situation report, 29|hdl-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|title=Q&amp;A on coronaviruses (COVID-19): How long is the incubation period for COVID-19?|date=|website=[[World Health Organization]] (WHO)|archive-url=https://web.archive.org/web/20200120174649/https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses|archive-date=20 January 2020|access-date=26 February 2020}}&lt;/ref&gt;

== ਕਾਰਨ ==
ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਗੰਭੀਰ ਤੀਬਰ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਸਿੰਡਰੋਮ ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ 2 (ਸਾਰਸ-CoV-2) ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ 2019 ਦੇ ਨਾਵਲ ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ (2019-nCoV) ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Gorbalenya-bioRxiv&quot;&gt;{{Cite journal|last=Gorbalenya|first=Alexander E.|date=11 February 2020|title=Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus – The species and its viruses, a statement of the Coronavirus Study Group|journal=[[bioRxiv]]|type=preprint|doi=10.1101/2020.02.07.937862|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; ਇਹ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ [[ਖੰਘ]] ਅਤੇ [[ਛਿੱਕ]] ਤੋਂ ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਬੂੰਦਾਂ ਰਾਹੀਂ ਫੈਲਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;CDC2020Spread&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/transmission.html|title=2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)|date=11 February 2020|website=Centers for Disease Control and Prevention|archive-url=https://web.archive.org/web/20200307081351/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/transmission.html|archive-date=7 March 2020|access-date=18 February 2020|quote=The virus is thought to spread mainly from person-to-person ... through respiratory droplets produced when an infected person coughs or sneezes.}}&lt;/ref&gt; ਵਾਇਰਸ ਪਲਾਸਟਿਕ ਅਤੇ ਸਟੇਨਲੈਸ ਸਟੀਲ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਤਕ, ਅਤੇ ਐਰੋਸੋਲ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਘੰਟਿਆਂ ਲਈ ਵਿਵਹਾਰਸ਼ੀਲ ਰਹਿ ਸਕਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;van Doremalen Bushmaker Morris Holbrook p.&quot;&gt;{{Cite journal|displayauthors=6|date=March 2020|title=Aerosol and Surface Stability of SARS-CoV-2 as Compared with SARS-CoV-1|journal=The New England Journal of Medicine|publisher=Massachusetts Medical Society|doi=10.1056/nejmc2004973|pmid=32182409}}&lt;/ref&gt; ਇਹ ਵਾਇਰਸ ਫੋਸ (ਮਲ) ਵਿੱਚ ਵੀ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਪਰ ਮਾਰਚ 2020 ਤੱਕ ਇਹ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਸਕਿਆ ਕਿ ਇਸ ਦੁਆਰਾ ਸੰਚਾਰਿਤ ਹੋਣਾ ਸੰਭਵ ਹੈ ਜਾਂ ਨਹੀਂ, ਅਤੇ ਜੋਖਮ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਘੱਟ ਹੈ।&lt;ref&gt;[https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/php/water.html Water Transmission and COVID-19] (CDC, accessed 19 March 2020)&lt;/ref&gt;

ਕੋਫਿਡ -19 ਦੁਆਰਾ ਫੇਫੜੇ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਅੰਗ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਵਾਇਰਸ ਐਂਜ਼ਾਈਮ ACE2 ਦੁਆਰਾ ਹੋਸਟ ਸੈੱਲਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੇ ਟਾਈਪ II ਐਲਵੈਲਰ ਸੈੱਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਵਾਇਰਸ ਏ.ਸੀ.ਈ. 2 ਨਾਲ ਜੁੜਨ ਅਤੇ ਮੇਜ਼ਬਾਨ ਸੈੱਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸਤਹ ਗਲਾਈਕੋਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ &quot;ਸਪਾਈਕ&quot; (ਪੇਪਲੋਮਰ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Nature Microbiology&quot;&gt;{{Cite journal|year=2020|title=Functional assessment of cell entry and receptor usage for SARS-CoV-2 and other lineage B betacoronaviruses|journal=Nature Microbiology|pages=1–8|doi=10.1038/s41564-020-0688-y|pmid=32094589|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; ਹਰੇਕ ਟਿਸ਼ੂ ਵਿੱਚ ਏ.ਸੀ.ਈ. 2 ਦੀ ਘਣਤਾ ਉਸ ਟਿਸ਼ੂ ਵਿੱਚ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੁਝ ਨੇ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਕਿ ਏ.ਸੀ.ਈ. 2 ਦੀ ਘਟ ਰਹੀ ਕ੍ਰਿਆਸ਼ੀਲਤਾ ਸੁਰੱਖਿਆਤਮਕ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇੱਕ ਹੋਰ ਵਿਚਾਰ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਐਂਜੀਓਟੇਨਸਿਨ II ਰੀਸੈਪਟਰ ਬਲੌਕਰ ਦਵਾਈਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ACE2 ਵਧਾਉਣਾ ਸੁਰੱਖਿਆ ਵਾਲਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਦੀ ਟੈਸਟ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਕਰਨ ਲਈ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Zhang Penninger Li Zhong p.&quot;&gt;{{Cite journal|date=March 2020|title=Angiotensin-converting enzyme 2 (ACE2) as a SARS-CoV-2 receptor: molecular mechanisms and potential therapeutic target|journal=Intensive Care Medicine|doi=10.1007/s00134-020-05985-9|pmid=32125455|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Xu Zhong Deng Peng p.&quot;&gt;{{Cite journal|displayauthors=6|date=February 2020|title=High expression of ACE2 receptor of 2019-nCoV on the epithelial cells of oral mucosa|journal=International Journal of Oral Science|volume=12|issue=1|pages=8|doi=10.1038/s41368-020-0074-x|pmc=7039956|pmid=32094336|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਹ ਐਲਵੋਲਰ ਬਿਮਾਰੀ ਵਧਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਹ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੌਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।

ਇਸ ਵਾਇਰਸ (ਵਿਸ਼ਾਣੂ) ਨੂੰ ਕੁਦਰਤੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਪਲੀਓਵਰ ਦੀ ਲਾਗ (ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ) ਦੁਆਰਾ&lt;ref&gt;{{Cite journal|date=23 January 2020|title=Discovery of a novel coronavirus associated with the recent pneumonia outbreak in humans and its potential bat origin|journal=[[bioRxiv]]|type=preprint|doi=10.1101/2020.01.22.914952|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;NM-20200317&quot;&gt;{{Cite journal|date=17 March 2020|title=The proximal origin of SARS-CoV-2|url=https://www.nature.com/articles/s41591-020-0820-9|journal=[[Nature Medicine]]|pages=1–3|doi=10.1038/s41591-020-0820-9|access-date=18 March 2020}}&lt;/ref&gt; ਇੱਕ ਜਾਨਵਰ ਨੂੰ ਇਸਦਾ ਮੂਲ ਸੋਚਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://nautil.us/issue/83/intelligence/the-man-who-saw-the-pandemic-coming|title=The Man Who Saw the Pandemic Coming|last=Berger|first=Kevin|date=12 March 2020|website=Nautilus|access-date=16 March 2020|archive-date=15 ਮਾਰਚ 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200315180124/http://nautil.us/issue/83/intelligence/the-man-who-saw-the-pandemic-coming|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਵੰਬਰ ਜਾਂ ਦਸੰਬਰ 2019 ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਦੇ [[ਵੂਖ਼ਨ|ਵੁਹਾਨ]] ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਚਾਰਿਤ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਸੰਕਰਮਣ ਦਾ ਮੁੱਢਲਾ ਸਰੋਤ ਜਨਵਰੀ 2020 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਮਨੁੱਖ-ਤੋਂ-ਮਨੁੱਖ ਸੰਚਾਰ ਬਣ ਗਿਆ।&lt;ref name=&quot;Epidemiology2020Feb17&quot;&gt;{{Cite journal|last=The Novel Coronavirus Pneumonia Emergency Response Epidemiology Team|date=17 February 2020|title=The Epidemiological Characteristics of an Outbreak of 2019 Novel Coronavirus Diseases (COVID-19) — China, 2020|url=http://weekly.chinacdc.cn/en/article/id/e53946e2-c6c4-41e9-9a9b-fea8db1a8f51|journal=China CDC Weekly|volume=2|issue=8|pages=113–122|access-date=18 March 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Heymann Shindo 2020 pp. 542–45&quot;&gt;{{Cite journal|date=February 2020|title=COVID-19: what is next for public health?|journal=Lancet|volume=395|issue=10224|pages=542–45|doi=10.1016/S0140-6736(20)30374-3|pmid=32061313|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਲਾਗ (ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ) 17 ਨਵੰਬਰ 2019 ਨੂੰ [[ਵੂਹਾਨ|ਵੁਹਾਨ, ਚੀਨ]] ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.theguardian.com/world/2020/mar/13/first-covid-19-case-happened-in-november-china-government-records-show-report|title=First Covid-19 case happened in November, China government records show - report|last=Davidson, Helen|date=13 March 2020|work=The Guardian|access-date=21 March 2020}}&lt;/ref&gt; &lt;gallery widths=&quot;200&quot; heights=&quot;200&quot;&gt;
ਤਸਵੀਰ:Novel Coronavirus SARS-CoV-2.jpg|SARS-CoV-2 ਦਿਖਾਉਂਦੀ [[Microscopy|ਮਾਈਕਰੋਸਕੋਪੀ]] ਤਸਵੀਰ। ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਦੇ ਕਣਾਂ ਦੇ ਬਾਹਰੀ ਕਿਨਾਰੇ ਸਪਾਈਕਸ ਵਾਂਗ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਬਿਮਾਰੀ ਨੂੰ ਇਸਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਤਸਵੀਰ:Coronavirus virion structure.svg|ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ ਕਣ ਦਾ [[Schematic|ਯੋਜਨਾਬੱਧ]] ਚਿੱਤਰ। ਐਸ, ਸਪਾਈਕ ਪ੍ਰੋਟੀਨ; ਐਮ, ਝਿੱਲੀ ਪ੍ਰੋਟੀਨ, ਈ, ਲਿਫਾਫੇ ਪ੍ਰੋਟੀਨ; ਐਨ, ਨਿਊਕਲੀਓਕੈਪਸੀਡ ਪ੍ਰੋਟੀਨ; ; ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ ਕੋਰੋਨਾਈਵਾਇਰਸ ਵੀਰਿਅਨ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਢਾਂਚਾਗਤ ਪ੍ਰੋਟੀਨ।
&lt;/gallery&gt;

== ਰੋਕਥਾਮ ==
[[ਤਸਵੀਰ:Covid-19-curves-graphic-social-v3.gif|thumb|ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਲਈ ਲਾਗ ਫੈਲਣ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਦਾ ਇੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਰਵ ਨੂੰ ਚਪਟਾਉਣ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਘੱਟ ਰਹੀ ਸਿਖਰਾਂ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਨੂੰ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਮਾਤਰਾ ਦਾ ਬਿਹਤਰ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਨ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://thespinoff.co.nz/society/09-03-2020/the-three-phases-of-covid-19-and-how-we-can-make-it-manageable/|title=The three phases of Covid-19 – and how we can make it manageable|last=Wiles|first=Siouxsie|authorlink=Siouxsie Wiles|date=9 March 2020|website=The Spinoff|access-date=9 March 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Lancet2020Flatten&quot;&gt;{{Cite journal|date=March 2020|title=How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic?|journal=Lancet|volume=395|issue=10228|pages=931–934|doi=10.1016/S0140-6736(20)30567-5|pmid=32164834|quote=A key issue for epidemiologists is helping policy makers decide the main objectives of mitigation – eg, minimising morbidity and associated mortality, avoiding an epidemic peak that overwhelms health-care services, keeping the effects on the economy within manageable levels, and flattening the epidemic curve to wait for vaccine development and manufacture on scale and antiviral drug therapies.|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.vox.com/2020/3/10/21171481/coronavirus-us-cases-quarantine-cancellation|title=How canceled events and self-quarantines save lives, in one chart|last=Barclay|first=Eliza|date=10 March 2020|website=Vox}}&lt;/ref&gt;]]
[[ਤਸਵੀਰ:Covid-19-curves-graphic2-stopthespread-v3.gif|thumb|ਕਰਵ ਨੂੰ ਚਪਟਾਉਣ ਦੇ ਵਿਕਲਪ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://thespinoff.co.nz/society/14-03-2020/after-flatten-the-curve-we-must-now-stop-the-spread-heres-what-that-means/|title=After 'Flatten the Curve', we must now 'Stop the Spread'. Here's what that means|last=Wiles|first=Siouxsie|date=14 March 2020|website=The Spinoff|access-date=13 March 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|date=March 2020|title=How will country-based mitigation measures influence the course of the COVID-19 epidemic?|journal=Lancet|volume=395|issue=10228|pages=931–934|doi=10.1016/S0140-6736(20)30567-5|pmid=32164834}}&lt;/ref&gt;]]
ਕਿਉਂਕਿ SARS-CoV-2 ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕੋਈ ਟੀਕਾ ਜਲਦੀ ਤੋਂ ਜਲਦੀ 2021 ਤੱਕ ਉਪਲਬਧ ਹੋਣ ਦੀ ਉਮੀਦ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ,&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.sciencealert.com/who-says-a-coronavirus-vaccine-is-18-months-away|title=Here's Why It's Taking So Long to Develop a Vaccine for the New Coronavirus|last=Grenfell|first=Rob|last2=Drew|first2=Trevor|date=17 February 2020|website=Science Alert|archive-url=https://web.archive.org/web/20200228010631/https://www.sciencealert.com/who-says-a-coronavirus-vaccine-is-18-months-away|archive-date=28 February 2020|access-date=26 February 2020}}&lt;/ref&gt; ਕੌਵੀਡ -19 ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਕਰਨ ਦਾ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹਿੱਸਾ, ਮਹਾਂਮਾਰੀ ਦੇ ਸਿਖਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਨਵੇਂ ਲਾਗਾਂ ਦੀ ਦਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਉਪਾਵਾਂ ਦੇ ਜ਼ਰੀਏ ਮਹਾਮਾਰੀ ਦੇ ਚੱਕਰ ਨੂੰ ਚਪਟਾਉਣ ਵਜੋਂ ਯਤਨ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;Lancet2020Flatten&quot; /&gt; ਲਾਗ ਦੀ ਦਰ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਸਿਹਤ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੇ ਹਾਵੀ ਹੋਣ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਮੌਜੂਦਾ ਕੇਸਾਂ ਦੇ ਬਿਹਤਰ ਇਲਾਜ ਦੀ ਆਗਿਆ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਟੀਕਾ ਅਤੇ ਇਲਾਜ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਲਈ ਵਧੇਰੇ ਸਮਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਫੈਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਥਾਵਾਂ ਤੇ ਸੰਕਰਮਣ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣ ਦੇ ਬਚਾਅ ਦੇ ਉਪਾਅ ਬਾਕੀ ਕੋਰੋਨਵਾਇਰਸ ਲਈ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੇ ਉਪਾਵਾਂ ਸਮਾਨ ਹਨ: ਘਰ ਰਹੋ, ਯਾਤਰਾ ਅਤੇ ਜਨਤਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਤੋਂ ਬਚੋ, ਹੱਥ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਗਰਮ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਅਕਸਰ ਅਤੇ ਘੱਟੋ ਘੱਟ 20 ਸਕਿੰਟਾਂ ਲਈ ਧੋਵੋ, ਸਾਹ ਦੀ ਚੰਗੀ ਸਿਹਤ ਦਾ ਅਭਿਆਸ ਕਰੋ ਅਤੇ ਅੱਖਾਂ, ਨੱਕ ਜਾਂ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਬਿਨਾਂ ਧੋਤੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਛੂਹਣ ਤੋਂ ਬਚੋ।&lt;ref name=&quot;CDC-Prevention &amp; Treatment&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/about/prevention.html|title=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19): Prevention &amp; Treatment|last=Centers for Disease Control|authorlink=Centers for Disease Control|date=3 February 2020|language=en-us|archive-url=https://web.archive.org/web/20191215193934/https://www.cdc.gov/coronavirus/about/prevention.html|archive-date=15 December 2019|access-date=10 February 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;WHO Advice for Public&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public|title=Advice for Public|authorlink=World Health Organization|archive-url=https://web.archive.org/web/20200126025750/https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public|archive-date=26 January 2020|access-date=10 February 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.npr.org/sections/goatsandsoda/2020/03/17/814221111/my-hand-washing-song-readers-offer-lyrics-for-a-20-second-scrub|title=My Hand-Washing Song: Readers Offer Lyrics For A 20-Second Scrub|website=NPR.org|language=en|access-date=20 March 2020}}&lt;/ref&gt; ਸੀ.ਡੀ.ਸੀ. ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਖੰਘ ਜਾਂ ਛਿੱਕ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਮੂੰਹ ਅਤੇ ਨੱਕ ਨੂੰ ਟਿਸ਼ੂ ਨਾਲ ਢਕਣਾ ਅਤੇ ਜੇ ਕੋਈ ਟਿਸ਼ੂ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ ਤਾਂ ਕੂਹਣੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਛਿੱਕਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਖੰਘ ਜਾਂ ਛਿੱਕ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਸਹੀ ਸਫਾਈ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਸਮਾਜਿਕ ਦੂਰੀਆਂ ਦੀਆਂ ਰਣਨੀਤੀਆਂ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਕੰਮ ਦੇ ਸਥਾਨਾਂ ਨੂੰ ਬੰਦ ਕਰਕੇ, ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰਨਾ, ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਲ ਇਕੱਠਾਂ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਕੇ ਵੱਡੇ ਸਮੂਹਾਂ ਵਾਲੇ ਸੰਕਰਮਿਤ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਨੂੰ ਘਟਾਉਣਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;JHUSocialDistancing&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions-and-diseases/coronavirus/coronavirus-social-distancing-and-self-quarantine|title=Coronavirus, Social Distancing and Self Quarantine|last=Maragakis|first=Lisa Lockerd|website=www.hopkinsmedicine.org|publisher=Johns Hopkins University}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2020/03/19/well/live/coronavirus-quarantine-social-distancing.html|title=Deciding How Much Distance You Should Keep|last=Parker-Pope|first=Tara|date=19 March 2020|work=The New York Times|access-date=20 March 2020|language=en-US|issn=0362-4331}}&lt;/ref&gt; ਸਮਾਜਕ ਦੂਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਲੋਕ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ 6 ਫੁੱਟ ਦੂਰ (ਲਗਭਗ 1.80 ਮੀਟਰ) ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਲਗਭਗ ਇੱਕ ਪੂਰੇ ਅਕਾਰ ਦੇ ਬਿਸਤਰੇ / ਚਟਾਈ ਦੀ ਲੰਬਾਈ ਜਿੰਨੀ ਦੂਰੀ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.bluebulbprojects.com/MeasureOfThings/results.php?p=1&amp;comp=height&amp;unit=ft&amp;amt=6&amp;sort=pr|title=The Measure of Things - 6 feet|website=www.bluebulbprojects.com|access-date=20 March 2020}}&lt;/ref&gt;

ਡਬਲਯੂ.ਐਚ.ਓ. ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਮਾਸਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਿਰਫ ਤਾਂ ਹੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜੇ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਖੰਘ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਛਿੱਕ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਾਂ ਜਦੋਂ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਕਿਸੇ ਸ਼ੱਕੀ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public/when-and-how-to-use-masks|title=When and how to use masks|website=[[World Health Organization]] (WHO)|access-date=8 March 2020}}&lt;/ref&gt; ਕੁਝ ਦੇਸ਼ ਸਿਹਤਮੰਦ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਚਿਹਰੇ ਦੇ ਮਾਸਕ ਪਹਿਨਣ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਚੀਨ,&lt;ref name=&quot;nhc_masks&quot;&gt;{{Cite web|url=http://en.nhc.gov.cn/2020-02/07/c_76337.htm|title=For different groups of people: how to choose masks|date=7 February 2020|website=NHC.gov.cn|publisher=National Health Commission of the People's Republic of China|archive-url=https://web.archive.org/web/20200405123936/http://en.nhc.gov.cn/att/20200207/1581067840474054531.jpg|archive-date=5 ਅਪ੍ਰੈਲ 2020|access-date=22 March 2020|quote=&quot;Disposable medical masks: Recommended for: · People in crowded places · Indoor working environment with a relatively dense population · People going to medical institutions · Children in kindergarten and students at school gathering to study and do other activities&quot;|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; [[ਹਾਂਗਕਾਂਗ|ਹਾਂਗ ਕਾਂਗ]]&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.chp.gov.hk/files/pdf/prevention_of_covid_19_en.pdf|title=Prevention of Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)|website=[[Centre for Health Protection]]|access-date=22 March 2020|quote=&quot;Wear a surgical mask when taking public transport or staying in crowded places.&quot;|archive-date=21 ਮਾਰਚ 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200321175110/https://www.chp.gov.hk/files/pdf/prevention_of_covid_19_en.pdf|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ [[ਥਾਈਲੈਂਡ]]।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-thailand-masks/better-than-nothing-thailand-encourages-cloth-masks-amid-surgical-mask-shortage-idUSKBN20Z0UT|title='Better than nothing': Thailand encourages cloth masks amid surgical mask shortage|last=Kuhakan|first=Jiraporn|date=12 March 2020|work=Reuters|quote=&quot;Thailand's health authorities are encouraging people to make cloth face masks at home to guard against the spread of the coronavirus amid a shortage of surgical masks. ... The droplet from coughing and sneezing is around five microns and we have tested already that cloth masks can protect against droplets bigger than one micron.&quot;}}&lt;/ref&gt;

ਵਾਇਰਸ ਦੇ ਸੰਕਰਮਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ, ਸੀ.ਡੀ.ਸੀ. ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਕਰਮਿਤ ਵਿਅਕਤੀ ਡਾਕਟਰੀ ਦੇਖਭਾਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਘਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਰਹਿਣ, ਸਿਹਤ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਦਾਤਾ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫੋਨ ਕਰੋ, ਜਦੋਂ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਸ਼ੱਕੀ ਲਾਗ ਦੇ ਸਥਾਨ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਫੇਸ ਮਾਸਕ ਪਾਓ, ਟਿਸ਼ੂ ਨਾਲ ਖੰਘ ਅਤੇ ਛਿੱਕਾਂ ਵੇਲੇ ਮੂੰਹ ਢਕੋ, ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਹੱਥ ਧੋਵੋ ਅਤੇ ਘਰੇਲੂ ਚੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚੋ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/prevention.html|title=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) – Prevention &amp; Treatment|date=10 March 2020|website=Centers for Disease Control and Prevention|publisher=U.S. Department of Health &amp; Human Services}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/steps-when-sick.html|title=What to do if you are sick with 2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)|last=[[Centers for Disease Control and Prevention]]|date=11 February 2020|language=en-us|archive-url=https://web.archive.org/web/20200214153016/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/steps-when-sick.html|archive-date=14 February 2020|access-date=13 February 2020}}&lt;/ref&gt; ਸੀ.ਡੀ.ਸੀ. ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਵਿਅਕਤੀ ਘੱਟੋ ਘੱਟ 20 ਸੈਕਿੰਡ ਲਈ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ ਹੱਥ ਧੋਵੋ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਟਾਇਲਟ ਜਾਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਾਂ ਜਦੋਂ ਹੱਥ ਗੰਦੇ ਹਨ, ਖਾਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਨੱਕ ਨੂੰ ਉਡਾਉਣ, ਖੰਘਣ ਜਾਂ ਛਿੱਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਘੱਟੋ ਘੱਟ 60% ਅਲਕੋਹਲ ਵਾਲੇ ਅਲਕੋਹਲ ਅਧਾਰਤ ਹੈਂਡ ਸੈਨੀਟਾਈਜ਼ਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਸਿਰਫ ਤਾਂ ਹੀ ਜਦੋਂ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਆਸਾਨੀ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਦੂਰ ਦੁਰਾਡੇ ਦੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਲਈ ਜਿਥੇ ਵਪਾਰਕ ਹੱਥਾਂ ਦੇ ਰੋਗਾਣੂ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਨਾਲ ਉਪਲਬਧ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ, WHO ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਦੋ ਫਾਰਮੂਲੇ ਸੁਝਾਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਵਾਂ ਫਾਰਮੂਲੇ ਵਿੱਚ ਐਥੇਨੌਲ ਜਾਂ ਆਈਸੋ ਪਰੋਪਨੌਲ ਦੀ ਐਂਟੀ ਮਾਈਕਰੋਬਿਅਲ ਗਤੀਵਿਧੀ ਨੂੰ ਹਾਈਡ੍ਰੋਜਨ ਪਰਆਕਸਾਈਡ ਦੇ ਘੱਟ ਗਾੜ੍ਹਾਪਣ ਦੁਆਰਾ ਵਧਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਗਲਾਈਸਰੋਲ ਇੱਕ ਹੂਮੈਕਟੈਂਟ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite book|title=WHO Guidelines on Hand Hygiene in Health Care: First Global Patient Safety Challenge Clean Care Is Safer Care.|date=19 March 2009|publisher=World Health Organization|chapter=WHO-recommended handrub formulations|access-date=19 March 2020|chapter-url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK144054/}}&lt;/ref&gt; ਡਬਲਯੂ.ਐਚ.ਓ. ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ ਅਣਧੋਤੇ ਹੱਥਾਂ ਨਾਲ ਅੱਖਾਂ, ਨੱਕ ਜਾਂ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਤੋਂ ਬਚਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;WHO Advice for Public&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public|title=Advice for Public|authorlink=World Health Organization|archive-url=https://web.archive.org/web/20200126025750/https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public|archive-date=26 January 2020|access-date=10 February 2020}}&lt;/ref&gt; ਜਨਤਕ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਥੁੱਕਣ ਤੋਂ ਵੀ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.thehindu.com/news/cities/chennai/watch-out-spitting-in-public-places-too-can-spread-infections/article30814578.ece|title=Watch out! Spitting in public places too can spread infections|last=M|first=Serena Josephine|date=14 February 2020|work=The Hindu|access-date=12 March 2020}}&lt;/ref&gt;

