Wikipedia
scwiki
https://sc.wikipedia.org/wiki/P%C3%A0gina_printzipale
MediaWiki 1.39.0-wmf.23
first-letter
Media
Ispetziale
Cuntierra
Usuàriu
Cuntierra usuàriu
Wikipedia
Cuntierra Wikipedia
File
Cuntierra file
MediaWiki
Cuntierra MediaWiki
Template
Cuntierra template
Agiudu
Cuntierra agiudu
Categoria
Cuntierra categoria
TimedText
TimedText talk
Module
Module talk
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
Wikipedia:Tzilleri
4
1069
177710
177694
2022-08-06T20:27:48Z
L2212
7227
/* Artìculu de su mese pro Austu 2 */ Reply
wikitext
text/x-wiki
[[Category:Comunidade|Tzilleri]]
[[Category:Tzilleri|*]]
__NEWSECTIONLINK__
<div style="margin-top:0.5em;margin-bottom:1em;background:#eFF9E5<!--background:#D0C0d0-->;border:2px solid #605848;-moz-border-radius:20px;padding:2.5em;padding-top:0.7em;padding-bottom:0.5em;text-align:left;">
<div style="margin-top:0.2em;font-size:2.3em; font-family:serif, roman;font-weight:bold;text-align:center;">''Su Tzilleri''</div>
'''Bene bènnidu in su Tzilleri''', in custu logu podimus faeddare e nos podimus cunfrontare (sena briare) cun àteros utentes de sa [[Pàgina_printzipale|Wikipedia sarda]]. Inoghe podimus pregontare, fàghere osservatziones e fintzas insertare comunicatziones chi s'interessant de [[Wikipedia:Sc.wiki|sc.wiki]] in generale.
Si cheres cummentare o fàghere osservatziones a propòsitu de un'argumentu particulare, faghe su praghere de ddu insertare in sa pàgina de cuntierra de s'artìculu currispondente e no inoghe.
Ùnicu avertimentu: si podes, tene in contu chi custu logu no est unu forum de issolòrios e mancu unu [[blog]]. Pro custu, si podes, chirca de tratare argumentos prus adatos a [[Wikipedia]] e a su progetu suo in totue.
----
* Sa pregunta pro "''[[m:bot|bot]] flag''" cheret fata in [[Wikipedia:Bot policy|custa pàgina]].
* {{en}} Requests for the [[m:bot|bot]] flag should be made on [[Wikipedia:Bot policy|this page]].
</div>
<div class="toccolours" style="text-align:center;font-weight:bold;margin-top:0.1em;margin-bottom:1em;background:#FFF9E5">
[http://sc.wikipedia.org/w/wiki.phtml?title=Wikipedia:Tzilleri&action=edit§ion=new <big>Incarca inoghe pro abèrrere una cuntierra noa]</big>
</div>
<div style="border:1px solid #ccc; background: #fff; border-right:3px solid #ccc; border-bottom:3px solid #ccc; text-align: center; padding:3px; float:right; font-size: smaller; line-height: 1.3; margin-right: 4px;">
<div style="width:100%">{{LOCALDAYNAME}}</div>
<div style="font-size: x-large; width: 100%;">{{LOCALDAY}}</div>
<div style="width: 100%;"> {{LOCALMONTHNAME}}</div>
<div style="background: #aaa; color: #000;">'''{{LOCALTIME}}''' CET</div>
</div>
<center><big><big>[[Wikipedia:Tzilleri/Archìviu|'''Archìviu''']]</big></big></center>
== Moving Wikimania 2021 to a Virtual Event ==
<div class="mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">
[[File:Wikimania_logo_with_text_2.svg|right|alt=Wikimania's logo.|75px]]
''{{int:Hello}}. Apologies if you are not reading this message in your native language. {{Int:Please-translate}}. {{Int:Feedback-thanks-title}}''
[[:m:Wikimania 2021|Wikimania will be a virtual event this year]], and hosted by a wide group of community members. Whenever the next in-person large gathering is possible again, [[:m:ESEAP Hub|the ESEAP Core Organizing Team]] will be in charge of it. Stay tuned for more information about how ''you'' can get involved in the planning
process and other aspects of the event. [https://lists.wikimedia.org/pipermail/wikimedia-l/2021-January/096141.html Please read the longer version of this announcement on wikimedia-l].
''ESEAP Core Organizing Team, Wikimania Steering Committee, Wikimedia Foundation Events Team'', 16:16, 27 Ghe 2021 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Elitre (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Elitre_(WMF)/Wikimania21&oldid=21014617 -->
== Project Grant Open Call ==
This is the announcement for the [[m:Grants:Project|Project Grants program]] open call that started on January 11, with the submission deadline of February 10, 2021.<br> This first open call will be focussed on Community Organizing proposals. A second open call focused on research and software proposals is scheduled from February 15 with a submission deadline of March 16, 2021.<br>
For the Round 1 open call, we invite you to propose grant applications that fall under community development and organizing (offline and online) categories. Project Grant funds are available to support individuals, groups, and organizations to implement new experiments and proven ideas, from organizing a better process on your wiki, coordinating a campaign or editathon series to providing other support for community building. We offer the following resources to help you plan your project and complete a grant proposal:<br>
* Weekly proposals clinics via Zoom during the Open Call. Join us for [[m:Grants:Project|#Upcoming_Proposal_Clinics|real-time discussions]] with Program Officers and select thematic experts and get live feedback about your Project Grants proposal. We’ll answer questions and help you make your proposal better. We also offer these support pages to help you build your proposal:
* [[m:Grants:Project/Tutorial|Video tutorials]] for writing a strong application<br>
* General [[m:Grants:Project/Plan|planning page]] for Project Grants <br>
* [[m:Grants:Project/Learn|Program guidelines and criteria]]<br>
Program officers are also available to offer individualized proposal support upon request. Contact us if you would like feedback or more information.<br>
We are excited to see your grant ideas that will support our community and make an impact on the future of Wikimedia projects. Put your idea into motion, and [[m:Grants:Project/Apply|submit your proposal]] by February 10, 2021!<br>
Please feel free to get in touch with questions about getting started with your grant application, or about serving on the Project Grants Committee. Contact us at projectgrants{{at}}wikimedia.org. Please help us translate this message to your local language. [[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|talk]]) 09:01, 28 Ghe 2021 (CET)
<!-- Message sent by User:RSharma (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=20808431 -->
== Artìculu de su mese pro freàrgiu ==
Salude a totus! Intre sos [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|candidados]], cale artìculu bos diat agradare pro su mese chi intrat?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 21:58, 30 Ghe 2021 (CET)
:Ita ndi narais de [[Sardigna prenuràgica]]? --[[Usuàriu:Paninu|Paninu]] ([[Cuntierra usuàriu:Paninu|talk]]) 22:28, 30 Ghe 2021 (CET)
::Po mei andat beni--[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 10:40, 31 Ghe 2021 (CET)
:::AB, gràtzias!--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 15:48, 1 Fre 2021 (CET)
== New Wikipedia Library Collections Available Now (February 2021) ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hello Wikimedians!
[[File:Wikipedia_Library_owl.svg|thumb|upright|The TWL owl says sign up today!]]
[[m:The Wikipedia Library|The Wikipedia Library]] is announcing new free, full-access, accounts to reliable sources as part of our [https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/ research access program]. You can sign up to access research materials on the [https://wikipedialibrary.wmflabs.org/ Library Card platform]:
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/103/ Taxmann]''' – Taxation and law database
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/104/ PNAS]''' – Official journal of the National Academy of Sciences
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/57/ EBSCO]''' – New Arabic and Spanish language databases added
We have a wide array of [https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/ other collections available], and a significant number now no longer require individual applications to access! Read more in our [https://diff.wikimedia.org/2020/06/24/simplifying-your-research-needs-the-wikipedia-library-launches-new-technical-improvements-and-partnerships/ blog post].
Do better research and help expand the use of high quality references across Wikipedia projects!
:<small>This message was delivered via the [https://meta.wikimedia.org/wiki/MassMessage#Global_message_delivery Global Mass Message] tool to [https://meta.wikimedia.org/wiki/Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Library The Wikipedia Library Global Delivery List].</small>
--13:57, 1 Fre 2021 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Samwalton9@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Library&oldid=21022367 -->
== Wiki Loves Folklore 2021 is back! ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
{{int:please-translate}}
[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]
You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2021|Wiki Loves Folklore 2021]]''' an international photography contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the 1st till the 28th of February.
You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2021 submitting] them in this commons contest.
Please support us in translating the [[:c:Commons: Wiki Loves Folklore 2021|project page]] and a [https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:Translate?group=Centralnotice-tgroup-wikiloveslove2020&language=en&filter=%21translated&action=translate|one-line banner message] to help us spread the word in your native language.
'''Kind regards,'''
'''Wiki loves Folklore International Team'''
[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|talk]]) 14:25, 6 Fre 2021 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wll&oldid=21073884 -->
== Feminism & Folklore 1 February - 31 March ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
{{int:please-translate}}
Greetings!
You are invited to participate in '''[[m:Feminism and Folklore 2021|Feminism and Folklore]] writing contest'''. This year Feminism and Folklore will focus on feminism, women's biographies and gender-focused topics for the project in league with Wiki Loves Folklore gender gap focus with folk culture theme on Wikipedia. folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, fairy tales, folk plays, folk arts, folk religion, mythology, etc.
You can help us in enriching the folklore documentation on Wikipedia from your region by creating or improving articles centered on folklore around the world, including, but not limited to folk festivals, folk dances, folk music, women and queer personalities in folklore, folk culture (folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch-hunting, fairy tales and more. You can contribute to new articles or translate from the list of [[:m:Feminism and Folklore 2021/List of Articles|suggested articles here]].
You can also support us in translating the [[m:Feminism and Folklore 2021|project page]] and help us spread the word in your native language.
Learn more about the contest and prizes from our [[m:Feminism and Folklore 2021|project page]]. Thank you.
Feminism and Folklore team,
[[m:User:Joy Agyepong|Joy Agyepong]] ([[m:User talk:Joy Agyepong|talk]]) 03:40, 16 Fre 2021 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery/Wikipedia&oldid=20421065 -->
== Proposal: Set two-letter project shortcuts as alias to project namespace globally ==
<div lang="en" dir="ltr">
{{int:please-translate}}
Hello everyone,
I apologize for posting in English. I would like to inform everyone that I created a new global request for comment (GRFC) at Meta Wiki, which may affect your project: [[:m:Requests for comment/Set short project namespace aliases by default globally]].
In this GRFC, I propose that two-project shortcuts for project names will become a default alias for the project namespace. For instance, on all Wikipedias, WP will be an alias to the Wikipedia: namespace (and similar for other projects). Full list is available in the GRFC.
This is already the case for Wikivoyages, and many individual projects asked for this alias to be implemented. I believe this makes it easier to access the materials in the project namespace, as well as creating shortcuts like <tt>WP:NPOV</tt>, as well as helps new projects to use this feature, without having to figure out how to request site configuration changes first.
As far as I can see, {{SITENAME}} currently does not have such an alias set. This means that such an alias will be set for you, if the GRFC is accepted by the global community.
I would like to ask all community members to participate in the request for comment at Meta-Wiki, see [[:m:Requests for comment/Set short project namespace aliases by default globally]].
Please feel free to [[:m:User talk:Martin Urbanec|ask me]] if you have any questions about this proposal.
Best regards,<br />
--[[:m:User:Martin Urbanec|Martin Urbanec]] ([[:m:User talk:Martin Urbanec|talk]]) 15:12, 18 Fre 2021 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Martin Urbanec@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Martin_Urbanec/MassMessage&oldid=21125035 -->
== Artìculu de su mese pro martzu ==
Salude a totus. A parre bostru [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|ite diamus dèpere pònnere]], pro martzu?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 20:37, 26 Fre 2021 (CET)
: Salludi, deu propòngiu a [[Richard Stallman]] o [[J. R. R. Tolkien]]. --[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 10:30, 28 Fre 2021 (CET)
::Saludi. Stallman fait is annus custu mesi, duncas mancai a calincunu podit interessai a ligi sa biografia sua. --[[Usuàriu:Paninu|Paninu]] ([[Cuntierra usuàriu:Paninu|talk]]) 17:47, 2 Mar 2021 (CET)
:::AB, gràtzias a ambos!--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 15:47, 4 Mar 2021 (CET)
== Wikifunctions logo contest ==
<div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">
{{Int:Hello}}. Please help to choose a design concept for the logo of the new Wikifunctions wiki. Voting starts today and will be open for 2 weeks. If you would like to participate, then '''[[m:Special:MyLanguage/Abstract Wikipedia/Wikifunctions logo concept/Vote|please learn more and vote now]]''' at Meta-Wiki. {{Int:Feedback-thanks-title}} --[[m:User:Quiddity (WMF)|Quiddity (WMF)]]</div> 02:47, 2 Mar 2021 (CET)
<!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=21087740 -->
== Proposta di regolamento itWikiCon ==
Cara comunità,<br/>
con l'obiettivo di facilitare l'organizzazione delle future itWikiCon, un gruppo di organizzatori delle edizioni passate, con all'interno anche rappresentanti di WMI e WMCH, ha pensato di proporre [[:meta:ItWikiCon/Regolamento|questo regolamento]]: lo scopo è quello di riuscire ogni anno in tempi rapidi ad assegnare l'organizzazione di itWikiCon e ottenere, se necessario, il supporto economico dei chapter.<br/>
Nel caso in cui ci siano più proposte concomitanti, il procedimento servirebbe anche a decidere quale candidatura sostenere. Ovviamente è solo una bozza che proponiamo alla comunità di lingua italiana di commentare e approvare. L'obiettivo sarebbe avere un testo approvato entro fine aprile in modo da dare tempo a chi si volesse organizzarne una dal vivo per il 2022 (per il 2021 sarà necessariamente ancora on-line). --[[User:CristianNX|CristianNX]], [[User:Ferdi2005|Ferdi2005]], [[User:Ilario|Ilario]], [[User:Jaqen|Jaqen]], [[User:Ruthven|Ruthven]], [[User:Yiyi|Yiyi]], [[User:Ysogo|Ysogo]], [[User:Valerio Bozzolan|Valerio Bozzolan]], [[Usuàriu:Superchilum|Superchilum]] ([[Cuntierra usuàriu:Superchilum|talk]]) 22:37, 23 Mar 2021 (CET)
== Artìculu de su mese pro abrile ==
Salude a totus! Semus torra a curtzu a s'incumintzu de su mese nou, ite [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|artìculu]] ponimus pro abrile?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 20:43, 30 Mar 2021 (CEST)
:Saludi a totus. No sciu si sa cosa tèngiat sentidu, ma fia pensendi chi giai chi est bessiu unu lìburu a pitzus de [[J. R. R. Tolkien]] in sardu su mesi passau, mancai ddoi at interessu in su personàgiu, chi {{Risponde a|Mattafalluga}} iat giai propostu. --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 11:37, 3 Abr 2021 (CEST)
::Ab, gràtzias.--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 16:51, 6 Abr 2021 (CEST)
== Universal Code of Conduct – 2021 consultations ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
=== Universal Code of Conduct Phase 2 ===
{{int:please-translate}}
The [[:wmf:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|'''Universal Code of Conduct (UCoC)''']] provides a universal baseline of acceptable behavior for the entire Wikimedia movement and all its projects. The project is currently in Phase 2, outlining clear enforcement pathways. You can read more about the whole project on its [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|'''project page''']].
==== Drafting Committee: Call for applications ====
The Wikimedia Foundation is recruiting volunteers to join a committee to draft how to make the code enforceable. Volunteers on the committee will commit between 2 and 6 hours per week from late April through July and again in October and November. It is important that the committee be diverse and inclusive, and have a range of experiences, including both experienced users and newcomers, and those who have received or responded to, as well as those who have been falsely accused of harassment.
To apply and learn more about the process, see [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|Universal Code of Conduct/Drafting committee]].
==== 2021 community consultations: Notice and call for volunteers / translators ====
From 5 April – 5 May 2021 there will be conversations on many Wikimedia projects about how to enforce the UCoC. We are looking for volunteers to translate key material, as well as to help host consultations on their own languages or projects using suggested [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/2021 consultations/Discussion|key questions]]. If you are interested in volunteering for either of these roles, please [[:m:Talk:Universal Code of Conduct/2021 consultations|contact us]] in whatever language you are most comfortable.
To learn more about this work and other conversations taking place, see [[:m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/2021 consultations|Universal Code of Conduct/2021 consultations]].
-- [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] ([[User talk:Xeno (WMF)|talk]]) 00:06, 6 Abr 2021 (CEST)
</div>
<!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:MNadzikiewicz_(WMF)/Without_Russian,_Polish_and_translated/5&oldid=21302202 -->
== Global bot policy changes ==
<div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">
{{int:hello}}!
I apologize for sending a message in English. {{int:please-translate}}. According to [[:m:Bot_policy/Implementation#Where_it_is_policy|the list]], your wiki project is currently opted in to the [[:m:Bot_policy#Global_bots|global bot policy]]. As such, I want to let you know about some changes that were made after the [[:m:Requests for comment/Refine global bot policy|global RfC]] was closed.
*Global bots are now subject to a 2 week discussion, and it'll be publicized via a MassMessage list, available at [[:m:Bot policy/New global bot discussion|Bot policy/New global bot discussion]] on Meta. Please subscribe yourself or your wiki if you are interested in new global bots proposals.
*For a bot to be considered for approval, it must demonstrate it is welcomed in multiple projects, and a good way to do that is to have the bot flag on at least 5 wikis for a single task.
*The bot operator should make sure to adhere to the wiki's preference as related to the use of the bot flag (i.e., if a wiki doesn't want a bot to use the flag as it edits, that should be followed).
Thank you for your time.
Best regards,<br />
—'''''<span style="font-family:Candara">[[User:Tks4Fish|<span style="color:black">Thanks for the fish!</span>]] <sup>[[User Talk:Tks4Fish|<span style="color:blue">talk</span>]]•[[Special:Contribs/Tks4Fish|contribs]]</sup></span>''''' 20:48, 6 Abr 2021 (CEST)
</div>
<!-- Message sent by User:Tks4Fish@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tks4Fish/temp&oldid=21306363 -->
== Line numbering coming soon to all wikis ==
<div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">
[[File:Technical_Wishes_–_Line_numbering_-_2010_wikitext_editor.png|thumb|Example]]
From April 15, you can enable line numbering in some wikitext editors - for now in the template namespace, coming to more namespaces soon. This will make it easier to detect line breaks and to refer to a particular line in discussions. These numbers will be shown if you enable the syntax highlighting feature ([[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror extension]]), which is supported in the [[mw:Special:MyLanguage/Extension:WikiEditor|2010]] and [[mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|2017]] wikitext editors.
More information can be found on [[m:WMDE Technical Wishes/Line Numbering|this project page]]. Everyone is invited to test the feature, and to give feedback [[m:talk:WMDE Technical Wishes/Line Numbering|on this talk page]].
</div> -- [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 17:09, 12 Abr 2021 (CEST)
<!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=21329014 -->
== Suggested Values ==
<div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">
From April 29, it will be possible to suggest values for parameters in templates. Suggested values can be added to [[mw:Special:MyLanguage/Help:TemplateData|TemplateData]] and will then be shown as a drop-down list in [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide|VisualEditor]]. This allows template users to quickly select an appropriate value. This way, it prevents potential errors and reduces the effort needed to fill the template with values. It will still be possible to fill in values other than the suggested ones.
More information, including the supported parameter types and how to create suggested values: [[mw:Help:TemplateData#suggestedvalues|[1]]] [[m:WMDE_Technical_Wishes/Suggested_values_for_template_parameters|[2]]]. Everyone is invited to test the feature, and to give feedback [[m:Talk:WMDE Technical Wishes/Suggested values for template parameters|on this talk page]].
</div> [[m:User:Timur Vorkul (WMDE)|Timur Vorkul (WMDE)]] 16:08, 22 Abr 2021 (CEST)
<!-- Message sent by User:Timur Vorkul (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=21361904 -->
== Artìculu de su mese pro maju ==
Salude a totus. A parre bostru [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|ite artìculu diamus dèpere pònnere]], pro maju?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 20:16, 27 Abr 2021 (CEST)
:Saludi! A imma m'est pràghiu meda [[Sinnale Wow!]]. --[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 21:02, 27 Abr 2021 (CEST)
::Saludi a totus, po mei andat beni --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 17:52, 29 Abr 2021 (CEST)
:::Ab, gràtzias a ambos.--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 19:20, 1 Maj 2021 (CEST)
== Artìculu de su mese pro Làmpadas ==
Salude a totus! Cale pensades chi diat dèpere èssere su mègius [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidadu pro su mese chi benit|candidadu]] pro su mese chi intrat?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 02:33, 30 Maj 2021 (CEST)
::Salude L2212, apo bidu como ca galu nemos at respostu. Deu propòngio a [[George Orwell]].--[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 22:09, 2 Làm 2021 (CEST)
:::Perfetu, gràtzias!--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 21:50, 4 Làm 2021 (CEST)
== Coniugatzione de sos verbos sardos (pagina inglesa): verbu "dare" ==
Bonu sero a totucantos/as,
Soe sichinde dae calicuna die a como unu [https://en.wikipedia.org/wiki/Sardinian_conjugation bellu progetu] fatu ind una pagina de en.wiki pro sa coniugatzione de sos verbos sardos.
Cussu chi m'at fatu artziare una dimanda est sa coniugatzione de su verbu "dare" (in campidanesu diat a essere "donai"); no mi torrat comente paret lu conjughet sa limba sarda comuna cunforma siat su logudoresu, siat su campidanesu. Difatis, mi paret ca in loguderesu su congiuntivu presente siat "de", "des", "det", etc. in locu de "dia", "dias", "diat", etc. Mancari mi ammento male dego e so in faddina, peroe mi paret ca sa LSC pichet unu pacu dae s'italianu, o m'irballo? O puru est un'errore de su manualeddu in pdf chi si podet atzapare comente fonte. Saludos a totus!--[[Usuàriu:Dk1919 Franking|Dk1919 Franking]] ([[Cuntierra usuàriu:Dk1919 Franking|talk]]) 22:17, 11 Làm 2021 (CEST)
:Saludi Dk1919 Franking, in bidda mia su fueddu po s'LSC ''dare'' est ''giai'', chi est de matessi arraighina. Su congiuntivu de ''giai'' est ''gea'' - ''geas(t)'' - ''geat'' - ''giadeus'' - ''giadeas'' - ''geant'' chi, boghendi·nchi is diferèntzias acapiadas a s'allega pròpia de bidda, sighit grosso-modo su matessi paradigma de sa LSC. Fintzas a imma mi parit chi su congiuntivu in logudoresu si narit comenti tui as iscritu. Su congiuntivu de ''donai'' non ddu cannòsciu.--[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 10:17, 12 Làm 2021 (CEST)
::E duncas ''giai'' in bidda tua no est un'avverbiu ma su verbu pro "dare"? No lu ischìo, su sardu est una limba ispantosa e no si acabbat mai de la imparare :) . Tando apo cumpresu de ube podet bennere mancari sa coniugatzione in LSC. Saludos corales! --[[Usuàriu:Dk1919 Franking|Dk1919 Franking]] ([[Cuntierra usuàriu:Dk1919 Franking|talk]]) 12:49, 12 Làm 2021 (CEST)
:::Cherit nai totu e duas is cosas, e in is atras biddas a costau sèmpiri de Artu-Campidanu ''zai'' tenit ambos significaus atotu. In zona de su Barigadu mancari narant ''giàiri'' po su vèrbiu e ''giai'' po s'avèrbiu, ma non ndi seu seguru. Saludus, chi tèngias una bona dii!--[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 13:38, 12 Làm 2021 (CEST)
::::Saludi a totus. Cunfirmu chi fintzas in bidda no teneus "dare" ma "giai", chi tenit tres sentidus: su de "donai", su de avèrbiu comenti in "apu giai fatu" e un'àteru, sinònimu de "agiumai". Cun su verbu dare no potzu essi de agiudu meda, giai chi po sa LSC mi depu fidai de su documentu de sa regioni. Su lìburu "Su Sardu Standard" ponit po su logudoresu su congiuntivu ''dia, dias, diat, diamus, diazis/diades, dian''. Po cantu pertocat su verbu donai, chi s'interessat, ddoi at sa coniugatzioni me in su documentu de is [[Arrègulas]], mancai siat unu pagu diferenti in calincuna bidda (deo po esempru nau "deu donu" e "no donist" - custu dd'ant cambiau in ''Su Sardu Standard''). --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 19:34, 12 Làm 2021 (CEST)
:::Gratzias pro s'azudu in contu de gramatica 😊 cada tantu b'at semper de imparare in sa limba nostra--[[Usuàriu:Dk1919 Franking|Dk1919 Franking]] ([[Cuntierra usuàriu:Dk1919 Franking|talk]]) 10:59, 13 Làm 2021 (CEST)
::::{{Risponde a|PNNu}} fintzas tui de su Giuigau, berus est? Mi dd'aia giai immaginau po unus fueddus chi as istètiu usau in is cuntierras vàrias. Imoi m'apu fintzas iscarrigau is Arregulas po candu iscriu artìculus in campidanesu. In prus si ddui agatant una bella pariga de fueddus e avèrbius chi podint torrai de ajudu fintzas iscriendi in LSC.--[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 12:44, 13 Làm 2021 (CEST)
:::::{{Risponde a|Mattafalluga}}, nàsciu e pesau a mes'ora de Aristanis e mes'ora de Gùspini, duncas chistionendi una variedadi cun un'amesturu de fenòmenus de s'aristanesu e de su mèdiu campidanu. Apitzus de is Arrègulas tenis arrexoni, ant fatu unu bellu traballu arregollendi avèrbius e fràsias idiomàticas. Sinnalu chi ddoi at sa coniugatzioni de su verbu dare [http://www.mondosardegna.net/all-lang/download/archivio/linguasarda/mondosardegna.net_GRAMMATICA_SARDA.pdf innoi puru], pàgina 105. --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 08:40, 14 Làm 2021 (CEST)
== Universal Code of Conduct News – Issue 1 ==
<div style = "line-height: 1.2">
<span style="font-size:200%;">'''Universal Code of Conduct News'''</span><br>
<span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 1, June 2021'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Universal Code of Conduct/Newsletter/1|Read the full newsletter]]</span>
----
Welcome to the first issue of [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct News]]! This newsletter will help Wikimedians stay involved with the development of the new code, and will distribute relevant news, research, and upcoming events related to the UCoC.
Please note, this is the first issue of UCoC Newsletter which is delivered to all subscribers and projects as an announcement of the initiative. If you want the future issues delivered to your talk page, village pumps, or any specific pages you find appropriate, you need to [[m:Global message delivery/Targets/UCoC Newsletter Subscription|subscribe here]].
You can help us by translating the newsletter issues in your languages to spread the news and create awareness of the new conduct to keep our beloved community safe for all of us. Please [[m:Universal Code of Conduct/Newsletter/Participate|add your name here]] if you want to be informed of the draft issue to translate beforehand. Your participation is valued and appreciated.
</div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;">
* '''Affiliate consultations''' – Wikimedia affiliates of all sizes and types were invited to participate in the UCoC affiliate consultation throughout March and April 2021. ([[m:Universal Code of Conduct/Newsletter/1#sec1|continue reading]])
* '''2021 key consultations''' – The Wikimedia Foundation held enforcement key questions consultations in April and May 2021 to request input about UCoC enforcement from the broader Wikimedia community. ([[m:Universal Code of Conduct/Newsletter/1#sec2|continue reading]])
* '''Roundtable discussions''' – The UCoC facilitation team hosted two 90-minute-long public roundtable discussions in May 2021 to discuss UCoC key enforcement questions. More conversations are scheduled. ([[m:Universal Code of Conduct/Newsletter/1#sec3|continue reading]])
* '''Phase 2 drafting committee''' – The drafting committee for the phase 2 of the UCoC started their work on 12 May 2021. Read more about their work. ([[m:Universal Code of Conduct/Newsletter/1#sec4|continue reading]])
* '''Diff blogs''' – The UCoC facilitators wrote several blog posts based on interesting findings and insights from each community during local project consultation that took place in the 1st quarter of 2021. ([[m:Universal Code of Conduct/Newsletter/1#sec5|continue reading]])</div>
--[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|talk]]) 01:06, 12 Làm 2021 (CEST)
<!-- Message sent by User:SOyeyele (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:SOyeyele_(WMF)/Announcements/Other_languages&oldid=21578291 -->
== Pronomi sardi (pagina proposta per la cancellazione) ==
Salude a totus pitzocus, [https://it.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Pagine_da_cancellare/Prenomi_sardi custa pagina] l'ant proposta pro nche la bogare de su totu dae sa Wikipedia in limba italiana. Dego s'opinione mea l'apo nada, mancari bos podies ponnere fintzas bois, si sezis a favore o contra s'iscantzelladura. Lu aio cherfiu publicare custu avisu fintzas in ''Progetto Sardegna'', ma mi paret chi in cuddae siat prus mortu de inoche. Bonu cumintzu de chida.--[[Usuàriu:Dk1919 Franking|Dk1919 Franking]] ([[Cuntierra usuàriu:Dk1919 Franking|talk]]) 12:39, 14 Làm 2021 (CEST)
:Apu nau su parri miu. Bonu comintzu de chida fintzas a tia--[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 23:49, 14 Làm 2021 (CEST)
::Salude, como b'apo cummentadu fintzas deo.--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 01:08, 20 Làm 2021 (CEST)
:Gratzias meda pro cumentare, {{ping|Mattafalluga}} e {{ping|L2212}}. A dolu mannu pesso chi che l'ant a bocare a dontzi modu, si cherimus si podet copiare s'iscritu (chin sas fontes) dae cussa pagina a s'atera in sardu pro non che la isperdere de su totu chin su traballu ja fatu. Bonu cumintzu de chida--[[Usuàriu:Dk1919 Franking|Dk1919 Franking]] ([[Cuntierra usuàriu:Dk1919 Franking|talk]]) 16:36, 21 Làm 2021 (CEST)
::Ant abertu sa dibata pro s'iscantzellamentu, bidu chi su cunsensu non bi fiat. Paret chi su fatu chi deo apa annànghidu una cantas fontes (mescamente su ditzionàriu de Rubattu) apat cambiadu unu pagu sa situatzione. A dolu mannu non nde connosco àteras, francu fortzis sas chi chistionant de sos reis giuigales, e non dia ischire in ue chircare. In sos ditzionàrios de Puddu e de Pittau nùmenes non bi nde sunt. Bois tenides carchi idea?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 16:34, 25 Làm 2021 (CEST)
:::Unu in sa dibata at inditau una pariga de librus chi seguru iant a podi agiudai meda, ma deu non tèngiu sa possibilidadi de andai a una biblioteca de ajudu in ui m'agatu. In Internet s'agatant una pariga de mitzas fidadas ma tocat a cricai beni e no est cosa meda. Chi tèngiu tempus mi nchi pòngiu in custas dìs. --[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 12:57, 26 Làm 2021 (CEST)
::::Ab, gràtzias meda! A dolu mannu fintzas deo so che a tie, ca in custas dies tempus de colare in biblioteca est difìtzile chi nd'apo a tènnere, ma su ditzionàriu de Farina chi ant indicadu in cue s'agatat [https://web.archive.org/web/20071030000547/http://www.sardegnacultura.it/documenti/7_87_20060720130619.pdf fintzas in lìnia] e est beru chi in intro bi sunt unos cantos nùmenes. Cras b'apo a pompiare mègius a intro e a pònnere unos cantos riferimentos in s'artìculu--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 00:02, 28 Làm 2021 (CEST)
:::::Apo acabadu como de pònnere sos riferimentos a sos nùmenes chi s'agatant in cussu PDF de sa versione de su 2002 de su ditzionàriu, ma a dolu mannu in cue non b'at totu s'apenditze in subra de sos nùmenes chi bi fiat in sa versione de su 1989 (o mancari bi fiat e non l'ant iscansida, deo su libru in paperi non lu tèngio). Si calicunu de bois istat a curtzu a [https://opac.regione.sardegna.it/SebinaOpac/resource/vocabolario-italianosardo-nuorese-con-due-appendici-una-sui-nomi-propri-di-persona-e-laltra-sulle-ma/CAG0280012 una de sas bibliotecas in ue lu tenent] mancari diat pòdere proare a andare a lu pigare in prèstidu, deo non so in una de cussas biddas o tzitades e non tèngio su tempus in custas dies de b'andare.--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 17:37, 28 Làm 2021 (CEST)
== Wikimania 2021: Individual Program Submissions ==
[[File:Wikimania logo with text 2.svg|right|200px]]
Dear all,
Wikimania 2021 will be [[:wikimania:2021:Save the date and the Core Organizing Team|hosted virtually]] for the first time in the event's 15-year history. Since there is no in-person host, the event is being organized by a diverse group of Wikimedia volunteers that form the [[:wikimania:2021:Organizers|Core Organizing Team]] (COT) for Wikimania 2021.
'''Event Program''' - Individuals or a group of individuals can submit their session proposals to be a part of the program. There will be translation support for sessions provided in a number of languages. See more information [[:wikimania:2021:Submissions/Guidelines#Language Accessibility|here]].
Below are some links to guide you through;
* [[:wikimania:2021:Submissions|Program Submissions]]
* [[:wikimania:2021:Submissions/Guidelines|Session Submission Guidelines]]
* [[:wikimania:2021:FAQ|FAQ]]
Please note that the deadline for submission is 18th June 2021.
'''Announcements'''- To keep up to date with the developments around Wikimania, the COT sends out weekly updates. You can view them in the Announcement section [[:wikimania:2021:Announcements|here]].
'''Office Hour''' - If you are left with questions, the COT will be hosting some office hours (in multiple languages), in multiple time-zones, to answer any programming questions that you might have. Details can be found [[:wikimania:2021:Organizers#Office hours schedule|here.]]
Best regards,
[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|talk]]) 06:18, 16 Làm 2021 (CEST)
On behalf of Wikimania 2021 Core Organizing Team
<!-- Message sent by User:Bodhisattwa@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=21597568 -->
== Editing news 2021 #2 ==
<div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">
<em>[[m:Special:MyLanguage/VisualEditor/Newsletter/2021/June|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]</em>
[[File:Reply Tool A-B test comment completion.png|alt=Junior contributors comment completion rate across all participating Wikipedias|thumb|296x296px|When newcomers had the Reply tool and tried to post on a talk page, they were more successful at posting a comment. ([https://wikimedia-research.github.io/Reply-tools-analysis-2021/ Source])]]
Earlier this year, the Editing team ran a large study of [[mw:Talk pages project/Replying|the Reply Tool]]. The main goal was to find out whether the Reply Tool helped [[mw:Talk pages project/Glossary|newer editors]] communicate on wiki. The second goal was to see whether the comments that newer editors made using the tool needed to be reverted more frequently than comments newer editors made with the existing wikitext page editor.
The key results were:
* Newer editors who had automatic ("default on") access to the Reply tool were [https://wikimedia-research.github.io/Reply-tools-analysis-2021/ more likely] to post a comment on a talk page.
* The comments that newer editors made with the Reply Tool were also [https://wikimedia-research.github.io/Reply-tools-analysis-2021/ less likely] to be reverted than the comments that newer editors made with page editing.
These results give the Editing team confidence that the tool is helpful.
<strong>Looking ahead</strong>
The team is planning to make the Reply tool available to everyone as an opt-out preference in the coming months. This has already happened at the Arabic, Czech, and Hungarian Wikipedias.
The next step is to [[phab:T280599|resolve a technical challenge]]. Then, they will deploy the Reply tool first to the [[phab:T267379|Wikipedias that participated in the study]]. After that, they will deploy it, in stages, to the other Wikipedias and all WMF-hosted wikis.
You can turn on "{{int:discussiontools-preference-label}}" [[Special:Preferences#mw-prefsection-betafeatures|in Beta Features]] now. After you get the Reply tool, you can change your preferences at any time in [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].
–[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] ([[User talk:Whatamidoing (WMF)|talk]])
</div> 16:14, 24 Làm 2021 (CEST)
<!-- Message sent by User:Elitre (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=21624491 -->
== Artìculu de su mese pro Trìulas ==
Salude a totus! Pro trìulas ite [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidadu pro su mese chi benit|artìculu]] ponimus?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 11:10, 26 Làm 2021 (CEST)
:Saludi L2212, deu votu po [[Cien años de soledad]] o po [[MS-DOS]].--[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 12:26, 26 Làm 2021 (CEST)
::Ab, tando como pòngio a [[Cien años de soledad]]. Gràtzias!--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 15:55, 1 Trì 2021 (CEST)
== Server switch ==
<div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"><div class="plainlinks">
[[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch 2020|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch+2020&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]
The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] tests the switch between its first and secondary data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. To make sure everything is working, the Wikimedia Technology department needs to do a planned test. This test will show if they can reliably switch from one data centre to the other. It requires many teams to prepare for the test and to be available to fix any unexpected problems. <!--
They will switch all traffic back to the primary data center on '''Tuesday, October 27 2020'''. -->
Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future.
'''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.'''
*You will not be able to edit for up to an hour on Tuesday, 29 June 2021. The test will start at [https://zonestamp.toolforge.org/1624975200 14:00 UTC] (07:00 PDT, 10:00 EDT, 15:00 WEST/BST, 16:00 CEST, 19:30 IST, 23:00 JST, and in New Zealand at 02:00 NZST on Wednesday 30 June).
*If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case.
''Other effects'':
*Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped.
*There will be code freezes for the week of June 28. Non-essential code deployments will not happen.
This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter#Schedule_for_2021_switch|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. '''Please share this information with your community.'''</div></div> [[user:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] 03:19, 27 Làm 2021 (CEST)
<!-- Message sent by User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=21463754 -->
== Artìculu de su mese pro Austu ==
Salude a totus! Cale pensades chi diat èssere su mègius [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidadu pro su mese chi benit|candidadu]] pro su mese de austu?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 18:42, 29 Trì 2021 (CEST)
:[[Saint-Pierre e Miquelon]]. --[[Usuàriu:Jumpy01|Jumpy01]] ([[Cuntierra usuàriu:Jumpy01|talk]]) 01:20, 30 Trì 2021 (CEST)
::Po mei andat beni! --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 15:26, 30 Trì 2021 (CEST)
::Fintzas po mei andat beni. Apu aciuntu una pariga de riferimentus. Chi mi dda fatzu cheru fintzas poni cuncua informatzioni in prus.--[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 19:40, 30 Trì 2021 (CEST)
:::Ab, gràtzias a totus!--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 22:00, 1 Aus 2021 (CEST)
== New Wikipedia Library collections and design update (August 2021) ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hello Wikimedians!
[[File:Wikipedia_Library_owl.svg|thumb|upright|The TWL OWL says log in today!]]
[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/users/my_library/ The Wikipedia Library] is pleased to announce the addition of new collections, alongside a new interface design. New collections include:
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/107/ Cabells]''' – Scholarly and predatory journal database
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/108/ Taaghche]''' - Persian language e-books
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/112/ Merkur]''', '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/111/ Musik & Ästhetik]''', and '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/110/ Psychologie, Psychotherapie, Psychoanalyse]''' - German language magazines and journals published by Klett-Cotta
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/117/ Art Archiv]''', '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/113/ Capital]''', '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/115/ Geo]''', '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/116/ Geo Epoche]''', and '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/114/ Stern]''' - German language newspapers and magazines published by Gruner + Jahr
Additionally, '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/105/ De Gruyter]''' and '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/106/ Nomos]''' have been centralised from their previous on-wiki signup location on the German Wikipedia. Many other collections are freely available by simply logging in to [https://wikipedialibrary.wmflabs.org/ The Wikipedia Library] with your Wikimedia login!
We are also excited to announce that the first version of a new design for My Library was deployed this week. We will be iterating on this design with more features over the coming weeks. Read more on the [[:m:Library Card platform/Design improvements|project page on Meta]].
Lastly, an Echo notification will begin rolling out soon to notify eligible editors about the library ([[Phab:T132084|T132084]]). If you can translate the notification please do so [https://translatewiki.net/w/i.php?title=Special:Translate&group=ext-thewikipedialibrary at TranslateWiki]!
--The Wikipedia Library Team 15:23, 11 Aus 2021 (CEST)
:<small>This message was delivered via the [https://meta.wikimedia.org/wiki/MassMessage#Global_message_delivery Global Mass Message] tool to [https://meta.wikimedia.org/wiki/Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Library The Wikipedia Library Global Delivery List].</small>
</div>
<!-- Message sent by User:Samwalton9@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Library&oldid=21851699 -->
== Codice universale di condotta - bozza delle linee guida sull'applicazione ==
Buongiorno a tutti,
Il [[:meta:Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee#Phase_2|comitato di redazione della fase 2 del codice universale di condotta]] ha completato i lavori, qui trovate la '''[[:meta:Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_draft_guidelines_review/it|bozza delle linee guida sull'applicazione]]''' del [[:meta:Codice universale di condotta/Testo|codice universale di condotta (UCoC)]].
La bozza è basata sui risultati delle [[:meta:Universal_Code_of_Conduct/Discussions/it|consultazioni, discussioni e ricerche]], tra queste anche la [[:meta:Universal Code of Conduct/2021 consultations/Enforcement/Italian community/it|consultazione in cui è stata coinvolta la comunità di lingua italiana]] ad inizio 2021.
La bozza è, appunto, una bozza, è quindi possibile (anzi, caldamente auspicato) che tutti coloro che sono interessati esprimano opinioni e commenti, <small>anche suggerimenti su come migliorare la traduzione</small>. Il comitato revisionerà la bozza tenendo conto del feedback ricevuto da parte delle comunità.
Il periodo di revisione comincia oggi 17 agosto 2021 e durerà fino al 17 ottobre.
La bozza può essere commentata in diversi "luoghi":
* direttamente su meta, nella [[:meta:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement draft guidelines review|pagina di discussione della bozza]] (pagina che probabilmente sarà ad alto traffico)
* sempre su meta nella [[:meta:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement draft guidelines review/it|pagina di discussione della traduzione in italiano]] (ambiente più ''intimo'')
* nella [[:it:Discussioni Wikipedia:Codice universale di condotta|pagina di discussione del codice universale di condotta che si trova sulla Wikipedia in italiano]]
* potete anche inviarmi commenti o osservazioni [[Speciale:InviaEmail/Civvi_(WMF)|via email]]
Sono previsti inoltre degli incontri e tavole rotonde online (in inglese):
* [[:meta:Universal_Code_of_Conduct/2021_consultations/Roundtable_discussions#Conversation_hours|Incontri online]] - 24 agosto, 31 agosto, 7 settembre @ 03:00 UTC & 14:00 UTC
* [[:meta:Universal_Code_of_Conduct/2021_consultations/Roundtable_discussions#September_Roundtable:_18_September_2021|Tavole rotonde online]] - 18 settembre @ 03:00 UTC & 15:00 UTC
I commenti e le osservazioni verranno poi riassunte in un riepilogo quindicinale che verrà [[:meta:Universal Code of Conduct/Drafting committee/Digests|pubblicato qui]].
Mi rendo conto che il documento è lungo e a tratti complesso, suggerisco però di prendersi il tempo per leggerlo dato il potenziale impatto che avrà. <br />
Grazie per l'attenzione! --[[Usuàriu:Civvi (WMF)|Civvi (WMF)]] ([[Cuntierra usuàriu:Civvi (WMF)|talk]]) 18:38, 17 Aus 2021 (CEST)
== Artìculu de su mese pro Cabudanni ==
Salude a totus! Cale [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidadu pro su mese chi benit|candidadu]] diamus dèpere pònnere, a parre bostru, pro su mese chi intrat?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 15:50, 24 Aus 2021 (CEST)
:Saludi. Seus de diora chena ponni un'artìculu de stòria de Sardìnnia. Ita ndi narais de sighi cun [[Sardigna megalìtica]]? --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 22:01, 24 Aus 2021 (CEST)
::Saludi, po mei [[Sardigna megalìtica]] andat beni.--[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 11:07, 25 Aus 2021 (CEST)
:::Perfetu, gràtzias a ambos!--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 16:37, 1 Cab 2021 (CEST)
== The 2022 Community Wishlist Survey will happen in January ==
<div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">
Hello everyone,
We hope all of you are as well and safe as possible during these trying times! We wanted to share some news about a change to the Community Wishlist Survey 2022. We would like to hear your opinions as well.
Summary:
<div style="font-style:italic;">
We will be running the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey|Community Wishlist Survey]] 2022 in January 2022. We need more time to work on the 2021 wishes. We also need time to prepare some changes to the Wishlist 2022. In the meantime, you can use a [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey/Sandbox|dedicated sandbox to leave early ideas for the 2022 wishes]].
</div>
=== Proposing and wish-fulfillment will happen during the same year ===
In the past, the [[m:Special:MyLanguage/Community Tech|Community Tech]] team has run the Community Wishlist Survey for the following year in November of the prior year. For example, we ran the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2021|Wishlist for 2021]] in November 2020. That worked well a few years ago. At that time, we used to start working on the Wishlist soon after the results of the voting were published.
However, in 2021, there was a delay between the voting and the time when we could start working on the new wishes. Until July 2021, we were working on wishes from the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2020|Wishlist for 2020]].
We hope having the Wishlist 2022 in January 2022 will be more intuitive. This will also give us time to fulfill more wishes from the 2021 Wishlist.
=== Encouraging wider participation from historically excluded communities ===
We are thinking how to make the Wishlist easier to participate in. We want to support more translations, and encourage under-resourced communities to be more active. We would like to have some time to make these changes.
=== A new space to talk to us about priorities and wishes not granted yet ===
We will have gone 365 days without a Wishlist. We encourage you to approach us. We hope to hear from you in the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Community Wishlist Survey|talk page]], but we also hope to see you at our bi-monthly Talk to Us meetings! These will be hosted at two different times friendly to time zones around the globe.
We will begin our first meeting '''September 15th at 23:00 UTC'''. More details about the agenda and format coming soon!
=== Brainstorm and draft proposals before the proposal phase ===
If you have early ideas for wishes, you can use the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey/Sandbox|new Community Wishlist Survey sandbox]]. This way, you will not forget about these before January 2022. You will be able to come back and refine your ideas. Remember, edits in the sandbox don't count as wishes!
=== Feedback ===
* What should we do to improve the Wishlist pages?
* How would you like to use our new [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey/Sandbox|sandbox?]]
* What, if any, risks do you foresee in our decision to change the date of the Wishlist 2022?
* What will help more people participate in the Wishlist 2022?
Answer on the [[m:Special:MyLanguage/Talk:Community Wishlist Survey|talk page]] (in any language you prefer) or at our Talk to Us meetings.
</div>
[[user:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[user talk:SGrabarczuk (WMF)|talk]]) 02:23, 7 Cab 2021 (CEST)
<!-- Message sent by User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=21980442 -->
== Elezioni del Board - I risultati (english at the end) ==
Buongiorno a tutti,
sono qui per annunciarvi i risultati delle elezioni del [[:meta:Wikimedia_Foundation_Board_of_Trustees/it|Board of Trustees]] della Wikimedia Foundation 2021, le elezioni sono state organizzate per selezionare quattro nuovi membri. Il Comitato Elettorale ha esaminato i voti, hanno espresso voti validi un numero record di 6.873 persone provenienti da 214 progetti. I seguenti quattro candidati hanno ricevuto il maggior sostegno:
# [[:meta:Wikimedia Foundation elections/2021/Candidates/Rosie Stephenson-Goodknight/it|Rosie Stephenson-Goodknight]] - ([[:meta:User:Rosiestep|Rosiestep]])
# [[:meta:Wikimedia Foundation elections/2021/Candidates/Victoria Doronina/it|Victoria Doronina]] - ([[:meta:User:Victoria|Victoria]])
# [[:meta:Wikimedia Foundation elections/2021/Candidates/Dariusz Jemielniak/it|Dariusz Jemielniak]] - ([[:meta:User:Pundit|Pundit]])
# [[:meta:Wikimedia Foundation elections/2021/Candidates/Lorenzo Losa/it|Lorenzo Losa]] - ([[:meta:User:Laurentius|Laurentius]])
Questi candidati, pur essendosi classificati ai primi posti tramite il voto della comunità, non sono ancora nominati nel Board of Trustees. Devono infatti ancora superare con successo un fase di controllo e la verifica delle qualifiche delineate nello statuto. Il Board ha definito la data provvisoria per nominare i nuovi amministratori alla fine di questo mese.
Qui si trova l'[[:meta:Wikimedia_Foundation_elections/2021/2021-09-07/2021_Election_Results/it|annuncio completo]].
Con l'occasione vi ricordo che per qualsiasi domanda sull'organizzazione, sul movimento Wikimedia in generale, punti non chiari delle pagine di meta, suggerimenti, osservazioni, <small>commenti sui lunghi messaggi in lingua inglese che vi arrivano su questa pagina</small> o qualsiasi altro aspetto potete contattarmi in italiano ma anche in "lingua locale del progetto" sulla [[:meta:User_talk:Civvi_(WMF)|pagina di discussione su meta]] oppure via email tramite la funzione [[Special:EmailUser/Civvi_(WMF)|scrivi all'utente]] :-) --[[Usuàriu:Civvi (WMF)|Civvi (WMF)]] ([[Cuntierra usuàriu:Civvi (WMF)|talk]]) 14:50, 8 Cab 2021 (CEST)
'''In English''' - The message above is about the results of the Board Elections 2021 of Wikimedia Foundation, the election ended 31 August 2021. <br />
You can read the [[:meta:Wikimedia_Foundation_elections/2021/2021-09-07/2021_Election_Results|full announcement here]]. Please do not hesitate to contact me for any question about the Wikimedia Movement, the Election, the Movement strategy or any other curiosity you may have. ([[:meta:User_talk:Civvi_(WMF)|on my talk page on meta]] or [[Special:EmailUser/Civvi_(WMF)|via Email]]), even in Sardinian which I can read but I'm absolutely not able to write ;-) --[[Usuàriu:Civvi (WMF)|Civvi (WMF)]] ([[Cuntierra usuàriu:Civvi (WMF)|talk]]) 14:50, 8 Cab 2021 (CEST)
== Call for Candidates for the Movement Charter Drafting Committee ending 14 September 2021 ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<section begin="announcement-content"/>Movement Strategy announces [[:m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee|the Call for Candidates for the Movement Charter Drafting Committee]]. The Call opens August 2, 2021 and closes September 14, 2021.
The Committee is expected to represent [[:m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Diversity_and_Expertise_Matrices|diversity in the Movement]]. Diversity includes gender, language, geography, and experience. This comprises participation in projects, affiliates, and the Wikimedia Foundation.
English fluency is not required to become a member. If needed, translation and interpretation support is provided. Members will receive an allowance to offset participation costs. It is US$100 every two months.
We are looking for people who have some of the following [[:m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee#Role_Requirements|skills]]:
* Know how to write collaboratively. (demonstrated experience is a plus)
* Are ready to find compromises.
* Focus on inclusion and diversity.
* Have knowledge of community consultations.
* Have intercultural communication experience.
* Have governance or organization experience in non-profits or communities.
* Have experience negotiating with different parties.
The Committee is expected to start with 15 people. If there are 20 or more candidates, a mixed election and selection process will happen. If there are 19 or fewer candidates, then the process of selection without election takes place.
Will you help move Wikimedia forward in this important role? Submit your candidacy [[:m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee#Candidate_Statements|here]]. Please contact strategy2030[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org with questions.<section end="announcement-content"/>
</div>
[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 19:02, 10 Cab 2021 (CEST)
<!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Xeno_(WMF)/Delivery/Wikipedia&oldid=22002240 -->
== Server switch ==
<div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr"><div class="plainlinks">
[[:m:Special:MyLanguage/Tech/Server switch|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Tech%2FServer+switch&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]
The [[foundation:|Wikimedia Foundation]] tests the switch between its first and secondary data centers. This will make sure that Wikipedia and the other Wikimedia wikis can stay online even after a disaster. To make sure everything is working, the Wikimedia Technology department needs to do a planned test. This test will show if they can reliably switch from one data centre to the other. It requires many teams to prepare for the test and to be available to fix any unexpected problems.
They will switch all traffic back to the primary data center on '''Tuesday, 14 September 2021'''.
Unfortunately, because of some limitations in [[mw:Manual:What is MediaWiki?|MediaWiki]], all editing must stop while the switch is made. We apologize for this disruption, and we are working to minimize it in the future.
'''You will be able to read, but not edit, all wikis for a short period of time.'''
*You will not be able to edit for up to an hour on Tuesday, 14 September 2021. The test will start at [https://zonestamp.toolforge.org/1631628049 14:00 UTC] (07:00 PDT, 10:00 EDT, 15:00 WEST/BST, 16:00 CEST, 19:30 IST, 23:00 JST, and in New Zealand at 02:00 NZST on Wednesday, 15 September).
*If you try to edit or save during these times, you will see an error message. We hope that no edits will be lost during these minutes, but we can't guarantee it. If you see the error message, then please wait until everything is back to normal. Then you should be able to save your edit. But, we recommend that you make a copy of your changes first, just in case.
''Other effects'':
*Background jobs will be slower and some may be dropped. Red links might not be updated as quickly as normal. If you create an article that is already linked somewhere else, the link will stay red longer than usual. Some long-running scripts will have to be stopped.
* We expect the code deployments to happen as any other week. However, some case-by-case code freezes could punctually happen if the operation require them afterwards.
This project may be postponed if necessary. You can [[wikitech:Switch_Datacenter|read the schedule at wikitech.wikimedia.org]]. Any changes will be announced in the schedule. There will be more notifications about this. A banner will be displayed on all wikis 30 minutes before this operation happens. '''Please share this information with your community.'''</div></div> [[user:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[user talk:SGrabarczuk (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 02:45, 11 Cab 2021 (CEST)
<!-- Message sent by User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=21980442 -->
== Talk to the Community Tech ==
[[File:Magic Wand Icon 229981 Color Flipped.svg|{{dir|{{pagelang}}|left|right}}|frameless|50px]]
[[:m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey/Updates/2021-09 Talk to Us|Read this message in another language]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-Community_Wishlist_Survey/Updates/2021-09_Talk_to_Us&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]
Hello!
As we have [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey/Updates|recently announced]], we, the team working on the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey|Community Wishlist Survey]], would like to invite you to an online meeting with us. It will take place on [https://www.timeanddate.com/worldclock/fixedtime.html?iso=20210915T2300 '''September 15th, 23:00 UTC'''] on Zoom, and will last an hour. [https://wikimedia.zoom.us/j/89828615390 '''Click here to join'''].
'''Agenda'''
* [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2021/Status report 1#Prioritization Process|How we prioritize the wishes to be granted]]
* [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey/Updates|Why we decided to change the date]] from November 2021 to January 2022
* Update on the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2021/Warn when linking to disambiguation pages|disambiguation]] and the [[m:Special:MyLanguage/Community Wishlist Survey 2021/Real Time Preview for Wikitext|real-time preview]] wishes
* Questions and answers
'''Format'''
The meeting will not be recorded or streamed. Notes without attribution will be taken and published on Meta-Wiki. The presentation (first three points in the agenda) will be given in English.
We can answer questions asked in English, French, Polish, and Spanish. If you would like to ask questions in advance, add them [[m:Talk:Community Wishlist Survey|on the Community Wishlist Survey talk page]] or send to sgrabarczuk@wikimedia.org.
[[m:Special:MyLanguage/User:NRodriguez (WMF)|Natalia Rodriguez]] (the [[m:Special:MyLanguage/Community Tech|Community Tech]] manager) will be hosting this meeting.
'''Invitation link'''
* [https://wikimedia.zoom.us/j/89828615390 Join online]
* Meeting ID: 898 2861 5390
* One tap mobile
** +16465588656,,89828615390# US (New York)
** +16699006833,,89828615390# US (San Jose)
* [https://wikimedia.zoom.us/u/kctR45AI8o Dial by your location]
See you! [[User:SGrabarczuk (WMF)|SGrabarczuk (WMF)]] ([[User talk:SGrabarczuk (WMF)|<span class="signature-talk">{{int:Talkpagelinktext}}</span>]]) 05:03, 11 Cab 2021 (CEST)
<!-- Message sent by User:SGrabarczuk (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=21980442 -->
== Artìculu de su mese pro Santugaine ==
Salude a totus, semus torra a sa fine de su mese. [[Wikipedia:Artìculos_de_su_mese#Candidados_pro_su_mese_chi_benit|Ite artìculu ponimus]] pro su chi intrat?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 00:07, 28 Cab 2021 (CEST)
:Saludi L2212. Insaras, nd'at una bella pariga chi funt interessantis meda. A imma mi praghint susetotus [[Morti de George Floyd]] e [[Progetu Manhattan]], chi però funt nous meda. Castiendi is prus bècius fatus beni meda s'agatant pro esempru [[Mole]] e [[MS-DOS]]. Un ammentu ddi 'eghit fintzamentas a [[Talassemia]], chi custu mesi apu pòtziu assentai cun totu is riferimentus, giai ca sa meighina est unu tema chi fatu·fatu discoidaus.--[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 09:36, 29 Cab 2021 (CEST)
::Ab, gràtzias meda! Tenes resone, sunt totu cantos interessantes a beru. Bidu chi nissunu de àteru at iscritu su parre suo, ite nde naras de pònnere [[Morti de George Floyd]], ca est su primu chi as iscritu?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 18:37, 2 Stg 2021 (CEST)
:Perfetu, [[Morti de George Floyd]] andat beni.--[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 10:44, 3 Stg 2021 (CEST)
::Andat beni po mei puru. Apu agiuntu un'informatzioni noa a sa pàgina.--[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 10:54, 3 Stg 2021 (CEST)
:::Perfetu, gràtzias! L'apo a pònnere como.--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 22:44, 3 Stg 2021 (CEST)
== Select You the question statements for candidates of Drafting Committee Movement Charter ==
Into 2021-10-04 11:59:59 UTC you can select [[:m:Movement Charter/Drafting Committee/Election Compass Statements|question statements]] for the [[:m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates|candidates]] of [[:m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee|Drafting Committee]] [[:m:Special:MyLanguage/Movement_Charter|Movement Charter]]. ✍️ [[Usuàriu:Dušan Kreheľ|Dušan Kreheľ]] ([[Cuntierra usuàriu:Dušan Kreheľ|talk]]) 04:10, 30 Cab 2021 (CEST)
== Voting for the election for the members for the Movement Charter drafting committee is now open ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<section begin="announcement-content"/>
:''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/MCDC Voter Email short 12-10-2021|{{int:otherlanguages}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/MCDC Voter Email short 12-10-2021}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]''
Voting for the election for the members for the Movement Charter drafting committee is now open. In total, 70 Wikimedians from around the world are running for 7 seats in these elections.
