विकिपीडिया sawiki https://sa.wikipedia.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0%E0%A4%AE%E0%A5%8D MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter माध्यमम् विशेषः सम्भाषणम् सदस्यः सदस्यसम्भाषणम् विकिपीडिया विकिपीडियासम्भाषणम् सञ्चिका सञ्चिकासम्भाषणम् मीडियाविकि मीडियाविकिसम्भाषणम् फलकम् फलकसम्भाषणम् साहाय्यम् साहाय्यसम्भाषणम् वर्गः वर्गसम्भाषणम् प्रवेशद्वारम् प्रवेशद्वारसम्भाषणम् TimedText TimedText talk पटलम् पटलसम्भाषणम् गैजेट गैजेट वार्ता गैजेट परिभाषा गैजेट परिभाषा वार्ता 0 61553 469972 433898 2022-08-11T16:17:36Z 106.51.27.161 /* वीणावाद्यम् */ wikitext text/x-wiki =='''वीणावाद्यम्'''== कर्नाटकीय संगीतपद्धतौ तंतुवाद्यं वीणा तु अग्रस्थाने दरीदृश्यते | बहु पुरातन वाद्यमिदं अनेक प्रकारेण नैकशतमानादारभ्य परिवर्तनं जातम् | प्रस्तुतकाले अत्यन्तप्रसिद्धा एवं जनानां कृते मोददायिका एषा सरस्वतीवीणा नाम्नी वर्तते | कांस्यतन्तु त्रयेण पुनः एका प्रमुखतन्तुना तथैव सहायिका तन्तुत्रयेण च युक्ता वर्तते एषा वीणा | सप्तस्वराणां समूहः नादेन युक्तः भवति चेत तदा वीणावादनं तु कष्टं न भवति | वीणावादनार्थं मनसः संलग्नाता तथैव इच्छा अपि बहु आवश्यकं वर्तते | सावधानतया वीणां अभ्यस्य तद्वारा आनन्देन अनुभूतिरपि प्राप्तुं शक्यते वीणावादनेन | अस्यां वीणायां तु पाण्डित्यप्राप्त्यर्थं बहुवर्षाण्यपेक्षितानि भवन्ति | यदि अभ्यासेन सम्यग्भवति चेत्तदा एषा वीणा भार्यावद्रीत्या अस्माकं मनसः भावना अस्ति सा भावना व्यंजयति | वीणा इत्युक्ते अस्माकं कृते सरस्वती स्वरूपमेव आयाति | सा सरस्वती तु संगीतविद्यायाः अधिदेवता एवं च वीणापाणी | वेदस्याभिमानी एषा सरस्वती ब्रह्मणः नाम चतुराननस्य राज्नी, भार्या एवं च कृत्तीपद्युम्नयोरपत्या एषा | एषा सरस्वती अविस्मरणमेवं अनवरतरूपेण भगवन्तं स्तौति | ब्रह्माणी-तत्त्वज़्जानी एवं च सा गानलोला | एतस्याः हस्ते सदा कच्छपी नाम वीणा भवति अतः सा वीणापाणी तथैव सा चित्ताभिमानी देवता च | सर्वेषां कृते बुद्धिदाता एषा बुद्ध्यभिमानी देवता भवति | अस्माकं देशे यानि वाद्यानि सन्ति तानि वाद्यानि जगति अन्यत्र द्रष्टुं वयं न शक्नुमः । प्रत्येकैकमपि स्वीय स्वरूपेण, रचना द्वारा एवं ध्वनिः अपि विशिष्टरीत्या वर्तते | वाद्येष्वपि तुरीयविभागं कृतवन्तः | ते च - १ तत (तन्तुद्वारा यानि वाद्यानि सन्ति तानि)<br> २ सुषिरम ( वायुना ध्वनिरायाति) ३ अनवद्धः (ताडनवाद्यानि) ४ घनः ( लोहः, मृदः वा वृक्षद्वारा निर्मितानि).. अत्र वीणा तु तन्तुवाद्येष्वन्तर्भवति | तन्तुना नादस्य उत्पत्तिः भवति तानि ततवाद्यानि | अत्रापि विभागद्वयं वर्तते श्रुतिवाद्यानि, संगीतवाद्यानीति | गायनसमये वादनसमये श्रुतिनिमित्तं 'तम्बुरः' एवं विना संगीतकार्ये ध्वनिनिमित्तं "वीणा" उपयुज्यते | ऋचां याजुषे च मध्ये मध्ये वीणायाः प्रस्तावः वर्तते | तत्र तु विणायः उपत्पत्तिनिदाने शंकरः कारणमिति वदन्ति नाम तस्याः "रुद्रवीणा" इति वर्तते तन्निमित्तानत | देवी सरस्वत्यनन्तरं विश्वावसुः, तुम्बुरुः, नारदादयः वैणिकाः भवन्ति | तुम्बुरोः वीणायाः नाम " कालावती", विश्वावसोः "बृहती", नारदस्य " महती" इति पुराणेषु एतेषां वाद्यविशेषाः भवन्ति | वीणा मोक्षसाधनार्थं सरलमार्गः इति याज्नवल्क्यः तस्य स्मृतौ वदति | रावणस्य कथायां तु श्रृण्मः वयं तस्य काले वीणायाः तन्तुः कर्तनं जातं सः तदानीं स्वदेहात् स्नायुः स्वीकृत्य वीणावादनं अकरोदिति | =='''प्राचीनग्रन्थेषु वीणा'''== इदानींतन वीणा यदस्ति तत्तु प्राक्तनकालात् बहु परिष्कृतः वर्तते | कविकुलगुरुकालैदासः स्वीय "श्यामलादण्डके" "माणिक्यवीणामुपलालयन्तीम्" इति श्यामला शारदा माणिक्ययुक्तवीणां सा वासदतयतीति उक्तवन्तः | तदेवरीत्या प्रतिज्नायौगन्धरायणमित्यस्मिन्नाटके राजा उदयनः "घोषवती" नामांकितमेकां वीणां नुदितवान् | कर्नाटकदेशे संगीतक्षेत्रे ये त्रिमूर्तयः आसन तेष्वन्यतमः नादज्योतिः श्री मुत्तुस्वामीदीक्षितानां कृते तस्य गुरुः चिदम्बरनाथ योगी अनुग्रहेण काशिक्षेत्रे गंगा मध्ये तयल्लब्धा वीणा वर्तते तस्याः उपरि देवनागरिलिपिमध्ये "रामः" इति अंकितं वर्तते | एतादृशरीत्या वीणायाः इतिहासः वर्तते | =='''वीणायाः स्वरूपमेवं कार्यदक्षता'''== वीणावाद्ये तु लघु एवं बृहत् शिरः वर्तते | बृहदस्ति चेत् "घटः" इति वदन्ति | एतत्तु दक्षिणभागे वर्तते तथैव सामान्यतः पनसवृक्षेण निर्मायन्ति | एतस्याः निर्माणार्थं बहु मासाः अपेक्षिताः नाम बहुषु मासेषु पनसः काष्ठं जले संस्थाप्य कर्तनेन स्वरूपादिकं विरचय्य घटः निर्मायन्ति | तस्य घटस्य भारः लघुः भवति चेत् नादः सुमधुररूपेणागच्छति इति विश्वासः | घटनिर्माणानन्तरं तदुपतरि वृक्षस्य त्वचा आच्छादनं कुर्वन्ति | तदनन्तरं दण्डिं योजयन्ति | तस्य वामपार्श्वः भूमिं प्रति वक्रता आप्नोति एवं तस्य कृते लघुघटस्य योनजनं कुर्वन्ति | एतादृशी वीणा तंजावूर नगरे आदौ निर्मितवन्तः अतः "तंजावूर वीणा" इति प्रसिद्धम् | वामपार्श्वे लघुघटः वर्तते तत्तु सोरेबुरुडे अथवा लोहस्य पात्रं भवितुं शक्यते | तदुपरि नौपट्टिकां स्थापयतन्ति | एवं तत्र कानिचन साधनानि संस्थाप्य स्वरानुगुणं कुर्वन्ति "वीणायाः मेलधारणम" इति काचनपद्धतिः वर्तते | तस्मिन् कार्ये किमपि क्लेशः भवति अथवा कार्ये व्यत्यासः भवति चेत् तदा अपस्वराणां प्राबल्यं भविष्यति | एतानि सोपानानि वीणाघटस्योपरि स्थापयन्ति चेत्तदा तत्र स्थापितकाष्ठस्य द्वारा अश्चमाध्यमेन ध्वनिरायाति | तत्र स्थापिताश्वस्य एवं साधनस्य उन्नतिः समानरूपेण भवयति चेत् सुललितनादः आगच्छति | तत्र तुरीयतन्तूनां नामानि सारणिः, पंचमः, मंद्रः, अनुमन्द्रः इति व्यपदिश्यन्ते | तस्य समीपे कांस्य रेकु इति कश्चन वर्तते | एतद्वारा नाम तिसृभिः तन्तुभिः ध्वनिः गच्छति | तदेव मध्यषड्ज, मध्यपंचम एवं ताराषड्जनामानि प्रसिद्धानि | सप्ततन्तवः लघुघटद्वारा आगत्य बहु दृढतररूपेण दृश्यते | श्रुतिवीणायां दृढमेवं अदृढं कर्तुं पिंजः, दण्डः, शिरः इति वर्तते अस्ति चेत् खण्डवीणा नाम्ना वर्तते | भागत्रयमेकस्मिन् काष्ठे कुर्वन्ति चेत् तां प्रति अखण्डवीणा इति वदन्ति | अखण्डवीणायाः ध्वनिः अति मधुरतां यच्छन्ति इति प्राक्तनाः वदन्ति | वेंकटमुखी महाभागाः तिसृषु वीणावाद्येषु शुद्धमेळवीणा, रघुनाथमेळा वीणावाद्येषु तन्तवः पूर्वोक्त क्रमेण नास्ति तस्याः प्रभेदः वर्तते इति वदन्ति | तत्र तासां श्रृतिनिर्माणे एवं सोपानानां निर्माणक्रमे किंचित् भेदः दृश्यते | तत्र वीणावादनसमये लघुघटः वर्तते तत्तु वादकानां वामस्थ ऊरुस्थले स्थापयन्ति | बृहद्घटस्तु दक्षिणऊरुस्थलं स्पृशति | दक्षिणहस्तस्य मध्यमतर्जन्यंगुली पूर्वोक्त तन्तुषु सारणिं वामसहस्ते तु पूर्वस्थापितघटस्य समीपस्थ सोपानं स्पृष्ट्वा ध्वनिः कुर्वन्ति | दक्षिणकनिष्ठिकांगुल्या तन्तुः एवमिष्टस्थले उपयुज्यन्ति नादकाः | वीणागमकं प्रति सूक्तवाद्येषु गायनः सम्यक् न भवति चेत् तन्तुना एव अद्भुतरूपेण उत्पत्तिः कर्तुं शक्यते | वीणावाद्येषु प्रधानतन्तवः सारणिः, मन्द्रपंचम, मन्द्रषड्जजतन्तुषु संवादी, अनुवादी स्वराणां कृते सहायकसोपानं यदस्ति तं वामहस्तांगुल्या नुदित्वा दक्षिणहस्तांगुल्या नादोत्पादानं कुर्वन्ति तदेव "गमकम" नाम तन्त्रं भवति | =='''ऐतरेयोपनिषदि वीणावाद्यम्'''== ऐतरेयोपनिषदि वीणा देहतुल्यमिति वदन्ति | अथ खल्वियं दैवीवीणा भवति | तदनुकृतिरसौ मानुषी वीणा भवति | यथास्याः शिरः एवममुष्याशिरः | यथास्याः उदरमेवममुष्याः अम्भणम | यथास्यै जिह्वा - एवममुष्ये वादनम | यथास्यास्तंत्रय एवममुष्या अंगुलयः | यथास्याः स्वरा एवममुष्या स्वराः | देहः दैवीवीणातुल्यं भवति | मनुजाः निर्मिताः काष्ठवीणा तु देवनिर्मितदेहतुल्यमेव भवन्ति | देहं प्रति शिरः तदेवरीत्या वीणायाः कृते लघुघटः | देहं प्रति उदरः तदेवरीत्या वीणायाह कृते बृहद् घटः | काष्ठनौका यदस्ति तत्तु मेरुदण्डतुल्यः नाम उपरिस्थादधः संपर्कः करोति शरीरे यथा मेरुदण्डवद्रीत्या | नाड्यः एव तन्तवः | नादाः श्रृण्मश्चेत सर्वाः नाड्यः नादे अन्तर्गतत्वेन दृश्यते | तथैव वादकस्य अंगुल्यः तन्तूनामुपरि क्रीडन्ति तदा वीणानाम घटे नादजलस्य पूरणं भूत्वा बहिरायाति | देहो नाम वीणा तयदस्ति तत्तु देवकार्यार्थनिमित्तमेव | वीणायाः कृते अस्माकं हस्तः लयवासद्यं भवति | एतद्वारा देवतार्चनं करणीयम् | =='''दैविकता'''== वीणा दैविकस्वरूपेण वर्तते चेदपि अस्माकं जीवने विशिष्टस्थानं प्राप्तं वर्तते | सर्वासां वाद्यानां मध्ये पृथग्रूपेण वीणा वादकस्य मनसः भावान सम्यक्तया प्रदर्शयति | वीणाभ्यासेन मनः शान्तः भवति | तन्तुषु अस्माकं हस्तस्य स्पर्शः यदा भवति तदा अस्माकं नाडीषु नादः प्रवहति | वादकस्य हृत्स्पर्शी या वीणा भवति सा आप्तः भवति | सा वीणा तु तदा वाद्यमिति अंशः मनसि न भवति केवलं सखा इत्येव भवति | अस्माकं भावनामनसः प्रफुल्लता निदानमेव भवति | बहिरागतनादाः अस्मत्सविधे संभाषणं करोति | अतः सर्वत्र नादः एव भवति | मध्ये मध्ये तन्तून् यदा स्पृशति तदा मन्द्रमेवं तारे "स" मध्यमे "प" मिश्रितः भवति चेत् तदा किंकिंणिस्वरः श्रूयते | अतः विणावादनकम्पनेन नादकस्य शरीरेपि कम्पनः भवति | विजयभास्करेण संगीते यद्दत्तं श्रीमती बि।के सुमित्रा गायकी भूत्वा कल्याणी चलच्चित्रस्य " वीणा निनगेको कम्पना ....मृदुवागि नुडि मुदवागि नुडि....राग सं मोहन.....|||" गीतिः वादकवीणामध्ये कीदृशी सम्बन्धः वर्तते इति प्रदर्शयति | एकवारं नुदति चेत् मनः आनन्ददायकं भवतीति "निन्नयनादके मैमन ओलिसि....|| , एवं भावनायाः नूतनप्रपंचस्य आरम्भः भवतीति " भावतरंगदि लोकवे मरेसि....| गीतानि वर्तन्ते | एतद्वारा भगवतः आराधनमपि कर्तुं शक्यते | =='''सरस्वती आराधना'''== वीणापाणि, विश्वकल्याणि, गायन नर्तननन्द प्रदायिनी एतादृशी नामांकिता एषा इति बहुविधतरीत्या डी।वी।जी| महाभागाः वर्णयन्ति | संगीतशास्त्रस्याहत- अनाहतस्य स्मरणं कारयति | आहतमित्युक्ते श्रूयते यश्शब्दः अनाहतमित्युक्ते श्रोतुमपि न शक्यते | एतादृशस्थ मौनगायनं सरस्वती देवी चेन्नकेशवस्वामिं प्रति अर्पयति | =='''वीणासंबद्धवाद्यविशेषाः'''== रुद्रवीणा विचित्रवीणा चित्रवीणा महानाटकवीणा =='''प्रसिद्धवीणावदकाः'''== वीणा शेषण्णः वीणा सुब्बण्णः एस् भालचन्द्रः चिट्टि बाबुः आर् के सूर्यनारायणः ई गायत्री hjmsh20722nkcdvsqw37gqhl9gz5ejz 2 76893 469971 469962 2022-08-11T16:02:43Z 122.171.189.152 wikitext text/x-wiki [[सञ्चिका:Sudeep_S_Annigeri.jpg|लघुचित्रम्|सुदीप: आण्णिगेरि ]] मम नाम सुदीप: | मम मातृभाषा कन्नड: भवति | मया [[:hi:हिन्दुस्तानी_शास्त्रीय_संगीत|'''संगीत''']] क्षेत्रे आसक्ति: भवति | मम विश्वविद्यालय: , गृहे अपि १६ कि.मि दूरे स्थित: | अत: प्रयानार्थं कनिष्टं ४५ मि भवति | परन्तु विश्वविद्यालय: बहु विशाल: , सुन्दर: च अस्ति | विविध पक्षिणं द्रिष्टुम् शक्नोति | अहं पञ्चवर्षाणि अपि शालायां संस्कृत भाषा अद्ययनं अकुर्वन् | अत: संस्कृतशब्दं स्पष्टेन उच्चरामि | अधुना भारतदेशे बहव: भाषां अस्ति, परन्तु सर्वेभ्यो भाषेभ्यो मूल: संस्कृतभाषा भवति | अत: संस्क्रितभाषाध्ययनं करणीय  | अद्य: '''"[[:en:COVID-19|कोविड्]]"''' आक्रमेण शिक्षण: अन्तर्जाल माध्यमे परिवर्तन: भवति | तस्य विना अधुना विश्वे जीवितुं असाध्य: | अयं आशिर्वादरूपेण विश्वं आगत: | तस्य सदुपयोगं करणीय:| ज्ञानं प्राप्तुं अपि उपयोगी भवति | अहं परिसरप्रेमि व्यक्ति अस्मि | बेङ्गलुरुनगरे "[[:en:Lal_Bagh|'''लाल्बाग्"''']] , '''"[[:en:Cubbon_Park|कब्बन् पार्क्]]"''' इत्यादय:उद्यानवने स्थित: | आम ! [[:en:Bangalore|बेङ्गलुरुनगर:]] उद्यानवननगर: इति प्रसिद्ध: भवति | बाल्यादेव बहव: अवसरे अहं तस्मिन् क्षेत्रेषु गत्वा प्राकृथिक सौन्दर्यं दृष्ट्वा आश्चर्यचकिता: अभवत् | क्रीडा अपि बालका: / बालिका: च जीवने हितकारी भवति | क्रीदर्थे वयं स्नेहीता: कुर्वन्ति, आरोग्यं अपि वर्धते | अहं '''[[क्रिकेट्-क्रीडा|"क्रिकेट]]"''' क्रीडां इच्छामि , क्रीडामि च | अस्माकं देशे सर्वकार: क्रॆदप्रोत्साहनम् करणीय | अधुना क्रीडेन देशस्य धन उत्पत्ति संभव: | अहं सप्तवर्षाणि अपि शास्त्रीय संगीतः अपठत्  | भविष्ये अपि सर्वदा अयं पठितुं इच्छामि | संगीतः क्षेत्रे अभ्यासेन संगीतः विध्यार्थि सुख: शान्ति: समृद्धि: प्राप्तवान | [[:en:Christ_University|'''क्रैस्ट् विश्वविद्यालयस्य''']] आगमनेन नव अनुभवा: अनुभवत | विश्वविध्यालये अपि बहव: विध्यर्थिण: दृष्ट: | ते: विविधा: भाषेन तस्या: स्नेहिता: संगे वक्त: | विध्यर्थिणेशु विभिन्नतां दृष्ट्वा मम अन्तरे नव उत्साह: जगाम | इयं विश्वविद्यालयस्य त्रीणि वर्षाणि अभ्यास काले तस्य लाभं संपूर्ण: रीत्या: प्राप्तुं इच्छामि | अहं प्रतिदिनं १५ कि.मि प्रयाणं करोमि | [https://mybmtc.karnataka.gov.in/ '''सार्वजनिक वाहन'''] सहाय्येन प्रयाणं कुर्वन्ति | प्रयाणं अपि उत्तम अनुभव: भवति | वाहनेन नानाविध जनानां दृश्यामि | सार्वजनिक वाहनेन अपि परिसर प्रदूषणं ऊन: भवति | अत: परिसर संरक्षण द्रिष्टिना सार्वजनिकवाहनस्य उपयोगं करणीय: | <nowiki>------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------</nowiki> क्रैस्ट् विश्व-विद्यालय: क्रैस्ट् विश्व-विद्यालय: बेङलुरु नगरे स्थित: | अयम् सम्स्था न: १९६८ तमे वर्षे स्थापित: | ५३ वर्षा: प्राचीन: विद्यालय: भवति | २००४ तमे वर्षे University Grants Commission सम्स्थान: अयम् विश्व-विद्यालयम् स्वयम् चालित: इति पदवीम् अदत्त | अयम् विश्व-विद्यालयस्य स्तापिक: [[:en:Kuriakose_Elias_Chavara|St. Kuriakose Elias Chavara]] भवति | [[:en:Carmelites_of_Mary_Immaculate|Carmelites of Mary Immaculate]] सम्स्था: विद्याम् ददातुम् अयम् विश्व-विद्यालयस्य स्थापनम् अकुर्वन् | अयम् विश्व-विद्यालय: २५ acres भुमि: सम्पत्ति: अस्ति | १९९८ तमे वर्षे [[:en:National_Institutional_Ranking_Framework|National Assessment and Accreditation Council (NAAC)]] सम्स्थानेन Accreditation प्रप्त: | [[:en:University_Grants_Commission_Act,_1956|UGC Act, 1956]] भारत सर्कार: अनुसारेण अयम् क्रैस्ट् विद्यालय: विश्व विद्यालय: इति नाम: प्रप्त: | अयम् विश्वसिद्यालयस्य पन्च आवरणा: सन्ति | मुख्य आवरण: बेङलुरु नगरस्य कोरमङ्गले Dairy Circle समीपे स्थित: | [[:en:National_Highway_7_(India)|Hosur Road (NH 7)]] मर्ग: समीप: भवति | [[:en:BTM_Layout|BTM Layout]], [[:en:Koramangala|Koramangala]], [[:en:Jayanagar,_Bangalore|Jayanagar]] च समीपस्य वसति प्रदेश: अस्ति | २००९ तमे वर्षे अयम् विश्व-विद्यालय: केङ्गेरि प्रदेशे प्रारम्भित: | केङ्गेरि आवरण: बेङलुरु-मैसूरु राष्ट्रीय मार्गे स्थित: | 75 acres विशाल: आवरण: सन्ति| केङ्गेरि आवरणे Engineering and Technology तथा MBA, BBA विद्या लभ्यत | July 2022 वर्षे बेङलुरु नगरस्य येश्वन्तपुरे नवीन आवरण: उद्घाटन: अभवत् | बेङ्गलूरु नगरस्य विना पुणे, देहलि नगरे उद्घातयत् | क्रैस्ट् विश्वविद्यालया: शून्य त्यज्य: श्रिष्तितवति | त्यज्यस्य पुनरुपयोग: भवति | विश्व-विद्यालयस्य कश्चन समिति: त्यज्यस्य पुनरुपयोगकार्य: कुर्वन्ति | अयम् विश्व-विद्यालय: धार्मिक मुख्याधिकारिणस्य मुखान्तरे चालयति | अयम् धार्मिक मुख्याधिकारि: [[:en:Dharmaram_College|Dharmaram Pontifical Seminary]] सम्स्थानस्य प्राचीन सदस्य: भवनीय: | अधुना Dr Fr Abraham Vettiyankal Mani महोदय: vice chancellor भवति | Dr Fr Abraham महोदय: [[:en:Bangalore_University|Bangalore University]] विद्यालयेन doctorate पदवीम् प्राप्यत | विद्यासम्स्थानस्य आर्थिक विषयम् आर्थिक अधिकारी निघ्राहणम् कुर्वन्ति | सम्स्थाने २०,००० अधिक विध्यार्थिणाम् पट्यते | ७०० विदेशी विद्यार्थिणाम् ५८ देशाणाम् पठितुम् आगत: | विद्यालये अन्तरराष्ट्रीय संघ: च भवति | अन्तरराष्ट्रीय विद्यार्थिणाम् सह्हाय्यम् करोति | अयं संघस्य सहायेन अन्तराष्ट्रीय विद्यार्थिणाम् बेङ्गलुरु नगरे पठितुं किञ्चिदपि क्लॆशम् न भवति | विश्वविद्यालये विज्ञानं, सामाजिक विज्ञानं, अर्थशास्त्रं, वानिज्यशास्त्रं, विद्या, न्यायं, तन्त्रज्ञानं, प्रबन्धनशास्त्रं च पठितुं अवकाशं दत्तवान् | [[:en:Bachelor_of_Science|Bachelor of Science]] पदवी कार्यक्रमं त्रीणि वर्षाणि सन्ति | [[:en:Bachelor_of_Laws|Bachelor of Laws]] च पञ्च वर्षाणां कार्यक्रमं भवति | 0ko55r8q7cm9fr00nq0ciwq5aabmclz 469986 469971 2022-08-12T11:38:24Z 122.179.26.86 wikitext text/x-wiki [[सञ्चिका:Sudeep_S_Annigeri.jpg|लघुचित्रम्|सुदीप: आण्णिगेरि ]] मम नाम सुदीप: | मम मातृभाषा कन्नड: भवति | मया [[:hi:हिन्दुस्तानी_शास्त्रीय_संगीत|'''संगीत''']] क्षेत्रे आसक्ति: भवति | मम विश्वविद्यालय: , गृहे अपि १६ कि.