Wikipedia pflwiki https://pfl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Haubdsaid MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Medium Schbezial Babble Middawaida Middawaida Dischbediere Wikipedia Wikipedia Dischbediere Dadai Dadai Dischbediere MediaWiki MediaWiki Dischbediere Vorlach Vorlach Dischbediere Hilf Hilf Dischbediere Sachgrubb Sachgrubb Dischbediere Portal Portal Diskussion Buch Buch Dischbediere Wort Wort Dischbediere Text Text Dischbediere Spruch Spruch Dischbediere Nochricht Nochricht Dischbediere TimedText TimedText talk Modul Modul Diskussion Gadget Gadget Diskussion Gadget-Definition Gadget-Definition Diskussion 104 794 90113 89943 2022-08-13T05:20:21Z 84.7.25.234 /* S */ wikitext text/x-wiki == G'brauch == Pälza Schimpwärda wären ofd zusoamme mit oanäre Wärda benuzd. Ma saacht zum Baisbiel ofd net efach ''Debb'', woann äner was bleedes g'macht hot, sondan ''bleeda Debb'', ''Debb, bleeda'' oda awa ''bleeda Debb, dapischer''. Ä Schimpwoard muss im Pälzische awa ned ima bees g'meend soi. Moanche Wärda wie zum Baisbiel d' ''Belseniggel'' oda d' ''Sebbedefdl'' sin nedd g'meend. Moanchmool känen Schimpwärda awa a aus Iwwerraschung oda Bessawisserai rausrudsche. Woann äna zum Baisbiel um soi Fraa besorschd is, saachd da viilaischd ''Bass uff Liiwes'' um doan, wense doan doch hiig'falle isch sowas zu saache wie ''A do lischd se jezd, die bleed Kuu''. Die Pälza duun iwwahaabd gärn schänne - sä hän jo aach Gnieschnd Grundezu. Awwa trodzdäm ises aach imma ä bißje humoavull un ned su biaärnschd - es is hald ä äschdi Warnung, ned zu iwwadraiwe un nuch räschdzaidich die Hondbrems zu ziehe - odda is im noochenoi än Vasuch, ä glääbißje Dombf abzlosse, wommas aach nimmi ännan konn, wails jo schun passiad is. == Wärda == === A === * '''Aff''' is ener wo sich wie n Verrickte benemme duud. * '''Aldi Schachdl''' ischä aldi uffgedagelde Fraa. * '''Aldi Schees''' ischä aldi uffgedagelde Fraa. === B === * '''Babbsack''' is ener, weller klebe duut. * '''Bagaasch''' (ausm frz. ''le bagage'' - Raisegpägg) sachdma fas Lumbepagg odda awwa a fa ä Grubb vun Laid, wuma nedd laide konn odda liewevoll a fa die Vawondschafd. * '''Bapptruuschel''' saat mär zu ner Fraa wo sich net wesche duut (kummd waaschoinlisch vun [[Truuschele]]). * '''Bärschl''' isch an klääne Borsch un des saachd ma zu äm, wu äm bleed kumme duud. * '''Bebbara''' isch änna, wu dauwand vor sisch hie bebbare dud. Ä Fraa, wu bebbad isch ä '''Bebban'''. * '''Belseniggel''' koan ma zu äm Kind saache, wens was luschdiges oag'steld hot. * '''Bleedl''' ischn bleede Kerl. Konn awwa a freundlisch gmeend soi, wonn z. B. enna n'Widz gemachd hodd, komma saache "du bischd viellaischdn Bleedl". * '''Bongerd''' (oda a ''Bong'gadd'') hessdma än fresche Junge, der uffmipfisch isch. Uaspringlisch heeßd u'ehelisches Kind. S'kummt vum "uff der Sitzbank gezaigt" vum [[fronzeesisch Schbrooch| fronzeesische]] ''banc'' * '''Bockschell''' is ä Fra wu imer die bä brät macht * '''Brunztulp''' uaspringlisch n onnara Nãme