विकिस्रोतः sawikisource https://sa.wikisource.org/wiki/%E0%A4%AE%E0%A5%81%E0%A4%96%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%AA%E0%A5%83%E0%A4%B7%E0%A5%8D%E0%A4%A0%E0%A4%AE%E0%A5%8D MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter माध्यमम् विशेषः सम्भाषणम् सदस्यः सदस्यसम्भाषणम् विकिस्रोतः विकिस्रोतःसम्भाषणम् सञ्चिका सञ्चिकासम्भाषणम् मीडियाविकि मीडियाविकिसम्भाषणम् फलकम् फलकसम्भाषणम् साहाय्यम् साहाय्यसम्भाषणम् वर्गः वर्गसम्भाषणम् प्रवेशद्वारम् प्रवेशद्वारसम्भाषणम् लेखकः लेखकसम्भाषणम् पृष्ठम् पृष्ठसम्भाषणम् अनुक्रमणिका अनुक्रमणिकासम्भाषणम् श्रव्यम् श्रव्यसम्भाषणम् TimedText TimedText talk पटलम् पटलसम्भाषणम् गैजेट गैजेट वार्ता गैजेट परिभाषा गैजेट परिभाषा वार्ता 0 1582 344447 312082 2022-08-18T06:29:27Z Shubha 190 wikitext text/x-wiki {{header | title = [[../]] | author = वाल्मीकिः | translator = | section = बालकाण्डम् | previous = [[रामायणम्/बालकाण्डम्/सर्गः ३७|सर्गः ३७]] | next = [[रामायणम्/बालकाण्डम्/सर्गः ३९|सर्गः ३९]] | notes = }} [[File:Kanda 1 BK-038-Sagaro Pakhyanam.ogg|thumb|अष्टात्रिंशः सर्गः श्रूयताम्|center]] {{रामायणम्/बालकाण्डम्}} '''श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे बालकाण्डे अष्टात्रिंशः सर्गः ॥१-३८॥'''<BR><BR> तां कथां कौशिको रामे निवेद्य मधुराक्षराम् । पुनरेवापरं वाक्यं काकुत्स्थमिदमब्रवीत् ॥१-३८-१॥ अयोध्याधिपतिर्वीर पूर्वमासीन्नराधिपः । सगरो नाम धर्मात्मा प्रजाकामः स चाप्रजः ॥१-३८-२॥ वैदर्भदुहिता राम केशिनी नाम नामतः । ज्येष्ठा सगरपत्नी सा धर्मिष्ठा सत्यवादिनी ॥१-३८-३॥ अरिष्टनेमेर्दुहिता सुपर्णभगिनी तु सा । द्वितीया सगरस्यासीत् पत्नी सुमतिसंज्ञिता ॥१-३८-४॥ ताभ्यां सह महाराजः पत्नीभ्यां तप्तवांस्तपः । हिमवन्तं समासाद्य भृगुप्रस्रवणे गिरौ ॥१-३८-५॥ अथ वर्षशते पूर्णे तपसाऽऽराधितो मुनिः । सगराय वरं प्रादाद् भृगुः सत्यवतां वरः ॥१-३८-६॥ अपत्यलाभः सुमहान् भविष्यति तवानघ । कीर्तिं चाप्रतिमां लोके प्राप्स्यसे पुरुषर्षभ ॥१-३८-७॥ एका जनयिता तात पुत्रं वंशकरं तव । षष्टिं पुत्रसहस्राणि अपरा जनयिष्यति ॥१-३८-८॥ भाषमाणं महात्मानं राजपुत्र्यौ प्रसाद्य तम् । ऊचतुः परमप्रीते कृताञ्जलिपुटे तदा ॥१-३८-९॥ एकः कस्याः सुतो ब्रह्मन् का बहूञ्जनयिष्यति । श्रोतुमिच्छावहे ब्रह्मन् सत्यमस्तु वचस्तव ॥१-३८-१०॥ तयोस्तद् वचनं श्रुत्वा भृगुः परमधार्मिकः । उवाच परमां वाणीं स्वच्छन्दोऽत्र विधीयताम् ॥१-३८-११॥ एको वंशकरो वास्तु बहवो वा महाबलाः । कीर्तिमन्तो महोत्साहाः का वा कं वरमिच्छति ॥१-३८-१२॥ मुनेस्तु वचनं श्रुत्वा केशिनी रघुनन्दन । पुत्रं वंशकरं राम जग्राह नृपसंनिधौ ॥१-३८-१३॥ षष्टिं पुत्रसहस्राणि सुपर्णभगिनी तदा । महोत्साहान् कीर्तिमतो जग्राह सुमतिः सुतान् ॥१-३८-१४॥ प्रदक्षिणमृषिं कृत्वा शिरसाभिप्रणम्य तम् । जगाम स्वपुरं राजा सभार्यो रघुनन्दन ॥१-३८-१५॥ अथ काले गते तस्य ज्येष्ठा पुत्रं व्यजायत । असमञ्ज इति ख्यातं केशिनी सगरात्मजम् ॥१-३८-१६॥ सुमतिस्तु नरव्याघ्र गर्भतुम्बं व्यजायत । षष्टिः पुत्रसहस्राणि तुम्बभेदाद् विनिःसृताः ॥१-३८-१७॥ घृतपूर्णेषु कुम्भेषु धात्र्यस्तान् समवर्धयन् । कालेन महता सर्वे यौवनं प्रतिपेदिरे ॥१-३८-१८॥ अथ दीर्घेण कालेन रूपयौवनशालिनः । षष्टिः पुत्रसहस्राणि सगरस्याभवंस्तदा ॥१-३८-१९॥ स च ज्येष्ठो नरश्रेष्ठ सगरस्यात्मसम्भवः । बालान् गृहीत्वा तु जले सरय्वा रघुनन्दन ॥१-३८-२०॥ प्रक्षिप्य प्राहसन्नित्यं मज्जतस्तान् निरीक्ष्य वै । एवं पापसमाचारः सज्जनप्रतिबाधकः ॥१-३८-२१॥ पौराणामहिते युक्तः पित्रा निर्वासितः पुरात् । तस्य पुत्रोंऽशुमान् नाम असमञ्जस्य वीर्यवान् ॥१-३८-२२॥ सम्मतः सर्वलोकस्य सर्वस्यापि प्रियंवदः । ततः कालेन महता मतिः समभिजायत ॥१-३८-२३॥ सगरस्य नरश्रेष्ठ यजेयमिति निश्चिता । स कृत्वा निश्चयं राजा सोपाध्यायगणस्तदा । यज्ञकर्मणि वेदज्ञो यष्टुं समुपचक्रमे ॥१-३८-२४॥ '''इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये बालकाण्डे अष्टात्रिंशः सर्गः ॥१-३८॥''' ==स्रोतः== पाठकौ घनपाठी वि.श्रीरामः, घनपाठी हरिसीताराममूर्तिः च । [https://sanskrit.github.io/groups/dyuganga/projects/audio/ramayana-audio/index.html अत्र] उपलभ्यते । bgo7fffjuvjsr2yiks8dw1njerhmfdq 344449 344447 2022-08-18T06:29:56Z Shubha 190 wikitext text/x-wiki {{header | title = [[../]] | author = वाल्मीकिः | translator = | section = बालकाण्डम् | previous = [[रामायणम्/बालकाण्डम्/सर्गः ३७|सर्गः ३७]] | next = [[रामायणम्/बालकाण्डम्/सर्गः ३९|सर्गः ३९]] | notes = }} [[File:Kanda 1 BK-038-Sagaro Pakhyanam.ogg|thumb|अष्टात्रिंशः सर्गः श्रूयताम्|center]] {{रामायणम्/बालकाण्डम्}} <poem> '''श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे बालकाण्डे अष्टात्रिंशः सर्गः ॥१-३८॥'''<BR><BR> तां कथां कौशिको रामे निवेद्य मधुराक्षराम् । पुनरेवापरं वाक्यं काकुत्स्थमिदमब्रवीत् ॥१-३८-१॥ अयोध्याधिपतिर्वीर पूर्वमासीन्नराधिपः । सगरो नाम धर्मात्मा प्रजाकामः स चाप्रजः ॥१-३८-२॥ वैदर्भदुहिता राम केशिनी नाम नामतः । ज्येष्ठा सगरपत्नी सा धर्मिष्ठा सत्यवादिनी ॥१-३८-३॥ अरिष्टनेमेर्दुहिता सुपर्णभगिनी तु सा । द्वितीया सगरस्यासीत् पत्नी सुमतिसंज्ञिता ॥१-३८-४॥ ताभ्यां सह महाराजः पत्नीभ्यां तप्तवांस्तपः । हिमवन्तं समासाद्य भृगुप्रस्रवणे गिरौ ॥१-३८-५॥ अथ वर्षशते पूर्णे तपसाऽऽराधितो मुनिः । सगराय वरं प्रादाद् भृगुः सत्यवतां वरः ॥१-३८-६॥ अपत्यलाभः सुमहान् भविष्यति तवानघ । कीर्तिं चाप्रतिमां लोके प्राप्स्यसे पुरुषर्षभ ॥१-३८-७॥ एका जनयिता तात पुत्रं वंशकरं तव । षष्टिं पुत्रसहस्राणि अपरा जनयिष्यति ॥१-३८-८॥ भाषमाणं महात्मानं राजपुत्र्यौ प्रसाद्य तम् । ऊचतुः परमप्रीते कृताञ्जलिपुटे तदा ॥१-३८-९॥ एकः कस्याः सुतो ब्रह्मन् का बहूञ्जनयिष्यति । श्रोतुमिच्छावहे ब्रह्मन् सत्यमस्तु वचस्तव ॥१-३८-१०॥ तयोस्तद् वचनं श्रुत्वा भृगुः परमधार्मिकः । उवाच परमां वाणीं स्वच्छन्दोऽत्र विधीयताम् ॥१-३८-११॥ एको वंशकरो वास्तु बहवो वा महाबलाः । कीर्तिमन्तो महोत्साहाः का वा कं वरमिच्छति ॥१-३८-१२॥ मुनेस्तु वचनं श्रुत्वा केशिनी रघुनन्दन । पुत्रं वंशकरं राम जग्राह नृपसंनिधौ ॥१-३८-१३॥ षष्टिं पुत्रसहस्राणि सुपर्णभगिनी तदा । महोत्साहान् कीर्तिमतो जग्राह सुमतिः सुतान् ॥१-३८-१४॥ प्रदक्षिणमृषिं कृत्वा शिरसाभिप्रणम्य तम् । जगाम स्वपुरं राजा सभार्यो रघुनन्दन ॥१-३८-१५॥ अथ काले गते तस्य ज्येष्ठा पुत्रं व्यजायत । असमञ्ज इति ख्यातं केशिनी सगरात्मजम् ॥१-३८-१६॥ सुमतिस्तु नरव्याघ्र गर्भतुम्बं व्यजायत । षष्टिः पुत्रसहस्राणि तुम्बभेदाद् विनिःसृताः ॥१-३८-१७॥ घृतपूर्णेषु कुम्भेषु धात्र्यस्तान् समवर्धयन् । कालेन महता सर्वे यौवनं प्रतिपेदिरे ॥१-३८-१८॥ अथ दीर्घेण कालेन रूपयौवनशालिनः । षष्टिः पुत्रसहस्राणि सगरस्याभवंस्तदा ॥१-३८-१९॥ स च ज्येष्ठो नरश्रेष्ठ सगरस्यात्मसम्भवः । बालान् गृहीत्वा तु जले सरय्वा रघुनन्दन ॥१-३८-२०॥ प्रक्षिप्य प्राहसन्नित्यं मज्जतस्तान् निरीक्ष्य वै । एवं पापसमाचारः सज्जनप्रतिबाधकः ॥१-३८-२१॥ पौराणामहिते युक्तः पित्रा निर्वासितः पुरात् । तस्य पुत्रोंऽशुमान् नाम असमञ्जस्य वीर्यवान् ॥१-३८-२२॥ सम्मतः सर्वलोकस्य सर्वस्यापि प्रियंवदः । ततः कालेन महता मतिः समभिजायत ॥१-३८-२३॥ सगरस्य नरश्रेष्ठ यजेयमिति निश्चिता । स कृत्वा निश्चयं राजा सोपाध्यायगणस्तदा । यज्ञकर्मणि वेदज्ञो यष्टुं समुपचक्रमे ॥१-३८-२४॥ '''इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये बालकाण्डे अष्टात्रिंशः सर्गः ॥१-३८॥''' </poem> ==स्रोतः== पाठकौ घनपाठी वि.श्रीरामः, घनपाठी हरिसीताराममूर्तिः च । [https://sanskrit.github.io/groups/dyuganga/projects/audio/ramayana-audio/index.html अत्र] उपलभ्यते । oay7n6y6twtlkppgrryfz1dwbcld0ve 344451 344449 2022-08-18T06:35:08Z Shubha 190 wikitext text/x-wiki {{header | title = [[../]] | author = वाल्मीकिः | translator = | section = बालकाण्डम् | previous = [[रामायणम्/बालकाण्डम्/सर्गः ३७|सर्गः ३७]] | next = [[रामायणम्/बालकाण्डम्/सर्गः ३९|सर्गः ३९]] | notes = }} [[File:Kanda 1 BK-038-Sagaro Pakhyanam.ogg|thumb|अष्टात्रिंशः सर्गः श्रूयताम्|center]] {{रामायणम्/बालकाण्डम्}} <poem> '''श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे बालकाण्डे अष्टात्रिंशः सर्गः ॥१-३८॥''' तां कथां कौशिको रामे निवेद्य मधुराक्षराम् । पुनरेवापरं वाक्यं काकुत्स्थमिदमब्रवीत् ॥१-३८-१॥ अयोध्याधिपतिर्वीर पूर्वमासीन्नराधिपः । सगरो नाम धर्मात्मा प्रजाकामः स चाप्रजः ॥१-३८-२॥ वैदर्भदुहिता राम केशिनी नाम नामतः । ज्येष्ठा सगरपत्नी सा धर्मिष्ठा सत्यवादिनी ॥१-३८-३॥ अरिष्टनेमेर्दुहिता सुपर्णभगिनी तु सा । द्वितीया सगरस्यासीत् पत्नी सुमतिसंज्ञिता ॥१-३८-४॥ ताभ्यां सह महाराजः पत्नीभ्यां तप्तवांस्तपः । हिमवन्तं समासाद्य भृगुप्रस्रवणे गिरौ ॥१-३८-५॥ अथ वर्षशते पूर्णे तपसाऽऽराधितो मुनिः । सगराय वरं प्रादाद् भृगुः सत्यवतां वरः ॥१-३८-६॥ अपत्यलाभः सुमहान् भविष्यति तवानघ । कीर्तिं चाप्रतिमां लोके प्राप्स्यसे पुरुषर्षभ ॥१-३८-७॥ एका जनयिता तात पुत्रं वंशकरं तव । षष्टिं पुत्रसहस्राणि अपरा जनयिष्यति ॥१-३८-८॥ भाषमाणं महात्मानं राजपुत्र्यौ प्रसाद्य तम् । ऊचतुः परमप्रीते कृताञ्जलिपुटे तदा ॥१-३८-९॥ एकः कस्याः सुतो ब्रह्मन् का बहूञ्जनयिष्यति । श्रोतुमिच्छावहे ब्रह्मन् सत्यमस्तु वचस्तव ॥१-३८-१०॥ तयोस्तद् वचनं श्रुत्वा भृगुः परमधार्मिकः । उवाच परमां वाणीं स्वच्छन्दोऽत्र विधीयताम् ॥१-३८-११॥ एको वंशकरो वास्तु बहवो वा महाबलाः । कीर्तिमन्तो महोत्साहाः का वा कं वरमिच्छति ॥१-३८-१२॥ मुनेस्तु वचनं श्रुत्वा केशिनी रघुनन्दन । पुत्रं वंशकरं राम जग्राह नृपसंनिधौ ॥१-३८-१३॥ षष्टिं पुत्रसहस्राणि सुपर्णभगिनी तदा । महोत्साहान् कीर्तिमतो जग्राह सुमतिः सुतान् ॥१-३८-१४॥ प्रदक्षिणमृषिं कृत्वा शिरसाभिप्रणम्य तम् । जगाम स्वपुरं राजा सभार्यो रघुनन्दन ॥१-३८-१५॥ अथ काले गते तस्य ज्येष्ठा पुत्रं व्यजायत । असमञ्ज इति ख्यातं केशिनी सगरात्मजम् ॥१-३८-१६॥ सुमतिस्तु नरव्याघ्र गर्भतुम्बं व्यजायत । षष्टिः पुत्रसहस्राणि तुम्बभेदाद् विनिःसृताः ॥१-३८-१७॥ घृतपूर्णेषु कुम्भेषु धात्र्यस्तान् समवर्धयन् । कालेन महता सर्वे यौवनं प्रतिपेदिरे ॥१-३८-१८॥ अथ दीर्घेण कालेन रूपयौवनशालिनः । षष्टिः पुत्रसहस्राणि सगरस्याभवंस्तदा ॥१-३८-१९॥ स च ज्येष्ठो नरश्रेष्ठ सगरस्यात्मसम्भवः । बालान् गृहीत्वा तु जले सरय्वा रघुनन्दन ॥१-३८-२०॥ प्रक्षिप्य प्राहसन्नित्यं मज्जतस्तान् निरीक्ष्य वै । एवं पापसमाचारः सज्जनप्रतिबाधकः ॥१-३८-२१॥ पौराणामहिते युक्तः पित्रा निर्वासितः पुरात् । तस्य पुत्रोंऽशुमान् नाम असमञ्जस्य वीर्यवान् ॥१-३८-२२॥ सम्मतः सर्वलोकस्य सर्वस्यापि प्रियंवदः । ततः कालेन महता मतिः समभिजायत ॥१-३८-२३॥ सगरस्य नरश्रेष्ठ यजेयमिति निश्चिता । स कृत्वा निश्चयं राजा सोपाध्यायगणस्तदा । यज्ञकर्मणि वेदज्ञो यष्टुं समुपचक्रमे ॥१-३८-२४॥ '''इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये बालकाण्डे अष्टात्रिंशः सर्गः ॥१-३८॥''' </poem> ==स्रोतः== पाठकौ घनपाठी वि.श्रीरामः, घनपाठी हरिसीताराममूर्तिः च । [https://sanskrit.github.io/groups/dyuganga/projects/audio/ramayana-audio/index.html अत्र] उपलभ्यते । bx8zhefqfy6bs1zetzdpefi74xp6npz 0 1583 344471 312083 2022-08-18T09:06:21Z Shubha 190 wikitext text/x-wiki {{header | title = [[../]] | author = वाल्मीकिः | translator = | section = बालकाण्डम् | previous = [[रामायणम्/बालकाण्डम्/सर्गः ३८|सर्गः ३८]] | next = [[रामायणम्/बालकाण्डम्/सर्गः ४०|सर्गः ४०]] | notes = }} [[File:Kanda 1 BK-039-Sagara Ashvamedhaha.ogg|thumb|एकोनचत्वारिंशः सर्गः श्रूयताम्|center]] {{रामायणम्/बालकाण्डम्}} '''श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे बालकाण्डे एकोनचत्वारिंशः सर्गः ॥१-३९॥''' विश्वामित्रवचः श्रुत्वा कथान्ते रघुनन्दन । उवाच परमप्रीतो मुनिं दीप्तमिवानलम् ॥१-३९-१॥ श्रोतुमिच्छामि भद्रं ते विस्तरेण कथामिमाम् । पूर्वजो मे कथं ब्रह्मन् यज्ञं वै समुपाहरत् ॥१-३९-२॥ तस्य तद् वचनं श्रुत्वा कौतूहलसमन्वितः । विश्वामित्रस्तु काकुत्स्थमुवाच प्रहसन्निव ॥१-३९-३॥ श्रूयतां विस्तरो राम सगरस्य महात्मनः । शंकरश्वशुरो नाम्ना हिमवानिति विश्रुतः ॥१-३९-४॥ विन्ध्यपर्वतमासाद्य निरीक्षेते परस्परम् । तयोर्मध्ये समभवद् यज्ञः स पुरुषोत्तम ॥१-३९-५॥ स हि देशो नरव्याघ्र प्रशस्तो यज्ञकर्मणि । तस्याश्वचर्यां काकुत्स्थ दृढधन्वा महारथः ॥१-३९-६॥ अंशुमानकरोत् तात सगरस्य मते स्थितः । तस्य पर्वणि तं यज्ञं यजमानस्य वासवः ॥१-३९-७॥ राक्षसीं तनुमास्थाय यज्ञियाश्वमपाहरत् । ह्रियमाणे तु काकुत्स्थ तस्मिन्नश्वे महात्मनः ॥१-३९-८॥ उपाध्यायगणाः सर्वे यजमानमथाब्रुवन् । अयं पर्वणि वेगेन यज्ञियाश्वोऽपनीयते ॥१-३९-९॥ हर्तारं जहि काकुत्स्थ हयश्चैवोपनीयताम् । यज्ञच्छिद्रं भवत्येतत् सर्वेषामशिवाय नः ॥१-३९-१०॥ तत् तथा क्रियतां राजन् यज्ञोच्छिद्रः कृतो भवेत् । सोपाध्यायवचः श्रुत्वा तस्मिन् सदसि पार्थिवः ॥१-३९-११॥ षष्टिं पुत्रसहस्राणि वाक्यमेतदुवाच ह । गतिं पुत्रा न पश्यामि रक्षसां पुरुषर्षभाः ॥१-३९-१२॥ मन्त्रपूतैर्महाभागैरास्थितो हि महाक्रतुः । तद् गच्छत विचिन्वध्वं पुत्रका भद्रमस्तु वः ॥१-३९-१३॥ समुद्रमालिनीं सर्वां पृथिवीमनुगच्छथ । एकैकं योजनं पुत्रा विस्तारमभिगच्छत ॥१-३९-१४॥ यावत् तुरगसंदर्शस्तावत् खनत मेदिनीम् । तमेव हयहर्तारं मार्गमाणा ममाज्ञया ॥१-३९-१५॥ दीक्षितः पौत्रसहितः सोपाध्यायगणस्त्वहम् । इह स्थास्यामि भद्रं वो यावत् तुरगदर्शनम् ॥१-३९-१६॥ ते सर्वे हृष्टमनसो राजपुत्रा महाबलाः । जग्मुर्महीतलं राम पितुर्वचनयन्त्रिताः ॥१-३९-१७॥ गत्वा तु पृथिवीं सर्वामदृष्ट्वा तं महाबलाः । योजनायामविस्तारमेकैको धरणीतलम् । बिभिदुः पुरुषव्याघ्रा वज्रस्पर्शसमैर्भुजैः ॥१-३९-१८॥ शूलैरशनिकल्पैश्च हलैश्चापि सुदारुणैः । भिद्यमाना वसुमती ननाद रघुनन्दन ॥१-३९-१९॥ नागानां वध्यमानानामसुराणां च राघव । राक्षसानां दुराधर्षं सत्त्वानां निनदोऽभवत् ॥१-३९-२०॥ योजनानां सहस्राणि षष्टिं तु रघुनन्दन । बिभिदुर्धरणीं राम रसातलमनुत्तमम् ॥१-३९-२१॥ एवं पर्वतसंबाधं जम्बूद्वीपं नृपात्मजाः । खनन्तो नृपशार्दूल सर्वतः परिचक्रमुः ॥१-३९-२२॥ ततो देवाः सगन्धर्वाः सासुराः सहपन्नगाः । सम्भ्रान्तमनसः सर्वे पितामहमुपागमन् ॥१-३९-२३॥ ते प्रसाद्य महात्मानं विषण्णवदनास्तदा । ऊचुः परमसंत्रस्ताः पितामहमिदं वचः ॥१-३९-२४॥ भगवन् पृथिवी सर्वा खन्यते सगरात्मजैः बहवश्च महात्मानो वध्यन्ते जलचारिणः ॥१-३९-२५॥ अयं यज्ञहरोऽस्माकमनेनाश्वोऽपनीयते । इति ते सर्वभूतानि हिंसन्ति सगरात्मजाः ॥१-३९-२६॥ '''इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये बालकाण्डे एकोनचत्वारिंशः सर्गः ॥१-३९॥''' ==स्रोतः== पाठकौ घनपाठी वि.श्रीरामः, घनपाठी हरिसीताराममूर्तिः च । [https://sanskrit.github.io/groups/dyuganga/projects/audio/ramayana-audio/index.html अत्र] उपलभ्यते । qbpx3u5mc6vsfb8rmer6usm83wt4obo 344472 344471 2022-08-18T09:06:49Z Shubha 190 wikitext text/x-wiki {{header | title = [[../]] | author = वाल्मीकिः | translator = | section = बालकाण्डम् | previous = [[रामायणम्/बालकाण्डम्/सर्गः ३८|सर्गः ३८]] | next = [[रामायणम्/बालकाण्डम्/सर्गः ४०|सर्गः ४०]] | notes = }} [[File:Kanda 1 BK-039-Sagara Ashvamedhaha.ogg|thumb|एकोनचत्वारिंशः सर्गः श्रूयताम्|center]] {{रामायणम्/बालकाण्डम्}} <poem> '''श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे बालकाण्डे एकोनचत्वारिंशः सर्गः ॥१-३९॥''' विश्वामित्रवचः श्रुत्वा कथान्ते रघुनन्दन । उवाच परमप्रीतो मुनिं दीप्तमिवानलम् ॥१-३९-१॥ श्रोतुमिच्छामि भद्रं ते विस्तरेण कथामिमाम् । पूर्वजो मे कथं ब्रह्मन् यज्ञं वै समुपाहरत् ॥१-३९-२॥ तस्य तद् वचनं श्रुत्वा कौतूहलसमन्वितः । विश्वामित्रस्तु काकुत्स्थमुवाच प्रहसन्निव ॥१-३९-३॥ श्रूयतां विस्तरो राम सगरस्य महात्मनः । शंकरश्वशुरो नाम्ना हिमवानिति विश्रुतः ॥१-३९-४॥ विन्ध्यपर्वतमासाद्य निरीक्षेते परस्परम् । तयोर्मध्ये समभवद् यज्ञः स पुरुषोत्तम ॥१-३९-५॥ स हि देशो नरव्याघ्र प्रशस्तो यज्ञकर्मणि । तस्याश्वचर्यां काकुत्स्थ दृढधन्वा महारथः ॥१-३९-६॥ अंशुमानकरोत् तात सगरस्य मते स्थितः । तस्य पर्वणि तं यज्ञं यजमानस्य वासवः ॥१-३९-७॥ राक्षसीं तनुमास्थाय यज्ञियाश्वमपाहरत् । ह्रियमाणे तु काकुत्स्थ तस्मिन्नश्वे महात्मनः ॥१-३९-८॥ उपाध्यायगणाः सर्वे यजमानमथाब्रुवन् । अयं पर्वणि वेगेन यज्ञियाश्वोऽपनीयते ॥१-३९-९॥ हर्तारं जहि काकुत्स्थ हयश्चैवोपनीयताम् । यज्ञच्छिद्रं भवत्येतत् सर्वेषामशिवाय नः ॥१-३९-१०॥ तत् तथा क्रियतां राजन् यज्ञोच्छिद्रः कृतो भवेत् । सोपाध्यायवचः श्रुत्वा तस्मिन् सदसि पार्थिवः ॥१-३९-११॥ षष्टिं पुत्रसहस्राणि वाक्यमेतदुवाच ह । गतिं पुत्रा न पश्यामि रक्षसां पुरुषर्षभाः ॥१-३९-१२॥ मन्त्रपूतैर्महाभागैरास्थितो हि महाक्रतुः । तद् गच्छत विचिन्वध्वं पुत्रका भद्रमस्तु वः ॥१-३९-१३॥ समुद्रमालिनीं सर्वां पृथिवीमनुगच्छथ । एकैकं योजनं पुत्रा विस्तारमभिगच्छत ॥१-३९-१४॥ यावत् तुरगसंदर्शस्तावत् खनत मेदिनीम् । तमेव हयहर्तारं मार्गमाणा ममाज्ञया ॥१-३९-१५॥ दीक्षितः पौत्रसहितः सोपाध्यायगणस्त्वहम् । इह स्थास्यामि भद्रं वो यावत् तुरगदर्शनम् ॥१-३९-१६॥ ते सर्वे हृष्टमनसो राजपुत्रा महाबलाः । जग्मुर्महीतलं राम पितुर्वचनयन्त्रिताः ॥१-३९-१७॥ गत्वा तु पृथिवीं सर्वामदृष्ट्वा तं महाबलाः । योजनायामविस्तारमेकैको धरणीतलम् । बिभिदुः पुरुषव्याघ्रा वज्रस्पर्शसमैर्भुजैः ॥१-३९-१८॥ शूलैरशनिकल्पैश्च हलैश्चापि सुदारुणैः । भिद्यमाना वसुमती ननाद रघुनन्दन ॥१-३९-१९॥ नागानां वध्यमानानामसुराणां च राघव । राक्षसानां दुराधर्षं सत्त्वानां निनदोऽभवत् ॥१-३९-२०॥ योजनानां सहस्राणि षष्टिं तु रघुनन्दन । बिभिदुर्धरणीं राम रसातलमनुत्तमम् ॥१-३९-२१॥ एवं पर्वतसंबाधं जम्बूद्वीपं नृपात्मजाः । खनन्तो नृपशार्दूल सर्वतः परिचक्रमुः ॥१-३९-२२॥ ततो देवाः सगन्धर्वाः सासुराः सहपन्नगाः । सम्भ्रान्तमनसः सर्वे पितामहमुपागमन् ॥१-३९-२३॥ ते प्रसाद्य महात्मानं विषण्णवदनास्तदा । ऊचुः परमसंत्रस्ताः पितामहमिदं वचः ॥१-३९-२४॥ भगवन् पृथिवी सर्वा खन्यते सगरात्मजैः बहवश्च महात्मानो वध्यन्ते जलचारिणः ॥१-३९-२५॥ अयं यज्ञहरोऽस्माकमनेनाश्वोऽपनीयते । इति ते सर्वभूतानि हिंसन्ति सगरात्मजाः ॥१-३९-२६॥ '''इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये बालकाण्डे एकोनचत्वारिंशः सर्गः ॥१-३९॥''' </poem> ==स्रोतः== पाठकौ घनपाठी वि.श्रीरामः, घनपाठी हरिसीताराममूर्तिः च । [https://sanskrit.github.io/groups/dyuganga/projects/audio/ramayana-audio/index.html अत्र] उपलभ्यते । hm31dtgjsj4jmmknmb5szxjoc70nzdo 344473 344472 2022-08-18T09:13:18Z Shubha 190 wikitext text/x-wiki {{header | title = [[../]] | author = वाल्मीकिः | translator = | section = बालकाण्डम् | previous = [[रामायणम्/बालकाण्डम्/सर्गः ३८|सर्गः ३८]] | next = [[रामायणम्/बालकाण्डम्/सर्गः ४०|सर्गः ४०]] | notes = }} [[File:Kanda 1 BK-039-Sagara Ashvamedhaha.ogg|thumb|एकोनचत्वारिंशः सर्गः श्रूयताम्|center]] {{रामायणम्/बालकाण्डम्}} <poem> '''श्रीमद्वाल्मीकियरामायणे बालकाण्डे एकोनचत्वारिंशः सर्गः ॥१-३९॥''' विश्वामित्रवचः श्रुत्वा कथान्ते रघुनन्दनः । उवाच परमप्रीतो मुनिं दीप्तमिवानलम् ॥१-३९-१॥ श्रोतुमिच्छामि भद्रं ते विस्तरेण कथामिमाम् । पूर्वजो मे कथं ब्रह्मन् यज्ञं वै समुपाहरत् ॥१-३९-२॥ तस्य तद् वचनं श्रुत्वा कौतूहलसमन्वितः । विश्वामित्रस्तु काकुत्स्थमुवाच प्रहसन्निव ॥१-३९-३॥ श्रूयतां विस्तरो राम सगरस्य महात्मनः । शंकरश्वशुरो नाम्ना हिमवानिति विश्रुतः ॥१-३९-४॥ विन्ध्यपर्वतमासाद्य निरीक्षेते परस्परम् । तयोर्मध्ये समभवद् यज्ञः स पुरुषोत्तम ॥१-३९-५॥ स हि देशो नरव्याघ्र प्रशस्तो यज्ञकर्मणि । तस्याश्वचर्यां काकुत्स्थ दृढधन्वा महारथः ॥१-३९-६॥ अंशुमानकरोत् तात सगरस्य मते स्थितः । तस्य पर्वणि तं यज्ञं यजमानस्य वासवः ॥१-३९-७॥ राक्षसीं तनुमास्थाय यज्ञियाश्वमपाहरत् । ह्रियमाणे तु काकुत्स्थ तस्मिन्नश्वे महात्मनः ॥१-३९-८॥ उपाध्यायगणाः सर्वे यजमानमथाब्रुवन् । अयं पर्वणि वेगेन यज्ञियाश्वोऽपनीयते ॥१-३९-९॥ हर्तारं जहि काकुत्स्थ हयश्चैवोपनीयताम् । यज्ञच्छिद्रं भवत्येतत् सर्वेषामशिवाय नः ॥१-३९-१०॥ तत् तथा क्रियतां राजन् यज्ञोच्छिद्रः कृतो भवेत् । सोपाध्यायवचः श्रुत्वा तस्मिन् सदसि पार्थिवः ॥१-३९-११॥ षष्टिं पुत्रसहस्राणि वाक्यमेतदुवाच ह । गतिं पुत्रा न पश्यामि रक्षसां पुरुषर्षभाः ॥१-३९-१२॥ मन्त्रपूतैर्महाभागैरास्थितो हि महाक्रतुः । तद् गच्छत विचिन्वध्वं पुत्रका भद्रमस्तु वः ॥१-३९-१३॥ समुद्रमालिनीं सर्वां पृथिवीमनुगच्छथ । एकैकं योजनं पुत्रा विस्तारमभिगच्छत ॥१-३९-१४॥ यावत् तुरगसंदर्शस्तावत् खनत मेदिनीम् । तमेव हयहर्तारं मार्गमाणा ममाज्ञया ॥१-३९-१५॥ दीक्षितः पौत्रसहितः सोपाध्यायगणस्त्वहम् । इह स्थास्यामि भद्रं वो यावत् तुरगदर्शनम् ॥१-३९-१६॥ ते सर्वे हृष्टमनसो राजपुत्रा महाबलाः । जग्मुर्महीतलं राम पितुर्वचनयन्त्रिताः ॥१-३९-१७॥ गत्वा तु पृथिवीं सर्वामदृष्ट्वा तं महाबलाः । योजनायामविस्तारमेकैको धरणीतलम् । बिभिदुः पुरुषव्याघ्रा वज्रस्पर्शसमैर्भुजैः ॥१-३९-१८॥ शूलैरशनिकल्पैश्च हलैश्चापि सुदारुणैः । भिद्यमाना वसुमती ननाद रघुनन्दन ॥१-३९-१९॥ नागानां वध्यमानानामसुराणां च राघव । राक्षसानां दुराधर्षं सत्त्वानां निनदोऽभवत् ॥१-३९-२०॥ योजनानां सहस्राणि षष्टिं तु रघुनन्दन । बिभिदुर्धरणीं राम रसातलमनुत्तमम् ॥१-३९-२१॥ एवं पर्वतसंबाधं जम्बूद्वीपं नृपात्मजाः । खनन्तो नृपशार्दूल सर्वतः परिचक्रमुः ॥१-३९-२२॥ ततो देवाः सगन्धर्वाः सासुराः सहपन्नगाः । सम्भ्रान्तमनसः सर्वे पितामहमुपागमन् ॥१-३९-२३॥ ते प्रसाद्य महात्मानं विषण्णवदनास्तदा । ऊचुः परमसंत्रस्ताः पितामहमिदं वचः ॥१-३९-२४॥ भगवन् पृथिवी सर्वा खन्यते सगरात्मजैः बहवश्च महात्मानो वध्यन्ते जलचारिणः ॥१-३९-२५॥ अयं यज्ञहरोऽस्माकमनेनाश्वोऽपनीयते । इति ते सर्वभूतानि हिंसन्ति सगरात्मजाः ॥१-३९-२६॥ '''इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे वाल्मीकीये आदिकाव्ये बालकाण्डे एकोनचत्वारिंशः सर्गः ॥१-३९॥''' </poem> ==स्रोतः== पाठकौ घनपाठी वि.श्रीरामः, घनपाठी हरिसीताराममूर्तिः च । [https://sanskrit.github.io/groups/dyuganga/projects/audio/ramayana-audio/index.html अत्र] उपलभ्यते । s6d15vqu142odghv0u1zt9xh9cfp326 0 5738 344401 206268 2022-08-17T20:23:58Z Puranastudy 1572 wikitext text/x-wiki {{header | title = [[कूर्मपुराणम्-पूर्वभागः]] | author = वेदव्यासः | translator = | section = '''सप्तमोऽध्यायः''' | previous = [[कूर्मपुराणम्-पूर्वभागः/षष्ठोऽध्यायः|षष्ठोऽध्यायः]] | next = [[कूर्मपुराणम्-पूर्वभागः/अष्टमोऽध्यायः|अष्टमोऽध्यायः]] | notes = }} {{कूर्मपुराणम्-पूर्वभागः}} <poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%"> श्रीकूर्म उवाच । सृष्टिं चिन्तयतस्तस्य कल्पादिषु यथा पुरा । अबुद्धिपूर्वकः सर्गः प्रादुर्भूतस्तमोमयः ।। ७.१ तमोमोहो महामोहस्तामिस्त्रश्चान्धसंज्ञितः । अविद्या पञ्चपर्वैषा प्रादुर्भूता महात्मनः ।। ७.२ पञ्चधावस्थितः सर्गो ध्यायतः सोऽभिमानिनः । संवृतस्तमसा चैव बीजकुम्भवदावृतः ।। ७.३ बहिरन्तश्चाप्रकाशः स्तब्धो निःसंग एव च । मुक्या नगा इति प्रोक्ता मुख्यसर्गस्तु स स्मृतः ।। ७.४ तं दृष्ट्वाऽसाधकं सर्गममन्यदपरं प्रभुः । तस्याभिध्यायतः सर्गंस्तिर्यक्‌स्रोतोऽभ्यवर्तत ।। ७.५ यस्मात् तिर्यक् प्रवृत्तः स तिर्यक्‌स्रोतः ततः स्मृतः । पश्वादयस्ते विख्याता उत्पथग्राहिणो द्विजाः ।। ७.६ तमप्यसाधकं ज्ञात्वा सर्गमन्यं ससर्ज ह । ऊर्ध्वस्रोत इति प्रोक्तो देवसर्गस्तु सात्त्विकः ।। ७.७ ते सुखप्रीतिबहुला बहिरन्तस्त्वनावृताः । प्रकाशा बहिरन्तश्च स्वभावाद् देवसंज्ञिताः ।। ७.८ ततोऽबिधायायतस्तस्य सत्याभिध्यायिनस्तदा । प्रादुरासीत् तदाऽव्यक्तादर्वाक्‌स्रोतस्तु साधकः ।। ७.९ तत्र प्रकाशबहुलास्तमोद्रिक्ता रजोधिकाः । दुःखोत्कटाः सत्त्वयुता मनुष्याः परिकीर्तिता ।। ७.१० तं दृष्ट्वा चापरं सर्गममन्यद् भगवानजः । तस्याभिध्यायतः सर्गं सर्गो भूतादिकोऽभवत् ।। ७.११ त परिग्राहिणः सर्वे संविभागरताः पुनः। स्वादिनाश्चाप्यशीलाश्च भूताद्याः परिकीर्तिताः ।७.१२ इत्येते पञ्च कथिताः सर्गा वै द्विजपुंगवाः ।। प्रथमो महतः सर्गो विज्ञेयो ब्रह्मणस्तु सः ।७.१३ तन्मात्राणां द्वितीयस्तु भूतसर्गो हि स स्मृतः ।। वैकारिकस्तृतीयस्तु सर्ग ऐन्द्रियकः स्मृतः ।७.१४ इत्येष प्राकृतः सर्गः संभूतोऽबुद्धिपूर्वकः ।। मुख्यसर्गश्चतुर्थस्तु मुख्या वै स्थावराः स्मृताः ।७.१५ तिर्यक्स्रोतस्तु यः प्रोक्तस्तिर्यग्योन्यः स पञ्चमः ।। तथोर्ध्स्रोतसां षष्ठो देवसर्गस्तु स स्मृतः ।७.१६ ततोऽर्वाक्स्रोतसां सर्गः सप्तमः स तु मानुषु ।। अष्टमो भौतिकः सर्गो भूतादीनां प्रकीर्तितः ।७.१७ नवमश्चैव कौमारः प्राकृता वैकृतास्त्विमे ।। प्राकृतास्तु त्रयः पूर्वे सर्गास्ते बुद्धिपूर्वकाः ।७.१८ बुद्धिपूर्वं प्रवर्त्तन्ते मुख्याद्या मुनिपुंगवाः ।। अग्रे ससर्ज वै ब्रह्मा मानसानात्मनः समान् ।७.१९ सनकं सनातनं चैव तथैव च सनन्दनम् । ऋभुं सनात्कुमारं च पूर्वमेव प्रजापतिः ।। ७.२० पञ्चैते योगिनो विप्राः परं वैराग्यमाश्रिताः । ईश्वरासक्तमनसो न सृष्टौ दधिरे मतिम् ।। ७.२१ तेष्वेवं निरपेक्षेषु लोकसृष्टौ प्रजापतिः । मुमोह मायया सद्यो मायिनः परमेष्ठिनः ।। ७.२२ तं बोधयामास सुतं जगन्मायो महामुनिः । नारायणो महायोगी योगिचित्तानुरञ्जनः ।। ७.२३ बोधितस्तेन विश्वात्मा तताप परमं तपः । स तप्यमानो भगवान् न किञ्चित् प्रतिपद्यत ।। ७.२४ ततो दीर्घेण कालेन दुखात् क्रोधोऽभ्यजायत । क्रोधाविष्टस्य नेत्राभ्यां प्रापतन्नश्रुबिन्दवः ।। ७.२५ भ्रुकुटीकुटिलात् तस्य ललाटात् परमेष्टिनः । समुत्पन्नो महादेवः शरण्यो नीललोहितः ।। ७.२६ स एव भगवानीशस्तेजोराशिः सनातनः । यं प्रपश्यन्ति विद्वांसः स्वात्मस्थं परमेश्वरम् ।। ७.२७ ओंकारं समनुस्मृत्य प्रणम्य च कृताञ्जलिः । तमाह भगवान् ब्रह्मा सृजेमा विविधाः प्रजाः ।। ७.२८ निशम्य भगवान् वाक्यं शंकरो धर्मवाहनः । स्वात्मना सद्‌शान् रुद्रान् ससर्ज मनसा शिवः । कपर्दिनो निरातङ्कांस्त्रिनेत्रान् नीललोहितान् ।। ७.२९ तं प्राह भगवान् ब्रह्मा जन्ममृत्युयुताः प्रजाः । सृजेति सोऽब्रवीदीशो नाहं मृत्युजरान्विताः ।७.३० प्रजाः स्त्रक्ष्ये जगन्नाथ सृज त्वमशुभाः प्रजाः ।। निवार्य स तदा रुद्रं ससर्ज कमलोद्भवः ।७.३१ स्थानाभिमानिनः सर्वान् गदतस्तान् निबोधत ।। अपोऽग्निरन्तरिक्षं च द्यौर्वायुः पृथिवी तथा ।७.३२ नद्यः समुद्राः शैलाश्च वृक्षा वीरुध एव च ।। लवाः काष्ठाः कलाश्चैव मुहूर्ता दिवसाः क्षपाः ।७.३३ अर्द्धमासाश्च मासाश्च अयनाब्दयुगादयः ।। स्थानाबिमानिनः सृष्ट्वा साधकानसृजत् पुनः ।७.३४ मरीचिभृग्वङ्गिरसः पुलस्त्यं पुलहं क्रतुम् । दक्षमत्रिं वसिष्ठं च धर्मं संकल्पमेव च ।। ७.३५ प्राणाद् ब्रह्माऽसृजद् दक्षं चक्षुषश्च मरीचिनम् । शिरसोऽङ्गिरसं देवो हृदयाद् भृगुमेव च ।। ७.३६ नेत्राभ्यामत्रिनामानं धर्मं च व्यवसायतः । संकल्पं चैव संकल्पात् सर्वलोकपितामहः ।। ७.३७ पुलस्त्यं च तथोदानाद् व्यानाच्च पुलहं मुनिम् । अपानात् क्रतुमव्यग्रं समानाच्च वसिष्ठकम् ।। ७.३८ इत्येते ब्रह्मणा सृष्टाः साधका गृहमेधिनः । आस्थाय मानवं रूपं धर्मस्तैः संप्रवर्त्तितः ।। ७.३९ ततो देवासुरपितृन् मनुष्यांश्च चतुष्टयम् । सिसृक्षुर्भगवानेतान् स्वमात्मानमयूयुजत् ।। ७.४० युक्तात्मनस्तमोमात्रा ह्युद्रिक्ताभूत् प्रजापतेः । ततोऽस्य जघनात् पूर्वमसुरा जज्ञिरे सुताः ।। ७.४१ उत्ससर्जासुरान् सृष्ट्वा तां तनुं पुरुषोत्तमः । सा चोत्सृष्ट्रा तनुस्तेन सद्यो रात्रिरजायत ।७.४२ सा तमोबहुला यस्मात् प्रजास्तस्यांस्वपन्त्यतः ।। सत्त्वमात्रत्मिकां देवस्तनुमन्यामगृह्णत ।७.४३ ततोऽस्य मुखतो देवा दीव्यतः संप्रजज्ञिरे ।। त्यक्ता साऽपि तनुस्तेन सत्त्वप्रायमभूद् दिनम् ।७.४४ तस्मादहो धर्मयुक्ता देवताः समुपासते ।। सत्त्वमात्रात्मिकामेव ततोऽन्यां जगृहे तनुम् ।७.४५ पितृवन्मन्यमानस्य पितरः संप्रजज्ञिरे ।। उत्ससर्ज पितृन् सृष्ट्वा ततस्तामपि विश्वसृक् ।७.४६ साऽपविद्धा तनुस्तेन सद्यः सन्ध्या व्यजायत ।। तस्मादहर्देवतानां रात्रिः स्याद् देवविद्विषाम् ।७,४७ तयोर्मध्ये पितॄणां तु मूर्तिः सन्ध्या गरीयसी ।। तस्माद् देवासुराः सर्वे मुनयो मानवास्तथा ।७.४८ उपासते तदा युक्ता रात्र्यह्नोर्मध्यमां तनुम् ।। रजोमात्रात्मिकां ब्रह्मा तनुमन्यामगृह्णत ।७.४९ ततोऽस्य जज्ञिरे पुत्रा मनुष्या रजसावृताः ।। तामप्याशु स तत्याज तनुं सद्यः प्रजापतिः ।७.५० ज्योत्स्ना सा चाभवद्विप्राः प्राक्सन्ध्या याऽभिधीयते ।। ततः स भगवान् ब्रह्मा संप्राप्य द्विजपुंगवाः ।७.५१ मूर्ति तमोरजः प्रायां पुनरेवाभ्ययूयुजत् ।। अन्धकारे क्षुधाविष्टा राक्षसास्तस्य जज्ञिरे ।७.५२ पुत्रास्तमोरजः प्राया बलिनस्ते निशाचराः ।। सर्पा यक्षास्तथा बूता गन्धर्वाः संप्रजज्ञिरे ।। ७.५३ रजस्तमोभ्यामाविष्टांस्ततोऽन्यानसृजत् प्रभुः ।। वयांसि वयसः सृष्ट्वा अवीन्वै वक्षसोऽसृजत् ।७.५४ मुखतोऽजान् ससर्जान्यान् उदराद्‌गाश्चनिर्ममे ।। पद्भ्यांचाश्वान् समातङ्गान् रासभान् गवयान् मृगान् ।७.५५ उष्ट्रानश्वतरांश्चैव न्यङ्‌कूनन्यांश्व जातयः । ओषध्यः फलमूलिन्यो रोमभ्यस्तस्य जज्ञिरे ।। ७.५६ गायत्रं च ऋचश्चैव त्रिवृत्‌स्तोंम रथन्तरम् । अग्निष्टोमं च यज्ञानां निर्ममे प्रथमान्मुखात् ।। ७.५७ यजूंषि त्रैष्टुभं छन्दः स्तोमं पञ्चदशं तथा । बृहत्साम तथोक्थं च दक्षिणादसृजन्मुखात् ।। ७.५८ सामानि जागतं छन्दस्तोमं सप्तदशं तथा । वैरूपमतिरात्रं च पश्चिमादसृजन्मुखात् ।। ७.५९ एकविशमथर्वाणमाप्तोर्यामाणमेव च । अनुष्टुभं सवैराजमुत्तरादसृजन्मुखात् ।। ७.६० उच्चावचानि भूतानि गात्रेभ्यस्तस्य जज्ञिरे । ब्रह्मणो हि प्रजासर्गं सृजतस्तु प्रजापतेः ।। ७.६१ यक्षान् पिशाचान् गन्धर्वांस्तथैवाप्सरसः शुभाः। सृष्ट्वा चतुष्टयं सर्गं दवर्षिपितृमानुषम्।।७.६२ ततो सृजच्च भूतानि स्थावराणिचराणिच। नरकिन्नररक्षांसि वयः पशुमृगोरगान् ।७.६३ अव्ययं च व्ययं चैव द्वयं स्थावरजङ्गमम् ।। तेषां ये यानि कर्माणि प्राक्‌सृष्टौ प्रतिपेदिरे ।७.६४ तान्येव ते प्रपद्यन्ते सृज्यमानाः पुनः पुनः ।। हिंस्राहिंस्रे मृदुक्रूरे धर्माधर्मावृतानृते ।७.६५ तद्भाविताः प्रपद्यन्ते तस्मात् तत्तस्य रोचते ।। महाभूतेषु नानात्वमिन्द्रियार्थेषु मूर्तिषु ।७.६६ विनियोगं च भूतानां धातैव व्यदधात् स्वयम् ।। नामरूपं च भूतानां कृत्यानां च प्रपञ्चनम् ।७.६७ वेदशब्देभ्य एवादौ निर्ममे स महेश्वरः । आर्षाणि चैव नामानि याश्च वेदेषु सृष्टयः ।७.६८ शर्वर्यन्ते प्रसूतानां तान्येवैभ्यो ददात्यजः ।। यथर्त्तावृतुलिङ्गानि नानारूपाणि पर्यये ।७.६९ दृश्यन्ते तानि तान्येव तथा भावा युगादिषु ।।७.७० इति श्रीकूर्मपुराणे षट्‌साहस्त्र्यां संहितायां पूर्वविभागे सप्तमोऽध्यायः।।७।। </span></poem> [[वर्गः:कूर्मपुराणम्-पूर्वभागः]] ijoo41p0z9kg2xrvtwbpflxlpahxzh0 0 7008 344402 343542 2022-08-17T21:03:33Z Puranastudy 1572 wikitext text/x-wiki {{नारदपुराणम्- पूर्वार्धः}} <poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%"> श्रीशौनक उवाच ।। साधु सूत महाभागः जगदुद्धारकारकम् ।। महातंत्रविधानं नः कुमारोक्तं त्वयोदितम् ।। ८३-१ ।। अलभ्यमेतत्तंत्रेषु पुराणेष्वपि मानद ।। यदिहोदितमस्मभ्यं त्वयातिकरुणात्मना ।। ८३-२ ।। नारदो भगवान्सूत लोकोद्धरणतत्परः ।। भूयः पप्रच्छ किं साधो कुमारं विदुषां वरम् ।। ८३-३ ।। सूत उवाच ।। श्रुत्वा स नारदो विप्राः युग्मनामसहस्रकम् ।। सनत्कुमारमप्याह प्रणम्य ज्ञानिनां वरम् ।। ८३-४ ।। नारद उवाच ।। ब्रह्मंस्त्वया समाख्याता विधयस्तंत्रचोदिताः ।। तत्रापि कृष्णमंत्राणां वैभवं ह्युदितं महत् ।। ८३-५ ।। या तत्र राधिकादेवी सर्वाद्या समुदाहृता ।। तस्या अंशावताराणां चरितं मंत्रपूर्वकम् ।। ८३-६ ।। तंत्रोक्तं वद सर्वज्ञ त्वामहं शरणं गतः ।। शक्तेस्तंत्राण्यनेकानि शिवोक्तानि मुनीश्वर ।। ८३-७ ।। यानि तत्सारमुद्धृत्य साकल्येनाभिधेहि नः ।। तच्छ्रुत्वा वचनं तस्य नारदस्य महात्मनः ।। ८३-८ ।। सनत्कुमारः प्रोवाच स्मृत्वा राधापदांबुजम् ।। सनत्कुमार उवाच ।। श्रृणु नारद वक्ष्यामि राधांशानां समुद्भवम् ।। ८३-९ ।। शक्तीनां परमाश्चर्यं मंत्रसाधनपूर्वकम् ।। या तु राधा मया प्रोक्ता कृष्णार्द्धांगसमुद्भवा ।। ८३-१० ।। गोलोकवासिनी सा तु नित्या कृष्णसहायिनी ।। तेजोमंडलमध्यस्था दृश्यादृश्यस्वरूपिणी ।। ८३-११ ।। कदाचित्तु तया सार्द्धं स्थितस्य मुनिसत्तम ।। कृष्णस्य वामभागात्तु जातो नारायणः स्वयम् ।। ८३-१२ ।। राधिकायाश्च वामांगान्महालक्ष्मीर्बभूव ह ।। ततः कृष्णो महालक्ष्मीं दत्त्वा नारायणाय च ।। ८३-१३ ।। वैकुंठे स्थापयामास शश्वत्पालनकर्मणि ।। अथ गोलोकनाथस्य लोम्नां विवरतो मुने ।। ८३-१४ ।। जातुश्चासंख्यगोपालास्तेजसा वयसा समाः ।। प्राणतुल्यप्रियाः सर्वे बभूवुः पार्षदा विभोः ।। ८३-१५ ।। राधांगलोमकूपेभ्ये बभूवुर्गोपकन्यकाः ।। राधातुल्याः सर्वतश्च राधादास्यः प्रियंवदाः ।। ८३-१६ ।। एतस्मिन्नंतरे विप्र सहसा कृष्णदेहतः ।। आविर्बभूव सा दुर्गा विष्णुमाया सनातनी ।। ८३-१७ ।। देवीनां बीजरूपां च मूलप्रकृतिरीश्वरी ।। परिपूर्णतमा तेजः स्वरूपा त्रिगुणात्मिका ।। ८३-१८ ।। सहस्रभुजसंयुक्ता नानाशस्त्रा त्रिलोचना ।। या तु संसारवृक्षस्य बीजरूपा सनातनी ।। ८३-१९ ।। रत्नसिंहासनं तस्यै प्रददौ राधिकेश्वरः ।। एतस्मिन्नंतरे तत्र सस्त्रीकस्तु चतुर्मुखः ।। ८३-२० ।। ज्ञानिनां प्रवरः श्रीमान् पुमानोंकारमुच्चरन् ।। कमंडलुधरो जातस्तपस्वी नाभितो हरेः ।। ८३-२१ ।। स तु संस्तूय सर्वेशं सावित्र्या भार्यया सह ।। निषसादासने रम्ये विभोस्तस्याज्ञया मुने ।। ८३-२२ ।। अथ कृष्णो महाभाग द्विधारूपो बभूव ह ।। वामार्द्धांगो महादेवो दक्षार्द्धो गोपिकापतिः ।। ८३-२३ ।। पंचवक्त्रस्त्रिनेत्रोऽसौ वामार्द्धागो मुनीश्वः ।। स्तुत्वा कृष्णं समाज्ञप्तो निषसाद हरेः पुरः ।। ८३-२४ ।। अथ कृष्णश्चतुर्वक्त्रं प्राह सृष्टिं कुरु प्रभो ।। सत्यलोके स्थितो नित्यंगच्छ मांस्मर सर्वदा ।। ८३-२५ ।। एवमुक्तस्तु हरिणा प्रणम्य जगदीश्वरम् ।। जगाम भार्यया साकं स तु सृष्टिं करोति वै ।। ८३-२६ ।। पितास्माकं मुनिश्रेष्ठ मानसीं कल्पदैहिकीम् ।। ततः पश्चात्पंचवक्त्रं कृष्णं प्राह महामते ।। ८३-२७ ।। दुर्गां गृहाण विश्वेश शिवलोके तपश्वर ।। यावत्सृष्टिस्तदंते तु लोकान्संहर सर्वतः ।। ८३-२८ ।। सोऽपि कृष्णं नमस्तृत्य शिवलोकं जगाम ह ।। ततः कालांतरे ब्रह्मन्कृष्णस्य परमात्मनः ।। ८३-२९ ।। वक्त्रात्सरस्वती जाता वीणापुस्तकधारिणी ।। तामादिदेश भगवान् वैकुंठं गच्छ मानदे ।। ८३-३० ।। लक्ष्मीसमीपे तिष्ठ त्वं चतुर्भुजसमाश्रया ।। सापि कृष्णं नमस्कृत्य गता नारायणांतिकम् ।। ८३-३१ ।। एवं पञ्चविधा जाता सा राधा सृष्टिकारणम् ।। आसां पूर्णस्वरूपाणां मंत्रध्यानार्चनादिकम् ।। ८३-३२ ।। वदामि श्रृणु विप्रेद्रं लोकानां सिद्धिदायकम् ।। तारः क्रियायुक् प्रतिष्ठा प्रीत्याढ्या च ततः परम् ।। ८३-३३ ।। ज्ञानामृता क्षुधायुक्ता वह्निजायांतकतो मनुः ।। सुतपास्तु ऋषिश्छन्दो गायत्री देवता मनोः ।। ८३-३४ ।। राधिका प्रणवो बीजं स्वाहा शक्तिरुदाहृता ।। षडक्षरैः षडंगानि कुर्याद्विन्दुविभूषितैः ।। ८३-३५ ।। ततो ध्यायन्स्वहृदये राधिकां कृष्णभामिनीम् ।। श्वेतचंपकवर्णाभां कोटिचन्द्रसमप्रभाम् ।। ८३-३६ ।। शरत्पार्वणचन्द्रास्यां नीलेंदीवरलोचनाम् ।। सुश्रोणीं सुनितंबां च पक्वबिंबाधरांबराम् ।। ८३-३७ ।। मुक्ताकुंदाभदशनां वह्निशुद्धांशुकान्विताम् ।। रत्नकेयूरवलयहारकुण्डलशोभिताम् ।। ८३-३८ ।। गोपीभिः सुप्रियाभिश्च सेवितां श्वेतचामरैः ।। रासमंडलमध्यस्थां रत्नसिंहासनस्थिताम् ।। ८३-३९ ।। ध्यात्वा पुष्पांजलिं क्षिप्त्वा पूजयेदुपचारकैः ।। लक्षषट्कं जपेन्मंत्रं तद्दशांशं हुनेत्तिलैः ।। ८३-४० ।। आज्याक्तैर्मातृकापीठे पूजा चावरणैः सह ।। षट्कोणेषु षडंगानि तद्बाह्येऽष्टदले यजेत् ।। ८३-४१ ।। मालावतीं माधवीं च रत्नमालां सुशीलिकाम् ।। ततः शशिकलां पारिजातां पद्मावतीं तथा ।। ८३-४२ ।। सुंदरीं च क्रमात्प्राच्यां दिग्विदिक्षु ततो बहिः ।। इन्द्राद्यान्सायुधानिष्ट्वा विनियोगांस्तु साधयेत् ।। ८३-४३ ।। राधा कृष्णप्रिया रासेश्वरी गोपीगणाधिपा ।। निर्गुणा कृष्णपूज्या च मूलप्रकृतिरीश्वरी ।। ८३-४४ ।। सर्वेश्वरी सर्वपूज्या वैराजजननी तथा ।। पूर्वाद्याशासु रक्षंतु पांतु मां सर्वतः सदा ।। ८३-४५ ।। त्वं देवि जगतां माता विष्णुमाया सनातनी ।। कृष्णमायादिदेवी च कृष्णप्राणाधिके शुभे ।। ८३-४६ ।। कष्णभक्तिप्रदे राधे नमस्ते मंगलप्रदे ।। इति सम्प्रार्थ्य सर्वेशीं स्तुत्वा हृदि विसर्जयेत् ।। ८३-४७ ।। एवं यो भजते राधां सर्वाद्यां सर्वमंगलाम् ।। भुक्त्वेह भोगानखिलान्सोऽन्ते गोलोकमाप्नुयात् ।। ८३-४८ ।। अथ तुभ्यं महालक्ष्म्या विधानं वच्मि नारद ।। यदाराधनतो भूयात्साधको भुक्तिमुक्तिमान् ।। ८३-४९ ।। लक्ष्मीमायाकामवाणीपूर्वा कमलवासिनी ।। ङेंता वह्निप्रियांतोऽयं मंत्रकल्पद्रुमः परः ।। ८३-५० ।। ऋषिर्नारायणश्चास्य छन्दो हि जगती तथा ।। देवता तु महालक्ष्मीर्द्विद्विवर्णैः षडंगकम् ।। ८३-५१ ।। श्वेतचंपकवर्णाभां रत्नभूषणभूषिताम् ।। ईषद्धास्यप्रसन्नास्यां भक्तानुग्रहकातराम् ।। ८३-५२ ।। बिभ्रतीं रत्नमालां च कोटिचंद्रसमप्रभाम् ।। ध्यात्वा जपेदर्कलक्षं पायसेन दशांशतः ।। ८३-५३ ।। जुहुयादेधिते वह्नौ श्रीदृकाष्टैः समर्चयेत् ।। नवशक्तियुते पीठे ह्यंगैरावरणैः सह ।। ८३-५४ ।। विभूतिरुन्नतिः कांतिः सृष्टिः कीर्तिश्च सन्नतिः ।। व्याष्टिरुत्कृष्टिर्ऋद्धिश्च संप्रोक्ता नव शक्तयः ।। ८३-५५ ।। अत्रावाह्य च मूलेन मूर्तिं संकल्प्य साधकः ।। षट् कोणेषु षडंगानि दक्षिणे तु गजाननम् ।। ८३-५६ ।। वामे कुसुमधन्वानं वसुपत्रे ततो यजेत् ।। उमां श्रीं भारतीं दुर्गां धरणीं वेदमातरम् ।। ८३-५७ ।। देवीमुषां च पूर्वादौ दिग्विदिक्षु क्रमेण हि ।। जह्नुसूर्यसुते पूज्ये पादप्रक्षालनोद्यते ।। ८३-५८ ।। शंखपद्मनिधी पूज्यौ पार्श्वयोर्घृतचामरौ ।। धृतातपत्रं वरुणं पूजयेत्पश्चिमे ततः ।। ८३-५९ ।। संपूज्य राशीन्परितो यथास्थानं नवग्रहान् ।। चतुर्दन्तैरावतादीन् दिग्विदिक्षु ततोऽर्चयेत् ।। ८३-६० ।। तद्बहिर्लोकपालांश्च तदस्त्राणि च तद्बहिः ।। दूर्वाभिराज्यसिक्ताभिर्जुहुयादायुषे नरः ।। ८३-६१ ।। गुडूचीमाज्यसंसिक्तां जुहुयात्सप्तवासरम् ।। अषअटोत्तरसहस्रं यः स जीवेच्छरदां शतम् ।। ८३-६२ ।। हुत्वा तिलान्घृताभ्यक्तान्दीर्घमायुष्यमाप्नुयात् ।। आरभ्यार्कदिनं मंत्री दशाहं घृतसंप्लुतः ।। ८३-६३ ।। जुहुयादर्कसमिधः शरीरारोग्यसिद्धये ।। शालिभिर्जुह्वतो नित्यमष्टोत्तरसहस्रकम् ।। ८३-६४ ।। अचिरादेव महती लक्ष्मी संजायते ध्रुवम् ।। उषाजा जीनालिकेररजोभिर्गृतमिश्रितैः ।। ८३-६५ ।। हुनेदष्टोत्तरशतं पायसाशी तु नित्यशः ।। मण्डलाज्जायते सोऽपि कुबेर इव मानवः ।। ८३-६६ ।। हविषा गुडमिश्रेण होमतो ह्यन्नवान्भवेत् ।। जपापुष्पाणि जुहुयादष्टोत्तरसहस्रकम् ।। ८३-६७ ।। तांबूलरससंमिश्रं तद्भस्मतिलकं चरेत् ।। चतुर्णामपि वर्णानां मोहनाय द्विजोत्तमः ।। ८३-६८ ।। एवं यो भजते लक्ष्मीं साधकेंद्रो मुनीश्वर ।। सम्पदस्तस्य जायंते महालक्ष्मीः प्रसीदति ।। ८३-६९ ।। देहांते वैष्णवं धाम लभते नात्र संशयः ।। या तु दुर्गा द्विजश्रेष्ठ शिवलोकं गता सती ।। ८३-७० ।। सा शिवाज्ञामनुप्राप्य दिव्यलोकं विनिर्ममे ।। देवीलोकेति विख्यातं सर्वलोकविलक्षणम् ।। ८३-७१ ।। तत्र स्थिता जगन्माता तपोनियममास्थिता ।। विविधान् स्वावतारान्हि त्रिकाले कुरुतेऽनिशम् ।। ८३-७२ ।। मायाधिका ह्लादिनीयुक् चन्द्राढ्या सर्गिणी पुनः ।। प्रतिष्ठा स्मृतिसंयुक्ता क्षुधया सहिता पुनः ।। ८३-७३ ।। ज्ञानामृता वह्निजायांतस्ताराद्यो मनुर्मतः ।। ऋषिः स्याद्वामदेवोऽस्य छंदो गायत्रमीरितम् ।। ८३-७४ ।। देवता जगतामादिर्दुर्गा दुर्गतिनाशिनी ।। ताराद्येकैकवर्णेन हृदयादित्रयं मतम् ।। ८३-७५ ।। त्रिभिर्वर्मेक्षण द्वाभ्यां सर्वैरस्त्रमुदीरितम् ।। महामरकतप्रख्यां सहस्रभुजमंडिताम् ।। ८३-७६ ।। नानाशस्त्राणि दधतीं त्रिनेत्रां शशिशेखराम् ।। कंकणांगदहाराढ्यां क्वणन्नूपुरकान्विताम् ।। ८३-७७ ।। किरीटकुंडलधरां दुर्गां देवीं विचिंतयेत् ।। ८३-७८ ।। वसुलक्षं जपेन्मंत्रं तिलैः समधुरैर्हुनेत ।। पयोंऽधसा वा सहस्रं नवपद्मात्मके यजेत् ।। ८३-७९ ।। प्रभा माया जया सूक्ष्मा विशुद्धानं दिनी पुनः ।। सुप्रभा विजया सर्वसिद्धिदा पीठशक्तयः ।। ८३-८० ।। अद्भिर्ह्रस्वत्रयक्लीबरहितैः पूजयेदिमाः ।। प्रणवो वज्रनखदंष्ट्रायुधाय महापदात् ।। ८३-८१ ।। सिंहाय वर्मास्त्रं हृञ्च प्रोक्तः सिंहमनुर्मुने ।। दद्यादासनमेतेन मूर्तिं मूलेन कल्पयेत् ।। ८३-८२ ।। अङ्गावृर्त्तिं पुराभ्यार्च्य शक्तीः पत्रेषु पूजयेत् ।। जया च विजया कीर्तिः प्रीतिः पश्चात्प्रभा पुनः ।। ८३-८३ ।। श्रद्धा मेधा श्रुतिश्चैवस्वनामाद्यक्षरादिकाः ।। पत्राग्रेष्वर्चयेदष्टावायुधानि यथाक्रमात् ।। ८३-८४ ।। शंखचक्रगदाखङ्गपाशांकुशशरान्धनुः ।। लोकेश्वरांस्ततो बाह्ये तेषामस्त्राण्यनंतरम् ।। ८३-८५ ।। इत्थं जपादिभिर्मंत्री मंत्रे सिद्धे विधानवित् ।। कुर्यात्प्रयोगानमुना यथा स्वस्वमनीषितान् ।। ८३-८६ ।। प्रतिष्ठाप्य विधानेन कलशान्नवशोभनान् ।। रत्नहेमादिसंयुक्तान्घटेषु नवसु स्थितान् ।। ८३-८७ ।। मध्यस्थे पूजयेद्देवीमितरेषु जयादिकाः ।। संपूज्य गन्धपुष्पाद्यैरभिषिंचेन्नराधिपम् ।। ८३-८८ ।। राजा विजयते शत्रून्योऽधिको विजयश्रियम् ।। प्राप्नोत्रोगो दीर्घायुः सर्वव्याधिविवर्जितः ।। ८३-८९ ।। वन्ध्याभिषिक्ता विधिनालभते तनयं वरम् ।। मन्त्रेणानेन संजप्तमाज्यं क्षुद्रग्रहापहम् ।। ८३-९० ।। गर्भिणीनां विशेषेण जप्तं भस्मादिकं तथा ।। जृंभश्वासे तु कृष्णस्य प्रविष्टेराधिकामुखम् ।। ८३-९१ ।। या तु देवी समुद्भूता वीणापुस्तकधारिणी ।। तस्या विधानं विप्रेंद्र श्रृणु लोकोपकारकम् ।। ८३-९२ ।। प्रणवो वाग्भवं माया श्रीः कामः शक्तिरीरिता ।। सरस्वती चतुर्थ्यंता स्वाहांतो द्वादशाक्षरः ।। ८३-९३ ।। मनुर्नारायण ऋषिर्विराट् छन्दः समीरितम् ।। महासरस्वती चास्य देवता परिकीर्तिता ।। ८३-९४ ।। वाग्भवेन षडंगानि कृत्वा वर्णान्न्यसेद् बुधः ।। ब्रह्मरंध्रे न्यसेत्तारं लज्जां भ्रूमध्यगां न्यसेत् ।। ८३-९५ ।। मुखनासादिकर्णेषु गुदेषु श्रीमुखार्णकान् ।। ततो वाग्देवतां ध्यायेद्वीणापुस्तकधारिणीम् ।। ८३-९६ ।। कर्पूरकुंदधवलां पूर्णचंद्रोज्ज्वलाननाम् ।। हंसाधिरूढां भालेंदुदिव्यालंकारशोभिताम् ।। ८३-९७ ।। जपेद्द्वादशलक्षाणि तत्सहस्रं सितांबुजैः ।। नागचंपकपुष्पैर्वा जुहुयात्साधकोत्तमः ।। ८३-९८ ।। मातृकोक्ते यजेत्पीठे वक्ष्यमाणक्रमेण ताम् ।। वर्णाब्जेनासनं दद्यान्मूर्तिं मूलेन कल्पयेत् ।। ८३-९९ ।। देव्या दक्षिणतः पूज्या संस्कृता वाङ्मयी शुभा ।। प्राकृता वामतः पूज्या वाङ्मयीसर्वसिद्धिदा ।। ८३-१०० ।। पूर्वमंगानि षट्कोणे प्रज्ञाद्याः प्रयजेद्बहिः ।। प्रज्ञा मेधा श्रुतिः शक्तिः स्मृतिर्वागीश्वरी मतिः ।। ८३-१०१ ।। स्वस्तिश्चेति समाख्याता ब्रह्माद्यास्तदनंतरम् ।। लोकेशानर्चयेद्भूयस्तदस्त्राणि च तद्बहिः ।। ८३-१०२ ।। एवं संपूज्य वाग्देवीं साक्षाद्वाग्वल्लभो भवेत् ।। ब्रह्मचर्यरतः शुद्धः शुद्धदंतनखा दिकः ।। ८३-१०३ ।। संस्मरन् सर्ववनिताः सततं देवताधिया ।। कवित्वं लभते धीमान् मासैर्द्वादशभिर्ध्रुवम् ।। ८३-१०४ ।। पीत्वा तन्मंत्रितं तोयं सहस्रं प्रत्यहं मुने ।। महाकविर्भवेन्मंत्री वत्सरेण न संशयः ।। ८३-१०५ ।। उरोमात्रोदके स्थित्वा ध्यायन्मार्तंडमंडले ।। स्थितां देवीं प्रतिदिनं त्रिसहस्रं जपेन्मनुम् ।। ८३-१०६ ।। लभते मंडलात्सिद्धिं वाचामप्रतिमां भुवि ।। पालाशबिल्वकुसुमैर्जुहुयान्मधुरोक्षितैः ।। ८३-१०७ ।। समिद्भिर्वा तदुत्थाभिर्यशः प्राप्नोति वाक्पतेः ।। राजवृक्षसमुद्भूतैः प्रसूनैर्मधुराप्लुतैः ।। ८३-१०८ ।। सत्समिद्भिश्च जुहुयात्कवित्वमतुलं लभेत् ।। अथ प्रवक्ष्ये विप्रेंद्र सावित्रीं ब्रह्मणः प्रियाम् ।। ८३-१०९ ।। यां समाराध्य ससृजे ब्रह्मा लोकांश्चराचरान् ।। लक्ष्मी माया कामपूर्वा सावित्री ङेसमन्विता ।। ८३-११० ।। स्वाहांतो मनुराख्यातः सावित्र्या वसुवर्णवान् ।। ऋषिर्ब्रह्मास्य गायत्री छंदः प्रोक्तं च देवता ।। ८३-१११ ।। सावित्री सर्वदेवानां सावित्री परिकीर्तिता ।। हृदंतिकैर्ब्रह्म विष्णुरुद्रेश्वरसदाशिवैः ।। ८३-११२ ।। सर्वात्मना च ङेयुक्तैरंगानां कल्पनं मतम् ।। तप्तकांचनवर्णाभां ज्वलंतीं ब्रह्मतेजसा ।। ८३-११३ ।। ग्रीष्ममध्याह्नमार्तंडसहस्रसमविग्रहाम् ।। ईषद्धास्यप्रसन्नास्यां रत्नभूषणभूषिताम् ।। ८३-११४ ।। बह्निशुद्धांशुकाधानां भक्तानुग्रहकातराम् ।। सुखदां मुक्तिदां चैव सर्वसंपत्प्रदां शिवाम् ।। ८३-११५ ।। वेदबीजस्वरूपां च ध्यायेद्वेदप्रसूं सतीम् ।। ध्यात्वैवं मण्डले विद्वान् त्रिकोणोज्ज्वलकर्णिके ।। ८३-११६ ।। सौरे पीठे यजेद्देवीं दीप्तादिनवशक्तिभिः ।। मूलमंत्रेण क्लृप्तायां मूर्तौ देवीं प्रपूजयेत् ।। ८३-११७ ।। कोणेषु त्रिषु संपूज्या ब्राहृयाद्याः शक्तयो बहिः ।। आदित्याद्यास्ततः पूज्या उषादिसहिताः क्रमात् ।। ८३-११८ ।। ततः षडंगान्यभ्यर्च्य केसरेषु यथाविधि ।। प्रह्लादिनीं प्रभां पश्चान्नित्यां विश्वंभरां पुनः ।। ८३-११९ ।। विलासिनीप्रभावत्यौ जयां शांतां यजेत्पुनः ।। कांतिं दुर्गासरस्वत्यौ विद्यारूपां ततः परम् ।। ८३-१२० ।। विशालसंज्ञितामीशां व्यापिनीं विमलां यजेत् ।। तमोपहारिणीं सूक्ष्मां विश्वयोनिं जयावहाम् ।। ८३-१२१ ।। पद्नालयां परां शोभां ब्रह्मरूपां ततोऽर्चयेत् ।। ब्राह्ययाद्याः शारणा बाह्ये पूजयेत्प्रोक्तलक्षणाः ।। ८३-१२२ ।। ततोऽभ्यर्च्येद् ग्रहान्बाह्ये शक्राद्यानयुधैः सह ।। इत्थमावरणैर्देवीः दशभिः परिपूजयेत् ।। ८३-१२३ ।। अष्टलक्षं जपेन्मंत्रं तत्सहस्रं हुनेत्तिलैः ।। सर्वपापुविनिर्मुक्तो दीर्घमायुः स विंदति ।। ८३-१२४ ।। अरुणाब्जैस्त्रिमध्वक्तैर्जुहुयादयुतं ततः ।। महालक्ष्मीर्भवेत्तस्य षण्मासान्नात्र संशयः ।। ८३-१२५ ।। ब्रह्मवृक्षप्रसूनैस्तु जुहुयाद्बाह्यतेजसे ।। बहुना किमिहोक्तेन यथावत्साधिता सती ।। ८३-१२६ ।। साधकानामियं विद्या भवेत्कामदुधा मुने ।। अथ ते संप्रवक्ष्यामि रहस्यं परमाद्भुतम् ।। ८३-१२७ ।। सावित्रीपंजरं नाम सर्वरक्षाकरं नृणाम् ।। व्योमकेशार्लकासक्तां सुकिरीटविराजिताम् ।। ८३-१२८ ।। मेघभ्रुकुटिलाक्रांतां विधिविष्णुशिवाननाम् ।। गुरुभार्गवकर्णांतां सोमसूर्याग्निलोचनाम् ।। ८३-१२९ ।। इडापिंगलिकासूक्ष्मावायुनासापुटान्विताम् ।। संध्याद्विजोष्ठपुटितां लसद्वागुपजिह्विकाम् ।। ८३-१३० ।। संध्यासूर्यमणिग्रीवां मरुद्बाहुसमन्वितान् ।। पर्जन्यदृदयासक्तां वस्वाख्यप्रतिमंडलाम् ।। ८३-१३१ ।। आकाशोदरविभ्रांतां नाभ्यवांतरवीथिकाम् ।। प्रजापत्याख्यजघनां कटींद्राणीसमाश्रिताम् ।। ८३-१३२ ।। ऊर्वोर्मलयमेरुभ्यां शोभमानां सरिद्वराम् ।। सुजानुजहुकुशिकां वैश्वदेवाख्यसंज्ञिकाम् ।। ८३-१३३ ।। पादांघ्रिनखलोमाख्यभूनागद्रुमलक्षिताम् ।। ग्रहराश्यर्क्षयोगादिमूर्तावयवसंज्ञिकाम् ।। ८३-१३४ ।। तिथिमासर्तुपक्षाख्यैः संकेतनिमिषात्मिकाम् ।। मायाकल्पितवैचित्र्यसंध्याख्यच्छदनावृताम् । ८३-१३५ ।। ज्वलत्कालानलप्रख्यों तडित्कीटिसमप्रभाम् ।। कोटिसूर्यप्रतीकाशां शशिकोटिसुशीतलाम् ।। ८३-१३६ ।। सुधामंडलमध्यस्थां सांद्रानंदामृतात्मिकाम् ।। वागतीतां मनोऽगर्म्या वरदां वेदमातरम् ।। ८३-१३७ ।। चराचरमयीं नित्यां ब्रह्माक्षरसमन्विताम् ।। ध्यात्वा स्वात्माविभेदेन सावित्रीपंजरं न्यसेत् ।। ८३-१३८ ।। पञ्चरस्य ऋषिः सोऽहं छंन्दो विकृतिरुच्यते ।। देवता च परो हंसः परब्रह्मादिदेवता ।। ८३-१३९ ।। धर्मार्थकाममोक्षाप्त्यै विनियोग उदाहृतः ।। षडंगदेवतामन्त्रैरंगन्यासं समाचरेत् ।। ८३-१४० ।। त्रिधामूलेन मेधावी व्यापकं हि समाचरेत् ।। पूर्वोक्तां देवातां ध्यायेत्साकारां गुणसंयुताम् ।। ८३-१४१ ।। त्रिपदा हरिजा पूर्वमुखी ब्रह्मास्त्रसंज्ञिका ।। चतुर्विशतितत्त्वाढ्या पातु प्राचीं दिशं मम ।। ८३-१४२ ।। चतुष्पदा ब्रह्मदंडा ब्रह्माणी दक्षिणानना ।। षड्विंशतत्त्वसंयुक्ता पातु मे दक्षिणां दिशम् ।। ८३-१४३ ।। प्रत्यङ्मुखी पञ्चपदी पञ्चाशत्तत्त्वरूपिणी ।। पातु प्रतीचीमनिशं मम ब्रह्मशिरोंकिता ।। ८३-१४४ ।। सौम्यास्या ब्रह्मतुर्याढ्या साथर्वांगिरसात्मिका ।। उदीचीं षट्पदा पातु षष्टितत्त्वकलात्मिका ।। ८३-१४५ ।। पञ्चाशद्वर्णरचिता नवपादा शताक्षरी ।। व्योमा संपातु मे वोर्द्ध्वशिरो वेदांतसंस्थिता ।। ८३-१४६ ।। विद्युन्निभा ब्रह्मसन्ध्या मृगारूढा चतुर्भुजा ।। चापेषुचर्मासिधरा पातु मे पावकीं दिशम् ।। ८३-१४७ ।। ब्रह्मी कुमारी गायत्री रक्तांगी हंसवाहिनी ।। बिभ्रत्कमंडलुं चाक्षं स्रुवस्रुवौ पातु नैर्ऋतिम् ।। ८३-१४८ ।। शुक्लवर्णा च सावित्री युवती वृषवाहना । कपालशूलकाक्षस्रग्धारिणी पातु वायवीम् ।। ८३-१४९ ।। श्यामा सरस्वती वृद्धा वैष्णवी गरुडासना ।। शंखचक्राभयकरा पातु शैवीं दिशं मम ।। ८३-१५० ।। चतुर्भुजा देवमाता गौरांगी सिंहवाहना ।। वराभयखङ्गचर्मभुजा पात्वधरां दिशम् ।। ८३-१५१ ।। तत्तत्पार्श्वे स्थिताः स्वस्ववाहनायुधभूषणाः ।। स्वस्वदिक्षुस्थिताः पातुं ग्रहशक्त्यंगसंयुताः ।। ८३-१५२ ।। मंत्राधिदेवतारूपा मुद्राधिष्ठातृदेवताः ।। व्यापकत्वेन पांत्वस्मानापादतलमस्तकम् ।। ८३-१५३ ।। इदं ते कथितं सत्यं सावित्रीपंजरं मया ।। संध्ययोः प्रत्यहं भक्त्या जपकाले विशेषतः ।। ८३-१५४ ।। पठनीयं प्रयत्नेन भुक्तिं मुक्तिं समिच्छता ।। भूतिदा भुवना वाणी महावसुमती मही ।। ८३-१५५ ।। हिरण्यजननी नन्दा सविसर्गा तपस्विनी ।। यशस्विनी सती सत्या वेदविच्चिन्मयी शुभा ।। ८३-१५६ ।। विश्वा तुर्या वरेण्या च निसृणी यमुना भुवा ।। मोदा देवी वरिष्ठा च धीश्च शांतिर्मती मही ।। ८३-१५७ ।। धिषणा योगिनी युक्ता नदी प्रज्ञाप्रचोदनी ।। दया च यामिनी पद्मा रोहिणी रमणी जया ।। ८३-१५८ ।। सेनामुखी साममयी बगला दोषवार्जिता ।। माया प्रज्ञा परा दोग्ध्री मानिनी पोषिणी क्रिया ।। ८३-१५९ ।। ज्योत्स्ना तीर्थमयी रम्या सौम्यामृतमया तथा ।। ब्राह्मी हैमी भुजंगी च वशिनी सुंदरी वनी ।। ८३-१६० ।। ॐकारहसिनी सर्वा सुधा सा षड्गुणावती ।। माया स्वधा रमा तन्वी रिपुघ्नी रक्षणणी सती ।। ८३-१६१ ।। हैमी तारा विधुगतिर्विषघ्नी च वरानना ।। अमरा तीर्थदा दीक्षा दुर्धर्षा रोगहारिणी ।। ८३-१६२ ।। नानापापनृशंसघ्नी षट्पदी वज्रिणी रणी ।। योगिनी वमला सत्या अबला बलदा जया ।। ८३-१६३ ।। गोमती जाह्नवी रजावी तपनी जातवेदसा ।। अचिरा वृष्टिदा ज्ञेया ऋततंत्रा ऋतात्मिका ।। ८३-१६४ ।। सर्वकामदुधा सौम्या भवाहंकारवर्जिता ।। द्विपदा या चतुष्पदा त्रिपदा या च षट्पदा ।। ८३-१६५ ।। अष्टापदी नवपदी सहस्राक्षाक्षरात्मिका ।। अष्टोत्तरशतं नाम्नां सावित्र्या यः पठेन्नरः ।। ८३-१६६ ।। स चिरायुः सुखी पुत्री विजयी विनयी भवेत् ।। एतत्ते कथितं विप्र पंचप्रकृतिलक्षणम् ।। ८३-१६७ ।। मंत्राराधनपूर्वं च विश्वकामप्रपूरणम् ।। ८३-१६८ ।। इति श्रीबृहन्नारदीय पुराणे पूर्वभागे बृहदुपाख्याने तृतीयपादे पञ्चप्रकृतिमन्त्रादिनिरूपणं नाम त्र्यशीतितमोऽध्यायः ।। ८३ ।। </span></poem> [[वर्गः:नारदपुराणम्- पूर्वार्धः]] jnu0mmkhcy0n4s8l4ux62hzltzg2cvq 0 15868 344372 271625 2022-08-17T14:34:45Z Puranastudy 1572 wikitext text/x-wiki ; गवामयनसत्रस्य षष्ट्यधिकत्रिशतविषुवस्तुत्याहानि प्रोक्तानि <poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%">4.1 गावो वा एतत् सत्त्रमासत तासां दशसु मास्सु शृङ्गण्यजायन्त ता अब्रुवन्नराः स्मोत्तिष्ठामोपशा नोऽज्ञतेति ता उदतिष्ठन् तासां त्वेवाब्रुवन्नासामहा एवेमौ द्वादशौ मासौ संसंव्वत्सरमापयामेति तासां द्वादशसु माःसु शृङ्गाणि प्रावर्तन्त ताः सर्वमन्नाद्यमाप्नुवंस्ता एतास्तूपरास्तस्मात् ताः सर्वान् द्वादशमासः प्रेरते सर्वं हि ता अन्नाद्यमाप्नुवन् सर्वमन्नाद्यमाप्नोति य एवंव्वेद प्रजापतिर्वा इदमेक आसीत् सोऽकामयत बहु स्यां प्रजायेयेति स एतमतिरात्रमपश्यत् तमाहरत् तेनाहोरात्रे प्राजनयत् यदेषोऽतिरात्रो भवत्यहोरात्रे एव प्रजनयन्त्यहोरात्रयोः प्रतितिष्ठन्त्येतावान् वाव संव्वत्सरो यदहस्च रात्रिश्चाहोरात्राभ्यामेव तत् संव्वत्सरमाप्नुवन्ति यज्ज्योतिष्टोमो भवति यज्ञमुखं तदृध्नुवन्ति यदुक्थो यज्ञक्रतोरनन्तरयाय यद्रात्रिः सर्वस्याप्त्यै स एतान् स्तोमानपश्यत् ज्योतिर्गौरायुरितीमे वै लोका एते स्तोमा अयमेव ज्योतिरयं मध्यमो गौरसावुत्तम आयुः यदेते स्तोमा भवन्तीमानेव लोकान् प्रजनयन्त्येषु लोकेषु प्रतितिष्ठन्ति स एतं त्र्यहं पुनः प्रायौङ्क्त तेन षडहेन षट्क्रतून् प्राजनयत् यदेष षडहो भवति ऋतूनेव प्रजनयन्ति ऋतुषु प्रतितिष्ठन्ति स एतं षडहं पुनः प्रायुङ्क्त ताभ्यां द्वाभ्यां षडहाभ्यां द्वादशमसः प्राजनयत् यदेतौ षडहौ भवतो मासानेव प्रजनयन्ति मासेषु प्रतितिष्ठन्ति स एतौ द्वौ षडहौ पुनः प्रयुङ्क्त तैश्चतुर्भिः षडहैश्चतुर्विंशतिमर्धमासान् प्राजनयत् यदेते चत्वारः षडहा भवन्त्यर्धमासानेव प्रजनयन्त्यर्धमासेषु प्रतितिष्ठन्ति स इदं भुवनं प्रजनयित्व पृष्ठ्येन षडहेन वीर्यमात्मन्यधत्त यदेषः पृष्ठ्यः षडहो भवति वीर्य एवान्ततः प्रतितिष्ठन्ति तेन मासान् संव्वत्सरं प्राजनयद्यदेष मासो भवति संव्वत्सरमेव प्रजनयन्ति संव्वत्सरे प्रतितिष्ठन्ति 4.2 प्रायणीयमेतदहर्भवति प्रायणीयेन वा अह्ना देवाः स्वर्गं लोकं प्रायन् यत् प्रायंस्तत् प्रायणीयस्य प्रायणीयत्वम् तस्मात् प्रायणीयस्याह्न ऋत्विजा भवितव्यमेतद्धि स्वर्गस्य लोकस्य नेदिष्ठं य एतस्यर्त्विङ्न भवति हीयते स्वर्गाल्लोकात् चतुर्विंशं भवति चतुर्विंशत्यक्षरा गायत्री तेजो ब्रह्मवर्चसं गायत्री तेज एव ब्रह्मवर्चसमारभ्य प्रयन्ति चतुर्विंशं भवति चतुर्विंशो वै संव्वत्सरः साक्षादेव संव्वत्सरमारभन्ते यावत्यश्चतुर्विंशस्योक्थस्य स्तोत्रीयास्तावत्यः संव्वत्सरस्य रात्रयः स्तोत्रीयाभिरेव तत् संव्वत्सरमाप्नुवन्ति पञ्चदशस्तोत्राणि भवन्ति पञ्चदशार्धमासस्य रात्रयोऽर्धमासश एव तत् संव्वत्सरमाप्नुवन्ति पञ्चदश स्तोत्राणि पञ्चदशशस्त्राणि समासो मासश एव तत् संव्वत्सरमाप्नुवन्ति तदाहुरीर्म इव वा एषा होत्रा यदच्छावाक्या यदच्छावाकमनुसंतिष्ठत ईश्वरेर्मा भवितोरिति यद्युक्थं स्मात्रैककुभञ्चोद्वंशीयञ्चान्ततः प्रतिष्ठाप्ये वीर्यं वा एते समनी वीर्य एवान्ततः प्रतितिष्ठन्ति अथो खल्वाहुरग्निष्टोममेव कार्यमेष वै यज्ञः स्वर्ग्यो यदग्निष्टोम ऊर्ध्वो हि होतारमनुसंतिष्ठते द्वादशस्तोत्राण्यग्निष्टोमो द्वादश मासाः संव्वत्सरस्तेन संव्वत्सरसंमितो द्वादश स्तोत्रणि द्वादश शस्त्राणि तच्चतुर्विंशतिश्चतुर्विंशतिरर्धमासाः संव्वत्सरस्तेन संव्वत्सरसंमितः अथो खल्वाहुरुक्थमेव कार्यमह्नः समृद्ध्यै सर्वाणि रूपाणि क्रियन्ते सर्वं ह्येताह्नाप्यते पवन्ते वाजसातये सोमाः सहस्रपाजस इति सहस्रवती प्रतिपत् कार्या संव्वत्सरस्य रूपं सर्वनेवैनानेतया पुनाति सर्वानभिवदति अथो खल्वाहुः पवस्व वाचो अग्रिय इत्येव कार्या मुखं वा एतत् संव्वत्सरस्य यद्वाचोऽग्रं मुखत एव तत् संव्वत्सरमारभन्ते मिथुनमिव वा एषा व्याहृतिः पवस्वेति पुंसो रूपं वाच इति स्त्रियाः सोमेति पुंसो रूपं चित्राभिरिति स्त्रिया मिथुनमेवैभ्यो यज्ञमुखे दधाति प्रजननाय अग्ने युङ्क्ष्वा हि ये तवेति जराबोधीयमग्निष्टोम साम कार्यं युक्तेनैव संव्वत्सरेण प्रयन्ति चतुर्विंशत्यक्षरासु भवति चतुर्विंशस्य रूपम् अथो खल्वाहुर्यज्ञायज्ञीयमेव कार्यम् पन्था वै यज्ञायज्ञीयं पथ एव तन्न यन्ति 4.3 अभीवर्तो ब्रह्मसाम भवति अभीवर्तेन वै देवाः स्वर्गं लोकमभ्यवर्तन्त यदभीवर्तो ब्रह्मसाम भवति स्वर्गस्य लोकस्याभिवृत्त्यै एकाक्षरणिधनो भवत्येकाक्षरा वै वाग्वाचैव तदारभ्य स्वर्गं लोकं यन्ति साम्नेतो यन्त्यृचा पुनरायन्ति साम वै असौ लोक ऋगयं यदितः साम्ना यन्ति स्वर्गं लोकमारभ्य यन्ति यदृचा पुनरायन्त्यस्मिन् लोके प्रतितिष्ठन्ति यत् सामावसृजेयुरव स्वर्गाल्लोकात् पद्येरन् यदृचमनुसृजेयुर्नश्येयुरस्माल्लोकात् समानं साम भवत्यन्योऽन्यः प्रगाथोऽन्यदन्यद्धि चित्रमध्वानमवगच्छन्नेति वृषा वा एष रेतोधा यदभीवर्तः प्रगाथेषु रेतो दधदेति यदितः समानं साम भवत्यन्योऽन्यः प्रगाथो रेत एव तद्दधति यत् परस्तात् समानः प्रगाथो भवत्यन्यदन्यत् साम रेत एव तद्धितं प्रजनयन्ति साम्नेतः प्रगाथां दुग्धे प्रगाथेन परस्तात् सामानि दुग्धे सलोमत्वाय यो वा अध्वानं पुनर्निवर्तयन्ति नैनं ते गच्छन्ति येऽपुनर्निवर्तं यन्ति ते गच्छति य आस्तुतं कुर्वते यथा दुग्धामुपसीदेदेवं तत् ये नास्तुतं यं कामं कामयन्ते तमभ्यश्नुवते ब्रह्मवादिनो वदन्ति यातयामाः संव्वत्सरा३ अयातयामा३ इति ते नायातयामेति वक्तव्यं पुनरन्यानि स्तोत्राणि निवर्तन्त ऊर्ध्वमेव ब्रह्मसामैति 4.4 पञ्चसु माःसु बार्हताः प्रगाथा आप्यन्ते तेष्वाप्तेषु छन्दसी संयुज्यैतव्यम् तिस्र उष्णिहः स्युरेका गायत्री तास्तिस्रो बृहत्यो भवन्ति तदाहुः संशर इव वा एष च्छन्दसां यद्द्वे छन्दसी संयुञ्जन्तीति चतुरुत्तरैरेव च्छन्दोभिरेतव्यम् पशवो वै चतुरुत्तराणि च्छन्दसांसि पशुभिरेव तत् स्वर्गं लोकमाक्रममानयन्ति एकं गायत्रीमेकाहमुपेयुरेकामुष्णिहमेकाहमेकामनुष्टुभमेकाहं बृहत्या पञ्चमास इयुः पङ्क्तिम् एकाहमुपेयुस्त्रिष्टुभा षष्ठं मासमीयुः श्वो विषुवान् भवितेति जगतीमुपेयुः तदाहुरनवकॢप्तानि वा एतानि च्छन्दांसि मध्यन्दिने बृहत्या चैव त्रिष्टुभा चैतव्यम् एते वै छन्दसी वीर्यवती एते प्रत्यक्षं मध्यन्दिनस्य रूपम् रथन्तरेऽहनि बृहती कार्यैतद्वै रथन्तरस्य स्वमायतनं यद्बृहती स्व एव तदायतने रथन्तरं प्रतितिष्ठति बार्हतेऽहनि त्रिष्टुप्कार्यैतद्वै बृहतः स्वमायतनं यत् त्रिष्टुप्स्व एव तदायतने बृहद्रथन्तरे प्रतितिष्ठन्ती इतः त्रयस्त्रिंशता प्रगाथैरेतव्यं त्रयस्त्रिंशद्देवता देवतास्वेव प्रतितिष्ठन्तो यन्ति चतुर्विंशत्यैतव्यं चतुर्विंशतिरर्धमासाः संव्वत्सरः संव्वत्सर एव प्रतितिष्ठन्तो यन्ति द्वादशभिरेतव्यं द्वादश मासाः संव्वत्सरः संव्वत्सर एव प्रतितिष्ठन्तो यन्ति षड्भिरेतव्यं षडृतव ऋतुष्वेव प्रतितिष्ठन्तो यन्ति चतुर्भिरेतव्यं चतुष्पादाः पशवः पशुष्वेव प्रतितिष्ठन्तो यन्ति त्रिभिरेतव्यं त्रय इमे लोका एष्वेव लोकेषु प्रतितिष्ठन्तो यन्ति द्वाभ्यामेतव्यं द्विपाद्यजमानः स्वर्गस्य लोकस्याक्रान्त्या अन्येनान्येन हि पदा पुरुषः प्रतितिष्ठन्नेति 4.5 स्वरसामान एते भवन्ते स्वर्भानुर्वा आसुरादित्यं तमसाविध्यत् तं देवाः स्वरैरस्पृण्वन् यत् स्वरसामानो भवन्त्यादित्यस्य स्पृत्यै परैर्वै देवा आदित्यं स्वर्गं लोकमपारयन् यदपरयंस्तत् पराणां परत्वं पारयन्त्येनं पराणि य एवंव्वेद सप्तदशा भवन्ति प्रजापतिर्वै सप्तदशः प्रजापतिमेवोपयन्ति अनुष्टुप्छन्दसो भवन्त्यानुष्टुभो वै प्रजापतिः साक्षादेव प्रजापतिमारभन्ते त्रयः पुरस्तात् त्रयः परस्ताद्भवन्ति देवा वा आदित्यस्य स्वर्गाल्लोकादवपादादबिभयुस्तमेतैः स्तोमैः सप्तदशैरदृंहन् यदेते स्तोमाभवन्त्यादित्यस्य धृत्यै चतुस्त्रिंशा भवन्ति वर्ष्म वै चतुस्त्रिंशो वर्ष्मणैवैनं संमिमते तस्य पराचीनातिपादादबिभयुस्तं सर्वैः स्तोमैः +पर्यार्षन् विश्वजिदभिजिद्भ्यां वीर्यं वा एतौ स्तोमौ वीर्येणैव तदादित्यं पर्युषन्ति धृत्यै अनवपादायानतिपादाय तदाहुः कर्तप्रस्कन्द इव वा एष यत् त्रयस्त्रिंशत+ः सप्तदशमुपयन्तीति पृष्ठ्योऽन्तरः कार्यः तस्य यत् सप्तदशमहस्तदुत्तमं कार्यं सलोमत्वाय तदाहुरुदरं वा एष स्तोमानां यत् सप्तदशो यत् सप्तदशं मध्यतो निर्हरेयुरशनायवः प्रजाः स्युरशनायवः सत्त्रिणः त्रयस्त्रिंशादेव सप्तदश उपेत्यो वर्ष्म वै त्रयस्त्रिंशो वर्ष्म सप्तदशो वर्ष्मण एव तद्वर्ष्माभिसंक्रामन्ति नानाहुरुक्थाः कार्या३ इति यद्युक्थाः स्युः पशवो वा उक्थानि शान्तिः पशवः शान्तेनैव तद्विषुवन्तमुपयन्ति तदाहुर्विवीवधमिव वा एतद्यदग्निष्टोमो विषुवानग्निष्टोमौ विश्वजिदभिजितावथेतर उक्थाः स्युरिति अग्निष्टोमा एव सर्वे कार्याः वीर्यं वा अग्निष्टोमो वीर्य एव मध्यतः प्रतितिष्ठन्ति नव संस्तुता भवन्ति नव प्राणाः प्रणेष्वेव प्रतितिष्ठन्ति 4.6 विषुवानेष भवति देवलोको वा एष यद्विषुवान् देवलोकमेव तदभ्यारोहन्ति एकविंशो भवत्येकविंशो वा अस्य भुवनस्यादित्य आदित्यलोकमेव तदभ्यारोहन्ति द्वादश मासाः पञ्चर्तवस्त्रय इमे लोका असावादित्य एकविंशः मध्यत एव यज्ञस्य प्रतितिष्ठन्ति वायो शुक्रो अयामि त इति शुक्रवती प्रतिपद्भवत्यादित्यस्य रूपम् वायुर्वा एतं देवतानामानशेऽनुष्टुप्छन्दसं यदतोऽन्या प्रतिपत् स्यात् प्रदहेत् यन्ति वा एते प्राणादित्याहुर्ये गायत्र्याः प्रतिपदो यन्तीति यद्वयव्या भवन्ति तेन प्राणान्न यन्ति प्राणो हि वायुः अथो शमयन्त्येवैनमेतया शन्तिर्हि वायुः आ याहि सोमपीतय इति सौमी पावमानी नियुत्वती भवति पशवो वै नियुतः शान्तिः पशवः शान्तेनैव तदादित्यमुपयन्ति दिवाकीर्त्यसामा भवति स्वर्भानुर्वा आसुरादित्यं तमसाविध्यत् तस्य देवा दिवाकीर्त्यैस्तमोऽपाघ्नन् यद्दिवाकीर्त्यानि भवन्ति तम एवास्मादपघ्नन्ति रश्मयो वा एत आदित्यस्य यद्दिवाकीर्त्यानि रश्मिभिरेव तदादित्यं साक्षादारभन्ते भ्राजाभ्राजे पवमानमुखे भवतो मुखत एवास्य ताभ्यां तमोऽपघ्नन्ति महादिवाकीर्त्यं च विकर्णं च मध्यतो भवतो मध्यत एवास्य ताभ्यां तमोऽपघ्नन्ति भासमन्ततो भवति पत्त एवास्य तेन तमोऽपघ्नन्ति दशस्तोभं भव्ति दशाक्षरा विराड्विराज्येव प्रतितिष्ठन्ति यत् त्वित्याहुः षड्भिरितो मासैरध्वानं यन्ति षड्भिः पुनरायन्ति क्व तर्हि स्वर्गो लोको यस्य कामाय सत्त्रमासत इति मूर्धानं दिव इति स्वर्गं लोकमारभन्ते अरतिं पृथिव्या इत्यस्मिं लोके प्रतितिष्ठन्ति वैश्वानरमृत आजातमग्निमिति विषुवत एव तद्रूपं क्रियते कविं सम्राजमतिथिं जनानामित्यन्नाद्यमेवोपयन्ति आसन्नापात्रं जनयन्त देवा इति जायन्त एव तत् त्रिष्टुब्जगतीषु भवति त्रैष्टुभ्जागतो वा आदित्यो यदतोऽन्यासु स्यादव स्वर्गाल्लोकात् पद्येरन् सम्राड्वतीषु भवति साम्राज्यं वै स्वर्गो लोकः स्वर्ग एव लोके प्रतितिष्ठन्ति 4.7 आत्मा वा एष संव्वत्सरस्य यद्विषुवान् पक्षावेतावभितो भवतो येन चेतोऽभीवर्तेन यन्ति यश्च परस्मात् प्रगाथो भवति तावुभौ विषुवति कार्यौ पक्षावेव तद्यज्ञस्यात्मन् प्रतिदधति स्वर्गस्य लोकस्य समष्ट्यै इन्द्र क्रतुं न आभरेति प्रगाथो भवति वसिष्ठो वा एतं पुत्रहतोऽपश्यत् स प्रजया पशुभिः प्राजायत यदेष प्रगाथो भवति प्रजात्यै जीवा ज्योतिरशीमहीति ये वै स्वस्ति संव्वत्सरं संतरन्ति ते जीवा ज्योतिरश्नुवते मानो अज्ञाता वृजना दुराध्यो माशिवासोऽवक्रमुरिति ये वै स्तेना रिपवस्ते दुराध्यस्तानेव तदतिक्रामति त्वया व्ययं प्रवतः शश्वतीरपोऽति शूर तराम सोऽतिसंव्वत्सरो वै प्रवतः शश्वतीरपस्तमेव तत् तरन्ति अद्याद्याश्वः श्वस्त्वामिदा ह्यो नरो वयमेनमिदा ह्य इति संतनयः प्रगाथा भवन्ति तेषामेकः कार्यः सलोमत्वाय श्वस्तनमेवाभिसंतन्वन्ति अथो खल्वाहुरिन्द्र क्रतुं न आभरेत्येव कार्यं समृद्ध्यै प्रत्यवरोहिणो मासा भवन्ति यथा वा इतो वृक्षं रोहन्त्येवमेनं प्रत्यवरोहन्ति स्वर्गमेव लोकं रूढ्वास्मिंल्लोके प्रतितिष्ठन्ति 4.8 गौश्चायुश्च स्तोमौ भवतः द्विपाद्यजमानः प्रतिष्ठित्यै ऊनातिरिक्तौ भवत ऊनातिरिक्तं वा अनु प्रजाः प्रजायन्ते प्रजात्यै वैराजौ भवतोऽन्नं विराडन्नाद्य एव प्रतितिष्ठन्ति द्वादशाहस्य दशाहानि भवन्ति विराड्वा एषा समृद्धा यद्दशाहानि विराज्येव समृद्धायां प्रतितिष्ठन्ति पृष्ठानि भवन्ति वीर्यं वै पृष्ठानि वीर्य एव प्रतितिष्ठन्ति च्छन्दोमा भवन्ति पशवो वै च्छन्दोमाः पशुष्वेव प्रतितिष्ठन्त्यथैतद्दशममहराप्तस्तोममाप्तच्छन्द आप्तविभक्तिकमनिरुक्तं प्राजापत्यम् यदध्याहुरति तद्रेचयन्ति तस्मान्न व्युच्यम् परोक्षमनुष्टुभमुपयन्ति प्रजापतिर्वा अनुष्टुब्यत् प्रत्यक्षमुपेयुः प्रजापतिमृच्छेयुः यो वै सत्त्रस्य सद्वेद सद्भवति वामदेव्यं वै साम्नां सदग्निर्देवतानां विराट्छन्दसां त्रयस्त्रिंशः स्तोमानां तान्येव तदेकधा संभृत्योत्तिष्ठन्ति ब्रह्मवादिनो वदन्ति यतः सत्त्रादुदस्थाता३ थिता३ इति ये रथन्तरेण स्तुत्वोत्तिष्ठन्ति ते यत उत्तिष्ठन्ति तान् ब्रूयादप्रतिष्ठाना भविष्यन्तीति ये बृहता स्तुत्योत्तिष्ठन्ति ते स्थितादुत्तिष्ठन्ति तान् ब्रूयात् स्थायुकैषां श्रीर्भविष्यति न वसीयांसो भविष्यन्तीति ये वामदेव्येन स्तुत्वोत्तिष्ठन्ति ते सतः सदभ्युत्तिष्ठन्ति पूर्णात् पूर्णमायतनादायतनमन्तरिक्षायतना हि प्रजा त्रयस्त्रिंशदक्षरासु भवति त्रयस्त्रिंशद्देवतास्वेव प्रतिष्ठायोत्तिष्ठन्ति प्राजापत्यं वै वामदेव्यं प्रजापतावेव प्रतिष्ठायोत्तिष्ठन्ति पशवो वै वामदेव्यं पशुष्वेव प्रतिष्ठायोत्तिष्ठन्ति 4.9 पत्नीः संयाज्य प्राञ्च उदेत्यायं सहस्रमानव इत्यतिच्छन्दसाहवनीयमुपतिष्ठन्ते इमे वै लोका अतिच्छन्दा एष्वेव लोकेषु प्रतितिष्ठन्ति गोरिति निधनं भवति विराजो वा एतद्रूपं यद्गौर्विराज्येव प्रतितिष्ठन्ति प्रत्यञ्चः प्रपद्य सार्पराज्ञ्या ऋग्भिः स्तुवन्ति अर्बुदः सर्प एताभिर्मृतां त्वचमपाहत मृतामेवैताभिस्त्वचमपघ्नते इयं वै सार्पराज्ञ्यस्यामेव प्रतितिष्ठन्ति तिसृभिः स्तुवन्ति त्रय इमे लोका एष्वेव प्रतितिष्ठन्ति मनसोपावर्तयति मनसा हिङ्करोति मनसा प्रस्तौति मनसोद्गायति मनसा प्रतिहरति मनसा निधनमुपयन्त्यसमाप्तस्य समाप्त्यै यद्वै वाचा न समाप्नुवन्ति मनसा तत् समाप्नुवन्ति परिश्रिते स्तुवन्ति ब्रह्मणः परिगृहीत्यै ब्रह्मोद्यं वदन्ति ब्रह्मवर्चस एव प्रतितिष्ठन्ति चतुर्होतारं होता व्याचष्टे स्तुतमेव तदनुशंसति नहि तत् स्तुतं यदननुशस्तम् प्रजापतिं परिवदन्त्याप्त्वेवैनं तद्व्याचक्षते तावदापामैनमिति गृहपतिरौदुम्बरीं धारयति गृहपतिर्वा ऊर्जो यन्तोर्जमेवैभ्यो यच्छति वाचं यच्छन्ति दुग्धानीव वै तर्हि छन्दसांसि यातयामान्यन्तर्गतानि तान्येव तद्रसेनाप्याययन्ति अथो श्वस्तनमेवाभिसंतन्वन्ति आत्मदक्षिणं वा एतद्यत् सत्त्रम् यदा वै पुरुष आत्मनोऽवद्यति यं कामं कामयते तमभ्यश्नुते द्वाभ्यां लोमावद्यति द्वाभ्यां त्वचं द्वाभ्यां मांसं द्वाभ्यामस्थि द्वाभ्यां मज्जानं द्वाभ्यां पीवश्च लोहितं च शिखा अनुप्रवपन्ते पाप्मानमेव तदपघ्नते लघीयांसः स्वर्गं लोकमयामेति अथो गवामेवानुरूपा भवन्ति सर्वस्यान्नाद्यस्यावरुद्ध्यै 4.10 प्रजापतिः प्रजा असृजत सोऽरिच्यत सोऽपद्यत तं देवा अभिसमगच्छन्त तेऽब्रुवन्महदस्मै व्रतं संभराम यदिमं धिनवदिति तस्मै यत् संव्वत्सरमन्नं पच्यते तत् समभरंस्तदस्मै प्रायच्छंस्तदव्रजयत् तदेनमधिनोन्महन्मर्या व्रतं यदिममधिन्वीदिति तन्महाव्रतस्य महाव्रतत्वम् प्रजापतिर्वाव महांस्तस्यैतद्व्रतमन्नमेव तदाहुर्मध्यः संव्वत्सरस्योपेत्यं मध्यतो वा अन्नं जग्धं धिनोति तद्वाहुर्यन्मध्यत उपयन्त्यर्धमन्नाद्यस्याप्नुवन्त्यर्धं सम्बट्कुर्वन्तीत्युपरिष्टादेव संव्वत्सरस्योपेत्यं संव्वत्सरे वा अन्नं सर्वं पच्यते चतुर्विंशं भवति चतुर्विंशो वै संव्वत्सरोऽन्नं पञ्चविंशम् यद्वा अदश्चतुर्विंशंप्रायणीयं तदेतदुदयनीयम् यत् संव्वत्सरमन्नं संभरन्ति सैषा पञ्चविंश्युपजायते ; ४.