ၶုၼ်သႃႇ

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="shn">
  <siteinfo>
    <sitename>ဝီႇၶီႇၽီးတီးယႃး</sitename>
    <dbname>shnwiki</dbname>
    <base>https://shn.wikipedia.org/wiki/%E1%81%BC%E1%82%83%E1%82%88%E1%82%81%E1%80%B0%E1%80%9D%E1%80%BA%E1%82%81%E1%82%85%E1%81%B5%E1%80%BA%E1%82%88</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.22</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">ၶိုၵ်ႉတွၼ်း</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">ဢုပ်ႇၵုမ်</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">ၽူႈၸႂ်ႉတိုဝ်း</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">ဢုပ်ႇၵုမ် ၽူႈၸႂ်ႉတိုဝ်း</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">ဝီႇၶီႇၽီးတီးယႃး</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">ဢုပ်ႇၵုမ် ဝီႇၶီႇၽီးတီးယႃး</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">ၾၢႆႇ</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">ဢုပ်ႇၵုမ် ၾၢႆႇ</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇဝီႇၶီႇ</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">ဢုပ်ႇၵုမ် သိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇဝီႇၶီႇ</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">ထႅမ်းပလဵၵ်ႉ</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">ဢုပ်ႇၵုမ် ထႅမ်းပလဵၵ်ႉ</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">လွင်ႈၸွႆႈထႅမ်</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">ဢုပ်ႇၵုမ် လွင်ႈၸွႆႈထႅမ်</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">ပိူင်ထၢၼ်ႈ</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">ဢုပ်ႇၵုမ် ပိူင်ထၢၼ်ႈ</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">ၵိူၼ်ႇတူ</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">တွၼ်ႈဢုပ်ႇ ၵိူၼ်ႇတူ</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">မေႃႇၵျူး</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">ဢုပ်ႇၵုမ် မေႃႇၵျူး</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">ၶိူင်ႈပိတ်းပွတ်း</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">ဢုပ်ႇၵုမ် ၶိူင်ႈပိတ်းပွတ်း</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">ပိုတ်ႇတီႈပွင်ႇ ၶိူင်ႈပိတ်းပွတ်း</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">ဢုပ်ႇၵုမ် ပိုတ်ႇတီႈပွင်ႇ ၶိူင်ႈပိတ်းပွတ်း</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>ၶုၼ်သႃႇ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1894</id>
    <revision>
      <id>54791</id>
      <parentid>53754</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T03:06:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Seng Ku Hurng</username>
        <id>3025</id>
      </contributor>
      <comment>Change the size of the photo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44320" xml:space="preserve">{{Infobox ပိုၼ်းၵႅပ်ႈ
| ၸိုဝ်ႈ = ၶုၼ်သႃႇ
| ၶႅပ်းႁၢင်ႈ = Khun Sa (9to12).jpg
| caption = ႁၢင်ႈၸွမ်ပွင်သိုၵ်း ၶုၼ်သႃႇ
| ဢႃႇယု = 73
| ဝၼ်းလိူၼ်ပီၵိူတ်ႇ = 17.2.1934
| ၸိုဝ်ႈတႄႉတႄႉ = ၸၢႆးသႃႇ (or ) ထုၼ်းသႃႇ
| ၸိုဝ်ႈပေႃႈမႄႈ = လုင်းၶုၼ်ဢၢႆႈ ပႃႈသႅင်ၸုမ်ႈ
| တီႈၵိူတ်ႇ= ဝၢၼ်ႈၽႃၽိုင်ႈ ဢိူင်ႇလွႆမေႃႇ ၸေႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်း
| ၵူၼ်းမိူင်း = မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ
| ၸၢဝ်းၶိူဝ်း = ၶႄႇတႆး
| ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် = ၸၢဝ်းပုတ်ႉ
| ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈပႆႇၺႃႇ = ၸၼ်ႉသွင်၊ မေႃပႃးလိၵ်ႈၶႄႇ
| ၼႃႈၵၢၼ် = ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း
| ၵေႃႉၵူႈ = ၼၢင်းၵျႃႇယူင်ႇ
| လုၵ်ႈလၢင်း = ၼၢင်းလူင်၊ ၸၢမ်ႇမိူင်း၊ ၸၢမ်ႇႁိူင်း၊ ၼၢင်းၵဵင်၊ ၸၢမ်ႇၸိုၼ်ႈ၊ ၸၢမ်ႇမျၢတ်ႈ၊ ၼၢင်းလဵၵ်ႉ၊ ၸၢမ်ႇမျ
| ၶၢဝ်ႇႁူင်လိုဝ်းလင် = ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း၊ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇ
| ႁွႆးမိုဝ်း ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ= တင်ႈပဵၼ် တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး (M.T.A)
| ၶႅပ်းၸုမ်ႈ ၸိူဝ်းလႆႈမႃး= 
| ဝၼ်းသဵင်ႈၵၢမ်ႇ = 26.10.2007
| တီႈသဵင်ႈၵၢမ်ႇ= တႃႈၵုင်ႈ
| လၢႆးမိုဝ်း=
| ၵွင်ႉသၢၼ်ၼႅတ်ႇ =
 }}

== ပီလိူၼ်ဝၼ်းၵိူတ်ႇ==
ၶုၼ်သႃႇၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး လုင်းၶုၼ်ဢၢႆႈ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇ) ပႃႈသႅင်ၸုမ်ႈ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး) ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈ မိူဝ်ႈ 17.2.1934 တမ်ႈတီႈ ဝၢၼ်ႈၽႃၽိုင်ႈ၊ ဢိူင်ႇလွႆမေႃႇ၊ ၸႄႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်းသေ ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ '''ၸၢႆးသႃႇ'''။ ၸိုဝ်ႈၶႄႇတႄႉ ႁွင်ႉဝႃႈ '''ၸၢင်းၶျီႈၾူ Chang Chi-fu''' 張奇夫&lt;ref&gt;{{cite news |title=Khun Sa's Decline (坤萨的没落) |url=http://www.cctv.com/special/4/4/702.html |publisher=[[China Central Television]] |date=2002-06-18 |accessdate=2006-12-02 | language=Chinese}}&lt;/ref&gt;သေ ပဵၼ်ၶိူဝ်းၸၢင်း။ လႆႈဝႃႈမၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းလိူတ်ႈၶိုင်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃႈမၼ်း သဵင်ႈၵႂႃႇၸဵမ်မိူဝ်ႈ မၼ်းၸၢႆးတိုၵ်ႉၵေႃႉလဵၵ်ႉ။ မႄႈမၼ်းၸၢႆး ပႃႈၼၢင်းၸုမ်ႈၼႆႉ သမ်ႉႁၢင်ႈလီလႄႈ ၶိုၼ်းတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၵျီႇ (ၵိၼ်မိူင်းမိူင်းတွမ်း၊ မဵဝ်ႉၸႃးမိူင်းတွမ်း)။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၸၢႆးသႃႇ ဢႃႇယုလႆႈ 5 ၶူပ်ႇ လႆႈၵႂႃႇယူႇၸွမ်း ၵေႃႉပဵၼ်လုင်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ '''ၶုၼ်ယီႈသႆႇ'''သေ လႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း တၼ်းထိုင် ၸၼ်ႉသွင်။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၺႃးပၢၼ်သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်လႄႈ လႆႈဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းပႅတ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵေႃႉပဵၼ်လုင်း သိုပ်ႇသူင်ႇမၼ်း သွၼ်ႁဵၼ်းလိၵ်ႈၶေႇ တေႃႇပေႃးဢၢၼ်ႇဢွၵ်ႇတႅမ်ႈလႆႈ၊ ယင်းသွၼ်ပၼ်ထႅင်ႈ လၢႆးလဵင်ႉမႃႉလႄႈ ပၢႆးၽုၵ်ႇသွမ်ႈလူးၵွၼ်ႇ။ 
[[File:Khun Sa.jpg|thumb|ႁၢင်ႈၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ဢေႃးသတေးရီးယႃး သတီႇၽႅၼ်ႇရၢႆႉလႄႈ ၶုၼ်သႃႇထူပ်းၵၼ် တီႈႁူဝ်မိူင်း 1988]]

==ၼမ်ႉၸႂ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ==
မိူဝ်ႈ 1949 သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ KMT လႆႈၵၢၼ်ႉသုမ်း သိုၵ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ တမ်ႈတီႈ မိူင်းၶေႇလူင်သေ ၽိုတ်ႉၶဝ်ႈမႃးယူႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆး။ ၽႅဝ်မႃးၸဵမ် လွႆမေႃႇ။ ၸၢႆးသႃႇ လႆႈႁၼ် သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ် မႃးၸူၼ်ဢဝ် ၶူဝ်းၶွင်ငိုၼ်းၶမ်း မႃႉလႃးဝူဝ်းၵႂၢႆး ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းသူၼ်ၶဝ် တေႃႇၼႃႈတေႃႇတႃမၼ်း။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢႃႇယုမၼ်းၸၢႆး တိုၵ်ႉမီး 10 ၶူပ်ႇသေတႃႉ ၼႂ်းၸႂ်ၼႆႉ ဢမ်ႇၶႂ်ႈၶၢမ်ႇ လွင်ႈဢၼ်ဢဝ်လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈသေ ပႄႉၵိၼ်ၵၼ် ၼမ်ႉၸႂ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလွင်ႈတဵၵ်းတဵင်ၼၼ်ႉ တေလႆႈဝႃႈ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်းၸႂ်မၼ်း ၸဵမ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉယူႇ။
==တင်ႈတူဝ်ႁင်းၵူၺ်း==
[[File:Muang Tai Army flag.png|thumb|Muang Tai Army flag]]
မိူဝ်ႈၵေႃႉလဵၵ်ႉ မၼ်းယၢမ်ႈၵႂႃႇႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်း ၸွမ်းလူၺ်ႈ သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ်။ ဝၢႆးလင်မႃး ၸင်ႇၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ ၶႄႇၽိူၵ်ႇသေ တင်ႈပဵၼ် တပ်ႉႁင်းၵူၺ်း မီးမႃးၵူၼ်း ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပၢၵ်ႇမၼ်း။ ထိုင်မႃး 1963 ၸင်ႇသွၼ်ႈတႂ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် ၸုမ်းၵႃႇၵွႆႇယေး လွႆမေႃႇ။ 
(15.6.1964) တီႈပၢင်ၵုမ် လွႆမေႃႇ မီးၶေႃႈတူၵ်းလူင်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၸိူဝ်းပဵၼ်-
# ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး လွႆမေႃႇ။ (လုၵ်ႈၶိုင်ႈတႆးလႄႈၶႄႇ)
# ပူဝ်ႇတေႇဝိင်ႇ ၽူႈႁတ်းႁၢၼ် ပွႆးတိုၵ်းတၢင်ႉယၢၼ်း 1959။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး)
# ၸဝ်ႈသူးလၢႆး လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး မိူင်းၵႅတ်ႈ။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး)
# ၸဝ်ႈသႅင်မိူင်း လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး မိူင်းဝၢၼ်ႈတူၼ်း။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဝ)
# ၸဝ်ႈၶုၼ်သၢမ် လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး ၼမ်ႉမေႃႇမိူင်းလႅင်း။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းပလွင်ႈ)
ၸိူဝ်းၶဝ် ၸင်ႇႁွမ်ႁႅင်းၵူၼ်း ႁႅင်းၵွင်ႈ ႁူမ်ႈၵၼ်မီး 1900 ၵေႃႉ၊ ၸင်ႇလုၵ်ႉဢဝ် မိူင်းလွႆမေႃႇ၊ တၢင်ႉယၢၼ်း၊ ၶၢမ်ႈတႃႈၶူင်း တီႈတႃႈဝိုၼ်းၼွင်း ပၢင်ၵၼ်းႁွၵ်ႇ သိုပ်ႇၶၢမ်ႈတၢင်းၵႃး ပွတ်းမိူင်းပဵင်း၊ မိူင်းၶွၼ်၊ မိူင်းပၵ်ႉ၊ မိူင်းလုင်း၊ ၶၢမ်ႈၼမ်ႉသၢႆ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆး ပွတ်းဝၢၼ်ႈၽၵ်းၵီး၊ ႁူၺ်ႈဢိုၼ်ႈ ထိုင်ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ ၸင်ႇတင်ႈပဵၼ် ငဝ်ႈၸိုင်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် '''တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း Shanland United Army''' ။ တုင်းတပ်ႉသိုၵ်းပဵၼ် &quot;လွႆသၢမ်လုၵ်ႈ သီလိူင်ၼိူဝ်ပိုၼ်ႉ သီသွမ်ႇၼုမ်ႇလႄႈ လၢဝ်ၼိုင်ႈလုၵ်ႈ&quot;။ ပူၵ်းတင်ႈငဝ်ႈၸုမ်း တမ်ႈတီႈ 1. လွႆမေႃႇ (မိူင်းတႆး)။ 2. ႁိၼ်တႅၵ်ႇ (မိူင်းထႆး)သေ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသႅင်မိူင်း ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇပၢႆးမိူင်း၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင် ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇသိုၵ်း၊ ၸဝ်ႈလႅင်းၸိုၼ်ႈ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူင်းၽိုၵ်းသွၼ်ယဝ်ႉ။

