Бикипиэдьийэ sahwiki https://sah.wikipedia.org/wiki/%D0%A1%D2%AF%D1%80%D2%AF%D0%BD_%D1%81%D0%B8%D1%80%D1%8D%D0%B9 MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Миэдьийэ Аналлаах Ырытыы Кыттааччы Кыттааччы ырытыыта Бикипиэдьийэ Бикипиэдьийэ ырытыыта Билэ Билэ ырытыыта MediaWiki MediaWiki-ни ырытыы Халыып Халыыбы ырытыы Көмө Көмөнү ырытыы Категория Категорияны ырытыы TimedText TimedText talk Модуль Обсуждение модуля Гаджет Обсуждение гаджета Определение гаджета Обсуждение определения гаджета 0 4259 382785 358033 2022-08-12T21:06:40Z HalanTul 51 олоҕо суох информацияны соттум wikitext text/x-wiki '''Михаил Федорович Корнилов-Мээнчэ Уола''', Соловки хаайыыга сытан Финляндияҕа күрээбит киһи. [[Өлүөхүмэ улууһа|Өлүөхүмэ улууһугар]] [[Абаҕа (Өлүөхүмэ)|Абаҕа]] сэлиэнньэтигэр [[1888]] сыллаахха төрөөбүт киһи. Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин аҕай иннинэ, Амма Солобуодатыгар кэлэ сылдьан, 4 саастаах атыыр оҕуһу дьон көрөн турдаҕына, боккуоптаах саппыкы кэтэн баран, икки муоһуттан ылан тэбис-тэҥҥэ анньыспыт. Үллэ сылдьар суон моойдоох, ситэн эрэр атыыр оҕус өрүтэ түһүөлээн, илгистэн, муоһунан түһүөлээн көрбүтүн букатын хамсаппатах. Мээнчэ Уола тустубута биллибэт, ол гынан баран ыһыахтарга мас тардыһан кими да тулуппата үһү. Иккилии эр бэртэрэ киирэн тардыһан да көрдөхтөрүнэ ылар эбит. М.Ф.Корнилов-Мээнчэ уола бэйэтин кэмигэр үөрэхтээх киһи, Өрөбөлүүссүйэ иннинэ сэниэ ыаллар Худаевтар дьиэ кэргэннэригэр иитиллибит, начальнай оскуоланы бүтэрбит. Кэргэнин Варвара Васильевна Филипповалыын үс кыыстаахтар эбит, Абаҕаҕа олорбуттар. Ханнык эрэ политическэй боппуруоска балыырга түбэһэн 58 ыстатыйаннан, 1928 сыллаахха от ыйын 23 күнүгэр тутуллубут. Нөҥүө күнүгэр ойоҕо төрдүс оҕотун оҕоломмут. Ону ол диэбэккэ дьахтары Өлүөхүмэ хаайыытыгар укпуттар. Мээнчэ уолун бэйэтин биэс сылга уураахтаан ыраах Соловецкай лааҕырга ыыппыттар. 1929 сыл ыам ыйыгар үс саха буолан (биир араспаанньалаах [[Старостин Семен Константинович – Одьоо Ыстаарыһын|Сэмэн]] уонна [[Старостин Егор Егорович - Тоҕурууса|Егор]] Старостиннар) [[Финляндия]]ҕа күрээбиттэр. Аҕыс хонук хааман уонна устан финнар дэриэбинэлэрин булбуттар. Онтон Хельсинки куоракка кылгас кэмҥэ хаайыыга олорон баран лааҕырга 5 ый үлэлээбиттэр. Бу кэмҥэ Дьокуускайтан төрүттээх [[Винокуров Михаил Зиновьевич|Винокуров Михаил]] диэн АХШ кэнгириэһигэр үлэлиир киһини кытта суруйсубуттара биллэр. Онтон Хельсинкига төннүбүттэр, онно кинилэр тустарынан түүр тылын үөрэтэр профессор Рамстед истэн бэйэтин институутугар саха тылын билэр дьон быһыытынан үлэҕэ ылбыт. Финляндияҕа кэргэннэммит, кыыстаах эбит. Хас да европа тылларын үөрэппитэ биллэр. [[1942]] сыллаахха 54 саастааҕар өлбүт. Бэйэтин олоҕун туһунан латыын бичигинэн сахалыы ахтыыта финн-угор уопсастыбатын науучнай сурунаалыгар 1989 сыллаахха бэчээттэммит. Корнилов М.