== ਪ੍ਰਬੰਧਨ ==
[[ਤਸਵੀਰ:DonningCDC2020.jpg|thumb|ਨਿੱਜੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਕਰਣ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਚਾਰ ਕਦਮ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/hai/pdfs/ppe/PPE-Sequence.pdf|title=Sequence for Putting On Personal Protective Equipment (PPE)|website=CDC|access-date=8 March 2020}}&lt;/ref&gt;]]
ਲੋਕ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਨਾਲ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤਰਲ, ਆਕਸੀਜਨ ਸਹਾਇਤਾ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਗਾਂ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;NatureDale Fisher &amp; David Heymann&quot;&gt;{{Cite journal|date=February 2020|title=Q&amp;A: The novel coronavirus outbreak causing COVID-19|journal=BMC Medicine|volume=18|issue=1|pages=57|doi=10.1186/s12916-020-01533-w|pmc=7047369|pmid=32106852|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;KuiFang2020&quot;&gt;{{Cite journal|displayauthors=6|date=February 2020|title=Clinical characteristics of novel coronavirus cases in tertiary hospitals in Hubei Province|journal=Chinese Medical Journal|pages=1|doi=10.1097/CM9.0000000000000744|pmid=32044814|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Wang Du Zhu Cao 2020 p.&quot;&gt;{{Cite journal|date=March 2020|title=Comorbidities and multi-organ injuries in the treatment of COVID-19|journal=Lancet|publisher=Elsevier BV|volume=395|issue=10228|pages=e52|doi=10.1016/s0140-6736(20)30558-4|pmid=32171074}}&lt;/ref&gt; ਸਟੀਰੌਇਡਜ਼ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਥਾਈਲਪਰੇਡਨੀਸੋਲੋਨ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ, ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਬਿਮਾਰੀ ਗੰਭੀਰ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਸਿੰਡਰੋਮ ਦੁਆਰਾ ਜਟਿਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ।&lt;ref name=&quot;Vetter Eckerle Kaiser 2020 p.&quot;&gt;{{Cite journal|date=February 2020|title=Covid-19: a puzzle with many missing pieces|journal=BMJ|volume=368|pages=m627|doi=10.1136/bmj.m627|pmid=32075791|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.ebmedicine.net/topics/infectious-disease/COVID-19|title=Novel Coronavirus – COVID-19: What Emergency Clinicians Need to Know|website=www.ebmedicine.net|access-date=9 March 2020}}&lt;/ref&gt;

ਸੀ.ਡੀ.ਸੀ. ਨੇ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਵਾਇਰਸ ਹੈ ਉਹ ਇੱਕ ਸਧਾਰਨ ਚਿਹਰਾ ਦਾ ਮਖੌਟਾ (ਮਾਸਕ) ਪਹਿਨ ਲਵੇ।&lt;ref name=&quot;CDC2020IfSick&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/steps-when-sick.html|title=2019 Novel Coronavirus (2019-nCoV)|last=CDC|date=11 February 2020|website=Centers for Disease Control and Prevention|archive-url=https://web.archive.org/web/20200214153016/https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/about/steps-when-sick.html|archive-date=14 February 2020|access-date=15 February 2020}}&lt;/ref&gt; ਐਕਸਟਰਾ ਕੋਰਪੋਰੇਅਲ ਝਿੱਲੀ ਆਕਸੀਜਨਕਰਨ (ਈ.ਸੀ.ਐਮ.ਓ.) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਾਹ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ ਦੇ ਮੁੱਦੇ ਨੂੰ ਹੱਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਦੇ ਲਾਭ ਅਜੇ ਵੀ ਵਿਚਾਰ ਅਧੀਨ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;Guan Ni Hu Liang p.&quot;&gt;{{Cite journal|displayauthors=6|date=February 2020|title=Clinical Characteristics of Coronavirus Disease 2019 in China|journal=The New England Journal of Medicine|publisher=Massachusetts Medical Society|doi=10.1056/nejmoa2002032|pmid=32109013|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Henry 2020 p.&quot;&gt;{{Cite journal|last=Henry|first=Brandon Michael|year=2020|title=COVID-19, ECMO, and lymphopenia: a word of caution|journal=The Lancet Respiratory Medicine|publisher=Elsevier BV|page=|doi=10.1016/s2213-2600(20)30119-3|issn=2213-2600|pmid=32178774}}&lt;/ref&gt; ਜਦੋਂ ਕਿ ਡਬਲਯੂਐਚਓ ਗੈਰ-ਸਟੀਰੌਇਡਲ [[ਨੌਨ ਸਟੀਰੌਇਡਲ ਐਂਟੀ ਇਨਫ਼ਲਾਮੇਟਰੀ ਦਵਾਈਆਂ|ਐਂਟੀ-ਇਨਫਲਾਮੇਟਰੀ ਦਵਾਈਆਂ]] ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਲੱਛਣਾਂ ਲਈ [[ਇਬੂਪ੍ਰੋਫ਼ੇਨ|ਆਈਬਿਊਪਰੋਫ਼ੈਨ]] ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਕੁਝ ਲੋਕ ਪਹਿਲੀ ਲਾਈਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਪੈਰਾਸੀਟਾਮੋਲ (ਐਸੀਟਾਮਿਨੋਫੇਨ) ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;AFP 2020b&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sciencealert.com/who-recommends-to-avoid-taking-ibuprofen-for-covid-19-symptoms|title=Updated: WHO Now Doesn't Recommend Avoiding Ibuprofen For COVID-19 Symptoms|last=AFP|date=19 March 2020|website=ScienceAlert|access-date=19 March 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Day 2020 p.&quot;&gt;{{Cite journal|last=Day|first=Michael|date=17 March 2020|title=Covid-19: ibuprofen should not be used for managing symptoms, say doctors and scientists|url=https://www.bmj.com/content/368/bmj.m1086|journal=BMJ|volume=368|pages=m1086|doi=10.1136/bmj.m1086|pmid=32184201|access-date=18 March 2020}}&lt;/ref&gt; ਹਾਲਾਂਕਿ ਏ.ਸੀ.ਈ. ਇਨਿਹਿਬਟਰਜ਼ ਬਾਰੇ ਸਿਧਾਂਤਕ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਮਾਰਚ 19, 2020 ਤੱਕ ਇਹ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਵਾਈਆਂ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਜਾਇਜ਼ ਠਹਿਰਾਉਣ ਲਈ ਕਾਫ਼ੀ ਨਹੀਂ ਹਨ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.hfsa.org/patients-taking-ace-i-and-arbs-who-contract-covid-19-should-continue-treatment-unless-otherwise-advised-by-their-physician/|title=Patients taking ACE-i and ARBs who contract COVID-19 should continue treatment, unless otherwise advised by their physician|access-date=21 March 2020|archive-date=21 ਮਾਰਚ 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200321172112/https://www.hfsa.org/patients-taking-ace-i-and-arbs-who-contract-covid-19-should-continue-treatment-unless-otherwise-advised-by-their-physician/|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;

ਡਬਲਯੂ.ਐਚ.ਓ. ਅਤੇ ਚੀਨੀ ਨੈਸ਼ਨਲ ਹੈਲਥ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਲਈ ਸਿਫਾਰਸ਼ਾਂ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਕੋਵਿਡ -19 ਨਾਲ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;Cheng2020&quot;&gt;{{Cite journal|date=February 2020|title=2019 Novel coronavirus: where we are and what we know|journal=Infection|doi=10.1007/s15010-020-01401-y|pmid=32072569|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.who.int/publications-detail/clinical-management-of-severe-acute-respiratory-infection-when-novel-coronavirus-(ncov)-infection-is-suspected|title=Clinical management of severe acute respiratory infection when novel coronavirus (nCoV) infection is suspected|website=[[World Health Organization]] (WHO)|archive-url=https://web.archive.org/web/20200131032122/https://www.who.int/publications-detail/clinical-management-of-severe-acute-respiratory-infection-when-novel-coronavirus-(ncov)-infection-is-suspected|archive-date=31 January 2020|access-date=13 February 2020}}&lt;/ref&gt; ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਇਨਟੈਨਸਿਵਿਸਟਾਂ ਅਤੇ ਪਲਮਨੋਲੋਜਿਸਟਸ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਏਜੰਸੀਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਜ਼ ਦੀਆਂ ਸਿਫਾਰਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੁਫਤ ਸਰੋਤ, ਆਈ.ਬੀ.ਸੀ.ਸੀ. ਵਿੱਚ ਕੰਪਾਇਲ (ਇਕੱਠਾ) ਕੀਤਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;IBCC&quot;&gt;{{Cite book|url=https://emcrit.org/ibcc/covid19/|title=COVID-19 - The Internet Book of Critical Care|last=Farkas|first=Josh|date=March 2020|publisher=EMCrit|location=USA|language=English|type=Reference manual|format=digital|name-list-format=vanc|access-date=13 March 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200311195758/https://emcrit.org/ibcc/covid19/|archive-date=11 March 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;UPenn-IBCC&quot;&gt;{{Cite web|url=https://guides.library.upenn.edu/covid-19|title=COVID19 - Resources for Health Care Professionals|date=11 March 2020|publisher=[[Penn Libraries]]|access-date=13 March 2020}}&lt;/ref&gt;

=== ਨਿੱਜੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਕਰਨ ===
ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਦੁਆਰਾ ਸੰਕਰਮਿਤ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿੱਚ ਉਪਚਾਰੀ ਅਭਿਆਸਾਂ ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਸਾਵਧਾਨੀ ਵਰਤਣੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਜਦੋਂ ਇਨਟਿਊਬੇਸ਼ਨ ਜਾਂ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਹਵਾਦਾਰੀ ਵਰਗੀਆਂ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਜੋ ਐਰੋਸੋਲ ਪੈਦਾ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;Cheung Ho Cheng Cham 2020 p.&quot;&gt;{{Cite journal|date=February 2020|title=Staff safety during emergency airway management for COVID-19 in Hong Kong|journal=Lancet Respiratory Medicine|doi=10.1016/s2213-2600(20)30084-9|pmid=32105633|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;

ਸੀ.ਡੀ.ਸੀ. ਖਾਸ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਕਰਣਾਂ ਅਤੇ ਕ੍ਰਮ ਦੀ ਰੂਪ ਰੇਖਾ ਦੱਸਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿਹਤ ਦੇਖਭਾਲ ਪ੍ਰਦਾਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਅਜਿਹੇ ਵਿਅਕਤੀ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਵੇਲੇ ਇਸ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਵੀ ਕੋਵਿਡ -19 ਨਾਲ ਡੀਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ: 1) ਗਾਊਨ, 2) ਮਾਸਕ ਜਾਂ ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਾਲਾ,&lt;ref&gt;[https://www.cdc.gov/niosh/docs/2018-130/ Filtering out Confusion: Frequently Asked Questions about Respiratory Protection, User Seal Check]. The National Institute for Occupational Safety and Health (April 2018). Retrieved 16 March 2020.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://blogs.cdc.gov/niosh-science-blog/2020/03/16/n95-preparedness/?deliveryName=USCDC_170-DM22692 Proper N95 Respirator Use for Respiratory Protection Preparedness]. NIOSH Science Blog (16 March 2020). Retrieved 16 March 2020.&lt;/ref&gt; 3) ਚਸ਼ਮੇ ਜਾਂ ਮੁਖੌਟੇ, ਅਤੇ 4) ਮੈਡੀਕਲ ਦਸਤਾਨੇ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/hcp/caring-for-patients.html|title=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)|date=11 February 2020|website=Centers for Disease Control and Prevention|access-date=8 March 2020|name-list-format=vanc}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/infection-control/control-recommendations.html|title=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)|date=11 February 2020|website=Centers for Disease Control and Prevention|access-date=11 March 2020|name-list-format=vanc}}&lt;/ref&gt;
=== ਮਸ਼ੀਨੀ ਹਵਾਦਾਰੀ (ਮਕੈਨੀਕਲ ਵੈਂਟੀਲੇਸ਼ਨ) ===
ਕੋਵੀਡ -19 ਦੇ ਬਹੁਤੇ ਕੇਸ ਇੰਨੀ ਗੰਭੀਰ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ ਕਿ ਮਕੈਨੀਕਲ ਹਵਾਦਾਰੀ (ਸਾਹ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਲਈ ਨਕਲੀ ਸਹਾਇਤਾ) ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਪਰ ਕੁਝ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।&lt;ref&gt;{{Cite journal|date=March 2020|title=Care for Critically Ill Patients With COVID-19|url=https://jamanetwork.com/journals/jama/fullarticle/2762996|journal=JAMA|doi=10.1001/jama.2020.3633|pmid=32159735}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal|last=World Health Organization|date=28 January 2020|title=Clinical management of severe acute respiratory infection when novel coronavirus (2019-nCoV) infection is suspected|url=https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/clinical-management-of-novel-cov.pdf|journal=|volume=|pages=|via=}}&lt;/ref&gt; ਇਹ ਬਜ਼ੁਰਗ ਬਾਲਗਾਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਆਮ ਹੈ (ਉਹ 60 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸਕਰ 80 ਸਾਲ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ)। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਕਸਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਵਿਅਕਤੀ ਹਸਪਤਾਲ ਬਿਸਤਰੇ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਜਿਹੜੀ ਸਿਹਤ ਸਿਸਟਮ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੂੰ ਸੀਮਿਤ ਕਰ ਦਿੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਚਾਨਕ ਕੋਵਾਈਡ -19 ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਚਾਨਕ ਵਾਧਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਹੋਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;VoxCOVID&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.vox.com/policy-and-politics/2020/3/16/21173766/coronavirus-covid-19-us-cases-health-care-system|title=Coronavirus is exposing all of the weaknesses in the US health system High health care costs and low medical capacity made the US uniquely vulnerable to the coronavirus.|last=Scott|first=Dylan|date=16 March 2020|access-date=18 March 2020|publisher=Vox}}&lt;/ref&gt; ਇਹ ਸੀਮਤ ਸਮਰੱਥਾ ਕਰਵ ਨੂੰ ਚਪਟਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਦਾ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਚਾਲਕ ਹੈ (ਜਿਸ ਰਫ਼ਤਾਰ ਨਾਲ ਨਵੇਂ ਕੇਸ ਵਾਪਰਦੇ ਹਨ, ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਰੱਖਣ ਲਈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਬਿਮਾਰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਘੱਟਦੀ ਹੈ)। ਚੀਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਕਿ 5% ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇੰਟੈਂਟਿਵ ਕੇਅਰ ਯੂਨਿਟਾਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, 2.3% ਨੂੰ ਹਵਾਦਾਰੀ ਦੇ ਮਕੈਨੀਕਲ ਸਹਾਇਤਾ ਦੀ ਲੋੜ ਸੀ, ਅਤੇ 1.4% ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;Guan Ni Hu Liang p.&quot;&gt;{{Cite journal|displayauthors=6|date=February 2020|title=Clinical Characteristics of Coronavirus Disease 2019 in China|journal=The New England Journal of Medicine|publisher=Massachusetts Medical Society|doi=10.1056/nejmoa2002032|pmid=32109013|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; ਇੱਕ ਇਟਲੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੇ ਅਸਲ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਟੁੱਟੀ ਸਪਲਾਈ ਚੇਨ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜੀਵਨ ਬਚਾਉਣ ਵਾਲੇ ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਵਾਲਵ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ [[3ਡੀ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ|3 ਡੀ ਪ੍ਰਿੰਟਿੰਗ]] ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਨੂੰ ਲਗਾਇਆ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.3dprintingmedia.network/covid-19-3d-printed-valve-for-reanimation-device/|title=[Updating] Italian hospital saves Covid-19 patients lives by 3D printing valves for reanimation devices|date=14 March 2020|work=3D Printing Media Network|access-date=20 March 2020}}&lt;/ref&gt; 3 ਡੀ ਪ੍ਰਿੰਟਡ ਵਾਲਵ ਦੀ ਕੀਮਤ 11,000 ਡਾਲਰ ਦੀ ਬਜਾਏ $1 ਹੈ ਅਤੇ ਇੱਕ ਰਾਤ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਹੋ ਗਏ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.theverge.com/2020/3/17/21184308/coronavirus-italy-medical-3d-print-valves-treatments|title=Volunteers produce 3D-printed valves for life-saving coronavirus treatments|last=Peters|first=Jay|date=17 March 2020|work=The Verge|access-date=20 March 2020|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਇਲਾਜ ===
ਡਬਲਯੂ.ਐਚ.ਓ. ਦੁਆਰਾ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਇਲਾਜ ਲਈ ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਵਾਈ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤੀ ਗਈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਝ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਕੌਮੀ ਮੈਡੀਕਲ ਅਥਾਰਟੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;LiDeClerq&quot;&gt;{{Cite journal|date=March 2020|title=Therapeutic options for the 2019 novel coronavirus (2019-nCoV)|journal=Nature Reviews. Drug Discovery|volume=19|issue=3|pages=149–150|doi=10.1038/d41573-020-00016-0|pmid=32127666|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; ਸੰਭਾਵਤ ਇਲਾਜ਼ਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਜਨਵਰੀ 2020 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ,&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-china-health-hospital-idUSKBN20B1M6|title=Chinese doctors using plasma therapy on coronavirus, WHO says 'very valid' approach|date=17 February 2020|work=Reuters|via=www.reuters.com}}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ ਕਈ ਐਂਟੀਵਾਇਰਲ ਦਵਾਈਆਂ ਕਲੀਨਿਕਲ ਅਜ਼ਮਾਇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;clinicaltrialsarena&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.clinicaltrialsarena.com/analysis/coronavirus-mers-cov-drugs/|title=Coronavirus outbreak: Vaccines/drugs in the pipeline for Covid-19|last=Duddu|first=Praveen|date=19 February 2020|website=clinicaltrialsarena.com|archive-url=https://web.archive.org/web/20200219184512/https://www.clinicaltrialsarena.com/analysis/coronavirus-mers-cov-drugs/|archive-date=19 February 2020}}&lt;/ref&gt; ਹਾਲਾਂਕਿ ਨਵੀਆਂ ਦਵਾਈਆਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ 2021 ਤੱਕ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ,&lt;ref&gt;{{Cite journal|date=28 January 2020|title=Drug treatment options for the 2019-new coronavirus (2019-nCoV).|journal=Biosci Trends|volume=14|issue=1|pages=69–71|doi=10.5582/bst.2020.01020|pmid=31996494}}&lt;/ref&gt; ਟੈਸਟ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਕਈ ਦਵਾਈਆਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਹੋਰ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਮਨਜ਼ੂਰ ਹਨ, ਜਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਤਕਨੀਕੀ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ ਹਨ।

ਰੋਗਾਣੂਨਾਸ਼ਕ (ਐਂਟੀਵਾਇਰਲ) ਦਵਾਈ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀ ਵਾਲੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਅਜ਼ਮਾਈ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;NatureDale Fisher &amp; David Heymann&quot;&gt;{{Cite journal|date=February 2020|title=Q&amp;A: The novel coronavirus outbreak causing COVID-19|journal=BMC Medicine|volume=18|issue=1|pages=57|doi=10.1186/s12916-020-01533-w|pmc=7047369|pmid=32106852|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; ਡਬਲਯੂ.ਐਚ.ਓ. ਨੇ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਵਲੰਟੀਅਰ ਸੰਭਾਵੀ ਇਲਾਜਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ੀਲਤਾ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇ ਅਜ਼ਮਾਇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ।&lt;ref name=&quot;ThomReut_notreatment_20200205&quot;&gt;{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-china-health-treatments-who-idUSKBN1ZZ1M6|title=WHO: 'no known effective' treatments for new coronavirus|last=Nebehay|first=Stephanie|date=5 February 2020|access-date=5 February 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200205155653/https://www.reuters.com/article/us-china-health-treatments-who-idUSKBN1ZZ1M6|archive-date=5 February 2020|agency=[[Thomson Reuters]]|last2=Kelland|first2=Kate|last3=Liu|first3=Roxanne}}&lt;/ref&gt;

=== ਸੂਚਨਾ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ===
ਫਰਵਰੀ 2020 ਵਿਚ, ਚੀਨ ਨੇ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰਕੋਪ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਇੱਕ ਮੋਬਾਈਲ ਐਪ ਲਾਂਚ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/technology-51439401|title=China launches coronavirus 'close contact' app|date=11 February 2020|work=BBC News|access-date=7 March 2020}}&lt;/ref&gt; ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਨਾਮ ਅਤੇ ਆਈਡੀ ਨੰਬਰ ਦਰਜ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਐਪ ਨਿਗਰਾਨੀ ਡੇਟਾ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ 'ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਸੰਪਰਕ' ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਲਾਗ ਦੇ ਸੰਭਾਵਿਤ ਜੋਖਮ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਵਿੱਚ। ਹਰ ਉਪਭੋਗਤਾ ਤਿੰਨ ਹੋਰ ਉਪਭੋਗਤਾਵਾਂ ਦੀ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਜਾਂਚ ਵੀ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੇ ਕਿਸੇ ਸੰਭਾਵਿਤ ਜੋਖਮ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਐਪ ਨਾ ਸਿਰਫ ਸਵੈ-ਕੁਆਰੰਟੀਨ ਦੀ ਸਿਫਾਰਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਬਲਕਿ ਇਹ ਸਥਾਨਕ ਸਿਹਤ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਚੇਤਾਵਨੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.technologyreview.com/s/615199/coronavirus-china-app-close-contact-surveillance-covid-19-technology/|title=China's coronavirus app could have unintended consequences|last=Chen|first=Angela|website=MIT Technology Review|access-date=7 March 2020}}&lt;/ref&gt;

ਸੈਲਫੋਨ ਡੇਟਾ, ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਪਛਾਣ ਤਕਨਾਲੋਜੀ, ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਦੀ ਟਰੈਕਿੰਗ ਅਤੇ [[ਬਣਾਉਟੀ ਮਸ਼ੀਨੀ ਬੁੱਧੀ|ਨਕਲੀ ਬੁੱਧੀ]] ਲਈ ਵੱਡੇ ਅੰਕੜੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸੰਕਰਮਿਤ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਦੱਖਣੀ ਕੋਰੀਆ, ਤਾਈਵਾਨ ਅਤੇ ਸਿੰਗਾਪੁਰ ਵਿੱਚ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਸੀ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://govinsider.asia/innovation/gov-in-the-time-of-corona/|title=Gov in the Time of Corona|date=19 March 2020|work=GovInsider|access-date=20 March 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.politico.eu/article/coronavirus-tests-europe-resolve-on-privacy-tracking-apps-germany-italy/|title=Coronavirus tests Europe's resolve on privacy|last=Manancourt|first=Vincent|date=10 March 2020|work=POLITICO|access-date=20 March 2020}}&lt;/ref&gt; ਮਾਰਚ 2020 ਵਿਚ, ਇਜ਼ਰਾਈਲ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਏਜੰਸੀਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਡੇਟਾ ਨੂੰ ਟਰੈਕ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਬਣਾਇਆ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕੋਰੋਨਵਾਇਰਸ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ। ਉਪਾਅ ਕੁਆਰੰਟੀਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਸੰਕਰਮਿਤ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆ ਸਕਦੇ ਹਨ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.bbc.com/news/technology-51930681|title=Coronavirus: Israel enables emergency spy powers|last=Tidy|first=Joe|date=17 March 2020|work=BBC News|access-date=18 March 2020|language=en-GB}}&lt;/ref&gt; ਮਾਰਚ 2020 ਵਿਚ, ਡਯੂਸ਼ੇ ਟੇਲੀਕੌਮ ਨੇ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਾਣੂ ਦੇ ਫੈਲਣ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਜਰਮਨ ਫੈਡਰਲ ਸਰਕਾਰੀ ਏਜੰਸੀ ਰਾਬਰਟ ਕੋਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਨਾਲ ਨਿੱਜੀ ਸੈਲਫੋਨ ਦੇ ਅੰਕੜੇ ਸਾਂਝੇ ਕੀਤੇ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.trtworld.com/magazine/german-telecom-giant-shares-private-data-with-government-amid-privacy-fears-34665|title=German telecom giant shares private data with government amid privacy fears|last=Paksoy|first=Yunus|access-date=20 March 2020|agency=trtworld|language=en}}&lt;/ref&gt; ਰੂਸ ਨੇ ਕੁਆਰੰਟੀਨ ਬਰੇਕਰਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣ ਲਈ ਚਿਹਰੇ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦੀ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਤਾਇਨਾਤ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.reuters.com/article/us-china-health-moscow-technology-idUSKBN20F1RZ|title=Moscow deploys facial recognition technology for coronavirus quarantine|date=21 February 2020|work=Reuters|access-date=20 March 2020|language=en}}&lt;/ref&gt; ਇਟਲੀ ਦੇ ਖੇਤਰੀ ਸਿਹਤ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਜਿਉਲਿਓ ਗਾਲੇਰਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ''&quot;40% ਲੋਕ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਘੁੰਮਣਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ&quot;'', ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਸਨੂੰ ਮੋਬਾਈਲ ਫੋਨ ਸੰਚਾਲਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.post-gazette.com/news/world/2020/03/18/Italy-coronavirus-475-deaths-one-day-death-toll-2978-COVID-19-doctors/stories/202003180182|title=Italians scolded for flouting lockdown as death toll nears 3,000|work=Pittsburgh Post-Gazette|access-date=20 March 2020|language=en}}&lt;/ref&gt;

=== ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਸਹਾਇਤਾ ===
ਸੰਕਰਮਿਤ ਵਿਅਕਤੀ ਕੁਆਰੰਟੀਨ, ਯਾਤਰਾ ਦੀਆਂ ਪਾਬੰਦੀਆਂ, ਇਲਾਜ ਦੇ ਮਾੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਜਾਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਹੀ ਲਾਗ (ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ) ਦੇ ਡਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨੀ ਦਾ ਸਾਹਮਣਾ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਿੰਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ, ਚੀਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਿਹਤ ਕਮਿਸ਼ਨ ਨੇ 27 ਜਨਵਰੀ 2020 ਨੂੰ ਮਨੋਵਿਗਿਆਨਕ ਸੰਕਟ ਦੇ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਲਈ ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਦਿਸ਼ਾ ਨਿਰਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਤ ਕੀਤਾ।&lt;ref name=&quot;Xiang4Feb2020&quot;&gt;{{Cite journal|displayauthors=6|date=March 2020|title=Timely mental health care for the 2019 novel coronavirus outbreak is urgently needed|journal=The Lancet. Psychiatry|volume=7|issue=3|pages=228–29|doi=10.1016/S2215-0366(20)30046-8|pmid=32032543|doi-access=free}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Kang5Feb2020&quot;&gt;{{Cite journal|displayauthors=6|date=March 2020|title=The mental health of medical workers in Wuhan, China dealing with the 2019 novel coronavirus|journal=The Lancet. Psychiatry|volume=7|issue=3|pages=e14|doi=10.1016/S2215-0366(20)30047-X|pmid=32035030|doi-access=free}}&lt;/ref&gt; 
== ਪੂਰਵ-ਅਨੁਮਾਨ ==

