Wikipedia shiwiki https://shi.wikipedia.org/wiki/Tasna_Tamzwarut MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter Midya Amẓli Amsawal Asmras Amsawal n usmras Wikipidya Amsawal n Wikipidya Afaylu Amsawal n ufaylu MidyaWiki Amsawal n MidyaWiki Talɣa Amsawal n talɣa Tiwisi Amsawal n twisi Taggayt Amsawal n taggayt Aggur Amsawal n waggur TimedText TimedText talk Module Discussion module Gadget Discussion gadget Définition de gadget Discussion définition de gadget Sidi Ḥmad u Musa 0 1997 33382 29531 2022-08-23T11:52:52Z AguzulH 3 wikitext text/x-wiki {{Infobox udem <!-- Tasarut(المفتاح) : Assaɣ:Nom || Tawlaft:image || Azwl:Titre || Azmz n tlalit :date de naissance || Aḍɣar n tlalit:lieu de naissance || Azmz n tmttant:date de décès|| Arraw: enfants || Tamɣart : conjointe || Tawja :Famille || Tamazirt: pays|| Iger n usmutteg : domaine de formation || Tasddawit neɣ tinmel: université ou école || Igerdasen : diplômes || Tawwuri: fonctions || Iger n ussmɣer : domaine d'hommage || Tismɣurin : Hommages || Akttay:mémoire || Awngim asertan : pensée politique || Amulli asertan : parti politique || Asgmḍ : signature --> | assaɣ = Sidi Ḥmad u Musa | tawlaft = File:Zawiya Sidi Ahmed ou Moussa tombe tchapele divanteure.jpg | azwl = Asmḍl n sidi Ḥmad u Musa g iɣrm n [[iliɣ]] | Azmz n tlalit = 1460 Dat tlalit |Aḍɣar n tlalit = Tiɣrmt n Bumṛwan |Azmz n tmttant = 1863 Dat tlalit |Arraw = |Tamɣart = |Tawja = |Tamazirt = [[Afaylu:Flag of Morocco.svg|20px]] [[Lmɣrib]] |Iger n usmutteg = Tiggurma, Asgd, Tasrtit |Tasddawit neɣ tinmel = |Igerdasen = |Tawwuri = Amhawc | Iger n ussmɣer = |Tismɣurin = |Akttay = |Awngim asertan = |Amulli asertan = |Asgmḍ = |Idlisen = }} '''Aḥmad U Musa''' nɣ '''Sidi Aḥmad U Musa''' (1460 - 1563) ikka tt inn iga yan umrabḍ, agʷrram [[Lislam|amuslm]] d urgaz n usgd ɣ [[Taẓrwalt|Tẓṛwalt]] ɣ tmazirt n [[Sus]] ɣ [[Lmɣrib]]<ref>https://books.google.se/books?id=QSFoQwAACAAJ&dq=ARCHIVES+MAROCAINES+volume+xxix&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjS4MGHq73oAhXNs4sKHUKaCzIQ6AEIKDAA%7Ctitle=Archives</ref>. Iga '''Ḥmad U Musa''' yan zɣ ixatarn n mutaṣawifin ɣ [[Lmɣrib]] ɣ uzmz nns ɣ tasut tis 16. Iṭṭaf tazdayt ifulkin d igllidn [[Isɛdiyn|Isaɛdiyn]], agʷrram ad ittyussan ig yan urgaz ilan bahra atig ɣ umzruy, tettussan lqiṣt nns ɣ kraygat mani ɣ tmazirt n [[Sus]]. Ittussan Ḥmad U-Musa ɣ warratn iɛrabn iqburn ddu yism n '''''Aḥmad Bn Muha Al-Jazuli As-Smlali.''''' Ism ad n Al-Jazuli (lli igan ''Aguzul'' nɣ ''Aguzul'' s [[Taclḥit|tclḥit]]) ar aɣ immal mas iga zɣ Iguzuln, tmazirt n Igizuln tga tt tqriban adɣar lli ɣ llan idrarn n [[Aṭlas mẓẓiyn|waṭlas mẓẓiyn]] n utaram kullutn. Imzdaɣ n idɣarn ad gantn: Idaw Smlal, Idaw Baɛqil d Id gg Arsmuk. Tqbilin ad s kraḍt munnt kullu ddu umqqun n Idaw Ultit. Iqqan d ula ad issnm mas Iguzuln (''Jazula'' ɣ warratn iɛrabn) iga ula tamazirt n yan mutaṣawif imqqurn n tasut tis 15, ad t igan Muḥmmad U-Sliman Aguzul lli igan amara n ''Dalil Al-Xayrat.'' Ig yan zɣ sa irgazn n Mrrakc (ma mi nttini s tɛrabt: Sabɛatu rijal). ==Tudrt nns== [[Afaylu:Zawiya Sidi Ahmed ou Moussa tombe tchapele divanteure.jpg|thumb|192x192px|Amḍl n Sidi Aḥmad U Musa]] Ilul d Aḥmad U Musa Aguzul Asmlal ɣ tuẓẓumt n tasut tis-smust d mraw ɣ usggwas n 1460 ɣ Ayt Mrwan lli igan yan lmuḍɛ ɣ [[Ida U-Smlal]] ɣ ammas n idrarn n tsga tutrimt [[Aṭlas mẓẓiyn|waṭlas mẓẓiyn]]<ref>http://www.idpc.ma/view/pc_immateriel/igpcm:E50C53</ref> ɣ tmazirt n [[Sus]]. Baba-s iga s yism Musa U-Dris, d mas Lala Tawnnut, mayad ad t ijjan