جدگالي لھجو

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="sd">
  <siteinfo>
    <sitename>وڪيپيڊيا</sitename>
    <dbname>sdwiki</dbname>
    <base>https://sd.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D9%8F%DA%A9_%D8%B5%D9%81%D8%AD%D9%88</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.25</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">ذريعات</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">خاص</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">بحث</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">واپرائيندڙ</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">واپرائيندڙ بحث</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">وڪيپيڊيا</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">وڪيپيڊيا بحث</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">فائل</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">فائل بحث</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">ذريعات وڪي</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">ذريعات وڪي بحث</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">سانچو</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">سانچو بحث</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">مدد</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">مدد بحث</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">زمرو</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">زمرو بحث</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">باب</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">باب بحث</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">ماڊيول</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">ماڊيول بحث</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">گيجيٽ</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">گيجيٽ بحث</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">گيجيٽ وصف</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">گيجيٽ وصف بحث</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>جدگالي لھجو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>40292</id>
    <revision>
      <id>240277</id>
      <parentid>109012</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T19:19:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Indus Asia</username>
        <id>5725</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4853" xml:space="preserve">جدگالي لهجو __(Jadgali Dialect):

[[بلوچستان]] جي [[مڪران]] ۾ جيڪا [[سنڌي]] ڳالهائي وڃي ٿي، ان کي ’جدگالي‘ يا ’جغدالي‘ چيو وڃي ٿو. مڪران تي [[سنڌ ]]جو ڪيترو ئي عرصو حڪومت رهي. لڏ پلاڻ جي ڪري ڪيترائي سنڌ جا قبيلا اچي هتي آباد ٿيا. هن علائقي ۾ غير بلوچن کي ’جدگال‘ يا ’جت+ گال ‘ چيو وڃي ٿو. ان جو هڪ مفهوم [[جت|جتن]] جي ٻولي. معياري ۽ جدگالي لهجي جا ڪجهه مثال هيٺ ڏجن ٿا: معياري لهجو مون کي ماري ٿو تنهنجو نالو ڇا آهي؟ مان ماني کانوان پيو جدگالي لهجو مينک ماري سو تو جو نالو سوئي مين ماني کائين سو &lt;ref&gt;.ڪتاب:ادبي اصطلاحن جي تشريحي لغت؛مرتب: مختيار احمد ملاح؛پبلشر:سنڌ لئنگئيج اٿارٽي&lt;/ref&gt;

غير بلوچ جيڪو بلوچستان ۾ رھي ٿو ،ان ۾ سنڌي ذاتيون ،جت ،دايا وغيره جدگال سڏجن.ڪن جو اچار جگدال به ڪڍين. حقيقت ۾ ھو ان کي چون ته جتڪي ٻولي ڳالهائيندڙ ،جت+ ڳالھ.پر ساحلي علائقن ۽ لسبيلي ،توڙي ڪوھستان جي غير ٻروچ کي چون جدگال.
جدگال ڪنھن ھڪ قوم جو نالو نہ پر مختلف برادرين جو مجموعو آھن جنھن ۾ ڪئي برادريون ۽ قبيلا شامل آھن. جدگال لفظ جي معنيٰ آھي جدا گال يعني جدا يا الگ ٻولي ڳالھائڻ وارا. سندن مختلف برادريون سنڌ کان سواءِ بلوچستان جي سامونڊي پٽيءَ ۾ لسٻيلي کان گوادر ۽ مڪران تائين پکڙيل آھن، جڏھن تہ ايراني بلوچستان ۾ خاص طور تي مڪران قديم زماني کان سندن ڳڙھ رھيو آھي جنھن جا رھواسي پاڻ کي نمڙ سڏائين ٿا، انھن ۾ صابرا، مانڊڻا، ٻُرا، گنگا، رونجھا، اڱاريا، مَسور، شيخ ۽ سومرا شامل آھن.
نمڙ  لفظ جي معنيٰ آھي 9 ميڙن يا 9 برادرين وارا جدگال، اھي 9 ئي برادريون پاڻ کي ھڪ گڏيل قبيلي جي حيثيت سان نِمَڙ سڏائين ٿا، انھن نِمڙ مان سڌاڻي برادري جيڪا سنڌ جي بادشاھ ڀونگر سومري جي پُٽ شھيد دودي سومري جي ڌيءَ شھزادي ڪويل جي پُٽ سِريئي خان جو اولاد آھن ۽ انھن دودي سومري جي شھادت کان پوءِ مڪران ۾ اچي لڳ ڀڳ سن 1300 عيسويءَ کان 19ھين صديءَ جي اڌ تائين ھڪ ڊگھو عرصو مڪران ۾ باھو ۽ دشتياري کان وٺي ويندي چابھار ۽ ڪنارڪ تائين حاڪمي ڪئي آھي، سندن پھريون حاڪم سِريئو خان ھو تنھن کان پوءِ سندس پُٽ سَڌو خان حاڪم ٿيو جنھن مڪران ۾ دشتياري ۽ باھو تي باقائدا منظم طريقي سان حاڪمي ڪئي. جيڪا پشت در پشت صدين تائين قائم رھي. سندن آخري حاڪم مير دين محمد خان بن عبدي خان سڌاڻي ھو، جنھن کي فارس (ايران) جي قاجار بادشاھ ناصرالدين شاھ قاجار گرفتار ڪرائي مشھد جي جيل ۾ قيد ڪري ڇڏيو، سندس گرفتاريءَ کان ڪجھہ عرصو پوءِ ايران (فارس) ۾ محمد رضا نالي ھڪ فوجي جنرل فوجي انقلاب ذريعي ناصر الدين قاجار جي باشاھت کي ختم ڪري سموري فارس تي قبضو ڪيو ۽ ملڪ تي ايران نالو رکي پاڻ محمد رضا شاھ پھلويءَ جي نالي سان ايران جو شھنشاھ بڻيو، تنھن کان پوءِ ان پھلوي شھنشاھ محمد رضا شاھ پھلويءَ سن 1928 عيسويءَ تي مير دين محمد خان کي 63 سالن جي ڄمار ۾ مشھد جي جيل اندر قيد دوران قتل ڪرائي ڇڏيو. اھڙي ريت جدگالن جي حاڪمي 500 کان پوءِ پنھنجي پڄاڻيءَ تي پھتي، پر تنھن ھوندي بہ اڃان تائين سرداري پڳ ان برادريءَ جي ھٿ ۾ آھي، جنھن ۾ مير دين محمد کان پوءِ مير مولا داد سردار ھو، ان کان پوءِ مير حميداللہ سردار بڻيو ۽ ھن وقت مير رستم خان سردار آھي، اِھي سڀئي سردار زھي سڏجن ٿا.
&lt;ref&gt; محقق:داڪٽر محمد علي محمدي&lt;/ref&gt;

== حوالا ==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>6wz81dif803sfsfpkhh6tr8ggjb6mru</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ڏائڻ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41282</id>
    <revision>
      <id>240278</id>
      <parentid>164002</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T22:16:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9013" xml:space="preserve">'''ڏائڻ'''  ([[انگريزي ٻولي|انگريزي]]:Witch)
ڏائڻ جو ڏنڊ ڪٿائي تصور آهي. کيس عورت سمجهيو ويندو آهي. نهايت بدصورت شڪل تصور ڪئي ويندي آهي جنهن جا ڏند ٻاهر نڪتل ۽ ڊگها سمجهيا ويندا آهن. سنڌ جي لوڪ ادب ۾ لوڪ ڪهاڻيون آهن جنهن ۾ ڏائڻ کي خونخوار پيش ڪيو ويو آهي. ڪن روايتن ۾ ته تازي ويايل عورت جو هانءُ ڪڍڻ لاءِ[[چراخ]] تي چڙهي ايدي آهي. ڏائڻ بابت دنيا ۾ مختلف تصور ۽ ڪٿائون آهن. سنڌ ۾ به صدين کان ڏائڻ جي ڏند ڪٿا رائج آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ڏائڻ|title=ڏائڻ : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2019-10-22}}&lt;/ref&gt;

==ڏند ڪٿا جو پسمنظر==
ھزارن سالن کان وٺي اڄ تائين [[سنڌ]] جي گھراڻن ۾ وڏي عمر جون عورتون پنھنجي ننڍڙن ٻارڙن کي ڏائڻن وغيره جا لوڪ قصا ۽ ڪھاڻيون رات جو ٻڌائي ننڊ ڪرائينديون آيون آھن. ڏائڻ جو خوف سنڌي ٻھراڙيءَ ۽ خاص ڪري عورت تي ته ايترو ڇانيل ھوندو ھو، جو جڏھن به ٻھراڙيءَ ۾ ڪائي عورت ويم ڪندي ھئي ته جيستائين ان کي رت ايندو رھندو ھو، تيستائين رات جو گھر ۾ روشني ڪئي ويندي ھئي ۽ ھڪ ماڻھو ڏائڻ جي اچڻ جي ڀَوَ کان ساري رات واري تي جاڳندو ئي رھندو ھو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ڏائڻ اصل ۾ سھڻي، پرڪشش ۾ من موھڻي عورت کي سڏيو ويندو ھو، جنھن جو نڪ چھنبدار، چپ سنھڙا ۽ رنگ گورو ھجي. پر ان جي ابتڙ، لوڪ قصن ۽ ڪھاڻين ۾ اھڙي دلفريب ۽ دلربا عورت کي جيڪا مرد کي پنھنجي حسن جو غلام بڻائي کائي کپائي ڇڏي، چٿر مان تشبيھ ڏيندي ڀوائتي، خوفائتي، مرد جو رت چوسيندڙ ۽ پوين پيرن ھلندڙ ڏيکاريو ويو آھي&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
ڪجھ ڏاھن جو خيال آھي ته ڏائڻ ھڪ عورت کي تصور ڪيو ويندو آھي، جيڪو پدرشاھي سماج جو عورت ڏانھن ناڪاري رويو آھي. ڇو ته مڙداڻو  سماج عورت جي بھادري، جرئت ۽ ھمٿ کي برداشت ڪرڻ بجاءِ ان کي حقارت آميز نالن سان سڏڻ ۾ خوشي محسوس ڪري ٿو&lt;ref name=&quot;  رفعيہ&quot; /&gt;. تاج جويو مطابق ننڍي ھوندي سندس ۰ ڳوٺ ۾ ھڪ پوڙھي عورت جو ٻڪريءَ جو ٻچڙو اڌ رات جو بگھڙ کڻي ڀڳو ۽ ھوءَ نه رڳو اُن جي پٺيان ڀڳي پر بگھڙ کي ماري ٻچو ڇڏائي واپس آئي. سماج ان سورھيه عورت جي بي ڊپائيءَ ۽ بھادريءَ کي ساراھڻ بجاءِ کيس ڏائڻ جو لقب ڏنو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. اسان وٽ نئين آيل ڪنوار کان پوءِ جيڪڏھن ساھرن جي گھر ۾ گھوٽ، ڏير، سس يا سھري مان ڪنھن جو به موت واقع ٿئي ٿو ته اھڙي عورت کي نڀاڳي، بدنصيب ۽ ڏائڻ چيو وڃي ٿو جيڪا گھر ۾ پير رکڻ شرط گھر ڀاتي ڳڙڪائي وڃي&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
ھندي سماج ۽ ادب ۾ به ڏائڻ کي ”پڇل پيري“ يعني پوين پيرن واري يا کڻي ابتي پيرين ھلڻ واري ڪوٺيو ويو آھي ۽ ڏيکاريو ويو آھي ته ڏائڻ کي چوٽيءَ ڀر جھلي ۽ وارن جي چوٽين ڪٽڻ يا پيرن جون کُڙيون ڏنڀڻ سان سان صحيح ڪري سگھجي ٿو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ڏائڻ جو تصور نه صرف قصن ۽ ڪھاڻين ۾ ملي ٿو پر لوڪ ادب ۾ به ڏائڻ کي ڪنھن نه ڪنھن روپ ۾ دلچسپيءَ واري انداز ۾ پيش ڪيو ويو آھي. ڏائڻ جو ذڪر اياز ھن طرح ڪري ٿو:
{{quote|ڏيھ ڏڪاري ڏائڻ جو&lt;br/&gt;
جي ڪِرندي ڪنڌ ڀڄي&lt;br/&gt;
ته منھنجو ھيانءٌ ٺري.|شيخ اياز|}}
شيخ اياز کي خبر ھئي ته لفظ ”ڏائڻ“ جو صحيح اچار ۽ مفھوم ڇا آھي پر ٻولين ۾ ڪي لفظ اھڙا ھوندا آھن جيڪي عوام الناس جي زبان جي چرخيءَ تي چڙھي پنھنجي اصل شڪل وڃائي غلط العام واري چَڪيءَ ۾ پيسجي ھڪ نئين شڪل وٺي ظاھر ٿيندا آھن، جيڪي پوءِ ٻوليءَ واري لغت ۾ درست سمجھيا ويندا آھن&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
==ڏائڻ لفظ جي شروعات== 
انھن سڀن مان خاص ڪري آرٽمس ديوي جيڪا ڊيلوس ٻيٽ تي سنٿ جبل وٽ پيدا ٿي ھئي، ان ڪري کيس ڊيليا، ڊائنا ۽ سنٿا جي نالن سان به سڏيو ويندو، پر سنڌ ۾ سندس نالو ڊيليا يا ڊائنا گھڻو مشھور ٿي ويو ھو، ڇو ته جھڙيءَ طرح سان فارسي زبان ۾ ”س“ جو اچار آسانيءَ ”ھ“ ۾ تبديل ٿيندو آھي جو ايرانين وٽ سنڌ جو لفظ ”ھند“ ۾ ۽ يونانين وٽ ”انڊ“ تبديل ٿي ويو. اھڙيءَ طرح سنڌي زبان ۾ به ”ڊ“ جو اچار ”ڏ“ ۾ آسانيءَ سان تبديل ٿيندو آھي. جنھن جو مثال انگريزي زبان جو لفظ ”ڊاڪٽر“ آھي جنھن کي اڪثر ڪري ٻھراڙيءَ جي سنڌي لھجي ۾ ڊاڪٽر بجاءِ پھريون لفظ (ڊ) کي (ڏ) ۾ تبديل ڪندي ڏاڪڏر اچارجڻ لڳو يا وري ھندي زبان جو لفظ ڊولي سنڌي زبان ۾ ڏولي ٿي ويو. زبان جي ان ئي قائدي مطابق يونانين جي ساڙولي، انتقامي ۽ شڪارڻ ديوي آرٽيمس جنھن کي سنڌ اندر ڊيليا يا ڊائنا مان تبديل ٿي ڏائڻا ۽ پوءِ ڏائڻ ٿي ويو جيئن اڄڪلھ عربن وٽ لفظ ڪراچي جي شڪل ”ڪراتشي“ آھي. ھن ديويءَ لاءِ يوناني خوش الحانن کان اھا پروپئگنڊا ڪرائي ويندي ھئي ته ھن ديويءَ جو ڪم اھو آھي ته شڪار ڪرڻ، تير اندازيءَ ڪرڻ ۽ انھن سنڌي عورتن جي مردن کي مارڻ ۽ سندن ڪچو ھيانءُ ڪڍي کائڻ جيڪي يونين خلاف جنگ ۾ حصو وٺندا. ھن لاءِ ھڪ ڪتاب پڙھي ٻڌايو ويندو ھو ته وڏي انتقامڻ ديوي آھي. پنھنجو انتقام وٺي رھندي آھي ۽ ڪنھن کي به ڪونه بخشيندي آھي. ھڪ دفعي ھوءَ ڪنھن تلاءَ ۾ وھنجي رھي ھئي ته اپالو ديوتا جي پوٽي اڪيٽو پنھنجي ڪتن سميت شڪار سانگي تلاءَ تي کيس اگھاڙو وھنجندي ڏسي ورتو، جنھن تي ھن ديويءَ ڪاوڙ ۾ اچي اڪيٽو کي ماڻھوءَ منجھان ڦاڙھو بڻائي ڇڏيو ته سندس ئي ڪتن اُن کي چيري ڦاڙي کائي ڇڏيو. جڏھن ڊيليا يا ڊائنا ديويءَ جون اھي خبرون سنڌي مائرن، ڀينرن ۽ زالن کي پيون ته گھَر گھَر سنڌي جوڌن جي وڙھڻ جا سڀ دروازا بند ڪري ڇڏيا ته اھا ڊائنا جيڪو لفظ سنڌي لھجي مطابق ڏائڻ ۽ ڏائڻا استعمال ٿيڻ لڳو، ته سڀن جا ھيانوَ ڪچائي کائي ماري ڇڏيندي، اھڙيءَ طرح سنڌي عورت يونانين جي پروپئگنڊا کان ايتري ته حراسجي وئي جو ھن پنھنجي ڪنھن به ڀاتيءَ کي يونين خلاف ڳالھائڻ کان روڪي ڇڏيو ۽ ان پروپئگنڊا جو ڊپ اڄ تائين ڪا به عورت ڏائڻ جي روپ ۾ ھٿ ڪونه آئي آھي جنھن کي ڏسي اھو يقين ڪجي ته اھا حقيقي ڏائڻ آھي. ڏائڻ محض ھڪ يوناني ڏند ڪٿا ئي چئي سگھجي ٿي، جنھن جو ڊپ اڃا تائين پڙھيل توڻي اڻ پڙھيل عورتن ۾ جيئن جو تيئن برقرار رھندو پيو اچي. ھن لفظ کان ايتري ته نفرت ڪئي ويندي آھي جو جيڪڏھن ٻه عورتون پاڻ ۾ وڙھندي سخت ٿي وينديون ته ھڪ ٻئي کي ڏائڻ جھڙن لفظن سان سڏينديون آھن&lt;ref name =&quot; رفعيہ&quot; &gt;  [ رسالو: سرتيون؛ مضمون: ڏائڻ بابت ڏند ڪٿا؛از: رفعيہ ملاح؛ اپريل 2005؛ پبلشر:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو] &lt;/ref&gt;..