मि दूरे स्थित: | अत: प्रयानार्थं कनिष्टं ४५ मि भवति | परन्तु विश्वविद्यालय: बहु विशाल: , सुन्दर: च अस्ति | विविध पक्षिणं द्रिष्टुम् शक्नोति | अहं पञ्चवर्षाणि अपि शालायां संस्कृत भाषा अद्ययनं अकुर्वन् | अत: संस्कृतशब्दं स्पष्टेन उच्चरामि | अधुना भारतदेशे बहव: भाषां अस्ति, परन्तु सर्वेभ्यो भाषेभ्यो मूल: संस्कृतभाषा भवति | अत: संस्क्रितभाषाध्ययनं करणीय  | अद्य: '''"[[:en:COVID-19|कोविड्]]"''' आक्रमेण शिक्षण: अन्तर्जाल माध्यमे परिवर्तन: भवति | तस्य विना अधुना विश्वे जीवितुं असाध्य: | अयं आशिर्वादरूपेण विश्वं आगत: | तस्य सदुपयोगं करणीय:| ज्ञानं प्राप्तुं अपि उपयोगी भवति | अहं परिसरप्रेमि व्यक्ति अस्मि | बेङ्गलुरुनगरे "[[:en:Lal_Bagh|'''लाल्बाग्"''']] , '''"[[:en:Cubbon_Park|कब्बन् पार्क्]]"''' इत्यादय:उद्यानवने स्थित: | आम ! [[:en:Bangalore|बेङ्गलुरुनगर:]] उद्यानवननगर: इति प्रसिद्ध: भवति | बाल्यादेव बहव: अवसरे अहं तस्मिन् क्षेत्रेषु गत्वा प्राकृथिक सौन्दर्यं दृष्ट्वा आश्चर्यचकिता: अभवत् | क्रीडा अपि बालका: / बालिका: च जीवने हितकारी भवति | क्रीदर्थे वयं स्नेहीता: कुर्वन्ति, आरोग्यं अपि वर्धते | अहं '''[[क्रिकेट्-क्रीडा|"क्रिकेट]]"''' क्रीडां इच्छामि , क्रीडामि च | अस्माकं देशे सर्वकार: क्रॆदप्रोत्साहनम् करणीय | अधुना क्रीडेन देशस्य धन उत्पत्ति संभव: | अहं सप्तवर्षाणि अपि शास्त्रीय संगीतः अपठत्  | भविष्ये अपि सर्वदा अयं पठितुं इच्छामि | संगीतः क्षेत्रे अभ्यासेन संगीतः विध्यार्थि सुख: शान्ति: समृद्धि: प्राप्तवान | [[:en:Christ_University|'''क्रैस्ट् विश्वविद्यालयस्य''']] आगमनेन नव अनुभवा: अनुभवत | विश्वविध्यालये अपि बहव: विध्यर्थिण: दृष्ट: | ते: विविधा: भाषेन तस्या: स्नेहिता: संगे वक्त: | विध्यर्थिणेशु विभिन्नतां दृष्ट्वा मम अन्तरे नव उत्साह: जगाम | इयं विश्वविद्यालयस्य त्रीणि वर्षाणि अभ्यास काले तस्य लाभं संपूर्ण: रीत्या: प्राप्तुं इच्छामि | अहं प्रतिदिनं १५ कि.मि प्रयाणं करोमि | [https://mybmtc.karnataka.gov.in/ '''सार्वजनिक वाहन'''] सहाय्येन प्रयाणं कुर्वन्ति | प्रयाणं अपि उत्तम अनुभव: भवति | वाहनेन नानाविध जनानां दृश्यामि | सार्वजनिक वाहनेन अपि परिसर प्रदूषणं ऊन: भवति | अत: परिसर संरक्षण द्रिष्टिना सार्वजनिकवाहनस्य उपयोगं करणीय: | <nowiki>------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------</nowiki> क्रैस्ट् विश्व-विद्यालय: क्रैस्ट् विश्व-विद्यालय: बेङलुरु नगरे स्थित: | अयम् सम्स्था न: १९६८ तमे वर्षे स्थापित: | ५३ वर्षा: प्राचीन: विद्यालय: भवति | २००४ तमे वर्षे University Grants Commission सम्स्थान: अयम् विश्व-विद्यालयम् स्वयम् चालित: इति पदवीम् अदत्त | अयम् विश्व-विद्यालयस्य स्तापिक: [[:en:Kuriakose_Elias_Chavara|St. Kuriakose Elias Chavara]] भवति | [[:en:Carmelites_of_Mary_Immaculate|Carmelites of Mary Immaculate]] सम्स्था: विद्याम् ददातुम् अयम् विश्व-विद्यालयस्य स्थापनम् अकुर्वन् | अयम् विश्व-विद्यालय: २५ acres भुमि: सम्पत्ति: अस्ति | १९९८ तमे वर्षे [[:en:National_Institutional_Ranking_Framework|National Assessment and Accreditation Council (NAAC)]] सम्स्थानेन Accreditation प्रप्त: | [[:en:University_Grants_Commission_Act,_1956|UGC Act, 1956]] भारत सर्कार: अनुसारेण अयम् क्रैस्ट् विद्यालय: विश्व विद्यालय: इति नाम: प्रप्त: | अयम् विश्वसिद्यालयस्य पन्च आवरणा: सन्ति | मुख्य आवरण: बेङलुरु नगरस्य कोरमङ्गले Dairy Circle समीपे स्थित: | [[:en:National_Highway_7_(India)|Hosur Road (NH 7)]] मर्ग: समीप: भवति | [[:en:BTM_Layout|BTM Layout]], [[:en:Koramangala|Koramangala]], [[:en:Jayanagar,_Bangalore|Jayanagar]] च समीपस्य वसति प्रदेश: अस्ति | २००९ तमे वर्षे अयम् विश्व-विद्यालय: केङ्गेरि प्रदेशे प्रारम्भित: | केङ्गेरि आवरण: बेङलुरु-मैसूरु राष्ट्रीय मार्गे स्थित: | 75 acres विशाल: आवरण: सन्ति | केङ्गेरि आवरणे Engineering and Technology तथा MBA, BBA विद्या लभ्यत | July 2022 वर्षे बेङलुरु नगरस्य येश्वन्तपुरे नवीन आवरण: उद्घाटन: अभवत् | बेङ्गलूरु नगरस्य विना पुणे, देहलि नगरे उद्घातयत् | क्रैस्ट् विश्वविद्यालया: शून्य त्यज्य: श्रिष्तितवति | त्यज्यस्य पुनरुपयोग: भवति | विश्व-विद्यालयस्य कश्चन समिति: त्यज्यस्य पुनरुपयोगकार्य: कुर्वन्ति | क्रैस्त मुख्य आवरणे बहव: पक्षिण: सन्ति | तेनापि कश्चन पक्षिण: बन्धित: भवति | एक: पक्षी उद्यानावन: अपि निर्मित: | बहव: पादपा: च सन्ति | इदं दृश्यं दृष्टुं अति सुन्दरं भवति | अयम् विश्व-विद्यालय: धार्मिक मुख्याधिकारिणस्य मुखान्तरे चालयति | अयम् धार्मिक मुख्याधिकारि: [[:en:Dharmaram_College|Dharmaram Pontifical Seminary]] सम्स्थानस्य प्राचीन सदस्य: भवनीय: | अधुना Dr Fr Abraham Vettiyankal Mani महोदय: vice chancellor भवति | Dr Fr Abraham महोदय: [[:en:Bangalore_University|Bangalore University]] विद्यालयेन doctorate पदवीम् प्राप्यत | विद्यासम्स्थानस्य आर्थिक विषयम् आर्थिक अधिकारी निघ्राहणम् कुर्वन्ति | सम्स्थाने २०,००० अधिक विध्यार्थिणाम् पट्यते | ७०० विदेशी विद्यार्थिणाम् ५८ देशाणाम् पठितुम् आगत: | विद्यालये अन्तरराष्ट्रीय संघ: च भवति | अन्तरराष्ट्रीय विद्यार्थिणाम् सह्हाय्यम् करोति | अयं संघस्य सहायेन अन्तराष्ट्रीय विद्यार्थिणाम् बेङ्गलुरु नगरे पठितुं किञ्चिदपि क्लॆशम् न भवति | विश्वविद्यालये विज्ञानं, सामाजिक विज्ञानं, अर्थशास्त्रं, वानिज्यशास्त्रं, विद्या, न्यायं, तन्त्रज्ञानं, प्रबन्धनशास्त्रं च पठितुं अवकाशं दत्तवान् | [[:en:Bachelor_of_Science|Bachelor of Science]] पदवी कार्यक्रमं त्रीणि वर्षाणि सन्ति | [[:en:Bachelor_of_Laws|Bachelor of Laws]] च पञ्च वर्षाणां कार्यक्रमं भवति | filyvvo58kzf86fwtku2go492cegrku 469988 469986 2022-08-12T11:50:31Z 122.179.26.86 wikitext text/x-wiki [[सञ्चिका:Sudeep_S_Annigeri.jpg|लघुचित्रम्|सुदीप: आण्णिगेरि ]] मम नाम सुदीप: | मम मातृभाषा कन्नड: भवति | मया [[:hi:हिन्दुस्तानी_शास्त्रीय_संगीत|'''संगीत''']] क्षेत्रे आसक्ति: भवति | मम विश्वविद्यालय: , गृहे अपि १६ कि.मि दूरे स्थित: | अत: प्रयानार्थं कनिष्टं ४५ मि भवति | परन्तु विश्वविद्यालय: बहु विशाल: , सुन्दर: च अस्ति | विविध पक्षिणं द्रिष्टुम् शक्नोति | अहं पञ्चवर्षाणि अपि शालायां संस्कृत भाषा अद्ययनं अकुर्वन् | अत: संस्कृतशब्दं स्पष्टेन उच्चरामि | अधुना भारतदेशे बहव: भाषां अस्ति, परन्तु सर्वेभ्यो भाषेभ्यो मूल: संस्कृतभाषा भवति | अत: संस्क्रितभाषाध्ययनं करणीय  | अद्य: '''"[[:en:COVID-19|कोविड्]]"''' आक्रमेण शिक्षण: अन्तर्जाल माध्यमे परिवर्तन: भवति | तस्य विना अधुना विश्वे जीवितुं असाध्य: | अयं आशिर्वादरूपेण विश्वं आगत: | तस्य सदुपयोगं करणीय:| ज्ञानं प्राप्तुं अपि उपयोगी भवति | अहं परिसरप्रेमि व्यक्ति अस्मि | बेङ्गलुरुनगरे "[[:en:Lal_Bagh|'''लाल्बाग्"''']] , '''"[[:en:Cubbon_Park|कब्बन् पार्क्]]"''' इत्यादय:उद्यानवने स्थित: | आम ! [[:en:Bangalore|बेङ्गलुरुनगर:]] उद्यानवननगर: इति प्रसिद्ध: भवति | बाल्यादेव बहव: अवसरे अहं तस्मिन् क्षेत्रेषु गत्वा प्राकृथिक सौन्दर्यं दृष्ट्वा आश्चर्यचकिता: अभवत् | क्रीडा अपि बालका: / बालिका: च जीवने हितकारी भवति | क्रीदर्थे वयं स्नेहीता: कुर्वन्ति, आरोग्यं अपि वर्धते | अहं '''[[क्रिकेट्-क्रीडा|"क्रिकेट]]"''' क्रीडां इच्छामि , क्रीडामि च | अस्माकं देशे सर्वकार: क्रॆदप्रोत्साहनम् करणीय | अधुना क्रीडेन देशस्य धन उत्पत्ति संभव: | अहं सप्तवर्षाणि अपि शास्त्रीय संगीतः अपठत्  | भविष्ये अपि सर्वदा अयं पठितुं इच्छामि | संगीतः क्षेत्रे अभ्यासेन संगीतः विध्यार्थि सुख: शान्ति: समृद्धि: प्राप्तवान | [[:en:Christ_University|'''क्रैस्ट् विश्वविद्यालयस्य''']] आगमनेन नव अनुभवा: अनुभवत | विश्वविध्यालये अपि बहव: विध्यर्थिण: दृष्ट: | ते: विविधा: भाषेन तस्या: स्नेहिता: संगे वक्त: | विध्यर्थिणेशु विभिन्नतां दृष्ट्वा मम अन्तरे नव उत्साह: जगाम | इयं विश्वविद्यालयस्य त्रीणि वर्षाणि अभ्यास काले तस्य लाभं संपूर्ण: रीत्या: प्राप्तुं इच्छामि | अहं प्रतिदिनं १५ कि.मि प्रयाणं करोमि | [https://mybmtc.karnataka.gov.in/ '''सार्वजनिक वाहन'''] सहाय्येन प्रयाणं कुर्वन्ति | प्रयाणं अपि उत्तम अनुभव: भवति | वाहनेन नानाविध जनानां दृश्यामि | सार्वजनिक वाहनेन अपि परिसर प्रदूषणं ऊन: भवति | अत: परिसर संरक्षण द्रिष्टिना सार्वजनिकवाहनस्य उपयोगं करणीय: | <nowiki>------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------</nowiki> क्रैस्ट् विश्व-विद्यालय: क्रैस्ट् विश्व-विद्यालय: बेङलुरु नगरे स्थित: | अयम् सम्स्था न: १९६८ तमे वर्षे स्थापित: | ५३ वर्षा: प्राचीन: विद्यालय: भवति | २००४ तमे वर्षे University Grants Commission सम्स्थान: अयम् विश्व-विद्यालयम् स्वयम् चालित: इति पदवीम् अदत्त | अयम् विश्व-विद्यालयस्य स्तापिक: [[:en:Kuriakose_Elias_Chavara|St. Kuriakose Elias Chavara]] भवति | [[:en:Carmelites_of_Mary_Immaculate|Carmelites of Mary Immaculate]] सम्स्था: विद्याम् ददातुम् अयम् विश्व-विद्यालयस्य स्थापनम् अकुर्वन् | अयम् विश्व-विद्यालय: २५ acres भुमि: सम्पत्ति: अस्ति | १९९८ तमे वर्षे [[:en:National_Institutional_Ranking_Framework|National Assessment and Accreditation Council (NAAC)]] सम्स्थानेन Accreditation प्रप्त: | [[:en:University_Grants_Commission_Act,_1956|UGC Act, 1956]] भारत सर्कार: अनुसारेण अयम् क्रैस्ट् विद्यालय: विश्व विद्यालय: इति नाम: प्रप्त: | अयम् विश्वसिद्यालयस्य पन्च आवरणा: सन्ति | मुख्य आवरण: बेङलुरु नगरस्य कोरमङ्गले Dairy Circle समीपे स्थित: | [[:en:National_Highway_7_(India)|Hosur Road (NH 7)]] मर्ग: समीप: भवति | [[:en:BTM_Layout|BTM Layout]], [[:en:Koramangala|Koramangala]], [[:en:Jayanagar,_Bangalore|Jayanagar]] च समीपस्य वसति प्रदेश: अस्ति | २००९ तमे वर्षे अयम् विश्व-विद्यालय: केङ्गेरि प्रदेशे प्रारम्भित: | केङ्गेरि आवरण: बेङलुरु-मैसूरु राष्ट्रीय मार्गे स्थित: | 75 acres विशाल: आवरण: सन्ति | केङ्गेरि आवरणे Engineering and Technology तथा MBA, BBA विद्या लभ्यत | July 2022 वर्षे बेङलुरु नगरस्य येश्वन्तपुरे नवीन आवरण: उद्घाटन: अभवत् | बेङ्गलूरु नगरस्य विना पुणे, देहलि नगरे उद्घातयत् | क्रैस्ट् विश्वविद्यालया: शून्य त्यज्य: श्रिष्तितवति | त्यज्यस्य पुनरुपयोग: भवति | विश्व-विद्यालयस्य कश्चन समिति: त्यज्यस्य पुनरुपयोगकार्य: कुर्वन्ति | क्रैस्त मुख्य आवरणे बहव: पक्षिण: सन्ति | तेनापि कश्चन पक्षिण: बन्धित: भवति | एक: पक्षी उद्यानावन: अपि निर्मित: | बहव: पादपा: च सन्ति | इदं दृश्यं दृष्टुं अति सुन्दरं भवति | अयम् विश्व-विद्यालय: धार्मिक मुख्याधिकारिणस्य मुखान्तरे चालयति | अयम् धार्मिक मुख्याधिकारि: [[:en:Dharmaram_College|Dharmaram Pontifical Seminary]] सम्स्थानस्य प्राचीन सदस्य: भवनीय: | अधुना Dr Fr Abraham Vettiyankal Mani महोदय: vice chancellor भवति | Dr Fr Abraham महोदय: [[:en:Bangalore_University|Bangalore University]] विद्यालयेन doctorate पदवीम् प्राप्यत | विद्यासम्स्थानस्य आर्थिक विषयम् आर्थिक अधिकारी निघ्राहणम् कुर्वन्ति | सम्स्थाने २०,००० अधिक विध्यार्थिणाम् पट्यते | ७०० विदेशी विद्यार्थिणाम् ५८ देशाणाम् पठितुम् आगत: | विद्यालये अन्तरराष्ट्रीय संघ: च भवति | अन्तरराष्ट्रीय विद्यार्थिणाम् सह्हाय्यम् करोति | अयं संघस्य सहायेन अन्तराष्ट्रीय विद्यार्थिणाम् बेङ्गलुरु नगरे पठितुं किञ्चिदपि क्लॆशम् न भवति | विश्वविद्यालये विज्ञानं, सामाजिक विज्ञानं, अर्थशास्त्रं, वानिज्यशास्त्रं, विद्या, न्यायं, तन्त्रज्ञानं, प्रबन्धनशास्त्रं च पठितुं अवकाशं दत्तवान् | [[:en:Bachelor_of_Science|Bachelor of Science]] पदवी कार्यक्रमं त्रीणि वर्षाणि सन्ति | [[:en:Bachelor_of_Laws|Bachelor of Laws]] च पञ्च वर्षाणां कार्यक्रमं भवति | विद्यालये कन्नड, हिन्दी, संस्कृत, तमिल, मलयालम, तथा फ़्रेञ्च् भाषा: पठितुं शक्नोति | कन्नड संघ: (एक: अ-लाभ संघ:)  मूलकेन २२० पुस्तकाधिक प्रकाशनम् अभवत | अयं संघ: कन्नड भाषा वृद्धितुं सतत प्रयत्नं कुर्वन्ति | [[:en:Guhangari:_A_Book_on_Urban_Wildlife|Guhangari: A Book on Urban Wildlife]], Green Army "Birds of CHRIST University" च अन्यापि पुस्तकप्रकाशन: अस्ति | qdeycq9zzgk807rr4cfok3yp7wgxjz3 469989 469988 2022-08-12T11:57:08Z 122.179.26.86 wikitext text/x-wiki [[सञ्चिका:Sudeep_S_Annigeri.jpg|लघुचित्रम्|सुदीप: आण्णिगेरि ]] मम नाम सुदीप: | मम मातृभाषा कन्नड: भवति | मया [[:hi:हिन्दुस्तानी_शास्त्रीय_संगीत|'''संगीत''']] क्षेत्रे आसक्ति: भवति | मम विश्वविद्यालय: , गृहे अपि १६ कि.मि दूरे स्थित: | अत: प्रयानार्थं कनिष्टं ४५ मि भवति | परन्तु विश्वविद्यालय: बहु विशाल: , सुन्दर: च अस्ति | विविध पक्षिणं द्रिष्टुम् शक्नोति | अहं पञ्चवर्षाणि अपि शालायां संस्कृत भाषा अद्ययनं अकुर्वन् | अत: संस्कृतशब्दं स्पष्टेन उच्चरामि | अधुना भारतदेशे बहव: भाषां अस्ति, परन्तु सर्वेभ्यो भाषेभ्यो मूल: संस्कृतभाषा भवति | अत: संस्क्रितभाषाध्ययनं करणीय  | अद्य: '''"[[:en:COVID-19|कोविड्]]"''' आक्रमेण शिक्षण: अन्तर्जाल माध्यमे परिवर्तन: भवति | तस्य विना अधुना विश्वे जीवितुं असाध्य: | अयं आशिर्वादरूपेण विश्वं आगत: | तस्य सदुपयोगं करणीय:| ज्ञानं प्राप्तुं अपि उपयोगी भवति | अहं परिसरप्रेमि व्यक्ति अस्मि | बेङ्गलुरुनगरे "[[:en:Lal_Bagh|'''लाल्बाग्"''']] , '''"[[:en:Cubbon_Park|कब्बन् पार्क्]]"''' इत्यादय:उद्यानवने स्थित: | आम ! [[:en:Bangalore|बेङ्गलुरुनगर:]] उद्यानवननगर: इति प्रसिद्ध: भवति | बाल्यादेव बहव: अवसरे अहं तस्मिन् क्षेत्रेषु गत्वा प्राकृथिक सौन्दर्यं दृष्ट्वा आश्चर्यचकिता: अभवत् | क्रीडा अपि बालका: / बालिका: च जीवने हितकारी भवति | क्रीदर्थे वयं स्नेहीता: कुर्वन्ति, आरोग्यं अपि वर्धते | अहं '''[[क्रिकेट्-क्रीडा|"क्रिकेट]]"''' क्रीडां इच्छामि , क्रीडामि च | अस्माकं देशे सर्वकार: क्रॆदप्रोत्साहनम् करणीय | अधुना क्रीडेन देशस्य धन उत्पत्ति संभव: | अहं सप्तवर्षाणि अपि शास्त्रीय संगीतः अपठत्  | भविष्ये अपि सर्वदा अयं पठितुं इच्छामि | संगीतः क्षेत्रे अभ्यासेन संगीतः विध्यार्थि सुख: शान्ति: समृद्धि: प्राप्तवान | [[:en:Christ_University|'''क्रैस्ट् विश्वविद्यालयस्य''']] आगमनेन नव अनुभवा: अनुभवत | विश्वविध्यालये अपि बहव: विध्यर्थिण: दृष्ट: | ते: विविधा: भाषेन तस्या: स्नेहिता: संगे वक्त: | विध्यर्थिणेशु विभिन्नतां दृष्ट्वा मम अन्तरे नव उत्साह: जगाम | इयं विश्वविद्यालयस्य त्रीणि वर्षाणि अभ्यास काले तस्य लाभं संपूर्ण: रीत्या: प्राप्तुं इच्छामि | अहं प्रतिदिनं १५ कि.