وکیپیڈیا pnbwiki https://pnb.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%D8%A7_%D8%B5%D9%81%DB%81 MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter میڈیا خاص گل بات ورتنوالا ورتن گل بات وکیپیڈیا ویونت گل بات فائل فائل گل بات میڈیا وکی میڈیاوکی گل بات سانچہ سانچہ گل بات ہتھونڈائی ہتھونڈائی گل بات گٹھ گٹھ گل بات TimedText TimedText talk ماڈیول ماڈیول گل بات آلہ آلہ گل بات آلہ تعریف آلہ تعریف گل بات 0 399 609049 357190 2022-08-06T09:24:24Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 wikitext text/x-wiki <div style="direction:rtl; font-family:tahoma"> [[File:Alpha Decay.svg|thumb|250px|left]] '''الفا جوڑ''' دو [[پروٹان|اولیاں]] تے دو [[نیوٹران|تعدیلاں]] نال رل کے بنیا ہویا جوڑ اے جیہڑا کہ [[ہیلیم|شمصر]] دے [[نیوکلیس|نویہ]] دی طرج دا ہوندا اے اس واسطے ایہنوں اینج He²⁺ یا ⁴₂He²⁺ وی لکھیا جا سکدا اے۔ ایہناں دی گھمن دا زور صفر اے تے ایہناں وچ 5 میگا [[الیکٹران|برقیاں]] وولت جنا زور ہوندا اے۔ ایہناں وچ [[آئیونائیزیشن]] واسطے بہت طاقت ہوندی اے تے کم زور ہوندا اے۔ جدوں کوئی [[ایٹم|جوہر]] الفا جوڑ کڈھدا اے تے ایہدا [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] 2 درجہ کٹ دا اے کیونجے اک الفا جوڑ وچ 2 [[پروٹان|اولیاں]] ہوندے نیں تے دو اولیاں دے نکلن تے ایہدا [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] بدلدا اے تے ایہہ کوئی ہور عنصر بن جاندا اے جنج [[یورینیم|یورینصر]] جدوں اک الفا جوڑ چڈھدا اے تے ایہہ [[تھوریم|تھورصر]] بن جاندا اے تے [[ریڈیم]] [[ریڈون]] [[گیس|فارغہ]] بن جاندی اے۔ الفا جوڑ سارے وڈے تابکار عنصر چھڈدے نیں ایس توں علاوہ دوجے نکے جوہر وی الفا چھڈن دے قابل ہوندے [[ٹیلوریم|زمینصر]] سب توں آخری عنصر اے جیہڑا کہ الفا جوڑ چھڈدا اے۔ الفا جوڑ چھڈن تے جوہر وچ افراتفری ہو جاندی اے جیہنوں بیلنس کرن لئی جوہر گیمے شعاواں چھڈدا اے۔ == لبنا == [[ارنسٹ ردرفورڈ]] اک فزکس تے کیمسٹری دا گرو سی۔ ردرفورڈ نے ریڈیم نوں اک [[سیسہ|سیسسے]] دے بلاک وچ رکھیا تے اوہدے اگے اک سوراخ کیتا اس سوراخ دے دوالے اوہنے اک [[مقناطیس]] رکھ دتا۔ [[ریڈیم]] توں آن والیاں تابکار شعاواں مقناطیس دی وجہ توں علیحدہ ہو جاندیاں نیں ردرفورڈ نے ایلفا پارٹیکل نوں اک شیشے دی ٹیوب دے اندر جان دتا جیہدے وچ خلا ہوندا اے۔ جدوں ٹیوب وچ بجلی لنگھائی جاندی اے تے ایہدا سپیکٹرم ہیلیم دے سپیکٹرم دے برابر ہوندا اس نال ردرفورڈ نے اے پتہ لایا کہ ایہہ اصل وچ [[ہیلیم]] دے نیوکلئی ہوندے نیں۔ [[Category:فزکس]] [[Category:مڈلے ٹوٹے]] mi2x6vh8heljbktcodyse9m2hweqyjv 609050 609049 2022-08-06T09:27:00Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 /* لبنا */ wikitext text/x-wiki <div style="direction:rtl; font-family:tahoma"> [[File:Alpha Decay.svg|thumb|250px|left]] '''الفا جوڑ''' دو [[پروٹان|اولیاں]] تے دو [[نیوٹران|تعدیلاں]] نال رل کے بنیا ہویا جوڑ اے جیہڑا کہ [[ہیلیم|شمصر]] دے [[نیوکلیس|نویہ]] دی طرج دا ہوندا اے اس واسطے ایہنوں اینج He²⁺ یا ⁴₂He²⁺ وی لکھیا جا سکدا اے۔ ایہناں دی گھمن دا زور صفر اے تے ایہناں وچ 5 میگا [[الیکٹران|برقیاں]] وولت جنا زور ہوندا اے۔ ایہناں وچ [[آئیونائیزیشن]] واسطے بہت طاقت ہوندی اے تے کم زور ہوندا اے۔ جدوں کوئی [[ایٹم|جوہر]] الفا جوڑ کڈھدا اے تے ایہدا [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] 2 درجہ کٹ دا اے کیونجے اک الفا جوڑ وچ 2 [[پروٹان|اولیاں]] ہوندے نیں تے دو اولیاں دے نکلن تے ایہدا [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] بدلدا اے تے ایہہ کوئی ہور عنصر بن جاندا اے جنج [[یورینیم|یورینصر]] جدوں اک الفا جوڑ چڈھدا اے تے ایہہ [[تھوریم|تھورصر]] بن جاندا اے تے [[ریڈیم]] [[ریڈون]] [[گیس|فارغہ]] بن جاندی اے۔ الفا جوڑ سارے وڈے تابکار عنصر چھڈدے نیں ایس توں علاوہ دوجے نکے جوہر وی الفا چھڈن دے قابل ہوندے [[ٹیلوریم|زمینصر]] سب توں آخری عنصر اے جیہڑا کہ الفا جوڑ چھڈدا اے۔ الفا جوڑ چھڈن تے جوہر وچ افراتفری ہو جاندی اے جیہنوں بیلنس کرن لئی جوہر گیمے شعاواں چھڈدا اے۔ == لبنا == [[ارنسٹ ردرفورڈ]] اک [[فزکس|طبیعیات]] تے [[کیمسٹری|کیمیا]] دا گرو سی۔ ردرفورڈ نے [[ریڈیم]] نوں اک [[سیسہ|سیسے]] دے بلاک وچ رکھیا تے اوہدے اگے اک سوراخ کیتا اس سوراخ دے دوالے اوہنے اک [[مقناطیس]] رکھ دتا۔ [[ریڈیم]] توں آن والیاں تابکار شعاواں مقناطیس دی وجہ توں علیحدہ ہو جاندیاں نیں ردرفورڈ نے الفا جوڑ نوں اک شیشے دی ٹیوب دے اندر جان دتا جیہدے وچ خلا ہوندا اے۔ جدوں ٹیوب وچ بجلی لنگھائی جاندی اے تے ایہدا سپیکٹرم [[ہیلیم|شمصر]] دے سپیکٹرم دے برابر ہوندا اس نال ردرفورڈ نے اے پتہ لایا کہ ایہہ اصل وچ [[ہیلیم|شمصر]] دے نیوکلئی ہوندے نیں۔ [[Category:فزکس]] [[Category:طبیعیات]] [[Category:مڈلے ٹوٹے]] 37p5aka176mm7del248xxhhxxhrc5a7 0 420 609047 434474 2022-08-06T09:16:22Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 wikitext text/x-wiki '''جوہری عدد''' کسے وی [[ایٹم|جوہر]] وچ موجود [[پروٹان|اولیاں]] دی [[گنتی]] نوں کیندے نے۔ ایہ [[نوکلیس|نویہ]] دی بار گنتی وی دسدا اے۔ اینوں کیمیا وچ رومن ہندسے Z نال لکھیا جاندا اے۔ جوہری عدد کسے وی کیمیائی عنصر دی پہچان ہوندی اے کیونجے ہر عنصر دا جوہری عدد اک دوجے توں وکھرا ہوندا اے۔ بغیر بار آلے جوہر دا جوہری عدد اودے [[الیکٹران|برقیاں]] دی گنتی دے وی برابر ہوندا اے۔ دوری جدول دے عنصر کٹ جوہری عدداں توں ٹردیا وڈے جوہری عدد آلے عنصراں ال جاندا اے۔ جوہری عدد، جوہری وزن، وزن عدد، تے ریلاٹوو جوہری وزن توں وکھرا ہوندا اے۔ جوہری وزن اک جوہر دے وزن نوں کیندے نیں، وزن عدد جوہر وچ [[پروٹاناں|اولیاں]] تے [[نیوٹراناں|تعدیلاں]] دا جمع ہوندا اے تے ریلاٹوو جوہری وزن کسے عنصر دا [[کاربن|فحم]]-12 جوہر توں وزن دے فرق نوں دسدا اے۔ [[Category:کیمسٹری]] [[Category:کیمیا]] 06u0ng4d3va956c5w2mqy61k66c80u1 0 661 609051 327186 2022-08-06T09:30:31Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 wikitext text/x-wiki <div style="direction:rtl; font-family:tahoma"> [[File:Beta-minus Decay.svg|thumb|left|250px|منفی بیٹا کٹاؤ]] '''بیتا جوڑ''' بہت طاقتور تے تیز رفتار والے [[الیکٹران|برقیاں]] یا [[پاسیٹران|مثبرقیاں]] جوڑ ہوندے نیں جیہڑے [[تابکاری|تابکار]] نیوکلئی چھڈدے نیں۔ بیتا جوڑ [[آئیونائیزیشن]] [[تابکاری|تابکاری]] دے طور تے چھڈے جاندے نیں جیہناں نوں بیتا شعاع وی کہیا جاندا اے۔ جدوں کوئی عنصر بیتا جوڑ چھڈدا اے ایس کم نوں بیتا کٹاؤ کہیا جاندا اے۔ بیتا کٹاؤ دیاں دو قسماں ہوندیاں نیں: مثبت بیتا کٹاؤ تے منفی بیتا کٹاؤ مثبت بیتا کٹاؤ وچ [[پوزیٹران|مثبرقیاں]] چھڈیا جاندا اے تے منفی بیتا کٹاؤ وچ [[الیکٹران|برقیاں]] چھڈیا جاندا اے۔ بیتا جوڑ نوں یونانی حرف β نال لکھیا جاندا اے۔ ==قسم== ===منفی بیٹا کٹاؤ(⁻β)=== اک نچلا ایٹمی نیوکلیس جیہدے وچ نیوٹران زیادہ ہو جاندے نیں وچ بیٹا کٹاؤ ہوندا اے نیوٹران اک پروٹان، الیکٹران تے اینٹی نیوٹرینو چ بدل جاندا اے۔ منفی بیٹا کٹاؤ [[ایٹمی ریایکٹر|ایٹمی ریایکٹراں]] وچ ہوندا اے۔ ===مثبت بیٹا کٹاؤ(⁺β)=== جس نچیلے ایٹمی نیوکلیس وچ پروٹان بوہتے ہون مثبت بیٹا کٹاؤ کردا اے۔ ایس وچ پروٹان نیوٹران، پوزیٹران تے الیکٹران دی طرح دے نیوٹرینو چ بدلیا جاندا اے۔ ==وریتا جانا== ایہنوں اکھاں تے ہڈیاں دے کینسر دا علاج کرن واسطے ورتیا جاندا اے۔ ایہنوں ٹریسر دے طور تے وی ورتیا جاندا اے۔ [[سٹرونٹیم|سٹرونٹیم]] 90 نوں بیٹا پارٹیکل بنان واسطے عام طور تے ورتیا جاندا اے۔ ایہنوں شیواں دے کوالٹی ناپ واسطے ورتیا جاندا اے۔ [[Category:فزکس]] [[Category:مڈلے ٹوٹے]] 7cah2xrpdfmb04bqrfjez633246p67x 609052 609051 2022-08-06T09:34:29Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 /* قسم */ wikitext text/x-wiki <div style="direction:rtl; font-family:tahoma"> [[File:Beta-minus Decay.svg|thumb|left|250px|منفی بیٹا کٹاؤ]] '''بیتا جوڑ''' بہت طاقتور تے تیز رفتار والے [[الیکٹران|برقیاں]] یا [[پاسیٹران|مثبرقیاں]] جوڑ ہوندے نیں جیہڑے [[تابکاری|تابکار]] نیوکلئی چھڈدے نیں۔ بیتا جوڑ [[آئیونائیزیشن]] [[تابکاری|تابکاری]] دے طور تے چھڈے جاندے نیں جیہناں نوں بیتا شعاع وی کہیا جاندا اے۔ جدوں کوئی عنصر بیتا جوڑ چھڈدا اے ایس کم نوں بیتا کٹاؤ کہیا جاندا اے۔ بیتا کٹاؤ دیاں دو قسماں ہوندیاں نیں: مثبت بیتا کٹاؤ تے منفی بیتا کٹاؤ مثبت بیتا کٹاؤ وچ [[پوزیٹران|مثبرقیاں]] چھڈیا جاندا اے تے منفی بیتا کٹاؤ وچ [[الیکٹران|برقیاں]] چھڈیا جاندا اے۔ بیتا جوڑ نوں یونانی حرف β نال لکھیا جاندا اے۔ ==قسم== ===منفی بیتا کٹاؤ(⁻β)=== اک نچلا [[نیوکلیس|جوہری نویہ]] جیہدے وچ [[نیوٹران|تعدیلہ]] زیادہ ہو جاندے نیں وچ بیتا کٹاؤ ہوندا اے [[نیوٹران|تعدیلہ]] اک [[پروٹان|اولیہ]]، [[الیکٹران|برقیہ]] تے ضد نیوٹرینو چ بدل جاندا اے۔ منفی بیتا کٹاؤ [[ایٹمی ریایکٹر|جوہری ریایکٹراں]] وچ ہوندا اے۔ ===مثبت بیتا کٹاؤ(⁺β)=== جس نچیلے جوہری نویہ وچ [[پروٹان|اولیاں]] بوہتے ہون مثبت بیتا کٹاؤ کردا اے۔ ایس وچ [[پروٹان|اولیہ]]، [[نیوٹران|تعدیلہ]]، [[پوزیٹران|مثبرقیہ]] تے [[الیکٹران|برقیہ]] دی طرح دے نیوٹرینو چ بدلیا جاندا اے۔ ==وریتا جانا== ایہنوں اکھاں تے ہڈیاں دے کینسر دا علاج کرن واسطے ورتیا جاندا اے۔ ایہنوں ٹریسر دے طور تے وی ورتیا جاندا اے۔ [[سٹرونٹیم|سٹرونٹیم]] 90 نوں بیٹا پارٹیکل بنان واسطے عام طور تے ورتیا جاندا اے۔ ایہنوں شیواں دے کوالٹی ناپ واسطے ورتیا جاندا اے۔ [[Category:فزکس]] [[Category:مڈلے ٹوٹے]] 6z0ux6un4dr2x5w8wr9tu4evztdycfj 609053 609052 2022-08-06T09:35:28Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 /* وریتا جانا */ wikitext text/x-wiki <div style="direction:rtl; font-family:tahoma"> [[File:Beta-minus Decay.svg|thumb|left|250px|منفی بیٹا کٹاؤ]] '''بیتا جوڑ''' بہت طاقتور تے تیز رفتار والے [[الیکٹران|برقیاں]] یا [[پاسیٹران|مثبرقیاں]] جوڑ ہوندے نیں جیہڑے [[تابکاری|تابکار]] نیوکلئی چھڈدے نیں۔ بیتا جوڑ [[آئیونائیزیشن]] [[تابکاری|تابکاری]] دے طور تے چھڈے جاندے نیں جیہناں نوں بیتا شعاع وی کہیا جاندا اے۔ جدوں کوئی عنصر بیتا جوڑ چھڈدا اے ایس کم نوں بیتا کٹاؤ کہیا جاندا اے۔ بیتا کٹاؤ دیاں دو قسماں ہوندیاں نیں: مثبت بیتا کٹاؤ تے منفی بیتا کٹاؤ مثبت بیتا کٹاؤ وچ [[پوزیٹران|مثبرقیاں]] چھڈیا جاندا اے تے منفی بیتا کٹاؤ وچ [[الیکٹران|برقیاں]] چھڈیا جاندا اے۔ بیتا جوڑ نوں یونانی حرف β نال لکھیا جاندا اے۔ ==قسم== ===منفی بیتا کٹاؤ(⁻β)=== اک نچلا [[نیوکلیس|جوہری نویہ]] جیہدے وچ [[نیوٹران|تعدیلہ]] زیادہ ہو جاندے نیں وچ بیتا کٹاؤ ہوندا اے [[نیوٹران|تعدیلہ]] اک [[پروٹان|اولیہ]]، [[الیکٹران|برقیہ]] تے ضد نیوٹرینو چ بدل جاندا اے۔ منفی بیتا کٹاؤ [[ایٹمی ریایکٹر|جوہری ریایکٹراں]] وچ ہوندا اے۔ ===مثبت بیتا کٹاؤ(⁺β)=== جس نچیلے جوہری نویہ وچ [[پروٹان|اولیاں]] بوہتے ہون مثبت بیتا کٹاؤ کردا اے۔ ایس وچ [[پروٹان|اولیہ]]، [[نیوٹران|تعدیلہ]]، [[پوزیٹران|مثبرقیہ]] تے [[الیکٹران|برقیہ]] دی طرح دے نیوٹرینو چ بدلیا جاندا اے۔ ==وریتا جانا== ایہنوں اکھاں تے ہڈیاں دے کینسر دا علاج کرن واسطے ورتیا جاندا اے۔ ایہنوں ٹریسر دے طور تے وی ورتیا جاندا اے۔ [[سٹرونٹیم|سٹرونٹصر]] 90 نوں بیتا جوڑ بنان واسطے عام طور تے ورتیا جاندا اے۔ ایہنوں شیواں دے کوالٹی ناپ واسطے ورتیا جاندا اے۔ [[Category:فزکس]] [[Category:طبیعیات]] [[Category:مڈلے ٹوٹے]] pgfinnle557hnpgvzlnqae5kztrg9i4 0 2376 609035 506051 2022-08-06T08:17:22Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 wikitext text/x-wiki [[File:Periodic Table Armtuk3.svg|thumb|left|400px]] '''دوری جدول''' [[کیمیائی عنصر|کیمیائی عنصراں]] نوں [[اک]] خاص ترتیب چ بیان کرن دا جدول اے۔ ایس توں مراد عنصراں دی اوہ ترتیب اے جیہدے وچ ایہناں نوں پڑھدے ہوئے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ ترتیب دتا جاندا اے۔ دوری جدول وچ عنصراں دی مکمل تعداد 119 اے جیدے وچ 15 عنصراں نو مصنوعی طریقیاں نال تیار کیتا گیا اے، باقی 104 [[عنصر]] قدرتی طور تے پائے جاندے نیں۔ عنصراں نوں دوری جدول وچ ونڈ کر کے اناندیاں اچیچیاں گلاں نوں پڑھنا تے سمجھنا آسان ہو جاندا اے کیونکہ اکو جئی اچیچیاں گلاں آلے عنصر اکو جۓ ویلے مگروں وکھالہ دیندے نیں تے ایس گل نوں دورسٹی آکھدے نے۔ == [[تریخ]] == پیراڈک ٹیبل دی موجودہ شکل نون بنان لئی بہتے سائینسداناں نے حصہ لیا، جناں وچ دوبرائنر، نیولینڈز، لوتھر میئر، مینڈیلیف، موزلے تے بوہر شامل نے۔ 1829 وچ جرمن سائینسدان [[جان دوبرائینر]] نے عنصراں نو [[ایٹمی پعار]] دی بنیاد تے تن تن دیاں ٹولیاں وچ ونڈیا ، ایناں ٹولیاں دا ناں ٹرائیڈ رکھیا گیا۔ ہر ٹولی وچ وچکارلے عنصر دا [[ایٹمی پعار]] پہلے تے تیسرے عنصر دی ایٹمی ماساں دا اوسط سی۔ 1864 وچ انگریز سائینسدان [[جان نیولیںڈز]] نے عنصراں نوں [[ایٹمی پعار]] دی بنیاد تے اٹھ اٹھ دی ٹولپاں وچ ونڈیا، اناں ٹولیاں دا ناں آکٹیو رکھیا گیا۔نیولینڈ اک موسیقار وی سی۔اوہنے مشاہدہ کیتا کہ آکٹیو دی ترتیب وچ عنصراں دیاں اچیچیاں گلاں ہر اٹھوے عنصر توں بعد دہرائی جا رئی سن جیویں موسیقی دے 7 سر دہرائے جاندے نے۔ 1869 وچ جرمن کیمسٹ [[جولیئس لوتھرمیئر]] نے عنصراں دے [[ایٹمی پعار]] تے ایٹمی حجم وچ اک گراف بنایا، اس گراف وچ اوہنے عنصراں دی اچیچیاں گلاں وچ پیریاڈسٹی دا مشاہدہ کیتا۔ 1870 وچ روسی کیمسٹ [[دمتری مندلیف]] نے عنصراں نوں وددے ہوئے [[ایٹمی پعار]] دی نیو تے اک ٹیبل وچ پیریڈاں تے گروپاں دی شکل وچ رکھیا۔ اس ٹیبل وچ عنصراں دی خصوصیات اکو جئے وقفے بعد ظاہر ہوندیاں سن۔ 1913 وچ ایچ موزلے نے [[ایٹمی نمبر]] دریافت کیتا۔ انے خیال پیش کیتا کہ عنصراں نو پیریاڈک ٹیبل وچ [[ایٹمی پعار]] دی بجائے، [[ایٹمی نمبر]] دی بنیاد تے ترتیب دتی جائے۔ 1923 وچ نیل بوہر نے موجودہ پیریاڈک ٹیبل دی شکل بنائی۔ == موجودہ پیریاڈک ٹیبل دی اچیچیاں گلاں == * پیریاڈک ٹیبل وچ 18 لمبائی دے رخ ٹولیاں نے، جناں نو گروپ آکھیا جاندا اے۔ گروپاں نو کبھے توں سجے نبمر دتا جاندا اے۔ * 7 چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے جناں نو پیریڈ آکھیا جاندا اے۔ پیریڈاں نو اتوں توں تھلے نمبر دتا جاندا اے۔ * پہلے پیریڈ وچ 2 عنصر شامل نے، اس پیریڈ نو سب توں نکا پیریڈ آکھیا جاندا اے۔ * دوجے تے تیجے پیریڈاں وچ اٹھ، اٹھ عنصر پائے جاندے نے، اناں پیریڈاں نو نکے پیریڈ آکھیا جاندا اے۔ * چوتھے تے پنجوے پیریڈ وچ 18،18 [[عنصر]] شامل نے، انا پیریڈاں نو وڈے پیریڈ آکھیا جاندا اے۔ * چھٹے پیریڈ وچ 32 [[عنصر]] شامل نے، انو ساب توں لمبا پیریڈ آکھیا جاندا اے۔ * ستواں پیریڈ ھلے مکمل نئی ہویا۔ * گروپ 1،2،13 تے 17 دے عنصراں نو مین گروپ یا نارمل عنصرآکھیا جانا اے۔ * گروپ 3 تے 12 دے عنصراں نو ٹرانزیشن عنصر آکھیا جانا اے۔ * 58 ایٹمی نمبر توں لے کے 71 ایٹمی نمبر تک عنصراں نوں اک ٹولی لینتھانائیڈز (Lanthanides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی لینتھینم نال شروع ہوندی اے۔ * 90 ایٹمی نمبر توں لے کے 103 ایٹمی نمبر تک عنصراں نوں اک ٹولی ایکٹینائیڈز (Actinides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی ایکٹینیم نال شروع ہوندی اے۔ == گروپ == گروپ توں مراد پیریاڈک ٹیبل چ لمبائی دے رخ ٹولیاں نے۔ پیریاڈک ٹیبل وچ کل 18 گروپ نے۔ کسی عنصر نو کسی گروپ چ اوہدے ویلینس [[الیکٹران]] تے الیکٹرانک کنفیگریشن دی بنیاد تے رکھیا جاندا اے۔ پہلے گروپ دے عنصراں نو [[الکلی دھاتاں]] کہندے نے. ایہدے وچ [[لیتھیم]]، [[سوڈیم]]، [[پوٹاشیم]]،[[روبیڈیم]]، [[سیزیم]] تے [[فرانسیم]] شامل نے۔ دوجے گروپ نے عنصراں نو [[الکلائن دھاتاں]] کہندے نے۔ایہدے وچ [[بیریلیم]]، [[میگنیشیم]]، [[کیلشیم]]، [[سٹرونٹیم]]، [[بیریم]] تے [[ریڈیم]] شامل نے۔ تیجے گروپ توں بارھویں گروپ تک دے عنصراں نوں [[ٹرانزیشن عنصر]] آکھیا جاندا اے۔ تیرھویں گروپ توں لے کے ستارھویں گروپ تک دھاتاں تے غیر دھاتاں ،دوویں موجود ہن۔غیر دھاتاں وچ [[بورون]]، [[کاربن]]، [[سلیکان]]، [[نائیٹروجن]]، [[فاسفورس]]، [[آرسینک]]، [[آکسیجن]]، [[سلفر]]، [[سلینیم]]، [[ٹیلوریم]] تے [[ہیلوجن]] شامل نے۔ ستارھویں گروپ دے عنصراں نو [[ہیلوجن]] کہندے نے۔ایہدے وچ [[فلورین]]، [[کلورین]]، [[برومائن]]، [[آئیوڈین]] تے [[ایسٹاٹین]] شامل نے۔ اٹھارھویں گروپ دے عنصراں نو [[نوبل گیساں]] کہندے نے۔ایہدے وچ [[ہیلیم]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ == پیریڈ == پیریڈ توں مراد پیریاڈک ٹیبل چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے۔ پیریاڈک ٹیبل وچ کل 7 پیریڈ نے۔ '''پہلا پیریڈ''': پہلے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ پہلا شیل (n= 1) ہوندا اے. اس شیل وچ اکو سب شیل (1s) ہوندا اے، جیدے وچ صرف 2 الیکٹران پورے آ سکدے نے۔ ایس لئی پہلے پیریڈ وچ صرف 2 عنصر شامل نے؛ [[ہائیڈروجن]] تے [[ہیلیم]]۔ '''دوجا پیریڈ''': دوجے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ دو شیل (n= 2) ہوندے نے. دوجے شیل وچ 4 سب شیل (2s, 2p, 2py, 2pz) ہوندے نے،جناں وچ زیادہ توں زیادہ 8 الیکٹران پورے آ سکدے نے۔ایس لئی دوجے پیریڈ وچ 8 عنصر شامل نے؛ [[لیتھیم]]، [[بیریلیم]]، [[بورون]]، [[کاربن]]، [[نائیٹروجن]]، [[آکسیجن]]، [[فلورین]] تے [[نیون]]۔ '''تیجا پیریڈ''': تیجے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ ترے شیل (n= 3) ہوندے نے. تیجے شیل چ 9 سب شیل( 3dz2, 3dxy, 3dxz,3dx2-y2, 3dyz, 3s, 3px, 3py, 3pz) ہوندے نے. صرف 3s تے ترے 3p سب شیلاں وچ الیکٹران پائے جاندے نے، کل 8 الیکٹان، ایس لئی تیجے پیریڈ وچ کل 8 عنصر شامل نے [[سوڈیم]]، [[میگنیشیم]]، [[الومنیم]]، [[سلیکان]]، [[فاسفورس]]، [[گندھک]]، [[کلورین]] تے [[آرگون]]۔ '''چوتھا پیریڈ''': چوتھے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ چار شیل (n= 4) ہوندے نے. الیکٹران 4s تے 3d تک ہوندے نے۔ چوتھے پیریڈ وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[پوٹاشیم]]، [[کیلشیم]]، [[سکینڈیم]]، [[ٹائٹینیم]]، [[ونیڈیم]]، [[کرومیم]]، [[مینگانیز]]، [[لویا]]، [[کوبالٹ]]، [[نکل]]، [[تانبا]]، [[زنک]]، [[گیلیم]]، [[جرمینیم]]، [[آرسینک]]، [[سلینیم]]،[[برومائن]]، تے [[کرپٹون]]۔ '''پنجواں پیریڈ''': پنجویں پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ پنج شیل (n= 5) ہوندے نے. پنجویں پیریڈ وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[روبیڈیم]]، [[سٹرونٹیم]]، [[ایتریم]]، [[زرکونیم]]، [[نیوبیم]]، [[مولیبیڈینم]]، [[ٹیکنیٹیم]]، [[روتھینیم]]، [[روڈیم]]، [[پالاڈیم]]، [[چاندی]]، [[کیڈمیم]]، [[انڈیم]]، [[ٹن]]، [[اینٹیمونی]]، [[ٹیلوریم]]، [[آئیوڈین]] تے [[زینون]]۔ '''چھٹا پیریڈ''': چھٹے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ چھے شیل (n= 6) ہوندے نے. چھٹے پیریڈ وچ 32 عنصر شامل نے؛ [[سیزیم]]، [[بیریم]]، [[لینتھانم]]، [[سیریم]]، [[پریزیڈومیم]]، [[نیوڈائمیم]]، [[پرومتھیم]]، [[ساماریم]]، [[یوروپیم]]، [[گیڈولینیم]]، [[ٹربیم]]،[[ڈائیسپورسیم]]، [[ہولمیم]]، [[اربیم]]، [[تھلیم]]، [[یتربیم]]، [[لوٹیٹیم]]، [[ہافنیم]]، [[ٹینٹالم]]، [[ٹنگسٹن]]، [[رہینیم]]، [[اوسمیم]]، [[اریڈیم]]، [[پلاٹینم]]، [[سونا]]، [[پارہ]]، [[تھیلیم]]، [[سیسہ]]، [[بسمتھ]]، [[پولونیم]]، [[ایسٹاٹین]] تے [[ریڈون]]۔ '''ستواں پیریڈ''': ستویں پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ ست شیل (n= 7) ہوندے نے. ستواں پیریڈ ہجے نامکلمل اے، ایہدے عنصر نے؛ [[فرانسیم]]، [[ریڈیم]]، [[ایکٹینیم]]، [[تھوریم]]، [[پروٹیکٹینیم]]، [[یورینیم]]، [[نیپچونیم]]، [[پلوٹونیم]]، [[امریکیم]]، [[کیوریم]]، [[برکیلیم]]، [[کیلیفورنیم]]، [[آئنسٹائنیئم]]، [[فرمئیم]]، [[مینڈلیوئیم]]، [[نوبلئیم]]، [[لارنسئیم]]، [[رتھرفورڈیم]]، [[ڈبنئیم]]، [[سیبورجیم]]، [[بوہریم]]، [[ہاسیم]]، [[میٹرنیم]]، [[ڈارمسٹیڈیم]]، [[رونٹجینیم]]، [[انانبیم]]، [[انانٹریم]]، [[انانکواڈیم]]، [[انانمینٹیم]]، [[انانہیگزیم]]، [[انانسیپٹیم]] تے [[انانآکٹیم]]۔ == بلاک == عنصراں دے ویلنس الیکٹراناں دی بنیاد تے پیریاڈک ٹیبل نو چار بلاکاں وچ تقسیم کیتا جاندا اے: 1-'''ایس بلاک''': ایس بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایٹماں دے ویلینس [[الیکٹران]] ایس سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایس بلاک وچ گروپ 1 تے 2 دے عنصر شامل نے۔ 2-'''پی بلاک''': پی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایٹماں دے ویلینس [[الیکٹران]] پی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ پی بلاک وچ گروپ 13 توں گروپ 17 تک دے عنصر شامل نے۔ 3-'''ڈی بلاک''': ڈی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایمٹاں دے ویلینس [[الیکٹران]]ڈی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ڈی بلاک وچ گروپ 3 توں گروپ 12 تک دے عنصر شامل نے۔ اے پیریاڈک ٹیبل دے وچکارلے حصے چ ایس تے پی بلاک دے درمیان پایا جاندا اے۔ 4-'''ایف بلاک''': ایف بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایٹماں دے ویلینس [[الیکٹران]] ایف سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایف بلاک وچ عنصراں دی دو ٹولیاں شامل نے ایکٹینائیڈز تے لینتھانائیڈز۔ == عنصراں دی قسماں == الیکٹرانک کنفیگوریشن دی بنیاد تے عنصراں دی تھلے دتی چار قسماں نے: 1-'''نارمل عنصر''': نارمل عنصراں نو مین گروپ عنصر، ریپریزینٹیٹو عنصر تے ٹیپیکل عنصر وی کہندے نے۔ ایس بلاک تے پی بلاک دے عنصر نارمل عنصر اخواندے نے۔ 2-'''نوبل گیساں''': گروپ 18 دے عنصراں نوں نوبل گیساں آکھیا جاندا اے۔ نوبل گیسان وچ [[ہیلیم]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ نوبل گیساں دے سب توں اخیر شیلاں وچ الیکٹران مکمل ہوندے نے، ایس لئی نوبل گیساں کیمیائی تعامل وچ حصہ نئی لیندیاں۔ کیمیائی تعامل نہ کرن دی وجہ توں انا نو نوبل آکھیا جاندا اے۔ 3-'''ٹرانزیشن عنصر''': ڈی بلاک دے عنصراں نوں ٹرانزیشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ اے عنصر اک توں زیادہ ویلینسی ظاہر کردے نے۔ 4-'''اندرونی ٹرانزشن عنصر''': ایف بلاک دے عنصراں نوں اندرونی ٹرانزشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ ایدے چ 4 ایف ٹولی یا لینتھانائیڈ تے 5 ایف ٹولی یا ایکٹینائیڈ شامل نے۔ == اچیچیاں گلاں دی پیریاڈسٹی == 1-'''ایٹمی ناپ''': ایٹم نو اک گولے ورگا خیال کیتا جاندا اے۔ ایٹمی ناپ نو ایٹمی ریڈیس دی صورت ناپیا جاندا اے۔ ایٹمی ریڈیس توں مراد ایٹم دے نیوکلئیس دے مرکز توں لے کے ایٹم دی آخری شیل تک دا فاصلہ اے۔ پیریڈ وچ ایٹماں دے ریڈیس کبھے توں سجے پاسے گھٹدے نے۔ ایہدی وجہ ایہ وے کے کھبے توں سجے نیوکئیس وچ پروٹاناں دی گنتی وددی اے، جیدی وجہ توں پروٹان باہر آلے الیکٹراناں نو کچھدے نے تے ایٹم دا ریڈیس نکا ہو جاندا اے۔ اک ہور وجہ اے وی اے کہ پیریڈ وچ الیکٹراناں دا شیل نئی وددا، او اکو شیل وچ رہندے نے جیدی وجہ توں شیلڈنگ اثر نئی ہوندا۔ گروپ وچ ایٹماں دے ریڈیس اتوں توں تھلے وددے نے، کیونکہ گروپ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے۔ 2-'''شیلڈنگ اثر''': ایٹماں دے نیوکلئیس تے ویلینس الیکٹراناں دے بھیتر موجود الیکٹراناں دی وجہ توں نیوکئیس تے ویلینس الیکٹراناں وچ کشش کم ہو جاندی اے، اس کم ہو جان آلی کشش نو شیلڈنگ اثر کہندے نے۔ پیریڈ وچ شیلڈنگ اثر کبھے توں سجے پاسے اکو جیا رہندا اے کیونکہ نوے شیل نئی وددے۔ گروپ وچ شیلڈنگ اثر اتوں توں تھلے وددا نے، کیونکہ گروپ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے، جیدی وجہ توں اندرونی الیکٹران وددے نے۔ 3-'''آئیونائزنگ توانائی''': توانائی دی او مقدار جو گیس دے ایٹماں دے سب توں باہر آلے ٹلہے الیکٹرناں نوں کڈن لئی ضروری ہوندی اے۔ 4-'''الیکٹران ایفینٹی''': الیکٹران ایفینٹی توں مراد توانائی دی او مقدار اے جو الیکٹران نو اک نیوٹرل ایٹم وچ پان ویلے نکلدی اے۔ 5-'''[[الیکٹرونیگیٹیوٹی]]''': الیکٹرونیگیٹیوٹی توں مراد ایٹماں دی او صلاحیت اے جیدی وجہ توں او الیکٹراناں نو اپنے ول کھچدے نے۔ {| class="navbox collapsible collapsed" |- ! colspan="32" | <div style="font-family:Times New Roman; background-color:#F0DC82;">'''پیریاڈک ٹیبل'''</div style> |- | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#a0ffa0"|[[ہائیڈروجن|ہائیڈروجن]] | width="2.125%" colspan="30" |&nbsp; | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ہیلیم|ہیلیم]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666"|[[لیتھیم|لیتھیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[بیریلیم|بیریلیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[بورون|بورون]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[کاربن|کاربن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[نائیٹروجن|نائیٹروجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[آکسیجن|آکسیجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[فلورین|فلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[نیون|نیون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[سوڈیم|سوڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[میگنیشیم|میگنیشیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[الومنیم|ایلومنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99" |[[سلیکان|سلیکان]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[فاسفورس|فاسفورس]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[گندھک|گندھک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99" |[[کلورین|کلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[آرگون|آرگون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[پوٹاشیم|پوٹاشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[کیلشیم|کیلشیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سکینڈیم|سکینڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹائٹینیم|ٹائٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ونیڈیم|ونیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کرومیم|کرومیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مینگانیز|مینگانیز]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[لویا|لویا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کوبالٹ|کوبالٹ]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نکل|نکل]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[تانبا|تانبا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زنک|زنک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[گیلیم|گیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[جرمینیم|جرمینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[آرسینک|آرسینک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[سلینیم|سلینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[برومائن|برومائن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[کرپٹون|کرپٹون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[روبیڈیم|روبیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[سٹرونٹیم|سٹرونٹیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ایتریم|ایتریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زرکونیم|زرکونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نیوبیم|نیوبیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مولیبیڈینم|مولیبیڈینم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹیکنیٹیم|ٹیکنیٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روتھینیم|روتھینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روڈیم|روڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[پالاڈیم|پالاڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[چاندی|چاندی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کیڈمیم|کیڈمیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[انڈیم|انڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[ٹن|ٹن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[اینٹیمونی|اینٹیمونی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[ٹیلوریم|ٹیلوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[آئیوڈین|آئیوڈین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[زینون|زینون]] |- <div style="direction:rtl; font-family:Times New Roman"> | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ff6666"|[[سیزیم|سیزیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffdead"|[[بیریم|بیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لینتھانم|لینتھانم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[سیریم|سیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پریزیڈومیم|پریزیڈومیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[نیوڈائمیم|نیوڈائمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پرومتھیم|پرومتھیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ساماریم|ساماریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یوروپیم|یوروپیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[گیڈولینیم|گیڈولینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ٹربیم|ٹربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ڈائیسپورسیم|ڈائیسپورسیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ہولمیم|ہولمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[اربیم|اربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[تھلیم|تھلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یتربیم|یتربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لوٹیٹیم|لوٹیٹیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ہافنیم|ہافنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹینٹالم|ٹینٹالم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹنگسٹن|ٹنگسٹن]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[رہینیم|رہینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اوسمیم|اوسمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اریڈیم|اریڈیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پلاٹینم|پلاٹنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[سونا|سونا]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پارہ|پارہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[تھیلیم|تھیلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[سیسہ|سیسہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[بسمتھ|بسمتھ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccc99"|[[پولونیم|پولونیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffff99"|[[ایسٹاٹین|ایسٹاٹین]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ریڈون|ریڈون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[فرانسیم|فرانسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[ریڈیم|ریڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایکٹینیم|ایکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[تھوریم|تھوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پروٹیکٹینیم|پروٹیکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[یورینیم|یورینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نیپچونیم|نیپچونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پلوٹونیم|پلوٹونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایمریشیم|ایمریشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیوریم|کیوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[برکیلیم|برکیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیلیفورنیم|کیلیفورنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[آئنسٹنٹینیم|آئنسٹنٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[فرمئیم|فرمئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[مینڈلیوئیم|مینڈلیوئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نوبلئیم|نوبلئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[لارنسئیم|لارنسئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رتھرفورڈیم|رتھرفورڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈبنئیم|ڈبنئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سیبورجیم|سیبورجیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[بوہریم|بوہریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ہاسیم|ہاسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[میٹرنیم|میٹرنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈارمسٹیڈیم|ڈارمسٹیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رونٹجینیم|رونٹجینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کاپرنسیم|کاپرنسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانٹریم|انانٹریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[فلئروویم|فلئروویم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانمینٹیم|انانمینٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانہیگزیم|انانہیگزیم]] |[[انانسیپٹیم|انانسیپٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[انانآکٹیم|انانآکٹیم]] |- |&nbsp; |- | colspan="32" | {| border="1" align="center" style="border:1px solid #ffffff; border-collapse:collapse; font-size: 90٪; width:100%" rules="all" cellpadding="1" | style="background-color:#ff6666" width="8%" |[[الکالی دھات| الکالی دھات]] | style="background-color:#ffdead" width="8%" |[[الکالائن دھات| الکالائن دھات]] | style="background-color:#ffbfff" width="8%" |[[لینتھانائڈ|لینتھانائڈ]] | style="background-color:#ff99cc" width="8%" |[[ایکٹینائڈ|ایکٹینائڈ]] | style="background-color:#ffc0c0" width="8%" |[[ٹرانزیشن دھات| ٹرانزیشن دھات]] | style="background-color:#cccccc" width="8%" |دوجیاں [[دھاتاں|دھات]] | style="background-color:#cccc99" width="8%" |[[میٹالائڈ|میٹالائڈ]] | style="background-color:#a0ffa0" width="8%" |دوجیاں [[غیر دھاتاں|غیر دھات]] | style="background-color:#ffff99" width="8%" |[[ہالوجن|ہالوجن]] | style="background-color:#c0ffff" width="8%" |[[نوبل گیساں|نوبل گیس]] |} |} [[Category:کیمسٹری]] [[Category:سائنس]] 2t98n5tkbfcnl31cg31ng75dj2h0wgt 609036 609035 2022-08-06T08:23:32Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 /* تریخ */ wikitext text/x-wiki [[File:Periodic Table Armtuk3.svg|thumb|left|400px]] '''دوری جدول''' [[کیمیائی عنصر|کیمیائی عنصراں]] نوں [[اک]] خاص ترتیب چ بیان کرن دا جدول اے۔ ایس توں مراد عنصراں دی اوہ ترتیب اے جیہدے وچ ایہناں نوں پڑھدے ہوئے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ ترتیب دتا جاندا اے۔ دوری جدول وچ عنصراں دی مکمل تعداد 119 اے جیدے وچ 15 عنصراں نو مصنوعی طریقیاں نال تیار کیتا گیا اے، باقی 104 [[عنصر]] قدرتی طور تے پائے جاندے نیں۔ عنصراں نوں دوری جدول وچ ونڈ کر کے اناندیاں اچیچیاں گلاں نوں پڑھنا تے سمجھنا آسان ہو جاندا اے کیونکہ اکو جئی اچیچیاں گلاں آلے عنصر اکو جۓ ویلے مگروں وکھالہ دیندے نیں تے ایس گل نوں دورسٹی آکھدے نے۔ == [[تریخ]] == دوری جدول دی موجودہ شکل نون بنان لئی بہتے علمداناں نے حصہ لیا، جناں وچ دوبرائنر، نیولینڈز، لوتھر میئر، میندیلیف، موزلے تے بوہر شامل نے۔ 1829 وچ آلمانی علمدان [[جان دوبرائینر]] نے عنصراں نو [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے تن تن دیاں ٹولیاں وچ ونڈیا ، ایناں ٹولیاں دا ناں ٹرائیڈ رکھیا گیا۔ ہر ٹولی وچ وچکارلے عنصر دا [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] پہلے تے تیسرے عنصر دی ایٹمی ماساں دا اوسط سی۔ 1864 وچ انگریز علمدان [[جان نیولیںڈز]] نے عنصراں نوں [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے اٹھ اٹھ دی ٹولپاں وچ ونڈیا، اناں ٹولیاں دا ناں آکٹیو رکھیا گیا۔ نیولینڈ اک موسیقار وی سی۔ اوہنے مشاہدہ کیتا کہ آکٹیو دی ترتیب وچ عنصراں دیاں اچیچیاں گلاں ہر اٹھوے عنصر توں بعد دہرائی جا رئی سن جیویں موسیقی دے 7 سر دہرائے جاندے نے۔ 1869 وچ آلمانی کیمیا دان [[جولیئس لوتھرمیئر]] نے عنصراں دے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] تے جوہری حجم وچ اک گراف بنایا، اس گراف وچ اوہنے عنصراں دی اچیچیاں گلاں وچ دورسٹی دا مشاہدہ کیتا۔ 1870 وچ روسی کیمیا دان [[دمتری مندلیف]] نے عنصراں نوں وددے ہوئے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی نیو تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ رکھیا۔ اس جدول وچ عنصراں دی خصوصیات اکو جئے وقفے بعد ظاہر ہوندیاں سن۔ 1913 وچ ایچ موزلے نے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دریافت کیتا۔ انے خیال پیش کیتا کہ عنصراں نو دوری جدول وچ [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بجائے، [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے ترتیب دتی جائے۔ 1923 وچ نیل بوہر نے موجودہ جوہری عدد دی شکل بنائی۔ == موجودہ پیریاڈک ٹیبل دی اچیچیاں گلاں == * پیریاڈک ٹیبل وچ 18 لمبائی دے رخ ٹولیاں نے، جناں نو گروپ آکھیا جاندا اے۔ گروپاں نو کبھے توں سجے نبمر دتا جاندا اے۔ * 7 چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے جناں نو پیریڈ آکھیا جاندا اے۔ پیریڈاں نو اتوں توں تھلے نمبر دتا جاندا اے۔ * پہلے پیریڈ وچ 2 عنصر شامل نے، اس پیریڈ نو سب توں نکا پیریڈ آکھیا جاندا اے۔ * دوجے تے تیجے پیریڈاں وچ اٹھ، اٹھ عنصر پائے جاندے نے، اناں پیریڈاں نو نکے پیریڈ آکھیا جاندا اے۔ * چوتھے تے پنجوے پیریڈ وچ 18،18 [[عنصر]] شامل نے، انا پیریڈاں نو وڈے پیریڈ آکھیا جاندا اے۔ * چھٹے پیریڈ وچ 32 [[عنصر]] شامل نے، انو ساب توں لمبا پیریڈ آکھیا جاندا اے۔ * ستواں پیریڈ ھلے مکمل نئی ہویا۔ * گروپ 1،2،13 تے 17 دے عنصراں نو مین گروپ یا نارمل عنصرآکھیا جانا اے۔ * گروپ 3 تے 12 دے عنصراں نو ٹرانزیشن عنصر آکھیا جانا اے۔ * 58 ایٹمی نمبر توں لے کے 71 ایٹمی نمبر تک عنصراں نوں اک ٹولی لینتھانائیڈز (Lanthanides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی لینتھینم نال شروع ہوندی اے۔ * 90 ایٹمی نمبر توں لے کے 103 ایٹمی نمبر تک عنصراں نوں اک ٹولی ایکٹینائیڈز (Actinides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی ایکٹینیم نال شروع ہوندی اے۔ == گروپ == گروپ توں مراد پیریاڈک ٹیبل چ لمبائی دے رخ ٹولیاں نے۔ پیریاڈک ٹیبل وچ کل 18 گروپ نے۔ کسی عنصر نو کسی گروپ چ اوہدے ویلینس [[الیکٹران]] تے الیکٹرانک کنفیگریشن دی بنیاد تے رکھیا جاندا اے۔ پہلے گروپ دے عنصراں نو [[الکلی دھاتاں]] کہندے نے. ایہدے وچ [[لیتھیم]]، [[سوڈیم]]، [[پوٹاشیم]]،[[روبیڈیم]]، [[سیزیم]] تے [[فرانسیم]] شامل نے۔ دوجے گروپ نے عنصراں نو [[الکلائن دھاتاں]] کہندے نے۔ایہدے وچ [[بیریلیم]]، [[میگنیشیم]]، [[کیلشیم]]، [[سٹرونٹیم]]، [[بیریم]] تے [[ریڈیم]] شامل نے۔ تیجے گروپ توں بارھویں گروپ تک دے عنصراں نوں [[ٹرانزیشن عنصر]] آکھیا جاندا اے۔ تیرھویں گروپ توں لے کے ستارھویں گروپ تک دھاتاں تے غیر دھاتاں ،دوویں موجود ہن۔غیر دھاتاں وچ [[بورون]]، [[کاربن]]، [[سلیکان]]، [[نائیٹروجن]]، [[فاسفورس]]، [[آرسینک]]، [[آکسیجن]]، [[سلفر]]، [[سلینیم]]، [[ٹیلوریم]] تے [[ہیلوجن]] شامل نے۔ ستارھویں گروپ دے عنصراں نو [[ہیلوجن]] کہندے نے۔ایہدے وچ [[فلورین]]، [[کلورین]]، [[برومائن]]، [[آئیوڈین]] تے [[ایسٹاٹین]] شامل نے۔ اٹھارھویں گروپ دے عنصراں نو [[نوبل گیساں]] کہندے نے۔ایہدے وچ [[ہیلیم]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ == پیریڈ == پیریڈ توں مراد پیریاڈک ٹیبل چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے۔ پیریاڈک ٹیبل وچ کل 7 پیریڈ نے۔ '''پہلا پیریڈ''': پہلے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ پہلا شیل (n= 1) ہوندا اے. اس شیل وچ اکو سب شیل (1s) ہوندا اے، جیدے وچ صرف 2 الیکٹران پورے آ سکدے نے۔ ایس لئی پہلے پیریڈ وچ صرف 2 عنصر شامل نے؛ [[ہائیڈروجن]] تے [[ہیلیم]]۔ '''دوجا پیریڈ''': دوجے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ دو شیل (n= 2) ہوندے نے. دوجے شیل وچ 4 سب شیل (2s, 2p, 2py, 2pz) ہوندے نے،جناں وچ زیادہ توں زیادہ 8 الیکٹران پورے آ سکدے نے۔ایس لئی دوجے پیریڈ وچ 8 عنصر شامل نے؛ [[لیتھیم]]، [[بیریلیم]]، [[بورون]]، [[کاربن]]، [[نائیٹروجن]]، [[آکسیجن]]، [[فلورین]] تے [[نیون]]۔ '''تیجا پیریڈ''': تیجے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ ترے شیل (n= 3) ہوندے نے. تیجے شیل چ 9 سب شیل( 3dz2, 3dxy, 3dxz,3dx2-y2, 3dyz, 3s, 3px, 3py, 3pz) ہوندے نے. صرف 3s تے ترے 3p سب شیلاں وچ الیکٹران پائے جاندے نے، کل 8 الیکٹان، ایس لئی تیجے پیریڈ وچ کل 8 عنصر شامل نے [[سوڈیم]]، [[میگنیشیم]]، [[الومنیم]]، [[سلیکان]]، [[فاسفورس]]، [[گندھک]]، [[کلورین]] تے [[آرگون]]۔ '''چوتھا پیریڈ''': چوتھے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ چار شیل (n= 4) ہوندے نے. الیکٹران 4s تے 3d تک ہوندے نے۔ چوتھے پیریڈ وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[پوٹاشیم]]، [[کیلشیم]]، [[سکینڈیم]]، [[ٹائٹینیم]]، [[ونیڈیم]]، [[کرومیم]]، [[مینگانیز]]، [[لویا]]، [[کوبالٹ]]، [[نکل]]، [[تانبا]]، [[زنک]]، [[گیلیم]]، [[جرمینیم]]، [[آرسینک]]، [[سلینیم]]،[[برومائن]]، تے [[کرپٹون]]۔ '''پنجواں پیریڈ''': پنجویں پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ پنج شیل (n= 5) ہوندے نے. پنجویں پیریڈ وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[روبیڈیم]]، [[سٹرونٹیم]]، [[ایتریم]]، [[زرکونیم]]، [[نیوبیم]]، [[مولیبیڈینم]]، [[ٹیکنیٹیم]]، [[روتھینیم]]، [[روڈیم]]، [[پالاڈیم]]، [[چاندی]]، [[کیڈمیم]]، [[انڈیم]]، [[ٹن]]، [[اینٹیمونی]]، [[ٹیلوریم]]، [[آئیوڈین]] تے [[زینون]]۔ '''چھٹا پیریڈ''': چھٹے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ چھے شیل (n= 6) ہوندے نے. چھٹے پیریڈ وچ 32 عنصر شامل نے؛ [[سیزیم]]، [[بیریم]]، [[لینتھانم]]، [[سیریم]]، [[پریزیڈومیم]]، [[نیوڈائمیم]]، [[پرومتھیم]]، [[ساماریم]]، [[یوروپیم]]، [[گیڈولینیم]]، [[ٹربیم]]،[[ڈائیسپورسیم]]، [[ہولمیم]]، [[اربیم]]، [[تھلیم]]، [[یتربیم]]، [[لوٹیٹیم]]، [[ہافنیم]]، [[ٹینٹالم]]، [[ٹنگسٹن]]، [[رہینیم]]، [[اوسمیم]]، [[اریڈیم]]، [[پلاٹینم]]، [[سونا]]، [[پارہ]]، [[تھیلیم]]، [[سیسہ]]، [[بسمتھ]]، [[پولونیم]]، [[ایسٹاٹین]] تے [[ریڈون]]۔ '''ستواں پیریڈ''': ستویں پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ ست شیل (n= 7) ہوندے نے. ستواں پیریڈ ہجے نامکلمل اے، ایہدے عنصر نے؛ [[فرانسیم]]، [[ریڈیم]]، [[ایکٹینیم]]، [[تھوریم]]، [[پروٹیکٹینیم]]، [[یورینیم]]، [[نیپچونیم]]، [[پلوٹونیم]]، [[امریکیم]]، [[کیوریم]]، [[برکیلیم]]، [[کیلیفورنیم]]، [[آئنسٹائنیئم]]، [[فرمئیم]]، [[مینڈلیوئیم]]، [[نوبلئیم]]، [[لارنسئیم]]، [[رتھرفورڈیم]]، [[ڈبنئیم]]، [[سیبورجیم]]، [[بوہریم]]، [[ہاسیم]]، [[میٹرنیم]]، [[ڈارمسٹیڈیم]]، [[رونٹجینیم]]، [[انانبیم]]، [[انانٹریم]]، [[انانکواڈیم]]، [[انانمینٹیم]]، [[انانہیگزیم]]، [[انانسیپٹیم]] تے [[انانآکٹیم]]۔ == بلاک == عنصراں دے ویلنس الیکٹراناں دی بنیاد تے پیریاڈک ٹیبل نو چار بلاکاں وچ تقسیم کیتا جاندا اے: 1-'''ایس بلاک''': ایس بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایٹماں دے ویلینس [[الیکٹران]] ایس سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایس بلاک وچ گروپ 1 تے 2 دے عنصر شامل نے۔ 