== حوالا ==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>2xy1tt9ifi83cvpipta4674meqbr2k7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>240279</id>
      <parentid>240278</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T22:25:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8503" xml:space="preserve">'''ڏائڻ'''  ([[انگريزي ٻولي|انگريزي]]:Witch)
ڏائڻ جو ڏنڊ ڪٿائي تصور آهي. کيس عورت سمجهيو ويندو آهي. نهايت بدصورت شڪل تصور ڪئي ويندي آهي جنهن جا ڏند ٻاهر نڪتل ۽ ڊگها سمجهيا ويندا آهن. سنڌ جي لوڪ ادب ۾ لوڪ ڪهاڻيون آهن جنهن ۾ ڏائڻ کي خونخوار پيش ڪيو ويو آهي. ڪن روايتن ۾ ته تازي ويايل عورت جو هانءُ ڪڍڻ لاءِ[[چراخ]] تي چڙهي ايدي آهي. ڏائڻ بابت دنيا ۾ مختلف تصور ۽ ڪٿائون آهن. سنڌ ۾ به صدين کان ڏائڻ جي ڏند ڪٿا رائج آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ڏائڻ|title=ڏائڻ : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2019-10-22}}&lt;/ref&gt;

==ڏند ڪٿا جو پسمنظر==
ھزارن سالن کان وٺي اڄ تائين [[سنڌ]] جي گھراڻن ۾ وڏي عمر جون عورتون پنھنجي ننڍڙن ٻارڙن کي ڏائڻن وغيره جا لوڪ قصا ۽ ڪھاڻيون رات جو ٻڌائي ننڊ ڪرائينديون آيون آھن. ڏائڻ جو خوف سنڌي ٻھراڙيءَ ۽ خاص ڪري عورت تي ته ايترو ڇانيل ھوندو ھو، جو جڏھن به ٻھراڙيءَ ۾ ڪائي عورت ويم ڪندي ھئي ته جيستائين ان کي رت ايندو رھندو ھو، تيستائين رات جو گھر ۾ روشني ڪئي ويندي ھئي ۽ ھڪ ماڻھو ڏائڻ جي اچڻ جي ڀَوَ کان ساري رات واري تي جاڳندو ئي رھندو ھو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ڏائڻ اصل ۾ سھڻي، پرڪشش ۾ من موھڻي عورت کي سڏيو ويندو ھو، جنھن جو نڪ چھنبدار، چپ سنھڙا ۽ رنگ گورو ھجي. پر ان جي ابتڙ، لوڪ قصن ۽ ڪھاڻين ۾ اھڙي دلفريب ۽ دلربا عورت کي جيڪا مرد کي پنھنجي حسن جو غلام بڻائي کائي کپائي ڇڏي، چٿر مان تشبيھ ڏيندي ڀوائتي، خوفائتي، مرد جو رت چوسيندڙ ۽ پوين پيرن ھلندڙ ڏيکاريو ويو آھي&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
ڪجھ ڏاھن جو خيال آھي ته ڏائڻ ھڪ عورت کي تصور ڪيو ويندو آھي، جيڪو پدرشاھي سماج جو عورت ڏانھن ناڪاري رويو آھي. ڇو ته مڙداڻو  سماج عورت جي بھادري، جرئت ۽ ھمٿ کي برداشت ڪرڻ بجاءِ ان کي حقارت آميز نالن سان سڏڻ ۾ خوشي محسوس ڪري ٿو&lt;ref name=&quot;  رفعيہ&quot; /&gt;. تاج جويو مطابق ننڍي ھوندي سندس ۰ ڳوٺ ۾ ھڪ پوڙھي عورت جو ٻڪريءَ جو ٻچڙو اڌ رات جو بگھڙ کڻي ڀڳو ۽ ھوءَ نه رڳو اُن جي پٺيان ڀڳي پر بگھڙ کي ماري ٻچو ڇڏائي واپس آئي. سماج ان سورھيه عورت جي بي ڊپائيءَ ۽ بھادريءَ کي ساراھڻ بجاءِ کيس ڏائڻ جو لقب ڏنو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. اسان وٽ نئين آيل ڪنوار کان پوءِ جيڪڏھن ساھرن جي گھر ۾ گھوٽ، ڏير، سس يا سھري مان ڪنھن جو به موت واقع ٿئي ٿو ته اھڙي عورت کي نڀاڳي، بدنصيب ۽ ڏائڻ چيو وڃي ٿو جيڪا گھر ۾ پير رکڻ شرط گھر ڀاتي ڳڙڪائي وڃي&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
ھندي سماج ۽ ادب ۾ به ڏائڻ کي ”پڇل پيري“ يعني پوين پيرن واري يا کڻي ابتي پيرين ھلڻ واري ڪوٺيو ويو آھي ۽ ڏيکاريو ويو آھي ته ڏائڻ کي چوٽيءَ ڀر جھلي ۽ وارن جي چوٽين ڪٽڻ يا پيرن جون کُڙيون ڏنڀڻ سان سان صحيح ڪري سگھجي ٿو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ڏائڻ جو تصور نه صرف قصن ۽ ڪھاڻين ۾ ملي ٿو پر لوڪ ادب ۾ به ڏائڻ کي ڪنھن نه ڪنھن روپ ۾ دلچسپيءَ واري انداز ۾ پيش ڪيو ويو آھي. ڏائڻ جو ذڪر اياز ھن طرح ڪري ٿو:
{{quote|ڏيھ ڏڪاري ڏائڻ جو&lt;br/&gt;
جي ڪِرندي ڪنڌ ڀڄي&lt;br/&gt;
ته منھنجو ھيانءٌ ٺري.|شيخ اياز|}}
شيخ اياز کي خبر ھئي ته لفظ ”ڏائڻ“ جو صحيح اچار ۽ مفھوم ڇا آھي پر ٻولين ۾ ڪي لفظ اھڙا ھوندا آھن جيڪي عوام الناس جي زبان جي چرخيءَ تي چڙھي پنھنجي اصل شڪل وڃائي غلط العام واري چَڪيءَ ۾ پيسجي ھڪ نئين شڪل وٺي ظاھر ٿيندا آھن، جيڪي پوءِ ٻوليءَ واري لغت ۾ درست سمجھيا ويندا آھن&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
==ڏائڻ لفظ جي شروعات== 
سنڌ ۾ سڪندراعظم جي آمد بعد يوناني ديوين جا قصا پڻ آيا انھن ۾ آرٽمس ديوي جيڪا ڊيلوس ٻيٽ تي سنٿ جبل وٽ پيدا ٿي ھئي ان جا قصا پڻ شامل هئا، ان کي ڊيلوس ٻيٽ جي ڪري ڊيليا، ڊائنا ۽ سنٿا جي نالن سان به سڏيو ويندو ھو، پر سنڌ ۾ سندس نالو ڊيليا يا ڊائنا گھڻو مشھور ٿي ويو ھو&lt;ref name=&quot;  رفعيہ&quot; /&gt;. جيئن ھندي زبان جو لفظ ڊولي سنڌي زبان ۾ ڏولي ٿي ويو. زبان جي ان ئي قائدي مطابق يونانين جي ساڙولي، انتقامي ۽ شڪارڻ ديوي آرٽيمس جنھن کي سنڌ اندر ڊيليا يا ڊائنا مان تبديل ٿي ڏائڻا ۽ پوءِ ڏائڻ ٿي ويو&lt;ref name=&quot;رفعيہ  &quot; /&gt;. ھن ديويءَ لاءِ يوناني خوش الحانن کان اھا پروپئگنڊا ڪرائي ويندي ھئي ته ھن ديويءَ جو ڪم اھو آھي ته شڪار ڪرڻ، تير اندازيءَ ڪرڻ ۽ انھن سنڌي عورتن جي مردن کي مارڻ ۽ سندن ڪچو ھيانءُ ڪڍي کائڻ جيڪي يونين خلاف جنگ ۾ حصو وٺندا&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ھن لاءِ ھڪ ڪتاب پڙھي ٻڌايو ويندو ھو ته وڏي انتقامڻ ديوي آھي. پنھنجو انتقام وٺي رھندي آھي ۽ ڪنھن کي به ڪونه بخشيندي آھي. ھڪ دفعي ھوءَ ڪنھن تلاءَ ۾ وھنجي رھي ھئي ته اپالو ديوتا جي پوٽي اڪيٽو پنھنجي ڪتن سميت شڪار سانگي تلاءَ تي کيس اگھاڙو وھنجندي ڏسي ورتو، جنھن تي ھن ديويءَ ڪاوڙ ۾ اچي اڪيٽو کي ماڻھوءَ منجھان ڦاڙھو بڻائي ڇڏيو ته سندس ئي ڪتن اُن کي چيري ڦاڙي کائي ڇڏيو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. جڏھن ڊيليا يا ڊائنا ديويءَ جون اھي خبرون سنڌي مائرن، ڀينرن ۽ زالن کي پيون ته گھَر گھَر سنڌي جوڌن جي وڙھڻ جا سڀ دروازا بند ڪري ڇڏيا ته اھا ڊائنا جيڪو لفظ سنڌي لھجي مطابق ڏائڻ ۽ ڏائڻا استعمال ٿيڻ لڳو، ته سڀن جا ھيانوَ ڪچائي کائي ماري ڇڏيندي، اھڙيءَ طرح سنڌي عورت يونانين جي پروپئگنڊا کان ايتري ته حراسجي وئي جو ھن پنھنجي ڪنھن به ڀاتيءَ کي يونين خلاف ڳالھائڻ کان روڪي ڇڏيو ۽ ان پروپئگنڊا جو ڊپ اڄ تائين ڪا به عورت ڏائڻ جي روپ ۾ ھٿ ڪونه آئي آھي جنھن کي ڏسي اھو يقين ڪجي ته اھا حقيقي ڏائڻ آھي. ڏائڻ محض ھڪ يوناني ڏند ڪٿا ئي چئي سگھجي ٿي، جنھن جو ڊپ اڃا تائين پڙھيل توڻي اڻ پڙھيل عورتن ۾ جيئن جو تيئن برقرار رھندو پيو اچي. ھن لفظ کان ايتري ته نفرت ڪئي ويندي آھي جو جيڪڏھن ٻه عورتون پاڻ ۾ وڙھندي سخت ٿي وينديون ته ھڪ ٻئي کي ڏائڻ جھڙن لفظن سان سڏينديون آھن&lt;ref name =&quot; رفعيہ&quot; &gt;  [ رسالو: سرتيون؛ مضمون: ڏائڻ بابت ڏند ڪٿا؛از: رفعيہ ملاح؛ اپريل 2005؛ پبلشر:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو] &lt;/ref&gt;..