मि प्रयाणं करोमि | [https://mybmtc.karnataka.gov.in/ '''सार्वजनिक वाहन'''] सहाय्येन प्रयाणं कुर्वन्ति | प्रयाणं अपि उत्तम अनुभव: भवति | वाहनेन नानाविध जनानां दृश्यामि | सार्वजनिक वाहनेन अपि परिसर प्रदूषणं ऊन: भवति | अत: परिसर संरक्षण द्रिष्टिना सार्वजनिकवाहनस्य उपयोगं करणीय: | <nowiki>------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------</nowiki> क्रैस्ट् विश्व-विद्यालय: क्रैस्ट् विश्व-विद्यालय: बेङलुरु नगरे स्थित: | अयम् सम्स्था न: १९६८ तमे वर्षे स्थापित: | ५३ वर्षा: प्राचीन: विद्यालय: भवति | २००४ तमे वर्षे University Grants Commission सम्स्थान: अयम् विश्व-विद्यालयम् स्वयम् चालित: इति पदवीम् अदत्त | अयम् विश्व-विद्यालयस्य स्तापिक: [[:en:Kuriakose_Elias_Chavara|St. Kuriakose Elias Chavara]] भवति | [[:en:Carmelites_of_Mary_Immaculate|Carmelites of Mary Immaculate]] सम्स्था: विद्याम् ददातुम् अयम् विश्व-विद्यालयस्य स्थापनम् अकुर्वन् | अयम् विश्व-विद्यालय: २५ acres भुमि: सम्पत्ति: अस्ति | १९९८ तमे वर्षे [[:en:National_Institutional_Ranking_Framework|National Assessment and Accreditation Council (NAAC)]] सम्स्थानेन Accreditation प्रप्त: | [[:en:University_Grants_Commission_Act,_1956|UGC Act, 1956]] भारत सर्कार: अनुसारेण अयम् क्रैस्ट् विद्यालय: विश्व विद्यालय: इति नाम: प्रप्त: | अयम् विश्वसिद्यालयस्य पन्च आवरणा: सन्ति | मुख्य आवरण: बेङलुरु नगरस्य कोरमङ्गले Dairy Circle समीपे स्थित: | [[:en:National_Highway_7_(India)|Hosur Road (NH 7)]] मर्ग: समीप: भवति | [[:en:BTM_Layout|BTM Layout]], [[:en:Koramangala|Koramangala]], [[:en:Jayanagar,_Bangalore|Jayanagar]] च समीपस्य वसति प्रदेश: अस्ति | २००९ तमे वर्षे अयम् विश्व-विद्यालय: केङ्गेरि प्रदेशे प्रारम्भित: | केङ्गेरि आवरण: बेङलुरु-मैसूरु राष्ट्रीय मार्गे स्थित: | 75 acres विशाल: आवरण: सन्ति | केङ्गेरि आवरणे Engineering and Technology तथा MBA, BBA विद्या लभ्यत | July 2022 वर्षे बेङलुरु नगरस्य येश्वन्तपुरे नवीन आवरण: उद्घाटन: अभवत् | बेङ्गलूरु नगरस्य विना पुणे, देहलि नगरे उद्घातयत् | क्रैस्ट् विश्वविद्यालया: शून्य त्यज्य: श्रिष्तितवति | त्यज्यस्य पुनरुपयोग: भवति | विश्व-विद्यालयस्य कश्चन समिति: त्यज्यस्य पुनरुपयोगकार्य: कुर्वन्ति | क्रैस्त मुख्य आवरणे बहव: पक्षिण: सन्ति | तेनापि कश्चन पक्षिण: बन्धित: भवति | एक: पक्षी उद्यानावन: अपि निर्मित: | बहव: पादपा: च सन्ति | इदं दृश्यं दृष्टुं अति सुन्दरं भवति | अयम् विश्व-विद्यालय: धार्मिक मुख्याधिकारिणस्य मुखान्तरे चालयति | अयम् धार्मिक मुख्याधिकारि: [[:en:Dharmaram_College|Dharmaram Pontifical Seminary]] सम्स्थानस्य प्राचीन सदस्य: भवनीय: | अधुना Dr Fr Abraham Vettiyankal Mani महोदय: vice chancellor भवति | Dr Fr Abraham महोदय: [[:en:Bangalore_University|Bangalore University]] विद्यालयेन doctorate पदवीम् प्राप्यत | विद्यासम्स्थानस्य आर्थिक विषयम् आर्थिक अधिकारी निघ्राहणम् कुर्वन्ति | सम्स्थाने २०,००० अधिक विध्यार्थिणाम् पट्यते | ७०० विदेशी विद्यार्थिणाम् ५८ देशाणाम् पठितुम् आगत: | विद्यालये अन्तरराष्ट्रीय संघ: च भवति | अन्तरराष्ट्रीय विद्यार्थिणाम् सह्हाय्यम् करोति | अयं संघस्य सहायेन अन्तराष्ट्रीय विद्यार्थिणाम् बेङ्गलुरु नगरे पठितुं किञ्चिदपि क्लॆशम् न भवति | विश्वविद्यालये विज्ञानं, सामाजिक विज्ञानं, अर्थशास्त्रं, वानिज्यशास्त्रं, विद्या, न्यायं, तन्त्रज्ञानं, प्रबन्धनशास्त्रं च पठितुं अवकाशं दत्तवान् | [[:en:Bachelor_of_Science|Bachelor of Science]] पदवी कार्यक्रमं त्रीणि वर्षाणि सन्ति | [[:en:Bachelor_of_Laws|Bachelor of Laws]] च पञ्च वर्षाणां कार्यक्रमं भवति | विद्यालये कन्नड, हिन्दी, संस्कृत, तमिल, मलयालम, तथा फ़्रेञ्च् भाषा: पठितुं शक्नोति | कन्नड संघ: (एक: अ-लाभ संघ:)  मूलकेन २२० पुस्तकाधिक प्रकाशनम् अभवत | अयं संघ: कन्नड भाषा वृद्धितुं सतत प्रयत्नं कुर्वन्ति | [[:en:Guhangari:_A_Book_on_Urban_Wildlife|Guhangari: A Book on Urban Wildlife]], Green Army "Birds of CHRIST University" च अन्यापि पुस्तकप्रकाशन: अस्ति | अयं विश्वविद्यालय: [[:en:Association_of_Indian_Universities|Association of Indian Universities]] तथा [[:en:International_Federation_of_Catholic_Universities|International Federation of Catholic Universities]] च सदस्य: भवति | rwl2lpvrqal63jtu2m5sgxjtk98kfsh 0 77777 469981 468922 2022-08-12T07:34:51Z ऐक्टिवेटेड् 34367 wikitext text/x-wiki अस्मिन् सूचौ नगराः अन्तर्भवति न तु [[भारतदेशे दशलक्षाधिकजनसङ्ख्यायुक्तानां नगरीयक्षेत्राणां सूचिः|नगरीयक्षेत्राणि]] । अस्य लेखस्य सम्पूर्णं कार्यं [[गृहमन्त्रालयः|गृहमन्त्रालयं]], [[भारतसर्वकारः|भारतसर्वकारस्य]] अधीनस्थं पञ्जीयकप्रमुख-जनगणनायुक्तयोः कार्यालयेन सञ्चालितस्य [[२०११ भारतीय जनगणना|२०११ भारतीय जनगणनायाम्]] आधारितम् अस्ति । == मानचित्रम् == <!--मानचित्रम्--> {{location map+|India|float=none|width=400|caption=भारतीयनगरानां स्थानानि । कोष्ठकेषु श्रेणीयुक्तं नगरस्य नाम द्रष्टुं बिन्दुस्य उपरि भ्रमरन्तु ।|places= {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Adoni (184)|lat=15.63|long=77.27|link=[[Adoni]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Agartala (115)|lat=23.833|long=91.267|link=[[Agartala]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Agra (23)|lat=27.18|long=78.02|link=[[Agra]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Ahmedabad (6)|lat=23.03|long=72.58|link=[[Ahmedabad]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Ahmednagar (128)|lat=19.08|long=74.73|link=[[Ahmednagar]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Assland (156)|lat=23.72722|long=92.71778|link=[[Adoni]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Ajmer (82)|lat=26.45|long=74.64|link=[[Ajmer]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Akola (83)|lat=20.7|long=77.00|link=[[Akola]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Aligarh (58)|lat=27.88|long=78.08|link=[[Aligarh]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Allahabad (37)|lat=25.45|long=81.85|link=[[Allahabad]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Alwar (143)|lat=27.34|long=76.38|link=[[Adoni]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Amaravathi (497)|lat= 16.541|long=80.515|link=[[Adoni]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Ambattur (97)|lat=13.0983|long=80.1622|link=[[Adoni]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Ambernath (181)|lat=19.209|long=73.186|link=[[Adoni]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Amravati (69)|lat=20.92583|long=77.76472|link=[[Adoni]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Amritsar (35)|lat=31.64|long=74.86|link=[[Adoni]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Anantapur (176)|lat=14.68|long=77.6|link=[[Adoni]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Arrah (177)|lat=25.55750|long=84.67000|link=[[Adoni]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Asansol (80)|lat=23.68|long=86.99|link=[[Adoni]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Aurangabad, Bihar (300)|lat=24.75|long=84.37|link=[[Adoni]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Aurangabad, Maharastra (33)|lat=19.88|long=75.32|link=[[Adoni]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Avadi (131)|lat=13.12|long=80.1|link=[[Adoni]]}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bagaha (288)|lat=27.13|long=84.07}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bally, Howrah (155)|lat=22.65|long=88.34}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bangalore (3)|lat=12.967|long=77.567}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Baranagar (187)|lat=22.64|long=88.37}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Barasat (163)|lat=22.72|long=88.48}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bardhaman (144)|lat=23.233|long=87.867}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bareilly (53)|lat=28.167|long=78.383}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bathinda (161)|lat=30.20|long=74.95}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Begusarai (184)|lat=25.42|long=86.13}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Belgaum (96)|lat=15.850|long=74.500}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bellary (112)|lat=15.100|long=76.917}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Berhampur (126)|lat=19.32|long=84.78}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bettiah (281)|lat=26.80|long=84.51}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bhagalpur (116)|lat=25.250|long=87.000}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bharatpur, India (183)|lat=27.22|long=77.48}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bhatpara (118)|lat=22.87|long=88.41}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bhavnagar (77)|lat=21.76|long=72.15}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bhilai (72)|lat=21.21|long=81.38}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bhilwara (125)|lat=25.35|long=74.63}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bhimavaram|lat=16.544|long=81.524}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bhiwandi (65)|lat=19.296664|long=73.063121}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bhopal (16)|lat=23.250|long=77.417}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Betul (320)|lat=24.250|long=79.417}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Balaghat (321)|lat=20.27|long=80.84}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bhubaneswar (60)|lat=20.27|long=85.84}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bihar Sharif (153)|lat=25.197|long=85.518}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bijapur, Karnataka (137)|lat=16.83|long=75.7}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bikaner (68)|lat=28.01667|long=73.31194}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bilaspur, Chhattisgarh (134)|lat=22.09|long=82.15}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bokaro Steel City (110)|lat=23.67|long=86.15}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=[[Buxar]] (298)|lat=25.56|long=83.98}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Chandigarh (48)|lat=30.75|long=76.78}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Chandrapur (140)|lat=19.950|long=79.297}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Chennai (5)|lat=13.08389|long=80.27000}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Chhapra (229)|lat=25.7848|long=84.7274}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=[[Chittoor]] (192)|lat=13.2172|long=79.1003}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Coimbatore (23)|lat=11.01833|long=76.97250}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Cuttack (74)|lat=20.52306|long=85.78806}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Danapur (256)|lat=25.623962|long=85.041432}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Darbhanga (155)|lat=26.17|long=85.9}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Davanagere (104)|lat=14.4666|long=75.9242}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Dehradun (78)|lat=30.318|long=78.029}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=[[Dehri]] (278)|lat=24.91|long=84.18}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=[[Delhi]] (2)|lat=28.61|long=77.23}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=[[Deoghar]] (226)|lat=24.28|long=86.41}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Dewas (157)|lat=22.96|long=76.06}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Dhanbad (34)|lat=23.8|long=86.45}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Dhule (121)|lat=20.89972|long=74.76972}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Durg (172)|lat=21.19|long=81.28}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Durgapur, West Bengal (79)|lat=23.48|long=87.32}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Erode (95)|lat=11.21|long=77.44}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Eluru (200)|lat=16.71|long=81.12}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Etawah (180)|lat=26.77|long=79.03}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Faridabad (26)|lat=28.4211|long=77.3078}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Farrukhabad (169)|lat=27.37|long=79.63}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Firozabad (75)|lat=27.150|long=78.400}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Gandhidham (186)|lat=23.08|long=70.13}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Gaya, India (101)|lat=24.75|long=85.01}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Ghaziabad, Uttar Pradesh (21)|lat=28.67|long=77.42}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Gopalpur, West Bengal (114)|lat=23.18|long=88.58}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Gorakhpur (67)|lat=26.7588|long=83.3697}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Gudivada|lat=16.434|long=80.993}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Gulbarga (84)|lat=17.3333|long=76.8333}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Guntur (47)|lat=16.20|long=80.27}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Gurgaon (57)|lat=28.456|long=77.029}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Guwahati (47)|lat=26.183|long=91.733}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Gwalior (42)|lat=26.22|long=78.18}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Hajipur (282)|lat=25.69|long=85.20}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Hapur (175)|lat=28.72|long=77.78}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Haridwar (198)|lat=29.956|long=78.17}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Hindupur (215)|lat=13.8223|long=77.5009}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Hisar, Haryana (150)|lat=29.09|long=75.43}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Hosur|lat=12.7409|long=77.8253}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Howrah (40)|lat=22.5736296|long=88.3251045}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Hubballi-Dharwad (50)|lat=15.36167|long=75.08500}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Hyderabad (4)|lat=17.37|long=78.48}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Ichalkaranji (158)|lat=16.7|long=74.47}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Imphal (173)|lat=24.82|long=93.95}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Indore (14)|lat=22.71667|long=75.84722}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Jabalpur (41)|lat=23.167|long=79.933}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Jaipur (10)|lat=26.9|long=75.8}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Jalandhar (59)|lat=31.326|long=75.576}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Jalgaon (101)|lat=20.997984|long=75.566711}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Jalna (city) (162)|lat=19.83|long=75.88}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Jamalpur (294)|lat=25.31|long=86.49}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Jammu (91)|lat=32.73|long=74.87}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Jamnagar (85)|lat=22.47|long=70.07}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Jamshedpur (71)|lat=22.783|long=86.200}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Jehanabad (299)|lat=25.22|long=84.99}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Jhansi (89)|lat=25.44862|long=78.56962}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Jodhpur (44)|lat=26.28|long=73.02}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Junagadh (141)|lat=21.520|long=70.463}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Kadapa (132)|lat=14.47|long=78.82}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Kakinada (146)|lat=16.93|long=82.22}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Kalyan-Dombivali (29)|lat=19.233|long=73.133}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Kamarhati (133)|lat=22.67|long=88.37}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Kanpur (11)|lat=26.449923|long=80.331874}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Karimnagar (178)|lat=18.43694|long=79.12417}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Karnal (160)|lat=29.68|long=76.98}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Katihar (268)|lat=25.53|long=87.58}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Khammam (153)|lat=17.24|long=80.15}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Kirari Suleman Nagar (164)|lat=28.69565|long=77.06533}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Kishanganj (291)|lat=26.09|long=87.93}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Kochi (76)|lat=9.967|long=76.217}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Kolhapur (82)|lat=16.69167|long=74.23333}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Kolkata (7)|lat=22.5726723|long=88.3638815}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Kollam (130)|lat=8.88|long=76.60}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Korba, Chhattisgarh (124)|lat=22.35|long=82.68}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Kota, Rajasthan (46)|lat=25.18|long=75.83}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Kozhikode (105)|lat=11.25|long=75.77}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Kulti (145)|lat=23.73|long=86.85}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Kurnool (84)|lat=15.8333|long=78.05}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Latur (120)|lat=18.40|long=76.56}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Loni, India (87)|lat=28.75|long=77.28}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Lucknow (12)|lat=26.8|long=80.9}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Ludhiana (22)|lat=30.91|long=75.85}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Machilipatnam|lat=16.187|long=81.137}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Madurai (25)|lat=9.93|long=78.12}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Madanapalle (188)|lat=13.5560|long=78.5010}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Maheshtala (103)|lat=22.5086210|long=88.2532182}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Malegaon (99)|lat=18.42|long=77.53}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Mangalore (94)|lat=12.87|long=74.88}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Mathura (129)|lat=27.28|long=77.41}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Mau (167)|lat=25.94167|long=83.56111}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Meerut (27)|lat=28.99|long=77.70}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Mira-Bhayandar (62)|lat=19.29|long=72.85}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Mirzapur (193)|lat=25.15|long=82.58}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Moradabad (54)|lat=28.83|long=78.78}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Motihari (284)|lat=26.64|long=84.90}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Mumbai (1)|lat=18.97500|long=72.82583}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Munger (217)|lat=25.381|long=86.465}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Muzaffarnagar (117)|lat=29.472332|long=77.708874}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Muzaffarpur (127)|lat=26.0|long=85.45}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Mysore (51)|lat=12.26|long=76.6}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Nagpur (13)|lat=21.15|long=79.09}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Nanded (81)|lat=19.15|long=77.30}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Nandyal (168)|lat=15.47|long=78.48}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Nashik (24)|lat=20.00|long=73.78}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Navi Mumbai (36)|lat=19.02|long=73.02}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Nellore (93)|lat=14.43|long=79.97}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=New Delhi (185)|lat=28.61389|long=77.20889}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Nizamabad, Telangana (147)|lat=18.672|long=78.094}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Noida (70)|lat=28.57|long=77.32}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=North Dumdum (182)|lat=22.6520800|long=88.4190700}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Ongole (170)|lat=15.5057|long=80.0499}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Ozhukarai (151)|lat=11.9569800|long=79.773700}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Pali, Rajasthan (195)|lat=25.77|long=73.33}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Panihati (119)|lat=22.69|long=88.37}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Panipat (153)|lat=29.39|long=76.97}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Parbhani (148)|lat=19.27|long=76.78}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Patiala (113)|lat=30.32|long=76.40}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Patna (19)|lat=25.6|long=85.1}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Pimpri-Chinchwad (18)|lat=18.6186222|long=73.8037306}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Pondicherry (city) (189)|lat=11.930965|long=79.785182}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Proddutur (164)|lat=14.7526|long=78.5541}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Pune (9)|lat=18.52028|long=73.85667}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Purnia (166)|lat=25.78|long=87.47}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Raichur (194)|lat=16.2|long=77.37}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Raipur (45)|lat=21.25|long=81.63}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Rajahmundry (109)|lat=16.98|long=81.78}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=[[Rajkot]] (28)|lat=22.3|long=70.78}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Rajpur Sonarpur (108)|lat=22.4382026|long=88.4320450}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Ramagundam (179)|lat=18.8000|long=79.4500}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Rampur, Uttar Pradesh (138)|lat=28.8|long=79.0}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Ranchi (25)|lat=23.36|long=85.33}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Ratlam (174)|lat=23.31667|long=75.06667}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Rewa, India (192)|lat=24.53|long=81.3}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Rohtak (123)|lat=28.8909|long=76.5796}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Rourkela (171)|lat=22.24917|long=84.88278}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Sagar, Madhya Pradesh (170)|lat=23.83|long=78.71}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Saharanpur (66)|lat=29.964|long=77.546}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Saharsa (273)|lat=25.88|long=86.60}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Salem, Tamil Nadu (61)|lat=11.65|long=78.16}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Sangli-Miraj & Kupwad (92)|lat=16.860446|long=74.565518}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Sasaram (275)|lat=24.95|long=84.03}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Satara (136)|lat=17.688|long=74.006}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Satna (166)|lat=24.16|long=80.83}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Shahjahanpur (135)|lat=27.88|long=79.91}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Shivamogga (139)|lat=13.933|long=75.567}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Sikar (190)|lat=27.62|long=75.15}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Siliguri (88)|lat=26.71|long=88.43}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Siwan (280)|lat=26.22|long=84.36}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Solapur (50)|lat=17.6800|long=75.9200}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Sonipat (168)|lat=28.98|long=77.02}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=South Dumdum (111)|lat=22.61|long=88.40}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Sri Ganganagar (199)|lat=29.92|long=73.88}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Srinagar (32)|lat=34.09000|long=74.79000}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Surat (8)|lat=21.18|long=72.83}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Tadepalligudem|lat=16.808|long=81.531}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Tenali (197)|lat=16.239|long=80.645}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Thane (15)|lat=19.172431|long=72.957019}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Thiruvananthapuram (49)|lat=8.48750|long=76.95250}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Thoothukudi (191)|lat=8.7625|long=78.134218}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Thrissur (142)|lat=10.52|long=76.21}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Tiruchirappalli (52)|lat=10.80500|long=78.68556}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Tirunelveli (98)|lat=8.73|long=77.7}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Tiruppur (56)|lat=11.1075|long=77.3398}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Tiruvottiyur (188)|lat=13.16|long=80.3}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Tumkur (149)|lat=13.34|long=77.1}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Udaipur (102)|lat=24.525049|long=73.677116}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Ujjain (86)|lat=23.167|long=75.767}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Ulhasnagar (90)|lat=19.22|long=73.15}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Vadodara (20)|lat=22.30|long=73.19}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Varanasi (31)|lat=25.28|long=82.96}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Vasai-Virar (30)|lat=19.47|long=72.8}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Vijayawada (43)|lat=16.5193|long=80.6305}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Visakhapatnam (17)|lat=17.68833|long=83.21861}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Vizianagaram (196)|lat=18.12|long=83.42}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Warangal (63)|lat=18.0|long=79.58}} {{location map~|India|position=none|mark=city locator 13.svg|label=Miryalaguda (275)|lat=16.86|long=79.58}} {{location map~|India|position=none|mark=city locator 13.svg|label=Anantnag (275)|lat=33.73|long=75.15}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Bongaigaon (282)|lat=26.49|long=90.53}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Jorhat (275)|lat=26.75|long=94.22}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Dibrugarh (274)|lat=27.48|long=95}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=Tinsukia (287)|lat=27.500|long=95.367}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=[[Silchar]] (197)|lat=24.82|long=92.8}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=[[Nagaon]] (277)|lat=26.3503828|long=92.6795912}} {{location map~|India|position=none|mark=City locator 13.svg|label=[[Tezpur]] (306)|lat=26.63|long=92.8}} }} == सूचिः == '''परिभाषा''' -<ref name="auto">{{cite web|title=Provisional Population Totals Urban Agglomerations and Cities|url=http://censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/1.%20Data%20Highlight.pdf|website=Census of India 2011|accessdate=३० जनवरी २०१६}}</ref> *सूचिः सम्बन्धितनगरपालिकानिगमानां सीमान्तर्गतजनसङ्ख्यायाः आधारेण भवति न तु वास्तविकनगरीयक्षेत्रस्य आधारेण । *एकलक्ष (१,००,०००) जनसङ्ख्यायुतानि नगराणि '''प्रथमश्रेणिनगर'''रूपेण (Class-I) वर्गीकृतानि सन्ति *१० लक्षाणि वा अधिकानि जनसङ्ख्याणि युक्तानि ४६ नगराणि '''मिलियन्-अधिकाः नगरीयसमुच्चयाः अथवा नगराणि''' (Million Plus UAs or Cities) इति ख्याताः । *१ [[कोटिः]] वा अधिकानि जनसङ्ख्याणि युक्तानि ३ [[नगरीयक्षेत्राणि|नगरीयसमुच्चयाः]] (UA) '''महानगराणि''' (Mega Cities) इति ख्याताः (जनगणना त्रयः बृहन्मुम्बई-महानगरम् (१.८४ कोटि), देहली-महानगरम् (१.६३ कोटि), कोलकाता-महानगरम् (१.