==ၶုၼ်သႃႇတူၵ်းၶွၵ်ႈ==
ၸဵမ်မိူဝ်ႈပဵၼ် ၵႃႇၵွႆႇယေးၼၼ်ႉ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းၼႆႉ လႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၵူၼ်းၵႃႉမိူင်းတႆး တေႃႇႁွတ်ႈထိုင်မိူင်းထႆးသေ သမ်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမႂ်ႇမႃးၽိုၵ်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း ၼိုင်ႈၸုပ်ႈလႂ် 600 မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ 800 ၵေႃႉ၊ ပၢင်ၽိုၵ်းႁိုင်ႁူၵ်းလိူၼ်၊ ဢွင်ႈတီႈၽိုၵ်းသမ်ႉပဵၼ် မိူင်းသွင်၊ ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
မိူဝ်ႈဝၼ်း (6-7.07.1967) တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းS.U.A လႆႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ် တင်းၸုမ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ K.M.T တီဝၢၼ်ႈၵႂၢၼ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းလၢဝ်း။ လွင်ႈၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်။ ယွၼ်ႉၶႂ်ႈႁႂ်ႈ S.U.A တင်း ၶႄႇၽိူၵ်ႇ K.M.T ပဵၼ်ႁူဝ်ႉ ႁႄႉတိုၵ်းၸုမ်း ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉမၢၼ်ႈ (CBP)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ၸင်ႇႁွင်ႉၶုၼ်သႃႇ ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ် တီႈတူၼ်ႈတီးသေ တိၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်း (17.10.1969)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၶုၼ်သႃႇလႆႈၶၢမ်ႇတီႉၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် တုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈၵူၼ်းသိုၵ်း ၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈသေတႃႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ တပႄးမၼ်း ၵႂႃႇထူပ်းမၼ်းၼႂ်းထွင်ႇ မိူဝ်ႈလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ၶုၼ်သႃႇတိုၼ်းၵမ်တႃမိုဝ်းဝႆႉ တင်းသွင်ၶွၼ်တႃႇသေႇၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႈ ယႃႇပေၽႃႈၵွင်ႈၵၢင်ႇ၊ သိုပ်ႇၵမ်ဝႆႉၼႆလႄႈ ၸိူဝ်းတပႄးမၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈ။ 
==ၸတ်းၵၢၼ် လႅၵ်ႈၵူၼ်း==
ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆး ႁူမ်ႈပွင်း ၸဝ်ႈၾႃႉလင်၊ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး၊ ၶျႃႇလီႇ လႄႈ ပူဝ်ႇပီႇတိူဝ်ႇ ၸင်ႇႁူမ်ႈၵၼ် ဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ၵႂႃႇတီႉၺွပ်း မေႃယႃရုသျႃးသွင်ၵေႃႉ တီႈႁူင်းယႃလူင်ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ဝဵင်းတူၼ်ႈတီးသေ ႁွင်ႉၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းထိူၼ်ႇ၊ ၸင်ႇဢဝ်မေႃယႃသွင်ၵေႃႉၼႆႉ ႁဵတ်းတူဝ်ယိူဝ်ႇသေ ယွၼ်းလႅၵ်ႈဢဝ် ၶုၼ်သႃႇ ဢၼ်မီးၼႂ်းၶွၵ်ႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ တိုၵ်ႉပဵၼ်မိူင်း သူဝ်ႇသျႄႇလိတ်ႉလႄႈ တင်းမိူင်းရုသျႃး တိုၵ်ႉပဵၼ် ဢူၺ်းလီၵၼ်။ ၸင်ႇမီး ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းထႆး '''ၵရဵင်းသၵ်ႉ ၶျမ်းမၼၼ်း''' ၶဝ်ႈၵႄႈဢွၵ်ႇၵၢင်ပၼ် ၼႂ်းၵႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းလႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢၼ်ၼေႇဝိၼ်းဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉလႄႈ မၢၼ်ႈၶဝ် ၸင်ႇၽွမ်ႉသေ ပွႆၶုၼ်သႃႇဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈမႃး မိူဝ်ႈ (07.09.1975)ယဝ်ႉ။ ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ တိုၵ်ႉလႆႈထုၵ်ႇ သၢႆၶၢဝ်ႇမၢၼ်ႈ ပႂ်ႉတူၺ်းၸွမ်းယူႇ တႃႇသေႇ။
==ၶုၼ်သႃႇ ၶိုၼ်းၶဝ်ႈထိူၼ်ႇ==
ထိုင်မႃး (07.02.1976) ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၵူၼ်းၸွမ်းမၼ်း 7 ၵေႃႉ၊ ၵွင်ႈပွတ်း 5 လဝ်း၊ လႅဝ်း 1 မၢၵ်ႈ ဢိၵ်ႇငိုၼ်းမၢၼ်ႈ သွင်သႅၼ်ၵျၢပ်ႈသေ ၸင်ႇဢွၵ်ႇပၢႆႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ၊ ၶိုၼ်ႈမႃး မိူင်းတႆး ပွတ်းလႃႈသဵဝ်ႈ မိူင်းယႆ သိုပ်ႇပူၼ်ႉမိူဝ်းတၢင်း မိူင်းတွမ်း ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇသိုပ်ႇလူင်းမႃး တေႃႇထိုင် လၵ်းတႅင်ႇ မိူင်းထႆးယဝ်ႉ။
==သၢင်ႈၸိုဝ်ႈသၢင်ႈဝဵင်း==
မိူဝ်ႈပီ 1977 ၼီႈ ၶုၼ်သႃႇယူႇတီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၽႅၼ်ၵၢၼ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် ၼႂ်း 6 ပီ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ ယႃႈမဝ်းၵမ်ႁၢႆ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆသေ  ၶဵင်ႇတႃႉတေႃႇ ၸုမ်းၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် လုမ်ႈၾႃႉ DEA လႄႈ တေႃႇထိုင် တႅၼ်းၽွင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မႃးထူပ်းၶုၼ်သႃႇ တီႈဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ၶုၼ်သႃႇၼႆႉ ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ် ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၵႃႉယႃႈလူင်ၼႆလႄႈ ၸင်ႇႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ &quot;ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇ Opium King ယဝ်ႉ။ မၼ်းယူႇသဝ်း တီႈႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း ၽိုၵ်းသိုၵ်း သေဢမ်ႇၵႃး ဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵေႃႇသၢင်ႈပၼ်ႁႅင်း ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ပၢႆးၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၼင်ႇၼႆ-
# မႄးၵုမ်းထၢတ်ႈၵဝ်ႇ ထၢတ်ႈၵႃၶမ်း ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
# ဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ဝိႁၢၼ် ဝတ်ႉၵႃၶမ်း ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
# ႁဵတ်းသၢင်ႈ ႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်လိၵ်ႈၶႄႇ။
# ပၼ်ႁႅင်းၸွႆႈထႅမ် &quot;ႁူင်းႁဵၼ်းၼုမ်ႇႁၢၼ်&quot; သွၼ်လိၵ်ႈတႆး။
# ႁဵတ်းသၢင်ႈ &quot;ႁူင်းၽိမ်း&quot; ပေႃႉဢွၵ်ႇပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး။
# ၵေႃႇသၢင်ႈၼွင်လူင်ၵဵပ်းၼမ်ႉ ပုၼ်ႈၵူၼ်းၼမ်လႆႈၸႂ်။
# သၢင်ႈၶူဝ်ၶၢမ်ႈၼမ်ႉၶမ်း ထႆသဵၼ်ႈတၢင်းၵႃးလႄႈၾႆးၾႃႉ။
==ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇႁိၼ်တႅၵ်ႇ==
ၶုၼ်သႃႇ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း တမ်ႈတီႈ လႅၼ်လိၼ်ထႆးတင်းမၢၼ်ႈသေ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ႁႅင်းသိုၵ်း မီးမႃး မွၵ်ႈ 6000 ၵေႃႉၼၼ်ႉ မၢၵ်ႇတႃၵမ်ႇၽႃႇတူၺ်းႁၼ်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၵႄႇယႃႈ Opium Warlords ၼႆယူႇ။ ထႆးၵေႃႈ ႁၼ်ထိုင်ၽေးၶဵၼ်ယႃႈ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈ ထိုင်မႃး 1982 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး ၸင်ႇဢဝ်တပ်ႉႁၢၼ်ပႂ်ႉလႅၼ်လိၼ် 800 ၵေႃႉ မႃးလိုပ်ႈၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်၊ (21.1.1982) ၸုမ်းၶုၼ်သႃႇ လႆႈဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ၵႂႃႇယူႇမိူင်းၵၢၼ်း ႁိမ်းမိူင်းႁႅၼ်၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင် သမ်ႉၵႂႃႇယူႇတီႈ လွႆလၢင်းမိူင်းယွၼ်း။
[[file: Young MTA Recruits.jpg|thumb|thumb|200px|&lt;center&gt; တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး တီႈႁူဝ်မိူင်း 26.7.1990&lt;/center&gt;]]

==တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး==
ဝၢႆးသေ ၶုၼ်သႃႇ ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ၼႂ်းလိၼ်ထႆး ၵႂႃႇယူႇၼႂ်းလိၼ်တႆးၼၼ်ႉ သမ်ႉပဵၼ်ၽွင်း ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း TRC ယိုၼ်းမိုဝ်းလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢၼ်မီးလၵ်းၼမ်း 5 ၶေႃႈ-
# ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ
# လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ
# တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ
# ပူၵ်းပွင်ၽဝၵူၼ်းမိူင်း
# သၢၼ်ၶတ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ။
ၵမ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီး ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင်ၸၢမ်မႂ်ႇ (SSA-S) ၶဝ်ႈပႃး ႁူမ်ႈႁွမ်းလႄႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ &quot;ၶွင်ႇၸီႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး Tai Revolutionary Council ထိုင်မႃး (21.07.1985) ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႈ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်းလႄႈ ၸင်ႇပဵၼ်မူႇလဵဝ်ၸုမ်းလဵဝ်။ ၶုၼ်သႃႇ ၶၢႆႉမႃးတင်ႈငဝ်ႈငုၼ်း တီႈႁူဝ်မိူင်း၊ မိူင်းမႂ်ႇသေ သၢမ်ၸုမ်းဢၼ်မႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၼႆႉ ၸင်ႇပိၼ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ '''တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး Mong Tai Army''' လႄႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ '''ၶွင်ႇသီႇမႄးပွင်ၸိုင်ႈတႆး Shan State Restoration Council'''။ ၼႂ်းၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတင်းသဵင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၸုမ်းဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ၊ မီးမႃးပွႆးလူင်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း တေႃႇထိုင် ၸုပ်ႈ(18-27) ဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်းမီးမႃးထိုင် 40,000 (သီႇမိုၼ်ႇပၢႆ)။

တႄႇဢဝ် 1985 ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇၶဝ် ႁူမ်ႈႁႅင်းၵၼ် ပဵၼ်မႃး တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးသေယဝ်ႉ ၼႃႈတီႈၶဝ် ၵွၼ်းဢုပ်ႉလႆႈ လႅၼ်လိၼ် ထႆးလႄႈမၢၼ်ႈ တႄႇဢဝ် မႄႈႁွင်ႈသွၼ် တေႃႇထိုင် မႄႈသၢႆသေ ပဵၼ်မႃး ၽူႈၵဵဝ်ႇၵပ်းယႃႈမဝ်းၵမ် တမ်ႈတီႈ သၢမ်လဵမ်ႉထွင်းၶမ်း Golden Triangle ယဝ်ႉ။ 
ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း သၢဝ်းပီ (1974-1994) ၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ၸုမ်းၼႆႉ ပဵၼ်ထႅၼ်ႈလူင် ၼႂ်းမိူင်းတႆးဝႆႉယူႇ။ ယႃႈမဝ်းၵမ် (ယႃႈၽိၼ်ႇၽိူၵ်ႇ) ဢၼ်ၽႅဝ်ၵႂႃႇတီႈ ဝဵင်းၼိဝ်းယွၵ်ႉၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ သၢမ်လဵမ်ႈထွင်းၶမ်း (မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းႁွင်ႇ၊ မိူင်းထႆး လႄႈလၢဝ်း) သေ ႁွတ်ႈၵႂႃႇ တႄႇဢဝ် 5 % တေႃႇ 80 %။ ယႃႈဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးတီႈ သၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်းၼႆႉ ၸိုၼ်ႈသႂ် 90% သေ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ဢၼ်လီသေပိူၼ်ႈ ၶဝ်ႈထိုင်ၼႂ်းၵၢတ်ႇယႃႈမဝ်းၵမ်လႄႈ DEA ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ပဵၼ်ၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ၵေႃႉၵႃႉၶၢႆၼႆယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt;Khun Sa, a drug warlord, The Economist, 8 Nov 2007; retrieved 2010-4-8&lt;/ref&gt;


==ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း==
ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း(မိူင်းယွၼ်း)ၼႆႉ ပဵၼ်ပွႆးတိုၵ်း ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး M.T.A လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းဝၽွမ်ႉႁူမ်ႈ U.W.S.A သွင်ၸုမ်း တိုၵ်းၵၼ် ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပီမၼ်းသေ သိုၵ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇ လုသုမ်းၼမ် ၼင်ႇၵၼ်၊ ၵူၼ်းသိုၵ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇ လူႉတၢႆ ဢမ်ႇတႅမ် 5000 ၵေႃႉ။ ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း ပဵၼ်လူၺ်ႈ-
# ပွႆးတိုၵ်း ႁိမ်သဵၼ်ႈတၢင်းၵႃႉၶၢႆ ၶဝ်ႈၸူးမိူင်းထႆး
# ပွႆးတိုၵ်း ဢၼ်ဢဝ်လွင်ႈသုၼ်တူဝ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်သွင်ၵေႃႉ ဢမ်ႇယွမ်းမႃႇၼတေႃႇၵၼ်
# ပွႆးတိုၵ်းၵႆႇသွင်တူဝ် တေႃႇၵၼ် ဢၼ်မီးၽူႈပၼ်ႁႅင်း ၸၼ်ၸိူၵ်ႈပႃႈလင်။
==သတီႇၾိၼ်ႇရၢႆႉ မႃးထူပ်းၶုၼ်သႃႇ==
1988 ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇမိူင်းဢေႃးၸတြေးလျ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ သတီႇၾိၼ်ႇရၢႆႉ [[Wp/En/Stephen_Rice_(journalist)|Stephen Rice (journalist)]]  လုၵ်ႉမိူင်းထႆး လၵ်ႉလွမ်ၶဝ်ႈမႃး ႁူပ်ႉထူပ်းတွင်ႈထၢမ် ၶုၼ်သႃႇ၊ ၶုၼ်သႃႇဝႃႈ ၼိုင်ႈပီၼႆႉ ၵႃႈၶၼ်သူၼ်ယႃႈ တေမႅၼ်ႈငိုၼ်းတေႃႇလႃႇ ဢေႃးၸတြေးလျ လၢၼ်ႉ 50 သေ တေၶႂ်ႈၶၢႆပၼ် ပုၼ်ႈတႃႇ 8 ပီ၊ ပေႃးပၼ်လႆႈၼင်ႇၼၼ် လွင်ႈယႃႈမဝ်းၵမ် တေလၼ်ၶဝ်ႈမႃး မိူင်းမိူင်းဢေႃးၸတြေးလျလႄႈ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ တေၵိုတ်းၵႂႃႇ ... ၼႆသေတႃႉ တႅၼ်းၽွင်းၷရႅတ်ႉဢီႇဝိၼ်ႇ ၶိုၼ်းတွပ်ႇဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၶဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ် တုၸရိူၵ်ႈလႄႈ ဢမ်ႇႁပ်ႉသိုဝ်ႉလႆႈၼႆသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢေႃးၸတြေးလျၶဝ် ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်းၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt; &quot;Questions Without Notice - Khun Sa: Heroin Supply&quot;. Senate Hansard. 26 April 1988.&lt;/ref&gt;
== ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မၢပ်ႇမႂ် ၶုၼ်သႃႇ==
1989 တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ၼိဝ်းယွၵ်ႉ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မၢပ်ႇမႂ် ၶုၼ်သႃႇ လွင်ႈဢၼ် ဢဵၼ်းဢၢၼ်းဢဝ် ယႃႈမဝ်းၵမ် 1000 တၢၼ်ႇ သူင်ႇႁႂ်ႈထိုင် ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼႆလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၶိုၼ်းတွပ်ႇလၢတ်ႈ တုၵ်းယွၼ်းဝႃႈ &quot;သင်ဝႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ သိုဝ်ႉဢဝ် ယႃႈဢၼ်မၼ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ တင်းသဵင်ႈၸိုင် ယႃႈမဝ်းၵမ်မၼ်းၼၼ်ႉ မၼ်းတေ ဢမ်ႇဢဝ်ပိုၼ်ၶၢႆ ၼႂ်းၵၢတ်ႇၵမ်ႇၽႃႇ&quot;ၼႆယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ လွင်ႈမၢပ်ႇမႂ်မၼ်းသေ ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ၶၼေႇတီႇယၼ်ႇ (Canadian journalist Patricia Elliott) ပၢတ်ႉထရိၵ်ႉသီးယႃး ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၽူႈထႆႇႁၢင်ႈ လိၵ်ႈၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇ ပႅင်ႉၶွၵ်ႉပူတ်ႉ သုပိၼ်းၶုၼ်းၵႅဝ်ႈ (Subin Kheunkaew)မႃးႁူပ်ႉထူပ်း တွင်ႈထၢမ် ၶုၼ်သႃႇ တမ်ႈတီႈ ငဝ်ႈၸိုင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ႁူဝ်မိူင်းယဝ်ႉ။
&lt;ref&gt;Elliott, P.W. &quot;How 'Prince of Death' sees bright future for Shan. Bangkok Post. July 19, 1990, p. 8 &lt;/ref&gt;
လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၶုၼ်သႃႇ လွမ်ၵပ်းသိုၵ်ႇ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် UN သေ ၶႂ်ႈမွတ်ႇၸိုဝ်ႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇမၼ်းသေ တေၽိူမ်ႉပၼ်ငိုၼ်း တေႃႇလႃႇ 210 လၢၼ်ႉ၊ တႃႇၽင်တိုၼ်းလၢင်း ၼွၵ်ႈမိူင်း တေႃႇလႃႇ 265 လၢၼ်ႉ၊ တႃႇၸွႆႈထႅမ် ၵၢၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ မႄးလႅၵ်ႈလၢႆႈ တႃႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈတႅၼ်းတၢင်ယႃႈ၊ တႃႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ လႄႈ ပၢႆးယူႇလီၸိူဝ်းၼၼ်ႉ 89.5 လၢၼ်ႉ ၼႆၵွၼ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် ၶိုၼ်းသူင်ႇၶၢဝ်ႇလပ်ႉ blackmail သေ ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈ ၶေႃႈတုၵ်းယွၼ်းမၼ်းယူႇ။ &lt;ref&gt; Elliott, P.W., &quot;A man who only wants the right to 'enjoy his own garden'...at a price. Bangkok Post, July 19, 1990, p. 9 &lt;/ref&gt;
တမ်ႈတီႈ မိူင်းထႆးပွတ်းႁွင်ႇၼၼ် ဢၼ်ၸွႆႈထႅမ် ၵႃႉၶၢႆယႃႈပၼ် ၶုၼ်သႃႇတႄႉ ပဵၼ်မၸဵင်ႇဝိၼ်း (ပၢၼ်းသေး) ပဵၼ်ၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။&lt;ref&gt;  Bertil Lintner (1999). Burma in revolt: opium and insurgency since 1948. Asian Silkworm Press. p. 306. ISBN 974-7100-78-9. Retrieved 12 April 2011.&lt;/ref&gt;