'''Voting is open from October 12 to October 24, 2021.'''
The committee will consist of 15 members in total: The online communities vote for 7 members, 6 members will be selected by the Wikimedia affiliates through a parallel process, and 2 members will be appointed by the Wikimedia Foundation. The plan is to assemble the committee by November 1, 2021.
Learn about each candidate to inform your vote in the language that you prefer: <https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Candidates>
Learn about the Drafting Committee: <https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee>
We are piloting a voting advice application for this election. Click yourself through the tool and you will see which candidate is closest to you! Check at <https://mcdc-election-compass.toolforge.org/>
Read the full announcement: <https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Elections>
'''Go vote at SecurePoll on:''' <https://meta.wikimedia.org/wiki/Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Elections>
Best,
Movement Strategy & Governance Team, Wikimedia Foundation
<section end="announcement-content"/>
</div>
[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 04:25, 14 Stg 2021 (CEST)
<!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Xeno_(WMF)/Delivery/Wikipedia&oldid=22185710 -->
== Strategia del movimento Wikimedia - Programma di sovvenzioni ==
Buongiorno a tutti e scusate l'italiano,
Sono qui per informarvi sul '''[[:meta:Grants:MSIG/Informazioni|programma delle sovvenzioni]]''' legate all'attuazione della [[:meta:Movement_Strategy/it|strategia del movimento Wikimedia]].
Le sovvenzioni riguardano attività o progetti che affrontano una delle [[:meta:Movement Strategy/Initiatives|iniziative prioritarie]] definite per questa fase (questo trimestre) che sono:
* [[:meta:Carta fondamentale del movimento Wikimedia|Carta fondamentale del movimento Wikimedia]] (Iniziativa 22, Cluster A)
* [[:meta:Hubs|Hub tematici e regionali]] (Iniziativa 25, Cluster D)
* [[:meta:Movement Strategy/Global Approach for Local Skill Development|Approccio globale per lo sviluppo locale di competenze]] (Iniziativa 31, Cluster C)
* [[:meta:Movement Strategy/Leadership Development Plan|Piano di sviluppo della leadership]] (Iniziativa 32, Cluster C)
A livello locale (quindi per i progetti italiani ma anche per quelli regionali) gli ultimi due punti sono particolarmente interessanti per chi avesse iniziative di ricerca o di approfondimento sui temi, vi invito a leggere su meta le pagine relative alle sovvenzioni e a come e per cosa richiederle.
Con l'occasione vi ricordo che fino al 24 ottobre è ancora possibile votare per eleggere i membri del [[:meta:Movement_Charter/Drafting_Committee/Elections/it|comitato di redazione della carta fondamentale del movimento Wikimedia]] (''Movement Charter'')
Grazie per l'attenzione e per domande e chiarimenti non esitate a contattarmi. --[[Usuàriu:Civvi (WMF)|Civvi (WMF)]] ([[Cuntierra usuàriu:Civvi (WMF)|talk]]) 12:14, 21 Stg 2021 (CEST)
== Learn how Movement Strategy Implementation Grants can support your Movement Strategy plans ==
<section begin="announcement-content"/>Movement Strategy Implementation grants now provide more than $2,000 USD to put Movement Strategy plans into action. Find out more about [[:m:Special:MyLanguage/Grants:MSIG/About|Movement Strategy Implementation grants, the criteria, and how to apply]].<section end="annoumcent-content"/>
[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] ([[User talk:MNadzikiewicz (WMF)#top|talk]]) 13:30, 29 October 2021 (UTC)
<!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:MNadzikiewicz_(WMF)/Delivery&oldid=22247589 -->
== Artìculu de su mese pro Santandria ==
Salude a totus, [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidadu pro su mese chi benit|ite artìculu]] diamus dèpere isseberare pro custu mese, a parre bostru?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 22:07, 1 Std 2021 (CET)
:Saludi a totus. Ita ndi narais de [[Talassemia]]? Fiat in mesu a is propostas po su mesi passau e est un'argumentu de importu po sa Sardìnnia --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 22:24, 1 Std 2021 (CET)
::Voto dego puru pro talassemia.--[[Usuàriu:Dk1919 Franking|Dk1919 Franking]] ([[Cuntierra usuàriu:Dk1919 Franking|talk]]) 15:15, 2 Std 2021 (CET)
::[[Talassemia]] andat beni fintzas po mei--[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 15:47, 2 Std 2021 (CET)
:::Ab, gràtzias a totus!--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 17:38, 2 Std 2021 (CET)
== Meet the new Movement Charter Drafting Committee members ==
<section begin="announcement-content"/>
:''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Elections/Results/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Charter/Drafting Committee/Elections/Results/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>''
The Movement Charter Drafting Committee election and selection processes are complete.
* The [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Elections/Results|election results have been published]]. 1018 participants voted to elect seven members to the committee: '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Richard_Knipel_(Pharos)|Richard Knipel (Pharos)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Anne_Clin_(Risker)|Anne Clin (Risker)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Alice_Wiegand_(lyzzy)|Alice Wiegand (Lyzzy)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Micha%C5%82_Buczy%C5%84ski_(Aegis_Maelstrom)|Michał Buczyński (Aegis Maelstrom)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Richard_(Nosebagbear)|Richard (Nosebagbear)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Ravan_J_Al-Taie_(Ravan)|Ravan J Al-Taie (Ravan)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Ciell_(Ciell)|Ciell (Ciell)]]'''.
* The [[m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Candidates#Affiliate-chosen_members|affiliate process]] has selected six members: '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Anass_Sedrati_(Anass_Sedrati)|Anass Sedrati (Anass Sedrati)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#%C3%89rica_Azzellini_(EricaAzzellini)|Érica Azzellini (EricaAzzellini)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Jamie_Li-Yun_Lin_(Li-Yun_Lin)|Jamie Li-Yun Lin (Li-Yun Lin)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Georges_Fodouop_(Geugeor)|Georges Fodouop (Geugeor)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Manavpreet_Kaur_(Manavpreet_Kaur)|Manavpreet Kaur (Manavpreet Kaur)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee/Candidates#Pepe_Flores_(Padaguan)|Pepe Flores (Padaguan)]]'''.
* The Wikimedia Foundation has [[m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Candidates#Wikimedia_Foundation-chosen_members|appointed]] two members: '''[[m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Candidates#Runa_Bhattacharjee_(Runab_WMF)|Runa Bhattacharjee (Runab WMF)]]''', '''[[m:Special:MyLanguage/Movement_Charter/Drafting_Committee/Candidates#Jorge_Vargas_(JVargas_(WMF))|Jorge Vargas (JVargas (WMF))]]'''.
The committee will convene soon to start its work. The committee can appoint up to three more members to bridge diversity and expertise gaps.
If you are interested in engaging with [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter|Movement Charter]] drafting process, follow the updates [[m:Special:MyLanguage/Movement Charter/Drafting Committee|on Meta]] and join the [https://t.me/joinchat/U-4hhWtndBjhzmSf Telegram group].
With thanks from the Movement Strategy and Governance team<section end="announcement-content"/>
16:53, 5 Std 2021 (CET)
<!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:MNadzikiewicz_(WMF)/Delivery&oldid=22300322 -->
== Is provìntzias noas ==
Saludi a totus. Comenti de seguru scieis, sa Sardìnnia imoi tenit ses provìntzias e duas tzitadis metropolitanas ([https://www.ansa.it/sardegna/notizie/2021/03/31/sardegna-da-oggi-sei-province-e-due-citta-metropolitane_3fe1f5db-e613-4930-81e9-7b184ba6e3c6.html bì innoi]). Apu biu chi sa Wikipedia Italiana at giai incumentzau a [https://it.wikipedia.org/wiki/Istituzione_di_nuove_province_in_Sardegna#Dal_2021 cambiai] is pàginas, fintzas torrendi a impreai is de is provìntzias bècias chi ant torrau a ponni (comenti sa de su [https://it.wikipedia.org/wiki/Provincia_del_Medio_Campidano Mèdiu Campidanu]. Creu chi podeus fai sa pròpiu cosa, ma no seu seguru si est mellus a ddu fai imoi o abetai chi custas provìntzias noas bessant ''ativas'' (no sciu mancu comenti funtzionat). Ita ndi narais? --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 09:55, 6 Std 2021 (CET)
:Salude. Fintzas deo no isco comente est sa situatzione, a su chi aia cumpresu sa lege l'aiat impugnada su guvernu italianu e como diat tocare a isetare su pronuntziamentu de sa corte costitutzionale, ma no isco cando lu diat dèpere fàghere. Si est una cosa chi ant a fàghere luego a parre meu diat èssere mègius a isetare.--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 17:00, 6 Std 2021 (CET)
Salude torra. Sa corte costitutzionale at respintu s'impugnatzione de su guvernu, duncas penso chi como diamus pòdere mudare sas pàginas e ripristinare sas provìntzias chi serbint.--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 11:13, 18 Mar 2022 (CET)
== [[incubator:Incubator:Community Portal#Please, import]] ==
[[Ispetziale:Contributions/217.117.125.83|217.117.125.83]] 15:28, 15 Std 2021 (CET)
: @[[Usuàriu:Dk1919 Franking|Dk1919 Franking]], [[Usuàriu:Elcaracol|Elcaracol]], [[Usuàriu:L2212|L2212]]: {{lim|en|Can you delete these page after import, please?}} [[Ispetziale:Contributions/217.117.125.83|217.117.125.83]] 15:41, 15 Std 2021 (CET)
::@[[Usuàriu:217.117.125.83|217.117.125.83]] No, there is no reason to delete them here to cut Sardinian (a single language) into two Wikipedias of which one does not even have a single article after many years. That incubator wiki is completely inactive. --[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 16:12, 15 Std 2021 (CET)
:Totally agree with @[[Usuàriu:L2212|L2212]]. sc.wiki has currently only 7 126 articles. If we split it into two or more wikis, we'll end up with two or more very small wikipedias just for some spelling differences. I'm currently the user that writes most actively with the Campidanese orthography and I feel no need of a separate Wikipedia. Even if the Sardinian Region decides to adopt a double standard like someone wishes, we should not split the project. [[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 21:49, 15 Std 2021 (CET)
== Artìculu de su mese pro Nadale ==
Salude a totus! A parre bostru [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|ite artìculu diamus dèpere pònnere]], pro su mese de nadale?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 00:16, 29 Std 2021 (CET)
:Saludi, ita ndi narais de [[2021]]? O prefereis a ddu lassai po su mesi de grannaxu cussu? Chi no deu sigu a proponi is chi giai aiu ammentuau una pariga de mesis fait: [[Mole]], [[MS-DOS]] e [[Progetu Manhattan]]. Passai una chida bona!--[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 17:58, 29 Std 2021 (CET)
::Saludi a totus. Deu no seu cumbintu meda chi [[2021]] siat unu candidau bonu po artìculu de su mesi. A sa fini est pruschetotu una lista de acuntessimentus, nci-nd'iat a depi essi unu po dònnia annu. Intra is duas àteras propostas, giai chi est su mesi de Paschixedda ia a sceberai [[Mole]] o [[MS-DOS]], ca [[Progetu Manhattan]] est un'argumentu de interessu ma tristu! --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 19:28, 29 Std 2021 (CET)
:::A nàrrere sa veridade 2021 giai mi diat agradare, ma bidu chi [[Mole]] e [[MS-DOS]] nos ponent totu cantos de acordu apo a pònnere su primu, chi comente at naradu @[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] aìamus giai pigadu in cunsideru in sos meses colados. Gràtzias a ambos!--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 16:54, 3 Nad 2021 (CET)
::Beni, però imoi ita ndi fadeus de [[2021]]? Ddu bogaus de is artìculus candidaus po su mesi? Ca poita chi non ddu poneus custu mesi o su mesi chi benit, a parri miu non tenit sentidu a ddu poni prus a fatu. @[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] tenis totu sa raxoni, a sa fini est isceti una lista de cosas chi funt suntzèdias, però est su primu artìculu sèriu chi fetzat una crònaca a fundu de unu annu, e custu rapresentat unu addelantu e unu mèritu po custa Wikipedia.--[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 10:42, 4 Nad 2021 (CET)
:::Si ddu boleis ponni po gennaxu, po mei andat beni --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 12:12, 4 Nad 2021 (CET)
== Wikipedia in Tataresu! ==
Saludi a totus! @Fausta Samaritani m'adi fatu sciri ca su progetu de una Wikipedia in lingua tataresa est a sa fini, prontu a nasci.
Su progetu est stetiu in su Incubator de su 2007!!! e imoi est arribau a prus de 1000 boxis!!!
Si inoi c'est calincunu tataresofonu chi bolit agiudai, po praxeri tzerriais a Fausta. Gratzias fintza de imoi e gratzias meda a Fausta! --[[Utente:Elcaracol|<span style="color:blue"> '''Elcaracol'''</span>]] <small>[[Utente discussioni:Elcaracol|<span style="color:red">''(Tzerriamì puru)''</span>]]</small> 21:38, 5 Nad 2021 (CET)
Il progetto Wikipedia in lingua Sassarese è qui [https://incubator.wikimedia.org/w/index.php?title=Wp/sdc/P%C3%A0gina_prinzipari&redirectfrom=infopage]. Grazie.--[[Usuàriu:Fausta Samaritani|Fausta Samaritani]] ([[Cuntierra usuàriu:Fausta Samaritani|talk]]) 22:26, 5 Nad 2021 (CET)
;Alcune precisazioni
Il progetto Wichipedia in lingua sassarese (sdc) ha quindi superato le 1.000 voci di contenuto, richieste per uscire dal ''recinto'' dell'Incubator Wikipediano - una speciale sezione, una sorta di ''Limbo'' - dove sono centinaia di progetti Wikipediani che hanno meno di 1.000 voci e che non hanno visibilità sui motori di ricerca, né propri amministratori. Accedere, [https://incubator.wikimedia.org/w/index.php?title=Wp/sdc/P%C3%A0gina_prinzipari&redirectfrom=infopage]. Dopo una verifica di testi e immagini - per cui si chiede il sostegno di esperti wikipediani, meglio se di lingua madre sassarese - sarà presentata al Comitato Wikipediano di Controllo la richiesta ufficiale per uscire dall'Incubator e diventare Wikipedia, a tutti gli effetti.
Il progetto Wiki in sassarese ha un notiziario - lu "Vichipedìanu" - [https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wp/sdc/lu_Vichipedi%C3%A0nu], ha proprie statistiche mensili: [https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wp/sdc/Sthat%C3%ACsthigga_Vichped%C3%ACa_in_linga_sassaresa] e ha un vocabolario interno Sassarese-Italiano, diviso in tre voci e in continuo aggiornamento: [https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wp/sdc/Vucabur%C3%A0riu_sassaresu-itarianu].
Il numeratore automatico sulla home, che in questo momento segna '''1.104''', è tarato su Incubator in modo da comprendere le voci ('''1.019''') + le categorie ('''75''') + le sandbox ('''10'''). Il numero '''1.000''', che appare più in basso, deve essere al contrario aggiornato manualmente e contiamo di aggiornarlo ogni 100 nuove voci. Per una visione globale delle statistiche del progetto in sassarese, fornito in automatico, [https://meta.toolforge.org/catanalysis/index.php?cat=0&title=Wp/sdc&wiki=incubatorwiki]. Gli utenti che presentano una riga sopra non hanno maturato, un nessun mese, almeno 11 edits e non sono quindi considerati ''utenti attivi''. Il progetto in sassarese, salvo errori da parte mia, non ha né voci orfane, né voci prive di categoria.--[[Usuàriu:Fausta Samaritani|Fausta Samaritani]] ([[Cuntierra usuàriu:Fausta Samaritani|talk]]) 11:15, 6 Nad 2021 (CET)
::Norabonas! Seu cuntentu meda chi un'àtera de is lìnguas de Sardìnnia tèngiat sa Wikipedia sua.--[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 14:02, 6 Nad 2021 (CET)
:Bene meda! Augùrios mannos pro su progetu!--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 14:26, 6 Nad 2021 (CET)
::Il Comitato di revisione di Incubator '''non ha approvato''' il passaggio a Wikipedia del progetto in lingua sassarese (Wp/sdc/), con la motivazione che ci sono '''troppi pochi utenti attivi reali''' [ https://meta.wikimedia.org/wiki/Talk:Language_committee ]. Per le statistiche ufficiali, vedi: [ https://meta.toolforge.org/catanalysis/index.php?cat=0&title=Wp/sdc&wiki=incubatorwiki ]. Faccio di nuovo appello ai sardi, perché si prendano cura di questo progetto e lo portino finalmente ad essere Wikipedia, a tutti gli effetti. Grazie.--[[Usuàriu:Fausta Samaritani|Fausta Samaritani]] ([[Cuntierra usuàriu:Fausta Samaritani|talk]]) 11:49, 18 Nad 2021 (CET)
:::('''SC''')Mi dispraxit meda custa noa. No ddoi at càncua comunidadi de fueddadoris de tataresu, mancai me is arretzas sotzialis o in cancu forum? Seguru inguni est prus fàcili a agatai collaboratzioni.
:::------
:::('''IT''')Mi dispiace molto per questa novità. Non c'è qualche comunità di parlanti di sassarese, magari nelle reti sociali o in qualche forum? Di sicuro lì è più facile trovare collaborazione. --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 11:59, 18 Nad 2021 (CET)
:::Più che conoscere bene il sassarese, in questa fase conta conoscere i meccanismi di Wikipedia. Per esempio, sto facendo 'bandierine' di nazioni e di regioni: non c'è bisogno di conoscere bene il sassarese, basta sapere come si dice in sassarese quella tale nazione, o quella tale regione. Un utente esperto wikipediano può contribuire anche senza conoscere una parola di sassarese. Personalmente ho contribuito a 140 programmi Wikipedia, anche a programmi wiki scritti in alfabeti a me totalmente ignoti. In fondo, per essere considerati 'utenti attivi', basta fare 11 edit nel corso di un mese e replicare nei mesi successivi: uno sforzo minuscolo. Quando il progetto approderà su Wikipedia, tutte le voci saranno visibili sui motori di ricerca e allora sarà più facile trovare collaboratori. Ho mandato e-mail a vari indirizzi sardi o sassaresi - giornali on-line, programmi culturali in sassarese - ma non sono spuntati utenti interessati a contribuire. Basta guardare la carta geografica: la zona dove si parla il sassarese è compressa tra il mare, la zona del sardo e quella del gallurese. Il sassarese quindi non ha possibilità di espandersi e l'italiano lo sta 'annacquando' ogni giorno di più. C'è una cattedra di Linguistica Generale presso l'Università di Sassari, ma non so di che cosa si stia occupando. Buona serata.--[[Usuàriu:Fausta Samaritani|Fausta Samaritani]] ([[Cuntierra usuàriu:Fausta Samaritani|talk]]) 20:38, 18 Nad 2021 (CET)
== Categorizatzione artìculu pro Ortueri ==
Bos sinnalo [[Cuntierra:Ortueri#Categorizatzione|custa chistione]].--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 14:27, 6 Nad 2021 (CET)
== Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<section begin="announcement-content />
:''You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.''
:''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback:2022 Board of Trustees election/Upcoming Call for Feedback about the Board of Trustees elections}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>''
The Board of Trustees is preparing a call for feedback about the upcoming Board Elections, from January 7 - February 10, 2022.
While details will be finalized the week before the call, we have confirmed at least two questions that will be asked during this call for feedback:
* What is the best way to ensure fair representation of emerging communities among the Board?
* What involvement should candidates have during the election?
While additional questions may be added, the Movement Strategy and Governance team wants to provide time for community members and affiliates to consider and prepare ideas on the confirmed questions before the call opens. We apologize for not having a complete list of questions at this time. The list of questions should only grow by one or two questions. The intention is to not overwhelm the community with requests, but provide notice and welcome feedback on these important questions.
'''Do you want to help organize local conversation during this Call?'''
Contact the [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance team]] on Meta, on [https://t.me/wmboardgovernancechat Telegram], or via email at msg[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org.
Reach out if you have any questions or concerns. The Movement Strategy and Governance team will be minimally staffed until January 3. Please excuse any delayed response during this time. We also recognize some community members and affiliates are offline during the December holidays. We apologize if our message has reached you while you are on holiday.
Best,
Movement Strategy and Governance<section end="announcement-content" />
</div>
{{int:thank-you}} [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 18:56, 27 Nad 2021 (CET)
<!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikipedia&oldid=22502754 -->
== Augùrios pro s'annu nou e artìculu pro ghennàrgiu ==
In antis de totu bos bolia fàghere sos augùrios pro cust'annu, bonas fines e mègius printzìpios! Lu bolia iscrìere eris ma no apo tentu su tempus. Pustis, bidu chi semus incumintzende cun s'annu nou, ite pensades chi diamus dèpere pònnere comente primu [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|artìculu]] de su 2022?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 15:12, 2 Ghe 2022 (CET)
:Saludi e augùrius po unu bellu annu nou a totus cantus fintzas de parti mia. Po s'artìculu, eis giai manifestau interessu po [[2021]] e si boleis pigai cussu, po mei andat beni. Dd'apu annoau cun unus cantu acuntessimentus de importu e puru is "proclamatzionis" de s'ONU (in s'incipit), chi no connoscia innantis. --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 23:00, 2 Ghe 2022 (CET)
:P.s. propòngiu, giai chi seus innoi, de archiviai is arrexonus de custa pàgina, ca est bessendi manna!
:Augurios de unu bellu annu novu a totus!--[[Usuàriu:Dk1919 Franking|Dk1919 Franking]] ([[Cuntierra usuàriu:Dk1919 Franking|talk]]) 23:25, 2 Ghe 2022 (CET)
::Augùrius de annu bonu a totus! Comenti giai propostu e torrau a arragodai de @[[usuàriu:PNNu|PNNu]] deu votu po [[2021]]. --[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 09:44, 3 Ghe 2022 (CET)
:::Perfetu, gràtzias medas! Eja @[[Usuàriu:PNNu|PNNu]], prus a tardu nd'apo a archiviare una parte.--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 18:01, 5 Ghe 2022 (CET)
== Wiki Loves Folklore is back! ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
{{int:please-translate}}
[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]
You are humbly invited to participate in the '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' an international photography contest organized on Wikimedia Commons to document folklore and intangible cultural heritage from different regions, including, folk creative activities and many more. It is held every year from the '''1st till the 28th''' of February.
You can help in enriching the folklore documentation on Commons from your region by taking photos, audios, videos, and [https://commons.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:UploadWizard&campaign=wlf_2022 submitting] them in this commons contest.
You can also [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Organize|organize a local contest]] in your country and support us in translating the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|project pages]] to help us spread the word in your native language.
Feel free to contact us on our [[:c:Commons talk:Wiki Loves Folklore 2022|project Talk page]] if you need any assistance.
'''Kind regards,'''
'''Wiki loves Folklore International Team'''
--[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|talk]]) 14:15, 9 Ghe 2022 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&oldid=22560402 -->
== Feminism and Folklore 2022 ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
{{int:please-translate}}
Greetings! You are invited to participate in '''[[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]]''' writing competion. This year Feminism and Folklore will focus on feminism, women biographies and gender-focused topics for the project in league with Wiki Loves Folklore gender gap focus with folk culture theme on Wikipedia.
You can help us in enriching the folklore documentation on Wikipedia from your region by creating or improving articles focused on folklore around the world, including, but not limited to folk festivals, folk dances, folk music, women and queer personalities in folklore, folk culture (folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more. You can contribute to new articles or translate from the list of suggested articles [[:m:Feminism and Folklore 2022/List of Articles|here]].
You can also support us in organizing the contest on your local Wikipedia by signing up your community to participate in this project and also translating the [[m:Feminism and Folklore 2022|project page]] and help us spread the word in your native language.
Learn more about the contest and prizes from our project page. Feel free to contact us on our [[:m:Talk:Feminism and Folklore 2022|talk page]] or via Email if you need any assistance...
Thank you.
'''Feminism and Folklore Team''',
[[User:Tiven2240|Tiven2240]]
--06:49, 11 Ghe 2022 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Tiven2240/wlf&oldid=22574381 -->
== Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<section begin="announcement-content" />:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections/Call for Feedback about the Board of Trustees elections is now open/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>''
The Call for Feedback: Board of Trustees elections is now open and will close on 7 February 2022.
With this Call for Feedback, the Movement Strategy and Governance team is taking a different approach. This approach incorporates community feedback from 2021. Instead of leading with proposals, the Call is framed around key questions from the Board of Trustees. The key questions came from the feedback about the 2021 Board of Trustees election. The intention is to inspire collective conversation and collaborative proposal development about these key questions.
[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board of Trustees/Call for feedback: Board of Trustees elections|Join the conversation.]]
Best,
Movement Strategy and Governance<section end="announcement-content" />
</div>
[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 02:04, 15 Ghe 2022 (CET)
<!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikipedia&oldid=22610145 -->
== Subscribe to the This Month in Education newsletter - learn from others and share your stories ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Dear community members,
Greetings from the EWOC Newsletter team and the education team at Wikimedia Foundation. We are very excited to share that we on tenth years of Education Newsletter ([[m:Education/News|This Month in Education]]) invite you to join us by [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|subscribing to the newsletter on your talk page]] or by [[m:Education/News/Newsroom|sharing your activities in the upcoming newsletters]]. The Wikimedia Education newsletter is a monthly newsletter that collects articles written by community members using Wikimedia projects in education around the world, and it is published by the EWOC Newsletter team in collaboration with the Education team. These stories can bring you new ideas to try, valuable insights about the success and challenges of our community members in running education programs in their context.
If your affiliate/language project is developing its own education initiatives, please remember to take advantage of this newsletter to publish your stories with the wider movement that shares your passion for education. You can submit newsletter articles in your own language or submit bilingual articles for the education newsletter. For the month of January the deadline to submit articles is on the 20th January. We look forward to reading your stories.
Older versions of this newsletter can be found in the [[outreach:Education/Newsletter/Archives|complete archive]].
More information about the newsletter can be found at [[m:Education/News/Publication Guidelines|Education/Newsletter/About]].
For more information, please contact spatnaik{{@}}wikimedia.org.
------
<div style="text-align: center;"><div style="margin-top:10px; font-size:90%; padding-left:5px; font-family:Georgia, Palatino, Palatino Linotype, Times, Times New Roman, serif;">[[m:Education/Newsletter/About|About ''This Month in Education'']] · [[m:Global message delivery/Targets/This Month in Education|Subscribe/Unsubscribe]] · [[m:MassMessage|Global message delivery]] · For the team: [[User:ZI Jony|<span style="color:#8B0000">'''ZI Jony'''</span>]] [[User talk:ZI Jony|<sup><span style="color:Green"><i>(Talk)</i></span></sup>]], {{<includeonly>subst:</includeonly>#time:l G:i, d F Y|}} (UTC)</div></div>
</div>
<!-- Message sent by User:ZI Jony@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:ZI_Jony/MassMessage/Awareness_of_Education_Newsletter/List_of_Village_Pumps&oldid=21244129 -->
== Movement Strategy and Governance News – Issue 5 ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<section begin="ucoc-newsletter"/>
:''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Movement Strategy and Governance/Newsletter/5/Global message}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>''
<span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span><br>
<span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 5, January 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5|'''Read the full newsletter''']]</span>
----
Welcome to the fifth issue of Movement Strategy and Governance News (formerly known as Universal Code of Conduct News)! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board elections and other relevant MSG topics.
This Newsletter will be distributed quarterly, while more frequent Updates will also be delivered weekly or bi-weekly to subscribers. Please remember to subscribe [[:m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive these updates.
<div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;">
*'''Call for Feedback about the Board elections''' - We invite you to give your feedback on the upcoming WMF Board of Trustees election. This call for feedback went live on 10th January 2022 and will be concluded on 16th February 2022. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Call for Feedback about the Board elections|continue reading]])
*'''Universal Code of Conduct Ratification''' - In 2021, the WMF asked communities about how to enforce the Universal Code of Conduct policy text. The revised draft of the enforcement guidelines should be ready for community vote in March. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Universal Code of Conduct Ratification|continue reading]])
*'''Movement Strategy Implementation Grants''' - As we continue to review several interesting proposals, we encourage and welcome more proposals and ideas that target a specific initiative from the Movement Strategy recommendations. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Movement Strategy Implementation Grants|continue reading]])
*'''The New Direction for the Newsletter''' - As the UCoC Newsletter transitions into MSG Newsletter, join the facilitation team in envisioning and deciding on the new directions for this newsletter. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#The New Direction for the Newsletter|continue reading]])
*'''Diff Blogs''' - Check out the most recent publications about MSG on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/5#Diff Blogs|continue reading]])</div><section end="ucoc-newsletter"/>
</div>
[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 04:28, 29 Ghe 2022 (CET)
<!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikipedia&oldid=22704115 -->
== Artìculu de su mese pro freàrgiu ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidadu pro su mese chi benit|Ite ponimus]] pro su mese chi intrat?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 10:24, 29 Ghe 2022 (CET)
:Saludi, de propòngiu [[Progetu Manhattan]] o unu de is de istòria de Sardigna, ca funt medas in sa lista. [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 11:57, 29 Ghe 2022 (CET)
::Ab, tando cras apo a pònnere [[Progetu Manhattan]] e pro martzu nd'isseberamus unu de sos istòricos. Lu podimus fàghere fintzas dae como. Gràtzias meda @[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]]! [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 21:49, 3 Fre 2022 (CET)
== Updates on the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines Review ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<section begin="announcement-content" />
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/2022-02-02 Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>''
Hello everyone,
The Wikimedia Foundation Board of Trustees released a [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Board noticeboard/January 2022 - Board of Trustees on Community ratification of enforcement guidelines of UCoC|statement on the ratification process]] for the '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines]]'''.
The [[m:Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The UCoC and the Enforcement Guidelines were written by [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|volunteer-staff drafting committees]] following community consultations.
The revised guidelines were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. There is a [[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Changes|list of changes made]] to the guidelines after the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement draft guidelines review|enforcement draft guidelines review]]. '''Comments about the guidelines can be shared [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|on the Enforcement Guidelines talk page on Meta-wiki]].'''
To help to understand the guidelines and process, the [[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] (MSG) team will be hosting Conversation Hours on 4 February 2022 at 15:00 UTC, 25 February 2022 at 12:00 UTC, and 4 March 2022 at 15:00 UTC. '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Conversations|Join the conversation hours to speak with the UCoC project team and drafting committee members about the updated guidelines and voting process]].'''
The [[m:Universal Code of Conduct/Project#Timeline|timeline is available on Meta-wiki]]. The voting period is March 7 to 21. All eligible voters will have an opportunity to support or oppose the adoption of the Enforcement guidelines, and share why. '''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|See the voting information page for more details]].'''
Many participants from across the movement have provided valuable input in these ongoing conversations. The UCoC and MSG teams want to thank the Drafting Committee and the community members for their contributions to this process.
Sincerely,
Movement Strategy and Governance<br/>
Wikimedia Foundation<section end="announcement-content" />
</div>
[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 04:55, 4 Fre 2022 (CET)
<!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikipedia&oldid=22704115 -->
== <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Leadership Development Task Force: Your feedback is appreciated</span> ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<section begin="announcement-content" />:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Leadership Development Task Force/Call for Feedback Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>''
The Community Development team at the Wikimedia Foundation is supporting the creation of a global, community-driven Leadership Development Task Force. The purpose of the task force is to advise leadership development work.
The team is looking for feedback about the responsibilities of the Leadership Development Task Force. This Meta page shares the proposal for a [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force|Leadership Development Task Force]] and how [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Task Force/Participate|you can help.]] Feedback on the proposal will be collected from 7 to 25 February 2022.<section end="announcement-content" />
</div>
[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 03:35, 9 Fre 2022 (CET)
<!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery/Wikipedia&oldid=22796821 -->
== Incubator ==
Buon giorno a tutti. Come già accennato qui in passato, mi occupo del progetto Wikipedia in lingua sassarese, attualmente ancora in Incubator. [https://incubator.wikimedia.org/w/index.php?title=Wp/sdc/P%C3%A0gina_prinzipari&redirectfrom=infopage]. Per uscire da Incubator è necessario avere almeno 1.000 pagine e Wp/sdc (il progetto in sassarese) ne ha oggi 1.202. Bisogna tuttavia dimostrare anche di aver un certo numero di 'utenti attivi', cioè che fanno '''un minimo di 12 edit nell'arco di un mese''' e che si impegnano a farne almeno altri 12, nei mesi successivi. La richiesta di uscire da Incubator è già partita da alcune settimane, ma non viene presa in considerazione perché in questo ultimo mese ci sono solamente due utenti (cioè uno solo, oltre me). Ci vorrebbero altri tre o quattro 'utenti attivi' e la cosa andrebbe in porto, con facilità.
Navigando nelle pagine di Incubator, ho 'scoperto' che esiste un progetto di Campidanesu che, presentato a dicembre 2012, è stato approvato a marzo 2017. Ha unicamente una pagina iniziale, qui [https://incubator.wikimedia.org/wiki/Wp/sro/Main_Page] ma non ha alcuna voce, né alcuna categoria. Un 'bianco totale'. Se la richiesta è stata fatta, evidentemente qualcuno aveva in mente di fare una wiki in Campidanesu. Vedo che qui avete circa 450 pagine in sardo Campidanesu, ma questo non toglie che si può iniziare anche una wiki specifica. Secondo le regole, per dimostrare che un progetto Wikipedia è attivo, deve avere almeno 25 voci. Dopo tanto tempo, è facile che si pensi a cancellare lo spazio dato al progetto wiki in Campidanesu. Potrei occuparmi di 'impostare' le prime pagine, ma mi servono circa un centinaio di parole di uso comune in Campidanesu. Per il seguito... Dio provvede! Naturalmente dovrebbe diventare non uno specchio di quanto qui fatto, ma una cosa nuova e parallela. Grazie della vostra attenzione.--[[Usuàriu:Fausta Samaritani|Fausta Samaritani]] ([[Cuntierra usuàriu:Fausta Samaritani|talk]]) 08:19, 15 Fre 2022 (CET)
:Salve, @[[Usuàriu:Fausta Samaritani|Fausta Samaritani]] e benritrovata.<br>L'Incubator per la Wikipedia campidanese è vuoto per il semplice motivo che non ha molto senso, allo stato attuale.<br>La divisibilità del sardo in due macrovarianti, Campidanese e Logudorese, risale a [[Max Leopold Wagner]] ed è attualmente controversa. Alcuni linguisti, come [[Roberto Bolognesi]], affermano esplicitamente su base di studi scientifici che questo è impossibile, mentre altri, come [[Eduardo Blasco Ferrer]] e [[Massimo Pittau]] hanno sostenuto la necessità di avere uno standard a doppia norma.<br>Personalmente, per motivi pratici, spero in una [[Limba Sarda Comuna]] emendata per permettere alcune forme doppie e più pronunce mantenendo una buona corrispondenza grafema-fonema. Stiamo aspettando che un'apposita commissione (prevista da una legge del 2018) si riunisca per trovare una soluzione.<br>Ad ogni modo, qualsiasi sia la decisione, credo che dividere una piccola Wikipedia come la sarda in due o più Wikipedie ancora più piccole sarebbe un grave errore. Preferisco dedicare i miei sforzi al raggiungimento del muro di 10.000 articoli sull'enciclopedia che abbiamo. Sono anche del parere che avere più ortografie qui aiuti i sardi a rendersi conto che la differenza fra una variante e l'altra non è poi tanta.--[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 18:14, 15 Fre 2022 (CET)
::Ho fatto un decina di voci, per non rischiare una possibile cancellazione dello spazio messo a disposizione da wikipedia. Per caso, ho iniziato dai mesi dell'anno. Ho visto che su questa wiki alcuni sono in sardo, altri in campidanese, altri sono stati fatti in entrambe le varianti. Le voci che ho creato seguono un unico schema. Qui ci sono 450 voci in campidanese, sulle oltre 7.000. Non si tratta di dividere e quello che esiste si lascia e anzi si coltiva, perché c'è anche un discorso 'storico' nella realizzazione di una wikipedia. Si tratta invece di creare un progetto di più ampio respiro, con voci che si integrano a vicenda, con link di rimando da una all'altra wiki. Il traguardo delle 10.000 voci è importante e si può raggiungere anche in breve tempo. Aspettiamo i lavori della commissione. Sono del parere che è sempre preferibile evidenziare le particolarità linguistiche locali, perché sono i linguaggi che la gente parla e che si aspetta di veder riprodotti su wiki. A Roma, una volta, quelli di Monti parlavano un romanesco differente da quelli di Trastevere, e i nobili un romanesco differente da quello del popolo. Oggi tutto questo si è perso. Più o meno tutte le lingue italiche sono in pericolo di estinzione. Io sono sempre del parere che o si salvano tutte le varianti possibili, o non si salva nulla, perché così la lingua diventa sterile, una cosa per linguisti, da studiare. Un argomento difficile da trattare in poche righe. Una volta su lij.wiki un utente ha chiesto di modificare una voce sulla variante del ligure parlato in una valle dove c'è un solo paese. Anche per il sassarese ci sono varianti locali, legate a un borgo o due. Che fare? Si accoglie la variante linguistica, oppure no? O aspettiamo i responsi della commissione, così la variante si perde, perché gli anziani muoiono? Ha scritto un linguista che anni fa ha studiato a fondo i dialetti della Lucania, trovando varianti di valle in valle, che quando muore l'ultimo vecchio che parla un dialetto, quel dialetto muore e non è possibile ricrearlo. In questo, vedo il futuro di wikipedia, più che nel numero enorme di voci che spesso sono soltanto un numero.--[[Usuàriu:Fausta Samaritani|Fausta Samaritani]] ([[Cuntierra usuàriu:Fausta Samaritani|talk]]) 19:29, 15 Fre 2022 (CET)--[[Usuàriu:Fausta Samaritani|Fausta Samaritani]] ([[Cuntierra usuàriu:Fausta Samaritani|talk]]) 19:29, 15 Fre 2022 (CET)
:::Salve @[[Usuàriu:Fausta Samaritani|Fausta Samaritani]], credo che proprio perché il rischio estinzione per il sardo e così forte e i collaboratori attivi così pochi, si corra un rischio maggiore di disperdere il lavoro, frammentandolo in più progetti, e probabilmente i molti sforzi di poche persone finirebbero frustrati e vanificati. La mia opinione viene soprattutto da un senso pratico, anche se in realtà condivido pienamente ciò che già ha detto @[[Usuàriu:PNNu|PNNu]]. Per il resto capisco le tue ragioni e le tue intenzioni, che sono indubbiamente alte e ambiziose.
:::Riguardo al sassarese, purtroppo non è facile trovare qualcuno che possa contribuire e impegnarsi per la causa. Se la situazione è già così critica con il sardo - parlato da 1,2 milioni di persone - posso solo immaginare il disastro con una lingua parlata da sì e no 200 mila. [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 20:34, 15 Fre 2022 (CET)
:::Guarda questo elenco di wiki in prova, cioè nell'Incubator
[https://incubator.wikimedia.org/wiki/Incubator:Wikis/it ] Nell'elenco ci sono solamente quelle 'sostanziali', cioè che hanno '''almeno 25 pagine'''. Delle altre non ci sono elenchi. In aggiunta, c'è l'elenco di quelle che hanno già un loro sito. Non guardiamo alle lingue e dialetti dell'Europa, ma a quelli numerosissimi di Africa, Asia, e isole sparse negli Oceani. (Prova ad aprire qualche lingua e guarda che varietà di simboli grafici, per trascrivere i suoni di un lingua!). Lì il problema è ancora peggiore, perché wikipedia non arriva nei villaggi. Stanno diffondendo computer con una programma wikipedia globale fermo ad una determinata data, che non ha bisogno di collegamento Internet, ma non ha aggiornamenti. Ti ripeto, il futuro di wikipedia non è nelle grandi, dove i testi sono stucchevolmente ripetuti, ma nelle piccole e piccolissime realtà linguistiche (che sono anche politiche, sociali, culturali ecc). Gli utenti più attenti stanno lasciando le grandi wikipedia, perché vedono un ulteriore sviluppo in wikidata; altri vanno su Commons; altri vanno verso settori rari e altamente specialistici. Più piccolo e isolato è il numero dei parlanti, più è importante wikipedia. Il sassarese è tra le 7 wiki pronte ad uscire. Lo scorso anno ne sono uscite 18 e quest'anno ancora nessuna. S'è fatto tardi. Buona serata.--[[Usuàriu:Fausta Samaritani|Fausta Samaritani]] ([[Cuntierra usuàriu:Fausta Samaritani|talk]]) 21:05, 15 Fre 2022 (CET)
:Ho l'impressione che non ci siamo capiti, ma in effetti è già un po' tardi. Buona serata anche a te! [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 21:12, 15 Fre 2022 (CET)
::Temo anch'io che qualcosa del mio ragionamento potesse non essere chiaro - fra sardi questi discorsi sono stati fatti decine di volte e tendiamo a dare alcuni punti per scontato. Aggiungo qualche breve nota chiarificatrice.<br>Nessuno apprezza il ''campidanese'' più di me che sono nato e cresciuto in pieno Campidano di Oristano. Allo stesso tempo, parlo il sardo tutti i giorni con persone di varie parti della Sardegna e riconosco che le differenze fra le nostre parlate sono poche: come è già stato dimostrato da vari studiosi, il sardo è una lingua unitaria, con tante pronunce differenti, [https://bolognesu.wordpress.com/2018/01/09/una-lingua-unitaria-che-non-ha-bisogno-di-standardizzazioni/ vedi qui]. Considerato che il sardo è già in sé unitario, spero che si possano avere in futuro regole ortografiche che rendano, in linea di massima, la pronuncia agevole in qualsiasi variante. Due proposte interessanti in questo senso, di cui sarei felice se si accogliessero almeno un paio di punti, sono [https://bolognesu.wordpress.com/2014/06/21/emendamenti-alla-limba-sarda-comuna-1/ quella di Bolognesi] e la [https://grafiasardapolinomica.wordpress.com/category/presentada/ Grafia Sarda Polifonetica].<br>Nell'attesa che si arrivi ad un simile risultato, scrivo spesso seguendo la [[Arrègulas po ortografia, fonètica, morfologia e fueddàriu de sa Norma Campidanesa de sa Lìngua Sarda|proposta di norma campidanese]] in questa Wikipedia, ove è perfettamente lecito, anche in coesistenza con altre grafie (L'articolo [[Limba sarda]] per esempio esiste in ben quattro versioni). Per questo non vedo la necessità di una Wikipedia separata. --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 21:51, 15 Fre 2022 (CET)
:::Lecito, finché qualcuno non se ne accorge che ci sono pasticci: esempio pagine duplicate, di cui la seconda versione, in una lingua diversa (es: con ''/campidanese''), ha un collegamento wikidata doppione che non è lecito e se lo scoprono lo cancellano. Infatti, il doppione wikidata non può avere collegamenti con altri progetti wiki (commons, per esempio) che vanno alla scheda wikidata originale. Sono voci doppione che '''non hanno visibilità sui motori di ricerca'''. Ce n'erano una decina su lij.wiki, le ho segnalate e si è proceduto ad emendare il problema, in vari modi: o eliminando il doppione, o traducendolo e trasferendo il contenuto nella ''pagina madre'', oppure cambiando la lingua a tutta la ''pagina madre'' e traferendoci il testo del doppione. Naturalmente è consentito scrivere un testo in una lingua ''sorella'', diversa dal sardo e parlata in Sardegna; ma '''non è consentito fare due e anche più voci sullo stesso argomento''' nella stessa wiki, e scritte in lingue diverse, anche se parlate in Sardegna. In alcuni casi ho visto qui nella stessa voce la traduzione in un'altra lingua sarda: questa è una opzione accettabile. Ma tutte le wiki regionali, iporegonali e iperegionali italiane si confrontano con il problema del bi-tri-linguismo e oltre, e lo affrontano in modo diverso. Un saluto--[[Usuàriu:Fausta Samaritani|Fausta Samaritani]] ([[Cuntierra usuàriu:Fausta Samaritani|talk]]) 17:50, 16 Mar 2022 (CET)
::::Quello che credo di non essere riuscito a spiegare finora è che qui non si tratta di ''lingue sorelle'', ma sempre di sardo. Il campidanese ed il logudorese sono semplicemente due parlate diverse della medesima lingua che si riducono a poche differenze: le principali sono finale in -e per il logudorese, finale in -i per il campidanese, desinenze -are, -ere e -ire per i verbi in logudorese, -ai, -iri e -i per il campidanese. Siccome non esiste ancora un sardo standard, accettare diverse grafie per il momento è stata l'unica soluzione per permettere a tutti di contribuire. Se ne è discusso per anni in questo spazio. Avere una Wikipedia per poter scrivere ''Die'' ed una per scrivere ''Dii'' quando domani magari ci si metterà d'accordo per scrivere ''Diė'' (come alcuni hanno già proposto) mi pare assurdo. E anche se dovesse passare una proposta di sardo in doppia grafia, le differenze sarebbero così poche che basterebbe uno script per passare automaticamente dall'una all'altra. Per quanto riguarda wikidata, il collegamento è solo a quella che viene scelta come versione principale della pagina (quella più completa o, in caso di equivalenza, quella creata per prima). È una soluzione imperfetta e ce ne rendiamo tutti conto, ma tutto quello che ruota intorno alla divisione del sardo in varianti ed a una normalizzazione/standardizzazione è argomento di discussioni molto accese e questo è stato l'unico modo per avere una tregua in attesa che la futura terza commissione sul sardo trovi una soluzione.--[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 18:36, 16 Mar 2022 (CET)
::::P.s.: ho ripristinato la discussione inavvertitamente svuotata.
:::Saludi a totus. Spero di poter dare un mio contributo chiarificatore, avendo già discusso con Fausta e apprezzando gli immensi sforzi da lei compiuti. Cerco di dire qualcosa che avvalora quanto detto sopra. Anche io sono campidanesofono. La situazione in realtà è un po' più complessa, perché le differenze fra campidanese e nuorese/logudorese sono tante, così tante (il vocabolario per esempio, e non la solita questione della grafia) da far diventare la questione una questione di confine. Al punto che ancora si dibatte e che si parla di macrovarianti e che ci sono teorie che spingerebbero verso un maggiore riconoscimento di questa diciamo così intercomprensibilità non proprio semplice. Dunque io sono un teorico della possibilità dell'esistenza di una Wiki in campidanese per - a mio avviso - motivi oggettivi di esistenza di una lingua/variante fortemente riconoscibile (così come in effetti c'è Wiki in corso e si cerca di farne una in sassarese, e immagino vi siano altri esempi. D'altronde Wiki non ragiona solo in termini di lingue vere e proprie, ma di entità de facto diciamo, vedi Wiki in simple English). Ma, nonostante ciò, per vari motivi, sono per una wiki unica con possibilità di scrivere nelle varie varianti (che non sono solo pronunce ;) ) e da sempre ho lavorato per questo. Perché? Per motivi pragmatici semplici. 1) per semplificare e tagliare la testa al toro sul dibattito e lasciare una situazione aperta ecumenica che possa accontentare tutti, e pare stia funzionando. 2) per non togliere forze a una Wiki già debole e per non avventurarci in una wiki debolissima. I campidanesofoni in teoria sono il maggior numero, essendo campidanesofoni teorici tutti gli abitanti di Cagliari e hinterland (che sono già tanti) più tutto il resto, ma, per vari motivi, inclusa l'urbanizzazione, i parlanti e scriventi sono solo teorici. Di fatto il campidanese è poco parlato e lo è soprattutto dalle vecchie generazioni che non lo scrivono. Io sono nato a Carbonia per dire, che dovrebbe essere uno dei centri più grandi dove si parla il campidanese, ma per la storia particolare della cittadina, pochi lo parlano. Insomma, rischia di essere un grande sforzo per un risultato che rischia di essere un danno. --[[Utente:Elcaracol|<span style="color:blue"> '''Elcaracol'''</span>]] <small>[[Utente discussioni:Elcaracol|<span style="color:red">''(Tzerriamì puru)''</span>]]</small> 18:21, 17 Mar 2022 (CET)
:::: Non bisogna considerare wiki in sardo come una entità a sé, ma vederla inserta in un complesso immensamente più ampio. Ad esempio, la voce ''Cagliari'' avete controllato come è fatta in tutte le wiki che la hanno? Se le informazioni su abitanti, amministrazione ecc. sono obsolete e vanno aggiornate? Qualcosa ho fatto per città della Liguria, anche in wiki di cui non leggevo neppure una parola e neppure sapevo in che lingua erano scritte. Ho messo immagini e corretto numeri.
:::: Ho chiesto ad una ragazza sarda se parla sassarese. Mi ha risposto: ''Sassari è a 200 chilometri da casa mia''. E' come se avessi chiesto ad un romano se parla napoletano o abruzzese... Dal di fuori si vede la Sardegna come una unità linguistica - sono sardi e parlano in sardo - invece è un insieme di lingue/dialetti che s'incontrano e si distinguono variamente. Creare una nuova wiki - che a vostro parere risulterebbe piccola e debole e indebolirebbe wiki in sardo - è spostare la questione. Ci sono wiki che hanno un numero stragrande di voci, ma sono fragili come impostazione, scempie e invecchiate nelle informazioni. La differenza non è nel numero delle voci, ma nella cura, nella documentazione, nella scelte delle immagini e in particolare nella possibilità di un incremento ordinato della wiki. Nella wiki in sassarese, ad esempio, nelle voci dei giorni dell'anno e in quelle degli anni ci sono molte migliaia di link in rosso, predisposti per diventare in blu: sono link a nome/cognome di personalità e a località di tutto il mondo, altre a musei, a monumenti, ecc. Vi ripeto: è dalla Cronologia che si deve partire: perché la cronologia fornisce la possibilità di creare link in entrata a qualsiasi voce biografia e dalle voci biografiche si parte per creare voci in qualsiasi ramo del sapere. Almeno dall'anno 1 d.C. al 2022, tutti gli anni, con creazione di category per ogni secolo d.C. Con l'aiuto di un bot gli anni che mancano, se prima realizzate le 21 category dei secoli, si fanno in una giornata e si può prevedere in automatico anche una divisione in capitoli delle voci degli anni. Con qualche giorno in più si prevedono altri due template nelle voci degli anni, altre a quello di testata che io vado inserendo, senza l'iuto di un bot. Un saluto --[[Usuàriu:Fausta Samaritani|Fausta Samaritani]] ([[Cuntierra usuàriu:Fausta Samaritani|talk]]) 22:06, 22 Mar 2022 (CET)
== Wiki Loves Folklore is extended till 15th March ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">{{int:please-translate}}
[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]]
Greetings from Wiki Loves Folklore International Team,
We are pleased to inform you that [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore|Wiki Loves Folklore]] an international photographic contest on Wikimedia Commons has been extended till the '''15th of March 2022'''. The scope of the contest is focused on folk culture of different regions on categories, such as, but not limited to, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, etc.
We would like to have your immense participation in the photographic contest to document your local Folk culture on Wikipedia. You can also help with the [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Translations|translation]] of project pages and share a word in your local language.
Best wishes,
'''International Team'''<br />
'''Wiki Loves Folklore'''
[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|talk]]) 05:50, 22 Fre 2022 (CET)
</div>
<!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=22754428 -->
== Artìculu de su mese pro martzu ==
Salude a totus! Semus torra belle a sa fine de su mese, e sende chi su mese coladu @[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] aiat fatu notare chi intre [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidadu pro su mese chi benit|sos candidados]] bi sunt artìculos medas de istòria sarda, diat èssere bellu a pigare unu de cussos. Ite ponimus?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 22:17, 26 Fre 2022 (CET)
:Saludi. Deu ia a sighi cun [[Istòria de Sardigna vàndala]] --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 19:43, 27 Fre 2022 (CET)
:Predonai ca apu trigau a respondi. [[Istòria de Sardigna vàndala]] andat beni fintzas po mei [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 19:30, 2 Mar 2022 (CET)
::Non b'at problema, fintzas deo no apo tentu su tempus de lu pònnere in custas dies! AB, gràtzias a ambos! [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 11:01, 4 Mar 2022 (CET)
== Coming soon ==
<div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">
=== Several improvements around templates ===
Hello, from March 9, several improvements around templates will become available on your wiki:
* Fundamental improvements of the [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor template dialog]] ([[m:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|1]], [[m:WMDE Technical Wishes/Removing a template from a page using the VisualEditor|2]]),
* Improvements to make it easier to put a template on a page ([[m:WMDE Technical Wishes/Finding and inserting templates|3]]) (for the template dialogs in [[Mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|VisualEditor]], [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:WikiEditor#/media/File:VectorEditorBasic-en.png|2010 Wikitext]] and [[Mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|New Wikitext Mode]]),
* and improvements in the syntax highlighting extension [[Mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] ([[m:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|4]], [[m:WMDE Technical Wishes/Bracket Matching|5]]) (which is available on wikis with writing direction left-to-right).
All these changes are part of the “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]” project by [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes]]. We hope they will help you in your work, and we would love to hear your feedback on the talk pages of these projects. </div> - [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 13:38, 28 Fre 2022 (CET)
<!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=22907463 -->
== <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Remember to Participate in the UCoC Conversations and Ratification Vote!</span> ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<section begin="announcement-content" />
:''[[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>''
Hello everyone,
A [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|'''vote in SecurePoll from 7 to 21 March 2022''']] is scheduled as part of the ratification process for the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement guidelines. Eligible voters are invited to answer a poll question and share comments. [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information|Read voter information and eligibility details.]] During the poll, voters will be asked if they support the enforcement of the Universal Code of Conduct based on the proposed guidelines.
The [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines|revised enforcement guidelines]] were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. A [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_Board_noticeboard/January_2022_-_Board_of_Trustees_on_Community_ratification_of_enforcement_guidelines_of_UCoC|Wikimedia Foundation Board statement]] calls for a [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voting|ratification process]] where eligible voters will have an opportunity to support or oppose the adoption of the UCoC Enforcement guidelines in a vote. Wikimedians are invited to [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Voter_information/Volunteer|translate and share important information]]. For more information about the UCoC, please see the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|project page]] and [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/FAQ|frequently asked questions]] on Meta-wiki.
There are events scheduled to learn more and discuss:
* A [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Conversations/Panel_Q&A|community panel]] recorded on 18 February 2022 shares perspectives from small- and medium-sized community participants.
* The [[m:Movement Strategy and Governance|Movement Strategy and Governance]] (MSG) team is hosting Conversation Hours on 4 March 2022 at 15:00 UTC. Please [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Conversations|'''sign-up''']] to interact with the project team and the drafting committee about the updated enforcement guidelines and the ratification process. See the [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/2022_conversation_hour_summaries|Conversation Hour summaries]] for notes from 4 February 2022 and 25 February 2022.
You can comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact either team by email: msg[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org or ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org
Sincerely,
Movement Strategy and Governance <br />
Wikimedia Foundation <br /><section end="announcement-content" />
</div>
[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 03:17, 2 Mar 2022 (CET)
<!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=22916674 -->
== Votazione sulle linee guida per l'applicazione dell'UCoC ==
Buongiorno a tutti,
Come forse saprete già, la prossima settimana, precisamente dal 7 al 21 marzo, si terrà la votazione per la ratifica delle linee guida per l'applicazione del Codice Universale di Condotta (UCoC). In quanto componenti del movimento Wikimedia, la vostra voce e le vostre opinioni sono importanti, ed è quindi necessaria la vostra rappresentanza in questa votazione.
In quanto volontario di supporto per tutta la durata della votazione, se avete domande o bisogno di ulteriori informazioni potete contattarmi in qualsiasi momento. Potete trovare su meta-wiki maggiori informazioni sull'[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|UCoC]], sulle [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|linee guida per l'applicazione]] e sul [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|processo di voto]]. Infine, vi informo che recentemente si è svolto un incontro online (in inglese) sulle linee guida per l'applicazione dell'UCoC e sulla necessità di votare, in particolare per le comunità di piccole e medie dimensioni, e che è possibile visualizzare la registrazione integrale [https://www.youtube.com/watch?v=8C2PuAcyzb4 qui].
Un caro saluto --[[Usuàriu:Superpes15|Superpes15]] ([[Cuntierra usuàriu:Superpes15|talk]]) 07:36, 6 Mar 2022 (CET)
== <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting open from 7 to 21 March 2022</span> ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<section begin="announcement-content" />
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]
:''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>''
Hello everyone,
The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) is now open! '''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting|Voting commenced on SecurePoll]]''' on 7 March 2022 and will conclude on 21 March 2022. Please [[m:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|read more on the voter information and eligibility details]].
The Universal Code of Conduct (UCoC) provides a baseline of acceptable behavior for the entire movement. The revised enforcement guidelines were published 24 January 2022 as a proposed way to apply the policy across the movement. You can [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Project|read more about the UCoC project]].
You can also comment on Meta-wiki talk pages in any language. You may also contact the team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org
Sincerely,
Movement Strategy and Governance
Wikimedia Foundation<section end="announcement-content" />
</div>
[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 01:52, 8 Mar 2022 (CET)
<!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=22962850 -->
== <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Invitation to Hubs event: Global Conversation on 2022-03-12 at 13:00 UTC</span> ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<section begin="announcement-content" />Hello!