Ф. 1957 сыллаахха толору реабилитацияламмыт. == Төрүөтэ == *''Саха ыалын халандаара.'' Диодорова-Лаврентьева С.В., "Бичик", 2008 *''Из Соловков в Финляндию'', Якутск вечерний, хаһыат, 2008, сэтинньи, 7 [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:1888 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:Финляндия]] [[Категория:Өлүөхүмэ улууһа]] 94icsfp9cce3eukb3tq3rkmvyt6uswm 382786 382785 2022-08-12T21:07:15Z HalanTul 51 wikitext text/x-wiki '''Михаил Федорович Корнилов-Мээнчэ Уола''', Соловки хаайыыга сытан Финляндияҕа күрээбит киһи. [[Өлүөхүмэ улууһа|Өлүөхүмэ улууһугар]] [[Абаҕа (Өлүөхүмэ)|Абаҕа]] сэлиэнньэтигэр [[1888]] сыллаахха төрөөбүт киһи. Өктөөп өрөбөлүүссүйэтин аҕай иннинэ, Амма Солобуодатыгар кэлэ сылдьан, 4 саастаах атыыр оҕуһу дьон көрөн турдаҕына, боккуоптаах саппыкы кэтэн баран, икки муоһуттан ылан тэбис-тэҥҥэ анньыспыт. Үллэ сылдьар суон моойдоох, ситэн эрэр атыыр оҕус өрүтэ түһүөлээн, илгистэн, муоһунан түһүөлээн көрбүтүн букатын хамсаппатах. Мээнчэ Уола тустубута биллибэт, ол гынан баран ыһыахтарга мас тардыһан кими да тулуппата үһү. Иккилии эр бэртэрэ киирэн тардыһан да көрдөхтөрүнэ ылар эбит. М.Ф.Корнилов-Мээнчэ уола бэйэтин кэмигэр үөрэхтээх киһи, Өрөбөлүүссүйэ иннинэ сэниэ ыаллар Худаевтар дьиэ кэргэннэригэр иитиллибит, начальнай оскуоланы бүтэрбит. Кэргэнин Варвара Васильевна Филипповалыын үс кыыстаахтар эбит, Абаҕаҕа олорбуттар. Ханнык эрэ политическэй боппуруоска балыырга түбэһэн 58 ыстатыйаннан, 1928 сыллаахха от ыйын 23 күнүгэр тутуллубут. Нөҥүө күнүгэр ойоҕо төрдүс оҕотун оҕоломмут. Ону ол диэбэккэ дьахтары Өлүөхүмэ хаайыытыгар укпуттар. Мээнчэ уолун бэйэтин биэс сылга уураахтаан ыраах Соловецкай лааҕырга ыыппыттар. 1929 сыл ыам ыйыгар үс саха буолан (биир араспаанньалаах [[Старостин Семен Константинович – Одьоо Ыстаарыһын|Сэмэн]] уонна [[Старостин Егор Егорович - Тоҕурууса|Егор]] Старостиннар) [[Финляндия]]ҕа күрээбиттэр. Аҕыс хонук хааман уонна устан финнар дэриэбинэлэрин булбуттар. Онтон Хельсинки куоракка кылгас кэмҥэ хаайыыга олорон баран лааҕырга 5 ый үлэлээбиттэр. Бу кэмҥэ Дьокуускайтан төрүттээх [[Винокуров Михаил Зиновьевич|Винокуров Михаил]] диэн АХШ кэнгириэһигэр үлэлиир киһини кытта суруйсубуттара биллэр. Онтон Хельсинкига төннүбүттэр, онно кинилэр тустарынан түүр тылын үөрэтэр профессор Рамстед истэн бэйэтин институутугар саха тылын билэр дьон быһыытынан үлэҕэ ылбыт. Финляндияҕа кэргэннэммит, кыыстаах эбит. Хас да европа тылларын үөрэппитэ биллэр. [[1942]] сыллаахха 54 саастааҕар өлбүт. Бэйэтин олоҕун туһунан латыын бичигинэн сахалыы ахтыыта финн-угор уопсастыбатын науучнай сурунаалыгар 1989 сыллаахха бэчээттэммит. Корнилов М.