==MTA မိူၼ်ၽၢႆပင်း==
(7.1.1996) တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇပဵၼ် ၸွမ်ပွင်သိုၵ်းၼၼ်ႉ ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ တမ်ႈတီႈႁူဝ်မိူင်းၼၼ်ႉ ဢွၵ်မႃးၼႂ်းၶၢဝ်ႇTV မၢၼ်ႈ၊ ထႆးသေ ၵူၼ်းတင်းမိူင်း တင်းၵမ်ႇၽႃႇ ဢွၼ်ၵၼ် ဢၢမ်းသေ လႆႈႁူႉႁၼ်ၵႂႃႇ။ လွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ဝၢင်းၶိူင်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၼိုင်ႈၵေႃႉႁၼ်ၼိုင်ႈပ​ိူင် ၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆ-
# ဢမ်ႇဢွၵ်ႇၽၢင်ႁၢင်ႈ သိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တႃႇဢဝ်ၶိုၼ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ (ပေႃးတေယိုဝ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ သမ်ႉပူင်ၶေႃႈပူင်ဝႃႈ ဢမ်ႇမီးမၢၵ်ႇၵွင်ႈ တႃႇယိုဝ်းမၢၼ်ႈ၊ ပေႃႈယိုဝ်းဝ၊ တႆး၊ ပဢူဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ သမ်ႉဢမ်ႇၸိုၵ်း)
# ဢမ်ႇမီႈလၵ်းၼမ်း ပိူင်ၵၢၼ်တႅၵ်ႇလႅင်း။
# ဢမ်ႇမီးလွၵ်းပိူင် ၽႄဢမ်းၼၢတ်ႈ မ​မိူၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢွၼ်ႇ (ဝၢႆးၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းလူႉၵႂႃႇ ဢမ်းၼၢတ်ႈယႂ်ႇလူင် ၵူၺ်းမီးတီႈၶုၼ်သႃႇၵေႃႉလဵဝ်)
# ဢမ်ႇဝၢင်းၽႅၼ် လွၵ်းၵၢၼ်မႁႃႇပိဝ်ႇႁႃႇ ၽၢႆႇသိုၵ်းတႅတ်ႈတေႃး။
# ယွၼ်ႇယၢၼ်း လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း လွင်ႈပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၸၼ်ႉၵၢၼ် (ပေႃႈပဵၼ်တႆး ဢမ်ႇၶႂ်ႈပၼ်ၼႃႈတီႈ၊ ပေႃးပဵၼ်ၶႄႇ ပၼ်ၼႃႈတီႈ)
# မိူင်းဢ​မေႇရိၵၢၼ်ႇလႄႈ မိူင်းထႆး ႁူမ်ႈၵၼ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်။
# ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ (ၸိူဝ်းပဵၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႆး ဢၼ်ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ လႅင်ႈႈပၢင်ႇၾ၊ တိုၼ်းယႂ်ႇလႄႈ ၸဝ်ႈႁၢၼ်တိပိူဝ်ႉၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူဝ်မႃးပႄႉပုၼ်ႈ ၶဝ်ၵူၼ်းလူင် ၸ​ိူဝ်းဢမ်ႇၸိုဝ်ႈတႆးၼၼ်ႉလႄႈ ၶဝ်ႁႃလွၵ်းလၢႆး တၢင်ႇတၢင်းၽိတ်းသေ ဢင်တၢႆပ​ႅတ်ႈ ဝၢႆးလႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇ ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ တႅၵ်ႇဢွၵ်ႇ ၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉၼႆၼၼ် ၵူၼ်းသိုၵ်း ၼႂ်းၸုမ်း M.T.A ဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်ၵွင်ႈၵၢင်ႇ ထိုမ်ႈပႅတ်ႈသေ ပၢႆႈဢွၵ်ႇတပ်ႉ ၵူႈတီႈတီႈလႄႈ ၵွၼ်းထိင်းၵၼ် ဢမ်ႇလႆႈယဝ်ႉ)
# ၵူၼ်းသိုၵ်း ၸိူဝ်းမႃးႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်းၵေႃႈ မွၵ်ႈ 80% ၼႆႉ ဢမ်ႇလိူဝ်လႆႈသေ တဵၵ်းၺွပ်းမႃႈႁဵတ်းသိုၵ်း (ယွၼ်ႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ငဝ်ႈၸိုင်ႈ ဢမ်ႇပၼ်လႆႈ ႁဵင်းၸႂ်ၵႅၼ်ႇၶႅင်သေ ဝႆႉမိူၼ် ၵူၼ်းၸၢၵ်ႈ)
# ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ 16 ၸုမ်းၵေႃႈ ၵိုတ်းသိုၵ်းၸွမ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ။
# ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ပဵၼ်ၽွင်းၵႂင်သေ ႁႃတၢင်းဢွၵ်ႇလွတ်ႈ။
&lt;br&gt;
ယွၼ်ႉလွင်ႈတၢင်းၸိူဝ်းၼႆႉသေ တီႈႁူဝ်မိူင်း ၸင်ႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ႁႂ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ၵူႈတီႈတီႈ ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ။ တီႈႁူဝ်မိူင်းတႄႉ ၽၢႆႇမၢၼ်ႈ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင် တိၼ်ထုတ်ႉ ၶီႇႁိူဝ်းမိၼ် မႅင်းမီႈသေ မႃႈၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈ။ ပၢႆႉတီႈၼိူဝ်ၶဵင်ႇၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ &quot;' ပၢင်ပွႆး M.T.A  ဢၢပ်ႈၶိူင်ႈယိပ်း ထိုင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသေ ၶဝ်ႈၼႂ်း တူင်ႇဝူင်း မၢႆမီႈ''' ၽၢႆႇမၢၼ်ႈတႄႉတႅမ်ႈဝႆႉ '&quot;M.T.A အဖွဲ့မှ နိုင်ငံတော်အစိုးရထံ လက်နက်အပ်နှံ၍ ဥပ​ဒေဘောင်အတွင်း ဝင်ရောက်သည့် အခမ်းအနား'''ၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၶိုၼ်ႈ ၼိူဝ်ၶဵင်ႇပၢင်ၵႅဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ၶုၼ်သႃႇ၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင်၊ ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇ၊ ၸဝ်ႈမိူင်းၶွၼ်း၊ ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မ​ိူင်းသေ တီႈဝၢင်းမၢၵ်ၼင်ႁူဝ်မိူင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းသိုၵ်းဢႅမ်ႇထီႇဢေႇ ၼင်ႈငဝ်သေ ထူၺ်ႈၸႂ်လူင်ယူႇ။&lt;ref&gt; ၸၢႆးၶိူဝ်းလိူၼ် (ၵဵင်းတုင်)၊'''ႁိူၼ်း'''၊ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 40,41။ ပီ 2015 &lt;/ref&gt;  တႃႇတေ တိၺွပ်းၶုၼ်သႃႇသေ ဢၢပ်ႈပၼ် ၼႂ်းမိုဝ်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် ပၼ်ၵႃႈႁူဝ်မၼ်း တေႃႇလႃႇ 2 လၢၼ်ႉသေတႃႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇၽွမ်ႉၸွမ်း၊ ၵွပ်ႈၼႆ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢမ်ႇလႆႈတူၵ်းၵႂႃႇ ၼႂ်းမိုဝ်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၶုၼ်သႃႇ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႅင် ၵႂႃႇတူၵ်းလူင်းဝႆႉ တီႈမၢၼ်ႈလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ၸင်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt; ခွန်ဆာ ဦးဆောင်သော MTA အဖွဲ့ ဘာကြောင့် လက်နက်နဲ့ငြိမ်းချမ်းရေး လဲလှယ်ရသလဲ&lt;/ref&gt;

== ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ==
ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ လႅၵ်ႈဢဝ် လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၶဝ်ႈတူင်ႇဝူင်းမၢႆမီႈ၊ ဢၢင်ႈဢၢၼ်းဝႆႉ ဢမ်ႇပဵၼ် ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈတူၵ်းလူင်းသေဢမ်ႇၵႃး တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇႁၼ်လီၸွမ်း ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽၢတ်ႇယၢၼ် ဢဝ်တူဝ်လွတ်ႈၽႂ်ၽႂ်မၼ်းမၼ်း၊ ၼုမ်ႇႁၢၼ် ဢၼ်ၽုၵ်ႇၽင်ဝႆႉပဵၼ် ၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မၢင်ၸိူဝ်း သိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ၊ မၢင်ၵေႃႉလႆႈတၢႆႁၢႆ၊ မၢင်ၸိူဝ်းပၢႆႈၵႂႃႇယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆး၊ မိူင်းထႆး၊ မိူင်းမၢၼ်ႈ၊ မိူင်းၶႄႇၵေႃႈမီး။ ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း ၶိုၼ်းတင်ႈပဵၼ် တပ်ႉS.S.A (south)၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းမူၼ်း၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းမႁႃႇၵျႃႇ၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလႅင်းသႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၸုမ်းပျီႇတုၸိတ်ႉသေ သိုပ်ႇယိပ်းၵွင်ႈၵင်ႇ ၵုမ်းထိင်းၼႃႈတီႈၽႂ်မၼ်းၵေႃႈမီး။

==ၶုၼ်သႃႇၶွတ်ႇယွတ်ႈ==
ဝၢႆးဝၢင်းၶိူင်ႈယဝ်ႉ တူဝ်ၶုၼ်သႃႇၼၼ်ႉ မၢၼ်ႈၶဝ် ဢဝ်မိူဝ်းဝႆႉတီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ တမ်ႈတီႈ ႁိူၼ်းမႆႉၵဝ်ႇ သွင်ၸၼ်ႉ၊ ႁိမ်းၼွင်ဢင်းယႃး ပႃႈတႂ်ႈ သၢႆၶၢဝ်ႇလပ်ႉ (MIS)ယူႇ။ ယူႇသဝ်းတီႈ တႃႈၵုင်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် ၼႃႈၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၶွမ်ႇပၼီႇ လၢႆလၢႆဢၼ်သေ ၶုၼ်သႃႇလႆႈၸိုဝ်ႈမၢၼ်ႈဝႃႈ ဢူးထႅတ်ႉဢွင်ႇ (ဦးထက်အောင်)ၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းပဵၼ်သင်တႄႉတႄႉသေတၢႆၼႆတႄႉ ဢမ်ႇႁူႉၸႅင်ႈ။ ၵူၺ်းလၢမ်းဝႃႈ မၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ယဝ်ႉ တၢႆၽၢၵ်ႇ သမ်ႉပဵၼ်ထႅင်ႈ လိူတ်ႈလိူဝ်သေ သဵင်ႈၸူဝ်ႈတၢႆၵႂႃႇ တီႈတႃႈၵုင်ႈ မိူဝ်ႈ (26.10.2007) ၽွင်းဢႃႇယု လႆႈ (73)ပီ၊ တူဝ်တၢႆမၼ်း လႆႈဢဝ်ၵႂႃႇၽင်ဝႆႉ တမ်ႈတီႈ ပႃႇၸႃႉယေႇဝေး ဢၼ်မီးတီႈ ဢုၵ်ႉၵလႃႇႁွင်ႇ။ &lt;ref&gt; cookie (4 November 2007). &quot;Khun Sa&quot;. Find A Grave. Find A Grave, Inc. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt; ပၢင်မႃႇသႃႇမၼ်းၼၼ်ႉ ပီႈၼွင်ႉမၼ်း တပႄးမၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ၶႂ်ႈႁဵတ်းၶိုၵ်ႉႁဵတ်းၵိုၼ်းယူႇသေတႃႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇၶႂၢင်းပၼ်။

==ငဝ်းတူင်ႉ လွင်ႈၶုၼ်သႃႇ==
တမ်ႈတီႈ ငဝ်းတူင်ႉ ဢၼ်ဢွၵ်ႇၼႂ်း ပီ 2007 ၼႂ်း American Gangster (ၵူၼ်းႁၢႆႉဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ)ၼၼ်ႉ ၸၢႆးငဝ်းရိၵ်ႉယၢင်း Ric Young ႁဵတ်းၵူၼ်းႁၢႆႉ တၢင်တူဝ် ၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt;LAmanager.com (2012). &quot;Our Talent&quot;. LA Management. LAmanager.com. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt; Brian (14 July 2012). &quot;The 20 Richest Drug Dealers of All Time&quot;. CELEBRITY NET WORTH. CELEBRITY NET WORTH. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt;
ငဝ်းတူင်ႉထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ မီးၼႂ်းယူႇထုပ်ႉ Khun Sa: Opium Warlord (documentary), Lord of the Golden Triangle  ၸိူဝ်းၼႆႉ လၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈၶုၼ်သႃႇလႄႈ ယႃႈမဝ်းၵမ် ဢိၵ်ႇၼႃႈၵၢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းမၼ်း။

==ၽိုၼ်ဢိင်==
{{Reflist}}

[[Category:!Main category|ၶုၼ်သႃႇ၊ ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း MTA]]</text>
      <sha1>pxerdmp3bs3l8ska1xrmr2ry1abf1p5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>54792</id>
      <parentid>54791</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T03:09:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Seng Ku Hurng</username>
        <id>3025</id>
      </contributor>
      <comment>Change the size of the photo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44353" xml:space="preserve">{{Infobox ပိုၼ်းၵႅပ်ႈ
| ၸိုဝ်ႈ = ၶုၼ်သႃႇ
| ၶႅပ်းႁၢင်ႈ = Khun Sa (9to12).jpg
| caption = ႁၢင်ႈၸွမ်ပွင်သိုၵ်း ၶုၼ်သႃႇ
| ဢႃႇယု = 73
| ဝၼ်းလိူၼ်ပီၵိူတ်ႇ = 17.2.1934
| ၸိုဝ်ႈတႄႉတႄႉ = ၸၢႆးသႃႇ (or ) ထုၼ်းသႃႇ
| ၸိုဝ်ႈပေႃႈမႄႈ = လုင်းၶုၼ်ဢၢႆႈ ပႃႈသႅင်ၸုမ်ႈ
| တီႈၵိူတ်ႇ= ဝၢၼ်ႈၽႃၽိုင်ႈ ဢိူင်ႇလွႆမေႃႇ ၸေႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်း
| ၵူၼ်းမိူင်း = မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ
| ၸၢဝ်းၶိူဝ်း = ၶႄႇတႆး
| ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် = ၸၢဝ်းပုတ်ႉ
| ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈပႆႇၺႃႇ = ၸၼ်ႉသွင်၊ မေႃပႃးလိၵ်ႈၶႄႇ
| ၼႃႈၵၢၼ် = ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း
| ၵေႃႉၵူႈ = ၼၢင်းၵျႃႇယူင်ႇ
| လုၵ်ႈလၢင်း = ၼၢင်းလူင်၊ ၸၢမ်ႇမိူင်း၊ ၸၢမ်ႇႁိူင်း၊ ၼၢင်းၵဵင်၊ ၸၢမ်ႇၸိုၼ်ႈ၊ ၸၢမ်ႇမျၢတ်ႈ၊ ၼၢင်းလဵၵ်ႉ၊ ၸၢမ်ႇမျ
| ၶၢဝ်ႇႁူင်လိုဝ်းလင် = ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း၊ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇ
| ႁွႆးမိုဝ်း ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ= တင်ႈပဵၼ် တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး (M.T.A)
| ၶႅပ်းၸုမ်ႈ ၸိူဝ်းလႆႈမႃး= 
| ဝၼ်းသဵင်ႈၵၢမ်ႇ = 26.10.2007
| တီႈသဵင်ႈၵၢမ်ႇ= တႃႈၵုင်ႈ
| လၢႆးမိုဝ်း=
| ၵွင်ႉသၢၼ်ၼႅတ်ႇ =
 }}

== ပီလိူၼ်ဝၼ်းၵိူတ်ႇ==
ၶုၼ်သႃႇၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး လုင်းၶုၼ်ဢၢႆႈ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇ) ပႃႈသႅင်ၸုမ်ႈ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး) ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈ မိူဝ်ႈ 17.2.1934 တမ်ႈတီႈ ဝၢၼ်ႈၽႃၽိုင်ႈ၊ ဢိူင်ႇလွႆမေႃႇ၊ ၸႄႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်းသေ ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ '''ၸၢႆးသႃႇ'''။ ၸိုဝ်ႈၶႄႇတႄႉ ႁွင်ႉဝႃႈ '''ၸၢင်းၶျီႈၾူ Chang Chi-fu''' 張奇夫&lt;ref&gt;{{cite news |title=Khun Sa's Decline (坤萨的没落) |url=http://www.cctv.com/special/4/4/702.html |publisher=[[China Central Television]] |date=2002-06-18 |accessdate=2006-12-02 | language=Chinese}}&lt;/ref&gt;သေ ပဵၼ်ၶိူဝ်းၸၢင်း။ လႆႈဝႃႈမၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းလိူတ်ႈၶိုင်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃႈမၼ်း သဵင်ႈၵႂႃႇၸဵမ်မိူဝ်ႈ မၼ်းၸၢႆးတိုၵ်ႉၵေႃႉလဵၵ်ႉ။ မႄႈမၼ်းၸၢႆး ပႃႈၼၢင်းၸုမ်ႈၼႆႉ သမ်ႉႁၢင်ႈလီလႄႈ ၶိုၼ်းတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၵျီႇ (ၵိၼ်မိူင်းမိူင်းတွမ်း၊ မဵဝ်ႉၸႃးမိူင်းတွမ်း)။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၸၢႆးသႃႇ ဢႃႇယုလႆႈ 5 ၶူပ်ႇ လႆႈၵႂႃႇယူႇၸွမ်း ၵေႃႉပဵၼ်လုင်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ '''ၶုၼ်ယီႈသႆႇ'''သေ လႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း တၼ်းထိုင် ၸၼ်ႉသွင်။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၺႃးပၢၼ်သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်လႄႈ လႆႈဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းပႅတ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵေႃႉပဵၼ်လုင်း သိုပ်ႇသူင်ႇမၼ်း သွၼ်ႁဵၼ်းလိၵ်ႈၶေႇ တေႃႇပေႃးဢၢၼ်ႇဢွၵ်ႇတႅမ်ႈလႆႈ၊ ယင်းသွၼ်ပၼ်ထႅင်ႈ လၢႆးလဵင်ႉမႃႉလႄႈ ပၢႆးၽုၵ်ႇသွမ်ႈလူးၵွၼ်ႇ။ 
[[File:Khun Sa.jpg|thumb|upright=1.20|ႁၢင်ႈၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ဢေႃးသတေးရီးယႃး သတီႇၽႅၼ်ႇရၢႆႉလႄႈ ၶုၼ်သႃႇထူပ်းၵၼ် တီႈႁူဝ်မိူင်း 1988]]

