ويکيپېډيا pswiki https://ps.wikipedia.org/wiki/%D9%84%D9%88%D9%85%DA%93%DB%8C_%D9%85%D8%AE MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter رسنۍ ځانگړی خبرې اترې کارن د کارن خبرې اترې ويکيپېډيا د ويکيپېډيا خبرې اترې دوتنه د دوتنې خبرې اترې ميډياويکي د ميډياويکي خبرې اترې کينډۍ د کينډۍ خبرې اترې لارښود د لارښود خبرې اترې وېشنيزه د وېشنيزې خبرې اترې تانبه د تانبې خبرې اترې TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 10 10008 283610 263257 2022-07-30T04:39:29Z شاه زمان پټان 26102 وړوکی سمون و wikitext text/x-wiki {{country data {{{1|}}} | country flag2 | name = {{{name|{{{1|}}}}}} | variant = {{{variant|{{{2|}}}}}} | size = {{{size|}}} }}<noinclude>{{لاسوند}}</noinclude> {{Form of government row|Malta|orange}} 8sfgposfnzo5cvqvveuk2jhym3u2jvt 0 11699 283621 282328 2022-07-30T08:50:37Z 2400:ADC1:48A:9B00:F1F4:B780:13F6:568B wikitext text/x-wiki {{Infobox oxygen}} بسم الله الرحمن الرحيم سـريـزه داچې دښوونې او روزنې دپوهنځي دکيميا دڅانګې هر فارغ التحصيل بايد دخپل ليسانس ددورې په اخر کې يومونوګراف وليکې نو ماته هم دسيمنارد ليکلولپاره اړونده څانګې له خوا(داکسيجن کشف اودهغه پیژندنه ) ترعنوان لاندې موضوع دمحترم استاد پوهنيارمعصوم خان (قیومی) ترلارښوونې لاندې راکړل شوې ترڅوچې په دې موضوع کې داکسيجن اودهغه د مرکباتوپه هکله اوهم دهغه دکشف په هکله عمومي معلومات اوداکسيجن اتومي جوړښت د هغه پيدايښت اواهميت لاسته راوړنه، فزيکې اوکيمياوي خواص اوداکسيجن داکسايدونوپه هکله معلومات اوداکسيجن استعمال اواورلګيدنې، اوزون او دفوتوسنتيزعمليه تشريح اوتوضيح کړم. داچې اکسيجن دهر ساه کښ لپاره دژوندلومړنى اواساسي عنصرشميرل کيږي او پرته له اکسيجن څخه ژوند کول ناشوني دي اوهم اکسيجن د اساسي عناصروله جملې څخه شميرل کيږي خومادلته په لنډ ډول يوڅه معلومات راټول کړي اوپه دې رساله کې مې ليکلي دي دموضوع په جوړولو کې له ماسره محترم استادپوهنيار معصوم خان (قیوم) مرسته کړي دده دهمکارۍ اومرستې له امله دزړه له کومې کور ودانى وايم اودلوي څښتن (ج) څخه ورته په دنيا اواخرت کې کاميابي غواړم. په درنښت روح الله (رویان) د کيميا څانګې محصل د اکسيجن پــيـژنـدنـه اکسيجن هغه عنصردى چې ددنيا دپيدايښت سره سم الله (جل جلا الله) په خپلو کائناتو باندې لورولى دى اوهغه يې دخپل مخلوق لپاره هديه کړى دى. په دې لويه او پراخه نړۍ کې يوازې عناصردي چې ټول ژوندي موجودات ورته اړتيا لري که چيرې داکسيجن عنصرنه واى نو ژونديو ژويو يعنې ژونديو موجوداتو ژوند نشو کولاى . يواځينى عنصردى چې ژونديو موجوداتو ته يې ژوند وربښلى دى . که مونږ وګوروپه نړۍ کې څومره طبعي اوعصري شيان دي اوڅومره ژوندي موجودات دي په ټولوکې داکسيجن شتوالى شته اوټول ژوندي موجودات ور څخه تنفس کوي اکسيجن دحيواناتو،انسانانو، نباتاتو يعنې ټول کثير الحجروي( زياتوحجراتولرونکي ) وحيد الحجروي (يوې حجرې )څخه چې جوړ شوي دي اويا هغه ژوندي حيوانات چې په اوبوکې ژوندکوي اوهغه حيوانات چې په وچه کې ژوند کوي ټول اکسيجن ته ضرورت اواړتيا لري. که چيرې مونږ دانسان بدن ته په غورځيرشو نومونږ دانسان په بدن کې ددې عنصرډيرزيات ضرورت وينواکسيجن دتنفس لپاره پوره ضروري عنصردى دتنفس شوي اکسيجن په وسيله دبدن په مختلفو حجروکې غذايې مواد سوځول کيږي نوپه دې ترتيب دبدن دتودخې درجه ثابته يعنې ساتل کيږي. ۱- داوبوژوي (ژوندي موجودات)داوبودمنحل اکسيجن څخه دخپل تنفس لپاره کاراخلي داحتراق ( دسوځيدلو ) عمليه بې له اکسيجن څخه پرته صورت نه نيسي په همدې ډول دژوند په ټولو ورځنيو چارو کې په زياته اندازه په مصرف رسيږي لکه دصنعتي موادوپه جوړولوکې ،دکورونوپه ګرمولوکې ،دغذايې موادوپه جوړولوکې اوهم دغذايې موادوپه پخولوکې په مصرف رسيږي . برسيره پردې داکسي اسيتلين څراغونواوپه مايع حالت دالکولو ديوځاى کيدو سره په راکټونواوتوغنديوکې دضرورت وړانرژي برابروي اوهم دنباتاتو په ژوندکې اکسيجن ډيرمهم عنصردي که اکسيجن نه وي دنباتاتو ژوند هم ناممکن دى . داکسيجن اتومي جوړښت اکسيجن ددوراني جدول په شپږ م ګروپ او دويم پيريود کې قرار لري چې پدي ګروپ کې Po, Te, Se, S, O عناصر شتون لری . اکسيجن اتومي وزن (16) دي او اتومي نمبر 8 دي اوولانس (2) او پراکسايدونوکې اکسيديشن نمبر(1-) دي مګردفلورين په مقابل کې +2 داکسيديشن نمبر لری . دويلي کيدو ټکى يې او دايشيدو ټکى يې اتومي جوړښت اتومي نمبر اتومي وزن الکتروني ويش داکسيجن پيدايښت او د هغه اهميت اکسيجن دپيدايښت اوډيروالي په اساس دځمکې پرمخ ترټولو عناصرو ډير پيداکيږي مـثلاً دځمکې دقـشر په جـوړښت کـې د وزن له مخې (%49) موجود دې چې دغه اندازه دځمکې د قشر د نورو جوړونکوعناصرو دمجموعى سره تقريباً مساوي ده. په همدي ډول اکسيجن داوبو په ترکيب کې (%‌88.8) په شګو کې (%53) په شيدوکې(%82) اوپه هواکې په ازادحالت (%22.2) وجود لري. د اکسيجن ډيره برخه په اوبو،سليکاتونو،او نورو منرالونواو ژوو کې په ترکيبي توګه پيداکيږي.څومره چې اکسيجن په طبيعت کې ډير پيداکيږي هغومره زيات اهميت لري مثلاً په ډيرو عضوي مرکباتو کې اکسيجن برخه لري اود ټولو ژونديو موجوداتو لپاره اکسيجن ډير اهميت لري ځکه تنفس ورڅخه کوي .که چيري يوانسان تر (5) دقيقو پوري اکسيجن تنفس نه کړي دمرګ لامل يي کيږي نوله همدي امله هغه کسان چې دبحر په لاندنيو برخوکې (اوبتلونو ) کې کار کوي بايدداکسيجن څخه ډک شوي بوتلونه دځان سره ولري. همدارنګه داکسيجن په نه موجوديت کې داحتراق يا سوځيدو عمليه هم صورت نه نيسي . نو له همدي امله ويلاي شو چې اکسيجن دټولو ژونديو موجوداتو لپاره يو مهم اوضروري عنصردي. د اکسيجن کشف اکسيجن زمونږ دبدن او ټولوژونديو موجوداتو لپاره يومهم جز ګڼل کيږي اوهيڅ ساکښ پرته له اکسيجن څخه ژوند نه شى کولاي خو سره ددي هم پوهان دډيری مودي لپاره ددي عنصر په شتوالي نه پوهيدل د(17)پيړي په اواخيرو کې اکسيجن نږدي په يو وخت کې ددووکسانو لخوا کشف شو چې يويي دسويډن شيليpcheele)) اوبل يي دانګلستان (جوزف پرستليJ-priestly) نوميدل چی اکسيجن يی د (1733) څخه تر (1804)پورې کشف کړ. داسی مشهوره ده چې اکسيجن شيلي دپرستلي څخه مخکې کشف کړی وو، خو کله چې پرستلي خپل کشفيات دشيلي څخه دمخه چاپ کړي ونو ځکه داکسيجن دکشف کولو وياړ دنوموړي په نصيب شو،اوپرستلي په (1774) داګست دمياشتي په لومړي نيټه خپله مشهوره تجربه په سيمابو اکسايدوباند ي اجراء کړه چې دغه يو سوررنګه ماده ده تودوخه يي ورکړه چې په يو نل کې يې د سيمابو سره بخن پوډر واچول دا پوډر بيا وروسته د لاوزيه لخوا د سيمابو د اکسايد په نوم ياد کړل نوموړي نل يې د سيمابو په بل لوښى کې نسکور سرچپه کړ د سيمابو اکسايدو د خپل سپکوالي له امله په نسکور شوي نل کې د سيمابو د پاسه ودريدل پرستلى د يوې عدسې په وسيله دنل په پاسنۍ برخه چې سره بخن پوډر راجمع شوي وه .دلمر وړانګې سره متراکمې کړي ترڅو چې دلمر دحرارت په نتيجه کې نوموړي سره بخن پوډر ټول په سيمابو او يو غاز تجزيه شول پرستلي په نتيجه کې معلومه کړه چې نوموړي غاز بې رنګه او له سيمابو څخه خورا سپک دى پرستلي د نوموړي غاز څخه ډک نل ته يوه بله شوي شمع وردننه کړه اووئې ليدل چې ددغه امتحاني نل دننه دغه شمع ډيره ښه سوځي. (اول شکل ) پرستلي دغي دستګاپه واسطه اکسيجن کشف کړ . داکسيجن استحصال الف : له هواڅخه داکسيجن حاصلول داکسيجن دلاسته راوړلو غور ه طريقه دهوا څخه په لاس راوړل دي يعني اکسيجن په تخنيکې ډول دهوا څخه دسيتيليشن په مرسته لاس ته راوړي. چې دي طريقي ته دليندي طريقه هم وايي چې په اول کې هوا په مايع ډول اوبيا يي دتدريجي تقطير پواسطه اکسيجن تر ينه په لاس راوړي دهوا دمايع کولو لپاره د تودوخي دډيري درجي په ورکولو سره اکسيجن لاس ته راوړي چې ددي کارلپاره دژول تامسن افکټ (Joul-Thmson-Effect )څخه ګټه اخستل کيږي چې په دي ډول غاز چې فوق العاده د ټيټ فشار لاندي صورت نيسي په ټيټ فشار کې انبساط کوي چې په دي ډول غاز سړيږي ځکه چې دغاز دحجم دزياتيدو په اثرخلاف دمقابلو ماليکولونو دکشش قوه اجرا کيږي اوهغه لازمه اندازه چـې پدي کارکې اجـــرا اوپه مصرف رسيږي دهغه غازدتودوخي څخه اخستل کيږي چې په نتيجه کې دغاز دتودوخي درجه ټيټه راځي. داکسيجن غاز په فولادي بوتلونو کې چې150 atm فشارولري ځاي پرځاي اوبازارونوته عرضه کيږي که چيري BaOته د500cپه هواکې تودوخه ورکړل شي نو اکسيجن اخلي اوپه باريم پر اکسايد BaO2 بدليږي لکه په لاندي معادله کې ب : له اوبو څخه داکسيجن په لاس راوړل اکسيجن له اوبو څخه دهغه د برقي تجزيي په پايله کې په لاس راځي داوبو برقي تجزيه ددستګاه يا هافمن (Haffman) دالې پواسطه چې په منځني نل کې چې پاسني سريي دقيف په واسطه بندوي يوه اندازه اوبه وراچوواويو څوڅاڅکې رقيق (نري) سلفوريک اسيد هم پري ورعلاوه کوو ددوهم شکل سره سم پلاتيني الکترودونه (Platinum electrodes) په داسي يوي بطري پوري وصل کوچې (24-12) ولټ پوري پوټانشيل ولري نو پدي وخت کې داوبو تجزيه شروع کيږي .دتعامل دشروع سره سم هايدروجن چې مثبت چارج لري هغه الکترود ته ځي کوم چې دبرق دمنبعې په منفى قطب پوري تړل شوي وي اودکتود په نوم ياديږي .او اکسيجن چې منفي چارج لري په هغه الکترود کې ازاديږي چې دبرق دمنبع په مثبت قطب پوري تړل شوي چې دانود په نوم ياديږي. نوڅرنګه چې داوبو په يوماليکول کې دوه اتومه هايدروجن اويو اتوم اکسيجن شته دي نودتجزيي په وخت کې ليدل کيږي چې ديو ټاکلي اندازي اوبو دتجزيي څخه دوه حجمه هايدروجن اويو حجم اکسيجن په لاس راځي .يا په بل عبارت داوبو دبرقي تجزيي په نتيجه کې څومره اکسيجن چې دحجم په لحاظ داوبو څخه په لاس راځي .نو دهغه په نسبت به دوه همغه اندازه هايدروجن دحجم په لحاظ په لاس راشي .دا وبو دبرقي تجزيي معادله په لاندي ډول دي. نو داچې اوبه يوه ارزانه ماده ده نو له دي طريقي څخه دتجارتي اکسيجن دحاصلولولپاره هم ترې کار اخيستل کيږي. ج- داکسيجن په لاس راوړل له جامدواکسيجن لرونکو مرکباتو څخه اکسيجن دنجيبه فلزاتو داکسايدونو څخه دلږى تودوخې په اثرلاس ته راځي لکه په لاندي معادلو کې يي ښه مثالونه دي. 4Au + 3O2 2Au2O3 2PtO2 2 Pt +2O2 2Hg + O2 2HgO د- داکسيجن حاصلول له پوتاشيم کلورايد څخه پوتاشيم کلوريت داکسيجن دحاصلولو لپاره په لابراتوار کې يوه مناسبه ماده بلل کيږي ځکه چې په زياته اندازه سره اکسيجن لري چې دوزن له مخي تقريباً (39.9) فيصده حساب شوي دي.ددريم شکل سره سم يوه اندازه پوتاشيم کلوريت راخلواود(10gr) منګانيزداى اکسايدسره يي مخلوطوو په يوه ازمايښتى نل کې يي اچوواوحرارت ورکوونوپه نتيجه کې به دلاندي معادلي سره سم پوتاشيم کلوريت په پوتاشيم کلورايد او اکسيجن تجزيه شي اود(150c) تودوخه به موجوده وي. 2KClO3 150 C0 که په پورته معادله کې (MnO2)دکتلست په ډول استعمال نه شو نوپه هغه صورت کې دتعامل داجرالپاره د400C0 څخه تر500C0پوري تودوخه پکاردي لکه 2KClO3 2KCl + 3O2 په لابراتوار کې اکسيجن له KMnO4 , KNO2,H2O2 څخه هم په لاس راځي. د اکسيجن فزيکي خواص اکسيجن يوبي رنګه ، بې بويه،اوبې خونده غازدي دويلــي کيدوټکې يي C0 -218 اودجوش ټکې يي -183C0 دي اوپه (-255) درجو کې په جامدبدليږي اوکه چيري فشار يي د50اتموسفير ته ورسيږي نو په (-118) کې هم په مايع بدليږي .چې ددي حرارت درجې څخه پورته درجه دحرارت کې اکسيجن په مايع بدليږي چې ددي حرارت درجي څخه پورته درجه دحرارت کې اکسيجن په ما يع باندي نشي بدليدلاي چې دپورته ټاکلي فشار کې اکسيجن په گازي حالت ليدل کيږي مگر دهواڅخه لږدرونددي چې په اوبو کې ددي غاز دحليدوقابليت لږدي . مګر په عادي تودوخه کې دحجم په لحاظ په اوبوکې حليږي . څرنگه چې اکسيجن په اوبوکې زيات حليږي نوپه اوبوکې دحل شوي هواد اکسيجن فيصدي نسبت عادي هوا ته زياته ده نوله همدي کبله بحري حيوانات او کبان دتنفس لپاره دحل شوي اکسيجن څخه کار اخلي . داکسيجن غاز د نوري هوا څخه لږ څه دروند دي چې کثافت يي( 1.42 ) دي يعني په معياري فشار اوتودخي تر شرايطو لاندي يو ليتر اکسيجن (1.42) ګرامه وزن لري ،چې مايع اکسيجن اوګازي اکسيجن دواړه يي يو خاصيت لري نو ددي خاصيت له کبله اکسيجن ته په لاندي ډول الکتروني جوړښت ورکړل شوى دي . (Octet) قانون له مخي دهر اتوم په خارجي مدار کې (8) الکترونونه لري البته د(6A)ګروپ په عناصر وکې دغه شيما بيا معکوس دي نوضروري دي چې بايد هراتوم يي جوړ يي الکترونونه ولري .اکسيجن ددوراني جدول (VI A) ګروپ دعناصرو څخه يوازني عنصر دي چې په ازاد ډول دغاز په شکل اوپه ماليکولي ډول په طبعيت کې پيداکيږي . په پورته شکل کې داکسيجن دماليکول په جوړيدو کې دالکترونو يو ځاي کيدل . داکسيجن کيمياوي خواص داکسيجن غاز سره ډير عناصر په چټکې سره يو ځاي کيږي په هغه وخت کې چې دتودوخي درجه يي زياته وي نو تعامل ډير ژر اوپه ښه ډول سرته رسيږي . په لابراتوارو کې داکسيجن دمعلومولو لپاره يوه لرګي ته داور پواسطه چې په روښانه ډول سوځي پورته طريقه استعماليږي اکسيجن په معمولي اوعادي تودوخه کې دفلزاتو اوغير فلزاتوسره په سستي تعامل کوي دمثال په ډول ، کله چې اوسپنه (Fe) زنګ ونيسي نومونږته ښايي اوسپنه (Fe) چې داکسيجن سره په ازاده هوا کې يوځاي شويده اوتعامل يي اجراکړي دي اوسور رنګه پوډر جوړ کړي چې داوسپني دزنګ (Ironrust) په نوم ياديږي .چې کيمياوي معادله يي په لاندي ډول دي 4Fe + O2 2Fe2O3 نوموړي تعامل په خالص اکسيجن کې دعادي هوا په نسبت ډير ښه ترسره کيږي .دهوا1/5برخي داکسيجن څخه تشکيل شوي دي نوددي تناسب په اساس په هوا کې داوسپني سطحي 1/5 برخي داکسيجن دماليکولونو په واسطه پوښل شويده او باقي 4/5 برخي دنايتروجن ماليکولونه دي نايتروجن يوغير فعاله غاز دي چې په عادي ډول په تعاملونو کې برخه نه اخلي.نو يوه عضوي ماده په عادي هواکې داکسيجن په موجوديت کې دلاندي دلايلو له مخي ښه سوځي. ١-ځکه چې په عادي هواکې اکسيجن ډير دي . ٢-اکسيجن يوفعال غازدي يعني دنايتروجن څخه يي فعاليت ډير دي .ځکه چې نايتروجن داکسيجن څخه په وزن کې سپک دي اوپه لاندني سطحه کې دومره زيات نه ليدل کيږي نوځکه يي تعاملات سست وي غيرفلزات لکه سلفر ، فاسفورس ، اوکاربن په هواکې دخالص اکسيجن سره په ډيرسرعت سره تعامل کوي اودهغه مربوطه اکسايد جوړوي چې معادلي يي په لاندي ډول دي. S +O2 SO2 C +O2 CO2 P4 +5O2 P4O10 سلفرداى اکسايد اوکاربن ډاى اکسايد غازونه په عادي تودوخه کې غازونه دي اوفاسفورس اکسايد يو سپينه کلکه ماده ده .دابتدايي عناصرو ډير مرکبات داکسيجن سره تعامل کوي اومربوطه اکسايدجوړوي لکه دخاوروتيل ، دهايدروکاربنو مخلوط اوداسي نورچې داحتراق اوسوځيدو لپاره اکسيجن ضرورت لري اودهغه په موجوديت کې اکسيديشن کيږي .همدارنګه په ماشينونو او موټرونو کې دکاربيټر اله چې په هغه کې پطرول دهواسره يو ځاي کيږي اوبيا سوځي چې ماشين اوموټر په حر کت راولي .هغه عناصر چې داکسيجن سره يوځاي کيږي اويو مرکب جوړوي دغه عمليه داکسديشن په نوم ياديږي .چې داډول تعاملات به ياډير ژر اويا په ځنډ سره پاي ته رسيږي .چې بيړني تعاملات يي داکسيجن سره داور دلمبې په وخت کې صورت نيسي اوداکسيديشن څخه يي دنوروعناصرو دمرکباتو څخه اکسايدونه په لاس راځي لکه په لاندي معادله کې . 2H2S+ 3O2 2H2O+2SO2 اوځنډني تعاملات داوسپني زنګ کول اوهمدارنګه دخوړل شوي غذا هضم کول په بدن کې اوداسي نوروڅخه عبارت دي . داکسديشن هغه عمليه چې تودوخه اوروښنايي ورڅخه پيداکيږي دسوځيدني يااحتراق (Combustion) په نوم ياديږي .کله چې يوه ماده اوکسيدايز کيږي نو تودوخه ورڅخه پيداکيږي .مثلاً کله چې دډبروسکاره سوځي نو دتعامل په نتيجه کې تودوخه ورڅخه پيداکيږي که تعامل ګړندي وي او که سست وي په حرارت کې يي توپيرنه راځي اويوشان وي مګر په ګړندي تعامل کې دحرارت درجه ډير ژر لوړيږي ددي علت دادي چې تودوخه په کم وخت کې توليديږي .دتودوخي هغه اندازه چې ديوي معيني مادي دسوځيدو څخه خارج اوپه لاس راځي داحتراقي تودوخې (Heat of Combustion) په نوم ياديږي.دمثال په ډول کله چې يوګرام سلفر په ازاده هواکې سوځي سلفر ډاى اکسايد جوړوي او220 کالوري تودوخه توليدوي چې معادله يي په لاندي ډول دي. S +O2 SO2+E بغيرداکسيجن څخه سوځول هم شته دمثال په توګه دهايدروجن سوځيدل دکلورين په غاز کې اويا دبرومين بخار کې چې وروسته تر سوځيدوڅخه يي مالګي تيزاب په لاس راځي لکه HBrيا HCl اوداسي نور داور لګيدولاملونه په ځينو موادو کې د تحمض عمليه چی په بطي توګه سرته ورسيږي . نو يوه اندازه تودوخه په کې توليديږي چې ددي عملي په دوام سره تودوخه په کي جمع کيږي ترڅو چې دنوموړي جسم داشتعال يا سوځيدني دنقطي سره برابره شي او نوموړي جسم په خپل سراور واخلي.لکه ډيرزاړه چينار ونه يادوښو (ګياوو) امبارونه په کوټه کې ديو څه موده پاتي کيدو څخه وروسته اور اخلي چې دي ته په خپل سر اور وايي زيات اورلګيدل دبې احتياطي له امله هم منځ ته راځي مثلاً دلږيدلي سګريټ سره ويده کيدل ، دتيلو ټانکونوته نږدي اورلګيت لګول اوداسي نور دتودوخې هغه درجه چې په کې يوجسم سوځي دهغه جسم دسوځيدني يا اشتعال په نوم ياديږي .لکه څرنګه چې په پورته ډول ذکر شول هغه واښه ياګياوي چې نيمه وچې اونيمه لمدي وي کوټي يا بوس خاني ته واچوو نودغه نيمه لمدوالي دبطي يا سست اوکسيديشن رامنځ ته کوي چې ددي په نتيجه کې دتودوخي درجه يي په تدريج سره لوړيږي .ترڅو چې دګياودحرارت ددرجي سره برابر شي نو په دي وخت کې په خپل سر سره واښه اور اخلي چي دزياتيدو په صورت کې بيا زيات په زيان تماميږي يعني کيداى شي چې يوي کورني دسوځيدو سبب هم شي .داورونو لګيدلو پيښي مثالونه دکيميا په لابراتوارونو کې هم عملي کيداى شي پدي ډول چې يوه يا دوه قاشوقي پوتاشيم پرمنګنيټو باندي چې په پيشقاب کې وي (4 يا5cc) ګلسرين وڅڅول شي لمړي پوتاشيم پرمنګنيټ په ډاى پوتاشيم پرمنګنيټ (K2MnO2 ) او [O] تجزيه کيږي . نو ي زيږيدلي اکسيجن [O] چې په اتومي حالت وي دتعامل لپاره ډير مساعدوي نو دګلسرين سره دتعامل په نتيجه کې دسوځيدو دپيښي سبب ګرځي. يعني داکسديشن عمل شروع کيږي اوحرارت يي ورو ورو زياتيږي تر څوچې ګلسرين داوراخيستني درجې ته ورسيږي او په نتيجه کي ګلسرين په شنه لمبه سوځي . پورته تعامل په لاندې معادلو کي ښودل کيږي . 1- 2KMnO4 K2MnO4+MnO2+O2 2- C3H5 (OH) +7O2 6CO2+ 8H2O دتعامل عمومي معادله په لاندي ډول ده. 14KMnO4+2C3H5(OH)3 7K2MnO2+ 7MnO2+6CO2+8H2O اکـــــسايـــدونـــه هغه مرکبات دي چې دنوروعناصروسره داکسيجن دترکيب کيدو په نتيجه کې جوړيږي ددي لپاره چې پوه شو چې اکسيجن دکومو عناصرو سره په کوم ډول اکسايدونه جوړوي نو لازمه ده چې داکسايدونو مختلف ډولونه وپيژنو. ١-فلزي اکسايدونه هغه مرکبات دي چې دفلزاتو او اکسيجن دتعامل څخه حاصليږي. مثلاً Ca + O CaO Fe+O FeO 4Na+O2 2Na2O فلزي اکسايدونه معمولاً داوبوسره دتعامل په نتيجه کې القلي جوړوي له همدي کبله فلزي اکسايدونه دالقلي اکسايدونو په نامه يا القلي انهايدرايدو په نوم هم ياديږي .لکه په لاندي مثال کې. Ca + H2O Ca (OH) 2 + E ځني فلزي اکسايدونه هم داوبوسره تيزاب جوړوي دمثال په ډول : CrO3 + H2O H2CrO4 دداسي فلزونو چارچي ارزښت بايد (٥) او(٧) وي اوکه چيري چارچي ارزښت ديوه (١) او(٤) ترمنځ وي نو په دي وخت کې بيا القلي فلزي اکسايد مرکب جوړوي لکه په پورته معادله کي چې وښودل شو. ٢- غيرفلزي اکسايدونه هغه اکسايدونه دي چي دغير فلزي عناصرو او اکسيجن دترکيب په نتيجه کي منځ ته راځي مثلاً اکسيجن دسلفر سره تعامل کوي اوسلفرداى اکسايد جوړوي چې دتعامل معادله يي په لاندي ډول ده. S +O2 SO2 ياکاربن داکسيجن سره تعامل په نتيجه کي کاربن ډاى اکسايد جوړوي. C + O2 CO2 څرنګه چې اکثره غيرفلزي اکسايدونه داوبوسره تعامل کوي اوتيزاب جوړوي . له همدي کبله غيرفلزي اکسايدونه دتيزابي اکسايدو يا تيزابو دانهايدرايدو په نوم ياديږي .چې دتعامل معادله يي په لاندي ډول ده. H2CO3 CO2 + H2O ٣- پراکسايدونه هغه مرکبونه دي چې داکسيجن داکسديشن نمبري په کې (-1) او ولانس يي (2) وي مثلاً دسوديم پراکسايد(Na2O2) باريم پراکسايد (BaO2) هايدروجن پراکسايد (H2O2) او داسي نور . دهايدروجن پراکسايد (H-O-O-H) مشرح فرمول په شان ټول مرکبات يي په همدي شکل فارمولونه غوره کوي. (H2O) په(1848) کال کې په فرانسه کې ديو کيميا پوه ليوسيس تيناردلخوا کشف شو چې دايوه بى ثباته ماده ده.دتودوخي ،رڼا، يا کتلست په موجوديت کې ډير ژر تجزيه کيږي لکه په لاندي معادله کې H2O2 H2O + [O] نوموړي [O] نوي زيږيدلي داکسيجن اتوم دنورو موادوسره تعامل لپار ښه اماده دي.نو لدي امله (H2O2 ) دتحمض ښه عامل دي او دځينو موادو لکه کتان ،وړيو،اووريښمو ټوکرانو دلرګيو سامان ،دسرويښتانو اودچرګانو بڼکو دبېرنګه کولو لپاره په کاروړل کيږي .داتومي اکسيجن دازادولو له کبله H2O دري فيصده محلول دضد عفوني مادي په حيث په کاروړل کيږي .اوهم دځينو بکترياو دوژلو لپاره پکاروړل کيږي . هايدروجن پراکسايد په لابراتوار کې دسوديم پراکسايد او اوبودتعامل په نتيجه کې په لاس راځي لکه په لاندي معادله کې NaO2 + 2H2O H2O2 + 2NaOH اوپه نتيجه کې هايدروجن پراکسايد دباريم پراکسايد او دګوګړو نريو تيزابو دتعامل په نتيجه کې په لاس راځي لکه په لاندي معادله کې. BaO2 + H2SO4 H2O2+BaSO4 ۴- سوپر اکسايدونه ځيني فلزونه داسي اکسايدونه جوړوي چې په هغوي کې داکسيجن ماليکول (O2) دتخمض نمبرمنفي يو وي لکه (NaO2)سوديم سو پراکسايد (KO2) پوتاشيم سوپراکسايد اوداسي نور . K + O2 KO2 Na + O2 NaO2 ۵- هايدرواکسايدونه هايدروکسايدونه داکسيجن هغه مرکبات دي چې د(OH) ګروپ ولري ، داچې ايا دغه دهايدروکسيل ګروپ دفلز يا غير فلز سره تعامل کوي نو کېداي شي چې القلي يا تيزاب منځ ته راشي اوهمدارنګه ځني فلزي اکسايدونه اوهايدرو اکسايدونه شته چې دتيزابو په مقابل کې القلي خواص اودقوي القلي په مقابل کې تيزابي خواص له ځانه څرګندوي چې داډول اکسايدونه اوهايدرو اکسايدونه د(Amphotric) امفوتريک هايدرواکسايدونو په نوم ياديږي لکه په لاندي معادلو کي. ZnO + 2HCl ZnCl2 + H2O ZnO + 2NaOH Na2ZnO2 + H2O Al (OH)3 + 3HCl AlCl3+3H2O Al(OH)3+3Na OH Na3AlO3+3H2O دفلزونو ډيرهايدروکسايدونه دتعامل څخه وروسته دلوښي تل ته لويږي.نو که کچيري ديوه فلز مالګه ديوه محلول ته چې په هغه کې القلي وي ورواچول شي نو دلوښي په تل کې مالګه راټوليږي لکه دبيلګي په توګه يي يوه معادله په لاندي ډول راوړو. CuSO4 + 2NaOH Cu(OH)2 + NaSO4 په عمومي ډول هايدروکسايدنه ځني رنګه اوځني نوريي بيا بي رنګه وي دځينو هايدروکسايدونو مرکبونه په اوبو کې په سختي سره حليږي لکه سپين هايدروکسايدونه چې مثالونه يي په لاندي ډول دي. اونور سپين ته Sn(OH)2,Pb(OH)2, Cd(OH)2, Zn(OH)2 ورته روښانه زرغونه هايدرو کسايدونه چې هواکې پاتي شي نورنګ يي بيا نسواري کيږي داځکه چې دهايدروکسيل ګروپ ديوه په اندازه ډيريږي لکه دFe(OH)2 څخه Fe(OH)3 جوړيږي لکه په زياتورنګوپيداکيږي چې عبارت دي له Mn(OH)2 څخه چې روښانه نسواري څخه بياترسپين پوري رنګ لري اورنګ يې په هواکې تغيرکوي دا ځکه چې دازادي هواسره تعامل کوي اوMn(OH)4تري جوړيږي اوNi(OH)2 دمڼي په شان سوررنګ لري چې رنګ يي صاف دي اوهمدا3 Cr(OH) فولادي رنګه زرغون رنګ لري اوپه داسي نورو زياتو رنګونو پيداکيږي . ۶- خنثى اکسايدونه هغه غيرفلزي اکسايدونه چې داوبو سره تعامل نه کوي .تيزاب نه جوړوي مالګي هم نشي جوړولي يعني دتيزابو اوقلوياتو سره تعامل نشي کولاي دخنثى اکسايدونوپه نوم ياديږي. لکه ( CO) کاربن مونواکسايد ،نايتريک اکسايد(NO) نايترس اکسايد(N2O) او داسي نور. د اکسيجن استعمال اکسيجن دتنفس لپاره خورا ضروري عنصردي. په هغه وخت کې چې کله هوا تنفس کوو نو اکسيجن تنفس کوو نواکسيجن سږوته ننوځي اوددي څخه وروسته دويني جريان ته لاره پيداکوي کله چې وينې ته داخل شي دوينې دجريان په وسيله دبدن ټولو حجرو ته رسيږي .په حجر وکې هضم شوي اوجذب شوي مواد دبدن په ټولو حجرو کې داکسيجن پواسطه سوځول کيږي دموادو دسوځيدوسره سم په حجروکې تودوخه پيداکيږي .پيداشوي تودوخه دبدن په تودوخه کې پوره کومک کوي اودبدن دتودوخي ثابته درجه (37c) درجو په شاه خواکې ساتي اودبدن په نورو فعاليتونو کې لکه په لاره تګ کول ،کارکول ،او داسي نورو کې په مصرف رسيږي .همدرانګه داوبو ژوي او سمندري حيواناتو په اوبوکې دمنحل اکسيجن څخه خپل تنفس لپاره کار اخلي .داحتراق عمليه هم بې له اکسيجن څخه صورت نه نيسي له همدي کبله دکورونو دګرمولو اود غذا، ډوډي پخولو په خاطر په زياته اندازه په مصرف رسيږي .برسيره پر دي په اکسي استلين څراغونو کې اوهمدارنګه په مايع حالت الکولو سره يوځاي د توغنديو لپاره دضرورت وړانرژي تياروي. اوهمدرنګه اکسيجن په مختلفو ورکشافونو کې دفلزاتو دپري کولو او ولډنګ لپاره پکاريږي. داکسي اسيتلين په څراغونو کې يوه اندازه اکسيجن داسيتلين دغازسره يوځاي کيږي اوسوځي اودهغوي څخه يوه زوروره لمبه فلزات پري کوي اوولډنګ کولاي شي. اواکسيجن په تجارتي راکړه ورکړه کې (150atm) فشار لاندي په فلزي ( اوسپني ) بوتلونو کې چې ابې رنګه نښانه ولري پلورل کيږي دداسي بوتلونو ټولي برخي بايد دغوړيو څخه پاکې وي ځکه چې ددي سره تعامل په نتيجه کې چاودنه رامينځ ته کوي .په روغتونونو کې دسابندي ناروغانو لپاره ډير کارول کيږي ځکه چې ناروغ اکسيجن په عادي حالت کې نشي پوره کولاي همدرانګه اکسيجن په اوبتلونو کې اوپه لوړه ارتفاع کې دژوندي پاتي کيدولپاره يي په مخصوصو دستګاو کې اچوي او له هغي څخه په تنفس کې کار اخلي اوداستعمال څخه يي بغير ژوندي ژوي نشي پاتي کيدلاي او په همدي ډول په فارميسي کې دادوياتو په جوړولوکې اودکانونو په رايستلو کې دلوړي تودوخي دتوليد لپاره داستلين سره يوځاي سوځي اوزياته تودوخه توليدوي. داکسيجن مهم اومختلفو استعمال دحيواناتو په ناروغۍ کې (Pneumania Tuberculosis) کې استعماليږي اوپه همدي ډول دبيهوشي په دواګانو کې لکه (Nitroucid ethylene) اوداسي نورو کي استعماليږي اودنباتاتو په ناروغيو کې زيات داستعمال وړدي دپورته معلوماتو په اساس داسي ويلاي شو چې په رښتيا هم اکسيجن دژوند لپاره يو مهم ګاز دي . اوزون اوزون داکسيجن د الوتروپي يوبل شکل دي چې مختلف خواص لري .داکسيجن ماليکولونو ددوه اتومو څخه اود اوزون ماليکولونه ددريو اتومونو څخه جوړشوي دي. داکسيجن او اوزون غوندي که هر عنصر مختلف حالات چې مخالف خواص ولري دهغه عنصر دالوتروپي په نوم ياديږي . يا په بل عبارت . که يوعنصر په څو مختلفو ساده شکلونو پيداشي په کيميا کې دغه پيښه دالوتروپي په نوم ياديږي مثلاً O2او O3 يا بي شکله سکاره ، ګرافيت، اوالماس چې دکاربن (٣) درى الوتروپي لري داوزون مشرح فرمول عبارت دي له . o o o o o o او اوزون داکسيجن يو الوتروپيک دي ځکه چې اوزون داکسيجن اتومونو څخه جوړشوي دي مګر خواص يي داکسيجن څخه جدا اوفرق لري اوزون داکسيجن اويا هوا دبرقي شعاعو په نتيجه کې لاس ته راځي يعني کله چې په هواکې دبريښنا يوپړق (جرقه) پيداشي نوداکسيجن يوه اندازه په اوزون (O3) بدليږي نو په هغه وخت کې چي تالنده يا تندر ولويږي نودتندر دراپريوتو څخه وروسته دهغه ځاي څخه چې تندر پري لويدلي دي يو تيزاوتخريش کوونکې بوي راپورته کيږئ چې په يوناني ژبه کې ورته (OZO) بوي وايي حس کووچې همداداوزون دبوي څخه عبارت دي چې معادله يي په لاندي ډول دي . 3O2 2O3 همدارنګه هغه نوي اوتخريش کوونکو بوي چې اکسريز(X- Rays) دماشين څخه يادبريښنا دنورو قوي سرچينو په خواوشاوکې چې دزمونږ سپږمو ته رارسيږي داوزون څخه عبارت دي . اوزون داکسيجن څخه ډير فعال دي .مګر زيات پايښت نلري يا په بل عبارت اوزون په اساني سره تجزيه کيږئ حال داچې اکسيجن په ډيرو مشکلاتو سره تجزيه کيږي اواوزون دجوړيدو څخه وروسته ترډير وخته پوري په هواکې په ازاد حالت نه پاتي کيږي بلکه دتودوخي په عادي درجو دسانتي ګرادکې تجزيه اوجلاکيږئ اوپه اکسيجن باندي بدليږي اوزون داکسيجن په نسبت داوکسيديشن په عمليه کې داکسايدونو په جوړولو کې ډير قوي عامل دي. اوزون دربړ په ارتجاعيت باندي تاثيرکوي اوهمدارنګه درنګونو په جوړولو اويا پاکولو کې هم رول لري اودبدبوي ضد خاصيت لري اودغاښونو په پاکولو اووينځلو کې ډير زيات کارول کيږي اوزون سپين زر اوسيماب مکدر کوي اوهمدارنګه دڅښلو اوبه چې په هغه کې ميکروبونه وي لکه دځينو ښارونو دڅښاک اوبه دميکروبونوڅخه پاک کوي يعني داچې په ميکروب وژنه کې مهم رول لوبوي اوهمدارنګه دغټو کيمياوي مؤسساتو اوبه پاکوي .اوزون داغوستلو جامو اورخت ته ښکلاورکوي يعني دوينځلو شووجامو ته خاص ځلادځانه څخه ښايي اوزون په عمومي ډول ديوي رنګ وړونکې مادي په ډول او دبوي په ليري کولو اوهمدارنګه دپاکولو دمادي په حيث استعماليږي . اوزون دځمکې دمخ په پاسني برخه کې تقريباً په (50km) کيلومتري فاصله کې اتموسفير دپاسه د(15km څخه تر 24km)پوري يوه پنډه طبقه جوړوي چې دلمر دنورڅخه دبنفش ته هغه خوا( ماوراء بنفش ) وړانګه چې دژوند لپاره ډيره مضره ده ځمکې ته نه پريږدي اودغه وړانګي فلترکوي چې ددي وړانګو فلتر کول دځمکې پرمخ دژوند کولو لپاره امکانات برابروي. داچې اکسيجن دټولو حيواناتو لپاره دژوند ددوام وسيله ګڼل کيږي نو ټولو انسانانو ته پکاردي چې دداسي لوي نعمت څخه چې دوي پري ژوندي پاتې کيداي شي داستعمال څخه يي ناوړه استفاده ونکړي يعني داچي خپل چاپيريال دککړي هوا اوالودګي څخه وساتي زيات اوبې ضرورته مواد هغه چې داکسيجن غاز اواوزون طبقي ته تاوان رسوي استعمال نشي.دمثال په ډول دزياتو عضوي موادو سوځولو په نتيجه کې د(CO2) غاز په زياته اندازه فضا ته ځي اوهوا او داکسيجن غازته تاوان رسوي همدارنګه د(S) سلفر غاز چې يوزهري غاز دي په يخچالونو اودبرق په نورو پروسوکې په کاروړل کيږي داوزون طبقي لپاره په هغه صورت کې چې فضا ته سرايت وکړي ډيرضرر رسوي يعني داچې دهغه دزيات استعمال په نتيجه کې سوري کيږي کله چې سوري شي د( ماوراء بنفش ) وړانګې بيلګه ده چې داوزون په طبقه کې فلتر شي راساً دځمکې په مخ ټولو ژوندي سړولپاره رنګا رنګه ناروغيو دتوليد باعث کيږي اوهمدارنګه اکسيجن دنباتاتو دژوند ددوام لپاره ډير ضروري عنصر ګڼل کيږي اوپه نباتاتو کې دتنفس اوغذا جوړلو لپاره پکاريږي.يعني داچې اکسيجن هغه لمړني ماده ده چې دهغي څخه پرته په نباتاتو کې غذا نه جوړيږي اوهغه عمليه چې نباتات په کې غذا جوړوي اودتنفس عمليه يي هم ده هغه دفوتوسنتيز دعملي په نوم ياديږي. دفوتو سنتيز په عمليه کې دغازاتو تبادله رامنځ ته کيږي اودهغه په نتيجه کې دنوموړي نبات لپاره غذا جوړيږئ اونبات خپل ورځني اړتياوي بيا دهمدي غذاڅخه پوره کوي چې ځني يوه برخه دانرژي په ډول په همدي عمليه کې په مصرف رسيږي اويوه برخه ذخيره کيږي .چې دنبات دودې اونمو باعث ګرځي نوداچې دفوتوسنتيز عمليه دنباتاتو لپاره ډيره ضروري ده نو په لاندې ډول به وڅيړل شي. دفوتوسنتيز عمليه (Photosynthesis) څرنګه چې نباتي ژوندي حجري يو مخصوص ميکانيزم لري اونوموړي ميکانيزم په نبات کې نوري انرژي په کيمياوي انرژي تبديلوي چې دغه پروسه دفوتوسنتيز په نوم ياديږي چې کيمياوي معادله يي په لاندي ډول ده. C6H12O6 + 6O2 6H2O+ 6CO2 +E دکيمياوي تعامل له مخي دفوتوسنتيز عمليه چې دکاربن داى اکسايداو اوبو ديوځاي کيدو څخه دلمروړانګو اوکلورفيل په موجوديت کې ګلوکوز لاس ته راځي اوپه نتيجه کې اکسيجن ازادوي لکه په لاندي معادله کې . 6CO2 + 12H2O C6H12O6 + 6O2 نوموړي تعامل په بشپړه توګه په لاندي ډول دي 6CO2+12H2O C6H12O6+6O2+6H2O دغه عمليو په ذريعه نوري انرژي په کيمياوي انرژي بدله اوګلوکوز دشنو نباتاتو داستعمال له امله په نورو کيمياوي مرکباتو بدليږي لکه په اوله معادله کي. دپورتنيو معادلو څخه څرګنديږي چي ددغه پروسي په نتيجه کې دکاربن داى اکسايد په څير مواد چي لږه انرژي لري په کاربوهايدريتونو کي يعني په پيچلو موادو بدليږي اوددغه مرکب داکسيديشن په اثر په نباتي حجره کې (700000)کالوري انرژي ازاديږي،همدارنګه دفوتوسنتيز په نتيجه کې ماليکولي اکسيجن هم ازاديږي نو په دي لحاظ دفوتوسنتيز عمليه دارنګه تعريفولي شو فوتوسنتيز(Photosynthesis) هغه پروسه ده چې دانساني ژوند ټولې پديدې په هغې پورې اړه لري .ځکه چې دهمدي عملي پواسطه دحيوان اونبات ترمينځ ارتباط صورت نيسي .نوموړي عمليه دعضوي ترکېب بنسټ اومنبع اوهم دځمکي پرمخ دازاد اکسيجن يواځني سرچينه ده.اوهمدارنګه دانرژي لاس ته راوړنه په حقيقت کې دتغذي پواسطه کيږي اودانرژي اولومړني منبع دټولو ژونديو اجسامو لپاره دلمر شتوالي دي اوهمدغه نوري انرژي ده چې لومړي په کيمياوي انرژي بدله اوبيا دټولو حيواناتوداستفادي وړګرځي نو همدا دفوتوسنتيز عمليه ده چې نوري انرژي په کيمياوي انرژي بدلوي پــايـلـه اکسيجن دټولو ژونديو موجوداتو لپاره خورا مهمه ماده شميرل کيږي.اوهريو ورته په هر وخت کي د تنفس لپاره اړتيا لري چې پرته داکسيجن څخه ژوندي پاتې کيدل ناشونې ده يعني بغير داکسيجن څخه دهر ژوي ژوند ناشونې ده. نو مونږ د لته د همدې مادې يعني اکسيجن اتومي او ماليکولي جوړښت ، د نوموړې کيمياوي اوفزيکي خواص ،دهغه تعاملات د فلزاتو اوغير فلزاتو سره او همدارنګه دهغه الوتروپي ،او تيوري له مخي داکسيجن الکتروني جوړښت اودهغه اوربيټالونو په هکله معلومات راټول اوپدي موضوع کې موځاي کړي. چي کيداي شي زمونږ دا راټولونه دکيميا دعلم مينه والو ته په ځانګړي ډول هغه څوک چي دطبيعت په رازونو باندې د پوهيدو سره علاقه ولري يوښه مرستندوې وي او په راتلونکې کي تري خلک ګټه پورته کړي او زمونږ لپاره د علمي ليکنې يو بيلګه وي . ومن الله توفيق وړانديزونه 1. دا چې داکسيجن اودهغه مرکبات يوه حياتي موضوع ده بايد محصلينو ته د محصلۍ په دوره کې تدريس شي . 2. د اکسيجن د تعاملاتو په اړه بايد محصلينو ته معلومات ورکړل شي او په ورځنيو چاروکې يې بايد د استعمال موارد وروښودل شي. 3. د دې لپاره چې ا کسيجن وپيژندل شي ، نو هيله مې ده چې د اکسيجن پيژندل په لابراتوار کې د محصلينو په وړاندې وښودل شي. 4. دا چې د اکسيجن اودهغه مرکبات د کيميا دغوره موضوعاتو څخه ګڼل کيږي او ليکنې په دې اړه نظرداکسيجن اهميت ته ډيرې کمې دي نو بايد چې په دې اړه د علم او ادب خاوندان ليکني وکړي . 5. دا چې ا کسيجن په کيميا کې يوه حياتي موضوع ده نو د لوړو زدکړو وزارت او ننګرهار پوهنتون څخه هيله کوم چې په دې اړه استاذان بيرون ته د ماسټرۍ او تخصص لپاره وليږي. اخستنې ۱- تڼيوال ، محمدعارف (۱۳۹۰) ، عمومي کيميا. مستقبل خپروندويه ټولنه کابل . مخونه ۱۱۷-۱۱۸ ۲- تڼيوال ، محمدعارف (۱۳۸۲)،غيرعضوی کيميا . انتشارات سمت ۳- حکيمي، محمد غوث ( ژباړونکى ) (١٣٥١) ، عمومي کيميا . مطبعه پولي تخنيک ، کابل . ۴- حکيمي ، محمد (۱۳۸۸) ، شيمي معدني . انتشارات دانشګاه پيام نور صفحه ــ ۱۰۳. ۵- مندوزی ، عارف الله ، (۱۳۷۹) ، عمومي کيميا( دوهمه برخه ) . خپروندويه موسسه صافی د پښتو څيړنې مرکز پيښور . مخونه ۴۷۰ - ۴۶۵ داکسجن کشف کونکى ( پريستلي ) کال ١٧٧٤م لــړلـيـک عنوانونه مخ سـريـزه 1 د اکسيجن پــيـژنـدنـه 2 داکسيجن اتومي جوړښت 3 داکسيجن پيدايښت او د هغه اهميت 4 د اکسيجن کشف 5 داکسيجن استحصال 6 الف : له هواڅخه داکسيجن حاصلول 6 ب : له اوبو څخه داکسيجن په لاس راوړل 7 ج- داکسيجن په لاس راوړل له جامدواکسيجن لرونکو مرکباتو څخه 8 د- داکسيجن حاصلول له پوتاشيم کلورايد څخه 9 د اکسيجن فزيکي خواص 9 داکسيجن کيمياوي خواص 11 داور لګيدولاملونه 13 اکـــــسايـــدونـــه 15 ١-فلزي اکسايدونه 15 ٢- غيرفلزي اکسايدونه 16 ٣- پراکسايدونه 16 ۴- سوپر اکسايدونه 18 ۵- هايدرواکسايدونه 18 ۶- خنثى اکسايدونه 19 د اکسيجن استعمال 20 اوزون 22 دفوتوسنتيز عمليه (Photosynthesis) 25 پــايـلـه 27 وړانديزونه 28 اخستنې 29 <br style="clear: both;" /> <div align=center style="line-height: 1.2"> {| border="0" width="100%" cellpadding="0" cellspacing="1" style="font-size:small;clear:both;" id="PeriodickaTabulkaPrvku" |+ <hr> |+ '' [[د عناصرو جدول]] [[کيماوي عناصر]]'' |- align=center | width="5.5%" | [[قلیایی فلزونه|۱]] | width="5.5%" | [[2. skupina|۲]] | width="5.5%" | [[3. skupina|۳]] | width="5.5%" | [[4. skupina|۴]] | width="5.5%" | [[5. skupina|۵]] | width="5.5%" | [[6. skupina|۶]] | width="5.5%" | [[7. skupina|۷]] | width="5.5%" | [[8. skupina|۸]] | width="5.5%" | [[9. skupina|۹]] | width="5.5%" | [[10. skupina|۱۰]] | width="5.5%" | [[11. skupina|۱۱]] | width="5.5%" | [[12. skupina|۱۲]] | width="5.5%" | [[Triely|۱۳]] | width="5.5%" | [[Tetrely|۱۴]] | width="5.5%" | [[Pentely|۱۵]] | width="5.5%" | [[خالکوجیب|۱۶]] | width="5.5%" | [[هالوجینونه|۱۷]] | width="5.5%" | [[بې اثر گازونه|۱۸]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[هايډروجن|H]] | colspan="16" | ''(přehled)'' | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[هېليوم|He]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[لیتیوم|Li]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[بریلیوم|Be]] | colspan="10" | | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[بورون|B]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[كاربون|C]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[نايتروجن|N]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | O | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[فلورين|F]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[نېون|Ne]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#ff6666" | [[سوډيوم|Na]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[مگنيزيوم|Mg]] | colspan="10" | | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[الومينيوم|Al]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[سيليكان|Si]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[فسفر|P]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[گوگړ|S]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[کلرین|Cl]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[ارگون|Ar]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[پتاسیوم|K]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[کلسیوم|Ca]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[سکاندیوم|Sc]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[تیتانیوم|Ti]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[وانادیوم|V]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[کرومیوم|Cr]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[مینگانیز|Mn]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[اوسپنه|Fe]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[کبالت|Co]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[نیکل|Ni]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[مس|Cu]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[زنک|Zn]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[گالیوم|Ga]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[جرمانیوم|Ge]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[ارسینیک|As]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[سلنیوم|Se]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[برم|Br]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[کریپټون|Kr]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[روبیدیوم|Rb]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[سترونسیوم|Sr]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ایتریوم|Y]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[زیرکونیوم|Zr]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[نیوبیوم|Nb]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[مولیبدنوم|Mo]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[تکنسیوم|Tc]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[روټنیوم|Ru]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[رودیوم|Rh]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[پالاډیوم|Pd]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[سپين زر|Ag]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[کادمیوم|Cd]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[ایندیوم|In]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[قلعی|Sn]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[انټیموان|Sb]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[تلوریوم|Te]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[ایودین|I]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[گزنون|Xe]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[سزیوم|Cs]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[باریوم|Ba]] | align=left | * | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[هافنیوم|Hf]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ټانټالوم|Ta]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ټنگسټن|W]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[رېنیوم|Re]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[اسمیوم|Os]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ایریدیوم|Ir]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[پلاتینوم|Pt]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[طلا|Au]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[جیوه|Hg]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[ټالیوم|Tl]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[سرب|Pb]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[بیسموټ|Bi]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[پولونیوم|Po]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[اسټاټین|At]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[راډون|Rn]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF7676" | [[فرانسیوم|Fr]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[راډیوم|Ra]] | align=left | ** | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[راډرفورډیوم|Rf]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[دابنیوم|Db]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[سیبورگیوم|Sg]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[بوریوم|Bh]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[هاسیوم|Hs]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[میټنریوم|Mt]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[دارمشټاټیوم|Ds]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[Roentgenium|Rg]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[Copernicium|Cn]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Nihonium|Nh]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Flerovium|Fl]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Moscovium|Ms]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Livermorium|Lv]] | width="5.5%" bgcolor="#ffffdd" | [[Tennessine|Tn]] | width="5.5%" bgcolor="#eeffff" | [[Oganesson|Og]] |- align=center | colspan="18" | &nbsp; |- align=center | colspan="3" bgcolor="#FFFFFF" align=right | *''[[لانټانید|لانټانیدونه]]''&nbsp; | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[لانټانوم|La]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[سریوم|Ce]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[پرازئودیمیوم|Pr]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[نئودیمیوم|Nd]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[پرومتیوم|Pm]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[ساماریوم|Sm]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[یوروپیوم|Eu]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[گادولینیوم|Gd]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[تربیوم|Tb]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[دیسپروزیوم|Dy]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[هولمیوم|Ho]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[اربیوم|Er]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[تولیوم|Tm]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[ایتربیوم|Yb]] | width="5.5%" bgcolor="#ffbfff" | [[لوټېسیوم|Lu]] |- align=center | colspan="3" bgcolor="#FFFFFF" align=right | **''[[اکټینیډ|اکټینیډونه]]''&nbsp; | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[اکټینیوم|Ac]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[توریوم|Th]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | >[[پروتاکتینیوم|Pa]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[يورانيوم|U]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[نپتونیوم|Np]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[پلوتونیوم|Pu]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[امریسیوم|Am]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[کوریوم|Cm]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[برکلیوم|Bk]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[کالیفورنیوم|Cf]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[اینشتینیوم|Es]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[فرمیوم|Fm]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[مندلیفیوم|Md]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[نوبلیوم|No]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[لاورنسیوم|Lr]] |- | colspan="18" | &nbsp; <hr> |- | colspan="18" | '''د عناصرو جدول:''' [[فلز]] • [[غیر فلزونه]] • [[شبه فلزات]] | [[بلوک اس]] • [[بلوک پې]] • [[د انتقال فلزتونه|بلوک بي]] • [[Vnitřně přechodný kov|بلوک اېف]] |- | colspan="18" | &nbsp; <hr> |} [[وېشنيزه:اکسجن]] [[وېشنيزه:کيمياوي توکي]] 149tfyxcycl04o59mze0351o8gf2nfq 283622 283621 2022-07-30T08:52:51Z 2400:ADC1:48A:9B00:F1F4:B780:13F6:568B wikitext text/x-wiki {{Infobox oxygen}} بسم الله الرحمن الرحيم سـريـزه داچې دښوونې او روزنې دپوهنځي دکيميا دڅانګې هر فارغ التحصيل بايد دخپل ليسانس ددورې په اخر کې يومونوګراف وليکې نو ماته هم دسيمنارد ليکلولپاره اړونده څانګې له خوا(داکسيجن کشف اودهغه پیژندنه ) ترعنوان لاندې موضوع دمحترم استاد پوهنيارمعصوم خان (قیومی) ترلارښوونې لاندې راکړل شوې ترڅوچې په دې موضوع کې داکسيجن اودهغه د مرکباتوپه هکله اوهم دهغه دکشف په هکله عمومي معلومات اوداکسيجن اتومي جوړښت د هغه پيدايښت اواهميت لاسته راوړنه، فزيکې اوکيمياوي خواص اوداکسيجن داکسايدونوپه هکله معلومات اوداکسيجن استعمال اواورلګيدنې، اوزون او دفوتوسنتيزعمليه تشريح اوتوضيح کړم. داچې اکسيجن دهر ساه کښ لپاره دژوندلومړنى اواساسي عنصرشميرل کيږي او پرته له اکسيجن څخه ژوند کول ناشوني دي اوهم اکسيجن د اساسي عناصروله جملې څخه شميرل کيږي خومادلته په لنډ ډول يوڅه معلومات راټول کړي اوپه دې رساله کې مې ليکلي دي دموضوع په جوړولو کې له ماسره محترم استادپوهنيار معصوم خان (قیوم) مرسته کړي دده دهمکارۍ اومرستې له امله دزړه له کومې کور ودانى وايم اودلوي څښتن (ج) څخه ورته په دنيا اواخرت کې کاميابي غواړم. په درنښت روح الله (رویان) د کيميا څانګې محصل د اکسيجن پــيـژنـدنـه اکسيجن هغه عنصردى چې ددنيا دپيدايښت سره سم الله (جل جلا الله) په خپلو کائناتو باندې لورولى دى اوهغه يې دخپل مخلوق لپاره هديه کړى دى. په دې لويه او پراخه نړۍ کې يوازې عناصردي چې ټول ژوندي موجودات ورته اړتيا لري که چيرې داکسيجن عنصرنه واى نو ژونديو ژويو يعنې ژونديو موجوداتو ژوند نشو کولاى . يواځينى عنصردى چې ژونديو موجوداتو ته يې ژوند وربښلى دى . که مونږ وګوروپه نړۍ کې څومره طبعي اوعصري شيان دي اوڅومره ژوندي موجودات دي په ټولوکې داکسيجن شتوالى شته اوټول ژوندي موجودات ور څخه تنفس کوي اکسيجن دحيواناتو،انسانانو، نباتاتو يعنې ټول کثير الحجروي( زياتوحجراتولرونکي ) وحيد الحجروي (يوې حجرې )څخه چې جوړ شوي دي اويا هغه ژوندي حيوانات چې په اوبوکې ژوندکوي اوهغه حيوانات چې په وچه کې ژوند کوي ټول اکسيجن ته ضرورت اواړتيا لري. که چيرې مونږ دانسان بدن ته په غورځيرشو نومونږ دانسان په بدن کې ددې عنصرډيرزيات ضرورت وينواکسيجن دتنفس لپاره پوره ضروري عنصردى دتنفس شوي اکسيجن په وسيله دبدن په مختلفو حجروکې غذايې مواد سوځول کيږي نوپه دې ترتيب دبدن دتودخې درجه ثابته يعنې ساتل کيږي. ۱- داوبوژوي (ژوندي موجودات)داوبودمنحل اکسيجن څخه دخپل تنفس لپاره کاراخلي داحتراق ( دسوځيدلو ) عمليه بې له اکسيجن څخه پرته صورت نه نيسي په همدې ډول دژوند په ټولو ورځنيو چارو کې په زياته اندازه په مصرف رسيږي لکه دصنعتي موادوپه جوړولوکې ،دکورونوپه ګرمولوکې ،دغذايې موادوپه جوړولوکې اوهم دغذايې موادوپه پخولوکې په مصرف رسيږي . برسيره پردې داکسي اسيتلين څراغونواوپه مايع حالت دالکولو ديوځاى کيدو سره په راکټونواوتوغنديوکې دضرورت وړانرژي برابروي اوهم دنباتاتو په ژوندکې اکسيجن ډيرمهم عنصردي که اکسيجن نه وي دنباتاتو ژوند هم ناممکن دى . داکسيجن اتومي جوړښت اکسيجن ددوراني جدول په شپږ م ګروپ او دويم پيريود کې قرار لري چې پدي ګروپ کې Po, Te, Se, S, O عناصر شتون لری . اکسيجن اتومي وزن (16) دي او اتومي نمبر 8 دي اوولانس (2) او پراکسايدونوکې اکسيديشن نمبر(1-) دي مګردفلورين په مقابل کې +2 داکسيديشن نمبر لری . دويلي کيدو ټکى يې او دايشيدو ټکى يې اتومي جوړښت اتومي نمبر اتومي وزن الکتروني ويش داکسيجن پيدايښت او د هغه اهميت اکسيجن دپيدايښت اوډيروالي په اساس دځمکې پرمخ ترټولو عناصرو ډير پيداکيږي مـثلاً دځمکې دقـشر په جـوړښت کـې د وزن له مخې (%49) موجود دې چې دغه اندازه دځمکې د قشر د نورو جوړونکوعناصرو دمجموعى سره تقريباً مساوي ده. په همدي ډول اکسيجن داوبو په ترکيب کې (%‌88.8) په شګو کې (%53) په شيدوکې(%82) اوپه هواکې په ازادحالت (%22.2) وجود لري. د اکسيجن ډيره برخه په اوبو،سليکاتونو،او نورو منرالونواو ژوو کې په ترکيبي توګه پيداکيږي.څومره چې اکسيجن په طبيعت کې ډير پيداکيږي هغومره زيات اهميت لري مثلاً په ډيرو عضوي مرکباتو کې اکسيجن برخه لري اود ټولو ژونديو موجوداتو لپاره اکسيجن ډير اهميت لري ځکه تنفس ورڅخه کوي .که چيري يوانسان تر (5) دقيقو پوري اکسيجن تنفس نه کړي دمرګ لامل يي کيږي نوله همدي امله هغه کسان چې دبحر په لاندنيو برخوکې (اوبتلونو ) کې کار کوي بايدداکسيجن څخه ډک شوي بوتلونه دځان سره ولري. همدارنګه داکسيجن په نه موجوديت کې داحتراق يا سوځيدو عمليه هم صورت نه نيسي . نو له همدي امله ويلاي شو چې اکسيجن دټولو ژونديو موجوداتو لپاره يو مهم اوضروري عنصردي. د اکسيجن کشف اکسيجن زمونږ دبدن او ټولوژونديو موجوداتو لپاره يومهم جز ګڼل کيږي اوهيڅ ساکښ پرته له اکسيجن څخه ژوند نه شى کولاي خو سره ددي هم پوهان دډيری مودي لپاره ددي عنصر په شتوالي نه پوهيدل د(17)پيړي په اواخيرو کې اکسيجن نږدي په يو وخت کې ددووکسانو لخوا کشف شو چې يويي دسويډن شيليpcheele)) اوبل يي دانګلستان (جوزف پرستليJ-priestly) نوميدل چی اکسيجن يی د (1733) څخه تر (1804)پورې کشف کړ. داسی مشهوره ده چې اکسيجن شيلي دپرستلي څخه مخکې کشف کړی وو، خو کله چې پرستلي خپل کشفيات دشيلي څخه دمخه چاپ کړي ونو ځکه داکسيجن دکشف کولو وياړ دنوموړي په نصيب شو،اوپرستلي په (1774) داګست دمياشتي په لومړي نيټه خپله مشهوره تجربه په سيمابو اکسايدوباند ي اجراء کړه چې دغه يو سوررنګه ماده ده تودوخه يي ورکړه چې په يو نل کې يې د سيمابو سره بخن پوډر واچول دا پوډر بيا وروسته د لاوزيه لخوا د سيمابو د اکسايد په نوم ياد کړل نوموړي نل يې د سيمابو په بل لوښى کې نسکور سرچپه کړ د سيمابو اکسايدو د خپل سپکوالي له امله په نسکور شوي نل کې د سيمابو د پاسه ودريدل پرستلى د يوې عدسې په وسيله دنل په پاسنۍ برخه چې سره بخن پوډر راجمع شوي وه .دلمر وړانګې سره متراکمې کړي ترڅو چې دلمر دحرارت په نتيجه کې نوموړي سره بخن پوډر ټول په سيمابو او يو غاز تجزيه شول پرستلي په نتيجه کې معلومه کړه چې نوموړي غاز بې رنګه او له سيمابو څخه خورا سپک دى پرستلي د نوموړي غاز څخه ډک نل ته يوه بله شوي شمع وردننه کړه اووئې ليدل چې ددغه امتحاني نل دننه دغه شمع ډيره ښه سوځي. (اول شکل ) پرستلي دغي دستګاپه واسطه اکسيجن کشف کړ . داکسيجن استحصال الف : له هواڅخه داکسيجن حاصلول داکسيجن دلاسته راوړلو غور ه طريقه دهوا څخه په لاس راوړل دي يعني اکسيجن په تخنيکې ډول دهوا څخه دسيتيليشن په مرسته لاس ته راوړي. چې دي طريقي ته دليندي طريقه هم وايي چې په اول کې هوا په مايع ډول اوبيا يي دتدريجي تقطير پواسطه اکسيجن تر ينه په لاس راوړي دهوا دمايع کولو لپاره د تودوخي دډيري درجي په ورکولو سره اکسيجن لاس ته راوړي چې ددي کارلپاره دژول تامسن افکټ (Joul-Thmson-Effect )څخه ګټه اخستل کيږي چې په دي ډول غاز چې فوق العاده د ټيټ فشار لاندي صورت نيسي په ټيټ فشار کې انبساط کوي چې په دي ډول غاز سړيږي ځکه چې دغاز دحجم دزياتيدو په اثرخلاف دمقابلو ماليکولونو دکشش قوه اجرا کيږي اوهغه لازمه اندازه چـې پدي کارکې اجـــرا اوپه مصرف رسيږي دهغه غازدتودوخي څخه اخستل کيږي چې په نتيجه کې دغاز دتودوخي درجه ټيټه راځي. داکسيجن غاز په فولادي بوتلونو کې چې150 atm فشارولري ځاي پرځاي اوبازارونوته عرضه کيږي که چيري BaOته د500cپه هواکې تودوخه ورکړل شي نو اکسيجن اخلي اوپه باريم پر اکسايد BaO2 بدليږي لکه په لاندي معادله کې ب : له اوبو څخه داکسيجن په لاس راوړل اکسيجن له اوبو څخه دهغه د برقي تجزيي په پايله کې په لاس راځي داوبو برقي تجزيه ددستګاه يا هافمن (Haffman) دالې پواسطه چې په منځني نل کې چې پاسني سريي دقيف په واسطه بندوي يوه اندازه اوبه وراچوواويو څوڅاڅکې رقيق (نري) سلفوريک اسيد هم پري ورعلاوه کوو ددوهم شکل سره سم پلاتيني الکترودونه (Platinum electrodes) په داسي يوي بطري پوري وصل کوچې (24-12) ولټ پوري پوټانشيل ولري نو پدي وخت کې داوبو تجزيه شروع کيږي .دتعامل دشروع سره سم هايدروجن چې مثبت چارج لري هغه الکترود ته ځي کوم چې دبرق دمنبعې په منفى قطب پوري تړل شوي وي اودکتود په نوم ياديږي .او اکسيجن چې منفي چارج لري په هغه الکترود کې ازاديږي چې دبرق دمنبع په مثبت قطب پوري تړل شوي چې دانود په نوم ياديږي. نوڅرنګه چې داوبو په يوماليکول کې دوه اتومه هايدروجن اويو اتوم اکسيجن شته دي نودتجزيي په وخت کې ليدل کيږي چې ديو ټاکلي اندازي اوبو دتجزيي څخه دوه حجمه هايدروجن اويو حجم اکسيجن په لاس راځي .يا په بل عبارت داوبو دبرقي تجزيي په نتيجه کې څومره اکسيجن چې دحجم په لحاظ داوبو څخه په لاس راځي .نو دهغه په نسبت به دوه همغه اندازه هايدروجن دحجم په لحاظ په لاس راشي .دا وبو دبرقي تجزيي معادله په لاندي ډول دي. نو داچې اوبه يوه ارزانه ماده ده نو له دي طريقي څخه دتجارتي اکسيجن دحاصلولولپاره هم ترې کار اخيستل کيږي. ج- داکسيجن په لاس راوړل له جامدواکسيجن لرونکو مرکباتو څخه اکسيجن دنجيبه فلزاتو داکسايدونو څخه دلږى تودوخې په اثرلاس ته راځي لکه په لاندي معادلو کې يي ښه مثالونه دي. 4Au + 3O2 2Au2O3 2PtO2 2 Pt +2O2 2Hg + O2 2HgO د- داکسيجن حاصلول له پوتاشيم کلورايد څخه پوتاشيم کلوريت داکسيجن دحاصلولو لپاره په لابراتوار کې يوه مناسبه ماده بلل کيږي ځکه چې په زياته اندازه سره اکسيجن لري چې دوزن له مخي تقريباً (39.9) فيصده حساب شوي دي.ددريم شکل سره سم يوه اندازه پوتاشيم کلوريت راخلواود(10gr) منګانيزداى اکسايدسره يي مخلوطوو په يوه ازمايښتى نل کې يي اچوواوحرارت ورکوونوپه نتيجه کې به دلاندي معادلي سره سم پوتاشيم کلوريت په پوتاشيم کلورايد او اکسيجن تجزيه شي اود(150c) تودوخه به موجوده وي. 2KClO3 150 C0 که په پورته معادله کې (MnO2)دکتلست په ډول استعمال نه شو نوپه هغه صورت کې دتعامل داجرالپاره د400C0 څخه تر500C0پوري تودوخه پکاردي لکه 2KClO3 2KCl + 3O2 په لابراتوار کې اکسيجن له KMnO4 , KNO2,H2O2 څخه هم په لاس راځي. د اکسيجن فزيکي خواص اکسيجن يوبي رنګه ، بې بويه،اوبې خونده غازدي دويلــي کيدوټکې يي C0 -218 اودجوش ټکې يي -183C0 دي اوپه (-255) درجو کې په جامدبدليږي اوکه چيري فشار يي د50اتموسفير ته ورسيږي نو په (-118) کې هم په مايع بدليږي .چې ددي حرارت درجې څخه پورته درجه دحرارت کې اکسيجن په مايع بدليږي چې ددي حرارت درجي څخه پورته درجه دحرارت کې اکسيجن په ما يع باندي نشي بدليدلاي چې دپورته ټاکلي فشار کې اکسيجن په گازي حالت ليدل کيږي مگر دهواڅخه لږدرونددي چې په اوبو کې ددي غاز دحليدوقابليت لږدي . مګر په عادي تودوخه کې دحجم په لحاظ په اوبوکې حليږي . څرنگه چې اکسيجن په اوبوکې زيات حليږي نوپه اوبوکې دحل شوي هواد اکسيجن فيصدي نسبت عادي هوا ته زياته ده نوله همدي کبله بحري حيوانات او کبان دتنفس لپاره دحل شوي اکسيجن څخه کار اخلي . داکسيجن غاز د نوري هوا څخه لږ څه دروند دي چې کثافت يي( 1.42 ) دي يعني په معياري فشار اوتودخي تر شرايطو لاندي يو ليتر اکسيجن (1.42) ګرامه وزن لري ،چې مايع اکسيجن اوګازي اکسيجن دواړه يي يو خاصيت لري نو ددي خاصيت له کبله اکسيجن ته په لاندي ډول الکتروني جوړښت ورکړل شوى دي . (Octet) قانون له مخي دهر اتوم په خارجي مدار کې (8) الکترونونه لري البته د(6A)ګروپ په عناصر وکې دغه شيما بيا معکوس دي نوضروري دي چې بايد هراتوم يي جوړ يي الکترونونه ولري .اکسيجن ددوراني جدول (VI A) ګروپ دعناصرو څخه يوازني عنصر دي چې په ازاد ډول دغاز په شکل اوپه ماليکولي ډول په طبعيت کې پيداکيږي . په پورته شکل کې داکسيجن دماليکول په جوړيدو کې دالکترونو يو ځاي کيدل . داکسيجن کيمياوي خواص داکسيجن غاز سره ډير عناصر په چټکې سره يو ځاي کيږي په هغه وخت کې چې دتودوخي درجه يي زياته وي نو تعامل ډير ژر اوپه ښه ډول سرته رسيږي . په لابراتوارو کې داکسيجن دمعلومولو لپاره يوه لرګي ته داور پواسطه چې په روښانه ډول سوځي پورته طريقه استعماليږي اکسيجن په معمولي اوعادي تودوخه کې دفلزاتو اوغير فلزاتوسره په سستي تعامل کوي دمثال په ډول ، کله چې اوسپنه (Fe) زنګ ونيسي نومونږته ښايي اوسپنه (Fe) چې داکسيجن سره په ازاده هوا کې يوځاي شويده اوتعامل يي اجراکړي دي اوسور رنګه پوډر جوړ کړي چې داوسپني دزنګ (Ironrust) په نوم ياديږي .چې کيمياوي معادله يي په لاندي ډول دي 4Fe + O2 2Fe2O3 نوموړي تعامل په خالص اکسيجن کې دعادي هوا په نسبت ډير ښه ترسره کيږي .دهوا1/5برخي داکسيجن څخه تشکيل شوي دي نوددي تناسب په اساس په هوا کې داوسپني سطحي 1/5 برخي داکسيجن دماليکولونو په واسطه پوښل شويده او باقي 4/5 برخي دنايتروجن ماليکولونه دي نايتروجن يوغير فعاله غاز دي چې په عادي ډول په تعاملونو کې برخه نه اخلي.نو يوه عضوي ماده په عادي هواکې داکسيجن په موجوديت کې دلاندي دلايلو له مخي ښه سوځي. ١-ځکه چې په عادي هواکې اکسيجن ډير دي . ٢-اکسيجن يوفعال غازدي يعني دنايتروجن څخه يي فعاليت ډير دي .ځکه چې نايتروجن داکسيجن څخه په وزن کې سپک دي اوپه لاندني سطحه کې دومره زيات نه ليدل کيږي نوځکه يي تعاملات سست وي غيرفلزات لکه سلفر ، فاسفورس ، اوکاربن په هواکې دخالص اکسيجن سره په ډيرسرعت سره تعامل کوي اودهغه مربوطه اکسايد جوړوي چې معادلي يي په لاندي ډول دي. S +O2 SO2 C +O2 CO2 P4 +5O2 P4O10 سلفرداى اکسايد اوکاربن ډاى اکسايد غازونه په عادي تودوخه کې غازونه دي اوفاسفورس اکسايد يو سپينه کلکه ماده ده .دابتدايي عناصرو ډير مرکبات داکسيجن سره تعامل کوي اومربوطه اکسايدجوړوي لکه دخاوروتيل ، دهايدروکاربنو مخلوط اوداسي نورچې داحتراق اوسوځيدو لپاره اکسيجن ضرورت لري اودهغه په موجوديت کې اکسيديشن کيږي .همدارنګه په ماشينونو او موټرونو کې دکاربيټر اله چې په هغه کې پطرول دهواسره يو ځاي کيږي اوبيا سوځي چې ماشين اوموټر په حر کت راولي .هغه عناصر چې داکسيجن سره يوځاي کيږي اويو مرکب جوړوي دغه عمليه داکسديشن په نوم ياديږي .چې داډول تعاملات به ياډير ژر اويا په ځنډ سره پاي ته رسيږي .چې بيړني تعاملات يي داکسيجن سره داور دلمبې په وخت کې صورت نيسي اوداکسيديشن څخه يي دنوروعناصرو دمرکباتو څخه اکسايدونه په لاس راځي لکه په لاندي معادله کې . 2H2S+ 3O2 2H2O+2SO2 اوځنډني تعاملات داوسپني زنګ کول اوهمدارنګه دخوړل شوي غذا هضم کول په بدن کې اوداسي نوروڅخه عبارت دي . داکسديشن هغه عمليه چې تودوخه اوروښنايي ورڅخه پيداکيږي دسوځيدني يااحتراق (Combustion) په نوم ياديږي .کله چې يوه ماده اوکسيدايز کيږي نو تودوخه ورڅخه پيداکيږي .مثلاً کله چې دډبروسکاره سوځي نو دتعامل په نتيجه کې تودوخه ورڅخه پيداکيږي که تعامل ګړندي وي او که سست وي په حرارت کې يي توپيرنه راځي اويوشان وي مګر په ګړندي تعامل کې دحرارت درجه ډير ژر لوړيږي ددي علت دادي چې تودوخه په کم وخت کې توليديږي .دتودوخي هغه اندازه چې ديوي معيني مادي دسوځيدو څخه خارج اوپه لاس راځي داحتراقي تودوخې (Heat of Combustion) په نوم ياديږي.دمثال په ډول کله چې يوګرام سلفر په ازاده هواکې سوځي سلفر ډاى اکسايد جوړوي او220 کالوري تودوخه توليدوي چې معادله يي په لاندي ډول دي. S +O2 SO2+E بغيرداکسيجن څخه سوځول هم شته دمثال په توګه دهايدروجن سوځيدل دکلورين په غاز کې اويا دبرومين بخار کې چې وروسته تر سوځيدوڅخه يي مالګي تيزاب په لاس راځي لکه HBrيا HCl اوداسي نور داور لګيدولاملونه په ځينو موادو کې د تحمض عمليه چی په بطي توګه سرته ورسيږي . نو يوه اندازه تودوخه په کې توليديږي چې ددي عملي په دوام سره تودوخه په کي جمع کيږي ترڅو چې دنوموړي جسم داشتعال يا سوځيدني دنقطي سره برابره شي او نوموړي جسم په خپل سراور واخلي.لکه ډيرزاړه چينار ونه يادوښو (ګياوو) امبارونه په کوټه کې ديو څه موده پاتي کيدو څخه وروسته اور اخلي چې دي ته په خپل سر اور وايي زيات اورلګيدل دبې احتياطي له امله هم منځ ته راځي مثلاً دلږيدلي سګريټ سره ويده کيدل ، دتيلو ټانکونوته نږدي اورلګيت لګول اوداسي نور دتودوخې هغه درجه چې په کې يوجسم سوځي دهغه جسم دسوځيدني يا اشتعال په نوم ياديږي .لکه څرنګه چې په پورته ډول ذکر شول هغه واښه ياګياوي چې نيمه وچې اونيمه لمدي وي کوټي يا بوس خاني ته واچوو نودغه نيمه لمدوالي دبطي يا سست اوکسيديشن رامنځ ته کوي چې ددي په نتيجه کې دتودوخي درجه يي په تدريج سره لوړيږي .ترڅو چې دګياودحرارت ددرجي سره برابر شي نو په دي وخت کې په خپل سر سره واښه اور اخلي چي دزياتيدو په صورت کې بيا زيات په زيان تماميږي يعني کيداى شي چې يوي کورني دسوځيدو سبب هم شي .داورونو لګيدلو پيښي مثالونه دکيميا په لابراتوارونو کې هم عملي کيداى شي پدي ډول چې يوه يا دوه قاشوقي پوتاشيم پرمنګنيټو باندي چې په پيشقاب کې وي (4 يا5cc) ګلسرين وڅڅول شي لمړي پوتاشيم پرمنګنيټ په ډاى پوتاشيم پرمنګنيټ (K2MnO2 ) او [O] تجزيه کيږي . نو ي زيږيدلي اکسيجن [O] چې په اتومي حالت وي دتعامل لپاره ډير مساعدوي نو دګلسرين سره دتعامل په نتيجه کې دسوځيدو دپيښي سبب ګرځي. يعني داکسديشن عمل شروع کيږي اوحرارت يي ورو ورو زياتيږي تر څوچې ګلسرين داوراخيستني درجې ته ورسيږي او په نتيجه کي ګلسرين په شنه لمبه سوځي . پورته تعامل په لاندې معادلو کي ښودل کيږي . 1- 2KMnO4 K2MnO4+MnO2+O2 2- C3H5 (OH) +7O2 6CO2+ 8H2O دتعامل عمومي معادله په لاندي ډول ده. 14KMnO4+2C3H5(OH)3 7K2MnO2+ 7MnO2+6CO2+8H2O اکـــــسايـــدونـــه هغه مرکبات دي چې دنوروعناصروسره داکسيجن دترکيب کيدو په نتيجه کې جوړيږي ددي لپاره چې پوه شو چې اکسيجن دکومو عناصرو سره په کوم ډول اکسايدونه جوړوي نو لازمه ده چې داکسايدونو مختلف ډولونه وپيژنو. ١-فلزي اکسايدونه هغه مرکبات دي چې دفلزاتو او اکسيجن دتعامل څخه حاصليږي. مثلاً Ca + O CaO Fe+O FeO 4Na+O2 2Na2O فلزي اکسايدونه معمولاً داوبوسره دتعامل په نتيجه کې القلي جوړوي له همدي کبله فلزي اکسايدونه دالقلي اکسايدونو په نامه يا القلي انهايدرايدو په نوم هم ياديږي .لکه په لاندي مثال کې. Ca + H2O Ca (OH) 2 + E ځني فلزي اکسايدونه هم داوبوسره تيزاب جوړوي دمثال په ډول : CrO3 + H2O H2CrO4 دداسي فلزونو چارچي ارزښت بايد (٥) او(٧) وي اوکه چيري چارچي ارزښت ديوه (١) او(٤) ترمنځ وي نو په دي وخت کې بيا القلي فلزي اکسايد مرکب جوړوي لکه په پورته معادله کي چې وښودل شو. ٢- غيرفلزي اکسايدونه هغه اکسايدونه دي چي دغير فلزي عناصرو او اکسيجن دترکيب په نتيجه کي منځ ته راځي مثلاً اکسيجن دسلفر سره تعامل کوي اوسلفرداى اکسايد جوړوي چې دتعامل معادله يي په لاندي ډول ده. S +O2 SO2 ياکاربن داکسيجن سره تعامل په نتيجه کي کاربن ډاى اکسايد جوړوي. C + O2 CO2 څرنګه چې اکثره غيرفلزي اکسايدونه داوبوسره تعامل کوي اوتيزاب جوړوي . له همدي کبله غيرفلزي اکسايدونه دتيزابي اکسايدو يا تيزابو دانهايدرايدو په نوم ياديږي .چې دتعامل معادله يي په لاندي ډول ده. H2CO3 CO2 + H2O ٣- پراکسايدونه هغه مرکبونه دي چې داکسيجن داکسديشن نمبري په کې (-1) او ولانس يي (2) وي مثلاً دسوديم پراکسايد(Na2O2) باريم پراکسايد (BaO2) هايدروجن پراکسايد (H2O2) او داسي نور . دهايدروجن پراکسايد (H-O-O-H) مشرح فرمول په شان ټول مرکبات يي په همدي شکل فارمولونه غوره کوي. (H2O) په(1848) کال کې په فرانسه کې ديو کيميا پوه ليوسيس تيناردلخوا کشف شو چې دايوه بى ثباته ماده ده.دتودوخي ،رڼا، يا کتلست په موجوديت کې ډير ژر تجزيه کيږي لکه په لاندي معادله کې H2O2 H2O + [O] نوموړي [O] نوي زيږيدلي داکسيجن اتوم دنورو موادوسره تعامل لپار ښه اماده دي.نو لدي امله (H2O2 ) دتحمض ښه عامل دي او دځينو موادو لکه کتان ،وړيو،اووريښمو ټوکرانو دلرګيو سامان ،دسرويښتانو اودچرګانو بڼکو دبېرنګه کولو لپاره په کاروړل کيږي .داتومي اکسيجن دازادولو له کبله H2O دري فيصده محلول دضد عفوني مادي په حيث په کاروړل کيږي .اوهم دځينو بکترياو دوژلو لپاره پکاروړل کيږي . هايدروجن پراکسايد په لابراتوار کې دسوديم پراکسايد او اوبودتعامل په نتيجه کې په لاس راځي لکه په لاندي معادله کې NaO2 + 2H2O H2O2 + 2NaOH اوپه نتيجه کې هايدروجن پراکسايد دباريم پراکسايد او دګوګړو نريو تيزابو دتعامل په نتيجه کې په لاس راځي لکه په لاندي معادله کې. BaO2 + H2SO4 H2O2+BaSO4 ۴- سوپر اکسايدونه ځيني فلزونه داسي اکسايدونه جوړوي چې په هغوي کې داکسيجن ماليکول (O2) دتخمض نمبرمنفي يو وي لکه (NaO2)سوديم سو پراکسايد (KO2) پوتاشيم سوپراکسايد اوداسي نور . K + O2 KO2 Na + O2 NaO2 ۵- هايدرواکسايدونه هايدروکسايدونه داکسيجن هغه مرکبات دي چې د(OH) ګروپ ولري ، داچې ايا دغه دهايدروکسيل ګروپ دفلز يا غير فلز سره تعامل کوي نو کېداي شي چې القلي يا تيزاب منځ ته راشي اوهمدارنګه ځني فلزي اکسايدونه اوهايدرو اکسايدونه شته چې دتيزابو په مقابل کې القلي خواص اودقوي القلي په مقابل کې تيزابي خواص له ځانه څرګندوي چې داډول اکسايدونه اوهايدرو اکسايدونه د(Amphotric) امفوتريک هايدرواکسايدونو په نوم ياديږي لکه په لاندي معادلو کي. ZnO + 2HCl ZnCl2 + H2O ZnO + 2NaOH Na2ZnO2 + H2O Al (OH)3 + 3HCl AlCl3+3H2O Al(OH)3+3Na OH Na3AlO3+3H2O دفلزونو ډيرهايدروکسايدونه دتعامل څخه وروسته دلوښي تل ته لويږي.نو که کچيري ديوه فلز مالګه ديوه محلول ته چې په هغه کې القلي وي ورواچول شي نو دلوښي په تل کې مالګه راټوليږي لکه دبيلګي په توګه يي يوه معادله په لاندي ډول راوړو. CuSO4 + 2NaOH Cu(OH)2 + NaSO4 په عمومي ډول هايدروکسايدنه ځني رنګه اوځني نوريي بيا بي رنګه وي دځينو هايدروکسايدونو مرکبونه په اوبو کې په سختي سره حليږي لکه سپين هايدروکسايدونه چې مثالونه يي په لاندي ډول دي. اونور سپين ته Sn(OH)2,Pb(OH)2, Cd(OH)2, Zn(OH)2 ورته روښانه زرغونه هايدرو کسايدونه چې هواکې پاتي شي نورنګ يي بيا نسواري کيږي داځکه چې دهايدروکسيل ګروپ ديوه په اندازه ډيريږي لکه دFe(OH)2 څخه Fe(OH)3 جوړيږي لکه په زياتورنګوپيداکيږي چې عبارت دي له Mn(OH)2 څخه چې روښانه نسواري څخه بياترسپين پوري رنګ لري اورنګ يې په هواکې تغيرکوي دا ځکه چې دازادي هواسره تعامل کوي اوMn(OH)4تري جوړيږي اوNi(OH)2 دمڼي په شان سوررنګ لري چې رنګ يي صاف دي اوهمدا3 Cr(OH) فولادي رنګه زرغون رنګ لري اوپه داسي نورو زياتو رنګونو پيداکيږي . ۶- خنثى اکسايدونه هغه غيرفلزي اکسايدونه چې داوبو سره تعامل نه کوي .تيزاب نه جوړوي مالګي هم نشي جوړولي يعني دتيزابو اوقلوياتو سره تعامل نشي کولاي دخنثى اکسايدونوپه نوم ياديږي. لکه ( CO) کاربن مونواکسايد ،نايتريک اکسايد(NO) نايترس اکسايد(N2O) او داسي نور. د اکسيجن استعمال اکسيجن دتنفس لپاره خورا ضروري عنصردي. په هغه وخت کې چې کله هوا تنفس کوو نو اکسيجن تنفس کوو نواکسيجن سږوته ننوځي اوددي څخه وروسته دويني جريان ته لاره پيداکوي کله چې وينې ته داخل شي دوينې دجريان په وسيله دبدن ټولو حجرو ته رسيږي .