४१ कोटि) इति परिभाषयति)) । '''गाढे''' सूचीकृताः नगराः तत्तद् [[भारतस्य राज्यानि|राज्यानां / केन्द्रशासितप्रदेशां]] राजधानीः सन्ति । {| class="wikitable sortable" style="width:100%; text-align:center;" |+ |- ! style="width:5%;"| श्रेणिः ! style="width:15%;" | नगरम् ! style="width:25%;" | जनसङ्ख्या<br />(२०११)<ref name="Cities1Lakhandabove">{{cite web | url=http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_2_PR_Cities_1Lakh_and_Above.pdf|title=Provisional Population Totals, Census of India 2011; Cities having population 1 lakh and above | publisher=Office of the Registrar General & Census Commissioner, India | archive-url=https://web.archive.org/web/20120507135928/http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_2_PR_Cities_1Lakh_and_Above.pdf | deadurl=yes | archive-date=7 May 2012 | accessdate=२६ मार्च २०१२}}</ref> ! style="width:25%;" | जनसङ्ख्या<br />(२००१) ! style="width:30%;" | राज्यम् अथवा केन्द्रशासितप्रदेशः |- |1 || '''[[मुम्बई]]''' || 12,442,373 || 11,978,450 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |2 || '''[[देहली]]''' || 11,007,835 || 9,879,172 || [[देहली]] |- |3 || '''[[बेङ्गळूरु]] ''' || 8,425,970 || 4,301,326 || [[कर्णाटकम्]] |- |4 || '''[[हैदराबाद्-नगरम्, भारतम्|हैदराबाद्]]''' || 6,809,970 || 3,637,483 || [[तेलङ्गाणा]] |- |5 || [[अहमदाबाद्|अहमदाबाद् (कर्णावती)]] || 5,570,585 || 3,520,085 || [[गुजरात]] |- |6 || '''[[चेन्नै]]''' || 4,681,087 || 4,343,645 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |7 || '''[[कोलकाता]]''' || 4,486,679 || 4,572,876 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |8 || [[सुरत]] || 4,467,797|| 2,433,835 || [[गुजरात]] |- |9 || [[पुणे]] || 3,115,431 || 2,538,473 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |10 || '''[[जयपुरम्]]''' || 3,046,163 || 2,322,575 || [[राजस्थानम्]] |- |11 || '''[[लखनौ]]''' || 2,815,601 || 2,185,927 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |12 || [[कानपुरम्]] || 2,767,031 || 2,551,337 || [[उत्तरप्रदेश:]] |- |13 || [[नागपुरम्]] || 2,405,665 || 2,052,066 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |14 || [[इन्दौर]] || 1,960,631 || 1,474,968 || [[मध्यप्रदेशः]] |- |15 || [[ठाणे]] || 1,818,872 || 1,262,551 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |16 || '''[[भोपाल]]''' || 1,795,648 || 1,437,354 || [[मध्यप्रदेशः]] |- |17 || [[विशाखपट्टणम्]] || 1,730,320 || 1,345,938 ||[[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |18 || [[पिम्परी-चिञ्चवड]] || 1,727,692 || 1,012,472 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |19 || '''[[पटना]]''' || 1,684,222 || 1,366,444 || [[बिहार]] |- |20 || [[वडोदरा]] || 1,670,806 || 1,306,227 || [[गुजरात]] |- |21 || [[गाझियाबाद्, उत्तरप्रदेशः|गाझियाबाद्]] || 1,648,643 || 968,256 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |22 || [[लुधियाना]] || 1,618,879 || 1,398,467 || [[पञ्जाबराज्यम्|पञ्जाब]] |- |23 || [[आग्रा]] || 1,585,704 || 1,275,134 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |24 || [[नाशिक]] || 1,486,053 || 1,077,236 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |25 || '''[[राँची]]''' || 1,456,528 || 1,079,968 || [[झारखण्डः]] |- |26 || [[फरीदाबाद्]] || 1,414,050 || 1,055,938 || [[हरियाणा]] |- |27 || [[मेरठ]] || 1,305,429 || 1,039,405 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |28 || [[राजकोट]] || 1,286,678 || 967,476 || [[गुजरात]] |- |29 || [[कल्याण-डोम्बिवली]] || 1,247,327 || 1,193,512 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |30 || [[वसई-विरार]] || 1,222,390 || 693,350 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |31 || [[काशी|वाराणसी (काशी)]] || 1,201,815 || 1,091,918 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |32 || '''[[श्रीनगरम्]]''' || 1,180,570 || 898,440 || [[जम्मूकाश्मीरम् (केन्द्रशासितप्रदेशः)|जम्मूकाश्मीरम्]] |- |33 || [[औरङ्गाबाद्, महाराष्ट्रम्|औरङ्गाबाद्]] || 1,175,116 || 873,311 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |34 || [[धनबाद]] || 1,162,472 || 1,065,327 || [[झारखण्डः]] |- |35 || [[अमृतसर]]|| 1,132,383 || 966,862 || [[पञ्जाबराज्यम्|पञ्जाब]] |- |36 || [[नवमुम्बई]]|| 1,120,547 || 704,002 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |37 || [[प्रयागराज]]|| 1,112,544 || 975,393 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |38 || [[हावडा]]|| 1,077,075 || 1,007,532 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |39 || [[ग्वालियर]]|| 1,069,276 || 827,026 || [[मध्यप्रदेशः]] |- |40 || [[जबलपुरम्]]|| 1,055,525 || 932,484 || [[मध्यप्रदेशः]] |- |41 || [[कोयम्बत्तूरु]]|| 1,050,721 || 930,882 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |42 || [[विजयवाडा]]|| 1,034,358 || 851,282 || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |43 || [[जोधपुरम्]]|| 1,033,918 || 851,051 || [[राजस्थानम्]] |- |44 || [[मधुरै]]|| 1,017,865 || 928,869 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |45 || '''[[रायपुर|रायपुरम्]]'''|| 1,010,087 || 605,747 || [[छत्तीसगढ]] |- |46 || [[कोटा]] || 1,001,694|| 694,316 || [[राजस्थानम्]] |- |47 || '''[[चण्डीगढ]]'''|| 960,787 || 808,515 || [[चण्डीगढ]] |- |48 || '''[[गुवाहाटी]]'''|| 957,352 || 809,895 || [[असम]] |- |49 || [[सोलापुरम्]]|| 951,558 || 872,478 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |50 || [[हुब्बळ्ळी]]–[[धारवाड]]|| 943,788 || 786,195 || [[कर्णाटकम्]] |- |51 || [[मैसूरु]] || 920,550 || 762,408 || [[कर्णाटकम्]] |- |52 ||[[तिरुचिरापळ्ळि]] || 916,674 || 752,066 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |53 || [[बरेली]]|| 898,167 || 718,395 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |54 || [[अलिगढ]]|| 889,810 ||672,315 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |55 || [[तिरुप्पूर]]|| 877,778 || 344,543 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |56 || [[गुरुग्राम]] || 876,824 || 173,542 || [[हरियाणा]] |- |57 || [[मोरादाबाद्]]|| 872,575 || 669,087 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |58 || [[जलन्धर]]|| 862,196 || 706,043 || [[पञ्जाबराज्यम्|पञ्जाब]] |- |59 || '''[[भुवनेश्वरम्]]'''|| 837,737 || 648,032 || [[ओडिशा]] |- |60 || [[सेलम, तमिळनाडु|सेलम]]|| 831,038 || 696,760 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |61 || [[वरङ्गल-नगरम्|वरङ्गल्]] || 830,281 || 530,636 || [[तेलङ्गाणाराज्यम्|तेलङ्गाणा]] |- |62 || [[मिरा-भैन्दर]] || 814,655 || 520,388 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |63 || [[जळगाव]] || 798,514 || 462,280 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |64 || [[गुण्टूरु]] || 670,073 || 514,461|| [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |65 || '''[[तिरुवनन्तपुरम्]]''' || 752,490 || 368,618 || [[केरळम्]] |- |66 || [[भिवण्डी]] || 711,329 || 598,741 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |67 || [[सहारनपुरम्]] || 703,345 || 455,754 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |68 || [[गोरखपुरम्]] || 671,048 || 622,701 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |69 || [[बीकानेर]] || 647,804 || 529,690 || [[राजस्थानम्]] |- |70 || [[अमरावती, महाराष्ट्रम्|अमरावती]] || 646,801 || 549,510 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |71 || [[नोयडा|नोएडा]] || 642,381 || 305,058 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |72 || [[जमशेदपुरम्]] || 631,364 || 573,096 || [[झारखण्डः]] |- |73 || [[भिलाई]] || 625,697 || 556,366 || [[छत्तीसगढ]] |- |74 || [[कटकम्]] || 606,007 || 534,654 || [[ओडिशा]] |- |75 || [[फिरोझाबाद्]] || 603,797 || 279,102 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |76 || [[कोच्ची]] || 601,574 || 596,473 || [[केरळम्]] |- |77 || [[नेल्लूरु]]<ref>{{cite web |title=Integrated Municipal Solid Waste (MSW) Management Project |url=http://sac.ap.gov.in/sac/UserInterface/Downlaods/MSWMReports/DPR%20Nellore.pdf |website=Swachha Andhra Corporation |publisher=Government of Andhra Pradesh|page=20/4 |date=October 2016 |archivedate=10 May 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170510141323/http://sac.ap.gov.in/sac/UserInterface/Downlaods/MSWMReports/DPR%20Nellore.pdf |url-status=dead }}</ref><ref name="city">{{cite news|last1=Ravikiran|first1=G.|title=Fertile lands turning into concrete jungle|url=http://www.thehindu.com/news/national/andhra-pradesh/Fertile-lands-turning-into-concrete-jungle/article11332649.ece|accessdate=18 May 2017|work=The Hindu|language=en}}</ref> || 558,548 || 378,428 || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |78 || [[भावनगरम्]] || 593,768 || 511,085 || [[गुजरात]] |- |79 || '''[[देहरादून]]''' || 578,420 || 426,674 || [[उत्तराखण्डः]] |- |80 || [[दुर्गापुरम्]] || 566,937 || 493,405 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |81 || [[आसनसोल]] || 564,491 || 475,439 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |82 || [[राउरकेला]] || 552,734 || 426,354 || [[ओडिशा]] |- |83 || [[नान्देड]] || 550,564 || 430,733 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |84 || [[कोल्हापुरम्]] || 549,283 || 493,167 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |85 || [[अजमेर]] || 542,580 || 485,575 || [[राजस्थानम्]] |- |86 || [[अकोला]] || 537,149 || 400,520 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |87 || [[गुल्बर्गा]] || 532,031 || 422,569 || [[कर्णाटकम्]] |- |88 || [[जामनगरम्]] || 529,308 || 443,518 || [[गुजरात]] |- |89 || [[उज्जैन]] || 515,215 || 430,427 || [[मध्यप्रदेशः]] |- |90 || [[लोनी]] || 512,296 || 120,945 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |91 || [[सिलीगुडी]] || 509,709 || 472,374 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |92 || [[झान्सी|झाँसी]] || 507,293 || 383,644 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |93 || [[उल्हासनगरम्]] || 506,937 || 473,731 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |94 || '''[[जम्मू]]'''<ref>{{cite web|url=http://www.xinhuanet.com/english/2018-06/19/c_137265535.htm|title=Annual congregation prepared in Jammu, winter capital of Indian-controlled Kashmir – Xinhua – English.news.cn}}</ref> || 503,690 || 369,959 || [[जम्मूकाश्मीरम् (केन्द्रशासितप्रदेशः)|जम्मूकाश्मीरम्]] |- |95 || [[साङ्गली]]-[[मिरज]]-[[कुपवाड]] || 502,697 || 436,781 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |96 || [[मङ्गळूरु]] || 499,486 || 399,565 || [[कर्णाटकम्]] |- |97 || [[ईरोड]]<ref>{{cite web|title=Smart City Challenge-Erode|url=http://www.smartcitieschallenge.in/city/erode|publisher=Government of India|accessdate=15 December 2015}}</ref> || 498,129 || 173,600 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |98 || [[बेळगावी]] || 488,292 || 399,653 || [[कर्णाटकम्]] |- |99 |[[कर्नूलु]]<ref>{{Cite web|title=Andhra Pradesh (India): State, Major Agglomerations & Cities - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information|url=https://www.citypopulation.de/en/india/cities/andhrapradesh/|accessdate=2020-12-23|website=www.citypopulation.de}}</ref> |484,327 || 345,987 || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |100 || [[अम्बात्तुर]]|| 478,134 || 310,967 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |101 |[[राजमहेन्द्री (नगरम्)|राजमहेन्द्री]]<ref>{{cite news|date=11 February 2013|title=22 villages may be included in Rajahmundry soon|work=The New Indian Express|location=Rajahmundry|url=http://www.newindianexpress.com/states/andhra_pradesh/article1458828.ece|accessdate=14 August 2015}}</ref><ref>{{cite web|title=Rajahmundry Municipal Corporation Enlarged with 21 Gram Panchayats|url=http://www.tgnns.com/andhra-pradesh-2/east-godavari/rajahmundry-municipal-corporation-enlarged-with-21-gram-panchayats/2013/03/18/|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20160304102049/http://www.tgnns.com/andhra-pradesh-2/east-godavari/rajahmundry-municipal-corporation-enlarged-with-21-gram-panchayats/2013/03/18/|archive-date=4 March 2016|accessdate=14 August 2015|website=Tgnns.com|publisher=Commissioner and Director of Municipal Administration, Andhra Pradesh}}</ref> |476,873 || 315,251 || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |102 || [[तिरुनेल्वेली]]|| 473,637 || 411,831 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |103 || [[मालेगाँव]]|| 471,006 || 409,403 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |104 || [[गया]]|| 463,454 || 385,432 || [[बिहार]] |- |105 || [[उदयपुरम्]]|| 451,735|| 389,438 || [[राजस्थानम्]] |- |106 || [[करूरु]]|| 444,506 || 158,955 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |107 || [[काकिनाड-नगरम्|काकिनाड]]|| 443,028 || 325,985 || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |108 || [[दावणगेरे]]|| 435,128 || 364,523 || [[कर्णाटकम्]] |- |109 || [[कोळिकोडे]]|| 432,097 || 436,556 || [[केरळम्]] |- |110 || [[महेशतला]]|| 429,423 || 385,266 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |111 || [[राजपुर-सोनारपुरम्]]|| 423,806 || 336,707 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |112 || [[बोकारो]]|| 413,934 || 393,805 || [[झारखण्डः]] |- |113 || [[दक्षिणदमदम]]|| 410,524 || 392,444 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |114 || [[बळ्ळारी]]|| 409,644 || 316,766 || [[कर्णाटकम्]] |- |115 || [[पटियाला]]|| 405,164 || 303,151 || [[पञ्जाबराज्यम्|पञ्जाब]] |- |116 || [[गोपालपुरम्]]|| 404,991 || 271,811 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |117 || '''[[अगरतला]]'''|| 399,688 || 271,811 || [[त्रिपुरा]] |- |118 || [[भागलपुरम्]]|| 398,138 || 340,767 || [[बिहार]] |- |119 || [[मुजफ्फरनगरम्]] || 392,451 || 316,729 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |120 || [[भाटपाडा]] || 390,467 || 442,385 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |121 || [[पनिहती]] || 383,522 || 348,438 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |122 || [[लातूर]] || 382,754 || 299,985 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |123 || [[धुळे]] || 376,093 || 341,755 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |124 || [[रोहतक]] || 373,133 || 286,807 || [[हरियाणा]] |- |125 || [[सागर]] || 370,296 || 232,133 || [[मध्यप्रदेशः]] |- |126 || [[कोर्बा]] || 363,210 || 315,690 || [[छत्तीसगढ]] |- |127 || [[भीलवाडा]] || 360,009 || 280,128 || [[राजस्थानम्]] |- |128 || [[ब्रह्मपुरम्]] || 355,823 || 307,792 || [[ओडिशा]] |- |129 || [[मुझफ्फरपुरम्]] || 351,838 || 305,525 || [[बिहार]] |- |130 || [[अहमदनगरम्]] || 350,905 || 307,615 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |131 || [[मथुरा]] || 349,336 || 302,770 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |132 || [[कोल्लम्]] || 349,033 || 361,560 || [[केरळम्]] |- |133 || [[अवडी]] || 344,701 || 229,403 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |134 || [[कडपा]]<ref name="citypopulation.de">{{Cite web|title=Andhra Pradesh (India): State, Major Agglomerations & Cities - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information|url=http://www.citypopulation.de/en/india/cities/andhrapradesh/|accessdate=2020-12-23|website=www.citypopulation.de}}</ref>|| 344,893 || 125,725 || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |135 || [[अनन्तपुरम्, आन्ध्रप्रदेशः|अनन्तपुरम्]] || 340,613 || 255,134 || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |136 || [[कमारहाटी]] || 336,579 || 314,507 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिवङ्गः]] |- |137 || [[विलासपुरम्]]|| 335,761 || 296,662 || [[छत्तीसगढ]] |- |138 || [[सम्बलपुरम्]]|| 330,106 || 274,917 || [[ओडिशा]] |- |139 || [[शाहजहानपुरम्]] || 327,975 || 296,662 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |140 || [[सातारा]] || 326,789 || 228,175 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |141 || [[बिजापुरम्]] || 326,360 || 228,175 || [[कर्णाटकम्]] |- |142 || [[रामपुरम्, उत्तरप्रदेशः|रामपुरम्]] || 325,248 || 281,494 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |143 || [[शिवमोग्गा]] || 322,428 || 274,352 || [[कर्णाटकम्]] |- |144 || [[चन्द्रपुरम्]] || 321,036 || 289,450 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |145 || [[जूनागढ]] || 320,250 || 168,686 || [[गुजरात]] |- |146 || [[त्रिश्शूर्]] || 315,596 || 317,526 || [[केरळम्]] |- |147 || [[अलवर]] || 315,310 || 260,593 || [[राजस्थानम्]] |- |148 || [[बर्धमान्]] || 314,638 || 285,602 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |149 || [[कुल्ती]] || 313,977 || 289,903 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |150|| [[निजामाबाद-नगरम्|निजामाबाद्]] || 310,467 || 288,722 || [[तेलङ्गाणाराज्यम्|तेलङ्गाणा]] |- |151 || [[परभणी]] || 307,191 || 259,329 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |152 || [[तुमकूरु]] || 305,821 || 248,929 || [[कर्णाटकम्]] |- |153 || [[खम्मम्]] || 305,000 || 218,689 || [[तेलङ्गाणाराज्यम्|तेलङ्गाणा]] |- |154|| [[ओड़ुकरई]] || 300,028 || 217,707 || [[पुदुच्चेरी]] |- |155 || [[बिहारशरीफ]] || 296,889 || 232,071 || [[बिहार]] |- |156 || [[पानीपत्]] || 294,150 || 261,740 || [[हरियाणा]] |- |157 || [[दरभङ्गा]] || 294,116 || 267,348 || [[बिहार]] |- |158 || [[बाली, हावडा|बाली]] || 291,972 || 260,906 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |159 || '''[[ऐजोल]]''' || 291,822 || 228,280 || [[मिजोरामराज्यम्|मिजोराम्]] |- |160 || [[देवास]] || 289,438 || 231,672 || [[मध्यप्रदेशः]] |- |161 || [[इचलकरञ्जी]] || 287,570 || 257,610 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |162 || [[करनाल]] || 286,974 || 210,476 || [[हरियाणा]] |- |163 || [[बठिण्डा]] || 285,813 || 217,256 || [[पञ्जाबराज्यम्|पञ्जाब]] |- |164 || [[जालना (नगरम्)|जालना]] || 285,349 || 235,795 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |165 || [[एलुरु-नगरम्|एलुरु]]<ref>{{cite web|url=http://www.elurucorporation.org/PopulationStatics.aspx|title=Eluru Municipal Corporation|website=Elurucorporation.org|accessdate=22 October 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161226003131/http://www.elurucorporation.org/PopulationStatics.aspx|archive-date=26 December 2016|url-status=dead}}</ref> || 283,648 || 190,347 || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |166 || [[बारासात]] || 283,443 || 231,515 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |167 || [[किरारी सुलेमाननगरम्]] || 282,598 || 153,874 || [[देहली]] |- |168 || [[पूर्णिया]]<ref>{{cite web|url=http://www.citypopulation.de/php/india-bihar.php?adm2id=1009|title=Purnia (District, Bihar, India) – Population Statistics and Location in Maps and Charts|website=Citypopulation.de|accessdate=22 October 2016}}</ref> || 280,547 || 171,687 || [[बिहार]] |- |169 || [[सतना]] || 280,248 || 225,464 || [[मध्यप्रदेशः]] |- |170 || [[मवु]] || 279,060 || 212,657 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |171 || [[सोनीपत]] || 277,053 || 214,974 || [[हरियाणा]] |- |172 || [[फर्रुकाबाद्]] || 275,750 || 228,333 || [[उत्तरप्रदेश:]] |- |173 || [[दुर्ग]] || 268,679 || 232,517 || [[छत्तीसगढराज्यम्|छत्तीसगढ]] |- |174 || '''[[इम्फाल]]''' || 264,986 || 221,492 || [[मणिपुरम्]] |- |175 || [[रतलाम]] || 264,810 || 222,202 || [[मध्यप्रदेशः]] |- |176 || [[हापुर]] || 262,801 || 211,983 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |177 || [[आरा]] || 261,099 || 203,380 || [[बिहार]] |- |178 || [[अनन्तपुरम्, आन्ध्रप्रदेशः|अनन्तपुरम्]] || 261,004 || 218,808 || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |179 || [[करीमनगरम्]] || 260,899 || 205,653 || [[तेलङ्गाणाराज्यम्|तेलङ्गाणा]] |- |180 || [[इटावा]] || 256,838 || 210,453 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |181 || [[अम्बरनाथ]] || 254,003 || 203,795 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |182 || [[उत्तरदमदम]] || 253,625 || 220,042 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमबङ्ग]] |- |183 || [[भरतपुरम्]] || 252,109 || 204,587 || [[राजस्थानम्]] |- |184 || [[बेगुसराय]] || 251,136 || 93,378 || [[बिहार]] |- |185 || '''[[नवदेहली]]''' || 249,998 || 302,147 || [[देहली]] |- |186 || [[गान्धिधाम]] || 248,705 || 166,388 || [[गुजरात]] |- |187 || [[बरानगरम्|बरानगरम् (बराहनगरम्)]] || 248,466 || 250,768 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |188 || [[तिरुवोत्तियुर्]] || 248,059 || 212,281 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |189 || '''[[पाण्डीचेरीनगरम्|पाण्डीचेरी]]''' || 241,773 || 220,749 || [[पुदुच्चेरी]] |- |190 || [[सीकर]] || 237,579 || 184,904 || [[राजस्थानम्]] |- |191 || [[तूतुकुडि]] || 237,374 || 216,058 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |192 || [[रीवा]] || 235,422 || 183,274 || [[मध्यप्रदेशः]] |- |193 || [[मिर्जापुरम्]] || 233,691 || 205,053 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |194 || [[रायचूरु]] || 232,456 || 207,421 || [[कर्णाटकम्]] |- |195 || [[पाली]] || 229,956 || 187,641 || [[राजस्थानम्]] |- |196 || [[रामगुण्डम्]]<ref>{{cite web|title=Ramagundam Municipal Corporation|url=http://ramagundamcorporation.in/basic-information-of-municipality-2/|website=Ramagundam Municipal Corporation|accessdate=16 August 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20160305173300/http://ramagundamcorporation.in/basic-information-of-municipality-2/|archive-date=5 March 2016|url-status=dead}}</ref> || 229,644 || 236,600 || [[तेलङ्गाणाराज्यम्|तेलङ्गाणा]] |- |197 || [[सिलचर]] || 229,136 || 184,105 || [[असम]] |- |198 || [[हरिद्वारम्]] || 228,832 || 175,010 || [[उत्तराखण्डः]] |- |199 || [[विजयनगरम्]] || 228,025 || 174,324 || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |200 || [[तेनाली]] || 225,982 || 184,937 || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |201 || [[नागरकोयिल्]] || 224,849 || 208,179 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |202 || [[श्रीगङ्गानगरम्]] || 224,773 || 210,713 || [[राजस्थानम्]] |- |203 || [[करावलनगरम्]] || 224,666 || 148,549 || [[देहली]] |- |204 || [[मानगो (जमशेदपुरम्)|मानगो]] || 223,805 || 166,125 || [[झारखण्डः]] |- |205 || [[तञ्जावूरु]] || 222,943 || 215,314 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |206 || [[बुलन्दशहर]] || 222,519 || 176,425 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |207 || [[उलुबेडिया]] || 222,240 || 202,135 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |208 || [[कटनी]] || 221,883 || 187,029 || [[मध्यप्रदेशः]] |- |209 || [[सम्भल]] || 220,813 || 182,478 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |210 || [[सिङ्गरौली]] || 220,257 || 185,190 || [[मध्यप्रदेशः]] |- |211 || [[नडियाद]] || 218,095 || 192,913 || [[गुजरात]] |- |212 || [[सिकन्दराबाद्]] || 217,910 || 206,102 || [[तेलङ्गाणाराज्यम्|तेलङ्गाणा]] |- |213 || [[नैहाटी]] || 217,900 || 215,303 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |214 || [[यमुनानगरम्]] || 216,677 || 189,696 || [[हरियाणा]] |- |215 || [[बिधाननगरम्]] || 215,514 || 164,221 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |216 || [[पल्लावरम्]] || 215,417 || 144,623 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |217 || [[बीदरनगरम्]] || 214,373 || 172,877 || [[कर्णाटकम्]] |- |218 || [[मुङ्गेर]] || 213,303 || 188,050 || [[बिहार]] |- |219 || [[पञ्चकुला]] || 211,355 || 140,925 || [[हरियाणा]] |- |220 || [[बुरहानपुरम्]] || 210,886 || 193,725 || [[मध्यप्रदेशः]] |- |221 || [[खडगपुर]] || 207,604 || 188,761 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |222 || [[दिण्डुगल्]] || 207,327 || 196,955 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |223 || '''[[गान्धीनगरम्]]''' || 206,167 || 195,985 || [[गुजरात]] |- |224 || [[होसपेटे]] || 206,167 || 164,240 || [[कर्णाटकम्]] |- |225 || [[नाङ्गलोई जाट]] || 205,596 || 150,948 || [[देहली]] |- |226 || [[इङ्ग्लिश् बाजार्|मालदा]] || 205,521 || 161,456 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |227 || [[ओङ्गोल्-नगरम्|ओङ्गोल्]] || 204,746 || 150,471 || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |228 || [[देवघर]] || 203,123 || 112,525 || [[झारखण्डः]] |- |229 || [[छपरा]] || 202,352 || 79,190 || [[बिहार]] |- |230 || [[जगन्नाथपुरी|पुरी]] || 201,026 || 152,682 ||[[ओडिशा]] |- |231 || [[हल्दिया]] || 200,827 || 170,673 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |232 || [[खण्डवा]] || 200,738 || 172,242 || [[मध्यप्रदेशः]] |- |233 || [[नन्दयाल]] || 200,516 || 152,676 || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |234 || [[मुरैना]] || 200,482 || 150,959 || [[मध्यप्रदेशः]] |- |235 || [[अम्रोहा]] || 198,471 || 165,129 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |236 || [[आणन्द]] || 198,282 || 130,685 || [[गुजरात]] |- |237 || [[भिण्ड]] || 197,585 || 153,752 || [[मध्यप्रदेशः]] |- |238 || [[भलस्वा जहाङ्गीरपुरम्]] || 197,148 || 152,339 || [[देहली]] |- |239 || [[मध्यमग्राम]] || 196,127 || 155,451 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |240 || [[भिवानी]] || 196,057 || 169,531 || [[हरियाणा]] |- |241 || [[बहरामपुर]] || 195,223 || 160,143 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |242 || [[अम्बाला]] || 195,153 || 139,279 || [[हरियाणा]] |- |243 || [[मोरबी]] || 194,947 || 145,719 || [[गुजरात]] |- |244 || [[फतेहपुरम्, उत्तरप्रदेशः|फतेहपुरम्]] || 193,193 || 151,757 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |245 || [[रायबरेली]] || 191,316 || 169,333 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |246 || [[खोरा|खोरा, गाझियाबाद्]] || 190,400 || ― || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |247 || [[चित्तूरु-नगरम्|चित्तूरु]]<ref>{{cite web|title=Introduction|url=http://chittoormunicipalcorporation.com/wp/about-chittoor/|publisher=chittoormunicipalcorporation|accessdate=30 June 2015|archive-date=12 May 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170512095229/http://chittoormunicipalcorporation.com/wp/about-chittoor/|url-status=dead}}</ref> || 189,332 || 152,654 || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |248 || [[भुसावळ]] || 187,421 || 172,372 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |249 || [[उरयी]] || 187,137 || 139,318 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |250 || [[बहरैच्]] || 186,223 || 168,323 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |251 || [[फुसरो]] || 186,139 || 83,463 || [[झारखण्डः]] |- |252 || [[वेल्लूरु]] || 185,803 || 177,230 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |253 || [[महेसाणा]] || 184,991 || 141,453 || [[गुजरात]] |- |254 || [[रायगञ्ज]] || 183,612 || 165,212 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |255 || [[सिरसा, हरियाणा|सिरसा]] || 182,534 || 160,735 || [[हरियाणा]] |- |256 || [[दानापुरम्]] || 182,429 || 131,176 || [[बिहार]] |- |257 || [[श्रीरामपुरम्]] || 181,842 || 197,857 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |258 || [[सुल्तानपुर माजरा]] || 181,554 || 164,426 || [[देहली]] |- |259 || [[गुना]] || 180,935 || 137,175 || [[मध्यप्रदेशः]] |- |260 || [[जौनपुरम्, उत्तरप्रदेशः|जौनपुरम्]] || 180,362 || 160,055 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |261 || [[पनवेल]] || 180,020 || 104,058 || [[महाराष्ट्रम्]] |- |262 || [[शिवपुरी]] || 179,977 || 146,892 || [[मध्यप्रदेशः]] |- |263 || [[सुरेन्द्रनगरम्]] || 177,851 || 156,161 || [[गुजरात]] |- |264 || [[उन्नाव्]] || 177,658 || 144,662 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |265 || [[चुञ्चुडा]] || 177,259 || 170,201 || [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |266 || [[आलप्पुळा]] || 174,164 || 177,029 || [[केरळम्]] |- |267 || [[कोट्टायम्]] || 172,878 || 129,894 || [[केरळम्]] |- |268 || [[मछलीपट्टनम्]] || 169,892 || 179,353 || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |269 || '''[[शिमला]]''' || 169,578 || 142,555 || [[हिमाचलप्रदेशः]] |- |270 || [[मेदिनीपुर]] || 169,127 || 149,768|| [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमवङ्गः]] |- |271 || [[आदोनि]] || 166,537 || ― || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |272 || [[उडुपी]] || 165,401 || ― || [[कर्णाटकम्]] |- |273 || [[कटिहार]] || 164,937 || 115,169 || [[बिहार]] |- |274 || [[प्रोद्दुटूरु]] || 163,600 || 86,896 || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |275 ||[[बदायूँ]] ||159,221 ||148,029 || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |276 || [[महबूबनगरम्]]|| 158,000 || – || [[तेलङ्गाणाराज्यम्|तेलङ्गाणा]] |- |277 || [[सहरसा]]<ref>{{cite web |title = Saharsa | url = http://www.citypopulation.de/php/india-bihar.php?adm2id=1012 | website = citypopulation.de | accessdate = 9 December 2017}}</ref>|| 155,175 || 125,167 || [[बिहार]] |- |278 || [[डिब्रुगढ]]|| 154,296 || 137,661 || [[असम]] |- |279 || [[जोरहाट]]|| 153,889 || 112,026 || [[असम]] |- |280 || [[हजारीबाग]]|| 153,599 || 127,243 || [[झारखण्डः]] |- |281 || [[हिन्दूपुरम्]]|| 151,835 || ― || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |282 || [[नगाँव-नगरम्|नगाँव]]|| 148,496 || 123,265 || [[असम]] |- |283 || [[हाजीपुरम्]]<ref>{{cite web |title = Vaishali | url = http://www.citypopulation.de/php/india-bihar.php?adm2id=1018 | website = citypopulation.de | accessdate = 9 December 2017}}</ref>|| 147,688 || 119,412 || [[बिहार]] |- |284 || [[सासाराम]]<ref name="Rohtas">{{cite web|url=http://www.citypopulation.de/php/india-bihar.php?adm2id=1032|title=Rohtas|website=citypopulation.de|accessdate=9 December 2017}}</ref>|| 147,396 || 131,172 || [[बिहार]] |- |285 || [[गिरिडीह]]|| 143,529 || ― || [[झारखण्डः]] |- |286 || [[भीमवरम्]]|| 142,280 || ― || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |287 ||'''[[पोर्ट् ब्लेयर्]]''' ||140,572 || — || [[अण्डमाननिकोबारद्वीपसमूहः]] |- |288 || [[कुम्भकोणम्]]|| 140,056 || 144,021 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |289 || [[बङ्गाइगाँव]]|| 139,650 || 101,213 || [[असम]] |- |290 || [[डेहरी]]<ref name="Rohtas" />|| 137,068 || 119,057 || [[बिहार]] |- |291 || [[मदनपल्ले]]|| 135,669 || ― || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |292 || [[सीवान]]<ref>{{cite web |title = Siwan | url = http://www.citypopulation.de/php/india-bihar.php?adm2id=1016 | website = citypopulation.de | accessdate = 9 December 2017}}</ref>|| 134,458 || 109,919 || [[बिहार]] |- |293 || [[बेतिया]]<ref name="PaschimChamparan">{{cite web |title = Paschim Champaran | url = http://www.citypopulation.de/php/india-bihar.php?adm2id=1001 | website = citypopulation.de | accessdate = 9 December 2017}}</ref>|| 132,896 || 116,670 || [[बिहार]] |- |294 || [[रामगढ छावनी|रामगढ]]|| 132,441 || 73,455 || [[झारखण्डः]] |- |295 || [[तिनसुकिया-नगरम्|तिनसुकिया]]|| 126,389 || 101,957 || [[असम]] |- |296 || [[गुन्तकल्लु]]|| 126,270 || ― || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |297 || [[श्रीकाकुलम्]]|| 125,939 || ― || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |298 || [[मोतिहारी]]<ref>{{cite web | title = Purba Champaran | url = http://www.ciion.de/php/india-bihar.php?adm2id=1002 | website = citypopulation.de | accessdate = 9 December 2017 }}{{Dead link|date=March 2020 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>|| 125,183 || 100,683 || [[बिहार]] |- |299 || [[धर्मवरम्]]|| 121,874 || ― || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |300 || [[डाल्टनगञ्जनगरम्|मेदिनीनगरम् (डाल्टनगञ्जनगरम्)]]|| 120,325 || ― || [[झारखण्डः]] |- |301 || [[गुडिवाड]]|| 118,167 || ― || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |302 || [[फगवाडा]]|| 117,966 || ― || [[पञ्जाबराज्यम्|पञ्जाब]] |- |303 || [[पुदुक्कोट्टै]]|| 117,745 || ― || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |304 || [[होसूर्]]|| 116,821 || 102,000 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |305 || [[नरसरावुपेट]]|| 116,250 || ― || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |306 || [[सूर्यापेट]]|| 115,250 || 94,585 || [[तेलङ्गाणाराज्यम्|तेलङ्गाणा]] |- |307 || [[मिरयालगूड]]|| 109,891 || 91,395 || [[तेलङ्गाणाराज्यम्|तेलङ्गाणा]] |- |308 || [[अनन्तनाग]]|| 108,505 || ― || [[जम्मूकाश्मीरम् (केन्द्रशासितप्रदेशः)|जम्मूकाश्मीरम्]] |- |309 || [[ताडिपत्री]]|| 108,171 || ― || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |310 || [[कराइकुडी]]|| 106,714 || 86,596 || [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिळ‌नाडु]] |- |311 || [[किशनगञ्ज]]<ref>{{cite web |title = Kishanganj | url = http://www.citypopulation.de/php/india-bihar.php?adm2id=1008 | website = citypopulation.de | accessdate = 13 December 2017}}</ref>|| 105,782 || 85,590 || [[बिहार]] |- |312 || [[गङ्गावती, कर्णाटकम्|गङ्गावती]] || 105,529 || 85,459 || [[कर्णाटकराज्यम्|कर्णाटकम्]] |- |313 || [[जमालपुरम्, बिहार|जमालपुरम्]]<ref>{{cite web |title = Munger | url = http://www.citypopulation.de/php/india-bihar.php?adm2id=1024 | website = citypopulation.de | accessdate = 13 December 2017}}</ref>|| 105,221 || 96,983 || [[बिहार]] |- |314 || [[बलिया]]|| 104,271 || ― || [[उत्तरप्रदेशः]] |- |315 || [[कावली]]|| 104,000 || ― || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |316 || [[ताडेपल्लिगूडेम्]]|| 103,906 || ― || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |317 || '''[[अमरावती, आन्ध्रप्रदेशः|अमरावती]]'''|| 103,000 || ― || [[आन्ध्रप्रदेशः]] |- |318 || [[बक्सर]]<ref>{{cite web |title = Buxar | url = http://www.citypopulation.de/php/india-bihar.php?adm2id=1030 | website = citypopulation.de | accessdate = 13 December 2017}}</ref>|| 102,591 || 83,168 || [[बिहार]] |- |319 || [[तेजपुर]]|| 102,505 || 83,028 || [[असम]] |- |320 || [[जहानाबादनगरम्]]<ref>{{cite web |title = Jehanabad | url = http://www.citypopulation.de/php/india-bihar.php?adm2id=1037 | website = citypopulation.de | accessdate = 13 December 2017}}</ref>|| 102,456 || 81,503 || [[बिहार]] |- |321 || [[औरङ्गाबाद्, बिहार|औरङ्गाबाद्]]<ref>{{cite web |title = Aurangabad | url = http://www.citypopulation.de/php/india-bihar.php?adm2id=1033 | website = citypopulation.de | accessdate = 13 December 2017}}</ref>|| 101,520 || 79,393 || [[बिहार]] |- |322 || '''[[गङ्गटोक्]]''' || 100,286 || 29,354 || [[सिक्किम्]] |- |323 || [[वास्को ड गामा, गोवा|वास्को ड गामा]] || 100,000 |― |[[गोवा]] |} == सम्बद्धाः लेखाः == * [[भारतस्य महानगराणां सूचिः]] * [[भारतदेशे दशलक्षाधिकजनसङ्ख्यायुक्तानां नगरीयक्षेत्राणां सूचिः]] * [[भारतस्य राज्यानि]] == सन्दर्भाः == {{उल्लेखाः}} [[वर्गः:भारतम्]] [[वर्गः:भारतस्य नगराणि]] rmy9f2hxquncl82ewzvph90aio633i1 0 77960 469979 468920 2022-08-12T07:30:39Z ऐक्टिवेटेड् 34367 ऐक्टिवेटेड् इत्यनेन शीर्षकं परिवर्त्य [[भारतदेशे दशलक्षाधिकं नगरीयसमुच्चयः सूचिः]] पृष्ठं [[भारतदेशे दशलक्षाधिकजनसङ्ख्यायुक्तानां नगरीयक्षेत्राणां सूचिः]] प्रति स्थानान्तरितम् wikitext text/x-wiki {{location map+|India|width=300|right|caption=भारते दशलक्षाधिकजनसङ्ख्यायुतानि नगरीयाः समुच्चयाः|places= {{location map~|India|label=[[आग्रा|23]]|lat=27.18|long=78.02}} {{location map~|India|label=[[अहमदाबाद्|7]]|lat=23.03|long=72.58}} {{location map~|India|label=[[प्रयागराज|41]]|lat=25.45|long=81.85}} {{location map~|India|label=[[अमृतसर|44]]|lat=31.64|long=74.86}} {{location map~|India|label=[[आसनसोल|39]]|lat=23.68|long=86.99}} {{location map~|India|label=[[औरङ्गाबाद् (महाराष्ट्रम्)|43]]|position=top|lat=19.88|long=75.32}} {{location map~|India|label=[[बेङ्गळूरु|5]]|lat=12.967|long=77.567}} {{location map~|India|label=[[भिलाई|50]]|position=top|lat=21.21|long=81.38}} {{location map~|India|label=[[भोपाल|20]]|lat=23.250|long=77.417}} {{location map~|India|label=[[चण्डीगढ|51]]|lat=30.75|long=76.78}} {{location map~|India|label=[[चेन्नै|4]]|lat=13.08389|long=80.27000}} {{location map~|India|label=[[कोयम्बत्तूरु|16]]|position=top|lat=11.01833|long=76.97250}} {{location map~|India|label=[[देहली|2]]|position=left|lat=28.61|long=77.23}} {{location map~|India|label=[[धनबाद|42]]|position=top|lat=23.8|long=86.45}} {{location map~|India|label=[[फरीदाबाद्|34]]|position=bottom|lat=28.4211|long=77.3078}} {{location map~|India|label=[[गाझियाबाद्,उत्तरप्रदेशः|14]]|position=right|lat=28.67|long=77.42}} {{location map~|India|label=[[ग्वालियर|49]]|lat=26.22|long=78.18}} {{location map~|India|label=[[हैदराबाद्|6]]|lat=17.37|long=78.48}} {{location map~|India|label=[[इन्दौर|15]]|lat=22.71667|long=75.84722}} {{location map~|India|label=[[जबलपुरम्|38]]|lat=23.167|long=79.933}} {{location map~|India|label=[[जयपुरम्|10]]|lat=26.9|long=75.8}} {{location map~|India|label=[[जमशेदपुरम्|36]]|lat=22.783|long=86.200}} {{location map~|India|label=[[जोधपुरम्|45]]|lat=26.28|long=73.02}} {{location map~|India|label=[[कण्णुर|27]]|position=top|lat=11.8689|long=75.3555}} {{location map~|India|label=[[कानपुरम्|11]]|lat=26.449923|long=80.331874}} {{location map~|India|label=[[कोच्ची|17]]|position=right|lat=9.967|long=76.217}} {{location map~|India|label=[[कोलकाता|3]]|position=bottom|lat=22.5726723|long=88.3638815}} {{location map~|India|label=[[कोल्लम्|48]]|lat=8.88|long=76.60}} {{location map~|India|label=[[कोटा|53]]|lat=25.18|long=75.83}} {{location map~|India|label=[[कोझिकोडे|19]]|position=left|lat=11.25|long=75.77}} {{location map~|India|label=[[लखनौ|12]]|lat=26.8|long=80.9}} {{location map~|India|label=[[लुधियाना|28]]|position=bottom|lat=30.91|long=75.85}} {{location map~|India|label=[[मधुरै|31]]|lat=9.93|long=78.12}} {{location map~|India|label=[[मलप्पुरम्|25]]|label_size=80|position=top|lat=11.041|long=76.083}} {{location map~|India|label=[[मेरठ|33]]|position=top|lat=28.99|long=77.70}} {{location map~|India|label=[[मुम्बई|1]]|position=left|lat=18.97500|long=72.82583}} {{location map~|India|label=[[नागपुरम्|13]]|lat=21.15|long=79.09}} {{location map~|India|label=[[नाशिक|29]]|lat=20.00|long=73.78}} {{location map~|India|label=[[पटना|18]]|lat=25.6|long=85.1}} {{location map~|India|label=[[पुणे|8]]|lat=18.52028|long=73.85667}} {{location map~|India|label=[[रायपुर|47]]|lat=21.25|long=81.63}} {{location map~|India|label=[[राजकोट|35]]|lat=22.3|long=70.78}} {{location map~|India|label=[[राँची|46]]|lat=23.36|long=85.33}} {{location map~|India|label=[[श्रीनगरम्|37]]|lat=34.09000|long=74.79000}} {{location map~|India|label=[[सुरत|9]]|lat=21.18|long=72.83}} {{location map~|India|label=[[तिरुवनन्तपुरम्|26]]|lat=8.48750|long=76.95250}} {{location map~|India|label=[[त्रिश्शूर्|21]]|position=left|lat=10.52|long=76.21}} {{location map~|India|label=[[तिरुचिरापळ्ळि|52]]|lat=10.80500|long=78.68556}} {{location map~|India|label=[[वडोदरा|22]]|lat=22.30|long=73.19}} {{location map~|India|label=[[वाराणसी|32]]|lat=25.28|long=82.96}} {{location map~|India|label=[[वसई-विरार|40]]|lat=19.47|long=72.8}} {{location map~|India|label=[[विजयवाडा|30]]|lat=16.5193|long=80.6305}} {{location map~|India|label=[[विशाखपट्टणम्|24]]|lat=17.68833|long=83.21861}} }} [[भारतम्]] द्वितीयः सर्वाधिकजनसंख्यायुक्तः देशः यस्य १.२ शत् कोटिः जनाः सन्ति । अत्र १७.५ प्रतिशतं विश्वजनसङ्ख्या अस्ति । २०११ जनगणनानुगुणं भारते ४६ [[भारतस्य बहुजनसङ्ख्यायुक्तानां नगराणां सूची|दशलक्षाधिकं नगराणि]] आसन् । ==सूची== *'''''गाढे''' सूचीकृताः नगराः तत्तद् राज्यानां / केन्द्रशासितप्रदेशां राजधानीः सन्ति ।'' {| class="wikitable sortable" style="width:100%;" style="text-align:left;" |- ! width=5%| श्रेणी ! style="width:15%;"| नगरीय समुच्चयः ! style="width:20%;"| राज्यम्/प्रदेशम् ! style="width:20%;"| जनसङ्ख्या (२०११)<ref name="censusindia 2011">{{cite web|title=India: Major Agglomerations|url=http://www.citypopulation.de/India-Agglo.html|publisher=.citypopulation.de|accessdate=14 December 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141217011539/http://citypopulation.de/India-Agglo.html|archive-date=17 December 2014}}</ref> ! style="width:20%;"| जनसङ्ख्या (२००१)<ref name=ua2011 /> ! style="width:20%;"| जनसङ्ख्या (१९९१)<ref name=ua2011 /> |- | 1 | '''[[मुम्बई]]''' | [[महाराष्ट्रम्]] | 1,83,94,912 | 1,64,34,386 | 1,25,96,243 |- | 2 | '''[[देहली]]''' | [[देहली]] | 1,63,49,831 | 1,28,77,470 | 84,19,084 |- | 3 | '''[[कोलकाता]]''' | [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमबङ्ग]] | 1,40,57,991 | 1,32,05,697 | 1,10,21,918 |- | 4 | '''[[चेन्नै]]''' | [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिऴ्नाडु]] | 86,53,521 | 65,60,242 | 54,21,985 |- | 5 | '''[[बेङ्गळूरु]]''' | [[कर्णाटकराज्यम्|कर्णाटकम्]] | 85,20,435 | 57,01,446 | 41,30,288 |- | 6 | '''[[हैदराबाद्]]''' | [[तेलङ्गाणा]] | 76,77,018 | 57,42,036 | 43,44,437 |- | 7 | [[अहमदाबाद्]] | [[गुजरात]] | 63,57,693 | 45,25,013 | 33,12,216 |- | 8 | [[पुणे]] | [[महाराष्ट्रम्]] | 50,57,709 | 37,60,636 | 24,93,987 |- | 9 | [[सुरत]] | [[गुजरात]] | 45,91,246 | 28,11,614 | 15,18,950 |- | 10 | '''[[जयपुरम्]]''' | [[राजस्थानम्]] | 30,46,163 | 23,22,575 | 15,18,235 |- | 11 | [[कानपुरम्]] | [[उत्तरप्रदेशः]] | 29,20,496 | 27,15,555 | 20,29,889 |- | 12 | '''[[लखनौ|लखनऊ]]''' | [[उत्तरप्रदेशः]] | 29,02,920 | 22,45,509 | 16,69,204 |- | 13 | [[नागपुरम्]] | [[महाराष्ट्रम्]] | 24,97,870 | 21,29,500 | 16,64,006 |- | 14 | [[गाझियाबाद्, उत्तरप्रदेशः|गाझियाबाद्]] | [[उत्तरप्रदेशः]] | 23,75,820 | 9,68,256 | 5,11,759 |- | 15 | [[इन्दौर]] | [[मध्यप्रदेशः]] | 21,70,295 | 15,06,062 | 11,09,056 |- | 16 | [[कोयम्बत्तूरु]] | [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिऴ्नाडु]] | 21,36,916 | 14,61,139 | 11,00,746 |- | 17 | [[कोच्ची]] | [[केरळम्]] | 21,19,724 | 13,55,972 | 11,40,605 |- | 18 | '''[[पटना]]''' | [[बिहार]] | 20,49,156 | 16,97,976 | 10,99,647 |- | 19 | [[कोझिकोडे]] | [[केरळम्]] | 20,28,399 | 8,80,247 | 8,01,190 |- | 20 |''' [[भोपाल]]''' | [[मध्यप्रदेशः]] | 18,86,100 | 14,58,416 | 10,62,771 |- | 21 | [[त्रिश्शूर्]] | [[केरळम्]] | 18,61,269 | 3,30,122 | 2,75,053 |- | 22 | [[वडोदरा]] | [[गुजरात]] | 18,22,221 | 14,91,045 | 11,26,824 |- | 23 | [[आग्रा]] | [[उत्तरप्रदेशः]] | 17,60,285 | 13,31,339 | 9,48,063 |- | 24 | [[विशाखपट्टणम्]] | [[आन्ध्रप्रदेशः]] | 17,28,128 | 13,45,938 | 10,57,118 |- | 25 | [[मलप्पुरम्]] | [[केरळम्]] | 16,99,060 | 1,70,409 | 1,42,204 |- | 26 | '''[[तिरुवनन्तपुरम्]]''' | [[केरळम्]] | 16,79,754 | 8,89,635 | 8,26,225 |- | 27 | [[कण्णुर]] | [[केरळम्]] | 16,40,986 | 4,98,207 | 4,63,962 |- | 28 | [[लुधियाना]] | [[पञ्जाबराज्यम्|पञ्जाब]] | 16,18,879 | 13,98,467 | 10,42,740 |- | 29 | [[नाशिक]] | [[महाराष्ट्रम्]] | 15,61,809 | 11,52,326 | 7,25,341 |- | 30 | [[विजयवाडा]] | [[आन्ध्रप्रदेशः]] | 14,76,931 | 10,39,518 | 8,45,756 |- | 31 | [[मधुरै]] | [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिऴ्नाडु]] | 14,65,625 | 12,03,095 | 10,85,914 |- | 32 | [[वाराणसी]] | [[उत्तरप्रदेशः]] | 14,32,280 | 12,03,961 | 10,30,863 |- | 33 | [[मेरठ]] | [[उत्तरप्रदेशः]] | 14,20,902 | 11,61,716 | 8,49,799 |- | 34 | [[फरीदाबाद्]] | [[हरियाणा]] | 14,14,050 | 10,55,938 | 6,17,717 |- | 35 | [[राजकोट]] | [[गुजरात]] | 13,90,640 | 10,03,015 | 6,54,490 |- | 36 | [[जमशेदपुरम्]] | [[झारखण्ड]] | 13,39,438 | 11,04,713 | 8,29,171 |- | 37 | '''[[श्रीनगरम्]]''' | [[जम्मूकाश्मीरम् (केन्द्रशासितप्रदेशः)|जम्मूकाश्मीरम्]] | 12,64,202 | 9,88,210 | |- | 38 | [[जबलपुरम्]] | [[मध्यप्रदेशः]] | 12,68,848 | 10,98,000 | 8,88,916 |- | 39 | [[आसनसोल]] | [[पश्चिमवङ्गराज्यम्|पश्चिमबङ्ग]] | 12,43,414 | 10,67,369 | 7,63,939 |- | 40 | [[वसई-विरार]] | [[महाराष्ट्रम्]] | 12,22,390 | | |- | 41 | [[प्रयागराज]] | [[उत्तरप्रदेशः]] | 12,12,395 | 10,42,229 | 8,44,546 |- | 42 | [[धनबाद]] | [[झारखण्ड]] | 11,96,214 | 10,65,327 | 8,15,005 |- | 43 | [[औरङ्गाबाद् (महाराष्ट्रम्)|औरङ्गाबाद्]] | [[महाराष्ट्रम्]] | 11,93,167 | 8,92,483 | 5,92,709 |- | 44 | [[अमृतसर]] | [[पञ्जाबराज्यम्|पञ्जाब]] | 11,83,549 | 10,03,919 | 7,08,835 |- | 45 | [[जोधपुरम्]] | [[राजस्थानम्]] | 11,38,300 | 8,60,818 | 6,66,279 |- | 46 | '''[[राँची]]''' | [[झारखण्ड]] | 11,26,741 | 8,63,495 | 6,14,795 |- | 47 | '''[[रायपुर]]''' | [[छत्तीसगढ]] | 11,23,558 | 7,00,113 | 4,62,694 |- | 48 | [[कोल्लम्]] | [[केरळम्]] | 11,10,668 | 3,80,091 | 3,62,572 |- | 49 | [[ग्वालियर]] | [[मध्यप्रदेशः]] | 11,02,884 | 8,65,548 | 7,17,780 |- | 50 | [[भिलाई]] | [[छत्तीसगढ]] | 10,64,222 | 9,27,864 | 6,85,474 |- | 51 | '''[[चण्डीगढ]]''' | [[चण्डीगढ]] | 10,26,459 | 8,08,515 | 5,75,829 |- | 52 | [[तिरुचिरापळ्ळि]] | [[तमिळनाडुराज्यम्|तमिऴ्नाडु]] | 10,22,518 | 8,66,354 | 7,11,862 |- | 53 | [[कोटा]] | [[राजस्थानम्]] | 10,01,694 | 7,03,150 | 5,37,371 |} == सम्बद्धाः लेखाः == * [[भारतस्य महानगराणां सूचि]] * [[भारतस्य बहुजनसङ्ख्यायुक्तानां नगराणां सूची]] * [[भारतस्य राज्यानि]] == सन्दर्भाः == g1e2gea05ugy2uj59stof8b178fpt5u 3 79507 469969 2022-08-11T13:57:51Z नूतन-प्रयोक्तृ-सन्देशः 13821 नूतनयोजकस्य पृष्ठे [[Template:Welcome|स्वागतसन्देशः]] इत्यस्य योजनम् wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=GAUTAM DAKSH}} -- <b><span style="text-shadow:6px 6px 8px gray">[[सदस्यः:NehalDaveND|<span style="color:#FF9933">ॐNehalDaveND</span>]]•[[योजकसम्भाषणम्:NehalDaveND|<font color="blue">✉</font>]]•[[विशेषम्:योगदानम्/NehalDaveND|<font color="green">✎</font>]]</span></b> १३:५७, ११ आगस्ट् २०२२ (UTC) 8ht29ovglm9lxva9rxirk4xy7b48ct9 3 79508 469970 2022-08-11T14:59:42Z नूतन-प्रयोक्तृ-सन्देशः 13821 नूतनयोजकस्य पृष्ठे [[Template:Welcome|स्वागतसन्देशः]] इत्यस्य योजनम् wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Aux Nguyên Đức}} -- <b><span style="text-shadow:6px 6px 8px gray">[[सदस्यः:NehalDaveND|<span style="color:#FF9933">ॐNehalDaveND</span>]]•[[योजकसम्भाषणम्:NehalDaveND|<font color="blue">✉</font>]]•[[विशेषम्:योगदानम्/NehalDaveND|<font color="green">✎</font>]]</span></b> १४:५९, ११ आगस्ट् २०२२ (UTC) 8a2wwwgyj1g56pnymi1twkcbn7b5ii2 3 79509 469973 2022-08-11T16:48:58Z नूतन-प्रयोक्तृ-सन्देशः 13821 नूतनयोजकस्य पृष्ठे [[Template:Welcome|स्वागतसन्देशः]] इत्यस्य योजनम् wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Priyapal Handique wiki}} -- <b><span style="text-shadow:6px 6px 8px gray">[[सदस्यः:NehalDaveND|<span style="color:#FF9933">ॐNehalDaveND</span>]]•[[योजकसम्भाषणम्:NehalDaveND|<font color="blue">✉</font>]]•[[विशेषम्:योगदानम्/NehalDaveND|<font color="green">✎</font>]]</span></b> १६:४८, ११ आगस्ट् २०२२ (UTC) iatpvui4zb6wa8m1jnh9g0ok0wlh6nz 0 79510 469974 2022-08-11T17:26:45Z Mukta Limaye 2130597 34201 == '''हिन्दुस्थानि शास्त्रीय संगीतं''' == भारतीयशास्त्रीयसङ्गीतं दक्षिण एशियादेशे उत्पन्ना समृद्धा परम्परा अस्ति, अधुना विश्वस्य सर्वेषु कोणेषु द्रष्टुं शक्यते l... नवीनं पृष्ठं निर्मितमस्ति wikitext text/x-wiki == '''हिन्दुस्थानि शास्त्रीय संगीतं''' == भारतीयशास्त्रीयसङ्गीतं दक्षिण एशियादेशे उत्पन्ना समृद्धा परम्परा अस्ति, अधुना विश्वस्य सर्वेषु कोणेषु द्रष्टुं शक्यते l यत्र जपैः सङ्गीतस्वरस्य लयचक्रस्य च व्यवस्था विकसिता l एवं प्रकारेण भारतीयशास्त्रीयसङ्गीतं प्रकृत्या सह अत्यन्तं निकटतया सम्बद्धं भवति, दिनस्य ऋतुकालयोः सहितं प्राकृतिकघटनानां प्रेरणाम् आदाय ‘रागाः’ अथवा संगीतभावाः सृज्यन्ते तथा च अनेकाः समयचक्राणि वा ‘तालाः’ वा सृज्यन्ते येषां अधिकं संहिताकरणं कृतम् अस्ति l रचनाः स्थिराः सन्ति किन्तु अधिकांशं सङ्गीतं स्वरस्य गणितस्य च संरचनायाः अन्तः आशुनिर्मितं भवति ।  