== حوالا ==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>relista0nmrc6vixa1u0utoe0qe2eds</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>240280</id>
      <parentid>240279</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T22:25:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11148" xml:space="preserve">'''ڏائڻ'''  ([[انگريزي ٻولي|انگريزي]]:Witch)
ڏائڻ جو ڏنڊ ڪٿائي تصور آهي. کيس عورت سمجهيو ويندو آهي. نهايت بدصورت شڪل تصور ڪئي ويندي آهي جنهن جا ڏند ٻاهر نڪتل ۽ ڊگها سمجهيا ويندا آهن. سنڌ جي لوڪ ادب ۾ لوڪ ڪهاڻيون آهن جنهن ۾ ڏائڻ کي خونخوار پيش ڪيو ويو آهي. ڪن روايتن ۾ ته تازي ويايل عورت جو هانءُ ڪڍڻ لاءِ[[چراخ]] تي چڙهي ايدي آهي. ڏائڻ بابت دنيا ۾ مختلف تصور ۽ ڪٿائون آهن. سنڌ ۾ به صدين کان ڏائڻ جي ڏند ڪٿا رائج آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ڏائڻ|title=ڏائڻ : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2019-10-22}}&lt;/ref&gt;

==ڏند ڪٿا جو پسمنظر==
ھزارن سالن کان وٺي اڄ تائين [[سنڌ]] جي گھراڻن ۾ وڏي عمر جون عورتون پنھنجي ننڍڙن ٻارڙن کي ڏائڻن وغيره جا لوڪ قصا ۽ ڪھاڻيون رات جو ٻڌائي ننڊ ڪرائينديون آيون آھن. ڏائڻ جو خوف سنڌي ٻھراڙيءَ ۽ خاص ڪري عورت تي ته ايترو ڇانيل ھوندو ھو، جو جڏھن به ٻھراڙيءَ ۾ ڪائي عورت ويم ڪندي ھئي ته جيستائين ان کي رت ايندو رھندو ھو، تيستائين رات جو گھر ۾ روشني ڪئي ويندي ھئي ۽ ھڪ ماڻھو ڏائڻ جي اچڻ جي ڀَوَ کان ساري رات واري تي جاڳندو ئي رھندو ھو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ڏائڻ اصل ۾ سھڻي، پرڪشش ۾ من موھڻي عورت کي سڏيو ويندو ھو، جنھن جو نڪ چھنبدار، چپ سنھڙا ۽ رنگ گورو ھجي. پر ان جي ابتڙ، لوڪ قصن ۽ ڪھاڻين ۾ اھڙي دلفريب ۽ دلربا عورت کي جيڪا مرد کي پنھنجي حسن جو غلام بڻائي کائي کپائي ڇڏي، چٿر مان تشبيھ ڏيندي ڀوائتي، خوفائتي، مرد جو رت چوسيندڙ ۽ پوين پيرن ھلندڙ ڏيکاريو ويو آھي&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
ڪجھ ڏاھن جو خيال آھي ته ڏائڻ ھڪ عورت کي تصور ڪيو ويندو آھي، جيڪو پدرشاھي سماج جو عورت ڏانھن ناڪاري رويو آھي. ڇو ته مڙداڻو  سماج عورت جي بھادري، جرئت ۽ ھمٿ کي برداشت ڪرڻ بجاءِ ان کي حقارت آميز نالن سان سڏڻ ۾ خوشي محسوس ڪري ٿو&lt;ref name=&quot;  رفعيہ&quot; /&gt;. تاج جويو مطابق ننڍي ھوندي سندس ۰ ڳوٺ ۾ ھڪ پوڙھي عورت جو ٻڪريءَ جو ٻچڙو اڌ رات جو بگھڙ کڻي ڀڳو ۽ ھوءَ نه رڳو اُن جي پٺيان ڀڳي پر بگھڙ کي ماري ٻچو ڇڏائي واپس آئي. سماج ان سورھيه عورت جي بي ڊپائيءَ ۽ بھادريءَ کي ساراھڻ بجاءِ کيس ڏائڻ جو لقب ڏنو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. اسان وٽ نئين آيل ڪنوار کان پوءِ جيڪڏھن ساھرن جي گھر ۾ گھوٽ، ڏير، سس يا سھري مان ڪنھن جو به موت واقع ٿئي ٿو ته اھڙي عورت کي نڀاڳي، بدنصيب ۽ ڏائڻ چيو وڃي ٿو جيڪا گھر ۾ پير رکڻ شرط گھر ڀاتي ڳڙڪائي وڃي&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
ھندي سماج ۽ ادب ۾ به ڏائڻ کي ”پڇل پيري“ يعني پوين پيرن واري يا کڻي ابتي پيرين ھلڻ واري ڪوٺيو ويو آھي ۽ ڏيکاريو ويو آھي ته ڏائڻ کي چوٽيءَ ڀر جھلي ۽ وارن جي چوٽين ڪٽڻ يا پيرن جون کُڙيون ڏنڀڻ سان سان صحيح ڪري سگھجي ٿو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ڏائڻ جو تصور نه صرف قصن ۽ ڪھاڻين ۾ ملي ٿو پر لوڪ ادب ۾ به ڏائڻ کي ڪنھن نه ڪنھن روپ ۾ دلچسپيءَ واري انداز ۾ پيش ڪيو ويو آھي. ڏائڻ جو ذڪر اياز ھن طرح ڪري ٿو:
{{quote|ڏيھ ڏڪاري ڏائڻ جو&lt;br/&gt;
جي ڪِرندي ڪنڌ ڀڄي&lt;br/&gt;
ته منھنجو ھيانءٌ ٺري.|شيخ اياز|}}
شيخ اياز کي خبر ھئي ته لفظ ”ڏائڻ“ جو صحيح اچار ۽ مفھوم ڇا آھي پر ٻولين ۾ ڪي لفظ اھڙا ھوندا آھن جيڪي عوام الناس جي زبان جي چرخيءَ تي چڙھي پنھنجي اصل شڪل وڃائي غلط العام واري چَڪيءَ ۾ پيسجي ھڪ نئين شڪل وٺي ظاھر ٿيندا آھن، جيڪي پوءِ ٻوليءَ واري لغت ۾ درست سمجھيا ويندا آھن&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ھن ديويءَ لاءِ يوناني خوش الحانن کان اھا پروپئگنڊا ڪرائي ويندي ھئي ته ھن ديويءَ جو ڪم اھو آھي ته شڪار ڪرڻ، تير اندازيءَ ڪرڻ ۽ انھن سنڌي عورتن جي مردن کي مارڻ ۽ سندن ڪچو ھيانءُ ڪڍي کائڻ جيڪي يونين خلاف جنگ ۾ حصو وٺندا&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ھن لاءِ ھڪ ڪتاب پڙھي ٻڌايو ويندو ھو ته وڏي انتقامڻ ديوي آھي. پنھنجو انتقام وٺي رھندي آھي ۽ ڪنھن کي به ڪونه بخشيندي آھي. ھڪ دفعي ھوءَ ڪنھن تلاءَ ۾ وھنجي رھي ھئي ته اپالو ديوتا جي پوٽي اڪيٽو پنھنجي ڪتن سميت شڪار سانگي تلاءَ تي کيس اگھاڙو وھنجندي ڏسي ورتو، جنھن تي ھن ديويءَ ڪاوڙ ۾ اچي اڪيٽو کي ماڻھوءَ منجھان ڦاڙھو بڻائي ڇڏيو ته سندس ئي ڪتن اُن کي چيري ڦاڙي کائي ڇڏيو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. جڏھن ڊيليا يا ڊائنا ديويءَ جون اھي خبرون سنڌي مائرن، ڀينرن ۽ زالن کي پيون ته گھَر گھَر سنڌي جوڌن جي وڙھڻ جا سڀ دروازا بند ڪري ڇڏيا ته اھا ڊائنا جيڪو لفظ سنڌي لھجي مطابق ڏائڻ ۽ ڏائڻا استعمال ٿيڻ لڳو، ته سڀن جا ھيانوَ ڪچائي کائي ماري ڇڏيندي، اھڙيءَ طرح سنڌي عورت يونانين جي پروپئگنڊا کان ايتري ته حراسجي وئي جو ھن پنھنجي ڪنھن به ڀاتيءَ کي يونين خلاف ڳالھائڻ کان روڪي ڇڏيو ۽ ان پروپئگنڊا جو ڊپ اڄ تائين ڪا به عورت ڏائڻ جي روپ ۾ ھٿ ڪونه آئي آھي جنھن کي ڏسي اھو يقين ڪجي ته اھا حقيقي ڏائڻ آھي. ڏائڻ محض ھڪ يوناني ڏند ڪٿا ئي چئي سگھجي ٿي، جنھن جو ڊپ اڃا تائين پڙھيل توڻي اڻ پڙھيل عورتن ۾ جيئن جو تيئن برقرار رھندو پيو اچي. ھن لفظ کان ايتري ته نفرت ڪئي ويندي آھي جو جيڪڏھن ٻه عورتون پاڻ ۾ وڙھندي سخت ٿي وينديون ته ھڪ ٻئي کي ڏائڻ جھڙن لفظن سان سڏينديون آھن&lt;ref name =&quot; رفعيہ&quot; &gt;  [ رسالو: سرتيون؛ مضمون: ڏائڻ بابت ڏند ڪٿا؛از: رفعيہ ملاح؛ اپريل 2005؛ پبلشر:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو] &lt;/ref&gt;..

==ڏائڻ لفظ جي شروعات== 
سنڌ ۾ سڪندراعظم جي آمد بعد يوناني ديوين جا قصا پڻ آيا انھن ۾ آرٽمس ديوي جيڪا ڊيلوس ٻيٽ تي سنٿ جبل وٽ پيدا ٿي ھئي ان جا قصا پڻ شامل هئا، ان کي ڊيلوس ٻيٽ جي ڪري ڊيليا، ڊائنا ۽ سنٿا جي نالن سان به سڏيو ويندو ھو، پر سنڌ ۾ سندس نالو ڊيليا يا ڊائنا گھڻو مشھور ٿي ويو ھو&lt;ref name=&quot;  رفعيہ&quot; /&gt;. جيئن ھندي زبان جو لفظ ڊولي سنڌي زبان ۾ ڏولي ٿي ويو. زبان جي ان ئي قائدي مطابق يونانين جي ساڙولي، انتقامي ۽ شڪارڻ ديوي آرٽيمس جنھن کي سنڌ اندر ڊيليا يا ڊائنا مان تبديل ٿي ڏائڻا ۽ پوءِ ڏائڻ ٿي ويو&lt;ref name=&quot;رفعيہ  &quot; /&gt;. ھن ديويءَ لاءِ يوناني خوش الحانن کان اھا پروپئگنڊا ڪرائي ويندي ھئي ته ھن ديويءَ جو ڪم اھو آھي ته شڪار ڪرڻ، تير اندازيءَ ڪرڻ ۽ انھن سنڌي عورتن جي مردن کي مارڻ ۽ سندن ڪچو ھيانءُ ڪڍي کائڻ جيڪي يونين خلاف جنگ ۾ حصو وٺندا&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ھن لاءِ ھڪ ڪتاب پڙھي ٻڌايو ويندو ھو ته وڏي انتقامڻ ديوي آھي. پنھنجو انتقام وٺي رھندي آھي ۽ ڪنھن کي به ڪونه بخشيندي آھي. ھڪ دفعي ھوءَ ڪنھن تلاءَ ۾ وھنجي رھي ھئي ته اپالو ديوتا جي پوٽي اڪيٽو پنھنجي ڪتن سميت شڪار سانگي تلاءَ تي کيس اگھاڙو وھنجندي ڏسي ورتو، جنھن تي ھن ديويءَ ڪاوڙ ۾ اچي اڪيٽو کي ماڻھوءَ منجھان ڦاڙھو بڻائي ڇڏيو ته سندس ئي ڪتن اُن کي چيري ڦاڙي کائي ڇڏيو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. جڏھن ڊيليا يا ڊائنا ديويءَ جون اھي خبرون سنڌي مائرن، ڀينرن ۽ زالن کي پيون ته گھَر گھَر سنڌي جوڌن جي وڙھڻ جا سڀ دروازا بند ڪري ڇڏيا ته اھا ڊائنا جيڪو لفظ سنڌي لھجي مطابق ڏائڻ ۽ ڏائڻا استعمال ٿيڻ لڳو، ته سڀن جا ھيانوَ ڪچائي کائي ماري ڇڏيندي، اھڙيءَ طرح سنڌي عورت يونانين جي پروپئگنڊا کان ايتري ته حراسجي وئي جو ھن پنھنجي ڪنھن به ڀاتيءَ کي يونين خلاف ڳالھائڻ کان روڪي ڇڏيو ۽ ان پروپئگنڊا جو ڊپ اڄ تائين ڪا به عورت ڏائڻ جي روپ ۾ ھٿ ڪونه آئي آھي جنھن کي ڏسي اھو يقين ڪجي ته اھا حقيقي ڏائڻ آھي. ڏائڻ محض ھڪ يوناني ڏند ڪٿا ئي چئي سگھجي ٿي، جنھن جو ڊپ اڃا تائين پڙھيل توڻي اڻ پڙھيل عورتن ۾ جيئن جو تيئن برقرار رھندو پيو اچي. ھن لفظ کان ايتري ته نفرت ڪئي ويندي آھي جو جيڪڏھن ٻه عورتون پاڻ ۾ وڙھندي سخت ٿي وينديون ته ھڪ ٻئي کي ڏائڻ جھڙن لفظن سان سڏينديون آھن&lt;ref name =&quot; رفعيہ&quot; &gt;  [ رسالو: سرتيون؛ مضمون: ڏائڻ بابت ڏند ڪٿا؛از: رفعيہ ملاح؛ اپريل 2005؛ پبلشر:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو] &lt;/ref&gt;..