په حجر وکې هضم شوي اوجذب شوي مواد دبدن په ټولو حجرو کې داکسيجن پواسطه سوځول کيږي دموادو دسوځيدوسره سم په حجروکې تودوخه پيداکيږي .پيداشوي تودوخه دبدن په تودوخه کې پوره کومک کوي اودبدن دتودوخي ثابته درجه (37c) درجو په شاه خواکې ساتي اودبدن په نورو فعاليتونو کې لکه په لاره تګ کول ،کارکول ،او داسي نورو کې په مصرف رسيږي .همدرانګه داوبو ژوي او سمندري حيواناتو په اوبوکې دمنحل اکسيجن څخه خپل تنفس لپاره کار اخلي .داحتراق عمليه هم بې له اکسيجن څخه صورت نه نيسي له همدي کبله دکورونو دګرمولو اود غذا، ډوډي پخولو په خاطر په زياته اندازه په مصرف رسيږي .برسيره پر دي په اکسي استلين څراغونو کې اوهمدارنګه په مايع حالت الکولو سره يوځاي د توغنديو لپاره دضرورت وړانرژي تياروي. اوهمدرنګه اکسيجن په مختلفو ورکشافونو کې دفلزاتو دپري کولو او ولډنګ لپاره پکاريږي. داکسي اسيتلين په څراغونو کې يوه اندازه اکسيجن داسيتلين دغازسره يوځاي کيږي اوسوځي اودهغوي څخه يوه زوروره لمبه فلزات پري کوي اوولډنګ کولاي شي. اواکسيجن په تجارتي راکړه ورکړه کې (150atm) فشار لاندي په فلزي ( اوسپني ) بوتلونو کې چې ابې رنګه نښانه ولري پلورل کيږي دداسي بوتلونو ټولي برخي بايد دغوړيو څخه پاکې وي ځکه چې ددي سره تعامل په نتيجه کې چاودنه رامينځ ته کوي .په روغتونونو کې دسابندي ناروغانو لپاره ډير کارول کيږي ځکه چې ناروغ اکسيجن په عادي حالت کې نشي پوره کولاي همدرانګه اکسيجن په اوبتلونو کې اوپه لوړه ارتفاع کې دژوندي پاتي کيدولپاره يي په مخصوصو دستګاو کې اچوي او له هغي څخه په تنفس کې کار اخلي اوداستعمال څخه يي بغير ژوندي ژوي نشي پاتي کيدلاي او په همدي ډول په فارميسي کې دادوياتو په جوړولوکې اودکانونو په رايستلو کې دلوړي تودوخي دتوليد لپاره داستلين سره يوځاي سوځي اوزياته تودوخه توليدوي. داکسيجن مهم اومختلفو استعمال دحيواناتو په ناروغۍ کې (Pneumania Tuberculosis) کې استعماليږي اوپه همدي ډول دبيهوشي په دواګانو کې لکه (Nitroucid ethylene) اوداسي نورو کي استعماليږي اودنباتاتو په ناروغيو کې زيات داستعمال وړدي دپورته معلوماتو په اساس داسي ويلاي شو چې په رښتيا هم اکسيجن دژوند لپاره يو مهم ګاز دي . اوزون اوزون داکسيجن د الوتروپي يوبل شکل دي چې مختلف خواص لري .داکسيجن ماليکولونو ددوه اتومو څخه اود اوزون ماليکولونه ددريو اتومونو څخه جوړشوي دي. داکسيجن او اوزون غوندي که هر عنصر مختلف حالات چې مخالف خواص ولري دهغه عنصر دالوتروپي په نوم ياديږي . يا په بل عبارت . که يوعنصر په څو مختلفو ساده شکلونو پيداشي په کيميا کې دغه پيښه دالوتروپي په نوم ياديږي مثلاً O2او O3 يا بي شکله سکاره ، ګرافيت، اوالماس چې دکاربن (٣) درى الوتروپي لري داوزون مشرح فرمول عبارت دي له . o o o o o o او اوزون داکسيجن يو الوتروپيک دي ځکه چې اوزون داکسيجن اتومونو څخه جوړشوي دي مګر خواص يي داکسيجن څخه جدا اوفرق لري اوزون داکسيجن اويا هوا دبرقي شعاعو په نتيجه کې لاس ته راځي يعني کله چې په هواکې دبريښنا يوپړق (جرقه) پيداشي نوداکسيجن يوه اندازه په اوزون (O3) بدليږي نو په هغه وخت کې چي تالنده يا تندر ولويږي نودتندر دراپريوتو څخه وروسته دهغه ځاي څخه چې تندر پري لويدلي دي يو تيزاوتخريش کوونکې بوي راپورته کيږئ چې په يوناني ژبه کې ورته (OZO) بوي وايي حس کووچې همداداوزون دبوي څخه عبارت دي چې معادله يي په لاندي ډول دي . 3O2 2O3 همدارنګه هغه نوي اوتخريش کوونکو بوي چې اکسريز(X- Rays) دماشين څخه يادبريښنا دنورو قوي سرچينو په خواوشاوکې چې دزمونږ سپږمو ته رارسيږي داوزون څخه عبارت دي . اوزون داکسيجن څخه ډير فعال دي .مګر زيات پايښت نلري يا په بل عبارت اوزون په اساني سره تجزيه کيږئ حال داچې اکسيجن په ډيرو مشکلاتو سره تجزيه کيږي اواوزون دجوړيدو څخه وروسته ترډير وخته پوري په هواکې په ازاد حالت نه پاتي کيږي بلکه دتودوخي په عادي درجو دسانتي ګرادکې تجزيه اوجلاکيږئ اوپه اکسيجن باندي بدليږي اوزون داکسيجن په نسبت داوکسيديشن په عمليه کې داکسايدونو په جوړولو کې ډير قوي عامل دي. اوزون دربړ په ارتجاعيت باندي تاثيرکوي اوهمدارنګه درنګونو په جوړولو اويا پاکولو کې هم رول لري اودبدبوي ضد خاصيت لري اودغاښونو په پاکولو اووينځلو کې ډير زيات کارول کيږي اوزون سپين زر اوسيماب مکدر کوي اوهمدارنګه دڅښلو اوبه چې په هغه کې ميکروبونه وي لکه دځينو ښارونو دڅښاک اوبه دميکروبونوڅخه پاک کوي يعني داچې په ميکروب وژنه کې مهم رول لوبوي اوهمدارنګه دغټو کيمياوي مؤسساتو اوبه پاکوي .اوزون داغوستلو جامو اورخت ته ښکلاورکوي يعني دوينځلو شووجامو ته خاص ځلادځانه څخه ښايي اوزون په عمومي ډول ديوي رنګ وړونکې مادي په ډول او دبوي په ليري کولو اوهمدارنګه دپاکولو دمادي په حيث استعماليږي . اوزون دځمکې دمخ په پاسني برخه کې تقريباً په (50km) کيلومتري فاصله کې اتموسفير دپاسه د(15km څخه تر 24km)پوري يوه پنډه طبقه جوړوي چې دلمر دنورڅخه دبنفش ته هغه خوا( ماوراء بنفش ) وړانګه چې دژوند لپاره ډيره مضره ده ځمکې ته نه پريږدي اودغه وړانګي فلترکوي چې ددي وړانګو فلتر کول دځمکې پرمخ دژوند کولو لپاره امکانات برابروي. داچې اکسيجن دټولو حيواناتو لپاره دژوند ددوام وسيله ګڼل کيږي نو ټولو انسانانو ته پکاردي چې دداسي لوي نعمت څخه چې دوي پري ژوندي پاتې کيداي شي داستعمال څخه يي ناوړه استفاده ونکړي يعني داچي خپل چاپيريال دککړي هوا اوالودګي څخه وساتي زيات اوبې ضرورته مواد هغه چې داکسيجن غاز اواوزون طبقي ته تاوان رسوي استعمال نشي.دمثال په ډول دزياتو عضوي موادو سوځولو په نتيجه کې د(CO2) غاز په زياته اندازه فضا ته ځي اوهوا او داکسيجن غازته تاوان رسوي همدارنګه د(S) سلفر غاز چې يوزهري غاز دي په يخچالونو اودبرق په نورو پروسوکې په کاروړل کيږي داوزون طبقي لپاره په هغه صورت کې چې فضا ته سرايت وکړي ډيرضرر رسوي يعني داچې دهغه دزيات استعمال په نتيجه کې سوري کيږي کله چې سوري شي د( ماوراء بنفش ) وړانګې بيلګه ده چې داوزون په طبقه کې فلتر شي راساً دځمکې په مخ ټولو ژوندي سړولپاره رنګا رنګه ناروغيو دتوليد باعث کيږي اوهمدارنګه اکسيجن دنباتاتو دژوند ددوام لپاره ډير ضروري عنصر ګڼل کيږي اوپه نباتاتو کې دتنفس اوغذا جوړلو لپاره پکاريږي.يعني داچې اکسيجن هغه لمړني ماده ده چې دهغي څخه پرته په نباتاتو کې غذا نه جوړيږي اوهغه عمليه چې نباتات په کې غذا جوړوي اودتنفس عمليه يي هم ده هغه دفوتوسنتيز دعملي په نوم ياديږي. دفوتو سنتيز په عمليه کې دغازاتو تبادله رامنځ ته کيږي اودهغه په نتيجه کې دنوموړي نبات لپاره غذا جوړيږئ اونبات خپل ورځني اړتياوي بيا دهمدي غذاڅخه پوره کوي چې ځني يوه برخه دانرژي په ډول په همدي عمليه کې په مصرف رسيږي اويوه برخه ذخيره کيږي .چې دنبات دودې اونمو باعث ګرځي نوداچې دفوتوسنتيز عمليه دنباتاتو لپاره ډيره ضروري ده نو په لاندې ډول به وڅيړل شي. دفوتوسنتيز عمليه (Photosynthesis) څرنګه چې نباتي ژوندي حجري يو مخصوص ميکانيزم لري اونوموړي ميکانيزم په نبات کې نوري انرژي په کيمياوي انرژي تبديلوي چې دغه پروسه دفوتوسنتيز په نوم ياديږي چې کيمياوي معادله يي په لاندي ډول ده. C6H12O6 + 6O2 6H2O+ 6CO2 +E دکيمياوي تعامل له مخي دفوتوسنتيز عمليه چې دکاربن داى اکسايداو اوبو ديوځاي کيدو څخه دلمروړانګو اوکلورفيل په موجوديت کې ګلوکوز لاس ته راځي اوپه نتيجه کې اکسيجن ازادوي لکه په لاندي معادله کې . 6CO2 + 12H2O C6H12O6 + 6O2 نوموړي تعامل په بشپړه توګه په لاندي ډول دي 6CO2+12H2O C6H12O6+6O2+6H2O دغه عمليو په ذريعه نوري انرژي په کيمياوي انرژي بدله اوګلوکوز دشنو نباتاتو داستعمال له امله په نورو کيمياوي مرکباتو بدليږي لکه په اوله معادله کي. دپورتنيو معادلو څخه څرګنديږي چي ددغه پروسي په نتيجه کې دکاربن داى اکسايد په څير مواد چي لږه انرژي لري په کاربوهايدريتونو کي يعني په پيچلو موادو بدليږي اوددغه مرکب داکسيديشن په اثر په نباتي حجره کې (700000)کالوري انرژي ازاديږي،همدارنګه دفوتوسنتيز په نتيجه کې ماليکولي اکسيجن هم ازاديږي نو په دي لحاظ دفوتوسنتيز عمليه دارنګه تعريفولي شو فوتوسنتيز(Photosynthesis) هغه پروسه ده چې دانساني ژوند ټولې پديدې په هغې پورې اړه لري .ځکه چې دهمدي عملي پواسطه دحيوان اونبات ترمينځ ارتباط صورت نيسي .نوموړي عمليه دعضوي ترکېب بنسټ اومنبع اوهم دځمکي پرمخ دازاد اکسيجن يواځني سرچينه ده.اوهمدارنګه دانرژي لاس ته راوړنه په حقيقت کې دتغذي پواسطه کيږي اودانرژي اولومړني منبع دټولو ژونديو اجسامو لپاره دلمر شتوالي دي اوهمدغه نوري انرژي ده چې لومړي په کيمياوي انرژي بدله اوبيا دټولو حيواناتوداستفادي وړګرځي نو همدا دفوتوسنتيز عمليه ده چې نوري انرژي په کيمياوي انرژي بدلوي پــايـلـه اکسيجن دټولو ژونديو موجوداتو لپاره خورا مهمه ماده شميرل کيږي.اوهريو ورته په هر وخت کي د تنفس لپاره اړتيا لري چې پرته داکسيجن څخه ژوندي پاتې کيدل ناشونې ده يعني بغير داکسيجن څخه دهر ژوي ژوند ناشونې ده. نو مونږ د لته د همدې مادې يعني اکسيجن اتومي او ماليکولي جوړښت ، د نوموړې کيمياوي اوفزيکي خواص ،دهغه تعاملات د فلزاتو اوغير فلزاتو سره او همدارنګه دهغه الوتروپي ،او تيوري له مخي داکسيجن الکتروني جوړښت اودهغه اوربيټالونو په هکله معلومات راټول اوپدي موضوع کې موځاي کړي. چي کيداي شي زمونږ دا راټولونه دکيميا دعلم مينه والو ته په ځانګړي ډول هغه څوک چي دطبيعت په رازونو باندې د پوهيدو سره علاقه ولري يوښه مرستندوې وي او په راتلونکې کي تري خلک ګټه پورته کړي او زمونږ لپاره د علمي ليکنې يو بيلګه وي . ومن الله توفيق وړانديزونه 1. دا چې داکسيجن اودهغه مرکبات يوه حياتي موضوع ده بايد محصلينو ته د محصلۍ په دوره کې تدريس شي . 2. د اکسيجن د تعاملاتو په اړه بايد محصلينو ته معلومات ورکړل شي او په ورځنيو چاروکې يې بايد د استعمال موارد وروښودل شي. 3. د دې لپاره چې ا کسيجن وپيژندل شي ، نو هيله مې ده چې د اکسيجن پيژندل په لابراتوار کې د محصلينو په وړاندې وښودل شي. 4. دا چې د اکسيجن اودهغه مرکبات د کيميا دغوره موضوعاتو څخه ګڼل کيږي او ليکنې په دې اړه نظرداکسيجن اهميت ته ډيرې کمې دي نو بايد چې په دې اړه د علم او ادب خاوندان ليکني وکړي . 5. دا چې ا کسيجن په کيميا کې يوه حياتي موضوع ده نو د لوړو زدکړو وزارت او ننګرهار پوهنتون څخه هيله کوم چې په دې اړه استاذان بيرون ته د ماسټرۍ او تخصص لپاره وليږي. اخستنې ۱- تڼيوال ، محمدعارف (۱۳۹۰) ، عمومي کيميا. مستقبل خپروندويه ټولنه کابل . مخونه ۱۱۷-۱۱۸ ۲- تڼيوال ، محمدعارف (۱۳۸۲)،غيرعضوی کيميا . انتشارات سمت ۳- حکيمي، محمد غوث ( ژباړونکى ) (١٣٥١) ، عمومي کيميا . مطبعه پولي تخنيک ، کابل . ۴- حکيمي ، محمد (۱۳۸۸) ، شيمي معدني . انتشارات دانشګاه پيام نور صفحه ــ ۱۰۳. ۵- مندوزی ، عارف الله ، (۱۳۷۹) ، عمومي کيميا( دوهمه برخه ) . خپروندويه موسسه صافی د پښتو څيړنې مرکز پيښور . مخونه ۴۷۰ - ۴۶۵ داکسجن کشف کونکى ( پريستلي ) کال ١٧٧٤م لــړلـيـک عنوانونه مخ سـريـزه 1 د اکسيجن پــيـژنـدنـه 2 داکسيجن اتومي جوړښت 3 داکسيجن پيدايښت او د هغه اهميت 4 د اکسيجن کشف 5 داکسيجن استحصال 6 الف : له هواڅخه داکسيجن حاصلول 6 ب : له اوبو څخه داکسيجن په لاس راوړل 7 ج- داکسيجن په لاس راوړل له جامدواکسيجن لرونکو مرکباتو څخه 8 د- داکسيجن حاصلول له پوتاشيم کلورايد څخه 9 د اکسيجن فزيکي خواص 9 داکسيجن کيمياوي خواص 11 داور لګيدولاملونه 13 اکـــــسايـــدونـــه 15 ١-فلزي اکسايدونه 15 ٢- غيرفلزي اکسايدونه 16 ٣- پراکسايدونه 16 ۴- سوپر اکسايدونه 18 ۵- هايدرواکسايدونه 18 ۶- خنثى اکسايدونه 19 د اکسيجن استعمال 20 اوزون 22 دفوتوسنتيز عمليه (Photosynthesis) 25 پــايـلـه 27 وړانديزونه 28 اخستنې 29 <br style="clear: both;" /> <div align=center style="line-height: 1.2"> {| border="0" width="100%" cellpadding="0" cellspacing="1" style="font-size:small;clear:both;" id="PeriodickaTabulkaPrvku" |+ <hr> |+ '' [[د عناصرو جدول]] [[کيماوي عناصر]]'' |- align=center | width="5.5%" | [[قلیایی فلزونه|۱]] | width="5.5%" | [[2. skupina|۲]] | width="5.5%" | [[3. skupina|۳]] | width="5.5%" | [[4. skupina|۴]] | width="5.5%" | [[5. skupina|۵]] | width="5.5%" | [[6. skupina|۶]] | width="5.5%" | [[7. skupina|۷]] | width="5.5%" | [[8. skupina|۸]] | width="5.5%" | [[9. skupina|۹]] | width="5.5%" | [[10. skupina|۱۰]] | width="5.5%" | [[11. skupina|۱۱]] | width="5.5%" | [[12. skupina|۱۲]] | width="5.5%" | [[Triely|۱۳]] | width="5.5%" | [[Tetrely|۱۴]] | width="5.5%" | [[Pentely|۱۵]] | width="5.5%" | [[خالکوجیب|۱۶]] | width="5.5%" | [[هالوجینونه|۱۷]] | width="5.5%" | [[بې اثر گازونه|۱۸]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[هايډروجن|H]] | colspan="16" | ''(přehled)'' | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[هېليوم|He]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[لیتیوم|Li]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[بریلیوم|Be]] | colspan="10" | | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[بورون|B]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[کاربون|C]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[نايتروجن|N]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | O | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[فلورين|F]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[نېون|Ne]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#ff6666" | [[سوډيوم|Na]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[مگنيزيوم|Mg]] | colspan="10" | | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[الومينيوم|Al]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[سيليكان|Si]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[فسفر|P]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[گوگړ|S]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[کلرین|Cl]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[ارگون|Ar]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[پتاسیوم|K]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[کلسیوم|Ca]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[سکاندیوم|Sc]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[تیتانیوم|Ti]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[وانادیوم|V]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[کرومیوم|Cr]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[مینگانیز|Mn]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[اوسپنه|Fe]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[کبالت|Co]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[نیکل|Ni]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[مس|Cu]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[زنک|Zn]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[گالیوم|Ga]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[جرمانیوم|Ge]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[ارسینیک|As]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[سلنیوم|Se]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[برم|Br]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[کریپټون|Kr]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[روبیدیوم|Rb]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[سترونسیوم|Sr]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ایتریوم|Y]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[زیرکونیوم|Zr]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[نیوبیوم|Nb]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[مولیبدنوم|Mo]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[تکنسیوم|Tc]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[روټنیوم|Ru]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[رودیوم|Rh]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[پالاډیوم|Pd]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[سپين زر|Ag]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[کادمیوم|Cd]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[ایندیوم|In]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[قلعی|Sn]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[انټیموان|Sb]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[تلوریوم|Te]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[ایودین|I]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[گزنون|Xe]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[سزیوم|Cs]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[باریوم|Ba]] | align=left | * | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[هافنیوم|Hf]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ټانټالوم|Ta]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ټنگسټن|W]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[رېنیوم|Re]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[اسمیوم|Os]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ایریدیوم|Ir]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[پلاتینوم|Pt]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[طلا|Au]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[جیوه|Hg]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[ټالیوم|Tl]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[سرب|Pb]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[بیسموټ|Bi]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[پولونیوم|Po]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[اسټاټین|At]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[راډون|Rn]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF7676" | [[فرانسیوم|Fr]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[راډیوم|Ra]] | align=left | ** | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[راډرفورډیوم|Rf]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[دابنیوم|Db]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[سیبورگیوم|Sg]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[بوریوم|Bh]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[هاسیوم|Hs]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[میټنریوم|Mt]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[دارمشټاټیوم|Ds]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[Roentgenium|Rg]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[Copernicium|Cn]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Nihonium|Nh]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Flerovium|Fl]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Moscovium|Ms]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Livermorium|Lv]] | width="5.5%" bgcolor="#ffffdd" | [[Tennessine|Tn]] | width="5.5%" bgcolor="#eeffff" | [[Oganesson|Og]] |- align=center | colspan="18" | &nbsp; |- align=center | colspan="3" bgcolor="#FFFFFF" align=right | *''[[لانټانید|لانټانیدونه]]''&nbsp; | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[لانټانوم|La]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[سریوم|Ce]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[پرازئودیمیوم|Pr]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[نئودیمیوم|Nd]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[پرومتیوم|Pm]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[ساماریوم|Sm]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[یوروپیوم|Eu]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[گادولینیوم|Gd]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[تربیوم|Tb]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[دیسپروزیوم|Dy]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[هولمیوم|Ho]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[اربیوم|Er]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[تولیوم|Tm]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[ایتربیوم|Yb]] | width="5.5%" bgcolor="#ffbfff" | [[لوټېسیوم|Lu]] |- align=center | colspan="3" bgcolor="#FFFFFF" align=right | **''[[اکټینیډ|اکټینیډونه]]''&nbsp; | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[اکټینیوم|Ac]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[توریوم|Th]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | >[[پروتاکتینیوم|Pa]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[يورانيوم|U]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[نپتونیوم|Np]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[پلوتونیوم|Pu]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[امریسیوم|Am]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[کوریوم|Cm]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[برکلیوم|Bk]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[کالیفورنیوم|Cf]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[اینشتینیوم|Es]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[فرمیوم|Fm]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[مندلیفیوم|Md]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[نوبلیوم|No]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[لاورنسیوم|Lr]] |- | colspan="18" | &nbsp; <hr> |- | colspan="18" | '''د عناصرو جدول:''' [[فلز]] • [[غیر فلزونه]] • [[شبه فلزات]] | [[بلوک اس]] • [[بلوک پې]] • [[د انتقال فلزتونه|بلوک بي]] • [[Vnitřně přechodný kov|بلوک اېف]] |- | colspan="18" | &nbsp; <hr> |} [[وېشنيزه:اکسجن]] [[وېشنيزه:کيمياوي توکي]] 1bvvr6i3gkodkpz1olf7gomukrqfzqf 283623 283622 2022-07-30T08:56:41Z 2400:ADC1:48A:9B00:F1F4:B780:13F6:568B wikitext text/x-wiki {{Infobox oxygen}} بسم الله الرحمن الرحيم سـريـزه داچې دښوونې او روزنې دپوهنځي دکيميا دڅانګې هر فارغ التحصيل بايد دخپل ليسانس ددورې په اخر کې يومونوګراف وليکې نو ماته هم دسيمنارد ليکلولپاره اړونده څانګې له خوا(داکسيجن کشف اودهغه پیژندنه ) ترعنوان لاندې موضوع دمحترم استاد پوهنيارمعصوم خان (قیومی) ترلارښوونې لاندې راکړل شوې ترڅوچې په دې موضوع کې داکسيجن اودهغه د مرکباتوپه هکله اوهم دهغه دکشف په هکله عمومي معلومات اوداکسيجن اتومي جوړښت د هغه پيدايښت اواهميت لاسته راوړنه، فزيکې اوکيمياوي خواص اوداکسيجن داکسايدونوپه هکله معلومات اوداکسيجن استعمال اواورلګيدنې، اوزون او دفوتوسنتيزعمليه تشريح اوتوضيح کړم. داچې اکسيجن دهر ساه کښ لپاره دژوندلومړنى اواساسي عنصرشميرل کيږي او پرته له اکسيجن څخه ژوند کول ناشوني دي اوهم اکسيجن د اساسي عناصروله جملې څخه شميرل کيږي خومادلته په لنډ ډول يوڅه معلومات راټول کړي اوپه دې رساله کې مې ليکلي دي دموضوع په جوړولو کې له ماسره محترم استادپوهنيار معصوم خان (قیوم) مرسته کړي دده دهمکارۍ اومرستې له امله دزړه له کومې کور ودانى وايم اودلوي څښتن (ج) څخه ورته په دنيا اواخرت کې کاميابي غواړم. په درنښت روح الله (رویان) د کيميا څانګې محصل د اکسيجن پــيـژنـدنـه اکسيجن هغه عنصردى چې ددنيا دپيدايښت سره سم الله (جل جلا الله) په خپلو کائناتو باندې لورولى دى اوهغه يې دخپل مخلوق لپاره هديه کړى دى. په دې لويه او پراخه نړۍ کې يوازې عناصردي چې ټول ژوندي موجودات ورته اړتيا لري که چيرې داکسيجن عنصرنه واى نو ژونديو ژويو يعنې ژونديو موجوداتو ژوند نشو کولاى . يواځينى عنصردى چې ژونديو موجوداتو ته يې ژوند وربښلى دى . که مونږ وګوروپه نړۍ کې څومره طبعي اوعصري شيان دي اوڅومره ژوندي موجودات دي په ټولوکې داکسيجن شتوالى شته اوټول ژوندي موجودات ور څخه تنفس کوي اکسيجن دحيواناتو،انسانانو، نباتاتو يعنې ټول کثير الحجروي( زياتوحجراتولرونکي ) وحيد الحجروي (يوې حجرې )څخه چې جوړ شوي دي اويا هغه ژوندي حيوانات چې په اوبوکې ژوندکوي اوهغه حيوانات چې په وچه کې ژوند کوي ټول اکسيجن ته ضرورت اواړتيا لري. که چيرې مونږ دانسان بدن ته په غورځيرشو نومونږ دانسان په بدن کې ددې عنصرډيرزيات ضرورت وينواکسيجن دتنفس لپاره پوره ضروري عنصردى دتنفس شوي اکسيجن په وسيله دبدن په مختلفو حجروکې غذايې مواد سوځول کيږي نوپه دې ترتيب دبدن دتودخې درجه ثابته يعنې ساتل کيږي. ۱- داوبوژوي (ژوندي موجودات)داوبودمنحل اکسيجن څخه دخپل تنفس لپاره کاراخلي داحتراق ( دسوځيدلو ) عمليه بې له اکسيجن څخه پرته صورت نه نيسي په همدې ډول دژوند په ټولو ورځنيو چارو کې په زياته اندازه په مصرف رسيږي لکه دصنعتي موادوپه جوړولوکې ،دکورونوپه ګرمولوکې ،دغذايې موادوپه جوړولوکې اوهم دغذايې موادوپه پخولوکې په مصرف رسيږي . برسيره پردې داکسي اسيتلين څراغونواوپه مايع حالت دالکولو ديوځاى کيدو سره په راکټونواوتوغنديوکې دضرورت وړانرژي برابروي اوهم دنباتاتو په ژوندکې اکسيجن ډيرمهم عنصردي که اکسيجن نه وي دنباتاتو ژوند هم ناممکن دى . داکسيجن اتومي جوړښت اکسيجن ددوراني جدول په شپږ م ګروپ او دويم پيريود کې قرار لري چې پدي ګروپ کې Po, Te, Se, S, O عناصر شتون لری . اکسيجن اتومي وزن (16) دي او اتومي نمبر 8 دي اوولانس (2) او پراکسايدونوکې اکسيديشن نمبر(1-) دي مګردفلورين په مقابل کې +2 داکسيديشن نمبر لری . دويلي کيدو ټکى يې او دايشيدو ټکى يې اتومي جوړښت اتومي نمبر اتومي وزن الکتروني ويش داکسيجن پيدايښت او د هغه اهميت اکسيجن دپيدايښت اوډيروالي په اساس دځمکې پرمخ ترټولو عناصرو ډير پيداکيږي مـثلاً دځمکې دقـشر په جـوړښت کـې د وزن له مخې (%49) موجود دې چې دغه اندازه دځمکې د قشر د نورو جوړونکوعناصرو دمجموعى سره تقريباً مساوي ده. په همدي ډول اکسيجن داوبو په ترکيب کې (%‌88.8) په شګو کې (%53) په شيدوکې(%82) اوپه هواکې په ازادحالت (%22.2) وجود لري. د اکسيجن ډيره برخه په اوبو،سليکاتونو،او نورو منرالونواو ژوو کې په ترکيبي توګه پيداکيږي.څومره چې اکسيجن په طبيعت کې ډير پيداکيږي هغومره زيات اهميت لري مثلاً په ډيرو عضوي مرکباتو کې اکسيجن برخه لري اود ټولو ژونديو موجوداتو لپاره اکسيجن ډير اهميت لري ځکه تنفس ورڅخه کوي .که چيري يوانسان تر (5) دقيقو پوري اکسيجن تنفس نه کړي دمرګ لامل يي کيږي نوله همدي امله هغه کسان چې دبحر په لاندنيو برخوکې (اوبتلونو ) کې کار کوي بايدداکسيجن څخه ډک شوي بوتلونه دځان سره ولري. همدارنګه داکسيجن په نه موجوديت کې داحتراق يا سوځيدو عمليه هم صورت نه نيسي . نو له همدي امله ويلاي شو چې اکسيجن دټولو ژونديو موجوداتو لپاره يو مهم اوضروري عنصردي. د اکسيجن کشف اکسيجن زمونږ دبدن او ټولوژونديو موجوداتو لپاره يومهم جز ګڼل کيږي اوهيڅ ساکښ پرته له اکسيجن څخه ژوند نه شى کولاي خو سره ددي هم پوهان دډيری مودي لپاره ددي عنصر په شتوالي نه پوهيدل د(17)پيړي په اواخيرو کې اکسيجن نږدي په يو وخت کې ددووکسانو لخوا کشف شو چې يويي دسويډن شيليpcheele)) اوبل يي دانګلستان (جوزف پرستليJ-priestly) نوميدل چی اکسيجن يی د (1733) څخه تر (1804)پورې کشف کړ. داسی مشهوره ده چې اکسيجن شيلي دپرستلي څخه مخکې کشف کړی وو، خو کله چې پرستلي خپل کشفيات دشيلي څخه دمخه چاپ کړي ونو ځکه داکسيجن دکشف کولو وياړ دنوموړي په نصيب شو،اوپرستلي په (1774) داګست دمياشتي په لومړي نيټه خپله مشهوره تجربه په سيمابو اکسايدوباند ي اجراء کړه چې دغه يو سوررنګه ماده ده تودوخه يي ورکړه چې په يو نل کې يې د سيمابو سره بخن پوډر واچول دا پوډر بيا وروسته د لاوزيه لخوا د سيمابو د اکسايد په نوم ياد کړل نوموړي نل يې د سيمابو په بل لوښى کې نسکور سرچپه کړ د سيمابو اکسايدو د خپل سپکوالي له امله په نسکور شوي نل کې د سيمابو د پاسه ودريدل پرستلى د يوې عدسې په وسيله دنل په پاسنۍ برخه چې سره بخن پوډر راجمع شوي وه .دلمر وړانګې سره متراکمې کړي ترڅو چې دلمر دحرارت په نتيجه کې نوموړي سره بخن پوډر ټول په سيمابو او يو غاز تجزيه شول پرستلي په نتيجه کې معلومه کړه چې نوموړي غاز بې رنګه او له سيمابو څخه خورا سپک دى پرستلي د نوموړي غاز څخه ډک نل ته يوه بله شوي شمع وردننه کړه اووئې ليدل چې ددغه امتحاني نل دننه دغه شمع ډيره ښه سوځي. (اول شکل ) پرستلي دغي دستګاپه واسطه اکسيجن کشف کړ . داکسيجن استحصال الف : له هواڅخه داکسيجن حاصلول داکسيجن دلاسته راوړلو غور ه طريقه دهوا څخه په لاس راوړل دي يعني اکسيجن په تخنيکې ډول دهوا څخه دسيتيليشن په مرسته لاس ته راوړي. چې دي طريقي ته دليندي طريقه هم وايي چې په اول کې هوا په مايع ډول اوبيا يي دتدريجي تقطير پواسطه اکسيجن تر ينه په لاس راوړي دهوا دمايع کولو لپاره د تودوخي دډيري درجي په ورکولو سره اکسيجن لاس ته راوړي چې ددي کارلپاره دژول تامسن افکټ (Joul-Thmson-Effect )څخه ګټه اخستل کيږي چې په دي ډول غاز چې فوق العاده د ټيټ فشار لاندي صورت نيسي په ټيټ فشار کې انبساط کوي چې په دي ډول غاز سړيږي ځکه چې دغاز دحجم دزياتيدو په اثرخلاف دمقابلو ماليکولونو دکشش قوه اجرا کيږي اوهغه لازمه اندازه چـې پدي کارکې اجـــرا اوپه مصرف رسيږي دهغه غازدتودوخي څخه اخستل کيږي چې په نتيجه کې دغاز دتودوخي درجه ټيټه راځي. داکسيجن غاز په فولادي بوتلونو کې چې150 atm فشارولري ځاي پرځاي اوبازارونوته عرضه کيږي که چيري BaOته د500cپه هواکې تودوخه ورکړل شي نو اکسيجن اخلي اوپه باريم پر اکسايد BaO2 بدليږي لکه په لاندي معادله کې ب : له اوبو څخه داکسيجن په لاس راوړل اکسيجن له اوبو څخه دهغه د برقي تجزيي په پايله کې په لاس راځي داوبو برقي تجزيه ددستګاه يا هافمن (Haffman) دالې پواسطه چې په منځني نل کې چې پاسني سريي دقيف په واسطه بندوي يوه اندازه اوبه وراچوواويو څوڅاڅکې رقيق (نري) سلفوريک اسيد هم پري ورعلاوه کوو ددوهم شکل سره سم پلاتيني الکترودونه (Platinum electrodes) په داسي يوي بطري پوري وصل کوچې (24-12) ولټ پوري پوټانشيل ولري نو پدي وخت کې داوبو تجزيه شروع کيږي .دتعامل دشروع سره سم هايدروجن چې مثبت چارج لري هغه الکترود ته ځي کوم چې دبرق دمنبعې په منفى قطب پوري تړل شوي وي اودکتود په نوم ياديږي .او اکسيجن چې منفي چارج لري په هغه الکترود کې ازاديږي چې دبرق دمنبع په مثبت قطب پوري تړل شوي چې دانود په نوم ياديږي. نوڅرنګه چې داوبو په يوماليکول کې دوه اتومه هايدروجن اويو اتوم اکسيجن شته دي نودتجزيي په وخت کې ليدل کيږي چې ديو ټاکلي اندازي اوبو دتجزيي څخه دوه حجمه هايدروجن اويو حجم اکسيجن په لاس راځي .يا په بل عبارت داوبو دبرقي تجزيي په نتيجه کې څومره اکسيجن چې دحجم په لحاظ داوبو څخه په لاس راځي .نو دهغه په نسبت به دوه همغه اندازه هايدروجن دحجم په لحاظ په لاس راشي .دا وبو دبرقي تجزيي معادله په لاندي ډول دي. نو داچې اوبه يوه ارزانه ماده ده نو له دي طريقي څخه دتجارتي اکسيجن دحاصلولولپاره هم ترې کار اخيستل کيږي. ج- داکسيجن په لاس راوړل له جامدواکسيجن لرونکو مرکباتو څخه اکسيجن دنجيبه فلزاتو داکسايدونو څخه دلږى تودوخې په اثرلاس ته راځي لکه په لاندي معادلو کې يي ښه مثالونه دي. 4Au + 3O2 2Au2O3 2PtO2 2 Pt +2O2 2Hg + O2 2HgO د- داکسيجن حاصلول له پوتاشيم کلورايد څخه پوتاشيم کلوريت داکسيجن دحاصلولو لپاره په لابراتوار کې يوه مناسبه ماده بلل کيږي ځکه چې په زياته اندازه سره اکسيجن لري چې دوزن له مخي تقريباً (39.9) فيصده حساب شوي دي.ددريم شکل سره سم يوه اندازه پوتاشيم کلوريت راخلواود(10gr) منګانيزداى اکسايدسره يي مخلوطوو په يوه ازمايښتى نل کې يي اچوواوحرارت ورکوونوپه نتيجه کې به دلاندي معادلي سره سم پوتاشيم کلوريت په پوتاشيم کلورايد او اکسيجن تجزيه شي اود(150c) تودوخه به موجوده وي. 2KClO3 150 C0 که په پورته معادله کې (MnO2)دکتلست په ډول استعمال نه شو نوپه هغه صورت کې دتعامل داجرالپاره د400C0 څخه تر500C0پوري تودوخه پکاردي لکه 2KClO3 2KCl + 3O2 په لابراتوار کې اکسيجن له KMnO4 , KNO2,H2O2 څخه هم په لاس راځي. د اکسيجن فزيکي خواص اکسيجن يوبي رنګه ، بې بويه،اوبې خونده غازدي دويلــي کيدوټکې يي C0 -218 اودجوش ټکې يي -183C0 دي اوپه (-255) درجو کې په جامدبدليږي اوکه چيري فشار يي د50اتموسفير ته ورسيږي نو په (-118) کې هم په مايع بدليږي .چې ددي حرارت درجې څخه پورته درجه دحرارت کې اکسيجن په مايع بدليږي چې ددي حرارت درجي څخه پورته درجه دحرارت کې اکسيجن په ما يع باندي نشي بدليدلاي چې دپورته ټاکلي فشار کې اکسيجن په گازي حالت ليدل کيږي مگر دهواڅخه لږدرونددي چې په اوبو کې ددي غاز دحليدوقابليت لږدي . مګر په عادي تودوخه کې دحجم په لحاظ په اوبوکې حليږي . څرنگه چې اکسيجن په اوبوکې زيات حليږي نوپه اوبوکې دحل شوي هواد اکسيجن فيصدي نسبت عادي هوا ته زياته ده نوله همدي کبله بحري حيوانات او کبان دتنفس لپاره دحل شوي اکسيجن څخه کار اخلي . داکسيجن غاز د نوري هوا څخه لږ څه دروند دي چې کثافت يي( 1.42 ) دي يعني په معياري فشار اوتودخي تر شرايطو لاندي يو ليتر اکسيجن (1.42) ګرامه وزن لري ،چې مايع اکسيجن اوګازي اکسيجن دواړه يي يو خاصيت لري نو ددي خاصيت له کبله اکسيجن ته په لاندي ډول الکتروني جوړښت ورکړل شوى دي . (Octet) قانون له مخي دهر اتوم په خارجي مدار کې (8) الکترونونه لري البته د(6A)ګروپ په عناصر وکې دغه شيما بيا معکوس دي نوضروري دي چې بايد هراتوم يي جوړ يي الکترونونه ولري .اکسيجن ددوراني جدول (VI A) ګروپ دعناصرو څخه يوازني عنصر دي چې په ازاد ډول دغاز په شکل اوپه ماليکولي ډول په طبعيت کې پيداکيږي . په پورته شکل کې داکسيجن دماليکول په جوړيدو کې دالکترونو يو ځاي کيدل . داکسيجن کيمياوي خواص داکسيجن غاز سره ډير عناصر په چټکې سره يو ځاي کيږي په هغه وخت کې چې دتودوخي درجه يي زياته وي نو تعامل ډير ژر اوپه ښه ډول سرته رسيږي . په لابراتوارو کې داکسيجن دمعلومولو لپاره يوه لرګي ته داور پواسطه چې په روښانه ډول سوځي پورته طريقه استعماليږي اکسيجن په معمولي اوعادي تودوخه کې دفلزاتو اوغير فلزاتوسره په سستي تعامل کوي دمثال په ډول ، کله چې اوسپنه (Fe) زنګ ونيسي نومونږته ښايي اوسپنه (Fe) چې داکسيجن سره په ازاده هوا کې يوځاي شويده اوتعامل يي اجراکړي دي اوسور رنګه پوډر جوړ کړي چې داوسپني دزنګ (Ironrust) په نوم ياديږي .چې کيمياوي معادله يي په لاندي ډول دي 4Fe + O2 2Fe2O3 نوموړي تعامل په خالص اکسيجن کې دعادي هوا په نسبت ډير ښه ترسره کيږي .دهوا1/5برخي داکسيجن څخه تشکيل شوي دي نوددي تناسب په اساس په هوا کې داوسپني سطحي 1/5 برخي داکسيجن دماليکولونو په واسطه پوښل شويده او باقي 4/5 برخي دنايتروجن ماليکولونه دي نايتروجن يوغير فعاله غاز دي چې په عادي ډول په تعاملونو کې برخه نه اخلي.نو يوه عضوي ماده په عادي هواکې داکسيجن په موجوديت کې دلاندي دلايلو له مخي ښه سوځي. ١-ځکه چې په عادي هواکې اکسيجن ډير دي . ٢-اکسيجن يوفعال غازدي يعني دنايتروجن څخه يي فعاليت ډير دي .ځکه چې نايتروجن داکسيجن څخه په وزن کې سپک دي اوپه لاندني سطحه کې دومره زيات نه ليدل کيږي نوځکه يي تعاملات سست وي غيرفلزات لکه سلفر ، فاسفورس ، اوکاربن په هواکې دخالص اکسيجن سره په ډيرسرعت سره تعامل کوي اودهغه مربوطه اکسايد جوړوي چې معادلي يي په لاندي ډول دي. S +O2 SO2 C +O2 CO2 P4 +5O2 P4O10 سلفرداى اکسايد اوکاربن ډاى اکسايد غازونه په عادي تودوخه کې غازونه دي اوفاسفورس اکسايد يو سپينه کلکه ماده ده .دابتدايي عناصرو ډير مرکبات داکسيجن سره تعامل کوي اومربوطه اکسايدجوړوي لکه دخاوروتيل ، دهايدروکاربنو مخلوط اوداسي نورچې داحتراق اوسوځيدو لپاره اکسيجن ضرورت لري اودهغه په موجوديت کې اکسيديشن کيږي .همدارنګه په ماشينونو او موټرونو کې دکاربيټر اله چې په هغه کې پطرول دهواسره يو ځاي کيږي اوبيا سوځي چې ماشين اوموټر په حر کت راولي .هغه عناصر چې داکسيجن سره يوځاي کيږي اويو مرکب جوړوي دغه عمليه داکسديشن په نوم ياديږي .چې داډول تعاملات به ياډير ژر اويا په ځنډ سره پاي ته رسيږي .چې بيړني تعاملات يي داکسيجن سره داور دلمبې په وخت کې صورت نيسي اوداکسيديشن څخه يي دنوروعناصرو دمرکباتو څخه اکسايدونه په لاس راځي لکه په لاندي معادله کې . 2H2S+ 3O2 2H2O+2SO2 اوځنډني تعاملات داوسپني زنګ کول اوهمدارنګه دخوړل شوي غذا هضم کول په بدن کې اوداسي نوروڅخه عبارت دي . داکسديشن هغه عمليه چې تودوخه اوروښنايي ورڅخه پيداکيږي دسوځيدني يااحتراق (Combustion) په نوم ياديږي .کله چې يوه ماده اوکسيدايز کيږي نو تودوخه ورڅخه پيداکيږي .مثلاً کله چې دډبروسکاره سوځي نو دتعامل په نتيجه کې تودوخه ورڅخه پيداکيږي که تعامل ګړندي وي او که سست وي په حرارت کې يي توپيرنه راځي اويوشان وي مګر په ګړندي تعامل کې دحرارت درجه ډير ژر لوړيږي ددي علت دادي چې تودوخه په کم وخت کې توليديږي .دتودوخي هغه اندازه چې ديوي معيني مادي دسوځيدو څخه خارج اوپه لاس راځي داحتراقي تودوخې (Heat of Combustion) په نوم ياديږي.دمثال په ډول کله چې يوګرام سلفر په ازاده هواکې سوځي سلفر ډاى اکسايد جوړوي او220 کالوري تودوخه توليدوي چې معادله يي په لاندي ډول دي. S +O2 SO2+E بغيرداکسيجن څخه سوځول هم شته دمثال په توګه دهايدروجن سوځيدل دکلورين په غاز کې اويا دبرومين بخار کې چې وروسته تر سوځيدوڅخه يي مالګي تيزاب په لاس راځي لکه HBrيا HCl اوداسي نور داور لګيدولاملونه په ځينو موادو کې د تحمض عمليه چی په بطي توګه سرته ورسيږي . نو يوه اندازه تودوخه په کې توليديږي چې ددي عملي په دوام سره تودوخه په کي جمع کيږي ترڅو چې دنوموړي جسم داشتعال يا سوځيدني دنقطي سره برابره شي او نوموړي جسم په خپل سراور واخلي.لکه ډيرزاړه چينار ونه يادوښو (ګياوو) امبارونه په کوټه کې ديو څه موده پاتي کيدو څخه وروسته اور اخلي چې دي ته په خپل سر اور وايي زيات اورلګيدل دبې احتياطي له امله هم منځ ته راځي مثلاً دلږيدلي سګريټ سره ويده کيدل ، دتيلو ټانکونوته نږدي اورلګيت لګول اوداسي نور دتودوخې هغه درجه چې په کې يوجسم سوځي دهغه جسم دسوځيدني يا اشتعال په نوم ياديږي .لکه څرنګه چې په پورته ډول ذکر شول هغه واښه ياګياوي چې نيمه وچې اونيمه لمدي وي کوټي يا بوس خاني ته واچوو نودغه نيمه لمدوالي دبطي يا سست اوکسيديشن رامنځ ته کوي چې ددي په نتيجه کې دتودوخي درجه يي په تدريج سره لوړيږي .ترڅو چې دګياودحرارت ددرجي سره برابر شي نو په دي وخت کې په خپل سر سره واښه اور اخلي چي دزياتيدو په صورت کې بيا زيات په زيان تماميږي يعني کيداى شي چې يوي کورني دسوځيدو سبب هم شي .داورونو لګيدلو پيښي مثالونه دکيميا په لابراتوارونو کې هم عملي کيداى شي پدي ډول چې يوه يا دوه قاشوقي پوتاشيم پرمنګنيټو باندي چې په پيشقاب کې وي (4 يا5cc) ګلسرين وڅڅول شي لمړي پوتاشيم پرمنګنيټ په ډاى پوتاشيم پرمنګنيټ (K2MnO2 ) او [O] تجزيه کيږي . نو ي زيږيدلي اکسيجن [O] چې په اتومي حالت وي دتعامل لپاره ډير مساعدوي نو دګلسرين سره دتعامل په نتيجه کې دسوځيدو دپيښي سبب ګرځي. يعني داکسديشن عمل شروع کيږي اوحرارت يي ورو ورو زياتيږي تر څوچې ګلسرين داوراخيستني درجې ته ورسيږي او په نتيجه کي ګلسرين په شنه لمبه سوځي . پورته تعامل په لاندې معادلو کي ښودل کيږي . 1- 2KMnO4 K2MnO4+MnO2+O2 2- C3H5 (OH) +7O2 6CO2+ 8H2O دتعامل عمومي معادله په لاندي ډول ده. 14KMnO4+2C3H5(OH)3 7K2MnO2+ 7MnO2+6CO2+8H2O اکـــــسايـــدونـــه هغه مرکبات دي چې دنوروعناصروسره داکسيجن دترکيب کيدو په نتيجه کې جوړيږي ددي لپاره چې پوه شو چې اکسيجن دکومو عناصرو سره په کوم ډول اکسايدونه جوړوي نو لازمه ده چې داکسايدونو مختلف ډولونه وپيژنو. ١-فلزي اکسايدونه هغه مرکبات دي چې دفلزاتو او اکسيجن دتعامل څخه حاصليږي. مثلاً Ca + O CaO Fe+O FeO 4Na+O2 2Na2O فلزي اکسايدونه معمولاً داوبوسره دتعامل په نتيجه کې القلي جوړوي له همدي کبله فلزي اکسايدونه دالقلي اکسايدونو په نامه يا القلي انهايدرايدو په نوم هم ياديږي .لکه په لاندي مثال کې. Ca + H2O Ca (OH) 2 + E ځني فلزي اکسايدونه هم داوبوسره تيزاب جوړوي دمثال په ډول : CrO3 + H2O H2CrO4 دداسي فلزونو چارچي ارزښت بايد (٥) او(٧) وي اوکه چيري چارچي ارزښت ديوه (١) او(٤) ترمنځ وي نو په دي وخت کې بيا القلي فلزي اکسايد مرکب جوړوي لکه په پورته معادله کي چې وښودل شو. ٢- غيرفلزي اکسايدونه هغه اکسايدونه دي چي دغير فلزي عناصرو او اکسيجن دترکيب په نتيجه کي منځ ته راځي مثلاً اکسيجن دسلفر سره تعامل کوي اوسلفرداى اکسايد جوړوي چې دتعامل معادله يي په لاندي ډول ده. S +O2 SO2 ياکاربن داکسيجن سره تعامل په نتيجه کي کاربن ډاى اکسايد جوړوي. C + O2 CO2 څرنګه چې اکثره غيرفلزي اکسايدونه داوبوسره تعامل کوي اوتيزاب جوړوي . له همدي کبله غيرفلزي اکسايدونه دتيزابي اکسايدو يا تيزابو دانهايدرايدو په نوم ياديږي .چې دتعامل معادله يي په لاندي ډول ده. H2CO3 CO2 + H2O ٣- پراکسايدونه هغه مرکبونه دي چې داکسيجن داکسديشن نمبري په کې (-1) او ولانس يي (2) وي مثلاً دسوديم پراکسايد(Na2O2) باريم پراکسايد (BaO2) هايدروجن پراکسايد (H2O2) او داسي نور . دهايدروجن پراکسايد (H-O-O-H) مشرح فرمول په شان ټول مرکبات يي په همدي شکل فارمولونه غوره کوي. (H2O) په(1848) کال کې په فرانسه کې ديو کيميا پوه ليوسيس تيناردلخوا کشف شو چې دايوه بى ثباته ماده ده.دتودوخي ،رڼا، يا کتلست په موجوديت کې ډير ژر تجزيه کيږي لکه په لاندي معادله کې H2O2 H2O + [O] نوموړي [O] نوي زيږيدلي داکسيجن اتوم دنورو موادوسره تعامل لپار ښه اماده دي.نو لدي امله (H2O2 ) دتحمض ښه عامل دي او دځينو موادو لکه کتان ،وړيو،اووريښمو ټوکرانو دلرګيو سامان ،دسرويښتانو اودچرګانو بڼکو دبېرنګه کولو لپاره په کاروړل کيږي .داتومي اکسيجن دازادولو له کبله H2O دري فيصده محلول دضد عفوني مادي په حيث په کاروړل کيږي .اوهم دځينو بکترياو دوژلو لپاره پکاروړل کيږي . هايدروجن پراکسايد په لابراتوار کې دسوديم پراکسايد او اوبودتعامل په نتيجه کې په لاس راځي لکه په لاندي معادله کې NaO2 + 2H2O H2O2 + 2NaOH اوپه نتيجه کې هايدروجن پراکسايد دباريم پراکسايد او دګوګړو نريو تيزابو دتعامل په نتيجه کې په لاس راځي لکه په لاندي معادله کې. BaO2 + H2SO4 H2O2+BaSO4 ۴- سوپر اکسايدونه ځيني فلزونه داسي اکسايدونه جوړوي چې په هغوي کې داکسيجن ماليکول (O2) دتخمض نمبرمنفي يو وي لکه (NaO2)سوديم سو پراکسايد (KO2) پوتاشيم سوپراکسايد اوداسي نور . K + O2 KO2 Na + O2 NaO2 ۵- هايدرواکسايدونه هايدروکسايدونه داکسيجن هغه مرکبات دي چې د(OH) ګروپ ولري ، داچې ايا دغه دهايدروکسيل ګروپ دفلز يا غير فلز سره تعامل کوي نو کېداي شي چې القلي يا تيزاب منځ ته راشي اوهمدارنګه ځني فلزي اکسايدونه اوهايدرو اکسايدونه شته چې دتيزابو په مقابل کې القلي خواص اودقوي القلي په مقابل کې تيزابي خواص له ځانه څرګندوي چې داډول اکسايدونه اوهايدرو اکسايدونه د(Amphotric) امفوتريک هايدرواکسايدونو په نوم ياديږي لکه په لاندي معادلو کي. ZnO + 2HCl ZnCl2 + H2O ZnO + 2NaOH Na2ZnO2 + H2O Al (OH)3 + 3HCl AlCl3+3H2O Al(OH)3+3Na OH Na3AlO3+3H2O دفلزونو ډيرهايدروکسايدونه دتعامل څخه وروسته دلوښي تل ته لويږي.نو که کچيري ديوه فلز مالګه ديوه محلول ته چې په هغه کې القلي وي ورواچول شي نو دلوښي په تل کې مالګه راټوليږي لکه دبيلګي په توګه يي يوه معادله په لاندي ډول راوړو. CuSO4 + 2NaOH Cu(OH)2 + NaSO4 په عمومي ډول هايدروکسايدنه ځني رنګه اوځني نوريي بيا بي رنګه وي دځينو هايدروکسايدونو مرکبونه په اوبو کې په سختي سره حليږي لکه سپين هايدروکسايدونه چې مثالونه يي په لاندي ډول دي. اونور سپين ته Sn(OH)2,Pb(OH)2, Cd(OH)2, Zn(OH)2 ورته روښانه زرغونه هايدرو کسايدونه چې هواکې پاتي شي نورنګ يي بيا نسواري کيږي داځکه چې دهايدروکسيل ګروپ ديوه په اندازه ډيريږي لکه دFe(OH)2 څخه Fe(OH)3 جوړيږي لکه په زياتورنګوپيداکيږي چې عبارت دي له Mn(OH)2 څخه چې روښانه نسواري څخه بياترسپين پوري رنګ لري اورنګ يې په هواکې تغيرکوي دا ځکه چې دازادي هواسره تعامل کوي اوMn(OH)4تري جوړيږي اوNi(OH)2 دمڼي په شان سوررنګ لري چې رنګ يي صاف دي اوهمدا3 Cr(OH) فولادي رنګه زرغون رنګ لري اوپه داسي نورو زياتو رنګونو پيداکيږي . ۶- خنثى اکسايدونه هغه غيرفلزي اکسايدونه چې داوبو سره تعامل نه کوي .تيزاب نه جوړوي مالګي هم نشي جوړولي يعني دتيزابو اوقلوياتو سره تعامل نشي کولاي دخنثى اکسايدونوپه نوم ياديږي. لکه ( CO) کاربن مونواکسايد ،نايتريک اکسايد(NO) نايترس اکسايد(N2O) او داسي نور. د اکسيجن استعمال اکسيجن دتنفس لپاره خورا ضروري عنصردي. په هغه وخت کې چې کله هوا تنفس کوو نو اکسيجن تنفس کوو نواکسيجن سږوته ننوځي اوددي څخه وروسته دويني جريان ته لاره پيداکوي کله چې وينې ته داخل شي دوينې دجريان په وسيله دبدن ټولو حجرو ته رسيږي .په حجر وکې هضم شوي اوجذب شوي مواد دبدن په ټولو حجرو کې داکسيجن پواسطه سوځول کيږي دموادو دسوځيدوسره سم په حجروکې تودوخه پيداکيږي .پيداشوي تودوخه دبدن په تودوخه کې پوره کومک کوي اودبدن دتودوخي ثابته درجه (37c) درجو په شاه خواکې ساتي اودبدن په نورو فعاليتونو کې لکه په لاره تګ کول ،کارکول ،او داسي نورو کې په مصرف رسيږي .همدرانګه داوبو ژوي او سمندري حيواناتو په اوبوکې دمنحل اکسيجن څخه خپل تنفس لپاره کار اخلي .داحتراق عمليه هم بې له اکسيجن څخه صورت نه نيسي له همدي کبله دکورونو دګرمولو اود غذا، ډوډي پخولو په خاطر په زياته اندازه په مصرف رسيږي .برسيره پر دي په اکسي استلين څراغونو کې اوهمدارنګه په مايع حالت الکولو سره يوځاي د توغنديو لپاره دضرورت وړانرژي تياروي. اوهمدرنګه اکسيجن په مختلفو ورکشافونو کې دفلزاتو دپري کولو او ولډنګ لپاره پکاريږي. داکسي اسيتلين په څراغونو کې يوه اندازه اکسيجن داسيتلين دغازسره يوځاي کيږي اوسوځي اودهغوي څخه يوه زوروره لمبه فلزات پري کوي اوولډنګ کولاي شي. اواکسيجن په تجارتي راکړه ورکړه کې (150atm) فشار لاندي په فلزي ( اوسپني ) بوتلونو کې چې ابې رنګه نښانه ولري پلورل کيږي دداسي بوتلونو ټولي برخي بايد دغوړيو څخه پاکې وي ځکه چې ددي سره تعامل په نتيجه کې چاودنه رامينځ ته کوي .په روغتونونو کې دسابندي ناروغانو لپاره ډير کارول کيږي ځکه چې ناروغ اکسيجن په عادي حالت کې نشي پوره کولاي همدرانګه اکسيجن په اوبتلونو کې اوپه لوړه ارتفاع کې دژوندي پاتي کيدولپاره يي په مخصوصو دستګاو کې اچوي او له هغي څخه په تنفس کې کار اخلي اوداستعمال څخه يي بغير ژوندي ژوي نشي پاتي کيدلاي او په همدي ډول په فارميسي کې دادوياتو په جوړولوکې اودکانونو په رايستلو کې دلوړي تودوخي دتوليد لپاره داستلين سره يوځاي سوځي اوزياته تودوخه توليدوي. داکسيجن مهم اومختلفو استعمال دحيواناتو په ناروغۍ کې (Pneumania Tuberculosis) کې استعماليږي اوپه همدي ډول دبيهوشي په دواګانو کې لکه (Nitroucid ethylene) اوداسي نورو کي استعماليږي اودنباتاتو په ناروغيو کې زيات داستعمال وړدي دپورته معلوماتو په اساس داسي ويلاي شو چې په رښتيا هم اکسيجن دژوند لپاره يو مهم ګاز دي . اوزون اوزون داکسيجن د الوتروپي يوبل شکل دي چې مختلف خواص لري .داکسيجن ماليکولونو ددوه اتومو څخه اود اوزون ماليکولونه ددريو اتومونو څخه جوړشوي دي. داکسيجن او اوزون غوندي که هر عنصر مختلف حالات چې مخالف خواص ولري دهغه عنصر دالوتروپي په نوم ياديږي . يا په بل عبارت . که يوعنصر په څو مختلفو ساده شکلونو پيداشي په کيميا کې دغه پيښه دالوتروپي په نوم ياديږي مثلاً O2او O3 يا بي شکله سکاره ، ګرافيت، اوالماس چې دکاربن (٣) درى الوتروپي لري داوزون مشرح فرمول عبارت دي له . o o o o o o او اوزون داکسيجن يو الوتروپيک دي ځکه چې اوزون داکسيجن اتومونو څخه جوړشوي دي مګر خواص يي داکسيجن څخه جدا اوفرق لري اوزون داکسيجن اويا هوا دبرقي شعاعو په نتيجه کې لاس ته راځي يعني کله چې په هواکې دبريښنا يوپړق (جرقه) پيداشي نوداکسيجن يوه اندازه په اوزون (O3) بدليږي نو په هغه وخت کې چي تالنده يا تندر ولويږي نودتندر دراپريوتو څخه وروسته دهغه ځاي څخه چې تندر پري لويدلي دي يو تيزاوتخريش کوونکې بوي راپورته کيږئ چې په يوناني ژبه کې ورته (OZO) بوي وايي حس کووچې همداداوزون دبوي څخه عبارت دي چې معادله يي په لاندي ډول دي . 3O2 2O3 همدارنګه هغه نوي اوتخريش کوونکو بوي چې اکسريز(X- Rays) دماشين څخه يادبريښنا دنورو قوي سرچينو په خواوشاوکې چې دزمونږ سپږمو ته رارسيږي داوزون څخه عبارت دي . اوزون داکسيجن څخه ډير فعال دي .مګر زيات پايښت نلري يا په بل عبارت اوزون په اساني سره تجزيه کيږئ حال داچې اکسيجن په ډيرو مشکلاتو سره تجزيه کيږي اواوزون دجوړيدو څخه وروسته ترډير وخته پوري په هواکې په ازاد حالت نه پاتي کيږي بلکه دتودوخي په عادي درجو دسانتي ګرادکې تجزيه اوجلاکيږئ اوپه اکسيجن باندي بدليږي اوزون داکسيجن په نسبت داوکسيديشن په عمليه کې داکسايدونو په جوړولو کې ډير قوي عامل دي. اوزون دربړ په ارتجاعيت باندي تاثيرکوي اوهمدارنګه درنګونو په جوړولو اويا پاکولو کې هم رول لري اودبدبوي ضد خاصيت لري اودغاښونو په پاکولو اووينځلو کې ډير زيات کارول کيږي اوزون سپين زر اوسيماب مکدر کوي اوهمدارنګه دڅښلو اوبه چې په هغه کې ميکروبونه وي لکه دځينو ښارونو دڅښاک اوبه دميکروبونوڅخه پاک کوي يعني داچې په ميکروب وژنه کې مهم رول لوبوي اوهمدارنګه دغټو کيمياوي مؤسساتو اوبه پاکوي .اوزون داغوستلو جامو اورخت ته ښکلاورکوي يعني دوينځلو شووجامو ته خاص ځلادځانه څخه ښايي اوزون په عمومي ډول ديوي رنګ وړونکې مادي په ډول او دبوي په ليري کولو اوهمدارنګه دپاکولو دمادي په حيث استعماليږي . اوزون دځمکې دمخ په پاسني برخه کې تقريباً په (50km) کيلومتري فاصله کې اتموسفير دپاسه د(15km څخه تر 24km)پوري يوه پنډه طبقه جوړوي چې دلمر دنورڅخه دبنفش ته هغه خوا( ماوراء بنفش ) وړانګه چې دژوند لپاره ډيره مضره ده ځمکې ته نه پريږدي اودغه وړانګي فلترکوي چې ددي وړانګو فلتر کول دځمکې پرمخ دژوند کولو لپاره امکانات برابروي. داچې اکسيجن دټولو حيواناتو لپاره دژوند ددوام وسيله ګڼل کيږي نو ټولو انسانانو ته پکاردي چې دداسي لوي نعمت څخه چې دوي پري ژوندي پاتې کيداي شي داستعمال څخه يي ناوړه استفاده ونکړي يعني داچي خپل چاپيريال دککړي هوا اوالودګي څخه وساتي زيات اوبې ضرورته مواد هغه چې داکسيجن غاز اواوزون طبقي ته تاوان رسوي استعمال نشي.دمثال په ډول دزياتو عضوي موادو سوځولو په نتيجه کې د(CO2) غاز په زياته اندازه فضا ته ځي اوهوا او داکسيجن غازته تاوان رسوي همدارنګه د(S) سلفر غاز چې يوزهري غاز دي په يخچالونو اودبرق په نورو پروسوکې په کاروړل کيږي داوزون طبقي لپاره په هغه صورت کې چې فضا ته سرايت وکړي ډيرضرر رسوي يعني داچې دهغه دزيات استعمال په نتيجه کې سوري کيږي کله چې سوري شي د( ماوراء بنفش ) وړانګې بيلګه ده چې داوزون په طبقه کې فلتر شي راساً دځمکې په مخ ټولو ژوندي سړولپاره رنګا رنګه ناروغيو دتوليد باعث کيږي اوهمدارنګه اکسيجن دنباتاتو دژوند ددوام لپاره ډير ضروري عنصر ګڼل کيږي اوپه نباتاتو کې دتنفس اوغذا جوړلو لپاره پکاريږي.يعني داچې اکسيجن هغه لمړني ماده ده چې دهغي څخه پرته په نباتاتو کې غذا نه جوړيږي اوهغه عمليه چې نباتات په کې غذا جوړوي اودتنفس عمليه يي هم ده هغه دفوتوسنتيز دعملي په نوم ياديږي. دفوتو سنتيز په عمليه کې دغازاتو تبادله رامنځ ته کيږي اودهغه په نتيجه کې دنوموړي نبات لپاره غذا جوړيږئ اونبات خپل ورځني اړتياوي بيا دهمدي غذاڅخه پوره کوي چې ځني يوه برخه دانرژي په ډول په همدي عمليه کې په مصرف رسيږي اويوه برخه ذخيره کيږي .چې دنبات دودې اونمو باعث ګرځي نوداچې دفوتوسنتيز عمليه دنباتاتو لپاره ډيره ضروري ده نو په لاندې ډول به وڅيړل شي. دفوتوسنتيز عمليه (Photosynthesis) څرنګه چې نباتي ژوندي حجري يو مخصوص ميکانيزم لري اونوموړي ميکانيزم په نبات کې نوري انرژي په کيمياوي انرژي تبديلوي چې دغه پروسه دفوتوسنتيز په نوم ياديږي چې کيمياوي معادله يي په لاندي ډول ده. C6H12O6 + 6O2 6H2O+ 6CO2 +E دکيمياوي تعامل له مخي دفوتوسنتيز عمليه چې دکاربن داى اکسايداو اوبو ديوځاي کيدو څخه دلمروړانګو اوکلورفيل په موجوديت کې ګلوکوز لاس ته راځي اوپه نتيجه کې اکسيجن ازادوي لکه په لاندي معادله کې . 6CO2 + 12H2O C6H12O6 + 6O2 نوموړي تعامل په بشپړه توګه په لاندي ډول دي 6CO2+12H2O C6H12O6+6O2+6H2O دغه عمليو په ذريعه نوري انرژي په کيمياوي انرژي بدله اوګلوکوز دشنو نباتاتو داستعمال له امله په نورو کيمياوي مرکباتو بدليږي لکه په اوله معادله کي. دپورتنيو معادلو څخه څرګنديږي چي ددغه پروسي په نتيجه کې دکاربن داى اکسايد په څير مواد چي لږه انرژي لري په کاربوهايدريتونو کي يعني په پيچلو موادو بدليږي اوددغه مرکب داکسيديشن په اثر په نباتي حجره کې (700000)کالوري انرژي ازاديږي،همدارنګه دفوتوسنتيز په نتيجه کې ماليکولي اکسيجن هم ازاديږي نو په دي لحاظ دفوتوسنتيز عمليه دارنګه تعريفولي شو فوتوسنتيز(Photosynthesis) هغه پروسه ده چې دانساني ژوند ټولې پديدې په هغې پورې اړه لري .ځکه چې دهمدي عملي پواسطه دحيوان اونبات ترمينځ ارتباط صورت نيسي .نوموړي عمليه دعضوي ترکېب بنسټ اومنبع اوهم دځمکي پرمخ دازاد اکسيجن يواځني سرچينه ده.اوهمدارنګه دانرژي لاس ته راوړنه په حقيقت کې دتغذي پواسطه کيږي اودانرژي اولومړني منبع دټولو ژونديو اجسامو لپاره دلمر شتوالي دي اوهمدغه نوري انرژي ده چې لومړي په کيمياوي انرژي بدله اوبيا دټولو حيواناتوداستفادي وړګرځي نو همدا دفوتوسنتيز عمليه ده چې نوري انرژي په کيمياوي انرژي بدلوي پــايـلـه اکسيجن دټولو ژونديو موجوداتو لپاره خورا مهمه ماده شميرل کيږي.اوهريو ورته په هر وخت کي د تنفس لپاره اړتيا لري چې پرته داکسيجن څخه ژوندي پاتې کيدل ناشونې ده يعني بغير داکسيجن څخه دهر ژوي ژوند ناشونې ده. نو مونږ د لته د همدې مادې يعني اکسيجن اتومي او ماليکولي جوړښت ، د نوموړې کيمياوي اوفزيکي خواص ،دهغه تعاملات د فلزاتو اوغير فلزاتو سره او همدارنګه دهغه الوتروپي ،او تيوري له مخي داکسيجن الکتروني جوړښت اودهغه اوربيټالونو په هکله معلومات راټول اوپدي موضوع کې موځاي کړي. چي کيداي شي زمونږ دا راټولونه دکيميا دعلم مينه والو ته په ځانګړي ډول هغه څوک چي دطبيعت په رازونو باندې د پوهيدو سره علاقه ولري يوښه مرستندوې وي او په راتلونکې کي تري خلک ګټه پورته کړي او زمونږ لپاره د علمي ليکنې يو بيلګه وي . ومن الله توفيق وړانديزونه 1. دا چې داکسيجن اودهغه مرکبات يوه حياتي موضوع ده بايد محصلينو ته د محصلۍ په دوره کې تدريس شي . 2. د اکسيجن د تعاملاتو په اړه بايد محصلينو ته معلومات ورکړل شي او په ورځنيو چاروکې يې بايد د استعمال موارد وروښودل شي. 3. د دې لپاره چې ا کسيجن وپيژندل شي ، نو هيله مې ده چې د اکسيجن پيژندل په لابراتوار کې د محصلينو په وړاندې وښودل شي. 4. دا چې د اکسيجن اودهغه مرکبات د کيميا دغوره موضوعاتو څخه ګڼل کيږي او ليکنې په دې اړه نظرداکسيجن اهميت ته ډيرې کمې دي نو بايد چې په دې اړه د علم او ادب خاوندان ليکني وکړي . 5. دا چې ا کسيجن په کيميا کې يوه حياتي موضوع ده نو د لوړو زدکړو وزارت او ننګرهار پوهنتون څخه هيله کوم چې په دې اړه استاذان بيرون ته د ماسټرۍ او تخصص لپاره وليږي. اخستنې ۱- تڼيوال ، محمدعارف (۱۳۹۰) ، عمومي کيميا. مستقبل خپروندويه ټولنه کابل . مخونه ۱۱۷-۱۱۸ ۲- تڼيوال ، محمدعارف (۱۳۸۲)،غيرعضوی کيميا . انتشارات سمت ۳- حکيمي، محمد غوث ( ژباړونکى ) (١٣٥١) ، عمومي کيميا . مطبعه پولي تخنيک ، کابل . ۴- حکيمي ، محمد (۱۳۸۸) ، شيمي معدني . انتشارات دانشګاه پيام نور صفحه ــ ۱۰۳. ۵- مندوزی ، عارف الله ، (۱۳۷۹) ، عمومي کيميا( دوهمه برخه ) . خپروندويه موسسه صافی د پښتو څيړنې مرکز پيښور . مخونه ۴۷۰ - ۴۶۵ داکسجن کشف کونکى ( پريستلي ) کال ١٧٧٤م لــړلـيـک عنوانونه مخ سـريـزه 1 د اکسيجن پــيـژنـدنـه 2 داکسيجن اتومي جوړښت 3 داکسيجن پيدايښت او د هغه اهميت 4 د اکسيجن کشف 5 داکسيجن استحصال 6 الف : له هواڅخه داکسيجن حاصلول 6 ب : له اوبو څخه داکسيجن په لاس راوړل 7 ج- داکسيجن په لاس راوړل له جامدواکسيجن لرونکو مرکباتو څخه 8 د- داکسيجن حاصلول له پوتاشيم کلورايد څخه 9 د اکسيجن فزيکي خواص 9 داکسيجن کيمياوي خواص 11 داور لګيدولاملونه 13 اکـــــسايـــدونـــه 15 ١-فلزي اکسايدونه 15 ٢- غيرفلزي اکسايدونه 16 ٣- پراکسايدونه 16 ۴- سوپر اکسايدونه 18 ۵- هايدرواکسايدونه 18 ۶- خنثى اکسايدونه 19 د اکسيجن استعمال 20 اوزون 22 دفوتوسنتيز عمليه (Photosynthesis) 25 پــايـلـه 27 وړانديزونه 28 اخستنې 29 <br style="clear: both;" /> <div align=center style="line-height: 1.2"> {| border="0" width="100%" cellpadding="0" cellspacing="1" style="font-size:small;clear:both;" id="PeriodickaTabulkaPrvku" |+ <hr> |+ '' [[د عناصرو جدول]] [[کيماوي عناصر]]'' |- align=center | width="5.5%" | [[قلیایی فلزونه|۱]] | width="5.5%" | [[2. skupina|۲]] | width="5.5%" | [[3. skupina|۳]] | width="5.5%" | [[4. skupina|۴]] | width="5.5%" | [[5. skupina|۵]] | width="5.5%" | [[6. skupina|۶]] | width="5.5%" | [[7. skupina|۷]] | width="5.5%" | [[8. skupina|۸]] | width="5.5%" | [[9. skupina|۹]] | width="5.5%" | [[10. skupina|۱۰]] | width="5.5%" | [[11. skupina|۱۱]] | width="5.5%" | [[12. skupina|۱۲]] | width="5.5%" | [[Triely|۱۳]] | width="5.5%" | [[Tetrely|۱۴]] | width="5.5%" | [[Pentely|۱۵]] | width="5.5%" | [[خالکوجیب|۱۶]] | width="5.5%" | [[هالوجینونه|۱۷]] | width="5.5%" | [[بې اثر گازونه|۱۸]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[هايډروجن|H]] | colspan="16" | ''(přehled)'' | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[هېليوم|He]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[لیتیوم|Li]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[بریلیوم|Be]] | colspan="10" | | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[بورون|B]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[کاربون|C]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[نايتروجن|N]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | O | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[فلورين|F]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[نېون|Ne]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#ff6666" | [[سوډيوم|Na]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[مگنيزيوم|Mg]] | colspan="10" | | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[الومينيوم|Al]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[سيليكان|Si]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[فاسفورس|P]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[گوگړ|S]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[کلرین|Cl]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[ارگون|Ar]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[پتاسیوم|K]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[کلسیوم|Ca]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[سکاندیوم|Sc]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[تیتانیوم|Ti]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[وانادیوم|V]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[کرومیوم|Cr]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[مینگانیز|Mn]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[اوسپنه|Fe]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[کبالت|Co]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[نیکل|Ni]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[مس|Cu]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[زنک|Zn]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[گالیوم|Ga]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[جرمانیوم|Ge]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[ارسینیک|As]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[سلنیوم|Se]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[برم|Br]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[کریپټون|Kr]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[روبیدیوم|Rb]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[سترونسیوم|Sr]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ایتریوم|Y]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[زیرکونیوم|Zr]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[نیوبیوم|Nb]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[مولیبدنوم|Mo]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[تکنسیوم|Tc]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[روټنیوم|Ru]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[رودیوم|Rh]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[پالاډیوم|Pd]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[سپين زر|Ag]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[کادمیوم|Cd]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[ایندیوم|In]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[قلعی|Sn]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[انټیموان|Sb]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[تلوریوم|Te]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[ایودین|I]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[گزنون|Xe]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[سزیوم|Cs]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[باریوم|Ba]] | align=left | * | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[هافنیوم|Hf]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ټانټالوم|Ta]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ټنگسټن|W]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[رېنیوم|Re]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[اسمیوم|Os]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ایریدیوم|Ir]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[پلاتینوم|Pt]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[طلا|Au]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[جیوه|Hg]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[ټالیوم|Tl]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[سرب|Pb]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[بیسموټ|Bi]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[پولونیوم|Po]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[اسټاټین|At]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[راډون|Rn]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF7676" | [[فرانسیوم|Fr]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[راډیوم|Ra]] | align=left | ** | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[راډرفورډیوم|Rf]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[دابنیوم|Db]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[سیبورگیوم|Sg]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[بوریوم|Bh]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[هاسیوم|Hs]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[میټنریوم|Mt]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[دارمشټاټیوم|Ds]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[Roentgenium|Rg]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[Copernicium|Cn]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Nihonium|Nh]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Flerovium|Fl]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Moscovium|Ms]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Livermorium|Lv]] | width="5.5%" bgcolor="#ffffdd" | [[Tennessine|Tn]] | width="5.5%" bgcolor="#eeffff" | [[Oganesson|Og]] |- align=center | colspan="18" | &nbsp; |- align=center | colspan="3" bgcolor="#FFFFFF" align=right | *''[[لانټانید|لانټانیدونه]]''&nbsp; | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[لانټانوم|La]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[سریوم|Ce]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[پرازئودیمیوم|Pr]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[نئودیمیوم|Nd]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[پرومتیوم|Pm]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[ساماریوم|Sm]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[یوروپیوم|Eu]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[گادولینیوم|Gd]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[تربیوم|Tb]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[دیسپروزیوم|Dy]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[هولمیوم|Ho]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[اربیوم|Er]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[تولیوم|Tm]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[ایتربیوم|Yb]] | width="5.5%" bgcolor="#ffbfff" | [[لوټېسیوم|Lu]] |- align=center | colspan="3" bgcolor="#FFFFFF" align=right | **''[[اکټینیډ|اکټینیډونه]]''&nbsp; | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[اکټینیوم|Ac]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[توریوم|Th]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | >[[پروتاکتینیوم|Pa]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[يورانيوم|U]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[نپتونیوم|Np]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[پلوتونیوم|Pu]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[امریسیوم|Am]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[کوریوم|Cm]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[برکلیوم|Bk]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[کالیفورنیوم|Cf]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[اینشتینیوم|Es]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[فرمیوم|Fm]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[مندلیفیوم|Md]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[نوبلیوم|No]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[لاورنسیوم|Lr]] |- | colspan="18" | &nbsp; <hr> |- | colspan="18" | '''د عناصرو جدول:''' [[فلز]] • [[غیر فلزونه]] • [[شبه فلزات]] | [[بلوک اس]] • [[بلوک پې]] • [[د انتقال فلزتونه|بلوک بي]] • [[Vnitřně přechodný kov|بلوک اېف]] |- | colspan="18" | &nbsp; <hr> |} [[وېشنيزه:اکسجن]] [[وېشنيزه:کيمياوي توکي]] a4xdm1nbwv1k1k6tsoh6ytjvz20ydvm 283624 283623 2022-07-30T08:58:35Z 2400:ADC1:48A:9B00:F1F4:B780:13F6:568B wikitext text/x-wiki {{Infobox oxygen}} بسم الله الرحمن الرحيم سـريـزه داچې دښوونې او روزنې دپوهنځي دکيميا دڅانګې هر فارغ التحصيل بايد دخپل ليسانس ددورې په اخر کې يومونوګراف وليکې نو ماته هم دسيمنارد ليکلولپاره اړونده څانګې له خوا(داکسيجن کشف اودهغه پیژندنه ) ترعنوان لاندې موضوع دمحترم استاد پوهنيارمعصوم خان (قیومی) ترلارښوونې لاندې راکړل شوې ترڅوچې په دې موضوع کې داکسيجن اودهغه د مرکباتوپه هکله اوهم دهغه دکشف په هکله عمومي معلومات اوداکسيجن اتومي جوړښت د هغه پيدايښت اواهميت لاسته راوړنه، فزيکې اوکيمياوي خواص اوداکسيجن داکسايدونوپه هکله معلومات اوداکسيجن استعمال اواورلګيدنې، اوزون او دفوتوسنتيزعمليه تشريح اوتوضيح کړم. داچې اکسيجن دهر ساه کښ لپاره دژوندلومړنى اواساسي عنصرشميرل کيږي او پرته له اکسيجن څخه ژوند کول ناشوني دي اوهم اکسيجن د اساسي عناصروله جملې څخه شميرل کيږي خومادلته په لنډ ډول يوڅه معلومات راټول کړي اوپه دې رساله کې مې ليکلي دي دموضوع په جوړولو کې له ماسره محترم استادپوهنيار معصوم خان (قیوم) مرسته کړي دده دهمکارۍ اومرستې له امله دزړه له کومې کور ودانى وايم اودلوي څښتن (ج) څخه ورته په دنيا اواخرت کې کاميابي غواړم. په درنښت روح الله (رویان) د کيميا څانګې محصل د اکسيجن پــيـژنـدنـه اکسيجن هغه عنصردى چې ددنيا دپيدايښت سره سم الله (جل جلا الله) په خپلو کائناتو باندې لورولى دى اوهغه يې دخپل مخلوق لپاره هديه کړى دى. په دې لويه او پراخه نړۍ کې يوازې عناصردي چې ټول ژوندي موجودات ورته اړتيا لري که چيرې داکسيجن عنصرنه واى نو ژونديو ژويو يعنې ژونديو موجوداتو ژوند نشو کولاى . يواځينى عنصردى چې ژونديو موجوداتو ته يې ژوند وربښلى دى . که مونږ وګوروپه نړۍ کې څومره طبعي اوعصري شيان دي اوڅومره ژوندي موجودات دي په ټولوکې داکسيجن شتوالى شته اوټول ژوندي موجودات ور څخه تنفس کوي اکسيجن دحيواناتو،انسانانو، نباتاتو يعنې ټول کثير الحجروي( زياتوحجراتولرونکي ) وحيد الحجروي (يوې حجرې )څخه چې جوړ شوي دي اويا هغه ژوندي حيوانات چې په اوبوکې ژوندکوي اوهغه حيوانات چې په وچه کې ژوند کوي ټول اکسيجن ته ضرورت اواړتيا لري. که چيرې مونږ دانسان بدن ته په غورځيرشو نومونږ دانسان په بدن کې ددې عنصرډيرزيات ضرورت وينواکسيجن دتنفس لپاره پوره ضروري عنصردى دتنفس شوي اکسيجن په وسيله دبدن په مختلفو حجروکې غذايې مواد سوځول کيږي نوپه دې ترتيب دبدن دتودخې درجه ثابته يعنې ساتل کيږي. ۱- داوبوژوي (ژوندي موجودات)داوبودمنحل اکسيجن څخه دخپل تنفس لپاره کاراخلي داحتراق ( دسوځيدلو ) عمليه بې له اکسيجن څخه پرته صورت نه نيسي په همدې ډول دژوند په ټولو ورځنيو چارو کې په زياته اندازه په مصرف رسيږي لکه دصنعتي موادوپه جوړولوکې ،دکورونوپه ګرمولوکې ،دغذايې موادوپه جوړولوکې اوهم دغذايې موادوپه پخولوکې په مصرف رسيږي . برسيره پردې داکسي اسيتلين څراغونواوپه مايع حالت دالکولو ديوځاى کيدو سره په راکټونواوتوغنديوکې دضرورت وړانرژي برابروي اوهم دنباتاتو په ژوندکې اکسيجن ډيرمهم عنصردي که اکسيجن نه وي دنباتاتو ژوند هم ناممکن دى . داکسيجن اتومي جوړښت اکسيجن ددوراني جدول په شپږ م ګروپ او دويم پيريود کې قرار لري چې پدي ګروپ کې Po, Te, Se, S, O عناصر شتون لری . اکسيجن اتومي وزن (16) دي او اتومي نمبر 8 دي اوولانس (2) او پراکسايدونوکې اکسيديشن نمبر(1-) دي مګردفلورين په مقابل کې +2 داکسيديشن نمبر لری . دويلي کيدو ټکى يې او دايشيدو ټکى يې اتومي جوړښت اتومي نمبر اتومي وزن الکتروني ويش داکسيجن پيدايښت او د هغه اهميت اکسيجن دپيدايښت اوډيروالي په اساس دځمکې پرمخ ترټولو عناصرو ډير پيداکيږي مـثلاً دځمکې دقـشر په جـوړښت کـې د وزن له مخې (%49) موجود دې چې دغه اندازه دځمکې د قشر د نورو جوړونکوعناصرو دمجموعى سره تقريباً مساوي ده. په همدي ډول اکسيجن داوبو په ترکيب کې (%‌88.8) په شګو کې (%53) په شيدوکې(%82) اوپه هواکې په ازادحالت (%22.2) وجود لري. د اکسيجن ډيره برخه په اوبو،سليکاتونو،او نورو منرالونواو ژوو کې په ترکيبي توګه پيداکيږي.