एतेन सङ्गीतस्य स्वतःस्फूर्तं स्वतन्त्रता प्राप्यते यत्र प्रत्येकं कलाकारं प्रत्येकं प्रदर्शनं च पूर्णतया अद्वितीयं भवति इति सुनिश्चितं भवति। भारतीयशास्त्रीयसङ्गीतं सामान्यतया एकस्मिन् मौखिकपरम्परायां प्रसारितं भवति l यत्र छात्रः स्वस्य ‘गुरु’ इत्यनेन सह बहुवर्षं व्यतीतवान्, अत्यन्तं विशेषं, आध्यात्मिकं बन्धनं विकसितं करोति, सङ्गीतस्य सर्वान् पक्षान् दार्शनिकैः नैतिकसिद्धान्तैः सह आत्मसातुं शक्नोति ये जीवनाय आकारं ददति।अधुना भारतीयशास्त्रीयसङ्गीतं अनेकसंस्थासु शिक्षितुं शक्यते तथा च बहुधा दस्तावेजीकरणं टिप्पणीकृतं च अभवत् किन्तु अवलोकनेन, श्रवणेन, स्मृतिद्वारा च शिक्षणम् अद्यापि सर्वोपरि वर्तते तथा च विशेषज्ञशिक्षकेन सह सम्बद्धता शिक्षणस्य सर्वाधिकं फलप्रदः मार्गः इति मन्यते। भारतीयशास्त्रीयसङ्गीतस्य कृते अनेकानि भिन्नानि वाद्ययन्त्राणि प्रयुक्तानि विकसितानि च सन्ति यथा- सितार - सितार हिन्दुस्तानी (उत्तरभारतीय) शास्त्रीयसङ्गीते प्रयुक्तं उद्धृतं तारवाद्यं भवति ।  मुगलानाम् अधीनं एतत् यन्त्रं प्रफुल्लितम् आसीत् तथा च सेतार (त्रयः ताराः इति अर्थः) इति फारसीवाद्यस्य नामकरणेन अस्य नामकरणं कृतम् अस्ति ।  १६, १७ शताब्द्यां सितारः प्रफुल्लितः अभवत्, १८ शताब्द्यां भारते वर्तमानरूपं प्राप्तवान् ।  सहानुभूतितारं, सेतुविन्यासः, दीर्घः खोखला कण्ठः, लौकीकारः अनुनादकक्षः च इत्यस्मात् अस्य विशिष्टं ध्वनिं अनुनादं च प्राप्नोति तबला - तबला भारतीय उपमहाद्वीपात् उत्पन्नं झिल्लीध्वनि-तालवाद्यं भवति, यस्मिन् ढोलकयुग्मं भवति, यस्य उपयोगः पारम्परिक-शास्त्रीय-लोकप्रिय-लोकसङ्गीतयोः भवति  १८ शताब्द्याः आरभ्य हिन्दुस्तानीशास्त्रीयसङ्गीतस्य विशेषतया महत्त्वपूर्णं वाद्ययंत्रम् अस्ति, भारते, पाकिस्ताने, अफगानिस्तानदेशे, नेपालदेशे, बाङ्गलादेशे, श्रीलङ्कादेशे च अस्य प्रयोगः अस्ति स्वर – अनेके वाद्ययन्त्राणां उद्देश्यं स्वरस्य अनुकरणं स्वस्य तन्त्रे अभिव्यक्तिः च भवति ।  उत्तरे दक्षिणे च भारते ‘रागस्य’ विस्तृतविस्तारात् आरभ्य लघुगीतानां रोमान्टिकस्य वा आध्यात्मिककाव्यस्य च स्वरसङ्गीतस्य प्रबलपरम्परा वर्तते। वीणा – वीणा भारतीय उपमहाद्वीपस्य ध्वनिध्वनिवाद्ययन्त्राणां परिवारः अस्ति ।  प्राचीनवाद्ययन्त्राणां विकासः अनेकेषु विविधतासु अभवत्, यथा वेणुः, जिथरः, कमानवीणाः च ।  अनेकाः प्रादेशिकपरिकल्पनाः रुद्रवीणा, सरस्वतीवीणा, विचित्रवीणादीनि भिन्नानि नामानि सन्ति । मृदङ्गम् – मृदङ्गम् प्राचीनमूलस्य भारतस्य एकः तालवाद्यः अस्ति ।  कर्णाटकसङ्गीतसमूहे प्राथमिकः लयसंगतिः अस्ति, ध्रुपदे च यत्र पखावाज इति प्रसिद्धः अस्ति l भारतीयशास्त्रीयसङ्गीतं बहुजनाः प्रेम्णा पश्यन्ति यतः तस्य ध्यानात्मकं, विमर्शकं, उत्थानप्रकृतिः च अस्ति ।  शान्ति-उल्लासस्य भावः प्रददाति ।  यद्यपि तस्य निपुणत्वं कठिनं तथापि अपारं सिद्धिं ददाति ।  यद्यपि भारतीयशास्त्रीयसङ्गीतस्य आध्यात्मिकमूलानि सन्ति, अपितु पाश्चात्यसङ्गीतवत्, तथापि तस्य प्रशंसायै धार्मिकत्वस्य आवश्यकता नास्ति l प्रदर्शनानि कक्षपरिवेशे भवन्ति तथा च एकलप्रदर्शकं प्रति केन्द्रितं भवति, यः ड्रोन्, लयेन च सह भवति ।  रागः, स्वरयोः सम्बन्धः च सामञ्जस्यात् अधिकं महत्त्वपूर्णः अस्ति ।  स्खलन, वाइब्रेटो, दोलन इत्यादीनां अलङ्कारानाम् एकः विस्तृतः प्रणाली – सुरीलरेखाणां अलङ्कारार्थं प्रयुक्तः भवति ।  अनेकप्रसङ्गेषु कलाकाराः ‘आलाप’ इति मन्दपरिचयखण्डेन आरभन्ते ततः क्रमेण भिन्न-भिन्न-रचनैः सह आशुरचनाः, गतिं च द्रुत-क्रेसेन्डो-रूपेण वर्धयिष्यन्ति |. kxzo9di08tey5tjolw112nbp6hkaztz 3 79511 469975 2022-08-11T17:58:32Z नूतन-प्रयोक्तृ-सन्देशः 13821 नूतनयोजकस्य पृष्ठे [[Template:Welcome|स्वागतसन्देशः]] इत्यस्य योजनम् wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Chinky chy}} -- <b><span style="text-shadow:6px 6px 8px gray">[[सदस्यः:NehalDaveND|<span style="color:#FF9933">ॐNehalDaveND</span>]]•[[योजकसम्भाषणम्:NehalDaveND|<font color="blue">✉</font>]]•[[विशेषम्:योगदानम्/NehalDaveND|<font color="green">✎</font>]]</span></b> १७:५८, ११ आगस्ट् २०२२ (UTC) kt3jcy15umoqfii0oq0yel84d1vjceb 3 79512 469976 2022-08-11T18:32:33Z नूतन-प्रयोक्तृ-सन्देशः 13821 नूतनयोजकस्य पृष्ठे [[Template:Welcome|स्वागतसन्देशः]] इत्यस्य योजनम् wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Aranciodimassimo}} -- <b><span style="text-shadow:6px 6px 8px gray">[[सदस्यः:NehalDaveND|<span style="color:#FF9933">ॐNehalDaveND</span>]]•[[योजकसम्भाषणम्:NehalDaveND|<font color="blue">✉</font>]]•[[विशेषम्:योगदानम्/NehalDaveND|<font color="green">✎</font>]]</span></b> १८:३२, ११ आगस्ट् २०२२ (UTC) slspoctgt79ff9kgyvkwo9vhsmehemw 0 79513 469977 2022-08-11T18:38:03Z Aranciodimassimo 35676 "[[:en:Special:Redirect/revision/1099797012|Nazlı Tolga]]" पृष्ठस्य अनुवादं कृत्वा निर्मितम् wikitext text/x-wiki '''नाज्ली तोल्गा''' (जन्म ८ नवम्बर १९७९) तुर्की-डच्-पत्रकारः दूरदर्शन-प्रसारकः च अस्ति । तोल्गा प्रमुखस्थानीयविदेशकार्यक्रमकार्यक्रमस्य FOX Ana Haber तथा ''Nazlı Tolga ile Haber Masası'' इत्यस्य एंकरवुमन आसीत् । नाज्ली टोल्गा इत्यस्य जन्म [[तुर्की|तुर्कीदेशस्य]] अभवत् . सा अङ्कारानगरस्य सम्सुन् - मालात्या -नगरात् मुस्लिम-तुर्की-कुटुम्बे जन्म प्राप्नोत् । सा तुर्की, डच्, ब्राजील् पुर्तगाली, आङ्ग्लभाषा च प्रवीणः अस्ति । इस्तान्बुलस्य अमेरिकनमहाविद्यालये प्राथमिकं उच्चविद्यालयं च शिक्षां सम्पन्नं कृत्वा सा Marmara University –तुर्कीदेशस्य संचारशिक्षायाः अध्ययनस्य च प्रमुखसंस्थायां अध्ययनं कृतवती सा पत्रकारिताविभागे अध्ययनं कृतवती । टोल्गा १९९८ तमे वर्षे कनाल् डी हबेर् इत्यत्र पत्रकारिताकार्यस्य आरम्भं कृतवती । सा शो टीवी, स्काईटर्क, फॉक्स इत्यादिषु कार्यं कृतवती | सा २०१३ तमस्य वर्षस्य सितम्बरमासे इस्तान्बुलनगरस्य पवित्रात्मनः कैथेड्रेल् इत्यत्र डच्-देशस्य व्यापारिणा लॉरेन्स ब्रेनिन्क्मेयर इत्यनेन सह विवाहं कृतवती । सा [[ब्रासील|ब्राजील्]], [[लन्डन्|लण्डन्]], शाङ्घाई नगरेषु च निवसति | सा २०१३ तः रोमनकैथोलिकधर्मस्य सदस्या अस्ति । विगतवर्षेषु टोल्गा द्वयोः बालिकायोः माता अभवत् । == टीवी कार्यक्रमाः == * ''Kanal D Gece Haberleri'' ( कनाल डी, 1998–2002) * ''Nazlı Tolga ile Haber Masası'' (स्क्यूतुर्क, २००४ – सितम्बर २००७) * SHOW HABER (२००२–२००३) २. * ''FOX ON Ana Haber'' (२००८-२०१०) ९. * ''Nazlı Tolga ile Fox Ana Haber'' (३ सितम्बर २००७ – १४ जून २०१३) [[वर्गः:जीवतव्यक्तयः]] [[वर्गः:१९७९ जननम्]] 84p4rqs4gvnze1xz27p1mifqejrhvfo 3 79514 469978 2022-08-12T04:19:44Z नूतन-प्रयोक्तृ-सन्देशः 13821 नूतनयोजकस्य पृष्ठे [[Template:Welcome|स्वागतसन्देशः]] इत्यस्य योजनम् wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Olo 19}} -- <b><span style="text-shadow:6px 6px 8px gray">[[सदस्यः:NehalDaveND|<span style="color:#FF9933">ॐNehalDaveND</span>]]•[[योजकसम्भाषणम्:NehalDaveND|<font color="blue">✉</font>]]•[[विशेषम्:योगदानम्/NehalDaveND|<font color="green">✎</font>]]</span></b> ०४:१९, १२ आगस्ट् २०२२ (UTC) 34kj8w8j8zmosudag7gkz96jv863ezl 0 79515 469980 2022-08-12T07:30:40Z ऐक्टिवेटेड् 34367 ऐक्टिवेटेड् इत्यनेन शीर्षकं परिवर्त्य [[भारतदेशे दशलक्षाधिकं नगरीयसमुच्चयः सूचिः]] पृष्ठं [[भारतदेशे दशलक्षाधिकजनसङ्ख्यायुक्तानां नगरीयक्षेत्राणां सूचिः]] प्रति स्थानान्तरितम् wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्दिष्टम् [[भारतदेशे दशलक्षाधिकजनसङ्ख्यायुक्तानां नगरीयक्षेत्राणां सूचिः]] bly1t596giim8np1wwn3zvpti0ldnx3 3 79516 469982 2022-08-12T07:53:14Z नूतन-प्रयोक्तृ-सन्देशः 13821 नूतनयोजकस्य पृष्ठे [[Template:Welcome|स्वागतसन्देशः]] इत्यस्य योजनम् wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Saambha}} -- <b><span style="text-shadow:6px 6px 8px gray">[[सदस्यः:NehalDaveND|<span style="color:#FF9933">ॐNehalDaveND</span>]]•[[योजकसम्भाषणम्:NehalDaveND|<font color="blue">✉</font>]]•[[विशेषम्:योगदानम्/NehalDaveND|<font color="green">✎</font>]]</span></b> ०७:५३, १२ आगस्ट् २०२२ (UTC) 08dlds7s8en8xdgf24yzfcy88q8bcra 3 79517 469983 2022-08-12T08:28:12Z नूतन-प्रयोक्तृ-सन्देशः 13821 नूतनयोजकस्य पृष्ठे [[Template:Welcome|स्वागतसन्देशः]] इत्यस्य योजनम् wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Natto17}} -- <b><span style="text-shadow:6px 6px 8px gray">[[सदस्यः:NehalDaveND|<span style="color:#FF9933">ॐNehalDaveND</span>]]•[[योजकसम्भाषणम्:NehalDaveND|<font color="blue">✉</font>]]•[[विशेषम्:योगदानम्/NehalDaveND|<font color="green">✎</font>]]</span></b> ०८:२८, १२ आगस्ट् २०२२ (UTC) bongw22znpviywlaaivgf29oinndcn2 2 79518 469984 2022-08-12T08:48:38Z 2130993aksa 34844 '''सिडनी शेल्डन्''' सिडनी शेल्डन् (११ फरवरी १९१७ – ३० जनवरी २००७) अमेरिकी लेखकः, निर्देशकः, निर्माता च आसीत् । शेल्डन् १९३० तमे दशके प्रमुखः आसीत्, प्रथमं ब्रॉडवे-ना... नवीनं पृष्ठं निर्मितमस्ति wikitext text/x-wiki '''सिडनी शेल्डन्''' सिडनी शेल्डन् (११ फरवरी १९१७ – ३० जनवरी २००७) अमेरिकी लेखकः, निर्देशकः, निर्माता च आसीत् । शेल्डन् १९३० तमे दशके प्रमुखः आसीत्, प्रथमं ब्रॉडवे-नाटकेषु कार्यं कृतवान्, ततः चलचित्रेषु कार्यं कृतवान्, विशेषतया सफलं हास्यं द बैचलर एण्ड् द बॉबी-सोक्सर (१९४७) इति लिखितवान्, येन १९४८ तमे वर्षे आस्कर-पुरस्कारः प्राप्तः ।सः दूरदर्शने कार्यं कर्तुं अगच्छत्, यत्र तस्य कृतयः २० वर्षाणां कालखण्डं व्याप्तवन्तः यस्मिन् सः द पैटी ड्यूक शो (१९६३–६६), आई ड्रीम आफ् जीनी (१९६५–७०), हार्ट टु हार्ट् (१९७९-८४) इत्यादीनां निर्माणं कृतवान् । ५० वर्षाणि पूर्णानि कृत्वा सः मास्टर आफ् द गेम (१९८२), द अदर साइड आफ् मिडनाइट् (१९७३), रेज आफ् एन्जेल्स् (१९८०) इत्यादीनि सर्वाधिकविक्रयितानि रोमान्टिक-सस्पेन्स-उपन्यासानि लिखितुं आरब्धवान् ।तस्य १८ उपन्यासानां ५१ भाषासु ३० कोटिभ्यः अधिकाः प्रतियाः विक्रीताः सन्ति । '''प्रारम्भिक जीवन''' शेल्डन् इत्यस्य जन्म इलिनोय-राज्यस्य शिकागो-नगरे सिड्नी शेक्टेल्-नगरे अभवत् । तस्य मातापितरौ, रूसीयहूदीवंशस्य, आशर् "ओटो" शेक्टेल् (१८९४–१९६७), आभूषणभण्डारस्य प्रबन्धकः, नताली मार्कस च आसीत् । १० वर्षे सिड्नी प्रथमं विक्रयं कृतवान्, एकस्य काव्यस्य कृते ५ अमेरिकी-डॉलर् । अवसादस्य समये सः विविधकार्येषु कार्यं कृतवान्, कोलोराडो-राज्यस्य डेन्वर्-नगरस्य पूर्व-उच्चविद्यालयात् स्नातकपदवीं प्राप्त्वा छात्रवृत्त्या उत्तरपश्चिम-विश्वविद्यालये अध्ययनं कृतवान्, नाटकसमूहेषु लघुनाटकानां योगदानं च कृतवान् ।अवसादयुगे षड्मासानां अनन्तरं स्वपरिवारस्य पोषणार्थं साहाय्यं कर्तुं तस्य शिक्षणं त्यक्तव्यम् आसीत् ।शेल्डन् द्वितीयविश्वयुद्धकाले सेनावायुसेनायाः शाखायां युद्धप्रशिक्षणसेवायां विमानचालकरूपेण सैन्यसेवायां नामाङ्कनं कृतवान् ।तस्य यूनिट् विघटितम्, परन्तु सः नियोजितस्य पूर्वं पुनरावृत्तिः स्खलितचक्रस्य कारणेन मुक्तः अभवत् । '''चरितम्‌''' १९३७ तमे वर्षे शेल्डन् हॉलीवुड्-नगरं गतः, तत्र सः पटकथासमीक्षां कृत्वा अनेकेषु बी-चलच्चित्रेषु सहकार्यं कृतवान् । '''ब्रॉडवे''' शेल्डन् एमजीएम स्टूडियो तथा पैरामाउण्ट् पिक्चर्स् इत्येतयोः कृते पटकथालेखनं निरन्तरं कुर्वन् ब्रॉडवे मञ्चस्य कृते संगीतलेखनं आरब्धवान् ।सः प्रखरलेखकत्वेन प्रतिष्ठां अर्जितवान्; यथा, एकस्मिन् काले सः बेन् राबर्ट्स् इत्यनेन सह ब्रॉडवे इत्यत्र त्रीणि संगीतानि आसन् - पुनर्लेखितं द मेरी विडो, जैकपॉट्, ड्रीम विद म्यूजिक् च । rv89duk0lj7dudbfxbscsf686wrtcqh 469985 469984 2022-08-12T08:50:43Z 2130993aksa 34844 wikitext text/x-wiki '''सिडनी शेल्डन्''' सिडनी शेल्डन् (११ फरवरी १९१७ – ३० जनवरी २००७) अमेरिकी लेखकः, निर्देशकः, निर्माता च आसीत् । शेल्डन् १९३० तमे दशके प्रमुखः आसीत्, प्रथमं ब्रॉडवे-नाटकेषु कार्यं कृतवान्, ततः चलचित्रेषु कार्यं कृतवान्, विशेषतया सफलं हास्यं द बैचलर एण्ड् द बॉबी-सोक्सर (१९४७) इति लिखितवान्, येन १९४८ तमे वर्षे आस्कर-पुरस्कारः प्राप्तः ।सः दूरदर्शने कार्यं कर्तुं अगच्छत्, यत्र तस्य कृतयः २० वर्षाणां कालखण्डं व्याप्तवन्तः यस्मिन् सः द पैटी ड्यूक शो (१९६३–६६), आई ड्रीम आफ् जीनी (१९६५–७०), हार्ट टु हार्ट् (१९७९-८४) इत्यादीनां निर्माणं कृतवान् । ५० वर्षाणि पूर्णानि कृत्वा सः मास्टर आफ् द गेम (१९८२), द अदर साइड आफ् मिडनाइट् (१९७३), रेज आफ् एन्जेल्स् (१९८०) इत्यादीनि सर्वाधिकविक्रयितानि रोमान्टिक-सस्पेन्स-उपन्यासानि लिखितुं आरब्धवान् ।तस्य १८ उपन्यासानां ५१ भाषासु ३० कोटिभ्यः अधिकाः प्रतियाः विक्रीताः सन्ति । '''प्रारम्भिक जीवन''' शेल्डन् इत्यस्य जन्म इलिनोय-राज्यस्य शिकागो-नगरे सिड्नी शेक्टेल्-नगरे अभवत् । तस्य मातापितरौ, रूसीयहूदीवंशस्य, आशर् "ओटो" शेक्टेल् (१८९४–१९६७), आभूषणभण्डारस्य प्रबन्धकः, नताली मार्कस च आसीत् । १० वर्षे सिड्नी प्रथमं विक्रयं कृतवान्, एकस्य काव्यस्य कृते ५ अमेरिकी-डॉलर् । अवसादस्य समये सः विविधकार्येषु कार्यं कृतवान्, कोलोराडो-राज्यस्य डेन्वर्-नगरस्य पूर्व-उच्चविद्यालयात् स्नातकपदवीं प्राप्त्वा छात्रवृत्त्या उत्तरपश्चिम-विश्वविद्यालये अध्ययनं कृतवान्, नाटकसमूहेषु लघुनाटकानां योगदानं च कृतवान् ।अवसादयुगे षड्मासानां अनन्तरं स्वपरिवारस्य पोषणार्थं साहाय्यं कर्तुं तस्य शिक्षणं त्यक्तव्यम् आसीत् ।शेल्डन् द्वितीयविश्वयुद्धकाले सेनावायुसेनायाः शाखायां युद्धप्रशिक्षणसेवायां विमानचालकरूपेण सैन्यसेवायां नामाङ्कनं कृतवान् ।तस्य यूनिट् विघटितम्, परन्तु सः नियोजितस्य पूर्वं पुनरावृत्तिः स्खलितचक्रस्य कारणेन मुक्तः अभवत् । '''चरितम्‌''' १९३७ तमे वर्षे शेल्डन् हॉलीवुड्-नगरं गतः, तत्र सः पटकथासमीक्षां कृत्वा अनेकेषु बी-चलच्चित्रेषु सहकार्यं कृतवान् । '''ब्रॉडवे''' शेल्डन् एमजीएम स्टूडियो तथा पैरामाउण्ट् पिक्चर्स् इत्येतयोः कृते पटकथालेखनं निरन्तरं कुर्वन् ब्रॉडवे मञ्चस्य कृते संगीतलेखनं आरब्धवान् ।सः प्रखरलेखकत्वेन प्रतिष्ठां अर्जितवान्; यथा, एकस्मिन् काले सः बेन् राबर्ट्स् इत्यनेन सह ब्रॉडवे इत्यत्र त्रीणि संगीतानि आसन् - पुनर्लेखितं द मेरी विडो, जैकपॉट्, ड्रीम विद म्यूजिक् च । ax8dhwbvyhgftkxzrqru151l1nbqpsr 3 79519 469987 2022-08-12T11:40:31Z नूतन-प्रयोक्तृ-सन्देशः 13821 नूतनयोजकस्य पृष्ठे [[Template:Welcome|स्वागतसन्देशः]] इत्यस्य योजनम् wikitext text/x-wiki {{Template:Welcome|realName=|name=Aranciomassimo6194}} -- <b><span style="text-shadow:6px 6px 8px gray">[[सदस्यः:NehalDaveND|<span style="color:#FF9933">ॐNehalDaveND</span>]]•[[योजकसम्भाषणम्:NehalDaveND|<font color="blue">✉</font>]]•[[विशेषम्:योगदानम्/NehalDaveND|<font color="green">✎</font>]]</span></b> ११:४०, १२ आगस्ट् २०२२ (UTC) hjuz1x1cf3qwerll9x9y6w4zqwsrnc9