== حوالا ==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>7n3fj7l54itf65q959gfvnh74hqexlo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>240281</id>
      <parentid>240280</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T22:27:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8504" xml:space="preserve">'''ڏائڻ'''  ([[انگريزي ٻولي|انگريزي]]:Witch)
ڏائڻ جو ڏنڊ ڪٿائي تصور آهي. کيس عورت سمجهيو ويندو آهي. نهايت بدصورت شڪل تصور ڪئي ويندي آهي جنهن جا ڏند ٻاهر نڪتل ۽ ڊگها سمجهيا ويندا آهن. سنڌ جي لوڪ ادب ۾ لوڪ ڪهاڻيون آهن جنهن ۾ ڏائڻ کي خونخوار پيش ڪيو ويو آهي. ڪن روايتن ۾ ته تازي ويايل عورت جو هانءُ ڪڍڻ لاءِ[[چراخ]] تي چڙهي ايدي آهي. ڏائڻ بابت دنيا ۾ مختلف تصور ۽ ڪٿائون آهن. سنڌ ۾ به صدين کان ڏائڻ جي ڏند ڪٿا رائج آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ڏائڻ|title=ڏائڻ : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2019-10-22}}&lt;/ref&gt;

==ڏند ڪٿا جو پسمنظر==
ھزارن سالن کان وٺي اڄ تائين [[سنڌ]] جي گھراڻن ۾ وڏي عمر جون عورتون پنھنجي ننڍڙن ٻارڙن کي ڏائڻن وغيره جا لوڪ قصا ۽ ڪھاڻيون رات جو ٻڌائي ننڊ ڪرائينديون آيون آھن. ڏائڻ جو خوف سنڌي ٻھراڙيءَ ۽ خاص ڪري عورت تي ته ايترو ڇانيل ھوندو ھو، جو جڏھن به ٻھراڙيءَ ۾ ڪائي عورت ويم ڪندي ھئي ته جيستائين ان کي رت ايندو رھندو ھو، تيستائين رات جو گھر ۾ روشني ڪئي ويندي ھئي ۽ ھڪ ماڻھو ڏائڻ جي اچڻ جي ڀَوَ کان ساري رات واري تي جاڳندو ئي رھندو ھو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ڏائڻ اصل ۾ سھڻي، پرڪشش ۾ من موھڻي عورت کي سڏيو ويندو ھو، جنھن جو نڪ چھنبدار، چپ سنھڙا ۽ رنگ گورو ھجي. پر ان جي ابتڙ، لوڪ قصن ۽ ڪھاڻين ۾ اھڙي دلفريب ۽ دلربا عورت کي جيڪا مرد کي پنھنجي حسن جو غلام بڻائي کائي کپائي ڇڏي، چٿر مان تشبيھ ڏيندي ڀوائتي، خوفائتي، مرد جو رت چوسيندڙ ۽ پوين پيرن ھلندڙ ڏيکاريو ويو آھي&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
ڪجھ ڏاھن جو خيال آھي ته ڏائڻ ھڪ عورت کي تصور ڪيو ويندو آھي، جيڪو پدرشاھي سماج جو عورت ڏانھن ناڪاري رويو آھي. ڇو ته مڙداڻو  سماج عورت جي بھادري، جرئت ۽ ھمٿ کي برداشت ڪرڻ بجاءِ ان کي حقارت آميز نالن سان سڏڻ ۾ خوشي محسوس ڪري ٿو&lt;ref name=&quot;  رفعيہ&quot; /&gt;. تاج جويو مطابق ننڍي ھوندي سندس ۰ ڳوٺ ۾ ھڪ پوڙھي عورت جو ٻڪريءَ جو ٻچڙو اڌ رات جو بگھڙ کڻي ڀڳو ۽ ھوءَ نه رڳو اُن جي پٺيان ڀڳي پر بگھڙ کي ماري ٻچو ڇڏائي واپس آئي. سماج ان سورھيه عورت جي بي ڊپائيءَ ۽ بھادريءَ کي ساراھڻ بجاءِ کيس ڏائڻ جو لقب ڏنو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. اسان وٽ نئين آيل ڪنوار کان پوءِ جيڪڏھن ساھرن جي گھر ۾ گھوٽ، ڏير، سس يا سھري مان ڪنھن جو به موت واقع ٿئي ٿو ته اھڙي عورت کي نڀاڳي، بدنصيب ۽ ڏائڻ چيو وڃي ٿو جيڪا گھر ۾ پير رکڻ شرط گھر ڀاتي ڳڙڪائي وڃي&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
ھندي سماج ۽ ادب ۾ به ڏائڻ کي ”پڇل پيري“ يعني پوين پيرن واري يا کڻي ابتي پيرين ھلڻ واري ڪوٺيو ويو آھي ۽ ڏيکاريو ويو آھي ته ڏائڻ کي چوٽيءَ ڀر جھلي ۽ وارن جي چوٽين ڪٽڻ يا پيرن جون کُڙيون ڏنڀڻ سان سان صحيح ڪري سگھجي ٿو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ڏائڻ جو تصور نه صرف قصن ۽ ڪھاڻين ۾ ملي ٿو پر لوڪ ادب ۾ به ڏائڻ کي ڪنھن نه ڪنھن روپ ۾ دلچسپيءَ واري انداز ۾ پيش ڪيو ويو آھي. ڏائڻ جو ذڪر اياز ھن طرح ڪري ٿو:
{{quote|ڏيھ ڏڪاري ڏائڻ جو&lt;br/&gt;
جي ڪِرندي ڪنڌ ڀڄي&lt;br/&gt;
ته منھنجو ھيانءٌ ٺري.|شيخ اياز|}}
شيخ اياز کي خبر ھئي ته لفظ ”ڏائڻ“ جو صحيح اچار ۽ مفھوم ڇا آھي پر ٻولين ۾ ڪي لفظ اھڙا ھوندا آھن جيڪي عوام الناس جي زبان جي چرخيءَ تي چڙھي پنھنجي اصل شڪل وڃائي غلط العام واري چَڪيءَ ۾ پيسجي ھڪ نئين شڪل وٺي ظاھر ٿيندا آھن، جيڪي پوءِ ٻوليءَ واري لغت ۾ درست سمجھيا ويندا آھن&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ھن ديويءَ لاءِ يوناني خوش الحانن کان اھا پروپئگنڊا ڪرائي ويندي ھئي ته ھن ديويءَ جو ڪم اھو آھي ته شڪار ڪرڻ، تير اندازيءَ ڪرڻ ۽ انھن سنڌي عورتن جي مردن کي مارڻ ۽ سندن ڪچو ھيانءُ ڪڍي کائڻ جيڪي يونين خلاف جنگ ۾ حصو وٺندا&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ھن لاءِ ھڪ ڪتاب پڙھي ٻڌايو ويندو ھو ته وڏي انتقامڻ ديوي آھي. پنھنجو انتقام وٺي رھندي آھي ۽ ڪنھن کي به ڪونه بخشيندي آھي. ھڪ دفعي ھوءَ ڪنھن تلاءَ ۾ وھنجي رھي ھئي ته اپالو ديوتا جي پوٽي اڪيٽو پنھنجي ڪتن سميت شڪار سانگي تلاءَ تي کيس اگھاڙو وھنجندي ڏسي ورتو، جنھن تي ھن ديويءَ ڪاوڙ ۾ اچي اڪيٽو کي ماڻھوءَ منجھان ڦاڙھو بڻائي ڇڏيو ته سندس ئي ڪتن اُن کي چيري ڦاڙي کائي ڇڏيو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. جڏھن ڊيليا يا ڊائنا ديويءَ جون اھي خبرون سنڌي مائرن، ڀينرن ۽ زالن کي پيون ته گھَر گھَر سنڌي جوڌن جي وڙھڻ جا سڀ دروازا بند ڪري ڇڏيا ته اھا ڊائنا جيڪو لفظ سنڌي لھجي مطابق ڏائڻ ۽ ڏائڻا استعمال ٿيڻ لڳو، ته سڀن جا ھيانوَ ڪچائي کائي ماري ڇڏيندي، اھڙيءَ طرح سنڌي عورت يونانين جي پروپئگنڊا کان ايتري ته حراسجي وئي جو ھن پنھنجي ڪنھن به ڀاتيءَ کي يونين خلاف ڳالھائڻ کان روڪي ڇڏيو ۽ ان پروپئگنڊا جو ڊپ اڄ تائين ڪا به عورت ڏائڻ جي روپ ۾ ھٿ ڪونه آئي آھي جنھن کي ڏسي اھو يقين ڪجي ته اھا حقيقي ڏائڻ آھي. ڏائڻ محض ھڪ يوناني ڏند ڪٿا ئي چئي سگھجي ٿي، جنھن جو ڊپ اڃا تائين پڙھيل توڻي اڻ پڙھيل عورتن ۾ جيئن جو تيئن برقرار رھندو پيو اچي. ھن لفظ کان ايتري ته نفرت ڪئي ويندي آھي جو جيڪڏھن ٻه عورتون پاڻ ۾ وڙھندي سخت ٿي وينديون ته ھڪ ٻئي کي ڏائڻ جھڙن لفظن سان سڏينديون آھن&lt;ref name =&quot; رفعيہ&quot; &gt;  [ رسالو: سرتيون؛ مضمون: ڏائڻ بابت ڏند ڪٿا؛از: رفعيہ ملاح؛ اپريل 2005؛ پبلشر:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو] &lt;/ref&gt;..

==ڏائڻ لفظ جي شروعات== 
سنڌ ۾ سڪندراعظم جي آمد بعد يوناني ديوين جا قصا پڻ آيا انھن ۾ آرٽمس ديوي جيڪا ڊيلوس ٻيٽ تي سنٿ جبل وٽ پيدا ٿي ھئي ان جا قصا پڻ شامل هئا، ان کي ڊيلوس ٻيٽ جي ڪري ڊيليا، ڊائنا ۽ سنٿا جي نالن سان به سڏيو ويندو ھو، پر سنڌ ۾ سندس نالو ڊيليا يا ڊائنا گھڻو مشھور ٿي ويو ھو&lt;ref name=&quot;  رفعيہ&quot; /&gt;. جيئن ھندي زبان جو لفظ ڊولي سنڌي زبان ۾ ڏولي ٿي ويو. زبان جي ان ئي قائدي مطابق يونانين جي ساڙولي، انتقامي ۽ شڪارڻ ديوي آرٽيمس جنھن کي سنڌ اندر ڊيليا يا ڊائنا مان تبديل ٿي ڏائڻا ۽ پوءِ ڏائڻ ٿي ويو&lt;ref name=&quot;رفعيہ  &quot; /&gt;.

== حوالا ==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>jnwuz1fwrr1zamisvq36mq66m7w5e2q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>240282</id>
      <parentid>240281</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T22:42:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8981" xml:space="preserve">'''ڏائڻ'''  ([[انگريزي ٻولي|انگريزي]]:Witch)
ڏائڻ جو ڏنڊ ڪٿائي تصور آهي. کيس عورت سمجهيو ويندو آهي. نهايت بدصورت شڪل تصور ڪئي ويندي آهي جنهن جا ڏند ٻاهر نڪتل ۽ ڊگها سمجهيا ويندا آهن. سنڌ جي لوڪ ادب ۾ لوڪ ڪهاڻيون آهن جنهن ۾ ڏائڻ کي خونخوار پيش ڪيو ويو آهي. ڪن روايتن ۾ ته تازي ويايل عورت جو هانءُ ڪڍڻ لاءِ[[چراخ]] تي چڙهي ايدي آهي. ڏائڻ بابت دنيا ۾ مختلف تصور ۽ ڪٿائون آهن. سنڌ ۾ به صدين کان ڏائڻ جي ڏند ڪٿا رائج آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ڏائڻ|title=ڏائڻ : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2019-10-22}}&lt;/ref&gt;