ad ig yan zɣ wayyawn n Muḥammad Ljazuli. Immut ɣ 1553. Zɣ mad ttinin middn izaykutn ɣ [[Sus]], iqburn n Aḥmad U Musa irwas is d uckan zɣ Tmdult n Waqqa, yat tiɣrmt tettyubna zikk ɣ tasut tis 9 ɣ udrar n ''Bani'' anammas tama n [[Aqqa]]. Tamdult lli ibdr Al-Bakri tkka tt inn tga yat tiɣrmt ɣ tnzruft istawhman iṭṭafn yan umzruy bahra imqqurn, ɣilad tiɣrmt ad txwa kullu tga kullu ixrban. Ɣ timẓi nns, yaggug nn Aḥmad U Musa f ayt dars, iffaɣ tmazirt nns fad ad iftu ad imuddu. Iɣ d nucka ad nẓr arratn iqburn n [[Sus]] n Lḥudaygi, nnan gis mas idda s [[Mrrakc]] fad ad iɣr uggar f [[Lislam]] izri gis zzaf n luqt qbl ad imuddu s ugmuḍ ɣ nn kigan isggwasn dɣ ntta, yurri d s tmazirt n Sus ɣ 1521. Qbl ad ig agʷrram, Ikka tt in iga Aḥmad U Musa yan unmaddu bahra imqqurn zun d tuggt n iɛrrimn n [[Aṭlas mẓẓiyn|waṭlas mẓẓiyn]] ɣ uzmz nns. Ɣ twrglat tamiwant n Sus, ar nttals mas iḍalb Ḥmad U-Musa imzdaɣn n tmazirt nns ad muddun ad ilin ɣ kraygat udɣar ɣ umaḍal, inna asn: «'' ffuɣat tamazirt, kcmat timizar yaḍnin, ftuyat, ad kʷn issgut rbbi zun d amud, yan waqqa ar-d iffal mnnaw'' ». Tawrglat ad n umuddu tla sul ar ɣilad ɣ tmizar n Sus, d timntal gant mnnawt: tadmsant (asiggl f twuri), tiɣri, d lbɛḍ n twal ɣar i tayri n umuddu. Ɣ usggwas n 1521 yurri d s yan udwwar imẓẓiyn ɣ [[Sus]] qbl ad istaqr ɣ Taẓrwalt, yan uzaɣar ɣ [[Aṭlas mẓẓiyn|waṭlas mẓẓiyn]], ɣ ugmuḍ n tamdint n Tiznit, tlla yat tmdyazt isawaln f ustay nns n Taẓrwalt ar ttini : « ''Ljnt, iɣ tlla ɣ iggi n wakal, Taẓrwalt ad igan amnid nns, iɣ tlla ɣ ddu wakal, Taẓerwalt ad igan amnid nns'' ». Iskr gis ssulala d tɣmrt tamuslmt ayann ad d yiwin kigan n middn ad dars tddan<ref>https://www.worldcat.org/title/early-state-in-african-perspective-culture-power-and-division-of-labor/oclc/16354172</ref>. Ikka tt inn Aḥmad ɣ wakud ann iṭṭaf tazdayt ifulkin d [[Isɛdiyn|Isaɛdiyn]]. Lliɣ d immut ɣ 1563, bnan as yan ḍariḥ ɣ ammas n zzawiya n udwar n Sidi Aḥmad U Musa lli fllas gan yism<ref>https://aujourdhui.ma/archives/sidi-ahmed-ou-moussa-un-defenseur-de-la-paix-89691</ref>. == Tawrglat tamiwant == Tawrglat tamiwant taclḥiyt, slawan akkʷ dar ṛṛways d trubba nna ɣ tt inn ikka iga Aḥmad U Musa agʷrram fln kra n tmitar n tayri n umuddu d mnmk a s isnfl mayad tudrt n isusiyn. Tlla akkʷ yat tmdyazt ittyussann ɣ Sus isawaln f Ḥmad U Musa dat ad ig agrram: * ''A bismillah urraḥman ad km d awiɣ,'' * ''A taqqsiḍt n yan urgaz mas ikka ddunit,'' * ''Sidi Ḥmad U Musa ur ikki zzawit,'' * ''Ula timzgid, rrbaɛt ka ad d itmun,'' * ''Ur igi abla ahyyaḍ, rrbaɛt ka ad d itmun,'' * ''Inna ɣ tlla tmɣra yasi allun,'' * ''Inna ɣ tlla tarragt yasi aburi,'' * ''Inna ɣ insa, inna ɣ ikla, inna ɣ iruḥ.'' Asrraru n tmdyazt ad tettussan ddu yism n ''Taqqsiḍt n Sidi Ḥmad U-Musa.'' Ar tsawal f lqist n urgaz ad d mamnk as iga agrram. * ''Ɣass-lli iɣ ira rbbi ad tn issrbḥ'' * ''Ssmdin as lullit mqqurn d wakkaz nnsn'' * ''Ha nit fllas willi d imun :'' * ''« A tarwa lḥurma nnun, alli nn aryal ar tamggrḍt ann»'' * ''Sawwln akk s lkibr, ur iri yan'' * ''Ad yasi aryal ula ad tn slin ibrdan nnsn.'' * ''Ḥmad U Musa, inna “yyih”'' * ''Talli tyaqqan s rbbi nns aɣ ccrjunt,'' * ''Inna bismillah, igr s tllunt zzɣ ufus,'' * ''Ils acddad i yxf aylliɣ d usin'' * ''Itrmas amṭṭa n iquzarn tudmt nns,'' * ''Ha aryal lli iɣli ar tamggrḍt ann,'' * ''Tnna y-as “a ywi, ha nn rrbḥ iḍmn ak”'' * ''Igr ṭitt nns s uflla, isfaw akk ignwan'' Ɣ tmdyazin n inaẓurn rrways, ar nttafa mas gan i ugrram Aḥmad U Musa kigan n ismawn ar aɣ mmaln mas tt inn ikka yan urgaz