څومره چې اکسيجن په طبيعت کې ډير پيداکيږي هغومره زيات اهميت لري مثلاً په ډيرو عضوي مرکباتو کې اکسيجن برخه لري اود ټولو ژونديو موجوداتو لپاره اکسيجن ډير اهميت لري ځکه تنفس ورڅخه کوي .که چيري يوانسان تر (5) دقيقو پوري اکسيجن تنفس نه کړي دمرګ لامل يي کيږي نوله همدي امله هغه کسان چې دبحر په لاندنيو برخوکې (اوبتلونو ) کې کار کوي بايدداکسيجن څخه ډک شوي بوتلونه دځان سره ولري. همدارنګه داکسيجن په نه موجوديت کې داحتراق يا سوځيدو عمليه هم صورت نه نيسي . نو له همدي امله ويلاي شو چې اکسيجن دټولو ژونديو موجوداتو لپاره يو مهم اوضروري عنصردي. د اکسيجن کشف اکسيجن زمونږ دبدن او ټولوژونديو موجوداتو لپاره يومهم جز ګڼل کيږي اوهيڅ ساکښ پرته له اکسيجن څخه ژوند نه شى کولاي خو سره ددي هم پوهان دډيری مودي لپاره ددي عنصر په شتوالي نه پوهيدل د(17)پيړي په اواخيرو کې اکسيجن نږدي په يو وخت کې ددووکسانو لخوا کشف شو چې يويي دسويډن شيليpcheele)) اوبل يي دانګلستان (جوزف پرستليJ-priestly) نوميدل چی اکسيجن يی د (1733) څخه تر (1804)پورې کشف کړ. داسی مشهوره ده چې اکسيجن شيلي دپرستلي څخه مخکې کشف کړی وو، خو کله چې پرستلي خپل کشفيات دشيلي څخه دمخه چاپ کړي ونو ځکه داکسيجن دکشف کولو وياړ دنوموړي په نصيب شو،اوپرستلي په (1774) داګست دمياشتي په لومړي نيټه خپله مشهوره تجربه په سيمابو اکسايدوباند ي اجراء کړه چې دغه يو سوررنګه ماده ده تودوخه يي ورکړه چې په يو نل کې يې د سيمابو سره بخن پوډر واچول دا پوډر بيا وروسته د لاوزيه لخوا د سيمابو د اکسايد په نوم ياد کړل نوموړي نل يې د سيمابو په بل لوښى کې نسکور سرچپه کړ د سيمابو اکسايدو د خپل سپکوالي له امله په نسکور شوي نل کې د سيمابو د پاسه ودريدل پرستلى د يوې عدسې په وسيله دنل په پاسنۍ برخه چې سره بخن پوډر راجمع شوي وه .دلمر وړانګې سره متراکمې کړي ترڅو چې دلمر دحرارت په نتيجه کې نوموړي سره بخن پوډر ټول په سيمابو او يو غاز تجزيه شول پرستلي په نتيجه کې معلومه کړه چې نوموړي غاز بې رنګه او له سيمابو څخه خورا سپک دى پرستلي د نوموړي غاز څخه ډک نل ته يوه بله شوي شمع وردننه کړه اووئې ليدل چې ددغه امتحاني نل دننه دغه شمع ډيره ښه سوځي. (اول شکل ) پرستلي دغي دستګاپه واسطه اکسيجن کشف کړ . داکسيجن استحصال الف : له هواڅخه داکسيجن حاصلول داکسيجن دلاسته راوړلو غور ه طريقه دهوا څخه په لاس راوړل دي يعني اکسيجن په تخنيکې ډول دهوا څخه دسيتيليشن په مرسته لاس ته راوړي. چې دي طريقي ته دليندي طريقه هم وايي چې په اول کې هوا په مايع ډول اوبيا يي دتدريجي تقطير پواسطه اکسيجن تر ينه په لاس راوړي دهوا دمايع کولو لپاره د تودوخي دډيري درجي په ورکولو سره اکسيجن لاس ته راوړي چې ددي کارلپاره دژول تامسن افکټ (Joul-Thmson-Effect )څخه ګټه اخستل کيږي چې په دي ډول غاز چې فوق العاده د ټيټ فشار لاندي صورت نيسي په ټيټ فشار کې انبساط کوي چې په دي ډول غاز سړيږي ځکه چې دغاز دحجم دزياتيدو په اثرخلاف دمقابلو ماليکولونو دکشش قوه اجرا کيږي اوهغه لازمه اندازه چـې پدي کارکې اجـــرا اوپه مصرف رسيږي دهغه غازدتودوخي څخه اخستل کيږي چې په نتيجه کې دغاز دتودوخي درجه ټيټه راځي. داکسيجن غاز په فولادي بوتلونو کې چې150 atm فشارولري ځاي پرځاي اوبازارونوته عرضه کيږي که چيري BaOته د500cپه هواکې تودوخه ورکړل شي نو اکسيجن اخلي اوپه باريم پر اکسايد BaO2 بدليږي لکه په لاندي معادله کې ب : له اوبو څخه داکسيجن په لاس راوړل اکسيجن له اوبو څخه دهغه د برقي تجزيي په پايله کې په لاس راځي داوبو برقي تجزيه ددستګاه يا هافمن (Haffman) دالې پواسطه چې په منځني نل کې چې پاسني سريي دقيف په واسطه بندوي يوه اندازه اوبه وراچوواويو څوڅاڅکې رقيق (نري) سلفوريک اسيد هم پري ورعلاوه کوو ددوهم شکل سره سم پلاتيني الکترودونه (Platinum electrodes) په داسي يوي بطري پوري وصل کوچې (24-12) ولټ پوري پوټانشيل ولري نو پدي وخت کې داوبو تجزيه شروع کيږي .دتعامل دشروع سره سم هايدروجن چې مثبت چارج لري هغه الکترود ته ځي کوم چې دبرق دمنبعې په منفى قطب پوري تړل شوي وي اودکتود په نوم ياديږي .او اکسيجن چې منفي چارج لري په هغه الکترود کې ازاديږي چې دبرق دمنبع په مثبت قطب پوري تړل شوي چې دانود په نوم ياديږي. نوڅرنګه چې داوبو په يوماليکول کې دوه اتومه هايدروجن اويو اتوم اکسيجن شته دي نودتجزيي په وخت کې ليدل کيږي چې ديو ټاکلي اندازي اوبو دتجزيي څخه دوه حجمه هايدروجن اويو حجم اکسيجن په لاس راځي .يا په بل عبارت داوبو دبرقي تجزيي په نتيجه کې څومره اکسيجن چې دحجم په لحاظ داوبو څخه په لاس راځي .نو دهغه په نسبت به دوه همغه اندازه هايدروجن دحجم په لحاظ په لاس راشي .دا وبو دبرقي تجزيي معادله په لاندي ډول دي. نو داچې اوبه يوه ارزانه ماده ده نو له دي طريقي څخه دتجارتي اکسيجن دحاصلولولپاره هم ترې کار اخيستل کيږي. ج- داکسيجن په لاس راوړل له جامدواکسيجن لرونکو مرکباتو څخه اکسيجن دنجيبه فلزاتو داکسايدونو څخه دلږى تودوخې په اثرلاس ته راځي لکه په لاندي معادلو کې يي ښه مثالونه دي. 4Au + 3O2 2Au2O3 2PtO2 2 Pt +2O2 2Hg + O2 2HgO د- داکسيجن حاصلول له پوتاشيم کلورايد څخه پوتاشيم کلوريت داکسيجن دحاصلولو لپاره په لابراتوار کې يوه مناسبه ماده بلل کيږي ځکه چې په زياته اندازه سره اکسيجن لري چې دوزن له مخي تقريباً (39.9) فيصده حساب شوي دي.ددريم شکل سره سم يوه اندازه پوتاشيم کلوريت راخلواود(10gr) منګانيزداى اکسايدسره يي مخلوطوو په يوه ازمايښتى نل کې يي اچوواوحرارت ورکوونوپه نتيجه کې به دلاندي معادلي سره سم پوتاشيم کلوريت په پوتاشيم کلورايد او اکسيجن تجزيه شي اود(150c) تودوخه به موجوده وي. 2KClO3 150 C0 که په پورته معادله کې (MnO2)دکتلست په ډول استعمال نه شو نوپه هغه صورت کې دتعامل داجرالپاره د400C0 څخه تر500C0پوري تودوخه پکاردي لکه 2KClO3 2KCl + 3O2 په لابراتوار کې اکسيجن له KMnO4 , KNO2,H2O2 څخه هم په لاس راځي. د اکسيجن فزيکي خواص اکسيجن يوبي رنګه ، بې بويه،اوبې خونده غازدي دويلــي کيدوټکې يي C0 -218 اودجوش ټکې يي -183C0 دي اوپه (-255) درجو کې په جامدبدليږي اوکه چيري فشار يي د50اتموسفير ته ورسيږي نو په (-118) کې هم په مايع بدليږي .چې ددي حرارت درجې څخه پورته درجه دحرارت کې اکسيجن په مايع بدليږي چې ددي حرارت درجي څخه پورته درجه دحرارت کې اکسيجن په ما يع باندي نشي بدليدلاي چې دپورته ټاکلي فشار کې اکسيجن په گازي حالت ليدل کيږي مگر دهواڅخه لږدرونددي چې په اوبو کې ددي غاز دحليدوقابليت لږدي . مګر په عادي تودوخه کې دحجم په لحاظ په اوبوکې حليږي . څرنگه چې اکسيجن په اوبوکې زيات حليږي نوپه اوبوکې دحل شوي هواد اکسيجن فيصدي نسبت عادي هوا ته زياته ده نوله همدي کبله بحري حيوانات او کبان دتنفس لپاره دحل شوي اکسيجن څخه کار اخلي . داکسيجن غاز د نوري هوا څخه لږ څه دروند دي چې کثافت يي( 1.42 ) دي يعني په معياري فشار اوتودخي تر شرايطو لاندي يو ليتر اکسيجن (1.42) ګرامه وزن لري ،چې مايع اکسيجن اوګازي اکسيجن دواړه يي يو خاصيت لري نو ددي خاصيت له کبله اکسيجن ته په لاندي ډول الکتروني جوړښت ورکړل شوى دي . (Octet) قانون له مخي دهر اتوم په خارجي مدار کې (8) الکترونونه لري البته د(6A)ګروپ په عناصر وکې دغه شيما بيا معکوس دي نوضروري دي چې بايد هراتوم يي جوړ يي الکترونونه ولري .اکسيجن ددوراني جدول (VI A) ګروپ دعناصرو څخه يوازني عنصر دي چې په ازاد ډول دغاز په شکل اوپه ماليکولي ډول په طبعيت کې پيداکيږي . په پورته شکل کې داکسيجن دماليکول په جوړيدو کې دالکترونو يو ځاي کيدل . داکسيجن کيمياوي خواص داکسيجن غاز سره ډير عناصر په چټکې سره يو ځاي کيږي په هغه وخت کې چې دتودوخي درجه يي زياته وي نو تعامل ډير ژر اوپه ښه ډول سرته رسيږي . په لابراتوارو کې داکسيجن دمعلومولو لپاره يوه لرګي ته داور پواسطه چې په روښانه ډول سوځي پورته طريقه استعماليږي اکسيجن په معمولي اوعادي تودوخه کې دفلزاتو اوغير فلزاتوسره په سستي تعامل کوي دمثال په ډول ، کله چې اوسپنه (Fe) زنګ ونيسي نومونږته ښايي اوسپنه (Fe) چې داکسيجن سره په ازاده هوا کې يوځاي شويده اوتعامل يي اجراکړي دي اوسور رنګه پوډر جوړ کړي چې داوسپني دزنګ (Ironrust) په نوم ياديږي .چې کيمياوي معادله يي په لاندي ډول دي 4Fe + O2 2Fe2O3 نوموړي تعامل په خالص اکسيجن کې دعادي هوا په نسبت ډير ښه ترسره کيږي .دهوا1/5برخي داکسيجن څخه تشکيل شوي دي نوددي تناسب په اساس په هوا کې داوسپني سطحي 1/5 برخي داکسيجن دماليکولونو په واسطه پوښل شويده او باقي 4/5 برخي دنايتروجن ماليکولونه دي نايتروجن يوغير فعاله غاز دي چې په عادي ډول په تعاملونو کې برخه نه اخلي.نو يوه عضوي ماده په عادي هواکې داکسيجن په موجوديت کې دلاندي دلايلو له مخي ښه سوځي. ١-ځکه چې په عادي هواکې اکسيجن ډير دي . ٢-اکسيجن يوفعال غازدي يعني دنايتروجن څخه يي فعاليت ډير دي .ځکه چې نايتروجن داکسيجن څخه په وزن کې سپک دي اوپه لاندني سطحه کې دومره زيات نه ليدل کيږي نوځکه يي تعاملات سست وي غيرفلزات لکه سلفر ، فاسفورس ، اوکاربن په هواکې دخالص اکسيجن سره په ډيرسرعت سره تعامل کوي اودهغه مربوطه اکسايد جوړوي چې معادلي يي په لاندي ډول دي. S +O2 SO2 C +O2 CO2 P4 +5O2 P4O10 سلفرداى اکسايد اوکاربن ډاى اکسايد غازونه په عادي تودوخه کې غازونه دي اوفاسفورس اکسايد يو سپينه کلکه ماده ده .دابتدايي عناصرو ډير مرکبات داکسيجن سره تعامل کوي اومربوطه اکسايدجوړوي لکه دخاوروتيل ، دهايدروکاربنو مخلوط اوداسي نورچې داحتراق اوسوځيدو لپاره اکسيجن ضرورت لري اودهغه په موجوديت کې اکسيديشن کيږي .همدارنګه په ماشينونو او موټرونو کې دکاربيټر اله چې په هغه کې پطرول دهواسره يو ځاي کيږي اوبيا سوځي چې ماشين اوموټر په حر کت راولي .هغه عناصر چې داکسيجن سره يوځاي کيږي اويو مرکب جوړوي دغه عمليه داکسديشن په نوم ياديږي .چې داډول تعاملات به ياډير ژر اويا په ځنډ سره پاي ته رسيږي .چې بيړني تعاملات يي داکسيجن سره داور دلمبې په وخت کې صورت نيسي اوداکسيديشن څخه يي دنوروعناصرو دمرکباتو څخه اکسايدونه په لاس راځي لکه په لاندي معادله کې . 2H2S+ 3O2 2H2O+2SO2 اوځنډني تعاملات داوسپني زنګ کول اوهمدارنګه دخوړل شوي غذا هضم کول په بدن کې اوداسي نوروڅخه عبارت دي . داکسديشن هغه عمليه چې تودوخه اوروښنايي ورڅخه پيداکيږي دسوځيدني يااحتراق (Combustion) په نوم ياديږي .کله چې يوه ماده اوکسيدايز کيږي نو تودوخه ورڅخه پيداکيږي .مثلاً کله چې دډبروسکاره سوځي نو دتعامل په نتيجه کې تودوخه ورڅخه پيداکيږي که تعامل ګړندي وي او که سست وي په حرارت کې يي توپيرنه راځي اويوشان وي مګر په ګړندي تعامل کې دحرارت درجه ډير ژر لوړيږي ددي علت دادي چې تودوخه په کم وخت کې توليديږي .دتودوخي هغه اندازه چې ديوي معيني مادي دسوځيدو څخه خارج اوپه لاس راځي داحتراقي تودوخې (Heat of Combustion) په نوم ياديږي.دمثال په ډول کله چې يوګرام سلفر په ازاده هواکې سوځي سلفر ډاى اکسايد جوړوي او220 کالوري تودوخه توليدوي چې معادله يي په لاندي ډول دي. S +O2 SO2+E بغيرداکسيجن څخه سوځول هم شته دمثال په توګه دهايدروجن سوځيدل دکلورين په غاز کې اويا دبرومين بخار کې چې وروسته تر سوځيدوڅخه يي مالګي تيزاب په لاس راځي لکه HBrيا HCl اوداسي نور داور لګيدولاملونه په ځينو موادو کې د تحمض عمليه چی په بطي توګه سرته ورسيږي . نو يوه اندازه تودوخه په کې توليديږي چې ددي عملي په دوام سره تودوخه په کي جمع کيږي ترڅو چې دنوموړي جسم داشتعال يا سوځيدني دنقطي سره برابره شي او نوموړي جسم په خپل سراور واخلي.لکه ډيرزاړه چينار ونه يادوښو (ګياوو) امبارونه په کوټه کې ديو څه موده پاتي کيدو څخه وروسته اور اخلي چې دي ته په خپل سر اور وايي زيات اورلګيدل دبې احتياطي له امله هم منځ ته راځي مثلاً دلږيدلي سګريټ سره ويده کيدل ، دتيلو ټانکونوته نږدي اورلګيت لګول اوداسي نور دتودوخې هغه درجه چې په کې يوجسم سوځي دهغه جسم دسوځيدني يا اشتعال په نوم ياديږي .لکه څرنګه چې په پورته ډول ذکر شول هغه واښه ياګياوي چې نيمه وچې اونيمه لمدي وي کوټي يا بوس خاني ته واچوو نودغه نيمه لمدوالي دبطي يا سست اوکسيديشن رامنځ ته کوي چې ددي په نتيجه کې دتودوخي درجه يي په تدريج سره لوړيږي .ترڅو چې دګياودحرارت ددرجي سره برابر شي نو په دي وخت کې په خپل سر سره واښه اور اخلي چي دزياتيدو په صورت کې بيا زيات په زيان تماميږي يعني کيداى شي چې يوي کورني دسوځيدو سبب هم شي .داورونو لګيدلو پيښي مثالونه دکيميا په لابراتوارونو کې هم عملي کيداى شي پدي ډول چې يوه يا دوه قاشوقي پوتاشيم پرمنګنيټو باندي چې په پيشقاب کې وي (4 يا5cc) ګلسرين وڅڅول شي لمړي پوتاشيم پرمنګنيټ په ډاى پوتاشيم پرمنګنيټ (K2MnO2 ) او [O] تجزيه کيږي . نو ي زيږيدلي اکسيجن [O] چې په اتومي حالت وي دتعامل لپاره ډير مساعدوي نو دګلسرين سره دتعامل په نتيجه کې دسوځيدو دپيښي سبب ګرځي. يعني داکسديشن عمل شروع کيږي اوحرارت يي ورو ورو زياتيږي تر څوچې ګلسرين داوراخيستني درجې ته ورسيږي او په نتيجه کي ګلسرين په شنه لمبه سوځي . پورته تعامل په لاندې معادلو کي ښودل کيږي . 1- 2KMnO4 K2MnO4+MnO2+O2 2- C3H5 (OH) +7O2 6CO2+ 8H2O دتعامل عمومي معادله په لاندي ډول ده. 14KMnO4+2C3H5(OH)3 7K2MnO2+ 7MnO2+6CO2+8H2O اکـــــسايـــدونـــه هغه مرکبات دي چې دنوروعناصروسره داکسيجن دترکيب کيدو په نتيجه کې جوړيږي ددي لپاره چې پوه شو چې اکسيجن دکومو عناصرو سره په کوم ډول اکسايدونه جوړوي نو لازمه ده چې داکسايدونو مختلف ډولونه وپيژنو. ١-فلزي اکسايدونه هغه مرکبات دي چې دفلزاتو او اکسيجن دتعامل څخه حاصليږي. مثلاً Ca + O CaO Fe+O FeO 4Na+O2 2Na2O فلزي اکسايدونه معمولاً داوبوسره دتعامل په نتيجه کې القلي جوړوي له همدي کبله فلزي اکسايدونه دالقلي اکسايدونو په نامه يا القلي انهايدرايدو په نوم هم ياديږي .لکه په لاندي مثال کې. Ca + H2O Ca (OH) 2 + E ځني فلزي اکسايدونه هم داوبوسره تيزاب جوړوي دمثال په ډول : CrO3 + H2O H2CrO4 دداسي فلزونو چارچي ارزښت بايد (٥) او(٧) وي اوکه چيري چارچي ارزښت ديوه (١) او(٤) ترمنځ وي نو په دي وخت کې بيا القلي فلزي اکسايد مرکب جوړوي لکه په پورته معادله کي چې وښودل شو. ٢- غيرفلزي اکسايدونه هغه اکسايدونه دي چي دغير فلزي عناصرو او اکسيجن دترکيب په نتيجه کي منځ ته راځي مثلاً اکسيجن دسلفر سره تعامل کوي اوسلفرداى اکسايد جوړوي چې دتعامل معادله يي په لاندي ډول ده. S +O2 SO2 ياکاربن داکسيجن سره تعامل په نتيجه کي کاربن ډاى اکسايد جوړوي. C + O2 CO2 څرنګه چې اکثره غيرفلزي اکسايدونه داوبوسره تعامل کوي اوتيزاب جوړوي . له همدي کبله غيرفلزي اکسايدونه دتيزابي اکسايدو يا تيزابو دانهايدرايدو په نوم ياديږي .چې دتعامل معادله يي په لاندي ډول ده. H2CO3 CO2 + H2O ٣- پراکسايدونه هغه مرکبونه دي چې داکسيجن داکسديشن نمبري په کې (-1) او ولانس يي (2) وي مثلاً دسوديم پراکسايد(Na2O2) باريم پراکسايد (BaO2) هايدروجن پراکسايد (H2O2) او داسي نور . دهايدروجن پراکسايد (H-O-O-H) مشرح فرمول په شان ټول مرکبات يي په همدي شکل فارمولونه غوره کوي. (H2O) په(1848) کال کې په فرانسه کې ديو کيميا پوه ليوسيس تيناردلخوا کشف شو چې دايوه بى ثباته ماده ده.دتودوخي ،رڼا، يا کتلست په موجوديت کې ډير ژر تجزيه کيږي لکه په لاندي معادله کې H2O2 H2O + [O] نوموړي [O] نوي زيږيدلي داکسيجن اتوم دنورو موادوسره تعامل لپار ښه اماده دي.نو لدي امله (H2O2 ) دتحمض ښه عامل دي او دځينو موادو لکه کتان ،وړيو،اووريښمو ټوکرانو دلرګيو سامان ،دسرويښتانو اودچرګانو بڼکو دبېرنګه کولو لپاره په کاروړل کيږي .داتومي اکسيجن دازادولو له کبله H2O دري فيصده محلول دضد عفوني مادي په حيث په کاروړل کيږي .اوهم دځينو بکترياو دوژلو لپاره پکاروړل کيږي . هايدروجن پراکسايد په لابراتوار کې دسوديم پراکسايد او اوبودتعامل په نتيجه کې په لاس راځي لکه په لاندي معادله کې NaO2 + 2H2O H2O2 + 2NaOH اوپه نتيجه کې هايدروجن پراکسايد دباريم پراکسايد او دګوګړو نريو تيزابو دتعامل په نتيجه کې په لاس راځي لکه په لاندي معادله کې. BaO2 + H2SO4 H2O2+BaSO4 ۴- سوپر اکسايدونه ځيني فلزونه داسي اکسايدونه جوړوي چې په هغوي کې داکسيجن ماليکول (O2) دتخمض نمبرمنفي يو وي لکه (NaO2)سوديم سو پراکسايد (KO2) پوتاشيم سوپراکسايد اوداسي نور . K + O2 KO2 Na + O2 NaO2 ۵- هايدرواکسايدونه هايدروکسايدونه داکسيجن هغه مرکبات دي چې د(OH) ګروپ ولري ، داچې ايا دغه دهايدروکسيل ګروپ دفلز يا غير فلز سره تعامل کوي نو کېداي شي چې القلي يا تيزاب منځ ته راشي اوهمدارنګه ځني فلزي اکسايدونه اوهايدرو اکسايدونه شته چې دتيزابو په مقابل کې القلي خواص اودقوي القلي په مقابل کې تيزابي خواص له ځانه څرګندوي چې داډول اکسايدونه اوهايدرو اکسايدونه د(Amphotric) امفوتريک هايدرواکسايدونو په نوم ياديږي لکه په لاندي معادلو کي. ZnO + 2HCl ZnCl2 + H2O ZnO + 2NaOH Na2ZnO2 + H2O Al (OH)3 + 3HCl AlCl3+3H2O Al(OH)3+3Na OH Na3AlO3+3H2O دفلزونو ډيرهايدروکسايدونه دتعامل څخه وروسته دلوښي تل ته لويږي.نو که کچيري ديوه فلز مالګه ديوه محلول ته چې په هغه کې القلي وي ورواچول شي نو دلوښي په تل کې مالګه راټوليږي لکه دبيلګي په توګه يي يوه معادله په لاندي ډول راوړو. CuSO4 + 2NaOH Cu(OH)2 + NaSO4 په عمومي ډول هايدروکسايدنه ځني رنګه اوځني نوريي بيا بي رنګه وي دځينو هايدروکسايدونو مرکبونه په اوبو کې په سختي سره حليږي لکه سپين هايدروکسايدونه چې مثالونه يي په لاندي ډول دي. اونور سپين ته Sn(OH)2,Pb(OH)2, Cd(OH)2, Zn(OH)2 ورته روښانه زرغونه هايدرو کسايدونه چې هواکې پاتي شي نورنګ يي بيا نسواري کيږي داځکه چې دهايدروکسيل ګروپ ديوه په اندازه ډيريږي لکه دFe(OH)2 څخه Fe(OH)3 جوړيږي لکه په زياتورنګوپيداکيږي چې عبارت دي له Mn(OH)2 څخه چې روښانه نسواري څخه بياترسپين پوري رنګ لري اورنګ يې په هواکې تغيرکوي دا ځکه چې دازادي هواسره تعامل کوي اوMn(OH)4تري جوړيږي اوNi(OH)2 دمڼي په شان سوررنګ لري چې رنګ يي صاف دي اوهمدا3 Cr(OH) فولادي رنګه زرغون رنګ لري اوپه داسي نورو زياتو رنګونو پيداکيږي . ۶- خنثى اکسايدونه هغه غيرفلزي اکسايدونه چې داوبو سره تعامل نه کوي .تيزاب نه جوړوي مالګي هم نشي جوړولي يعني دتيزابو اوقلوياتو سره تعامل نشي کولاي دخنثى اکسايدونوپه نوم ياديږي. لکه ( CO) کاربن مونواکسايد ،نايتريک اکسايد(NO) نايترس اکسايد(N2O) او داسي نور. د اکسيجن استعمال اکسيجن دتنفس لپاره خورا ضروري عنصردي. په هغه وخت کې چې کله هوا تنفس کوو نو اکسيجن تنفس کوو نواکسيجن سږوته ننوځي اوددي څخه وروسته دويني جريان ته لاره پيداکوي کله چې وينې ته داخل شي دوينې دجريان په وسيله دبدن ټولو حجرو ته رسيږي .په حجر وکې هضم شوي اوجذب شوي مواد دبدن په ټولو حجرو کې داکسيجن پواسطه سوځول کيږي دموادو دسوځيدوسره سم په حجروکې تودوخه پيداکيږي .پيداشوي تودوخه دبدن په تودوخه کې پوره کومک کوي اودبدن دتودوخي ثابته درجه (37c) درجو په شاه خواکې ساتي اودبدن په نورو فعاليتونو کې لکه په لاره تګ کول ،کارکول ،او داسي نورو کې په مصرف رسيږي .همدرانګه داوبو ژوي او سمندري حيواناتو په اوبوکې دمنحل اکسيجن څخه خپل تنفس لپاره کار اخلي .داحتراق عمليه هم بې له اکسيجن څخه صورت نه نيسي له همدي کبله دکورونو دګرمولو اود غذا، ډوډي پخولو په خاطر په زياته اندازه په مصرف رسيږي .برسيره پر دي په اکسي استلين څراغونو کې اوهمدارنګه په مايع حالت الکولو سره يوځاي د توغنديو لپاره دضرورت وړانرژي تياروي. اوهمدرنګه اکسيجن په مختلفو ورکشافونو کې دفلزاتو دپري کولو او ولډنګ لپاره پکاريږي. داکسي اسيتلين په څراغونو کې يوه اندازه اکسيجن داسيتلين دغازسره يوځاي کيږي اوسوځي اودهغوي څخه يوه زوروره لمبه فلزات پري کوي اوولډنګ کولاي شي. اواکسيجن په تجارتي راکړه ورکړه کې (150atm) فشار لاندي په فلزي ( اوسپني ) بوتلونو کې چې ابې رنګه نښانه ولري پلورل کيږي دداسي بوتلونو ټولي برخي بايد دغوړيو څخه پاکې وي ځکه چې ددي سره تعامل په نتيجه کې چاودنه رامينځ ته کوي .په روغتونونو کې دسابندي ناروغانو لپاره ډير کارول کيږي ځکه چې ناروغ اکسيجن په عادي حالت کې نشي پوره کولاي همدرانګه اکسيجن په اوبتلونو کې اوپه لوړه ارتفاع کې دژوندي پاتي کيدولپاره يي په مخصوصو دستګاو کې اچوي او له هغي څخه په تنفس کې کار اخلي اوداستعمال څخه يي بغير ژوندي ژوي نشي پاتي کيدلاي او په همدي ډول په فارميسي کې دادوياتو په جوړولوکې اودکانونو په رايستلو کې دلوړي تودوخي دتوليد لپاره داستلين سره يوځاي سوځي اوزياته تودوخه توليدوي. داکسيجن مهم اومختلفو استعمال دحيواناتو په ناروغۍ کې (Pneumania Tuberculosis) کې استعماليږي اوپه همدي ډول دبيهوشي په دواګانو کې لکه (Nitroucid ethylene) اوداسي نورو کي استعماليږي اودنباتاتو په ناروغيو کې زيات داستعمال وړدي دپورته معلوماتو په اساس داسي ويلاي شو چې په رښتيا هم اکسيجن دژوند لپاره يو مهم ګاز دي . اوزون اوزون داکسيجن د الوتروپي يوبل شکل دي چې مختلف خواص لري .داکسيجن ماليکولونو ددوه اتومو څخه اود اوزون ماليکولونه ددريو اتومونو څخه جوړشوي دي. داکسيجن او اوزون غوندي که هر عنصر مختلف حالات چې مخالف خواص ولري دهغه عنصر دالوتروپي په نوم ياديږي . يا په بل عبارت . که يوعنصر په څو مختلفو ساده شکلونو پيداشي په کيميا کې دغه پيښه دالوتروپي په نوم ياديږي مثلاً O2او O3 يا بي شکله سکاره ، ګرافيت، اوالماس چې دکاربن (٣) درى الوتروپي لري داوزون مشرح فرمول عبارت دي له . o o o o o o او اوزون داکسيجن يو الوتروپيک دي ځکه چې اوزون داکسيجن اتومونو څخه جوړشوي دي مګر خواص يي داکسيجن څخه جدا اوفرق لري اوزون داکسيجن اويا هوا دبرقي شعاعو په نتيجه کې لاس ته راځي يعني کله چې په هواکې دبريښنا يوپړق (جرقه) پيداشي نوداکسيجن يوه اندازه په اوزون (O3) بدليږي نو په هغه وخت کې چي تالنده يا تندر ولويږي نودتندر دراپريوتو څخه وروسته دهغه ځاي څخه چې تندر پري لويدلي دي يو تيزاوتخريش کوونکې بوي راپورته کيږئ چې په يوناني ژبه کې ورته (OZO) بوي وايي حس کووچې همداداوزون دبوي څخه عبارت دي چې معادله يي په لاندي ډول دي . 3O2 2O3 همدارنګه هغه نوي اوتخريش کوونکو بوي چې اکسريز(X- Rays) دماشين څخه يادبريښنا دنورو قوي سرچينو په خواوشاوکې چې دزمونږ سپږمو ته رارسيږي داوزون څخه عبارت دي . اوزون داکسيجن څخه ډير فعال دي .مګر زيات پايښت نلري يا په بل عبارت اوزون په اساني سره تجزيه کيږئ حال داچې اکسيجن په ډيرو مشکلاتو سره تجزيه کيږي اواوزون دجوړيدو څخه وروسته ترډير وخته پوري په هواکې په ازاد حالت نه پاتي کيږي بلکه دتودوخي په عادي درجو دسانتي ګرادکې تجزيه اوجلاکيږئ اوپه اکسيجن باندي بدليږي اوزون داکسيجن په نسبت داوکسيديشن په عمليه کې داکسايدونو په جوړولو کې ډير قوي عامل دي. اوزون دربړ په ارتجاعيت باندي تاثيرکوي اوهمدارنګه درنګونو په جوړولو اويا پاکولو کې هم رول لري اودبدبوي ضد خاصيت لري اودغاښونو په پاکولو اووينځلو کې ډير زيات کارول کيږي اوزون سپين زر اوسيماب مکدر کوي اوهمدارنګه دڅښلو اوبه چې په هغه کې ميکروبونه وي لکه دځينو ښارونو دڅښاک اوبه دميکروبونوڅخه پاک کوي يعني داچې په ميکروب وژنه کې مهم رول لوبوي اوهمدارنګه دغټو کيمياوي مؤسساتو اوبه پاکوي .اوزون داغوستلو جامو اورخت ته ښکلاورکوي يعني دوينځلو شووجامو ته خاص ځلادځانه څخه ښايي اوزون په عمومي ډول ديوي رنګ وړونکې مادي په ډول او دبوي په ليري کولو اوهمدارنګه دپاکولو دمادي په حيث استعماليږي . اوزون دځمکې دمخ په پاسني برخه کې تقريباً په (50km) کيلومتري فاصله کې اتموسفير دپاسه د(15km څخه تر 24km)پوري يوه پنډه طبقه جوړوي چې دلمر دنورڅخه دبنفش ته هغه خوا( ماوراء بنفش ) وړانګه چې دژوند لپاره ډيره مضره ده ځمکې ته نه پريږدي اودغه وړانګي فلترکوي چې ددي وړانګو فلتر کول دځمکې پرمخ دژوند کولو لپاره امکانات برابروي. داچې اکسيجن دټولو حيواناتو لپاره دژوند ددوام وسيله ګڼل کيږي نو ټولو انسانانو ته پکاردي چې دداسي لوي نعمت څخه چې دوي پري ژوندي پاتې کيداي شي داستعمال څخه يي ناوړه استفاده ونکړي يعني داچي خپل چاپيريال دککړي هوا اوالودګي څخه وساتي زيات اوبې ضرورته مواد هغه چې داکسيجن غاز اواوزون طبقي ته تاوان رسوي استعمال نشي.دمثال په ډول دزياتو عضوي موادو سوځولو په نتيجه کې د(CO2) غاز په زياته اندازه فضا ته ځي اوهوا او داکسيجن غازته تاوان رسوي همدارنګه د(S) سلفر غاز چې يوزهري غاز دي په يخچالونو اودبرق په نورو پروسوکې په کاروړل کيږي داوزون طبقي لپاره په هغه صورت کې چې فضا ته سرايت وکړي ډيرضرر رسوي يعني داچې دهغه دزيات استعمال په نتيجه کې سوري کيږي کله چې سوري شي د( ماوراء بنفش ) وړانګې بيلګه ده چې داوزون په طبقه کې فلتر شي راساً دځمکې په مخ ټولو ژوندي سړولپاره رنګا رنګه ناروغيو دتوليد باعث کيږي اوهمدارنګه اکسيجن دنباتاتو دژوند ددوام لپاره ډير ضروري عنصر ګڼل کيږي اوپه نباتاتو کې دتنفس اوغذا جوړلو لپاره پکاريږي.يعني داچې اکسيجن هغه لمړني ماده ده چې دهغي څخه پرته په نباتاتو کې غذا نه جوړيږي اوهغه عمليه چې نباتات په کې غذا جوړوي اودتنفس عمليه يي هم ده هغه دفوتوسنتيز دعملي په نوم ياديږي. دفوتو سنتيز په عمليه کې دغازاتو تبادله رامنځ ته کيږي اودهغه په نتيجه کې دنوموړي نبات لپاره غذا جوړيږئ اونبات خپل ورځني اړتياوي بيا دهمدي غذاڅخه پوره کوي چې ځني يوه برخه دانرژي په ډول په همدي عمليه کې په مصرف رسيږي اويوه برخه ذخيره کيږي .چې دنبات دودې اونمو باعث ګرځي نوداچې دفوتوسنتيز عمليه دنباتاتو لپاره ډيره ضروري ده نو په لاندې ډول به وڅيړل شي. دفوتوسنتيز عمليه (Photosynthesis) څرنګه چې نباتي ژوندي حجري يو مخصوص ميکانيزم لري اونوموړي ميکانيزم په نبات کې نوري انرژي په کيمياوي انرژي تبديلوي چې دغه پروسه دفوتوسنتيز په نوم ياديږي چې کيمياوي معادله يي په لاندي ډول ده. C6H12O6 + 6O2 6H2O+ 6CO2 +E دکيمياوي تعامل له مخي دفوتوسنتيز عمليه چې دکاربن داى اکسايداو اوبو ديوځاي کيدو څخه دلمروړانګو اوکلورفيل په موجوديت کې ګلوکوز لاس ته راځي اوپه نتيجه کې اکسيجن ازادوي لکه په لاندي معادله کې . 6CO2 + 12H2O C6H12O6 + 6O2 نوموړي تعامل په بشپړه توګه په لاندي ډول دي 6CO2+12H2O C6H12O6+6O2+6H2O دغه عمليو په ذريعه نوري انرژي په کيمياوي انرژي بدله اوګلوکوز دشنو نباتاتو داستعمال له امله په نورو کيمياوي مرکباتو بدليږي لکه په اوله معادله کي. دپورتنيو معادلو څخه څرګنديږي چي ددغه پروسي په نتيجه کې دکاربن داى اکسايد په څير مواد چي لږه انرژي لري په کاربوهايدريتونو کي يعني په پيچلو موادو بدليږي اوددغه مرکب داکسيديشن په اثر په نباتي حجره کې (700000)کالوري انرژي ازاديږي،همدارنګه دفوتوسنتيز په نتيجه کې ماليکولي اکسيجن هم ازاديږي نو په دي لحاظ دفوتوسنتيز عمليه دارنګه تعريفولي شو فوتوسنتيز(Photosynthesis) هغه پروسه ده چې دانساني ژوند ټولې پديدې په هغې پورې اړه لري .ځکه چې دهمدي عملي پواسطه دحيوان اونبات ترمينځ ارتباط صورت نيسي .نوموړي عمليه دعضوي ترکېب بنسټ اومنبع اوهم دځمکي پرمخ دازاد اکسيجن يواځني سرچينه ده.اوهمدارنګه دانرژي لاس ته راوړنه په حقيقت کې دتغذي پواسطه کيږي اودانرژي اولومړني منبع دټولو ژونديو اجسامو لپاره دلمر شتوالي دي اوهمدغه نوري انرژي ده چې لومړي په کيمياوي انرژي بدله اوبيا دټولو حيواناتوداستفادي وړګرځي نو همدا دفوتوسنتيز عمليه ده چې نوري انرژي په کيمياوي انرژي بدلوي پــايـلـه اکسيجن دټولو ژونديو موجوداتو لپاره خورا مهمه ماده شميرل کيږي.اوهريو ورته په هر وخت کي د تنفس لپاره اړتيا لري چې پرته داکسيجن څخه ژوندي پاتې کيدل ناشونې ده يعني بغير داکسيجن څخه دهر ژوي ژوند ناشونې ده. نو مونږ د لته د همدې مادې يعني اکسيجن اتومي او ماليکولي جوړښت ، د نوموړې کيمياوي اوفزيکي خواص ،دهغه تعاملات د فلزاتو اوغير فلزاتو سره او همدارنګه دهغه الوتروپي ،او تيوري له مخي داکسيجن الکتروني جوړښت اودهغه اوربيټالونو په هکله معلومات راټول اوپدي موضوع کې موځاي کړي. چي کيداي شي زمونږ دا راټولونه دکيميا دعلم مينه والو ته په ځانګړي ډول هغه څوک چي دطبيعت په رازونو باندې د پوهيدو سره علاقه ولري يوښه مرستندوې وي او په راتلونکې کي تري خلک ګټه پورته کړي او زمونږ لپاره د علمي ليکنې يو بيلګه وي . ومن الله توفيق وړانديزونه 1. دا چې داکسيجن اودهغه مرکبات يوه حياتي موضوع ده بايد محصلينو ته د محصلۍ په دوره کې تدريس شي . 2. د اکسيجن د تعاملاتو په اړه بايد محصلينو ته معلومات ورکړل شي او په ورځنيو چاروکې يې بايد د استعمال موارد وروښودل شي. 3. د دې لپاره چې ا کسيجن وپيژندل شي ، نو هيله مې ده چې د اکسيجن پيژندل په لابراتوار کې د محصلينو په وړاندې وښودل شي. 4. دا چې د اکسيجن اودهغه مرکبات د کيميا دغوره موضوعاتو څخه ګڼل کيږي او ليکنې په دې اړه نظرداکسيجن اهميت ته ډيرې کمې دي نو بايد چې په دې اړه د علم او ادب خاوندان ليکني وکړي . 5. دا چې ا کسيجن په کيميا کې يوه حياتي موضوع ده نو د لوړو زدکړو وزارت او ننګرهار پوهنتون څخه هيله کوم چې په دې اړه استاذان بيرون ته د ماسټرۍ او تخصص لپاره وليږي. اخستنې ۱- تڼيوال ، محمدعارف (۱۳۹۰) ، عمومي کيميا. مستقبل خپروندويه ټولنه کابل . مخونه ۱۱۷-۱۱۸ ۲- تڼيوال ، محمدعارف (۱۳۸۲)،غيرعضوی کيميا . انتشارات سمت ۳- حکيمي، محمد غوث ( ژباړونکى ) (١٣٥١) ، عمومي کيميا . مطبعه پولي تخنيک ، کابل . ۴- حکيمي ، محمد (۱۳۸۸) ، شيمي معدني . انتشارات دانشګاه پيام نور صفحه ــ ۱۰۳. ۵- مندوزی ، عارف الله ، (۱۳۷۹) ، عمومي کيميا( دوهمه برخه ) . خپروندويه موسسه صافی د پښتو څيړنې مرکز پيښور . مخونه ۴۷۰ - ۴۶۵ داکسجن کشف کونکى ( پريستلي ) کال ١٧٧٤م لــړلـيـک عنوانونه مخ سـريـزه 1 د اکسيجن پــيـژنـدنـه 2 داکسيجن اتومي جوړښت 3 داکسيجن پيدايښت او د هغه اهميت 4 د اکسيجن کشف 5 داکسيجن استحصال 6 الف : له هواڅخه داکسيجن حاصلول 6 ب : له اوبو څخه داکسيجن په لاس راوړل 7 ج- داکسيجن په لاس راوړل له جامدواکسيجن لرونکو مرکباتو څخه 8 د- داکسيجن حاصلول له پوتاشيم کلورايد څخه 9 د اکسيجن فزيکي خواص 9 داکسيجن کيمياوي خواص 11 داور لګيدولاملونه 13 اکـــــسايـــدونـــه 15 ١-فلزي اکسايدونه 15 ٢- غيرفلزي اکسايدونه 16 ٣- پراکسايدونه 16 ۴- سوپر اکسايدونه 18 ۵- هايدرواکسايدونه 18 ۶- خنثى اکسايدونه 19 د اکسيجن استعمال 20 اوزون 22 دفوتوسنتيز عمليه (Photosynthesis) 25 پــايـلـه 27 وړانديزونه 28 اخستنې 29 <br style="clear: both;" /> <div align=center style="line-height: 1.2"> {| border="0" width="100%" cellpadding="0" cellspacing="1" style="font-size:small;clear:both;" id="PeriodickaTabulkaPrvku" |+ <hr> |+ '' [[د عناصرو جدول]] [[کيماوي عناصر]]'' |- align=center | width="5.5%" | [[قلیایی فلزونه|۱]] | width="5.5%" | [[2. skupina|۲]] | width="5.5%" | [[3. skupina|۳]] | width="5.5%" | [[4. skupina|۴]] | width="5.5%" | [[5. skupina|۵]] | width="5.5%" | [[6. skupina|۶]] | width="5.5%" | [[7. skupina|۷]] | width="5.5%" | [[8. skupina|۸]] | width="5.5%" | [[9. skupina|۹]] | width="5.5%" | [[10. skupina|۱۰]] | width="5.5%" | [[11. skupina|۱۱]] | width="5.5%" | [[12. skupina|۱۲]] | width="5.5%" | [[Triely|۱۳]] | width="5.5%" | [[Tetrely|۱۴]] | width="5.5%" | [[Pentely|۱۵]] | width="5.5%" | [[خالکوجیب|۱۶]] | width="5.5%" | [[هالوجینونه|۱۷]] | width="5.5%" | [[بې اثر گازونه|۱۸]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[هايډروجن|H]] | colspan="16" | ''(přehled)'' | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[هېليوم|He]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[لیتیوم|Li]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[بریلیوم|Be]] | colspan="10" | | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[بورون|B]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[کاربون|C]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[نايتروجن|N]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | O | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[فلورين|F]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[نېون|Ne]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#ff6666" | [[سوډيوم|Na]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[مگنيزيوم|Mg]] | colspan="10" | | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[الومينيوم|Al]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[سيليكان|Si]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[فاسفورس|P]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[گوگړ|S]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[کلورین|Cl]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[آرگون|Ar]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[پتاسیوم|K]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[کلسیوم|Ca]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[سکاندیوم|Sc]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[تیتانیوم|Ti]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[وانادیوم|V]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[کرومیوم|Cr]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[مینگانیز|Mn]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[اوسپنه|Fe]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[کبالت|Co]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[نیکل|Ni]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[مس|Cu]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[زنک|Zn]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[گالیوم|Ga]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[جرمانیوم|Ge]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[ارسینیک|As]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[سلنیوم|Se]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[برم|Br]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[کریپټون|Kr]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[روبیدیوم|Rb]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[سترونسیوم|Sr]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ایتریوم|Y]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[زیرکونیوم|Zr]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[نیوبیوم|Nb]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[مولیبدنوم|Mo]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[تکنسیوم|Tc]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[روټنیوم|Ru]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[رودیوم|Rh]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[پالاډیوم|Pd]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[سپين زر|Ag]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[کادمیوم|Cd]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[ایندیوم|In]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[قلعی|Sn]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[انټیموان|Sb]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[تلوریوم|Te]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[ایودین|I]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[گزنون|Xe]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[سزیوم|Cs]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[باریوم|Ba]] | align=left | * | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[هافنیوم|Hf]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ټانټالوم|Ta]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ټنگسټن|W]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[رېنیوم|Re]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[اسمیوم|Os]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ایریدیوم|Ir]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[پلاتینوم|Pt]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[طلا|Au]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[جیوه|Hg]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[ټالیوم|Tl]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[سرب|Pb]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[بیسموټ|Bi]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[پولونیوم|Po]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[اسټاټین|At]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[راډون|Rn]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF7676" | [[فرانسیوم|Fr]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[راډیوم|Ra]] | align=left | ** | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[راډرفورډیوم|Rf]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[دابنیوم|Db]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[سیبورگیوم|Sg]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[بوریوم|Bh]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[هاسیوم|Hs]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[میټنریوم|Mt]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[دارمشټاټیوم|Ds]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[Roentgenium|Rg]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[Copernicium|Cn]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Nihonium|Nh]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Flerovium|Fl]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Moscovium|Ms]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Livermorium|Lv]] | width="5.5%" bgcolor="#ffffdd" | [[Tennessine|Tn]] | width="5.5%" bgcolor="#eeffff" | [[Oganesson|Og]] |- align=center | colspan="18" | &nbsp; |- align=center | colspan="3" bgcolor="#FFFFFF" align=right | *''[[لانټانید|لانټانیدونه]]''&nbsp; | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[لانټانوم|La]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[سریوم|Ce]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[پرازئودیمیوم|Pr]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[نئودیمیوم|Nd]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[پرومتیوم|Pm]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[ساماریوم|Sm]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[یوروپیوم|Eu]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[گادولینیوم|Gd]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[تربیوم|Tb]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[دیسپروزیوم|Dy]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[هولمیوم|Ho]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[اربیوم|Er]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[تولیوم|Tm]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[ایتربیوم|Yb]] | width="5.5%" bgcolor="#ffbfff" | [[لوټېسیوم|Lu]] |- align=center | colspan="3" bgcolor="#FFFFFF" align=right | **''[[اکټینیډ|اکټینیډونه]]''&nbsp; | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[اکټینیوم|Ac]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[توریوم|Th]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | >[[پروتاکتینیوم|Pa]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[يورانيوم|U]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[نپتونیوم|Np]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[پلوتونیوم|Pu]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[امریسیوم|Am]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[کوریوم|Cm]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[برکلیوم|Bk]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[کالیفورنیوم|Cf]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[اینشتینیوم|Es]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[فرمیوم|Fm]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[مندلیفیوم|Md]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[نوبلیوم|No]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[لاورنسیوم|Lr]] |- | colspan="18" | &nbsp; <hr> |- | colspan="18" | '''د عناصرو جدول:''' [[فلز]] • [[غیر فلزونه]] • [[شبه فلزات]] | [[بلوک اس]] • [[بلوک پې]] • [[د انتقال فلزتونه|بلوک بي]] • [[Vnitřně přechodný kov|بلوک اېف]] |- | colspan="18" | &nbsp; <hr> |} [[وېشنيزه:اکسجن]] [[وېشنيزه:کيمياوي توکي]] jsty7mopjiis3ixcb3rnht49mke9g76 283625 283624 2022-07-30T09:01:21Z 2400:ADC1:48A:9B00:F1F4:B780:13F6:568B wikitext text/x-wiki {{Infobox oxygen}} بسم الله الرحمن الرحيم سـريـزه داچې دښوونې او روزنې دپوهنځي دکيميا دڅانګې هر فارغ التحصيل بايد دخپل ليسانس ددورې په اخر کې يومونوګراف وليکې نو ماته هم دسيمنارد ليکلولپاره اړونده څانګې له خوا(داکسيجن کشف اودهغه پیژندنه ) ترعنوان لاندې موضوع دمحترم استاد پوهنيارمعصوم خان (قیومی) ترلارښوونې لاندې راکړل شوې ترڅوچې په دې موضوع کې داکسيجن اودهغه د مرکباتوپه هکله اوهم دهغه دکشف په هکله عمومي معلومات اوداکسيجن اتومي جوړښت د هغه پيدايښت اواهميت لاسته راوړنه، فزيکې اوکيمياوي خواص اوداکسيجن داکسايدونوپه هکله معلومات اوداکسيجن استعمال اواورلګيدنې، اوزون او دفوتوسنتيزعمليه تشريح اوتوضيح کړم. داچې اکسيجن دهر ساه کښ لپاره دژوندلومړنى اواساسي عنصرشميرل کيږي او پرته له اکسيجن څخه ژوند کول ناشوني دي اوهم اکسيجن د اساسي عناصروله جملې څخه شميرل کيږي خومادلته په لنډ ډول يوڅه معلومات راټول کړي اوپه دې رساله کې مې ليکلي دي دموضوع په جوړولو کې له ماسره محترم استادپوهنيار معصوم خان (قیوم) مرسته کړي دده دهمکارۍ اومرستې له امله دزړه له کومې کور ودانى وايم اودلوي څښتن (ج) څخه ورته په دنيا اواخرت کې کاميابي غواړم. په درنښت روح الله (رویان) د کيميا څانګې محصل د اکسيجن پــيـژنـدنـه اکسيجن هغه عنصردى چې ددنيا دپيدايښت سره سم الله (جل جلا الله) په خپلو کائناتو باندې لورولى دى اوهغه يې دخپل مخلوق لپاره هديه کړى دى. په دې لويه او پراخه نړۍ کې يوازې عناصردي چې ټول ژوندي موجودات ورته اړتيا لري که چيرې داکسيجن عنصرنه واى نو ژونديو ژويو يعنې ژونديو موجوداتو ژوند نشو کولاى . يواځينى عنصردى چې ژونديو موجوداتو ته يې ژوند وربښلى دى . که مونږ وګوروپه نړۍ کې څومره طبعي اوعصري شيان دي اوڅومره ژوندي موجودات دي په ټولوکې داکسيجن شتوالى شته اوټول ژوندي موجودات ور څخه تنفس کوي اکسيجن دحيواناتو،انسانانو، نباتاتو يعنې ټول کثير الحجروي( زياتوحجراتولرونکي ) وحيد الحجروي (يوې حجرې )څخه چې جوړ شوي دي اويا هغه ژوندي حيوانات چې په اوبوکې ژوندکوي اوهغه حيوانات چې په وچه کې ژوند کوي ټول اکسيجن ته ضرورت اواړتيا لري. که چيرې مونږ دانسان بدن ته په غورځيرشو نومونږ دانسان په بدن کې ددې عنصرډيرزيات ضرورت وينواکسيجن دتنفس لپاره پوره ضروري عنصردى دتنفس شوي اکسيجن په وسيله دبدن په مختلفو حجروکې غذايې مواد سوځول کيږي نوپه دې ترتيب دبدن دتودخې درجه ثابته يعنې ساتل کيږي. ۱- داوبوژوي (ژوندي موجودات)داوبودمنحل اکسيجن څخه دخپل تنفس لپاره کاراخلي داحتراق ( دسوځيدلو ) عمليه بې له اکسيجن څخه پرته صورت نه نيسي په همدې ډول دژوند په ټولو ورځنيو چارو کې په زياته اندازه په مصرف رسيږي لکه دصنعتي موادوپه جوړولوکې ،دکورونوپه ګرمولوکې ،دغذايې موادوپه جوړولوکې اوهم دغذايې موادوپه پخولوکې په مصرف رسيږي . برسيره پردې داکسي اسيتلين څراغونواوپه مايع حالت دالکولو ديوځاى کيدو سره په راکټونواوتوغنديوکې دضرورت وړانرژي برابروي اوهم دنباتاتو په ژوندکې اکسيجن ډيرمهم عنصردي که اکسيجن نه وي دنباتاتو ژوند هم ناممکن دى . داکسيجن اتومي جوړښت اکسيجن ددوراني جدول په شپږ م ګروپ او دويم پيريود کې قرار لري چې پدي ګروپ کې Po, Te, Se, S, O عناصر شتون لری . اکسيجن اتومي وزن (16) دي او اتومي نمبر 8 دي اوولانس (2) او پراکسايدونوکې اکسيديشن نمبر(1-) دي مګردفلورين په مقابل کې +2 داکسيديشن نمبر لری . دويلي کيدو ټکى يې او دايشيدو ټکى يې اتومي جوړښت اتومي نمبر اتومي وزن الکتروني ويش داکسيجن پيدايښت او د هغه اهميت اکسيجن دپيدايښت اوډيروالي په اساس دځمکې پرمخ ترټولو عناصرو ډير پيداکيږي مـثلاً دځمکې دقـشر په جـوړښت کـې د وزن له مخې (%49) موجود دې چې دغه اندازه دځمکې د قشر د نورو جوړونکوعناصرو دمجموعى سره تقريباً مساوي ده. په همدي ډول اکسيجن داوبو په ترکيب کې (%‌88.8) په شګو کې (%53) په شيدوکې(%82) اوپه هواکې په ازادحالت (%22.2) وجود لري. د اکسيجن ډيره برخه په اوبو،سليکاتونو،او نورو منرالونواو ژوو کې په ترکيبي توګه پيداکيږي.څومره چې اکسيجن په طبيعت کې ډير پيداکيږي هغومره زيات اهميت لري مثلاً په ډيرو عضوي مرکباتو کې اکسيجن برخه لري اود ټولو ژونديو موجوداتو لپاره اکسيجن ډير اهميت لري ځکه تنفس ورڅخه کوي .که چيري يوانسان تر (5) دقيقو پوري اکسيجن تنفس نه کړي دمرګ لامل يي کيږي نوله همدي امله هغه کسان چې دبحر په لاندنيو برخوکې (اوبتلونو ) کې کار کوي بايدداکسيجن څخه ډک شوي بوتلونه دځان سره ولري. همدارنګه داکسيجن په نه موجوديت کې داحتراق يا سوځيدو عمليه هم صورت نه نيسي . نو له همدي امله ويلاي شو چې اکسيجن دټولو ژونديو موجوداتو لپاره يو مهم اوضروري عنصردي. د اکسيجن کشف اکسيجن زمونږ دبدن او ټولوژونديو موجوداتو لپاره يومهم جز ګڼل کيږي اوهيڅ ساکښ پرته له اکسيجن څخه ژوند نه شى کولاي خو سره ددي هم پوهان دډيری مودي لپاره ددي عنصر په شتوالي نه پوهيدل د(17)پيړي په اواخيرو کې اکسيجن نږدي په يو وخت کې ددووکسانو لخوا کشف شو چې يويي دسويډن شيليpcheele)) اوبل يي دانګلستان (جوزف پرستليJ-priestly) نوميدل چی اکسيجن يی د (1733) څخه تر (1804)پورې کشف کړ. داسی مشهوره ده چې اکسيجن شيلي دپرستلي څخه مخکې کشف کړی وو، خو کله چې پرستلي خپل کشفيات دشيلي څخه دمخه چاپ کړي ونو ځکه داکسيجن دکشف کولو وياړ دنوموړي په نصيب شو،اوپرستلي په (1774) داګست دمياشتي په لومړي نيټه خپله مشهوره تجربه په سيمابو اکسايدوباند ي اجراء کړه چې دغه يو سوررنګه ماده ده تودوخه يي ورکړه چې په يو نل کې يې د سيمابو سره بخن پوډر واچول دا پوډر بيا وروسته د لاوزيه لخوا د سيمابو د اکسايد په نوم ياد کړل نوموړي نل يې د سيمابو په بل لوښى کې نسکور سرچپه کړ د سيمابو اکسايدو د خپل سپکوالي له امله په نسکور شوي نل کې د سيمابو د پاسه ودريدل پرستلى د يوې عدسې په وسيله دنل په پاسنۍ برخه چې سره بخن پوډر راجمع شوي وه .دلمر وړانګې سره متراکمې کړي ترڅو چې دلمر دحرارت په نتيجه کې نوموړي سره بخن پوډر ټول په سيمابو او يو غاز تجزيه شول پرستلي په نتيجه کې معلومه کړه چې نوموړي غاز بې رنګه او له سيمابو څخه خورا سپک دى پرستلي د نوموړي غاز څخه ډک نل ته يوه بله شوي شمع وردننه کړه اووئې ليدل چې ددغه امتحاني نل دننه دغه شمع ډيره ښه سوځي. (اول شکل ) پرستلي دغي دستګاپه واسطه اکسيجن کشف کړ . داکسيجن استحصال الف : له هواڅخه داکسيجن حاصلول داکسيجن دلاسته راوړلو غور ه طريقه دهوا څخه په لاس راوړل دي يعني اکسيجن په تخنيکې ډول دهوا څخه دسيتيليشن په مرسته لاس ته راوړي. چې دي طريقي ته دليندي طريقه هم وايي چې په اول کې هوا په مايع ډول اوبيا يي دتدريجي تقطير پواسطه اکسيجن تر ينه په لاس راوړي دهوا دمايع کولو لپاره د تودوخي دډيري درجي په ورکولو سره اکسيجن لاس ته راوړي چې ددي کارلپاره دژول تامسن افکټ (Joul-Thmson-Effect )څخه ګټه اخستل کيږي چې په دي ډول غاز چې فوق العاده د ټيټ فشار لاندي صورت نيسي په ټيټ فشار کې انبساط کوي چې په دي ډول غاز سړيږي ځکه چې دغاز دحجم دزياتيدو په اثرخلاف دمقابلو ماليکولونو دکشش قوه اجرا کيږي اوهغه لازمه اندازه چـې پدي کارکې اجـــرا اوپه مصرف رسيږي دهغه غازدتودوخي څخه اخستل کيږي چې په نتيجه کې دغاز دتودوخي درجه ټيټه راځي. داکسيجن غاز په فولادي بوتلونو کې چې150 atm فشارولري ځاي پرځاي اوبازارونوته عرضه کيږي که چيري BaOته د500cپه هواکې تودوخه ورکړل شي نو اکسيجن اخلي اوپه باريم پر اکسايد BaO2 بدليږي لکه په لاندي معادله کې ب : له اوبو څخه داکسيجن په لاس راوړل اکسيجن له اوبو څخه دهغه د برقي تجزيي په پايله کې په لاس راځي داوبو برقي تجزيه ددستګاه يا هافمن (Haffman) دالې پواسطه چې په منځني نل کې چې پاسني سريي دقيف په واسطه بندوي يوه اندازه اوبه وراچوواويو څوڅاڅکې رقيق (نري) سلفوريک اسيد هم پري ورعلاوه کوو ددوهم شکل سره سم پلاتيني الکترودونه (Platinum electrodes) په داسي يوي بطري پوري وصل کوچې (24-12) ولټ پوري پوټانشيل ولري نو پدي وخت کې داوبو تجزيه شروع کيږي .دتعامل دشروع سره سم هايدروجن چې مثبت چارج لري هغه الکترود ته ځي کوم چې دبرق دمنبعې په منفى قطب پوري تړل شوي وي اودکتود په نوم ياديږي .او اکسيجن چې منفي چارج لري په هغه الکترود کې ازاديږي چې دبرق دمنبع په مثبت قطب پوري تړل شوي چې دانود په نوم ياديږي. نوڅرنګه چې داوبو په يوماليکول کې دوه اتومه هايدروجن اويو اتوم اکسيجن شته دي نودتجزيي په وخت کې ليدل کيږي چې ديو ټاکلي اندازي اوبو دتجزيي څخه دوه حجمه هايدروجن اويو حجم اکسيجن په لاس راځي .يا په بل عبارت داوبو دبرقي تجزيي په نتيجه کې څومره اکسيجن چې دحجم په لحاظ داوبو څخه په لاس راځي .نو دهغه په نسبت به دوه همغه اندازه هايدروجن دحجم په لحاظ په لاس راشي .دا وبو دبرقي تجزيي معادله په لاندي ډول دي. نو داچې اوبه يوه ارزانه ماده ده نو له دي طريقي څخه دتجارتي اکسيجن دحاصلولولپاره هم ترې کار اخيستل کيږي. ج- داکسيجن په لاس راوړل له جامدواکسيجن لرونکو مرکباتو څخه اکسيجن دنجيبه فلزاتو داکسايدونو څخه دلږى تودوخې په اثرلاس ته راځي لکه په لاندي معادلو کې يي ښه مثالونه دي. 4Au + 3O2 2Au2O3 2PtO2 2 Pt +2O2 2Hg + O2 2HgO د- داکسيجن حاصلول له پوتاشيم کلورايد څخه پوتاشيم کلوريت داکسيجن دحاصلولو لپاره په لابراتوار کې يوه مناسبه ماده بلل کيږي ځکه چې په زياته اندازه سره اکسيجن لري چې دوزن له مخي تقريباً (39.9) فيصده حساب شوي دي.ددريم شکل سره سم يوه اندازه پوتاشيم کلوريت راخلواود(10gr) منګانيزداى اکسايدسره يي مخلوطوو په يوه ازمايښتى نل کې يي اچوواوحرارت ورکوونوپه نتيجه کې به دلاندي معادلي سره سم پوتاشيم کلوريت په پوتاشيم کلورايد او اکسيجن تجزيه شي اود(150c) تودوخه به موجوده وي. 2KClO3 150 C0 که په پورته معادله کې (MnO2)دکتلست په ډول استعمال نه شو نوپه هغه صورت کې دتعامل داجرالپاره د400C0 څخه تر500C0پوري تودوخه پکاردي لکه 2KClO3 2KCl + 3O2 په لابراتوار کې اکسيجن له KMnO4 , KNO2,H2O2 څخه هم په لاس راځي. د اکسيجن فزيکي خواص اکسيجن يوبي رنګه ، بې بويه،اوبې خونده غازدي دويلــي کيدوټکې يي C0 -218 اودجوش ټکې يي -183C0 دي اوپه (-255) درجو کې په جامدبدليږي اوکه چيري فشار يي د50اتموسفير ته ورسيږي نو په (-118) کې هم په مايع بدليږي .چې ددي حرارت درجې څخه پورته درجه دحرارت کې اکسيجن په مايع بدليږي چې ددي حرارت درجي څخه پورته درجه دحرارت کې اکسيجن په ما يع باندي نشي بدليدلاي چې دپورته ټاکلي فشار کې اکسيجن په گازي حالت ليدل کيږي مگر دهواڅخه لږدرونددي چې په اوبو کې ددي غاز دحليدوقابليت لږدي . مګر په عادي تودوخه کې دحجم په لحاظ په اوبوکې حليږي . څرنگه چې اکسيجن په اوبوکې زيات حليږي نوپه اوبوکې دحل شوي هواد اکسيجن فيصدي نسبت عادي هوا ته زياته ده نوله همدي کبله بحري حيوانات او کبان دتنفس لپاره دحل شوي اکسيجن څخه کار اخلي . داکسيجن غاز د نوري هوا څخه لږ څه دروند دي چې کثافت يي( 1.42 ) دي يعني په معياري فشار اوتودخي تر شرايطو لاندي يو ليتر اکسيجن (1.42) ګرامه وزن لري ،چې مايع اکسيجن اوګازي اکسيجن دواړه يي يو خاصيت لري نو ددي خاصيت له کبله اکسيجن ته په لاندي ډول الکتروني جوړښت ورکړل شوى دي . (Octet) قانون له مخي دهر اتوم په خارجي مدار کې (8) الکترونونه لري البته د(6A)ګروپ په عناصر وکې دغه شيما بيا معکوس دي نوضروري دي چې بايد هراتوم يي جوړ يي الکترونونه ولري .اکسيجن ددوراني جدول (VI A) ګروپ دعناصرو څخه يوازني عنصر دي چې په ازاد ډول دغاز په شکل اوپه ماليکولي ډول په طبعيت کې پيداکيږي . په پورته شکل کې داکسيجن دماليکول په جوړيدو کې دالکترونو يو ځاي کيدل . داکسيجن کيمياوي خواص داکسيجن غاز سره ډير عناصر په چټکې سره يو ځاي کيږي په هغه وخت کې چې دتودوخي درجه يي زياته وي نو تعامل ډير ژر اوپه ښه ډول سرته رسيږي . په لابراتوارو کې داکسيجن دمعلومولو لپاره يوه لرګي ته داور پواسطه چې په روښانه ډول سوځي پورته طريقه استعماليږي اکسيجن په معمولي اوعادي تودوخه کې دفلزاتو اوغير فلزاتوسره په سستي تعامل کوي دمثال په ډول ، کله چې اوسپنه (Fe) زنګ ونيسي نومونږته ښايي اوسپنه (Fe) چې داکسيجن سره په ازاده هوا کې يوځاي شويده اوتعامل يي اجراکړي دي اوسور رنګه پوډر جوړ کړي چې داوسپني دزنګ (Ironrust) په نوم ياديږي .چې کيمياوي معادله يي په لاندي ډول دي 4Fe + O2 2Fe2O3 نوموړي تعامل په خالص اکسيجن کې دعادي هوا په نسبت ډير ښه ترسره کيږي .دهوا1/5برخي داکسيجن څخه تشکيل شوي دي نوددي تناسب په اساس په هوا کې داوسپني سطحي 1/5 برخي داکسيجن دماليکولونو په واسطه پوښل شويده او باقي 4/5 برخي دنايتروجن ماليکولونه دي نايتروجن يوغير فعاله غاز دي چې په عادي ډول په تعاملونو کې برخه نه اخلي.نو يوه عضوي ماده په عادي هواکې داکسيجن په موجوديت کې دلاندي دلايلو له مخي ښه سوځي. ١-ځکه چې په عادي هواکې اکسيجن ډير دي . ٢-اکسيجن يوفعال غازدي يعني دنايتروجن څخه يي فعاليت ډير دي .ځکه چې نايتروجن داکسيجن څخه په وزن کې سپک دي اوپه لاندني سطحه کې دومره زيات نه ليدل کيږي نوځکه يي تعاملات سست وي غيرفلزات لکه سلفر ، فاسفورس ، اوکاربن په هواکې دخالص اکسيجن سره په ډيرسرعت سره تعامل کوي اودهغه مربوطه اکسايد جوړوي چې معادلي يي په لاندي ډول دي. S +O2 SO2 C +O2 CO2 P4 +5O2 P4O10 سلفرداى اکسايد اوکاربن ډاى اکسايد غازونه په عادي تودوخه کې غازونه دي اوفاسفورس اکسايد يو سپينه کلکه ماده ده .دابتدايي عناصرو ډير مرکبات داکسيجن سره تعامل کوي اومربوطه اکسايدجوړوي لکه دخاوروتيل ، دهايدروکاربنو مخلوط اوداسي نورچې داحتراق اوسوځيدو لپاره اکسيجن ضرورت لري اودهغه په موجوديت کې اکسيديشن کيږي .همدارنګه په ماشينونو او موټرونو کې دکاربيټر اله چې په هغه کې پطرول دهواسره يو ځاي کيږي اوبيا سوځي چې ماشين اوموټر په حر کت راولي .هغه عناصر چې داکسيجن سره يوځاي کيږي اويو مرکب جوړوي دغه عمليه داکسديشن په نوم ياديږي .چې داډول تعاملات به ياډير ژر اويا په ځنډ سره پاي ته رسيږي .چې بيړني تعاملات يي داکسيجن سره داور دلمبې په وخت کې صورت نيسي اوداکسيديشن څخه يي دنوروعناصرو دمرکباتو څخه اکسايدونه په لاس راځي لکه په لاندي معادله کې . 2H2S+ 3O2 2H2O+2SO2 اوځنډني تعاملات داوسپني زنګ کول اوهمدارنګه دخوړل شوي غذا هضم کول په بدن کې اوداسي نوروڅخه عبارت دي . داکسديشن هغه عمليه چې تودوخه اوروښنايي ورڅخه پيداکيږي دسوځيدني يااحتراق (Combustion) په نوم ياديږي .کله چې يوه ماده اوکسيدايز کيږي نو تودوخه ورڅخه پيداکيږي .مثلاً کله چې دډبروسکاره سوځي نو دتعامل په نتيجه کې تودوخه ورڅخه پيداکيږي که تعامل ګړندي وي او که سست وي په حرارت کې يي توپيرنه راځي اويوشان وي مګر په ګړندي تعامل کې دحرارت درجه ډير ژر لوړيږي ددي علت دادي چې تودوخه په کم وخت کې توليديږي .دتودوخي هغه اندازه چې ديوي معيني مادي دسوځيدو څخه خارج اوپه لاس راځي داحتراقي تودوخې (Heat of Combustion) په نوم ياديږي.دمثال په ډول کله چې يوګرام سلفر په ازاده هواکې سوځي سلفر ډاى اکسايد جوړوي او220 کالوري تودوخه توليدوي چې معادله يي په لاندي ډول دي. S +O2 SO2+E بغيرداکسيجن څخه سوځول هم شته دمثال په توګه دهايدروجن سوځيدل دکلورين په غاز کې اويا دبرومين بخار کې چې وروسته تر سوځيدوڅخه يي مالګي تيزاب په لاس راځي لکه HBrيا HCl اوداسي نور داور لګيدولاملونه په ځينو موادو کې د تحمض عمليه چی په بطي توګه سرته ورسيږي . نو يوه اندازه تودوخه په کې توليديږي چې ددي عملي په دوام سره تودوخه په کي جمع کيږي ترڅو چې دنوموړي جسم داشتعال يا سوځيدني دنقطي سره برابره شي او نوموړي جسم په خپل سراور واخلي.لکه ډيرزاړه چينار ونه يادوښو (ګياوو) امبارونه په کوټه کې ديو څه موده پاتي کيدو څخه وروسته اور اخلي چې دي ته په خپل سر اور وايي زيات اورلګيدل دبې احتياطي له امله هم منځ ته راځي مثلاً دلږيدلي سګريټ سره ويده کيدل ، دتيلو ټانکونوته نږدي اورلګيت لګول اوداسي نور دتودوخې هغه درجه چې په کې يوجسم سوځي دهغه جسم دسوځيدني يا اشتعال په نوم ياديږي .لکه څرنګه چې په پورته ډول ذکر شول هغه واښه ياګياوي چې نيمه وچې اونيمه لمدي وي کوټي يا بوس خاني ته واچوو نودغه نيمه لمدوالي دبطي يا سست اوکسيديشن رامنځ ته کوي چې ددي په نتيجه کې دتودوخي درجه يي په تدريج سره لوړيږي .ترڅو چې دګياودحرارت ددرجي سره برابر شي نو په دي وخت کې په خپل سر سره واښه اور اخلي چي دزياتيدو په صورت کې بيا زيات په زيان تماميږي يعني کيداى شي چې يوي کورني دسوځيدو سبب هم شي .داورونو لګيدلو پيښي مثالونه دکيميا په لابراتوارونو کې هم عملي کيداى شي پدي ډول چې يوه يا دوه قاشوقي پوتاشيم پرمنګنيټو باندي چې په پيشقاب کې وي (4 يا5cc) ګلسرين وڅڅول شي لمړي پوتاشيم پرمنګنيټ په ډاى پوتاشيم پرمنګنيټ (K2MnO2 ) او [O] تجزيه کيږي . نو ي زيږيدلي اکسيجن [O] چې په اتومي حالت وي دتعامل لپاره ډير مساعدوي نو دګلسرين سره دتعامل په نتيجه کې دسوځيدو دپيښي سبب ګرځي. يعني داکسديشن عمل شروع کيږي اوحرارت يي ورو ورو زياتيږي تر څوچې ګلسرين داوراخيستني درجې ته ورسيږي او په نتيجه کي ګلسرين په شنه لمبه سوځي . پورته تعامل په لاندې معادلو کي ښودل کيږي . 1- 2KMnO4 K2MnO4+MnO2+O2 2- C3H5 (OH) +7O2 6CO2+ 8H2O دتعامل عمومي معادله په لاندي ډول ده. 14KMnO4+2C3H5(OH)3 7K2MnO2+ 7MnO2+6CO2+8H2O اکـــــسايـــدونـــه هغه مرکبات دي چې دنوروعناصروسره داکسيجن دترکيب کيدو په نتيجه کې جوړيږي ددي لپاره چې پوه شو چې اکسيجن دکومو عناصرو سره په کوم ډول اکسايدونه جوړوي نو لازمه ده چې داکسايدونو مختلف ډولونه وپيژنو. ١-فلزي اکسايدونه هغه مرکبات دي چې دفلزاتو او اکسيجن دتعامل څخه حاصليږي. مثلاً Ca + O CaO Fe+O FeO 4Na+O2 2Na2O فلزي اکسايدونه معمولاً داوبوسره دتعامل په نتيجه کې القلي جوړوي له همدي کبله فلزي اکسايدونه دالقلي اکسايدونو په نامه يا القلي انهايدرايدو په نوم هم ياديږي .لکه په لاندي مثال کې. Ca + H2O Ca (OH) 2 + E ځني فلزي اکسايدونه هم داوبوسره تيزاب جوړوي دمثال په ډول : CrO3 + H2O H2CrO4 دداسي فلزونو چارچي ارزښت بايد (٥) او(٧) وي اوکه چيري چارچي ارزښت ديوه (١) او(٤) ترمنځ وي نو په دي وخت کې بيا القلي فلزي اکسايد مرکب جوړوي لکه په پورته معادله کي چې وښودل شو. ٢- غيرفلزي اکسايدونه هغه اکسايدونه دي چي دغير فلزي عناصرو او اکسيجن دترکيب په نتيجه کي منځ ته راځي مثلاً اکسيجن دسلفر سره تعامل کوي اوسلفرداى اکسايد جوړوي چې دتعامل معادله يي په لاندي ډول ده. S +O2 SO2 ياکاربن داکسيجن سره تعامل په نتيجه کي کاربن ډاى اکسايد جوړوي. C + O2 CO2 څرنګه چې اکثره غيرفلزي اکسايدونه داوبوسره تعامل کوي اوتيزاب جوړوي . له همدي کبله غيرفلزي اکسايدونه دتيزابي اکسايدو يا تيزابو دانهايدرايدو په نوم ياديږي .چې دتعامل معادله يي په لاندي ډول ده. H2CO3 CO2 + H2O ٣- پراکسايدونه هغه مرکبونه دي چې داکسيجن داکسديشن نمبري په کې (-1) او ولانس يي (2) وي مثلاً دسوديم پراکسايد(Na2O2) باريم پراکسايد (BaO2) هايدروجن پراکسايد (H2O2) او داسي نور . دهايدروجن پراکسايد (H-O-O-H) مشرح فرمول په شان ټول مرکبات يي په همدي شکل فارمولونه غوره کوي. (H2O) په(1848) کال کې په فرانسه کې ديو کيميا پوه ليوسيس تيناردلخوا کشف شو چې دايوه بى ثباته ماده ده.دتودوخي ،رڼا، يا کتلست په موجوديت کې ډير ژر تجزيه کيږي لکه په لاندي معادله کې H2O2 H2O + [O] نوموړي [O] نوي زيږيدلي داکسيجن اتوم دنورو موادوسره تعامل لپار ښه اماده دي.نو لدي امله (H2O2 ) دتحمض ښه عامل دي او دځينو موادو لکه کتان ،وړيو،اووريښمو ټوکرانو دلرګيو سامان ،دسرويښتانو اودچرګانو بڼکو دبېرنګه کولو لپاره په کاروړل کيږي .داتومي اکسيجن دازادولو له کبله H2O دري فيصده محلول دضد عفوني مادي په حيث په کاروړل کيږي .اوهم دځينو بکترياو دوژلو لپاره پکاروړل کيږي . هايدروجن پراکسايد په لابراتوار کې دسوديم پراکسايد او اوبودتعامل په نتيجه کې په لاس راځي لکه په لاندي معادله کې NaO2 + 2H2O H2O2 + 2NaOH اوپه نتيجه کې هايدروجن پراکسايد دباريم پراکسايد او دګوګړو نريو تيزابو دتعامل په نتيجه کې په لاس راځي لکه په لاندي معادله کې. BaO2 + H2SO4 H2O2+BaSO4 ۴- سوپر اکسايدونه ځيني فلزونه داسي اکسايدونه جوړوي چې په هغوي کې داکسيجن ماليکول (O2) دتخمض نمبرمنفي يو وي لکه (NaO2)سوديم سو پراکسايد (KO2) پوتاشيم سوپراکسايد اوداسي نور . K + O2 KO2 Na + O2 NaO2 ۵- هايدرواکسايدونه هايدروکسايدونه داکسيجن هغه مرکبات دي چې د(OH) ګروپ ولري ، داچې ايا دغه دهايدروکسيل ګروپ دفلز يا غير فلز سره تعامل کوي نو کېداي شي چې القلي يا تيزاب منځ ته راشي اوهمدارنګه ځني فلزي اکسايدونه اوهايدرو اکسايدونه شته چې دتيزابو په مقابل کې القلي خواص اودقوي القلي په مقابل کې تيزابي خواص له ځانه څرګندوي چې داډول اکسايدونه اوهايدرو اکسايدونه د(Amphotric) امفوتريک هايدرواکسايدونو په نوم ياديږي لکه په لاندي معادلو کي. ZnO + 2HCl ZnCl2 + H2O ZnO + 2NaOH Na2ZnO2 + H2O Al (OH)3 + 3HCl AlCl3+3H2O Al(OH)3+3Na OH Na3AlO3+3H2O دفلزونو ډيرهايدروکسايدونه دتعامل څخه وروسته دلوښي تل ته لويږي.نو که کچيري ديوه فلز مالګه ديوه محلول ته چې په هغه کې القلي وي ورواچول شي نو دلوښي په تل کې مالګه راټوليږي لکه دبيلګي په توګه يي يوه معادله په لاندي ډول راوړو. CuSO4 + 2NaOH Cu(OH)2 + NaSO4 په عمومي ډول هايدروکسايدنه ځني رنګه اوځني نوريي بيا بي رنګه وي دځينو هايدروکسايدونو مرکبونه په اوبو کې په سختي سره حليږي لکه سپين هايدروکسايدونه چې مثالونه يي په لاندي ډول دي. اونور سپين ته Sn(OH)2,Pb(OH)2, Cd(OH)2, Zn(OH)2 ورته روښانه زرغونه هايدرو کسايدونه چې هواکې پاتي شي نورنګ يي بيا نسواري کيږي داځکه چې دهايدروکسيل ګروپ ديوه په اندازه ډيريږي لکه دFe(OH)2 څخه Fe(OH)3 جوړيږي لکه په زياتورنګوپيداکيږي چې عبارت دي له Mn(OH)2 څخه چې روښانه نسواري څخه بياترسپين پوري رنګ لري اورنګ يې په هواکې تغيرکوي دا ځکه چې دازادي هواسره تعامل کوي اوMn(OH)4تري جوړيږي اوNi(OH)2 دمڼي په شان سوررنګ لري چې رنګ يي صاف دي اوهمدا3 Cr(OH) فولادي رنګه زرغون رنګ لري اوپه داسي نورو زياتو رنګونو پيداکيږي . ۶- خنثى اکسايدونه هغه غيرفلزي اکسايدونه چې داوبو سره تعامل نه کوي .تيزاب نه جوړوي مالګي هم نشي جوړولي يعني دتيزابو اوقلوياتو سره تعامل نشي کولاي دخنثى اکسايدونوپه نوم ياديږي. لکه ( CO) کاربن مونواکسايد ،نايتريک اکسايد(NO) نايترس اکسايد(N2O) او داسي نور. د اکسيجن استعمال اکسيجن دتنفس لپاره خورا ضروري عنصردي. په هغه وخت کې چې کله هوا تنفس کوو نو اکسيجن تنفس کوو نواکسيجن سږوته ننوځي اوددي څخه وروسته دويني جريان ته لاره پيداکوي کله چې وينې ته داخل شي دوينې دجريان په وسيله دبدن ټولو حجرو ته رسيږي .په حجر وکې هضم شوي اوجذب شوي مواد دبدن په ټولو حجرو کې داکسيجن پواسطه سوځول کيږي دموادو دسوځيدوسره سم په حجروکې تودوخه پيداکيږي .پيداشوي تودوخه دبدن په تودوخه کې پوره کومک کوي اودبدن دتودوخي ثابته درجه (37c) درجو په شاه خواکې ساتي اودبدن په نورو فعاليتونو کې لکه په لاره تګ کول ،کارکول ،او داسي نورو کې په مصرف رسيږي .همدرانګه داوبو ژوي او سمندري حيواناتو په اوبوکې دمنحل اکسيجن څخه خپل تنفس لپاره کار اخلي .داحتراق عمليه هم بې له اکسيجن څخه صورت نه نيسي له همدي کبله دکورونو دګرمولو اود غذا، ډوډي پخولو په خاطر په زياته اندازه په مصرف رسيږي .برسيره پر دي په اکسي استلين څراغونو کې اوهمدارنګه په مايع حالت الکولو سره يوځاي د توغنديو لپاره دضرورت وړانرژي تياروي. اوهمدرنګه اکسيجن په مختلفو ورکشافونو کې دفلزاتو دپري کولو او ولډنګ لپاره پکاريږي. داکسي اسيتلين په څراغونو کې يوه اندازه اکسيجن داسيتلين دغازسره يوځاي کيږي اوسوځي اودهغوي څخه يوه زوروره لمبه فلزات پري کوي اوولډنګ کولاي شي. اواکسيجن په تجارتي راکړه ورکړه کې (150atm) فشار لاندي په فلزي ( اوسپني ) بوتلونو کې چې ابې رنګه نښانه ولري پلورل کيږي دداسي بوتلونو ټولي برخي بايد دغوړيو څخه پاکې وي ځکه چې ددي سره تعامل په نتيجه کې چاودنه رامينځ ته کوي .