The Movement Strategy and Governance team of the Wikimedia Foundation would like to invite you to the next event about "Regional and Thematic Hubs". The Wikimedia Movement is in the process of understanding what Regional and Thematic Hubs should be. Our workshop in November was a good start ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Documentation/27 November Workshop|read the report]]), but we're not finished yet.
Over the last weeks we conducted about 16 interviews with groups working on establishing a Hub in their context ([[m:Special:MyLanguage/Hubs/Dialogue|see Hubs Dialogue]]). These interviews informed a report that will serve as a foundation for discussion on March 12. The report is planned to be published on March 9.
The event will take place on March 12, 13:00 to 16:00 UTC on Zoom. Interpretation will be provided in French, Spanish, Arabic, Russian, and Portuguese. Registration is open, and will close on March 10. Anyone interested in the topic is invited to join us. '''[[m:Special:MyLanguage/Hubs/Global Conversations March 12, 2022|More information on the event on Meta-wiki]]'''.
Best regards,
[[m:User:KVaidla (WMF)|Kaarel Vaidla]]<br />Movement Strategy
<section end="announcement-content" />
</div>
02:31, 10 Mar 2022 (CET)
<!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=22974079 -->
== Wiki Loves Folklore 2022 ends tomorrow ==
[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|frameless|180px]]
International photographic contest [[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022| Wiki Loves Folklore 2022]] ends on 15th March 2022 23:59:59 UTC. This is the last chance of the year to upload images about local folk culture, festival, cuisine, costume, folklore etc on Wikimedia Commons. Watch out our social media handles for regular updates and declaration of Winners.
([https://www.facebook.com/WikiLovesFolklore/ Facebook] , [https://twitter.com/WikiFolklore Twitter ] , [https://www.instagram.com/wikilovesfolklore/ Instagram])
The writing competition Feminism and Folklore will run till 31st of March 2022 23:59:59 UTC. Write about your local folk tradition, women, folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, folklore, and tradition, including ballads, folktales, fairy tales, legends, traditional song and dance, folk plays, games, seasonal events, calendar customs, folk arts, folk religion, mythology etc. on your local Wikipedia. Check if your [[:m:Feminism and Folklore 2022/Project Page|local Wikipedia is participating]]
A special competition called '''Wiki Loves Falles''' is organised in Spain and the world during 15th March 2022 till 15th April 2022 to document local folk culture and [[:en:Falles|Falles]] in Valencia, Spain. Learn more about it on [[:ca:Viquiprojecte:Falles 2022|Catalan Wikipedia project page]].
We look forward for your immense co-operation.
Thanks
Wiki Loves Folklore international Team
[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|talk]]) 15:40, 14 Mar 2022 (CET)
<!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Global_message_delivery&oldid=22754428 -->
== <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Leadership Development Working Group: Apply to join! (14 March to 10 April 2022)</span> ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<section begin="announcement-content" />
:''[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Leadership Development Working Group/Participate/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>''
Hello everyone,
Thank you to everyone who participated in the feedback period for the [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group|Leadership Development Working Group]] initiative. A [[m:Special:MyLanguage/Leadership Development Working Group/Participate#5. Summary of Call for Feedback|summary of the feedback]] can be found on Meta-wiki. This feedback will be shared with the working group to inform their work. The application period to join the Working Group is now open and will close on April 10, 2022. Please [[m:Special:MyLanguage/Leadership_Development_Working_Group/Purpose_and_Structure#3._How_is_the_working_group_formed_and_structured?|review the information about the working group]], share with community members who might be interested, and '''[[m:Special:MyLanguage/Leadership_Development_Working_Group/Participate#1._How_to_participate|apply if you are interested]]'''.
Thank you,
From the Community Development team<br /><section end="announcement-content" />
</div>
[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 03:20, 18 Mar 2022 (CET)
<!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=22974079 -->
== Agiunta de "limba nova logudoresa e campidanesa" in Wiki ==
Salude a totus, apo bidu [https://meta.wikimedia.org/wiki/Requests_for_new_languages/Wikipedia_Logudorese_Sardinian custu arresonu] in ube mi paret chi si bozat partire su sardu in duos nande chi sunt "limbas diferentes" cun sa mimula chi "su sardu no esistit". Ite nde pensaes bois? Apo a torrare respusta a pustis, ma mi paret una pinnica in totu e pro totu revisionista chi est pigande pede e non mi piaghet meda.--[[Usuàriu:Dk1919 Franking|Dk1919 Franking]] ([[Cuntierra usuàriu:Dk1919 Franking|talk]]) 08:33, 23 Mar 2022 (CET)
:Saludi @[[Usuàriu:Dk1919 Franking|Dk1919 Franking]]. A parri miu non tenit sentidu a pretzì sa limba in duus, susetotus poita sa majoria de is sardus non funt ni de [[Casteddu]], ni de [[Sènnaru]], ma de totu is biddas chi ddui passant in mesu, in ui is allegas non si point classificai aici a discansu, ca est totu prus ammesturau. Custu progetu chi teneus mi praghit, ca totus podeus isvilupai impari sa limba e poni a cumparàntzia maneras drivesas de dda chistionai, donniunu cun s'allega sua. Chi andas a Catalugna o a sa Comunidadi Valenciana o a Balearis, fintzas a in ia dònnia bidda tenit allega sua, nemus cerimòniat de fai progetus a parti, e mancai su chi imparant in is iscolas de Bartzellona siat pagu pagu drivesu de su chi imparant in Valencia, no ant fatu Wikipèdias a parti. Ma chi ndi chereus fai una chistioni pràtica, una sc.wikipèdia isceti in logudoresu, o isceti in campidanesu o nugoresu, a sola non tirat a in antis, morit comenti nascit atotu e in prus genti de biddas ammesturadas (chi funt medas!) comenti de mei, non s'iat intendi de fai parti de nisciuna de is tres. Creu ca chi at bogau custa allega in dìi de oi non conoscit sa limba, nd'est fendi una chistioni de printzìpiu poita est in s'interèssiu de is progetus cosa suus, ma no tenit nimmancu sa prus pitia bidea de sa diferèntzia (grammaticali e istòrica) intra sardu, sassaresu, gadduresu e aici sighendi. [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 09:09, 23 Mar 2022 (CET)
::Saludus Mattafalluga, apo a lis torrare imposta a pustis pro narrere ca est una cosa chi no tenet locu ma mancari liu podes narrere fintzas tue. Prus bi semus (dae "cabu de subra" e "de jossu") e prus rapresentativa at a essere s'opinione nostra. La penso che a tie e creo chi a faghere progetos che a custu no siat unu chi de sardu nde mastighet [[Usuàriu:Dk1919 Franking|Dk1919 Franking]] ([[Cuntierra usuàriu:Dk1919 Franking|talk]]) 11:06, 23 Mar 2022 (CET)
:::Saludi, @[[Usuàriu:Dk1919 Franking|Dk1919 Franking]]. Apitzus de sa chistioni eus arraxonau meda cun s'autora de sa pedida (chi no chistionat ni sardu ni àteras lìnguas de Sardìnnia) [https://sc.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Tzilleri#Incubator innoi] e a custu podeus agiungi [https://sc.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Tzilleri#incubator:Incubator:Community_Portal#Please,_import custa] e [https://sc.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Tzilleri/Arch%C3%ACviu_2020#Dialect_policy_on_Sardinian_Wiki cust'àtera] arrespustas de [[Usuàriu:L2212|L2212]] a àteras pregontas/pedidas e fintzas [https://sc.wikipedia.org/wiki/Cuntierra_usu%C3%A0riu:PNNu#Non_mi_sono_spiegata_bene cust'arraxonu] in sa pàgina mia (ddu sinnalu poita ca biu chi in sa pàgina chi as sinnalau megant de amesturai sardu cun tataresu e gadduresu chi nc'intrant mesu pagu). In totu custus arraxonus eus espressaus ideas diferentis apitzus de is variedadis, ma in s'acabu fiaus totus de acòrdiu chi a partziri sa Wiki sarda in 2 (e poita no puru 3 po su nugoresu e 5 po una pariga de dialetus de mesania?) no tenit sentidu, assumancu po imoi chi sa polìtica linguìstica sarda no est crara. A custu puntu mi domandu si s'opinioni nosta dd'interessat o no. --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 13:31, 23 Mar 2022 (CET)
::::Salude a totus. Comente at iscritu @[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] nd'amus chistionadu giai bastante de custa cosa, issa mi paret chi non resessat a cumprèndere chi su parre suo in contu de Wikipedia (e, como, paret fintzas in contu de linguìstica) est petzi su parre suo. L'ant blocada in sa wiki italiana pro sa matessi resone, ma est sighende cun nois. Apo a rispòndere fintzas deo, gràtzias meda pro sa sinnalatzione. [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 18:41, 23 Mar 2022 (CET)
:Lis apo torrau imposta deo puru in su note, gratzias a totus. A mimmi custos machines cun s'iscusa paternalistica chi "tocat a reconnoschere sas differentzias" a s'ogru de un'istranzu chi de Sardigna no ischit nudda (fintzas Toso che at bocau male, cun [https://opac.regione.sardegna.it/SebinaOpac/resource/la-sardegna-che-non-parla-sardo-profilo-storico-e-linguistico-delle-varieta-alloglotte-gallurese-sas/CAG1488017 unu libru] faeddande de... eteroglossias in Sardigna) faghet male de abberu a biere, a sa moda de s'ocidentale pompiande a sos populos africanos in s'Otighentos cun opiniones impressionistas chi tantu, tantu 'e malu ant fatu pro s'istoria insoro, e comente si bient oe in die issos etotu. Colae unu bonu note--[[Usuàriu:Dk1919 Franking|Dk1919 Franking]] ([[Cuntierra usuàriu:Dk1919 Franking|talk]]) 22:40, 23 Mar 2022 (CET)
:::Saludi a totus. Apu ligiu sa discussioni in Wikimedia. Speru chi est craru cumenti da pensu deu. Deu no seu di aici radicali cumenti a bosartrus. Si cumprendiu ma deu pensu sempri chi sa cosa est unu pagu prus "borderline" e chi is bariantis de su sardu no funt di aici accanta cumenti po s'esempiu de s'italianu chistionau cun accentis differentis. Perou, nau custu, a) no bollu operri torra custu dibattitu. Da pensaus in manera unu pagu differenti ma no est meda importanti b) Custa Wiki funtionat beni de candu apu "imbentau" su sistema opertu cun is bariantis c) In su Tzilleri apu nau chi, puru si deu pensu chi tecnicamenti c'est sa possibilidadi de operri una Wiki in campidanesu, una in logudoresu etc, poita custas variantis tenint sa propia dignitadi de atras linguas non meda differentis chi tenint una wiki indipendenti, puru si pensu custu, pensu puru chi no est una bona idea custa de cambiai sa struttura chi teneus. No est praticamenti unu bonu scioperu poita chi perdeus fortza e operreus wikis noas chi est probabili meda chi aparrant in s'"incubadori". S'unica motivatzioni chi poit essi de considerai est custa de su controllu de is paginas chi point essi consideradas doppionis. Ma no sciu si est beru. A parti custu, seus totus d'accordiu chi nun cumbenit a cambiai sa struttura chi teneus imoi. --[[Utente:Elcaracol|<span style="color:blue"> '''Elcaracol'''</span>]] <small>[[Utente discussioni:Elcaracol|<span style="color:red">''(Tzerriamì puru)''</span>]]</small> 23:26, 24 Mar 2022 (CET)
== Feminism and Folklore 2022 ends soon ==
[[File:Feminism and Folklore 2022 logo.svg|right|frameless|250px]]
[[:m:Feminism and Folklore 2022|Feminism and Folklore 2022]] which is an international writing contest organized at Wikipedia ends soon that is on <b>31 March 2022 11:59 UTC</b>. This is the last chance of the year to write about feminism, women biographies and gender-focused topics such as <i>folk festivals, folk dances, folk music, folk activities, folk games, folk cuisine, folk wear, fairy tales, folk plays, folk arts, folk religion, mythology, folk artists, folk dancers, folk singers, folk musicians, folk game athletes, women in mythology, women warriors in folklore, witches and witch hunting, fairy tales and more</i>
Keep an eye on the project page for declaration of Winners.
We look forward for your immense co-operation.
Thanks
Wiki Loves Folklore international Team
[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|talk]]) 15:29, 26 Mar 2022 (CET)
<!-- Message sent by User:Rockpeterson@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Rockpeterson/fnf&oldid=23060054 -->
== Artìculu de su mese pro abrile ==
Salude a totus. [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite ponimus]], pro su mese chi intrat?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 20:28, 29 Mar 2022 (CEST)
:Saludi @[[Usuàriu:L2212|L2212]]. No isciu e ita podi isceberai custu mesi. Ita si nd'iat parri de [[Gabriel García Márquez]]? [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 08:35, 31 Mar 2022 (CEST)
::Mi paret un'idea bona. Gràtzias meda, prus a tardu lu mudo! [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 18:41, 3 Abr 2022 (CEST)
== <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Universal Code of Conduct Enforcement guidelines ratification voting is now closed</span> ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<section begin="announcement-content" />
:''[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Vote/Closing message}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>''
Greetings,
The ratification voting process for the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|revised enforcement guidelines]] of the [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct|Universal Code of Conduct]] (UCoC) came to a close on 21 March 2022. Over {{#expr:2300}} Wikimedians voted across different regions of our movement. Thank you to everyone who participated in this process! The scrutinizing group is now reviewing the vote for accuracy, so please allow up to two weeks for them to finish their work.
The final results from the voting process will be announced [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voting/Results|here]], along with the relevant statistics and a summary of comments as soon as they are available. Please check out [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Voter information|the voter information page]] to learn about the next steps. You can comment on the project talk page [[m:Talk:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines|on Meta-wiki]] in any language. You may also contact the UCoC project team by email: ucocproject[[File:At sign.svg|16x16px|link=|(_AT_)]]wikimedia.org
Best regards,
Movement Strategy and Governance<br /><section end="announcement-content" />
</div>
[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 03:53, 30 Mar 2022 (CEST)
<!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23079949 -->
== Topònimus po is fratzionis ==
Saludi a totus. Mi parit chi in [https://www.sardegnacultura.it/cds/cd17/logos/sardigna/11.php Limba e Logos de Sardigna] ddoi siat pagu atentzioni po is fratzionis. Si Andaus a castiai Arbus, po esempru, agataus intra is àteras "Montibecciu" e "Torre dei Corsari", ma apu agatau fintzas [https://www.facebook.com/media/set/?set=a.700090390545504&type=3&__xts__%5B0%5D=68.ARAXzHwLMoOrFZYBXc-Ihf8P3DWE1-6nTAgi1l-8TaicO2ivA1vpQHLz40e4YydevhgoxVv0aejexQSn1SqELOQuYwsjprpXf5jTNmJxA1Qhn1JPZeI0Le0OgVIZNilPa6hBw6h0opgIHfJM_UqFB-BukVDJ3OjbJou-72-3huRexJOF custu elencu] chi cunsillat àterus nòminis. Si no mi sbàlliu me is delìberas po su sceberu de su topònimu in sardu no ddoi at nisciunu riferimentu a is fratzionis, duncas s'ùnicu nòmini ofitziali po cussas est s'italianu. A parri de bosàterus comenti tocat a s'arrangiai? Me is elencus e me is pàginas, tipu sa de ''[[Montevecchio]]'', su nòmini ofitziali (in italianu) depit essi su printzipali o sceberaus de impreai su nòmini sardu mancai no siat ofitziali? Connosceis un elencu cumpriu de is topònimus in lìngua sarda, chi includat fintzas is fratzionis? Iat a essi mellus, si sceberaus de impreai su nòmini sardu, a tenni assumancu unu riferimentu o mi biu giai àteras gherras po cali nòmini e cali grafia impreai --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 17:04, 15 Abr 2022 (CEST)
:A dolu mannu pro su chi pertocat a sos topònimos de sas fratziones non t'isco nàrrere, de listas non nde connosco nemmancu deo. A parre meu diat èssere semper mègius a impreare unu nùmene in sardu fintzas si no est ufitziale, ca fintzas pro medas comunes semus faghende gasi, ca non totus ant fatu sa delìbera comunale. S'importante est a los agatare in carchi logu e a non nos imbentare nudda. Pro sas gherras podimus chircare de impreare sa matessi lògica chi impreamus pro sos comunes chi no ant aprovadu unu nùmene: su nùmene prus impreadu in ie dae sa populatzione locale (a es. dae su situ de su comune o de s'ufìtziu limba sarda locale) o, si no agatamus una publicatzione locale o a curtzu, su chi resessimus a agatare in aterue. A pustis, si calicunu agatat un'àtera fonte mègius chi narat chi su nùmene est un'àteru non b'at problema, l'amus a mudare. [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 12:30, 16 Abr 2022 (CEST)
== <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Movement Strategy and Governance News – Issue 6</span> ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<section begin="msg-newsletter"/>
<div style = "line-height: 1.2">
<span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span><br>
<span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 6, April 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6|'''Read the full newsletter''']]</span>
----
Welcome to the sixth issue of Movement Strategy and Governance News! This revamped newsletter distributes relevant news and events about the Movement Charter, Universal Code of Conduct, Movement Strategy Implementation grants, Board of trustees elections and other relevant MSG topics.
This Newsletter will be distributed quarterly, while the more frequent Updates will also be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter.
</div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;">
*'''Leadership Development -''' A Working Group is Forming! - The application to join the Leadership Development Working Group closed on April 10th, 2022, and up to 12 community members will be selected to participate in the working group. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A1|continue reading]])
*'''Universal Code of Conduct Ratification Results are out! -''' The global decision process on the enforcement of the UCoC via SecurePoll was held from 7 to 21 March. Over 2,300 eligible voters from at least 128 different home projects submitted their opinions and comments. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A2|continue reading]])
*'''Movement Discussions on Hubs -''' The Global Conversation event on Regional and Thematic Hubs was held on Saturday, March 12, and was attended by 84 diverse Wikimedians from across the movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A3|continue reading]])
*'''Movement Strategy Grants Remain Open! -''' Since the start of the year, six proposals with a total value of about $80,000 USD have been approved. Do you have a movement strategy project idea? Reach out to us! ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A4|continue reading]])
*'''The Movement Charter Drafting Committee is All Set! -''' The Committee of fifteen members which was elected in October 2021, has agreed on the essential values and methods for its work, and has started to create the outline of the Movement Charter draft. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A5|continue reading]])
*'''Introducing Movement Strategy Weekly -''' Contribute and Subscribe! - The MSG team have just launched the updates portal, which is connected to the various Movement Strategy pages on Meta-wiki. Subscriber to get up-to-date news about the various ongoing projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A6|continue reading]])
*'''Diff Blogs -''' Check out the most recent publications about Movement Strategy on Wikimedia Diff. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/6#A7|continue reading]])
</div><section end="msg-newsletter"/>
</div>
Also, a draft of the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/draft|'''2022-23 Wikimedia Foundation Annual Plan''']] has been published. Input is being sought on-wiki and during [[:m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations|'''several conversations''' with Wikimedia Foundation CEO Maryana Iskander]].
[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Annual Plan/2022-2023/Conversations/Announcement|See full announcement on Meta-wiki]]. [[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 03:45, 22 Abr 2022 (CEST)
<!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23184989 -->
== New Wikipedia Library Collections Available Now - April 2022 ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
Hello Wikimedians!
[[File:Wikipedia_Library_owl.svg|thumb|upright|The TWL owl says sign up today!]]
[[m:The Wikipedia Library|The Wikipedia Library]] has free access to new paywalled reliable sources. You can these and dozens more collections at https://wikipedialibrary.wmflabs.org/:
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/128/ Wiley]''' – journals, books, and research resources, covering life, health, social, and physical sciences
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/125/ OECD]''' – OECD iLibrary, Data, and Multimedia published by the Organisation for Economic Cooperation and Development
* '''[https://wikipedialibrary.wmflabs.org/partners/129/ SPIE Digital Library]''' – journals and eBooks on optics and photonics applied research
Many other sources are freely available for experienced editors, including collections which recently became accessible to all eligible editors: Cambridge University Press, BMJ, AAAS, Érudit and more.
Do better research and help expand the use of high quality references across Wikipedia projects: log in today!
<br>--The Wikipedia Library Team 15:18, 26 Abr 2022 (CEST)
:<small>This message was delivered via the [https://meta.wikimedia.org/wiki/MassMessage#Global_message_delivery Global Mass Message] tool to [https://meta.wikimedia.org/wiki/Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Library The Wikipedia Library Global Delivery List].</small>
</div>
<!-- Message sent by User:Samwalton9@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/Wikipedia_Library&oldid=23036656 -->
== Coming soon: Improvements for templates ==
<div class="plainlinks mw-content-ltr" lang="en" dir="ltr">
<!--T:11-->
[[File:Overview of changes in the VisualEditor template dialog by WMDE Technical Wishes.webm|thumb|Fundamental changes in the template dialog.]]
Hello, more changes around templates are coming to your wiki soon:
The [[mw:Special:MyLanguage/Help:VisualEditor/User guide#Editing templates|'''template dialog''' in VisualEditor]] and in the [[mw:Special:MyLanguage/2017 wikitext editor|2017 Wikitext Editor]] (beta) will be '''improved fundamentally''':
This should help users understand better what the template expects, how to navigate the template, and how to add parameters.
* [[metawiki:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/VisualEditor template dialog improvements|talk page]]
In '''syntax highlighting''' ([[mw:Special:MyLanguage/Extension:CodeMirror|CodeMirror]] extension), you can activate a '''colorblind-friendly''' color scheme with a user setting.
* [[metawiki:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting#Color-blind_mode|project page]], [[metawiki:Talk:WMDE Technical Wishes/Improved Color Scheme of Syntax Highlighting|talk page]]
Deployment is planned for May 10. This is the last set of improvements from [[m:WMDE Technical Wishes|WMDE Technical Wishes']] focus area “[[m:WMDE Technical Wishes/Templates|Templates]]”.
We would love to hear your feedback on our talk pages!
</div> -- [[m:User:Johanna Strodt (WMDE)|Johanna Strodt (WMDE)]] 13:14, 29 Abr 2022 (CEST)
<!-- Message sent by User:Johanna Strodt (WMDE)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=WMDE_Technical_Wishes/Technical_Wishes_News_list_all_village_pumps&oldid=23222263 -->
== Artìculu de su mese pro Maju ==
Salude a totus, a parre bostru [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|ite diat èssere mègius a pònnere]], pro su mese chi intrat?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 17:52, 30 Abr 2022 (CEST)
:Saludi, a imma m'agradat meda [[Cultura de Otieri]]. Predonai po trigai arraspondendi. Passai una chida bona! [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 20:07, 2 Maj 2022 (CEST)
::Ab, gràtzias meda! Bona chida fintzas a tie! [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 09:56, 4 Maj 2022 (CEST)
== <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Editing news 2022 #1</span> ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<section begin="message"/><i>[[metawiki:VisualEditor/Newsletter/2022/April|Read this in another language]] • [[m:VisualEditor/Newsletter|Subscription list for this multilingual newsletter]]</i>
[[File:Junior Contributor New Topic Tool Completion Rate.png|thumb|New editors were more successful with this new tool.]]
The [[mw:Special:MyLanguage/Help:DiscussionTools#New discussion tool|New topic tool]] helps editors create new ==Sections== on discussion pages. New editors are more successful with this new tool. You can [[mw:Talk pages project/New topic#21 April 2022|read the report]]. Soon, the Editing team will offer this to all editors at the 20 Wikipedias that participated in the test. You will be able to turn it off at [[Special:Preferences#mw-prefsection-editing-discussion]].<section end="message"/>
</div>
[[User:Whatamidoing (WMF)|Whatamidoing (WMF)]] 20:55, 2 Maj 2022 (CEST)
<!-- Message sent by User:Quiddity (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Global_message_delivery/Targets/VisualEditor/Newsletter/Wikis_with_VE&oldid=22019984 -->
== 2022 Board of Trustees Call for Candidates ==
<section begin="announcement-content" />
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Call for Candidates/Short}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>''
The Board of Trustees seeks candidates for the 2022 Board of Trustees election. [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Announcement/Call_for_Candidates|'''Read more on Meta-wiki.''']]
The [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] is here! Please consider submitting your candidacy to serve on the Board of Trustees.
The Wikimedia Foundation Board of Trustees oversees the Wikimedia Foundation's operations. Community-and-affiliate selected trustees and Board-appointed trustees make up the Board of Trustees. Each trustee serves a three year term. The Wikimedia community has the opportunity to vote for community-and-affiliate selected trustees.
The Wikimedia community will vote to fill two seats on the Board in 2022. This is an opportunity to improve the representation, diversity, and expertise of the Board as a team.
;Who are potential candidates? Are you a potential candidate? Find out more on the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Apply to be a Candidate|Apply to be a Candidate page]].
Thank you for your support,
Movement Strategy and Governance on behalf of the Elections Committee and the Board of Trustees<br /><section end="announcement-content" />
12:39, 10 Maj 2022 (CEST)
<!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 -->
== Artìculu pro Làmpadas ==
Salude a totus! Cale pensades chi diat èssere su mègius [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidadu pro su mese chi benit|candidadu]] pro su mese de làmpadas?--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 21:10, 29 Maj 2022 (CEST)
:Saludi, bona pragonta... Nd'at medas bècius, chi però funt fintzas tècnicus meda. O unu de cussus, o unu de is de istòria de Sardigna. O chi no [[Limba sarda]]. Passai una chida bona. [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 21:37, 30 Maj 2022 (CEST)
::AB, apo a pònnere [[Limba sarda]], tando. Gràtzias! [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 11:45, 5 Làm 2022 (CEST)
== <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Revisions to the Universal Code of Conduct (UCoC) Enforcement Guidelines</span> ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<section begin="announcement-content" />
:''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Universal Code of Conduct/Enforcement guidelines/Revision discussions/Announcement}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>''
Hello all,
We'd like to provide an update on the work on the Enforcement Guidelines for the Universal Code of Conduct. After the conclusion of the community vote on the guidelines in March, the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation Community Affairs Committee|Community Affairs committee (CAC)]] of the Board [https://lists.wikimedia.org/hyperkitty/list/wikimedia-l@lists.wikimedia.org/thread/JAYQN3NYKCHQHONMUONYTI6WRKZFQNSC/ asked that several areas of the guidelines be reviewed for improvements] before the Board does its final review. These areas were identified based on community discussions and comments provided during the vote. The CAC also requested review of the controversial Note in 3.1 of the UCoC itself.
Once more, a big thank you to all who voted, especially to all who left constructive feedback and comments! The project team is working with the Board to establish a timeline for this work, and will communicate this next month.
Members of the two prior [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee|UCoC Drafting Committees]] have generously offered their time to help shape improvements to the Guidelines. You can read more about them and their work [[m:Special:MyLanguage/Universal Code of Conduct/Drafting committee#Revisions_Committee|here]], as well as read [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Drafting_committee/Phase_2_meeting_summaries#2022|summaries of their weekly meetings in 2022]].
Wikimedians have provided many valuable comments together with the vote and in other conversations. Given the size and diversity of the Wikimedia community, there are even more voices out there who can give ideas on how to improve the enforcement guidelines and add even more valuable ideas to the process. To help the Revisions committee identify improvements, input on several questions for the committee’s review is requested. Visit the Meta-wiki pages ([[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Enforcement_guidelines/Revision_discussions|Enforcement Guidelines revision discussions]], [[m:Special:MyLanguage/Universal_Code_of_Conduct/Policy text/Revision_discussions|Policy text revision discussions]]) to get your ideas to the Committee - it is very important that viewpoints are heard from different communities before the Committee begins drafting revision proposals.
On behalf of the UCoC project team <br /><section end="announcement-content" />
</div>
[[User:Xeno (WMF)|Xeno (WMF)]] 00:56, 4 Làm 2022 (CEST)
<!-- Message sent by User:Xeno (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 -->
== Artìculu de su mese pro Trìulas ==
Salude a totus! [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite artìculu bolides pònnere]], pro su mese chi intrat? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 18:24, 29 Làm 2022 (CEST)
:Saludi a totus. Duncas, is ùrtimus fiant stòria e literadura. Ita ndi narais de unu tènnicu, mancai pighendi unu de is primus, [[Sistema operativu]] o [[Velotzidade]]? --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 19:32, 29 Làm 2022 (CEST)
:Saludi. Seu de acòrdiu cun @[[Usuàriu:PNNu|PNNu]], ia isceberai su prus bèciu de is duus. O chi chereus fai polìtica, propòngiu fintzas off-label [[Legislatziones subra s'abortu]] (mancari su tìtulu dd'ia a mudai in legislatzione subra s'istrumadura)... [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 19:43, 29 Làm 2022 (CEST)
:No est mala s'idea de @[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]]. S'artìculu est de atualidadi e de interessu in custu momentu, ma tocat a essi segurus chi s'artìculu siat in dii cun is ùrtimas leis. Fatu-fatu càmbiant in su mundu. --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 22:55, 29 Làm 2022 (CEST)
::Cussu no est problema mannu. Chi seis interessaus totu cantus a poni cussu artìculu, m'incuru deu de averguai chi totus is leis de s'àrtìculu siant atualis [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 22:32, 30 Làm 2022 (CEST)
Salude @[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] e @[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]], iscusade si bos rispondo petzi como ma apo tentu problemas in custas ùrtimas dies. Pro mene andat bene totu, si @[[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] bolet annànghere àteras informatziones podimus pònnere [[Legislatziones subra s'istrumadura]] (apo mudadu como su tìtulu), si nono ponimus [[Velotzidade]], chi mi paret siat su prus betzu de sos àteros duos.--[[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 21:59, 7 Trì 2022 (CEST)
:A sa fine apo postu [[Velotzidade]]. [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 23:40, 11 Trì 2022 (CEST)
::As fatu beni. Comenti seus totus pagu coordinaus traballendi innoghi e fiaus giai arribendi a metadi de su mesi, non fadiat a aspetai de prus. Giai ca ddui seus, ia cherri prenotai po s'annu chi 'enit de publicai unu artìculu a tema po su mesi de su gay-pride (chi non cumprendu mai chi siat in su mesi de làmparas o in su trèuas). Chi arribbant atrus temas caminu-caminu mancai cricaus fintzas de s'organizai po abarrai atualis. Passai unu fin'e chida bellu. [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 20:58, 15 Trì 2022 (CEST)
:::Si podit fai. Sa dii de s'orgòlliu (o [[Gay Pride|pride]]) traditzionali est su 28 de làmpadas, ma mi parit chi in dònnia tzitadi si fatzat sa màrcia in dii diferentis e medas faint una faina prus manna, dedichendi-ddi una cida o fintzas totu su mesi. Teneus totu su tempus de amanniai una de is pàginas chi teneus apitzus de su tema po dda podi impreai sanni chi benit.--[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 08:13, 16 Trì 2022 (CEST)
== Results of Wiki Loves Folklore 2022 is out! ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
{{int:please-translate}}
[[File:Wiki Loves Folklore Logo.svg|right|150px|frameless]]
Hi, Greetings
The winners for '''[[c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022|Wiki Loves Folklore 2022]]''' is announced!
We are happy to share with you winning images for this year's edition. This year saw over 8,584 images represented on commons in over 92 countries. Kindly see images '''[[:c:Commons:Wiki Loves Folklore 2022/Winners|here]]'''
Our profound gratitude to all the people who participated and organized local contests and photo walks for this project.
We hope to have you contribute to the campaign next year.
'''Thank you,'''
'''Wiki Loves Folklore International Team'''
--[[Usuàriu:MediaWiki message delivery|MediaWiki message delivery]] ([[Cuntierra usuàriu:MediaWiki message delivery|talk]]) 18:13, 4 Trì 2022 (CEST)
</div>
<!-- Message sent by User:Tiven2240@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Distribution_list/Non-Technical_Village_Pumps_distribution_list&oldid=23454230 -->
== Proponi delle dichiarazioni per la bussola elettorale del 2022 ==
<section begin="announcement-content" />
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| Puoi trovare questo messaggio tradotto in altre lingue su Meta-wiki.]]''
:''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>''
Ciao a tutti,
I volontari sono [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|invitati a proporre delle dichiarazioni da utilizzare nella bussola elettorale]] per le [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|elezioni del Board of Trustees del 2022]].
Una bussola elettorale è uno strumento nato per aiutare gli elettori a selezionare quei candidati che meglio si conformano alle loro convinzioni e opinioni. I membri della comunità proporranno delle dichiarazioni a cui i candidati risponderanno utilizzando una scala Lickert (d'accordo/neutrale/in disaccordo). Le risposte dei candidati a queste dichiarazioni verranno caricate nella bussola elettorale. Gli elettori utilizzeranno lo strumento inserendo le proprie risposte alle dichiarazioni (d'accordo/neutrale/in disaccordo). I risultati mostreranno quei candidati che meglio si allineano alle convinzioni e ai punti di vista dell'elettore.
{| class="wikitable mw-collapsible mw-collapsed"
|-
! colspan=3 | Ecco il calendario della bussola elettorale
|-
|
'''8 - 20 luglio''': I volontari propongono le dichiarazioni per la bussola elettorale
'''21 - 22 luglio''': Il Comitato elettorale rivede le dichiarazioni, assicurandosi che siano chiare, e rimuovendo quelle fuori tema
'''23 luglio - 1º agosto''': I volontari votano le dichiarazioni
'''2 - 4 agosto''': Il Comitato elettorale sceglie le 15 dichiarazioni più votate
'''5 - 12 agosto''': I candidati danno il proprio parere sulle dichiarazioni
'''15 agosto''': La bussola elettorale viene aperta all'utilizzo degli elettori al fine di aiutarli nella scelta del voto
|}
Il Comitato elettorale sceglierà le 15 dichiarazioni più votate all'inizio di agosto. Il Comitato elettorale supervisionerà l'intero processo, supportato dal team Movement Strategy and Governance. MSG si assicurerà che le domande siano chiare, che non vi siano duplicati, refusi, o qualsiasi altro problema.
Cordiali saluti,
Movement Strategy and Governance
''Questo messaggio è stato inviato per conto della Task Force per la selezione del Board e del Comitato Elettorale''<br /><section end="announcement-content" /> [[Usuàriu:Superpes15|Superpes15]] ([[Cuntierra usuàriu:Superpes15|talk]]) 11:54, 13 Trì 2022 (CEST)
== Propose statements for the 2022 Election Compass ==
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Propose statements for the 2022 Election Compass}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>''
Hi all,
Community members in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] are invited to [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass|propose statements to use in the Election Compass.]]
An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/disagree/neutral). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views.
;Here is the timeline for the Election Compass:
* July 8 - 20: Community members propose statements for the Election Compass
* July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements
* July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements
* August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements
* August 5 - 12: candidates align themselves with the statements
* August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision
The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August. The Elections Committee will oversee the process, supported by the Movement Strategy and Governance team. MSG will check that the questions are clear, there are no duplicates, no typos, and so on.
Best,
Movement Strategy and Governance
''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''<br /><section end="announcement-content" />
[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] ([[User talk:MNadzikiewicz (WMF)|talk]]) 13:34, 14 Trì 2022 (CEST)
<!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23215441 -->
== <span lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">Movement Strategy and Governance News – Issue 7</span> ==
<div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr">
<section begin="msg-newsletter"/>
<div style = "line-height: 1.2">
<span style="font-size:200%;">'''Movement Strategy and Governance News'''</span><br>
<span style="font-size:120%; color:#404040;">'''Issue 7, July-September 2022'''</span><span style="font-size:120%; float:right;">[[m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7|'''Read the full newsletter''']]</span>
----
Welcome to the 7th issue of Movement Strategy and Governance News! The newsletter distributes relevant news and events about the implementation of Wikimedia's [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Initiatives|Movement Strategy recommendations]], other relevant topics regarding Movement governance, as well as different projects and activities supported by the Movement Strategy and Governance (MSG) team of the Wikimedia Foundation.
The MSG Newsletter is delivered quarterly, while the more frequent [[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy/Updates|Movement Strategy Weekly]] will be delivered weekly. Please remember to subscribe [[m:Special:MyLanguage/Global message delivery/Targets/MSG Newsletter Subscription|here]] if you would like to receive future issues of this newsletter.
</div><div style="margin-top:3px; padding:10px 10px 10px 20px; background:#fffff; border:2px solid #808080; border-radius:4px; font-size:100%;">
* '''Movement sustainability''': Wikimedia Foundation's annual sustainability report has been published. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A1|continue reading]])
* '''Improving user experience''': recent improvements on the desktop interface for Wikimedia projects. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A2|continue reading]])
* '''Safety and inclusion''': updates on the revision process of the Universal Code of Conduct Enforcement Guidelines. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A3|continue reading]])
* '''Equity in decisionmaking''': reports from Hubs pilots conversations, recent progress from the Movement Charter Drafting Committee, and a new white paper for futures of participation in the Wikimedia movement. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A4|continue reading]])
* '''Stakeholders coordination''': launch of a helpdesk for Affiliates and volunteer communities working on content partnership. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A5|continue reading]])
* '''Leadership development''': updates on leadership projects by Wikimedia movement organizers in Brazil and Cape Verde. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A6|continue reading]])
* '''Internal knowledge management''': launch of a new portal for technical documentation and community resources. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A7|continue reading]])
* '''Innovate in free knowledge''': high-quality audiovisual resources for scientific experiments and a new toolkit to record oral transcripts. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A8|continue reading]])
* '''Evaluate, iterate, and adapt''': results from the Equity Landscape project pilot ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A9|continue reading]])
* '''Other news and updates''': a new forum to discuss Movement Strategy implementation, upcoming Wikimedia Foundation Board of Trustees election, a new podcast to discuss Movement Strategy, and change of personnel for the Foundation's Movement Strategy and Governance team. ([[:m:Special:MyLanguage/Movement Strategy and Governance/Newsletter/7#A10|continue reading]])
</div><section end="msg-newsletter"/>
</div>
Thank you for reading! [[User:RamzyM (WMF)|RamzyM (WMF)]] 03:37, 18 Trì 2022 (CEST)
<!-- Message sent by User:RamzyM (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23529147 -->
== Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election ==
<section begin="announcement-content"/>
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Announcing the six candidates for the 2022 Board of Trustees election}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>''
Hi everyone,
'''The Affiliate voting process has concluded.''' Representatives from each Affiliate organization learned about the candidates by reading candidates’ statements, reviewing candidates’ answers to questions, and considering the candidates’ ratings provided by the Analysis Committee. The selected 2022 Board of Trustees candidates are:
* Tobechukwu Precious Friday ([[:m:User:Tochiprecious|Tochiprecious]])
* Farah Jack Mustaklem ([[:m:User:Fjmustak|Fjmustak]])
* Shani Evenstein Sigalov ([[:m:User:Esh77|Esh77]])
* Kunal Mehta ([[:m:User:Legoktm|Legoktm]])
* Michał Buczyński ([[:m:User:Aegis Maelstrom|Aegis Maelstrom]])
* Mike Peel ([[:m:User:Mike Peel|Mike Peel]])
You may see more information about the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Results|Results]] and [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Stats|Statistics]] of this Board election.
Please take a moment to appreciate the Affiliate Representatives and Analysis Committee members for taking part in this process and helping to grow the Board of Trustees in capacity and diversity. These hours of volunteer work connect us across understanding and perspective. Thank you for your participation.
Thank you to the community members who put themselves forward as candidates for the Board of Trustees. Considering joining the Board of Trustees is no small decision. The time and dedication candidates have shown to this point speaks to their commitment to this movement. Congratulations to those candidates who have been selected. A great amount of appreciation and gratitude for those candidates not selected. Please continue to share your leadership with Wikimedia.
Thank you to those who followed the Affiliate process for this Board election. You may review the results of the Affiliate selection process.
'''The next part of the Board election process is the community voting period.''' [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022#Timeline|You may view the Board election timeline here]]. To prepare for the community voting period, there are several things community members can engage with in the following ways:
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Read candidates’ statements]] and read the candidates’ answers to the questions posed by the Affiliate Representatives.
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Questions_for_Candidates|Propose and select the 6 questions for candidates to answer during their video Q&A]].
* See the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Candidates|Analysis Committee’s ratings of candidates on each candidate’s statement]].
* [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Community Voting/Election Compass|Propose statements for the Election Compass]] voters can use to find which candidates best fit their principles.
* Encourage others in your community to take part in the election.
Best,
Movement Strategy and Governance
''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''
</div><section end="announcement-content"/>
[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] 16:03, 27 Trì 2022 (CEST)
<!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23530132 -->
== Vote for Election Compass Statements ==
<section begin="announcement-content" />
:''[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements| You can find this message translated into additional languages on Meta-wiki.]]''
:''<div class="plainlinks">[[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements|{{int:interlanguage-link-mul}}]] • [https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Special:Translate&group=page-{{urlencode:Wikimedia Foundation elections/2022/Announcement/Vote for Election Compass Statements}}&language=&action=page&filter= {{int:please-translate}}]</div>''
Hi all,
Volunteers in the [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia Foundation elections/2022|2022 Board of Trustees election]] are invited to [[m:Special:MyLanguage/Wikimedia_Foundation_elections/2022/Community_Voting/Election_Compass/Statements|vote for statements to use in the Election Compass]]. You can vote for the statements you would like to see included in the Election Compass on Meta-wiki.
An Election Compass is a tool to help voters select the candidates that best align with their beliefs and views. The community members will propose statements for the candidates to answer using a Lickert scale (agree/neutral/disagree). The candidates’ answers to the statements will be loaded into the Election Compass tool. Voters will use the tool by entering in their answer to the statements (agree/disagree/neutral). The results will show the candidates that best align with the voter’s beliefs and views.
Here is the timeline for the Election Compass:
*<s>July 8 - 20: Volunteers propose statements for the Election Compass</s>
*<s>July 21 - 22: Elections Committee reviews statements for clarity and removes off-topic statements</s>
*July 23 - August 1: Volunteers vote on the statements
*August 2 - 4: Elections Committee selects the top 15 statements
*August 5 - 12: candidates align themselves with the statements
*August 15: The Election Compass opens for voters to use to help guide their voting decision
The Elections Committee will select the top 15 statements at the beginning of August
Best,
Movement Strategy and Governance
''This message was sent on behalf of the Board Selection Task Force and the Elections Committee''
</div><section end="announcement-content" />
[[User:MNadzikiewicz (WMF)|MNadzikiewicz (WMF)]] 23:01, 27 Trì 2022 (CEST)
<!-- Message sent by User:MNadzikiewicz (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=Movement_Strategy_and_Governance/Delivery&oldid=23530132 -->
== Artìculu de su mese pro Austu ==
Salude a totus. [[Wikipedia:Artìculos de su mese#Candidados pro su mese chi benit|Ite ponimus]], pro su mese chi intrat? [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 18:11, 29 Trì 2022 (CEST)
:Saludi! Sendi chi no biu nudda chi siat indicau in manera pretzisa po austu e chi no seus arrannèscius a arrangiai s'artìculu propostu po su mesi passau de [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]], torru a proponni [[Sistema operativu]]. --[[Usuàriu:PNNu|PNNu]] ([[Cuntierra usuàriu:PNNu|talk]]) 22:24, 31 Trì 2022 (CEST)
::Saludi, fintzas po mei andat beni [[sistema operativu]]. [[Usuàriu:Mattafalluga|Mattafalluga]] ([[Cuntierra usuàriu:Mattafalluga|talk]]) 01:29, 1 Aus 2022 (CEST)
:::AB, gràtzias medas a ambos! [[Usuàriu:L2212|L2212]] ([[Cuntierra usuàriu:L2212|talk]]) 22:27, 6 Aus 2022 (CEST)
g86v4g2kk8rkm1rhb0ww5agfi7kwhso
Template:Printzipale:Artìculu mese
10
5793
177712
177628
2022-08-06T20:35:12Z
L2212
7227
Austu 2022
wikitext
text/x-wiki
<div style="float:right"><small>[{{fullurl:Sistema operativu|action=edit}} càmbia]</span></div><span style="font-size:16pt">Sistema operativu</span>
[[File:Ubuntu 13.04 Raring Ringtail Nautilus Northern Sami.png|thumb|right|[[Ubuntu]], unu sistema operativu de sa [[Linux|famìlia Linux]]]]
Unu '''sistema operativu''' (acurtzau cummenti SO), in [[informàtica]], est su programma printzipali de unu [[Computer|elaboradori]] ca manixat is risorsas suas, frunendi servìtzius de basi a is programmas aplicativus in esecutzioni.
=== Descritzioni ===
Su sistema operativu ponit unu grupu de cumandus e servìtzius a disponimentu de s'impitadori, po ddu poni in cunditzionis de impreai s'elaboradori, siat custu su prus piticu de is palmaris o unu sistema centrali mannu, a su mellus de is possibbilidadis.
Po mèdiu de su sistema operativu, s'impitadori no depit connosci is minudas costrutivas de s'elaboradori suu po ita custus funt cuaus de un'interfàtzia prus còmoda de impreai.
Unu sistema operativu podit essi classificau cummenti:
* mono-impitadori, candu un'impitadori sceti podit impreai is risorsas de s'elaboradori;
* multi-impitadori, candu prus impitadoris podint impreai is risorsas de s'elaboradori a su pròpriu tempus;
* mono-processu, candu su sistema podit esecutai sceti unu còmpitu (processu) a sa bia;
* multi-processu, candu prus processus podint essi esecutaus in parallelu, gràtzias a unu pranificadori;
* tempus reali, po sistemas chi depint torrai un'arrespusta a un'intrada aìnturu de unu tempus limitau</ref>;
* portàbbili, candu su pròpriu sistema podit funtzionai in elaboradoris cun architeturas diferentis;
* distribuius, candu manìgiat prus elaboradoris faendiddus parri unu sceti a s'impitadori;
* integraus, candu depint funtzionai in sistemas piticheddus cummenti palmaris e/o cun risorsas limitadas.
<div align=right style="font-size:100%;">[[Sistema operativu|'''Sighit...''']]</div>
<div align=right style="font-size:90%;">''Cabudianos: [[Velotzidade]], [[Limba sarda]], [[Cultura de Otieri]], [[Gabriel García Márquez]]''</div><noinclude>
<noinclude>[[Categoria:Pàgina printzipale|Artìculu]]</noinclude>
2ii8eoie94ix565s7co5uj5bdyh2qbb
Template:Printzipale:Màgine de sa chida
10
5795
177714
177630
2022-08-06T20:58:23Z
L2212
7227
wikitext
text/x-wiki
[[File:Sent, (1430 m.) dorp in kanton Graubünden in Zwitserland 09-09-2019 (actm.) 20.jpg|300px|center| Detàlliu de su passadore de ferru de sa ghenna de sa crèsia reformada de Sent, in su cantone de sos Grisones, in Isvìtzera. ]]
<small><center> Detàlliu de su passadore de ferru de sa ghenna de sa crèsia reformada de Sent, in su cantone de sos Grisones, in [[Isvìtzera]]. <noinclude>[[Category:Pàgina printzipale|Màgine de sa chida]]</noinclude>
5yfqmwgf2b39dqyyaw1y684wtkps5tv
Wikipedia:Artìculos de su mese
4
5797
177713
177629
2022-08-06T20:35:57Z
L2212
7227
Austu 2022
wikitext
text/x-wiki
In custa pàgina bi sunt is artìculos publicados in sa [[Pàgina printzipale]].
== Fintzas a oe ==
*[[Abrile]] 2009: '''[[Limba gallesa]]
*[[Maju]] 2009: '''[[Buddhismu]]
*[[Làmpadas]] 2009: '''[[Mohandas Karamchand Gandhi]]
*[[Trìulas|Trìulas/Argiolas]] 2009: '''[[Santu Antoni Abadu de sa Marina]]
*[[Austu]] 2009: '''[[Samatzai]]
*[[Cabudanni]] 2009: '''[[Varese]]
*[[Santugaine|Santugaine/Ledàmene]] 2009: '''[[Matemàtica]]
*[[Santandria|Santandria/Onniasantu]] 2009: '''[[Saṃsāra]]
*[[Nadale|Nadale/Idas]] 2009: '''[[DC Archive Editions]]
*[[Ghennàrgiu]] 2010: '''[[Immanuel Kant]]
*[[Maju]] 2010: '''[[Giovanni Maria Angioy]]
*[[Làmpadas]] 2010: '''[[Sotziologia]]
*[[Trìulas]] 2010: '''[[Donnie Darko]]
*[[Austu]] 2014: '''[[Rugby]]
*[[Cabudanni]] 2014: '''[[Kyuss]]
*[[Santugaine|Santugaine/Ledàmene]] 2014: '''[[Unione Europea]]
*[[Santandria|Santandria/Onniasantu]] 2014: '''[[Non compores mercantzia russa!]]
*[[Ghennàrgiu]] 2015: '''[[Amèrica]]
*[[Freàrgiu]] 2019: '''[[Crabas]]
*[[Martzu]] 2019: '''[[Holodomor]]
*[[Abrile]] 2019: '''[[Gulliermu de Arbarea]]
*[[Maju]] 2019: '''[[Natzionale sarda de Bòcia]]
*[[Làmpadas]] 2019: '''[[Batalla de Lutocisterna]]
*[[Trìulas|Trìulas/Argiolas]] 2019: '''[[Ses Natzionis]]
*[[Austu]] 2019: '''[[Antine Nivola]]
*[[Cabudanni]] 2019: '''[[Elio e le Storie Tese]]
*[[Santugaine|Santugaine/Ledàmene]] 2019: '''[[Mercùriu (praneta)]]
*[[Santandria]] 2019: '''[[Linux (nùcleu)]]
*[[Nadale]] 2019: '''[[Istitutu Camillo Bellieni]]
*[[Ghennàrgiu]] 2020: '''[[Aborìgenos australianos]]'''
*[[Freàrgiu]] 2020: '''[[Essida de su Rènniu Unidu dae s'Unione Europea]]'''
*[[Martzu]] 2020: '''[[Pieds noirs]]'''
*[[Abrile]] 2020: '''[[Sa die de sa Sardigna]]'''
*[[Maju]] 2020: '''[[World Wide Web]]'''
*[[Làmpadas]] 2020: '''[[Margherita Hack]]'''
*[[Trìulas|Trìulas/Argiolas]] 2020: '''[[Marianna Bussalai]]'''
*[[Austu]] 2020: '''[[Sardigna e Còrsica]]'''
*[[Cabudanni]] 2020: '''[[Mare]]'''
*[[Santugaine|Santugaine/Ledàmene]] 2020: '''[[Ugo Dessy]]'''
*[[Santandria|Santandria/Onniasantu]] 2020: '''[[Genotzìdiu culturale de sos Uiguros]]'''
*[[Nadale]] 2020: '''[[Montologia]]'''
*[[Ghennàrgiu]] 2021: '''[[S'asïenda de is béstias]]'''
*[[Freàrgiu]] 2021: '''[[Sardigna prenuràgica]]'''
*[[Martzu]] 2021: '''[[Richard Stallman]]'''
*[[Abrile]] 2021: '''[[J. R. R. Tolkien]]'''
*[[Maju]] 2021: '''[[Sinnale Wow!]]'''
*[[Làmpadas]] 2021: '''[[George Orwell]]'''
*[[Trìulas|Trìulas/Argiolas]] 2021: '''[[Cien años de soledad]]'''
*[[Austu]] 2021: '''[[Saint-Pierre e Miquelon]]'''
*[[Cabudanni]] 2021: '''[[Sardigna megalìtica]]'''
*[[Santugaine|Santugaine/Ledàmene]] 2021: '''[[Morti de George Floyd]]'''
*[[Santandria|Santandria/Onniasantu]] 2021: '''[[Talassemia]]'''
*[[Nadale|Nadale/Mese de Idas]] 2021: '''[[Mole]]'''
*[[Ghennàrgiu]] 2022: '''[[2021]]'''
*[[Freàrgiu]] 2022: '''[[Progetu Manhattan]]'''
*[[Martzu]] 2022: '''[[Istòria de Sardigna vàndala]]'''
*[[Abrile]] 2022: '''[[Gabriel García Márquez]]'''
*[[Maju]] 2022: '''[[Cultura de Otieri]]'''
*[[Làmpadas]] 2022: '''[[Limba sarda]]'''
*[[Trìulas|Trìulas/Argiolas]] 2022: '''[[Velotzidade]]'''
*[[Austu]] 2022: '''[[Sistema operativu]]'''
== Candidados pro su mese chi benit==
*[[Pianificadore (informàtica)]]
*[[Algoritmu]]
*[[Pale Blue Dot]]
*[[Guido Colucci]]
*[[Giornalista]]
*[[Istòria de Sardigna bizantina]]
*[[Istòria de Sardigna ispagnola]]
*[[Istòria de Sardigna sabàuda]]
*[[MS-DOS]]
*[[Istòria de Sardigna cuntemporànea]]
*[[Istòria minerària de Sardigna]]
*[[Istòria antropomètrica de Sardigna]]
*[[Comutadori de arretza]]
*[[Windows Phone]]
*[[Istòria de Sardigna aragonesa]]
*[[UVB-76]]
*[[Carl Sagan]]
*[[Egitu Antigu]]
*[[Regnu de Bulgaria]]
*[[Regnu de Grètzia]]
*[[Telegram]]
[[Category:Comunidade|Artìculos de su mese]]
kzrb3hkpxhjplepg0dptgpic7col1v1
Wikipedia:Màgines de sa chida
4
5799
177715
177631
2022-08-06T20:58:28Z
L2212
7227
/* 2022 */
wikitext
text/x-wiki
Figuras publicadas in sa [[Pàgina printzipale]] "pro conventzione" ogni chida. Pone sa noa in suta a sa lista e agiorna su [[Template:Printzipale:Màgine de sa chida]].
== 2009 ==
<gallery>
Image:Kalymnos 2005 022.jpg|1. [[Iscalada|Iscaladori]] in Daniboy (Kalymnos, [[Grèghia]]).
Image:Monument Valley 2.jpg|2. Sa '''Monument Valley''' s'agatat a làcana tra su Utah e s'Arizona ne is [[IUA|Istados Unidos d'Amèriga]].
Image:Notre dame-paris-view.jpg|3. Bista de [[Parigi]] dae sa ''Galerie des Chimères'' de [[Notre-Dame de Paris|Notre-Dame]].
Image:Pot-bellied pigs in Lisbon Zoo 2008.jpg|4. Duos [[Porcu|porceddos]] [[vietnam|vietnamitas]] pasiendusidda in d'unu zoo de [[Lisbona]] me su [[Portugallu]].
Image:Fire breathing 2 Luc Viatour.jpg|5. Pappadori 'e fogu de su grupu "Jaipur Maharaja Brass Band" a Chassepierre, in [[Belgiu]].
Image:Polarlicht 2.jpg|6. Aurora boreale subra ''Bear Lake'' in [[Alaska]]. (Commons Picture of the Year 2006).
File:James Flamingos MC.jpg|7. Unu grupu de [[mangoni]]s (''Phoenicoparrus jamesi'') a sa Laguna Hedionda in [[Bolìvia]].
File:North Point Sunrise 20090411 2791.jpg|8. Obrescidroxu a su North Point Park de Milwaukee, Istadu de su Wisconsin in is [[IUA]].
File:Pomegranate02 edit.jpg|9. Su frutu de s'[[Melagranada|arenada]] (''Punica granatum'').
File:Total_internal_reflection_of_Chelonia_mydas.jpg|10. Unu [[tostoine]] de aba, Chelonia mydas, in sas Ìsulas Hawaii ([[IUA]]).
File:Biandintz eta zaldiak - modified2.jpg|11. [[Cuaddu]]s in su monte Bianditz, in [[Ispagna]]. (Commons Picture of the Year 2008).
File:Hong Kong Night Skyline.jpg|12. Bista panoràmica a de noti de [[Hong Kong]], dae Victoria Peak, [[Tzina]].
File:Crepuscular rays in ggp 2.jpg|13. Ràgius de soli a su murriadroxu a pillu de su lagu in Golden Gate Park, [[San Francisco]].
File:Rød ræv (Vulpes vulpes).jpg|14. Unu [[Vulpes vulpes|marxani]] ([[nomencladura binomiale]]: ''[[Vulpes vulpes]]'').
File:Single lycoperdon perlatum.jpg|15. Unu [[Tabacch' 'e maraxani]] agatau in [[Germània]].
File:Piers Sellers spacewalk.jpg|16. S'astronàuta Piers Sellers passillendi in s'ispàtziu dae sa STS-121 (in palas sa [[Terra]]).
File:Roasted coffee beans.jpg|17. Pibionis de [[cafeu]] turraus.
File:Autumn Red peaches.jpg|18. Su coru de unu [[Pèssighe|prèssiu]] arrùbiu sperrau.
File:Lightning 14.07.2009 20-42-33.JPG|19. Lampus retrataus in [[Isvìtzera]].
File:Flying bird.jpg|20. Unu [[aves|pugione]] bolende a s'arbèschida.
File:Bowl of Strawberries.jpg|21. Unu muntoni de [[fràgula]]s.
File:Kraków - Juliusz Słowacki Theatre by night 01.jpg|22. Su teatru ''Juliusz Słowacki'' de [[Krakòvia]] a de note.
File:Matryoshka dolls in Budapest.jpg|23. Una truma de [[matrioska]]s in [[Budapest]].
File:VaticanMuseumStaircase.jpg|24. Iscalas de su Museu de su [[Vaticanu]].
File:Full Moon Luc Viatour.jpg|25. [[Luna]] prena bia dae sa [[Terra]].
File:Dew on grass Luc Viatour.jpg|26. Particulari de [[arrosu]] a pitzu de s'[[erba|ebra]].
File:Gabor Talmacsi-Aprilla-1.jpg|27. Gábor Talmácsi setzendi una [[Aprilia]] 125 in su 2007.
File:Six weeks old cat (aka).jpg|28. Unu gatu ([[Felis]]) de ses chidas.
File:Neckarsulm StDionysius Carlo Ceresa.JPG|29. ''[[Madonna]] in triunfu'' pintau de [[Carlo Ceresa]].