==ڏند ڪٿا جو پسمنظر==
ھزارن سالن کان وٺي اڄ تائين [[سنڌ]] جي گھراڻن ۾ وڏي عمر جون عورتون پنھنجي ننڍڙن ٻارڙن کي ڏائڻن وغيره جا لوڪ قصا ۽ ڪھاڻيون رات جو ٻڌائي ننڊ ڪرائينديون آيون آھن. ڏائڻ جو خوف سنڌي ٻھراڙيءَ ۽ خاص ڪري عورت تي ته ايترو ڇانيل ھوندو ھو، جو جڏھن به ٻھراڙيءَ ۾ ڪائي عورت ويم ڪندي ھئي ته جيستائين ان کي رت ايندو رھندو ھو، تيستائين رات جو گھر ۾ روشني ڪئي ويندي ھئي ۽ ھڪ ماڻھو ڏائڻ جي اچڻ جي ڀَوَ کان ساري رات واري تي جاڳندو ئي رھندو ھو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ڏائڻ اصل ۾ سھڻي، پرڪشش ۾ من موھڻي عورت کي سڏيو ويندو ھو، جنھن جو نڪ چھنبدار، چپ سنھڙا ۽ رنگ گورو ھجي. پر ان جي ابتڙ، لوڪ قصن ۽ ڪھاڻين ۾ اھڙي دلفريب ۽ دلربا عورت کي جيڪا مرد کي پنھنجي حسن جو غلام بڻائي کائي کپائي ڇڏي، چٿر مان تشبيھ ڏيندي ڀوائتي، خوفائتي، مرد جو رت چوسيندڙ ۽ پوين پيرن ھلندڙ ڏيکاريو ويو آھي&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
ڪجھ ڏاھن جو خيال آھي ته ڏائڻ ھڪ عورت کي تصور ڪيو ويندو آھي، جيڪو پدرشاھي سماج جو عورت ڏانھن ناڪاري رويو آھي. ڇو ته مڙداڻو  سماج عورت جي بھادري، جرئت ۽ ھمٿ کي برداشت ڪرڻ بجاءِ ان کي حقارت آميز نالن سان سڏڻ ۾ خوشي محسوس ڪري ٿو&lt;ref name=&quot;  رفعيہ&quot; /&gt;. تاج جويو مطابق ننڍي ھوندي سندس ۰ ڳوٺ ۾ ھڪ پوڙھي عورت جو ٻڪريءَ جو ٻچڙو اڌ رات جو بگھڙ کڻي ڀڳو ۽ ھوءَ نه رڳو اُن جي پٺيان ڀڳي پر بگھڙ کي ماري ٻچو ڇڏائي واپس آئي. سماج ان سورھيه عورت جي بي ڊپائيءَ ۽ بھادريءَ کي ساراھڻ بجاءِ کيس ڏائڻ جو لقب ڏنو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. اسان وٽ نئين آيل ڪنوار کان پوءِ جيڪڏھن ساھرن جي گھر ۾ گھوٽ، ڏير، سس يا سھري مان ڪنھن جو به موت واقع ٿئي ٿو ته اھڙي عورت کي نڀاڳي، بدنصيب ۽ ڏائڻ چيو وڃي ٿو جيڪا گھر ۾ پير رکڻ شرط گھر ڀاتي ڳڙڪائي وڃي&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
ھندي سماج ۽ ادب ۾ به ڏائڻ کي ”پڇل پيري“ يعني پوين پيرن واري يا کڻي ابتي پيرين ھلڻ واري ڪوٺيو ويو آھي ۽ ڏيکاريو ويو آھي ته ڏائڻ کي چوٽيءَ ڀر جھلي ۽ وارن جي چوٽين ڪٽڻ يا پيرن جون کُڙيون ڏنڀڻ سان سان صحيح ڪري سگھجي ٿو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ڏائڻ جو تصور نه صرف قصن ۽ ڪھاڻين ۾ ملي ٿو پر لوڪ ادب ۾ به ڏائڻ کي ڪنھن نه ڪنھن روپ ۾ دلچسپيءَ واري انداز ۾ پيش ڪيو ويو آھي. ڏائڻ جو ذڪر اياز ھن طرح ڪري ٿو:
{{quote|ڏيھ ڏڪاري ڏائڻ جو&lt;br/&gt;
جي ڪِرندي ڪنڌ ڀڄي&lt;br/&gt;
ته منھنجو ھيانءٌ ٺري.|شيخ اياز|}}
شيخ اياز کي خبر ھئي ته لفظ ”ڏائڻ“ جو صحيح اچار ۽ مفھوم ڇا آھي پر ٻولين ۾ ڪي لفظ اھڙا ھوندا آھن جيڪي عوام الناس جي زبان جي چرخيءَ تي چڙھي پنھنجي اصل شڪل وڃائي غلط العام واري چَڪيءَ ۾ پيسجي ھڪ نئين شڪل وٺي ظاھر ٿيندا آھن، جيڪي پوءِ ٻوليءَ واري لغت ۾ درست سمجھيا ويندا آھن&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ھن ديويءَ لاءِ يوناني خوش الحانن کان اھا پروپئگنڊا ڪرائي ويندي ھئي ته ھن ديويءَ جو ڪم اھو آھي ته شڪار ڪرڻ، تير اندازيءَ ڪرڻ ۽ انھن سنڌي عورتن جي مردن کي مارڻ ۽ سندن ڪچو ھيانءُ ڪڍي کائڻ جيڪي يونين خلاف جنگ ۾ حصو وٺندا&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ھن لاءِ ھڪ ڪتاب پڙھي ٻڌايو ويندو ھو ته وڏي انتقامڻ ديوي آھي. پنھنجو انتقام وٺي رھندي آھي ۽ ڪنھن کي به ڪونه بخشيندي آھي. ھڪ دفعي ھوءَ ڪنھن تلاءَ ۾ وھنجي رھي ھئي ته اپالو ديوتا جي پوٽي اڪيٽو پنھنجي ڪتن سميت شڪار سانگي تلاءَ تي کيس اگھاڙو وھنجندي ڏسي ورتو، جنھن تي ھن ديويءَ ڪاوڙ ۾ اچي اڪيٽو کي ماڻھوءَ منجھان ڦاڙھو بڻائي ڇڏيو ته سندس ئي ڪتن اُن کي چيري ڦاڙي کائي ڇڏيو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. جڏھن ڊيليا يا ڊائنا ديويءَ جون اھي خبرون سنڌي مائرن، ڀينرن ۽ زالن کي پيون ته گھَر گھَر سنڌي جوڌن جي وڙھڻ جا سڀ دروازا بند ڪري ڇڏيا ته اھا ڊائنا جيڪو لفظ سنڌي لھجي مطابق ڏائڻ ۽ ڏائڻا استعمال ٿيڻ لڳو، ته سڀن جا ھيانوَ ڪچائي کائي ماري ڇڏيندي، اھڙيءَ طرح سنڌي عورت يونانين جي پروپئگنڊا کان ايتري ته حراسجي وئي جو ھن پنھنجي ڪنھن به ڀاتيءَ کي يونين خلاف ڳالھائڻ کان روڪي ڇڏيو ۽ ان پروپئگنڊا جو ڊپ اڄ تائين ڪا به عورت ڏائڻ جي روپ ۾ ھٿ ڪونه آئي آھي جنھن کي ڏسي اھو يقين ڪجي ته اھا حقيقي ڏائڻ آھي. ڏائڻ محض ھڪ يوناني ڏند ڪٿا ئي چئي سگھجي ٿي، جنھن جو ڊپ اڃا تائين پڙھيل توڻي اڻ پڙھيل عورتن ۾ جيئن جو تيئن برقرار رھندو پيو اچي. ھن لفظ کان ايتري ته نفرت ڪئي ويندي آھي جو جيڪڏھن ٻه عورتون پاڻ ۾ وڙھندي سخت ٿي وينديون ته ھڪ ٻئي کي ڏائڻ جھڙن لفظن سان سڏينديون آھن&lt;ref name =&quot; رفعيہ&quot; &gt;  [ رسالو: سرتيون؛ مضمون: ڏائڻ بابت ڏند ڪٿا؛از: رفعيہ ملاح؛ اپريل 2005؛ پبلشر:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو] &lt;/ref&gt;..

==ڏائڻ لفظ جي شروعات== 
سنڌ ۾ سڪندراعظم جي آمد بعد يوناني ديوين جا قصا پڻ آيا انھن ۾ آرٽمس ديوي جيڪا ڊيلوس ٻيٽ تي سنٿ جبل وٽ پيدا ٿي ھئي ان جا قصا پڻ شامل هئا، ان کي ڊيلوس ٻيٽ جي ڪري ڊيليا، ڊائنا ۽ سنٿا جي نالن سان به سڏيو ويندو ھو، پر سنڌ ۾ سندس نالو ڊيليا يا ڊائنا گھڻو مشھور ٿي ويو ھو&lt;ref name=&quot;  رفعيہ&quot; /&gt;. جيئن ھندي زبان جو لفظ ڊولي سنڌي زبان ۾ ڏولي ٿي ويو. زبان جي ان ئي قائدي مطابق يونانين جي ساڙولي، انتقامي ۽ شڪارڻ ديوي آرٽيمس جنھن کي سنڌ اندر ڊيليا يا ڊائنا مان تبديل ٿي ڏائڻا ۽ پوءِ ڏائڻ ٿي ويو&lt;ref name=&quot;رفعيہ  &quot; /&gt;. ڏائڻ لفظ سنسڪرت جي لفظ ڊاڪني Dakini  مان نڪتل آهي جيڪو پٽالا جي ھڪ غيرمعمولي ھستي جو نالو آهي جيڪا ڪالي ديوي جي ٽوليءَ ۾ ھڪ آدمخور زنانو شيطاني روح سمجھيو ويندو ھو. ان جو ذڪر  وچولي دور جي پراڻن ۾ ٿيل آھي جن ۾ ڀڳوت پراڻ، برھما پراڻ، مارڪنڊيہ پراڻ ۽ ڪٿاسارتساگر شامل آهن.

== حوالا ==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>kso16diz8oq52kc1blzopqspms3mlt6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>240283</id>
      <parentid>240282</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T22:45:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9073" xml:space="preserve">'''ڏائڻ'''  ([[انگريزي ٻولي|انگريزي]]:Witch)
ڏائڻ جو ڏنڊ ڪٿائي تصور آهي. کيس عورت سمجهيو ويندو آهي. نهايت بدصورت شڪل تصور ڪئي ويندي آهي جنهن جا ڏند ٻاهر نڪتل ۽ ڊگها سمجهيا ويندا آهن. سنڌ جي لوڪ ادب ۾ لوڪ ڪهاڻيون آهن جنهن ۾ ڏائڻ کي خونخوار پيش ڪيو ويو آهي. ڪن روايتن ۾ ته تازي ويايل عورت جو هانءُ ڪڍڻ لاءِ[[چراخ]] تي چڙهي ايدي آهي. ڏائڻ بابت دنيا ۾ مختلف تصور ۽ ڪٿائون آهن. سنڌ ۾ به صدين کان ڏائڻ جي ڏند ڪٿا رائج آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ڏائڻ|title=ڏائڻ : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2019-10-22}}&lt;/ref&gt;

==ڏند ڪٿا جو پسمنظر==
ھزارن سالن کان وٺي اڄ تائين [[سنڌ]] جي گھراڻن ۾ وڏي عمر جون عورتون پنھنجي ننڍڙن ٻارڙن کي ڏائڻن وغيره جا لوڪ قصا ۽ ڪھاڻيون رات جو ٻڌائي ننڊ ڪرائينديون آيون آھن. ڏائڻ جو خوف سنڌي ٻھراڙيءَ ۽ خاص ڪري عورت تي ته ايترو ڇانيل ھوندو ھو، جو جڏھن به ٻھراڙيءَ ۾ ڪائي عورت ويم ڪندي ھئي ته جيستائين ان کي رت ايندو رھندو ھو، تيستائين رات جو گھر ۾ روشني ڪئي ويندي ھئي ۽ ھڪ ماڻھو ڏائڻ جي اچڻ جي ڀَوَ کان ساري رات واري تي جاڳندو ئي رھندو ھو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ڏائڻ اصل ۾ سھڻي، پرڪشش ۾ من موھڻي عورت کي سڏيو ويندو ھو، جنھن جو نڪ چھنبدار، چپ سنھڙا ۽ رنگ گورو ھجي. پر ان جي ابتڙ، لوڪ قصن ۽ ڪھاڻين ۾ اھڙي دلفريب ۽ دلربا عورت کي جيڪا مرد کي پنھنجي حسن جو غلام بڻائي کائي کپائي ڇڏي، چٿر مان تشبيھ ڏيندي ڀوائتي، خوفائتي، مرد جو رت چوسيندڙ ۽ پوين پيرن ھلندڙ ڏيکاريو ويو آھي&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
ڪجھ ڏاھن جو خيال آھي ته ڏائڻ ھڪ عورت کي تصور ڪيو ويندو آھي، جيڪو پدرشاھي سماج جو عورت ڏانھن ناڪاري رويو آھي. ڇو ته مڙداڻو  سماج عورت جي بھادري، جرئت ۽ ھمٿ کي برداشت ڪرڻ بجاءِ ان کي حقارت آميز نالن سان سڏڻ ۾ خوشي محسوس ڪري ٿو&lt;ref name=&quot;  رفعيہ&quot; /&gt;. تاج جويو مطابق ننڍي ھوندي سندس ۰ ڳوٺ ۾ ھڪ پوڙھي عورت جو ٻڪريءَ جو ٻچڙو اڌ رات جو بگھڙ کڻي ڀڳو ۽ ھوءَ نه رڳو اُن جي پٺيان ڀڳي پر بگھڙ کي ماري ٻچو ڇڏائي واپس آئي. سماج ان سورھيه عورت جي بي ڊپائيءَ ۽ بھادريءَ کي ساراھڻ بجاءِ کيس ڏائڻ جو لقب ڏنو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. اسان وٽ نئين آيل ڪنوار کان پوءِ جيڪڏھن ساھرن جي گھر ۾ گھوٽ، ڏير، سس يا سھري مان ڪنھن جو به موت واقع ٿئي ٿو ته اھڙي عورت کي نڀاڳي، بدنصيب ۽ ڏائڻ چيو وڃي ٿو جيڪا گھر ۾ پير رکڻ شرط گھر ڀاتي ڳڙڪائي وڃي&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
ھندي سماج ۽ ادب ۾ به ڏائڻ کي ”پڇل پيري“ يعني پوين پيرن واري يا کڻي ابتي پيرين ھلڻ واري ڪوٺيو ويو آھي ۽ ڏيکاريو ويو آھي ته ڏائڻ کي چوٽيءَ ڀر جھلي ۽ وارن جي چوٽين ڪٽڻ يا پيرن جون کُڙيون ڏنڀڻ سان سان صحيح ڪري سگھجي ٿو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ڏائڻ جو تصور نه صرف قصن ۽ ڪھاڻين ۾ ملي ٿو پر لوڪ ادب ۾ به ڏائڻ کي ڪنھن نه ڪنھن روپ ۾ دلچسپيءَ واري انداز ۾ پيش ڪيو ويو آھي. ڏائڻ جو ذڪر اياز ھن طرح ڪري ٿو:
{{quote|ڏيھ ڏڪاري ڏائڻ جو&lt;br/&gt;
جي ڪِرندي ڪنڌ ڀڄي&lt;br/&gt;
ته منھنجو ھيانءٌ ٺري.|شيخ اياز|}}
شيخ اياز کي خبر ھئي ته لفظ ”ڏائڻ“ جو صحيح اچار ۽ مفھوم ڇا آھي پر ٻولين ۾ ڪي لفظ اھڙا ھوندا آھن جيڪي عوام الناس جي زبان جي چرخيءَ تي چڙھي پنھنجي اصل شڪل وڃائي غلط العام واري چَڪيءَ ۾ پيسجي ھڪ نئين شڪل وٺي ظاھر ٿيندا آھن، جيڪي پوءِ ٻوليءَ واري لغت ۾ درست سمجھيا ويندا آھن&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ھن ديويءَ لاءِ يوناني خوش الحانن کان اھا پروپئگنڊا ڪرائي ويندي ھئي ته ھن ديويءَ جو ڪم اھو آھي ته شڪار ڪرڻ، تير اندازيءَ ڪرڻ ۽ انھن سنڌي عورتن جي مردن کي مارڻ ۽ سندن ڪچو ھيانءُ ڪڍي کائڻ جيڪي يونين خلاف جنگ ۾ حصو وٺندا&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ھن لاءِ ھڪ ڪتاب پڙھي ٻڌايو ويندو ھو ته وڏي انتقامڻ ديوي آھي. پنھنجو انتقام وٺي رھندي آھي ۽ ڪنھن کي به ڪونه بخشيندي آھي. ھڪ دفعي ھوءَ ڪنھن تلاءَ ۾ وھنجي رھي ھئي ته اپالو ديوتا جي پوٽي اڪيٽو پنھنجي ڪتن سميت شڪار سانگي تلاءَ تي کيس اگھاڙو وھنجندي ڏسي ورتو، جنھن تي ھن ديويءَ ڪاوڙ ۾ اچي اڪيٽو کي ماڻھوءَ منجھان ڦاڙھو بڻائي ڇڏيو ته سندس ئي ڪتن اُن کي چيري ڦاڙي کائي ڇڏيو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. جڏھن ڊيليا يا ڊائنا ديويءَ جون اھي خبرون سنڌي مائرن، ڀينرن ۽ زالن کي پيون ته گھَر گھَر سنڌي جوڌن جي وڙھڻ جا سڀ دروازا بند ڪري ڇڏيا ته اھا ڊائنا جيڪو لفظ سنڌي لھجي مطابق ڏائڻ ۽ ڏائڻا استعمال ٿيڻ لڳو، ته سڀن جا ھيانوَ ڪچائي کائي ماري ڇڏيندي، اھڙيءَ طرح سنڌي عورت يونانين جي پروپئگنڊا کان ايتري ته حراسجي وئي جو ھن پنھنجي ڪنھن به ڀاتيءَ کي يونين خلاف ڳالھائڻ کان روڪي ڇڏيو ۽ ان پروپئگنڊا جو ڊپ اڄ تائين ڪا به عورت ڏائڻ جي روپ ۾ ھٿ ڪونه آئي آھي جنھن کي ڏسي اھو يقين ڪجي ته اھا حقيقي ڏائڻ آھي. ڏائڻ محض ھڪ يوناني ڏند ڪٿا ئي چئي سگھجي ٿي، جنھن جو ڊپ اڃا تائين پڙھيل توڻي اڻ پڙھيل عورتن ۾ جيئن جو تيئن برقرار رھندو پيو اچي. ھن لفظ کان ايتري ته نفرت ڪئي ويندي آھي جو جيڪڏھن ٻه عورتون پاڻ ۾ وڙھندي سخت ٿي وينديون ته ھڪ ٻئي کي ڏائڻ جھڙن لفظن سان سڏينديون آھن&lt;ref name =&quot; رفعيہ&quot; &gt;  [ رسالو: سرتيون؛ مضمون: ڏائڻ بابت ڏند ڪٿا؛از: رفعيہ ملاح؛ اپريل 2005؛ پبلشر:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو] &lt;/ref&gt;..