Ф. 1957 сыллаахха толору реабилитацияламмыт. == Төрүөтэ == *''Саха ыалын халандаара.'' Диодорова-Лаврентьева С.В., "Бичик", 2008 *''Из Соловков в Финляндию'', Якутск вечерний, хаһыат, 2008, сэтинньи, 7 [[Категория:Дьон алпаабытынан]] [[Категория:1888 сыллаахха төрөөбүттэр]] [[Категория:1942 сыллаахха өлбүттэр]] [[Категория:Финляндия]] [[Категория:Өлүөхүмэ улууһа]] 7193gnu7rcc31xcaexw4n7pvfdxxyp9 10 12237 382787 358746 2022-08-12T21:17:53Z HalanTul 51 wikitext text/x-wiki * [[Хаҥастайдар аан дойдутааҕы күннэрэ]]. * {{Флагификация|Тунис}} — [[Дьахтар күнэ]]. * {{Флагификация|Япония}} — [[Обон (Япония)|Обон]] саҕаланар — өлбүттэри ахтар сиэр-туом (атырдьах ыйын 13—15 күннэрэ). == Түбэлтэлэр == * [[1521]] — 2,5 ыйдаах төгүрүктээһин кэнниттэн [[Эрнан Кортес]] салалталаах сэриилэр [[ацтектар|ацтек]] киин куоратын [[Теночтитлан]]ы ылбыттар. * [[1913]] — [[Саха уобалаһа|Саха уобалаһын]] күбүрүнээтэринэн [[Михаил Пономарев]] анаммыт. Кини бу солоҕо үс аҥаар ый эрэ үлэлээбит. Кини кэнниттэн бу дуоһунаска Рудольф Витте уонна барон Тизенгуазен үлэлээбиттэрэ. * [[1913]] — [[Англия]]ҕа бастакы дьэбинирбэт ыстаал уһаарыллыбыт. * [[1932]] — [[Рим]]ҥэ [[Гульельмо Маркони]] бастакы ''микро'' долгуннаах араадьыйаны үлэлэппит. Билигин маннык долгуннар туттуллар эйгэлэрэ олус киэҥ: суотабай сибээс, рация, Bluetooth, Wi-Fi уо.д.а. * [[1939]] — бэлиитикэ ыстатыйатынан 20 сыл хаайыыга ууруллубут Саха тыйаатырын дириэктэрэ [[Местников Тарас Павлович|Тарас Местников]] НКВД силиэдэбэтэллэрэ билинэргэ күһэйбиттэрин туһунан САССР Үрдүкү суутугар үҥсүү суруйар, ол суругар «Социалистическая Якутия» хаһыаттан САССР Ис дьыалатын комиссарын солбуйаччыта И.А.Дорофеев "социалистическэй сокуоннаһы куруубайдык кэспитин иһин" баартыйаттан уһуллубутун туһунан биллэриини (09.04.1939 нүөмэр) кыбытар. Төһө да бириигэбэр "бүтэһиктээх уонна хат көрүүгэ ыытыллыбат" диэн суруктааҕын үрдүнэн, суут бу дьыаланы көрөр, уонна артыыһы босхолуур. * [[1940]] — [[Орто Халыма]] куоракка кииннээх [[Халыма-Индигир уокуруга]] тэриллибит. Уокурук састаабар [[Аллараа Халыма улууһа|Аллараа Халыма]], [[Орто Халыма улууһа|Орто Халыма]], [[Аллайыаха улууһа|Аллайыаха]], [[Абый улууһа|Абый]] уонна [[Муома улууһа|Муома]] оройуоннар киирбиттэр. * [[1980]] — [[Саха АССР]] Миниистирдэрин Сэбиэтин уурааҕынан [[Абый улууһа|Абый улууһугар]] [[Сайылык (эркээйи сир)|"Сайылык"]] резерват быһыытынан тэриллибит. [[1997]] сыллаахха [[эркээйи сирдэр|эркээйи сиргэ]] кубулутуллубута. == Төрөөбүттэр == * [[1829]] — [[Сеченов Иван Михайлович|Иван Сеченов]] — физиолог, биолог, [[МГУ|Москуба университетын]] бочуоттаах профессора, психология наукатын төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ. * [[1913]] — Сэбиэскэй Сойуус дьоруойа [[Шавкунов Георгий Иванович|Георгий Шавкунов]] төрөөбүт. * [[1915]] — Амма Эмиһигэр [[Чемезов Василий Назарович|Василий Чемезов]] — Саха Өрөспүүбүлүкэтин билимин үтүөлээх диэйэтэлэ, устуоруйа хандьыдаата. * [[1929]] — Саха АССР үтүөлээх тутааччыта М.