File:BritishMuseumMithras.jpg|30. Su deu [[Mitra]].
File:Stgregoryilluminator.jpg|31. [[Santu Gregoriu Illuminadore]].
File:Lester_Bowie.jpg|33. [[Lester Bowie]].
File:JoeMantegnaMay08.jpg|34. [[Joe Mantegna]].
File:July2006 Grado old town III.JPG|35. [[Grado]].
File:Giudicati_sardi_1.svg|36. [[Giudicau|Giudicaus]] sardus.
File:Wappen Eislingen.png|37. Stema de [[Eislingen/Fils]].
File:Derhodes.jpg|38. [[Alessandro De Rhodes]].
</gallery>
== 2010 ==
<gallery>
File:Pierre Joseph Proudhon.jpg|1. [[Pierre Joseph Proudhon]].
File:MarghinottibattagliaSanluri.jpg|3. Sa battalla de [[Seddori]] (''s'Occidroxiu'') 30 de làmpadas 1409.
File:Red-eared sliders and Mallard in Golden Gate Park.jpg|4. [[Tostoine]]s pighende su sole impare a una [[Anas platyrhynchos|cracaxola]].
File:P1000285 Cynara scolymus (Globe Artichoke) (Compositae).JPG|5. Su frore de sa [[cartzofa]].
File:Louvre 2007 02 24 c.jpg|6. Panorama de sa corte de su [[Louvre]].
File:Red eyed tree frog edit2.jpg|7. [[Rana]] birde a ogros rujos (''Agalychnis callidryas'') in [[Costa Rica]].
File:Pfahlbaumuseum Unteruhldingen amk.jpg|8. Pilotàgios in Unteruhldingen, [[Germània]].
File:Tyto alba 1 Luc Viatour.jpg|9. Un'[[istrìa]] (''Tyto alba'') bolende in sos [[Pireneos]] frantzesos.
File:L'Oceanografic, Valencia, Spain 2 - Jan 07.jpg|10. S'''Oceanografic'' in [[Valencia]] ([[Ispagna]]).
</gallery>
== 2014 ==
<gallery>
File:Sassari_-_Palazzo_Giordano_-_Stampa_di_fine_'800.jpg|1. Palatzu Giordano in [[Tàtari]].
File:RhB ABe 4-4 III Kreisviadukt Brusio.jpg|3. Su trenu ''Bernina'' in [[Isvìtzera]].
File:Lapinkaivo.JPG|4. Su lagu kettle "Lapinkaivo" in su bidditzolu de Nummijärvi, [[Kauhajoki]], in [[Finlàndia]].
File:Sens,_Cathédrale_Saint-Ètienne,_1135-1534_(29).jpg|5. Navata de tzentru de sa Catedrale de Saint-Étienne (Santu Istèvene) de [[Sens]], in [[Frantza]].
File:New born Frisian red white calf.jpg|6. Biteddu naschidòrgiu de [[bacca]] ruja e bianca "frisona".
File:Olbia010.jpg|7. Pratza Reina Margherita a de note in [[Terranoa]].
</gallery>
== 2019 ==
<gallery>
File:Maximilianeum Munich at Night, March 2018.jpg|1. Su Maximilianeum, edifìtziu istòricu de [[Monaco de Baviera|Mònacu de Baviera]], a de note.
File:Jubilee and Munin, Ravens, Tower of London 2016-04-30.jpg|2. Jubilee e Munin, corbos de sa Turre de [[Londra]].
File:Church of Saint-Mayme 01.jpg|3. Crèsia de Saint-Mayme in sa comuna de Onet-le-Château, in su dipartimentu de Aveyron, in [[Frantza]].
File:Kizhi 06-2017 img11 Lazarus Resurrection Church.jpg|4. Crèsia de sa resurretzione de Santu Làzaru in s'Ìsula de Kizhi, in sa Repùblica de Karèlia ([[Rùssia]]).
File:Январское побережье Японского моря в Хасанском районе.jpg|5. Intrinada in su Mare de su Giapone. Sas duas ìsulas chi si podent bìdere dae indedda sunt s'Ìsula de Sibiryakov (a destra) e s'Ìsula de Antipenko (a manca). Sa fotografia l'ant fata a Sud de Slavyanka, in su distretu de Khasansky de su territòriu de Primorsky Krai, in [[Rùssia]].
File:Хотинська фортеця в місячну ніч.jpg|6. Fortilesa de Khotyn, in [[Ucraina]], illuminada dae sa luna prena.
File:Nordkirchen, Naturschutzgebiet Ichterloh -- 2018 -- 2131-7.jpg|7. [[Arvèschida]] in sa riserva naturale de Ichterloh, in su [[land]] [[Germània|tedescu]] de [[Nordrhein-Westfalen]].
File:Doorgang in muur. Locatie, Chinese tuin Het Verborgen Rijk van Ming. Locatie. Hortus Haren 01.jpg|8. Coladòrgiu in su muru, connotu comente "Ghenna de sa luna", in su giardinu tzinesu "Su regnu cuadu de sos Ming", chi s'agatat in intro de su giardinu botànicu de Haren (Groninga) in sos [[Paisos Bàscios]].
File:Nara Park, November 2016.jpg|9. Su parcu de Nara, unu parcu pùblicu chi s'agatat in sa tzitade de Nara, in [[Giapone]], in suta de su monte Wakakusa. Custu parcu esistit dae su [[1880]], e est unu de sos parcos prus betzos in Giapone.
File:Маяк Анива.jpg|10. Faru de Aniva in s'ìsula de Sakhalin, in [[Rùssia]], in subra de una roca e inghiriadu dae pugiones e nèula.
</gallery>
== 2020 ==
<gallery>
File:Puesta de sol, Tok, Alaska, Estados Unidos, 2017-08-28, DD 189-191 HDR.jpg|1. Intrinada in su padente de Tok, in [[Alaska]].
File:Edvard Munch - Madonna (1894-1895).jpg|2. ''Madonna'' est su tìtulu impreadu de sòlitu dae Edvard Munch pro custa cumpositzione. Intre su 1892 e su 1895, pro mèdiu de sa tècnica de s'ògiu in sa tela, Munch at pintadu versiones medas de custa cumpositzione, chi ammustrat sa metade de subra de una fèmina nuda. Nd'at fintzas produidu versiones imprentadas.
File:Bruderwald Sunrays 150265.jpg|3. Rajos de sole in su padente de Bruderwald, in Bamberg (Bavaria).
File:Parque Eagle River, Anchorage, Alaska, Estados Unidos, 2017-09-01, DD 02.jpg|4. Vista de unu lagu in sa badde de su riu Eagle, in sa munitzipalidade de Anchorage, in [[Alaska]] ([[Istados Unidos de Amèrica]]).
File:Catedral de San Juan, Breslavia, Polonia, 2017-12-20, DD 09-11 HDR.jpg|5. S'internu de sa Sea de Santu Giuanne Batista, connota mèngius cun su nùmene de "Sea de Wrocław", [[Wrocław]], Voivodadu de s'Islèsia Bassa, [[Polònia]]. Sa crèsia, de istile gòticu/neo-gòticu, est sa de bator crèsias fraigadas in cussu tretu intre su de X e su de XX sèculos.
File:Lago Plateado, Parque nacional y reserva Wrangell-San Elías, Alaska, Estados Unidos, 2017-08-22, DD 135.jpg|6. Su Lagu de Prata a s'intrinada, Parcu natzionale e riserva de Wrangell-St. Elias, [[Alaska]].
File:Teriberka.jpg|7. Bidditzolu de Teriberka, in sa penìsula de Kola, in [[Rùssia]].
File:Freiburg Münster rechtes Seitenschiff Märtyrerfenster 01.jpg|8. ''Ventana de sos màrtires'', bidriera in su passaditzu de sud de sa navada de sa Sea de Friburgu de Brisgovia, Baden-Württemberg, [[Germània]]. Mastru anònimu, pagu prus o mancu su 1270–80; cumprida dae Fritz Geiges, a curtzu a su 1922.
File:Oberstenfeld - Burg Lichtenberg - Ansicht von WSW (2).jpg|9. Su casteddu de Lichtenberg, a curtzu de Oberstenfeld (distretu de Ludwigsburg, [[Germània]]) est unu de sos casteddos de su perìodu Staufer cunservados mègius. Vista dae sas bìngias dae ovest-sudovest.
File:Korfu (GR), Agii Douli, Olivenhain -- 2018 -- 1284-8.jpg|10. Olivàriu a curtzu de Agii Douli, Corfù, [[Grètzia]].
File:Perchtoldsdorf Pfarrkirche Innenraum 01.jpg|11. Internu de sa crèsia parrochiale de Perchtoldsdorf, in sa [[Bàscia Àustria]].
File:Colorful neon street signs in Kabukichō, Shinjuku, Tokyo.jpg|12. Insegnas a neon coloradas in Kabukichō, Shinjuku, [[Tokio|Tòkyo]], [[Giapone]].
</gallery>
== 2021 ==
<gallery>
File:Mainz 50 Pfg 1921.jpg|1. Banconota de 50 Pfennig Notgeld (dinare de emergèntzia) imprentada in [[Mainz]], in [[Germània]], in su 1u de [[ghennàrgiu]] de su [[1921]]. In su latu printzipale tenet sa Catedrale de Mainz, in su de segus sa funtana Marktbrunnen.
File:Dichroitisches Prisma -- 2020 -- 5123.jpg|2. Prisma dicròicu (chi partzit unu raju de lughe in duos) cun lughe bianca dae suta (a destra). Su prisma est postu in subra de una superfìtzie niedda chi permitit de notare mègius sos rajos de lughe iscrobados.
File:Lake Baikal in winter.jpg|3. Superfìtzie astrada de su lagu Baikal a curtzu de s'Ìsula de Olkhon, in s'Oblast de Irkutsk, in [[Rùssia]].
File:Afternoon at Tennfjorden, Raftsundet, Hinnøya, Norway, 2015 September (02).jpg|4. Fotografia fata in atòngiu (in su [[cabudanni]] de su [[2015]]) de s'astrintura Raftsundet e de sos montes de s'ìsula Austvågøya (cun fintzas su Trolltindan) in subra de Hinnøya, in [[Norvègia]].
File:Tokyo Metro and JR East at Ochanomizu, Tokyo.jpg|5. Unu trenu de sa metropolitana de [[Tokio|Tòkyo]] atraessende su riu Kanda in su mentres chi, in subra, un'àteru trenu de sa JR East si nch'andat dae Ochanomizu. Fotografia iscatada in Ochanomizu, Tòkyo, [[Giapone]].
File:Lion (Panthera leo) old male Chobe.jpg|6. Unu leone africanu betzu in su parcu natzionale de Chobe, in [[Botswana]]. No est ruzidende ma caschidende.
File:Illuminated facade of a 3-storey restaurant with Japanese signs and red paper lanterns, Chiyoda, Tokyo.jpg|7. Fatzada illuminada de unu ristorante a tres pranos cun insignas in giaponesu e lanternas rujas de paperi, a s'ora biaita, in Yūrakuchō, Chiyoda, [[Tokio|Tòkyo]], [[Giapone]].
File:Stockholm August 2020 - Kastellet, Vasa Museum, and Nordic Museum.jpg|8. Vista de [[Istocolma]], in [[Isvètzia]], cun sos edifìtzios de Kastellet, su Museu Vasa e su Museu Nòrdicu.
File:Beilstein - Burg Hohenbeilstein und Unteres Schloss - Ansicht vom Birkenweg mit Abendsonne.jpg|9. Vista de su casteddu de Hohenbeilstein (in artu) e de s'Unteres Schloss (in bassu) in Beilstein, [[Germània]]. S'Unteres Schloss est unu dominàriu tuteladu fraigadu dae su 1906 a su 1908 in istile istoritzista.
File:Duna en Sossusvlei, Namibia, 2018-08-06, DD 002.jpg|10. Duna manna in su puntu chilomètricu 39, Sossusvlei, [[Namìbia]].
File:Schwetzingen - Schlossgarten - Großer Weiher - Westende mit Brücke im Herbst 2.jpg|11. Àrbores in colores de [[atòngiu]] e unu de sos pontigheddos biancos in su tretu otzidentale de su Großer Weiher (Istàngiu mannu) in sos giardinos de su Palatzu de Schwetzingen, [[Germània]].
File:Vista de Ålesund desde Aksla, Noruega, 2019-09-01, DD 16.jpg|12. Panorama de Ålesund dae Aksla, in [[Norvègia]].
</gallery>
== 2022 ==
<gallery>
File:Catedral de Salisbury, Salisbury, Inglaterra, 2014-08-12, DD 49.JPG|1. Vista de sa punta e de su chiostru de sa Catedrale de Salisbury, in sa tzitade de Salisbury, Wiltshire, [[Inghilterra]]. Sa crèsia, una catedrale anglicana, est unu de sos esèmpios printzipales de architetura inglesa antiga e l'ant cunsagrada in su 1258. Sa punta sua de 123 m est sa prus arta de su [[Regnu Unidu]].
File:Зимова фортеця.jpg|2. Casteddu de sa tzitade istòrica de Kamianets-Podilskyi, in [[Ucraina]].
File:Waterval Ova Fedoz.jpg|3. Un'ispèndula in Ova da Fedoz, in [[Isvìtzera]].
File:Dülmen, St.-Viktor-Kirche, Innenansicht -- 2020 -- 6115.jpg|4. S'internu de sa crèsia de Santu Vitòriu de Dülmen, in sa [[Renània de su Norte-Westfàlia]], in [[Germània]].
File:Lüdinghausen, Burg Vischering -- 2021 -- 5233.jpg|5. Casteddu de Vischering (cun riflessos in s'abba e in un'ispricu in su pannellu de sas informatziones) in Lüdinghausen, [[Renània de su Norte-Westfàlia]], [[Germània]].
File:2019 - Nationalpark Jasmund - 01.jpg|6. Arbèschida in su Parcu Natzionale de Jasmund in s'ìsula de Rügen, in su [[Meclemburgu-Pomerània Otzidentale]], in [[Germània]].
File:Holy SURP Hovhannes Church.jpg|7. Sa Crèsia de Santu Giuanne de Sohrol est una crèsia catòlicu-armena de su de V o de VI sèculos in Sohrol, Shabestar, [[Iran]].
File:Sent, (1430 m.) dorp in kanton Graubünden in Zwitserland 09-09-2019 (actm.) 20.jpg|8. Detàlliu de su passadore de ferru de sa ghenna de sa crèsia reformada de Sent, in su cantone de sos Grisones, in [[Isvìtzera]].
</gallery>
[[Category:Comunidade|Immàgines de sa chida]]
04j25q954kdjzrku8tyjrvd90lpg9bo
Template:Printzipale:Provèrbiu
10
5804
177716
177632
2022-08-06T20:59:30Z
L2212
7227
wikitext
text/x-wiki
{{quote|In s’àiri brebeis, acua finas a pèis}}
<div align=left style="font-size:95%;">[[Wikipedia:Provèrbios de sa chida|'''Àteros...''']]</div>
<noinclude>[[Category:Pàgina printzipale|Provèrbiu]]</noinclude>
3gcj2cvtsp3o6bw6wgpvzya9xcphnaa
Torquato Tasso
0
10529
177718
125698
2022-08-06T22:06:18Z
83.136.108.56
/* Oberas prinzipales */
wikitext
text/x-wiki
[[File:Torquato Tasso.jpg|Thumb|200px|right|Retrattu de Torquato Tasso]]
{{Bio
|Nòmene = Torquato
|Sambenàdu = Tasso
|Sesso = M
|LoguNascita = Sorrento
|LoguNascitaAlt =
|DieMeseNascita =
|AnnuNascita = [[1544]]
|LoguMorte = Roma
|DieMeseMorte =
|AnnuMorte = [[1595]]
|PreFaìna =
|Faìna = poete
|Epoca =
|Epoca2 =
|Faìna2 = iscrittore
|Faìna3 =
|FaìnaAltre =
|Natzionalidade = italianu
}}
== Oberas prinzipales ==
* ''Rime''
* ''[[Gerusalemme liberata]]''
* ''Re Torrismondo''
* ''Aminta''
* Massimo Colella, ''«Voi avete albergato le Muse fra’ negozî». La tensione desiderativa delle fughe perenni ne Il Malpiglio secondo'', in «Studi Tassiani», LXVIII-LXIX, 2020-2021, pp. 77-108.
* Massimo Colella, ''Torquato Tasso e il De fuga saeculi di Sant’Ambrogio. Una nuova fonte (e altro) per il Monte Oliveto'' [saggio vincitore del Premio Tasso 2020, I classificato], in «Studi Tassiani», LXVIII-LXIX, 2020-2021, pp. 9-53.
[[Categoria:Italianos|Tasso, Torquato]]
[[Categoria:Poetes italianos|Tasso, Torquato]]
[[Categoria:Rinascimento|Tasso, Torquato]]
2bs44nvjyne2efdmqbxm2lguoe5lnmo
Sistema operativu
0
18531
177711
176066
2022-08-06T20:30:24Z
L2212
7227
wikitext
text/x-wiki
{{CAM}}[[File:Ubuntu 13.04 Raring Ringtail Nautilus Northern Sami.png|thumb|[[Ubuntu]], unu sistema operativu de sa [[Linux|famìlia Linux]].]]
[[File:Android OS.jpg|thumb|Android, unu sistema operativu svilupadu dae Google chi impreat su [[Linux (nùcleu)|nùcleu Linux]].]]
Unu '''sistema operativu''' (acurtzau cummenti SO), in [[informàtica]], est su programma printzipali de unu [[Computer|elaboradori]] ca manixat is risorsas suas, frunendi servìtzius de basi a is programmas aplicativus in esecutzioni<ref>{{Tzita|Tanenbaum, 2009|pag.1|TAN2009}}</ref><ref name=":0">{{Tzita|Tanenbaum, 2015|pag.1-19|TAN2015}}</ref>.
=== Descritzioni ===
Su sistema operativu ponit unu grupu de cumandus e servìtzius a disponimentu de s'impitadori, po ddu poni in cunditzionis de impreai s'elaboradori, siat custu su prus piticu de is palmaris o unu sistema centrali mannu, a su mellus de is possibbilidadis<ref name=":0" />.
Po mèdiu de su sistema operativu, s'impitadori no depit connosci is minudas costrutivas de s'elaboradori suu po ita custus funt cuaus de un'interfàtzia prus còmoda de impreai<ref name=":0" /><ref name=":1">{{Tzita|Stallings, 2009|pag.51|STA2009}}-53</ref>.
Unu sistema operativu podit essi classificau cummenti:
* mono-impitadori, candu un'impitadori sceti podit impreai is risorsas de s'elaboradori<ref name=":2">{{Tzita publicatzione|tìtulu=FUNDAMENTALS OF COMPUTING - Chapter 6: Operating Systems|limba=en|url=https://www.ftms.edu.my/images/Document/CSCA0201%20-%20Fundamental%20of%20Computing/csca0201_ch06.pdf}}</ref>;
* multi-impitadori, candu prus impitadoris podint impreai is risorsas de s'elaboradori a su pròpriu tempus<ref name=":2" />;
* mono-processu, candu su sistema podit esecutai sceti unu còmpitu (processu) a sa bia<ref name=":2" />;
* multi-processu, candu prus processus podint essi esecutaus in parallelu, gràtzias a unu pranificadori<ref name=":2" />;
* tempus reali, po sistemas chi depint torrai un'arrespusta a un'intrada aìnturu de unu tempus limitau<ref>{{Tzita|Tanenbaum, 2015|pag.37|TAN2015}}</ref>;
* portàbbili, candu su pròpriu sistema podit funtzionai in elaboradoris cun architeturas diferentis<ref>{{Tzita|Tanenbaum, 2015|pag.984|TAN2015}} {{Tzitatzione|is sistemas operativus modernus acostumant a essi progetaus po essi portàbbilis, est a nai chi depint funtzionai in prus prataformas hardware.|3=modern operating systems are generally designed to be portable, meaning they have to run on multiple hardware platforms.|limba=en}}</ref>;
* distribuius, candu manìgiat prus elaboradoris faendiddus parri unu sceti a s'impitadori<ref name=":2" /><ref>{{Tzita|Tanenbaum, 2015|pag.18|TAN2015}}</ref>;
* integraus, candu depint funtzionai in sistemas piticheddus cummenti palmaris e/o cun risorsas limitadas<ref name=":2" />.
=== Fainas printzipalis ===
In fueddus prus rigorosus, unu sistema operativu est un'assortimentu de protzeduras e struturas de datus responsàbbilis po<ref name=":1" />:
# su controllu e su manìgiu de is risorsas de sistema ([[microprocessori]] e memòria primària) e de is cumponentis hardware ca formant s'elaboradori. Custu incluit su manìgiu de s'intrada/essida po is dispositivus collegaus;
# s'esecutzioni de is [[Software|programmas]] ca funt esecutaus a pitzus de issu, assinniendindi is risorsas netzessàrias.
Chi su sistema previdit sa possibbilidadi de ammentu de is datus in una [[memòria de massa]], cummenti acuntessit me is elaboradoris po impreu generali, tenit puru su còmpitu de manigiai s'archiviatzioni e s'atzessu a is [[Archìviu (informàtica)|archìvius]]. Is programmas podint ligi e scriri in sa memòria de massa impreendi is protzeduras lassadas a disponimentu de su sistema operativu. Custa parti de su sistema est su [[sistema de is archìvius]]<ref>{{Tzita|Tanenbaum, 2009|pag.481,482|TAN2009}}</ref>.
A sa fini, chi est previdia s'interatzioni cun s'impitadori, de sòlitu est impreada po custu un'interfàtzia (gràfica o a testu). Su cunsideru de s'interfàtzia cummenti cumponenti de su sistema o cummenti programma separau dipendit de su progetu: me is sistemas [[UNIX]], s'interfàtzia est unu programma esecutau apitzus de su sistema beru<ref name=":3">{{Tzita|Tananbaum, 2015|pag.45,46|TAN2015}}</ref>; in Windows 2000 una parti manna de is funtzionis po sa creatzioni de s'interfàtzia est unu cumponenti de fundamentu de su sistema etotu<ref>{{Tzita|Stallings, 2009|pag.83, 84|STA2009}}</ref>. S'interfàtzia no est un'òbligu, ca unu sistema podit essi fatu po essi impreau in màchinas ca no previdint interatzioni peruna cun umanus (cummenti sistemas integraus o cartas inteligentis)<ref>{{Tzita publicatzione|autore=Anik Barua|annu=2014|tìtulu=Embedded Systems: Security Threats and Solutions|rivista=American Journal of Engineering Research (AJER)|volume=3|pp=119-123|limba=en|atzessu=2022-02-13|url=https://ajer.org/papers/v3(12)/P031201190123.pdf|autore2=Mohammad Minhazul Hoque|autore3=Rubina Akter|tzitatzione=Embedded systems are not standalone always rather than in the most of the time it is used as a part of a
larger complex device. Here performance based real-time constrains must be met for the usability and safety of
those devices. Graphical user interface is not always mandatory for the small scale device}}</ref>.
=== Cumponentis ===
==== Nùcleu ====
Su nùcleu est unu grupu de funtzionis de basi connètidas pari pari e connètidas cun is cumponentis fìsicus de s'elaboradori ca funt esecutadas cun su livellu de privilègiu màssimu a disponimentu in sa màchina: sa modalidadi nùcleu. Su nùcleu atru no est ca unu programma ca depit fruniri un'atzessu cuntrollau a is cumponentis eletrònicus e a is atrus cumponentis de su sistema operativu a is programmas aplicativus tirendindi su còmpitu de ddas manigiai<ref>{{Tzita|Tanenbaum, 2015|pag.22|TAN2015}}</ref><ref>{{Tzita libru|nùmene=Brian|sambenadu=Bagnall|tìtulu=On the edge : the spectacular rise and fall of Commodore|url=https://www.worldcat.org/oclc/61127911|atzessu=2022-02-19|data=2005|editore=Variant Press|tzitade=Winnipeg|limba=en|p=202|tzitatzione=The kernel is the most fundamental part of a program, typically an operating system, that resides in memory at all times and provides the basic services. It is the part of the operating system that is closest to the machine and may activate the hardware directly or interface to another software layer that drives the hardware.|OCLC=61127911|ISBN=0-9738649-0-7}}</ref>.
Ddoi at genias diferentis de nùcleus. Unu [[micro-nùcleu]] incluit sceti is funtzionis de basi e totu is atras ddas frunint atrus programmas ca funtzionant in modalidadi impitadori. Unu nùcleu clàssicu (o [[Nùcleu monolìticu|monolìticu]]) invècias integrat su manìgiu de sa memòria virtuali, su pranificadori de is processus, su sistema de is archìvius e is [[Pilota de dispositivu|pilotas de is dispositivus]]<ref>{{Tzita|Stallings, 2009|pag.77|STA2009}}</ref><ref>{{Tzita|Tanenbaum, 2015|pag.63-68|TAN2015}}</ref>.
==== Su pranificadori ====
Su [[Pianificadore (informàtica)|pranificadori]] est de importu mannu po is sistemas [[multi-processu]]. Giai ca in unu elaboradori tìpicu ddoi at prus processus ca processoris po ddus esecutai, su pranificadori ponit in esecutzioni unu processu e ndi frimat un'atru<ref>{{Tzita|Tanenbaum, 2015|pag.149-150|TAN2015}}</ref>, fadendi unu '''càmbiu de cuntestu'''<ref>{{Tzita|Tanenbaum, 2015|pag.159|TAN2015}}</ref>. Custu acuntessit a una velocidadi ca donat a s'impitadori s'idea ca is processus funt esecutaus in su pròpriu momentu, ammanniendi s'eficèntzia de s'elaboradori. Su pranificadori fait puru a manera ca unu processu ca depit aspetai datus de unu dispositivu po podi sighi cun su traballu suu no tèngiat su processori inoperativu: in s'interis atrus processus podint essi esecutaus<ref>{{Tzita|Tanenbaum, 2015|pag.93|TAN2015}}</ref>.
Ddoi at duas genias de pranificadori: su '''pranificadori cooperativu''' e su '''pranificadori cun prelatzioni'''<ref>{{Tzita|Tanenbaum, 2015|pag.153|TAN2015}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://people.cs.rutgers.edu/~pxk/416/notes/07-scheduling.html|tìtulu=Process Scheduling|limba=en}}</ref>.
* Cun unu pranificadori cooperativu, dònnia processu lassat su controllu a su sistema candu at finiu s'operatzioni currenti. Custu tipu de pranificadori est prus comunu me is elaboradoris bècius. No bolit processoris progetaus po suportai su càmbiu de contestu e duncas podit essi postu in òpera in totus is elaboradoris. Po contra, est prus dèbbili, po ita ca una faddina in unu processu podit cumpromiti sa possibbilidadi de passai su controllu a su sistema e duncas ddu podit blocai dessintotu.
* Cun unu pranificadori cun prelatzioni, est su pranificadori a firmai is processus candu finint su tempus ca dd'iat assinniau. Arrachedit su suportu de su processori e prus traballu po ita ca su sistema operativu depit salvai totu su stadu de su processu a manera ca custu a pustis podit torrai in esecutzioni, ma est sa solutzioni prus comuna me is elaboradoris modernus po ita ca est prus segura.
==== Manìgiu de s'intrada/essida ====
Su manìgiu tìpicu de s'[[intrada/essida]], e duncas de is [[Perifèrica|dispositivus]], est portada a cumprimentu cun su mecanismu de is interrutzionis: candu unu dispositivu est prontu a scambiai datus cun su sistema, imbiat unu sinnali a su sistema operativu ca firmat s'esecutzioni de su processu currenti e ponit in esecutzioni su [[Pilota de dispositivu|pilota de su dispositivu]]<ref>{{Tzita|Tanenbaum, 2015|pag.356|TAN2015}}</ref>.
==== Manìgiu de sa memòria ====
Custa parti de su sistema manìgiat sa [[memòria primària]] e dda assìnniat a is processus ca dda pedint, in antis de incumentzai s'elaboratzioni. Su manìgiu est netzessàriu po ammentai canta memòria est impreada e canta nci nd'at a disponimentu po sodisfai pedidas noas<ref>{{Tzita|Tanenbaum, 2015|pag.181|TAN2015}}</ref>. De sòlitu, custu còmpitu est portau a cumprimentu cun s'[[Unidadi de Manìgiu de sa Memòria]] (UMM), unu cumponenti fìsicu de s'elaboradori<ref>{{Tzita|Tanenbaum, 2015|pag.28|TAN2015}}</ref>.
==== Sistema de is archìvius ====
Su sistema de is archìvius est unu grupu de funtzionis ca permitint de organizai e manigiai is datus in una memòria de massa. Gràtzias a custu, s'impitadori podit scriri, ligi e assetiai is archìvius chena pentzai a s'organizatzioni fìsica insoru in sa memòria (p.e. in cali rastu de unu discu s'agatant)<ref>{{Tzita|Tanenbaum, 2015|pag.263-264|TAN2015}}</ref>.
==== Interfàtzia cun s'impitadori ====
In unu sistema fatu po essi impreau de umanus, serbit una manera po podi giai is cumandus a s'elaboradori e arriciri is arresurtaus. Sa manera prus comuna est una presentada bisuali. Sa prus simpli est un'[[interfàtzia a testu]], cummenti in [[MS-DOS]] e [[UNIX]], ma oi in dii totus is sistemas prus connotus tenint un'[[interfàtzia gràfica]], cummenti [[Microsoft Windows]], [[Mac OS X|Mac OS]], [[Android]] e distributzionis medas de [[Linux]]<ref name=":3" />.
== Riferimentus ==
<references/>
== Bibliografia ==
* {{Tzita libru|autore=Andrew S. Tanenbaum|autore2=Albert S. Woodhull|tìtulu=Operating Systems: design and implementation|editzione=3|annu=2009|editore=Pearson|tzitade=Upper Saddle River|limba=en|cid=TAN2009|ISBN=978-0-13-505-376-8}}
* {{Tzita libru|autore=William Stallings|tìtulu=Operating Systems: Internals and Design Principles|editzione=6|annu=2009|editore=Pearson|tzitade=Noa Delhi|limba=en|cid=STA2009|ISBN=978-81-317-2528-3}}
* {{Tzita libru|autore=Andrew S. Tanenbaum|autore2=Herbert Bos|tìtulu=Modern Operating Systems|editzione=4|annu=2015|editore=Pearson Higher Education|limba=en|cid=TAN2015|ISBN=978-0-13-359162-0}}
{{Controllu de autoridade}}
[[Categoria:Informàtica]]
4ist7nshmhforu1738i5jhi081yp3xg
J. R. R. Tolkien
0
19276
177707
177704
2022-08-06T20:16:28Z
L2212
7227
Fotografia
wikitext
text/x-wiki
{{LSC}}{{Biografia|immàgine=J. R. R. Tolkien, ca. 1925.jpg|descritzione=J. R. R. Tolkien a pustis de s'essida dae s'Universidade de Leeds, in su [[1925]] o su [[1926]]|natzionalidade=inglesa|data_de_nàschida=3 de ghennàrgiu de su 1892|logu_de_nàschida=Bloemfontein|data_de_morte=2 de cabudanni de su 1973|logu_de_morte=Bournemouth|òperas_printzipales=*Beowulf: The Monsters and the Critics<br/>
*[[Su Hobbit]]<br/>
*[[Su Sennore de sos Aneddos]]<br/>
*[[Su Silmarillion]]<br/>
*[[Contos no Acabados]]|nùmene_babbu=Arthur Reuel Tolkien|nùmene_mama=Mabel Suffield|fìgios=John Francis (1917–2003)<br/>
Michael Hilary (1920–1984)<br/>
Christopher John (1924–2020)<br/>
Priscilla Anne (1929)|alma_mater=Exeter College, Oxford|còjube=Edith Bratt (1916-1971)|traballu=iscritore, poeta, linguista, filòlogu, crìticu literàriu, tradutore e professore universitàriu|istitutzione_de_traballu=[[Universidade de Oxford]]|prèmios=*Commendadore de s'Òrdine de s'Impèriu Britànnicu (1972)<br/>
*Làurea honoris càusa in s'Universidade de Oxford (1972)<br/>
*Membru de sa Sotziedade Reale de Literadura|càusa_de_sa_morte=pneumònia|positzione_de_traballu=*Càtedra Rawlinson and Bosworth de professore de Anglosàssone (1925-1945)<br/>
*Càtedra Merton de professore de Inglesu (1945-1959)|situ=http://tolkienestate.com/|religione=catòlica|gènere=''fantasy'', ''high fantasy'', mythopoeia, tradutzione, crìtica literària|movimentu=Inklings|influèntzias=George MacDonald, Edward Wyke-Smith, Robert E. Howard, Jules Verne, Henry Rider Haggard, Lord Dunsany, Edward Coley Burne-Jones, William Morris e G. K. Chesterton|incumintzu_de_s'atividade=1937|rangu=suta-tenente|lealtade=esèrtzitu britànnicu|batallas/gherras=[[Prima Gherra Mundiale]], Batalla de Thiepval Ridge e Batalla de su Somme}}
'''John Ronald Reuel Tolkien''' [[Òrdine de s'Impèriu Britànnicu|CBE]] (pronùntzia: /ˈtɒlkiːn/;<ref group="Nota">B'est sa trascritzione fonètica de Tolkien matessi, riportada in s'illustratzione de ''The Return of the Shadow: The History of The Lord of the Rings, Part One'', Christopher Tolkien (a incuru de), Londra, Unwin Hyman, 25 austu 1988 (''S'Istòria de sa Terra Mesania'', vol.6) ISBN 0-04-440162-0. Sa positzione de s'atzentu no est definida de su totu: unos cantos membros de sa famìlia Tolkien ant impreadu s'atzentu in sa de duas sìllabas (''tolKIEN'') imbetzes chi in sa de unu (''TOLkien'')</ref> [[Bloemfontein]], [[3 de ghennàrgiu]] de su [[1892]] - [[Bournemouth]], [[2 de cabudanni]] de su [[1973]]), prus connotu comente '''J. R. R. Tolkien''', est istadu un'[[iscritore]], [[Poete|poeta]], [[Linguìstica|linguista]], [[Filologia|filòlogu]], crìticu literàriu, tradutore e professore universitàriu [[Inghilterra|inglesu]], connotu mescamente pro èssere s'autore de sas òperas de [[Arta fantàsia|high fantasy (fantasy artu)]] ''[[Su Hobbit]]'', ''[[Su Sennore de sos Aneddos]]'' e ''[[Su Silmarillion]]''.<ref>{{Tzita web|url=https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0066312.xml|tìtulu=John Ronald Reuel Tolkien|situ=www.enciclopedia.cat|limba=ca|atzessu=2020-12-10}}</ref>
Istudiosu de importu de sa limba inglesa antiga, est istadu professore titulare de anglosàssone e catedràticu (''Rawlinson and Bosworth Professor'') de su Pembroke College intre su 1925 e su 1945, e a pustis professore de inglesu e catedràticu (''Merton Professor'') de su Merton College de s'[[Universidade de Oxford]], intre su 1945 e su 1959. In cue, at contribuidu a sa creatzione de su ''New Oxford English Dictionary''. Est istadu amigu meda de C. S. Lewis, essende ambos duos membros de unu grupu informale de cuntierra literària connotu che a sos ''Inklings''. Est istadu fintzas membru de sa Royal Society of Literature. In su [[1972]] Tolkien at retzidu sa làurea honoris càusa in s'Universidade de Oxford, e su 28 martzu de cuss'annu sa reina Elisabetta II l'at cunferidu su tìtulu de Cumandante de s'Òrdine de s'Imperu Britànnicu.<ref>{{Tzita web|url=http://www3.shropshire-cc.gov.uk/tolkien.htm|tìtulu=J. R. R. Tolkien|autore=Shropshire County Council|situ=Literary Heritage, West Midlands|limba=en|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20120728154119/http://www3.shropshire-cc.gov.uk/tolkien.htm|dataarchìviu=28 trìulas 2012|urlmortu=eja}}</ref>
A pustis de sa morte sua, fìgiu suo Christopher at publicadu una sèrie de òperas fundadas in subra de sas notas mannas e de sos medas manuscritos non publicados dae su babbu suo, intre sos cales b'at ''Su Silmarillion''. Custos, in paris cun ''Su Hobbit'' e ''Su Sennore de sos Aneddos'', creant unu corpus ùnicu de contos, poemas, istòrias, limbas imbentadas e proas literàrias a pitzu de unu mundu fitìtziu mutidu Arda, in intro de su cale s'agatat sa Terra Mesania.<ref group="Nota">Terra Mesania, "Middle-earth" in inglesu, benit dae su ''middel-erthe, middel-erd'' de s'inglesu mesanu, chi benit dae su ''middangeard'' anglosàssonu, chi benit dae su nòrdicu antigu [[Midgard|Miðgarðr]], sa terra in ue istant sos umanos in sa [[mitologia nòrdica]].</ref> Intre su 1951 e su 1955 Tolkien at aplicadu su cuntzetu de ''legendarium'' (legendàriu, in sardu) pro chistionare de una parte manna de custos iscritos.<ref>{{Tzita|Letters}}, nùm. 131, 153, 154, 163.</ref>
Cun totu chi medas autores aiant publicadu òperas de fantàsia in antis de Tolkien, su sutzessu mannu de ''Su Hobbit'' e de ''Su Sennore de sos Aneddos'' at giutu a un'iscoperta noa de su gènere e at dadu legitimatzione prena a s'imbentu de mundos immaginàrios autònomos e coerentes, chene tènnere prus sa netzessidade de giustificare s'esistèntzia issoro che a contados de biàgiu in logos esòticos, bisos chi iscumparent a s'arbèschida o paristòrias.<ref name="de Camp">{{Tzita libru|nùmene=L. Sprague|sambenadu=de Camp|tìtulu=Literary Swordsmen and Sorcerers{{!}}Literary Swordsmen and Sorcerers: The Makers of Heroic Fantasy|annu=1976|editore=Arkham House|limba=en|ISBN=0-87054-076-9}} S'autore enfatizat non s'impatu de Tolkien ebbia, ma fintzas su de [[William Morris]], [[George Macdonald|George MacDonald]], [[Robert E. Howard]] i [[Eric Rücker Eddison|E. R. Eddison]].</ref><ref name="encyc2">{{Tzita libru|curadore=John Clute|tìtulu=[[The Encyclopedia of Fantasy]]|annu=1999|editore=St. Martin's Press|limba=en|pp=950-951|ISBN=0-312-19869-8}}</ref> Sos iscritos suos ant ispiradu medas àteras òperas fantasy e ant tentu un'efetu durajolu pro totu su gènere, a su puntu chi Tolkien podet èssere cunsideradu s'iscritore de fantasy prus importante de su de XX sèculos. Custu fatu at batidu a s'identificatzione populare de Tolkien che a su "babbu" de sa literadura fantàstica moderna o, prus in manera cuncreta, de sa chi est connota cun su nùmene de ''high fantasy''.<ref>{{Tzita web|url=http://www.veritas.org/media/talks/585|tìtulu=J. R. R. Tolkien: Father of Modern Fantasy Literature|sambenadu=Mitchell|nùmene=Christopher|curadore=Veritas Forum|limba=en|atzessu=2 martzu 2009|dataarchìviu=2008-10-07|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20081007063803/http://www.veritas.org/media/talks/585|deadurl=yes}}</ref><ref name="Oxford Companion">S'òpera ''Oxford companion to English Literature'' lu tzitat che a sa "influèntzia de importu prus mannu de su gènere fantàsticu". (Sisena, 2000, pàgina 352. Ed. Margaret Drabble.)</ref><ref name="encyc2" /> In su 2008 ''The Times'' at postu s'iscritore inglesu in sa de ses positziones de sa lista sua de sos 50 iscritores britànnicos prus mannos dae su 1945.<ref name="Times 2008">{{Tzita noas|limba=en|autore=|url=http://entertainment.timesonline.co.uk/tol/arts_and_entertainment/books/article3127837.ece|tìtulu=Sos 50 iscritores britànnicos prus importantes dae su 1945|publicatzione=TLS - Times Literary Supplement|data=5 ghennàrgiu 2008}}</ref> ''Forbes'', in prus, l'at postu in sa de chimbe positziones in sa lista sua de sas "tzelebridades mortas", in su 2009.<ref name="Forbes 2009">{{Tzita noas|limba=en|autore=|url=http://www.forbes.com/2009/10/27/top-earning-dead-celebrities-list-dead-celebs-09-entertainment_land.html?boxes=listschannelinsidelists|tìtulu=Top-Earning Dead Celebrities|publicatzione=Forbes|data=27 santugaine 2009}}</ref>
== Biografia ==
=== Orìgines familiares ===
Sos antepassados de Tolkien, dae s'ala de su babbu, fiant artesanos de classe mesana chi produiant relògios e pianos, siat in [[Londra]] chi in [[Birmingham]]. Sa famìlia Tolkien fiat emigrada dae sa [[Germania|Germània]] durante su sèculu XVIII, ma si fiant cunvertidos "a inglesos in presse e a forte".<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 165.</ref> Pro su chi narat sa traditzione familiare, sos Tolkien fiant arribados in Inghilterra in su 1756 che a refugiados de s'invasione de s'eletoradu de Sassònia fata dae Federicu Mannu, in intro de sa [[Gherra de sos Sete Annos]].<ref>{{Tzita|Biography}}, pages 18–19.</ref> In die de oe b'ant medas famìlias cun su sambenadu Tolkien, o cun una trascritzione sìmile, chi bivent in su nord-ovest de sa Germània, mescamente in sa [[Bàscia Sassònia|Bassa Sassònia]] e in [[Amburgu]].<ref>{{Tzita web|url=http://www.verwandt.de/karten/absolut/tolkien.html|tìtulu=Absolute Verteilung des Namens 'Tolkien'|situ=verwandt.de|curadore=MyHeritage UK Ltd.|limba=de|atzessu=9 ghennàrgiu 2011}}</ref>
Tolkien pessaiat chi su sambenadu suo derivaret dae sa paràula tedesca ''tollkühn'', chi cheret nàrrere "atrividu", impreende custu fatu pro si caricaturizare a sa sola in ''The Notion Club Pabiros'', in ue aparit unu personàgiu mutidu Rashbold.<ref>{{Tzita libru|tìtulu=Ash nazg gimbatul|url=http://www.spiegel.de/spiegel/print/d-45548112.html|collana=35/1969|data=25 austu 1969|editore=Der Spiegel|limba=de}}</ref> Nointames totu custu, s'orìgine de su nùmene no est istadu agatada cun seguresa.<ref>{{Tzita libru|nùmene=Fabian|sambenadu=Geier|tìtulu=J. R. R. Tolkien|annu=2009|editore=[[Rowohlt Verlag|Rowohlt Taschenbuch Verlag]]|limba=de|p=9|ISBN=978-3-49950-664-2}}</ref> Un'iscritore tedescu at sugeridu chi su nùmene, prus a prestu, bèngiat dae sa bidda de Tolkynen, a curtzu de Rastenburg, in sa Prùssia Orientale (In die de oe in [[Polonia|Polònia]], in ue tenet su nùmene de Tonułkiny). Cun totu chi sa bidda s'agatat indedda meda dae sa Bassa Sassònia, su nùmene suo derivat dae sa [[limba prussiana]], chi como no esistit prus.<ref>{{Tzita libru|nùmene=Georg|sambenadu=Gerullis|tìtulu=Die altpreußischen Ortsnamen, gesammelt und sprachlich behandelt|annu=1922|editore=Vereinigung wissenschaftlicher Verleger|limba=de|p=184}}</ref><ref>{{Tzita libru|nùmene=Max|sambenadu=Mechow|tìtulu=Deutsche Familiennamen prussischer Herkunft|annu=1994|editore=Tolkemita|limba=de|p=99}}</ref>
=== Pitzinnia ===
[[File:Mabel_Suffield_Christmas_Card.jpg|thumb|Cartolina de augùrios de su Nadale de su 1892 cun una fotografia colorada de sa famìlia Tolkien in Bloemfontein, imbiada a sos familiares de [[Birmingham]] (Inghilterra).]]
John Ronald Reuel Tolkien est nàschidu su 3 de ghennàrgiu de su 1892 in Bloemfontein, chi tando fiat parte de s'Istadu Lìberu de Orange (in die de oe sa provìntzia Istadu Lìberu de su [[Sudàfrica]]), fìgiu de Arthur Reuel Tolkien (1857–1896), unu diretore de banca inglesu, e de Mabel Suffield (1870–1904). Sa famìlia at abbandonadu s'Inghilterra cando Arthur est istadu promòvidu a capu de s'ufìtziu de Bloemfontein de sa banca britànnica in ue traballaiat. Tolkien at tentu unu frade minore, Hilary Arthur Reuel, chi est nàschidu su 17 de [[freàrgiu]] de su 1894.
De minore at patidu su mòssigu de unu arangiolu muninca mannu in su giardinu, eventu chi calicunu creet chi, a pustis, diat èssere rapresentadu in sas istòrias suas, cun totu chi Tolkien matessi at ammìtidu de non tènnere perunu ammentu de s'intzidente, e chi non teniat perunu òdiu ispetziale pro sos arangiolos in sa vida sua a mannu. In unu àteru intzidente, unu tzeracu giòvanu de sa famìlia, chi cunsideraiat chi Tolkien fiat unu criu bellu meda, aiat batidu su pipiu a su kraal suo pro l'ammustrare a sa famìlia; su mangianu imbeniente l'aiat torradu a sos babbos suos.<ref>{{Tzita|Biography}}, p. 13. Tantu s'intzidente cun s'arangiolu comente sa bisita a su kraal s'ispiegant inoghe.</ref>
Cando teniat tres annos Tolkien est tramudadu cun mama sua e frade suo in Inghilterra, in sa chi pretendiat de èssere una bisita de durada longa. Babbu suo, però, est mortu in Sudàfrica de callentura reumàtica in antis chi poderet torrare cun issos.<ref>{{Tzita|Biography}}, p. 24.</ref> Custu at lassadu sa famìlia chene intradas, motivu pro su cale mama sua si los est batidos in domo de babbos suos, in Kings Heath, Birmingham.<ref>{{Tzita|Biography}}, Ch I, "Bloemfontein". In su nùmeru 9 de Ashfield Road, King's Heath.</ref> Pagu a pustis, in su 1896, sa famìlia s'est tramudada in Sarehole (in die de oe mutidu Hall Green), chi tando fiat unu bidditzolu de su Worcestershire, e chi prus a tardu diat èssere integradu in Birmingham.<ref>{{Tzita|Biography}}, p. 27.</ref> In cue su Tolkien, a minore, s'ispassiaiat esplorende Sarehole Mill e Moseley Bog, in paris a sos montigros de Clent, Lickey e Malvern, chi diant ispirare a pustis iscenas de sos libros suos, gasi comente sas biddas e villas de sos ambientes, che a Bromsgrove, Alcester o Alvechurch, o logos cuncretos che a sa fatoria de tzia sua, Jane, su Bag End, su nùmene de su cale at impreadu in sas òperas suas.<ref>{{Tzita|Biography}}, p. 113.</ref>
[[File:BirminghamOratoryDome.jpg|thumb|Birmingham Oratory, logu in ue Tolkien est istadu parrochianu e pitzocu de s'altare (1902–1911)]]
Mabel Tolkien at iscolarizadu suos duos fìgios in domo. Ronald, comente fiat connotu dae sa famìlia, fiat un'alunnu bonu.<ref>{{Tzita|Biography}}, p. 29.</ref> Sa mama l'at insingiadu [[botànica]], creende in fìgiu suo s'interessu pro sa bisione de sas prantas. A minore, a Tolkien l'agradaiat disinnare paesàgios e àrbores, ma sas letziones prefertas suas fiant cuddas chi teniant relatzione cun sas limbas, insingende·li mama sua sas bases de su [[Limba latina|latinu]] dae giòvanu meda.<ref name="DoughanBio">{{Tzita web|url=http://www.tolkiensociety.org/tolkien/biography.html|tìtulu=JRR Tolkien Biography|sambenadu=Doughan|nùmene=David|situ=Life of Tolkien|atzessu=12 març 2006}}</ref>
Tolkien ischiat lèghere a s'edade de bator annos, e at comintzadu a iscrìere chene problemas pagu a pustis. Mama sua li lassaiat lèghere libros medas. No l'agradaiant nen ''s'Ìsula de s'ascusòrgiu'' nen ''su flautista de Hamelín'', e pensaiat chi ''Alice in sa terra de sas meravìgias'' de Lewis Carroll fiat "ispassiosa ma neghidosa". L'agradaiant sas istòrias chi chistionaiant de "peddirujos" (nativos americanos), che a sas òperas de fantàsia de George Macdonald.<ref>{{Tzita|Biography}}, p. 22.</ref> In prus, sos "Contos de fadas" de Andrew Lang sunt istados mescamente importantes pro issu, e s'influèntzia sua si faghet aparente in calicunas òperas posteriores.<ref>{{Tzita|Biography}}, p. 30.</ref>
[[File:KES_Free_Grammar_School_Charles_Barry.jpg|thumb|Sa King Edward's School de [[Birmingham]], in ue Tolkien at istudadu durante sos periodos 1900–1902 e 1903–1911.<ref>{{Tzita|Biography}}, pp. 24–51.</ref>]]
Mabel Tolkien est istada batijada in sa crèsia catòlica romana in su 1900, fintzas cun sas protestas fortes de sa famìliasua, chi fiat batista, chi dae tando at acabadu de l'agiudare economicamente.<ref name="Biography31">{{Tzita|Biography}}, p. 31.</ref> Su 1904, cando J.R.R. Tolkien teniat 12 annos, mama sua est morta de cetoacidosi diabètica in su Fern Cottage de Rednal, in ue fiat in afitu. Mabel fiat morta a 34 annos, s'edade mèdia prus avantzada a ue una persone podiat cròmpere si teniat su diabete mellitus tipu 1 e non retziat perunu tratamentu, bidu chi s'insulina non diat èssere iscoberta finas a duas dècadas prus a tardu. Noe annos a pustis de sa morte sua, Tolkien at iscritu, noe annos a pustis de sa morte sua, chi "mama mea est istada una màrtire, difatis, e no est a totus chi Deus disponet unu caminu tantu fàtzile conca a sos donos suos comente at fatu cun Hilary e cun megus matessi, comente est a nos dare una mama chi s'est ochida cun traballu e cun dificultades pro s'assegurare chi mantenìamus sa fede.". Nos indicant comente issu assotziaret sa mama a s'apartenèntzia sua a sa Crèsia catòlica. Si diat pòdere annànghere chi, a sa morte de sa mama, sa [[religione]] aiat pigadu in sos afetos suos su locu chi issa aiat ocupadu in antis. Su cunsolu chi li daiat fiat siat emotzionale siat ispirituale.»<ref>Humphrey Carpenter, ''[[La vita di J. R.R. Tolkien]]'', tradutzione italiana cun introdutzione e notas de [[Gianfranco De Turris]], [[Ares]], Milanu 1991.</ref>
In antis de mòrrere, Mabel Tolkien aiat assinnadu sa podestade de fìgios suos a un'amigu corale suo, su parde Francis Xavier Morgan de su Birmingham Oratory, a su cale at pedidu chi los educaret che a bonos catòlicos. In una lìtera de 1965 a fìgiu suo Michael, Tolkien regordaiat s'influèntzia de s'òmine chi semper at mutidu «Babbu Francis»: «Fiat unu Tory de classe arta gallesu-ispagnolu, e a calicunu li pariat chi fiat petzi unu betzu contulàrgiu. Lu fiat e no lu fiat. Apo imparadu sa caridade e su perdonu pro sa prima borta gràtzias a issu; e custa lughe at trapassadu fintzas s'iscuru 'liberale' dae su cale benio, ischende prus cosa [Tolkien] a pitzu deBloody Mary' [Maria I de Inghilterra] chi a pitzu de sa mama de Deus, chi petzi si mentovaiat che un'ogetu de cultu malu de sos romanistas».<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 267.</ref>
A pustis de sa morte de mama sua Tolkien est crèschidu in s'àrea de Edgbaston, in Birmingham, frecuentende sa King Edward's School in antis, e sa St. Philip's School a pustis. In su 1903 at otentu una bursa de istùdiu e est torradu a istudiare in su King Edward's. In su mentres chi istudaiat in cue, Tolkien est istadu unu de sos dischentes de su Cursu de Allenamentu de Ufitziales chi at agiudadu a formare sa lìnia de caminu de s'isfilada de coronamentu, in su 1910, de su re Jordi V. In paris cun unos àteros dischentes de su King Edward's, Tolkien l'ant postu in foras de sas ghennas de su Palatzu de Buckingham.<ref name="Letters306">{{Tzita|Letters}}, no. 306.</ref>
In Edgbaston Tolkien biviat in s'umbra de Perrott's Folly e de sa turre vitoriana de Edgbaston Waterworks, chi diant pòdere àere influentzadu sas immàgines de sas turres nieddas de sos libros suos.<ref>{{Tzita web|url=http://birminghamheritage.org.uk/tolkien.html|tìtulu=J.R.R.Tolkien|situ=birminghamheritage.org.uk|limba=en|atzessu=2020-12-10}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.birmingham.gov.uk/tolkien|tìtulu=J. R. R. Tolkien|editore=Archives and Heritage Service, Birmingham City Council|limba=en|atzessu=2020-12-10}}</ref> Un'àtera influèntzia de importu sunt istadas sas pinturas medievalistas romànticas de Edward Burne-Jones e su [[Preraffaelitas|prerafaelitismu]], dae chi in su Birmingham Museum and Arte Gallery b'aiat una regorta manna de òperas chi si podiat bisitare de badas.
=== Gioventude ===
In sa prima dècada de vida sua Tolkien at tentu su primu cuntatu suo cun una limba imbentada, s'animàlicu, imbentadu dae sas sorrastras suas Mary e Marjorie Incledon. In cuddu momentu issu istudaiat latinu e anglosàssone. S'interessu in s'animàlicu fiat isparidu in presse, ma Mary e unos àteros, intre sos cales Tolkien matessi, ant imbentadu unu limbàgiu nou prus complessu, su ''nevbosh''. A pustis issu aiat fraigadu su ''naffarin'', chi diat èssere sa prima creatzione sua.<ref>{{Tzita web|url=http://folk.uib.no/hnohf/vice.htm|tìtulu=Tolkien's Not-So-Secret Vice|curadore=|limba=en}}</ref><ref>{{Tzita web|url=http://lordfingulfin.webs.com/earlierlanguages.htm|tìtulu=Tolkien's Languages|curadore=|limba=en|atzessu=2020-12-18|dataarchìviu=2013-12-24|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20131224110153/http://lordfingulfin.webs.com/earlierlanguages.htm|deadurl=yes}}</ref>
In su 1911, in su mentres chi galu istaiant in sa King Edard's School, Tolkien e tres amigos, Rob Gilson, Geoffrey Bache Smith e Christopher Wiseman, ant formadu una sotziedade semi-clandestina mutida T.C.B.S. Sas initziales beniant dae ''Tea Club and Barrovian Society'' (Club de Te e Sotziedade Barroviana), in riferimentu a su passatempus suo, de bufare te in sos magasinos Barrow, a curtzu a s'iscola e, a fura, in sa biblioteca de s'iscola.<ref>{{Tzita|Biography}}, pp. 53–54.</ref><ref>''Tolkien and the Great War'', p. 6.</ref> A pustis de àere lassadu s'iscola, sos membros de custa sotziedade ant mantentu su cuntatu e, in su nadale de su 1914, ant tzelebradu unu "cuntzìliu" in Londra, in domo de Wiseman. A pustis de sa reunione Tolkien s'est dedicadu meda a iscrìere poesia.