{{multiple image
 | align = right
 | direction = vertical
 | total_width = 400
 | caption_align = center
&lt;!--image 1--&gt;
 | image1 = Severity-of-coronavirus-cases-in-China-1.png
 | alt1 = ਚੀਨ ਵਿੱਚ COVID19 ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ
 | caption1 = ਚੀਨ ਵਿੱਚ COVID19 ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ&lt;ref&gt;{{cite journal |last1=Roser |first1=Max |last2=Ritchie |first2=Hannah |last3=Ortiz-Ospina |first3=Esteban | name-list-format = vanc |title=Coronavirus Disease (COVID-19) |url=https://ourworldindata.org/coronavirus |journal=Our World in Data |access-date=12 March 2020 |date=4 March 2020}}&lt;/ref&gt;
&lt;!--image 2--&gt;
 | image2 = Illustration of SARS-COV-2 Case Fatality Rate 200228 01-1.png
 | alt2 = ਚੀਨ ਵਿੱਚ SARS-COV-2 ਤੋਂ ਉਮਰ-ਗਰੁੱਪ ਰਾਹੀਂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ 3D ਮੈਡੀਕਲ ਐਨੀਮੇਸ਼ਨ ਸਟਿੱਲ ਸ਼ੌਟ ਗ੍ਰਾਫ। 
 | caption2 = ਚੀਨ ਵਿੱਚ SARS-COV-2 ਤੋਂ ਉਮਰ-ਗਰੁੱਪ ਰਾਹੀਂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਰ। 11 ਫਰਫਰੀ 2020 ਦੇ ਆਂਕੜੇ&lt;ref name=&quot;Epidemiology2020Feb17&quot; /&gt;
&lt;!--image 3--&gt;
 | image3 = Comorbidity and severity in covid-19 data from China CDC Weekly 2020, 2(8), pp. 113-122 (cropped).png
 | alt3 = ਹੋਰ ਸਿਹਤ ਸਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਰ
 | caption3 = ਹੋਰ ਸਿਹਤ ਸਬੰਧੀ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦਰ। 11 ਫਰਵਰੀ 2020 ਵਿੱਚਲਾ ਆਂਕੜਾ।&lt;ref name=&quot;Epidemiology2020Feb17&quot; /&gt;
}}
COVID-19 ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਬਦਲਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਬਿਮਾਰੀ ਕੁੱਝ ਜਾਂ ਬਗੈਰ ਕਿਸੇ ਲੱਛਣ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੋਈ ਇੱਕ ਕੋਮਲ ਕਾਰਜਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਆਮ ਖੰਘ ਵਰਗੀਆਂ ਹੋਰ ਆਮ ਉੱਪਰਲੇ ਸਾਹ ਸਬੰਧੀ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਜੁਲਦੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਕੋਮਲ ਮਾਮਲੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਦੋ ਹਫਤਿਆਂ ਅੰਦਰ-ਅੰਦਰ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂਕਿ ਗੰਭੀਰ ਜਾਂ ਅਤਿ-ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀ ਵਾਲੇ ਮਾਮਲੇ ਠੀਕ ਹੋਣ ਤੱਕ ਤਿੰਨ ਤੋਂ 6 ਹਫਤੇ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਜੋ ਮਰੀਜ਼ ਮਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਲੱਛਣ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮਰਨ ਤੱਕ ਦਾ ਸਮਾਂ 2 ਤੋਂ 8 ਹਫਤਿਆਂ ਤੱਕ ਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;WHOReport24Feb2020&quot; /&gt;

ਸਭ ਉਮਰਾਂ ਦੇ ਬੱਚੇ ਬਿਮਾਰੀ ਪ੍ਰਤਿ ਸ਼ੱਕ-ਯੋਗ ਹਨ, ਪਰ ਕੋਮਲ ਲੱਛਣ ਹੋਣ ਦੀ ਜਿਆਦਾ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੈ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀ ਦੀ ਬਾਲਗਾਂ ਨਾਲੋਂ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ; ਜੋ 50 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ 0.5% ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂਕਿ 70 ਸਾਲ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਉਮਰ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਇਹ 8% ਤੋਂ ਵੀ ਜਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Lu Zhang Du Zhang p. &quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;pediatrics_tong&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Dong Y, Mo X, Hu Y, Qi X, Jiang F, Jiang Z, Tong S | journal = Pediatrics |title=Epidemiological Characteristics of 2143 Pediatric Patients With 2019 Coronavirus Disease in China | date = 2020 | pages = e20200702 |url= https://pediatrics.aappublications.org/content/pediatrics/early/2020/03/16/peds.2020-0702.full.pdf | doi = 10.1542/peds.2020-0702 | pmid = 32179660 }}&lt;/ref&gt; ਗਰਭਵਤੀ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਗੰਭੀਰ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਲਈ [[ਗਰਭ ਵਿੱਚ COVID-19|ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਖਤਰਾ]] ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Fang L, Karakiulakis G, Roth M | title = Are patients with hypertension and diabetes mellitus at increased risk for COVID-19 infection? | journal = [[The Lancet Respiratory Medicine]] | volume = 395 | issue = 10224 | pages = e40 | date = March 2020 | pmid = 32171062 | doi = 10.1016/S0140-6736(20)30311-1 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;CDC 2020children&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/specific-groups/children-faq.html|title=Coronavirus Disease 2019 (COVID-19)|author=|date=11 February 2020|website=Centers for Disease Control and Prevention|access-date=2 March 2020|name-list-format=vanc}}&lt;/ref&gt;

ਕੁੱਝ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ, COVID-19 ਨਾਲ ਨਿਮੋਨੀਆ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਫੇਫੜੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਗੰਭੀਰ ਤੌਰ ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ, COVID-19 ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ [[ਤੇਜ਼ ਸਵਾਸ ਸੰਕਟ ਸਿੰਡਰੋਮ]] (ARDS) ਵੱਲ ਵਧ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸਾਹ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਫੇਲ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਖੂਨ ਜਹਿਰੀਲਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਾਂ ਕਈ ਅੰਗ ਫੇਲ ਸਕ ਸਕਦਾ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Heymann Shindo 2020 pp. 542–545&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Heymann DL, Shindo N | collaboration = WHO Scientific and Technical Advisory Group for Infectious Hazards | title = COVID-19: what is next for public health? | journal = Lancet | volume = 395 | issue = 10224 | pages = 542–545 | date = February 2020 | pmid = 32061313 | doi = 10.1016/s0140-6736(20)30374-3 | publisher = Elsevier BV }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite book | vauthors = Cascella M, Rajnik M, Cuomo A, Dulebohn SC, Di Napoli R | chapter = Features, Evaluation and Treatment Coronavirus (COVID-19) | date = 2020 | pmid = 32150360 | chapter-url = http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK554776/ | access-date = 18 March 2020 | publisher = StatPearls Publishing | location = Treasure Island (FL) | title = StatPearls }}&lt;/ref&gt;

COVID-19 ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਵਿੱਚ [[ਸੈਪਸਿਸ]] (ਖੂਨ ਦਾ ਜਹਿਰੀਲਾਪਣ), [[ਕੋਗੁਲੋਪੈਥੀ|ਅਸਧਾਰਨ ਖੂਨ ਦੇ ਥੱਕੇ]], ਅਤੇ ਦਿਲ, ਕਿਡਨੀਆਂ, ਅਤੇ ਲਿਵਰ ਪ੍ਰਤਿ ਨੁਕਸਾਨ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਖੂਨ ਦੇ ਅਸਧਾਰਨ ਥੱਕੇ ਬਣਨਾ (ਕਲੌਟਿੰਗ), ਜੋ ਖਾਸ ਤੌਰ ਤੇ [[ਪ੍ਰੋੰਥ੍ਰੋਂਬਿਨ ਟਾਈਮ]] (ਖੂਨ ਦੇ ਜੰਮਣ ਦਾ ਸਮਾਂ) ਦਾ ਵਧਣਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕੋਵਿਡ-19 ਵਾਲੇ ਰੋਗ ਵਾਲੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ 6% ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਦੋਂਕਿ ਇਸ ਗਰੁੱਪ ਦੇ 4% ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਅਸਧਾਰਨ ਕਿਡਨੀ ਫੰਕਸ਼ਨ ਦੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Zhou Yu Du Fan 2020 p.&quot;&gt;{{cite journal|display-authors=6|vauthors=Zhou F, Yu T, Du R, Fan G, Liu Y, Liu Z, Xiang J, Wang Y, Song B, Gu X, Guan L|year=2020|title=Clinical course and risk factors for mortality of adult inpatients with COVID-19 in Wuhan, China: a retrospective cohort study|journal=The Lancet|publisher=Elsevier BV|page=|doi=10.1016/s0140-6736(20)30566-3|issn=0140-6736|pmid=32171076}}&lt;/ref&gt; ਲਿਵਰ ਜਖਮ ਜੋ ਲਿਵਰ ਦੇ ਨੁਕਸਾਨ ਦੇ ਲਹੂ ਦੇ ਨਿਸ਼ਾਨਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿਖਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਗੰਭੀਰ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਅਕਸਰ ਦੇਖੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Xu L, Liu J, Lu M, Yang D, Zheng X | title = Liver injury during highly pathogenic human coronavirus infections | journal = Liver International | date = March 2020 | pmid = 32170806 | doi = 10.1111/liv.14435 }}&lt;/ref&gt;

ਕੁੱਝ ਅਧਿਐਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਤਾ ਚੱਲਿਆ ਹੈ ਕਿ [[ਨਿਊਟ੍ਰੋਫਿਲ ਅਤੇ ਲਾਈਮਫੋਸਾਈਟ ਅਨੁਪਾਤ]] (NLR) ਗੰਭੀਰ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਸਕ੍ਰੀਨਿੰਗ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{cite journal|title=Dysregulation of immune response in patients with COVID-19 in Wuhan, China|journal=Clinical Infectious Diseases|doi=10.1093/cid/ciaa248|date=12 March 2020|last1=Tian|first1=Dai-Shi|last2=Wang|first2=Wei|last3=Shang|first3=Ke|last4=Ma|first4=Ke|last5=Xie|first5=Cuihong|last6=Tao|first6=Yu|last7=Yang|first7=Sheng|last8=Zhang|first8=Shuoqi|last9=Hu|first9=Ziwei|last10=Zhou|first10=Luoqi|last11=Qin|first11=Chuan|pmid=32161940}}&lt;/ref&gt;

ਕੋਵਿਡ-19 ਨਾਲ ਮਰਨ ਵਾਲੇ ਕਈ ਮਰੀਜ਼ ਪੂਰਵ-ਮੌਜੂਦ ਹਾਲਤਾਂ ਰੱਖਦੇ ਸਨ।, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ [[ਹਾਇਪਰਟੈਨਸ਼ਨ]], [[ਡਾਇਆਬਿਟੀਜ਼ ਮੈਲਿਟਸ]], ਅਤੇ [[ਕਾਰਡੋਵਾਸੁਕਲਰ ਬਿਮਾਰੀ]] ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;:8&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.who.int/dg/speeches/detail/who-director-general-s-statement-on-the-advice-of-the-ihr-emergency-committee-on-novel-coronavirus |title=WHO Director-General's statement on the advice of the IHR Emergency Committee on Novel Coronavirus |website=[[World Health Organization]] (WHO) }}&lt;/ref&gt;

[[ਸੇਹਤ ਦੇ ਉੱਚ-ਸੰਸਥਾਨ]] ਨੇ ਰਿਪੋਰਟ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਇਸ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ 2.7 ਹਾਲਤਾਂ ਦੀ ਔਸਤ ਵਾਲੀਆਂ ਪੂਰਵ-ਮੌਜੂਦ ਹਾਲਤਾਂ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ਵਿੱਚ, 68.9% ਮੌਤਾਂ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਇੱਕ ਪੂਰਵ-ਮੌਜੂਦ ਹਾਲਤ ਨਾਲ ਹੋਈਆਂ ਸਨ।&lt;ref name=&quot;:6&quot; /&gt;&lt;ref name=&quot;:7&quot;&gt;{{Cite report|url=https://www.epicentro.iss.it/coronavirus/bollettino/Report-COVID-2019_20_marzo.pdf|title=Report sulle caratteristiche dei pazienti deceduti positivi a COVID-19 in Italia|date=21 March 2020|publisher=[[Istituto Superiore di Sanità]]|location=Rome|language=Italian|access-date=23 March 2020}}&lt;/ref&gt; 
ਇਸੇ ਰਿਪੋਰਟ ਮੁਤਾਬਿਕ, ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਲੱਛਣਾਂ ਅਤੇ ਮੌਤ ਦਰਮਿਆਨ ਦਾ ਔਸਤ ਸਮਾਂ 8 ਦਿਨ ਸੀ, ਜੋ ਇਲਾਜ ਉੱਤੇ ਬਿਤਾਏ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਅੱਧਾ ਸੀ। ਫੇਰ ਵੀ, ਕਿਸੇ ICU ਵਿੱਚ ਰੱਖੇ ਮਰੀਜ਼ਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਤੋਂ ਮੌਤ ਦਰਮਿਆਨ ਦਾ ਔਸਤਨ ਸਮਾਂ ਪੰਜ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;:7&quot; /&gt; In a study of early cases, the median time from exhibiting initial symptoms to death was 14 days, with a full range of six to 41 days.&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Wang W, Tang J, Wei F | title = Updated understanding of the outbreak of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) in Wuhan, China | journal = Journal of Medical Virology | volume = 92 | issue = 4 | pages = 441–47 | date = April 2020 | pmid = 31994742 |doi=10.1002/jmv.25689 |doi-access=free }}&lt;/ref&gt; ਚੀਨ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੇਹਤ ਕਮਿਸ਼ਨ (NHC) ਦੇ ਇੱਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ, ਮਰਦਾਂ ਦੀ ਮੌਤ-ਦਰ 2.8% ਸੀ ਜਦੋਂਕਿ ਔਰਤਾਂ ਦੀ ਮੌਤ-ਦਰ 1.7% ਸੀ।&lt;ref name=WM2020Feb26&gt;{{cite web |title=Coronavirus Age, Sex, Demographics (COVID-19) |url=https://www.worldometers.info/coronavirus/coronavirus-age-sex-demographics/ |website=www.worldometers.info |access-date=26 February 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200227112932/https://www.worldometers.info/coronavirus/coronavirus-age-sex-demographics/ |archive-date=27 February 2020 |url-status=live | name-list-format = vanc}}&lt;/ref&gt;

ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੇ ਪੋਸਟ-ਮਾਰਟਮ ਨਮੂਨਿਆਂ ਦੀਆਂ [[ਹਿਸਟੋਪੈਥੌਲੌਜੀ]]ਕਲ ਜਾਂਚਾਂ, ਦੋਵੇਂ ਫੇਫੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸੈਲੂਲਰ ਫਾਇਬ੍ਰੋਮਾਇਕਸਾਇਓਡ [[ਰਿਸਾਓ]] ਵਾਲਾ [[ਡਿਫਿਊਜ਼ ਅਲਵੇਓਲਰ ਨੁਕਸਾਨ]] ਦਿਖਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ। [[ਨੀਮੋਸਾਇਟਸ]] ਵਿੱਚ ਵਾਇਰਲ [[ਸਾਈਟੋਪੈਥਿਕ ਪ੍ਰਭਾਵ|ਸਾਇਟੋਪੈਥਿਕ]] ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦੇਖੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ। ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੀ ਤਸਵੀਰ [[ਅਕਿਊਟ ਰੈਸਪਿਰੇਟਰੀ ਡਿਸਟ੍ਰੈੱਸ ਸਿੰਡ੍ਰੋਮ]] (ARDS) ਵਰਗੀ ਸੀ।&lt;ref name=&quot;WHOReport24Feb2020&quot; /&gt; In 11.8% of the deaths reported by the National Health Commission of China, heart damage was noted by elevated levels of [[Troponin I|troponin]] or cardiac arrest.&lt;ref name=&quot;Zheng Ma Zhang Xie p.&quot; /&gt; ਕਿਸੇ ਖੇਤਰ ਦੇ ਮੈਡੀਕਲ ਸੋਮਿਆਂ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ-ਅਰਥਿਕਤਾ ਦੀ ਉਪਲਬਧਤਾ ਵੀ ਮੋਤ-ਦਰ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।&lt;ref name=&quot;Ji Ma Peppelenbosch Pan 2020 p.&quot;&gt;{{cite journal | vauthors=Ji Y, Ma Z, Peppelenbosch MP, Pan Q | title=Potential association between COVID-19 mortality and health-care resource availability | journal=Lancet Global Health | volume= 8| date=February 2020 | issue=4 | pages=e480 | pmid=32109372 | doi=10.1016/S2214-109X(20)30068-1 | doi-access=free }}&lt;/ref&gt; ਹਾਲਤ ਤੋਂ ਮੌਤ-ਦਰ ਦੇ ਅਨੁਮਾਨ ਖੇਤਰੀ ਅੰਤਰਾਂ ਕਾਰਨ ਫਰਕ ਰੱਖਦੇ ਹਨ,&lt;ref name=&quot;pmid32159317&quot;&gt;{{cite journal | vauthors = Li XQ, Cai WF, Huang LF, Chen C, Liu YF, Zhang ZB, Yuan J, Li TG, Wang M | display-authors = 6 | title = [Comparison of epidemic characteristics between SARS in2003 and COVID-19 in 2020 in Guangzhou] | language = Chinese | journal = Zhonghua Liu Xing Bing Xue Za Zhi = Zhonghua Liuxingbingxue Zazhi | volume = 41 | issue = 5 | pages = 634–637 | date = March 2020 | pmid = 32159317 | doi = 10.3760/cma.j.cn112338-20200228-00209 }}&lt;/ref&gt; ਪਰ ਮਿਥਿਹਾਸਿਕ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਕਾਰਨ ਵੀ ਫਰਕ ਰੱਖਦੇ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਕੋਮਲ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੀ ਘੱਟ-ਗਿਣਤੀ ਮੌਤ-ਦਰ ਨੂੰ ਵੱਧ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਦਰਸਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Jung SM, Akhmetzhanov AR, Hayashi K, Linton NM, Yang Y, Yuan B, Kobayashi T, Kinoshita R, Nishiura H | display-authors = 6 | title = Real-Time Estimation of the Risk of Death from Novel Coronavirus (COVID-19) Infection: Inference Using Exported Cases | journal = Journal of Clinical Medicine | volume = 9 | issue = 2 | pages = 523 | date = February 2020 | pmid = 32075152 | doi = 10.3390/jcm9020523 | pmc = 7074479 }}&lt;/ref&gt; ਫੇਰ ਵੀ, ਤੱਥ ਕਿ ਮੌਤਾਂ ਭੂਤਕਾਲ ਵਿੱਚ ਵਾਪਰੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦਾ ਨਤੀਜਾ ਹਨ, ਦਾ ਅਰਥ ਇਹ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਵਰਤਮਾਨ ਮੌਤ-ਦਰ ਘੱਟ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Chughtai A, Malik A | title = Is Coronavirus disease (COVID-19) case fatality ratio underestimated? | journal = Global Biosecurity | date = March 2020 | volume = 1 | issue = 3 | doi = 10.31646/gbio.56 | doi-broken-date = 19 March 2020 }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite journal | vauthors = Baud D, Qi X, Nielsen-Saines K, Musso D, Pomar L, Favre G | title = Real estimates of mortality following COVID-19 infection. | journal = The Lancet Infectious Diseases | date = March 2020 | doi = 10.1016/S1473-3099(20)30195-X | pmid = 32171390 }}&lt;/ref&gt;

ਇਹ ਗਿਆਤ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਭੂਤਕਾਲ ਦੀ ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ ਨੇ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਰਿਕਵਰ ਹੋਏ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਦੀਰਘ-ਅਵਧਿ ਵਾਲੀ [[ਇਮਿਉਨਿਟੀ]] ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.immunology.org/news/bsi-open-letter-government-sars-cov-2-outbreak-response|title=BSI open letter to Government on SARS-CoV-2 outbreak response {{!}} British Society for Immunology|website=www.immunology.org|access-date=15 March 2020}}&lt;/ref&gt; ਹੋਰ ਕਰੋਨਾਵਾਇਰਸਾਂ ਦੇ ਵਰਤਾਓ ਉੱਤੇ ਅਧਾਰਿਤ ਹੋਣ ਦੀ ਇਮਿਉਨਿਟੀ ਦੀ ਜਿਆਦਾ ਸੰਭਾਵਨਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ,&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.independent.co.uk/life-style/health-and-families/coronavirus-immunity-reinfection-get-covid-19-twice-sick-spread-relapse-a9400691.html|title=Can you get coronavirus twice or does it cause immunity?|date=13 March 2020|website=The Independent|language=en|access-date=15 March 2020}}&lt;/ref&gt; ਪਰ ਉਹ ਮਾਮਲੇ ਰਿਪੋਰਟ ਹੋਏ ਹਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਰੋਨਾਵਾਇਰਸਾਂ ਵਾਸਤੇ ਪੌਜ਼ਟਿਵ ਟੇਸਟਾਂ ਕੋਵਿਡ-19 ਤੋਂ ਰਿਕਵਰੀ ਤੋਂ ਬਾਦ ਹੋਏ ਹਨ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.latimes.com/world-nation/story/2020-03-13/china-japan-korea-coronavirus-reinfection-test-positive|title=They survived the coronavirus. Then they tested positive again. Why?|date=13 March 2020|website=Los Angeles Times|language=en-US|access-date=15 March 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.caixinglobal.com/2020-02-26/14-of-recovered-covid-19-patients-in-guangdong-tested-positive-again-101520415.html|title=14% of Recovered Covid-19 Patients in Guangdong Tested Positive Again—Caixin Global|website=www.caixinglobal.com|language=en|access-date=15 March 2020}}&lt;/ref&gt; ਇਹ ਅਸਪਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਇਹ ਮਾਮਲੇ ਪੁਨਰ-ਇਨਫੈਕਸ਼ਨ, ਪੁਨਰ-ਬਦਲਾਵ, ਜਾਂ ਟੇਸਟਿੰਗ ਇਰਰ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਹੋਣ{{citation needed|date=March 2020}}

ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਲੰਬੇ ਅਰਸੇ ਦੀ [[ਸ਼ਾਗਿਰਦਗੀ]] ਬਾਬਤ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਉਜਾਗਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। [[ਹਾਂਗਕਾਂਗ ਹੌਸਪਿਟਲ ਅਥੌਰਟੀ]] ਨੇ ਕੁੱਝ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੀ ਸਮਰਥਾ ਵਿੱਚ 20% ਤੋਂ 30% ਦੀ ਇੱਕ ਗਿਰਾਵਟ ਖੋਜੀ ਹੈ ਜੋ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਰਿਕਵਰ ਹੋਏ ਹਨ, ਅਤੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੀ ਸਕੈਨਿੰਗ ਨੇ ਸੁਝਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਅੰਗਾਂ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਿਆ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{cite web |last1=Cheung |first1=Elizabeth | name-list-format = vanc |title=Some recovered Covid-19 patients may have lung damage, doctors say |url=https://www.scmp.com/news/hong-kong/health-environment/article/3074988/coronavirus-some-recovered-patients-may-have |website=[[South China Morning Post]] |language=en |date=13 March 2020}}&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
! colspan=&quot;10&quot; |ਉਮਰ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਮੁਤਾਬਿਕ ਮੌਤ ਦਰ ਮਾਮਲੇ (%) 
|-
!Age
!0–9
!10–19
!20–29
!30–39
!40–49
!50–59
!60–69
!70–79
!80+
|-
|11 ਫਰਵਰੀ ਦਾ ਚੀਨ&lt;ref name=&quot;Epidemiology2020Feb17&quot; /&gt;
|0.0
|0.2
|0.2
|0.2
|0.4
|1.3
|3.6
|8.0
|14.8
|-
|19 ਮਾਰਚ ਦਾ ਇਟਲੀ&lt;ref name=&quot;:6&quot;&gt;{{cite report|url=https://www.epicentro.iss.it/coronavirus/bollettino/Bollettino%20sorveglianza%20integrata%20COVID-19_19-marzo%202020.pdf|title=Epidemia COVID-19. Aggiornamento nazionale 19&amp;nbsp;marzo 2020|date=19 March 2020|publisher=[[Istituto Superiore di Sanità]]|location=Rome|language=Italian|access-date=22 March 2020}}&lt;/ref&gt;
|0.0
|0.0
|0.0
|0.4
|0.6
|1.2
|4.9
|15.3
|23.6
|-
|23 ਮਾਰਚ ਦਾ ਸਾਊਥ ਕੋਰੀਆ&lt;ref name=&quot;:0&quot;&gt;{{cite report|url=http://is.cdc.go.kr/upload_comm/refile.do?cmd=fileDownloadC&amp;comfile_se=HVs0q9fVz6IlMIMrm1XMxKXrO2JyAC7%7c%7c^%7c%7cNfW035FJ4rw=&amp;comfile_fs=20200323140736570673768&amp;comfile_fn=%5B3.23.%EB%B3%B4%EB%8F%84%EC%B0%B8%EA%B3%A0%EC%9E%90%EB%A3%8C%5D+%EC%BD%94%EB%A1%9C%EB%82%98%EB%B0%94%EC%9D%B4%EB%9F%AC%EC%8A%A4%EA%B0%90%EC%97%BC%EC%A6%9D-19+%EA%B5%AD%EB%82%B4+%EB%B0%9C%EC%83%9D+%ED%98%84%ED%99%A9%28%EC%A0%95%EB%A1%80%EB%B8%8C%EB%A6%AC%ED%95%91%29.pdf&amp;comfile_c=www1&amp;comfile_fd=1585033017690|title=코로나바이러스감염증-19 국내 발생 현황 (3월 23일, 정례브리핑)|date=23 March 2020|publisher=[[Korea Centers for Disease Control and Prevention]]|access-date=24 March 2020}}&lt;/ref&gt;
|0.0
|0.0
|0.0
|0.1
|0.1
|0.4
|1.6
|6.3
|11.6
|-
|22 ਮਾਰਚ ਦਾ ਸਪੇਨ&lt;ref&gt;{{cite report|url=https://www.mscbs.gob.es/profesionales/saludPublica/ccayes/alertasActual/nCov-China/documentos/Actualizacion_53_COVID-19.pdf|title=Actualización nº53. Enfermedad por el coronavirus (COVID-19)|date=23 March 2020|publisher=[[Ministry of Health (Spain)|Ministerio de Sanidad, Consumo y Bienestar Social]]|language=Spanish|access-date=24 March 2020}}&lt;/ref&gt;
|0.0
|0.5
|0.3
|0.1
|0.3
|0.6
|2.2
|5.2
|17.9
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+
! colspan=&quot;8&quot; |ਯੂਨਾਇਟਡ ਸਟੇਟਸ ਵਿੱਚ ਉਮਰ ਮੁਤਾਬਿਕ ਮੌਤ ਦਰ ਮਾਮਲੇ (%) 
|-
|Age
|0-19
|20-44
|45-54
|55-64
|65-74
|75-84
|≥85
|-
|16 ਮਾਰਚ ਦਾ ਯੂਨਾਇਟਡ ਸਟੇਟਸ&lt;ref name=&quot;:14&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.cdc.gov/mmwr/volumes/69/wr/mm6912e2.htm|title=Severe Outcomes Among Patients with Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) — United States, February 12–March 16, 2020|date=16 March 2020|publisher=[[Centers for Disease Control]]|access-date=22 March 2020}}&lt;/ref&gt;
|0.0
|0.1-0.2
|0.5-0.8
|1.4-2.6
|2.7-4.9
|4.3-10.5
|10.4-27.3
|-
| colspan=&quot;8&quot; |&lt;small&gt;ਨੋਟ: ਥਲ਼ੇ ਵਾਲੀ ਹੱਦ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਮਾਮਲੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਉੱਪਰਲੀ ਹੱਦ ਵਿੱਚ ਗੁਆਚੇ ਆਂਕੜਿਆਂ ਵਾਲੇ ਮਾਮਲੇ ਸ਼ਾਮਿਲ ਨਹੀਂ ਹਨ।&lt;/small&gt;
|}