fir de Leewezoh (ä [[Bluume|Bluum]]) === D === * '''Dabbes''' isch äner, wu sisch ä bissl bleed oaschdelt. * '''Daggel''' sachdma zu em, wu sisch bleed oschdelle dud. * '''Dappscheedel''' saachd ma zu äm bleede Kerl. * '''Deedl''' guggschd bai ''Bleedl''. * '''Defdl''' saachd ma, wenn äna ebbes net rischdig g'macht hod un moan den awa kennd. * '''Dinnbräddbohra''' sin nuch zu bleed fär Dollbohra zu soi - bai dänne longds när fär die gonz dinne Brädda... * '''Dibbelschisser''' saachd ma zu äm, wu ima alles goans g'nau nimmd. * '''Dollboorer''' isch än dodaale Dappscheedel (äwwe ääna wu när die Lescha fär die Dolle bohre konn un sunsch nix). * '''Dodd'l''' isch än bleede Borsch. * '''Dummbabbler''' babbeld bleed rum. * '''Dummbaidl''' jemond, wu bleed is. * '''Dunsl''' isch ä loangwailischi Schloofmitz. * '''Dut''' isch a bleedes Waibsstig. === F === * '''Filuu''' (ausm franz. ''le Filou'') isch aischendlisch än klewere Borsch, wus fauschddick hinad' Oohre hot. * '''Fassräf''' Ich glob der die Fassräf noi * '''Funsel''' isch nedd der odda die helschd === E === * '''Elendicher Saugriwwl''' is ä typischi Beleidichung fa en klänne uffmuckende Halbstaake. Bevorzucht benutzt werd derre [[Ausdrugg|Ausdrugg]] von äldere Leit, die domit fasuche die junge Bengel zur Fanunft zu bringe. Will de Rawachsende s äfach nit kapiere, kummmen ämol Ausdriegg wie "Bass bloos uff, sunschd zieh ich der d Sogge lang" oder "Ich kumm der glei na" zu Daach. === G === * '''G'widderross''' isch ä tempramendvolles Waibsstig. * '''Goggel''' isch so än Dib, wu sisch ima uffbluschdere dud um uffzufalle. * '''Gogglpiss''' iss a Rhoigennemer Ausdrugg far die Biersorte, wu net in [[Rhoigennem]] gebraut werre (Rhoigennem iss a Stadtdääl vun [[Ludwichshafe]]). * '''Granad''', ma saachd z. B. "des isch awwa ä Granad" odda "do sinn awwa Granade om Weag gwesd" n meend domi Laid, wus nedd kennen. * '''Gredsche''' ischä longwailischs Meedl. * '''Griwwelbissa''' hodd oan allem unn jedem ebbes zu meggare. * '''Grummla''' isch äna oda äni (donn die '''Grummlan'''), dem odda der nix pasd un ima vor sisch hi grummeld. * '''Gruschedel''' isch a aldi Jungfa. === H === * '''Hambammel''' isch än nochlässige Dip, wu alles bamble losd. * '''Haanebambel''' gugschd bai ''Hambammel''. * '''Holldowwel''' ischn uugschiggda Keal, än Troambel. * n''''Honsel''' isch nedd de helschd. * '''Hing'gel''' isch ä iwerdreedi oder scheeli Fra. * '''Hinnerpalz:''' Hinnerpälzer is fä en [[Vorderpalz|Vorrerpälzer]] faschd a Schimpfword. Als die Hinnerpalz bezeichned wärren al aus`m Dal hinneraus Richdung [[Lautre]]. Die Hinnerpälzer dun jo net babble sondern die singen und deswesche will en Vorrerpälzer ach nie als Hinnerpälzer bezeichnet wärre. Unn fer die Hinnerpälzer gibs gaa kää Hinnerpalz unn nenne die Hinnerpalz Weschdpalz. * '''Hoppschlodel''' isch uub'holfe. * '''Huddelduddel''' isch so uug'schigt, daser sogar iwwer die aischene Fiis schtolberd. === I === * '''Iwwerkandidld''' is äna oda äni, wu uff etepedete dud, un wu sisch doodruff