==ၼမ်ႉၸႂ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ==
မိူဝ်ႈ 1949 သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ KMT လႆႈၵၢၼ်ႉသုမ်း သိုၵ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ တမ်ႈတီႈ မိူင်းၶေႇလူင်သေ ၽိုတ်ႉၶဝ်ႈမႃးယူႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆး။ ၽႅဝ်မႃးၸဵမ် လွႆမေႃႇ။ ၸၢႆးသႃႇ လႆႈႁၼ် သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ် မႃးၸူၼ်ဢဝ် ၶူဝ်းၶွင်ငိုၼ်းၶမ်း မႃႉလႃးဝူဝ်းၵႂၢႆး ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းသူၼ်ၶဝ် တေႃႇၼႃႈတေႃႇတႃမၼ်း။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢႃႇယုမၼ်းၸၢႆး တိုၵ်ႉမီး 10 ၶူပ်ႇသေတႃႉ ၼႂ်းၸႂ်ၼႆႉ ဢမ်ႇၶႂ်ႈၶၢမ်ႇ လွင်ႈဢၼ်ဢဝ်လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈသေ ပႄႉၵိၼ်ၵၼ် ၼမ်ႉၸႂ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလွင်ႈတဵၵ်းတဵင်ၼၼ်ႉ တေလႆႈဝႃႈ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်းၸႂ်မၼ်း ၸဵမ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉယူႇ။
==တင်ႈတူဝ်ႁင်းၵူၺ်း==
[[File:Muang Tai Army flag.png|thumb|upright=1.20|Muang Tai Army flag]]
မိူဝ်ႈၵေႃႉလဵၵ်ႉ မၼ်းယၢမ်ႈၵႂႃႇႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်း ၸွမ်းလူၺ်ႈ သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ်။ ဝၢႆးလင်မႃး ၸင်ႇၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ ၶႄႇၽိူၵ်ႇသေ တင်ႈပဵၼ် တပ်ႉႁင်းၵူၺ်း မီးမႃးၵူၼ်း ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပၢၵ်ႇမၼ်း။ ထိုင်မႃး 1963 ၸင်ႇသွၼ်ႈတႂ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် ၸုမ်းၵႃႇၵွႆႇယေး လွႆမေႃႇ။ 
(15.6.1964) တီႈပၢင်ၵုမ် လွႆမေႃႇ မီးၶေႃႈတူၵ်းလူင်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၸိူဝ်းပဵၼ်-
# ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး လွႆမေႃႇ။ (လုၵ်ႈၶိုင်ႈတႆးလႄႈၶႄႇ)
# ပူဝ်ႇတေႇဝိင်ႇ ၽူႈႁတ်းႁၢၼ် ပွႆးတိုၵ်းတၢင်ႉယၢၼ်း 1959။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး)
# ၸဝ်ႈသူးလၢႆး လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး မိူင်းၵႅတ်ႈ။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး)
# ၸဝ်ႈသႅင်မိူင်း လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး မိူင်းဝၢၼ်ႈတူၼ်း။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဝ)
# ၸဝ်ႈၶုၼ်သၢမ် လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး ၼမ်ႉမေႃႇမိူင်းလႅင်း။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းပလွင်ႈ)
ၸိူဝ်းၶဝ် ၸင်ႇႁွမ်ႁႅင်းၵူၼ်း ႁႅင်းၵွင်ႈ ႁူမ်ႈၵၼ်မီး 1900 ၵေႃႉ၊ ၸင်ႇလုၵ်ႉဢဝ် မိူင်းလွႆမေႃႇ၊ တၢင်ႉယၢၼ်း၊ ၶၢမ်ႈတႃႈၶူင်း တီႈတႃႈဝိုၼ်းၼွင်း ပၢင်ၵၼ်းႁွၵ်ႇ သိုပ်ႇၶၢမ်ႈတၢင်းၵႃး ပွတ်းမိူင်းပဵင်း၊ မိူင်းၶွၼ်၊ မိူင်းပၵ်ႉ၊ မိူင်းလုင်း၊ ၶၢမ်ႈၼမ်ႉသၢႆ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆး ပွတ်းဝၢၼ်ႈၽၵ်းၵီး၊ ႁူၺ်ႈဢိုၼ်ႈ ထိုင်ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ ၸင်ႇတင်ႈပဵၼ် ငဝ်ႈၸိုင်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် '''တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း Shanland United Army''' ။ တုင်းတပ်ႉသိုၵ်းပဵၼ် &quot;လွႆသၢမ်လုၵ်ႈ သီလိူင်ၼိူဝ်ပိုၼ်ႉ သီသွမ်ႇၼုမ်ႇလႄႈ လၢဝ်ၼိုင်ႈလုၵ်ႈ&quot;။ ပူၵ်းတင်ႈငဝ်ႈၸုမ်း တမ်ႈတီႈ 1. လွႆမေႃႇ (မိူင်းတႆး)။ 2. ႁိၼ်တႅၵ်ႇ (မိူင်းထႆး)သေ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသႅင်မိူင်း ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇပၢႆးမိူင်း၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင် ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇသိုၵ်း၊ ၸဝ်ႈလႅင်းၸိုၼ်ႈ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူင်းၽိုၵ်းသွၼ်ယဝ်ႉ။

==ၶုၼ်သႃႇတူၵ်းၶွၵ်ႈ==
ၸဵမ်မိူဝ်ႈပဵၼ် ၵႃႇၵွႆႇယေးၼၼ်ႉ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းၼႆႉ လႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၵူၼ်းၵႃႉမိူင်းတႆး တေႃႇႁွတ်ႈထိုင်မိူင်းထႆးသေ သမ်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမႂ်ႇမႃးၽိုၵ်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း ၼိုင်ႈၸုပ်ႈလႂ် 600 မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ 800 ၵေႃႉ၊ ပၢင်ၽိုၵ်းႁိုင်ႁူၵ်းလိူၼ်၊ ဢွင်ႈတီႈၽိုၵ်းသမ်ႉပဵၼ် မိူင်းသွင်၊ ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
မိူဝ်ႈဝၼ်း (6-7.07.1967) တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းS.U.A လႆႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ် တင်းၸုမ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ K.M.T တီဝၢၼ်ႈၵႂၢၼ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းလၢဝ်း။ လွင်ႈၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်။ ယွၼ်ႉၶႂ်ႈႁႂ်ႈ S.U.A တင်း ၶႄႇၽိူၵ်ႇ K.M.T ပဵၼ်ႁူဝ်ႉ ႁႄႉတိုၵ်းၸုမ်း ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉမၢၼ်ႈ (CBP)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ၸင်ႇႁွင်ႉၶုၼ်သႃႇ ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ် တီႈတူၼ်ႈတီးသေ တိၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်း (17.10.1969)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၶုၼ်သႃႇလႆႈၶၢမ်ႇတီႉၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် တုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈၵူၼ်းသိုၵ်း ၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈသေတႃႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ တပႄးမၼ်း ၵႂႃႇထူပ်းမၼ်းၼႂ်းထွင်ႇ မိူဝ်ႈလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ၶုၼ်သႃႇတိုၼ်းၵမ်တႃမိုဝ်းဝႆႉ တင်းသွင်ၶွၼ်တႃႇသေႇၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႈ ယႃႇပေၽႃႈၵွင်ႈၵၢင်ႇ၊ သိုပ်ႇၵမ်ဝႆႉၼႆလႄႈ ၸိူဝ်းတပႄးမၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈ။ 
==ၸတ်းၵၢၼ် လႅၵ်ႈၵူၼ်း==
ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆး ႁူမ်ႈပွင်း ၸဝ်ႈၾႃႉလင်၊ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး၊ ၶျႃႇလီႇ လႄႈ ပူဝ်ႇပီႇတိူဝ်ႇ ၸင်ႇႁူမ်ႈၵၼ် ဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ၵႂႃႇတီႉၺွပ်း မေႃယႃရုသျႃးသွင်ၵေႃႉ တီႈႁူင်းယႃလူင်ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ဝဵင်းတူၼ်ႈတီးသေ ႁွင်ႉၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းထိူၼ်ႇ၊ ၸင်ႇဢဝ်မေႃယႃသွင်ၵေႃႉၼႆႉ ႁဵတ်းတူဝ်ယိူဝ်ႇသေ ယွၼ်းလႅၵ်ႈဢဝ် ၶုၼ်သႃႇ ဢၼ်မီးၼႂ်းၶွၵ်ႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ တိုၵ်ႉပဵၼ်မိူင်း သူဝ်ႇသျႄႇလိတ်ႉလႄႈ တင်းမိူင်းရုသျႃး တိုၵ်ႉပဵၼ် ဢူၺ်းလီၵၼ်။ ၸင်ႇမီး ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းထႆး '''ၵရဵင်းသၵ်ႉ ၶျမ်းမၼၼ်း''' ၶဝ်ႈၵႄႈဢွၵ်ႇၵၢင်ပၼ် ၼႂ်းၵႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းလႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢၼ်ၼေႇဝိၼ်းဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉလႄႈ မၢၼ်ႈၶဝ် ၸင်ႇၽွမ်ႉသေ ပွႆၶုၼ်သႃႇဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈမႃး မိူဝ်ႈ (07.09.1975)ယဝ်ႉ။ ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ တိုၵ်ႉလႆႈထုၵ်ႇ သၢႆၶၢဝ်ႇမၢၼ်ႈ ပႂ်ႉတူၺ်းၸွမ်းယူႇ တႃႇသေႇ။
==ၶုၼ်သႃႇ ၶိုၼ်းၶဝ်ႈထိူၼ်ႇ==
ထိုင်မႃး (07.02.1976) ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၵူၼ်းၸွမ်းမၼ်း 7 ၵေႃႉ၊ ၵွင်ႈပွတ်း 5 လဝ်း၊ လႅဝ်း 1 မၢၵ်ႈ ဢိၵ်ႇငိုၼ်းမၢၼ်ႈ သွင်သႅၼ်ၵျၢပ်ႈသေ ၸင်ႇဢွၵ်ႇပၢႆႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ၊ ၶိုၼ်ႈမႃး မိူင်းတႆး ပွတ်းလႃႈသဵဝ်ႈ မိူင်းယႆ သိုပ်ႇပူၼ်ႉမိူဝ်းတၢင်း မိူင်းတွမ်း ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇသိုပ်ႇလူင်းမႃး တေႃႇထိုင် လၵ်းတႅင်ႇ မိူင်းထႆးယဝ်ႉ။
==သၢင်ႈၸိုဝ်ႈသၢင်ႈဝဵင်း==
မိူဝ်ႈပီ 1977 ၼီႈ ၶုၼ်သႃႇယူႇတီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၽႅၼ်ၵၢၼ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် ၼႂ်း 6 ပီ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ ယႃႈမဝ်းၵမ်ႁၢႆ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆသေ  ၶဵင်ႇတႃႉတေႃႇ ၸုမ်းၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် လုမ်ႈၾႃႉ DEA လႄႈ တေႃႇထိုင် တႅၼ်းၽွင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မႃးထူပ်းၶုၼ်သႃႇ တီႈဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ၶုၼ်သႃႇၼႆႉ ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ် ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၵႃႉယႃႈလူင်ၼႆလႄႈ ၸင်ႇႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ &quot;ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇ Opium King ယဝ်ႉ။ မၼ်းယူႇသဝ်း တီႈႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း ၽိုၵ်းသိုၵ်း သေဢမ်ႇၵႃး ဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵေႃႇသၢင်ႈပၼ်ႁႅင်း ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ပၢႆးၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၼင်ႇၼႆ-
# မႄးၵုမ်းထၢတ်ႈၵဝ်ႇ ထၢတ်ႈၵႃၶမ်း ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
# ဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ဝိႁၢၼ် ဝတ်ႉၵႃၶမ်း ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
# ႁဵတ်းသၢင်ႈ ႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်လိၵ်ႈၶႄႇ။
# ပၼ်ႁႅင်းၸွႆႈထႅမ် &quot;ႁူင်းႁဵၼ်းၼုမ်ႇႁၢၼ်&quot; သွၼ်လိၵ်ႈတႆး။
# ႁဵတ်းသၢင်ႈ &quot;ႁူင်းၽိမ်း&quot; ပေႃႉဢွၵ်ႇပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး။
# ၵေႃႇသၢင်ႈၼွင်လူင်ၵဵပ်းၼမ်ႉ ပုၼ်ႈၵူၼ်းၼမ်လႆႈၸႂ်။
# သၢင်ႈၶူဝ်ၶၢမ်ႈၼမ်ႉၶမ်း ထႆသဵၼ်ႈတၢင်းၵႃးလႄႈၾႆးၾႃႉ။
==ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇႁိၼ်တႅၵ်ႇ==
ၶုၼ်သႃႇ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း တမ်ႈတီႈ လႅၼ်လိၼ်ထႆးတင်းမၢၼ်ႈသေ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ႁႅင်းသိုၵ်း မီးမႃး မွၵ်ႈ 6000 ၵေႃႉၼၼ်ႉ မၢၵ်ႇတႃၵမ်ႇၽႃႇတူၺ်းႁၼ်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၵႄႇယႃႈ Opium Warlords ၼႆယူႇ။ ထႆးၵေႃႈ ႁၼ်ထိုင်ၽေးၶဵၼ်ယႃႈ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈ ထိုင်မႃး 1982 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး ၸင်ႇဢဝ်တပ်ႉႁၢၼ်ပႂ်ႉလႅၼ်လိၼ် 800 ၵေႃႉ မႃးလိုပ်ႈၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်၊ (21.1.1982) ၸုမ်းၶုၼ်သႃႇ လႆႈဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ၵႂႃႇယူႇမိူင်းၵၢၼ်း ႁိမ်းမိူင်းႁႅၼ်၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင် သမ်ႉၵႂႃႇယူႇတီႈ လွႆလၢင်းမိူင်းယွၼ်း။
[[file: Young MTA Recruits.jpg|thumb|thumb|upright=1.20|&lt;center&gt; တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး တီႈႁူဝ်မိူင်း 26.7.1990&lt;/center&gt;]]

==တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး==
ဝၢႆးသေ ၶုၼ်သႃႇ ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ၼႂ်းလိၼ်ထႆး ၵႂႃႇယူႇၼႂ်းလိၼ်တႆးၼၼ်ႉ သမ်ႉပဵၼ်ၽွင်း ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း TRC ယိုၼ်းမိုဝ်းလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢၼ်မီးလၵ်းၼမ်း 5 ၶေႃႈ-
# ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ
# လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ
# တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ
# ပူၵ်းပွင်ၽဝၵူၼ်းမိူင်း
# သၢၼ်ၶတ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ။
ၵမ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီး ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင်ၸၢမ်မႂ်ႇ (SSA-S) ၶဝ်ႈပႃး ႁူမ်ႈႁွမ်းလႄႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ &quot;ၶွင်ႇၸီႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး Tai Revolutionary Council ထိုင်မႃး (21.07.1985) ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႈ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်းလႄႈ ၸင်ႇပဵၼ်မူႇလဵဝ်ၸုမ်းလဵဝ်။ ၶုၼ်သႃႇ ၶၢႆႉမႃးတင်ႈငဝ်ႈငုၼ်း တီႈႁူဝ်မိူင်း၊ မိူင်းမႂ်ႇသေ သၢမ်ၸုမ်းဢၼ်မႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၼႆႉ ၸင်ႇပိၼ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ '''တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး Mong Tai Army''' လႄႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ '''ၶွင်ႇသီႇမႄးပွင်ၸိုင်ႈတႆး Shan State Restoration Council'''။ ၼႂ်းၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတင်းသဵင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၸုမ်းဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ၊ မီးမႃးပွႆးလူင်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း တေႃႇထိုင် ၸုပ်ႈ(18-27) ဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်းမီးမႃးထိုင် 40,000 (သီႇမိုၼ်ႇပၢႆ)။