In su 1911 Tolkien at coladu sas vacàntzias de istiu in [[Isvìtzera]], unu biàgiu chi at ispiegadu a sa minuda in una lìtera su 1968, mentovende chi su biàgiu de [[Bilbo Saquet|Bilbo]] a traessu de sas [[Montagnas Boiroses]] ("includende s'illassinadura de sas pedras chi lassinant conca a sas padentes de pinos") fiat fundadu diretamente in subra de sas aventuras suas a pee intre [[Interlaken]] e [[Lauterbrunnen]], gasi comente de s'acampada a sa [[morrena]] a curtzu de Mürren.<ref name="Letters3062">{{Tzita|Letters}}, no. 306.</ref> Chimbanta-sete annos prus a tardu Tolkien diat ammentare sa pena sua pro àere abbandonadu sa bisione de sos nies perpètuos de su [[Jungfrau]] e de su [[Silberhorn]] ("su Silvertine [Celebdil] de sos sonnos meos"). Cun sos cumpàngios suos de biàgiu ant biagiadu a traessu de su [[Kleine Scheidegg]] conca a [[Grindelwald]], e a traessu de su [[Grosse Scheidegg]] conca a [[Meiringen]]. Ant sighidu pro su passu [[ de Grimsel|de Grimsel]], a traessu de s'artu [[Valais]] finas a [[Brig-Glis|Brig]], e dae in cue, a traessu de sa [[Niera de Aletsch]] conca a [[Zermatt]].<ref>{{Tzita web|url=https://www.valais-wallis-digital.ch/de/a/#!/explore/cards/173|tìtulu=1911 – J.R.R. Tolkien besichtigt das Oberwallis|situ=Valais Wallis Digital|limba=en|atzessu=27 freàrgiu 2016}} Tzitat ''Letters'', no. 306.</ref>
Su santugaine de cuddu matessi annu Tolkien at incumentzadu a istudiare in s'Exeter College de [[Oxford]]. A sas primas at istudiadu [[Clàssicu|Clàssicos]], ma in su 1913 est coladu a limba e [[literadura inglesa]], graduende·si su 1915 cun su màssimu de sos votos in sa classe finale sua.<ref name="RoyalMail">{{Tzita libru|nùmene=Wayne G.|sambenadu=Hammond|tìtulu=The Lord of the Rings JRR Tolkien Author and Illustrator|data=26 freàrgiu 2004|editore=[[Royal Mail]] Group plc (commemorative postage stamp pack)|limba=en}}</ref>
=== Fastigiamentu e cojuiu ===
A s'edade de 16 annos J.R.R. Tolkien at connotu a [[Edith Tolkien|Edith Mary Bratt]], chi fiat tres annos prus manna, cando issu e su frade suo Hilary s'ant tramudadu a sa pensione in ue issa biviat, in Duchess Road, [[Edgbaston]]. Humphrey Carpenter at iscritu:
{{Tzitatzione|Edith e Ronald ant incumentzadu a frecuentare sas butegas de tè de Birmingham, mescamente una chi teniat unu balcone chi s'acaraiat a su martzapee. In cue si seiant e afilaiant perdas de tzùcaru a intro de sos bonetes de sos passantes, colende a sa mesa acanta cando sa tzucarera fiat bòida. ... Cun duas persones cun sa personalidade issoro e in sa positzione issoro, su romantitzismu fiat destinadu a frorire. Ambos fiant òrfanos bisongiosos de afetu, e ant iscobertu de si lu pòdere dare s'unu cun s'àtera. Durante s'istiu de su 1909, ant detzìdidu chi fiant innamorados.|''Biography'', p. 40|Edith and Ronald took to frequenting Birmingham teashops, especially one which had a balcony overlooking the pavement. There they would sit and throw sugarlumps into the hats of passers-by, moving to the next table when the sugar bowl was empty. ... With two people of their personalities and in their position, romance was bound to flourish. Both were orphans in need of affection, and they found that they could give it to each other. During the summer of 1909, they decided that they were in love.|limba=en}}
Su tutore suo, su parde Morgan, at bidu in Edith sa resone pro sa cale Tolkien aiat peoradu sos votos de sos esames suos; e at cunsideradu sa relatzione isfortunada.<ref name="Letters, No. 43">{{Tzita|Letters}}, no. 43.</ref> Su fìgiu adotivu suo fiat ligadu in manera romàntica cun una fèmina prus manna, chi in prus fiat de fede [[Anglicanisme|anglicana]]. Pro custas resones Morgan at proibidu a su giòvanu Tolkien chi bideret Edith, chi nche faeddaret e, agiumai, chi nche mantenneret currispondèntzia, a su mancu finas a cando issu arribaret a sos 21 annos. Tolkien at ubbididu sa proibitzione sua, dae chi su parde fiat arribadu a lu minetzare de acabare de li finantziare sa carriera universitària si isse non truncaiat su cuntatu cun issa.<ref>{{Tzita web|url=http://www.tolkiensociety.org/tolkien/biography.html#2|tìtulu=War, Lost Tales and Academia|sambenadu=Doughan|nùmene=David|situ=J. R. R. Tolkien: A Biographical Sketch|limba=en|atzessu=12 martzu 2006}}</ref><ref>{{Tzita|Biography}}, p. 43.</ref>
In una lìtera de 1941 a fìgiu suo Michael, Tolkien ammentaiat:
{{Tzitatzione|Apo dèpidu isseberare intre disubbidire e dolorare (o trampare) unu tutore chi fiat istadu unu babbu pro mene, prus de sa parte manna de sos babbos beros, ma chene òbligu perunu, e 'abbandonare' sa relatzione amorosa finas a cando non tenia 21 annos. Non tèngio rimpiantos pro s'issèberu meu, fintzas si est istadu difìtzile meda pro s'amante mea. Ma non est istada culpa mea. Fiat perfetamente lìbera e chene votos cunfronta a mene, e non dia àere dèpidu resones pro mi lamentare (si non segundu su còdighe romànticu irreale) si s'esseret cojuada cun calicun'àteru. Pro belle tres annos no apo bidu ne iscritu a s'amante mea. Est istadu difìtzile in manera estrema, dolorosu e marigosu, mescamente a s'incumintzu. Sos efetos non sunt istados totu bonos: so torradu a rùere in su machiore e in sa lentesa e apo gastadu male una parte manna de su primu annu meu in su college| ''Letters'', No. 43|I had to choose between disobeying and grieving (or deceiving) a guardian who had been a father to me, more than most real fathers, but without any obligation, and 'dropping' the love-affair until I was 21. I don't regret my decision, though it was very hard on my lover. But that was not my fault. She was perfectly free and under no vow to me, and I should have had no just complaint (except according to the unreal romantic code) if she had got married to someone else. For very nearly three years I did not see or write to my lover. It was extremely hard, painful and bitter, especially at first. The effects were not wholly good: I fell back into folly and slackness and misspent a good deal of my first year at College|limba=en}}
Su sero in antis a su 21u compleannu suo, Tolkien at iscritu a Edith, chi biviat in cussu momentu cun un'amigu de sa famìlia sua, C. H. Jessop, in [[Cheltenham]]. Su chi diat divènnere iscritore l'at decraradu chi mai aiat acabadu de l'amare e l'at pregontadu de lu cojuare. Edith at cuntestadu chi giai aiat atzetadu sa proposta de George Field, frade de una de sas cumpàngias suas de iscola prus corales. Edith l'at arriscadu chi aiat atzetadu si cojuare cun Field petzi ca si fiat sentida "in su parastàgiu" (''on the shelf)'', e chi aiat comintzadu a dudare chi Tolkien galu si preoccuparet pro issa. Puru l'at naradu chi, pro more de sa lìtera sua, totu fiat cambiadu.
Su 8 de ghennàrgiu de su 1913 Tolkien at biagiadu in trenu conca a Cheltenham, in ue est istadu retzidu in sa prataforma dae Edith. In cue ant fatu una passigiada a pee pro sa contrada, si sunt sètzidos in suta de unu ponte de su trenu, e ant faeddadu meda. A sa fine de sa die, Edith at atzetadu sa proposta de cojuiu de Tolkien. Edith at iscritu a Field e l'at torradu s'aneddu de fastìgiu suo. Field si fiat intesu "infadadu in manera terrìbile, in s'incumintzu", e sa famìlia Field "ofèndida e infadada".<ref>{{Tzita|Biography}}, pp. 67–69.</ref> A pustis de ischire a pitzu de sos pranos noos de Edith, Jessop at iscritu a su tutore de sa pitzoca, narende chi "non tèngio nudda contra a Tolkien, chi est unu galantòmine sàbiu, ma sas prospetivas suas sunt pòberas in estremu, e non mi potzo immaginare cando s'at a agatare in una positzione chi li permitat de si cojuare. Si aeret isseberadu una professione diat èssere diferente."<ref>{{Limbas|en}}''The Tolkien Family Album'', (1992), pàgina 34.</ref>
A pustis de su fastìgiu suo, Edith at annuntziadu chi si diat cunvertire a su catolitzèsimu, a malabògia e pro more de s'insistèntzia de Tolkien. Jessop, "comente medas àteras persones de s'edade e de sa classe sua... anticatòlicu de su totu", si diat arrennegare, ordinende a Edith chi si buscaret unu àteru logu in ue istare.<ref>{{Tzita|Biography}}, p. 73.</ref>
Edith Bratt e Ronald Tolkien si sunt promìtidos ufitzialmente in Birmingham in su ghennàrgiu de su 1913, cojuende·si in sa crèsia catòlica romana de Santa Maria Immaculada de Warwick in su 22 de martzu de su 1916.<ref>{{Tzita|Biography}}, p. 86.</ref> In sa lìtera sua de 1941, destinada a fìgiu suo Michael, Tolkien espressaiat s'ammiratzione sua pro sa predispositzione cun chi sa mugere sua s'est cojuada cun un'òmine chene traballu, pagu dinare e peruna prospetiva, francu sa probabilidade de mòrrere in sa [[Prima gherra mundiale|Gherra Manna]].<ref name="Letters, No. 432">{{Tzita|Letters}}, no. 43.</ref>
=== Prima Gherra Mundiale ===
In s'austu de su 1914 su [[Rennu Unidu|Regnu Unidu]] est intradu in sa [[Prima gherra mundiale|Prima Guerra Mundiale]]. Sos familiares de Tolkien si sunt ispantados cando custu at isseberadu de non si presentare voluntàriu in presse pro fàghere parte de s'esèrtzitu britànnicu. In sa lìtera sua de su 1941 a fìgiu suo Michael, Tolkien regordaiat: "in cuddas dies, sos capos de famìlia s'arruolaiant o fiant minispretziados publicamente. Fiat una carpidura isgradèssida èssere unu giòvanu cun tropu immaginatzione e pagu coràgiu fìsicu."<ref name="Letters, No. 433">{{Tzita|Letters}}, no. 43.</ref>
In càmbiu, Tolkien at "aguantadu s'opressione",<ref name="Letters, No. 434">{{Tzita|Letters}}, no. 43.</ref> intrende in unu programma chi tardaiat s'iscritzione sua finas a cando acabaret sa làurea sua. Cando at acabadu sos esames finales, su trìulas de su 1915, Tolkien regordaiat chi sos familiares suos lu cussigiaiant cada borta cun prus àiru chi s'arruolaret.<ref name="Letters, No. 434" /> Cando l'at fatu, est istadu postu che a segundu tenente de sos [[Lancashire Fusiliers]], su 15 de trìulas de su 1915.<ref>{{Tzita|Biography}}, pp. 77–85.</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.thegazette.co.uk/London/issue/29232/page/6968|tìtulu=No. 29232|editore=The London Gazette|data=1915-07-16|limba=en}}</ref> At retzidu s'allenamentu in su 13u batallione de reserva, in [[Cannock Chase]], [[Staffordshire]], durante ùndighi meses. In una lìtera a Edith, Tolkien si chesciaiat chi "sos galantòmines sunt pagos intre sos superiores, e agiomai sos èsseres umanos sunt, difatis, istranos".<ref>{{Limbas|en}}''Tolkien and the Great War'', p. 94.</ref> A pustis de su cojuiu suo, su tenente e sa sennora Tolkien ant tramudadu in una pensione a curtzu a su campu de allenamentu.
Su 2 de làmpadas de su 1916 Tolkien at retzidu unu telegramma chi numenaiat a [[Folkestone]], dae ue depiat èssere tramudadu a sa Frantza. Sos Tolkien ant passadu s'ùrtima note, in antis de sa partida sua, in un'abitatzione de sa pasada Plough & Harrow de Birmingham. Prus a tardu diat iscrìere chi "dozinas de ufitziales moriant cada minutu. Caminare a largu de s'isposa mea tando... fiat belle che sa morte."<ref>Tzitat a John Garth, {{Limbas|en}}''Tolkien and the Great War'', p. 138.</ref>
==== Frantza ====
Su 5 de làmpadas de su 1916 Tolkien s'est imbarcadu in unu trasportu de tropas chi l'at tramudadu, a de note, a [[Calais]]. Comente medas àteros sordados chi arribaiant a su paisu sa prima borta, su tenente Tolkien est istadu imbiadu in su Corpus de Ispeditzione Britànnicu (BEF, pro sa sigla sua in inglesu), positzionadu in [[Étaples]].
In su 7 de làmpadas, a Tolkien l'ant informadu chi fiat istadu assignadu che a ufitziale de signales de su 11u batallione (servìtzios) de sos Lancashire Fusiliers. Su batallione faghiat parte de sa [[74a Brigada (Regnu Unidu)|74a Brigada]], [[25a Divisione (Regnu Unidu)|25a Divisione]]. In su mentres chi isetaiat s'intrada sua in su regimentu nou suo, Tolkien si fiat alloriende. Pro colare su tempus, at cumpostu unu poema intituladu ''The Lonely Isle'' (''S'ìsula abbandada''), ispiradu dae sos sentidos suos durante sa navigatzione marìtima finas a Calais. Pro evitare sa tzensura de s'esèrtzitu britànnicu, Tolkien at fintzas destinadu parte de su tempus suo a disvilupare unu còdighe de puntos, cun su cale Edith poderet arrastare sos movimentos suos in Europa.<ref>{{Limbas|en}}Garth, John. ''Tolkien and the Great War'', Boston, Houghton Mifflin 2003, pp. 144–145.</ref>
Su tenente Tolkien at abbandonadu Étaples in su 27 de làmpadas de su 1916, uninde·si a s'unidade noa sua in [[Rubempré]], a curtzu de [[Amiens]].<ref>{{Limbas|en}}Garth (2003), pàginas 147–148.</ref> In cue s'est bidu obrigadu a cumandare sordados chi beniant, mescamente, dae sas minas, sas fatorias e sas biddas minores de su Lancashire.<ref>{{Limbas|en}}Garth (2003), pp. 148–149.</ref>
Comente naraiat John Garth, Tolkien "s'est sentidu serente a custos òmines de classe traballadora", ma su protocollu militare proibiat s'amighèntzia intre membros de rangos diferentes. In logu de custu, s'est bidu obrigadu a "s'ocupare de issos, los disciplinare, los allenare e, fortzis, aplicare sa tzensura a sas lìteras issoro... Si fiat possìbile, si suponiat chi li depiat ispirare amore e lealidade."<ref name="Garth149">Garth (2003), p. 149.</ref>
Tolkien, prus a tardu, s'est lamentadu de custu traballu, cunsiderende chi "su traballu prus impròpiu pro cale si siat òmine ... est su de abboghinare a àteros òmines. Nemmancu unu intre unu millione est cunformadu pro lu fàghere; e, de mancu chi totu sos àteros, lu sunt cuddos chi chircant s'oportunidade pro lu fàghere."<ref name="Garth1492">Garth (2003), p. 149.</ref>
==== Batalla de su Somme ====
[[File:Schwaben_Redoubt_by_William_Orpen_IWM_Art.IWM_ART_3000.jpg|thumb|Su "Redoubt de Schwaben" de William Orpen in su [[Museu Imperiale de sa Gherra]] de Londra.]]
Tolkien est arribadu a su [[Batalla de su Somme|Somme]] a s'incumintzu de trìulas de su 1916. Intre sos perìodos de firmada in palas de sas lìnias de su fronte, in [[Bouzincourt]], at pigadu parte a sos assaltos de sa [[Catura de sa ridotta de Schwaben|rocaforte de Schwaben]] e de sa bessida a pìgiu de Leipzig. Dae sas memòrias de su reverendu Mervyn S. Evers, prèide anglicanu de sos [[Lancashire Fusiliers]]:
{{Tzitatzione|In un'ocasione apo coladu sa note cun s'ufitziale de sa mitralliadora de brigata e s'ufitziale de sos signales in una de sas banchitas tedescas caturadas ... Nos semus firmados pro sa note in s'isperu de dormire unu pagu, ma non depiat èssere gasi. No in pessu chi nos nche semus istèrridos, si sunt artadas ordas de peugros. Tando semus andados dae s'ufitziale mèigu, chi fiat fintzas issu in banchita cun s'atretzadura sua, e nos at dadu un'unguentu chi nos at asseguradu chi diat àere tentu a largu cussos miseràbiles minores. Nos semus untos in totue cun cussa roba e nos semus istèrridos torra cun isperos mannos, ma non fiat gasi, ca imbetzes de los iscoragiare pariat agire che a un'antipastu e sos pedulianos minores andaiant a sa festa issoro cun vigore rinnovadu.|Tzitadu in Garth (2003), p. 200|On one occasion I spent the night with the Brigade Machine Gun Officer and the Signals Officer in one of the captured German dugouts ... We dossed down for the night in the hopes of getting some sleep, but it was not to be. We no sooner lay down than hordes of lice got up. So we went round to the Medical Officer, who was also in the dugout with his equipment, and he gave us some ointment which he assured us would keep the little brutes away. We anointed ourselves all over with the stuff and again lay down in great hopes, but it was not to be, because instead of discouraging them it seemed to act like a kind of hors d'oeuvre and the little beggars went at their feast with renewed vigour.|limba=en}}
Su perìodu bèllicu de Tolkien fiat istadu un'istress terrìbile pro Edit, chi patiat s'idea chi cada tocheddada a sa porta de domo sua poderet significare s'arribu de sa noa de sa morte de su maridu suo. Pro superare sa tzensura de s'esèrtzitu britànnicu, sos Tolkien aiant isvilupadu unu còdighe segretu de impreare in sas lìteras chi issu imbiaiat a domo. Pro mèdiu de custu còdighe, Edith podiat sighire sos movimentos de su maridu suo in sa mapa de su [[Fronte otzidentale (Prima Guerra Mundiale)|fronte otzidentale]].
In su 27 de santugaine de su 1916, in su mentres chi su batallione suo atacaiat sa [[Catura de sa trintzera Regina|trintzera Regina]], Tolkien s'est ammalaidadu de [[calentura de sas trintzeras]], una maladia trasmìtida dae sos [[Phthiraptera|preuguos]], comunos meda in sos amparos. Tolkien est istadu decraradu no adatu e tramudadu a s'Inghilterra in su 8 de santandria de su 1916.<ref>{{Tzita|Biography}}, p. 93.</ref> Sa parte manna de sos cumpàngios suos amados de iscola sunt mortos durante sa gherra. Intre sos àteros, aiat pèrdidu sa vida Rob Gilson, de su Club de Te e Sotziedade Barroviana (T.C.B.S. in inglesu), chi fiat mortu in sa [[prima die de su Somme]], in su mentras chi ghiaiat a sos òmines suos in s'assaltu de [[Beaumont-Hamel]]. Un'àteru membru de su T.C.B.S., Geoffrey Smith, fiat mortu in sa matessi batalla cando una balla de artillieria tedesca at còrfidu in unu puntu de primu agiudu mèigu. Su batallione de Tolkien est istadu in pràtica ispèrdiu pagu a pustis chi issu torraret a s'Inghilterra.
[[File:Lancashire_Fusiliers_trench_Beaumont_Hamel_1916.jpg|thumb|Òmines de su 1u batallione de sos [[Lancashire Fusiliers]] in una trintzera de comunicatzione a curtzu de [[Beaumont-Hamel]], in su 1916. Fotografia de [[Ernest Brooks]].]]
Tolkien diat pòdere èssere mortu fintzas issu, ma aiat patidu problemas de salude chi l'aiant obrigadu a si retirare dae sa cumbata in ocasiones medas.<ref>{{Tzita|Biography}} (2000 paperback edition), pp. 93, 103, 105.</ref>
A pàrrere de John Garth:
{{Tzitatzione|Cun totu chi s'esèrtzitu de Kitchener aeret cunsagradu sas làcanas sotziales betzas, at fintzas incumintzadu a ghetare a terra sa partzidura de classe ghetende paris òmines de cada orìgine sotziale in una situatzione disisperada. Tolkien at iscritu chi s'esperièntzia l'at insegnadu, 'una simpatia e unu sentimentu profundos pro su "Tommy"; mescamente su sordadu simpre de sas conteas agrìculas. "Est abarradu reconnoschente in manera profunda pro sa letzione. Pro meda tempus fiat istadu impresonadu in una turre, non de perla ma de avòriu.|Garth (2003), pp. 94–95|Although Kitchener’s army enshrined old social boundaries, it also chipped away at the class divide by throwing men from all walks of life into a desperate situation together. Tolkien wrote that the experience taught him, ‘a deep sympathy and feeling for the Tommy; especially the plain soldier from the agricultural counties.’ He remained profoundly grateful for the lesson. For a long time, he had been imprisoned in a tower, not of pearl, but of ivory.|limba=en}}
Annos prus a tardu, Tolkien at decraradu, indignadu, chi cuddos chi buscarent, in sas òperas suas, parallelos cun sa [[Segunda gherra mundiale|Segunda Guerra Mundiale]], fiant faddidos de su totu:
{{Tzitatzione|Unu si depet a beru agatare personalmente in suta de s'umbra de sa gherra pro intèndere totu s'opressione sua; ma cun su colare de sos annos paret como fatu-fatu ismentigadu su fatu chi a b'èssere caturados in gioventude in su 1914 no est istadu un'esperièntzia prus pagu orrorosa de b'èssere coinvoltos in su 1939 e in sos annos imbenientes. In su 1918 totu sos amigos corales meos francu unu fiant mortos.|'The Lord of the Rings''. Preface to the Second Edition|One has indeed personally to come under the shadow of war to feel fully it’s oppression; but as the years go by it seems now often forgotten that to be caught in youth by 1914 was no less hideous an experience than to be involved in 1939 and the following years. By 1918 all but one of my close friends were dead.|limba=en}}
==== Fronte domèsticu ====
Tolkien, dèbile e istasidu, at coladu su restu de sa gherra intre ispidales e presìdiu, essende cunsideradu no adatu pro su servìtziu generale.<ref>Garth (2003), pp. 207 ''et seq.''</ref><ref group="Nota">Sa [[Rivoltella Webley|Webley .455]] de servìtziu de Tolkien l'ant incumintzada a espònnere, in su 2006, comente parte de un'esibitzione in subra de sa batalla de su Somme realizada in su Museo Imperiale de sa Gherra de Londra. (Pòmpia {{Tzita web|url=http://archive.iwm.org.uk/server/show/nav.2211|tìtulu=Personal Stories: John Ronald Reuel Tolkien|situ=Battle of the Somme|curadore=Imperial War Museum|limba=en|atzessu=16 trìulas 2012|dataarchìviu=2015-02-22|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20150222094641/http://archive.iwm.org.uk/server/show/nav.2211|deadurl=yes}} e {{Tzita web|url=http://archive.iwm.org.uk/server/show/nav.2211|tìtulu=FIR 11492: Webley .455 Mark 6 (VI military)|situ=Imperial War Museum Collection Search|curadore=Imperial War Museum|limba=en|atzessu=16 trìulas 2012|dataarchìviu=2015-02-22|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20150222094641/http://archive.iwm.org.uk/server/show/nav.2211|deadurl=yes}}) Meda de sos raportos de servìtziu suo, sa parte manna de sos cales descrient a sa minuda sos problemas de salude suos, si podent pompiare in sos Archìvios Natzionales. ({{Tzita web|url=http://www.nationalarchives.gov.uk/pathways/firstworldwar/people/tolkien.htm|tìtulu=Officer's service record: J R R Tolkien|situ=First World War|curadore=National Archives|limba=en|atzessu=28 abrile 2009}})</ref>
Durante su perìodu suo in [[Little Haywood]], [[Staffordshire]], pro si sanare, at incumintzadu a traballare in su chi diat mutire ''[[The Book of Lost Tales]]'', chi incumintzaiat cun ''[[Sa ruta de Gondolin]]''. ''Lost Tales'' rapresentaiat su tentativu de Tolkien de creare una mitologia pro s'Inghilterra, progetu chi prus tardu diat abbandonare pro no acabbare mai.<ref>{{Tzita|Biography}}, p. [https://books.google.cat/books?id=zWzAAgAAQBAJ&pg=PT98 98]</ref> Intre su [[1917]] e su [[1918]] sa maladia sua est torrada a essire a campu cada tantu, ma issu s'est sanadu cantu bastat pro torrare a su servìtziu domèsticu in campos medas. Est istadu in custu momentu chi Edith at dadu a sa lughe a su primu fìgiu suo, John Francis Reuel Tolkien. In una lìtera de su [[1941]] Tolkien at descritu a fìgiu suo John comente "...cuntzepidu e nàschidu durante s'annu de sa gana de su 1917 e de sa campagna manna de sos U-Boot, nàschidu a inghìriu de sa [[Batalla de Cambrai (1917)|batalla de Cambrai]], cando s'acabu de sa gherra pariat gasi indedda cantu lu paret como".<ref name="Letters, No. 435">{{Tzita|Letters}}, no. 43.</ref>
Tolkien est arribbadu a su rangu temporàneu de tenente su 6 de ghennàrgiu de su [[1918]].<ref>{{Tzita web|url=https://www.thegazette.co.uk/London/issue/30588/supplement/3561|tìtulu=No. 30588|editore=The London Gazette|data=1918-03-19|limba=en}}</ref> Cando est istadu destinadu a [[Kingston upon Hull]], paris cun Edith at incumintzadu a passigiare pro sos padentes postos a inghìriu de [[Roos]], e Edith at incumintzadu a ballare in un'abertinu inghiriadu dae frores. A pustis de sa morte de s'isposa sua, in su [[1971]], Tolkien at ammentadu:
{{Tzitatzione|No apo mai mutidu Edith Luthien, ma issa est istada sa fonte de s'istòria chi in su tempus est divenida sa parte printzipale de su Silmarillion. Est istada cuntzepida sa prima borta in un'abertinu boschivu minore prenu de bùdduros<ref group="Nota">Sighende sos impreos rurales inglesos, Tolkien impreaiat su tèrmine "hemlock" pro descrìere medas prantas cun frores biancos in paracos, simigiantes a sa cicuta/bùdduru(''Conium maculatum'', "hemlock" in [[inglesu]]); sos frores in intro de sos cales ballaiat Edith fortzis fiant (''Anthriscus sylvestris'') o pastinagas (''Daucus carota''). Dae John Garth, ''Tolkien and the Great War'' (Harper Collins/Houghton Mifflin 2003), and Peter Gilliver, Jeremy Marshall, & Edmund Weiner, ''The Ring of Words'' (OUP 2006).</ref> in Roos in su Yorkshire (in ue, in su 1917, so istadu pro unu perìodu curtzu a su cumandu de un'avampostu de sa guarnigione de Humber e issa at pòdidu istare pro unu pagu cun megus). A cussos tempos sos pilos suos fiant còrvinos, sa pedde sua crara, sos ogros suos prus luminosos de comente los as mai bìdidos, e ischiat cantare—e ballare. Ma s'istòria est andada a tortu, e deo so abarradu, e non potzo invocare a s'inesoràbile Mandos.|''Letters'', no. 340|I never called Edith Luthien—but she was the source of the story that in time became the chief part of the Silmarillion. It was first conceived in a small woodland glade filled with hemlocks at Roos in Yorkshire (where I was for a brief time in command of an outpost of the Humber Garrison in 1917, and she was able to live with me for a while). In those days her hair was raven, her skin clear, her eyes brighter than you have seen them, and she could sing—and dance. But the story has gone crooked, & I am left, and I cannot plead before the inexorable Mandos.|limba=en}}
Custu contu at ispiradu s'istòria de s'addòbiu intre [[Su contu de Beren e Lúthien|Beren e Lúthien]].<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Bill|sambenadu=Cater|autore=|url=http://www.telegraph.co.uk/culture/4726863/We-talked-of-love-death-and-fairy-tales.html|tìtulu=We talked of love, death and fairy tales|publicatzione=The Telegraph|data=4 nadale 2001|atzessu=2020-12-10}}</ref>
=== Carriera acadèmica e artìstica ===
[[File:2_Darnley_Road,_the_former_home_of_J.R.R._Tolkien_in_West_Park,_Leeds.jpg|thumb|Darnley Road 2, domo antiga de Tolkien in su West Park de [[Leeds]]]]
[[File:20_Northmoor_Road,_Oxford.JPG|thumb|Northmoor Road 20, domo antiga de Tolkien in [[North Oxford]]]]
In su 3 de santandria de su 1920 Tolkien l'ant ismobilitadu, e issu at abbandonadu s'esèrtzitu mantenende su gradu de tenente.<ref>{{Tzita web|url=https://www.thegazette.co.uk/London/issue/32110/supplement/10711|tìtulu=No. 32110|situ=The London Gazette|data=1920-11-02|limba=en}}</ref> Su primu traballu suo che a tzivile, a pustis de sa Prima Guerra Mundiale, est istadu in s'''Oxford English Dictionary'', in ue at traballadu mescamente pro s'istòria e s'etimologia de paràulas de orìgine germànica cun sa lìtera ''W''.<ref>{{Tzita libru|nùmene=Peter|sambenadu=Gilliver|nùmene2=Jeremy|sambenadu2=Marshall|nùmene3=Edmund S. C|sambenadu3=Weiner|tìtulu=The ring of words: Tolkien and the Oxford English dictionary|data=2009|editore=Oxford University Press|limba=en|OCLC=681532166|ISBN=978-0-19-956836-9}}</ref> In su [[1920]] at ocupadu una positzione de professore suplente (''reader'') de limba inglesa in s'Universidade de Leeds, divenende su professore prus giòvanu de s'entidade.<ref>{{Tzita libru|nùmene=Daniel|sambenadu=Grotta|tìtulu=J.R.R. Tolkien: architect of Middle Earth : a biography|data=1976|editore=Running Press|limba=en|p=64|OCLC=1991974|ISBN=978-0-914294-29-0}}</ref> In su mentres chi fiat in Leeds at iscritu s'òpera ''A Middle English Vocabulary'' (''Vocabulàriu de s'inglesu mesanu'') e sa versione definitiva de ''[[Sir Gawain and the Green Knight]]'', in paris cun E. V. Gordon. Ambas duas sunt divènnidas òperas acadèmicas impreadas pro medas annos. At fintzas bortadu in inglesu ''Sir Gawain'', ''[[Pearl (poema)|Pearl]]'' e ''[[Sir Orfeo]]''. In su 1925 est torradu a su [[Pembroke College (Oxford)|Pembroke College]] che a [[professore Rawlinson and Bosworth de anglosàssone]] pro more de una bursa de istùdiu.
In su mentres chi traballaiat in su Pembroke College, Tolkien at iscritu ''[[Su Hobbit|S'Hobbit]]'', e fintzas sos primos duos volùmenes de ''[[Su Sennore de sos Aneddos]]'', in su mentres chi biviat in su nùmeru 20 de [[Northmoor Road]], in [[North Oxford]] (logu in ue b'at una placa ammentadora de colore biaitu posta in cue in su 2002). At fintzas publicadu unu sàgiu filològicu in subra de su nùmene "[[Nodens]]", a pustis chi Sir [[Mortimer Wheeler]] at batidu a sa lughe un'asclepeion romanu in [[Lydney Park]], Gloucestershire, in su 1928.<ref>Pòmpia {{Limbas|en}}''The Name Nodens'' (1932) in sa bibliografia.</ref>
==== ''Beowulf'' ====
Durante sa dècada de su [[1920]], Tolkien at incumintzadu una tradutzione de ''[[Beowulf]]'', chi at acabadu in su 1926, cun totu chi mai l'at publicada. A sa fine, l'at editada e publicada fìgiu suo in su 2014, prus de baranta annos a pustis dae sa morte de Tolkien e belle noranta annos a pustis de l'àere acabada.<ref>{{Tzita web|url=https://www.newyorker.com/magazine/2014/06/02/slaying-monsters|tìtulu=Slaying Monsters - Tolkien's Beowulf|autore=Joan Acocella|situ=The New Yorker|data=2014-06-02|limba=en-us|atzessu=2020-12-10}}</ref>
Deghe annos a pustis de sa tradutzione sua, Tolkien at fatu unu seminàriu in subra de s'òpera chi sa gente at retzidu bene a beru, intituladu "''Beowulf: The Monsters and the Critics''" (Beowulf: Sos mostros e sos crìticos), chi at tentu un'efetu mannu in sa chirca imbeniente in subra de su poema.<ref>{{Tzita|Biography}}, p. 143.</ref> Lewis E. Nicholson at naradu chi s'artìculu chi Tolkien at iscritu in subra de ''Beowulf'' est "reconnotu in maniera ampra che a unu puntu de bortada in sa crìtica beowulfiana", acrarende chi Tolkien at istabilidu su primadu de sa natura poètica de s'òpera, in contrariedade a sos elementos linguìsticos ebbia.<ref>{{Tzita web|url=http://ourworld.compuserve.com/homepages/billramey/beowulf.htm|tìtulu=The Unity of Beowulf: Tolkien and the Critics|sambenadu=Ramey|nùmene=Bill|situ=Wisdom's Children|data=30 martzu 1998|limba=en|atzessu=2020-12-10|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20011115093536/http://ourworld.compuserve.com/homepages/billramey/beowulf.htm|urlmortu=eja}}</ref> In cussu momentu, su cunsensu intre su mundu acadèmicu minispretziaiat ''Beowulf'' critichende chi si cuntzentret in subra de batallas infantiles cun mostros, masaprestu de si cuntzentrare in gherras tribales. Tolkien, in càmbiu, at afirmadu chi s'autore de ''Beowulf'' faeddaiat de su destinu de s'umanidade in generale, non limitende·si a sa polìtica tribale in piessignu, e chi duncas sos mostros fiant essentziales in intro de su poema.<ref>Tolkien: ''[[Finn and Hengest]]''. Chiefly, p.4 in s'introdutzione de [[Alan Bliss]].</ref> Cando ''Beowulf'' partetzipiat a cunflitos tribales ispetzìficos, che a in [[Finnsburg]], Tolkien s'oponiat firmamente a su de nche nde bìdere elementos fantàsticos.<ref>Tolkien: ''[[Finn and Hengest]]'', the discussion of ''Eotena'', ''passim''.</ref> In custu sàgiu, Tolkien at fintzas iscobiadu cantu li depiat a Beowulf: "Beowulf est una de sas fontes prus pretziosas meas", gasi comente s'influèntzia sua, chi si podet bìdere pro mèdiu de s'universu legendàriu suo de sa [[Terra Mesania]].<ref>{{Tzita web|url=http://www.triode.net.au/~dragon/tilkal/issue1/beowulf.html|tìtulu=Tolkien and Beowulf – Warriors of Middle-earth|sambenadu=Kennedy|nùmene=Michael|situ=Amon Hen|limba=en|atzessu=2020-12-10|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20050315025525/https://www.triode.net.au/~dragon/tilkal/issue1/beowulf.html|urlmortu=eja}}</ref>
A su chi at iscritu [[Humphrey Carpenter]], Tolkien teniat una manera particulare de incumentzare sas letziones suas in subra de ''Beowulf'':
{{Tzitatzione|Issu [Tolkien] intraiat in s'aposentu chene fàghere sonos, fissaiat su pùblicu cun s'ograda sua e de repente incumentzaiat a declamare cun boghe sonora sas primas rigas de su poema in s'orìginale anglosàssone, incumentzende cun una boghe manna e narende Hwæt! (sa prima paràula de custa e de medas àteras poesias in inglesu antigu), chi unos cantos istudiantes universitàrios aiant pensadu chi cheriat nàrrere "Callade·bos!" Non fiat tantu una retzitatzione cantu un'esibitzione drammàtica, un'imitatzione de unu bardu anglosàssone in una sala de s'idromele, e at impressionadu generatziones de istudiantes ca l'at fatu cumprèndere chi Beowulf non fiat petzi unu testu fissu de lèghere pro s'esàmene, ma unu cantu poderosu de poesia drammàtica.|''Biography'', p. 133.|He [Tolkien] would come silently into the room, fix the audience with his gaze, and suddenly begin to declaim in a resounding voice the opening lines of the poem in the original old Anglo-Saxon, commencing with a great cry of Hwæt! (the first word of this and several other Old English poems), which some undergraduates took to be "Quiet!" It was not so much a recitation as a dramatic performance, an impersonation of an Anglo-Saxon bard in a mead hall, and it impressed generations of students because it brought home to them that Beowulf was not just a set text to be read for the purposes of examination, but a powerful piece of dramatic poetry. |limba=en}}
Dècadas a pustis, W.H. Auden at iscritu a su professore betzu suo:
{{Tzitatzione|Non penso de bos àere mai naradu ite esperièntzia impossìbile de ismentigare est istada pro mene, comente istudiante universitàriu, sa de bos intèndere retzitende ''Beowulf''. Sa boghe fiat sa boghe de [[Gandalf]].|''Biography'', p. 133.|I don't think that I have ever told you what an unforgettable experience it was for me as an undergraduate, hearing you recite Beowulf. The voice was the voice of Gandalf. |limba=en}}
==== Segunda Gherra Mundiale ====
[[File:Merton_College_and_chapel_from_St_Marys.JPG|thumb|[[Merton College (Oxford)|Merton College]], in ue Tolkien fiat professore de limba e literadura inglesa (1945–1959)]]
In antis de s'incumintzu de sa [[Segunda gherra mundiale|Segunda Guerra Mundiale]], Tolkien fiat cunsideradu unu detzifradore de còdighes.<ref name="spy1">{{Tzita|Letters}}, no. 35</ref><ref name="spy3">{{Tzita libru|nùmene=Christina|tìtulu=The J.R.R. Tolkien companion & guide|annu=2006|editore=Houghton Mifflin Co|limba=en|OCLC=70803518|ISBN=978-0-618-39113-4}}</ref> In su ghennàrgiu de su 1939 l'ant preguntadu si diat èssere istadu dispostu a prestare servìtzu in su dipartimentu [[Criptografia|critogràficu]] de su Ministeru de sos Èsteros in casu de un'eventu de emergèntzia natzionale.<ref name="spy1" /><ref name="spy3" /> Tolkien at rispostu de eja e, partinde dae su 27 de martzu, at pigadu parte a unu cursu de istrutzione, in Londra, ghiadu dae sa [[Government Code and Cypher School]].<ref name="spy1" /><ref name="spy3" /> Est istadu agatadu unu raportu in subra de sa formatzione sua, in ue nch'aparessiat sa nota "''keen''" (agudu/abbistu) a curtzu de su nùmene suo, fintzas si s'alunnu de Tolkien Anders Stenström dat unu parre chi "fortzis custa nota no est un'indicatzione de s'interessu de Tolkien, ma prus a prestu de comente pronuntziare su nùmene suo."<ref name="spy2">{{Tzita noas|limba=en|autore=|url=http://www.telegraph.co.uk/news/uknews/6197169/JRR-Tolkien-trained-as-British-spy.html|tìtulu=JRR Tolkien trained as British spy|publicatzione=The Telegraph|data=16 cabudanni 2009}}</ref><ref>Mythsoc Yahoo Groups list, 20 de cabudanni de su 2009</ref> In su mese de santugaine est istadu informadu chi sos servìtzios suos non diant èssere dimandados.<ref name="spy1" /><ref name="spy3" />
In su 1945 Tolkien s'est tramudadu in su [[Merton College (Oxford)|Merton College]], in ue est divenidu [[Professores Merton|Professore Merton de limba e literadura inglesa]], incàrrigu chi at ocupadu finas a sa pensione sua, in su 1959.<ref>{{Tzita libru|nùmene=Daniel|sambenadu=Grotta|tìtulu=The biography of J.R.R. Tolkien: architect of Middle-Earth|data=2000|editore=Running Press|limba=en|OCLC=47632951|ISBN=978-0-7624-0956-3}}</ref> Puru at partetzipadu comente a examinador esternu de s'University College de Dublinu, durante medas annos. Su 1954 Tolkien at retzidu unu tìtulu paga de sa [[National University of Ireland]] (de sa cale s'UCD nde fiat parte costituente). Tolkien at acabadu ''Su Sennore de sos Aneddos'' su 1948, guasi una dècada a pustis de lu comintzare.
Tolkien at bortadu in inglesu fintzas su Libru de Giona pro sa ''Jerusalem Bible'', publicada in su 1966.<ref>{{Limbas|en}}Rogerson, John. ''The Oxford Illustrated History of the Bible'', 2001.</ref>
=== Famìlia ===
Sa famìlia Tolkien at tentu bator fìgios: John Francis Reuel Tolkien (17 de [[santandria]] de su [[1917]] – 22 de ghennàrgiu de su [[2003]]), Michael Hilary Reuel Tolkien (22 de [[santugaine]] de su [[1920]] – 27 de [[freàrgiu]] de su [[1984]]), [[Christopher Tolkien|Christopher John Reuel Tolkien]] (21 de [[santandria]] de su [[1924]] - 15 de [[ghennàrgiu]] de su [[2020]]) e Priscilla Mary Anne Reuel Tolkien (18 de [[làmpadas]] de su [[1929]]). Tolkien est istadu unu babbu dedicadu meda a fìgios suos, chi li imbiaiat lìteras illustradas dae dae Babbu Nadale cando fiant minores. Cada annu b'annanghiant personàgios noos, che a s'orsu polare (chi agiudaiat a Babbu Nadale), s'òmine de nie (su giardineri suo), Ilbereth s'alva (sa secretària sua), e medas àteros personàgios segundàrios. Sos atores printzipales ispiegaiant istòrias in subra sas batallas de Babbu Nadale contra a sos [[Goblin|goblins]] chi montaiant [[Chiroptera|tirriolupeddes]], gasi comente sas medas brullas chi cummitiat s'orsu polare.<ref>{{Limbas|en}}J. R. R. Tolkien, [[Les cartes del Pare Noel|The Father Christmas Letters]] (1976)</ref>
=== Pensione e ùrtimos annos ===
[[File:Oxford_Tolkien.JPG|thumb|Bustu de Tolkien in sa capella de s'Exeter College, [[Oxford]]]]
Durante sa vida sua in pensione, intre su [[1959]] e sa morte sua in su [[1973]], Tolkien at retzidu semper prus atentzione pùblica e fama literària. Sas bèndidas de sos libros suos fiant gasi mannas chi si lamentaiat de non si ch'esseret andadu in pensione in antis.<ref name="DoughanBio2">{{Tzita web|url=http://www.tolkiensociety.org/tolkien/biography.html|tìtulu=JRR Tolkien Biography|sambenadu=Doughan|nùmene=David|situ=Life of Tolkien|limba=en|atzessu=12 martzu 2006}}</ref> In una lìtera de su [[1972]] deploraiat de èssere divenidu una figura de cultu, ma ammitiat chi "fintzas su nare de un'ìdolu modestu meda ... non podet abarrare indiferente de su totu a su nuscu durche de s'intzensu!"<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 336.</ref>
S'atentzione de sos ammiradores est divènnida gasi intensa chi Tolkien at dèpidu fàghere bogare su nùmeru de telèfonu suo dae s'elencu pùblicu e, a sa fine, issu e Edith ant dèpidu tramudare cara a [[Bournemouth]], chi tando fiat unu munitzìpiu costerinu frecuentadu dae sa classe mesana britànnica.<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 332.</ref> Sa conditzione de Tolkien de autore de ''best-sellers'' l'at fatzilitadu s'intrada a sa sotziedade arta, ma Tolkien intendiat sa mancàntzia de sa cumpannia de sos amigos suos [[Inklings]]. Edith, nointames, est istada prus chi cuntenta de adotare su ruolu sotziale nou suo, motivu pro su cale sos Tolkien aiant isseberadu Bournemouth.<ref>{{Limbas|en}}Humphrey Carpenter, "J. R. R. Tolkien: A Biography", Part 7, Chapter 2 "Bournemouth"</ref>
A parre de [[Humphrey Carpenter]]:{{Tzitatzione|Cussos amigos e unos àteros chi ant connotu Ronald e Edith Tolkien in su cursu de sos annos no ant mai duritadu chi b'aeret un'afetu profundu intre issos. Fiat visìbile siat in sas cosas minores, in su gradu belle assurdu cun su cale cadaunu s'apensamentaiat de sa salude de s'àteru, siat in sa cura cun cale si seberaiant e cunfetzionaiant sos donos de cumpleannu; e in sas chistiones mannas, sa manera cun sa cale Ronald aiat abbandonadu in manera voluntària una parte gasi manna de sa bida sua, in pensione, pro dare a Edith sos ùrtimos annos in Bournemouth chi intendiat chi issa meritaiat, e su gradu cun su cale issa at ammustradu altivesa pro sa fama de autore de issu. Una de sas fontes printzipales de cuntentesas pro issos fiat s'amore cumpartzidu issoro pro sa famìlia issoro. Custu los at tentos paris finas sa fine de sa bida issoro, e est istada baddu sa fortza prus forte in su matrimòniu. S'ispassiaiant a discutire e a pensare in subra de cada minuja de sa bida de sos fìgios issoro e, a pustis, de sos nebodes issoro.|{{limbas|en}}Humphrey Carpenter, "Tolkien: The Authorized Biography", page 158|Those friends and others who knew Ronald and Edith Tolkien over the years never doubted that there was deep affection between them. It was visible both in the small things, the almost absurd degree to which each worried about the other's health, and the care with which they chose and wrapped each other's birthday presents; and in the large matters, the way in which Ronald willingly abandoned such a large part of his life in retirement to give Edith the last years at Bournemouth that he felt she deserved, and the degree to which she showed pride in his fame as an author. A principal source of happiness to them was their shared love for their family. This bound them together until the end of their lives, and it was perhaps the strongest force in the marriage. They delighted to discuss and mull over every detail of the lives of their children, and later of their grandchildren.|limba=en}}Edith Tolkien est morta su 29 de [[santandria]] de su [[1971]], a s'edade de 82 annos. [[Simon Tolkien]] at iscritu:
[[File:Tolkien's_grave,_Wolvercote_Cemetery.jpg|thumb|Sa tumba de J. R. R. e [[Edith Tolkien]] in su [[Campusantu de Wolvercote]] ([[Oxford]])]]
{{Tzitatzione|Mannai mea est morta duos annos in antis de mannoi meu e issu est torradu a istare in Oxford. Su Merton College l'at dadu unos cantos aposentos a curtzu a High Street. Nch'andaia fatu-fatu e mi pigaiat a pràngiu in s'Eastgate Hotel. Cussos pràngios fiant masaprestu meravigiosos pro unu pitzocu de 12 annos chi colaiat tempus cun mannoi suo, ma a bortas pariat tristu. B'est istada una bìsita durante sa cale m'at naradu cantu li mancaiat mannai mea. Depet èssere istadu istranu meda pro issu abarrare solu a pustis chi fiant istados cojuados pro prus de 50 annos.|{{Tzita web|url=http://www.simontolkien.com/mygrandfather|nùmene=Simon|sambenadu=Tolkien|tìtulu=My Grandfather JRR Tolkien|annu=2003|limba=en}}|My grandmother died two years before My Grandfather and he came back to live in Oxford. Merton College gave him rooms just off the High Street. I went there frequently and he'd take me to lunch in the Eastgate Hotel. Those lunches were rather wonderful for a 12-year-old boy spending time with his grandfather, but sometimes he seemed sad. There was one visit when he told me how much he missed my grandmother. It must have been very strange for him being alone after they had been married for more than 50 years. |limba=en}}
Tolkien est istadu numenadu, dae sa [[Elisabeta II de su Regnu Unidu|reina Elisabeta II]], cumandante de s'Òrdine de s'Impèriu Britànnicu, in su [[1972]], retzinde s'insigna de s'Òrdine in su [[palatzu de Buckingham]] in su 28 de [[martzu]] de cuss'annu.<ref>{{Tzita web|url=https://www.thegazette.co.uk/London/issue/45554/supplement/9|tìtulu=No. 45554|editore=The London Gazette|data=1972-01-01|limba=en}}</ref><ref>{{Tzita|Letters}}, no. 334 (nota editoriale).</ref> Semper in su 1972 s'Universidade de Oxford l'at cuntzèdidu unu [[Dotore in Lìteras|Dotoradu in Lìteras]] onoràriu.<ref name="RoyalMail2">{{Tzita libru|nùmene=Wayne G.|sambenadu=Hammond|tìtulu=The Lord of the Rings JRR Tolkien Author and Illustrator|data=26 freàrgiu 2004|editore=[[Royal Mail]] Group plc (commemorative postage stamp pack)|limba=en}}</ref><ref>{{Tzita web|url=http://www3.shropshire-cc.gov.uk/tolkien.htm|tìtulu=J.R.R. Tolkien|situ=Literary Heritage, West Midlands|limba=en|atzessu=2020-02-13|dataarchìviu=2012-07-28|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20120728154119/http://www3.shropshire-cc.gov.uk/tolkien.htm|deadurl=yes}}</ref>
Tolkien aiat fatu pònnere su nùmene [[Lúthien]] in sa tumba de Edith, in su [[campusantu de Wolvercote]] de [[Oxford]]. Cando Tolkien est mortu, 21 meses prus a tardu, su 2 de [[cabudanni]] de su [[1973]], a s'edade de 81 annos, est istadu interradu in sa matessi tumba, cun su nùmene [[Beren]] a curtzu de su suo.<ref name="NYTimes obit">{{Tzita noas|limba=en|url=http://www.nytimes.com/books/01/02/11/specials/tolkien-obit.html|tìtulu=J. R. R. Tolkien Dead at 81; Wrote 'The Lord of the Rings'|publicatzione=The New York Times|data=3 cabudanni 1973}}</ref> Duncas, sa tumba naraiat:
{{Tzitatzione|<center>Edith Mary Tolkien<br />'''Lúthien'''<br />1889–1971<br />John Ronald<br />Reuel Tolkien<br />'''Beren '''<br />1892–1973</center>}}
In sa legendària Terra Mesania, Lúthien fiat sa prus bella de totu sos [[fìgios de Ilúvatar]], chi aiat refudadu s'immortalidade sua pro s'amore chi sentiat pro su gherreri mortale Beren. A pustis chi Beren l'aerent caturadu sas fortzas de su [[Sennore Iscuru]] [[Mórgoth]], Lúthien fiat andada a lu liberare a caddu de Huan, su cane chi chistionaiat. A sa fine, cando Beren est mortu in cumbata contra a su lupu demonìacu [[Carcharoth]], Lúthien, che a [[Orfeu]], est andada inte sos [[Vàlar]], s'òrdine angèlicu de èsseres chi fiat istadu postu a ghia de su mundu dae Eru (Deus), e los aiat cumbintos a ripristinare sa vida de s'amore suo.
== Pensamentu ==
[[File:Eagle_and_Child_(interior).jpg|left|thumb|Àngulu de su tzilleri [[the Eagle and Child]], in Oxford, in ue si riuniant sos [[Inklings]] (1930–1950).]]
Tolkien fiat unu catòlicu devotu, e su pensamentu religiosu e polìticu suo fiat mescamente traditzionalista moderadu, cun influèntzias [[Libertarismu|libertàrias]], [[Distributisme|distribuistas]] e [[Monarquisme|monàrchicas]], in su sensu de favorire sas cunventziones e ortodossias istabilidas, in contrariedade a s'innovatzione e sa modernizatzione, e castighende sa burocratzia guvernativa; in su 1943 at iscritu chi sas opiniones personales suas "s'incrinint semper prus prus cara a s'anarchismu, [[Anarchismu filosòficu|in su sensu filosòficu]], su de abolire su controllu, no ochende persones cun bombas, o cara a sa monarchia 'non costitutzionale'."<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 52, a Christopher Tolkien, 29 santandria 1943</ref>
Cun totu chi non faeddaiat ne iscriiat meda in subra de custu tema, Tolkien fiat a favore de iscontzare s'Impèriu britànnicu, e agiomai su [[Rennu Unidu|Regnu Unidu]]. In una lìtera de su 1936 destinada a un'alunnu betzu suo, su linguista belga Simonne de Ardenne, Tolkien iscriiat: "Sa situatzione polìtica est mala... Tèngio medas simpatias pro [[Bèlgiu]], chi tenet sas dimensiones adatas pro cale si siat paisu! Diat disigiare chi su meu galu esseret limitadu dae sas abbas de su riu Tweed e sos muros de su [[Galles]]... nois, su pòpulu, connoschimus, a su nessi, unas cantas cosas in subra de sa moralidade e de s'eternidade, e cando [[Adolf Hitler|Hitler]] (o unu frantzesu) narat 'Germània (o Frantza) ant a esìstere pro semper' ischimus chi narant fàulas."<ref>{{Limbas|en}}"The Tolkien Family Album", (1992), pàgina 69.</ref>
Tolkien teniat un'òdiu mannu pro sos efetos segundàrios de s'industrializatzione, chi issu pensaiat chi fiat devorende su campu inglesu e sa [[vida simpre]]. Durante sa majoria de sa vida sua a mannu, Tolkien at minispretziadu sas automòbiles, e preferiat andare in bitzicleta.<ref>{{Tzita|Letters}}, nos. 64, 131, etc.</ref> Custa atitudine si podet averguare in s'òpera sua, mescamente in sa caraterizatzione de s'"industrializatzione" fortzada de [[Sa Contrada|sa Contea]] in ''Su Sennore de sos Aneddos''.<ref>{{Tzita vìdeu|tìtulu=J. R. R. Tolkien – Creator Of Middle Earth|url=https://www.imdb.com/title/tt0466851/companycredits|data=2002|editore=New Line Cinema|limba=en}}</ref>
Tolkien non fiat un'ativista polìticu, nen un'iscritore polìticu. Issu matessi s'est opostu a interpretatziones de cussa casta, e at decraradu chi ''[[Su Sennore de sos Aneddos]]'' «non tenet intentziones allegòricas [...] o morales, religiosas o polìticas» (Lìtera 165, ''Sa realidade in trasparèntzia''). Tolkien no at mai apojadu unu partidu polìticu, nen una natzione o un'alleàntzia intre natziones in manera decrarada. E sos cummentos personales suos pro su chi pertocat a custas cosas sunt belle semper crìticos. Carchi lìtera (tràida dae ''Sa realidade in trasparèntzia'') nd'est un'esèmpiu craru.
Analistas medas ant evidentziadu su nùmeru de parallelismos potentziales chi b'at intre sa Terra Mesania e sos eventos de sa vida de Tolkien.<ref name="MEreffotrForeword">{{Tzita libru|autore=|nùmene=J.R.R.|sambenadu=Tolkien|curadore=Foreword|tìtulu=The Fellowship of the Ring|url=|ed=1987|collana=|data=1987|annu=|editore=Houghton Mifflin Harcourt|limba=en|p=|volume=|capìtulu=|cid=|OCLC=|LCCN=|ISBN=0-395-08254-4|DOI=}}</ref> ''Su Sennore de sos Aneddos'' est istadu, fatu-fatu, cunsideradu che a una rapresentatzione de s'Inghilterra pagu a pustis de sa Segunda Guerra Mundiale. Tolkien at negadu in manera categòrica custa opinione in su pròlogu de sa segunda editzione de su romanzu, afirmende de prefèrrere a aplicare su cuntzetu de allegoria.<ref name="MEreffotrForeword" /> Custu tema l'at disvilupadu de prus in s'òpera sua "[[Ue Fairy-Stories|On Fairy-Stories]]" (in ''subra de sos contos de fadas''), in ue at iscritu chi sos contos de fadas fiant adatos meda ca fiant cunsistentes in issos matessi, annanghende petzi carchi beridade in subra de sa realidade. In prus, agabbaiat narende chi su cristianèsimu matessi aiat sighidu custu mollu de cunsistèntzia interna e beridade esterna. Sas creèntzias suas in sas beridades fundamentales de su cristianèsimu ant batidu sos analistas a agatare temàticas cristianas a ''Su Sennore de sos Aneddos''. Tolkien at negadu in manera categòrica a C.S. Lewis chi b'aerent riferimentos religiosos in sas istòrias suas, chi fiant fatu-fatu apertamente allegòricas.<ref>{{Limbas|en}}Longenecker, Dwight (2008). "[http://www.speroforum.com/a/16698/Why-Tolkien-said-No-to-Narnia Why Tolkien said No to Narnia] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110430143646/http://www.speroforum.com/a/16698/Why-Tolkien-said-No-to-Narnia |date=2011-04-30 }}", Spero News, 12 de santandria 2008.</ref> Nointames, Tolkien at iscritu chi s'iscena de s'Orodruin esemplificaiat unas cantas lìnias de su [[Babbu nostru|Babbu Nostru]].<ref>{{Tzita web|url=https://www.catholiceducation.org/en/culture/literature/why-tolkien-says.html|tìtulu=Why Tolkien Says The Lord of the Rings Is Catholic|sambenadu=Pearce|nùmene=Joseph|situ=National Catholic Register|data=2003-01-12|limba=en-gb|atzessu=2020-12-15}}</ref><ref>{{Tzita|Letters}}, no. 181.</ref>
S'amore suo pro sos mitos e sa devotzione sua pro sa fede si sunt unidos in sa creèntzia sua chi sa [[mitologia]] fiat s'ecu divinu de "Sa Beridade".<ref>{{Tzita web|url=http://www.leaderu.com/humanities/wood-biography.html|tìtulu=Biography of J. R. R. Tolkien (1892-1973)|sambenadu=Wood|nùmene=Ralph C.|situ=Leadership University|data=2002-07-13|limba=en|atzessu=2020-12-15}}</ref> Custu puntu de vista est istadu espressadu in unu poema e sàgiu intituladu ''[[Mythopoeia (poema)|Mythopoeia]]''.<ref>{{Limbas|en}}Tolkien, ''Mythopoeia'' (su poema), c. 1931.</ref> Sa teoria chi sos mitos fruniant "beridades fundamentales" s'est cunvertida in unu tema tzentrale de sos Inklings in generale.
=== Religione ===
In sas ''Lìteras'', Tolkien aparit in antis de totu che a un'òmine cristianu e catòlicu in manera profundida. Custa bisione sua ispirat chene duda s'òpera sua, e dae su sensu religiosu suo benint fintzas sas ideas polìticas suas, chi mai pigant positzione in manera crara cara a una fatzione definida.