a noch was oibild. * '''Iwwerzwersch''' ischn Daggel (gugschd owwe). === K === * '''Kichaliesl''' isch dauernd oam kischere. * '''Kimmlschbalda''' isch'n Gaizhals * '''Kleene Forza''' sachd ma zu ebbes kleenem, wu äm geärschad hod. * '''Kleene Gruza''' gugschd bai ''Kleene Forza''. * De '''Knewwera''' un die '''Knewwan''' nerscheln a oadauernd. * '''Knewwerhex''' isch a oadauernd nerschenldi Fra. * '''Knoaze''' komma zuem kleene Bong'gad sache. * '''Knodderer''' isch äner, der ima un oan allem was zu megere hot. * '''Krischer''' isch eefach zu laud. === L === * '''Labbedoddel''' saachd ma zu äm faische Kerl, des iss äähner wu faig, schlaff unn läppisch iss. * '''Loddel''' saachd ma zu äm verlodderde Kerl. * '''Lumbedeiwl''' ennert wo nix zum anziehe hot * '''Lumbesäggl''' dodemid saachd ma, daß jemond zum G'sindl khead. * '''Luuda''' saachd ma zu änare gerissene Fra. === M === * '''Maismelga''' en tüürk der nix schaffe tut === N === * '''Nachtkapp''' esch en ziemlich lahmer und tranfunzlicher Kerl === O === * '''Ochsetrompel''' is n Dabb weller tollpatschig is. * '''Olwaniggel''' is n grobe Kerl. * '''Orchel''' isch än beese Noame fer a Fraa. === P === * '''Pannekuche''' en Schiri mit Tomate uf de AAAge * '''Pimbaliesl''' heesd a woinalisches Medl. * '''Piensa''' heesd ma jemond, wu wesche jeda Gleenischkaid rumpiense dud. === Q === * '''Quasselschdribb''' isch ä Fra, wu ned uffhere dud mid babble. === R === * '''Raiwer''' sachd ma zu em leebhafde Bu, wener was oog'steld hot. * '''Redsche''' isch ä Dradscharin. * '''Riwwel''' hod uuglaawblich schleschde Moaniere. === S === * '''Sägl''' isch aischendlich än klääne Sagg. Saachd ma zu em, wu sisch fa klewer g'halde un was oog'steld hot. * '''Scharwensler''' isch äner, wu ima um die Fraue rumschlawnselt um Oidrug zu schinde. * '''Schdängara''' isch äna und ä '''Schdängarn''' isch äni, wu ima ebbes zum schdängere finne dun. * '''Schding'gschdifl''' ischn äna oda äni, wu imma bloos was zu schdängere hod. * '''scheel''', bischd scheel? komma froche, womma meend, änna odda änni hodd was nedd gseje. * '''Schees''' isch ä aldi Doam. * '''Schereschlaifa''' ischn fresche Buu. * '''Schickmamsel''' isch ä uffg'donnadi Fraa. * '''Schiigoanebuggel''' schiganierd ima alle wesche nix un wider nix rum. * '''Schlamb''' saachd ma zuner dregischi, stingischi oda babischi Fraa. * '''Schlawiner''' dengd er hots awer fauschdick hinner de Ohre. * '''Schläwagosch''' oda '''Schläwawaib''' isch ä Schläwer'n, wu äfach nemme uffhärd zu babble. * '''Schläwahonnes''' ischn Schläwara. * '''Schloofkopp''' is äner der hinnerher kummt wie die ald Fassenacht odder alsemol was viel zu schbeed rafft. * '''Schnall''' ischn ä abfellisches Woad fa ä Fraa. * '''Schnebb''' ischn ä Fraa, wu sisch onnare obied. * '''Schnääger''' issd net alles was uff de Disch kummd, sondern bloos was'm schmegd. * '''Schnookerippsche''' iss ener weller wenisch Muschkln hod un dinn is wie ä Bohnestang. * '''Schpruchbaidl'''/'''Schprischbaidl''' ischn Oagewwa, all änna odda