တႄႇဢဝ် 1985 ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇၶဝ် ႁူမ်ႈႁႅင်းၵၼ် ပဵၼ်မႃး တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးသေယဝ်ႉ ၼႃႈတီႈၶဝ် ၵွၼ်းဢုပ်ႉလႆႈ လႅၼ်လိၼ် ထႆးလႄႈမၢၼ်ႈ တႄႇဢဝ် မႄႈႁွင်ႈသွၼ် တေႃႇထိုင် မႄႈသၢႆသေ ပဵၼ်မႃး ၽူႈၵဵဝ်ႇၵပ်းယႃႈမဝ်းၵမ် တမ်ႈတီႈ သၢမ်လဵမ်ႉထွင်းၶမ်း Golden Triangle ယဝ်ႉ။ 
ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း သၢဝ်းပီ (1974-1994) ၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ၸုမ်းၼႆႉ ပဵၼ်ထႅၼ်ႈလူင် ၼႂ်းမိူင်းတႆးဝႆႉယူႇ။ ယႃႈမဝ်းၵမ် (ယႃႈၽိၼ်ႇၽိူၵ်ႇ) ဢၼ်ၽႅဝ်ၵႂႃႇတီႈ ဝဵင်းၼိဝ်းယွၵ်ႉၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ သၢမ်လဵမ်ႈထွင်းၶမ်း (မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းႁွင်ႇ၊ မိူင်းထႆး လႄႈလၢဝ်း) သေ ႁွတ်ႈၵႂႃႇ တႄႇဢဝ် 5 % တေႃႇ 80 %။ ယႃႈဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးတီႈ သၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်းၼႆႉ ၸိုၼ်ႈသႂ် 90% သေ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ဢၼ်လီသေပိူၼ်ႈ ၶဝ်ႈထိုင်ၼႂ်းၵၢတ်ႇယႃႈမဝ်းၵမ်လႄႈ DEA ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ပဵၼ်ၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ၵေႃႉၵႃႉၶၢႆၼႆယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt;Khun Sa, a drug warlord, The Economist, 8 Nov 2007; retrieved 2010-4-8&lt;/ref&gt;


==ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း==
ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း(မိူင်းယွၼ်း)ၼႆႉ ပဵၼ်ပွႆးတိုၵ်း ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး M.T.A လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းဝၽွမ်ႉႁူမ်ႈ U.W.S.A သွင်ၸုမ်း တိုၵ်းၵၼ် ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပီမၼ်းသေ သိုၵ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇ လုသုမ်းၼမ် ၼင်ႇၵၼ်၊ ၵူၼ်းသိုၵ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇ လူႉတၢႆ ဢမ်ႇတႅမ် 5000 ၵေႃႉ။ ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း ပဵၼ်လူၺ်ႈ-
# ပွႆးတိုၵ်း ႁိမ်သဵၼ်ႈတၢင်းၵႃႉၶၢႆ ၶဝ်ႈၸူးမိူင်းထႆး
# ပွႆးတိုၵ်း ဢၼ်ဢဝ်လွင်ႈသုၼ်တူဝ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်သွင်ၵေႃႉ ဢမ်ႇယွမ်းမႃႇၼတေႃႇၵၼ်
# ပွႆးတိုၵ်းၵႆႇသွင်တူဝ် တေႃႇၵၼ် ဢၼ်မီးၽူႈပၼ်ႁႅင်း ၸၼ်ၸိူၵ်ႈပႃႈလင်။
==သတီႇၾိၼ်ႇရၢႆႉ မႃးထူပ်းၶုၼ်သႃႇ==
1988 ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇမိူင်းဢေႃးၸတြေးလျ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ သတီႇၾိၼ်ႇရၢႆႉ [[Wp/En/Stephen_Rice_(journalist)|Stephen Rice (journalist)]]  လုၵ်ႉမိူင်းထႆး လၵ်ႉလွမ်ၶဝ်ႈမႃး ႁူပ်ႉထူပ်းတွင်ႈထၢမ် ၶုၼ်သႃႇ၊ ၶုၼ်သႃႇဝႃႈ ၼိုင်ႈပီၼႆႉ ၵႃႈၶၼ်သူၼ်ယႃႈ တေမႅၼ်ႈငိုၼ်းတေႃႇလႃႇ ဢေႃးၸတြေးလျ လၢၼ်ႉ 50 သေ တေၶႂ်ႈၶၢႆပၼ် ပုၼ်ႈတႃႇ 8 ပီ၊ ပေႃးပၼ်လႆႈၼင်ႇၼၼ် လွင်ႈယႃႈမဝ်းၵမ် တေလၼ်ၶဝ်ႈမႃး မိူင်းမိူင်းဢေႃးၸတြေးလျလႄႈ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ တေၵိုတ်းၵႂႃႇ ... ၼႆသေတႃႉ တႅၼ်းၽွင်းၷရႅတ်ႉဢီႇဝိၼ်ႇ ၶိုၼ်းတွပ်ႇဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၶဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ် တုၸရိူၵ်ႈလႄႈ ဢမ်ႇႁပ်ႉသိုဝ်ႉလႆႈၼႆသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢေႃးၸတြေးလျၶဝ် ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်းၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt; &quot;Questions Without Notice - Khun Sa: Heroin Supply&quot;. Senate Hansard. 26 April 1988.&lt;/ref&gt;
== ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မၢပ်ႇမႂ် ၶုၼ်သႃႇ==
1989 တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ၼိဝ်းယွၵ်ႉ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မၢပ်ႇမႂ် ၶုၼ်သႃႇ လွင်ႈဢၼ် ဢဵၼ်းဢၢၼ်းဢဝ် ယႃႈမဝ်းၵမ် 1000 တၢၼ်ႇ သူင်ႇႁႂ်ႈထိုင် ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼႆလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၶိုၼ်းတွပ်ႇလၢတ်ႈ တုၵ်းယွၼ်းဝႃႈ &quot;သင်ဝႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ သိုဝ်ႉဢဝ် ယႃႈဢၼ်မၼ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ တင်းသဵင်ႈၸိုင် ယႃႈမဝ်းၵမ်မၼ်းၼၼ်ႉ မၼ်းတေ ဢမ်ႇဢဝ်ပိုၼ်ၶၢႆ ၼႂ်းၵၢတ်ႇၵမ်ႇၽႃႇ&quot;ၼႆယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ လွင်ႈမၢပ်ႇမႂ်မၼ်းသေ ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ၶၼေႇတီႇယၼ်ႇ (Canadian journalist Patricia Elliott) ပၢတ်ႉထရိၵ်ႉသီးယႃး ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၽူႈထႆႇႁၢင်ႈ လိၵ်ႈၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇ ပႅင်ႉၶွၵ်ႉပူတ်ႉ သုပိၼ်းၶုၼ်းၵႅဝ်ႈ (Subin Kheunkaew)မႃးႁူပ်ႉထူပ်း တွင်ႈထၢမ် ၶုၼ်သႃႇ တမ်ႈတီႈ ငဝ်ႈၸိုင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ႁူဝ်မိူင်းယဝ်ႉ။
&lt;ref&gt;Elliott, P.W. &quot;How 'Prince of Death' sees bright future for Shan. Bangkok Post. July 19, 1990, p. 8 &lt;/ref&gt;
လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၶုၼ်သႃႇ လွမ်ၵပ်းသိုၵ်ႇ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် UN သေ ၶႂ်ႈမွတ်ႇၸိုဝ်ႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇမၼ်းသေ တေၽိူမ်ႉပၼ်ငိုၼ်း တေႃႇလႃႇ 210 လၢၼ်ႉ၊ တႃႇၽင်တိုၼ်းလၢင်း ၼွၵ်ႈမိူင်း တေႃႇလႃႇ 265 လၢၼ်ႉ၊ တႃႇၸွႆႈထႅမ် ၵၢၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ မႄးလႅၵ်ႈလၢႆႈ တႃႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈတႅၼ်းတၢင်ယႃႈ၊ တႃႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ လႄႈ ပၢႆးယူႇလီၸိူဝ်းၼၼ်ႉ 89.5 လၢၼ်ႉ ၼႆၵွၼ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် ၶိုၼ်းသူင်ႇၶၢဝ်ႇလပ်ႉ blackmail သေ ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈ ၶေႃႈတုၵ်းယွၼ်းမၼ်းယူႇ။ &lt;ref&gt; Elliott, P.W., &quot;A man who only wants the right to 'enjoy his own garden'...at a price. Bangkok Post, July 19, 1990, p. 9 &lt;/ref&gt;
တမ်ႈတီႈ မိူင်းထႆးပွတ်းႁွင်ႇၼၼ် ဢၼ်ၸွႆႈထႅမ် ၵႃႉၶၢႆယႃႈပၼ် ၶုၼ်သႃႇတႄႉ ပဵၼ်မၸဵင်ႇဝိၼ်း (ပၢၼ်းသေး) ပဵၼ်ၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။&lt;ref&gt;  Bertil Lintner (1999). Burma in revolt: opium and insurgency since 1948. Asian Silkworm Press. p. 306. ISBN 974-7100-78-9. Retrieved 12 April 2011.&lt;/ref&gt;

==MTA မိူၼ်ၽၢႆပင်း==
(7.1.1996) တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇပဵၼ် ၸွမ်ပွင်သိုၵ်းၼၼ်ႉ ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ တမ်ႈတီႈႁူဝ်မိူင်းၼၼ်ႉ ဢွၵ်မႃးၼႂ်းၶၢဝ်ႇTV မၢၼ်ႈ၊ ထႆးသေ ၵူၼ်းတင်းမိူင်း တင်းၵမ်ႇၽႃႇ ဢွၼ်ၵၼ် ဢၢမ်းသေ လႆႈႁူႉႁၼ်ၵႂႃႇ။ လွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ဝၢင်းၶိူင်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၼိုင်ႈၵေႃႉႁၼ်ၼိုင်ႈပ​ိူင် ၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆ-
# ဢမ်ႇဢွၵ်ႇၽၢင်ႁၢင်ႈ သိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တႃႇဢဝ်ၶိုၼ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ (ပေႃးတေယိုဝ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ သမ်ႉပူင်ၶေႃႈပူင်ဝႃႈ ဢမ်ႇမီးမၢၵ်ႇၵွင်ႈ တႃႇယိုဝ်းမၢၼ်ႈ၊ ပေႃႈယိုဝ်းဝ၊ တႆး၊ ပဢူဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ သမ်ႉဢမ်ႇၸိုၵ်း)
# ဢမ်ႇမီႈလၵ်းၼမ်း ပိူင်ၵၢၼ်တႅၵ်ႇလႅင်း။
# ဢမ်ႇမီးလွၵ်းပိူင် ၽႄဢမ်းၼၢတ်ႈ မ​မိူၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢွၼ်ႇ (ဝၢႆးၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းလူႉၵႂႃႇ ဢမ်းၼၢတ်ႈယႂ်ႇလူင် ၵူၺ်းမီးတီႈၶုၼ်သႃႇၵေႃႉလဵဝ်)
# ဢမ်ႇဝၢင်းၽႅၼ် လွၵ်းၵၢၼ်မႁႃႇပိဝ်ႇႁႃႇ ၽၢႆႇသိုၵ်းတႅတ်ႈတေႃး။
# ယွၼ်ႇယၢၼ်း လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း လွင်ႈပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၸၼ်ႉၵၢၼ် (ပေႃႈပဵၼ်တႆး ဢမ်ႇၶႂ်ႈပၼ်ၼႃႈတီႈ၊ ပေႃးပဵၼ်ၶႄႇ ပၼ်ၼႃႈတီႈ)
# မိူင်းဢ​မေႇရိၵၢၼ်ႇလႄႈ မိူင်းထႆး ႁူမ်ႈၵၼ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်။
# ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ (ၸိူဝ်းပဵၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႆး ဢၼ်ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ လႅင်ႈႈပၢင်ႇၾ၊ တိုၼ်းယႂ်ႇလႄႈ ၸဝ်ႈႁၢၼ်တိပိူဝ်ႉၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူဝ်မႃးပႄႉပုၼ်ႈ ၶဝ်ၵူၼ်းလူင် ၸ​ိူဝ်းဢမ်ႇၸိုဝ်ႈတႆးၼၼ်ႉလႄႈ ၶဝ်ႁႃလွၵ်းလၢႆး တၢင်ႇတၢင်းၽိတ်းသေ ဢင်တၢႆပ​ႅတ်ႈ ဝၢႆးလႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇ ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ တႅၵ်ႇဢွၵ်ႇ ၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉၼႆၼၼ် ၵူၼ်းသိုၵ်း ၼႂ်းၸုမ်း M.T.A ဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်ၵွင်ႈၵၢင်ႇ ထိုမ်ႈပႅတ်ႈသေ ပၢႆႈဢွၵ်ႇတပ်ႉ ၵူႈတီႈတီႈလႄႈ ၵွၼ်းထိင်းၵၼ် ဢမ်ႇလႆႈယဝ်ႉ)
# ၵူၼ်းသိုၵ်း ၸိူဝ်းမႃးႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်းၵေႃႈ မွၵ်ႈ 80% ၼႆႉ ဢမ်ႇလိူဝ်လႆႈသေ တဵၵ်းၺွပ်းမႃႈႁဵတ်းသိုၵ်း (ယွၼ်ႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ငဝ်ႈၸိုင်ႈ ဢမ်ႇပၼ်လႆႈ ႁဵင်းၸႂ်ၵႅၼ်ႇၶႅင်သေ ဝႆႉမိူၼ် ၵူၼ်းၸၢၵ်ႈ)
# ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ 16 ၸုမ်းၵေႃႈ ၵိုတ်းသိုၵ်းၸွမ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ။
# ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ပဵၼ်ၽွင်းၵႂင်သေ ႁႃတၢင်းဢွၵ်ႇလွတ်ႈ။
&lt;br&gt;
ယွၼ်ႉလွင်ႈတၢင်းၸိူဝ်းၼႆႉသေ တီႈႁူဝ်မိူင်း ၸင်ႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ႁႂ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ၵူႈတီႈတီႈ ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ။ တီႈႁူဝ်မိူင်းတႄႉ ၽၢႆႇမၢၼ်ႈ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင် တိၼ်ထုတ်ႉ ၶီႇႁိူဝ်းမိၼ် မႅင်းမီႈသေ မႃႈၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈ။ ပၢႆႉတီႈၼိူဝ်ၶဵင်ႇၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ &quot;' ပၢင်ပွႆး M.T.A  ဢၢပ်ႈၶိူင်ႈယိပ်း ထိုင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသေ ၶဝ်ႈၼႂ်း တူင်ႇဝူင်း မၢႆမီႈ''' ၽၢႆႇမၢၼ်ႈတႄႉတႅမ်ႈဝႆႉ '&quot;M.T.A အဖွဲ့မှ နိုင်ငံတော်အစိုးရထံ လက်နက်အပ်နှံ၍ ဥပ​ဒေဘောင်အတွင်း ဝင်ရောက်သည့် အခမ်းအနား'''ၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၶိုၼ်ႈ ၼိူဝ်ၶဵင်ႇပၢင်ၵႅဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ၶုၼ်သႃႇ၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင်၊ ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇ၊ ၸဝ်ႈမိူင်းၶွၼ်း၊ ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မ​ိူင်းသေ တီႈဝၢင်းမၢၵ်ၼင်ႁူဝ်မိူင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းသိုၵ်းဢႅမ်ႇထီႇဢေႇ ၼင်ႈငဝ်သေ ထူၺ်ႈၸႂ်လူင်ယူႇ။&lt;ref&gt; ၸၢႆးၶိူဝ်းလိူၼ် (ၵဵင်းတုင်)၊'''ႁိူၼ်း'''၊ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 40,41။ ပီ 2015 &lt;/ref&gt;  တႃႇတေ တိၺွပ်းၶုၼ်သႃႇသေ ဢၢပ်ႈပၼ် ၼႂ်းမိုဝ်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် ပၼ်ၵႃႈႁူဝ်မၼ်း တေႃႇလႃႇ 2 လၢၼ်ႉသေတႃႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇၽွမ်ႉၸွမ်း၊ ၵွပ်ႈၼႆ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢမ်ႇလႆႈတူၵ်းၵႂႃႇ ၼႂ်းမိုဝ်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၶုၼ်သႃႇ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႅင် ၵႂႃႇတူၵ်းလူင်းဝႆႉ တီႈမၢၼ်ႈလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ၸင်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt; ခွန်ဆာ ဦးဆောင်သော MTA အဖွဲ့ ဘာကြောင့် လက်နက်နဲ့ငြိမ်းချမ်းရေး လဲလှယ်ရသလဲ&lt;/ref&gt;

== ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ==
ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ လႅၵ်ႈဢဝ် လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၶဝ်ႈတူင်ႇဝူင်းမၢႆမီႈ၊ ဢၢင်ႈဢၢၼ်းဝႆႉ ဢမ်ႇပဵၼ် ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈတူၵ်းလူင်းသေဢမ်ႇၵႃး တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇႁၼ်လီၸွမ်း ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽၢတ်ႇယၢၼ် ဢဝ်တူဝ်လွတ်ႈၽႂ်ၽႂ်မၼ်းမၼ်း၊ ၼုမ်ႇႁၢၼ် ဢၼ်ၽုၵ်ႇၽင်ဝႆႉပဵၼ် ၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မၢင်ၸိူဝ်း သိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ၊ မၢင်ၵေႃႉလႆႈတၢႆႁၢႆ၊ မၢင်ၸိူဝ်းပၢႆႈၵႂႃႇယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆး၊ မိူင်းထႆး၊ မိူင်းမၢၼ်ႈ၊ မိူင်းၶႄႇၵေႃႈမီး။ ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း ၶိုၼ်းတင်ႈပဵၼ် တပ်ႉS.S.A (south)၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းမူၼ်း၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းမႁႃႇၵျႃႇ၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလႅင်းသႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၸုမ်းပျီႇတုၸိတ်ႉသေ သိုပ်ႇယိပ်းၵွင်ႈၵင်ႇ ၵုမ်းထိင်းၼႃႈတီႈၽႂ်မၼ်းၵေႃႈမီး။

==ၶုၼ်သႃႇၶွတ်ႇယွတ်ႈ==
ဝၢႆးဝၢင်းၶိူင်ႈယဝ်ႉ တူဝ်ၶုၼ်သႃႇၼၼ်ႉ မၢၼ်ႈၶဝ် ဢဝ်မိူဝ်းဝႆႉတီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ တမ်ႈတီႈ ႁိူၼ်းမႆႉၵဝ်ႇ သွင်ၸၼ်ႉ၊ ႁိမ်းၼွင်ဢင်းယႃး ပႃႈတႂ်ႈ သၢႆၶၢဝ်ႇလပ်ႉ (MIS)ယူႇ။ ယူႇသဝ်းတီႈ တႃႈၵုင်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် ၼႃႈၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၶွမ်ႇပၼီႇ လၢႆလၢႆဢၼ်သေ ၶုၼ်သႃႇလႆႈၸိုဝ်ႈမၢၼ်ႈဝႃႈ ဢူးထႅတ်ႉဢွင်ႇ (ဦးထက်အောင်)ၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းပဵၼ်သင်တႄႉတႄႉသေတၢႆၼႆတႄႉ ဢမ်ႇႁူႉၸႅင်ႈ။ ၵူၺ်းလၢမ်းဝႃႈ မၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ယဝ်ႉ တၢႆၽၢၵ်ႇ သမ်ႉပဵၼ်ထႅင်ႈ လိူတ်ႈလိူဝ်သေ သဵင်ႈၸူဝ်ႈတၢႆၵႂႃႇ တီႈတႃႈၵုင်ႈ မိူဝ်ႈ (26.10.2007) ၽွင်းဢႃႇယု လႆႈ (73)ပီ၊ တူဝ်တၢႆမၼ်း လႆႈဢဝ်ၵႂႃႇၽင်ဝႆႉ တမ်ႈတီႈ ပႃႇၸႃႉယေႇဝေး ဢၼ်မီးတီႈ ဢုၵ်ႉၵလႃႇႁွင်ႇ။ &lt;ref&gt; cookie (4 November 2007). &quot;Khun Sa&quot;. Find A Grave. Find A Grave, Inc. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt; ပၢင်မႃႇသႃႇမၼ်းၼၼ်ႉ ပီႈၼွင်ႉမၼ်း တပႄးမၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ၶႂ်ႈႁဵတ်းၶိုၵ်ႉႁဵတ်းၵိုၼ်းယူႇသေတႃႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇၶႂၢင်းပၼ်။

==ငဝ်းတူင်ႉ လွင်ႈၶုၼ်သႃႇ==
တမ်ႈတီႈ ငဝ်းတူင်ႉ ဢၼ်ဢွၵ်ႇၼႂ်း ပီ 2007 ၼႂ်း American Gangster (ၵူၼ်းႁၢႆႉဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ)ၼၼ်ႉ ၸၢႆးငဝ်းရိၵ်ႉယၢင်း Ric Young ႁဵတ်းၵူၼ်းႁၢႆႉ တၢင်တူဝ် ၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt;LAmanager.com (2012). &quot;Our Talent&quot;. LA Management. LAmanager.com. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt; Brian (14 July 2012). &quot;The 20 Richest Drug Dealers of All Time&quot;. CELEBRITY NET WORTH. CELEBRITY NET WORTH. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt;
ငဝ်းတူင်ႉထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ မီးၼႂ်းယူႇထုပ်ႉ Khun Sa: Opium Warlord (documentary), Lord of the Golden Triangle  ၸိူဝ်းၼႆႉ လၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈၶုၼ်သႃႇလႄႈ ယႃႈမဝ်းၵမ် ဢိၵ်ႇၼႃႈၵၢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းမၼ်း။

==ၽိုၼ်ဢိင်==
{{Reflist}}

[[Category:!Main category|ၶုၼ်သႃႇ၊ ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း MTA]]</text>
      <sha1>r13v5e6d3lvthsmsgxa9z466tduoc8w</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>54793</id>
      <parentid>54792</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T03:13:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Seng Ku Hurng</username>
        <id>3025</id>
      </contributor>
      <comment>/* ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇႁိၼ်တႅၵ်ႇ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44347" xml:space="preserve">{{Infobox ပိုၼ်းၵႅပ်ႈ
| ၸိုဝ်ႈ = ၶုၼ်သႃႇ
| ၶႅပ်းႁၢင်ႈ = Khun Sa (9to12).jpg
| caption = ႁၢင်ႈၸွမ်ပွင်သိုၵ်း ၶုၼ်သႃႇ
| ဢႃႇယု = 73
| ဝၼ်းလိူၼ်ပီၵိူတ်ႇ = 17.2.1934
| ၸိုဝ်ႈတႄႉတႄႉ = ၸၢႆးသႃႇ (or ) ထုၼ်းသႃႇ
| ၸိုဝ်ႈပေႃႈမႄႈ = လုင်းၶုၼ်ဢၢႆႈ ပႃႈသႅင်ၸုမ်ႈ
| တီႈၵိူတ်ႇ= ဝၢၼ်ႈၽႃၽိုင်ႈ ဢိူင်ႇလွႆမေႃႇ ၸေႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်း
| ၵူၼ်းမိူင်း = မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ
| ၸၢဝ်းၶိူဝ်း = ၶႄႇတႆး
| ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် = ၸၢဝ်းပုတ်ႉ
| ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈပႆႇၺႃႇ = ၸၼ်ႉသွင်၊ မေႃပႃးလိၵ်ႈၶႄႇ
| ၼႃႈၵၢၼ် = ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း
| ၵေႃႉၵူႈ = ၼၢင်းၵျႃႇယူင်ႇ
| လုၵ်ႈလၢင်း = ၼၢင်းလူင်၊ ၸၢမ်ႇမိူင်း၊ ၸၢမ်ႇႁိူင်း၊ ၼၢင်းၵဵင်၊ ၸၢမ်ႇၸိုၼ်ႈ၊ ၸၢမ်ႇမျၢတ်ႈ၊ ၼၢင်းလဵၵ်ႉ၊ ၸၢမ်ႇမျ
| ၶၢဝ်ႇႁူင်လိုဝ်းလင် = ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း၊ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇ
| ႁွႆးမိုဝ်း ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ= တင်ႈပဵၼ် တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး (M.T.A)
| ၶႅပ်းၸုမ်ႈ ၸိူဝ်းလႆႈမႃး= 
| ဝၼ်းသဵင်ႈၵၢမ်ႇ = 26.10.2007
| တီႈသဵင်ႈၵၢမ်ႇ= တႃႈၵုင်ႈ
| လၢႆးမိုဝ်း=
| ၵွင်ႉသၢၼ်ၼႅတ်ႇ =
 }}

== ပီလိူၼ်ဝၼ်းၵိူတ်ႇ==
ၶုၼ်သႃႇၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး လုင်းၶုၼ်ဢၢႆႈ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇ) ပႃႈသႅင်ၸုမ်ႈ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး) ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈ မိူဝ်ႈ 17.2.1934 တမ်ႈတီႈ ဝၢၼ်ႈၽႃၽိုင်ႈ၊ ဢိူင်ႇလွႆမေႃႇ၊ ၸႄႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်းသေ ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ '''ၸၢႆးသႃႇ'''။ ၸိုဝ်ႈၶႄႇတႄႉ ႁွင်ႉဝႃႈ '''ၸၢင်းၶျီႈၾူ Chang Chi-fu''' 張奇夫&lt;ref&gt;{{cite news |title=Khun Sa's Decline (坤萨的没落) |url=http://www.cctv.com/special/4/4/702.html |publisher=[[China Central Television]] |date=2002-06-18 |accessdate=2006-12-02 | language=Chinese}}&lt;/ref&gt;သေ ပဵၼ်ၶိူဝ်းၸၢင်း။ လႆႈဝႃႈမၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းလိူတ်ႈၶိုင်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃႈမၼ်း သဵင်ႈၵႂႃႇၸဵမ်မိူဝ်ႈ မၼ်းၸၢႆးတိုၵ်ႉၵေႃႉလဵၵ်ႉ။ မႄႈမၼ်းၸၢႆး ပႃႈၼၢင်းၸုမ်ႈၼႆႉ သမ်ႉႁၢင်ႈလီလႄႈ ၶိုၼ်းတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၵျီႇ (ၵိၼ်မိူင်းမိူင်းတွမ်း၊ မဵဝ်ႉၸႃးမိူင်းတွမ်း)။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၸၢႆးသႃႇ ဢႃႇယုလႆႈ 5 ၶူပ်ႇ လႆႈၵႂႃႇယူႇၸွမ်း ၵေႃႉပဵၼ်လုင်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ '''ၶုၼ်ယီႈသႆႇ'''သေ လႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း တၼ်းထိုင် ၸၼ်ႉသွင်။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၺႃးပၢၼ်သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်လႄႈ လႆႈဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းပႅတ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵေႃႉပဵၼ်လုင်း သိုပ်ႇသူင်ႇမၼ်း သွၼ်ႁဵၼ်းလိၵ်ႈၶေႇ တေႃႇပေႃးဢၢၼ်ႇဢွၵ်ႇတႅမ်ႈလႆႈ၊ ယင်းသွၼ်ပၼ်ထႅင်ႈ လၢႆးလဵင်ႉမႃႉလႄႈ ပၢႆးၽုၵ်ႇသွမ်ႈလူးၵွၼ်ႇ။ 
[[File:Khun Sa.jpg|thumb|upright=1.20|ႁၢင်ႈၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ဢေႃးသတေးရီးယႃး သတီႇၽႅၼ်ႇရၢႆႉလႄႈ ၶုၼ်သႃႇထူပ်းၵၼ် တီႈႁူဝ်မိူင်း 1988]]

==ၼမ်ႉၸႂ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ==
မိူဝ်ႈ 1949 သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ KMT လႆႈၵၢၼ်ႉသုမ်း သိုၵ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ တမ်ႈတီႈ မိူင်းၶေႇလူင်သေ ၽိုတ်ႉၶဝ်ႈမႃးယူႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆး။ ၽႅဝ်မႃးၸဵမ် လွႆမေႃႇ။ ၸၢႆးသႃႇ လႆႈႁၼ် သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ် မႃးၸူၼ်ဢဝ် ၶူဝ်းၶွင်ငိုၼ်းၶမ်း မႃႉလႃးဝူဝ်းၵႂၢႆး ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းသူၼ်ၶဝ် တေႃႇၼႃႈတေႃႇတႃမၼ်း။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢႃႇယုမၼ်းၸၢႆး တိုၵ်ႉမီး 10 ၶူပ်ႇသေတႃႉ ၼႂ်းၸႂ်ၼႆႉ ဢမ်ႇၶႂ်ႈၶၢမ်ႇ လွင်ႈဢၼ်ဢဝ်လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈသေ ပႄႉၵိၼ်ၵၼ် ၼမ်ႉၸႂ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလွင်ႈတဵၵ်းတဵင်ၼၼ်ႉ တေလႆႈဝႃႈ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်းၸႂ်မၼ်း ၸဵမ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉယူႇ။
==တင်ႈတူဝ်ႁင်းၵူၺ်း==
[[File:Muang Tai Army flag.png|thumb|upright=1.20|Muang Tai Army flag]]
မိူဝ်ႈၵေႃႉလဵၵ်ႉ မၼ်းယၢမ်ႈၵႂႃႇႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်း ၸွမ်းလူၺ်ႈ သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ်။ ဝၢႆးလင်မႃး ၸင်ႇၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ ၶႄႇၽိူၵ်ႇသေ တင်ႈပဵၼ် တပ်ႉႁင်းၵူၺ်း မီးမႃးၵူၼ်း ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပၢၵ်ႇမၼ်း။ ထိုင်မႃး 1963 ၸင်ႇသွၼ်ႈတႂ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် ၸုမ်းၵႃႇၵွႆႇယေး လွႆမေႃႇ။ 
(15.6.1964) တီႈပၢင်ၵုမ် လွႆမေႃႇ မီးၶေႃႈတူၵ်းလူင်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၸိူဝ်းပဵၼ်-
# ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး လွႆမေႃႇ။ (လုၵ်ႈၶိုင်ႈတႆးလႄႈၶႄႇ)
# ပူဝ်ႇတေႇဝိင်ႇ ၽူႈႁတ်းႁၢၼ် ပွႆးတိုၵ်းတၢင်ႉယၢၼ်း 1959။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး)
# ၸဝ်ႈသူးလၢႆး လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး မိူင်းၵႅတ်ႈ။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး)
# ၸဝ်ႈသႅင်မိူင်း လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး မိူင်းဝၢၼ်ႈတူၼ်း။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဝ)
# ၸဝ်ႈၶုၼ်သၢမ် လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး ၼမ်ႉမေႃႇမိူင်းလႅင်း။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းပလွင်ႈ)
ၸိူဝ်းၶဝ် ၸင်ႇႁွမ်ႁႅင်းၵူၼ်း ႁႅင်းၵွင်ႈ ႁူမ်ႈၵၼ်မီး 1900 ၵေႃႉ၊ ၸင်ႇလုၵ်ႉဢဝ် မိူင်းလွႆမေႃႇ၊ တၢင်ႉယၢၼ်း၊ ၶၢမ်ႈတႃႈၶူင်း တီႈတႃႈဝိုၼ်းၼွင်း ပၢင်ၵၼ်းႁွၵ်ႇ သိုပ်ႇၶၢမ်ႈတၢင်းၵႃး ပွတ်းမိူင်းပဵင်း၊ မိူင်းၶွၼ်၊ မိူင်းပၵ်ႉ၊ မိူင်းလုင်း၊ ၶၢမ်ႈၼမ်ႉသၢႆ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆး ပွတ်းဝၢၼ်ႈၽၵ်းၵီး၊ ႁူၺ်ႈဢိုၼ်ႈ ထိုင်ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ ၸင်ႇတင်ႈပဵၼ် ငဝ်ႈၸိုင်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် '''တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း Shanland United Army''' ။ တုင်းတပ်ႉသိုၵ်းပဵၼ် &quot;လွႆသၢမ်လုၵ်ႈ သီလိူင်ၼိူဝ်ပိုၼ်ႉ သီသွမ်ႇၼုမ်ႇလႄႈ လၢဝ်ၼိုင်ႈလုၵ်ႈ&quot;။ ပူၵ်းတင်ႈငဝ်ႈၸုမ်း တမ်ႈတီႈ 1. လွႆမေႃႇ (မိူင်းတႆး)။ 2. ႁိၼ်တႅၵ်ႇ (မိူင်းထႆး)သေ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသႅင်မိူင်း ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇပၢႆးမိူင်း၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင် ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇသိုၵ်း၊ ၸဝ်ႈလႅင်းၸိုၼ်ႈ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူင်းၽိုၵ်းသွၼ်ယဝ်ႉ။