په روغتونونو کې دسابندي ناروغانو لپاره ډير کارول کيږي ځکه چې ناروغ اکسيجن په عادي حالت کې نشي پوره کولاي همدرانګه اکسيجن په اوبتلونو کې اوپه لوړه ارتفاع کې دژوندي پاتي کيدولپاره يي په مخصوصو دستګاو کې اچوي او له هغي څخه په تنفس کې کار اخلي اوداستعمال څخه يي بغير ژوندي ژوي نشي پاتي کيدلاي او په همدي ډول په فارميسي کې دادوياتو په جوړولوکې اودکانونو په رايستلو کې دلوړي تودوخي دتوليد لپاره داستلين سره يوځاي سوځي اوزياته تودوخه توليدوي. داکسيجن مهم اومختلفو استعمال دحيواناتو په ناروغۍ کې (Pneumania Tuberculosis) کې استعماليږي اوپه همدي ډول دبيهوشي په دواګانو کې لکه (Nitroucid ethylene) اوداسي نورو کي استعماليږي اودنباتاتو په ناروغيو کې زيات داستعمال وړدي دپورته معلوماتو په اساس داسي ويلاي شو چې په رښتيا هم اکسيجن دژوند لپاره يو مهم ګاز دي . اوزون اوزون داکسيجن د الوتروپي يوبل شکل دي چې مختلف خواص لري .داکسيجن ماليکولونو ددوه اتومو څخه اود اوزون ماليکولونه ددريو اتومونو څخه جوړشوي دي. داکسيجن او اوزون غوندي که هر عنصر مختلف حالات چې مخالف خواص ولري دهغه عنصر دالوتروپي په نوم ياديږي . يا په بل عبارت . که يوعنصر په څو مختلفو ساده شکلونو پيداشي په کيميا کې دغه پيښه دالوتروپي په نوم ياديږي مثلاً O2او O3 يا بي شکله سکاره ، ګرافيت، اوالماس چې دکاربن (٣) درى الوتروپي لري داوزون مشرح فرمول عبارت دي له . o o o o o o او اوزون داکسيجن يو الوتروپيک دي ځکه چې اوزون داکسيجن اتومونو څخه جوړشوي دي مګر خواص يي داکسيجن څخه جدا اوفرق لري اوزون داکسيجن اويا هوا دبرقي شعاعو په نتيجه کې لاس ته راځي يعني کله چې په هواکې دبريښنا يوپړق (جرقه) پيداشي نوداکسيجن يوه اندازه په اوزون (O3) بدليږي نو په هغه وخت کې چي تالنده يا تندر ولويږي نودتندر دراپريوتو څخه وروسته دهغه ځاي څخه چې تندر پري لويدلي دي يو تيزاوتخريش کوونکې بوي راپورته کيږئ چې په يوناني ژبه کې ورته (OZO) بوي وايي حس کووچې همداداوزون دبوي څخه عبارت دي چې معادله يي په لاندي ډول دي . 3O2 2O3 همدارنګه هغه نوي اوتخريش کوونکو بوي چې اکسريز(X- Rays) دماشين څخه يادبريښنا دنورو قوي سرچينو په خواوشاوکې چې دزمونږ سپږمو ته رارسيږي داوزون څخه عبارت دي . اوزون داکسيجن څخه ډير فعال دي .مګر زيات پايښت نلري يا په بل عبارت اوزون په اساني سره تجزيه کيږئ حال داچې اکسيجن په ډيرو مشکلاتو سره تجزيه کيږي اواوزون دجوړيدو څخه وروسته ترډير وخته پوري په هواکې په ازاد حالت نه پاتي کيږي بلکه دتودوخي په عادي درجو دسانتي ګرادکې تجزيه اوجلاکيږئ اوپه اکسيجن باندي بدليږي اوزون داکسيجن په نسبت داوکسيديشن په عمليه کې داکسايدونو په جوړولو کې ډير قوي عامل دي. اوزون دربړ په ارتجاعيت باندي تاثيرکوي اوهمدارنګه درنګونو په جوړولو اويا پاکولو کې هم رول لري اودبدبوي ضد خاصيت لري اودغاښونو په پاکولو اووينځلو کې ډير زيات کارول کيږي اوزون سپين زر اوسيماب مکدر کوي اوهمدارنګه دڅښلو اوبه چې په هغه کې ميکروبونه وي لکه دځينو ښارونو دڅښاک اوبه دميکروبونوڅخه پاک کوي يعني داچې په ميکروب وژنه کې مهم رول لوبوي اوهمدارنګه دغټو کيمياوي مؤسساتو اوبه پاکوي .اوزون داغوستلو جامو اورخت ته ښکلاورکوي يعني دوينځلو شووجامو ته خاص ځلادځانه څخه ښايي اوزون په عمومي ډول ديوي رنګ وړونکې مادي په ډول او دبوي په ليري کولو اوهمدارنګه دپاکولو دمادي په حيث استعماليږي . اوزون دځمکې دمخ په پاسني برخه کې تقريباً په (50km) کيلومتري فاصله کې اتموسفير دپاسه د(15km څخه تر 24km)پوري يوه پنډه طبقه جوړوي چې دلمر دنورڅخه دبنفش ته هغه خوا( ماوراء بنفش ) وړانګه چې دژوند لپاره ډيره مضره ده ځمکې ته نه پريږدي اودغه وړانګي فلترکوي چې ددي وړانګو فلتر کول دځمکې پرمخ دژوند کولو لپاره امکانات برابروي. داچې اکسيجن دټولو حيواناتو لپاره دژوند ددوام وسيله ګڼل کيږي نو ټولو انسانانو ته پکاردي چې دداسي لوي نعمت څخه چې دوي پري ژوندي پاتې کيداي شي داستعمال څخه يي ناوړه استفاده ونکړي يعني داچي خپل چاپيريال دککړي هوا اوالودګي څخه وساتي زيات اوبې ضرورته مواد هغه چې داکسيجن غاز اواوزون طبقي ته تاوان رسوي استعمال نشي.دمثال په ډول دزياتو عضوي موادو سوځولو په نتيجه کې د(CO2) غاز په زياته اندازه فضا ته ځي اوهوا او داکسيجن غازته تاوان رسوي همدارنګه د(S) سلفر غاز چې يوزهري غاز دي په يخچالونو اودبرق په نورو پروسوکې په کاروړل کيږي داوزون طبقي لپاره په هغه صورت کې چې فضا ته سرايت وکړي ډيرضرر رسوي يعني داچې دهغه دزيات استعمال په نتيجه کې سوري کيږي کله چې سوري شي د( ماوراء بنفش ) وړانګې بيلګه ده چې داوزون په طبقه کې فلتر شي راساً دځمکې په مخ ټولو ژوندي سړولپاره رنګا رنګه ناروغيو دتوليد باعث کيږي اوهمدارنګه اکسيجن دنباتاتو دژوند ددوام لپاره ډير ضروري عنصر ګڼل کيږي اوپه نباتاتو کې دتنفس اوغذا جوړلو لپاره پکاريږي.يعني داچې اکسيجن هغه لمړني ماده ده چې دهغي څخه پرته په نباتاتو کې غذا نه جوړيږي اوهغه عمليه چې نباتات په کې غذا جوړوي اودتنفس عمليه يي هم ده هغه دفوتوسنتيز دعملي په نوم ياديږي. دفوتو سنتيز په عمليه کې دغازاتو تبادله رامنځ ته کيږي اودهغه په نتيجه کې دنوموړي نبات لپاره غذا جوړيږئ اونبات خپل ورځني اړتياوي بيا دهمدي غذاڅخه پوره کوي چې ځني يوه برخه دانرژي په ډول په همدي عمليه کې په مصرف رسيږي اويوه برخه ذخيره کيږي .چې دنبات دودې اونمو باعث ګرځي نوداچې دفوتوسنتيز عمليه دنباتاتو لپاره ډيره ضروري ده نو په لاندې ډول به وڅيړل شي. دفوتوسنتيز عمليه (Photosynthesis) څرنګه چې نباتي ژوندي حجري يو مخصوص ميکانيزم لري اونوموړي ميکانيزم په نبات کې نوري انرژي په کيمياوي انرژي تبديلوي چې دغه پروسه دفوتوسنتيز په نوم ياديږي چې کيمياوي معادله يي په لاندي ډول ده. C6H12O6 + 6O2 6H2O+ 6CO2 +E دکيمياوي تعامل له مخي دفوتوسنتيز عمليه چې دکاربن داى اکسايداو اوبو ديوځاي کيدو څخه دلمروړانګو اوکلورفيل په موجوديت کې ګلوکوز لاس ته راځي اوپه نتيجه کې اکسيجن ازادوي لکه په لاندي معادله کې . 6CO2 + 12H2O C6H12O6 + 6O2 نوموړي تعامل په بشپړه توګه په لاندي ډول دي 6CO2+12H2O C6H12O6+6O2+6H2O دغه عمليو په ذريعه نوري انرژي په کيمياوي انرژي بدله اوګلوکوز دشنو نباتاتو داستعمال له امله په نورو کيمياوي مرکباتو بدليږي لکه په اوله معادله کي. دپورتنيو معادلو څخه څرګنديږي چي ددغه پروسي په نتيجه کې دکاربن داى اکسايد په څير مواد چي لږه انرژي لري په کاربوهايدريتونو کي يعني په پيچلو موادو بدليږي اوددغه مرکب داکسيديشن په اثر په نباتي حجره کې (700000)کالوري انرژي ازاديږي،همدارنګه دفوتوسنتيز په نتيجه کې ماليکولي اکسيجن هم ازاديږي نو په دي لحاظ دفوتوسنتيز عمليه دارنګه تعريفولي شو فوتوسنتيز(Photosynthesis) هغه پروسه ده چې دانساني ژوند ټولې پديدې په هغې پورې اړه لري .ځکه چې دهمدي عملي پواسطه دحيوان اونبات ترمينځ ارتباط صورت نيسي .نوموړي عمليه دعضوي ترکېب بنسټ اومنبع اوهم دځمکي پرمخ دازاد اکسيجن يواځني سرچينه ده.اوهمدارنګه دانرژي لاس ته راوړنه په حقيقت کې دتغذي پواسطه کيږي اودانرژي اولومړني منبع دټولو ژونديو اجسامو لپاره دلمر شتوالي دي اوهمدغه نوري انرژي ده چې لومړي په کيمياوي انرژي بدله اوبيا دټولو حيواناتوداستفادي وړګرځي نو همدا دفوتوسنتيز عمليه ده چې نوري انرژي په کيمياوي انرژي بدلوي پــايـلـه اکسيجن دټولو ژونديو موجوداتو لپاره خورا مهمه ماده شميرل کيږي.اوهريو ورته په هر وخت کي د تنفس لپاره اړتيا لري چې پرته داکسيجن څخه ژوندي پاتې کيدل ناشونې ده يعني بغير داکسيجن څخه دهر ژوي ژوند ناشونې ده. نو مونږ د لته د همدې مادې يعني اکسيجن اتومي او ماليکولي جوړښت ، د نوموړې کيمياوي اوفزيکي خواص ،دهغه تعاملات د فلزاتو اوغير فلزاتو سره او همدارنګه دهغه الوتروپي ،او تيوري له مخي داکسيجن الکتروني جوړښت اودهغه اوربيټالونو په هکله معلومات راټول اوپدي موضوع کې موځاي کړي. چي کيداي شي زمونږ دا راټولونه دکيميا دعلم مينه والو ته په ځانګړي ډول هغه څوک چي دطبيعت په رازونو باندې د پوهيدو سره علاقه ولري يوښه مرستندوې وي او په راتلونکې کي تري خلک ګټه پورته کړي او زمونږ لپاره د علمي ليکنې يو بيلګه وي . ومن الله توفيق وړانديزونه 1. دا چې داکسيجن اودهغه مرکبات يوه حياتي موضوع ده بايد محصلينو ته د محصلۍ په دوره کې تدريس شي . 2. د اکسيجن د تعاملاتو په اړه بايد محصلينو ته معلومات ورکړل شي او په ورځنيو چاروکې يې بايد د استعمال موارد وروښودل شي. 3. د دې لپاره چې ا کسيجن وپيژندل شي ، نو هيله مې ده چې د اکسيجن پيژندل په لابراتوار کې د محصلينو په وړاندې وښودل شي. 4. دا چې د اکسيجن اودهغه مرکبات د کيميا دغوره موضوعاتو څخه ګڼل کيږي او ليکنې په دې اړه نظرداکسيجن اهميت ته ډيرې کمې دي نو بايد چې په دې اړه د علم او ادب خاوندان ليکني وکړي . 5. دا چې ا کسيجن په کيميا کې يوه حياتي موضوع ده نو د لوړو زدکړو وزارت او ننګرهار پوهنتون څخه هيله کوم چې په دې اړه استاذان بيرون ته د ماسټرۍ او تخصص لپاره وليږي. اخستنې ۱- تڼيوال ، محمدعارف (۱۳۹۰) ، عمومي کيميا. مستقبل خپروندويه ټولنه کابل . مخونه ۱۱۷-۱۱۸ ۲- تڼيوال ، محمدعارف (۱۳۸۲)،غيرعضوی کيميا . انتشارات سمت ۳- حکيمي، محمد غوث ( ژباړونکى ) (١٣٥١) ، عمومي کيميا . مطبعه پولي تخنيک ، کابل . ۴- حکيمي ، محمد (۱۳۸۸) ، شيمي معدني . انتشارات دانشګاه پيام نور صفحه ــ ۱۰۳. ۵- مندوزی ، عارف الله ، (۱۳۷۹) ، عمومي کيميا( دوهمه برخه ) . خپروندويه موسسه صافی د پښتو څيړنې مرکز پيښور . مخونه ۴۷۰ - ۴۶۵ داکسجن کشف کونکى ( پريستلي ) کال ١٧٧٤م لــړلـيـک عنوانونه مخ سـريـزه 1 د اکسيجن پــيـژنـدنـه 2 داکسيجن اتومي جوړښت 3 داکسيجن پيدايښت او د هغه اهميت 4 د اکسيجن کشف 5 داکسيجن استحصال 6 الف : له هواڅخه داکسيجن حاصلول 6 ب : له اوبو څخه داکسيجن په لاس راوړل 7 ج- داکسيجن په لاس راوړل له جامدواکسيجن لرونکو مرکباتو څخه 8 د- داکسيجن حاصلول له پوتاشيم کلورايد څخه 9 د اکسيجن فزيکي خواص 9 داکسيجن کيمياوي خواص 11 داور لګيدولاملونه 13 اکـــــسايـــدونـــه 15 ١-فلزي اکسايدونه 15 ٢- غيرفلزي اکسايدونه 16 ٣- پراکسايدونه 16 ۴- سوپر اکسايدونه 18 ۵- هايدرواکسايدونه 18 ۶- خنثى اکسايدونه 19 د اکسيجن استعمال 20 اوزون 22 دفوتوسنتيز عمليه (Photosynthesis) 25 پــايـلـه 27 وړانديزونه 28 اخستنې 29 <br style="clear: both;" /> <div align=center style="line-height: 1.2"> {| border="0" width="100%" cellpadding="0" cellspacing="1" style="font-size:small;clear:both;" id="PeriodickaTabulkaPrvku" |+ <hr> |+ '' [[د عناصرو جدول]] [[کيماوي عناصر]]'' |- align=center | width="5.5%" | [[قلیایی فلزونه|۱]] | width="5.5%" | [[2. skupina|۲]] | width="5.5%" | [[3. skupina|۳]] | width="5.5%" | [[4. skupina|۴]] | width="5.5%" | [[5. skupina|۵]] | width="5.5%" | [[6. skupina|۶]] | width="5.5%" | [[7. skupina|۷]] | width="5.5%" | [[8. skupina|۸]] | width="5.5%" | [[9. skupina|۹]] | width="5.5%" | [[10. skupina|۱۰]] | width="5.5%" | [[11. skupina|۱۱]] | width="5.5%" | [[12. skupina|۱۲]] | width="5.5%" | [[Triely|۱۳]] | width="5.5%" | [[Tetrely|۱۴]] | width="5.5%" | [[Pentely|۱۵]] | width="5.5%" | [[خالکوجیب|۱۶]] | width="5.5%" | [[هالوجینونه|۱۷]] | width="5.5%" | [[بې اثر گازونه|۱۸]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[هايډروجن|H]] | colspan="16" | ''(přehled)'' | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[هېليوم|He]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[لیتیوم|Li]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[بریلیوم|Be]] | colspan="10" | | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[بورون|B]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[کاربون|C]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[نايتروجن|N]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | O | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[فلورين|F]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[نېون|Ne]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#ff6666" | [[سوډيوم|Na]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[مگنيزيوم|Mg]] | colspan="10" | | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[الومينيوم|Al]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[سيليكان|Si]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[فاسفورس|P]] | width="5.5%" bgcolor="#a0ffa0" | [[گوگړ|S]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[کلورین|Cl]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[آرگون|Ar]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[پتاسیوم|K]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[کلسیوم|Ca]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[سکاندیوم|Sc]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[تیتانیوم|Ti]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[وانادیوم|V]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[کرومیوم|Cr]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[مینگانیز|Mn]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[اوسپنه|Fe]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[کبالت|Co]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[نیکل|Ni]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[مس|Cu]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[زنک|Zn]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[گالیوم|Ga]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[جرمانیوم|Ge]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[ارسینیک|As]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[سلنیوم|Se]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[برم|Br]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[کریپټون|Kr]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[روبیدیوم|Rb]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[سترونسیوم|Sr]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ایتریوم|Y]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[زیرکونیوم|Zr]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[نیوبیوم|Nb]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[مولیبدنوم|Mo]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[تکنسیوم|Tc]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[روټنیوم|Ru]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[رودیوم|Rh]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[پالاډیوم|Pd]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[سپين زر|Ag]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[کادمیوم|Cd]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[ایندیوم|In]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[قلعی|Sn]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[انټیموان|Sb]] | width="5.5%" bgcolor="#cccc99" | [[تلوریوم|Te]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[ایودین|I]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[گزنون|Xe]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF6666" | [[سزیوم|Cs]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[باریوم|Ba]] | align=left | * | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[هافنیوم|Hf]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ټانټالوم|Ta]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ټنگسټن|W]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[رېنیوم|Re]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[اسمیوم|Os]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[ایریدیوم|Ir]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[پلاتینوم|Pt]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[سرہ زر|Au]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[پاره|Hg]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[ټالیوم|Tl]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[سرب|Pb]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[بیسموټ|Bi]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[پولونیوم|Po]] | width="5.5%" bgcolor="#ffff99" | [[اسټاټین|At]] | width="5.5%" bgcolor="#c0ffff" | [[راډون|Rn]] |- align=center | width="5.5%" bgcolor="#FF7676" | [[فرانسیوم|Fr]] | width="5.5%" bgcolor="#FFDEAD" | [[راډیوم|Ra]] | align=left | ** | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[راډرفورډیوم|Rf]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[دابنیوم|Db]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[سیبورگیوم|Sg]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[بوریوم|Bh]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[هاسیوم|Hs]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[میټنریوم|Mt]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[دارمشټاټیوم|Ds]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[Roentgenium|Rg]] | width="5.5%" bgcolor="#ffc0c0" | [[Copernicium|Cn]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Nihonium|Nh]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Flerovium|Fl]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Moscovium|Ms]] | width="5.5%" bgcolor="#cccccc" | [[Livermorium|Lv]] | width="5.5%" bgcolor="#ffffdd" | [[Tennessine|Tn]] | width="5.5%" bgcolor="#eeffff" | [[Oganesson|Og]] |- align=center | colspan="18" | &nbsp; |- align=center | colspan="3" bgcolor="#FFFFFF" align=right | *''[[لانټانید|لانټانیدونه]]''&nbsp; | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[لانټانوم|La]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[سریوم|Ce]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[پرازئودیمیوم|Pr]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[نئودیمیوم|Nd]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[پرومتیوم|Pm]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[ساماریوم|Sm]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[یوروپیوم|Eu]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[گادولینیوم|Gd]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[تربیوم|Tb]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[دیسپروزیوم|Dy]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[هولمیوم|Ho]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[اربیوم|Er]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[تولیوم|Tm]] | width="5.5%" bgcolor="#FFBFFF" | [[ایتربیوم|Yb]] | width="5.5%" bgcolor="#ffbfff" | [[لوټېسیوم|Lu]] |- align=center | colspan="3" bgcolor="#FFFFFF" align=right | **''[[اکټینیډ|اکټینیډونه]]''&nbsp; | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[اکټینیوم|Ac]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[توریوم|Th]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | >[[پروتاکتینیوم|Pa]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[يورانيوم|U]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[نپتونیوم|Np]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[پلوتونیوم|Pu]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[امریسیوم|Am]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[کوریوم|Cm]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[برکلیوم|Bk]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[کالیفورنیوم|Cf]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[اینشتینیوم|Es]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[فرمیوم|Fm]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[مندلیفیوم|Md]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[نوبلیوم|No]] | width="5.5%" bgcolor="#ef99cc" | [[لاورنسیوم|Lr]] |- | colspan="18" | &nbsp; <hr> |- | colspan="18" | '''د عناصرو جدول:''' [[فلز]] • [[غیر فلزونه]] • [[شبه فلزات]] | [[بلوک اس]] • [[بلوک پې]] • [[د انتقال فلزتونه|بلوک بي]] • [[Vnitřně přechodný kov|بلوک اېف]] |- | colspan="18" | &nbsp; <hr> |} [[وېشنيزه:اکسجن]] [[وېشنيزه:کيمياوي توکي]] l6od7c4bk3zfm8oujms7zondw5x8eu7 0 26206 283571 278305 2022-07-29T23:29:54Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki {{Infobox person}} '''رونالډ وېلسن ریګن''' (فبروری ۶ مه ۱۹۱۱ – د جون ۵ مه، ۲۰۰۴ ز) امریکایي سیاستوال و، چې له ۱۹۸۱ ز کال څخه یې  تر ۱۹۸۹ ز کال پورې د امریکا د څلوېښتم ولسمشر په توګه دنده ترسره کړه. نوموړی د جمهوري غوښتونکي ګوند غړی و چې په هالیووډ کې یې د هنرمند (اکټور) په توګه له رول لوبولو او د اتحادیې له مشرتابه وروسته، له ۱۹۶۷ ز کال څخه یې ۱۹۷۵ ز کال پورې د کالیفورنیا ایالت د ۳۳ م والي په توګه دنده ترسره کړه. ریګن، د ایلیانوس په ټامپیکو (Tampico, Illinois) کې په کم عاید لرونکې کورنۍ کې وزېږېد. وروسته له هغه چې په ۱۹۳۲ ز کال کې له ایریکا (Eureka) کالج څخه فارغ شو، په لوا (Iowa) کې یې د راډیو د سپورت برخې د تبصره کوونکي په توګه دنده پیل کړه. په ۱۹۳۷ ز کال کې هغه کالیفورنیا ته وکوچېد، چېرې یې چې د هنرمند (اکټور) په توګه دنده پیدا کړه. هغه په یو شمېر مشهورو آثارو کې رول ولوباوه. له ۱۹۴۷ ز کال څخه یې تر ۱۹۵۲ ز کال پورې، د سینماګرانو د اتحادیې (Screen Actors Guild) د مشر په توګه دنده ترسره کړه، چې په اتحادیه کې یې د کمونیستي اغېز د ادعا د له منځه وړلو په موخه کاروکړ. په ۱۹۵۰ مه لسیزه کې یې تلویزیوني مسلک ته مخه کړه او د جنرال الکتریک ویاند شو. له ۱۹۵۰ څخه تر ۱۹۶۰ ز کال پورې یې، یوځل بیا د سینماګرانو د اتحادیې مشري وکړه. په ۱۹۶۴ ز کال کې یې د جمهوري غوښتونکي ګوند د نوماند باري ګولډ واټر(Barry Goldwater) څخه د ملاتړ په موخه "د ټاکلو لپاره مهال" (A Time for Choosing) تر عنوان لاندې ویناوکړه – چې د یوې نوې محافظه کارې څېرې په توګه ورته په ملي کچه پام واوښت. د ملاتړو د شبکې په جوړولو سره، ریګن په ۱۹۶۶ ز کال کې د کالیفورنیا ایالت د والي په توګه وګومارل شو. هغه د خپل ولایت پر مهال، مالیات (ټکس) لوړ کړل، د بودیجې کمښت یې په زیاتوالي واړوه، په یوسي بېرکلي (UC Berkeley) پوهنتون کې یې معترضان و ګواښول او د اعتراضي خوځښتونو پر مهال یې د ملي ګارد ځواکونه وکارول. د ۱۹۷۹ ز کال په نومبر کې، ریګن اعلان وکړ چې غواړي د ۱۹۸۰ ز کال کې د ولسمشریزو ټاکنو لپاره د جمهوري غوښتونکو ګوند په نوماند ټاکلو بهیر کې خپل ځان نوماند کړي. هغه دیموکرات نوماند جیمي کارتر ته په ماتې ورکولوسره ټاکنې وګټلې. ریګن د خپلې لومړۍ لوړې پر مهال ۶۹ کاله او ۳۴۹ ورځې عمر درلود، چې د امریکا د ولسمشر په توګه تر ټولو ډېر عمر لرونکی کس و چې وټاکل شو. ریګن په ۱۹۸۴ ز کال کې په دویم ځلي ټاکنو کې د دیموکرات ګوند نوماند والټر مونډېل (Walter Mondale) ته چې وړاندې له هغې یې د ولسمشر کارتر د مرستیال په توګه خدمت کړی و، ماته ورکړه. رېګان هغه ته په لویه کچه ماتې ورکړه، چې د امریکا د هر ولسمشر په پرتله یې تر ټولو ډېرې الکترال رایې خپلې کړې: ۵۲۵ رایې (د الکترال کالج له ۵۳۸ رایو څخه ۹۷.۶٪). د امریکا په تاریخ کې دا تر ټولو بې پلوه ټاکنې وې.<ref name="murse1">{{cite web|title=The Most Lopsided Presidential Elections in U.S. History: How a Landslide is Measured|last=Murse|first=Tom|date=January 28, 2019|url=https://www.thoughtco.com/landslide-presidential-elections-by-electoral-votes-3367489|publisher=ThoughtCo|access-date=March 9, 2019}}</ref> رېګان د خپلې ولسمشرۍ په پیل کې د نوو سیاسي او اقتصادي طرحو په پلي کولو پیل وکړ. د هغه د تولید ملاتړ کوونکي اقتصاد پالیسۍ – چې د "رېګانومېکس" (Reaganomics) په نوم یادېدې – د اقتصادي ودې په موخه یې د مالیاتو د کچې له راټیټولو، په اقتصاد باندې یې د دولتي مقرارتو د راکمولو او د دولتي مصارفو له کمولو ملاتړ وکړ. هغه د خپلې ولسمشرۍ په لومړۍ دوره کې د ترور له یوه بریده روغ ووت، د نشه یي توکو پر وړاندې یې مبارزه وکړه، په ګرېناډا یې برید وکړ او د عامه خدمتونو په برخه کې یې د کاریګري اتحادیو پر وړاندې مبارزه وکړه. د هغه په دوه کاري دورو کې، د امریکا اقتصاد له ۱۲.۵٪ پړسوب (انفلاسیون) څخه ۴.۴٪ ته د را کمېدو او د نا خالصه ملي تولیداتو په برخه کې هر کال په منځنۍ کچه د ۳.۶ سلنې ودې شاهد و. ریګن د داخلي لګښتونو او مالیاتو راکمول او د پوځي بودیجې زیاتوالی تصویب کړ، چې په ټولیز ډول د فدرال بودیجې د پورونو د زیاتوالي لامل وګرځېد. د ولسمشرۍ په دویم پړاو کې نوموړی ترډېره د بهرنیو اړیکو اړوند موضوعاتو شاهد و، چې په کې په لیبیا بمونه غورځول، د ایران او عراق جګړه، ایران – کنټرا افیر(Iran–Contra affair) چې له بندیزونو سره، له ایران سره د امریکا د وسلو پټه معامله وه او روانه سړه جګړه شاملېدل. ریګن څلور کاله وروسته له هغه چې شوروي اتحاد یې "د شیطاني سترواکي" په نوم یاد کړی و، د ۱۹۸۷ زکال په جون میاشت کې په برنډنبرګ ګېټ (Brandenburg Gate) کې د وینا پر مهال د شوروي اتحاد عمومي منشي میخایل ګورباچوف وګواښاوه چې، د برلین دیوال پرانیزي. هغه په داسې حال کې چې له شوروي اتحاد سره د وسلو سیالۍ بوخت و، له ګورباچوف سره په خبرو یې ، د سړې جګړې سیاست له کړکېچ جوړولو څخه په شاتګ ته بدل کړ. خبرې دې پایلې ته ورسېدې، څو د منځنۍ کچې واټن ویشتونکو اټومي توغندیو د تولید د بندولو هوکړه (INF Treaty) لاسلیک شي. ریګن هغه مهال خپله ولسمشري پیل کړه، چې شوروي اتحاد د زوال په حالت کې و، هغه چې د ده د ولسمشرۍ له پوره کېدو درې کاله وروسته وپاشل شو. کله چې ریګن، په ۱۹۸۹ ز.کال کې دفتر پرېښود، د هغه د محبوبیت کچه ۶۸ سلنه وه، چې له ولسمشرۍ څخه له ګوښه کېدو وروسته د فرانکلن روزولت او په اوسني پېر کې د بېل کلېنټن د محبوبیت له کچې سره برابر و. له دې سره چې ریګن له ولسمشرۍ وروسته هم ځانته فعال پلان برابر کړی و، خو د ۱۹۹۴ زکال په نومبر کې یې څرګنده کړه چې: د همدغه کال په پیل کې په الزایمر ناروغۍ اخته شوی دی. د ناروغۍ په زیاتوالي سره په عامه ډګر کې د هغه څرګندېدل کم شول. هغه د ۲۰۰۴ ز کال د جون په ۵ مه په لاس انجلس ښار کې په خپل کور کې مړ شو. د ده واکمني په امریکا کې د محافظه کاره سیاستونو له کچې سره په موازي ډول برابره وه، چې له امله یې هغه د یوې محافظه کارې بېلګې په توګه یادېږي. د تاریخ پوهانو او عامو وګړو ترمنځ د ارزونو له مخې، نوموړی د امریکا د لوړ ځایګي لرونکي ولسمشر په توګه پېژندل کېږي.<ref name="cbsnews1">{{cite web|title=A Look Back At The Polls|url=http://www.cbsnews.com/news/a-look-back-at-the-polls/|publisher=CBS News|access-date=May 15, 2015}}</ref> == واده او ماشومان == په ۱۹۳۸ز کال کې، ریګن په (Brother Rat) فلم کې له جین وایمن (۱۹۱۷ز کال-۲۰۰۷ز کال) سینمایي لوبغاړې سره ګډ کار وکړ. دوی د شیکاګو تیاتر کې خپله کوژده اعلان کړه او د ۱۹۴۰ز کال د جنورۍ په ۲۶مه یې د کالیفورنیا په ګلینډیل سیمه کې د هیدر په کلیسا کې واده وکړ. دوۍ دوه لوڼې د مورین او کریسټین په نوم درلودې او د مایکل په نوم یو ماشوم یې په زوی ولي اخیستې و، خو وروسته له هغه نه، چې وایمن د ریګن له سیاسي هیلو سره مخالفت وکړ، وایمن په ۱۹۴۸ز کال کې د طلاق غوښتنه وکړه او په ۱۹۴۹ز کال کې یې له ریګن څخه طلاق واخیست. وایمن، چې یو جمهوري غوښتونکی و، وویل: د دوی جلا کېدل په سیاست کې د توپیر له امله و (ریګن په هغه وخت کې یو ډیموکراټ و). کله چې ریګن ۳۲ کاله وروسته ولسمشر شو، هغه لومړنی طلاق شوی کس شو، چې د هېواد ترټولو لوړ مقام یې تر لاسه کړ. ریګن او وایمن تر مرګه پورې ملګري وو. وایمن په  دواړو پړاوونو کې ریګن ته رایه ورکړه او د هغه په ​​مرګ یې وویل:«امریکا یو لوی ولسمشر او یو لوی، مهربان او د نرم زړه سړی له لاسه ورکړ».<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/1984/05/08/us/dispute-over-theater-splits-chicago-city-council.html|title=Dispute Over Theatre Splits Chicago City Council|access-date=May 17, 2007|date=May 8, 1984|work=[[The New York Times]]}}</ref><ref>{{cite news|title=Locations Range From the Exotic to the Pristine|author=Oliver, Marilyn|work=[[Los Angeles Times]]|date=March 31, 1988}}</ref><ref>{{cite web|title=Jane Wyman: Biography|url=http://www.jane-wyman.com/biography.html|access-date=December 31, 2007|publisher=JaneWyman.com}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2007/09/11/movies/11wyman.html|title=Jane Wyman, 90, Star of Film and TV, Is Dead|date=September 11, 2007|access-date=December 31, 2007|work=[[The New York Times]]|author=Severo, Richard}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hbo.com/documentaries/reagan/index.html|title=Reagan: Home|publisher=HBO|access-date=September 5, 2011}}</ref><ref>{{cite web|author=National Constitution Center|url=http://blog.constitutioncenter.org/2013/02/10-interesting-facts-on-president-ronald-reagans-birthday/|title=10 interesting facts on Ronald Reagan's birthday|website=National Constitution Center|access-date=July 12, 2013|date=February 6, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131105222000/http://blog.constitutioncenter.org/2013/02/10-interesting-facts-on-president-ronald-reagans-birthday/|archive-date=November 5, 2013}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.politico.com/blogs/anneschroeder/0907/Jane_Wyman_Ronald_Reagans_first_wife_died_at_93.html|title=Jane Wyman, Ronald Reagan's first wife, dies at 93|work=Politico}}</ref> ریګن په ۱۹۴۹ز کال کې له سینمایې لوبغاړې نانسي ډیوس (۱۹۲۱ز- ۲۰۱۶زکلونه) سره ولیدل. دوی په لاس انجلس کې د چیسن په رستورانت کې کوژده وکړه او د ۱۹۵۲ز کال د مارچ په ۴مه یې د سان فرناندو دره کې په براون کلیسا کې واده وکړ. دوی دوه ماشومان د پیټي او رونالد رون په نوم درلودل. نانسي د ۲۰۱۶ز کال د مارچ په ۶مه د ۹۴ کلونو په عمر مړه شوه<ref>{{cite web|url=http://www.reaganfoundation.org/reagan/nancy/nancy_bio.asp|title=Nancy Reagan > Her Life & Times|access-date=October 29, 2007|publisher=Ronald Reagan Presidential Foundation|archive-url=https://web.archive.org/web/20071112053844/http://www.reaganfoundation.org/reagan/nancy/nancy_bio.asp|archive-date=November 12, 2007|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.nbcnews.com/news/us-news/nancy-reagan-dead-94-n532871|title=Former First Lady Nancy Reagan Dead at 94|author1=Fieldstadt, Elisha|author2=Gittens, Hasani|publisher=NBC News|date=March 6, 2016|access-date=March 6, 2016}}</ref><ref name="Love Story">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/265714.stm|title=End of a Love Story|work=BBC News|date=June 5, 2004|access-date=March 21, 2007}}</ref><ref>{{cite web|url=https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/history/firstladies/nr40.html|title=Nancy Davis Reagan|access-date=January 13, 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20110708232414/http://georgewbush-whitehouse.archives.gov/history/firstladies/nr40.html|via=[[NARA|National Archives]]|publisher=[[White House]]|archive-date=July 8, 2011}}</ref><ref>Beschloss, p. 296.</ref> == ولسمشري (۱۹۸۱ – ۱۹۸۹ ز) == ریګن د خپلې ولسمشرۍ پر مهال، هغه پالیسۍ او سیاستونه پلي کړل، چې د فردي آزادیو په برخه کې یې د ده باورونه منعکسول، اقتصادي بدلونونه یې رامنځته کړل، پوځ یې زیات کړ او د سړې جګړې په پای کې یې خپله ونډه واخیسته. د هغه ولسمشري، چې د ریګن د انقلاب "Reagan Revolution" په نوم هم یادېږي، د امریکایانو مورال لوړ، د امریکا د متحده ایالاتو اقتصاد یې پیاوړی او په دولت یې د خلکو تکیه راکمه کړه. د ولسمشر په توګه هغه له ځان سره د خاطراتو یوه کتابچه لرله، چې د ورځې موضوعات او د هغو اړوند خپل نظریات به یې په کې لیکل، د ده د خاطراتو کتابچه، د ۲۰۰۷ ز کال په مۍ میاشت کې د The Reagan Diaries په نوم چاپ شوه، چې یو له ډېرو پلورل شوو کتابونو څخه و.<ref name="Freidel84">* {{Cite book|last1=Freidel|first1=Frank|author-link1=Frank Freidel|last2=Sidey|first2=Hugh|author-link2=Hugh Sidey|title=The Presidents of the United States of America|year=1995|publisher=[[White House Historical Association]]|location=Washington, D.C.|isbn=978-0-912308-57-9|page=84}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.aei.org/publications/pubID.22519/pub_detail.asp|title=Reagan in Retrospect|author=Hayward, Steven F|date=May 16, 2005|access-date=April 7, 2009|publisher=American Enterprise Institute for Public Policy Research|archive-url=https://web.archive.org/web/20090313182355/http://www.aei.org/publications/pubID.22519/pub_detail.asp <!-- Added by H3llBot -->|archive-date=March 13, 2009}}</ref><ref name="cannon746">Cannon (1991, 2000), p. 746.</ref><ref>{{Cite book|author=Reagan, Ronald|url=https://archive.org/details/reagandiaries00reag|title=The Reagan Diaries|publisher=Harper Collins|isbn=978-0-06-087600-5|year=2007|access-date=June 5, 2007}}</ref> === لومړۍ دوره === ریګن د ۶۹ کلونو او ۳۴۹ ورځې عمر په درلودو سره  د ۱۹۸۱ز کال  جنورۍ په ۲۰مه د خپلې لومړۍ دورې لپاره لوړه وکړه، چې د هغه وخت تر ټولو زوړ ولسمشر شو. دا توپیر تر هغه وخت پورې و، کله چې د ۲۰۱۷ز کال کې ډونالډ ټرمپ د ۷۰ کلونو او ۲۲۰ ورځو په عمر کې ولسمشر وټاکل شو، په داسې حال کې چې ریګن د دویمې دورې د لوړې کولو پر مهال عمر زیات و. په خپله پرانیستونکې وینا کې یې د هېواد اقتصادي ناخوالې ته په اشارې سره وویل: په دې اوسني بحران کې حکومت زموږ د ستونزو حل نه دی، ځکه حکومت په خپله په ستونزه کې ده.<ref name="oldest">{{Cite web|last=Peter|first=Josh|date=November 5, 2020|title=Joe Biden will become the oldest president in American history, a title previously held by Ronald Reagan|url=https://www.usatoday.com/story/news/politics/2020/11/05/oldest-president-joe-biden/6181672002/|access-date=November 18, 2020|website=USA Today|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite book|author1=Murray, Robert K.|author2=Tim H. Blessing|title=Greatness in the White House|isbn=978-0-271-02486-8|year=1993|publisher=Penn State Press|page=80}}</ref> === دویمه دوره === ریګن د دویم ځل لپاره د ۱۹۸۵ز کال د جنورۍ په ۲۰مه په سپینه ماڼۍ کې په خصوصي مراسمو کې د ولسمشر په توګه لوړه وکړه. د دویمې پرانیستغونډې پر مهال ریګن د ۷۳ کلونو عمر په درلودو سره ترټولو زوړ کس و چې د ولسمشرۍ لوړه یې وکړه، دا ریکارډ وروسته د جو بایډن له خوا چې په ۲۰۲۱ز کال کې د خپلې لوړې پر مهال ۷۸ کلن و، مات شو.<ref name="oldest2">{{Cite web|last=Peter|first=Josh|date=November 5, 2020|title=Joe Biden will become the oldest president in American history, a title previously held by Ronald Reagan|url=https://www.usatoday.com/story/news/politics/2020/11/05/oldest-president-joe-biden/6181672002/|access-date=November 18, 2020|website=USA Today|language=en-US}}</ref><ref name="nytimes.com">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/1982/06/05/us/briefing-186924.html|title=Phil Gailey and Warren Weaver Jr., "Briefing"|work=[[The New York Times]]|access-date=January 27, 2011|date=June 5, 1982}}</ref> === د ولسمشر ریګن د ترور هڅه === د ۱۹۸۰ ز کال د مارچ په ۳۰ مه، ریګن د هغه مطبوعاتي ویاند جیمز براډي (James Brady)، د واشنګټن د پولیسو مشر توماس دلاهانتی (Thomas Delahanty) او د استخباراتوغړی ټیم مک کارټي (Tim McCarthy) د واشنګټن هېلټون (Washington Hilton) هوټل په بهر کې د جان هېنکلي جی آر (John Hinckley Jr) په نامه ترور کوونکي له خوا وویشتل شول. په داسې حال کې چې هغه مهال چې نوموړی یې د جورج واشنګټن پوهنتون روغتون ته ورساوه  "مرګ ته نږدې" و، خو په عاجله خونه کې وروسته له هغې چې عملیات یې وشو، حالت یې لږ ښه شو. هغه روغ او د اپریل په ۱۱ مه، له روغتون څخه رخصت کړای شو. نوموړی د امریکا لومړی ولسمشر و چې د ترور له بریده ژوندی پاتې شو. برید د خلکو ترمنځ د هغه پر ګرانښت ډېر اغېز وکړ، د ټول پوښتنو له مخې، د هغه د ګرانښت کچه نږدې ۷۳ سلنه ته ورسېده. ریګن باور درلود، چې خدای (ج) بېرته د دې لپاره ژوند وربښلی، څو لوړو موخو ته ورسېږي.<ref name="cnn transcript">{{cite news|url=http://transcripts.cnn.com/TRANSCRIPTS/0103/30/lkl.00.html|title=Remembering the Assassination Attempt on Ronald Reagan|date=March 30, 2001|access-date=December 19, 2007|publisher=CNN}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.realclearpolitics.com/lists/reagan_memorable_moments/assassination_attempt.html|title=RealClearSports – Assassination Attempt – March 30, 1981|last=CST|first=Posted on 02 04 11 5:14 AM|website=www.realclearpolitics.com|access-date=October 18, 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.catholiceducation.org/en/faith-and-character/faith-and-character/reagans-catholic-connections.html|title=Reagan's Catholic Connections|author=Kengor, Paul|access-date=May 30, 2008|date=June 11, 2004|website=Catholic Exchange}}</ref> === د سړې جګړې زور اخیستل === ریګن سړې جګړې ته زور ورکړ، هغه له ډیټنټې دیپلماسي (détente) څخه په کار اخیستو کړکېچ زیاتونکی سیاست، چې د کارتر د ادارې پر مهال په افغانستان کې د غوایي له انقلاب او د شوروي د لاسوهنې له امله رامنځ ته شوی و راکم کړ. هغه په لویه کچه، د امریکا د متحده ایالاتو د وسله وال پوځ د جوړولو امر ورکړ او داسې سیاستونه یې وکارول ،چې شوروي اتحاد ته اړوند کېدل؛ هغه د B-1 Lancer پروګرام په پیلولوسره چې، د کارتر د واکمنۍ پر مهال لغو شوی و، MX توغندي تولید کړل. د شوروي اتحاد د SS-20 توغندیو د نصب کولو په ځواب کې، ریګن په لویدیځ المان کې د ناټو د پېرشېنګ (Pershing) توغندیو پر نصبولو پام درلود. په ۱۹۸۲ ز کال کې ریګن هڅه وکړه چې، لویدیځې اروپا ته د مسکو  له خوا د وړاندیز شوې غازو نل لیکې له غځېدو سره په مخالفت کې احتیاطي اسعارو (hard currency) ته د مسکو لاسرسی لنډ کړي. له دې سره چې د روسیې اقتصاد یې زیانمن کړ، خو په اروپا کې د امریکا د متحده ایالاتو د متحدینو ترمنځ ، چې په دغه عاید لاسته راوړو یې ټینګار درلود، بد اغېز وکړ. ریګن هم، له دې امله له خپل دریځ نه پرشا شو.<ref>{{cite web|url=http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=1409&fuseaction=topics.event_summary&event_id=12594|title=Towards an International History of the War in Afghanistan, 1979–89|access-date=May 16, 2007|year=2002|publisher=The Woodrow Wilson International Center for Scholars|archive-url=https://web.archive.org/web/20071011144144/http://wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=1409&fuseaction=topics.event_summary&event_id=12594|archive-date=October 11, 2007}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Esno|first=Tyler|date=July 26, 2017|title=Reagan's Economic War on the Soviet Union|journal=Diplomatic History|language=en|volume=42|issue=2|pages=281–304|doi=10.1093/dh/dhx061|issn=0145-2096}}</ref><ref>{{cite book|author1=Norman A. Graebner|author2=Richard Dean Burns|author3=Joseph M. Siracusa|title=Reagan, Bush, Gorbachev: Revisiting the End of the Cold War|url=https://books.google.com/books?id=r71u_AgE7iYC&pg=PA29|year=2008|publisher=Greenwood|pages=29–31|isbn=9780313352416}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://einestages.spiegel.de/static/topicalbumbackground/2108/grossdemo_gegen_nato_doppelbeschluss.html|title=Großdemo gegen Nato-Doppelbeschluss, Spiegel on the mass protests against deployment of nuclear weapons in West Germany|newspaper=Spiegel Online|date=June 10, 2008}}</ref><ref>{{cite web|url=https://fas.org/nuke/guide/usa/icbm/lgm-118.htm|title=LGM-118A Peacekeeper|access-date=April 10, 2007|date=August 15, 2000|publisher=Federation of American Scientists}}</ref><ref name="apsr">{{Cite journal|last=Bartels, Larry M.|title=Constituency Opinion and Congressional Policy Making: The Reagan Defense Build Up|journal=The American Political Science Review|date=June 1, 1991|volume=85|issue=2|pages=457–474|doi=10.2307/1963169|issn=0003-0554|first=L. M.|jstor=1963169|s2cid=28751110|url=https://semanticscholar.org/paper/fdee96153a27e69e49c0947057f712b62f2aa790}}</ref> ==تړلې لیکنې== [[امریکا]] k3tks3f6j42n1z4w1diujvhjv7cpum7 283572 283571 2022-07-29T23:31:12Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki {{Infobox person}} '''رونالډ وېلسن ریګن''' (فبروری ۶ مه ۱۹۱۱ – د جون ۵ مه، ۲۰۰۴ ز) امریکایي سیاستوال و، چې له ۱۹۸۱ ز کال څخه یې  تر ۱۹۸۹ ز کال پورې د امریکا د څلوېښتم ولسمشر په توګه دنده ترسره کړه. نوموړی د جمهوري غوښتونکي ګوند غړی و چې په هالیووډ کې یې د هنرمند (اکټور) په توګه له رول لوبولو او د اتحادیې له مشرتابه وروسته، له ۱۹۶۷ ز کال څخه یې ۱۹۷۵ ز کال پورې د کالیفورنیا ایالت د ۳۳ م والي په توګه دنده ترسره کړه. ریګن، د ایلیانوس په ټامپیکو (Tampico, Illinois) کې په کم عاید لرونکې کورنۍ کې وزېږېد. وروسته له هغه چې په ۱۹۳۲ ز کال کې له ایریکا (Eureka) کالج څخه فارغ شو، په لوا (Iowa) کې یې د راډیو د سپورت برخې د تبصره کوونکي په توګه دنده پیل کړه. په ۱۹۳۷ ز کال کې هغه کالیفورنیا ته وکوچېد، چېرې یې چې د هنرمند (اکټور) په توګه دنده پیدا کړه. هغه په یو شمېر مشهورو آثارو کې رول ولوباوه. له ۱۹۴۷ ز کال څخه یې تر ۱۹۵۲ ز کال پورې، د سینماګرانو د اتحادیې (Screen Actors Guild) د مشر په توګه دنده ترسره کړه، چې په اتحادیه کې یې د کمونیستي اغېز د ادعا د له منځه وړلو په موخه کاروکړ. په ۱۹۵۰ مه لسیزه کې یې تلویزیوني مسلک ته مخه کړه او د جنرال الکتریک ویاند شو. له ۱۹۵۰ څخه تر ۱۹۶۰ ز کال پورې یې، یوځل بیا د سینماګرانو د اتحادیې مشري وکړه. په ۱۹۶۴ ز کال کې یې د جمهوري غوښتونکي ګوند د نوماند باري ګولډ واټر(Barry Goldwater) څخه د ملاتړ په موخه "د ټاکلو لپاره مهال" (A Time for Choosing) تر عنوان لاندې ویناوکړه – چې د یوې نوې محافظه کارې څېرې په توګه ورته په ملي کچه پام واوښت. د ملاتړو د شبکې په جوړولو سره، ریګن په ۱۹۶۶ ز کال کې د کالیفورنیا ایالت د والي په توګه وګومارل شو. هغه د خپل ولایت پر مهال، مالیات (ټکس) لوړ کړل، د بودیجې کمښت یې په زیاتوالي واړوه، په یوسي بېرکلي (UC Berkeley) پوهنتون کې یې معترضان و ګواښول او د اعتراضي خوځښتونو پر مهال یې د ملي ګارد ځواکونه وکارول. د ۱۹۷۹ ز کال په نومبر کې، ریګن اعلان وکړ چې غواړي د ۱۹۸۰ ز کال کې د ولسمشریزو ټاکنو لپاره د جمهوري غوښتونکو ګوند په نوماند ټاکلو بهیر کې خپل ځان نوماند کړي. هغه دیموکرات نوماند جیمي کارتر ته په ماتې ورکولوسره ټاکنې وګټلې. ریګن د خپلې لومړۍ لوړې پر مهال ۶۹ کاله او ۳۴۹ ورځې عمر درلود، چې د امریکا د ولسمشر په توګه تر ټولو ډېر عمر لرونکی کس و چې وټاکل شو. ریګن په ۱۹۸۴ ز کال کې په دویم ځلي ټاکنو کې د دیموکرات ګوند نوماند والټر مونډېل (Walter Mondale) ته چې وړاندې له هغې یې د ولسمشر کارتر د مرستیال په توګه خدمت کړی و، ماته ورکړه. رېګان هغه ته په لویه کچه ماتې ورکړه، چې د امریکا د هر ولسمشر په پرتله یې تر ټولو ډېرې الکترال رایې خپلې کړې: ۵۲۵ رایې (د الکترال کالج له ۵۳۸ رایو څخه ۹۷.۶٪). د امریکا په تاریخ کې دا تر ټولو بې پلوه ټاکنې وې.<ref name="murse1">{{cite web|title=The Most Lopsided Presidential Elections in U.S. History: How a Landslide is Measured|last=Murse|first=Tom|date=January 28, 2019|url=https://www.thoughtco.com/landslide-presidential-elections-by-electoral-votes-3367489|publisher=ThoughtCo|access-date=March 9, 2019}}</ref> رېګان د خپلې ولسمشرۍ په پیل کې د نوو سیاسي او اقتصادي طرحو په پلي کولو پیل وکړ. د هغه د تولید ملاتړ کوونکي اقتصاد پالیسۍ – چې د "رېګانومېکس" (Reaganomics) په نوم یادېدې – د اقتصادي ودې په موخه یې د مالیاتو د کچې له راټیټولو، په اقتصاد باندې یې د دولتي مقرارتو د راکمولو او د دولتي مصارفو له کمولو ملاتړ وکړ. هغه د خپلې ولسمشرۍ په لومړۍ دوره کې د ترور له یوه بریده روغ ووت، د نشه یي توکو پر وړاندې یې مبارزه وکړه، په ګرېناډا یې برید وکړ او د عامه خدمتونو په برخه کې یې د کاریګري اتحادیو پر وړاندې مبارزه وکړه. د هغه په دوه کاري دورو کې، د امریکا اقتصاد له ۱۲.۵٪ پړسوب (انفلاسیون) څخه ۴.۴٪ ته د را کمېدو او د نا خالصه ملي تولیداتو په برخه کې هر کال په منځنۍ کچه د ۳.۶ سلنې ودې شاهد و. ریګن د داخلي لګښتونو او مالیاتو راکمول او د پوځي بودیجې زیاتوالی تصویب کړ، چې په ټولیز ډول د فدرال بودیجې د پورونو د زیاتوالي لامل وګرځېد. د ولسمشرۍ په دویم پړاو کې نوموړی ترډېره د بهرنیو اړیکو اړوند موضوعاتو شاهد و، چې په کې په لیبیا بمونه غورځول، د ایران او عراق جګړه، ایران – کنټرا افیر(Iran–Contra affair) چې له بندیزونو سره، له ایران سره د امریکا د وسلو پټه معامله وه او روانه سړه جګړه شاملېدل. ریګن څلور کاله وروسته له هغه چې شوروي اتحاد یې "د شیطاني سترواکي" په نوم یاد کړی و، د ۱۹۸۷ زکال په جون میاشت کې په برنډنبرګ ګېټ (Brandenburg Gate) کې د وینا پر مهال د شوروي اتحاد عمومي منشي میخایل ګورباچوف وګواښاوه چې، د برلین دیوال پرانیزي. هغه په داسې حال کې چې له شوروي اتحاد سره د وسلو سیالۍ بوخت و، له ګورباچوف سره په خبرو یې ، د سړې جګړې سیاست له کړکېچ جوړولو څخه په شاتګ ته بدل کړ. خبرې دې پایلې ته ورسېدې، څو د منځنۍ کچې واټن ویشتونکو اټومي توغندیو د تولید د بندولو هوکړه (INF Treaty) لاسلیک شي. ریګن هغه مهال خپله ولسمشري پیل کړه، چې شوروي اتحاد د زوال په حالت کې و، هغه چې د ده د ولسمشرۍ له پوره کېدو درې کاله وروسته وپاشل شو. کله چې ریګن، په ۱۹۸۹ ز.کال کې دفتر پرېښود، د هغه د محبوبیت کچه ۶۸ سلنه وه، چې له ولسمشرۍ څخه له ګوښه کېدو وروسته د فرانکلن روزولت او په اوسني پېر کې د بېل کلېنټن د محبوبیت له کچې سره برابر و. له دې سره چې ریګن له ولسمشرۍ وروسته هم ځانته فعال پلان برابر کړی و، خو د ۱۹۹۴ زکال په نومبر کې یې څرګنده کړه چې: د همدغه کال په پیل کې په الزایمر ناروغۍ اخته شوی دی. د ناروغۍ په زیاتوالي سره په عامه ډګر کې د هغه څرګندېدل کم شول. هغه د ۲۰۰۴ ز کال د جون په ۵ مه په لاس انجلس ښار کې په خپل کور کې مړ شو. د ده واکمني په امریکا کې د محافظه کاره سیاستونو له کچې سره په موازي ډول برابره وه، چې له امله یې هغه د یوې محافظه کارې بېلګې په توګه یادېږي. د تاریخ پوهانو او عامو وګړو ترمنځ د ارزونو له مخې، نوموړی د امریکا د لوړ ځایګي لرونکي ولسمشر په توګه پېژندل کېږي.<ref name="cbsnews1">{{cite web|title=A Look Back At The Polls|url=http://www.cbsnews.com/news/a-look-back-at-the-polls/|publisher=CBS News|access-date=May 15, 2015}}</ref> == واده او ماشومان == په ۱۹۳۸ز کال کې، ریګن په (Brother Rat) فلم کې له جین وایمن (۱۹۱۷ز کال-۲۰۰۷ز کال) سینمایي لوبغاړې سره ګډ کار وکړ. دوی د شیکاګو تیاتر کې خپله کوژده اعلان کړه او د ۱۹۴۰ز کال د جنورۍ په ۲۶مه یې د کالیفورنیا په ګلینډیل سیمه کې د هیدر په کلیسا کې واده وکړ. دوۍ دوه لوڼې د مورین او کریسټین په نوم درلودې او د مایکل په نوم یو ماشوم یې په زوی ولي اخیستې و، خو وروسته له هغه نه، چې وایمن د ریګن له سیاسي هیلو سره مخالفت وکړ، وایمن په ۱۹۴۸ز کال کې د طلاق غوښتنه وکړه او په ۱۹۴۹ز کال کې یې له ریګن څخه طلاق واخیست. وایمن، چې یو جمهوري غوښتونکی و، وویل: د دوی جلا کېدل په سیاست کې د توپیر له امله و (ریګن په هغه وخت کې یو ډیموکراټ و). کله چې ریګن ۳۲ کاله وروسته ولسمشر شو، هغه لومړنی طلاق شوی کس شو، چې د هېواد ترټولو لوړ مقام یې تر لاسه کړ. ریګن او وایمن تر مرګه پورې ملګري وو. وایمن په  دواړو پړاوونو کې ریګن ته رایه ورکړه او د هغه په ​​مرګ یې وویل:«امریکا یو لوی ولسمشر او یو لوی، مهربان او د نرم زړه سړی له لاسه ورکړ».<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/1984/05/08/us/dispute-over-theater-splits-chicago-city-council.html|title=Dispute Over Theatre Splits Chicago City Council|access-date=May 17, 2007|date=May 8, 1984|work=[[The New York Times]]}}</ref><ref>{{cite news|title=Locations Range From the Exotic to the Pristine|author=Oliver, Marilyn|work=[[Los Angeles Times]]|date=March 31, 1988}}</ref><ref>{{cite web|title=Jane Wyman: Biography|url=http://www.jane-wyman.com/biography.html|access-date=December 31, 2007|publisher=JaneWyman.com}}</ref><ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2007/09/11/movies/11wyman.html|title=Jane Wyman, 90, Star of Film and TV, Is Dead|date=September 11, 2007|access-date=December 31, 2007|work=[[The New York Times]]|author=Severo, Richard}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.hbo.com/documentaries/reagan/index.html|title=Reagan: Home|publisher=HBO|access-date=September 5, 2011}}</ref><ref>{{cite web|author=National Constitution Center|url=http://blog.constitutioncenter.org/2013/02/10-interesting-facts-on-president-ronald-reagans-birthday/|title=10 interesting facts on Ronald Reagan's birthday|website=National Constitution Center|access-date=July 12, 2013|date=February 6, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131105222000/http://blog.constitutioncenter.org/2013/02/10-interesting-facts-on-president-ronald-reagans-birthday/|archive-date=November 5, 2013}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.politico.com/blogs/anneschroeder/0907/Jane_Wyman_Ronald_Reagans_first_wife_died_at_93.html|title=Jane Wyman, Ronald Reagan's first wife, dies at 93|work=Politico}}</ref> ریګن په ۱۹۴۹ز کال کې له سینمایې لوبغاړې نانسي ډیوس (۱۹۲۱ز- ۲۰۱۶زکلونه) سره ولیدل. دوی په لاس انجلس کې د چیسن په رستورانت کې کوژده وکړه او د ۱۹۵۲ز کال د مارچ په ۴مه یې د سان فرناندو دره کې په براون کلیسا کې واده وکړ. دوی دوه ماشومان د پیټي او رونالد رون په نوم درلودل. نانسي د ۲۰۱۶ز کال د مارچ په ۶مه د ۹۴ کلونو په عمر مړه شوه.<ref>{{cite web|url=http://www.reaganfoundation.org/reagan/nancy/nancy_bio.asp|title=Nancy Reagan > Her Life & Times|access-date=October 29, 2007|publisher=Ronald Reagan Presidential Foundation|archive-url=https://web.archive.org/web/20071112053844/http://www.reaganfoundation.org/reagan/nancy/nancy_bio.asp|archive-date=November 12, 2007|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.nbcnews.com/news/us-news/nancy-reagan-dead-94-n532871|title=Former First Lady Nancy Reagan Dead at 94|author1=Fieldstadt, Elisha|author2=Gittens, Hasani|publisher=NBC News|date=March 6, 2016|access-date=March 6, 2016}}</ref><ref name="Love Story">{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/americas/265714.stm|title=End of a Love Story|work=BBC News|date=June 5, 2004|access-date=March 21, 2007}}</ref><ref>{{cite web|url=https://georgewbush-whitehouse.archives.gov/history/firstladies/nr40.html|title=Nancy Davis Reagan|access-date=January 13, 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20110708232414/http://georgewbush-whitehouse.archives.gov/history/firstladies/nr40.html|via=[[NARA|National Archives]]|publisher=[[White House]]|archive-date=July 8, 2011}}</ref><ref>Beschloss, p. 296.</ref> == ولسمشري (۱۹۸۱ – ۱۹۸۹ ز) == ریګن د خپلې ولسمشرۍ پر مهال، هغه پالیسۍ او سیاستونه پلي کړل، چې د فردي آزادیو په برخه کې یې د ده باورونه منعکسول، اقتصادي بدلونونه یې رامنځته کړل، پوځ یې زیات کړ او د سړې جګړې په پای کې یې خپله ونډه واخیسته. د هغه ولسمشري، چې د ریګن د انقلاب "Reagan Revolution" په نوم هم یادېږي، د امریکایانو مورال لوړ، د امریکا د متحده ایالاتو اقتصاد یې پیاوړی او په دولت یې د خلکو تکیه راکمه کړه. د ولسمشر په توګه هغه له ځان سره د خاطراتو یوه کتابچه لرله، چې د ورځې موضوعات او د هغو اړوند خپل نظریات به یې په کې لیکل، د ده د خاطراتو کتابچه، د ۲۰۰۷ ز کال په مۍ میاشت کې د The Reagan Diaries په نوم چاپ شوه، چې یو له ډېرو پلورل شوو کتابونو څخه و.<ref name="Freidel84">* {{Cite book|last1=Freidel|first1=Frank|author-link1=Frank Freidel|last2=Sidey|first2=Hugh|author-link2=Hugh Sidey|title=The Presidents of the United States of America|year=1995|publisher=[[White House Historical Association]]|location=Washington, D.C.|isbn=978-0-912308-57-9|page=84}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.aei.org/publications/pubID.22519/pub_detail.asp|title=Reagan in Retrospect|author=Hayward, Steven F|date=May 16, 2005|access-date=April 7, 2009|publisher=American Enterprise Institute for Public Policy Research|archive-url=https://web.archive.org/web/20090313182355/http://www.aei.org/publications/pubID.22519/pub_detail.asp <!-- Added by H3llBot -->|archive-date=March 13, 2009}}</ref><ref name="cannon746">Cannon (1991, 2000), p. 746.</ref><ref>{{Cite book|author=Reagan, Ronald|url=https://archive.org/details/reagandiaries00reag|title=The Reagan Diaries|publisher=Harper Collins|isbn=978-0-06-087600-5|year=2007|access-date=June 5, 2007}}</ref> === لومړۍ دوره === ریګن د ۶۹ کلونو او ۳۴۹ ورځې عمر په درلودو سره  د ۱۹۸۱ز کال  جنورۍ په ۲۰مه د خپلې لومړۍ دورې لپاره لوړه وکړه، چې د هغه وخت تر ټولو زوړ ولسمشر شو. دا توپیر تر هغه وخت پورې و، کله چې د ۲۰۱۷ز کال کې ډونالډ ټرمپ د ۷۰ کلونو او ۲۲۰ ورځو په عمر کې ولسمشر وټاکل شو، په داسې حال کې چې ریګن د دویمې دورې د لوړې کولو پر مهال عمر زیات و. په خپله پرانیستونکې وینا کې یې د هېواد اقتصادي ناخوالې ته په اشارې سره وویل: په دې اوسني بحران کې حکومت زموږ د ستونزو حل نه دی، ځکه حکومت په خپله په ستونزه کې ده.<ref name="oldest">{{Cite web|last=Peter|first=Josh|date=November 5, 2020|title=Joe Biden will become the oldest president in American history, a title previously held by Ronald Reagan|url=https://www.usatoday.com/story/news/politics/2020/11/05/oldest-president-joe-biden/6181672002/|access-date=November 18, 2020|website=USA Today|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite book|author1=Murray, Robert K.|author2=Tim H. Blessing|title=Greatness in the White House|isbn=978-0-271-02486-8|year=1993|publisher=Penn State Press|page=80}}</ref> === دویمه دوره === ریګن د دویم ځل لپاره د ۱۹۸۵ز کال د جنورۍ په ۲۰مه په سپینه ماڼۍ کې په خصوصي مراسمو کې د ولسمشر په توګه لوړه وکړه. د دویمې پرانیستغونډې پر مهال ریګن د ۷۳ کلونو عمر په درلودو سره ترټولو زوړ کس و چې د ولسمشرۍ لوړه یې وکړه، دا ریکارډ وروسته د جو بایډن له خوا چې په ۲۰۲۱ز کال کې د خپلې لوړې پر مهال ۷۸ کلن و، مات شو.<ref name="oldest2">{{Cite web|last=Peter|first=Josh|date=November 5, 2020|title=Joe Biden will become the oldest president in American history, a title previously held by Ronald Reagan|url=https://www.usatoday.com/story/news/politics/2020/11/05/oldest-president-joe-biden/6181672002/|access-date=November 18, 2020|website=USA Today|language=en-US}}</ref><ref name="nytimes.com">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/1982/06/05/us/briefing-186924.html|title=Phil Gailey and Warren Weaver Jr., "Briefing"|work=[[The New York Times]]|access-date=January 27, 2011|date=June 5, 1982}}</ref> === د ولسمشر ریګن د ترور هڅه === د ۱۹۸۰ ز کال د مارچ په ۳۰ مه، ریګن د هغه مطبوعاتي ویاند جیمز براډي (James Brady)، د واشنګټن د پولیسو مشر توماس دلاهانتی (Thomas Delahanty) او د استخباراتوغړی ټیم مک کارټي (Tim McCarthy) د واشنګټن هېلټون (Washington Hilton) هوټل په بهر کې د جان هېنکلي جی آر (John Hinckley Jr) په نامه ترور کوونکي له خوا وویشتل شول. په داسې حال کې چې هغه مهال چې نوموړی یې د جورج واشنګټن پوهنتون روغتون ته ورساوه  "مرګ ته نږدې" و، خو په عاجله خونه کې وروسته له هغې چې عملیات یې وشو، حالت یې لږ ښه شو. هغه روغ او د اپریل په ۱۱ مه، له روغتون څخه رخصت کړای شو. نوموړی د امریکا لومړی ولسمشر و چې د ترور له بریده ژوندی پاتې شو. برید د خلکو ترمنځ د هغه پر ګرانښت ډېر اغېز وکړ، د ټول پوښتنو له مخې، د هغه د ګرانښت کچه نږدې ۷۳ سلنه ته ورسېده. ریګن باور درلود، چې خدای (ج) بېرته د دې لپاره ژوند وربښلی، څو لوړو موخو ته ورسېږي.<ref name="cnn transcript">{{cite news|url=http://transcripts.cnn.com/TRANSCRIPTS/0103/30/lkl.00.html|title=Remembering the Assassination Attempt on Ronald Reagan|date=March 30, 2001|access-date=December 19, 2007|publisher=CNN}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.realclearpolitics.com/lists/reagan_memorable_moments/assassination_attempt.html|title=RealClearSports – Assassination Attempt – March 30, 1981|last=CST|first=Posted on 02 04 11 5:14 AM|website=www.realclearpolitics.com|access-date=October 18, 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.catholiceducation.org/en/faith-and-character/faith-and-character/reagans-catholic-connections.html|title=Reagan's Catholic Connections|author=Kengor, Paul|access-date=May 30, 2008|date=June 11, 2004|website=Catholic Exchange}}</ref> === د سړې جګړې زور اخیستل === ریګن سړې جګړې ته زور ورکړ، هغه له ډیټنټې دیپلماسي (détente) څخه په کار اخیستو کړکېچ زیاتونکی سیاست، چې د کارتر د ادارې پر مهال په افغانستان کې د غوایي له انقلاب او د شوروي د لاسوهنې له امله رامنځ ته شوی و راکم کړ. هغه په لویه کچه، د امریکا د متحده ایالاتو د وسله وال پوځ د جوړولو امر ورکړ او داسې سیاستونه یې وکارول ،چې شوروي اتحاد ته اړوند کېدل؛ هغه د B-1 Lancer پروګرام په پیلولوسره چې، د کارتر د واکمنۍ پر مهال لغو شوی و، MX توغندي تولید کړل. د شوروي اتحاد د SS-20 توغندیو د نصب کولو په ځواب کې، ریګن په لویدیځ المان کې د ناټو د پېرشېنګ (Pershing) توغندیو پر نصبولو پام درلود. په ۱۹۸۲ ز کال کې ریګن هڅه وکړه چې، لویدیځې اروپا ته د مسکو  له خوا د وړاندیز شوې غازو نل لیکې له غځېدو سره په مخالفت کې احتیاطي اسعارو (hard currency) ته د مسکو لاسرسی لنډ کړي. له دې سره چې د روسیې اقتصاد یې زیانمن کړ، خو په اروپا کې د امریکا د متحده ایالاتو د متحدینو ترمنځ ، چې په دغه عاید لاسته راوړو یې ټینګار درلود، بد اغېز وکړ. ریګن هم، له دې امله له خپل دریځ نه پرشا شو.<ref>{{cite web|url=http://www.wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=1409&fuseaction=topics.event_summary&event_id=12594|title=Towards an International History of the War in Afghanistan, 1979–89|access-date=May 16, 2007|year=2002|publisher=The Woodrow Wilson International Center for Scholars|archive-url=https://web.archive.org/web/20071011144144/http://wilsoncenter.org/index.cfm?topic_id=1409&fuseaction=topics.event_summary&event_id=12594|archive-date=October 11, 2007}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Esno|first=Tyler|date=July 26, 2017|title=Reagan's Economic War on the Soviet Union|journal=Diplomatic History|language=en|volume=42|issue=2|pages=281–304|doi=10.1093/dh/dhx061|issn=0145-2096}}</ref><ref>{{cite book|author1=Norman A. Graebner|author2=Richard Dean Burns|author3=Joseph M. Siracusa|title=Reagan, Bush, Gorbachev: Revisiting the End of the Cold War|url=https://books.google.com/books?id=r71u_AgE7iYC&pg=PA29|year=2008|publisher=Greenwood|pages=29–31|isbn=9780313352416}}</ref><ref>{{Cite news|url=http://einestages.spiegel.de/static/topicalbumbackground/2108/grossdemo_gegen_nato_doppelbeschluss.html|title=Großdemo gegen Nato-Doppelbeschluss, Spiegel on the mass protests against deployment of nuclear weapons in West Germany|newspaper=Spiegel Online|date=June 10, 2008}}</ref><ref>{{cite web|url=https://fas.org/nuke/guide/usa/icbm/lgm-118.htm|title=LGM-118A Peacekeeper|access-date=April 10, 2007|date=August 15, 2000|publisher=Federation of American Scientists}}</ref><ref name="apsr">{{Cite journal|last=Bartels, Larry M.|title=Constituency Opinion and Congressional Policy Making: The Reagan Defense Build Up|journal=The American Political Science Review|date=June 1, 1991|volume=85|issue=2|pages=457–474|doi=10.2307/1963169|issn=0003-0554|first=L. M.|jstor=1963169|s2cid=28751110|url=https://semanticscholar.org/paper/fdee96153a27e69e49c0947057f712b62f2aa790}}</ref> ==تړلې لیکنې== [[امریکا]] nckj8smdmga8xevam4raoe5dzfh5auf 0 26333 283548 283519 2022-07-29T20:01:30Z Jimmy&Friends 2 27531 Jimmy&Friends 2 د [[اړیکه]] مخ [[اړیکه (فلم)]] ته ولېږداوه wikitext text/x-wiki {{فلم مالوماتبکس | image = Contact ver2.jpg | studio = South Side Amusement Company | distributor = وارنر برادرز | released = {{Film date|1997|07|11}} }} '''اړیکه''' (انگلیسي: Contact) د ۱۹۹۷ یو [[ساینس]]-[[افسانه]] (science-fiction) [[امریکا|امریکایي]] فلم دی چې روبرټ زيميکس (Robert Zemeckis) یې جوړوونکی دی. کارل سېگن (Carl Sagan) په ۱۹۸۵ کې په همدې نامه یو ناول لیکلی وو چې دا فلم په اصل کې پر هماغه ناول جوړ شوی دی. د دې فلم لپاره کیسه هم کارل سېگن او د هغه مېرمنې ان ډرېين (Ann Druyan) لیکلې ده. د دې فلم ټوله کیسه پر جوډي فوسټر (Jodie Foster) ولاړه ده چې په فلم کې یې د ډاکټر الینور ارووې (Eleanor Arroway) رول لوبولی دی. الینور یوه ساینسپوهه وي او په تشیال کې د نورو ژوندیو شیانو کره ثبوتونه ترلاسه کوي او ټاکل کېږي چې له هغوی سره دې لومړۍ اړیکه هم الینور ونیسي. په دې فلم کې مېتیو ماکونهي (Matthew McConaughey)، جېمز ووډز (James Woods)، ټام سکېریټ (Tom Skerritt)، ویلیم فیکنر (William Fichtner)، جان هرټ (John Hurt)، انجېلا باسټ (Angela Bassett)، جېک بیوزي (Jake Busey) او ډېويډ مورس (David Morse) هم کار کړی دی. کارل سېگن او ان ډرېین په ۱۹۷۹ کې پر فلم کار پیل کړ. هغوی په گډه تر سلو (۱۰۰) زیات مخونه د فلم کیسه ولیکله او په وارنر بردرز (Warner Bros) کې یې د پیټر گوبر (Peter Guber) او لینډا اوبسټ (Lynda Obst) په نامه له دوو پیداگرو (producers) سره کار پیل کړ. کله چې د فلم جوړونې کارونه د ځینو ستونزو له کبله وځنډېدل، نو کارل سېگن په ۱۹۸۵ کې 'اړیکه Contact' د ناول په توگه خپور کړ. د فلم جوړونې کارونه بېرته په ۱۹۸۹ کې پیل شول. رولنډ جوفې (Roland Joffe) او جارج میلر (George Miller) غوښتل چې د فلم جوړوونکي (directors) شي، خو جوفې په ۱۹۹۳ کې کار پرېښود او میلر هم په ۱۹۹۵ کې د وارنر بردرز له خوا له دندې گوښه شو او پر ځای یې روبرټ زيميکس (Robert Zemeckis) پر دندې وگمارل شو. د فلم جوړونې کار د ۱۹۹۶ له سپټمبر څخه د ۱۹۹۷ تر فبروري پورې دوام وکړ، او د دې فلم زیاتې لیدیزې اغېزې (visual effects) د سوني پکچرز ایمېج‌ورکس (Sony Pictures Imageworks) له خوا جوړ شول. فلم د ۱۹۹۷ د جولايي پر ۱۱مه بازار ته وړاندې شو او ډېرې مثبتې بیاکتنې یې ترلاسه کړې. 