iṭṭafn taẓḍuṛt, gan as ''Amɣar, Izm ...'' Tuggt n tmdyazin ad ar taddan s tiɣri i ugrram ar as tḍalabn tiwisi. # ''A Sidi Ḥmad U Musa, amɣar n Igizuln.'' ''Ad ak nɣr ad yyi tawst …'' # ''Ɣriɣ ak a Sidi Ḥmad U Musa, izm n Tẓrwalt ...'' Tiɣri i ugrram ad Sidi Aḥmad U Musa tlla ɣ kigan n tmdyazin d wallasn n Sus. Zund s umdya ''Ttlɣnja'' nɣ ''Blɣja,'' nna d ttirirn tmɣarin fad ayḍr unẓar. * ''Bismillah urraḥmani'' * ''Ayt ugadir sslam ɛlikum'' * ''Sidi Hmad U Musa gid aḍar zwir aɣ'' Ula inḍḍamn ar sis tnḍḍamn ad asn ifk lbaraka nns, s umdya darnɣ warra n Abdlqadr Bn Muḥammad Aṣṣwiri ɣ tasut tis 14 hijrya (att igan gr 1882 d 1987): {|class="wikitable" border="1" |width="300"|'''Usuɣl n tirra s tclḥit talatint''' ||width="250"| '''Arra anṣli s tclḥit s ugmmay aɛrab''' |- | A sidi Ḥmad U-Musa iɣ nn ukan usiɣ.</br>(Aḍar?) a-kk-id nẓur tmmaɣm fllaɣ.</br>Mkad ittmaɣ lbaz iɣ yuru f usulil.</br>Ar ittaylal lbaz ifl asulil ixuf.</br>A lḥurma nnun a yamalu n ayt Ṛbbi adlataɣ .</br>Mkad d iddl umalu tafukt iɣ ihwa wass.</br>A lbaz lḥurr a bu walln ḍlanin gwmrat. || أسِدِ احمد اُمُسَ إغْࢽْ أُكَࢽْ أُسِغْ </br>أَضَرْ ٱكّْدْ نزُر تْمَّغَمْ ڢْلَّغْ </br>مْكَدْ إِتّْمَغْ لْبَزْ إِغْيُرُ غُسُلِلْ</br>أَرِتَّيْلَلْ لْبَزْ إِڢْلْ أَسُلِلْ إِخُڢْ</br>اَلْحُرْمَ نُّࢽْ أَيَمَلُ نَيْتْ رْبْےِ أَدْلَتَغْ</br>مْكَدّْ دِدّلْ أُمَلُ تَڢُكْتْ إِغِهْوَوَسْ</br>اَلْبَزْ لْحُرّْ أَبُوَلْࢽْ أَضْلَنِࢽْ ڮْمْرَتْ |} Imdyatn ad ar aɣ mmaln masd middn n Sus ar bahra ttuqqarn argaz ad, d mas ila atig imqqurn. == Atig d unmuggar == Tudrt n ugrram Aḥmad U Musa tzdi bahra d twrglat tamiwant taclḥiyt, tlla ula ɣ kigan n warratn uttyuran ɣ [[Sus]], ar aɣ mmalan mas ur jju d nttan ad iswingmn ad dars yili aẓḍaṛ akudan. Mqqar iḍiṣ nns iggutn ɣ ammas n middn n tmazirt. Yagʷi bdda ad iskr anmala agʷrraman d ad iṭṭf inḍfaṛ. Kudnna tt isqsa kra n yan max ur iri ad iskr zzawit, ar as ittrar Aḥmad U Musa s: « ''Ɣ ddunit ad ur sar yufa yan ad ikk ttmi i ccahawat'' ». Ilɛb ugrram Aḥmad U Musa yan ḍḍawr bahra istawhman ɣ ujuy n ufra ngr tqbilin ɣ tizi n umnzaɣ. Dars taẓḍaṛt bac ad fllasn isbzziz ad tt ḥtarmn d ad slidn i wawal nns skrn mad asn ittini. Ikka tt inn iga axatar d iga bdda amssuruf d middn. Ɣ mayad nit, ar ittini ugrran: « ''Ur nsmiɣ i yan d ur ikkin agʷḍi, macc ad ur inn gis iskkis'' » . S tɣarast yaḍni, argaz iɛdn iga tt walli yad imḍa i kra n ibkkaḍn. Ɣassad, amḍl n Sidi Ḥmad U-Musa ɣ taẓrwalt iṭṭaf sul atig nns, d iga yan udɣar nna s tddan middn fad ad awin lbaraka, iga yan ḍariḥ bahra istawhman ɣ iffus n [[Lmɣrib]], kraygat usggwas ɣ tgira n wayyur n ɣuct, ar gis ittili yan unmuggar iga s yism ''Almuggar n Tẓrwalt'' nɣ ''Almuggar n Sidi Ḥmad U Musa.'' Ar sis tackan middn zɣ tsgiwin n Lmɣrib kullutn, ar akk gis ttilin lbɛḍ n twal ibrraniyn. d mayan ar isnuccug tadamsa n lminṭaqa. Ar gis skarn tiɣrsi d uskan i umḍl bac ad awin lbaraka. Ar nttini ula i unmuggar ad ''Lḥijj Lmskin.'' Ɣ yat tmdyazt ur ittyussan, ar nttafa iwaliwn ar sfalkayn Idaw Ultit acku ṭṭafn adɣar ad iɣudan: * ''Tjja awn a Idaw Ultit!'' * ''Darun yan lḥijj ifulkin irxa srs uɣaras'' * ''Ad t igan d izm Sidi Ḥmad U Musa.'' Lliɣ d immt ugrram Sidi Aḥmad U Musa, yan z wayyaw nns, iga s yism Bu Ḥssun, iskr yat zzawiya imqqurn ɣ Iliɣ, yan udɣar ur bahra yaggugn f [[Taẓrwalt|Tẓrwalt]]. Tuggt n isggwasn as tn ikka iffus n Lmɣrib ddu ifassn n zzawit ad. Aylliɣ iɣama ittyucam ɣ umzruy n [[Lmɣrib]]. Ar asggwas n 1882, ɛad ad itmkn ugllid [[Ḥasan II|Ḥasan wis-sin]] ad yamẓ zzawit ad. == Iɣbula == * [https://hal-amu.archives-ouvertes.fr/hal-02543416/document Sidi Ahmed Ou-Moussa] yura tt Abdallah Elmountassir <small>- PDF</small> *Document à propos de la vie de Brahim U-Muḥmmad Aknku (extrême ouest de l'Anti-Atlas, XIXe siècle), [Archives privées Abdallah El Mountassir] === Tinidlisn === * JUSTINARD L., Un petit Royaume Berbère : le Tazeroualt, un saint berbère Sidi Ahmed Ou Moussa, Paris, Librairie orientale et américaine, 1954. * AS-ASUSSI M., Iligh qadiman wa ḥaditan [Iligh hier et aujourd’hui], Rabat, 1966. * STUMME H., Dichtkunst und Gedichte der Schkeuh, Leipzig, 1895. * STUMME H., Handbuch des Schilhischen von Tazerwalt, Leipzig, 1899. * PASCON P., La maison d’Iligh et l’histoire sociale du Tazerwalt, Rabat, SMER, 1984. * ROSENBERGER B., « Tamdoult, cité minière et caravanière présaharienne, IXe -XIVe siècle », Hespéris - Tamuda, XI, p. 103-139, 1970 * JUSTINARD L., « Notes sur l'histoire du Souss au XVIe siècle », Archives Marocaines, p.351- 364, 1933. * BRAHIM U-ƐLI U-ƐBDULLAH, Diwan qabail Souss fi Ɛahdi assulṭan Aḥmad Al-Manṣur Addahbi [liste des tribus du Souss au temps de Ahmad Al-Mansour Dehbi (XVIe sciècle)] (Edition annotée O. Afa), El-Jadida, Imprimeries Annajah, 1989. * DOUTTÉ E., « Les marabouts », Revue de l’histoire des religions, Paris, 1900. * CENIVAL P. De, MONOD Th., [traduction] Description de la côte d'Afrique : de Ceuta au Sénégal par Valentin Fernandes (1506-1507), Paris, Librairie Larose, 1938. * EL-BEKRI A., Description de l'Afrique septentrionale, trad. de Slane, Paris, A. Maisonneuve, 1965. * EL MOUNTASSIR A., Amarg, Chants et poésie amazighs (Sud-ouest du Maroc), Paris, l’Harmattan, 2004. * JACQUES-MEUNIÉ D., Le Maroc saharien des origines à 1670, Paris, Klincksieck, 2 vol, 1982. == Isaɣuln == <references /> [[Taggayt:Sus]] [[Taggayt:Asgd]] [[Taggayt:Tiggurma]] l65ehalkszbcfqml8sjb2dhnqp3ybuh Tutlayt Tamaziɣt n Ayt Iznassn 0 2426 33378 33325 2022-08-22T14:23:20Z Nhari49 1428 wikitext text/x-wiki {{Databox|en=Iznasen Berber}} [[Afaylu:Territoire des Beni-Snassen - extrême nord-est du Maroc.png|vignette|Acnyal n Ayt Iznassn]] [[Afaylu:Territoire des Beni-Snassen - Extrême nord-est du Maroc.png|vignette]] '''Tamaziɣt n Ayt Iznassn''' nɣ '''At Znassn''' (nɣ '''Tmaziɣt Tznasst''') tga yat [[tantala|tntala]] tamaziɣt zɣ [[Tutlayin timaziɣin tijanatin|tutlayin tizanatin]]. Ar tettusawal ɣ ttmi n ugafa agmuḍan n [[Lmɣrib]], ɣ wakal n Iznasn (ɣ tsga n Brkan) gr tutlayin n Arrif d tutlayin timaziɣin n unẓul n [[Dzayr]]. Ayt tgrbazt ad ar aqqran i yan zgi-sn s ism « Aznas » nɣ « Znassni » nɣ « Nhari ». == Aẓuṛ n yism == Mzarayn tugt n iminagn ɣ waẓuṛ n yism ad n ''"Iznassn"'' mac ar ittini uminag Ɛabdllah Lḥsayni ɣ udlis nns ''"-{Banu Iznasn Alqissa Alkamila}-" (isnamkn: Ayt Iznasn Tanfust Kullut"'' mas d anamk lli akkʷ yaẓn i tmẓla d walli akkʷ intacrn iga t blli yism ad n ''"Iznassn"'' ikka d tguri n ''"Znata"'' lli igan yat zɣ tqbilin timaziɣin mqqurnin n imaziɣn zun d ukan Ṣnhaja d Ktama. S ɣmkad, ''"Iznassn"'' tkka d ''"Iznatn"'' lli isnamkn ''"Iznatiyin"'' nɣ d ''"Tarwa n Znata".''<ref name=":0">''"Banu Iznassn Tanfalit Kullut"'' . 2019. Tamaddast takadimiyt Atturat. Ɛabdllah Lḥsayni, Lmɣrib</ref> == Tutlayt ɣ imizi == Zɣ aylli ittini [[Asnmala n timtta imunn i usgmi, tamassant d tadlsa|usnmala n timtta imunn i usgmi, tamassant d tadlsa]], tutlayt n Ayt Iznassn imik s imik ar t ittiliḥ d ar ttidrus ɣ yilsawn n tarwa n imsiwln nns d ur as iɣama ma iggutn ad taɣul tg tutlayt inɣuban. Ar ittini udlis n ''"Banu Iznassn Alqissa Alkamila"'' mas d tutlayt ad ɣilad tlla sul ɣar ɣ kra n tmizar drusnin ɣ tama n Brkan zun d Aklim d Craɛa d Tafuɣalt.