==ၶုၼ်သႃႇတူၵ်းၶွၵ်ႈ==
ၸဵမ်မိူဝ်ႈပဵၼ် ၵႃႇၵွႆႇယေးၼၼ်ႉ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းၼႆႉ လႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၵူၼ်းၵႃႉမိူင်းတႆး တေႃႇႁွတ်ႈထိုင်မိူင်းထႆးသေ သမ်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမႂ်ႇမႃးၽိုၵ်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း ၼိုင်ႈၸုပ်ႈလႂ် 600 မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ 800 ၵေႃႉ၊ ပၢင်ၽိုၵ်းႁိုင်ႁူၵ်းလိူၼ်၊ ဢွင်ႈတီႈၽိုၵ်းသမ်ႉပဵၼ် မိူင်းသွင်၊ ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
မိူဝ်ႈဝၼ်း (6-7.07.1967) တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းS.U.A လႆႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ် တင်းၸုမ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ K.M.T တီဝၢၼ်ႈၵႂၢၼ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းလၢဝ်း။ လွင်ႈၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်။ ယွၼ်ႉၶႂ်ႈႁႂ်ႈ S.U.A တင်း ၶႄႇၽိူၵ်ႇ K.M.T ပဵၼ်ႁူဝ်ႉ ႁႄႉတိုၵ်းၸုမ်း ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉမၢၼ်ႈ (CBP)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ၸင်ႇႁွင်ႉၶုၼ်သႃႇ ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ် တီႈတူၼ်ႈတီးသေ တိၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်း (17.10.1969)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၶုၼ်သႃႇလႆႈၶၢမ်ႇတီႉၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် တုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈၵူၼ်းသိုၵ်း ၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈသေတႃႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ တပႄးမၼ်း ၵႂႃႇထူပ်းမၼ်းၼႂ်းထွင်ႇ မိူဝ်ႈလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ၶုၼ်သႃႇတိုၼ်းၵမ်တႃမိုဝ်းဝႆႉ တင်းသွင်ၶွၼ်တႃႇသေႇၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႈ ယႃႇပေၽႃႈၵွင်ႈၵၢင်ႇ၊ သိုပ်ႇၵမ်ဝႆႉၼႆလႄႈ ၸိူဝ်းတပႄးမၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈ။ 
==ၸတ်းၵၢၼ် လႅၵ်ႈၵူၼ်း==
ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆး ႁူမ်ႈပွင်း ၸဝ်ႈၾႃႉလင်၊ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး၊ ၶျႃႇလီႇ လႄႈ ပူဝ်ႇပီႇတိူဝ်ႇ ၸင်ႇႁူမ်ႈၵၼ် ဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ၵႂႃႇတီႉၺွပ်း မေႃယႃရုသျႃးသွင်ၵေႃႉ တီႈႁူင်းယႃလူင်ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ဝဵင်းတူၼ်ႈတီးသေ ႁွင်ႉၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းထိူၼ်ႇ၊ ၸင်ႇဢဝ်မေႃယႃသွင်ၵေႃႉၼႆႉ ႁဵတ်းတူဝ်ယိူဝ်ႇသေ ယွၼ်းလႅၵ်ႈဢဝ် ၶုၼ်သႃႇ ဢၼ်မီးၼႂ်းၶွၵ်ႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ တိုၵ်ႉပဵၼ်မိူင်း သူဝ်ႇသျႄႇလိတ်ႉလႄႈ တင်းမိူင်းရုသျႃး တိုၵ်ႉပဵၼ် ဢူၺ်းလီၵၼ်။ ၸင်ႇမီး ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းထႆး '''ၵရဵင်းသၵ်ႉ ၶျမ်းမၼၼ်း''' ၶဝ်ႈၵႄႈဢွၵ်ႇၵၢင်ပၼ် ၼႂ်းၵႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းလႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢၼ်ၼေႇဝိၼ်းဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉလႄႈ မၢၼ်ႈၶဝ် ၸင်ႇၽွမ်ႉသေ ပွႆၶုၼ်သႃႇဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈမႃး မိူဝ်ႈ (07.09.1975)ယဝ်ႉ။ ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ တိုၵ်ႉလႆႈထုၵ်ႇ သၢႆၶၢဝ်ႇမၢၼ်ႈ ပႂ်ႉတူၺ်းၸွမ်းယူႇ တႃႇသေႇ။
==ၶုၼ်သႃႇ ၶိုၼ်းၶဝ်ႈထိူၼ်ႇ==
ထိုင်မႃး (07.02.1976) ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၵူၼ်းၸွမ်းမၼ်း 7 ၵေႃႉ၊ ၵွင်ႈပွတ်း 5 လဝ်း၊ လႅဝ်း 1 မၢၵ်ႈ ဢိၵ်ႇငိုၼ်းမၢၼ်ႈ သွင်သႅၼ်ၵျၢပ်ႈသေ ၸင်ႇဢွၵ်ႇပၢႆႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ၊ ၶိုၼ်ႈမႃး မိူင်းတႆး ပွတ်းလႃႈသဵဝ်ႈ မိူင်းယႆ သိုပ်ႇပူၼ်ႉမိူဝ်းတၢင်း မိူင်းတွမ်း ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇသိုပ်ႇလူင်းမႃး တေႃႇထိုင် လၵ်းတႅင်ႇ မိူင်းထႆးယဝ်ႉ။
==သၢင်ႈၸိုဝ်ႈသၢင်ႈဝဵင်း==
မိူဝ်ႈပီ 1977 ၼီႈ ၶုၼ်သႃႇယူႇတီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၽႅၼ်ၵၢၼ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် ၼႂ်း 6 ပီ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ ယႃႈမဝ်းၵမ်ႁၢႆ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆသေ  ၶဵင်ႇတႃႉတေႃႇ ၸုမ်းၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် လုမ်ႈၾႃႉ DEA လႄႈ တေႃႇထိုင် တႅၼ်းၽွင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မႃးထူပ်းၶုၼ်သႃႇ တီႈဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ၶုၼ်သႃႇၼႆႉ ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ် ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၵႃႉယႃႈလူင်ၼႆလႄႈ ၸင်ႇႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ &quot;ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇ Opium King ယဝ်ႉ။ မၼ်းယူႇသဝ်း တီႈႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း ၽိုၵ်းသိုၵ်း သေဢမ်ႇၵႃး ဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵေႃႇသၢင်ႈပၼ်ႁႅင်း ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ပၢႆးၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၼင်ႇၼႆ-
# မႄးၵုမ်းထၢတ်ႈၵဝ်ႇ ထၢတ်ႈၵႃၶမ်း ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
# ဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ဝိႁၢၼ် ဝတ်ႉၵႃၶမ်း ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
# ႁဵတ်းသၢင်ႈ ႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်လိၵ်ႈၶႄႇ။
# ပၼ်ႁႅင်းၸွႆႈထႅမ် &quot;ႁူင်းႁဵၼ်းၼုမ်ႇႁၢၼ်&quot; သွၼ်လိၵ်ႈတႆး။
# ႁဵတ်းသၢင်ႈ &quot;ႁူင်းၽိမ်း&quot; ပေႃႉဢွၵ်ႇပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး။
# ၵေႃႇသၢင်ႈၼွင်လူင်ၵဵပ်းၼမ်ႉ ပုၼ်ႈၵူၼ်းၼမ်လႆႈၸႂ်။
# သၢင်ႈၶူဝ်ၶၢမ်ႈၼမ်ႉၶမ်း ထႆသဵၼ်ႈတၢင်းၵႃးလႄႈၾႆးၾႃႉ။
==ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇႁိၼ်တႅၵ်ႇ==
ၶုၼ်သႃႇ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း တမ်ႈတီႈ လႅၼ်လိၼ်ထႆးတင်းမၢၼ်ႈသေ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ႁႅင်းသိုၵ်း မီးမႃး မွၵ်ႈ 6000 ၵေႃႉၼၼ်ႉ မၢၵ်ႇတႃၵမ်ႇၽႃႇတူၺ်းႁၼ်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၵႄႇယႃႈ Opium Warlords ၼႆယူႇ။ ထႆးၵေႃႈ ႁၼ်ထိုင်ၽေးၶဵၼ်ယႃႈ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈ ထိုင်မႃး 1982 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး ၸင်ႇဢဝ်တပ်ႉႁၢၼ်ပႂ်ႉလႅၼ်လိၼ် 800 ၵေႃႉ မႃးလိုပ်ႈၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်၊ (21.1.1982) ၸုမ်းၶုၼ်သႃႇ လႆႈဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ၵႂႃႇယူႇမိူင်းၵၢၼ်း ႁိမ်းမိူင်းႁႅၼ်၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင် သမ်ႉၵႂႃႇယူႇတီႈ လွႆလၢင်းမိူင်းယွၼ်း။
[[File: Young MTA Recruits.jpg|thumb|upright=1.20|&lt;center&gt; တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး တီႈႁူဝ်မိူင်း 26.7.1990&lt;/center&gt;]]

==တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး==
ဝၢႆးသေ ၶုၼ်သႃႇ ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ၼႂ်းလိၼ်ထႆး ၵႂႃႇယူႇၼႂ်းလိၼ်တႆးၼၼ်ႉ သမ်ႉပဵၼ်ၽွင်း ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း TRC ယိုၼ်းမိုဝ်းလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢၼ်မီးလၵ်းၼမ်း 5 ၶေႃႈ-
# ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ
# လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ
# တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ
# ပူၵ်းပွင်ၽဝၵူၼ်းမိူင်း
# သၢၼ်ၶတ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ။
ၵမ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီး ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင်ၸၢမ်မႂ်ႇ (SSA-S) ၶဝ်ႈပႃး ႁူမ်ႈႁွမ်းလႄႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ &quot;ၶွင်ႇၸီႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး Tai Revolutionary Council ထိုင်မႃး (21.07.1985) ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႈ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်းလႄႈ ၸင်ႇပဵၼ်မူႇလဵဝ်ၸုမ်းလဵဝ်။ ၶုၼ်သႃႇ ၶၢႆႉမႃးတင်ႈငဝ်ႈငုၼ်း တီႈႁူဝ်မိူင်း၊ မိူင်းမႂ်ႇသေ သၢမ်ၸုမ်းဢၼ်မႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၼႆႉ ၸင်ႇပိၼ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ '''တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး Mong Tai Army''' လႄႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ '''ၶွင်ႇသီႇမႄးပွင်ၸိုင်ႈတႆး Shan State Restoration Council'''။ ၼႂ်းၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတင်းသဵင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၸုမ်းဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ၊ မီးမႃးပွႆးလူင်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း တေႃႇထိုင် ၸုပ်ႈ(18-27) ဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်းမီးမႃးထိုင် 40,000 (သီႇမိုၼ်ႇပၢႆ)။

တႄႇဢဝ် 1985 ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇၶဝ် ႁူမ်ႈႁႅင်းၵၼ် ပဵၼ်မႃး တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးသေယဝ်ႉ ၼႃႈတီႈၶဝ် ၵွၼ်းဢုပ်ႉလႆႈ လႅၼ်လိၼ် ထႆးလႄႈမၢၼ်ႈ တႄႇဢဝ် မႄႈႁွင်ႈသွၼ် တေႃႇထိုင် မႄႈသၢႆသေ ပဵၼ်မႃး ၽူႈၵဵဝ်ႇၵပ်းယႃႈမဝ်းၵမ် တမ်ႈတီႈ သၢမ်လဵမ်ႉထွင်းၶမ်း Golden Triangle ယဝ်ႉ။ 
ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း သၢဝ်းပီ (1974-1994) ၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ၸုမ်းၼႆႉ ပဵၼ်ထႅၼ်ႈလူင် ၼႂ်းမိူင်းတႆးဝႆႉယူႇ။ ယႃႈမဝ်းၵမ် (ယႃႈၽိၼ်ႇၽိူၵ်ႇ) ဢၼ်ၽႅဝ်ၵႂႃႇတီႈ ဝဵင်းၼိဝ်းယွၵ်ႉၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ သၢမ်လဵမ်ႈထွင်းၶမ်း (မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းႁွင်ႇ၊ မိူင်းထႆး လႄႈလၢဝ်း) သေ ႁွတ်ႈၵႂႃႇ တႄႇဢဝ် 5 % တေႃႇ 80 %။ ယႃႈဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးတီႈ သၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်းၼႆႉ ၸိုၼ်ႈသႂ် 90% သေ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ဢၼ်လီသေပိူၼ်ႈ ၶဝ်ႈထိုင်ၼႂ်းၵၢတ်ႇယႃႈမဝ်းၵမ်လႄႈ DEA ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ပဵၼ်ၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ၵေႃႉၵႃႉၶၢႆၼႆယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt;Khun Sa, a drug warlord, The Economist, 8 Nov 2007; retrieved 2010-4-8&lt;/ref&gt;


==ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း==
ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း(မိူင်းယွၼ်း)ၼႆႉ ပဵၼ်ပွႆးတိုၵ်း ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး M.T.A လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းဝၽွမ်ႉႁူမ်ႈ U.W.S.A သွင်ၸုမ်း တိုၵ်းၵၼ် ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပီမၼ်းသေ သိုၵ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇ လုသုမ်းၼမ် ၼင်ႇၵၼ်၊ ၵူၼ်းသိုၵ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇ လူႉတၢႆ ဢမ်ႇတႅမ် 5000 ၵေႃႉ။ ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း ပဵၼ်လူၺ်ႈ-
# ပွႆးတိုၵ်း ႁိမ်သဵၼ်ႈတၢင်းၵႃႉၶၢႆ ၶဝ်ႈၸူးမိူင်းထႆး
# ပွႆးတိုၵ်း ဢၼ်ဢဝ်လွင်ႈသုၼ်တူဝ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်သွင်ၵေႃႉ ဢမ်ႇယွမ်းမႃႇၼတေႃႇၵၼ်
# ပွႆးတိုၵ်းၵႆႇသွင်တူဝ် တေႃႇၵၼ် ဢၼ်မီးၽူႈပၼ်ႁႅင်း ၸၼ်ၸိူၵ်ႈပႃႈလင်။
==သတီႇၾိၼ်ႇရၢႆႉ မႃးထူပ်းၶုၼ်သႃႇ==
1988 ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇမိူင်းဢေႃးၸတြေးလျ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ သတီႇၾိၼ်ႇရၢႆႉ [[Wp/En/Stephen_Rice_(journalist)|Stephen Rice (journalist)]]  လုၵ်ႉမိူင်းထႆး လၵ်ႉလွမ်ၶဝ်ႈမႃး ႁူပ်ႉထူပ်းတွင်ႈထၢမ် ၶုၼ်သႃႇ၊ ၶုၼ်သႃႇဝႃႈ ၼိုင်ႈပီၼႆႉ ၵႃႈၶၼ်သူၼ်ယႃႈ တေမႅၼ်ႈငိုၼ်းတေႃႇလႃႇ ဢေႃးၸတြေးလျ လၢၼ်ႉ 50 သေ တေၶႂ်ႈၶၢႆပၼ် ပုၼ်ႈတႃႇ 8 ပီ၊ ပေႃးပၼ်လႆႈၼင်ႇၼၼ် လွင်ႈယႃႈမဝ်းၵမ် တေလၼ်ၶဝ်ႈမႃး မိူင်းမိူင်းဢေႃးၸတြေးလျလႄႈ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ တေၵိုတ်းၵႂႃႇ ... ၼႆသေတႃႉ တႅၼ်းၽွင်းၷရႅတ်ႉဢီႇဝိၼ်ႇ ၶိုၼ်းတွပ်ႇဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၶဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ် တုၸရိူၵ်ႈလႄႈ ဢမ်ႇႁပ်ႉသိုဝ်ႉလႆႈၼႆသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢေႃးၸတြေးလျၶဝ် ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်းၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt; &quot;Questions Without Notice - Khun Sa: Heroin Supply&quot;. Senate Hansard. 26 April 1988.&lt;/ref&gt;
== ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မၢပ်ႇမႂ် ၶုၼ်သႃႇ==
1989 တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ၼိဝ်းယွၵ်ႉ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မၢပ်ႇမႂ် ၶုၼ်သႃႇ လွင်ႈဢၼ် ဢဵၼ်းဢၢၼ်းဢဝ် ယႃႈမဝ်းၵမ် 1000 တၢၼ်ႇ သူင်ႇႁႂ်ႈထိုင် ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼႆလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၶိုၼ်းတွပ်ႇလၢတ်ႈ တုၵ်းယွၼ်းဝႃႈ &quot;သင်ဝႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ သိုဝ်ႉဢဝ် ယႃႈဢၼ်မၼ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ တင်းသဵင်ႈၸိုင် ယႃႈမဝ်းၵမ်မၼ်းၼၼ်ႉ မၼ်းတေ ဢမ်ႇဢဝ်ပိုၼ်ၶၢႆ ၼႂ်းၵၢတ်ႇၵမ်ႇၽႃႇ&quot;ၼႆယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ လွင်ႈမၢပ်ႇမႂ်မၼ်းသေ ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ၶၼေႇတီႇယၼ်ႇ (Canadian journalist Patricia Elliott) ပၢတ်ႉထရိၵ်ႉသီးယႃး ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၽူႈထႆႇႁၢင်ႈ လိၵ်ႈၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇ ပႅင်ႉၶွၵ်ႉပူတ်ႉ သုပိၼ်းၶုၼ်းၵႅဝ်ႈ (Subin Kheunkaew)မႃးႁူပ်ႉထူပ်း တွင်ႈထၢမ် ၶုၼ်သႃႇ တမ်ႈတီႈ ငဝ်ႈၸိုင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ႁူဝ်မိူင်းယဝ်ႉ။
&lt;ref&gt;Elliott, P.W. &quot;How 'Prince of Death' sees bright future for Shan. Bangkok Post. July 19, 1990, p. 8 &lt;/ref&gt;
လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၶုၼ်သႃႇ လွမ်ၵပ်းသိုၵ်ႇ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် UN သေ ၶႂ်ႈမွတ်ႇၸိုဝ်ႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇမၼ်းသေ တေၽိူမ်ႉပၼ်ငိုၼ်း တေႃႇလႃႇ 210 လၢၼ်ႉ၊ တႃႇၽင်တိုၼ်းလၢင်း ၼွၵ်ႈမိူင်း တေႃႇလႃႇ 265 လၢၼ်ႉ၊ တႃႇၸွႆႈထႅမ် ၵၢၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ မႄးလႅၵ်ႈလၢႆႈ တႃႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈတႅၼ်းတၢင်ယႃႈ၊ တႃႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ လႄႈ ပၢႆးယူႇလီၸိူဝ်းၼၼ်ႉ 89.5 လၢၼ်ႉ ၼႆၵွၼ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် ၶိုၼ်းသူင်ႇၶၢဝ်ႇလပ်ႉ blackmail သေ ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈ ၶေႃႈတုၵ်းယွၼ်းမၼ်းယူႇ။ &lt;ref&gt; Elliott, P.W., &quot;A man who only wants the right to 'enjoy his own garden'...at a price. Bangkok Post, July 19, 1990, p. 9 &lt;/ref&gt;
တမ်ႈတီႈ မိူင်းထႆးပွတ်းႁွင်ႇၼၼ် ဢၼ်ၸွႆႈထႅမ် ၵႃႉၶၢႆယႃႈပၼ် ၶုၼ်သႃႇတႄႉ ပဵၼ်မၸဵင်ႇဝိၼ်း (ပၢၼ်းသေး) ပဵၼ်ၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။&lt;ref&gt;  Bertil Lintner (1999). Burma in revolt: opium and insurgency since 1948. Asian Silkworm Press. p. 306. ISBN 974-7100-78-9. Retrieved 12 April 2011.&lt;/ref&gt;