'اړیکه Contact' په نړیواله کچه کابو ۱۷۱ ملیون ډالره کاروبار وکړ او د غوره ننداریزې وړاندېینې لپاره یې د هوگو جایزه (Hugo Award for Best Dramatic Presentation) او همدا ډول د سټرن اېوارډز (Saturn Awards) له لارې یې گڼ‌شمېرې نورې جایزې ترلاسه کړې. که څه هم د بېل کلېنټن (Bill Clinton) ادارې او سي‌این‌این (CNN) د دې فلم په مشهورولو کې ستره ونډه لرله، خو دا فلم د جارج میلر (George Miller) او فرانس فورډ کوپولا (Francis Ford Coppola) له خوا له ځینو حقوقي دعوو سره مخامخ شو. ==کیسه== جوډي فوسټر (Jodie Foster)، چې په فلم کې یې د ډاکټر الینور "اېلي" ارووې (Eleanor “Ellie” Arroway) رول لوبولی، په ماشومتوب کې لا د خپل پلار له خوا د ستورپوهنې زده‌کړې ته هڅول کېږي. دا د پورټو ریکو (Puerto Rico) په ارېسیبو څارځي (Arecibo Observatory) کې په اسمان کې د ژوندیو شیانو د لټولو (ځمکباندې ځیرکتیا پلټنه Search for Extraterrestrial Intelligence, SETI) په یوه پروگرام کې کار کوي. الینور هر مهال راډیويي څپو ته په دې تمه غوږ نیسي چې گوندې له اسمان یا نورو سیارو څخه د ژوندیو شیانو کوم پیغام ترلاسه کړي. په ساینسي چارو کې د ولسمشر سلاکار ډېويډ ډروملین (David Drumlin) پر دې پروگرام په دې خاطر بسپنه (پیسې) بندوي چې دا څېړنې کومه گټه نه کوي او هلې ځلې ټولې لاهو ځي. الینور د ایس. ار. هېډن (S.R. Hadden) په نامه له یوه شتمن کس څخه، چې د دې ټولې کړنې یې څارلي وي، د مالي ملاتړ غوښتنه کوي. له غوښتنې سره سم، هېډن هغې ته د نوي مکسیکو د سوکورو ولسوالۍ (Socorro County) په ډېر لوی لړوند (Very Large Array, VLA) کې د څېړنو لپاره ځای ورکوي. څلور کاله وروسته، کله چې ډروملین یو ځل بیا د دې څېړنیز پروگرام د تړلو نیت کوي، الینور د ریاضیکي شمېرو یو داسې سیگنل ترلاسه کوي چې د وېگا (Vega) په نامه ستورغونډال (star system) څخه لېږل شوی وي. د دې خبر په اورېدا، ډروملین او مایکل کیټز (Michael Kitz)، چې د ملي امنیت شورا مشر وي، د دې ځای کنټرول په لاس کې اخلي. کله چې د الینور، ډروملین او کیټز تر منځ پر ځینو خبرو جنجال را منځته کېږي، د دې څېړنیز مرکز نور غړي یوه ویډیو پیدا کوي چې په سیگنل کې پټه وي. دا په برلین کې د ۱۹۳۶ دوبني اولمپکس ته د اډولف هټلر (Adolf Hitler) له خوا د ښه راغلاست یوه ویډیو وي. الینور او د دې ډلې نور غړي داسې فکر کوي چې ښايي دا د تلویزیون لومړنی پیاوړی سگنل وي چې له ځمکې څخه تللی وي، او له وېگا ستورغونډال څخه، چې ۲۶ نوري کاله واټن لري، بېرته را لېږل شوی وي. الینور وروسته په دې وپوهېږي چې دا سیگنل تر ۶۰۰۰۰ زیات مخونه لري – چې په اصل کې کوم ډول تخنیکي نقشه وي. هېډن په خپلې شخصي الوتکې کې له الینور سره پټ ویني او هغې ته د دې مخونو د ژباړلو (decode) چم ور ښيي چې که همدا مخونه د درو بعدونو (dimensions) له خوا سره ونښلول شي، نو مانا ور کوي. په دې کې یو داسې پېچلی ماشین کښل شوی وي چې یو کس پکې ځایېږي او په څلورو څرخانده کړیو کې لوېږي. نړیوال هېوادونه د کېنډي تشیال منځۍ (Kennedy Space Center) د کېپ کاناورل (Cape Canaveral) په ۳۹م الوتځای (Launch Complex 39) کې د دې ماشین د جوړولو لپاره بسپنه ور کوي. د نړیوالو کارپوهانو یوه ډله په دې موخه جوړېږي چې په ماشین کې د سفر کولو لپاره په گډه یو وړ کس پیدا کړي. که څه هم الینور د دې سفر لپاره تر ټولو غوره نومانده وي، خو مېتیو ماکونهي (Matthew McConaughey)، چې په فلم کې یې د پامر جاس (Palmer Joss) په نامه د یوه عیسوي فیلسوف رول لوبولی او الینور هم له ډېر نږدې څخه پېژني، د مرکې پر مهال د خلکو پاملرنه د الینور بې‌دینۍ او گروهې (عقیدې) ته را اړوي – او له همدې کبله د الینور پر ځای ډروملین د دې سفر لپاره ټاکل کېږي. په کومه ورځ چې ماشین ازمویل کېږي، یو عیسوي بنسټپال (جېک بيوزي Jake Busey) د ځان‌مرگي برید له لارې ماشین، ډروملین او گڼ‌شمېر نور کسان له منځه وړي. هېډن، چې د چنگاښ په ناروغۍ اخته وي او په میر تشیال تمځای (Mir Space Station) کې اوسېږي، الینور ته وايي چې همداسې یو بل ماشین د جاپان په هوکایدو (Hokkaido) کې پټ جوړ شوی دی او الینور به یې پیلوټه وي. الینور په بېلابېلو ثبت وزلو (recording devices) سمبالېږي، په ماشین کې کښېنول کېږي، څرخانده کړیو ته اچول کېږي او ورکېږي. کله چې ماشین په جینجي‌غارونو (wormholes) کې روان وي، الینور له ماشینه دباندې ځایونه، په وېگا (Vega) کې د وړانگو په شان جوړښتونه او په یوې سیارې کې د پرمختللي تمدن نښې نښانې لیدلای شي. یو څو شېبې وروسته، الینور د سمندر پر غاړې یو داسې ځای ته راځي چې د پېنساکولا، فلوریډا (Pensacola, Florida) هغه انځور ته ورته وي چې په ماشومتوب کې يې کښلی وي. په دې وخت کې یو تت (پیکه) جسم د دې پر لور را روان وي – او له نږدې کېدو سره سم د الینور مړ شوی پلار (ډېويډ مورس David Morse) ځنې جوړ شي. الینور وپوهېږي چې یو فضايي مخلوق (alien) د هغې د پلار په بڼه کې ورته راغلی دی. الینور هڅه کوي چې ډېرې پوښتنې وکړي خو هغه ورته وايي چې دا سفر له نورو فضايي مخلوقاتو سره د اړیکې نیولو په موخه د انسانانو لومړنی گام دی. په دې حال کې الینور ناڅاپه بې‌سده کېږي. کله چې پر سد شي، نو په ماشين کې دننه پرته وي او د ماشین مهار ډله (control team) په مخابرې کې نارې ورته وهي. هغه وروسته په دې وپوهېږي چې له دباندې څخه ماشین یوازې په کړیو کې دننه لوېدلی وي. الینور ټینگار کوي چې هغې په ماشین کې کابو ۱۸ ساعته سفر کړی دی، خو د ثبوت په توگه هیڅ هم نه لري، ځکه چې د هغې په ثبت وزلو (recording devices) کې هیڅ شی هم ثبت شوی نه وي. ==هنریالان== * جوډي فوسټر (Jodie Foster)، په فلم کې یې د ډاکټر الینور "اېلي" ارووې (Eleanor “Ellie” Arroway) رول لوبولی، د ځمکباندې ځیرکتیا پلټنې (Search for Extraterrestrial Intelligence, SETI) لومړنۍ ساینسپوهه وي چې د فضايي مخلوقاتو (aliens) پیغام ترلاسه کوي. ** جېنا مالون (Jena Malone)، د ډاکټر الینور "اېلي" ارووې (Eleanor “Ellie” Arroway) د ماشومتوب په رول کې یې کار کړی دی. * مېتیو ماکونهي (Matthew McConaughey)، په فلم کې یې د پامر جاس (Palmer Joss) په نامه د یوه عیسوي فیلسوف رول لوبولی او له الینور سره مینه هم کوي. * جېمز ووډز (James Woods)، په فلم کې یې د مایکل کیټز (Michael Kitz) په نامه د ملي امنیت سلاکار رول ترسره کړی او د الینور د ماموریت لپاره د کانگریس له خوا د پلټنې مشرتوب هم کوي. * جان هرټ (John Hurt)، په فلم کې یې د ایس‌ار هېډن (S.R. Hadden) رول ترسره کړی، یو ډېر شتمن کس وي چې د الینور څېړنیز پروگرام بسپنوي او هغې ته د فضايي مخلوقاتو (aliens) پیغام هم ور ژباړي. * ټام سکېریټ (Tom Skerritt)، په فلم کې یې د ډېویډ ډروملین (David Drumlin) رول ترسره کړی، د ساینس په چارو کې د امریکا د ولسمشر سلاکار او د ساینس ملي بنسټ (National Science Foundation) مشر هم وي. * انجېلا باسټ (Angela Bassett)، په فلم کې یې د رېچل کنسټانټین (Rachel Constantine) رول ترسره کړی، په سپینې ماڼۍ (White House) کې د ولسمشر کلنټن (Clinton) د دفتر رییسه وي. * ویلیم فیکنر (William Fichtner)، په فلم کې یې د کېنټ کلارک (Kent Clark) رول ترسره کړی، د ځمکباندې ځیرکتیا پلټنې (Search for Extraterrestrial Intelligence, SETI) یو ړوند ساینسپوه وي چې له الینور سره په زده‌کړو کې مرسته کوي. * ډېویډ مورس (David Morse)، په فلم کې یې د تیوډور ارووې (Theodore Arroway) رول ترسره کړی چې خپله لور الینور ډېره هڅوي. د هغه فضايي مخلوق (alien) رول یې هم ترسره کړی چې له ځمکې سره اړیکه نیسي او په وېگا کې له الینور سره ویني. * جېک بیوزي (Jake Busey)، په فلم کې یې د جوزف (Joseph) په نامه د یوه بنسټپاله عیسوي رول ترسره کړی دی. ==جوړونه== ===موسیقي=== ==نور ولولئ== * د ساینس-افسانه فلمونو لړلیک [[وېشنيزه:فلم]] [[وېشنيزه:امریکایی فلمونه]] s7b7ven94n3fa31203ysll5znv625b4 283550 283548 2022-07-29T20:02:57Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki {{فلم مالوماتبکس | name = اړیکه | image = Contact ver2.jpg | studio = South Side Amusement Company | distributor = وارنر برادرز | released = {{Film date|1997|07|11}} }} '''اړیکه''' (انگلیسي: Contact) د ۱۹۹۷ یو [[ساینس]]-[[افسانه]] (science-fiction) [[امریکا|امریکایي]] فلم دی چې روبرټ زيميکس (Robert Zemeckis) یې جوړوونکی دی. کارل سېگن (Carl Sagan) په ۱۹۸۵ کې په همدې نامه یو ناول لیکلی وو چې دا فلم په اصل کې پر هماغه ناول جوړ شوی دی. د دې فلم لپاره کیسه هم کارل سېگن او د هغه مېرمنې ان ډرېين (Ann Druyan) لیکلې ده. د دې فلم ټوله کیسه پر جوډي فوسټر (Jodie Foster) ولاړه ده چې په فلم کې یې د ډاکټر الینور ارووې (Eleanor Arroway) رول لوبولی دی. الینور یوه ساینسپوهه وي او په تشیال کې د نورو ژوندیو شیانو کره ثبوتونه ترلاسه کوي او ټاکل کېږي چې له هغوی سره دې لومړۍ اړیکه هم الینور ونیسي. په دې فلم کې مېتیو ماکونهي (Matthew McConaughey)، جېمز ووډز (James Woods)، ټام سکېریټ (Tom Skerritt)، ویلیم فیکنر (William Fichtner)، جان هرټ (John Hurt)، انجېلا باسټ (Angela Bassett)، جېک بیوزي (Jake Busey) او ډېويډ مورس (David Morse) هم کار کړی دی. کارل سېگن او ان ډرېین په ۱۹۷۹ کې پر فلم کار پیل کړ. هغوی په گډه تر سلو (۱۰۰) زیات مخونه د فلم کیسه ولیکله او په وارنر بردرز (Warner Bros) کې یې د پیټر گوبر (Peter Guber) او لینډا اوبسټ (Lynda Obst) په نامه له دوو پیداگرو (producers) سره کار پیل کړ. کله چې د فلم جوړونې کارونه د ځینو ستونزو له کبله وځنډېدل، نو کارل سېگن په ۱۹۸۵ کې 'اړیکه Contact' د ناول په توگه خپور کړ. د فلم جوړونې کارونه بېرته په ۱۹۸۹ کې پیل شول. رولنډ جوفې (Roland Joffe) او جارج میلر (George Miller) غوښتل چې د فلم جوړوونکي (directors) شي، خو جوفې په ۱۹۹۳ کې کار پرېښود او میلر هم په ۱۹۹۵ کې د وارنر بردرز له خوا له دندې گوښه شو او پر ځای یې روبرټ زيميکس (Robert Zemeckis) پر دندې وگمارل شو. د فلم جوړونې کار د ۱۹۹۶ له سپټمبر څخه د ۱۹۹۷ تر فبروري پورې دوام وکړ، او د دې فلم زیاتې لیدیزې اغېزې (visual effects) د سوني پکچرز ایمېج‌ورکس (Sony Pictures Imageworks) له خوا جوړ شول. فلم د ۱۹۹۷ د جولايي پر ۱۱مه بازار ته وړاندې شو او ډېرې مثبتې بیاکتنې یې ترلاسه کړې. 'اړیکه Contact' په نړیواله کچه کابو ۱۷۱ ملیون ډالره کاروبار وکړ او د غوره ننداریزې وړاندېینې لپاره یې د هوگو جایزه (Hugo Award for Best Dramatic Presentation) او همدا ډول د سټرن اېوارډز (Saturn Awards) له لارې یې گڼ‌شمېرې نورې جایزې ترلاسه کړې. که څه هم د بېل کلېنټن (Bill Clinton) ادارې او سي‌این‌این (CNN) د دې فلم په مشهورولو کې ستره ونډه لرله، خو دا فلم د جارج میلر (George Miller) او فرانس فورډ کوپولا (Francis Ford Coppola) له خوا له ځینو حقوقي دعوو سره مخامخ شو. ==کیسه== جوډي فوسټر (Jodie Foster)، چې په فلم کې یې د ډاکټر الینور "اېلي" ارووې (Eleanor “Ellie” Arroway) رول لوبولی، په ماشومتوب کې لا د خپل پلار له خوا د ستورپوهنې زده‌کړې ته هڅول کېږي. دا د پورټو ریکو (Puerto Rico) په ارېسیبو څارځي (Arecibo Observatory) کې په اسمان کې د ژوندیو شیانو د لټولو (ځمکباندې ځیرکتیا پلټنه Search for Extraterrestrial Intelligence, SETI) په یوه پروگرام کې کار کوي. الینور هر مهال راډیويي څپو ته په دې تمه غوږ نیسي چې گوندې له اسمان یا نورو سیارو څخه د ژوندیو شیانو کوم پیغام ترلاسه کړي. په ساینسي چارو کې د ولسمشر سلاکار ډېويډ ډروملین (David Drumlin) پر دې پروگرام په دې خاطر بسپنه (پیسې) بندوي چې دا څېړنې کومه گټه نه کوي او هلې ځلې ټولې لاهو ځي. الینور د ایس. ار. هېډن (S.R. Hadden) په نامه له یوه شتمن کس څخه، چې د دې ټولې کړنې یې څارلي وي، د مالي ملاتړ غوښتنه کوي. له غوښتنې سره سم، هېډن هغې ته د نوي مکسیکو د سوکورو ولسوالۍ (Socorro County) په ډېر لوی لړوند (Very Large Array, VLA) کې د څېړنو لپاره ځای ورکوي. څلور کاله وروسته، کله چې ډروملین یو ځل بیا د دې څېړنیز پروگرام د تړلو نیت کوي، الینور د ریاضیکي شمېرو یو داسې سیگنل ترلاسه کوي چې د وېگا (Vega) په نامه ستورغونډال (star system) څخه لېږل شوی وي. د دې خبر په اورېدا، ډروملین او مایکل کیټز (Michael Kitz)، چې د ملي امنیت شورا مشر وي، د دې ځای کنټرول په لاس کې اخلي. کله چې د الینور، ډروملین او کیټز تر منځ پر ځینو خبرو جنجال را منځته کېږي، د دې څېړنیز مرکز نور غړي یوه ویډیو پیدا کوي چې په سیگنل کې پټه وي. دا په برلین کې د ۱۹۳۶ دوبني اولمپکس ته د اډولف هټلر (Adolf Hitler) له خوا د ښه راغلاست یوه ویډیو وي. الینور او د دې ډلې نور غړي داسې فکر کوي چې ښايي دا د تلویزیون لومړنی پیاوړی سگنل وي چې له ځمکې څخه تللی وي، او له وېگا ستورغونډال څخه، چې ۲۶ نوري کاله واټن لري، بېرته را لېږل شوی وي. الینور وروسته په دې وپوهېږي چې دا سیگنل تر ۶۰۰۰۰ زیات مخونه لري – چې په اصل کې کوم ډول تخنیکي نقشه وي. هېډن په خپلې شخصي الوتکې کې له الینور سره پټ ویني او هغې ته د دې مخونو د ژباړلو (decode) چم ور ښيي چې که همدا مخونه د درو بعدونو (dimensions) له خوا سره ونښلول شي، نو مانا ور کوي. په دې کې یو داسې پېچلی ماشین کښل شوی وي چې یو کس پکې ځایېږي او په څلورو څرخانده کړیو کې لوېږي. نړیوال هېوادونه د کېنډي تشیال منځۍ (Kennedy Space Center) د کېپ کاناورل (Cape Canaveral) په ۳۹م الوتځای (Launch Complex 39) کې د دې ماشین د جوړولو لپاره بسپنه ور کوي. د نړیوالو کارپوهانو یوه ډله په دې موخه جوړېږي چې په ماشین کې د سفر کولو لپاره په گډه یو وړ کس پیدا کړي. که څه هم الینور د دې سفر لپاره تر ټولو غوره نومانده وي، خو مېتیو ماکونهي (Matthew McConaughey)، چې په فلم کې یې د پامر جاس (Palmer Joss) په نامه د یوه عیسوي فیلسوف رول لوبولی او الینور هم له ډېر نږدې څخه پېژني، د مرکې پر مهال د خلکو پاملرنه د الینور بې‌دینۍ او گروهې (عقیدې) ته را اړوي – او له همدې کبله د الینور پر ځای ډروملین د دې سفر لپاره ټاکل کېږي. په کومه ورځ چې ماشین ازمویل کېږي، یو عیسوي بنسټپال (جېک بيوزي Jake Busey) د ځان‌مرگي برید له لارې ماشین، ډروملین او گڼ‌شمېر نور کسان له منځه وړي. هېډن، چې د چنگاښ په ناروغۍ اخته وي او په میر تشیال تمځای (Mir Space Station) کې اوسېږي، الینور ته وايي چې همداسې یو بل ماشین د جاپان په هوکایدو (Hokkaido) کې پټ جوړ شوی دی او الینور به یې پیلوټه وي. الینور په بېلابېلو ثبت وزلو (recording devices) سمبالېږي، په ماشین کې کښېنول کېږي، څرخانده کړیو ته اچول کېږي او ورکېږي. کله چې ماشین په جینجي‌غارونو (wormholes) کې روان وي، الینور له ماشینه دباندې ځایونه، په وېگا (Vega) کې د وړانگو په شان جوړښتونه او په یوې سیارې کې د پرمختللي تمدن نښې نښانې لیدلای شي. یو څو شېبې وروسته، الینور د سمندر پر غاړې یو داسې ځای ته راځي چې د پېنساکولا، فلوریډا (Pensacola, Florida) هغه انځور ته ورته وي چې په ماشومتوب کې يې کښلی وي. په دې وخت کې یو تت (پیکه) جسم د دې پر لور را روان وي – او له نږدې کېدو سره سم د الینور مړ شوی پلار (ډېويډ مورس David Morse) ځنې جوړ شي. الینور وپوهېږي چې یو فضايي مخلوق (alien) د هغې د پلار په بڼه کې ورته راغلی دی. الینور هڅه کوي چې ډېرې پوښتنې وکړي خو هغه ورته وايي چې دا سفر له نورو فضايي مخلوقاتو سره د اړیکې نیولو په موخه د انسانانو لومړنی گام دی. په دې حال کې الینور ناڅاپه بې‌سده کېږي. کله چې پر سد شي، نو په ماشين کې دننه پرته وي او د ماشین مهار ډله (control team) په مخابرې کې نارې ورته وهي. هغه وروسته په دې وپوهېږي چې له دباندې څخه ماشین یوازې په کړیو کې دننه لوېدلی وي. الینور ټینگار کوي چې هغې په ماشین کې کابو ۱۸ ساعته سفر کړی دی، خو د ثبوت په توگه هیڅ هم نه لري، ځکه چې د هغې په ثبت وزلو (recording devices) کې هیڅ شی هم ثبت شوی نه وي. ==هنریالان== * جوډي فوسټر (Jodie Foster)، په فلم کې یې د ډاکټر الینور "اېلي" ارووې (Eleanor “Ellie” Arroway) رول لوبولی، د ځمکباندې ځیرکتیا پلټنې (Search for Extraterrestrial Intelligence, SETI) لومړنۍ ساینسپوهه وي چې د فضايي مخلوقاتو (aliens) پیغام ترلاسه کوي. ** جېنا مالون (Jena Malone)، د ډاکټر الینور "اېلي" ارووې (Eleanor “Ellie” Arroway) د ماشومتوب په رول کې یې کار کړی دی. * مېتیو ماکونهي (Matthew McConaughey)، په فلم کې یې د پامر جاس (Palmer Joss) په نامه د یوه عیسوي فیلسوف رول لوبولی او له الینور سره مینه هم کوي. * جېمز ووډز (James Woods)، په فلم کې یې د مایکل کیټز (Michael Kitz) په نامه د ملي امنیت سلاکار رول ترسره کړی او د الینور د ماموریت لپاره د کانگریس له خوا د پلټنې مشرتوب هم کوي. * جان هرټ (John Hurt)، په فلم کې یې د ایس‌ار هېډن (S.R. Hadden) رول ترسره کړی، یو ډېر شتمن کس وي چې د الینور څېړنیز پروگرام بسپنوي او هغې ته د فضايي مخلوقاتو (aliens) پیغام هم ور ژباړي. * ټام سکېریټ (Tom Skerritt)، په فلم کې یې د ډېویډ ډروملین (David Drumlin) رول ترسره کړی، د ساینس په چارو کې د امریکا د ولسمشر سلاکار او د ساینس ملي بنسټ (National Science Foundation) مشر هم وي. * انجېلا باسټ (Angela Bassett)، په فلم کې یې د رېچل کنسټانټین (Rachel Constantine) رول ترسره کړی، په سپینې ماڼۍ (White House) کې د ولسمشر کلنټن (Clinton) د دفتر رییسه وي. * ویلیم فیکنر (William Fichtner)، په فلم کې یې د کېنټ کلارک (Kent Clark) رول ترسره کړی، د ځمکباندې ځیرکتیا پلټنې (Search for Extraterrestrial Intelligence, SETI) یو ړوند ساینسپوه وي چې له الینور سره په زده‌کړو کې مرسته کوي. * ډېویډ مورس (David Morse)، په فلم کې یې د تیوډور ارووې (Theodore Arroway) رول ترسره کړی چې خپله لور الینور ډېره هڅوي. د هغه فضايي مخلوق (alien) رول یې هم ترسره کړی چې له ځمکې سره اړیکه نیسي او په وېگا کې له الینور سره ویني. * جېک بیوزي (Jake Busey)، په فلم کې یې د جوزف (Joseph) په نامه د یوه بنسټپاله عیسوي رول ترسره کړی دی. ==جوړونه== ===موسیقي=== ==نور ولولئ== * د ساینس-افسانه فلمونو لړلیک [[وېشنيزه:فلم]] [[وېشنيزه:امریکایی فلمونه]] d05ne7r9dnl6yzioe2npivo6qchgnkf 0 27692 283553 283312 2022-07-29T20:07:45Z Jimmy&Friends 2 27531 Jimmy&Friends 2 د [[مريخوال]] مخ [[مريخوال (فلم)]] ته ولېږداوه wikitext text/x-wiki {{Infobox film | name = مريخوال | image = The Martian film poster.jpg | caption = د تیاتر ریلیز پوسټر | director = [[ريډلي سکاټ]] | producer = {{Plainlist| * [[سیمون کینبرګ]] * ريډلي سکاټ * [[مایکل شیفر]] * [[مارک هفام]] }} | screenplay = [[ډریو ګوډارډ]] | based_on = {{Based on|د مريخوال ۲۰۱۱ ناول|[[انډي ویر]]}} | starring = {{Plainlist| * [[میټ ډیمون]] * [[جیسیکا چیستین]] * [[کریسټین ویګ]] * [[جیف ډینیلز]] * [[مایکل پینا]] * [[شان بین]] * [[کیټ مارا]] * [[سیباستیان سټین]] * [[اکسل هیني]] * [[مکینزي ډیوس]] * [[بینډیکټ وانګ]] * [[ډونالډ ګلوور]] * [[چن شو]] * [[ایډی کو]] * [[Chiwetel Ejiofor]] }} | music = [[هیري ګریګسن-ویلیمز]] | cinematography = [[داريوش ولسکي]] | editing = [[پیټرو سکالیا]] | studio = {{Plainlist| * [[Scott Free Productions]] * [[Kinberg Genre]] * [[TSG Entertainment]] }} | distributor = [[20th Century Fox]] | released = {{Film date|2015|9|11|[[2015 Toronto International Film Festival|TIFF]]|2015|9|30|بریتانیا|2015|10|02|د امريکا متحده ايالات}} | runtime = ۱۴۱ دقیقې<ref>{{cite web | url=https://www.bbfc.co.uk/releases/martian-film | title=''The Martian'' (12A) | publisher=[[British Board of Film Classification]] | date=September 16, 2015 | access-date=September 16, 2015 | archive-date=September 30, 2020 | archive-url=https://web.archive.org/web/20200930200451/https://www.bbfc.co.uk/releases/martian-film | url-status=live }}</ref> | country = {{Plainlist| * {{GBR}}<ref name="lumiere">{{cite web|title=The Martian (EN)|url=http://lumiere.obs.coe.int/web/film_info/?id=63472|website=Lumiere|access-date=24 June 2017|archive-date=October 23, 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201023225203/http://lumiere.obs.coe.int/web/film_info/?id=63472|url-status=live}}</ref> * {{USA}}<ref name="lumiere"/> }} | language = انګلیسي | budget = $۱۰۸ میلیونه<ref>{{cite magazine | last=McCarthy | first=Todd | url=https://www.hollywoodreporter.com/news/martian-truth-todd-mccarthys-5-819231 | title=From 'The Martian' to 'Truth,' Todd McCarthy's 5 Most Tantalizing Titles at TIFF | magazine=[[The Hollywood Reporter]] | date=September 8, 2015 | access-date=September 10, 2015 | archive-date=October 1, 2020 | archive-url=https://web.archive.org/web/20201001135554/https://www.hollywoodreporter.com/news/martian-truth-todd-mccarthys-5-819231 | url-status=live }}</ref> | gross = $۶۳۰.۶ میلیونه<ref name="BOM">{{cite Box Office Mojo |id=3659388 |title=The Martian |access-date=April 10, 2022 }}</ref> }} '''مریخوال''' ([[انګلیسي]]: The Martian) د ۲۰۱۵ کال یو امریکايي [[ساینس]]-افسانه فلم دی چې ریډلي سکاټ یې جوړوونکی او مټ ډېمن یې ستوری دی. دا [[فلم]] په همدې نامه د انډي وېر د ۲۰۱۱ کال پر ناول جوړ شوی دی. په دې فلم کې مټ ډېمن د یوه ستورمزلي رول لوبولی چې په تېروتنې سره د نورو له خوا مړ ګڼل کېږي او په مریخ کې پرېښودل کېږي. په فلم کې یې دا کیسه ښکاره کړې چې مټ ډېمن څنګه د ژوندي پاتېدو او نور کسان د هغه د ژغورلو هلې ځلې کوي. د مټ ډېمن تر څنګ، په دې فلم کې جېسیکا چسټین، کرسټین وېګ، جېف ډېنیلز، مایکل پېنیا، کېټ مارا، شان بین، سېباسچن سټېن، اکسل هېني، ډانلډ ګلوور او چېويټل اېجیوفور هم کار کړی دی. ==کيسه== په ۲۰۳۵ کې، مریخ ته د ایرس III ماموریت عمله د دوی د ۳۱-سول سفر په ۱۸ کې د مریخ شمسي ورځ (سول) کې د اکیډیلیا پلانیټیا سپړنه کوي. یو سخت دوړو طوفان ګواښ کوي چې د دوی د مریخ ایسنټ موټر (MAV) غورځوي. ماموریت پاک شوی، مګر کله چې عمله ویستل کیږي، ستورمزل مارک واټني د ملبے په واسطه ټپی شوی. د هغه د سوټ بایو مانیټر څخه ټیلی میټري خرابه شوې او واټني په غلطۍ سره مړ شوی. د MAV (د مریخ ایسنټ موټر) سره د سقوط په څنډه کې ، پاتې عمله د خپل مدار کښتۍ ، هرمیس ته ځي. واټني د طوفان وروسته بیداریږي، ټپي کیږي او د کم اکسیجن خبرداری سره. هغه د عملې سطحې استوګنځي ("حب") ته راستون کیږي او د هغه زخم درملنه کوي. لکه څنګه چې واټني روغ کیږي، هغه د ویډیو ډایری پیل کوي. د ځمکې سره د خبرو اترو توان نلري، د هغه د ژغورنې یوازینۍ چانس د مریخ راتلونکی ماموریت دی. په څلورو کلونو کې، ایرس IV به ۳،۲۰۰ کیلومتره (٢،٠٠٠ میل) لیرې د شیاپریلي کرټر کې ښکته شي. د واټني سمدستي اندیښنه خواړه دي؛ د نباتاتو پوه په توګه، هغه په حب کې د مریخ د خاورې په کارولو سره یو باغ جوړوي چې د عملې د بایو کثافاتو سره القاح کیږي او د راکټ د پاتې سونګ څخه اوبه جوړوي. هغه بیا په بسته شوي خواړو کې د کچالو څخه اخیستل شوي د سترګو څخه ټول کچالو کري. هغه د ایرس IV MAV سایټ ته د سفر لپاره د روور ترمیم هم پیل کوي. په ځمکه کې، د ناسا سپوږمکۍ پلان کونکی مینډي پارک، د سپوږمکۍ عکسونو بیاکتنه، د تجهیزاتو لیږدولو یادونه کوي او پوهیږي چې واټني باید ژوندی وي. د NASA رییس ټیډي سنډرز خلکو ته خبرونه خپروي ، مګر پریکړه یې وکړه چې د ایرس III عملې ته نه ووایی ترڅو دوی د الوتنې رییس میچ هینډرسن قوي اعتراض په اړه په خپل ماموریت تمرکز وکړي. واټني په یوه میاشت کې د پاتھ فائینډر د کشف لپاره روور اخلي، چې په ۱۹۹۷ کې خاموشه شوه. د پاټ فائینڈر د کیمرې او موټرو په کارولو سره، هغه د ناسا سره بصری اړیکه ټینګه کړه. NASA د سافټویر پیچ لیږدوي ترڅو روور د Pathfinder سره وصل کړي، د متن په واسطه ارتباط فعالوي. سنډرز په پای کې هینډرسن ته اجازه ورکوي چې د واټني عملې ملګرو ته خبر ورکړي. د مریخ د ماموریت رییس وینسنټ کپور او د جیټ پروپلشن لابراتوار (JPL) رییس بروس این جی د فضا تحقیقات چمتو کوي ترڅو واټني ته د اریس IV تر رسیدو پورې د ژوندي پاتې کیدو لپاره کافي خواړه چمتو کړي. په هرصورت، د حب هوايی قلف راوتلی او د مریخ سخت چاپیریال ته حب ښکاره کوي؛ د کچالو بوټي ټول مړه کیږي. اوس ، د وخت خوندي کولو لپاره ، سانډرز امر کوي چې د ورځني خوندیتوب تفتیشونه له پامه وغورځول شي. د هغه قمار ناکام شو، او د اطلس V راکټ د پورته کیدو وروسته سمدلاسه چاودنه کوي. د چین ملي فضایي ادارې یو پټ بوسټر راکټ جوړ کړی، تایانګ شین (د لمر خدای"). پریکړه وشوه چې د راکټ کارولو لپاره د واټني بیا رسولو لپاره. په هرصورت، د JPL ستوروډینامیسټ ریچ پورنیل یو بدیل پلان رامینځته کوي: تایانګ شین د هرمیس سره ناسته پاسته کړئ او بیا یې چمتو کړئ ، چې بیا به د اریس IV څخه دوه کاله دمخه مریخ ته د "سلنګ شاټ" لپاره د ځمکې جاذبه وکاروي. سانډرز دا نظر ردوي ، په پام کې نیولو سره چې دا د هرمیس عملې لپاره خورا خطرناک دی. هینډرسن په پټه توګه د پورنیل وړاندیز عملې ته لیږي؛ دوی په متفقه توګه د NASA تصویب ترلاسه کولو پرته د دې پلي کولو لپاره رایه ورکوي، د NASA ریموټ کنټرول غیر فعال کوي او د کورس بدلون کوي. سنډرز مجبور دی چې په عامه توګه د دوی ملاتړ وکړي ، مګر د هینډرسن غوښتنه کوي چې د ایرس III ماموریت بشپړیدو وروسته استعفا وکړي. واټني د ۹۰-سول سفر شیاپریلي ته پیل کوي، چیرته چې د ایرس IV لپاره MAV مخکې موقعیت لري. هغه باید دا د هرمیس سره د لیدو لپاره وکاروي، مګر دا باید د پام وړ روښانه شي. د الوتنې وروسته، کله چې MAV د تیلو څخه تیریږي، د هرمیس په پرتله د هغې سرعت دومره ګړندی نه دی چې واټني پورته شي. کمانډر لیوس په چټکۍ سره وده کوي، د چاودیدونکو توکو په کارولو سره د مخکینۍ الوتکې څخه سرغړونه کوي، په پایله کې هوا په تاوتریخوالی سره تیښته کوي او هرمیس ورو کوي. دا لا هم کافي نه ده؛ د ټیچر شوي انسان مینیوور کولو واحد په کارولو سره ، لیوس نشي کولی واټني ته ورسیږي. واټني خپل د فشار سوټ سوري کوي، د تېښتې هوا په کارولو سره خپل ځان لیوس ته رسوي او یوازې په مریخ کې خپل ۵۴۳ سولونه پای ته رسوي. ځمکې ته له راستنیدو وروسته ، واټني د خلاباز نوماندانو لپاره د ژوندي پاتې کیدو ښوونکی شو. پنځه کاله وروسته، لکه څنګه چې د ایرس V په لاره اچول کیږي، هغه کسان چې د واټني په ژغورنې کې ښکیل دي د دوی په اوسني ژوند کې لیدل کیږي. ==هنريالان== ==موسيقي== ==بازارموندنه== ==ساينسي سموالی== == سرچینې == <references /> == بهرنۍ اړیکې == * {{IMDb title|3659388}} * {{Metacritic film|the-martian}} * {{Rotten Tomatoes|the_martian}} [[وېشنيزه:امریکایی فلمونه]] gipxz69w2j3x9wi6xshzpuviwxm78br 0 29848 283575 198132 2022-07-29T23:42:21Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki '''ګوویندا''' یو هندي لوبغاړی، کامیډین، نڅاګر او پخوانی سیاستوال دی چې د هندي ژبې فلمونو کې د خپل کار لپاره پیژندل شوی، ګووندا د هغه د سپکو کړنو او نڅا مهارتونو لپاره پیژندل شوی.{{Infobox officeholder |name = ګوویندا |nickname = |image = Govinda still11.jpg |imagesize = |caption = ګوویندا د[[ کټرینا کیف]] په کلیزه کی |office = د[[ هند| هندی]] [[پارلمان]] غړی دشمالي [[ممبای]] لپاره |term_start = 2004 |term_end = 2009 |predecessor = [[رام نایک]] |successor = [[سنجي نیروفام]] |birth_name = ګوویند آرون |birth_date = {{birth date and age|df=yes|1963|12|21}}<ref>{{cite web|last1=K. Jha|first1=Subhash|authorlink1=Subhash K. Jha|title=Govinda turns 50|url=http://www.bollywoodhungama.com/movies/features/type/view/id/5931|website=[[Bollywood Hungama]]|accessdate=21 April 2016|date=21 December 2013}}</ref><ref>{{cite web|title=Birthday special quiz: How well do you know Govinda?|url=http://www.mid-day.com/articles/birthday-special-quiz-how-well-do-you-know-govinda/15856151|website=[[Mid Day]]|accessdate=21 April 2016|date=21 December 2015}}</ref><ref>{{cite web|last1=Sharma|first1=Dhriti |title='Hero No 1' Govinda turns 51!|url=http://zeenews.india.com/entertainment/celebrity/hero-no-1-govinda-turns-51_1518225.html|website=[[Zee News]]|accessdate=21 April 2016|date=21 December 2014}}</ref> |birth_place = [[ممبای]], [[مهاراشترا]], [[هند]] |citizenship ={{ هند}} |party = [[د هندوستان ملي کانګرس]] |spouse = سونیتا آهوجا (1987–حاضر) |years_active = 1986–حاضر |children = 2 |parents = [[آرون کومار آهوجا]]<br />[[نیرمالا دیوی]] |residence = [[جوهو]], [[ممبای]], هند |religion = <!--Must be reliably sourced--> |relatives = See [[List of Hindi film clans#Govinda family|Govinda family]]<ref>{{cite web|title=Govinda wants to see his niece Ragini Khanna's Punjabi film |url=http://www.mid-day.com/entertainment/2013/oct/241013-govinda-wants-to-see-his-niece-ragini-khannas-punjabi-film.htm}}</ref> |profession = [[لوبگر]], [[سياستوال]] | signature = Govinda Signature2.gif }} ==سرچینی== [[وېشنيزه:1963 زېږېدنې]] lbtmbzxhd26io5plp9p6jhhk1qet4fc 283576 283575 2022-07-29T23:43:03Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder |name = ګوویندا |nickname = |image = Govinda still11.jpg |imagesize = |caption = ګوویندا د[[ کټرینا کیف]] په کلیزه کی |office = د[[ هند| هندی]] [[پارلمان]] غړی دشمالي [[ممبای]] لپاره |term_start = 2004 |term_end = 2009 |predecessor = [[رام نایک]] |successor = [[سنجي نیروفام]] |birth_name = ګوویند آرون |birth_date = {{birth date and age|df=yes|1963|12|21}}<ref>{{cite web|last1=K. Jha|first1=Subhash|authorlink1=Subhash K. Jha|title=Govinda turns 50|url=http://www.bollywoodhungama.com/movies/features/type/view/id/5931|website=[[Bollywood Hungama]]|accessdate=21 April 2016|date=21 December 2013}}</ref><ref>{{cite web|title=Birthday special quiz: How well do you know Govinda?|url=http://www.mid-day.com/articles/birthday-special-quiz-how-well-do-you-know-govinda/15856151|website=[[Mid Day]]|accessdate=21 April 2016|date=21 December 2015}}</ref><ref>{{cite web|last1=Sharma|first1=Dhriti |title='Hero No 1' Govinda turns 51!|url=http://zeenews.india.com/entertainment/celebrity/hero-no-1-govinda-turns-51_1518225.html|website=[[Zee News]]|accessdate=21 April 2016|date=21 December 2014}}</ref> |birth_place = [[ممبای]], [[مهاراشترا]], [[هند]] |citizenship ={{ هند}} |party = [[د هندوستان ملي کانګرس]] |spouse = سونیتا آهوجا (1987–حاضر) |years_active = 1986–حاضر |children = 2 |parents = [[آرون کومار آهوجا]]<br />[[نیرمالا دیوی]] |residence = [[جوهو]], [[ممبای]], هند |religion = <!--Must be reliably sourced--> |relatives = See [[List of Hindi film clans#Govinda family|Govinda family]]<ref>{{cite web|title=Govinda wants to see his niece Ragini Khanna's Punjabi film |url=http://www.mid-day.com/entertainment/2013/oct/241013-govinda-wants-to-see-his-niece-ragini-khannas-punjabi-film.htm}}</ref> |profession = [[لوبگر]], [[سياستوال]] | signature = Govinda Signature2.gif }} '''ګوویندا''' یو هندي لوبغاړی، کامیډین، نڅاګر او پخوانی سیاستوال دی چې د هندي ژبې فلمونو کې د خپل کار لپاره پیژندل شوی، ګووندا د هغه د سپکو کړنو او نڅا مهارتونو لپاره پیژندل شوی. ==سرچینی== [[وېشنيزه:1963 زېږېدنې]] ershss53cbesxyeogtk0r7au80xluwa 0 39071 283563 217091 2022-07-29T21:55:20Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''د اوبو شکل''' (The Shape of Water) په اصل کې د یوه ناول نوم دی، چې په ۱۹۹۴م کال کې اندري کامیلیري لیکلی دی.  دغه ناول په ۲۰۱۷م کال کې د ګویلیرمو دیل تورو له خوا د هنري فلم په بڼه جوړ شو.  دغه فلم د ۲۰۱۷م کال د اسکار د غوره فلم جایزه وګټله.  [[وېشنيزه:نامبهمه مخونه]] nmn4xjneny2e3mdx0nqkrfv70hct37g 283564 283563 2022-07-29T21:55:32Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''د اوبو شکل''' (The Shape of Water) په اصل کې د یوه ناول نوم دی، چې په ۱۹۹۴م کال کې اندري کامیلیري لیکلی دی. دغه ناول په ۲۰۱۷م کال کې د ګویلیرمو دیل تورو له خوا د هنري فلم په بڼه جوړ شو.  دغه فلم د ۲۰۱۷م کال د اسکار د غوره فلم جایزه وګټله.  [[وېشنيزه:نامبهمه مخونه]] 6cz8434y7mjud53n4c1zsmotnpeqi3h 0 45666 283579 277496 2022-07-30T00:11:18Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki {{فلم مالوماتبکس | image = The Avengers (2012 film) poster.jpg | studio = مارول سټوډیوز | distributor = والټ ډيسني سټوډیوز موشن پکچرز | released = {{Film date|2012|4|11|[[ال کیپتان تیاتر]]|2012|5|4|متحده ایالات}} }} '''اوینجرز''' (په [[انګلیسي]]: The Avengers) د [[برادران روسو]] په لوبولو او [[کرستوفر مارکوس]] لیکوالی سره مشهور امریکایی فلم دی. == قیصه == د اسګارډین لوکي د بل سره مخامخ کیږي، د یو بهرنۍ نسل مشر چې د چتوروري په نوم پیژندل کیږي. د Tesseract د بیرته ترلاسه کولو په بدل کې، د نامعلومو امکاناتو ځواکمن انرژی سرچینه، نور د لوکي سره د اردو ژمنه کوي چې هغه کولی شي ځمکه تابع کړي. نیک فیوری، د جاسوسۍ ادارې S.H.I.E.L.D. رییس، لیرې د څیړنې مرکز ته ورسید، چیرې چې فزیک پوه ډاکټر ایریک سیلویګ د ټیسرکټ تجربه کولو ټیم مشري کوي. Tesseract ناڅاپه فعالوي او یو ورم هول خلاصوي، چې لوکي ته اجازه ورکوي چې ځمکې ته ورسیږي. لوکي ټیسرکټ غلا کوي او د هغه د مرستې لپاره د سیلویګ او نورو اجنټانو په شمول د کلینټ بارټن غلام کولو لپاره خپل عصا کاروي. په ځواب کې، فیری د "ایوینجرز نوښت" بیا فعالوي. اجنټ نتاشا رومانوف کولکتا ته ځي ترڅو ډاکټر بروس بینر استخدام کړي ترڅو د دې ګاما وړانګو اخراج له لارې ټیسرکټ ومومي. غصه سټیو راجرز ته د ټیسرکټ بیرته ترلاسه کولو لپاره مراجعه کوي، او اجنټ فل کولسن ټوني سټارک څخه لیدنه کوي ترڅو هغه د سیلویګ څیړنه وګوري. لوکي په سټټګارټ کې دی، چیرې چې بارټن د ټیسرکټ ځواک ثبات لپاره اړین اریډیم غلا کوي، چې د راجرز، سټارک او رومانوف سره د ټکر لامل کیږي چې د لوکي تسلیمیدو سره پای ته رسیږي. په داسې حال کې چې لوکي S.H.I.E.L.D. ته لیږدول کیږي، د هغه پالونکی ورور تور راځي او هغه یې خوشې کوي، په دې هیله چې هغه قانع کړي چې خپل پلان پریږدي او اسګارډ ته راستون شي. سټارک او راجرز مداخله کوي او لوکي د S.H.I.E.L.D. الوتنې الوتکې وړونکي هیلی کیریر ته وړل کیږي، چیرې چې هغه بندي دی. اوینجرز په دې ویشل شوي چې څنګه لوکي ته نږدې شي او هغه وحی چې S.H.I.E.L.D. پلان لري چې د Tesseract څخه کار واخلي ترڅو د دښمن بهرنیانو په وړاندې د مخنیوي په توګه پیاوړې وسلې رامینځته کړي. لکه څنګه چې دوی استدلال کوي، د لوکي اجنټان په هیلیکیریر برید کوي، او فشار د دې لامل کیږي چې بینر په هولک بدل شي. سټارک او راجرز د خراب شوي انجن د بیا پیلولو لپاره کار کوي، او ثور هڅه کوي چې د هولک د ټپ مخه ونیسي. رومانوف بارټن بې هوښه کړ او د لوکي ذهن کنټرول یې مات کړ. لوکي د کولسن له وژلو وروسته وتښتید او فیوري د کولسن مړینه کاروي ترڅو اوینجرز د ټیم په توګه کار کولو ته وهڅوي. لوکي د Tesseract او د ورم هول جنراتور سیلویګ کاروي چې د سټارک ټاور څخه پورته یو ورم هول په خلا کې د چتوروري بیړۍ ته خلاصولو لپاره جوړ شوی ، خپل برید یې پیل کړ. راجرز، سټارک، رومانوف، بارټون، تور، او هولک د نیویارک ښار په دفاع کې لاریون کوي، او په ګډه ایوینجرز د چتوري سره جګړه کوي. هولک په تسلیمولو کې لوکي ته ماتې ورکړه. رومانوف جنراتور ته لاره پیدا کوي، چیرې چې سیلویګ، د لوکي د ذهن کنټرول څخه خلاص شوی، په ډاګه کوي چې د لوکي د تخته کولی شي جنراتور بند کړي. د نړیوال امنیت شورا څخه د فیري لوړ پوړي چارواکي هڅه کوي چې په مینځټاون مین هټن کې د اټومي توغندي په ویشتلو سره برید پای ته ورسوي. سټارک د توغندي مخه نیسي او د ورم هول له لارې د چتوري بیړۍ په لور لیږدوي. توغندی وچاودید، د چتوروري مورشپ له منځه یوسي او په ځمکه کې د دوی ځواکونه غیر فعال کړي. د سټارک سوټ ځواک له لاسه ورکوي، او هغه په آزاده توګه ځي، مګر هولک هغه وژغوري. په پایله کې ، تور د لوکي او ټیسرکټ سره اسګارډ ته راستون کیږي ، چیرې چې لوکي به د دوی عدالت سره مخ شي. په مینځنۍ کریډیټ صحنه کې ، نور د خپل مالک سره په ځمکه باندې د ناکام برید په اړه خبرې کوي. ==لوبغاړي== * [[رابرټ داونی جونیور]] * [[کریس همسورث]] * [[مارک رافلو]] * [[کریس ایوانز]] * [[اسکارلت جوهانسو]] * [[بندیکت کامبرچ]] == سرچینې == <references /> == بهرنۍ اړیکې == * {{facebook|Marvel}} * {{IMDb title|0848228}} * {{mojo title|avengers11}} * {{rotten-tomatoes|marvels_the_avengers}} * {{metacritic film|the-avengers-2012}} * {{Amg movie|451151}} [[وېشنيزه:امریکایی فلمونه]] 11nqc0vtiv8vop5fl16j5fio7xxilcd 283581 283579 2022-07-30T00:13:19Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki {{فلم مالوماتبکس | image = The Avengers (2012 film) poster.jpg | studio = مارول سټوډیوز | distributor = والټ ډيسني سټوډیوز موشن پکچرز | released = {{Film date|2012|4|11|[[ال کیپتان تیاتر]]|2012|5|4|متحده ایالات}} }} '''اوینجرز''' (په [[انګلیسي]]: The Avengers) د [[برادران روسو]] په لوبولو او [[کرستوفر مارکوس]] لیکوالی سره مشهور امریکایی فلم دی. == قیصه == د اسګارډین لوکي د بل سره مخامخ کیږي، د یو بهرنۍ نسل مشر چې د چتوروري په نوم پیژندل کیږي. د Tesseract د بیرته ترلاسه کولو په بدل کې، د نامعلومو امکاناتو ځواکمن انرژی سرچینه، نور د لوکي سره د اردو ژمنه کوي چې هغه کولی شي ځمکه تابع کړي. نیک فیوری، د جاسوسۍ ادارې S.H.I.E.L.D. رییس، لیرې د څیړنې مرکز ته ورسید، چیرې چې فزیک پوه ډاکټر ایریک سیلویګ د ټیسرکټ تجربه کولو ټیم مشري کوي. Tesseract ناڅاپه فعالوي او یو ورم هول خلاصوي، چې لوکي ته اجازه ورکوي چې ځمکې ته ورسیږي. لوکي ټیسرکټ غلا کوي او د هغه د مرستې لپاره د سیلویګ او نورو اجنټانو په شمول د کلینټ بارټن غلام کولو لپاره خپل عصا کاروي. په ځواب کې، فیری د "ایوینجرز نوښت" بیا فعالوي. اجنټ نتاشا رومانوف کولکتا ته ځي ترڅو ډاکټر بروس بینر استخدام کړي ترڅو د دې ګاما وړانګو اخراج له لارې ټیسرکټ ومومي. غصه سټیو راجرز ته د ټیسرکټ بیرته ترلاسه کولو لپاره مراجعه کوي، او اجنټ فل کولسن ټوني سټارک څخه لیدنه کوي ترڅو هغه د سیلویګ څیړنه وګوري. لوکي په سټټګارټ کې دی، چیرې چې بارټن د ټیسرکټ ځواک ثبات لپاره اړین اریډیم غلا کوي، چې د راجرز، سټارک او رومانوف سره د ټکر لامل کیږي چې د لوکي تسلیمیدو سره پای ته رسیږي. په داسې حال کې چې لوکي S.H.I.E.L.D. ته لیږدول کیږي، د هغه پالونکی ورور تور راځي او هغه یې خوشې کوي، په دې هیله چې هغه قانع کړي چې خپل پلان پریږدي او اسګارډ ته راستون شي. سټارک او راجرز مداخله کوي او لوکي د S.H.I.E.L.D. الوتنې الوتکې وړونکي هیلی کیریر ته وړل کیږي، چیرې چې هغه بندي دی. اوینجرز په دې ویشل شوي چې څنګه لوکي ته نږدې شي او هغه وحی چې S.H.I.E.L.D. پلان لري چې د Tesseract څخه کار واخلي ترڅو د دښمن بهرنیانو په وړاندې د مخنیوي په توګه پیاوړې وسلې رامینځته کړي. لکه څنګه چې دوی استدلال کوي، د لوکي اجنټان په هیلیکیریر برید کوي، او فشار د دې لامل کیږي چې بینر په هولک بدل شي. سټارک او راجرز د خراب شوي انجن د بیا پیلولو لپاره کار کوي، او ثور هڅه کوي چې د هولک د ټپ مخه ونیسي. رومانوف بارټن بې هوښه کړ او د لوکي ذهن کنټرول یې مات کړ. لوکي د کولسن له وژلو وروسته وتښتید او فیوري د کولسن مړینه کاروي ترڅو اوینجرز د ټیم په توګه کار کولو ته وهڅوي. لوکي د Tesseract او د ورم هول جنراتور سیلویګ کاروي چې د سټارک ټاور څخه پورته یو ورم هول په خلا کې د چتوروري بیړۍ ته خلاصولو لپاره جوړ شوی ، خپل برید یې پیل کړ. راجرز، سټارک، رومانوف، بارټون، تور، او هولک د نیویارک ښار په دفاع کې لاریون کوي، او په ګډه ایوینجرز د چتوري سره جګړه کوي. هولک په تسلیمولو کې لوکي ته ماتې ورکړه. رومانوف جنراتور ته لاره پیدا کوي، چیرې چې سیلویګ، د لوکي د ذهن کنټرول څخه خلاص شوی، په ډاګه کوي چې د لوکي د تخته کولی شي جنراتور بند کړي. د نړیوال امنیت شورا څخه د فیري لوړ پوړي چارواکي هڅه کوي چې په مینځټاون مین هټن کې د اټومي توغندي په ویشتلو سره برید پای ته ورسوي. سټارک د توغندي مخه نیسي او د ورم هول له لارې د چتوري بیړۍ په لور لیږدوي. توغندی وچاودید، د چتوروري مورشپ له منځه یوسي او په ځمکه کې د دوی ځواکونه غیر فعال کړي. د سټارک سوټ ځواک له لاسه ورکوي، او هغه په آزاده توګه ځي، مګر هولک هغه وژغوري. په پایله کې ، تور د لوکي او ټیسرکټ سره اسګارډ ته راستون کیږي ، چیرې چې لوکي به د دوی عدالت سره مخ شي. په مینځنۍ کریډیټ صحنه کې ، نور د خپل مالک سره په ځمکه باندې د ناکام برید په اړه خبرې کوي. ==لوبغاړي== * [[رابرټ داونی جونیور]] * [[کریس همسورث]] * [[مارک رافلو]] * [[کریس ایوانز]] * [[اسکارلت جوهانسو]] * [[بندیکت کامبرچ]] == بهرنۍ اړیکې == * {{facebook|Marvel}} * {{IMDb title|0848228}} * {{mojo title|avengers11}} * {{rotten-tomatoes|marvels_the_avengers}} * {{metacritic film|the-avengers-2012}} * {{Amg movie|451151}} [[وېشنيزه:امریکایی فلمونه]] lg5fr65mbxm3upkjiu82an5usq2czro 283582 283581 2022-07-30T00:15:17Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki {{فلم مالوماتبکس | image = The Avengers (2012 film) poster.jpg | studio = مارول سټوډیوز | distributor = والټ ډيسني سټوډیوز موشن پکچرز | released = {{Film date|2012|4|11|[[ال کیپتان تیاتر]]|2012|5|4|متحده ایالات}} }} '''''اوینجرز''''' (په [[انګلیسي]]: The Avengers) د [[برادران روسو]] په لوبولو او [[کرستوفر مارکوس]] لیکوالی سره مشهور امریکایی فلم دی. == قیصه == د اسګارډین لوکي د بل سره مخامخ کیږي، د یو بهرنۍ نسل مشر چې د چتوروري په نوم پیژندل کیږي. د Tesseract د بیرته ترلاسه کولو په بدل کې، د نامعلومو امکاناتو ځواکمن انرژی سرچینه، نور د لوکي سره د اردو ژمنه کوي چې هغه کولی شي ځمکه تابع کړي. نیک فیوری، د جاسوسۍ ادارې S.H.I.E.L.D. رییس، لیرې د څیړنې مرکز ته ورسید، چیرې چې فزیک پوه ډاکټر ایریک سیلویګ د ټیسرکټ تجربه کولو ټیم مشري کوي. Tesseract ناڅاپه فعالوي او یو ورم هول خلاصوي، چې لوکي ته اجازه ورکوي چې ځمکې ته ورسیږي. لوکي ټیسرکټ غلا کوي او د هغه د مرستې لپاره د سیلویګ او نورو اجنټانو په شمول د کلینټ بارټن غلام کولو لپاره خپل عصا کاروي. په ځواب کې، فیری د "ایوینجرز نوښت" بیا فعالوي. اجنټ نتاشا رومانوف کولکتا ته ځي ترڅو ډاکټر بروس بینر استخدام کړي ترڅو د دې ګاما وړانګو اخراج له لارې ټیسرکټ ومومي. غصه سټیو راجرز ته د ټیسرکټ بیرته ترلاسه کولو لپاره مراجعه کوي، او اجنټ فل کولسن ټوني سټارک څخه لیدنه کوي ترڅو هغه د سیلویګ څیړنه وګوري. لوکي په سټټګارټ کې دی، چیرې چې بارټن د ټیسرکټ ځواک ثبات لپاره اړین اریډیم غلا کوي، چې د راجرز، سټارک او رومانوف سره د ټکر لامل کیږي چې د لوکي تسلیمیدو سره پای ته رسیږي. په داسې حال کې چې لوکي S.H.I.E.L.D. ته لیږدول کیږي، د هغه پالونکی ورور تور راځي او هغه یې خوشې کوي، په دې هیله چې هغه قانع کړي چې خپل پلان پریږدي او اسګارډ ته راستون شي. سټارک او راجرز مداخله کوي او لوکي د S.H.I.E.L.D. الوتنې الوتکې وړونکي هیلی کیریر ته وړل کیږي، چیرې چې هغه بندي دی. اوینجرز په دې ویشل شوي چې څنګه لوکي ته نږدې شي او هغه وحی چې S.H.I.E.L.D. پلان لري چې د Tesseract څخه کار واخلي ترڅو د دښمن بهرنیانو په وړاندې د مخنیوي په توګه پیاوړې وسلې رامینځته کړي. لکه څنګه چې دوی استدلال کوي، د لوکي اجنټان په هیلیکیریر برید کوي، او فشار د دې لامل کیږي چې بینر په هولک بدل شي. سټارک او راجرز د خراب شوي انجن د بیا پیلولو لپاره کار کوي، او ثور هڅه کوي چې د هولک د ټپ مخه ونیسي. رومانوف بارټن بې هوښه کړ او د لوکي ذهن کنټرول یې مات کړ. لوکي د کولسن له وژلو وروسته وتښتید او فیوري د کولسن مړینه کاروي ترڅو اوینجرز د ټیم په توګه کار کولو ته وهڅوي. لوکي د Tesseract او د ورم هول جنراتور سیلویګ کاروي چې د سټارک ټاور څخه پورته یو ورم هول په خلا کې د چتوروري بیړۍ ته خلاصولو لپاره جوړ شوی ، خپل برید یې پیل کړ. راجرز، سټارک، رومانوف، بارټون، تور، او هولک د نیویارک ښار په دفاع کې لاریون کوي، او په ګډه ایوینجرز د چتوري سره جګړه کوي. هولک په تسلیمولو کې لوکي ته ماتې ورکړه. رومانوف جنراتور ته لاره پیدا کوي، چیرې چې سیلویګ، د لوکي د ذهن کنټرول څخه خلاص شوی، په ډاګه کوي چې د لوکي د تخته کولی شي جنراتور بند کړي. د نړیوال امنیت شورا څخه د فیري لوړ پوړي چارواکي هڅه کوي چې په مینځټاون مین هټن کې د اټومي توغندي په ویشتلو سره برید پای ته ورسوي. سټارک د توغندي مخه نیسي او د ورم هول له لارې د چتوري بیړۍ په لور لیږدوي. توغندی وچاودید، د چتوروري مورشپ له منځه یوسي او په ځمکه کې د دوی ځواکونه غیر فعال کړي. د سټارک سوټ ځواک له لاسه ورکوي، او هغه په آزاده توګه ځي، مګر هولک هغه وژغوري. په پایله کې ، تور د لوکي او ټیسرکټ سره اسګارډ ته راستون کیږي ، چیرې چې لوکي به د دوی عدالت سره مخ شي. په مینځنۍ کریډیټ صحنه کې ، نور د خپل مالک سره په ځمکه باندې د ناکام برید په اړه خبرې کوي. ==لوبغاړي== * [[رابرټ داونی جونیور]] * [[کریس همسورث]] * [[مارک رافلو]] * [[کریس ایوانز]] * [[اسکارلت جوهانسو]] * [[بندیکت کامبرچ]] == بهرنۍ اړیکې == * {{facebook|Marvel}} * {{IMDb title|0848228}} * {{mojo title|avengers11}} * {{rotten-tomatoes|marvels_the_avengers}} * {{metacritic film|the-avengers-2012}} * {{Amg movie|451151}} [[وېشنيزه:امریکایی فلمونه]] seg2xhidu5ev30mpttn1ys3tddlll7w 283585 283582 2022-07-30T02:20:04Z Jimmy&Friends 2 27531 Jimmy&Friends 2 د [[اوینجرز]] مخ [[اوینجرز (۲۰۱۲ فلم)]] ته ولېږداوه wikitext text/x-wiki {{فلم مالوماتبکس | image = The Avengers (2012 film) poster.jpg | studio = مارول سټوډیوز | distributor = والټ ډيسني سټوډیوز موشن پکچرز | released = {{Film date|2012|4|11|[[ال کیپتان تیاتر]]|2012|5|4|متحده ایالات}} }} '''''اوینجرز''''' (په [[انګلیسي]]: The Avengers) د [[برادران روسو]] په لوبولو او [[کرستوفر مارکوس]] لیکوالی سره مشهور امریکایی فلم دی. == قیصه == د اسګارډین لوکي د بل سره مخامخ کیږي، د یو بهرنۍ نسل مشر چې د چتوروري په نوم پیژندل کیږي. د Tesseract د بیرته ترلاسه کولو په بدل کې، د نامعلومو امکاناتو ځواکمن انرژی سرچینه، نور د لوکي سره د اردو ژمنه کوي چې هغه کولی شي ځمکه تابع کړي. نیک فیوری، د جاسوسۍ ادارې S.H.I.E.L.D. رییس، لیرې د څیړنې مرکز ته ورسید، چیرې چې فزیک پوه ډاکټر ایریک سیلویګ د ټیسرکټ تجربه کولو ټیم مشري کوي. Tesseract ناڅاپه فعالوي او یو ورم هول خلاصوي، چې لوکي ته اجازه ورکوي چې ځمکې ته ورسیږي. لوکي ټیسرکټ غلا کوي او د هغه د مرستې لپاره د سیلویګ او نورو اجنټانو په شمول د کلینټ بارټن غلام کولو لپاره خپل عصا کاروي. په ځواب کې، فیری د "ایوینجرز نوښت" بیا فعالوي. اجنټ نتاشا رومانوف کولکتا ته ځي ترڅو ډاکټر بروس بینر استخدام کړي ترڅو د دې ګاما وړانګو اخراج له لارې ټیسرکټ ومومي. غصه سټیو راجرز ته د ټیسرکټ بیرته ترلاسه کولو لپاره مراجعه کوي، او اجنټ فل کولسن ټوني سټارک څخه لیدنه کوي ترڅو هغه د سیلویګ څیړنه وګوري. لوکي په سټټګارټ کې دی، چیرې چې بارټن د ټیسرکټ ځواک ثبات لپاره اړین اریډیم غلا کوي، چې د راجرز، سټارک او رومانوف سره د ټکر لامل کیږي چې د لوکي تسلیمیدو سره پای ته رسیږي. په داسې حال کې چې لوکي S.H.I.E.L.D. ته لیږدول کیږي، د هغه پالونکی ورور تور راځي او هغه یې خوشې کوي، په دې هیله چې هغه قانع کړي چې خپل پلان پریږدي او اسګارډ ته راستون شي. سټارک او راجرز مداخله کوي او لوکي د S.H.I.E.L.D. الوتنې الوتکې وړونکي هیلی کیریر ته وړل کیږي، چیرې چې هغه بندي دی. اوینجرز په دې ویشل شوي چې څنګه لوکي ته نږدې شي او هغه وحی چې S.H.I.E.L.D. پلان لري چې د Tesseract څخه کار واخلي ترڅو د دښمن بهرنیانو په وړاندې د مخنیوي په توګه پیاوړې وسلې رامینځته کړي. لکه څنګه چې دوی استدلال کوي، د لوکي اجنټان په هیلیکیریر برید کوي، او فشار د دې لامل کیږي چې بینر په هولک بدل شي. سټارک او راجرز د خراب شوي انجن د بیا پیلولو لپاره کار کوي، او ثور هڅه کوي چې د هولک د ټپ مخه ونیسي. رومانوف بارټن بې هوښه کړ او د لوکي ذهن کنټرول یې مات کړ. لوکي د کولسن له وژلو وروسته وتښتید او فیوري د کولسن مړینه کاروي ترڅو اوینجرز د ټیم په توګه کار کولو ته وهڅوي. لوکي د Tesseract او د ورم هول جنراتور سیلویګ کاروي چې د سټارک ټاور څخه پورته یو ورم هول په خلا کې د چتوروري بیړۍ ته خلاصولو لپاره جوړ شوی ، خپل برید یې پیل کړ. راجرز، سټارک، رومانوف، بارټون، تور، او هولک د نیویارک ښار په دفاع کې لاریون کوي، او په ګډه ایوینجرز د چتوري سره جګړه کوي. هولک په تسلیمولو کې لوکي ته ماتې ورکړه. رومانوف جنراتور ته لاره پیدا کوي، چیرې چې سیلویګ، د لوکي د ذهن کنټرول څخه خلاص شوی، په ډاګه کوي چې د لوکي د تخته کولی شي جنراتور بند کړي. د نړیوال امنیت شورا څخه د فیري لوړ پوړي چارواکي هڅه کوي چې په مینځټاون مین هټن کې د اټومي توغندي په ویشتلو سره برید پای ته ورسوي. سټارک د توغندي مخه نیسي او د ورم هول له لارې د چتوري بیړۍ په لور لیږدوي. توغندی وچاودید، د چتوروري مورشپ له منځه یوسي او په ځمکه کې د دوی ځواکونه غیر فعال کړي. د سټارک سوټ ځواک له لاسه ورکوي، او هغه په آزاده توګه ځي، مګر هولک هغه وژغوري. په پایله کې ، تور د لوکي او ټیسرکټ سره اسګارډ ته راستون کیږي ، چیرې چې لوکي به د دوی عدالت سره مخ شي. په مینځنۍ کریډیټ صحنه کې ، نور د خپل مالک سره په ځمکه باندې د ناکام برید په اړه خبرې کوي. ==لوبغاړي== * [[رابرټ داونی جونیور]] * [[کریس همسورث]] * [[مارک رافلو]] * [[کریس ایوانز]] * [[اسکارلت جوهانسو]] * [[بندیکت کامبرچ]] == بهرنۍ اړیکې == * {{facebook|Marvel}} * {{IMDb title|0848228}} * {{mojo title|avengers11}} * {{rotten-tomatoes|marvels_the_avengers}} * {{metacritic film|the-avengers-2012}} * {{Amg movie|451151}} [[وېشنيزه:امریکایی فلمونه]] seg2xhidu5ev30mpttn1ys3tddlll7w 283587 283585 2022-07-30T02:20:49Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki {{فلم مالوماتبکس | name = اوینجرز | image = The Avengers (2012 film) poster.jpg | studio = مارول سټوډیوز | distributor = والټ ډيسني سټوډیوز موشن پکچرز | released = {{Film date|2012|4|11|[[ال کیپتان تیاتر]]|2012|5|4|متحده ایالات}} }} '''''اوینجرز''''' (په [[انګلیسي]]: The Avengers) د [[برادران روسو]] په لوبولو او [[کرستوفر مارکوس]] لیکوالی سره مشهور امریکایی فلم دی. == قیصه == د اسګارډین لوکي د بل سره مخامخ کیږي، د یو بهرنۍ نسل مشر چې د چتوروري په نوم پیژندل کیږي. د Tesseract د بیرته ترلاسه کولو په بدل کې، د نامعلومو امکاناتو ځواکمن انرژی سرچینه، نور د لوکي سره د اردو ژمنه کوي چې هغه کولی شي ځمکه تابع کړي. نیک فیوری، د جاسوسۍ ادارې S.H.I.E.L.D. رییس، لیرې د څیړنې مرکز ته ورسید، چیرې چې فزیک پوه ډاکټر ایریک سیلویګ د ټیسرکټ تجربه کولو ټیم مشري کوي. Tesseract ناڅاپه فعالوي او یو ورم هول خلاصوي، چې لوکي ته اجازه ورکوي چې ځمکې ته ورسیږي. لوکي ټیسرکټ غلا کوي او د هغه د مرستې لپاره د سیلویګ او نورو اجنټانو په شمول د کلینټ بارټن غلام کولو لپاره خپل عصا کاروي. په ځواب کې، فیری د "ایوینجرز نوښت" بیا فعالوي. اجنټ نتاشا رومانوف کولکتا ته ځي ترڅو ډاکټر بروس بینر استخدام کړي ترڅو د دې ګاما وړانګو اخراج له لارې ټیسرکټ ومومي. غصه سټیو راجرز ته د ټیسرکټ بیرته ترلاسه کولو لپاره مراجعه کوي، او اجنټ فل کولسن ټوني سټارک څخه لیدنه کوي ترڅو هغه د سیلویګ څیړنه وګوري. لوکي په سټټګارټ کې دی، چیرې چې بارټن د ټیسرکټ ځواک ثبات لپاره اړین اریډیم غلا کوي، چې د راجرز، سټارک او رومانوف سره د ټکر لامل کیږي چې د لوکي تسلیمیدو سره پای ته رسیږي. په داسې حال کې چې لوکي S.H.I.E.L.D. ته لیږدول کیږي، د هغه پالونکی ورور تور راځي او هغه یې خوشې کوي، په دې هیله چې هغه قانع کړي چې خپل پلان پریږدي او اسګارډ ته راستون شي. سټارک او راجرز مداخله کوي او لوکي د S.H.I.E.L.D. الوتنې الوتکې وړونکي هیلی کیریر ته وړل کیږي، چیرې چې هغه بندي دی. اوینجرز په دې ویشل شوي چې څنګه لوکي ته نږدې شي او هغه وحی چې S.H.I.E.L.D. پلان لري چې د Tesseract څخه کار واخلي ترڅو د دښمن بهرنیانو په وړاندې د مخنیوي په توګه پیاوړې وسلې رامینځته کړي. لکه څنګه چې دوی استدلال کوي، د لوکي اجنټان په هیلیکیریر برید کوي، او فشار د دې لامل کیږي چې بینر په هولک بدل شي. سټارک او راجرز د خراب شوي انجن د بیا پیلولو لپاره کار کوي، او ثور هڅه کوي چې د هولک د ټپ مخه ونیسي. رومانوف بارټن بې هوښه کړ او د لوکي ذهن کنټرول یې مات کړ. لوکي د کولسن له وژلو وروسته وتښتید او فیوري د کولسن مړینه کاروي ترڅو اوینجرز د ټیم په توګه کار کولو ته وهڅوي. لوکي د Tesseract او د ورم هول جنراتور سیلویګ کاروي چې د سټارک ټاور څخه پورته یو ورم هول په خلا کې د چتوروري بیړۍ ته خلاصولو لپاره جوړ شوی ، خپل برید یې پیل کړ. راجرز، سټارک، رومانوف، بارټون، تور، او هولک د نیویارک ښار په دفاع کې لاریون کوي، او په ګډه ایوینجرز د چتوري سره جګړه کوي. هولک په تسلیمولو کې لوکي ته ماتې ورکړه. رومانوف جنراتور ته لاره پیدا کوي، چیرې چې سیلویګ، د لوکي د ذهن کنټرول څخه خلاص شوی، په ډاګه کوي چې د لوکي د تخته کولی شي جنراتور بند کړي. د نړیوال امنیت شورا څخه د فیري لوړ پوړي چارواکي هڅه کوي چې په مینځټاون مین هټن کې د اټومي توغندي په ویشتلو سره برید پای ته ورسوي. سټارک د توغندي مخه نیسي او د ورم هول له لارې د چتوري بیړۍ په لور لیږدوي. توغندی وچاودید، د چتوروري مورشپ له منځه یوسي او په ځمکه کې د دوی ځواکونه غیر فعال کړي. د سټارک سوټ ځواک له لاسه ورکوي، او هغه په آزاده توګه ځي، مګر هولک هغه وژغوري. په پایله کې ، تور د لوکي او ټیسرکټ سره اسګارډ ته راستون کیږي ، چیرې چې لوکي به د دوی عدالت سره مخ شي. په مینځنۍ کریډیټ صحنه کې ، نور د خپل مالک سره په ځمکه باندې د ناکام برید په اړه خبرې کوي. ==لوبغاړي== * [[رابرټ داونی جونیور]] * [[کریس همسورث]] * [[مارک رافلو]] * [[کریس ایوانز]] * [[اسکارلت جوهانسو]] * [[بندیکت کامبرچ]] == بهرنۍ اړیکې == * {{facebook|Marvel}} * {{IMDb title|0848228}} * {{mojo title|avengers11}} * {{rotten-tomatoes|marvels_the_avengers}} * {{metacritic film|the-avengers-2012}} * {{Amg movie|451151}} [[وېشنيزه:امریکایی فلمونه]] 0s89uflr3ew9s1qk18378kb9ilxq1tf 0 46190 283565 238332 2022-07-29T22:24:32Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki {{فلم مالوماتبکس | name = ټایټانیک | image = Titanic (1997 film) poster.png | studio = {{plainlist| * [[پارامونټ پیکچرز]]<ref name=BFI>{{cite web|title=Titanic (1997)|work=Film & TV Database|publisher=[[British Film Institute]] |url=http://ftvdb.bfi.org.uk/sift/title/541102|archive-url=https://web.archive.org/web/20090114204629/http://ftvdb.bfi.org.uk/sift/title/541102|url-status=dead|archive-date=January 14, 2009|access-date=July 29, 2011}}</ref><ref name="AFI Catalog">{{cite web |title=Titanic |work=[[AFI Catalog of Feature Films]] |publisher=[[American Film Institute]] |url=https://catalog.afi.com/Catalog/moviedetails/55202 |access-date=February 2, 2018 |archive-date=September 15, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200915062543/https://catalog.afi.com/Catalog/moviedetails/55202 |url-status=live }}</ref> * [[ شلمې پیړۍ فاکس]]<ref name=BFI/><ref name="AFI Catalog" /> * [[Lightstorm Entertainment]]<ref name=BFI/> }} | distributor = {{plainlist| * پارامونټ پیکچرز<br />(شمالي امريکا) * شلمې پیړۍ فاکس<br />(نړیوال) }} | released = {{Film date|1997|11|01|[[Tokyo International Film Festival|توکیو]]|1997|12|19|متحده ایالات|1997|12|20|[[سویلي افریقا]]}} <!-- PLEASE DO NOT ADD THE 2012 RE-RELEASE DATE, AS WELL AS THE 2017 RE-RELEASE DATE! WP:FILM guidelines dictate we must use the earliest and country of origin release dates. Any attempts to add an international airdate will be removed, but can be added in the release section. Thank you.--> | runtime = ۱۹۵ دقیقې<!--Theatrical runtime: 194:36--><ref>{{cite web | url=https://www.bbfc.co.uk/release/titanic-q29sbgvjdglvbjpwwc0zmdu3oty | title=''TITANIC'' (12) | work=[[British Board of Film Classification]] | date=November 14, 1997 | access-date=November 8, 2014 | archive-date=April 27, 2021 | archive-url=https://web.archive.org/web/20210427093725/https://www.bbfc.co.uk/release/titanic-q29sbgvjdglvbjpwwc0zmdu3oty | url-status=live }}</ref> }} '''ټایټانیک''' (په [[انګلیسي]] Titanic) یو [[عاشقانه]]-[[غمګین فلم]] دی چې [[جیمز کامرون]] لیکلی دی او په ۱۹۹۷م کال کې د [[پارامونت پیکچرز]] او [[فاکس شلمه پیړۍ]] کمپنیو له خواه بازار ته وړاندی شو. == قیصه == په ۱۹۹۶ کې، اکاډمیک مستیسلاو کیلډیش، بروک لوټ او د هغه ټیم د RMS ټایټانیک د ویجاړۍ لټون کوي. دوی یو خوندي بیرته ترلاسه کوي چې دوی تمه لري د لوی الماس سره یو هار ولري چې د سمندر زړه په نوم پیژندل کیږي. پرځای یې، دوی یوازې د یوې ځوانې لوڅې ښځې انځور موندلی چې غالۍ یې اغوستي وي. دا انځور د ۱۹۱۲ کال د اپریل د میاشتې په ۱۴ نیټه لیکل شوی دی، په همدې ورځ د ټایټانیک بیړۍ د یخ کندې سره ټکر وکړ چې له امله یې ډوبه شوه. روز داوسن کالورټ، په انځور کې ښځه، په کیلډیش کې راوړل کیږي. هغه په ​​ټایټانیک کې خپلې تجربې بیانوي. په ۱۹۱۲ کې ساوت امپټون، ۱۷ کلن روز ډیویټ بوکاتر، د هغې شتمنه منګیه کالیډون "کال" هاکلي، او د روز کونډه مور، روت، په ټایټانیک کې سپاره شول. روت ټینګار کوي چې د کال سره د روز واده به د کورنۍ مالي ستونزې حل کړي او د دوی د لوړې درجې حیثیت وساتي. په همدې حال کې، جیک ډاوسن، یو بې وزله ځوان هنرمند، د پوکر په لوبه کې د دریمې درجې ټایټانیک ټکټ وګاټه. د کښتۍ له چلولو وروسته، روز، د خپلې بې وزله مصروفیت له امله اندیښمن شوی، د سخت ریلنګ څخه پورته کیږي، په تخته کې د کود کولو اراده لري. جیک راښکاره کیږي او هغه بیرته ډیک ته اړوي. دواړه یو لنډمهاله ملګرتیا رامینځته کوي، مګر کله چې کیل او روت په کلکه اعتراض کوي، روز د جیک پام ځانته راوباسي او هڅوي. هغه ژر پوهیږي چې هغه د جیک لپاره احساسات لري. روز جیک خپلې دولتي خونې ته راوړي او هغه ته د خپل بربنډ سکیچ کولو لپاره یوه سکه ورکوي، یوازې د سمندر د زړه هار اغوستی. دوی وروسته د کال له نوکر ، لیوجوی څخه تښتي او د کارګو هولډ دننه په موټر کې جنسي اړیکه لري. په مخکینۍ ډیک کې، دوی د یخ کندې سره د کښتۍ د ټکر شاهدان دي او د هغه افسران او جوړونکي یې اوریدلي چې د جدي وضعیت په اړه بحث کوي. کال د جیک سکیچ او د روز د سپکاوي یادښت کشفوي چې د هغه په ​​خوب کې پاتې دي، د هار سره. کله چې جیک او روز بیرته راستانه شوي ترڅو نورو ته د ټکر په اړه خبرداری ورکړي، کیل لیوجوی هار د جیک جیب ته واچاوه ترڅو هغه د غلا لپاره فریم کړي. جیک بیا د وسلو د ماسټر په دفتر کې بند دی. کال بیا هار په خپل اوورکوټ جیب کې اچوي. د کښتۍ په ډوبیدو سره، روز کال او د هغې مور وتښتي، چې د ژوند په کښتۍ کې سپاره دي. روز جیک پیدا کوي او خوشې کوي، او دوی په سختۍ سره بیرته د کښتۍ ډیک ته راوړي. کال او جیک له روز څخه غوښتنه کوي چې د ژوند کښتۍ کې سپاره شي. د ځان د ژغورلو لپاره تنظیم کولو سره، کال په دروغه ادعا کوي چې هغه کولی شي جیک په خوندي توګه له کښتۍ څخه وباسي. لکه څنګه چې د هغې د ژوند کښتۍ ښکته شوې ، روز ، نشي کولی جیک پریږدي ، بیرته په تخته کې کودیږي. کال د لیوجوی تومانچه نیسي او روز او جیک د سیلابونو د لومړي درجې خواړو سالون کې تعقیبوي. دوی وتښتېدل، او کال پوه شو چې هغه خپل کوټ او په پایله کې هار روز ته ورکړ؛ هغه وروسته د ژوند په کښتۍ کې سپاره شو چې د ورک شوي ماشوم پلار په توګه یې انځور کوي. جیک او روز د کښتۍ ډیک ته راستنیږي. د ژوند کښتۍ روانې دي او د کښتۍ سختۍ په داسې حال کې پورته کیږي چې د سیلاب کمان ډوبیږي. لکه څنګه چې مسافرین د دوی مړینې ته راوتلي، جیک او روز په سختۍ سره د ریل پټلۍ سره ودریږي. پورته شوې کښتۍ په نیمایي کې ماتیږي او د کمان برخه ښکته ښکته کیږي. پاتې سخته بیرته په سمندر کې راښکته کیږي، بیا د هغې په وړاندې یو ځل بیا پورته کیږي، هم ډوبیږي. په یخ اوبو کې، جیک د روز سره د لرګیو په تخته کې مرسته کوي چې یوازې د یو کس لپاره کافي وي او د ژوندي پاتې کیدو ژمنه یې کوي. روز د خپلې ژمنې په ساتلو سره د بیرته راستنیدونکي ژوند کښتۍ لخوا ژغورل کیږي ، او جیک د هایپوترمیا له امله مړ کیږي. RMS کارپاتیا ژوندي پاتې شوي کسان وژغوري؛ روز د مسافرینو په مینځ کې د پټولو له لارې د کال څخه مخنیوی کوي او خپل نوم یې د روز ډاسن په نوم ورکوي. بیا هم د کال اوور کوټ اغوستی، هغه په جیب کې تړل شوی هار ومومي. په اوسني وخت کې، روز وايي چې هغې وروسته واورېدل چې کال د ۱۹۲۹ د وال سټریټ په حادثه کې د خپل برخلیک له لاسه ورکولو وروسته ځان وژنه وکړه. یوازې د کیلډیش په څنډه کې، روز د سمندر زړه راوباسي، کوم چې په ټوله کې د هغې په قبضه کې و، او د ویجاړ ځای په اړه یې بحر ته غورځوي. پداسې حال کې چې هغه په ​​خپل بستر کې ویده ښکاري، په جامو کې د هغې عکسونه د ازادۍ او جرات ژوند انځوروي چې د جیک سره د هغې د لومړیو خبرو اترو څخه الهام اخیستی. یو ځوان ګل د ټایټانیک په لوی زینه کې د جیک سره یوځای کیږي، د هغو کسانو لخوا ستاینه کیږي چې په کښتۍ کې مړه شوي. == سرچینې == {{لړسرچينې}} == بهرنۍ اړیکې == * {{IMDb title|id=0120338}} * {{tcmdb title|id=454250}} * {{Amg movie|158894}} * {{rotten-tomatoes|id=titanic}} * {{metacritic film|id=titanic}} * {{mojo title|id=titanic}} [[وېشنيزه:امریکایی فلمونه]] qoak1b5fia028b5y9jv97xaeidpxh1k 283566 283565 2022-07-29T22:25:23Z Jimmy&Friends 2 27531 Jimmy&Friends 2 د [[ټایټانیک]] مخ [[ټایټانیک (۱۹۹۷ فلم)]] ته ولېږداوه wikitext text/x-wiki {{فلم مالوماتبکس | name = ټایټانیک | image = Titanic (1997 film) poster.png | studio = {{plainlist| * [[پارامونټ پیکچرز]]<ref name=BFI>{{cite web|title=Titanic (1997)|work=Film & TV Database|publisher=[[British Film Institute]] |url=http://ftvdb.bfi.org.uk/sift/title/541102|archive-url=https://web.archive.org/web/20090114204629/http://ftvdb.bfi.org.uk/sift/title/541102|url-status=dead|archive-date=January 14, 2009|access-date=July 29, 2011}}</ref><ref name="AFI Catalog">{{cite web |title=Titanic |work=[[AFI Catalog of Feature Films]] |publisher=[[American Film Institute]] |url=https://catalog.afi.com/Catalog/moviedetails/55202 |access-date=February 2, 2018 |archive-date=September 15, 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200915062543/https://catalog.afi.com/Catalog/moviedetails/55202 |url-status=live }}</ref> * [[ شلمې پیړۍ فاکس]]<ref name=BFI/><ref name="AFI Catalog" /> * [[Lightstorm Entertainment]]<ref name=BFI/> }} | distributor = {{plainlist| * پارامونټ پیکچرز<br />(شمالي امريکا) * شلمې پیړۍ فاکس<br />(نړیوال) }} | released = {{Film date|1997|11|01|[[Tokyo International Film Festival|توکیو]]|1997|12|19|متحده ایالات|1997|12|20|[[سویلي افریقا]]}} <!-- PLEASE DO NOT ADD THE 2012 RE-RELEASE DATE, AS WELL AS THE 2017 RE-RELEASE DATE! WP:FILM guidelines dictate we must use the earliest and country of origin release dates. Any attempts to add an international airdate will be removed, but can be added in the release section. Thank you.--> | runtime = ۱۹۵ دقیقې<!--Theatrical runtime: 194:36--><ref>{{cite web | url=https://www.bbfc.co.uk/release/titanic-q29sbgvjdglvbjpwwc0zmdu3oty | title=''TITANIC'' (12) | work=[[British Board of Film Classification]] | date=November 14, 1997 | access-date=November 8, 2014 | archive-date=April 27, 2021 | archive-url=https://web.archive.org/web/20210427093725/https://www.bbfc.co.uk/release/titanic-q29sbgvjdglvbjpwwc0zmdu3oty | url-status=live }}</ref> }} '''ټایټانیک''' (په [[انګلیسي]] Titanic) یو [[عاشقانه]]-[[غمګین فلم]] دی چې [[جیمز کامرون]] لیکلی دی او په ۱۹۹۷م کال کې د [[پارامونت پیکچرز]] او [[فاکس شلمه پیړۍ]] کمپنیو له خواه بازار ته وړاندی شو. == قیصه == په ۱۹۹۶ کې، اکاډمیک مستیسلاو کیلډیش، بروک لوټ او د هغه ټیم د RMS ټایټانیک د ویجاړۍ لټون کوي. دوی یو خوندي بیرته ترلاسه کوي چې دوی تمه لري د لوی الماس سره یو هار ولري چې د سمندر زړه په نوم پیژندل کیږي. پرځای یې، دوی یوازې د یوې ځوانې لوڅې ښځې انځور موندلی چې غالۍ یې اغوستي وي. دا انځور د ۱۹۱۲ کال د اپریل د میاشتې په ۱۴ نیټه لیکل شوی دی، په همدې ورځ د ټایټانیک بیړۍ د یخ کندې سره ټکر وکړ چې له امله یې ډوبه شوه. روز داوسن کالورټ، په انځور کې ښځه، په کیلډیش کې راوړل کیږي. هغه په ​​ټایټانیک کې خپلې تجربې بیانوي. په ۱۹۱۲ کې ساوت امپټون، ۱۷ کلن روز ډیویټ بوکاتر، د هغې شتمنه منګیه کالیډون "کال" هاکلي، او د روز کونډه مور، روت، په ټایټانیک کې سپاره شول. روت ټینګار کوي چې د کال سره د روز واده به د کورنۍ مالي ستونزې حل کړي او د دوی د لوړې درجې حیثیت وساتي. په همدې حال کې، جیک ډاوسن، یو بې وزله ځوان هنرمند، د پوکر په لوبه کې د دریمې درجې ټایټانیک ټکټ وګاټه. د کښتۍ له چلولو وروسته، روز، د خپلې بې وزله مصروفیت له امله اندیښمن شوی، د سخت ریلنګ څخه پورته کیږي، په تخته کې د کود کولو اراده لري. جیک راښکاره کیږي او هغه بیرته ډیک ته اړوي. دواړه یو لنډمهاله ملګرتیا رامینځته کوي، مګر کله چې کیل او روت په کلکه اعتراض کوي، روز د جیک پام ځانته راوباسي او هڅوي. هغه ژر پوهیږي چې هغه د جیک لپاره احساسات لري. روز جیک خپلې دولتي خونې ته راوړي او هغه ته د خپل بربنډ سکیچ کولو لپاره یوه سکه ورکوي، یوازې د سمندر د زړه هار اغوستی. دوی وروسته د کال له نوکر ، لیوجوی څخه تښتي او د کارګو هولډ دننه په موټر کې جنسي اړیکه لري. په مخکینۍ ډیک کې، دوی د یخ کندې سره د کښتۍ د ټکر شاهدان دي او د هغه افسران او جوړونکي یې اوریدلي چې د جدي وضعیت په اړه بحث کوي. کال د جیک سکیچ او د روز د سپکاوي یادښت کشفوي چې د هغه په ​​خوب کې پاتې دي، د هار سره. کله چې جیک او روز بیرته راستانه شوي ترڅو نورو ته د ټکر په اړه خبرداری ورکړي، کیل لیوجوی هار د جیک جیب ته واچاوه ترڅو هغه د غلا لپاره فریم کړي. جیک بیا د وسلو د ماسټر په دفتر کې بند دی. کال بیا هار په خپل اوورکوټ جیب کې اچوي. د کښتۍ په ډوبیدو سره، روز کال او د هغې مور وتښتي، چې د ژوند په کښتۍ کې سپاره دي. روز جیک پیدا کوي او خوشې کوي، او دوی په سختۍ سره بیرته د کښتۍ ډیک ته راوړي. کال او جیک له روز څخه غوښتنه کوي چې د ژوند کښتۍ کې سپاره شي. د ځان د ژغورلو لپاره تنظیم کولو سره، کال په دروغه ادعا کوي چې هغه کولی شي جیک په خوندي توګه له کښتۍ څخه وباسي. لکه څنګه چې د هغې د ژوند کښتۍ ښکته شوې ، روز ، نشي کولی جیک پریږدي ، بیرته په تخته کې کودیږي. کال د لیوجوی تومانچه نیسي او روز او جیک د سیلابونو د لومړي درجې خواړو سالون کې تعقیبوي. دوی وتښتېدل، او کال پوه شو چې هغه خپل کوټ او په پایله کې هار روز ته ورکړ؛ هغه وروسته د ژوند په کښتۍ کې سپاره شو چې د ورک شوي ماشوم پلار په توګه یې انځور کوي. جیک او روز د کښتۍ ډیک ته راستنیږي. د ژوند کښتۍ روانې دي او د کښتۍ سختۍ په داسې حال کې پورته کیږي چې د سیلاب کمان ډوبیږي. لکه څنګه چې مسافرین د دوی مړینې ته راوتلي، جیک او روز په سختۍ سره د ریل پټلۍ سره ودریږي. پورته شوې کښتۍ په نیمایي کې ماتیږي او د کمان برخه ښکته ښکته کیږي. پاتې سخته بیرته په سمندر کې راښکته کیږي، بیا د هغې په وړاندې یو ځل بیا پورته کیږي، هم ډوبیږي. په یخ اوبو کې، جیک د روز سره د لرګیو په تخته کې مرسته کوي چې یوازې د یو کس لپاره کافي وي او د ژوندي پاتې کیدو ژمنه یې کوي. روز د خپلې ژمنې په ساتلو سره د بیرته راستنیدونکي ژوند کښتۍ لخوا ژغورل کیږي ، او جیک د هایپوترمیا له امله مړ کیږي. RMS کارپاتیا ژوندي پاتې شوي کسان وژغوري؛ روز د مسافرینو په مینځ کې د پټولو له لارې د کال څخه مخنیوی کوي او خپل نوم یې د روز ډاسن په نوم ورکوي. بیا هم د کال اوور کوټ اغوستی، هغه په جیب کې تړل شوی هار ومومي. په اوسني وخت کې، روز وايي چې هغې وروسته واورېدل چې کال د ۱۹۲۹ د وال سټریټ په حادثه کې د خپل برخلیک له لاسه ورکولو وروسته ځان وژنه وکړه. یوازې د کیلډیش په څنډه کې، روز د سمندر زړه راوباسي، کوم چې په ټوله کې د هغې په قبضه کې و، او د ویجاړ ځای په اړه یې بحر ته غورځوي. پداسې حال کې چې هغه په ​​خپل بستر کې ویده ښکاري، په جامو کې د هغې عکسونه د ازادۍ او جرات ژوند انځوروي چې د جیک سره د هغې د لومړیو خبرو اترو څخه الهام اخیستی. یو ځوان ګل د ټایټانیک په لوی زینه کې د جیک سره یوځای کیږي، د هغو کسانو لخوا ستاینه کیږي چې په کښتۍ کې مړه شوي. == سرچینې == {{لړسرچينې}} == بهرنۍ اړیکې == * {{IMDb title|id=0120338}} * {{tcmdb title|id=454250}} * {{Amg movie|158894}} * {{rotten-tomatoes|id=titanic}} * {{metacritic film|id=titanic}} * {{mojo title|id=titanic}} [[وېشنيزه:امریکایی فلمونه]] qoak1b5fia028b5y9jv97xaeidpxh1k 0 46194 283556 238342 2022-07-29T20:41:55Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki {{فلم مالوماتبکس | name = ګرین مایل | image = The Green Mile (movie poster).jpg | based_on = {{Based on|''[[ګرین مایل (ناول)|ګرین مایل]]''|[[سټیفن کنگ]]}} | released = {{Film date|1999|12|10|متحده ایالات}} | budget = $۶۰ میلیونه | gross = $۲۸۶.