änni, wu viel babbld awwa kä Ohnung hodd. * '''Schwellkopp''' ischn Kopp uffm Wache baim Rosemondachsumzuch. ''Schwellkepp'' hodd in Määnz die B“daidung vun Bedonkopp. * '''Sebbedefdl''' saachd ma, wenn äna ebbes falsch g'macht un ma awa net ''Depp'' saache koan, wails än Freund isch. * '''Sefdl''' saachd ma, wenn äna ebbes net rischdig g'macht hod. * '''Simbel''' isch än oifäldische Kerl. * '''Schoofel''' isch änna, wu wenisch Moral hodd. * '''Spitzkligger''' isch än schlaue Borsch. * '''Stromer''' isch än Rummddraiwer. * '''Suffkobb''' is än Alkoholiga - awwa kää anonyme! === T === * '''Tranfunsel''' is e Schloofkopp der efders näber de Spur laaft * '''Tusnelda''' saacht ma zu äna iwakandidlde Fra. === W === * '''Woileisch''' wen äner oda äni zu dief ins Glaas gegugt hot. * '''[[Wutz|Wudz]]''' saachd ma wen sisch äner oda äni dregisch g'macht hot un es hed net soi misse. * '''Wutzebäbbel''', gugschd bai ''Wudz''. === Z === * '''Zeck''' isch ä zickischi Fraa * '''Zimbaliesl''' heesd jemoand, wu iwweremfindlisch isch. [[Kategorie:Wort]] [[Kategorie:Kuldur]] [[Kategorie:Pälzisch]] gt44qmx83w8o3g3bsviijlwc3npw6dn 0 4321 90112 90111 2022-08-13T05:04:06Z Manuae 53 Änderungen von [[Special:Contributions/Hiwwelhubber|Hiwwelhubber]] ([[User talk:Hiwwelhubber|Diskussion]]) wurden auf die letzte Version von [[User:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]] zurückgesetzt wikitext text/x-wiki {{DISPLAYTITLE:Rhoihessisch}} [[File:Rheinhessen Relief Karte.png|320px|thumb|Rhoihesse]]{{Infobox Sprache | Sprache=Rhoihessisch | Länder=[[Rheinland-Pfalz|Rhoilånd-Palz]] | Sprecher= | Klassifikation= * [[Indogermnische Sprachen|Indogermånisch]] *: [[Germanische Sprachen|Germånisch]] *:: [[Westgermanisch|Weschtgermånisch]] *::: [[Hochdeutsche Dialekte|Hochdaitsch]] *:::: [[Mitteldeutsch|Middeldaitsch]] *::::: [[Westmitteldeutsche Sprachen|Weschtmiddeldaitsch]] | KSprache= Rhoihessisch | Amtssprache= | ISO1= | ISO2= | ISO3= }} '''Rhoihessisch''' werd in [[Rheinhessen|Rhoihesse]] gebabbld un iss e pälzischi Variånd. Rhoihesse hod zur [[Pfalz (Region)|Palz]] un pälzische Bischdima ghead, eh dosses noode Bfraiunggriesche noo [[Hessen|Hesse]] kumme is. Rhoihessisch gheerd zu de Weschtmiddeldaitsche Schbrooch unn werd dodrin em [[Rheinfränkisch|Rhoifrängische]] zugeordnd. Im siedweschtliche Beraich ([[Alzey]] bis [[Worms|Woms]]) iss e laichdi [[Vorderpfälzisch|voddapälzischi]], im Määnzer Raum e [[Südhessisch|siedhessische]] Tounfärwung meechlisch, wail die Iwwagän logischawais fließend sin. == Karagdarisdigg == Iwwer waidere Klassifizierunge bestehd Uklarhaid<!--,wail mär vagesse hod, die Schbrooch aach noo iane Gschichd zu beurdaile-->. Es ''Linguasphere Register'' oadend de Dialegd fers Gebied um Alzey em Weschtpälzische zu. Ånhånd de sog. ''feschd/fest-Linie'' losst sisch sehe daß de iwwerwiende Dääl vum Rhoihessische zum pälzische Schbroochraum gheerd<!