<ref name=":0" /> == Idɣarn n tutlayt == Llan middn isawaln s tutlayt ad ɣ tmdint n [[Brkan]] d kra n idɣarn lli as iwalan, zun d [[Aklim]] d [[Tafuɣalt]] d Zgzl d Ccwiḥya d Craɛa d Bni Ɛṭiya d Rslan d uzaɣar n Trifa. Tkka tt inn yat licaɛa ɣ isggʷasn n id tam id mraw is d middn lli sawalnin s tznast gan ibujadiyn d willi sawalnin s [[Darija|ddarija]] nttni ad igan inaẓiyn<ref>Inaẓiyn amagut n anaẓi iṭṭaf anamk n mutaqadim [[https://amawal.net/ana%E1%BA%93i Amawal umḍin]]</ref>. Ur d tad ad igan tamntilt tamzwarut lli d inqqan tutlayt ad, mac aylli d yujjan tutlayt ad ad t ittiliḥ imik s imik iga t acku ar ttannayn tutlayt ad zun iɣ tga tutlayt n tmazirt ur ixṣṣa sin middn ad as ur ssin s sin ad sis sawln.<ref name=":0" /> == Armas == Inna umassan afransis imqqurn Idmund Distayn mas d middn lli sawalnin s tznasst da trmasn middn lli sawalnin s tntala n Zkara, Bnu Buzgu d Bni Busɛid d [[Tutlayt Tamaziɣt n Ayt Snus|tamaziɣt n Bni Snus]] d middn lli sawalnin s [[Tutlayt tamaziɣt n Figig|tamaziɣt n Figig]] d [[Tutlayt Tamaziɣt n Ayt Sɣruccn|tamaziɣt n Ayt Sɣruccn]]. Armas ad ar ittaɣul icqqa d middn lli sawalnin s [[Tutlayt Tarifit|trifit]] mqqar illa imik n urmas dar ayt rif i tutlayt n Ayt Iznasn. Armas ad ar ittaɣul ig awzɣi<ref>Awzɣi iṭṭaf anamk n mustaḥil [[https://amawal.net/awez%c9%a3i Amawal umḍin]]</ref> d middn n [[Sus]] d willi sawalnin s [[Tutlayt Taclḥit|tclḥit]]. S ɣmkad nẓḍaṛ ad nini mas d wawal n Ayt Iznasn yaẓ uggar i idjarn nnsn ɣ iffus d iffus-agmuḍan ɣ brra n [[Rrif]]: [[Tutlayt Tamaziɣt n Ayt Snus|tamaziɣt n Bni Snus]] d [[Tutlayt Tamaziɣt n Ayt Sɣruccn|tamaziɣt n Ayt Sɣruccn]] d tin [[Tutlayt Tamaziɣt n Ayt Warayn|Ayt Warayn]].<ref>Adlin n ''"Brkan taḥta Alistiṭan".'' Ɛabdllah Lḥsayni. asiggz n 2016</ref> == Ilugan == * Ur d zun d [[Tutlayt Tarifit|tarifit]], askkil n [[T (Askkil)|yath (ث]]) ar ittaɣul iga [[H (Askkil)|yah]] (Nṯnin ⇒ Nhnin). * Askkil n [[K (Askkil)|yak]] ɣ [[Tutlayt Tarifit|trifit]] ar ittaɣul iga [[Y (Askkil)|yay]] (Aksum ⇒ Aysum ''tifiyyi'').<ref>Asuɣl zɣ [[:ary:تازناست|Wikipidya Darija]]</ref> * Iskkiln n [[Ḥ (Askkil)|yaḥ]] d [[Ɛ (Askkil)|yaɛ]] ur llin, d iɣ akkʷ llan ar ttilin ɣ iwaliwn lli d ikkan tutlayin timaziɣin yaḍnin nɣ d taɛrabt.<ref name=":0" /> ==Isugam== <references /> {{Tutlayin Timaziɣin}}{{Amud/Tutlayin}} gvjq0njboh9qqbhkaosab5ij1c0r4gi Udadn 0 2464 33379 29527 2022-08-22T18:17:58Z Lhoussine AIT TAYFST 17 wikitext text/x-wiki {{Infobox | abovestyle = background-color: lightgrey; | headerstyle= background-color: lightgrey; | subheaderstyle = background-color: lightgrey; |above = Udadn |subheader2 = ''ⵓⴷⴰⴷⵏ - أودادن'' |image1 = [[Afaylu:Abdol'Allah_El_fowa_Oudaden.png|250px|center]] |caption1 = Tawlaft n Ɛabdllah Udadn zɣ [[Lmɣrib]]. |header1 =Kran lmɛlumat fllasn |label2 = '''Talallit''' |data2= 1978 |label3 = '''Adɣar''' |data3= [[Sus|Tamazirt n Sus]] |label4= '''Tamazirt''' |data4= [[Afaylu:Flag of Morocco.svg|18px]] [[Lmɣrib]] |label5= '''Tutlayt''' |data5= [[Taclḥit]] |label6 = '''Anaw''' |data6= [[Tagruppit]] |label7 = '''Tarabbut n''' |data7= [[Amarg|Umarg]] |header20 =Igmamn |label21 = '''Isuln gis''' |data21 = Ɛabdllah Al Fuwa </br> Aḥmad Al Fuwa </br> Muḥammad Jmumx </br> Lɛarbi Amhal </br> Xalid Al Fuwa </br> Saɛid Uhdi |label22 = '''Kkantin gis''' |data22 = Ɛabdlḥaq Arsmuk </br> Ḥasan Ɛatur </br> Ḥasan Zin </br> Muḥammad Aznkd </br> Saɛid Ouhdi </br> Ɛbdallah Brhic </br> Laḥsn Acawr </br> Ḥasan Ayt Sɛid }} '''Udadn''' (s [[Tifinaɣ|tirra n tfinaɣ]]: ''ⵓⴷⴰⴷⵏ'' ,s [[tirra n tɛrabt]]: ''أودادن'' ) tga yat trabbut n umarg tamɣribit itɣnnayn s tutlayt [[Taclḥit|tclḥit]], gan ayt tmazirt n [[Sus]]. Amɣar nnsn iga tt Ɛabdllah Lfuwa.