Su catolitzèsimu romanu de Tolkien est istadu unu fatore significativu in sa cunversione de C. S. Lewis dae s'ateismu a su cristianèsimu, fintzas si Tolkien est abarradu isporadu dae su fatu chi Lewis aeret isseberadu de s'aunire a sa Crèsia de Inghilterra.<ref name="CSL">{{Tzita libru|nùmene=Humphrey|sambenadu=Carpenter|tìtulu=The Inklings|annu=1978|editore=Allen & Unwin|limba=en|isbn=978-0-00-774869-3}} Lewis fiat crèschidu in sa Cresia de Irlanda.</ref>
Una borta at iscritu a sa fìgia de Rayner Unwin, Camilla, chi disigiaiat connòschere sa punna de sa bida, chi fiat su de "ismanniare segundu sas capatzidades nostras su connoschimentu nostru de Deus cun totus sos mèdios chi tenimus, e nos nche lassare batire dae cussu a lodes e ringratziamentos."<ref>{{Tzita libru|nùmene=Jim|sambenadu=Ware|tìtulu=Finding God in The Hobbit|url=https://books.google.it/books?id=N_0VhzQKIIAC&redir_esc=y|annu=2006|limba=en|pàgina=xxii|isbn=978-1-4143-0596-7}}</ref> Teniat una devotzione ispetziale pro s'eucarestia, iscriende a fìgiu suo Michael chi "in su Sacramentu Santu ... as a agatare romantitzismu, glòria, onore, fidelidade e su caminu beru de totu sos amores tuos in sa terra, e meda de prus de cussu".<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 43.</ref> Pro custa resone at semper incoragidu sa retzidura fitiana de sa Santa Comunione, iscriende torra a fìgiu suo Michael chi "s'ùnica cura pro su tzedimentu de sa fide est sa Comunione". Creiat chi sa Crèsia catòlica fossas sa prus bera mescamente pro su logu de onore e s'onore in su cale teniat su Sacramentu Santu. Fintzas chene denigrare su Cuntzìliu Vaticanu II - descriende·lu che a "netzessàriu" - pensaiat chi sas reformas de Paba Pio X "superant cale si siat cosa ... chi su Cuntzìliu at a realizare."<ref name="Letter 250">{{Tzita|Letters}}, no. 250.</ref> In sos ùtrimos annos de sa bida sua, Tolkien at opostu resistèntzia a unas cantas modìficas litùrgicas implementadas a pustis de su Contzìliu, mescamente s'impreu de s'inglesu in sa liturgia; at sighidu a rispòndere in latinu, ignorende su restu de sa congregatzione.<ref name="SimonTolkien">{{Tzita web|nùmene=Simon|sambenadu=Tolkien|tìtulu=My Grandfather JRR Tolkien|url=http://www.simontolkien.com/mygrandfather.html|data=2003|urlmortu=eja|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20110927051931/http://www.simontolkien.com/mygrandfather.html|dataarchìviu=27 cabudanni 2011}}</ref>
=== Polìtica e ratza ===
==== Anti-comunismu ====
Tolkien at espressadu s'apògiu suo pro sa fatzione natzionalista de sa [[gherra tzivile ispagnola]] (chi a sa fine est istada ghiada dae [[Francisco Franco|Franco]]), a pustis de àere intesu chi sos [[Segunda Repùbblica Ispagnola|republicanos]] comunistas fiant distruende crèsias e ochiende satzerdotes e mòngias.<ref name="Letters83">{{Tzita|Letters}}, no. 83.</ref>
Tolkien fiat crìticu cun [[Josef Stalin|Joseph Stalin]] e durante sa Segunda Guerra Mundiale, Tolkien at definidu a Stalin "cussu assassinu betzu assidigorgiadu de sàmbene".<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 53.</ref> Nointames custu, in su 1961 Tolkien at criticadu in manera forte un'analista isvedesu chi aiat sugeridu chi [[Su Sennore de sos Aneddos]] esseret una [[Parabula (allegoria)|paràbula]] [[Anticomunisme|anticomunista]] chi identificaiat [[Sàuron]] cun Stalin. Tolkien at rispostu chi issu "ripudiaiat de su totu cale si siat letura de cussa genia", e chi sa cosa l'aiat fatu infadare, dae chi sa situatzione fiat istada cuntzepida meda in antis de sa [[Rivolutzione de Santugaine de su 1917|rivolutzione russa]]. "Custa [[allegoria]] est aliena de su totu a su pensamentu meu."<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 229.</ref>
==== Opositzione a sa globalizatzione e a sa tecnocratzia ====
Tolkien fiat crìticu cun sa tecnocratzia, e su chi issu bidiat comente su tentativu dòpiu de controllare su mundu naturale pro mèdiu de s'iscièntzia e s'òmine pro mèdiu de s'istadu. "Sos grecos brigadores e presumidos sunt resèssidos a bìnchere contra a Serse; ma sos chìmicos e sos ingenieris abominèvoles ant postu unu potere gasi mannu in manu a Serse... chi paret chi sas personas comente si tocat non tèngiant prus peruna possibilidade". Si lamentaiat chi s'istadu esseret divènnidu un'entidade semper prus astrata, e chi su guvernu esseret bidu che a una "cosa", in logu de unu protzessu personale.<ref name="Letter 52">{{Tzita|Letters}}, no. 52.</ref>
S'est lamentadu fintzas de sa globalizatzione nàschida dae sa [[Segunda Gherra Mundiale]], iscriende chi "s'orrore ispetziale de su mundu de oe est su fatu chi totu sa cosa malaita est in una bursa ebbia. Non b'at logu perunu a ue fuire. Fintzas sos Samoiados, minores e malasortados, tèngio su suspetu chi tèngiant màndigu in botos e altoparlantes in su bidditzolu issoro chi contant sas paristòrias pro drommire de Stalin in subra de sa Democratzia e de sos fascistas malos chi papant pitzinneddos e furant canes de islita."<ref name="Letter 52" /> Sa globalizatzione, a parre suo, fiat ligada a s'ispartzinamentu de sos mètodos americanos de produtzione de massa e de istandardizatzione e a su domìniu de s'[[Limba inglesa|inglesu]], totu cosas chi issu cunsideraiat terrificantes.<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 53.</ref>
==== Opositzione a su nazismu ====
Tolkien s'est opostu in manera forte a [[Adolf Hitler|Hitler]] e a su [[Partidu Natzionale Sotzialista de sos Traballadores Tedescos|Partidu Nazista]] in antis de sa [[Segunda gherra mundiale|Segunda Guerra Mundiale]], e at minispretziadu mescamente s'ideologia ratzista e antisemita de sos nazistas.In su 1938 sa domo editora Rütten & Loening Verlag fiat preparende sa publicatzione de ''[[Su Hobbit]]'' in sa [[Germània nazista]]. Tolkien s'est indignadu cando, in antis de sa publicatzione, l'ant preguntadu si fiat de orìgine ariana. In una lìtera a s'editore britànnicu suo, [[Stanley Unwin]], at cundennadu sa "dotrina ratziale" tedesca che a "perniciosa e asientìfica de su totu". In prus, at annànghidu chi teniat medas amigos giudeos e chi fiat cunsiderende de "lassare in suspesu sa tradutzione a su tedescu".<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 29, a Stanley Unwin, 25 trìulas 1938.</ref> At iscritu duas lìteras destinadas a Rütten & Loening, narende a Unwin chi imbiaret sa chi preferreret. Sa prus maseda, chi est istada a sa fine imbiada, s'est pèrdida durante sos bombardamentos posteriores de Germània. In sa chi no at imbiadu, Tolkien narat chi "arianu" est unu cuntzetu linguìsticu, chi faghet riferimentu a sos faeddatores de sas limbas indoarianas. In prus, at annantu chi:
{{Tzitatzione|... si depo cumprèndere chi mi seis pedende si so de orìgine ebràica, potzo petzi rispòndere chi mi dispraghet de non tènnere antepassados de cussu pòpulu dotadu. Su bis-bis-mannoi meu est bènnidu in Inghilterra in su de degheoto sèculos dae sa Germània: sa parte manna de sa discendèntzia mea est duncas inglesa ebbia, e deo so unu sùdditu inglesu - cosa chi diat dèpere èssere sufitziente. Nointames custu, so istadu abituadu a cunsiderare cun altivesa su sambenadu tedescu meu, e apo sighidu a lu fàghere pro totu su perìodu de s'ùrtima gherra mala, durante sa cale apo prestadu servìtziu in s'esèrtzitu inglesu. Non potzo, nointames, evitare de cummentare chi si iscumbatas impertinentes e irrilevantes de custa genia ant a dèpere divenire sa règula in matèria de literadura, no est meda indedda su tempus in ue unu nùmene tedescu no at a èssere prus motivu de altivesa.|''Letters'', no. 30|...if I am to understand that you are enquiring whether I am of Jewish origin, I can only reply that I regret that I appear to have no ancestors of that gifted people. My great-great-grandfather came to England in the eighteenth century from Germany: the main part of my descent is therefore purely English, and I am an English subject – which should be sufficient. I have been accustomed, nonetheless, to regard my German name with pride, and continued to do so throughout the period of the late regrettable war, in which I served in the English army. I cannot, however, forbear to comment that if impertinent and irrelevant inquiries of this sort are to become the rule in matters of literature, then the time is not far distant when a German name will no longer be a source of pride.|limba=en}}
In una lìtera de su 1941 a fìgiu suo Michael, Tolkien at espressadu su resentimentu suo pro s'istorchidura de s'istòria tedesca conca a su "norditzismu":
{{Tzitatzione|Depes cumprèndere su bene in sas cosas, pro sebestare su male autènticu. Ma nemos mi mutit mai pro "trasmìtere" o fàghere unu cummentu! Fintzas si penso de ischire mègius de sa majoria de sos àteros ite est sa veridade in subra de custas titulias "nòrdicas". In cada manera, in custa gherra tèngio unu resentimentu ardente privadu [...] contra a cussu ignorante minore e cariruju de Adolf Hitler [...]. Ruinende, pervertende, aplichende malamente e maleighende pro semper custu ispìritu nòbile de su nord, unu contributu supremu a s'Europa, chi deo apo semper amadu e chircadu de presentare cun sa lughe bera sua. In neddue, incidentalmente, est istadu gasi nòbile, santificadu e cristianizadu chitzo comente in Inghilterra.|''Letters'', no. 45|You have to understand the good in things, to detect the real evil. But no one ever calls on me to ‘broadcast’, or do a postscript! Yet I suppose I know better than most what is the truth about this ‘Nordic’ nonsense. Anyway, I have in this War a burning private grudge [...] against that ruddy little ignoramus Adolf Hitler [...]. Ruining, perverting, misapplying, and making forever accursed, that noble northern spirit, a supreme contribution to Europe, which I have ever loved, and tried to present in its true light. Nowhere, incidentally, was it nobler than in England, nor more early sanctified and Christianized.|limba=en}}
In su 1968 s'est ammustradu in disacordu cun una descritzione de sa Terra Mesania che a "nòrdica", unu cuntzetu chi naraiat chi li disagradaiat pro s'assòtziu chi teniat cun sas teorias ratziales.<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 294.</ref>
==== Gherra totale ====
Tolkien at criticadu s'impreu alleadu de sas tàticas de [[Gherra Totale|gherra totale]] contra a sos tziviles siat de sa [[Germània nazista]] siat de s'Impèriu Giaponesu. In una lìtera iscrita in su 1945 pro fìgiu suo Christopher, at iscritu:
{{Tzitatzione|Si suponiat chi diamus àere segudadu un'istàdiu de tziviltade in ue podiat èssere galu netzessàriu giustitziare unu criminale, ma non de s'allegrare o impicare mugere sua e fìgiu suo in su mentres chi sa truma de orcos fruschiaiat. Sa distruidura de sa Germània, fintzas essende meritada 100 bortas, est una de sas catàstrofes mundiales prus ispramosas. Bene, bene - tue e deo non bi podimus fàghere nudda. E custa diat dèpere èssere una medida de sa cantidade de culpa chi si podet presumire de atribuire in manera giusta a cale si siat membru de un'istadu chi no est membru de su guvernu efetivu suo. Tando, sa prima Gherra de sas Màchinas paret lòmpere a s'urtimu, non concruidu, capìtulu suo - lassende, a dolu mannu, totu prus pòberos, medas in lutu o mutilados e milliones de mortes, e petzi una cosa in triunfu: sas Màchinas.|''Letters'', no. 96|We were supposed to have reached a stage of civilization in which it might still be necessary to execute a criminal, but not to gloat, or to hang his wife and child by him while the orc-crowd hooted. The destruction of Germany, be it 100 times merited, is one of the most appalling world-catastrophes. Well, well – you and I can do nothing about it. And that should be a measure of the amount of guilt that can justly be assumed to attach to any member of a country who is not a member of its actual Govemment. Well the first War of the Machines seems to be drawing to its final inconclusive chapter – leaving, alas, everyone the poorer, many bereaved or maimed and millions dead, and only one thing triumphant: the Machines.|limba=en}}
Est abarradu orrorizadu dae sos [[bombardamentos atòmicos de Hiroshima e Nagasaki]], referende·si a sos iscientziados de su [[Progetu Manhattan]] che a "cussos fìsicos lunàticos" e "fraigadores de Babele".<ref name="atom">{{Tzita|Letters}}, no. 102.</ref>
==== Democratzia ====
Tolkien non si cnsideraiat unu democràticu "in perunu de sos impreos atuales suos [de su tèrmine]". Cunsideraiat s'ùnica fonte bera de egalidade intre sos òmines cussa de s'egalidade cara a Deus.<ref>{{Tzita libru|curadore=Humphrey Carpenter|tìtulu=The Letters of J. R. R. Tolkien|annu=2000|editore=Houghton Mifflin|limba=en|pàgina=215|capìtulu=Letter 163|isbn=978-0-618-05699-6}}</ref> Pro issu, sa democratzia non batiat a un'ismanniamentu de s'umilidade e de su podere de s'indivìduu ma a demagogia e barra: "cun su risultadu [de sa presèntzia de sa democratzia] chi non tenimus minoresa e umilidade universales, ma mannesa e barra universales, finas a cando carchi Orcu no otenet un'aneddu de su podere, e tando otenimus esemus otenende iscravidade."<ref>In sas lìteras suas at a nàrrere de no èssere unu "democràticu" (in su sensu polìticu de su tèrmine, e non intendende una disuguagliàntzia intre sos òmines) ca: «[...] sa "umiltade" e s'egualidade sunt prìntzipios ispirituales corrùmpidos dae su tentativu de los mecanizare e los formalizare, cun su resurtadu chi non s'otenent minoreasa e umiltade universales, ma grandesa e altivesa universales, finas a cando carchi orcu non resessit a pigare possessu de un'aneddu de pòdere, pro neghe de su cale nois otengiamus e amus a otènnere petzi de finire in iscravidade.» (J. R. R. Tolkien, ''Sa realidade in trasparèntzia'', p. 279)</ref><ref>{{Tzita libru|curadore=Humphrey Carpenter|tìtulu=The Letters of J. R. R. Tolkien|annu=2000|editore=Houghton Mifflin|limba=en|pàgina=246|capìtulu=Letter 186|isbn=978-0-618-05699-6}}</ref>
In sa lìtera 52, iscrita in su [[1943]], Tolkien iscriet chi sas opiniones polìticas suas «incrinant semper prus cara a s'anarchia (intesa in manera filosòfica che a abolitzione de cada controllu, non che a òmines barbudos chi afilant bombas) - o cara a una monarchia non costitutzionale. Dia arrestare chie si siat chi impreet sa paràula Paisu (intendende cale si siat cosa chi non siat sa terra inglesa e sos abitantes suos, est a nàrrere carchi cosa chi non tenet poderes nen diritos ne abistesa); [...]».<ref>J. R. R. Tolkien, ''Sa realidade in trasparèntzia'', p. 70</ref> Su suo est sustantzialmente un'isfogu, ma dae unas cantas de custas lìteras istupat un'infadu in sos cunfrontos de s'istadu modernu e de sa democratzia, e, prus in generale, de sas organizatziones cuntzepidas, fraigadas e ghiadas dae òmines chi guvernant àteros òmines: «S'ocupatzione prus inadata pro cale si siat òmine [...] est guvernare àteros òmines. Non b'at una persone in unu millione chi siat adata e galu de mancu sos chi chircant de aferrare s'oportunidade» (lìtera 52).
Allarghende s'arresonu, Tolkien difidat a forte de totu sas formas de "organizatzione" creadas dae s'òmine, cumprendende in custas fintzas sas istitutziones, sos esèrtzitos e sa tecnologia (Lìtera 66). Fintzas a sa base de custas afirmaduras b'at unu cuntzetu religiosu: est sa presuntzione umana chi fràigat diavolerias chene tènnere a disponimentu su cabu pro las padronegiare; e arrogande·si su podere de "creare", chi est imbetzes riservadu a Deus, mentras a s'òmine abarrat petzi sa potentzialidade de sa sub-creatzione artìstica (Lìtera 75).
Pro custu sas simpatias suas andant a sos chi chircant de si sutràere a sos ischieramentos e a sas conchistas de s'òmine: «a sos istatigheddos chi abarrant neutrales», a sa Gallia lìbera e a Cartàgine durante s'època romana. E issu matessi decrarat de apartènnere «a s'ala de sos semper derrotados mai sutamìtidos» (lìtera 77).
==== Debata a pitzu de sa ratza ====
Tolkien at reagidu cun arrenegu a sos etzessos de sa propaganda antigermànica durante sa gherra. In su 1944, in una lìtera a fìgiu suo Christopher, naraiat:
{{Tzitatzione|...est una cosa angustiosa a bìdere s'imprenta ruende tantu a bassu comente faghiat Goebbels in su mègius momentu suo, aboghinende chi cale si siat cumandante tedescu chi aguantat in una situatzione disisperada (cando fintzas sos bisòngios militares de s'ala sua nde benefìtziant in manera crara) est un'imbriagu e unu fanàticu abbeliadu. [...] B'aiat un'artìculu solenne in su cuotidianu locale chi pediat s'isperdìtziu sistemàticu totale de sa natzione tedesca che a s'ùnica manera giusta de agire a pustis de sa vitòria: ca, pro praghere, sunt tzerpes a sonàgios, e no ischint sa diferèntzia intre su bene e su male! (E s'iscritore?) Sos tedescos tenent su matessi deretu de definire a sos polacos e a sos ebreos parasitas subumanos de ispèrdere cantu lu tenimus nois de lu fàghere cun sos tedescos: in àteras paràulas, perunu deretu, cale si siat cosa apant fatu.|''Letters'', no. 81|...it is distressing to see the press grovelling in the gutter as low as Goebbels in his prime, shrieking that any German commander who holds out in a desperate situation (when, too, the military needs of his side clearly benefit) is a drunkard, and a besotted fanatic. [...] There was a solemn article in the local paper seriously advocating systematic exterminating of the entire German nation as the only proper course after military victory: because, if you please, they are rattlesnakes, and don’t know the difference between good and evil! (What of the writer?) The Germans have just as much right to declare the Poles and Jews exterminable vermin, subhuman, as we have to select the Germans: in other words, no right, whatever they have done.|limba=en}}
S'est fintzas lamentadu de sa segregatzione ratziale in [[Sudàfrica]], iscriende chi "su tratamentu de sas persones de colore belle semper orrorizat a chie si siat chi biàgiat foras de su Regnu Unidu."<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 61, a Christopher Tolkien, 18 abrile 1944.</ref>
=== Natura ===
Durante una parte manna de sa vida sua, su cunservatzionismu non s'agataiat in s'agenda polìtica, e Tolkien matessi non s'est espressadu diretamente comente cunservatzionista francu in unas cantas lìteras privadas, in ue faeddaiat de comente l'agradaiant sos buscos e de sa tristesa de bìdere rùere sos àrbores. In sos ùrtimos annos, medas autores de biografias o anàlisis literàrias de Tolkien ant naradu chi durante s'iscritura de ''[[Su Sennore de sos Aneddos]]'' Tolkien at incumentzadu a s'interessare semper de prus de su balore de su mundu agreste e de sa natura pura, e a s'amparu de sa vida agreste chi fiat galu abarradu in su mundu industrializadu.<ref>{{Tzita libru|tìtulu=J.R.R. Tolkien and His Literary Resonances: Views of Middle-earth|annu=2000|editore=Greenwood Publishing Group|limba=en}}</ref><ref>{{Tzita libru|tìtulu=J.R.R. Tolkien: New Casebook|url=http://eprints.glos.ac.uk/791/1/Tolkien%20and%20Trees%20PDF.pdf|annu=2013|editore=Palgrave Macmillan|limba=en|capìtulu=Tolkien and Trees|ISBN=978-1-137-26399-5}}</ref><ref>{{Tzita libru|tìtulu=Ents, Elves, and Eriador: The Environmental Vision of J.R.R. Tolkien|annu=2006|editore=University of Kentucky Press|limba=en|ISBN=0-8131-2418-2}}</ref>
== Òperas ==
Tolkien at ideadu temas medas chi at torradu a impreare in sos abbotzos imbenientes de su legendàriu suo, incumintzende cun ''[[Su libru de sos contos pèrdidos]]'', iscritu in su mentres chi si fiat riprendende dae una maladia pigada durante sa [[batalla de su Somme]]. Sas duas istòrias de importu prus mannu, su contu de [[Beren]] e [[Lúthien]] e su de [[Turin]], a pustis los at ismanniados e disvilupados che a poemas narrativos (publicados in ''[[Sas balladas de Beleriand]]'').
=== Influèntzias ===
==== Istòrias de aventuras britànnicas ====
Una de sas influèntzias prus de annotu de Tolkien est istada su [[Homo universalis|polìmata]] [[William Morris]], fundadore de su movimentu [[Artes and Crafts|Arts and Crafts]]. Tolkien disigiaiat imitare sos romanzos in prosa e in versu de Morris, dae su cale at atzetadu cussìgios pro numenare logos geogràficos che a sas [[Paules de sos Mortos]] de ''Su Sennore de sos Aneddos''<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 226.</ref> o su [[Buscu Llobregós|Padente Iscuru]] (''Mirkwood'', in inglesu), in prus de unos cantos aspetos generales.<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 1.</ref><ref>{{Limbas|en}}Anderson, Douglas A. ''The Annotated Hobbit'', Boston, Houghton Mifflin 1988, p. 183, nota 10.</ref>
S'òpera de [[Edward Wyke-Smith]] ''The Marvellous Land of Snergs'', cun sa cantidade sua de personàgios printzipales, at influentzadu sos acontessimentos, sos temas e sa descritzione de su biàgiu de [[Bilbo Saquet|Bilbo]] in ''Su Hobbit''.<ref>{{Limbas|en}}Anderson, Douglas A. ''The Annotated Hobbit'', Boston, Houghton Mifflin 1988, pp. 6–7.</ref>
Tolkien at tzitadu fintzas sa paristòria de [[Henry Rider Haggard|Rider Haggard]] ''Issa'' in un'intervista telefònica: "Supòngio chi, de giòvanu, ''[[Issa (paristòria)|Issa]]'' mi at interessadu gasi comente s'àstula grega de Amyntas [Amenartas], chi est su tipu de màchina pro sa cale totu si moiat."<ref>{{Tzita publicatzione|autore=|nùmene=Henry|sambenadu=Resnick|data=1967|tìtulu=An Interview with Tolkien|rivista=[[Niekas]]|tzitade=|volume=|nùmeru=|p=37-34|limba=en}}</ref> B'at unu supostu fac-sìmile de custa àstula dae tzeràmica in sa prima editzione de Haggard, e s'iscritzione chi bi si nche podet bìdere, a pustis bortada, batit a sos personàgios inglesos in su regnu antigu de issa. Crìticos medas ant cumparadu custa risorsa cun su ''Testamentu de'' ''[[Isíldur|Isildur]]'' de su ''Sennore de sos Aneddos''<ref>{{Tzita publicatzione|autore=|nùmene=Dale J.|sambenadu=Nelson|annu=2006|tìtulu=Haggard's She: Burke's Sublime in a popular romance|rivista=Mythlore|volume=|nùmeru=Winter–Spring|limba=en|atzessu=2 nadale 2007|url=http://www.thefreelibrary.com/Haggard's+She%3A+Burke's+Sublime+in+a+popular+romance.-a0146063132}}</ref> e a sos isfortzos de Tolkien pro recreare un'illustratzione realìstica de una pàgina de su ''[[Libru de Mazarbul]]''.<ref>{{Tzita libru|nùmene=Verlyn|sambenadu=Flieger|tìtulu=Interrupted Music: The Making Of Tolkien's Mythology|url=https://books.google.cat/?id=Q6zgmCf_kY4C&pg=PA150&dq=Tolkien+%22Red+Book%22+Haggard|annu=2005|editore=Kent State University Press|limba=en|p=150|ISBN=0-87338-824-0}}</ref> Àteros, che a [[Edwin Muir]],<ref>{{Tzita libru|nùmene=Edwin|sambenadu=Muir|tìtulu=The Truth of Imagination: Some Uncollected Reviews and Essays|annu=1988|editore=Aberdeen University Press|limba=en|p=121|ISBN=0-08-036392-X}}</ref> ant agatadu parallelismos intre sos romanzos de Tolkien e sos de Haggard.<ref>{{Tzita libru|nùmene=Jared C.|sambenadu=Lobdell|tìtulu=The World of the Rings: Language, Religion, and Adventure in Tolkien|annu=2004|editore=Open Court|limba=en|p=5–6|ISBN=978-0-8126-9569-4}}</ref><ref>{{Tzita libru|nùmene=William N., II|sambenadu=Rogers|tìtulu=J.R.R. Tolkien and His Literary Resonances: Views of Middle-earth|annu=2000|editore=Greenwood Press|limba=en|p=121–132|capìtulu=Gagool and Gollum: Exemplars of Degeneration in ''King Solomon's Mines'' and ''The Hobbit''|ISBN=0-313-30845-4}}</ref><ref>{{Tzita web|url=http://www.troynovant.com/Stoddard/Tolkien/Galadriel-and-Ayesha.html|tìtulu=Galadriel and Ayesha: Tolkienian Inspiration?|sambenadu=Stoddard|nùmene=William H.|curadore=Franson Publications|data=trìulas 2003|limba=en|atzessu=2 nadale 2007}}</ref>
Tolkien at iscritu de s'èssere intesu ispantadu, a minore, dae sa paristòria istòrica de S. R. Crockett ''The Black Douglas'', basende su negromante suo ([[Sàuron]]) in subra de s'antagonista de cuss'òpera, [[Gilles de Rais|Gilles de Retz]].<ref>{{Tzita|Letters}}, p. 391, nota, tzitadu in {{Limbas|en}}Jared C. Lobdell ''The World of the Rings: Language, Religion, and Adventure in Tolkien'', p. 6.</ref> Unos cantos acontessimentos siat de ''S'hobbit'' siat de su ''Sennore de sos Aneddos'' assimigiant, tantu in manera narrativa che a in s'istile, a sa paristòria de Crockett, e siat su panorama globale suo siat s'istile e s'immaginàriu suos sunt istados sugeridos che a un'influèntzia pro Tolkien.<ref>{{Limbas|en}}Anderson, Douglas A. ''The Annotated Hobbit'', Boston, Houghton Mifflin 1988, p. 150.</ref><ref>{{Limbas|en}}Lobdell, Jared C. (2004). ''The World of the Rings: Language, Religion, and Adventure in Tolkien'', pp. 6–7.</ref>
==== Mitologia europea ====
Tolkien s'est ispiradu a sa literadura, sa [[Versu al·literatiu|poesia]] e sa [[Paganèsimu germànicu|mitologia]] de sos [[Germànicos|pòpulos germànicos]] antigos, mescamente sos [[anglosàssones]], chi fiant s'àrea de ispetzializade sua, tantu pro eletzione che pro interessu. Custas fontes de ispiratzione ant inclùdidu òperas de sa [[literadura anglosàssone]] che a ''[[Beowulf]]'', [[Paristòria (literadura)|paristòrias nòrdicas]] che a sas sagas ''[[Paristòria Völsunga|Völsunga]]'' e ''[[Hervarar paristòria ok Heiðreks|Hervarar]]'', s'Edda poètica, s'Edda prosàica, su ''[[Càntigu de sos Nibelungs|Càntigu de sos Nibelungos]]'', e medas òperas relatzionadas culturalmente.<ref group="Nota">Comente acrarit Christopher Tolkien in ''Hervarar Saga ok Heidreks Konung'' (Universidade de Oxford, Trinity College). B. Litt. thesis. 1953/4. [Annu non seguru], ''The Battle of the Goths and the Huns'', a: Saga-Book (University College, Londra, pro sa Viking Society for Northern Research) 14, parte 3 (1955–56)</ref><ref name="DayTolkiensRing">{{Tzita libru|nùmene=David|sambenadu=Day|tìtulu=Tolkien's Ring|data=1 freàrgiu 2002|editore=Barnes and Noble|limba=en|ISBN=1-58663-527-1}}</ref> Nointames sos assimìgios de s'òpera sua cun sa ''paristòria Völsunga'' e su ''Càntigu de sos Nibelungos'', chi sunt istadas sas bases pro su tziclu operìsticu de [[Richard Wagner]] ''[[S'aneddu de su nibelung|S'aneddu de su nibelungos]]'', Tolkien nd'at criticadu cale si siat cunfrontu diretu, signalende a s'editore suo chi "ambos duos aneddos fiant tundos, e inoghe s'acabant sos cunfrontos." Nointames custu, unos cantos crìticos creent chi Tolkien siat istadu influentzadu dae Wagner in unos cantos aspetos de s'òpera sua, che a su "cuntzetu de un'aneddu chi dat a su mere suo su domìniu de su mundu .<ref>{{Limbas|en}}Alex Ross, [http://www.newyorker.com/archive/2003/12/22/031222crat_atlarge "The Ring and The Rings: Wagner vs. Tolkien"], ''The New Yorker'', 22 de nadale 2003.</ref><ref>{{Limbas|en}}Spengler, [http://www.atimes.com/atimes/Front_Page/EA11Aa02.html The 'Ring' and the remnants of the West] {{Webarchive|url=http://webarchive.loc.gov/all/20050409030247/http://www.atimes.com/atimes/Front_Page/EA11Aa02.html |date=2005-04-09 }}, ''Asia Times'', 11 ghennàrgiu 2003.</ref><ref>{{Limbas|en}}Spengler, [http://www.atimes.com/atimes/Front_Page/ID24Aa01.html Tolkien's Christianity and the pagan tragedy] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080513024930/http://atimes.com/atimes/Front_Page/ID24Aa01.html |date=2008-05-13 }}, ''Asia Times'', 11 ghennàrgiu 2003.</ref><ref>{{Limbas|en}}[http://tolkienonline.de/etep/1ring5.html Tolkien's Ring and Der Ring des Nibelungen], capìtulu 5 in {{Limbas|en}}Harvey, David (1995). ''[http://tolkienonline.de/etep/ring_toc.html One Ring to Rule them All]''</ref> Difatis, duas de sas caraterìsticas pròpias de s'Aneddu Ùnicu, su fatu de èssere malu ''in isse matessi'' e su pòdere de corrutzione de sas mentes e de sas boluntades de àteros personàgios, non s'agatant in sas fontes mitològicas, ma teniant unu ruolu tzentrale in s'òpera de Wagner.
Sa passione sua pro sa mitologia fiat coerente cun sa fede catòlica sua. Su pìscamu Newman, chi est istadu professore de su tutore de Tolkien, afirmaiat chi sa mitologia pagana bene cumpresa fiat una preparatzione pro su vangelu.<ref>{{Tzita libru|nùmene=Ian|sambenadu=Ker|tìtulu=John Henry Newman: Una biografía|url=https://books.google.cat/books?id=UF_OgHmgvTwC|ed=|data=2010|editore=|limba=ca|p=|ISBN=8498402824}}</ref>
Tolkien at fintzas reconnotu medas influèntzias non germànicas in unas cantas de sas istòrias e ideas suas. S'òpera de [[Sòfocles|Sòfocle]], ''[[Edipu Re]]'', at ispiradu elementos de ''Su Silmarillion'' e de ''[[Sos fìgios de in Hurin]]''. In prus, sa prima borta chi Tolkien at letu sa tradutzione de [[William Forsell Kirby]] de su ''[[Kalevala]]'', su poema èpicu finlandesu pro antonomàsia, galu fiat in sa King Edward's School. Tolkien descriiat su personàgiu [[Väinämöinen]] che a una de sas influèntzias suas pro disvilupare a [[Gàndalf|Gàndalf su Murru]]. In prus, l'ant-eroe de su ''Kalevala'', [[Kullervo]], est istadu descritu che a un'ispiratzione pro [[Turin|Turin Turambar]].<ref>{{Tzita web|url=http://news.nationalgeographic.com/news/2001/12/1219_tolkienroots.html|tìtulu=Lord of the Rings Inspired by an Ancient Epic|sambenadu=Handwerk|nùmene=Brian|situ=National Geographic News|data=1 martzu 2004|limba=en|atzessu=13 martzu 2006}}</ref> [[Dimitra Fimi]], Douglas A. Anderson, John Garth e medas àteros acadèmicos de importu e espertos in Tolkien creent chi s'autore inglesu apat retzidu influèntzias fintzas dae una bariedade larga de istòrias e paristòrias [[Mitologia tzèltica|tzèlticas]] ([[Mitologia irlandesa|irlandesas]], [[Mitologia iscotzesa|iscotzesas]] e [[Mitologia gallesa|gallesas]]).<ref>{{Tzita publicatzione|autore=|nùmene=Dimitra|sambenadu=Fimi|annu=2006|tìtulu=“Mad” Elves and “Elusive Beauty”: Some Celtic Strands of Tolkien's Mythology|rivista=Folklore|volume=117|nùmeru=2|p=156–170|limba=en|doi=10.1080/00155870600707847}}</ref><ref>{{Tzita publicatzione|autore=|nùmene=Dimitra|sambenadu=Fimi|annu=2007|tìtulu=Tolkien's "'Celtic' type of legends": Merging Traditions|rivista=Tolkien Studies|volume=4|nùmeru=|p=51–71|limba=en|doi=10.1353/tks.2007.0015}}</ref> Nointames custu, cando su primu manuscritu de ''Su Silmarillion'' fiat istadu refudadu, in parte pro s'assimìgiu chi teniant sos nùmenes cun sa limba tzèltica, Tolkien aiat negadu cale si siat orìgine tzèltica:
{{Tzitatzione|Non b'at bisòngiu de nàrrere chi non sunt tzèlticos! E nemmancu lu sunt sos contos. Connosco cosas tzèlticas (medas in sa limba originale issoro, irlandesu o gallesu), e intendo pro cussas unu pagu de aburia: mescamente pro sa falta fundamentale de significu issoro. Tenent colores lughentes, ma sunt comente bidrieras segadas torradas a cumpònnere chene disinnu perunu. Difatis sunt 'macas', comente su letore bostru narat, ma deo non creo de l'èssere.|''Letters'', no. 19|Needless to say they are not Celtic! Neither are the tales. I do know Celtic things (many in their original languages Irish and Welsh), and feel for them a certain distaste: largely for their fundamental unreason. They have bright colour, but are like a broken stained glass window reassembled without design. They are in fact ‘mad’ as your reader says – but I don’t believe I am.|limba=en}}
==== Catolitzèsimu ====
Fintzas s'immaginàriu e sa teologia catòlica ant tentu unu ruolu in su modellamentu de s'immaginatzione creativa de Tolkien, prena comente fiat de su fungudu ispìritu religiosu suo.<ref name="DayTolkiensRing2">{{Tzita libru|nùmene=David|sambenadu=Day|tìtulu=Tolkien's Ring|data=1 freàrgiu 2002|editore=Barnes and Noble|limba=en|ISBN=1-58663-527-1}}</ref><ref>{{Tzita web|url=http://www.crisismagazine.com/november2001/feature7.htm|tìtulu=Tolkien's Catholic Imagination|sambenadu=Bofetti|nùmene=Jason|situ=Crisis Magazine|data=santandria 2001|limba=en|atzessu=30 austu 2006|dataarchìviu=2006-08-21|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20060821111145/http://www.crisismagazine.com/november2001/feature7.htm|deadurl=yes}}</ref> Tolkien l'ischiat:
{{Tzitatzione|Su Sennore de sos Aneddos est oviamente un'òpera religiosa e catòlica in manera fundamentale; chene intentzione, a s'incumintzu, ma in manera cònscia durante sa revisione. Est pro custa resone chi non b'apo postu in intro, o nch'apo bogadu, praticamente totu sos riferimentos a cale si siat cosa chi assimiget a sa 'religione', a cultos o a pràticas, in su mundu immaginàriu. Ca s'elementu religiosu est surbidu a intro de s'istòria e de su simbulismu. Nointames naradu gai sonat meda grusseri e prus presumidu de cantu non siat in realidade. Ca a nàrrere sa beridade deo in manera cònscia apo programmadu pagu a beru: e dia dèpere torrare gràtzias a beru pro èssere istadu allevadu (dae cando tenia oto annos) in una fide chi m'at nutridu e m'at insegnadu totu su pagu chi isco.|''Letters'', no. 142|The Lord of the Rings is of course a fundamentally religious and Catholic work; unconsciously so at first, but consciously in the revision. That is why I have not put in, or have cut out, practically all references to anything like ‘religion’, to cults or practices, in the imaginary world. For the religious element is absorbed into the story and the symbolism. However that is very clumsily put, and sounds more self-important than I feel. For as a matter of fact, I have consciously planned very little; and should chiefly be grateful for having been brought up (since I was eight) in a Faith that has nourished me and taught me all the little that I know.|limba=en}}
Issu paret non minispretziare su mètodu simbòlicu tìpicu de sas paràbolas [[Vangelu|evangèlicas]], est a nàrrere su faeddare de una veridade impreende sìmbulos: «Deo dia pretèndere, si non dia pensare chi siat presumidu dae parte de una persone gari istruida male, de tènnere a punna cussa de dimustrare sa veridade e de incoragire sos bonos printzìpios morales in custu mundu nostru, pro mèdiu de s'espediente antigu de los acrarare pro mèdiu de personificatziones diversas, chi a sa fine agiudant a los fàghere cumprèndere».
Paul H. Kocher at iscritu chi Tolkien descriet su male in sa manera chi lu faghet su cristianèsimu ortodossu. Est a nàrrere, s'ausèntzia de Deus. Tzitat esempros medas in su ''Sennores de sos Aneddos'', che a s'ogru chene pàrpala de Sàuron: "sa carpidura niedda de pupia sua s'aberiat in unu putzu, una bentana cara a su nudda". Kocher bidet sa fonte de Tolkien in [[Tommaso d'Aquino|Tommasu de Aquino]], "chi est sensadu supònnere chi Tolkien, comente medievalista e catòlicu, connoschiet bene".<ref>{{Tzita libru|nùmene=Paul H.|sambenadu=Kocher|tìtulu=Master of Middle-earth: The Fiction of J. R. R. Tolkien|annu=1972|editore=Houghton Mifflin|limba=en|p=76–77|ISBN=0-395-14097-8}}</ref> [[Tomu Shippey]] dat unu parre su matessi, ma in logu de chistionare de Aquino, afirmat chi Tolkien depiat connòschere bene meda sa tradutzione anglosàssone de [[Alfred su Grandu|Alfred su Mannu]] de s'òpera de [[Severinu Boeziu|Boeci]] ''[[Consolatzione de sa filosofia]]'', nòdida che a ''[[Consolatzione de sa filosofia|Lays of Boethius]]''. Shippey iscriet chi sa bisione cristiana sua de su male currispondet bene meda cun cussa espressada dae Boeci: "su male no est nudda". Narat chi Tolkien at impreadu su corollàriu chi su male non podet creare nudda che a base de sa sentèntzia de [[Frodo Saquet|Frodo]], cando narat chi "s'umbra ... podet petzi istòrchere, non podet fraigare: perunu elementu a beru nou a contu suo", e frases sìmiles de [[Barbarbrat|Barbàrbure]] o de Èlrond.<ref>{{Tzita libru|nùmene=Tom|sambenadu=Shippey|tìtulu=The Road to Middle-earth|annu=1983|editore=Houghton Mifflin|limba=en|p=140–141|ISBN=0-395-33973-1}}</ref> Sighit in sa matessi lìnia narende chi in su ''Sennore de sos Aneddos'' su male paret èssere, in tzertos momentos, una fortza indipendente, prus chi no sa mancàntzia de su bene (cun totu chi non tantu indipendente finas a su puntu de su [[Maniqueisme|manicheismu]]), e sugerit chi sos annantos de Alfred a sa tradutzione de Boeci diant pòdere àere ispiradu custu puntu de vista.<ref>''Road'', pp. 141–145.</ref>
Un'àteru argumentu de interessu mannu est su puntu de vista teològicu de Stratford Caldecott, in relatzione a s'Aneddu e su chi rapresentat. "S'Aneddu de su Pòdere rapresentat sa maja niedda de su podere corrùmpidu, s'afirmatzione de una persone in isse matessi in contrariedade cun Deus. Paret chi diat libertade, ma sa funtzione bera sua est sa de incadenare su portadore a s'Ànghelu Rùidu. Corrumpit sa boluntade umana de su portadore, dassende·lu cada bia prus "làngiu" e irreale; difatis, su donu suo de s'invisibilidade simbolizat s'abilidade sua de ispèrdere totu sa relatzione e s'identidade naturale umana. Si diat pòdere nàrrere chi s'Aneddu est unu pecadu in isse matessi: atrativu e paret inofensivu a su printzìpiu, si faghet cada borta prus difìtzile de dassare e, a sa fine, corrumpit".<ref>{{Tzita noas|limba=en|autore=|url=http://touchstonemag.com/archives/article.php?id=15-01-051-f|tìtulu=The Lord & Lady of the Rings|publicatzione="The Lord & Lady of the Rings"|data=ghennàrgiu 2002|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20110426033720/http://touchstonemag.com/archives/article.php?id=15-01-051-f}}</ref>
=== Publicatziones ===
==== ''Beowulf: Su Mostru e sos Crìticos'' ====
Gasi comente l'est istadu in su mundu de sa fintzione, Tolkien est istadu fintzas un'autore de annotu in su campu de sa crìtica literària acadèmica. Su seminàriu suo, de su 1936, a pustis est istadu publicadu comente artìculu, e at rivolutzionadu su tratamentu chi finas a tando aiant dadu sos crìticos literàrios a su poema èpicu anglosàssone ''[[Beowulf]]''. Custu sàgiu est galu oe in die unu de sos traballos prus influentes in s'istùdiu de sa literadura anglosàssone. ''Beowulf'' est una de sas influèntzias prus significativas in s'òpera literària imbeniente de Tolkien, cun detàllios de importu siat pro ''S'Hobbit'' siat pro su ''Sennore de sos Aneddos,'' adotados dae su poema èpicu. Custa òpera mustrat medas de sos aspetos de ''Beowulf'' chi Tolkien agatat prus ispiradores, evidentziende su ruolu de sos mostros in sa literadura, e mescamente de su dragu chi aparesset a sa fine de su poemas de tres:
{{Tzitatzione|Pro su chi pertocat a su poema unu dragu, pro cantu caente siat, non faghet un'istiu, o un'istràngiu; e un'òmine diat pòdere cuncambiare pro unu dragu bonu su chi non diat bèndere pro unu desertu. E sos dragos, sos dragos beros, essentziales siat pro sos machinàrios siat pro sas ideas de unu poema o de unu contu, a nàrrere sa veridade sunt raros.|{{Limbas|en}}Tolkien, J. R. R. (1963). ''Beowulf: The Monsters and the Critics''. Oxford. pp. 10–11|As for the poem, one dragon, however hot, does not make a summer, or a host; and a man might well exchange for one good dragon what he would not sell for a wilderness. And dragons, real dragons, essential both to the machinery and the ideas of a poem or tale, are actually rare.|limba=en}}
==== Libros pro pitzinnos e àteras òperas curtzas ====
In paris cun sas cumpositziones mitòpicas suas, Tolkien s'est apassionadu a imbentare istòrias de fantàsia pro distràere fìgios suos.<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Philip|sambenadu=Norman|url=http://www.nytimes.com/books/01/02/11/specials/tolkien-mag67.html|tìtulu=The Prevalence of Hobbits|publicatzione=The New York Times|data=1967-01-15}}</ref> Cada annu iscriiat lìteras pro Pasca de Nadale, faghende finta de èssere Babbu Nadale e imbiadas a sos fìgios suos, recreende una sèrie de istòrias breves (prus a tardu compiladas e publicadas comente Sas lìteras de [[Babbu Noel|Babbu Nadale]]). Àteras istòrias includent Mr. Bliss e ''[[Roverandom]]'' (pro pitzinnos), e ''[[Leaf by Niggle]]'' (parte de ''[[Tree and Leaf]]''), ''[[Sas aventuras de Tom Bombadil]]'', ''[[Ue Fairy-Stories|On Fairy-Stories]]'', ''[[Su frailàrgiu de Wootton Major]]'' e ''Gil, su massaju de Ham.'' ''Roverandom'' e ''Su frailàrgiu de Wootton Major'', comente ''S'Hobbit'', adotaiant ideas de ''legendarium'' suo.
==== ''Su Hobbit'' ====
[[File:The_Hobbit_-_title_page_of_first_American_print.jpg|thumb|Prima pàgina de s'editzione americana de ''S'Hobbit'']]
Tolkien mai si diat àere immaginadu chi sas istòrias suas diant èssere divènnidas populares, ma pro casualidade unu libru numenadu ''[[Su Hobbit]]'' (''The Hobbit'', in inglesu), chi aiat iscritu unos annos in antis pro fìgios suos, est arribadu in su [[1936]] in sas manos de Susan Dagnall, impiegada de sa domo editora londinesa George Allen & Unwin, chie at cumbintu Tolkien chi l'intregaret pro sa publicatzione sua.<ref name="NYTimes obit2">{{Tzita noas|limba=en|url=http://www.nytimes.com/books/01/02/11/specials/tolkien-obit.html|tìtulu=J. R. R. Tolkien Dead at 81; Wrote 'The Lord of the Rings'|publicatzione=The New York Times|data=3 cabudanni 1973}}</ref> Sende gasi, cando est istada publicada, un'annu prus tardu, su libru at atràidu s'atentzione tantu de mannos comente de sos pitzinnos, divenende un'òpera bastante populare pro chi sos editores pregontarent a Tolkien chi nde publicaret un'àtera.
==== ''Su Sennore de sos Aneddos'' ====
Sa rechesta de realizare un'àtera òpera at batidu Tolkien a incumentzare sa chi diat divenire s'òpera prus famosa sua: su romanzu èpicu ''[[Su Sennore de sos Aneddos]]'' (originariamente publicadu in tres volùmenes intre su [[1954]] e su [[1955]]). Tolkien at coladu prus de deghe annos iscriende sa narratzione printzipale e sas apenditzes pro ''Su Sennore de sos Aneddos'', tempus durante su cale at retzidu s'apògiu costante de sos [[Inklings]], mascamente de s'amigu suo C. S. Lewis, autore de ''[[Sas Crònacas de Nàrnia]]''. Tantu ''Su Hobbit'' comente ''Su Sennore de sos Aneddos'' si sìtuant in su cuntestu de su ''Silmarillion'', ma in unu perìodu a pustis.
Tolkien, in unu primu momentu, at chircadu de fàghere in manera chi ''Su Sennore de sos Aneddos'' tenneret un'istile literàriu de contu de pitzinnos simigiante a cussu de ''Su Hobbit'', ma a pustis est divènnidu prus iscuru e prus sèriu in su mentres chi l'iscriiat.<ref>{{Tzita noas|limba=en|autore=Times Editorial Staff|url=http://www.nytimes.com/books/01/02/11/specials/tolkien-oxford.html|tìtulu=Oxford Calling|publicatzione=New York Times|data=5 làmpadas 1955}}</ref> Cun totu chi est un'òpera chi sighet a ''Su Hobbit'', s'indiritzat a unu pùblicu prus mannu, intrende in su cuntestu immensu de [[Beleríand]] chi Tolkien aiat fraigadu durante sos annos in antis, e chi a pustis diat bìdere sa publicatzione a pustis mortu cun ''Su Silmarillion'' e àteros volùmenes. S'influèntzia de Tolkien si bidet mescamente in sa crèschida de su [[Fantàsia|gènere de fantàsia]] a pustis de su sutzessu de ''Su Sennore de sos Aneddos''.
''Su Sennore de sos Aneddos'' est divènnidu populare in manera immensa partinde dae sa dècada de su 1960 e l'est galu in dies de oe: s'òpera est abarrada in sas primas positziones de sas listas de òperas prus populares de su de XX sèculos, siat in livellu de bèndidas siat in sos sondàgios fatos dae sos letores.<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Andy|sambenadu=Seiler|autore=|url=http://usatoday30.usatoday.com/life/movies/news/2003-12-12-lotr-main_x.htm|tìtulu='Rings' comes full circle|publicatzione=USA Today|data=16 nadale 2003|atzessu=2006-03-12}}</ref> In sa chirca "[[Big Read]]", realizada in su 2003 dae sa BBC, ''Su Sennores de sos Aneddos'' est istadu su romanzu prus amadu de su [[Regnu Unidu]].<ref>{{Limbas|en}}[http://www.bbc.co.uk/arts/bigread/top100.shtml "BBC – The Big Read"]. BBC. abrile 2003, Retrieved 2 santandria 2012</ref> Sos australianos ant votadu ''Su Sennore de sos Aneddos'' che a su mègius libru in unu sondàgiu realizadu in su [[2004]] dae s'[[Australian Broadcasting Corporation|Australian ABC]].<ref>{{Tzita web|url=http://www.abc.net.au/news/newsitems/200512/s1523327.htm|tìtulu=Epic trilogy tops favorite film poll|sambenadu=Cooper|nùmene=Callista|situ=ABC News Online|data=5 nadale 2005|limba=en|atzessu=12 martzu 2006}}</ref> In un'àteru sondàgiu, realizadu in su 1999 cun sos clientes de Amazon.com, ''Su Sennore de sos Aneddos'' est istadu numenadu su libru prefertu de su millènniu.<ref>{{Tzita web|url=http://www.salon.com/books/feature/2001/06/04/tolkien/|tìtulu=The book of the century|sambenadu=O'Hehir|nùmene=Andrew|situ=Salon.com|data=4 làmpadas 2001|limba=en|atzessu=12 martzu 2006}}</ref> In su [[2002]] Tolkien est istadu votadu comente su de 92 britànnicos prus de importu prus mannu de s'istòria, in unu sondàgiu ammaniadu dae sa BBC, e in su 2004 su de 35 sudafricanos de importu prus mannu, divendnde s'ùnica persone a aparirein ambas sas duas listas. Sa popularidade sua non si lìmitat petzi a su mundu anglòfonu: in unu sondàgiu de su 2004 ispiradu a su "Big Read" britànnicu, pagu prus o mancu 250.000 tedescos ant cunsideradu ''Su Sennore de sos Aneddos'' comente s'òpera literària preferida issoro.<ref>{{Tzita noas|limba=en|url=http://www.smh.com.au/articles/2004/10/04/1096871805007.html|tìtulu=A lord for Germany|publicatzione=The Sidney Morning Herald|data=5 santugaine 2004}}</ref>
=== Publicatziones a pustis de sa morte ===
==== ''Su Silmarillion'' ====
[[File:Silmarrillion,_Just_under_the_Cover.jpg|thumb|Cobertedda de Su Silmarillion]]
Tolkien at iscritu unu resumu breve de sa mitologia sua, chi incluet sos contos de Beren e Lúthien e su de Turin; cussa produtzione curtza est acabada disvilupende·si in su ''Quenta Silmarillion'', un'istòria de su tempus chi Tolkien at incumintzadu a iscrìere tres bortas ma chi no at mai publicadu. Tolkien teniat s'intentzione de la publicare in paris cun ''Su Sennore de sos Aneddos'', ma sos editores suos (siat Allen & Unwin siat [[HarperCollins|Collins]]) si fiant refudados. In cussu momentu, in sa dècada de su 1950, sos prejos de imprenta fiant artziados meda in su Regnu Unidu, motivu pro su cale ant dèpidu publicare ''Su Sennore de sos Aneddos'' in tres volùmenes.<ref>{{Tzita libru|nùmene=Wayne G.|sambenadu=Hammond|tìtulu=J.R.R. Tolkien: a descriptive bibliography|annu=1993|editore=Saint Paul's Biographies|tzitade=Londra|limba=en|OCLC=27013976|ISBN=1-873040-11-3}}</ref> S'istòria de cussu protzessu de torrare a fàghere su libru s'ispiegat in s'òpera sua ''[[S'Istòria de sa Terra Mesana|S'Istòria de sa Terra Mesania]]'', publicada a pustis de sa morte sua e curada dae Christopher Tolkien, unu de sos fìgios suos. Dae su 1936, pagu prus o mancu, Tolkien at incumintzadu a ismanniare custu cuadru pro inclùdere s'istòria de ''Sa ruta de'' ''[[Nùmenor]]'', ispirada in subra de sa contàntzia de Atlàntide.
Tolkien at numenadu a fìgiu suo Christopher che a su gestore de sos deretos suos de autore, e su fìgiu (paris cun s'assistèntzia de [[Guy Gavriel Kay]], prus a tardu reconnotu che a autore de fantàsia pro sas òperas suas), at ammaniadu parte de su materiale suo in unu volùmene individuale e coerente, chi est istadu publicadu cun su nùmene de ''Su Silmarillion'', in su 1977. At retzidu su prèmiu Locus pro su mègius romanzu de fantàsia in su 1978.<ref name="WWE-1978">{{Tzita web|url=http://www.worldswithoutend.com/books_year_index.asp?year=1978|tìtulu=1978 Award Winners & Nominees|situ=Worlds Without End|limba=en|atzessu=17 maju 2009}}</ref>
Sas ''Istòrias Mannas de sas Dies de s'Antichidade'' est s'annantu de sas tres relatas de importu prus mannu chi J. R. R. Tolkien at disvilupadu in su mundu mitològicu suo ([[Arda]]), durante sa [[Prima Edade]] de su Sole o in sas Dies de s'Antichidade e sunt relatzionadas in manera istrinta cun s'istòria de sos [[Silmaril|Silmarils]]. Sas istòrias sunt ''S'istòria de Beren e Lùthien'' (s'istòria de amore intre s'alva ''[[Lúthien|Lùthien]]'' e s'òmine ''[[Beren]]''), ''Sa Ruta de Gòndolin'' (in ue si nche contant sas aventuras de [[Tuor]] finas a cando no arribat a ''[[Góndolin|Gòndolin]]'', s'arribu suo e sa vida sua finas a sa ruta sua e a sa fua de s'eroe e sa famìlia sua) e ''S'istòria de sos fìgios de Hurin'' (in ue sb'est iscritu su destinu malauradu de [[Turin]] e Nìenor, fìgios de Hurin), mentovadu fintzas comente ''[[Narn]]''. Custas istòrias las podimus agatare in medas regortas, totu publicadas a pustis de sa morte de Tolkien, dae fìgiu suo [[Christopher Tolkien|Cristopher]]. Sunt: ''[[Su libru de sos contos pèrdidos]]'', ''Contos no acabados de Nùmenor e de sa Terra Mesania'', ''Su Silmarillion'' e ''Sos fìgios de Hurin.''
==== ''Contos no acabados'' e ''S'istòria de sa Terra Mesania'' ====
In su 1980 Christopher Tolkien at publicadu una colletzione de materiale prus frammentàriu cun su tìtulu de ''Contos no acabados de Nùmenor e de sa Terra Mesania''. In sos annos imbenientes (1983–1996) at publicadu galu prus materiale chi galu fiat disconnotu, paris cun notas e cummentos mannos, in una sèrie de dòighi volùmenes chi at intituladu ''S'istòria de sa Terra Mesania''. In cue s'agatant istòrias no acabadas, abbandonadas, alternativas o contraditòrias, dae chi Tolkien semper teniat traballu in protzessu, e non fiat fitianu chi definiret una versione finale pro cale si siat de sas istòrias suas. Non b'at una cunsistèntzia assoluta intre ''S'Hobbit'' e ''Su Sennore de sos Aneddos'', sos duos traballos prus relatzionados, ca Tolkien mai at integradu de su totu sas duas òperas intre issas. In su 1965 at cummentadu chi, mentras ammaniaiat ''S'Hobbit'' pro sa de tres de sas editziones suas, diat àere prefedidu a torrare a iscrìere de su totu su libru pro cambiare s'istile de sa prosa sua.<ref>{{Tzita web|url=http://www.merp.com/essays/MichaelMartinez/michaelmartinezsuite101essay122|tìtulu=Middle-earth Revised, Again|sambenadu=Martinez|nùmene=Michael|situ=Michael Martinez Tolkien Essays|data=27 trìulas 2002|limba=en|atzessu=28 abrile 2009|urlmortu=yes|dataarchìviu=2008-06-17|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20080617122627/http://www.merp.com/essays/MichaelMartinez/michaelmartinezsuite101essay122}}</ref>
==== ''Mr. Bliss'' ====
Una de sas òperas prus disconnotas de Tolkien est su contu pro pitzinnos ''Mr. Bliss'', publicadu in su 1982. Contat s'istòria de Mr. Bliss, e su primu biàgiu cun su veìculu nou suo a motore. Bliss bivet aventuras medas: adòbios cun orsos, bighinos infadados; comporadores arrennegados e atapadas medas. S'argumentu at pigadu ispiratzione dae s'esperièntzia de Tolkien matessi cun sa prima vetura sua, chi at comporadu in su 1932. Sos orsos pigant ispiratzione dae sos orsigheddos de peluche de propiedade de sos fìgios suos. Tolkien est istadu siat s'autore siat s'illustradore de su libru. L'at intregadu a sos editores suos che a unu bàlsamu pro sos letores chi disigiaiant de àteras òperas suas a pustis de ''S'Hobbit''. Nointames custu, sa cantidade de tinta e sas illustratziones fatas cun lapis colorados diant àere fatu artziare tropu sos prejos de produtzione. Tolkien at atzetadu de torrare a fàghere sos disinnos in un'istile prus simpre, ma a pustis s'est abbigiadu chi non teniat tempus pro lu fàghere. Duncas, su libru no est istadu publicadu finas a su 1982, in unu facsìmile manuscritu e illustradu difìtzile de lèghere, cun una trascritzione a màchina in cada pàgina.
==== ''Sos fìgios de Hurin'' ====
Prus de reghente, su 2007, sa [[HarperCollins]] (in su Regnu Unidu e Canadà) e sa [[Houghton Mifflin]] (in sos Istados Unidos) ant publicadu ''[[Sos fìgios de in Hurin|Sos fìgios de Hurin]]''. Su romanzu contat s'istòria de [[Turin|Turin Turambar]] e de sorre sua, [[Nienor]], fìgios de [[Hurin|Hurin Thalion]]. Su materiale l'at compiladu Christopher Tolkien, chi l'at pigadu dae su ''Silmarillion'', dae sos ''Contos no acabados'', dae ''S'istòria de sa Terra Mesania'' e dae manuscritos non publicados.