--, awwa aach die Linie is - wonnses wägglisch mol gäwwe hod, wonnse ned när inde Käbb vunde Schbroochfoascha egsisdiad hod - lengschd iwwahold, wails graad genuuch Pälzisch Ärdda gäbbd, wo mär baides näwwenonna head-->. Äweso vewånd iss es Rhoihessische awwa ach middm Siedhessische, des wo aach ä schdaage pälzische Ooklang hod, sowaids ned diregd än Pälzische Dialegd is. Bsunnersch ån de Rhoifrond duen daidliche Ähnlichkaide, voa allem mid de Rhoigauer Mundaad in däm bstehe, wu mär fria pälzisch oriendiad waa. Sowohl fer de hessische wie ach fer de rhoihessische Mudderschbroochler gebbds awwa unnerschiedliche Lautfärwunge unn Unnerschiede im Vokabular. Åm bekånndschde iss es Rhoihessisch in soiner [[Mainz|Määnzer]] Foam, em ''Meenzerische,'' ned zuledschd said em Beginn vum Fernsehzaidalder wu jeed Joor zu de Meenzer Fassenacht die Fernsehsendung ''Meenz blaibd Meenz, wie's singd unn lachd'' ausgestrahld werd. <!--Aus hisdorische Grind hot es Rhoihessische viele frånzeesiche Oischlääch (Nasal- unn Nuschllaude). Äweso gebbds staage jiddische Oifliss: [[Speyer|Schbaya]], [[Woms]] un Määnz waan ned när dorsch iane Kaisadome bekonnd, sunnan aach im Zendrum vun de sellemols mäschdische Kurpalz gelesche un als Schum-Schdädt es Zendrum vum jiddische Leewe im gonze HRR, in Woms is haid noch de berihmdschde jiddische Friedhof außahalb vum Nahe Oschde. Des hod im Umgang midde onna Birscha donn dääls schdaag abgfäabd, so schdaag, doß mär des ''Jiddisch'', wo dodraus endschdonne is, dääls gonz gud mid hinraischnde Daidschkenndnisse vaschdeje konn, awwa aach umgekead so schdaag, doß jezad noch viel jiddische Lehnswädda im Rhoihessische zu finne sin wie "Massel" (jiddisch fär "Gligg"), "Mischpook" (jiddisch fär Vawandschafd) odda es gonz beriehmde "Kiss ma'n Toches!", was nix onnaschdes als wie em Gedz soin goowe Gruuß is. Noodäm doß die Fronzoose noo iane joahunnadlonge Iwwafäll, iane "Raubkriege", Vawieschdungsziesche un Annegdsjonsvasuche noode fronzeesisch Rewoludzion bis onde Rhoi kumme sin, sin in däm bsedzde Dääl vunde Palz aach noch mea pälzisch Ausdrigg hänge gebliwwe, wie inde onna pälzisch Länna. So kimmd "Schees" vum fronzeesische "chaise", was awwa äbbes gonz onnaschdes hääßd, als was mär do leese kon, nämlisch "Waache". Grad so kimmd "schasse" ausm Fronzeesische, när die Bedaidung hod sisch - dääl zmindschd - vun ebbes uf ääna jaache vaännad. Un aus "mach mär kää »visez ma tente«" (fronzeesisch gschbroche: "wisee ma tåånte", middalisches Vabood fär die Dochda, när kään Soldaad in soin Zeld zu beglaide) is es bekonnde "Mach mär kää Fiesemadende" worrn, orra im Diminuadiv "Fiesemadändlscha".--> == Lidaradua un im Netz == * Rudolf Post: [http://www.gabsm.de/mu/index.html ''Die Mundart von Gabsheim und das Rheinhessische''], 2002 uf soiner Seit http://www.gabsm.de * Rudolf Post: [https://web.archive.org/web/20190417131134/http://www.gabsm.de/rp/rheinhess_mda.html ''Beiträge zur rheinhessischen Mundart''], Beidräg aus verschiedene Publikazione als Pdf-Dadeie * [https://www.lagis-hessen.de/shwb ''Südhessisches Wörterbuch''] (online) [[Kategorie:Rheifränggisch]] jxne97ei4jmyqo3bwbhrp6ngk1syca2