== ਹਵਾਲੇ ==

{{Reflist|2}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਹਾਮਾਰੀ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਰੋਗ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:2019-20 ਕੋਰੋਨਾਵਾਇਰਸ ਬਿਮਾਰੀ]]</text>
      <sha1>ilh0brn46jd515za3yq1u12ejqckfe5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Simranjeet Sidhu/100wikidays</title>
    <ns>2</ns>
    <id>137556</id>
    <revision>
      <id>611441</id>
      <parentid>611408</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T00:54:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Simranjeet Sidhu</username>
        <id>8945</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>#100wikidays #100wikilgbtqdays</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20387" xml:space="preserve">{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! colspan=3| 1&lt;sup&gt;st&lt;/sup&gt; round: 07.10.2021–14.01.2022 !! colspan=3| 2&lt;sup&gt;nd&lt;/sup&gt; round: 15.01.2022–24.04.2022 !! colspan=&quot;3&quot; | 3&lt;sup&gt;rd&lt;/sup&gt; round: 25.04.2022–02.08.2022 !! colspan=&quot;6&quot; | 4&lt;sup&gt;th&lt;/sup&gt; round: 03.08.2022–
|-
! No.  !! Article  !! Date  !! No.  !! Article  !! Date !! No.  !! Article  !! Date !! No.  !! Article  !! Date
|-
| 1 || [[pa:ਬਲੇਅਰ ਇਮਾਨੀ|ਬਲੇਅਰ ਇਮਾਨੀ]] || 07.10.2021 || 101 || [[ਰਿਚਰਡ ਐਬਲ]]||  15.01.2022 || 201 || [[ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਇਤਿਹਾਸ]]||  25.04.2022 || 301|| [[ਰੌਬਿਨ ਹਾਰਡੀ (ਕੈਨੇਡੀਅਨ ਲੇਖਕ)]]||03.08.2022
|-
| 2 || [[pa:ਸ਼ਾਦੀ ਅਮੀਨ|ਸ਼ਾਦੀ ਅਮੀਨ]] || 08.10.2021 || 102 || [[ਨਾਵਿਆ ਸਿੰਘ]]||16.01.2022 || 202|| [[ਕਾਟਜਾ ਬਲਿਚਫੀਲਡ]]||26.04.2022
|302
|[[ਤਾਨੀਆ ਹਫ਼]]
|04.08.2022
|-
| 3 || [[pa:ਟੈਰੀ ਕੈਸਲ|ਟੈਰੀ ਕੈਸਲ]] || 09.10.2021 || 103 || [[ਨੋਨੀ ਸਲਮਾ]]||17.01.2022
|203
|[[ਕਲਿੰਟ ਅਲਬਰਟਾ]]
|27.04.2022
|303
|[[ਦੀਆ ਡੇਵੀਨਾ]]
|05.08.2022
|-
| 4 || [[ਹੇਜ਼ਲ ਬਾਰਨਸ]]||10.10.2021 || 104 || [[ਫ਼ਾਤਿਮਾ ਜਮਾਲ]]||18.01.2022
|204
|[[ਬ੍ਰੈਡ ਫਰੇਜ਼ਰ]]
|28.04.2022
|304
|[[ਪੰਡਕਾ]]
|06.08.2022
|-
| 5 || [[ਨਜਮਾ ਕੌਸਰੀ]]||11.10.2021 || 105 || [[ਲੀਜ਼ਾ ਬੰਕਰ]]||19.01.2022
|205
|[[ਸੋਮਨ ਚੈਨਾਨੀ]]
|29.04.2022
|305
|[[ਲੂਕਸ ਧੋਂਟ]]
|07.08.2022
|-
| 6 || [[ਨਿਕੋਲ ਕੋਨ]]||12.10.2021 || 106 || [[ਜੋਸ ਚਾਰਲਸ]]||20.01.2022
|206
|[[ਟ੍ਰੇਵਰ ਬੈਂਥਮ]]
|30.04.2022
|306
|[[ਮਾਨੋਲੋ ਕਾਰੋ]]
|08.08.2022
|-
| 7 || [[ਤਾਇਗਾ ਇਸ਼ੀਕਾਵਾ]]||13.10.2021 || 107 || [[ਜੂਨੋ ਬਿਰਚ]]||21.01.2022
|207
|[[ਪੀ.ਜੇ. ਕਾਸਟੇਲਨੇਟਾ]]
|01.05.2022
|307
|[[ਜੇਮਸ ਬ੍ਰਿਜਸ]]
|09.08.2022
|-
| 8 || [[ਸਾਈਮਨ ਡਨ]]||14.10.2021 || 108 || [[ਜੈਸਿਕਾ ਨਿਗਰੀ]]||22.01.2022
|208
|[[ਜੌਨ ਅਗਸਤ]]
|02.05.2022
|308
|[[ਜੋ ਬਲਾਸ]]
|10.08.2022
|-
| 9 || [[ਟੈਰੀ ਬੌਮ]]||15.10.2021 || 109 || [[ਲੈਸੀ ਗ੍ਰੀਨ]]||23.01.2022
|209
|[[ਟੋਨੀ ਗ੍ਰਾਫੀਆ]]
|03.05.2022
|309
|[[ਹੈਰੀ ਬੁਸ਼ (ਕਲਾਕਾਰ)]]
|11.08.2022
|-
| 10 || [[ਅਖਿਲ ਕਟਿਆਲ]]||16.10.2021 || 110 || [[ਮਿਲਾ ਜੈਮ]]||24.01.2022
|210
|[[ਹਿਜੜਾ ਫ਼ਾਰਸੀ]]
|04.05.2022
|310
|[[ਰੌਬਰਟ ਗੋਬਰ]]
|12.08.2022
|-
| 11 || [[ਲੀਆ ਜੌਨਸਨ]]||17.10.2021 || 111 || [[ਏਰੀ ਫਿਟਜ਼]]||25.01.2022
|211
|[[ਖਾਨੀਥ]]
|05.05.2022
|311
|[[ਟੌਮ ਬਿਆਂਚੀ]]
|13.08.2022
|- 
| 12 || [[ਐਲੀ ਬਕਿਨ]]||18.10.2021 || 112 || [[ਹੰਨਾਹ ਹਾਰਟ]]||26.01.2022
|212
|[[ਅਲੀ ਫਜ਼ਲੀ ਮੋਨਫ਼ੇਅਰਡ]]
|06.05.2022
|312
|[[ਡੈਨੀਅਲ ਬਾਉਰ (ਮੇਕ-ਅੱਪ ਕਲਾਕਾਰ)]]
|14.08.2022
|-
| 13 || [[ਕੈਥਰੀਨ ਐਂਥਨੀ]]||19.10.2021 || 113 || [[ਨਿੱਕੀ ਅਤੇ ਸੈਮੀ ਐਲਬੋਨ]]||27.01.2022
|213
|[[ਪੌਲ ਬਾਰਨਜ਼ (ਪਾਦਰੀ)]]
|07.05.2022
|313
|[[ਹੈਦੀ ਸਾਦੀਆ]]
|15.08.2022
|-
| 14 || [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਇਰਵਿਨ]]||20.10.2021 || 114 || [[ਟ੍ਰੇਵੀ ਮੋਰਨ]]||28.01.2022
|214
|[[ਐਨਾ ਬ੍ਰਾਊਨ (ਵਕੀਲ)]]
|08.05.2022
|314
|[[ਅਲੀਨਾ ਖਾਨ]]
|16.08.2022
|-
| 15 || [[ਜੈ ਬੈੱਲ (ਲੇਖਕ)]]||21.10.2021 || 115 || [[ਗੇਵਿਨ ਆਰਥਰ]]||29.01.2022
|215
|[[ਮੇਟੀ (ਜੈਂਡਰ)]]
|09.05.2022
|315
|[[ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ]]
|17.08.2022
|-
| 16 || [[ਸਾਰਾ ਹੈੱਸ]]||22.10.2021 || 116 || [[ਤਾਮਾਰਾ ਮਸਕਾਰਾ]]||30.01.2022
|216
|[[ਤੇਨਜ਼ਿਨ ਮਾਰੀਕੋ]]
|10.05.2022
|316
|
|18.08.2022
|-
| 17 || [[ਗਲੋਰੀਆ ਜੋਸਫ਼]]||23.10.2021 || 117 || [[ਰਾਈਲੈਂਡ ਐਡਮਜ਼]]||31.01.2022
|217
|[[ਹਿਜੜੋਂ ਕਾ ਖਾਨਕਾਹ]]
|11.05.2022
|317
|
|19.08.2022
|-
| 18 || [[ਰੌਦਾ ਮੋਰਕੋਸ]]||24.10.2021 || 118 || [[ਈਥਨ ਪੀਟਰਸ]]||01.02.2022
|218
|[[ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਵਾਕ]]
|12.05.2022
|318
|
|20.08.2022
|-
| 19 || [[ਜੈਨੀਨ ਫੁਲਰ]]||25.10.2021 || 119 || [[ਬੌਬੀ ਬਰਕ]]||02.02.2022
|219
|[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸਕਵੀਨ ਇੰਡੀਆ]]
|13.05.2022
|319
|
|21.08.2022
|-
| 20 || [[ਨਿਸ਼ਾ ਰਾਓ]]||26.10.2021 || 120 || [[ਬਿਲਾਲ ਹਸਾਨੀ]]||03.02.2022
|220
|[[ਅਵਧ ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਇਡ]]
|14.05.2022
|320
|
|22.08.2022
|-
| 21 || [[ਕਾਮੀ ਸਿਡ]]||27.10.2021 || 121 || [[ਰੇਡਾ ਕੈਰੇ]]||04.02.2022
|221
|[[ਭੋਪਾਲ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]]
|15.05.2022
|321
|
|23.08.2022
|-
| 22 || [[ਬਿੰਦੀਆ ਰਾਣਾ]]||28.10.2021 || 122 || [[ਹੁਆਰੀ ਮਨਾਰ]]||05.02.2022
|222
|[[ਬੈਂਗਲੁਰੂ ਨਾਮਾ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]]
|16.05.2022
|322
|
|24.08.2022
|-
| 23 || [[ਈਸਾ ਫਾਜ਼ਲੀ]]||29.10.2021 || 123 || [[ਮਿਸ ਫੇਮ]]||06.02.2022
|223
|[[ਗੁੜਗਾਓਂ ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|17.05.2022
|323
|
|25.08.2022
|-
| 24 || [[ਅਰਾਧਿਆ ਖਾਨ]]||30.10.2021 || 124 || [[ਏਲਨ ਡੀਜੇਨਰਸ]]||07.02.2022
|224
|[[ਭੁਵਨੇਸ਼ਵਰ ਪ੍ਰਾਈਡ ਪਰੇਡ]]
|18.05.2022
|324
|
|26.08.2022
|-
| 25 || [[ਜ਼ੁਲਫਿਕਾਰ ਅਲੀ ਭੁੱਟੋ ਜੂਨੀਅਰ]]||31.10.2021 || 125 || [[ਨਿਕੋਕਾਡੋ ਐਵੋਕਾਡੋ]]||08.02.2022
|225
|[[ਜਮਸ਼ੇਦਪੁਰ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|19.05.2022
|325
|
|27.08.2022
|-
| 26 || [[ਸਬਰੀਨਾ ਜਾਲੀਸ]]||01.11.2021 || 126 || [[ਗ੍ਰੇਸ ਹਾਈਲੈਂਡ]]||09.02.2022
|226
|[[ਕੋਲਕਾਤਾ ਰੈਂਬੋ ਪ੍ਰਾਈਡ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|20.05.2022
|326
|
|28.08.2022
|-
| 27 || [[ਨਿਕਿਤਾ ਓਲੀਵਰ]]||02.11.2021 || 127 || [[ਜੇਮਸ ਮੈਨਸਫੀਲਡ]]||10.02.2022
|227
|[[ਗੁਜਰਾਤ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|21.05.2022
|327
|
|29.08.2022
|-
| 28 || [[ਨਯਾਬ ਅਲੀ]]||03.11.2021 || 128 || [[ਐਮਾ ਐਲਿੰਗਸਨ]]||11.02.2022
|228
|[[ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|22.05.2022
|328
|
|30.08.2022
|-
| 29 || [[ਬੇਲਾ ਗਲਹੋਸ]]||04.11.2021 || 129 || [[ਬੌਬ ਏਵੀਅਨ]]||12.02.2022
|229
|[[ਕੁਈਰ ਪ੍ਰਾਈਡ ਗੁਹਾਟੀ]]
|23.05.2022
|329
|
|31.08.2022
|-
| 30 || [[ਮਾਹਰ ਸਾਬਰੀ]]||05.11.2021 || 130 || [[ਜੇਵੀਅਰ ਐਂਬਰੋਸੀ]]||13.02.2022
|230
|[[ਕੁਈਰ ਗੁਲਾਬੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਜੈਪੁਰ]]
|24.05.2022
|330
|
|01.09.2022
|-
| 31 || [[ਜੋਸਫ਼ ਬੀਮ]]||06.11.2021 || 131 || [[ਜੇਵੀਅਰ ਕੈਲਵੋ (ਅਦਾਕਾਰ)]]||14.02.2022
|231
|[[ਪਟਨਾ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]]
|25.05.2022
|331
|
|02.09.2022
|-
| 32 || [[ਐਲਨ ਬ੍ਰੇਅ]]||07.11.2021 || 132 || [[ਐਲਿਸ ਲਿਟਲ]]||15.02.2022
|232
|[[ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਪ੍ਰਾਈਡ ਪਰੇਡ]]
|26.05.2022
|332
|
|03.09.2022
|-
| 33 || [[ਜੌਨ ਬਟਲਰ (ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ)]]||08.11.2021 || 133 || [[ਜਿਮ ਫਾਲ]]||16.02.2022
|233
|[[ਔਰੇਂਜ ਸਿਟੀ ਐਲਜੀਬੀਟੀ ਪ੍ਰਾਈਡ ਮਾਰਚ]]
|27.05.2022
|333
|
|04.09.2022
|-
| 34 || [[ਮਰੀਅਮ ਗੁਰਬਾ]]||09.11.2021 || 134 || [[ਜੂਲੀਆ ਹੋਰਵਥ]]||17.02.2022
|234
|[[ਇਜ਼ਮੀਰ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|28.05.2022
|334
|
|05.09.2022
|-
| 35 || [[ਅਮੇਲੀਆ ਐਲਿਸ]]||10.11.2021 || 135 || [[ਜੈਕਸਨ ਬਰਡ (ਲੇਖਕ)]]||18.02.2022
|235
|[[ਨਾਈਟ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|29.05.2022
|335
|
|06.09.2022
|-
| 36 || [[ਸੁਨੀਤੀ ਨਾਮਜੋਸ਼ੀ]]||11.11.2021 || 136 || [[ਏਲੇ ਮਿਲਜ਼]]||19.02.2022
|236
|[[ਈਰਾਨ ਪ੍ਰਾਈਡ ਡੇ]]
|30.05.2022
|336
|
|07.09.2022
|-
| 37 || [[ਡੈਨਾ ਗੋਲਡਬਰਗ]]||12.11.2021 || 137 || [[ਬ੍ਰੈਡ ਮੋਂਡੋ]]||20.02.2022
|237
|[[ਕੁਈਰ ਅਜ਼ਾਦੀ ਮੁੰਬਈ]]
|31.05.2022
|337
|
|08.09.2022
|-
| 38 || [[ਲਇਰਾ ਮੈਕੀ]]||13.11.2021 || 138 || [[ਬ੍ਰੀ ਏਸਰਿਗ]]||21.02.2022
|238
|[[ਲੈਥਲ ਲੈਸਬੀਅਨ]]
|01.06.2022
|338
|
|09.09.2022
|-
| 39 || [[ਬਿੰਦੂਮਾਧਵ ਖੀਰੇ]]||14.11.2021 || 139 || [[ਕਿਮੋਰਾ ਬਲੈਕ]]||22.02.2022
|239
|[[ਜ਼ਿੰਦੀਕ]]
|02.06.2022
|339
|
|10.09.2022
|-
| 40 || [[ਓਨਿਰ]]||15.11.2021 || 140 || [[ਜੌਹਨ ਅਲਕੋਰਨ (ਗਾਇਕ)]]||23.02.2022
|240
|[[ਗੇਅ ਬੰਬੇ]]
|03.06.2022
|340
|
|11.09.2022
|-
| 41 || [[ਕ੍ਰਿਸਟਿਨ ਬੇਕਰ]]||16.11.2021 || 141 || [[ਅੰਜੀਮਾਈਲ]]||24.02.2022
|241
|[[ਅਭਿਮਾਨੀ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|04.06.2022
|
|
|
|-
| 42 || [[ਰਿਤੂ ਡਾਲਮੀਆ]]||17.11.2021 || 142 || [[ਅਮੋਨ (ਪਹਿਲਵਾਨ)]]||25.02.2022
|242
|[[ਕੁਈਰ ਸਿਟੀ ਸਿਨੇਮਾ]]
|05.06.2022
|
|
|
|-
| 43 || [[ਮੈਕਸਿਮ ਮਜ਼ੂਮਦਾਰ]]||18.11.2021 || 143 || [[ਡਿਰਕ ਬਾਚ]]||26.02.2022
|243
|[[ਕੁਈਰ ਚੇਨਈ ਕ੍ਰੋਨੀਕਲਜ਼]]
|06.06.2022
|
|
|
|-
| 44 || [[ਵਸੁਧੇਂਦਰਾ]]||19.11.2021 || 144 || [[ਕਲਾਉਡੀਆ ਐਲਨ]]||27.02.2022
|244
|[[ਮੁਸਕੋਕਾ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|07.06.2022
|
|
|
|-
| 45 || [[ਡੇਵਿਡ ਡੇਨਸਨ]]||20.11.2021 || 145 || [[ਬੈਟੀਨਾ ਹੋਪ]]||28.02.2022
|245
|[[ਜੀਲੋਂਗ ਪ੍ਰਾਈਡ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|08.06.2022
|
|
|
|-
| 46 || [[ਜੇਕ ਐਟਲਸ]]||21.11.2021 || 146 || [[ਵਲਾਦੀਮੀਰ ਬੁਰਲਾਕੋਵ]]||01.03.2022
|246
|[[ਟੋਰਾਂਟੋ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|09.06.2022
|
|
|
|-
| 47 || [[ਆਰਥਰ ਮਾਰੀਆਨੋ]]||22.11.2021 || 147 || [[ਮੈਨਫ੍ਰੇਡ ਸਾਲਜ਼ਗੇਬਰ]]||02.03.2022
|247
|[[ਏਸ਼ੀਅਨ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|10.06.2022
|
|
|
|-
| 48 || [[ਜੋਸ਼ ਕੈਵਾਲੋ]]||23.11.2021 || 148 || [[ਕਰਡਿਨ ਓਰਲਿਕ]]||03.03.2022
|248
|[[ਮਾਰਡੀ ਗ੍ਰਾਸ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|11.06.2022
|
|
|
|-
| 49 || [[ਰੇਨੀ ਫੋਰਥ]]||24.11.2021 || 149 || [[ਡੇਵਿਡ ਫਰਨੀਸ਼]]||04.03.2022
|249
|[[ਸ਼ੰਘਾਈ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|12.06.2022
|
|
|
|-
| 50 || [[ਕ੍ਰਿਸ ਬਰਲੇ]] ||25.11.2021 || 150 || [[ਜੇਮਸ ਬਰਗ]]||05.03.2022
|250
|[[ਗੇਜ਼ (ਫ਼ਿਲਮ ਉਤਸ਼ਵ)]]
|13.06.2022
|
|
|
|-
| 51 || [[ਅਮੀਨੀ ਫੋਨੂਆ]]||26.11.2021 || 151 || [[ਲੀਜ਼ਾ ਗੋਰਨਿਕ]]||06.03.2022
|251
|[[ਇੰਡੀਗਨੇਸ਼ਨ]]
|14.06.2022
|
|
|
|-
| 52 || [[ਐਲਿਸ ਆਸਟਨ]]||27.11.2021 || 152 || [[ਅਲਬਰੇਚਟ ਬੇਕਰ]]||07.03.2022
|252
|[[ਚੇਨਈ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|15.06.2022
|
|
|
|-
| 53 || [[ਲੀ ਪੀਅਰਟ]]||28.11.2021 || 153 || [[ਬਿਲੀ ਲਵ]]||08.03.2022
|253
|[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਵੇਲਜ਼]]
|16.06.2022
|
|
|
|-
| 54 || [[ਮੈਟ ਲਲਾਨੋ]]||29.11.2021 || 154 || [[ਮਾਰਕ ਐਸ਼ਟਨ]]||09.03.2022
|254
|[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਇੰਡੀਆ]]
|17.06.2022
|
|
|
|-
| 55 || [[ਰਿਆਨ ਬਟਲਰ]]||30.11.2021 || 155 || [[ਮੀਆ ਇਜ਼ਾਬੇਲਾ]]||10.03.2022
|255
|[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਗਲੋਬਲ]]
|18.06.2022
|
|
|
|-
| 56 || [[ਡਾਨਾ ਓਲਮਰਟ]]||01.12.2021 || 156 || [[ਮੋਰਟੀ ਡਾਇਮੰਡ]]||11.03.2022
|256
|[[ਪੈਰਿਸ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|19.06.2022
|
|
|
|-
| 57 || [[ਆਸੀ ਅਜ਼ਰ]]||02.12.2021 || 157 || [[ਸਕਿਨ ਡਾਇਮੰਡ]]||12.03.2022
|257
|[[ਬਰਲਿਨ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|20.06.2022
|
|
|
|-
| 58 || [[ਰਾਹੁਲ ਮਹਿਤਾ]]||03.12.2021 || 158 || [[ਜੀਆਨਾ ਫਾਈਨ]]||13.03.2022
|258
|[[ਨੈਸ਼ਨਲ ਕੁਈਰ ਆਰਟਸ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|21.06.2022
|
|
|
|-
| 59 || [[ਇਵਾਂਕਾ ਦਾਸ]]||04.12.2021 || 159 || [[ਜੌਨੀ ਰੈਪਿਡ]]||14.03.2022
|259
|[[ਮਿਸ ਟੀ ਵਰਲਡ]]
|22.06.2022
|
|
|
|-
| 60 || [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਕੌਫੀ]]||05.12.2021 || 160 || [[ਵੇਰਾ ਹੋਲਮੇ]]||15.03.2022
|260
|[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਅਲਬਾਨੀਆ]]
|23.06.2022
|
|
|
|-
| 61 || [[ਐਮਾ ਪੋਰਟਨਰ]]||06.12.2021 || 161 || [[ਸ਼ੈਲੀ ਕਿੰਗ]]||16.03.2022
|261
|[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਆਇਰਲੈਂਡ]]
|24.06.2022
|
|
|
|-
| 62 || [[ਜੈਫਰੀ ਰਿਚਮੈਨ]]||07.12.2021 || 162 || [[ਰਹੋਨਾ ਕੈਮਰਨ]]||17.03.2022
|262
|[[ਮਿਸਟਰ ਗੇਅ ਵਰਲਡ 2017]]
|25.06.2022
|
|
|
|-
| 63 || [[ਮਨਿਲ ਸੂਰੀ]]||08.12.2021 || 163 || [[ਜੌਇਸ ਗ੍ਰਾਂਟ]]||18.03.2022
|263
|[[ਮੈਲਬੌਰਨ ਕੁਈਰ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|26.06.2022
|
|
|
|-
| 64 || [[ਗੌਤਮ ਰਾਘਵਨ]]||09.12.2021 || 164 || [[ਬੈਥਨੀ ਬਲੈਕ]]||19.03.2022
|264
|[[ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਸਟਾਰ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ]]
|27.06.2022
|
|
|
|-
| 65 || [[ਮਿਸ਼ੇਲ ਗੁਰੇਵਿਚ]]||10.12.2021 || 165 || [[ਇੰਡੀਆ ਸਮਰ]]||20.03.2022
|265
|[[ਹੈਮਬਰਗ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|28.06.2022
|
|
|
|-
| 66 || [[ਅਨੀਸ਼ ਸੇਠ]]||11.12.2021 || 166 || [[ਪੇਚੇ ਡੀ]]||21.03.2022
|266
|[[ਕੋਲੋਨ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|29.06.2022
|
|
|
|-
| 67 || [[ਡੀਨ ਅੱਤਾ]]||12.12.2021 || 167 || [[ਡੀਲੋਨ]]||22.03.2022
|267
|[[ਵੈਸਟ ਪ੍ਰਾਈਡ]]
|30.06.2022
|
|
|
|-
| 68 || [[ਫਰਜ਼ਾਨਾ ਡਾਕਟਰ]]||13.12.2021 || 168 || [[ਡੇਜ਼ੀ ਈਗਨ]]||23.03.2022
|268
|[[ਇਮੇਜ+ਨੇਸ਼ਨ]]
|01.07.2022
|
|
|
|-
| 69 || [[ਕੌਸਰ ਮੁਹੰਮਦ]]||14.12.2021 || 169 || [[ਲੀਓ ਫੋਰਡ]]||24.03.2022
|269
|[[ਫਰੇਮਲਾਈਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|02.07.2022
|
|
|
|-
| 70 || [[ਕਾਜ਼ਿਮ ਅਲੀ]]||15.12.2021 || 170 || [[ਜੇਮਸ ਐਮਸਟਰ]]||25.03.2022
|270
|[[ਰੈਂਬੋ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|03.07.2022
|
|
|
|-
| 71 || [[ਜੂਡਿਥ ਫਰੈਂਕ]]||16.12.2021 || 171 || [[ਆਲੀਆ ਸ਼ੌਕਤ]]||26.03.2022
|271
|[[ਪਿੰਕ ਲਾਇਫ਼ ਕੁਈਰਫੈਸਟ]]
|04.07.2022
|
|
|
|-
| 72 || [[ਮਾਰਗੀ ਐਡਮ]]||17.12.2021 || 172 || [[ਕ੍ਰਿਸਟਨ ਕਿਸ਼]]||27.03.2022
|272
|[[ਪ੍ਰਾਈਡ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
|05.07.2022
|
|
|
|-
| 73 || [[ਸਿਧਾਰਥ ਗਰਗ]]||18.12.2021 || 173 || [[ਮਾਇਕ ਜਿਨ]]||28.03.2022
|273
|[[ਐਂਡਰਿਊ ਪੀਅਰਸ]]
|06.07.2022
|
|
|
|-
| 74 || [[ਦਿਨੇਸ਼ ਭੁਗਰਾ]]||19.12.2021 || 174 || [[ਅਨੀਤਾ ਲੋ]]||29.03.2022
|274
|[[ਗੇਅਲਿਬ]]
|07.07.2022
|
|
|
|-
| 75 || [[ਡਾਅਨ ਐਡਮਜ਼]]||20.12.2021 || 175 || [[ਤਾਨਿਆ ਕੰਪਾਸ]]||30.03.2022
|275
|[[ਫੈਮਲੀ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ]]
|08.07.2022
|
|
|
|-
| 76 || [[ਅਗਸਤ ਐਮਸ]]||21.12.2021 || 176 || [[ਪੌਲ ਮੇਂਡੇਜ਼]]||31.03.2022
|276
|[[ਗੇਅ ਡਾਕਟਰਜ਼ ਆਇਰਲੈਂਡ]]
|09.07.2022
|
|
|
|-
| 77 || [[ਡਾਇਨਾ ਐਸ਼]]||22.12.2021 || 177 || [[ਬੇਨ ਹੰਟੇ]]||01.04.2022
|277
|[[ਜੈਕੀ ਮਾਲਟਨ]]
|10.07.2022
|
|
|
|-
| 78 || [[ਰੇਚਲ ਫਾਰਮਰ]]||23.12.2021 || 178 || [[ਮੋਬੀਨ ਅਜ਼ਹਰ]]||02.04.2022
|278
|[[ਹਿਲਡਾ ਮੈਥੇਸਨ]]
|11.07.2022
|
|
|
|-
| 79 || [[ਨਿਸ਼ਾ ਗਨਾਤਰਾ]]||24.12.2021 || 179 || [[ਸਾਰਾਹ ਸਟੀਰਕ]]||03.04.2022
|279
|[[ਏਲਾ ਹੰਟ]]
|12.07.2022
|
|
|
|-
| 80 || [[ਮਾਰਲੀਨ ਗੋਰਿਸ]]||25.12.2021 || 180 || [[ਜੁਲ ਮਾਰੋਹ]]||04.04.2022
|280
|[[ਲੀਹ ਹਾਰਵੇ]]
|13.07.2022
|
|
|
|-
| 81 || [[ਡੀਆਨਾ ਅਰਬੇਨੀਨਾ]]||26.12.2021 || 181 || [[ਈਵਾਨ ਗ੍ਰੀਰ]]||05.04.2022
|281
|[[ਰੋਏ ਰੋਲੈਂਡ]]
|14.07.2022
|
|
|
|-
| 82 || [[ਰਵੀਨਾ ਅਰੋੜਾ]]||27.12.2021 || 182 || [[ਰਿਆਨ ਹੋਲਮਜ਼]]||06.04.2022
|282
|[[ਰੌਸ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ]]
|15.07.2022
|
|
|
|-
| 83 || [[ਹਿਤੇਨ ਨੂਨਵਾਲ]]||28.12.2021 || 183 || [[ਕਲੋਵਿਸ ਰਫਿਨ]]||07.04.2022
|283
|[[ਬਸੀਰਾ ਖਾਨ]]
|16.07.2022
|
|
|
|-
| 84 || [[ਪ੍ਰਗਤੀ ਸਿੰਘ]]||29.12.2021 || 184 || [[ਟੌਮੀ ਨਟਰ]]||08.04.2022
|284
|[[ਅੰਜਾਰੀ]]
|17.07.2022
|
|
|
|-
| 85 || [[ਰੋਹਿਤ ਖੋਸਲਾ]]||30.12.2021 || 185 || [[ਟੇਡ ਟਿਨਲਿੰਗ]]||09.04.2022
|285
|[[ਬਤ ਕੋਲ (ਸੰਸਥਾ)]]
|18.07.2022
|
|
|
|-
| 86 || [[ਮਾਇਆ ਦ ਡਰੈਗ ਕੁਈਨ]]||31.12.2021 || 186 || [[ਜੂਲੀਅਨ ਬੇਕਰ]]||10.04.2022
|286
|[[ਹਵਰੁਤਾ (ਸੰਸਥਾ)]]
|19.07.2022
|
|
|
|-
| 87 || [[ਮੇਗ ਕ੍ਰਿਸਚੀਅਨ]]||01.01.2022 || 187 || [[ਡੇਵਿਡ ਐਮਸ (ਅਦਾਕਾਰ)]]||11.04.2022
|287
|[[ਹਾਮਦ ਸਿੰਨੋ]]
|20.07.2022
|
|
|
|-
| 88 || [[ਐਲਿਜ਼ਾਬੈਥ ਗਿਲਬਰਟ]]||02.01.2022 || 188 || [[ਬਰਟ ਆਰਚਰ]]||12.04.2022
|288
|[[ਫਰੀਹਾ ਰੋਇਸਿਨ]]
|21.07.2022
|
|
|
|-
| 89 || [[ਏਸਥਰ ਭਾਰਤੀ]]||03.01.2022 || 189 || [[ਫਿਨ ਅਰਗਸ]]||13.04.2022
|289
|[[ਜਿਲ ਐਂਡਰਿਊ]]
|22.07.2022
|
|
|
|-
| 90 || [[ਦੀਪਕ ਭਾਰਗਵ]]||04.01.2022 || 190 || [[ਜੇਰੇਡ ਆਲਮਨ]]||14.04.2022
|290
|[[ਜੇਮਸ ਬੇਲੀ]]
|23.07.2022
|
|
|
|-
| 91 || [[ਰੇ ਅਘਯਾਨ]]||05.01.2022 || 191 || [[ਡੈਨੀਅਲ ਕਾਰਟੀਅਰ]]||15.04.2022
|291
|[[ਐਨੀ ਗੁਗਲੀਆ]]
|24.07.2022
|
|
|
|-
| 92 || [[ਐਡਮ ਆਲ]]||06.01.2022 || 192 || [[ਕੇਵਿਨ ਐਲੀਸਨ]]||16.04.2022
|292
|[[ਪੌਲ ਵਿਰਟਜ਼]]
|25.07.2022
|
|
|
|-
| 93 || [[ਆਰਤੀ ਅਗਰਵਾਲ (ਵਿਗਿਆਨੀ)]]||07.01.2022 || 193 || [[ਡਿਕ ਕਲੇਅਰ]]||17.04.2022
|293
|[[ਜੈਸਿਕਾ ਪਲੱਟ]]
|26.07.2022
|393
|
|
|-
| 94 || [[ਭੂਪੇਨ ਖੱਖੜ]]||08.01.2022 || 194 || [[ਸੇਬ ਕਾਸਤਰੋ]]||18.04.2022
|294
|[[ਲੁਈ ਸੈਂਡ]]
|27.07.2022
|394
|
|
|-
| 95 || [[ਐਨੀ ਆਸ਼ੀਮ]]||09.01.2022 || 195 || [[ਹੈਂਕ ਚੇਨ]]||19.04.2022
|295
|[[ਐਂਡਰਿਆ ਯੀਅਰਵੁੱਡ]]
|28.07.2022
|395
|
|
|-
| 96 || [[ਨਿਕਿਤਾ ਡ੍ਰੈਗਨ]]||10.01.2022 || 196 || [[ਅਬਦੁ ਅਲੀ]]||20.04.2022
|296
|[[ਬੈਟੀ ਬੈਕਸਟਰ]]
|29.07.2022
|396
|
|
|-
| 97 || [[ਚੱਕੀ ਬਾਰਟੋਲੋ]]||11.01.2022 || 197 || [[ਸਲਵਾਡੋਰ ਕੈਲਵੋ]]||21.04.2022
|297
|[[ਟੇਡ ਨੌਰਥ]]
|30.07.2022
|397
|
|
|-
| 98 || [[ਜੈਕ ਬਾਰਨ]]||12.01.2022 || 198 || [[ਬਲੈਕ ਸਪਾਰਕ]]||22.04.2022
|298
|[[ਰਿਚਰਡ ਹਰਮਨ]]
|31.07.2022
|398
|
|
|-
| 99 || [[ਅਡੱਲਟ ਮੋਮ]]||13.01.2022 || 199 || [[ਮਾਰਕ ਬਲੇਨ]]||23.04.2022
|299
|[[ਜਨਾਇਆ ਖਾਨ]]
|01.08.2022
|399
|
|
|-
| 100 || [[ਕਾਰਲਾ ਐਂਤੋਨੇਲੀ]]||14.01.2022 || 200 || [[ਰਿਵਰ ਗਾਲੋ]]||24.04.2022
|300
|[[ਖਵਾਲ]]
|02.08.2022
|400
|
|
|-
|}</text>
      <sha1>paadwodx8mdmk399ueg7vc5m4beqjcs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਕਾਵਿ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਪੁਨਰ ਪੜਤ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>142836</id>
    <redirect title="ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਪੁਨਰ ਪੜਤ" />
    <revision>
      <id>611443</id>
      <parentid>611083</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T02:13:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Xqbot</username>
        <id>927</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Bot: Fixing broken redirect to moved target page [[ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੜਤ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="114" xml:space="preserve">#ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਅਰਸਤੂ ਦੇ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੀ ਨਵੀਂ ਪੜਤ]]</text>
      <sha1>7mp2jo9c89n5uc501pbfnehnj6hmjdg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ:Dugal harpreet/100wikidays</title>
    <ns>2</ns>
    <id>143299</id>
    <revision>
      <id>611422</id>
      <parentid>611401</parentid>
      <timestamp>2022-08-16T14:46:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dugal harpreet</username>
        <id>17460</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4287" xml:space="preserve">{| class=&quot;wikitable sortable&quot;
|-
! colspan=3| 1&lt;sup&gt;st&lt;/sup&gt; round: 17.06.2022 
|-
! No.  !! Article  !! Date 
|-
| 1 || [[ ਉੜਦ]] || 17-06-2022
|-
| 2 || [[ਜਿਮੀਕੰਦ]] || 18-06-2022
|-
| 3 || [[ਬਰਗੇਨੀਆ]] || 19-06-2022
|-
| 4 || [[ਕਲੀਵੀਆ]] || 20-06-2022
|-
| 5 || [[ਲੂਮਾ (ਪੌਦਾ)]] || 21-06-2022
|-
| 6 || [[ਅਰੁਮ]] || 22-06-2022
|-
| 7 || [[ਬੇਲੇਵਾਲੀਆ]] || 23-06-2022
|-
| 8 || [[ਅਰਬੀਅਨ ਜੈਸਮੀਨ]] || 24-06-2022
|-
| 9 || [[ਤੇਲੰਗਾਨਾ ਦਿਵਸ]] || 25-06-2022
|-
| 10 || [[ਪੂਰਨਾ ਨਦੀ (ਗੁਜਰਾਤ)]] || 26-06-2022
|-
| 11 || [[ਗਲੈਡੀਓਲਸ]] || 27-06-2022
|-
| 12 || [[ਨਾਗ ਕੇਸਰ]] || 28-06-2022
|-
| 13 || [[ਜੰਗਲੀ ਗੁਲਾਬ ਵਰਜੀਨੀਆ]] || 29-06-2022
|-
| 14 || [[ਚਾਗਰੇਸ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ]] || 30-06-2022
|-
| 15 || [[ਰੁਬੀਏਸੀ]] || 01-07-2022
|-
| 16 || [[ਜ਼ਾਮੀਆ]] || 02-07-2022
|-
| 17 || [[ਚੁਕੰਦਰ]] || 03-07-2022
|-
| 18 || [[ਆਬੂਜਮਾੜ]] || 04-07-2022
|-
| 19 || [[ਪਾਲ ਗੋਗਾਂ]] || 05-07-2022
|-
| 20 || [[ਸਮਰਸੈੱਟ ਮਾਮ]] || 06-07-2022
|-
| 21 || [[ਬਾਂਦੀਪੁਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ]] || 07-07-2022
|-
| 22 || [[ਮੋਲਾਈ ਜੰਗਲ]] || 08-07-2022
|-
| 23 || [[ਨਾਮਦਾਫਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ]] || 09-07-2022
|-
| 24 || [[ਨਮੰਗਲਮ ਰਿਜ਼ਰਵ ਜੰਗਲ]] || 10-07-2022
|-
| 25 || [[ਕੀਬੁਲ ਲਾਮਜਾਓ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ]] || 11-07-2022
|-
| 26 || [[ਕੁਕਰੈਲ ਰਾਖਵਾਂ ਜੰਗਲ]] || 12-07-2022
|-
| 27 || [[ਸਾਰੰਡਾ ਜੰਗਲ]] || 13-07-2022
|-
| 28 || [[ਵੈਂਡਲੁਰ ਰਾਖਵਾਂ ਜੰਗਲ]] || 14-07-2022
|-
| 29 || [[ਸ਼ੈਟੀਹੱਲੀ]] || 15-07-2022
|-
| 30 || [[ਵਾਇਨਾਡ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਅਸਥਾਨ]] || 16-07-2022
|-
| 31 || [[ਤਾਡੋਬਾ ਅੰਧੇਰੀ ਟਾਈਗਰ ਰਿਜ਼ਰਵ]] || 17-07-2022
|-
| 32 || [[ਬੈਕੁੰਠਪੁਰ ਜੰਗਲ ]] || 18-07-2022
|-
| 33 || [[ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਅਸਥਾਨ ਅਤੇ ਮੋਲੇਮ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ ]] || 19-07-2022
|-
| 34 || [[ਭੀਤਰਕਾਣਿਕਾ ਮੈਂਗਰੋਵਜ਼]] || 20-07-2022
|-
| 35 || [[ਬੋਂਡਲਾ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਅਸਥਾਨ]] || 21-07-2022
|-
| 36 || [[ਕੋਤੀਗਾਓ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਅਸਥਾਨ ]] || 22-07-2022
|-
| 37 || [[ਮਹਾਦੇਈ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਅਸਥਾਨ ]] || 23-07-2022
|-
| 38 || [[ ਨਗਰਹੋਲ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ ]] || 24-07-2022
|-
| 39 || [[ ਨੇਤਰਾਵਲੀ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਅਸਥਾਨ ]] || 25-07-2022
|-
| 40 || [[ ਨਵਾਂ ਅਮਰੰਬਲਮ ਰਾਖਵਾਂ ਜੰਗਲ ]] || 26-07-2022
|-
| 41 || [[ ਸਲੀਮ ਅਲੀ ਪੰਛੀ ਅਸਥਾਨ ]] || 27-07-2022
|-
| 42 || [[ ਪਿਚਾਵਰਮ]] || 28-07-2022
|-
| 43 || [[ ਮਾਲੀਆ (ਪੰਛੀ)]] || 29-07-2022
|-
| 44 || [[ ਸਾਲ(ਦਰੱਖਤ)]] || 30-07-2022
|-
| 45 || [[ਬੇਹਾਲੀ ਰਾਖਵਾਂ ਜੰਗਲ]] || 31-07-2022
|-
| 46 || [[ ਕੋਂਡਾਪੱਲੀ ਰਾਖਵਾਂ ਜੰਗਲ]] || 01-08-2022
|-
| 47 || [[ਬਰਿੰਗੀ ਨਦੀ]] || 02-08-2022
|-
| 48 || [[ ਲਿਡਰ ਨਦੀ]] || 03-08-2022
|-
| 49 || [[ ਪੁੰਛ ਨਦੀ]] || 04-08-2022
|-
| 50 || [[ ਉਝ ਨਦੀ]] || 05-08-2022
|-
| 51 || [[ ਗਲਵਾਨ ਨਦੀ]] || 06-08-2022
|-
| 52 || [[ ਮੰਤਾਰੋ ਨਦੀ]] || 07-08-2022
|-
| 53 || [[ਬੋਸਨਾ (ਨਦੀ)]] || 08-08-2022
|-
| 54 || [[ਬਾਣਗੰਗਾ ਨਦੀ (ਰਾਜਸਥਾਨ)]] || 09-08-2022
|-
| 55 || [[ਕੁਨਾਰ ਨਦੀ]] || 10-08-2022
|-
| 56 || [[ਪੁਰਾਣੀ ਬ੍ਰਹਮਪੁੱਤਰ ਨਦੀ]] || 11-08-2022
|-
| 57 || [[ਕਰਨਫੂਲੀ]] || 12-08-2022ਟ
|-
| 58 || [[ਗੋਮਲ ਨਦੀ]] || 13-08-2022
|-
| 59 || [[ਸੋਖ (ਨਦੀ)]] || 14-08-2022
|-
| 60 || [[ਲੁਹਾਜੰਗ ਨਦੀ]] || 15-08-2022
|-
| 61 || [[ਪੰਬਾ ਨਦੀ]] || 16-08-2022
|}</text>
      <sha1>moqapak4jkhzb8onvhawdiempp5uls6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਪੰਬਾ ਨਦੀ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144075</id>
    <revision>
      <id>611421</id>
      <timestamp>2022-08-16T14:42:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dugal harpreet</username>
        <id>17460</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1102125274|Pamba River]]&quot; ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11988" xml:space="preserve">
 