۸ میلیونه<ref name="box-office-mojo">{{Cite web |title=The Green Mile |url=https://www.boxofficemojo.com/title/tt0120689/ |access-date=2020-06-07 |publisher=[[Box Office Mojo]]}}</ref> }} '''ګرین مایل''' (په [[انګلیسي]] The Green Mile) یو امریکایي فلم دی چې [[فرانک دارابونت]] په کې لوبیدلی دی په ۱۹۹۹م کال د امریکایي شرکت [[د وارنر ورونه]] له خواه بازار ته وړاندی شو، یاد فلم د اسټیون کینګ له ناول څخه اخیستل شوی دی چې [[ټام هنکس]] په کې د [[اجکام]] او [[مایکل کلارک دانکن]] د [[جان کافی]] په نوم لوبیدلي دي. دا فلم د ۱۹۹۹ کال د دسمبر په ۱۰ په متحده ایالاتو کې د منتقدینو مثبتو بیاکتنو ته وړاندې شو، چا چې د ډارابونټ لارښود او لیکنې، احساساتي وزن، او اجرااتو (په ځانګړې توګه د هانک او ډنکن لپاره) ستاینه وکړه، که څه هم د هغې اوږدوالی نیوکې ترلاسه کړې. دا سوداګریزه بریا وه، د ۶۰ ملیون ډالرو بودیجې څخه یې ۲۸۶ ملیون ډالر ګټلي، او د څلورو اکاډمۍ جایزو لپاره نومول شوی و: غوره انځور، د ډنکن لپاره غوره ملاتړی لوبغاړی، غوره غږ او غوره سکرین پلې د موادو پر بنسټ چې مخکې تولید شوي یا خپاره شوي. == قیصه == دا د زندان ساتونکي پاول ایجکومب لپاره په ګرین مایل کې یوه بله عادي ورځ ده. دا تر هغه وخته پورې چې لوی جان کافي هلته لیږل کیږي. د هولکینګ وحشي برعکس چې کافي ورته ښکاري ، هغه په حقیقت کې په زړه کې مهربان دی. پداسې حال کې چې کوفي ته ګوري ، ایج کامب زده کوي چې کوفي ته د لیدلو په پرتله ډیر څه شتون لري. == سرچینې == <references /> == بهرنۍ اړیکې == * {{Official website|http://www.warnerbros.com/green-mile}} * {{IMDb title|0120689}} * {{tcmdb title|333049}} * {{Allmovie title|181271}} * {{rotten-tomatoes|green_mile}} * {{Mojo title|greenmile}} [[وېشنيزه:امریکایی فلمونه]] c1tvygg39dk90yu4sb43sufbeap5pnb 283557 283556 2022-07-29T20:42:10Z Jimmy&Friends 2 27531 Jimmy&Friends 2 د [[شین مسیر]] مخ [[ګرین مایل]] ته ولېږداوه wikitext text/x-wiki {{فلم مالوماتبکس | name = ګرین مایل | image = The Green Mile (movie poster).jpg | based_on = {{Based on|''[[ګرین مایل (ناول)|ګرین مایل]]''|[[سټیفن کنگ]]}} | released = {{Film date|1999|12|10|متحده ایالات}} | budget = $۶۰ میلیونه | gross = $۲۸۶.۸ میلیونه<ref name="box-office-mojo">{{Cite web |title=The Green Mile |url=https://www.boxofficemojo.com/title/tt0120689/ |access-date=2020-06-07 |publisher=[[Box Office Mojo]]}}</ref> }} '''ګرین مایل''' (په [[انګلیسي]] The Green Mile) یو امریکایي فلم دی چې [[فرانک دارابونت]] په کې لوبیدلی دی په ۱۹۹۹م کال د امریکایي شرکت [[د وارنر ورونه]] له خواه بازار ته وړاندی شو، یاد فلم د اسټیون کینګ له ناول څخه اخیستل شوی دی چې [[ټام هنکس]] په کې د [[اجکام]] او [[مایکل کلارک دانکن]] د [[جان کافی]] په نوم لوبیدلي دي. دا فلم د ۱۹۹۹ کال د دسمبر په ۱۰ په متحده ایالاتو کې د منتقدینو مثبتو بیاکتنو ته وړاندې شو، چا چې د ډارابونټ لارښود او لیکنې، احساساتي وزن، او اجرااتو (په ځانګړې توګه د هانک او ډنکن لپاره) ستاینه وکړه، که څه هم د هغې اوږدوالی نیوکې ترلاسه کړې. دا سوداګریزه بریا وه، د ۶۰ ملیون ډالرو بودیجې څخه یې ۲۸۶ ملیون ډالر ګټلي، او د څلورو اکاډمۍ جایزو لپاره نومول شوی و: غوره انځور، د ډنکن لپاره غوره ملاتړی لوبغاړی، غوره غږ او غوره سکرین پلې د موادو پر بنسټ چې مخکې تولید شوي یا خپاره شوي. == قیصه == دا د زندان ساتونکي پاول ایجکومب لپاره په ګرین مایل کې یوه بله عادي ورځ ده. دا تر هغه وخته پورې چې لوی جان کافي هلته لیږل کیږي. د هولکینګ وحشي برعکس چې کافي ورته ښکاري ، هغه په حقیقت کې په زړه کې مهربان دی. پداسې حال کې چې کوفي ته ګوري ، ایج کامب زده کوي چې کوفي ته د لیدلو په پرتله ډیر څه شتون لري. == سرچینې == <references /> == بهرنۍ اړیکې == * {{Official website|http://www.warnerbros.com/green-mile}} * {{IMDb title|0120689}} * {{tcmdb title|333049}} * {{Allmovie title|181271}} * {{rotten-tomatoes|green_mile}} * {{Mojo title|greenmile}} [[وېشنيزه:امریکایی فلمونه]] c1tvygg39dk90yu4sb43sufbeap5pnb 0 46196 283578 283520 2022-07-30T00:00:28Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki {{فلم مالوماتبکس | name = اوینجرز: لامحدود جنګ | image = Avengers Infinity War poster.jpg | caption = د تیاتر خوشې پوسټر | based_on = {{Based on|[[اوینجرز (کمیک)|اوینجرز]]|[[سټن لي]]|[[جک کربي]]}} | studio = مارول سټوډیوز | distributor = والټ ډيسني سټوډیوز موشن پکچرز | released = {{Film date|2018|4|23|[[دولبي تیاتر]]|2018|4|27|متحده ایالات}} }} '''''اوینجرز: لامحدود جنګ''''' (په [[انګلیسي]]: Avengers: Infinity War) یو امریکایي فلم دی چې [[د روسو ورونه]] په آداکاري او د [[کرستوفر مارکوس]] او [[استیوف مک فیلی]] په لیوالی سره د [[مارول کامیکس]] شرکت محصول دی چې په ۲۷ د افریل ۲۰۱۸م کال په [[امریکا]] کې بازار ته راووت. == قیصه == د پاور سټون ترلاسه کولو سره – د شپږ انفینټي ډبرو څخه یو – د سیارې چندر، تانوس او د هغه مرستیالانو څخه: ایبوني ماو، کل اوبسیډیان، پروکسیما میډنایټ، او کوروس ګلایو، د اسګارډ له ویجاړۍ څخه ژوندي پاتې شوي کسان لیږدوي. د ثور تر لاندې کولو وروسته، تانوس د ټیسرکټ څخه د فضا ډبره استخراجوي، هولک واکمنوي، او لوکي وژني. تانوس هم وروسته له هغه هیمډال وژني کله چې هغه د بیفراسټ په کارولو سره ځمکې ته هولک ولیږه. تانوس او د هغه مرستیالان پریږدي، کښتۍ ویجاړوي. هولک د نیویارک ښار په سینکټوم سینټورم کې د کریش لینډ ، د بروس بینر په څیر بیرته راستون شو. هغه سټیفن سټرینګ او وانګ ته د تاانوس د پلان په اړه خبرداری ورکوي چې په ټوله نړۍ کې نیمایي ژوند له مینځه وړي ، او دوی ټوني سټارک استخدام کوي. ماو او اوبیسیډیان د سټرینج څخه د وخت ډبره بیرته ترلاسه کولو لپاره راځي ، د پیټر پارکر پام ځانته راجلبوي. ماو نشي کولی د جادو له امله د وخت ډبره واخلي او عجیب یې ونیسي. سټارک او پارکر د ماو فضایي بیړۍ کې چپه کیږي پداسې حال کې چې وانګ د سینکټم ساتلو لپاره شاته پاتې کیږي. د ګیلیکسي ساتونکي د اسګارډین کښتۍ څخه د اضطراب غوښتنې ته ځواب ووایی او د ثور وژغوري. ثور اټکل کوي چې تانوس د حقیقت ډبرې په تعقیب روان دی، کوم چې تانیلر تیوان په نوویر کې لري. هغه د راکټ او ګروټ سره نیداویلیر ته سفر کوي ترڅو د جنګ د محور سټارم بریکر په جوړولو کې د بوډا پاچا ایټري مرستې راجلب کړي. پیټر کویل، ګمورا، ډریکس، او مانټیس نوویر ته سفر کوي، چیرته چې دوی د تیانوس موندلي چې دمخه یې د واقعیت ډبرې په قبضه کې دي. تانوس ګامورا وتښتوي، چې د روح ډبرې موقعیت افشا کوي ترڅو نیبولا له شکنجې وژغوري. په ورمیر کې ، د تیږو ساتونکی ، ریډ سکل ، تانوس ته وايي چې هغه یوازې د هغه چا په قرباني کولو سره ترلاسه کولی شي چې هغه یې خوښوي. تانوس ګمورا وژني، ډبره یې ترلاسه کړه. په اډینبورګ کې، نیمه شپه او ګلایو د ویژن په تندی کې د دماغ ډبرې بیرته ترلاسه کولو لپاره وانډا مکسیموف او ویژن برید وکړ. سټیو راجرز، نتاشا رومانوف او سیم ویلسن دوی وژغوري او دوی د جیمز روډس او بینر سره د ایوینجرز کمپاؤنډ کې پناه اخلي. ویژن له ماکسیموف څخه غوښتنه کوي چې هغه او د دماغ ډبره له مینځه یوسي ترڅو تانوس د دې له ترلاسه کولو څخه وساتي ، مګر ماکسیموف انکار کوي. راجرز وړاندیز کوي چې دوی واکنډا ته سفر وکړي، کوم چې هغه باور لري چې د ویژن وژلو پرته د ډبرې لرې کولو سرچینې لري. نیبولا له بنده وتښتي او د پاتې ساتونکو څخه یې وغوښتل چې د تاانوس ویجاړ شوي کور ورلډ، ټایټان کې ورسره وګوري. سټارک او پارکر ماو وژني او عجیب وژغوري. درې واړه په ټایټان کې کښته کیږي ، چیرې چې دوی کویل ، ډریکس او مانټیس سره ویني. سټرینګ د ملیونونو احتمالي راتلونکي لیدو لپاره د وخت ډبره کاروي ، یوازې یو یې ګوري چې اوینجرز ګټلي. دا ډله د تاانوس د ماتولو او د انفینټي ګونټیټ لرې کولو لپاره یو پلان جوړوي، کوم چې هغه د ډبرو خوندي کولو لپاره کاروي. تانوس څرګندیږي او خپل پلانونه د اړتیا په توګه توجیه کوي ترڅو د نړۍ بقا تضمین کړي چې د نفوس له امله ګواښل کیږي. نیبولا سمدلاسه وروسته راځي او د نورو سره مرسته کوي چې د تانوس تابع کړي، مګر بیا معلومه کړي چې تانوس ګمورا وژلی دی. په غوسه شوی، کویل په تانوس برید کوي، په ناڅاپي توګه هغه ته اجازه ورکوي چې د ډلې لاس مات کړي او دوی یې واکمن کړي. تانوس په سخته توګه سټارک ټپي کوي، مګر سټرین د سټارک د ژوند ژغورلو په بدل کې د وخت ډبره وړاندیز کوي. په واکانډا کې، راجرز د تانوس د اردو برید کولو دمخه د بکی بارنس سره یوځای کیږي. اوینجرز، د ټ چللا او واکنډان ځواکونو سره، دفاع کوي پداسې حال کې چې شوري د لید څخه د دماغ ډبرې ایستلو لپاره کار کوي. د تانوس سره د خپلې جګړې له لاسه ورکولو وروسته د هولک د بلولو توان نلري، بینر د سټارک د هولکبسټر زغره کې جګړه کوي. تور، راکټ او ګروټ د ایوینجرز د پیاوړتیا لپاره راځي او په ګډه دوی نیمه شپه، اوبیسیډیان او ګیلیو وژني. که څه هم د تانوس پوځ لاره موندلې ده، شوري نشي کولی استخراج بشپړ کړي مخکې لدې چې تانوس پخپله میدان ته راشي. ویژن مکسیموف قانع کوي چې هغه او د ذهن ډبره له مینځه یوسي، مګر تانوس د وخت ډبره کاروي ترڅو د هغې کړنې بیرته واخلي او د ویژن له تندې څخه تیږه راوباسي. ثور د سټرم بریکر سره تانوس سخت ټپي کوي ، مګر تانوس د ټیلیپورټ کولو دمخه د هغه د ګوتو په وهلو سره بشپړ شوی ګونټیټ فعالوي. په ټوله نړۍ کې د ژوند نیمایي برخه ټوټه ټوټه کیږي، پشمول د بارنس، ټی چله، ګروټ، مکسیموف، ویلسن، مانټیس، ډراکس، کویل، سټرینج، پارکر، ماریا هیل، او نیک فیوري، که څه هم فیوري د دې توان لري چې یو بیړني سیګنال واستوي. بدل شوی پیجر. سټارک او نیبولا په ټایټان کې پاتې دي پداسې حال کې چې بینر، مباکو، اوکوی، روډس، راکټ، راجرز، رومانوف او تور د واکنډان د جګړې په ډګر کې پاتې دي. په ورته وخت کې ، تانوس په لیرې سیارې کې د لمر لویدو ګوري. == بهرنۍ اړیکې == * {{Official website|https://www.marvel.com/movies/avengers-infinity-war}} * {{IMDb title|4154756}} * {{mojo title|marvel0518}} * {{metacritic film|avengers-infinity-war}} * {{rotten-tomatoes|avengers_infinity_war_part_i}} * {{amg movie|619012}} [[وېشنيزه:امریکایی فلمونه]] rth4jm08e2ohkd82g8jv2ulsrx2zje6 0 46197 283583 238349 2022-07-30T00:55:31Z EmausBot 3239 ربات: اصلاح تغییرمسیر دوتایی به [[اوینجرز: لامحدود جنګ]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[اوینجرز: لامحدود جنګ]] 2sjyw8hmnt8wxdc1v2zewz2fry14tvk 0 48709 283573 245797 2022-07-29T23:38:37Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki {{ړنگول}} ټپه او ټپیزه مارچ 17, 2014 2,162 کتني څیړنه: عبدالهادي صادق ټپه: دایو منلی حقیقت دی چې پښتو ټپه نه یواځې په ختیځو ادبیاتو بلکې نړیوالو ادبیاتو کې هم ساری نلري، همدا ټپه ده چې په دوه نیم بیتيوکې چې لومړی نهه څپې او دویم یی دیارلس څپې دی تر همدې یو قانون لاندې یو مفهوم په بشپړ مانیزقووت سره څرګندوي، چې تر ډیره ورته (سیند په کوزه کې ځایول) بیلګه کارول کیږي دا ددې لپاره چې مانا یې ډیره څرګنده ده او هیڅ تشریح او تفسیر ته اړتیا نلري. لکه: ستابه واده زما به مرګ وي ستا به ډولۍ زما به کټ خاوروته وړینه ولې دې بدراسره وکړه زما همدغه هیله وه چې یار لرمه سپوږمیه سر وهه راخیژه یارمې دګلو لو کوي ګوتې ریبینه ټپې ته لنډۍ او مسره هم ویل شوې او د ادبپوهانوپه وینا داولسي ادبیاتو ددغه ځانګړي ژانر هره نومونه ځانته اړخ لري؛ ټپه ځکه ورته وایې چې په لوړ اواز په خوند او جذبې سره یې دویوونکي اواز ټپیږي (ټیټیږي)، لنډۍ يې پدې بولي چې دقوي او اغیزلروونکې مانا په لحاظ د لنډي مار(لویشتکي مار) په څیر ده؛ ځکه چې که هغه څوک وچیچي رغیدل یې بیا نشته او مسره ورته پدې وایې چې دمسرۍ تورې په څیر تیره وي(دمانا په لحاظ په اوریدوونکې زیاته اغیزه کوي). ټپیزه: ټپیزه چې دمعلوماتو له مخې په کوزه پښتونخواکې د (ټپه یئزه) په نامه هم یادیږي په دې وروستیو کې دیوشمیر شاعرانو له خولې راوتلې چې په سرکې یې دمحمد حنیف حیران، رحیم الله ارماني او بختیار تلاش نومونه یادولی شو، خو داچې ژوندیې نوی پیل کړی نو په اړه یې نه تر دې دمه هراړخیزې څیړنې اونه هم دنظر پریکړنده یووالی شته. په دغه ژانرکې سربیره دټپې ددوه نیم بیتیو درې لنډ نور نیم بیتي هم ورزیات شوي، چې دې سره ټپیزه په پنځو نیم بیتيوبشپړه شوې، چې څلوریې لنډ(نهه څپیز) او یووروستی یې اوږد (دیارلس څپیز دی). لکه: جانان مې وايي لیـــــــــــــونى يې اوس مې خپل نه يې ته پردى يې د صحرا ګل يې صــــــــحرانى يې ته د يوې ورځې ســـــــــــــپرلى يې زه به تر کومه انتظار درته کــــــــــــــــــومه ایادټپیزې رامنځته کیدل یو نوښت او ابتکاردی؟ زما په اند نوښت یې نشو بللی؛ ځکه ټپیزه په جوړښت کې خپلواکه نده، په جوړښت کې یې ټپه یوه اساسي برخه ده، چې بې له ټپې نیمګړې ده، هغه وخت به مو نوښت او ابتکار ګڼلی وای چې ټپې سره یې کومه اړیکه نه در لودای او په یوه ځانګړې بڼه را څرګنده شوې وای، دومره ویلای شو چې دایوه خوندوره زیاتونه ده، دا چې له ټپې ولې ټپیزه را وزیږیده او تر دې دمخه ولې ورته دچا پام نه وو؟ ښایې دا پوښتنه بیلا بیل ځوابونه را څرګند کړي، خوټپیزه دټپې بدرګه کولولپاره یوه ښه زیاتونه بولم. دټپیزې جوړښت او مانیزاړخ: داچې ټپیزه لا دځوانۍ په دوران کې ده نو په اړه یې په ځانګي ډول دبڼې یاجوړښت په تړاؤ تراوسه داسې کومه څیړنه نه ده شوې چې پریکړنده لاره ور په ګوته کړي، خودا چې دټپیزې سرچینه له ټپې ده نو تر ډیره داسې ویل کیږي چې ټپیزه دټپې په منځ کې دلومړي لنډ(نهه څپیز) او دویم اوږد(دیارلس څپیز) نیم بیتيو تر منځ دلومړي هغه په څیر ددرېو نیم بیتيو زیاتیدو سره بڼه خپله کړې لکه دبختیار تلاش دابیلګه: مسافري مه کړه جــــــــانانه عبس خواري مه کړه جانانه چاته زاري مه کړه جــــــانانه راځه سختي مه کړه جـانانه مينه به کړو خداى به روزي رارسوينه داهم درحیم الله ارماني ورته بیلګه: تا به ګیلی راته کولې مابه هم ورو، ورو اوریدلې خواته به راغلې غلې، غلې لکه سیسۍ باران وهلې اوس چې دې پریښوم ګیله خود درته کومه ریښتیا هم که له پورتنۍ ټپیزې دټپې (دپیل او پای) برخه جلا کړو نو پورتنۍ وینا دټپیزې دجوړښت په اړه درسته ده؛ ځکه چې دلته له ټپیزې د ټپې راجلاشوې برخه (پیل او پای) هم دلنډۍ اصل پر ځای کوي او بشپړه مانا ورکوي لکه: مسافري مه کړه جــــــــانانه مينه به کړو خداى به روزي رارسوينه خو کله چې ما یو شمیر ټپیزې ولوستلې زیاته برخه یې دپورته یادې شوې بڼې پر خلاف ده هغه داسې چې که له هغوی (دسر او پای) نیم بیتي دلنډۍ داصلي برخې په توګه را جلا کړو نو هیڅ مانیز تړاو به را منځته نکړي لکه د بختیار تلاش دا ټپیزه: څوک په دنيا باندې ميــــن شي څوک په ښکلا باندې ميـن شي ځینې ليلا باندې ميــــــــــــن شي که څوک په ما باندې ميــن شي زه به يې پټ د زړه په تل کې ګــــرځومه داهم درحیم الله ارماني دورته ټپیزې یوه بیلګه: لا لیه دادې خوشالي ده چې مې آبۍ په برلښتي ده کورته راځه نیا مې راضي ده باران دځمـــــکې ابـــادي ده شیرینـــه یاره زه پــه تـــا ابــــاده یمــــــــــه اوس که له لومړۍ ټپیزې دټپې (دپیل او پای) برخه راجلا کړو نو دواړه ټپې به هیڅ مانیز تړاو سره ونلري لکه: څوک په دنيا باندې ميــــن شي زه به يې پټ د زړه په تل کې ګــــرځومه پورتنۍ لنډۍ وګورۍ چې مانیز یووالې لا څه چې خلاف دي (هغه څوک چې په دنیا مین شې بیا نو ناممکنه ده چې خپل مین دې ورته د زړه په تل کې ځای ورکړي). دوېمې بیلګې ته هم ځیر شئ: لا لیه دادې خوشالي ده شیرینـــه یاره زه پــه تـــا ابــــاده یمــــــــــه نودې نتیجې ته رسیږو چې په پورتنیو ټپیزو کې دهغه نظر خلاف چې ګواکې (دټپې په منځ کې دې دلومړي هغه په څیر درې نیم بیتي ورزیات شي) دټپې له لومړي نیم بیتي تر مخه زیاتونه شوې چې دلته اوس دټپیزې وروستي دوه (لنډ او اوږد) نیم بیتي یو له بله سره مانیز تړاوخپلوي لکه: که څوک په ما باندې ميــن شي زه به يې پټ د زړه په تل کې ګــــرځومه باران دځمـــــکې ابـــادي ده شیرینـــه یاره زه پــه تـــا ابــــاده یمــــــــــه سربیره پر دغو دوو جوړښتونو ځنې داسې ټپیزې هم زما مخې ته راغلې چې مانیزتړاؤ یې د پورتنیو ذکرشویو دواړو جوړښتونو سره اړخ نه لګولو؛ مانا داچې دټپیزې دوروستي دیارلس څپیز نیم بیتي (دټپې اصلي برخې) سره چې مانیز یووالی باید ولري دهمدې ټپیزې دریم نهه څپیز نیم بیتی دی. دبیلګې په تو ګه دښاغلي رحیم الله ارماني له ټولګې څخه دا ټپیزه: نیولې ما دکلي لاره ستړی دې کړم له انتظاره راشه وریتې سلګۍ مې شماره راځې که نه دمینې یاره بې وفاستا په یاد یې هروختې وهمه له پورتنۍ څیړنې داسې څرګندیږي چې تردې دمه د مانیزتړاؤ له مخې دټپیزې جوړښت دکوم ځانګړي شکل تابع ندی. پرټپه دټپیزې اغیزې: زما په اند پر ټپه به دتپیزې اغیز ناممکن وي؛ ځکه همدا ټپه ده چې ټپیزې ته یې قووت اورنګ ورکړی او خپل بشپړ اغیز یې پرې ساتلی دی، ټپه اوس هم په ټپیزه کې لکه دشاتو مچیو د ملکې ځای لري او همداراز ټپه دلته دیو اساس او بنسټ په توګه ګڼل کیږي، خو بر عکس دا ویره شته چې که یې شاعران کمزوریو ته پاملرنه ونکړي او یوازې دلنډیو خپل ملکیت ګرځولو په هڅه کې شي نوشاید ټپیزه هم تر یوڅه وخت وروسته دهایکو په څیر مینه وال له لاسه ورکړي، سر له همدا اوسه داسې انګیرنې شه چې ټپیزه دلوستوونکو یا اوریدوونکو تلوسه اوږدوي، وخت یې ضایع کوي او اصلي هدف ته یې ژر نه نږدې کوي، نو ځکه یی دومره ګټوره هم نه بولي پدې اړه د ښاغلي ارماني داټپیزه ولولۍ چې وایې: لا لیه ژر په منډه راشه نن مازیګر په منډه راشه یمه اوتر په منډه راشه بس دی سفر په منډه راشه په دې نیمګړي ژوندون ډیر ستومانه یمه یا دا بیلګه: ویر او ژړادې راپسې شوه سبا بیګا دې راپسې شوه توره بلادې راپسې شوه یاره ښیرا دې راپسې شوه دلیونو غوندې په ځان خوله لګومه پورتنۍ ټپیزې ته که وګورونو وړاندې شوې اند یښنې پرځای دي؛ ځکه اړتیابه مو څه وي چې په خواریو له شړومبو راټول شوي کُچ بیرته په شړومبو ورګډ کړو، اوس نو یو ځل بیا دې نتیجې ته رسیږوچې ټپه په خپله داسې یو جوړښت دی چې دمانا له پلوه هیڅ تشریح او سپړنې ته اړتیا نلري او داچې اړتیا نلري نو دټپیزې اغیزهم پرې ناممکن دی. دټپیزې ښیګڼې اوبدګڼې: که څه هم ټپیزه لږ وخت کیږي چې رامنځته شوې او ښایي پوخ والي ته درسیدو پړاوونه ووهي، خو له ځانه سره اولسي ادبیاتو (فلکلور) ته ځینې عمده ښیګڼې او بدګڼې هم د ځان سره لري. ۱- ښیګڼه یې دا ده چې ګڼ شمیر ټپې به دټپیزې په جامه کې دچاپ په بڼه راووځې (که څه هم ټپې تر دې دمه خوله په خوله او سینه په سینه رارسیدلي دي) چې دا بیا دوه ګټې لري یو داچې له ورکیدو به یې مخنیوی وشي اوبل داچې ډیری پخوانۍ ټپې به هم یو ځل بیا دخلکو یاد ته ور ولویږي ځکه چې شاعران یې کوښښ کوي چې په ټپیزو کې یې راوړي. ۲- بدګڼه به یې داوي لکه څنګه چې ویل کیږي ټپه داولس مال دی په فردي توګه چاته منسوب نده (دچاملکیت ندی) اونه یې هم شاعر څرګند دی، خو ګڼ شمیر ټپې اوس دټپزې په بڼه شاعران ځاتنه منسوبوي او دخپل ملکیت په تو ګه دچاپ بڼه ورکوي، لکه د ارماني صیب له ټولګې دا بیلګه: منصورته وایه دارته وایه ښکلي دلبر نګار ته وایه دهجر شپې سهارته وایه رویباره زرشه یار ته وایه په تبه پروت ارماني تا ډیر یادوینه زما په اند که څه هم دټپو ساتل په ټپیزو کې دشاعرانو دسیالۍ په وجه ګټورکاردی، خو بلخوا به ټپه هم دکمزورۍ او پیکه والي لور ته ورسوي؛ ځکه هر شاعر به په خپلو ټپیزو کې ورته ټپې بیا، بیا راوړي ترڅو یې مجموعه پیړه راشي. سپارښتنه: زه دټپیزې مخالف نه یم، خو دیو کره او باکیفیته ژانرپه توګه که لږ تر لږه دغه ټکي په نظر کې ونیول شي نو ښه به وي: ۱- دټپې اصل ته پکې پام لرنه وشي. ۲- ټپیزه باید په معنوي لحاظ ورځ تر بلې غښتلې شي، نه داچې دپسرلي بارن ترې جوړ شي. ۳- شاعران یې کیفیت ته پر کمیت غوره والی لپاره ټپو له بیا، بیا راوړلو مخنیوی وکړي. ۴- پر ټپه دور زیاتیدوونکو نیم بیتیو مانا او مفهوم ورته او دومره کمزوری نه وي چې لوستوونکی یا اوریدوونکی له لاسه ورکړي. ۵-په هره ټپیزه کې دنوم له راوړلو باید ډډه وشي. ۶- دټپیزې په جوړښت کې باید دټپې اصلي برخې ته یومشخص ځای ور کړل شي؛ زما په اند دلوستل شویوټپیزو څخه په نتیجه که ټپه په ټپیزه کې وروستی ځای خپل کړي (پر ټپه ورزیاتیدوونکي درې نیم بیتي دټپې له اصلي او هم مانیزې برخې مخکې راشي) ددې ګته به داوي چې له اوریوونکو به یې مانیز تړاؤ نه پرې کیږي لکه: که څه هم لرې له مالــت وي له نورو ښکلو يې نفرت وي په زړه يې يو سره الفــت وي په جينکو کې دا عادت وي لوګى بانه کړي ژړا يار پسې کوينــــــــه خوکه نوموړي نیم بیتونه دټپې په منځ کې راشي، دلومړي او پنځم نیم بیتي تر منځ د مانیز تړاؤ ساتل به اوریدوونکو لپاره یوڅه ستونزمن وي. ورته لیکنې خپلو ماشومانو ته مو لاندې ضروري عقائد ور زده کړئ: دسمبر 27, 2019 د ژوند هغه حقیقتونه چې موږ پرې اعتراف نه کوو دسمبر 26, 2019 د خیټې ګیس؛ لاملونه او د حل لارې! دسمبر 25, 2019 افغانستان شاه محمود میاخېل: ننګرهار کې د افغانیو د ترویج پروسه بریالۍ روانه ده دسمبر 27, 2019 کابل کې افغان امریکایي پوهنتون د مالي ستونزو له امله تړل کیږي دسمبر 27, 2019 پر افـغانستان د شوروي د یرغــل څلـوېښت کاله پوره شول دسمبر 27, 2019 طالبان د جګړې له لارې موخې ته نشي رسېدلی دسمبر 27, 2019 د لغمان لپاره د طالبانو نومول شوی والي او ۲۷ وسلوال وژل شوي دي دسمبر 27, 2019 لغمان کې د هوایي برید له امله ۷ وسلوال طالبان وژل شوي دي دسمبر 27, 2019 سیمه او نړۍ بورکینا فاسو کې ۱۴۰ کسان وژل شوي دي دسمبر 26, 2019 کشمیرکې هندي پوځ دوه پاکستاني عسکر وژلي دسمبر 26, 2019 بورکینا فاسو کې د یوې نښتې له امله تر سلو پورته کسان وژل شوي دسمبر 25, 2019 روسیې د نړیوال انټرنېټ بدیله تکنالوژي جوړه کړې دسمبر 25, 2019 امریکا له پاکستان سره خپل ځنډولي پوځي روزنیر پروګرام پیلوي دسمبر 24, 2019 د روسیې او کریما ترمنځ تر ټولو اوږد د ریل ګاډي پل افتتاح شو دسمبر 24, 2019 سیاسي او ټولنیز خپلو ماشومانو ته مو لاندې ضروري عقائد ور زده کړئ: دسمبر 27, 2019 د ژوند هغه حقیقتونه چې موږ پرې اعتراف نه کوو دسمبر 26, 2019 د خیټې ګیس؛ لاملونه او د حل لارې! دسمبر 25, 2019 د آی کیو (IQ) لنډه پیژندنه دسمبر 24, 2019 هغه اووه ننګونې چې یواځې بریالي کسان پرې لاسبري کیدای شي! دسمبر 24, 2019 وخت د ژوند شتمني ده دسمبر 23, 2019 ادب او فرهنګ انسان دسمبر 27, 2019 د قرآن کریم د تلاوت اداب دسمبر 26, 2019 ګنډلې خوله دسمبر 25, 2019 د تدريس طريقه د ابن خلدون له نظره دسمبر 24, 2019 ماشومانو ته د ادب د ورزده کولو له پاره دوولس لارې چارې! دسمبر 24, 2019 د پښتو ژبې لهجې دسمبر 23, 2019 بېلابېل د سپوږمۍ او لمر تندر نیولو په اړه څو خبرې دسمبر 27, 2019 دغه خواړه مو پوستکی تازه ساتي! دسمبر 26, 2019 زیتون او د سرطان په مخنیوي کې یې رول! دسمبر 25, 2019 خجالت څه شی دی؟ او ځان څنګه ترې خلاص کړو؟ دسمبر 24, 2019 ستا د شخصيت ښکلا په : (نه)،(ولې)،(نو!) کې ده دسمبر 24, 2019 د نبي کریم ﷺ غوری ویناوې! دسمبر 24, 2019 هنر او سېنما د بې پيلوټه الوتکې نوی او تر ټولو کوچنی ماډل جوړ شو دسمبر 27, 2019 پولیسو د هالیووډ سریال (Walking Dead ) اداکاره نیولې ده دسمبر 26, 2019 سنجی دت د (KGF 2) فلم لومړی پوسټر خپور کړ دسمبر 25, 2019 بالیووډ کې د سارا یو کال پوره کېدل او لاسته راوړنې! دسمبر 24, 2019 اکشی کومار ولې په غوسه دی؟ دسمبر 23, 2019 د ماهره خان غبرګون؛ کټه مې حلاله ده! دسمبر 22, 2019 راسره ملګري شئ زمونږ سره اړیکې د دې سایټ د ټولو مطالبو حقوق له انعکاس راډیو سره خوندي دي o414bae75prk5fu2wbhu5h7lgx3ox7p 0 62605 283574 282423 2022-07-29T23:40:07Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki {{Infobox person}} '''ژاک ديرېډا''' (فونوتیکي سمبول یې: /ˈdɛrɪdə/؛ په فرانوسوي ژبه [ʒak dɛʁida]؛ په جکي لېلي دیرېډا کې) د ۱۹۳۰ کال د جولای په ۱۵مه زېږېدلی او د ۲۰۰۴ کال د اکتوبر په نهمه مړ شوی؛ یو الجزایري الاصله – فرانسوی فلیسوف و چې د شکلي تجزيې او تحلیل د انکشاف لپاره چې هغه په ګڼ شمېر متنونو کې تحلیل کړه او د فونومینولوژۍ  په محتوا کې يې پراختیا ورکړه پېژندل شوی دی. هغه د پوست سټرکچرالیزم/رغښتوالي (د ټولن‌پوهنې په برخه کې د لویديځې اروپا د فلیسوفانو د روڼ‌انده افکارو ټولګې ته ویل کېږي، ژباړن) او پوست مدرنې فلسفې سره تړلو اصلي څېرو څخه دی.<ref name="Britannica">"[https://www.britannica.com/EBchecked/topic/158661/Jacques-Derrida Jacques Derrida]". ''Encyclopædia Britannica''. Britannica.com. Retrieved 19&nbsp;May 2017.</ref><ref>{{cite book|title=Derrida on Religion: Thinker of Differance By Dawne McCance|publisher=Equinox|page=7}}</ref><ref>{{cite book|title=Derrida, Deconstruction, and the Politics of Pedagogy (Counterpoints Studies in the Postmodern Theory of Education)|publisher=Peter Lang Publishing Inc|page=134}} {{OCLC|314727596|476972726|263497930|783449163}}</ref><ref name="Bensmaia05">Bensmaïa, Réda, "Poststructuralism", in Kritzman (2005), pp. 92–93.</ref><ref name="Poster88">Poster (1988), pp. 5–6.</ref><ref name="Leitch96">Vincent B. Leitch ''Postmodernism: Local Effects, Global Flows'', SUNY Series in Postmodern Culture (Albany, NY: State University of New York Press, 1996), p. 27.</ref><ref name="Jackie">{{cite book|title=Derrida: A Biography|last=Peeters|first=Benoît|publisher=Polity|year=2012|pages=12–13|quote="Jackie was born at daybreak, on 15 July 1930, at El Biar, in the hilly suburbs of Algiers, in a holiday home. [...] The boy's main forename was probably chosen because of Jackie Coogan ... When he was circumcised, he was given a second forename, Elie, which was not entered on his birth certificate, unlike the equivalent names of his brother and sister."}} {{OCLC|980688411|844437566|818721033}} See also {{cite book|title=Jacques Derrida|last=Bennington|first=Geoffrey|publisher=The University of Chicago Press|year=1993|page=325|quote=1930 Birth of Jackie Derrida, July 15, in El-Biar (near Algiers, in a holiday house).}}.</ref> دیرېډا د خپل کار په بهیر کې له ۴۰ څخه زیات کتابونه خپاره کړل او له سل‌ګونو څخه ډېرې مقالې او عامه برنامې يې وړاندې کړې. هغه په انساني او ټولنیزو علومو کې د پام‌وړ اغېز درلود چې له ډلې يې فلسفه، ادب، حقوق، انسان پېژندنه، تاريخ‌کښنه، تطبیقي ژب‌پېژندنه، ټولنیزه ژب‌پېژندنه، روحي تحلیل، خټګري او سیاسي فلسفه یادولی شو.<ref name="Derrida 1992pp3-67">{{cite book|last1=Derrida|first1=Jacques|others=translated by Mary Quaintance, eds., Drucilla Cornell, Michael Rosenfeld, and David Gray Carlson|title=Deconstruction and the Possibility of Justice|edition=1st|year=1992|publisher=Routledge|location=New York|isbn=978-0810103979|chapter=Force of Law|pages=3–67|chapter-url=https://books.google.com/books?id=2qdBeWFUmJQC|quote="A decision that did not go through the ordeal of the undecidable would not be a free decision, it would only be the programmable application or unfolding of a calculable process (...) deconstructs from the inside every assurance of presence, and thus every criteriology that would assure us of the justice of the decision.}}</ref><ref>"[http://cyber.law.harvard.edu/bridge/CriticalTheory/critical2.htm Critical Legal Studies Movement]" in "The Bridge"</ref><ref>[http://www.germanlawjournal.com/index.php?pageID=13&vol=6&no=1 GERMAN LAW JOURNAL, SPECIAL ISSUE: A DEDICATION TO JACQUES DERRIDA] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130516144840/http://www.germanlawjournal.com/index.php?pageID=13&vol=6&no=1|date=May 16, 2013}}, Vol. 6 No. 1, 1-243, 1 January 2005</ref><ref>"Legacies of Derrida: Anthropology", Rosalind C. Morris, Annual Review of Anthropology, Volume: 36, pages: 355–389, 2007</ref><ref>"Deconstructing History", published 1997, (2nd. Edn. Routledge, 2006)</ref><ref name="Busch 2012">{{Cite journal|last1=Busch|first1=Brigitt|title=Linguistic Repertoire Revisited|journal=Applied Linguistics|volume=33|issue=5|pages=503–523|year=2012|doi=10.1093/applin/ams056}}</ref><ref>"The sociolinguistics of schooling: the relevance of Derrida's Monolingualism of the Other or the Prosthesis of Origin", Michael Evans, 01/2012; {{ISBN|978-3-0343-1009-3}} In book: The Sociolinguistics of Language Education in International Contexts, Publisher: Peter Lang, Editors: Edith Esch and Martin Solly, pp. 31–46</ref><ref>{{cite book|author=Earlie, Paul|title=Derrida and the Legacy of Psychoanalysis|publisher=Oxford University Press|year=2021|isbn=978-0-19-886927-6|doi=10.1093/oso/9780198869276.001.0001}}</ref> د هغه اثار په ټوله متحده ایالاتو، اروپا لويې وچې، سویلي امریکا او ګڼو نورو هېوادونو کې چې قاره‌يي فلسفه په ځانګړي ډول انټولوژي، پوهنپوهنې (په ځانګړې ډول د ټولنیزو علومو په اړه)، اخلاق، ښکلا پېژندنه، هېرمنوتیک او د ژبې فلسفه په‌کې غالبه ده، لوی اکادمیک نفوذ ساتلی. په ډېری انګلو سفېیر کې چېرته چې تحلیلي فلسفه غالبه ده، د دیرېډا اغېز له ژبې سره د هغه د اوږدمهالې مينې او له خپل وخت څخه یې په یېل کې له وتلو ادبي منتقدانو سره اړیکې اوس مهال تر ډېره په ادبي مطالعاتو کې احساسېږي. هغه همدارنګه پر خټګرۍ (د ډيکانسټرکتیويزم/ جوړښت ماتونې په چوکاټ کې)، موسیقۍ، هنر او هنري نقد اغېز وکړ. دیرېډا په ځانګړي ډول په‌خپلو وروستیو لیکنو کې سیاسي او اخلاقي موضوعات په ګوته کړل. ځينې منتقدان د هغه د وینا او پدیدو (۱۹۶۷) په نوم اثر د هغه تر ټولو غوره اثر یادوي. ځینې نور یې ګراماتولوژي (۱۹۶۷) او د فلسفې حاشیې (۱۹۷۲) یادوي. دې لیکنو پر بېلابېلو فعالینو او سیاسي غورځنګونو اغېز وکړ. هغه په عمومي وتلې او اغېزناکه څېره بدل شو، حال دا چې د هغه د فلسفې اوصولو او د هغه د اثارو بدنامې تعقید/پېچلتیا د هغه په اړه بحثونه راوپارول.<ref>"Deconstruction in Music – The Jacques Derrida", Gerd Zacher Encounter, Rotterdam, The Netherlands, 2002</ref><ref>E.g., "Doris Salcedo", Phaidon (2004), "Hans Haacke", Phaidon (2000)</ref><ref>E.g. "The return of the real", Hal Foster, October – MIT Press (1996); "Kant after Duchamp", Thierry de Duve, October – MIT Press (1996); "Neo-Avantgarde and Cultural Industry - Essays on European and American Art from 1955 to 1975", Benjamin H.D. Buchloh, October - MIT Press (2000); "Perpetual Inventory", Rosalind E. Krauss, October - MIT Press, 2010</ref><ref name="obituary">{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2004/10/10/obituaries/jacques-derrida-abstruse-theorist-dies-at-74.html|title=Jacques Derrida, Abstruse Theorist, Dies at 74|last=Kandell|first=Jonathan|work=The New York Times|date=October 10, 2004}}</ref><ref name="stanford">Lawlor, Leonard. "[http://plato.stanford.edu/entries/derrida/ Jacques Derrida]". ''Stanford Encyclopedia of Philosophy''. plato.stanford.edu. November 22, 2006; last modified October&nbsp;6, 2016. Retrieved 20&nbsp;May 2017.</ref><ref>{{Cite news|url=https://www.nytimes.com/2004/10/10/obituaries/jacques-derrida-abstruse-theorist-dies-at-74.html|title=Jacques Derrida, Abstruse Theorist, Dies at 74|newspaper=The New York Times|date=October 10, 2004|last1=Kandell|first1=Jonathan}}</ref> == ژوند == دیرېډا د ۱۹۳۰ کال د جولای په ۱۵مه د الجزیرې په البیار(الجزایر) کې په یوه اوړني کور کې په یوه سفارډي یهودي کورنۍ (چې اصالتاً د ټولوډو وو) کې زېږېدلی کله چې په ۱۸۷۰ کال کې د کریمیو فرمان د الجزایر یهودیانو ته د فرانسې بشپړه ښاروندي ورکړه فرانسوی شو. مور او پلار یې هایم ارون پروسپر چارلز (ایما) دیرېډا (۱۸۹۶-۱۹۷۰) او جیورژېت سلطانه اېستر سفر (۱۹۰۱- ۱۹۹۱) هغه جکي ونوماوه چې د هغوی له نظره یو امریکایی نوم وه، له دې سره وروسته چې کله پاریس ته کډه شو د خپل اصلي نوم تر ټولو سمه بڼه يې وټاکه؛ ځينې راپورونه ښيي چې هغه دا نوم د جکي کوګان په نوم پېژندل شوي کوچني امریکايي ماشوم په ویاړ ايښی و چې په ۱۹۲۱ کال کې یې د چارلي چاپلین په فلم کې کار کړی و. هغه همدارنګه د اېلي منځنی نوم هم درلود چې د هغه د سنتۍ په مراسمو کې د هغه د تره اوژېن اېلیاهو له خوا ورکړل شوی و؛ دا نوم یې د نورو خویندو او وروڼو خلاف په پېژندپاڼه کې نه و ثبت شوی او وروسته به هغه دا خپل «پټ نوم» باله.<ref name="Jackie2">{{cite book|title=Derrida: A Biography|last=Peeters|first=Benoît|publisher=Polity|year=2012|pages=12–13|quote="Jackie was born at daybreak, on 15 July 1930, at El Biar, in the hilly suburbs of Algiers, in a holiday home. [...] The boy's main forename was probably chosen because of Jackie Coogan ... When he was circumcised, he was given a second forename, Elie, which was not entered on his birth certificate, unlike the equivalent names of his brother and sister."}} {{OCLC|980688411|844437566|818721033}} See also {{cite book|title=Jacques Derrida|last=Bennington|first=Geoffrey|publisher=The University of Chicago Press|year=1993|page=325|quote=1930 Birth of Jackie Derrida, July 15, in El-Biar (near Algiers, in a holiday house).}}.</ref><ref>Jacques Derrida: A Biography, Jason Powell, Continuum International, 2006, p. 11</ref><ref name="Bennington91p325">Bennington (1991), p. 325</ref><ref>Derrida: A Biography, Benoît Peeters (translated by Andrew Brown), Polity Press, 2013, p. 3</ref><ref>Derrida: A Biography, Benoît Peeters (translated by Andrew Brown), Polity Press, 2013, p. 2</ref><ref>"I took part in the extraordinary transformation of the Algerian Jews; my great-grandparents were by language, custom, etc., still identified with Arabic culture. After the Cremieux Decree (1870), at the end of the 19th c., the following generation became bourgeois", ''[http://www.studiovisit.net/SV.Derrida.pdf Jacques Derrida The Last Interview] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090305215949/http://www.studiovisit.net/SV.Derrida.pdf|date=March 5, 2009}}'', May 2003.</ref><ref name="Powell 2006, p. 12">Powell (2006), p. 12.</ref><ref>[http://books.guardian.co.uk/obituaries/story/0,11617,1324460,00.html Obituary in ''The Guardian''], accessed August 2, 2007.</ref><ref>Cixous (2001), p. vii; also see this [http://www.themodernword.com/features/interview_caputo.html interview with Derrida's long-term collaborator John Caputo] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050524102847/http://www.themodernword.com/features/interview_caputo.html|date=2005-05-24}}.</ref><ref name="Circumfession">{{cite book|last=Peeters|first=Benoît|title=Derrida: A Biography|year=2012|publisher=Polity|page=13|quote=When he was circumcised, he was given a second forename, Elie, which was not entered on his birth certificate, unlike the equivalent names of his brother and sister.}} See also {{cite book|last=Derrida|first=Jacques|title=Jacques Derrida|chapter=Circumfession|year=1993|publisher=The University of Chicago Press|page=96|quote="'So I have borne, without bearing, without its ever being written (12-23-76)' the name of the prophet Élie, Elijah in English ... so I took myself toward the hidden name without its ever being written on the official records, the same name as that of the paternal uncle Eugène Eliahou Derrida ..."}}</ref> دیرېډا د خپل مور او پلار له پنځو ماشومانو څخه درېیم و. د هغه مشر ورور پلمویز له درې میاشتو څخه په کم عمر کې د دیرېډا له زېږون څخه یو کال مخکې مړ شو، دا چاره د دې لامل شوه چې هغه په‌خپل ژوند کې د خپل مړه ورور د ځای ناستي د رول پر لوبولو مشکوک شي. دیرېډا خپله ځواني په الجزیره او الیبار کې تېره کړه.''<ref name="Powell 2006, p. 122">Powell (2006), p. 12.</ref>'' دریډا په ۱۹۴۲ کال کې د خپل ښوونځي په لومړی ورځ په الجزیره کې د فرانسوي مدیرانو له خوا – د یهوددوښمنۍ د سهمیې په تر سره کولو سره چې د ویشي (Vichy) د دولت له خوا برابره شوې وه – له ښوونځي څخه اخراج شو. هغه د بې‌ځایه شویو يهودي ښوونکو له خوا په رامنځته شوي يهودي ښوونځي کې د ګډون پرځای، یو کال په پټه ښوونځی پرېښود او د فوټبال په بېلابېلو سيالیو کې يې ګډون وکړ (هغه هیله لرله چې د فوټبال مسلکي لوبغاړی شي). دریډا په دې دوره کې د (روسو، نیچه او ژېډ) په څېر فلیسوفانو او ليکوالانو په لیکنو کې د ټولنې او کورنۍ پر وړاندې د بغاوت لپاره وسیلې وموندې. هغه د کاموس او سارټر اثار هم ولوستل. هغه د ۱۹۴۰ لسیزې په وروستیو کې په الجزیره کې د بګو په ښوونځي کې شامل شو؛ په ۱۹۴۹ کال کې پاریس ته کډه شو او د لويي لو ګرانډ په لیسه کې، چېرته چې د هغه د فلسفې استاد اتین بورن و شامل شو. هغه مهال هغه د اکول نومال سوپریر (ENS) معتبر ښوونځي ته د لارې موندنې د ازموینې لپاره چمتو شو. په لومړۍ ازموینه کې تر ناکامۍ وروسته په ۱۹۵۲ کال کې په دویمه ازموینه کې بریالی شو. دیرېډا په یاد ښووځي کې په لومړۍ ورځ له لویي الوسر سره ولیدل، چې ورسره ملګری شو. د هغه یو استاد جان چارنکي چې یو پرمختللی پروتېستان و د ۱۲۱پرېکړه‌لیک لاسلیک کوونکی شو. د ۱۹۵۴ او ۱۹۵۳ کلونو تر منځ یې د بلژیک په لیون کې د هوسرل له ارشیف څخه تر لیدنې وروسته د فلسفې په څانګه کې خپله د ماسترۍ درجه (''diplôme d'études supérieures'') د هوسرل په اېدمونډ کې پای ته وروسوله (لاندې وګورئ). وروسته يې په ۱۹۶۵ کال کې د فرانسې د عامه زده‌کړو د سیستم په یوه لویه رقابتي ازموینه کې ګډون وکړ. دیرېډا په هاروارډ پوهنتون کې د زده‌کړو لپاره مالي مرسته تر لاسه کړه او ۱۹۵۶ -۵۷ کلونه یې د وایډېنر په کتابتون کې د اولیس جېمز جویس د کتابونو پر لوستلو تېر کړل. د ۱۹۵۷ کال په جون کې يې په بوستون کې له ارواشناندې مارګاریت اوکونترېیر سره واده وکړ. د ۱۹۵۴ او ۱۹۶۲ کلونو تر منځ یې د الجزایر د خپلواکۍ د جګړې په بهیر کې دیرېډا په پوځ کې د سرتېرۍ د خدمت پر ځای له ۱۹۵۷ څخه تر ۱۹۵۹ کال پورې د سرتېرو زامنو ته زده‌کړې ورکړې.<ref name="Britannica2">"[https://www.britannica.com/EBchecked/topic/158661/Jacques-Derrida Jacques Derrida]". ''Encyclopædia Britannica''. Britannica.com. Retrieved 19&nbsp;May 2017.</ref><ref name="stanford2">Lawlor, Leonard. "[http://plato.stanford.edu/entries/derrida/ Jacques Derrida]". ''Stanford Encyclopedia of Philosophy''. plato.stanford.edu. November 22, 2006; last modified October&nbsp;6, 2016. Retrieved 20&nbsp;May 2017.</ref><ref>Marc Goldschmidt, ''Jacques Derrida : une introduction'', 2003, p. 231.</ref><ref>{{cite book|url=https://www.google.com/books/edition/Derrida/qXmrAAAAQBAJ?hl=en&gbpv=1&dq=%22derrida%22+%22czarnecki%22+%22protestant%22&pg=PT82&printsec=frontcover|isbn=9780745663029|title=Derrida: A Biography|date=August 27, 2013|publisher=John Wiley & Sons}}</ref><ref name="Schrift p. 120">Alan D. Schrift (2006), ''Twentieth-Century French Philosophy: Key Themes and Thinkers'', Blackwell Publishing, p. 120.</ref><ref name="Caputo97P25">Caputo (1997), p. 25.</ref> دیرېډا تر جګړې وروسته له ۱۹۶۰ څخه تر ۱۹۶۴ کال پورې د سوربن په پوهنتون کې فلسفه تدریس کړه، چېرته چې هغه د سوزان باشلار (د ګاسټون لور)، جیورژ کانګېلم، پاول ریکور (چې په دې کالونو کې يې د ګمان د هرمنوتیکې اصطلاح د رامنځته کولو نوښت کړی و) او ژان وال مرستیال و. د هغه مېرمنې مارګاريت خپل لومړی ماشوم پيري په ۱۹۶۳ کال کې نړۍ ته راوړ. دیرېډا په ۱۹۶۴ کال کې د لويي التوسر او ژان هيپولیت په مشوره په ENS کې د یو دایمي ښوونکي موقف خپل کړ چې تر ۱۹۸۲ کال پورې يې یاد موقف خوندي کړ. دیرېډا په ۱۹۶۵ کال کې د تل کوېل د ادبي او فلسفي نظرخاوندانو له ډلې سره همکاري پیل کړه چې اووه کاله يې دوام وکړ. له ۱۹۷۱ کال څخه وروسته له تل‌کوېل ډلې څخه د دیرېډا لرې کېدلو د چین د فرهنګي انقلاب او له مایوییزم څخه د هغوی د هرکلي په اړه د نوموړي له اندېښنو سره تړاو درلود.<ref>Bennington (1991), p. 330</ref><ref name="Powell06p34-5">Powell (2006) pp. 34–5</ref><ref name="Powell06p58">Powell (2006), p. 58</ref><ref>Leslie Hill, ''The Cambridge Introduction to Jacques Derrida'', Cambridge: Cambridge University Press, 2007, p. 55.</ref> په ۱۹۶۶ کال کې د جان هاپکېنز په پوهنتون کې «د انساني علومو د لوبې جوړښت او نښې وينا» په کنفرانس کې له ګډون کولو سره د هغه کار نړيوال شهرت ترلاسه کړ. دیرېډا په هم‌هغه کنفرانس کې جکوس لاکن او پاول ډي‌من سره وکتل چې د راتلونکو کلونو لپاره يې د خبرو ښه ملګری و. د هغوی دویم زوی ژان په ۱۹۶۷ کال کې نړۍ ته راغی. دیرېډا په همدې کال کې د لیکل او توپیر، وینا او پديدې او ګراماتولوژي په نوم خپل درې لومړي کتابونه خپاره کړل.<ref>Jacques Derrida and Geoffrey Bennington, ''Jacques Derrida'', Chicago: University of Chicago Press, 1994, p. 331</ref> == سرچينې == ----[[ژاک ديرېډا#%20ftnref1|[1]]] هر هغه څه چې لیدل کېږي، یا د یوې تجربې د جوړښت د څېړنې فلسفې ته ویل کېږي، ژباړن [[ژاک ديرېډا#%20ftnref2|[2]]] د متن د تفسیر قواعد او نظريې، ژباړن [[ژاک ديرېډا#%20ftnref3|[3]]]  هغه ډله انګريزي ژبي هېوادونه چې د بریتانیا له ټاپوګانو سره تاریخي او کلتوري ريښې لري، ژباړن [[ژاک ديرېډا#%20ftnref4|[4]]] د الجزایر په جکړه کې د سرغړونې اعلامیه، هغه پرانیستی لیک و چې د ۱۲۱ پوهانو له خوا لاسلیک شو، ژباړن 7regj8j0anns9hoouo1gyd6t6bl2vze 0 62922 283562 283026 2022-07-29T21:49:24Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki {{فېلم مالوماتبکس | name = انسايډ جاب | image = InsideJob2010Poster.jpg | border = Yes | caption = Theatrical release poster | director = [[Charles H. Ferguson|چارلس اېچ فرګوسن]] | producer = [[Audrey Marrs|اوډري مارس]]<br/>چارلس اېچ فرګوسن | narrator = [[ميټ ډيمن]] | cinematography = Svetlana Cvetko<br/>Kalyanee Mam | editing = چاډ بک<br/>ايډم بولټ | music = [[Alex Heffes|اليکس هيفېس]] | distributor = [[Sony Pictures Classics|سوني پېکچرز کلاسيکس]] | released = {{Film date|2010|5|16|[[2010 Cannes Film Festival|کينس]]|2010|10|8|امريکا}} | runtime = 108 دقيقې | country = {{امريکا}} | language = انګريزي | budget = $2 مېليون<ref>(March 2, 2011). {{يوټيوب|Ej-rN1gnMV8|"Adam Lashinsky interviews Charles Ferguson regarding 'Inside Job' at the Commonwealth Club"}}. ''[[يوټيوب|YouTube]]''. Retrieved March 22, 2011.</ref> | gross = $7,871,522<ref>[http://www.boxofficemojo.com/movies/?id=insidejob.htm "انسايډ جاب (2010)"]. ''[[بکس افس موجو]]''. [[انټرنېټ مووي ډيټابېس]]. Retrieved October 25, 2011.</ref> }} انسايډ جاب ({{Lang-en|Inside Job}}) یو مستند فلم دی چې په 2010 کې خپور شو. دا د 2000 وروستۍ لسیزې کې د [[مالي کړکېچ|مالي بحران]] په اړه دی. د دې [[فلم]] ډایرکټر چارلس ایچ فرګوسن دی. د فلم په اړه فرګوسن وايي چې دا فلم په [[د امریکا متحده آیالاتونه|متحده ایالاتو کې د بانکدارۍ او مالي خدماتو په صنعت کې د]] منظم فساد او د هغې د پایلو په اړه دی. فلم ښیي چې بانکونه څنګه د پالیسۍ بدلونونو سره د مالي بحران سره مرسته کوي. منتقدینو د فلم ستاینه کړې او د دې پېچلي موادو په اړه یې د څېړنې او توضیح ستاینه کړې. دا فلم د 2010 مېلادي کال په می کې د کنيس فلم فستیوال کې خپور شو او د غوره مستند فیچر فلم لپاره د 2010 اکاډمۍ جایزه يې وګټله. == لنډيز == دا مستند فلم پنځه برخې لري. پیل دا تشریح کوي چې څنګه په [[آیسلنډ|آیسلینډ]] کې بانکونه په 2000 مېلادي کال کې خصوصي شوي او د دوی نظارت کم شوی. کله چې د لیمان برادرز افلاس اعلان شو او AIG، د امریکا ترټولو لوی بیمې شرکت، د سپتمبر په 15، 2008 کې سقوط وکړ، آیسلینډ او نوره نړۍ د نړیوال بحران سره مخ شوه. == لومړۍ برخه: موږ څنګه دلته راغلو؟ == د [[د امریکا متحده آیالاتونه|متحده ایالاتو]] مالي صنعت له 1940 څخه تر 1980 کلونو پورې یو څه د حکومت تر کنټرول لاندې و، مګر په دې وخت کې د حکومت کنټرول کم شو. په 1980 کې، امریکایی مالیه ورکوونکي باید د سپما او پور بحران قیمت د 124 ملیارد ډالرو کسر په بڼه ورکړي. د 1990 لسیزې په وروستیو کې، ځینې خصوصي مالي سکتورونه په څو لویو شرکتونو بدل شول. په 2001 کې، د انټرنېټ سټاک غوغا جوړه شوه ځکه چې د پانګې اچونې بانکونو د دې انټرنیټ شرکتونو ارزښت ډیر کړ که څه هم بانکونه پوهیدل چې شرکتونه به ناکام شي. په پایله کې، پانګوالو 5000 ملیارد ډالر له لاسه ورکړي.مشتقات د 1990 لسیزې په نیمایي کې په صنعت کې مشهور شول، کوم چې د بې ثباتۍ نوره هم زیاته کړه. د مشتق ویټو د کنټرول هڅې د 2000 د کموډیټ فیوچر عصري کولو قانون لخوا ناکامې شوې. په هغو کسانو کې چې د دې قانون ملاتړ کوي لوړ پوړي چارواکي وو.<nowiki></br></nowiki> په 2000 کې، صنعت د پنځو لویو بانکونو (Goldman Sachs, Morgan Stanley, Lehman Brothers, Merrill Lynch, and Bear Stearns) لخوا [[انحصار]] شو، دوه لوی مالي بنسټونه (Citigroup, JPMorgan Chase)، د بیمې درې شرکتونه (AIG، MBIA، AMBAC) او درې درجه بندي ادارې (Moody's, Standard & Poors, Fitch) پکې ښکیل وو.<nowiki></br></nowiki> بانکونو د ګروي او پورونو یوه عجیب کڅوړه رامینځته کړه چې د تضمین شوي پور مکلفیت یا CDOs په نوم یادیږي. د درجه بندي ادارو CDOs ته د AAA مناسب درجه ورکوله، کوم چې د دوی ارزښت آسمان ته پورته کړ او خلکو یې له بانکونو څخه په لوړه بیه پیرود. څو ورځې وروسته بانکونو ځانونه افلاس اعلان کړل او په ملیاردونو عامه ډالر ضایع شول. == دویمه برخه : له (2001-2007) == د کور جوړونې بوم په جریان کې، کوچنیو بانکونو پورونه د دوی د شتمنیو څخه ډېر پور اخیستي. د کریډیټ ډیفالټ سویپ (CDS)، د بیمې پالیسۍ ته ورته و. پانګه اچوونکي کولی شي د ګټې ترلاسه کولو په هیله CDSs واخلي چې دوی په CDOs کې نه درلودل. ډیری CDOs د "سب پریم ګروي" پراساس وو چې د فرعي ګروي لخوا ملاتړ کیږي. Goldman Sachs Goldman Sachs د 2006 په لومړۍ نیمایي کې د 3 ملیارد ډالرو څخه ډیر CDOs پلورلي. Goldman Sachs [[پانګونه|په ټیټ کیفیت CDOs کې پانګه اچونه]] وکړه ترڅو دا تاثر ورکړي چې دا CDOs د لوړ کیفیت درلودونکي دي. ټولې درې لویې درجه بندي ادارې ستونزه لاپسې زیاته کړه. په 2000 کې یوازې یو څو د AAA درجه بندي مالي کاغذ ډولونه شتون درلود، چې په 2006 کې 4,000 ته لوړ شول. == دریمه برخه : مالي بحران ۲۰۰۷ == د CDOs د بازار سقوط د پانګې اچونې کوچني بانکونه په ملیاردونو ډالرو پور پریښودل او نور نشي کولی د دې CDOs او ګروي مالتړ ملکیتونه تصفیه کړي. په دې توګه لوی کسات د 2007 کال په نومبر کې پیل شو او Bear Stearns د 2008 په مارچ کې افلاس شو. د 2008 په سپتمبر کې، فدرالي حکومت فاني مای او فریډي ماک په غاړه واخیست، کوم چې د سقوط په څنډه کې وو. دوه ورځې وروسته، لیمان برادران افلاس شول. د " بیل آوټ " څخه څو ورځې دمخه، دا بنسټونه د AA یا AAA درجه بندي شوي. میرل لینچ ، چې د سقوط په څنډه کې وه، د امریکا بانک لخوا اخیستل شوې وه. هینري پاولسن او تیموتي ګیټینر پریکړه وکړه چې د لیمان برادران باید د محکمې پروسې له لارې افلاس وغواړي، چې په پایله کې یې د سوداګریزو کاغذ بازار سخت سقوط وکړ. د سپتمبر په 17، افلاس شوی AIG د حکومت لخوا ونیول شو. === د 700 ملیارد ډالرو بیل آوټ پیکج === بله ورځ، هینري پاولسن او د فدرالي ریزرو رییس بین برنانکي د کانګرس څخه د 700 ملیارد ډالرو غوښتنه وکړه ترڅو بانکونه "بایل آوټ" کړي. نړیوال مالي سیسټم فلج شو. د 2008 کال د اکتوبر په 3، ولسمشر بوش د ستونزمن شتمنیو د راحت پروګرام لاسلیک کړ، مګر د نړیوال سټاک مارکيټ سقوط ته دوام ورکړ. په متحده ایالاتو او اروپایي اتحادیه کې د بیکارۍ کچه 10 سلنې ته رسیدلې. د 2008 کال په دسمبر کې، دوه مشهور موټر جوړونکي، [[جنرال موټرونه|جنرال موټرو]] او کریسلر هم د افلاس سره مخ شول. په امریکا کې بندیزونه بې ساري کچې ته رسیدلي.<nowiki></br></nowiki> په ۲۰۰۹ کال کې د [[نوبل جايزه|نوبل جایزې ګټونکی]] امریکایی اقتصاد پوه پروفیسور جوزف سټیګلیس د امریکا د خزانې د وزیر ګیتینر د مرستو پر پروګرام نیوکه وکړه او دا یې د امریکا د خلکو د شتمنیو غلا بللې وه. <ref>{{Cite web |title=Elites Get the Stimulus … and the Little Guy Gets the Austerity |url=http://www.washingtonsblog.com/2012/05/liberal-stimulus-draconian-austerity-two-sides-of-the-same-coin.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151116130022/http://www.washingtonsblog.com/2012/05/liberal-stimulus-draconian-austerity-two-sides-of-the-same-coin.html |archive-date=2015-11-16 |access-date=2015-11-13}}</ref> === د پنځه لويو بانکونو افلاس === پنځه لوی بانکونو په 2008 کال کې سقوط وکړ. Goldman Sachs او Morgan Stanley د متحده ایالاتو د حکومت لخوا په ضمانت خوشې شول، Lehman Brothers افلاس ته لاړل، Merrill Lynch او Bear Stearns د سودا په نرخ وپلورل شول. دغو بنسټونو ټولټال ۴۰۰۰ میلیارده ډالره پور درلود. === د موټر تخفیف سیسټم === د متحده ایالاتو کانګرس د 2009 په نیمایي کې د موټر الاؤنس ریبیټ سیسټم (CARS) په نوم یو عجیب قانون رامینځته کړ چې د موټر پلور ډیروالي لپاره د 3,500 څخه تر 4,500 ډالرو پورې تخفیف ورکوي څوک چې د نوي موټر پور اخلي. زوړ موټر. دا قانون د کلونکرانو لپاره د نغدو پیسو په نوم پیژندل شوی. د دې قانون له مخې، حکومت شاوخوا اوه لکه زاړه موټرونه رانیولي او له مینځه وړي ترڅو د موټر صنعت او پور ورکونکي بانکونه بیرته په خپلو پښو ودریږي. <ref>[https://www.zerohedge.com/s3/files/inline-images/pic-0208-3-570x325.jpg?itok=8z6GFJxO Cash for Clunkers]</ref> == څلورمه برخه : حساب ورکول == د حیرانتیا خبره داده، چې د بانکي شرکتونو مسوولینو هیڅ ډول تاوان یا سزا نه ده ترلاسه کړې، خو اجراییه رییس او د هغوی د خوښې مدیرانو په میلیاردونو ډالر بونس ترلاسه کړي دي. د لویو بانکونو ځواک نور هم زیات شو او د اصلاحاتو پر وړاندې یې هڅې دوه چنده شوې. په تیرو څو لسیزو کې، اکادمیکانو د اقتصاد د بې نظمۍ غوښتنه کړې، او حتی د 2008 بحران وروسته یې د اصلاحاتو مخالفت ته دوام ورکړ. == پنځمه برخه: موږ اوس چیرته یو؟ == د امریکا د فابریکې زرګونه کارګران له دندو ګوښه شول. د اوباما د ادارې مالي اصلاحات کمزوري شوي او د درجه بندۍ ادارې تنظیمولو لپاره هیڅ قانون نه دی نافذ شوی. د دې په اړه کوم مهم قانون شتون نلري چې څومره اجرایوي افسران باید خساره ورکړل شي. ګیتنر د خزانې منشي شو. ټیسون (فیلډسټین) او سمرز (سمرز) د [[باراک حسين اوباما|اوباما]] لوړ اقتصادي سلاکاران پاتې شوي، برنانکي (برنانکي) بیا د فدرالي زیرمو رییس وټاکل شو.اروپايي هېوادونو د بانکي تورونو په اړه سخت قوانين وضع کړي، خو امريکا يې پر وړاندې سخت مقاومت کوي. == اخيستنې == * په 2007 کې، د کریډیټ ډیفالټ سویپ بازار یوازې په دوو کلونو کې څلور چنده $ 58 ټریلیون ډالرو ته رسیدلی و. له هغې وروسته، د 2019 په نیمایي کې، دا یوازې 8000 ملیارد ډالرو ته راټیټ شو. * د 75 کلونو لپاره، د متحده ایاالتو حکومت پالیسي د دې لپاره وه چې خلک خپل کورونه ولري. د 2008 مالي بحران د دې پالیسۍ پای ته رسولو پلان درلود. په 2011 کې، د [[باراک حسين اوباما|اوباما]] ادارې ډیر خلک مجبور کړل چې کرایه کونکي شي. * د 2008 مالي بحران وروسته اصلاحاتو کې د مرکزي بانکونو رول په پام کې نه و نیول شوی، کوم چې د دې ډول بحرانونو اصلي لامل دی. * په 1998 کې، کله چې د مشتق بازار تنظیم کولو قانون باندې بحث وشو، الن ګرینسپان او د هغه همکارانو یې مخالفت وکړ. * د امریکا د جیم بایسکل جوړونکي شرکت (Peloton) په ۲۰۱۹ کال کې څلور چنده تاوان وکړ. سره له دې، مالک جان فولي ځان ته په کال کې 20 ملیون ډالر ورکوي. حتی د فورډ، کور ډیپو او سیسکو (سیسکو) اجرایوي رییس دا دومره تاوان نه ترلاسه کوي. * "یو داخلي هیڅکله په بل داخلي نیوکه نه کوي" == نور وګوره == * د پیسو دننه * [[پولي واحد|د کاغذ اسعارو]] * سرمایه ګذاري * اقتصادي لوټماران * جوزف سټیګلیز * الن ګرینسپان * کارول Quigley * [[نوم چومسكي|نوم چومسکي]] * [[جان مینارډ کینز]] * هغه شرکت چې نړۍ یې بدله کړه * د غلامانو د جوړولو طریقې * د 1MDB سکینډل == بېرونۍ تړنې == * [http://www.morisonmenonlimited.com/admin/newsletter/10.pdf د ګټې خصوصي کول او د] {{Dead link|date=January 2021}} * [http://www.business-standard.com/article/opinion/ajit-ranade-taxing-the-unborn-110082400085_1.html مالیه ورکول-د زیږون] * [http://liberty-tree.ca/research/Billions.for.the.Bankers د بانکدارانو لپاره ملیاردونه - د خلکو لپاره پورونه] * [http://www.riosmauricio.com/wp-content/uploads/2013/07/The-Great-Deformation_David-A.-Stockman.pdf په امریکا کې د سرمایه دارۍ فساد] آرکائیو شدہ (تاریخ ورک شوی) == سرچينې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:مالیه]] [[وېشنيزه:بانکوالی]] [[وېشنيزه:امریکایی فلمونه]] [[وېشنيزه:Pages with unreviewed translations]] lrjbzswfzcwfikcop091qd3y205lufx 283570 283562 2022-07-29T23:26:25Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki {{فېلم مالوماتبکس | name = انسايډ جاب | image = InsideJob2010Poster.jpg | border = Yes | caption = د تیاتر خوشې پوسټر | director = [[چارلس اېچ. فرګوسن]] | producer = [[اوډري مارس]]<br/>چارلس اېچ فرګوسن | narrator = [[ميټ ډيمن]] | cinematography = سویتلانا کویټکو<br/>کلیاني مور | editing = چاډ بک<br/>ايډم بولټ | music = [[اليکس هيفېس]] | distributor = [[سوني پېکچرز کلاسيکس]] | released = {{Film date|2010|5|16|[[2010 Cannes Film Festival|کينس]]|2010|10|8|امريکا}} | runtime = ١٠٨ دقيقې | country = {{امريکا}} | language = انګريزي | budget = $۲ مېليون<ref>(March 2, 2011). {{يوټيوب|Ej-rN1gnMV8|"Adam Lashinsky interviews Charles Ferguson regarding 'Inside Job' at the Commonwealth Club"}}. ''[[يوټيوب|YouTube]]''. Retrieved March 22, 2011.</ref> | gross = $۷،۸۷۱،۵۲۲<ref>[http://www.boxofficemojo.com/movies/?id=insidejob.htm "انسايډ جاب (2010)"]. ''[[بکس افس موجو]]''. [[انټرنېټ مووي ډيټابېس]]. Retrieved October 25, 2011.</ref> }} '''انسايډ جاب''' {{Lang-en|Inside Job}} یو مستند فلم دی چې په ۲۰۱۰ کې خپور شو. دا د ٢٠٠٠ وروستۍ لسیزې کې د [[مالي کړکېچ|مالي بحران]] په اړه دی. د دې [[فلم]] ډایرکټر چارلس ایچ فرګوسن دی. د فلم په اړه فرګوسن وايي چې دا فلم په [[د امریکا متحده آیالاتونه|متحده ایالاتو کې د بانکدارۍ او مالي خدماتو په صنعت کې د]] منظم فساد او د هغې د پایلو په اړه دی. فلم ښیي چې بانکونه څنګه د پالیسۍ بدلونونو سره د مالي بحران سره مرسته کوي. منتقدینو د فلم ستاینه کړې او د دې پېچلي موادو په اړه یې د څېړنې او توضیح ستاینه کړې. دا فلم د ۲۰۱۰ مېلادي کال په می کې د کنيس فلم فستیوال کې خپور شو او د غوره مستند فیچر فلم لپاره د ۲۰۱۰ اکاډمۍ جایزه يې وګټله. == لنډيز == دا مستند فلم پنځه برخې لري. پیل دا تشریح کوي چې څنګه په [[آیسلنډ|آیسلینډ]] کې بانکونه په ۲۰۰۰ مېلادي کال کې خصوصي شوي او د دوی نظارت کم شوی. کله چې د لیمان برادرز افلاس اعلان شو او AIG، د امریکا ترټولو لوی بیمې شرکت، د سپتمبر په 15، 2008 کې سقوط وکړ، آیسلینډ او نوره نړۍ د نړیوال بحران سره مخ شوه. == لومړۍ برخه: موږ څنګه دلته راغلو؟ == د [[د امریکا متحده آیالاتونه|متحده ایالاتو]] مالي صنعت له 1940 څخه تر 1980 کلونو پورې یو څه د حکومت تر کنټرول لاندې و، مګر په دې وخت کې د حکومت کنټرول کم شو. په 1980 کې، امریکایی مالیه ورکوونکي باید د سپما او پور بحران قیمت د 124 ملیارد ډالرو کسر په بڼه ورکړي. د 1990 لسیزې په وروستیو کې، ځینې خصوصي مالي سکتورونه په څو لویو شرکتونو بدل شول. په 2001 کې، د انټرنېټ سټاک غوغا جوړه شوه ځکه چې د پانګې اچونې بانکونو د دې انټرنیټ شرکتونو ارزښت ډیر کړ که څه هم بانکونه پوهیدل چې شرکتونه به ناکام شي. په پایله کې، پانګوالو 5000 ملیارد ډالر له لاسه ورکړي.مشتقات د 1990 لسیزې په نیمایي کې په صنعت کې مشهور شول، کوم چې د بې ثباتۍ نوره هم زیاته کړه. د مشتق ویټو د کنټرول هڅې د ۲۰۰۰ د کموډیټ فیوچر عصري کولو قانون لخوا ناکامې شوې. په هغو کسانو کې چې د دې قانون ملاتړ کوي لوړ پوړي چارواکي وو. په ۲۰۰۰ کې، صنعت د پنځو لویو بانکونو (Goldman Sachs, Morgan Stanley, Lehman Brothers, Merrill Lynch, and Bear Stearns) لخوا [[انحصار]] شو، دوه لوی مالي بنسټونه (Citigroup, JPMorgan Chase)، د بیمې درې شرکتونه (AIG، MBIA، AMBAC) او درې درجه بندي ادارې (Moody's, Standard & Poors, Fitch) پکې ښکیل وو. بانکونو د ګروي او پورونو یوه عجیب کڅوړه رامینځته کړه چې د تضمین شوي پور مکلفیت یا CDOs په نوم یادیږي. د درجه بندي ادارو CDOs ته د AAA مناسب درجه ورکوله، کوم چې د دوی ارزښت آسمان ته پورته کړ او خلکو یې له بانکونو څخه په لوړه بیه پیرود. څو ورځې وروسته بانکونو ځانونه افلاس اعلان کړل او په ملیاردونو عامه ډالر ضایع شول. == دویمه برخه : له (2001-2007) == د کور جوړونې بوم په جریان کې، کوچنیو بانکونو پورونه د دوی د شتمنیو څخه ډېر پور اخیستي. د کریډیټ ډیفالټ سویپ (CDS)، د بیمې پالیسۍ ته ورته و. پانګه اچوونکي کولی شي د ګټې ترلاسه کولو په هیله CDSs واخلي چې دوی په CDOs کې نه درلودل. ډیری CDOs د "سب پریم ګروي" پراساس وو چې د فرعي ګروي لخوا ملاتړ کیږي. Goldman Sachs Goldman Sachs د 2006 په لومړۍ نیمایي کې د 3 ملیارد ډالرو څخه ډیر CDOs پلورلي. Goldman Sachs [[پانګونه|په ټیټ کیفیت CDOs کې پانګه اچونه]] وکړه ترڅو دا تاثر ورکړي چې دا CDOs د لوړ کیفیت درلودونکي دي. ټولې درې لویې درجه بندي ادارې ستونزه لاپسې زیاته کړه. په ۲۰۰۰ کې یوازې یو څو د AAA درجه بندي مالي کاغذ ډولونه شتون درلود، چې په 2006 کې 4,000 ته لوړ شول. == دریمه برخه : مالي بحران ۲۰۰۷ == د CDOs د بازار سقوط د پانګې اچونې کوچني بانکونه په ملیاردونو ډالرو پور پریښودل او نور نشي کولی د دې CDOs او ګروي مالتړ ملکیتونه تصفیه کړي. په دې توګه لوی کسات د 2007 کال په نومبر کې پیل شو او Bear Stearns د 2008 په مارچ کې افلاس شو. د 2008 په سپتمبر کې، فدرالي حکومت فاني مای او فریډي ماک په غاړه واخیست، کوم چې د سقوط په څنډه کې وو. دوه ورځې وروسته، لیمان برادران افلاس شول. د " بیل آوټ " څخه څو ورځې دمخه، دا بنسټونه د AA یا AAA درجه بندي شوي. میرل لینچ ، چې د سقوط په څنډه کې وه، د امریکا بانک لخوا اخیستل شوې وه. هینري پاولسن او تیموتي ګیټینر پریکړه وکړه چې د لیمان برادران باید د محکمې پروسې له لارې افلاس وغواړي، چې په پایله کې یې د سوداګریزو کاغذ بازار سخت سقوط وکړ. د سپتمبر په 17، افلاس شوی AIG د حکومت لخوا ونیول شو. === د 700 ملیارد ډالرو بیل آوټ پیکج === بله ورځ، هینري پاولسن او د فدرالي ریزرو رییس بین برنانکي د کانګرس څخه د 700 ملیارد ډالرو غوښتنه وکړه ترڅو بانکونه "بایل آوټ" کړي. نړیوال مالي سیسټم فلج شو. د 2008 کال د اکتوبر په 3، ولسمشر بوش د ستونزمن شتمنیو د راحت پروګرام لاسلیک کړ، مګر د نړیوال سټاک مارکيټ سقوط ته دوام ورکړ. په متحده ایالاتو او اروپایي اتحادیه کې د بیکارۍ کچه 10 سلنې ته رسیدلې. د 2008 کال په دسمبر کې، دوه مشهور موټر جوړونکي، [[جنرال موټرونه|جنرال موټرو]] او کریسلر هم د افلاس سره مخ شول. په امریکا کې بندیزونه بې ساري کچې ته رسیدلي. په ۲۰۰۹ کال کې د [[نوبل جايزه|نوبل جایزې ګټونکی]] امریکایی اقتصاد پوه پروفیسور جوزف سټیګلیس د امریکا د خزانې د وزیر ګیتینر د مرستو پر پروګرام نیوکه وکړه او دا یې د امریکا د خلکو د شتمنیو غلا بللې وه. <ref>{{Cite web |title=Elites Get the Stimulus … and the Little Guy Gets the Austerity |url=http://www.washingtonsblog.com/2012/05/liberal-stimulus-draconian-austerity-two-sides-of-the-same-coin.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151116130022/http://www.washingtonsblog.com/2012/05/liberal-stimulus-draconian-austerity-two-sides-of-the-same-coin.html |archive-date=2015-11-16 |access-date=2015-11-13}}</ref> === د پنځه لويو بانکونو افلاس === پنځه لوی بانکونو په 2008 کال کې سقوط وکړ. Goldman Sachs او Morgan Stanley د متحده ایالاتو د حکومت لخوا په ضمانت خوشې شول، Lehman Brothers افلاس ته لاړل، Merrill Lynch او Bear Stearns د سودا په نرخ وپلورل شول. دغو بنسټونو ټولټال ۴۰۰۰ میلیارده ډالره پور درلود. === د موټر تخفیف سیسټم === د متحده ایالاتو کانګرس د 2009 په نیمایي کې د موټر الاؤنس ریبیټ سیسټم (CARS) په نوم یو عجیب قانون رامینځته کړ چې د موټر پلور ډیروالي لپاره د 3,500 څخه تر 4,500 ډالرو پورې تخفیف ورکوي څوک چې د نوي موټر پور اخلي. زوړ موټر. دا قانون د کلونکرانو لپاره د نغدو پیسو په نوم پیژندل شوی. د دې قانون له مخې، حکومت شاوخوا اوه لکه زاړه موټرونه رانیولي او له مینځه وړي ترڅو د موټر صنعت او پور ورکونکي بانکونه بیرته په خپلو پښو ودریږي. <ref>[https://www.zerohedge.com/s3/files/inline-images/pic-0208-3-570x325.jpg?itok=8z6GFJxO Cash for Clunkers]</ref> == څلورمه برخه : حساب ورکول == د حیرانتیا خبره داده، چې د بانکي شرکتونو مسوولینو هیڅ ډول تاوان یا سزا نه ده ترلاسه کړې، خو اجراییه رییس او د هغوی د خوښې مدیرانو په میلیاردونو ډالر بونس ترلاسه کړي دي. د لویو بانکونو ځواک نور هم زیات شو او د اصلاحاتو پر وړاندې یې هڅې دوه چنده شوې. په تیرو څو لسیزو کې، اکادمیکانو د اقتصاد د بې نظمۍ غوښتنه کړې، او حتی د 2008 بحران وروسته یې د اصلاحاتو مخالفت ته دوام ورکړ. == پنځمه برخه: موږ اوس چیرته یو؟ == د امریکا د فابریکې زرګونه کارګران له دندو ګوښه شول. د اوباما د ادارې مالي اصلاحات کمزوري شوي او د درجه بندۍ ادارې تنظیمولو لپاره هیڅ قانون نه دی نافذ شوی. د دې په اړه کوم مهم قانون شتون نلري چې څومره اجرایوي افسران باید خساره ورکړل شي. ګیتنر د خزانې منشي شو. ټیسون (فیلډسټین) او سمرز (سمرز) د [[باراک حسين اوباما|اوباما]] لوړ اقتصادي سلاکاران پاتې شوي، برنانکي (برنانکي) بیا د فدرالي زیرمو رییس وټاکل شو.اروپايي هېوادونو د بانکي تورونو په اړه سخت قوانين وضع کړي، خو امريکا يې پر وړاندې سخت مقاومت کوي. == اخيستنې == * په 2007 کې، د کریډیټ ډیفالټ سویپ بازار یوازې په دوو کلونو کې څلور چنده $ 58 ټریلیون ډالرو ته رسیدلی و. له هغې وروسته، د 2019 په نیمایي کې، دا یوازې 8000 ملیارد ډالرو ته راټیټ شو. * د 75 کلونو لپاره، د متحده ایاالتو حکومت پالیسي د دې لپاره وه چې خلک خپل کورونه ولري. د 2008 مالي بحران د دې پالیسۍ پای ته رسولو پلان درلود. په 2011 کې، د [[باراک حسين اوباما|اوباما]] ادارې ډیر خلک مجبور کړل چې کرایه کونکي شي. * د 2008 مالي بحران وروسته اصلاحاتو کې د مرکزي بانکونو رول په پام کې نه و نیول شوی، کوم چې د دې ډول بحرانونو اصلي لامل دی. * په 1998 کې، کله چې د مشتق بازار تنظیم کولو قانون باندې بحث وشو، الن ګرینسپان او د هغه همکارانو یې مخالفت وکړ. * د امریکا د جیم بایسکل جوړونکي شرکت (Peloton) په ۲۰۱۹ کال کې څلور چنده تاوان وکړ. سره له دې، مالک جان فولي ځان ته په کال کې 20 ملیون ډالر ورکوي. حتی د فورډ، کور ډیپو او سیسکو (سیسکو) اجرایوي رییس دا دومره تاوان نه ترلاسه کوي. * "یو داخلي هیڅکله په بل داخلي نیوکه نه کوي" == نور وګوره == * د پیسو دننه * [[پولي واحد|د کاغذ اسعارو]] * سرمایه ګذاري * اقتصادي لوټماران * جوزف سټیګلیز * الن ګرینسپان * کارول Quigley * [[نوم چومسكي|نوم چومسکي]] * [[جان مینارډ کینز]] * هغه شرکت چې نړۍ یې بدله کړه * د غلامانو د جوړولو طریقې * د 1MDB سکینډل == بېرونۍ تړنې == * [http://www.morisonmenonlimited.com/admin/newsletter/10.pdf د ګټې خصوصي کول او د] {{Dead link|date=January 2021}} * [http://www.business-standard.com/article/opinion/ajit-ranade-taxing-the-unborn-110082400085_1.html مالیه ورکول-د زیږون] * [http://liberty-tree.ca/research/Billions.for.the.Bankers د بانکدارانو لپاره ملیاردونه - د خلکو لپاره پورونه] * [http://www.riosmauricio.com/wp-content/uploads/2013/07/The-Great-Deformation_David-A.