<ref>[https://www.maghress.com/alittihad/117189 Udadn ɣ inmuggarn mqqurnin ɣ umaḍal] - ''Maɣrss 12-10-2010''</ref> == Assaɣ == Udadn ɣ tutlayt [[taclḥit]] iga tt yan wanaw n iẓnkʷaḍ ittddrn ɣ idrarn n waṭlas. Ɣ umzwaru akkʷ id bu trabbut gan as yism n "Iḍjarn", macc lliɣ d skkiwsn d iguyya nnsn jmɛan f mayad sbadln ilmma yism aylliɣ as gan yism ad lli teṭṭaf ɣilad.<ref>Asuɣl zɣ [[:ary:أودادن|Wikipidya darija]]</ref> == Amzruy == Tlul-d trabbut n Udadn ɣ usggʷas n 1978 ɣ ammas n [[Bn Srgaw]], taman [[Agadir|Ugadir]]. Tḥaḍr trabbut ad ɣ kigan d inmuggarn slawan ɣ Lmɣrib ula ḥtta ɣ tmizar n bṛṛa, zund ukan tmizar n Urupa d Mirikan.<ref>[https://www.hespress.com/%d8%a3%d9%88%d8%af%d8%a7%d8%af%d9%86-%d8%a7%d9%84%d8%a3%d9%85%d8%a7%d8%b2%d9%8a%d8%ba%d9%8a%d8%a9-%d8%aa%d8%ad%d9%8a%d9%8a-%d8%ad%d9%81%d9%84%d9%8e%d9%8a%d9%92%d9%86-%d8%a8%d8%a7%d9%84-79801.html Trabbut n Udadn ɣ yan unmuggar ɣ Ḍanmark] - ''Hespress 13 mars 2012''</ref> Ftan ar Malizya fad ad gis skrn umarg nnsn ɣ ammas n [[Anmuggar amaḍlan n uẓawan Raynfurist|Unmuggar amaḍlan n uẓawan Raynfurist]], ddan akkʷ daɣ s tmazirt n [[Ṭanẓanya]] fad ad ḥaḍrn i yan unmuggar iga s yism [[Anmuggar n Suti Za Busara|Suti Za Busara]]. Album nnsn amzwaru iffaɣ-d ɣ usggʷas n 1985, skrn kra n kraḍ id mraw, d slkmn amarg d uẓawan aclḥiy d ula ḥtta amaziɣ s umaḍal.<ref>[https://www.libe.ma/Groupe-majeur-de-la-musique-amazighe-Oudaden-en-tournee-en-France_a26345.html « Groupe majeur de la musique amazighe : Oudaden en tournée en France »] ''Libération'', 2 avril 2012</ref> == Anaw n umarg == {{Imgradn sis itealqn|Imgradn=[[Tagrupit]]}} Ar ttawin Udadn tufrayt nnsn zɣ umarg abldi aclḥiy amaziɣ. Tg trabbut n Udadn yat zɣ trubba lli akk ittussan ɣ ammas n anaw ad n umarg adt igan d « Tagrupit » nɣ « Tirubba », anaw ad amaynu iḍfar-d ukan « Taẓnẓart ». Anaw ad ar t nttafa bzzaf ɣ timɣriwin d tifugliwin n tmizar n tfriqt tagafayt. Ar nttafa ula aswuri n Banju d Talgiṭaṛt n trisinti, allaln ad s sin-itsn ay d igan igjda n wanaw ad n umarg.<ref>Asuɣl zɣ [[:fr:Oudaden|Wikipidya tafransist]]</ref> == Igmamn == Inazurn li ylan ɣ tarabbut n udadn: * Ɛabdllah Al Fuwa (Banju) * Aḥmad Al Fuwa (Tallunt d Tagwalt) * Muḥammad Jmumx (Tigwalin) * Lɛarbi Amhal (Tismamayn d Naqus) * Xalid Al Fuwa (Tallunt) * Saɛid Uhdi (Talgiṭaṛt) Kantin ɣ tarabbut n udadn inazurn ad: * Ɛabdlḥaq Arsmuk (Banju) * Ḥasan Ɛatur (Talgiṭaṛt) * Ḥasan Zin (Talgiṭaṛt) * Muḥammad Aznkd (Talgiṭaṛt) * Saɛid Uhdi (Talgiṭaṛt) * Ɛbdallah Brhic (Tallunt) * Laḥsn Acawr (Tallunt d Naqus) == Izwal == Ṭṭafn Udadn agudi n dyask n umarg, willi akkʷ gisn ittussan gan tn: * Ḍif llah * Ci imikk, Fl-iyi imikk * U man' a'tgit * Amẓti ad ur tḍṛ == Tiɣbula == {{Commons}}<references /> [[Taggayt:Amarg]] ciq0br4i7fti3sk54e600xiwzxeau5l 33380 33379 2022-08-22T18:31:39Z Lhoussine AIT TAYFST 17 /* Izwal */ wikitext text/x-wiki {{Infobox | abovestyle = background-color: lightgrey; | headerstyle= background-color: lightgrey; | subheaderstyle = background-color: lightgrey; |above = Udadn |subheader2 = ''ⵓⴷⴰⴷⵏ - أودادن'' |image1 = [[Afaylu:Abdol'Allah_El_fowa_Oudaden.png|250px|center]] |caption1 = Tawlaft n Ɛabdllah Udadn zɣ [[Lmɣrib]]. |header1 =Kran lmɛlumat fllasn |label2 = '''Talallit''' |data2= 1978 |label3 = '''Adɣar''' |data3= [[Sus|Tamazirt n Sus]] |label4= '''Tamazirt''' |data4= [[Afaylu:Flag of Morocco.svg|18px]] [[Lmɣrib]] |label5= '''Tutlayt''' |data5= [[Taclḥit]] |label6 = '''Anaw''' |data6= [[Tagruppit]] |label7 = '''Tarabbut n''' |data7= [[Amarg|Umarg]] |header20 =Igmamn |label21 = '''Isuln gis''' |data21 = Ɛabdllah Al Fuwa </br> Aḥmad Al Fuwa </br> Muḥammad Jmumx </br> Lɛarbi Amhal </br> Xalid Al Fuwa </br> Saɛid Uhdi |label22 = '''Kkantin gis''' |data22 = Ɛabdlḥaq Arsmuk </br> Ḥasan Ɛatur </br> Ḥasan Zin </br> Muḥammad Aznkd </br> Saɛid Ouhdi </br> Ɛbdallah Brhic </br> Laḥsn Acawr </br> Ḥasan Ayt Sɛid }} '''Udadn''' (s [[Tifinaɣ|tirra n tfinaɣ]]: ''ⵓⴷⴰⴷⵏ'' ,s [[tirra n tɛrabt]]: ''أودادن'' ) tga yat trabbut n umarg tamɣribit itɣnnayn s tutlayt [[Taclḥit|tclḥit]], gan ayt tmazirt n [[Sus]]. Amɣar nnsn iga tt Ɛabdllah Lfuwa.<ref>[https://www.maghress.com/alittihad/117189 Udadn ɣ inmuggarn mqqurnin ɣ umaḍal] - ''Maɣrss 12-10-2010''</ref> == Assaɣ == Udadn ɣ tutlayt [[taclḥit]] iga tt yan wanaw n iẓnkʷaḍ ittddrn ɣ idrarn n waṭlas. Ɣ umzwaru akkʷ id bu trabbut gan as yism n "Iḍjarn", macc lliɣ d skkiwsn d iguyya nnsn jmɛan f mayad sbadln ilmma yism aylliɣ as gan yism ad lli teṭṭaf ɣilad.<ref>Asuɣl zɣ [[:ary:أودادن|Wikipidya darija]]</ref> == Amzruy == Tlul-d trabbut n Udadn ɣ usggʷas n 1978 ɣ ammas n [[Bn Srgaw]], taman [[Agadir|Ugadir]]. Tḥaḍr trabbut ad ɣ kigan d inmuggarn slawan ɣ Lmɣrib ula ḥtta ɣ tmizar n bṛṛa, zund ukan tmizar n Urupa d Mirikan.<ref>[https://www.hespress.com/%d8%a3%d9%88%d8%af%d8%a7%d8%af%d9%86-%d8%a7%d9%84%d8%a3%d9%85%d8%a7%d8%b2%d9%8a%d8%ba%d9%8a%d8%a9-%d8%aa%d8%ad%d9%8a%d9%8a-%d8%ad%d9%81%d9%84%d9%8e%d9%8a%d9%92%d9%86-%d8%a8%d8%a7%d9%84-79801.html Trabbut n Udadn ɣ yan unmuggar ɣ Ḍanmark] - ''Hespress 13 mars 2012''</ref> Ftan ar Malizya fad ad gis skrn umarg nnsn ɣ ammas n [[Anmuggar amaḍlan n uẓawan Raynfurist|Unmuggar amaḍlan n uẓawan Raynfurist]], ddan akkʷ daɣ s tmazirt n [[Ṭanẓanya]] fad ad ḥaḍrn i yan unmuggar iga s yism [[Anmuggar n Suti Za Busara|Suti Za Busara]]. Album nnsn amzwaru iffaɣ-d ɣ usggʷas n 1985, skrn kra n kraḍ id mraw, d slkmn amarg d uẓawan aclḥiy d ula ḥtta amaziɣ s umaḍal.<ref>[https://www.libe.ma/Groupe-majeur-de-la-musique-amazighe-Oudaden-en-tournee-en-France_a26345.html « Groupe majeur de la musique amazighe : Oudaden en tournée en France »] ''Libération'', 2 avril 2012</ref> == Anaw n umarg == {{Imgradn sis itealqn|Imgradn=[[Tagrupit]]}} Ar ttawin Udadn tufrayt nnsn zɣ umarg abldi aclḥiy amaziɣ. Tg trabbut n Udadn yat zɣ trubba lli akk ittussan ɣ ammas n anaw ad n umarg adt igan d « Tagrupit » nɣ « Tirubba », anaw ad amaynu iḍfar-d ukan « Taẓnẓart ». Anaw ad ar t nttafa bzzaf ɣ timɣriwin d tifugliwin n tmizar n tfriqt tagafayt. Ar nttafa ula aswuri n Banju d Talgiṭaṛt n trisinti, allaln ad s sin-itsn ay d igan igjda n wanaw ad n umarg.<ref>Asuɣl zɣ [[:fr:Oudaden|Wikipidya tafransist]]</ref> == Igmamn == Inazurn li ylan ɣ tarabbut n udadn: * Ɛabdllah Al Fuwa (Banju) * Aḥmad Al Fuwa (Tallunt d Tagwalt) * Muḥammad Jmumx (Tigwalin) * Lɛarbi Amhal (Tismamayn d Naqus) * Xalid Al Fuwa (Tallunt) * Saɛid Uhdi (Talgiṭaṛt) Kantin ɣ tarabbut n udadn inazurn ad: * Ɛabdlḥaq Arsmuk (Banju) * Ḥasan Ɛatur (Talgiṭaṛt) * Ḥasan Zin (Talgiṭaṛt) * Muḥammad Aznkd (Talgiṭaṛt) * Saɛid Uhdi (Talgiṭaṛt) * Ɛbdallah Brhic (Tallunt) * Laḥsn Acawr (Tallunt d Naqus) == Izwal == Ṭṭafn Udadn agudi n talɣatin n umarg, willi akkʷ gisn ittussan gantn: * Ḍif llah * icc