И. Машкович төрөөбүт. == Өлбүттэр == * 1826 — [[Рене Лаэннек]] (1781 төр.), француз бырааһа уонна анатома, мэдиссиинэҕэ клинико-анатомическай ньыманы төрүттээччилэртэн биирдэстэрэ, [[стетоскоп|стетоскобу]] айбыта. * 1863 — [[Эжен Делакруа]] (1798 төр.), француз худуоһунньуга. * 1900 — Владимир Соловьёв (1853 төр.), нуучча бөлүһүөгэ, бэйиэт, публицист, литэрэтиирэ кириитигэ. * 1910 — Флоренс Найтингейл (1820 төр.), англия сиэстэрэтэ, Кырыым сэриитин (1853—1856) кэмигэр саньытаардар этэрээттэрин тэрийбитэ уонна салайбыта. Кини төрөөбүт күнүгэр аан дойду Сиэстэрэ күнүн бэлиэтиир. [[Категория:Халыыптар:Туох буолбута күнүнэн]] oqrf1diavua15slwxd6hlcxzjn4hrk3 0 17637 382784 114915 2022-08-12T18:59:48Z 93.80.179.164 wikitext text/x-wiki {{атын суолталара|Тордох (суолталара)}} '''Тордох''' — ыыһаммыт [[сарыы]]нан бүрүллүбүт [[ураһа]]<ref>Саха тылыгар кылгас көмө тылдьыт. И. К. Попов, 2004 ISBN 5-7696-2088-9</ref>. == Быһаарыылар == {{быһаарыылар}} [[Категория:Дьиэ]] [[ru: Чум]] qcl2n34e27zljmzqhm7bunox655e7tv 0 47255 382791 382749 2022-08-13T10:39:18Z EmausBot 2666 Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by [[Wikipedia:Wikidata|Wikidata]] on [[d:Q2636344]] wikitext text/x-wiki '''Уопсастыбаҕа сиэрдээх сыһыан аан дойдутааҕы күнэ''' ({{ХНТ тылларынан|нууч=Всемирный день социальной справедливости|англ= World Day of Social Justice|исп= Día Mundial de la Justicia Social|фр= Journée mondiale de la justice sociale|араб=اليوم العالمي للعدالة الاجتماعية|кит=世界社会公正日}}) [[ХНТ Генеральнай Ассамблета]] № A/RES/62/10 нүөмэрдээх 2007 сыл ахсынньы 18 тахсыбыт резолюциятынан бэлиэтэнэр. Сыл ахсын [[олунньу 20]] күнүгэр 2009 сылтан ыла бэлиэтэнэр. Резолюцияҕа ''аан дойду бүттүүнэ быстар дьадаҥы буолууну суох гыныыга, дьон үлэлээх буолууларын ситиһиигэ, дьахтар уонна эр киһи тэҥ буолуутун ситиһиигэ, уопсастыба баай-тот буолуутун уонна сиэрдээх буолуутун ситиһиигэ салгыы күүскэ үлэлиэхтээҕин туһунан этиллэр.'' Аан бастаан маннык күнү олохтуур туһунан [[Киргизия|Кыргыстаан]] бэрэсидьиэнэ [[Бакиев, Курманбек Салиевич|Курманбек Бакиев]] эппитэ. Кэлин бу этиини Кыргыстаан тас дьыалаҕа миниистирэ Эднан Карабаев Генеральнай Ассамблея 62-с сиэссийэтигэр көтөхпүтэ. == Күн тиэмэлэрэ == * 2018 сыл — «Үлэһиттэр уопсастыба сиэрдээх буоларын туһугар» * 2017 сыл — «Үчүгэй үлэ иирсээни суох гыныыга уонна эйэни олохтуурга туһалыыр» * 2016 сыл — «Сиэрдээх уларытыылар — экэниэмиэкэ уонна түмэт