==ڏائڻ لفظ جي شروعات== 
سنڌ ۾ سڪندراعظم جي آمد بعد يوناني ديوين جا قصا پڻ آيا انھن ۾ آرٽمس ديوي جيڪا ڊيلوس ٻيٽ تي سنٿ جبل وٽ پيدا ٿي ھئي ان جا قصا پڻ شامل هئا، ان کي ڊيلوس ٻيٽ جي ڪري ڊيليا، ڊائنا ۽ سنٿا جي نالن سان به سڏيو ويندو ھو، پر سنڌ ۾ سندس نالو ڊيليا يا ڊائنا گھڻو مشھور ٿي ويو ھو&lt;ref name=&quot;  رفعيہ&quot; /&gt;. جيئن ھندي زبان جو لفظ ڊولي سنڌي زبان ۾ ڏولي ٿي ويو. زبان جي ان ئي قائدي مطابق يونانين جي ساڙولي، انتقامي ۽ شڪارڻ ديوي آرٽيمس جنھن کي سنڌ اندر ڊيليا يا ڊائنا مان تبديل ٿي ڏائڻا ۽ پوءِ ڏائڻ ٿي ويو&lt;ref name=&quot;رفعيہ  &quot; /&gt;. ڏائڻ لفظ سنسڪرت جي لفظ ڊاڪني Dakini  مان نڪتل آهي جيڪو پٽالا جي ھڪ غيرمعمولي ھستي جو نالو آهي جيڪا ڪالي ديوي جي ٽوليءَ ۾ ھڪ آدمخور زنانو شيطاني روح سمجھيو ويندو ھو. ان جو ذڪر  وچولي دور جي پراڻن ۾ ٿيل آھي جن ۾ ڀڳوت پراڻ، برھما پراڻ، مارڪنڊيہ پراڻ ۽ ڪٿاسارتساگر شامل آهن&lt;ref name =&quot; وليم&quot; &gt;  &lt;ref&gt;monier-williams , ''A Sanskrit dictionary'' 1899&lt;/ref&gt; &lt;/ref&gt;.

== حوالا ==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>suueqavuqb4lx7exn46q666k0ewqc2i</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>240284</id>
      <parentid>240283</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T22:47:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9060" xml:space="preserve">'''ڏائڻ'''  ([[انگريزي ٻولي|انگريزي]]:Witch)
ڏائڻ جو ڏنڊ ڪٿائي تصور آهي. کيس عورت سمجهيو ويندو آهي. نهايت بدصورت شڪل تصور ڪئي ويندي آهي جنهن جا ڏند ٻاهر نڪتل ۽ ڊگها سمجهيا ويندا آهن. سنڌ جي لوڪ ادب ۾ لوڪ ڪهاڻيون آهن جنهن ۾ ڏائڻ کي خونخوار پيش ڪيو ويو آهي. ڪن روايتن ۾ ته تازي ويايل عورت جو هانءُ ڪڍڻ لاءِ[[چراخ]] تي چڙهي ايدي آهي. ڏائڻ بابت دنيا ۾ مختلف تصور ۽ ڪٿائون آهن. سنڌ ۾ به صدين کان ڏائڻ جي ڏند ڪٿا رائج آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ڏائڻ|title=ڏائڻ : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2019-10-22}}&lt;/ref&gt;

==ڏند ڪٿا جو پسمنظر==
ھزارن سالن کان وٺي اڄ تائين [[سنڌ]] جي گھراڻن ۾ وڏي عمر جون عورتون پنھنجي ننڍڙن ٻارڙن کي ڏائڻن وغيره جا لوڪ قصا ۽ ڪھاڻيون رات جو ٻڌائي ننڊ ڪرائينديون آيون آھن. ڏائڻ جو خوف سنڌي ٻھراڙيءَ ۽ خاص ڪري عورت تي ته ايترو ڇانيل ھوندو ھو، جو جڏھن به ٻھراڙيءَ ۾ ڪائي عورت ويم ڪندي ھئي ته جيستائين ان کي رت ايندو رھندو ھو، تيستائين رات جو گھر ۾ روشني ڪئي ويندي ھئي ۽ ھڪ ماڻھو ڏائڻ جي اچڻ جي ڀَوَ کان ساري رات واري تي جاڳندو ئي رھندو ھو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ڏائڻ اصل ۾ سھڻي، پرڪشش ۾ من موھڻي عورت کي سڏيو ويندو ھو، جنھن جو نڪ چھنبدار، چپ سنھڙا ۽ رنگ گورو ھجي. پر ان جي ابتڙ، لوڪ قصن ۽ ڪھاڻين ۾ اھڙي دلفريب ۽ دلربا عورت کي جيڪا مرد کي پنھنجي حسن جو غلام بڻائي کائي کپائي ڇڏي، چٿر مان تشبيھ ڏيندي ڀوائتي، خوفائتي، مرد جو رت چوسيندڙ ۽ پوين پيرن ھلندڙ ڏيکاريو ويو آھي&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
ڪجھ ڏاھن جو خيال آھي ته ڏائڻ ھڪ عورت کي تصور ڪيو ويندو آھي، جيڪو پدرشاھي سماج جو عورت ڏانھن ناڪاري رويو آھي. ڇو ته مڙداڻو  سماج عورت جي بھادري، جرئت ۽ ھمٿ کي برداشت ڪرڻ بجاءِ ان کي حقارت آميز نالن سان سڏڻ ۾ خوشي محسوس ڪري ٿو&lt;ref name=&quot;  رفعيہ&quot; /&gt;. تاج جويو مطابق ننڍي ھوندي سندس ۰ ڳوٺ ۾ ھڪ پوڙھي عورت جو ٻڪريءَ جو ٻچڙو اڌ رات جو بگھڙ کڻي ڀڳو ۽ ھوءَ نه رڳو اُن جي پٺيان ڀڳي پر بگھڙ کي ماري ٻچو ڇڏائي واپس آئي. سماج ان سورھيه عورت جي بي ڊپائيءَ ۽ بھادريءَ کي ساراھڻ بجاءِ کيس ڏائڻ جو لقب ڏنو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. اسان وٽ نئين آيل ڪنوار کان پوءِ جيڪڏھن ساھرن جي گھر ۾ گھوٽ، ڏير، سس يا سھري مان ڪنھن جو به موت واقع ٿئي ٿو ته اھڙي عورت کي نڀاڳي، بدنصيب ۽ ڏائڻ چيو وڃي ٿو جيڪا گھر ۾ پير رکڻ شرط گھر ڀاتي ڳڙڪائي وڃي&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
ھندي سماج ۽ ادب ۾ به ڏائڻ کي ”پڇل پيري“ يعني پوين پيرن واري يا کڻي ابتي پيرين ھلڻ واري ڪوٺيو ويو آھي ۽ ڏيکاريو ويو آھي ته ڏائڻ کي چوٽيءَ ڀر جھلي ۽ وارن جي چوٽين ڪٽڻ يا پيرن جون کُڙيون ڏنڀڻ سان سان صحيح ڪري سگھجي ٿو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ڏائڻ جو تصور نه صرف قصن ۽ ڪھاڻين ۾ ملي ٿو پر لوڪ ادب ۾ به ڏائڻ کي ڪنھن نه ڪنھن روپ ۾ دلچسپيءَ واري انداز ۾ پيش ڪيو ويو آھي. ڏائڻ جو ذڪر اياز ھن طرح ڪري ٿو:
{{quote|ڏيھ ڏڪاري ڏائڻ جو&lt;br/&gt;
جي ڪِرندي ڪنڌ ڀڄي&lt;br/&gt;
ته منھنجو ھيانءٌ ٺري.|شيخ اياز|}}
شيخ اياز کي خبر ھئي ته لفظ ”ڏائڻ“ جو صحيح اچار ۽ مفھوم ڇا آھي پر ٻولين ۾ ڪي لفظ اھڙا ھوندا آھن جيڪي عوام الناس جي زبان جي چرخيءَ تي چڙھي پنھنجي اصل شڪل وڃائي غلط العام واري چَڪيءَ ۾ پيسجي ھڪ نئين شڪل وٺي ظاھر ٿيندا آھن، جيڪي پوءِ ٻوليءَ واري لغت ۾ درست سمجھيا ويندا آھن&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ھن ديويءَ لاءِ يوناني خوش الحانن کان اھا پروپئگنڊا ڪرائي ويندي ھئي ته ھن ديويءَ جو ڪم اھو آھي ته شڪار ڪرڻ، تير اندازيءَ ڪرڻ ۽ انھن سنڌي عورتن جي مردن کي مارڻ ۽ سندن ڪچو ھيانءُ ڪڍي کائڻ جيڪي يونين خلاف جنگ ۾ حصو وٺندا&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ھن لاءِ ھڪ ڪتاب پڙھي ٻڌايو ويندو ھو ته وڏي انتقامڻ ديوي آھي. پنھنجو انتقام وٺي رھندي آھي ۽ ڪنھن کي به ڪونه بخشيندي آھي. ھڪ دفعي ھوءَ ڪنھن تلاءَ ۾ وھنجي رھي ھئي ته اپالو ديوتا جي پوٽي اڪيٽو پنھنجي ڪتن سميت شڪار سانگي تلاءَ تي کيس اگھاڙو وھنجندي ڏسي ورتو، جنھن تي ھن ديويءَ ڪاوڙ ۾ اچي اڪيٽو کي ماڻھوءَ منجھان ڦاڙھو بڻائي ڇڏيو ته سندس ئي ڪتن اُن کي چيري ڦاڙي کائي ڇڏيو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. جڏھن ڊيليا يا ڊائنا ديويءَ جون اھي خبرون سنڌي مائرن، ڀينرن ۽ زالن کي پيون ته گھَر گھَر سنڌي جوڌن جي وڙھڻ جا سڀ دروازا بند ڪري ڇڏيا ته اھا ڊائنا جيڪو لفظ سنڌي لھجي مطابق ڏائڻ ۽ ڏائڻا استعمال ٿيڻ لڳو، ته سڀن جا ھيانوَ ڪچائي کائي ماري ڇڏيندي، اھڙيءَ طرح سنڌي عورت يونانين جي پروپئگنڊا کان ايتري ته حراسجي وئي جو ھن پنھنجي ڪنھن به ڀاتيءَ کي يونين خلاف ڳالھائڻ کان روڪي ڇڏيو ۽ ان پروپئگنڊا جو ڊپ اڄ تائين ڪا به عورت ڏائڻ جي روپ ۾ ھٿ ڪونه آئي آھي جنھن کي ڏسي اھو يقين ڪجي ته اھا حقيقي ڏائڻ آھي. ڏائڻ محض ھڪ يوناني ڏند ڪٿا ئي چئي سگھجي ٿي، جنھن جو ڊپ اڃا تائين پڙھيل توڻي اڻ پڙھيل عورتن ۾ جيئن جو تيئن برقرار رھندو پيو اچي. ھن لفظ کان ايتري ته نفرت ڪئي ويندي آھي جو جيڪڏھن ٻه عورتون پاڻ ۾ وڙھندي سخت ٿي وينديون ته ھڪ ٻئي کي ڏائڻ جھڙن لفظن سان سڏينديون آھن&lt;ref name =&quot; رفعيہ&quot; &gt;  [ رسالو: سرتيون؛ مضمون: ڏائڻ بابت ڏند ڪٿا؛از: رفعيہ ملاح؛ اپريل 2005؛ پبلشر:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو] &lt;/ref&gt;..