imikk fl iyyi imikk * U mani a tgit * Amẓati ad ur tḍṛ == Tiɣbula == {{Commons}}<references /> [[Taggayt:Amarg]] r1s2bfc28l3uqqmzwrt4sw4dcrv6csk Tamriɣt 0 3140 33381 29739 2022-08-23T11:31:31Z AguzulH 3 wikitext text/x-wiki {| class="infobox" style="border: 1px solid #a2a9b1; border-spacing: 3px; background-color: #f8f9fa; color: black; margin: 0.5em 0 0.5em 1em; padding: 0.2em; float: right; clear: right; font-size: 85%; line-height: 1.5em; width: 22em;" | align=center colspan=2 bgcolor=#ddd | <font size=2>'''Tamriɣt - ⵜⴰⵎⵔⵉⵖⵜ'''</font> |- |-style="border: 1px solid #eee; background: #f9f9f9; | align=center colspan=2 | |- | align=center colspan=2 bgcolor=#ddd | '''Imzdaɣ ''' |-style="border: 1px solid #eee; background: #f9f9f9; | '''Ism aɛrab''' | تامريغت |-style="border: 1px solid #eee; background: #f9f9f9; | '''Ism afransis''' | Tamright |-style="border: 1px solid #eee; background: #f9f9f9; | '''Tutlayt''' | Taclḥit |-style="border: 1px solid #eee; background: #f9f9f9; | align=center colspan=2 bgcolor=#ddd | '''Tamssugurt''' |-style="border: 1px solid #eee; background: #f9f9f9; | '''Tamazirt''' | [[Afaylu:Flag of Morocco.svg|18px]] [[Lmɣrib]] |-style="border: 1px solid #eee; background: #f9f9f9; | '''Tasga''' | [[Tasga n Bni Mllal-Xnifra|Tasga n Bni Mllal-Xnifra]] |-style="border: 1px solid #eee; background: #f9f9f9; | '''Tamnbaḍt''' | [[Azilal|Azilal]] |-style="border: 1px solid #eee; background: #f9f9f9; | align=center colspan=2 bgcolor=#ddd | '''Tarakalt''' |-style="border: 1px solid #eee; background: #f9f9f9; | '''Amsidg''' | 32.11727490768109, -6.642222381957326 |-style="border: 1px solid #eee; background: #f9f9f9; | '''Tattuyt''' | Ur ittyussan |} '''Tamriɣt''' iga yan iɣrm g tɣiwant n [[Ayt Ɛtab]] g [[Aṭlas anammas|waṭlas anammas]]. Anzwi g Tamriɣt ifṭṛ nɣ nzzḍaṛ ad nini mas iḥma kigan, mayad ad yujjan tamriɣt (d [[Azaɣar|uzaɣar]] nna illan tama nns) ad dars iqqlay asggas abadan g igr n tfllaḥt d ma sis izdin, zun d ukan iddagn, imudar inamyarn ... == Tarakalt== Tucka d tɣrmt n Tamriɣt g idrarn n [[Aṭlas anammas|waṭlas anammas]]. G tama n Tmriɣt illa yan uzaɣar, ism nns [[Iɣrɣṛ]] illan g ingr tiɣrmt n Tmriɣt d tɣrmin n [[Ayt Lazm]] d [[Ayt Bugrram]] ==Tafllaḥt== Tiɣrmt n Tamriɣt tlla tama n [[Azaɣar|uzaɣar]] n Iɣrɣṛ, mayad yudja tt ad gis ilint tugt n tiyafutin tinflaḥin zun d ukan : [[ilintit]], [[timẓin]], [[irdn]], [[lḥimẓ]] ... ==Imzdaɣ == imzdaɣ ar sawaln [[Taclḥit]]. Tugt n twjiwin zdɣnt g Tmriɣt, gisnt tawjiwin tt inn ikkan gan afus d iṛumin ilint tugt n wayda, gisnt tiyyad igan tawjiwin tinṣliyyin g tmnaḍt, zun d ukan : Ayt Mcac, Ayt Waɛli (gan d sg uɣrf n Ḥadda u Mnṣuṛ). ==Udmawn (middn ittyussan)== Tamriɣt ffaɣn d zgis tugt n middn ittyussan, zun d: [[Rqqiyya Ṣalḥ]] ittyussan s wassaɣ n [[Tamɣart tamaziɣt n uzzal]], Bassu Uɛli d Muḥa Uɛli, sin irgazn ad gan [[Amnay|imnayn]] ttyussan g umzruy amɣribi tusutin f tusutin. == Anyalkam (Aɣaras) == Nzzḍaṛ a nlkm Tamriɣt sg tugt n iɣarasn tt izdin d tiɣrmin timqqranin ([[Mrrakc]], [[Lfqqih Bn Ṣalḥ]], [[Fas]], [[Bni Mllal]] ...). iɣd nraḥ s tiɣrmt n Ulad Ɛyyad ra namẓ aɣaras izrin sg udrar n [[Butɣrer]] ar tɣrmt n Ayt Ɛtab; ilma nzri sg ubrid iddan s [[Ayt Malln]]; ilma s iɣrm nnaɣ Tamriɣt. ==Tiɣbula : == * '''Amnni g wikipidya tafransist :''' [https://fr.wikipedia.org/wiki/Tamright?fbclid=IwAR1TcZrHHLMo5M8a-kmvunK_0ADqs_LnLjl5txlhZTAhX1piiGg8tAUTKr0 Tamright] [[Taggayt:Bni Mllal-Xnifra]] [[Taggayt:Azilal]] {{Tasga n Bni Mllal-Xnifra}} 26wzx635terai2fvqluy04dvwvhel0z