2-'''پی بلاک''': پی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایٹماں دے ویلینس [[الیکٹران]] پی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ پی بلاک وچ گروپ 13 توں گروپ 17 تک دے عنصر شامل نے۔ 3-'''ڈی بلاک''': ڈی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایمٹاں دے ویلینس [[الیکٹران]]ڈی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ڈی بلاک وچ گروپ 3 توں گروپ 12 تک دے عنصر شامل نے۔ اے پیریاڈک ٹیبل دے وچکارلے حصے چ ایس تے پی بلاک دے درمیان پایا جاندا اے۔ 4-'''ایف بلاک''': ایف بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایٹماں دے ویلینس [[الیکٹران]] ایف سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایف بلاک وچ عنصراں دی دو ٹولیاں شامل نے ایکٹینائیڈز تے لینتھانائیڈز۔ == عنصراں دی قسماں == الیکٹرانک کنفیگوریشن دی بنیاد تے عنصراں دی تھلے دتی چار قسماں نے: 1-'''نارمل عنصر''': نارمل عنصراں نو مین گروپ عنصر، ریپریزینٹیٹو عنصر تے ٹیپیکل عنصر وی کہندے نے۔ ایس بلاک تے پی بلاک دے عنصر نارمل عنصر اخواندے نے۔ 2-'''نوبل گیساں''': گروپ 18 دے عنصراں نوں نوبل گیساں آکھیا جاندا اے۔ نوبل گیسان وچ [[ہیلیم]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ نوبل گیساں دے سب توں اخیر شیلاں وچ الیکٹران مکمل ہوندے نے، ایس لئی نوبل گیساں کیمیائی تعامل وچ حصہ نئی لیندیاں۔ کیمیائی تعامل نہ کرن دی وجہ توں انا نو نوبل آکھیا جاندا اے۔ 3-'''ٹرانزیشن عنصر''': ڈی بلاک دے عنصراں نوں ٹرانزیشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ اے عنصر اک توں زیادہ ویلینسی ظاہر کردے نے۔ 4-'''اندرونی ٹرانزشن عنصر''': ایف بلاک دے عنصراں نوں اندرونی ٹرانزشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ ایدے چ 4 ایف ٹولی یا لینتھانائیڈ تے 5 ایف ٹولی یا ایکٹینائیڈ شامل نے۔ == اچیچیاں گلاں دی پیریاڈسٹی == 1-'''ایٹمی ناپ''': ایٹم نو اک گولے ورگا خیال کیتا جاندا اے۔ ایٹمی ناپ نو ایٹمی ریڈیس دی صورت ناپیا جاندا اے۔ ایٹمی ریڈیس توں مراد ایٹم دے نیوکلئیس دے مرکز توں لے کے ایٹم دی آخری شیل تک دا فاصلہ اے۔ پیریڈ وچ ایٹماں دے ریڈیس کبھے توں سجے پاسے گھٹدے نے۔ ایہدی وجہ ایہ وے کے کھبے توں سجے نیوکئیس وچ پروٹاناں دی گنتی وددی اے، جیدی وجہ توں پروٹان باہر آلے الیکٹراناں نو کچھدے نے تے ایٹم دا ریڈیس نکا ہو جاندا اے۔ اک ہور وجہ اے وی اے کہ پیریڈ وچ الیکٹراناں دا شیل نئی وددا، او اکو شیل وچ رہندے نے جیدی وجہ توں شیلڈنگ اثر نئی ہوندا۔ گروپ وچ ایٹماں دے ریڈیس اتوں توں تھلے وددے نے، کیونکہ گروپ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے۔ 2-'''شیلڈنگ اثر''': ایٹماں دے نیوکلئیس تے ویلینس الیکٹراناں دے بھیتر موجود الیکٹراناں دی وجہ توں نیوکئیس تے ویلینس الیکٹراناں وچ کشش کم ہو جاندی اے، اس کم ہو جان آلی کشش نو شیلڈنگ اثر کہندے نے۔ پیریڈ وچ شیلڈنگ اثر کبھے توں سجے پاسے اکو جیا رہندا اے کیونکہ نوے شیل نئی وددے۔ گروپ وچ شیلڈنگ اثر اتوں توں تھلے وددا نے، کیونکہ گروپ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے، جیدی وجہ توں اندرونی الیکٹران وددے نے۔ 3-'''آئیونائزنگ توانائی''': توانائی دی او مقدار جو گیس دے ایٹماں دے سب توں باہر آلے ٹلہے الیکٹرناں نوں کڈن لئی ضروری ہوندی اے۔ 4-'''الیکٹران ایفینٹی''': الیکٹران ایفینٹی توں مراد توانائی دی او مقدار اے جو الیکٹران نو اک نیوٹرل ایٹم وچ پان ویلے نکلدی اے۔ 5-'''[[الیکٹرونیگیٹیوٹی]]''': الیکٹرونیگیٹیوٹی توں مراد ایٹماں دی او صلاحیت اے جیدی وجہ توں او الیکٹراناں نو اپنے ول کھچدے نے۔ {| class="navbox collapsible collapsed" |- ! colspan="32" | <div style="font-family:Times New Roman; background-color:#F0DC82;">'''پیریاڈک ٹیبل'''</div style> |- | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#a0ffa0"|[[ہائیڈروجن|ہائیڈروجن]] | width="2.125%" colspan="30" |&nbsp; | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ہیلیم|ہیلیم]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666"|[[لیتھیم|لیتھیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[بیریلیم|بیریلیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[بورون|بورون]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[کاربن|کاربن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[نائیٹروجن|نائیٹروجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[آکسیجن|آکسیجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[فلورین|فلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[نیون|نیون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[سوڈیم|سوڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[میگنیشیم|میگنیشیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[الومنیم|ایلومنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99" |[[سلیکان|سلیکان]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[فاسفورس|فاسفورس]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[گندھک|گندھک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99" |[[کلورین|کلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[آرگون|آرگون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[پوٹاشیم|پوٹاشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[کیلشیم|کیلشیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سکینڈیم|سکینڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹائٹینیم|ٹائٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ونیڈیم|ونیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کرومیم|کرومیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مینگانیز|مینگانیز]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[لویا|لویا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کوبالٹ|کوبالٹ]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نکل|نکل]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[تانبا|تانبا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زنک|زنک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[گیلیم|گیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[جرمینیم|جرمینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[آرسینک|آرسینک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[سلینیم|سلینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[برومائن|برومائن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[کرپٹون|کرپٹون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[روبیڈیم|روبیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[سٹرونٹیم|سٹرونٹیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ایتریم|ایتریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زرکونیم|زرکونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نیوبیم|نیوبیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مولیبیڈینم|مولیبیڈینم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹیکنیٹیم|ٹیکنیٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روتھینیم|روتھینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روڈیم|روڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[پالاڈیم|پالاڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[چاندی|چاندی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کیڈمیم|کیڈمیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[انڈیم|انڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[ٹن|ٹن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[اینٹیمونی|اینٹیمونی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[ٹیلوریم|ٹیلوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[آئیوڈین|آئیوڈین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[زینون|زینون]] |- <div style="direction:rtl; font-family:Times New Roman"> | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ff6666"|[[سیزیم|سیزیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffdead"|[[بیریم|بیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لینتھانم|لینتھانم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[سیریم|سیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پریزیڈومیم|پریزیڈومیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[نیوڈائمیم|نیوڈائمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پرومتھیم|پرومتھیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ساماریم|ساماریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یوروپیم|یوروپیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[گیڈولینیم|گیڈولینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ٹربیم|ٹربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ڈائیسپورسیم|ڈائیسپورسیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ہولمیم|ہولمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[اربیم|اربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[تھلیم|تھلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یتربیم|یتربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لوٹیٹیم|لوٹیٹیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ہافنیم|ہافنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹینٹالم|ٹینٹالم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹنگسٹن|ٹنگسٹن]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[رہینیم|رہینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اوسمیم|اوسمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اریڈیم|اریڈیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پلاٹینم|پلاٹنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[سونا|سونا]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پارہ|پارہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[تھیلیم|تھیلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[سیسہ|سیسہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[بسمتھ|بسمتھ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccc99"|[[پولونیم|پولونیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffff99"|[[ایسٹاٹین|ایسٹاٹین]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ریڈون|ریڈون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[فرانسیم|فرانسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[ریڈیم|ریڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایکٹینیم|ایکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[تھوریم|تھوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پروٹیکٹینیم|پروٹیکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[یورینیم|یورینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نیپچونیم|نیپچونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پلوٹونیم|پلوٹونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایمریشیم|ایمریشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیوریم|کیوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[برکیلیم|برکیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیلیفورنیم|کیلیفورنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[آئنسٹنٹینیم|آئنسٹنٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[فرمئیم|فرمئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[مینڈلیوئیم|مینڈلیوئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نوبلئیم|نوبلئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[لارنسئیم|لارنسئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رتھرفورڈیم|رتھرفورڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈبنئیم|ڈبنئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سیبورجیم|سیبورجیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[بوہریم|بوہریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ہاسیم|ہاسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[میٹرنیم|میٹرنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈارمسٹیڈیم|ڈارمسٹیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رونٹجینیم|رونٹجینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کاپرنسیم|کاپرنسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانٹریم|انانٹریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[فلئروویم|فلئروویم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانمینٹیم|انانمینٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانہیگزیم|انانہیگزیم]] |[[انانسیپٹیم|انانسیپٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[انانآکٹیم|انانآکٹیم]] |- |&nbsp; |- | colspan="32" | {| border="1" align="center" style="border:1px solid #ffffff; border-collapse:collapse; font-size: 90٪; width:100%" rules="all" cellpadding="1" | style="background-color:#ff6666" width="8%" |[[الکالی دھات| الکالی دھات]] | style="background-color:#ffdead" width="8%" |[[الکالائن دھات| الکالائن دھات]] | style="background-color:#ffbfff" width="8%" |[[لینتھانائڈ|لینتھانائڈ]] | style="background-color:#ff99cc" width="8%" |[[ایکٹینائڈ|ایکٹینائڈ]] | style="background-color:#ffc0c0" width="8%" |[[ٹرانزیشن دھات| ٹرانزیشن دھات]] | style="background-color:#cccccc" width="8%" |دوجیاں [[دھاتاں|دھات]] | style="background-color:#cccc99" width="8%" |[[میٹالائڈ|میٹالائڈ]] | style="background-color:#a0ffa0" width="8%" |دوجیاں [[غیر دھاتاں|غیر دھات]] | style="background-color:#ffff99" width="8%" |[[ہالوجن|ہالوجن]] | style="background-color:#c0ffff" width="8%" |[[نوبل گیساں|نوبل گیس]] |} |} [[Category:کیمسٹری]] [[Category:سائنس]] kbz3lzy8qsi9hbyqnwxat9kljse8rau 609037 609036 2022-08-06T08:28:33Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 /* موجودہ دوری جدول دی اچیچیاں گلاں */ wikitext text/x-wiki [[File:Periodic Table Armtuk3.svg|thumb|left|400px]] '''دوری جدول''' [[کیمیائی عنصر|کیمیائی عنصراں]] نوں [[اک]] خاص ترتیب چ بیان کرن دا جدول اے۔ ایس توں مراد عنصراں دی اوہ ترتیب اے جیہدے وچ ایہناں نوں پڑھدے ہوئے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ ترتیب دتا جاندا اے۔ دوری جدول وچ عنصراں دی مکمل تعداد 119 اے جیدے وچ 15 عنصراں نو مصنوعی طریقیاں نال تیار کیتا گیا اے، باقی 104 [[عنصر]] قدرتی طور تے پائے جاندے نیں۔ عنصراں نوں دوری جدول وچ ونڈ کر کے اناندیاں اچیچیاں گلاں نوں پڑھنا تے سمجھنا آسان ہو جاندا اے کیونکہ اکو جئی اچیچیاں گلاں آلے عنصر اکو جۓ ویلے مگروں وکھالہ دیندے نیں تے ایس گل نوں دورسٹی آکھدے نے۔ == [[تریخ]] == دوری جدول دی موجودہ شکل نون بنان لئی بہتے علمداناں نے حصہ لیا، جناں وچ دوبرائنر، نیولینڈز، لوتھر میئر، میندیلیف، موزلے تے بوہر شامل نے۔ 1829 وچ آلمانی علمدان [[جان دوبرائینر]] نے عنصراں نو [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے تن تن دیاں ٹولیاں وچ ونڈیا ، ایناں ٹولیاں دا ناں ٹرائیڈ رکھیا گیا۔ ہر ٹولی وچ وچکارلے عنصر دا [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] پہلے تے تیسرے عنصر دی ایٹمی ماساں دا اوسط سی۔ 1864 وچ انگریز علمدان [[جان نیولیںڈز]] نے عنصراں نوں [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے اٹھ اٹھ دی ٹولپاں وچ ونڈیا، اناں ٹولیاں دا ناں آکٹیو رکھیا گیا۔ نیولینڈ اک موسیقار وی سی۔ اوہنے مشاہدہ کیتا کہ آکٹیو دی ترتیب وچ عنصراں دیاں اچیچیاں گلاں ہر اٹھوے عنصر توں بعد دہرائی جا رئی سن جیویں موسیقی دے 7 سر دہرائے جاندے نے۔ 1869 وچ آلمانی کیمیا دان [[جولیئس لوتھرمیئر]] نے عنصراں دے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] تے جوہری حجم وچ اک گراف بنایا، اس گراف وچ اوہنے عنصراں دی اچیچیاں گلاں وچ دورسٹی دا مشاہدہ کیتا۔ 1870 وچ روسی کیمیا دان [[دمتری مندلیف]] نے عنصراں نوں وددے ہوئے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی نیو تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ رکھیا۔ اس جدول وچ عنصراں دی خصوصیات اکو جئے وقفے بعد ظاہر ہوندیاں سن۔ 1913 وچ ایچ موزلے نے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دریافت کیتا۔ انے خیال پیش کیتا کہ عنصراں نو دوری جدول وچ [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بجائے، [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے ترتیب دتی جائے۔ 1923 وچ نیل بوہر نے موجودہ جوہری عدد دی شکل بنائی۔ == موجودہ دوری جدول دی اچیچیاں گلاں == * دوری جدول وچ 18 لمبائی دے رخ ٹولیاں نے، جناں نو گروہ آکھیا جاندا اے۔ گروہاں نو کبھے توں سجے عدد دتا جاندا اے۔ * 7 چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے جناں نو دور آکھیا جاندا اے۔ دوراں نو اتوں توں تھلے عدد دتا جاندا اے۔ * پہلے دور وچ 2 عنصر شامل نے، اس دور نو سب توں نکا دور آکھیا جاندا اے۔ * دوجے تے تیجے دوراں وچ اٹھ، اٹھ عنصر پائے جاندے نے، اناں دوراں نو نکے دور آکھیا جاندا اے۔ * چوتھے تے پنجوے دور وچ 18،18 [[عنصر]] شامل نے، انا دوراں نو وڈے دور آکھیا جاندا اے۔ * چھٹے دور وچ 32 [[عنصر]] شامل نے، انو ساب توں لمبا دور آکھیا جاندا اے۔ * ستواں دور ھلے مکمل نئی ہویا۔ * گروہ 1،2،13 تے 17 دے عنصراں نو مین گروہ یا نارمل عنصر آکھیا جانا اے۔ * گروہ 3 تے 12 دے عنصراں نو ٹرانزیشن عنصر آکھیا جانا اے۔ * 58 [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] توں لے کے 71 جوہری عدد تک عنصراں نوں اک ٹولی لانتھانائیڈاں (Lanthanides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی لانتھینم نال شروع ہوندی اے۔ * 90 جوہری عدد توں لے کے 103 جوہری عدد تک عنصراں نوں اک ٹولی ایکٹنائیڈاں (Actinides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی ایکٹینیئم نال شروع ہوندی اے۔ == گروپ == گروپ توں مراد پیریاڈک ٹیبل چ لمبائی دے رخ ٹولیاں نے۔ پیریاڈک ٹیبل وچ کل 18 گروپ نے۔ کسی عنصر نو کسی گروپ چ اوہدے ویلینس [[الیکٹران]] تے الیکٹرانک کنفیگریشن دی بنیاد تے رکھیا جاندا اے۔ پہلے گروپ دے عنصراں نو [[الکلی دھاتاں]] کہندے نے. ایہدے وچ [[لیتھیم]]، [[سوڈیم]]، [[پوٹاشیم]]،[[روبیڈیم]]، [[سیزیم]] تے [[فرانسیم]] شامل نے۔ دوجے گروپ نے عنصراں نو [[الکلائن دھاتاں]] کہندے نے۔ایہدے وچ [[بیریلیم]]، [[میگنیشیم]]، [[کیلشیم]]، [[سٹرونٹیم]]، [[بیریم]] تے [[ریڈیم]] شامل نے۔ تیجے گروپ توں بارھویں گروپ تک دے عنصراں نوں [[ٹرانزیشن عنصر]] آکھیا جاندا اے۔ تیرھویں گروپ توں لے کے ستارھویں گروپ تک دھاتاں تے غیر دھاتاں ،دوویں موجود ہن۔غیر دھاتاں وچ [[بورون]]، [[کاربن]]، [[سلیکان]]، [[نائیٹروجن]]، [[فاسفورس]]، [[آرسینک]]، [[آکسیجن]]، [[سلفر]]، [[سلینیم]]، [[ٹیلوریم]] تے [[ہیلوجن]] شامل نے۔ ستارھویں گروپ دے عنصراں نو [[ہیلوجن]] کہندے نے۔ایہدے وچ [[فلورین]]، [[کلورین]]، [[برومائن]]، [[آئیوڈین]] تے [[ایسٹاٹین]] شامل نے۔ اٹھارھویں گروپ دے عنصراں نو [[نوبل گیساں]] کہندے نے۔ایہدے وچ [[ہیلیم]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ == پیریڈ == پیریڈ توں مراد پیریاڈک ٹیبل چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے۔ پیریاڈک ٹیبل وچ کل 7 پیریڈ نے۔ '''پہلا پیریڈ''': پہلے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ پہلا شیل (n= 1) ہوندا اے. اس شیل وچ اکو سب شیل (1s) ہوندا اے، جیدے وچ صرف 2 الیکٹران پورے آ سکدے نے۔ ایس لئی پہلے پیریڈ وچ صرف 2 عنصر شامل نے؛ [[ہائیڈروجن]] تے [[ہیلیم]]۔ '''دوجا پیریڈ''': دوجے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ دو شیل (n= 2) ہوندے نے. دوجے شیل وچ 4 سب شیل (2s, 2p, 2py, 2pz) ہوندے نے،جناں وچ زیادہ توں زیادہ 8 الیکٹران پورے آ سکدے نے۔ایس لئی دوجے پیریڈ وچ 8 عنصر شامل نے؛ [[لیتھیم]]، [[بیریلیم]]، [[بورون]]، [[کاربن]]، [[نائیٹروجن]]، [[آکسیجن]]، [[فلورین]] تے [[نیون]]۔ '''تیجا پیریڈ''': تیجے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ ترے شیل (n= 3) ہوندے نے. تیجے شیل چ 9 سب شیل( 3dz2, 3dxy, 3dxz,3dx2-y2, 3dyz, 3s, 3px, 3py, 3pz) ہوندے نے. صرف 3s تے ترے 3p سب شیلاں وچ الیکٹران پائے جاندے نے، کل 8 الیکٹان، ایس لئی تیجے پیریڈ وچ کل 8 عنصر شامل نے [[سوڈیم]]، [[میگنیشیم]]، [[الومنیم]]، [[سلیکان]]، [[فاسفورس]]، [[گندھک]]، [[کلورین]] تے [[آرگون]]۔ '''چوتھا پیریڈ''': چوتھے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ چار شیل (n= 4) ہوندے نے. الیکٹران 4s تے 3d تک ہوندے نے۔ چوتھے پیریڈ وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[پوٹاشیم]]، [[کیلشیم]]، [[سکینڈیم]]، [[ٹائٹینیم]]، [[ونیڈیم]]، [[کرومیم]]، [[مینگانیز]]، [[لویا]]، [[کوبالٹ]]، [[نکل]]، [[تانبا]]، [[زنک]]، [[گیلیم]]، [[جرمینیم]]، [[آرسینک]]، [[سلینیم]]،[[برومائن]]، تے [[کرپٹون]]۔ '''پنجواں پیریڈ''': پنجویں پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ پنج شیل (n= 5) ہوندے نے. پنجویں پیریڈ وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[روبیڈیم]]، [[سٹرونٹیم]]، [[ایتریم]]، [[زرکونیم]]، [[نیوبیم]]، [[مولیبیڈینم]]، [[ٹیکنیٹیم]]، [[روتھینیم]]، [[روڈیم]]، [[پالاڈیم]]، [[چاندی]]، [[کیڈمیم]]، [[انڈیم]]، [[ٹن]]، [[اینٹیمونی]]، [[ٹیلوریم]]، [[آئیوڈین]] تے [[زینون]]۔ '''چھٹا پیریڈ''': چھٹے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ چھے شیل (n= 6) ہوندے نے. چھٹے پیریڈ وچ 32 عنصر شامل نے؛ [[سیزیم]]، [[بیریم]]، [[لینتھانم]]، [[سیریم]]، [[پریزیڈومیم]]، [[نیوڈائمیم]]، [[پرومتھیم]]، [[ساماریم]]، [[یوروپیم]]، [[گیڈولینیم]]، [[ٹربیم]]،[[ڈائیسپورسیم]]، [[ہولمیم]]، [[اربیم]]، [[تھلیم]]، [[یتربیم]]، [[لوٹیٹیم]]، [[ہافنیم]]، [[ٹینٹالم]]، [[ٹنگسٹن]]، [[رہینیم]]، [[اوسمیم]]، [[اریڈیم]]، [[پلاٹینم]]، [[سونا]]، [[پارہ]]، [[تھیلیم]]، [[سیسہ]]، [[بسمتھ]]، [[پولونیم]]، [[ایسٹاٹین]] تے [[ریڈون]]۔ '''ستواں پیریڈ''': ستویں پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ ست شیل (n= 7) ہوندے نے. ستواں پیریڈ ہجے نامکلمل اے، ایہدے عنصر نے؛ [[فرانسیم]]، [[ریڈیم]]، [[ایکٹینیم]]، [[تھوریم]]، [[پروٹیکٹینیم]]، [[یورینیم]]، [[نیپچونیم]]، [[پلوٹونیم]]، [[امریکیم]]، [[کیوریم]]، [[برکیلیم]]، [[کیلیفورنیم]]، [[آئنسٹائنیئم]]، [[فرمئیم]]، [[مینڈلیوئیم]]، [[نوبلئیم]]، [[لارنسئیم]]، [[رتھرفورڈیم]]، [[ڈبنئیم]]، [[سیبورجیم]]، [[بوہریم]]، [[ہاسیم]]، [[میٹرنیم]]، [[ڈارمسٹیڈیم]]، [[رونٹجینیم]]، [[انانبیم]]، [[انانٹریم]]، [[انانکواڈیم]]، [[انانمینٹیم]]، [[انانہیگزیم]]، [[انانسیپٹیم]] تے [[انانآکٹیم]]۔ == بلاک == عنصراں دے ویلنس الیکٹراناں دی بنیاد تے پیریاڈک ٹیبل نو چار بلاکاں وچ تقسیم کیتا جاندا اے: 1-'''ایس بلاک''': ایس بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایٹماں دے ویلینس [[الیکٹران]] ایس سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایس بلاک وچ گروپ 1 تے 2 دے عنصر شامل نے۔ 2-'''پی بلاک''': پی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایٹماں دے ویلینس [[الیکٹران]] پی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ پی بلاک وچ گروپ 13 توں گروپ 17 تک دے عنصر شامل نے۔ 3-'''ڈی بلاک''': ڈی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایمٹاں دے ویلینس [[الیکٹران]]ڈی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ڈی بلاک وچ گروپ 3 توں گروپ 12 تک دے عنصر شامل نے۔ اے پیریاڈک ٹیبل دے وچکارلے حصے چ ایس تے پی بلاک دے درمیان پایا جاندا اے۔ 4-'''ایف بلاک''': ایف بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایٹماں دے ویلینس [[الیکٹران]] ایف سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایف بلاک وچ عنصراں دی دو ٹولیاں شامل نے ایکٹینائیڈز تے لینتھانائیڈز۔ == عنصراں دی قسماں == الیکٹرانک کنفیگوریشن دی بنیاد تے عنصراں دی تھلے دتی چار قسماں نے: 1-'''نارمل عنصر''': نارمل عنصراں نو مین گروپ عنصر، ریپریزینٹیٹو عنصر تے ٹیپیکل عنصر وی کہندے نے۔ ایس بلاک تے پی بلاک دے عنصر نارمل عنصر اخواندے نے۔ 2-'''نوبل گیساں''': گروپ 18 دے عنصراں نوں نوبل گیساں آکھیا جاندا اے۔ نوبل گیسان وچ [[ہیلیم]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ نوبل گیساں دے سب توں اخیر شیلاں وچ الیکٹران مکمل ہوندے نے، ایس لئی نوبل گیساں کیمیائی تعامل وچ حصہ نئی لیندیاں۔ کیمیائی تعامل نہ کرن دی وجہ توں انا نو نوبل آکھیا جاندا اے۔ 3-'''ٹرانزیشن عنصر''': ڈی بلاک دے عنصراں نوں ٹرانزیشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ اے عنصر اک توں زیادہ ویلینسی ظاہر کردے نے۔ 4-'''اندرونی ٹرانزشن عنصر''': ایف بلاک دے عنصراں نوں اندرونی ٹرانزشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ ایدے چ 4 ایف ٹولی یا لینتھانائیڈ تے 5 ایف ٹولی یا ایکٹینائیڈ شامل نے۔ == اچیچیاں گلاں دی پیریاڈسٹی == 1-'''ایٹمی ناپ''': ایٹم نو اک گولے ورگا خیال کیتا جاندا اے۔ ایٹمی ناپ نو ایٹمی ریڈیس دی صورت ناپیا جاندا اے۔ ایٹمی ریڈیس توں مراد ایٹم دے نیوکلئیس دے مرکز توں لے کے ایٹم دی آخری شیل تک دا فاصلہ اے۔ پیریڈ وچ ایٹماں دے ریڈیس کبھے توں سجے پاسے گھٹدے نے۔ ایہدی وجہ ایہ وے کے کھبے توں سجے نیوکئیس وچ پروٹاناں دی گنتی وددی اے، جیدی وجہ توں پروٹان باہر آلے الیکٹراناں نو کچھدے نے تے ایٹم دا ریڈیس نکا ہو جاندا اے۔ اک ہور وجہ اے وی اے کہ پیریڈ وچ الیکٹراناں دا شیل نئی وددا، او اکو شیل وچ رہندے نے جیدی وجہ توں شیلڈنگ اثر نئی ہوندا۔ گروپ وچ ایٹماں دے ریڈیس اتوں توں تھلے وددے نے، کیونکہ گروپ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے۔ 2-'''شیلڈنگ اثر''': ایٹماں دے نیوکلئیس تے ویلینس الیکٹراناں دے بھیتر موجود الیکٹراناں دی وجہ توں نیوکئیس تے ویلینس الیکٹراناں وچ کشش کم ہو جاندی اے، اس کم ہو جان آلی کشش نو شیلڈنگ اثر کہندے نے۔ پیریڈ وچ شیلڈنگ اثر کبھے توں سجے پاسے اکو جیا رہندا اے کیونکہ نوے شیل نئی وددے۔ گروپ وچ شیلڈنگ اثر اتوں توں تھلے وددا نے، کیونکہ گروپ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے، جیدی وجہ توں اندرونی الیکٹران وددے نے۔ 3-'''آئیونائزنگ توانائی''': توانائی دی او مقدار جو گیس دے ایٹماں دے سب توں باہر آلے ٹلہے الیکٹرناں نوں کڈن لئی ضروری ہوندی اے۔ 4-'''الیکٹران ایفینٹی''': الیکٹران ایفینٹی توں مراد توانائی دی او مقدار اے جو الیکٹران نو اک نیوٹرل ایٹم وچ پان ویلے نکلدی اے۔ 5-'''[[الیکٹرونیگیٹیوٹی]]''': الیکٹرونیگیٹیوٹی توں مراد ایٹماں دی او صلاحیت اے جیدی وجہ توں او الیکٹراناں نو اپنے ول کھچدے نے۔ {| class="navbox collapsible collapsed" |- ! colspan="32" | <div style="font-family:Times New Roman; background-color:#F0DC82;">'''پیریاڈک ٹیبل'''</div style> |- | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#a0ffa0"|[[ہائیڈروجن|ہائیڈروجن]] | width="2.125%" colspan="30" |&nbsp; | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ہیلیم|ہیلیم]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666"|[[لیتھیم|لیتھیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[بیریلیم|بیریلیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[بورون|بورون]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[کاربن|کاربن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[نائیٹروجن|نائیٹروجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[آکسیجن|آکسیجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[فلورین|فلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[نیون|نیون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[سوڈیم|سوڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[میگنیشیم|میگنیشیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[الومنیم|ایلومنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99" |[[سلیکان|سلیکان]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[فاسفورس|فاسفورس]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[گندھک|گندھک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99" |[[کلورین|کلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[آرگون|آرگون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[پوٹاشیم|پوٹاشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[کیلشیم|کیلشیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سکینڈیم|سکینڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹائٹینیم|ٹائٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ونیڈیم|ونیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کرومیم|کرومیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مینگانیز|مینگانیز]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[لویا|لویا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کوبالٹ|کوبالٹ]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نکل|نکل]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[تانبا|تانبا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زنک|زنک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[گیلیم|گیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[جرمینیم|جرمینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[آرسینک|آرسینک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[سلینیم|سلینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[برومائن|برومائن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[کرپٹون|کرپٹون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[روبیڈیم|روبیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[سٹرونٹیم|سٹرونٹیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ایتریم|ایتریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زرکونیم|زرکونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نیوبیم|نیوبیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مولیبیڈینم|مولیبیڈینم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹیکنیٹیم|ٹیکنیٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روتھینیم|روتھینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روڈیم|روڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[پالاڈیم|پالاڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[چاندی|چاندی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کیڈمیم|کیڈمیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[انڈیم|انڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[ٹن|ٹن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[اینٹیمونی|اینٹیمونی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[ٹیلوریم|ٹیلوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[آئیوڈین|آئیوڈین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[زینون|زینون]] |- <div style="direction:rtl; font-family:Times New Roman"> | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ff6666"|[[سیزیم|سیزیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffdead"|[[بیریم|بیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لینتھانم|لینتھانم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[سیریم|سیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پریزیڈومیم|پریزیڈومیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[نیوڈائمیم|نیوڈائمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پرومتھیم|پرومتھیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ساماریم|ساماریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یوروپیم|یوروپیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[گیڈولینیم|گیڈولینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ٹربیم|ٹربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ڈائیسپورسیم|ڈائیسپورسیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ہولمیم|ہولمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[اربیم|اربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[تھلیم|تھلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یتربیم|یتربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لوٹیٹیم|لوٹیٹیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ہافنیم|ہافنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹینٹالم|ٹینٹالم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹنگسٹن|ٹنگسٹن]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[رہینیم|رہینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اوسمیم|اوسمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اریڈیم|اریڈیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پلاٹینم|پلاٹنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[سونا|سونا]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پارہ|پارہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[تھیلیم|تھیلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[سیسہ|سیسہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[بسمتھ|بسمتھ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccc99"|[[پولونیم|پولونیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffff99"|[[ایسٹاٹین|ایسٹاٹین]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ریڈون|ریڈون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[فرانسیم|فرانسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[ریڈیم|ریڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایکٹینیم|ایکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[تھوریم|تھوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پروٹیکٹینیم|پروٹیکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[یورینیم|یورینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نیپچونیم|نیپچونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پلوٹونیم|پلوٹونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایمریشیم|ایمریشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیوریم|کیوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[برکیلیم|برکیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیلیفورنیم|کیلیفورنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[آئنسٹنٹینیم|آئنسٹنٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[فرمئیم|فرمئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[مینڈلیوئیم|مینڈلیوئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نوبلئیم|نوبلئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[لارنسئیم|لارنسئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رتھرفورڈیم|رتھرفورڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈبنئیم|ڈبنئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سیبورجیم|سیبورجیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[بوہریم|بوہریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ہاسیم|ہاسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[میٹرنیم|میٹرنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈارمسٹیڈیم|ڈارمسٹیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رونٹجینیم|رونٹجینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کاپرنسیم|کاپرنسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانٹریم|انانٹریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[فلئروویم|فلئروویم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانمینٹیم|انانمینٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانہیگزیم|انانہیگزیم]] |[[انانسیپٹیم|انانسیپٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[انانآکٹیم|انانآکٹیم]] |- |&nbsp; |- | colspan="32" | {| border="1" align="center" style="border:1px solid #ffffff; border-collapse:collapse; font-size: 90٪; width:100%" rules="all" cellpadding="1" | style="background-color:#ff6666" width="8%" |[[الکالی دھات| الکالی دھات]] | style="background-color:#ffdead" width="8%" |[[الکالائن دھات| الکالائن دھات]] | style="background-color:#ffbfff" width="8%" |[[لینتھانائڈ|لینتھانائڈ]] | style="background-color:#ff99cc" width="8%" |[[ایکٹینائڈ|ایکٹینائڈ]] | style="background-color:#ffc0c0" width="8%" |[[ٹرانزیشن دھات| ٹرانزیشن دھات]] | style="background-color:#cccccc" width="8%" |دوجیاں [[دھاتاں|دھات]] | style="background-color:#cccc99" width="8%" |[[میٹالائڈ|میٹالائڈ]] | style="background-color:#a0ffa0" width="8%" |دوجیاں [[غیر دھاتاں|غیر دھات]] | style="background-color:#ffff99" width="8%" |[[ہالوجن|ہالوجن]] | style="background-color:#c0ffff" width="8%" |[[نوبل گیساں|نوبل گیس]] |} |} [[Category:کیمسٹری]] [[Category:سائنس]] 6sv4qkcwmdw1i9jxcp4nvuvcm57n00b 609038 609037 2022-08-06T08:34:41Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 /* گروہ */ wikitext text/x-wiki [[File:Periodic Table Armtuk3.svg|thumb|left|400px]] '''دوری جدول''' [[کیمیائی عنصر|کیمیائی عنصراں]] نوں [[اک]] خاص ترتیب چ بیان کرن دا جدول اے۔ ایس توں مراد عنصراں دی اوہ ترتیب اے جیہدے وچ ایہناں نوں پڑھدے ہوئے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ ترتیب دتا جاندا اے۔ دوری جدول وچ عنصراں دی مکمل تعداد 119 اے جیدے وچ 15 عنصراں نو مصنوعی طریقیاں نال تیار کیتا گیا اے، باقی 104 [[عنصر]] قدرتی طور تے پائے جاندے نیں۔ عنصراں نوں دوری جدول وچ ونڈ کر کے اناندیاں اچیچیاں گلاں نوں پڑھنا تے سمجھنا آسان ہو جاندا اے کیونکہ اکو جئی اچیچیاں گلاں آلے عنصر اکو جۓ ویلے مگروں وکھالہ دیندے نیں تے ایس گل نوں دورسٹی آکھدے نے۔ == [[تریخ]] == دوری جدول دی موجودہ شکل نون بنان لئی بہتے علمداناں نے حصہ لیا، جناں وچ دوبرائنر، نیولینڈز، لوتھر میئر، میندیلیف، موزلے تے بوہر شامل نے۔ 1829 وچ آلمانی علمدان [[جان دوبرائینر]] نے عنصراں نو [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے تن تن دیاں ٹولیاں وچ ونڈیا ، ایناں ٹولیاں دا ناں ٹرائیڈ رکھیا گیا۔ ہر ٹولی وچ وچکارلے عنصر دا [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] پہلے تے تیسرے عنصر دی ایٹمی ماساں دا اوسط سی۔ 1864 وچ انگریز علمدان [[جان نیولیںڈز]] نے عنصراں نوں [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے اٹھ اٹھ دی ٹولپاں وچ ونڈیا، اناں ٹولیاں دا ناں آکٹیو رکھیا گیا۔ نیولینڈ اک موسیقار وی سی۔ اوہنے مشاہدہ کیتا کہ آکٹیو دی ترتیب وچ عنصراں دیاں اچیچیاں گلاں ہر اٹھوے عنصر توں بعد دہرائی جا رئی سن جیویں موسیقی دے 7 سر دہرائے جاندے نے۔ 1869 وچ آلمانی کیمیا دان [[جولیئس لوتھرمیئر]] نے عنصراں دے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] تے جوہری حجم وچ اک گراف بنایا، اس گراف وچ اوہنے عنصراں دی اچیچیاں گلاں وچ دورسٹی دا مشاہدہ کیتا۔ 1870 وچ روسی کیمیا دان [[دمتری مندلیف]] نے عنصراں نوں وددے ہوئے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی نیو تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ رکھیا۔ اس جدول وچ عنصراں دی خصوصیات اکو جئے وقفے بعد ظاہر ہوندیاں سن۔ 1913 وچ ایچ موزلے نے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دریافت کیتا۔ انے خیال پیش کیتا کہ عنصراں نو دوری جدول وچ [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بجائے، [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے ترتیب دتی جائے۔ 1923 وچ نیل بوہر نے موجودہ جوہری عدد دی شکل بنائی۔ == موجودہ دوری جدول دی اچیچیاں گلاں == * دوری جدول وچ 18 لمبائی دے رخ ٹولیاں نے، جناں نو گروہ آکھیا جاندا اے۔ گروہاں نو کبھے توں سجے عدد دتا جاندا اے۔ * 7 چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے جناں نو دور آکھیا جاندا اے۔ دوراں نو اتوں توں تھلے عدد دتا جاندا اے۔ * پہلے دور وچ 2 عنصر شامل نے، اس دور نو سب توں نکا دور آکھیا جاندا اے۔ * دوجے تے تیجے دوراں وچ اٹھ، اٹھ عنصر پائے جاندے نے، اناں دوراں نو نکے دور آکھیا جاندا اے۔ * چوتھے تے پنجوے دور وچ 18،18 [[عنصر]] شامل نے، انا دوراں نو وڈے دور آکھیا جاندا اے۔ * چھٹے دور وچ 32 [[عنصر]] شامل نے، انو ساب توں لمبا دور آکھیا جاندا اے۔ * ستواں دور ھلے مکمل نئی ہویا۔ * گروہ 1،2،13 تے 17 دے عنصراں نو مین گروہ یا نارمل عنصر آکھیا جانا اے۔ * گروہ 3 تے 12 دے عنصراں نو ٹرانزیشن عنصر آکھیا جانا اے۔ * 58 [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] توں لے کے 71 جوہری عدد تک عنصراں نوں اک ٹولی لانتھانائیڈاں (Lanthanides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی لانتھینم نال شروع ہوندی اے۔ * 90 جوہری عدد توں لے کے 103 جوہری عدد تک عنصراں نوں اک ٹولی ایکٹنائیڈاں (Actinides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی ایکٹینیئم نال شروع ہوندی اے۔ == گروہ == گروہ توں مراد دوری جدول چ لمبائی دے رخ ٹولیاں نے۔ دوری جدول وچ کل 18 گروہ نے۔ کسی عنصر نو کسی گروہ چ اوہدے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] تے برقی کنفیگریشن دی بنیاد تے رکھیا جاندا اے۔ پہلے گروہ دے عنصراں نو [[الکلی دھاتاں|القالی دھاتاں]] کہندے نے. ایہدے وچ [[لیتھیم|سنگصر]]، [[سوڈیم|صوداصر]]، [[پوٹاشیم|اشنانصر]]،[[روبیڈیم|سرخصر]]، [[سیزیم|آسمانصر]] تے [[فرانسیم|فرانصر]] شامل نے۔ دوجے گروہ نے عنصراں نو [[الکلائن دھاتاں|القالین دھاتاں]] کہندے نے۔ ایہدے وچ [[بیریلیم|بلوصر]]، [[میگنیشیم|مگنیصر]]، [[کیلشیم|جمصر]]، [[سٹرونٹیم|سٹرانٹصر]]، [[بیریم]] تے [[ریڈیم]] شامل نے۔ تیجے گروہ توں بارھویں گروہ تک دے عنصراں نوں [[ٹرانزیشن عنصر]] آکھیا جاندا اے۔ تیرھویں گروہ توں لے کے ستارھویں گروہ تک دھاتاں تے غیر دھاتاں، دوویں موجود ہن۔ غیر دھاتاں وچ [[بورون]]، [[کاربن|فحم]]، [[سلیکان]]، [[نائیٹروجن|نطرساز]]، [[فاسفورس|فلزتابندہ]]، [[آرسینک|زرنیخ]]، [[آکسیجن|تیزابساز]]، [[سلفر|گندھک]]، [[سلینیم|قمرصر]]، [[ٹیلوریم|زمینصر]] تے [[ہیلوجن]] شامل نے۔ ستارھویں گروہ دے عنصراں نو [[ہیلوجن]] کہندے نے۔ایہدے وچ [[فلورین]]، [[کلورین]]، [[برومائن|برومین]]، [[آئیوڈین|آئیوڈ]] تے [[ایسٹاٹین|عیسٹاٹین]] شامل نے۔ اٹھارھویں گروہ دے عنصراں نو [[نوبل گیساں|نوبل فارغاں]] کہندے نے۔ ایہدے وچ [[ہیلیم|شمصر]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ == پیریڈ == پیریڈ توں مراد پیریاڈک ٹیبل چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے۔ پیریاڈک ٹیبل وچ کل 7 پیریڈ نے۔ '''پہلا پیریڈ''': پہلے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ پہلا شیل (n= 1) ہوندا اے. اس شیل وچ اکو سب شیل (1s) ہوندا اے، جیدے وچ صرف 2 الیکٹران پورے آ سکدے نے۔ ایس لئی پہلے پیریڈ وچ صرف 2 عنصر شامل نے؛ [[ہائیڈروجن]] تے [[ہیلیم]]۔ '''دوجا پیریڈ''': دوجے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ دو شیل (n= 2) ہوندے نے. دوجے شیل وچ 4 سب شیل (2s, 2p, 2py, 2pz) ہوندے نے،جناں وچ زیادہ توں زیادہ 8 الیکٹران پورے آ سکدے نے۔ایس لئی دوجے پیریڈ وچ 8 عنصر شامل نے؛ [[لیتھیم]]، [[بیریلیم]]، [[بورون]]، [[کاربن]]، [[نائیٹروجن]]، [[آکسیجن]]، [[فلورین]] تے [[نیون]]۔ '''تیجا پیریڈ''': تیجے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ ترے شیل (n= 3) ہوندے نے. تیجے شیل چ 9 سب شیل( 3dz2, 3dxy, 3dxz,3dx2-y2, 3dyz, 3s, 3px, 3py, 3pz) ہوندے نے. صرف 3s تے ترے 3p سب شیلاں وچ الیکٹران پائے جاندے نے، کل 8 الیکٹان، ایس لئی تیجے پیریڈ وچ کل 8 عنصر شامل نے [[سوڈیم]]، [[میگنیشیم]]، [[الومنیم]]، [[سلیکان]]، [[فاسفورس]]، [[گندھک]]، [[کلورین]] تے [[آرگون]]۔ '''چوتھا پیریڈ''': چوتھے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ چار شیل (n= 4) ہوندے نے. الیکٹران 4s تے 3d تک ہوندے نے۔ چوتھے پیریڈ وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[پوٹاشیم]]، [[کیلشیم]]، [[سکینڈیم]]، [[ٹائٹینیم]]، [[ونیڈیم]]، [[کرومیم]]، [[مینگانیز]]، [[لویا]]، [[کوبالٹ]]، [[نکل]]، [[تانبا]]، [[زنک]]، [[گیلیم]]، [[جرمینیم]]، [[آرسینک]]، [[سلینیم]]،[[برومائن]]، تے [[کرپٹون]]۔ '''پنجواں پیریڈ''': پنجویں پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ پنج شیل (n= 5) ہوندے نے. پنجویں پیریڈ وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[روبیڈیم]]، [[سٹرونٹیم]]، [[ایتریم]]، [[زرکونیم]]، [[نیوبیم]]، [[مولیبیڈینم]]، [[ٹیکنیٹیم]]، [[روتھینیم]]، [[روڈیم]]، [[پالاڈیم]]، [[چاندی]]، [[کیڈمیم]]، [[انڈیم]]، [[ٹن]]، [[اینٹیمونی]]، [[ٹیلوریم]]، [[آئیوڈین]] تے [[زینون]]۔ '''چھٹا پیریڈ''': چھٹے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ چھے شیل (n= 6) ہوندے نے. چھٹے پیریڈ وچ 32 عنصر شامل نے؛ [[سیزیم]]، [[بیریم]]، [[لینتھانم]]، [[سیریم]]، [[پریزیڈومیم]]، [[نیوڈائمیم]]، [[پرومتھیم]]، [[ساماریم]]، [[یوروپیم]]، [[گیڈولینیم]]، [[ٹربیم]]،[[ڈائیسپورسیم]]، [[ہولمیم]]، [[اربیم]]، [[تھلیم]]، [[یتربیم]]، [[لوٹیٹیم]]، [[ہافنیم]]، [[ٹینٹالم]]، [[ٹنگسٹن]]، [[رہینیم]]، [[اوسمیم]]، [[اریڈیم]]، [[پلاٹینم]]، [[سونا]]، [[پارہ]]، [[تھیلیم]]، [[سیسہ]]، [[بسمتھ]]، [[پولونیم]]، [[ایسٹاٹین]] تے [[ریڈون]]۔ '''ستواں پیریڈ''': ستویں پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ ست شیل (n= 7) ہوندے نے. ستواں پیریڈ ہجے نامکلمل اے، ایہدے عنصر نے؛ [[فرانسیم]]، [[ریڈیم]]، [[ایکٹینیم]]، [[تھوریم]]، [[پروٹیکٹینیم]]، [[یورینیم]]، [[نیپچونیم]]، [[پلوٹونیم]]، [[امریکیم]]، [[کیوریم]]، [[برکیلیم]]، [[کیلیفورنیم]]، [[آئنسٹائنیئم]]، [[فرمئیم]]، [[مینڈلیوئیم]]، [[نوبلئیم]]، [[لارنسئیم]]، [[رتھرفورڈیم]]، [[ڈبنئیم]]، [[سیبورجیم]]، [[بوہریم]]، [[ہاسیم]]، [[میٹرنیم]]، [[ڈارمسٹیڈیم]]، [[رونٹجینیم]]، [[انانبیم]]، [[انانٹریم]]، [[انانکواڈیم]]، [[انانمینٹیم]]، [[انانہیگزیم]]، [[انانسیپٹیم]] تے [[انانآکٹیم]]۔ == بلاک == عنصراں دے ویلنس الیکٹراناں دی بنیاد تے پیریاڈک ٹیبل نو چار بلاکاں وچ تقسیم کیتا جاندا اے: 1-'''ایس بلاک''': ایس بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایٹماں دے ویلینس [[الیکٹران]] ایس سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایس بلاک وچ گروپ 1 تے 2 دے عنصر شامل نے۔ 2-'''پی بلاک''': پی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایٹماں دے ویلینس [[الیکٹران]] پی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ پی بلاک وچ گروپ 13 توں گروپ 17 تک دے عنصر شامل نے۔ 3-'''ڈی بلاک''': ڈی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایمٹاں دے ویلینس [[الیکٹران]]ڈی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ڈی بلاک وچ گروپ 3 توں گروپ 12 تک دے عنصر شامل نے۔ اے پیریاڈک ٹیبل دے وچکارلے حصے چ ایس تے پی بلاک دے درمیان پایا جاندا اے۔ 4-'''ایف بلاک''': ایف بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایٹماں دے ویلینس [[الیکٹران]] ایف سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایف بلاک وچ عنصراں دی دو ٹولیاں شامل نے ایکٹینائیڈز تے لینتھانائیڈز۔ == عنصراں دی قسماں == الیکٹرانک کنفیگوریشن دی بنیاد تے عنصراں دی تھلے دتی چار قسماں نے: 1-'''نارمل عنصر''': نارمل عنصراں نو مین گروپ عنصر، ریپریزینٹیٹو عنصر تے ٹیپیکل عنصر وی کہندے نے۔ ایس بلاک تے پی بلاک دے عنصر نارمل عنصر اخواندے نے۔ 2-'''نوبل گیساں''': گروپ 18 دے عنصراں نوں نوبل گیساں آکھیا جاندا اے۔ نوبل گیسان وچ [[ہیلیم]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ نوبل گیساں دے سب توں اخیر شیلاں وچ الیکٹران مکمل ہوندے نے، ایس لئی نوبل گیساں کیمیائی تعامل وچ حصہ نئی لیندیاں۔ کیمیائی تعامل نہ کرن دی وجہ توں انا نو نوبل آکھیا جاندا اے۔ 3-'''ٹرانزیشن عنصر''': ڈی بلاک دے عنصراں نوں ٹرانزیشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ اے عنصر اک توں زیادہ ویلینسی ظاہر کردے نے۔ 4-'''اندرونی ٹرانزشن عنصر''': ایف بلاک دے عنصراں نوں اندرونی ٹرانزشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ ایدے چ 4 ایف ٹولی یا لینتھانائیڈ تے 5 ایف ٹولی یا ایکٹینائیڈ شامل نے۔ == اچیچیاں گلاں دی پیریاڈسٹی == 1-'''ایٹمی ناپ''': ایٹم نو اک گولے ورگا خیال کیتا جاندا اے۔ ایٹمی ناپ نو ایٹمی ریڈیس دی صورت ناپیا جاندا اے۔ ایٹمی ریڈیس توں مراد ایٹم دے نیوکلئیس دے مرکز توں لے کے ایٹم دی آخری شیل تک دا فاصلہ اے۔ پیریڈ وچ ایٹماں دے ریڈیس کبھے توں سجے پاسے گھٹدے نے۔ ایہدی وجہ ایہ وے کے کھبے توں سجے نیوکئیس وچ پروٹاناں دی گنتی وددی اے، جیدی وجہ توں پروٹان باہر آلے الیکٹراناں نو کچھدے نے تے ایٹم دا ریڈیس نکا ہو جاندا اے۔ اک ہور وجہ اے وی اے کہ پیریڈ وچ الیکٹراناں دا شیل نئی وددا، او اکو شیل وچ رہندے نے جیدی وجہ توں شیلڈنگ اثر نئی ہوندا۔ گروپ وچ ایٹماں دے ریڈیس اتوں توں تھلے وددے نے، کیونکہ گروپ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے۔ 2-'''شیلڈنگ اثر''': ایٹماں دے نیوکلئیس تے ویلینس الیکٹراناں دے بھیتر موجود الیکٹراناں دی وجہ توں نیوکئیس تے ویلینس الیکٹراناں وچ کشش کم ہو جاندی اے، اس کم ہو جان آلی کشش نو شیلڈنگ اثر کہندے نے۔ پیریڈ وچ شیلڈنگ اثر کبھے توں سجے پاسے اکو جیا رہندا اے کیونکہ نوے شیل نئی وددے۔ گروپ وچ شیلڈنگ اثر اتوں توں تھلے وددا نے، کیونکہ گروپ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے، جیدی وجہ توں اندرونی الیکٹران وددے نے۔ 3-'''آئیونائزنگ توانائی''': توانائی دی او مقدار جو گیس دے ایٹماں دے سب توں باہر آلے ٹلہے الیکٹرناں نوں کڈن لئی ضروری ہوندی اے۔ 4-'''الیکٹران ایفینٹی''': الیکٹران ایفینٹی توں مراد توانائی دی او مقدار اے جو الیکٹران نو اک نیوٹرل ایٹم وچ پان ویلے نکلدی اے۔ 5-'''[[الیکٹرونیگیٹیوٹی]]''': الیکٹرونیگیٹیوٹی توں مراد ایٹماں دی او صلاحیت اے جیدی وجہ توں او الیکٹراناں نو اپنے ول کھچدے نے۔ {| class="navbox collapsible collapsed" |- ! colspan="32" | <div style="font-family:Times New Roman; background-color:#F0DC82;">'''پیریاڈک ٹیبل'''</div style> |- | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#a0ffa0"|[[ہائیڈروجن|ہائیڈروجن]] | width="2.125%" colspan="30" |&nbsp; | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ہیلیم|ہیلیم]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666"|[[لیتھیم|لیتھیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[بیریلیم|بیریلیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[بورون|بورون]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[کاربن|کاربن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[نائیٹروجن|نائیٹروجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[آکسیجن|آکسیجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[فلورین|فلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[نیون|نیون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[سوڈیم|سوڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[میگنیشیم|میگنیشیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[الومنیم|ایلومنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99" |[[سلیکان|سلیکان]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[فاسفورس|فاسفورس]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[گندھک|گندھک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99" |[[کلورین|کلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[آرگون|آرگون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[پوٹاشیم|پوٹاشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[کیلشیم|کیلشیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سکینڈیم|سکینڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹائٹینیم|ٹائٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ونیڈیم|ونیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کرومیم|کرومیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مینگانیز|مینگانیز]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[لویا|لویا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کوبالٹ|کوبالٹ]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نکل|نکل]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[تانبا|تانبا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زنک|زنک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[گیلیم|گیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[جرمینیم|جرمینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[آرسینک|آرسینک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[سلینیم|سلینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[برومائن|برومائن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[کرپٹون|کرپٹون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[روبیڈیم|روبیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[سٹرونٹیم|سٹرونٹیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ایتریم|ایتریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زرکونیم|زرکونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نیوبیم|نیوبیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مولیبیڈینم|مولیبیڈینم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹیکنیٹیم|ٹیکنیٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روتھینیم|روتھینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روڈیم|روڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[پالاڈیم|پالاڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[چاندی|چاندی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کیڈمیم|کیڈمیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[انڈیم|انڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[ٹن|ٹن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[اینٹیمونی|اینٹیمونی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[ٹیلوریم|ٹیلوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[آئیوڈین|آئیوڈین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[زینون|زینون]] |- <div style="direction:rtl; font-family:Times New Roman"> | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ff6666"|[[سیزیم|سیزیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffdead"|[[بیریم|بیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لینتھانم|لینتھانم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[سیریم|سیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پریزیڈومیم|پریزیڈومیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[نیوڈائمیم|نیوڈائمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پرومتھیم|پرومتھیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ساماریم|ساماریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یوروپیم|یوروپیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[گیڈولینیم|گیڈولینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ٹربیم|ٹربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ڈائیسپورسیم|ڈائیسپورسیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ہولمیم|ہولمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[اربیم|اربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[تھلیم|تھلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یتربیم|یتربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لوٹیٹیم|لوٹیٹیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ہافنیم|ہافنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹینٹالم|ٹینٹالم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹنگسٹن|ٹنگسٹن]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[رہینیم|رہینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اوسمیم|اوسمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اریڈیم|اریڈیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پلاٹینم|پلاٹنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[سونا|سونا]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پارہ|پارہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[تھیلیم|تھیلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[سیسہ|سیسہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[بسمتھ|بسمتھ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccc99"|[[پولونیم|پولونیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffff99"|[[ایسٹاٹین|ایسٹاٹین]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ریڈون|ریڈون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[فرانسیم|فرانسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[ریڈیم|ریڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایکٹینیم|ایکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[تھوریم|تھوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پروٹیکٹینیم|پروٹیکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[یورینیم|یورینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نیپچونیم|نیپچونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پلوٹونیم|پلوٹونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایمریشیم|ایمریشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیوریم|کیوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[برکیلیم|برکیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیلیفورنیم|کیلیفورنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[آئنسٹنٹینیم|آئنسٹنٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[فرمئیم|فرمئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[مینڈلیوئیم|مینڈلیوئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نوبلئیم|نوبلئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[لارنسئیم|لارنسئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رتھرفورڈیم|رتھرفورڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈبنئیم|ڈبنئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سیبورجیم|سیبورجیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[بوہریم|بوہریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ہاسیم|ہاسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[میٹرنیم|میٹرنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈارمسٹیڈیم|ڈارمسٹیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رونٹجینیم|رونٹجینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کاپرنسیم|کاپرنسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانٹریم|انانٹریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[فلئروویم|فلئروویم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانمینٹیم|انانمینٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانہیگزیم|انانہیگزیم]] |[[انانسیپٹیم|انانسیپٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[انانآکٹیم|انانآکٹیم]] |- |&nbsp; |- | colspan="32" | {| border="1" align="center" style="border:1px solid #ffffff; border-collapse:collapse; font-size: 90٪; width:100%" rules="all" cellpadding="1" | style="background-color:#ff6666" width="8%" |[[الکالی دھات| الکالی دھات]] | style="background-color:#ffdead" width="8%" |[[الکالائن دھات| الکالائن دھات]] | style="background-color:#ffbfff" width="8%" |[[لینتھانائڈ|لینتھانائڈ]] | style="background-color:#ff99cc" width="8%" |[[ایکٹینائڈ|ایکٹینائڈ]] | style="background-color:#ffc0c0" width="8%" |[[ٹرانزیشن دھات| ٹرانزیشن دھات]] | style="background-color:#cccccc" width="8%" |دوجیاں [[دھاتاں|دھات]] | style="background-color:#cccc99" width="8%" |[[میٹالائڈ|میٹالائڈ]] | style="background-color:#a0ffa0" width="8%" |دوجیاں [[غیر دھاتاں|غیر دھات]] | style="background-color:#ffff99" width="8%" |[[ہالوجن|ہالوجن]] | style="background-color:#c0ffff" width="8%" |[[نوبل گیساں|نوبل گیس]] |} |} [[Category:کیمسٹری]] [[Category:سائنس]] 5ztt5jqcu4py7ptyo10wrpzy1jzv0zk 609039 609038 2022-08-06T08:35:26Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 /* گروہ */ wikitext text/x-wiki [[File:Periodic Table Armtuk3.svg|thumb|left|400px]] '''دوری جدول''' [[کیمیائی عنصر|کیمیائی عنصراں]] نوں [[اک]] خاص ترتیب چ بیان کرن دا جدول اے۔ ایس توں مراد عنصراں دی اوہ ترتیب اے جیہدے وچ ایہناں نوں پڑھدے ہوئے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ ترتیب دتا جاندا اے۔ دوری جدول وچ عنصراں دی مکمل تعداد 119 اے جیدے وچ 15 عنصراں نو مصنوعی طریقیاں نال تیار کیتا گیا اے، باقی 104 [[عنصر]] قدرتی طور تے پائے جاندے نیں۔ عنصراں نوں دوری جدول وچ ونڈ کر کے اناندیاں اچیچیاں گلاں نوں پڑھنا تے سمجھنا آسان ہو جاندا اے کیونکہ اکو جئی اچیچیاں گلاں آلے عنصر اکو جۓ ویلے مگروں وکھالہ دیندے نیں تے ایس گل نوں دورسٹی آکھدے نے۔ == [[تریخ]] == دوری جدول دی موجودہ شکل نون بنان لئی بہتے علمداناں نے حصہ لیا، جناں وچ دوبرائنر، نیولینڈز، لوتھر میئر، میندیلیف، موزلے تے بوہر شامل نے۔ 1829 وچ آلمانی علمدان [[جان دوبرائینر]] نے عنصراں نو [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے تن تن دیاں ٹولیاں وچ ونڈیا ، ایناں ٹولیاں دا ناں ٹرائیڈ رکھیا گیا۔ ہر ٹولی وچ وچکارلے عنصر دا [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] پہلے تے تیسرے عنصر دی ایٹمی ماساں دا اوسط سی۔ 1864 وچ انگریز علمدان [[جان نیولیںڈز]] نے عنصراں نوں [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے اٹھ اٹھ دی ٹولپاں وچ ونڈیا، اناں ٹولیاں دا ناں آکٹیو رکھیا گیا۔ نیولینڈ اک موسیقار وی سی۔ اوہنے مشاہدہ کیتا کہ آکٹیو دی ترتیب وچ عنصراں دیاں اچیچیاں گلاں ہر اٹھوے عنصر توں بعد دہرائی جا رئی سن جیویں موسیقی دے 7 سر دہرائے جاندے نے۔ 1869 وچ آلمانی کیمیا دان [[جولیئس لوتھرمیئر]] نے عنصراں دے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] تے جوہری حجم وچ اک گراف بنایا، اس گراف وچ اوہنے عنصراں دی اچیچیاں گلاں وچ دورسٹی دا مشاہدہ کیتا۔ 1870 وچ روسی کیمیا دان [[دمتری مندلیف]] نے عنصراں نوں وددے ہوئے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی نیو تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ رکھیا۔ اس جدول وچ عنصراں دی خصوصیات اکو جئے وقفے بعد ظاہر ہوندیاں سن۔ 1913 وچ ایچ موزلے نے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دریافت کیتا۔ انے خیال پیش کیتا کہ عنصراں نو دوری جدول وچ [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بجائے، [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے ترتیب دتی جائے۔ 1923 وچ نیل بوہر نے موجودہ جوہری عدد دی شکل بنائی۔ == موجودہ دوری جدول دی اچیچیاں گلاں == * دوری جدول وچ 18 لمبائی دے رخ ٹولیاں نے، جناں نو گروہ آکھیا جاندا اے۔ گروہاں نو کبھے توں سجے عدد دتا جاندا اے۔ * 7 چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے جناں نو دور آکھیا جاندا اے۔ دوراں نو اتوں توں تھلے عدد دتا جاندا اے۔ * پہلے دور وچ 2 عنصر شامل نے، اس دور نو سب توں نکا دور آکھیا جاندا اے۔ * دوجے تے تیجے دوراں وچ اٹھ، اٹھ عنصر پائے جاندے نے، اناں دوراں نو نکے دور آکھیا جاندا اے۔ * چوتھے تے پنجوے دور وچ 18،18 [[عنصر]] شامل نے، انا دوراں نو وڈے دور آکھیا جاندا اے۔ * چھٹے دور وچ 32 [[عنصر]] شامل نے، انو ساب توں لمبا دور آکھیا جاندا اے۔ * ستواں دور ھلے مکمل نئی ہویا۔ * گروہ 1،2،13 تے 17 دے عنصراں نو مین گروہ یا نارمل عنصر آکھیا جانا اے۔ * گروہ 3 تے 12 دے عنصراں نو ٹرانزیشن عنصر آکھیا جانا اے۔ * 58 [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] توں لے کے 71 جوہری عدد تک عنصراں نوں اک ٹولی لانتھانائیڈاں (Lanthanides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی لانتھینم نال شروع ہوندی اے۔ * 90 جوہری عدد توں لے کے 103 جوہری عدد تک عنصراں نوں اک ٹولی ایکٹنائیڈاں (Actinides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی ایکٹینیئم نال شروع ہوندی اے۔ == گروہ == گروہ توں مراد دوری جدول چ لمبائی دے رخ ٹولیاں نے۔ دوری جدول وچ کل 18 گروہ نے۔ کسی عنصر نو کسی گروہ چ اوہدے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] تے برقی کنفیگریشن دی بنیاد تے رکھیا جاندا اے۔ پہلے گروہ دے عنصراں نو [[الکلی دھاتاں|القالی دھاتاں]] کہندے نے. ایہدے وچ [[لیتھیم|سنگصر]]، [[سوڈیم|صوداصر]]، [[پوٹاشیم|اشنانصر]]،[[روبیڈیم|سرخصر]]، [[سیزیم|آسمانصر]] تے [[فرانسیم|فرانصر]] شامل نے۔ دوجے گروہ نے عنصراں نو [[الکلائن دھاتاں|القالین دھاتاں]] کہندے نے۔ ایہدے وچ [[بیریلیم|بلوصر]]، [[میگنیشیم|مگنیصر]]، [[کیلشیم|جمصر]]، [[سٹرونٹیم|سٹرانٹصر]]، [[بیریم]] تے [[ریڈیم]] شامل نے۔ تیجے گروہ توں بارھویں گروہ تک دے عنصراں نوں [[ٹرانزیشن عنصر]] آکھیا جاندا اے۔ تیرھویں گروہ توں لے کے ستارھویں گروہ تک دھاتاں تے غیر دھاتاں، دوویں موجود ہن۔ غیر دھاتاں وچ [[بورون]]، [[کاربن|فحم]]، [[سلیکان]]، [[نائیٹروجن|نطرساز]]، [[فاسفورس|فلزتابندہ]]، [[آرسینک|زرنیخ]]، [[آکسیجن|تیزابساز]]، [[سلفر|گندھک]]، [[سلینیم|قمرصر]]، [[ٹیلوریم|زمینصر]] تے [[ہیلوجن]] شامل نے۔ ستارھویں گروہ دے عنصراں نو [[ہیلوجن]] کہندے نے۔ایہدے وچ [[فلورین|فلور]]، [[کلورین|کلور]]، [[برومائن|بروم]]، [[آئیوڈین|آئیوڈ]] تے [[ایسٹاٹین|عیسٹاٹین]] شامل نے۔ اٹھارھویں گروہ دے عنصراں نو [[نوبل گیساں|نوبل فارغاں]] کہندے نے۔ ایہدے وچ [[ہیلیم|شمصر]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ == پیریڈ == پیریڈ توں مراد پیریاڈک ٹیبل چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے۔ پیریاڈک ٹیبل وچ کل 7 پیریڈ نے۔ '''پہلا پیریڈ''': پہلے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ پہلا شیل (n= 1) ہوندا اے. اس شیل وچ اکو سب شیل (1s) ہوندا اے، جیدے وچ صرف 2 الیکٹران پورے آ سکدے نے۔ ایس لئی پہلے پیریڈ وچ صرف 2 عنصر شامل نے؛ [[ہائیڈروجن]] تے [[ہیلیم]]۔ '''دوجا پیریڈ''': دوجے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ دو شیل (n= 2) ہوندے نے. دوجے شیل وچ 4 سب شیل (2s, 2p, 2py, 2pz) ہوندے نے،جناں وچ زیادہ توں زیادہ 8 الیکٹران پورے آ سکدے نے۔ایس لئی دوجے پیریڈ وچ 8 عنصر شامل نے؛ [[لیتھیم]]، [[بیریلیم]]، [[بورون]]، [[کاربن]]، [[نائیٹروجن]]، [[آکسیجن]]، [[فلورین]] تے [[نیون]]۔ '''تیجا پیریڈ''': تیجے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ ترے شیل (n= 3) ہوندے نے. تیجے شیل چ 9 سب شیل( 3dz2, 3dxy, 3dxz,3dx2-y2, 3dyz, 3s, 3px, 3py, 3pz) ہوندے نے. صرف 3s تے ترے 3p سب شیلاں وچ الیکٹران پائے جاندے نے، کل 8 الیکٹان، ایس لئی تیجے پیریڈ وچ کل 8 عنصر شامل نے [[سوڈیم]]، [[میگنیشیم]]، [[الومنیم]]، [[سلیکان]]، [[فاسفورس]]، [[گندھک]]، [[کلورین]] تے [[آرگون]]۔ '''چوتھا پیریڈ''': چوتھے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ چار شیل (n= 4) ہوندے نے. الیکٹران 4s تے 3d تک ہوندے نے۔ چوتھے پیریڈ وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[پوٹاشیم]]، [[کیلشیم]]، [[سکینڈیم]]، [[ٹائٹینیم]]، [[ونیڈیم]]، [[کرومیم]]، [[مینگانیز]]، [[لویا]]، [[کوبالٹ]]، [[نکل]]، [[تانبا]]، [[زنک]]، [[گیلیم]]، [[جرمینیم]]، [[آرسینک]]، [[سلینیم]]،[[برومائن]]، تے [[کرپٹون]]۔ '''پنجواں پیریڈ''': پنجویں پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ پنج شیل (n= 5) ہوندے نے. پنجویں پیریڈ وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[روبیڈیم]]، [[سٹرونٹیم]]، [[ایتریم]]، [[زرکونیم]]، [[نیوبیم]]، [[مولیبیڈینم]]، [[ٹیکنیٹیم]]، [[روتھینیم]]، [[روڈیم]]، [[پالاڈیم]]، [[چاندی]]، [[کیڈمیم]]، [[انڈیم]]، [[ٹن]]، [[اینٹیمونی]]، [[ٹیلوریم]]، [[آئیوڈین]] تے [[زینون]]۔ '''چھٹا پیریڈ''': چھٹے پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ چھے شیل (n= 6) ہوندے نے. چھٹے پیریڈ وچ 32 عنصر شامل نے؛ [[سیزیم]]، [[بیریم]]، [[لینتھانم]]، [[سیریم]]، [[پریزیڈومیم]]، [[نیوڈائمیم]]، [[پرومتھیم]]، [[ساماریم]]، [[یوروپیم]]، [[گیڈولینیم]]، [[ٹربیم]]،[[ڈائیسپورسیم]]، [[ہولمیم]]، [[اربیم]]، [[تھلیم]]، [[یتربیم]]، [[لوٹیٹیم]]، [[ہافنیم]]، [[ٹینٹالم]]، [[ٹنگسٹن]]، [[رہینیم]]، [[اوسمیم]]، [[اریڈیم]]، [[پلاٹینم]]، [[سونا]]، [[پارہ]]، [[تھیلیم]]، [[سیسہ]]، [[بسمتھ]]، [[پولونیم]]، [[ایسٹاٹین]] تے [[ریڈون]]۔ '''ستواں پیریڈ''': ستویں پیریڈ دے عنصراں دے ایٹماں وچ ست شیل (n= 7) ہوندے نے. ستواں پیریڈ ہجے نامکلمل اے، ایہدے عنصر نے؛ [[فرانسیم]]، [[ریڈیم]]، [[ایکٹینیم]]، [[تھوریم]]، [[پروٹیکٹینیم]]، [[یورینیم]]، [[نیپچونیم]]، [[پلوٹونیم]]، [[امریکیم]]، [[کیوریم]]، [[برکیلیم]]، [[کیلیفورنیم]]، [[آئنسٹائنیئم]]، [[فرمئیم]]، [[مینڈلیوئیم]]، [[نوبلئیم]]، [[لارنسئیم]]، [[رتھرفورڈیم]]، [[ڈبنئیم]]، [[سیبورجیم]]، [[بوہریم]]، [[ہاسیم]]، [[میٹرنیم]]، [[ڈارمسٹیڈیم]]، [[رونٹجینیم]]، [[انانبیم]]، [[انانٹریم]]، [[انانکواڈیم]]، [[انانمینٹیم]]، [[انانہیگزیم]]، [[انانسیپٹیم]] تے [[انانآکٹیم]]۔ == بلاک == عنصراں دے ویلنس الیکٹراناں دی بنیاد تے پیریاڈک ٹیبل نو چار بلاکاں وچ تقسیم کیتا جاندا اے: 1-'''ایس بلاک''': ایس بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایٹماں دے ویلینس [[الیکٹران]] ایس سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایس بلاک وچ گروپ 1 تے 2 دے عنصر شامل نے۔ 2-'''پی بلاک''': پی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایٹماں دے ویلینس [[الیکٹران]] پی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ پی بلاک وچ گروپ 13 توں گروپ 17 تک دے عنصر شامل نے۔ 3-'''ڈی بلاک''': ڈی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایمٹاں دے ویلینس [[الیکٹران]]ڈی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ڈی بلاک وچ گروپ 3 توں گروپ 12 تک دے عنصر شامل نے۔ اے پیریاڈک ٹیبل دے وچکارلے حصے چ ایس تے پی بلاک دے درمیان پایا جاندا اے۔ 4-'''ایف بلاک''': ایف بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایٹماں دے ویلینس [[الیکٹران]] ایف سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایف بلاک وچ عنصراں دی دو ٹولیاں شامل نے ایکٹینائیڈز تے لینتھانائیڈز۔ == عنصراں دی قسماں == الیکٹرانک کنفیگوریشن دی بنیاد تے عنصراں دی تھلے دتی چار قسماں نے: 1-'''نارمل عنصر''': نارمل عنصراں نو مین گروپ عنصر، ریپریزینٹیٹو عنصر تے ٹیپیکل عنصر وی کہندے نے۔ ایس بلاک تے پی بلاک دے عنصر نارمل عنصر اخواندے نے۔ 2-'''نوبل گیساں''': گروپ 18 دے عنصراں نوں نوبل گیساں آکھیا جاندا اے۔ نوبل گیسان وچ [[ہیلیم]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ نوبل گیساں دے سب توں اخیر شیلاں وچ الیکٹران مکمل ہوندے نے، ایس لئی نوبل گیساں کیمیائی تعامل وچ حصہ نئی لیندیاں۔ کیمیائی تعامل نہ کرن دی وجہ توں انا نو نوبل آکھیا جاندا اے۔ 3-'''ٹرانزیشن عنصر''': ڈی بلاک دے عنصراں نوں ٹرانزیشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ اے عنصر اک توں زیادہ ویلینسی ظاہر کردے نے۔ 4-'''اندرونی ٹرانزشن عنصر''': ایف بلاک دے عنصراں نوں اندرونی ٹرانزشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ ایدے چ 4 ایف ٹولی یا لینتھانائیڈ تے 5 ایف ٹولی یا ایکٹینائیڈ شامل نے۔ == اچیچیاں گلاں دی پیریاڈسٹی == 1-'''ایٹمی ناپ''': ایٹم نو اک گولے ورگا خیال کیتا جاندا اے۔ ایٹمی ناپ نو ایٹمی ریڈیس دی صورت ناپیا جاندا اے۔ ایٹمی ریڈیس توں مراد ایٹم دے نیوکلئیس دے مرکز توں لے کے ایٹم دی آخری شیل تک دا فاصلہ اے۔ پیریڈ وچ ایٹماں دے ریڈیس کبھے توں سجے پاسے گھٹدے نے۔ ایہدی وجہ ایہ وے کے کھبے توں سجے نیوکئیس وچ پروٹاناں دی گنتی وددی اے، جیدی وجہ توں پروٹان باہر آلے الیکٹراناں نو کچھدے نے تے ایٹم دا ریڈیس نکا ہو جاندا اے۔ اک ہور وجہ اے وی اے کہ پیریڈ وچ الیکٹراناں دا شیل نئی وددا، او اکو شیل وچ رہندے نے جیدی وجہ توں شیلڈنگ اثر نئی ہوندا۔ گروپ وچ ایٹماں دے ریڈیس اتوں توں تھلے وددے نے، کیونکہ گروپ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے۔ 2-'''شیلڈنگ اثر''': ایٹماں دے نیوکلئیس تے ویلینس الیکٹراناں دے بھیتر موجود الیکٹراناں دی وجہ توں نیوکئیس تے ویلینس الیکٹراناں وچ کشش کم ہو جاندی اے، اس کم ہو جان آلی کشش نو شیلڈنگ اثر کہندے نے۔ پیریڈ وچ شیلڈنگ اثر کبھے توں سجے پاسے اکو جیا رہندا اے کیونکہ نوے شیل نئی وددے۔ گروپ وچ شیلڈنگ اثر اتوں توں تھلے وددا نے، کیونکہ گروپ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے، جیدی وجہ توں اندرونی الیکٹران وددے نے۔ 3-'''آئیونائزنگ توانائی''': توانائی دی او مقدار جو گیس دے ایٹماں دے سب توں باہر آلے ٹلہے الیکٹرناں نوں کڈن لئی ضروری ہوندی اے۔ 4-'''الیکٹران ایفینٹی''': الیکٹران ایفینٹی توں مراد توانائی دی او مقدار اے جو الیکٹران نو اک نیوٹرل ایٹم وچ پان ویلے نکلدی اے۔ 5-'''[[الیکٹرونیگیٹیوٹی]]''': الیکٹرونیگیٹیوٹی توں مراد ایٹماں دی او صلاحیت اے جیدی وجہ توں او الیکٹراناں نو اپنے ول کھچدے نے۔ {| class="navbox collapsible collapsed" |- ! colspan="32" | <div style="font-family:Times New Roman; background-color:#F0DC82;">'''پیریاڈک ٹیبل'''</div style> |- | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#a0ffa0"|[[ہائیڈروجن|ہائیڈروجن]] | width="2.125%" colspan="30" |&nbsp; | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ہیلیم|ہیلیم]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666"|[[لیتھیم|لیتھیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[بیریلیم|بیریلیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[بورون|بورون]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[کاربن|کاربن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[نائیٹروجن|نائیٹروجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[آکسیجن|آکسیجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[فلورین|فلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[نیون|نیون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[سوڈیم|سوڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[میگنیشیم|میگنیشیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[الومنیم|ایلومنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99" |[[سلیکان|سلیکان]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[فاسفورس|فاسفورس]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[گندھک|گندھک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99" |[[کلورین|کلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[آرگون|آرگون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[پوٹاشیم|پوٹاشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[کیلشیم|کیلشیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سکینڈیم|سکینڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹائٹینیم|ٹائٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ونیڈیم|ونیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کرومیم|کرومیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مینگانیز|مینگانیز]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[لویا|لویا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کوبالٹ|کوبالٹ]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نکل|نکل]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[تانبا|تانبا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زنک|زنک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[گیلیم|گیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[جرمینیم|جرمینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[آرسینک|آرسینک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[سلینیم|سلینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[برومائن|برومائن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[کرپٹون|کرپٹون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[روبیڈیم|روبیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[سٹرونٹیم|سٹرونٹیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ایتریم|ایتریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زرکونیم|زرکونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نیوبیم|نیوبیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مولیبیڈینم|مولیبیڈینم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹیکنیٹیم|ٹیکنیٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روتھینیم|روتھینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روڈیم|روڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[پالاڈیم|پالاڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[چاندی|چاندی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کیڈمیم|کیڈمیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[انڈیم|انڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[ٹن|ٹن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[اینٹیمونی|اینٹیمونی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[ٹیلوریم|ٹیلوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[آئیوڈین|آئیوڈین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[زینون|زینون]] |- <div style="direction:rtl; font-family:Times New Roman"> | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ff6666"|[[سیزیم|سیزیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffdead"|[[بیریم|بیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لینتھانم|لینتھانم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[سیریم|سیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پریزیڈومیم|پریزیڈومیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[نیوڈائمیم|نیوڈائمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پرومتھیم|پرومتھیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ساماریم|ساماریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یوروپیم|یوروپیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[گیڈولینیم|گیڈولینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ٹربیم|ٹربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ڈائیسپورسیم|ڈائیسپورسیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ہولمیم|ہولمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[اربیم|اربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[تھلیم|تھلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یتربیم|یتربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لوٹیٹیم|لوٹیٹیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ہافنیم|ہافنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹینٹالم|ٹینٹالم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹنگسٹن|ٹنگسٹن]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[رہینیم|رہینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اوسمیم|اوسمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اریڈیم|اریڈیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پلاٹینم|پلاٹنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[سونا|سونا]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پارہ|پارہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[تھیلیم|تھیلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[سیسہ|سیسہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[بسمتھ|بسمتھ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccc99"|[[پولونیم|پولونیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffff99"|[[ایسٹاٹین|ایسٹاٹین]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ریڈون|ریڈون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[فرانسیم|فرانسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[ریڈیم|ریڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایکٹینیم|ایکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[تھوریم|تھوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پروٹیکٹینیم|پروٹیکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[یورینیم|یورینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نیپچونیم|نیپچونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پلوٹونیم|پلوٹونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایمریشیم|ایمریشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیوریم|کیوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[برکیلیم|برکیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیلیفورنیم|کیلیفورنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[آئنسٹنٹینیم|آئنسٹنٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[فرمئیم|فرمئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[مینڈلیوئیم|مینڈلیوئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نوبلئیم|نوبلئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[لارنسئیم|لارنسئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رتھرفورڈیم|رتھرفورڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈبنئیم|ڈبنئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سیبورجیم|سیبورجیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[بوہریم|بوہریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ہاسیم|ہاسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[میٹرنیم|میٹرنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈارمسٹیڈیم|ڈارمسٹیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رونٹجینیم|رونٹجینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کاپرنسیم|کاپرنسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانٹریم|انانٹریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[فلئروویم|فلئروویم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانمینٹیم|انانمینٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانہیگزیم|انانہیگزیم]] |[[انانسیپٹیم|انانسیپٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[انانآکٹیم|انانآکٹیم]] |- |&nbsp; |- | colspan="32" | {| border="1" align="center" style="border:1px solid #ffffff; border-collapse:collapse; font-size: 90٪; width:100%" rules="all" cellpadding="1" | style="background-color:#ff6666" width="8%" |[[الکالی دھات| الکالی دھات]] | style="background-color:#ffdead" width="8%" |[[الکالائن دھات| الکالائن دھات]] | style="background-color:#ffbfff" width="8%" |[[لینتھانائڈ|لینتھانائڈ]] | style="background-color:#ff99cc" width="8%" |[[ایکٹینائڈ|ایکٹینائڈ]] | style="background-color:#ffc0c0" width="8%" |[[ٹرانزیشن دھات| ٹرانزیشن دھات]] | style="background-color:#cccccc" width="8%" |دوجیاں [[دھاتاں|دھات]] | style="background-color:#cccc99" width="8%" |[[میٹالائڈ|میٹالائڈ]] | style="background-color:#a0ffa0" width="8%" |دوجیاں [[غیر دھاتاں|غیر دھات]] | style="background-color:#ffff99" width="8%" |[[ہالوجن|ہالوجن]] | style="background-color:#c0ffff" width="8%" |[[نوبل گیساں|نوبل گیس]] |} |} [[Category:کیمسٹری]] [[Category:سائنس]] gydko4qr180paohzypslkf9beba88xy 609040 609039 2022-08-06T08:54:34Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 /* دور */ wikitext text/x-wiki [[File:Periodic Table Armtuk3.svg|thumb|left|400px]] '''دوری جدول''' [[کیمیائی عنصر|کیمیائی عنصراں]] نوں [[اک]] خاص ترتیب چ بیان کرن دا جدول اے۔ ایس توں مراد عنصراں دی اوہ ترتیب اے جیہدے وچ ایہناں نوں پڑھدے ہوئے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ ترتیب دتا جاندا اے۔ دوری جدول وچ عنصراں دی مکمل تعداد 119 اے جیدے وچ 15 عنصراں نو مصنوعی طریقیاں نال تیار کیتا گیا اے، باقی 104 [[عنصر]] قدرتی طور تے پائے جاندے نیں۔ عنصراں نوں دوری جدول وچ ونڈ کر کے اناندیاں اچیچیاں گلاں نوں پڑھنا تے سمجھنا آسان ہو جاندا اے کیونکہ اکو جئی اچیچیاں گلاں آلے عنصر اکو جۓ ویلے مگروں وکھالہ دیندے نیں تے ایس گل نوں دورسٹی آکھدے نے۔ == [[تریخ]] == دوری جدول دی موجودہ شکل نون بنان لئی بہتے علمداناں نے حصہ لیا، جناں وچ دوبرائنر، نیولینڈز، لوتھر میئر، میندیلیف، موزلے تے بوہر شامل نے۔ 1829 وچ آلمانی علمدان [[جان دوبرائینر]] نے عنصراں نو [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے تن تن دیاں ٹولیاں وچ ونڈیا ، ایناں ٹولیاں دا ناں ٹرائیڈ رکھیا گیا۔ ہر ٹولی وچ وچکارلے عنصر دا [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] پہلے تے تیسرے عنصر دی ایٹمی ماساں دا اوسط سی۔ 1864 وچ انگریز علمدان [[جان نیولیںڈز]] نے عنصراں نوں [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے اٹھ اٹھ دی ٹولپاں وچ ونڈیا، اناں ٹولیاں دا ناں آکٹیو رکھیا گیا۔ نیولینڈ اک موسیقار وی سی۔ اوہنے مشاہدہ کیتا کہ آکٹیو دی ترتیب وچ عنصراں دیاں اچیچیاں گلاں ہر اٹھوے عنصر توں بعد دہرائی جا رئی سن جیویں موسیقی دے 7 سر دہرائے جاندے نے۔ 1869 وچ آلمانی کیمیا دان [[جولیئس لوتھرمیئر]] نے عنصراں دے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] تے جوہری حجم وچ اک گراف بنایا، اس گراف وچ اوہنے عنصراں دی اچیچیاں گلاں وچ دورسٹی دا مشاہدہ کیتا۔ 