-Stockman.pdf په امریکا کې د سرمایه دارۍ فساد] آرکائیو شدہ (تاریخ ورک شوی) == سرچينې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:مالیه]] [[وېشنيزه:بانکوالی]] [[وېشنيزه:امریکایی فلمونه]] [[وېشنيزه:Pages with unreviewed translations]] mqdnj3ob5ou8dyn6gd73exxs61eucxz 0 63150 283584 283515 2022-07-30T00:55:51Z EmausBot 3239 ربات: اصلاح تغییرمسیر دوتایی به [[کاسابلانکا (فلم)]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[کاسابلانکا (فلم)]] lb31q6gy19r6md73kx1zdcjn3oy9he6 3 63167 283545 2022-07-29T13:20:58Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Aziz911q8}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۱۳:۲۰, ۲۹ جولای ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']]) 3vi9ps8t3l5jzcw1cft5478627z50y2 3 63168 283546 2022-07-29T13:47:19Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Iamtaiyab}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۱۳:۴۷, ۲۹ جولای ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']]) f2vd0ot31k5jfgx6v9dmew70ndfhecz 3 63169 283547 2022-07-29T17:37:32Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Bilol Murodullayev}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۱۷:۳۷, ۲۹ جولای ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']]) twilcj901rrpztcbauh3ox9m7fuscrr 0 63170 283549 2022-07-29T20:01:30Z Jimmy&Friends 2 27531 Jimmy&Friends 2 د [[اړیکه]] مخ [[اړیکه (فلم)]] ته ولېږداوه wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[اړیکه (فلم)]] 6hf03h174s83z26or23najclbcjspln 6 63171 283551 2022-07-29T20:03:29Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 6 63172 283552 2022-07-29T20:07:11Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 63173 283554 2022-07-29T20:07:46Z Jimmy&Friends 2 27531 Jimmy&Friends 2 د [[مريخوال]] مخ [[مريخوال (فلم)]] ته ولېږداوه wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[مريخوال (فلم)]] efn6o1rb7no5vrim563rztb6yvy0v8d 6 63174 283555 2022-07-29T20:09:51Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 63175 283558 2022-07-29T20:42:11Z Jimmy&Friends 2 27531 Jimmy&Friends 2 د [[شین مسیر]] مخ [[ګرین مایل]] ته ولېږداوه wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ګرین مایل]] t2tqg2oanokvi819fp00mwod2ccux3p 6 63176 283559 2022-07-29T20:43:57Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 3 63177 283560 2022-07-29T21:08:30Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Tris T7}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۲۱:۰۸, ۲۹ جولای ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']]) crh6nw6psdj4sft9amnixvmg7frdpnk 3 63178 283561 2022-07-29T21:18:36Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Rafi Erfan akbari}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۲۱:۱۸, ۲۹ جولای ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']]) rhu99bkhqy0ctpfchllbf4vc1fm30oq 0 63179 283567 2022-07-29T22:25:24Z Jimmy&Friends 2 27531 Jimmy&Friends 2 د [[ټایټانیک]] مخ [[ټایټانیک (۱۹۹۷ فلم)]] ته ولېږداوه wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[ټایټانیک (۱۹۹۷ فلم)]] n7m17mz4zipgdvsbfj18visbo2lznp1 6 63180 283568 2022-07-29T22:29:41Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 6 63181 283569 2022-07-29T23:18:57Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 3 63182 283577 2022-07-29T23:44:17Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Homo sapiens History}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۲۳:۴۴, ۲۹ جولای ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']]) ef6mm52p85oi77x93wd58dpymdo6wgk 6 63183 283580 2022-07-30T00:12:54Z Jimmy&Friends 2 27531 wikitext text/x-wiki phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1 0 63184 283586 2022-07-30T02:20:05Z Jimmy&Friends 2 27531 Jimmy&Friends 2 د [[اوینجرز]] مخ [[اوینجرز (۲۰۱۲ فلم)]] ته ولېږداوه wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[اوینجرز (۲۰۱۲ فلم)]] 3xu1afx7rici8tapeld5zlhnau2flm2 3 63185 283588 2022-07-30T02:58:28Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Wahsaw}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۰۲:۵۸, ۳۰ جولای ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']]) d56don62gsx6v0gsvq8m6uarxhm5a19 0 63186 283589 2022-07-30T03:33:04Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:ur:Special:Redirect/revision/4923678|پنجابی قوم]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{infobox ethnic group||group=پنجابی شخصیات|image={{image array|perrow=5|width=65|height=80 | image1 = Darbar Hazrat Baba Farid ud Deen Ganj Shakar Rahmatullah Alaih - panoramio (5).jpg | caption1 = [[بابا فرید الدین گنج شکر]] | image2 = Sikh Gurus with Bhai Bala and Bhai Mardana.jpg | caption2 = [[گرو نانک]] | image3 = Dulla bhatti samadh.jpg | caption3 = [[دلا بھٹی]] | image4 = Darbarsharif.jpg | caption4 = [[سلطان باہو]] | image5 = BullehShah.jpg | caption5 = [[بلھے شاہ]] | image6 = Waris shah.jpg | caption6 = [[وارث شاہ]] | image7 = Amrita Pritam (1919 – 2005) , in 1948.jpg | caption7 = [[امرتا پریتم]] | image8 = Iqbal.jpg | caption8 = [[محمد اقبال]] | image9 = Faizahmadfaiz2.JPG | caption9 = [[فیض احمد فیض]] | image10 = حفیظ جالندھری.jpg | caption10 = [[حفیظ جالندھری]] | image11 = Insha.jpg | caption11 = [[ابن انشاء]] | image12 = RanjitSinghKing.jpg | caption12 = [[مہاراجہ رنجیت سنگھ]] | image13 = Bhagat Singh 1929.jpg | caption13 = [[بھگت سنگھ]] | image14 = Thumb1.jpg | caption14 = [[عبد السلام]] | image15 = Wasim Akram.jpg | caption15 = [[وسیم اکرم]] | image16 = Amrita Sher-Gil, painter, (1913-1941).jpg | caption16 = [[امرتا شیر گل]] | image17 = Prime Minister Manmohan Singh in WEF ,2009 (cropped).jpg |caption17 = [[منموہن سنگھ]] | image18 = Jagjit Singh (Ghazal Maestro).jpg | caption18 = [[جگجیت سنگھ]] | image19 = Kalpana Chawla, NASA photo portrait in orange suit.jpg | caption19 = [[کلپنا چاولہ]] | image20 = Pak nusrat150.jpg | caption20 = [[نصرت فتح علی خان]] | image21 = Amir Khan.jpg | caption21 = [[عامر خان (مکے باز)|عامر خان]] | image22 = | caption22 = [[پریانکا چوپڑا]] |image22 = Imrankhanpti.jpg| caption22 = [[عمران خان]] | image23 = | caption23 = [[علی ظفر]] }}|pop=120 ملین (تخمینہ)|region1={{flag|پاکستان}}|pop1=81,379,615|ref1=<ref>{{Cite web |url=http://www.statpak.gov.pk/depts/pco/statistics/other_tables/pop_by_mother_tongue.pdf |title=Pakistan 2008 census – Population by mother tongue |access-date=2013-08-04 |archive-date=2006-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060217220529/http://www.statpak.gov.pk/depts/pco/statistics/other_tables/pop_by_mother_tongue.pdf |url-status=dead }}</ref>|region2={{flag|بھارت}}|pop2=33,102,477|ref2=<ref>[http://www.censusindia.gov.in/ Indian Census]</ref>|region3={{flag|برطانیہ}}|pop3=2,300,000|ref3=<ref>{{Cite book|url=http://books.google.com/?id=74ZVFb37zuIC&pg=PA20 |title=Desh Pardesh |publisher=C. Hurst & Co. Publishers |year=1994 |pages=19–20 |author=Roger Ballard, Marcus Banks |isbn=978-1-85065-091-1}}</ref>|region4={{flag|کینیڈا}}|pop4=800,000|ref4=<ref>[http://www12.statcan.ca/english/census06/data/topics/RetrieveProductTable.cfm?TPL=RETR&ALEVEL=3&APATH=3&CATNO=&DETAIL=0&DIM=&DS=99&FL=0&FREE=0&GAL=0&GC=99&GK=NA&GRP=1&IPS=&METH=0&ORDER=1&PID=92333&PTYPE=88971,97154&RL=0&S=1&ShowAll=No&StartRow=1&SUB=801&Temporal=2006&Theme=80&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF= 2006 Census: Ethnic Origin]{{مردہ ربط|date=December 2021 |bot=InternetArchiveBot }}</ref>|region5={{flag|متحدہ عرب امارات}}|pop5=720,000|region6={{flag|ریاستہائے متحدہ امریکہ}}|pop6=640,000|region7={{flag|آسٹریلیا}}|pop7=620,000|region8={{flag|سعودی عرب}}|pop8=560,000|langs=• [[پنجابی زبان|پنجابی]] •|rels=[[فائل:Allah-green.svg|18px]] [[اسلام]] <br />[[فائل:Om.svg|15px]] [[ہندو مت]] <br />[[فائل:Khanda.svg|15px]] [[سکھمت]] <br />[[فائل:Christian cross.svg|12px]] [[مسیحیت|مسیحی]]<ref name="alislam.org">{{cite web |url=http://www.alislam.org/ |title=IslamAhmadiyya – Ahmadiyya Muslim Community – Al Islam Online – Official Website |publisher=Alislam.org |date= |accessdate=2013-07-12 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20190106223103/https://www.alislam.org/%20 |archivedate=2019-01-06 |url-status=live }}</ref> <br />دیگر|related=[[سرائیکی شخصیات|سرائیکی]] • [[کشمیری شخصیات|کشمیری]] • [[ہندکو]] • [[گجراتی شخصیات|گجراتی]] • [[راجستھانی شخصیات|راجستھانی]] – [[گجر]]}}'''پنجابي قوم'''( [[پنجابي ژبه]] : پنجابی لوک) د پنجاب سیمې یوه توکميزه ډله ده چې د [[پاکستان]] او [[هند]] تر منځ مېشت دي، چې د پاکستان په پنجاب ایالت کې ژوند کوي. په داسې حال کې چې په هند کې، دوی د هند په پنجاب، هماچل پردیش، هریانا او ډیلي کې ژوند کوي. مورنۍ ژبه يې [[پنجابي ژبه|پنجابي]] ده. د پنجابي پوهنتون پټيالاد څېړنې له مخې، [[پنجابي ژبه]] شاوخوا ٥٢ لهجې لري. == تاریخ == [[دوتنه:Taxila_Pakistan_juillet_2004.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/24/Taxila_Pakistan_juillet_2004.jpg/220px-Taxila_Pakistan_juillet_2004.jpg|بټنوک| [[ټېکسلا|ټیکسيلا]] یو لرغونی تاریخي ځای دی]] د پنجاب کلمه د ابن بطوطه په لیکنو کې موندل کیږي چې هغه په څوارلسمه مېلادي پیړۍ کې دې سیمې ته د سفر پرمهال لیکلې وې. د دې کليمې پراخه کارونې د شپاړسمې پېړۍ په دوهمه نیمایي کې د شېرشاه سوري تاريخ کې موندل کیږي چې په هغه کې په پنجاب کې د شېرخان له خوا د یوې کلا د جوړولو په اړه یادونه شوې ده. مخکې په مهابارت کې هم د پنجاب سیمه د "پنجا ندا" (پنځه سیندونو) په نوم یاد شوې ده. تر دې وروسته ابوالفضل په عین اکبري کې لیکلي دي چې دا سیمه په دوو برخو [[لاهور]] او [[ملتان]] وېشل شوې وه. د عین اکبري په دویمه برخه کې ابوالفضل د پنجاب په نوم "پنجند" لیکلی دی. د دې نه علاوه مغل امپراتور جهانګير هم په خپل تزک جهانګيري کښې د پنجاب کليمه استعمال کړې ده. د پنجاب کلمه د فارسي کلمو پنج (پنځه) او آب (اوبه) څخه اخیستل شوې(ډېره شونې ده چې دا نوم د فارسي پرځای پښتو وي، ځکه تر ډېره حده هند او پاکستان د پښتنو تر يرغلونو او حملو لاندې و، او څو پېړۍ يې په ياده سيمه پرله پسې پاچاهي هم کړې دي، پنجاب سيمه شايد په لومړيو کې پښتو پنځاب وه چې وروتسه د وخت په تېرېدو او د سيمې د خلکو د لهجې له مخې په پنجاب بدله شوې ده) چې مانا یې د "پنځو سیندونو ځمکه" ده. دا هغه پنځه سیندونه دي چې په دې سیمه کې بهیږي: == د سند دره، د پنجاب لرغونی سلطنت == د سېند وادۍ تمدن، چې په نړۍ کې یو له پخوانیو انساني تمدنونو څخه دی، په پنجاب کې ژورې اغېزې لري، چې د هغې له جملې څخه [[هړپه|هراپا]] د پام وړ دی.{{Infobox archaeological culture|name=وادیٔ سندھ کی تہذیب|map=IVC-major-sites-2.jpg|mapalt=|altnames=|horizon=|region=ایشیاء|period=[[کانسی دور]]|dates=c. 3300 ق-م – 1700 ق-م<ref name="indusmilleniumold"/><ref name="milleniumold"/>|typesite=|majorsites=|extra=|precededby=|followedby=[[ویدک دور]]}}{{Infobox archaeological culture|name=د سېند درې کلتور|map=IVC-major-sites-2.jpg|mapalt=|altnames=|horizon=|region=اسيا|period=[[کانسي دوره]]|dates=c. 3300 م-ز – 1700 م-ز<ref name="indusmilleniumold"/><ref name="milleniumold"/>|typesite=|majorsites=|extra=|precededby=|followedby=[[وېديک دوره]]}} [[دوتنه:Sokhta_Koh.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/69/Sokhta_Koh.jpg/200px-Sokhta_Koh.jpg|بټنوک|200x200px| په پسني کې د سېند وادې تمدن د کورونو یوه بېلګه]] [[دوتنه:Skull_of_Indus_Valley_inhabitants,_Indian_Museum,_Kolkata.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d8/Skull_of_Indus_Valley_inhabitants%2C_Indian_Museum%2C_Kolkata.jpg/220px-Skull_of_Indus_Valley_inhabitants%2C_Indian_Museum%2C_Kolkata.jpg|بټنوک| د هغو خلکو کوپړۍ چې د سېند د درې تمدن کې يې ژوند کاوه اوس هم د هند په موزیم کې ساتل کیږي.]] [[دوتنه:Jar,_Indus_Valley_Tradition,_Harappan_Phase,_Quetta,_Southern_Baluchistan,_Pakistan,_c._2500-1900_BC_-_Royal_Ontario_Museum_-_DSC09717.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/01/Jar%2C_Indus_Valley_Tradition%2C_Harappan_Phase%2C_Quetta%2C_Southern_Baluchistan%2C_Pakistan%2C_c._2500-1900_BC_-_Royal_Ontario_Museum_-_DSC09717.JPG/220px-Jar%2C_Indus_Valley_Tradition%2C_Harappan_Phase%2C_Quetta%2C_Southern_Baluchistan%2C_Pakistan%2C_c._2500-1900_BC_-_Royal_Ontario_Museum_-_DSC09717.JPG|بټنوک| په [[کوټه (ښار)|کوېټه]] کې کشف شوي لوښي چې شاوخوا 2500-1900 مخزېږديز کلونو کې جوړ شوي]] د سېند درې '''تمدن''' ( یو له هغو څو لومړنیو [[انسان|انساني]] تمدنونو څخه دی چې له 3300 څخه تر 1700 مخزېږديز کلونو پورې یې دوام وکړ. دا [[اباسين (سيند)|د سېند سیند]] په څنډه کې او د سېند د وادۍ په میدان کې د هغې معاونینو څخه سرچینه اخلي. دې ته د [[د سیند درې تمدن|هارپا تمدن]] هم ویل کیږي. هراپا([[هړپه|هڑپا]]) او [[مونجو دېړو|موين جودارو]] اصلي مرکزونه وو. د دې تمدن نښې هم د سوان سیند په غاړو کې موندل شوې دي. د دې تمدن اوسېدونکو د خښتو سره کورونه جوړول. دوی د غوزانو ګاډۍ درلودې، دوی د څرخ او خادي څخه ټوکر جوړاوه، دوی د لوښو په جوړولو کې ماهر وو، بزګران، اوبدونکي، کولالان او معماران د سېند د درې د تمدن معماران وو. کاټن ټوکر چې په [[انګلیسي]] کې کاټن ورته ویل کیږي د هغه اختراع وه چې د کاټن کلمه د هغه له کلمې څخه جوړه شوې ده. بوره او [[سترنج|شطرنج]] نړۍ ته د دې تمدن بې ارزښته ډالۍ دي. د سېند درې تمدن بډایه تمدن و، چې د زرګونو کلونو لپاره يې خلک د ځان خواته راجلب کړي و. داسې انګېرل کیږي چې په هند او پاکستان کې د تمزین بنسټ په 1500 ق م کې د [[اريايان|اریایانو]] له خوا ایښودل شوی و. تر دې وړاندې دلته اوسېدونکي وحشي او له تمدن څخه لرې وو. خو وروسته پلټنو په دې نظر کې بشپړ بدلون راوست او د دغه هېواد تاريخ يې دولس زره کاله شاته وغورځاوه. له یوې خوا د موهن جو دارو او [[د سیند درې تمدن|هړپا]] او د سند د لرغوني تمدن په اړه معلومات دا ثابتوي چې دا هېواد د [[اريايان|اریایانو]] له راتګ څخه ډېر پخوا د تمدن مرکز و. دا د 1921 کال پېښه ده چې رای بهادر دیا رام ساهني په [[هړپه|هړپا]] کې د لرغوني تمدن ځینې نښې وموندلې. یو کال وروسته ورته اثار د ښاغلي آر ډی بنرجي له خوا د موهنجودارو په سر کې وموندل شول. دا د هند د لرغون پېژندنې څانګې ته راپور شوې. د دې ادارې عمومي رییس سر جان مارشال خوښي څرګنده کړه او دغو دوو ځایونو ته یې پاملرنه وکړه. نو د لرغونو اثارو د رياست د رئيس ارنسټ مکې او د راى بهادر ديا رام ساهني په امر کيندنه پيل شوه. په 1931 کې، کار د بودیجې د نشتوالي له امله ودرول شو. په همدې حال کې، رياست په نورو ځايونو کې اغېزمن لټون پيل کړ. دا یوه لویه بریا وه او مالومه شوه چې دا لرغونی تمدن یوازې په [[مونجو دېړو|موهنجو دارو]] او [[هړپه|هړپا]] پورې محدود نه دی. برعکس په [[سند|سېند صوبه]] کې په چنودرو، جهوکر ، علي مراد او عمري او د پنجاب په روپر او د [[بلوچستان (پاکستان)|بلوچستان]] په نال او کلی کې د لرغوني تمدن نښې شته. [[دوتنه:IVC-major-sites-2.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/6d/IVC-major-sites-2.jpg/300px-IVC-major-sites-2.jpg|بټنوک|369x369px| د سېند وادۍ اصلي مرکزونه د سرو ټکو په وسيله نښه شوي .]] د سېند دره نه یوازې اوسنی [[سند]] نه دی بلکې اوسنی [[پاکستان]] ، د [[افغانستان]] ختیځه برخه او د [[هند]] لوېدیځه برخه د سیند په دره کې ګڼل کیږي. د سیند دره په لوېدیځ کې د پاکستان له [[بلوچستان (پاکستان)|بلوچستان ایالت]] څخه په ختیځ کې تر [[اتر پرديش|اترپردېش]] پورې غځېدلې، په داسې حال کې چې په شمال کې د [[افغانستان]] له شمال ختیځې برخې څخه په سویل لوېدیز کې د هند [[مهاراشټرا|مهاراشترا]] ایالت ته غځېدلې ده. [[دوتنه:Indo-Gangetic_Plain.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/2f/Indo-Gangetic_Plain.png/300px-Indo-Gangetic_Plain.png|کيڼ|بټنوک|300x300px| د سېند او ګنګا سیندونه]] '''د''' هند-ګنګیتیک میدانونه ( یوه لویه وچه ده چې د برصغیر په شمالي برخه کې موقعیت لري. دا میدان د اباسين او ګنګا د دوو لویو سیندونو په نوم نومول شوې چې له امله یې د دې میدان ځمکه ډېره حاصلخېزه ده. دا میدان په څلورو هېوادونو – [[پاکستان]] ، هند ، [[نیپال]] او [[بنګله دیش|بنګله دېش]] کې پروت دی. همدا اوس، لکه څنګه چې موږ د هجري وروستیو وختونو څخه تېریږو، د سېند په دره کې، موږ د تمدن داسې نښې وینو چې موږ حیران یو. موږ یوازې د اجتماعي ژوند د تاسیس، د آبادۍ د آبادولو په اړه خبرې کولې، په صنعت کې څومره عمل او پاکوالی رامنځته شو. اوس موږ په یو وخت کې عالي ښارونه ګورو. د دوی کورونه قوي او قوي دي، دوه، دوه، درې یا درې پوړونه لوړ دي. دوی سړکونه، بازارونه لري. د دوی د اوسیدونکو ژوند، دودونه او عادتونه داسې ښکاري. عجيبه ده چې د سيند د وادۍ نښې، چې تر ټولو ژورې دي، تر ټولو ستر پرمختګ ښيي. يعنې کله چې دلته لومړی ښارونه جوړ شول، نو دلته تمدن خپل اوج ته رسېدلی و او وروسته د زوال په لور روان شو. د [[د سیند درې تمدن|سیند د دره تمدن]] څرګندونه او تفسیر شاید د شلمې پیړۍ ترټولو لوی معاصر پیښه وي. ځکه چې د دې تمدن کچه او اهمیت په 1922 کې د [[مونجو دېړو|موهنجو دره]] له کیندنې مخکې نه و پوهیدلی. د سېند وادۍ تمدن په [[پاکستان|پاکستان کې یو له خورا په زړه پورې تاریخي ځایونو څخه دی]] . د دې تمدن ډیری ځانګړتیاوې شتون لري چې ورته ځانګړې دي. په تیرو وختونو کې د دې تمدن په اړه کارپوهان په دې نظر وو چې دا د لویدیځې آسیا څخه د دې خاورې څخه راوړل شوی او دا د لویدیځې آسیا د عروج او زوال مرحله وه. خو په 1950 کې ډاکټر ایف ای خان د کوټ ډیجی کیندل. دا نوي شیان رڼا ته راوړي او زاړه مفکورې بدلوي. په کوټ ډیجي کې د [[هړپه|هړپې]] دورې پورې دفن شوي نفوس وموندل شو. د دې تمدن عمر د رادیو کاربن په واسطه ټاکل شوی و او معلومه شوه چې دا نفوس د [[هړپه|هراپا]] څخه 800 کاله پخوانی کلتور دی. دا د بې توپیره کیندنې وروسته تعقیب شو. له دې څخه دا ثابته شوه چې د دې تمدن سرچینې په دې خاوره کې وې. دا د محلي ټولنې د تکامل یوه اړینه پایله وه او هر هغه څه چې بهرني تاثیرات ثانوي او لږ مهم وو. د دې تمدن دوره د 2500 BC څخه تر 1700 BC پورې ده. مګر په حقیقت کې د هغې دوام تر 3800 BC پورې څرګند دی. د نفوذ ساحه یې د [[افغانستان]] په شمال کې د بدخشان له سیمې څخه په جنوب کې تر ساحل پورې غځېدلې ده. چیرې چې دا د [[بلوچستان (پاکستان)|بلوچستان]] له ساحل څخه تر کاټیاوار پورې غځیږي. په پخوانیو کیندنو کې، دوه څلویښت ښارونه او اشغالونه د دې تمدن سره تړاو لري. اوس یې شمېر په سلګونو زیات شوی دی. یوازې په چولستان کې ډاکټر رفیق مغل د دې تمدن سره تعلق لرونکې درې سوه درې شپیته دفن شوي آبادۍ موندلې دي. د دې تر څنګ د دې تمدن اغېزې د [[سوات ولسوالۍ|سوات]] په دره کې په سراى خولا، [[جهنگ|جهنګ]] ، بټيال، ګلګۍ، د [[ګومل]] په دره کې، د [[بلوچستان (پاکستان)|بلوچستان]] د کچي په سيمه کې د مهرګاه په ډېرو ځايونو کې موندل شوي دي. په [[هند]] کې د غغر (هکرا) سیند حوزه او د هغې معاونین له دې یادګارونو ډک دي. په دې کې د [[راجستان|راجپوتانا]] ، ختیځ پنجاب او [[هريانه|هریانا]] ولایتونه شامل دي. هغه ځایونه چې د دې تمدن نښې موندل شوي دي کالیبنګان، سیسوال، بنیوالی مونډا او ډیری نور ځایونه شامل دي. لوتل او رنګپور ساحل ته نږدې لوی ښارونه وو. د دې تر څنګ ډیری کوچني میشت ځایونه شتون لري. د دې تمدن لومړنی موندل شوی ښار [[هړپه|هراپا]] و او له همدې امله دې ته د [[هړپه|هراپا]] تمدن هم ویل کیږي. دوهم لوی ښار [[مونجو دېړو|موهنجودارو]] و. وروسته اوس ګنوری والا وموندل شو. کوم چې د هڑپې په پرتله لوی ښار دی، مګر کارپوهانو [[هړپه|هراپا]] او [[هړپه|موهنجو]] [[مونجو دېړو|دارو]] ته ډیر اهمیت ورکړی. د لویو ښارونو شتون د دې ثبوت دی چې نفوس په پراخه کچه و. دا په ښارونو کې وو، په کلیو کې ډیر وو. توکي په کثرت سره. ستاسو د محلي اړتیاو څخه ډیر. تولید یې کاوه ترڅو دغه توکي ښارونو ته ولیږدول شي. د هیواد په اوږدو کې د سختو خښتو بار بار کارول د دې ثبوت دی چې پراخ ځنګلونه شتون درلود. په لوښو او مهرونو کې د حیواناتو نقشه او د هډوکو په ښخولو کې د حیواناتو د شتون او په بل عبارت د ځنګلونو د زیاتوالي ثبوت دی. د حیواناتو په منځ کې ګنډونه، پړانګان، د سیند غوښې او هاتیان ډیر وو. د دوی تر څنګ د غریال شواهد هم موندل شوي دي. د وېښتانو، بندرونو، squirrels او طوطانو ځینې ډولونه هم موندل شوي دي. دولس سنګه او هرن هم موندل کیږي. د دې تمدن په مهمو ښارونو کې [[هړپه|موهنجودارو]] ، [[مونجو دېړو|هړپا]] ، چنهودارو ، ستکاګندارو، بالاکوټ، سوتکا کوه، توچي، مزینه ډمب، سیاه ډمب، جای، علي مراد، ګونوری والا او ډیری نور ښارونه شامل دي. د مادي کلتور په ټولو توضیحاتو کې ټوله پراخه سیمه. کوم چې لرغونپوهان اوس د لوی سیند دره بولي. دا بشپړ یونیفورم لري. لوښي په هر ځای کې یو شان دي. د ډله ایز تولید په پایله کې، کورونه په ثابت معیاري پلانونو کې جوړ شوي او د خښتو څخه جوړ شوي دي. مهرونه د ورته نقاشي صحنو سره سینګار شوي او سکریپټ په ټوله کې ورته دی. د وزن او اندازه کولو یو واحد معیاري سیسټم په هر ځای کې شتون لري. پوهان په عمومي ډول [[د سیند درې تمدن|د سیند د دره تمدن لپاره د]] امپراتورۍ کلمې کارولو څخه ډډه کوي. مګر شاید Pigot او ویلر د انډس امپراتورۍ اصطلاح خورا په سپکه توګه کارولې وي. پداسې حال کې چې دا د ډیری متخصصینو تمایل دی، دا د امپراتورۍ په توګه نشي ګڼل کیدی. خو ځینې بنسټیز حقایق شته چې تر اوسه یې بل تفسیر ممکن نه دی. د سیند وادۍ د صنعتي تولید لوی یووالی یقینا د دې مفکورې لپاره ځای ورکوي چې یو ځواکمن مرکزي حکومت شتون درلود. چې ټوله سیمه یې کنټرولوله. برسېره پردې، د تولید او توزیع یو مربوط سلسله وه چې دا یې کنټرولوله. البته، د دې محصول یو ښه مدغم سیسټم د محصولاتو او لویو لارو امنیت و. هڑپا او موهنجو دارو معاصر ښارونه وو، چې شاید دوه اړخیزه پلازمینې وې. په دغو دوو ښارونو کې دننه لوړې کلاګانې وې. داسې بریښي چې په پاتې خلکو باندې تسلط ولري. له همدې امله، د اټکل لپاره ځای شتون درلود چې دا د مرکزي حکومت پلازمینې وې. په ټول هیواد کې د تولیداتو او لاسي صنایعو لوی یووالی نه یوازې د مرکزي حکومت د سختو قوانینو، بلکې د ټولنې د سوداګریزو قوانینو پایله وه. چا چې مذهبي رنګ درلود. البته دا به خورا سخت وي. کوم چې د لیکونو په واسطه تعقیب شوي. وزنونه په هره سیمه کې یو شان وو. د برونزو د زنګون جوړښت او د شافټ شکل ورته وو. د خښتو اندازه، د کورونو ترتیب، د لویو سړکونو ترتیب، د ټول ښار د ښارګوټی پلان یو شان و. په سر کې د پیړیو راهیسې د زړو ودانیو په سر نوې ودانۍ جوړې شوې. د کور څلور دیوالونه د ډیرو پیړیو لپاره بدل نه شول. دا پدې مانا ده چې حاکم او محکوم طبقو دواړو د بدلون اړتیا احساس نه کړه. هنرمندان د ذاتونو په بندونو پورې تړلي وو او له نسل نه تر نسله به یې ورته کار کاوه او د لوړو طبقو په برخه کې هم همداسې یو څه وو. د سیند وادۍ یونیفورم په وخت او ځای کې مساوي شدید و. له یوې خوا له [[بلوچستان (پاکستان)|بلوچستان]] څخه تر پنجاب او [[خېبر پښتونخوا|خیبر پښتونخوا]] پورې یونیفورم دی. له بلې خوا، تر هغه چې دا تمدن ديارلس سوه کاله ژوندی پاتې شو، په جزئياتو کې يې هيڅ توپير نه و. په [[مونجو دېړو|موهنجودارو]] کې ټول نهه د استوګنې پرتونه کیندل شوي. په ډیرو ځایونو کې د سیلابونو د زیان شاهدان دي. خو د دغو مختلفو دورو په مادي کلتور کې کوم توپير نشته. نه ژبه او نه رسم الخط بدل شوی دی. په کومه خاوره کې چې ژبې ډېرې بڼې اخيستې او رسم الخط يې بيا په بشپړه توګه بدل شوی دی، د همدې رسم الخط دوام د هغې د بې ثباتۍ ستر ثبوت دی. له یوې خوا یې له اکاد او سمر سره اړیکې درلودې. له بلې خوا، ديارلس سوه کاله دوی د اکاد او سمر د بدلولو صنعتي ميتودونو په اړه څه نه دي زده کړي. دا په دې مانا چې د بې ثباتۍ لاملونه داخلي او خورا پیاوړي وو او بهرنۍ اغیزې کمزورې وې. کوسامبي زیاته کړه چې دا تمدن د خپریدو نشتوالی و. يعنې ښارونه [[اباسين (سيند)|د سيند د سيند]] او د هغې په څنډو کې آباد وو. پاتې ټول نفوس په کوچنیو کلیو مشتمل وو او دا تمدن د ګنګا او جمن دره او د خاکنائی دکن ته نه و تللی. <ref>یحیٰی امجد۔ تاریخ پاکستان قدیم دور</ref> <ref>پروفیسر محمد مجیب۔ تاریخ تمذن ہند</ref> <ref>ٹی ایچ۔ سورلے گزیٹیر سندھ</ref> <ref>ڈاکٹر معین الدین، قدیم مشرق جلد دؤم</ref> <ref>ڈی ڈی کوسمبی۔ قدیم ہندوستان</ref> == ځای == {{بشپړه ليکنه|خطہ پنجاب}}'''پنجابیان''' په اصل کې د پنجاب په سیمه کې میشت دي. پنجاب د پنځو سیندونو سیمه ده. ځايي پنجابي نفوس هغه مهال د لوی په توګه راڅرګند شو کله چې [[رنجيت سېنگ|رنجیت سنګ]] په لومړي ځل په اتلسمه پیړۍ کې د پنجاب اعظم بنسټ کېښود، چې اوسنی پاکستانی پنجاب، هندي پنجاب، ټول آزاد کشمیر او اوسنی [[خېبر پښتونخوا|خیبر پښتونخوا]] پکې شامل وو، چې ټول په پنجاب کې شامل وو. د برتانوي امپراتورۍ پنجاب د اوسني [[خېبر پښتونخوا|خیبر پښتونخوا]] ، [[پنجاب (پاکستان)|پاکستاني پنجاب]] ، [[پنجاب، هند|هندي پنجاب]] ، [[هريانه|هریانا]] ، [[هماچل پرديش|هماچل پردیش]] او [[ډېلي|ډیلي]] څخه جوړ وو. پنجابي وګړي په ختیځ کې د هند د [[هماچل پرديش|هماچل پردیش]] ، [[هريانه|هریانا]] او [[راجستان]] ایالتونو، په لویدیځ کې د پاکستان [[خېبر پښتونخوا|خیبر پښتونخوا]] ایالت او په شمال کې له [[جمو او کشمير|جمو او کشمیر]] څخه په جنوب کې تر شکارپور پورې ژوند کوي. په [[خېبر پښتونخوا|خيبر پښتونخوا]] کې هزاره ډويژن ، ډېره اسماعيل خان ډويژن او [[پېښور]] ښار د پنجابيانو سيمې دي. په پاکستان کې له ۴۰ تر ۴۵ سلنه خلک په پنجابي خبرې کوي. په پاکستان کې پنجابي وګړي په دوو لویو ډلو ویشل شوي دي، ملکان او ملت. زمینداران په اصل کې هغه پنجابیان بلل کیږي چې د [[کرنه|کرنې]] او [[کرنه|کروندې]] سره تړاو لري. د ځمکې خاوندان نور په لده خېلو ، بټي آرین، راجپوت ، جات ، شیخ ، ګوجر ، ډوګر او رحماني وېشل شوي [[راجپوت|دي]] . په پاکستان کې د پنجاب اکثریت نفوس مسلمان دی. {| class="wikitable" !رتبه ! ولایت ! پنجابي عالمان ! سلنه |- | — | '''پاکیستان''' | '''76,335,300''' | '''44.15''' |- | 1 | [[پنجاب (پاکستان)|پنجاب]] | 70,671,704 | 75.23 |- | 2 | [[سند|سنده]] | 3,592,261 | 6.99 |- | 3 | [[اسلام اباد|فدرالي پلازمینه اسلام آباد]] | 1,343,625 | 71.62 |- | 5 | [[بلوچستان (پاکستان)|بلوچستان]] | 318,745 | 2.52 |} === هندي پنجابي === [[دوتنه:Punjabi_sardar.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/13/Punjabi_sardar.jpg/220px-Punjabi_sardar.jpg|بټنوک| یو هندي پنجابي بزګر]] د 2001 د سرشمیرنې له مخې، په [[هند]] کې د پنجابیانو شمیر د ټول نفوس 2.8٪ دی. <ref>Key Facts on India: Essential Information on [https://books.google.com/books?id=TYHjssGl-KgC&pg=PP8&dq India]</ref> په هند کې د پنجابیانو ټوله شمیره معلومه نه ده ځکه چې توکمونه په سرشمیرنه کې نه شمیرل کیږي. سکهان زیاتره د [[پنجاب، هند|هند په پنجاب ایالت]] کې ژوند کوي چې د ټول نفوس ۵۷.۷ سلنه جوړوي او پنجابي هندوان ۳۸.۵ سلنه جوړوي. <ref name=":0">{{Cite web |title=Census 2011: %age of Sikhs drops in Punjab; migration to blame? |url=http://timesofindia.indiatimes.com/city/chandigarh/Census-2011-age-of-Sikhs-drops-in-Punjab-migration-to-blame/articleshow/48689317.cms |website=The Times of India}}</ref> په قومي لحاظ دوی د [[ډېلي|ډیلي]] د نفوس لږ تر لږه ۴۰٪ جوړوي او په عمومي ډول [[هندي]] ژبي پنجابي هندوان دي . <ref>{{Cite web |last= |date=6 فروری 2015 |title=Delhi Assembly Elections 2015: Important Facts And Major Stakeholders Mobile Site |url=http://m.indiatvnews.com/politics/national/delhi-assembly-elections-2015-important-facts-and-stakeholders-25298.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151230215251/http://m.indiatvnews.com/politics/national/delhi-assembly-elections-2015-important-facts-and-stakeholders-25298.html |archive-date=2015-12-30 |access-date=7 ستمبر 2015 |website=India TV News}}</ref> <ref>{{Cite web |last=Jupinderjit Singh |date=فروری 2015 |title=Why Punjabis are central to Delhi election |url=http://www.tribuneindia.com/mobi/news/sunday-special/perspective/why-punjabis-are-central-to-delhi-election/36387.html |access-date=7 ستمبر 2015 |website=tribuneindia.com/news/sunday-special/perspective/why-punjabis-are-central-to-delhi-election/36387.html}}</ref> [[چندي گړ|چندیګډ]] 80.78٪ هندو، 13.11٪ سکه او 4.87٪ مسلمانان دي. په اقلیتونو کې مسیحیت، بودیزم او جینیزم شامل دي. د هند پنجاب د مسلمانانو او عیسویانو کور هم دی. د [[پنجاب، هند|ختیځ پنجاب]] اکثره مسلمانان له پولې پاکستان ته تللي، په داسې حال کې چې یو شمېر یې اوس هم په قادیان او ملیر کوتل کې ژوند کوي. ملیر کوټلا ، نابه ، جند ، فریدکوټ ، کپور تالا، کلسیا او پټیالا هغه سیمې دي چې د سیکانو لوی نفوس لري. پنجابیانو د هند په تمدن او کلتور ژور اغیز پریښی دی. د هند پنجابیان په ټوله نړۍ کې خپل هویت لري او په [[باليووډ|بالیووډ]] کې پنجابي سندرې او پنجابي نڅا لیدل کیږي او اوریدل کیږي. په مشهورو فلمي شخصیتونو کې [[دېو انند|دیو آنند]] ، [[سونيل دت|سنیل دت]] ، پران (اداکار) ، پریم چوپړا ، منوج کمار ، [[درمندر|دھرمیندرا]] ، راجیش کهنه ، ونود کهنه ، کبیر بیدي ، ونود مهرا ، پنکج پنکج ، [[سني ډيول|سني دیول]] ، [[آنیل کپور|انیل کپور]] ، پونم دهلون ، [[جوهي چاولا|جولاي]] [[اکشې کمار]] ، هریتیک روشن ، [[ارجون کپور|ارجن کپور]] ، سونم کپور ، [[رنبیر کپور]] ، شاهد کپور ، ورون دهون ، [[پريانکا چوپړا|پرینکا چوپړا]] ، [[پرینیتی چوپړا]] او سدھارت ملهوترا ، په سندرغاړو کې [[محمد رفيع|محمد رفیع]] ، مهندرا کپور ، نریندر چنچل ، میندر سینګل ، میندر سینګ ، میندر سینګ شامل دی. بادشاه (ریپر) ، یو یو هني سنګ او کنکا کپور . پنجاب هند ته د ګلزاری لال نندا ، اندر کمار ګجرال او منموهن سینګ په څېر لومړي وزیران ورکړي دي. پنجابیان هم په کرکټ کې مخکښ دي. د کرکټ په مشهورو لوبغاړو کې لالا امرناتھ ، بشن سینګ بیدي ، کپیل دیو ، راجندر سینګ ګای ، یوګراج سینګ ، موهندر امرناتھ ، نوجوت سینګ سیدو ، هربجن سینګ ، یوراج سینګ ، ویرات کوهلي ، مندیپ سینګ او شیکر دهون په څېر ستوري شامل دي. == دین == د پنجابیانو په منځ کې دوه لوی مذهبونه شتون لري، په پاکستان کې میشت پنجابیان اکثره مسلمانان دي او په هند کې میشت پنجابیان د سکه مذهب پیروان دي. پنجابیان اکثره مسلمانان دي چې د [[اهل سنت او جماعت|سني]] اسلام د [[حنفي مذهب|حنفي فقه]] پیروي کوي. == کلتور == === ژبه === {{بشپړه ليکنه|پنجابی زبان}}د پنجابیانو مورنۍ ژبه [[پنجابي ژبه|پنجابي]] ده، یوه [[اندو-اروپايي ژبې|هندۍ-اروپايي]] ژبه ده چې د پنجاب په خلکو کې رواج لري. پنجابي ژبو کې د [[هندويزم|هندویزم]] ، [[سکيزم|سکه]] مذهب، [[اسلام]] او [[مسيحيت|مسیحیت]] پیروان شامل دي. د لومړي ذکر شوي مذهب پرته، دا ژبه په نورو دریو مذهبونو کې ځانګړی حیثیت لري. په [[پاکستان]] او [[هند]] کې د ترسره شوې سرشمیرنې له مخې په نړۍ کې د پنجابیانو شمیر له ۱۵۰ میلیونو څخه زیات دی. سربیره پردې، دوی [[اوردو ژبه|اردو]] ، [[هندي]] او [[انګلیسي]] د دوی د دویمې ژبې په توګه کاروي. === پنجابي کلتوري خواړه === {{بشپړه ليکنه|پنجابی کھانا}} [[دوتنه:Gajar_Ka_Halwa.JPG|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/40/Gajar_Ka_Halwa.JPG/220px-Gajar_Ka_Halwa.JPG|بټنوک| د ګازرو حلوا]] د سرې سبزۍ ، مکھن او جوار ډوډۍ د پنجابي خورا مشهور خواړه دي. د دې نه علاوه مسي تندوري روټي هم په ساون کې په شوق سره پخیږي او خوړل کیږي. تنوري خواړه په پنجاب کې ډیر عام دي. د پنجابي کلتوري خواړو کې مرغ ټکه، الو کباب، پراته، دیسی لسی، تندوری چرګ، جیرا، پنجیری ، ترکا دال ، ساویان [[کچالو|،]] گاجر حلوا ، اچار ، غوښه او پنیر شامل دي. === موسیقي === {{بشپړه ليکنه|پنجابی موسیقی}} === نڅا === {{بشپړه ليکنه|پنجابی رقص}}په پنجاب کې ډیری کلتوري نڅا عام دي، چې تر ټولو مشهور نڅا بهنګرا ده، چې په مختلفو پیښو او جشنونو کې ترسره کیږي. نور په لاندې ډول دي: * بهنګرا * سیمی * خره * کیکلی * فانوس * ډنډس * جگني === نمانځنې === {{بشپړه ليکنه|پنجابی تہوار}}پنجابیان په کلتوري او مذهبي لحاظ ډیر جشنونه لمانځي. پنجابي کلیزه د کلتوري جشنونو د ټاکلو لپاره او د مذهبي جشنونو لپاره د [[سپوږميز لېږديز کالهنداره|هجري کلیزه]] کارول کیږي. د پنجاب په کلتوري جشنونو کې ماګي ، لوهري ، بسنت ، [[هولي]] ، بیساخي ، راخي او دیوالي شامل دي. په داسې حال کې چې په مذهبي جشنونو کې لوی اختر ، لوی اختر او عید میلاد النبی شامل دي. === لوبه === == په هېوادونو کې د پنجابيانو شمېر == {| class="wikitable" !رتبه ! هیواد ! نفوس |- | 1 |پاکستان | 81,379,615 |- | 2 |هند | 33,109,672 |- | 3 |برېتانيا | 2,300,000 |- | 4 |کاناډا | 800,000 |- |} == سرچينې == {{لړسرچينې}} == نور وګوره == * د پنجاب سیمه * [[پنجابي ژبه|پنجابی ژبه]] == بېرونۍ تړنې == * [http://asnic.utexas.edu/asnic/subject/peoplesandlanguages.html د اسلام نه مخکې د سیند دره کې خلک او ژبې] آرکائیو شدہ (تاریخ ورک شوی) * [http://asianbookcenter.com/index.php?main_page=product_info&cPath=25&products_id=524 وړیا پنجابي (ګورمکي) پرائمر] آرکائیو شدہ (تاریخ ورک شوی) * [http://www.punjabilinks.com/ پنجابی لینکونه] == حوالې == [[وېشنيزه:سند]] [[وېشنيزه:سندي تمدن]] [[وېشنيزه:سندهـ]] [[وېشنيزه:سېند سيند]] [[وېشنيزه:سېندي ژبه]] [[وېشنيزه:سندي ژبه]] [[وېشنيزه:موهن جودارو تمدن]] [[وېشنيزه:هړپا تمدن]] [[وېشنيزه:هراپا تمدن]] [[وېشنيزه:اريايان]] [[وېشنيزه:پنجابيان]] [[وېشنيزه:پنجابي ژبه]] [[وېشنيزه:پنجاب، هند]] [[وېشنيزه:Pages with unreviewed translations]] 52hhphaqdj8eaqs5tglkbea899wtrvl 0 63187 283590 2022-07-30T03:40:49Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:ur:Special:Redirect/revision/4669167|مراٹھی قوم]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{خانہ معلومات نسلی گروہ|group=مہاراشٹر والے/مراٹھی قوم|native_name=मराठी लोक|native_name_lang=mr|population='''{{Circa|80|90 ملین}}'''|region1={{IND}}|pop1=83,026,680 (2011)|ref1=<ref name="Census 2011">[http://www.censusindia.gov.in/2011Census/Language-2011/Statement-1.pdf Statement 1 : Abstract of speakers' strength of languages and mother tongues - 2011]</ref>|langs=[[مراٹھی زبان]]|religions='''اکثریت:'''<br />[[فائل:Om.svg|16x16پکسل]] ہندومت<br />'''اقلیت: اسلام ، بدھ مت،جین مت، مسیحیت'''<br />}}{{خانہ معلومات نسلی گروہ|group=مهاراشتريان/مراټي قوم|native_name=मराठी लोक|native_name_lang=mr|population='''{{Circa|80|90ميلونه}}'''|region1={{IND}}|pop1=83,026,680 (2011)|ref1=<ref name="Census 2011">[http://www.censusindia.gov.in/2011Census/Language-2011/Statement-1.pdf Statement 1 : Abstract of speakers' strength of languages and mother tongues - 2011]</ref>|langs=[[مراټي ژبه]]|religions='''ډېری:'''<br />[[فائل:Om.svg|16x16پکسل]]هندوييزم<br />'''لږکي: اسلام ، بدھ مت،جین مت، مسیحیت'''<br />}} '''مراټي خلک''' یا '''مراټيانن''' <ref>{{Cite web |title=Definition of Maharashtrian in English |url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/maharashtrian}}</ref> په هند کې یوه [[توکمډله|توکمیزه ډله]] ده چې په مراټي خبرې کوي (د هند آریایي ژبه). هغه کسان چې د [[مهاراشټرا|مهاراشترا]] ایالت او د هغې په شاوخوا ولسوالیو او ایالتونو کې ژوند کوي، په شمول د بیلګام او کاروار په ګډون د لویدیځ هند ایالتونو کرناټکا او مارګاو په ګوا ایالت کې. <ref>{{Cite web |title=Marathi People- People of Maharashtra- About Maharashtrians |url=http://www.discoveredindia.com/maharashtra/land-of-rocks/people.htm}}</ref> د دوی ژبه مراټي د هند آریایي ژبو د سویلي څانګو برخه ده او د ماراتا لپاره یو ذات کارول کیږي. <ref name="britannica">{{Cite web |title=Maratha (people) |url=http://global.britannica.com/EBchecked/topic/363851/Maratha |access-date=12 July 2013 |publisher=Encyclopædia Britannica}}</ref> د مراټا حلقې په 17 پېړۍ کې سیاسي شهرت ترلاسه کړ، کله چې د مراټا جنګیالي چترپتي سوجي مهاراج د مراټا امپراتورۍ تاسیس کړه، چې ویل کیږي د مغل امپراتورۍ په زوال کې لوی رول لوبولی دی، خو وروسته د افغاني احمدشاه ابدالي له خوا د پاني پت په ډګر کې د شيواجي په ماتې او سل زرو زياتو مراټيانو په مړينه د دې امپراتورۍ ريښې د هند پر ځمکه کمزورې شوې . <ref name="Delhi, the Capital of India">{{Cite web |last=Capper |first=John |date=11 August 2017 |title=Delhi, the Capital of India |url=https://books.google.com/books?id=aqqBPS1TDUgC&pg=PA28 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181226055246/https://books.google.com/books?id=aqqBPS1TDUgC&pg=PA28 |archive-date=2018-12-26 |access-date=11 August 2017 |publisher=Asian Educational Services |via=Google Books}}</ref> <ref>{{Cite web |last=Sen |first=Sailendra Nath |date=11 August 2017 |title=An Advanced History of Modern India |url=https://books.google.com/books?id=bXWiACEwPR8C&pg=PA1941-IA82&lpg=PA1941-IA82 |access-date=11 August 2017 |publisher=Macmillan India}}</ref> == حوالې == {{لړسرچينې|30em}} [[وېشنيزه:مرا]] [[وېشنيزه:مراټي ژبه]] [[وېشنيزه:مراټيان]] [[وېشنيزه:هند]] [[وېشنيزه:هندي ژبې]] svgkzjpl71pa1omj0aboq24d3g4dcx9 283591 283590 2022-07-30T03:47:07Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:ur:Special:Redirect/revision/4669167|مراٹھی قوم]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" |+مراټيان/مهاراشتريان |ټول نفوس |90-80 مېلونه تنه |- |هندوستان کې |83،026،680تنه(2011) |- | colspan="2" |ژبې |- |ژبه |مراټي ژبه |- | colspan="2" |دين |- |ډېره کي |هندوييزم |- |لږکي |اسلام، بوداييزم، جين مت، مسيحيت |} {{خانہ معلومات نسلی گروہ|group=مہاراشٹر والے/مراٹھی قوم|native_name=मराठी लोक|native_name_lang=mr|population='''{{Circa|80|90 ملین}}'''|region1={{IND}}|pop1=83,026,680 (2011)|ref1=<ref name="Census 2011">[http://www.censusindia.gov.in/2011Census/Language-2011/Statement-1.pdf Statement 1 : Abstract of speakers' strength of languages and mother tongues - 2011]</ref>|langs=[[مراٹھی زبان]]|religions='''اکثریت:'''<br />[[فائل:Om.svg|16x16پکسل]] ہندومت<br />'''اقلیت: اسلام ، بدھ مت،جین مت، مسیحیت'''<br />}}  '''مراټي خلک''' یا '''مراټيانن''' <ref>{{Cite web |title=Definition of Maharashtrian in English |url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/maharashtrian}}</ref> په هند کې یوه [[توکمډله|توکمیزه ډله]] ده چې په مراټي خبرې کوي (د هند آریایي ژبه). هغه کسان چې د [[مهاراشټرا|مهاراشترا]] ایالت او د هغې په شاوخوا ولسوالیو او ایالتونو کې ژوند کوي، په شمول د بیلګام او کاروار په ګډون د لویدیځ هند ایالتونو کرناټکا او مارګاو په ګوا ایالت کې. <ref>{{Cite web |title=Marathi People- People of Maharashtra- About Maharashtrians |url=http://www.discoveredindia.com/maharashtra/land-of-rocks/people.htm}}</ref> د دوی ژبه مراټي د هند آریایي ژبو د سویلي څانګو برخه ده او د ماراتا لپاره یو ذات کارول کیږي. <ref name="britannica">{{Cite web |title=Maratha (people) |url=http://global.britannica.com/EBchecked/topic/363851/Maratha |access-date=12 July 2013 |publisher=Encyclopædia Britannica}}</ref> د مراټا حلقې په 17 پېړۍ کې سیاسي شهرت ترلاسه کړ، کله چې د مراټا جنګیالي چترپتي سوجي مهاراج د مراټا امپراتورۍ تاسیس کړه، چې ویل کیږي د مغل امپراتورۍ په زوال کې لوی رول لوبولی دی، خو وروسته د افغاني احمدشاه ابدالي له خوا د پاني پت په ډګر کې د شيواجي په ماتې او سل زرو زياتو مراټيانو په مړينه د دې امپراتورۍ ريښې د هند پر ځمکه کمزورې شوې . <ref name="Delhi, the Capital of India">{{Cite web |last=Capper |first=John |date=11 August 2017 |title=Delhi, the Capital of India |url=https://books.google.com/books?id=aqqBPS1TDUgC&pg=PA28 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181226055246/https://books.google.com/books?id=aqqBPS1TDUgC&pg=PA28 |archive-date=2018-12-26 |access-date=11 August 2017 |publisher=Asian Educational Services |via=Google Books}}</ref> <ref>{{Cite web |last=Sen |first=Sailendra Nath |date=11 August 2017 |title=An Advanced History of Modern India |url=https://books.google.com/books?id=bXWiACEwPR8C&pg=PA1941-IA82&lpg=PA1941-IA82 |access-date=11 August 2017 |publisher=Macmillan India}}</ref> == حوالې == {{لړسرچينې|30em}} [[وېشنيزه:مرا]] [[وېشنيزه:مراټي ژبه]] [[وېشنيزه:مراټيان]] [[وېشنيزه:هند]] [[وېشنيزه:هندي ژبې]] l5iqcih15wt3ylb13mrqaihwgwbbgom 283592 283591 2022-07-30T03:47:54Z شاه زمان پټان 26102 وړوکی سمون و wikitext text/x-wiki {| class="wikitable" |+مراټيان/مهاراشتريان |ټول نفوس |90-80 مېلونه تنه |- |هندوستان کې |83،026،680تنه(2011) |- | colspan="2" |ژبې |- |ژبه |مراټي ژبه |- | colspan="2" |دين |- |ډېره کي |هندوييزم |- |لږکي |اسلام، بوداييزم، جين مت، مسيحيت |} '''مراټي خلک''' یا '''مراټيانن''' <ref>{{Cite web |title=Definition of Maharashtrian in English |url=https://en.oxforddictionaries.com/definition/maharashtrian}}</ref> په هند کې یوه [[توکمډله|توکمیزه ډله]] ده چې په مراټي خبرې کوي (د هند آریایي ژبه). هغه کسان چې د [[مهاراشټرا|مهاراشترا]] ایالت او د هغې په شاوخوا ولسوالیو او ایالتونو کې ژوند کوي، په شمول د بیلګام او کاروار په ګډون د لویدیځ هند ایالتونو کرناټکا او مارګاو په ګوا ایالت کې. <ref>{{Cite web |title=Marathi People- People of Maharashtra- About Maharashtrians |url=http://www.discoveredindia.com/maharashtra/land-of-rocks/people.htm}}</ref> د دوی ژبه مراټي د هند آریایي ژبو د سویلي څانګو برخه ده او د ماراتا لپاره یو ذات کارول کیږي. <ref name="britannica">{{Cite web |title=Maratha (people) |url=http://global.britannica.com/EBchecked/topic/363851/Maratha |access-date=12 July 2013 |publisher=Encyclopædia Britannica}}</ref> د مراټا حلقې په 17 پېړۍ کې سیاسي شهرت ترلاسه کړ، کله چې د مراټا جنګیالي چترپتي سوجي مهاراج د مراټا امپراتورۍ تاسیس کړه، چې ویل کیږي د مغل امپراتورۍ په زوال کې لوی رول لوبولی دی، خو وروسته د افغاني احمدشاه ابدالي له خوا د پاني پت په ډګر کې د شيواجي په ماتې او سل زرو زياتو مراټيانو په مړينه د دې امپراتورۍ ريښې د هند پر ځمکه کمزورې شوې . <ref name="Delhi, the Capital of India">{{Cite web |last=Capper |first=John |date=11 August 2017 |title=Delhi, the Capital of India |url=https://books.google.com/books?id=aqqBPS1TDUgC&pg=PA28 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181226055246/https://books.google.com/books?id=aqqBPS1TDUgC&pg=PA28 |archive-date=2018-12-26 |access-date=11 August 2017 |publisher=Asian Educational Services |via=Google Books}}</ref> <ref>{{Cite web |last=Sen |first=Sailendra Nath |date=11 August 2017 |title=An Advanced History of Modern India |url=https://books.google.com/books?id=bXWiACEwPR8C&pg=PA1941-IA82&lpg=PA1941-IA82 |access-date=11 August 2017 |publisher=Macmillan India}}</ref> == حوالې == {{لړسرچينې|30em}} [[وېشنيزه:مرا]] [[وېشنيزه:مراټي ژبه]] [[وېشنيزه:مراټيان]] [[وېشنيزه:هند]] [[وېشنيزه:هندي ژبې]] fjbq2fe10yri31iphrv97vwzs8x8lov 0 63188 283593 2022-07-30T03:52:29Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/32857044|کاستاو]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=کاستاو|other_name=|native_name=|nickname=|settlement_type=Town|motto=<!-- images and maps ---->|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_map=|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Croatia|pushpin_label_position=<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=Location of Kastav within Croatia|pushpin_mapsize=<!-- Location ---->|coordinates_region=HR|subdivision_type=[[د نړۍ هېوادونه|هېواد]]|subdivision_name=[[کروشيا]]|subdivision_type1=[[د کروشيا ولسوالۍ|ولسوالي]]|subdivision_name1=[[د پرېمرجګرسکي کتر ولسوالۍ]] <!-- Politics ---->|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|established_title=<!-- Settled -->|established_date=|established_title2=<!-- Incorporated (town) -->|established_date2=|established_title3=<!-- Incorporated (city) -->|established_date3=<!-- Area ---->|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=|area_land_km2=<!--See table @ Template:Infobox settlement for details on automatic unit conversion-->|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=<!-- Population ---->|population_as_of=|population_footnotes=|population_note=|population_total=|population_density_km2=|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=<!-- General information ---->|timezone=[[مرکزي اروپا وخت|CET]]|utc_offset=+۱|timezone_DST=[[مرکزي اروپا وخت|CEST]]|utc_offset_DST=+۲|latd=۴۵٫۳۷۵|latNS=N|longd=۱۴٫۳۴۹|longEW=E|elevation_footnotes=<!--for references: use<ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=<!-- Area/postal codes & others ---->|postal_code_type=|postal_code=|area_code=۰۵۱|blank_name=|blank_info=|website=[http://www.kastav.hr kastav.hr]|footnotes=}} [[رده:مقاله‌های دارای شرح مختصر]] [[رده:شرح مختصر متفاوت با ویکی‌داده]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''کاستاو''' د [[کرواسیا|کروشیا]] د پریمرجګرسکي کتر په ایالت کې یو ښار دی چې په 2011 کې د 8,458 تنه نفوس درلود <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Croatia, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Croatia|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120705153610/http://population.mongabay.com/population/croatia|archivedate=۵ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Croatia: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-98|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|archive-date=4 دسامبر 2012|archive-url=https://archive.today/20121204145312/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-98}}</ref> == اړوند پوښتنې == * د کروشیا د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:کروشيا هېواد]] [[وېشنيزه:کروشيا]] [[وېشنيزه:کرواسي]] [[وېشنيزه:کروشيا ښارونه]] [[وېشنيزه:اروپايي قومونه]] [[وېشنيزه:اروپايي شورا]] [[وېشنيزه:اروپايي سيم]] [[وېشنيزه:اروپايي تولنه]] [[وېشنيزه:اروپايي]] [[وېشنيزه:اروپا او کډوالي]] [[وېشنيزه:اروپا]] [[وېشنيزه:اروپايي اتحاديه]] a6skqqzv1dlo3x5hakmg2e9kr62nh8l 283594 283593 2022-07-30T03:53:13Z شاه زمان پټان 26102 سمون ترسره شو wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=کاستاو|other_name=|native_name=|nickname=|settlement_type=Town|motto=<!-- images and maps ---->|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_map=|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Croatia|pushpin_label_position=<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=Location of Kastav within Croatia|pushpin_mapsize=<!-- Location ---->|coordinates_region=HR|subdivision_type=[[د نړۍ هېوادونه|هېواد]]|subdivision_name=[[کروشيا]]|subdivision_type1=[[د کروشيا ولسوالۍ|ولسوالي]]|subdivision_name1=[[د پرېمرجګرسکي کتر ولسوالۍ]] <!-- Politics ---->|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|established_title=<!-- Settled -->|established_date=|established_title2=<!-- Incorporated (town) -->|established_date2=|established_title3=<!-- Incorporated (city) -->|established_date3=<!-- Area ---->|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=|area_land_km2=<!--See table @ Template:Infobox settlement for details on automatic unit conversion-->|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=<!-- Population ---->|population_as_of=|population_footnotes=|population_note=|population_total=|population_density_km2=|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=<!-- General information ---->|timezone=[[مرکزي اروپا وخت|CET]]|utc_offset=+۱|timezone_DST=[[مرکزي اروپا وخت|CEST]]|utc_offset_DST=+۲|latd=۴۵٫۳۷۵|latNS=N|longd=۱۴٫۳۴۹|longEW=E|elevation_footnotes=<!--for references: use<ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=<!-- Area/postal codes & others ---->|postal_code_type=|postal_code=|area_code=۰۵۱|blank_name=|blank_info=|website=[http://www.kastav.hr kastav.hr]|footnotes=}} <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''کاستاو''' د [[کرواسیا|کروشیا]] د پریمرجګرسکي کتر په ایالت کې یو ښار دی چې په 2011 کې د 8,458 تنه نفوس درلود <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Croatia, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Croatia|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120705153610/http://population.mongabay.com/population/croatia|archivedate=۵ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Croatia: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-98|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|archive-date=4 دسامبر 2012|archive-url=https://archive.today/20121204145312/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-98}}</ref> == اړوند پوښتنې == * د کروشیا د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:کروشيا هېواد]] [[وېشنيزه:کروشيا]] [[وېشنيزه:کرواسي]] [[وېشنيزه:کروشيا ښارونه]] [[وېشنيزه:اروپايي قومونه]] [[وېشنيزه:اروپايي شورا]] [[وېشنيزه:اروپايي سيم]] [[وېشنيزه:اروپايي تولنه]] [[وېشنيزه:اروپايي]] [[وېشنيزه:اروپا او کډوالي]] [[وېشنيزه:اروپا]] [[وېشنيزه:اروپايي اتحاديه]] cw9gd46ni3u8g4dlwl15j1ouhzw2ul8 0 63189 283595 2022-07-30T04:03:53Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/33791441|روزر]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox Luxembourg commune|name=Roeser|luxname=Réiser|image=Roeser - Church 1.jpg|caption=The church|map=Map Roeser.PNG|arms=Coat of arms roeser luxbrg.png|LAU2=۱۰۰۱۱|canton=Esch-sur-Alzette|district=Luxembourg|website=[http://www.roeser.lu roeser.lu]}} '''روزر''' د [[لوگزامبورگ|لوګزامبورګ]] د ایش-سور-الزیت ولایت يوه ښاروالي ده چې 23.79 مربع کیلومتره مساحت لري او په 2009 کې یې نفوس 4702 تنه و. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Luxembourg, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Luxembourg|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120705152656/http://population.mongabay.com/population/luxembourg|archivedate=۵ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Luxembourg: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-131|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|تاریخ بایگانی=4 دسامبر 2012|پیوند بایگانی=https://archive.today/20121204182800/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-131}}</ref> == اړوند پوښتنې == * د لوګزامبورګ ښاروالیو لیست * په لوګزامبورګ کې د ښارونو لیست == سرچینې == k6ugzvjih53d1sdolmn0tp9os2ievcu 283596 283595 2022-07-30T04:04:22Z شاه زمان پټان 26102 سمون وشو wikitext text/x-wiki '''روزر''' د [[لوگزامبورگ|لوګزامبورګ]] د ایش-سور-الزیت ولایت يوه ښاروالي ده چې 23.79 مربع کیلومتره مساحت لري او په 2009 کې یې نفوس 4702 تنه و. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Luxembourg, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Luxembourg|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120705152656/http://population.mongabay.com/population/luxembourg|archivedate=۵ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Luxembourg: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-131|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|تاریخ بایگانی=4 دسامبر 2012|پیوند بایگانی=https://archive.today/20121204182800/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-131}}</ref> == اړوند پوښتنې == * د لوګزامبورګ ښاروالیو لیست * په لوګزامبورګ کې د ښارونو لیست == سرچینې == devd15mns2ec5akfv0th2l8lqyhqsd2 0 63190 283597 2022-07-30T04:07:38Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/32953686|العلمه، الجزایر]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Coord|36|09|N|5|41|E|region:DZ_type:city_source:enwiki|display=title}} '''په''' ([[عربي ژبه|عربي ژبه:]] العلمة) د [[الجزایر]] هېواد په [[سیاف (ولایت)|سطیف]] ولايت کې پروت يو ښارګی دی چې په ۱۹۹۸ مېلادي کال کې يې نفوس ۱۰۵٫۱۳۰ تنه و، چې په ۲۰۰۵ مېلادي کال دا نفوس ۱۳۹٫۸۰۸تنو ته ورسېد.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Algeria, ranked by population|پیوند=http://population.mongabay.com/population/Algeria|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=25 Sep 2012|کد زبان=en|archive-date=29 ژوئن 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120629230328/http://population.mongabay.com/population/algeria}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Algeria: largest cities and towns and statistics of their population|پیوند=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-66|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=25 Sep 2012|کد زبان=en|archive-date=4 دسامبر 2012|archive-url=https://archive.today/20121204163234/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-66}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په الجزایر کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:الجزاير]] [[وېشنيزه:الجزيره تلوېزيون]] n6w0gda9iy6090piris3z2tesg9azsv 0 63191 283598 2022-07-30T04:11:58Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/34094207|لندنا، آنگولا]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Coord|5.22343|S|12.1439|E|region:AO_type:city_source:enwiki|display=title}} '''لندناپه'''( [[انګلیسي|انګليسي ژبه]]: Lândana (Cacongo)) د [[آنګولا|آنگولا]] هېواد په [[کبيندا]] ولايت کې پروت يو ښارګی دی چې په 2009 مېلادي کال کې يې 16،783 تنه نفوسد درلود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Angola, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Angola|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=25 Sep 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120510072600/http://population.mongabay.com/population/angola|archivedate=۱۰ مه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Angola: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-19|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=25 Sep 2012|کد زبان=en|تاریخ بایگانی=23 آوریل 2013|پیوند بایگانی=https://archive.today/20130423033105/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-19}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په انګولا کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:انګولا]] [[وېشنيزه:انګولا عربي]] [[وېشنيزه:انګولايي ژبه]] [[وېشنيزه:انګليسي ژبه]] [[وېشنيزه:عربي هېوادونه]] [[وېشنيزه:افريقايي ښارونه]] [[وېشنيزه:افريقايي هېوادونه]] [[وېشنيزه:افريقايي فيلسوفان]] [[وېشنيزه:افريقايي اوراسيا]] [[وېشنيزه:افريقايي اح]] [[وېشنيزه:افريقايي اتحاديه]] [[وېشنيزه:افريقايي اتحا]] 8bn85mtxxt6fqqsfevmbxndguqa6cdv 283599 283598 2022-07-30T04:12:37Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/34094207|لندنا، آنگولا]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Coord|5.22343|S|12.1439|E|region:AO_type:city_source:enwiki|display=title}} '''لندنا په'''( [[انګلیسي|انګليسي ژبه]]: Lândana (Cacongo)) د [[آنګولا|آنگولا]] هېواد په [[کبيندا]] ولايت کې پروت يو ښارګی دی چې په 2009 مېلادي کال کې يې 16،783 تنه نفوسد درلود.<ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Angola, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Angola|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=25 Sep 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120510072600/http://population.mongabay.com/population/angola|archivedate=۱۰ مه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref><ref>{{یادکرد وب|عنوان=Angola: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-19|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=25 Sep 2012|کد زبان=en|تاریخ بایگانی=23 آوریل 2013|پیوند بایگانی=https://archive.today/20130423033105/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-19}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په انګولا کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:انګولا]] [[وېشنيزه:انګولا عربي]] [[وېشنيزه:انګولايي ژبه]] [[وېشنيزه:انګليسي ژبه]] [[وېشنيزه:عربي هېوادونه]] [[وېشنيزه:افريقايي ښارونه]] [[وېشنيزه:افريقايي هېوادونه]] [[وېشنيزه:افريقايي فيلسوفان]] [[وېشنيزه:افريقايي اوراسيا]] [[وېشنيزه:افريقايي اح]] [[وېشنيزه:افريقايي اتحاديه]] [[وېشنيزه:افريقايي اتحا]] o4vz68yf3l7f47v6kgqpwd42uj298yb 0 63192 283600 2022-07-30T04:16:00Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/33017642|توتراکان]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|||}} '''توتراکان''' د [[بلغاریا]] په سليسترا ولایت کې یو ښار دی چې په 2001 کې د 10,322تنه نفوس درلود. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Bulgaria, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Bulgaria|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120714012701/http://population.mongabay.com/population/bulgaria|archivedate=۱۴ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Bulgaria: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|archive-date=5 دسامبر 2012|archive-url=https://archive.today/20121205084527/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په بلغاریا کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:بلغاريه]] [[وېشنيزه:بلغاريايي ژبه]] [[وېشنيزه:بلغاريا ښارونه]] [[وېشنيزه:بلغاريا]] [[وېشنيزه:بلغاري ژبه]] [[وېشنيزه:بلغاري]] [[وېشنيزه:بلغارستان]] [[وېشنيزه:بلغار]] [[وېشنيزه:اروپايي قومونه]] [[وېشنيزه:اروپايي شورا]] [[وېشنيزه:اروپايي سيم]] [[وېشنيزه:اروپايي تولنه]] [[وېشنيزه:اروپايي]] [[وېشنيزه:اروپا او کډوالي]] [[وېشنيزه:اروپا]] [[وېشنيزه:اروپايي اتحاديه]] jt1x0pddmksd6km5urvd3r14yfhu1qa 0 63193 283601 2022-07-30T04:24:42Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/31754376|هارون (مالت)]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=هامرون|native_name=Il-Kunsill Lokali tal-Ħamrun|native_name_lang=mlt|official_name=Il-Ħamrun|other_name=Casal San Giuseppe|settlement_type=[[د مالتا سيمه ييزه ټولنه|سيمه ييزه ټولنه]]|image_skyline=|image_alt=|image_caption=|nickname=|motto=Propera augesco <small>(I grow rapidly)</small><ref name="renmic">{{cite web|url=http://www.renaldmicallef.com/info_pageEnglish.htm|title=Ħamrun Info Page|work=Renald Micallef|accessdate=۲۰۰۷-۰۲-۱۹|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110715172850/http://www.renaldmicallef.com/info_pageEnglish.htm|archivedate=۱۵ جون ۲۰۱۱|dead-url=yes}}</ref>|image_map=Hamrun-map.svg|map_alt=|map_caption=|pushpin_map=|pushpin_label_position=|pushpin_map_caption=|latd=۳۵|latm=۵۳|lats=۱۰|latNS=N|longd=۱۴|longm=۲۹|longs=۲۲|longEW=E|coordinates_type=type:city_region:MT|coordinates_display=inline,title|coordinates_footnotes=|subdivision_type=[[نړۍ هېوادونه|هېواد]]|subdivision_name={{flag|Malta}}|subdivision_type1=Island|subdivision_name1=[[مالتا جزيره|مالتا]]|subdivision_type2=[[د مالتا ناحيې|ناحیه]]|subdivision_name2=|established_title=<!-- Founded -->|established_date=|parts_type=سرحدي پولې|parts_style=para|p1=[[Floriana]], [[مارسا]], [[مسیدا]], [[Pietà, Malta|Pietà]], [[کورمي]], [[سانتا ونرا]]|leader_party=[[مالتا کارګر ګوند|MLP]]|leader_title=[[ښاروال]]|leader_name=[[Luciano Busuttil]]|area_footnotes=|area_total_km2=۱٫۱|area_note=|elevation_footnotes=|elevation_m=|population_footnotes=|population_total=۹۶۴۹|population_as_of=March 2011|population_density_km2=|population_demonym=Ħamruniż (m), Ħamruniża (f), Ħamruniżi (pl), Tas-Sikkina, Ta' Werwer|population_note=|timezone1=[[مرکزي اروپا وخت|CET]]|utc_offset1=+۱|timezone1_DST=[[زمرکزي اروپا وخت|CEST]]|utc_offset1_DST=+۲|postal_code_type=[[پوستخونې نمبر]]|postal_code=ĦMR|area_code_type=[[تېلفون سرشمېره]]|area_code=۳۵۶|blank_name_sec1=[[Religion in Malta#Patron Saints|Patron saint]]|blank_info_sec1=St. Cajetan ; [[Immaculate Conception]]; [[یوسف نجار]]|blank1_name_sec1=[[Culture of Malta#Catholicism|Day of festa]]|blank1_info_sec1=Second Sunday of August; First Sunday of July; First Sunday of May|website=|footnotes=}} [[رده:مقاله‌های دارای شرح مختصر]] [[رده:شرح مختصر متفاوت با ویکی‌داده]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''هامرون''' د [[مالټا]] په شمالي هاربر ولسوالۍ کې یو ښار دی چې په 1995 کې یې 11,195 تنه نفوس درلود، مګر په 2005 کې یې نفوس 9,513 تنه و. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Malta, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Malta|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120629233635/http://population.mongabay.com/population/malta|archivedate=۲۹ ژوئن ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Malta: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-147|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په مالټا کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:مالتا ښارونه]] [[وېشنيزه:مالتا جزيره]] [[وېشنيزه:مالتا]] [[وېشنيزه:مالتا اب و هوا]] [[وېشنيزه:د مالتا استوګنې وړ سيمې]] [[وېشنيزه:اروپا]] [[وېشنيزه:افريقا]] 4uoo4mgul5acstc5897dqvhyzfi9sgv 283602 283601 2022-07-30T04:25:08Z شاه زمان پټان 26102 وړوکی سمون و wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=هامرون|native_name=Il-Kunsill Lokali tal-Ħamrun|native_name_lang=mlt|official_name=Il-Ħamrun|other_name=Casal San Giuseppe|settlement_type=[[د مالتا سيمه ييزه ټولنه|سيمه ييزه ټولنه]]|image_skyline=|image_alt=|image_caption=|nickname=|motto=Propera augesco <small>(I grow rapidly)</small><ref name="renmic">{{cite web|url=http://www.renaldmicallef.com/info_pageEnglish.htm|title=Ħamrun Info Page|work=Renald Micallef|accessdate=۲۰۰۷-۰۲-۱۹|archiveurl=https://web.archive.org/web/20110715172850/http://www.renaldmicallef.com/info_pageEnglish.htm|archivedate=۱۵ جون ۲۰۱۱|dead-url=yes}}</ref>|image_map=Hamrun-map.svg|map_alt=|map_caption=|pushpin_map=|pushpin_label_position=|pushpin_map_caption=|latd=۳۵|latm=۵۳|lats=۱۰|latNS=N|longd=۱۴|longm=۲۹|longs=۲۲|longEW=E|coordinates_type=type:city_region:MT|coordinates_display=inline,title|coordinates_footnotes=|subdivision_type=[[نړۍ هېوادونه|هېواد]]|subdivision_name={{flag|Malta}}|subdivision_type1=Island|subdivision_name1=[[مالتا جزيره|مالتا]]|subdivision_type2=[[د مالتا ناحيې|ناحیه]]|subdivision_name2=|established_title=<!-- Founded -->|established_date=|parts_type=سرحدي پولې|parts_style=para|p1=[[Floriana]], [[مارسا]], [[مسیدا]], [[Pietà, Malta|Pietà]], [[کورمي]], [[سانتا ونرا]]|leader_party=[[مالتا کارګر ګوند|MLP]]|leader_title=[[ښاروال]]|leader_name=[[Luciano Busuttil]]|area_footnotes=|area_total_km2=۱٫۱|area_note=|elevation_footnotes=|elevation_m=|population_footnotes=|population_total=۹۶۴۹|population_as_of=March 2011|population_density_km2=|population_demonym=Ħamruniż (m), Ħamruniża (f), Ħamruniżi (pl), Tas-Sikkina, Ta' Werwer|population_note=|timezone1=[[مرکزي اروپا وخت|CET]]|utc_offset1=+۱|timezone1_DST=[[زمرکزي اروپا وخت|CEST]]|utc_offset1_DST=+۲|postal_code_type=[[پوستخونې نمبر]]|postal_code=ĦMR|area_code_type=[[تېلفون سرشمېره]]|area_code=۳۵۶|blank_name_sec1=[[Religion in Malta#Patron Saints|Patron saint]]|blank_info_sec1=St. Cajetan ; [[Immaculate Conception]]; [[یوسف نجار]]|blank1_name_sec1=[[Culture of Malta#Catholicism|Day of festa]]|blank1_info_sec1=Second Sunday of August; First Sunday of July; First Sunday of May|website=|footnotes=}} <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''هامرون''' د [[مالټا]] په شمالي هاربر ولسوالۍ کې یو ښار دی چې په 1995 کې یې 11,195 تنه نفوس درلود، مګر په 2005 کې یې نفوس 9,513 تنه و. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Malta, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Malta|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120629233635/http://population.mongabay.com/population/malta|archivedate=۲۹ ژوئن ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Malta: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-147|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په مالټا کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:مالتا ښارونه]] [[وېشنيزه:مالتا جزيره]] [[وېشنيزه:مالتا]] [[وېشنيزه:مالتا اب و هوا]] [[وېشنيزه:د مالتا استوګنې وړ سيمې]] [[وېشنيزه:اروپا]] [[وېشنيزه:افريقا]] 2i1hsi0jcxzforodwv0739zv62dy7xd 10 63194 283603 2022-07-30T04:28:31Z شاه زمان پټان 26102 وړوکی سمون wikitext text/x-wiki <noinclude> <templatedata> { "params": {}, "description": "مالتا هېواد" } </templatedata> </noinclude> {{flag|Malta}} {{پرچم|مالتا}} 7atrmc5tnj6f7xagws57un6hl3xbsyn 283604 283603 2022-07-30T04:29:03Z شاه زمان پټان 26102 وړوکی سمون wikitext text/x-wiki {{flag|Malta}} {{پرچم|مالتا}} fhju6fhdqv3p3dqoto4tkvpuq67c7r5 283605 283604 2022-07-30T04:29:18Z شاه زمان پټان 26102 وړوکی سمون و wikitext text/x-wiki {{flag|Malta}} a3qjwl20w3kd7nzhrfvcztiek3wq3ht 283606 283605 2022-07-30T04:30:46Z شاه زمان پټان 26102 يو وړوکی سمون wikitext text/x-wiki {{flag|Malta}}Malta 0bwypfl0efi222bmmjksrce2gx5os9s 283607 283606 2022-07-30T04:31:13Z شاه زمان پټان 26102 وړوکی سمون و wikitext text/x-wiki {{flag|مالتا}} ghldpzklnspiizio3nu1f3ts4w2j5yw 283608 283607 2022-07-30T04:31:39Z شاه زمان پټان 26102 وړوکی سمون wikitext text/x-wiki {{پرچمک|مالتا}} {{پرچم|مالتا}} 0ujvoe4qfq0voynxulcnf9ylz3hb8zm 283609 283608 2022-07-30T04:32:25Z شاه زمان پټان 26102 ,m wikitext text/x-wiki {{flag|Malta}} {{flag|MAL}} gkteoc3ejkfbl5c4my5a9lc2npexag3 0 63195 283611 2022-07-30T05:05:11Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/33033196|جنرال توشوو]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement||د جنرال ټوشيوو موقعيت په بلغاريا کې|||official_name=جنرال ټوشيوو|coordinates_display=inline,title|coordinates_region=BG|subdivision_type=[[د نړۍ هېوادونه|هېواد]]|subdivision_name=[[بلغاريا]]|subdivision_type1=[[د بلغاريا ولايتونه|ولايت]]{{سخ}}<small>(سيمه)</small>|timezone=[[ختيځې اروپا وخت|EET]]|utc_offset=+2|timezone_DST=[[ختيځې اروپا وخت|EEST]]|utc_offset_DST=+3|map_caption=Location of General Toshevo|pushpin_map=Bulgaria <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=Location of General Toshevo|pushpin_mapsize=|leader_title=ښاروال|postal_code_type=[[د بلغاريا پوستخونې|پوستخونې نمبر]]|native_name=Генерал Тошево|subdivision_name1=[[دوبريچ]]|population_total=7,130|population_footnotes=<ref name="statistika">{{en icon}} [http://www.nsi.bg/otrasalen.php?otr=53&a1=1583&a2=1584&a3=1588#cont Bulgarian National Statistical Institute - towns in 2009]</ref><!