==== ''Sa contàntzia de Sigurd e Gudrún'' ====
''Sa contàntzia de Sigurd e Gudrún'', publicada in totu su mundu su 5 de maju de su 2009 dae HarperCollins e Houghton Mifflin Harcourt, contat in manera diferente sa contàntzia de [[Sigurd]] e sa ruta de sos [[Nibelungs|niflungs]] de sa mitologia germànica. Si tratat de unu [[Poesia narrativa|poema narrativu]] cumpostu in versos alliterativos e modelladu sighende sa poesia de su [[Nòrdicu antigu]] [[Edda poètica|Elder Edda]]. Christopher Tolkien at inclùdidu medas notas e cummentos in subra de sa tarea de babbu suo.
Comente at ispiegadu [[Christopher Tolkien]], non fiat prus possìbile cumprèndere sa data giusta in sa cale babbu suo aiat cumpostu su cantu. Partinde dae sas evidèntzias circumstancials, fiat possìbile chi l'aeret iscrita durante sa dècada de su 1930. In su pròlogu nch'at iscritu chi "belle mai (chi deo iscat) nd'at faeddadu. Pro su chi nd'isco, non potzo regordare peruna cunversatzione cun issu in subra de custa òpera finas belle a sa fine de sa vida sua, cando mi nd'at faeddadu e at chircadu de l'agatare, chene sutzessu."<ref>{{Limbas|en}}''The Legend of Sigurd and Gudrún'', pàgina 5.</ref> In una lìtera de su 1967 a W.H. Auden, Tolkien at iscritu:
{{Tzitatzione|Gràtzias pro su remenu meravigiosu tuo in su de traduire e torrare a organizare Su Càntigu de sa Sibilla. In càmbiu, ispero torra de t'imbiare, si resesso a bi pònnere sas manos in subra (ispero chi non si siat pèrdidu), una cosa chi apo fatu medas annos a como, cando chircaia de imparare s'arte de iscrìere poesias alliterativas: unu tentativu de unificare sos versos de sos Völsung de s'Edda antigu, iscritos in s'istrofa antiga fornyrðislag a oto rigas.|''Letters'', no. 295|Thank you for your wonderful effort in translating and reorganising The Song of the Sibyl. In return again I hope to send you, if I can lay my hands on it (I hope it isn’t lost), a thing I did many years ago when trying to learn the art of writing alliterative poetry: an attempt to unify the lays about the Völsungs from the Elder Edda, written in the old eight-line fornyrðislag stanza.|limba=en}}
==== ''The Fall of Arthur'' ====
''[[The Fall of Arthur]]'', publicadu in su 23 de maju de su 2013, est unu poema narrativu cumpostu dae Tolkien a s'incumintzu de sa dècada de su 1930. Si tratat de unu poema alliterativu chi arribat finas a belle 1.000 lìnias, imitende su poema anglosàssone ''[[Beowulf]]'' ma iscritu in inglesu modernu. Mancari essende ispiradu a sa fintzione medievale arturiana, su cuntestu istòricu est ambientadu in su perìodu de sos [[Invasiones bàrbaras|disterros mannos]], siat in sa forma (impreat su versu germànicu) siat in su cuntenutu, ammustrende Artù che a unu [[sennore de sa gherra]] brètonu chi gherrat contra a sos invasores sàssones, evitende sos aspetos artu-medievales de su tziclu arturianu (che a su Graal o s'istabilimentu de una corte); su poema incumintzat cun sa contra-invasione britànnica de sa Sassònia betza (''Arthur eastward in arms purposed'', [[Re Artús|Artù]] conca a est cun punnas militares).<ref group="Nota">Annuntziende s'editzione de su 2013, su giornale inglesu ''[[The Guardian]]'' at publicadu, in su 9 de santugaine de su 2012, su primu poeta de noe versos: {{Tzita noas|limba=en|nùmene=Alison|sambenadu=Flood|url=https://www.theguardian.com/books/2012/oct/09/jrr-tolkien-new-poem-king-arthur|tìtulu='New' JRR Tolkien epic due out next year|publicatzione=The Guardian|data=2012-10-09}}</ref>
==== ''Beowulf: A Translation and Commentary'' ====
''Beowulf: A Translation and Commentary'', publicadu in su 22 de maju de su 2014, est una tradutzione in prosa de su poema èpicu medievale ''[[Beowulf]]'' dae s'inglesu antigu a su modernu. Bortadu dae Tolkien intre su 1920 e su 1926, est istadu editadu dae fìgiu suo. A sa tradutzione li sighint unas 200 pàginas de cummentos in subra de su poema; custos cummentos sunt sa base de su seminàriu chi Tolkien at fatu in su 1936 cun su nùmene "Beowulf: The Monsters and the Critics" e chi at tentu unu sutzessu mannu.<ref>{{Tzita noas|limba=en|autore=|url=http://www.bbc.com/news/uk-england-london-26662761|tìtulu=JRR Tolkien's Beowulf translation to be published|publicatzione=BBC News|data=20 martzu 2014}}</ref> Su libru includet fintzas "Sellic Spell", galu non publicadu, gasi comente duas versiones de "The Lay of Beowulf". Su primu est unu cantu de fantàsia in subra de sos pretzedentes biogràficos de Beowulf, e su segundu est unu poema in subra de su tema de Beowulf.<ref>{{Tzita web|url=http://www.publishersweekly.com/978-0-544-44278-8|tìtulu=Beowulf: A Translation and Commentary|situ=Publishers Weekly|data=26 maju 2014|limba=en|atzessu=5 cabudanni 2014}}</ref>
==== ''The Story of Kullervo'' ====
''[[The Story of Kullervo]]'', publicadu a primu in ''[[Tolkien Studies]]'' in su 2010, e torradu a aparèssere cun materiale additzionale in su 2015, est una narratzione noa de su poema finlandesu de su de XIX sèculos. Est istadu iscritu in su 1915, in su mentras chi Tolkien istudaiat in Oxford.<ref>{{Tzita noas|url=https://www.theguardian.com/books/2015/aug/12/jrr-tolkiens-first-fantasy-story-to-be-published-this-month|data=12 agost 2015}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=en-GB|nùmene=Alison|sambenadu=Flood|url=https://www.theguardian.com/books/2015/aug/12/jrr-tolkiens-first-fantasy-story-to-be-published-this-month|tìtulu=JRR Tolkien's first fantasy story to be published this month|publicatzione=The Guardian|data=2015-08-12|atzessu=2020-12-18}}</ref>
==== ''Beren e Lùthien'' ====
''[[S'istòria de Beren e Lúthien|S'istòria de Beren e Lùthien]]'' est una de sas prus antigas e prus revisionadas de su ''legendarium'' de Tolkien. Custa istòria fiat una de sas tres cuntènnidas in su ''Silmarillion'' chi Tolkien pensaiat chi meressiat sa narratzione sua in formadu largu. In su 2017 ant publicadu una versione curada dae Christopher Tolkien cun su tìtulu ''Beren and Lùthien''.<ref name="edition2017">{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Alison|sambenadu=Flood|url=https://www.theguardian.com/books/2016/oct/19/jrr-tolkiens-middle-earth-love-story-published-beren-and-luthien|tìtulu=JRR Tolkien's Middle-earth love story to be published next year|publicatzione=The Guardian|data=19 santugaine 2016}}</ref>
=== Sede de sos manuscritos ===
In antis de sa morte sua, Tolkien at negotziadu sa bèndida de sos manuscritos, de sos abbotzos, de sas proas e de sos àteros materiales relatzionados cun sas òperas suas giai publicadas, intre sas cales ''Su Sennore de sos Aneddos'', ''S'Hobbit'' e ''Giles, su fatore de Ham'', cun su Dipartimentu de Regortas Ispetziales e Archìvios Universitàrios de sa Biblioteca John P. Raynor de s'Universidade de Marquette, situada in [[Milwaukee]], [[Wisconsin]].<ref>{{Tzita web|url=http://www.marquette.edu/library/collections/archives/tolkien.html|tìtulu=J.R.R. Tolkien Collection|situ=Department of Special Collections and University Archives, Marquette University|data=4 martzu 2003|limba=en|atzessu=28 abrile 2009}}</ref> A pustis de sa morte sua, totu sos documentos chi pertocant a sa mitologia de su ''Silmarillion'', gasi comente sos traballos acadèmicos suos, sunt andados a parare a sa [[Biblioteca Bodleiana]] de s'Universidade de Oxford.<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Edwin|sambenadu=McDowell|url=http://www.nytimes.com/books/01/02/11/specials/tolkien-revisited.html|tìtulu=Middle Earth Revisited|publicatzione=The New York Times|data=4 cabudanni 1983}}</ref>
In su 2009, un'abbotzu partziale de ''[[Language and Human Nature]]'', chi Tolkien aiat incumintzadu a iscrìere paris cun C.S. Lewis, ma chi mai ant acabadu, est istadu iscobertu in sa Biblioteca Bodleiana.<ref>{{Tzita web|url=https://www.txstate.edu/news/news_releases/news_archive/2009/07/CSLewis070809.html|tìtulu=Beebe discovers unpublished C.S. Lewis manuscript|situ=www.txstate.edu|editore=University News Service|data=2009-07-08|limba=en|atzessu=2020-12-17}}</ref>
== Limbas e filologia ==
=== Carriera linguìstica ===
Sa carriera acadèmica de Tolkien e sa produtzione literària sua sunt inseparàbiles, a cunsighèntzia de s'amore suo pro sa limba e sa [[filologia]]. In s'universidade s'est ispetzializadu in filologia inglesa, e in su 1915 s'est laureadu cun su [[nòrdicu antigu]] comente matèria ispetziale. At traballadu in s'Oxford English Dictionary dae su 1918, traballende in unu nùmeru bonu de paràulas chi incumintzant cun sa lìtera W, che a sa paràula ''walrus'', cun sa cale at tentu problemas medas.<ref>{{Tzita libru|nùmene=Simon|sambenadu=Winchester|tìtulu=The meaning of everything: the story of the Oxford English dictionary|data=2003|editore=Oxford University Press|limba=en|OCLC=52830480|ISBN=978-0-19-860702-1}}</ref><ref>{{Tzita libru|nùmene=Peter|sambenadu=Gilliver|nùmene2=Jeremy|sambenadu2=Marshall|nùmene3=Edmund S. C|sambenadu3=Weiner|tìtulu=The ring of words: Tolkien and the Oxford English dictionary|data=2006|editore=Oxford University Press|limba=en|OCLC=65197968|ISBN=978-0-19-861069-4}}</ref> In su 1920 est divènnidu professore de limba inglesa in s'Universidade de Leeds, in ue at tentu su mèritu de fàghere crèschere su nùmeru de istudiantes de [[linguìstica]] de chimbe a binti. At fatu classes de [[versu eròicu]] in anglosàssone, de [[Istòria de sa limba inglesa|istòria de s'inglesu]], de testos in [[inglesu antigu]] e inglesu mesanu, filologia [[Inglesu mesu|inglesa mesana]] e antiga, introdutzione a sa [[Limbas germànicas|filologia germànica]], [[Gòticu (limba)|limba gòtica]], [[Nòrdicu antigu|islandesu antigu]] e [[Limba gallesa|gallesu medievale]]. Cando in su 1925, cun trintatres annos, Tolkien at fatu dimanda pro sa positzione de professore de anglosàssone in su [[Pembroke College (Oxford)|Pembroke College]], at dichiaradu chi sos istudiantes suos de filologia germànica in Leeds fiant istados formados che a unu "Club Vichingu".<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 7, a sos Eletores de su cursu de professoradu Rawlinson e Bosworth de anglosàssone, Universidade de Oxford, 27 de làmpadas de su 1925.</ref> Teniat cònnoschèntzias, fintzas si non perfetas, fintzas de su [[Limba finlandesa|finlandesu]].<ref>{{Tzita libru|nùmene=Daniel|sambenadu=Grotta|tìtulu=J.R.R. Tolkien: architect of Middle-Earth|data=2001|editore=Running Press|tzitade=Philadelphia|limba=en|OCLC=473656635|ISBN=978-0-7624-0956-3}}</ref>
In privadu, Tolkien s'est intesu atràidu dae "temas [[Ratza (classificatzione de èsseres umanos)|ratziales]] e de significu linguìsticu", e in su seminàriu suo de 1955 ''[[English and Welsh]]'', chi est detzisivu pro cumprèndere s'interpretatzione sua de ratza e limba, at espostu sos cuntzetos de sa "preferèntzia linguìstica inerente", chi at numenadu comente "limba nadia", oposta a sa "limba de bàntzigu", chi est sa prima chi s'imparat a faeddare.<ref>''English and Welsh'', O'Donnell Lecture, 1955, tzitadu in {{Limbas|en}} [[Wayne G. Hammond]] i [[Christina Scull]]: ''The J.R.R. Tolkien Companion and Guide: Reader's Guide'', London, HarperCollins 2006, p. 249.</ref> Tolkien cunsideraiat su dialetu de s'inglesu mesanu de sas West Midlands che a sa "limba nadia" sua e, comente at iscritu a W. H. Auden su 1955, "So unu ''westmidlander'' pro sàmbene (e apo ischidu chi connoschiat s'inglesu mesanu de sos [[West Midlands]] gasi comente l'apo bidu sa prima borta)."<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 163.</ref>
=== Fraigadura de limbas ===
[[File:Quenya_Example.svg|thumb|''Ah! Che oro ruent sas fògias in su bentu, annos longos chene nùmeru che a sas alas de sos àrbores!'' Su cumintzu de su poema Quenya Namárië iscritu in tengwar e in caràteres [[Limba latina|latinos]].]]
In parallelu a s'òpera acadèmica sua, Tolkien s'est dedicadu a sa passione sua de fràigu de limbas, chi at descritu in su sàgiu suo ''Su vìtziu segretu'' (''A Secret Vice'', publicadu in sa regorta ''S'edade de mesu e su fantàsticu''). Sas prus disvilupadas de custas sunt istadas su [[quenya]] e su [[síndarin]], sa connessione etimològica de sas cales at formadu su coro de una parte manna de su ''legendarium'' de s'autore inglesu.
Totu at tentu cumintzu cando su giòvanu Tolkien aiat iscurtadu pro casu unu grupu de piseddos faeddare in "animàlicu" (o "animalesu"), unu limbàgiu-giogu chi si serbiat esclusivamente de nùmenes de animales e nùmeros pro comunicare cale si chi siat casta de informatzione. A esèmpiu "cane rusinnolu tocafuste baranta" podiat chèrrere nàrrere "tue ses unu poleddu". A pustis s'animàlicu fiat istadu ismentigadu e sostituidu dae un'idioma nou: su "Nevbosh", chi istorpiaiat in manera chi non podiat èssere reconnota sas paràulas [[Limba inglesa|inglesas]] sostituinde·las in carchi casu cun unas àteras [[Limba latina|latinas]] o [[Limba frantzesa|frantzesas]]. Dae tando su riellu de Tolkien pro sas limbas no aiat fatu chi crèschere.
In su sàgiu suo ''Inglesu e gallesu'' Tolkien ammentat sa die de cando, pro sa prima borta, aiat bidu in una tumba sas paràulas "Adeiladwyd 1887" ("Fraigadu in su 1887") e si nde fiat innamoradu. Su [[Limba gallesa|gallesu]] fiat devènnidu una fonte chene fine de sonos bellos e fàbricos grammaticales perfetos, unu limbàgiu melodiosu dae su cale pòdere orire pro sos imbentos linguìsticas benidores suos. Difatis, a pustis de su gallesu est arribbadu su [[Limba finlandesa|fìnnicu]] (sonos), e in antis de cussu su [[Limba grega|gregu]] e s'[[Limba italiana|italianu]], e s'immaginatzione aiat pigadu sa primatzia. Tocat fintzas a ammentare chi Tolkien matessi aiat iscritu, in una de sa lìteras suas, custu:
{{Tzitatzione|nemos mi creet cando naro chi su longu libru meu (''[[Su Sennore de sos Aneddos]]'') est unu tentativu de creare unu mundu in ue una forma de limbàgiu atzetàbile pro su sensu estèticu personale meu potzat pàrrere reale. Ma est beru.}}
Sas istòrias de sa Terra Mesania fiant tando serbidas petzi a dare una collocatzione (si puru fitìtzia) a sas paràulas de sos limbàgios suos. Non fiat istadu duncas su contràriu.
Pro Tolkien, sa limba e sa grammàtica fiant una chistione de [[estètica]] e [[Fonoestètica|eufonia]], essende su Quenya, in piessignu, disinnadu sighende cunsideros "fonoestèticos"; s'intentzione fiat creare unu "Alvlatinu", basadu in manera fonètica in subra de su latinu, cun ingredientes de su finlandesu, de su gallesu e de su gregu.<ref name="letter144">{{Tzita|Letters}}, no. 144.</ref> At fintzas disinnadu, partinde dae su 1945, s'adûnaicu o [[Númenor|numenorianu]], limba cun unu "gustu [[Limbas semìticas|semìticu]] lèbiu", e chi connetiat cun sa contàntzia de Atlàntide chi, pro mèdiu de ''[[The Notion Club Pabiros]]'', li ligat diretamente cun sas ideas suas in subra de s'impossibilidade de eredare su limbàgiu, e chi pro mèdiu de sa "Segunda Edade" e s'istòria e de [[Eàrendil]] est istada annànghida a su ''legendarium''; gasi, at fintzas frunidu unu ligàmene intre su "mundu primàriu reale" de su de XX sèculos cun su tempus coladu legendàriu de sa Terra Mesania.
Tolkien cunsideraiat sos limbàgios inseparàbiles dae sa mitologia chi teniant assòtziada, resone pro sa cale teniat un'opinione mala de sas [[Limba ausiliare|limbas ausiliares]]: in su 1939, in unu cungressu de esperantistas, at fatu unu seminàriu intituladu ''[[A Segretu Vitze|A Secret]] Vice'', in ue naraiat chi "sa limba fraigada bostra at a acabare creende una mitologia", ma giai in su 1956 at iscritu chi "su [[volapük]], s'esperanto, s'ido, su [[novial]], etz, sunt mortos, prus mortos chi non sas limbas in disavesu, ca sos autores suos mai ant imbentadu contàntzias esperantistas".<ref name="letter180">{{Tzita|Letters}}, no. 180.</ref>
Sa popularidade de sos libros de Tolkien at tentu un'efetu de annotu, in s'impreu de sas limbas a sa [[literadura fantàstica]] in piessignu ma fintzas in sos ditzionàrios, chi in dies de oe atzetant s'ortografia idiosincràtica de Tolkien in paràulas che a ''dwarves'' e ''dwarvish'' (in paris cun ''dwarfs'' e ''dwarfish'') chi in sardu cheret nàrrere ''duddurinos'', chi fiant istados belle in disavesu dae su de XIX sèculos. (Difatis, a parre de Tolkien, si su plurale de s'inglesu antigu aeret campadu, diat èssere istadu ''dwarrows'' o ''dwerrows''.) At fintzas adotadu sa paràula ''eucatastrophe'' (''[[eucatàstrofe]]'', in sardu), cun totu chi s'impreat mescamente in connessione cun sas òperas suas.
Intre sas deghinas de idiomas imbentados dae Tolkien podimus tzitare:
* S'Àlvicu primitivu (dae su cale totu at tentu cumintzu)
* Su Quenya (sa limba antiga e tzerimoniale de sos Alvos)
* Su Sindarin (s'idioma àlvicu de impreu comunu)
* Su Telerin (su limbàgiu de sos alvos Teleri)
* S'Adûnaicu (sa limba de Númenor)
* S'Ovestron (sa limba comuna)
* Su Doriathrin (sa limba de su Doriath)
* Su Nandorin (sa limba de sos Alvos Birdes)
* Su Khuzdul (sa limba segreta de sos Duddurinos)
* S'Entese (sa limba de sos Ent)
* Su Limbàgiu nieddu (pensadu dae Sauron e faeddadu dae sos Òrcos)
== Erèntzia ==
S'òpera de John Ronald Reuel Tolkien at tentu una fama manna in totu su mundu. Custu sutzessu est dèpidu fintzas a su fatu chi Tolkien est istadu capatzu de prodùere unu legendarium cun interpretatziones plùrimas, un'òpera complessa, ma in su matessi tempus populare.
A pustis de s'àere dedicadu dae su tempus s'infàntzia sua a sa creatzione de limbàgios, in su cursu de sos annos issu at isvilupadu una cosmogonia bera e pròpia, contende s'istòria de unu mundu dae s'incumintzu suo finas a s'era nostra. In su 1916-1917 su professore at incumentzadu difatis cun s'iscritura de su cumplessu de mitos e legendas chi a pustis est devènnidu ''Su Silmarillion'', a su cale at traballadu totu sa vida. Sa punna initziale sua fiat cussa de dare a s'Inghilterra una mitologia bera e pròpia. In prus a totu custu sa genesi de custos mitos fiat ligada in manera istrinta a sa voluntade de Tolkien de creare una mitologia e, a pustis, una literadura èpica e de paristòrias de atribuire a sos pòpulos chi faeddaiant sas limbas imbentadas suas. Duncas custas òperas podent èssere definidos propriamente che a meta-contos.
Partinde dae sos annos sessanta e setanta, sa produtzione tolkieniana s'est agatada a s'internu de unu fenòmenu literàriu e de costùmene de importu mannu chi at contribuidu a s'afirmòngiu de s'immaginàriu fantasy modernu. Sa produtzione de Tolkien benit acostada fatu fatu a su gènere high fantasy. Medas òperas fantasy cuntemporàneas sunt ispiradas a s'universu tolkienianu. Nde sunt esèmpios connotos sas ''Crònacas de s'astra e de su fogu'' de George R. R. Martin o sa saga de ''Shannara'' de Terry Brooks.
=== Adatamentos ===
In una lìtera de su 1951 pro Milton Waldman, Tolkien iscriiat, in subra de sas intentziones suas de creare un'"ispètzie de contàntzia belle connètida", in ue "sos tziclos diant dèpere èssere ligados a unu totu maestosu, ma dassare ispàtziu pro àteras mentes e manos, annanghende colores e mùsica e dramma".<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 131.</ref> Sas manos e sas mentes de artistas medas, difatis, sunt istadas ispiradas dae sas contàntzias de Tolkien. Persones chi issu connoschiat de persone, che a [[Pauline Baynes]] (s'illustradora preferida dae Tolkien de ''[[Sas aventuras de Tom Bombadil]]'' e ''Gil, su massaju de Ham'') o [[Donald Swann]] (chi at frunidu sa mùsica pro ''[[The Road Goes Ever Ue|The Road Goes Ever On]]''). Sa reina [[Margarida II de Danimarca]] at fatu illustratziones de s'òpera ''Su Sennore de sos Aneddos'' a s'incumintzu de sa dècada de su 1970, chi a pustis at imbiadu a su matessi Tolkien. S'autore sudafricanu est abarradu ispantadu dae s'assimìgiu chi teniant cun sos disinnos fatos dae issu matessi.<ref>{{Tzita publicatzione|annu=1999|tìtulu=Queen Margrethe II: Denmark's monarch for a modern age|rivista=Scandinavian Review|volume=87|nùmeru=2|limba=en|url=https://www.questia.com/read/1P3-46949881}}</ref>
Nointames custu, Tolkien non fiat orgolliosu de totu sas rapresentatziones chi ant fatu de sas òperas suas in sos annos, e in unos cantos casos las at disaprovadas de su tot. In su 1946 at refudadu sas illustratziones de Horus Engels pro s'editzione in tedescu de Su Hobbit, cunsiderende·las "tropu disneyficadas... Bilbo cun su nasu unchinadu e Gandalf comente una figura pufa fasciuga, in logu de su magu odìnicu chi penso deo".<ref>{{Tzita|Letters}}, no. 107.</ref>
Tolkien fiat iscèticu cun sa passione emergente chi b'aiat pro s'òpera sua in sos Istados Unidos, e in su 1954 at refudadu propostas pro creare una lìnia de giacas, cointzidente cun sa publicatzione de s'editzione americana de ''Su Sennore de sos Aneddos'':
{{Tzitatzione|Gràtzias pro m'àere imbiadu sos "blurbs" projetados, chi rendo. Sos americanos, de règula, non sunt medas dispostos a retzire crìticas o curretziones; ma penso chi s'isfortzu issoro siat gasi iscassu chi m'intendo costrintu a fàghere carchi isfortzu pro lu megiorare.|Letters, no. 144|Thank you for sending me the projected ‘blurbs’, which I return. The Americans are not as a rule at all amenable to criticism or correction; but I think their effort is so poor that I feel constrained to make some effort to improve it.|limba=en}}
At refudadu fintzas sa rapresentatzione teatrale de su gènere fantàsticu in su sàgiu suo "[[Ue Fairy-Stories|On Fairy-Stories]]", presentadu sa prima borta in su 1939:
{{Tzitatzione|In s'arte umana sa fantasia est una cosa chi est mègius lassare a sas paràulas, a sa literadura bera. [...] Su teatru est naturalmente contràriu a sa fantasia. Sa fantasia, fintzas de sa genia prus simpre, non tenet belle mai sutzessu in su teatru, cando benit presentada comente diat dèpere èssere, resada in manera visìbile e chi si podet intèndere.|{{Limbas|en}}J. R. R. Tolkien, ''On Fairy-Stories'', 1939|In human art Fantasy is a thing best left to words, to true literature. [...] Drama is naturally hostile to Fantasy. Fantasy, even of the simplest kind, hardly ever succeeds in Drama, when that is presented as it should be, visibly and audibly acted.|limba=en}}
==== Adatamentos tzinematogràficos ====
Su chircadore de Tolkien James Dunning at coniadu su tèrmine ''Tollywood'', cuntzetu derivadu dae "Tolkien Hollywood", pro descrìere sos tentativos de creare un'adatamentu tzinematogràficu de sas istòrias de su legendàriu tolkenianu, cun sa punna de otènnere resurtados bonos in billeteria, prus chi no in sa fidelidade cun s'idea originale.<ref>{{Tzita web|url=http://www.tolkienlibrary.com/press/1090-tollywood-and-the-hobbit-of-the-rings.php|tìtulu=Tollywood and The Hobbit of the Rings, Vol. I|curadore=Tolkienlibrary.com|limba=en|atzessu=15 austu 2013}}</ref>
Cando at retzidu un'iscienegiadura pro un'adatamentu tzinematogràficu de ''Su Sennore de sos Aneddos'', iscrita dae Grady Zimmerman, Tolkien at iscritu:
{{Tzitatzione|[...] li dia pedire de fàghere un'isfortzu de immaginatzione sufitziente a cumprèndere s'infadu (e a bortas su resentimentu) de un'autore chi agatat, a manu a manu chi sighit [a lèghere], su traballu suo tratadu, comente paret, in generale chene cura, in unos cantos tretos chene cunsideru, e chene sinnos ladinos de aprètziu pro su chi tratat.|''Letters'', no. 210|[...] I would ask them to make an effort of imagination sufficient to understand the irritation (and on occasion the resentment) of an author, who finds, increasingly as he proceeds, his work treated as it would seem carelessly in general, in places recklessly, and with no evident signs of any appreciation of what it is all about.|limba=en}}
Tolkien at sighidu critichende s'iscienegiadura iscena a iscena ("galu un'àtera iscena de boghes e istocadas chene sensu"). Non fiat contra a un'adatamentu dramàticu, nointames custu, e at bèndidu sos deretos pro fàghere unu film, un'òpera de teatru e totu su materiale de bèndere de ''Su Hobbit'' e de ''Su Sennore de sos Aneddos'' a [[United Artists]] in su 1968. United Artists mai at fatu perunu film, cun totu chi su diretore [[John Boorman]] nd'at pranificadu unu a cumintzu de sa dècada de su 1970. In su 1976 sos deretos sunt colados a sa [[Tolkien Enterprises]], una divisione de s'azienda de [[Saul Zaentz]], chi at publicadu unu [[Su Sennore de sos Aneddos (film de 1978)|primu adatamentu]] de [[Su Sennore de sos Aneddos (film de 1978)|''su Sennore de sos Aneddos'']] in su 1978, unu film animadu cun [[rotoscòpia]] dirigidu dae [[Ralph Bakshi]] e cun s'iscienegiadura de s'iscritore de fantàsia Peter S. Beagle. Sa trama coberiat petzi sa prima metade de s'istòria de su libru originale.<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Vincent|sambenadu=Canby|url=https://www.nytimes.com/books/01/02/11/specials/tolkien-lordfilm.html|tìtulu=Film: 'The Lord of the Rings' From Ralph Bakshi|publicatzione=New York Times|data=15 santandria 1978}}</ref> In su 1977 ant publicadu un'adatamentu animadu musicale pro televisione de Su Hobbit, realizadu dae [[Rankin-Bass]], e in su 1980 ant produidu fintzas unu film pro sa televisione mutidu ''[[Sa torrada de su Re (film de 1980)|Sa torrada de su Re]]'', chi coberiat unas cantas partes de Su Sennore de sos Aneddos ''chi no aiat acabadu Bakshi''.
Intre su 2001 e su 2003, [[New Line Tzìnema]] at publicadu ''[[Su Sennore de sos Aneddos (sèrie de film)|Su Sennore de sos Aneddos]]'' in forma de trilogia tzinematogràfica, filmada in Zelanda Noa e dirigida dae [[Peter Jackson]]. Sa sèrie, chi si cumponet de ''[[Su Sennore de sos Aneddos: Sa Germandat de s'Aneddu|Sa Cumpangia de s'Aneddu]]'' (2001), ''[[Su Sennore de sos Aneddos: Sas duas turres|Sas duas turres]]'' (2002) e ''[[Su Sennore de sos Aneddos: Sa torrada de su re|Sa torrada de su re]]'' (2003) est istadu unu sutzessu mannu, siat a livellu cummertziale siat audiovisivu, otenende [[Premiu Oscar|prèmios Oscar]] medas, intre àteros prèmios.<ref>{{Tzita noas|limba=en|url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/entertainment/3495748.stm|tìtulu=Rings scores Oscars clean sweep|publicatzione=BBC News|data=1 martzu 2004}}</ref> Intre su 2012 e su 2014, [[Warner Bros.|Warner Bros]]. e [[New Line Tzìnema]] ant publicadu ''Su Hobbit'', una segunda trilogia tzinematogràfica, custa borta fundada in subra de s'òpera omònima de Tolkien, e cun Peter Jackson che a produtore esecutivu, diretore e co-iscienegiadore.<ref name="february">{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Dave|sambenadu=McNary|url=https://variety.com/2010/film/news/the-hobbit-pics-to-shoot-in-february-1118025794/|tìtulu=‘The Hobbit’ pics to shoot in February|publicatzione=Variety|data=15 santugaine 2010}}</ref>
==== Televisione ====
In su 13 de santandria de su 2017 b'at àpidu s'annùntziu chi s'azienda [[Amazon.comente|Amazon]] aiat achiridu sos deretos globales pro sa televisione de ''Su Sennore de sos Aneddos'' pro realizare una sèrie pro sa televisione. Custa sèrie non diat èssere un'adatamentu diretu de sos libros, ma diat dèpere introdùere istòrias noas ambientadas in antis de sa trama printzipale de ''Sa Cumpangia de s'Aneddu''.<ref>{{Tzita web|url=https://arstechnica.com/gaming/2017/11/amazon-will-run-a-multi-season-lord-of-the-rings-prequel-tv-series/|tìtulu=Amazon will run a multi-season Lord of the Rings prequel TV series|curadore=Ars Technica|data=13 santandria 2017|limba=en}}</ref> Sa cunferèntzia de imprenta in ue l'ant annuntziada faeddaiat de "istòrias pregressas no esploradas fundadas in subra de testos originales de J.R.R. Tolkien". Amazon nd'at a èssere sa produtora, in paris cun [[Tolkien Estate]], [[The Tolkien Trust]], [[HarperCollins Publishers LLC|HarperCollins]] e [[New Line Tzìnema]].<ref>{{Tzita web|url=https://www.nytimes.com/2017/11/13/arts/television/lord-of-the-rings-series-amazon.html|tìtulu='Lord of the Rings' Series Coming to Amazon|sambenadu=Koblin|nùmene=John|data=13 santandria 2017|limba=en|atzessu=20 santandria 2017}}</ref>
=== Ammentos ===
Tolkien, gasi comente sos personàgios e sas sedes de sas òperas suas, sunt istados isseberados pro batijare su nùmene de medas cosas in totu su mundu. Custa setzione incluet carreras, montagnas, aziendas, ispètzies de animales e prantas, gasi comente de àteros ogetos de importu.
Pro cunventzione, unas cantas caraterìsticas de sa luna [[Titanu (astronomia)|Titanu]] de su praneta [[Saturnu (praneta)|Saturnu]] tenent su nùmene de elementos de sa Terra Mesania.<ref>{{Tzita web|url=http://planetarynames.wr.usgs.gov/Page/Categories|tìtulu=Categories for Naming Features on Planets and Satellites|situ=Gazetteer of Planetary Nomenclature|curadore=International Astronomical Union (IAU) Working Group for Planetary System Nomenclature (WGPSN)|limba=en|atzessu=28 freàrgiu 2016}}</ref> Sas ''[[Tropas|tiras]]'' (montigros o cùcuros minores) tenent su nùmene de personàgios, e sos ''[[montes]]'' (montagnas) tenent su nùmene de montagnas de sa Terra Mesania.<ref name="Titan Colles">{{Tzita web|url=http://planetarynames.wr.usgs.gov/SearchResults?target=TITAN&featureType=Collis,%20colles|tìtulu=Gazetteer of Planetary Nomenclature: Titan Colles|curadore=Planetarynames.wr.usgs.gov|limba=en|atzessu=26 làmpadas 2015}}</ref><ref name="Titan Montes">{{Tzita web|url=http://planetarynames.wr.usgs.gov/SearchResults?target=TITAN&featureType=Mons,%20montes|tìtulu=Gazetteer of Planetary Nomenclature: Titan Mons, Montes|situ=Gazetteer of Planetary Nomenclature|curadore=International Astronomical Union (IAU) Working Group for Planetary System Nomenclature (WGPSN)|limba=en|atzessu=28 freàrgiu 2016}}</ref> B'ant fintzas [[Asteròide|asteròides]] chi tenent su nùmene de [[Bilbo Saquet|Bilbo]], gasi comente su de su Tolkien matessi.<ref>{{Tzita web|url=http://www.minorplanetcenter.net/db_search/show_object?utf8=%E2%9C%93&object_id=2991|tìtulu=(2991) Bilbo = 1982 HV = 1982 KB2 = 1975 JC = 1979 SY3|situ=IAU Minor Planet Center|limba=en|atzessu=10 martzu 2016}}</ref><ref name="jpldata">{{Tzita web|url=http://ssd.jpl.nasa.gov/sbdb.cgi?sstr=2002675|tìtulu=JPL Small-Body Database Browser: 2675 Tolkien (1982 GB)|curadore=Jet Propulsion Laboratory|limba=en|atzessu=10 martzu 2016}}</ref>
Tres montes de sas [[Montagnas Cadwallader|Cadwallader]], in sa [[Colùmbia Britànnica]] ([[Canada|Cànada]]) sunt istadas batijadas partinde dae personàgios de Tolkien: su [[monte Shadowfax]], su [[monte Gandalf]] e su [[monte Aragorn]].<ref>{{Tzita web|url=http://apps.gov.bc.ca/pub/bcgnws/names/58340.html|tìtulu=Mount Gandalf|situ=BC Geographical Names|curadore=The Province of British Columbia|limba=en|atzessu=12 nadale 2014}}</ref><ref>{{Tzita web|url=http://apps.gov.bc.ca/pub/bcgnws/names/58360.html|tìtulu=Mount Shadowfax|situ=BC Geographical Names|curadore=The Province of British Columbia|limba=en|atzessu=12 nadale 2014}}</ref> Su 1 de nadale de su 2012 b'at àpidu s'annùntziu, in una cunferèntzia de imprenta tzelebrada in Zelanda Noa, chi sa [[New Zealand Geographic Board]] diat realizare una consultatzione pro batijare unu monte a curtzu a [[Milford Sound]] cun su nùmene de Tolkien, pro resones istòricas e literàrias, e pro tzelebrare su 121u anniversàriu de s'iscritore sudafricanu.<ref>"[http://www.stuff.co.nz/national/8022021/Unnamed-peak-could-be-named-Mt-Tolkien Unnamed peak could be named Mt Tolkien]" (en anglès). Stuff.co.nz. Fairfax New Zealand Limited. Retirat el 12 de desembre de 2012.</ref><ref>{{Tzita web|url=https://www.stuff.co.nz/ipad-big-picture/8022021/Unnamed-peak-could-be-named-Mt-Tolkien|tìtulu=Unnamed peak could be named Mt Tolkien|sambenadu=Fensome|nùmene=Alex|situ=Stuff|data=2012-11-30|limba=en|atzessu=2020-12-17}}</ref>
Sa "Tolkien Road" (caminu de Tolkien) de [[Eastbourne]], in East Sussex, at retzidu su nùmene suo dae Tolkien, e sa "Tolkien Way", in [[Stoke-ue-Trent]], at retzidu su nùmene suo dae su primu fìgiu de s'iscritore, su pride John Francis Tolkien, satzerdote responsàbile de sa Crèsia Catòlica Romana de Nostra Sennora de sos Ànghelos e Santu Perdu Incadenadu (Roman Catholic Church of Our Lady of the Angels and St. Peter in Chains), a curtzu a cue.<ref>{{Tzita web|url=http://www.thepotteries.org/people/tolkien_john.htm|tìtulu=People of Stoke-on-Trent|limba=en|atzessu=13 martzu 2005}}</ref> In sas àreas de Hall Green e Moseley, in sa tzitade de [[Birmingham]], b'ant parcos e camineras medas dedicados a J.R.R. Tolkien, intre sos cales sunt de annotu sa Millstream Way e su [[Moseley]] Bog.<ref name="Country Park">{{Tzita noas|limba=en|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk_news/england/west_midlands/4147809.stm|tìtulu=Nature reserve remembers Baggins|publicatzione=BBC News|data=2005-01-05}}</ref> Totu paris, custos parcos sunt connotos che a ''the Shire Country Parks'' (sos parcos de ''Sa Contrada'').<ref name="Country Park" /> In [[Weston-super-Mama|Weston-super-Mare]], Somerset, b'at unu grupu de carreras situadas in su 'Weston Village' chi sunt istadas batijadas cun su nùmene de logos de sa Terra Mesania: Hobbiton Road, Bree Close, Arnor Close, Rivendell, Westmarch Way e Buckland Green.
In sa tzitade olandesa de [[Geldrop]], a curtzu de [[Eindhoven]], sas carreras de unu bighinadu fraigadu dae zero ant retzidu su nùmene de Tolkien ("Laan van Tolkien") e de unos cantos personàgios prus connotos de sos libros suos.
In sas tzitades de sa Silicon Valley de [[Saratoga (Califòrnia)|Saratoga]] e [[San José (Califòrnia)|San Josè]], in [[Califòrnia]], b'at duos complessos urbanìsticos chi tenent carreras batijadas cun nùmenes chi benint dae sas òperas de Tolkien. Si podent agatare dòighi carrieras cun nùmenes derivados dae sas òperas suas fintzas in sa tzitade de [[Lake Forest (Califòrnia)|Lake Forest]]. Su bighinadu de Hobbit's Glen, in [[Columbia (Maryland)|Columbia]] ([[Maryland]]), gasi comente sas carreras suas (intre sas cales sunt de annotu [[Rivendell]] Lane, Tooks Way e Oakenshield Circle) ant pigadu su nùmene issoro dae sas òperas de Tolkien.<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Bethan|sambenadu=Phillips|url=http://www.dailyecho.co.uk/news/9585643.Southampton_pub_The_Hobbit_in_battle_with_Hollywood/?action=complain&cid=10185912|tìtulu=Southampton pub The Hobbit in battle with Hollywood studio|publicatzione=Daily Echo|data=13 martzu 2012}}</ref>
In su campu de sa [[tassonomia]], pagu prus o mancu 80 taxa (gèneres e ispètzies) ant retzidu nùmenes sientìficos chi onorant o derivant dae personàgios e àteros elementos fitìtzios chi benint dae ''Su Hobbit'' e dae ''Su Sennore de sos Aneddos'', in paris cun àteras òperas ambientadas in sa Terra Mesania.<ref name="Larsen">{{harvnb|Larsen|2007}}</ref> Taxa medas ant retzidu su nùmene issoro dae su personàgiu [[Gòl·lum|Gòllum]] (connotu fintzas comente Smèagol), gasi comente dae medas hobbits, sas criaduras minores chi assimigiant a sos umanos che a Bilbo e [[Frodo Saquet|Frodo]]. Medas alvos, duddurinos e àteras criaduras chi aparessent in sas òperas de Tolkien, gasi comente s'iscritore matessi, sunt istados onorados fintzas issos in sos nùmenes de ispètzies medas, che a s'amfìpode ''[[Leucothoe|Leucothoe tolkieni]]'', o sa bespe ''[[Shireplitis tolkieni]]''. In su 2004, s'omìnide estintu ''[[Gòl·lum|Homo floresiensis]]'' est istadu descritu che a unu "hobbit", e custu est divènnidu in presse su nomìngiu suo, mescamente a cunsighèntzia de su fatu de èssere minore meda.<ref name="Aiello">{{Tzita publicatzione|autore=Leslie C. Aiello|annu=2010|tìtulu=Five years of Homo floresiensis|rivista=American Journal of Physical Anthropology|volume=142|nùmeru=2|p=167–179|limba=en|doi=10.1002/ajpa.21255|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1002/ajpa.21255|PMID=20229502}}</ref> In su 1978, su paleontòlogu [[Leigh Van Balent]] at batijadu unas 20 taxas de mammìferos estintos partende dae s'òpera de Tolkien pro mèdiu de una publicatzione ùnica.<ref name="Gee p55">{{Tzita libru|nùmene=Henry|sambenadu=Gee|tìtulu=The Science of Middle-earth|ed=1st|data=2004|editore=Cold Spring Press|limba=en|ISBN=1593600232}}</ref><ref name="Van Valen1978">{{Tzita publicatzione|nùmene=L. M.|sambenadu=Van Valen|data=2016-03-07|annu=2016|tìtulu=The beginning of the Age of Mammals|rivista=Evolutionary Theory|volume=4|p=45-80|limba=en|url=http://fossilworks.org/bridge.pl?a=displayReference&reference_no=3485&is_real_user=1}}</ref> In su 1999, s'entomòlogu Lauri Kaila at descritu 48 ispètzies noas de arnes ''[[elachistidae]]'' e nd'at batijadu 37 partinde dae sa mitologia de Tolkien.<ref name="Larsen" /><ref name="Kaila 1999">{{Tzita publicatzione|autore=|nùmene=Lauri|sambenadu=Kaila|annu=1999|tìtulu=A revision of the Nearctic species of the genus Elachista s.l. III. The bifasciella, praelineata, saccharella and freyerella groups (Lepidoptera, Elachistidae)|rivista=Acta Zoologica Fennica|volume=211|nùmeru=|p=1–235|limba=en}}</ref> Est istadu fatu notare chi Tolkien est istadu ammentadu in su mundu de sa tassonomia comente non s'est mai fatu cun perunu àteru autore.<ref name="Beck">{{Tzita web|url=https://www.theatlantic.com/health/archive/2015/05/sciences-love-affair-with-the-lord-of-the-rings/392216/|tìtulu=Science's Love Affair with The Lord of the Rings|situ=The Atlantic|data=3 maju 2015|limba=en|atzessu=10 ghennàrgiu 2018}}</ref>
Dae su 2003, [[The Tolkien Society]] at ammaniadu su [[Tolkien Reading Day]] (''Die de sa letura de Tolkien''), chi si faghet su 25 de martzu in iscolas de totu su mundu.<ref>{{Tzita web|url=http://www.tolkiensociety.org/society/events/reading-day/|tìtulu=Tolkien Reading Day|limba=en|atzessu=26 santugaine 2015}}</ref>
=== Placas ammentadoras ===
[[File:Tolkien's_Sarehole_Mill_blue_plaque-persp.jpg|thumb|Placa biaita in Sarehole Mill]]
[[File:Tolkien's_Plough_and_Harrow_blue_plaque.jpg|thumb|Placa biaita ''The Plough and Harrow'']]
B'ant sete [[Placa biaita|placas biaitas]] in Inghilterra chi ammentant logos assòtziados cun Tolkien: una in Oxford, una in Bournemouth, bator in Birmingham e una in Leeds. Una de sas placas de Birmingham ammentat su logu de ispiratzione de Sarehole Mill, a curtzu de ue Tolkien est istadu intre sos bator e sos oto annos, e duas de sas placas indicant sas domos in ue est istadu in antis de tzucare a s'Universidade de Oxford; s'ùrtima s'agatat in s'albergu in ue s'est istabilidu in antis de tzucare a Frantza pro cumbàtere in sa Prima Guerra Mundiale. Sa placa situada in West Park, Leeds, ammentat sos chimbe annos in sos cales Tolkien est istadu primu leghidore e a pustis professore de limba inglesa in s'universidade. Sa placa de Oxford ammentat sa residèntzia in ue Tolkien at iscritu ''Su Hobbit'' e una parte manna de ''Su Sennore de sos Aneddos''.
{| class="wikitable" style="text-align:center;"
!Diretzione
!Ammentu
!Data
!Patronu
|-
|[[Sarehole Mìlliu]], Hall Green, Birmingham
|"Ispiratzione" 1896–1900 (e.e. istaiat a curtzu)
|15 de austu de su 2002
|[[Birmingham Civic Society]] e [[The Tolkien Society]]<ref>{{Tzita web|url=http://www.birminghamnet.co.uk/galleries/features/blueplaque/sarehole.html|tìtulu=Sarehole Mill|situ=Blue Plaques Photograph Gallery|limba=en|atzessu=21 martzu 2007|urlmortu=eja|dataarchìviu=2007-05-24|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20070524114518/http://www.birminghamnet.co.uk/galleries/features/blueplaque/sarehole.html}}</ref>
|-
|1 Duchess Place, [[Ladywood]], Birmingham
|Est abarradu a curtzu 1902–1910
|Disconnotu
|Birmingham Civic Society<ref>{{Tzita web|url=http://www.birminghamnet.co.uk/galleries/features/blueplaque/tolkien2.html|tìtulu=Duchess Place|situ=Blue Plaques Photograph Gallery|limba=en|atzessu=21 martzu 2007|urlmortu=eja|dataarchìviu=2007-05-24|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20070524114159/http://www.birminghamnet.co.uk/galleries/features/blueplaque/tolkien2.html}}</ref>
|-
|4 Highfield Road, [[Edgbaston]], Birmingham
|Est istadu inoghe 1910–1911
|Disconnotu
|Birmingham Civic Society e The Tolkien Society<ref>{{Tzita web|url=http://www.birminghamnet.co.uk/galleries/features/blueplaque/tolkien3.html|tìtulu=4 Highfield Road|situ=Blue Plaques Photograph Gallery|limba=en|atzessu=21 martzu 2007|urlmortu=eja|dataarchìviu=2007-05-24|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20070524113934/http://www.birminghamnet.co.uk/galleries/features/blueplaque/tolkien3.html}}</ref>
|-
|Plough and Harrow, [[Hagley Road]], Birmingham
|Est istadu in cue in su làmpadas de su 1916
|Làmpadas de su 1997
|The Tolkien Society<ref>{{Tzita web|url=http://www.birminghamnet.co.uk/galleries/features/blueplaque/tolkien.html|tìtulu=Plough and Harrow|situ=Blue Plaques Photograph Gallery|limba=en|atzessu=21 martzu 2007|urlmortu=eja|dataarchìviu=2007-05-24|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20070524113840/http://www.birminghamnet.co.uk/galleries/features/blueplaque/tolkien.html}}</ref>
|-
|2 Darnley Road, West Park (Leeds)
|Primu nomenamentu acadèmicu, Leeds
|1 de santugaine de su 2012
|The Tolkien Society e su Leeds Civic Trust
|-
|20 [[Northmoor Road]], [[North Oxford]]
|Est istadu inoghe 1930–1947
|3 de nadale de su 2002
|[[Oxfordshire Blue Placas Board]]<ref>{{Tzita web|url=http://www.oxfordshireblueplaques.org.uk/plaques/tolkien.html|tìtulu=J. R. R. Tolkien Philologist and Author|situ=Plaques Awarded|curadore=Oxfordshire Blue Plaques Board|limba=en|atzessu=9 cabudanni 2010|urlmortu=no}}</ref>
|-
|Albergu Miramar, East Overcliff Drive, [[Bournemouth]]
|B'est istadu istrangiadu in manera regulare dae sa dècada de 1950 finas a su 1972
|10 de làmpadas de su 1992 dae [[Priscilla Tolkien]]
|Borough of Bournemouth<ref>{{Tzita web|url=http://www.bournemouth.gov.uk/PlanningBuildings/ConservationDesignTrees/cdtfiles/BluePlaquebookletandmap.pdf|tìtulu=Bournemouth's Blue Plaques|curadore=Bournemouth Borough Council|limba=en|atzessu=24 austu 2012|dataarchìviu=2012-05-27|urlarchìviu=https://web.archive.org/web/20120527211945/http://www.bournemouth.gov.uk/PlanningBuildings/ConservationDesignTrees/cdtfiles/BluePlaquebookletandmap.pdf|deadurl=yes}}</ref>
|}
B'ant fintzas àteras duas placas chi sinnalant edificios assòtziados a Tolkien:
* Una residèntzia de [[Harrogate]] in ue Tolkien est istadu ricoveradu pro neghe de una [[calentura de sas trintzeras]] in su 1917.<ref>{{Tzita libru|nùmene=John|sambenadu=Garth|curadore=Michael D. C. Drout|tìtulu=J.R.R. Tolkien Encyclopedia: Scholarship and Critical Assessment|annu=2006|editore=Routledge|limba=en|p=713|capìtulu=World War I|url_capìtulu=https://web.archive.org/web/20070517091020/http://www.routledge-ny.com/ref/tolkien/wwi.html|OCLC=71004244|ISBN=0-415-96942-5}}</ref>
* In su 76 de [[Sandfield Road]], [[Headington]], Oxford, domo sua intre su 1953 e su 1968.<ref>{{Tzita web|url=http://www.oxfordhistory.org.uk/streets/inscriptions/headington/tolkien.html|tìtulu=Inscriptions: J. R. R. Tolkien|sambenadu=Jenkins|nùmene=Stephanie|situ=Headington.org|limba=en|atzessu=18 freàrgiu 2009}}</ref>
=== Òperas de arte ===
In su 2012, Tolkien si podiat agatare intre sas [[Cultura de su Regnu Unidu|immàgines culturales britànnicas]] seletzionadas dae s'artista [[Peter Thomas Blake|Sir Peter Blake]] chi aparessiant in una versione noa de s'òpera de arte prus famosa sua, sa cobertedda de s'àlbum de sos 'Beatles' ''[[Sgt.Pepper's Lonely Hearts Club Band|Sgt]]''. ''[[Sgt.Pepper's Lonely Hearts Club Band|Pepper's Lonely Hearts Club Band]]'', chi ammentaiat sas figuras culturales britànnicas chi prus ammiraiat.<ref>{{Tzita noas|limba=en|nùmene=Caroline|sambenadu=Davies|url=https://www.theguardian.com/artanddesign/2012/apr/02/peter-blake-sgt-pepper-cover-revisited|tìtulu=New faces on Sgt Pepper album cover for artist Peter Blake's 80th birthday|publicatzione=The Guardian|data=11 santandria 2016}}</ref><ref>{{Tzita noas|limba=en|url=http://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-17583026|tìtulu=Sir Peter Blake's new Beatles' Sgt Pepper's album cover|publicatzione=BBC News|data=11 santandria 2016}}</ref>
=== Autògrafos ===
A diferèntzia de sa majoria de sos autores de su gènere suo, Tolkien mai s'est mustradu interessadu a s'idea de firmare sas òperas suas. Comente cunsighèntzia de sa popularidade sua, sende gasi, sas còpias firmadas a manu de sas lìteras suas o de sas primas editziones de sos manuscritos suos sunt arribados a prejos de ispantu in sas astas; in prus, nd'ant aparèssidu còpias farsas in su mercadu. In piessignu, ant publicadu chi calicunu aeret bèndidu, pro 85.000 dollaros, una prima editzionede Su Hobbid firmada e in cobertedda tosta. Sas colletziones particulares de materiale relatzionadu cun s'autore includent fintzas libros de sagìstica e notas manuscritas de sa biblioteca privada de Tolkien.<ref>{{Tzita libru|nùmene=George W.|sambenadu=Beahm|tìtulu=The Essential J.R.R. Tolkien Sourcebook: A Fan's Guide to Middle-Earth and Beyond|url=https://books.google.cat/books?id=eHAyr784pREC&pg=PA163|annu=2003|editore=New Page Books|limba=en|p=163–64|ISBN=978-1-5641-4702-8}}{{Ligàmene interrùmpidu}}</ref>
=== Glorificatziones ===
{{Onorificèntzias|immàgine=Order BritEmp (civil) rib.PNG|nùmene_onorificèntzia=Commendadore de s'Òrdine de s'Impèriu Britànnicu|motivatzione=Pro sos servìtzios fatos a sa literadura inglesa<ref>[http://www.gazettes-online.co.uk/ViewPDF.aspx?pdf=45554&geotype=London&gpn=9&type=ArchivedSupplementPage Suplementu a sa Gazeta de Londra, 31 de nadale de su 1971]{{Ligàmene interrùmpidu}}</ref>|logu=[[Buckingham Palace]] ([[Londra]]), 28 martzu [[1972]]}}
== Cronologia de Tolkien e de sas òperas ligadas a issu ==
* 3 de ghennàrgiu de su [[1892]] – Naschet John Ronald Reuel Tolkien
* 1914 – [[1914|1919]] – [[Prima gherra mundiale]] (in ue J. R. R. Tolkien gherrat che a unu sordadu pro su Regnu Unidu). Sos Alleados binchent e benit istabilida una paghe pro unu tempus limitadu
* 21 de santandria de su [[1924]] – Naschet Christopher Tolkien
* 21 de cabudanni de su [[1937]] – Benit publicadu sa prima borta ''[[Su Hobbit|S'Hobbit]]'' dae s'Allen & Unwin
* [[1939]] – [[1945]] – [[Segunda gherra mundiale]]. Su 1945 podet èssere interpretadu che a sa fine de Sa de ses Eras
* 1954 – [[1954|1955]] – Benint publicados totus sos volùmenes de ''[[Su Sennore de sos Aneddos]]'' dae s'Allen & Unwin
* 1966 – Benint publicadas ''Sas aventuras de Tom Bombadil''; su ràdiu de sa BBC trasmitet un'adatamentu de bator oras de ''[[Su Hobbit|S'Hobbit]]''
* [[1967]] – Publicadu ''Su mastru de ferru de Wootton Major''
* 2 de cabudanni de su [[1973]] – J. R. R. Tolkien morit
* [[1977]] – Una versione animada de ''[[Su Hobbit|S'Hobbit]]'' dèbutat in sa [[Televisione|TV]] istadunidensa.
* [[1977]] – Benit publicadu ''Su Silmarillion''
* 1978 – S'United Artists produet un'adatamentu animadu de ''Sa Cumpangia de s'Aneddu'' e su primu cantzu de ''Sas duas turres''
* [[1980]] – Benint publicados sos Contos no acabados de Númenor e de sa Terra mesania.
* [[1981]] – Benint publicadas Sas lìteras de J. R. R. Tolkien
* [[1983]] – [[1996]] – Benint publicados sos dòighi volùmenes de ''The History of Middle-earth''. In [[Itàlia]] sunt istados publicados, finas a oe, sos primos duos volùmenes ebbia: ''Contas agatados'' e ''Contas pèrdidos''.
* [[1985]] – Essit ''su'' film sovièticu Su biàgiu ispantosu de su Sennore Bilbo Baggins, s'Hobbit (Сказочное путешествие мистера Бильбо Беггинса, хоббита) pro sa tv de [[San Pietroburgo|Leningrado]].
* ''[[2001]] –'' Essit su film dirìgidu dae Peter Jackson'': Su Sennore de sos Aneddos - Sa Cumpangia de s'Aneddu'''
* [[2002]] – Essit su film dirìgidu dae Peter Jackson: ''Su Sennore'' ''de sos Aneddos - Sas duas turres''
* [[2003]] – Essit su film dirìgidu dae Peter Jackson: ''Su'' ''Sennore'' ''de sos Aneddos - Sa torrada de su re''
* 29 de freàrgiu de su [[2004]] – ''Su'' ''Sennore'' ''de sos Aneddos - Sa torrada de su re'' retzit 11 Oscar, intre sos cales bi sunt "mègius film" e "mègius règia"
* 17 de abrile de su [[2007]] – Publicadu su primu inèditu cumpridu de Tolkien a pustis de "Su Silmarillion": Sos fìgios de Húrin.
* santandria de su [[2008]] – Publicadu su volùmene ''Sa trasmissione de su pensamentu e sa numeratzione de sos alvos'', prima regorta de frammentos inèditos a pitzu de sa Terra mesania a pustis de s'interrutzione de sa tradutzione de ''The History of Middle-earth''.
* 25 de santugaine de su [[2009]] – Publicadu ''Sa legenda de Sigurd e Gudrún'', poema ispiradu a s'Edda poètica norrena, corredadu dae notas medas e cummentos de Christopher Tolkien.
* [[2010]] - Benit publicadu S'istòria de Kullervo, rielaboratzione in prosa de Tolkien de su mitu bènnidu dae su ''Kalevala''
* [[2012]] - Essit su film dirìgidu dae Peter Jackson ''S'Hobbit - Unu biàgiu chi non fiat isetadu''
* [[2013]] - Benit publicadu ''The Fall of Arthur'' (Sa Ruta de Artù), poema ispiradu a s'istòria de Re Artù, corredadu dae notas e cummentos meda de Christopher Tolkien.
* [[2013]] - Essit su film ''S'Hobbit - Sa desolatzione de Smaug''
* [[2014]] - Essit su film ''S'Hobbit - Sa batalla de sas chimbe armadas''
* [[2017]] - Benit publicadu ''Beren e Lúthien'', unu de sos contos prus famados de su Silmarillion e una de sas tres istòrias in intro de cussu libru chi Tolkien matessi pensaiat chi si meritavent de tènnere una forma autònoma.