==ڏائڻ لفظ جي شروعات== 
سنڌ ۾ سڪندراعظم جي آمد بعد يوناني ديوين جا قصا پڻ آيا انھن ۾ آرٽمس ديوي جيڪا ڊيلوس ٻيٽ تي سنٿ جبل وٽ پيدا ٿي ھئي ان جا قصا پڻ شامل هئا، ان کي ڊيلوس ٻيٽ جي ڪري ڊيليا، ڊائنا ۽ سنٿا جي نالن سان به سڏيو ويندو ھو، پر سنڌ ۾ سندس نالو ڊيليا يا ڊائنا گھڻو مشھور ٿي ويو ھو&lt;ref name=&quot;  رفعيہ&quot; /&gt;. جيئن ھندي زبان جو لفظ ڊولي سنڌي زبان ۾ ڏولي ٿي ويو. زبان جي ان ئي قائدي مطابق يونانين جي ساڙولي، انتقامي ۽ شڪارڻ ديوي آرٽيمس جنھن کي سنڌ اندر ڊيليا يا ڊائنا مان تبديل ٿي ڏائڻا ۽ پوءِ ڏائڻ ٿي ويو&lt;ref name=&quot;رفعيہ  &quot; /&gt;. ڏائڻ لفظ سنسڪرت جي لفظ ڊاڪني Dakini  مان نڪتل آهي جيڪو پٽالا جي ھڪ غيرمعمولي ھستي جو نالو آهي جيڪا ڪالي ديوي جي ٽوليءَ ۾ ھڪ آدمخور زنانو شيطاني روح سمجھيو ويندو ھو. ان جو ذڪر  وچولي دور جي پراڻن ۾ ٿيل آھي جن ۾ ڀڳوت پراڻ، برھما پراڻ، مارڪنڊيہ پراڻ ۽ ڪٿاسارتساگر شامل آهن
&lt;ref name =&quot; وليم&quot; &gt;monier-williams , ''A Sanskrit dictionary'' 1899&lt;/ref&gt;.

== حوالا ==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>0fhwyibsn4s13t6dl9boixc59yex8zs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>240285</id>
      <parentid>240284</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T22:48:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <comment>/* ڏائڻ لفظ جي شروعات */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9036" xml:space="preserve">'''ڏائڻ'''  ([[انگريزي ٻولي|انگريزي]]:Witch)
ڏائڻ جو ڏنڊ ڪٿائي تصور آهي. کيس عورت سمجهيو ويندو آهي. نهايت بدصورت شڪل تصور ڪئي ويندي آهي جنهن جا ڏند ٻاهر نڪتل ۽ ڊگها سمجهيا ويندا آهن. سنڌ جي لوڪ ادب ۾ لوڪ ڪهاڻيون آهن جنهن ۾ ڏائڻ کي خونخوار پيش ڪيو ويو آهي. ڪن روايتن ۾ ته تازي ويايل عورت جو هانءُ ڪڍڻ لاءِ[[چراخ]] تي چڙهي ايدي آهي. ڏائڻ بابت دنيا ۾ مختلف تصور ۽ ڪٿائون آهن. سنڌ ۾ به صدين کان ڏائڻ جي ڏند ڪٿا رائج آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ڏائڻ|title=ڏائڻ : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2019-10-22}}&lt;/ref&gt;

==ڏند ڪٿا جو پسمنظر==
ھزارن سالن کان وٺي اڄ تائين [[سنڌ]] جي گھراڻن ۾ وڏي عمر جون عورتون پنھنجي ننڍڙن ٻارڙن کي ڏائڻن وغيره جا لوڪ قصا ۽ ڪھاڻيون رات جو ٻڌائي ننڊ ڪرائينديون آيون آھن. ڏائڻ جو خوف سنڌي ٻھراڙيءَ ۽ خاص ڪري عورت تي ته ايترو ڇانيل ھوندو ھو، جو جڏھن به ٻھراڙيءَ ۾ ڪائي عورت ويم ڪندي ھئي ته جيستائين ان کي رت ايندو رھندو ھو، تيستائين رات جو گھر ۾ روشني ڪئي ويندي ھئي ۽ ھڪ ماڻھو ڏائڻ جي اچڻ جي ڀَوَ کان ساري رات واري تي جاڳندو ئي رھندو ھو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ڏائڻ اصل ۾ سھڻي، پرڪشش ۾ من موھڻي عورت کي سڏيو ويندو ھو، جنھن جو نڪ چھنبدار، چپ سنھڙا ۽ رنگ گورو ھجي. پر ان جي ابتڙ، لوڪ قصن ۽ ڪھاڻين ۾ اھڙي دلفريب ۽ دلربا عورت کي جيڪا مرد کي پنھنجي حسن جو غلام بڻائي کائي کپائي ڇڏي، چٿر مان تشبيھ ڏيندي ڀوائتي، خوفائتي، مرد جو رت چوسيندڙ ۽ پوين پيرن ھلندڙ ڏيکاريو ويو آھي&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
ڪجھ ڏاھن جو خيال آھي ته ڏائڻ ھڪ عورت کي تصور ڪيو ويندو آھي، جيڪو پدرشاھي سماج جو عورت ڏانھن ناڪاري رويو آھي. ڇو ته مڙداڻو  سماج عورت جي بھادري، جرئت ۽ ھمٿ کي برداشت ڪرڻ بجاءِ ان کي حقارت آميز نالن سان سڏڻ ۾ خوشي محسوس ڪري ٿو&lt;ref name=&quot;  رفعيہ&quot; /&gt;. تاج جويو مطابق ننڍي ھوندي سندس ۰ ڳوٺ ۾ ھڪ پوڙھي عورت جو ٻڪريءَ جو ٻچڙو اڌ رات جو بگھڙ کڻي ڀڳو ۽ ھوءَ نه رڳو اُن جي پٺيان ڀڳي پر بگھڙ کي ماري ٻچو ڇڏائي واپس آئي. سماج ان سورھيه عورت جي بي ڊپائيءَ ۽ بھادريءَ کي ساراھڻ بجاءِ کيس ڏائڻ جو لقب ڏنو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. اسان وٽ نئين آيل ڪنوار کان پوءِ جيڪڏھن ساھرن جي گھر ۾ گھوٽ، ڏير، سس يا سھري مان ڪنھن جو به موت واقع ٿئي ٿو ته اھڙي عورت کي نڀاڳي، بدنصيب ۽ ڏائڻ چيو وڃي ٿو جيڪا گھر ۾ پير رکڻ شرط گھر ڀاتي ڳڙڪائي وڃي&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
ھندي سماج ۽ ادب ۾ به ڏائڻ کي ”پڇل پيري“ يعني پوين پيرن واري يا کڻي ابتي پيرين ھلڻ واري ڪوٺيو ويو آھي ۽ ڏيکاريو ويو آھي ته ڏائڻ کي چوٽيءَ ڀر جھلي ۽ وارن جي چوٽين ڪٽڻ يا پيرن جون کُڙيون ڏنڀڻ سان سان صحيح ڪري سگھجي ٿو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ڏائڻ جو تصور نه صرف قصن ۽ ڪھاڻين ۾ ملي ٿو پر لوڪ ادب ۾ به ڏائڻ کي ڪنھن نه ڪنھن روپ ۾ دلچسپيءَ واري انداز ۾ پيش ڪيو ويو آھي. ڏائڻ جو ذڪر اياز ھن طرح ڪري ٿو:
{{quote|ڏيھ ڏڪاري ڏائڻ جو&lt;br/&gt;
جي ڪِرندي ڪنڌ ڀڄي&lt;br/&gt;
ته منھنجو ھيانءٌ ٺري.|شيخ اياز|}}
شيخ اياز کي خبر ھئي ته لفظ ”ڏائڻ“ جو صحيح اچار ۽ مفھوم ڇا آھي پر ٻولين ۾ ڪي لفظ اھڙا ھوندا آھن جيڪي عوام الناس جي زبان جي چرخيءَ تي چڙھي پنھنجي اصل شڪل وڃائي غلط العام واري چَڪيءَ ۾ پيسجي ھڪ نئين شڪل وٺي ظاھر ٿيندا آھن، جيڪي پوءِ ٻوليءَ واري لغت ۾ درست سمجھيا ويندا آھن&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ھن ديويءَ لاءِ يوناني خوش الحانن کان اھا پروپئگنڊا ڪرائي ويندي ھئي ته ھن ديويءَ جو ڪم اھو آھي ته شڪار ڪرڻ، تير اندازيءَ ڪرڻ ۽ انھن سنڌي عورتن جي مردن کي مارڻ ۽ سندن ڪچو ھيانءُ ڪڍي کائڻ جيڪي يونين خلاف جنگ ۾ حصو وٺندا&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ھن لاءِ ھڪ ڪتاب پڙھي ٻڌايو ويندو ھو ته وڏي انتقامڻ ديوي آھي. پنھنجو انتقام وٺي رھندي آھي ۽ ڪنھن کي به ڪونه بخشيندي آھي. ھڪ دفعي ھوءَ ڪنھن تلاءَ ۾ وھنجي رھي ھئي ته اپالو ديوتا جي پوٽي اڪيٽو پنھنجي ڪتن سميت شڪار سانگي تلاءَ تي کيس اگھاڙو وھنجندي ڏسي ورتو، جنھن تي ھن ديويءَ ڪاوڙ ۾ اچي اڪيٽو کي ماڻھوءَ منجھان ڦاڙھو بڻائي ڇڏيو ته سندس ئي ڪتن اُن کي چيري ڦاڙي کائي ڇڏيو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. جڏھن ڊيليا يا ڊائنا ديويءَ جون اھي خبرون سنڌي مائرن، ڀينرن ۽ زالن کي پيون ته گھَر گھَر سنڌي جوڌن جي وڙھڻ جا سڀ دروازا بند ڪري ڇڏيا ته اھا ڊائنا جيڪو لفظ سنڌي لھجي مطابق ڏائڻ ۽ ڏائڻا استعمال ٿيڻ لڳو، ته سڀن جا ھيانوَ ڪچائي کائي ماري ڇڏيندي، اھڙيءَ طرح سنڌي عورت يونانين جي پروپئگنڊا کان ايتري ته حراسجي وئي جو ھن پنھنجي ڪنھن به ڀاتيءَ کي يونين خلاف ڳالھائڻ کان روڪي ڇڏيو ۽ ان پروپئگنڊا جو ڊپ اڄ تائين ڪا به عورت ڏائڻ جي روپ ۾ ھٿ ڪونه آئي آھي جنھن کي ڏسي اھو يقين ڪجي ته اھا حقيقي ڏائڻ آھي. ڏائڻ محض ھڪ يوناني ڏند ڪٿا ئي چئي سگھجي ٿي، جنھن جو ڊپ اڃا تائين پڙھيل توڻي اڻ پڙھيل عورتن ۾ جيئن جو تيئن برقرار رھندو پيو اچي. ھن لفظ کان ايتري ته نفرت ڪئي ويندي آھي جو جيڪڏھن ٻه عورتون پاڻ ۾ وڙھندي سخت ٿي وينديون ته ھڪ ٻئي کي ڏائڻ جھڙن لفظن سان سڏينديون آھن&lt;ref name =&quot; رفعيہ&quot; &gt;  [ رسالو: سرتيون؛ مضمون: ڏائڻ بابت ڏند ڪٿا؛از: رفعيہ ملاح؛ اپريل 2005؛ پبلشر:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو] &lt;/ref&gt;..