-- تکمیل یادکرد توسط ربات از ویکی انگلیسی -->|population_as_of=2009-12-31|elevation_m=230|postal_code=9500|area_code=05731|blank_info=TX|blank_name=[[موټر نمبرپلېټ|نمبرپلېټ]]|latd=43|latm=42|lats=|latNS=N|longd=28|longm=2|longs=|longEW=E|leader_name=Dimitar Mihaylov <small>([[Bulgarian Socialist Party|BSP]])</small>|website=http://www.toshevo.org/}} [[رده:مقاله‌های دارای شرح مختصر]] [[رده:شرح مختصر متفاوت با ویکی‌داده]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''جنرال توشوو''' د [[بلغاریا]] د دوبریچ په ولایت کې یو ښار دی چې په 2001 مېلادي کال کې يې نفوس د 8,042 تنه و. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Bulgaria, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Bulgaria|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120714012701/http://population.mongabay.com/population/bulgaria|archivedate=۱۴ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Bulgaria: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|archive-date=5 دسامبر 2012|archive-url=https://archive.today/20121205084527/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په بلغاریا کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:بلغاريايي ژبه]] [[وېشنيزه:بلغاريا ښارونه]] [[وېشنيزه:بلغاريا]] [[وېشنيزه:بلغاريايي وګړي]] [[وېشنيزه:اروپايي قومونه]] [[وېشنيزه:اروپايي شورا]] [[وېشنيزه:اروپايي تولنه]] [[وېشنيزه:اروپا او کډوالي]] [[وېشنيزه:اروپا]] [[وېشنيزه:اروپايي اتحاديه]] 15620rbcx3hvfnbi2p4wq4666ccpo4e 283612 283611 2022-07-30T05:09:00Z شاه زمان پټان 26102 سمون wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement||د جنرال ټوشيوو موقعيت په بلغاريا کې|||official_name=جنرال ټوشيوو|coordinates_display=inline,title|coordinates_region=BG|subdivision_type=[[د نړۍ هېوادونه|هېواد]]|subdivision_name=[[بلغاريا]]|subdivision_type1=[[د بلغاريا ولايتونه|ولايت]]{{سخ}}<small>(سيمه)</small>|timezone=[[ختيځې اروپا وخت|EET]]|utc_offset=+2|timezone_DST=[[ختيځې اروپا وخت|EEST]]|utc_offset_DST=+3|map_caption=Location of General Toshevo|pushpin_map=Bulgaria <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=Location of General Toshevo|pushpin_mapsize=|leader_title=ښاروال|postal_code_type=[[د بلغاريا پوستخونې|پوستخونې نمبر]]|native_name=Генерал Тошево|subdivision_name1=[[دوبريچ]]|population_total=7,130|population_footnotes=<ref name="statistika">{{en icon}} [http://www.nsi.bg/otrasalen.php?otr=53&a1=1583&a2=1584&a3=1588#cont Bulgarian National Statistical Institute - towns in 2009]</ref><!-- تکمیل یادکرد توسط ربات از ویکی انگلیسی -->|population_as_of=2009-12-31|elevation_m=230|postal_code=9500|area_code=05731|blank_info=TX|blank_name=[[موټر نمبرپلېټ|نمبرپلېټ]]|latd=43|latm=42|lats=|latNS=N|longd=28|longm=2|longs=|longEW=E|leader_name=Dimitar Mihaylov <small>([[Bulgarian Socialist Party|BSP]])</small>|website=http://www.toshevo.org/}} <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''جنرال توشوو''' د [[بلغاریا]] د دوبریچ په ولایت کې یو ښار دی چې په 2001 مېلادي کال کې يې نفوس د 8,042 تنه و. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Bulgaria, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Bulgaria|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120714012701/http://population.mongabay.com/population/bulgaria|archivedate=۱۴ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Bulgaria: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|archive-date=5 دسامبر 2012|archive-url=https://archive.today/20121205084527/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په بلغاریا کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:بلغاريايي ژبه]] [[وېشنيزه:بلغاريا ښارونه]] [[وېشنيزه:بلغاريا]] [[وېشنيزه:بلغاريايي وګړي]] [[وېشنيزه:اروپايي قومونه]] [[وېشنيزه:اروپايي شورا]] [[وېشنيزه:اروپايي تولنه]] [[وېشنيزه:اروپا او کډوالي]] [[وېشنيزه:اروپا]] [[وېشنيزه:اروپايي اتحاديه]] 9ge9y0q59psfxwqrp5xzet67znyjgp4 0 63196 283613 2022-07-30T05:13:45Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/32904909|گهانزی (بوتسوانا)]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=ګانزي|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=<!--For Town or Village (Leave blank for the default City)-->|motto=<!-- images and maps ---->|image_skyline=GantsiHighStreet.jpg|imagesize=|image_caption=د ګانزي کوڅې ليدنه|image_map=|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Botswana<!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=bottom|pushpin_map_caption=Location in Botswana <!-- Location ---->|coordinates_region=BW|subdivision_type=هېواد|subdivision_name=[[پرونده:Flag of Botswana.svg|25px]] [[بوتسوانا]]|subdivision_type1=[[بوتسوانا ولسوالۍ|ولسوالي]]|subdivision_name1=[[ګانزي ولسوالۍ]]|subdivision_type2=|subdivision_name2=|subdivision_type3=|subdivision_name3=|subdivision_type4=|subdivision_name4=<!-- Politics ---->|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=<!-- for places with, say, both a mayor and a city manager -->|leader_name1=|leader_title2=|leader_name2=|leader_title3=|leader_name3=|leader_title4=|leader_name4=|established_title=<!-- Settled -->|established_date=|established_title2=<!-- Incorporated (town) -->|established_date2=|established_title3=<!-- Incorporated (city) -->|established_date3=<!-- Area ---->|area_magnitude=|unit_pref=Metric <!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=<!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion-->|area_land_km2=<!--See table @ Template:Infobox Settlement for details on automatic unit conversion-->|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=645|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|area_blank1_title=|area_blank1_km2=|area_blank1_sq_mi=<!-- Population ---->|population_as_of=2011|population_footnotes=|population_note=|population_total=12267|population_density_km2=auto|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=Ethnicities|population_blank1=|population_blank2_title=مذهب|population_blank2=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=<!-- General information ---->|timezone=|utc_offset=|timezone_DST=|utc_offset_DST=|latd=21|latm=42|lats=|latNS=S|longd=21|longm=49|longs=|longEW=E|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=1156|elevation_ft=<!-- Area/postal codes & others ---->|postal_code_type=<!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... -->|postal_code=|area_code=|blank_name=|blank_info=|blank1_name=|blank1_info=|website=|footnotes=}} [[رده:مقاله‌های دارای شرح مختصر]] [[رده:شرح مختصر متفاوت با ویکی‌داده]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ګانزي''' د [[بوتسوانا|بوټسوانا]] د ګانزي ولسوالۍ کې یو ښار دی، چې په 2000 کې یې 10,795تنه نفوس درلود، چې 5,375 تنه یې نارینه او 5,420 یې [[ښځه|ښځې وې]] . <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Botswana, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Botswana|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=25 Dec 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130104105041/http://population.mongabay.com/population/botswana|archivedate=۴ ژانویه ۲۰۱۳|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Botswana: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-42|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=25 Dec 2012|کد زبان=en|archive-date=23 آوریل 2013|archive-url=https://archive.today/20130423042640/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-42}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په بوټسوانا کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:بلغاريا]] [[وېشنيزه:بوتسوانا]] [[وېشنيزه:بوتسوانا ښارونه]] [[وېشنيزه:بوتسوانا کلي]] 9ss6mlp9udj1al9dxfor1lftxcb0x24 283614 283613 2022-07-30T05:14:28Z شاه زمان پټان 26102 وړوکی سمون wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=ګانزي|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=<!--For Town or Village (Leave blank for the default City)-->|motto=<!-- images and maps ---->|image_skyline=GantsiHighStreet.jpg|imagesize=|image_caption=د ګانزي کوڅې ليدنه|image_map=|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Botswana<!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=bottom|pushpin_map_caption=Location in Botswana <!-- Location ---->|coordinates_region=BW|subdivision_type=هېواد|subdivision_name=[[پرونده:Flag of Botswana.svg|25px]] [[بوتسوانا]]|subdivision_type1=[[بوتسوانا ولسوالۍ|ولسوالي]]|subdivision_name1=[[ګانزي ولسوالۍ]]|subdivision_type2=|subdivision_name2=|subdivision_type3=|subdivision_name3=|subdivision_type4=|subdivision_name4=<!-- Politics ---->|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=<!-- for places with, say, both a mayor and a city manager -->|leader_name1=|leader_title2=|leader_name2=|leader_title3=|leader_name3=|leader_title4=|leader_name4=|established_title=<!-- Settled -->|established_date=|established_title2=<!-- Incorporated (town) -->|established_date2=|established_title3=<!-- Incorporated (city) -->|established_date3=<!-- Area ---->|area_magnitude=|unit_pref=Metric <!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=<!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion-->|area_land_km2=<!--See table @ Template:Infobox Settlement for details on automatic unit conversion-->|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=645|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|area_blank1_title=|area_blank1_km2=|area_blank1_sq_mi=<!-- Population ---->|population_as_of=2011|population_footnotes=|population_note=|population_total=12267|population_density_km2=auto|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=Ethnicities|population_blank1=|population_blank2_title=مذهب|population_blank2=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=<!-- General information ---->|timezone=|utc_offset=|timezone_DST=|utc_offset_DST=|latd=21|latm=42|lats=|latNS=S|longd=21|longm=49|longs=|longEW=E|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=1156|elevation_ft=<!-- Area/postal codes & others ---->|postal_code_type=<!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... -->|postal_code=|area_code=|blank_name=|blank_info=|blank1_name=|blank1_info=|website=|footnotes=}} <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ګانزي''' د [[بوتسوانا|بوټسوانا]] د ګانزي ولسوالۍ کې یو ښار دی، چې په 2000 کې یې 10,795تنه نفوس درلود، چې 5,375 تنه یې نارینه او 5,420 یې [[ښځه|ښځې وې]] . <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Botswana, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Botswana|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=25 Dec 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20130104105041/http://population.mongabay.com/population/botswana|archivedate=۴ ژانویه ۲۰۱۳|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Botswana: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-42|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=25 Dec 2012|کد زبان=en|archive-date=23 آوریل 2013|archive-url=https://archive.today/20130423042640/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-42}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په بوټسوانا کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:بلغاريا]] [[وېشنيزه:بوتسوانا]] [[وېشنيزه:بوتسوانا ښارونه]] [[وېشنيزه:بوتسوانا کلي]] kfjk2uvxwunlgw9pk61w4hm5ogxx8l2 0 63197 283615 2022-07-30T05:19:01Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/32860649|کایالا، آنگولا]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|<!-- Politics ---->|name=کالا|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=[[د انګولا ښاروالي|ښاروالي]] او ښارګي|motto=<!-- images and maps ---->|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_map=|mapsize=|map_caption=|pushpin_map=Angola<!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=right|pushpin_mapsize=300|pushpin_map_caption=Location in Angola <!-- Location ---->|coordinates_region=AO|subdivision_type=Country|subdivision_name={{flag|Angola}}|subdivision_type1=[[د انګولا ولايتونه|ولايت]]|subdivision_name1=[[هوامبو]]|subdivision_type2=|subdivision_name2=|subdivision_type3=|subdivision_name3=|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=<!-- for places with, say, both a mayor and a city manager -->|leader_name1=|established_title=<!-- Settled -->|established_date=<!-- Area ---->|area_magnitude=|unit_pref=Imperial <!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=3680 <!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion-->|area_land_km2=<!--See table @ Template:Infobox Settlement for details on automatic unit conversion--> <!-- Population ---->|population_as_of=2006|population_footnotes=|population_note=|population_total=45,239|population_density_km2=auto|population_density_sq_mi=|population_metro=373,035|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_blank1_title=Ethnicities|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=<!-- General information ---->|timezone=[[لوېديځې افريقا وخت|WAT]]|utc_offset=+1|timezone_DST=|utc_offset_DST=|latd=12|latm=51|lats=09|latNS=S|longd=15|longm=33|longs=38|longEW=E|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=<!-- Area/postal codes & others ---->|postal_code_type=<!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... -->|postal_code=|area_code=|blank_name=|blank_info=|blank1_name=|blank1_info=|website=|footnotes=}} [[رده:مقاله‌های دارای شرح مختصر]] [[رده:شرح مختصر متفاوت با ویکی‌داده]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''کالا''' د هومبو ولایت یو ښار دی چې په [[آنګولا|انګولا]] کې موقعیت لري ، چې په 2009 کې یې 41,181تنه نفوس درلود. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Angola, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Angola|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=25 Sep 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120510072600/http://population.mongabay.com/population/angola|archivedate=۱۰ مه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Angola: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-19|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=25 Sep 2012|کد زبان=en|archive-date=23 آوریل 2013|archive-url=https://archive.today/20130423033105/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-19}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په انګولا کې د ښارونو لیست == سرچینې == [[وېشنيزه:انګولايي ژبه]] [[وېشنيزه:انګولا]] [[وېشنيزه:لوېديځه افريقا]] [[وېشنيزه:افريقايي ښارونه]] [[وېشنيزه:افريقايي هېوادونه]] [[وېشنيزه:افريقايي فيلسوفان]] [[وېشنيزه:افريقايي اتحاديه]] [[وېشنيزه:افريقا]] t7sbnzbjvm2xkayn1ocrmke42fpjllv 283616 283615 2022-07-30T05:20:00Z شاه زمان پټان 26102 سمون wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|<!-- Politics ---->|name=کالا|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=[[د انګولا ښاروالي|ښاروالي]] او ښارګي|motto=<!-- images and maps ---->|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_map=|mapsize=|map_caption=|pushpin_map=Angola<!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=right|pushpin_mapsize=300|pushpin_map_caption=Location in Angola <!-- Location ---->|coordinates_region=AO|subdivision_type=Country|subdivision_name={{flag|Angola}}|subdivision_type1=[[د انګولا ولايتونه|ولايت]]|subdivision_name1=[[هوامبو]]|subdivision_type2=|subdivision_name2=|subdivision_type3=|subdivision_name3=|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=<!-- for places with, say, both a mayor and a city manager -->|leader_name1=|established_title=<!-- Settled -->|established_date=<!-- Area ---->|area_magnitude=|unit_pref=Imperial <!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=3680 <!-- ALL fields dealing with a measurements are subject to automatic unit conversion-->|area_land_km2=<!--See table @ Template:Infobox Settlement for details on automatic unit conversion--> <!-- Population ---->|population_as_of=2006|population_footnotes=|population_note=|population_total=45,239|population_density_km2=auto|population_density_sq_mi=|population_metro=373,035|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_blank1_title=Ethnicities|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=<!-- General information ---->|timezone=[[لوېديځې افريقا وخت|WAT]]|utc_offset=+1|timezone_DST=|utc_offset_DST=|latd=12|latm=51|lats=09|latNS=S|longd=15|longm=33|longs=38|longEW=E|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=<!-- Area/postal codes & others ---->|postal_code_type=<!-- enter ZIP code, Postcode, Post code, Postal code... -->|postal_code=|area_code=|blank_name=|blank_info=|blank1_name=|blank1_info=|website=|footnotes=}} <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''کالا''' د هومبو ولایت یو ښار دی چې په [[آنګولا|انګولا]] کې موقعیت لري ، چې په 2009 کې یې 41,181تنه نفوس درلود. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Angola, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Angola|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=25 Sep 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120510072600/http://population.mongabay.com/population/angola|archivedate=۱۰ مه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Angola: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-19|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=25 Sep 2012|کد زبان=en|archive-date=23 آوریل 2013|archive-url=https://archive.today/20130423033105/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-19}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په انګولا کې د ښارونو لیست == سرچینې == [[وېشنيزه:انګولايي ژبه]] [[وېشنيزه:انګولا]] [[وېشنيزه:لوېديځه افريقا]] [[وېشنيزه:افريقايي ښارونه]] [[وېشنيزه:افريقايي هېوادونه]] [[وېشنيزه:افريقايي فيلسوفان]] [[وېشنيزه:افريقايي اتحاديه]] [[وېشنيزه:افريقا]] tdm32ihbwotyfzvj80wglpryimma6ck 0 63198 283617 2022-07-30T05:23:40Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/34669661|ترتر]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement}} <bdi>'''ترتر'''</bdi> [[ازربايجان|د آذربایجان جمهوریت د]] ترتار ښاروالۍ یو ښارګی دی. د دې ښار نفوس د 1989 د سرشمېرنې له مخې 12,563 او د 2008کال د سرشمېرنې له مخې 18,200 تنه و. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Azerbaijan, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Azerbaijan|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120628043901/http://population.mongabay.com/population/azerbaijan|archivedate=۲۸ ژوئن ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Azerbaijan: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-26|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|archive-date=23 آوریل 2013|archive-url=https://archive.today/20130423031028/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-26}}</ref> == اړوند پوښتنې == * د اذربایجان جمهوریت د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:ازربایجان]] [[وېشنيزه:ازري وګړي]] [[وېشنيزه:ازربايجاني ژبه]] [[وېشنيزه:ازربايجان]] [[وېشنيزه:ازربايجا]] [[وېشنيزه:اذربايجان ښارونه]] [[وېشنيزه:اذربايجان]] gp9qo1tm8k4bm3b90j1jrlat03tgt5b 0 63199 283618 2022-07-30T05:33:55Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/32930180|آق‌شهر]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|settlement_type=ولسوالي|coordinates_region=TR|subdivision_type=[[د نړۍ هېوادونه|هېواد]]|subdivision_name={{TUR}}|timezone=[[ختيځه اروپا وخت|ساعت]]|utc_offset=+۲|image_map=Konya districts.png|map_caption=Location of Akşehir within Turkey.|timezone_DST=[[ختيځه اروپا وخت|اوړی]]|utc_offset_DST=+۳|official_name=اکشهير|image_skyline=|image_caption=|subdivision_type2=[[د ترکيې ولايتونه|ولايت]]|subdivision_name2=کونيا|population_total=۱۱۴۹۱۸|population_urban=۶۳۰۰۰|population_as_of=۲۰۰۰|population_footnotes=<ref name="die">{{cite web|url=http://www.die.gov.tr/nufus_sayimi/2000tablo5.xls|title=Census 2000, Key statistics for urban areas of Turkey|accessdate=2008-03-22|author=[[Turkish Statistical Institute]]|format=XLS|language=Turkish}}</ref>|population_density_km2=|area_total_km2=|pushpin_map=Turkey|latd=۳۸|latm=۲۱|latNS=N|longd=۳۱|longm=۲۵|longEW=E|elevation_m=۱۰۲۵|postal_code_type=[[پوستخونې نمبر]]|postal_code=42xxx|area_code=۰۳۳۲|blank_info=۴۲|blank_name=[[موټر پلېټ نمبر]]|leader_title=ښاروال|leader_name=عبدالقدير اوغل ([[د عدالت او پراختيا ګوند]])|website=[http://www.aksehir.gov.tr/ www.aksehir.gov.tr]}} [[رده:مقاله‌های دارای شرح مختصر]] [[رده:شرح مختصر متفاوت با ویکی‌داده]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''اکشهر''' د [[تورکيه|ترکیې]] هېواد یو ښار دی چې په کونيا ولایت کې موقعیت لري. د دې ښار نفوس د 2008 کال د سرشمېرنې له مخې 60,765 تنه او د 2009 کال د اټکل له مخې 58,058 تنه و. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=City, town and village population|نشانی=http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2=&ENVID=adnksdb2Env&report=idari_yapi_09sonrasi.RDF&p_il1=34&p_yil=2010&p_dil=1&desformat=html|ناشر=TURKISH STATISTICAL INSTITUTE|تاریخ بازبینی=6 May 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://archive.is/20121205054134/http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2=&ENVID=adnksdb2Env&report=idari_yapi_09sonrasi.RDF&p_il1=34&p_yil=2010&p_dil=1&desformat=html|archivedate=۵ دسامبر ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Turkey: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-215|ناشر=World Gazetteer|تاریخ بازبینی=6 May 2012|کد زبان=en|archive-date=5 دسامبر 2012|archive-url=https://archive.is/20121205050505/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-215}}</ref> == اړوند پوښتنې == * [[د ترکې هیواد ښارونه|د ترکیې د ښارونو لست]] == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:ترکيه]] [[وېشنيزه:ترکي ښارونه]] [[وېشنيزه:ترکي قومونه]] [[وېشنيزه:ترکي]] [[وېشنيزه:ترکي سياستوال]] g6p48qn7kpmcj2tfw3p6u5flr1mckzn 0 63200 283619 2022-07-30T05:52:15Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/32837945|پاولیکنی]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=پاولېکني|native_name=Павликени|native_name_lang=bg|settlement_type=Town|pushpin_map=Bulgaria <!-- name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=Location of Pavlikeni|pushpin_mapsize=|latd=43|latm=14|lats=34|latNS=N|longd=25|longm=19|longs=18|longEW=E|coordinates_display=inline,title|coordinates_region=BG|subdivision_type=[[د نړۍ هېوادونه|هېواد]]|subdivision_name=[[بلغاريا]]|subdivision_type1=[[د بلغاريا ولايتونه|ولايت]] <small>(سيمه)</small>|subdivision_name1=[[ولیکو ترنوو]]|subdivision_type2=[[د بلغاريا ښاروالۍ|ښاروالۍ]]|subdivision_name2=[[پاولېکني ښاروالۍ|پاولېکني]]|leader_title=ښاروال|leader_name=ايمانوېل مانولوف|leader_title1=مرستياله|leader_name1=ماريا ګورانووا|elevation_m=144|population_total=11,151|population_footnotes=<ref name="statistika">{{en icon}} [http://www.nsi.bg/otrasalen.php?otr=53&a1=1583&a2=1584&a3=1588#cont Bulgarian National Statistical Institute - towns in 2010]</ref><!-- تکمیل یادکرد توسط ربات از ویکی انگلیسی -->|population_as_of=2010-12-15|timezone=[[ختيځې اروپا وخت]]|utc_offset=+2|timezone_DST=[[ختيځې اروپا وخت]]|utc_offset_DST=+3|postal_code_type=[[د بلغاريا پوستخونې|پوستخونې نمبر]]|postal_code=5200|area_code=0610}} [[رده:مقاله‌های دارای شرح مختصر]] [[رده:شرح مختصر متفاوت با ویکی‌داده]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''پاولېکني''' د [[بلغاریا]] د ویلکو ترنوو په ولایت کې یو ښار دی چې په 2001کال کې يې 12,879 تنه نفوس درلود. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Bulgaria, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Bulgaria|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120714012701/http://population.mongabay.com/population/bulgaria|archivedate=۱۴ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Bulgaria: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|archive-date=5 دسامبر 2012|archive-url=https://archive.today/20121205084527/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په بلغاریا کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:بلغاريه]] [[وېشنيزه:بلغاريايي ژبه]] [[وېشنيزه:بلغاريايي وګړي]] [[وېشنيزه:بلغاريا ښارونه]] [[وېشنيزه:بلغاريا]] [[وېشنيزه:بلغاري ژبه]] [[وېشنيزه:بلغاري]] [[وېشنيزه:بلغارستان]] [[وېشنيزه:بلغار]] gue1bxodsvpw1jawx4oqiuo4q6g2is1 283620 283619 2022-07-30T05:53:08Z شاه زمان پټان 26102 وړوکی سمون و wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=پاولېکني|native_name=Павликени|native_name_lang=bg|settlement_type=Town|pushpin_map=Bulgaria <!-- name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=Location of Pavlikeni|pushpin_mapsize=|latd=43|latm=14|lats=34|latNS=N|longd=25|longm=19|longs=18|longEW=E|coordinates_display=inline,title|coordinates_region=BG|subdivision_type=[[د نړۍ هېوادونه|هېواد]]|subdivision_name=[[بلغاريا]]|subdivision_type1=[[د بلغاريا ولايتونه|ولايت]] <small>(سيمه)</small>|subdivision_name1=[[ولیکو ترنوو]]|subdivision_type2=[[د بلغاريا ښاروالۍ|ښاروالۍ]]|subdivision_name2=[[پاولېکني ښاروالۍ|پاولېکني]]|leader_title=ښاروال|leader_name=ايمانوېل مانولوف|leader_title1=مرستياله|leader_name1=ماريا ګورانووا|elevation_m=144|population_total=11,151|population_footnotes=<ref name="statistika">{{en icon}} [http://www.nsi.bg/otrasalen.php?otr=53&a1=1583&a2=1584&a3=1588#cont Bulgarian National Statistical Institute - towns in 2010]</ref><!-- تکمیل یادکرد توسط ربات از ویکی انگلیسی -->|population_as_of=2010-12-15|timezone=[[ختيځې اروپا وخت]]|utc_offset=+2|timezone_DST=[[ختيځې اروپا وخت]]|utc_offset_DST=+3|postal_code_type=[[د بلغاريا پوستخونې|پوستخونې نمبر]]|postal_code=5200|area_code=0610}} <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''پاولېکني''' د [[بلغاریا]] د ویلکو ترنوو په ولایت کې یو ښار دی چې په 2001کال کې يې 12,879 تنه نفوس درلود. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Bulgaria, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Bulgaria|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120714012701/http://population.mongabay.com/population/bulgaria|archivedate=۱۴ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Bulgaria: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|archive-date=5 دسامبر 2012|archive-url=https://archive.today/20121205084527/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په بلغاریا کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:بلغاريه]] [[وېشنيزه:بلغاريايي ژبه]] [[وېشنيزه:بلغاريايي وګړي]] [[وېشنيزه:بلغاريا ښارونه]] [[وېشنيزه:بلغاريا]] [[وېشنيزه:بلغاري ژبه]] [[وېشنيزه:بلغاري]] [[وېشنيزه:بلغارستان]] [[وېشنيزه:بلغار]] 8mkz5a6781rgva45gk9c615whio7q5l 0 63201 283626 2022-07-30T09:16:03Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/33014332|تقورت، الجزایر]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=توقرت|official_name=Touggourt|native_name=تقورت|native_name_lang=|type=شهر|image_skyline=Monument de Citroen.jpg|image_alt=|image_caption=د توقرت د سيټرون يادګار|nickname=|image_map=DZ 30 Touggourt.svg|mapsize=250px|map_caption=په [[ورقه ولايت]] کې د [[کومون]] توقرت موقعيت|pushpin_map=Algeria|pushpin_map_caption=د[[الجزایر]]نخچه کې د توقرت موقعيت|latd=33|latm=06|lats=|latNS=N|longd=6|longm=04|longs=|longEW=E|coor_pinpoint=|coordinates_display=inline,title|coordinates_footnotes=|coordinates_region=DZ|subdivision_type=[[خپلواک هېوادونه|هېواد]]|subdivision_name={{flag|Algeria}}|subdivision_type1=[[د الجزاير ولايتونه|ولايت]]|subdivision_name1=[[د ورقله ولايت|ورقله]]|subdivision_type2=[[د الجزاير ولسوالۍ|ولسوالي]]|subdivision_name2=[[Touggourt District|Touggourt]]|established_title=<!-- Founded -->|established_date=|seat_type=|seat=|government_footnotes=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=|leader_name1=|leader_title2=|leader_name2=|unit_pref=Metric<!-- or US or UK -->|area_footnotes=|area_total_km2=۲۱۶|elevation_footnotes=|elevation_m=۶۲|population_footnotes=|population_total=۱۴۳۲۷۰|population_as_of=۲۰۰۸|population_note=|population_density_km2=auto|population_demonym=|population_urban=|population_urban_footnotes=|timezone1=[[د مرکزي اروپا وخت|CET]]|utc_offset1=۱+|postal_code_type=[[پوستخونې نمبر]]|postal_code=۳۰۲۰۰|area_code_type=|area_code=|blank_name_sec1=|blank_info_sec1=|website=|footnotes=}} [[رده:مقاله‌های دارای شرح مختصر]] [[رده:شرح مختصر متفاوت با ویکی‌داده]] [[رده:Pages using infobox settlement with bad settlement type]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''تقورت''' د ورقله په ولایت کې یو ښار دی چې د [[الجزایر]] په هېواد کې موقعیت لري . چې په 1998 کې يې 113,625 تنه نفوس درلود او په 2005 کې یې 153,624 تنه نفوس درلود. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Algeria, ranked by population|پیوند=http://population.mongabay.com/population/Algeria|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=25 Sep 2012|کد زبان=en|archive-date=29 ژوئن 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120629230328/http://population.mongabay.com/population/algeria}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په الجزایر کې د ښارونو لیست == سرچینې == <references group=""></references> [[وېشنيزه:الجزاير]] [[وېشنيزه:الجزيره تلوېزيون]] [[وېشنيزه:الجزيره]] [[وېشنيزه:عربي شاعران]] [[وېشنيزه:عربي فيزيکپوهان]] [[وېشنيزه:عربي شمېرپوهنه]] [[وېشنيزه:عربي شمېرپوهان]] [[وېشنيزه:عربي شخصيات]] [[وېشنيزه:عربي سياستوال]] [[وېشنيزه:عربي ستورپوهان]] [[وېشنيزه:عربي ساينسپوهان]] [[وېشنيزه:عربي ادبیات]] [[وېشنيزه:عربي]] r9avjdeova16nhdu1c732mk5e9c2bfb 283627 283626 2022-07-30T09:16:48Z شاه زمان پټان 26102 وړوکی wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=توقرت|official_name=Touggourt|native_name=تقورت|native_name_lang=|type=شهر|image_skyline=Monument de Citroen.jpg|image_alt=|image_caption=د توقرت د سيټرون يادګار|nickname=|image_map=DZ 30 Touggourt.svg|mapsize=250px|map_caption=په [[ورقه ولايت]] کې د [[کومون]] توقرت موقعيت|pushpin_map=Algeria|pushpin_map_caption=د[[الجزایر]]نخچه کې د توقرت موقعيت|latd=33|latm=06|lats=|latNS=N|longd=6|longm=04|longs=|longEW=E|coor_pinpoint=|coordinates_display=inline,title|coordinates_footnotes=|coordinates_region=DZ|subdivision_type=[[خپلواک هېوادونه|هېواد]]|subdivision_name={{flag|Algeria}}|subdivision_type1=[[د الجزاير ولايتونه|ولايت]]|subdivision_name1=[[د ورقله ولايت|ورقله]]|subdivision_type2=[[د الجزاير ولسوالۍ|ولسوالي]]|subdivision_name2=[[Touggourt District|Touggourt]]|established_title=<!-- Founded -->|established_date=|seat_type=|seat=|government_footnotes=|leader_title=|leader_name=|leader_title1=|leader_name1=|leader_title2=|leader_name2=|unit_pref=Metric<!-- or US or UK -->|area_footnotes=|area_total_km2=۲۱۶|elevation_footnotes=|elevation_m=۶۲|population_footnotes=|population_total=۱۴۳۲۷۰|population_as_of=۲۰۰۸|population_note=|population_density_km2=auto|population_demonym=|population_urban=|population_urban_footnotes=|timezone1=[[د مرکزي اروپا وخت|CET]]|utc_offset1=۱+|postal_code_type=[[پوستخونې نمبر]]|postal_code=۳۰۲۰۰|area_code_type=|area_code=|blank_name_sec1=|blank_info_sec1=|website=|footnotes=}} <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''تقورت''' د ورقله په ولایت کې یو ښار دی چې د [[الجزایر]] په هېواد کې موقعیت لري . چې په 1998 کې يې 113,625 تنه نفوس درلود او په 2005 کې یې 153,624 تنه نفوس درلود. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Algeria, ranked by population|پیوند=http://population.mongabay.com/population/Algeria|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=25 Sep 2012|کد زبان=en|archive-date=29 ژوئن 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120629230328/http://population.mongabay.com/population/algeria}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په الجزایر کې د ښارونو لیست == سرچینې == <references group=""></references> [[وېشنيزه:الجزاير]] [[وېشنيزه:الجزيره تلوېزيون]] [[وېشنيزه:الجزيره]] [[وېشنيزه:عربي شاعران]] [[وېشنيزه:عربي فيزيکپوهان]] [[وېشنيزه:عربي شمېرپوهنه]] [[وېشنيزه:عربي شمېرپوهان]] [[وېشنيزه:عربي شخصيات]] [[وېشنيزه:عربي سياستوال]] [[وېشنيزه:عربي ستورپوهان]] [[وېشنيزه:عربي ساينسپوهان]] [[وېشنيزه:عربي ادبیات]] [[وېشنيزه:عربي]] 8mgia8519caxejs01oct08s5kjxfqjh 0 63202 283628 2022-07-30T09:20:41Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/32936392|آیتوس]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement||||official_name=آيتوس|coordinates_region=BG|subdivision_type=[[د نړۍ هېوادونه|هېواد]]|subdivision_name=[[بلغاريا]]|subdivision_type1=[[د بلغاريا ولايتونه|ولايت]]{{سخ}}<small>(سيمه)</small>|timezone=[[ختځې اروپا وخت|EET]]|utc_offset=+۲|timezone_DST=[[ختځې اروپا وخت|EEST]]|utc_offset_DST=+۳|map_caption=Location of Aytos|pushpin_map=Bulgaria <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=Location of Aytos|pushpin_mapsize=|leader_title=ښاروال|postal_code_type=[[د بلغاريا د پوستخونې نمبر|پوستخونې نمبر]]|subdivision_name1=[[بورګاس]]|population_total=۲۱٬۰۶۷|population_footnotes=<ref name="statistika">{{en icon}} [http://www.nsi.bg/otrasalen.php?otr=53&a1=1583&a2=1584&a3=1588#cont Bulgarian National Statistical Institute - towns in 2009]</ref>>|population_as_of=December 2009|elevation_m=۹۵|postal_code=۸۵۰۰|area_code=۰۵۵۸|latd=۴۲|latm=۴۲|lats=|latNS=N|longd=۲۷|longm=۱۵|longs=|longEW=E|leader_name=واسيل اېدريو}} [[رده:مقاله‌های دارای شرح مختصر]] [[رده:شرح مختصر متفاوت با ویکی‌داده]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''ایتوس''' د [[بلغاریا]] په بورګاس ولایت کې یو ښار دی چې په ۲۰۰۱مېلادي کال کې يې ۲۱٬۳۳۹تنه نفوس درلود. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Bulgaria, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Bulgaria|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120714012701/http://population.mongabay.com/population/bulgaria|archivedate=۱۴ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Bulgaria: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|archive-date=5 دسامبر 2012|archive-url=https://archive.today/20121205084527/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په بلغاریا کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:بلغاريه]] [[وېشنيزه:بلغاريايي ژبه]] [[وېشنيزه:بلغاريايي وګړي]] [[وېشنيزه:بلغاريا ښارونه]] [[وېشنيزه:بلغاريا]] [[وېشنيزه:بلغاري ژبه]] [[وېشنيزه:بلغاري]] [[وېشنيزه:بلغارستان]] [[وېشنيزه:بلغار]] [[وېشنيزه:اروپايي قومونه]] [[وېشنيزه:اروپايي شورا]] [[وېشنيزه:اروپايي سيم]] [[وېشنيزه:اروپايي تولنه]] [[وېشنيزه:اروپايي]] [[وېشنيزه:اروپا او کډوالي]] [[وېشنيزه:اروپا]] [[وېشنيزه:اروپايي اتحاديه]] do29d7mthxdv62mehinflxpwmx2yaxb 283629 283628 2022-07-30T09:21:07Z شاه زمان پټان 26102 526 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement||||official_name=آيتوس|coordinates_region=BG|subdivision_type=[[د نړۍ هېوادونه|هېواد]]|subdivision_name=[[بلغاريا]]|subdivision_type1=[[د بلغاريا ولايتونه|ولايت]]{{سخ}}<small>(سيمه)</small>|timezone=[[ختځې اروپا وخت|EET]]|utc_offset=+۲|timezone_DST=[[ختځې اروپا وخت|EEST]]|utc_offset_DST=+۳|map_caption=Location of Aytos|pushpin_map=Bulgaria <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=Location of Aytos|pushpin_mapsize=|leader_title=ښاروال|postal_code_type=[[د بلغاريا د پوستخونې نمبر|پوستخونې نمبر]]|subdivision_name1=[[بورګاس]]|population_total=۲۱٬۰۶۷|population_footnotes=<ref name="statistika">{{en icon}} [http://www.nsi.bg/otrasalen.php?otr=53&a1=1583&a2=1584&a3=1588#cont Bulgarian National Statistical Institute - towns in 2009]</ref>>|population_as_of=December 2009|elevation_m=۹۵|postal_code=۸۵۰۰|area_code=۰۵۵۸|latd=۴۲|latm=۴۲|lats=|latNS=N|longd=۲۷|longm=۱۵|longs=|longEW=E|leader_name=واسيل اېدريو}} '''ایتوس''' د [[بلغاریا]] په بورګاس ولایت کې یو ښار دی چې په ۲۰۰۱مېلادي کال کې يې ۲۱٬۳۳۹تنه نفوس درلود. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Bulgaria, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Bulgaria|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120714012701/http://population.mongabay.com/population/bulgaria|archivedate=۱۴ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Bulgaria: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|archive-date=5 دسامبر 2012|archive-url=https://archive.today/20121205084527/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په بلغاریا کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:بلغاريه]] [[وېشنيزه:بلغاريايي ژبه]] [[وېشنيزه:بلغاريايي وګړي]] [[وېشنيزه:بلغاريا ښارونه]] [[وېشنيزه:بلغاريا]] [[وېشنيزه:بلغاري ژبه]] [[وېشنيزه:بلغاري]] [[وېشنيزه:بلغارستان]] [[وېشنيزه:بلغار]] [[وېشنيزه:اروپايي قومونه]] [[وېشنيزه:اروپايي شورا]] [[وېشنيزه:اروپايي سيم]] [[وېشنيزه:اروپايي تولنه]] [[وېشنيزه:اروپايي]] [[وېشنيزه:اروپا او کډوالي]] [[وېشنيزه:اروپا]] [[وېشنيزه:اروپايي اتحاديه]] gt90ud7oog537g95b6qhkm49k4f2b90 0 63203 283630 2022-07-30T09:26:42Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/34669626|شرور (شهر)]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement}} '''شرور چې په [[لاتیني ژبه|لاتيني]] ژبهŞərur ليکل کيږي''' ې (له ۱۹۳۰ څخه تر ۱۹۶۴ پورې '''نوراشین Նորաշեն''' ، له ۱۹۶۴ څخه تر ۱۹۹۱ پورې ايليچ '''Илич''' او ايليچفسک '''Иличевск''' ) [[ازربايجان|د اذربایجان جمهوریت د]] شور ولسوالۍ ښار دی. د دې ښار نفوس د ۱۹۸۹ د سرشمېرنې له مخې ۶,۰۱۶ تنه او د ۲۰۰۸ کال د سرشمېرنې له مخې ۶,۷۰۰ تنه و. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Azerbaijan, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Azerbaijan|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120628043901/http://population.mongabay.com/population/azerbaijan|archivedate=۲۸ ژوئن ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Azerbaijan: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-26|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|تاریخ بایگانی=23 آوریل 2013|پیوند بایگانی=https://archive.today/20130423031028/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-26}}</ref> == اړوند پوښتنې == * د اذربایجان جمهوریت د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:ازري وګړي]] [[وېشنيزه:ازربایجان]] [[وېشنيزه:ازربايجاني ژبه]] [[وېشنيزه:ازربايجان]] [[وېشنيزه:اذربايجان ښارونه]] [[وېشنيزه:اذربايجان]] cdvlll2qj1vj6s79xozg0i2zt33aagw 0 63204 283631 2022-07-30T09:41:32Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/33787512|دیپاخ]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox Luxembourg commune|name=Dippach|luxname=Dippech|image=Dippechgare01.jpg|caption=Dippach-Gare|map=Map Dippach.PNG|arms=Coat of arms dippach luxbrg.png|LAU2=۰۹۰۰۳|canton=Capellen|district=Luxembourg|website=[http://www.dippach.lu dippach.lu]}} '''دیپک چې په [[لوکزامبورګي ژبه|لوګزامبورګي ژبه]]Dippech بولي''' د [[لوگزامبورگ|لوګزامبورګ]] په کاپلين ولایت کې ښاروالۍ ده، چې مساحت یې 17.42 مربع کیلومتره دی او په 2009 کې یې نفوس 3573 تنه و. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Luxembourg, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Luxembourg|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120705152656/http://population.mongabay.com/population/luxembourg|archivedate=۵ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Luxembourg: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-131|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|تاریخ بایگانی=4 دسامبر 2012|پیوند بایگانی=https://archive.today/20121204182800/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-131}}</ref> == اړوند پوښتنې == * د لوګزامبورګ ښاروالیو لیست * په لوګزامبورګ کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:لوګزامبورګ ښارونه]] [[وېشنيزه:لوګزامبورګ]] [[وېشنيزه:لوګزامبروګ سيمې]] [[وېشنيزه:لوګزامبورګي ژبه]] [[وېشنيزه:کاپلين]] [[وېشنيزه:اروپايي قومونه]] [[وېشنيزه:اروپايي شورا]] [[وېشنيزه:اروپايي سيم]] [[وېشنيزه:اروپايي تولنه]] [[وېشنيزه:اروپايي ټولنه]] [[وېشنيزه:اروپايي اتحاديه]] [[وېشنيزه:اروپا او کډوالي]] [[وېشنيزه:اروپا]] a7ihm70chb65l1p15m7v7y5bg5r5boa 283632 283631 2022-07-30T09:42:03Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/33787512|دیپاخ]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox Luxembourg commune|name=Dippach|luxname=Dippech|image=Dippechgare01.jpg|caption=Dippach-Gare|map=Map Dippach.PNG|arms=Coat of arms dippach luxbrg.png|LAU2=۰۹۰۰۳|canton=Capellen|district=Luxembourg|website=[http://www.dippach.lu dippach.lu]}}<templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> [[رده:مقاله‌های دارای شرح مختصر]] [[رده:شرح مختصر یکسان با ویکی‌داده]] [[رده:صفحاتی که از جعبه اطلاعات منطقه مسکونی بدون مختصات استفاده می‌کنند]] '''دیپک چې په [[لوکزامبورګي ژبه|لوګزامبورګي ژبه]]Dippech بولي''' د [[لوگزامبورگ|لوګزامبورګ]] په کاپلين ولایت کې ښاروالۍ ده، چې مساحت یې 17.42 مربع کیلومتره دی او په 2009 کې یې نفوس 3573 تنه و. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Luxembourg, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Luxembourg|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120705152656/http://population.mongabay.com/population/luxembourg|archivedate=۵ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Luxembourg: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-131|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|تاریخ بایگانی=4 دسامبر 2012|پیوند بایگانی=https://archive.today/20121204182800/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-131}}</ref> == اړوند پوښتنې == * د لوګزامبورګ ښاروالیو لیست * په لوګزامبورګ کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:لوګزامبورګ ښارونه]] [[وېشنيزه:لوګزامبورګ]] [[وېشنيزه:لوګزامبروګ سيمې]] [[وېشنيزه:لوګزامبورګي ژبه]] [[وېشنيزه:کاپلين]] [[وېشنيزه:اروپايي قومونه]] [[وېشنيزه:اروپايي شورا]] [[وېشنيزه:اروپايي سيم]] [[وېشنيزه:اروپايي تولنه]] [[وېشنيزه:اروپايي ټولنه]] [[وېشنيزه:اروپايي اتحاديه]] [[وېشنيزه:اروپا او کډوالي]] [[وېشنيزه:اروپا]] tdznds0qoytr8melzazbs6dlaq43265 283633 283632 2022-07-30T09:43:01Z شاه زمان پټان 26102 سمون وشو wikitext text/x-wiki {{Infobox Luxembourg commune|name=Dippach|luxname=Dippech|image=Dippechgare01.jpg|caption=Dippach-Gare|map=Map Dippach.PNG|arms=Coat of arms dippach luxbrg.png|LAU2=۰۹۰۰۳|canton=Capellen|district=Luxembourg|website=[http://www.dippach.lu dippach.lu]}}<templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''دیپک چې په [[لوکزامبورګي ژبه|لوګزامبورګي ژبه]]Dippech بولي''' د [[لوگزامبورگ|لوګزامبورګ]] په کاپلين ولایت کې ښاروالۍ ده، چې مساحت یې 17.42 مربع کیلومتره دی او په 2009 کې یې نفوس 3573 تنه و. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Luxembourg, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Luxembourg|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120705152656/http://population.mongabay.com/population/luxembourg|archivedate=۵ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Luxembourg: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-131|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|تاریخ بایگانی=4 دسامبر 2012|پیوند بایگانی=https://archive.today/20121204182800/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-131}}</ref> == اړوند پوښتنې == * د لوګزامبورګ ښاروالیو لیست * په لوګزامبورګ کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:لوګزامبورګ ښارونه]] [[وېشنيزه:لوګزامبورګ]] [[وېشنيزه:لوګزامبروګ سيمې]] [[وېشنيزه:لوګزامبورګي ژبه]] [[وېشنيزه:کاپلين]] [[وېشنيزه:اروپايي قومونه]] [[وېشنيزه:اروپايي شورا]] [[وېشنيزه:اروپايي سيم]] [[وېشنيزه:اروپايي تولنه]] [[وېشنيزه:اروپايي ټولنه]] [[وېشنيزه:اروپايي اتحاديه]] [[وېشنيزه:اروپا او کډوالي]] [[وېشنيزه:اروپا]] hrna69kyr6tl4dfipnyrzu3tbefxupz 283634 283633 2022-07-30T09:43:47Z شاه زمان پټان 26102 سمون ترسره شو wikitext text/x-wiki '''دیپک چې په [[لوکزامبورګي ژبه|لوګزامبورګي ژبه]]Dippech بولي''' د [[لوگزامبورگ|لوګزامبورګ]] په کاپلين ولایت کې ښاروالۍ ده، چې مساحت یې 17.42 مربع کیلومتره دی او په 2009 کې یې نفوس 3573 تنه و. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Luxembourg, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Luxembourg|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120705152656/http://population.mongabay.com/population/luxembourg|archivedate=۵ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Luxembourg: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-131|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|تاریخ بایگانی=4 دسامبر 2012|پیوند بایگانی=https://archive.today/20121204182800/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-131}}</ref> == اړوند پوښتنې == * د لوګزامبورګ ښاروالیو لیست * په لوګزامبورګ کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:لوګزامبورګ ښارونه]] [[وېشنيزه:لوګزامبورګ]] [[وېشنيزه:لوګزامبروګ سيمې]] [[وېشنيزه:لوګزامبورګي ژبه]] [[وېشنيزه:کاپلين]] [[وېشنيزه:اروپايي قومونه]] [[وېشنيزه:اروپايي شورا]] [[وېشنيزه:اروپايي سيم]] [[وېشنيزه:اروپايي تولنه]] [[وېشنيزه:اروپايي ټولنه]] [[وېشنيزه:اروپايي اتحاديه]] [[وېشنيزه:اروپا او کډوالي]] [[وېشنيزه:اروپا]] fg854jm7nhkknb5k0ml7n4yc0045a91 3 63205 283635 2022-07-30T11:19:45Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Yanitar1}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۱۱:۱۹, ۳۰ جولای ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']]) kfqnno3h8xs4pyq5tbizmmsigzg1fg0 0 63206 283636 2022-07-30T11:27:54Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/33792038|زیتون (مالت)]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=زيتون|native_name=Il-Kunsill Lokali taż-Żejtun{{سخ}}Città Beland|native_name_lang=مالتي ژبه|official_name=Iż-Żejtun|other_name=Città Beland, Casal Santa Catarina;{{سخ}}Bisqallin; Casal Bisbut|settlement_type=[[د مالتا سيمه ييزې ټولنې|سيمه ييزه ټولنه]]|image_skyline=ZTN city center.jpg|image_alt=|image_caption=د پیرش کلیسا ته څېرمه د جیجتون منظره|nickname=|motto=زيتون ښار- د زيتون مېوه|image_map=Zejtun-map.svg|map_alt=|map_caption=|pushpin_map=|pushpin_label_position=|pushpin_map_caption=|latd=۳۵|latm=۵۱|lats=۲۰|latNS=N|longd=۱۴|longm=۳۲|longs=۰|longEW=E|coordinates_type=type:city_region:MT|coordinates_display=inline,title|coordinates_footnotes=|subdivision_type=[[د نړۍ هېوادونه|هېواد]]|subdivision_name={{flag|Malta}}|subdivision_type1=جزیره|subdivision_name1=[[مالتا جزيره|مالتا]]|subdivision_type2=[[د مالتا ناحيې|ناحیه]]|subdivision_name2=|established_title=<!-- Founded -->|established_date=|parts_type=سرحدونه|parts_style=پارا|p1=[[ترزین]], [[Marsaxlokk]], [[Għaxaq]], [[فګورا]], [[زابار]], [[مرسسکلا]], [[Santa Luċija]]|leader_party=[[د مالتا کارګر ګوند|MLP]]|leader_title=[[ښاروال]]|leader_name=[[جوزف اتارد]]|area_footnotes=|area_total_km2=۷٫۴|area_note=|elevation_footnotes=|elevation_m=|population_footnotes=|population_total=۱۱۳۶۸|population_as_of=March 2011|population_density_km2=auto|population_demonym=Żejtuni ([[grammatical gender|m]]), Żejtunija ([[grammatical gender|f]]), Żwieten ([[plural|pl]])|population_note=|timezone1=[[د مرکزي اروپا وخت|CET]]|utc_offset1=+۱|timezone1_DST=[[د مرکزي اروپا وخت|CEST]]|utc_offset1_DST=+۲|postal_code_type=[[پوستخونې نمبر]]|postal_code=ŻTN|area_code_type=[[تليفون سرشمېره]]|area_code=۳۵۶|blank_name_sec1=[[د مالتا مذهب#پيټرون سينټ|پيټرون سينټ]]|blank_info_sec1=[[کاترین اسکندریه|کاترین اسکندریه]]|blank1_name_sec1=[[د مالتا کلتور#کاتوليکيزم|د ګوند ورځ]]|blank1_info_sec1=3rd week of June|website={{Official website|http://www.zejtun.gov.mt}}|footnotes=}} زيتون د مالټا په سویل ختیځه سیمه کې یو ښار دی چې د مالټا [[مالټا|هېواد]] کې موقعیت لري، چې په 1995 کال کې یې 11,379 تنه نفوس درلود، مګر په 2005 مېلادي کال کې یې نفوس 11,425تنه و. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Malta, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Malta|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120629233635/http://population.mongabay.com/population/malta|archivedate=۲۹ ژوئن ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Malta: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-147|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|تاریخ بایگانی=5 دسامبر 2012|پیوند بایگانی=https://archive.today/20121205052031/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-147}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په مالټا کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:مالتا ښارونه]] [[وېشنيزه:مالتا جزيره]] [[وېشنيزه:مالتا اب و هوا]] [[وېشنيزه:مالتا]] [[وېشنيزه:مالتا کې مذاهب]] [[وېشنيزه:عيسايت]] [[وېشنيزه:مسيحيت]] mg4mkb5w3dl0hleqd2orf4nx1su3sdh 0 63207 283637 2022-07-30T11:35:12Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/33046705|پانچفو]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=پانچفو|native_name=Панчево{{-}}Pančevo|native_name_lang=|settlement_type=[[د سربيا ښارونه|ښارونه]]|image_skyline=Pancevo-church of assumption-3.jpg|image_alt=|image_caption=د انګیرنې کلیسا|nickname=|motto=|image_map=Municipalities of Serbia Pančevo.png|mapsize=|map_alt=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_alt1=|map_caption1=|pushpin_map=Serbia|pushpin_label_position=|pushpin_map_caption=|lats=|latNS=N|longs=|longEW=E|latd=44|latm=52|longd=20|longm=38|coor_pinpoint=|coordinates_type=|coordinates_display=inline,title|coordinates_footnotes=|subdivision_type=[[د نړۍ هېوادونه|هېواد]]|subdivision_name={{SRB}}|subdivision_type1=[[د وويوودينا خپلواک ايالت|خپلواک ايالت]]|subdivision_name1=[[پرونده:Flag of Vojvodina.svg|22px]] [[د وويوودينا خپلواک ايالت|ايالت]]|subdivision_type2=ناحیه|subdivision_name2=سوېلي بنات|subdivision_type3=settlements|subdivision_name3=۱۰|established_title=تاسیس|established_date=|founder=|seat_type=|seat=|government_footnotes=|leader_party=|leader_title=ښاروال|leader_name=سوېفتوزر ګاوريلوويک|unit_pref=Metric<!-- or US or UK -->|area_footnotes=|area_total_km2=759|area_land_km2=|area_water_km2=|area_metro_km2=|area_water_percent=|area_note=|elevation_footnotes=|elevation_m=|elevation_max_footnotes=|elevation_max_m=|elevation_min_footnotes=|elevation_min_m=|population_footnotes=|population_total=73992|population_metro=|population_as_of=۲۰۱۱|population_density_km2=auto|population_demonym=|population_note=|timezone1=CET|utc_offset1=۱+|timezone1_DST=CEST|utc_offset1_DST=۲+|postal_code_type=[[پوستخونې نمبر]]|postal_code=۲۶۰۰۰|area_code_type=|area_code=۱۳ ۳۸۱|iso_code=|blank_name_sec1=د موټر نمبر پلېټ|blank_info_sec1=PA|blank_name_sec2=نژادي ترکيب|blank_info_sec2=|website={{URL|http://www.pancevo.rs/Grad_Pancevo-1-1}}|footnotes=}} [[رده:مقاله‌های دارای شرح مختصر]] [[رده:شرح مختصر متفاوت با ویکی‌داده]] [[رده:Pages using infobox settlement with bad settlement type]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> پانچفو د [[صربیا|سربیا]] د ووجوودینا په [[ویوودینا|خپلواکه ولایت کې]] یو ښار دی چې په 2006 مېلادي کال کې يې 75,650 تنه نفوس درلود. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Serbia, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Serbia|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120705153900/http://population.mongabay.com/population/serbia|archivedate=۵ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Serbia: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-244|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|archive-date=5 دسامبر 2012|archive-url=https://archive.today/20121205010927/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-244}}</ref> == اړوند پوښتنې == * د سربیا هیواد ویش [[دوتنه:Serbia_Pančevo.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/33/Serbia_Pan%C4%8Devo.png/250px-Serbia_Pan%C4%8Devo.png|ښي|بټنوک|353x353px|د پانچفو ښار موقعيت په سربيايي نخچه کې]] {{Br}} == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:سربيايي]] [[وېشنيزه:سربيا]] [[وېشنيزه:سربيايي ښارونه]] 9sa3a2drp95f61n3f61nujbd67ykltk 0 63208 283638 2022-07-30T11:38:10Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/33213507|سیده]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki [[دوتنه:Sunrise_apollo_side.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/67/Sunrise_apollo_side.jpg/250px-Sunrise_apollo_side.jpg|کيڼ|بټنوک|312x312px| د اپولو معبد د دې ښار د پامفیلیا په پای کې موقعیت لري.]] '''سيده''' د [[تورکيه|ترکیې]] یو ښار دی چې په انتالیا ولایت کې موقعیت لري. د دې ښار نفوس د 2008 مېلادي کال د سرشمېرنې له مخې 10,382تنه او د 2009 کال د اټکل له مخې 14,264تنه دی. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=City, town and village population|نشانی=http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2=&ENVID=adnksdb2Env&report=idari_yapi_09sonrasi.RDF&p_il1=34&p_yil=2010&p_dil=1&desformat=html|ناشر=TURKISH STATISTICAL INSTITUTE|تاریخ بازبینی=6 May 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://archive.is/20121205054134/http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2=&ENVID=adnksdb2Env&report=idari_yapi_09sonrasi.RDF&p_il1=34&p_yil=2010&p_dil=1&desformat=html|archivedate=۵ دسامبر ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Turkey: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-215|ناشر=World Gazetteer|تاریخ بازبینی=6 May 2012|کد زبان=en|تاریخ بایگانی=5 دسامبر 2012|پیوند بایگانی=https://archive.is/20121205050505/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gcis&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-215}}</ref> == اړوند پوښتنې == * [[د ترکې هیواد ښارونه|په ترکیه کې د ښارونو لیست]] == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:ترکيه]] [[وېشنيزه:ترکي ښارونه]] [[وېشنيزه:ترکي قومونه]] [[وېشنيزه:ترکي سيمې]] [[وېشنيزه:ترکي]] [[وېشنيزه:ترکي سياستوال]] etb5vfvy0xvzubt8qkzmt0ggh8qhlh3 3 63209 283639 2022-07-30T11:38:54Z ښه راغلاست پیغام ورکوونکی 11444 د يوه نوي کارن د خبرواترو مخ کې د [[ښه راغلئ|ښه راغلاست پيغام]] ورگډوي wikitext text/x-wiki {{ښه راغلئ|realName=|name=Momand 12}} -- <span style="font-family: MCS Quds SU normal; font-size: 15px; text-shadow: silver 0.2em 0.2em 0.1em;"> '''[[کارن:Af420|<font color="black">'''Af420''']]''' </span> ^{<font face="MCS Quds SU normal" size="3">'''[[د کارن خبرې اترې:Af420|<font color="#69 69 69">'''اړیکه''']] '''</font>} ۱۱:۳۸, ۳۰ جولای ۲۰۲۲ ([[همغږي نړیوال وخت|‌‌‌‌'''نړیوال ‌وخت''']]) na45zw01ttero7ztav2gsr5m9m2vrz0 0 63210 283640 2022-07-30T11:42:18Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/32970919|اوگارچین]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=اوګارچين|native_name=Угърчин|settlement_type=ښار|pushpin_map=Bulgaria <!-- name of location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=Location of Ugarchin|pushpin_mapsize=|latd=43|latm=06|lats=|latNS=N|longd=24|longm=25|longs=|longEW=E|coordinates_display=inline,title|coordinates_region=BG|subdivision_type=[[نړۍ هېوادونه|هېواد]]|subdivision_name=[[بلغاريا]]|subdivision_type1=[[د بلغاريا ولايتونه]] <small>(سيمه)</small>|subdivision_name1=[[ لووچ ولايت]]|subdivision_type2=[[د بلغاريا ولسوالۍ]]|subdivision_name2=[[اوګارچين ښاروالۍ|اوګارچين]]|leader_title=ښاروال|leader_name=والېنټين واشيو|elevation_m=297|population_total=2,832|population_as_of=31.12.2009|timezone=[[ختيځې اروپا وخت|EET]]|utc_offset=+2|timezone_DST=[[ختيځې اروپا وخت|EEST]]|utc_offset_DST=+3|postal_code_type=[[د بلغاريا پوستخونې|پوستخونې نمبر]]|postal_code=5580|area_code=06931}} [[رده:مقاله‌های دارای شرح مختصر]] [[رده:شرح مختصر متفاوت با ویکی‌داده]] [[رده:Pages using infobox settlement with bad settlement type]] <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''اوګارچین''' د [[بلغاریا]] په لوچ ولایت کې یو ښار دی چې په 2001 مېلادي کال کې یې نفوس 2,960 تنه و. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Bulgaria, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Bulgaria|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120714012701/http://population.mongabay.com/population/bulgaria|archivedate=۱۴ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Bulgaria: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|archive-date=5 دسامبر 2012|archive-url=https://archive.today/20121205084527/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په بلغاریا کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:اوګارچين]] [[وېشنيزه:بلغاريايي ژبه]] [[وېشنيزه:بلغاريايي وګړي]] [[وېشنيزه:بلغاريا ښارونه]] [[وېشنيزه:بلغاريا]] k99guzdpn0l5cnxet2e26htxj36oa8n 283641 283640 2022-07-30T11:42:42Z شاه زمان پټان 26102 سمون وشو wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=اوګارچين|native_name=Угърчин|settlement_type=ښار|pushpin_map=Bulgaria <!-- name of location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_map_caption=Location of Ugarchin|pushpin_mapsize=|latd=43|latm=06|lats=|latNS=N|longd=24|longm=25|longs=|longEW=E|coordinates_display=inline,title|coordinates_region=BG|subdivision_type=[[نړۍ هېوادونه|هېواد]]|subdivision_name=[[بلغاريا]]|subdivision_type1=[[د بلغاريا ولايتونه]] <small>(سيمه)</small>|subdivision_name1=[[ لووچ ولايت]]|subdivision_type2=[[د بلغاريا ولسوالۍ]]|subdivision_name2=[[اوګارچين ښاروالۍ|اوګارچين]]|leader_title=ښاروال|leader_name=والېنټين واشيو|elevation_m=297|population_total=2,832|population_as_of=31.12.2009|timezone=[[ختيځې اروپا وخت|EET]]|utc_offset=+2|timezone_DST=[[ختيځې اروپا وخت|EEST]]|utc_offset_DST=+3|postal_code_type=[[د بلغاريا پوستخونې|پوستخونې نمبر]]|postal_code=5580|area_code=06931}} <templatestyles src="Module:Infobox/styles.css"></templatestyles> '''اوګارچین''' د [[بلغاریا]] په لوچ ولایت کې یو ښار دی چې په 2001 مېلادي کال کې یې نفوس 2,960 تنه و. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Bulgaria, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Bulgaria|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120714012701/http://population.mongabay.com/population/bulgaria|archivedate=۱۴ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Bulgaria: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|archive-date=5 دسامبر 2012|archive-url=https://archive.today/20121205084527/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په بلغاریا کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} [[وېشنيزه:اوګارچين]] [[وېشنيزه:بلغاريايي ژبه]] [[وېشنيزه:بلغاريايي وګړي]] [[وېشنيزه:بلغاريا ښارونه]] [[وېشنيزه:بلغاريا]] mqzj7kcj18yktn250p12zl23pzlirtu 0 63211 283642 2022-07-30T11:47:37Z شاه زمان پټان 26102 د "[[:fa:Special:Redirect/revision/32993143|براتسیگوفو]]" مخ د ژباړلو له مخې جوړ شوی wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement||}} '''براتسیګوفو''' د [[بلغاریا]] په پازاردژیک ولایت کې یو ښار دی چې په 2001 کال کې يې 4,529 تنه نفوس درلود. <ref>{{یادکرد وب|عنوان=The largest cities in Bulgaria, ranked by population|نشانی=http://population.mongabay.com/population/Bulgaria|ناشر=mongabay.com|تاریخ بازبینی=30 Jun 2012|کد زبان=en|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120714012701/http://population.mongabay.com/population/bulgaria|archivedate=۱۴ ژوئیه ۲۰۱۲|dead-url=yes}}</ref> <ref>{{یادکرد وب|عنوان=Bulgaria: largest cities and towns and statistics of their population|نشانی=http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32|ناشر=world-gazetteer|تاریخ بازبینی=22 May 2012|کد زبان=en|archive-date=5 دسامبر 2012|archive-url=https://archive.today/20121205084527/http://www.world-gazetteer.com/wg.php?x=&men=gpro&lng=en&des=wg&srt=npan&col=abcdefghinoq&msz=1500&geo=-32}}</ref> == اړوند پوښتنې == * په بلغاریا کې د ښارونو لیست == سرچینې == {{لړسرچينې}} a3g8cwhqugj5d441vw7qg8okv1g0asa