१.१ गवामयननामनिर्व्वचनं गावो वा एतत्सत्त्रं आसत तासां दशसु मास्सु शृङ्गण्यजायन्त ता अब्रुवन्नराः स्मोत्तिष्ठामोपशा नोऽज्ञतेति ता उदतिष्ठन् ; ४.१.२ द्वादशमासनिर्वर्त्त्यगवामयनं तासां त्वेवाब्रुवन्नासामहा एवेमौ द्वादशौ मासौ संसंव्वत्सरं आपयामेति तासां द्वादशसु माःसु शृङ्गाणि प्रावर्तन्त ताः सर्वं अन्नाद्यं आप्नुवंस्ता एतास्तूपरास्तस्मात्ताः सर्वान्द्वादशमासः प्रेरते सर्वं हि ता अन्नाद्यं आप्नुवन् ; ४.१.३ उक्तार्थं जानतः फलं सर्वं अन्नाद्यं आप्नोति य एवंव्वेद ; ४.१.४ तस्य प्रथमाहर्विधानं प्रजापतिर्वा इदं एक आसीत्सोऽकामयत बहु स्यां प्रजायेयेति स एतं अतिरात्रं अपश्यत्तं आहरत्तेनाहोरात्रे प्राजनयत् ; ४.१.५ अतिरात्रविधानं यदेषोऽतिरात्रो भवत्यहोरात्रे एव प्रजनयन्त्यहोरात्रयोः प्रतितिष्ठन्त्येतावान्वाव संव्वत्सरो यदहस्च रात्रिश्चाहोरात्राभ्यां एव तत्संव्वत्सरं आप्नुवन्ति ; ४.१.६ तस्य प्रशंसा यज्ज्योतिष्टोमो भवति यज्ञमुखं तदृध्नुवन्ति यदुक्थो यज्ञक्रतोरनन्तरयाय यद्रात्रिः सर्वस्याप्त्यै ; ४.१.७ अभिप्लविकत्र्यहविधानं स एतान्स्तोमानपश्यत्ज्योतिर्गौरायुरितीमे वै लोका एते स्तोमा अयं एव ज्योतिरयं मध्यमो गौरसावुत्तम आयुः ; ४.१.८ त्र्यहविवरणं यदेते स्तोमा भवन्तीमानेव लोकान्प्रजनयन्त्येषु लोकेषु प्रतितिष्ठन्ति ; ४.१.९ उत्तरत्र्यहविधानं स एतं त्र्यहं पुनः प्रायुङ्क्त तेन षडहेन षट्क्रतून्प्राजनयत् ; ४.१.१० पूर्वत्र्यहेन उत्तरत्र्यहयोजनं यदेष षडहो भवति ऋतूनेव प्रजनयन्ति ऋतुषु प्रतितिष्ठन्ति ; ४.१.११ द्वितीयषडहविधानं स एतं षडहं पुनः प्रायुङ्क्त ताभ्यां द्वाभ्यां षडहाभ्यां द्वादशमासः प्राजनयत् ; ४.१.१२ प्रथमषडहेन द्वितीयषडहसमुच्चयः यदेतौ षडहौ भवतो मासानेव प्रजनयन्ति मासेषु प्रतितिष्ठन्ति ; ४.१.१३ तृतीयचतुर्थ षडहविधानं स एतौ द्वौ षडहौ पुनः प्रयुङ्क्त तैश्चतुर्भिः षडहैश्चतुर्विंशतिं अर्धमासान्प्राजनयत् ; ४.१.१४ तृतीयचतुर्थषडहद्वयविधानं यदेते चत्वारः षडहा भवन्त्यर्धमासानेव प्रजनयन्त्यर्धमासेषु प्रतितिष्ठन्ति ; ४.१.१५ पञ्चषष्ठषडहविधानं स इदं भुवनं प्रजनयित्व पृष्ठ्येन षडहेन वीर्यं आत्मन्यधत्त ; ४.१.१६ पृष्ठ्यषडहविधानं यदेषः पृष्ठ्यः षडहो भवति वीर्य एवान्ततः प्रतितिष्ठन्ति ; ४.१.१७ तस्य स्तुतिः तेन मासान्संव्वत्सरं प्राजनयद्यदेष मासो भवति संव्वत्सरं एव प्रजनयन्ति संव्वत्सरे प्रतितिष्ठन्ति ; ४.२.१ चतु्र्व्विंशद्वितीयाहर्व्विधानं प्रायणीयं एतदहर्भवति ; ४.२.२ उक्तमहर्नामनिर्व्वचनद्वारा प्रशंसनं प्रायणीयेन वा अह्ना देवाः स्वर्गं लोकं प्रायन्यत्प्रायंस्तत्प्रायणीयस्य प्रायणीयत्वम् ; ४.२.३ अस्याह्नः सत्रिणः ऋत्विगभावः तस्मात्प्रायणीयस्याह्न ऋत्विजा भवितव्यं एतद्धि स्वर्गस्य लोकस्य नेदिष्ठं य एतस्यर्त्विङ्न भवति हीयते स्वर्गाल्लोकात् ; ४.२.४ अस्मिन् स्तोमविधानं चतुर्विंशं भवति ; ४.२.५ तस्य प्रशंसा चतुर्विंशत्यक्षरा गायत्री तेजो ब्रह्मवर्चसं गायत्री तेज एव ब्रह्मवर्चसं आरभ्य प्रयन्ति ; ४.२.६ स्तोममनूद्य प्रशंसति चतुर्विंशं भवति चतुर्विंशो वै संव्वत्सरः साक्षादेव संव्वत्सरं आरभन्ते ; ४.२.७ स्त्रोत्रीयागतसंख्याद्वारास्य प्रशंसा यावत्यश्चतुर्विंशस्योक्थस्य स्तोत्रीयास्तावत्यः संव्वत्सरस्य रात्रयः स्तोत्रीयाभिरेव तत्संव्वत्सरं आप्नुवन्ति ; ४.२.८ स्तोत्रसंख्यया तत्प्रशंसा पञ्चदशस्तोत्राणि भवन्ति पञ्चदशार्धमासस्य रात्रयोऽर्धमासश एव तत्संव्वत्सरं आप्नुवन्ति ; ४.२.९ स्तोत्रशस्त्रसमुच्चयेन तत्प्रशंसा पञ्चदश स्तोत्राणि पञ्चदशशस्त्राणि समासो मासश एव तत्संव्वत्सरं आप्नुवन्ति ; ४.२.१० दोषपरिहाराय सामद्वयविधानं तदाहुरीर्म इव वा एषा होत्रा यदच्छावाक्या यदच्छावाकं अनुसंतिष्ठत ईश्वरेर्मा भवितोरिति यद्युक्थं स्मात्रैककुभञ्चोद्वंशीयञ्चान्ततः प्रतिष्ठाप्ये वीर्यं वा एते समनी वीर्य एवान्ततः प्रतितिष्ठन्ति ; ४.२.११ अग्निष्टोमसंस्था अथो खल्वाहुरग्निष्टोमं एव कार्यं एष वै यज्ञः स्वर्ग्यो यदग्निष्टोम ऊर्ध्वो हि होतारं अनुसंतिष्ठते ; ४.२.१२ संवत्सरावाप्तिफलमाह द्वादशस्तोत्राण्यग्निष्टोमो द्वादश मासाः संव्वत्सरस्तेन संव्वत्सरसंमितो द्वादश स्तोत्रणि द्वादश शस्त्राणि तच्चतुर्विंशतिश्चतुर्विंशतिरर्धमासाः संव्वत्सरस्तेन संव्वत्सरसंमितः ; ४.२.१३ उक्थसंस्थासिद्धान्तमाह अथो खल्वाहुरुक्थं एव कार्यं अह्नः समृद्ध्यै ; ४.२.१४ उक्थसंस्थाङ्गीकारे युक्त्यन्तरमाह सर्वाणि रूपाणि क्रियन्ते सर्वं ह्येताह्नाप्यते ; ४.२.१५ आद्यस्तोत्रीयाविधानं पवन्ते वाजसातये सोमाः सहस्रपाजस इति सहस्रवती प्रतिपत्कार्या ; ४.२.१६ तस्याः प्रशंसा संव्वत्सरस्य रूपं सर्वनेवैनानेतया पुनाति सर्वानभिवदति ; ४.२.१७ स्वाभिमतं पक्षमाह अथो खल्वाहुः पवस्व वाचो अग्रिय इत्येव कार्या मुखं वा एतत्संव्वत्सरस्य यद्वाचोऽग्रं मुखत एव तत्संव्वत्सरं आरभन्ते ; ४.२.१८ एषा प्रजननहेतुत्वात् प्रशस्ता मिथुनं इव वा एषा व्याहृतिः पवस्वेति पुंसो रूपं वाच इति स्त्रियाः सोमेति पुंसो रूपं चित्राभिरिति स्त्रिया मिथुनं एवैभ्यो यज्ञमुखे दधाति प्रजननाय ; ४.२.१९ ब्राह्मणान्तरसिद्धसामकथनं अग्ने युङ्क्ष्वा हि ये तवेति जराबोधीयं अग्निष्टोम साम कार्यं युक्तेनैव संव्वत्सरेण प्रयन्ति चतुर्विंशत्यक्षरासु भवति चतुर्विंशस्य रूपम् ; ४.२.२० स्वाभिमते सिद्धान्तमाह अथो खल्वाहुर्यज्ञायज्ञीयं एव कार्यम् ; ४.२.२१ अस्य पक्षस्य प्रशंसा पन्था वै यज्ञायज्ञीयं पथ एव तन्न यन्ति ; ४.३.१ पृष्ठस्तोत्रनिवर्त्तकं साम अभीवर्तो ब्रह्मसाम भवति ; ४.३.२ तस्य नामनिर्व्वचनेन प्रशंसा अभीवर्तेन वै देवाः स्वर्गं लोकं अभ्यवर्तन्त यदभीवर्तो ब्रह्मसाम भवति स्वर्गस्य लोकस्याभिवृत्त्यै ; ४.३.३ विकृतनिधनानुवादेनास्य प्रशंसा एकाक्षरणिधनो भवत्येकाक्षरा वै वाग्वाचैव तदारभ्य स्वर्गं लोकं यन्ति ; ४.३.४ तदुभयविधानं साम्नेतो यन्त्यृचा पुनरायन्ति ; ४.३.५ तयोरुपपादनं साम वै असौ लोक ऋगयं यदितः साम्ना यन्ति स्वर्गं लोकं आरभ्य यन्ति यदृचा पुनरायन्त्यस्मिन्लोके प्रतितिष्ठन्ति ; ४.३.६ उभयप्रशंसनं यत्सामावसृजेयुरव स्वर्गाल्लोकात्पद्येरन्यदृचं अनुसृजेयुर्नश्येयुरस्माल्लोकात् ; ४.३.७ उभयमनूद्य प्रशंसति समानं साम भवत्यन्यो-ऽन्यः प्रगाथोऽन्यद्-अन्यद्धि चित्रं अध्वानं अवगच्छन्नेति ; ४.३.८ प्रजननहेतुत्वेनास्य प्रशंसा वृषा वा एष रेतोधा यदभीवर्तः प्रगाथेषु रेतो दधदेति यदितः समानं साम भवत्यन्यो-ऽन्यः प्रगाथो रेत एव तद्दधति यत्परस्तात्समानः प्रगाथो भवत्यन्यद्-अन्यत्साम रेत एव तद्धितं प्रजनयन्ति ; ४.३.९ प्रकारान्तरेणास्य प्रशंसा साम्नेतः प्रगाथां दुग्धे प्रगाथेन परस्तात्सामानि दुग्धे सलोमत्वाय ; ४.३.१० तृचसाम्नामनावृत्तिप्रशंसा यो वा अध्वानं पुनर्निवर्तयन्ति नैनं ते गच्छन्ति येऽपुनर्निवर्तं यन्ति ते गच्छति ; ४.३.११ प्रयुक्तस्य पुनः प्रयोगे दोषमाह य आस्तुतं कुर्वते यथा दुग्धां उपसीदेदेवं तत् ; ४.३.१२ व्यतिरेकमुखेनास्य दृढीकरणं ये नास्तुतं यं कामं कामयन्ते तं अभ्यश्नुवते ; ४.३.१३ उक्तार्थनियमनं ब्रह्मवादिनो वदन्ति यातयामाः संव्वत्सरा३ अयातयामा३ इति ते नायातयामेति वक्तव्यं पुनरन्यानि स्तोत्राणि निवर्तन्त ऊर्ध्वं एव ब्रह्मसामैति ; ४.४.१ के ते प्रगाथास्तोत्रीया इत्याह पञ्चसु माःसु बार्हताः प्रगाथा आप्यन्ते ; ४.४.२ त्रयोदशसु अहःसु कथं प्रगाथलाभः तेष्वाप्तेषु छन्दसी संयुज्यैतव्यम् ; ४.४.३ के ते छन्दसी इत्यत आह तिस्र उष्णिहः स्युरेका गायत्री तास्तिस्रो बृहत्यो भवन्ति ; ४.४.४ छन्दःसंयोगे पूर्व्वोक्तदोषकथनं तदाहुः संशर इव वा एष च्छन्दसां यद्द्वे छन्दसी संयुञ्जन्तीति ; ४.४.५ न्यूनाहःपूरणं चतुरुत्तरैरेव च्छन्दोभिरेतव्यम् ; ४.४.६ चतुरत्तरप्रायपक्षप्रशंसा पशवो वै चतुरुत्तराणि च्छन्दसांसि पशुभिरेव तत्स्वर्गं लोकं आक्रमं आनयन्ति ; ४.४.७ चतुरुत्तरस्य स्थानान्याह एकं गायत्रीं एकाहं उपेयुरेकामुष्णिहं एकाहं एकां अनुष्टुभं एकाहं बृहत्या पञ्चमास इयुः पङ्क्तिं एकाहं उपेयुस्त्रिष्टुभा षष्ठं मासं ईयुः श्वो विषुवान्भवितेति जगतीं उपेयुः ; ४.४.८ अस्य पक्षस्य निन्दापूर्व्वकं पक्षान्तरमाह तदाहुरनवक्ळ्प्तानि वा एतानि च्छन्दांसि मध्यन्दिने बृहत्या चैव त्रिष्टुभा चैतव्यम् ; ४.४.९ गायत्रीपरित्यागेनेतरयोर्ग्रहणे कारणमाह एते वै छन्दसी वीर्यवती एते प्रत्यक्षं मध्यन्दिनस्य रूपम् ; ४.४.१० अनयोर्नियमानियमयोर्निरूपणं रथन्तरेऽहनि बृहती कार्यैतद्वै रथन्तरस्य स्वं आयतनं यद्बृहती स्व एव तदायतने रथन्तरं प्रतितिष्ठति बार्हतेऽहनि त्रिष्टुप्कार्यैतद्वै बृहतः स्वं आयतनं यत्त्रिष्टुप्स्व एव तदायतने बृहद्रथन्तरे प्रतितिष्ठन्ती इतः ; ४.४.११ अन्यसप्तपक्षप्रदर्शनं त्रयस्त्रिंशता प्रगाथैरेतव्यं त्रयस्त्रिंशद्देवता देवतास्वेव प्रतितिष्ठन्तो यन्ति चतुर्विंशत्यैतव्यं चतुर्विंशतिरर्धमासाः संव्वत्सरः संव्वत्सर एव प्रतितिष्ठन्तो यन्ति द्वादशभिरेतव्यं द्वादश मासाः संव्वत्सरः संव्वत्सर एव प्रतितिष्ठन्तो यन्ति षड्भिरेतव्यं षडृतव ऋतुष्वेव प्रतितिष्ठन्तो यन्ति चतुर्भिरेतव्यं चतुष्पादाः पशवः पशुष्वेव प्रतितिष्ठन्तो यन्ति त्रिभिरेतव्यं त्रय इमे लोका एष्वेव लोकेषु प्रतितिष्ठन्तो यन्ति द्वाभ्यां एतव्यं द्विपाद्यजमानः स्वर्गस्य लोकस्याक्रान्त्या अन्येनान्येन हि पदा पुरुषः प्रतितिष्ठन्नेति ; ४.५.१ अभिजिद्विषुवन्मध्यगतस्वरसामविधानं स्वरसामान एते भवन्ते ; ४.५.२ स्वरसंख्यापूर्व्वकस्तुतिः स्वर्भानुर्वा आसुरादित्यं तमसाविध्यत्तं देवाः स्वरैरस्पृण्वन्यत्स्वरसामानो भवन्त्यादित्यस्य स्पृत्यै ; ४.५.३ एतेषां परसंज्ञाप्रशंसनं परैर्वै देवा आदित्यं स्वर्गं लोकं अपारयन्यदपरयंस्तत्पराणां परत्वं ; ४.५.४ एतज्ज्ञानप्रशंसा पारयन्त्येनं पराणि य एवंव्वेद ; ४.५.५ स्वरसामस्तोमविधानं सप्तदशा भवन्ति ; ४.५.६ तस्य प्रशंसा प्रजापतिर्वै सप्तदशः प्रजापतिं एवोपयन्ति ; ४.५.७ प्रशंसान्तरं अनुष्टुप्छन्दसो भवन्त्यानुष्टुभो वै प्रजापतिः साक्षादेव प्रजापतिं आरभन्ते ; ४.५.८ स्वरसाम्नामनुष्ठानस्थानं त्रयः पुरस्तात्त्रयः परस्ताद्भवन्ति ; ४.५.९ अनुष्ठानस्थानप्रशंसा देवा वा आदित्यस्य स्वर्गाल्लोकादवपादादबिभयुस्तं एतैः स्तोमैः सप्तदशैरदृंहन्यदेते स्तोमाभवन्त्यादित्यस्य धृत्यै ; ४.५.१० प्रकारान्तरप्रशंसा चतुस्त्रिंशा भवन्ति वर्ष्म वै चतुस्त्रिंशो वर्ष्मणैवैनं संमिमते ; ४.५.११ प्रशंसान्तरं तस्य पराचीनातिपादादबिभयुस्तं सर्वैः स्तोमैः +पर्यार्षन्विश्वजिदभिजिद्भ्यां वीर्यं वा एतौ स्तोमौ वीर्येणैव तदादित्यं पर्युषन्ति धृत्यै ; ४.५.१२ उक्तोपसंहारः अनवपादायानतिपादाय ; ४.५.१३ तस्य दोषदृष्ट्या पक्षान्तरोपन्यासः तदाहुः कर्तप्रस्कन्द इव वा एष यत्त्रयस्त्रिंशत+ः सप्तदशं उपयन्तीति पृष्ठ्योऽन्तरः कार्यः ; ४.५.१४ उक्तदोषापरिहारे पक्षान्तरोपन्यासः तस्य यत्सप्तदशं अहस्तदुत्तमं कार्यं सलोमत्वाय ; ४.५.१५ पूर्व्वपक्षनिरसनं तदाहुरुदरं वा एष स्तोमानां यत्सप्तदशो यत्सप्तदशं मध्यतो निर्हरेयुरशनायवः प्रजाः स्युरशनायवः सत्त्रिणः ; ४.५.१६ तत्र कर्त्तव्यताकथनं त्रयस्त्रिंशादेव सप्तदश उपेत्यो वर्ष्म वै त्रयस्त्रिंशो वर्ष्म सप्तदशो वर्ष्मण एव तद्वर्ष्माभिसंक्रामन्ति ; ४.५.१७ सामसंख्यानिर्णयाय ब्रह्मवादिविचारः नानाहुरुक्थाः कार्या३ इति यद्युक्थाः स्युः ; ४.५.१८ उक्थगुणनिर्णयः पशवो वा उक्थानि शान्तिः पशवः शान्तेनैव तद्विषुवन्तं उपयन्ति ; ४.५.१९ उक्तपक्षस्य दोषप्रदर्शनं तदाहुर्विवीवधं इव वा एतद्यदग्निष्टोमो विषुवानग्निष्टोमौ विश्वजिदभिजितावथेतर उक्थाः स्युरिति ; ४.५.२० दोषप्रदर्शनान्तरं अग्निष्टोमा एव सर्वे कार्याः ; ४.५.२१ उक्तस्य प्रशंसा वीर्यं वा अग्निष्टोमो वीर्य एव मध्यतः प्रतितिष्ठन्ति नव संस्तुता भवन्ति नव प्राणाः प्रणेष्वेव प्रतितिष्ठन्ति ; ४.६.१ गवामयनस्य विषुवदहःप्रदर्शनं। विषुवानेष भवति ; ४.६.२ तस्य स्तुतिः । देवलोको वा एष यद्विषुवान्देवओकं एव तदभ्यारोहन्ति ; ४.६.३ तस्मिन्नहनि स्तोमविधानं एकविंशो भवत्येकविंशो वा अस्य भुवनस्यादित्य आदित्यलोकं एव तदभ्यारोहन्ति ; ४.६.४ आदित्यस्यैतल्लोकापेक्षयैकविंशत्वं द्वादश मासाः पञ्चर्तवस्त्रय इमे लोका असावादित्य एकविंशः ; ४.६.५ एकविंशस्तोमफलं मध्यत एव यज्ञस्य प्रतितिष्ठन्ति ; ४.६.६ अस्मिन्नहनि बहिष्पवमानस्य प्रतिपदः वायो शुक्रो अयामि त इति शुक्रवती प्रतिपद्भवत्यादित्यस्य रूपम् ; ४.६.७ सर्व्वेष्वहःसु अनुष्टुप् विधानं वायुर्वा एतं देवतानां आनशेऽनुष्टुप्छन्दसं यदतोऽन्या प्रतिपत्स्यात्प्रदहेत् ; ४.६.८ तस्याः प्रशंसनं यन्ति वा एते प्राणादित्याहुर्ये गायत्र्याः प्रतिपदो यन्तीति यद्वयव्या भवन्ति तेन प्राणान्न यन्ति प्राणो हि वायुः ; ४.६.९ तस्या अपरगुणविधानं अथो शमयन्त्येवैनं एतया शन्तिर्हि वायुः ; ४.६.१० पवमानस्य वायव्योपपत्तिः आ याहि सोमपीतय इति स्ॐई पावमानी ; ४.६.११ तस्य शान्तिहेतुत्वेन प्रशंसा नियुत्वती भवति पशवो वै नियुतः शान्तिः पशवः शान्तेनैव तदादित्यं उपयन्ति ; ४.६.१२ अस्मिन्नहनि सामविधानं दिवाकीर्त्यसामा भवति ; ४.६.१३ दिवाकीर्त्त्यं सामत्वेनास्य प्रशंसनं स्वर्भानुर्वा आसुरादित्यं तमसाविध्यत्तस्य देवा दिवाकीर्त्यैस्तमोऽपाघ्नन्यद्दिवाकीर्त्यानि भवन्ति तम एवास्मादपघ्नन्ति रश्मयो वा एत आदित्यस्य यद्दिवाकीर्त्यानि रश्मिभिरेव तदादित्यं साक्षादारभन्ते ; ४.६.१४ दिवाकीर्त्त्यंसामभिस्तमोऽपहननं भ्राजाभ्राजे पवमानमुखे भवतो मुखत एवास्य ताभ्यां तमोऽपघ्नन्ति ; ४.६.१५ अन्येषामपि त्रयाणां साम्नां तमोऽपहननत्वं महादिवाकीर्त्यं च विकर्णं च मध्यतो भवतो मध्यत एवास्य ताभ्यां तमोऽपघ्नन्ति भासं अन्ततो भवति पत्त एवास्य तेन तमोऽपघ्नन्ति ; ४.६.१६ अग्निष्टोमत्वेन भासप्रशंसनं दशस्तोभं भव्ति दशाक्षरा विराड्विराज्येव प्रतितिष्ठन्ति ; ४.६.१७ भासस्य स्तुतिमन्त्रः यत्त्वित्याहुः षड्भिरितो मासैरध्वानं यन्ति षड्भिः पुनरायन्ति क्व तर्हि स्वर्गो लोको यस्य कामाय सत्त्रं आसत इति ; ४.६.१८ तस्योत्तरमाह मूर्धानं दिव इति स्वर्गं लोकं आरभन्ते ; ४.६.१९ सत्रावसाने मृतानां प्रतिष्ठानं अरतिं पृथिव्या इत्यस्मिं लोके प्रतितिष्ठन्ति ; ४.६.२० स्तोत्रीयस्य तृचो विषुवरूपत्वं वैश्वानरं ऋत आजातं अग्निं इति विषुवत एव तद्रूपं क्रियते ; ४.६.२१ अतिथिशब्देनान्नाद्यप्राप्तिः कविं सम्राजं अतितिहिं जनानां इत्यन्नाद्यं एवोपयन्ति ; ४.६.२२ पदप्रयोगफलं आसन्नापात्रं जनयन्त देवा इति जायन्त एव ; ४.६.२३ विहिताहःप्रशंसनं तत्त्रिष्टुब्जगतीषु भवति त्रैष्टुभ्जागतो वा आदित्यो यदतोऽन्यासु स्यादव स्वर्गाल्लोकात्पद्येरन् ; ४.६.२४ प्रकारान्तरेण तत्प्रशंसा सम्राड्वतीषु भवति साम्राज्यं वै स्वर्गो लोकः स्वर्ग एव लोके प्रतितिष्ठन्ति ; ४.७.१ प्रगाथकथनपूर्व्वकं अभीवर्त्ताख्यसामविधानं आत्मा वा एष संव्वत्सरस्य यद्विषुवान्पक्षावेतावभितो भवतो येन चेतोऽभीवर्तेन यन्ति यश्च परस्मात्प्रगाथो भवति तावुभौ विषुवति कार्यौ पक्षावेव तद्यज्ञस्यात्मन्प्रतिदधति स्वर्गस्य लोकस्य समष्ट्यै ; ४.७.२ उक्तप्रगाथस्वरूपकथनं इन्द्र क्रतुं न आभरेति प्रगाथो भवति ; ४.७.३ अस्य प्रगाथस्य प्रयोगः प्रजातिहेतोः वसिष्ठो वा एतं पुत्रहतोऽपश्यत्स प्रजया पशुभिः प्राजायत यदेष प्रगाथो भवति प्रजात्यै ; ४.७.४ अस्मिन् प्रगाथे प्रार्थ्यमाह जीवा ज्योतिरशीमहीति ये वै स्वस्ति संव्वत्सरं संतरन्ति ते जीवा ज्योतिरश्नुवते ; ४.७.५ तत्प्रगाथगतदुराध्यप्रदव्याख्यानं मानो अज्ञाता वृजना दुराध्यो माशिवासोऽवक्रमुरिति ये वै स्तेना रिपवस्ते दुराध्यस्तानेव तदतिक्रामति ; ४.७.६ प्रगाथशेषमुदाहृत्य प्रशंसा त्वया व्ययं प्रवतः शश्वतीरपोऽति शूर तराम सोऽतिसंव्वत्सरो वै प्रवतः शश्वतीरपस्तं एव तत्तरन्ति ; ४.७.७ उत्तरपक्षे प्रगाथत्रयोपन्यासः अद्याद्याश्वः श्वस्त्वां इदा ह्यो नरो वयं एनं इदा ह्य इति संतनयः प्रगाथा भवन्ति तेषां एकः कार्यः सलोमत्वाय श्वस्तनं एवाभिसंतन्वन्ति ; ४.७.८ एतत्पक्षं निरस्य पूर्व्वोक्तप्रगाथविधानं अथो खल्वाहुरिन्द्र क्रतुं न आभरेत्येव कार्यं समृद्ध्यै ; ४.७.९ उत्तरपक्षे अहःक्लृप्तिविधानं प्रत्यवरोहिणो मासा भवन्ति ; ४.७.१० एतत्प्रत्यवरोहस्तुतिः यथा वा इतो वृक्षं रोहन्त्येवं एनं प्रत्यवरोहन्ति स्वर्गं एव लोकं रूढ्वास्मिंल्लोके प्रतितिष्ठन्ति ; ४.८.१ गो आयुषी द्वे अहनी कर्त्तव्ये गौश्चायुश्च स्तोमौ भवतः ; ४.८.२ अनयोर्द्वित्वसंख्यां प्रशंसति द्विपाद्यजमानः प्रतिष्ठित्यै ; ४.८.३ स्तोत्रीयासंख्याद्वारेणानयोः स्तुतिः ऊनातिरिक्तौ भवत ऊनातिरिक्तं वा अनु प्रजाः प्रजायन्ते प्रजात्यै ; ४.८.४ एतौ संयुज्य स्तौति वैराजौ भवतोऽन्नं विराडन्नाद्य एव प्रतितिष्ठन्ति ; ४.८.५ द्वादशाहमध्ये दशरात्रकर्त्तव्यताविधानं । द्वादशाहस्य दशाहानि भवन्ति ; ४.८.६ तेषां स्तुतिः विराड्वा एषा समृद्धा यद्दशाहानि विराज्येव समृद्धायां प्रतितिष्ठन्ति ; ४.८.७ विहितदशाहानामवयोगेन स्तुतिः पृष्ठानि भवन्ति वीर्यं वै पृष्ठानि वीर्य एव प्रतितिष्ठन्ति च्छन्दोमा भवन्ति पशवो वै च्छन्दोमाः पशुष्वेव प्रतितिष्ठन्त्यथैतद्दशमं अहराप्तस्तोमं आप्तच्छन्द आप्तविभक्तिकं अनिरुक्तं प्राजापत्यम् ; ४.८.८ दशमेऽहनि धर्म्मविधानं यदध्याहुरति तद्रेचयन्ति तस्मान्न व्युच्यम् ; ४.८.९ अनुष्टुप्छन्दःप्रयोगविधानं परोक्षं अनुष्टुभं उपयन्ति प्रजापतिर्वा अनुष्टुब्यत्प्रत्यक्षं उपेयुः प्रजापतिं ऋच्छेयुः ; ४.८.१० वामदेव्यस्यार्थवादविधानं यो वै सत्त्रस्य सद्वेद सद्भवति वामदेव्यं वै साम्नां सदग्निर्देवतानां विराट्छन्दसां त्रयस्त्रिंशः स्तोमानां तान्येव तदेकधा संभृत्योत्तिष्ठन्ति ; ४.८.११ वामदेव्यस्तुत्यर्थं ब्रह्मवादिनां विचारः ब्रह्मवादिनो वदन्ति यतः सत्त्रादुदस्थाता३स्थिता३दिति ; ४.८.१२ सत्रादुत्थितानां फलप्रदर्शनं ये रथन्तरेण स्तुत्वोत्तिष्ठन्ति ते यत उत्तिष्ठन्ति तान्ब्रूयादप्रतिष्ठाना भविष्यन्तीति ये बृहता स्तुत्योत्तिष्ठन्ति ते स्थितादुत्तिष्ठन्ति तान्ब्रूयात्स्थायुकैषां श्रीर्भविष्यति न वसीयांसो भविष्यन्तीति ; ४.८.१३ उक्तपक्षनिगमनं ये वामदेव्येन स्तुत्वोत्तिष्ठन्ति ते सतः सदभ्युत्तिष्ठन्ति पूर्णात्पूर्णं आयतनादायतनं अन्तरिक्षायतना हि प्रजा ; ४.८.१४ स्तोत्रीयाक्षरसंख्ययास्य प्रशंसा त्रयस्त्रिंशदक्षरासु भवति त्रयस्त्रिंशद्देवतास्वेव प्रतिष्ठायोत्तिष्ठन्ति ; ४.८.१५ वामदेव्यस्य बहुधाप्रशंसनं प्राजापत्यं वै वामदेव्यं प्रजापतावेव प्रतिष्ठायोत्तिष्ठन्ति पशवो वै वामदेव्यं पशुष्वेव प्रतिष्ठायोत्तिष्ठन्ति ; ४.९.१ आहवनीयोपस्थानविधानं पत्नीः संयाज्य प्राञ्च उदेत्यायं सहस्रमानव इत्यतिच्छन्दसाहवनीयं उपतिष्ठन्ते ; ४.९.२ अतिच्छन्दसोपस्थानस्तुतिः इमे वै लोका अतिच्छन्दा एष्वेव लोकेषु प्रतितिष्ठन्ति ; ४.९.३ तदीयनिधनप्रशंसनं गोरिति निधनं भवति विराजो वा एतद्रूपं यद्गौर्विराज्येव प्रतितिष्ठन्ति ; ४.९.४ मानसस्तोत्रविधानं प्रत्यञ्चः प्रपद्य सार्पराज्ञ्या ऋग्भिः स्तुवन्ति ; ४.९.५ तत्प्रशंसनं अर्बुदः सर्प एताभिर्मृतां त्वचं अपाहत मृतां एवैताभिर्स्त्वचं अपघ्नते ; ४.९.६ प्रतिष्ठाहेतुत्वेन तत्प्रशंसा इयं वै सार्पराज्ञ्यस्यां एव प्रतितिष्ठन्ति ; ४.९.७ त्रिकस्तोमसंख्ययास्य प्रशंसा तिसृभिः स्तुवन्ति त्रय इमे लोका एष्वेव प्रतितिष्ठन्ति ; ४.९.८ स्तोत्रोपाकरणमध्वर्य्युना मनसा कर्तव्यं मनसोपावर्तयति ; ४.९.९ हिङ्कारादिकमुद्गातृणा मनसैव कर्त्तव्यं मनसा हिङ्करोति मनसा प्रस्तौति मनसोद्गायति मनसा प्रतिहरति मनसा निधनं उपयन्त्यसमाप्तस्य समाप्त्यै ; ४.९.१० असमाप्तसमापनं यद्वै वाचा न समाप्नुवन्ति मनसा तत्समाप्नुवन्ति ; ४.९.११ स्तोत्रस्थानपरिश्रयणं परिश्रिते स्तुवन्ति ब्रह्मणः परिगृहीत्यै ; ४.९.१२ ब्रह्मोद्यविधानं ब्रह्मोद्यं वदन्ति ब्रह्मवर्चस एव प्रतितिष्ठन्ति ; ४.९.१३ होतुश्चतुर्होतृमन्त्रविधानं चतुर्होतारं होता व्याचष्टे स्तुतं एव तदनुशंसति नहि तत्स्तुतं यदननुशस्तम् ; ४.९.१४ प्रजापतिपरिवादस्य कर्त्तव्यताविधानं प्रजापतिं परिवदन्त्याप्त्वेवैनं तद्व्याचक्षते तावदापामैनं इति ; ४.९.१५ गृहपतिकर्त्तृकमौदुम्बरीधारणं गृहपतिरौदुम्बरीं धारयति गृहपतिर्वा ऊर्जो यन्तोर्जं एवैभ्यो यच्छति ; ४.९.१६ सर्व्वेषां वाग्यमनविधानं वाचं यच्छन्ति ; ४.९.१७ तस्य स्तुतिः दुग्धानीव वै तर्हि छन्दसांसि यातयामान्यन्तर्गतानि तान्येव तद्रसेनाप्याययन्ति ; ४.९.१८ प्रकारान्तरेणास्य स्तुतिः अथो श्वस्तनं एवाभिसंतन्वन्ति ; ४.९.१९ गवामयनस्य स्तुतशस्त्रादेः समृद्धिसम्पादनं आत्मदक्षिणं वा एतद्यत्सत्त्रम् ; ४.९.२० एतत् स्तौति यदा वै पुरुष आत्मनोऽवद्यति यं कामं कामयते तं अभ्यश्नुते ; ४.९.२१ आत्मनो ऽवदानप्रकारं दर्शयति द्वाभ्यां लोमावद्यति द्वाभ्यां त्वचं द्वाभ्यां मांसं द्वाभ्यां अस्थि द्वाभ्यां मज्जानं द्वाभ्यां पीवश्च लोहितं च ; ४.९.२२ सत्रिणां सशिखवपनविधानं शिखा अनुप्रवपन्ते पाप्मानं एव तदपघ्नते लघीयांसः स्वर्गं लोकं अयामेति ; ४.९.२३ वपनप्रशंसनं अथो गवां एवानुरूपा भवन्ति सर्वस्यान्नाद्यस्यावरुद्ध्यै ; ४.१०.१ गवामयनस्य महाव्रताख्याहर्विधानं प्रजापतिः प्रजा असृजत सोऽरिच्यत सोऽपद्यत तं देवा अभिसमगच्छन्त तेऽब्रुवन्महदस्मै व्रतं संभराम यदिमं धिनवदिति तस्मै यत्संव्वत्सरं अन्नं पच्यते तत्समभरंस्तदस्मै प्रायच्छंस्तदव्रजयत्तदेनं अधिनोन्महन्मर्या व्रतं यदिमं अधिन्वीदिति तन्महाव्रतस्य महाव्रतत्वम् ; ४.१०.२ तन्नामनिर्व्वचनान्तरं प्रजापतिर्वाव महांस्तस्यैतद्व्रतं अन्नं एव ; ४.१०.३ विषुवतः स्थाने इदमहः कर्त्तव्यमिति पक्षोपन्यासः । तदाहुर्मध्यः संव्वत्सरस्योपेत्यं मध्यतो वा अन्नं जग्धं धिनोति ; ४.१०.४ सिद्धान्तपक्षमाह तद्वाहुर्यन्मध्यत उपयन्त्यर्धं अन्नाद्यस्याप्नुवन्त्यर्धं सम्बट्कुर्वन्तीत्युपरिष्टादेव संव्वत्सरस्योपेत्यं संव्वत्सरे वा अन्नं सर्वं पच्यते ; ४.१०.५ अस्याह्नः पञ्चविंशस्तोमत्वं चतुर्विंशं भवति चतुर्विंशो वै संव्वत्सरोऽन्नं पञ्चविंशम् ; ४.१०.६ तस्य प्रशंसा यद्वा अदश्चतुर्विंशंप्रायणीयं तदेतदुदयनीयम् ; ४.१०.७ पञ्चविंशस्तोमस्य चतुर्विंशेन साम्यकथनं यत्संव्वत्सरं अन्नं संभरन्ति सैषा पञ्चविंश्युपजायते </span></poem> 59gnvgdnvej223r1sn9o6se4gj68b2z 0 19620 344371 338442 2022-08-17T14:24:06Z Puranastudy 1572 wikitext text/x-wiki <poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%">3.4 प्रपाठक: 4 3.4.1 अनुवाक 1 पाशुकगर्भप्रायश्चित्तमन्त्राणां ब्राह्मणम् 1 वि वा एतस्य यज्ञ ऋध्यते यस्य हविर् अतिरिच्यते सूर्यो देवो दिविषद्भ्य इत्य् आह बृहस्पतिना चैवास्य प्रजापतिना च यज्ञस्य व्यृद्धम् अपि वपति रक्षाꣳसि वा एतत् पशुꣳ सचन्ते यद् एकदेवत्य आलब्धो भूयान् भवति यस्यास् ते हरितो गर्भ इत्य् आह देवत्रैवैनां गमयति रक्षसाम् अपहत्यै । आ वर्तन वर्तयेत्य् आह 2 ब्रह्मणैवैनम् आ वर्तयति वि ते भिनद्मि तकरीम् इत्य् आह यथायजुर् एवैतत् । उरुद्रप्सो विश्वरूप इन्दुर् इत्य् आह प्रजा वै पशव इन्दुः प्रजयैवैनम् पशुभिः सम् अर्धयति दिवं वै यज्ञस्य व्यृद्धं गच्छति पृथिवीम् अतिरिक्तम् । तद् यन् न शमयेद् आर्तिम् आर्छेद् यजमानः । मही द्यौः पृथिवी च न इति 3 आह द्यावापृथिवीभ्याम् एव यज्ञस्य व्यृद्धं चातिरिक्तं च शमयति नार्तिम् आर्छति यजमानः । भस्मनाऽभि समूहति स्वगाकृत्यै । अथो अनयोर् वा एष गर्भो ऽनयोर् एवैनं दधाति यद् अवद्येद् अति तद् रेचयेत् । यन् नावद्येत् पशोर् आलब्धस्य नाव द्येत् पुरस्तान् नाभ्या अन्यद् अवद्येद् उपरिष्टाद् अन्यत् पुरस्ताद् वै नाभ्यै 4 प्राण उपरिष्टाद् अपानः । यावान् एव पशुस् तस्याव द्यति विष्णवे शिपिविष्टाय जुहोति यद् वै यज्ञस्यातिरिच्यते यः पशोर् भूमा या पुष्टिस् तद् विष्णुः शिपिविष्टः । अतिरिक्त एवातिरिक्तं दधात्य् अतिरिक्तस्य शान्त्यै । अष्टाप्रूड् ढिरण्यं दक्षिणा । अष्टापदी ह्य् एषा । आत्मा नवमः पशोर् आप्त्यै । अन्तरकोश उष्णीषेणाऽऽविष्टितम् भवति । एवम् इव हि पशुर् उल्बम् इव चर्मेव माꣳसम् इवास्थीव यावान् एव पशुस् तम् आप्त्वाव रुन्द्धे यस्यैषा यज्ञे प्रायश्चित्तिः क्रियत इष्ट्वा वसीयान् भवति ॥ 3.4.2 अनुवाक 2 भूत्यादिकामस्य वशालम्भार्था मन्त्राः 1 आ वायो भूष शुचिपा उप नः सहस्रं ते नियुतो विश्ववार । उपो ते अन्धो मद्यम् अयामि यस्य देव दधिषे पूर्वपेयम् ॥ आकूत्यै त्वा कामाय त्वा समृधे त्वा <ref>तु. जैब्रा [https://sa.wikisource.org/s/ef5 २.१४], काठकसं [https://sa.wikisource.org/s/1tjx १३.११]</ref>किक्किटा ते मनः प्रजापतये स्वाहा किक्किटा ते प्राणं वायवे स्वाहा किक्किटा ते चक्षुः सूर्याय स्वाहा किक्किटा ते श्रोत्रं द्यावापृथिवीभ्याꣳ स्वाहा किक्किटा ते वाचꣳ सरस्वत्यै स्वाहा । 2 त्वं तुरीया वशिनी वशासि सकृद् यत् त्वा मनसा गर्भ आशयत् । वशा त्वं वशिनी गच्छ देवान्त् सत्याः सन्तु यजमानस्य कामाः ॥ अजासि रयिष्ठा पृथिव्याꣳ सीदोर्ध्वान्तरिक्षम् उप तिष्ठस्व दिवि ते बृहद् भाः । तन्तुं तन्वन् रजसो भानुम् अन्व् इहि ज्योतिष्मतः पथो रक्ष धिया कृतान् । अनुल्बणं वयत जोगुवाम् अपो मनुर् भव जनया दैव्यं जनम् ॥ मनसो हविर् असि प्रजापतेर् वर्णो गात्राणां ते गात्रभाजो भूयास्म ॥ 3.4.3 अनुवाक 3 वशालम्भार्थो विधिः 1 इमे वै सहास्ताम् । ते वायुर् व्यवात् ते गर्भम् अदधाताम् । तꣳ सोमः प्राजनयद् अग्निर् अग्रसत स एतम् प्रजापतिर् आग्नेयम् अष्टाकपालम् अपश्यत् तं निर् अवपत् तेनैवैनाम् अग्नेर् अधि निर् अक्रीणात् तस्माद् अप्य् अन्यदेवत्याम् आलभमान आग्नेयम् अष्टाकपालम् पुरस्तान् निर् वपेत् । अग्नेर् एवैनाम् अधि निष्क्रीया लभते यत् 2 वायुर् व्यवात् तस्माद् वायव्या यद् इमे गर्भम् अदधातां तस्माद् द्यावापृथिव्या यत् सोमः प्राजनयद् अग्निर् अग्रसत तस्माद् अग्नीषोमीया यद् अनयोर् वियत्योर् वाग् अवदत् तस्मात् सारस्वती यत् प्रजापतिर् अग्नेर् अधि निरक्रीणात् तस्मात् प्राजापत्या सा वा एषा सर्वदेवत्या यद् अजा वशा वायव्याम् आ लभेत भूतिकामः । वायुर् वै क्षेपिष्ठा देवता वायुम् एव स्वेन 3 भागधेयेनोप धावति स एवैनम् भूतिं गमयति द्यावापृथिव्याम् आ लभेत कृषमाणः प्रतिष्ठाकामः । दिव एवास्मै पर्जन्यो वर्षति व्यस्याम् ओषधयो रोहन्ति समर्धुकम् अस्य सस्यम् भवति । अग्नीषोमीयाम् आ लभेत यः कामयेत । अन्नवान् अन्नादः स्याम् इति । अग्निनैवान्नम् अव रुन्द्धे सोमेनान्नाद्यम् अन्नवान् एवान्नादो भवति सारस्वतीम् आ लभेत यः 4 ईश्वरो वाचो वदितोः सन् वाचं न वदेत् । वाग् वै सरस्वती सरस्वतीम् एव स्वेन भागधेयेनोप धावति सैवास्मिन् वाचं दधाति प्राजापत्याम् आ लभेत यः कामयेत । अनभिजितम् अभि जयेयम् इति वायव्ययोपाकरोति वायोर् एवैनाम् अवरुध्या लभते । आकूत्यै त्वा कामाय त्वा ॥ 5 इत्य् आह यथायजुर् एवैतत् किक्किटाकारं जुहोति किक्किटाकारेण वै ग्राम्याः पशवो रमन्ते प्रारण्याः पतन्ति यत् किक्किटाकारं जुहोति ग्राम्याणाम् पशूनां धृत्यै पर्यग्नौ क्रियमाणे जुहोति जीवन्तीम् एवैनाꣳ सुवर्गं लोकम् गमयति त्वं तुरीया वशिनी वशासीत्य् आह देवत्रैवैनां गमयति सत्याः सन्तु यजमानस्य कामा इत्य् आह । एष वै कामः 6 यजमानस्य यद् अनार्त उदृचं गच्छति तस्माद् एवम् आह । अजासि रयिष्ठेत्य् आह । एष्व् एवैनां लोकेषु प्रति ष्ठापयति दिवि ते बृहद् भा इत्य् आह सुवर्ग एवास्मै लोके ज्योतिर् दधाति तन्तुं तन्वन् रजसो भानुम् अन्व् इहीत्य् आह । इमान् एवास्मै लोकाञ् ज्योतिष्मतः करोति । अनुल्बणं वयत जोगुवाम् अप इति 7 आह यद् एव यज्ञ उल्बणं क्रियते तस्यैवैषा शान्तिः । मनुर् भव जनया दैव्यं जनम् इत्य् आह मानव्यो वै प्रजास् ता एवाद्याः कुरुते मनसो हविर् असीत्य् आह स्वगाकृत्यै गात्राणां ते गात्रभाजो भूयास्मेत्य् आह । आशिषम् एवैताम् आ शास्ते तस्यै वा एतस्या एकम् एवादेवयजनं यद् आलब्धायाम् अभ्रः 8 भवति यद् आलब्धायाम् अभ्रः स्याद् अप्सु वा प्रवेशयेत् सर्वां वा प्राश्नीयात् । यद् अप्सु प्रवेशयेद् यज्ञवेशसं कुर्यात् सर्वाम् एव प्राश्नीयाद् इन्द्रियम् एवात्मन् धत्ते सा वा एष त्रयाणाम् एवावरुद्धा संवत्सरसदः सहस्रयाजिनो गृहमेधिनस् त एवैतया यजेरन् तेषाम् एवैषाप्ता ॥ 3.4.4 अनुवाक 4 जयाः 1 चित्तं च चित्तिश् चाकूतं चाकूतिश् च विज्ञातं च विज्ञानं च मनश् च शक्वरीश् च दर्शश् च पूर्णमासश् च बृहच् च रथंतरं च प्रजापतिर् जयान् इन्द्राय वृष्णे प्रायच्छद् उग्रः पृतनाज्येषु तस्मै विशः समनमन्त सर्वाः स उग्रः स हि हव्यो बभूव देवासुराः संयत्ता आसन्त् स इन्द्रः प्रजापतिम् उपाधावत् तस्मा एताञ् जयान् प्रायच्छत् तान् अजुहोत् ततो वै देवा असुरान् अजयन् यद् अजयन् तज् जयानां जयत्वम् । स्पर्धमानेनैते होतव्या जयत्य् एव ताम् पृतनाम् ॥ 3.4.5 अनुवाक 5 अभ्यातानाः 1 अग्निर् भूतानाम् अधिपतिः स माऽवत्व् इन्द्रो ज्येष्ठानां यमः पृथिव्या वायुर् अन्तरिक्षस्य सूर्यो दिवश् चन्द्रमा नक्षत्राणाम् बृहस्पतिर् ब्रह्मणो मित्रः सत्यानां वरुणो ऽपाꣳ समुद्रः स्रोत्यानाम् अन्नꣳ साम्राज्यानाम् अधिपति तन् मावतु सोम ओषधीनाꣳ सविता प्रसवानाꣳ रुद्रः पशूनां त्वष्टा रूपाणां विष्णुः पर्वतानाम् मरुतो गणानाम् अधिपतयस् ते मावन्तु पितरः पितामहाः परे ऽवरे ततास् ततामहा इह मावत । अस्मिन् ब्रह्मन्न् अस्मिन् क्षत्रे ऽस्याम् आशिष्य् अस्याम् पुरोधायाम् अस्मिन् कर्मन्न् अस्यां देवहूत्याम् ॥ 3.4.6 अनुवाक 6 अभ्यातानहोमविधानम् 1 देवा वै यद् यज्ञे ऽकुर्वत तद् असुरा अकुर्वत ते देवा एतान् अभ्यातानान् अपश्यन् तान् अभ्यातन्वत यद् देवानां कर्मासीद् आर्ध्यत तत् । यद् असुराणां न तद् आर्ध्यत येन कर्मणेर्त्सेत् तत्र होतव्याः । ऋध्नोत्य् एव तेन कर्मणा यद् विश्वे देवाः समभरन् तस्माद् अभ्याताना वैश्वदेवाः । यद् प्रजापतिर् जयान् प्रायच्छत् तस्माज् जयाः प्राजापत्याः ॥ 2 यद् राष्ट्रभृद्भी राष्ट्रम् आददत तद् राष्ट्रभृताꣳ राष्ट्रभृत्त्वम् । ते देवा अभ्यातानैर् असुरान् अभ्यातन्वत जयैर् अजयन् राष्ट्रभृद्भी राष्ट्रम् आददत यद् देवा अभ्यातानैर् असुरान् अभ्यातन्वत तद् अभ्यातानानाम् अभ्यातानत्वम् । यज् जयैर् अजयन् तज् जयानां जयत्वम् । यद् राष्ट्रभृद्भी राष्ट्रम् आददत तद् राष्ट्रभृताꣳ राष्ट्रभृत्त्वम् । ततो देवा अभवन् परासुराः । यो भ्रातृव्यवान्त् स्यात् स एताञ् जुहुयात् । अभ्यातानैर् एव भ्रातृव्यान् अभ्यातनुते जयैर् जयति राष्ट्रभृद्भी राष्ट्रम् आ दत्ते भवत्य् आत्मना परास्य भ्रातृव्यो भवति ॥ 3.4.7 अनुवाक 7 राष्ट्रभृन्मन्त्राः 1 ऋताषाड् ऋतधामाग्निर् गन्धर्वस् तस्यौषधयो ऽप्सरस ऊर्जो नाम स इदम् ब्रह्म क्षत्रम् पातु ता इदम् ब्रह्म क्षत्रम् पान्तु तस्मै स्वाहा ताभ्यः स्वाहा सꣳहितो विश्वसामा सूर्यो गन्धर्वस् तस्य मरीचयो ऽप्सरस आयुवः सुषुम्नः सूर्यरश्मिश् चन्द्रमा गन्धर्वस् तस्य नक्षत्राण्य् अप्सरसो बेकुरयः । भुज्युः सुपर्णो यज्ञो गन्धर्वस् तस्य दक्षिणा अप्सरस स्तवाः प्रजापतिर् विश्वकर्मा मनः 2 गन्धर्वस् तस्यर्क्सामान्य् अप्सरसो वह्नयः । इषिरो विश्वव्यचा वातो गन्धर्वस् तस्यापो ऽप्सरसो मुदाः । भुवनस्य पते यस्य त उपरि गृहा इह च । स नो रास्वाज्यानिꣳ रायस् पोषꣳ सुवीर्यꣳ संवत्सरीणाꣳ स्वस्तिम् परमेष्ठ्य् अधिपतिर् मृत्युर् गन्धर्वस् तस्य विश्वम् अप्सरसो भुवः सुक्षितिः सुभूतिर् भद्रकृत् सुवर्वान् पर्जन्यो गन्धर्वस् तस्य विद्युतो ऽप्सरसो रुचः । दूरेहेतिर् अमृडयः 3 मृत्युर् गन्धर्वस् तस्य प्रजा अप्सरसो भीरुवः । चारुः कृपणकाशी कामो गन्धर्वस् तस्याधयो ऽप्सरसः शोचयन्तीर् नाम स इदम् ब्रह्म क्षत्रम् पातु ता इदम् ब्रह्म क्षत्रम् पान्तु तस्मै स्वाहा ताभ्यः स्वाहा स नो भुवनस्य पते यस्य त उपरि गृहा इह च । उरु ब्रह्मणे ऽस्मै क्षत्राय महि शर्म यच्छ ॥ 3.4.8 अनुवाक 8 राष्ट्रभृतां ब्राह्मणम् 1 राष्ट्रकामाय होतव्या राष्ट्रं वै राष्ट्रभृतो राष्ट्रेणैवास्मै राष्ट्रम् अव रुन्द्धे राष्ट्रम् एव भवति । आत्मने होतव्या राष्ट्रं वै राष्ट्रभृतो राष्ट्रम् प्रजा राष्ट्रम् पशवो राष्ट्रं यच् छ्रेष्ठो भवति राष्ट्रेणैव राष्ट्रम् अव रुन्द्धे वसिष्ठः समानानाम् भवति ग्रामकामाय होतव्या राष्ट्रं वै राष्ट्रभृतो राष्ट्रꣳ सजाता राष्ट्रेणैवास्मै राष्ट्रꣳ सजातान् अव रुन्द्धे ग्रामी 2 एव भवति । अधिदेवने जुहोत्य् अधिदेवन एवास्मै सजातान् अव रुन्द्धे त एनम् अवरुद्धा उप तिष्ठन्ते रथमुख ओजस्कामस्य होतव्या ओजो वै राष्ट्रभृत ओजो रथ ओजसैवास्मा ओजो ऽव रुन्द्ध ओजस्व्य् एव भवति यो राष्ट्राद् अपभूतः स्यात् तस्मै होतव्या यावन्तो ऽस्य रथाः स्युस् तान् ब्रूयाद् युङ्ग्ध्वम् इति राष्ट्रम् एवास्मै युनक्ति । 3 आहुतयो वा एतस्याक्लृप्ता यस्य राष्ट्रं न कल्पते स्वरथस्य दक्षिणं चक्रम् प्रवृह्य नाडीम् अभि जुहुयाद् आहुतीर् एवास्य कल्पयति ता अस्य कल्पमाना राष्ट्रम् अनु कल्पते संग्रामे संयत्ते होतव्या राष्ट्रं वै राष्ट्रभृतो राष्ट्रे खलु वा एते व्यायच्छन्ते ये संग्रामꣳ संयन्ति यस्य पूर्वस्य जुह्वति स एव भवति जयति तं संग्रामं मान्धुक इध्मः 4 भवत्य् अङ्गारा एव प्रतिवेष्टमाना अमित्राणाम् अस्य सेनाम् प्रति वेष्टयन्ति य उन्माद्येत् तस्मै होतव्या गन्धर्वाप्सरसो वा एतम् उन् मादयन्ति य उन्माद्यत्य् एते खलु वै गन्धर्वाप्सरसो यद् राष्ट्रभृतस् तस्मै स्वाहा ताभ्यः स्वाहेति जुहोति तेनैवैनाञ् छमयति नैयग्रोध औदुम्बर आश्वत्थः प्लाक्ष इतीध्मो भवत्य् एते वै गन्धर्वाप्सरसां गृहाः स्व एवैनान् 5 आयतने शमयति । अभिचरता प्रतिलोमꣳ होतव्याः प्राणान् एवास्य प्रतीचः प्रति यौति तं ततो येन केन च स्तृणुते स्वकृत इरिणे जुहोति प्रदरे वैतद् वा अस्यै निर्ऋतिगृहीतं निर्ऋतिगृहीत एवैनं निर्ऋत्या ग्राहयति यद् वाचः क्रूरम् तेन वषट् करोति वाच एवैनं क्रूरेण प्र वृश्चति ताजग् आर्तिम् आर्छति यस्य कामयेतान्नाद्यम् 6 आ ददीयेति तस्य सभायाम् उत्तानो निपद्य भुवनस्य पत इति तृणानि सं गृह्णीयात् प्रजापतिर् वै भुवनस्य पतिः प्रजापतिनैवास्यान्नाद्यम् आ दत्त इदम् अहम् अमुष्यामुष्यायणस्यान्नाद्यꣳ हरामीत्य् आहान्नाद्यम् एवास्य हरति षड्भिर् हरति षड् वा ऋतवः प्रजापतिनैवास्यान्नाद्यम् आदायर्तवो ऽस्मा अनु प्र यच्छन्ति ॥ 7 यो ज्येष्ठबन्धुर् अपभूतः स्यात् तꣳ स्थले ऽवसाय्य ब्रह्मौदनं चतुःशरावम् पक्त्वा तस्मै होतव्या वर्ष्म वै राष्ट्रभृतो वर्ष्म स्थलं वर्ष्मणैवैनं वर्ष्म समानानां गमयति चतुःशरावो भवति दिक्ष्व् एव प्रति तिष्ठति क्षीरे भवति रुचं एवास्मिन् दधात्य् उद् धरति शृतत्वाय सर्पिष्वान् भवति मेध्यत्वाय चत्वार आर्षेयाः प्राश्नन्ति दिशाम् एव ज्योतिषि जुहोति ॥</span></poem> == == {{टिप्पणी| द्र. आप.श्रौ.सू. [https://sa.wikisource.org/s/q3d १७.१९.१२] [http://vedastudy.tripod.com/pur_index25/rashtra.htm राष्ट्र / राष्ट्रभृतोपरि संदर्भाः] }} <poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%">3.4.9 अनुवाक 9 देविकाहवींषिकाम्यप्रयोगाः 1 देविका निर् वपेत् प्रजाकामश् छन्दाꣳसि वै देविकाश् छन्दाꣳसीव खलु वै प्रजाश् छन्दोभिर् एवास्मै प्रजाः प्र जनयति प्रथमं धातारं करोति मिथुनी एव तेन करोत्य् अन्व् एवास्मा अनुमतिर् मन्यते राते राका प्र सिनीवली जनयति प्रजास्व् एव प्रजातासु कुह्वा वाचं दधाति । एता एव निर् वपेत् पशुकामश् छन्दाꣳसि वै देविकाश् छन्दाꣳसि 2 इव खलु वै पशवश् छन्दोभिर् एवास्मै पशून् प्र जनयति प्रथमं धातारं करोति प्रैव तेन वापयत्य् अन्व् एवास्मा अनुमतिर् मन्यते राते राका प्र सिनीवाली जनयति पशून् एव प्रजातान् कुह्वा प्रति ष्ठापयति । एता एव निर् वपेद् ग्रामकामश् छन्दाꣳसि वै देविकाश् छन्दाꣳसीव खलु वै ग्रामश् छन्दोभिर् एवास्मै ग्रामम् 3 अव रुन्द्धे मध्यतो धातारं करोति मध्यत एवैनं ग्रामस्य दधाति । एता एव निर् वपेज् ज्योगामयावी छन्दाꣳसि वै देविकाश् छन्दाꣳसि खलु वा एतम् अभि मन्यन्ते यस्य ज्योग् आमयति छन्दोभिर् एवैनम् अगदं करोति मध्यतो धातारं करोति मध्यतो वा एतस्याक्लृप्तं यस्य ज्योग् आमयति मध्यत एवास्य तेन कल्पयति । एता एव निः 4 वपेद् यं यज्ञो नोपनमेच् छन्दाꣳसि वै देविकाश् छन्दाꣳसि खलु वा एतं नोप नमन्ति यं यज्ञो नोपनमति प्रथमं धातारं करोति मुखत एवास्मै छन्दाꣳसि दधात्य् उपैनं यज्ञो नमति । एता एव निर् वपेद् ईजानश् छन्दाꣳसि वै देविका यातयामानीव खलु वा एतस्य छन्दाꣳसि य ईजान उत्तमं धातारं करोति । 5 उपरिष्टाद् एवास्मै छन्दाꣳस्य् अयातयामान्य् अव रुन्द्ध उपैनम् उत्तरो यज्ञो नमति । एता एव निर् वपेद् यम् मेधा नोपनमेच् छन्दाꣳसि वै देविकाश् छन्दाꣳसि खलु वा एतं नोप नमन्ति यम् मेधा नोपनमति प्रथमं धातारं करोति मुखत एवास्मै छन्दाꣳसि दधात्य् उपैनम् मेधा नमति । एता एव निर् वपेत् 6 रुक्कामश् छन्दाꣳसि वै देविकाश् छन्दाꣳसीव खलु वै रुक् छन्दोभिर् एवास्मिन् रुचं दधाति क्षीरे भवन्ति रुचम् एवास्मिन् दधति मध्यतो धातारं करोति मध्यत एवैनꣳ रुचो दधाति गायत्री वा <ref>न्यूनेन्दुकला पूर्णिमा । चतु- र्द्दशीयुक्ता पूर्णिमा । इति मेदिनी ॥</ref>अनुमतिस् त्रिष्टुग् राका जगती <ref>सिनी शुक्ला बाला चन्द्रकला अस्यामिति । - शब्दकल्पद्रुम</ref>सिनीवाल्य् अनुष्टुप् <ref>नष्टेन्दुकलामावास्य । इत्यमरः । १ । ४ । ९ ॥ (यथा, श्रुतौ । “द्वे ह वा अमावास्या या पूर्व्वामावास्या सिनीवाली योत्तरा सा कुहूरिति” ॥</ref>कुहूर् धाता वषट्कारः पूर्वपक्षो राकापरपक्षः कुहूर् अमावास्या सिनीवली पौर्णमास्य् अनुमतिश् चन्द्रमा धाता । अष्टौ 7 वसवो ऽष्टाक्षरा गायत्र्य् एकादश रुद्रा एकादशाक्षरा त्रिष्टुब् द्वादशादित्या द्वादशाक्षरा जगती प्रजापतिर् अनुष्टुब् धाता वषट्कारः । एतद् वै देविकाः सर्वाणि च छन्दाꣳसि सर्वाश् च देवता वषट्कारस् ता यत् सह सर्वा निर्वपेद् ईश्वरा एनम् प्रदहो द्वे प्रथमे निरुप्य धातुस् तृतीयं निर् वपेत् तथो एवोत्तरे निर् वपेत् तथैनं न प्र दहन्त्य् अथो यस्मै कामाय निरुप्यन्ते तम् एवाभिर् उपाप्नोति ॥ 3.4.10 अनुवाक 10 प्रयास्यतो अग्निहोत्रिणः अग्निसमारोपणम् 1 वास्तोष् पते प्रति जानीह्य् अस्मान्त् स्वावेशो अनमीवो भवा नः । यत् त्वेमहे प्रति तन् नो जुषस्व शं न एधि द्विपदे शं चतुष्पदे ॥ वास्तोष् पते शग्मया सꣳसदा ते सक्षीमहि रण्वया गातुमत्या । आवः क्षेम उत योगे वरं नो यूयम् पात स्वस्तिभिः सदा नः ॥ यत् सायम्प्रातर् अग्निहोत्रं जुहोत्य् आहुतीष्टका एव ता उप धत्ते 2 यजमानो ऽहोरात्राणि वा एतस्येष्टका य आहिताग्निर् यत् सायम्प्रातर् जुहोत्य् अहोरात्राण्य् एवाप्त्वेष्टकाः कृत्वोप धत्ते दश समानत्र जुहोति दशाक्षरा विराड् विराजम् एवाप्त्वेष्टकां कृत्वोप धत्ते । अथो विराज्य् एव यज्ञम् आप्नोति चित्यश्चित्यो ऽस्य भवति तस्माद् यत्र दशोषित्वा प्रयाति तद् यज्ञवास्त्व् अवास्त्व् एव तद् यत् ततो ऽर्वाचीनम् । 3 रुद्रः खलु वै वास्तोष्पतिर् यद् अहुत्वा वास्तोष्पतीयम् प्रयायाद् रुद्र एनम् भूत्वाग्निर् अनूत्थाय हन्याद् वास्तोष्पतीयं जुहोति भागधेयेनैवैनꣳ शमयति नार्तिम् आर्छति यजमानः । यद् युक्ते जुहुयाद् यथा प्रयाते वास्ताव् आहुतिं जुहोति तादृग् एव तद् यद् अयुक्ते जुहुयाद् यथा क्षेम आहुतिं जुहोति तादृग् एव तद् अहुतम् अस्य वास्तोष्पतीयꣳ स्यात् । 4 दक्षिणो युक्तो भवति सव्यो ऽयुक्तः । अथ वास्तोष्पतीयं जुहोत्य् उभयम् एवाकर् अपरिवर्गम् एवैनꣳ शमयति यद् एकया जुहुयाद् दर्विहोमं कुर्यात् पुरोऽनुवाक्याम् अनूच्य याज्यया जुहोति सदेवत्वाय यद् धुत आदध्याद् रुद्रं गृहान् अन्वारोहयेद् यद् अवक्षाणान्य् असम्प्रक्षाप्य प्रयायाद् यथा यज्ञवेशसं वाऽऽदहनं वा तादृग् एव तत् । अयं ते योनिर् ऋत्विय इत्य् अरण्योः समारोहयति । 5 एष वा अग्नेर् योनिः स्व एवैनं योनौ समारोहयति । अथो खल्व् आहुर् यद् अरण्योः समारूढो नश्येद् उद् अस्याग्निः सीदेत् पुनराधेयः स्याद् इति या ते अग्ने यज्ञिया तनूस् तयेह्य् आ रोहेत्य् आत्मन्त् समारोहयते यजमानो वा अग्नेर् योनिः स्वायाम् एवैनं योन्याꣳ समारोहयते ॥ </span></poem> {{सायणभाष्यम्| <poem> नवमे देविकाख्यानि हवींष्युक्तानि विस्तरात् । अथ दशमे प्रयाणं करिष्यतोऽग्निहोत्रिणोऽग्निसमारोपणमभिधीयते । कल्पः - "सगृहः प्रयास्यन् वास्तोष्पतीयं जुहोति" (आपश्रौ ६.२८.१); "वास्तोष्पत इत्यनुद्रुत्योत्तरया गार्हपत्ये 'जुहोति" (आपश्रौ ६.२८.८) इति ॥ वास्तोष्पत इति ॥ प्रथममन्त्रपाठस्तु- 'वास्तोष्पते प्रति जानीह्यस्मान्त्स्वावेशो अनमीवो भवा नः । यत् त्वेमहे प्रति तन्नो जुषस्व शं न एधि द्विपदे शं चतुष्पदे' इति ।। अग्निहोत्रिणो गार्हपत्याग्निरेव गृहस्थानीयः । तेन सह यदा प्रयास्यति तदानीं पत्नीसहितोऽग्निं गृहीत्वा प्रयास्यन्नुत्तरेण मन्त्रेण होतुमिमां पुरोनुवाक्याम् अनुब्रूयात् । तस्य मन्त्रस्यायमर्थः -'वास्तोः अग्निहोत्रनिवासस्थानस्य गृहस्य हे पते पालक गार्हपत्य, 'अस्मन् प्रतिजानीहि ग्रामान्तरे यियासून् प्रतिबुध्यस्व । ततोऽस्माकं स्वावेशः सुखेनाऽऽवेशयिता वासयिता भव । अनमीवः रोगनिवारकश्च भव। यत् कार्यमुद्दिश्य त्वां वयम् ईमहे प्राप्नुमः प्रार्थयामह इत्यर्थः । नः अस्मदर्थॆ तत् कार्यं जुषस्व प्रीतिपूर्वकं सेवस्व। ततोऽस्माकं द्विपदे मनुष्याय 'चतुष्पदे पशवे च शम् एधि सुखहेतुर्भव । द्विपदे शं भव चतुष्पदे च शं भवेति वाक्यभेदाय शमित्यस्य द्विः पाठः ॥ वास्तोष्पत इति ॥ द्वितीयमन्त्रपाठस्तु-'वास्तोष्पते शग्मया सꣳसदा ते सक्षीमहि रण्वया गातुमत्या । आवः क्षेम उत योगे वरं नो यूयं पात स्वस्तिभिः सदा नः' इति ॥ हे वास्तोष्पते, ते सꣳसदा त्वदीयया सभया सक्षीमहि वयं सꣳसक्ता भूयास्म । कीदृश्या संसदा ? शग्मया सर्वार्थसाधनशक्तया। रण्वया रमणीयया । गातुमत्या गातुः गतिः अवगतिस्तद्युक्तया सर्वज्ञयेत्यर्थः । त्वं न: अस्माकं योगे योगनिमित्तं वरम् आवः सम्यक् रक्ष । उत अपि च क्षेमे क्षेमनिमित्तं सम्यक् रक्ष । अलब्धस्यापेक्षितस्य लाभो योगः । लब्धस्य सर्वार्थस्य परिपालनं क्षेमः । यूयमिति पूजार्थं बहुवचनम् । ते यूयं नः अस्मान् स्वस्तिभिः नानाविधश्रेयोभिः पात रक्षत ॥ यदिति ॥ अथैनं होमं विधातुं प्रस्तौति-' यत् सायंप्रातरग्निहोत्रं जुहोत्याहुतीष्टका एव ता उप धत्ते यजमानोऽहोरात्राणि वा एतस्येष्टका य आहिताग्निर्यत् सायंप्रातर्जुहोत्यहोरात्राण्येवाऽऽप्त्वेष्टकाः कृत्वोप धत्ते' इति ॥ अग्निहोत्री कालद्वयेन अग्निहोत्रं जुहोति इति यत् ताः सर्वा आहुतिरूपा इष्टकाः एव यजमानः उपधत्ते । यद्यप्यत्र मृन्मया इष्टका न सन्ति तथाऽपि यः पुरुषः 'आहिताग्निः भवति एतस्य अहोरात्राणि एव इष्टकाः संपद्यन्ते । अतो यदि सायंप्रात: नियमेन जुहोति तदानीमनुष्ठानेन अहोरात्राणि एव प्राप्तकालरूपाः इष्टकाः कृत्वा उपधानं कृतवान् भवति ॥ दशेति ॥ पुनः प्रकारान्तरेण प्रस्तौति-'दश समानत्र जुहोति दशाक्षरा विराड्विराजमेवाप्त्वेष्टकां कृत्वोप धत्तेऽथो विराज्येव यज्ञमाप्नोति चित्यश्चित्योऽस्य भवति' इति । समानत्र एकत्र दश दिनानि स्थित्वा यदाऽग्निहोत्रं जुहोति तदा दशसंख्यासामान्यात् विराट् संपद्यतेऽतोऽग्निहोत्री विराजम् एव प्राप्य तां विराजमेव इष्टकां कृत्वा उपधानं कृतवान् भवति । अपि च विराजि लब्धायामग्निष्टोमयज्ञं प्राप्नोति । अत एव सप्तमकाण्डेऽग्निष्टोमप्रस्तावे “ विराजमभि सं पद्यते" (तैसं ७.१.१) इति वक्ष्यते । तदेवम् अस्य अग्निहोत्रिणः चित्यश्चित्यः भवति । त्रिविधाश्चित्याग्नयः संपद्यन्ते । सायं- प्रातर्होमाहुतिरूपाभिरिष्टकाभिश्चित एकोऽग्निः । अहोरात्रकालरूपाभिरिष्टकाभिश्चितो द्वितीयोऽग्निः । विराड्रूपेष्टकया चितस्तु तृतीयोऽग्निः । एवमस्य बहुविधचित्याग्निसंपत्तिः॥ तस्मादिति ॥ इदानीं विधत्ते-'तस्माद्यत्र दशोषित्वा प्रयाति तद्यज्ञवास्त्ववास्त्वेव तद्यत् ततोऽर्वाचीनꣳ रुद्रः खलु वै वास्तोष्पतिर्यदहुत्वा वास्तोष्पतीयं प्रयायाद्रुद्र एनं भूत्वाऽग्निरनूत्थाय हन्याद्वास्तोष्पतीयं जुहोति भागधेयेनैवैनꣳ शमयति नाऽऽर्तिमार्च्छति यजमानः' इति ॥ यस्मादेकत्र दशाहोरात्र- होमेन विराटसंपत्तिः तस्मात् यत्र दश दिनानि उषित्वा पश्चादग्निहोत्री प्रयाति स देशो यज्ञभूमिः, ततः अर्वाचीनं कालं यत्र वसति सेयमयज्ञभूमिः एव । अतो दश रात्रीरेकत्रोषित्वा यत् पश्चात् प्रयाणं तद्धोमनिमित्तम् । तस्मिन् होमे रुद्रशब्दाभिधेयो गार्हपत्याग्निर्देवता तस्य वास्तोष्पतित्वात् । एवं सति यदि वास्तोष्पतीयहोममकृत्वा प्रयाणं कुर्यात् ततो गार्हपत्यः अग्निः क्रूरः भूत्वा यजमानम् अनूत्थाय हन्यात् । अतस्तत्परिहाराय प्रयाणकाले वास्तोष्पतीयं जुहुयात् । तेन होमेन भागं दत्वा तमग्निं शान्तं करोति । ततः यजमानः न म्रियते ॥ यदिति ॥ प्रयाणार्थस्य "शकटस्य दक्षिणबलीवर्दयोजनादूर्ध्वं सव्यबलीवर्दयोजनात् प्रागेव होमावसर इत्येतद्विधत्ते- यद्युक्ते जुहुयाद्यथा प्रयाते वास्तावाहुतिं जुहोति तादृगेव तद्यदयुक्ते जुहुयाद्यथा क्षेम आहुतिं जुहोति तादृगेव तदहुतमस्य वास्तोष्पतीयं स्याद्दक्षिणो युक्तो भवति सव्योऽयुक्तोऽथ वास्तोष्पतीयं जुहोत्युभयमेवाकरपरिवर्गमेवैनꣳ शमयति' इति ॥ यदि बलीवर्दद्वये युक्ते सति पश्चात् जुहुयात् तदा तावतैव वास्तुर्यज्ञदेशः प्रयातो भवति । तस्मिन् प्रयाते सति अयज्ञदेशे लौकिके यथा होमस्तथैतत् स्यात् । तर्हि अयुक्ते बलीवर्दद्वये जुहोत्विति चेत् । तदप्यसंगतम् । यथा क्षेमे सति प्रयाणप्रसङ्गमन्तरेण जुहोति तथैतत् स्यात् । उभयथाऽपि अहुतम् अस्य वास्तोष्पतीयं भवेत् । प्रयास्यता हि वास्तोष्पतीयं होतव्यम् । उभययोगे हि प्रयाणस्य निष्पन्नत्वात् नायं प्रयास्यन् भवति । तयोरुभयोरप्ययोगे प्रयाणप्रसङ्गस्य एव अभावान्नैव प्रयास्यन् भवति । दक्षिणबलीवर्द एकस्मिन्नेव युक्ते तु प्रयाणस्य प्रसक्तत्वात् अनतीतत्वाच्चायं प्रयास्यन् भवति । अतस्तदा वास्तोष्पतीयं जुहुयात् । तथा सति उभयम् एव कृतवान् भवति । प्रयाणस्य प्रसक्तत्वमेकम् , अनिष्पन्नत्वं द्वितीयम् इत्युभयम् । 'एनं क्रूरमग्निं तथाविधेन होमेन 'अपरिवर्गम् एव शमयति शमनीयस्यांशस्य कस्यचिदपि वर्जनमकृत्वा सर्वात्मना शान्तमेनं कृतवान् भवति ॥ यदिति ॥ वास्तोष्पते प्रतिजानीहि', 'वास्तोष्पते शग्मया' इत्येतस्य मन्त्रद्वयस्य होमाङ्गतां विधत्ते-' यदेकया जुहुयाद्दर्विहोमं कुर्यात् पुरोनुवाक्यामनूच्य याज्यया जुहोति सदेवत्वाय' इति ॥ " आश्रावय" (द्र. तैसं १.६.११) इत्यादिर्वौषडित्यन्तो मन्त्रसंघो याज्यापुरोनुवाक्ययोः सहाये प्रवर्तते । याज्यापुरोनुवाक्ये तु प्रधानभूते । तत्पूर्वको होमो देवानां प्रियस्तद्रहितस्तु दर्विहोमः 'अग्नये स्वाहा' इत्येवं मन्त्रमुच्चार्याऽऽश्रावणादिभिर्विना केवलया दर्व्या हूयमानत्वात् तादृशो देवानामत्यन्तं प्रियो न भवति । एवं सत्यत्र यदि एकया एव दर्व्या जुहुयात् तदानीमाश्रावणादिमन्त्राणाम् अवकाशाभावेन दर्विहोमः स्यात् । अतो दर्विहोमत्वं मा भूदित्यभिप्रेत्य 'वास्तोष्पते प्रतिजानीहि इत्येतां 'पुरोनुवाक्याम् 'अनूच्य 'वास्तोष्पते शग्मया' इत्यनया याज्यया जुहुयात् । तथा सति देवानाम् अत्यन्तप्रियत्वात् सदेवत्वं भवति ॥ यदिति ॥ अथ क्रमेण शकटे भाण्डस्थापनमरण्योरग्निसमारोपणं च विधत्ते – ' यद्धुत आदध्याद्रुद्रं गृहानन्वारोहयेद्यदवक्षाणान्यसंप्रक्षाप्य प्रयायाद्यथा यज्ञवेशसं वाऽऽदहनं वा तादृगेव तदयं ते योनिर्ऋत्विय इत्यरण्योः समारोहयत्येष वा अग्नेर्योनिः स्व एवैनं योनौ समारोहयति' इति ॥ यद्यग्निहोत्रे हुते सति पश्चाद्भाण्डानि शकटे स्थापयेदिति तदानीं गृहोपकरणानि भाण्डादीनि अनु रुद्रनामकमग्निमपि शकटे स्थापयेत् । ततः शकटं दह्येत । नहि होमादूर्ध्वमग्निः पूर्वदेशे तिष्ठति पूर्वं तु होमार्थं तिष्ठत्येव । तस्मादहुतेऽग्निहोत्रे तद्धोमात् प्रागेव भाण्डानि शकटे स्थाययेदिति विधिरुन्नीयते । ज्वलितानि काष्ठान्यङ्गाररूपाण्यवक्षाणशब्दाभिधेयानि । यदि तानि "असंप्रक्षाप्य अग्निराहित्यं यथा भवति तथा शान्तान्यकृत्वा प्रयाणं कुर्यात् तदा केनचिद्यज्ञविघातः कृतः, यथा वा गृहदहनं कृतं तादृशम् एव तत् अङ्गाराणामशमनं स्यात् । अतस्तत्परिहारार्थम् " अयं ते योनिः" (तैसं १.५.५) इति मन्त्रेण, तमग्निम् "अरण्योः समारोहयेत् । "एषः अरण्योः संघः वह्नेः कारणं ताभ्यामुत्पन्नत्वात् । ततस्तमग्निं स्वकीये 'योनौ समारूढं करोति । मन्त्रस्तु “ उपप्रयन्तो अध्वरम् " (तैसं १.५.५ ) इत्यनुवाके समाम्नातत्वात् तत्रैव व्याख्यातः ॥ अथो इति ॥ अरणिसमारोहणं पाक्षिकदोषग्रस्तत्वादुपेक्ष्य स्वात्मनि समारोहणं विधत्ते-'अथो खल्वाहुर्यदरण्योः समारूढो नश्येदुदस्याग्निः सीदेत् पुनराधेयः स्यादिति या ते अग्ने यज्ञिया तनूस्तयेह्या रोहेत्यात्मन्त्समारोहयते यजमानो वा अग्नेर्योनिः स्वायामेवैनं योन्याꣳ समारोहयते' इति ॥ अथो इति पक्षान्तरद्योतनार्थः । अत्र बुद्धिमन्तः पुरुषा एवम् 'आहुः- अरण्योः समारूढः अग्निः यदि कदाचित् अरणिविपत्त्या नश्येत् तदा यजमानस्य पूर्वमाहितः अग्निः उत्सीदेत् । अतोऽग्निः पुनराधातव्यः स्यात् इति तस्य दोषस्य परिहाराय यजमानः “ या ते अग्ने" (तैब्रा २.५.८) इति मन्त्रेण स्वात्मन्यग्निं समारोहयेत् । यथैवारण्योरग्न्युत्पादकत्वमेवं यजमानः अपि शास्त्रीयाग्नेरुत्पादकत्वात योनिः भवति । तस्माद्यजमाने समारोहितोऽग्निः स्वकीयायाम् एव योन्यां समारोहितो भवति । अयं तु मन्त्रो ब्राह्मणग्रन्थे द्वितीयकाण्डे पञ्चमप्रपाठके समाम्नास्यमानत्वात् तत्रैव व्याख्यास्यते ।। अत्र विनियोगसंग्रहः - अग्निहोत्री तु सगृहः प्रयास्यञ्जुहुयाद्द्वयम् । वास्तोः पुरोनुवाक्यैका याज्या चान्येति तद्द्वयम् ॥ १॥ अथ मीमांसा। अष्टमाध्यायस्य चतुर्थपादे चिन्तितम् - " दर्विहोमो गुणो नाम वा गुणो दधिहोमवत् । गुणासंभवतो लोकवेदयोर्नाम तद्भवेत् ॥” (जैन्या ८.४.१)॥ इदमाम्नायते-“ यदेकया जुहुयाद्दर्विहोमं कुर्यात् " इति । तत्र दर्व्या होमो दर्विहोम इति तृतीयासमासे सति ' दध्ना जुहोति' इत्यादाविव होमानुवादेन गुणविधित्वसंभवाद्दर्व्याख्यो गुणो विधीयत इति चेत् । मैवम् । न तावत् लोकसिद्धे स्थालीपाकाष्टकादिहोमे दर्विगुणो विधातुं शक्यो लौकिकशिष्टाचारादेव तत्र साधनप्राप्तेः । नापि वेदसिद्धेऽग्निहोत्रनारिष्ठादिहोमे, तत्र विहितजुह्वादिबाधप्रसङ्गात् । तस्माद्दर्विहोम इति कर्मनामधेयम् ॥ तत्रैवान्यच्चिन्तितम् - "लौकिकस्योत सर्वस्य नामाऽऽद्योऽम्बष्ठवाक्यतः । निमित्तसाम्याद्वेदेऽपि तदुक्तेः सर्वनाम तत् ॥” (जैन्या ८.४.२)॥ "अम्बष्ठानां दार्विहोमिको ब्राह्मणः” इति स्मृतावम्बष्ठस्वामिके स्मार्तहोमे तत् प्रयोगाल्लौकिकस्यैव होमस्य तन्नामेति चेत् । मैवम् । “दर्व्या होम इति "प्रवृत्तिनिमित्तस्य लौकिकवैदिकयोः समानत्वात्, 'दर्विहोमं कुर्यात् ' इति श्रुत्युक्तेः “वैदिकहोमनामलिङ्गत्वात् च सर्वस्य होमस्यैतन्नाम।" तत्रैवान्यच्चिन्तितम् - “यजतेरपि नाम स्यात् जुहोतेरेव वाऽग्रिमः । अविशेषेण मुख्यत्वाज्जुहोतेर्लक्षणाऽन्यथा ॥" (जैन्या ८.४.३) ॥ तन्नाम जुहोतिचोदनानां यजतिचोदनानां च भवितुमर्हति । कुतः ? अविशेषश्रवणादिति चेत् । मैवम् । जुहोतिचोदनासु होमशब्दस्य मुख्यत्वात् । यजतिचोदनानां तन्नामत्वे लक्षणा स्यात् । तस्माज्जुहोतिचोदनानामेव ।। तत्रैवान्यच्चिन्तितम् - “ दर्विहोमे सोमधर्मा अपूर्वत्वमुताग्रिमः ।। अव्यक्तेर्यज्यभावाच्च स्वाहोक्त्यादरपूर्वता ॥" (जैन्या ८.४.४)॥ जयाभ्याताननारिष्ठादिषु दर्विहोमेषूत्पत्तिवाक्ये देवताया अश्रवणात् अव्यक्तलिङ्गेन सोमधर्माः कर्तव्या इति चेत् । मैवम् । सोमे श्रुतस्य यजतिलिङ्गस्याभावात् । किं च "पृथिव्यै स्वाहाऽन्तरिक्षाय स्वाहा" (तैसं १.८.१३) इति दर्विहोममन्त्रेषु स्वाहाकारः आम्नातः । स च सोमविध्यन्तातिदेशे विरुध्येत । तेन स्वाहाकारविरोधिनो वषटकारस्य प्राप्यमाणत्वात् । किं चोदाहृतैर्मन्त्रगतचतुर्थ्यन्तैः पदैर्देवतासमर्पणान्नास्त्यव्यक्तत्वम् । तस्माद्दर्विहोमानामपूर्वकर्मत्वान्नास्ति तत्र कस्यापि विध्यन्तरस्यातिदेशः ॥ इति श्रीमत्सायणाचार्यविरचिते माधवीये वेदार्थप्रकाशे कृष्णयजुर्वेदीयतैत्तिरीयसंहिताभाष्ये तृतीयकाण्डे चतुर्थप्रपाठके दशमोऽनुवाकः ॥ १० ॥ </poem> }} <poem><span style="font-size: 14pt; line-height: 200%">3.4.11 अनुवाक 11 काम्येष्टियाज्यापुरोनुवाक्याः 1 त्वम् अग्ने बृहद् वयो दधासि देव दाशुषे । कविर् गृहपतिर् युवा ॥ हव्यवाड् अग्निर् अजरः पिता नो विभुर् विभावा सुदृशीको अस्मे । सुगार्हपत्याः सम् इषो दिदीह्य् अस्मद्रियक् सम् मिमीहि श्रवाꣳसि ॥ त्वं च सोम नो वशो जीवातुं न मरामहे । प्रियस्तोत्रो वनस्पतिः ॥ ब्रह्मा देवानाम् पदवीः कवीनाम् ऋषिर् विप्राणाम् महिषो मृगाणाम् । श्येनो गृध्राणाꣳ स्वधितिर् वनानाꣳ सोमः 2 पवित्रम् अत्य् एति रेभन् ॥ आ विश्वदेवꣳ सत्पतिꣳ सूक्तैर् अद्या वृणीमहे । सत्यसवꣳ सवितारम् ॥ आ सत्येन रजसा वर्तमानो निवेशयन्न् अमृतम् मर्त्यं च । हिरण्ययेन सविता रथेनाऽऽ देवो याति भुवना विपश्यन् ॥ यथा नो अदितिः करत् पश्वे नृभ्यो यथा गवे । यथा तोकाय रुद्रियम् ॥ मा नस् तोके तनये मा न आयुषि मा नो गोषु मा 3 नो अश्वेषु रीरिषः । वीरान् मा नो रुद्र भामितो वधीर् हविष्मन्तो नमसा विधेम ते ॥ उदप्रुतो न वयो रक्षमाणा वावदतो अभ्रियस्येव घोषाः । गिरिभ्रजो नोर्मयो मदन्तो बृहस्पतिम् अभ्य् अर्का अनावन् ॥ हꣳसैर् इव सखिभिर् वावदद्भिर् अश्मन्मयानि नहना व्यस्यन् । बृहस्पतिर् अभिकनिक्रदद् गा उत प्रास्तौद् उच् च विद्वान् अगायत् ॥ एन्द्र सानसिꣳ रयिम् 4 सजित्वानꣳ सदासहम् । वर्षिष्ठमूतये भर ॥ प्र ससाहिषे पुरुहूत शत्रूञ् ज्येष्ठस् ते शुष्म इह रातिर् अस्तु । इन्द्राऽऽ भर दक्षिणेना वसूनि पतिः सिन्धूनाम् असि रेवतीनाम् ॥ त्वꣳ सुतस्य पीतये सद्यो वृद्धो अजायथाः । इन्द्र ज्यैष्ठ्याय सुक्रतो ॥ भुवस् त्वम् इन्द्र ब्रह्मणा महान् भुवो विश्वेषु सवनेषु यज्ञियः । भुवो नॄꣳश् च्यौत्नो विश्वस्मिन् भरे ज्येष्ठश् च मन्त्रः 5 विश्वचर्षणे ॥ मित्रस्य चर्षणीधृतः श्रवो देवस्य सानसिम् । सत्यं चित्रश्रवस्तमम् ॥ मित्रो जनान् यातयति प्रजानन् मित्रो दाधार पृथिवीम् उत द्याम् । मित्रः कृष्टीर् अनिमिषाभि चष्टे सत्याय हव्यं घृतवद् विधेम ॥ प्र स मित्र मर्तो अस्तु प्रयस्वान् यस् त आदित्य शिक्षति व्रतेन । न हन्यते न जीयते त्वोतो नैनम् अꣳहो अश्नोत्य् अन्तितो न दूरात् ॥ यत् 6 चिद् धि ते विशो यथा प्र देव वरुण व्रतम् । मिनीमसि द्यविद्यवि ॥ यत् किं चेदं वरुण दैव्ये जने ऽभिद्रोहम् मनुष्याश् चरामसि । अचित्ती यत् तव धर्मा युयोपिम मा नस् तस्माद् एनसो देव रीरिषः ॥ कितवासो यद् रिरिपुर् न दीवि यद् वा घा सत्यम् उत यन् न विद्म । सर्वा ता वि ष्य शिथिरेव देवाथा ते स्याम वरुण प्रियासः ॥ 3.4.1 अनुवाक 1 पाशुकगर्भप्रायश्चित्तमन्त्राणां ब्राह्मणम् 1 वि वा एतस्य यज्ञ ऋध्यते यस्य हविर् अतिरिच्यते सूर्यो देवो दिविषद्भ्य इत्य् आह बृहस्पतिना चैवास्य प्रजापतिना च यज्ञस्य व्यृद्धम् अपि वपति रक्षाꣳसि वा एतत् पशुꣳ सचन्ते यद् एकदेवत्य आलब्धो भूयान् भवति यस्यास् ते हरितो गर्भ इत्य् आह देवत्रैवैनां गमयति रक्षसाम् अपहत्यै । आ वर्तन वर्तयेत्य् आह 2 ब्रह्मणैवैनम् आ वर्तयति वि ते भिनद्मि तकरीम् इत्य् आह यथायजुर् एवैतत् । उरुद्रप्सो विश्वरूप इन्दुर् इत्य् आह प्रजा वै पशव इन्दुः प्रजयैवैनम् पशुभिः सम् अर्धयति दिवं वै यज्ञस्य व्यृद्धं गच्छति पृथिवीम् अतिरिक्तम् । तद् यन् न शमयेद् आर्तिम् आर्छेद् यजमानः । मही द्यौः पृथिवी च न इति 3 आह द्यावापृथिवीभ्याम् एव यज्ञस्य व्यृद्धं चातिरिक्तं च शमयति नार्तिम् आर्छति यजमानः । भस्मनाऽभि समूहति स्वगाकृत्यै । अथो अनयोर् वा एष गर्भो ऽनयोर् एवैनं दधाति यद् अवद्येद् अति तद् रेचयेत् । यन् नावद्येत् पशोर् आलब्धस्य नाव द्येत् पुरस्तान् नाभ्या अन्यद् अवद्येद् उपरिष्टाद् अन्यत् पुरस्ताद् वै नाभ्यै 4 प्राण उपरिष्टाद् अपानः । यावान् एव पशुस् तस्याव द्यति विष्णवे शिपिविष्टाय जुहोति यद् वै यज्ञस्यातिरिच्यते यः पशोर् भूमा या पुष्टिस् तद् विष्णुः शिपिविष्टः । अतिरिक्त एवातिरिक्तं दधात्य् अतिरिक्तस्य शान्त्यै । अष्टाप्रूड् ढिरण्यं दक्षिणा । अष्टापदी ह्य् एषा । आत्मा नवमः पशोर् आप्त्यै । अन्तरकोश उष्णीषेणाऽऽविष्टितम् भवति । एवम् इव हि पशुर् उल्बम् इव चर्मेव माꣳसम् इवास्थीव यावान् एव पशुस् तम् आप्त्वाव रुन्द्धे यस्यैषा यज्ञे प्रायश्चित्तिः क्रियत इष्ट्वा वसीयान् भवति ॥ 3.4.2 अनुवाक 2 भृत्यादिकामस्य वशालम्भार्था मन्त्राः 1 आ वायो भूष शुचिपा उप नः सहस्रं ते नियुतो विश्ववार । उपो ते अन्धो मद्यम् अयामि यस्य देव दधिषे पूर्वपेयम् ॥ आकूत्यै त्वा कामाय त्वा समृधे त्वा किक्किटा ते मनः प्रजापतये स्वाहा किक्किटा ते प्राणं वायवे स्वाहा किक्किटा ते चक्षुः सूर्याय स्वाहा किक्किटा ते श्रोत्रं द्यावापृथिवीभ्याꣳ स्वाहा किक्किटा ते वाचꣳ सरस्वत्यै स्वाहा । 2 त्वं तुरीया वशिनी वशासि सकृद् यत् त्वा मनसा गर्भ आशयत् । वशा त्वं वशिनी गच्छ देवान्त् सत्याः सन्तु यजमानस्य कामाः ॥ अजासि रयिष्ठा पृथिव्याꣳ सीदोर्ध्वान्तरिक्षम् उप तिष्ठस्व दिवि ते बृहद् भाः । तन्तुं तन्वन् रजसो भानुम् अन्व् इहि ज्योतिष्मतः पथो रक्ष धिया कृतान् । अनुल्बणं वयत जोगुवाम् अपो मनुर् भव जनया दैव्यं जनम् ॥ मनसो हविर् असि प्रजापतेर् वर्णो गात्राणां ते गात्रभाजो भूयास्म ॥ 3.4.3 अनुवाक 3 वशालम्भार्थो विधिः 1 इमे वै सहास्ताम् । ते वायुर् व्यवात् ते गर्भम् अदधाताम् । तꣳ सोमः प्राजनयद् अग्निर् अग्रसत स एतम् प्रजापतिर् आग्नेयम् अष्टाकपालम् अपश्यत् तं निर् अवपत् तेनैवैनाम् अग्नेर् अधि निर् अक्रीणात् तस्माद् अप्य् अन्यदेवत्याम् आलभमान आग्नेयम् अष्टाकपालम् पुरस्तान् निर् वपेत् । अग्नेर् एवैनाम् अधि निष्क्रीया लभते यत् 2 वायुर् व्यवात् तस्माद् वायव्या यद् इमे गर्भम् अदधातां तस्माद् द्यावापृथिव्या यत् सोमः प्राजनयद् अग्निर् अग्रसत तस्माद् अग्नीषोमीया यद् अनयोर् वियत्योर् वाग् अवदत् तस्मात् सारस्वती यत् प्रजापतिर् अग्नेर् अधि निरक्रीणात् तस्मात् प्राजापत्या सा वा एषा सर्वदेवत्या यद् अजा वशा वायव्याम् आ लभेत भूतिकामः । वायुर् वै क्षेपिष्ठा देवता वायुम् एव स्वेन 3 भागधेयेनोप धावति स एवैनम् भूतिं गमयति द्यावापृथिव्याम् आ लभेत कृषमाणः प्रतिष्ठाकामः । दिव एवास्मै पर्जन्यो वर्षति व्यस्याम् ओषधयो रोहन्ति समर्धुकम् अस्य सस्यम् भवति । अग्नीषोमीयाम् आ लभेत यः कामयेत । अन्नवान् अन्नादः स्याम् इति । अग्निनैवान्नम् अव रुन्द्धे सोमेनान्नाद्यम् अन्नवान् एवान्नादो भवति सारस्वतीम् आ लभेत यः 4 ईश्वरो वाचो वदितोः सन् वाचं न वदेत् । वाग् वै सरस्वती सरस्वतीम् एव स्वेन भागधेयेनोप धावति सैवास्मिन् वाचं दधाति प्राजापत्याम् आ लभेत यः कामयेत । अनभिजितम् अभि जयेयम् इति वायव्ययोपाकरोति वायोर् एवैनाम् अवरुध्या लभते । आकूत्यै त्वा कामाय त्वा ॥ 5 इत्य् आह यथायजुर् एवैतत् किक्किटाकारं जुहोति किक्किटाकारेण वै ग्राम्याः पशवो रमन्ते प्रारण्याः पतन्ति यत् किक्किटाकारं जुहोति ग्राम्याणाम् पशूनां धृत्यै पर्यग्नौ क्रियमाणे जुहोति जीवन्तीम् एवैनाꣳ सुवर्गं लोकम् गमयति त्वं तुरीया वशिनी वशासीत्य् आह देवत्रैवैनां गमयति सत्याः सन्तु यजमानस्य कामा इत्य् आह । एष वै कामः 6 यजमानस्य यद् अनार्त उदृचं गच्छति तस्माद् एवम् आह । अजासि रयिष्ठेत्य् आह । एष्व् एवैनां लोकेषु प्रति ष्ठापयति दिवि ते बृहद् भा इत्य् आह सुवर्ग एवास्मै लोके ज्योतिर् दधाति तन्तुं तन्वन् रजसो भानुम् अन्व् इहीत्य् आह । इमान् एवास्मै लोकाञ् ज्योतिष्मतः करोति । अनुल्बणं वयत जोगुवाम् अप इति 7 आह यद् एव यज्ञ उल्बणं क्रियते तस्यैवैषा शान्तिः । मनुर् भव जनया दैव्यं जनम् इत्य् आह मानव्यो वै प्रजास् ता एवाद्याः कुरुते मनसो हविर् असीत्य् आह स्वगाकृत्यै गात्राणां ते गात्रभाजो भूयास्मेत्य् आह । आशिषम् एवैताम् आ शास्ते तस्यै वा एतस्या एकम् एवादेवयजनं यद् आलब्धायाम् अभ्रः 8 भवति यद् आलब्धायाम् अभ्रः स्याद् अप्सु वा प्रवेशयेत् सर्वां वा प्राश्नीयात् । यद् अप्सु प्रवेशयेद् यज्ञवेशसं कुर्यात् सर्वाम् एव प्राश्नीयाद् इन्द्रियम् एवात्मन् धत्ते सा वा एष त्रयाणाम् एवावरुद्धा संवत्सरसदः सहस्रयाजिनो गृहमेधिनस् त एवैतया यजेरन् तेषाम् एवैषाप्ता ॥ 3.4.4 अनुवाक 4 जयाः 1 चित्तं च चित्तिश् चाकूतं चाकूतिश् च विज्ञातं च विज्ञानं च मनश् च शक्वरीश् च दर्शश् च पूर्णमासश् च बृहच् च रथंतरं च प्रजापतिर् जयान् इन्द्राय वृष्णे प्रायच्छद् उग्रः पृतनाज्येषु तस्मै विशः समनमन्त सर्वाः स उग्रः स हि हव्यो बभूव देवासुराः संयत्ता आसन्त् स इन्द्रः प्रजापतिम् उपाधावत् तस्मा एताञ् जयान् प्रायच्छत् तान् अजुहोत् ततो वै देवा असुरान् अजयन् यद् अजयन् तज् जयानां जयत्वम् । स्पर्धमानेनैते होतव्या जयत्य् एव ताम् पृतनाम् ॥ 3.4.5 अनुवाक 5 अभ्यातानाः 1 अग्निर् भूतानाम् अधिपतिः स माऽवत्व् इन्द्रो ज्येष्ठानां यमः पृथिव्या वायुर् अन्तरिक्षस्य सूर्यो दिवश् चन्द्रमा नक्षत्राणाम् बृहस्पतिर् ब्रह्मणो मित्रः सत्यानां वरुणो ऽपाꣳ समुद्रः स्रोत्यानाम् अन्नꣳ साम्राज्यानाम् अधिपति तन् मावतु सोम ओषधीनाꣳ सविता प्रसवानाꣳ रुद्रः पशूनां त्वष्टा रूपाणां विष्णुः पर्वतानाम् मरुतो गणानाम् अधिपतयस् ते मावन्तु पितरः पितामहाः परे ऽवरे ततास् ततामहा इह मावत । अस्मिन् ब्रह्मन्न् अस्मिन् क्षत्रे ऽस्याम् आशिष्य् अस्याम् पुरोधायाम् अस्मिन् कर्मन्न् अस्यां देवहूत्याम् ॥ 3.4.6 अनुवाक 6 अभ्यातानहोमविधानम् 1 देवा वै यद् यज्ञे ऽकुर्वत तद् असुरा अकुर्वत ते देवा एतान् अभ्यातानान् अपश्यन् तान् अभ्यातन्वत यद् देवानां कर्मासीद् आर्ध्यत तत् । यद् असुराणां न तद् आर्ध्यत येन कर्मणेर्त्सेत् तत्र होतव्याः । ऋध्नोत्य् एव तेन कर्मणा यद् विश्वे देवाः समभरन् तस्माद् अभ्याताना वैश्वदेवाः । यद् प्रजापतिर् जयान् प्रायच्छत् तस्माज् जयाः प्राजापत्याः ॥ 2 यद् राष्ट्रभृद्भी राष्ट्रम् आददत तद् राष्ट्रभृताꣳ राष्ट्रभृत्त्वम् । ते देवा अभ्यातानैर् असुरान् अभ्यातन्वत जयैर् अजयन् राष्ट्रभृद्भी राष्ट्रम् आददत यद् देवा अभ्यातानैर् असुरान् अभ्यातन्वत तद् अभ्यातानानाम् अभ्यातानत्वम् । यज् जयैर् अजयन् तज् जवानां जयत्वम् । यद् राष्ट्रभृद्भी राष्ट्रम् आददत तद् राष्ट्रभृताꣳ राष्ट्रभृत्त्वम् । ततो देवा अभवन् परासुराः । यो भ्रातृव्यवान्त् स्यात् स एताञ् जुहुयात् । अभ्यातानैर् एव भ्रातृव्यान् अभ्यातनुते जयैर् जयति राष्ट्रभृद्भी राष्ट्रम् आ दत्ते भवत्य् आत्मना परास्य भ्रातृव्यो भवति ॥ 3.4.7 अनुवाक 7 राष्ट्रभृन्मन्त्राः 1 ऋताषाड् ऋतधामाग्निर् गन्धर्वस् तस्यौषधयो ऽप्सरस ऊर्जो नाम स इदम् ब्रह्म क्षत्रम् पातु ता इदम् ब्रह्म क्षत्रम् पान्तु तस्मै स्वाहा ताभ्यः स्वाहा सꣳहितो विश्वसामा सूर्यो गन्धर्वस् तस्य मरीचयो ऽप्सरस आयुवः सुषुम्नः सूर्यरश्मिश् चन्द्रमा गन्धर्वस् तस्य नक्षत्राण्य् अप्सरसो बेकुरयः । भुज्युः सुपर्णो यज्ञो गन्धर्वस् तस्य दक्षिणा अप्सरस स्तवाः प्रजापतिर् विश्वकर्मा मनः 2 गन्धर्वस् तस्यर्क्सामान्य् अप्सरसो वह्नयः । इषिरो विश्वव्यचा वातो गन्धर्वस् तस्यापो ऽप्सरसो मुदाः । भुवनस्य पते यस्य त उपरि गृहा इह च । स नो रास्वाज्यानिꣳ रायस् पोषꣳ सुवीर्यꣳ संवत्सरीणाꣳ स्वस्तिम् परमेष्ठ्य् अधिपतिर् मृत्युर् गन्धर्वस् तस्य विश्वम् अप्सरसो भुवः सुक्षितिः सुभूतिर् भद्रकृत् सुवर्वान् पर्जन्यो गन्धर्वस् तस्य विद्युतो ऽप्सरसो रुचः । दूरेहेतिर् अमृडयः 3 मृत्युर् गन्धर्वस् तस्य प्रजा अप्सरसो भीरुवः । चारुः कृपणकाशी कामो गन्धर्वस् तस्याधयो ऽप्सरसः शोचयन्तीर् नाम स इदम् ब्राह्म क्षत्रम् पातु ता इदम् ब्रह्म क्षत्रम् पान्तु तस्मै स्वाह ताभ्यः स्वाहा स नो भुवनस्य पते यस्य त उपरि गृहा इह च । उरु ब्रह्मणे ऽस्मै क्षत्राय महि शर्म यच्छ ॥ 3.4.8 अनुवाक 8 राष्ट्रभृतां ब्राह्मणम् 1 राष्ट्रकामाय होतव्या राष्ट्रं वै राष्ट्रभृतो राष्ट्रेणैवास्मै राष्ट्रम् अव रुन्द्धे राष्ट्रम् एव भवति । आत्मने होतव्या राष्ट्रं वै राष्ट्रभृतो राष्ट्रम् प्रजा राष्ट्रम् पशवो राष्ट्रं यच् छ्रेष्ठो भवति राष्ट्रेणैव राष्ट्रम् अव रुन्द्धे वसिष्ठः समानानाम् भवति ग्रामकामाय होतव्या राष्ट्रं वै राष्ट्रभृतो राष्ट्रꣳ सजाता राष्ट्रेणैवास्मै राष्ट्रꣳ सजातान् अव रुन्द्धे ग्रामी 2 एव भवति । अधिदेवने जुहोत्य् अधिदेवन एवास्मै सजातान् अव रुन्द्धे त एनम् अवरुद्धा उप तिष्ठन्ते रथमुख ओजस्कामस्य होतव्या ओजो वै राष्ट्रभृत ओजो रथ ओजसैवास्मा ओजो ऽव रुन्द्ध ओजस्व्य् एव भवति यो राष्ट्राद् अपभूतः स्यात् तस्मै होतव्या यावन्तो ऽस्य रथाः स्युस् तान् ब्रूयाद् युङ्ग्ध्वम् इति राष्ट्रम् एवास्मै युनक्ति । 3 आहुतयो वा एतस्याक्लृप्ता यस्य राष्ट्रं न कल्पते स्वरथस्य दक्षिणं चक्रम् प्रवृह्य नाडीम् अभि जुहुयाद् आहुतीर् एवास्य कल्पयति ता अस्य कल्पमाना राष्ट्रम् अनु कल्पते संग्रामे संयत्ते होतव्या राष्ट्रं वै राष्ट्रभृतो राष्ट्रे खलु वा एते व्यायच्छन्ते ये संग्रामꣳ संयन्ति यस्य पूर्वस्य जुह्वति स एव भवति जयति तं संग्रामं मान्धुक इध्मः 4 भवत्य् अङ्गारा एव प्रतिवेष्टमाना अमित्राणाम् अस्य सेनाम् प्रति वेष्टयन्ति य उन्माद्येत् तस्मै होतव्या गन्धर्वाप्सरसो वा एतम् उन् मादयन्ति य उन्माद्यत्य् एते खलु वै गन्धर्वाप्सरसो यद् राष्ट्रभृतस् तस्मै स्वाहा ताभ्यः स्वाहेति जुहोति तेनैवैनाञ् छमयति नैयग्रोध औदुम्बर आश्वत्थः प्लाक्ष इतीध्मो भवत्य् एते वै गन्धर्वाप्सरसां गृहाः स्व एवैनान् 5 आयतने शमयति । अभिचरता प्रतिलोमꣳ होतव्याः प्राणान् एवास्य प्रतीचः प्रति यौति तं ततो येन केन च स्तृणुते स्वकृत इरिणे जुहोति प्रदरे वैतद् वा अस्यै निर्ऋतिगृहीतं निर्ऋतिगृहीत एवैनं निर्ऋत्या ग्राहयति यद् वाचः क्रूरम् तेन वषट् करोति वाच एवैनं क्रूरेण प्र वृश्चति ताजग् आर्तिम् आर्छति यस्य कामयेतान्नाद्यम् 6 आ ददीयेति तस्य सभायाम् उत्तानो निपद्य भुवनस्य पत इति तृणानि सं गृह्णीयात् प्रजापतिर् वै भुवनस्य पतिः प्रजापतिनैवास्यान्नाद्यम् आ दत्त इदम् अहम् अमुष्यामुष्यायणस्यान्नाद्यꣳ हरामीत्य् आहान्नाद्यम् एवास्य हरति षड्भिर् हरति षड् वा ऋतवः प्रजापतिनैवास्यान्नाद्यम् आदायर्तवो ऽस्मा अनु प्र यच्छन्ति ॥ 7 यो ज्येष्ठबन्धुर् अपभूतः स्यात् तꣳ स्थले ऽवसाय्य ब्रह्मौदनं चतुःशरावम् पक्त्वा तस्मै होतव्या वर्ष्म वै राष्ट्रभृतो वर्ष्म स्थलं वर्ष्मणैवैनं वर्ष्म समानानां गमयति चतुःशरावो भवति दिक्ष्व् एव प्रति तिष्ठति क्षीरे भवति रुचं एवास्मिन् दधात्य् उद् धरति शृतत्वाय सर्पिष्वान् भवति मेध्यत्वाय चत्वार आर्षेयाः प्राश्नन्ति दिशाम् एव ज्योतिषि जुहोति ॥ 3.4.9 अनुवाक 9 देविकाहवींषिकाम्यप्रयोगाः 1 देविका निर् वपेत् प्रजाकामश् छन्दाꣳसि वै देविकाश् छन्दाꣳसीव खलु वै प्रजाश् छन्दोभिर् एवास्मै प्रजाः प्र जनयति प्रथमं धातारं करोति मिथुनी एव तेन करोत्य् अन्व् एवास्मा अनुमतिर् मन्यते राते राका प्र सिनीवली जनयति प्रजास्व् एव प्रजातासु कुह्वा वाचं दधाति । एता एव निर् वपेत् पशुकामश् छन्दाꣳसि वै देविकाश् छन्दाꣳसि 2 इव खलु वै पशवश् छन्दोभिर् एवास्मै पशून् प्र जनयति प्रथमं धातारं करोति प्रैव तेन वापयत्य् अन्व् एवास्मा अनुमतिर् मन्यते राते राका प्र सिनीवाली जनयति पशून् एव प्रजातान् कुह्वा प्रति ष्ठापयति । एता एव निर् वपेद् ग्रामकामश् छन्दाꣳसि वै देविकाश् छन्दाꣳसीव खलु वै ग्रामश् छन्दोभिर् एवास्मै ग्रामम् 3 अव रुन्द्धे मध्यतो धातारं करोति मध्यत एवैनं ग्रामस्य दधाति । एता एव निर् वपेज् ज्योगामयावी छन्दाꣳसि वै देविकाश् छन्दाꣳसि खलु वा एतम् अभि मन्यन्ते यस्य ज्योग् आमयति छन्दोभिर् एवैनम् अगदं करोति मध्यतो धातारं करोति मध्यतो वा एतस्याक्लृप्तं यस्य ज्योग् आमयति मध्यत एवास्य तेन कल्पयति । एता एव निः 4 वपेद् यं यज्ञो नोपनमेच् छन्दाꣳसि वै देविकाश् छन्दाꣳसि खलु वा एतं नोप नमन्ति यं यज्ञो नोपनमति प्रथमं धातारं करोति मुखत एवास्मै छन्दाꣳसि दधात्य् उपैनं यज्ञो नमति । एता एव निर् वपेद् ईजानश् छन्दाꣳसि वै देविका यातयामानीव खलु वा एतस्य छन्दाꣳसि य ईजान उत्तमं धातारं करोति । 5 उपरिष्टाद् एवास्मै छन्दाꣳस्य् अयातयामान्य् अव रुन्द्ध उपैनम् उत्तरो यज्ञो नमति । एता एव निर् वपेद् यम् मेधा नोपनमेच् छन्दाꣳसि वै देविकाश् छन्दाꣳसि खलु वा एतं नोप नमन्ति यम् मेधा नोपनमति प्रथमं धातारं करोति मुखत एवास्मै छन्दाꣳसि दधात्य् उपैनम् मेधा नमति । एता एव निर् वपेत् 6 रुक्कामश् छन्दाꣳसि वै देविकाश् छन्दाꣳसीव खलु वै रुक् छन्दोभिर् एवास्मिन् रुचं दधाति क्षीरे भवन्ति रुचम् एवास्मिन् दधति मध्यतो धातारं करोति मध्यत एवैनꣳ रुचो दधाति गायत्री वा अनुमतिस् त्रिष्टुग् राका जगती सिनीवाल्य् अनुष्टुप् कुहूर् धाता वषट्कारः पूर्वपक्षो राकापरपक्षः कुहूर् अमावास्या सिनीवली पौर्णमास्य् अनुमतिश् चन्द्रमा धाता । अष्टौ 7 वसवो ऽष्टाक्षरा गायत्र्य् एकादश रुद्रा एकादशाक्षरा त्रिष्टुब् द्वादशादित्या द्वादशाक्षरा जगती प्रजापतिर् अनुष्टुब् धाता वषट्कारः । एतद् वै देविकाः सर्वाणि च छन्दाꣳसि सर्वाश् च देवता वषट्कारस् ता यत् सह सर्वा निर्वपेद् ईश्वरा एनम् प्रदहो द्वे प्रथमे निरुप्य धातुस् तृतीयं निर् वपेत् तथो एवोत्तरे निर् वपेत् तथैनं न प्र दहन्त्य् अथो यस्मै कामाय निरुप्यन्ते तम् एवाभिर् उपाप्नोति ॥ 3.4.10 अनुवाक 10 प्रयास्यतो अग्निहोत्रिणः अग्निसमारोपणम् 1 वास्तोष् पते प्रति जानीह्य् अस्मान्त् स्वावेशो अनमीवो भवा नः । यत् त्वेमहे प्रति तन् नो जुषस्व शं न एधि द्विपदे शं चतुष्पदे ॥ वास्तोष् पते शग्मया सꣳसदा ते सक्षीमहि रण्वया गातुमत्या । आवः क्षेम उत योगे वरं नो यूयम् पात स्वस्तिभिः सदा नः ॥ यत् सायम्प्रातर् अग्निहोत्रं जुहोत्य् आहुतीष्टका एव ता उप धत्ते 2 यजमानो ऽहोरात्राणि वा एतस्येष्टका य आहिताग्निर् यत् सायम्प्रातर् जुहोत्य् अहोरात्राण्य् एवाप्त्वेष्टकाः कृत्वोप धत्ते दश समानत्र जुहोति दशाक्षरा विराड् विराजम् एवाप्त्वेष्टकां कृत्वोप धत्ते । अथो विराज्य् एव यज्ञम् आप्नोति चित्यश्चित्यो ऽस्य भवति तस्माद् यत्र दशोषित्वा प्रयाति तद् यज्ञवास्त्व् अवास्त्व् एव तद् यत् ततो ऽर्वाचीनम् । 3 रुद्रः खलु वै वास्तोष्पतिर् यद् अहुत्वा वास्तोष्पतीयम् प्रयायाद् रुद्र एनम् भूत्वाग्निर् अनूत्थाय हन्याद् वास्तोष्पतीयं जुहोति भागधेयेनैवैनꣳ शमयति नार्तिम् आर्छति यजमानः । यद् युक्ते जुहुयाद् यथा प्रयाते वास्ताव् आहुतिं जुहोति तादृग् एव तद् यद् अयुक्ते जुहुयाद् यथा क्षेम आहुतिं जुहोति तादृग् एव तद् अहुतम् अस्य वास्तोष्पतीयꣳ स्यात् । 4 दक्षिणो युक्तो भवति सव्यो ऽयुक्तः । अथ वास्तोष्पतीयं जुहोत्य् उभयम् एवाकर् अपरिवर्गम् एवैनꣳ शमयति यद् एकया जुहुयाद् दर्विहोमं कुर्यात् पुरोऽनुवाक्याम् अनूच्य याज्यया जुहोति सदेवत्वाय यद् धुत आदध्याद् रुद्रं गृहान् अन्वारोहयेद् यद् अवक्षाणान्य् असम्प्रक्षाप्य प्रयायाद् यथा यज्ञवेशसं वाऽऽदहनं वा तादृग् एव तत् । अयं ते योनिर् ऋत्विय इत्य् अरण्योः समारोहयति । 5 एष वा अग्नेर् योनिः स्व एवैनं योनौ समारोहयति । अथो खल्व् आहुर् यद् अरण्योः समारूढो नश्येद् उद् अस्याग्निः सीदेत् पुनराधेयः स्याद् इति या ते अग्ने यज्ञिया तनूस् तयेह्य् आ रोहेत्य् आत्मन्त् समारोहयते यजमानो वा अग्नेर् योनिः स्वायाम् एवैनं योन्याꣳ समारोहयते ॥ 3.4.11 अनुवाक 11 काम्येष्टियाज्यापुरोनुवाक्याः 1 त्वम् अग्ने बृहद् वयो दधासि देव दाशुषे । कविर् गृहपतिर् युवा ॥ हव्यवाड् अग्निर् अजरः पिता नो विभुर् विभावा सुदृशीको अस्मे । सुगार्हपत्याः सम् इषो दिदीह्य् अस्मद्रियक् सम् मिमीहि श्रवाꣳसि ॥ त्वं च सोम नो वशो जीवातुं न मरामहे । प्रियस्तोत्रो वनस्पतिः ॥ ब्रह्मा देवानाम् पदवीः कवीनाम् ऋषिर् विप्राणाम् महिषो मृगाणाम् । श्येनो गृध्राणाꣳ स्वधितिर् वनानाꣳ सोमः 2 पवित्रम् अत्य् एति रेभन् ॥ आ विश्वदेवꣳ सत्पतिꣳ सूक्तैर् अद्या वृणीमहे । सत्यसवꣳ सवितारम् ॥ आ सत्येन रजसा वर्तमानो निवेशयन्न् अमृतम् मर्त्यं च । हिरण्ययेन सविता रथेनाऽऽ देवो याति भुवना विपश्यन् ॥ यथा नो अदितिः करत् पश्वे नृभ्यो यथा गवे । यथा तोकाय रुद्रियम् ॥ मा नस् तोके तनये मा न आयुषि मा नो गोषु मा 3 नो अश्वेषु रीरिषः । वीरान् मा नो रुद्र भामितो वधीर् हविष्मन्तो नमसा विधेम ते ॥ उदप्रुतो न वयो रक्षमाणा वावदतो अभ्रियस्येव घोषाः । गिरिभ्रजो नोर्मयो मदन्तो बृहस्पतिम् अभ्य् अर्का अनावन् ॥ हꣳसैर् इव सखिभिर् वावदद्भिर् अश्मन्मयानि नहना व्यस्यन् । बृहस्पतिर् अभिकनिक्रदद् गा उत प्रास्तौद् उच् च विद्वान् अगायत् ॥ एन्द्र सानसिꣳ रयिम् 4 सजित्वानꣳ सदासहम् । वर्षिष्ठमूतये भर ॥ प्र ससाहिषे पुरुहूत शत्रूञ् ज्येष्ठस् ते शुष्म इह रातिर् अस्तु । इन्द्राऽऽ भर दक्षिणेना वसूनि पतिः सिन्धूनाम् असि रेवतीनाम् ॥ त्वꣳ सुतस्य पीतये सद्यो वृद्धो अजायथाः । इन्द्र ज्यैष्ठ्याय सुक्रतो ॥ भुवस् त्वम् इन्द्र ब्रह्मणा महान् भुवो विश्वेषु सवनेषु यज्ञियः । भुवो नॄꣳश् च्यौत्नो विश्वस्मिन् भरे ज्येष्ठश् च मन्त्रः 5 विश्वचर्षणे ॥ मित्रस्य चर्षणीधृतः श्रवो देवस्य सानसिम् । सत्यं चित्रश्रवस्तमम् ॥ मित्रो जनान् यातयति प्रजानन् मित्रो दाधार पृथिवीम् उत द्याम् । मित्रः कृष्टीर् अनिमिषाभि चष्टे सत्याय हव्यं घृतवद् विधेम ॥ प्र स मित्र मर्तो अस्तु प्रयस्वान् यस् त आदित्य शिक्षति व्रतेन । न हन्यते न जीयते त्वोतो नैनम् अꣳहो अश्नोत्य् अन्तितो न दूरात् ॥ यत् 6 चिद् धि ते विशो यथा प्र देव वरुण व्रतम् । मिनीमसि द्यविद्यवि ॥ यत् किं चेदं वरुण दैव्ये जने ऽभिद्रोहम् मनुष्याश् चरामसि । अचित्ती यत् तव धर्मा युयोपिम मा नस् तस्माद् एनसो देव रीरिषः ॥ कितवासो यद् रिरिपुर् न दीवि यद् वा घा सत्यम् उत यन् न विद्म । सर्वा ता वि ष्य शिथिरेव देवाथा ते स्याम वरुण प्रियासः ॥ </span></poem> 4qug2schsvxpo2n2ilfcg9gp00a6lv4 2 25211 344403 343438 2022-08-17T22:11:13Z EmausBot 3495 बॉट: [[सदस्यः:G(x)]] को दोहरे पुननिर्देशित ठीक किया। wikitext text/x-wiki #पुनर्निर्दिष्टम् [[सदस्यः:G(x)]] 95d6euwz5uasoehai0z4cdinzeslj5p 104 40963 344404 344010 2022-08-18T04:45:26Z Ranjanin 6031 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Mohan Prabhu" /></noinclude>{{RunningHeader|center='''सिध्दान्तकौमुदीसहिता'''|left='''१९६''' |right='''[अदादि'''}} {{C|'''२४५१ । आहस्थः । (८-२-३५)'''}} '''झलि परे चर्त्वम् । आत्थ । आहथुः ।''' {{C|'''२४५२ । बुव ईट् । (७-३-९३)'''}} '''बुवः परस्य हलादेः पित ईट् स्यात् । 'आत्थ' इत्यत्र स्थानिवद्भावात्प्राप्तोऽयं झलिति थत्वविधानान्न भवति । ब्रवीति । ब्रतः । ब्रुवन्ति । ब्रूते । आर्धधातुकाधिकारे ।''' {{C|'''२४५३ । ब्रुवो वचिः । (२-४-५३)'''}} '''उवाच । ऊचतुः । ऊचुः । उवचिथ-उवक्थ । ऊचे । वक्ता ।''' {{rule|}} व्यक्तं भविष्यति । '''आहेति ॥''' ब्रूधातोर्लटस्तिपो णलि प्रकृतेराहादेशः । सिपस्थलि प्रकृतेराहादेशे आह् थ इति स्थिते हस्य ढत्वे प्राप्ते । '''आहस्थः ॥''' आह इति षष्ठ्यन्तम् । ‘झलो झलि’ इत्यतो झलीत्यनुवर्तते इत्यभिप्रेत्य शेषपूरणेन सूत्र व्याचष्टे । '''झलि परे इति ॥''' आह् इत्यस्य थकारः स्यात् झलीति फलितम् । अलोऽन्त्यस्य इत्यन्त्यस्य भवति । '''चर्त्वमिति ॥''' आथ् थ इति स्थिते प्रथमथकारस्य खरि चेति चर्त्वे आत्थ इति रूपमित्यर्थः । नच आहादेशस्य अकारान्तत्वे तु हकारादकारस्य थकारादेशे हस्य ढत्वे चर्त्वे आट्त्थ इति स्यादिति बोध्यम् । पञ्चानां णलाद्यभावपक्षे आह । '''ब्रुव ईट् ॥''' 'नाभ्यस्तस्य' इत्यतः पितीति ‘उतो वृद्धिः' इत्यतो हलीति चानुवर्तते । तदाह । '''ब्रुवः परस्येत्यादिना ॥''' ननु आत्थेत्यत्र आहादेशस्य स्थानि वत्वेन बृत्वात्ततः परस्य थस्य ईडागमः स्यादित्यत आह । आत्थेल्यद्धेति । स्थानिवद्रा वात् प्राप्तोऽयमीडागम. न भवतीत्यन्वयः । कुत इत्यत आह । झलि थत्वविधानादिति । आहस्थ' इति झलि परत आहादेशस्य थत्व विधीयते । ईटि तु सति झलादित्वाभावा तन्निर्विषय स्यात् । अतः आत्थेत्यत्र ईट् नेति विज्ञायते इत्यर्थः । बुवन्तीति ॥ ब्रवीषि । बूथः । बूथ । ब्रवीमि । बूवः । बूम । लट आत्मनेपदे आह । बूत इति । ‘बुवः पञ्चानाम् इत्यत्र परस्मैपदानामित्यनुवृत्तराहादेशो न । बुवात । बुवत । बूष ! बुवाथ बूवहे । बूमहे । बुवो वचिः ॥ बुवेो वचिरादेशः स्यादार्धधातुके इत्यर्थः । इकार उचारणार्थ. उवाचेति । अकिति द्वित्वे कृते 'लिट्यभ्यासस्य ’ इति सम्प्रसारणमिति भाव रिति । किति द्वित्वात्प्राक् “वचिस्वपियजादीनाम्' इति सम्प्रसारणे द्वित्वे कृते हलादिशेष सवर्णपरत्वात् ‘अभ्यासस्यासवर्णे' इत्युवडभावे सवर्णदीर्घ इति भावः । वचिरनिट्सु परिगणितः । तस्य भारद्वाजनियमात्थलि वेट्। तदाह । उर्वाचिथ-उववक्थेति । इडभावे 'चो . कुः'बुव ईट् इत्यत्र “नाभ्यस्तस्य’ इत्यत. सार्वधातुकग्रहणस्याप्यनुवृत्तेरीड् न । ऊचथुः । ऊच । उवाच उवच । ऊचिव । ऊविम । क्रादिनियमादिट् । ऊचे इति ॥ ऊचाते । ऊचिरे । ऊचिषे । ऊचाथे । ऊचिध्व । ऊचे । ऊविवहे । ऊचिमहे । वक्तेति ॥ वच्यादेशे इण्निषेधः । वक्ष्यति ।<noinclude><references/></noinclude> ow59p7xsrx5ji31ndceocpwgx8fh13d 344411 344404 2022-08-18T05:17:52Z Ranjanin 6031 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Mohan Prabhu" /></noinclude>{{RunningHeader|center='''सिध्दान्तकौमुदीसहिता'''|left='''१९६''' |right='''[अदादि'''}} {{C|'''२४५१ । आहस्थः । (८-२-३५)'''}} '''झलि परे चर्त्वम् । आत्थ । आहथुः ।''' {{C|'''२४५२ । बुव ईट् । (७-३-९३)'''}} '''बुवः परस्य हलादेः पित ईट् स्यात् । 'आत्थ' इत्यत्र स्थानिवद्भावात्प्राप्तोऽयं झलिति थत्वविधानान्न भवति । ब्रवीति । ब्रतः । ब्रुवन्ति । ब्रूते । आर्धधातुकाधिकारे ।''' {{C|'''२४५३ । ब्रुवो वचिः । (२-४-५३)'''}} '''उवाच । ऊचतुः । ऊचुः । उवचिथ-उवक्थ । ऊचे । वक्ता ।''' {{rule|}} व्यक्तं भविष्यति । '''आहेति ॥''' ब्रूधातोर्लटस्तिपो णलि प्रकृतेराहादेशः । सिपस्थलि प्रकृतेराहादेशे आह् थ इति स्थिते हस्य ढत्वे प्राप्ते । '''आहस्थः ॥''' आह इति षष्ठ्यन्तम् । ‘झलो झलि’ इत्यतो झलीत्यनुवर्तते इत्यभिप्रेत्य शेषपूरणेन सूत्र व्याचष्टे । '''झलि परे इति ॥''' आह् इत्यस्य थकारः स्यात् झलीति फलितम् । अलोऽन्त्यस्य इत्यन्त्यस्य भवति । '''चर्त्वमिति ॥''' आथ् थ इति स्थिते प्रथमथकारस्य खरि चेति चर्त्वे आत्थ इति रूपमित्यर्थः । नच आहादेशस्य अकारान्तत्वे तु हकारादकारस्य थकारादेशे हस्य ढत्वे चर्त्वे आट्त्थ इति स्यादिति बोध्यम् । पञ्चानां णलाद्यभावपक्षे आह । '''ब्रुव ईट् ॥''' 'नाभ्यस्तस्य' इत्यतः पितीति ‘उतो वृद्धिः' इत्यतो हलीति चानुवर्तते । तदाह । '''ब्रुवः परस्येत्यादिना ॥''' ननु आत्थेत्यत्र आहादेशस्य स्थानिवत्त्वेन ब्रूत्वात्ततः परस्य थस्य ईडागमः स्यादित्यत आह । '''आत्थेत्यत्रेति ॥''' स्थानिवद्भावात् प्राप्तोऽयमीडागमः न भवतीत्यन्वयः । कुत इत्यत आह । '''झलि थत्वविधानादिति ॥''' 'आहस्थ' इति झलि परत आहादेशस्य थत्व विधीयते । ईटि तु सति झलादित्वाभावात्तन्निर्विषय स्यात् । अतः आत्थेत्यत्र ईट् नेति विज्ञायते इत्यर्थः । '''ब्रुवन्तीति ॥''' ब्रवीषि । ब्रूथः । ब्रूथ । ब्रवीमि । ब्रूवः । ब्रूमः । लट आत्मनेपदे आह । '''ब्रूते इति ॥''' ‘ब्रुवः पञ्चानाम्' इत्यत्र परस्मैपदानामित्यनुवृत्तेराहादेशो न । ब्रुवाते । ब्रुवते । ब्रूषे । ब्रुवाथे । ब्रूध्वे । ब्रुवे । ब्रूवहे । ब्रूमहे । '''ब्रुवो वचिः ॥''' ब्रुवो वचिरादेशः स्यादार्धधातुके इत्यर्थः । इकार उच्चारणार्थः । '''उवाचेति ॥''' अकिति द्वित्वे कृते 'लिट्यभ्यासस्य’ इति सम्प्रसारणमिति भावः । '''ऊचतुरिति ॥''' किति द्वित्वात्प्राक् 'वचिस्वपियजादीनाम्' इति सम्प्रसारणे द्वित्वे कृते हलादिशेषे सवर्णपरत्वात् ‘अभ्यासस्यासवर्णे' इत्युवडभावे सवर्णदीर्घ इति भावः । वचिरनिट्सु परिगणितः । तस्य भारद्वाजनियमात्थलि वेट् । तदाह । '''उवचिथ-उवक्थेति ॥''' इडभावे 'चोः कुः' 'ब्रुव ईट्' इत्यत्र 'नाभ्यस्तस्य’ इत्यतः सार्वधातुकग्रहणस्याप्यनुवृत्तेरीड् न । ऊचथुः । ऊच । उवाच-उवच । ऊचिव । ऊचिम । क्रादिनियमादिट् । '''ऊचे इति ॥''' ऊचाते । ऊचिरे । ऊचिषे । ऊचाथे । ऊचिध्वे । ऊचे । ऊचिवहे । ऊचिमहे । '''वक्तेति ॥''' वच्यादेशे इण्निषेधः । वक्ष्यति ।<noinclude><references/></noinclude> s4aj0gikjxbe5li35584pd9qwxrn8ah 344425 344411 2022-08-18T05:51:25Z Ranjanin 6031 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Mohan Prabhu" /></noinclude>{{RunningHeader|center='''सिध्दान्तकौमुदीसहिता'''|left='''१९६''' |right='''[अदादि'''}} {{C|'''२४५१ । आहस्थः । (८-२-३५)'''}} {{C|'''झलि परे चर्त्वम् । आत्थ । आहथुः ।'''}} {{C|'''२४५२ । ब्रुव ईट् । (७-३-९३)'''}} '''ब्रुवः परस्य हलादेः पित ईट् स्यात् । 'आत्थ' इत्यत्र स्थानिवद्भावात्प्राप्तोऽयं झलिति थत्वविधानान्न भवति । ब्रवीति । ब्रूतः । ब्रुवन्ति । ब्रूते । आर्धधातुकाधिकारे ।''' {{C|'''२४५३ । ब्रुवो वचिः । (२-४-५३)'''}} {{C|'''उवाच । ऊचतुः । ऊचुः । उवचिथ-उवक्थ । ऊचे । वक्ता ।'''}} {{rule|}} व्यक्तं भविष्यति । '''आहेति ॥''' ब्रूधातोर्लटस्तिपो णलि प्रकृतेराहादेशः । सिपस्थलि प्रकृतेराहादेशे आह् थ इति स्थिते हस्य ढत्वे प्राप्ते । '''आहस्थः ॥''' आह इति षष्ठ्यन्तम् । ‘झलो झलि’ इत्यतो झलीत्यनुवर्तते इत्यभिप्रेत्य शेषपूरणेन सूत्र व्याचष्टे । '''झलि परे इति ॥''' आह् इत्यस्य थकारः स्यात् झलीति फलितम् । अलोऽन्त्यस्य इत्यन्त्यस्य भवति । '''चर्त्वमिति ॥''' आथ् थ इति स्थिते प्रथमथकारस्य खरि चेति चर्त्वे आत्थ इति रूपमित्यर्थः । नच आहादेशस्य अकारान्तत्वे तु हकारादकारस्य थकारादेशे हस्य ढत्वे चर्त्वे आट्त्थ इति स्यादिति बोध्यम् । पञ्चानां णलाद्यभावपक्षे आह । '''ब्रुव ईट् ॥''' 'नाभ्यस्तस्य' इत्यतः पितीति ‘उतो वृद्धिः' इत्यतो हलीति चानुवर्तते । तदाह । '''ब्रुवः परस्येत्यादिना ॥''' ननु आत्थेत्यत्र आहादेशस्य स्थानिवत्त्वेन ब्रूत्वात्ततः परस्य थस्य ईडागमः स्यादित्यत आह । '''आत्थेत्यत्रेति ॥''' स्थानिवद्भावात् प्राप्तोऽयमीडागमः न भवतीत्यन्वयः । कुत इत्यत आह । '''झलि थत्वविधानादिति ॥''' 'आहस्थ' इति झलि परत आहादेशस्य थत्व विधीयते । ईटि तु सति झलादित्वाभावात्तन्निर्विषय स्यात् । अतः आत्थेत्यत्र ईट् नेति विज्ञायते इत्यर्थः । '''ब्रुवन्तीति ॥''' ब्रवीषि । ब्रूथः । ब्रूथ । ब्रवीमि । ब्रूवः । ब्रूमः । लट आत्मनेपदे आह । '''ब्रूते इति ॥''' ‘ब्रुवः पञ्चानाम्' इत्यत्र परस्मैपदानामित्यनुवृत्तेराहादेशो न । ब्रुवाते । ब्रुवते । ब्रूषे । ब्रुवाथे । ब्रूध्वे । ब्रुवे । ब्रूवहे । ब्रूमहे । '''ब्रुवो वचिः ॥''' ब्रुवो वचिरादेशः स्यादार्धधातुके इत्यर्थः । इकार उच्चारणार्थः । '''उवाचेति ॥''' अकिति द्वित्वे कृते 'लिट्यभ्यासस्य’ इति सम्प्रसारणमिति भावः । '''ऊचतुरिति ॥''' किति द्वित्वात्प्राक् 'वचिस्वपियजादीनाम्' इति सम्प्रसारणे द्वित्वे कृते हलादिशेषे सवर्णपरत्वात् ‘अभ्यासस्यासवर्णे' इत्युवडभावे सवर्णदीर्घ इति भावः । वचिरनिट्सु परिगणितः । तस्य भारद्वाजनियमात्थलि वेट् । तदाह । '''उवचिथ-उवक्थेति ॥''' इडभावे 'चोः कुः' 'ब्रुव ईट्' इत्यत्र 'नाभ्यस्तस्य’ इत्यतः सार्वधातुकग्रहणस्याप्यनुवृत्तेरीड् न । ऊचथुः । ऊच । उवाच-उवच । ऊचिव । ऊचिम । क्रादिनियमादिट् । '''ऊचे इति ॥''' ऊचाते । ऊचिरे । ऊचिषे । ऊचाथे । ऊचिध्वे । ऊचे । ऊचिवहे । ऊचिमहे । '''वक्तेति ॥''' वच्यादेशे इण्निषेधः । वक्ष्यति ।<noinclude><references/></noinclude> fjsvdzii490s8cqhf4gtq68jzb235kt 344429 344425 2022-08-18T05:57:52Z Ranjanin 6031 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Ranjanin" /></noinclude>{{RunningHeader|center='''सिध्दान्तकौमुदीसहिता'''|left='''१९६''' |right='''[अदादि'''}} {{C|'''२४५१ । आहस्थः । (८-२-३५)'''}} {{C|'''झलि परे चर्त्वम् । आत्थ । आहथुः ।'''}} {{C|'''२४५२ । ब्रुव ईट् । (७-३-९३)'''}} '''ब्रुवः परस्य हलादेः पित ईट् स्यात् । 'आत्थ' इत्यत्र स्थानिवद्भावात्प्राप्तोऽयं झलिति थत्वविधानान्न भवति । ब्रवीति । ब्रूतः । ब्रुवन्ति । ब्रूते । आर्धधातुकाधिकारे ।''' {{C|'''२४५३ । ब्रुवो वचिः । (२-४-५३)'''}} {{C|'''उवाच । ऊचतुः । ऊचुः । उवचिथ-उवक्थ । ऊचे । वक्ता ।'''}} {{rule|}} व्यक्तं भविष्यति । '''आहेति ॥''' ब्रूधातोर्लटस्तिपो णलि प्रकृतेराहादेशः । सिपस्थलि प्रकृतेराहादेशे आह् थ इति स्थिते हस्य ढत्वे प्राप्ते । '''आहस्थः ॥''' आह इति षष्ठ्यन्तम् । ‘झलो झलि’ इत्यतो झलीत्यनुवर्तते इत्यभिप्रेत्य शेषपूरणेन सूत्र व्याचष्टे । '''झलि परे इति ॥''' आह् इत्यस्य थकारः स्यात् झलीति फलितम् । अलोऽन्त्यस्य इत्यन्त्यस्य भवति । '''चर्त्वमिति ॥''' आथ् थ इति स्थिते प्रथमथकारस्य खरि चेति चर्त्वे आत्थ इति रूपमित्यर्थः । नच आहादेशस्य अकारान्तत्वे तु हकारादकारस्य थकारादेशे हस्य ढत्वे चर्त्वे आट्त्थ इति स्यादिति बोध्यम् । पञ्चानां णलाद्यभावपक्षे आह । '''ब्रुव ईट् ॥''' 'नाभ्यस्तस्य' इत्यतः पितीति ‘उतो वृद्धिः' इत्यतो हलीति चानुवर्तते । तदाह । '''ब्रुवः परस्येत्यादिना ॥''' ननु आत्थेत्यत्र आहादेशस्य स्थानिवत्त्वेन ब्रूत्वात्ततः परस्य थस्य ईडागमः स्यादित्यत आह । '''आत्थेत्यत्रेति ॥''' स्थानिवद्भावात् प्राप्तोऽयमीडागमः न भवतीत्यन्वयः । कुत इत्यत आह । '''झलि थत्वविधानादिति ॥''' 'आहस्थ' इति झलि परत आहादेशस्य थत्व विधीयते । ईटि तु सति झलादित्वाभावात्तन्निर्विषय स्यात् । अतः आत्थेत्यत्र ईट् नेति विज्ञायते इत्यर्थः । '''ब्रुवन्तीति ॥''' ब्रवीषि । ब्रूथः । ब्रूथ । ब्रवीमि । ब्रूवः । ब्रूमः । लट आत्मनेपदे आह । '''ब्रूते इति ॥''' ‘ब्रुवः पञ्चानाम्' इत्यत्र परस्मैपदानामित्यनुवृत्तेराहादेशो न । ब्रुवाते । ब्रुवते । ब्रूषे । ब्रुवाथे । ब्रूध्वे । ब्रुवे । ब्रूवहे । ब्रूमहे । '''ब्रुवो वचिः ॥''' ब्रुवो वचिरादेशः स्यादार्धधातुके इत्यर्थः । इकार उच्चारणार्थः । '''उवाचेति ॥''' अकिति द्वित्वे कृते 'लिट्यभ्यासस्य’ इति सम्प्रसारणमिति भावः । '''ऊचतुरिति ॥''' किति द्वित्वात्प्राक् 'वचिस्वपियजादीनाम्' इति सम्प्रसारणे द्वित्वे कृते हलादिशेषे सवर्णपरत्वात् ‘अभ्यासस्यासवर्णे' इत्युवडभावे सवर्णदीर्घ इति भावः । वचिरनिट्सु परिगणितः । तस्य भारद्वाजनियमात्थलि वेट् । तदाह । '''उवचिथ-उवक्थेति ॥''' इडभावे 'चोः कुः' 'ब्रुव ईट्' इत्यत्र 'नाभ्यस्तस्य’ इत्यतः सार्वधातुकग्रहणस्याप्यनुवृत्तेरीड् न । ऊचथुः । ऊच । उवाच-उवच । ऊचिव । ऊचिम । क्रादिनियमादिट् । '''ऊचे इति ॥''' ऊचाते । ऊचिरे । ऊचिषे । ऊचाथे । ऊचिध्वे । ऊचे । ऊचिवहे । ऊचिमहे । '''वक्तेति ॥''' वच्यादेशे इण्निषेधः । वक्ष्यति ।<noinclude><references/></noinclude> bam76ehf0mfe64o8rab9oxtu29y01d5 104 40964 344433 99597 2022-08-18T06:05:49Z Ranjanin 6031 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Mohan Prabhu" /></noinclude>{{RunningHeader|left='''प्रकरणम्]'''|center='''बालमनोरमा ।''' |right='''१९७'''}} '''ब्रवीतु-ब्रूतात् । 'ङिच्च पिन्न' इत्यपित्त्वादीण्न । ब्रवाणि । ब्रवै । ब्रूयात् । उच्यात् । 'अस्यतिवक्ति-' (सू २४३८) इत्यङ् ।''' {{c|'''२४५४ । वच उम् । (७-४-२०)'''}} '''अङि परे । अवोचत् । अवोचत ।''' '''अथ शास्यन्ताः परस्मैपदिनः । इङ् त्वात्मनेपदी । इण् १०४५ गतौ । एति । इतः ।''' {{c|'''२४५५ । इणो यण् । (६-४-८१)'''}} '''अजादौ प्रत्यये परे । इयङोऽपवादः । यन्ति । इयाय ।''' {{c|'''२४५६ । दीर्घ इणः किति । (७-४-६९)'''}} {{rule|}} वक्ष्यते । '''ब्रवीतु-ब्रूतादिति ॥''' ननु तिबादेशस्य तातड पित्त्वात् ‘ब्रूव ईट्’ इति ईडागमः स्यादित्यत आह । '''ङिच्चेति ॥''' ब्रूताम् । ब्रुवन्तु । ब्रूहि । ब्रूतात् । ब्रूतम् । ब्रूत । '''ब्रवाणीति ॥''' आट पित्त्वेन डित्त्वाभावात् न गुणनिषेध इति भावः । ब्रवाव । ब्रवाम । ब्रूताम् । ब्रूष्व । ब्रुवाथाम्। ब्रूध्वमिति सिद्धवत्कृत्य आह । '''ब्रवै इति ॥''' आटः पित्त्वेन डित्त्वाभावाद्गुण । ब्रवावहै । ब्रवामहै । लडि अब्रवीत् । अब्रूताम्। अब्रुवन् । अब्रवीः । अब्रूतम् । अब्रूत । अब्रवम् । अब्रूव । अब्रूम । विधिलिङ्याह । '''ब्रूयादिति ॥''' ब्रूयातामित्यादि । आशीलिंडयाह । उच्या दिति ॥ वच्यादेशे “वचिखपि' इति सम्प्रसारणमिति भावः । उच्यास्ताम् इत्यादि । आत्मनेन पदे आशीर्लिडि वक्षीष्ट । वक्षीयास्ताम् इत्यादि । अकित्वान्न सम्प्रसारणम् । लुडि सिचिव वच्यादेशे अवच् स् त् इति स्थिते आह । अस्यतीति ॥ अवच अ त इति स्थिते । वच उम् ॥ शेषपूरणेन सूत्र व्याचष्टे । आङि परे इति ॥ 'ऋदृशो डि’ इत्यतस्तदनुवृत्तेरिति भावः । मित्वादन्यादच परः। आदुणः । तदाह । अवोचदिति ॥ अवक्ष्यत् । अवक्ष्यंत। इङ्त्विति ॥ ‘इड् अध्ययने' इति धातुस्तु डित्वादात्मनेपदीत्यर्थ. । इणु गताविति ॥ 'इणेो यण्' इत्यादौ विशेषणार्थो णकार । एतीति ॥‘शपो लुकि तिप. पित्वेन डित्वाभावादुणः । इतः इति ॥ अपित्वेन डित्वान्न गुणः। इ अन्तीत्यत्र डित्वादुणाभावे इयडि प्राप्त । इणो यण् ॥ अचि श्नुधातु ' इत्यतः अचीत्यनुवृत्तस्य अङ्गाधिकारलब्धाङ्गाक्षिप्तप्रत्ययविशेषणत्वात्तदादि विधिरित्यभिप्रेत्य शेषपूरणेन सूत्र व्याचष्टे । अजादौ प्रत्यये परे’ इति । इयङोऽपवाद इति ॥ इयडि प्राप्त एव तदारम्भादिति भावः। गुणवृद्धौ तु परत्वादस्य बाधकैौ । यथा अयनम्, आयकः । यन्तीति ॥ एषि । इथः। इथ । एमि । इव इम. । इयायेति द्वित्वे सति उत्तरखण्डवृद्वैौ आयादेशे “अभ्यासस्यासवर्णे' इति इयड् । अतुसि तु द्वित्वे कित्वादुणाभावे इ इ अतुम् इति स्थिते ‘इणो यण्’ इत्युत्तरखण्डस्य यणि इयतुरितिस्थिते । दीर्घ इणः ॥ ‘अत्र लोप.’ इत्यतः अभ्यासस्येति ‘व्यथो लिटि’ इत्यतो लिटीति चानुवर्तते । तदाह ।<noinclude><references/></noinclude> sx26e419xxl7fb3ostpegerpnk7cj4j 104 82483 344445 197144 2022-08-18T06:27:16Z Swaminathan sitapathi 4227 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Swaminathan sitapathi" />{{rh|center=प्रतिज्ञायौगन्धरायणे सव्याख्याने|left=९६}}</noinclude>{{block center|<poem>शक्ता दर्पयितुं स्वहस्तरचिता भूमिः कटप्रच्छदा {{gap}} पर्याप्तो निगलस्वनश्चरणयोः कन्दर्पमालम्बितुम् । कः श्रुत्वा न भवेद्धि मन्मथपटुः प्रयक्षतो बन्धने {{gap}}रक्षार्थं परिगण्यमानपुरुषे राजेति शब्दापनम् ॥ ६ ॥</poem>}} {{gap}}'''विदूषकः'''-(क) भो ! दंसिदो । सिणेहो । णिव्विवट्टं पुरुसआरं । साहु उज्झिअ णं गच्छामो । {{gap}}'''यौगन्धरायणः'''- वसन्तको भवान् ननु । वसन्तक ! मा मैवम् । {{rule}} {{gap}}(क) भोः ! दर्शितः स्नेहः। निर्विष्टः पुरुषकारः । साधूज्झित्वैनं गच्छामः। {{rule}} {{gap}}शक्ता इति । स्वहस्तरचिता भक्तिमत्परिचारक विरहात् स्वहस्तेनैव संविहिता । कटप्रच्छदा तृणमयास्तरणा नतु राजाईदुकूलहंसतूल शयनाद्यास्तरणा। भूमिः उपवेशसंवेशदेशः । दर्पयितुं म दयितुम् अर्थाद् स्वामिजातीयं पुरुषं । शक्ता समर्थेति काकुः । वस्तुतोऽशक्त्ताप्यस्मदभाग्याच्छक्त्ता जातेत्यभिप्रायः । चरणयोः निगलत्वन, कन्दर्पम् आलम्बितुं काममालम्बयितुं । पर्याप्तः शक्रः । पूर्ववदिह काकुश्वाभिप्रायश्च । बन्धने कारागृहे रक्षार्थे परिगण्यमानपुरुषेः परिगण्यमानैः पुरुवैः, निगलितजनरक्षणकर्मनियुक्त्तैः परिमितैः प्रद्योतदासैरत्यर्थः । राजेति, शब्दापनं व्रीडावहम् आह्वानं । प्रत्यक्षतः श्रुत्वा सश्चादाकण्यै । को हि , निगलितः पुमानिस्यार्थम् । मन्मथपटुः मन्मथः श्रीविषयं चापलं तस्मिन् पटुः व्यग्रः । न भवेत् सर्वोऽपिः भवेदित्युपहासेऽत्र काकुः । वस्तुतो न कोऽपि भवेदिति लोकस्थितावस्मदभाग्यात् स्वामी तथाविधे भवतीत्याश्चर्यमिति भावः । {{gap}}भो इत्यादि । भो इति विषादे । स्नेहः स्वामिभक्तिः। दर्शितः अर्थादस्माभिः। पुरुषाकरः निएविष्टः प्रयत्नो यावच्छाक्ति कृतः । स्वामिविषयेऽस्माकं कर्तव्यं न किञ्चिदवशिष्यते इत्यर्थः। कुतस्य स्वामिदोषेण वैफल्यं कर्तव्यस्य चानवशेषणं मन्यमान आह--साधु ,एनम्- उज्झित्वा गच्छामः , इतः परं अविधेयं स्वामिनं परित्यज्य गमनमेवास्माकं युक्तमित्यर्थः ॥ {{gap}}लोकेतरभक्त्यौदार्यसदृशमाह--वसन्तक इत्यादि । वसन्तको ननु स्वाम्यातिभक्तो न किम् । इह वसन्तकपदं स्वाम्यतिभक्ते लाक्षणिकमू । मा मा एवं, नादीरिति शेषः ।<noinclude></noinclude> nkmnhmvash3ga2i2oezjzc93zcpb6fn 104 82484 344469 197146 2022-08-18T07:11:38Z Swaminathan sitapathi 4227 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Swaminathan sitapathi" />{{runningHeader|center=तृतीयोऽङ्कः|right=९७}}</noinclude>{{block center|<poem>परित्यजाम सन्ततं दुःखेन मदनेन च । सुहृज्जनमुपाश्रित्य यः कालं नावबुध्यते ॥ ७ ॥</poem>}} {{gap}}'''विदूषकः'''-(क) एव्वं एव्व जरं गमिस्सामो । {{gap}}'''यौगन्धरायणः''' तन्ननु क्ष्लध्यम् । {{gap}}'''विदूषकः'''--(ख) सिळायणीओ भवे, जदि छोओ जाणादि । {{gap}}'''यौगन्धरायणः'''- न नः कार्यं लोकेन, स्वामिप्रियार्थोऽयमारम्भः । {{gap}}'''विदूषकः'''-(ग) सो वि दाव ण जाणादि । {{gap}}'''यौगन्धरायणः'''—काले ज्ञास्यति । {{gap}}'''विदूषकः'''-(घ) कदमो दाणि स काळो । {{rule}} {{gap}}(क) एवमेव जरां गमिष्यामः । {{gap}}(ख) क्ष्लाघनीयं भवेद् , यदि लोको जानाति । {{gap}}(ग) सोऽपि तावन्न जानाति । {{gap}}(घ) कतम इदानीं स कालः । {{rule}} {{gap}}परीति । दुःखेन बन्धनव्यसनेन । मदनेन मन्मथेन च । सन्तप्तं, स्वामिनं । परित्यजाम, इह काक्का न परित्यजामेत्यर्थः । सन्तप्तस्य सन्तापप्रशमने विधेये परित्यागं कथं शङ्कस इत्यभिप्रायः । सन्तापस्योन्मूर्च्छितत्वं व्यक्तुं तत्कार्यमाह--यः , सुहृज्जनमुपाश्रित्य कालं नावबुध्यते, सुहृज्जनवाक्यमनुसृत्य कालानुगुणं कर्म कर्तुं न जानाति, अर्थात् सन्तप्तत्वादेव ॥ ७ ॥ {{gap}}स्वाम्युपेक्षपप्ते प्रतिक्षिप्ते पूर्व यौगन्धरायणेनोक्तं पक्षं तङव्यर्थमाह--एव्वमित्यादि । एवम् अनेनैव वेषेण ॥ {{gap}}तदित्यादि । तत् एवंद्धरागमनम् ॥ {{gap}}सिळाघेत्यादि । यदि जानाति, अर्थाज्जरागमनम् । प्राकृते लिङ्गाद्यानियमः ॥ {{gap}}नेत्यादि । आरम्भः अत्माकं प्रयत्नः स्वामिप्रियार्थः, नतु लोकप्रीत्यर्थः ॥ {{gap}}सो वीत्यादि । सोऽपि स्वाम्यपि ॥ {{gap}}काळ इति । काले समये शस्यति , अर्थात् स्वामी ॥ {{gap}}कदमो इत्यादि ॥<noinclude></noinclude> 25gbm8zcwgjnmbg71ycnwgii98mgmi6 104 82485 344475 197147 2022-08-18T09:38:31Z Swaminathan sitapathi 4227 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Swaminathan sitapathi" />{{rh|center=प्रतिज्ञायौगन्धरायणे सव्याख्याने|left=९८}}</noinclude>{{gap}}'''यौगन्धरायणः'''-यदेयमारम्भसिद्धिः । {{gap}}'''विदूषकः'''--(क) तदो तादिसो भवं बन्धणादो राआणं अन्तेउरादो । राअदरेअं उभे णिय्यादेदु । {{gap}}'''रुमण्वान्'''- इह भवता द्रष्टव्यम् । {{gap}}'''यौगन्धरायणः'''-उभयमिति । बाढम् । इयं द्वितीया प्रतिज्ञा- {{block center|<poem>सुभद्रामिव गाण्डीवी नागः पद्नलतामिव । यदि तां न हरेद् राजा नास्मि यैौगन्धरायणः ॥ ८ ॥</poem>}} अपि च, {{block center|<poem>यदि तां चैव तं चैव तां चैवायतलोचनाम् । नाहरामि नृपं चैव नास्भि थैगन्धरायणः ॥ ९ ॥</poem>}} {{rule}} {{gap}}(क) ततस्तादृशो भवान् बन्धनाद्राजानमन्तःपुराद्राजदारिकामुभे निर्यातयतु । {{rule}} {{gap}}यत्रेत्यादि । अरम्भसिद्धिः स्वामिकौशाम्बीप्रापणप्रयत्नस्य फलप्राप्तिः । एतेन, स्वाभिन्थविधेयेऽपि स्वप्रयत्नस्य यावत्फलोदयमनुवर्तननिर्बन्धः सूचितः ॥ {{gap}}तदा इत्यादि । तादृशः स्वप्रयत्नफलदर्शनाभिनिवेशी। निर्यातयतु हरतु । एवं हि द्वावपि युवां धन्यौ भविष्यथ इति भावः ॥ {{gap}}इहेति । इइ वसन्तकोपभ्यस्तेऽर्थे । भवता, द्रष्टव्यं विमर्शनीयं न तूदासितव्यमित्यर्थः ॥ {{gap}}उभयमिति । उभयमिति कार्यद्वयं साध्रनीयमिति । युवां मन्येथे इति शेषः । बाढं युष्मन्मतमङ्गीकरोमि । प्रत्ययदाढर्यार्थमाह--इयं वक्ष्यमाणा । द्वितीया । प्रतिज्ञा । {{gap}}सुभद्रामिति । सुभद्रां गाण्डीवीव श्रीकृष्णभगिनीम् अर्जुन इव । पझलतां नाग इव नलिनवल्लीं गज इव । राजा, तां वासवदत्तां । यदि न हरेत् , अहं यौगन्धरायणो नास्मि न भवामि ॥ ८ ॥ {{gap}}प्रतिज्ञासमष्टिमाह--यदीति । तां चैव घोषवतीं च । तं चैव नलगिरिं च । आयतलोचनां तां चैव वासवदतां च नृपं चैव वत्सराजं च । नाहरामि यदि प्रद्योतसकाशादाह्रत्य कौशाम्बीं न प्रापयाभि चेदित्यर्थः । तर्हि, यौगधराय-<noinclude></noinclude> l7ger56kv74mglpj23prbwqj044u2me 104 85516 344479 329770 2022-08-18T10:05:02Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=१६|center=''''मधुसूदनसरस्वतीश्रीधरस्वामिकृतदीकाभ्यां समेता'''|right=-[अ० १श्लो०२४-२५]}}</noinclude> {{gap}}य एते भीष्मद्रोणादयो धार्तराष्ट्रस्य दुर्योधनस्य दुर्बुद्धेः स्वरक्षणोपायमजानतः प्रियचिकीर्षको युद्धे न तु दुर्बुद्ध्यपनयनादौ तान्योत्स्यमानानहमवेक्ष उपलभे न तु संधिकामान् । अतो युद्धाय तत्प्रतियोग्यवलोकनमुचितमेवेति भावः ॥ २३ ॥ {{gap}}'''श्री० टी०'''-योत्स्यमानानिति । धार्तराष्ट्रस्य दुर्योधनस्थ प्रियं कर्तुमिच्छन्तो य इह समागतास्तान्यावद्रक्ष्यामि तावदुभयोः सेनयोर्मध्ये मे रथं स्थापये- त्यन्वयः ॥ २३ ॥ {{gap}}'''म० टी०'''-एवमर्जुनेन प्रेरितो भगवानहिंसारूपं धर्ममाश्रित्य प्रायशो युद्धात्तं व्यावर्तयिष्यतीति धृतराष्ट्राभिप्रायमाशङ्कय ते निराचिकीर्षुः संजयो धृतराष्ट्रं प्रत्युक्तवानित्याह वैशम्पायनः---- {{Block center|<poem>- संजय उवाच- {{gap}}एवमुक्तो हृषीकेशो गुडाकेशेन भारत ॥ {{gap}}सेनयोरुभयोर्मध्ये स्थापयित्वा रथोत्तमम् ॥ २४ ॥ {{gap}}भीष्मद्रोणप्रमुखतः सर्वेषां च महीक्षिताम् ॥ {{gap}}उवाच पार्थ पश्यैतान्समवेतान्कुरूनिति ॥ २५ ॥</poem>}} {{gap}}हे भारत धृतराष्ट्र भरतवंशमर्यादामनुसंधायापि द्रोहं परित्यज ज्ञातीनामिति संबोधनाभिप्रायः । गुडाकाया निद्राया ईशेन जितनिद्रतया सर्वत्र सावधानेना र्जुनेनैवमुक्तो भगवानयं मद्भृत्योऽपि सारथ्ये मां नियोजयतीति दोषमासज्य नाकृप्यत् , न वा तं युद्धान्न्यर्वतयत्किंतु सेनयोरुभयोर्मध्ये भीष्मद्रोणप्रमुखतस्तयोः प्रमुख संमुखे सर्वेषां महीक्षितां च संमुखे, आद्यादित्वात्सार्विभक्ति कस्तसिः । चकारेण समासनिविष्टोऽपि प्रमुखतःशब्द आकृष्यते । भीष्मद्रोणयोः पृथक्कीर्तन मतिप्राधान्यसूचनाय । रथोत्तममग्निना दत्तं दिव्यं रथं भगवता स्वयमेव सारथ्येनाधिष्ठिततया च सर्वोत्तमं स्थापयित्वा हृषीकेशः सर्वेषां निगूढाभिप्रायज्ञो भगवानर्जुनस्य शोक मोहावुपस्थिताविति विज्ञाय सोपहासमर्जुनमुवाच । हे पार्थ पृथायाः स्त्रीस्वभावेन शोकमोहग्रस्ततया तत्संबन्धिनस्तवापि तद्वत्ता समुपस्थितेति सूचयन्हृषीकेशत्वमात्मनो दर्शयति । पृथा मम पितुः स्वसा तस्याः पुत्रोऽसीतिसंबन्धोल्लेखेन चाऽऽश्वासयति । मम सारथ्ये निश्चितो भूत्वा सर्वानपि समवेतान्कुरून्युयुत्सुन्पश्य निःशङ्कतयेति दर्शनविध्यभिप्रायः । अहं सारथ्येऽतिसावधानत्वं तु सांप्रतमेव रथित्वं त्यक्ष्यसीति किं तव परसेनादर्शनेनेत्यर्जुनस्य धैर्यमापादयितुं पश्येत्येतावत्पर्यन्तं भगवतो वाक्यम् । अन्यथा रथं सेनयोर्मध्ये स्थापयामासेत्येतावन्मात्रं ब्रूयात् ॥ २४ ॥ २१ ॥ {{gap}}'''श्री० टी०'''-ततः किं वृत्तमित्यपेक्षायाम्-एवमिति । गुडका निद्रा तस्या<noinclude></noinclude> f6pxso9h3y63as4uc3ghgvn0xf3aiob 104 85517 344480 329771 2022-08-18T10:08:33Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=[ अ० १श्लो० २६-२७]|center=''' श्रीमद्भगवद्गीता ।'''|right=१७}}</noinclude> ईशेन जितनिद्रेणार्जुनेनैवमुक्तः सन्हे भारत धृतराष्ट्र भीष्मद्रोणयोर्महीक्षितां राज्ञां च प्रमुखतः संमुखे रथं स्थापयित्वा हे पार्थैतान्कुरून्पश्येत्युवाच ॥ २४ ॥ ११ ॥ {{Block center|<poem>तत्रापश्यस्थितान्पार्थः पितृनथ पितामहान् ॥ आचार्यान्मातुलान्भ्रातन्युत्रान्पौत्रान्सखींस्तथा ॥ श्वशुरान्सुहृदश्चैव सेनयोरुभयोरपि ॥ २६ ॥</poem>}} {{gap}}'''म० टी०'''--तत्र समरसमारम्भार्थं सैन्यदर्शने भगवताऽभ्यनुज्ञाते सति सेनयोरुभयोरपि स्थितान्पार्थोऽपश्यदित्यन्वयः । अथशब्दस्तथाशब्दपर्यायः । परसेनायां पितृन्पितृव्यान्भूरिश्रवःप्रभृतीन्पितामहान्भीष्मसोमदत्तप्रभृतीनाचार्यान्द्रोणकृपप्रभृतीन्मातुलाशल्यशकुनिप्रभृतीन्भ्रातृन्दुर्योधनप्रभृतीन्पुत्रालँक्ष्मणप्रभृती-न्पौत्राल्लक्ष्मणादिपुत्रान्सखीनश्वत्थामजयद्रथप्रभूतन्वयस्यान्, श्वशुरान्भार्याणां जनयितृन्, सुत्दृदो मित्राणि कृतवर्मभगदत्तप्रभृतीन् । सुत्दृद इत्यनेन यावन्तः कृतोपकारा मातामहादयश्च ते द्रष्टव्याः । एवं स्वसेनायामप्युपलक्षणीयम् ॥ २६ ॥ {{gap}}'''श्री० टी०–'''ततः किं वृत्तमित्यत आह तत्रापश्यदितिसार्धेन–तत्रेति । पितृनिति । पितृव्यानित्यर्थः । पुत्रान्पौत्रानिति । दुर्योधनादीनां ये पुत्राः पौत्राश्च तानित्यर्थः । सखीन्मित्राणि सुहृदः कृतोपकारांश्चापश्यत् ॥ २६ ॥ {{gap}}'''म० टी०–'''एवं स्थिते महानधर्मो हिंसेति विपरीतबुध्ध्या मोहाख्यया शास्त्रविहितत्वेन धर्मत्वमितिज्ञानप्रतिबन्धकेन च ममकारनिबन्धनेन चित्तैवक्लव्येन शोकाख्येनाभिभूतविवेकस्यार्जुनस्य पूर्वमारब्धाद्युद्धाख्यात्स्वधर्मादुपरिरंसा महानर्थपर्यवसायिनी वृत्तेति दर्शयति-- {{Block center|<poem>तान्समीक्ष्य स कौन्तेयः सर्वान्बन्धूनवस्थितान् ॥ कृपया परयाऽऽविष्टो विषीदन्निदमब्रवीत् ॥ २७ ॥</poem>}} {{gap}}कौन्तेय इति स्त्रीप्रभवत्वकीर्तनं पार्थवत्तादात्विकमूढतामपेक्ष्य । कृपया कर्त्या स्वव्यापारेणैवाऽऽविष्टो व्याप्तो न तु कृपां केनचिद्वयापारेणाऽऽविष्ट इति स्वतःसिद्धै- वास्य कृपेति सूच्यते । एतत्प्रकटीकरणाय परयेति विशेषणम् । अपरयेति वा छेदः ।। स्वसैन्ये पुराऽपि कृपाऽभूदेव तस्मिन्समये तु कौरवसैन्येऽप्यपरा कृपाऽभूदित्यर्थः । विषीदन्विषादमुपतापं प्राप्नुवन्नब्रवीदित्युक्तिविषादयोः समकालतां वदन्सगद्गदकण्ठता- श्रुपातादि विषादकार्यमुक्तिकाले द्योतयति ॥ २७ ॥ {{rule|5em}}<noinclude></noinclude> mgfgp9by8hh0k0pl0ypcwd1lbdny9zu 104 85518 344481 329773 2022-08-18T10:14:45Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=१८|center='''मधुसूदनसरस्वतीश्रीधरस्वामिकृतटीकाभ्यां समेता-'''|right=[अ० १लो०३८-३०]}}</noinclude> {{gap}}'''श्री० टी०'''--ततः किं कृतवानित्यत आह--तानिति । आविष्टो व्याप्तो युक्तो विषीदन्विशेषेण सीदन्नवसादं ग्लानिं लभमानः ॥ २७ ॥ {{gap}}'''म० टी०-'''तदेव भगवन्ते प्रत्यर्जुनवाक्यमवतारयति संजयोऽर्जुन उवाचेत्यादिना, एवमुक्त्वाऽर्जुनः संख्ये इत्यतःप्राक्तनेन ग्रन्थेन । तत्र स्वधर्मप्रवृत्तिकारणीभूततत्त्वज्ञानप्रतिबन्धकः स्वपरदेह आत्मात्मीयाभिमानवतोऽनात्मविदोऽर्जुनस्य युद्धेन स्वपरदेहविनाशप्रसङ्गदर्शिनः शोको महानासीदिति तल्लिङ्गकथनेन दर्शयति त्रिभिः क्ष्लोकैः- {{Block center|<poem>अर्जुन उवाच- {{gap}}दृष्ट्वेमं स्वजनं कृष्ण युयुत्सुं समुपस्थितम् ॥ {{gap}}सीदन्ति मम गात्राणि मुखं च परिशुष्यति ॥ २८ ॥</poem>}} {{gap}}इमं स्वजनमात्मीयं बन्धुवर्गं युद्धेच्छुं युद्धभूमौ चोपस्थितं दृष्ट्वा स्थितस्य मम पश्यतो ममेत्यर्थः । अङ्गानि व्यथन्ते । मुखं च परिशुष्यतीति श्रमादिनिमित्तशोषापेक्षयाऽतिशयकथनाय सर्वतोभाववाचिपरिशब्दप्रयोगः ॥ २८ ॥ {{gap}}'''श्री० टी०'''-किमब्रवीदित्यपेक्षायामाह दृष्ट्वेममित्यादियावदध्यायसमाप्ति-हे कृष्ण योद्भुमिच्छन्तं पुरतः सम्यगवस्थितमिमं बन्धुजनं दृष्ट्वा मदीयानि गात्राणि करचरणादीनि सीदन्ति विशीर्यन्ते । किं च मुखं परि समन्ताच्छुष्यति निर्द्रवी मवति ॥२८॥ {{Block center|<poem>वेपथुश्च शरीरे मे रोमहर्षश्च जायते ॥ गाण्डीवं स्रसते हस्तात्त्वक्चैव परिदृह्यते ॥ २९॥</poem>}} {{gap}}'''म० टी०'''-वेपथुः कम्पः । रोमहर्षः पुलकितत्वम् । गाण्डीवभ्रंशेनाधैर्यलक्षणं दौर्बल्यं त्वक्पारदाहेन चान्तःसंतापो दर्शितः ॥ २९ ॥ {{gap}}'''श्री० टी०'''--किं च--वेपथुश्चेति । वेपथुः कम्पः, रोमहर्षो रोमाञ्चः । स्रंसते निपतति परिदह्यते सर्वतः संतप्यते ॥ २९ ॥ {{Block center|<poem>न च शक्रोम्यवस्थातुं भ्रमतीव च मे मनः ॥ निमित्तानि च पश्यामि विपरीतानि केशव ॥ ३० ॥</poem>}} {{gap}}'''म० टी०'''--अवस्थातुं शरीरं धारयितुं च न शक्नोमीत्यनेन मूर्छा सुच्यते । तत्र हेतुः-मम मनो भ्रमतीवेति । भ्रमणकर्तृसादृश्यं नाम मनसः कश्चिद्विकारविशेषो मूर्छायाः पूर्वावस्था । चो हेतौ । यत एवमतो नावस्थातुं शक्नोमीत्यर्थः । पुनरप्यवस्थानासामर्थ्ये कारणमाह-निमित्तानि च सूचकतयाऽऽसन्नदुःखस्य विपरीतानि वामनेत्र- {{rule}} {{gap}}५ ख, ग, घ, ङ, छ, छ, ज, झ, व्याप्तः ॥ २७ ॥<noinclude></noinclude> lx73sj3pfsv27ta3v2zmta4k1z8d8u9 104 85519 344483 329774 2022-08-18T10:22:55Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=[ अ०१श्लो०३१-३२] |center=श्रीमद्भगवद्गीता ।|right=१९}}</noinclude> स्फुरणादीनि पश्यामि अनुभवामि । अतोऽपि नावस्थातुं शक्नोमीत्यर्थः । अहमनात्मवित्त्वेन दुःखित्वाच्छोकनिबन्धनं क्लेशमनुभवामि त्वं तु सदानन्दरूपत्वाच्छोकासंसर्गीति कृष्णपदेन सूचितम् । अतः स्वजनदर्शने तुल्येऽपि शोकासंसर्गित्वलक्षणाद्विशेषात्त्वं मामशोकं कुर्विति भावः । केशवपदेन च तत्करणसामर्थ्यं को ब्रह्मा सृष्टिकर्ता, ईशो रुद्रः संहर्ता तौ वात्यनुकम्प्यतया गच्छतीति तद्व्युत्पत्तेः । भक्तदुःखकर्षित्वं वा कृष्णपदेनोक्तं केशवपदेन च केश्वादिदुष्टदैत्यनिवर्हणेन सर्वदा भक्तान्पालयसीत्यतो मामपि शोकनिवारणेन पालयिष्यसीति सूचितम् ॥ ३० ॥ {{gap}}'''श्री० टी०'''--अन्यच्च-न चेति । विपरीतानि निमित्तानि अनिष्टसूचकानि शकुनानि पश्यामि ॥ ३० ॥ {{gap}}'''म० टी०-'''-एवं लिङ्गद्वारेण समीचीनप्रवृत्तिहेतुभूततत्त्वज्ञानप्रतिबन्धकीभूतं शोकमुक्त्वा संप्रति तत्कारितां विपरीतप्रवृत्तिहेतुभूतां विपरीतबुद्धिं दर्शयति {{center|न च श्रेयोऽनुपश्यामि हत्वा स्वजनमाहवे ॥ ३१ ॥}} {{gap}}श्रेयः पुरुषार्थं दृष्टमद्दष्टं वा बहुविचारणादनु पश्चादपि न पश्यामि अस्वजनमपि युद्धे हत्वा श्रेयो न पश्यामि । {{Block center|<poem>"द्वाविमौ पुरुषौ लोके सूर्यमण्डलभेदिनौ । पारव्राड्योगयुक्तश्च रणे चाभिमुखो हतः " ॥</poem>}} {{gap}}इत्यादिना हतस्यैव श्रेयोविशेषाभिधानात् । हन्तुस्तु न किंचित्सुकृतम् । एवमस्वजनवधेऽपि श्रेयसोऽभावे स्वजनवधे सुतरां तदभाव इति ज्ञापयितुं स्वजनामत्युक्तम् । एवमनाहववधे श्रेयो नास्तीतिसिद्धसाधनवारणायाऽऽहव इत्युक्तम् ॥ ३१ ॥ {{gap}}'''म० टी०'''----ननु मा भूदद्दष्टं प्रयोजनं दृष्टप्रयोजनानि तु विजयो राज्यं सुखानि च निर्विवादानीत्यत आहे--- {{Block center|<poem>न काङ्क्षे विजयं कृष्ण न च राज्यं सुखानि च ॥ किं नो राज्येन गोविन्द किं भोगैर्जीवितेन वा ॥३२॥</poem>}} {{gap}}फलाकाङ्क्षा ह्युपायप्रवृत्तौ कारणम् । अतस्तदाकाङ्क्षाया अभावात्तदुपाये युद्धे भोजनेच्छाविरहिण इव पाकादौ मम प्रवृत्तिरनुपपन्नेत्यर्थः । कुतः पुनरितरपुरुषौरिष्यमाणेषु तेषु तवानिच्छेत्यत आह–किं न इति । भोगैः सुखैर्जीवितेन जीवितसाधनेन विजयेनेत्यर्थः । विना राज्यं भोगान्कौरवविजयं च वने निवसतामस्माकं तेनैव जगति श्लाघनीयजीवितानां किभेभिराकाङ्क्षतैरिति भावः । गोशब्दवाच्यानीन्द्रियाण्यधि- {{rule}} {{center|१ ग, घ, च, छ, न लोके ।}}<noinclude></noinclude> llq9uc2gtsjl9yezkabt3ijos1t5dxn 344484 344483 2022-08-18T10:23:41Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=[ अ०१श्लो०३१-३२] |center='''श्रीमद्भगवद्गीता ।'''|right=१९}}</noinclude> स्फुरणादीनि पश्यामि अनुभवामि । अतोऽपि नावस्थातुं शक्नोमीत्यर्थः । अहमनात्मवित्त्वेन दुःखित्वाच्छोकनिबन्धनं क्लेशमनुभवामि त्वं तु सदानन्दरूपत्वाच्छोकासंसर्गीति कृष्णपदेन सूचितम् । अतः स्वजनदर्शने तुल्येऽपि शोकासंसर्गित्वलक्षणाद्विशेषात्त्वं मामशोकं कुर्विति भावः । केशवपदेन च तत्करणसामर्थ्यं को ब्रह्मा सृष्टिकर्ता, ईशो रुद्रः संहर्ता तौ वात्यनुकम्प्यतया गच्छतीति तद्व्युत्पत्तेः । भक्तदुःखकर्षित्वं वा कृष्णपदेनोक्तं केशवपदेन च केश्वादिदुष्टदैत्यनिवर्हणेन सर्वदा भक्तान्पालयसीत्यतो मामपि शोकनिवारणेन पालयिष्यसीति सूचितम् ॥ ३० ॥ {{gap}}'''श्री० टी०'''--अन्यच्च-न चेति । विपरीतानि निमित्तानि अनिष्टसूचकानि शकुनानि पश्यामि ॥ ३० ॥ {{gap}}'''म० टी०-'''-एवं लिङ्गद्वारेण समीचीनप्रवृत्तिहेतुभूततत्त्वज्ञानप्रतिबन्धकीभूतं शोकमुक्त्वा संप्रति तत्कारितां विपरीतप्रवृत्तिहेतुभूतां विपरीतबुद्धिं दर्शयति {{center|न च श्रेयोऽनुपश्यामि हत्वा स्वजनमाहवे ॥ ३१ ॥}} {{gap}}श्रेयः पुरुषार्थं दृष्टमद्दष्टं वा बहुविचारणादनु पश्चादपि न पश्यामि अस्वजनमपि युद्धे हत्वा श्रेयो न पश्यामि । {{Block center|<poem>"द्वाविमौ पुरुषौ लोके सूर्यमण्डलभेदिनौ । पारव्राड्योगयुक्तश्च रणे चाभिमुखो हतः " ॥</poem>}} {{gap}}इत्यादिना हतस्यैव श्रेयोविशेषाभिधानात् । हन्तुस्तु न किंचित्सुकृतम् । एवमस्वजनवधेऽपि श्रेयसोऽभावे स्वजनवधे सुतरां तदभाव इति ज्ञापयितुं स्वजनामत्युक्तम् । एवमनाहववधे श्रेयो नास्तीतिसिद्धसाधनवारणायाऽऽहव इत्युक्तम् ॥ ३१ ॥ {{gap}}'''म० टी०'''----ननु मा भूदद्दष्टं प्रयोजनं दृष्टप्रयोजनानि तु विजयो राज्यं सुखानि च निर्विवादानीत्यत आहे--- {{Block center|<poem>न काङ्क्षे विजयं कृष्ण न च राज्यं सुखानि च ॥ किं नो राज्येन गोविन्द किं भोगैर्जीवितेन वा ॥३२॥</poem>}} {{gap}}फलाकाङ्क्षा ह्युपायप्रवृत्तौ कारणम् । अतस्तदाकाङ्क्षाया अभावात्तदुपाये युद्धे भोजनेच्छाविरहिण इव पाकादौ मम प्रवृत्तिरनुपपन्नेत्यर्थः । कुतः पुनरितरपुरुषौरिष्यमाणेषु तेषु तवानिच्छेत्यत आह–किं न इति । भोगैः सुखैर्जीवितेन जीवितसाधनेन विजयेनेत्यर्थः । विना राज्यं भोगान्कौरवविजयं च वने निवसतामस्माकं तेनैव जगति श्लाघनीयजीवितानां किभेभिराकाङ्क्षतैरिति भावः । गोशब्दवाच्यानीन्द्रियाण्यधि- {{rule}} {{center|१ ग, घ, च, छ, न लोके ।}}<noinclude></noinclude> bcx8b250e8cxbhdwe57kdg55qc0w1zg 344485 344484 2022-08-18T10:24:10Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=[ अ०१श्लो०३१-३२] |center='''श्रीमद्भगवद्गीता ।'''|right=१९}}</noinclude> स्फुरणादीनि पश्यामि अनुभवामि । अतोऽपि नावस्थातुं शक्नोमीत्यर्थः । अहमनात्मवित्त्वेन दुःखित्वाच्छोकनिबन्धनं क्लेशमनुभवामि त्वं तु सदानन्दरूपत्वाच्छोकासंसर्गीति कृष्णपदेन सूचितम् । अतः स्वजनदर्शने तुल्येऽपि शोकासंसर्गित्वलक्षणाद्विशेषात्त्वं मामशोकं कुर्विति भावः । केशवपदेन च तत्करणसामर्थ्यं को ब्रह्मा सृष्टिकर्ता, ईशो रुद्रः संहर्ता तौ वात्यनुकम्प्यतया गच्छतीति तद्व्युत्पत्तेः । भक्तदुःखकर्षित्वं वा कृष्णपदेनोक्तं केशवपदेन च केश्वादिदुष्टदैत्यनिवर्हणेन सर्वदा भक्तान्पालयसीत्यतो मामपि शोकनिवारणेन पालयिष्यसीति सूचितम् ॥ ३० ॥ {{gap}}'''श्री० टी०'''--अन्यच्च-न चेति । विपरीतानि निमित्तानि अनिष्टसूचकानि शकुनानि पश्यामि ॥ ३० ॥ {{gap}}'''म० टी०-'''-एवं लिङ्गद्वारेण समीचीनप्रवृत्तिहेतुभूततत्त्वज्ञानप्रतिबन्धकीभूतं शोकमुक्त्वा संप्रति तत्कारितां विपरीतप्रवृत्तिहेतुभूतां विपरीतबुद्धिं दर्शयति {{center|'''न च श्रेयोऽनुपश्यामि हत्वा स्वजनमाहवे ॥ ३१ ॥'''}} {{gap}}श्रेयः पुरुषार्थं दृष्टमद्दष्टं वा बहुविचारणादनु पश्चादपि न पश्यामि अस्वजनमपि युद्धे हत्वा श्रेयो न पश्यामि । {{Block center|<poem>"द्वाविमौ पुरुषौ लोके सूर्यमण्डलभेदिनौ । पारव्राड्योगयुक्तश्च रणे चाभिमुखो हतः " ॥</poem>}} {{gap}}इत्यादिना हतस्यैव श्रेयोविशेषाभिधानात् । हन्तुस्तु न किंचित्सुकृतम् । एवमस्वजनवधेऽपि श्रेयसोऽभावे स्वजनवधे सुतरां तदभाव इति ज्ञापयितुं स्वजनामत्युक्तम् । एवमनाहववधे श्रेयो नास्तीतिसिद्धसाधनवारणायाऽऽहव इत्युक्तम् ॥ ३१ ॥ {{gap}}'''म० टी०'''----ननु मा भूदद्दष्टं प्रयोजनं दृष्टप्रयोजनानि तु विजयो राज्यं सुखानि च निर्विवादानीत्यत आहे--- {{Block center|<poem>न काङ्क्षे विजयं कृष्ण न च राज्यं सुखानि च ॥ किं नो राज्येन गोविन्द किं भोगैर्जीवितेन वा ॥३२॥</poem>}} {{gap}}फलाकाङ्क्षा ह्युपायप्रवृत्तौ कारणम् । अतस्तदाकाङ्क्षाया अभावात्तदुपाये युद्धे भोजनेच्छाविरहिण इव पाकादौ मम प्रवृत्तिरनुपपन्नेत्यर्थः । कुतः पुनरितरपुरुषौरिष्यमाणेषु तेषु तवानिच्छेत्यत आह–किं न इति । भोगैः सुखैर्जीवितेन जीवितसाधनेन विजयेनेत्यर्थः । विना राज्यं भोगान्कौरवविजयं च वने निवसतामस्माकं तेनैव जगति श्लाघनीयजीवितानां किभेभिराकाङ्क्षतैरिति भावः । गोशब्दवाच्यानीन्द्रियाण्यधि- {{rule}} {{center|१ ग, घ, च, छ, न लोके ।}}<noinclude></noinclude> ad2q4cr42i7ezr8tvm9ll6uvgnovlkp 104 85520 344486 329775 2022-08-18T10:29:59Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=३०|center=''' मधुसूदनसरस्वतीश्रीधरस्वामिकृतटीकाभ्यां समेता--'''|right=[अ०१श्लो०३३-३५]}}</noinclude> ष्ठानतया नित्यं प्राप्तस्त्वमेव ममैहिकफलविरागं जानासीति सूचयन्संबोधयति-- गोविन्देति ॥ ३२ ॥ {{gap}}'''म० टी०'''--राज्यादीनामाक्षेपे हेतुमाह- {{Block center|<poem>येषामर्थे काक्षितं नो राज्यं भोगाः सुखानि च ॥ त इमेऽवस्थिता युद्धे प्राणांस्त्यक्त्वा धनानि च॥३३॥</poem>}} {{gap}}एतेन स्वस्य वैराग्येऽपि स्वीयानामर्थे यतनीयमित्यपास्तम् । एकाकिनो हि राज्याद्यनपेक्षितमेव । येषां तु बन्धूनामर्थे तदपेक्षितं त एते प्राणान्प्राणाशां धनानि धनाशां च त्यक्त्वा युद्धेऽवस्थिता इति न स्वार्थः स्वीयार्थो वाऽयं प्रयत्न इति भावः । भोगशब्दः पूर्वत्र सुखपरतया निर्दिष्टोऽप्यत्र पृथक्सुखग्रहणात्सुखसाधनविषयपरः । प्राणधनशब्दौ तु तदाशालक्षकौ । स्वप्राणत्यागेऽपि स्वबन्धूनामुपभोगाय धनाशा संभवेदिति तद्वारणाय पृथग्धनग्रहणम् ॥ ३३ ॥ {{gap}}'''म० टी०'''-येषामर्थै राज्याद्यपेक्षितं तेऽत्र नाऽऽगता इत्याशङ्कय तान्वि- शिनष्टि-- आचार्याः पितरः पुत्रास्तथैव च पितामहाः॥ मातुलाः श्वशुराः पौत्राः श्यालाः संबन्धिनस्तथा॥३४॥ स्पष्टम् ॥ ३४ ॥ {{gap}}'''श्री० टी०'''-कं च---न चेति । स्वजनमाहवे युद्धे हत्वा श्रेयः फलं न पश्यामि । विजयादिकं फलं किं न पश्यसीति चेत्तत्राऽऽह-न काङ्क्ष इति । एतदेव प्रपञ्चयति किं न इति सार्धाभ्याम् -यदर्थमस्माकं राज्यादिकमपेक्षितं त एते प्राणधनानि त्यक्त्वा त्यागमङ्गीकृत्य युद्धार्थमवस्थिताः । अतः किमस्माकं राज्यादिभिः कृत्यमित्यर्थः ॥ ३१ ॥ ३२ ॥ ३३ ॥ ३४॥ {{gap}}'''म० टी०'''-ननु यदि कृपया त्वमेतान्न हंसि तर्हि त्वामेते राज्यलोभेन हनिष्य- न्त्येवातस्त्वमेवैतान्हत्वा राज्यं भुङ्क्वेत्यत आह--- {{Block center|<poem>एतान्न हन्तुमिच्छामि घ्नतोऽपि मधुसूदन ॥ अपि त्रैलोक्यराज्यस्य हेतोः किं नु महीकृते ॥ ३५॥</poem>}} {{gap}}च. झ. पुस्तकयोस्तु “ आचार्या द्रोणादयः । पितरः स्वगोत्रजाः । पुत्रा द्रौपद्यां जाताः स्वकीया अभिमन्यवादयो यो । पितामह भीष्मादयः । मातलाः शल्यशकुनिप्रभृतयः । श्वशुरा द्रुपदाद्याः । पौत्रा लक्ष्मणादिपुत्राः । श्याला धृष्टद्युम्नादयः। संबन्धिनो विवाहादिसंबन्धं प्राप्ताः । तथाईपरे बहवः स्वसेनापरसैनास्थिता योद्धार उभयोः सेनयोर्मध्ये मदीया एव । अतो न योत्स्यामीति भावः" इति व्याख्यानं वर्तते ।<noinclude></noinclude> nz4jqrqkz015u3gh4c9vcykxvurdrt6 344488 344486 2022-08-18T10:30:26Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=३०|center=''' मधुसूदनसरस्वतीश्रीधरस्वामिकृतटीकाभ्यां समेता--'''|right=[अ०१श्लो०३३-३५]}}</noinclude> ष्ठानतया नित्यं प्राप्तस्त्वमेव ममैहिकफलविरागं जानासीति सूचयन्संबोधयति-- गोविन्देति ॥ ३२ ॥ {{gap}}'''म० टी०'''--राज्यादीनामाक्षेपे हेतुमाह- {{Block center|<poem>येषामर्थे काक्षितं नो राज्यं भोगाः सुखानि च ॥ त इमेऽवस्थिता युद्धे प्राणांस्त्यक्त्वा धनानि च॥३३॥</poem>}} {{gap}}एतेन स्वस्य वैराग्येऽपि स्वीयानामर्थे यतनीयमित्यपास्तम् । एकाकिनो हि राज्याद्यनपेक्षितमेव । येषां तु बन्धूनामर्थे तदपेक्षितं त एते प्राणान्प्राणाशां धनानि धनाशां च त्यक्त्वा युद्धेऽवस्थिता इति न स्वार्थः स्वीयार्थो वाऽयं प्रयत्न इति भावः । भोगशब्दः पूर्वत्र सुखपरतया निर्दिष्टोऽप्यत्र पृथक्सुखग्रहणात्सुखसाधनविषयपरः । प्राणधनशब्दौ तु तदाशालक्षकौ । स्वप्राणत्यागेऽपि स्वबन्धूनामुपभोगाय धनाशा संभवेदिति तद्वारणाय पृथग्धनग्रहणम् ॥ ३३ ॥ {{gap}}'''म० टी०'''-येषामर्थै राज्याद्यपेक्षितं तेऽत्र नाऽऽगता इत्याशङ्कय तान्वि- शिनष्टि-- आचार्याः पितरः पुत्रास्तथैव च पितामहाः॥ मातुलाः श्वशुराः पौत्राः श्यालाः संबन्धिनस्तथा॥३४॥ स्पष्टम् ॥ ३४ ॥ {{gap}}'''श्री० टी०'''-कं च---न चेति । स्वजनमाहवे युद्धे हत्वा श्रेयः फलं न पश्यामि । विजयादिकं फलं किं न पश्यसीति चेत्तत्राऽऽह-न काङ्क्ष इति । एतदेव प्रपञ्चयति किं न इति सार्धाभ्याम् -यदर्थमस्माकं राज्यादिकमपेक्षितं त एते प्राणधनानि त्यक्त्वा त्यागमङ्गीकृत्य युद्धार्थमवस्थिताः । अतः किमस्माकं राज्यादिभिः कृत्यमित्यर्थः ॥ ३१ ॥ ३२ ॥ ३३ ॥ ३४॥ {{gap}}'''म० टी०'''-ननु यदि कृपया त्वमेतान्न हंसि तर्हि त्वामेते राज्यलोभेन हनिष्य- न्त्येवातस्त्वमेवैतान्हत्वा राज्यं भुङ्क्वेत्यत आह--- {{Block center|<poem>एतान्न हन्तुमिच्छामि घ्नतोऽपि मधुसूदन ॥ अपि त्रैलोक्यराज्यस्य हेतोः किं नु महीकृते ॥ ३५॥</poem>}} {{rule}} {{gap}}च. झ. पुस्तकयोस्तु “ आचार्या द्रोणादयः । पितरः स्वगोत्रजाः । पुत्रा द्रौपद्यां जाताः स्वकीया अभिमन्यवादयो यो । पितामह भीष्मादयः । मातलाः शल्यशकुनिप्रभृतयः । श्वशुरा द्रुपदाद्याः । पौत्रा लक्ष्मणादिपुत्राः । श्याला धृष्टद्युम्नादयः। संबन्धिनो विवाहादिसंबन्धं प्राप्ताः । तथाईपरे बहवः स्वसेनापरसैनास्थिता योद्धार उभयोः सेनयोर्मध्ये मदीया एव । अतो न योत्स्यामीति भावः" इति व्याख्यानं वर्तते ।<noinclude></noinclude> pzkd21a42pnn3n4p3wlvhl7seodjldo 104 85522 344489 329782 2022-08-18T10:38:23Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=[अ० १ ० ३६ ]|center='''श्रीमद्भगवद्गीता ।'''|right=२१}}</noinclude> {{gap}}त्रैलोक्यराज्यस्यापि हेतोस्तत्प्राप्त्यर्थमपि अस्मान्घ्नतोऽप्येतान्न हन्तुमिच्छामीच्छामपि न कुर्यामहं किं पुनर्हन्यां, महीमात्रप्राप्तये तु न हन्यामिति किमु वक्तव्यमित्यर्थः । मधुसूदनेति संबोधयन्वैदिकमार्गप्रवर्तकत्वं भगवतः सूचयति ॥ ३९ ॥ {{gap}}'''म० टी०'''-नन्वन्यान्विहाय धार्तराष्ट्रा एवं हन्तव्यास्तेषामत्यन्तक्रूरतरतत्तद्दुःखदातृणां वधे प्रीतिसंभवादित्यत आह- {{Block center|<poem>निहत्य धार्तराष्ट्रान्नः का प्रीतिः स्याजनार्दन ॥ पापमेवाऽऽश्रयेस्मान्हत्वैतानाततायिनः ॥ ३६॥</poem>}} {{gap}}धार्तराष्ट्रान्दुर्योधनादीन्भ्रातृन्निहत्य स्थितनामस्माकं का प्रीतिः स्यात्, न काऽपीत्यर्थः । नहि मूढजनोचितक्षणमात्रवर्तिसुखाभासलोभेन चिरतरनरकयातनाहेतुर्बन्धुवधोऽस्माकं युक्त इति भावः । जनार्दनेतिसंबोधनेन यदि वध्या एते तर्हि त्वमेवैताञ्जहि प्रलये सर्वजनहिंसकत्वेऽपि सर्वपापासंसर्गित्वादिति सूचयति । ननु-- {{Block center|<poem>"अग्निदो गरदश्चैव शस्त्रपाणिर्धनापहः । क्षेत्रदारापहारी च षडेते आततायिनः" ॥</poem>}} {{gap}}इति स्मृतेरेतेषां च सर्वप्रकारैराततायित्वात्, {{Block center|<poem>आततायिनमायान्तं हन्यादेवाविचारयन् । नाऽऽततायिवधे दोषो हन्तुर्भवति कश्चन " ॥</poem>}} {{gap}}इति वचनेन दोषाभावप्रतीतेर्हन्तव्या एवं दुर्योधनादय आततायिन इत्याशङ्कयाऽऽह-पापमेवेति । एतानाततायिनोऽपि हत्वा स्थितानस्मान्पापमाश्रयेदेवेति संबन्धः । अथवा पापमेवाऽऽश्रयेन्न किंचिदन्यद्दष्टमद्दष्टं वा प्रयोजनमित्यर्थः । “न हिंस्यात् ' इति धर्मशास्त्रादाततायिने हन्यादित्यर्थशास्त्रस्य दुर्बलत्वात् । तदुक्तं याज्ञवल्क्ये न---- {{Block center|<poem>"स्मृत्योर्विरोधे न्यायस्तु बलवान्व्यवहारतः । अर्थशास्त्रात्तु बलवद्धर्मशास्त्रमिति स्थितिः "इति ॥</poem>}} {{gap}}अपरा व्याख्या--ननु धार्तराष्ट्रान्घ्नतां भवतां प्रीत्यभावेऽपि युष्मान्घ्नतां धार्तराष्ट्राणां प्रीतिरस्त्येवातस्ते युष्मान्हन्युरित्यत आह-पापमेवेति । अस्मान्हत्वा स्थितानेतानाततायिनो धार्तराष्ट्रान्पूर्वमपि पापिनः सांप्रतमपि पापमेवाऽऽश्रयेन्नान्यत्किंचित्सुस्वमित्यर्थः । तथा चायुध्यतोऽस्मान्हत्वैत एव पापिनो भविष्यन्ति नास्माकं काऽपि क्षतिः पापासंबन्धादित्यभिप्रायः ॥ ३६ ॥ {{rule}} {{center|१ क, “दारहरश्चैव ष। १ क, “तै यात” ।}}<noinclude></noinclude> na2xrt823n2kq5mfd0w01iapqr7ca8b 104 85523 344492 329783 2022-08-18T11:06:21Z Swaminathan sitapathi 4227 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" />{{rh|left=२२ |center='''मधुसूदनसरस्वतीश्रीधरस्वामितटीकाभ्यां समेता-'''|right=[अ० १ ० ३ ० ३८]}}</noinclude> {{gap}}'''म० टी०-'''फलाभावादनथसंभवाञ्च परहिंसा न कर्तव्येति नच श्रेयोऽनुपश्यामीत्यारन्योक्तं तदुपसंहति-- {{Block center|<poem>तस्मान्नार्हा वयं हन्तुं धार्तराष्ट्रांन्स्व बान्धवान् । स्वजनं हि कथं हत्वा सुखिनः स्याम माधव ॥ ३७॥</poem>}} {{gap}}अदृष्टफलाभावोऽनर्थसंभवश्च तच्छब्देन परामृश्यते । दृष्टसुखभावमाह-स्वजनं इति । माधवेति लक्ष्मीपतित्वान्नालक्ष्मीके कर्मणि प्रवर्तयितुमर्हसीति भावः ॥ ३७॥ {{gap}}'''श्री०टी०-'''ननु यदि कृपया त्वमेतान्न हंसि तर्हि त्वामेते राज्यलोभेन हनिष्यन्त्येवातस्त्वमेवैतान्हत्वा राज्यं भुड्क्ष्व तत्राऽऽह सार्धेन-एतानिति । घ्नतोऽप्यस्मान्घातयतोऽपि एतान्त्रैलोक्यराज्यस्यापि हेतोस्तत्प्राप्त्यर्थमम्यहं हन्तुं नेच्छामि के पुनर्महीमात्रप्राप्त्यर्थमित्यर्थः । ननु च- {{Block center|<poem>"अग्निदो गरदश्चैव शस्त्रपाणिर्धनापहः । क्षेत्रदरापहत च षडेते आततायिनः "॥</poem>}} {{gap}}इति स्मरणादग्निदत्वादिभिः षड्भिरपि हेतुभिरेते तावदाततायिनः । आततायिनां च वधो युक्त एव, "आततायिनमायान्तं हन्यादेवाविचारयन् । नाऽऽततायिवधे दोष हन्तुर्भवति कश्चन "॥ {{gap}}इति वचनात्तत्राऽऽह सार्थेन-पापमिति । आततायिनमायान्तमित्यादिकमर्थ- शास्त्रं हि । तच्च धर्मशास्त्रादुर्बलम् । यथोक्तं याज्ञवल्क्येन-- {{Block center|<poem>"स्मृत्योर्विरोधे न्यायस्तु बलवान्व्यवहारतः । अर्थशास्त्राच्च बलवद्धर्मशास्त्रमिति स्थितिः ॥</poem>}} {{gap}}तस्मादाततायिनामप्येतेषामाचार्यादीनां वधेऽस्माकं पापमेव भवेत् , अन्याय्यत्वाद्धर्मैत्वाच्चैतद्वधस्य । नचेह सुखं स्यादित्याह-स्वजनं हीति ॥३५॥३६॥३७॥ {{gap}}'''म० टी०--'''कथं तर्हि परेषां कुलक्षये स्वजनाहिंसायां च प्रवृत्तिस्तत्राऽऽह--- {{Block center|<poem>यद्यप्येते न पश्यन्ति लोभोपहतचेतसः ॥ कुलक्षयकृतं दोष मित्रद्रोहे च पातकम् ॥ ३८ ॥</poem>}} लोभोपहतबुद्धित्वात्तेषां कुलक्षयादिनिमित्तदोषप्रतिसंधनाभावात्प्रवृत्तिः संभवतीत्यर्थः । अत एव भीष्मादीनां शिष्टानां बन्धुवधे प्रवत्तत्वाच्छिष्टाचारत्वेन वेदमूलत्वादितरेषामपि तत्प्रवृत्तिरुचितेत्यपास्तं हेतुदर्शनाच्चेतिन्यायात् । तत्र हि लोभादिहेतुद- {{rule}} {{gap}}१ . छ, च, छ, ज, झ, भ, *ष्ट्रान्सबा” । ३ ख, ग, घ, च, छ, ज, दारहरश्चैव च ।<noinclude></noinclude> towu4h0l8zaeictd6herp3dkhab5qm4 104 122839 344413 331401 2022-08-18T05:22:43Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>अथ षष्ठः पटलः । श्रीदेव्युवाच । भगवन् सर्वधर्मज्ञ सर्वशास्त्रविशारद । इदानीं श्रोतुमिच्छामि पूजनं कुलपूजनम् ॥ १ ॥ यत्कृ(ते?त्वा)साधको वीरः सद्यो मोक्षमवाप्नुयात् । एकश्चेत् कुलशास्त्रज्ञः पूजार्हस्तत्र भैरव । कथयस्व महादेव यदि स्नेहोऽस्ति मां प्रति ॥ २ ॥ श्रीभैरव उवाच । कथितव्यं महापुण्यं विस्तरेण तपोधने । सर्व एव सुराः पूज्याः सत्यं ब्रह्मादयः शिवे ॥ ३ ॥ एका चेद्युवती तत्र पूजिता चावलोकिता । स(र्वत्रैर्वा ए)व परादेव्यः पूजिताः कुलभैरवि ॥ ४ ॥ आदावन्ते च मध्ये च सा हि पूज्यो विशेषतः । न पूजयति चेत् कान्तां बहुविघ्नैर्विलिप्यते ॥ ५ ॥ पूर्वार्जितफलं नास्ति का कथा परसाधने । नवशक्तिर्महेशानि पञ्चशक्तिश्च भैरवि ॥ ६ ॥ पूजिता विगुणं सर्व सगुणं कारयेद्यतः । पृथिवीं सस्यसंपन्नां ब्राह्मणे वेदपारगे ॥ ७ ॥ दत्त्वा यत्फलमाप्नोति तत्फलं कौलिकार्चनात् । अन्नदानं सहस्रेभ्यः शतेभ्यो यज्वनामपि ॥ ८ ॥ तेषां भोजनदानेन तत्फलं कौलिकार्चनात् । वापीकूपतडागानि कृत्वा च शिवकृष्णयोः ॥ ६ ॥ १ 'लक्षपूर्ती ' ख. पाठः । २ 'तदा' ख. पाठः । ३ 'पूजने' ख. पाठः । , .<noinclude></noinclude> jzusyncndh6sy3d5pa35tq8ryq7q0ay 104 122841 344416 331403 2022-08-18T05:25:29Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>६० बृहन्नीलतन्त्रम् । दानाद् यत् फलमाप्नोति तत्फलं कौलिकार्चनात् । यदि भाग्यवशेनैव वारमेकं प्रपूजयेत् ॥ १० ॥ कृता(र्थोर्था)स्ते हि निस्तीर्णा यान्ति देवीपुरे स्वयम् । पुरश्चरणकालेऽपि यदि स्यात् पीठपूजनम् ॥ ११ ॥ तत्रैव पीठपूजा सा मनसापि न हीयते । देवीकोटे महाभागा उड्डियाने च भैरवी ॥ १२ ।। योनिमुद्रा कामरूपे महिषासुरमर्दिनी । कात्यायनी कामभूमौ कामाख्या कामरूपिणी ॥ १३ ॥ जालन्धरी च पूर्णेशी पूर्णशैले च चण्डिका । कामरूपे ततो देवी पूज्या दिक्केरवासिनी ॥ १४ ॥ अथवा कामरूपस्य दर्शनं यदि भाग्यतः । तदा भगादिदेवीनां पूजा तत्र विधीयते ॥ १५ ॥ यदि भाग्यवशेनैव कुलदृष्टिः प्रजायते । तदैव मानसीं तत्र तासां च संप्रकल्पयेत् ॥ १६ ॥ भगिनी भगजिह्वां च भगास्यां भगमालिनीम् । भगिनीं च भगाक्षीं च भगकर्णां भगत्वचम् ॥ १७ ॥ भगनासां भगस्तनीं भगस्थां भगसर्पिणीम् । तत्र संपूज्य गन्धाद्यैर्मानसैर्गुरुमेव च ॥ १८ ॥ नमस्कृत्य विधानेन स्वयमक्षोभितः सुधीः । द्वादश्यां पूजयेद्विष्णुं चतुर्दश्यामुमापतिम् ॥ १६ ॥ अष्टम्यां पूजयेच्छक्तिं सर्वसिद्धिप्रदां किल । केशसंस्कारकर्माणि कारयेत् सर्वदा प्रिये ॥ २० ॥ आदावानीय देवेशि स्वकान्तां वा परस्त्रियम् । प्रथमं चासनं दत्त्वा पाद्यं दद्यात्ततः परम् ॥ २१ ॥ १ 'योगनिद्रा' ख. पाठः ।<noinclude></noinclude> e532p3dwx52w86bfava0pcsdbrizc7d 104 122843 344417 331405 2022-08-18T05:28:01Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>षष्ठः पटलः । ६१ अर्घ्यं दद्यान्महेशानि यथोक्तविधिना शिवे । आचमनीयं च तथा दद्याच्च सुधया प्रिये ॥ २२ ॥ स्नानीयं परमेशानि वौषडन्तेन दापयेत् । गन्धं दद्यान्महेशानि गन्धानामष्टकं तथा ॥ २३ ॥ पुष्पं दद्याद्वरारोहे गन्धयुक्तं मनोहरम् । धूपं गुग्गुलुना दद्यात् महादैव्यै मनोहरम् ॥ २४ ॥ दीपं च सर्पिषा दद्यात् ताम्राधारं सुशोभनम् । नैवेद्यं परमं दद्यात् सुस्वादु सुमनोहरम् ॥ २५ ॥ नानाद्रव्ययुतं दद्यान्नारिकेलयुतं तथा । रम्भाफलं बीजपूरं श्रीफलं श्रीनिकेतनम् ॥ २६ ॥ मधु दद्यान्महेशानि पलद्वयमितं शुभे । घृतं दद्यान्महेशानि नूतनं पलमानतः ॥ २७ ॥ नानोपहारसंयुक्तं दधिदुग्धयुतं तथा । ताम्बूलं परमं दद्यात् सुस्वादु च सुवासितम् ॥ २८ ॥ कर्पूरादिसमायुक्तं गुवाकेन समन्वितम् । चयं चोष्यं तथा लेह्यं पेयं दद्यान्महेश्वरि ॥ २६ ॥ जलं दद्याद्वरारोहे कर्पूरादिसुवासितम् । यद्यदिच्छति तस्मिन् वै काले सुरगणार्चिते ॥ ३० ॥ तत्तद् दद्याद्विशेषेण येन तुष्यति सुन्दरी । सप्तवर्षाष्टवर्षा वा नववर्षा च या भवेत् ॥ ३१ ॥ दशवर्षा महेशानि एकादशगता तथा । द्वादशे वर्षे संप्राप्ता तथा त्रयोदशे शुभे ॥ ३२ ॥ चतुर्दशे तथा देवि (तथा? वर्षे )पञ्चदशे तथा षोडशवर्षा तथा देवि श्रेष्ठा कामप्रदा तु सा ॥ ३३ ॥ ५ 'प्राप्ते' क. पाठः । . ।<noinclude></noinclude> 1741e4uszohqc36qw1fqku69h5f06w3 104 122845 344418 331407 2022-08-18T05:30:53Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>६२ बृहन्नीलतन्त्रम् । केशसंस्करणं कुर्यान्नानाद्रव्यैर्मनोरमैः । ततो दद्यात् महाद्रव्यं येन तुष्यति मानवी ॥ ३४ ॥ स्तनद्वन्द्वे रमाबीजं हनुद्वये भग-द्वयम् । कक्षाधः परमेशानि लिखेत् गङ्गाधर-द्वयम् ॥ ३५ ॥ योन्यधः कामिनी-युग्ममूरुद्वये लिखेत् प्रिये । पादपद्मतले विश्वबीजं परमदुर्लभम् ॥ ३६ ॥ संलिख्य विधिवद्भक्त्या शिरीषवृन्तकेन वै । भगे लिखेन्महेशानि बालाबीजं महेश्वरि ॥ ३७ ।। ओष्ठद्वये भगं चैव लेखन्या कनकस्य च । हस्तद्वये काकिनी च लेखनीया च देशिकैः ॥ ३८ ॥ रक्तवस्त्रं महेशानि दद्याद्भद्रं मनोरमम् । रक्ताख्यचन्दनेनैव लिखत् बीजं सुरेश्वरि ॥ ३९ ॥ भगे पुष्पाञ्जलिं दत्त्वा प्रणमेद् दण्डवद्भुवि । एवं वारत्रयं कुर्यात् यावद् दृष्टिर्न जायते ॥ ४० ॥ मूलमन्त्रं महेशानि जपेत् पर्वतमस्तके । सहस्रस्य प्रमाणेन जपेत् तत्र महेश्वरि ॥ ४१ ।। अष्टाविंशतिमानेन तदास्य तु जपेत् प्रिये । अष्टोत्तरशतं योनिगर्तमध्ये जपेत् प्रिये ॥ ४२ ॥ तासामभीष्टसिद्ध्यर्थं कुर्यात् पर्वतमर्दनम् । मूलं जपेन्महेशानि ताडयेद् योनिमण्डलम् ॥ ४३ ॥ ततस्तत्त्वं पुरः क्षिप्वा सिद्धो भवति साधकः । कालीप्रयोगमेतद्धि जानीहि सुरवन्दिते ॥ ४४ ॥ काली तारा महाविद्या त्रिपुरार्णा महेश्वरी । एतासां भैरवीणां च प्रयोगात् सिद्धिमाप्नुयात् ॥ ४५ ॥<noinclude></noinclude> qvejxvqo7tv513xsy087lipdcx84kpe 104 122847 344419 331409 2022-08-18T05:33:08Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>षष्ठः पटलः । ६३ बलिं दद्यान्महेशानि सन्ध्याकाले शिवालये । अदत्त्वा च महादेवि बलिं सर्वहितं प्रिये ॥ ४६ ॥ शिवायै च बलिं दद्यात् सर्वयत्नपुरःस(रैः?रम्) । अन्यथा सिद्धिहानिः स्यान्नात्र कार्या विचारणा ॥ ४७ ॥ प्रान्तरे बिल्वमूले वा श्मशाने वापि साधकः । निर्जने वा वने घोरे हर्म्ये वा प्राङ्गणेऽपि वा ॥ ४८ ॥ भित्त्यधो वा महेशानि बलिं दद्याद् विधानतः । मांसप्रधानं नैवेद्यं सन्ध्याकाले निवेदयेत् ॥ ४६ ॥ कालि कालीति वक्तव्ये' तत्र सा शिवरूपिणी । पशुरूपा समायाति परिवारगणैः सह ॥ ५० ॥ भुक्त्वा रौति यदेशान्यां वायव्यां सुरवन्दिते । ऐशान्यां सुखसंपत्तिर्वायवी भोगमोक्षदा ॥ ५१ ।। तदेव मङ्गलं तेषां भवत्येव न संशयः । अवश्यमन्त्रदानेन नियतं' तोषयेच्छिवाम् ॥ ५२ ।। (नित्यश्राद्धं यथा सन्ध्यावन्दनं पितृतर्पणम् । तथेयं कुलदेवीनां नित्यता कुलपूजने ॥ ५३ ॥ पशुरूपां शिवां देवीं यो नार्चयति निर्जने) । जपपूजाविधानानि यत्किश्चित् सुकृतानि च ॥ ५४ ॥ गृहीखा शापमादाय शिवा रोदिति निर्जने । शिवारावेण तस्याशु सर्व नश्यति निश्चितम् ।। ५५ ॥ एकया भुज्यते यत्र शिवया देवि भैरवि । तत्रैव सर्वदेवानां प्रीतिः परमदुर्लभा ॥ ५६ ॥ १ 'व्या' ख. पाठः । २ 'नित्यं संतोषयेत्' ख. पाठः ।<noinclude></noinclude> ixd357rw6fp1agkk8txq4q0r7lpa98b 104 122849 344421 331411 2022-08-18T05:35:52Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>६४ बृहन्नीलतन्त्रम् । पशुशक्तिर्नरशक्तिः पक्षिशक्तिश्च भैरवि । पूजिता द्विगुणं कर्म साधयेत् परमेश्वरि ॥ ५७ ॥ तेन सर्व प्रयत्नेन कर्तव्यं पूजनं महत् । राजादिभयमापन्ने देशान्तरभयादिके ॥ ५८ ॥ अशुभानि च कर्माणि विचिन्त्य बलिमाहरेत् । बलिमन्त्रं प्रवक्ष्यामि सावधानावधारय ॥ ५६ ॥ येन सिद्ध्यति सर्वेशि नास्ति कालस्य निश्चयः । आदौ कालीं समुद्धृत्य शिवे चेति ततः परम् ॥ ६० ॥ सर्वरूपधरे पश्चात् आगच्छेति पदद्वयम् । मम-शब्दं ततो ब्रूयात् बलि-शब्दं ततः परम् ॥ ६१ ।। गृह्ण गृह्मेति द्वन्द्वं च वह्निजायावधिर्मनुः । मन्त्रेणानेन देवेशि बलिं दत्त्वा मनोहरम् ॥ ६२ ॥ सर्वपापैः प्रमुच्येत सत्यं सत्यं महेश्वरि । मन्त्रान्तरं प्रवक्ष्यामि बल्यर्थं यन्मनोहरम् ॥ ६३ ।। गृह्ण देवि महाभागे शिवे कालाग्निरूपिणि । शुभाशुभफलं व्यक्तं ब्रूहि गृह्ण बलिं तव ॥ ६४ ॥ एवमुच्चार्य दातव्यो बलिः कुलजनप्रियः । यदा न भुज्यते देवि तदा नैव शुभं भवेत् ॥ ६५ ।। शुभं यदि भवेत्तत्र भुज्यते तदशेषतः । एवं ज्ञात्वा महादेवि शान्तिं स्वस्त्ययनं चरेत् ॥ ६६ ॥ इति ते कथितं देवि नैमित्तिकविधिं शिवे । यत्कृते साधको वीरो जायते च निरापदः ॥ ६७ ।। अथ वक्ष्ये महेशानि शाक्ताचारक्रमं शुभम् । शाक्तानां कुलसर्वस्वं जानीहि नगनन्दिनि ॥ ६८ ॥ १ 'विगुणं कर्म सगुणं साधयेद् ध्रुवम्' ख. पाठः ।<noinclude></noinclude> j6ozfl74ehxzbiunhlau82quo0h0ygn 104 122851 344422 331413 2022-08-18T05:39:26Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>षष्ठः पटलः । ६५ - प्रातरुत्थाय मन्त्रज्ञः कुलवृक्षं प्रणम्य च । शिरःपद्मे गुरुं ध्यात्वा तत्सुधाप्लावितं स्मरेत् ॥ ६६ ।। मानसैरुपचारैस्तु तमाराध्य निरामयः । मूलादिब्रह्मरन्ध्रान्तं मूलविद्यां विभावयेत् ॥ ७० ॥ सूर्यकोटिप्रतीकाशां सुधाप्लावितविग्रहाम् । तत्प्रभापटलव्याप्तं स्वशरीरं विचिन्तयेत् ॥ ७१ ॥ श्लेष्मातक-करञ्जाक्ष-निम्बाश्वत्थकदम्बकाः । बिल्वो वाप्यथवाऽशोक इत्यष्टौ कुलपादपाः ॥ ७२ ॥ एवं ते कथितं भद्रे तत्रेऽन्यस्मिन् महेश्वरि । बालां वा यौवनोन्मत्तां वृद्धां वा कुलसुन्दरीम् ॥ ७३ ।। कुत्सितां वा महादुष्टां नमस्कृत्य विभावयेत् । तासां प्रहारो निन्दा वा कौटिल्यमप्रियं तथा ॥ ७४ ।। सर्वथा च न कर्तव्यमन्यथा सिद्धिरोधकः । स्त्रियो देवाः स्त्रियः प्राणाः स्त्रिय एव विभूषणम् ॥ ७५ ॥ स्त्रीसङ्गिना सदा भाव्यमन्यथा स्वस्त्रियामपि । विपरीतरता सा तु भाविता हृदयोपरि ॥ ७६ ।। तद्धस्थावचितं द्रव्यं तद्धस्तावचितं जलम् । तद्धस्तावचितं भोज्यं देवताभ्यो निवेदयेत् ।। ७७ ।। अन्यमन्त्रपुरस्कारं निन्दां चैव विवर्जयेत् । एतद् ब्रह्म तदेवैतन्नाहं वस्तु न सोऽपि च ॥ ७८ ॥ नानाचारं न कर्तव्यं नाचारणमितस्ततः । प्रायश्चित्तं भृगोः पातं तीर्थाभिगमनं तथा ॥ ७९ ॥ पिण्डं वेदोदितं न्यासं कौले पञ्च विवर्जयेत् । भूतहिंसा न कर्तव्या पशुहिंसा विशेषतः ॥ ८० ॥<noinclude></noinclude> 1d2654hza268wdo6aibtphucc4t4r0h 104 122853 344423 331415 2022-08-18T05:41:55Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>६६ बृहन्नीलतन्त्रम् । बलिदानं विना देव्या हिंसां सर्वत्र वर्जयेत् । बलिदानाय या हिंसा न दोषाय प्रकीर्तिता ॥ ८१ ॥ बलिदानाय हिंस्याच्च सदा देवि महापशून् । इति वेदविदां देवि सिद्धान्तः सर्वसंमतः ॥ ८२ ॥ वेदसंमतसिद्धान्तः स ममापि च संमतः । पशुयागे महेशानि पशुं हन्यान्न संशयः ।। ८३ ।। सा हिंसा निन्दिता वेदैर्या च वैधेतरा भवेत् । वैधहिंसा च कर्तव्या संशयो नास्ति कश्चन ॥ ८४ ॥ इदानीं शृणु चार्वङ्गि रहस्यं परमाद्भुतम् । रहस्यं सर्वदेवीनां समयाचारलक्षणम् ॥ ८५ ॥ येन विना महेशानि न सिध्येन्मन्त्रमुत्तमम् । कल्पकोटिजपेनापि तस्य सिद्धिर्न जायते ।। ८६ ॥ मानवाः कुलशास्त्राणां कुलाचारानुचारिणाम् । सिद्धाः स्युर्नास्ति संदेहो वैष्णवाचारतत्पराः ॥ ८७ ॥ परनिन्दासहिष्णुः स्यादुपकाररतः सदा । पर्वते विजने वापि निर्जने शून्यमण्डले ॥ ८८ ।। चतुष्पथे कलामध्ये यदि दैवान्महेश्वरि । क्षणं ध्यात्वा मनुं जप्त्वा नत्वा गच्छेद्यथासुखम् ।। ८६ ॥ गृधं वीक्ष्य महाकालीं नमस्कुर्यादतन्द्रितः । क्षेमङ्करीं तथा वीक्ष्य जम्बुकीं यमदूतिकाम् ॥ १० ॥ कुररं श्येनभूकाकौ कृष्णमार्जारमेव च । कृशोदरि महाचण्डे मुक्तकेशि बलिप्रिये ॥ ११ ॥ कुलाचारप्रसन्नास्ये नमस्ते शंकरप्रिये । श्मशाने च शवं दृष्ट्वा प्रदक्षिणमनुव्रजन् ॥ १२ ॥<noinclude></noinclude> dnb5fvq4ekihbxllxg9lbmnotij6alv 104 122855 344424 331417 2022-08-18T05:50:43Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>षष्ठः पटलः । ६७ २ प्रणम्यानेन मनुना मन्त्री सुखमवाप्नुयात् । घोरदंष्ट्रे करालास्ये' किटि-शब्दनिनादिनि ॥ १३ ॥ गुरुघोररवास्फाले नमस्ते चितिवासिनि । रक्तवस्त्रां रक्तपुष्पां विलोक्य त्रिपुराम्बिकाम् ॥ ६४ ॥ प्रणम्य दण्डवद्भूमाविमं मन्त्रं पठेन्नरः । बन्धूकपुष्पसंकाशे त्रिपुरे भयनाशिनि ॥ ५६ ।। भाग्योदयसमुत्पन्ने नमस्ते वरवर्णिनि । कृष्णवर्ण तथा पुष्पं राजानं राजपुत्रकम् ॥ ६६ ।। हस्त्यश्वरथशस्त्राणि करवीरं तथा शिवम् । महिषं कुलनाथं च दृष्ट्वा महिषमर्दिनीम् ।। ६७ ॥ प्रणम्य जयदुर्गा वा स तु विघ्नैर्न लिप्यते । जय देवि जगद्धात्रि त्रिपुराद्ये त्रिदेवते ॥ ८ ॥ भक्तेभ्यो वरदे देवि महिषघ्नि नमोऽस्तु ते । मद्यभाण्डं समालोक्य मत्स्यमांसं वरस्त्रियम् ॥ १६ ॥ दृष्ट्वा च भैरवीं देवीं प्रणम्य विन्यसे न्मनुम् । घोरविघ्नविनाशाय कुलाचारसमृद्धये ॥ १० ॥ नमामि वरदे देवि मुण्डमालाविभूषिते । रक्तधारासमाकीर्णे वरदे त्वां नमाम्यहम् ॥ १०१ ॥ सर्वविघ्नहरे देवि नमस्ते हरवल्लभे । एतेषां दर्शनेनैव यदि नैवं प्रवर्तते ॥ १०२ ॥ शक्तिमन्त्रं पुरस्कृत्य तस्य सिद्धिर्न जायते । एतेषां हिंसनोच्चाटमारणं वागुरादिभिः ॥ १०३ ॥ क्रियते येन पापात्मा मद्भक्तः स कथं भवेत् । प्रधानांशसमुद्भूता एते कुलजनप्रिये ॥ १०४ ॥ १'कठोराक्षि' ख. पाठः । २ फलकान् वीरपूरुषान' ख. पाठः । ३ 'विमृशेत' ख. पाठः । ४ 'र्णवदने' ख. पाठः । 6 6<noinclude></noinclude> eeomel7qsst6wkxdz642e6qwf5ghla3 104 122857 344426 331419 2022-08-18T05:53:14Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>६८ बृहन्नीलतन्त्रम् । डाकिन्यश्च महादेवि त्वदंशाः सर्वतो दिशः । लब्धसिद्धिसमायोगो डाकिनीदर्शनं यदि ॥ १०५ ॥ अथवा दानवानां च मद्भक्तानां विशेषतः । वटुकानां देवतानां तस्य सिद्धिश्च जायते ॥ १०६ ॥ परयोषां समालोक्य षोडशाब्दां मनोहराम् । रक्तवस्त्रां मृगाक्षीं च प्रणम्य च मनुं जपेत् ॥ १०७ ॥ अष्टोत्तरशतं जप्त्वा सिद्धिमाप्नोति निश्चितम् । ततः सिद्धमनुर्मंन्त्री सर्वकर्माणि साधयेत् ॥ १०८ ॥ वैशाखे मासि देवेशि तृतीयाक्षयसंज्ञिता । तस्यां चावाह्य विधिवत् कालिकां भुवनेश्वरीम् ॥ १०६ ॥ प्रस्तुतिं कारयेद्विद्वान् सर्वकामफलप्रदाम् । स्तुत्वा चावाह्य यत्नेन पूजयेत् परदेवताम् ॥ ११० ॥ चतुर्भुजां महादेवीं मुण्डमालाविभूषिताम् । अभयं वरदं खड्गं मुण्डमालाधरां पराम् ॥ १११ ।। श्रीदेव्युवाच भगवन् सर्वधर्मज्ञ सर्वशास्त्रार्थपारग । कालिकाया महादेव्याः पूजनं विस्तरेण तु ॥ ११२ ॥ गुप्तबीजं गुप्तमन्त्रं मूलाधारबहिष्क्रियाम् । कथयस्व समासेन येन तुष्यामि शंकर ॥ ११३ ।। (श्रीभैरव उवाच)। मन्त्रन्यासं समाचर्य ऋष्यादिन्यासमाचरेत् । आदौ च आसनं दत्त्वा पूजयेत् परदेवताम् ॥ ११४ ॥ अस्यां तिथौ महादेवि कालिकां यः प्रपूजयेत् । तस्य सर्वार्थसिद्धिः स्यात् सर्वशत्रुक्षयो भवेत् ।। ११५ ।। C<noinclude></noinclude> 6lgxnsohzka78elxibtjhojq9pmjbne 104 122859 344427 331421 2022-08-18T05:55:54Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>षष्ठः पटलः । ६६ राजानोऽन्ये महेशानि दासत्व प्राप्नुयुर्लघु । न पूजयति चेत्कालीं दम्भाद्वाप्यथ भैरवि ॥ ११६ ॥ गाड सर्वनाशं करोत्याशु क्रुद्धा भवति कालिका । तस्मात् सर्वप्रयत्नेन महाविभवविस्तरैः ॥ ११७ ॥ ॥ पूजयेत् परमेशानी सर्वकामसमृद्धिदाम् । महापूजां महादेवि यदि कुर्याद्वरानने ॥११८ ॥ तदैव महती सिद्धिर्भवत्येव न संशयः । चतुर्वर्गस्य कामी हि पूजयेत् कालिकां मुदा ॥ ११६ ।। प्राणप्रतिष्ठामन्त्रेण प्राणान् संस्थापयेद् बुधः । न्यासजालं महादेव्याः शरीरे विनिवेश्य वै ॥ १२० ॥ एवं च आत्मनो देहे न्यासजालं निवेशयेत् । भूतशुद्धिं ततः कुर्यात् प्राणायामं चरेत् त्रिधा ॥१२१ ॥ अपसर्पन्तु ते भूता ये भूता भुवि संस्थिताः । ये भूता विघ्नकर्तारस्ते नश्यन्तु शिवाज्ञया ॥ १२२ ।। विघ्नानुत्सार्य देवेशि पद्म निर्माय यागवित् । देवीसंमुखतो देवि ततः पूजां समारभेत् ॥ १२३ ॥ रात्रौ गत तु प्रहरे प्रथमे सुरवन्दिते । आसनं प्रथमं दद्यात् स्वागतं तदनन्तरम् ॥ १२४ ॥ पाद्याघ्थ्याचमनीयं च मधुपर्क ततः परम् । तथा चाचमनीयं च स्नानीयं च ततः परम् ॥ १२५ ॥ वसनं रक्तकं दद्याद् रजताभरणं तथा । गन्धपुष्पे महादेवि धूपदीपो ततः परम् ॥ १२६ ॥ नैवेद्यं त्रिविधं दद्यात् सुस्वादु सुमनोहरम् । ताम्बूलं परमं हृद्यं दद्याद् दैव्यै मनोहरम् ॥ १२७ ॥ १ 'सुरगणार्चिते' इति पाठान्तरम् ।<noinclude></noinclude> 9phismejs2a7yekv31izsakp4vzc2yq 104 122861 344430 331423 2022-08-18T05:58:31Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>७० बृहन्नीलतन्त्रम् । बलिदानं महादेव्यै कुर्यात् साधकसत्तमः । छागं दद्यात्तथा मेषं महिषं गोधिकां तथा ॥ १२८ ॥ कपोतं च महेशानि दद्याद् देव्यै मनोहरम् । मधूदकं महादेव्यै शर्करादिविनिर्मितम् ॥ १२६ ।। ततः शत्रुबलिं राजा दद्यात् क्षीरेण निर्मितम् । स्वयं छिन्द्यात् क्रोधदृष्ट्या प्रहारजनकेन च ॥ १३० ।। कोपेन च सकृद् देवि सत्यं सत्यं गणेश्वरि । प्राणप्रतिष्ठां कृला वै शत्रुनाम्ना महेश्वरि ।। १३१ ।। शत्रुक्षयो महादेवि भवत्येव न संशयः । मन्त्र जप्त्वा विधानेन नमस्कुर्याच्छुचिस्मिते ॥ १३२ ॥ वाद्यभाण्डं निवद्यैव सर्वयत्नेन देशिकः । ततः स साधको वीरो जायते नात्र संशयः ॥ १३३ ।। सन्दंशं परमं दद्याद् भृष्टद्रव्येण संयुतम् । गुडक्षीरं मधु द्राक्षामिक्षुदण्डं पुरातनम् ॥ १३४ ॥ रम्भाफलं बीजपूरं तथा च नारिकेलकम् । मधुयुक्तं नारिकेलं शस्यं दद्यान्महेश्वरि ।। १३५ ।। अवश्यं दापयेत् तत्तु देवीतोषो महान् भवेत् । गुप्तमन्त्रं महेशानि जानीहि नगनन्दिनि ॥ १३६ ॥ भुवनेशी-द्वयं भद्रे कूर्चयुग्मं ततः परम् । निजबीजद्वयं देवि दक्षिणे कालिकेति च ॥ १३७ ॥ संहारक्रमयोगेन पूर्वबीजानि चोच्चरेत् । वेदादिश्च महामन्त्रो वह्निजायावधिः स्मृतः ॥ १३८ ॥ अस्मात् परतरं नास्ति कालीमन्त्रः परात्परः । कल्पपादपनामायं भजतां कामदो मनुः ॥ १३६ ॥ १ मन्त्रस्तु डोंह्रींहींहूंहूंकींकी दक्षिणे कालिके क्रींक्रीहूंहूं ह्रींहीं स्वाहा ॥ -<noinclude></noinclude> gzvchbt05j9uuxrfspcsmv2ol384ext 104 122863 344431 331425 2022-08-18T06:01:32Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>षष्टः पटलः । ७१ अतिप्रियत्वात् कथितो न प्रकाश्यं वरानने । गुप्तबीजमिदं काल्याः सर्वतन्त्रेषु गोपितम् ॥ १४०॥ वश्यादि च महेशानि अनेन जायतेचिरात् । अष्टोत्तरशतेनापि मूलाधारबहिष्क्रियाम् ॥ १४१ ।। कर्तुं च शक्यते देवि सिद्धो भवति तत्क्षणात् । कलौ काली तथा तारा चान्नपूर्णा च सुन्दरी ॥ १४२ ।। एतासां सिद्धविद्यानां श्रीमन्त्रग्रहणादपि । शिवत्वं जायते सुभ्रु संशयो नास्ति कश्चन ॥ १४३ ।। शीघ्रं सिद्ध्यन्ति मन्त्राश्च सत्यं सत्यं महेश्वरि । माघे मास्यसिते पक्षे रटन्त्याख्या चतुर्दशी ॥ १४४ तस्यां संपूजयेत् तारां महाविभवविस्तरैः । चक्रवर्ती महाराजा भवत्येव न संशयः ॥ १४५ ॥ मार्गे मासि सिते पक्षे सप्तमी रविवल्लभा । अन्नदां पूजयेद् भक्त्या पुत्रपौत्रसमन्वितः ॥ १४६ ॥ लक्ष्मीः स्थिरायतेऽवश्यं यावच्च सचराचरम् । तावत्तस्य गृहे लक्ष्मीर्वैकृत्यं परिवर्ज्य च ॥ १४७ ।। निश्चला च भवेद् देवि सत्यं सत्यं गणेश्वरि । पूजा चास्या महेशानि कथिता तव सन्निधौ ॥ १४८ ॥ अन्नदाकल्पके सम्यग् जानीहि गणसुन्दरि । कार्तिके शुक्लपक्षस्य नवमी या सिता भवेत् ॥ १४६ ।। तस्यां पूज्या महेशानि सुन्दरी परदेवता । सुन्दर्याः पटले सम्यक् पूजा च कथिता शुभे ॥ १५० ॥ इति ते कथितं किञ्चित् नैमित्तं परमं शुभम् । अन्यद् वक्ष्यामि देवेशि जायन्ते च निरापदः ॥ १५१ ॥<noinclude></noinclude> 5fea755aw1bkrsnpqj5qjb00hmgjrtp 104 122865 344432 331427 2022-08-18T06:03:50Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>७२ बृहन्नीलतन्त्रम् । इदानीं कथयिष्यामि काम्यानुष्ठानमुत्तमम् । येनैव महता देवि सर्वविद्यामयो भवेत् ॥ १५२ ॥ होमतर्पणपूजा च भावना जप एव च । मन्त्रस्य साधनं चैव मारणोच्चाटने तथा ॥ १५३ ॥ एतानि काम्यकर्माणि कुरुते साधकः सदा । अर्धरात्रे शरत्कालो हेमन्तः स्यात् प्रभातके ॥ १५४ ॥ पूर्वाह्ने च वसन्तः स्यात् मध्याह्ने ग्रीष्म एव च । प्रावृट्कालोऽपराह्ने स्यात् प्रदोषः शिशिरः स्मृतः ॥ १५५ ।। उपायोगे च हेमन्तः प्रभाते शिशिरागमः । प्रहरार्धे वसन्तश्च ग्रीष्मो मध्यन्दिनान्तरे ॥ १५६ ।। तुर्ययामे च वर्षाख्या शरदस्तंगते रवौ । एतत्ते कथितं सुभ्रु कालानां नियमं शृणु ॥ १५७ ॥ एवं ज्ञात्वा महेशानि सर्वकर्माणि कारयेत् । शान्तिं पुष्टिं तथा वश्यमाकर्षोच्चाटनादिकम् ॥ १५८ ॥ षट्कर्माणि प्रयुक्तानि निग्रहो मारणं तथा । रोगकृत्याक्षयादीनां निरासः शान्तिरीरिता ।। १५६ ।। पुष्टिर्धनजनादीनां वश्यादीनां च कथ्यते । जनसंवननं चैवाकर्षणमात्मना कृतम् ॥ १६० । उच्चाटनादिकरणं निग्रहः परिकीर्तितः । जनानां प्राणहरणं मारणं परिकीर्तितम् ॥ १६१ ।। सूर्यादयं समारभ्य घटिकादशकं क्रमात् । ऋतवः स्युर्वसन्ताद्याश्चाहोरात्रं दिने दिने ॥ १६२ ॥ वसन्तग्रीष्मवर्षाख्यशरद्धेमन्तशैशिराः । हेमन्तो शान्तिके प्रोक्तो वसन्तो वश्यकर्मणि ॥ १६३ ॥<noinclude></noinclude> rwb6yx2ou2l0abbee1jc1bg0d0sx4zm 104 122867 344434 331429 2022-08-18T06:06:30Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>षष्ठः पटलः । ७३ शिशिरे स्तम्भनं प्रोक्तं विद्वेषे ग्रीष्म ईरितः । प्रावृडुच्चाटने शस्ता शरन्मारणकर्मणि ॥ १६४ ॥ वश्ये चाकर्षणे चैव रक्तवर्णं विभावयेत् । निर्विषीकरणे शान्तौ पुष्टौ चाप्यायने सितम् ॥ १६५ ।। पीतं स्तम्भनकार्येषु धूम्रमुच्चाटने भवेत् । उन्मादे शक्रगोपाभं कृष्णवर्णाभकं मृतौ ॥ १६६ ॥ उत्थितं मारणे ध्येयं सुप्तमुच्चाटने स्मृतम् । उपविष्टं सुरेशानि वश्यादौ परिचिन्तयेत् ॥ १६७ ॥ आसीनं श्वेतवर्णं तु ज्ञेयं तु शान्ति(सात्वि)के शिवे । वामपार्श्वस्थितं कृष्णं तामसं परिकीर्तितम् ॥ १६८ ॥ सात्त्विकं मोक्षकामानां राजसं राज्यमिच्छताम् । तामसं शत्रुनाशार्थं सर्वव्याधिनिवारकम् ॥ १६६ ।। मारणे विषसंहारे भूतग्रहनिवारणे । उच्चाटने च विद्वेषे पञ्चवर्णं प्रयुज्यते ॥ १७० ॥ मन्त्रान्ते नामसंस्थानं योग इत्यभिधीयते । शान्तिके पौष्टिके वश्ये प्रायश्चित्तविशोधने ॥ १७१ ॥ मोहने दीपने योगं प्रयुञ्जन्ति मनीषिणः । स्तम्भनोच्चाटनोच्छेदविद्वेषेषु स चोच्यते ॥ १७२ ॥ नाम्न आद्यन्तमध्ये च मन्त्रसांमुख्य उच्यते । मन्त्राभिमुख्यकरणे सर्वपापप्रणाशने ॥ १७३ ।। ज्वर एष विषकृत्याशान्तिके स च उच्यते । संमीलने स एवाथ मन्त्राणामक्षराणि च ।। १७४ ।। एकैकान्तरितं मन्त्रग्रथनं तत् प्रकीर्तितम् । यच्छान्तिके विधातव्यं नामाद्यन्ते यदा मनुः ॥ १७५ ॥<noinclude></noinclude> cd0bbp3nwq2paqa3c6edazl3u732t0v 104 122869 344435 331431 2022-08-18T06:09:09Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>७४ वृहन्नीलतन्त्रम् । तत्संपुटं भवेत् तत्तु कीलकं परिभाषितम् । स्तम्भे मृत्युजये द्विष्टौ रक्षणादिषु संपुटः ॥ १७६ ।। द्वे द्वे मन्त्राक्षरे यत्र एकैकं साध्यनामकम् । विदर्भ एष विज्ञेयो मुनिभिस्तत्रवेदिभिः ॥ १७७ ॥ वह्निकार्ये जपेत् स्वाहा नमः सर्वत्र चार्चने । शान्तिपुष्टिवशद्वेषमारणोच्चाटने तथा ॥ १७८ ॥ सुधा स्वाहा वषट् हुं च वौषट् फट क्रमान् न्यसेत् । पद्मासनं महादेवि पौष्टिके समुदाहृतम् ॥ १७६ ॥ वश्ये चैव महेशानि तथा च शान्तिके शिवे । आसनं स्वस्तिकं प्रोक्तं साक्षात् सिद्धिकरं तथा ॥ १८० ॥ आकृष्टौ च महेशानि कम्बलं समुदाहृतम् । वीरासनं महेशानि विद्वेषे समुदाहृतम् ॥ १८१॥ उच्चाटने मारणे च वीरासनं प्रशस्यते । शान्तिपौष्टिकवश्ये च सुन्दरी शोभनाशया ॥ १८२॥ सर्वाभरणसंदीप्ता प्राप्तकाममनोरथा । ध्यातव्या देवता सम्यक् सुप्रसन्नाननाम्बुजा ॥ १८३ ॥ . आकर्षणे च तद्वत् स्यात् उच्चाटने प्रशस्यते । साध्य आकर्षणे द्वेष प्रथितं तत्रवेदिभिः ॥ १८४ ॥ वर्जमानजनैर्दान्तैर्ग्रथितस्तक्षकेण च । उकारवयसाविष्टौ यक्ष उच्चाटने तथा ॥ १८५ ॥ शिलयाक्रान्तितस्तत्त्वं तृणपानादिषु स्मरेत् (१) । इदानीं शृणु चार्वाङ्गि तिथीनां नियमं शुभे ॥ १८६ ।। पञ्चमी च द्वितीया च तृतीया सप्तमी तथा । बुधेज्यवारसंयुक्ता शान्तिकर्मणि पूजिता ॥ १७ ॥<noinclude></noinclude> bxpwh0c7f4sxrmuq9iufb3zwgz0sqfh 104 122871 344437 331433 2022-08-18T06:11:13Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>षष्टः पटलः । ७५ सप्तमी पौष्टिके शस्ता अष्टमी नवमी तथा । दशम्येकादशी चैव भानुशुक्रादिसंयुता ॥ १८८ ॥ आकर्षणेऽप्यमावास्या नवमी प्रतिपत्तथा । पौर्णमासी मन्दभानुयुक्ता विद्वेषकर्मणि ॥ १८६ ॥ कृष्णा चतुर्दशी तद्वदष्टमी मन्दवारका । उच्चाटने तिथिः शस्ता प्रदोषे च विशेषतः ॥ १० ॥ चतुर्दश्यष्टमी कृष्णा अमावास्या तथैव च । मन्दसौरदिनोपेता शस्ता मारणकर्मणि ॥ १६१ ॥ बुधचन्द्रदिनोपेता पञ्चमी दशमी तथा । पौर्णमासी च विज्ञेया तिथिः स्तम्भनकर्मणि ॥ ११२ ।। शुभग्रहोदये कुर्यादशुभा अशुभोदये । रौद्रकर्माणि रिक्तार्के मृत्युयोगे च मारणम् ॥ १३ ॥ होमतर्पणपूजा च भावना जप एव च । मन्त्रस्य धारणा चैव मारणोत्सादने तथा ॥ १६४ ।। एतानि काम्यकर्माणि प्रयोगऽन्यत् समर्चयेत् । अथान्यत् संप्रवक्ष्यामि वशीकरणमुत्तमम् ॥ १६५ ॥ येन विज्ञातमात्रेण मन्त्राः सिद्ध्यन्ति तत्क्षणात् । प्रतिमां कारयेद् देवि पलेन रजतस्य च ॥ १६६ ।। पलार्धेन महेशानि साध्यस्य प्रतिमां शिवे । हरितालं पलार्धं च हरिद्राचूर्णकं तथा ॥ १६७ ।। गर्त कृत्वा सार्धहस्तं तत्र निक्षिप्य सुन्दरि । रक्तासनं तत्र दत्त्वा वसेत् तद्तमानसः ॥ १६८ । चतुर्दिक्षु महेशानि पताकां विनिवेशयेत् । रक्तासने चोपविश्य पूर्वास्यो जपमाचरेत् ॥ १९ ॥<noinclude></noinclude> imw1dmalct1h5nl16c646f0g1uvwh1m 104 122873 344438 331435 2022-08-18T06:13:26Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>७६ बृहन्नीलतन्त्रम् । पूजाया नियमं देवि जानीहि नगनन्दिनि । तिलपूर्णं घटं तत्र स्थापयेत् देवि देशिकः ॥ २०० ॥ ताम्रपात्रं ततो न्यस्य प्रतिष्ठामाचरेत् ततः । प्राणप्रतिष्ठामन्त्रेण प्राणान् संस्थापयेद् बुधः ॥ २०१ ॥ अधः कृत्वा पूजयित्वा प्रवालमालया जपेत् । दशसाहस्रजप्येन प्रयोगार्हो भवेत् ततः ।। २०२ ॥ प्रणवं पूर्वमुच्चार्य मायाबीजं द्वितीयकम् । कान्तं च लाकिनीयुक्तं वामकर्णेन्दुभूषितम् ॥ २०३ ॥ ततो रक्तपदं ब्रूयाच्चामुण्डे तदनन्तरम् । साध्यनाम ततो न्यस्य वशमानय तत्परम् ॥ २०४ ॥ वह्निजायावधिर्मन्त्रो जपेद् दशसहस्रकम् । दशांशादिप्रमाणेन होमादींश्च समाचरेत् ॥ २०५ ॥ प्रातः स्नात्वा शुचिर्भूत्वा हविष्याशी जितेन्द्रियः । प्रातः कालं समारभ्य जपेद् मध्यन्दिनावधि ॥ २०६ ॥ जपे समाप्ते देवेशि हुनेद् दिने दिने शुभे । जातीकुसुमहोमेन वशयेन्नात्र संशयः ॥ २०७ ।। कर्पूरमिश्रितैस्तोयैस्तर्पयेत् परदेवताम् । पूर्वं प्रणवमुद्धृत्य चामुण्डां प्रवदेत् ततः ॥ २०८ ॥ तर्पयाम्यग्निजायान्तं मन्त्रं जानीहि भैरवि । अनेनैव विधानेन सन्तर्प्य परदेवताम् ।। २०६ ।। सिद्धिप्रयोगो देवेशि जायते नात्र संशयः । अभिषेकं ततः कुर्याद् भैरवि प्राणवल्लभे ॥ २१० ॥ प्रणवं च महेशानि चामुण्डां तदनन्तरम् । अभिषिञ्चामि तत्पश्चात् हृदन्तेनाभिषेचयेत् ॥ २११ ॥<noinclude></noinclude> or9hbjqlcdyh3uu151v7k92fspe8r1p 104 122876 344439 331438 2022-08-18T06:15:45Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>षष्ठः पटलः । ७७ . तददशांशेन देवेशि ब्राह्मणान् भोजयेत् तदा । एवं कृते महेशानि वशीकरणमुत्तमम् ।। २१२ ।। जायते नात्र संदेहः सत्यं सुरगणार्चिते । कामतुल्यश्च नारीणां रिपूणां शमनोपमः ॥ २१३ ।। यावज्जीवितपर्यन्तं स्मरबाण इवेश्वरि । जायते नात्र संदेहः सत्यं सुरगणार्चिते ॥ २१४ ॥ श्वेतापराजितामूलं पेषयेद् रोचनायुतम् । शतेन मन्त्रितं कृत्वा तिलकं कारयेत् ततः ॥ २१५ ।। वशयेद् नात्र सन्देहः सत्यं सत्यं महेश्वरि । चन्द्रसूर्यौ यदि वृथा तदा निष्फलभाग् भवेत् ॥ २१६ ॥ रक्तवस्त्रेण चामुण्डां तोषयेद् बहुयत्नतः । सुवर्णदक्षिणा देया वित्तानुसारतः प्रिये ॥ २१७ ॥ आद्यन्ते महतीं पूजां कुर्यात् तस्य वरानने । पञ्चदिनप्रयोगेण राजानं वशमानयेत् ॥ २१८ ॥ तव प्रीत्यै महादेवि कथितं भुवि दुर्लभम् । विद्वेषणं विशेषेण शृणुष्वैकमनाः प्रिये ॥ २१६ ।। करञ्जकविषेणैव तथा धत्तूरकेण च । काकोलूकौ सदा लेख्यौ भूर्जपत्रे महेश्वरि ॥ २२० ॥ र साध्यानां नामसहितं मन्त्रं संलिख्य साधकः । एतयोर्यादृशं वैरं तादृशं चामुकयोर्भवेत् ॥ २२१ ॥ वह्निजायावधिर्मत्रः सर्वविद्वेषकारकः । महाकाली देवता च पूजा तस्याः शुभप्रदा ॥ २२२ ॥ एवं सहस्रमानेन जपं कुर्याच्छुचिस्मिते । मारणं सविशेषं च शृणुष्वैकमनाः प्रिये ॥ २२३ ॥<noinclude></noinclude> 0j5ba7e4gxuzs945iiwum1giwsz72fc 104 122877 344441 331439 2022-08-18T06:18:12Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>बृहन्नीलतन्त्रम् । निहत्य कृष्णमार्जारं मस्तकं तत्र तं नयेत् । सिन्दूरेण समायुक्तं कुर्यात् साधकसत्तमः ॥ २२४ ॥ तज्जिह्वायां महादेवि साध्यनाम लिखेच्छिवे । साध्यनाम लिखित्वा तु कालीमन्त्रं जपेन्मुदा ॥ २२५ ॥ निजबीजेन घटितमक्षरं प्रजपेत् ततः । दशसाहस्रजापेन मारयदरिमग्रतः ॥ २२६ ॥ श्मशानकालिकां तत्र चावाह्य पूजयेच्छुभे । लौहालङ्कारसंयुक्तं वस्त्रं देव्यै प्रदापयेत् ॥ २२७ ।। दक्षिणास्यो जपेद् मन्त्रं ततः सिद्धो भवेन्मनुः । अन्नं पक्त्वा महादेवि निर्जनं दापयेत् प्रिये ॥ २२८ ॥ अर्धरात्रे बलिं दत्त्वा खनेद् वैरिगृहे यदि । सप्ताहमध्ये देवेशि शत्रुर्याति यमालयम् ॥ २२६ ॥ इति ते कथितं देवि सारात् सारतरं मतम् । तव स्नेहाद्वरारोहे प्रकाशितमिदं पुरः ॥ २३० ॥ शान्तिकं शृणु सर्वज्ञे येन जीवति साधकः । उर्वशी प्रथमं नीत्वा युगान्तकारकं परम् ।। २३१ ।। स्तनद्वयेन संयुक्ता धूमिनी-त्रितयं ततः । अस्य मन्त्रस्य देवेशि सहस्राष्टप्रमाणतः ॥ २३२ ॥ जपं कुर्याद् महेशानि अन्नपूर्णा च देवता । पूजयेद् विविधर्भक्ष्यैर्नानारससमन्वितैः ॥ २३३ ॥ चर्व्यं चोष्यं तथा लेह्यं द्रव्यं दद्यान्मनोहरम् । दशांशादिप्रमाणेन होमादींश्च समाचरेत् ॥ २३४ ।। पद्मपुष्पस्य होमेन शान्तिर्भवति सुन्दरि । मधुना तर्पयेद् देवीमन्नपूर्णा परां गतिम् ॥ २३५ ॥<noinclude></noinclude> 1rc3i0haot4n00gdlooseh8zkrd7bjt 104 122878 344442 331440 2022-08-18T06:20:28Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>षष्ठः पटलः । ७३ प्रथमेऽहनि देवेशि जलेन पूरयेद् घटम् । तद्घटे पूजयेद् देवी पूज्यावाह्य सुरेश्वरीम् ॥ २३६ ॥ मन्त्रेणानेन देवेशि यदि कुर्यात् प्रयोगकम् । सर्वव्याधिर्विनश्येत नात्र कार्या विचारणा ॥ २३७ ॥ रहस्यं शृणु देवेशि 'येन सत्य युगं?पुरं)व्रजेत् । साधनादि महेशानि बहुधा कथितं मया ॥ २३८ पुनः केन प्रकारेण ज्योतीरूपां विलोकयेत् । तन्मे शृणु वरारोहे कृपया परमेश्वरि ॥ २३६ ॥ शृणु साध्वि महाभागे सर्वज्ञानान्तरस्थितम् । वैष्णवे गाणपत्ये च शैवे वा शाम्भवेऽपि वा ॥ २४० ॥ योगे संन्यासधर्मे वा कौलो धर्मः प्रशस्यते । कुलीनधर्ममाश्रित्य जपेद् रात्रिन्दिवं शिवे ॥ २४१ ।। नद्यादौ विजने शून्ये गेहे बिल्वतले तटे । लतासंवेष्टितस्थाने शुद्धभावेन तां भजेत् ॥ २४२ ॥ श्मशाने निर्जने वापि सदा तिष्ठति सुन्दरी । विकाररहिताश्चेत् त्वां भजन्ते सिद्धिकामिनः ॥ २४३ ॥ तदा त्वं साधकानां च भविता दृष्टिगोचरा । साधनं च प्रवक्ष्यामि कथितं यत् तपोधने ॥ २४४ ॥ यतिभावेन वा देवि राजभावेन वा शिवे । अभेददर्शी संभूय त्वां प्रपश्यति साधकः ॥ २४५ ।। तीर्थपूर्णं नवघटं कुजवारेऽष्टमी यदि । निधाय तत्र विधिवत् पूजां कृत्वा विधानतः ॥ २४६ ॥ विषिच्य वेदिकां तत्र तस्योपरि शुभासनम् । आस्तीर्य निवसेत् तत्र ज्योतिर्मन्त्रपुरःसरम् ॥ २४७ ॥ १ 'येन प्रत्यक्षतांव्रजेत् ' इति पाठान्तरम् ।<noinclude></noinclude> 6yx0wfcjm4e5sjh42de20vwbnpg44x4 104 122879 344444 331441 2022-08-18T06:23:00Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>८० बृहन्नीलतन्त्रम् । फूत्कारेण चतुर्दिक्षु तन्मन्त्रमुच्चरन् धिया । ध्यायेच्च सततं देवि तव रूपं प्रयत्नतः ॥ २४८ ॥ द्विभुजां सुन्दरीं श्यामां नानारत्नविभूषिताम् । रक्तवस्त्रां स्मितमुखी मातृवत् परिपालिनीम् ॥ २४६ ॥ भैरवी घोररूपां त्वां तदा जानाति भैरवि । नासारन्ध्रोपरि ध्यायेत् तव तेजः स्वचक्षुषा ॥ २५० ॥ कूर्चमध्येऽथवा पश्येत् तव ज्योतिरनामयम् । चन्द्रकोटिप्रभं शीतं रविकोटिसमं खरम् ।। २५१ ।। उत्तुङ्गे च महाकालं स्वप्रकाशाचलं गुरुम् । धीरेण चेतसा धार्य काले काले विधानतः ।। २५२ ।। शून्यालये प्राङ्गणे वा वीथिकापालिकासु च । शृङ्गाट-हट्ट-शालेषु यथारुचि करोत्विति ॥ २५३ ।। किन्तु देवि विना हेतुं चेतः कस्मात् प्रसीदति । अन्तःशुद्धिमनःशुद्धिर्हेतुशून्या कथं भवेत् ॥ २५४ ।। नाचारे हरति प्रीतिर्विगीते नास्ति मे रुचिः । ततो हेतुं समाधाय सुगोप्यं जपमाचरेत् ॥ २५५ ।। सुरा हेतुः कारणं च परमामृतमेव च । ज्ञानदा शुभदा तीर्थ मदिरा मोदिनी सती ॥ २५६ ॥ शुण्डा प्रबहुकुल्याङ्गा पावनी तारिणीति च । तव नामानि गोप्यानि जानीहि कुलभैरवि ॥ २५७ ।। तत्स्वरूपां मदोन्मत्तां मदिरां शङ्खभूषणाम् । ध्यायेत् प्रतिमुखी स्मेरस्वप(सुद)ती शुभदा शुभाम् ।। २५८ ।। न च मे त्वापभाषेथा सदा शान्तन चेतसा । भिक्षुत्वं राजता वापि तवाश्रया युगे युगे ।। २५६ ।।<noinclude></noinclude> crt0lufrmo8yk368ult83s7f5owhmao 104 122880 344448 331442 2022-08-18T06:29:50Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>षष्ठः पटलः । ८१ हेतुशून्या क्रिया नष्टा नान्तःशुद्धिर्नवा सुखम् । देहं व्यर्थ विजानीहि देवि त्वत्साधनं विना ॥ २६० ॥ साधनं हि वृथा देवि हेतुवादं तथा शृणु । भैरवैर्हेतुपतिभिर्मार्गैः सेव्यं च शङ्करि ॥ २६१ ॥ मिलित्वा पर्वतेरण्ये यो वै संयमितात्मना । एकाकी नैव मद्यान्नं स्त्रीभिः (१) स्तोत्रं सुवर्णितम् ॥ २६२ ॥ पञ्चभिर्दशभिर्वापि जापकस्य सुसंयुतम् । समभावे जपेद् देवि नियतं द्वित्रिकैः सह ।। २६३ ॥ किञ्चिद्ध्यानेन तत्सर्व न द्विधा किश्चिदीरितम् । स्मृत्वा ततं ब्रह्ममयं भ्रान्तिरत्र न जायते ॥ २६४ ॥ स्वीकृत्य त्वमपि ध्यायेस्तदा द्रक्ष्यसि सुन्दरि । या एवं ध्यात्वा महेशानि प्रसन्नं यदि मे मनः ॥ २६५ ।। शोधनं संप्रवक्ष्यामि ज्ञानात् सार्वग्यदायकम् । घटं पुरो निधायादौ त्रिर्जपन् मूलमुच्चरेत् ॥ २६६ ॥ योनिमुद्रां प्रदर्श्याथ शुभमेनमुदीरयेत् । नमस्ते ज्ञानदे शुद्धे शुद्धिभावविनिश्चिते ।। २६७ ॥ ज्योतीरूपे ध्वान्तहरे वरदेऽमृतरूपिणि । अविद्यान्तरसंस्थाने महापातकनाशिनि ॥ २६८ ॥ सर्वपुण्यप्रसवने सर्वदामृतमानसे । नमस्तुभ्यं नमस्तुभ्यं प्रसीद परमेश्वरि ॥ २६६ ॥ ऋद्धिं देहि मनः शुद्धिं(देहि दुद्रुव(?)ते नमः । चराचरधृते पुण्ये धृतिदे धृतिनाशिनि ॥ २७० ।। सुरासुरनरैः सेव्ये व्यामोहं हर मेऽनघे । अरुणाक्षि विशालाक्षि विलक्षे साक्षिणि स्वयम् ॥ २७१ ॥<noinclude></noinclude> 15282u7yx29tbyxo8mxm4bmlyepjoqb 104 122881 344450 331443 2022-08-18T06:33:36Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>८२ बृहन्नीलतन्त्रम् । दिव्यशङ्खपरीधाने सुलज्जे प्रीयतां मयि । तमःसंचयनाशिन्यै शिवारूपधृते परे ॥ २७२ ॥ नमस्ते कुलधर्मायै कालिकायै हवे वले । ऐं स्त्री हृंह्रीं दिव्यरूपे महामाये महेश्वरि ।। २७३ ॥ ह्रींकारात् सिद्धिमाप्नोति बुद्धिं देहि यशस्विनि । अमृतत्वं प्रयाह्यत्र निधेहि सिद्धिमुत्तमाम् ॥ २७४ ॥ अपारेऽसारसंसारे तारे कामदुघेऽनघे । .. सर्वदेवगणप्रीतेऽपरिमेयगुणाश्रये ।। २७५ ॥ ब्रह्मानन्दपरानन्दे नमस्तेऽस्तु पुनः पुनः । चक्षुर्ध्वान्तं मनोध्वान्तं छिन्धि देवि सुरेश्वरि । २७६ ॥ कुलाचारप्रसन्ना त्वं पुनीहि ब्रह्मवादिनि । सत्यानन्दमयि श्रीदे कमले शूलधारिणि ॥ २७७ ॥ पूतक्रतो विश्वसेव्ये प्रसूतिमुनिमानसे । नमो नित्यं जयायै ते परायै ते नमाम्यहम् ॥ २७८ ॥ शुद्धाचाररते गोप्ये पशूनां गणकण्ठके । यथा ध्वान्ताद्विमुच्येऽहं तथा कुरु सुरार्चिते ॥ २७६ ।। एवं स्तुत्वा महादेवि मूलेनैव विशोधयेत् । ऑं एकमेव परं ब्रह्म स्थूलसूक्ष्ममयं ध्रुवम् ॥ कचोद्भवां ब्रह्महत्यां तेन ते नाशयाम्यहम् ॥ २८० ॥ ऑ सूर्यमण्डलसंभृते वरुणालयसंभवे । अमाबीजमये देवि शुक्रशापाद्विमुच्यताम् ॥ २८१ ।। ऑं वेदानां प्रणवो बीजं ब्रह्मानन्दमयं यदि । तेन सत्येन देवेशि ब्रह्महत्यां व्यपोहतु ।। २८२ ।। ततस्तां पुरतः कृत्वा यथोक्तं जपमाचरेत् । दिने दिने महादेवि यदि पूजां करोति हि ॥ २८३ ॥<noinclude></noinclude> 6l0wog5ul0g4uikojb600xq427bfk1z 104 122882 344452 331444 2022-08-18T06:37:51Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>षष्ठः पटलः । 53 अवश्यमेव तद्रूपं जानीयात् साधकोत्तमः । शवानां साधनं देवि बहुधा कथितं मया ॥ २८४ ॥ वीरभावेन तद् देवि हेतुहीनं वृथागतम् । इदानीं शवरूपेण ध्यायेत् त्वां सततं शिवे ॥ २८५ ॥ तदा क्रीडति(सि) मूर्त्या च शवोपरि त्रपान्विता । ततो नित्यानुरागेण यद्भावाय प्रकल्पसे || २८६ ॥ महानिशायां ब्राम्ये वा मुहूर्ते ध्यानतत्परः । त्वद्रूपं परमानन्दं तदा पश्यति निश्चितम् ॥ २८७ ॥ रात्रिपूजा-जपध्यानैर्बहुशो हेतुभावितैः । प्रसन्ना त्वं तदा देवि ततस्तत्र दृढा भवेत् ॥ २८८ ॥ सतीं दृष्ट्वा नमस्कुर्यात् स्पृष्ट्वा तां च शुचिर्भवेत् । - पीत्वा च परमानन्दं लभते प्राणनिर्वृतिम् ॥ २८६ ॥ मोदिनीपूरितघटं बिल्वशाखादिशोभितम् । निधाय पुरतो मन्त्रैः पूजां कृत्वा विधानतः ॥ २६० ॥ धूपैर्दीपैश्च नैवेद्यर्बलिभिश्चैव शुद्धिभिः । द्वाविंशतिशतं नित्यं जप्तव्यं वेदिकोपरि ॥ २६१ ॥ यथाशक्त्याथवा जप्यं लक्षमेकं सुसंयतम् । तस्मादुत्थाय विधिवत् तिलाज्यैः श्रीफलैर्हुनेत् ॥ २६२ ॥ तत्तया सुरया देवि तर्पयच्च विधानतः । सन्तुष्टे मण्डले देवि संतुष्टा सिद्धिदा तदा ॥ २६३ ॥ निर्विघ्नं जायते तत्र निःशङ्कं निरुपद्रवम् । निःशोकं निर्विकारं च परं चेतः प्रसीदति ॥ २६४ ॥ नैवेद्यं तु नमस्कुर्यात् त्वबुद्ध्या स्वीकरिष्यति । भ्रमबुद्धिर्न कर्तव्या मनसापि कदाचन ॥ २६५ ॥<noinclude></noinclude> kgrwip44i3ukic5mfdk7mq2j1fctwsr 104 122883 344454 331445 2022-08-18T06:41:18Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>८४ बृहन्नीलतन्त्रम् । तन्नैवेद्यं चेतसापि यदि निन्दति कश्चन । तदा तं चर्वयेत् काली निर्मूलं जायतेऽथवा ॥ २६६ ॥ तस्माद् दृष्ट्वा च श्रुत्वा च नच निन्दायते क्वचित् । नरमार्जारमहिष-च्छागलैर्मेषकैस्तथा ॥ २६७ ॥ कपोतकलविङ्काद्यैर्हंसमद्गुर-कुक्कुटैः । शालसजालशकुल-रोहितादिभिरएडजैः ॥ २६८।। बलिभिर्विविधैश्चान्यैः फलैश्च मधुराप्लुतैः । सिक्नसंपक्कदग्धैश्च वित्वचैरिक्षुयष्टिभिः ॥ २६६ ।। तारिणीं पुरतः कृत्वा शुद्धचित्तेन देशिकः । स्त्रीणां मनो न हन्तव्यं स्त्रियश्चास्य विशेषतः ॥ ३०० ॥ शक्तिरूपा हि त्वद्व्य(क्ता?क्तिः)यतः सर्वत्र शोभने । पशुशक्तिः पक्षिशक्तिर्नरशक्तिश्च शोभने ॥ ३०१ ॥ विगुणं पूजिता कर्म सगुणं जायते सदा । तासां पूजा विधानेन कर्तव्या भक्तितः शुभे । ३०२ ॥ कौलिनी सुभगां शक्तिं पुष्पेणापि न ताडयेत् । यदि शक्तिर्भवेत् तुष्टा तुष्टां जानीहि तां शिवे ॥ ३०३ ।। नित्यपूजाविधानेन जपहोमपरायणम् । कुलसङ्गं समाश्रित्य पुरश्चरणमाचरेत् ॥ ३०४ ।। क्षेमकरी जम्बुकीं च काकोलं गृध्रमुत्तमम् । दृष्ट्वा वैषां रुतं श्रुत्वा प्रणमेत् मन्त्रपूर्वकम् ॥ ३०५ ॥ जपकाले महेशानि यद्येषां श्रूयते रवः । तदैव सिद्धिं जानीहि न जपेत स्तोत्रमाचरेत् ।। ३०६ ।। बलिना मुण्डमालाभिर्गृहं कृत्वा जपं चरेत् । कृशोदरि महाचण्डे मुक्तकेशि बलिप्रिये ॥ ३०७ ।।<noinclude></noinclude> aowz6ltboy5tmy7fppjiasdcfslngys 104 122884 344455 331446 2022-08-18T06:43:01Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>षष्ठः पटलः । ८५ कुलाचारप्रसन्नास्ये नमस्ते शङ्करप्रिये । दीपैरुद्दीपितं कृत्वा तन्मध्ये निवसन् पुनः ॥ ३०८ ॥ परमानन्दचित्तेन तद्रूपस्य जपं चरेत् । एकलक्षेन जप्तेन साधयेत् सिद्धिमुत्तमाम् ॥ ३०६ ॥ रात्रौ जपं तथा पूजां रहस्यामृतसेवनम् । यदि न स्यात् कुलानन्दसाधकः कौलिकः कथम् ॥ ३१० ॥ बहुधा कथितं देवि सत्यं जानीहि मद्वचः । कुलामृतं विना देवि चेतः कस्मात् प्रसीदति ॥ ३११ ॥ ततो देवि समादाय पूजितां कुलपावनीम् । अनन्यभावमाश्रित्य ममात्मा सुप्रसीदति ॥ ३१२ ॥ श्रीदेव्युवाच । किमर्थ बहुधा देव मोदिनीस्तुतिरीरिता । तां विना नैव सिद्धिः स्यादित्येवं कथितं कथम् ॥ ३१३ ।। तन्मे ब्रूहि महेशान येन तत्साधनं सदा । क्रियते शान्तचित्तेन तद्रूपं दृश्यते मुदा ॥ ३१४ ।। श्रीभैरव उवाच । शृणु देवि परं गुह्यं कारणस्य च कारणम् । येन ज्ञातेन शारीरं मानसं च महेश्वरि ॥ ३१५ ॥ विनश्यति महा(देवि?मोहो)दिव्यं देहं च लप्स्यते । सर्वागमार्थसारं च सर्वयोगस्य मातरम् ॥ ३१६ ॥ शरीरं मलिनं विद्धि मनश्चञ्चलमेव च । मलापकर्षणं नास्ति कुतो ध्यान महेश्वरि ॥ ३१७ ।। शरीरभावा बहवः सुखदुःखात्मकाः शुभे । चेतः संमीलनं केन ज्ञायतां तव जन्तुषु ॥ ३१८ ॥<noinclude></noinclude> li0scw8afofv38kotnsodidy88sm78t 104 122885 344456 331447 2022-08-18T06:44:49Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>८६ बृहन्नीलतन्त्रम् । भीतिलज्जाजुघुप्साद्या निद्रातन्द्राभ्रमादयः । अविपाको विभ्रमश्च शोकचिन्तादिकाः परे ॥ ३१६ ।। भवन्ति विविधा भावा भूतानां देहधारिणाम् । देहव्यपाये नयनं भूतानां देहधारणे ॥ ३२० ॥ तत्रैव मन एवाहमात्मारामा सनातनी । अतस्तु तारिणीं देवि मम तेजःस्वरूपिणीम् ॥ ३२१ ॥ जानीहि भक्तिसंयुक्तां तामाश्रय विधानतः । मलापकर्षिते देहे सम्यग् दीपिततेजसि ॥ ३२२ ॥ ध्यानयोगे स्थिरत्वं च बलित्वं चोपलभ्यते । नाजीर्णो दुर्बलो रोगी भीरुश्चिन्तापरिप्लुतः ॥ ३२३ ॥ सुरासंसेवनाद् देवि नैते दोषा भवन्ति हि । अन्ये च बहवो दोषा नश्यन्ति मुक्तियोगतः ॥ ३२४ ।। शापाश्चञ्चलचित्तानां ब्रह्मादीनामिहोदिताः । मन्त्रेण तां समुद्दिश्य मम पूजापरो भव ॥ ३२५ ।। त्वत्स्वरूपां महादेवि तां विद्धि सर्वदा प्रिये । तया विना मनो नित्यं मालिन्यं न परित्यजेत् ॥ ३२६ ॥ परित्यक्ते तु मालिन्ये मनो देहं च रूपभाक् । अतः सुरां समाश्रित्य साधनं कुरु यत्नतः ॥ ३२७ ॥ इदानीं शृणु चार्ावङ्गि शाक्ताचारं वरानने । येन विना न सिद्धिः स्यात् कल्पकोटिशतैरपि ॥ २८ ॥ मधु मांसं च मत्स्यं च मैथुनं महिला तथा । पञ्चमानां समाकृत्या पञ्चमी त्वत्स्वरूपिणी ॥ ३२६ ।। नत्वा स्तुत्वा च तां देवीं पूजयित्वा सदा शुचिः । सुरा जनी च शक्तिः स्यान्मम रूपस्वरूपिणी ॥ ३३० ॥ .<noinclude></noinclude> 9k21z6s1qk7mjhidkz1c6y44uxyrltq 104 122886 344457 331448 2022-08-18T06:47:12Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>षष्ठः पटलः । ८७ तां समाश्रित्य सिद्धिः स्यान्नात्र कार्या विचारणा । सुराभाण्डं नमस्कुर्यात् स्त्रियं च रक्तवाससम् ॥ ३३१ ॥ कपिलां रोहिणीं गञ्जां गोष्ठं गां च पयस्विनीम् । कुलवृक्षफलैः पूजा नैवेद्यमामिषं रसम् ॥ ३३२ ।। एका त्वं सर्वदेवानां सर्वदेवात्मिकापि च । सर्वानन्दमयः साक्षात् सर्वकामपरायणः ॥ ३३३ ॥ चतुष्पथजपासक्तः शुद्धः श्माशानिकः क्वचित् । भूत्वैव भावयन्नात्मानं ततः स्याच्छक्तिपूजकः ॥ ३३४ ॥ ब्रह्मानन्दो ब्रह्मरसः सुमनोऽस्थिविभूषितम् । सुरासनं प्रेतमाला धार्यते शक्तिदेवतैः ॥ ३३५ ।। आत्मभूकुसुमैः शुक्रैर्बलिभिः पूजनं निशि । परब्रह्मरसानन्दी करोति शक्तिसेवकः ॥ ३३६ ॥ रात्रिपूजा विशेषेण कर्तव्या साधकोत्तमैः । बलिभिः पञ्चमीवर्गैरन्नैर्विविधपिष्टकैः ॥ ३३७ ॥ अशनैस्तुलितैः क्लिन्नै रसकेन च सारितैः । पुष्पैधूपैश्च दीपैश्च नैवेद्यैर्बलिभिस्तथा ॥ ३३८ ॥ सानन्दैर्नृत्यगीताद्यैः शक्तिभिः साधकैः सह । संपूज्य पर(मा?या)भक्त्या तर्पयेद्वर्गमाश्रितः ॥ ३३६ ॥ कुलीनान् कुलसंबन्धान् विज्ञातान् द्वैतमानसान् । महासत्त्वान् दृष्टपथान् मदेकभाविनोऽपि च ॥ ३४० ।। शक्तयः सर्वतः पूज्या मद्भावेन विशेषतः । शक्तिश्च कुसुमैः पूज्या सिन्दुरैर्गन्धचन्दनैः ॥ ३४१ ।। अथ माल्यैरलङ्कारैः केवलं मातृभावतः । कुमारीपूजनं नित्यं शक्ति वान्यां प्रपूजयेत् ॥ ३४२ ॥<noinclude></noinclude> 1crw37bpxhkogtvojkwyv8zjhxcdd51 104 122887 344460 331449 2022-08-18T06:49:22Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>S CO -- बृहन्नीलतन्त्रम् । एवं शक्तो यदा शक्तेः पूजनं भवमोचनम् । परीवादः पराभूतिर्हठादाकर्षणं स्त्रियाः ॥ ३४३ ॥ मनसापि न कर्तव्यं देवि सिद्धिं यदीच्छ(सिति)। रात्रौ च भ्रमणं देवि रात्रौ च शक्तिपूजनम् ॥ ३४४ ॥ न करोति यदा लोके साधकः कौलिकः कथम् । अनिन्दा सर्वभूतानां सर्वत्रैव दयान्वितः ॥ ३४५ ॥ बलिं विना महादेव्या हिंसा सर्वत्र वर्जिता । सदा सानन्दमनसा मम कामपरायणः ॥ ३४६ ।। चतुष्पथनमस्कारी श्मशानचारिपूजकः । अन्धकारसमास्थायी गुहासेवनतत्परः ॥ ३४७ ॥ परमामृतपूतात्मा मम प्रीतिपरायणः । शालिग्रामे ब्राह्मणे च निन्दां चैव विवर्जयेत् ॥ ३४८ ॥ एषां पूजां विशेषेण करोति कारयत्यपि । ब्राह्मणो ब्रह्मभावेन क्षत्रः क्षात्रेण शङ्करि ।। ३४६ ॥ वैश्यश्च(शू द्रवैश्य)भावेन प्रसन्नो विचरिष्यति । दिवा हविष्यभोजी स्यात् न स्पृशेदन्यपूरुषम् ॥ ३५० ॥ रात्रौ स्वीयगणैर्युक्तः पञ्चमीमाश्रयेच्छिवे । तव पूजापरो भूत्वा शक्तिभिः साधकैः सह ॥ ३५१ ।। नृत्यते गीयते यद्यत् तत् स्तोत्रं पूजनं तव । विना तीर्थाभिषेकेण नान्तः शुद्ध्यति भैरवि ॥ ३५२ ।। न भूयो याति शोकांश्च परत्र मोक्षभाग् भवेत् । न रूपदर्शने देवि संशयो नास्ति कश्चन ॥ ३५३ ।। इति पूजां महेशानि कृत्वा देवीपुरं वसेत् । अस्याः परतरा देवि नास्ति तन्त्रे महेश्वरि ।। ३५४ ।।<noinclude></noinclude> ij3p0i91cudgc2617ecjpjs8k20jjlc 104 122888 344462 331450 2022-08-18T06:54:48Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>षष्ठः पटलः । 58 ८ एषा पूजा हि देव्याश्च पूजैव सुरवन्दिते । सर्वधर्मान् परित्यज्य पूजामेतां करोति यः ॥ ३५५ ॥ स योगी च महात्मा च संसारात् त्रायते क्षणात् । अगम्यागमने पापं नास्ति तस्य वरानने ॥ ३५६ ॥ या कथा तव देवेशि तव स्तोत्रं वरानने । इतस्ततो यद्गमनं प्रदक्षिणमुदाहृतम् ॥ ३५७ ॥ ततः परं महादेवि धर्माधर्मो न जायते । अप्रकाश्यं महेशानि तव स्नेहात् प्रकाशितम् ।। ३५८ ।। मद्भक्तेभ्यो महेशानि प्रकाशमुपदाय च । अभक्तेभ्यो न दद्याद्धि दत्त्वा मृत्युमवाप्नुयात् ॥ ३५६ ॥ इति ते कथितं देव्यास्तर्पणं शृणु भैरवि । विद्याकामेन होतव्यं तिलाज्यं मधुसंयुतम् ॥ ३६० ॥ बिल्वपत्रं घृताक्तं च किंशुकं बकुलं तथा । बन्धूकपुष्पहोमेन राजा च दासतामियात् ॥ ३६१ ॥ सर्पिलवणहोमेन आकर्षयति कामिनीम् । कर्णिकारस्य होमेन सौभाग्यं लभते नरः ॥ ३६२ ॥ करवीरैश्च पुंनागैः पुष्टिमाप्नोत्यसंशयम् । राजवृक्षस्य होमेन सर्वसंपत्तिमान् भवेत् ॥ ३६३ ॥ दुर्वातिलाज्यहोमेन दीर्घायुष्टमवाप्नुयात् । संपूज्य मूलमन्त्रेण बिल्वपत्रैर्घृतान्वितैः ॥ ३६४ ॥ सहस्रं प्रत्यहं हुत्वा प्राप्नोति परमां गतिम् । घृताङ्गमालतीपुष्पहोमाद् द्रुतकविर्भवेत् ॥ ३६५ ॥ तर्पणस्य प्रसङ्गेन होमोऽयं कथितः शिवे । मधुना तर्पणं कुर्यात् सर्वकामफलप्रदम् ॥ ३६६ ॥<noinclude></noinclude> 4swjss6m4f2b66nljjz8gt8y56otol8 104 122889 344463 331451 2022-08-18T06:57:27Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>बृहन्नीलतन्त्रम् । मन्त्रसिद्ध्यै महेशानि महापातकनाशनम् । कर्पूरमिश्रितैस्तोयैर्मासमानं प्रतर्पयेत् ॥ ३६७ ॥ वशीकृत्य नृपान् सर्वान् भोगी स्याद् यावदायुषम् । घृतैः पूर्णयशः सिध्येद् दुग्धैरारोग्यमाप्नुयात् ॥ ३६८ ॥ .73 अगुरुमिश्रितं देवि सर्वकालं सुखी भवेत् । नारिकेलोदकमिश्रेस्तोयैः सर्वार्थमाप्नुयात् ॥ ३६६ ।। मरीचमिश्रितैस्तोयैः सर्वाञ्छत्रून् विनाशयेत् । केवलैरुष्णतोयैश्च शत्रुमुच्चाटयेत् क्षणात् ॥ ३७० ।। ज्वराविष्टो भवेत् तेन दुग्धसेकात् शमं भवेत् । हविष्याशी मुक्तकेशो जपेदयुतमाचरेत् ।। ३७१ ॥ गद्यपद्यमयी वाणी सभायां तस्य जायते । उच्चाटयति पिङ्गाक्षी संभावयति केकरा ॥ ३७२ ।। विद्रावयति मुक्तास्या संभ्रामयति घूर्णिता । विक्षोभयति संक्षुब्धा संतापयति सन्निभा ॥ ३७३ ।। संकोचयति संरुद्धा विप्ररुद्धा. प्रबोधयेत् । एतत् सर्वं प्रकर्तव्यं भावनामात्रचिन्तनम् ॥ ३७४ ॥ उच्चाटेषु च सर्वेषु चायुतं प्रजपेत् सुधीः । शताभिजप्तमात्रेण रोचनातिलकं नरः ॥ ३७५ ।। कृला पश्यति यं मन्त्री तं कुर्याद् दासवत् प्रिये । दन्तेनानीयते चूर्णं कीलकं तेन कारयेत् ॥ ३७६ ।। यथा मधुघृताक्नेन पद्मिनीपत्रमात्रके । लिखेत् सूत्रावलीमध्ये मूलमन्त्रं विदर्भितम् ॥ ३७७ ।। तत् कुण्डचतुरस्रे च निक्षिप्य जुहुयादपि । सहस्रं चीरनीराक्तं पद्मानां लोहितत्रिपाम् ॥ ३७८ ॥<noinclude></noinclude> o6cfhij6zfl96nxjuqx7u25e9b9o8i9 104 122890 344467 331452 2022-08-18T06:59:52Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>3 षष्ठः पटलः । ६१ मन्त्रं शृणु वरारोहे येन सिद्ध्यति निश्चितम् । ऑं पद्मे पद्मे महापद्मे पद्मावति माये तथा ॥ ३७६ ॥ स्वाहान्तोऽयं महामन्त्री नैमित्तिकफलप्रदः । एवं यः कुरुते कर्म सद्यो द्रुतकविर्भवेत् ॥ ३८० ॥ उपचारविशेषेण राजपत्नीं वशं नयेत् । रम्भाजातीबीजपूरं सुगन्धिपरिमिश्रितम् ॥ ३८१ ॥ मिश्रीकृत्य बलिं दद्यादष्टम्यां च विशेषतः । प्रयोगबलिमन्त्रोऽयं प्रयोगान् साधयेद् यदि ॥ ३८२ ।। अर्धरात्रे ततो नित्यं बलिं दद्यात् चतुष्पथे । परसैन्यग्रहारिष्ट-रोगकृत्यानिवारणम् ।। ३८३ । प्रणवं पूर्वमुच्चार्य उग्रतारे ततः परम् । विकटदंष्ट्रे परपक्षं मोहय-द्वन्द्वमुच्चरेत् ॥ ३८४ ॥ खादय-द्वन्द्वमुच्चार्य पचद्वन्द्वं वदेत् पुनः । "ये मां हिंसितुमुद्यता योगिनीचक्रैस्तान् हारय हूं फट् स्वाहा । परविद्यामाकर्षय२ छेदय२ हन२ कपाले गृह्ण२ स्वाहा । अनेनैव च देवेशि बलिं दद्याद्महेश्वरि । मायावीजं समुच्चार्य कालि कालीति सुन्दरि ॥ ३८५ ॥ वज्रेश्वरी-पदं पश्चाल्लोहदण्डायै नमः-पदम् । इति संपूज्य देवेशि शक्तिं संपूजयेत् ततः ॥ ३८६ ॥ हूँ वागीश्वरीब्रह्मभ्यां नमः । हूँ लक्ष्मीनारायणाभ्यां च । ततो नमः-पदं ब्रूयाद् देवि चण्डे महेश्वरि ॥ ३८७ ॥ ततोमामहेश्वराभ्यां नम इत्यादिनार्चयेत् । प्रणवं च ततः पश्चात् कार्तिकेश्वराभ्यां नमः ॥ ३८८ ॥ १ 'क्षोभय' ख. पाठः । 97<noinclude></noinclude> krk4o6cb68jbk2for9m4lmsmkbi5pqx 104 122891 344468 331453 2022-08-18T07:03:03Z Shardashah 5308 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shardashah" /></noinclude>बृहन्नीलतन्त्रम् । इत्यने(न'नैव)मन्त्रेण शक्तिं संपूजयेन्नरः । इति खड्गं प्रपूज्यैव विशेषेण प्रपूजयेत् ॥ ३८६ ॥ ऑं खगाय खरनाशाय शक्तिकार्यार्थतत्पर । पशुच्छेदस्वया कार्यः : खगनाथ नमोऽस्तु ते ॥ ३६० ॥ अनेनैव तु मन्त्रेण प्रणमेत् खड्गमुत्तमम् । गृहीत्वा ताम्रपात्रं च जलपूर्णमुदङ्मुखः ।। ३६१ ।। हर्षकामो महादेव्यै पशोश्च प्रोक्षणं चरेत् । प्रोक्षणं च पशोः कृत्वा चोत्सृजेद् देवताधिया ॥ ३६२ ।। यथोक्लेन विधानेन तुभ्यमस्तु निवेदनम् । छिन्ने च पतिते वृद्धिर्वामभागे च निन्दितम् ॥ ३६३ ।। दैन्यं मध्ये च पतितं देवे छेदं स्मरेद् बुधः । ततः कुण्डान्तिके गत्वा आहुतिर्दशपञ्चभिः ॥ ३६४ ॥ तेनैवमुत्सृजन् दोषं बलिं लक्षेत् सलक्षणम् । ततो रुधिरमाधाय वटुकादीन् समर्चयेत् ॥ ३६५ ॥ नैर्ऋत्यां च महेशानि हूँ वाँ बटुकभैरवम् । वायव्ये हूं यां योगिनीभ्यो नमः इत्यादिनाचयेत् ।।३६६॥ ऐशान्यां च महेशानि हूं क्षौँ क्षेत्रपालाय नमः । इत्यादिना देवि(सम्यक्)गन्धपुष्पैः समर्चयेत् ॥ ३६७ ।। आग्नेय्यां हूँ गां गणेशाय नम इत्यादिनार्चयेत् । गन्धपुष्पैः समभ्यर्च्य बलिदानं समाचरेत् । इति ते कथितो देवि बलिदानस्य निर्णयः ॥ ३६८ ।। इति श्रीबृहन्नीलतन्त्रे भैरवभैरवीसंवादे (कुलपूजा-शाक्ताचारा दिविधिनिरूपणं) षष्ठः पटलः ॥ ६ ॥<noinclude></noinclude> oyo67iyoh26xjmrz2sbw1ch7sdc09mi 3 125782 344495 343557 2022-08-18T11:37:11Z Shashank Atheya 7807 wikitext text/x-wiki {{header | title = [[मेदिनीकोषः]] | author = मेदिनिकर | translator = | section = | previous = | next = | notes = }} <poem> This page is under construction.<br> वृषाङ्काय नमस्तस्मै यस्य मौलिविलम्बिनी ।<br> जटावेष्टनजां शोभां विभावयति जाह्नवी ।। १ ॥<br> पातु वो मदकालिम्ना धवलिम्ना रदस्य च ।<br> गङ्गायमुनयोः सङ्गं वहन्निव गजाननः ॥ २ ॥<br> पूर्व्वाचार्य्यकृतीर्वीक्ष्य शब्दशास्त्रं निरूप्य च ।<br> नानार्थशब्दकोषोऽयं लिङ्गभेदेन कथ्यते ॥ ३ ॥<br> प्रायशो रूपभेदेन विशेषणवशात् क्वचित् ।<br> स्त्रीपुन्नपुंसकं ज्ञेयं विशेषोक्तेश्च कुत्रचित् ॥ ४ ॥<br> त्रिलिङ्ग्यां त्रिष्विति पदं मिथुने च द्वयोरिति ।<br> निषिद्धलिङ्गं शेषार्थं त्वन्ताथादि न पूर्व्वभाक् ॥ ५ ॥<br> रूपाद्व्यक्तं लिङ्गमुक्तं लिपिभ्रान्तिच्छिदे क्वचित् ।<br> विशेष्यनिघ्नेऽनुक्तेऽपि विज्ञेया वाच्यलिङ्गता ॥ ६ ॥<br> गुणे शुक्लादिकट्वाद्याः पुंसि स्युस्तद्वति त्रिषु ।<br> तीक्ष्णाद्याश्च गुणे क्लीबे गुणिलिङ्गास्तु तद्वति ॥ ७ ॥<br> क्लीबपुंसोरपि स्त्रीत्वं काप्यल्पत्वविवक्षया ।<br> जातिवाचकशब्दानामपि तत् स्त्रीविवक्षया ॥ ८ ॥<br> उद्भिदः प्रसवे क्लीबे हरीतक्यादयः स्त्रियाम् ।<br> पुष्पे जातीप्रभृतयः स्वलिङ्गा व्रीहयः फले ॥ ९ ॥<br> प्राङ्नानार्थोऽनु तल्लिङ्गं द्वयोर्द्वन्द्वे न चैकता ।<br> शब्दावृत्तिर्न लिङ्गैक्ये सप्तमी न विशेषणे ॥ १० ॥<br> क्लीबे नपुंसके पुंसि स्त्रियां योषिति च द्वयोः ।<br> त्रिषु चेत्यादि यद्रूपं तल्लिङ्गस्यैव वाचकम् ॥ ११ ॥<br> नानार्थः प्रथमान्तोऽत्र सर्व्वत्रादौ प्रदर्शितः ।<br> सप्तम्यन्तोऽभिधेयेषु वर्तमानो विनिश्चितः ॥ १२ ॥<br> एकद्वित्रिचतुष्पञ्चषड्वर्णानुक्रमात् कृतः ।<br> स्वरकाद्यादिकाद्यान्तवर्गैर्नानार्थसङ्ग्रहः ॥ १३ ॥<br> नानार्थकोशपुस्तकभारार्ज्जनदुःखहानये कृतिनः ।<br> मेदिनिकरकृतकोशो विशुद्धलिङ्गोऽभिलिख्यतामेकः ॥ १४ ॥<br> कैककम्<br> को ब्रह्मणि समीरात्मयमदक्षेषु भास्करे ।<br> कामग्रन्थौ चक्रिणि च पतत्रिणि च पार्थिवे ॥ १५ ॥<br> मयूरेऽग्नौ च पुंसि स्यात् सुखशीर्षजलेषु कम् ।<br> कद्विकम्<br> अर्क्कोऽर्क्कपर्णे स्फटिके रवौ ताम्रे दिवस्पतौ ॥ १६ ॥<br> अङ्को रूपकभेदागश्चिह्नरेखाजिभूषणे ।<br> रूपकां शान्तिकोत्सङ्गे स्थानेऽकं पापदुःखयोः ॥ १७ ॥<br> एकः सङ्ख्यान्तरे श्रेष्ठे केवलेतरयोस्त्रिषु ।<br> कर्कः कर्के तले वह्नौ शृक्लाश्वे दर्पणे घटे ॥ १८ ॥<br> कङ्कश्छद्मद्विजे ख्यातो लोहपृष्ठकृतान्तयोः ।<br> कल्कोऽस्त्री घृततैलादिशेषे दम्भे विभीतके ॥ १९ ॥<br> बिट्किट्टयोश्च पापे च त्रिषु पापाशये पुनः ।<br> काकः स्याद् वायसे वृक्षप्रभेदे पीठसर्पिणि ॥ २० ॥<br> शिरोऽवक्षालने मानप्रभेद-दीपभेदयोः ।<br> काकास्यात्काकनासायां काकोलीकाकजङ्घयोः ॥ २१ ॥<br> रक्तिकायां मलप्वाञ्च काकमच्याञ्च योषिति ।<br> काकं सुरतबन्धे स्यात् काकानामपि संहतौ ॥ २२ ॥<br> किष्कुर्द्वयोर्वितस्तौ च सप्रकोष्ठकरेऽपि च ।<br> कोकश्चक्र-वृक-ज्यैष्ठी-खर्ज्जूरीद्रुम-दुर्दुरे ॥ २३ ॥<br> छेको गृहाश्रित-मृगपाक्शिणोर्नागरे त्रिषु ।<br> टङ्को नोलकपिथे च खनित्रे टङ्कणेऽस्त्रियाम् ॥ २४ ॥<br> जङ्घायां स्त्री पुमान् कोषे कोपासि ग्रावदारणे ।<br> तर्कः कांक्षावितर्कोहहेतुशास्त्रेषु कथ्यते ॥ २५ ॥<br> त्रिका कूपस्य नेमौ स्यात् त्रिकं पृष्ठाधरे त्रये ।<br> तोकं पुत्रे सुतायाञ्च द्विकः स्यात् काककोकयोः ॥ २६ ॥<br> न्यङ्कुर्मुनौ मृगे पुंसि नाकस्तु त्रिदिवेऽम्बरे ।<br> नाकुर्मन्यन्तरे पृथ्वीधरवल्मीकयोः पुमान् ॥ २७ ॥<br> निष्कमस्त्री साष्टहेमशते दीनारकर्षयोः ।<br> वक्षोऽलङ्करणे हेममात्रे हेमपलेऽपि च ॥ २८ ॥<br> पङ्कोऽस्त्री कर्द्दमे पापे पाकः परिणतौ शिशौ ।<br> केशस्य जरसाशौक्ल्ये स्थाल्यादौ पचनेऽपि च ॥ २९ ॥<br> वकस्तु वकपुष्पे स्यात् कह्वे श्रीदे च रक्षसि ।<br> भूकं‍ छिद्रे च काले च भेको मण्डूकमेघयोः ॥ ३० ॥<br> मुष्को मोक्षकवृक्षे स्यात् सङ्घाते वृषणेऽपि च ।<br> मूकस्त्ववाचिना दैत्ये रङ्कः कृपणमन्दयोः ॥ ३१ ॥<br> राका नद्यन्तरे कच्छां नवजातरजःस्त्रियाम् ।<br> सम्पूर्णेन्दुतिथौ रेकः शङ्कानीचविरेचने ॥ ३२ ॥<br> रोकस्तु क्रयभिद्दीप्त्योः रोकं नावि चले विले ।<br> लङ्का रक्षःपुरीशाखाशाकिनीकुलटासु च ॥ ३३ ॥<br> लोको जनेऽपि भुवने वल्कं वल्कलशल्कयोः ।<br> वङ्कः पर्य्यायभागे ना नदीपात्रे च भङ्गुरे ॥ ३४ ॥<br> शल्कन्तु शकले वल्के शको जात्यन्तरे नृपे ।<br> शङ्कुः सङ्ख्यास्त्रयादोभित्कोलोशकलषेषु ना ॥ ३५ ॥<br> शङ्का त्रासे वितर्के च शाकोद्दीपान्तरेऽपि च ।<br> शक्तौ द्रुमविशेषे च पुमान् हरितकेऽस्त्रियाम् ॥ ३६ ॥<br> शुको व्याससुते कीरे रावणस्य च मन्त्रिणि ।<br> शिरीषपादपे पुंसि ग्रन्थिपर्णे नपुंसकम् ॥ ३७ ॥<br> शुक्लं घट्टादिदेये स्याद् वरादर्थग्रहेऽस्त्रियाम् ।<br> शूकोऽस्त्री शुङ्गदययोः श्लोकः पद्ये यशस्यपि ॥ ३८ ॥<br> कत्रिकम्<br> शौकंशुकगणे स्त्रीणां करणे सूक इत्ययम् ।<br> वाणवातोत्पले स्तोकं त्रिष्वल्पे चातके पुमान् ॥ ३९ ॥<br> अशोक स्त्रिषु निःशोके पुंसिकङ्कोल्लिपादपे ।<br> स्त्रियान्तु कटुरोहिण्यां पारदे स्यान्नपुंसकम् ॥ ४० ॥<br> अलका कुवेरपुर्य्यामस्त्रियां चूर्णकुन्तले ।<br> अभीकः कामुकेक्रूरे निर्भये त्रिषु ना कवौ ॥ ४१ ॥<br> अनीकोस्त्री रणे सैन्येऽप्यणुको निषुणाल्पयोः ।<br> अलीकमप्रियेऽपि स्याद् दिव्यसत्ये नपुंसकम् ॥ ४२ ॥<br> अनूकन्तु कुले शीले पुंसि स्याद् गतजन्मनि ।<br> अंशुकं श्लक्ष्णवस्त्रे स्याद् वस्त्रमात्रोत्तरीययोः ॥ ४३ ॥<br> अन्तिकं निकटे वाच्यलिङ्गण् स्त्री शातलौषधौ ।<br> चुल्ल्यां ज्येष्ठभगिन्याञ्च नाट्योक्त्याकथ्यतेऽन्तिका ॥ ४४ ॥<br> अलर्को धवलार्के स्याद् योगोन्मादितकुक्कुरे ।<br> अम्बिका पार्वतीमात्रो धृतराष्ट्रस्य मातरि ॥ ४५ ॥<br> अन्धिका द्यूतभेदे च रजन्यामपि योषिति ।<br> अम्लिका तिन्तिङ्काऽम्लोद्गारचाङ्गेरिकासु च ॥ ४६ ॥<br> अर्भकः कथितो बाले मूर्खेऽपि च कृशेऽपि च ।<br> आनकः पटहे भेर्य्यां मृदङ्गे ध्वनदम्बुदे ॥ ४७ ॥<br> आढकी तु तुवर्य्यां स्त्री परिमाणान्तरे त्रिषु ।<br> आलोकस्तु पुमान् द्योते दर्शने वन्दिभाषणे ॥ ४८ ॥<br> आह्निकं दिननिर्वर्त्त्ये त्रिलिङ्गमथ न द्वयोः ।<br> नित्यक्रियाभोजनयोर्वृन्दे प्रकरणस्य च ॥ ४९ ॥<br> आतङ्को रोगसन्तापशङ्कासु मुरजध्वनौ ।<br> इक्ष्वाकुः कटुतुम्बवां स्त्री सूर्य्यवंश्यनृपे पुमान् ॥ ५० ॥<br> उलूकः पुंसि काकाराविन्द्रे भारतयोधिनि ।<br> उर्दक एष्यत्काले तत्फले मदनकण्टके ॥ ५१ ॥<br> उष्णकस्तु निदाघे स्यादातुरे क्षिप्रकारिणि ।<br> उष्ट्रिका मृत्तिकाभाण्डभेदेऽपि करभे स्त्रियाम् ॥ ५२ ॥<br> ऊर्म्मिका चाङ्गुलेये स्याद् वस्त्रभङ्गतरङ्गयोः ।<br> कनकं हेम्नि पुंसि स्यात् किंशुके नागकेशरे ॥ ५३ ॥<br> धुस्तूरे काञ्चनाले च कालीये चम्पकेऽपि च ।<br> करकस्तु पुमान् पक्षिविशेषे दाडिमेऽपि च ॥ ५४ ॥<br> द्वयोर्वर्षोपले न स्त्री करङ्के च कमण्डलौ ।<br> क्रमकस्तु पुमान् भद्रमुस्तके ब्रह्मदारुणि ॥ ५५ ॥<br> Reference: https://archive.org/details/medinikosha_202003/mode/2up 17:12, 16/08/2022 qlmdv9lsz26knkdjmdeu4hbqnkz5m94 344497 344495 2022-08-18T11:46:07Z Shashank Atheya 7807 wikitext text/x-wiki {{header | title = [[मेदिनीकोषः]] | author = मेदिनिकर | translator = | section = | previous = | next = | notes = }} <poem> This page is under construction.<br> The goal is to make an authentic source of "Medini Kosha" in unicode format, so that anyone can use it for their projects etc. There may be multiple mistakes in the pdfs provided in the reference section. Therefore, there is a need to revise it and compare it with different pdfs of the same text "Medini Kosha".<br> वृषाङ्काय नमस्तस्मै यस्य मौलिविलम्बिनी ।<br> जटावेष्टनजां शोभां विभावयति जाह्नवी ।। १ ॥<br> पातु वो मदकालिम्ना धवलिम्ना रदस्य च ।<br> गङ्गायमुनयोः सङ्गं वहन्निव गजाननः ॥ २ ॥<br> पूर्व्वाचार्य्यकृतीर्वीक्ष्य शब्दशास्त्रं निरूप्य च ।<br> नानार्थशब्दकोषोऽयं लिङ्गभेदेन कथ्यते ॥ ३ ॥<br> प्रायशो रूपभेदेन विशेषणवशात् क्वचित् ।<br> स्त्रीपुन्नपुंसकं ज्ञेयं विशेषोक्तेश्च कुत्रचित् ॥ ४ ॥<br> त्रिलिङ्ग्यां त्रिष्विति पदं मिथुने च द्वयोरिति ।<br> निषिद्धलिङ्गं शेषार्थं त्वन्ताथादि न पूर्व्वभाक् ॥ ५ ॥<br> रूपाद्व्यक्तं लिङ्गमुक्तं लिपिभ्रान्तिच्छिदे क्वचित् ।<br> विशेष्यनिघ्नेऽनुक्तेऽपि विज्ञेया वाच्यलिङ्गता ॥ ६ ॥<br> गुणे शुक्लादिकट्वाद्याः पुंसि स्युस्तद्वति त्रिषु ।<br> तीक्ष्णाद्याश्च गुणे क्लीबे गुणिलिङ्गास्तु तद्वति ॥ ७ ॥<br> क्लीबपुंसोरपि स्त्रीत्वं काप्यल्पत्वविवक्षया ।<br> जातिवाचकशब्दानामपि तत् स्त्रीविवक्षया ॥ ८ ॥<br> उद्भिदः प्रसवे क्लीबे हरीतक्यादयः स्त्रियाम् ।<br> पुष्पे जातीप्रभृतयः स्वलिङ्गा व्रीहयः फले ॥ ९ ॥<br> प्राङ्नानार्थोऽनु तल्लिङ्गं द्वयोर्द्वन्द्वे न चैकता ।<br> शब्दावृत्तिर्न लिङ्गैक्ये सप्तमी न विशेषणे ॥ १० ॥<br> क्लीबे नपुंसके पुंसि स्त्रियां योषिति च द्वयोः ।<br> त्रिषु चेत्यादि यद्रूपं तल्लिङ्गस्यैव वाचकम् ॥ ११ ॥<br> नानार्थः प्रथमान्तोऽत्र सर्व्वत्रादौ प्रदर्शितः ।<br> सप्तम्यन्तोऽभिधेयेषु वर्तमानो विनिश्चितः ॥ १२ ॥<br> एकद्वित्रिचतुष्पञ्चषड्वर्णानुक्रमात् कृतः ।<br> स्वरकाद्यादिकाद्यान्तवर्गैर्नानार्थसङ्ग्रहः ॥ १३ ॥<br> नानार्थकोशपुस्तकभारार्ज्जनदुःखहानये कृतिनः ।<br> मेदिनिकरकृतकोशो विशुद्धलिङ्गोऽभिलिख्यतामेकः ॥ १४ ॥<br> कैककम्<br> को ब्रह्मणि समीरात्मयमदक्षेषु भास्करे ।<br> कामग्रन्थौ चक्रिणि च पतत्रिणि च पार्थिवे ॥ १५ ॥<br> मयूरेऽग्नौ च पुंसि स्यात् सुखशीर्षजलेषु कम् ।<br> कद्विकम्<br> अर्क्कोऽर्क्कपर्णे स्फटिके रवौ ताम्रे दिवस्पतौ ॥ १६ ॥<br> अङ्को रूपकभेदागश्चिह्नरेखाजिभूषणे ।<br> रूपकां शान्तिकोत्सङ्गे स्थानेऽकं पापदुःखयोः ॥ १७ ॥<br> एकः सङ्ख्यान्तरे श्रेष्ठे केवलेतरयोस्त्रिषु ।<br> कर्कः कर्के तले वह्नौ शृक्लाश्वे दर्पणे घटे ॥ १८ ॥<br> कङ्कश्छद्मद्विजे ख्यातो लोहपृष्ठकृतान्तयोः ।<br> कल्कोऽस्त्री घृततैलादिशेषे दम्भे विभीतके ॥ १९ ॥<br> बिट्किट्टयोश्च पापे च त्रिषु पापाशये पुनः ।<br> काकः स्याद् वायसे वृक्षप्रभेदे पीठसर्पिणि ॥ २० ॥<br> शिरोऽवक्षालने मानप्रभेद-दीपभेदयोः ।<br> काकास्यात्काकनासायां काकोलीकाकजङ्घयोः ॥ २१ ॥<br> रक्तिकायां मलप्वाञ्च काकमच्याञ्च योषिति ।<br> काकं सुरतबन्धे स्यात् काकानामपि संहतौ ॥ २२ ॥<br> किष्कुर्द्वयोर्वितस्तौ च सप्रकोष्ठकरेऽपि च ।<br> कोकश्चक्र-वृक-ज्यैष्ठी-खर्ज्जूरीद्रुम-दुर्दुरे ॥ २३ ॥<br> छेको गृहाश्रित-मृगपाक्शिणोर्नागरे त्रिषु ।<br> टङ्को नोलकपिथे च खनित्रे टङ्कणेऽस्त्रियाम् ॥ २४ ॥<br> जङ्घायां स्त्री पुमान् कोषे कोपासि ग्रावदारणे ।<br> तर्कः कांक्षावितर्कोहहेतुशास्त्रेषु कथ्यते ॥ २५ ॥<br> त्रिका कूपस्य नेमौ स्यात् त्रिकं पृष्ठाधरे त्रये ।<br> तोकं पुत्रे सुतायाञ्च द्विकः स्यात् काककोकयोः ॥ २६ ॥<br> न्यङ्कुर्मुनौ मृगे पुंसि नाकस्तु त्रिदिवेऽम्बरे ।<br> नाकुर्मन्यन्तरे पृथ्वीधरवल्मीकयोः पुमान् ॥ २७ ॥<br> निष्कमस्त्री साष्टहेमशते दीनारकर्षयोः ।<br> वक्षोऽलङ्करणे हेममात्रे हेमपलेऽपि च ॥ २८ ॥<br> पङ्कोऽस्त्री कर्द्दमे पापे पाकः परिणतौ शिशौ ।<br> केशस्य जरसाशौक्ल्ये स्थाल्यादौ पचनेऽपि च ॥ २९ ॥<br> वकस्तु वकपुष्पे स्यात् कह्वे श्रीदे च रक्षसि ।<br> भूकं‍ छिद्रे च काले च भेको मण्डूकमेघयोः ॥ ३० ॥<br> मुष्को मोक्षकवृक्षे स्यात् सङ्घाते वृषणेऽपि च ।<br> मूकस्त्ववाचिना दैत्ये रङ्कः कृपणमन्दयोः ॥ ३१ ॥<br> राका नद्यन्तरे कच्छां नवजातरजःस्त्रियाम् ।<br> सम्पूर्णेन्दुतिथौ रेकः शङ्कानीचविरेचने ॥ ३२ ॥<br> रोकस्तु क्रयभिद्दीप्त्योः रोकं नावि चले विले ।<br> लङ्का रक्षःपुरीशाखाशाकिनीकुलटासु च ॥ ३३ ॥<br> लोको जनेऽपि भुवने वल्कं वल्कलशल्कयोः ।<br> वङ्कः पर्य्यायभागे ना नदीपात्रे च भङ्गुरे ॥ ३४ ॥<br> शल्कन्तु शकले वल्के शको जात्यन्तरे नृपे ।<br> शङ्कुः सङ्ख्यास्त्रयादोभित्कोलोशकलषेषु ना ॥ ३५ ॥<br> शङ्का त्रासे वितर्के च शाकोद्दीपान्तरेऽपि च ।<br> शक्तौ द्रुमविशेषे च पुमान् हरितकेऽस्त्रियाम् ॥ ३६ ॥<br> शुको व्याससुते कीरे रावणस्य च मन्त्रिणि ।<br> शिरीषपादपे पुंसि ग्रन्थिपर्णे नपुंसकम् ॥ ३७ ॥<br> शुक्लं घट्टादिदेये स्याद् वरादर्थग्रहेऽस्त्रियाम् ।<br> शूकोऽस्त्री शुङ्गदययोः श्लोकः पद्ये यशस्यपि ॥ ३८ ॥<br> कत्रिकम्<br> शौकंशुकगणे स्त्रीणां करणे सूक इत्ययम् ।<br> वाणवातोत्पले स्तोकं त्रिष्वल्पे चातके पुमान् ॥ ३९ ॥<br> अशोक स्त्रिषु निःशोके पुंसिकङ्कोल्लिपादपे ।<br> स्त्रियान्तु कटुरोहिण्यां पारदे स्यान्नपुंसकम् ॥ ४० ॥<br> अलका कुवेरपुर्य्यामस्त्रियां चूर्णकुन्तले ।<br> अभीकः कामुकेक्रूरे निर्भये त्रिषु ना कवौ ॥ ४१ ॥<br> अनीकोस्त्री रणे सैन्येऽप्यणुको निषुणाल्पयोः ।<br> अलीकमप्रियेऽपि स्याद् दिव्यसत्ये नपुंसकम् ॥ ४२ ॥<br> अनूकन्तु कुले शीले पुंसि स्याद् गतजन्मनि ।<br> अंशुकं श्लक्ष्णवस्त्रे स्याद् वस्त्रमात्रोत्तरीययोः ॥ ४३ ॥<br> अन्तिकं निकटे वाच्यलिङ्गण् स्त्री शातलौषधौ ।<br> चुल्ल्यां ज्येष्ठभगिन्याञ्च नाट्योक्त्याकथ्यतेऽन्तिका ॥ ४४ ॥<br> अलर्को धवलार्के स्याद् योगोन्मादितकुक्कुरे ।<br> अम्बिका पार्वतीमात्रो धृतराष्ट्रस्य मातरि ॥ ४५ ॥<br> अन्धिका द्यूतभेदे च रजन्यामपि योषिति ।<br> अम्लिका तिन्तिङ्काऽम्लोद्गारचाङ्गेरिकासु च ॥ ४६ ॥<br> अर्भकः कथितो बाले मूर्खेऽपि च कृशेऽपि च ।<br> आनकः पटहे भेर्य्यां मृदङ्गे ध्वनदम्बुदे ॥ ४७ ॥<br> आढकी तु तुवर्य्यां स्त्री परिमाणान्तरे त्रिषु ।<br> आलोकस्तु पुमान् द्योते दर्शने वन्दिभाषणे ॥ ४८ ॥<br> आह्निकं दिननिर्वर्त्त्ये त्रिलिङ्गमथ न द्वयोः ।<br> नित्यक्रियाभोजनयोर्वृन्दे प्रकरणस्य च ॥ ४९ ॥<br> आतङ्को रोगसन्तापशङ्कासु मुरजध्वनौ ।<br> इक्ष्वाकुः कटुतुम्बवां स्त्री सूर्य्यवंश्यनृपे पुमान् ॥ ५० ॥<br> उलूकः पुंसि काकाराविन्द्रे भारतयोधिनि ।<br> उर्दक एष्यत्काले तत्फले मदनकण्टके ॥ ५१ ॥<br> उष्णकस्तु निदाघे स्यादातुरे क्षिप्रकारिणि ।<br> उष्ट्रिका मृत्तिकाभाण्डभेदेऽपि करभे स्त्रियाम् ॥ ५२ ॥<br> ऊर्म्मिका चाङ्गुलेये स्याद् वस्त्रभङ्गतरङ्गयोः ।<br> कनकं हेम्नि पुंसि स्यात् किंशुके नागकेशरे ॥ ५३ ॥<br> धुस्तूरे काञ्चनाले च कालीये चम्पकेऽपि च ।<br> करकस्तु पुमान् पक्षिविशेषे दाडिमेऽपि च ॥ ५४ ॥<br> द्वयोर्वर्षोपले न स्त्री करङ्के च कमण्डलौ ।<br> क्रमकस्तु पुमान् भद्रमुस्तके ब्रह्मदारुणि ॥ ५५ ॥<br> Reference: https://archive.org/details/medinikosha_202003/mode/2up 17:12, 16/08/2022 j90skf3llffccrusebzm4bfv2bd85h6 344498 344497 2022-08-18T11:46:45Z Shashank Atheya 7807 wikitext text/x-wiki {{header | title = [[मेदिनीकोषः]] | author = मेदिनिकर | translator = | section = | previous = | next = | notes = }} <poem> This page is under construction.<br> The goal is to make an authentic source of "Medini Kosha" in unicode format, so that anyone can use it for their projects etc. There may be multiple mistakes in the pdfs provided in the reference section. Therefore, there is a need to revise it and compare it with different pdfs of the same text "Medini Kosha".<br> वृषाङ्काय नमस्तस्मै यस्य मौलिविलम्बिनी ।<br> जटावेष्टनजां शोभां विभावयति जाह्नवी ।। १ ॥<br> पातु वो मदकालिम्ना धवलिम्ना रदस्य च ।<br> गङ्गायमुनयोः सङ्गं वहन्निव गजाननः ॥ २ ॥<br> पूर्व्वाचार्य्यकृतीर्वीक्ष्य शब्दशास्त्रं निरूप्य च ।<br> नानार्थशब्दकोषोऽयं लिङ्गभेदेन कथ्यते ॥ ३ ॥<br> प्रायशो रूपभेदेन विशेषणवशात् क्वचित् ।<br> स्त्रीपुन्नपुंसकं ज्ञेयं विशेषोक्तेश्च कुत्रचित् ॥ ४ ॥<br> त्रिलिङ्ग्यां त्रिष्विति पदं मिथुने च द्वयोरिति ।<br> निषिद्धलिङ्गं शेषार्थं त्वन्ताथादि न पूर्व्वभाक् ॥ ५ ॥<br> रूपाद्व्यक्तं लिङ्गमुक्तं लिपिभ्रान्तिच्छिदे क्वचित् ।<br> विशेष्यनिघ्नेऽनुक्तेऽपि विज्ञेया वाच्यलिङ्गता ॥ ६ ॥<br> गुणे शुक्लादिकट्वाद्याः पुंसि स्युस्तद्वति त्रिषु ।<br> तीक्ष्णाद्याश्च गुणे क्लीबे गुणिलिङ्गास्तु तद्वति ॥ ७ ॥<br> क्लीबपुंसोरपि स्त्रीत्वं काप्यल्पत्वविवक्षया ।<br> जातिवाचकशब्दानामपि तत् स्त्रीविवक्षया ॥ ८ ॥<br> उद्भिदः प्रसवे क्लीबे हरीतक्यादयः स्त्रियाम् ।<br> पुष्पे जातीप्रभृतयः स्वलिङ्गा व्रीहयः फले ॥ ९ ॥<br> प्राङ्नानार्थोऽनु तल्लिङ्गं द्वयोर्द्वन्द्वे न चैकता ।<br> शब्दावृत्तिर्न लिङ्गैक्ये सप्तमी न विशेषणे ॥ १० ॥<br> क्लीबे नपुंसके पुंसि स्त्रियां योषिति च द्वयोः ।<br> त्रिषु चेत्यादि यद्रूपं तल्लिङ्गस्यैव वाचकम् ॥ ११ ॥<br> नानार्थः प्रथमान्तोऽत्र सर्व्वत्रादौ प्रदर्शितः ।<br> सप्तम्यन्तोऽभिधेयेषु वर्तमानो विनिश्चितः ॥ १२ ॥<br> एकद्वित्रिचतुष्पञ्चषड्वर्णानुक्रमात् कृतः ।<br> स्वरकाद्यादिकाद्यान्तवर्गैर्नानार्थसङ्ग्रहः ॥ १३ ॥<br> नानार्थकोशपुस्तकभारार्ज्जनदुःखहानये कृतिनः ।<br> मेदिनिकरकृतकोशो विशुद्धलिङ्गोऽभिलिख्यतामेकः ॥ १४ ॥<br> कैककम्<br> को ब्रह्मणि समीरात्मयमदक्षेषु भास्करे ।<br> कामग्रन्थौ चक्रिणि च पतत्रिणि च पार्थिवे ॥ १५ ॥<br> मयूरेऽग्नौ च पुंसि स्यात् सुखशीर्षजलेषु कम् ।<br> कद्विकम्<br> अर्क्कोऽर्क्कपर्णे स्फटिके रवौ ताम्रे दिवस्पतौ ॥ १६ ॥<br> अङ्को रूपकभेदागश्चिह्नरेखाजिभूषणे ।<br> रूपकां शान्तिकोत्सङ्गे स्थानेऽकं पापदुःखयोः ॥ १७ ॥<br> एकः सङ्ख्यान्तरे श्रेष्ठे केवलेतरयोस्त्रिषु ।<br> कर्कः कर्के तले वह्नौ शृक्लाश्वे दर्पणे घटे ॥ १८ ॥<br> कङ्कश्छद्मद्विजे ख्यातो लोहपृष्ठकृतान्तयोः ।<br> कल्कोऽस्त्री घृततैलादिशेषे दम्भे विभीतके ॥ १९ ॥<br> बिट्किट्टयोश्च पापे च त्रिषु पापाशये पुनः ।<br> काकः स्याद् वायसे वृक्षप्रभेदे पीठसर्पिणि ॥ २० ॥<br> शिरोऽवक्षालने मानप्रभेद-दीपभेदयोः ।<br> काकास्यात्काकनासायां काकोलीकाकजङ्घयोः ॥ २१ ॥<br> रक्तिकायां मलप्वाञ्च काकमच्याञ्च योषिति ।<br> काकं सुरतबन्धे स्यात् काकानामपि संहतौ ॥ २२ ॥<br> किष्कुर्द्वयोर्वितस्तौ च सप्रकोष्ठकरेऽपि च ।<br> कोकश्चक्र-वृक-ज्यैष्ठी-खर्ज्जूरीद्रुम-दुर्दुरे ॥ २३ ॥<br> छेको गृहाश्रित-मृगपाक्शिणोर्नागरे त्रिषु ।<br> टङ्को नोलकपिथे च खनित्रे टङ्कणेऽस्त्रियाम् ॥ २४ ॥<br> जङ्घायां स्त्री पुमान् कोषे कोपासि ग्रावदारणे ।<br> तर्कः कांक्षावितर्कोहहेतुशास्त्रेषु कथ्यते ॥ २५ ॥<br> त्रिका कूपस्य नेमौ स्यात् त्रिकं पृष्ठाधरे त्रये ।<br> तोकं पुत्रे सुतायाञ्च द्विकः स्यात् काककोकयोः ॥ २६ ॥<br> न्यङ्कुर्मुनौ मृगे पुंसि नाकस्तु त्रिदिवेऽम्बरे ।<br> नाकुर्मन्यन्तरे पृथ्वीधरवल्मीकयोः पुमान् ॥ २७ ॥<br> निष्कमस्त्री साष्टहेमशते दीनारकर्षयोः ।<br> वक्षोऽलङ्करणे हेममात्रे हेमपलेऽपि च ॥ २८ ॥<br> पङ्कोऽस्त्री कर्द्दमे पापे पाकः परिणतौ शिशौ ।<br> केशस्य जरसाशौक्ल्ये स्थाल्यादौ पचनेऽपि च ॥ २९ ॥<br> वकस्तु वकपुष्पे स्यात् कह्वे श्रीदे च रक्षसि ।<br> भूकं‍ छिद्रे च काले च भेको मण्डूकमेघयोः ॥ ३० ॥<br> मुष्को मोक्षकवृक्षे स्यात् सङ्घाते वृषणेऽपि च ।<br> मूकस्त्ववाचिना दैत्ये रङ्कः कृपणमन्दयोः ॥ ३१ ॥<br> राका नद्यन्तरे कच्छां नवजातरजःस्त्रियाम् ।<br> सम्पूर्णेन्दुतिथौ रेकः शङ्कानीचविरेचने ॥ ३२ ॥<br> रोकस्तु क्रयभिद्दीप्त्योः रोकं नावि चले विले ।<br> लङ्का रक्षःपुरीशाखाशाकिनीकुलटासु च ॥ ३३ ॥<br> लोको जनेऽपि भुवने वल्कं वल्कलशल्कयोः ।<br> वङ्कः पर्य्यायभागे ना नदीपात्रे च भङ्गुरे ॥ ३४ ॥<br> शल्कन्तु शकले वल्के शको जात्यन्तरे नृपे ।<br> शङ्कुः सङ्ख्यास्त्रयादोभित्कोलोशकलषेषु ना ॥ ३५ ॥<br> शङ्का त्रासे वितर्के च शाकोद्दीपान्तरेऽपि च ।<br> शक्तौ द्रुमविशेषे च पुमान् हरितकेऽस्त्रियाम् ॥ ३६ ॥<br> शुको व्याससुते कीरे रावणस्य च मन्त्रिणि ।<br> शिरीषपादपे पुंसि ग्रन्थिपर्णे नपुंसकम् ॥ ३७ ॥<br> शुक्लं घट्टादिदेये स्याद् वरादर्थग्रहेऽस्त्रियाम् ।<br> शूकोऽस्त्री शुङ्गदययोः श्लोकः पद्ये यशस्यपि ॥ ३८ ॥<br> कत्रिकम्<br> शौकंशुकगणे स्त्रीणां करणे सूक इत्ययम् ।<br> वाणवातोत्पले स्तोकं त्रिष्वल्पे चातके पुमान् ॥ ३९ ॥<br> अशोक स्त्रिषु निःशोके पुंसिकङ्कोल्लिपादपे ।<br> स्त्रियान्तु कटुरोहिण्यां पारदे स्यान्नपुंसकम् ॥ ४० ॥<br> अलका कुवेरपुर्य्यामस्त्रियां चूर्णकुन्तले ।<br> अभीकः कामुकेक्रूरे निर्भये त्रिषु ना कवौ ॥ ४१ ॥<br> अनीकोस्त्री रणे सैन्येऽप्यणुको निषुणाल्पयोः ।<br> अलीकमप्रियेऽपि स्याद् दिव्यसत्ये नपुंसकम् ॥ ४२ ॥<br> अनूकन्तु कुले शीले पुंसि स्याद् गतजन्मनि ।<br> अंशुकं श्लक्ष्णवस्त्रे स्याद् वस्त्रमात्रोत्तरीययोः ॥ ४३ ॥<br> अन्तिकं निकटे वाच्यलिङ्गण् स्त्री शातलौषधौ ।<br> चुल्ल्यां ज्येष्ठभगिन्याञ्च नाट्योक्त्याकथ्यतेऽन्तिका ॥ ४४ ॥<br> अलर्को धवलार्के स्याद् योगोन्मादितकुक्कुरे ।<br> अम्बिका पार्वतीमात्रो धृतराष्ट्रस्य मातरि ॥ ४५ ॥<br> अन्धिका द्यूतभेदे च रजन्यामपि योषिति ।<br> अम्लिका तिन्तिङ्काऽम्लोद्गारचाङ्गेरिकासु च ॥ ४६ ॥<br> अर्भकः कथितो बाले मूर्खेऽपि च कृशेऽपि च ।<br> आनकः पटहे भेर्य्यां मृदङ्गे ध्वनदम्बुदे ॥ ४७ ॥<br> आढकी तु तुवर्य्यां स्त्री परिमाणान्तरे त्रिषु ।<br> आलोकस्तु पुमान् द्योते दर्शने वन्दिभाषणे ॥ ४८ ॥<br> आह्निकं दिननिर्वर्त्त्ये त्रिलिङ्गमथ न द्वयोः ।<br> नित्यक्रियाभोजनयोर्वृन्दे प्रकरणस्य च ॥ ४९ ॥<br> आतङ्को रोगसन्तापशङ्कासु मुरजध्वनौ ।<br> इक्ष्वाकुः कटुतुम्बवां स्त्री सूर्य्यवंश्यनृपे पुमान् ॥ ५० ॥<br> उलूकः पुंसि काकाराविन्द्रे भारतयोधिनि ।<br> उर्दक एष्यत्काले तत्फले मदनकण्टके ॥ ५१ ॥<br> उष्णकस्तु निदाघे स्यादातुरे क्षिप्रकारिणि ।<br> उष्ट्रिका मृत्तिकाभाण्डभेदेऽपि करभे स्त्रियाम् ॥ ५२ ॥<br> ऊर्म्मिका चाङ्गुलेये स्याद् वस्त्रभङ्गतरङ्गयोः ।<br> कनकं हेम्नि पुंसि स्यात् किंशुके नागकेशरे ॥ ५३ ॥<br> धुस्तूरे काञ्चनाले च कालीये चम्पकेऽपि च ।<br> करकस्तु पुमान् पक्षिविशेषे दाडिमेऽपि च ॥ ५४ ॥<br> द्वयोर्वर्षोपले न स्त्री करङ्के च कमण्डलौ ।<br> क्रमकस्तु पुमान् भद्रमुस्तके ब्रह्मदारुणि ॥ ५५ ॥<br> Reference: https://archive.org/details/medinikosha_202003/mode/2up 17:12, 16/08/2022 e9e9wtn6varpms6wppyqe6xu7l4e9a7 344499 344498 2022-08-18T11:47:28Z Shashank Atheya 7807 wikitext text/x-wiki {{header | title = [[मेदिनीकोषः]] | author = मेदिनिकर | translator = | section = | previous = | next = | notes = }} <poem> This page is under construction.<br> वृषाङ्काय नमस्तस्मै यस्य मौलिविलम्बिनी ।<br> जटावेष्टनजां शोभां विभावयति जाह्नवी ।। १ ॥<br> पातु वो मदकालिम्ना धवलिम्ना रदस्य च ।<br> गङ्गायमुनयोः सङ्गं वहन्निव गजाननः ॥ २ ॥<br> पूर्व्वाचार्य्यकृतीर्वीक्ष्य शब्दशास्त्रं निरूप्य च ।<br> नानार्थशब्दकोषोऽयं लिङ्गभेदेन कथ्यते ॥ ३ ॥<br> प्रायशो रूपभेदेन विशेषणवशात् क्वचित् ।<br> स्त्रीपुन्नपुंसकं ज्ञेयं विशेषोक्तेश्च कुत्रचित् ॥ ४ ॥<br> त्रिलिङ्ग्यां त्रिष्विति पदं मिथुने च द्वयोरिति ।<br> निषिद्धलिङ्गं शेषार्थं त्वन्ताथादि न पूर्व्वभाक् ॥ ५ ॥<br> रूपाद्व्यक्तं लिङ्गमुक्तं लिपिभ्रान्तिच्छिदे क्वचित् ।<br> विशेष्यनिघ्नेऽनुक्तेऽपि विज्ञेया वाच्यलिङ्गता ॥ ६ ॥<br> गुणे शुक्लादिकट्वाद्याः पुंसि स्युस्तद्वति त्रिषु ।<br> तीक्ष्णाद्याश्च गुणे क्लीबे गुणिलिङ्गास्तु तद्वति ॥ ७ ॥<br> क्लीबपुंसोरपि स्त्रीत्वं काप्यल्पत्वविवक्षया ।<br> जातिवाचकशब्दानामपि तत् स्त्रीविवक्षया ॥ ८ ॥<br> उद्भिदः प्रसवे क्लीबे हरीतक्यादयः स्त्रियाम् ।<br> पुष्पे जातीप्रभृतयः स्वलिङ्गा व्रीहयः फले ॥ ९ ॥<br> प्राङ्नानार्थोऽनु तल्लिङ्गं द्वयोर्द्वन्द्वे न चैकता ।<br> शब्दावृत्तिर्न लिङ्गैक्ये सप्तमी न विशेषणे ॥ १० ॥<br> क्लीबे नपुंसके पुंसि स्त्रियां योषिति च द्वयोः ।<br> त्रिषु चेत्यादि यद्रूपं तल्लिङ्गस्यैव वाचकम् ॥ ११ ॥<br> नानार्थः प्रथमान्तोऽत्र सर्व्वत्रादौ प्रदर्शितः ।<br> सप्तम्यन्तोऽभिधेयेषु वर्तमानो विनिश्चितः ॥ १२ ॥<br> एकद्वित्रिचतुष्पञ्चषड्वर्णानुक्रमात् कृतः ।<br> स्वरकाद्यादिकाद्यान्तवर्गैर्नानार्थसङ्ग्रहः ॥ १३ ॥<br> नानार्थकोशपुस्तकभारार्ज्जनदुःखहानये कृतिनः ।<br> मेदिनिकरकृतकोशो विशुद्धलिङ्गोऽभिलिख्यतामेकः ॥ १४ ॥<br> कैककम्<br> को ब्रह्मणि समीरात्मयमदक्षेषु भास्करे ।<br> कामग्रन्थौ चक्रिणि च पतत्रिणि च पार्थिवे ॥ १५ ॥<br> मयूरेऽग्नौ च पुंसि स्यात् सुखशीर्षजलेषु कम् ।<br> कद्विकम्<br> अर्क्कोऽर्क्कपर्णे स्फटिके रवौ ताम्रे दिवस्पतौ ॥ १६ ॥<br> अङ्को रूपकभेदागश्चिह्नरेखाजिभूषणे ।<br> रूपकां शान्तिकोत्सङ्गे स्थानेऽकं पापदुःखयोः ॥ १७ ॥<br> एकः सङ्ख्यान्तरे श्रेष्ठे केवलेतरयोस्त्रिषु ।<br> कर्कः कर्के तले वह्नौ शृक्लाश्वे दर्पणे घटे ॥ १८ ॥<br> कङ्कश्छद्मद्विजे ख्यातो लोहपृष्ठकृतान्तयोः ।<br> कल्कोऽस्त्री घृततैलादिशेषे दम्भे विभीतके ॥ १९ ॥<br> बिट्किट्टयोश्च पापे च त्रिषु पापाशये पुनः ।<br> काकः स्याद् वायसे वृक्षप्रभेदे पीठसर्पिणि ॥ २० ॥<br> शिरोऽवक्षालने मानप्रभेद-दीपभेदयोः ।<br> काकास्यात्काकनासायां काकोलीकाकजङ्घयोः ॥ २१ ॥<br> रक्तिकायां मलप्वाञ्च काकमच्याञ्च योषिति ।<br> काकं सुरतबन्धे स्यात् काकानामपि संहतौ ॥ २२ ॥<br> किष्कुर्द्वयोर्वितस्तौ च सप्रकोष्ठकरेऽपि च ।<br> कोकश्चक्र-वृक-ज्यैष्ठी-खर्ज्जूरीद्रुम-दुर्दुरे ॥ २३ ॥<br> छेको गृहाश्रित-मृगपाक्शिणोर्नागरे त्रिषु ।<br> टङ्को नोलकपिथे च खनित्रे टङ्कणेऽस्त्रियाम् ॥ २४ ॥<br> जङ्घायां स्त्री पुमान् कोषे कोपासि ग्रावदारणे ।<br> तर्कः कांक्षावितर्कोहहेतुशास्त्रेषु कथ्यते ॥ २५ ॥<br> त्रिका कूपस्य नेमौ स्यात् त्रिकं पृष्ठाधरे त्रये ।<br> तोकं पुत्रे सुतायाञ्च द्विकः स्यात् काककोकयोः ॥ २६ ॥<br> न्यङ्कुर्मुनौ मृगे पुंसि नाकस्तु त्रिदिवेऽम्बरे ।<br> नाकुर्मन्यन्तरे पृथ्वीधरवल्मीकयोः पुमान् ॥ २७ ॥<br> निष्कमस्त्री साष्टहेमशते दीनारकर्षयोः ।<br> वक्षोऽलङ्करणे हेममात्रे हेमपलेऽपि च ॥ २८ ॥<br> पङ्कोऽस्त्री कर्द्दमे पापे पाकः परिणतौ शिशौ ।<br> केशस्य जरसाशौक्ल्ये स्थाल्यादौ पचनेऽपि च ॥ २९ ॥<br> वकस्तु वकपुष्पे स्यात् कह्वे श्रीदे च रक्षसि ।<br> भूकं‍ छिद्रे च काले च भेको मण्डूकमेघयोः ॥ ३० ॥<br> मुष्को मोक्षकवृक्षे स्यात् सङ्घाते वृषणेऽपि च ।<br> मूकस्त्ववाचिना दैत्ये रङ्कः कृपणमन्दयोः ॥ ३१ ॥<br> राका नद्यन्तरे कच्छां नवजातरजःस्त्रियाम् ।<br> सम्पूर्णेन्दुतिथौ रेकः शङ्कानीचविरेचने ॥ ३२ ॥<br> रोकस्तु क्रयभिद्दीप्त्योः रोकं नावि चले विले ।<br> लङ्का रक्षःपुरीशाखाशाकिनीकुलटासु च ॥ ३३ ॥<br> लोको जनेऽपि भुवने वल्कं वल्कलशल्कयोः ।<br> वङ्कः पर्य्यायभागे ना नदीपात्रे च भङ्गुरे ॥ ३४ ॥<br> शल्कन्तु शकले वल्के शको जात्यन्तरे नृपे ।<br> शङ्कुः सङ्ख्यास्त्रयादोभित्कोलोशकलषेषु ना ॥ ३५ ॥<br> शङ्का त्रासे वितर्के च शाकोद्दीपान्तरेऽपि च ।<br> शक्तौ द्रुमविशेषे च पुमान् हरितकेऽस्त्रियाम् ॥ ३६ ॥<br> शुको व्याससुते कीरे रावणस्य च मन्त्रिणि ।<br> शिरीषपादपे पुंसि ग्रन्थिपर्णे नपुंसकम् ॥ ३७ ॥<br> शुक्लं घट्टादिदेये स्याद् वरादर्थग्रहेऽस्त्रियाम् ।<br> शूकोऽस्त्री शुङ्गदययोः श्लोकः पद्ये यशस्यपि ॥ ३८ ॥<br> कत्रिकम्<br> शौकंशुकगणे स्त्रीणां करणे सूक इत्ययम् ।<br> वाणवातोत्पले स्तोकं त्रिष्वल्पे चातके पुमान् ॥ ३९ ॥<br> अशोक स्त्रिषु निःशोके पुंसिकङ्कोल्लिपादपे ।<br> स्त्रियान्तु कटुरोहिण्यां पारदे स्यान्नपुंसकम् ॥ ४० ॥<br> अलका कुवेरपुर्य्यामस्त्रियां चूर्णकुन्तले ।<br> अभीकः कामुकेक्रूरे निर्भये त्रिषु ना कवौ ॥ ४१ ॥<br> अनीकोस्त्री रणे सैन्येऽप्यणुको निषुणाल्पयोः ।<br> अलीकमप्रियेऽपि स्याद् दिव्यसत्ये नपुंसकम् ॥ ४२ ॥<br> अनूकन्तु कुले शीले पुंसि स्याद् गतजन्मनि ।<br> अंशुकं श्लक्ष्णवस्त्रे स्याद् वस्त्रमात्रोत्तरीययोः ॥ ४३ ॥<br> अन्तिकं निकटे वाच्यलिङ्गण् स्त्री शातलौषधौ ।<br> चुल्ल्यां ज्येष्ठभगिन्याञ्च नाट्योक्त्याकथ्यतेऽन्तिका ॥ ४४ ॥<br> अलर्को धवलार्के स्याद् योगोन्मादितकुक्कुरे ।<br> अम्बिका पार्वतीमात्रो धृतराष्ट्रस्य मातरि ॥ ४५ ॥<br> अन्धिका द्यूतभेदे च रजन्यामपि योषिति ।<br> अम्लिका तिन्तिङ्काऽम्लोद्गारचाङ्गेरिकासु च ॥ ४६ ॥<br> अर्भकः कथितो बाले मूर्खेऽपि च कृशेऽपि च ।<br> आनकः पटहे भेर्य्यां मृदङ्गे ध्वनदम्बुदे ॥ ४७ ॥<br> आढकी तु तुवर्य्यां स्त्री परिमाणान्तरे त्रिषु ।<br> आलोकस्तु पुमान् द्योते दर्शने वन्दिभाषणे ॥ ४८ ॥<br> आह्निकं दिननिर्वर्त्त्ये त्रिलिङ्गमथ न द्वयोः ।<br> नित्यक्रियाभोजनयोर्वृन्दे प्रकरणस्य च ॥ ४९ ॥<br> आतङ्को रोगसन्तापशङ्कासु मुरजध्वनौ ।<br> इक्ष्वाकुः कटुतुम्बवां स्त्री सूर्य्यवंश्यनृपे पुमान् ॥ ५० ॥<br> उलूकः पुंसि काकाराविन्द्रे भारतयोधिनि ।<br> उर्दक एष्यत्काले तत्फले मदनकण्टके ॥ ५१ ॥<br> उष्णकस्तु निदाघे स्यादातुरे क्षिप्रकारिणि ।<br> उष्ट्रिका मृत्तिकाभाण्डभेदेऽपि करभे स्त्रियाम् ॥ ५२ ॥<br> ऊर्म्मिका चाङ्गुलेये स्याद् वस्त्रभङ्गतरङ्गयोः ।<br> कनकं हेम्नि पुंसि स्यात् किंशुके नागकेशरे ॥ ५३ ॥<br> धुस्तूरे काञ्चनाले च कालीये चम्पकेऽपि च ।<br> करकस्तु पुमान् पक्षिविशेषे दाडिमेऽपि च ॥ ५४ ॥<br> द्वयोर्वर्षोपले न स्त्री करङ्के च कमण्डलौ ।<br> क्रमकस्तु पुमान् भद्रमुस्तके ब्रह्मदारुणि ॥ ५५ ॥<br> Reference: https://archive.org/details/medinikosha_202003/mode/2up 17:12, 16/08/2022 00ro2xt0pc4bpz3s9hdny5ktp8uru1q 104 125870 344407 344063 2022-08-18T04:56:40Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|center=इन्द्रधनुरद्भुतावर्त्तः । |right=३०१}}}}</noinclude><small>काश्यपस्तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}रात्रौ चेदृश्यते चापं भयं भवति दारुणम् ।</poem>}} <small>मयूरचित्रे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}निशांयामिन्द्रचापस्य दर्शने नृपतेर्वधः । {{gap}}परचक्रागमश्चैव यथा गर्गेण भाषितम् ॥</poem>}} <small>वराहसंहितयोः ।</small> {{bold|{{gap}}निशि सचिववधाय धनुरैन्द्रम्}} <small>- इति ।</small> <small>एत् तु सामान्यमुक्तमिन्द्रधनुषः फलम् ।</small> <small>विशेषफलं त्रिवर्णोर्ध्वंरेखेऽवगन्तव्यम् । यथोक्तं वार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|<poem>यदा त्रिवर्णः सुमहाँस्त्रिरेखो महेन्द्रनापः समुदेति रात्रौ । तदा भयं पार्थिवमण्डलानां वदन्ति शास्त्रार्थविदो द्विजेन्द्राः ॥</poem>}} <small>मण्डलानां माण्डलिकानाम् ।</small> <small>मयूरचित्रे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}त्रिवर्णश्च त्रिरेखश्च शक्रचापो यदा निशि । {{gap}}राज्ञां माण्डलिकानां च भयं भवति दारुणम् ॥</poem>}} <small>{{gap}}पूर्वस्यां दिशि राज्ञां याम्यां दिशि माण्डलिकानां मण्डलेश्वरसचिवानां सेनाप्रभृतीनामित्यर्थः ।</small> <small>तथा वराहसंहितयोः ।</small> {{bold|<poem>चापं मघोनः कुरुते निशायामाखण्डलायां दिशि भूपपीडाम् । याम्यापरोदक्प्रभवं निहन्यात् सेनापतिं नायकमत्रिणौ वा ॥</poem>}} <small>नायकः प्रधानपात्रम् ।</small> <small>काश्यपः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}ऐन्द्रयां दिशि यदा रात्रौ दृष्टं भूपवधो भवेत् । {{gap}}याम्यां सेनापतिस्तस्य विनाशमधिगच्छति ॥ {{gap}}पश्चिमस्यां तु संदृष्टं प्रधानं नाशमृच्छति । {{gap}}उत्तरस्यां यदा दृष्टं रात्रौ मन्त्रिविनाशनम् ॥</poem>}}<noinclude></noinclude> ogx6x9d8nhhre4kdf4i2bvbyla2f3xn 344408 344407 2022-08-18T04:57:31Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|center=इन्द्रधनुरद्भुतावर्त्तः । |right=३०१}}}}</noinclude><small>काश्यपस्तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}रात्रौ चेदृश्यते चापं भयं भवति दारुणम् ।</poem>}} <small>मयूरचित्रे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}निशांयामिन्द्रचापस्य दर्शने नृपतेर्वधः । {{gap}}परचक्रागमश्चैव यथा गर्गेण भाषितम् ॥</poem>}} <small>वराहसंहितयोः ।</small> {{bold|{{gap}}निशि सचिववधाय धनुरैन्द्रम्}} <small>- इति ।</small> <small>एत् तु सामान्यमुक्तमिन्द्रधनुषः फलम् ।</small> <small>विशेषफलं त्रिवर्णोर्ध्वंरेखेऽवगन्तव्यम् । यथोक्तं वार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|<poem>यदा त्रिवर्णः सुमहाँस्त्रिरेखो महेन्द्रनापः समुदेति रात्रौ । तदा भयं पार्थिवमण्डलानां वदन्ति शास्त्रार्थविदो द्विजेन्द्राः ॥</poem>}} <small>मण्डलानां माण्डलिकानाम् ।</small> <small>मयूरचित्रे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}त्रिवर्णश्च त्रिरेखश्च शक्रचापो यदा निशि । {{gap}}राज्ञां माण्डलिकानां च भयं भवति दारुणम् ॥</poem>}} <small>{{gap}}पूर्वस्यां दिशि राज्ञां याम्यां दिशि माण्डलिकानां मण्डलेश्वरसचिवानां सेनाप्रभृतीनामित्यर्थः ।</small> <small>तथा वराहसंहितयोः ।</small> {{bold|<poem>चापं मघोनः कुरुते निशायामाखण्डलायां दिशि भूपपीडाम् । याम्यापरोदक्प्रभवं निहन्यात् सेनापतिं नायकमत्रिणौ वा ॥</poem>}} <small>नायकः प्रधानपात्रम् ।</small> <small>काश्यपः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}ऐन्द्रयां दिशि यदा रात्रौ दृष्टं भूपवधो भवेत् । {{gap}}याम्यां सेनापतिस्तस्य विनाशमधिगच्छति ॥ {{gap}}पश्चिमस्यां तु संदृष्टं प्रधानं नाशमृच्छति । {{gap}}उत्तरस्यां यदा दृष्टं रात्रौ मन्त्रिविनाशनम् ॥</poem>}}<noinclude></noinclude> s42m4374o14l2ut1ha3qouk9lven0vc 104 125871 344414 344064 2022-08-18T05:24:53Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|left=३०२|center=अद्भुतसागरे}}}}</noinclude><small>निशि परिविष्टे चन्द्रमसीन्द्रधनुः फलं मयूरचित्रे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}उपरुद्धे निशानाथे रात्राविन्द्रधनुर्यदि । {{gap}}तदा क्षोभः पुरस्य स्यात् परचक्रागमस्तथा ॥</poem>}} <small>अथेन्द्रधनुः फलं विष्णुधर्मोत्तरे ।</small> {{bold|{{gap}}रात्राविन्द्रधनुश्चेद्व्यभ्रे महाभयाय च ।}} <small>वटकणिकायां च वराहः ।</small> {{bold|{{gap}}व्यभ्रजं मरककारि.....................।}} <small>वराहसंहितायां च ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}व्यभ्रे नभसि सुरधनुर्दिवा यदा दृश्यतेऽथ वा रात्रौ । {{gap}}प्राच्यामपरस्यां वा तदा भवेत् क्षुद्भयं सुमहत् <ref>नेदं पद्यम् अ. पुस्तके उपलभ्यते ।</ref>॥</poem>}} <small>मत्स्यपुराणे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}निरभ्रे वा तथा रात्रौ श्वेतं याम्योत्तरेण तु । {{gap}}इन्द्रायुधं ततो दृष्ट्वा उल्कापातं तथैव च ॥ {{gap}}परचक्रागमं ब्रूयाद्देशोपद्रवमेव च ।</poem>}} <small></small>वार्हस्पत्ये । {{bold|<poem>{{gap}}निरभ्रे वा तथा रात्रौ श्वेतमिन्द्रायुधं यदि । {{gap}}पूर्वपश्चादुत्तरासु भवेद्दुर्भिक्षतो भयम् ॥</poem>}} <small>औशनसे तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}प्राच्यादिचतुरो वर्णान् हन्यादिन्द्रायुधं क्रमात् । {{gap}}रात्रौ श्वेतं तथा रक्तं पीतं कृष्णं च सर्वतः ॥</poem>}} <small>नारदः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}रात्रौ चेन्द्रधनुर्यत्र दृश्यते यदि सत्तम । {{gap}}अद्भुतं तत्र विज्ञेयं शान्तिं चेमां समारभेत् ॥ {{gap}}औदुम्बर्याः सहस्राणि अष्टौ च जुहुयाइद्विजः ।</poem>}} {{rule}}<noinclude></noinclude> myuugpr8hvddytct0v3buscusja3r7r 344415 344414 2022-08-18T05:25:22Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|left=३०२|center=अद्भुतसागरे}}}}</noinclude><small>निशि परिविष्टे चन्द्रमसीन्द्रधनुः फलं मयूरचित्रे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}उपरुद्धे निशानाथे रात्राविन्द्रधनुर्यदि । {{gap}}तदा क्षोभः पुरस्य स्यात् परचक्रागमस्तथा ॥</poem>}} <small>अथेन्द्रधनुः फलं विष्णुधर्मोत्तरे ।</small> {{bold|{{gap}}रात्राविन्द्रधनुश्चेद्व्यभ्रे महाभयाय च ।}} <small>वटकणिकायां च वराहः ।</small> {{bold|{{gap}}व्यभ्रजं मरककारि.....................।}} <small>वराहसंहितायां च ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}व्यभ्रे नभसि सुरधनुर्दिवा यदा दृश्यतेऽथ वा रात्रौ । {{gap}}प्राच्यामपरस्यां वा तदा भवेत् क्षुद्भयं सुमहत् <ref>नेदं पद्यम् अ. पुस्तके उपलभ्यते ।</ref>॥</poem>}} <small>मत्स्यपुराणे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}निरभ्रे वा तथा रात्रौ श्वेतं याम्योत्तरेण तु । {{gap}}इन्द्रायुधं ततो दृष्ट्वा उल्कापातं तथैव च ॥ {{gap}}परचक्रागमं ब्रूयाद्देशोपद्रवमेव च ।</poem>}} <small></small>वार्हस्पत्ये । {{bold|<poem>{{gap}}निरभ्रे वा तथा रात्रौ श्वेतमिन्द्रायुधं यदि । {{gap}}पूर्वपश्चादुत्तरासु भवेद्दुर्भिक्षतो भयम् ॥</poem>}} <small>औशनसे तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}प्राच्यादिचतुरो वर्णान् हन्यादिन्द्रायुधं क्रमात् । {{gap}}रात्रौ श्वेतं तथा रक्तं पीतं कृष्णं च सर्वतः ॥</poem>}} <small>नारदः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}रात्रौ चेन्द्रधनुर्यत्र दृश्यते यदि सत्तम । {{gap}}अद्भुतं तत्र विज्ञेयं शान्तिं चेमां समारभेत् ॥ {{gap}}औदुम्बर्याः सहस्राणि अष्टौ च जुहुयाइद्विजः ।</poem>}} {{rule}}<noinclude></noinclude> 897q2dyod3sklva43gqekv9ai6aa9qj 104 125872 344352 344065 2022-08-17T13:12:51Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /> {{bold|{{rh|center=रश्मिदण्डाद्भुतावर्त्तः ।|right=३०३}}}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}मध्वक्तानि घृताक्तानि जातवेदांसि मन्त्रवित् ॥ {{gap}}विप्राय दक्षिणां दद्याद्धेनुं च वृषभं तथा । {{gap}}एकरात्रोषितो भूत्वा ततः संपद्यते शुभम् ॥</poem>}} <small>{{gap}}{{gap}}मत्स्यपुराणविष्णुधर्मोत्तरवराहसंहितासु वृष्टिविकारविहिता शान्तिरत्र कर्त्तव्येत्युक्तम् । तां च वृष्ट्यद्भुतावर्त्ते लिखिप्यामः ।</small> <small>अथ वर्णाद्भुते तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}इन्द्रायुधसवर्णानि वस्त्राण्याभरणानि च । {{gap}}दद्याद्गाश्च हिरण्यं च तदा तच्छमयेद्भयम् ॥</poem>}} <small>पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}अथेन्द्रधनुषः सद्यः फलं सप्तरात्राद्वा}} <small>-इति ।</small> <small>इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेव विरचितेअद्भुतसागरे इन्द्रधनुरद्भुतावर्त्तः ।</small> {{bold|{{center|अथ रश्मिदण्डाद्भुतावर्त्तः ।}}}} <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}रविकिरणजालमरुतां सङ्घातो दण्डवत् स्थितो दण्डः । {{gap}}स विदिङ्मुखो नृपाणामशुभो दिक्षु द्विजातीनाम् ॥ {{gap}}शस्त्रभयातङ्ककरो दृष्टः प्राङ्मध्यसन्धिषु दिनस्य । {{gap}}{{gap}}शुक्लाद्यो विप्रादीन् यदभिमुखं तां च हन्ति दिशम् ॥</poem>}} <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}अथ दण्डा धनुर्भिः स्रमानरूपफलाः । विशेषतस्तूभयतो विच्छिन्नो दण्डोऽमूलवान् स्यात् । अपरं धनुरदृश्यात्मत् । दृश्यन्तश्च रश्मयस्तीक्ष्णाग्राश्चन्द्रसूर्ययोः । अन्तस्त्र्यहात् फलं तेषु त्रिषु विद्यात् । घनाः स्निग्धा दीर्घाः परिपर्णा रक्तनीलाः श्वेतानुगामिनो योग-}}<noinclude></noinclude> syhc1cuf7r7pbcvi95o8wmc6d1g4ypq 344353 344352 2022-08-17T13:13:52Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /> {{bold|{{rh|center=रश्मिदण्डाद्भुतावर्त्तः ।|right=३०३}}}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}मध्वक्तानि घृताक्तानि जातवेदांसि मन्त्रवित् ॥ {{gap}}विप्राय दक्षिणां दद्याद्धेनुं च वृषभं तथा । {{gap}}एकरात्रोषितो भूत्वा ततः संपद्यते शुभम् ॥</poem>}} <small>{{gap}}{{gap}}मत्स्यपुराणविष्णुधर्मोत्तरवराहसंहितासु वृष्टिविकारविहिता शान्तिरत्र कर्त्तव्येत्युक्तम् । तां च वृष्ट्यद्भुतावर्त्ते लिखिप्यामः ।</small> <small>अथ वर्णाद्भुते तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}इन्द्रायुधसवर्णानि वस्त्राण्याभरणानि च । {{gap}}दद्याद्गाश्च हिरण्यं च तदा तच्छमयेद्भयम् ॥</poem>}} <small>पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}अथेन्द्रधनुषः सद्यः फलं सप्तरात्राद्वा}} <small>-इति ।</small> <small>इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेव विरचितेअद्भुतसागरे इन्द्रधनुरद्भुतावर्त्तः ।</small> {{bold|{{center|अथ रश्मिदण्डाद्भुतावर्त्तः ।}}}} <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}रविकिरणजालमरुतां सङ्घातो दण्डवत् स्थितो दण्डः । {{gap}}स विदिङ्मुखो नृपाणामशुभो दिक्षु द्विजातीनाम् ॥ {{gap}}शस्त्रभयातङ्ककरो दृष्टः प्राङ्मध्यसन्धिषु दिनस्य । {{gap}}{{gap}}शुक्लाद्यो विप्रादीन् यदभिमुखं तां च हन्ति दिशम् ॥</poem>}} <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}अथ दण्डा धनुर्भिः स्रमानरूपफलाः । विशेषतस्तूभयतो विच्छिन्नो दण्डोऽमूलवान् स्यात् । अपरं धनुरदृश्यात्मत् । दृश्यन्तश्च रश्मयस्तीक्ष्णाग्राश्चन्द्रसूर्ययोः । अन्तस्त्र्यहात् फलं तेषु त्रिषु विद्यात् । घनाः स्निग्धा दीर्घाः परिपर्णा रक्तनीलाः श्वेतानुगामिनो योग-}}<noinclude></noinclude> 6kafl7drryqxy2xdizr44bi3ob7wzv6 104 125873 344350 344066 2022-08-17T13:06:20Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /> {{bold|{{rh|left=३०४|center=अद्भुतसागरे}}}}</noinclude>{{bold|क्षेमाय । रक्ता रूक्षा ह्रखा नीचास्तु वर्षाय । काला दुर्भिक्षाय । धूम्रलोहितास्तनवः शस्यस्वापदे । अत्यन्तमानीलकृष्णाः पाण्डुराःपारावतमयूरचित्रवर्णा वा वर्षाय । बहवश्व स्निग्धा द्वौ नीलौरक्तौ परुषौ वा परचक्रभयाय । तथा च रक्तपरुष एकच्छिद्रो विच्छिन्नो दुर्जातो राजमृत्यवे । विपरीतो राजजन्मने । पुण्डरीकाकार उल्कापाताय । रक्तकपिलौ पीतरक्तौ वाऽत्यन्तगौररूक्षौ राजनिर्याणाय । त्रिवर्णो राजक्षयाय । स्थूलकारोऽञ्जनवर्णो वर्षसम्पत्तये । अस्तमितमात्रे रश्मिदर्शनं मुख्यामात्य विनाशाय ।}} <small>अत्र सामान्या शान्तिः कर्त्तव्या ।</small> <small>{{gap}}इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचितेअद्भुतसागरे रश्मिदण्डाद्भुतावर्त्तः ।</small> {{center|{{bold|अथ गन्धर्वनगराद्भुतावर्त्तः ।}}}} <small>तत्र काश्यपः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}बहुवर्णपताकाढ्यं गन्धर्वनगरं महत् । {{gap}}दृष्टं प्रजाक्षयकरं संग्रामे लोमहर्षणे ॥</poem>}} <small>वराहसंहितयोस्तु ।</small> {{bold|<poem>अनेकवर्णाकृति खे प्रकाशते पुरं पताकाध्वजतोरणान्वितम् । यदा तदा नागमनुष्यवाजिनां पिवत्यसृक् भूरि रणे वसुन्धरा ॥</poem>}} <small>अथ वर्णफलं वराहसंहितयोः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}गर्न्धनगरमुत्थितमापाण्डुरमशनिपातवातकरम् । {{gap}}दीप्ते नरेन्द्रमृत्युर्वामोऽरिभयं, जयः सव्ये {{gap}}चौराटविकान् हन्याद्धूमानलशक्रचापाभम् । {{gap}}सितरक्तपीतकृष्णं विप्रादीनामभावाय ॥</poem>}}<noinclude></noinclude> paragqg3oy7je7pbckreiytssb5hse7 344351 344350 2022-08-17T13:06:44Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /> {{bold|{{rh|left=३०४|center=अद्भुतसागरे}}}}</noinclude>{{bold|क्षेमाय । रक्ता रूक्षा ह्रखा नीचास्तु वर्षाय । काला दुर्भिक्षाय । धूम्रलोहितास्तनवः शस्यस्वापदे । अत्यन्तमानीलकृष्णाः पाण्डुराःपारावतमयूरचित्रवर्णा वा वर्षाय । बहवश्व स्निग्धा द्वौ नीलौरक्तौ परुषौ वा परचक्रभयाय । तथा च रक्तपरुष एकच्छिद्रो विच्छिन्नो दुर्जातो राजमृत्यवे । विपरीतो राजजन्मने । पुण्डरीकाकार उल्कापाताय । रक्तकपिलौ पीतरक्तौ वाऽत्यन्तगौररूक्षौ राजनिर्याणाय । त्रिवर्णो राजक्षयाय । स्थूलकारोऽञ्जनवर्णो वर्षसम्पत्तये । अस्तमितमात्रे रश्मिदर्शनं मुख्यामात्य विनाशाय ।}} <small>अत्र सामान्या शान्तिः कर्त्तव्या ।</small> <small>{{gap}}इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचितेअद्भुतसागरे रश्मिदण्डाद्भुतावर्त्तः ।</small> {{center|{{bold|अथ गन्धर्वनगराद्भुतावर्त्तः ।}}}} <small>तत्र काश्यपः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}बहुवर्णपताकाढ्यं गन्धर्वनगरं महत् । {{gap}}दृष्टं प्रजाक्षयकरं संग्रामे लोमहर्षणे ॥</poem>}} <small>वराहसंहितयोस्तु ।</small> {{bold|<poem>अनेकवर्णाकृति खे प्रकाशते पुरं पताकाध्वजतोरणान्वितम् । यदा तदा नागमनुष्यवाजिनां पिवत्यसृक् भूरि रणे वसुन्धरा ॥</poem>}} <small>अथ वर्णफलं वराहसंहितयोः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}गर्न्धनगरमुत्थितमापाण्डुरमशनिपातवातकरम् । {{gap}}दीप्ते नरेन्द्रमृत्युर्वामोऽरिभयं, जयः सव्ये {{gap}}चौराटविकान् हन्याद्धूमानलशक्रचापाभम् । {{gap}}सितरक्तपीतकृष्णं विप्रादीनामभावाय ॥</poem>}}<noinclude></noinclude> q8fpgqoo9drx514kji523r44etn6vjg 104 125874 344347 344067 2022-08-17T12:58:22Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|center=गन्धर्वनगाद्भुतावर्त्तः ।|right=३०५}}}}</noinclude><small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}उपस्थितायां चेत् सन्ध्यायां दृश्येत कुमारवधम् । अतीतायां वृद्धस्य राज्ञः । गन्धर्वनगरेण सहैवोदितः सूर्यः परचक्रागमनं कुर्यात्।}} <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}सितखपुरेऽर्कक्रान्ते पुरलाभो भेदने नाशः । {{gap}}{{gap}}नगरसदृशं सन्ध्याकाले यदा प्रतिदृश्यते {{gap}}{{gap}}{{gap}}परमधिकृतं गन्धर्वाणां शतघ्निसमाकुलम् । {{gap}}नरपतिभयं देशे तस्मिँस्तदा परचक्रतो {{gap}}रुधिकलिलः संग्रामो भवत्यतिदारुणः <ref>इदं पद्यम्-अ. पुस्तके नोपलभ्यते प्रायो घटकणिकायां स्यात् ।</ref>॥</poem>}} <small>अथ दिक्फलं वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|शान्तायां दिशि दृष्टं सतोरणं नृपतिविजयाय ।}} <small>पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}दीप्तायां दिशि विच्छन्नरूपं वृक्षाग्रेषु दृश्यते महाभयम् । ऐशान्यां दिशि अभियोक्तृवधाय । वारुण्यामभियुक्तस्य । एभ्यस्त्वन्यानि दिशान्ते स्निग्धरूपाण्यविच्छिन्नानि शुभानि विन्द्यात् ।}} <small>बृहद्यात्रायां च वराहः ।</small> {{bold|<poem>सिताद्यं ब्राह्मणादीँस्तु विदिग्वर्णस्तु सङ्करान् । प्रदक्षिणं च यात्रायां जयदे नेष्टमन्यथा ॥</poem>}} <small>ब्राह्मणादीन् हन्तीति सम्बन्धः । विदिक्षु विवर्णै चेति विदिग्वर्णम् ।</small> <small>तथा च बार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|<poem>विदिक्ष्वेकं विवर्णं च पीडा ज्ञेया विवर्णिनाम् । आशाधिकारिणां चैव पीड़ा ज्ञेया यथाविधि ॥</poem>}} <small>बार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|<poem>प्राग्याम्यापरसौम्यानां गन्धर्वनगरं तथा । राज्ञः सेनापतेश्चैव युवराजपुरोधसाम् ॥</poem>}} {{rule}}<noinclude></noinclude> qojlktjyomgshnmo79o5rewwq046cd3 344348 344347 2022-08-17T13:00:14Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|center=गन्धर्वनगाद्भुतावर्त्तः ।|right=३०५}}}}</noinclude><small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}उपस्थितायां चेत् सन्ध्यायां दृश्येत कुमारवधम् । अतीतायां वृद्धस्य राज्ञः । गन्धर्वनगरेण सहैवोदितः सूर्यः परचक्रागमनं कुर्यात्।}} <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}सितखपुरेऽर्कक्रान्ते पुरलाभो भेदने नाशः । {{gap}}{{gap}}नगरसदृशं सन्ध्याकाले यदा प्रतिदृश्यते {{gap}}{{gap}}{{gap}}परमधिकृतं गन्धर्वाणां शतघ्निसमाकुलम् । {{gap}}नरपतिभयं देशे तस्मिँस्तदा परचक्रतो {{gap}}रुधिकलिलः संग्रामो भवत्यतिदारुणः <ref>इदं पद्यम्-अ. पुस्तके नोपलभ्यते प्रायो घटकणिकायां स्यात् ।</ref>॥</poem>}} <small>अथ दिक्फलं वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|शान्तायां दिशि दृष्टं सतोरणं नृपतिविजयाय ।}} <small>पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}दीप्तायां दिशि विच्छन्नरूपं वृक्षाग्रेषु दृश्यते महाभयम् । ऐशान्यां दिशि अभियोक्तृवधाय । वारुण्यामभियुक्तस्य । एभ्यस्त्वन्यानि दिशान्ते स्निग्धरूपाण्यविच्छिन्नानि शुभानि विन्द्यात् ।}} <small>बृहद्यात्रायां च वराहः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}सिताद्यं ब्राह्मणादीँस्तु विदिग्वर्णस्तु सङ्करान् । {{gap}}प्रदक्षिणं च यात्रायां जयदे नेष्टमन्यथा ॥</poem>}} <small>ब्राह्मणादीन् हन्तीति सम्बन्धः । विदिक्षु विवर्णै चेति विदिग्वर्णम् ।</small> <small>तथा च बार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}विदिक्ष्वेकं विवर्णं च पीडा ज्ञेया विवर्णिनाम् । {{gap}}आशाधिकारिणां चैव पीड़ा ज्ञेया यथाविधि ॥</poem>}} <small>बार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}{{gap}}प्राग्याम्यापरसौम्यानां गन्धर्वनगरं तथा । {{gap}}राज्ञः सेनापतेश्चैव युवराजपुरोधसाम् ॥</poem>}} {{rule}}<noinclude></noinclude> h2snjofien9ru49y3dhk7uj7n3k9j4h 344349 344348 2022-08-17T13:00:39Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|center=गन्धर्वनगाद्भुतावर्त्तः ।|right=३०५}}}}</noinclude><small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}उपस्थितायां चेत् सन्ध्यायां दृश्येत कुमारवधम् । अतीतायां वृद्धस्य राज्ञः । गन्धर्वनगरेण सहैवोदितः सूर्यः परचक्रागमनं कुर्यात्।}} <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}सितखपुरेऽर्कक्रान्ते पुरलाभो भेदने नाशः । {{gap}}{{gap}}नगरसदृशं सन्ध्याकाले यदा प्रतिदृश्यते {{gap}}{{gap}}{{gap}}परमधिकृतं गन्धर्वाणां शतघ्निसमाकुलम् । {{gap}}नरपतिभयं देशे तस्मिँस्तदा परचक्रतो {{gap}}रुधिकलिलः संग्रामो भवत्यतिदारुणः <ref>इदं पद्यम्-अ. पुस्तके नोपलभ्यते प्रायो घटकणिकायां स्यात् ।</ref>॥</poem>}} <small>अथ दिक्फलं वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|शान्तायां दिशि दृष्टं सतोरणं नृपतिविजयाय ।}} <small>पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}दीप्तायां दिशि विच्छन्नरूपं वृक्षाग्रेषु दृश्यते महाभयम् । ऐशान्यां दिशि अभियोक्तृवधाय । वारुण्यामभियुक्तस्य । एभ्यस्त्वन्यानि दिशान्ते स्निग्धरूपाण्यविच्छिन्नानि शुभानि विन्द्यात् ।}} <small>बृहद्यात्रायां च वराहः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}सिताद्यं ब्राह्मणादीँस्तु विदिग्वर्णस्तु सङ्करान् । {{gap}}प्रदक्षिणं च यात्रायां जयदे नेष्टमन्यथा ॥</poem>}} <small>ब्राह्मणादीन् हन्तीति सम्बन्धः । विदिक्षु विवर्णै चेति विदिग्वर्णम् ।</small> <small>तथा च बार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}विदिक्ष्वेकं विवर्णं च पीडा ज्ञेया विवर्णिनाम् । {{gap}}आशाधिकारिणां चैव पीड़ा ज्ञेया यथाविधि ॥</poem>}} <small>बार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}{{gap}}प्राग्याम्यापरसौम्यानां गन्धर्वनगरं तथा । {{gap}}राज्ञः सेनापतेश्चैव युवराजपुरोधसाम् ॥</poem>}} {{rule}}<noinclude></noinclude> mpkyf03f5scpnw3a7gwllda9iml8hg0 104 125875 344342 344118 2022-08-17T12:48:26Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /> {{bold|{{rh|left=३०६|center=अद्भुतसागरे}}}}</noinclude>{{bold|{{gap}}व्यसनं मरणं चापि विज्ञेयमनुपूर्वशः ।}} <small>बृहद्यात्रायां वराहः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}गन्धर्वनगरं हन्ति प्राक्प्रभृत्यवनीश्वरम् । {{gap}}बलेशं युवराजं च पुरोहितमिति कमात् ॥</poem>}} <small>वराहसंहितयोः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}उदगादितः पुरोहितनृपबलपतियुवराजदोषदं खपुरम् । {{gap}}नागरनृपविजयावहमुदग्विदिक्स्थं विवर्णनाशाय ॥</poem>}} <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}अथ गन्धर्वनगराणि प्राच्याद्यष्टासु दिक्षु प्रादुर्भूतानि क्रमात् फलमावेदयन्ति । क्षुत्पीडामग्निप्रकोपं युवराजवधं तस्करोपद्रवंराजपीडां तपस्विनां भयं भूतागमनं वर्षम् इति ।}} <small>मयूरचित्रे तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}पूर्वस्यां दिशि विस्पष्टगन्धर्व नगरोदये । {{gap}}पश्चिमस्यां दिशि राज्ञो भयमापद्यते महत् ॥ {{gap}}सर्वास्त्वन्यासु दिक्ष्येवं विपर्यासात् फलं विदुः ।</poem>}} <small>बार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|{{gap}}सततं दृश्यमानं च राज्ञो राष्ट्रभयावहम् ।}} <small>वराहसंहितयोः ।</small> {{bold|{{gap}}सर्वदिगुत्थं सततोदितं च भयदं नरेन्द्राणाम् ।}} {{bold|{{gap}}अत्रानुक्तविशेषशान्तिषु गन्धर्वनगरोत्पातेषु सावित्रीमन्त्रकदशलक्षहोमादिका शान्तिरभयाख्या महाशान्तिरौत्पातिकफलगुरुलाघवमवगम्य कर्त्तव्या ।}} <small>गन्धर्वनगरफलपाको मासत्रयेणेति पराशरादिभिरुक्तम् ।</small> <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|{{gap}}{{gap}}गन्धर्वपुरं मासात्}} <small>- इति ।</small> <small>इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचितेऽद्भुतसागरे गन्धर्वनगरातद्भावर्त्तः ।</small><noinclude></noinclude> fy24t9749c7dwz2el71kyc82axvhyml 344343 344342 2022-08-17T12:48:57Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /> {{bold|{{rh|left=३०६|center=अद्भुतसागरे}}}}</noinclude>{{bold|{{gap}}व्यसनं मरणं चापि विज्ञेयमनुपूर्वशः ।}} <small>बृहद्यात्रायां वराहः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}गन्धर्वनगरं हन्ति प्राक्प्रभृत्यवनीश्वरम् । {{gap}}बलेशं युवराजं च पुरोहितमिति कमात् ॥</poem>}} <small>वराहसंहितयोः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}उदगादितः पुरोहितनृपबलपतियुवराजदोषदं खपुरम् । {{gap}}नागरनृपविजयावहमुदग्विदिक्स्थं विवर्णनाशाय ॥