'''ਪੰਬਾ ਨਦੀ''' (ਜਿਸਨੂੰ ਪੰਪਾ ਨਦੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਕੇਰਲਾ]] ਰਾਜ ਵਿੱਚ [[ਪੇਰੀਆਰ ਨਦੀ|ਪੇਰੀਆਰ]] ਅਤੇ ਭਰਥਪੁਝਾ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੀ ਨਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਪੁਰਾਣੇ ਸਾਬਕਾ ਰਿਆਸਤ [[ਤਰਾਵਣਕੋਰ]] ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਲੰਬੀ ਨਦੀ ਹੈ। ਭਗਵਾਨ ਅਯੱਪਾ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ [[ਸਬਰੀਮਲਾ|ਸਬਰੀਮਾਲਾ]] ਮੰਦਰ ਪੰਬਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ 'ਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।

ਨਦੀ ਨੂੰ 'ਦੱਖਣਾ ਭਾਗੀਰਥੀ' ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਸਮਿਆਂ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ 'ਰਿਵਰ ਬਾਰਿਸ' ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=February 2022}}

ਪੰਬਾ ਨਦੀ ਪਠਾਨਮਥਿੱਟਾ ਜ਼ਿਲੇ ਅਤੇ ਅਲਾਪੁਝਾ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਕੁੱਟਨਾਦ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਕੋਟਾਯਮ ਦੇ ਕੁਝ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀਆਂ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਨੂੰ ਅਮੀਰ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ।

== ਕੋਰਸ ==
ਪੰਬਾ {{Convert|1650|m}} ਦੀ ਉਚਾਈ 'ਤੇ [[ਪੱਛਮੀ ਘਾਟ]] ਵਿੱਚ ਪੀਰੁਮੇਡੂ ਪਠਾਰ ਵਿੱਚ ਪੁਲਾਚੀਮਲਾਈ ਪਹਾੜੀ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਇਡੁੱਕੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਕੇ {{Convert|176|km}} ਦੀ ਦੂਰੀ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਦੀ ਹੋਈ ਪਠਾਨਮਥਿੱਟਾ ਅਤੇ ਅਲਾਪੁਝਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ, ਨਦੀ ਕਈ ਚੈਨਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਬੇਸਿਨ {{Convert|2235|km2}} ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਕੇਰਲ ਰਾਜ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪੂਰੇ ਕੈਚਮੈਂਟ ਖੇਤਰ ਦੇ ਨਾਲ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਬੇਸਿਨ ਪੂਰਬ ਵੱਲ ਪੱਛਮੀ ਘਾਟ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਅਰਬ ਸਾਗਰ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਨਦੀ ਆਪਣੀ ਉੱਤਰੀ ਸੀਮਾ ਮਨੀਮਾਲਾ ਨਦੀ ਬੇਸਿਨ ਨਾਲ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਸੀਮਾ ਅਚਨਕੋਵਿਲ ਨਦੀ ਬੇਸਿਨ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। 
[[ਤਸਵੀਰ:പമ്പാനദി.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/07/%E0%B4%AA%E0%B4%AE%E0%B5%8D%E0%B4%AA%E0%B4%BE%E0%B4%A8%E0%B4%A6%E0%B4%BF.JPG/220px-%E0%B4%AA%E0%B4%AE%E0%B5%8D%E0%B4%AA%E0%B4%BE%E0%B4%A8%E0%B4%A6%E0%B4%BF.JPG|right|thumb| ਅਰਨਮੁਲਾ ਵਿਖੇ ਪੰਬਾ ਨਦੀ]]
ਇਹ ਨਦੀ ਚਿਤਰ, ਵਦਾਸੇਰੀਕਾਰਾ , ਰੰਨੀ, ਅਯਰੂਰ, ਚੇਰੂਕੋਲੇ, ਕੀਜ਼ੁਕਾਰਾ, ਕੋਜ਼ੇਨਚੇਰੀ, ਮਾਰਮਨ, ਅਰਨਮੁਲਾ, ਅਰਾਤੁਪੁਝਾ, ਐਡਨਾਡ, ਪੁਥੇਨਕਾਵੂ, ਚੇਂਗਨੂਰ, ਕੈਲਿਸੇਰੀ, ਪੰਨਾਦ, ਪਰੁਮਾਲਾ ਮੇਲਾਦਮਯ, ਮਨਾਰ, ਕੜਾਪਰਾ, ਵਿਯੁਪੁਰਮ, ਠਾਕਝੀ, ਪਰਦਾਮਪੁਰ, ਵਿੱਚੋਂ ਵਗਦੀ ਹੈ। ਵੈਂਬਨਾਡ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਖਾਲੀ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੱਲਾਥੁਰਥੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸ਼ਾਖਾ ਕਰੂਵੱਟਾ ਤੋਂ ਹੋ ਕੇ ਥੋਟਾਪੱਲੀ ਸਪਿਲਵੇ ਵਿੱਚ ਵਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਪੰਬਾ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਖਾ ਜਿਸ ਨੂੰ ਵਾਰਤਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਅਰਾਤੂਪੁਝਾ / ਪੁਥੇਨਕਾਵੂ ਤੋਂ ਵਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਏਦਾਨਾਦ, ਓਥੇਰਾ, ਤਿਰੂਵਨਵੰਦੂਰ, ਇਰਮਾਲਿਕਾਰਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕਾਲੂਮਕਲ ਪੂਰਬ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਮਨੀਮਾਲਾ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਵਗਦੀ ਹੈ। ਪੰਬਾ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਸ਼ਾਖਾ ਕੁਥੀਆਥੋਡੇ ਤੋਂ ਵਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਲਲੁਮਕਲ ਪੱਛਮੀ ਪਾਸੇ ਮਨੀਮਾਲਾ ਨਦੀ ਨਾਲ ਜੁੜਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਮਨੀਮਾਲਾ ਨਦੀ ਤੋਂ ਨੇਦੁਮਪੁਰਮ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਥਲਵਾਡੀ, ਐਡਥੁਆ, ਚੰਪਾਕੁਲਮ, ਪੁਲੰਗਾਡੀ, ਨੇਦੁਮੁਡੀ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਵਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕੈਨਾਕਾਰੀ ਵਿਖੇ ਵੈਂਬਨਾਡ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਖਾਲੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਾਖਾ ਵੇਮਬਨਾਡ ਝੀਲ ਵੱਲ ਵਧਦੀ ਹੋਈ ਪੁਲੰਗਾਡੀ ਵਿਖੇ ਮੁੱਖ ਧਾਰਾ ਪੰਬਾ ਨਦੀ ਨਾਲ ਜੁੜਦੀ ਹੈ। ਅਚਨਕੋਵਿਲ ਨਦੀ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਖਾ ਪਾਈਪਦ / ਵੀਯਾਪੁਰਮ ਵਿਖੇ ਪੰਬਾ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਜੀ ਸ਼ਾਖਾ ਕਰੀਚਲ, ਚੇਰੂਥਾਨਾ ਰਾਹੀਂ ਮੁੜ ਪੰਬਾ ਵਿੱਚ ਵਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਪੇਰੁਨਥੇਨਾਰੁਵੀ ਪੰਬਾ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਵੇਚੂਚਿਰਾ ਅਤੇ ਅਥਿਕਯਾਮ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਝਰਨਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.savepampa.org/pps/what_is_new.htm|title=Home page of Pampa Parirakshana Samithy Kerala State India|website=www.savepampa.org|access-date=2021-07-28}}&lt;/ref&gt;

== ਖ਼ਤਰੇ ਵਾਲੀ ਸਥਿਤੀ ==
[[ਤਸਵੀਰ:Clean_Pamba_Campaign.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Clean_Pamba_Campaign.JPG/220px-Clean_Pamba_Campaign.JPG|thumb| ਪੰਬਾ ਨੂੰ ਸਾਫ਼ ਰੱਖਣ ਲਈ ਨਡਾਪੰਥਲ, ਸਬਰੀਮਾਲਾ ਨੇੜੇ ਸੂਚਨਾ ਬੋਰਡ]]
ਸੋਕੇ ਅਤੇ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਸੰਭਾਲ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੀ ਘਾਟ ਕਾਰਨ, ਪੰਬਾ ਨਦੀ ਇੱਕ ਧਾਰਾ ਵਿੱਚ ਸੁੰਗੜ ਗਈ ਹੈ ਅਤੇ ਕਈ ਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁੱਕ ਗਈ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਨੇੜਲੇ ਖੂਹ ਵੀ ਸੁੱਕ ਗਏ ਹਨ। ਖੇਤੀ ਲਈ ਪਾਣੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਝੋਨੇ ਦੇ ਖੇਤ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹਨ। ਮਾਹਰ ਗੰਭੀਰ ਸਥਿਤੀ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਰਹੇ ਵਿਕਾਸ 'ਤੇ ਲਗਾਮ ਲਗਾਉਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਬਾਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਦੀ ਮੰਗ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ।&lt;ref name=&quot;Kuttoor&quot;&gt;{{Cite news|url=http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-kerala/as-pampa-shrinks-life-ebbs-away/article5752085.ece|title=As Pampa shrinks, life ebbs away|last=Kuttoor|first=Radhakrishnan|date=7 March 2014|work=The Hindu|access-date=15 March 2014}}&lt;/ref&gt;

ਕੇਰਲ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸਬਰੀਮਾਲਾ ਦੇ ਕੁਝ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਤੋਂ ਨਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਕੰਟਰੋਲ ਕਰਨ ਲਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਜੋ ਆਪਣੇ ਕੱਪੜੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸੁੱਟ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://english.mathrubhumi.com/news/kerala/temple-plans-to-challenge-ban-on-throwing-clothes-in-pamba-river-english-news-1.685693|title=Temple plans to challenge ban on throwing clothes in Pamba river|date=21 November 2015|access-date=18 January 2020|publisher=Mathrubhumi}}&lt;/ref&gt; ਪੁਨਯਮ ਪੁੰਕਵਨਮ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ, ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਪੰਬਾ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਵੇਲੇ ਸਾਬਣ ਅਤੇ ਤੇਲ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਤੋਂ ਬਚਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਹ ਵੀ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਕੱਪੜਿਆਂ ਸਮੇਤ ਕੋਈ ਵੀ ਸਮੱਗਰੀ ਇਸ ਪਵਿੱਤਰ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਨਾ ਸੁੱਟੀ ਜਾਵੇ। ਵਿਆਪਕ ਪੱਧਰ 'ਤੇ, ਇਸ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਪੰਬਾ ਅਤੇ ਸਬਰੀਮਾਲਾ ਤੋਂ ਪਰੇ ਸਵੱਛਤਾ ਅਤੇ ਹਰਿਆਲੀ ਦੇ ਸੰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਫੈਲਾਉਣਾ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.technoparktoday.com/vsc-supports-sabarimala-clean-drive-punyam-poonkavanam/|title=VSC supports Sabarimala Clean Drive ‘Punyam Poonkavanam’}}&lt;/ref&gt;