1870 وچ روسی کیمیا دان [[دمتری مندلیف]] نے عنصراں نوں وددے ہوئے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی نیو تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ رکھیا۔ اس جدول وچ عنصراں دی خصوصیات اکو جئے وقفے بعد ظاہر ہوندیاں سن۔ 1913 وچ ایچ موزلے نے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دریافت کیتا۔ انے خیال پیش کیتا کہ عنصراں نو دوری جدول وچ [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بجائے، [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے ترتیب دتی جائے۔ 1923 وچ نیل بوہر نے موجودہ جوہری عدد دی شکل بنائی۔ == موجودہ دوری جدول دی اچیچیاں گلاں == * دوری جدول وچ 18 لمبائی دے رخ ٹولیاں نے، جناں نو گروہ آکھیا جاندا اے۔ گروہاں نو کبھے توں سجے عدد دتا جاندا اے۔ * 7 چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے جناں نو دور آکھیا جاندا اے۔ دوراں نو اتوں توں تھلے عدد دتا جاندا اے۔ * پہلے دور وچ 2 عنصر شامل نے، اس دور نو سب توں نکا دور آکھیا جاندا اے۔ * دوجے تے تیجے دوراں وچ اٹھ، اٹھ عنصر پائے جاندے نے، اناں دوراں نو نکے دور آکھیا جاندا اے۔ * چوتھے تے پنجوے دور وچ 18،18 [[عنصر]] شامل نے، انا دوراں نو وڈے دور آکھیا جاندا اے۔ * چھٹے دور وچ 32 [[عنصر]] شامل نے، انو ساب توں لمبا دور آکھیا جاندا اے۔ * ستواں دور ھلے مکمل نئی ہویا۔ * گروہ 1،2،13 تے 17 دے عنصراں نو مین گروہ یا نارمل عنصر آکھیا جانا اے۔ * گروہ 3 تے 12 دے عنصراں نو ٹرانزیشن عنصر آکھیا جانا اے۔ * 58 [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] توں لے کے 71 جوہری عدد تک عنصراں نوں اک ٹولی لانتھانائیڈاں (Lanthanides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی لانتھینم نال شروع ہوندی اے۔ * 90 جوہری عدد توں لے کے 103 جوہری عدد تک عنصراں نوں اک ٹولی ایکٹنائیڈاں (Actinides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی ایکٹینیئم نال شروع ہوندی اے۔ == گروہ == گروہ توں مراد دوری جدول چ لمبائی دے رخ ٹولیاں نے۔ دوری جدول وچ کل 18 گروہ نے۔ کسی عنصر نو کسی گروہ چ اوہدے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] تے برقی کنفیگریشن دی بنیاد تے رکھیا جاندا اے۔ پہلے گروہ دے عنصراں نو [[الکلی دھاتاں|القالی دھاتاں]] کہندے نے. ایہدے وچ [[لیتھیم|سنگصر]]، [[سوڈیم|صوداصر]]، [[پوٹاشیم|اشنانصر]]،[[روبیڈیم|سرخصر]]، [[سیزیم|آسمانصر]] تے [[فرانسیم|فرانصر]] شامل نے۔ دوجے گروہ نے عنصراں نو [[الکلائن دھاتاں|القالین دھاتاں]] کہندے نے۔ ایہدے وچ [[بیریلیم|بلوصر]]، [[میگنیشیم|مگنیصر]]، [[کیلشیم|جمصر]]، [[سٹرونٹیم|سٹرانٹصر]]، [[بیریم]] تے [[ریڈیم]] شامل نے۔ تیجے گروہ توں بارھویں گروہ تک دے عنصراں نوں [[ٹرانزیشن عنصر]] آکھیا جاندا اے۔ تیرھویں گروہ توں لے کے ستارھویں گروہ تک دھاتاں تے غیر دھاتاں، دوویں موجود ہن۔ غیر دھاتاں وچ [[بورون]]، [[کاربن|فحم]]، [[سلیکان]]، [[نائیٹروجن|نطرساز]]، [[فاسفورس|فلزتابندہ]]، [[آرسینک|زرنیخ]]، [[آکسیجن|تیزابساز]]، [[سلفر|گندھک]]، [[سلینیم|قمرصر]]، [[ٹیلوریم|زمینصر]] تے [[ہیلوجن]] شامل نے۔ ستارھویں گروہ دے عنصراں نو [[ہیلوجن]] کہندے نے۔ایہدے وچ [[فلورین|فلور]]، [[کلورین|کلور]]، [[برومائن|بروم]]، [[آئیوڈین|آئیوڈ]] تے [[ایسٹاٹین|عیسٹاٹین]] شامل نے۔ اٹھارھویں گروہ دے عنصراں نو [[نوبل گیساں|نوبل فارغاں]] کہندے نے۔ ایہدے وچ [[ہیلیم|شمصر]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ == دور == دور توں مراد دوری جدول چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے۔ دوری جدول وچ کل 7 دوراں نے۔ '''پہلا دور''': پہلے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ پہلا شیل (n= 1) ہوندا اے. اس شیل وچ اکو سب شیل (1s) ہوندا اے، جیدے وچ صرف 2 [[الیکٹران|برقیاں]] پورے آ سکدے نے۔ ایس لئی پہلے دور وچ صرف 2 عنصر شامل نے؛ [[ہائیڈروجن|آبساز]] تے [[ہیلیم|شمصر]]۔ '''دوجا دور''': دوجے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ دو شیل (n= 2) ہوندے نے. دوجے شیل وچ 4 سب شیل (2s, 2p, 2py, 2pz) ہوندے نے، جناں وچ زیادہ توں زیادہ 8 [[الیکٹران|برقیاں]] پورے آ سکدے نے۔ ایس لئی دوجے دور وچ 8 عنصر شامل نے؛ [[لیتھیم|سنگصر]]، [[بیریلیم|بلوصر]]، [[بورون]]، [[کاربن|فحم]]، [[نائیٹروجن|نطرساز]]، [[آکسیجن|تیزابساز]]، [[فلورین|فلور]] تے [[نیون]]۔ '''تیجا دور''': تیجے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ ترے شیل (n= 3) ہوندے نے۔ تیجے شیل چ 9 سب شیل( 3dz2, 3dxy, 3dxz,3dx2-y2, 3dyz, 3s, 3px, 3py, 3pz) ہوندے نے۔ صرف 3s تے ترے 3p سب شیلاں وچ [[الیکٹران|برقیاں]] پائے جاندے نے، کل 8 برقیاں، ایس لئی تیجے دور وچ کل 8 عنصر شامل نے: [[سوڈیم|صوداصر]]، [[میگنیشیم|مگنیصر]]، [[الومنیم]]، [[سلیکان]]، [[فاسفورس|فلزتابندہ]]، [[گندھک]]، [[کلورین|کلور]] تے [[آرگون]]۔ '''چوتھا دور''': چوتھے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ چار شیل (n= 4) ہوندے نے. [[الیکٹران|برقیاں]] 4s تے 3d تک ہوندے نے۔ چوتھے دور وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[پوٹاشیم|اشنانصر]]، [[کیلشیم|جمصر]]، [[سکینڈیم|سکینڈصر]]، [[ٹائٹینیم|تیتانصر]]، [[ونیڈیم|واناڈصر]]، [[کرومیم|رنگصر]]، [[مینگانیز]]، [[لویا]]، [[کوبالٹ]]، [[نکل]]، [[تانبا]]، [[زنک|جست]]، [[گیلیم|گالصر]]، [[جرمینیم|آلمانصر]]، [[آرسینک|زرنیخ]]، [[سلینیم|قمرصر]]، [[برومائن|بروم]]، تے [[کرپٹون]]۔ '''پنجواں دور''': پنجویں دور دے عنصراں دے جوہراں وچ پنج شیل (n= 5) ہوندے نے. پنجویں دور وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[روبیڈیم|سرخصر]]، [[سٹرونٹیم|سٹرونٹصر]]، [[ایتریم|ایترصر]]، [[زرکونیم|زرکونصر]]، [[نیوبیم|نیوبصر]]، [[مولیبیڈینم|سیساصر]]، [[ٹیکنیٹیم|مصنوعصر]]، [[روتھینیم|روصر]]، [[روڈیم]]، [[پالاڈیم|پالاصر]]، [[چاندی]]، [[کیڈمیم]]، [[انڈیم|نیلصر]]، [[ٹن|قلع]]، [[اینٹیمونی|کحل]]، [[ٹیلوریم|زمینصر]]، [[آئیوڈین|آئیوڈ]] تے [[زینون]]۔ '''چھٹا دور''': چھٹے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ چھے شیل (n= 6) ہوندے نے. چھٹے دور وچ 32 عنصر شامل نے؛ [[سیزیم|آسمانصر]]، [[بیریم]]، [[لینتھانم|لانتھینم]]، [[سیریم|سیرصر]]، [[پریزیڈومیم|پرازیوڈائمیم]]، [[نیوڈائمیم]]، [[پرومتھیم|پرومیتھصر]]، [[ساماریم|سامارصر]]، [[یوروپیم|یورپصر]]، [[گیڈولینیم|گیڈولنصر]]، [[ٹربیم|تربصر]]، [[ڈائیسپورسیم|ڈسپروسیم]]، [[ہولمیم]]، [[اربیم|اربصر]]، [[تھلیم]]، [[یتربیم|یتربصر]]، [[لوٹیٹیم|پیرصر]]، [[ہافنیم]]، [[ٹینٹالم|ٹانٹیلم]]، [[ٹنگسٹن]]، [[رہینیم|ڑینیم]]، [[اوسمیم]]، [[اریڈیم]]، [[پلاٹینم]]، [[سونا]]، [[پارہ]]، [[تھیلیم]]، [[سیسہ]]، [[بسمتھ]]، [[پولونیم|لہصر]]، [[ایسٹاٹین|عیسٹاٹین]] تے [[ریڈون]]۔ '''ستواں دور''': ستویں دور دے عنصراں دے جوہراں وچ ست شیل (n= 7) ہوندے نے. ستواں دور ہجے نامکلمل اے، ایہدے عنصر نے؛ [[فرانسیم|فرانصر]]، [[ریڈیم]]، [[ایکٹینیم]]، [[تھوریم|تھورصر]]، [[پروٹیکٹینیم]]، [[یورینیم|یورینصر]]، [[نیپچونیم|نیپچیونصر]]، [[پلوٹونیم|پلوٹوصر]]، [[امریکیم|امریکصر]]، [[کیوریم|کیوریصر]]، [[برکیلیم|برکیلصر]]، [[کیلیفورنیم|کیلفارنصر]]، [[آئنسٹائنیئم|آئنسٹائنصر]]، [[فرمئیم|فرمصر]]، [[مینڈلیوئیم|میندلیفصر]]، [[نوبلئیم|نوبلصر]]، [[لارنسئیم|لارنصر]]، [[رتھرفورڈیم|ردرفورڈصر]]، [[ڈبنئیم|دبنصر]]، [[سیبورجیم|سیبارگصر]]، [[بوہریم|بوہرصر]]، [[ہاسیم|ہاصر]]، [[میٹرنیم|میٹنرصر]]، [[ڈارمسٹیڈیم|ڈارمسٹاڈصر]]، [[رونٹجینیم|رونٹجنصر]]، [[انانبیم]]، [[انانٹریم]]، [[انانکواڈیم]]، [[انانمینٹیم]]، [[انانہیگزیم]]، [[انانسیپٹیم|انانسیپٹین]] تے [[انانآکٹیم|انانآکٹون]]۔ == بلاک == عنصراں دے ویلنس الیکٹراناں دی بنیاد تے پیریاڈک ٹیبل نو چار بلاکاں وچ تقسیم کیتا جاندا اے: 1-'''ایس بلاک''': ایس بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایٹماں دے ویلینس [[الیکٹران]] ایس سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایس بلاک وچ گروپ 1 تے 2 دے عنصر شامل نے۔ 2-'''پی بلاک''': پی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایٹماں دے ویلینس [[الیکٹران]] پی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ پی بلاک وچ گروپ 13 توں گروپ 17 تک دے عنصر شامل نے۔ 3-'''ڈی بلاک''': ڈی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایمٹاں دے ویلینس [[الیکٹران]]ڈی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ڈی بلاک وچ گروپ 3 توں گروپ 12 تک دے عنصر شامل نے۔ اے پیریاڈک ٹیبل دے وچکارلے حصے چ ایس تے پی بلاک دے درمیان پایا جاندا اے۔ 4-'''ایف بلاک''': ایف بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے ایٹماں دے ویلینس [[الیکٹران]] ایف سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایف بلاک وچ عنصراں دی دو ٹولیاں شامل نے ایکٹینائیڈز تے لینتھانائیڈز۔ == عنصراں دی قسماں == الیکٹرانک کنفیگوریشن دی بنیاد تے عنصراں دی تھلے دتی چار قسماں نے: 1-'''نارمل عنصر''': نارمل عنصراں نو مین گروپ عنصر، ریپریزینٹیٹو عنصر تے ٹیپیکل عنصر وی کہندے نے۔ ایس بلاک تے پی بلاک دے عنصر نارمل عنصر اخواندے نے۔ 2-'''نوبل گیساں''': گروپ 18 دے عنصراں نوں نوبل گیساں آکھیا جاندا اے۔ نوبل گیسان وچ [[ہیلیم]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ نوبل گیساں دے سب توں اخیر شیلاں وچ الیکٹران مکمل ہوندے نے، ایس لئی نوبل گیساں کیمیائی تعامل وچ حصہ نئی لیندیاں۔ کیمیائی تعامل نہ کرن دی وجہ توں انا نو نوبل آکھیا جاندا اے۔ 3-'''ٹرانزیشن عنصر''': ڈی بلاک دے عنصراں نوں ٹرانزیشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ اے عنصر اک توں زیادہ ویلینسی ظاہر کردے نے۔ 4-'''اندرونی ٹرانزشن عنصر''': ایف بلاک دے عنصراں نوں اندرونی ٹرانزشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ ایدے چ 4 ایف ٹولی یا لینتھانائیڈ تے 5 ایف ٹولی یا ایکٹینائیڈ شامل نے۔ == اچیچیاں گلاں دی پیریاڈسٹی == 1-'''ایٹمی ناپ''': ایٹم نو اک گولے ورگا خیال کیتا جاندا اے۔ ایٹمی ناپ نو ایٹمی ریڈیس دی صورت ناپیا جاندا اے۔ ایٹمی ریڈیس توں مراد ایٹم دے نیوکلئیس دے مرکز توں لے کے ایٹم دی آخری شیل تک دا فاصلہ اے۔ پیریڈ وچ ایٹماں دے ریڈیس کبھے توں سجے پاسے گھٹدے نے۔ ایہدی وجہ ایہ وے کے کھبے توں سجے نیوکئیس وچ پروٹاناں دی گنتی وددی اے، جیدی وجہ توں پروٹان باہر آلے الیکٹراناں نو کچھدے نے تے ایٹم دا ریڈیس نکا ہو جاندا اے۔ اک ہور وجہ اے وی اے کہ پیریڈ وچ الیکٹراناں دا شیل نئی وددا، او اکو شیل وچ رہندے نے جیدی وجہ توں شیلڈنگ اثر نئی ہوندا۔ گروپ وچ ایٹماں دے ریڈیس اتوں توں تھلے وددے نے، کیونکہ گروپ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے۔ 2-'''شیلڈنگ اثر''': ایٹماں دے نیوکلئیس تے ویلینس الیکٹراناں دے بھیتر موجود الیکٹراناں دی وجہ توں نیوکئیس تے ویلینس الیکٹراناں وچ کشش کم ہو جاندی اے، اس کم ہو جان آلی کشش نو شیلڈنگ اثر کہندے نے۔ پیریڈ وچ شیلڈنگ اثر کبھے توں سجے پاسے اکو جیا رہندا اے کیونکہ نوے شیل نئی وددے۔ گروپ وچ شیلڈنگ اثر اتوں توں تھلے وددا نے، کیونکہ گروپ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے، جیدی وجہ توں اندرونی الیکٹران وددے نے۔ 3-'''آئیونائزنگ توانائی''': توانائی دی او مقدار جو گیس دے ایٹماں دے سب توں باہر آلے ٹلہے الیکٹرناں نوں کڈن لئی ضروری ہوندی اے۔ 4-'''الیکٹران ایفینٹی''': الیکٹران ایفینٹی توں مراد توانائی دی او مقدار اے جو الیکٹران نو اک نیوٹرل ایٹم وچ پان ویلے نکلدی اے۔ 5-'''[[الیکٹرونیگیٹیوٹی]]''': الیکٹرونیگیٹیوٹی توں مراد ایٹماں دی او صلاحیت اے جیدی وجہ توں او الیکٹراناں نو اپنے ول کھچدے نے۔ {| class="navbox collapsible collapsed" |- ! colspan="32" | <div style="font-family:Times New Roman; background-color:#F0DC82;">'''پیریاڈک ٹیبل'''</div style> |- | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#a0ffa0"|[[ہائیڈروجن|ہائیڈروجن]] | width="2.125%" colspan="30" |&nbsp; | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ہیلیم|ہیلیم]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666"|[[لیتھیم|لیتھیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[بیریلیم|بیریلیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[بورون|بورون]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[کاربن|کاربن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[نائیٹروجن|نائیٹروجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[آکسیجن|آکسیجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[فلورین|فلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[نیون|نیون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[سوڈیم|سوڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[میگنیشیم|میگنیشیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[الومنیم|ایلومنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99" |[[سلیکان|سلیکان]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[فاسفورس|فاسفورس]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[گندھک|گندھک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99" |[[کلورین|کلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[آرگون|آرگون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[پوٹاشیم|پوٹاشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[کیلشیم|کیلشیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سکینڈیم|سکینڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹائٹینیم|ٹائٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ونیڈیم|ونیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کرومیم|کرومیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مینگانیز|مینگانیز]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[لویا|لویا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کوبالٹ|کوبالٹ]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نکل|نکل]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[تانبا|تانبا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زنک|زنک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[گیلیم|گیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[جرمینیم|جرمینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[آرسینک|آرسینک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[سلینیم|سلینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[برومائن|برومائن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[کرپٹون|کرپٹون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[روبیڈیم|روبیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[سٹرونٹیم|سٹرونٹیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ایتریم|ایتریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زرکونیم|زرکونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نیوبیم|نیوبیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مولیبیڈینم|مولیبیڈینم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹیکنیٹیم|ٹیکنیٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روتھینیم|روتھینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روڈیم|روڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[پالاڈیم|پالاڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[چاندی|چاندی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کیڈمیم|کیڈمیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[انڈیم|انڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[ٹن|ٹن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[اینٹیمونی|اینٹیمونی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[ٹیلوریم|ٹیلوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[آئیوڈین|آئیوڈین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[زینون|زینون]] |- <div style="direction:rtl; font-family:Times New Roman"> | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ff6666"|[[سیزیم|سیزیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffdead"|[[بیریم|بیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لینتھانم|لینتھانم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[سیریم|سیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پریزیڈومیم|پریزیڈومیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[نیوڈائمیم|نیوڈائمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پرومتھیم|پرومتھیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ساماریم|ساماریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یوروپیم|یوروپیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[گیڈولینیم|گیڈولینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ٹربیم|ٹربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ڈائیسپورسیم|ڈائیسپورسیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ہولمیم|ہولمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[اربیم|اربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[تھلیم|تھلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یتربیم|یتربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لوٹیٹیم|لوٹیٹیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ہافنیم|ہافنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹینٹالم|ٹینٹالم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹنگسٹن|ٹنگسٹن]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[رہینیم|رہینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اوسمیم|اوسمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اریڈیم|اریڈیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پلاٹینم|پلاٹنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[سونا|سونا]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پارہ|پارہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[تھیلیم|تھیلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[سیسہ|سیسہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[بسمتھ|بسمتھ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccc99"|[[پولونیم|پولونیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffff99"|[[ایسٹاٹین|ایسٹاٹین]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ریڈون|ریڈون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[فرانسیم|فرانسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[ریڈیم|ریڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایکٹینیم|ایکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[تھوریم|تھوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پروٹیکٹینیم|پروٹیکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[یورینیم|یورینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نیپچونیم|نیپچونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پلوٹونیم|پلوٹونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایمریشیم|ایمریشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیوریم|کیوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[برکیلیم|برکیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیلیفورنیم|کیلیفورنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[آئنسٹنٹینیم|آئنسٹنٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[فرمئیم|فرمئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[مینڈلیوئیم|مینڈلیوئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نوبلئیم|نوبلئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[لارنسئیم|لارنسئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رتھرفورڈیم|رتھرفورڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈبنئیم|ڈبنئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سیبورجیم|سیبورجیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[بوہریم|بوہریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ہاسیم|ہاسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[میٹرنیم|میٹرنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈارمسٹیڈیم|ڈارمسٹیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رونٹجینیم|رونٹجینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کاپرنسیم|کاپرنسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانٹریم|انانٹریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[فلئروویم|فلئروویم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانمینٹیم|انانمینٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانہیگزیم|انانہیگزیم]] |[[انانسیپٹیم|انانسیپٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[انانآکٹیم|انانآکٹیم]] |- |&nbsp; |- | colspan="32" | {| border="1" align="center" style="border:1px solid #ffffff; border-collapse:collapse; font-size: 90٪; width:100%" rules="all" cellpadding="1" | style="background-color:#ff6666" width="8%" |[[الکالی دھات| الکالی دھات]] | style="background-color:#ffdead" width="8%" |[[الکالائن دھات| الکالائن دھات]] | style="background-color:#ffbfff" width="8%" |[[لینتھانائڈ|لینتھانائڈ]] | style="background-color:#ff99cc" width="8%" |[[ایکٹینائڈ|ایکٹینائڈ]] | style="background-color:#ffc0c0" width="8%" |[[ٹرانزیشن دھات| ٹرانزیشن دھات]] | style="background-color:#cccccc" width="8%" |دوجیاں [[دھاتاں|دھات]] | style="background-color:#cccc99" width="8%" |[[میٹالائڈ|میٹالائڈ]] | style="background-color:#a0ffa0" width="8%" |دوجیاں [[غیر دھاتاں|غیر دھات]] | style="background-color:#ffff99" width="8%" |[[ہالوجن|ہالوجن]] | style="background-color:#c0ffff" width="8%" |[[نوبل گیساں|نوبل گیس]] |} |} [[Category:کیمسٹری]] [[Category:سائنس]] t13usxtg9q09fp7s14zbp75n4hokwvl 609041 609040 2022-08-06T08:58:13Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 /* بلاک */ wikitext text/x-wiki [[File:Periodic Table Armtuk3.svg|thumb|left|400px]] '''دوری جدول''' [[کیمیائی عنصر|کیمیائی عنصراں]] نوں [[اک]] خاص ترتیب چ بیان کرن دا جدول اے۔ ایس توں مراد عنصراں دی اوہ ترتیب اے جیہدے وچ ایہناں نوں پڑھدے ہوئے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ ترتیب دتا جاندا اے۔ دوری جدول وچ عنصراں دی مکمل تعداد 119 اے جیدے وچ 15 عنصراں نو مصنوعی طریقیاں نال تیار کیتا گیا اے، باقی 104 [[عنصر]] قدرتی طور تے پائے جاندے نیں۔ عنصراں نوں دوری جدول وچ ونڈ کر کے اناندیاں اچیچیاں گلاں نوں پڑھنا تے سمجھنا آسان ہو جاندا اے کیونکہ اکو جئی اچیچیاں گلاں آلے عنصر اکو جۓ ویلے مگروں وکھالہ دیندے نیں تے ایس گل نوں دورسٹی آکھدے نے۔ == [[تریخ]] == دوری جدول دی موجودہ شکل نون بنان لئی بہتے علمداناں نے حصہ لیا، جناں وچ دوبرائنر، نیولینڈز، لوتھر میئر، میندیلیف، موزلے تے بوہر شامل نے۔ 1829 وچ آلمانی علمدان [[جان دوبرائینر]] نے عنصراں نو [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے تن تن دیاں ٹولیاں وچ ونڈیا ، ایناں ٹولیاں دا ناں ٹرائیڈ رکھیا گیا۔ ہر ٹولی وچ وچکارلے عنصر دا [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] پہلے تے تیسرے عنصر دی ایٹمی ماساں دا اوسط سی۔ 1864 وچ انگریز علمدان [[جان نیولیںڈز]] نے عنصراں نوں [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے اٹھ اٹھ دی ٹولپاں وچ ونڈیا، اناں ٹولیاں دا ناں آکٹیو رکھیا گیا۔ نیولینڈ اک موسیقار وی سی۔ اوہنے مشاہدہ کیتا کہ آکٹیو دی ترتیب وچ عنصراں دیاں اچیچیاں گلاں ہر اٹھوے عنصر توں بعد دہرائی جا رئی سن جیویں موسیقی دے 7 سر دہرائے جاندے نے۔ 1869 وچ آلمانی کیمیا دان [[جولیئس لوتھرمیئر]] نے عنصراں دے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] تے جوہری حجم وچ اک گراف بنایا، اس گراف وچ اوہنے عنصراں دی اچیچیاں گلاں وچ دورسٹی دا مشاہدہ کیتا۔ 1870 وچ روسی کیمیا دان [[دمتری مندلیف]] نے عنصراں نوں وددے ہوئے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی نیو تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ رکھیا۔ اس جدول وچ عنصراں دی خصوصیات اکو جئے وقفے بعد ظاہر ہوندیاں سن۔ 1913 وچ ایچ موزلے نے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دریافت کیتا۔ انے خیال پیش کیتا کہ عنصراں نو دوری جدول وچ [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بجائے، [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے ترتیب دتی جائے۔ 1923 وچ نیل بوہر نے موجودہ جوہری عدد دی شکل بنائی۔ == موجودہ دوری جدول دی اچیچیاں گلاں == * دوری جدول وچ 18 لمبائی دے رخ ٹولیاں نے، جناں نو گروہ آکھیا جاندا اے۔ گروہاں نو کبھے توں سجے عدد دتا جاندا اے۔ * 7 چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے جناں نو دور آکھیا جاندا اے۔ دوراں نو اتوں توں تھلے عدد دتا جاندا اے۔ * پہلے دور وچ 2 عنصر شامل نے، اس دور نو سب توں نکا دور آکھیا جاندا اے۔ * دوجے تے تیجے دوراں وچ اٹھ، اٹھ عنصر پائے جاندے نے، اناں دوراں نو نکے دور آکھیا جاندا اے۔ * چوتھے تے پنجوے دور وچ 18،18 [[عنصر]] شامل نے، انا دوراں نو وڈے دور آکھیا جاندا اے۔ * چھٹے دور وچ 32 [[عنصر]] شامل نے، انو ساب توں لمبا دور آکھیا جاندا اے۔ * ستواں دور ھلے مکمل نئی ہویا۔ * گروہ 1،2،13 تے 17 دے عنصراں نو مین گروہ یا نارمل عنصر آکھیا جانا اے۔ * گروہ 3 تے 12 دے عنصراں نو ٹرانزیشن عنصر آکھیا جانا اے۔ * 58 [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] توں لے کے 71 جوہری عدد تک عنصراں نوں اک ٹولی لانتھانائیڈاں (Lanthanides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی لانتھینم نال شروع ہوندی اے۔ * 90 جوہری عدد توں لے کے 103 جوہری عدد تک عنصراں نوں اک ٹولی ایکٹنائیڈاں (Actinides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی ایکٹینیئم نال شروع ہوندی اے۔ == گروہ == گروہ توں مراد دوری جدول چ لمبائی دے رخ ٹولیاں نے۔ دوری جدول وچ کل 18 گروہ نے۔ کسی عنصر نو کسی گروہ چ اوہدے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] تے برقی کنفیگریشن دی بنیاد تے رکھیا جاندا اے۔ پہلے گروہ دے عنصراں نو [[الکلی دھاتاں|القالی دھاتاں]] کہندے نے. ایہدے وچ [[لیتھیم|سنگصر]]، [[سوڈیم|صوداصر]]، [[پوٹاشیم|اشنانصر]]،[[روبیڈیم|سرخصر]]، [[سیزیم|آسمانصر]] تے [[فرانسیم|فرانصر]] شامل نے۔ دوجے گروہ نے عنصراں نو [[الکلائن دھاتاں|القالین دھاتاں]] کہندے نے۔ ایہدے وچ [[بیریلیم|بلوصر]]، [[میگنیشیم|مگنیصر]]، [[کیلشیم|جمصر]]، [[سٹرونٹیم|سٹرانٹصر]]، [[بیریم]] تے [[ریڈیم]] شامل نے۔ تیجے گروہ توں بارھویں گروہ تک دے عنصراں نوں [[ٹرانزیشن عنصر]] آکھیا جاندا اے۔ تیرھویں گروہ توں لے کے ستارھویں گروہ تک دھاتاں تے غیر دھاتاں، دوویں موجود ہن۔ غیر دھاتاں وچ [[بورون]]، [[کاربن|فحم]]، [[سلیکان]]، [[نائیٹروجن|نطرساز]]، [[فاسفورس|فلزتابندہ]]، [[آرسینک|زرنیخ]]، [[آکسیجن|تیزابساز]]، [[سلفر|گندھک]]، [[سلینیم|قمرصر]]، [[ٹیلوریم|زمینصر]] تے [[ہیلوجن]] شامل نے۔ ستارھویں گروہ دے عنصراں نو [[ہیلوجن]] کہندے نے۔ایہدے وچ [[فلورین|فلور]]، [[کلورین|کلور]]، [[برومائن|بروم]]، [[آئیوڈین|آئیوڈ]] تے [[ایسٹاٹین|عیسٹاٹین]] شامل نے۔ اٹھارھویں گروہ دے عنصراں نو [[نوبل گیساں|نوبل فارغاں]] کہندے نے۔ ایہدے وچ [[ہیلیم|شمصر]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ == دور == دور توں مراد دوری جدول چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے۔ دوری جدول وچ کل 7 دوراں نے۔ '''پہلا دور''': پہلے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ پہلا شیل (n= 1) ہوندا اے. اس شیل وچ اکو سب شیل (1s) ہوندا اے، جیدے وچ صرف 2 [[الیکٹران|برقیاں]] پورے آ سکدے نے۔ ایس لئی پہلے دور وچ صرف 2 عنصر شامل نے؛ [[ہائیڈروجن|آبساز]] تے [[ہیلیم|شمصر]]۔ '''دوجا دور''': دوجے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ دو شیل (n= 2) ہوندے نے. دوجے شیل وچ 4 سب شیل (2s, 2p, 2py, 2pz) ہوندے نے، جناں وچ زیادہ توں زیادہ 8 [[الیکٹران|برقیاں]] پورے آ سکدے نے۔ ایس لئی دوجے دور وچ 8 عنصر شامل نے؛ [[لیتھیم|سنگصر]]، [[بیریلیم|بلوصر]]، [[بورون]]، [[کاربن|فحم]]، [[نائیٹروجن|نطرساز]]، [[آکسیجن|تیزابساز]]، [[فلورین|فلور]] تے [[نیون]]۔ '''تیجا دور''': تیجے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ ترے شیل (n= 3) ہوندے نے۔ تیجے شیل چ 9 سب شیل( 3dz2, 3dxy, 3dxz,3dx2-y2, 3dyz, 3s, 3px, 3py, 3pz) ہوندے نے۔ صرف 3s تے ترے 3p سب شیلاں وچ [[الیکٹران|برقیاں]] پائے جاندے نے، کل 8 برقیاں، ایس لئی تیجے دور وچ کل 8 عنصر شامل نے: [[سوڈیم|صوداصر]]، [[میگنیشیم|مگنیصر]]، [[الومنیم]]، [[سلیکان]]، [[فاسفورس|فلزتابندہ]]، [[گندھک]]، [[کلورین|کلور]] تے [[آرگون]]۔ '''چوتھا دور''': چوتھے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ چار شیل (n= 4) ہوندے نے. [[الیکٹران|برقیاں]] 4s تے 3d تک ہوندے نے۔ چوتھے دور وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[پوٹاشیم|اشنانصر]]، [[کیلشیم|جمصر]]، [[سکینڈیم|سکینڈصر]]، [[ٹائٹینیم|تیتانصر]]، [[ونیڈیم|واناڈصر]]، [[کرومیم|رنگصر]]، [[مینگانیز]]، [[لویا]]، [[کوبالٹ]]، [[نکل]]، [[تانبا]]، [[زنک|جست]]، [[گیلیم|گالصر]]، [[جرمینیم|آلمانصر]]، [[آرسینک|زرنیخ]]، [[سلینیم|قمرصر]]، [[برومائن|بروم]]، تے [[کرپٹون]]۔ '''پنجواں دور''': پنجویں دور دے عنصراں دے جوہراں وچ پنج شیل (n= 5) ہوندے نے. پنجویں دور وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[روبیڈیم|سرخصر]]، [[سٹرونٹیم|سٹرونٹصر]]، [[ایتریم|ایترصر]]، [[زرکونیم|زرکونصر]]، [[نیوبیم|نیوبصر]]، [[مولیبیڈینم|سیساصر]]، [[ٹیکنیٹیم|مصنوعصر]]، [[روتھینیم|روصر]]، [[روڈیم]]، [[پالاڈیم|پالاصر]]، [[چاندی]]، [[کیڈمیم]]، [[انڈیم|نیلصر]]، [[ٹن|قلع]]، [[اینٹیمونی|کحل]]، [[ٹیلوریم|زمینصر]]، [[آئیوڈین|آئیوڈ]] تے [[زینون]]۔ '''چھٹا دور''': چھٹے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ چھے شیل (n= 6) ہوندے نے. چھٹے دور وچ 32 عنصر شامل نے؛ [[سیزیم|آسمانصر]]، [[بیریم]]، [[لینتھانم|لانتھینم]]، [[سیریم|سیرصر]]، [[پریزیڈومیم|پرازیوڈائمیم]]، [[نیوڈائمیم]]، [[پرومتھیم|پرومیتھصر]]، [[ساماریم|سامارصر]]، [[یوروپیم|یورپصر]]، [[گیڈولینیم|گیڈولنصر]]، [[ٹربیم|تربصر]]، [[ڈائیسپورسیم|ڈسپروسیم]]، [[ہولمیم]]، [[اربیم|اربصر]]، [[تھلیم]]، [[یتربیم|یتربصر]]، [[لوٹیٹیم|پیرصر]]، [[ہافنیم]]، [[ٹینٹالم|ٹانٹیلم]]، [[ٹنگسٹن]]، [[رہینیم|ڑینیم]]، [[اوسمیم]]، [[اریڈیم]]، [[پلاٹینم]]، [[سونا]]، [[پارہ]]، [[تھیلیم]]، [[سیسہ]]، [[بسمتھ]]، [[پولونیم|لہصر]]، [[ایسٹاٹین|عیسٹاٹین]] تے [[ریڈون]]۔ '''ستواں دور''': ستویں دور دے عنصراں دے جوہراں وچ ست شیل (n= 7) ہوندے نے. ستواں دور ہجے نامکلمل اے، ایہدے عنصر نے؛ [[فرانسیم|فرانصر]]، [[ریڈیم]]، [[ایکٹینیم]]، [[تھوریم|تھورصر]]، [[پروٹیکٹینیم]]، [[یورینیم|یورینصر]]، [[نیپچونیم|نیپچیونصر]]، [[پلوٹونیم|پلوٹوصر]]، [[امریکیم|امریکصر]]، [[کیوریم|کیوریصر]]، [[برکیلیم|برکیلصر]]، [[کیلیفورنیم|کیلفارنصر]]، [[آئنسٹائنیئم|آئنسٹائنصر]]، [[فرمئیم|فرمصر]]، [[مینڈلیوئیم|میندلیفصر]]، [[نوبلئیم|نوبلصر]]، [[لارنسئیم|لارنصر]]، [[رتھرفورڈیم|ردرفورڈصر]]، [[ڈبنئیم|دبنصر]]، [[سیبورجیم|سیبارگصر]]، [[بوہریم|بوہرصر]]، [[ہاسیم|ہاصر]]، [[میٹرنیم|میٹنرصر]]، [[ڈارمسٹیڈیم|ڈارمسٹاڈصر]]، [[رونٹجینیم|رونٹجنصر]]، [[انانبیم]]، [[انانٹریم]]، [[انانکواڈیم]]، [[انانمینٹیم]]، [[انانہیگزیم]]، [[انانسیپٹیم|انانسیپٹین]] تے [[انانآکٹیم|انانآکٹون]]۔ == بلاک == عنصراں دے ویلنس [[الیکٹراناں|برقیاں]] دی بنیاد تے دوری جدول نو چار بلاکاں وچ تقسیم کیتا جاندا اے: 1-'''ایس بلاک''': ایس بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] ایس سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایس بلاک وچ گروہ 1 تے 2 دے عنصر شامل نے۔ 2-'''پی بلاک''': پی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] پی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ پی بلاک وچ گروہ 13 توں گروہ 17 تک دے عنصر شامل نے۔ 3-'''ڈی بلاک''': ڈی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] ڈی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ڈی بلاک وچ گروہ 3 توں گروہ 12 تک دے عنصر شامل نے۔ اے دوری جدول دے وچکارلے حصے چ ایس تے پی بلاک دے درمیان پایا جاندا اے۔ 4-'''ایف بلاک''': ایف بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] ایف سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایف بلاک وچ عنصراں دی دو ٹولیاں شامل نے ایکٹنائیڈاں تے لانتھانائیڈاں۔ == عنصراں دی قسماں == الیکٹرانک کنفیگوریشن دی بنیاد تے عنصراں دی تھلے دتی چار قسماں نے: 1-'''نارمل عنصر''': نارمل عنصراں نو مین گروپ عنصر، ریپریزینٹیٹو عنصر تے ٹیپیکل عنصر وی کہندے نے۔ ایس بلاک تے پی بلاک دے عنصر نارمل عنصر اخواندے نے۔ 2-'''نوبل گیساں''': گروپ 18 دے عنصراں نوں نوبل گیساں آکھیا جاندا اے۔ نوبل گیسان وچ [[ہیلیم]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ نوبل گیساں دے سب توں اخیر شیلاں وچ الیکٹران مکمل ہوندے نے، ایس لئی نوبل گیساں کیمیائی تعامل وچ حصہ نئی لیندیاں۔ کیمیائی تعامل نہ کرن دی وجہ توں انا نو نوبل آکھیا جاندا اے۔ 3-'''ٹرانزیشن عنصر''': ڈی بلاک دے عنصراں نوں ٹرانزیشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ اے عنصر اک توں زیادہ ویلینسی ظاہر کردے نے۔ 4-'''اندرونی ٹرانزشن عنصر''': ایف بلاک دے عنصراں نوں اندرونی ٹرانزشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ ایدے چ 4 ایف ٹولی یا لینتھانائیڈ تے 5 ایف ٹولی یا ایکٹینائیڈ شامل نے۔ == اچیچیاں گلاں دی پیریاڈسٹی == 1-'''ایٹمی ناپ''': ایٹم نو اک گولے ورگا خیال کیتا جاندا اے۔ ایٹمی ناپ نو ایٹمی ریڈیس دی صورت ناپیا جاندا اے۔ ایٹمی ریڈیس توں مراد ایٹم دے نیوکلئیس دے مرکز توں لے کے ایٹم دی آخری شیل تک دا فاصلہ اے۔ پیریڈ وچ ایٹماں دے ریڈیس کبھے توں سجے پاسے گھٹدے نے۔ ایہدی وجہ ایہ وے کے کھبے توں سجے نیوکئیس وچ پروٹاناں دی گنتی وددی اے، جیدی وجہ توں پروٹان باہر آلے الیکٹراناں نو کچھدے نے تے ایٹم دا ریڈیس نکا ہو جاندا اے۔ اک ہور وجہ اے وی اے کہ پیریڈ وچ الیکٹراناں دا شیل نئی وددا، او اکو شیل وچ رہندے نے جیدی وجہ توں شیلڈنگ اثر نئی ہوندا۔ گروپ وچ ایٹماں دے ریڈیس اتوں توں تھلے وددے نے، کیونکہ گروپ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے۔ 2-'''شیلڈنگ اثر''': ایٹماں دے نیوکلئیس تے ویلینس الیکٹراناں دے بھیتر موجود الیکٹراناں دی وجہ توں نیوکئیس تے ویلینس الیکٹراناں وچ کشش کم ہو جاندی اے، اس کم ہو جان آلی کشش نو شیلڈنگ اثر کہندے نے۔ پیریڈ وچ شیلڈنگ اثر کبھے توں سجے پاسے اکو جیا رہندا اے کیونکہ نوے شیل نئی وددے۔ گروپ وچ شیلڈنگ اثر اتوں توں تھلے وددا نے، کیونکہ گروپ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے، جیدی وجہ توں اندرونی الیکٹران وددے نے۔ 3-'''آئیونائزنگ توانائی''': توانائی دی او مقدار جو گیس دے ایٹماں دے سب توں باہر آلے ٹلہے الیکٹرناں نوں کڈن لئی ضروری ہوندی اے۔ 4-'''الیکٹران ایفینٹی''': الیکٹران ایفینٹی توں مراد توانائی دی او مقدار اے جو الیکٹران نو اک نیوٹرل ایٹم وچ پان ویلے نکلدی اے۔ 5-'''[[الیکٹرونیگیٹیوٹی]]''': الیکٹرونیگیٹیوٹی توں مراد ایٹماں دی او صلاحیت اے جیدی وجہ توں او الیکٹراناں نو اپنے ول کھچدے نے۔ {| class="navbox collapsible collapsed" |- ! colspan="32" | <div style="font-family:Times New Roman; background-color:#F0DC82;">'''پیریاڈک ٹیبل'''</div style> |- | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#a0ffa0"|[[ہائیڈروجن|ہائیڈروجن]] | width="2.125%" colspan="30" |&nbsp; | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ہیلیم|ہیلیم]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666"|[[لیتھیم|لیتھیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[بیریلیم|بیریلیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[بورون|بورون]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[کاربن|کاربن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[نائیٹروجن|نائیٹروجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[آکسیجن|آکسیجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[فلورین|فلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[نیون|نیون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[سوڈیم|سوڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[میگنیشیم|میگنیشیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[الومنیم|ایلومنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99" |[[سلیکان|سلیکان]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[فاسفورس|فاسفورس]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[گندھک|گندھک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99" |[[کلورین|کلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[آرگون|آرگون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[پوٹاشیم|پوٹاشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[کیلشیم|کیلشیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سکینڈیم|سکینڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹائٹینیم|ٹائٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ونیڈیم|ونیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کرومیم|کرومیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مینگانیز|مینگانیز]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[لویا|لویا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کوبالٹ|کوبالٹ]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نکل|نکل]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[تانبا|تانبا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زنک|زنک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[گیلیم|گیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[جرمینیم|جرمینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[آرسینک|آرسینک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[سلینیم|سلینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[برومائن|برومائن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[کرپٹون|کرپٹون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[روبیڈیم|روبیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[سٹرونٹیم|سٹرونٹیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ایتریم|ایتریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زرکونیم|زرکونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نیوبیم|نیوبیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مولیبیڈینم|مولیبیڈینم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹیکنیٹیم|ٹیکنیٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روتھینیم|روتھینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روڈیم|روڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[پالاڈیم|پالاڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[چاندی|چاندی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کیڈمیم|کیڈمیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[انڈیم|انڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[ٹن|ٹن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[اینٹیمونی|اینٹیمونی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[ٹیلوریم|ٹیلوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[آئیوڈین|آئیوڈین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[زینون|زینون]] |- <div style="direction:rtl; font-family:Times New Roman"> | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ff6666"|[[سیزیم|سیزیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffdead"|[[بیریم|بیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لینتھانم|لینتھانم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[سیریم|سیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پریزیڈومیم|پریزیڈومیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[نیوڈائمیم|نیوڈائمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پرومتھیم|پرومتھیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ساماریم|ساماریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یوروپیم|یوروپیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[گیڈولینیم|گیڈولینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ٹربیم|ٹربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ڈائیسپورسیم|ڈائیسپورسیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ہولمیم|ہولمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[اربیم|اربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[تھلیم|تھلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یتربیم|یتربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لوٹیٹیم|لوٹیٹیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ہافنیم|ہافنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹینٹالم|ٹینٹالم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹنگسٹن|ٹنگسٹن]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[رہینیم|رہینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اوسمیم|اوسمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اریڈیم|اریڈیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پلاٹینم|پلاٹنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[سونا|سونا]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پارہ|پارہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[تھیلیم|تھیلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[سیسہ|سیسہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[بسمتھ|بسمتھ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccc99"|[[پولونیم|پولونیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffff99"|[[ایسٹاٹین|ایسٹاٹین]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ریڈون|ریڈون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[فرانسیم|فرانسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[ریڈیم|ریڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایکٹینیم|ایکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[تھوریم|تھوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پروٹیکٹینیم|پروٹیکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[یورینیم|یورینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نیپچونیم|نیپچونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پلوٹونیم|پلوٹونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایمریشیم|ایمریشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیوریم|کیوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[برکیلیم|برکیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیلیفورنیم|کیلیفورنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[آئنسٹنٹینیم|آئنسٹنٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[فرمئیم|فرمئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[مینڈلیوئیم|مینڈلیوئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نوبلئیم|نوبلئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[لارنسئیم|لارنسئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رتھرفورڈیم|رتھرفورڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈبنئیم|ڈبنئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سیبورجیم|سیبورجیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[بوہریم|بوہریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ہاسیم|ہاسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[میٹرنیم|میٹرنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈارمسٹیڈیم|ڈارمسٹیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رونٹجینیم|رونٹجینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کاپرنسیم|کاپرنسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانٹریم|انانٹریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[فلئروویم|فلئروویم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانمینٹیم|انانمینٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانہیگزیم|انانہیگزیم]] |[[انانسیپٹیم|انانسیپٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[انانآکٹیم|انانآکٹیم]] |- |&nbsp; |- | colspan="32" | {| border="1" align="center" style="border:1px solid #ffffff; border-collapse:collapse; font-size: 90٪; width:100%" rules="all" cellpadding="1" | style="background-color:#ff6666" width="8%" |[[الکالی دھات| الکالی دھات]] | style="background-color:#ffdead" width="8%" |[[الکالائن دھات| الکالائن دھات]] | style="background-color:#ffbfff" width="8%" |[[لینتھانائڈ|لینتھانائڈ]] | style="background-color:#ff99cc" width="8%" |[[ایکٹینائڈ|ایکٹینائڈ]] | style="background-color:#ffc0c0" width="8%" |[[ٹرانزیشن دھات| ٹرانزیشن دھات]] | style="background-color:#cccccc" width="8%" |دوجیاں [[دھاتاں|دھات]] | style="background-color:#cccc99" width="8%" |[[میٹالائڈ|میٹالائڈ]] | style="background-color:#a0ffa0" width="8%" |دوجیاں [[غیر دھاتاں|غیر دھات]] | style="background-color:#ffff99" width="8%" |[[ہالوجن|ہالوجن]] | style="background-color:#c0ffff" width="8%" |[[نوبل گیساں|نوبل گیس]] |} |} [[Category:کیمسٹری]] [[Category:سائنس]] nuimnmtycwva6gb0zo5fdk3w35w89tj 609042 609041 2022-08-06T09:01:32Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 /* عنصراں دی قسماں */ wikitext text/x-wiki [[File:Periodic Table Armtuk3.svg|thumb|left|400px]] '''دوری جدول''' [[کیمیائی عنصر|کیمیائی عنصراں]] نوں [[اک]] خاص ترتیب چ بیان کرن دا جدول اے۔ ایس توں مراد عنصراں دی اوہ ترتیب اے جیہدے وچ ایہناں نوں پڑھدے ہوئے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ ترتیب دتا جاندا اے۔ دوری جدول وچ عنصراں دی مکمل تعداد 119 اے جیدے وچ 15 عنصراں نو مصنوعی طریقیاں نال تیار کیتا گیا اے، باقی 104 [[عنصر]] قدرتی طور تے پائے جاندے نیں۔ عنصراں نوں دوری جدول وچ ونڈ کر کے اناندیاں اچیچیاں گلاں نوں پڑھنا تے سمجھنا آسان ہو جاندا اے کیونکہ اکو جئی اچیچیاں گلاں آلے عنصر اکو جۓ ویلے مگروں وکھالہ دیندے نیں تے ایس گل نوں دورسٹی آکھدے نے۔ == [[تریخ]] == دوری جدول دی موجودہ شکل نون بنان لئی بہتے علمداناں نے حصہ لیا، جناں وچ دوبرائنر، نیولینڈز، لوتھر میئر، میندیلیف، موزلے تے بوہر شامل نے۔ 1829 وچ آلمانی علمدان [[جان دوبرائینر]] نے عنصراں نو [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے تن تن دیاں ٹولیاں وچ ونڈیا ، ایناں ٹولیاں دا ناں ٹرائیڈ رکھیا گیا۔ ہر ٹولی وچ وچکارلے عنصر دا [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] پہلے تے تیسرے عنصر دی ایٹمی ماساں دا اوسط سی۔ 1864 وچ انگریز علمدان [[جان نیولیںڈز]] نے عنصراں نوں [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے اٹھ اٹھ دی ٹولپاں وچ ونڈیا، اناں ٹولیاں دا ناں آکٹیو رکھیا گیا۔ نیولینڈ اک موسیقار وی سی۔ اوہنے مشاہدہ کیتا کہ آکٹیو دی ترتیب وچ عنصراں دیاں اچیچیاں گلاں ہر اٹھوے عنصر توں بعد دہرائی جا رئی سن جیویں موسیقی دے 7 سر دہرائے جاندے نے۔ 1869 وچ آلمانی کیمیا دان [[جولیئس لوتھرمیئر]] نے عنصراں دے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] تے جوہری حجم وچ اک گراف بنایا، اس گراف وچ اوہنے عنصراں دی اچیچیاں گلاں وچ دورسٹی دا مشاہدہ کیتا۔ 1870 وچ روسی کیمیا دان [[دمتری مندلیف]] نے عنصراں نوں وددے ہوئے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی نیو تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ رکھیا۔ اس جدول وچ عنصراں دی خصوصیات اکو جئے وقفے بعد ظاہر ہوندیاں سن۔ 1913 وچ ایچ موزلے نے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دریافت کیتا۔ انے خیال پیش کیتا کہ عنصراں نو دوری جدول وچ [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بجائے، [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے ترتیب دتی جائے۔ 1923 وچ نیل بوہر نے موجودہ جوہری عدد دی شکل بنائی۔ == موجودہ دوری جدول دی اچیچیاں گلاں == * دوری جدول وچ 18 لمبائی دے رخ ٹولیاں نے، جناں نو گروہ آکھیا جاندا اے۔ گروہاں نو کبھے توں سجے عدد دتا جاندا اے۔ * 7 چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے جناں نو دور آکھیا جاندا اے۔ دوراں نو اتوں توں تھلے عدد دتا جاندا اے۔ * پہلے دور وچ 2 عنصر شامل نے، اس دور نو سب توں نکا دور آکھیا جاندا اے۔ * دوجے تے تیجے دوراں وچ اٹھ، اٹھ عنصر پائے جاندے نے، اناں دوراں نو نکے دور آکھیا جاندا اے۔ * چوتھے تے پنجوے دور وچ 18،18 [[عنصر]] شامل نے، انا دوراں نو وڈے دور آکھیا جاندا اے۔ * چھٹے دور وچ 32 [[عنصر]] شامل نے، انو ساب توں لمبا دور آکھیا جاندا اے۔ * ستواں دور ھلے مکمل نئی ہویا۔ * گروہ 1،2،13 تے 17 دے عنصراں نو مین گروہ یا نارمل عنصر آکھیا جانا اے۔ * گروہ 3 تے 12 دے عنصراں نو ٹرانزیشن عنصر آکھیا جانا اے۔ * 58 [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] توں لے کے 71 جوہری عدد تک عنصراں نوں اک ٹولی لانتھانائیڈاں (Lanthanides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی لانتھینم نال شروع ہوندی اے۔ * 90 جوہری عدد توں لے کے 103 جوہری عدد تک عنصراں نوں اک ٹولی ایکٹنائیڈاں (Actinides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی ایکٹینیئم نال شروع ہوندی اے۔ == گروہ == گروہ توں مراد دوری جدول چ لمبائی دے رخ ٹولیاں نے۔ دوری جدول وچ کل 18 گروہ نے۔ کسی عنصر نو کسی گروہ چ اوہدے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] تے برقی کنفیگریشن دی بنیاد تے رکھیا جاندا اے۔ پہلے گروہ دے عنصراں نو [[الکلی دھاتاں|القالی دھاتاں]] کہندے نے. ایہدے وچ [[لیتھیم|سنگصر]]، [[سوڈیم|صوداصر]]، [[پوٹاشیم|اشنانصر]]،[[روبیڈیم|سرخصر]]، [[سیزیم|آسمانصر]] تے [[فرانسیم|فرانصر]] شامل نے۔ دوجے گروہ نے عنصراں نو [[الکلائن دھاتاں|القالین دھاتاں]] کہندے نے۔ ایہدے وچ [[بیریلیم|بلوصر]]، [[میگنیشیم|مگنیصر]]، [[کیلشیم|جمصر]]، [[سٹرونٹیم|سٹرانٹصر]]، [[بیریم]] تے [[ریڈیم]] شامل نے۔ تیجے گروہ توں بارھویں گروہ تک دے عنصراں نوں [[ٹرانزیشن عنصر]] آکھیا جاندا اے۔ تیرھویں گروہ توں لے کے ستارھویں گروہ تک دھاتاں تے غیر دھاتاں، دوویں موجود ہن۔ غیر دھاتاں وچ [[بورون]]، [[کاربن|فحم]]، [[سلیکان]]، [[نائیٹروجن|نطرساز]]، [[فاسفورس|فلزتابندہ]]، [[آرسینک|زرنیخ]]، [[آکسیجن|تیزابساز]]، [[سلفر|گندھک]]، [[سلینیم|قمرصر]]، [[ٹیلوریم|زمینصر]] تے [[ہیلوجن]] شامل نے۔ ستارھویں گروہ دے عنصراں نو [[ہیلوجن]] کہندے نے۔ایہدے وچ [[فلورین|فلور]]، [[کلورین|کلور]]، [[برومائن|بروم]]، [[آئیوڈین|آئیوڈ]] تے [[ایسٹاٹین|عیسٹاٹین]] شامل نے۔ اٹھارھویں گروہ دے عنصراں نو [[نوبل گیساں|نوبل فارغاں]] کہندے نے۔ ایہدے وچ [[ہیلیم|شمصر]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ == دور == دور توں مراد دوری جدول چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے۔ دوری جدول وچ کل 7 دوراں نے۔ '''پہلا دور''': پہلے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ پہلا شیل (n= 1) ہوندا اے. اس شیل وچ اکو سب شیل (1s) ہوندا اے، جیدے وچ صرف 2 [[الیکٹران|برقیاں]] پورے آ سکدے نے۔ ایس لئی پہلے دور وچ صرف 2 عنصر شامل نے؛ [[ہائیڈروجن|آبساز]] تے [[ہیلیم|شمصر]]۔ '''دوجا دور''': دوجے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ دو شیل (n= 2) ہوندے نے. دوجے شیل وچ 4 سب شیل (2s, 2p, 2py, 2pz) ہوندے نے، جناں وچ زیادہ توں زیادہ 8 [[الیکٹران|برقیاں]] پورے آ سکدے نے۔ ایس لئی دوجے دور وچ 8 عنصر شامل نے؛ [[لیتھیم|سنگصر]]، [[بیریلیم|بلوصر]]، [[بورون]]، [[کاربن|فحم]]، [[نائیٹروجن|نطرساز]]، [[آکسیجن|تیزابساز]]، [[فلورین|فلور]] تے [[نیون]]۔ '''تیجا دور''': تیجے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ ترے شیل (n= 3) ہوندے نے۔ تیجے شیل چ 9 سب شیل( 3dz2, 3dxy, 3dxz,3dx2-y2, 3dyz, 3s, 3px, 3py, 3pz) ہوندے نے۔ صرف 3s تے ترے 3p سب شیلاں وچ [[الیکٹران|برقیاں]] پائے جاندے نے، کل 8 برقیاں، ایس لئی تیجے دور وچ کل 8 عنصر شامل نے: [[سوڈیم|صوداصر]]، [[میگنیشیم|مگنیصر]]، [[الومنیم]]، [[سلیکان]]، [[فاسفورس|فلزتابندہ]]، [[گندھک]]، [[کلورین|کلور]] تے [[آرگون]]۔ '''چوتھا دور''': چوتھے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ چار شیل (n= 4) ہوندے نے. [[الیکٹران|برقیاں]] 4s تے 3d تک ہوندے نے۔ چوتھے دور وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[پوٹاشیم|اشنانصر]]، [[کیلشیم|جمصر]]، [[سکینڈیم|سکینڈصر]]، [[ٹائٹینیم|تیتانصر]]، [[ونیڈیم|واناڈصر]]، [[کرومیم|رنگصر]]، [[مینگانیز]]، [[لویا]]، [[کوبالٹ]]، [[نکل]]، [[تانبا]]، [[زنک|جست]]، [[گیلیم|گالصر]]، [[جرمینیم|آلمانصر]]، [[آرسینک|زرنیخ]]، [[سلینیم|قمرصر]]، [[برومائن|بروم]]، تے [[کرپٹون]]۔ '''پنجواں دور''': پنجویں دور دے عنصراں دے جوہراں وچ پنج شیل (n= 5) ہوندے نے. پنجویں دور وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[روبیڈیم|سرخصر]]، [[سٹرونٹیم|سٹرونٹصر]]، [[ایتریم|ایترصر]]، [[زرکونیم|زرکونصر]]، [[نیوبیم|نیوبصر]]، [[مولیبیڈینم|سیساصر]]، [[ٹیکنیٹیم|مصنوعصر]]، [[روتھینیم|روصر]]، [[روڈیم]]، [[پالاڈیم|پالاصر]]، [[چاندی]]، [[کیڈمیم]]، [[انڈیم|نیلصر]]، [[ٹن|قلع]]، [[اینٹیمونی|کحل]]، [[ٹیلوریم|زمینصر]]، [[آئیوڈین|آئیوڈ]] تے [[زینون]]۔ '''چھٹا دور''': چھٹے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ چھے شیل (n= 6) ہوندے نے. چھٹے دور وچ 32 عنصر شامل نے؛ [[سیزیم|آسمانصر]]، [[بیریم]]، [[لینتھانم|لانتھینم]]، [[سیریم|سیرصر]]، [[پریزیڈومیم|پرازیوڈائمیم]]، [[نیوڈائمیم]]، [[پرومتھیم|پرومیتھصر]]، [[ساماریم|سامارصر]]، [[یوروپیم|یورپصر]]، [[گیڈولینیم|گیڈولنصر]]، [[ٹربیم|تربصر]]، [[ڈائیسپورسیم|ڈسپروسیم]]، [[ہولمیم]]، [[اربیم|اربصر]]، [[تھلیم]]، [[یتربیم|یتربصر]]، [[لوٹیٹیم|پیرصر]]، [[ہافنیم]]، [[ٹینٹالم|ٹانٹیلم]]، [[ٹنگسٹن]]، [[رہینیم|ڑینیم]]، [[اوسمیم]]، [[اریڈیم]]، [[پلاٹینم]]، [[سونا]]، [[پارہ]]، [[تھیلیم]]، [[سیسہ]]، [[بسمتھ]]، [[پولونیم|لہصر]]، [[ایسٹاٹین|عیسٹاٹین]] تے [[ریڈون]]۔ '''ستواں دور''': ستویں دور دے عنصراں دے جوہراں وچ ست شیل (n= 7) ہوندے نے. ستواں دور ہجے نامکلمل اے، ایہدے عنصر نے؛ [[فرانسیم|فرانصر]]، [[ریڈیم]]، [[ایکٹینیم]]، [[تھوریم|تھورصر]]، [[پروٹیکٹینیم]]، [[یورینیم|یورینصر]]، [[نیپچونیم|نیپچیونصر]]، [[پلوٹونیم|پلوٹوصر]]، [[امریکیم|امریکصر]]، [[کیوریم|کیوریصر]]، [[برکیلیم|برکیلصر]]، [[کیلیفورنیم|کیلفارنصر]]، [[آئنسٹائنیئم|آئنسٹائنصر]]، [[فرمئیم|فرمصر]]، [[مینڈلیوئیم|میندلیفصر]]، [[نوبلئیم|نوبلصر]]، [[لارنسئیم|لارنصر]]، [[رتھرفورڈیم|ردرفورڈصر]]، [[ڈبنئیم|دبنصر]]، [[سیبورجیم|سیبارگصر]]، [[بوہریم|بوہرصر]]، [[ہاسیم|ہاصر]]، [[میٹرنیم|میٹنرصر]]، [[ڈارمسٹیڈیم|ڈارمسٹاڈصر]]، [[رونٹجینیم|رونٹجنصر]]، [[انانبیم]]، [[انانٹریم]]، [[انانکواڈیم]]، [[انانمینٹیم]]، [[انانہیگزیم]]، [[انانسیپٹیم|انانسیپٹین]] تے [[انانآکٹیم|انانآکٹون]]۔ == بلاک == عنصراں دے ویلنس [[الیکٹراناں|برقیاں]] دی بنیاد تے دوری جدول نو چار بلاکاں وچ تقسیم کیتا جاندا اے: 1-'''ایس بلاک''': ایس بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] ایس سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایس بلاک وچ گروہ 1 تے 2 دے عنصر شامل نے۔ 2-'''پی بلاک''': پی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] پی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ پی بلاک وچ گروہ 13 توں گروہ 17 تک دے عنصر شامل نے۔ 3-'''ڈی بلاک''': ڈی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] ڈی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ڈی بلاک وچ گروہ 3 توں گروہ 12 تک دے عنصر شامل نے۔ اے دوری جدول دے وچکارلے حصے چ ایس تے پی بلاک دے درمیان پایا جاندا اے۔ 4-'''ایف بلاک''': ایف بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] ایف سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایف بلاک وچ عنصراں دی دو ٹولیاں شامل نے ایکٹنائیڈاں تے لانتھانائیڈاں۔ == عنصراں دی قسماں == برقی کنفیگوریشن دی بنیاد تے عنصراں دی تھلے دتی چار قسماں نے: 1-'''نارمل عنصر''': نارمل عنصراں نو مین گروہ عنصر، ریپریزینٹیٹو عنصر تے عام عنصر وی کہندے نے۔ ایس بلاک تے پی بلاک دے عنصر نارمل عنصر اخواندے نے۔ 2-'''نوبل فارغاں''': گروہ 18 دے عنصراں نوں نوبل [[گیساں|فارغاں]] آکھیا جاندا اے۔ نوبل فارغان وچ [[ہیلیم|شمصر]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ نوبل فارغاں دے سب توں اخیر شیلاں وچ [[الیکٹران|برقیہ]] مکمل ہوندے نے، ایس لئی نوبل فارغاں کیمیائی تعامل وچ حصہ نئی لیندیاں۔ کیمیائی تعامل نہ کرن دی وجہ توں انا نو نوبل آکھیا جاندا اے۔ 3-'''ٹرانزیشن عنصر''': ڈی بلاک دے عنصراں نوں ٹرانزیشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ اے عنصر اک توں زیادہ ویلینسی ظاہر کردے نے۔ 4-'''اندرونی ٹرانزشن عنصر''': ایف بلاک دے عنصراں نوں اندرونی ٹرانزشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ ایدے چ 4 ایف ٹولی یا لانتھینائیڈاں تے 5 ایف ٹولی یا ایکٹنائیڈاں شامل نے۔ == اچیچیاں گلاں دی پیریاڈسٹی == 1-'''ایٹمی ناپ''': ایٹم نو اک گولے ورگا خیال کیتا جاندا اے۔ ایٹمی ناپ نو ایٹمی ریڈیس دی صورت ناپیا جاندا اے۔ ایٹمی ریڈیس توں مراد ایٹم دے نیوکلئیس دے مرکز توں لے کے ایٹم دی آخری شیل تک دا فاصلہ اے۔ پیریڈ وچ ایٹماں دے ریڈیس کبھے توں سجے پاسے گھٹدے نے۔ ایہدی وجہ ایہ وے کے کھبے توں سجے نیوکئیس وچ پروٹاناں دی گنتی وددی اے، جیدی وجہ توں پروٹان باہر آلے الیکٹراناں نو کچھدے نے تے ایٹم دا ریڈیس نکا ہو جاندا اے۔ اک ہور وجہ اے وی اے کہ پیریڈ وچ الیکٹراناں دا شیل نئی وددا، او اکو شیل وچ رہندے نے جیدی وجہ توں شیلڈنگ اثر نئی ہوندا۔ گروپ وچ ایٹماں دے ریڈیس اتوں توں تھلے وددے نے، کیونکہ گروپ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے۔ 2-'''شیلڈنگ اثر''': ایٹماں دے نیوکلئیس تے ویلینس الیکٹراناں دے بھیتر موجود الیکٹراناں دی وجہ توں نیوکئیس تے ویلینس الیکٹراناں وچ کشش کم ہو جاندی اے، اس کم ہو جان آلی کشش نو شیلڈنگ اثر کہندے نے۔ پیریڈ وچ شیلڈنگ اثر کبھے توں سجے پاسے اکو جیا رہندا اے کیونکہ نوے شیل نئی وددے۔ گروپ وچ شیلڈنگ اثر اتوں توں تھلے وددا نے، کیونکہ گروپ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے، جیدی وجہ توں اندرونی الیکٹران وددے نے۔ 3-'''آئیونائزنگ توانائی''': توانائی دی او مقدار جو گیس دے ایٹماں دے سب توں باہر آلے ٹلہے الیکٹرناں نوں کڈن لئی ضروری ہوندی اے۔ 4-'''الیکٹران ایفینٹی''': الیکٹران ایفینٹی توں مراد توانائی دی او مقدار اے جو الیکٹران نو اک نیوٹرل ایٹم وچ پان ویلے نکلدی اے۔ 5-'''[[الیکٹرونیگیٹیوٹی]]''': الیکٹرونیگیٹیوٹی توں مراد ایٹماں دی او صلاحیت اے جیدی وجہ توں او الیکٹراناں نو اپنے ول کھچدے نے۔ {| class="navbox collapsible collapsed" |- ! colspan="32" | <div style="font-family:Times New Roman; background-color:#F0DC82;">'''پیریاڈک ٹیبل'''</div style> |- | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#a0ffa0"|[[ہائیڈروجن|ہائیڈروجن]] | width="2.125%" colspan="30" |&nbsp; | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ہیلیم|ہیلیم]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666"|[[لیتھیم|لیتھیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[بیریلیم|بیریلیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[بورون|بورون]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[کاربن|کاربن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[نائیٹروجن|نائیٹروجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[آکسیجن|آکسیجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[فلورین|فلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[نیون|نیون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[سوڈیم|سوڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[میگنیشیم|میگنیشیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[الومنیم|ایلومنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99" |[[سلیکان|سلیکان]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[فاسفورس|فاسفورس]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[گندھک|گندھک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99" |[[کلورین|کلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[آرگون|آرگون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[پوٹاشیم|پوٹاشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[کیلشیم|کیلشیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سکینڈیم|سکینڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹائٹینیم|ٹائٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ونیڈیم|ونیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کرومیم|کرومیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مینگانیز|مینگانیز]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[لویا|لویا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کوبالٹ|کوبالٹ]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نکل|نکل]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[تانبا|تانبا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زنک|زنک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[گیلیم|گیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[جرمینیم|جرمینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[آرسینک|آرسینک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[سلینیم|سلینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[برومائن|برومائن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[کرپٹون|کرپٹون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[روبیڈیم|روبیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[سٹرونٹیم|سٹرونٹیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ایتریم|ایتریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زرکونیم|زرکونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نیوبیم|نیوبیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مولیبیڈینم|مولیبیڈینم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹیکنیٹیم|ٹیکنیٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روتھینیم|روتھینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روڈیم|روڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[پالاڈیم|پالاڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[چاندی|چاندی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کیڈمیم|کیڈمیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[انڈیم|انڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[ٹن|ٹن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[اینٹیمونی|اینٹیمونی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[ٹیلوریم|ٹیلوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[آئیوڈین|آئیوڈین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[زینون|زینون]] |- <div style="direction:rtl; font-family:Times New Roman"> | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ff6666"|[[سیزیم|سیزیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffdead"|[[بیریم|بیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لینتھانم|لینتھانم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[سیریم|سیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پریزیڈومیم|پریزیڈومیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[نیوڈائمیم|نیوڈائمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پرومتھیم|پرومتھیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ساماریم|ساماریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یوروپیم|یوروپیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[گیڈولینیم|گیڈولینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ٹربیم|ٹربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ڈائیسپورسیم|ڈائیسپورسیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ہولمیم|ہولمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[اربیم|اربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[تھلیم|تھلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یتربیم|یتربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لوٹیٹیم|لوٹیٹیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ہافنیم|ہافنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹینٹالم|ٹینٹالم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹنگسٹن|ٹنگسٹن]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[رہینیم|رہینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اوسمیم|اوسمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اریڈیم|اریڈیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پلاٹینم|پلاٹنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[سونا|سونا]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پارہ|پارہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[تھیلیم|تھیلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[سیسہ|سیسہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[بسمتھ|بسمتھ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccc99"|[[پولونیم|پولونیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffff99"|[[ایسٹاٹین|ایسٹاٹین]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ریڈون|ریڈون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[فرانسیم|فرانسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[ریڈیم|ریڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایکٹینیم|ایکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[تھوریم|تھوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پروٹیکٹینیم|پروٹیکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[یورینیم|یورینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نیپچونیم|نیپچونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پلوٹونیم|پلوٹونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایمریشیم|ایمریشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیوریم|کیوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[برکیلیم|برکیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیلیفورنیم|کیلیفورنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[آئنسٹنٹینیم|آئنسٹنٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[فرمئیم|فرمئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[مینڈلیوئیم|مینڈلیوئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نوبلئیم|نوبلئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[لارنسئیم|لارنسئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رتھرفورڈیم|رتھرفورڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈبنئیم|ڈبنئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سیبورجیم|سیبورجیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[بوہریم|بوہریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ہاسیم|ہاسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[میٹرنیم|میٹرنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈارمسٹیڈیم|ڈارمسٹیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رونٹجینیم|رونٹجینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کاپرنسیم|کاپرنسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانٹریم|انانٹریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[فلئروویم|فلئروویم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانمینٹیم|انانمینٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانہیگزیم|انانہیگزیم]] |[[انانسیپٹیم|انانسیپٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[انانآکٹیم|انانآکٹیم]] |- |&nbsp; |- | colspan="32" | {| border="1" align="center" style="border:1px solid #ffffff; border-collapse:collapse; font-size: 90٪; width:100%" rules="all" cellpadding="1" | style="background-color:#ff6666" width="8%" |[[الکالی دھات| الکالی دھات]] | style="background-color:#ffdead" width="8%" |[[الکالائن دھات| الکالائن دھات]] | style="background-color:#ffbfff" width="8%" |[[لینتھانائڈ|لینتھانائڈ]] | style="background-color:#ff99cc" width="8%" |[[ایکٹینائڈ|ایکٹینائڈ]] | style="background-color:#ffc0c0" width="8%" |[[ٹرانزیشن دھات| ٹرانزیشن دھات]] | style="background-color:#cccccc" width="8%" |دوجیاں [[دھاتاں|دھات]] | style="background-color:#cccc99" width="8%" |[[میٹالائڈ|میٹالائڈ]] | style="background-color:#a0ffa0" width="8%" |دوجیاں [[غیر دھاتاں|غیر دھات]] | style="background-color:#ffff99" width="8%" |[[ہالوجن|ہالوجن]] | style="background-color:#c0ffff" width="8%" |[[نوبل گیساں|نوبل گیس]] |} |} [[Category:کیمسٹری]] [[Category:سائنس]] dq9kkenbc6s8lep2ijwux93mp3jg0mm 609043 609042 2022-08-06T09:01:50Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 /* عنصراں دی قسماں */ wikitext text/x-wiki [[File:Periodic Table Armtuk3.svg|thumb|left|400px]] '''دوری جدول''' [[کیمیائی عنصر|کیمیائی عنصراں]] نوں [[اک]] خاص ترتیب چ بیان کرن دا جدول اے۔ ایس توں مراد عنصراں دی اوہ ترتیب اے جیہدے وچ ایہناں نوں پڑھدے ہوئے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ ترتیب دتا جاندا اے۔ دوری جدول وچ عنصراں دی مکمل تعداد 119 اے جیدے وچ 15 عنصراں نو مصنوعی طریقیاں نال تیار کیتا گیا اے، باقی 104 [[عنصر]] قدرتی طور تے پائے جاندے نیں۔ عنصراں نوں دوری جدول وچ ونڈ کر کے اناندیاں اچیچیاں گلاں نوں پڑھنا تے سمجھنا آسان ہو جاندا اے کیونکہ اکو جئی اچیچیاں گلاں آلے عنصر اکو جۓ ویلے مگروں وکھالہ دیندے نیں تے ایس گل نوں دورسٹی آکھدے نے۔ == [[تریخ]] == دوری جدول دی موجودہ شکل نون بنان لئی بہتے علمداناں نے حصہ لیا، جناں وچ دوبرائنر، نیولینڈز، لوتھر میئر، میندیلیف، موزلے تے بوہر شامل نے۔ 1829 وچ آلمانی علمدان [[جان دوبرائینر]] نے عنصراں نو [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے تن تن دیاں ٹولیاں وچ ونڈیا ، ایناں ٹولیاں دا ناں ٹرائیڈ رکھیا گیا۔ ہر ٹولی وچ وچکارلے عنصر دا [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] پہلے تے تیسرے عنصر دی ایٹمی ماساں دا اوسط سی۔ 1864 وچ انگریز علمدان [[جان نیولیںڈز]] نے عنصراں نوں [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے اٹھ اٹھ دی ٹولپاں وچ ونڈیا، اناں ٹولیاں دا ناں آکٹیو رکھیا گیا۔ نیولینڈ اک موسیقار وی سی۔ اوہنے مشاہدہ کیتا کہ آکٹیو دی ترتیب وچ عنصراں دیاں اچیچیاں گلاں ہر اٹھوے عنصر توں بعد دہرائی جا رئی سن جیویں موسیقی دے 7 سر دہرائے جاندے نے۔ 1869 وچ آلمانی کیمیا دان [[جولیئس لوتھرمیئر]] نے عنصراں دے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] تے جوہری حجم وچ اک گراف بنایا، اس گراف وچ اوہنے عنصراں دی اچیچیاں گلاں وچ دورسٹی دا مشاہدہ کیتا۔ 1870 وچ روسی کیمیا دان [[دمتری مندلیف]] نے عنصراں نوں وددے ہوئے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی نیو تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ رکھیا۔ اس جدول وچ عنصراں دی خصوصیات اکو جئے وقفے بعد ظاہر ہوندیاں سن۔ 1913 وچ ایچ موزلے نے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دریافت کیتا۔ انے خیال پیش کیتا کہ عنصراں نو دوری جدول وچ [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بجائے، [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے ترتیب دتی جائے۔ 1923 وچ نیل بوہر نے موجودہ جوہری عدد دی شکل بنائی۔ == موجودہ دوری جدول دی اچیچیاں گلاں == * دوری جدول وچ 18 لمبائی دے رخ ٹولیاں نے، جناں نو گروہ آکھیا جاندا اے۔ گروہاں نو کبھے توں سجے عدد دتا جاندا اے۔ * 7 چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے جناں نو دور آکھیا جاندا اے۔ دوراں نو اتوں توں تھلے عدد دتا جاندا اے۔ * پہلے دور وچ 2 عنصر شامل نے، اس دور نو سب توں نکا دور آکھیا جاندا اے۔ * دوجے تے تیجے دوراں وچ اٹھ، اٹھ عنصر پائے جاندے نے، اناں دوراں نو نکے دور آکھیا جاندا اے۔ * چوتھے تے پنجوے دور وچ 18،18 [[عنصر]] شامل نے، انا دوراں نو وڈے دور آکھیا جاندا اے۔ * چھٹے دور وچ 32 [[عنصر]] شامل نے، انو ساب توں لمبا دور آکھیا جاندا اے۔ * ستواں دور ھلے مکمل نئی ہویا۔ * گروہ 1،2،13 تے 17 دے عنصراں نو مین گروہ یا نارمل عنصر آکھیا جانا اے۔ * گروہ 3 تے 12 دے عنصراں نو ٹرانزیشن عنصر آکھیا جانا اے۔ * 58 [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] توں لے کے 71 جوہری عدد تک عنصراں نوں اک ٹولی لانتھانائیڈاں (Lanthanides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی لانتھینم نال شروع ہوندی اے۔ * 90 جوہری عدد توں لے کے 103 جوہری عدد تک عنصراں نوں اک ٹولی ایکٹنائیڈاں (Actinides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی ایکٹینیئم نال شروع ہوندی اے۔ == گروہ == گروہ توں مراد دوری جدول چ لمبائی دے رخ ٹولیاں نے۔ دوری جدول وچ کل 18 گروہ نے۔ کسی عنصر نو کسی گروہ چ اوہدے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] تے برقی کنفیگریشن دی بنیاد تے رکھیا جاندا اے۔ پہلے گروہ دے عنصراں نو [[الکلی دھاتاں|القالی دھاتاں]] کہندے نے. ایہدے وچ [[لیتھیم|سنگصر]]، [[سوڈیم|صوداصر]]، [[پوٹاشیم|اشنانصر]]،[[روبیڈیم|سرخصر]]، [[سیزیم|آسمانصر]] تے [[فرانسیم|فرانصر]] شامل نے۔ دوجے گروہ نے عنصراں نو [[الکلائن دھاتاں|القالین دھاتاں]] کہندے نے۔ ایہدے وچ [[بیریلیم|بلوصر]]، [[میگنیشیم|مگنیصر]]، [[کیلشیم|جمصر]]، [[سٹرونٹیم|سٹرانٹصر]]، [[بیریم]] تے [[ریڈیم]] شامل نے۔ تیجے گروہ توں بارھویں گروہ تک دے عنصراں نوں [[ٹرانزیشن عنصر]] آکھیا جاندا اے۔ تیرھویں گروہ توں لے کے ستارھویں گروہ تک دھاتاں تے غیر دھاتاں، دوویں موجود ہن۔ غیر دھاتاں وچ [[بورون]]، [[کاربن|فحم]]، [[سلیکان]]، [[نائیٹروجن|نطرساز]]، [[فاسفورس|فلزتابندہ]]، [[آرسینک|زرنیخ]]، [[آکسیجن|تیزابساز]]، [[سلفر|گندھک]]، [[سلینیم|قمرصر]]، [[ٹیلوریم|زمینصر]] تے [[ہیلوجن]] شامل نے۔ ستارھویں گروہ دے عنصراں نو [[ہیلوجن]] کہندے نے۔ایہدے وچ [[فلورین|فلور]]، [[کلورین|کلور]]، [[برومائن|بروم]]، [[آئیوڈین|آئیوڈ]] تے [[ایسٹاٹین|عیسٹاٹین]] شامل نے۔ اٹھارھویں گروہ دے عنصراں نو [[نوبل گیساں|نوبل فارغاں]] کہندے نے۔ ایہدے وچ [[ہیلیم|شمصر]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ == دور == دور توں مراد دوری جدول چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے۔ دوری جدول وچ کل 7 دوراں نے۔ '''پہلا دور''': پہلے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ پہلا شیل (n= 1) ہوندا اے. اس شیل وچ اکو سب شیل (1s) ہوندا اے، جیدے وچ صرف 2 [[الیکٹران|برقیاں]] پورے آ سکدے نے۔ ایس لئی پہلے دور وچ صرف 2 عنصر شامل نے؛ [[ہائیڈروجن|آبساز]] تے [[ہیلیم|شمصر]]۔ '''دوجا دور''': دوجے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ دو شیل (n= 2) ہوندے نے. دوجے شیل وچ 4 سب شیل (2s, 2p, 2py, 2pz) ہوندے نے، جناں وچ زیادہ توں زیادہ 8 [[الیکٹران|برقیاں]] پورے آ سکدے نے۔ ایس لئی دوجے دور وچ 8 عنصر شامل نے؛ [[لیتھیم|سنگصر]]، [[بیریلیم|بلوصر]]، [[بورون]]، [[کاربن|فحم]]، [[نائیٹروجن|نطرساز]]، [[آکسیجن|تیزابساز]]، [[فلورین|فلور]] تے [[نیون]]۔ '''تیجا دور''': تیجے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ ترے شیل (n= 3) ہوندے نے۔ تیجے شیل چ 9 سب شیل( 3dz2, 3dxy, 3dxz,3dx2-y2, 3dyz, 3s, 3px, 3py, 3pz) ہوندے نے۔ صرف 3s تے ترے 3p سب شیلاں وچ [[الیکٹران|برقیاں]] پائے جاندے نے، کل 8 برقیاں، ایس لئی تیجے دور وچ کل 8 عنصر شامل نے: [[سوڈیم|صوداصر]]، [[میگنیشیم|مگنیصر]]، [[الومنیم]]، [[سلیکان]]، [[فاسفورس|فلزتابندہ]]، [[گندھک]]، [[کلورین|کلور]] تے [[آرگون]]۔ '''چوتھا دور''': چوتھے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ چار شیل (n= 4) ہوندے نے. [[الیکٹران|برقیاں]] 4s تے 3d تک ہوندے نے۔ چوتھے دور وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[پوٹاشیم|اشنانصر]]، [[کیلشیم|جمصر]]، [[سکینڈیم|سکینڈصر]]، [[ٹائٹینیم|تیتانصر]]، [[ونیڈیم|واناڈصر]]، [[کرومیم|رنگصر]]، [[مینگانیز]]، [[لویا]]، [[کوبالٹ]]، [[نکل]]، [[تانبا]]، [[زنک|جست]]، [[گیلیم|گالصر]]، [[جرمینیم|آلمانصر]]، [[آرسینک|زرنیخ]]، [[سلینیم|قمرصر]]، [[برومائن|بروم]]، تے [[کرپٹون]]۔ '''پنجواں دور''': پنجویں دور دے عنصراں دے جوہراں وچ پنج شیل (n= 5) ہوندے نے. پنجویں دور وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[روبیڈیم|سرخصر]]، [[سٹرونٹیم|سٹرونٹصر]]، [[ایتریم|ایترصر]]، [[زرکونیم|زرکونصر]]، [[نیوبیم|نیوبصر]]، [[مولیبیڈینم|سیساصر]]، [[ٹیکنیٹیم|مصنوعصر]]، [[روتھینیم|روصر]]، [[روڈیم]]، [[پالاڈیم|پالاصر]]، [[چاندی]]، [[کیڈمیم]]، [[انڈیم|نیلصر]]، [[ٹن|قلع]]، [[اینٹیمونی|کحل]]، [[ٹیلوریم|زمینصر]]، [[آئیوڈین|آئیوڈ]] تے [[زینون]]۔ '''چھٹا دور''': چھٹے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ چھے شیل (n= 6) ہوندے نے. چھٹے دور وچ 32 عنصر شامل نے؛ [[سیزیم|آسمانصر]]، [[بیریم]]، [[لینتھانم|لانتھینم]]، [[سیریم|سیرصر]]، [[پریزیڈومیم|پرازیوڈائمیم]]، [[نیوڈائمیم]]، [[پرومتھیم|پرومیتھصر]]، [[ساماریم|سامارصر]]، [[یوروپیم|یورپصر]]، [[گیڈولینیم|گیڈولنصر]]، [[ٹربیم|تربصر]]، [[ڈائیسپورسیم|ڈسپروسیم]]، [[ہولمیم]]، [[اربیم|اربصر]]، [[تھلیم]]، [[یتربیم|یتربصر]]، [[لوٹیٹیم|پیرصر]]، [[ہافنیم]]، [[ٹینٹالم|ٹانٹیلم]]، [[ٹنگسٹن]]، [[رہینیم|ڑینیم]]، [[اوسمیم]]، [[اریڈیم]]، [[پلاٹینم]]، [[سونا]]، [[پارہ]]، [[تھیلیم]]، [[سیسہ]]، [[بسمتھ]]، [[پولونیم|لہصر]]، [[ایسٹاٹین|عیسٹاٹین]] تے [[ریڈون]]۔ '''ستواں دور''': ستویں دور دے عنصراں دے جوہراں وچ ست شیل (n= 7) ہوندے نے. ستواں دور ہجے نامکلمل اے، ایہدے عنصر نے؛ [[فرانسیم|فرانصر]]، [[ریڈیم]]، [[ایکٹینیم]]، [[تھوریم|تھورصر]]، [[پروٹیکٹینیم]]، [[یورینیم|یورینصر]]، [[نیپچونیم|نیپچیونصر]]، [[پلوٹونیم|پلوٹوصر]]، [[امریکیم|امریکصر]]، [[کیوریم|کیوریصر]]، [[برکیلیم|برکیلصر]]، [[کیلیفورنیم|کیلفارنصر]]، [[آئنسٹائنیئم|آئنسٹائنصر]]، [[فرمئیم|فرمصر]]، [[مینڈلیوئیم|میندلیفصر]]، [[نوبلئیم|نوبلصر]]، [[لارنسئیم|لارنصر]]، [[رتھرفورڈیم|ردرفورڈصر]]، [[ڈبنئیم|دبنصر]]، [[سیبورجیم|سیبارگصر]]، [[بوہریم|بوہرصر]]، [[ہاسیم|ہاصر]]، [[میٹرنیم|میٹنرصر]]، [[ڈارمسٹیڈیم|ڈارمسٹاڈصر]]، [[رونٹجینیم|رونٹجنصر]]، [[انانبیم]]، [[انانٹریم]]، [[انانکواڈیم]]، [[انانمینٹیم]]، [[انانہیگزیم]]، [[انانسیپٹیم|انانسیپٹین]] تے [[انانآکٹیم|انانآکٹون]]۔ == بلاک == عنصراں دے ویلنس [[الیکٹراناں|برقیاں]] دی بنیاد تے دوری جدول نو چار بلاکاں وچ تقسیم کیتا جاندا اے: 1-'''ایس بلاک''': ایس بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] ایس سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایس بلاک وچ گروہ 1 تے 2 دے عنصر شامل نے۔ 2-'''پی بلاک''': پی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] پی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ پی بلاک وچ گروہ 13 توں گروہ 17 تک دے عنصر شامل نے۔ 3-'''ڈی بلاک''': ڈی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] ڈی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ڈی بلاک وچ گروہ 3 توں گروہ 12 تک دے عنصر شامل نے۔ اے دوری جدول دے وچکارلے حصے چ ایس تے پی بلاک دے درمیان پایا جاندا اے۔ 4-'''ایف بلاک''': ایف بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] ایف سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایف بلاک وچ عنصراں دی دو ٹولیاں شامل نے ایکٹنائیڈاں تے لانتھانائیڈاں۔ == عنصراں دی قسماں == برقی کنفیگوریشن دی بنیاد تے عنصراں دی تھلے دتی چار قسماں نے: 1-'''نارمل عنصر''': نارمل عنصراں نو مین گروہ عنصر، ریپریزینٹیٹو عنصر تے عام عنصر وی کہندے نے۔ ایس بلاک تے پی بلاک دے عنصر نارمل عنصر اخواندے نے۔ 2-'''نوبل فارغاں''': گروہ 18 دے عنصراں نوں نوبل [[گیس|فارغاں]] آکھیا جاندا اے۔ نوبل فارغان وچ [[ہیلیم|شمصر]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ نوبل فارغاں دے سب توں اخیر شیلاں وچ [[الیکٹران|برقیہ]] مکمل ہوندے نے، ایس لئی نوبل فارغاں کیمیائی تعامل وچ حصہ نئی لیندیاں۔ کیمیائی تعامل نہ کرن دی وجہ توں انا نو نوبل آکھیا جاندا اے۔ 3-'''ٹرانزیشن عنصر''': ڈی بلاک دے عنصراں نوں ٹرانزیشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ اے عنصر اک توں زیادہ ویلینسی ظاہر کردے نے۔ 4-'''اندرونی ٹرانزشن عنصر''': ایف بلاک دے عنصراں نوں اندرونی ٹرانزشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ ایدے چ 4 ایف ٹولی یا لانتھینائیڈاں تے 5 ایف ٹولی یا ایکٹنائیڈاں شامل نے۔ == اچیچیاں گلاں دی پیریاڈسٹی == 1-'''ایٹمی ناپ''': ایٹم نو اک گولے ورگا خیال کیتا جاندا اے۔ ایٹمی ناپ نو ایٹمی ریڈیس دی صورت ناپیا جاندا اے۔ ایٹمی ریڈیس توں مراد ایٹم دے نیوکلئیس دے مرکز توں لے کے ایٹم دی آخری شیل تک دا فاصلہ اے۔ پیریڈ وچ ایٹماں دے ریڈیس کبھے توں سجے پاسے گھٹدے نے۔ ایہدی وجہ ایہ وے کے کھبے توں سجے نیوکئیس وچ پروٹاناں دی گنتی وددی اے، جیدی وجہ توں پروٹان باہر آلے الیکٹراناں نو کچھدے نے تے ایٹم دا ریڈیس نکا ہو جاندا اے۔ اک ہور وجہ اے وی اے کہ پیریڈ وچ الیکٹراناں دا شیل نئی وددا، او اکو شیل وچ رہندے نے جیدی وجہ توں شیلڈنگ اثر نئی ہوندا۔ گروپ وچ ایٹماں دے ریڈیس اتوں توں تھلے وددے نے، کیونکہ گروپ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے۔ 2-'''شیلڈنگ اثر''': ایٹماں دے نیوکلئیس تے ویلینس الیکٹراناں دے بھیتر موجود الیکٹراناں دی وجہ توں نیوکئیس تے ویلینس الیکٹراناں وچ کشش کم ہو جاندی اے، اس کم ہو جان آلی کشش نو شیلڈنگ اثر کہندے نے۔ پیریڈ وچ شیلڈنگ اثر کبھے توں سجے پاسے اکو جیا رہندا اے کیونکہ نوے شیل نئی وددے۔ گروپ وچ شیلڈنگ اثر اتوں توں تھلے وددا نے، کیونکہ گروپ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے، جیدی وجہ توں اندرونی الیکٹران وددے نے۔ 3-'''آئیونائزنگ توانائی''': توانائی دی او مقدار جو گیس دے ایٹماں دے سب توں باہر آلے ٹلہے الیکٹرناں نوں کڈن لئی ضروری ہوندی اے۔ 4-'''الیکٹران ایفینٹی''': الیکٹران ایفینٹی توں مراد توانائی دی او مقدار اے جو الیکٹران نو اک نیوٹرل ایٹم وچ پان ویلے نکلدی اے۔ 5-'''[[الیکٹرونیگیٹیوٹی]]''': الیکٹرونیگیٹیوٹی توں مراد ایٹماں دی او صلاحیت اے جیدی وجہ توں او الیکٹراناں نو اپنے ول کھچدے نے۔ {| class="navbox collapsible collapsed" |- ! colspan="32" | <div style="font-family:Times New Roman; background-color:#F0DC82;">'''پیریاڈک ٹیبل'''</div style> |- | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#a0ffa0"|[[ہائیڈروجن|ہائیڈروجن]] | width="2.125%" colspan="30" |&nbsp; | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ہیلیم|ہیلیم]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666"|[[لیتھیم|لیتھیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[بیریلیم|بیریلیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[بورون|بورون]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[کاربن|کاربن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[نائیٹروجن|نائیٹروجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[آکسیجن|آکسیجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[فلورین|فلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[نیون|نیون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[سوڈیم|سوڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[میگنیشیم|میگنیشیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[الومنیم|ایلومنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99" |[[سلیکان|سلیکان]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[فاسفورس|فاسفورس]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[گندھک|گندھک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99" |[[کلورین|کلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[آرگون|آرگون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[پوٹاشیم|پوٹاشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[کیلشیم|کیلشیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سکینڈیم|سکینڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹائٹینیم|ٹائٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ونیڈیم|ونیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کرومیم|کرومیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مینگانیز|مینگانیز]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[لویا|لویا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کوبالٹ|کوبالٹ]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نکل|نکل]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[تانبا|تانبا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زنک|زنک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[گیلیم|گیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[جرمینیم|جرمینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[آرسینک|آرسینک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[سلینیم|سلینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[برومائن|برومائن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[کرپٹون|کرپٹون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[روبیڈیم|روبیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[سٹرونٹیم|سٹرونٹیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ایتریم|ایتریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زرکونیم|زرکونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نیوبیم|نیوبیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مولیبیڈینم|مولیبیڈینم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹیکنیٹیم|ٹیکنیٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روتھینیم|روتھینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روڈیم|روڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[پالاڈیم|پالاڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[چاندی|چاندی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کیڈمیم|کیڈمیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[انڈیم|انڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[ٹن|ٹن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[اینٹیمونی|اینٹیمونی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[ٹیلوریم|ٹیلوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[آئیوڈین|آئیوڈین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[زینون|زینون]] |- <div style="direction:rtl; font-family:Times New Roman"> | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ff6666"|[[سیزیم|سیزیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffdead"|[[بیریم|بیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لینتھانم|لینتھانم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[سیریم|سیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پریزیڈومیم|پریزیڈومیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[نیوڈائمیم|نیوڈائمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پرومتھیم|پرومتھیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ساماریم|ساماریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یوروپیم|یوروپیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[گیڈولینیم|گیڈولینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ٹربیم|ٹربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ڈائیسپورسیم|ڈائیسپورسیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ہولمیم|ہولمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[اربیم|اربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[تھلیم|تھلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یتربیم|یتربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لوٹیٹیم|لوٹیٹیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ہافنیم|ہافنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹینٹالم|ٹینٹالم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹنگسٹن|ٹنگسٹن]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[رہینیم|رہینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اوسمیم|اوسمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اریڈیم|اریڈیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پلاٹینم|پلاٹنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[سونا|سونا]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پارہ|پارہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[تھیلیم|تھیلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[سیسہ|سیسہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[بسمتھ|بسمتھ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccc99"|[[پولونیم|پولونیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffff99"|[[ایسٹاٹین|ایسٹاٹین]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ریڈون|ریڈون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[فرانسیم|فرانسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[ریڈیم|ریڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایکٹینیم|ایکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[تھوریم|تھوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پروٹیکٹینیم|پروٹیکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[یورینیم|یورینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نیپچونیم|نیپچونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پلوٹونیم|پلوٹونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایمریشیم|ایمریشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیوریم|کیوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[برکیلیم|برکیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیلیفورنیم|کیلیفورنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[آئنسٹنٹینیم|آئنسٹنٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[فرمئیم|فرمئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[مینڈلیوئیم|مینڈلیوئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نوبلئیم|نوبلئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[لارنسئیم|لارنسئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رتھرفورڈیم|رتھرفورڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈبنئیم|ڈبنئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سیبورجیم|سیبورجیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[بوہریم|بوہریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ہاسیم|ہاسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[میٹرنیم|میٹرنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈارمسٹیڈیم|ڈارمسٹیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رونٹجینیم|رونٹجینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کاپرنسیم|کاپرنسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانٹریم|انانٹریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[فلئروویم|فلئروویم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانمینٹیم|انانمینٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانہیگزیم|انانہیگزیم]] |[[انانسیپٹیم|انانسیپٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[انانآکٹیم|انانآکٹیم]] |- |&nbsp; |- | colspan="32" | {| border="1" align="center" style="border:1px solid #ffffff; border-collapse:collapse; font-size: 90٪; width:100%" rules="all" cellpadding="1" | style="background-color:#ff6666" width="8%" |[[الکالی دھات| الکالی دھات]] | style="background-color:#ffdead" width="8%" |[[الکالائن دھات| الکالائن دھات]] | style="background-color:#ffbfff" width="8%" |[[لینتھانائڈ|لینتھانائڈ]] | style="background-color:#ff99cc" width="8%" |[[ایکٹینائڈ|ایکٹینائڈ]] | style="background-color:#ffc0c0" width="8%" |[[ٹرانزیشن دھات| ٹرانزیشن دھات]] | style="background-color:#cccccc" width="8%" |دوجیاں [[دھاتاں|دھات]] | style="background-color:#cccc99" width="8%" |[[میٹالائڈ|میٹالائڈ]] | style="background-color:#a0ffa0" width="8%" |دوجیاں [[غیر دھاتاں|غیر دھات]] | style="background-color:#ffff99" width="8%" |[[ہالوجن|ہالوجن]] | style="background-color:#c0ffff" width="8%" |[[نوبل گیساں|نوبل گیس]] |} |} [[Category:کیمسٹری]] [[Category:سائنس]] aylo6ql7bnznvc625r4p70bf1nr8nlx 609045 609043 2022-08-06T09:09:50Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 /* اچیچیاں گلاں دی دورسٹی */ wikitext text/x-wiki [[File:Periodic Table Armtuk3.svg|thumb|left|400px]] '''دوری جدول''' [[کیمیائی عنصر|کیمیائی عنصراں]] نوں [[اک]] خاص ترتیب چ بیان کرن دا جدول اے۔ ایس توں مراد عنصراں دی اوہ ترتیب اے جیہدے وچ ایہناں نوں پڑھدے ہوئے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ ترتیب دتا جاندا اے۔ دوری جدول وچ عنصراں دی مکمل تعداد 119 اے جیدے وچ 15 عنصراں نو مصنوعی طریقیاں نال تیار کیتا گیا اے، باقی 104 [[عنصر]] قدرتی طور تے پائے جاندے نیں۔ عنصراں نوں دوری جدول وچ ونڈ کر کے اناندیاں اچیچیاں گلاں نوں پڑھنا تے سمجھنا آسان ہو جاندا اے کیونکہ اکو جئی اچیچیاں گلاں آلے عنصر اکو جۓ ویلے مگروں وکھالہ دیندے نیں تے ایس گل نوں دورسٹی آکھدے نے۔ == [[تریخ]] == دوری جدول دی موجودہ شکل نون بنان لئی بہتے علمداناں نے حصہ لیا، جناں وچ دوبرائنر، نیولینڈز، لوتھر میئر، میندیلیف، موزلے تے بوہر شامل نے۔ 1829 وچ آلمانی علمدان [[جان دوبرائینر]] نے عنصراں نو [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے تن تن دیاں ٹولیاں وچ ونڈیا ، ایناں ٹولیاں دا ناں ٹرائیڈ رکھیا گیا۔ ہر ٹولی وچ وچکارلے عنصر دا [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] پہلے تے تیسرے عنصر دی ایٹمی ماساں دا اوسط سی۔ 1864 وچ انگریز علمدان [[جان نیولیںڈز]] نے عنصراں نوں [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے اٹھ اٹھ دی ٹولپاں وچ ونڈیا، اناں ٹولیاں دا ناں آکٹیو رکھیا گیا۔ نیولینڈ اک موسیقار وی سی۔ اوہنے مشاہدہ کیتا کہ آکٹیو دی ترتیب وچ عنصراں دیاں اچیچیاں گلاں ہر اٹھوے عنصر توں بعد دہرائی جا رئی سن جیویں موسیقی دے 7 سر دہرائے جاندے نے۔ 1869 وچ آلمانی کیمیا دان [[جولیئس لوتھرمیئر]] نے عنصراں دے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] تے جوہری حجم وچ اک گراف بنایا، اس گراف وچ اوہنے عنصراں دی اچیچیاں گلاں وچ دورسٹی دا مشاہدہ کیتا۔ 1870 وچ روسی کیمیا دان [[دمتری مندلیف]] نے عنصراں نوں وددے ہوئے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی نیو تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ رکھیا۔ اس جدول وچ عنصراں دی خصوصیات اکو جئے وقفے بعد ظاہر ہوندیاں سن۔ 1913 وچ ایچ موزلے نے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دریافت کیتا۔ انے خیال پیش کیتا کہ عنصراں نو دوری جدول وچ [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بجائے، [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے ترتیب دتی جائے۔ 1923 وچ نیل بوہر نے موجودہ جوہری عدد دی شکل بنائی۔ == موجودہ دوری جدول دی اچیچیاں گلاں == * دوری جدول وچ 18 لمبائی دے رخ ٹولیاں نے، جناں نو گروہ آکھیا جاندا اے۔ گروہاں نو کبھے توں سجے عدد دتا جاندا اے۔ * 7 چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے جناں نو دور آکھیا جاندا اے۔ دوراں نو اتوں توں تھلے عدد دتا جاندا اے۔ * پہلے دور وچ 2 عنصر شامل نے، اس دور نو سب توں نکا دور آکھیا جاندا اے۔ * دوجے تے تیجے دوراں وچ اٹھ، اٹھ عنصر پائے جاندے نے، اناں دوراں نو نکے دور آکھیا جاندا اے۔ * چوتھے تے پنجوے دور وچ 18،18 [[عنصر]] شامل نے، انا دوراں نو وڈے دور آکھیا جاندا اے۔ * چھٹے دور وچ 32 [[عنصر]] شامل نے، انو ساب توں لمبا دور آکھیا جاندا اے۔ * ستواں دور ھلے مکمل نئی ہویا۔ * گروہ 1،2،13 تے 17 دے عنصراں نو مین گروہ یا نارمل عنصر آکھیا جانا اے۔ * گروہ 3 تے 12 دے عنصراں نو ٹرانزیشن عنصر آکھیا جانا اے۔ * 58 [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] توں لے کے 71 جوہری عدد تک عنصراں نوں اک ٹولی لانتھانائیڈاں (Lanthanides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی لانتھینم نال شروع ہوندی اے۔ * 90 جوہری عدد توں لے کے 103 جوہری عدد تک عنصراں نوں اک ٹولی ایکٹنائیڈاں (Actinides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی ایکٹینیئم نال شروع ہوندی اے۔ == گروہ == گروہ توں مراد دوری جدول چ لمبائی دے رخ ٹولیاں نے۔ دوری جدول وچ کل 18 گروہ نے۔ کسی عنصر نو کسی گروہ چ اوہدے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] تے برقی کنفیگریشن دی بنیاد تے رکھیا جاندا اے۔ پہلے گروہ دے عنصراں نو [[الکلی دھاتاں|القالی دھاتاں]] کہندے نے. ایہدے وچ [[لیتھیم|سنگصر]]، [[سوڈیم|صوداصر]]، [[پوٹاشیم|اشنانصر]]،[[روبیڈیم|سرخصر]]، [[سیزیم|آسمانصر]] تے [[فرانسیم|فرانصر]] شامل نے۔ دوجے گروہ نے عنصراں نو [[الکلائن دھاتاں|القالین دھاتاں]] کہندے نے۔ ایہدے وچ [[بیریلیم|بلوصر]]، [[میگنیشیم|مگنیصر]]، [[کیلشیم|جمصر]]، [[سٹرونٹیم|سٹرانٹصر]]، [[بیریم]] تے [[ریڈیم]] شامل نے۔ تیجے گروہ توں بارھویں گروہ تک دے عنصراں نوں [[ٹرانزیشن عنصر]] آکھیا جاندا اے۔ تیرھویں گروہ توں لے کے ستارھویں گروہ تک دھاتاں تے غیر دھاتاں، دوویں موجود ہن۔ غیر دھاتاں وچ [[بورون]]، [[کاربن|فحم]]، [[سلیکان]]، [[نائیٹروجن|نطرساز]]، [[فاسفورس|فلزتابندہ]]، [[آرسینک|زرنیخ]]، [[آکسیجن|تیزابساز]]، [[سلفر|گندھک]]، [[سلینیم|قمرصر]]، [[ٹیلوریم|زمینصر]] تے [[ہیلوجن]] شامل نے۔ ستارھویں گروہ دے عنصراں نو [[ہیلوجن]] کہندے نے۔ایہدے وچ [[فلورین|فلور]]، [[کلورین|کلور]]، [[برومائن|بروم]]، [[آئیوڈین|آئیوڈ]] تے [[ایسٹاٹین|عیسٹاٹین]] شامل نے۔ اٹھارھویں گروہ دے عنصراں نو [[نوبل گیساں|نوبل فارغاں]] کہندے نے۔ ایہدے وچ [[ہیلیم|شمصر]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ == دور == دور توں مراد دوری جدول چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے۔ دوری جدول وچ کل 7 دوراں نے۔ '''پہلا دور''': پہلے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ پہلا شیل (n= 1) ہوندا اے. اس شیل وچ اکو سب شیل (1s) ہوندا اے، جیدے وچ صرف 2 [[الیکٹران|برقیاں]] پورے آ سکدے نے۔ ایس لئی پہلے دور وچ صرف 2 عنصر شامل نے؛ [[ہائیڈروجن|آبساز]] تے [[ہیلیم|شمصر]]۔ '''دوجا دور''': دوجے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ دو شیل (n= 2) ہوندے نے. دوجے شیل وچ 4 سب شیل (2s, 2p, 2py, 2pz) ہوندے نے، جناں وچ زیادہ توں زیادہ 8 [[الیکٹران|برقیاں]] پورے آ سکدے نے۔ ایس لئی دوجے دور وچ 8 عنصر شامل نے؛ [[لیتھیم|سنگصر]]، [[بیریلیم|بلوصر]]، [[بورون]]، [[کاربن|فحم]]، [[نائیٹروجن|نطرساز]]، [[آکسیجن|تیزابساز]]، [[فلورین|فلور]] تے [[نیون]]۔ '''تیجا دور''': تیجے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ ترے شیل (n= 3) ہوندے نے۔ تیجے شیل چ 9 سب شیل( 3dz2, 3dxy, 3dxz,3dx2-y2, 3dyz, 3s, 3px, 3py, 3pz) ہوندے نے۔ صرف 3s تے ترے 3p سب شیلاں وچ [[الیکٹران|برقیاں]] پائے جاندے نے، کل 8 برقیاں، ایس لئی تیجے دور وچ کل 8 عنصر شامل نے: [[سوڈیم|صوداصر]]، [[میگنیشیم|مگنیصر]]، [[الومنیم]]، [[سلیکان]]، [[فاسفورس|فلزتابندہ]]، [[گندھک]]، [[کلورین|کلور]] تے [[آرگون]]۔ '''چوتھا دور''': چوتھے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ چار شیل (n= 4) ہوندے نے. [[الیکٹران|برقیاں]] 4s تے 3d تک ہوندے نے۔ چوتھے دور وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[پوٹاشیم|اشنانصر]]، [[کیلشیم|جمصر]]، [[سکینڈیم|سکینڈصر]]، [[ٹائٹینیم|تیتانصر]]، [[ونیڈیم|واناڈصر]]، [[کرومیم|رنگصر]]، [[مینگانیز]]، [[لویا]]، [[کوبالٹ]]، [[نکل]]، [[تانبا]]، [[زنک|جست]]، [[گیلیم|گالصر]]، [[جرمینیم|آلمانصر]]، [[آرسینک|زرنیخ]]، [[سلینیم|قمرصر]]، [[برومائن|بروم]]، تے [[کرپٹون]]۔ '''پنجواں دور''': پنجویں دور دے عنصراں دے جوہراں وچ پنج شیل (n= 5) ہوندے نے. پنجویں دور وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[روبیڈیم|سرخصر]]، [[سٹرونٹیم|سٹرونٹصر]]، [[ایتریم|ایترصر]]، [[زرکونیم|زرکونصر]]، [[نیوبیم|نیوبصر]]، [[مولیبیڈینم|سیساصر]]، [[ٹیکنیٹیم|مصنوعصر]]، [[روتھینیم|روصر]]، [[روڈیم]]، [[پالاڈیم|پالاصر]]، [[چاندی]]، [[کیڈمیم]]، [[انڈیم|نیلصر]]، [[ٹن|قلع]]، [[اینٹیمونی|کحل]]، [[ٹیلوریم|زمینصر]]، [[آئیوڈین|آئیوڈ]] تے [[زینون]]۔ '''چھٹا دور''': چھٹے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ چھے شیل (n= 6) ہوندے نے. چھٹے دور وچ 32 عنصر شامل نے؛ [[سیزیم|آسمانصر]]، [[بیریم]]، [[لینتھانم|لانتھینم]]، [[سیریم|سیرصر]]، [[پریزیڈومیم|پرازیوڈائمیم]]، [[نیوڈائمیم]]، [[پرومتھیم|پرومیتھصر]]، [[ساماریم|سامارصر]]، [[یوروپیم|یورپصر]]، [[گیڈولینیم|گیڈولنصر]]، [[ٹربیم|تربصر]]، [[ڈائیسپورسیم|ڈسپروسیم]]، [[ہولمیم]]، [[اربیم|اربصر]]، [[تھلیم]]، [[یتربیم|یتربصر]]، [[لوٹیٹیم|پیرصر]]، [[ہافنیم]]، [[ٹینٹالم|ٹانٹیلم]]، [[ٹنگسٹن]]، [[رہینیم|ڑینیم]]، [[اوسمیم]]، [[اریڈیم]]، [[پلاٹینم]]، [[سونا]]، [[پارہ]]، [[تھیلیم]]، [[سیسہ]]، [[بسمتھ]]، [[پولونیم|لہصر]]، [[ایسٹاٹین|عیسٹاٹین]] تے [[ریڈون]]۔ '''ستواں دور''': ستویں دور دے عنصراں دے جوہراں وچ ست شیل (n= 7) ہوندے نے. ستواں دور ہجے نامکلمل اے، ایہدے عنصر نے؛ [[فرانسیم|فرانصر]]، [[ریڈیم]]، [[ایکٹینیم]]، [[تھوریم|تھورصر]]، [[پروٹیکٹینیم]]، [[یورینیم|یورینصر]]، [[نیپچونیم|نیپچیونصر]]، [[پلوٹونیم|پلوٹوصر]]، [[امریکیم|امریکصر]]، [[کیوریم|کیوریصر]]، [[برکیلیم|برکیلصر]]، [[کیلیفورنیم|کیلفارنصر]]، [[آئنسٹائنیئم|آئنسٹائنصر]]، [[فرمئیم|فرمصر]]، [[مینڈلیوئیم|میندلیفصر]]، [[نوبلئیم|نوبلصر]]، [[لارنسئیم|لارنصر]]، [[رتھرفورڈیم|ردرفورڈصر]]، [[ڈبنئیم|دبنصر]]، [[سیبورجیم|سیبارگصر]]، [[بوہریم|بوہرصر]]، [[ہاسیم|ہاصر]]، [[میٹرنیم|میٹنرصر]]، [[ڈارمسٹیڈیم|ڈارمسٹاڈصر]]، [[رونٹجینیم|رونٹجنصر]]، [[انانبیم]]، [[انانٹریم]]، [[انانکواڈیم]]، [[انانمینٹیم]]، [[انانہیگزیم]]، [[انانسیپٹیم|انانسیپٹین]] تے [[انانآکٹیم|انانآکٹون]]۔ == بلاک == عنصراں دے ویلنس [[الیکٹراناں|برقیاں]] دی بنیاد تے دوری جدول نو چار بلاکاں وچ تقسیم کیتا جاندا اے: 1-'''ایس بلاک''': ایس بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] ایس سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایس بلاک وچ گروہ 1 تے 2 دے عنصر شامل نے۔ 2-'''پی بلاک''': پی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] پی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ پی بلاک وچ گروہ 13 توں گروہ 17 تک دے عنصر شامل نے۔ 3-'''ڈی بلاک''': ڈی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] ڈی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ڈی بلاک وچ گروہ 3 توں گروہ 12 تک دے عنصر شامل نے۔ اے دوری جدول دے وچکارلے حصے چ ایس تے پی بلاک دے درمیان پایا جاندا اے۔ 4-'''ایف بلاک''': ایف بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] ایف سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایف بلاک وچ عنصراں دی دو ٹولیاں شامل نے ایکٹنائیڈاں تے لانتھانائیڈاں۔ == عنصراں دی قسماں == برقی کنفیگوریشن دی بنیاد تے عنصراں دی تھلے دتی چار قسماں نے: 1-'''نارمل عنصر''': نارمل عنصراں نو مین گروہ عنصر، ریپریزینٹیٹو عنصر تے عام عنصر وی کہندے نے۔ ایس بلاک تے پی بلاک دے عنصر نارمل عنصر اخواندے نے۔ 2-'''نوبل فارغاں''': گروہ 18 دے عنصراں نوں نوبل [[گیس|فارغاں]] آکھیا جاندا اے۔ نوبل فارغان وچ [[ہیلیم|شمصر]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ نوبل فارغاں دے سب توں اخیر شیلاں وچ [[الیکٹران|برقیہ]] مکمل ہوندے نے، ایس لئی نوبل فارغاں کیمیائی تعامل وچ حصہ نئی لیندیاں۔ کیمیائی تعامل نہ کرن دی وجہ توں انا نو نوبل آکھیا جاندا اے۔ 3-'''ٹرانزیشن عنصر''': ڈی بلاک دے عنصراں نوں ٹرانزیشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ اے عنصر اک توں زیادہ ویلینسی ظاہر کردے نے۔ 4-'''اندرونی ٹرانزشن عنصر''': ایف بلاک دے عنصراں نوں اندرونی ٹرانزشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ ایدے چ 4 ایف ٹولی یا لانتھینائیڈاں تے 5 ایف ٹولی یا ایکٹنائیڈاں شامل نے۔ == اچیچیاں گلاں دی دورسٹی == 1-'''جوہری ناپ''': [[ایٹم|جوہر]] نو اک گولے ورگا خیال کیتا جاندا اے۔ جوہری ناپ نو جوہری ریڈیس دی صورت ناپیا جاندا اے۔ جوہری ریڈیس توں مراد جوہر دے [[نیوکلئیس|نویہ]] دے مرکز توں لے کے جوہر دی آخری شیل تک دا فاصلہ اے۔ دور وچ جوہراں دے ریڈیس کبھے توں سجے پاسے گھٹدے نے۔ ایہدی وجہ ایہ وے کے کھبے توں سجے [[نیوکلئیس|نویہ]] وچ [[پروٹان|اولیاں]] دی گنتی وددی اے، جیدی وجہ توں اولیہ باہر آلے [[الیکٹران|برقیاں]] نو کچھدے نے تے جوہر دا ریڈیس نکا ہو جاندا اے۔ اک ہور وجہ اے وی اے کہ دور وچ [[الیکٹراناں|برقیاں]] دا شیل نئی وددا، او اکو شیل وچ رہندے نے جیدی وجہ توں شیلڈنگ اثر نئی ہوندا۔ گروہ وچ جوہراں دے ریڈیس اتوں توں تھلے وددے نے، کیونکہ گروہ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے۔ 2-'''شیلڈنگ اثر''': جوہراں دے [[نیوکلئیس|نویہ]] تے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] دے بھیتر موجود برقیاں دی وجہ توں [[نیوکلئیس|نویہ]] تے ویلینس برقیاں وچ کشش کم ہو جاندی اے، اس کم ہو جان آلی کشش نو شیلڈنگ اثر کہندے نے۔ دور وچ شیلڈنگ اثر کبھے توں سجے پاسے اکو جیا رہندا اے کیونکہ نوے شیل نئی وددے۔ گروہ وچ شیلڈنگ اثر اتوں توں تھلے وددا نے، کیونکہ گروہ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے، جیدی وجہ توں اندرونی [[الیکٹران|برقیاں]] وددے نے۔ 3-'''آئیونائزنگ توانائی''': توانائی دی او مقدار جو [[گیس|فارغہ]] دے جوہراں دے سب توں باہر آلے ٹلہے [[الیکٹرن|برقیاں]] نوں کڈن لئی ضروری ہوندی اے۔ 4-'''برقیہ ایفینٹی''': [[الیکٹران|برقیہ]] ایفینٹی توں مراد توانائی دی او مقدار اے جو برقیہ نو اک نیوٹرل جوہر وچ پان ویلے نکلدی اے۔ 5-'''[[الیکٹرونیگیٹیوٹی|برقی منفیات]]''': برقی منفیات توں مراد جوہراں دی او صلاحیت اے جیدی وجہ توں او برقیاں نو اپنے ول کھچدے نے۔ {| class="navbox collapsible collapsed" |- ! colspan="32" | <div style="font-family:Times New Roman; background-color:#F0DC82;">'''پیریاڈک ٹیبل'''</div style> |- | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#a0ffa0"|[[ہائیڈروجن|ہائیڈروجن]] | width="2.125%" colspan="30" |&nbsp; | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ہیلیم|ہیلیم]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666"|[[لیتھیم|لیتھیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[بیریلیم|بیریلیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[بورون|بورون]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[کاربن|کاربن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[نائیٹروجن|نائیٹروجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[آکسیجن|آکسیجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[فلورین|فلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[نیون|نیون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[سوڈیم|سوڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[میگنیشیم|میگنیشیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[الومنیم|ایلومنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99" |[[سلیکان|سلیکان]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[فاسفورس|فاسفورس]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[گندھک|گندھک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99" |[[کلورین|کلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[آرگون|آرگون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[پوٹاشیم|پوٹاشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[کیلشیم|کیلشیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سکینڈیم|سکینڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹائٹینیم|ٹائٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ونیڈیم|ونیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کرومیم|کرومیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مینگانیز|مینگانیز]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[لویا|لویا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کوبالٹ|کوبالٹ]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نکل|نکل]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[تانبا|تانبا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زنک|زنک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[گیلیم|گیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[جرمینیم|جرمینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[آرسینک|آرسینک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[سلینیم|سلینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[برومائن|برومائن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[کرپٹون|کرپٹون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[روبیڈیم|روبیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[سٹرونٹیم|سٹرونٹیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ایتریم|ایتریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زرکونیم|زرکونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نیوبیم|نیوبیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مولیبیڈینم|مولیبیڈینم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹیکنیٹیم|ٹیکنیٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روتھینیم|روتھینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روڈیم|روڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[پالاڈیم|پالاڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[چاندی|چاندی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کیڈمیم|کیڈمیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[انڈیم|انڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[ٹن|ٹن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[اینٹیمونی|اینٹیمونی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[ٹیلوریم|ٹیلوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[آئیوڈین|آئیوڈین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[زینون|زینون]] |- <div style="direction:rtl; font-family:Times New Roman"> | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ff6666"|[[سیزیم|سیزیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffdead"|[[بیریم|بیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لینتھانم|لینتھانم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[سیریم|سیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پریزیڈومیم|پریزیڈومیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[نیوڈائمیم|نیوڈائمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پرومتھیم|پرومتھیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ساماریم|ساماریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یوروپیم|یوروپیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[گیڈولینیم|گیڈولینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ٹربیم|ٹربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ڈائیسپورسیم|ڈائیسپورسیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ہولمیم|ہولمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[اربیم|اربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[تھلیم|تھلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یتربیم|یتربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لوٹیٹیم|لوٹیٹیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ہافنیم|ہافنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹینٹالم|ٹینٹالم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹنگسٹن|ٹنگسٹن]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[رہینیم|رہینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اوسمیم|اوسمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اریڈیم|اریڈیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پلاٹینم|پلاٹنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[سونا|سونا]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پارہ|پارہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[تھیلیم|تھیلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[سیسہ|سیسہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[بسمتھ|بسمتھ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccc99"|[[پولونیم|پولونیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffff99"|[[ایسٹاٹین|ایسٹاٹین]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ریڈون|ریڈون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[فرانسیم|فرانسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[ریڈیم|ریڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایکٹینیم|ایکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[تھوریم|تھوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پروٹیکٹینیم|پروٹیکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[یورینیم|یورینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نیپچونیم|نیپچونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پلوٹونیم|پلوٹونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایمریشیم|ایمریشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیوریم|کیوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[برکیلیم|برکیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیلیفورنیم|کیلیفورنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[آئنسٹنٹینیم|آئنسٹنٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[فرمئیم|فرمئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[مینڈلیوئیم|مینڈلیوئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نوبلئیم|نوبلئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[لارنسئیم|لارنسئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رتھرفورڈیم|رتھرفورڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈبنئیم|ڈبنئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سیبورجیم|سیبورجیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[بوہریم|بوہریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ہاسیم|ہاسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[میٹرنیم|میٹرنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈارمسٹیڈیم|ڈارمسٹیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رونٹجینیم|رونٹجینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کاپرنسیم|کاپرنسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانٹریم|انانٹریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[فلئروویم|فلئروویم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانمینٹیم|انانمینٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانہیگزیم|انانہیگزیم]] |[[انانسیپٹیم|انانسیپٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[انانآکٹیم|انانآکٹیم]] |- |&nbsp; |- | colspan="32" | {| border="1" align="center" style="border:1px solid #ffffff; border-collapse:collapse; font-size: 90٪; width:100%" rules="all" cellpadding="1" | style="background-color:#ff6666" width="8%" |[[الکالی دھات| الکالی دھات]] | style="background-color:#ffdead" width="8%" |[[الکالائن دھات| الکالائن دھات]] | style="background-color:#ffbfff" width="8%" |[[لینتھانائڈ|لینتھانائڈ]] | style="background-color:#ff99cc" width="8%" |[[ایکٹینائڈ|ایکٹینائڈ]] | style="background-color:#ffc0c0" width="8%" |[[ٹرانزیشن دھات| ٹرانزیشن دھات]] | style="background-color:#cccccc" width="8%" |دوجیاں [[دھاتاں|دھات]] | style="background-color:#cccc99" width="8%" |[[میٹالائڈ|میٹالائڈ]] | style="background-color:#a0ffa0" width="8%" |دوجیاں [[غیر دھاتاں|غیر دھات]] | style="background-color:#ffff99" width="8%" |[[ہالوجن|ہالوجن]] | style="background-color:#c0ffff" width="8%" |[[نوبل گیساں|نوبل گیس]] |} |} [[Category:کیمسٹری]] [[Category:سائنس]] 7mliopgyrfxv63kjncrudebsi7sbk0v 609046 609045 2022-08-06T09:11:05Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 /* اچیچیاں گلاں دی دورسٹی */ wikitext text/x-wiki [[File:Periodic Table Armtuk3.svg|thumb|left|400px]] '''دوری جدول''' [[کیمیائی عنصر|کیمیائی عنصراں]] نوں [[اک]] خاص ترتیب چ بیان کرن دا جدول اے۔ ایس توں مراد عنصراں دی اوہ ترتیب اے جیہدے وچ ایہناں نوں پڑھدے ہوئے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ ترتیب دتا جاندا اے۔ دوری جدول وچ عنصراں دی مکمل تعداد 119 اے جیدے وچ 15 عنصراں نو مصنوعی طریقیاں نال تیار کیتا گیا اے، باقی 104 [[عنصر]] قدرتی طور تے پائے جاندے نیں۔ عنصراں نوں دوری جدول وچ ونڈ کر کے اناندیاں اچیچیاں گلاں نوں پڑھنا تے سمجھنا آسان ہو جاندا اے کیونکہ اکو جئی اچیچیاں گلاں آلے عنصر اکو جۓ ویلے مگروں وکھالہ دیندے نیں تے ایس گل نوں دورسٹی آکھدے نے۔ == [[تریخ]] == دوری جدول دی موجودہ شکل نون بنان لئی بہتے علمداناں نے حصہ لیا، جناں وچ دوبرائنر، نیولینڈز، لوتھر میئر، میندیلیف، موزلے تے بوہر شامل نے۔ 1829 وچ آلمانی علمدان [[جان دوبرائینر]] نے عنصراں نو [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے تن تن دیاں ٹولیاں وچ ونڈیا ، ایناں ٹولیاں دا ناں ٹرائیڈ رکھیا گیا۔ ہر ٹولی وچ وچکارلے عنصر دا [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] پہلے تے تیسرے عنصر دی ایٹمی ماساں دا اوسط سی۔ 1864 وچ انگریز علمدان [[جان نیولیںڈز]] نے عنصراں نوں [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بنیاد تے اٹھ اٹھ دی ٹولپاں وچ ونڈیا، اناں ٹولیاں دا ناں آکٹیو رکھیا گیا۔ نیولینڈ اک موسیقار وی سی۔ اوہنے مشاہدہ کیتا کہ آکٹیو دی ترتیب وچ عنصراں دیاں اچیچیاں گلاں ہر اٹھوے عنصر توں بعد دہرائی جا رئی سن جیویں موسیقی دے 7 سر دہرائے جاندے نے۔ 1869 وچ آلمانی کیمیا دان [[جولیئس لوتھرمیئر]] نے عنصراں دے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] تے جوہری حجم وچ اک گراف بنایا، اس گراف وچ اوہنے عنصراں دی اچیچیاں گلاں وچ دورسٹی دا مشاہدہ کیتا۔ 1870 وچ روسی کیمیا دان [[دمتری مندلیف]] نے عنصراں نوں وددے ہوئے [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی نیو تے اک جدول وچ دوراں تے گروہاں دی شکل وچ رکھیا۔ اس جدول وچ عنصراں دی خصوصیات اکو جئے وقفے بعد ظاہر ہوندیاں سن۔ 1913 وچ ایچ موزلے نے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دریافت کیتا۔ انے خیال پیش کیتا کہ عنصراں نو دوری جدول وچ [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] دی بجائے، [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] دی بنیاد تے ترتیب دتی جائے۔ 1923 وچ نیل بوہر نے موجودہ جوہری عدد دی شکل بنائی۔ == موجودہ دوری جدول دی اچیچیاں گلاں == * دوری جدول وچ 18 لمبائی دے رخ ٹولیاں نے، جناں نو گروہ آکھیا جاندا اے۔ گروہاں نو کبھے توں سجے عدد دتا جاندا اے۔ * 7 چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے جناں نو دور آکھیا جاندا اے۔ دوراں نو اتوں توں تھلے عدد دتا جاندا اے۔ * پہلے دور وچ 2 عنصر شامل نے، اس دور نو سب توں نکا دور آکھیا جاندا اے۔ * دوجے تے تیجے دوراں وچ اٹھ، اٹھ عنصر پائے جاندے نے، اناں دوراں نو نکے دور آکھیا جاندا اے۔ * چوتھے تے پنجوے دور وچ 18،18 [[عنصر]] شامل نے، انا دوراں نو وڈے دور آکھیا جاندا اے۔ * چھٹے دور وچ 32 [[عنصر]] شامل نے، انو ساب توں لمبا دور آکھیا جاندا اے۔ * ستواں دور ھلے مکمل نئی ہویا۔ * گروہ 1،2،13 تے 17 دے عنصراں نو مین گروہ یا نارمل عنصر آکھیا جانا اے۔ * گروہ 3 تے 12 دے عنصراں نو ٹرانزیشن عنصر آکھیا جانا اے۔ * 58 [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] توں لے کے 71 جوہری عدد تک عنصراں نوں اک ٹولی لانتھانائیڈاں (Lanthanides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی لانتھینم نال شروع ہوندی اے۔ * 90 جوہری عدد توں لے کے 103 جوہری عدد تک عنصراں نوں اک ٹولی ایکٹنائیڈاں (Actinides) وچ رکھیا جاندا اے۔ اے ٹولی ایکٹینیئم نال شروع ہوندی اے۔ == گروہ == گروہ توں مراد دوری جدول چ لمبائی دے رخ ٹولیاں نے۔ دوری جدول وچ کل 18 گروہ نے۔ کسی عنصر نو کسی گروہ چ اوہدے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] تے برقی کنفیگریشن دی بنیاد تے رکھیا جاندا اے۔ پہلے گروہ دے عنصراں نو [[الکلی دھاتاں|القالی دھاتاں]] کہندے نے. ایہدے وچ [[لیتھیم|سنگصر]]، [[سوڈیم|صوداصر]]، [[پوٹاشیم|اشنانصر]]،[[روبیڈیم|سرخصر]]، [[سیزیم|آسمانصر]] تے [[فرانسیم|فرانصر]] شامل نے۔ دوجے گروہ نے عنصراں نو [[الکلائن دھاتاں|القالین دھاتاں]] کہندے نے۔ ایہدے وچ [[بیریلیم|بلوصر]]، [[میگنیشیم|مگنیصر]]، [[کیلشیم|جمصر]]، [[سٹرونٹیم|سٹرانٹصر]]، [[بیریم]] تے [[ریڈیم]] شامل نے۔ تیجے گروہ توں بارھویں گروہ تک دے عنصراں نوں [[ٹرانزیشن عنصر]] آکھیا جاندا اے۔ تیرھویں گروہ توں لے کے ستارھویں گروہ تک دھاتاں تے غیر دھاتاں، دوویں موجود ہن۔ غیر دھاتاں وچ [[بورون]]، [[کاربن|فحم]]، [[سلیکان]]، [[نائیٹروجن|نطرساز]]، [[فاسفورس|فلزتابندہ]]، [[آرسینک|زرنیخ]]، [[آکسیجن|تیزابساز]]، [[سلفر|گندھک]]، [[سلینیم|قمرصر]]، [[ٹیلوریم|زمینصر]] تے [[ہیلوجن]] شامل نے۔ ستارھویں گروہ دے عنصراں نو [[ہیلوجن]] کہندے نے۔ایہدے وچ [[فلورین|فلور]]، [[کلورین|کلور]]، [[برومائن|بروم]]، [[آئیوڈین|آئیوڈ]] تے [[ایسٹاٹین|عیسٹاٹین]] شامل نے۔ اٹھارھویں گروہ دے عنصراں نو [[نوبل گیساں|نوبل فارغاں]] کہندے نے۔ ایہدے وچ [[ہیلیم|شمصر]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ == دور == دور توں مراد دوری جدول چوڑائی دے رخ ٹولیاں نے۔ دوری جدول وچ کل 7 دوراں نے۔ '''پہلا دور''': پہلے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ پہلا شیل (n= 1) ہوندا اے. اس شیل وچ اکو سب شیل (1s) ہوندا اے، جیدے وچ صرف 2 [[الیکٹران|برقیاں]] پورے آ سکدے نے۔ ایس لئی پہلے دور وچ صرف 2 عنصر شامل نے؛ [[ہائیڈروجن|آبساز]] تے [[ہیلیم|شمصر]]۔ '''دوجا دور''': دوجے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ دو شیل (n= 2) ہوندے نے. دوجے شیل وچ 4 سب شیل (2s, 2p, 2py, 2pz) ہوندے نے، جناں وچ زیادہ توں زیادہ 8 [[الیکٹران|برقیاں]] پورے آ سکدے نے۔ ایس لئی دوجے دور وچ 8 عنصر شامل نے؛ [[لیتھیم|سنگصر]]، [[بیریلیم|بلوصر]]، [[بورون]]، [[کاربن|فحم]]، [[نائیٹروجن|نطرساز]]، [[آکسیجن|تیزابساز]]، [[فلورین|فلور]] تے [[نیون]]۔ '''تیجا دور''': تیجے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ ترے شیل (n= 3) ہوندے نے۔ تیجے شیل چ 9 سب شیل( 3dz2, 3dxy, 3dxz,3dx2-y2, 3dyz, 3s, 3px, 3py, 3pz) ہوندے نے۔ صرف 3s تے ترے 3p سب شیلاں وچ [[الیکٹران|برقیاں]] پائے جاندے نے، کل 8 برقیاں، ایس لئی تیجے دور وچ کل 8 عنصر شامل نے: [[سوڈیم|صوداصر]]، [[میگنیشیم|مگنیصر]]، [[الومنیم]]، [[سلیکان]]، [[فاسفورس|فلزتابندہ]]، [[گندھک]]، [[کلورین|کلور]] تے [[آرگون]]۔ '''چوتھا دور''': چوتھے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ چار شیل (n= 4) ہوندے نے. [[الیکٹران|برقیاں]] 4s تے 3d تک ہوندے نے۔ چوتھے دور وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[پوٹاشیم|اشنانصر]]، [[کیلشیم|جمصر]]، [[سکینڈیم|سکینڈصر]]، [[ٹائٹینیم|تیتانصر]]، [[ونیڈیم|واناڈصر]]، [[کرومیم|رنگصر]]، [[مینگانیز]]، [[لویا]]، [[کوبالٹ]]، [[نکل]]، [[تانبا]]، [[زنک|جست]]، [[گیلیم|گالصر]]، [[جرمینیم|آلمانصر]]، [[آرسینک|زرنیخ]]، [[سلینیم|قمرصر]]، [[برومائن|بروم]]، تے [[کرپٹون]]۔ '''پنجواں دور''': پنجویں دور دے عنصراں دے جوہراں وچ پنج شیل (n= 5) ہوندے نے. پنجویں دور وچ 18 عنصر شامل نے؛ [[روبیڈیم|سرخصر]]، [[سٹرونٹیم|سٹرونٹصر]]، [[ایتریم|ایترصر]]، [[زرکونیم|زرکونصر]]، [[نیوبیم|نیوبصر]]، [[مولیبیڈینم|سیساصر]]، [[ٹیکنیٹیم|مصنوعصر]]، [[روتھینیم|روصر]]، [[روڈیم]]، [[پالاڈیم|پالاصر]]، [[چاندی]]، [[کیڈمیم]]، [[انڈیم|نیلصر]]، [[ٹن|قلع]]، [[اینٹیمونی|کحل]]، [[ٹیلوریم|زمینصر]]، [[آئیوڈین|آئیوڈ]] تے [[زینون]]۔ '''چھٹا دور''': چھٹے دور دے عنصراں دے جوہراں وچ چھے شیل (n= 6) ہوندے نے. چھٹے دور وچ 32 عنصر شامل نے؛ [[سیزیم|آسمانصر]]، [[بیریم]]، [[لینتھانم|لانتھینم]]، [[سیریم|سیرصر]]، [[پریزیڈومیم|پرازیوڈائمیم]]، [[نیوڈائمیم]]، [[پرومتھیم|پرومیتھصر]]، [[ساماریم|سامارصر]]، [[یوروپیم|یورپصر]]، [[گیڈولینیم|گیڈولنصر]]، [[ٹربیم|تربصر]]، [[ڈائیسپورسیم|ڈسپروسیم]]، [[ہولمیم]]، [[اربیم|اربصر]]، [[تھلیم]]، [[یتربیم|یتربصر]]، [[لوٹیٹیم|پیرصر]]، [[ہافنیم]]، [[ٹینٹالم|ٹانٹیلم]]، [[ٹنگسٹن]]، [[رہینیم|ڑینیم]]، [[اوسمیم]]، [[اریڈیم]]، [[پلاٹینم]]، [[سونا]]، [[پارہ]]، [[تھیلیم]]، [[سیسہ]]، [[بسمتھ]]، [[پولونیم|لہصر]]، [[ایسٹاٹین|عیسٹاٹین]] تے [[ریڈون]]۔ '''ستواں دور''': ستویں دور دے عنصراں دے جوہراں وچ ست شیل (n= 7) ہوندے نے. ستواں دور ہجے نامکلمل اے، ایہدے عنصر نے؛ [[فرانسیم|فرانصر]]، [[ریڈیم]]، [[ایکٹینیم]]، [[تھوریم|تھورصر]]، [[پروٹیکٹینیم]]، [[یورینیم|یورینصر]]، [[نیپچونیم|نیپچیونصر]]، [[پلوٹونیم|پلوٹوصر]]، [[امریکیم|امریکصر]]، [[کیوریم|کیوریصر]]، [[برکیلیم|برکیلصر]]، [[کیلیفورنیم|کیلفارنصر]]، [[آئنسٹائنیئم|آئنسٹائنصر]]، [[فرمئیم|فرمصر]]، [[مینڈلیوئیم|میندلیفصر]]، [[نوبلئیم|نوبلصر]]، [[لارنسئیم|لارنصر]]، [[رتھرفورڈیم|ردرفورڈصر]]، [[ڈبنئیم|دبنصر]]، [[سیبورجیم|سیبارگصر]]، [[بوہریم|بوہرصر]]، [[ہاسیم|ہاصر]]، [[میٹرنیم|میٹنرصر]]، [[ڈارمسٹیڈیم|ڈارمسٹاڈصر]]، [[رونٹجینیم|رونٹجنصر]]، [[انانبیم]]، [[انانٹریم]]، [[انانکواڈیم]]، [[انانمینٹیم]]، [[انانہیگزیم]]، [[انانسیپٹیم|انانسیپٹین]] تے [[انانآکٹیم|انانآکٹون]]۔ == بلاک == عنصراں دے ویلنس [[الیکٹراناں|برقیاں]] دی بنیاد تے دوری جدول نو چار بلاکاں وچ تقسیم کیتا جاندا اے: 1-'''ایس بلاک''': ایس بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] ایس سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایس بلاک وچ گروہ 1 تے 2 دے عنصر شامل نے۔ 2-'''پی بلاک''': پی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] پی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ پی بلاک وچ گروہ 13 توں گروہ 17 تک دے عنصر شامل نے۔ 3-'''ڈی بلاک''': ڈی بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] ڈی سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ڈی بلاک وچ گروہ 3 توں گروہ 12 تک دے عنصر شامل نے۔ اے دوری جدول دے وچکارلے حصے چ ایس تے پی بلاک دے درمیان پایا جاندا اے۔ 4-'''ایف بلاک''': ایف بلاک وچ او عنصر شامل نے جناں دے جوہراں دے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] ایف سب شیل وچ پائے جاندے نے۔ ایف بلاک وچ عنصراں دی دو ٹولیاں شامل نے ایکٹنائیڈاں تے لانتھانائیڈاں۔ == عنصراں دی قسماں == برقی کنفیگوریشن دی بنیاد تے عنصراں دی تھلے دتی چار قسماں نے: 1-'''نارمل عنصر''': نارمل عنصراں نو مین گروہ عنصر، ریپریزینٹیٹو عنصر تے عام عنصر وی کہندے نے۔ ایس بلاک تے پی بلاک دے عنصر نارمل عنصر اخواندے نے۔ 2-'''نوبل فارغاں''': گروہ 18 دے عنصراں نوں نوبل [[گیس|فارغاں]] آکھیا جاندا اے۔ نوبل فارغان وچ [[ہیلیم|شمصر]]، [[نیون]]، [[آرگون]]، [[کرپٹون]]، [[زینون]] تے [[ریڈون]] شامل نے۔ نوبل فارغاں دے سب توں اخیر شیلاں وچ [[الیکٹران|برقیہ]] مکمل ہوندے نے، ایس لئی نوبل فارغاں کیمیائی تعامل وچ حصہ نئی لیندیاں۔ کیمیائی تعامل نہ کرن دی وجہ توں انا نو نوبل آکھیا جاندا اے۔ 3-'''ٹرانزیشن عنصر''': ڈی بلاک دے عنصراں نوں ٹرانزیشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ اے عنصر اک توں زیادہ ویلینسی ظاہر کردے نے۔ 