</poem>}} <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}अथ गन्धर्वनगराणि प्राच्याद्यष्टासु दिक्षु प्रादुर्भूतानि क्रमात् फलमावेदयन्ति । क्षुत्पीडामग्निप्रकोपं युवराजवधं तस्करोपद्रवंराजपीडां तपस्विनां भयं भूतागमनं वर्षम् इति ।}} <small>मयूरचित्रे तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}पूर्वस्यां दिशि विस्पष्टगन्धर्व नगरोदये । {{gap}}पश्चिमस्यां दिशि राज्ञो भयमापद्यते महत् ॥ {{gap}}सर्वास्त्वन्यासु दिक्ष्येवं विपर्यासात् फलं विदुः ।</poem>}} <small>बार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|{{gap}}सततं दृश्यमानं च राज्ञो राष्ट्रभयावहम् ।}} <small>वराहसंहितयोः ।</small> {{bold|{{gap}}सर्वदिगुत्थं सततोदितं च भयदं नरेन्द्राणाम् ।}} {{bold|{{gap}}अत्रानुक्तविशेषशान्तिषु गन्धर्वनगरोत्पातेषु सावित्रीमन्त्रकदशलक्षहोमादिका शान्तिरभयाख्या महाशान्तिरौत्पातिकफलगुरुलाघवमवगम्य कर्त्तव्या ।}} <small>गन्धर्वनगरफलपाको मासत्रयेणेति पराशरादिभिरुक्तम् ।</small> <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|{{gap}}{{gap}}गन्धर्वपुरं मासात्}} <small>- इति ।</small> <small>इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचितेऽद्भुतसागरे गन्धर्वनगरातद्भावर्त्तः ।</small><noinclude></noinclude> 1hozdi2r0yv4y2wnjnsoobr63adp1rc 344344 344343 2022-08-17T12:49:51Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /> {{bold|{{rh|left=३०६|center=अद्भुतसागरे}}}}</noinclude>{{bold|{{gap}}व्यसनं मरणं चापि विज्ञेयमनुपूर्वशः ।}} <small>बृहद्यात्रायां वराहः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}गन्धर्वनगरं हन्ति प्राक्प्रभृत्यवनीश्वरम् । {{gap}}बलेशं युवराजं च पुरोहितमिति कमात् ॥</poem>}} <small>वराहसंहितयोः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}उदगादितः पुरोहितनृपबलपतियुवराजदोषदं खपुरम् । {{gap}}नागरनृपविजयावहमुदग्विदिक्स्थं विवर्णनाशाय ॥</poem>}} <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}अथ गन्धर्वनगराणि प्राच्याद्यष्टासु दिक्षु प्रादुर्भूतानि क्रमात् फलमावेदयन्ति । क्षुत्पीडामग्निप्रकोपं युवराजवधं तस्करोपद्रवंराजपीडां तपस्विनां भयं भूतागमनं वर्षम् इति ।}} <small>मयूरचित्रे तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}पूर्वस्यां दिशि विस्पष्टगन्धर्व नगरोदये । {{gap}}पश्चिमस्यां दिशि राज्ञो भयमापद्यते महत् ॥ {{gap}}सर्वास्त्वन्यासु दिक्ष्येवं विपर्यासात् फलं विदुः ।</poem>}} <small>बार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|{{gap}}सततं दृश्यमानं च राज्ञो राष्ट्रभयावहम् ।}} <small>वराहसंहितयोः ।</small> {{bold|{{gap}}सर्वदिगुत्थं सततोदितं च भयदं नरेन्द्राणाम् ।}} {{bold|{{gap}}अत्रानुक्तविशेषशान्तिषु गन्धर्वनगरोत्पातेषु सावित्रीमन्त्रकदशलक्षहोमादिका शान्तिरभयाख्या महाशान्तिरौत्पातिकफलगुरुलाघवमवगम्य कर्त्तव्या ।}} <small>गन्धर्वनगरफलपाको मासत्रयेणेति पराशरादिभिरुक्तम् ।</small> <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|{{gap}}{{gap}}गन्धर्वपुरं मासात्}} <small>- इति ।</small> <small>इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचितेऽद्भुतसागरे गन्धर्वनगरातद्भावर्त्तः ।</small><noinclude></noinclude> icm2u4cmqshcwcd4bkm1ep2w1ryot1w 344345 344344 2022-08-17T12:50:36Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /> {{bold|{{rh|left=३०६|center=अद्भुतसागरे}}}}</noinclude>{{bold|{{gap}}व्यसनं मरणं चापि विज्ञेयमनुपूर्वशः ।}} <small>बृहद्यात्रायां वराहः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}गन्धर्वनगरं हन्ति प्राक्प्रभृत्यवनीश्वरम् । {{gap}}बलेशं युवराजं च पुरोहितमिति कमात् ॥</poem>}} <small>वराहसंहितयोः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}उदगादितः पुरोहितनृपबलपतियुवराजदोषदं खपुरम् । {{gap}}नागरनृपविजयावहमुदग्विदिक्स्थं विवर्णनाशाय ॥</poem>}} <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}अथ गन्धर्वनगराणि प्राच्याद्यष्टासु दिक्षु प्रादुर्भूतानि क्रमात् फलमावेदयन्ति । क्षुत्पीडामग्निप्रकोपं युवराजवधं तस्करोपद्रवंराजपीडां तपस्विनां भयं भूतागमनं वर्षम् इति ।}} <small>मयूरचित्रे तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}पूर्वस्यां दिशि विस्पष्टगन्धर्व नगरोदये । {{gap}}पश्चिमस्यां दिशि राज्ञो भयमापद्यते महत् ॥ {{gap}}सर्वास्त्वन्यासु दिक्ष्येवं विपर्यासात् फलं विदुः ।</poem>}} <small>बार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|{{gap}}सततं दृश्यमानं च राज्ञो राष्ट्रभयावहम् ।}} <small>वराहसंहितयोः ।</small> {{bold|{{gap}}सर्वदिगुत्थं सततोदितं च भयदं नरेन्द्राणाम् ।}} {{bold|{{gap}}अत्रानुक्तविशेषशान्तिषु गन्धर्वनगरोत्पातेषु सावित्रीमन्त्रकदशलक्षहोमादिका शान्तिरभयाख्या महाशान्तिरौत्पातिकफलगुरुलाघवमवगम्य कर्त्तव्या ।}} <small>गन्धर्वनगरफलपाको मासत्रयेणेति पराशरादिभिरुक्तम् ।</small> <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|{{gap}}{{gap}}गन्धर्वपुरं मासात्}} <small>- इति ।</small> <small>इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचितेऽद्भुतसागरे गन्धर्वनगरातद्भावर्त्तः ।</small><noinclude></noinclude> 4v494510igbtq6zzhvt48mkqzphf9m8 344346 344345 2022-08-17T12:51:03Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /> {{bold|{{rh|left=३०६|center=अद्भुतसागरे}}}}</noinclude>{{bold|{{gap}}व्यसनं मरणं चापि विज्ञेयमनुपूर्वशः ।}} <small>बृहद्यात्रायां वराहः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}गन्धर्वनगरं हन्ति प्राक्प्रभृत्यवनीश्वरम् । {{gap}}बलेशं युवराजं च पुरोहितमिति कमात् ॥</poem>}} <small>वराहसंहितयोः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}उदगादितः पुरोहितनृपबलपतियुवराजदोषदं खपुरम् । {{gap}}नागरनृपविजयावहमुदग्विदिक्स्थं विवर्णनाशाय ॥</poem>}} <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}अथ गन्धर्वनगराणि प्राच्याद्यष्टासु दिक्षु प्रादुर्भूतानि क्रमात् फलमावेदयन्ति । क्षुत्पीडामग्निप्रकोपं युवराजवधं तस्करोपद्रवंराजपीडां तपस्विनां भयं भूतागमनं वर्षम् इति ।}} <small>मयूरचित्रे तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}पूर्वस्यां दिशि विस्पष्टगन्धर्व नगरोदये । {{gap}}पश्चिमस्यां दिशि राज्ञो भयमापद्यते महत् ॥ {{gap}}सर्वास्त्वन्यासु दिक्ष्येवं विपर्यासात् फलं विदुः ।</poem>}} <small>बार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|{{gap}}सततं दृश्यमानं च राज्ञो राष्ट्रभयावहम् ।}} <small>वराहसंहितयोः ।</small> {{bold|{{gap}}सर्वदिगुत्थं सततोदितं च भयदं नरेन्द्राणाम् ।}} {{bold|{{gap}}अत्रानुक्तविशेषशान्तिषु गन्धर्वनगरोत्पातेषु सावित्रीमन्त्रकदशलक्षहोमादिका शान्तिरभयाख्या महाशान्तिरौत्पातिकफलगुरुलाघवमवगम्य कर्त्तव्या ।}} <small>गन्धर्वनगरफलपाको मासत्रयेणेति पराशरादिभिरुक्तम् ।</small> <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|{{gap}}{{gap}}गन्धर्वपुरं मासात्}} <small>- इति ।</small> <small>इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचितेऽद्भुतसागरे गन्धर्वनगरातद्भावर्त्तः ।</small><noinclude></noinclude> 0h4sk7sl6d2mrcvvovmhlo2h6lsq19m 104 125876 344340 344119 2022-08-17T12:40:45Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|center=निर्घताद्भुतावर्त्तः ।|right=३०९}}}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}आप्रहरांशेऽजाविकमुपहन्याच्छूद्रपौराँच ॥ {{gap}}आमध्याह्नाद्राजोपजीविनी ब्राह्मणाँश्च पीडयति । {{gap}}वैश्यजलदाँस्तृतीये चौरान् प्रहरे चतुर्थे च ॥</poem>}} <small>गर्गश्च ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}नीचानन्याँश्च हन्यात् तु सोऽस्तमेति दिवाकरे । {{gap}}प्रथमे प्रहरे शस्यानर्धरात्रे तु राक्षसान् ॥ {{gap}}रात्रित्रिभागे वैश्याँस्तु प्रत्यूषे शूद्रदस्यवः ।</poem>}} <small>वराहसंहितायां तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}अस्तं याते नीचान् प्रथमे यामे निहन्ति शस्यानि । {{gap}}रात्रेर्द्वितीययामे पिशाचसङ्घान् निपीडयति ॥ {{gap}}तुरगकरिणस्तृतीये विनिहन्याद्यायिनश्चतुर्थे च ।</poem>}} <small>अथ तिथिफलं पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}प्रतिपदष्टमीचतुर्दशीषु प्रादुर्भूतो मृदुरितरास्वितरः- इति ।}} <small>मृदुर्मृदुफलः । इतरस्तीव्रफल इत्यर्थः ।</small> <small>अथ नक्षत्रफलं पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}यत्र नक्षत्रे वर्षणं प्रदुष्यात् तस्मिन् वर्षणं विन्द्यात् ।}} <small>बार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|{{gap}}अनेभ्रे वाऽपि निर्घातः पतितो राजमृत्यवे ।}} <small>पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}महास्वनश्च समग्रफलो भवति ।}} <small>बार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|{{gap}}अत्र रौद्रीं प्रकुर्वीत सुभयां वा भयप्रदाम् ।}} <small>बीजवापपरिशिष्टे तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}निर्घातस्य प्रयतने शान्तिं कुर्वीत वैष्णवीम् । {{gap}}विष्णुं संपूजयेत् सम्यग्ब्राह्मणाँश्चापि भोजयेत् ॥</poem>}}<noinclude></noinclude> jsfnpdmunh7vraa3o416l4hxvu9nw2l 344341 344340 2022-08-17T12:41:44Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|center=निर्घताद्भुतावर्त्तः ।|right=३०९}}}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}आप्रहरांशेऽजाविकमुपहन्याच्छूद्रपौराँच ॥ {{gap}}आमध्याह्नाद्राजोपजीविनी ब्राह्मणाँश्च पीडयति । {{gap}}वैश्यजलदाँस्तृतीये चौरान् प्रहरे चतुर्थे च ॥</poem>}} <small>गर्गश्च ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}नीचानन्याँश्च हन्यात् तु सोऽस्तमेति दिवाकरे । {{gap}}प्रथमे प्रहरे शस्यानर्धरात्रे तु राक्षसान् ॥ {{gap}}रात्रित्रिभागे वैश्याँस्तु प्रत्यूषे शूद्रदस्यवः ।</poem>}} <small>वराहसंहितायां तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}अस्तं याते नीचान् प्रथमे यामे निहन्ति शस्यानि । {{gap}}रात्रेर्द्वितीययामे पिशाचसङ्घान् निपीडयति ॥ {{gap}}तुरगकरिणस्तृतीये विनिहन्याद्यायिनश्चतुर्थे च ।</poem>}} <small>अथ तिथिफलं पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}प्रतिपदष्टमीचतुर्दशीषु प्रादुर्भूतो मृदुरितरास्वितरः- इति ।}} <small>मृदुर्मृदुफलः । इतरस्तीव्रफल इत्यर्थः ।</small> <small>अथ नक्षत्रफलं पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}यत्र नक्षत्रे वर्षणं प्रदुष्यात् तस्मिन् वर्षणं विन्द्यात् ।}} <small>बार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|{{gap}}अनेभ्रे वाऽपि निर्घातः पतितो राजमृत्यवे ।}} <small>पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}महास्वनश्च समग्रफलो भवति ।}} <small>बार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|{{gap}}अत्र रौद्रीं प्रकुर्वीत सुभयां वा भयप्रदाम् ।}} <small>बीजवापपरिशिष्टे तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}निर्घातस्य प्रयतने शान्तिं कुर्वीत वैष्णवीम् । {{gap}}विष्णुं संपूजयेत् सम्यग्ब्राह्मणाँश्चापि भोजयेत् ॥</poem>}}<noinclude></noinclude> 2a4omcpb4ar6xyifdak523m42du40hw 104 125877 344337 344120 2022-08-17T12:33:13Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|left=३१०|center=अद्भुतसागरे}}}}</noinclude><small>अथ फलपाकसमयमाह पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}निर्घातस्तु त्रिभिर्मासैः}} <small>-इति ।</small> <small>{{gap}}इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचितेऽद्भुतसागरे निर्घाताद्भुतावर्त्तः ।</small> {{center|{{bold|अथ सन्ध्याद्भुतावर्त्तः ।}}}} <small>तत्र सन्ध्यासमयो वराहस्संहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}अर्धास्तमयात् सूर्यात् संदृष्टास्तारका यावत् । {{gap}}तेजःपरिहानिमुखाद्भानो रुद्धोदयो यावत्<ref>अ. पुस्तकेऽन्यथा पाठदर्शनाद्वटकणिकाया इदं पद्यमित्यनुमीयते ।</ref> ॥</poem>}} <small>अथ शुभसूचकलक्षणं वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|{{gap}}शस्ता शान्तद्विजमृगघुष्टा सन्ध्या स्निग्धा मृदुपवना च ।}} <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}निर्वातनिर्मलस्निग्धायां शान्तमृगद्विजायां प्रसन्नायामनुपहतायां योगक्षेमं विन्द्यात् ।}} <small>वराहसंहितायां तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}मन्दपवनावघट्टितचलितपलाशद्रुमा विपवना वा । {{gap}}मधुरस्वरशान्तविहङ्गमृगरुता पूजिता सन्ध्या ॥</poem>}} <small>वटकणिकायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}स्निग्धा प्रशान्तशकुना मृदुमारुता च {{gap}}सन्ध्या सहस्रकिरणानुसमानवर्णा । {{gap}}शस्ता पयोदसमये कुरुतेऽतिवर्षं {{gap}}वृष्टिं रुणद्ध्यशुभदा च विपर्ययेण ॥</poem>}} <small>अथाशुभसूचकसन्ध्यालक्षणं बार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|{{gap}}तमोधूमरजस्काभ्रदीप्तद्विजमृगावृताः ।}} {{rule}}<noinclude></noinclude> igtjjd4thnxt0bi4z3qy73vz8ju9hq9 344338 344337 2022-08-17T12:33:55Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|left=३१०|center=अद्भुतसागरे}}}}</noinclude><small>अथ फलपाकसमयमाह पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}निर्घातस्तु त्रिभिर्मासैः}} <small>-इति ।</small> <small>{{gap}}इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचितेऽद्भुतसागरे निर्घाताद्भुतावर्त्तः ।</small> {{center|{{bold|अथ सन्ध्याद्भुतावर्त्तः ।}}}} <small>तत्र सन्ध्यासमयो वराहस्संहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}अर्धास्तमयात् सूर्यात् संदृष्टास्तारका यावत् । {{gap}}तेजःपरिहानिमुखाद्भानो रुद्धोदयो यावत्<ref>अ. पुस्तकेऽन्यथा पाठदर्शनाद्वटकणिकाया इदं पद्यमित्यनुमीयते ।</ref> ॥</poem>}} <small>अथ शुभसूचकलक्षणं वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|{{gap}}शस्ता शान्तद्विजमृगघुष्टा सन्ध्या स्निग्धा मृदुपवना च ।}} <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}निर्वातनिर्मलस्निग्धायां शान्तमृगद्विजायां प्रसन्नायामनुपहतायां योगक्षेमं विन्द्यात् ।}} <small>वराहसंहितायां तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}मन्दपवनावघट्टितचलितपलाशद्रुमा विपवना वा । {{gap}}मधुरस्वरशान्तविहङ्गमृगरुता पूजिता सन्ध्या ॥</poem>}} <small>वटकणिकायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}स्निग्धा प्रशान्तशकुना मृदुमारुता च {{gap}}सन्ध्या सहस्रकिरणानुसमानवर्णा । {{gap}}शस्ता पयोदसमये कुरुतेऽतिवर्षं {{gap}}वृष्टिं रुणद्ध्यशुभदा च विपर्ययेण ॥</poem>}} <small>अथाशुभसूचकसन्ध्यालक्षणं बार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|{{gap}}तमोधूमरजस्काभ्रदीप्तद्विजमृगावृताः ।}} {{rule}}<noinclude></noinclude> ebb4zmbybqmfe9nn7z5n1o7l0bn8vvj 344339 344338 2022-08-17T12:34:32Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|left=३१०|center=अद्भुतसागरे}}}}</noinclude><small>अथ फलपाकसमयमाह पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}निर्घातस्तु त्रिभिर्मासैः}} <small>-इति ।</small> <small>{{gap}}इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचितेऽद्भुतसागरे निर्घाताद्भुतावर्त्तः ।</small> {{center|{{bold|अथ सन्ध्याद्भुतावर्त्तः ।}}}} <small>तत्र सन्ध्यासमयो वराहस्संहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}अर्धास्तमयात् सूर्यात् संदृष्टास्तारका यावत् । {{gap}}तेजःपरिहानिमुखाद्भानो रुद्धोदयो यावत्<ref>अ. पुस्तकेऽन्यथा पाठदर्शनाद्वटकणिकाया इदं पद्यमित्यनुमीयते ।</ref> ॥</poem>}} <small>अथ शुभसूचकलक्षणं वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|{{gap}}शस्ता शान्तद्विजमृगघुष्टा सन्ध्या स्निग्धा मृदुपवना च ।}} <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}निर्वातनिर्मलस्निग्धायां शान्तमृगद्विजायां प्रसन्नायामनुपहतायां योगक्षेमं विन्द्यात् ।}} <small>वराहसंहितायां तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}मन्दपवनावघट्टितचलितपलाशद्रुमा विपवना वा । {{gap}}मधुरस्वरशान्तविहङ्गमृगरुता पूजिता सन्ध्या ॥</poem>}} <small>वटकणिकायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}स्निग्धा प्रशान्तशकुना मृदुमारुता च {{gap}}सन्ध्या सहस्रकिरणानुसमानवर्णा । {{gap}}शस्ता पयोदसमये कुरुतेऽतिवर्षं {{gap}}वृष्टिं रुणद्ध्यशुभदा च विपर्ययेण ॥</poem>}} <small>अथाशुभसूचकसन्ध्यालक्षणं बार्हस्पत्ये ।</small> {{bold|{{gap}}तमोधूमरजस्काभ्रदीप्तद्विजमृगावृताः ।}} {{rule}}<noinclude></noinclude> 85pj0krwgjqfp93uv4zyb9zg6yatf56 104 125878 344334 344133 2022-08-17T12:23:43Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|center=सन्ध्याद्भुतावर्त्तः ।|right=२११}}}}</noinclude>{{bold|<poem>प्रदीप्तलक्षणाः सन्ध्याः सर्वा एवाहितावहाः ॥ भृशमुद्धातिनी सन्ध्या कुरुते विग्रहागमम् ।</poem>}} <small>तथा ।</small> {{bold|<poem>प्रातः प्रदोषोद्रजसा निरुद्धा <ref>वातप्रकोपाद्रजसानिरुद्धा इति कचित् पाठः ।</ref>अनभ्रवत्योऽपि घनातुरूपाः । क्रूराश्च सन्ध्या रुधिरप्रकाशा भयानि राज्ञः प्रतिवेदयन्ति ॥</poem>}} <small>वराहसंहितायां तु ।</small> {{bold|<poem>पांशुध्वस्ता जनपदनाशे धत्ते रूक्षा रुधिरनिभा वा ।</poem>}} <small>तथा ।</small> {{bold|<poem>गृहतरुतोरणमथने सपांशुलोष्टोत्करेऽनिले प्रवले । भैरवरावे रूक्षे खगपातिनि नाशभा सन्ध्या ॥ दीप्तविहङ्गशिवामृगघुष्टा दण्डरजःपरिघादियुता च । प्रत्यहमर्कविकारयुता वा देशनरेश सुभिक्षवधाय ॥ अशुभाकृतिघनगन्धर्वनगरनीहारपांशुधूमवृता । वृष्टिं करोत्यवग्रहमन्यर्त्तौ शस्त्रकोपकरी ॥ दीप्तमृगाण्डजविरुता प्राङ्मध्या देशनाशमाख्याति । दक्षिण दिक्स्थैर्विरुताद्ग्रहणाय पुरस्य दीप्तास्यैः ॥</poem>}} <small>हरिवंशे कंसवधनिमित्तम् ।</small> {{bold|<poem>"प्राक्सन्ध्या परिघग्रस्ता भाभिर्वाधति भास्करम्”<ref>२३ अ २८ श्लो.।</ref>।</poem>}} <small>भीष्मपर्वणि कुरुपाण्डवसैन्यक्षयनिमित्तम् ।</small> {{bold|<poem>“उभे सन्ध्ये प्रकाशेते दिशो दाहसमन्विते ।</poem>}} <small>अथ वर्णफलं वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>शिशिरादिषु वर्णाः शोणपीतसितचित्रपद्मरुधिरनिभाः । प्रकृतिभवाः सन्ध्यायां स्वर्त्तौ सान्ध्या विकृतिरन्या ॥</poem>}} {{rule}}<noinclude></noinclude> a81klgullneurujw3dcnfp8e1zxl910 344335 344334 2022-08-17T12:25:35Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|center=सन्ध्याद्भुतावर्त्तः ।|right=२११}}}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}प्रदीप्तलक्षणाः सन्ध्याः सर्वा एवाहितावहाः ॥ {{gap}}भृशमुद्धातिनी सन्ध्या कुरुते विग्रहागमम् ।</poem>}} <small>तथा ।</small> {{bold|<poem>प्रातः प्रदोषोद्रजसा निरुद्धा <ref>वातप्रकोपाद्रजसानिरुद्धा इति कचित् पाठः ।</ref>अनभ्रवत्योऽपि घनातुरूपाः । क्रूराश्च सन्ध्या रुधिरप्रकाशा भयानि राज्ञः प्रतिवेदयन्ति ॥</poem>}} <small>वराहसंहितायां तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}पांशुध्वस्ता जनपदनाशे धत्ते रूक्षा रुधिरनिभा वा ।</poem>}} <small>तथा ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}गृहतरुतोरणमथने सपांशुलोष्टोत्करेऽनिले प्रवले । {{gap}}भैरवरावे रूक्षे खगपातिनि नाशभा सन्ध्या ॥ {{gap}}दीप्तविहङ्गशिवामृगघुष्टा दण्डरजःपरिघादियुता च । {{gap}}प्रत्यहमर्कविकारयुता वा देशनरेश सुभिक्षवधाय ॥ {{gap}}अशुभाकृतिघनगन्धर्वनगरनीहारपांशुधूमवृता । {{gap}}वृष्टिं करोत्यवग्रहमन्यर्त्तौ शस्त्रकोपकरी ॥ {{gap}}दीप्तमृगाण्डजविरुता प्राङ्मध्या देशनाशमाख्याति । {{gap}}दक्षिण दिक्स्थैर्विरुताद्ग्रहणाय पुरस्य दीप्तास्यैः ॥</poem>}} <small>हरिवंशे कंसवधनिमित्तम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}"प्राक्सन्ध्या परिघग्रस्ता भाभिर्वाधति भास्करम्”<ref>२३ अ २८ श्लो.।</ref>।</poem>}} <small>भीष्मपर्वणि कुरुपाण्डवसैन्यक्षयनिमित्तम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}“उभे सन्ध्ये प्रकाशेते दिशो दाहसमन्विते ।</poem>}} <small>अथ वर्णफलं वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}शिशिरादिषु वर्णाः शोणपीतसितचित्रपद्मरुधिरनिभाः । {{gap}}प्रकृतिभवाः सन्ध्यायां स्वर्त्तौ सान्ध्या विकृतिरन्या ॥</poem>}} {{rule}}<noinclude></noinclude> tsuhukd04ffp768218x2qelmfzzn8ry 344336 344335 2022-08-17T12:26:38Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|center=सन्ध्याद्भुतावर्त्तः ।|right=२११}}}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}प्रदीप्तलक्षणाः सन्ध्याः सर्वा एवाहितावहाः ॥ {{gap}}भृशमुद्धातिनी सन्ध्या कुरुते विग्रहागमम् ।</poem>}} <small>तथा ।</small> {{bold|<poem>प्रातः प्रदोषोद्रजसा निरुद्धा <ref>वातप्रकोपाद्रजसानिरुद्धा इति कचित् पाठः ।</ref>अनभ्रवत्योऽपि घनातुरूपाः । क्रूराश्च सन्ध्या रुधिरप्रकाशा भयानि राज्ञः प्रतिवेदयन्ति ॥</poem>}} <small>वराहसंहितायां तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}पांशुध्वस्ता जनपदनाशे धत्ते रूक्षा रुधिरनिभा वा ।</poem>}} <small>तथा ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}गृहतरुतोरणमथने सपांशुलोष्टोत्करेऽनिले प्रवले । {{gap}}भैरवरावे रूक्षे खगपातिनि नाशभा सन्ध्या ॥ {{gap}}दीप्तविहङ्गशिवामृगघुष्टा दण्डरजःपरिघादियुता च । {{gap}}प्रत्यहमर्कविकारयुता वा देशनरेश सुभिक्षवधाय ॥ {{gap}}अशुभाकृतिघनगन्धर्वनगरनीहारपांशुधूमवृता । {{gap}}वृष्टिं करोत्यवग्रहमन्यर्त्तौ शस्त्रकोपकरी ॥ {{gap}}दीप्तमृगाण्डजविरुता प्राङ्मध्या देशनाशमाख्याति । {{gap}}दक्षिण दिक्स्थैर्विरुताद्ग्रहणाय पुरस्य दीप्तास्यैः ॥</poem>}} <small>हरिवंशे कंसवधनिमित्तम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}"प्राक्सन्ध्या परिघग्रस्ता भाभिर्वाधति भास्करम्”<ref>२३ अ २८ श्लो.।</ref>।</poem>}} <small>भीष्मपर्वणि कुरुपाण्डवसैन्यक्षयनिमित्तम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}“उभे सन्ध्ये प्रकाशेते दिशो दाहसमन्विते<ref>२ अ. ३० श्लो. ।</ref>।</poem>}} <small>अथ वर्णफलं वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}शिशिरादिषु वर्णाः शोणपीतसितचित्रपद्मरुधिरनिभाः । {{gap}}प्रकृतिभवाः सन्ध्यायां स्वर्त्तौ सान्ध्या विकृतिरन्या ॥</poem>}} {{rule}}<noinclude></noinclude> 74jsk2axunr2g8t2zw4416suayzqz09 104 125879 344330 344187 2022-08-17T12:11:55Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|left=२१२|center=अद्भुतसागरे}}}}</noinclude><small>पराशरः ।</small> {{bold|स्निग्धा गौरी योगक्षेमाय भवति श्वेतायां वस्त्रवृद्धिः ।}} <small>बार्हस्पत्ये तु ।</small> {{bold|<poem>सन्ध्याः कमलकिञ्जल्कतडित्कल्पाः शुभाबहाः ।</poem>}} <small>वराहसंहितायां तु ।</small> {{bold|<poem>कुवलयवैदूर्याम्बुजकिञ्जकाभा प्रभञ्जनोन्मुक्ताः । सन्ध्या करोति वृष्टिं रविकिरणोद्भासिता सद्यः ॥</poem>}} <small>आषाढीयोगे पराशरः ।</small> {{bold|वेदूर्यरजतहेमप्रभा सन्ध्या प्रावृदड्वृद्धये ।}} <small>मयूरचित्रे ।</small> {{bold|<poem>मनःशिला प्रियङ्गामा हरितालनिभा तथा । सद्यो वर्षाय सन्ध्या या हरिद्वाभाऽरुणा मनाक् ॥</poem>}} <small>हरिवंशेऽर्जुनपराजयनिमित्तम् ।</small> {{bold|"सन्ध्यारागो जपावर्णः”<ref>११२-अ. ४ श्लो. ।</ref> ।}} <small>लङ्काकाण्डे रावणवधनिमित्तम् ।</small> {{bold|<poem>सन्ध्यया चावृता लङ्गा जपापुष्पनिकाशया । "दृश्यते संप्रदीप्तेव दिविसेऽपि प्रवृद्धया"<ref>१०६ अ २३ श्लो. तत्र प्रवृद्धयेत्यत्र बसुन्धरेति पाठः ।</ref> ॥</poem>}} <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}परिमण्डलायां रक्तायां भयम् । हरितायां शस्त्रभयम् । माञ्जिष्ठामग्निम् । पीतायां चतुष्पद्रोगम् । श्यामायां चौरतो भयम् । नीलपीतायामीतिभयम् । हरितालवर्णायां प्रथमामात्यस्य शस्त्रेण वधम् । आम्रकोरकवर्णायां वर्षम् । नीलरक्तायामवग्रहम्। कृष्णायामवर्षम् । त्र्यहं चेत् श्यामा रक्ता गौरी वा स्यात् पशुघातं विन्द्यात् । वातकपिलामस्तमितमात्रे सूर्ये याऽतिमात्रप्रकाशा स्यात् प्रभा सा नामासौ तस्यां वर्षं विन्द्यात् । प्रत्यूषसि तद्रूपायामेव राज्ञः सेनापतेर्वा वधम् ।}} {{rule}}<noinclude></noinclude> p0jztn7taojg7khehdu8n8ze3jceyaw 344331 344330 2022-08-17T12:12:32Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|left=२१२|center=अद्भुतसागरे}}}}</noinclude><small>पराशरः ।</small> {{bold|स्निग्धा गौरी योगक्षेमाय भवति श्वेतायां वस्त्रवृद्धिः ।}} <small>बार्हस्पत्ये तु ।</small> {{bold|<poem>सन्ध्याः कमलकिञ्जल्कतडित्कल्पाः शुभाबहाः ।</poem>}} <small>वराहसंहितायां तु ।</small> {{bold|<poem>कुवलयवैदूर्याम्बुजकिञ्जकाभा प्रभञ्जनोन्मुक्ताः । सन्ध्या करोति वृष्टिं रविकिरणोद्भासिता सद्यः ॥</poem>}} <small>आषाढीयोगे पराशरः ।</small> {{bold|वेदूर्यरजतहेमप्रभा सन्ध्या प्रावृदड्वृद्धये ।}} <small>मयूरचित्रे ।</small> {{bold|<poem>मनःशिला प्रियङ्गामा हरितालनिभा तथा । सद्यो वर्षाय सन्ध्या या हरिद्वाभाऽरुणा मनाक् ॥</poem>}} <small>हरिवंशेऽर्जुनपराजयनिमित्तम् ।</small> {{bold|"सन्ध्यारागो जपावर्णः”<ref>११२-अ. ४ श्लो. ।</ref> ।}} <small>लङ्काकाण्डे रावणवधनिमित्तम् ।</small> {{bold|<poem>सन्ध्यया चावृता लङ्गा जपापुष्पनिकाशया । "दृश्यते संप्रदीप्तेव दिविसेऽपि प्रवृद्धया"<ref>१०६ अ २३ श्लो. तत्र प्रवृद्धयेत्यत्र बसुन्धरेति पाठः ।</ref> ॥</poem>}} <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}परिमण्डलायां रक्तायां भयम् । हरितायां शस्त्रभयम् । माञ्जिष्ठामग्निम् । पीतायां चतुष्पद्रोगम् । श्यामायां चौरतो भयम् । नीलपीतायामीतिभयम् । हरितालवर्णायां प्रथमामात्यस्य शस्त्रेण वधम् । आम्रकोरकवर्णायां वर्षम् । नीलरक्तायामवग्रहम्। कृष्णायामवर्षम् । त्र्यहं चेत् श्यामा रक्ता गौरी वा स्यात् पशुघातं विन्द्यात् । वातकपिलामस्तमितमात्रे सूर्ये याऽतिमात्रप्रकाशा स्यात् प्रभा सा नामासौ तस्यां वर्षं विन्द्यात् । प्रत्यूषसि तद्रूपायामेव राज्ञः सेनापतेर्वा वधम् ।}} {{rule}}<noinclude></noinclude> tdm2rufpjuzo0r2jgh0chahxp8lrbs9 344332 344331 2022-08-17T12:13:05Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|left=२१२|center=अद्भुतसागरे}}}}</noinclude><small>पराशरः ।</small> {{bold|स्निग्धा गौरी योगक्षेमाय भवति श्वेतायां वस्त्रवृद्धिः ।}} <small>बार्हस्पत्ये तु ।</small> {{bold|<poem>सन्ध्याः कमलकिञ्जल्कतडित्कल्पाः शुभाबहाः ।</poem>}} <small>वराहसंहितायां तु ।</small> {{bold|<poem>कुवलयवैदूर्याम्बुजकिञ्जकाभा प्रभञ्जनोन्मुक्ताः । सन्ध्या करोति वृष्टिं रविकिरणोद्भासिता सद्यः ॥</poem>}} <small>आषाढीयोगे पराशरः ।</small> {{bold|वेदूर्यरजतहेमप्रभा सन्ध्या प्रावृदड्वृद्धये ।}} <small>मयूरचित्रे ।</small> {{bold|<poem>मनःशिला प्रियङ्गामा हरितालनिभा तथा । सद्यो वर्षाय सन्ध्या या हरिद्वाभाऽरुणा मनाक् ॥</poem>}} <small>हरिवंशेऽर्जुनपराजयनिमित्तम् ।</small> {{bold|"सन्ध्यारागो जपावर्णः”<ref>११२-अ. ४ श्लो. ।</ref> ।}} <small>लङ्काकाण्डे रावणवधनिमित्तम् ।</small> {{bold|<poem>सन्ध्यया चावृता लङ्गा जपापुष्पनिकाशया । "दृश्यते संप्रदीप्तेव दिविसेऽपि प्रवृद्धया"<ref>१०६ अ २३ श्लो. तत्र प्रवृद्धयेत्यत्र बसुन्धरेति पाठः ।</ref> ॥</poem>}} <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}परिमण्डलायां रक्तायां भयम् । हरितायां शस्त्रभयम् । माञ्जिष्ठामग्निम् । पीतायां चतुष्पद्रोगम् । श्यामायां चौरतो भयम् । नीलपीतायामीतिभयम् । हरितालवर्णायां प्रथमामात्यस्य शस्त्रेण वधम् । आम्रकोरकवर्णायां वर्षम् । नीलरक्तायामवग्रहम्। कृष्णायामवर्षम् । त्र्यहं चेत् श्यामा रक्ता गौरी वा स्यात् पशुघातं विन्द्यात् । वातकपिलामस्तमितमात्रे सूर्ये याऽतिमात्रप्रकाशा स्यात् प्रभा सा नामासौ तस्यां वर्षं विन्द्यात् । प्रत्यूषसि तद्रूपायामेव राज्ञः सेनापतेर्वा वधम् ।}} {{rule}}<noinclude></noinclude> fv9842gprsc4alyordlu837tg9u4opi 344333 344332 2022-08-17T12:14:42Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" />{{bold|{{rh|left=२१२|center=अद्भुतसागरे}}}}</noinclude><small>पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}स्निग्धा गौरी योगक्षेमाय भवति श्वेतायां वस्त्रवृद्धिः ।}} <small>बार्हस्पत्ये तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}सन्ध्याः कमलकिञ्जल्कतडित्कल्पाः शुभाबहाः ।</poem>}} <small>वराहसंहितायां तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}कुवलयवैदूर्याम्बुजकिञ्जकाभा प्रभञ्जनोन्मुक्ताः । {{gap}}सन्ध्या करोति वृष्टिं रविकिरणोद्भासिता सद्यः ॥</poem>}} <small>आषाढीयोगे पराशरः ।</small> {{bold|{{gap}}वेदूर्यरजतहेमप्रभा सन्ध्या प्रावृदड्वृद्धये ।}} <small>मयूरचित्रे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}मनःशिला प्रियङ्गामा हरितालनिभा तथा । {{gap}}सद्यो वर्षाय सन्ध्या या हरिद्वाभाऽरुणा मनाक् ॥</poem>}} <small>हरिवंशेऽर्जुनपराजयनिमित्तम् ।</small> {{bold|{{gap}}"सन्ध्यारागो जपावर्णः”<ref>११२-अ. ४ श्लो. ।</ref> ।}} <small>लङ्काकाण्डे रावणवधनिमित्तम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}सन्ध्यया चावृता लङ्गा जपापुष्पनिकाशया । {{gap}}"दृश्यते संप्रदीप्तेव दिविसेऽपि प्रवृद्धया"<ref>१०६ अ २३ श्लो. तत्र प्रवृद्धयेत्यत्र बसुन्धरेति पाठः ।</ref> ॥</poem>}} <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|{{gap}}परिमण्डलायां रक्तायां भयम् । हरितायां शस्त्रभयम् । माञ्जिष्ठामग्निम् । पीतायां चतुष्पद्रोगम् । श्यामायां चौरतो भयम् । नीलपीतायामीतिभयम् । हरितालवर्णायां प्रथमामात्यस्य शस्त्रेण वधम् । आम्रकोरकवर्णायां वर्षम् । नीलरक्तायामवग्रहम्। कृष्णायामवर्षम् । त्र्यहं चेत् श्यामा रक्ता गौरी वा स्यात् पशुघातं विन्द्यात् । वातकपिलामस्तमितमात्रे सूर्ये याऽतिमात्रप्रकाशा स्यात् प्रभा सा नामासौ तस्यां वर्षं विन्द्यात् । प्रत्यूषसि तद्रूपायामेव राज्ञः सेनापतेर्वा वधम् ।}} {{rule}}<noinclude></noinclude> ktxvm0q0fhly6redw0jrzkh3yzy6fwl 104 125883 344420 343012 2022-08-18T05:35:13Z Sumanta Pramanik1 7729 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>अद्भुतसागरे नेष्टाः क्षतजमाञ्जिष्ठबन्धुयावकवर्णकाः । सुपीतिपरुषश्याममेघवारणसन्निभाः ॥ सर्वा एव क्षुधारोगमृत्युशस्त्राग्निकोपनाः । ऋतौ त वर्षं तीव्रं स्यात् सैन्यविद्रव एव वा ॥ अथ छायाव्यञ्जकदिग्दाहफलं वराहसंहितायाम् । याऽतीव दीप्त्या कुरुते प्रकाशं छायामपि व्यञ्जयतेऽर्कवद्यः राज्ञो महद्वेदयते भयं स शस्त्रप्रकोपं क्षतजानुरूपः ॥ विष्णुधर्मोत्तरे । अतिदीप्तच्छायाव्यञ्जके राजमरणं विन्द्यात् । अथ दिवफलं वार्हस्पत्ये । दिक्षु चौरैः प्रपीडयन्ते यथा दिग्देशभक्तयः । शकुनज्ञाननिर्दिष्टा ये च तत्राधिकारिणः ॥ दिगधिकारिकान् सर्वान् शाकुनाद्भुतावर्त्ते वक्ष्यामः । वराहसंहितायाम् । प्राक् क्षत्रियाणां सनेश्वराणां प्राक्दक्षिणे शिल्पिकमारपीडा । याम्ये सहोग्रैः पुरुषैश्च वैश्या दूताः पुनर्भूप्रमदाश्च कोणे ॥ पश्चात् तु शूद्राः कृषिजीविनश्च चौरास्तुरङ्गैः सह वायुदिक्स्थे । पीडां व्रजन्त्युत्तरतश्च विप्राः पाखण्डिनः स्युर्वणिजश्च शार्व्याम् ॥ पराशरस्तु । अथ दिग्दाहेषु प्राच्यादिष्वष्टासु दिक्षु दह्यमानासु विद्यात् तत्रैव देशे। अष्टमासान्तरादनावृष्टिभयं त्रिमासाद्रोगं महोत्पातं च भवमासादग्निप्रकोपं दशमासाद्वलक्षयं मासाद्राक्षः शस्त्रेण भयम् । अष्टाभ्यः सर्वतो भयं सप्तभ्यो युवराजभयं षड्भ्यः कन्यानां भयम् । सप्ताहात् सर्वासु चावर्षम् । त्वासु इति क. ।<noinclude></noinclude> ripxe9dfhouhm2on28ittrzhmi5iufh 104 125884 344440 343013 2022-08-18T06:17:02Z Sumanta Pramanik1 7729 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>दिग्दाहाद्बुतावर्त्तः । दिशः सर्वाः प्रदद्यन्ते अक्षेमाय भयाय च । बार्हस्पत्ये । हिरण्यकशिपोर्वधाय सकलाकाशव्यापी दिग्दाहोऽभूत् । तथा च हरिवंशे । "सग्रहं सहनक्षत्रं प्रजज्वाल नभो निशि”* । मयूरचित्रे तु । विदिक्षु च दिशां दाहस्त्रिरात्रं यदि दृश्यते । शस्त्रसंपातमाचष्टे दुर्भिक्षमरकं तथा ॥ बार्हस्पत्ये । यथोक्तं तु महाशान्तिर्यथोक्तविधिना कृता । सर्वं दिग्दाहजं घोरं शमयेत् सा सदक्षिणा ॥ यत्रोकेति । अन्तरिक्षोत्पातविहिताऽभवाख्या वा महः शान्तिरित्यर्थः । मयूरचित्रे । गगने मेघसंछन्ने दिग्दाहश्चेन्महोदयः । दिवा वा यदि वा रात्रौ जायते नृपतेर्वधः ॥ द्वितीया शान्तिरुक्ता या सा च दिव्यप्रचोदिता। वर्षारात्रौ च दिग्दाहे दुर्दिने नृपतेर्वधः ॥ वर्षारात्रेषु निर्ह्लादे दिशां दाहो महान् भवेत् । क्षिप्रं च भयमाख्याति देशस्य च नृपस्य च ॥ अत्र साधारणी शान्तिः कर्त्तव्या गर्गभाषिता । 'षण्मासा दिग्दाहफलम्’-इति पाकायतं वक्ष्यामः । इति महाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचितेऽद्भुसागरे दिग्दाहाद्भुतःवर्त्तः । भविष्यपर्वणि ४६ अ. ८ श्लो. ।<noinclude></noinclude> h6ie1cjqdro59mpmjv2mn41jr5k6a80 104 125885 344446 343014 2022-08-18T06:27:52Z Sumanta Pramanik1 7729 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>अद्भुतसागरे अथ छायाद्भुतावर्त्तः । मत्स्यपुराणे । विरजस्के रवौ व्यभ्रे यदा छाया न दृश्यते । दृश्यते तु प्रतीपा वा तदा देशभयं भवेत् ॥ अथर्वणाद्भुते च । यदा वाऽनभ्रविमले सूर्ये छाया न दृश्यते । दृश्यते सा प्रतीपा वा तदा देशभयं भवेत् ॥ वराहसंहितायां च । यद्यमलेऽर्कच्छाया न दृश्यते वा प्रतीपा वा । देशस्य तस्य सुमहद्भयमायातं विनिर्देश्यम् ॥ पराशरस्तु । दिवा व्यभ्रे विरजसि वा रवौ छायादर्शनं तत्प्रातिलोम्यदर्शनं वा जनमारभयम् । मत्स्यपुराणे हिरण्यकशिपुवर्धनिमित्तम् । "यदा च सर्वभूतानां छाया न परिवर्त्तते । अपराह्णगते सूर्ये लोकानां युगसंक्षये” * ॥ मत्स्यपुराणाद्युक्ता सूर्येन्दुपर्यन्यसमीरणयोगात्मिका वृष्ट्यद्भुतावर्त्ते लिखिता शान्तिरत्र कर्त्तव्या । मयूरचित्रे तु । छाया वै यत्र भूतानां परिवृत्तिं न गच्छति । अपराह्णगते सूर्ये न च छायाऽवलम्बते ॥ अमात्यसार्थवाहानां श्रेष्ठानां च वदेद्वधम् । प्राजापत्या ततः शान्तिरभीक्ष्णकलहोदिता ॥ छायाद्भुतानामनुक्तफलपाकसमयविशेषत्वात् षाण्मासिकः फलपाको बोद्धव्यः । इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेन देवविरचितेऽद्भुतसागरे छायाद्भुतावर्त्तः । १६३ अ. ५० श्लो. ।<noinclude></noinclude> hswchzv2e0ravo36wv0m15b2o6vzz7n 104 125886 344453 343015 2022-08-18T06:38:58Z Sumanta Pramanik1 7729 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>तमोधूमरजोनिहाराद्भुतावर्त्तः । अथ तमोधूमरजोनिहाराद्भुतावर्त्तः । तत्र पराशरः । अथ तमांसि स्थानदिग्वर्णविशेषैः शुभाशुभं दर्शयति प्रजानाम् । स्थानफलमाह भूम्याश्रिते तमसि वर्षं विन्द्यात् । नभसि महावर्षम् । मत्स्यपुराणपद्मपुराणहरिवंशेषु तारकामययुद्धे देवानां पराजयनिमित्तम् । “विवेश रूपिणी काली कालमेवावगुण्ठिता । द्यौर्न भात्यभिभूतार्का घोरेण तमसाऽऽवृता' * ॥ पराशरः । शरदन्नप्राचुर्यमुदक्चराणां च प्राणिनामुपद्रवम् । पर्वतौषधीनामभावं ग्रामनगरजनपदपीडाम् । आरण्यककाण्डे जनस्थाननिवासिनां वधनिमित्तम् । "तमसा चैव घोरण समुद्भुतेन सर्वतः । प्रच्छादितं जनस्थानं नीचाकाशे समन्ततः” ॥ मत्स्यपुराणे च । अनैशानि तमांसि स्युर्यत्र तच्चाशु नश्यति । अथ दिक्फलं पराशरः । दिक्षु जनपदपीडनम् । भादिकाण्डेषु परशुरामपराजयनिमित्तम् । "दिशः सतिमिराश्चासन् न तताप दिवाकरः ” मत्स्यपुराणपद्मपुराणहरिवंशेषु तारकामययुद्धे देवानां पराजयनिमित्तम् । "तिमिरौघपरिक्षिप्ता न राजन्ते दिशो दश" । • मत्स्यपुराणे १७२ अ. १९ श्लो. । + नेदं पद्यं वाल्मीकीये यथेाक्तस्थाने उपलभ्यते । नेदं पद्यं वाल्मीकीये उने उपलभ्यते । मत्स्यपुराणे १७२ म. १८ श्लो. ।<noinclude></noinclude> if7liuz124e4p0hu9xxtmjcl4icugll 104 125887 344458 343016 2022-08-18T06:48:10Z Sumanta Pramanik1 7729 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>अद्भुतसागरे गदापर्वणि दुर्योधनबधनिमित्तम् । "वभूवुश्च दिशः सर्वास्तिमिरेण समावृताः" * । अथ वर्णफलं पराशरः । पांशुरजोऽरुणप्रभेषु वृष्टिं श्वेते ब्राह्मणपीडामितरवर्णवृद्धिं लोहिते शस्त्रकोपं नीले शस्त्रक्षयं वर्षणं च प्रदोषे महाभयम् । मत्स्यपुराणे । रजसा वाऽपि धूमैर्वा दिशो यत्र समाकुलाः । आदित्यचन्द्रताराश्च विवर्णा भयवृद्धये ॥ द्रोणपर्वणि द्रोणवधनिमित्तम् । “ततस्तुमुलमाकाशमावृणोत् सदिवाकरम् । वातोद्धतं रजस्तीव्रं कौशेयनिकरोपमम्”” ॥ मध्यपुराणपुरणयों हिरण्यकशिपुवधनिमित्तम् । “न प्रकाशन्ति दिशो रक्तरेणुसमाकुलाः आग्नेयपुराणेऽप्येवम् । हरिवंशे कंसवधनिमित्तम् । “अपराह्नगते सूर्ये लोकानां क्षयकारिणि । न प्रकाशन्ते च दिशो रक्तरेणुसमाकुलाः” ॥ आदिकाण्डे परशुरामपराजयनिमित्तम् । "रजसा च जगत् कृष्णं भस्मनैवावकीर्यते” । भीष्मपर्वणि कुरुपाण्डवसैन्यक्षयनिमित्तम् । "विष्वग्वाताश्च वान्त्युग्रा रजो नाप्युपशाम्यति"*" - इति अत्र तमोधूमायुत्पातेषु सावित्रीमत्रदशकलक्षहोमादिका शान्तिरभयाख्या वा महाशान्तिरौत्पातिकफलगुरुलाघवमवगम्य कर्त्तव्या । ५६अ, ८ श्लो. । + नेदं पद्यमुक्तस्थले उपलभ्यते । मत्स्यपुराणे १६३ अ, ४८ श्लो. । भविष्यपर्वणि हिरण्यकशिपुबधनिमित्तम् ४६ अ. २६ श्लो. । नेदं पद्यार्थ वाल्मीकीये यथोक्तस्थाने उपलभ्यते । ३ अ. ११ श्लो. ।<noinclude></noinclude> hfeos5pwe1zd21somu1faz50hykacqg 104 125888 344461 343017 2022-08-18T06:53:27Z Sumanta Pramanik1 7729 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>उल्काद्भुतावर्त्तः । वराहेण त्वग्निविकृतप्रकरणमध्ये । धूमोऽग्निसमुत्थो रजस्तमश्चाग्निजं महाभयदम् । इति वाक्यं लिखित्वा 'मन्त्रैराग्नेयाद्यैः' इत्यादिभिराग्नेयी शान्तिर्विहिता। तां चाम्यद्भुतावर्त्ते लिखिष्यामः- इति । अत्रानुक्तफलपाकसमयविशेषयोस्तमोनीहारयोरान्तरिक्षत्वात् षाण्मासिकः फलपाकः । धूमरजसोस्तु फलपाकसमयो गार्गीये । धूमिकापांशुवर्षेषु फलं मासाद्विपच्यते । वराहसंहितायामध्येवम् । इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचितेअद्भुनसागरे तमधूमरजोनिहाराद्भुतावर्त्तः । अथोल्काद्भुतावर्त्तः । तत्रो का स्वरूपमाह गर्गः । अस्त्राणि विसृजन्त्येते शुभाशुभनिवेदकाः । लोकपाला महात्मानो लोकानां ज्वलितानि तु ॥ ३२१ बटकणिकायां तु वराहः । अस्त्राणि लोकपाला लोकाभावाय यानि विसृजन्ति । तान्युल्काः कंषां चित् पुण्यकृतस्तं च्युताः स्वर्गात् ॥ वराहसंहितायां च । दिवि भुक्तशुभफलानां पततां रूपाणि यानि तान्युल्काः । बार्हस्पत्ये । अप्रटण्याणि यानि स्यू शरोराणीन्द्रियैर्दृढैः । क्षमावन्ति विशद्धानि सत्यव्रतरतानि च ॥ तान्येतानि प्रकाशन्ते भाभिर्वितिमिरं नमः । समन्ताइलयन्तोह यस्मादंशुकरं तपः ॥ ४१<noinclude></noinclude> mrh03he9u6j6azfbixpczzq5wwg29r6 344474 344461 2022-08-18T09:20:50Z Sumanta Pramanik1 7729 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>उल्काद्भुतावर्त्तः । वराहेण त्वग्निविकृतप्रकरणमध्ये । धूमोऽग्निसमुत्थो रजस्तमश्चाग्निजं महाभयदम् । इति वाक्यं लिखित्वा 'मन्त्रैराग्नेयाद्यैः' इत्यादिभिराग्नेयी शान्तिर्विहिता। तां चाम्यद्भुतावर्त्ते लिखिष्यामः- इति । अत्रानुक्तफलपाकसमयविशेषयोस्तमोनीहारयोरान्तरिक्षत्वात् षाण्मासिकः फलपाकः । धूमरजसोस्तु फलपाकसमयो गार्गीये । धूमिकापांशुवर्षेषु फलं मासाद्विपच्यते । वराहसंहितायामध्येवम् । इति श्रीमहाराजाधिराजनिश्शङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचितेअद्भुनसागरे तमधूमरजोनिहाराद्भुतावर्त्तः । अथोल्काद्भुतावर्त्तः । तत्रोल्कास्वरूपमाह गर्गः । अस्त्राणि विसृजन्त्येते शुभाशुभनिवेदकाः । लोकपाला महात्मानो लोकानां ज्वलितानि तु ॥ वटकणिकायां तु वराहः । अस्त्राणि लोकपाला लोकाभावाय यानि विसृजन्ति । तान्युल्काः केषां चित् पुण्यकृतस्ते च्युताः स्वर्गात् ॥ वराहसंहितायां च । दिवि भुक्तशुभफलानां पततां रूपाणि यानि तान्युल्काः । बार्हस्पत्ये । अप्रधृष्याणि यानि स्यू शरोराणीन्द्रियैर्दृढैः । क्षमावन्ति विशुद्धानि सत्यव्रतरतानि च ॥ तान्येतानि प्रकाशन्ते भाभिर्वितिमिरं नमः । समन्ताद्वलयन्तीह यस्मादंशुकरं तपः ॥<noinclude></noinclude> hielep3ioygunqdnyfx6mh1ztckqcqa 2 126013 344494 343558 2022-08-18T11:32:40Z Shashank Atheya 7807 wikitext text/x-wiki {{header | title = [[मेदिनीकोषः]] | author = मेदिनिकर | translator = | section = | previous = | next = | notes = }} <poem> This page is under construction.<br> वृषाङ्काय नमस्तस्मै यस्य मौलिविलम्बिनी ।<br> जटावेष्टनजां शोभां विभावयति जाह्नवी ।। १ ॥<br> पातु वो मदकालिम्ना धवलिम्ना रदस्य च ।<br> गङ्गायमुनयोः सङ्गं वहन्निव गजाननः ॥ २ ॥<br> पूर्व्वाचार्य्यकृतीर्वीक्ष्य शब्दशास्त्रं निरूप्य च ।<br> नानार्थशब्दकोषोऽयं लिङ्गभेदेन कथ्यते ॥ ३ ॥<br> प्रायशो रूपभेदेन विशेषणवशात् क्वचित् ।<br> स्त्रीपुन्नपुंसकं ज्ञेयं विशेषोक्तेश्च कुत्रचित् ॥ ४ ॥<br> त्रिलिङ्ग्यां त्रिष्विति पदं मिथुने च द्वयोरिति ।<br> निषिद्धलिङ्गं शेषार्थं त्वन्ताथादि न पूर्व्वभाक् ॥ ५ ॥<br> रूपाद्व्यक्तं लिङ्गमुक्तं लिपिभ्रान्तिच्छिदे क्वचित् ।<br> विशेष्यनिघ्नेऽनुक्तेऽपि विज्ञेया वाच्यलिङ्गता ॥ ६ ॥<br> गुणे शुक्लादिकट्वाद्याः पुंसि स्युस्तद्वति त्रिषु ।<br> तीक्ष्णाद्याश्च गुणे क्लीबे गुणिलिङ्गास्तु तद्वति ॥ ७ ॥<br> क्लीबपुंसोरपि स्त्रीत्वं काप्यल्पत्वविवक्षया ।<br> जातिवाचकशब्दानामपि तत् स्त्रीविवक्षया ॥ ८ ॥<br> उद्भिदः प्रसवे क्लीबे हरीतक्यादयः स्त्रियाम् ।<br> पुष्पे जातीप्रभृतयः स्वलिङ्गा व्रीहयः फले ॥ ९ ॥<br> प्राङ्नानार्थोऽनु तल्लिङ्गं द्वयोर्द्वन्द्वे न चैकता ।<br> शब्दावृत्तिर्न लिङ्गैक्ये सप्तमी न विशेषणे ॥ १० ॥<br> क्लीबे नपुंसके पुंसि स्त्रियां योषिति च द्वयोः ।<br> त्रिषु चेत्यादि यद्रूपं तल्लिङ्गस्यैव वाचकम् ॥ ११ ॥<br> नानार्थः प्रथमान्तोऽत्र सर्व्वत्रादौ प्रदर्शितः ।<br> सप्तम्यन्तोऽभिधेयेषु वर्तमानो विनिश्चितः ॥ १२ ॥<br> एकद्वित्रिचतुष्पञ्चषड्वर्णानुक्रमात् कृतः ।<br> स्वरकाद्यादिकाद्यान्तवर्गैर्नानार्थसङ्ग्रहः ॥ १३ ॥<br> नानार्थकोशपुस्तकभारार्ज्जनदुःखहानये कृतिनः ।<br> मेदिनिकरकृतकोशो विशुद्धलिङ्गोऽभिलिख्यतामेकः ॥ १४ ॥<br> कैककम्<br> को ब्रह्मणि समीरात्मयमदक्षेषु भास्करे ।<br> कामग्रन्थौ चक्रिणि च पतत्रिणि च पार्थिवे ॥ १५ ॥<br> मयूरेऽग्नौ च पुंसि स्यात् सुखशीर्षजलेषु कम् ।<br> कद्विकम्<br> अर्क्कोऽर्क्कपर्णे स्फटिके रवौ ताम्रे दिवस्पतौ ॥ १६ ॥<br> अङ्को रूपकभेदागश्चिह्नरेखाजिभूषणे ।<br> रूपकां शान्तिकोत्सङ्गे स्थानेऽकं पापदुःखयोः ॥ १७ ॥<br> एकः सङ्ख्यान्तरे श्रेष्ठे केवलेतरयोस्त्रिषु ।<br> कर्कः कर्के तले वह्नौ शृक्लाश्वे दर्पणे घटे ॥ १८ ॥<br> कङ्कश्छद्मद्विजे ख्यातो लोहपृष्ठकृतान्तयोः ।<br> कल्कोऽस्त्री घृततैलादिशेषे दम्भे विभीतके ॥ १९ ॥<br> बिट्किट्टयोश्च पापे च त्रिषु पापाशये पुनः ।<br> काकः स्याद् वायसे वृक्षप्रभेदे पीठसर्पिणि ॥ २० ॥<br> शिरोऽवक्षालने मानप्रभेद-दीपभेदयोः ।<br> काकास्यात्काकनासायां काकोलीकाकजङ्घयोः ॥ २१ ॥<br> रक्तिकायां मलप्वाञ्च काकमच्याञ्च योषिति ।<br> काकं सुरतबन्धे स्यात् काकानामपि संहतौ ॥ २२ ॥<br> किष्कुर्द्वयोर्वितस्तौ च सप्रकोष्ठकरेऽपि च ।<br> कोकश्चक्र-वृक-ज्यैष्ठी-खर्ज्जूरीद्रुम-दुर्दुरे ॥ २३ ॥<br> छेको गृहाश्रित-मृगपाक्शिणोर्नागरे त्रिषु ।<br> टङ्को नोलकपिथे च खनित्रे टङ्कणेऽस्त्रियाम् ॥ २४ ॥<br> जङ्घायां स्त्री पुमान् कोषे कोपासि ग्रावदारणे ।<br> तर्कः कांक्षावितर्कोहहेतुशास्त्रेषु कथ्यते ॥ २५ ॥<br> त्रिका कूपस्य नेमौ स्यात् त्रिकं पृष्ठाधरे त्रये ।<br> तोकं पुत्रे सुतायाञ्च द्विकः स्यात् काककोकयोः ॥ २६ ॥<br> न्यङ्कुर्मुनौ मृगे पुंसि नाकस्तु त्रिदिवेऽम्बरे ।<br> नाकुर्मन्यन्तरे पृथ्वीधरवल्मीकयोः पुमान् ॥ २७ ॥<br> निष्कमस्त्री साष्टहेमशते दीनारकर्षयोः ।<br> वक्षोऽलङ्करणे हेममात्रे हेमपलेऽपि च ॥ २८ ॥<br> पङ्कोऽस्त्री कर्द्दमे पापे पाकः परिणतौ शिशौ ।<br> केशस्य जरसाशौक्ल्ये स्थाल्यादौ पचनेऽपि च ॥ २९ ॥<br> वकस्तु वकपुष्पे स्यात् कह्वे श्रीदे च रक्षसि ।<br> भूकं‍ छिद्रे च काले च भेको मण्डूकमेघयोः ॥ ३० ॥<br> मुष्को मोक्षकवृक्षे स्यात् सङ्घाते वृषणेऽपि च ।<br> मूकस्त्ववाचिना दैत्ये रङ्कः कृपणमन्दयोः ॥ ३१ ॥<br> राका नद्यन्तरे कच्छां नवजातरजःस्त्रियाम् ।<br> सम्पूर्णेन्दुतिथौ रेकः शङ्कानीचविरेचने ॥ ३२ ॥<br> रोकस्तु क्रयभिद्दीप्त्योः रोकं नावि चले विले ।<br> लङ्का रक्षःपुरीशाखाशाकिनीकुलटासु च ॥ ३३ ॥<br> लोको जनेऽपि भुवने वल्कं वल्कलशल्कयोः ।<br> वङ्कः पर्य्यायभागे ना नदीपात्रे च भङ्गुरे ॥ ३४ ॥<br> शल्कन्तु शकले वल्के शको जात्यन्तरे नृपे ।<br> शङ्कुः सङ्ख्यास्त्रयादोभित्कोलोशकलषेषु ना ॥ ३५ ॥<br> शङ्का त्रासे वितर्के च शाकोद्दीपान्तरेऽपि च ।<br> शक्तौ द्रुमविशेषे च पुमान् हरितकेऽस्त्रियाम् ॥ ३६ ॥<br> शुको व्याससुते कीरे रावणस्य च मन्त्रिणि ।<br> शिरीषपादपे पुंसि ग्रन्थिपर्णे नपुंसकम् ॥ ३७ ॥<br> शुक्लं घट्टादिदेये स्याद् वरादर्थग्रहेऽस्त्रियाम् ।<br> शूकोऽस्त्री शुङ्गदययोः श्लोकः पद्ये यशस्यपि ॥ ३८ ॥<br> कत्रिकम्<br> शौकंशुकगणे स्त्रीणां करणे सूक इत्ययम् ।<br> वाणवातोत्पले स्तोकं त्रिष्वल्पे चातके पुमान् ॥ ३९ ॥<br> अशोक स्त्रिषु निःशोके पुंसिकङ्कोल्लिपादपे ।<br> स्त्रियान्तु कटुरोहिण्यां पारदे स्यान्नपुंसकम् ॥ ४० ॥<br> अलका कुवेरपुर्य्यामस्त्रियां चूर्णकुन्तले ।<br> अभीकः कामुकेक्रूरे निर्भये त्रिषु ना कवौ ॥ ४१ ॥<br> अनीकोस्त्री रणे सैन्येऽप्यणुको निषुणाल्पयोः ।<br> अलीकमप्रियेऽपि स्याद् दिव्यसत्ये नपुंसकम् ॥ ४२ ॥<br> अनूकन्तु कुले शीले पुंसि स्याद् गतजन्मनि ।<br> अंशुकं श्लक्ष्णवस्त्रे स्याद् वस्त्रमात्रोत्तरीययोः ॥ ४३ ॥<br> अन्तिकं निकटे वाच्यलिङ्गण् स्त्री शातलौषधौ ।<br> चुल्ल्यां ज्येष्ठभगिन्याञ्च नाट्योक्त्याकथ्यतेऽन्तिका ॥ ४४ ॥<br> अलर्को धवलार्के स्याद् योगोन्मादितकुक्कुरे ।<br> अम्बिका पार्वतीमात्रो धृतराष्ट्रस्य मातरि ॥ ४५ ॥<br> अन्धिका द्यूतभेदे च रजन्यामपि योषिति ।<br> अम्लिका तिन्तिङ्काऽम्लोद्गारचाङ्गेरिकासु च ॥ ४६ ॥<br> अर्भकः कथितो बाले मूर्खेऽपि च कृशेऽपि च ।<br> आनकः पटहे भेर्य्यां मृदङ्गे ध्वनदम्बुदे ॥ ४७ ॥<br> आढकी तु तुवर्य्यां स्त्री परिमाणान्तरे त्रिषु ।<br> आलोकस्तु पुमान् द्योते दर्शने वन्दिभाषणे ॥ ४८ ॥<br> आह्निकं दिननिर्वर्त्त्ये त्रिलिङ्गमथ न द्वयोः ।<br> नित्यक्रियाभोजनयोर्वृन्दे प्रकरणस्य च ॥ ४९ ॥<br> आतङ्को रोगसन्तापशङ्कासु मुरजध्वनौ ।<br> इक्ष्वाकुः कटुतुम्बवां स्त्री सूर्य्यवंश्यनृपे पुमान् ॥ ५० ॥<br> उलूकः पुंसि काकाराविन्द्रे भारतयोधिनि ।<br> उर्दक एष्यत्काले तत्फले मदनकण्टके ॥ ५१ ॥<br> उष्णकस्तु निदाघे स्यादातुरे क्षिप्रकारिणि ।<br> उष्ट्रिका मृत्तिकाभाण्डभेदेऽपि करभे स्त्रियाम् ॥ ५२ ॥<br> ऊर्म्मिका चाङ्गुलेये स्याद् वस्त्रभङ्गतरङ्गयोः ।<br> कनकं हेम्नि पुंसि स्यात् किंशुके नागकेशरे ॥ ५३ ॥<br> धुस्तूरे काञ्चनाले च कालीये चम्पकेऽपि च ।<br> करकस्तु पुमान् पक्षिविशेषे दाडिमेऽपि च ॥ ५४ ॥<br> द्वयोर्वर्षोपले न स्त्री करङ्के च कमण्डलौ ।<br> क्रमकस्तु पुमान् भद्रमुस्तके ब्रह्मदारुणि ॥ ५५ ॥<br> Reference: https://archive.org/details/medinikosha_202003/mode/2up 17:12, 16/08/2022 qlmdv9lsz26knkdjmdeu4hbqnkz5m94 104 126016 344459 343621 2022-08-18T06:48:45Z Shubha 190 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Shubha" />{{rh|center=अन्योक्तिमुक्तावली ।|right= ७ }}</noinclude><poem> संप्राप्तोऽर्थो जनेभास्तदनु च निखिला येन भुक्ता दिनश्चीः :संप्रत्यस्तंगतोऽसौ हतविधिवशतः शोचनीयो न भानुः ॥ ५४ ॥ :पूर्वाह्णे प्रतिबोध्य पङ्कजवनान्युत्सार्य नैशं तमः ::कृत्वा चन्द्रमसं प्रकाशरहितं निस्तेजसं तेजसा । :मध्याह्ने सरितां जलं प्रविसृतैरापीय दीप्तैः करैः ::सायाह्ने रविरस्तमेति विवशः किं नाम शोच्यं भवेत्‌ ॥ ५५॥ ::येनोदितेन कमलानि विकासितानि :::तेजांसि येन निखिलानि निराकृतानि । ::येनान्धकारनिकरप्रसरो निरुद्धः :::सोऽप्यस्तमाप हतदैववशादिनेशः ॥ ५६ ॥ :ताटङ्क किञ्च पद्यरागरचितं प्राचीकुरङ्ीदशः ::शच्याः कीडनकन्दुकः सुरसरिप्रोकुष्ठरक्तोत्पलम्‌ । :रागः कोकथुगस्य किं दिनसदीपारख सिंहासन ::ध्वान्तानेकपकुम्मपाटनपटुः कण्ठीरवः फं रविः ॥ ५७ ॥ दक्षिणां ुतवधूं गतो रविः कारतो गतरुचिस्ततोऽभवत्‌ । तत्परमाषटुमिव पातकं महन्मन्दमेति शिवसन्निधिं दिशम्‌ ॥ ५८ ॥ :न्याय्यं यत्तमसः समूहननं माखस्त्वया तन्यते ::च्ेतच्चारुतरं स्वजातिसकरुन्योतींषि स॒ष्णासि यत्‌ । :युक्तं वाखिकडोकमस्तकपदं व्याधातुमिच्छोयैतः ::किं तेजः किस पूणताकं उदयः खस्पे परे जीवति ॥ ५९ ॥ :::::::::::इति सूयौन्योक्तयः ।) :::::'''अथ सामान्यचन्द्रान्योक्तयः ।''' :::आडोकवन्तः सन्त्येव भूयांसो भास्करादयः । :::कलावनिव तु मावद्रावकर्मणि कर्मठः ॥ ६० ॥ :::देवाययपि तुस्योऽभूद्धूतेशस्य परिग्रहः । :::तथापि किं कपानि तुलं यान्ति कृलानिधेः ॥ ६१ ॥ </poem><noinclude></noinclude> rchp16a30iyo2bhi0wg99xnauwczvv3 344466 344459 2022-08-18T06:59:32Z Shubha 190 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Shubha" />{{rh|center=अन्योक्तिमुक्तावली ।|right=७}}</noinclude><poem> संप्राप्तोऽर्थो जनेभास्तदनु च निखिला येन भुक्ता दिनश्चीः :संप्रत्यस्तंगतोऽसौ हतविधिवशतः शोचनीयो न भानुः ॥ ५४ ॥ :पूर्वाह्णे प्रतिबोध्य पङ्कजवनान्युत्सार्य नैशं तमः ::कृत्वा चन्द्रमसं प्रकाशरहितं निस्तेजसं तेजसा । :मध्याह्ने सरितां जलं प्रविसृतैरापीय दीप्तैः करैः ::सायाह्ने रविरस्तमेति विवशः किं नाम शोच्यं भवेत्‌ ॥ ५५॥ ::येनोदितेन कमलानि विकासितानि :::तेजांसि येन निखिलानि निराकृतानि । ::येनान्धकारनिकरप्रसरो निरुद्धः :::सोऽप्यस्तमाप हतदैववशादिनेशः ॥ ५६ ॥ :ताटङ्कं किमु पद्यरागरचितं प्राचीकुरङ्गीदृशः ::शच्याः कीडनकन्दुकः सुरसरित्प्रोत्फुल्लरक्तोत्पलम्‌ । :रागः कोकयुगस्य किं दिनमहीपालस्य सिंहासनं ::ध्वान्तानेकपकुम्भपाटनपटुः कण्ठीरवः किं रविः ॥ ५७ ॥ दक्षिणां सुतवधूं गतो रविः कालतो गतरुचिस्ततोऽभवत्‌ । तत्प्रमार्ष्टुमिव पातकं महन्मन्दमेति शिवसन्निधिं दिशम्‌ ॥ ५८ ॥ :न्याय्यं यत्तमसः समूलहननं भास्वंस्त्वया तन्यते ::नैतच्चारुतरं स्वजातिसकलज्योतींषि मुष्णासि यत्‌ । :युक्तं वाखिललोकमस्तकपदं व्याधातुमिच्छोर्यतः ::किं तेजः किमु पूर्णताक उदयः स्वल्पे परे जीवति ॥ ५९ ॥ :::::::::::(इति सूर्यान्योक्तयः ।) :::::'''अथ सामान्यचन्द्रान्योक्तयः ।''' :::आलोकवन्तः सन्त्येव भूयांसो भास्करादयः । :::कलावानेव तु ग्रावद्रावकर्मणि कर्मठः ॥ ६० ॥ :::देवाद्यद्यपि तुल्योऽभूद्भूतेशस्य परिग्रहः । :::तथापि किं कपा;आमो तुलां यान्ति कृलानिधेः ॥ ६१ ॥ </poem><noinclude></noinclude> tnikwb6f6b35qo95vpnnfktd8lvpicp 104 126622 344354 2022-08-17T13:15:30Z Sumanta Pramanik1 7729 /* अपरिष्कृतम् */ ३२२ अद्भुतसागरे । तानि भाग्यक्षयाद्भूयः प्रच्युतानि नभस्तलात् । क्षितौ सलक्षणान्येव निपतन्तीह भार्गव ॥ तेषां निपतनं विप्र यत्र यत्रेह जायते । तत्र तत्रैव वि... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>३२२ अद्भुतसागरे । तानि भाग्यक्षयाद्भूयः प्रच्युतानि नभस्तलात् । क्षितौ सलक्षणान्येव निपतन्तीह भार्गव ॥ तेषां निपतनं विप्र यत्र यत्रेह जायते । तत्र तत्रैव विविधं प्रजानां जायते भयम् ॥ तत्र सामान्येन पतता ज्योतिर्विशेषेणैवोल्केति संज्ञा प्रतिपादिता । पञ्चविधा 'चोल्का भवति । तथा च वराह संहितायाम् । धिष्ण्योल्काशनिविद्युत्तारा इति पञ्चधा भिन्नाः । घटकणिकायां च । उल्काऽथ पञ्चरूपा धिष्ण्योल्का विद्युतोऽशनिस्तारा । बार्हस्पत्ये । A तारा धिष्ण्यास्तथोल्काश्च विद्युतोऽशनयस्तथा । विकल्पाः पञ्चधा चैषां परस्परवलोत्तराः ॥ तारालक्षणमाह काश्यपः । पद्मताम्राकृतिस्तारा हस्तमात्रायता मता । घटकणिकायाम् । तारा तु हस्तमात्रा यात्यूर्ध्वमधश्च श्वंतताम्राः । घराहसंहितायां च । तारा तु हस्तदीर्घा शुक्ला ताम्राब्जतन्तुरूपा च । तिर्यगधश्चोर्ध्व वा याति वियत्ययमाने च ॥ बाहस्पत्ये तु । यस्तु शुक्लेन वर्णेन वपुषा पेशलेन च । पद्म तन्तु निकाशेन धूमराजीनिभेन वा ॥ उल्काविकारः सोऽप्युक्तस्तारका नाम नामतः । अथ धिष्ण्यालक्षणम् । तत्र काश्यपः । धनूंषि दश दृश्येत धिष्ण्या सक्ष्मा च विच्यता ।<noinclude></noinclude> 5hiiwosdzw83aoqsmgttcjispzk3rqc 344490 344354 2022-08-18T10:44:57Z Sumanta Pramanik1 7729 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>अद्भुतसागरे । तानि भाग्यक्षयाद्भूयः प्रच्युतानि नभस्तलात् । क्षितौ सलक्षणान्येव निपतन्तीह भार्गव ॥ तेषां निपतनं विप्र यत्र यत्रेह जायते । तत्र तत्रैव विविधं प्रजानां जायते भयम् ॥ तत्र सामान्येन पतता ज्योतिर्विशेषेणैवोल्केति संज्ञा प्रतिपादिता । पञ्चविधा चोल्का भवति । तथा च वराहसंहितायाम् । धिष्ण्योल्काशनिविद्युत्तारा इति पञ्चधा भिन्नाः । वटकणिकायां च । उल्काऽथ पञ्चरूपा धिष्ण्योल्काविद्युतोऽशनिस्तारा । बार्हस्पत्ये । तारा धिष्ण्यास्तथोल्काश्च विद्युतोऽशनयस्तथा । विकल्पाः पञ्चधा चैषां परस्परवलोत्तराः ॥ तारालक्षणमाह काश्यपः । पद्मताम्राकृतिस्तारा हस्तमात्रायता मता । वटकणिकायाम् । तारा तु हस्तमात्रा यात्यूर्ध्वमधश्च श्वंतताम्राः । वराहसंहितायां च । तारा तु हस्तदीर्घा शुक्ला ताम्राब्जतन्तुरूपा च । तिर्यगधश्चोर्ध्व वा याति वियत्युह्यमाने च ॥ बार्हस्पत्ये तु । यस्तु शुक्लेन वर्णेन वपुषा पेशलेन च । पद्मतन्तुनिकाशेन धूमराजीनिभेन वा ॥ उल्काविकारः सोऽप्युक्तस्तारका नाम नामतः । अथ धिष्ण्यालक्षणम् । तत्र काश्यपः । धनूंषि दश दृश्येत धिष्ण्या सक्ष्मा च विच्यता ।<noinclude></noinclude> 0r6ximpqeo8ludbqbxlyxstz1mpoydz 104 126623 344355 2022-08-17T13:15:50Z Sumanta Pramanik1 7729 /* अपरिष्कृतम् */ उल्काद्भुतावत्तः । ज्वलिताङ्गारवर्णाभा हौ हस्तौ दृश्यते नभे ॥ घटकणिकायाम् । धिष्ण्या सिता हिहस्ता धनूंषि दश याति कृतदेहा । बृहत्संहितायाम् । धिष्ण्या कृशाऽ... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>उल्काद्भुतावत्तः । ज्वलिताङ्गारवर्णाभा हौ हस्तौ दृश्यते नभे ॥ घटकणिकायाम् । धिष्ण्या सिता हिहस्ता धनूंषि दश याति कृतदेहा । बृहत्संहितायाम् । धिष्ण्या कृशाऽल्पपुच्छा दश धनुषो दृश्यतेऽन्तराभ्यधिका । ज्वलिताङ्गारनिकाशा छौ हस्तौ सा प्रमाणन ॥ बार्हस्पत्ये तु । ज्वलिताङ्गारसंकाशा जिागा त्वथ शीघ्रगा। विना पुच्छावकाशेन द्विहस्ताऽतिकृशेन वा ॥ दशान्तराणि धनुषः पञ्च वाऽपि प्रदृश्यते । उल्काविकारो बोद्धव्यो धिष्ण्या इत्यभिधीयते ॥ अथ विद्युलक्षणम् । तत्र काश्यपः । विद्युत् त्रासकरी भीमा शब्दायन्ती चटाचटा | घटकणिकायां वराहः । ३२३ विद्युत् तटतटाशब्दा ज्वालामालाकुला पतति । वराहसंहितायां च । विद्युत् सत्त्वत्रासं जनयन्ती तटतटस्खना सहसा । कुटिलविशाला निपतति जीवन्धनराशिषु ज्वलिता ॥ बार्हस्पत्ये तु । तत्र शब्देन महता भृशं तटतटायिना । सत्ववित्रासनात्यर्थं शब्देनोद्देशकारिणा || ज्वालामालाविसर्पिण्यः प्रकृत्याऽत्युग्रदर्शनाः । विद्युतो निपतन्त्याशु जीवत्सु वनराजिषु ॥ अथाशनिलक्षणं वटकणिकायाम् । अशनिः प्राणिषु निपतति दारयति धरातलं बृहच्छन्दा * नभसिं-इह नभे इत्यार्षः ।<noinclude></noinclude> dcjdnh1f19taee0fbu4idrsct81x3lx 344491 344355 2022-08-18T10:57:41Z Sumanta Pramanik1 7729 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>उल्काद्भुतावर्त्तः । ज्वलिताङ्गारवर्णाभा द्वौ हस्तौ दृश्यते नभे ॥ वटकणिकायाम् । धिष्ण्या सिता द्विहस्ता धनूंषि दश याति कृतदेहा । बृहत्संहितायाम् । धिष्ण्या कृशाऽल्पपुच्छा दश धनुषो दृश्यतेऽन्तराभ्यधिका । ज्वलिताङ्गारनिकाशा द्वौ हस्तौ सा प्रमाणेन ॥ बार्हस्पत्ये तु । ज्वलिताङ्गारसंकाशा जिाह्मगा त्वथ शीघ्रगा। विना पुच्छावकाशेन द्विहस्ताऽतिकृशेन वा ॥ दशान्तराणि धनुषः पञ्च वाऽपि प्रदृश्यते । उल्काविकारो बोद्धव्यो धिष्ण्या इत्यभिधीयते ॥ अथ विद्युलक्षणम् । तत्र काश्यपः । विद्युत् त्रासकरी भीमा शब्दायन्ती चटाचटा । वटकणिकायां वराहः । विद्युत् तटतटाशब्दा ज्वालामालाकुला पतति । वराहसंहितायां च । विद्युत् सत्त्वत्रासं जनयन्ती तटतटस्वना सहसा । कुटिलविशाला निपतति जीवन्धनराशिषु ज्वलिता ॥ बार्हस्पत्ये तु । तत्र शब्देन महता भृशं तटतटायिना । सत्ववित्रासनात्यर्थं शब्देनोद्देशकारिणा ॥ ज्वालामालाविसर्पिण्यः प्रकृत्याऽत्युग्रदर्शनाः । विद्युतो निपतन्त्याशु जीवत्सु वनराजिषु ॥ अथाशनिलक्षणं वटकणिकायाम् । अशनिः प्राणिषु निपतति दारयति धरातलं बृहच्छब्दा । * नभसि -इह नभे इत्यार्थः ।<noinclude></noinclude> 7dv4ha389lk0vzbxcukj79vzq75j3of 104 126624 344356 2022-08-17T13:16:06Z Sumanta Pramanik1 7729 /* अपरिष्कृतम् */ ३२४ बृहत्संहितायां च । अशनिः स्वनंत महता निपतति विदारयन्ती धरातलं चक्रसंस्थाना ॥ काश्यपस्तु । अद्भुतसागरे बार्हस्पत्ये तु । नरेभतुरगाश्वाश्मवृक्षेषु पतते स... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>३२४ बृहत्संहितायां च । अशनिः स्वनंत महता निपतति विदारयन्ती धरातलं चक्रसंस्थाना ॥ काश्यपस्तु । अद्भुतसागरे बार्हस्पत्ये तु । नरेभतुरगाश्वाश्मवृक्षेषु पतते सदा । ज्वलन्ती चक्रवत् पश्येदशनीमभ्रसंस्थिताम् ॥ नृगजाश्वमृगाश्मवेश्मतरुपशुषु बटकणिकायाम् । तत्र शब्देन महता विवरण विकर्षिणा । महाचक मित्रागच्छेदायताङ्गा नभस्तलात् ॥ मनुष्यमृगहस्त्यश्ववृक्षाश्मपथि वेश्मसु । पतन्त्यशनयो दीप्ताः स्फोटयन्त्यो धरातलम् ॥ भथोल्कालक्षणम् । तत्र काश्यपः । बृहच्छिरास्तु सूक्ष्माङ्गा नतमानशिखोज्जूला । पौरुषी तु प्रमाणन उल्का नानाविधा भवेत् || उल्काग्रतो विशाला बहुप्रकारा पुरुषमात्रा | बृहत्संहितायाम् । उल्का शिरसि विशाला निपतन्ती वर्धते प्रतनुपुच्छा। दोर्घा च भवति पुरुषं भेदा बहवो भवन्त्यस्याः ॥ बार्हस्पत्ये तु । सूक्ष्माऽमूला विशालाग्रा पतन्ती वाऽपि वर्धते । कृशा नारीत्र दीप्तास्या सविषाङ्गारवर्षिणी ॥ उद्योतयन्त्री गगनं काञ्चनेनैव कर्मणा । पीतेन चापि वर्णेन धूमधाऽरुणेन वा ॥ नरप्रमाणा विज्ञेया उल्का बहुविधा तु सा |<noinclude></noinclude> h1mznbgp0bzf5gnc8jg1ivrqznlheel 344493 344356 2022-08-18T11:07:06Z Sumanta Pramanik1 7729 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>बृहत्संहितायां च । अशनिः स्वनेन महता नृगजाश्वमृगाश्मवेश्मतरुपशुषु । निपतति विदारयन्ती धरातलं चक्रसंस्थाना ॥ काश्यपस्तु । अद्भुतसागरे बार्हस्पत्ये तु । नरेभतुरगाश्वाश्मवृक्षेषु पतते सदा । ज्वलन्ती चक्रवत् पश्येदशनीमभ्रसंस्थिताम् ॥ वटकणिकायाम् । तत्र शब्देन महता विवरेण विकर्षिणा । महाचक्रमिवागच्छेदायताङ्गा नभस्तलात् ॥ मनुष्यमृगहस्त्यश्ववृक्षाश्मपथि वेश्मसु । पतन्त्यशनयो दीप्ताः स्फोटयन्त्यो धरातलम् ॥ अथोल्कालक्षणम् । तत्र काश्यपः । बृहच्छिरास्तु सूक्ष्माङ्गा नतमानशिखोज्ज्वला । पौरुषी तु प्रमाणेन उल्का नानाविधा भवेत् ॥ उल्काग्रतो विशाला बहुप्रकारा पुरुषमात्रा । बृहत्संहितायाम् । उल्का शिरसि विशाला निपतन्ती वर्धते प्रतनुपुच्छा। दोर्घा च भवति पुरुषं भेदा बहवो भवन्त्यस्याः ॥ बार्हस्पत्ये तु । सूक्ष्माऽमूला विशालाग्रा पतन्ती वाऽपि वर्धते । कृशा नारीव दीप्तास्या सविषाङ्गारवर्षिणी ॥ उद्योतयन्ती गगनं काञ्चनेनैव कर्मणा । पीतेन चापि वर्णेन धूमधूम्राऽरुणेन वा ॥ नरप्रमाणा विज्ञेया उल्का बहुविधा तु सा ।<noinclude></noinclude> 9i5ne5fhcfji0u4nu2qm0lv80isbkee 104 126625 344357 2022-08-17T13:16:24Z Sumanta Pramanik1 7729 /* अपरिष्कृतम् */ उल्काद्भुतावः । एवं पञ्चविधा ह्येताः शौनकेन प्रकीर्त्तिताः ॥ स्वर्गच्युतानां पततां लक्षणं पुण्यकर्मणाम् । प्रकृत्या पौरुषी योल्का तस्या भेदान् निबोधत ॥ पद्... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>उल्काद्भुतावः । एवं पञ्चविधा ह्येताः शौनकेन प्रकीर्त्तिताः ॥ स्वर्गच्युतानां पततां लक्षणं पुण्यकर्मणाम् । प्रकृत्या पौरुषी योल्का तस्या भेदान् निबोधत ॥ पद्मशङ्खादिसंस्थानाः काश्चिदुल्का भवन्ति हि । वंशगुल्मनिभाः काश्चित् काश्चिदिन्द्रध्वजोपमाः ॥ काश्चिदन्द्रायुधप्रख्याः काश्चिन्मण्डलसन्निभाः | छत्रवच्चापि दृश्यन्तं चक्रवन्निपतन्ति च || दण्डवच्चापि तिष्ठन्ति प्रभावन्ति च सर्पवत् । प्रकीर्णेन कलापेन खे गच्छेन्तीव वर्हिणः ॥ खण्डखण्डं गताः काश्चिदम्बरे स्तम्भिता यदा । काश्चित् प्रतीपगा वायोः काश्चिदम्बरमागताः ॥ तन्तुनैव हि सम्बद्धा धूयमानेन वायुना । पतन्ती दृश्यते का चित् का चिमति चाम्बरे ॥ उल्कासः परिवृता पतेत् का चिन्नभस्तलात् । तेजांसि विकिरन्त्यन्याः प्रधावन्ति च गोलवत् ॥ प्रनृत्यत्प्रेतमार्जारवराहानुगतास्तथा । सखना विस्वनाश्चापि तथा चायुधसन्निभाः ॥ एताश्चान्याश्च विविधाः पतन्ति च नभस्तलात् । एतासां फलमुक्तानां प्रवक्ष्यामि पृथक् पृथक् ॥ पद्मशङ्गेन्दुवज्राहिमत्स्यध्वजनिभाः श्रीवृक्षस्वस्तिकावर्त्तहंसद्विरदवत् तथा ॥ शुभाः । बराहसंहितायाम् । ३२५ ध्वजझष गिरिक रिकमलेन्दुतुरगसन्तप्तरजतहंसाभाः |<noinclude></noinclude> 2hy05t470kxwj7gem0h9mgnmh33eu42 344496 344357 2022-08-18T11:42:46Z Sumanta Pramanik1 7729 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>उल्काद्भुतावर्त्तः । एवं पञ्चविधा ह्येताः शौनकेन प्रकीर्त्तिताः ॥ स्वर्गच्युतानां पततां लक्षणं पुण्यकर्मणाम् । प्रकृत्या पौरुषी योल्का तस्या भेदान् निबोधत ॥ पद्मशङ्खादिसंस्थानाः काश्चिदुल्का भवन्ति हि । वंशगुल्मनिभाः काश्चित् काश्चिदिन्द्रध्वजोपमाः ॥ काश्चिदन्द्रायुधप्रख्याः काश्चिन्मण्डलसन्निभाः । छत्रवच्चापि दृश्यन्ते चक्रवन्निपतन्ति च ॥ दण्डवच्चापि तिष्ठन्ति प्रभावन्ति च सर्पवत् । प्रकीर्णेन कलापेन खे गच्छेन्तीव वर्हिणः ॥ खण्डखण्डं गताः काश्चिदम्बरे स्तम्भिता यदा । काश्चित् प्रतीपगा वायोः काश्चिदम्बरमागताः ॥ तन्तुनैव हि सम्बद्धा धूयमानेन वायुना । पतन्ती दृश्यते का चित् का चिद्भमति चाम्बरे ॥ उल्कासङ्घै परिवृता पतेत् का चिन्नभस्तलात् । तेजांसि विकिरन्त्यन्याः प्रधावन्ति च गोलवत् ॥ प्रनृत्यत्प्रेतमार्जारवराहानुगतास्तथा । सस्वना विस्वनाश्चापि तथा चायुधसन्निभाः ॥ एताश्चान्याश्च विविधाः पतन्ति च नभस्तलात् । एतासां फलमुक्तानां प्रवक्ष्यामि पृथक् पृथक् ॥ पद्मशङ्खेन्दुवज्राहिमत्स्यध्वजनिभाः शुभाः । श्रीवृक्षस्वस्तिकावर्त्तहंसद्विरदवत् तथा ॥ बराहसंहितायाम् । ध्वजझषगिरिकरिकमलेन्दुतुरगसन्तप्तरजतहंसाभाः |<noinclude></noinclude> kngs7tuzsp9nuuoznp4vv49fcq66y9v 104 126626 344358 2022-08-17T13:16:43Z Sumanta Pramanik1 7729 /* अपरिष्कृतम् */ ३२६ अद्भुतसागर श्रीवृक्षवत्रशङ्क स्वस्तिकरूपाः शिवसुभिक्षाः || एता एव या भ्रमन्तः पतन्ति तदा दोषावहा भवन्ति । यदुक्तं गार्गीये । छत्रध्वजझषाकारा भ्रमन्ती नि... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>३२६ अद्भुतसागर श्रीवृक्षवत्रशङ्क स्वस्तिकरूपाः शिवसुभिक्षाः || एता एव या भ्रमन्तः पतन्ति तदा दोषावहा भवन्ति । यदुक्तं गार्गीये । छत्रध्वजझषाकारा भ्रमन्ती निपतेद्यदि । महोल्का सप्तरात्रेण सा निन्यान्नृपोत्तमम् ॥ मयूरचित्रे | इन्द्रध्वजरथाकारा भ्रमन्ती निपतंद्यदि । महोल्का सप्तरात्रेण सामात्यं हन्ति पार्थिवम् ॥ नागाश्वरथरूपाश्च ससैन्यं हन्ति पार्थिवम् । महीधर निभास्तास्तु नन्ति देशं सराजकम् ॥ घराहसंहितायाम् । सुरपतिचापप्रतिमा राष्ट्र नभसि विलीना जलदान् हन्ति । पवनविलोमा कुटिलं याता न भवति शस्ता विनिवृत्त वा ॥ बार्हस्पत्ये तु । राष्ट्रमिन्द्रायुधप्रख्या मत्रिणं चक्रसन्निभा | विलीयमाना नभसि हिनस्त्युल्का पयोधरान् ॥ प्रजावैकल्यकारिण्यो वायोश्च प्रतिलोमगाः । नभोमध्यं च या यान्ति याश्च कुर्युर्गतागतम् ॥ घराहसंहितायाम् । वर्हिपुच्छरूपिणी लोकसंक्षयावहा । सर्पवत प्रसर्पिणी योषितामनिष्टदा ॥ बार्हस्पत्ये तु । मयूरपिच्छानुगता कुर्यादुल्का जनक्षयम् । स्त्रीणामनिष्टदा ज्ञेया या च सर्पति सर्पवत् ॥ उल्कासः परिवृता याः पतन्ति नभस्तलात् | अनुसारिण्य उल्कास्ता राजराष्ट्रभयावहाः ॥<noinclude></noinclude> eyk9n1bailwsom0zrpr0vkw3vm3jbhz 344500 344358 2022-08-18T11:52:19Z Sumanta Pramanik1 7729 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>अद्भुतसागरे श्रीवृक्षवज्रशङ्खस्वस्तिकरूपाः शिवसुभिक्षाः ॥ एता एव या भ्रमन्तः पतन्ति तदा दोषावहा भवन्ति । यदुक्तं गार्गीये । छत्रध्वजझषाकारा भ्रमन्ती निपतेद्यदि । महोल्का सप्तरात्रेण सा निहन्यान्नृपोत्तमम् ॥ मयूरचित्रे । इन्द्रध्वजरथाकारा भ्रमन्ती निपतेद्यदि । महोल्का सप्तरात्रेण सामात्यं हन्ति पार्थिवम् ॥ नागाश्वरथरूपाश्च ससैन्यं घ्नन्ति पार्थिवम् । महीधर निभास्तास्तु नन्ति देशं सराजकम् ॥ वराहसंहितायाम् । सुरपतिचापप्रतिमा राष्ट्रं नभसि विलीना जलदान् हन्ति । पवनविलोमा कुटिलं याता न भवति शस्ता विनिवृत्ता वा ॥ बार्हस्पत्ये तु । राष्ट्रमिन्द्रायुधप्रख्या मत्रिणं चक्रसन्निभा । विलीयमाना नभसि हिनस्त्युल्का पयोधरान् ॥ प्रजावैकल्यकारिण्यो वायोश्च प्रतिलोमगाः । नभोमध्यं च या यान्ति याश्च कुर्युर्गतागतम् ॥ वराहसंहितायाम् । वर्हिपुच्छरूपिणी लोकसंक्षयावहा । सर्पवत् प्रसर्पिणी योषितामनिष्टदा ॥ बार्हस्पत्ये तु । मयूरपिच्छानुगता कुर्यादुल्का जनक्षयम् । स्त्रीणामनिष्टदा ज्ञेया या च सर्पति सर्पवत् ॥ उल्कासङ्घैः परिवृता याः पतन्ति नभस्तलात् । अनुसारिण्य उल्कास्ता राजराष्ट्रभयावहाः ॥<noinclude></noinclude> tokefvm2lf7a3cbkqg9o97l3gpht1eu 104 126627 344359 2022-08-17T13:17:04Z Sumanta Pramanik1 7729 /* अपरिष्कृतम् */ मभस्तलादाकाशमध्यात् । घराहसंहितायाम् । अम्बरमध्यात् पूर्वाह्ने निपतन्त्यो राजराष्ट्रनाशाय | भाकाशमध्यादन्यत्र राजभयमात्रम् । यथाऽऽह पराशरः । उल्काताः । घ... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>मभस्तलादाकाशमध्यात् । घराहसंहितायाम् । अम्बरमध्यात् पूर्वाह्ने निपतन्त्यो राजराष्ट्रनाशाय | भाकाशमध्यादन्यत्र राजभयमात्रम् । यथाऽऽह पराशरः । उल्काताः । घराहसंहितायाम् । युगपदर्चिस्तनयित्नुमत्यो निपतेयुः पार्थिवाभावाय । बम्मती गगनोपरि संभ्रममाख्याति लोकस्य । बार्हस्पत्ये च । लोकविश्रममत्यर्थ भ्रमन्ती गगनोपरि । करोतीति सम्बन्धः । वराहसंहितायाम् | यस्याश्चिरं तिष्ठति खेऽनुषङ्गो दण्डाकृतिः स्यान्नृपतेर्भयाय । या वीक्ष्यते तन्तुवृतेव खस्था या वा महेन्द्रध्वजतुल्यरूपा ॥ बार्हस्पत्ये च । या चाकाशे चिरं तिष्ठंण्डवभीतिदा । तथा तन्तुवृता हन्ति नृपमिन्द्रध्वजोपमा | वराहसंहितायाम् । हन्ति मण्डला पुरं छत्रवत् पुरोहितम् । वंशगुल्मसंस्थिता राष्ट्रदोषकारिणी ॥ बार्हस्पत्ये । ३२७ पुरं मण्डलसंस्थाना छत्राकारा पुरोधसम् । वंशगुल्मनिभा राष्ट्र हन्यादुल्का नभःस्थिता ॥ गोलवद्याः प्रधावन्ति तासु राष्ट्रभयं वदेत् । मयूरचित्रे । रथकूवरसंस्थाना हन्यान्नृपतिवाहनम् । असिपट्टिशसंस्थाना हन्याद्राष्ट्र सराजकम् ॥<noinclude></noinclude> 7plxw08xik7nh03lggn0sls6pjv97fr 104 126628 344360 2022-08-17T13:17:34Z Sumanta Pramanik1 7729 /* अपरिष्कृतम् */ ३२८ अद्भुतसागरे रथकवरसंस्थाना हन्याद्भूषं सवाहनम् | शूलपट्टिश संस्थाना देशं हन्ति सराजकम् ॥ उल्का लाङ्गलसंस्थाना कर्षकाँश्चैव घातयेत् । गार्गीये तु । मयूरच... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>३२८ अद्भुतसागरे रथकवरसंस्थाना हन्याद्भूषं सवाहनम् | शूलपट्टिश संस्थाना देशं हन्ति सराजकम् ॥ उल्का लाङ्गलसंस्थाना कर्षकाँश्चैव घातयेत् । गार्गीये तु । मयूरचित्रे । लाङ्गलाकृतयस्ताश्च शिखिकण्ठसमत्विषः | अमात्यान् नैगमाँश्चैव घ्नन्ति वे कर्षकांस्तथा ॥ पराशरः । श्वमयूरशूकररक्षः प्रविकीर्णकेश निकाशाभिः प्रवरनरपतिवि नाशः स्यात् । बार्हस्पत्ये । वराहप्रेतशार्दूलसिंहमार्जारवानरैः :। तुल्या भयावहा उल्काऽतिकृष्णा शनिभा च यां || शूलपट्टिशशक्त्यृष्टिपरश्वधसमुद्गरैः । अस्त्रावरणतुल्याश्च वृषभाश्च न पूजिताः ॥ घराहसंहितायाम् । प्रेतप्रहरणखरककपिदंष्ट्रिलाङ्गुलमृगाभाः । गोधा हिधूमरूपा पापा या चोभयशिरस्का च || एवंविधायदा विस्तीर्णा भवन्ति तदा मध्यफला बोद्धव्याः | यथाऽऽह काश्यपः । आयुधप्रेतसदृशी जम्बुकोष्ट्खराकृतिः । धूमरूपा च यो सोल्का विस्तीर्णा सा तु मध्यमा || बराहसंहितायायाम् । व्यालशूकरोपमा विस्फुलिङ्गमालिनी । खण्डशोऽथ वा गता सखना च पापदा ||<noinclude></noinclude> egc1m9xck83nkuvviqqnh3fwu62w38t 104 126629 344361 2022-08-17T13:17:53Z Sumanta Pramanik1 7729 /* अपरिष्कृतम् */ उल्कावर्त्तः । पराशरः । पतन्त्येव चेत् खण्डशो विशोर्येत सन्निपातं राज्ञामितरेतरभेदं च । बार्हस्पत्ये 1 प्रनृत्यत्प्रेतमार्जारवराहानुगताश्च याः । ऋव्याव्य... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>उल्कावर्त्तः । पराशरः । पतन्त्येव चेत् खण्डशो विशोर्येत सन्निपातं राज्ञामितरेतरभेदं च । बार्हस्पत्ये 1 प्रनृत्यत्प्रेतमार्जारवराहानुगताश्च याः । ऋव्याव्यालरूपाश्च जलसंक्षयकारिकाः ॥ स्फुलिङ्गान् विसृजन्त्यो यास्ताश्च वह्निभयप्रदाः । खण्डखण्डगता नेष्टाः सवनाश्वातिदारुणाः ॥ क्ष्वेडितास्फोटिताक्रुष्टा गीतवादित्रनिस्वनाः । उल्काः पातेषु बोद्धव्या राजराष्ट्रभयावहाः ॥ वराहसंहितायां च । मयूरचित्रे । सद्यो या रक्तवर्णा च ज्ञेया शस्यविघातिनी । महाशब्दं च कुर्वाणा यदोल्का निपतन्ति च ॥ विपत्तिविषयं याति सदारो नृपतिस्तदा । पद्मपुराणाग्नेयपुराणयोर्हिरण्यकशिपुत्रधनिमित्तम् । अपतन्नगराहुलका विद्युद्रुपाः सशब्दिताः । दिवा रात्रौ पतन्ति स्म हसन्त्यो रविमण्डलम् ॥ स्वेदास्फोटितवादितगीतोत्क्रुष्टखना भवन्ति यदा | उल्का निपातसमये भयाय राष्ट्रस्य सनृपस्य ॥ गार्गीये । * अग्निवर्णा सनिर्घाता उल्का तु निपतंद्यदि । तदा हि योधलक्षस्य मही पिवति शोणितम् ॥ गदापर्वणि पाण्डवशिविरक्षय निमित्तम् । 66 "महास्वना पुनर्दीप्ता सनिर्धाता भयङ्करी । पापात चोल्का महती पतिते पृथिवीपतौ” * ! ५८ अ. ५०-५१ लो, । ४२ ३२९<noinclude></noinclude> omif9zc3clu8pxvt5zoufs1u3cjwrzy 104 126630 344362 2022-08-17T13:18:15Z Sumanta Pramanik1 7729 /* अपरिष्कृतम् */ ३३० अद्भुतसागरे । क्रूरग्रहर्क्षलग्नक्षणतिथिकरणप्रभञ्जनैर्दीता । दीप्ताण्डजमृगविरुतैर्निर्घातः क्षितिविकम्पैश्च ॥ वटकणिकायाम् । करग्रहर्क्षलग्नादिभि... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>३३० अद्भुतसागरे । क्रूरग्रहर्क्षलग्नक्षणतिथिकरणप्रभञ्जनैर्दीता । दीप्ताण्डजमृगविरुतैर्निर्घातः क्षितिविकम्पैश्च ॥ वटकणिकायाम् । करग्रहर्क्षलग्नादिभिर्दीता भवति अनिष्टफलदा भवतीत्यर्थः । अयोध्याकाण्डे । " सनिर्घाता महोल्काश्च पतन्ति हि महावनाः । प्रायेण हि निमित्तानामीदृशानां समुद्भवे ॥ राजा वा नाशमाप्तोति राष्ट्र वा नाशमृच्छति” * । द्रोणपर्वणि द्रोणवधनिमित्तम् । “अपतद्दीप्यमाता च सनिर्घाता सकम्पना | उल्का ज्वलन्ती संग्रामे पुच्छेनावृत्य सर्वशः" ॥ भीष्मपर्वणि कुरुपाण्डवसैन्यक्षयनिमित्तम् । “पतन्त्युल्काः सनिर्घाताः शाशनिसमप्रभाः । अद्य चैव निशां व्युष्टामनयं समवाप्स्यथ || विनिःसृत्य महोल्काभिस्तिमिरं सर्वतो दिशम् । अन्योन्यमुपतिष्ठन्द्भिस्तत्र चोक्तं महर्षिभिः । भूमिपालसहस्राणां भूमिं पास्यति शोणितम् + ॥ सनिर्धाता विद्युतोऽशनयश्च दोषाहा भवन्ति । तथा च द्रणपर्वणि द्रोणवधनिमित्तम् । “शक्राशन्यश्च निष्पेतुः संनिर्घाताश्च विद्युतः” । सभापर्वणि कुरुपुर विनाशनिमित्तम् । "उल्का चाप्यपसव्येन पुरं कृत्वा व्यशीर्यत" " गार्गीये । उल्का ज्वलन्ती निपतेद्यदा वै धूमान्विता तालसमानमात्रा | * वाल्मीकीये ८१ सगै १७-१९ तत्रान्यथा क्वचित् पाठः । ॐ ३ अ. ३५-३७ श्लो । ६ उक्तस्थले नोपलभ्यते । + ७ अ, ३८-३९ श्लो, । १] ८० अ. २९ श्लो,<noinclude></noinclude> gusbtco789hx6zm3q25bptgmubb6gup 104 126631 344363 2022-08-17T13:18:33Z Sumanta Pramanik1 7729 /* अपरिष्कृतम् */ उल्काद्भुतावर्त्तः । सव्यापसव्यं विहितान्तनादा सा हन्ति दीप्ताकुलजाबलाङ्गलान् ॥ मयूरचित्रे | उल्का ज्वलन्ती यदि रेणुरूपा सधश्रदण्डा पृथुतालमात्रा । सव्या... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>उल्काद्भुतावर्त्तः । सव्यापसव्यं विहितान्तनादा सा हन्ति दीप्ताकुलजाबलाङ्गलान् ॥ मयूरचित्रे | उल्का ज्वलन्ती यदि रेणुरूपा सधश्रदण्डा पृथुतालमात्रा । सव्यापसव्यं विकृता सधूमा निहन्ति दस्यून् कुनृपानने कान् ॥ पराशरः । सधूमा खरनिदिनो व्यभ्रेऽतिचण्डनिर्घाता नैर्ऋत दिश- मभिपतेत् ज्वलन्ती तालमात्रा सधूमदण्डा हन्याद्रक्षः पिशाचदस्यून् कुराज्ञश्च । गार्गीये । पूर्वरात्रे तथोलका चेदादित्यपथमाश्रिता | पश्चिमाऽभिमुखी याति मध्यं गत्वा विशीर्यते ॥ तदा शस्येषु नष्टेषु दुर्भिक्षमचिराद्भवेत् । मयूरचित्रे तु । पर्वरात्रे तु सम्भूता आदित्यपथमाश्रिता ॥ पश्चिमाभिमुखी याति मध्ये चैव विशीर्यते । निष्पन्नेष्वपि शस्येषु तदा दुर्भिक्षमादिशेत् ॥ मानुषाश्च विपद्यन्ते समृद्धाश्च कुटुम्बिनः । ३३१ पराशरः । यत्रातिमात्रज्वालाङ्गारकणानि चोद्दमन्ती भृशं स्तनयित्नुमत्य- भिपतेत् तत्राचिरात् परचक्रम् | मयूरचित्रे | यदा महोल्का निपतेत् सधूमा घोरेण रूपेण च सस्फुलिङ्गा । अङ्गारवर्ष विपुलं सृजन्ती भयाय सा शंसति पार्थिवानाम् ॥ अभीक्ष्णमुल्का निपतन्ति यत्र स्फुलिङ्गयुक्ताश्च नभःस्थलान्ताः। विनाशमाहूर्नृपतेस्तदान यथाऽऽह गर्गौ हरभाषितानि ॥<noinclude></noinclude> igzalg5szsx6tvzpv4bfwc3xyi9u4jh 104 126632 344364 2022-08-17T13:18:56Z Sumanta Pramanik1 7729 /* अपरिष्कृतम् */ अद्भुतसागरे उल्कावर्षो यदि भवेच्छिलावर्षसमन्वितः । योधमुख्यसहस्राणां भूमिः पास्यति शोणितम् ॥ आदिपर्वणि गरुणेन गजकच्छपभक्षणनिमित्तम् । 66..... "पतुरुल्काः सहस... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>अद्भुतसागरे उल्कावर्षो यदि भवेच्छिलावर्षसमन्वितः । योधमुख्यसहस्राणां भूमिः पास्यति शोणितम् ॥ आदिपर्वणि गरुणेन गजकच्छपभक्षणनिमित्तम् । 66..... "पतुरुल्काः सहस्रशः” । ३३२ तथा । " मौशले वृष्णिवंशक्षर्यानिमित्तम् । "उल्काश्चाङ्गारवर्षिण्यः प्रपेतुर्गगनाद्भुवि" । पराशरः । या चावनिमभिपत्याशु पुरुषमात्रमभिज्वलेत् सा पञ्चमासा- भ्यन्तरादन्यभूपतिकारिणी स्यात् । या च निपत्याङ्गारमिवाभासेन्मु- हुरन्तर्दशरात्रीः साऽन्यमवनिपतिमधिकुर्यात् । पद्मपुराणे तारकामययुद्धे देवानां पराजयनिमित्तम् । पेतुरुल्काः सहस्राणि निपेतुः खचराणि च । पर शरः । तथा सुमहती सधूमज्वाला तारागणानुसृता यमभिप्रायात् तमपसव्यतः प्रतिलोमं वाऽऽगच्छेत् तं हन्यात् । अथोल्काया अधोमुखादिपतनफलं बार्हस्पत्ये | अधोमुखो नृपं हन्याद्राह्मणानुर्ध्वगामिनी । तिर्यगाराजपत्नीश्च श्रेष्ठिनः प्रतिलोमिनी ॥ घराहसंहितायाम् । हन्त्यधोमुखी नृपान् ब्राह्मणांस्तथोर्ध्वगा। तिर्यगानृपाङ्गानाः श्रेष्ठितः प्रतीपगा | अथ वर्णफलं गार्गीये । यदा विनिपतन्त्युल्काः कुन्देन्दुरजतप्रभाः । राजा विजयमाप्नोति सुभिक्षेक्षेम एव च ॥ ३० अ. ३५ लो । + १ अ. ३श्ली. ।<noinclude></noinclude> tip20po5ga60h1peo52poeox8mx4bp1 104 126633 344365 2022-08-17T13:19:27Z Sumanta Pramanik1 7729 /* अपरिष्कृतम् */ उल्कावर्त्तः । यदा विनिपतन्त्युल्काः कुन्देन्दुरजतप्रभाः । राज्ञो विजयमानष्ट सुभिक्षक्षेमकारिका || दधिकाञ्चन वैदर्यचन्द्रस्फटिकसन्निभाः । उल्का रजतसंकाश... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>उल्कावर्त्तः । यदा विनिपतन्त्युल्काः कुन्देन्दुरजतप्रभाः । राज्ञो विजयमानष्ट सुभिक्षक्षेमकारिका || दधिकाञ्चन वैदर्यचन्द्रस्फटिकसन्निभाः । उल्का रजतसंकाशाः क्षेममाहुर्महीपतेः ॥ अग्निवर्णाश्च सुस्निग्धा रूप्यस्फटिकसन्निभाः । पतन्ति वर्षमाख्यान्ति महोल्काः सय एव तु ॥ वैदर्यवर्णस्फटिक प्रकाशाः सुवर्णवर्णा रजतप्रभाश्च । याश्चन्द्रवर्णादधिकप्रकाशास्ताः क्षेममाहविजयं च राज्ञः ॥ वैदूर्यवर्णासु वदन्ति कृत्स्नं क्षेमं सुभिक्षं स्फटिकप्रभासु । अग्निप्रकोप कनकप्रभास रक्तास संग्राममुदाहरन्ति ॥ श्यामा रूक्षा च विध्वस्ता शस्यपीडावहा मता । चन्द्रमण्डलवर्णा या पावकार्चिःप्रभाऽथ वा ॥ उल्का विनिपतेद्यत्र युवराजवधं वदेत् । वराहसंहितायाम् । मयूरचित्रे । ३३३ श्यामारुणतीलाऽसृग्दहनासितसन्निभा रूक्षा | सन्ध्यादिनजा वक्रा दलिता च परागमभयाय ॥ शुक्ला रक्ता पीता कृष्णा चोल्का द्विजादिवर्णघ्नी । क्रमशश्चैतान् हन्युर्मूर्धारः पार्श्वपुच्छस्थाः ॥ पता: शुक्लादिवर्णा उल्का यथाक्रमं कूर्मविभागोक्कक्रमेण मूर्धोर: पापुच्छस्थान् जनपदान् हन्युः । बार्हस्पत्ये । हिनस्ति शक्का शीर्षस्था मध्यस्थान् क्षतजप्रभान् । पीता वैश्योपघाताय शूद्वान् हन्यात् सितेतरा || स्फुलिङ्गाद्यशुभलक्षणयुक्तोल्का शुल्कादिवर्णा विप्रादिनाशिनी बोद्धव्या ।<noinclude></noinclude> q2pct19vd31qxtugwz2dy3vzw3fev3v 104 126634 344366 2022-08-17T13:19:45Z Sumanta Pramanik1 7729 /* अपरिष्कृतम् */ ३३४ अद्भुतसागर यदुक्तं गार्गीये । श्वेता न सस्फुलिङ्गोल्का ब्राह्मणानां भयावहा । क्षत्रियाणां त संरक्ता वैश्यानां पोतवर्णिका ॥ कृष्णा सधूमा शूद्राणां भयमाख... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>३३४ अद्भुतसागर यदुक्तं गार्गीये । श्वेता न सस्फुलिङ्गोल्का ब्राह्मणानां भयावहा । क्षत्रियाणां त संरक्ता वैश्यानां पोतवर्णिका ॥ कृष्णा सधूमा शूद्राणां भयमाख्याति दारुणम् । मयूरचित्रे तु । रजउल्कापात विहिग्दाहाः प्रभवन्ति चेत् । वंताः पीतास्तथा रक्ताः कृष्णा विप्रादिनाशनाः ॥ अनुवर्ण क्रमेणोक्ता यथा गर्गेण भाषितम् । अथ दिक्फलं वराह मंहितायाम् । उत्तरदिगादिपतिता विप्रादीनामनिष्टदा रूक्षा | स्निग्धा खण्डा ऋज्वी नीचोपगता च तद्व्यै ॥ वटकणिकायां तु । उदगादिषु विप्रादीन् सितरक्तसुवर्णकृष्णवर्णाश्च । ७ घ्नन्तीति सम्बन्धः । पराशरास्तु । श्वेतरक्तपीतकृष्णवर्णाः सौम्यादिदिगनगामिन्यो ब्राह्मणा- दिवर्णघातायान्यवर्णाऽन्यदिशमभिपतन्त्युभयवर्णम भिहन्यात् । आदित्य चन्द्राभिमुखाद्युल्कापातफलं गार्गीये । आदित्याभिमुखी या च उल्का पतति दारुणा । पराशरस्तु । महती चोज्ज्वलन्ती तिर्यक् सूर्यमभिद्रवेद्दधाय राज्ञ : । मयूरचित्रे | आदित्याभिमुखी चोल्का पतन्ती दारुणा मता | शशाङ्गाभिमुखी यत्र पतत्युल्का सुदारुणा || करोति द्दिजपीडाश्च पुरोहितवधं तथा ।<noinclude></noinclude> r5i4c9qchfkz9xhgua9w45ymy3lewhl 104 126635 344367 2022-08-17T13:20:01Z Sumanta Pramanik1 7729 /* अपरिष्कृतम् */ उल्काद्भुतावत्तः । ३३५ विष्णुधर्मोत्तरे । दिवोल्का चन्द्रार्कविनिर्गता उद्योतिनी अतिस्थूला सस्फु- लिङ्गा तथोर्ध्वगा राजमृत्यवे स्यात् । • अथ ग्रहनक्षत्र प... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>उल्काद्भुतावत्तः । ३३५ विष्णुधर्मोत्तरे । दिवोल्का चन्द्रार्कविनिर्गता उद्योतिनी अतिस्थूला सस्फु- लिङ्गा तथोर्ध्वगा राजमृत्यवे स्यात् । • अथ ग्रहनक्षत्र पीडाकृदुल्काफलं मयूरचित्रे | ग्रह सोमसूर्येषु पतल्का भयावहाः । कास्यपः । नक्षत्राणि ग्रहाश्चैव उल्कया ध्वस्तधूपिताः । तद्देशनाथनाशाय लोकानां संक्षयाय च ॥ पराशरस्तु । सूर्यमेव चेदभिहल्योल्का याम्यां दिशमभिपतंद्राज्ञो वधाय । पराशरः । या चार्कचन्द्रयोग्रतो निपतंन्नृपतिजयमविजयं च पृष्ठतः। वराहसंहितायाम् । पौरंतरघ्नमुल्काऽपसव्यकरणं दिवाकर हिमांश्वोः । उल्का शुभदा पुरतो दिवाकर विनिःसृता यातुः || आदित्यमण्डलायुल्कपातोऽतीव भयावहः । तथा च भीष्मपर्वणि कुरुक्ष निमित्तम् । “पपात महती, चोलका मध्येनादित्यमण्डलात्" । द्रोणपर्वणि द्रोणवर्धनिमित्तम् । S “पपात महती चोल्का आदित्यान्निःस्वनत्युत” | स्कन्दपुराणे लोकोद्वेगनिमित्तम् । दिवाकरात् कंबन्धाङ्गात् पेतुरुल्काः समन्ततः । चन्द्रविम्ब विनिःसृताऽपि दोषावहा भवति । वराहसंहितायाम् । * संस्पृशती चन्द्रा तहिम्ब विनिःसृता सभूकम्पा | । ११२ अ ९१ श्लो । + १९२ अ, १८ श्लो, तत्र 'निश्चरन्त्युत' इति पाठः ।<noinclude></noinclude> chaz389yuctujznuuh1zlwyzdmuodoa 104 126636 344368 2022-08-17T13:20:17Z Sumanta Pramanik1 7729 /* अपरिष्कृतम् */ ३३६ अद्भुतसागरे परचक्रागमनृपभय दुर्भिक्षावृष्टिभयजननी । हरिवंशे बाणपराजयनिमित्तम् । "सूर्य भित्वा महोल्का च पपात धरणीतले” * । आश्वमेधिके सैन्धवपराजयनिमित्... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>३३६ अद्भुतसागरे परचक्रागमनृपभय दुर्भिक्षावृष्टिभयजननी । हरिवंशे बाणपराजयनिमित्तम् । "सूर्य भित्वा महोल्का च पपात धरणीतले” * । आश्वमेधिके सैन्धवपराजयनिमित्तम् । "उल्काश्च जप्निरे सूर्य विकीर्यन्त्यः समन्ततः”* । शल्यपर्वणि कौरवक्षयनिमित्तम् । "सदण्डा: सोल्मका राजन् कोर्यमाणाः समन्ततः । उल्का: पंतर्दिवो भूमावाहत्य रविमण्डलम् + || भीष्मपर्वणि कुरुक्षयनिमित्तम् । “पपात महती चोल्का प्राङ्खी भरतर्षभ । उद्यन्तं सूर्यमाहत्य व्यशीर्यत महास्वना” ” ॥ पराशरः । उदयेऽस्तमये भानुमुल्काऽऽहत्य समुच्छ्रिता । प्रज्वलन्ती तदा राजा क्षिप्रं शस्त्रेण हन्यते ॥ वराहसंहितायाम् । दिवसकरमुदयसंस्थितमुल्काशनिविद्युतो यदा हन्युः । नरपतिमरणं विद्यात् तदाऽन्यराष्ट्रप्रतिष्ठां च ॥ अथ चन्द्र पीडाकृदुल्काफलम् । पद्मपुराणमत्स्यपुराणयोर्हिरण्यकशिपुत्रधनिमित्तम् । उल्काः प्रज्वलिताश्चन्द्रे विचरन्ति यथासुखम् । गायें । चन्द्रमण्डलगा या च पावकार्चिः प्रभाऽथ वा । उल्का विनिपतेत् तत्र युवराजवधं वदेत् ॥ * ११६ अ. २१ श्लो । + ७७ अ. १६ श्लो । ॐ ११ अ, १५ लो । तत्र 'सदण्डशूला दीप्ताग्रा दीर्यमाणाः समन्ततः । उल्का भूमिं दिवः पेतुराहत्य रविमण्डलम्' एवमुपलभ्यते । $ १० अ ३८ श्लो ।<noinclude></noinclude> 634w8lpivudnca1otzm8rzavhonysiz 104 126637 344369 2022-08-17T13:20:38Z Sumanta Pramanik1 7729 /* अपरिष्कृतम् */ उल्का दुतावः । चन्द्रमसमभिहन्यादभियाक्कुर्वधाय च । सूर्ये नागराणां त पराशरः । योरेवान्तरा चंद्रजेद्यायिनागरसंधानय- इति । बराहसंहितायां तु । उल्कया यदा शशी ग... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>उल्का दुतावः । चन्द्रमसमभिहन्यादभियाक्कुर्वधाय च । सूर्ये नागराणां त पराशरः । योरेवान्तरा चंद्रजेद्यायिनागरसंधानय- इति । बराहसंहितायां तु । उल्कया यदा शशी ग्रस्त एव हन्यते । हन्यते तदा नृपो यस्य जन्मनि स्थितः || जन्मनि जन्मराशा वित्यर्थः । पराशरः । उपरक्तं चन्द्रमसमभिदध्यादभियोक्तुर्वधाय । "गृहीतो राहुणा चन्द्र उल्काभिरभिहन्यते" # । पीताऽरुण नीलासितरक्ता वा सस्फुलिङ्गाङ्गारार्चिवर्क- मिन्दुपुद्यन्तम भिन्नती प्रवरनरपति विनाशिनी स्यात् । मत्स्यपुराणे हिरण्यकशिपुवधनिमित्तम् । पराशरः । वर.इसंहितायाम् । उदये प्रती रवीन्द्र पौरेतरमृत्यवेऽस्ते वा । बृहद्यात्रायाम् । लग्नेऽर्केन्दू निघ्नती शास्ति पौरान् उल्का हन्याद्या तु पौरग्रहाँश्च । यातुः शस्ता समृता वा ध्रुवों नेष्टाइनोऽन्या धूमिनी या न रूक्षा ॥ भौमघातफलं गागीये । यदा तु निपतन्त्युल्का हन्यादङ्गारकं ग्रहम् । तदा सेनापतिवधं शस्त्रकोपं च निर्दिशत || मयूरचित्रे । निपतन्ती यदा चोल्का निहन्त्यङ्गारकं ग्रहम् । सेनापतिवधं ब्रूयाच्छाग्निभयमेव च ॥ बुधघातफलं गार्गीये । ३३७ यदा वधं तापयन्ती उल्काज्वलनसन्निभा | १६३ अ. ४२ श्लो, । ४३<noinclude></noinclude> tlj55210h2abnpp55enkj61clxz6mpz 104 126638 344370 2022-08-17T13:20:51Z Sumanta Pramanik1 7729 /* अपरिष्कृतम् */ ३३८ अद्भुतसागरे तदा कुमारमरणं ज्ञेयं देशस्य पीडनम् || मयूरचित्रे | बुधं सन्तापयत्युल्का ज्वालामालासमाकुला | कुमार मरणं व्याभूपपीडा च सम्भवेत् ॥ श्रृट्वरूपतित... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Sumanta Pramanik1" /></noinclude>३३८ अद्भुतसागरे तदा कुमारमरणं ज्ञेयं देशस्य पीडनम् || मयूरचित्रे | बुधं सन्तापयत्युल्का ज्वालामालासमाकुला | कुमार मरणं व्याभूपपीडा च सम्भवेत् ॥ श्रृट्वरूपतित्रातफलं गार्गीयमयूरचित्रयोः । बृहस्पतिं देवगुरुं यचुल्का परितापयेत् । पुरोहितवधं ब्रूयात् पीड्यन्ते च द्विजातयः || भागवघातफलं गार्गीये । भार्गवं तापयन्ती सा तत्र राजवधं वदेत् । मयूरचित्रे । भार्गवं तापयन्ती सा महाराजभयावहा । शनैश्चरघातफलं मयूरचित्रे | निपतन्ती यदा चोलका दीप्ता हन्ति शनैश्वरम् । तदा नायक मुख्यानां गार्गीया ब्रुवते फलम् ॥ नाये । यदा रविसुतं दीप्ता उल्का हन्ति शनैश्चरम् । तदा नायक मुख्याँश्च बलाध्यक्षाँश्च पातयेत् ॥ अथ नक्षत्रघातफलं वराहसंहितायाम् । भाग्यादित्यधनिष्ठामूलषूल्काहतेषु युवतीनाम् । उम्रक्षत्रिय पीडा पुष्यानिलविश्वदेवेषु ॥ ध्रुवसौम्येषु नृपाणामुग्रंषु सवारुणेषु चौराणाम् । क्षिप्रेषु कलाविदुषां पीडा साधारणं च हते ॥ जन्मनक्षत्रघातफलं गार्गीये । यस्य राज्ञस्तु नक्षत्रमुल्कया प्रतिहन्यते । स राजा नश्यति क्षिप्रं यदि शान्तिं न कारयेत् ॥ * विप्रक्षत्रिय इति अ ।<noinclude></noinclude> 92odjxevp8ezdbwxjibdaakak4o513l 104 126639 344373 2022-08-17T19:30:19Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ शिशुपालवधम् नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>शिशुपालवधम्<noinclude></noinclude> s2f6utzxjhokvfeb0fz502e9hzlke4d 104 126640 344374 2022-08-17T19:30:31Z Srkris 3283 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Srkris" /></noinclude><noinclude></noinclude> 4w8611s8it8z8odiw4018isfl4ug4hn 104 126641 344375 2022-08-17T19:30:55Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ THE SISUPĀLAVADHA OF MAGHA WITH The Commentary (Sarvankaṣā) of Mallinātha. EDITED BY MAHAMAHOPADHYAYA PANDIT DURGAPRASAD AND PANDIT S'IVADATTA, OF JAYPORE. Eleventh Edition. REVISED WITH FOOT-NOTES ETC., BY NARAYAN RAM ACHARYA "KAVYATIRTH" WITH CO-OPARATION OF THE S'ASTRIMANDAL. PUBLISHED BY PANDURANG JAWAJI, PROPRIETOR "NIRNAYA-SAGAR" PRESS, BOMBAY. 1940. Price 23 Rupees. श्रीकृष्णापुस्... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>THE SISUPĀLAVADHA OF MAGHA WITH The Commentary (Sarvankaṣā) of Mallinātha. EDITED BY MAHAMAHOPADHYAYA PANDIT DURGAPRASAD AND PANDIT S'IVADATTA, OF JAYPORE. Eleventh Edition. REVISED WITH FOOT-NOTES ETC., BY NARAYAN RAM ACHARYA "KAVYATIRTH" WITH CO-OPARATION OF THE S'ASTRIMANDAL. PUBLISHED BY PANDURANG JAWAJI, PROPRIETOR "NIRNAYA-SAGAR" PRESS, BOMBAY. 1940. Price 23 Rupees. श्रीकृष्णापुस्तकालरू ।<noinclude></noinclude> f23qs3ofcxbzere8bd5wqc2kr5jzj7k 104 126642 344376 2022-08-17T19:33:41Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ [All rights reserved by the publisher. ] Publisher: Pandurang Jawaji, Nirnaya Sagar Press, Printer:-Ramchandra Yesu Shedge, 26-28,Kolbhat Street, Bombay. नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude> [All rights reserved by the publisher. ] Publisher: Pandurang Jawaji, Nirnaya Sagar Press, Printer:-Ramchandra Yesu Shedge, 26-28,Kolbhat Street, Bombay.<noinclude></noinclude> 5tb99cu0jz2e2uezptwvrx9b9oqn6tt 104 126643 344377 2022-08-17T19:34:33Z Srkris 3283 /* Without text */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Srkris" /></noinclude><noinclude></noinclude> 4w8611s8it8z8odiw4018isfl4ug4hn 104 126644 344378 2022-08-17T19:34:41Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ उपोद्धातः । इह खड निखिलेऽपि भारते वर्षे महाकविपदवीमारुरुक्षुभिश्छात्रैः सत्खपि हरवि- जयादिषु परः शतेषु काव्यरत्नेषु लघुत्रयीति नाम्ना प्रसिद्धं कालिदासप्... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>उपोद्धातः । इह खड निखिलेऽपि भारते वर्षे महाकविपदवीमारुरुक्षुभिश्छात्रैः सत्खपि हरवि- जयादिषु परः शतेषु काव्यरत्नेषु लघुत्रयीति नाम्ना प्रसिद्धं कालिदासप्रणीतं काव्यत्रयं बृहत्रयीति नाम्ना प्रथितं किरातार्जुनीयं, शिशुपालवधं, नैषधीयचरितं चौ० भव्य- त्रयमहरहः क्रमेणाभ्यस्यते सर्वत्र । तत्र वृहत्रय्यां निखिलमहाकाव्यलक्षणाक्रान्त- तयातिप्रसन्नगम्भीरतयात्युपयुक्तव्याकरण प्रयोगप्राचुर्येणातिव्युत्पादकतया च कविमू- र्धन्य - माघप्रणीतं शिशुपालवधकाव्यमेव नायकायते । तस्य च प्रणेता दत्तकसूनुर्माघकविः कस्मिन्समये कतमं जनपदं जन्मना भूषयां- चकारेति विचारः प्रस्तूयते – तत्र तावद्वल्लालपण्डितसंकलिते भोजप्रबन्धे - “ततोऽन्यदा राजनि सिंहासनासीने श्रीभोजे द्वाःस्थः प्रणम्य राजानं प्राह - 'राजन्, गुर्जरदेशादागत्य माघनामा पण्डितवरो दुर्भिक्षेणाति विडम्बितो देवस्य नगराद्वहिस्ति- ष्ठति । तेन च दारिद्र्य विड़म्बितेन पण्डितेन खपत्नी प्रेषिता । सा च भवनद्वारि वर्तते । राजा – 'प्रवेशय' । ततो माघपण्डितस्य पत्नी प्रविश्य राज्ञे पत्रं प्रयच्छति । राजा तदादाय वाचयति – 'कुमुदवनमपनि श्रीमदम्भोजखण्डं त्यजति मुदमुलुकः प्रीति- मांश्चक्रवाकः । उदयमहिमरश्मिर्याति शीतांशुरस्तं हतविधिल सितानां ही विचित्रो विपाकः ॥' ( शिशुपालवधे १११६४) राजा तदद्भुतगुणं प्रभातवर्णनमाकर्ण्य लक्ष- त्रयं दत्त्वा माघपत्नीं प्रति प्राह — 'मातः, इदं मया भोजनाय दीयते । प्रातरहं माघपण्डितं नमस्कर्तुमागमिष्यामि' । ततः सा माघपत्नी तदादाय स्वस्थान मागच्छन्ती याचकव्रातात्स्वभर्तुः शारदचन्द्र किरणगौरान्गुणाञ्श्रुत्वा तेभ्यो याचकेभ्यो निखिलमपि धारेन्द्रदत्तं वित्तं दत्तवती । दत्त्वा च माघपण्डितं प्राह - 'नाथ, राज्ञा भोजेनाहं बहु- मानिता, धनं चातिभूरि दत्तम् । मया च मार्गे आयान्त्या याचकमुखेभ्यो लोकोत्त- रांस्तांस्तांस्तव गुणानाकर्ण्य तन्निखिलमपि वित्तं याचकेभ्यो दत्तम्' । माघः प्राह - 'देवि, साधु कृतम् । परमन्ये याचका आयान्ति तेभ्यः किं दातव्यम् ।' ततो माघ- पण्डितं वस्त्रावशेषं विदित्वा कोऽप्यर्थी प्राह — ‘आश्वास्य पर्वतकुलं तपनोषमतप्तमुद्दा- मदावविधुराणि च काननानि । नानानदीनदशतानि च पूरयित्वा रिक्तोऽसि यज्जलद सैव तवोत्तमा श्रीः ॥’ ततो माघः पत्नीं प्राह - ‘अर्था न सन्ति न च मुञ्चति मां दुराशा त्यागान्न संकुचति दुर्ललितं मनो मे । यात्रा च लाघवकरी स्वदधे च पापं प्राणाः स्वयं व्रजत किं नु विलम्बितेन | दारिद्र्यानलसंतापः शान्तः संतोषचारिणा । याचकाशाविघातान्तर्दाहः केनोपशाम्यति ॥' देवि, किंबहुना । चित्ते कष्टं किमपि नास्ति । परं तथाप्युच्यते - 'न भिक्षा दुर्भिक्षे पतति दुरवस्थाः कथमृणं लभन्ते कर्माणि द्विजपरिवृढान्कारयति कः । अदत्त्वैव ग्रासं ग्रहपतिरसाव स्तमयते क्व यामः किं कुर्मो गृहिणि गहनो जीवनविधिः ॥' ततस्तथाविधामवस्थां माघस्य लोक्य सर्वे — १ सुभाषितावलौ भट्टप्रद्युम्ननाम्ना समुद्धृतोऽयं श्लोकः.<noinclude></noinclude> 3f911iqr66vn0qy9o6k3kbls6ng4gga 104 126645 344379 2022-08-17T19:34:48Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ २ शिशुपालवधे याचका यथास्थानमगुः । याचकेषु यथास्थानं गच्छत्सु माघः प्राह - 'व्रजत व्रजत प्राणा अर्थिनि व्यर्थतां गते । पश्चादपि हि गन्तव्यं क्व सार्थः पुनरीदृश... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>२ शिशुपालवधे याचका यथास्थानमगुः । याचकेषु यथास्थानं गच्छत्सु माघः प्राह - 'व्रजत व्रजत प्राणा अर्थिनि व्यर्थतां गते । पश्चादपि हि गन्तव्यं क्व सार्थः पुनरीदृशः ॥' ततो माघपत्नी स्वामिनि परलोकं प्राप्ते प्राह – 'सेवन्ते स्म गृहं यस्य दासवद्भूभुजः पुरा । हाऽद्य भार्यासहायोऽयं मृतो वै माघपण्डितः ॥' ततो राजा माघपण्डितं विपन्नं विदित्वा निजन गराहाह्मणशतावृतो मौनी पद्भ्यामेत्र तत्रागात् । ततो माघपत्नी राजानं वीक्ष्य प्राह – 'राजन्, यदि पण्डितस्तव देशं प्राप्त स्तर्हि गृहमेव प्राप्तः । ततो देवेन कार्यशेषं सम्यक्संपादनीयम् ।' राजा तं विपन्नं माघपण्डितं नर्मदातीरं प्रापयामास । सा च माघपत्नी तेन सह वहिप्रवेशं कृतवती । ततो राजा माघस्योत्तरक्रियां पुत्र इव चक्रे । ततो दिवं गते माघे राजा शोकाकुलो विशेषेण कालिदास विरहेण तथा सकलविद्वत्प्रवसनेन च दिने दिने कार्येन प्रतिपच्चन्द्राकृतिरासीत् ।" इत्ययं प्रबन्धः समुपलभ्यते । जैनमेरुतुङ्गाचार्येण १३६१ संवत्सरे प्रणीते प्रबन्धचिन्तामणौ च – "अथ श्रीभोजः श्रीमाघपण्डितविद्वत्तां पुण्यवत्तां च सततमाकर्ण्य तद्दर्शनोत्सुकतया राजादेशै: सततं प्रेष्यमाणैः श्रीमालनगराद्धिमसमये समानीय सबहुमानं भोजनादिभिः सत्कृत्य तदनु राजोचितान्विनोदान्दर्शयन् रात्रावारात्रिकावसरानन्तरं संनिहिते स्वसंनिभे पल्यङ्के माघपण्डितं नियोज्य तस्मै स्वशीतरक्षामुपनीय प्रियालापांश्चिरं कुर्वाणः सुखं सुष्वाप । प्रातर्माङ्गल्यतूर्यघोषैर्विनिद्रं नृपं स्वस्थानगमनाय माघपण्डित आपृष्टवान् । विस्मयापन्नहृदयेन राज्ञा दिने भोजनाच्छादनादिसुखं पृष्टः स कदन्न सदन्नवार्ताभिरलं शीतभारेण श्रान्तं विज्ञपयन्खिद्यमानेन राज्ञा कथंकथंचिदनुज्ञातः पुरोपवनं यावद्भू- भुजानुगम्यमानो माघपण्डितेन स्वागमनप्रसादेन संभावनीयोऽहमिति विज्ञप्तो नृपा- नुज्ञातः स्वं पदं भेजे । तदनु कतिपयदिनैः श्रीभोजस्तद्विभवभोगसामग्री दिदृक्षया श्रीश्रीमालनगरं प्राप्तः । माघपण्डितेन प्रत्युद्गमादियथोचितभत्त्यावर्जितः ससैन्यस्तन्म- न्दुरायां ममौ । स्वयं तु माघपण्डितस्य सौधमध्यास्य संचारकभुवं काञ्चनबद्धामव- लोक्य स्नानादनु देवतावसथोव्य मणिमरकत कुट्टिमशैवलवल्लरीयुग्जलभ्रान्त्या धौता- म्बरीयं संवृण्वन् सौवस्तिकेन ज्ञापितवृत्तान्तस्तदैव तद्देवतार्चानन्तरं निवृत्ते मन्त्रावसरे अशनसमयसमागतां रसवतीमास्वादयन्नाका लि कैरदेश जैर्व्यञ्जनैः फलादिभिश्चित्रीयमा- णमानसः संस्कृतपयःशालिशालिनीं रसवतीमाकण्ठमुपभुज्य भोजनान्ते चन्द्रशालाम- विरुह्याश्रुतादृष्टापूर्वकाव्यकथाप्रबन्धप्रेक्ष्यादीनि प्रेक्षमाणः शिशिरसमयेऽपि संजाताक- स्मिकग्रीष्मभ्रान्त्या संवी तसित स्वच्छवसन स्तालवृन्तकरैरनुचरैवज्य मानोऽमन्दचन्द - नालेपनेपथ्यः सुखनिद्रया तां क्षणदां क्षणमिवातिवाह्य प्रत्यूषे शङ्खनिःखनाद्विगतनिद्रो हिमसमये ग्रीष्मावतारव्यतिकरो माघपण्डितेन ज्ञापित इति प्रतिसमयं सविस्मयः कति दिनान्यवस्थाय स्वदेशगमेनायापृच्छत् । स्वयं करिष्यमाणनव्यभोजस्वामिप्रसाद- प्रद उप्यो मालव मण्डलं प्रति प्रतस्थे । तथा निजजन्मदिने जनकेन नैमित्ति- काज्जात के कार्यमाणे 'पूर्वमुदितोदितसमृद्धिर्भूला प्रान्ते गलितविभवः किंचिच्चरणयो ।<noinclude></noinclude> 3b508v4ql54gqkxevnyehinl4evz8ab 104 126646 344380 2022-08-17T19:34:58Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ W उपोद्धातः । ३ राविर्भूतश्वयथुविकारः पञ्चत्वमाप्स्यति' इति निमित्त विदा निवेदितां विभवसंभारेण तां ग्रहगतिं निराचिकीर्षुणा माघपित्रा संवत्सरशतप्रमाणे मनु... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>W उपोद्धातः । ३ राविर्भूतश्वयथुविकारः पञ्चत्वमाप्स्यति' इति निमित्त विदा निवेदितां विभवसंभारेण तां ग्रहगतिं निराचिकीर्षुणा माघपित्रा संवत्सरशतप्रमाणे मनुजायुषि षट्त्रिंशत्सहस्राणि दिनानि भविष्यन्तीति विमृश्य नाणकपरिपूर्णांस्तावत्संख्या कान्हार कान्कारितन व्यको- षेषु निवेश्य तदधिकां परां भूतिं शतशः समर्प्य प्रदत्तमाघनाम्ने सुताय कुलोचितां शिक्षां वितीर्य कृतकृत्यमानिना तेन विपेदे । तदनन्तरमुत्तराशापतिरिव प्राज्य- साम्राज्यो विद्वज्जनेभ्यः श्रियं तदिच्छया यच्छन्नमानैर्दानैरथिसार्थं कृतार्थयस्व नोग- विधिभिः स्वममानुषावतारमिव दर्शयन् विरचित शिशुपालवधाभिधान महाकाव्यच- मत्कृतविद्वज्जनः स प्रान्ते पुण्यक्षयात्क्षीणवित्तो विपत्तिपाते स्वविषये स्थातुमप्रभूष्णुः सकलत्रो मालवमण्डले गत्वा धारायां कृतावासः पुस्तकग्रहणकार्पण पूर्वकं श्रीभोजा- त्कियदपि द्रव्यमानेयमिति तत्र पत्नीं प्रस्थाप्य यावत्तदाशया माघपण्डितश्चिरं तस्थौ तावत्तथावस्थां श्रीभोजस्तत्पत्नीं विलोक्य ससंभ्रमः शलाकान्यासेन तत्पुस्तकमुन्मुद्र्य काव्यमद्राक्षीत् । ‘कुमुदवनमपत्रि–' ( भोजप्रबन्धस्थ एव श्लोकः ) । अथ काव्या- र्थमवगम्य का कथा ग्रन्थस्य, केवलमस्यैव काव्यस्य विश्वंभरा मूल्यमल्पम् । समयोचितस्यानुच्छिष्टस्य हीशब्दस्य पारितोषिके क्षितिपतिर्लक्षद्रव्यं वितीर्य तां विससर्ज । सापि ततः संचरन्ती विदितमाघपण्डितपत्नी कैश्चिद्भिरर्थिंभिर्याच्यमाना तत्पारितोषिकं तेभ्यः समस्तमपि वितीर्य यथावस्थिता गृहमुपेयुषी तद्वृत्तान्तं विज्ञापनापूर्वं किंचिच्चरणस्फुरितशोफाय पत्ये निवेदयामास । अथ त्वमेव मे शरी- रिणी कीर्तिरिति श्लाघमानस्तदा स्वगृहमागतं कमपि भिक्षुं वीक्ष्य भवने तदुचितं किमपि देयमपश्यन् संजातनिर्वेद इदमवादीत् – 'अर्था न सन्ति न च ॥१॥ दारि- यानल - ॥ २ ॥ व्रजत व्रजत - ॥ ३ ॥ न भिक्षा दुर्भिक्षे ॥ ४ ॥' (श्लोकचतुष्टयं भोजप्रबन्धवत् ) – क्षुत्क्षामः पथिको मदीयभवनं पृच्छन्कुतोऽप्यागतस्ततिक गेहिनि किंचिदस्ति यदयं भुङ्क्ते बुभुक्षातुरः । वाचास्तीत्यभिधाय नास्ति च पुनः प्रोक्तं विनै- वाक्षरैः स्थूलस्थूलविलोललोचनजलैर्बाप्पाम्भसां बिन्दुभिः ॥ ५ ॥ इति तद्वाक्यान्त एव स माघपण्डितः पञ्चत्वमवाप | प्रातस्तं वृत्तान्तमवगम्य श्रीभोजेन श्रीमालेषु तज्ज्ञातिषु धनवत्सु सत्सु तस्मिन्पुरुषरत्ने विनष्टे क्षुधाबाधिते सति भिल्लेमाल इति तज्ज्ञातेर्नाम निर्ममे ॥” इत्ययं प्रबन्धो वर्तते ॥ - श्रीप्रभाचन्द्रेण १३३४ मिते विक्रमाब्दे प्रणीते प्रद्युम्न सूरिसंशोधिते प्रभावक- चरिते चतुर्दशे शृङ्गे- - “श्रीसिद्धर्षिः श्रियो देयाद्वियामध्यामधामभूः (?) । निर्ग्रन्थग्रन्थतामापुर्यद्भन्थाः सांप्रतं भुवि ॥ १ ॥ १ सुरतनगरात् शेठ भगवानदास केवलदासजीनाम्ना मन्मित्रेण प्रहिते १८२७ मिते विक्रमाब्दे लिखिते शिशुपालवधपुस्तके समाप्तौ ' इति श्रीभिन्नमालववास्तव्यदक्त सूनोर्महावै याकरणस्य माघस्य कृतौ शिशुपालवधे-' इत्यायस्ति स च भिन्नमालवनामा ग्रामदे ‘भिनमाला' इति नाम्ना ख्यातो गुजरात - मारवाडदेशयोः सीमायां वर्तत इति केचिद्वदम्ति. उन्धना<noinclude></noinclude> 7eqo4czn7mtlt3t1wdb7ymyylikgkzy 104 126647 344381 2022-08-17T19:35:08Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ इत्यादि, शिशुपालवधे - श्री सिद्धषिप्रभोः पान्तु वाचः परिपचेलिमाः । अनाद्यविद्या संस्कारा यदुपास्तैर्भिदेलिमाः ॥ २ ॥ सुप्रभः पूर्वजो यस्य सुप्रभः प्रतिभावता... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>इत्यादि, शिशुपालवधे - श्री सिद्धषिप्रभोः पान्तु वाचः परिपचेलिमाः । अनाद्यविद्या संस्कारा यदुपास्तैर्भिदेलिमाः ॥ २ ॥ सुप्रभः पूर्वजो यस्य सुप्रभः प्रतिभावताम् । बन्धुन्धुभाग्यस्य यस्य माघः कवीश्वरः ॥ ३ ॥ चरितं कीर्तयिष्यामि तस्य त्रस्यज्जडाशयम् । भूमृच्चकचमत्कारि वारिताखिलकल्मषम् ॥ ४ ॥ अजर्जरश्रियां धाम वेषालक्ष्यजरज्जरः (?) । अस्ति गुर्जरदेशोऽन्य सज्ज राजन्यदुर्जरः ॥ ५ ॥ तत्र श्रीमालमित्यस्ति पुरं मुखमिव क्षितेः । चैत्योपरिस्थकुम्भालिर्यत्र चूडामणीयते ॥ ६ ॥ प्रासादा यत्र दृश्यन्ते भत्तवारणराजिताः । राजमार्गाश्च शोभन्ते मत्तवारणराजिताः ॥ ७ ॥ जैनालयाश्च सन्त्यत्र नवं धूपगमं श्रिताः । महर्षयश्च निःसङ्गा न बन्धूपगमं श्रिताः ॥ ८॥ तत्रास्ति हास्तिकाश्वीयापहस्तितरिपुत्रजः । नृपः श्रीवर्मलाताख्यः शत्रुमर्मभिदाक्षमः ॥ ९ ॥ तस्य सुप्रभदेवोऽस्ति मन्त्री मिततपाः किल । तस्य पुत्रावुभावंसाविव विश्वंभरक्षमौ ॥ १० ॥ आयो दत्तः स्फुरद्वृत्तो द्वितीयश्च शुभंकरः । दत्तवित्तोऽनुजीविभ्यो दत्त [:] चित्तसुधर्मधीः (?) ॥ ११ ॥ तैस्य श्रीभोजभूपालबालमित्रं कवीश्वरः । श्रीमाधो नन्दनो ब्राह्मीस्यन्दनः शीलचन्दनः ॥ १२ ॥ ऐदंयुगीनलोकस्य सारसारस्वतायितम् । शिशुपालवधं काव्यं प्रशस्तिर्यस्य शाश्वती ॥ १३ ॥ श्रीमाघोऽस्ताघधीः श्लाघ्यः प्रशस्यः कस्य नाभवत् । चित्तजाड्यहरा यस्य काव्यगङ्गोर्मिविप्रुषः ॥ १४ ॥ तथा शुभंकरः श्रेष्ठी विश्वविश्वप्रियंकरः । यस्य दानाद्भुतैर्गीतैर्ह[र्य]श्वो हर्षभूरभूत् ॥ १५ ॥ तस्याभूद्वेहिनी लक्ष्मीर्लक्ष्मीर्लक्ष्मीपतेरिव । यया सत्यापिताः सत्यासीताद्या विश्वविश्रुताः ॥ १६ ॥ नन्दनो नन्दनोत्तंसः कल्पद्रुम इवापरः । यथेच्छादानतोऽर्थिभ्यः प्रथितः सिद्धनामतः ॥ १७ ॥” १ दत्तकस्य.<noinclude></noinclude> a8sdhcodb8rj5ljapqctijmst28chw8 104 126648 344382 2022-08-17T19:35:18Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ उपोद्धातः । “इत्थमुद्दे जितवान्तस्तैनासौ निर्ममे बुधः । अन्यदुर्बोधसंबद्धां प्रस्तावाष्टकसंभृताम् ॥ ९५ ॥ रम्यामुपैमितिभवप्रपञ्चाख्यां महाकथाम् । सुबोधक... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>उपोद्धातः । “इत्थमुद्दे जितवान्तस्तैनासौ निर्ममे बुधः । अन्यदुर्बोधसंबद्धां प्रस्तावाष्टकसंभृताम् ॥ ९५ ॥ रम्यामुपैमितिभवप्रपञ्चाख्यां महाकथाम् । सुबोधकवितां विद्वदुत्तमाङ्गविधूननीम् ॥ ९६ ॥” युग्मम् ॥ इत्यादि च सिद्धर्षिचरितं वर्तते । चरितान्ते च– “श्रीमत्सुप्रभदेव निर्मलकुलालंकारचूडामणिः श्रीमन्माघकवीश्वरस्य सहजः प्रेक्षापरीक्षानिधिः । तद्वृत्तं परिचिन्त्य कुग्रहपरिष्वङ्गं कथंचित्कलि- प्रागल्भ्यादपि संगतं त्यजत भो लोकद्वये शुद्धये ॥ १५५ ॥" इति पद्यमस्ति । एतत्प्रबन्धत्रयविलोकनेन शिशुपालवधकाव्यकर्ता माघकविः ख्रिस्ताब्दीयैकादश- शतकोत्तरार्धे मालवदेशं शासतो धारानगराधिपतेः श्रीभोजदेवस्य समकालीन आसी- दिति प्रतीयते । परमेतादृशे समय निर्णयादिव्यतिकरे भोजप्रबन्ध-प्रबन्धचिन्तामणि- प्रभावकचरितादयो न श्रद्धापथमध्यांसते । यतस्तत्रातिप्रतीतेषु बहुभिर्निर्णीतेषु विष- येष्वपि भूयान्विपर्ययः समुपलभ्यते ॥ माघकविस्तु ख्रिस्ताब्दीयनवमशतकात्कथमपि नार्वाचीनः । यतः कश्मीरेषु नवम- शतकोत्तरभागे वर्तमानः श्रीमदानन्दवर्धनाचार्यो ध्वन्यालोकस्य द्वितीयोद्दयोते- १ असौ सिद्धः. २ उप मितिभवप्रपञ्च कथा समाप्तौ (९६२) मितो ग्रन्थनिर्माण संवत्सरो लिखितः. एतदेवावलम्ब्य शार्मण्य देशवासी काटपण्डित: ( Dr. F. Klatt) माघकवेरपि सत्तां ख्रिस्ताब्दीय दशमशतकारम्भे स्थिरीकरोति । तद्देशीयो याकोबी पण्डितस्तु ( Prof. Jacobi) ‘We therefore cannot place Magha later than about the middle of the Sixth century' इति वदन्त्रिताब्दीयषष्ठशतकमध्यभागान्नार्वाचीनो माघकविरिति निश्चिनोति. याकोबीमतमेव ममापि संमतम् यतः प्रभावकचरितमपहाया- न्यत्र माघस्य शुभंकरः पितृव्य आसीत्सिद्धश्च पितृव्यपुत्र इत्यादि नोपलब्धम् केवलमिय किंवदन्त्येव. प्रभावकचरितं च जनश्रुत्याधारेण निर्मितमिति ग्रन्थारम्भे – 'बहुश्रुतमुनीशेभ्यः प्राग्ग्रन्थेभ्यश्च कानिचित् । उपश्रुत्यतिवृत्तानि वर्णयिष्ये कियन्त्यपि ॥” इति ग्रन्थकृत्स्वयमेव वदति. अथ च तारानाथ तर्कवाचस्पतिना वाचस्पत्ये कोषे माघपदव्याख्याने 'तावद्भा भारवे-- र्भाति यावन्माघस्य नोदय इत्युद्भटः' इति लिखितमस्ति, तत्र क्लाट पण्डितः 'अयं लोकः क्वचिदप्युद्भटग्रन्थे नोपलभ्यत' इति तारानाथमाक्षिपति, किंतुद्भट पदेन कश्मीर देशप्रसिद्धो जयापीडसभापतिभैट्टोद्भटस्तारानाथस्य न विवक्षितः, तेन तु ग्रन्थबहिर्भूतो-ज्ञातकर्तृनामकः श्लोक एवोद्भटपदेन व्यवह्रियते. तथा च तदीये वाचस्पत्य एव उद्भट पदव्याख्यान 'ग्रन्थवहि- र्भूते लोकप्रसिद्धेऽज्ञातकर्तृके श्लोके' तदीयं व्याख्यानमस्ति एतत्सर्व पर्यालोच्य शभ शार्मण्यपण्डितेन संतोष्टव्यम्.<noinclude></noinclude> 9dz8ur21ta9ivql33ff6ks17g8nibcc 104 126649 344383 2022-08-17T19:35:25Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ शिशुपालव ‘त्रासाकुल: परिपतन्–' (५।२६) (काव्यमालायां मुद्रितस्य ११४ पृष्ठे ) इत्यादिपद्यम्, ‘रम्या इति प्राप्तवतीः-१ ( ३१५३ ) ( काव्यमालायां मुद्रितस्य ११५ पृष्ठे )... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>शिशुपालव ‘त्रासाकुल: परिपतन्–' (५।२६) (काव्यमालायां मुद्रितस्य ११४ पृष्ठे ) इत्यादिपद्यम्, ‘रम्या इति प्राप्तवतीः-१ ( ३१५३ ) ( काव्यमालायां मुद्रितस्य ११५ पृष्ठे ) इत्यादिपद्यं च शिशुपालवधादुदाहृतवान् । अथ च शिशुपालवधे (२।११२) माधो न्यासग्रन्थं स्मरतीति न्यासप्रणेतुर्जिनेन्द्रबुद्धिपादाचार्यादधस्तनः । गुर्जरदेशोद्भवोऽयं कविरिति पूर्वोद्धृतप्रबन्धेभ्यो लोकप्रथातश्च प्रतीयते । ग्रन्थान्ते च स्ववंशवर्णने माघकविना स्वपितामहस्य सुप्रभदेवस्याश्रयभूतः कश्चन तत्कालीनो महीपतिरपि वर्णितो यः प्रभावकचरितेऽपि स्मृतः । तत्र शिशुपालवधपुस्तकेषु धर्म- नाभ, धर्मनाथ, धर्मलाभ, चर्मलात, धर्मलात, धर्मदेव, वर्मलाख्य, वर्मलात, वर्म- नाम, निर्मलान्त, इति तन्नाम्नि नानाविधः पाठो दृश्यते । अतस्तद्विषये जोषमेव स्थातुमीहे । शिशुपालवधादन्यः कोऽपि ग्रन्थोऽस्य कवेर्नोपलब्धः । किंतु सुभाषि- तावलौ 'शीलं शैलतटात्पतत्वभिजनः संदत्यतां वह्निना माश्रौ जगति श्रुतस्य विफलक्लेशस्य नामाप्यहम् । शौर्ये वैरिणि वज्रमाशु निपतत्वर्थोऽस्तु मे सर्वदा येनैकेन विना गुणास्तृणबुसप्रायाः समस्ता अमी ॥' 'नारीनितम्वफलके प्रतिबध्यमाना हंसीव हेमरशना मधुरं ररास | तन्मोचनार्थमिव नूपुरराजहंसाश्चऋन्दुरातमुखरं चरणाव- लग्नाः ॥ एतच्छोकद्वयं शिशुपालवधेऽनुपलभ्यमानं वल्लभदेवेन औचित्यविचारच- र्चायां च 'बुभुक्षितैर्व्याकरणं न भुज्यते पिपासितैः काव्यरसो न पीयते । न विद्यया केनचिदुद्धृतं कुलं हिरण्यमेवार्जय निष्फलाः कलाः ॥ एतत्पद्यं तादृशमेव क्षेमेन्द्रेण माघनाम्ना समुद्धृतमस्तीत्यस्ति कश्चिदन्योऽपि ग्रन्थो माघकृत इत्यनुमीयते । काव्यस्यास्याद्यावधि ज्ञाताष्टीकाः, - ( १ ) वल्लभदेवकृता संदेहविषौषधाख्या, ( २ ) रङ्गराजकता, (३) एकनाथकृता, (४) चारित्रवर्धनकृता, (५) मल्लिनाथकृता सर्वंकषा, ( ६ ) भरतमल्लिककृता सुवोधा, (७) दिनकर मिश्रकृता सुबोधिनी, ( ८ ) गोपालकृता हसन्ती, एता अष्टौ सन्ति । एतासु मल्लिनाथकृता सर्वकषैव सर्वाङ्ग परि पूर्णा कैश्मीरदेशमपहायान्यत्र सर्वत्र लब्धप्रचारा विद्वद्भिराता च वर्तते । मल्लिना- थपण्डितश्चान्ध्रदेशे ख्रिस्ताब्दीयचतुर्दशशतक आसीदिति नवीनविदुषां निर्णयः । सर्वंकषासमेतमेतत्काव्यं कलिकाताकाश्यादिषु बहुशो मुद्रितमपि सर्वाङ्गपूर्णतां दर्श- नीयतां च न गतमिति पुनर्मुद्रणे मुख्यो हेतुः । तत्र १७६९ मिते शकाब्दे कलि- कातानगरे श्रीतारानाथतर्कवाचस्पति भट्टाचार्यादि विद्वद्वरैः संशोध्य मुद्रितं पुस्तकमादाय पुनरपि प्राचीनेन हस्तलिखितेन सर्वंकषापुस्तकेन संवाद्य तदाधारेणैतन्मुद्रणमकारि । अत्र च विंशसर्गान्ते सर्वेषु मुद्रितपुस्तकेषु प्रायो हस्तलिखितेष्वपि दुर्लभा श्लोकद्वयस्य सर्वंकषा, तदमे कविवंशवर्णनात्मक श्लोकपञ्चकस्य, पञ्चदशे सर्गे 'प्रक्षिप्ता एते' इति मन्यमानेन मलिनाथेनाव्याख्यातानां चतुस्त्रिंशच्छोकानां च वल्लभदेवकृता टीका भूयसा यत्नेन संपाद्य यथास्थानं निवेशिता । मन्मित्रराज गुरुपर्वणी करोपाहनारायणभट्टानां संग्रहादुपलब्धा १२९९ मिते शकाब्दे लिखितान्मूलशिशुपालवधपुस्तकादुपयुक्तानि 2 जयं लोको भर्तृहरेनीतिशतकेऽप्युपलभ्यते २ काश्मीरकैस्तु वल्लभदेव कृतटी कैवो- पयुज्यते.<noinclude></noinclude> 0vf3f20xzw8flj4djzleraorvz3mw0v 104 126650 344384 2022-08-17T19:35:33Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ उपोद्धातः । पाठान्तराणि च क्वचिद्दत्तानि । ग्रन्थान्ते चैकोनविंशसर्गस्थगो मूत्रिकामुरजचक्रबन्धादि- श्लोकानां चित्राणि, टीकायां मल्लिनाथेनोद्धृतानां ग्र... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>उपोद्धातः । पाठान्तराणि च क्वचिद्दत्तानि । ग्रन्थान्ते चैकोनविंशसर्गस्थगो मूत्रिकामुरजचक्रबन्धादि- श्लोकानां चित्राणि, टीकायां मल्लिनाथेनोद्धृतानां ग्रन्थग्रन्थकर्तॄणां तत्तत्स्थलोखपूर्वकं नाममालां, ग्रन्थस्थनिखिलश्लोकानाम कारादिवर्णक्रमेणानुक्रमणीं च न्यस्तवानस्मि । शोधनसमये च जयपुरराजकीय पाठशालायां व्याकरणाध्यापकः पण्डित शिवदत्तशर्मा दाधीचः कतिपयस्थलेषु प्रायो व्याकरणविषयकं टिप्पणमुदृङ्कितवान् कृतवांच शोधनेऽपि यत्साहाय्यं तत्तदुपकारं मुहुः स्मरामि । एवमेतद्वन्थमुद्रणे प्रयत्नमास्थितस्यापि मम मतिमान्द्यादृष्टिदोषात्प्रमादाद्वा समुत्प नाननल्पानप्यवद्यानुपेक्ष्य काव्यगुणगौरवेणैव गुणैकपक्षपातिनो निर्मत्सरा विद्वांसस्तो- घमेष्यन्ति, भविष्यन्ति च परमेश्वरानुग्रहात्सफलसमीहिता इति भृशमाशास्ते जयपुर राजधानी । प्रथम अधिक भाद्रशुक्ल ५ संवत् १९४७. ७ विदुषामनुचरो दुर्गाप्रसादः । TODAS<noinclude></noinclude> cehwmx0tyr7sikcoqh22x29xmfyoeir 104 126651 344385 2022-08-17T19:36:16Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ Preface to the Eleventh Edition. A word of explanation is necessary for the numerous changes introduced in this edition. The past editions have been more or less reprints of the original edition. No attempt wasiade to remove the various inconsistencies between text and commentary that were in the first edition and thus these have persisted throughout so far. It was useless to try to reconcile the irreconcileable inconsist... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>Preface to the Eleventh Edition. A word of explanation is necessary for the numerous changes introduced in this edition. The past editions have been more or less reprints of the original edition. No attempt wasiade to remove the various inconsistencies between text and commentary that were in the first edition and thus these have persisted throughout so far. It was useless to try to reconcile the irreconcileable inconsistencies and I thought of beginning at the very beginning. Efforts to orts to get Mss. proved in vain. I had therefore to be content with merely pointing out in the foot-notes the inconsistencies and adopting in the text the plausible readings. This process continued till I reached the end of the first part, when happily or unhappily, I came by two Mss. one of which at least was such as gave no scope to doubt its authority. But the work so far edited was already out of the press. Nevertheless I decided to avail myself of the Mss. for the purpose of the second part. It was indeed a very pleasant surprise that the inconsistencies that were in this part too, were not found in the Mss. and it was here that I realised why it is not advisa- ble to rely merely on the printed edition for the purpose of bringing out a fresh edition and how Mss. help us to produce a text which bears the stamp of authority. But as said above nothing could be done so far as the first part was concerned and I leave it to the future edition to bring it in a line with the second. Mention should be made here of the Appendix which has been added giving extracts from the Mahabharata re- levent to the episode as presented by Magha. My sincere thanks are due to Mr. K. V. Soman who bore the brunt of the task in comparing the Mss. with the previous edition. N. R. Acharya.<noinclude></noinclude> mtmleuegog0z8x3vwz775kbxdvatoe6 104 126652 344386 2022-08-17T19:36:27Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ परिशिष्टम् । शिशुपालवधकाव्यमेतत् महाभारतीय-सभापर्वान्तर्गत - राजसूय- अर्घाहरण- शिशुपालवधपर्वगतप्रतिपाद्यशिशुपालवधकथामाश्रित्य व्यररचत्कविशिरोमणिर्मा- घ... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>परिशिष्टम् । शिशुपालवधकाव्यमेतत् महाभारतीय-सभापर्वान्तर्गत - राजसूय- अर्घाहरण- शिशुपालवधपर्वगतप्रतिपाद्यशिशुपालवधकथामाश्रित्य व्यररचत्कविशिरोमणिर्मा- घकविरिति विभाव्यते, किंच महाभारते 'अपराधशतं क्षाम्यं मातुरस्यैव याचने । दत्तं मया याचितं च तद्वै पूर्ण हि पार्थिवाः' इति नृपानुक्त्वा सद्य. सभायामेव श्रीकृष्णः शिशुपालस्य शिरो व्यपाहरदिति वर्णनं वरीवर्ति, काव्ये चैतस्मिन् कृष्णः समरमूर्ध्नि शिशुपालं जघानेत्येतावानेव विशेषो दरीदृश्यते । तथा च महाभारतीयकथाश्रयणेनैव काव्यस्यास्य विरचितत्वात्तयोर्मिथः साम्यज्ञापनायात्र समुद्रियन्ते कतिचिदध्यायगत श्लोकास्तत्रत्याः । माघश्च यं यं महाभारतीयश्लोकार्थ- मनुसृत्य काव्यश्लोकं ग्रथितवान् स च श्लोकश्चिह्नितः काव्याङ्कप्रदर्शनेन यत्र तत्र | वैशम्पायन उवाच – अनुज्ञातस्तु कृष्णेन पाण्डवो भ्रातृभिः सह । ईजितुं राजसूयेन साधनान्युपचक्रमे ॥ ततस्त्वाज्ञापयामास पाण्डवोऽरिनिबर्हणः । सहदेवं युधां श्रेष्ठं मन्त्रिणश्चैव सर्वशः ॥ अस्मिन्ऋतौ यथोक्तानि यज्ञाङ्गानि द्विजातिभिः । तथोपकरणं सर्व मङ्गलानि च सर्वशः ॥ अधियज्ञांश्च संभारान्धौम्योकान्क्षिप्रमेव हि । समानयन्तु पुरुषा यथायोगं यथाक्रमम् ॥ सर्वकामाश्च कार्यन्तां रसगन्धसमन्विताः । मनोरथप्रीतिकरा द्विजानां कुरुसत्तम ॥ तद्वाक्यसमकालं च कृतं सर्व न्यवेदयत् । सहदेवो युधां श्रेष्ठो धर्मराजे युधिष्ठिरे ॥ ततो द्वैपायनो राजन्नत्विजः समुपानयत् । वेदानिव महाभागान्साक्षान्मूर्तिमतो द्विजान् ॥ स्वयं ब्रह्मत्वमकरोत्तस्य सत्यवतीसुतः । धनञ्जयानामृषभः सुसामा सामगोऽभवत् ॥ याज्ञवल्क्यो बभूवाथ ब्रह्मिष्ठोऽध्वर्युसत्तमः । पैलो होता वसोः पुत्रो धौम्येन सहितोऽभवत् ॥ एतेषां शिष्यवर्गाश्च पुत्राश्च भरतर्षभ । बभूवुर्होत्रगाः सर्वे वेदवेदाङ्गपारगाः ॥ ते वाचयित्वा पुण्याहमूहयित्वा च तं विधिम् । शास्त्रोक्तं पूजयामासुस्तद्देवयजनं महत् ॥ तत आज्ञापयामास स राजा राजसत्तमः । सहदेवं तदा सद्यो मन्त्रिणं पुरुषर्षभः ॥ आमन्त्रणार्थ दूतांस्त्वं प्रेषयस्वाऽऽशुगान्द्रुतम् । 2<noinclude></noinclude> qzgtpcrzl8zqejgsc2rgovbtpho0k2t 104 126653 344387 2022-08-17T19:36:35Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ शिशुपालव उपश्रुत्य वचो राज्ञः स दूतान्प्राहिणोत्तदा || आमन्त्रयध्वं राष्ट्रेषु ब्राह्मणान्भूमिपानथ | विशश्च मान्याञ्शूद्रांश्च सर्वानानयतेति च ॥ वैशम्पायन... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>शिशुपालव उपश्रुत्य वचो राज्ञः स दूतान्प्राहिणोत्तदा || आमन्त्रयध्वं राष्ट्रेषु ब्राह्मणान्भूमिपानथ | विशश्च मान्याञ्शूद्रांश्च सर्वानानयतेति च ॥ वैशम्पायन उवाच - समाज्ञप्तास्ततो दूताः पाण्डवेयस्य शासनात् । आमन्त्रयांबभूवुश्च आनयंश्चाऽपरान्द्रुतम् । ॥ तथा परानपि नरानात्मनः शीघ्रगामिनः ॥ • ततस्ते तु यथाकालं कुन्तीपुत्रं युधिष्ठिरम् । दीक्षयाञ्चक्रिरे विप्रा राजसूयाय भारत ॥ दीक्षितः स तु धर्मात्मा धर्मराजो युधिष्ठिरः । जगाम यज्ञायतनं वृतो विप्रैः सहस्रशः ॥ अमात्यैश्च नरश्रेष्ठो धर्मो विग्रहवानिव । आजग्मुर्ब्राह्मणास्तत्र विषयेभ्यस्ततस्ततः ॥ • सर्वविद्यासु निष्णाता वेदवेदाङ्गपारगाः | तेषामावसथांश्चक्रुर्धर्मराजस्य शासनात् || वह्नन्नाच्छादनैर्युक्तान्सगणानां पृथक्पृथक् । सर्वर्तुगुणसंपन्नाञ्शिल्पिनोऽथ सहस्रशः || भुञ्जतां चैव विप्राणां वदतां च महास्वनः । अनिशं श्रूयते तत्र मुदितानां महात्मनाम् ॥ दीयतां दीयतामेषां भुज्यतां भुज्यतामिति । एवंप्रकाराः संजल्पाः श्रूयन्ते स्मात्र नित्यशः ॥ गवां शतसहस्राणि शयनानां च भारत । रुक्मस्य योषितां चैव धर्मराजः पृथग्ददौ || प्रावर्ततैवं यज्ञः स पाण्डवस्य महात्मनः । पृथिव्यामेकवीरस्य शक्रस्येव त्रिविष्टपे ॥ ततो युधिष्ठिरो राजा प्रेषयामास पाण्डवम् । नकुलं हस्तिनपुरं भीष्माय पुरुषर्षभः ॥ (इति ३३ अध्यायः ।) वैशम्पायन उवाच - स गत्वा हास्तिनपुरं नकुलः समितिंजयः । भीष्ममामन्त्रयांचत्रे धृतराष्ट्रं च पाण्डवः ॥ सत्कृत्याऽऽमन्त्रितास्तेन आचार्यप्रमुखास्ततः । प्रययुः प्रीतमनसो यज्ञं ब्रह्मपुरःसराः ॥ संश्रत्य धर्मराजस्य यज्ञं यज्ञविदस्तदा । उनन्ये च शतशस्तुष्टैर्मनोभिर्भरतर्षभ || द्रष्टुकामाः सभां चैव धर्मराजं च पाण्डवम् । दिग्भ्यः सर्वे समापेतुः क्षत्रियास्तत्र भारत |<noinclude></noinclude> elzctd0bb11tq9h5ozfqanue5x5sulo 104 126654 344388 2022-08-17T19:36:44Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ परिशिष्टम् । समुपादाय रत्नानि विविधानि महान्ति च ॥ धृतराष्ट्रश्च भीष्मश्च विदुरश्च महामतिः । दुर्योधनपुरोगाश्च भ्रातरः सर्व एव ते ॥ एते चान्ये च बहवो राजानो... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>परिशिष्टम् । समुपादाय रत्नानि विविधानि महान्ति च ॥ धृतराष्ट्रश्च भीष्मश्च विदुरश्च महामतिः । दुर्योधनपुरोगाश्च भ्रातरः सर्व एव ते ॥ एते चान्ये च बहवो राजानो मध्यदेशजाः । आजग्मुः पाण्डुपुत्रस्य राजसूयं महाऋतुम् ॥ ददुस्तेषामावसथान्धर्मराजस्य शासनात् । बहुभक्ष्यान्वितान्यजन्दीर्घिकावृक्षशोभितान् ॥ तथा धर्मात्मजः पूजां चक्रे तेषां महात्मनाम् । सत्कृताश्च यथोद्दिष्टाञ्जग्मुरावसथान्नृपाः ॥ विश्रान्तास्ते ततोऽपश्यन्भूमिपा भूरिदक्षिणम् । वृतं सदस्यैर्बहुभिर्धर्मराजं युधिष्ठिरम् ॥ तत्सदः पार्थिवैः कीर्ण ब्राह्मणैश्च महर्षिभिः । भ्राजते स्म तदा राजन्नाकपृष्ठं यथामरैः ॥ (इति ३४ अध्यायः ।) वैशम्पायन उवाच- पितामहं गुरुं चैव प्रत्युद्गम्य युधिष्ठिरः । अभिवाद्य ततो राजन्निदं वचनमब्रवीत् ॥ भीष्मं द्रोणं कृपं द्रौणिं दुर्योधन विविंशती । अस्मिन् यज्ञे भवन्तो मामनुगृह्णन्तु सर्वशः ॥ इदं वः सुमहञ्चैव यदिहाऽस्ति धनं मम । प्रणयन्तु भवन्तो मां यथेष्टमभिमन्त्रिताः ॥ एवमुक्त्वा स तान्सर्वान्दीक्षितः पाण्डवाग्रजः | युयोज स यथायोगमधिकारेष्वनन्तरम् ॥ कथं तु मम कौरव्यो रत्तदानैः समाप्नुयात् । यज्ञमित्येव राजानः स्पर्धमाना ददुर्धनम् ॥ भवनैः सविमानाग्रैः सोदर्केर्बलसंवृतैः । लोकराजविमानैश्च ब्राह्मणावसथैः सह ॥ राजभिश्च समावृत्तैरतीव श्रीसमृद्धिभिः । अशोभत सदो राजन्कौन्तेयस्य महात्मनः ॥ ऋद्ध्या च वरुणं देवं स्पर्धमानो युधिष्ठिरः | षडग्निनाऽथ यज्ञेन सोऽयजद्दक्षिणावता ॥ सर्वाअनान्सर्वकामैः समृद्धैः समतर्पयत् ॥ अन्नवान्बहुभक्ष्यश्च भुक्तवज्जनसंवृतः । रत्नोपहारसंपन्नो बभूव स समागमः ॥ (इति ३५ अध्यायः ।) वैशम्पायन उवाच - ततोऽभिषेचनीयेऽह्नि ब्राह्मणा राजभिः सह । अन्तर्वेदीं प्रविविशुः सत्कारार्हा महर्षयः ॥<noinclude></noinclude> 0frvc8kavorvlpuo6i09y018xlxp0rr 104 126655 344389 2022-08-17T19:36:52Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ १२ शिशुपालवधे कर्मान्तरमुपासन्तो जजल्पुरमितौजसः ॥ इदमेवं न चाऽप्येवमेवमेवं न चान्यथा । प्रत्यूचुर्बहवस्तत्र वितण्डावादिनो द्विजाः ॥ न तस्यां सन्निधौ शूद्... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>१२ शिशुपालवधे कर्मान्तरमुपासन्तो जजल्पुरमितौजसः ॥ इदमेवं न चाऽप्येवमेवमेवं न चान्यथा । प्रत्यूचुर्बहवस्तत्र वितण्डावादिनो द्विजाः ॥ न तस्यां सन्निधौ शूद्रः कश्चिदासीन्न चाव्रती । अन्तर्वेद्यां तदा राजन्युधिष्ठिर निवेशने ॥ तां तु लक्ष्मीवतो लक्ष्मीं तदा यज्ञविधानताम् । तुतोष नारदः पश्यन्धर्मराजस्य धीमतः ॥ अथ चिन्तां समापेदे स मुनिर्मनुजाधिप । नारदस्तु तदा पश्यन्सर्वक्षत्रसमागमम् ॥ सस्मार च पुरावृत्तां कथां तां पुरुषर्षभ । अंशावतरणे याऽसौ ब्रह्मणो भवनेऽभवत् ॥ देवानां संगमं तं तु विज्ञाय कुरुनन्दन | नारदः पुण्डरीकाक्षं सस्मार मनसा हरिम् ॥ साक्षात्स विबुधारिघ्नः क्षत्रे नारायणो विभुः । प्रतिज्ञां पालयंश्चेमां जातः परपुरंजयः ॥ संदिदेश पुरा योऽसौ विबुधान्भूतकृत्स्वयम् । अन्योन्यमभिनिघ्नन्तः पुनर्लोकानवाप्स्यथ || इति नारायणः शम्भुर्भगवाञ्जगतः प्रभुः । आदिश्य विबुधान्सर्वानजायत यदुक्षये ॥ क्षितावन्धकवृष्णीनां वंशे वंशभृतां वरः । परऱ्या शुशुभे लक्ष्म्या नक्षत्राणामिवोडुराट् ॥ अहो वत महद्भूतं स्वयंभूर्यदिदं स्वयम् । आदास्यति पुनः क्षत्रमेवं बलसमन्वितम् ॥ इत्येतां नारदश्चिन्तां चिन्तयामास धर्मवित् । हरिं नारायणं ज्ञात्वा यज्ञैरिज्यं तमीश्वरम् ॥ तस्मिन्धर्मविदां श्रेष्ठो धर्मराजस्य धीमतः । महाध्वरे महावुद्धिस्तस्थौ स बहुमानतः ॥ ततो भी मोऽब्रवीद्राजन्धर्मराजं युधिष्ठिरम् | क्रियतामर्हणं राज्ञां यथार्हमिति भारत ॥ आचार्यमृत्विजं चैव संयुजं च युधिष्ठिर । स्नातकं च प्रियं प्राहुः षडर्ध्यान्नृपं तथा ॥ (शिशु० १४/५५ ) पानयनभिगुतानाहुः संवत्सरोषितान् । त इमे कालपूगस्य महतोऽस्मानुपागतः ॥ (शिशु० १४/५६) एषामेकैकशो राजन्नर्घ आनीयतामिति । अथ चैषां वरिष्ठाय समर्थायोपनीयताम् ॥ (शिशु० १४१५७ )<noinclude></noinclude> 8i1a8j774mmpl1yjoa4g1emyo2hvdl8 104 126656 344390 2022-08-17T19:37:00Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ परिशिष्टम् । युधिष्ठिर उवाच - कस्मै भवान्मन्यतेऽर्घमेकस्मै कुरुनन्दन । उपनीयमानं युक्तं च तन्मे ब्रूहि पितामह ॥ वैशम्पायन उवाच – १३ ततो भीष्मः शान्तनवो बुद्ध... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>परिशिष्टम् । युधिष्ठिर उवाच - कस्मै भवान्मन्यतेऽर्घमेकस्मै कुरुनन्दन । उपनीयमानं युक्तं च तन्मे ब्रूहि पितामह ॥ वैशम्पायन उवाच – १३ ततो भीष्मः शान्तनवो बुद्ध्या निश्चित्य वीर्यवान् । वार्ष्णेयं मन्यते कृष्णं पूजनीयतमं भुवि ॥ ( शिशु० १४१५७ ) एष ह्येषां समस्तानां तेजोवलपराक्रमैः । मध्ये तपन्निवाभाति ज्योतिषामिव भास्करः ॥ असूर्यमिव सूर्येण निर्वातमिव वायुना । भासितं ह्लादितं चैव कृष्णेनेदं सदो हि नः ॥ तस्मै भीष्माभ्यनुज्ञातः सहदेवः प्रतापवान् । उदजहेऽथ विधिवद्वार्ष्णेयायाऽर्घमुत्तमम् ॥ प्रतिजग्राह तत्कृष्णः शास्त्रदृष्टेन कर्मणा । शिशुपालस्तु तां पूजां वासुदेवे न चक्षमे ॥ (शिशु० १५॥१ ) स उपालभ्य भीष्मं च धर्मराजं च संसदि । अथाऽऽक्षिपद्वासुदेवं चेदिराजो महाबलः ॥ ( इति ३६ अध्यायः । ) शिशुपाल उवाच - नाऽयमर्हति वार्ष्णेयस्तिष्ठत्स्विह महात्मसु । महीपतिषु कौरव्य राजवत्पार्थिवार्हणाम् ॥ नायं युक्तः समाचारः पाण्डवेषु महात्मसु । यत्कामात्पुण्डरीकाक्षं पाण्डवार्चितवानसि ॥ वाला यूयं न जानीध्वं धर्मः सूक्ष्मो हि पाण्डवाः । अयं च स्मृत्यतिक्रान्तो ह्यापगेयोऽल्पदर्शनः ॥ त्वादृशो धर्मयुक्तो हि कुर्वाणः प्रियकाम्यया । भवत्यभ्यधिकं भीष्मो लोकेष्ववमतः सताम् ॥ कथं ह्यराजा दाशार्हो मध्ये सर्वमहीक्षिताम् । अर्हणामर्हति तथा यथा युष्माभिरर्चितः ॥ अथ वा मन्यसे कृष्णं स्थविरं कुरुपुङ्गव । वसुदेवे स्थिते वृद्धे कथमर्हति तत्सुतः ॥ अथ वा वासुदेवोऽपि प्रियकामोऽनुवृत्तवान् । द्रुपदे तिष्ठति कथं माधवोऽर्हति पूजनम् ॥ आचार्य मन्यसे कृष्णमथ वा कुरुनन्दन | द्रोणे तिष्ठति वार्ष्णेयं कस्मादर्चितवानसि ॥ ऋत्विजं मन्यसे कृष्णमथ वा कुरुनन्दन ।<noinclude></noinclude> 3y55llnnmh4jzh0qd8gkfvhad87735r 104 126657 344391 2022-08-17T19:37:09Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ शिशुपालवधे च द्वैपायने स्थिते वृद्धे कथं कृष्णोऽर्चितस्त्वया ॥ भीष्मे शान्तनवे राजन्स्थिते पुरुषसत्तमे । स्वच्छन्दमृत्यु के राजन्कथं कृष्णोऽर्चितस्त्वया... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>शिशुपालवधे च द्वैपायने स्थिते वृद्धे कथं कृष्णोऽर्चितस्त्वया ॥ भीष्मे शान्तनवे राजन्स्थिते पुरुषसत्तमे । स्वच्छन्दमृत्यु के राजन्कथं कृष्णोऽर्चितस्त्वया ॥ अश्वत्थाम्न स्थिते वीरे सर्वशास्त्रविशारदे । कथं कृष्णस्त्वया राजन्नर्चितः कुरुनन्दन || दुर्योधने च राजेन्द्रे स्थिते पुरुषसत्तमे । कृपे च भारताचार्ये कथं कृष्णस्त्वयाऽर्चितः ॥ द्रुमं किंपुरुषाचार्यमतिक्रम्य त्वयाऽर्चितः । भीष्मके चैव दुर्धर्ष पाण्डुवत्कृतलक्षणे ॥ येनात्मवलमाश्रित्य राजानो युधि निर्जिताः । तं च कर्णमतिक्रम्य कथं कृष्णस्त्वयाऽर्चितः ॥ नैवविङ्नैव चाचार्यो न राजा मधुसूदनः । अर्चितश्च कुरुश्रेष्ठ किमन्यत्प्रियकाम्यया ॥ अथ वाऽभ्यर्चनीयोऽयं युष्माकं मधुसूदनः । किं राजभिरिहानीतैरवमानाय भारत ॥ ( शिशु० १५/१८ ) वयं तु न भयादस्य कौन्तेयस्य महात्मनः । प्रयच्छाम करान्सर्वे न लोभान्न च सान्त्वनात् ॥ अस्य धर्मे प्रवृत्तस्य पार्थिवत्वं चिकीर्षतः । करानस्मै प्रयच्छामः सोऽयमस्मान्न मन्यते ॥ किमन्यदवमानाद्धि येनेदं राजसंसदि । अप्राप्तलक्षणं कृष्णमर्घेणाऽर्चितवानसि || योऽयं वृष्णिकुले जातो राजानं हतवान्पुरा । जरासन्धं महात्मानमन्यायेन दुरात्मवान् ॥ अद्य धर्मात्मता चैव व्यपकृष्टा युधिष्ठिरात् । दर्शितं कृपणत्वं च कृष्णेऽर्घस्य निवेदनात् ॥ यदि भीताश्च कौन्तेयाः कृपणाश्च तपस्विनः । ननु त्वयाऽपि वोद्धव्यं यां पूजां माधवोऽर्हसि ॥ न त्वयं पार्थिवेन्द्राणामपमानः प्रयुज्यते । त्वामेव कुरवो व्यक्तं प्रलम्भन्ते जनार्दन ॥ क्लीबे दारक्रिया यादृगन्धे वा रूपदर्शनम् । अराज्ञो राजवत्पूजा तथा ते मधुसूदन ॥ दृष्टो युधिष्ठिरो राजा दृष्टो भीष्मश्च यादृशः । वासुदेवोऽप्ययं दृष्टः सर्वमेतद्यथातथम् ॥ रत्युक्त्वा शिशुपालस्तानुत्थाय परमासनात् । निर्ययौ सदसस्तस्मात्सहितो राजभिस्तदा ॥ ( इति ३७ अध्यायः । )<noinclude></noinclude> bxmwxo046m5looem2m9g9cgmsceoeiu 104 126658 344392 2022-08-17T19:37:17Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ परिशिष्टम् । वैशम्पायन उवाच - ततो युधिष्ठिरो राजा शिशुपालमुपाद्रवत् । उवाच चैनं मधुरं सान्त्वपूर्वमिदं वचः ॥ नेदं युक्तं महीपाल यादृशं वै त्वमुक्तवान् । अधर्... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>परिशिष्टम् । वैशम्पायन उवाच - ततो युधिष्ठिरो राजा शिशुपालमुपाद्रवत् । उवाच चैनं मधुरं सान्त्वपूर्वमिदं वचः ॥ नेदं युक्तं महीपाल यादृशं वै त्वमुक्तवान् । अधर्मश्च परो राजन्पारुष्यं च निरर्थकम् ॥ न हि धर्म परं जातु नावबुध्येत पार्थिवः । भीष्मः शान्तनवस्त्वेनं मावसंस्था स्त्वमन्यथा ॥ पश्य चैतान्महीपालांस्त्वत्तो वृद्धतरान्बहून् । मृष्यन्ते चाहणं कृष्णे तद्वत्त्वं क्षन्तुमर्हसि ॥ वेद तत्त्वेन कृष्णं हि भीष्मश्वेदिपते भृशम् । नहोनं त्वं तथा वेत्थ यथैनं वेद कौरवः ॥ भीष्म उवाच - नास्मै देयो ह्यनुनयो नायमर्हति सान्त्वनम् | लोकवृद्धतमे कृष्णे योऽर्हणां नाभिमन्यते ॥ क्षत्रियः क्षत्रियं जित्वा रणे रणकृतां वरः । यो मुञ्चति वरो कृत्वा गुरुर्भवति तस्य सः ॥ अस्यां हि समितौ राज्ञामेकमप्यजितं युधि । न पश्यामि महीपालं सात्वतीपुत्रतेजसा ॥ न हि केवलमस्माकमयमर्च्यतमोऽच्युतः । त्रयाणामपि लोकानामर्चनीयो महाभुजः ॥ कृष्णेन हि जिता युद्धे बहवः क्षत्रियर्षभाः । जगत्सर्व च वार्ष्णेये निखिलेन प्रतिष्ठितम् ॥ तस्मात्सत्स्वपि वृद्धेषु कृष्णमर्चामि नेतरान् । यशः शौर्य जयं चास्य विज्ञायाऽर्चा प्रयुज्महे । न च कश्चिदिहाऽस्माभिः सुबालोऽप्यपरीक्षितः ॥ गुणैर्वृद्धानतिक्रम्य हरिरर्च्यतमो मतः । ज्ञानवृद्धो द्विजातीनां क्षत्रियाणां बलाधिकः ॥ वैश्यानां धान्यधनवाञ्शूद्राणामेव जन्मतः । पूज्यतायां च गोविन्दे हेतू द्वावपि संस्थितौ ॥ वेदवेदाङ्गविज्ञानं बलं चाप्यधिकं तथा । नृणां लोके हि कोऽन्योऽस्ति विशिष्टः केशवाहते ॥ अग्निहोत्रमुखा वेदा गायत्री छन्दसां मुखम् । राजा मुखं मनुष्याणां नदीनां सागरो मुखम् ॥ नक्षत्राणां मुखं चन्द्र आदित्यस्तेजसां मुखम् । पर्वतानां मुखं मेरुर्गरुडः पंततां मुखम् ॥ ऊर्ध्व तिर्यगधश्चैव यावती जगतो गतिः ।<noinclude></noinclude> nlt94tqucdonejvwi6yr1jemiehosp1 104 126659 344393 2022-08-17T19:37:24Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ शिशुपालवधे सदेवकेषु लोकेषु भगवान् केशवो मुखम् ॥ अयं तु पुरुषो बालः शिशुपालो न बुध्यते । सर्वत्र सर्वदा कृष्णं तस्मादेवं प्रभाषते ॥ यो हि धर्म विचिनुयादुत्कृष... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>शिशुपालवधे सदेवकेषु लोकेषु भगवान् केशवो मुखम् ॥ अयं तु पुरुषो बालः शिशुपालो न बुध्यते । सर्वत्र सर्वदा कृष्णं तस्मादेवं प्रभाषते ॥ यो हि धर्म विचिनुयादुत्कृष्टं मतिमान्नरः । स वै पश्येद्यथा धर्म न तथा चेदिराडयम् ॥ अथैनां दुष्कृतां पूजां शिशुपालो व्यवस्यति । दुष्कृतायां यथान्यायं तथाऽयं कर्तुमर्हति ॥ ( इति ३८ अध्यायः । ) वैशम्पायन उवाच —— एवमुक्त्वा ततो भीष्मो विरराम महाबलः । व्याजहारोत्तरं तत्र सहदेवोऽर्थवद्वचः ॥ केशवं केशिहन्तारमप्रमेयपराक्रमम् । पूज्यमानं मया यो वः कृष्णं न सहते नृपः ॥ सर्वेषां बलिनां मूर्ध्नि मयेदं निहितं पदम् । एवमुक्ते मया सम्यगुत्तरं प्रब्रवीतु सः ॥ स एव हि मया वध्यो भविष्यति न संशयः । ततो न व्याजहारैषां कश्चिद् बुद्धिमतां सताम् ॥ मानिनां बलिनां राज्ञां मध्ये वै दर्शिते पदे । ततोऽपतत्पुष्पवृष्टिः सहदेवस्य सूर्धनि | अदृश्यरूपा वाचश्चाप्यब्रुवन्साधु साध्विति | आविध्यदजितं कृष्णं भविष्यद्भूतजल्पकः ॥ सर्वसंशय निर्मोक्ता नारदः सर्वलोकवित् । उवाचाखिलभूतानां मध्ये स्प कृष्णं कमलपत्राक्षं नार्चयिष्यन्ति ये नराः । जीवन्मृतास्तु ते ज्ञेया न संभाष्याः कदाचन ॥ वैशम्पायन उवाच – चचः ॥ पूजयित्वा च पूजार्हान्ब्रह्मक्षत्र विशेषवित् । सहदेवो नृणां देवः समापयत कर्म तत् ॥ तस्मिन्नभ्यर्चिते कृष्णे सुनीथः शत्रुकर्षणः । अतिताम्रेक्षणः कोपादुवाच मनुजाधिपान् ॥ स्थितः सेनापतिर्योऽहं मन्यध्वं किंतु सांप्रतम् । युधि तिष्ठाम संना समेतान्वृष्णिपाण्डवान् ॥ इति सर्वान्समुत्साह्य राज्ञस्तांश्चेदिपुङ्गवः । पघाताय ततः सोऽमन्त्रयत राजभिः ॥ तत्राहूता गताः सर्वे सुनीथप्रमुखा गणाः । समदृश्यन्त संक्रुद्धा विवर्णवदनास्तथा ॥<noinclude></noinclude> lohikposg6sdgd41q0qei7dopf1rkj9 104 126660 344394 2022-08-17T19:37:33Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ परिशिष्टम् । युधिष्ठिराभिषेकं च वासुदेवस्य चार्हणम् । न स्याद्यथा तथा कार्यमेवं सर्वे तदाऽब्रुवन् ॥ सुहृद्भिर्वार्यमाणानां तेषां हि वपुराबभौ । आमिषादपकृष्... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>परिशिष्टम् । युधिष्ठिराभिषेकं च वासुदेवस्य चार्हणम् । न स्याद्यथा तथा कार्यमेवं सर्वे तदाऽब्रुवन् ॥ सुहृद्भिर्वार्यमाणानां तेषां हि वपुराबभौ । आमिषादपकृष्टानां सिंहानामिव गर्जताम् ॥ तं बलौघमपर्यन्तं राजसागरमक्षयम् । कुर्वाणं समयं कृष्णो युद्धाय बुबुधे तदा ॥ वैशम्पायन उवाच- ( इति ३९ अध्यायः । ) ततः सागरसंकाशं दृष्ट्वा नृपतिमण्डलम् । संवर्तवाताभिहतं भीमं क्षुब्धमिवार्णवम् ॥ रोषात्प्रचलितं सर्वमिदमाह युधिष्ठिरः | भीष्मं मतिमतां मुख्यं वृद्धं कुरुपितामहम् ॥ असौ रोषात्प्रचलितो महान्नृपतिसागरः । अत्र यत्प्रतिपत्तव्यं तन्मे ब्रूहि पितामह || यज्ञस्य च न विघ्नः स्यात्प्रजानां च हितं भवेत् । यथा सर्वत्र तत्सर्व ब्रूहि मेऽद्य पितामह ॥ इत्युक्तवति धर्मशे धर्मराजे युधिष्ठिरे । उवाचेदं वचो भीष्मस्ततः कुरुपितामहः ॥ मा भैस्त्वं कुरुशार्दूल श्वा सिंहं हन्तुमर्हति । शिवः पन्थाः सुनीतोऽत्र मया पूर्वतरं वृतः ॥ न हि संबुध्यते यावत्सुप्तः सिंह इवाच्युतः । तेन सिंहीकरोत्येतान्नृसिंहश्चेदिपुङ्गवः ॥ पार्थिवान्पार्थिवश्रेष्ठः शिशुपालोऽप्यचेतनः । सर्वान्सर्वात्मना तात नेतुकामो यमक्षयम् ॥ नूनमेतत्समादातुं पुनरिच्छत्यधोक्षजः । यदस्य शिशुपालस्य तेजस्तिष्ठति भारत ॥ आदातुं च नरव्याघ्रो यं यमिच्छत्ययं तदा । तस्य विप्लवते बुद्धिरेवं चेदिपतेर्यथा ॥ वैशम्पायन उवाच - इति तस्य वचः श्रुत्वा ततश्चेदिपतिर्नृपः । भीष्मं रूक्षाक्षरा वाचः श्रावयामास भारत ॥ ( इति ४० अध्यायः । ) शिशुपाल उवाच - बिभीषिकाभिर्वह्वीभिभषयन्सर्वपार्थिवान् । न व्यपत्रपसे कस्माद्वृद्धः सन्कुलपांसनः ॥ ( शिशु० १५॥१९ ) युक्तमेतत्तृतीयायां प्रकृतौ वर्तता त्वया । वक्तुं धर्मादपेतार्थ त्वं हि सर्वकुरूत्तमः ॥<noinclude></noinclude> divwsy6oly0rt00v1mac10vx6ecs7k6 104 126661 344395 2022-08-17T19:37:40Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ १८ शिशुपालवधे नावि नौरिव संबद्धा यथाऽन्धो वाऽन्धमन्वियात् । तथाभूता हि कौरव्या येषां भीष्म त्वमग्रणीः ॥ पूतनाघात पूर्वाणि कर्माण्यस्य विशेषतः । (शिशु० १५।३६)... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>१८ शिशुपालवधे नावि नौरिव संबद्धा यथाऽन्धो वाऽन्धमन्वियात् । तथाभूता हि कौरव्या येषां भीष्म त्वमग्रणीः ॥ पूतनाघात पूर्वाणि कर्माण्यस्य विशेषतः । (शिशु० १५।३६) त्वया कीर्तयताऽस्माकं भूयः प्रव्यथितं मनः ॥ अवलिप्तस्य मूर्खस्य केशवं स्तोतुमिच्छतः । कथं भीष्म न ते जिह्वा शतधेयं विदीर्यते ॥ यत्र कुत्सा प्रयोक्तव्या भीष्म चालतरैर्नरैः । तमिमं ज्ञानवृद्धः सन्गोपं संस्तोतुमिच्छसि ॥ यद्यनेन हता बाल्ये शकुनिश्चित्रमत्र किम् | तौ वाऽश्ववृषभौ भीष्म यौ न युद्धविशारदौ || चेतनारहितं काष्टं यद्यनेन निपातितम् । पादेन शकटं भीष्म तत्र किं कृतमद्भुतम् ॥ (शिशु० १५१३७) वल्मीकमात्रः सप्ताहं यद्यनेन धृतोऽचलः । तदा गोवर्धनो भीष्म न तच्चित्रं मतं मम ॥ भुक्तमेतेन बहन्नं क्रीडता नगमूर्धनि । इति ते भीष्म शृण्वानाः परे विस्मयमागताः ॥ यस्य चानेन धर्मज्ञ भुक्तमन्नं वलीयसः । स चानेन हतः कंस इत्येतन्न महाद्भुतम् ॥ न ते श्रुतमिदं भीष्म नूनं कथयतां सताम् । यद्वक्ष्ये त्वामधर्मज्ञं वाक्यं कुरुकुलाधम || स्त्रीषु गोषु न शस्त्राणि पातयेद्ब्राह्मणेषु च । यस्य चान्नानि भुंजीत यत्र च स्यात्प्रतिश्रयः ॥ इति सन्तोऽनुशासन्ति सज्जनं धर्मिणः सदा । भीष्म लोके हि तत्सर्व वितथं त्वयि दृश्यते ॥ ज्ञानवृद्धं च वृद्धं च भूयांसं केशवं मम | अजानत इवाख्यासि संस्तुवन्कौरवाधम || गोघ्नः स्त्रीघ्नश्च सन्भीष्म त्वद्वाक्याद्यदि पूज्यते । एवंभूतश्च यो भीष्म कथं संस्तवमर्हति ॥ न गाथा गाथिनं शास्ति बहु चेदपि गायति । प्रकृतिं यान्ति भूतानि भूलिंगशकुनिर्यथा ॥ नूनं प्रकृतिरेषा ते जघन्या नात्र संशयः । अतः पापीयसी चैषां पाण्डवानामपीष्यते ॥ येसामर्च्यतमः कृष्णस्त्वं च येषां प्रदर्शकः । 'धर्मवांस्त्वमधर्मज्ञः सतां मार्गावठुतः ॥ चेत्त्वं धर्म विजानासि यदि प्राज्ञा मतिस्तव | अन्यकामा हि धर्मज्ञा कन्यका प्राज्ञमानिना |<noinclude></noinclude> 5v12yo5eaccw56nhttyox455s68096z 104 126662 344396 2022-08-17T19:38:06Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ परिशिष्टम् । अम्बा नामेति भद्रं ते कथं साऽपहृता त्वया ॥ तां त्वयाऽपहृतां भीष्म कन्यां नैषितवान्यतः । भ्राता विचित्रवीर्यस्ते सतां मार्गमनुष्ठितः ॥ दारयोर्य... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>परिशिष्टम् । अम्बा नामेति भद्रं ते कथं साऽपहृता त्वया ॥ तां त्वयाऽपहृतां भीष्म कन्यां नैषितवान्यतः । भ्राता विचित्रवीर्यस्ते सतां मार्गमनुष्ठितः ॥ दारयोर्यस्य चान्येन मिषतः प्राज्ञमानिनः । तव जातान्यपत्यानि सजनाचरिते पथि ॥ को हि धर्मोऽस्ति ते भीष्म ब्रह्मचर्यमिदं वृथा । यद्धारयसि मोहाद्वा क्लीबत्वाद्वा न संशयः ॥ न त्वहं तव धर्मज्ञ पश्याम्युपचयं क्वचित् । न हि ते सेविता वृद्धा य एवं धर्ममब्रवीः ॥ व्रतोपवासैर्वहुभिः कृतं भवति भीष्म यत् । सर्व तदनपत्यस्य मोघं भवति निश्चयात् ॥ सोऽनपत्यश्च वृद्धश्च मिथ्याधर्मानुसारकः । हंसवत्त्वमपीदानीं ज्ञातिभ्यः प्राप्नुया वधम् ॥ एवं हि कथयन्त्यन्ये नरा ज्ञानविदः पुरा । भीष्म यत्तदहं सम्यग्वक्ष्यामि तव शृण्वतः ॥ ( इति ४१ अध्यायः ।) शिशुपाल उवाच - स मे बहुमतो राजा जरासन्धो महाबलः । योऽनेन युद्धं नेयेष दासोऽयमिति संयुगे ॥ केशवेन कृतं कर्म जरासन्धवधे तदा । भीमसेनार्जुनाभ्यां च कस्तत्साध्विति मन्यते ॥ अद्वारेण प्रविष्टेन च्छद्मना ब्रह्मवादिना । दृष्टः प्रभावः कृष्णेन जरासन्धस्य भूपतेः ॥ इदं त्वाश्चर्यभूतं मे यदीमे पाण्डवास्त्वया । अपकृष्टाः सतां मार्गान्मन्यन्ते तच्च साध्विति ॥ अथ वा नैतदाश्चर्य येषां त्वमसि भारत । स्त्रीसधर्मा च वृद्धश्च सर्वार्थानां प्रदर्शकः ॥ वैशम्पायन उवाच -- तस्य तद्वचनं श्रुत्वा रूक्षं रूक्षाक्षरं बहु । चुकोप बलिनां श्रेष्ठो भीमसेनः प्रतापवान् ॥ भूयः क्रोधाभिताम्राक्षे रक्ते नेत्रे बभूवतुः । त्रिशिखां अकुटीं चाऽस्य ददृशुः सर्वपार्थिवाः ॥ दन्तान्संदंशतस्तस्य कोपाइहशुराननम् । उत्पतन्तं तु वेगेन जग्राहैनं मनस्विनम् । भीष्म एव महाबाहुर्म हासेन मिवेश्वरः ॥ तस्य भीमस्य भीष्मेण वार्यमाणस्य भारत ।<noinclude></noinclude> eaql7u9anich6aen78u3ugqe0eg2edu 104 126663 344397 2022-08-17T19:38:14Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ २० शिशुपालव गुरुणा विविधैर्वाक्यैः क्रोधः प्रशममागतः ॥ नातिचक्राम भीष्मस्य स हि वाक्यमरिंदमः । ततश्चेदिपतेर्वाक्यं श्रुत्वा तत्कुरुसत्तमः । भीमसेनमुवाचेद... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>२० शिशुपालव गुरुणा विविधैर्वाक्यैः क्रोधः प्रशममागतः ॥ नातिचक्राम भीष्मस्य स हि वाक्यमरिंदमः । ततश्चेदिपतेर्वाक्यं श्रुत्वा तत्कुरुसत्तमः । भीमसेनमुवाचेदं भीष्मो मतिमतां वरः ॥ ( इति ४२ अध्यायः । ) भीष्म उवाच - चेदिराजकुले जातरुयक्ष एष चतुर्भुजः । रासभारावसदृशं ररास च ननाद च ॥ तेनास्य मातापितरौ त्रेसतुस्तौ सबान्धवौ । वैकृतं तस्य तौ दृष्ट्वा त्यागाय कुरुतां मतिम् ॥ ततः सभायें नृपतिं सामात्यं सपुरोहितम् । चिन्तासंमूढहृदयं वागुवाचाशरीरिणी ॥ एष ते नृपते पुत्रः श्रीमाञ्जातो बलाधिकः । तस्मादस्मान्न भेतव्यमव्यग्रः पाहि वै शिशुम् ॥ न चैव तस्य मृत्युर्वे न कालः प्रत्युपस्थितः । मृत्युर्हन्ताऽस्य शस्त्रेण स चोत्पन्नो नराधिप || संश्रुत्योदाहृतं वाक्यं भूतमन्तर्हितं ततः । पुत्रस्नेहाभिसंतप्ता जननी वाक्यमब्रवीत् ॥ येनेदमीरितं वाक्यं ममैतं तनयं प्रति । प्राञ्जलिस्तं नमस्यामि ब्रवीतु स पुनर्वचः ॥ याथातथ्येन भगवान्देवो वा यदि वेतरः । श्रोतुमिच्छामि पुत्रस्य कोऽस्य मृत्युर्भविष्यति ॥ अन्तर्भूतं ततो भूतमुवाचेदं पुनर्वचः । यस्योत्सङ्गे गृहीतस्य भुजावभ्यधिकावुभौ ॥ पतिष्यतः क्षितितले पञ्चशीर्षाविवोरगौ । तृतीयमेतद्वालस्य ललाटस्थं तु लोचनम् ॥ निमजिष्यति यं दृष्ट्वा सोऽस्य मृत्युर्भविष्यति । त्र्यक्षं चतुर्भुजं श्रुत्वा तथा च समुदाहृतम् ॥ पृथिव्यां पार्थिवाः सर्वे अभ्यागच्छन्दिदृक्षवः । ततश्चेदिपुरीं प्राप्तौ संकर्षणजनार्दनौ ॥ यादवौ यादवीं द्रष्टुं स्वसारं तौ पितुस्तदा । कुशलानामयं पृष्ट्वा निषण्णौ रामकेशवौ ॥ साऽभ्यर्च्य तौ तदा वीरौ प्रीत्या चाऽभ्यधिकं ततः । पुत्रं दामोदरोत्सङ्गे देवी सन्यद्धात्स्वयम् ॥ न्यस्तमात्रस्य तस्याङ्के भुजावभ्यधिकावुभौ । पेततुस्तच्च नयनं न्यमज्जत ललाटजम् ॥ तद् दृष्ट्वा व्यथिता त्रस्ता वरं कृष्णमयाचत ।<noinclude></noinclude> nbedrw34e12qr8kcwrbcrnjauzl2gwd 104 126664 344398 2022-08-17T19:38:21Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ परिशिष्टम् । ददख मे वरं कृष्ण भयार्ताया महाभुज ॥ त्वं ह्यार्तानां समाश्वासो भीतानामभयप्रदः । एवमुक्तस्ततः कृष्णः सोऽब्रवीद्यदुनन्दनः ॥ मा भैस्त्वं देवि धर्... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>परिशिष्टम् । ददख मे वरं कृष्ण भयार्ताया महाभुज ॥ त्वं ह्यार्तानां समाश्वासो भीतानामभयप्रदः । एवमुक्तस्ततः कृष्णः सोऽब्रवीद्यदुनन्दनः ॥ मा भैस्त्वं देवि धर्मज्ञे न मत्तोऽस्ति भयं तव । ददामि कं वरं किं च करवाणि पितृष्वसः ॥ शक्यं वा यदि वाऽशक्यं करिष्यामि वचस्तव ॥ एवमुक्ता ततः कृष्णमब्रवीद्यदुनन्दनम् ॥ शिशुपालस्याऽपराधान्क्ष मेथास्त्वं महाबल । मत्कृते यदुशार्दूल विद्ध्येनं मे वरं प्रभो ॥ कृष्ण उवाच अपराधशतं मया ह्यस्य पितृष्व । पुत्रस्य ते वधार्हस्य मा त्वं शोके मनः कृथाः ॥ भीष्म उवाच - एवमेष नृपः पापः शिशुपालः सुमन्दधीः । त्वां समाह्वयते वीर गोविन्दवरदर्पितः ॥ ( इति ४३ अध्यायः । ) भीष्म उवाच - नैषा चेदिपतेर्बुद्धिर्यया त्वाह्वयतेऽच्युतम् । नूनमेष जगद्भर्तुः कृष्णस्यैव विनिश्चयः ॥ वैशम्पायन उवाच – ततो न ममृषे चैद्यस्तद्भीष्मवचनं तदा । उवाच चैनं संक्रुद्धः पुनर्भीष्ममथोत्तरम् ॥ शिशुपाल उवाच- द्विषतां नोऽस्तु भीष्मैष प्रभावः केशवस्य यः । यस्य संस्तववक्ता त्वं बन्दिवत्सततोत्थितः ॥ संस्तवे च मनो भीष्म परेषां रमते यदि । तदा संस्तौषि राज्ञस्त्वमिमं हित्वा जनार्दनम् ॥ धनुर्धराणां प्रवरं रुक्मिणां पुरुषोत्तमम् । अतिक्रम्य महावीर्य किं प्रशंससि केशवम् ॥ वैशम्पायन उवाच- ततश्चेदिपतेः श्रुत्वा भीष्मः स कटुकं वचः । उवाचेदं वचो राजंश्चेदिराजस्य शृण्वतः ॥ इच्छतां किल नामाऽहं जीवाम्येषां महीक्षिताम् । सोऽहं न गणयाम्येतांस्तृणेनापि नराधिपान् ॥ एवमुक्ते तु भीष्मेण ततः संचुक्रुशुर्नृपाः । 3<noinclude></noinclude> hznc8c75w57rq6l17szpx562nlzl2ri 104 126665 344399 2022-08-17T19:38:29Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ २२ शिशुपालवधे केचिदूचुर्महेष्वासाः श्रुत्वा भीष्मस्य तद्वचः । पापोऽवलिप्सो वृद्धश्च नाऽयं भीष्मोऽर्हति क्षमाम् ॥ हन्यतां दुर्मतिर्भीष्मः पशुवत्साध्वयं न... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>२२ शिशुपालवधे केचिदूचुर्महेष्वासाः श्रुत्वा भीष्मस्य तद्वचः । पापोऽवलिप्सो वृद्धश्च नाऽयं भीष्मोऽर्हति क्षमाम् ॥ हन्यतां दुर्मतिर्भीष्मः पशुवत्साध्वयं नृपाः । सर्वैः समेत्य संरब्धो दह्यतां वा कटाग्निना ॥ इति तेषां वचः श्रुत्वा ततः कुरुपितामहः । उवाच मतिमान्भीष्मस्तानेव वसुधाधिपान् ॥ उक्तस्योक्तस्य नेहान्तमहं समुपलक्षये । यत्तु वक्ष्यामि तत्सर्व शृणुध्वं वसुधाधिपाः ॥ पशुवद्धातनं वा मे दहनं वा कटाग्निना । क्रियतां मूर्ध्नि वो न्यस्तं मयेदं सकलं पदम् ॥ ( शिशु०१५॥४६ ) एष तिष्ठति गोविन्दः पूजितोऽस्माभिरच्युतः । यस्य वा त्वरते बुद्धिर्मरणाय स माधवम् || कृष्णमाह्वयतामद्य युद्धे चक्रगदाधरम् । यादवस्यैव देवस्य देहं विशतु पातितः ॥ ( इति ४४ अध्यायः । ) वैशम्पायन उवाच - ततः श्रुत्वैव भीष्मस्य चेदिराडुरुविक्रमः । युयुत्सुर्वासुदेवेन वासुदेवमुवाच ह ॥ आह्वये त्वां रणं गच्छ मया सार्ध जनार्दन । यावदद्य निहन्मि त्वां सहितं सर्वपाण्डवैः ॥ सह त्वया हि मे वध्याः सर्वथा कृष्ण पाण्डवाः । नृपतीन्समतिक्रम्य यैरराजा त्वमर्चितः ॥ ये त्वां दासमराजानं बाल्यादर्चन्ति दुर्मतिम् । अनर्हमर्हवत्कृष्ण वृध्यास्त इति मे मतिः ॥ एवमुक्ते ततः कृष्णो मृदुपूर्वमिदं वचः । उवाच पार्थिवान्सर्वान्स समक्षं च वीर्यवान् ॥ एष नः शत्रुरत्यन्तं पार्थिवाः सात्वतीसुतः । सात्वतानां नृशंसात्मा न हितोऽनपकारिणाम् ॥ प्राग्ज्योतिषपुरं यातानस्माञ्ञ्ज्ञात्वा नृशंसकृत् । अदहद् द्वारकामेष स्वस्त्रीयः सन्नराधिपाः ॥ क्रीडतो भोजराजस्य एष रैवतके गिरौ । हत्वा बध्वा च तान्सर्वानुपायात्स्वपुरं पुरा ॥ अश्वमेधे हयं मेध्यमुत्सृष्टं रक्षिभिर्वृतम् । पितुर्मे यज्ञविघ्नार्थमहरत्पापनिश्चयः ॥ सौवीरान्प्रतियातां च बभ्रोरेष तपस्विनः । भार्यामभ्यहरन्मोहादकामां तामितोगताम् || एष मायाप्रतिच्छन्नः करुषार्थे तपस्विनीम् । जहार भद्रां वैशालीं मातुलस्य नृशंसकृत् ॥<noinclude></noinclude> lyn7gl0lo2a8avbq18qkhv3hn21btd5 104 126666 344400 2022-08-17T19:38:42Z Srkris 3283 /* अपरिष्कृतम् */ परिशिष्टम् । पितृष्वसुः कृते दुःखं सुमहन्मर्षयाम्यहम् । दिष्ट्या हीदं सर्वराज्ञां संनिधावद्य वर्तते ॥ पश्यन्ति हि भवन्तोऽद्य मय्यतीव व्यतिक्रमम् । कृतानि त... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Srkris" /></noinclude>परिशिष्टम् । पितृष्वसुः कृते दुःखं सुमहन्मर्षयाम्यहम् । दिष्ट्या हीदं सर्वराज्ञां संनिधावद्य वर्तते ॥ पश्यन्ति हि भवन्तोऽद्य मय्यतीव व्यतिक्रमम् । कृतानि तु परोक्षं मे यानि तानि निबोधत ॥ इमं त्वस्य न शक्ष्यामि क्षन्तुमद्य व्यतिक्रमम् । अवलेपाद्वधार्हस्य समग्र राजमण्डले ॥ रुक्मिण्यामस्य मूढस्य प्रार्थनाऽऽसीन्मुमूर्षतः । न च तां प्राप्तवान्मूढः शूद्रो वेदश्रुतीमिव ॥ वैशम्पायन उवाच - एवमादि ततः सर्वे सहितास्ते नराधिपाः । वासुदेववचः श्रुत्वा चेदिराजं व्यगर्हयन् ॥ तस्य तद्वचनं श्रुत्वा शिशुपालः प्रतापवान् । जहास स्वनवद्धासं वाक्यं चेदमुवाच ह ॥ मत्पूर्वी रुक्मिणीं कृष्ण संसत्सु परिकीर्तयन् । विशेषतः पार्थिवेषु व्रीडां न कुरुषे कथम् ॥ मन्यमानो हि कः सत्सु पुरुषः परिकीर्तयेत् । अन्यपूर्वा स्त्रियं जातु त्वदन्यो मधुसूदन ॥ क्षम वा यदि ते श्रद्धा मा वा कृष्ण मम क्षम । तथा ब्रुवत एवाऽस्य भगवान्मधुसूदनः । उवाच भगवानुच्चैर्वाक्यं वाक्यविशारदः ॥ शृण्वन्तु मे महीपाला येनैतत्क्षमितं मया । अपराधशतं क्षाम्यं मातुरस्यैव याचने ॥ दत्तं मया याचितं च तद्वै पूर्ण हि पार्थिवाः । अधुना वधयिष्यामि पश्यतां वो महीक्षिताम् ॥ एवमुक्त्वा यदुश्रेष्ठश्चेदिराजस्य तत्क्षणात् । व्यपाहरच्छिरः क्रुद्धश्चक्रेणाऽमित्रकर्षणः ॥ स पपात महाबाहुर्वजाहत इवाऽचलः ॥ ततश्चेदिपतेर्देहात्तेजोऽव्यं ददृशुर्नृपाः । उत्पतन्तं महाराज गगनादिव भास्करम् ॥ ततः कमलपत्राक्षं कृष्णं लोकनमस्कृतम् । ववन्दे तत्तदा तेजो विवेश च नराधिप । तदद्भुतममन्यन्त दृष्ट्वा सर्वे महीक्षितः । यद्विवेश महाबाहुं तत्तेजः पुरुषोत्तमम् ॥ अनभ्रे प्रववर्ष द्यौः पपात ज्वलिताऽशनिः । कृष्णेन निहिते चैद्ये चचाल च वसुन्धरा ॥ ( इति २३ अध्यायः । ) +<noinclude></noinclude> 3c3n375vj9ln2wzavn702ninxuu7fq1 104 126667 344405 2022-08-18T04:53:14Z Priyanka hegde 7796 /* अपरिष्कृतम् */ <small>पराशरः ।</small> स्कन्दविशाखयोर्माण्डलिकानां नरेन्द्राणां च । <small>वराहसंहितायां च ।</small> {{bold|<poem>स्कन्दविशाखसमुत्थं माण्डलिकानां नरेन्द्राणाम् । यद्रुद्रलोकपालोद... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Priyanka hegde" />{{rh|center=देवप्रतिमाद्भुतावर्त्तः ।|right=४२९}}</noinclude><small>पराशरः ।</small> स्कन्दविशाखयोर्माण्डलिकानां नरेन्द्राणां च । <small>वराहसंहितायां च ।</small> {{bold|<poem>स्कन्दविशाखसमुत्थं माण्डलिकानां नरेन्द्राणाम् । यद्रुद्रलोकपालोद्भवं पशूनामनिष्टं तत् ॥</poem>}} <small>वृद्धगर्गसंहितामत्स्यपुराणबार्हस्पत्यविष्णुधर्मोत्तरेषु ।</small> {{bold|<poem>पशूनां रुद्रजं ज्ञेयं नृपाणां लोकपालजम् ।</poem>}} <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|<poem>रुद्रोपेन्द्रपवनविश्वकर्मणां प्रजानाम् ।</poem>}} <small>वृद्धगर्गसंहिताबार्हस्पत्ययोः ।</small> {{bold|<poem>लोकानां विष्णुवाय्वोर्हि विश्वकर्मणि वाहने ।</poem>}} <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>धातरि च विश्वकर्मणि लोकाभावाय निर्दिष्टम् ।</poem>}} <small>औशनेसे तु ।</small> {{bold|<poem>वाते प्रजापतौ चैव विश्वकर्मणि चैव हि । प्रवर्त्तन्ते यन्निमित्तं तज्ज्ञानोपादिकं भवेत् ॥</poem>}} <small>मत्स्यपुराणविष्णुधर्मोत्तरयोस्तु ।</small> {{bold|<poem>लोकानां विष्णुवाय्विन्द्रविश्वकर्मसमुद्भवम् ।</poem>}} <small>पराशरः ।</small> {{bold|<poem>भवशक्रधनदपत्नीनां नृपमहिषीणाम् ।</poem>}} <small>औशनसे तु ।</small> {{bold|<poem>इन्द्राणी वरुणानी च भद्रकाली महीधरा। वीरमाता च यत् कुर्यात् तद्राजमहिषीभयम् ॥ एवं तासां यथान्यायं याश्चान्या देवतास्त्रियः । कुर्युर्निमित्तं तत् स्त्रीणां प्रधानानां तु निर्दिशेत् ॥</poem>}} <small>पराशरः ।</small> {{bold|<poem>देवप्रैष्ये नृपप्रैष्यो देवस्त्रीषु नृपस्त्रियः ।</poem>}}<noinclude></noinclude> 9zkvt0x828jmbhjcy2dwo6i7ege6ngz 344406 344405 2022-08-18T04:55:58Z Priyanka hegde 7796 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Priyanka hegde" />{{rh|center=देवप्रतिमाद्भुतावर्त्तः ।|right=४२९}}</noinclude><small>पराशरः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}स्कन्दविशाखयोर्माण्डलिकानां नरेन्द्राणां च ।</poem>}} <small>वराहसंहितायां च ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}स्कन्दविशाखसमुत्थं माण्डलिकानां नरेन्द्राणाम् । {{gap}}यद्रुद्रलोकपालोद्भवं पशूनामनिष्टं तत् ॥</poem>}} <small>वृद्धगर्गसंहितामत्स्यपुराणबार्हस्पत्यविष्णुधर्मोत्तरेषु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}पशूनां रुद्रजं ज्ञेयं नृपाणां लोकपालजम् ।</poem>}} <small>पराशरस्तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}रुद्रोपेन्द्रपवनविश्वकर्मणां प्रजानाम् ।</poem>}} <small>वृद्धगर्गसंहिताबार्हस्पत्ययोः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}लोकानां विष्णुवाय्वोर्हि विश्वकर्मणि वाहने ।</poem>}} <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}धातरि च विश्वकर्मणि लोकाभावाय निर्दिष्टम् ।</poem>}} <small>औशनेसे तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}वाते प्रजापतौ चैव विश्वकर्मणि चैव हि । {{gap}}प्रवर्त्तन्ते यन्निमित्तं तज्ज्ञानोपादिकं भवेत् ॥</poem>}} <small>मत्स्यपुराणविष्णुधर्मोत्तरयोस्तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}लोकानां विष्णुवाय्विन्द्रविश्वकर्मसमुद्भवम् ।</poem>}} <small>पराशरः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}भवशक्रधनदपत्नीनां नृपमहिषीणाम् ।</poem>}} <small>औशनसे तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}इन्द्राणी वरुणानी च भद्रकाली महीधरा। {{gap}}वीरमाता च यत् कुर्यात् तद्राजमहिषीभयम् ॥ {{gap}}एवं तासां यथान्यायं याश्चान्या देवतास्त्रियः । {{gap}}कुर्युर्निमित्तं तत् स्त्रीणां प्रधानानां तु निर्दिशेत् ॥</poem>}} <small>पराशरः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}देवप्रैष्ये नृपप्रैष्यो देवस्त्रीषु नृपस्त्रियः ।</poem>}}<noinclude></noinclude> ppeahs8ejc9ernvj2qxv19sjfzdn11s 104 126668 344409 2022-08-18T05:01:50Z Priyanka hegde 7796 /* अपरिष्कृतम् */ {{bold|<poem>वास्तुदेवेषु विज्ञेयं गृहिणामेव नान्यथा ॥</poem>}} <small>वृद्धगर्गसंहिताबार्हस्पत्ययोः</small> । {{bold|<poem>देवप्रैष्ये नृपप्रैष्यो देवस्त्रीषु नृपस्त्रियः । वास्तोष्प... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Priyanka hegde" />{{rh|left=४३०|center=अद्भुतसागर}}</noinclude>{{bold|<poem>वास्तुदेवेषु विज्ञेयं गृहिणामेव नान्यथा ॥</poem>}} <small>वृद्धगर्गसंहिताबार्हस्पत्ययोः</small> । {{bold|<poem>देवप्रैष्ये नृपप्रैष्यो देवस्त्रीषु नृपस्त्रियः । वास्तोष्पत्यपुरे ज्ञेयं यच्च प्रासादकाश्यपे ॥ कुमारेषु कुमारीणां कुमारेष्वेवमेव तु । यक्षराक्षसनागेषु यथोक्तं सर्वकर्म च ॥</poem>}} <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>देवकुमारकुमारीवनिताप्रेष्येषु वैकृतं यत् स्यात् । तन्नरपतेः कुमारककुमारिकास्त्रीपरिजनानाम् ॥ रक्षः पिशाचगुह्यकनागानामेवमेव निर्देश्यम् ।</poem>}} <small>ओशनसे ।</small> {{bold|<poem>कुमाराणां कुमारीषु कुमारेषु कुमारकम् । तथा प्रैष्येषु सर्वेषु कल्पयेच्छास्त्रतः फलम् ॥ रक्षःपन्नगयक्षेषु लिङ्गस्थापनकेषु च । वीरमाता च यत् कुर्यात् तद्राजमहिषीभयम् ॥</poem>}} <small>गार्गीये ।</small> {{bold|<poem>यत्र पूजां त्यजन्त्यर्वागकस्मादेषु कर्हि चित् । स्वामिनो मरणं तत्र तदभावे च भूपतेः ॥</poem>}} <small>वृद्धगर्गसंहिताबार्हस्पत्ययोः ।</small> {{bold|<poem>प्रासादं पौण्डरीकं वा विशीर्येत पतेत वा । वातवज्राहतं वाऽपि पुरमुख्यभयं भवेत् ॥</poem>}} <small>मत्स्यपुराणविष्णुधर्मोत्तरयोः ।</small> {{bold|<poem>देवयात्रासु चोत्पातान् दृष्ट्वा देशभयं वदेत् |</poem>}} <small>बार्हस्पत्यवृद्धगर्गयोस्तु ।</small> {{bold|<poem>देवतायतने वाऽपि प्रयातासु महोत्सवे ।</poem>}}<noinclude></noinclude> 4z6j93555p452fkkm2eu6vpcmku6aus 344410 344409 2022-08-18T05:05:34Z Priyanka hegde 7796 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Priyanka hegde" />{{rh|left=४३०|center=अद्भुतसागर}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}वास्तुदेवेषु विज्ञेयं गृहिणामेव नान्यथा ॥</poem>}} <small>वृद्धगर्गसंहिताबार्हस्पत्ययोः</small> । {{bold|<poem>{{gap}}देवप्रैष्ये नृपप्रैष्यो देवस्त्रीषु नृपस्त्रियः । {{gap}}वास्तोष्पत्यपुरे ज्ञेयं यच्च प्रासादकाश्यपे ॥ {{gap}}कुमारेषु कुमारीणां कुमारेष्वेवमेव तु । {{gap}}यक्षराक्षसनागेषु यथोक्तं सर्वकर्म च ॥</poem>}} <small>वराहसंहितायाम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}देवकुमारकुमारीवनिताप्रेष्येषु वैकृतं यत् स्यात् । {{gap}}तन्नरपतेः कुमारककुमारिकास्त्रीपरिजनानाम् ॥ {{gap}}रक्षः पिशाचगुह्यकनागानामेवमेव निर्देश्यम् ।</poem>}} <small>ओशनसे ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}कुमाराणां कुमारीषु कुमारेषु कुमारकम् । {{gap}}तथा प्रैष्येषु सर्वेषु कल्पयेच्छास्त्रतः फलम् ॥ {{gap}}रक्षःपन्नगयक्षेषु लिङ्गस्थापनकेषु च । {{gap}}वीरमाता च यत् कुर्यात् तद्राजमहिषीभयम् ॥</poem>}} <small>गार्गीये ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}यत्र पूजां त्यजन्त्यर्वागकस्मादेषु कर्हि चित् । {{gap}}स्वामिनो मरणं तत्र तदभावे च भूपतेः ॥</poem>}} <small>वृद्धगर्गसंहिताबार्हस्पत्ययोः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}प्रासादं पौण्डरीकं वा विशीर्येत पतेत वा । {{gap}}वातवज्राहतं वाऽपि पुरमुख्यभयं भवेत् ॥</poem>}} <small>मत्स्यपुराणविष्णुधर्मोत्तरयोः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}देवयात्रासु चोत्पातान् दृष्ट्वा देशभयं वदेत् |</poem>}} <small>बार्हस्पत्यवृद्धगर्गयोस्तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}देवतायतने वाऽपि प्रयातासु महोत्सवे ।</poem>}}<noinclude></noinclude> ku8acv3hthyuvldof44e2txhsog30l3 104 126669 344412 2022-08-18T05:18:07Z Priyanka hegde 7796 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Priyanka hegde" />{{rh|center=देवप्रतिमाद्भुतावर्त्तः ।|right=४३१}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}योगक्षेमाय लिङ्गाभ्यासीदनं चक्रवैकृते ॥ {{gap}}देवतायतने चापि यात्रायां वा महोत्सवे । {{gap}}अनोऽक्षचक्रकेतूतां युगस्य च विदारणम् ॥ {{gap}}भङ्गे पाते सादने वा समपर्यासनेऽपि वा । {{gap}}तस्य देशस्य राज्ञश्च विन्द्यादशुभमागतम् ॥</poem>}} <small>वराहसंहितायां च ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}दैवतयात्राशकटाक्षचक्रयुगकेतुभङ्गपतनानि । {{gap}}समपर्यासनसादनभङ्गाश्च न देशनृपशुभदाः ॥</poem>}} <small>इदं च देवताद्भुतम् । यदीया देवतार्चा तदद्भुतफलं च नयति । असति तु सम्बन्धविशेषे नृपगतं तत्परिकरगतं तद्देशगतं च ।</br> तथा च भीष्मपर्वणि कुरुपाण्डवसैन्यक्षयनिमित्तम् ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}देवतायतनस्थाश्च कुरुराजस्य देवताः । {{gap}}"कम्पन्ते च हसन्ते च नृत्यन्ति च रुदन्ति च "*<ref>* ११२ अ. ११ श्लो. । तत्र कुरुराजस्य देवता इत्यत्र 'कुरुराजेन्द्रदेवताः' इति ।</ref> ॥</poem>}} <small>वैजवाय: ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}देवतार्चाविकारेषु प्रतिमार्चनपूर्विकाम् । {{gap}}कारयेद्वैष्णवीं शान्तिं देवराजशुभप्रदाम् ॥</poem>}} <small>मत्स्यपुराणविष्णुधर्मोत्तरयोः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}देवताया विकारेषु श्रुतिं वेत्ति पुरोहितः । {{gap}}देवतानां तु गत्वाऽपि स्नानमाच्छाद्य भूषयेत् ॥ {{gap}}पूजयेच्च महाभाग गन्धमाल्यानुलेपनैः । {{gap}}मधुपर्केण विधिवदुत्तिष्ठेत् तदनन्तरम् ॥ {{gap}}तल्लिङ्गेन च मन्त्रेण स्थालीपाकं यथाविधि । {{gap}}पुरोधा जुहुयाद्वह्नौ सप्तरात्रमतन्द्रितः ॥ विप्राश्च पूज्या मधुनाऽन्नपानैः सदक्षिणं सप्तदिनं नरन्द्र ।</poem>}} {{rule}}<noinclude></noinclude> 22ou3gvwfkhuhun88whihyb6tuxj3hg 104 126670 344428 2022-08-18T05:56:01Z Priyanka hegde 7796 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Priyanka hegde" />{{rh|left=४३२|center=अद्भुतसागरे}}</noinclude>{{bold|<poem>प्राप्तेऽष्टमेऽह्नि क्षितिगोप्रदानैः सकाञ्चनैः शान्तिमुपैति पापम् ॥</poem>}} <small>वराहसंहितायां च ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}बुद्ध्वा देवविकारं शुचिः पुरोधास्त्र्यहोषितः स्नातः । {{gap}}स्नानकुसुमानुलेपनवस्त्रैरभ्यर्चयेत् प्रतिमाः ॥ {{gap}}मधुपर्केण पुरोधा भक्ष्यैर्बलिभिश्च विधिवदुपतिष्ठेत् । {{gap}}स्थालीपाकं जुहुयाद्विधिवन्मन्त्रैश्च तल्लिङ्गैः ॥ {{gap}}इति विबुधविकारे शान्तयः सप्तरात्रं {{gap}}{{gap}}द्विजविबुधगणार्चा गीतनृत्योत्सवाश्च । {{gap}}विधिवदवनिपालैर्यैः प्रयुक्ता न तेषां {{gap}}{{gap}}भवति दुरितपाको दक्षिणाभिश्च रुद्धः ॥</poem>}} <small>बार्हस्पत्यवृद्धगर्गयोः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}देवतार्चाविकारेषु शुचिर्विद्वान् पुरोहितः । {{gap}}त्रिरात्रोपोषितो भूत्वा नवशुक्लावरः शुचिः ॥ {{gap}}देवतां स्नाप्य चाच्छाद्य गन्धमाल्यैर्विभूषयेत् । {{gap}}मधुपर्केण विधिवदुपतिष्ठेत् समन्ततः ॥ {{gap}}धूपदीपैः सनैवेद्यैस्तिललाजाक्षतैस्तथा । {{gap}}भक्ष्यैर्भोज्यैश्च पेयैश्च मन्त्रवद्वलिभिस्तथा ॥ {{gap}}गोदानं भूमिदानं च गीतनृत्योत्सवक्रिया । {{gap}}रौद्री चात्रैव होतव्या सर्वाद्भुतविनाशिनी ॥ {{gap}}नृपश्च गुरवे दद्यादिष्टां भूमिं सदक्षिणाम् ।</poem>}} <small>आथर्वणाद्भुते ।</br> </small> {{gap}}अथ यत्र देवता बहुविधा हासादिवेषाः कुर्युस्तत्रान्यराजागमनोदकवज्ररोगानावृष्टिशस्त्रकृन्मारजनपदाभ्युत्थानानि राजविनाशश्चेति । तत्र चतुष्पथे रुद्रं संपूज्योपक्रमेत् ।<noinclude></noinclude> g7jz1nwc9tdojgda1mk4644iph07j0f 104 126671 344436 2022-08-18T06:11:02Z Priyanka hegde 7796 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Priyanka hegde" />{{rh|center=देवप्रतिमाद्भुतावर्त्तः ।|right=४३३}}</noinclude>{{gap}}'ईशानं प्रपद्ये । भूः प्रपद्ये । स्वः प्रपद्ये । महः प्रपद्ये । जनः प्रपद्ये वेदिदेशं प्रपद्ये' इति । अतो गवामष्टशतस्य क्षीरेण पायसं श्रपयित्वा रौद्रेशान्तां सर्पिः पायसं च जुहुयादुपतिष्ठेत् संस्नाप्य शुक्लाः सुमनसो निवेद्य 'भव सर्वासां देवतानाम्' इति पुनरुपस्थापयेत् । तत्र गच्छेत् ततस्तस्यां सर्वाः शान्त्युदकेन स्नापयित्वा संपातकृते 'नमस्ते गन्धः'-इति तिसृभिरनुलिप्य 'नतं पक्ष्म ऐन्द्रदेवाः'-इति गुग्गुलुकुष्टधूपं दद्यात् । एवं स्वपुरदारामात्याय राज्ञे जनपदेभ्यो मन्त्रवर्जं ब्राह्मणान् भोजयित्वा एभ्य एव गाः प्रदद्यात् । <small>मयूरचित्रे तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}प्रतिमा शिवलिङ्गं च स्विद्यते यदि वाऽपि हि । {{gap}}दुर्भिक्षं शस्त्रसंपातो मरकं च तदा भवेत् ॥ {{gap}}दधिमधुघृताक्तानां समिधामयुतं पुनः । {{gap}}औदुम्बरीणां जुहुयादेकरात्रोषितः शुचिः ॥ {{gap}}वृषं दद्यादियं चापि शान्तिः कार्या विपश्चिता । {{gap}}वाप्यादीनां पयोवृद्धौ चूडाशाखाप्रभेदने ॥ {{gap}}यद्वा लिङ्गस्य संखेदे विश्वतश्चक्षुरित्यथ । {{gap}}अर्कहोमो विधातव्यः शान्तिरन्याऽथ वोच्यते ॥ {{gap}}अहानि स्नापयेत् सप्त दध्ना क्षीरेण सर्पिषा । {{gap}}कारयेन्द्र मिदोहं च नटप्रेक्षणकं तथा ॥ {{gap}}होतव्यं लक्षमेकं तु समिधं श्रीफलानि च । {{gap}}इमा रुद्रेति मन्त्रेण द्विजा भोज्याः सदक्षिणाः ॥</poem>}} <small>तत्रैव ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}कम्पे हास्ये तथा नृत्ये रुदिते गीत एव च । {{gap}}निमेषोन्मेषणे याने देवमातृगणस्य च ॥</poem>}}<noinclude></noinclude> fw1ozarg3wq8gbrvp50ae2ajjptpkxp 104 126672 344443 2022-08-18T06:20:47Z Priyanka hegde 7796 /* अपरिष्कृतम् */ जल्पने क्रीडने चैव राजामात्यवधो भवेत् । धनक्षयश्च पौराणां देशोपद्रव एव च ॥ पुंस्त्रीनाम्नां नराणां च स्त्रीणामपि वो भवेत् । अत्र चाभ्यर्चयेदेवान् गन्धमाल्य... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Priyanka hegde" />{{rh|left=४३४|center=अद्भुतसागरे}}</noinclude>जल्पने क्रीडने चैव राजामात्यवधो भवेत् । धनक्षयश्च पौराणां देशोपद्रव एव च ॥ पुंस्त्रीनाम्नां नराणां च स्त्रीणामपि वो भवेत् । अत्र चाभ्यर्चयेदेवान् गन्धमाल्यानुलेपनैः ॥ शङ्खदुन्दुभिनादैश्च श्रीमद्भिर्गोतवादितैः । औदुम्बरीणां समिधां प्रयतो जुहुयाच्छतम् ॥ त्रिरात्रोपोषितो भूत्वा ऐन्द्रैर्मन्त्रैः समाहितः । उपहारश्च कर्त्तव्यो नृत्यगीतोपवादितैः ॥ गावश्च कपिला देया हुतान्ते भूरिदक्षिणाः । ततः शाम्यति तत्पापं शतऋतुमतं यथा ॥ <small>तत्रैव ।</small> परित्यजन्ति पुष्पाणि पूजिता देवता यदि । स्थानत्यागो भवेत् तत्र रोगपीडाभवन्नृणाम् ॥ कारयेत् तत्र शान्ति च होमं चैव सदक्षिणम् । <small>नारदः ।</small> यतो देवकुले वजं पतेद्गृध्रोऽथ वा पुनः । कङ्को वा पतते विप्र चूडायामग्निदर्शनम् ॥ ईशानं भिद्यते यत्र वज्रेणैवाहतं क्व चित् । लिङ्गं वा स्विद्यते यत्र कम्पते वाऽनिमित्ततः ॥ चूडाभङ्गो भवेद्यत्र प्रतिमा विद्यते यदा । ग्रामोरसादो भवेत् तत्र स्वामिनो मरणं दिशेत् ॥ राज्ञो वा मरणं राष्ट्रे धनं धान्यं च नश्यति । तत्र शान्तिं प्रवक्ष्यामि येन संपद्यते शुभम् ॥ रत्निमात्रमतः खात्वा अधस्ताद्द्वादशाङ्गुलम् ।<noinclude></noinclude> n1cy3gwou3eblz2c55cecl2y876ywy3 344464 344443 2022-08-18T06:57:44Z Priyanka hegde 7796 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Priyanka hegde" />{{rh|left=४३४|center=अद्भुतसागरे}}</noinclude>{{bold|<poem>जल्पने क्रीडने चैव राजामात्यवधो भवेत् । धनक्षयश्च पौराणां देशोपद्रव एव च ॥ पुंस्त्रीनाम्नां नराणां च स्त्रीणामपि वधो भवेत् । अत्र चाभ्यर्चयेद्देवान् गन्धमाल्यानुलेपनैः ॥ शङ्खदुन्दुभिनादैश्च श्रीमद्भिर्गीतवादितैः । औदुम्बरीणां समिधां प्रयतो जुहुयाच्छतम् ॥ त्रिरात्रोपोषितो भूत्वा ऐन्द्रैर्मन्त्रैः समाहितः । उपहारश्च कर्त्तव्यो नृत्यगीतोपवादितैः ॥ गावश्च कपिला देया हुतान्ते भूरिदक्षिणाः । ततः शाम्यति तत्पापं शतक्रतुमतं यथा ॥</poem>}} <small>तत्रैव ।</small> {{bold|<poem>परित्यजन्ति पुष्पाणि पूजिता देवता यदि । स्थानत्यागो भवेत् तत्र रोगपीडाभवेन्नृणाम् ॥ कारयेत् तत्र शान्तिं च होमं चैव सदक्षिणम् ।</poem>}} <small>नारदः ।</small> {{bold|<poem>यतो देवकुले वजं पतेद्गृध्रोऽथ वा पुनः । कङ्को वा पतते विप्र चूडायामग्निदर्शनम् ॥ ईशानं भिद्यते यत्र वज्रेणैवाहतं क्व चित् । लिङ्गं वा स्विद्यते यत्र कम्पते वाऽनिमित्ततः ॥ चूडाभङ्गो भवेद्यत्र प्रतिमा विद्यते यदा । ग्रामोरसादो भवेत् तत्र स्वामिनो मरणं दिशेत् ॥ राज्ञो वा मरणं राष्ट्रे धनं धान्यं च नश्यति । तत्र शान्तिं प्रवक्ष्यामि येन संपद्यते शुभम् ॥ रत्निमात्रमतः खात्वा अधस्ताद्द्वादशाङ्गुलम् ।</poem>}}<noinclude></noinclude> b2g0u7nqrbwcan7wjr6rov21olhov1r 344465 344464 2022-08-18T06:59:10Z Priyanka hegde 7796 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Priyanka hegde" />{{rh|left=४३४|center=अद्भुतसागरे}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}जल्पने क्रीडने चैव राजामात्यवधो भवेत् । {{gap}}धनक्षयश्च पौराणां देशोपद्रव एव च ॥ {{gap}}पुंस्त्रीनाम्नां नराणां च स्त्रीणामपि वधो भवेत् । {{gap}}अत्र चाभ्यर्चयेद्देवान् गन्धमाल्यानुलेपनैः ॥ {{gap}}शङ्खदुन्दुभिनादैश्च श्रीमद्भिर्गीतवादितैः । {{gap}}औदुम्बरीणां समिधां प्रयतो जुहुयाच्छतम् ॥ {{gap}}त्रिरात्रोपोषितो भूत्वा ऐन्द्रैर्मन्त्रैः समाहितः । {{gap}}उपहारश्च कर्त्तव्यो नृत्यगीतोपवादितैः ॥ {{gap}}गावश्च कपिला देया हुतान्ते भूरिदक्षिणाः । {{gap}}ततः शाम्यति तत्पापं शतक्रतुमतं यथा ॥</poem>}} <small>तत्रैव ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}परित्यजन्ति पुष्पाणि पूजिता देवता यदि । {{gap}}स्थानत्यागो भवेत् तत्र रोगपीडाभवेन्नृणाम् ॥ {{gap}}कारयेत् तत्र शान्तिं च होमं चैव सदक्षिणम् ।</poem>}} <small>नारदः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}यतो देवकुले वजं पतेद्गृध्रोऽथ वा पुनः । {{gap}}कङ्को वा पतते विप्र चूडायामग्निदर्शनम् ॥ {{gap}}ईशानं भिद्यते यत्र वज्रेणैवाहतं क्व चित् । {{gap}}लिङ्गं वा स्विद्यते यत्र कम्पते वाऽनिमित्ततः ॥ {{gap}}चूडाभङ्गो भवेद्यत्र प्रतिमा विद्यते यदा । {{gap}}ग्रामोरसादो भवेत् तत्र स्वामिनो मरणं दिशेत् ॥ {{gap}}राज्ञो वा मरणं राष्ट्रे धनं धान्यं च नश्यति । {{gap}}तत्र शान्तिं प्रवक्ष्यामि येन संपद्यते शुभम् ॥ {{gap}}रत्निमात्रमतः खात्वा अधस्ताद्द्वादशाङ्गुलम् ।</poem>}}<noinclude></noinclude> 62fi1syhki4z0paaz95vlvoui3ti928 104 126673 344470 2022-08-18T07:13:32Z Priyanka hegde 7796 /* अपरिष्कृतम् */ {{bold|<poem>{{gap}}कुण्ड खात्वा विधानेन ततो होमं समारभेत् ॥ {{gap}}शुचिश्व प्रयतो भूत्वा अग्निः स्थाप्यो विधानतः । {{gap}}चरुं च पशुदैवत्यं साधयित्वा विधानतः ॥ {{gap}}परिधायाहतं वासः... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Priyanka hegde" />{{rh|center=देवप्रतिमाद्भतावर्त्तः ।|right=४३५}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}कुण्ड खात्वा विधानेन ततो होमं समारभेत् ॥ {{gap}}शुचिश्व प्रयतो भूत्वा अग्निः स्थाप्यो विधानतः । {{gap}}चरुं च पशुदैवत्यं साधयित्वा विधानतः ॥ {{gap}}परिधायाहतं वासः शोभनं द्विजसत्तम । {{gap}}ससुवर्णेन हस्तेन ततः कर्म समाचरेत् ॥ {{gap}}अष्टौत्तरशतं हुत्वा घृताक्तां समिधं ततः । {{gap}}माषैर्मुद्गैस्तिलैश्चैव तण्डुलैश्च सितैस्तथा ॥ {{gap}}घृतेन मधुना चैव नैवेद्यानि तु कारयेत् । {{gap}}संपूर्णानां शरावाणां कुण्डे कुर्यान्निवेदनम् ॥ {{gap}}तिलधान्यैर्यवैश्चैव घृतेन मधुना सह । {{gap}}एतैः पञ्च सहस्राणि शक्तिबीजेन*<ref>*एतदर्थे मत्संगृहीतो वर्णबीकोशो द्रष्टव्यः ।</ref> होमयेत् ॥ {{gap}}होमान्ते तर्पयेद्विप्रान् दक्षिणाभोजनादिना । {{gap}}भूमिं धेनुमनड्वाहं स्वर्णं धान्यं च दक्षिणाम् ॥ {{gap}}पञ्चगव्यं ततः कृत्वा स्नायादेवालये द्विजः । {{gap}}कलशेन पुनः स्नायाद्देवं संपूज्य यत्नतः ॥ {{gap}}बलिं दत्वा विधानज्ञः कृशरैः पायसैस्तथा । {{gap}}पुनर्द्विजातिजातं च अन्यद्वाऽत्यद्भुतं द्विजम् ॥ {{gap}}न भवेदशुभं किञ्चित् सर्वदेवाभयं भवेत् । {{gap}}ईशानं स्थापयेत् तत्र यागं कृत्वा विधानतः ॥ {{gap}}एवं कृत्वा विधानं त कृतकृत्यो भवेन्नरः । {{gap}}मण्डपस्य यदा भित्तिः खण्डो देवकुलस्य च ॥ {{gap}}अकस्मान्निपतेद्यत्र कम्पते वाऽनिमित्ततः ।</poem>}} {{rule}}<noinclude></noinclude> 8etkoz04p45fygk6jt0a7itoxtjsmrz 104 126674 344476 2022-08-18T09:49:38Z Priyanka hegde 7796 /* अपरिष्कृतम् */ {{bold|<poem>{{gap}}लिङ्गानि तत्र वक्ष्यामि तन्मे निगदतः शृणु ॥ {{gap}}राज्ञो भयं च दुर्भिक्षं वृष्टिहानिस्तथैव च । {{gap}}अग्निदाहश्च सम्पातो देशे च मरकं भवेत् ॥ {{gap}}दधिमधुघृताक्त... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Priyanka hegde" />{{rh|left=४३६|center=अद्भुतसागरे}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}लिङ्गानि तत्र वक्ष्यामि तन्मे निगदतः शृणु ॥ {{gap}}राज्ञो भयं च दुर्भिक्षं वृष्टिहानिस्तथैव च । {{gap}}अग्निदाहश्च सम्पातो देशे च मरकं भवेत् ॥ {{gap}}दधिमधुघृताक्तानामश्वत्थसमिधस्ततः । {{gap}}जुहुयादष्टशतं प्राज्ञ इमा रुद्रेति मन्त्रतः ॥ {{gap}}धेनुं च दक्षिणां दद्यात् तिलपात्रं सकाञ्चनम् । {{gap}}अनेनैव कृतेनाशु ततः संपद्यते शुभम् ॥</poem>}} <small>फलपाकसमयमाह पराशरः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}संवत्सरे पूर्णेऽर्चाविकारजम् -इति ।</poem>}} <small>वराहसंहितायां तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}अर्चानां जल्पितरुदितप्रकम्पितस्वेदो मासत्रयेण -<small>इति</small> </poem>}} {{center|<poem><small>{{bold|इति श्रीमहाराजाधिराजनिःशङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचितेऽद्भुतसागरे देवप्रतिमाद्भुतावर्त्तः ।}}</small> {{bold|अथ शक्रध्वजाद्भुतावर्त्तः ।}}</poem>}} <small>तत्र शक्रध्वजयष्टिकरणार्थे वृक्षच्छेदवृक्षपातशब्दादिफलं वराहसंहितायाम् । </small>{{bold|<poem>{{gap}}छिन्द्यात् प्रभातसमये वृक्षमुदक् प्राङ्मुखोऽपि वा भूत्वा । {{gap}}परशोर्जर्जरशब्दो नेष्टः स्निग्धो घनश्च हितः ॥ {{gap}}नृपजयदमविध्वस्तं पतितमानाकुञ्चितं च पूर्वोदक् । {{gap}}अविलग्नं चान्यतरौ विपरीतमतस्त्यजेत् पतितम् ॥</poem>}} <small>शकटस्थशक्रध्वजानयने चक्रारभङ्गस्तत्फलं च ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}अरभङ्गे बलभेदो नेम्यां नाशो बलस्य विज्ञेयः । {{gap}}अन्नक्षयोऽक्षभङ्गे तथाऽणिभङ्गे तु वर्धकिनः ॥</poem>}}<noinclude></noinclude> cchsa36f1weyiwb7za96dh0uhvkh8jk 344477 344476 2022-08-18T09:49:58Z Priyanka hegde 7796 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Priyanka hegde" />{{rh|left=४३६|center=अद्भुतसागरे}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}लिङ्गानि तत्र वक्ष्यामि तन्मे निगदतः शृणु ॥ {{gap}}राज्ञो भयं च दुर्भिक्षं वृष्टिहानिस्तथैव च । {{gap}}अग्निदाहश्च सम्पातो देशे च मरकं भवेत् ॥ {{gap}}दधिमधुघृताक्तानामश्वत्थसमिधस्ततः । {{gap}}जुहुयादष्टशतं प्राज्ञ इमा रुद्रेति मन्त्रतः ॥ {{gap}}धेनुं च दक्षिणां दद्यात् तिलपात्रं सकाञ्चनम् । {{gap}}अनेनैव कृतेनाशु ततः संपद्यते शुभम् ॥</poem>}} <small>फलपाकसमयमाह पराशरः ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}संवत्सरे पूर्णेऽर्चाविकारजम् -इति ।</poem>}} <small>वराहसंहितायां तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}अर्चानां जल्पितरुदितप्रकम्पितस्वेदो मासत्रयेण -<small>इति</small> </poem>}} {{center|<poem><small>{{bold|इति श्रीमहाराजाधिराजनिःशङ्कशङ्करश्रीमद्वल्लालसेनदेवविरचितेऽद्भुतसागरे देवप्रतिमाद्भुतावर्त्तः ।}}</small> {{bold|अथ शक्रध्वजाद्भुतावर्त्तः ।}}</poem>}} <small>तत्र शक्रध्वजयष्टिकरणार्थे वृक्षच्छेदवृक्षपातशब्दादिफलं वराहसंहितायाम् । </small>{{bold|<poem>{{gap}}छिन्द्यात् प्रभातसमये वृक्षमुदक् प्राङ्मुखोऽपि वा भूत्वा । {{gap}}परशोर्जर्जरशब्दो नेष्टः स्निग्धो घनश्च हितः ॥ {{gap}}नृपजयदमविध्वस्तं पतितमानाकुञ्चितं च पूर्वोदक् । {{gap}}अविलग्नं चान्यतरौ विपरीतमतस्त्यजेत् पतितम् ॥</poem>}} <small>शकटस्थशक्रध्वजानयने चक्रारभङ्गस्तत्फलं च ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}अरभङ्गे बलभेदो नेम्यां नाशो बलस्य विज्ञेयः । {{gap}}अन्नक्षयोऽक्षभङ्गे तथाऽणिभङ्गे तु वर्धकिनः ॥</poem>}}<noinclude></noinclude> sb7is7xmpy3lrx04x6vzsoy1n50o86k 104 126675 344478 2022-08-18T10:01:35Z Priyanka hegde 7796 /* अपरिष्कृतम् */ यष्टिं प्रवेशन्तीं निपातयन्तो भयाय नागाद्याः । बालानां तलशब्दे संग्रामाः सत्त्वयुद्धे वा ॥ गर्गः। अविध्वस्तमनाधूतमद्रुताजिह्ममूर्ध्वगम् । इन्द्रध्वजसमु... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Priyanka hegde" />{{rh|center=शक्रध्वजाद्भुतावर्त्तः।|right=४३७}}</noinclude>यष्टिं प्रवेशन्तीं निपातयन्तो भयाय नागाद्याः । बालानां तलशब्दे संग्रामाः सत्त्वयुद्धे वा ॥ गर्गः। अविध्वस्तमनाधूतमद्रुताजिह्ममूर्ध्वगम् । इन्द्रध्वजसमुत्थानं क्षेमसौभिक्षकारकम् ॥ वराहसंहितायां तु । नातिद्रुतं न च विलम्वितमप्रकम्प- मध्वस्तमाल्यपिटकादिविभूषणं च । उत्थानमिष्टमशुभं यदतोऽन्यथा स्यात् तच्छान्तिभिर्नरपतेः शमयेत् पुरोधाः॥ शान्तिभिरैन्द्रीभिः । विष्णुधर्मोत्तरे। इन्द्रध्वजशिरो भज्येत् पतेदिन्द्रध्वजो यदि । भज्यते शक्रयष्टिर्वा नृपतेर्नियतं वधः ॥ यन्त्रभङ्गे तथा ज्ञेयं रज्जुच्छेदे तथैव च । मातृकायास्तथा भङ्गे परचक्रभयं भवेत् ॥ इन्द्रध्वजोपकरणं यत्किञ्चिद्द्विजसत्तम । विनाशे तस्य विज्ञेया पीडा नगरवासिनाम् ॥ बार्हस्पत्ये। इन्द्रध्वजशिरो भिद्येत् पतेद्वा वासवः क्षितौ। भिद्यते शक्रयष्टिर्वा नियतं नृपतेर्वधः ॥ इन्द्रकीलो दृढो भिद्येद्द्वारपक्षसमापितः।। स्थपत्यश्च कपाटानि स्तम्भा वा राजमृत्यवे ॥ औशनसे तु। देवराजध्वजानां तु भङ्गपातप्रकम्पनम् ।<noinclude></noinclude> 4h0rd8unfjuig71byuwidj6hkgpmkij 344482 344478 2022-08-18T10:17:01Z Priyanka hegde 7796 /* शोधितम् */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Priyanka hegde" />{{rh|center=शक्रध्वजाद्भुतावर्त्तः।|right=४३७}}</noinclude>{{bold|<poem>{{gap}}यष्टिं प्रवेशन्तीं निपातयन्तो भयाय नागाद्याः । {{gap}}बालानां तलशब्दे संग्रामाः सत्त्वयुद्धे वा ॥</poem>}} <small>गर्गः।</small> {{bold|<poem>{{gap}}अविध्वस्तमनाधूतमद्रुताजिह्ममूर्ध्वगम् । {{gap}}इन्द्रध्वजसमुत्थानं क्षेमसौभिक्षकारकम् ॥</poem>}} <small>वराहसंहितायां तु ।</small> {{bold|<poem>{{gap}}नातिद्रुतं न च विलम्वितमप्रकम्प- {{gap}}मध्वस्तमाल्यपिटकादिविभूषणं च । {{gap}}उत्थानमिष्टमशुभं यदतोऽन्यथा स्यात् {{gap}}तच्छान्तिभिर्नरपतेः शमयेत् पुरोधाः॥</poem>}} <small>शान्तिभिरैन्द्रीभिः ।</br> विष्णुधर्मोत्तरे।</small> {{bold|<poem>{{gap}}इन्द्रध्वजशिरो भज्येत् पतेदिन्द्रध्वजो यदि । {{gap}}भज्यते शक्रयष्टिर्वा नृपतेर्नियतं वधः ॥ {{gap}}यन्त्रभङ्गे तथा ज्ञेयं रज्जुच्छेदे तथैव च । {{gap}}मातृकायास्तथा भङ्गे परचक्रभयं भवेत् ॥ {{gap}}इन्द्रध्वजोपकरणं यत्किञ्चिद्द्विजसत्तम । {{gap}}विनाशे तस्य विज्ञेया पीडा नगरवासिनाम् ॥</poem>}} <small>बार्हस्पत्ये।</small> {{bold|<poem>{{gap}}इन्द्रध्वजशिरो भिद्येत् पतेद्वा वासवः क्षितौ। {{gap}}भिद्यते शक्रयष्टिर्वा नियतं नृपतेर्वधः ॥ {{gap}}इन्द्रकीलो दृढो भिद्येद्द्वारपक्षसमापितः ॥ {{gap}}स्थपत्यश्च कपाटानि स्तम्भा वा राजमृत्यवे ॥</poem>}} <small>औशनसे तु।</small> {{bold|<poem>{{gap}}देवराजध्वजानां तु भङ्गपातप्रकम्पनम् । </poem>}}<noinclude></noinclude> ekopyn7ic1vmstjc4rezddaiq57ca7p 104 126676 344487 2022-08-18T10:30:00Z Priyanka hegde 7796 /* अपरिष्कृतम् */ चतुष्पाद्भीतये तत्र राज्ञां पापकरं ध्रुवम् ॥ <small>पापं मरणम्। आथर्वणाद्भुते तु।</small> शिरोभङ्गे तु राजानं मध्यभङ्गे तु मन्त्रिणः । अणिभङ्गे जनपदान् मूलभङ्गे तु न... नवीन पृष्ठं निर्मीत अस्ती proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Priyanka hegde" />{{rh|left=४३८|center=अद्भुतसागरे }}</noinclude>चतुष्पाद्भीतये तत्र राज्ञां पापकरं ध्रुवम् ॥ <small>पापं मरणम्। आथर्वणाद्भुते तु।</small> शिरोभङ्गे तु राजानं मध्यभङ्गे तु मन्त्रिणः । अणिभङ्गे जनपदान् मूलभङ्गे तु नागरान् ॥ <small>हन्तीति सम्बन्धः।</small> इन्द्रारको यदा भिद्येद्राजकोशो विनश्यति । रज्जुच्छेदे परीपाते नृपतिस्तु विनश्यति ॥ <small>वराहसंहितायां तु ।</small> राज्ञो विनाशं पतिता पताका करोत्यवृष्टिं पिटकस्य पातः । मध्याग्रमूलेषु च केतुभङ्गो निहन्ति मव्रिक्षितिपालपौरान् ॥ नश्यन्त्यदक्प्रभृति च क्रमशो द्विजाद्या भङ्गे तु बन्धकिवधः कथितः कुमार्याः । आथर्वणाद्भुते शक्रध्वजपतने दिक्फलम् । यदि प्राच्यामग्निभयम् । यदि दक्षिणस्यां यमभयम् । यदि प्रतीच्यां वरुणभयम्। याद्युदीच्यां क्षुद्भयम् । यद्यन्तर्देशेषूभयतो भयं विन्द्यात्। <small>वराहसंहितायाम् ।</small> इन्द्रभङ्गपतने नृपमृत्युः। <small>तथा।</small> रज्वा भङ्गे छेदने बालपीडा राज्ञो मातुः पोडनं मातृकाया। यद्यत् कुर्युर्बालकाश्चारणा वा तत् तत् तादृम्भावि पापं शुभं वा॥ <small>गर्गस्तु।</small> प्रहृष्टमनसः सर्वे क्रीडेयुर्मुदिता यदि। तदा जलेन गन्धैश्च विन्द्यात् सौभिक्षलक्षणम् ॥ अमध्ये रक्तकै केशैर्भस्मना कर्दमेन तत् ।<noinclude></noinclude> n5r8y4dau05muv0orlywt8hw8ssqhuc