== ਹਿੰਦੂ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵ ==
[[ਤਸਵੀਰ:Pamba_near_sabarimala.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/ae/Pamba_near_sabarimala.jpg/220px-Pamba_near_sabarimala.jpg|thumb| ਸਬਰੀਮਾਲਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪੰਬਾ ਨਦੀ]]
ਭਗਵਾਨ ਅਯੱਪਨ (ਸ੍ਰੀ ਧਰਮਸਥਾ) ਪੰਬਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ ਇੱਕ ਬੱਚੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੰਡਾਲਮ ਰਾਜੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ। ਪੰਬਾ ਨਦੀ ਨੂੰ ''ਕੇਰਲ ਦੀ ਗੰਗਾ ਵਜੋਂ ਪੂਜਿਆ ਗਿਆ ਹੈ,'' ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਅਯੱਪਨ ਦੇ ਸ਼ਰਧਾਲੂ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਪੰਬਾ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬਣਾ [[ਗੰਗਾ ਦਰਿਆ|ਪਵਿੱਤਰ ਗੰਗਾ ਨਦੀ]] ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੈ। [[ਸਬਰੀਮਲਾ|ਸਬਰੀਮਾਲਾ]] ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਅਯੱਪਨ ਮੰਦਿਰ ਤੱਕ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚੋਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨਾ, ਕਿਸੇ ਦੇ ਪਾਪਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਕੇਰਲ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਵਹਿਣ ਵਾਲੀ ਪੰਬਾ ਨਦੀ ਦੇ ਕਿਨਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਬਰੀਮਾਲਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਕਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਮੰਦਰ ਹਨ। ਤਿਰੂਵੱਲਾ ਸ਼੍ਰੀਵੱਲਭਪੁਰਮ ਮੰਦਿਰ, ਅਦੂਰ ਮੰਨਾਰ ਮੰਦਿਰ, ਅਰਨਮੁਲਾ ਮੰਦਿਰ, ਚੇਂਗਨੂਰ ਮਹਾਦੇਵਾ ਮੰਦਿਰ, ਠਕਾਝੀ ਸ੍ਰੀ ਧਰਮ ਸੰਸਥਾ ਮੰਦਿਰ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ। ਰਾਮਾਇਣ ਵਿੱਚ ਜਿਸ ਝੀਲ ਜਾਂ ਸਰਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਉਹ ਪੰਬਾ ਸਰਸ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਮੌਜੂਦਾ ਤੁੰਗਭਦਰਾ ਨਦੀ ਦਾ ਬੇਸਿਨ ਹੈ ਅਤੇ ਸਬਰੀਯਾਸਰਾਮ ਵੀ ਬਹੁਤ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਫਿਰ ਪੁਰਾਣਾ ਕਿਸ਼ਕਿੰਧਾ (ਬਾਂਦਰ ਸ਼ਹਿਰ) ਜਾਂ ਅਜੋਕਾ ਹੰਪੀ (ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤੀ ਥਾਂ) ਵੀ ਹੰਪੀ ਦੇ ਨੇੜੇ ਉਸ ਪੰਬਾ ਸਰਾਂ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।{{ਹਵਾਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ|date=February 2022}}

== ਹਵਾਲੇ ==</text>
      <sha1>boct0w4rmwk8kcei9hlbzxb73zaojmb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Dashoou</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144076</id>
    <revision>
      <id>611423</id>
      <timestamp>2022-08-16T15:20:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="232" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Dashoou}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 15:20, 16 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>ot2fy8flp5fe5spgzvlvmae74o4i5rk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Strataoferrata</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144077</id>
    <revision>
      <id>611424</id>
      <timestamp>2022-08-16T16:00:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="239" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Strataoferrata}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 16:00, 16 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>tfp1iskykke58rqd6qr04y2ajfqa4j4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:T90 T47</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144078</id>
    <revision>
      <id>611426</id>
      <timestamp>2022-08-16T16:34:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="232" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=T90 T47}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 16:34, 16 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>djknuyqhbs2ibxp43frorln1bsymay8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਹੇਮਚੰਦਰ ਗੋਸਵਾਮੀ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144079</id>
    <revision>
      <id>611427</id>
      <timestamp>2022-08-16T16:41:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gill jassu</username>
        <id>31716</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;'''ਹੇਮਚੰਦਰ ਗੋਸਵਾਮੀ''' (1872–1928) ਆਧੁਨਿਕ [[ਅਸਾਮੀ ਸਾਹਿਤ]] ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ, ਕਵੀ, ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ, ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ [[ਅਸਾਮ]] ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ। ਉਹ 1920 ਵਿੱਚ [[ਤੇਜ਼ਪੁਰ]] ਵਿਖੇ ਹੋਈ ...&quot; ਨਾਲ਼ ਸਫ਼ਾ ਬਣਾਇਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1114" xml:space="preserve">'''ਹੇਮਚੰਦਰ ਗੋਸਵਾਮੀ''' (1872–1928) ਆਧੁਨਿਕ [[ਅਸਾਮੀ ਸਾਹਿਤ]] ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਲੇਖਕ, ਕਵੀ, ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ, ਅਧਿਆਪਕ ਅਤੇ [[ਅਸਾਮ]] ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ। ਉਹ 1920 ਵਿੱਚ [[ਤੇਜ਼ਪੁਰ]] ਵਿਖੇ ਹੋਈ [[ਅਸਮ ਸਾਹਿਤ ਸਭਾ]] ਦੇ ਚੌਥੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸਨ।&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.vedanti.com/News/assam_sahitya_sabha_is_the_forem.htm |title=Assam Sahitya Sabha is the foremost and the most popular organization of Assam |publisher=Vedanti.com |access-date=5 May 2013 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20130926194342/http://www.vedanti.com/News/assam_sahitya_sabha_is_the_forem.htm |archive-date=26 September 2013 }}&lt;/ref&gt;  ਉਹ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਅਸਾਮ ਵਿੱਚ ਵਾਧੂ ਸਹਾਇਕ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਵਜੋਂ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਏ।

==ਹਵਾਲੇ==</text>
      <sha1>kv8rgajq2r5x4wk1p6jtpok1fth9z64</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Wolwerock</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144080</id>
    <revision>
      <id>611435</id>
      <timestamp>2022-08-16T19:43:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="234" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Wolwerock}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 19:43, 16 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>mhwk3tz627cctaownpsnzn16cns4zl4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:ThethPunjabi</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144081</id>
    <revision>
      <id>611436</id>
      <timestamp>2022-08-16T20:18:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="237" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=ThethPunjabi}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 20:18, 16 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>cjfwohb9518ctxd93jev616rxtcwtzl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Amr F.Nagy</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144082</id>
    <revision>
      <id>611437</id>
      <timestamp>2022-08-16T22:20:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="235" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Amr F.Nagy}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 22:20, 16 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>f6udcjez4lxcod8nilvzsgbe4bxdipz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144083</id>
    <revision>
      <id>611438</id>
      <timestamp>2022-08-17T00:30:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Simranjeet Sidhu</username>
        <id>8945</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1103430717|Shyraa Roy]]&quot; ਸਫ਼ੇ ਨੂੰ ਅਨੁਵਾਦ ਕਰਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20630" xml:space="preserve">
{{ਜਾਣਕਾਰੀਡੱਬਾ ਸੰਗੀਤ ਕਲਾਕਾਰ|Name=Shyraa Roy|image=|caption=&lt;nowiki&gt;Shyraa during Miss Pakistan Beauty Pageant]]&lt;/nowiki&gt;|birth_date={{Birth date and age|df=yes|1995|10|25}}|birth_place=[[Dubai]], [[UAE]]|Origin=[[Sialkot]], [[Punjab, Pakistan|Punjab]], [[Pakistan]]|Genre=[[Playback singer|Playback Singer]], [[Pop music|Pop]], [[Fusion genre|Fusion]]|Occupation=Beauty Queen, Singer, Actress|website=www.shyraaroy.com|Years_active=2018 - [[present]]|Label=[[ARY Films]], [[Zee Music Company]]}}
[[Category:Articles with short description]]
[[Category:Short description is different from Wikidata]]
[[Category:Articles with hCards]]

'''ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ''' ( [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]], {{ਉਰਦੂ|{{Nastaliq|شاعرہ رائے}}}}   ਰਾਏ ) [[ਦੁਬਈ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਗਾਇਕ, ਅਦਾਕਾਰਾ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਹੈ। ਉਹ 2021 ਅਤੇ 2022 ਲਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਤਾਜ ਪਹਿਨਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ''ਮਿਸ ਟ੍ਰਾਂਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ'' ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://images.dawn.com/news/1189978/becoming-miss-trans-pakistan-turned-shyraa-roys-life-around-and-she-wants-the-same-for-her-community|title=Becoming Miss Trans Pakistan turned Shyraa Roy's life around and she wants the same for her community|date=23 April 2022}}&lt;/ref&gt;

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ==
ਰਾਏ ਦਾ ਜਨਮ 25 ਅਕਤੂਬਰ 1995 ਨੂੰ [[ਸਿਆਲਕੋਟ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਮੁਸਲਮਾਨ|ਮੁਸਲਿਮ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਅਨਵਰ ਰਫੀ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ ਜੋ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਪ੍ਰਸਿੱਧ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ|ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]] ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ। 26 ਸਤੰਬਰ 2020 ਨੂੰ ਰਾਏ ਨੇ ਇੰਡੀਪੈਂਡਟ ਉਰਦੂ&lt;ref&gt;{{Citation|title=I changed my Gender says Pakistani singer Shyraa Roy{{!}} انڈپینڈنٹ اردو|url=https://www.youtube.com/watch?v=wKCWYB0vrdc|language=en|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਨੂੰ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਲਿੰਗ ਡਿਸਫੋਰਿਕ [[ਟਰਾਂਸ ਔਰਤ|ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਔਰਤ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://runwaypakistan.com/mohsin-abbas-and-transwoman-shyraa-roy-collaborate-on-new-song/|title=Mohsin Abbas and Transwoman Shyraa Roy Collaborate on New Song|date=3 March 2021|website=Runway Pakistan|language=en-US|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਲੋਚਨਾ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਟ੍ਰੋਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਰਾਏ ਨੇ 21 ਫਰਵਰੀ 2021 ਨੂੰ ਏਆਰਵਾਈ ਫਿਲਮਜ਼ ਲਈ ''ਕਮਲੀ'' ਨਾਮੀ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਰਿਲੀਜ਼ ਦੇ ਕੇ [[ਸਟੀਰੀਓਟਾਈਪ|ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦ]] ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.oyeyeah.com/music/shyraa-roy-and-mohsin-abbass-kamli/|title=Shyraa Roy and Mohsin Abbas's &quot;Kamli&quot;releasing on Feb 21|date=12 February 2021|website=Oyeyeah|language=en-US|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਰਾਏ ਨੇ ਧਾ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਦੁਨੀਆ ਨਾਮੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ ਰਿਲੀਜ਼ ਕਰਕੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਰੁਝਾਨ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੂਰੀ ਲੰਬਾਈ ਵਾਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ਥੀਏਟਰਿਕ ਰਿਲੀਜ਼ ਵਾਂਗ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਕਰਕੇ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.oyeyeah.com/music/shyraa-roy-sets-up-a-benchmark-with-duniya-premiere/|title=Shyraa Roy sets up a benchmark with Duniya premiere|last=NewsDesk|date=20 November 2021|website=Oyeyeah|language=en-US|access-date=2 December 2021}}&lt;/ref&gt;

== ਕਰੀਅਰ ==

=== ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ===
25 ਮਈ 2021 ਨੂੰ, ਰਾਏ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.newsweek.com/change-really-air-pakistans-transgender-community-opinion-1600557|title=Is change really in the air for Pakistan's transgender community? &amp;#124; Opinion|date=15 June 2021|website=[[Newsweek]]}}&lt;/ref&gt; ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਵਿਸ ਲੌਂਜ ਵਿੱਚ &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.itssouthasian.com/shyraa-roy-miss-trans-pakistan-2021/|title=Shyraa Roy, Miss Trans Pakistan 2021|date=22 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://en.baaghitv.com/model-and-singer-shyraa-roy-selected-as-pakistans-first-miss-trans-beauty-queen/|title=Model and singer Shyraa Roy selected as Pakistan's first Miss Trans Beauty Queen|date=26 May 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.news18.com/news/movies/didnt-have-money-even-for-2-meals-says-two-time-miss-trans-queen-winner-shyraa-roy-4749413.html|title=Didn't Have Money Even For 2 Meals, Says Two-time Miss Trans Queen Winner Shyraa Roy|date=8 February 2022|website=News18|language=en|access-date=8 February 2022}}&lt;/ref&gt; ਦਾ ਤਾਜ ਪਹਿਨਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗਿਤਾ ਮਿਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਲਡ ਲਈ ਇੱਕ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ 2021 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗਿਤਾ [[ਟਰਾਂਸ ਔਰਤ]] ਲਈ ਖੁੱਲੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਤਾਜ ਪਹਿਨਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਟਰਾਂਸ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://dailyoutcome.pk/sialkot-born-singer-actress-shyraa-becomes-first-miss-trans-pakistan/|title=Sialkot Born Singer Actress Shyraa Becomes First Miss Trans Pakistan &amp;#124; Daily Outcome|date=24 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਔਰਤ ਵਜੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚਿਆ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.pageantcircle.com/2021/05/miss-trans-pakistan-2021-is-shyraa-roy.html|title=Miss Trans Pakistan 2021 is Shyraa Roy}}&lt;/ref&gt; ਅਰੀਜ ਚੌਧਰੀ, ਸਾਬਕਾ ਮਿਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਲਡ 2020, ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ,&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://en.baaghitv.com/model-and-singer-shyraa-roy-selected-as-pakistans-first-miss-trans-beauty-queen/|title=Model and singer Shyraa Roy selected as Pakistan's first Miss Trans Beauty Queen|date=26 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ ਦਾ ਤਾਜ ਪਹਿਨਾਇਆ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.dissdash.com/2021/05/26/on-a-positive-note-in-2021-pakistan-breaks-stereotypes-with-first-transgender-beauty-pageant%E2%80%A8/|title=On A Positive Note In 2021 - Pakistan Breaks Stereotypes With First Transgender Beauty Pageant|last=Tariq|first=Maryam|date=26 May 2021|work=DissDash|access-date=16 May 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.thequint.com/voices/lgbt/miss-trans-pakistan-shyraa-roy-interview-life-in-pakistan|title='I Was Kicked Out Of An Uber Just Because of My Gender': Miss Trans Pakistan|last=Dhar|first=Abira|date=2022-06-23|website=TheQuint|language=en|access-date=2022-06-23}}&lt;/ref&gt; 31 ਜਨਵਰੀ 2022 ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ ਨੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਅਲਾਦੀਨ ਲੌਂਜ ਵਿੱਚ 20ਵੇਂ ਸਲਾਨਾ ਮਿਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਐਵਾਰਡ ਸਮਾਰੋਹ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਵੈਂਟ ਵਿੱਚ [[ਫ਼ੈਸਲਾਬਾਦ|ਫੈਸਲਾਬਾਦ]] ਤੋਂ ਮਿਸਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਲਡ 2022 ਨਿਦਾ ਖਾਨ ਅਤੇ ਮਿਸਟਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਲਡ ਅਤਾਉੱਲਾ ਗੁੱਜਰ ਨੂੰ ਤਾਜ ਪਹਿਨਾਇਆ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://tribune.com.pk/story/2341611/miss-pakistan-universal-mr-pakistan-global-crowned-in-lahore|title=Miss Pakistan Universal, Mr Pakistan Global crowned in Lahore|date=2 February 2022|website=The Express Tribune|language=en|access-date=4 February 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.aajtak.in/lifestyle/fashion/story/miss-pakistan-universal-2022-dr-shafaq-akhtar-and-pakistans-first-miss-trans-beauty-queen-shaira-rai-tlif-1405201-2022-02-04|title=इस लेडी डॉक्टर ने जीता Miss Pakistan Universal 2022 का खिताब, खूबसूरती के कायल हुए लोग|website=आज तक|language=hi|access-date=4 February 2022}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://zeenews.india.com/gujarati/world/miss-pakistan-universal-2022-dr-shafaq-akhtar-and-pakistans-first-miss-trans-beauty-queen-shaira-rai-196017|title=આ લેડી ડોક્ટરે જીત્યો Miss Pakistan Universal 2022 નો ખિતાબ, સુંદરતા જોઈ સો કોઈ ઘાયલ|date=4 February 2022|website=Zee News Gujarati|language=en|access-date=4 February 2022}}&lt;/ref&gt;

=== ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ===
ਸ਼ਾਇਰਾ ਇੱਕ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਵੇਂ ਕਿ &lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwVQ&quot;&gt;ਅਕਸ&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;, &lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwVw&quot;&gt;ਮੋਹਜੋਦਾੜੋ&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt; ਵਿੱਚ ਮੋਹਿਨੀ &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.bolnews.com/latest/2022/05/shyra-roy-a-pakistani-transgender-woman-discusses-her-experience-working-with-hrithik-roshan/|title=Shyra Roy discusses her experience working with Hrithik Roshan|date=2022-05-26|website=BOL News|language=en-US|access-date=2022-05-28}}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ ''ਸਾਹੋ'' ਵਿੱਚ ਨਤਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਨਜ਼ਰ ਆਈ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.thenews.com.pk/magazine/us/780707-shyraa-roy-dazzling-and-fascinating|title=Shyraa Roy – Dazzling and fascinating|last=Desk|first=U. S.|website=www.thenews.com.pk|language=en|access-date=8 February 2021}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 2020 ਵਿੱਚ &quot;ਰਾਤ, ਕਮਲੀ&quot; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.parhlo.com/transgender-singer-shyraa-roy/|title='I Changed My Gender From Male To Female &amp; It Was Not Easy' - The Complete Story of Actress Shyraa Roy|last=Suleman|first=Sadiq|date=5 October 2020|website=Parhlo|language=en-US|access-date=8 October 2020}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/music/shyraa-roy-intends-collaborating-with-shreya-ghosal/articleshow/78337726.cms|title=Shyraa Roy intends collaborating with Shreya Ghosal - Times of India|website=The Times of India|language=en|access-date=26 September 2020}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://cutacut.com/2020/10/23/singer-shyraa-roy-gears-up-for-music-video-kamli/|title=Singer Shyraa Roy gears up for music video, 'Kamli'|last=Shabbir|first=Buraq|date=23 October 2020|website=cutacut|language=en-US|access-date=23 October 2020}}&lt;/ref&gt; ਵਰਗੇ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਗਲਜ਼ ਗਾਏ ਅਤੇ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਪ੍ਰਾਈਮ ਲਈ ''ਹੈਲੋ ਸ਼ਬਨਮ'' ਦੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਬਣ ਗਈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.desiblitz.com/content/hello-shabnam-shyraa-roy-talks-about-cybercrime-telefilm|title=Hello Shabnam: Shyraa Roy talks about Cybercrime Telefilm|date=10 June 2020|website=DESIblitz|language=en|access-date=10 June 2020}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 2020 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਗਾਇਕ ਮੋਹਸਿਨ ਅੱਬਾਸ ਹੈਦਰ ਨਾਲ ਇੱਕ ਡੁਏਟ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://nation.com.pk/09-Oct-2020/singer-shyraa-roy-shoots-her-track-kamli-featuring-mohsin-abbas|title=Singer Shyraa Roy shoots her track Kamli featuring Mohsin Abbas|date=9 October 2020|website=The Nation|language=en|access-date=10 October 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://en.dailypakistan.com.pk/23-Apr-2020/mohsin-abbas-haider-shyraa-roy-to-release-kamli-right-after-the-lockdown|title=Mohsin Abbas Haider &amp; Shyraa Roy's 'Kamli' is all set release after lockdown!|date=23 April 2020|website=Daily Pakistan Global|language=en|access-date=7 May 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.fhmpakistan.com/grapevine/shyraa-roy-appear-music-video-mohsin-abbas-haider/|title=Shyraa Roy to appear in music Single with Mohsin Abbas Haider|last=Tirmizi|first=Yumna|date=4 April 2020|website=FHM Pakistan|language=en-US|access-date=7 May 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.radioandmusic.com/entertainment/editorial/news/201008-indian-musician-shyraa-roy-ropes|title=Indian Musician Shyraa Roy ropes in International star Mohsin Abbas haider for her big budget upcoming song &quot;Kamli&quot;|website=www.radioandmusic.com|language=en|access-date=8 October 2020}}&lt;/ref&gt;

== ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ ==
{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot;
!ਫ਼ਿਲਮ
! ਭੂਮਿਕਾ
! ਭੂਮਿਕਾ
| '''ਨੋਟਸ'''
|-
| 2016
| &lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwhQ&quot;&gt;ਮੋਹੇਂਜੋ ਦਾੜੋ&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;
| ਮੋਹਿਨੀ
| ਕੈਮਿਓ
|-
| 2018
| ''ਅਕਸ''
| ਸਾਨੀਆ
| ਡੈਬਿਊ ਫ਼ਿਲਮ
|-
| 2019
| ''ਸਾਹੋ''
| ਨਤਾਸ਼ਾ
| ਕੈਮਿਓ
|-
| 2020
| ਸਟ੍ਰੀਟ ਡਾਂਸਰ 3D
| ਰੋਕਸੇਨ
| ਕੈਮਿਓ
|-
| rowspan=&quot;1&quot; | 2020
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;background:#ffc;&quot; | ''ਹੈਲੋ ਸ਼ਬਨਮ''
| ਹਿਨਾ/ਸ਼ਬਨਮ
| ਫ਼ਿਲਮਾਂਕਣ
|-
| 2021
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;background:#ffc;&quot; | ''ਇਸ਼ਕ-ਏ-ਆਤਿਸ਼''
| ਆਤਿਸ਼
| ਪੂਰਵ-ਉਤਪਾਦਨ
|}

== ਡਿਸਕੋਗ੍ਰਾਫੀ ==

=== ਸਾਊਂਡਟ੍ਰੈਕ ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ਸਾਲ
! ਗੀਤ
! ਸਿਰਲੇਖ
! ਕੰਪੋਜ਼ਰ
! ਸਹਿ-ਗਾਇਕ
|-
| 2018
| &quot;ਐਕਸ ਟਾਈਟਲ&quot;
| ਅਕਸ
| ਅਸੀਮ ਸਾਦੀ
| ਬੁਸ਼ਰਾ ਬਰਡੇ
|-
| 2018
| &quot;ਜੀਨੇ ਲਗਾ&quot;
| ਅਕਸ
| ਅਸੀਮ ਸਾਦੀ
| ਜੈਰਾਜ ਜਗਤਾ
|-
| 2019
| &quot;ਜਲਤੇ ਭੁਜਤੇ&quot;
| ਗੋਸਟ
| ਅਰਕੋ, ਆਦਿਤਿਆ ਦੇਵ
|
|-
| 2020
| &quot;ਯੇ ਪਿਆਰ ਹੋ ਨਾ ਖ਼ਤਮ&quot;
| ਜ਼ਖਮੀ
| ਹਰੀਸ਼ ਸਗਾਣੇ
| ਯਾਸੀਰ ਦੇਸਾਈ
|}
'''&lt;big&gt;ਸਿੰਗਲਜ਼&lt;/big&gt;'''
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ਸਾਲ
! ਗੀਤ
! ਸਹਿ-ਗਾਇਕ
! ਨੋਟਸ
|-
| 2019
| &quot;ਰਾਤ&quot;
| ਅਰਕੋ
| ਐਲਬਮ ''ਘੋਸਟ'' ਤੋਂ
|-
| 2020
| &quot;ਅਸਮਾ&quot;
|
| ਐਲਬਮ &quot; ''ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ ਕੁਆਰੰਟੀਨ ਵਿੱਚ&quot;''
|-
| 2020
| &quot;ਓ ਯਾਰਾ&quot;
|
| ਐਲਬਮ &quot; ''ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ ਕੁਆਰੰਟੀਨ ਵਿੱਚ&quot;''
|-
| 2020
| &quot;ਸੇਨਸੇਸਨਲ  ਆਈਜ&quot;
| ਡੈਪਸਟਾਰ ਅਮੀਗੋ
| ਜੈਬਰਗਵੀ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ
|-
| 2020
| &quot;ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ&quot;
| ਅਸਦ ਰਜ਼ਾਕ
| ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਲਈ ਨਿਰਮਾਤਾ
|-
| 2021
| &quot;ਕਮਲੀ&quot;
| ਮੋਹਸਿਨ ਅੱਬਾਸ ਹੈਦਰ
| ਏਆਰਵਾਈ ਫਿਲਮਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤਾ ਚਾਰਟਬਸਟਰ ਗੀਤ &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.urdupoint.com/en/showbiz/big-break-for-shyraa-roy-a-dubai-based-sing-909166.html|title=Big Break For Shyraa Roy - A Dubai Based Singer|website=UrduPoint|language=en|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://galaxylollywood.com/2020/10/10/mohsin-shyraa-collaboration-kamli/|title=Mohsin Abbas Haider And Shyraa Roy Go 'Kamli' With Their Collaboration|last=Akbar|first=Hammad|date=10 October 2020|website=Galaxy Lollywood|language=en-US|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.oyeyeah.com/music/aspiring-artist-shyraa-roy-collaborates-with-mohsin-abbas-haider/|title=Aspiring Artist Shyraa Roy Collaborates with Mohsin Abbas Haider|date=11 April 2020|website=Oyeyeah|language=en-US|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021
| &quot;ਗ੍ਰੇਟਰ ਸਫਰ ਸਮਟਾਈਮਜ&quot;
| ਆਸਕਰ ਓਘਨੇਕਰਗ
| ਨਾਈਜੀਰੀਅਨ ਨਾਲ ਪਹਿਲਾ ਰੈਪ ਟਰੈਕ
|-
| 2021
| &quot;ਮਾਹੀਆ&quot;
| ਮੁਜਾਹਿਦ ਬੇਗ
| ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਕੰਪਨੀ ਲਈ ਪ੍ਰੋਡਿਊਸਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ
|-
| 2021
| &quot;ਦੁਨੀਆ&quot;
| [[ਕਾਸ਼ਿਫ ਅਲੀ|ਕਾਸ਼ਿਫ ਅਲੀ ਬੱਬਰ]]
| ਰਾਏ ਮੋਸ਼ਨ ਪਿਕਚਰਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.thenews.com.pk/tns/detail/884031-shyraa-roy-blazing-a-trail|title=Shyraa Roy: blazing a trail {{!}} Instep {{!}} thenews.com.pk|website=www.thenews.com.pk|language=en|access-date=23 September 2021}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://magtheweekly.com/detail/13437-shyraa-roy-and-kashif-alis-duniya-is-an-upcoming-release-to-look-forward-to|title=Shyraa Roy and Kashif Ali's 'Duniya' is an upcoming release to look forward to {{!}} Fab Fun Find - MAG THE WEEKLY|website=magtheweekly.com|language=en|access-date=23 November 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2022
| &quot;ਕਰੀਬ ਆਓ&quot;
|
| ਅਧਿਆਇ 1 - ਆਡੀਓ ਰਿਲੀਜ਼
|-
| 2022
| &quot;ਦਿਲਦਾਰੀਆ&quot;
|
| ਐਨੀਮੇਟਡ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ
|}

=== ਕਵਰ ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ਸਾਲ
! ਗੀਤ
|-
| 2019
| &quot;ਤੁਮ ਹੀ ਆਨਾ&quot;
|-
| 2020
| &quot;ਕੌਣ ਤੁਝੇ&quot;
|-
| 2020
| &quot;ਚਿੱਠੀ ਨਾ ਕੋਈ ਸੰਦੇਸ਼&quot;
|-
| 2021
| &quot;ਦਿਲ ਕੋ ਕਰਾਰ ਆਇਆ&quot;
|}

== ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ==
{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot;
!ਸਾਲ
! ਅਵਾਰਡ
! ਸ਼੍ਰੇਣੀ
! ਕੰਮ
! ਨਤੀਜਾ
! ਰੈਫ
|-
| 2020
| ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕ੍ਰੀਨ ਅਵਾਰਡ
| ਵਧੀਆ ਗੀਤ
| ''ਰਾਤ (ਇਕੱਲਾ)'' |{{Nom}}
|
|-
| 2021
| [[ਕਾਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ|ਕਾਨਸ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
| ਸੰਗੀਤਕ ਲਘੂ ਫ਼ਿਲਮ
| ''ਕਮਲੀ''
| ਚੁਣਿਆ ਹੋਇਆ
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.oyeyeah.com/entertainment/shyraa-roys-kamli-reaches-cannes-short-film-festival/|title=Shyraa Roy's Kamli Reaches Cannes Short Film Festival|date=7 April 2021|website=Oyeyeah|language=en-US|access-date=12 April 2021}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://magtheweekly.com/detail/11901-shyraa-roy-and-mohsin-abbas-haiders-kamli-gets-selected-for-cannes-short-film-festival|title=Shyraa Roy and Mohsin Abbas Haider's 'Kamli' gets selected for Cannes Short Film Festival {{!}} Fab Fun Find - MAG THE WEEKLY|website=magtheweekly.com|language=en|access-date=6 May 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021
| ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਆਈਕੋਨਿਕ ਅਵਾਰਡ
| ਸਰਵੋਤਮ ਗਾਇਕਾ (ਮਹਿਲਾ)
| ''ਗਾਇਕ'' |{{Nom}}
|
|-
| 2022
| 20ਵੀਂ ਅਨਵਰਸਰੀ ਮਿਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ
| ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ
| ''ਸੁੰਦਰਤਾ ਰਾਣੀ''|{{Won}}
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://dailytimes.com.pk/879741/miss-pakistan-universal-and-mr-pakistan-global-crowned/|title=Miss Pakistan Universal and Mr Pakistan Global crowned|date=3 February 2022|website=Daily Times|language=en-US|access-date=4 February 2022}}&lt;/ref&gt;
|}

== ਹਵਾਲੇ ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;

== ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ ==

* {{IMDB name|11361804}}
* {{Facebook|shyraaroy}}
* [https://twitter.com/shyraaroy Shyraa Roy] on [[ਟਵਿਟਰ|Twitter]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1995]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>8y5qk9e0ez6lro7o3dkytc9vg78nnz8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>611439</id>
      <parentid>611438</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T00:44:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Simranjeet Sidhu</username>
        <id>8945</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20813" xml:space="preserve">{{Infobox musical artist
| name             = ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ
| image            = 
| caption          = &lt;nowiki&gt;ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ ਇਕ ਸੁੰਦਰਤਾ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੌਰਾਨ&lt;/nowiki&gt;
| native_name      = شاعرہ رائے‎
| birth_date       = {{Birth date and age|df=yes|1995|10|25}}
| birth_place      = [[ਦੁਬਈ]], ਯੂ.ਏ.ਈ.
| origin           = [[ਸਿਆਲਕੋਟ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]]
| genre            = ਪਲੇਅਬੈਕ, ਪੋਪ,
| occupation       = ਬਿਊਟੀ ਕੁਈਨ, ਗਾਇਕ, ਅਦਾਕਾਰਾ
| website          = www.shyraaroy.com
| years_active      = 2018 - ਮੌਜੂਦਾ
| label            = ਐਰੀ ਫ਼ਿਲਮਜ਼, ਜੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ
}}

'''ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ''' ( [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]], {{ਉਰਦੂ|{{Nastaliq|شاعرہ رائے}}}} ਰਾਏ) [[ਦੁਬਈ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਗਾਇਕ, ਅਦਾਕਾਰਾ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਹੈ। ਉਹ 2021 ਅਤੇ 2022 ਲਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਤਾਜ ਪਹਿਨਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ''ਮਿਸ ਟ੍ਰਾਂਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ'' ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://images.dawn.com/news/1189978/becoming-miss-trans-pakistan-turned-shyraa-roys-life-around-and-she-wants-the-same-for-her-community|title=Becoming Miss Trans Pakistan turned Shyraa Roy's life around and she wants the same for her community|date=23 April 2022}}&lt;/ref&gt;

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ==
ਰਾਏ ਦਾ ਜਨਮ 25 ਅਕਤੂਬਰ 1995 ਨੂੰ [[ਸਿਆਲਕੋਟ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਮੁਸਲਮਾਨ|ਮੁਸਲਿਮ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਅਨਵਰ ਰਫੀ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ ਜੋ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਪ੍ਰਸਿੱਧ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ|ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]] ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ। 26 ਸਤੰਬਰ 2020 ਨੂੰ ਰਾਏ ਨੇ ਇੰਡੀਪੈਂਡਟ ਉਰਦੂ&lt;ref&gt;{{Citation|title=I changed my Gender says Pakistani singer Shyraa Roy{{!}} انڈپینڈنٹ اردو|url=https://www.youtube.com/watch?v=wKCWYB0vrdc|language=en|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਨੂੰ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਲਿੰਗ ਡਿਸਫੋਰਿਕ [[ਟਰਾਂਸ ਔਰਤ|ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਔਰਤ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://runwaypakistan.com/mohsin-abbas-and-transwoman-shyraa-roy-collaborate-on-new-song/|title=Mohsin Abbas and Transwoman Shyraa Roy Collaborate on New Song|date=3 March 2021|website=Runway Pakistan|language=en-US|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਲੋਚਨਾ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਟ੍ਰੋਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਰਾਏ ਨੇ 21 ਫਰਵਰੀ 2021 ਨੂੰ ਏਆਰਵਾਈ ਫਿਲਮਜ਼ ਲਈ ''ਕਮਲੀ'' ਨਾਮੀ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਰਿਲੀਜ਼ ਦੇ ਕੇ [[ਸਟੀਰੀਓਟਾਈਪ|ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦ]] ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.oyeyeah.com/music/shyraa-roy-and-mohsin-abbass-kamli/|title=Shyraa Roy and Mohsin Abbas's &quot;Kamli&quot;releasing on Feb 21|date=12 February 2021|website=Oyeyeah|language=en-US|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਰਾਏ ਨੇ ਧਾ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਦੁਨੀਆ ਨਾਮੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ ਰਿਲੀਜ਼ ਕਰਕੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਰੁਝਾਨ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੂਰੀ ਲੰਬਾਈ ਵਾਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ਥੀਏਟਰਿਕ ਰਿਲੀਜ਼ ਵਾਂਗ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਕਰਕੇ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.oyeyeah.com/music/shyraa-roy-sets-up-a-benchmark-with-duniya-premiere/|title=Shyraa Roy sets up a benchmark with Duniya premiere|last=NewsDesk|date=20 November 2021|website=Oyeyeah|language=en-US|access-date=2 December 2021}}&lt;/ref&gt;

== ਕਰੀਅਰ ==

=== ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ===
25 ਮਈ 2021 ਨੂੰ, ਰਾਏ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.newsweek.com/change-really-air-pakistans-transgender-community-opinion-1600557|title=Is change really in the air for Pakistan's transgender community? &amp;#124; Opinion|date=15 June 2021|website=[[Newsweek]]}}&lt;/ref&gt; ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਵਿਸ ਲੌਂਜ ਵਿੱਚ &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.itssouthasian.com/shyraa-roy-miss-trans-pakistan-2021/|title=Shyraa Roy, Miss Trans Pakistan 2021|date=22 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://en.baaghitv.com/model-and-singer-shyraa-roy-selected-as-pakistans-first-miss-trans-beauty-queen/|title=Model and singer Shyraa Roy selected as Pakistan's first Miss Trans Beauty Queen|date=26 May 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.news18.com/news/movies/didnt-have-money-even-for-2-meals-says-two-time-miss-trans-queen-winner-shyraa-roy-4749413.html|title=Didn't Have Money Even For 2 Meals, Says Two-time Miss Trans Queen Winner Shyraa Roy|date=8 February 2022|website=News18|language=en|access-date=8 February 2022}}&lt;/ref&gt; ਦਾ ਤਾਜ ਪਹਿਨਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗਿਤਾ ਮਿਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਲਡ ਲਈ ਇੱਕ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ 2021 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗਿਤਾ [[ਟਰਾਂਸ ਔਰਤ]] ਲਈ ਖੁੱਲੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਤਾਜ ਪਹਿਨਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਟਰਾਂਸ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://dailyoutcome.pk/sialkot-born-singer-actress-shyraa-becomes-first-miss-trans-pakistan/|title=Sialkot Born Singer Actress Shyraa Becomes First Miss Trans Pakistan &amp;#124; Daily Outcome|date=24 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਔਰਤ ਵਜੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚਿਆ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.pageantcircle.com/2021/05/miss-trans-pakistan-2021-is-shyraa-roy.html|title=Miss Trans Pakistan 2021 is Shyraa Roy}}&lt;/ref&gt; ਅਰੀਜ ਚੌਧਰੀ, ਸਾਬਕਾ ਮਿਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਲਡ 2020, ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ,&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://en.baaghitv.com/model-and-singer-shyraa-roy-selected-as-pakistans-first-miss-trans-beauty-queen/|title=Model and singer Shyraa Roy selected as Pakistan's first Miss Trans Beauty Queen|date=26 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ ਦਾ ਤਾਜ ਪਹਿਨਾਇਆ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.dissdash.com/2021/05/26/on-a-positive-note-in-2021-pakistan-breaks-stereotypes-with-first-transgender-beauty-pageant%E2%80%A8/|title=On A Positive Note In 2021 - Pakistan Breaks Stereotypes With First Transgender Beauty Pageant|last=Tariq|first=Maryam|date=26 May 2021|work=DissDash|access-date=16 May 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.thequint.com/voices/lgbt/miss-trans-pakistan-shyraa-roy-interview-life-in-pakistan|title='I Was Kicked Out Of An Uber Just Because of My Gender': Miss Trans Pakistan|last=Dhar|first=Abira|date=2022-06-23|website=TheQuint|language=en|access-date=2022-06-23}}&lt;/ref&gt; 31 ਜਨਵਰੀ 2022 ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ ਨੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਅਲਾਦੀਨ ਲੌਂਜ ਵਿੱਚ 20ਵੇਂ ਸਲਾਨਾ ਮਿਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਐਵਾਰਡ ਸਮਾਰੋਹ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਵੈਂਟ ਵਿੱਚ [[ਫ਼ੈਸਲਾਬਾਦ|ਫੈਸਲਾਬਾਦ]] ਤੋਂ ਮਿਸਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਲਡ 2022 ਨਿਦਾ ਖਾਨ ਅਤੇ ਮਿਸਟਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਲਡ ਅਤਾਉੱਲਾ ਗੁੱਜਰ ਨੂੰ ਤਾਜ ਪਹਿਨਾਇਆ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://tribune.com.pk/story/2341611/miss-pakistan-universal-mr-pakistan-global-crowned-in-lahore|title=Miss Pakistan Universal, Mr Pakistan Global crowned in Lahore|date=2 February 2022|website=The Express Tribune|language=en|access-date=4 February 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.aajtak.in/lifestyle/fashion/story/miss-pakistan-universal-2022-dr-shafaq-akhtar-and-pakistans-first-miss-trans-beauty-queen-shaira-rai-tlif-1405201-2022-02-04|title=इस लेडी डॉक्टर ने जीता Miss Pakistan Universal 2022 का खिताब, खूबसूरती के कायल हुए लोग|website=आज तक|language=hi|access-date=4 February 2022}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://zeenews.india.com/gujarati/world/miss-pakistan-universal-2022-dr-shafaq-akhtar-and-pakistans-first-miss-trans-beauty-queen-shaira-rai-196017|title=આ લેડી ડોક્ટરે જીત્યો Miss Pakistan Universal 2022 નો ખિતાબ, સુંદરતા જોઈ સો કોઈ ઘાયલ|date=4 February 2022|website=Zee News Gujarati|language=en|access-date=4 February 2022}}&lt;/ref&gt;

=== ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ===
ਸ਼ਾਇਰਾ ਇੱਕ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਵੇਂ ਕਿ &lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwVQ&quot;&gt;ਅਕਸ&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;, &lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwVw&quot;&gt;ਮੋਹਜੋਦਾੜੋ&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt; ਵਿੱਚ ਮੋਹਿਨੀ &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.bolnews.com/latest/2022/05/shyra-roy-a-pakistani-transgender-woman-discusses-her-experience-working-with-hrithik-roshan/|title=Shyra Roy discusses her experience working with Hrithik Roshan|date=2022-05-26|website=BOL News|language=en-US|access-date=2022-05-28}}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ ''ਸਾਹੋ'' ਵਿੱਚ ਨਤਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਨਜ਼ਰ ਆਈ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.thenews.com.pk/magazine/us/780707-shyraa-roy-dazzling-and-fascinating|title=Shyraa Roy – Dazzling and fascinating|last=Desk|first=U. S.|website=www.thenews.com.pk|language=en|access-date=8 February 2021}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 2020 ਵਿੱਚ &quot;ਰਾਤ, ਕਮਲੀ&quot; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.parhlo.com/transgender-singer-shyraa-roy/|title='I Changed My Gender From Male To Female &amp; It Was Not Easy' - The Complete Story of Actress Shyraa Roy|last=Suleman|first=Sadiq|date=5 October 2020|website=Parhlo|language=en-US|access-date=8 October 2020}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/music/shyraa-roy-intends-collaborating-with-shreya-ghosal/articleshow/78337726.cms|title=Shyraa Roy intends collaborating with Shreya Ghosal - Times of India|website=The Times of India|language=en|access-date=26 September 2020}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://cutacut.com/2020/10/23/singer-shyraa-roy-gears-up-for-music-video-kamli/|title=Singer Shyraa Roy gears up for music video, 'Kamli'|last=Shabbir|first=Buraq|date=23 October 2020|website=cutacut|language=en-US|access-date=23 October 2020}}&lt;/ref&gt; ਵਰਗੇ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਗਲਜ਼ ਗਾਏ ਅਤੇ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਪ੍ਰਾਈਮ ਲਈ ''ਹੈਲੋ ਸ਼ਬਨਮ'' ਦੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਬਣ ਗਈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.desiblitz.com/content/hello-shabnam-shyraa-roy-talks-about-cybercrime-telefilm|title=Hello Shabnam: Shyraa Roy talks about Cybercrime Telefilm|date=10 June 2020|website=DESIblitz|language=en|access-date=10 June 2020}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 2020 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਗਾਇਕ ਮੋਹਸਿਨ ਅੱਬਾਸ ਹੈਦਰ ਨਾਲ ਇੱਕ ਡੁਏਟ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://nation.com.pk/09-Oct-2020/singer-shyraa-roy-shoots-her-track-kamli-featuring-mohsin-abbas|title=Singer Shyraa Roy shoots her track Kamli featuring Mohsin Abbas|date=9 October 2020|website=The Nation|language=en|access-date=10 October 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://en.dailypakistan.com.pk/23-Apr-2020/mohsin-abbas-haider-shyraa-roy-to-release-kamli-right-after-the-lockdown|title=Mohsin Abbas Haider &amp; Shyraa Roy's 'Kamli' is all set release after lockdown!|date=23 April 2020|website=Daily Pakistan Global|language=en|access-date=7 May 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.fhmpakistan.com/grapevine/shyraa-roy-appear-music-video-mohsin-abbas-haider/|title=Shyraa Roy to appear in music Single with Mohsin Abbas Haider|last=Tirmizi|first=Yumna|date=4 April 2020|website=FHM Pakistan|language=en-US|access-date=7 May 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.radioandmusic.com/entertainment/editorial/news/201008-indian-musician-shyraa-roy-ropes|title=Indian Musician Shyraa Roy ropes in International star Mohsin Abbas haider for her big budget upcoming song &quot;Kamli&quot;|website=www.radioandmusic.com|language=en|access-date=8 October 2020}}&lt;/ref&gt;

== ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ ==
{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot;
!ਫ਼ਿਲਮ
! ਭੂਮਿਕਾ
! ਭੂਮਿਕਾ
| '''ਨੋਟਸ'''
|-
| 2016
| &lt;nowiki&gt;&lt;i id=&quot;mwhQ&quot;&gt;ਮੋਹੇਂਜੋ ਦਾੜੋ&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;
| ਮੋਹਿਨੀ
| ਕੈਮਿਓ
|-
| 2018
| ''ਅਕਸ''
| ਸਾਨੀਆ
| ਡੈਬਿਊ ਫ਼ਿਲਮ
|-
| 2019
| ''ਸਾਹੋ''
| ਨਤਾਸ਼ਾ
| ਕੈਮਿਓ
|-
| 2020
| ਸਟ੍ਰੀਟ ਡਾਂਸਰ 3D
| ਰੋਕਸੇਨ
| ਕੈਮਿਓ
|-
| rowspan=&quot;1&quot; | 2020
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;background:#ffc;&quot; | ''ਹੈਲੋ ਸ਼ਬਨਮ''
| ਹਿਨਾ/ਸ਼ਬਨਮ
| ਫ਼ਿਲਮਾਂਕਣ
|-
| 2021
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;background:#ffc;&quot; | ''ਇਸ਼ਕ-ਏ-ਆਤਿਸ਼''
| ਆਤਿਸ਼
| ਪੂਰਵ-ਉਤਪਾਦਨ
|}

== ਡਿਸਕੋਗ੍ਰਾਫੀ ==

=== ਸਾਊਂਡਟ੍ਰੈਕ ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ਸਾਲ
! ਗੀਤ
! ਸਿਰਲੇਖ
! ਕੰਪੋਜ਼ਰ
! ਸਹਿ-ਗਾਇਕ
|-
| 2018
| &quot;ਐਕਸ ਟਾਈਟਲ&quot;
| ਅਕਸ
| ਅਸੀਮ ਸਾਦੀ
| ਬੁਸ਼ਰਾ ਬਰਡੇ
|-
| 2018
| &quot;ਜੀਨੇ ਲਗਾ&quot;
| ਅਕਸ
| ਅਸੀਮ ਸਾਦੀ
| ਜੈਰਾਜ ਜਗਤਾ
|-
| 2019
| &quot;ਜਲਤੇ ਭੁਜਤੇ&quot;
| ਗੋਸਟ
| ਅਰਕੋ, ਆਦਿਤਿਆ ਦੇਵ
|
|-
| 2020
| &quot;ਯੇ ਪਿਆਰ ਹੋ ਨਾ ਖ਼ਤਮ&quot;
| ਜ਼ਖਮੀ
| ਹਰੀਸ਼ ਸਗਾਣੇ
| ਯਾਸੀਰ ਦੇਸਾਈ
|}
'''&lt;big&gt;ਸਿੰਗਲਜ਼&lt;/big&gt;'''
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ਸਾਲ
! ਗੀਤ
! ਸਹਿ-ਗਾਇਕ
! ਨੋਟਸ
|-
| 2019
| &quot;ਰਾਤ&quot;
| ਅਰਕੋ
| ਐਲਬਮ ''ਘੋਸਟ'' ਤੋਂ
|-
| 2020
| &quot;ਅਸਮਾ&quot;
|
| ਐਲਬਮ &quot; ''ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ ਕੁਆਰੰਟੀਨ ਵਿੱਚ&quot;''
|-
| 2020
| &quot;ਓ ਯਾਰਾ&quot;
|
| ਐਲਬਮ &quot; ''ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ ਕੁਆਰੰਟੀਨ ਵਿੱਚ&quot;''
|-
| 2020
| &quot;ਸੇਨਸੇਸਨਲ  ਆਈਜ&quot;
| ਡੈਪਸਟਾਰ ਅਮੀਗੋ
| ਜੈਬਰਗਵੀ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ
|-
| 2020
| &quot;ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ&quot;
| ਅਸਦ ਰਜ਼ਾਕ
| ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਲਈ ਨਿਰਮਾਤਾ
|-
| 2021
| &quot;ਕਮਲੀ&quot;
| ਮੋਹਸਿਨ ਅੱਬਾਸ ਹੈਦਰ
| ਏਆਰਵਾਈ ਫਿਲਮਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤਾ ਚਾਰਟਬਸਟਰ ਗੀਤ &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.urdupoint.com/en/showbiz/big-break-for-shyraa-roy-a-dubai-based-sing-909166.html|title=Big Break For Shyraa Roy - A Dubai Based Singer|website=UrduPoint|language=en|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://galaxylollywood.com/2020/10/10/mohsin-shyraa-collaboration-kamli/|title=Mohsin Abbas Haider And Shyraa Roy Go 'Kamli' With Their Collaboration|last=Akbar|first=Hammad|date=10 October 2020|website=Galaxy Lollywood|language=en-US|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.oyeyeah.com/music/aspiring-artist-shyraa-roy-collaborates-with-mohsin-abbas-haider/|title=Aspiring Artist Shyraa Roy Collaborates with Mohsin Abbas Haider|date=11 April 2020|website=Oyeyeah|language=en-US|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021
| &quot;ਗ੍ਰੇਟਰ ਸਫਰ ਸਮਟਾਈਮਜ&quot;
| ਆਸਕਰ ਓਘਨੇਕਰਗ
| ਨਾਈਜੀਰੀਅਨ ਨਾਲ ਪਹਿਲਾ ਰੈਪ ਟਰੈਕ
|-
| 2021
| &quot;ਮਾਹੀਆ&quot;
| ਮੁਜਾਹਿਦ ਬੇਗ
| ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਕੰਪਨੀ ਲਈ ਪ੍ਰੋਡਿਊਸਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ
|-
| 2021
| &quot;ਦੁਨੀਆ&quot;
| [[ਕਾਸ਼ਿਫ ਅਲੀ|ਕਾਸ਼ਿਫ ਅਲੀ ਬੱਬਰ]]
| ਰਾਏ ਮੋਸ਼ਨ ਪਿਕਚਰਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.thenews.com.pk/tns/detail/884031-shyraa-roy-blazing-a-trail|title=Shyraa Roy: blazing a trail {{!}} Instep {{!}} thenews.com.pk|website=www.thenews.com.pk|language=en|access-date=23 September 2021}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://magtheweekly.com/detail/13437-shyraa-roy-and-kashif-alis-duniya-is-an-upcoming-release-to-look-forward-to|title=Shyraa Roy and Kashif Ali's 'Duniya' is an upcoming release to look forward to {{!}} Fab Fun Find - MAG THE WEEKLY|website=magtheweekly.com|language=en|access-date=23 November 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2022
| &quot;ਕਰੀਬ ਆਓ&quot;
|
| ਅਧਿਆਇ 1 - ਆਡੀਓ ਰਿਲੀਜ਼
|-
| 2022
| &quot;ਦਿਲਦਾਰੀਆ&quot;
|
| ਐਨੀਮੇਟਡ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ
|}

=== ਕਵਰ ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ਸਾਲ
! ਗੀਤ
|-
| 2019
| &quot;ਤੁਮ ਹੀ ਆਨਾ&quot;
|-
| 2020
| &quot;ਕੌਣ ਤੁਝੇ&quot;
|-
| 2020
| &quot;ਚਿੱਠੀ ਨਾ ਕੋਈ ਸੰਦੇਸ਼&quot;
|-
| 2021
| &quot;ਦਿਲ ਕੋ ਕਰਾਰ ਆਇਆ&quot;
|}

== ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ==
{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot;
!ਸਾਲ
! ਅਵਾਰਡ
! ਸ਼੍ਰੇਣੀ
! ਕੰਮ
! ਨਤੀਜਾ
! ਰੈਫ
|-
| 2020
| ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕ੍ਰੀਨ ਅਵਾਰਡ
| ਵਧੀਆ ਗੀਤ
| ''ਰਾਤ (ਇਕੱਲਾ)'' 
|{{Nom}}
|
|-
| 2021
| [[ਕਾਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ|ਕਾਨਸ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
| ਸੰਗੀਤਕ ਲਘੂ ਫ਼ਿਲਮ
| ''ਕਮਲੀ''
| ਚੁਣਿਆ ਹੋਇਆ
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.oyeyeah.com/entertainment/shyraa-roys-kamli-reaches-cannes-short-film-festival/|title=Shyraa Roy's Kamli Reaches Cannes Short Film Festival|date=7 April 2021|website=Oyeyeah|language=en-US|access-date=12 April 2021}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://magtheweekly.com/detail/11901-shyraa-roy-and-mohsin-abbas-haiders-kamli-gets-selected-for-cannes-short-film-festival|title=Shyraa Roy and Mohsin Abbas Haider's 'Kamli' gets selected for Cannes Short Film Festival {{!}} Fab Fun Find - MAG THE WEEKLY|website=magtheweekly.com|language=en|access-date=6 May 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021
| ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਆਈਕੋਨਿਕ ਅਵਾਰਡ
| ਸਰਵੋਤਮ ਗਾਇਕਾ (ਮਹਿਲਾ)
| ''ਗਾਇਕ'' 
|{{Nom}}
|
|-
| 2022
| 20ਵੀਂ ਅਨਵਰਸਰੀ ਮਿਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ
| ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ
| ''ਸੁੰਦਰਤਾ ਰਾਣੀ''
|{{Won}}
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://dailytimes.com.pk/879741/miss-pakistan-universal-and-mr-pakistan-global-crowned/|title=Miss Pakistan Universal and Mr Pakistan Global crowned|date=3 February 2022|website=Daily Times|language=en-US|access-date=4 February 2022}}&lt;/ref&gt;
|}

== ਹਵਾਲੇ ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;

== ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ ==
* {{IMDB name|11361804}}
* {{Facebook|shyraaroy}}

* [https://twitter.com/shyraaroy Shyraa Roy] on [[ਟਵਿਟਰ|Twitter]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1995]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>lc24gvf4ibns1slyeaw2s3nctz8usqw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>611440</id>
      <parentid>611439</parentid>
      <timestamp>2022-08-17T00:50:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Simranjeet Sidhu</username>
        <id>8945</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20705" xml:space="preserve">{{Infobox musical artist
| name             = ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ
| image            = 
| caption          = &lt;nowiki&gt;ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ ਇਕ ਸੁੰਦਰਤਾ ਮੁਕਾਬਲੇ ਦੌਰਾਨ&lt;/nowiki&gt;
| native_name      = شاعرہ رائے‎
| birth_date       = {{Birth date and age|df=yes|1995|10|25}}
| birth_place      = [[ਦੁਬਈ]], ਯੂ.ਏ.ਈ.
| origin           = [[ਸਿਆਲਕੋਟ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]]
| genre            = ਪਲੇਅਬੈਕ, ਪੋਪ,
| occupation       = ਬਿਊਟੀ ਕੁਈਨ, ਗਾਇਕ, ਅਦਾਕਾਰਾ
| website          = www.shyraaroy.com
| years_active      = 2018 - ਮੌਜੂਦਾ
| label            = ਐਰੀ ਫ਼ਿਲਮਜ਼, ਜੀ ਮਿਊਜ਼ਕ ਕੰਪਨੀ
}}

'''ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ''' ( [[ਪੰਜਾਬੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਪੰਜਾਬੀ]], {{ਉਰਦੂ|{{Nastaliq|شاعرہ رائے}}}} ਰਾਏ) [[ਦੁਬਈ]] ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਗਾਇਕ, ਅਦਾਕਾਰਾ ਅਤੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਹੈ। ਉਹ 2021 ਅਤੇ 2022 ਲਈ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਤਾਜ ਪਹਿਨਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ''ਮਿਸ ਟ੍ਰਾਂਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ'' ਵਜੋਂ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://images.dawn.com/news/1189978/becoming-miss-trans-pakistan-turned-shyraa-roys-life-around-and-she-wants-the-same-for-her-community|title=Becoming Miss Trans Pakistan turned Shyraa Roy's life around and she wants the same for her community|date=23 April 2022}}&lt;/ref&gt;

== ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ ==
ਰਾਏ ਦਾ ਜਨਮ 25 ਅਕਤੂਬਰ 1995 ਨੂੰ [[ਸਿਆਲਕੋਟ]], [[ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ|ਪੰਜਾਬ]], [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ [[ਮੁਸਲਮਾਨ|ਮੁਸਲਿਮ]] ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਅਨਵਰ ਰਫੀ ਦੀ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ ਜੋ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਸੰਗੀਤ ਉਦਯੋਗ 'ਤੇ ਰਾਜ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਪ੍ਰਸਿੱਧ [[ਮੁਹੰਮਦ ਰਫ਼ੀ|ਮੁਹੰਮਦ ਰਫੀ]] ਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੈ। 26 ਸਤੰਬਰ 2020 ਨੂੰ ਰਾਏ ਨੇ ਇੰਡੀਪੈਂਡਟ ਉਰਦੂ&lt;ref&gt;{{Citation|title=I changed my Gender says Pakistani singer Shyraa Roy{{!}} انڈپینڈنٹ اردو|url=https://www.youtube.com/watch?v=wKCWYB0vrdc|language=en|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਨੂੰ ਖੁਲਾਸਾ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕ ਲਿੰਗ ਡਿਸਫੋਰਿਕ [[ਟਰਾਂਸ ਔਰਤ|ਟਰਾਂਸਜੈਂਡਰ ਔਰਤ]] ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://runwaypakistan.com/mohsin-abbas-and-transwoman-shyraa-roy-collaborate-on-new-song/|title=Mohsin Abbas and Transwoman Shyraa Roy Collaborate on New Song|date=3 March 2021|website=Runway Pakistan|language=en-US|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ 'ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਆਲੋਚਨਾ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਟ੍ਰੋਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਰਾਏ ਨੇ 21 ਫਰਵਰੀ 2021 ਨੂੰ ਏਆਰਵਾਈ ਫਿਲਮਜ਼ ਲਈ ''ਕਮਲੀ'' ਨਾਮੀ ਇੱਕ ਸੰਗੀਤ ਰਿਲੀਜ਼ ਦੇ ਕੇ [[ਸਟੀਰੀਓਟਾਈਪ|ਰੂੜ੍ਹੀਵਾਦ]] ਨੂੰ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.oyeyeah.com/music/shyraa-roy-and-mohsin-abbass-kamli/|title=Shyraa Roy and Mohsin Abbas's &quot;Kamli&quot;releasing on Feb 21|date=12 February 2021|website=Oyeyeah|language=en-US|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਰਾਏ ਨੇ ਧਾ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਦੁਨੀਆ ਨਾਮੀ ਸਿਨੇਮਾ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ ਰਿਲੀਜ਼ ਕਰਕੇ [[ਪਾਕਿਸਤਾਨ]] ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਰੁਝਾਨ ਪੈਦਾ ਕੀਤਾ, ਜਿੱਥੇ ਮੀਡੀਆ ਨੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਪੂਰੀ ਲੰਬਾਈ ਵਾਲੀ ਫ਼ਿਲਮ ਥੀਏਟਰਿਕ ਰਿਲੀਜ਼ ਵਾਂਗ ਇੱਕ ਵੱਡਾ ਪ੍ਰੀਮੀਅਰ ਕਰਕੇ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕੀਤੀ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.oyeyeah.com/music/shyraa-roy-sets-up-a-benchmark-with-duniya-premiere/|title=Shyraa Roy sets up a benchmark with Duniya premiere|last=NewsDesk|date=20 November 2021|website=Oyeyeah|language=en-US|access-date=2 December 2021}}&lt;/ref&gt;

== ਕਰੀਅਰ ==

=== ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ===
25 ਮਈ 2021 ਨੂੰ, ਰਾਏ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.newsweek.com/change-really-air-pakistans-transgender-community-opinion-1600557|title=Is change really in the air for Pakistan's transgender community? &amp;#124; Opinion|date=15 June 2021|website=[[Newsweek]]}}&lt;/ref&gt; ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸਵਿਸ ਲੌਂਜ ਵਿੱਚ &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.itssouthasian.com/shyraa-roy-miss-trans-pakistan-2021/|title=Shyraa Roy, Miss Trans Pakistan 2021|date=22 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://en.baaghitv.com/model-and-singer-shyraa-roy-selected-as-pakistans-first-miss-trans-beauty-queen/|title=Model and singer Shyraa Roy selected as Pakistan's first Miss Trans Beauty Queen|date=26 May 2021}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.news18.com/news/movies/didnt-have-money-even-for-2-meals-says-two-time-miss-trans-queen-winner-shyraa-roy-4749413.html|title=Didn't Have Money Even For 2 Meals, Says Two-time Miss Trans Queen Winner Shyraa Roy|date=8 February 2022|website=News18|language=en|access-date=8 February 2022}}&lt;/ref&gt; ਦਾ ਤਾਜ ਪਹਿਨਾਇਆ ਗਿਆ। ਇਹ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗਿਤਾ ਮਿਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਲਡ ਲਈ ਇੱਕ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਸੀ, ਜਿੱਥੇ 2021 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀਯੋਗਿਤਾ [[ਟਰਾਂਸ ਔਰਤ]] ਲਈ ਖੁੱਲੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦਾ ਤਾਜ ਪਹਿਨਣ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਟਰਾਂਸ&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://dailyoutcome.pk/sialkot-born-singer-actress-shyraa-becomes-first-miss-trans-pakistan/|title=Sialkot Born Singer Actress Shyraa Becomes First Miss Trans Pakistan &amp;#124; Daily Outcome|date=24 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਔਰਤ ਵਜੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਰਚਿਆ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.pageantcircle.com/2021/05/miss-trans-pakistan-2021-is-shyraa-roy.html|title=Miss Trans Pakistan 2021 is Shyraa Roy}}&lt;/ref&gt; ਅਰੀਜ ਚੌਧਰੀ, ਸਾਬਕਾ ਮਿਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਲਡ 2020, ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ,&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://en.baaghitv.com/model-and-singer-shyraa-roy-selected-as-pakistans-first-miss-trans-beauty-queen/|title=Model and singer Shyraa Roy selected as Pakistan's first Miss Trans Beauty Queen|date=26 May 2021}}&lt;/ref&gt; ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ ਦਾ ਤਾਜ ਪਹਿਨਾਇਆ।&lt;ref&gt;{{Cite news|url=https://www.dissdash.com/2021/05/26/on-a-positive-note-in-2021-pakistan-breaks-stereotypes-with-first-transgender-beauty-pageant%E2%80%A8/|title=On A Positive Note In 2021 - Pakistan Breaks Stereotypes With First Transgender Beauty Pageant|last=Tariq|first=Maryam|date=26 May 2021|work=DissDash|access-date=16 May 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.thequint.com/voices/lgbt/miss-trans-pakistan-shyraa-roy-interview-life-in-pakistan|title='I Was Kicked Out Of An Uber Just Because of My Gender': Miss Trans Pakistan|last=Dhar|first=Abira|date=2022-06-23|website=TheQuint|language=en|access-date=2022-06-23}}&lt;/ref&gt; 31 ਜਨਵਰੀ 2022 ਨੂੰ ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ ਨੇ [[ਲਹੌਰ|ਲਾਹੌਰ]] ਦੇ ਅਲਾਦੀਨ ਲੌਂਜ ਵਿੱਚ 20ਵੇਂ ਸਲਾਨਾ ਮਿਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਐਵਾਰਡ ਸਮਾਰੋਹ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਵੈਂਟ ਵਿੱਚ [[ਫ਼ੈਸਲਾਬਾਦ|ਫੈਸਲਾਬਾਦ]] ਤੋਂ ਮਿਸਜ਼ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਲਡ 2022 ਨਿਦਾ ਖਾਨ ਅਤੇ ਮਿਸਟਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਰਲਡ ਅਤਾਉੱਲਾ ਗੁੱਜਰ ਨੂੰ ਤਾਜ ਪਹਿਨਾਇਆ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://tribune.com.pk/story/2341611/miss-pakistan-universal-mr-pakistan-global-crowned-in-lahore|title=Miss Pakistan Universal, Mr Pakistan Global crowned in Lahore|date=2 February 2022|website=The Express Tribune|language=en|access-date=4 February 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.aajtak.in/lifestyle/fashion/story/miss-pakistan-universal-2022-dr-shafaq-akhtar-and-pakistans-first-miss-trans-beauty-queen-shaira-rai-tlif-1405201-2022-02-04|title=इस लेडी डॉक्टर ने जीता Miss Pakistan Universal 2022 का खिताब, खूबसूरती के कायल हुए लोग|website=आज तक|language=hi|access-date=4 February 2022}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://zeenews.india.com/gujarati/world/miss-pakistan-universal-2022-dr-shafaq-akhtar-and-pakistans-first-miss-trans-beauty-queen-shaira-rai-196017|title=આ લેડી ડોક્ટરે જીત્યો Miss Pakistan Universal 2022 નો ખિતાબ, સુંદરતા જોઈ સો કોઈ ઘાયલ|date=4 February 2022|website=Zee News Gujarati|language=en|access-date=4 February 2022}}&lt;/ref&gt;

=== ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮ ===
ਸ਼ਾਇਰਾ ਇੱਕ ਉਤਸ਼ਾਹੀ ਗਾਇਕਾ ਅਤੇ ਅਦਾਕਾਰਾ ਹੈ ਅਤੇ ਫ਼ਿਲਮਾਂ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਕਸ, ਮੋਹਜੋਦਾੜੋ ਵਿੱਚ ਮੋਹਿਨੀ &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.bolnews.com/latest/2022/05/shyra-roy-a-pakistani-transgender-woman-discusses-her-experience-working-with-hrithik-roshan/|title=Shyra Roy discusses her experience working with Hrithik Roshan|date=2022-05-26|website=BOL News|language=en-US|access-date=2022-05-28}}&lt;/ref&gt; ਅਤੇ ''ਸਾਹੋ'' ਵਿੱਚ ਨਤਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਨਜ਼ਰ ਆਈ ਹੈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.thenews.com.pk/magazine/us/780707-shyraa-roy-dazzling-and-fascinating|title=Shyraa Roy – Dazzling and fascinating|last=Desk|first=U. S.|website=www.thenews.com.pk|language=en|access-date=8 February 2021}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 2020 ਵਿੱਚ &quot;ਰਾਤ, ਕਮਲੀ&quot; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.parhlo.com/transgender-singer-shyraa-roy/|title='I Changed My Gender From Male To Female &amp; It Was Not Easy' - The Complete Story of Actress Shyraa Roy|last=Suleman|first=Sadiq|date=5 October 2020|website=Parhlo|language=en-US|access-date=8 October 2020}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://timesofindia.indiatimes.com/entertainment/punjabi/music/shyraa-roy-intends-collaborating-with-shreya-ghosal/articleshow/78337726.cms|title=Shyraa Roy intends collaborating with Shreya Ghosal - Times of India|website=The Times of India|language=en|access-date=26 September 2020}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://cutacut.com/2020/10/23/singer-shyraa-roy-gears-up-for-music-video-kamli/|title=Singer Shyraa Roy gears up for music video, 'Kamli'|last=Shabbir|first=Buraq|date=23 October 2020|website=cutacut|language=en-US|access-date=23 October 2020}}&lt;/ref&gt; ਵਰਗੇ ਸੰਗੀਤ ਸਿੰਗਲਜ਼ ਗਾਏ ਅਤੇ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਪ੍ਰਾਈਮ ਲਈ ''ਹੈਲੋ ਸ਼ਬਨਮ'' ਦੇ ਨਿਰਮਾਤਾ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਪਟਕਥਾ ਲੇਖਕ ਬਣ ਗਈ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.desiblitz.com/content/hello-shabnam-shyraa-roy-talks-about-cybercrime-telefilm|title=Hello Shabnam: Shyraa Roy talks about Cybercrime Telefilm|date=10 June 2020|website=DESIblitz|language=en|access-date=10 June 2020}}&lt;/ref&gt; ਉਸਨੇ 2020 ਵਿੱਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਗਾਇਕ ਮੋਹਸਿਨ ਅੱਬਾਸ ਹੈਦਰ ਨਾਲ ਇੱਕ ਡੁਏਟ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://nation.com.pk/09-Oct-2020/singer-shyraa-roy-shoots-her-track-kamli-featuring-mohsin-abbas|title=Singer Shyraa Roy shoots her track Kamli featuring Mohsin Abbas|date=9 October 2020|website=The Nation|language=en|access-date=10 October 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://en.dailypakistan.com.pk/23-Apr-2020/mohsin-abbas-haider-shyraa-roy-to-release-kamli-right-after-the-lockdown|title=Mohsin Abbas Haider &amp; Shyraa Roy's 'Kamli' is all set release after lockdown!|date=23 April 2020|website=Daily Pakistan Global|language=en|access-date=7 May 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.fhmpakistan.com/grapevine/shyraa-roy-appear-music-video-mohsin-abbas-haider/|title=Shyraa Roy to appear in music Single with Mohsin Abbas Haider|last=Tirmizi|first=Yumna|date=4 April 2020|website=FHM Pakistan|language=en-US|access-date=7 May 2020}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://www.radioandmusic.com/entertainment/editorial/news/201008-indian-musician-shyraa-roy-ropes|title=Indian Musician Shyraa Roy ropes in International star Mohsin Abbas haider for her big budget upcoming song &quot;Kamli&quot;|website=www.radioandmusic.com|language=en|access-date=8 October 2020}}&lt;/ref&gt;

== ਫ਼ਿਲਮੋਗ੍ਰਾਫੀ ==
{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot;
!ਫ਼ਿਲਮ
! ਭੂਮਿਕਾ
! ਭੂਮਿਕਾ
| '''ਨੋਟਸ'''
|-
| 2016
| ਮੋਹੇਂਜੋ ਦਾੜੋ
| ਮੋਹਿਨੀ
| ਕੈਮਿਓ
|-
| 2018
| ''ਅਕਸ''
| ਸਾਨੀਆ
| ਡੈਬਿਊ ਫ਼ਿਲਮ
|-
| 2019
| ''ਸਾਹੋ''
| ਨਤਾਸ਼ਾ
| ਕੈਮਿਓ
|-
| 2020
| ਸਟ੍ਰੀਟ ਡਾਂਸਰ 3D
| ਰੋਕਸੇਨ
| ਕੈਮਿਓ
|-
| rowspan=&quot;1&quot; | 2020
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;background:#ffc;&quot; | ''ਹੈਲੋ ਸ਼ਬਨਮ''
| ਹਿਨਾ/ਸ਼ਬਨਮ
| ਫ਼ਿਲਮਾਂਕਣ
|-
| 2021
! scope=&quot;row&quot; style=&quot;background:#ffc;&quot; | ''ਇਸ਼ਕ-ਏ-ਆਤਿਸ਼''
| ਆਤਿਸ਼
| ਪੂਰਵ-ਉਤਪਾਦਨ
|}

== ਡਿਸਕੋਗ੍ਰਾਫੀ ==

=== ਸਾਊਂਡਟ੍ਰੈਕ ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ਸਾਲ
! ਗੀਤ
! ਸਿਰਲੇਖ
! ਕੰਪੋਜ਼ਰ
! ਸਹਿ-ਗਾਇਕ
|-
| 2018
| &quot;ਐਕਸ ਟਾਈਟਲ&quot;
| ਅਕਸ
| ਅਸੀਮ ਸਾਦੀ
| ਬੁਸ਼ਰਾ ਬਰਡੇ
|-
| 2018
| &quot;ਜੀਨੇ ਲਗਾ&quot;
| ਅਕਸ
| ਅਸੀਮ ਸਾਦੀ
| ਜੈਰਾਜ ਜਗਤਾ
|-
| 2019
| &quot;ਜਲਤੇ ਭੁਜਤੇ&quot;
| ਗੋਸਟ
| ਅਰਕੋ, ਆਦਿਤਿਆ ਦੇਵ
|
|-
| 2020
| &quot;ਯੇ ਪਿਆਰ ਹੋ ਨਾ ਖ਼ਤਮ&quot;
| ਜ਼ਖਮੀ
| ਹਰੀਸ਼ ਸਗਾਣੇ
| ਯਾਸੀਰ ਦੇਸਾਈ
|}
'''&lt;big&gt;ਸਿੰਗਲਜ਼&lt;/big&gt;'''
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ਸਾਲ
! ਗੀਤ
! ਸਹਿ-ਗਾਇਕ
! ਨੋਟਸ
|-
| 2019
| &quot;ਰਾਤ&quot;
| ਅਰਕੋ
| ਐਲਬਮ ''ਘੋਸਟ'' ਤੋਂ
|-
| 2020
| &quot;ਅਸਮਾ&quot;
|
| ਐਲਬਮ &quot; ''ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ ਕੁਆਰੰਟੀਨ ਵਿੱਚ&quot;''
|-
| 2020
| &quot;ਓ ਯਾਰਾ&quot;
|
| ਐਲਬਮ &quot; ''ਸ਼ਾਇਰਾ ਰਾਏ ਕੁਆਰੰਟੀਨ ਵਿੱਚ&quot;''
|-
| 2020
| &quot;ਸੇਨਸੇਸਨਲ  ਆਈਜ&quot;
| ਡੈਪਸਟਾਰ ਅਮੀਗੋ
| ਜੈਬਰਗਵੀ ਦੁਆਰਾ ਰਚਿਤ
|-
| 2020
| &quot;ਤੇਰੇ ਨਾਲ ਪਿਆਰ&quot;
| ਅਸਦ ਰਜ਼ਾਕ
| ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਲਈ ਨਿਰਮਾਤਾ
|-
| 2021
| &quot;ਕਮਲੀ&quot;
| ਮੋਹਸਿਨ ਅੱਬਾਸ ਹੈਦਰ
| ਏਆਰਵਾਈ ਫਿਲਮਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਰਿਲੀਜ਼ ਕੀਤਾ ਚਾਰਟਬਸਟਰ ਗੀਤ &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.urdupoint.com/en/showbiz/big-break-for-shyraa-roy-a-dubai-based-sing-909166.html|title=Big Break For Shyraa Roy - A Dubai Based Singer|website=UrduPoint|language=en|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://galaxylollywood.com/2020/10/10/mohsin-shyraa-collaboration-kamli/|title=Mohsin Abbas Haider And Shyraa Roy Go 'Kamli' With Their Collaboration|last=Akbar|first=Hammad|date=10 October 2020|website=Galaxy Lollywood|language=en-US|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.oyeyeah.com/music/aspiring-artist-shyraa-roy-collaborates-with-mohsin-abbas-haider/|title=Aspiring Artist Shyraa Roy Collaborates with Mohsin Abbas Haider|date=11 April 2020|website=Oyeyeah|language=en-US|access-date=4 May 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021
| &quot;ਗ੍ਰੇਟਰ ਸਫਰ ਸਮਟਾਈਮਜ&quot;
| ਆਸਕਰ ਓਘਨੇਕਰਗ
| ਨਾਈਜੀਰੀਅਨ ਨਾਲ ਪਹਿਲਾ ਰੈਪ ਟਰੈਕ
|-
| 2021
| &quot;ਮਾਹੀਆ&quot;
| ਮੁਜਾਹਿਦ ਬੇਗ
| ਜ਼ੀ ਮਿਊਜ਼ਿਕ ਕੰਪਨੀ ਲਈ ਪ੍ਰੋਡਿਊਸਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ
|-
| 2021
| &quot;ਦੁਨੀਆ&quot;
| [[ਕਾਸ਼ਿਫ ਅਲੀ|ਕਾਸ਼ਿਫ ਅਲੀ ਬੱਬਰ]]
| ਰਾਏ ਮੋਸ਼ਨ ਪਿਕਚਰਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਮਿਤ &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.thenews.com.pk/tns/detail/884031-shyraa-roy-blazing-a-trail|title=Shyraa Roy: blazing a trail {{!}} Instep {{!}} thenews.com.pk|website=www.thenews.com.pk|language=en|access-date=23 September 2021}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://magtheweekly.com/detail/13437-shyraa-roy-and-kashif-alis-duniya-is-an-upcoming-release-to-look-forward-to|title=Shyraa Roy and Kashif Ali's 'Duniya' is an upcoming release to look forward to {{!}} Fab Fun Find - MAG THE WEEKLY|website=magtheweekly.com|language=en|access-date=23 November 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2022
| &quot;ਕਰੀਬ ਆਓ&quot;
|
| ਅਧਿਆਇ 1 - ਆਡੀਓ ਰਿਲੀਜ਼
|-
| 2022
| &quot;ਦਿਲਦਾਰੀਆ&quot;
|
| ਐਨੀਮੇਟਡ ਸੰਗੀਤ ਵੀਡੀਓ
|}

=== ਕਵਰ ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
!ਸਾਲ
! ਗੀਤ
|-
| 2019
| &quot;ਤੁਮ ਹੀ ਆਨਾ&quot;
|-
| 2020
| &quot;ਕੌਣ ਤੁਝੇ&quot;
|-
| 2020
| &quot;ਚਿੱਠੀ ਨਾ ਕੋਈ ਸੰਦੇਸ਼&quot;
|-
| 2021
| &quot;ਦਿਲ ਕੋ ਕਰਾਰ ਆਇਆ&quot;
|}

== ਅਵਾਰਡ ਅਤੇ ਨਾਮਜ਼ਦਗੀਆਂ ==
{| class=&quot;wikitable sortable plainrowheaders&quot;
!ਸਾਲ
! ਅਵਾਰਡ
! ਸ਼੍ਰੇਣੀ
! ਕੰਮ
! ਨਤੀਜਾ
! ਰੈਫ
|-
| 2020
| ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਇੰਟਰਨੈਸ਼ਨਲ ਸਕ੍ਰੀਨ ਅਵਾਰਡ
| ਵਧੀਆ ਗੀਤ
| ''ਰਾਤ (ਇਕੱਲਾ)'' 
|{{Nom}}
|
|-
| 2021
| [[ਕਾਨ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ|ਕਾਨਸ ਫ਼ਿਲਮ ਫੈਸਟੀਵਲ]]
| ਸੰਗੀਤਕ ਲਘੂ ਫ਼ਿਲਮ
| ''ਕਮਲੀ''
| ਚੁਣਿਆ ਹੋਇਆ
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.oyeyeah.com/entertainment/shyraa-roys-kamli-reaches-cannes-short-film-festival/|title=Shyraa Roy's Kamli Reaches Cannes Short Film Festival|date=7 April 2021|website=Oyeyeah|language=en-US|access-date=12 April 2021}}&lt;/ref&gt; &lt;ref&gt;{{Cite web|url=http://magtheweekly.com/detail/11901-shyraa-roy-and-mohsin-abbas-haiders-kamli-gets-selected-for-cannes-short-film-festival|title=Shyraa Roy and Mohsin Abbas Haider's 'Kamli' gets selected for Cannes Short Film Festival {{!}} Fab Fun Find - MAG THE WEEKLY|website=magtheweekly.com|language=en|access-date=6 May 2021}}&lt;/ref&gt;
|-
| 2021
| ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਆਈਕੋਨਿਕ ਅਵਾਰਡ
| ਸਰਵੋਤਮ ਗਾਇਕਾ (ਮਹਿਲਾ)
| ''ਗਾਇਕ'' 
|{{Nom}}
|
|-
| 2022
| 20ਵੀਂ ਅਨਵਰਸਰੀ ਮਿਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ
| ਮਿਸ ਟਰਾਂਸ ਪਾਕਿਸਤਾਨ
| ''ਬਿਊਟੀ ਕੁਈਨ''
|{{Won}}
| &lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://dailytimes.com.pk/879741/miss-pakistan-universal-and-mr-pakistan-global-crowned/|title=Miss Pakistan Universal and Mr Pakistan Global crowned|date=3 February 2022|website=Daily Times|language=en-US|access-date=4 February 2022}}&lt;/ref&gt;
|}

== ਹਵਾਲੇ ==
&lt;references group=&quot;&quot; responsive=&quot;1&quot;&gt;&lt;/references&gt;

== ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ ==
* {{IMDB name|11361804}}
* {{Facebook|shyraaroy}}

* [https://twitter.com/shyraaroy Shyraa Roy] on [[ਟਵਿਟਰ|Twitter]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:21ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀਆਂ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਅਦਾਕਾਰਾਵਾਂ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਪੰਜਾਬੀ ਲੋਕ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜਨਮ 1995]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਜ਼ਿੰਦਾ ਲੋਕ]]</text>
      <sha1>9al203ftokag33uoo1kisqokl5bcjhu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਅਨੀਤਾ ਦੇਵਗਣ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>144084</id>
    <redirect title="ਅਨੀਤਾ ਦੇਵਗਨ" />
    <revision>
      <id>611442</id>
      <timestamp>2022-08-17T02:05:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Charan Gill</username>
        <id>4603</id>
      </contributor>
      <comment>Redirected page to [[ਅਨੀਤਾ ਦੇਵਗਨ]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="61" xml:space="preserve">#ਰੀਡਿਰੈਕਟ [[ਅਨੀਤਾ ਦੇਵਗਨ]]</text>
      <sha1>6576g5cm8pu7bhj9t9qtbupfr8ykshl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Vicharam</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144085</id>
    <revision>
      <id>611448</id>
      <timestamp>2022-08-17T05:29:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="233" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Vicharam}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 05:29, 17 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>k608k41vkfhsps2v1yzk31hxm51paj3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Aalambirj</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144086</id>
    <revision>
      <id>611452</id>
      <timestamp>2022-08-17T06:46:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="234" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Aalambirj}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 06:46, 17 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>0d6ady9p3sp0cbtqf5zimfegh0eb7no</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:IamNasirRanjhyWala</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144087</id>
    <revision>
      <id>611454</id>
      <timestamp>2022-08-17T07:19:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="243" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=IamNasirRanjhyWala}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 07:19, 17 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>tpx3rs6a1wmykskl46ba2t9m2j5eqiu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Kefefickó</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144088</id>
    <revision>
      <id>611457</id>
      <timestamp>2022-08-17T07:59:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="235" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Kefefickó}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 07:59, 17 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>kr99nvj6okgs8a72ariyv0scn6w08rt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:8872425372 Guri Dhaliwal</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144089</id>
    <revision>
      <id>611458</id>
      <timestamp>2022-08-17T09:04:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="249" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=8872425372 Guri Dhaliwal}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 09:04, 17 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>cyqzlomsqh9i4kg7klp9h7wan57f87p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:Dr. DD Verma</title>
    <ns>3</ns>
    <id>144090</id>
    <revision>
      <id>611460</id>
      <timestamp>2022-08-17T11:55:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>New user message</username>
        <id>10694</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Adding [[Template:Welcome|welcome message]] to new user's talk page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="237" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=Dr. DD Verma}}

-- [[ਵਰਤੋਂਕਾਰ:New user message|New user message]] ([[ਵਰਤੋਂਕਾਰ ਗੱਲ-ਬਾਤ:New user message|ਗੱਲ-ਬਾਤ]]) 11:55, 17 ਅਗਸਤ 2022 (UTC)</text>
      <sha1>pynmiovjt4lajnbcnt5fg1spfk209a9</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>