экология өттүнэн тирэхтээх буолуутугар» == Маны эбии көр == * [[Дьон биир санааланыытын аан дойдутааҕы күнэ]] * [[Быстар дьадайыыны утары охсуһуу аан дойдутааҕы күнэ]] == Сигэлэр == * [http://www.un.org/ru/documents/ods.asp?m=A/RES/62/10 Генеральнай Ассамблея резолюцията] * [http://www.un.org/russian/news/fullstorynews.asp?newsID=8336 Кыргыстаан бэрэстэбиитэлэ Генеральнай Ассамблея 62-с сиэссийэтигэр тыл этиитэ] * [http://www.un.org/ru/events/socialjusticeday/background.shtml ХНТ ситим-сиригэр] [[Категория:ХНТ бэлиэ күннэрэ]] [[Категория:Олунньу 20]] [[Категория:Түмэт кыһалҕалара]] mwnq0iq6cz7acy04qc7e82ditvd6zw7 0 50169 382790 382774 2022-08-12T23:45:50Z EmausBot 2666 Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by [[Wikipedia:Wikidata|Wikidata]] on [[d:Q5936320]] wikitext text/x-wiki '''Wawa''' - [[АХШ]] биир бөдөҥ [[АЗС]] тэрилтэтэ, массыыналары бензинынан хааччыйар уонна эбиитин Америкаҕа биир бөдөҥ фастфуд рестораннары бас билээччи. Сүрүннээн точкалара Пенсильвания, Мэриленд, Нью Йорк, Вирджиния, Калифорния штаттарыгар үлэлиир. {{Company-stub}} h0qn3cl78eokc7zcx8gu7uayayak02l 0 50170 382789 382777 2022-08-12T23:45:49Z EmausBot 2666 Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by [[Wikipedia:Wikidata|Wikidata]] on [[d:Q509255]] wikitext text/x-wiki '''Buffalo Wild Wings''' - [[АХШ]] сетевой ресторана, сүрүннээн кууруссаттан уонна бизон эттэриттэн ас деликатес оҥорон атыылыыллар. {{Company-stub}} on5q4h7fd8ryi1rflfzdpuykveelaou 0 50171 382788 382778 2022-08-12T23:45:48Z EmausBot 2666 Bot: Migrating 1 interwiki links, now provided by [[Wikipedia:Wikidata|Wikidata]] on [[d:Q4044621]] wikitext text/x-wiki '''Mr. Sandy''' (Мистэр Сэнди) - [[АХШ]] сетевой ресторана, франчайзинг ньыматынан үлэлиир, 14 омук сиригэр 755 точкалаах. {{Company-stub}} 0oz1oj25gxu9vlayz8w7x3e0sw1z45j 10 50172 382782 2022-08-12T18:39:59Z Ymblanter 4562 'Панорама пустыни Деште-Лут, Керман, Иран' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна wikitext text/x-wiki Панорама пустыни Деште-Лут, Керман, Иран q6f2r7fh0r7n1utvnl1zpkoiz6ooawm 10 50173 382783 2022-08-12T18:40:11Z Ymblanter 4562 'Desierto de Lut, Irán, 2016-09-22, DD 71-86 HDR PAN.jpg' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна wikitext text/x-wiki Desierto de Lut, Irán, 2016-09-22, DD 71-86 HDR PAN.jpg jzd5c2twhvtf1xl5ggv2hng2zecnmgj 0 50174 382792 2022-08-13T10:55:42Z 94.20.21.81 ''''Rumbleverse''' - оонньуу, [[Epic Games]] Атырдьах ыйын 18 күнүгэр 2022 сыллаахха таһаарар. [[en:Rumbleverse]]' ыйааһыннаах саҥа сирэй оҥоһулунна wikitext text/x-wiki '''Rumbleverse''' - оонньуу, [[Epic Games]] Атырдьах ыйын 18 күнүгэр 2022 сыллаахха таһаарар. [[en:Rumbleverse]] kegjs5awcyvfzsoju8x8o866moqmbzs