==ڏائڻ لفظ جي شروعات== 
سنڌ ۾ سڪندراعظم جي آمد بعد يوناني ديوين جا قصا پڻ آيا انھن ۾ آرٽمس ديوي جيڪا ڊيلوس ٻيٽ تي سنٿ جبل وٽ پيدا ٿي ھئي ان جا قصا پڻ شامل هئا، ان کي ڊيلوس ٻيٽ جي ڪري ڊيليا، ڊائنا ۽ سنٿا جي نالن سان به سڏيو ويندو ھو، پر سنڌ ۾ سندس نالو ڊيليا يا ڊائنا گھڻو مشھور ٿي ويو ھو&lt;ref name=&quot;  رفعيہ&quot; /&gt;. جيئن ھندي زبان جو لفظ ڊولي سنڌي زبان ۾ ڏولي ٿي ويو. زبان جي ان ئي قائدي مطابق يونانين جي ساڙولي، انتقامي ۽ شڪارڻ ديوي آرٽيمس جنھن کي سنڌ اندر ڊيليا يا ڊائنا مان تبديل ٿي ڏائڻا ۽ پوءِ ڏائڻ ٿي ويو&lt;ref name=&quot;رفعيہ  &quot; /&gt;. ڏائڻ لفظ سنسڪرت جي لفظ ڊاڪني Dakini  مان نڪتل آهي جيڪو پٽالا جي ھڪ غيرمعمولي ھستي جو نالو آهي جيڪا ڪالي ديوي جي ٽوليءَ ۾ ھڪ آدمخور زنانو شيطاني روح ھو. ان جو ذڪر  وچولي دور جي پراڻن ۾ ٿيل آھي جن ۾ ڀڳوت پراڻ، برھما پراڻ، مارڪنڊيہ پراڻ ۽ ڪٿاسارتساگر شامل آهن
&lt;ref name =&quot; وليم&quot; &gt;monier-williams , ''A Sanskrit dictionary'' 1899&lt;/ref&gt;.

== حوالا ==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>2dcidc5re28znsispka1wotq1akp6as</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>240286</id>
      <parentid>240285</parentid>
      <timestamp>2022-08-19T23:04:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Intisar Ali</username>
        <id>8681</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9878" xml:space="preserve">'''ڏائڻ'''  ([[انگريزي ٻولي|انگريزي]]:Witch)
ڏائڻ جو ڏنڊ ڪٿائي تصور آهي. کيس عورت سمجهيو ويندو آهي. نهايت بدصورت شڪل تصور ڪئي ويندي آهي جنهن جا ڏند ٻاهر نڪتل ۽ ڊگها سمجهيا ويندا آهن. سنڌ جي لوڪ ادب ۾ لوڪ ڪهاڻيون آهن جنهن ۾ ڏائڻ کي خونخوار پيش ڪيو ويو آهي. ڪن روايتن ۾ ته تازي ويايل عورت جو هانءُ ڪڍڻ لاءِ[[چراخ]] تي چڙهي ايدي آهي. ڏائڻ بابت دنيا ۾ مختلف تصور ۽ ڪٿائون آهن. سنڌ ۾ به صدين کان ڏائڻ جي ڏند ڪٿا رائج آهي.&lt;ref&gt;{{حوالو_ويب|url=http://www.encyclopediasindhiana.org/article.php?Dflt=ڏائڻ|title=ڏائڻ : (Sindhianaسنڌيانا)|website=www.encyclopediasindhiana.org|language=sd|access-date=2019-10-22}}&lt;/ref&gt; ھندي لفظ چڙيل پڻ ڏائڻ وانگر استعمال ٿيندو آهي پر ٻنھي وچ ۾ تصوراتي ۽ ثقافتي فرق آھي. چڙيل ھڪ انتقام وٺندڙ بدروح جو نالو آهي جيڪو ڪھاڻين مطابق ڪنھن حامله عورت جي موت يا ٻار ڄڻڻ دوران موت مان پيدا ٿيندو آهي. اتر ھندوستان جي رياستن ۾ چڙيل جو رھائشي ھنڌ قبرستان لڳ جھنگ ۾ ھوندو آھي. ڏائڻ کي چڙيل کان وڌيڪ طاقتور سمجھيو ويندو ھو۔&lt;ref name=&quot;Indian Horror Tales&quot;&gt;{{cite web |date=18 August 2021 |title=Chudail (Daayan) - کہانی  ہندوستانی جادوگرنی اور جادوگرنی |url=http://indianhorrortales.blogspot.in/2012/08/chudail-daayan-story-of-indian-witch.html}}&lt;/ref&gt;.

==ڏند ڪٿا جو پسمنظر==
ھزارن سالن کان وٺي اڄ تائين [[سنڌ]] جي گھراڻن ۾ وڏي عمر جون عورتون پنھنجي ننڍڙن ٻارڙن کي ڏائڻن وغيره جا لوڪ قصا ۽ ڪھاڻيون رات جو ٻڌائي ننڊ ڪرائينديون آيون آھن. ڏائڻ جو خوف سنڌي ٻھراڙيءَ ۽ خاص ڪري عورت تي ته ايترو ڇانيل ھوندو ھو، جو جڏھن به ٻھراڙيءَ ۾ ڪائي عورت ويم ڪندي ھئي ته جيستائين ان کي رت ايندو رھندو ھو، تيستائين رات جو گھر ۾ روشني ڪئي ويندي ھئي ۽ ھڪ ماڻھو ڏائڻ جي اچڻ جي ڀَوَ کان ساري رات واري تي جاڳندو ئي رھندو ھو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ڏائڻ اصل ۾ سھڻي، پرڪشش ۾ من موھڻي عورت کي سڏيو ويندو ھو، جنھن جو نڪ چھنبدار، چپ سنھڙا ۽ رنگ گورو ھجي. پر ان جي ابتڙ، لوڪ قصن ۽ ڪھاڻين ۾ اھڙي دلفريب ۽ دلربا عورت کي جيڪا مرد کي پنھنجي حسن جو غلام بڻائي کائي کپائي ڇڏي، چٿر مان تشبيھ ڏيندي ڀوائتي، خوفائتي، مرد جو رت چوسيندڙ ۽ پوين پيرن ھلندڙ ڏيکاريو ويو آھي&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
ڪجھ ڏاھن جو خيال آھي ته ڏائڻ ھڪ عورت کي تصور ڪيو ويندو آھي، جيڪو پدرشاھي سماج جو عورت ڏانھن ناڪاري رويو آھي. ڇو ته مڙداڻو  سماج عورت جي بھادري، جرئت ۽ ھمٿ کي برداشت ڪرڻ بجاءِ ان کي حقارت آميز نالن سان سڏڻ ۾ خوشي محسوس ڪري ٿو&lt;ref name=&quot;  رفعيہ&quot; /&gt;. تاج جويو مطابق ننڍي ھوندي سندس ۰ ڳوٺ ۾ ھڪ پوڙھي عورت جو ٻڪريءَ جو ٻچڙو اڌ رات جو بگھڙ کڻي ڀڳو ۽ ھوءَ نه رڳو اُن جي پٺيان ڀڳي پر بگھڙ کي ماري ٻچو ڇڏائي واپس آئي. سماج ان سورھيه عورت جي بي ڊپائيءَ ۽ بھادريءَ کي ساراھڻ بجاءِ کيس ڏائڻ جو لقب ڏنو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. اسان وٽ نئين آيل ڪنوار کان پوءِ جيڪڏھن ساھرن جي گھر ۾ گھوٽ، ڏير، سس يا سھري مان ڪنھن جو به موت واقع ٿئي ٿو ته اھڙي عورت کي نڀاڳي، بدنصيب ۽ ڏائڻ چيو وڃي ٿو جيڪا گھر ۾ پير رکڻ شرط گھر ڀاتي ڳڙڪائي وڃي&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;.
ھندي سماج ۽ ادب ۾ به ڏائڻ کي ”پڇل پيري“ يعني پوين پيرن واري يا کڻي ابتي پيرين ھلڻ واري ڪوٺيو ويو آھي ۽ ڏيکاريو ويو آھي ته ڏائڻ کي چوٽيءَ ڀر جھلي ۽ وارن جي چوٽين ڪٽڻ يا پيرن جون کُڙيون ڏنڀڻ سان سان صحيح ڪري سگھجي ٿو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ڏائڻ جو تصور نه صرف قصن ۽ ڪھاڻين ۾ ملي ٿو پر لوڪ ادب ۾ به ڏائڻ کي ڪنھن نه ڪنھن روپ ۾ دلچسپيءَ واري انداز ۾ پيش ڪيو ويو آھي. ڏائڻ جو ذڪر اياز ھن طرح ڪري ٿو:
{{quote|ڏيھ ڏڪاري ڏائڻ جو&lt;br/&gt;
جي ڪِرندي ڪنڌ ڀڄي&lt;br/&gt;
ته منھنجو ھيانءٌ ٺري.|شيخ اياز|}}
شيخ اياز کي خبر ھئي ته لفظ ”ڏائڻ“ جو صحيح اچار ۽ مفھوم ڇا آھي پر ٻولين ۾ ڪي لفظ اھڙا ھوندا آھن جيڪي عوام الناس جي زبان جي چرخيءَ تي چڙھي پنھنجي اصل شڪل وڃائي غلط العام واري چَڪيءَ ۾ پيسجي ھڪ نئين شڪل وٺي ظاھر ٿيندا آھن، جيڪي پوءِ ٻوليءَ واري لغت ۾ درست سمجھيا ويندا آھن&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ھن ديويءَ لاءِ يوناني خوش الحانن کان اھا پروپئگنڊا ڪرائي ويندي ھئي ته ھن ديويءَ جو ڪم اھو آھي ته شڪار ڪرڻ، تير اندازيءَ ڪرڻ ۽ انھن سنڌي عورتن جي مردن کي مارڻ ۽ سندن ڪچو ھيانءُ ڪڍي کائڻ جيڪي يونين خلاف جنگ ۾ حصو وٺندا&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. ھن لاءِ ھڪ ڪتاب پڙھي ٻڌايو ويندو ھو ته وڏي انتقامڻ ديوي آھي. پنھنجو انتقام وٺي رھندي آھي ۽ ڪنھن کي به ڪونه بخشيندي آھي. ھڪ دفعي ھوءَ ڪنھن تلاءَ ۾ وھنجي رھي ھئي ته اپالو ديوتا جي پوٽي اڪيٽو پنھنجي ڪتن سميت شڪار سانگي تلاءَ تي کيس اگھاڙو وھنجندي ڏسي ورتو، جنھن تي ھن ديويءَ ڪاوڙ ۾ اچي اڪيٽو کي ماڻھوءَ منجھان ڦاڙھو بڻائي ڇڏيو ته سندس ئي ڪتن اُن کي چيري ڦاڙي کائي ڇڏيو&lt;ref name=&quot; رفعيہ &quot; /&gt;. جڏھن ڊيليا يا ڊائنا ديويءَ جون اھي خبرون سنڌي مائرن، ڀينرن ۽ زالن کي پيون ته گھَر گھَر سنڌي جوڌن جي وڙھڻ جا سڀ دروازا بند ڪري ڇڏيا ته اھا ڊائنا جيڪو لفظ سنڌي لھجي مطابق ڏائڻ ۽ ڏائڻا استعمال ٿيڻ لڳو، ته سڀن جا ھيانوَ ڪچائي کائي ماري ڇڏيندي، اھڙيءَ طرح سنڌي عورت يونانين جي پروپئگنڊا کان ايتري ته حراسجي وئي جو ھن پنھنجي ڪنھن به ڀاتيءَ کي يونين خلاف ڳالھائڻ کان روڪي ڇڏيو ۽ ان پروپئگنڊا جو ڊپ اڄ تائين ڪا به عورت ڏائڻ جي روپ ۾ ھٿ ڪونه آئي آھي جنھن کي ڏسي اھو يقين ڪجي ته اھا حقيقي ڏائڻ آھي. ڏائڻ محض ھڪ يوناني ڏند ڪٿا ئي چئي سگھجي ٿي، جنھن جو ڊپ اڃا تائين پڙھيل توڻي اڻ پڙھيل عورتن ۾ جيئن جو تيئن برقرار رھندو پيو اچي. ھن لفظ کان ايتري ته نفرت ڪئي ويندي آھي جو جيڪڏھن ٻه عورتون پاڻ ۾ وڙھندي سخت ٿي وينديون ته ھڪ ٻئي کي ڏائڻ جھڙن لفظن سان سڏينديون آھن&lt;ref name =&quot; رفعيہ&quot; &gt;  [ رسالو: سرتيون؛ مضمون: ڏائڻ بابت ڏند ڪٿا؛از: رفعيہ ملاح؛ اپريل 2005؛ پبلشر:سنڌي ادبي بورڊ ڄام شورو] &lt;/ref&gt;..

==ڏائڻ لفظ جي شروعات== 
سنڌ ۾ سڪندراعظم جي آمد بعد يوناني ديوين جا قصا پڻ آيا انھن ۾ آرٽمس ديوي جيڪا ڊيلوس ٻيٽ تي سنٿ جبل وٽ پيدا ٿي ھئي ان جا قصا پڻ شامل هئا، ان کي ڊيلوس ٻيٽ جي ڪري ڊيليا، ڊائنا ۽ سنٿا جي نالن سان به سڏيو ويندو ھو، پر سنڌ ۾ سندس نالو ڊيليا يا ڊائنا گھڻو مشھور ٿي ويو ھو&lt;ref name=&quot;  رفعيہ&quot; /&gt;. جيئن ھندي زبان جو لفظ ڊولي سنڌي زبان ۾ ڏولي ٿي ويو. زبان جي ان ئي قائدي مطابق يونانين جي ساڙولي، انتقامي ۽ شڪارڻ ديوي آرٽيمس جنھن کي سنڌ اندر ڊيليا يا ڊائنا مان تبديل ٿي ڏائڻا ۽ پوءِ ڏائڻ ٿي ويو&lt;ref name=&quot;رفعيہ  &quot; /&gt;. ڏائڻ لفظ سنسڪرت جي لفظ ڊاڪني Dakini  مان نڪتل آهي جيڪو پٽالا جي ھڪ غيرمعمولي ھستي جو نالو آهي جيڪا ڪالي ديوي جي ٽوليءَ ۾ ھڪ آدمخور زنانو شيطاني روح ھو. ان جو ذڪر  وچولي دور جي پراڻن ۾ ٿيل آھي جن ۾ ڀڳوت پراڻ، برھما پراڻ، مارڪنڊيہ پراڻ ۽ ڪٿاسارتساگر شامل آهن
&lt;ref name =&quot; وليم&quot; &gt;monier-williams , ''A Sanskrit dictionary'' 1899&lt;/ref&gt;.

== حوالا ==
{{حوالا}}</text>
      <sha1>ky0pg0b0yvtpuh7tjbyjdpxvlxyt4jx</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>