* [[2018]] - Benit publicadu ''Sa ruta de Gondolin'', corredada de materiale e apuntos inèditos, cun sa supervisione de su fìgiu de John, Christopher. Cunsiderada dae s'autore matessi comente a una de sas tres istòrias prus rapresentativas e de annotu de Su Silmarillion.
* [[2019]] - Essit su film ''Tolkien'', film biogràficu a pitzu de sa vida de s'iscritore inglesu. Tolkien est interpretadu dae s'atore inglesu Nicholas Hoult.
== Riferimentos ==
=== Notas ===
<references responsive="1" group="Nota"></references>
=== Àteros riferimentos ===
<references />
== Bibliografia ==
=== Bibliografia printzipale de s'artìculu ===
* {{Tzita libru|nùmene=Humphrey|sambenadu=Carpenter|tìtulu=[[J. R. R. Tolkien: A Biography|Tolkien: A Biography]]|annu=1977|editore=Ballantine Books|limba=en|cid=Biography|OCLC=464103086|ISBN=0-04-928037-6}}
* {{Tzita libru|tìtulu=[[The Letters of J. R. R. Tolkien]]|annu=1981|editore=[[George Allen & Unwin]]|limba=en|cid=Letters|OCLC=8628512|ISBN=0-04-826005-3}}
=== Àteros testos ===
Una lista minore de sos libros chi tratant Tolkien e s'òpera sua:
* {{Tzita libru|tìtulu=Tolkien Studies, An Annual Scholarly Review|annu=2004|editore=West Virginia University Press|limba=en|volume=I|OCLC=1165529073|ISBN=0-937058-87-4}}
* {{Tzita libru|nùmene=Humphrey|sambenadu=Carpenter|tìtulu=The Inklings: C. S. Lewis, J.R.R. Tolkien, Charles Williams and Their Friends|annu=1979|editore=Houghton Mifflin|limba=en|OCLC=62088803|ISBN=0-395-27628-4}}
* {{Tzita libru|tìtulu=Tolkien the Medievalist|annu=2003|editore=Routledge|limba=en|OCLC=659913120|ISBN=0-415-28944-0}}
* {{Tzita libru|tìtulu=Tolkien and the Invention of Myth, a Reader|annu=2004|editore=University Press of Kentucky|limba=en|OCLC=642824443|ISBN=0-8131-2301-1}}
* {{Tzita libru|nùmene=Patrick|sambenadu=Curry|tìtulu=Defending Middle-earth: Tolkien, Myth and Modernity|annu=2004|editore=Houghton Mifflin|limba=en|OCLC=56194982|ISBN=0-618-47885-X}}
* {{Tzita libru|tìtulu=J. R. R. Tolkien Encyclopedia: Scholarship and Critical Assessment|annu=2006|editore=Routledge|limba=en|OCLC=1124503589|ISBN=0-415-96942-5}}
* {{Tzita libru|nùmene=Colin|sambenadu=Duriez|tìtulu=The Inklings Handbook: The Lives, Thought and Writings of C. S. Lewis, J. R. R. Tolkien, Charles Williams, Owen Barfield, and Their Friends|annu=2001|editore=Azure|limba=en|OCLC=47142077|ISBN=1-902694-13-9}}
* {{Tzita libru|nùmene=Colin|sambenadu=Duriez|tìtulu=Tolkien and C. S. Lewis: The Gift of Friendship|annu=2003|editore=HiddenSpring|limba=en|OCLC=907021646|ISBN=1-58768-026-2}}
* {{Tzita libru|nùmene=Verlyn|sambenadu=Flieger|tìtulu=Splintered Light: Logos and Language in Tolkien's World|annu=2002|editore=Kent State University Press|limba=en|OCLC=1038078510|ISBN=0-87338-744-9}}
* {{Tzita libru|tìtulu=Tolkien's Legendarium: Essays on The History of Middle-earth|annu=2000|editore=Greenwood Press|limba=en|OCLC=901308292|ISBN=0-313-30530-7}}
* {{Tzita libru|nùmene=Karen Wynn|sambenadu=Fonstad|tìtulu=The Atlas of Middle-earth|annu=1991|editore=Houghton Mifflin|limba=en|OCLC=24142309|ISBN=0-618-12699-6}}
* {{Tzita libru|nùmene=Robert|sambenadu=Foster|tìtulu=The complete guide to Middle-earth: from the Hobbit through the Lord of the rings and beyond|data=2001|editore=Ballantine Books|limba=en|OCLC=48541956|ISBN=978-0-345-44976-4}}
* {{Tzita libru|nùmene=Candice|sambenadu=Fredrick|tìtulu=Woman among the Inklings: Gender, C.S. Lewis, J.R.R. Tolkien, and Charles Williams|annu=2001|editore=Greenwood Press|limba=en|ISBN=0-313-31245-1}}
* {{Tzita libru|nùmene=John|sambenadu=Garth|tìtulu=Tolkien and the Great War|annu=2003|editore=Harper-Collins|limba=en|OCLC=960643274|ISBN=0-00-711953-4}}
* {{Tzita libru|nùmene=Peter|sambenadu=Gilliver|tìtulu=The Ring of Words|annu=2006|editore=Oxford University Press|limba=en|OCLC=1014532704|ISBN=0-19-861069-6}}
* {{Tzita libru|nùmene=Diana Pavlac|sambenadu=Glyer|tìtulu=The Company They Keep: C. S. Lewis and J. R. R. Tolkien as Writers in Community|annu=2007|editore=Kent State University Press|limba=en|OCLC=728664846|ISBN=978-0-87338-890-0}}
* {{Tzita libru|nùmene=Daniel|sambenadu=Grotta-Kurska|tìtulu=J.R.R. Tolkien: Architect of Middle Earth (A Biography)|annu=1976|editore=Running Press|limba=en|OCLC=47632951|ISBN=0-7624-0956-8}}
* {{Tzita libru|nùmene=Karen|sambenadu=Haber|tìtulu=Meditations on Middle-earth: New Writing on the Worlds of J. R. R. Tolkien|annu=2001|editore=St. Martin's Press|limba=en|OCLC=48239409|ISBN=0-312-27536-6}}
* {{Tzita libru|tìtulu=Tolkien and Politics|annu=2003|editore=Third Way Publications|limba=en|OCLC=55608085|ISBN=978-0-9544788-2-7}}
*{{Tzita publicatzione|autore=|nùmene=Kristine|sambenadu=Larsen|data=2007|tìtulu=SAURON, Mount Doom, and Elvish Moths: The Influence of Tolkien on Modern Science|rivista=Tolkien Studies|volume=4|nùmeru=1|pp=223–234|limba=en|atzessu=2020-12-18|doi=10.1353/tks.2007.0024|url=http://muse.jhu.edu/content/crossref/journals/tolkien_studies/v004/4.1larsen.html}}
* {{Tzita libru|nùmene=Lee|sambenadu=Stuart|nùmene2=Solopova|sambenadu2=Elizabeth|tìtulu=The Keys of Middle-earth: Discovering Medieval Literature Through the Fiction of J.R.R. Tolkien.|data=2015|editore=Palgrave Macmillan|limba=en|OCLC=922314433|ISBN=978-1-137-45470-6}}
* {{Tzita libru|nùmene=Joseph|sambenadu=Pearce|tìtulu=Tolkien: Man and Myth|annu=1998|editore=[[HarperCollinsPublishers]]|limba=en|OCLC=1028353269|ISBN=0-00-274018-4}}
* {{Tzita libru|nùmene=Michael|sambenadu=Perry|tìtulu=Untangling Tolkien: A Chronology and Commentary for The Lord of the Rings|annu=2006|editore=[[Inkling Books]]|limba=en|OCLC=54009616|ISBN=1-58742-019-8}}
* {{Tzita libru|nùmene=Tom|sambenadu=Shippey|tìtulu=J. R. R. Tolkien – Author of the Century|annu=2000|editore=Houghton Mifflin Company|limba=en|OCLC=50852476|ISBN=0-618-12764-X}}
* {{Tzita libru|nùmene=Tom|sambenadu=Shippey|tìtulu=The Road to Middle-earth|annu=2003|editore=Houghton Mifflin Company|limba=en|OCLC=880453743|ISBN=0-618-25760-8}}
* {{Tzita libru|nùmene=William|sambenadu=Ready|tìtulu=Understanding Tolkien and 'The Lord of the Rings'|data=1978|editore=Warner Books ; Distributed by New English Library|limba=en|OCLC=993309566|ISBN=978-0-446-88782-3}}
* {{Tzita libru|nùmene=Robert|sambenadu=Rorabeck|tìtulu=Tolkien's Heroic Quest|annu=2008|editore=Crescent Moon|limba=en|OCLC=706002720|ISBN=1-86171-239-1}}
* {{Tzita libru|nùmene=Barbara|sambenadu=Strachey|tìtulu=Journeys of Frodo: an Atlas of The Lord of the Rings|annu=1981|editore=Allen & Unwin|limba=en|OCLC=9160102|ISBN=0-04-912016-6}}
* {{Tzita libru|nùmene=John & Priscilla|sambenadu=Tolkien|tìtulu=The Tolkien Family Album|annu=1992|editore=HarperCollins|limba=en|OCLC=1221133095|ISBN=0-261-10239-7}}
* {{Tzita libru|nùmene=J.E.A.|sambenadu=Tyler|tìtulu=The Tolkien Companion|annu=1976|editore=Gramercy|limba=en|OCLC=436084092|ISBN=0-517-14648-7}}
* {{Tzita libru|nùmene=Michael|sambenadu=White|tìtulu=Tolkien: A Biography|annu=2003|editore=New American Library|limba=en|OCLC=859066875|ISBN=0-451-21242-8}}
* {{Tzita libru|nùmene=Philip|sambenadu=Zaleski|tìtulu=The Fellowship: The Literary Lives of the Inklings: J.R.R. Tolkien, C. S. Lewis, Owen Barfield, Charles Williams|annu=2016|editore=Farrar, Straus and Giroux|limba=en|OCLC=956923535|ISBN=9780374536251}}
*{{Tzita libru|nùmene=Claudio A.|sambenadu=Testi|tìtulu=Pagan Saints in Middle-earth|data=2018|limba=en|OCLC=1031961124|ISBN=978-3-905703-38-2}}
*{{Tzita libru|nùmene=Brian|sambenadu=Rosebury|tìtulu=Tolkien: A Cultural Phenomenon.|data=2003|editore=Palgrave Macmillan|tzitade=New York|limba=en|OCLC=1148076508|ISBN=978-1-4039-1597-9}}
*{{Tzita libru|nùmene=William H|sambenadu=Green|tìtulu=The Hobbit: a journey into maturity|data=1995|editore=Twayne Publishers ; Maxwell Macmillan Canada ; Maxwell Macmillan International|limba=en|OCLC=762185088|ISBN=978-0-8057-1825-6}}
* {{Tzita libru|curadore=Claudio Bonvecchio|tìtulu=La filosofia del Signore degli anelli|data=2008|editore=Mimesis Ed.|tzitade=Milanu|limba=it|OCLC=837240863|ISBN=978-88-8483-833-9}}
* {{Tzita libru|nùmene=Stratford|sambenadu=Caldecott|tìtulu=Il fuoco segreto: la ricerca spirituale di J.R.R. Tolkien|data=2009|editore=Lindau|tzitade=Torinu|limba=it|OCLC=799870044|ISBN=978-88-7180-785-0}}
* {{Tzita libru|nùmene=Humphrey|sambenadu=Carpenter|tìtulu=Gli Inklings: Clive S. lewis, John R.R. Tolkien, Charles Williams & Co.|data=1985|editore=Jaca Book|limba=it|OCLC=797244027|ISBN=978-88-16-51003-6}}
* {{Tzita libru|nùmene=Humphrey|sambenadu=Carpenter|tìtulu=J. R. R. Tolkien: la biografia|data=2016|editore=Lindau|tzitade=Torinu|limba=it|OCLC=987708618|ISBN=978-88-6708-580-4}}
* {{Tzita publicatzione|autore=Cesare Catà|annu=2010|tìtulu=Essere in cammino. Tolkien e lo statuto filosofico del concetto medievale di “Uomo pellegrino”|rivista=Minas Tirith. Rivista della Società Tolkeniana Italiana|volume=I|nùmeru=|pp=25–44|limba=it}}
* {{Tzita libru|nùmene=Gianfranco|sambenadu=De Turris|tìtulu=Il drago in bottiglia: mito, fantasia, esoterismo|data=2007|editore=Ibiskos|limba=it|OCLC=800053102|ISBN=978-88-546-0188-8}}
* {{Tzita libru|nùmene=J. R. R|sambenadu=Tolkien|nùmene3=Gianfranco|curadore=Gianfranco De Turris|tìtulu=Il medioevo e il fantastico|url=https://www.worldcat.org/title/medioevo-e-il-fantastico/oclc/436442910&referer=brief_results|atzessu=2020-12-18|data=2000|editore=Luni Editrice|limba=it|OCLC=436442910|ISBN=978-88-7984-059-0}}
* {{Tzita libru|nùmene=Gianpiero|sambenadu=De Vero|tìtulu=Ombra e mito in Tolkien|data=1980|editore=Tempi moderni|tzitade=Nàpoli|limba=it|OCLC=319971559}}
* {{Tzita libru|nùmene=José Manuel|sambenadu=Ferrandez Bru|tradutore=I. Mastroleo|tìtulu=J. R. R. Tolkien e Francis Morgan: una saga familiare|data=2018|editore=Terra Santa|tzitade=Milanu|limba=it|OCLC=1105616645|ISBN=978-88-6240-576-8}}
* {{Tzita libru|nùmene=Stefano|sambenadu=Giuliano|tìtulu=J.R.R Tolkien: tradizione e modernità nel Signore degli anelli|data=2013|editore=Bietti|limba=it|OCLC=847573700|ISBN=978-88-8248-278-7}}
* {{Tzita libru|nùmene=Paolo|sambenadu=Gulisano|tìtulu=Tolkien: Il mito e la grazia|data=2017|editore=Áncora|limba=it|OCLC=1044772962|ISBN=978-88-514-1928-8}}
* {{Tzita libru|nùmene=Luigi|sambenadu=Iannone|tìtulu=Tolkien e Il signore degli anelli|data=2003|editore=Controcorrente|limba=it|OCLC=51877680}}
* {{Tzita libru|nùmene=Paul H|sambenadu=Kocher|sambenadu2=Mondadori|tìtulu=Il maestro della terra di mezzo: "l'opera di J.R.R. Tolkien"|data=2011|editore=Bompiani|limba=it|OCLC=898516302|ISBN=978-88-452-6838-0}}
* {{Tzita libru|nùmene=Emilia|sambenadu=Lodigiani|tìtulu=Invito alla lettura di J.R.R. Tolkien|data=1990|editore=Mursia|limba=it|OCLC=801042287|ISBN=978-88-425-0275-3}}
* {{Tzita libru|curadore=Franco Manni|tìtulu=Introduzione a Tolkien|data=2002|editore=Simonelli|tzitade=Milanu|limba=it|OCLC=49983259|ISBN=978-88-86792-39-4}}
* {{Tzita libru|curadore=Franco Manni|tìtulu=Mitopoiesi: fantasia e storia in Tolkien|data=2005|editore=Grafo|tzitade=Brèscia|limba=it|OCLC=878676281|ISBN=978-88-7385-668-9}}
* {{Tzita libru|nùmene=Andrea|sambenadu=Monda|tìtulu=L'Anello e la Croce: significato teologico de "Il Signore degli Anelli"|data=2008|editore=Rubbettino|tzitade=Roma|limba=it|OCLC=762400167|ISBN=978-88-498-2215-1}}
* {{Tzita libru|nùmene=Tullio|sambenadu=Bologna|nùmene2=Gianfranco|sambenadu2=De Turris|nùmene3=Stefano|sambenadu3=Giuliano|tìtulu=La compagnia, l'anello, il potere: J.R.R. Tolkien creatore di mondi|data=2002|editore=Il cerchio|tzitade=Rìmini|limba=it|OCLC=248281304|ISBN=978-88-8474-012-0|nùmene4=Paolo|sambenadu4=Gulisano|nùmene5=Adolfo|sambenadu5=Morganti|nùmene6=Mario|sambenadu6=Polia}}
* {{Tzita libru|nùmene=Oriana|sambenadu=Palusci|tìtulu=John R.R. Tolkien|data=1982|editore=La Nuova Italia|tzitade=Firentze|limba=it|OCLC=13487222}}
* {{Tzita libru|nùmene=Mario|sambenadu=Polia|tìtulu=Omaggio a J.R.R. Tolkien: fantasia e tradizione|data=1980|editore=Il Cerchio|tzitade=Rìmini|limba=it|OCLC=875793628}}
* {{Tzita libru|nùmene=Tom|sambenadu=Shippey|tìtulu=J.R.R. Tolkien: autore del secolo|data=2004|editore=Simonelli|tzitade=Milanu|limba=it|OCLC=500031934|ISBN=978-88-86792-71-4}}
* {{Tzita libru|nùmene=Claudio A.|sambenadu=Testi|tìtulu=Santi pagani nella Terra di Mezzo di Tolkien|data=2014|tzitade=Bologna|limba=it|OCLC=893860545|ISBN=978-88-7094-881-3}}
* {{Tzita publicatzione|autore=|nùmene=Roberto|sambenadu=Campisi|annu=2017|tìtulu=Tolkien signore della fantasia e uomo di fede|rivista=Il Nuovo Aeropago|volume=|nùmeru=1-2|pp=83-90|limba=it}}
* {{Tzita libru|nùmene=Gianfranco|sambenadu=De Turris|tìtulu="Albero" di Tolkien: come il Signore degli anelli ha segnato la cultura del nostro tempo|data=2007|editore=Bompiani|tzitade=Milanu|limba=it|OCLC=470734018|ISBN=978-88-452-5916-6}}
*{{Tzita libru|nùmene=Stefania|sambenadu=Carta|nùmene2=Ilaria|sambenadu2=Carta|tìtulu=S’Alfabetu de sos Hobbit|annu=2021|editore=Alfa Editrice|tzitade=Cuartu Sant'Aleni|ISBN=978-88-86167-29-1}}
== Artìculos ligados ==
* [[Su Hobbit]]
* [[Su Sennore de sos Aneddos]]
* [[Die de su Hobbit]]
== Àteros progetos ==
* [[File:Wikisource-logo.svg|19x19px|Collàbora a Wikisource]] [https://en.wikisource.org/?uselang=sc Sa Wikisource inglesa] tenet una pàgina dedicada a '''[https://en.wikisource.org/wiki/Author:John_Ronald_Reuel_Tolkien?uselang=sc J. R. R. Tolkien]'''
* [[File:Wikiquote-logo.svg|21x21px|Collàbora a Wikiquote]] [https://en.wikiquote.org/?uselang=sc Sa Wikiquote inglesa] tenet tzitatziones de o a pitzu de '''[https://en.wikiquote.org/wiki/J._R._R._Tolkien?uselang=sc J. R. R. Tolkien]'''
* [[File:Commons-logo.svg|24x24px|Collàbora a Wikimedia Commons]] <span class="plainlinks">[https://commons.wikimedia.org/wiki/?uselang=sc Wikimedia Commons]</span> tenet immàgines o àteros documentos a pitzu de '''<span class="plainlinks">[https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:J._R._R._Tolkien?uselang=sc J. R. R. Tolkien]</span>'''
== Ligàmenes esternos ==
* {{Tzita web|url=http://tolkienestate.com/|tìtulu=Situ ufitziale|limba=en}}
*{{Tzita web|url=https://sardatolkiensardegna.wordpress.com/|tìtulu=Situ ufitziale de "S'Arda", su Smial Tolkien de sa Sardigna|limba=sc, it|atzessu=2021-05-17}}
*{{Tzita web|url=https://www.facebook.com/smialsarda/|tìtulu=Pàgina de Facebook ufitziale de "S'Arda", su Smial Tolkien de sa Sardigna}}
*{{Tzita web|url=https://www.instagram.com/smialsarda/|tìtulu=Pàgina de Instagram ufitziale de "S'Arda", su Smial Tolkien de sa Sardigna}}
*{{Tzita web|url=https://www.youtube.com/channel/UCmFW9RLVE1IHH48hC88Wy-w|tìtulu=Canale de Youtube ufitziale de "S'Arda", su Smial Tolkien de sa Sardigna}}
* {{Tzita web|url=http://inklings-studies.org/|tìtulu=Journal of Inklings Studies|limba=en}} Rivista a pitzu de Tolkien e su tzìrculu literàriu suo. Publicada in Oxford.
* {{Tzita vìdeu|tìtulu=Film de sa BBC (1968) a pitzu de Tolkien|url=https://www.bbc.co.uk/archive/release--jrr-tolkien/znd36v4|limba=en}}
* {{Tzita web|url=http://www.tolkien.co.uk/|tìtulu=Pàgina Web a pitzu de Tolkien de s'editoriale HarperCollins|limba=en}}
* {{Tzita web|url=https://www.tolkiensociety.org/author/biography/|tìtulu=Biografia de Tolkien in su situ de sa Tolkien Society|sambenadu=Doughan|nùmene=David|limba=en}}
* {{Tzita web|url=https://explore.library.leeds.ac.uk/special-collections-explore/376715|tìtulu=Materiale de s'Archìviu Tolkien-Gordon de s'Universidade de Leeds|limba=en}}
* {{Tzita web|url=http://www.gnosis.org/tolkien/|tìtulu=J.R.R. Tolkien: An Imaginative Life|situ=The Gnostic Society Library|limba=en}} Tres seminàrios ammustrados chi esàminant sa vida e s'òpera de Tolkien
* {{Tzita web|url=https://sounds.bl.uk/Arts-literature-and-performance/Early-spoken-word-recordings/024M-1CS0011556XX-0200V0|tìtulu=Intzisione in àudio de Tolkien de su 1929|limba=en}}
* {{Tzita vìdeu|tìtulu=Tolkien's Great War|url=https://vimeo.com/110810980|limba=en}}Documentàriu a pitzu de s'esperièntzia de Tolkien e de sos amigos suos de sa TCBS durante sa [[Prima gherra mundiale|Gherra Manna]].
*{{Tzita web|url=https://www.britannica.com/biography/J-R-R-Tolkien|tìtulu=J.R.R. Tolkien|situ=Enciclopedia Britannica|limba=en}}
* {{Tzita web|url=http://www.sf-encyclopedia.com/entry/tolkien_j_r_r|tìtulu=J.R.R. Tolkien|situ=The Encyclopedia of Science Fiction|limba=en}}
* {{Tzita web|url=https://www.findagrave.com/memorial/1456|tìtulu=J.R.R. Tolkien|situ=Find a Grave|limba=en}}
* {{Tzita web|url=https://openlibrary.org/works/OL26320A|tìtulu=J.R.R. Tolkien|situ=Open Library, Internet Archive|limba=en}}
* {{Tzita web|url=https://www.britannica.com/biography/J-R-R-Tolkien|tìtulu=Òperas de J.R.R. Tolkien|situ=Progetu Gutenberg|limba=en}}
* {{Tzita web|url=https://librivox.org/author/1536|tìtulu=Àudio-libros de J.R.R. Tolkien|situ=Librivox|limba=en}}
* {{Tzita web|url=http://www.isfdb.org/cgi-bin/ea.cgi?302|tìtulu=Bibliografia de J.R.R. Tolkien|situ=Internet Speculative Fiction Database|limba=en}}
* {{Tzita web|url=https://www.goodreads.com/author/show/656983|tìtulu=J.R.R. Tolkien|situ=Goodreads|limba=en}}
* {{Tzita web|url=https://www.mobygames.com/developer/sheet/view/developerId,47273/|tìtulu=J.R.R. Tolkien|situ=MobyGames|limba=en}}
* {{Tzita web|url=https://www.allmusic.com/artist/mn0001890689|tìtulu=J.R.R. Tolkien|limba=en}}
* {{Tzita web|url=http://www.imdb.com/Name?nm0866058|tìtulu=J.R.R. Tolkien|limba=en}}
* {{cita web|http://www.tolkien.it/|Sotziedade Tolkieniana Italiana|limba=it}}
* {{cita web|http://www.soronel.it/Biblioindex.html|Bibliografia italiana|limba=it}}
* {{Tzita web|url=https://openmlol.it/autore/170078|tìtulu=J.R.R. Tolkien|limba=it}}
* {{Tzita web|url=https://www.fantascienza.com/catalogo/NILF15284|tìtulu=Bibliografia italiana J.R.R. Tolkien|limba=it}}
* {{cita web|http://ardalambion.immaginario.net/ardalambion/indice.htm|Sas limbas de Arda|limba=it}}
* {{cita web|http://www.eldalie.com/|Assòtziu Culturale Eldalië|limba=it}}
* {{cita web|http://www.ilfossodihelm.it/id_nav4.asp|Approfondimentos a pitzu de sos temas tratados dae Tolkien in sas òperas suas|limba=it}}
* {{cita web|http://www.alleanzacattolica.org/idis_dpf/voci/t_john_ronald_reuel_tolkien.htm|Sa vida, sa fide e sos afetos de J. R. R. Tolkien|limba=it}}
{{Controllu de autoridade}}
[[Categoria:Iscrittores in inglesu]]
[[Categoria:Inglèsos]]
kcx58yc2bw4qoaddewy779udk64pfku
Gino Frogheri
0
20339
177717
174919
2022-08-06T21:14:19Z
L2212
7227
Mustra in Aristanis de su 2022
wikitext
text/x-wiki
{{LSC}}{{Biografia|data_de_nàschida=6 de freàrgiu de su 1937|logu_de_nàschida=[[Nùgoro]]|traballu=pintore|natzionalidade=sarda|tzitadinàntzia=italiana|immàgine=Gino Frogheri .jpg|descritzione=Gino Frogheri in s'istùdiu suo|còjube=Gisella Lenzotti|movimentu_estèticu=realismu, naturalismu, surrealismu, espressionismu, astratismu, minimalismu, simbolismu minimale|incumintzu_de_s'atividade=1953|prèmios=* Prèmiu Litzeu Tàtari b/n (1955)<br>
* Su de tres prèmios de sa Rassegna Regionale "Sardegna Lavora" (1964)<br>
* Primu Prèmiu de Pintura in sa Biennale de Pintores Giòvanos (1967)<br>
* Primu Prèmiu in sa setzione "Astratos", "Grand Prix International de Peinture de la Coste d'Azur" de Cannes (1971)|residèntzia=Nùgoro}}
'''Gino Frogheri''' ([[Nùgoro]], 6 de [[freàrgiu]] de su [[1937]])<ref name=":0">{{Tzita libru|nùmene=Luis|sambenadu=Alonso Fernández|nùmene2=Luciano|sambenadu2=Caramel|nùmene3=Giorgio|sambenadu3=Pellegrini|curadore=Elisa Di Cesare|tìtulu=Frogheri: antologica|data=1998|editore=MAN - Museo d'arte della provincia di Nuoro, Amministrazione provinciale di Nuoro|tzitade=Nùgoro|limba=it|OCLC=46682839}}</ref> est unu pintore [[Populu sardu|sardu]].
== Biografia ==
Nàschidu e crèschidu in Nùgoro, at istudiadu in s'Istitutu Tècnicu pro sos geòmetras, in ue at pigadu su tìtulu in su [[1958]], ma s'est abigiadu de èssere interessadu a su mundu de s'arte meda in antis, e at pigadu parte a sa prima mustra colletiva cun òperas suas in su [[1953]].
In su [[1955]] retzit su Prèmiu Litzeu Tàtari, e pigat parte fintzas a sa Mustra Regionale de Artes Figurativas in Nùgoro e in Palermo.
In su [[1958]] ammàniat sa prima mustra personale sua, in Nùgoro, chi at tentu unu sutzessu mannu de pùblicu e de crìtica.<ref name=":0" />
Intre su [[1959]] e su [[1960]] depet pònnere in pàusa s'atividade sua pro neghe de sos òbligos de leva militare, chi lu faghet tramudare a Pèsaru e Ferrara.
In su [[1961]] aberit sa de duas mustras personales suas, semper in Nùgoro, e fintzas custa tenet unu sutzessu mannu de crìtica. Difatis, Frogheri benit fintzas indicadu che a su sighidore dignu de [[Giuanne Ciusa Romagna]].<ref name=":0" /> Sa matessi cosa acontesset cun sa de tres mustras, semper in Nùgoro, de su [[1963]].
Semper in su 1963 si cojuat cun Gisella Lenzotti, cun sa cale at a tènnere tres fìgios.
In su [[1964]] bichet su de tres prèmios de sa Rassegna Regionale "Sardegna Lavora", cun s'òpera sua "Minatori".
In su [[1967]] pigat parte, cun tres òperas, a una Biennale de Pintores Giòvanos, ammaniada pro contu de s'ENAL provintziale de Nùgoro in sa galleria "Chironi 88", e binchet su primu prèmiu de pintura. De sa giuria faghiant parte Franco Passoni, crìticu ufitziale de s'''Avanti'' de [[Milanu]], [[Màuru Manca]], artista e diretore de s'Istitutu de Arte de [[Tàtari]], e sos pintores [[Stanis Dessy]] e Antoni Ruiu. Prus a tardu, semper in su matessi annu, ammaniat sa prima personale sua in sa matessi galleria, in ue ammustrat s'evolutzione de sa chirca e de s'arte sua antitzipende su rinnovamentu chi diat tènnere prus a in antis. Dae cussu momentu intre Frogheri e sa Chironi 88 at a incumintzare unu raportu longu meda, cun medas espositziones e initziativas natzionales e internatzionales de primore chi l'ant fintzas a permìtere de intrare in cuntatu cun artistas e crìticos medas e, in generale, cun un'ambiente artìsticu mannu meda.
Semper in su 1967 binchet unu cuncursu de su prefetu de Nùgoro, pro contu de su ministru de s'internu de tando Taviani, pro realizare un'òpera de arte sacra pro s'àbside de sa crèsia de su Coro Santu. S'òpera, unu mosàicu de 70 metros, s'artista l'at a acabbare s'annu a pustis.
A pustis de un'isperimentatzione de prus de duos annos, in su [[1970]] esponet in su Tzentru Culturale "Gi3" de Seregno, in ue proponet una sèrie de òperas de genias diferentes e apretziadas medas dae sos crìticos, chi nde sutalìniant sa valididade de s'istile e sas valèntzias cuntemporàneas de annotu. Intre cussos crìticos b'at de ammentare Carlo Munari, Franco Passoni, Enzo Fabiani, Italo Tomassoni e Luigi Lambertini.
In sos annos chi sighint Frogheri ammaniat, in paris cun sa galleria Chironi 88, mustras medas, e pigat parte a disafios artìsticos che a sa partetzipatzione a su "Grand Prix International de Peinture de la Coste d'Azur" de [[Cannes]] de su [[1971]], in ue retzit su primu prèmiu de pintura pro sa setzione "Astratos", e a sa Biennale de su Mentone de su [[1972]], a ue l'aiant invitadu.
Su perìodu intre su [[1969]] e su [[1977]] est su de sa faina espositiva prus intensa, ma fintzas cussu in ue s'artista divenit prus riservadu, fintzas si sos raportos suos cun sas gallerias chi lu rapresentant, mescamente sa Chironi 88, non mudant. Semper in cussa dècada, inventat una forma "istrana, cuntornada perfetamente, poliallusiva, multi-istàbile e poli-allusiva" chi Sarvadore Naitza, in su 1981, at a definire comente sa rapresentatzione de su nàschere e de s'apàrrere.<ref name=":1">{{Tzita libru|nùmene=Antonello|sambenadu=Cuccu|nùmene2=Ivo Serafino|sambenadu2=Fenu|nùmene3=Chiara|sambenadu3=Manca|tìtulu=Gino Frogheri - Sottoforma|annu=2019|editore=Associazione Culturale Madriche|tzitade=Nùgoro|limba=it|nùmene4=Marco|sambenadu4=Peri|nùmene5=Anna Rita|sambenadu5=Punzo}}</ref>
In su [[1983]] pigat parte a sa mustra "''Venticinque anni di ricerca artistica in Sardegna 1957-83''", ammaniada in [[Nùgoro]] e in [[Casteddu]] dae Sarvadore Naitza e Sandra Piras, chi l'indivìduat che a unu de sos esponentes prus mannos de su rinnovamentu in un'anàlisi crìtica aberta e costrutiva de s'arte sarda.
In su [[1984]] pigat parte a un'interventu territoriale de annotu pro ammentare s'iscritore [[Salvatore Cambosu|Sarvadore Cambosu]], promòvidu dae su [[Oroteddi|Comune de Oroteddi]] e dae sa [[Provìntzia de Nùgoro]].
In sos annos '80 sighit s'isvilupu artìsticu de Frogheri, chi in sa chirca sua arribat a una sìntesi minimalista in ue unu ruolu printzipale lu tenet una forma, o ripetitzione de formas. Custu rinnovamentu at a èssere evidente in sas espositziones de sos annos a pustis, e fintzas in s'arte tridimensionale chi at a apàrrere in s'òpera sua dae sos annos '90.<ref>{{Tzita web|url=http://www.ziqqurat.org/n7/Frogheri.htm|tìtulu=La pratica della Forma: intervista a Gino Frogheri|sambenadu=Picciau|nùmene=Maria Dolores|data=cabudanni 2002|limba=it|atzessu=2020-11-25}}</ref> Custu est fintzas su perìodu in ue s'interessu de s'artista pro su disinnu e sa gràfica est màssimu.<ref name=":0" />
In su [[1999]] su [[Museu de Arte de sa Provìntzia de Nùgoro|Museu MAN]] de Nùgoro li dèdicat una mustra antològica, cun unu catàlogu cun cuntributos crìticos de Fernandez, Caramel, Pellegrini e Scano Naitza.<ref name=":0" /><ref name=":1" />
In su [[2001]] faghet una mustra personale, "Presenza-espansione-sparizione", in Nùgoro e Casteddu, cun presentatzione de Giuliana Altea.<ref name=":1" /><ref name=":2">{{Tzita web|url=http://www.sardegnacultura.it/j/v/253?s=28522&v=2&c=2472&c1=&visb=&t=1|tìtulu=Gino Frogheri|situ=www.sardegnacultura.it|limba=it|atzessu=2020-11-25}}</ref>
In su [[2009]] realizat unu trìticu de arte sacra pro sa Capella de su Campusantu de Nùgoro.<ref>{{Tzita web|url=https://www.marcoperi.it/miscellanea.html|tìtulu=Miscellanea : articoli, presentazioni, testi critici|limba=it|atzessu=2020-11-25}}</ref><ref name=":1" />
In su [[2011]] benit invitadu a sa Biennale de Venètzia, in su Padiglione Itàlia.
In su [[2015]] pigat parte a sa mustra colletiva "''La Costante Resistenziale. Venticinque anni di ricerca artistica in Sardegna''" de su Museu MAN, in paris cun medas àteros artistas sardos de importu mannu.<ref name=":3">{{Tzita web|url=https://www.arte.it/calendario-arte/nuoro/mostra-la-costante-resistenziale-venticinque-anni-di-ricerca-artistica-in-sardegna-15197|tìtulu=La costante resistenziale. Venticinque anni di ricerca artistica in Sardegna|situ=www.arte.it|limba=it|atzessu=2020-11-25}}</ref><ref name=":4">{{Tzita noas|limba=it|autore=|url=http://www.itenovas.com/in-scena/1379-nuoro-notizie-mostra-arte-sardegna.html|tìtulu=Al MAN di Nuoro in mostra 25 anni di Arte Sarda|publicatzione=IteNovas.com|data=|atzessu=2020-11-25}}</ref>
In su [[2019]] esponet in una mustra personale a incuru de s'Assòtziu Culturale "Madriche" in su Tzentru Polifuntzionale "PoliFunzionArt" de Nùgoro.<ref name=":1" /><ref name=":5">{{Tzita noas|limba=it|url=https://www.lanuovasardegna.it/tempo-libero/2019/10/23/news/visionario-e-irrequieto-omaggio-a-gino-frogheri-1.37782620|tìtulu=Visionario e irrequieto: a Nuoro omaggio a Gino Frogheri|publicatzione=[[La Nuova Sardegna]]|data=2019-10-23|atzessu=2020-11-25}}</ref><ref name=":6">{{Tzita web|url=http://www.sardiniafashion.com/events/gino-frogheri-nuoro-sottoforma-vernissage/index.asp|tìtulu=Gino Frogheri {{!}} Sottoforma OPENING|situ=Sardinia Fashion|data=2019-10-23|limba=it|atzessu=2020-11-25}}</ref>
In su [[2021]] esponet torra in Nùgoro, ma cun una mustra de disinnos creados in su 1996 pro su notàriu Bartolomeo Serra, pro su libru suo ''Repertorio n. 0: appunti, spunti e contrappunti di vita notarile''.<ref name=":7">{{Tzita noas|limba=it|url=https://www.lanuovasardegna.it/nuoro/cronaca/2021/12/03/news/repertorio-numero-0-frogheri-da-domani-in-mostra-al-garage33-1.40993330|tìtulu=Repertorio numero 0 Frogheri da domani in mostra al Garage33|publicatzione=[[La Nuova Sardegna]]|data=2021-12-03|atzessu=2021-12-15}}</ref><ref name=":8">{{Tzita noas|limba=it|url=https://www.cronachenuoresi.it/2021/12/03/nuoro-a-garage-33-inaugura-la-mostra-gino-frogheri-repertorio-n-0/|tìtulu=Nuoro. A Garage 33 inaugura la mostra Gino Frogheri – Repertorio n° 0|publicatzione=Cronache Nuoresi|data=2021-12-03|atzessu=2021-12-15}}</ref>
Istat in Nùgoro, traballende intre sa tzitade e su sartu de Badde Manna.
== Mustras ==
=== Mustras personales ===
* 1958 – [[Nùgoro]], Sala carrera Dante
* 1961 – Nùgoro, Bia Majore (cursu Garibaldi)
* 1963 – Nùgoro, Pratza Mazzini
* 1967 – Nùgoro, Galleria Chironi 88
* 1968 – [[Casteddu]], Galleria degli artisti
* 1970 – Seregno ([[Milanu|MI]]), Gi3 Tzentru culturale
* 1971 – Nùgoro, Galleria Chironi 88
* 1971 – Casteddu, Galleria L'incontro
* 1971 – [[Nàpoli]], Galleria Spazio
* 1971 – Deauville ([[Frantza]]), Galerie Renè Borel
* 1972 – [[Milanu]], Galleria Cavour
* 1972 – [[Como]], Galleria Il Salotto
* 1972 – [[Gènova]], Galleria Arte Verso
* 1973 – [[Sanremo]], Galleria Mattuzia
* 1974 – Nùgoro, Galleria Chironi 88
* 1993 – Nùgoro, Galleria Chironi 88
* 1999 – Nùgoro, Mostra antològica, [[Museu de Arte de sa Provìntzia de Nùgoro|Museu MAN]]<ref name=":0" />
* 2001 – Nùgoro, "''Presenza – Espansione – Sparizione''", Studio via Manzoni
* 2002 – Casteddu, "''Presenza – Espansione – Sparizione''", Tzentru Culturale Man Ray<ref>{{Tzita web|url=http://1995-2015.undo.net/it/mostra/8798|tìtulu=Gino Frogheri, Centro Culturale Man Ray Cagliari|situ=undo.net|data=2002-04-18|limba=it|atzessu=2020-11-25}}</ref>
* 2004 – Nùgoro, "''Trittico ironico''"
* 2019 – Casteddu, "''Spazio tempo materia''", Temporary Storing, Carrera XXIX Novembre<ref>{{Tzita web|url=https://www.artribune.com/mostre-evento-arte/gino-frogheri-spazio-tempo-materia/|tìtulu=Gino Frogheri – Spazio tempo materia|situ=Artribune|data=2019-10-17|limba=it-IT|atzessu=2020-11-25}}</ref>
* 2019 – Nùgoro, "''Sottoforma''", Tzentru Polifuntzionale "PoliFunzionArt", carrera Roma<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" /><ref name=":5" /><ref name=":6" />
*2021 - Nùgoro, "''Repertorio n° 0''", Garage33, carrera Aspromonte 33<ref name=":7" /><ref name=":8" />
=== Mustras colletivas ===
* 1953 – Nùgoro, "''Pittori di Nuoro''", Carrera G. Deledda
* 1955 – [[Tàtari]], Prèmiu Litzeu Tàtari b/n
* 1955 – [[Bastia]], "''Pittori sardi''"
* 1955 – Nùgoro e Palermo, Mustra regionale Artes figurativas
* 1956 – Nùgoro, Mustra regionale Artes figurativas
* 1957 – Nùgoro, Biennale Natzionale de Pintura
* 1958 – [[Roma]], Palatzu de sas Espositziones, Rassegna òperas artistas sardos
* 1967 – Nùgoro, Biennale Regionale Artistas finas a sos trint'annos
* 1967 – Nùgoro, Òperas seletzionadas Artistas
* 1968 – Casteddu, Colletiva "''Maestri moderni''"
* 1969 – [[Impèria]], "''Premio Nazionale Città di Imperia''"
* 1970 – Nàpoli, Triennale de pintura "''M. Sironi''"
* 1971 – [[Cannes]], "''Grand Prix International de Peinture de la Cote d'Azur''"
* 1972 - [[Menton]] (Frantza), IX Biennale Internatzionale
* 1982 - [[Terranoa]], "''Arte oggi in Sardegna''"
* 1984 - [[Oroteddi]] (NU), "''Intervento collettivo nel territorio Proposta di memoria 84''"
* 1983 - Nùgoro, "''Venticinque anni di ricerca artistica in Sardegna 1957-83''"
* 1984 - Casteddu, "''Nuove tendenze a confronto negli anni dell’autonomia 1953-83''"
* 1986 - Milanu, Triennale de Milanu, "''Il luogo del lavoro''"
* 1988 - Casteddu, Galleria Comunale "''Segni d'Autore in Sardegna''"
* 1990 - Casteddu, Galleria Comunale "''Artisti nelle collezioni civiche del ‘900''"
* 1994 – Nùgoro, Galleria Chironi 88, "''Artisti in piccolo formato''"
* 1998 – [[Orane]] (NU), fundatzione Nivola, omàgiu a C. Nivola
* 2002 – Casteddu, "''Genius Loci''", Man Ray
* 2005 – Casteddu, 25 Aprile, 60° Anniversàriu
* 2015 – Nùgoro, "''La Costante Resistenziale. Venticinque anni di ricerca artistica in Sardegna''", [[Museu de Arte de sa Provìntzia de Nùgoro|Museu MAN]]<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref name=":4" />
* 2022 - [[Aristanis]], "''De Insula. Dall’Ottocento al Contemporaneo''", Museu Diotzesanu Arborensu - Pinacoteca Carlo Contini<ref>{{Tzita web|url=https://www.exibart.com/arte-moderna/de-insula-dallottocento-al-contemporaneo-museo-diocesano-e-pinacoteca-contini/|tìtulu=De insula, Dall’ottocento al contemporaneo - Museo Diocesano e Pinacoteca Contini|autore=Carlo Maccioni|situ=exibart.com|data=2022-08-03|limba=it-IT|atzessu=2022-08-06}}</ref>
== Riferimentos ==
<references />
== Bibliografia ==
* {{Tzita libru|nùmene=Italo|sambenadu=Tomassoni|tìtulu=Frogheri|data=1972|editore=Galleria d'Arte Cavour|tzitade=Milanu|limba=it|OCLC=888771597}}
* {{Tzita libru|nùmene=Luis|sambenadu=Alonso Fernández|nùmene2=Luciano|sambenadu2=Caramel|nùmene3=Giorgio|sambenadu3=Pellegrini|curadore=Elisa Di Cesare|tìtulu=Frogheri: antologica|data=1998|editore=MAN - Museo d'arte della provincia di Nuoro, Amministrazione provinciale di Nuoro|tzitade=Nùgoro|limba=it|OCLC=46682839}}
* {{Tzita libru|nùmene=Antonello|sambenadu=Cuccu|nùmene2=Ivo Serafino|sambenadu2=Fenu|nùmene3=Chiara|sambenadu3=Manca|tìtulu=Gino Frogheri - Sottoforma|annu=2019|editore=Associazione Culturale Madriche|tzitade=Nùgoro|limba=it|nùmene4=Marco|sambenadu4=Peri|nùmene5=Anna Rita|sambenadu5=Punzo}}
== Ligàmenes esternos ==
* {{Tzita web|url=http://www.sardegnacultura.it/j/v/253?s=28522&v=2&c=2472&c1=&visb=&t=1|tìtulu=Gino Frogheri|situ=www.sardegnacultura.it|limba=it|atzessu=2020-11-25}}
* {{Tzita web|url=http://www.ziqqurat.org/n7/Frogheri.htm|tìtulu=La pratica della Forma: intervista a Gino Frogheri|sambenadu=Picciau|nùmene=Maria Dolores|limba=it|atzessu=2020-11-25}}
* {{Tzita web|url=http://www.fondazionelogudoro.com/autori/frogheri_g.html|tìtulu=Autore - Gino Frogheri|situ=www.fondazionelogudoro.com|limba=it|atzessu=2020-11-25}}
* {{Tzita web|url=https://ars.fondazionedisardegna.it/artista/56/frogheri|tìtulu=Gino Frogheri|situ=ars.fondazionedisardegna.it|limba=it|atzessu=2020-11-25}}<nowiki></ref></nowiki>
* {{Tzita web|url=http://www.ilisso.it/gino-frogheri/|tìtulu=Gino Frogheri|limba=it-IT|atzessu=2020-11-25}}
{{Controllu de autoridade}}
[[Categoria:Sardos]]
[[Categoria:Artes visivas]]
27mfv5q7itc7wdhsu25dtg8n5akssfj
No Cav
0
21919
177708
177703
2022-08-06T20:26:44Z
L2212
7227
wikitext
text/x-wiki
{{LSC}}[[File:Cava_di_Gioia_(Carrara).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Cava_di_Gioia_%28Carrara%29.jpg/220px-Cava_di_Gioia_%28Carrara%29.jpg|thumb|Cava de Gioia (Carrara) e sa muda irreversìbile de sa forma de su cùcuru suo]]
'''No Cav''' est unu tèrmine giornalìsticu impreadu pro inditare unu movimentu mannu de protesta italianu sortu in sos primos annos de su de XXI sèculu<ref name=":13">{{Tzita web|url=https://it.ejatlas.org/conflict/la-devastazione-delle-alpi-apuane-a-causa-dellescavazione-del-marmo|tìtulu=La distruzione delle Alpi Apuane a causa dell'estrazione del marmo {{!}} EJAtlas|autore=EJOLT|limba=it|atzessu=2021-08-08}}</ref> e cumpostu de assòtzios e grupos de tzitadinos acumonados dae sa crìtica a sas cavas de [[màrmaru de Carrara]] subra de sas [[Alpes Apuane]].<ref name=":5">{{Tzita web|url=http://iltirreno.gelocal.it/massa/cronaca/2014/05/18/news/salviamo-le-apuane-i-no-cav-occupano-il-monte-carchio-1.9252452|tìtulu=«Salviamo le Apuane», i No Cav “occupano” il monte Carchio|data=2014-05-18|limba=it|atzessu=2021-08-17}}</ref>
== Nùmene e sìmbulu ==
[[File:No_Cav_sticker_at_Bivacco_Aronte_(Passo_della_Focolaccia,_Alpi_Apuane)_at_17.10.2021.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/No_Cav_sticker_at_Bivacco_Aronte_%28Passo_della_Focolaccia%2C_Alpi_Apuane%29_at_17.10.2021.jpg/220px-No_Cav_sticker_at_Bivacco_Aronte_%28Passo_della_Focolaccia%2C_Alpi_Apuane%29_at_17.10.2021.jpg|thumb|Adesivu No Cav in su ''Bivacco Aronte'' (Passu de sa Focolaccia, Alpes Apuanas)]]
Su tèrmine No Cav, abbreviatzione de "No Cave" ("No Cavas" in [[Limba sarda|sardu]]), l'aiant impreadu a primu in un'artìculu de Il Tirreno de su [[2014]] pro definire sos ativistas chi aiant pigadu parte a una manifestatzione de su comitadu ''Salviamo le Apuane'' (Sarvemus sas Apuanas)<ref name=":5">{{Tzita web|url=http://iltirreno.gelocal.it/massa/cronaca/2014/05/18/news/salviamo-le-apuane-i-no-cav-occupano-il-monte-carchio-1.9252452|tìtulu=«Salviamo le Apuane», i No Cav “occupano” il monte Carchio|data=2014-05-18|atzessu=2021-08-17}}</ref>.
Su sìmbulu No Cav est costituidu dae una rapresentatzione istilizada in biancu e nieddu de su viadotu de Vara de sa ferrovia Marmìfera Privada de Carrara istangada dae una X ruja manna, a subra de sa cale b'est s'iscrita "NO CAV" ruja fintzas cussa, su totu subra de unu fundu biancu.<ref name=":6">{{Tzita web|url=https://www.voceapuana.com/attualita/2020/08/08/le-cave-portano-ricchezza-ma-se-siamo-poveri-e-disoccupati/31338/|tìtulu=«Le cave portano ricchezza? Ma se siamo poveri e disoccupati...»|data=2020-08-08|limba=it|atzessu=2021-08-17}}</ref><ref name=":50">{{Tzita web|url=https://www.lanazione.it/lucca/cronaca/la-coop-levigliani-non-tutela-il-corchia-1.5318876|tìtulu="La coop Levigliani non tutela il Corchia"|data=1594705367796|limba=it|atzessu=2021-08-17}}</ref>
Custa bandera, chi cun sa beste gràfica sua ammentat sa de su movimentu No TAV, fiat aparèssida a primu petzi in su [[2020]], durante una manifestatzione organizada dae s'ambientalista Gianluca Briccolani, chi s'annu a pustis, paris cun Claudio Grandi e unos cantos àteros, aiat fundadu s'assòtziu Apuane Lìbere<ref name=":52">{{Tzita web|url=https://misanthropicture.com/n-o-c-a-v/|tìtulu=N O – C A V – MISANTHROPICTURE|limba=it|atzessu=2021-08-18}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://apuanelibere.org/2021/05/08/nasce-apuane-libere-la-prima-organizzazione-di-volontariato-per-tutelare-le-alpi-apuane/|tìtulu=NASCE “APUANE LIBERE”: LA PRIMA ORGANIZZAZIONE DI VOLONTARIATO PER TUTELARE LE ALPI APUANE|data=2021-05-08|limba=it|atzessu=2022-01-28}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://apuanelibere.org/2021/05/10/conferenza-stampa-dell-8-maggio/|tìtulu=CONFERENZA STAMPA DELL’ 8 MAGGIO|data=2021-05-10|limba=it|atzessu=2022-01-28}}</ref>.
Custu sìmbulu e sa definitzione de "No Cav" non sunt impreados e nemmancu atzetados dae totu sos grupos de su movimentu e medas preferint prusaprestu a si definire cun tèrmines prus pretzisos.
== Riferimentos ==
<references/>
[[Categoria:Organizatziones ambientalistas]]
pm0xwcpr7qt3t59ab6c7c2aje00g5n6
177709
177708
2022-08-06T20:27:12Z
L2212
7227
wikitext
text/x-wiki
{{LSC}}[[File:Cava_di_Gioia_(Carrara).jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a6/Cava_di_Gioia_%28Carrara%29.jpg/220px-Cava_di_Gioia_%28Carrara%29.jpg|thumb|Cava de Gioia (Carrara) e sa muda irreversìbile de sa forma de su cùcuru suo]]
'''No Cav''' est unu tèrmine giornalìsticu impreadu pro inditare unu movimentu mannu de protesta italianu sortu in sos primos annos de su de XXI sèculu<ref name=":13">{{Tzita web|url=https://it.ejatlas.org/conflict/la-devastazione-delle-alpi-apuane-a-causa-dellescavazione-del-marmo|tìtulu=La distruzione delle Alpi Apuane a causa dell'estrazione del marmo {{!}} EJAtlas|autore=EJOLT|limba=it|atzessu=2021-08-08}}</ref> e cumpostu de assòtzios e grupos de tzitadinos acumonados dae sa crìtica a sas cavas de [[màrmaru de Carrara]] subra de sas [[Alpes Apuane]].<ref name=":5">{{Tzita web|url=http://iltirreno.gelocal.it/massa/cronaca/2014/05/18/news/salviamo-le-apuane-i-no-cav-occupano-il-monte-carchio-1.9252452|tìtulu=«Salviamo le Apuane», i No Cav “occupano” il monte Carchio|data=2014-05-18|limba=it|atzessu=2021-08-17}}</ref>
== Nùmene e sìmbulu ==
[[File:No_Cav_sticker_at_Bivacco_Aronte_(Passo_della_Focolaccia,_Alpi_Apuane)_at_17.10.2021.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fa/No_Cav_sticker_at_Bivacco_Aronte_%28Passo_della_Focolaccia%2C_Alpi_Apuane%29_at_17.10.2021.jpg/220px-No_Cav_sticker_at_Bivacco_Aronte_%28Passo_della_Focolaccia%2C_Alpi_Apuane%29_at_17.10.2021.jpg|thumb|Adesivu No Cav in su ''Bivacco Aronte'' (Passu de sa Focolaccia, Alpes Apuanas)]]
Su tèrmine No Cav, abbreviatzione de "No Cave" ("No Cavas" in [[Limba sarda|sardu]]), l'aiant impreadu a primu in un'artìculu de Il Tirreno de su [[2014]] pro definire sos ativistas chi aiant pigadu parte a una manifestatzione de su comitadu ''Salviamo le Apuane'' (Sarvemus sas Apuanas).<ref name=":5" />
Su sìmbulu No Cav est costituidu dae una rapresentatzione istilizada in biancu e nieddu de su viadotu de Vara de sa ferrovia Marmìfera Privada de Carrara istangada dae una X ruja manna, a subra de sa cale b'est s'iscrita "NO CAV" ruja fintzas cussa, su totu subra de unu fundu biancu.<ref name=":6">{{Tzita web|url=https://www.voceapuana.com/attualita/2020/08/08/le-cave-portano-ricchezza-ma-se-siamo-poveri-e-disoccupati/31338/|tìtulu=«Le cave portano ricchezza? Ma se siamo poveri e disoccupati...»|data=2020-08-08|limba=it|atzessu=2021-08-17}}</ref><ref name=":50">{{Tzita web|url=https://www.lanazione.it/lucca/cronaca/la-coop-levigliani-non-tutela-il-corchia-1.5318876|tìtulu="La coop Levigliani non tutela il Corchia"|data=1594705367796|limba=it|atzessu=2021-08-17}}</ref>
Custa bandera, chi cun sa beste gràfica sua ammentat sa de su movimentu No TAV, fiat aparèssida a primu petzi in su [[2020]], durante una manifestatzione organizada dae s'ambientalista Gianluca Briccolani, chi s'annu a pustis, paris cun Claudio Grandi e unos cantos àteros, aiat fundadu s'assòtziu Apuane Lìbere<ref name=":52">{{Tzita web|url=https://misanthropicture.com/n-o-c-a-v/|tìtulu=N O – C A V – MISANTHROPICTURE|limba=it|atzessu=2021-08-18}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://apuanelibere.org/2021/05/08/nasce-apuane-libere-la-prima-organizzazione-di-volontariato-per-tutelare-le-alpi-apuane/|tìtulu=NASCE “APUANE LIBERE”: LA PRIMA ORGANIZZAZIONE DI VOLONTARIATO PER TUTELARE LE ALPI APUANE|data=2021-05-08|limba=it|atzessu=2022-01-28}}</ref><ref>{{Tzita web|url=https://apuanelibere.org/2021/05/10/conferenza-stampa-dell-8-maggio/|tìtulu=CONFERENZA STAMPA DELL’ 8 MAGGIO|data=2021-05-10|limba=it|atzessu=2022-01-28}}</ref>.
Custu sìmbulu e sa definitzione de "No Cav" non sunt impreados e nemmancu atzetados dae totu sos grupos de su movimentu e medas preferint prusaprestu a si definire cun tèrmines prus pretzisos.
== Riferimentos ==
<references/>
[[Categoria:Organizatziones ambientalistas]]
m8acwibfmar8hw6um9kp70nftehe7is
Cuntierra usuàriu:MdsShakil/header
3
21920
177705
2022-08-06T16:38:41Z
Pathoschild
241
create header for talk page ([[m:Synchbot|requested by MdsShakil]])
wikitext
text/x-wiki
<div style="display: flex; flex-wrap: wrap; justify-content: center; align-items: center; margin: 16px 0; border: 1px solid #aaaaaa;">
<div style="padding: 12px;">[[File:Circle-icons-megaphone.svg|75px|link=[[m:User_talk:MdsShakil]]]]</div>
<div style="flex: 1; padding: 12px; background-color: #dddddd; color: #555555;">
<div style="font-weight: bold; font-size: 150%; color: red; font-family: 'Comic Sans MS'">Welcome to my talk page!</div>
<div style="max-width: 700px">Hey! I am Shakil Hosen. I patrol many projects, and where I don't know the language I only act in cases of serious vandalism. If you think I have done anything wrong, feel free to [[m:User talk:MdsShakil|message me]] on Meta wiki. If you don't like that you can leave me messages here too, but since I do not watch all of my talk pages, your message might not get a timely response. Thanks! [[File:Face-smile.svg|18px|link=[[m:User:MdsShakil]]]]</div>
</div>
</div>
6ns6eellkw7iqc4yteyjnszfjmo2yio
Cuntierra usuàriu:MdsShakil
3
21921
177706
2022-08-06T18:08:09Z
Pathoschild
241
add talk page header ([[m:Synchbot|requested by MdsShakil]])
wikitext
text/x-wiki
{{User talk:MdsShakil/header}}
tbo8m2n1p4y1shpmyu07h1k0g9pq65d