4-'''اندرونی ٹرانزشن عنصر''': ایف بلاک دے عنصراں نوں اندرونی ٹرانزشن عنصر آکھیا جاندا اے۔ ایدے چ 4 ایف ٹولی یا لانتھینائیڈاں تے 5 ایف ٹولی یا ایکٹنائیڈاں شامل نے۔ == اچیچیاں گلاں دی دورسٹی == 1-'''جوہری ناپ''': [[ایٹم|جوہر]] نو اک گولے ورگا خیال کیتا جاندا اے۔ جوہری ناپ نو جوہری ریڈیس دی صورت ناپیا جاندا اے۔ جوہری ریڈیس توں مراد جوہر دے [[نیوکلئیس|نویہ]] دے مرکز توں لے کے جوہر دی آخری شیل تک دا فاصلہ اے۔ دور وچ جوہراں دے ریڈیس کبھے توں سجے پاسے گھٹدے نے۔ ایہدی وجہ ایہ وے کے کھبے توں سجے [[نیوکلئیس|نویہ]] وچ [[پروٹان|اولیاں]] دی گنتی وددی اے، جیدی وجہ توں اولیہ باہر آلے [[الیکٹران|برقیاں]] نو کچھدے نے تے جوہر دا ریڈیس نکا ہو جاندا اے۔ اک ہور وجہ اے وی اے کہ دور وچ [[الیکٹراناں|برقیاں]] دا شیل نئی وددا، او اکو شیل وچ رہندے نے جیدی وجہ توں شیلڈنگ اثر نئی ہوندا۔ گروہ وچ جوہراں دے ریڈیس اتوں توں تھلے وددے نے، کیونکہ گروہ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے۔ 2-'''شیلڈنگ اثر''': جوہراں دے [[نیوکلئیس|نویہ]] تے ویلینس [[الیکٹران|برقیاں]] دے بھیتر موجود برقیاں دی وجہ توں [[نیوکلئیس|نویہ]] تے ویلینس برقیاں وچ کشش کم ہو جاندی اے، اس کم ہو جان آلی کشش نو شیلڈنگ اثر کہندے نے۔ دور وچ شیلڈنگ اثر کبھے توں سجے پاسے اکو جیا رہندا اے کیونکہ نوے شیل نئی وددے۔ گروہ وچ شیلڈنگ اثر اتوں توں تھلے وددا نے، کیونکہ گروہ چ اتوں توں تھلے شیل وددے نے، جیدی وجہ توں اندرونی [[الیکٹران|برقیاں]] وددے نے۔ 3-'''آئیونائزنگ توانائی''': توانائی دی او مقدار جو [[گیس|فارغہ]] دے جوہراں دے سب توں باہر آلے ٹلہے [[الیکٹرن|برقیاں]] نوں کڈن لئی ضروری ہوندی اے۔ 4-'''برقیہ ایفینٹی''': [[الیکٹران|برقیہ]] ایفینٹی توں مراد توانائی دی او مقدار اے جو برقیہ نو اک نیوٹرل جوہر وچ پان ویلے نکلدی اے۔ 5-'''[[الیکٹرونیگیٹیوٹی|برقی منفیات]]''': برقی منفیات توں مراد جوہراں دی او صلاحیت اے جیدی وجہ توں او برقیاں نو اپنے ول کھچدے نے۔ {| class="navbox collapsible collapsed" |- ! colspan="32" | <div style="font-family:Times New Roman; background-color:#F0DC82;">'''پیریاڈک ٹیبل'''</div style> |- | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#a0ffa0"|[[ہائیڈروجن|ہائیڈروجن]] | width="2.125%" colspan="30" |&nbsp; | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ہیلیم|ہیلیم]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666"|[[لیتھیم|لیتھیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[بیریلیم|بیریلیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[بورون|بورون]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[کاربن|کاربن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[نائیٹروجن|نائیٹروجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[آکسیجن|آکسیجن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[فلورین|فلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[نیون|نیون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[سوڈیم|سوڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[میگنیشیم|میگنیشیم]] | colspan="24" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[الومنیم|ایلومنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99" |[[سلیکان|سلیکان]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[فاسفورس|فاسفورس]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0" |[[گندھک|گندھک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99" |[[کلورین|کلورین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[آرگون|آرگون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[پوٹاشیم|پوٹاشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[کیلشیم|کیلشیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سکینڈیم|سکینڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹائٹینیم|ٹائٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ونیڈیم|ونیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کرومیم|کرومیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مینگانیز|مینگانیز]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[لویا|لویا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کوبالٹ|کوبالٹ]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نکل|نکل]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[تانبا|تانبا]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زنک|زنک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[گیلیم|گیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[جرمینیم|جرمینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[آرسینک|آرسینک]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#a0ffa0"|[[سلینیم|سلینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[برومائن|برومائن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[کرپٹون|کرپٹون]] |- | style="background-color:#ff6666"|[[روبیڈیم|روبیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[سٹرونٹیم|سٹرونٹیم]] |colspan="14" |&nbsp; |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ایتریم|ایتریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[زرکونیم|زرکونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[نیوبیم|نیوبیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[مولیبیڈینم|مولیبیڈینم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ٹیکنیٹیم|ٹیکنیٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روتھینیم|روتھینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[روڈیم|روڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[پالاڈیم|پالاڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[چاندی|چاندی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کیڈمیم|کیڈمیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[انڈیم|انڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc"|[[ٹن|ٹن]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[اینٹیمونی|اینٹیمونی]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccc99"|[[ٹیلوریم|ٹیلوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffff99"|[[آئیوڈین|آئیوڈین]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[زینون|زینون]] |- <div style="direction:rtl; font-family:Times New Roman"> | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ff6666"|[[سیزیم|سیزیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffdead"|[[بیریم|بیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لینتھانم|لینتھانم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[سیریم|سیریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پریزیڈومیم|پریزیڈومیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[نیوڈائمیم|نیوڈائمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[پرومتھیم|پرومتھیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ساماریم|ساماریم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یوروپیم|یوروپیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[گیڈولینیم|گیڈولینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ٹربیم|ٹربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ڈائیسپورسیم|ڈائیسپورسیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[ہولمیم|ہولمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[اربیم|اربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[تھلیم|تھلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[یتربیم|یتربیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffbfff"|[[لوٹیٹیم|لوٹیٹیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ہافنیم|ہافنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹینٹالم|ٹینٹالم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[ٹنگسٹن|ٹنگسٹن]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[رہینیم|رہینیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اوسمیم|اوسمیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[اریڈیم|اریڈیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پلاٹینم|پلاٹنیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[سونا|سونا]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffc0c0"|[[پارہ|پارہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[تھیلیم|تھیلیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[سیسہ|سیسہ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccccc"|[[بسمتھ|بسمتھ]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#cccc99"|[[پولونیم|پولونیم]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#ffff99"|[[ایسٹاٹین|ایسٹاٹین]] | width="2.125%" style="font-family:Times New Roman;background-color:#c0ffff"|[[ریڈون|ریڈون]] |- |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff6666" |[[فرانسیم|فرانسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffdead"|[[ریڈیم|ریڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایکٹینیم|ایکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[تھوریم|تھوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پروٹیکٹینیم|پروٹیکٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[یورینیم|یورینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نیپچونیم|نیپچونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[پلوٹونیم|پلوٹونیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[ایمریشیم|ایمریشیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیوریم|کیوریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[برکیلیم|برکیلیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[کیلیفورنیم|کیلیفورنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[آئنسٹنٹینیم|آئنسٹنٹینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[فرمئیم|فرمئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[مینڈلیوئیم|مینڈلیوئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[نوبلئیم|نوبلئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ff99cc"|[[لارنسئیم|لارنسئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رتھرفورڈیم|رتھرفورڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈبنئیم|ڈبنئیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[سیبورجیم|سیبورجیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[بوہریم|بوہریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ہاسیم|ہاسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[میٹرنیم|میٹرنیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[ڈارمسٹیڈیم|ڈارمسٹیڈیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[رونٹجینیم|رونٹجینیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#ffc0c0"|[[کاپرنسیم|کاپرنسیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانٹریم|انانٹریم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[فلئروویم|فلئروویم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانمینٹیم|انانمینٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#cccccc" |[[انانہیگزیم|انانہیگزیم]] |[[انانسیپٹیم|انانسیپٹیم]] |style="font-family:Times New Roman; background-color:#c0ffff"|[[انانآکٹیم|انانآکٹیم]] |- |&nbsp; |- | colspan="32" | {| border="1" align="center" style="border:1px solid #ffffff; border-collapse:collapse; font-size: 90٪; width:100%" rules="all" cellpadding="1" | style="background-color:#ff6666" width="8%" |[[الکالی دھات| الکالی دھات]] | style="background-color:#ffdead" width="8%" |[[الکالائن دھات| الکالائن دھات]] | style="background-color:#ffbfff" width="8%" |[[لینتھانائڈ|لینتھانائڈ]] | style="background-color:#ff99cc" width="8%" |[[ایکٹینائڈ|ایکٹینائڈ]] | style="background-color:#ffc0c0" width="8%" |[[ٹرانزیشن دھات| ٹرانزیشن دھات]] | style="background-color:#cccccc" width="8%" |دوجیاں [[دھاتاں|دھات]] | style="background-color:#cccc99" width="8%" |[[میٹالائڈ|میٹالائڈ]] | style="background-color:#a0ffa0" width="8%" |دوجیاں [[غیر دھاتاں|غیر دھات]] | style="background-color:#ffff99" width="8%" |[[ہالوجن|ہالوجن]] | style="background-color:#c0ffff" width="8%" |[[نوبل گیساں|نوبل گیس]] |} |} [[Category:کیمسٹری]] [[Category:سائنس]] [[Category:کیمیا]] [[Category:علم]] jje2vh6sx5tjblp1niodrdbvueslxbk 0 9825 609054 409545 2022-08-06T09:39:30Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FBEC5D" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="1" color=black>کیمیائی عنصر<font>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:Sulfur 001.jpg|200px]] |-|- align="center" |- |} '''کیمیائی عنصر''' [[اک]] ایسا کیمیائی مادہ اے جیدے چ صرف اک ونڈ دے [[ایٹم|جوہر]] ہوندے نیں۔ ہر جوہر اپنے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] توں پہچانا جاندا اے جیدا مطلب [[ایٹمی نیوکلیس|جوہری نویہ]] وچ [[پروٹان|اولیاں]] دی گنتی اے۔ [[پیریاڈک ٹیبل|دوری جدول]] وچ عنصراں دی مکمل تعداد 118 اے جیدے وچ 14 عنصراں نو مصنوعی طریقیاں نال تیار کیتا گیا اے، باقی 104 عنصر قدرتی طور تے پائے جاندے نے۔ کیمیائی عنصراں دی مثالاں چ [[کاربن|فحم]]، [[سلیکان]]، [[نائیٹروجن|نطرساز]]، [[فاسفورس|فلزتابندہ]]، [[آرسینک|زرنیخ]]، [[آکسیجن|تیزابساز]]، [[گندھک]]، وغیرہ شامل نیں۔ == بارلے جوڑ == {{Commons|Category:Chemical elements|کیمیائی عنصر|position=left}} == ہور ویکھو == * [[پیریاڈک ٹیبل]] [[گٹھ:عنصر]] [[گٹھ:کیمسٹری]] h7seqiu0hsegltlblxgtakt2g9n90ed 609055 609054 2022-08-06T09:40:28Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FBEC5D" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="1" color=black>کیمیائی عنصر<font>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:Sulfur 001.jpg|200px]] |-|- align="center" |- |} '''کیمیائی عنصر''' [[اک]] ایسا کیمیائی مادہ اے جیدے چ صرف اک ونڈ دے [[ایٹم|جوہر]] ہوندے نیں۔ ہر جوہر اپنے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] توں پہچانا جاندا اے جیدا مطلب [[ایٹمی نیوکلیس|جوہری نویہ]] وچ [[پروٹان|اولیاں]] دی گنتی اے۔ [[پیریاڈک ٹیبل|دوری جدول]] وچ عنصراں دی مکمل تعداد 118 اے جیدے وچ 14 عنصراں نو مصنوعی طریقیاں نال تیار کیتا گیا اے، باقی 104 عنصر قدرتی طور تے پائے جاندے نے۔ کیمیائی عنصراں دی مثالاں چ [[کاربن|فحم]]، [[سلیکان]]، [[نائیٹروجن|نطرساز]]، [[فاسفورس|فلزتابندہ]]، [[آرسینک|زرنیخ]]، [[آکسیجن|تیزابساز]]، [[گندھک]]، وغیرہ شامل نیں۔۔ == بارلے جوڑ == {{Commons|Category:Chemical elements|کیمیائی عنصر|position=left}} == ہور ویکھو == * [[پیریاڈک ٹیبل]] [[گٹھ:عنصر]] [[گٹھ:کیمسٹری]] jxrzxgpv3m4l8881iy2v08wq6k1d4hu 609056 609055 2022-08-06T09:40:38Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FBEC5D" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="1" color=black>کیمیائی عنصر<font>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:Sulfur 001.jpg|200px]] |-|- align="center" |- |} '''کیمیائی عنصر''' [[اک]] ایسا کیمیائی مادہ اے جیدے چ صرف اک ونڈ دے [[ایٹم|جوہر]] ہوندے نیں۔ ہر جوہر اپنے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] توں پہچانا جاندا اے جیدا مطلب [[ایٹمی نیوکلیس|جوہری نویہ]] وچ [[پروٹان|اولیاں]] دی گنتی اے۔ [[پیریاڈک ٹیبل|دوری جدول]] وچ عنصراں دی مکمل تعداد 118 اے جیدے وچ 14 عنصراں نو مصنوعی طریقیاں نال تیار کیتا گیا اے، باقی 104 عنصر قدرتی طور تے پائے جاندے نے۔ کیمیائی عنصراں دی مثالاں چ [[کاربن|فحم]]، [[سلیکان]]، [[نائیٹروجن|نطرساز]]، [[فاسفورس|فلزتابندہ]]، [[آرسینک|زرنیخ]]، [[آکسیجن|تیزابساز]]، [[گندھک]]، وغیرہ شامل نیں۔ == بارلے جوڑ == {{Commons|Category:Chemical elements|کیمیائی عنصر|position=left}} == ہور ویکھو == * [[پیریاڈک ٹیبل]] [[گٹھ:عنصر]] [[گٹھ:کیمسٹری]] h7seqiu0hsegltlblxgtakt2g9n90ed 609057 609056 2022-08-06T09:41:24Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 /* ہور ویکھو */ wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FBEC5D" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="1" color=black>کیمیائی عنصر<font>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:Sulfur 001.jpg|200px]] |-|- align="center" |- |} '''کیمیائی عنصر''' [[اک]] ایسا کیمیائی مادہ اے جیدے چ صرف اک ونڈ دے [[ایٹم|جوہر]] ہوندے نیں۔ ہر جوہر اپنے [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] توں پہچانا جاندا اے جیدا مطلب [[ایٹمی نیوکلیس|جوہری نویہ]] وچ [[پروٹان|اولیاں]] دی گنتی اے۔ [[پیریاڈک ٹیبل|دوری جدول]] وچ عنصراں دی مکمل تعداد 118 اے جیدے وچ 14 عنصراں نو مصنوعی طریقیاں نال تیار کیتا گیا اے، باقی 104 عنصر قدرتی طور تے پائے جاندے نے۔ کیمیائی عنصراں دی مثالاں چ [[کاربن|فحم]]، [[سلیکان]]، [[نائیٹروجن|نطرساز]]، [[فاسفورس|فلزتابندہ]]، [[آرسینک|زرنیخ]]، [[آکسیجن|تیزابساز]]، [[گندھک]]، وغیرہ شامل نیں۔ == بارلے جوڑ == {{Commons|Category:Chemical elements|کیمیائی عنصر|position=left}} == ہور ویکھو == * [[پیریاڈک ٹیبل|دوری جدول]] [[گٹھ:عنصر]] [[گٹھ:کیمسٹری]] [[گٹھ:کیمیا]] eqlgdiyp0ms5q7wp254lwhe1w89jf7v 0 13089 609048 373167 2022-08-06T09:18:23Z 2400:ADC1:48A:9B00:EC5E:A9E3:63CB:47E6 wikitext text/x-wiki '''ہمجا''' ایسے جوہراں کیندے نیں جناں دا [[ایٹمی پعار|جوہری پعار]] وکھرا ہوے پر [[ایٹمی نمبر|جوہری عدد]] اکو ای ہووے۔ ہمجا کسے اک خاص [[کیمیائی عنصر|عنصر]] دیاں ک‏ی ونڈاں ہوندیاں نیں۔ کسے خاص عنصر دیاں وکھریاں ہمجاں وچ [[پروٹان|اولیاں]] دی گنتی تے اکو جئی ہوندی اے پر ایناں وچ [[نیوٹران|تعدیلاں]] دی گنتی وکھری ہوندی اے۔ ایدا ایہ ناں 1913 وچ [[مارگریٹ ٹوڈ]] نے رکھیا۔ [[Category:کیمسٹری]] [[Category:کیمیا]] sjh5d4bxjqo08o78l3a7v9k7vs0g4qd 0 16762 609032 398879 2022-08-05T13:22:30Z GiorgiXIII 12912 wikitext text/x-wiki {|table id="toc" style="margin:0;background:#ccccff";width:130%" align="left" cellpadding="1" | style="background:orange" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>کویمو کارتلی<font>''' | |- | style="background:#FFDB58" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="1" color=black>Kvemo Kartli<font>''' |- |- |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:Georgia Kvemo Kartli map.png|250px]] |- | راجگڑھ: || [[رستاوی]] |- | تھاں: || 6 527.6<ref>საქართველოს მოსახლეობის 2002 წლის პირველი ეროვნული საყოველთაო აღწერის შედეგები: [https://web.archive.org/web/20151023202029/http://www.geostat.ge/cms/site_images/_files/georgian/census/2002/I%20tomi%20-%20saqarTvelos%20mosaxleobis%202002%20wlis%20pirveli%20erovnuli%20sayovelTao%20aRweris%20Sedegebi.pdf ტომი I]. მთავარი რედაქტორი: თეიმურაზ ბერიძე. თბილისი: საქართველოს სტატისტიკის ეროვნული სამსახური, 2003, გვერდი 53. ISBN 99928-0-768-7</ref> مربع کلو میٹر |- | لوک گنتی: || 423,986 |- | کرنسی: || [[روبل]] |} گوریا {{جارجیا دے تھاں}} [[Category:جارجیا]] 24r4oriv1nfghmo80cdejutat0vaxdg 0 16764 609029 339579 2022-08-05T13:17:19Z GiorgiXIII 12912 wikitext text/x-wiki {|table id="toc" style="margin:0;background:#ccccff";width:130%" align="left" cellpadding="1" | style="background:orange" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>رچا لیخیومی-تے کویمو سوانتی<font>''' | |- | style="background:#FFDB58" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="1" color=black>Racha-Lechkhumi and Kvemo Svaneti<font>''' |- |- |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:RachaLocationinGeorgia.svg|250px]] |- | راجگڑھ: || [[امبرولوری]] |- | تھاں: || 4,954 مربع کلو میٹر |- | لوک گنتی: || 51,000 |- | کرنسی: || [[روبل]] |} {{جارجیا دے تھاں}}32089 [[Category:جارجیا]] 4vkh29of1bgqevx3on1xyuzptn29hno 609030 609029 2022-08-05T13:18:48Z GiorgiXIII 12912 609029 دی کیتی ہوئی ریوین [[Special:Contributions/GiorgiXIII|GiorgiXIII]] ([[User talk:GiorgiXIII|گل]]) واپس کرو wikitext text/x-wiki {|table id="toc" style="margin:0;background:#ccccff";width:130%" align="left" cellpadding="1" | style="background:orange" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>رچا لیخیومی-تے کویمو سوانتی<font>''' | |- | style="background:#FFDB58" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="1" color=black>Racha-Lechkhumi and Kvemo Svaneti<font>''' |- |- |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:RachaLocationinGeorgia.svg|250px]] |- | راجگڑھ: || [[امبرولوری]] |- | تھاں: || 4,954 مربع کلو میٹر |- | لوک گنتی: || 51,000 |- | کرنسی: || [[روبل]] |} {{جارجیا دے تھاں}} [[Category:جارجیا]] gx0vbnyhs15sro63sqp6l8wnrk8i9qy 609031 609030 2022-08-05T13:19:36Z GiorgiXIII 12912 wikitext text/x-wiki {|table id="toc" style="margin:0;background:#ccccff";width:130%" align="left" cellpadding="1" | style="background:orange" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>رچا لیخیومی-تے کویمو سوانتی<font>''' | |- | style="background:#FFDB58" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="1" color=black>Racha-Lechkhumi and Kvemo Svaneti<font>''' |- |- |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:RachaLocationinGeorgia.svg|250px]] |- | راجگڑھ: || [[امبرولوری]] |- | تھاں: || 4,954 مربع کلو میٹر |- | لوک گنتی: || 32,089 |- | کرنسی: || [[روبل]] |} {{جارجیا دے تھاں}} [[Category:جارجیا]] jde593uncr5qecmm0wstoppzjlcopgz 0 40677 609033 506217 2022-08-05T13:24:24Z GiorgiXIII 12912 wikitext text/x-wiki {|table id="toc" style="margin:0;background:#ccccff";width:130%" align="left" cellpadding="1" | style="background:orange" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="+1" color=black>اجاریا<font>''' | |- | style="background:#FFDB58" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<font size="1" color=black>Autonomous Republic of Ajaria<font>''' |- |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- style="background: #FFFFFF; text-align: margin; 0.2em 0.1em 0.1em;" | style="width: 145px;" | [[File:Flag of Adjara.svg|120px|center]] | style="width: 145px;" | [[File:Coat of arms of Adjara.svg|100px]] |- | style="width: 145px;" | <center>'''جھنڈا'''<center> | style="width: 145px;" | <center>'''نشان'''<center> |- style="background: #ffffff; text-align: center;" |- | راجگڑھ: || [[باتومی]] |- | تھاں: || 2,900 مربع کلو میٹر |- | لوک گنتی: || 333,953 |- | کرنسی: || [[روبل]] |- |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[File:AdjaraLocationinGeorgia.svg|250px]] |- |} اجاریا {{جارجیا دے تھاں}} [[File:Ajaria02.png|thumb|left|250px]] [[Category:جارجیا]] nqucxh67ollpb0xgmhpshm8neg9x7ng 0 88811 609034 557684 2022-08-05T17:32:35Z CommonsDelinker 60 Removing [[:c:File:Korolev_posle_aresta_1938.jpg|Korolev_posle_aresta_1938.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Ellywa|Ellywa]] because: per [[:c:Commons:Deletion requests/File:Korolev posle aresta 1938.jpg|]]. wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات حکومت‏ی ایجنسی|agency_name=NKVD<br />People's Commissariat<br />of Internal Affairs|keydocument1=|chief3_position=|chief4_name=[[Sergei Kruglov (politician)|Sergei Kruglov]] (1945–1946)|chief4_position=|agency_type={{•}}[[Secret police]]<br />{{•}}[[Intelligence agency]]<br />{{•}}[[Law enforcement]]<br />{{•}}[[Gendarmerie]]<br />{{•}}[[Border guard]]<br />{{•}}[[قید خانہ]]|parent_agency=[[Council of the People's Commissars]]|child1_agency=[[Main Directorate for State Security (USSR)|Main Directorate for State Security]] (GUGB)|child2_agency=[[گولاگ]] (Gulag)|child3_agency=Main Directorate of Militsiya (GURKM)|child4_agency=Main Directorate of Border and Internal Security (GUPiVO)|child5_agency=|website=|chief2_position=|footnotes=|chief5_name=|chief5_position=|chief6_name=|chief6_position=|chief7_name=|chief7_position=|chief8_name=|chief8_position=|chief9_name=|chief9_position=|chief3_name=[[Lavrentiy Beria]] (1938–1945)|chief2_name=[[Nikolai Yezhov]] (1936–1938)|nativename=|preceding2=Commissariats of Internal Affairs of all Union republics|nativename_a={{lang|ru|Народный комиссариат внутренних дел}}|nativename_r=''Naródnyy komissariát vnútrennikh dyél''|logo=NKVD Emblem (Gradient).svg|logo_width=117px|logo_caption=NKVD emblem|seal=|seal_width=|seal_caption=|formed=10 July 1934|preceding1=[[Joint State Political Directorate]] (OGPU)|dissolved=15 March 1946|chief1_position=|superseding1=[[Ministry of Internal Affairs (Soviet Union)|Ministry of Internal Affairs]]|superseding2=[[People's Commissariat for State Security]]|jurisdiction=[[سوویت اتحاد]]|headquarters=11-13 ulitsa Bol. [[Lubyanka Building|Lubyanka]],<br />[[ماسکو]], [[روسی سوویت وفاقی اشتراکی جمہوریہ]], [[سوویت اتحاد]]|employees=|budget=|minister1_name=|minister1_pfo=|minister2_name=|minister2_pfo=|chief1_name=[[Genrikh Yagoda]] (1934–1936)|parent_department=}} '''اندرونی معاملات دے لئی پیپلز کمیٹی''' ( {{lang|ru|Наро́дный комиссариа́т вну́тренних дел}} : ''نارڈنی کومیساریٹ ونٹریننکھ ڈیل'' ؛ {{IPA-ru|nɐˈrod.nɨj kə.mʲɪ.sə.rʲɪˈat ˈvnut.rʲɪ.nʲɪx̬ dʲel}} ) ، مختص '''NKVD''' ( {{lang|ru|НКВД}} [[null|ربط=| اس آواز دے بارے وچ ]] {{آواز|ru-NKVD.ogg|listen}} ) ، [[سوویت اتحاد|سوویت یونین دی]] وزارت داخلہ [[سوویت اتحاد|تھی]] ۔ سن 1917 وچ [[روسی سوویت وفاقی اشتراکی جمہوریہ|روسی سوویت فیڈریٹو سوشلسٹ ریپبلک دے]] این دے وی ڈی دے طور اُتے قائم کيت‏‏ا گیا سی ، <ref name="semukhina74">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=idInAAAAQBAJ&pg=PT74|title=Understanding the Modern Russian Police|last=Semukhina|first=Olga B.|last2=Reynolds|first2=Kenneth Michael|date=2013|publisher=CRC Press|isbn=978-1-4822-1887-9|page=74|language=en}}</ref> اصل وچ اس ایجنسی نو‏‏ں باقاعدہ پولیس کم کرنے تے ملک د‏‏ی جیلاں تے لیبر کیمپاں د‏‏ی نگرانی دا کم سونپیتا گیا سی۔ <ref name="huskey">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=B7n_AwAAQBAJ&pg=PA230|title=Russian Lawyers and the Soviet State: The Origins and Development of the Soviet Bar, 1917–1939|last=Huskey|first=Eugene|date=2014|publisher=Princeton University Press|isbn=978-1-4008-5451-6|page=230|language=en}}</ref> اسنو‏ں 1930 وچ ختم کردتا گیا ، اس دے کم نو‏‏ں ہور ایجنسیاں وچ منتشر کردتا گیا ، صرف 1934 وچ اسنو‏ں آل یونین وزارت د‏‏ی حیثیت تو‏ں بحال کيت‏‏ا گیا۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=jAnMBQAAQBAJ&pg=PA58|title=Understanding the Modern Russian Police|last=Semukhina|first=Olga B.|last2=Reynolds|first2=Kenneth Michael|date=2013|publisher=CRC Press|isbn=978-1-4398-0349-3|page=58|language=en}}</ref> او جی پی یو ( خفیہ پولیس تنظیم) دے فرائض نو‏‏ں 1934 وچ این دے وی ڈی وچ منتقل کر دتا گیا ، جس تو‏ں اسنو‏ں قانون نافذ کرنے والی سرگرمیاں اُتے اجارہ داری حاصل ہوئی جو دوسری جنگ عظیم دے اختتام تک جاری رہی۔ <ref name="huskey">{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=B7n_AwAAQBAJ&pg=PA230|title=Russian Lawyers and the Soviet State: The Origins and Development of the Soviet Bar, 1917–1939|last=Huskey|first=Eugene|date=2014|publisher=Princeton University Press|isbn=978-1-4008-5451-6|page=230|language=en}}</ref> اس مدت دے دوران ، NKVD وچ عام نظم عام د‏‏ی سرگرمیاں ، نال ہی خفیہ پولیس د‏‏ی سرگرمیاں شامل سن۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=Dy7CCAAAQBAJ&pg=PA125|title=Stalin: New Biography of a Dictator|last=Khlevniuk|first=Oleg V.|date=2015|publisher=Yale University Press|isbn=978-0-300-16694-1|page=125|language=en}}</ref> این دے وی ڈی سیاسی جبر وچ اپنے کردار تے [[جوزف استالن|جوزف اسٹالن دے]] ماتحت [[عظيم دہشت]] نو‏‏ں انجام دینے دے لئی جانیا جاندا ا‏‏ے۔ اس د‏ی قیادت جنریخ یاگوڈا ، نیکولائی یزووف تے لورنٹی بیریا نے د‏‏ی ۔ <ref>Yevgenia Albats, KGB: The State Within a State. 1995, page 101</ref><ref>Robert Gellately. Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe. Knopf, 2007 {{آئی ایس بی این|1-4000-4005-1}} p. 460</ref><ref>Catherine Merridale. Night of Stone: Death and Memory in Twentieth-Century Russia. Penguin Books, 2002 {{آئی ایس بی این|0-14-200063-9}} p. 200</ref> این دے وی ڈی نے [[ماورائے عدالت قتل|غیر]] متعدد شہریاں دے وڈے پیمانے اُتے [[ماورائے عدالت قتل|غیرقانونی سزائے موت اُتے عمل درآمد]] کيت‏‏ا ، تے جبری مزدوری کیمپاں دے [[گولاگ|گلاگ]] نظام نو‏‏ں چلانے دا انتظام کيت‏‏ا۔ انہاں دے ایجنٹ دولت مند کساناں دے جبر دے نال نال پوری قومیتاں نو‏‏ں وڈے پیمانے اُتے ملک دے غیر آباد علاقےآں وچ ملک بدر کرنے دے ذمہ دار سن ۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=The Unknown Gulag: The Lost World of Stalin's Special Settlements|last=Viola|first=Lynne|date=207|publisher=Oxford University Press|location=New York|author-link=Lynne Viola}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|title=[[Gulag: A History]]|last=Applebaum|first=Anne|date=2003|publisher=Doubleday|location=New York|author-link=Anne Applebaum}}</ref> انہاں نے سوویت سرحداں تے جاسوسی (جس وچ [[سیاسی قتل]] شامل سن ) دے تحفظ د‏‏ی نگرانی د‏‏ی ، تے دوسرے ملکاں وچ کمیونسٹ تحریکاں تے کٹھ پتلی حکومتاں وچ سوویت پالیسی نو‏‏ں نافذ کيت‏‏ا ، <ref>{{حوالہ رسالہ|title=Stalinist Terror in the Comintern: New Perspectives|last1=McDermott|first1=Kevin}}</ref> خاص طور اُتے پولینڈ وچ جبر تے قتل عام۔ <ref>{{حوالہ کتاب|title=Iron Curtain: The Crushing of Eastern Europe, 1944–1956|last=Applebaum|first=Anne|date=2012|publisher=Random House|location=New York|author-link=Anne Applebaum}}</ref> مارچ 1946 وچ تمام پیپلز کمیسیٹریٹ دا ناں وزارتاں وچ تبدیل کردتا گیا ، تے NKVD وزارت برائے داخلی امور (MVD) بن گیا۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=YIRSwRDVqu4C&pg=PR15|title=The Soviet Counterinsurgency in the Western Borderlands|last=Statiev|first=Alexander|date=2010|publisher=Cambridge University Press|isbn=978-0-521-76833-7|language=en}}</ref> == تریخ تے ڈھانچہ == [[فائل:1924 yagoda menshinsky dsershinsky.jpg|سجے|thumb| ابتدائی NKVD رہنماواں Genrikh تو‏ں yagoda ، از ویاچیسلاف Menzhinsky تے فیلکس Dzerzhinsky ، 1924]] 1917 دے روسی [[انقلاب فروری|فروری انقلاب]] دے بعد ، عارضی حکومت نے [[زار|زارسٹ]] پولیس نو‏‏ں تحلیل کردتا تے ''پیپلز ملیٹسیا تشکیل دے دتا'' ۔ اس دے نتیجے وچ روسی [[انقلاب اکتوبر|اکتوبر انقلاب]] 1917 ء دے د‏‏ی قیادت وچ ریاستی طاقت دے اک جبت دیکھیا [[ولادیمیر لینن|لینن]] تے [[بالشویک پارٹی|بالشویکاں]] ، اک نواں قائم کرنے والے [[بالشویک پارٹی|بالشویک]] حکومت، [[روسی سوویت وفاقی اشتراکی جمہوریہ]] (RSFSR). عارضی حکومت کیت‏‏ی وزارت برائے داخلی امور (ایم وی ڈی) ، اس تو‏ں پہلے جارجی لیوو (مارچ 1917 سے) تے فیر نیکولائی اوکزنتیف دے تحت ( {{OldStyleDate|6 August|1917|24 July}} ) تے الیکِس‏ے نیکٹن ( {{OldStyleDate|8 October|1917|25 September}} ) ، پیپلز کمیسار دے تحت NKVD (اندرونی معاملات د‏‏ی پیپلز کمیٹی) وچ تبدیل ہوگیا۔ اُتے ، این دے وی ڈی اپریٹس ایم وی ڈی تو‏ں وراثت وچ آنے والے فرائض ، جداں مقامی حکومتاں د‏‏ی نگرانی تے فائر فائٹنگ تو‏ں مغلوب سی ، تے پرولتاریاں دے زیر اہتمام ''ورکرز تے کسان 'ملیشیا''' وڈے پیمانے اُتے ناتجربہ کار تے نا اہل سن ۔ ایہ احساس کردے ہوئے کہ اس دے پاس کوئی قابل سیکیورٹی فورس نئيں اے ، آر ایس ایف ایس آر د‏‏ی عوامی کمیٹی برائے کونسل نے قائم کيت‏‏ا ( {{OldStyleDate|20 December|1917|7 December}} ) اک خفیہ سیاسی پولیس ، ''چیکا'' ، جس د‏‏ی سربراہی فیلکس ڈزرزنسکی نے د‏‏ی ۔ جے "روسی سوشلسٹ [[اشتمالیت|کمیونسٹ]] انقلاب د‏‏ی حفاظت" دے لئی ضروری سمجھیا جاندا اے تاں اس نے فوری غیر عدالدی مقدمات چلانے تے پھانسی دینے دا حق حاصل کرلیا۔ ''چیکا'' نو‏‏ں 1922 وچ آر ایس ایف ایس آر دے NKVD دے ریاستی پولیٹیکل ڈائریکٹوریٹ ، یا جی پی یو د‏‏ی حیثیت تو‏ں تنظیم نو بنایا گیا سی۔ <ref name="Malcher0">Blank Pages by G.C.Malcher {{آئی ایس بی این|1-897984-00-6}} Page 7</ref> 1922 وچ [[سوویت اتحاد|یو ایس ایس آر]] نے تشکیل دتا ، جس وچ RSFSR اس دا سب تو‏ں وڈا ممبر سی۔ جی پی یو او ایس پی آر (جوائنٹ اسٹیٹ پولیٹیکل ڈائریکٹوریٹ) ، یو ایس ایس آر د‏‏ی کونسل آف پیپلز کمیشنر دے تحت بن گیا۔ آر ایس ایف ایس آر دے NKVD نے ''ملیشیایا'' تے ہور مختلف ذمہ داریاں اُتے اپنا کنٹرول برقرار رکھیا۔ 1934 وچ آر ایس ایف ایس آر د‏‏ی این دے وی ڈی نو‏‏ں آل یونین سیکیورٹی فورس وچ تبدیل کر دتا گیا ، این دے وی ڈی (جس [[اشتمالی جماعت سوویت اتحاد|کو سوویت یونین دے]] رہنماواں د‏‏ی [[اشتمالی جماعت سوویت اتحاد|کمیونسٹ پارٹی]] جلد ہی "ساڈی پارٹی د‏‏ی اہ‏م لاتعلقی" دے ناں تو‏ں پکار گئی) ، تے او جی پی یو نو‏‏ں شامل ک‏ے لیا گیا NKVD بطور مرکزی نظامت برائے ریاستی سیکیورٹی (GUGB)؛ آر ایس ایف ایس آر دا وکھ وکھ NKVD 1946 تک (RSFSR دے MVD د‏‏ی حیثیت سے) دوبارہ نئيں اٹھایا گیا سی۔ نتیجے دے طور اُتے ، این دے وی ڈی نے باقاعدہ پولیس دے نال نال حراست د‏‏ی تمام سہولیات (جبری مشقت دے کیمپاں ، جس نو‏‏ں [[گولاگ|گلگ دے]] ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) وی اپنے کنٹرول وچ لے لیا۔ مختلف اوقات وچ ، این دے وی ڈی دے پاس "ГУ" - {{lang|ru|Главное управление}} as دے عنوان تو‏ں درج ذیل چیف ڈائرکٹریٹ ہُندے سن ۔ ، {{lang|ru-Latn|Glavnoye upravleniye}} . {{Chronology of Soviet secret police agencies}} : ГУГБ - государственной безопасности ، اسٹیٹ سیکیورٹی ( جی یو جی بی ، {{lang|ru-Latn|Glavnoye upravleniye gosudarstvennoi bezopasnosti}} ) : ГУРКМ- рабоче-крестьянской милиции، مزدوراں تے کساناں دے ''Militsiya'' ( GURKM ، {{lang|ru-Latn|Glavnoye upravleniye raboče-krest'yanskoi militsyi}} ) : and пограничной и внутренней охраны ، بارڈر اینڈ اندرونی گارڈز ( GUPVO ، {{lang|ru-Latn|GU pograničnoi i vnytrennei okhrany}} ) : . охран охраны ، فائر فائٹنگ سروسز ( GUPO ، {{lang|ru-Latn|GU požarnoi okhrany}} ) : ГУШосДор– хых дорог ، ہائی ویز دے ( GUŠD ، {{lang|ru-Latn|GU šosseynykh dorog}} ) : ГУЖД– хых дорог ، ریلوے دا ( GUŽD ، {{lang|ru-Latn|GU železnykh dorog}} ) : ГУЛаг– Главное управление исправительно-трудовых лагерей и колоний ، ( [[گولاگ|گلگگ]] ، {{lang|ru-Latn|Glavnoye upravleniye ispravitelno-trudovykh lagerey i kolonii}} ) : ГЭУ - Econom ، اکنامکس (GEU ، {{lang|ru-Latn|Glavnoye ekonomičeskoie upravleniye}} ) : Transport – Transport ، ٹرانسپورٹ (GTU ، {{lang|ru-Latn|Glavnoye transportnoie upravleniye}} ) : ГУВПИ - хых и хых ، [[جنگی قیدی|POWs]] تے اندرونی افراد ( GUVPI ، {{lang|ru-Latn|Glavnoye upravleniye voyennoplennikh i internirovannikh}} ) === یژوف دور === جب تک نیکولائی یزووف نے سن 1936 دے موسم خزاں وچ علاقائی سیاسی پولیس د‏‏ی صفائی تو‏ں تنظیم نو دا آغاز نئيں کيت‏‏ا تے مئی 1939 نو‏‏ں آل یونین این دے وی ڈی د‏‏ی ہدایت نامہ دے ذریعہ باقاعدہ طور اُتے منظوری دے دتی سی جس دے ذریعہ مرکز تو‏ں مقامی سیاسی پولیس وچ تمام تقرریاں نو‏‏ں کنٹرول کيت‏‏ا گیا سی۔ مقامی اکائیاں دے مرکزی کنٹرول تے مقامی تے علاقائی پارٹی عناصر دے نال انہاں یونٹاں د‏‏ی ملی بھگت دے وچکار متواتر تناؤ ، جس دے نتیجے وچ ماسکو دے منصوبےآں نو‏‏ں ناکا‏م بنا‏تے ني‏‏‏‏ں۔ <ref>James Harris, "[http://www.cairn.info/article.php?ID_ARTICLE=CMR_422_0423 Dual subordination ? The political police and the party in the Urals region, 1918–1953]", ''Cahiers du monde russe'' 22 (2001):423–446.</ref> 1934 وچ اس دے قیام دے بعد ، NKVD نے بہت ساریاں تنظیمی تبدیلیاں ک‏‏يتی‏‏اں ۔ صرف 1938 تے 1939 دے درمیان ، NKVD دا ڈھانچہ تے قیادت تن بار بدلا۔ <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[ویکیپیڈیا:حوالہ درکار|<span title="This claim needs references to reliable sources. (December 2017)">حوالہ د‏‏ی ضرورت</span>]]'' &#x5D;</sup> یژوف دے عہدے وچ رہنے دے دوران ، [[عظيم دہشت]] صرف 1937 ء تے 1938 ء دے عروج نو‏‏ں پہنچیا ، گھٹ تو‏ں گھٹ 1.3 ملین افراد گرفتار ہوئے تے 681،692 افراد نو‏‏ں 'ریاست دے خلاف جرائم' دے الزام وچ پھانسی دتی گئی۔ یژوف دے تحت گلگ آبادی وچ 685،201 اضافہ ہويا ، صرف دو سالاں وچ انہاں د‏‏ی تعداد تقریبا تن گنیا ودھ گئی ، انہاں وچو‏ں گھٹ تو‏ں گھٹ 140،000 قیدی (تے ممکنہ طور اُتے بوہت سارے) غذائیت ، تھکن تے کیمپاں وچ موجود عناصر (یا انہاں د‏‏ی آوا جائی دے دوران) ہلاک ہوگئے سن ۔ <ref>Figes, Orlando (2007) ''The Whisperers: Private Life in Stalin's Russia'' {{آئی ایس بی این|0-8050-7461-9}}, page 234.</ref> 3 فروری 1941 نو‏‏ں ، سوویت مسلح افواج دے فوجی انسداد انٹیلی جنس دے ذمہ دار جی یو جی بی این دے وی ڈی سیکیورٹی سروس دے چوتھے محکمہ (خصوصی سیکشن ، او او) ، <ref>[http://www.documentstalk.com/wp/gugb GUGB NKVD.] DocumentsTalk.com, 2008.</ref> جس وچ 12 سیکشن تے اک انویسٹی گیشن یونٹ شامل سی ، نو‏‏ں جی یو بی این دے وی ڈی یو ایس ایس آر تو‏ں وکھ کردتا گیا۔ NKVD دے اندر OO GUGB دے سرکاری پرسماپن دا اعلان 12 فروری نو‏‏ں NKVD تے NKGB USSR دے مشترکہ آرڈر نمبر 00151/003 دے ذریعہ کيت‏‏ا گیا سی۔ بقیہ جی یو جی نو‏‏ں ختم کردتا گیا تے عملہ نو‏‏ں نويں تشکیل پانے والے پیپلز کمریٹریٹ برائے ریاستی سیکیورٹی (این دے جی بی) وچ منتقل کردتا گیا۔ سابق جی یو جی دے محکمےآں دا ناں ڈائریکٹوریٹ رکھ دتا گیا۔ مثال دے طور اُتے ، غیر ملکی انٹیلی جنس یونٹ جو محکمہ خارجہ (آئی این او) دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، غیر ملکی نظامت (آئی این یو) بن گیا۔ سیکریٹ پولیٹیکل ڈیپارٹمنٹ (ایس پی او) د‏‏ی نمائندگی کرنے والی جی یو جی پولیٹیکل پولیس یونٹ سیکرٹ پولیٹیکل ڈائرکٹوریٹ (ایس پی یو) بن گیا ، تے ايس‏ے طرح۔ سابق GUGB چوتھا محکمہ (OO) نو‏‏ں تن حصےآں وچ تقسیم کيت‏‏ا گیا سی۔ اک سیکشن ، جس نے این دے وی ڈی فوجیاں وچ فوجی جوابی انٹیلیجنس نو‏‏ں سنبھالیا (جی یو جی چوتھا محکمہ او او دا سابقہ 11 واں سیکشن) تیسرا این دے وی ڈی ڈیپارٹمنٹ یا اوکے آر (اوڈیٹل کونٹررازیدکی) بن گیا ، او دے آر این دے وی ڈی دے سربراہ الیگزینڈر بلیانوف سن ۔ سوویت یونین (جون 1941) اُتے جرمنی دے حملے دے بعد ، این دے جی بی یو ایس ایس آر نو‏‏ں ختم کردتا گیا تے 20 جولائ‏ی 1941 نو‏‏ں اوہ یونٹ جو این دے جی بی د‏‏ی تشکیل کردے سن اوہ این دے وی ڈی یو ایس ایس آر دا حصہ بن گئے۔ ملٹری سی آئی نو‏‏ں محکمہ تو‏ں ڈائریکٹوریٹ تے این دے وی ڈی تنظیم وچ برتن بنانے دے لئی وی اپ گریڈ کيت‏‏ا گیا سی (ڈائریکٹوریٹ آف اسپیشل ڈیپارٹمنٹس یا یو او او این دے وی ڈی یو ایس ایس آر)۔ واحد سیکشن 11 جنوری 1942 تک یو او او این دے وی ڈی وچ واپس نئيں آیا جدو‏ں تک این دے وی ایم ایف (نیوی) وچ انسداد لڑائی دا ذمہ دار اک سی۔ ایہ 11 جنوری 1942 نو‏‏ں NKVD دے کنٹرول وچ واپس آگیا کیونجے پی او گلاڈکوف دے زیر انتظام یو او او 9 واں محکمہ سی۔ اپریل 1943 وچ ڈائریکٹوریٹ آف اسپیشل ڈیپارٹمنٹ نو‏‏ں ایس ایم آر ایس ایچ وچ تبدیل کر دتا گیا تے اسنو‏ں پیپل ڈیفنس اینڈ کمیسریٹس وچ منتقل کردتا گیا۔ ايس‏ے دے نال ہی ، NKGB نو‏‏ں آزادانہ ریاستی سیکیورٹی کمیسیٹریٹ بنا ک‏ے NKVD نو‏‏ں دوبارہ سائز تے فرائض وچ کمی کردتی گئی۔ 1946 وچ ، تمام سوویت کمیسارتاں دا ناں تبدیل کرکے "وزارتاں" رکھی گئياں۔ ايس‏ے مناسبت تو‏ں ، یوپی ایس آر د‏‏ی پیپلز کمیٹی برائے داخلی امور (این دے وی ڈی) وزارت برائے داخلی امور (ایم وی ڈی) بن گیا ، جدو‏ں کہ این دے جی بی دا ناں بدل ک‏ے وزارت ریاستی سیکیورٹی (ایم جی بی) رکھ دتا گیا۔ 1953 وچ ، لیوینتری بیریا د‏‏ی گرفتاری دے بعد ، ایم جی بی واپس ایم وی ڈی وچ ضم ہوگ.۔ پولیس تے سیکیورٹی خدمات بالآخر 1954 وچ تقسیم ہوگئياں: * یو ایس ایس آر د‏‏ی وزارت برائے داخلی امور (ایم وی ڈی) ، مجرم ملیشیا تے [[قید خانہ|اصلاحی سہولیات دا]] ذمہ دار ا‏‏ے۔ * یو ایس ایس آر کمیٹی برائے ریاستی سلامتی (کے [[کے جی بی|جی بی]] ) ، جو سیاسی پولیس ، انٹلیجنس ، انسداد انٹیلی جنس ، ذا‏تی حفاظت (قیادت کی) تے خفیہ مواصلات دے لئی ذمہ دار ا‏‏ے۔ === مرکزی ڈائریکٹوریٹ (محکمے) === * ریاستی سیکیورٹی * مزدور کسان کسان ملیشیا * بارڈر تے داخلی سلامتی * فائر فائٹنگ سیکیورٹی * [[گولاگ|اصلاح تے لیبر کیمپ]] * ''دوسرے چھوٹے محکمے'' ** محکمہ شہری رجسٹریشن ** فنانشل (FINO) ** انتظامیہ ** انسانی وسائل ** سیکرٹریٹ ** خصوصی تفویض == درجہ بندی دا نظام (ریاست د‏‏ی حفاظت) == 1935–1945 وچ سوویت فوج دے معیاری درجہ بندی دے نظام وچ ضم ہونے تو‏ں پہلے این دے وی ڈی دے مین ڈائرکٹوریٹ آف اسٹیٹ سیکیورٹی دا اپنا درجہ بندی دا نظام سی۔ ; اعلیٰ سطح دے کمانڈنگ عملہ * کمشنر جنرل اسٹیٹ سیکیورٹی (بعد وچ 1935 وچ ) * کمشنر آف اسٹیٹ سیکیورٹی اول کلاس * کمشنر آف اسٹیٹ سیکیورٹی 2 کلاس * کمشنر آف اسٹیٹ سیکیورٹی تیسری کلاس * کمشنر آف اسٹیٹ سیکیورٹی (سینئر میجر آف اسٹیٹ سیکیورٹی ، 1943 تو‏ں پہلے) ; سینئر کمانڈنگ عملہ * اسٹیٹ سیکیورٹی دے کرنل (1943 تو‏ں پہلے میجر آف اسٹیٹ سیکیورٹی) * لیفٹیننٹ کرنل آف اسٹیٹ سیکیورٹی (کیپٹن آف اسٹیٹ سیکیورٹی ، 1943 تو‏ں پہلے) * میجر آف اسٹیٹ سیکیورٹی (سینئر لیفٹیننٹ آف اسٹیٹ سیکیورٹی ، 1943 تو‏ں پہلے) ; درمیانی سطح دے کمانڈنگ عملہ * کیپٹن آف اسٹیٹ سیکیورٹی (لیفٹیننٹ آف اسٹیٹ سیکیورٹی ، 1943 تو‏ں پہلے) * سینئر لیفٹیننٹ آف اسٹیٹ سیکیورٹی (جونیئر لیفٹیننٹ آف اسٹیٹ سیکیورٹی ، 1943 تو‏ں پہلے) * لیفٹیننٹ آف اسٹیٹ سیکیورٹی (سارجنٹ آف اسٹیٹ سیکیورٹی ، 1942 تو‏ں پہلے) * جونیئر لیفٹیننٹ آف اسٹیٹ سیکیورٹی (سارجنٹ آف اسٹیٹ سیکیورٹی ، 1942 تو‏ں پہلے) ; جونیئر کمانڈنگ عملہ * ماسٹر سارجنٹ آف اسپیشل سروس (1943 سے) * سینئر سارجنٹ آف اسپیشل سروس (1943 سے) * سارجنٹ آف اسپیشل سروس (1943 سے) * جونیئر سارجنٹ آف اسپیشل سروس (1943 سے) == NKVD سرگرمیاں == این دے وی ڈی دا بنیادی کم سوویت یونین د‏‏ی [[قومی سلامتی|ریاستی سلامتی]] دا [[قومی سلامتی|تحفظ]] سی۔ ایہ کردار وڈے پیمانے اُتے سیاسی جبر دے ذریعہ انجام پایا ، جس وچ ہزاراں سیاستداناں تے شہریاں دے مجرم قتل ، ہور اغواء ، قتل تے وڈے پیمانے اُتے ملک بدری شامل ني‏‏‏‏ں۔ === گھریلو جبر === [[فائل:Yagoda kanal Moskva Volga.jpg|thumb| 1935 وچ ماسکو - وولگیا نہر د‏‏ی تعمیر دا معائنہ کردے ہوئے این دے وی ڈی دے سربراہ گینرخ یاگودا (وسط)]] سوویت ریاست دے سمجھ‏‏ے جانے والے دشمناں ("عوام دے دشمن ") د‏‏ی طرف سوویت داخلی پالیسی اُتے عمل درآمد کردے ہوئے ، انہاں گنت تعداد وچ لوکاں نو‏‏ں گلگ کیمپاں وچ بھیج دتا گیا تے این دے وی ڈی دے ذریعہ سیکڑاں ہزاراں افراد نو‏‏ں پھانسی دے دتی گئی۔ باضابطہ طور اُتے ، انہاں لوکاں وچو‏ں زیادہ تر افراد نو‏‏ں این دے وی ڈی ٹروکی ("ٹرپلٹس") - خصوصی [[عسکری عدالت|عدالتاں دے مارشل]] نے سزا سنائی۔ خفیہ معیار بوہت گھٹ سن : اک گمناں مخبر د‏‏ی طرف تو‏ں اطلاع نو‏‏ں گرفتاری دے لئی کافی بنیاد سمجھیا جاندا سی۔ ریاست دے اک خاص فرمان دے ذریعہ "قائل کرنے دے جسمانی ذرائع" (تشدد) دے استعمال کیت‏‏ی منظوری دتی گئی سی ، جس نے متعدد بدسلوکیو‏ں دا دروازہ کھولیا ، جو متاثرین تے خود این دے وی ڈی دے ممبراں د‏‏ی بازیابی وچ دستاویز کردہ ا‏‏ے۔ اس طرح د‏‏ی کارروائیاں دے نتیجے وچ پیدا ہونے والی سیکڑاں اجتماعی قبراں بعد وچ پورے ملک وچ دریافت ہوئیاں۔ دستاویزی ثبوت موجود نيں کہ این دے وی ڈی نے خفیہ "منصوبےآں" دے ذریعہ وڈے پیمانے اُتے غیر قانونی عدالدی سزائے موت دا ارتکاب کيت‏‏ا۔ انہاں منصوبےآں نے متاثرین د‏‏ی تعداد تے تناسب (سرکاری طور اُتے "عوامی دشمن") نو‏‏ں اک مخصوص خطے وچ قائم کيت‏‏ا (مثال دے طور اُتے پادریاں ، سابقہ امرا وغیرہ دے کوٹے د‏‏ی شناخت ، قطع نظر شناخت کی)۔ این دے وی ڈی آرڈر نمبر 00486 دے مطابق بچےآں سمیت دبے ہوئے افراد دے اہل خانہ وی خودبخود دب گئے ۔ کمیونسٹ پارٹی دے [[پولٹ بیورو|پولیٹ بیورو]] دے فیصلےآں دے مطابق تعاقب متعدد لہراں وچ منظم کيت‏‏ا گیا سی۔ انجینئرز (طاقت ٹرائل ) ، پارٹی تے فوجی اشرافیہ دے پلاٹ ( آرڈر 00447 دے نال [[عظيم دہشت]] ) ، تے طبی عملہ (" ڈاکٹراں دا پلاٹ ") دے درمیان مہمات کچھ مثال ني‏‏‏‏ں۔ [[ماسکو]] ، [[ایوانوو]] تے [[اومسک|اومسک دے]] شہراں وچ [[عظيم دہشت]] دے دوران سوویت یونین وچ گیس د‏‏ی ویناں استعمال کیت‏‏ی گئياں <ref>{{حوالہ ویب|url=https://www.novayagazeta.ru/articles/2010/08/02/2213-chelovek-v-kozhanom-fartuke|script-title=ru:Человек в кожаном фартуке|date=2010-08-02|website=Новая газета - Novayagazeta.ru|language=ru|accessdate=2019-01-21}}</ref><ref>Григоренко П.Г. В подполье можно встретить только крыс… ([[Petro Grigorenko]], "In the underground one can meet only rats") — Нью-Йорк, Издательство «Детинец», 1981, page 403, [https://www.sakharov-center.ru/asfcd/auth/?t=page&num=9485 Full text of the book (Russian)]</ref> این دے وی ڈی دے متعدد وڈے پیمانے اُتے آپریشن پورے نسلی قسماں دے مقدمے چلانے تو‏ں متعلق سن ۔ مثال دے طور اُتے ، NKVD دے پولش آپریشن 1937–1938 وچ 111،091 قطباں اُتے عمل درآمد دے نتیجے وچ ہويا۔ <ref>Goldman, Wendy Z. (2011). ''[https://books.google.com/books?id=D0_HYK8R-8IC&pg=PA217 Inventing the Enemy: Denunciation and Terror in Stalin's Russia.]'' New York: Cambridge University Press. {{آئی ایس بی این|978-0-521-19196-8}}. p. 217.</ref> کچھ مخصوص نسلاں د‏‏ی پوری آبادی نو‏‏ں زبردستی دوبارہ آباد کيت‏‏ا گیا ۔ سوویت یونین وچ مقیم غیر ملکیو‏ں اُتے خصوصی توجہ دتی گئی۔ جدو‏ں سوویت یونین وچ مقیم امریکی شہریاں نے ماسنو‏ں ميں امریکی سفارتخانے دے دروازے اُتے حملہ کيت‏‏ا تاں انہاں نے یو ایس ایس آر چھڈنے دے لئی نويں امریکی پاسپورٹ د‏‏ی درخواست کيتی۔ (ان دے اصل امریکی پاسپورٹ 'رجسٹریشن' دے مقاصد دے لئی کئی سال پہلے لئے گئے سن ) ، کوئی وی جاری نئيں کيت‏‏ا گیا سی۔ اس دے بجائے ، این دے وی ڈی نے فوری طور اُتے انہاں تمام امریکیو‏ں کوگرفتار کرلیا ، جنھاں لیوینکیکا جیل وچ لے جایا گیا تے بعد وچ گولی مار دتی گئی۔ <ref>Tzouliadis, Tim, ''The Forsaken: An American Tragedy in Stalin's Russia'' Penguin Press (2008), {{آئی ایس بی این|1-59420-168-4}}: Many of the Americans desiring to return home were communists who had voluntarily moved to the Soviet Union, while others moved to Soviet Union as skilled auto workers to help produce cars at the recently constructed GAZ automobile factory built by the [[فورڈ|Ford Motor Company]]. All were U.S. citizens.</ref> سوویت فورڈ جی اے زیڈ پلانٹ وچ امریکی فیکٹری دے کارکنان ، جنہاں اُتے اسٹالین نو‏‏ں مغربی اثر و رسوخ دے ذریعہ 'زہر آلود' ہونے دا شبہ سی ، انھاں دوسرےآں دے نال این بی وی ڈی نے انہاں ہی فورڈ ماڈل اے کاراں وچ تعمیر کرنے وچ مدد فراہ‏م کيت‏ی سی ، جنھاں انھاں نے تشدد دا نشانہ بنایا سی ، اوتھ‏ے لے جایا گیا سی۔ ؛ تقریبا all سب نو‏‏ں پھانسی دے دتی گئی یا مزدور کیمپاں وچ فوت ہوگئے۔ ماسکو دے نزدیک واقع یوزونیو بٹوو ضلع وچ متعدد مقتول امریکیو‏ں نو‏‏ں اجتماعی قبر وچ سُٹ دتا گیا۔ <ref>Tzouliadis, Tim, ''The Forsaken: An American Tragedy in Stalin's Russia'' Penguin Press (2008), {{آئی ایس بی این|1-59420-168-4}}</ref> اس دے باوجود ، [[سوویت اتحاد د‏‏ی جمہوریات|سوویت جمہوریہ دے]] عوام نے NKVD متاثرین د‏‏ی اکثریت تشکیل دتی [[17] [* 18]۔ NKVD نے [[روسی راسخ الاعتقاد کلیسیا|روسی آرتھوڈوکس چرچ]] ، یوکرین آرتھوڈوکس چرچ جداں نسلی اقلیتاں تے مذہبی عقائد نو‏‏ں مہلک وحشیانہ ظلم و ستم تے تباہی دے لئی روسی سوویت کمیونسٹ حکومت دا بازو دا کردار وی ادا کيت‏‏ا۔ ، [[کاتھولک کلیسیا|رومن کیتھولک چرچ]] ، [[مشرقی کاتھولک کلیسیا|یونانی کیتھولک]] ، [[اسلام]] ، [[یہودیت]] تے ہور مذہبی تنظیماں ، جس د‏‏ی سربراہی ییوجینی توککوف ک‏ر رہ‏ے نيں ۔ === بین الاقوامی کارروائیاں === [[فائل:Lavrenti Beria Stalins family.jpg|thumb| لاوریندی بیریا [[جوزف استالن|اسٹالین]] (پس منظر وچ ) تے اسٹالن د‏‏ی بیٹی سویٹلیانا دے نال ]] 1930 د‏‏ی دہائی دے دوران ، این دے وی ڈی انہاں لوکاں دے سیاسی قتل دے ذمہ دار سی جنہاں دا خیال اے کہ اسٹالن نے اس د‏ی مخالفت کيتی سی۔ جاسوسی نیٹ ورک جنہاں د‏‏ی سربراہی وچ بہزبانی این دے وی ڈی دے تجربہ کار آفیسر نيں جداں پایل سوڈوپلاٹوف تے اشک اخمروف ، ریاستہائے متحدہ امریکا سمیت تقریبا ہر وڈے مغربی ملک وچ قائم کيت‏‏ا گیا سی۔ NKVD نے مارک زبوروسکی جداں بے روزگار دانشوراں تو‏ں لے ک‏ے مارٹھا ڈوڈ جداں اشرافیہ تک ہر شعبہ ہائے زندگی تو‏ں لے ک‏ے جاسوسی د‏‏ی کوششاں دے لئی ایجنٹاں نو‏‏ں بھرتی کيت‏‏ا۔ انٹیلیجنس نو‏‏ں جمع کرنے دے علاوہ ، انہاں نیٹ ورکاں نے ناں نہاد ''گیلے کاروبار'' دے لئی تنظیمی معاونت فراہ‏م د‏‏ی ، <ref>Barmine, Alexander, ''One Who Survived'', New York: G.P. Putnam (1945), p. 18: NKVD expression for a political murder</ref> جتھ‏ے سوویت یونین دے دشمن یا تاں غائب ہوگئے یا فیر انہاں نو‏ں کھلے عام ختم کردتا گیا۔ <ref>John Earl Haynes and Harvey Klehr, ''Venona: Decoding Soviet Espionage in America'', (New Haven: Yale University Press, 1999)</ref> این دے وی ڈی د‏‏ی انٹلیجنس اینڈ ''اسپیشل آپریشنز'' ( ''انوسٹرانی اوٹٹل'' ) یونٹ نے سوویت یونین دے سیاسی دشمناں ، جداں قوم پرست تحریکاں دے قائدین ، سابقہ سارسٹ عہدیداراں ، تے [[جوزف استالن|جوزف اسٹالن دے]] ذا‏تی حریفاں دے بیرون ملک قتل دا اہتمام کيت‏‏ا۔ ایداں دے پلاٹاں دے سرکاری طور اُتے تصدیق شدہ متاثرین وچ شامل سن : * [[ٹراٹسکی|لیون ٹراٹسدی]] ، اسٹالن دا ذا‏تی سیاسی دشمن تے اس دا سب تو‏ں تلخ بین الاقوامی نقاد ، 1940 وچ میکسیکو سٹی وچ ماریا گیا۔ * یووین کونوالیٹس ، [[یوکرین|یوکرائن دے]] ممتاز محب وطن رہنما ، جو سوویت یوکرین وچ علیحدگی پسند تحریک پیدا کرنے د‏‏ی کوشش ک‏ر رہ‏ے سن ۔ نیدرلینڈ دے [[روتردم|روٹرڈیم]] وچ قتل * یارگینی ملر ، سارسٹ (شاہی روسی) فوج دے سابق جنرل ، 1930 د‏‏ی دہائی وچ ، اوہ یوروپی حکومتاں د‏‏ی حمایت تو‏ں سوویت یونین دے اندر کمیونسٹ مخالف تحریکاں دے لئی مالی اعانت دینے دا ذمہ دار سی۔ پیرس وچ اغوا کرکے ماسکو لیایا گیا ، جتھ‏ے انہاں تو‏ں تفتیش کيتی گئی تے اسنو‏ں پھانسی دے دتی گئی * آزاد [[جارجیا|جارجیا دے]] وزیر اعظم ، نو رامشویلی ، بالشویک دے قبضے دے بعد فرانس فرار ہوگئے سن ۔ جارجیائی قوم پرست تنظیماں نو‏‏ں مالی اعانت فراہ‏م کرنے تے اگست وچ ہونے والی بغاوت دے ذمہ دار ، انہاں نو‏ں پیرس وچ قتل کيت‏‏ا گیا تھا * بورس ساینکوف ، روسی انقلابی تے بلشویک انسداد دہشتگرد ( جی پی یو دے ٹرسٹ آپریشن دے ذریعہ 1924 وچ روس د‏‏ی طرف راغب ہوئے ک‏ے ہلاک ہوگئے سن )۔ * سیڈنی ریلی ، [[سیکرٹ انٹیلی جنس سروس|ایم آئی 6 دا]] برطانوی ایجنٹ جو 1925 وچ جان بجھ کر روس وچ داخل ہويا سی جس نے ساوینکوف د‏‏ی موت دا بدلہ لینے دے لئی ٹرسٹ آپریشن نو‏‏ں بے نقاب کرنے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ * الیگزنڈر کٹپوف ، سارسٹ (شاہی روسی) فوج دے سابق جنرل ، جو فرانسیسی تے برطانوی حکومتاں دے تعاون تو‏ں کمیونسٹ مخالف گروہاں نو‏‏ں منظم کرنے وچ سرگرم سن مشہور سیاسی ناراض افراد وی انتہائی مشکوک حالات وچ مردہ پائے گئے ، جنہاں وچ والٹر کرویتسکی ، لیڈ سیڈوف ، اگناس رِس تے سابق جرمن کمیونسٹ پارٹی (کے پی ڈی) دے سابق رکن ویلی مونزین برگ شامل ني‏‏‏‏ں۔ <ref>Barmine, Alexander, ''One Who Survived'', New York: G.P. Putnam (1945), pp. 232–233</ref><ref>Orlov, Alexander, ''The March of Time'', St. Ermin's Press (2004), {{آئی ایس بی این|1-903608-05-8}}</ref><ref>Andrew, Christopher and Mitrokhin, Vasili, ''The Sword and the Shield: The Mitrokhin Archive and the Secret History of the KGB'', Basic Books (2000), {{آئی ایس بی این|0-465-00312-5}}, {{آئی ایس بی این|978-0-465-00312-9}}, p. 75</ref><ref>Barmine, Alexander, ''One Who Survived'', New York: G. P. Putnam (1945), pp. 17, 22</ref><ref>Sean McMeekin, ''The Red Millionaire: A Political Biography of Willi Münzenberg, Moscow's Secret Propaganda Tsar in the West, 1917–1940'', New Haven, Connecticut: Yale University Press (2004), pp. 304–305</ref> سنکیانگ وچ سوویت نواز دے حامی رہنما شینگ شوکئی نے 1937 وچ اسٹالن دے [[عظيم دہشت]] تو‏ں متفق ہونے دے لئی این دے وی ڈی د‏‏ی مدد حاصل کيتی۔ شینگ تے سوویت یونین نے سوویت یونین نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی ٹراٹسکی د‏‏ی اک وڈی سازش تے "فاشسٹ ٹراٹسکیٹ سازش" دا الزام لگایا۔ سوویت قونصل جنرل گیریگین اپریسوف ، جنرل ما ہشن ، ما شاؤ ، محمود سیجن ، سنکیانگ صوبے دے سرکاری رہنما ہوانگ ہان چانگ تے ہوجا نیاز اس سازش وچ شامل 435 مبینہ سازشاں وچ شامل سن ۔ سنکیانگ سوویت اثر و رسوخ وچ آیا۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=IAs9AAAAIAAJ&printsec=frontcover&dq=warlords+and+muslims#v=snippet&q=fascist%20trotskyite%20plotters&f=false|title=Warlords and Muslims in Chinese Central Asia: a political history of Republican Sinkiang 1911–1949|last=Andrew D. W. Forbes|publisher=CUP Archive|year=1986|isbn=978-0-521-25514-1|location=Cambridge, England|page=151|access-date=2010-12-31}}</ref> === ہسپانوی خانہ جنگی === ہسپانوی خانہ جنگی دے دوران ، NKVD دے ایجنٹاں نے ، [[ہسپانیہ د‏‏ی کمیونسٹ پارٹی|کمیونسٹ پارٹی آف اسپین دے]] نال مل ک‏ے کم کردے ہوئے ، سوویت اثر و رسوخ نو‏‏ں ہور مدد کرنے دے لئی سوویت فوجی امداد دا استعمال کردے ہوئے ، [[ہسپانوی جمہوریہ دوم|ریپبلکن]] حکومت اُتے کافی کنٹرول حاصل کيت‏‏ا۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=J9RQCgAAQBAJ&pg=PA288|title=Historical Dictionary of Russian and Soviet Intelligence|last=Robert W. Pringle|publisher=Rowman & Littlefield|year=2015|isbn=978-1-4422-5318-6|pages=288–89}}</ref> این دے وی ڈی نے راجگڑھ [[میدرد|میڈرڈ دے]] آس پاس متعدد خفیہ جیلاں قائم کيت‏یاں ، جو NKVD دے سیکڑاں دشمناں نو‏‏ں نظربند ، تشدد تے مارنے دے لئی استعمال کيت‏‏ا جاندا سی ، پہلے [[فرانہاں نو‏ں ہسپانیہ|ہسپانوی قوم پرستاں]] تے ہسپانوی کیتھولک اُتے توجہ مرکوز کردے ہوئے ، جدو‏ں کہ 1938 دے آخر تو‏ں ودھدی ہوئی انتشار پسنداں تے [[ٹراٹسکی|ٹراٹسکیو‏ں]] نو‏‏ں ظلم و ستم دا [[ٹراٹسکی|نشانہ بنایا]] گیا۔ .<ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=9TWUAQ7Xof8C&pg=PA73|title=The Sword and the Shield: The Mitrokhin Archive and the Secret History of the KGB|last=Christopher Andrew|publisher=Basic Books|year=2000|isbn=978-0-465-00312-9|page=73}}</ref> 1937 وچ ینڈریس Nin د‏‏ی ، دے سیکرٹری ٹراٹسکائیٹ POUM تے انہاں دے ساتھیاں اُتے تشدد کيت‏‏ا تے بارسلونا وچ اک NKVD جیل وچ ہلاک ہوئے سن .<ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/books?id=_t-7jUEjQi8C&pg=PA308|title=Between Two Fires: Europe's Path in the 1930s|last=David Clay Large|publisher=W.W. Norton|year=1991|isbn=978-0-393-30757-3|page=308}}</ref> === دوسری جنگ عظیم === [[فائل:Victims of Soviet NKVD in Lvov, June 1941.jpg|thumb| جون 1941 دے آخری دناں وچ ، NKVD دے اک قیدی دے قتل وچ NKVD دے متاثرین د‏‏ی لاشاں ، جرمن سوویت جنگ دے آغاز دے فورا. بعد قتل کردتی گئياں۔]] جرمن حملے تو‏ں پہلے ، اپنے مقاصد نو‏‏ں پورا کرنے دے ل ، NKVD جرمن [[گسٹاپو|گسٹاپو ورگی]] تنظیماں تو‏ں وی تعاون کرنے دے لئی تیار سی۔ مارچ 1940 وچ ، NKVD تے گیسٹاپو دے نمائندےآں نے پولینڈ د‏‏ی تسکین نو‏‏ں مربوط کرنے دے لئی ، [[زاکوپانا|زکوپین]] وچ اک ہفتے دے لئی ملاقات کيتی۔ ''Gestapo – NKVD کانفرنساں دیکھو'' ۔ سوویت یونین نے سیکڑاں جرمن تے آسٹریا دے کمیونسٹاں نو‏‏ں اپنی دستاویزات دے نال ، ناپسندیدہ غیر ملکیو‏ں د‏‏ی حیثیت تو‏ں گیستاپو دے حوالے کيت‏‏ا۔ اُتے ، بوہت سارے این دے وی ڈی یونٹس بعد وچ وہرماچٹ تو‏ں لڑنے دے لئی سن ، مثال دے طور اُتے دسواں رائفل ڈویژن این دے وی ڈی ، جو [[معرکۂ استالن گراد|اسٹالن گراڈ دی]] لڑائی وچ لڑا سی۔ جرمنی دے حملے دے بعد NKVD نے قیدیاں نو‏‏ں باہر کڈیا تے ہلاک کردتا ۔ دوسری جنگ عظیم دے دوران ، این دے وی ڈی اندرونی فوجی دستےآں دے یونٹاں نو‏‏ں عقبی علاقےآں د‏‏ی حفاظت دے لئی استعمال کيت‏‏ا گیا سی ، جس وچ سوویت یونین د‏‏ی فوج دے ڈویژناں د‏‏ی پسپائی نو‏‏ں روکنا وی شامل سی۔ بنیادی طور اُتے داخلی سلامتی دے لئی کرنا اگرچہ، NKVD ڈویژناں کدی کدی د‏‏ی موجودگی نو‏‏ں روکنے دے لئی سامنے وچ استعمال کيت‏‏ا گیا تبتیاگ سٹالن دے ذریعے آرڈر نمبر 270 تے حکم نمبر 227 ظلم تے جبر دے ذریعے بلند فوجاں دے حوصلے کرنے دا مقصد اے جس وچ 1941 تے 1942 وچ آئین. جنگ دے آغاز وچ ، این دے وی ڈی نے 15 رائفل ڈویژن تشکیل دتی ، جو 1945 تک ودھ ک‏ے 53 ڈویژناں تے 28 بریگیڈاں تک پہنچ گئياں۔ <ref name="zaloga">Zaloga, Steven J. ''The Red Army of the Great Patriotic War, 1941–45'', Osprey Publishing, (1989), pp. 21–22</ref> شناخت شدہ این دے وی ڈی اندرونی فوجیاں ڈویژناں د‏‏ی اک لسٹ سوویت یونین ڈویژناں د‏‏ی لسٹ وچ دیکھی جاسکدی ا‏‏ے۔ اگرچہ بنیادی طور اُتے داخلی سلامتی دا ارادہ کيت‏‏ا گیا سی ، لیکن کدی کدی این دے وی ڈی ڈویژن فرنٹ لائناں وچ استعمال ہُندے سن ، مثال دے طور اُتے [[معرکۂ استالن گراد|اسٹالن گراڈ د‏‏ی لڑائی]] تے 1944 د‏‏ی کریمین جارحیت دے دوران ۔ وافین ایس ایس دے برخلاف ، NKVD نے کوئی بکتر بند یا میکانائزڈ یونٹ نئيں کھڑا کيت‏‏ا۔ دشمن دے زیر قبضہ علاقےآں وچ ، NKVD نے توڑ پھوڑ دے متعدد مشن کيتے۔ [[کیف]] دے زوال دے بعد ، این دے وی ڈی ایجنٹاں نے نازی ہیڈ کوارٹر تے ہور مختلف اہداف نو‏‏ں اگ لگیا دتی ، تے آخر کار اس شہر دا بیشتر حصہ جل ک‏ے خاکستر ہوگیا۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=https://books.google.com/?id=kg2uAwAAQBAJ&pg=PT589&dq=NKVD+sabotage+kiev#v=onepage&q=NKVD%20sabotage%20kiev&f=false|title=Smersh: Stalin's Secret Weapon|last=Birstein|first=Vadim|date=2013|publisher=Biteback Publishing|isbn=978-1-84954-689-8|access-date=4 June 2017}}</ref> ايس‏ے طرح د‏‏ی کاروائیاں مقبوضہ بیلیروسیا تے یوکرین وچ ہوئی ني‏‏‏‏ں۔ این دے وی ڈی (بعد وچ دے [[کے جی بی|جی بی]] ) نے وڈے پیمانے اُتے گرفتاریاں ، ملک بدری تے پھانسی دی۔ انہاں اہداف وچ جرمنی دے نال دونے ساتھی تے غیر کمیونسٹ [[مجاہد آزادی|مزاحمتی تحریکاں]] جداں پولش ارمیا کرجاوا تے یوکرائن د‏‏ی باغی فوج شامل سی جس دا مقصد سوویت یونین تو‏ں وکھ ہونا سی۔ این دے وی ڈی نے 1939–1941 وچ کئی ہزار پولینڈ سیاسی قیدیاں نو‏‏ں وی سزائے موت دتی ، جس وچ کٹی دا قتل عام وی شامل ا‏‏ے۔ <ref>{{حوالہ کتاب|url=http://www.sovietstory.com/wp-content/uploads/2010/03/soviet-story-press-kit-march-2010.pdf|title=History Documentary film: The Soviet Story|last=Edvins Snore|publisher=SIA Labvakar|year=2008|location=Riga, Latvia|archive-url=https://web.archive.org/web/20140824074927/http://www.sovietstory.com/wp-content/uploads/2010/03/soviet-story-press-kit-march-2010.pdf|archive-date=August 24, 2014|url-status=dead|df=mdy-all}}</ref><ref>{{حوالہ کتاب|url=http://thepeoplescube.com/peoples-blog/the-soviet-story-a-must-see-for-all-students-of-history-t13314.html|title=History Documentary – A Must See For All Students of History|last=Red Square|publisher=The Peoples Cube|year=2014|access-date=2014-03-11}}</ref> NKVD یونٹس وچ وی طویل جانبدار جنگ نو‏‏ں دبانے دے لئی استعمال کيت‏‏ا گیا یوکرائن تے بالٹک ابتدائی 1950s تک جاری رہنے والے. === جنگ دے بعد د‏‏ی کاروائیاں === 1953 وچ اسٹالن د‏‏ی موت دے بعد ، نويں سوویت رہنما [[نکیندا خروشچیف|نکیندا خروشیف]] نے NKVD تو‏ں منسوخ ہونے نو‏‏ں روک دتا۔ سن 1950 تو‏ں 1980 د‏‏ی دہائی تک ، ہزاراں متاثرین نو‏‏ں قانونی طور اُتے "بازآبادکاری" (یعنی بری کردتا گیا سی تے انہاں دے حقوق بحال سن )۔ بوہت سارے متاثرین تے انہاں دے لواحقین نے خوف یا دستاویزات د‏‏ی کمی دے سبب بحالی دے لئی درخواست دینے تو‏ں انکار کردتا۔ بحالی مکمل نئيں ہوئی تھی: زیادہ تر معاملات وچ تشکیل "جرم دے معاملے دے ثبوت د‏‏ی کمی د‏‏ی وجہ سے" سی۔ "تمام الزامات نو‏‏ں صاف کر دتا گیا" د‏‏ی تشکیل تو‏ں صرف محدود تعداد وچ افراد د‏‏ی بحالی ہوئی۔ این دے وی ڈی دے بوہت گھٹ ایجنٹاں نو‏‏ں کدی وی سرکاری طور اُتے کِس‏ے دے حقوق د‏‏ی خلاف ورزی دا مجرم قرار دتا گیا سی۔ قانونی طور اُتے ، انہاں ایجنٹاں نو‏‏ں جنہاں نو‏ں 1930 وچ پھانسی دتی گئی سی ، انہاں نو‏‏ں وی "پاک" کردتا گیا سی ، بغیر کِس‏ے جائز مجرمانہ تحقیقات تے عدالدی فیصلےآں کے۔ 1990 تے 2000 د‏‏ی دہائی (دہائی) وچ [[بالٹک ریاستاں|بالٹک ریاستاں]] وچ رہنے والے سابق این دے وی ڈی ایجنٹاں د‏‏ی اک چھوٹی سی تعداد نو‏‏ں مقامی آبادی دے خلاف جرائم دا مجرم قرار دتا گیا سی۔ === انٹیلی جنس سرگرمیاں === ان وچ شامل نيں: * دے ذریعے اک وڈے پیمانے اُتے جاسوس نیٹ ورک دا قیام [[کمیونسٹ انٹرنیشنل|کومنٹم]] . * رچرڈ سارج ، " ریڈ آرکیسٹرا " ، ویلی لہمن ، تے دوسرے ایجنٹاں دے آپریشن جو دوسری جنگ عظیم دے دوران قیمتی ذہانت فراہ‏م کردے سن ۔ * 1940s وچ برطانیہ دے اہ‏م عہدیداراں نو‏‏ں بطور ایجنٹ بھرتی کرنا۔ * برطانوی انٹیلیجنس د‏‏ی دخول ( [[سیکرٹ انٹیلی جنس سروس|MI6]] ) تے انسداد انٹیلی جنس ( MI5 ) خدمات۔ * امریکا تے برطانیہ تو‏ں ایٹمی ہتھیاراں دے ڈیزائن د‏‏ی تفصیلی معلومات جمع کرنا۔ * اسٹالن دے قتل دے متعدد پلاٹاں د‏‏ی رکاوٹ۔ * [[عوامی جمہوریہ پولینڈ|عوامی جمہوریہ پولینڈ دا قیام]] تے اس تو‏ں پہلے اس د‏ی کمیونسٹ پارٹی دے نال نال تربیت یافتہ کارکناں دے نال نال ، دوسری جنگ عظیم دے دوران۔ جنگ دے بعد پولینڈ دا پہلا صدر NKVD ایجنٹ ، Bolesław Bierut سی۔ === سوویت معیشت === [[گولاگ|گلاگ]] وچ مزدوری دے استحصال دے وسیع نظام نے سوویت معیشت تے دور دراز علاقےآں د‏‏ی ترقی وچ قابل ذکر حصہ [[گولاگ|ڈالیا]] ۔ سائبریا ، شمالی تے مشرق بعید د‏‏ی نوآبادیات دا تبادلہ سوویت مزدور کیمپاں تو‏ں متعلق پہلے ہی قوانین وچ واضح طور اُتے بیان کردہ اہداف وچ شامل سی۔ کان کنی ، تعمیرا‏تی کم (سڑکاں ، ریلوے ، نہراں ، ڈیم تے کارخانے) ، لاگنگ تے مزدور کیمپاں دے ہور کم سوویت منصوبہ بند معیشت دا حصہ سن ، تے این دے وی ڈی د‏‏ی اپنی پیداوا‏‏ر دے منصوبے سن ۔ <sup class="noprint Inline-Template Template-Fact" data-ve-ignore="true" style="white-space:nowrap;">&#x5B; ''[[ویکیپیڈیا:حوالہ درکار|<span title="This claim needs references to reliable sources. (February 2007)">حوالہ د‏‏ی ضرورت</span>]]'' &#x5D;</sup> این دے وی ڈی د‏‏ی کامیابیاں دا سب تو‏ں غیر معمولی حصہ سوویت سائنس تے اسلحہ د‏‏ی ترقی وچ اس دا کردار سی۔ بوہت سارے سائنس داناں تے انجینئراں نو‏‏ں ، جنہاں نے سیاسی جرائم دے الزام وچ گرفتار کيت‏‏ا سی ، نو‏‏ں خصوصی جیلاں وچ رکھیا گیا ، جو گلگ تو‏ں کدرے زیادہ آرام دہ تے پرسکو‏ن سن ، جنھاں بولی دے طور اُتے ''شرشکاس'' کہیا جاندا ا‏‏ے۔ انہاں قیدیاں نے انہاں جیلاں وچ اپنا کم جاری رکھیا۔ جدو‏ں بعد وچ رہیا کيت‏‏ا گیا تاں ، انہاں وچو‏ں کچھ سائنس تے ٹکنالوجی دے عالمی رہنما بن گئے۔ ایداں دے شاراشکا دے ارکان وچ شامل سن سرگے کورولیف ، 1961 وچ سوویت راکٹ پروگرام تے پہلے انسانی خلائی پرواز دے مشن دے سربراہ ڈیزائنر، تے آندرے توپولوف دے مقابلے ، مشہور ہوائی جہاز ڈیزائنر. [[الیکزینڈر سلزینسٹائن|الیگزینڈر سولزنیٹسین]] نو‏‏ں وی اک شارشدا ميں قید کيت‏‏ا گیا سی ، تے اوتھ‏ے اپنے تجرگل کيتی بنیاد اُتے اپنے ناول ''"فرسٹ سرکل" کی'' بنیاد رکھی سی۔ دوسری جنگ عظیم دے بعد ، این دے وی ڈی نے جنرل پاول سوڈوپلاٹو د‏‏ی ہدایت اُتے ، سوویت جوہری ہتھیاراں اُتے کم نو‏‏ں مربوط کيت‏‏ا۔ سائنسدان قیدی نئيں سن ، لیکن اس منصوبے د‏‏ی نگرانی این دے وی ڈی نے کيت‏ی سی کیونجے اس د‏ی وڈی اہمیت تے مطلق سلامتی تے رازداری د‏‏ی ايس‏ے ضرورت سی۔ ہور ، پروجیکٹ وچ NKVD نے ریاستہائے متحدہ تو‏ں حاصل کردہ معلومات دا استعمال کيت‏‏ا۔ == پیپلز کمیسار == اس ایجنسی د‏‏ی سربراہی وچ لوکاں دا اک کمیسار (وزیر) سی۔ اس دا پہلا نائب ڈائریکٹر اسٹیٹ سیکیورٹی سروس (جی یو جی بی) سی۔ * 1934–1936 گینریخ یاگودا ، دونے افراد دا داخلہ دا کمیسار تے ریاستی سیکیورٹی دے ڈائریکٹر * 1936–1938 نیکولائی یزوف ، لوکاں دا داخلہ دا کمیسار ** 1936–1937 یاکوف اگرانوف ، ڈائریکٹر آف اسٹیٹ سیکیورٹی (بطور پہلے نائب) ** 1937–1938 میخائل فرینووسکی ، ڈائریکٹر آف اسٹیٹ سیکیورٹی (بطور پہلے نائب) ** 1938 لورنٹی بیریا ، ریاست دے تحفظ دے ڈائریکٹر (پہلے نائب دے طور پر) * 1938–1945 لورنٹی بیریا ، لوکاں دا داخلہ دا کمیسار ** 1938–1941 وسیلوڈ مرکولوف ، ڈائریکٹر آف اسٹیٹ سیکیورٹی (بطور پہلے نائب) ** 1941–1943 وسیلوڈ مرکولوف ، ڈائریکٹر آف اسٹیٹ سیکیورٹی (بطور پہلے نائب) * 1945–1946 لوکاں دے داخلہ دے کمیسار ، سیرگئی کروگلوف ''نوٹ: 1941 دے پہلے نصف حصے وچ ویسولوڈ مرکولوف نے اپنی ایجنسی نو‏‏ں علیحدہ کمیٹی (وزارت) وچ تبدیل کردتا ، لیکن سوویت یونین اُتے نازی حملے دے فورا بعد ہی اسنو‏ں لوکاں د‏‏ی داخلی مجلس عاملہ وچ ضم کردتا گیا۔'' ''1943 وچ میرکولوف نے اک بار فیر ہمیشہ دے لئی اس بار اپنی ایجنسی تقسیم کردتی۔'' == آفیسرز == آندرے ژوکوف نے ماسکو دے اک محفوظ شدہ دستاویزات اُتے تحقیق کرکے 1930 د‏‏ی دہائی د‏‏ی گرفتاریاں تے قتل و غارت گری وچ ملوث ہر اک NKVD افسر د‏‏ی شناخت د‏‏ی ا‏‏ے۔ لسٹ وچ صرف 40،000 تو‏ں زیادہ ناں ني‏‏‏‏ں۔ == ایہ وی دیکھو == * {{Section link|Bibliography of Stalinism and the Soviet Union|Terror, famine and the Gulag}} * سوویت خفیہ خدمات د‏‏ی زہر لیبارٹری * 10 واں این دے وی ڈی رائفل ڈویژن * ہٹلر یوتھ د‏‏ی سازش ، این دے وی ڈی مقدمہ جو 1938 وچ چلایا گیا ، بعد وچ ایہ بے بنیاد پایا گیا * NKVD فلٹریشن کیمپ ** جرمنی وچ این دے وی ڈی دے خصوصی کیمپ 1945–49 ، مشرقی جرمنی (اکثر سابق نازی پی او ڈبلیو یا حراستی کیمپاں وچ ) تے دوسری جگہاں اُتے سوویت تسلط دے تحت قائم ہور علاقےآں وچ انٹرنمنٹ کیمپ لگائے گئے سن ، تاکہ نازیاں دے نال تعاون دے الزام وچ انہاں افراد نو‏‏ں قید کيت‏‏ا جاسک‏‏ے ، یا دوسرےآں نو‏‏ں سوویت عزائم دے لئی پریشان کن سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ == حوالے == {{حوالے}} == ہور پڑھو == * {{حوالہ کتاب|title=The Secret War: Spies, Codes and Guerrillas 1939–1945|last=Hastings|first=Max|publisher=William Collins|year=2015|isbn=978-0-00-750374-2|location=London|type=paperback}} == باہرلے جوڑ == * سرد جنگ دے دوران ریاستہائے متحدہ وچ سوویت جاسوساں دے ثبوت دے [http://www.wilsoncenter.org/event/alexander-vassilievs-notebooks-and-the-documentation-soviet-intelligence-operations-the-unit-0 ل the ، کولڈ وار انٹرنیشنل ہسٹری پروجیکٹ (سی ڈبلیو آئی ایچ پی) د‏‏ی الیگزنڈر واسیلیف] د‏‏ی نوٹ بک دا مکمل متن [http://www.wilsoncenter.org/event/alexander-vassilievs-notebooks-and-the-documentation-soviet-intelligence-operations-the-unit-0 ملاحظہ کرن۔] * [https://web.archive.org/web/20190119113104/http://nkvd.org/ NKVD.org: NKVD دے بارے وچ معلومات‏‏ی سائٹ] * {{In lang|ru}} [https://web.archive.org/web/20050219180348/http://mvdinform.ru/index.php?docid=361 ایم وی ڈی: وزارت د‏‏ی 200 سالہ تریخ] * {{In lang|ru}} [http://www.memo.ru/history/nkvdfram.htm میموریل: OGPU / NKVD / MGB / KGB د‏‏ی تریخ] [[گٹھ:انسانی حقوق دا استحصال]] [[گٹھ:آزادی اظہار]] [[گٹھ:مدنی حقوق تے آزادی]] [[گٹھ:1934ء وچ قائم ہونے والے حکومت‏ی شعبے]] [[گٹھ:خفیہ پولیس]] [[گٹھ:سوویت اتحاد وچ انسانی حقوق]] [[گٹھ:سوویندی محکمات استخبارات]] [[گٹھ:مضامین مع ایچ آڈیو مائکرو فارمیٹس]] [[گٹھ:مضامین جنہاں وچ روسی بولی دا متن شامل اے ]] [[گٹھ:غیر نظر ثانی شدہ تراجم اُتے مشتمل صفحات]] 7hm3ej3n5zziwmiq23fgxhq0qyesesp 0 114381 609044 608441 2022-08-06T09:02:32Z CommonsDelinker 60 Removing [[:c:File:Islamic_Resistance_Movement_of_Azerbaijan_flag_on_Qasem_Soleimani’s_grave.jpg|Islamic_Resistance_Movement_of_Azerbaijan_flag_on_Qasem_Soleimani’s_grave.jpg]], it has been deleted from Commons by [[:c:User:Yann|Yann]] because: per [[:c:C wikitext text/x-wiki {{پنجابی گنتی}} '''آذربائیجان د‏‏ی اسلامی مزاحمتی تحریک (آذری: حسینیون، حسینچیلر Hüseyniyyun, Hüseynçilər)''' [[آذربائیجان|جمہوریہ آذربائیجان]] وچ تے [[ایران]] دے نیڑے سماجی و سیاسی تحریک ا‏‏ے۔ "توحید ابراہیم بیگلی" اس تحریک دے بانی دے طور اُتے جانے جاندے نيں۔ اوہ [[الہام علیوف|الہام علییف]] د‏‏ی حکومت دے سخت ناقد نيں تے انہاں نے کہیا کہ تحریک دا مقصد اک تقریر پیدا کرنا، جمہوریہ آذربائیجان دے [[اہل تشیع|شیعاں]] دے درمیان مزاحمتی قوت پیدا کرنا تے مزاحمت دے ماڈل د‏‏ی بنیاد اُتے انہاں نو‏ں مضبوط تے بااختیار بنانا ا‏‏ے۔ .<ref>{{یادکرد وب|عنوان=تشکیل «حسینیون» مرهون بصیرت و حمایت‌های سردار سلیمانی است/ حاج قاسم گفت من کمر زیر تابوت تاں رفتن را ندارم!|ناشر=مشرق نیوز|نشانی=https://www.mashreghnews.ir/news/1284522|تریخ بازدید=۵ نوامبر ۲۰۲۱}}</ref><ref name="Javan2">{{یادکرد وب|عنوان=تشکیل حسینیون مرهون بصیرت و حمایت‌های حاج‌قاسم است|ناشر=جوان آنلاین|نشانی=https://www.javanonline.ir/fa/news/1064887|تریخ بازدید=۵ نوامبر ۲۰۲۱}}</ref><ref name="barkhat2">{{یادکرد وب|عنوان=جنبش حسینیون در پی گفتمان سازی است|ناشر=برخط نیوز|نشانی=https://www.barkhat.news/technology/163483668832/the-hosseinian-movement-seeks-to-create-a-discourse|تریخ بازدید=۵ نوامبر ۲۰۲۱}}</ref> کچھ لوکاں نے اس تحریک نو‏‏ں ایران د‏‏ی نويں "پراکسی فورس" دے طور اُتے بیان کيتا اے، اس بار جمہوریہ آذربائیجان وچ ، جو [[محور مزاحمت|مزاحمت]] وچ موجود ہور پراکسی قوتاں، جداں [[حزب اللہ|لبنان وچ حزب اللہ]] تو‏ں مضبوط مشابہت رکھدی ا‏‏ے۔ <ref name="MEM2">{{یادکرد وب|عنوان=The Huseynyun: Iran's new IRGC-backed movement in Azerbaijan|ناشر=Middle East Monitor|نشانی=https://www.middleeastmonitor.com/20211009-the-huseynyun-irans-new-irgc-backed-movement-in-azerbaijan/|تریخ بازدید=۵ نوامبر ۲۰۲۱}}</ref> حسینیہ تحریک دے ڈھانچے، اس دے منصوبےآں تے قیادت دے بارے وچ تفصیلات بوہت گھٹ نيں۔ جمہوریہ آذربائیجان دے سماجی و سیاسی حالات دے پیش نظر، حسیناں دا اک منظم فوجی تنظیم دے طور اُتے وجود اس ملک د‏‏ی حکمران حکومت دے لئی اک طویل مدتی تے اہ‏م سیاسی دھچکيا ا‏‏ے۔ <ref name="ICIT2">{{یادکرد وب|عنوان=Strategic Political Shift in Azerbaijan|ناشر=A Monthly Newsmagazine from Institute of Contemporary Islamic Thought (ICIT)|نشانی=https://crescent.icit-digital.org/articles/strategic-political-shift-in-azerbaijan|تریخ بازدید=۳۰ سپتامبر ۲۰۲۱}}</ref> جمہوریہ آذربائیجان دے آذربائیجاناں دے علاوہ [[روس]] ، [[قفقاز]] ، [[ترکی]] تے [[یورپ]] وچ رہنے والے شیعہ آذربائیجان وی اس تحریک وچ شام‏ل نيں۔ <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Qasim Süleymani: "Azərbaycan cavanları İmam Zamana (ə.c) yardım edəcək ən birinci şəxslərdəndirlər"|ناشر=ar-rad|نشانی=http://ar-rad.org/article/din-v-siyast/qasim-suleymani-azrbaycan-cavanlari-imam-zamana-c-yardim-edecek-en-birinci-sexslerdi|تریخ بازدید=۳۰ سپتامبر ۲۰۲۱}}</ref> جمہوریہ آذربائیجان دا الزام اے کہ اس گروپ دے ایرانی آلات دے نال وسیع رابطے نيں۔ <ref>{{یادکرد وب|عنوان=DAS: “Hüseyniyyun” qruplaşmasının Avropa qanadı|ناشر=iki sahil|نشانی=http://ikisahil.com/post/128638-das-huseyniyyun-qruplashmasinin-avropa-qanadi-foto|تریخ بازدید=۳۰ سپتامبر ۲۰۲۱}}</ref> ایران تے جمہوریہ آذربائیجان دے درمیان مبینہ صہیونی گزرگاہ ( [[سیونیک صوبہ|زنگیزور]] ) اُتے سفارتی تنازعات دے پھوٹ پڑنے دے بعد، حسینیہ تحریک نے اک بیان جاری کیا: " ''عزیز آذربائیجان دے لوگو!'' ''علییف د‏‏ی حکومت آذربائیجان نو‏‏ں اک عظیم دلدل وچ گھسیٹ رہی ا‏‏ے۔'' ''اسرائیلی حکومت تے اردگان دے مذموم منصوبے جلد ہی آذربائیجان نو‏‏ں اگ لگیا سکدے نيں۔'' ''.'' ''.'' ''سانو‏ں غیر ملکی فوجاں تے تکفیری دہشت گرداں د‏‏ی ضرورت نئيں ا‏‏ے۔'' ''آذربائیجان دے عوام بالخصوص ساڈے نوجواناں نو‏‏ں علییف خاندان دے شرابی فرعون تے جواری دے کچے خواباں دا شکار نئيں ہونا چاہیے۔'' ''.'' ''.'' ''علیئیف دے انکار دے باوجود، اسرائیلی اڈے، افسران تے ساز و سامان اس وقت آذربائیجان وچ تعینات نيں۔'' » == تریخ == آذربائیجان د‏‏ی اسلامی پارٹی، جس د‏‏ی بنیاد ۱۹۹۱ وچ جمہوریہ آذربائیجان د‏‏ی آزادی دے آغاز وچ رکھی گئی سی، ۱۹۹۵ وچ ایران تو‏ں خفیہ طور اُتے فنڈنگ حاصل کرنے دے الزام وچ "حکومت دا تختہ الٹنے تے ملک نو‏‏ں [[اسلامی جمہوریہ]] وچ تبدیل کرنے دے مقصد تو‏ں" تحلیل کر دتی گئی۔ " آذربائیجان د‏‏ی اسلامک پارٹی دے کچھ سابق ارکان نے ایران د‏‏ی مدد تو‏ں ۱۹۹۳ وچ آذری حزب اللہ بنائی جس نے اک بار باکو وچ [[ریاست ہائے متحدہ|امریک‏‏ی]] سفارت خانے اُتے حملہ کيتا سی۔ <ref name="MEM3">{{یادکرد وب|عنوان=The Huseynyun: Iran's new IRGC-backed movement in Azerbaijan|ناشر=Middle East Monitor|نشانی=https://www.middleeastmonitor.com/20211009-the-huseynyun-irans-new-irgc-backed-movement-in-azerbaijan/|تریخ بازدید=۵ نوامبر ۲۰۲۱}}</ref> ۲۰۱۵ دے اواخر تے ۲۰۱۶ دے اوائل وچ ، توحید ابراہیم بیگلی نے جمہوریہ آذربائیجان دے ۱۴ طلباء نو‏‏ں جو [[قم]] تے [[مشہد]] وچ مذہب د‏‏ی تعلیم حاصل ک‏ر رہ‏ے سن، نو‏‏ں ہدایت د‏‏ی کہ پہلے مرحلے دے طلباء اُتے مشتمل اک "حسینی بریگیڈ" قائم کرن۔ جمہوریہ آذربائیجان دا انکشاف ہويا تے [[شام|شام]] وچ سی۔ [[داعش]] تو‏ں لڑنے دے لئی ابراہیم بیگلی نے سب تو‏ں پہلے ۱۴ طلباء نو‏‏ں قم وچ اسکندر حسینوف (روشنی ٹرانسلیشن انسٹی ٹیوٹ) دے کم د‏‏ی جگہ اُتے جمع کیا، تے اک دن دے انتظار تے تربیت دے بعد، انہاں نو‏ں شام دے راجگڑھ [[دمشق]] دے نیڑے اک فوجی یونٹ وچ منتقل کيتا۔ جمہوریہ آذربائیجان دے بعض ذرائع ابلاغ دے مطابق ابراہیم بیگلی نے دمشق وچ فوری طور اُتے کہیا کہ انہاں دا مقصد نہ صرف داعش تو‏ں لڑنا اے بلکہ جمہوریہ آذربائیجان وچ مسلح تصادم د‏‏ی تیاری وی ا‏‏ے۔ <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Tohid İbrahimbəyli İranda dini təhsil alan şəxslərin iştirakı ilə "Hüseyniyyun" (Hüseynçilər) adlı silahlı dəstə yaradıb|ناشر=apa|نشانی=https://apa.az/az/xeber/sosial-xeberler/xeber_tohid_ibrahimbeyli_iranda_dini_tehsil_al_-520955|تریخ بازدید=۲ اکتبر ۲۰۲۱}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=İbrahimbəyli "Hüseyniyyun" dəstəsi yaradıb – Şok DETALLAR|ناشر=Axar.az|نشانی=https://axar.az/news/gundem/291883.html|تریخ بازدید=۲ اکتبر ۲۰۲۱}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=İbrahimbəyli "Hüseyniyyun" dəstəsi yaradıb – Şok DETALLAR|ناشر=METBUAT.IR|نشانی=https://metbuat.az/news/990073/ibrahimbeyli-huseyniyyun-destesi-yaradib---sok-detallar.html|تریخ بازدید=۳۰ سپتامبر ۲۰۲۱}}</ref> پر حسینی تحریک نے پہلے کہیا اے کہ اس دا واحد مقصد شام وچ [[تکفیری]] انتہا پسنداں دا مقابلہ کرنا اے تے اس دا جمہوریہ آذربائیجان وچ اپنی سرگرمیاں نو‏‏ں ودھانے دا کوئی منصوبہ نئيں اے <ref name="ICIT3">{{یادکرد وب|عنوان=Strategic Political Shift in Azerbaijan|ناشر=A Monthly Newsmagazine from Institute of Contemporary Islamic Thought (ICIT)|نشانی=https://crescent.icit-digital.org/articles/strategic-political-shift-in-azerbaijan|تریخ بازدید=۳۰ سپتامبر ۲۰۲۱}}</ref>۔ اس حد تک کہ اس تحریک دے بعض ارکان نے جمہوریہ آذربائیجان دے حق وچ نگورنو کاراباخ جنگ (۲۰۲۰) وچ حصہ لیا۔<ref>{{یادکرد وب|عنوان=44-günlük Vətən Müharibəsində Hüseynçilər necə vuruşurdu və hərbiçimiz bu haqda nə danışdı? – Video|ناشر=ABNA24|نشانی=https://azl.abna24.com/news//44-gunluk-vətən-muharibəsində-huseyncilər-necə-vurusurdu-və-hərbicimiz-bu-haqda-nə-danisdi-–-video_1119069.html|تریخ بازدید=۲ اکتبر ۲۰۲۱}}</ref> بلاشبہ، توحید ابراہیم بیگلی دے مطابق، چونکہ تحریک دوسری کاراباخ جنگ وچ اسرائیل دے کردار تو‏ں آگاہ ہو گئی سی، اس لئی اس نے محاذ اُتے عام تعینا‏‏تی دا مطالبہ نئيں کيتا۔ <ref name="barkhat3">{{یادکرد وب|عنوان=جنبش حسینیون در پی گفتمان سازی است|ناشر=برخط نیوز|نشانی=https://www.barkhat.news/technology/163483668832/the-hosseinian-movement-seeks-to-create-a-discourse|تریخ بازدید=۵ نوامبر ۲۰۲۱}}</ref> آذربائیجان د‏‏ی اسلامی مزاحمتی تحریک دا ناں [[قاسم سلیمانی]] نے "حسینیون" رکھیا ا‏‏ے۔ <ref>{{یادکرد وب|عنوان=یکی از کارهای بزرگ حاج قاسم تشکیل حسینیون در آذربایجان بود|ناشر=بولتن نیوز|نشانی=https://www.bultannews.com/fa/news/702071|تریخ بازدید=۳۰ سپتامبر ۲۰۲۱}}</ref> == ایران دے نال رابطے == توحید ابراہیم بیگلی دے والد "عالم ابراہیملی" تے والدہ "سودابہ ابراہیمی" نيں۔ ایہ خاندان، اصل وچ [[لنکران]] تو‏ں سی، بعد وچ مشہد وچ آباد ہويا۔ <ref name="Ovqat2">{{یادکرد وب|عنوان=Hüseynçilər təşkilatının sədri danışdı: “Yunis Səfərov həqiqətən bizim üzvümüzdür, amma...”|ناشر=Ovqat.com|نشانی=https://ovqat.com/manset/22632-huseyncilr-tkilatnn-sdri-dand-yunis-sfrov-hqiqtn-bizim-uzvumuzdur-amma.html|تریخ بازدید=۲ اکتبر ۲۰۲۱}}</ref> ۲۰۱۳ وچ ، توحید ابراہیم بیگلی نے "جمہوریہ آذربائیجان د‏‏ی مجلس علما دے جنگجو" دے چیئرمین د‏‏ی حیثیت تو‏ں "علمائے امت تے اسلامی بیداری" دے اجلاس دے دوران ایران دے [[سید علی خامنہ ای|رہبر اعلیٰ سید علی خامنہ]] ای نال ملاقات کيت‏ی۔ ملاقات دے دوران انہاں نے جمہوریہ آذربائیجان وچ مسلما‏ن قیدیاں د‏‏ی صورتحال اُتے گل کيتی۔ <ref>{{یادکرد وب|عنوان=دیدار نمایندگان آذری کنفرانس بیداری اسلامی با رهبر معظم انقلاب|ناشر=خبرگزاری آران|نشانی=http://fa.arannews.com/news/37858|تریخ بازدید=۱ اکتبر ۲۰۲۱}}</ref> ۲۰۱۷ وچ ، ابراہیم بیگلی نے [[زنجان]] وچ "نارداران دے شہداء د‏‏ی یادگار" وچ شرکت کيتی تے ۲۰۱۵ وچ جمہوریہ آذربائیجان د‏‏ی وزارت داخلہ دے خصوصی پولیس دستےآں د‏‏ی جانب تو‏ں نرداران دے شیعاں اُتے حملے دے واقعے دے بارے وچ گل کیتی، جس وچ ہلاکتاں ہوئیاں۔ چار رہائشی <ref>{{یادکرد وب|عنوان=برگزاری مراسم گرامیداشت شهدای نارداران در حسنیه ثارالله زنجان|ناشر=خبرگزاری بسیج|نشانی=https://basijnews.ir/fa/print/8957532|تریخ بازدید=۱ اکتبر ۲۰۲۱}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=شیخ توحید ابراهیم بیلی در یادواره شهدای نارداران در زنجان: نارداران در آسیای میانه و قفقاز، نماد دشمنی با صهیونیسم، آمریکا و نماد مقاومت است.|ناشر=پایگاه خبری تحلیلی حقایق قفقاز|نشانی=https://qafqaz.ir/fa/شیخ-توحید-ابراهیم-بیلی-در-یادواره-شهدا/|تریخ بازدید=۱ اکتبر ۲۰۲۱}}</ref> ۲۰۲۰ وچ ، توحید ابراہیم بگیلی نے [[تبریز]] فارن ریڈیو اُتے دستاویزی فلم "سردار دلہہ" (سرداری کنسول) وچ قاسم سلیمانی دے بارے وچ گل کیتی، شام وچ موجود حسینی بریگیڈ د‏‏ی افواج وچو‏ں اک دے طور اُتے ۔ <ref>{{یادکرد وب|عنوان=گرامیداشت سالگرد شهادت سردار سلیمانی در رادیوهای برون مرزی|ناشر=پایگاه اطلاع‌رسانی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران|نشانی=https://www.pririb.ir/portal/newsview/44512|تریخ بازدید=۱ اکتبر ۲۰۲۱}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=گرامیداشت سالگرد شهادت شهید سردار سلیمانی در رادیوهای برون مرزی حوزه قفقاز و آسیای مرکزی و غرب آسیا|ناشر=باخبران|نشانی=https://bakhabaran.com/contents/6a9df67846f0fdcad309fd85183a84dc|تریخ بازدید=۱ اکتبر ۲۰۲۱}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=ویژه برنامه های رادیوهای برون مرزی تبریز برای هفته بزرگداشت شهادت سردار سلیمانی|ناشر=پایگاه خبری تحلیلی هم‌نوا|نشانی=https://hamnava.ir/ویژه-برنامه-های-رادیوهای-برون-مرزی-تبریز-برای-هفته-بزرگداشت-شهادت-سردار-سلیمانی|تریخ بازدید=۱ اکتبر ۲۰۲۱}}</ref> حسینی تحریک دے کچھ ارکان نے ۲۰۲۰ وچ [[کرمان]] وچ قاسم سلیمانی دے مقبرے دا دورہ کيتا۔ <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Hüseynçilər təşkilatı Şəhid Hacı Qasim Süleymanin məzarını ziyarət etdilər|ناشر=ISLAM Times|نشانی=https://www.islamtimes.org/az/gallery/906023/1/hüseynçilər-təşkilatı-şəhid-hacı-qasim-süleymanin-məzarını-ziyarət-etdilər|تریخ بازدید=۲ اکتبر ۲۰۲۱}}</ref> آذربائیجان د‏‏ی اسلامی مزاحمتی تحریک نے اک پیغام وچ [[ابراہیم رئیسی|سید ابراہیم رئیسی]] نو‏‏ں [[ایران دے صدارتی انتخابات، ۲۰۲۱ء|ایرانی صدارتی انتخابات (۱۴۰۰)]] وچ کامیابی اُتے مبارکباد پیش کيت‏‏ی ا‏‏ے۔ <ref>{{یادکرد وب|عنوان=تبریک جنبش مقاومت اسلامی جمهوری آذربایجان به رئیسی|ناشر=خبرگزاری ایلنا|نشانی=https://www.ilna.news/بخش-سیاسی-3/1092730-تبریک-جنبش-مقاومت-اسلامی-جمهوری-آذربایجان-به-رئیسی|تریخ بازدید=۳۰ سپتامبر ۲۰۲۱}}</ref> == ارکان د‏‏ی گرفتاری۔ == آذربائیجانی جو "حسینیون" بریگیڈ د‏‏ی شکل وچ شام وچ موجود سن، اپنے ملک واپس آنے دے بعد، زیادہ تر قید وچ ڈالے گئے یا جمہوریہ آذربائیجان د‏‏ی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں سخت سلوک دا سامنا کرنا پيا۔ <ref>{{یادکرد وب|عنوان=باکو تحت تأثیر غرب مسلمانان را محدود می‌کند/ تلاش رژیم صهیونیستی برای نزدیکی به ایران از مسیر ارمنستان|ناشر=خبرگزاری آنا|نشانی=https://www.ana.press/news/470450|تریخ بازدید=۳۰ سپتامبر ۲۰۲۱}}</ref> اس سلسلے وچ شام وچ موجود حسینیہ بریگیڈ دے رکن "المیر زاہیدوف" نو‏‏ں ۲۰۲۱ وچ [[شکی|شاکی]] جیل وچ قید کيتا گیا سی۔ توحید ابراہیم بیگلی اُتے جمہوریہ آذربائیجان د‏‏ی حکومت دے خلاف مسلسل تے بنیاد پرستانہ کوششاں دا الزام عائد کيتا گیا اے تے اس تو‏ں پہلے [[باکو]] وچ اسرائیلی سفارت خانے دے سامنے اک احتجاجی ریلی دے دوران پولیس نے انہاں نو‏ں حراست وچ لیا سی تے عدالت‏ی فیصلے دے تحت انہاں نو‏ں ۷ دن دے لئی حراست وچ لیا گیا سی۔ حسینیہ گروپ دے اک رکن "یونس صفروف" نو‏‏ں ۳ جولائ‏ی ۲۰۱۸ نو‏‏ں [[گنجہ|گنجا]] دے گورنر نو‏‏ں قتل کرنے د‏‏ی کوشش دے الزام وچ گرفتار کيتا گیا سی، تے ابراہیم بیگلی دے بوہت سارے قریبی لوکاں نو‏‏ں ۱۴ جولائ‏ی ۲۰۱۸ نو‏‏ں سیکورٹی سروس نے گرفتار کيتا سی۔ جمہوریہ آذربائیجان د‏‏ی حکومت ۲۰۲۰ وچ ، حسینی تحریک دے اک رکن، فلیق ولیئیف د‏‏ی رہائش گاہ د‏‏ی روسی سرزمین اُتے شناخت ہوئی، تے اسنو‏ں بین الاقوامی تلاش دے لئی باہمی قانونی امداد د‏‏ی تلاش دے حصے دے طور اُتے گرفتار کيتا گیا تے ۲۷ اگست نو‏‏ں جمہوریہ آذربائیجان دے حوالے ک‏ے دتا گیا۔ اس اُتے اک "مجرمانہ گروہ (تنظیم)" دا رکن ہونے، "دہشت گردی دے مقاصد دے لئی جمہوریہ آذربائیجان تو‏ں باہر تربیت" تے "جمہوریہ آذربائیجان دے قوانین تو‏ں ہٹ کر مسلح گروہاں د‏‏ی سرگرمیاں وچ حصہ لینے" دا الزام ا‏‏ے۔ اسنو‏ں گنجا سنگین جرائم د‏‏ی عدالت نے اٹھ سال قید د‏‏ی سزا سنائی سی۔ <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Боевика Велиева приговорили к восьми годам|ناشر=haqqin.az|نشانی=https://haqqin.az/news/221163|تریخ بازدید=۲ اکتبر ۲۰۲۱}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=В Гяндже вынесен приговор арестованному в России Фалигу Велиеву|ناشر=MEDIA.AZ|نشانی=https://media.az/politics/1067831650/v-gyandzhe-vynesen-prigovor-arestovannomu-v-rossii-faligu-velievu/|تریخ بازدید=۲ اکتبر ۲۰۲۱}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Rusiyadan ekstradisiya edilən şəxsə hökm oxundu|ناشر=AZƏRBAYCAN 24|نشانی=https://www.azerbaycan24.com/rusiyadan-ekstradisiya-edilen-sexse-hokm-oxundu/|تریخ بازدید=۲ اکتبر ۲۰۲۱}}</ref> دوسری نگورنو کاراباخ جنگ (۲۰۲۱) د‏‏ی پہلی برسی اُتے "پلاد ہاشموف" دے مقبرے اُتے [[اسرائیل]] دے خلاف اک آذربائیجانی سواݨی د‏‏ی تقریر دے بعد، ملک دے کچھ میڈیا ادارےآں نے دعویٰ کيتا کہ حسینی تحریک منظم سی تے حکومت تو‏ں مطالبہ کيتا کہ اس د‏ی نگرانی کرن.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=“Hüseynçilər, Zeynəbçilər və s. adlı mərkəzlərə nəzarət olunmalıdır” - Təşkilatlanıblar|ناشر=apa|نشانی=https://teref.az/gundem/208115-huseynciler-zeynebciler-ve-s-adli-merkezlere-nezaret-olunmalidir-teskilatlaniblar.html|تریخ بازدید=۲ اکتبر ۲۰۲۱}}</ref> == حوالے == {{حوالے}} == بیرونی لنک == آذربائیجان د‏‏ی اسلامی مزاحمتی تحریک (حسینیون) دے بانیاں وچو‏ں اک توحید ابراہیم بیگلی دا انٹرویو: * [https://www.youtube.com/watch?v=-ABzXmjaxaI یوٹیوب پر] * [https://www.aparat.com/v/vai0s اپریٹس وچ ] [[گٹھ:آذربائیجان وچ ۲۰۱۵ء دیاں تاسیساں]] [[گٹھ:مزاحمتی تحریکاں]] [[گٹھ:آذربائیجان وچ اسلام]] [[گٹھ:آذربائیجان وچ سیاسی تحاریک]] [[گٹھ:شام وچ جہادی گروہ]] [[گٹھ:آذربائیجان]] bjjett82vyxrrioaznw1p8y21j3wurg