==MTA မိူၼ်ၽၢႆပင်း==
(7.1.1996) တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇပဵၼ် ၸွမ်ပွင်သိုၵ်းၼၼ်ႉ ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ တမ်ႈတီႈႁူဝ်မိူင်းၼၼ်ႉ ဢွၵ်မႃးၼႂ်းၶၢဝ်ႇTV မၢၼ်ႈ၊ ထႆးသေ ၵူၼ်းတင်းမိူင်း တင်းၵမ်ႇၽႃႇ ဢွၼ်ၵၼ် ဢၢမ်းသေ လႆႈႁူႉႁၼ်ၵႂႃႇ။ လွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ဝၢင်းၶိူင်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၼိုင်ႈၵေႃႉႁၼ်ၼိုင်ႈပ​ိူင် ၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆ-
# ဢမ်ႇဢွၵ်ႇၽၢင်ႁၢင်ႈ သိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တႃႇဢဝ်ၶိုၼ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ (ပေႃးတေယိုဝ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ သမ်ႉပူင်ၶေႃႈပူင်ဝႃႈ ဢမ်ႇမီးမၢၵ်ႇၵွင်ႈ တႃႇယိုဝ်းမၢၼ်ႈ၊ ပေႃႈယိုဝ်းဝ၊ တႆး၊ ပဢူဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ သမ်ႉဢမ်ႇၸိုၵ်း)
# ဢမ်ႇမီႈလၵ်းၼမ်း ပိူင်ၵၢၼ်တႅၵ်ႇလႅင်း။
# ဢမ်ႇမီးလွၵ်းပိူင် ၽႄဢမ်းၼၢတ်ႈ မ​မိူၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢွၼ်ႇ (ဝၢႆးၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းလူႉၵႂႃႇ ဢမ်းၼၢတ်ႈယႂ်ႇလူင် ၵူၺ်းမီးတီႈၶုၼ်သႃႇၵေႃႉလဵဝ်)
# ဢမ်ႇဝၢင်းၽႅၼ် လွၵ်းၵၢၼ်မႁႃႇပိဝ်ႇႁႃႇ ၽၢႆႇသိုၵ်းတႅတ်ႈတေႃး။
# ယွၼ်ႇယၢၼ်း လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း လွင်ႈပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၸၼ်ႉၵၢၼ် (ပေႃႈပဵၼ်တႆး ဢမ်ႇၶႂ်ႈပၼ်ၼႃႈတီႈ၊ ပေႃးပဵၼ်ၶႄႇ ပၼ်ၼႃႈတီႈ)
# မိူင်းဢ​မေႇရိၵၢၼ်ႇလႄႈ မိူင်းထႆး ႁူမ်ႈၵၼ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်။
# ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ (ၸိူဝ်းပဵၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႆး ဢၼ်ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ လႅင်ႈႈပၢင်ႇၾ၊ တိုၼ်းယႂ်ႇလႄႈ ၸဝ်ႈႁၢၼ်တိပိူဝ်ႉၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူဝ်မႃးပႄႉပုၼ်ႈ ၶဝ်ၵူၼ်းလူင် ၸ​ိူဝ်းဢမ်ႇၸိုဝ်ႈတႆးၼၼ်ႉလႄႈ ၶဝ်ႁႃလွၵ်းလၢႆး တၢင်ႇတၢင်းၽိတ်းသေ ဢင်တၢႆပ​ႅတ်ႈ ဝၢႆးလႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇ ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ တႅၵ်ႇဢွၵ်ႇ ၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉၼႆၼၼ် ၵူၼ်းသိုၵ်း ၼႂ်းၸုမ်း M.T.A ဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်ၵွင်ႈၵၢင်ႇ ထိုမ်ႈပႅတ်ႈသေ ပၢႆႈဢွၵ်ႇတပ်ႉ ၵူႈတီႈတီႈလႄႈ ၵွၼ်းထိင်းၵၼ် ဢမ်ႇလႆႈယဝ်ႉ)
# ၵူၼ်းသိုၵ်း ၸိူဝ်းမႃးႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်းၵေႃႈ မွၵ်ႈ 80% ၼႆႉ ဢမ်ႇလိူဝ်လႆႈသေ တဵၵ်းၺွပ်းမႃႈႁဵတ်းသိုၵ်း (ယွၼ်ႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ငဝ်ႈၸိုင်ႈ ဢမ်ႇပၼ်လႆႈ ႁဵင်းၸႂ်ၵႅၼ်ႇၶႅင်သေ ဝႆႉမိူၼ် ၵူၼ်းၸၢၵ်ႈ)
# ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ 16 ၸုမ်းၵေႃႈ ၵိုတ်းသိုၵ်းၸွမ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ။
# ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ပဵၼ်ၽွင်းၵႂင်သေ ႁႃတၢင်းဢွၵ်ႇလွတ်ႈ။
&lt;br&gt;
ယွၼ်ႉလွင်ႈတၢင်းၸိူဝ်းၼႆႉသေ တီႈႁူဝ်မိူင်း ၸင်ႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ႁႂ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ၵူႈတီႈတီႈ ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ။ တီႈႁူဝ်မိူင်းတႄႉ ၽၢႆႇမၢၼ်ႈ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင် တိၼ်ထုတ်ႉ ၶီႇႁိူဝ်းမိၼ် မႅင်းမီႈသေ မႃႈၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈ။ ပၢႆႉတီႈၼိူဝ်ၶဵင်ႇၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ &quot;' ပၢင်ပွႆး M.T.A  ဢၢပ်ႈၶိူင်ႈယိပ်း ထိုင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသေ ၶဝ်ႈၼႂ်း တူင်ႇဝူင်း မၢႆမီႈ''' ၽၢႆႇမၢၼ်ႈတႄႉတႅမ်ႈဝႆႉ '&quot;M.T.A အဖွဲ့မှ နိုင်ငံတော်အစိုးရထံ လက်နက်အပ်နှံ၍ ဥပ​ဒေဘောင်အတွင်း ဝင်ရောက်သည့် အခမ်းအနား'''ၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၶိုၼ်ႈ ၼိူဝ်ၶဵင်ႇပၢင်ၵႅဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ၶုၼ်သႃႇ၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင်၊ ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇ၊ ၸဝ်ႈမိူင်းၶွၼ်း၊ ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မ​ိူင်းသေ တီႈဝၢင်းမၢၵ်ၼင်ႁူဝ်မိူင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းသိုၵ်းဢႅမ်ႇထီႇဢေႇ ၼင်ႈငဝ်သေ ထူၺ်ႈၸႂ်လူင်ယူႇ။&lt;ref&gt; ၸၢႆးၶိူဝ်းလိူၼ် (ၵဵင်းတုင်)၊'''ႁိူၼ်း'''၊ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 40,41။ ပီ 2015 &lt;/ref&gt;  တႃႇတေ တိၺွပ်းၶုၼ်သႃႇသေ ဢၢပ်ႈပၼ် ၼႂ်းမိုဝ်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် ပၼ်ၵႃႈႁူဝ်မၼ်း တေႃႇလႃႇ 2 လၢၼ်ႉသေတႃႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇၽွမ်ႉၸွမ်း၊ ၵွပ်ႈၼႆ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢမ်ႇလႆႈတူၵ်းၵႂႃႇ ၼႂ်းမိုဝ်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၶုၼ်သႃႇ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႅင် ၵႂႃႇတူၵ်းလူင်းဝႆႉ တီႈမၢၼ်ႈလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ၸင်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt; ခွန်ဆာ ဦးဆောင်သော MTA အဖွဲ့ ဘာကြောင့် လက်နက်နဲ့ငြိမ်းချမ်းရေး လဲလှယ်ရသလဲ&lt;/ref&gt;

== ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ==
ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ လႅၵ်ႈဢဝ် လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၶဝ်ႈတူင်ႇဝူင်းမၢႆမီႈ၊ ဢၢင်ႈဢၢၼ်းဝႆႉ ဢမ်ႇပဵၼ် ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈတူၵ်းလူင်းသေဢမ်ႇၵႃး တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇႁၼ်လီၸွမ်း ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽၢတ်ႇယၢၼ် ဢဝ်တူဝ်လွတ်ႈၽႂ်ၽႂ်မၼ်းမၼ်း၊ ၼုမ်ႇႁၢၼ် ဢၼ်ၽုၵ်ႇၽင်ဝႆႉပဵၼ် ၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မၢင်ၸိူဝ်း သိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ၊ မၢင်ၵေႃႉလႆႈတၢႆႁၢႆ၊ မၢင်ၸိူဝ်းပၢႆႈၵႂႃႇယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆး၊ မိူင်းထႆး၊ မိူင်းမၢၼ်ႈ၊ မိူင်းၶႄႇၵေႃႈမီး။ ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း ၶိုၼ်းတင်ႈပဵၼ် တပ်ႉS.S.A (south)၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းမူၼ်း၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းမႁႃႇၵျႃႇ၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလႅင်းသႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၸုမ်းပျီႇတုၸိတ်ႉသေ သိုပ်ႇယိပ်းၵွင်ႈၵင်ႇ ၵုမ်းထိင်းၼႃႈတီႈၽႂ်မၼ်းၵေႃႈမီး။

==ၶုၼ်သႃႇၶွတ်ႇယွတ်ႈ==
ဝၢႆးဝၢင်းၶိူင်ႈယဝ်ႉ တူဝ်ၶုၼ်သႃႇၼၼ်ႉ မၢၼ်ႈၶဝ် ဢဝ်မိူဝ်းဝႆႉတီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ တမ်ႈတီႈ ႁိူၼ်းမႆႉၵဝ်ႇ သွင်ၸၼ်ႉ၊ ႁိမ်းၼွင်ဢင်းယႃး ပႃႈတႂ်ႈ သၢႆၶၢဝ်ႇလပ်ႉ (MIS)ယူႇ။ ယူႇသဝ်းတီႈ တႃႈၵုင်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် ၼႃႈၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၶွမ်ႇပၼီႇ လၢႆလၢႆဢၼ်သေ ၶုၼ်သႃႇလႆႈၸိုဝ်ႈမၢၼ်ႈဝႃႈ ဢူးထႅတ်ႉဢွင်ႇ (ဦးထက်အောင်)ၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းပဵၼ်သင်တႄႉတႄႉသေတၢႆၼႆတႄႉ ဢမ်ႇႁူႉၸႅင်ႈ။ ၵူၺ်းလၢမ်းဝႃႈ မၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ယဝ်ႉ တၢႆၽၢၵ်ႇ သမ်ႉပဵၼ်ထႅင်ႈ လိူတ်ႈလိူဝ်သေ သဵင်ႈၸူဝ်ႈတၢႆၵႂႃႇ တီႈတႃႈၵုင်ႈ မိူဝ်ႈ (26.10.2007) ၽွင်းဢႃႇယု လႆႈ (73)ပီ၊ တူဝ်တၢႆမၼ်း လႆႈဢဝ်ၵႂႃႇၽင်ဝႆႉ တမ်ႈတီႈ ပႃႇၸႃႉယေႇဝေး ဢၼ်မီးတီႈ ဢုၵ်ႉၵလႃႇႁွင်ႇ။ &lt;ref&gt; cookie (4 November 2007). &quot;Khun Sa&quot;. Find A Grave. Find A Grave, Inc. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt; ပၢင်မႃႇသႃႇမၼ်းၼၼ်ႉ ပီႈၼွင်ႉမၼ်း တပႄးမၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ၶႂ်ႈႁဵတ်းၶိုၵ်ႉႁဵတ်းၵိုၼ်းယူႇသေတႃႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇၶႂၢင်းပၼ်။

==ငဝ်းတူင်ႉ လွင်ႈၶုၼ်သႃႇ==
တမ်ႈတီႈ ငဝ်းတူင်ႉ ဢၼ်ဢွၵ်ႇၼႂ်း ပီ 2007 ၼႂ်း American Gangster (ၵူၼ်းႁၢႆႉဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ)ၼၼ်ႉ ၸၢႆးငဝ်းရိၵ်ႉယၢင်း Ric Young ႁဵတ်းၵူၼ်းႁၢႆႉ တၢင်တူဝ် ၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt;LAmanager.com (2012). &quot;Our Talent&quot;. LA Management. LAmanager.com. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt; Brian (14 July 2012). &quot;The 20 Richest Drug Dealers of All Time&quot;. CELEBRITY NET WORTH. CELEBRITY NET WORTH. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt;
ငဝ်းတူင်ႉထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ မီးၼႂ်းယူႇထုပ်ႉ Khun Sa: Opium Warlord (documentary), Lord of the Golden Triangle  ၸိူဝ်းၼႆႉ လၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈၶုၼ်သႃႇလႄႈ ယႃႈမဝ်းၵမ် ဢိၵ်ႇၼႃႈၵၢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းမၼ်း။

==ၽိုၼ်ဢိင်==
{{Reflist}}

[[Category:!Main category|ၶုၼ်သႃႇ၊ ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း MTA]]</text>
      <sha1>34jmxoxdghrxzohzr9uhlwndu1u3aze</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>54794</id>
      <parentid>54793</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T03:13:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Seng Ku Hurng</username>
        <id>3025</id>
      </contributor>
      <comment>/* ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇႁိၼ်တႅၵ်ႇ */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44169" xml:space="preserve">{{Infobox ပိုၼ်းၵႅပ်ႈ
| ၸိုဝ်ႈ = ၶုၼ်သႃႇ
| ၶႅပ်းႁၢင်ႈ = Khun Sa (9to12).jpg
| caption = ႁၢင်ႈၸွမ်ပွင်သိုၵ်း ၶုၼ်သႃႇ
| ဢႃႇယု = 73
| ဝၼ်းလိူၼ်ပီၵိူတ်ႇ = 17.2.1934
| ၸိုဝ်ႈတႄႉတႄႉ = ၸၢႆးသႃႇ (or ) ထုၼ်းသႃႇ
| ၸိုဝ်ႈပေႃႈမႄႈ = လုင်းၶုၼ်ဢၢႆႈ ပႃႈသႅင်ၸုမ်ႈ
| တီႈၵိူတ်ႇ= ဝၢၼ်ႈၽႃၽိုင်ႈ ဢိူင်ႇလွႆမေႃႇ ၸေႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်း
| ၵူၼ်းမိူင်း = မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ
| ၸၢဝ်းၶိူဝ်း = ၶႄႇတႆး
| ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် = ၸၢဝ်းပုတ်ႉ
| ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈပႆႇၺႃႇ = ၸၼ်ႉသွင်၊ မေႃပႃးလိၵ်ႈၶႄႇ
| ၼႃႈၵၢၼ် = ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း
| ၵေႃႉၵူႈ = ၼၢင်းၵျႃႇယူင်ႇ
| လုၵ်ႈလၢင်း = ၼၢင်းလူင်၊ ၸၢမ်ႇမိူင်း၊ ၸၢမ်ႇႁိူင်း၊ ၼၢင်းၵဵင်၊ ၸၢမ်ႇၸိုၼ်ႈ၊ ၸၢမ်ႇမျၢတ်ႈ၊ ၼၢင်းလဵၵ်ႉ၊ ၸၢမ်ႇမျ
| ၶၢဝ်ႇႁူင်လိုဝ်းလင် = ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း၊ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇ
| ႁွႆးမိုဝ်း ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ= တင်ႈပဵၼ် တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး (M.T.A)
| ၶႅပ်းၸုမ်ႈ ၸိူဝ်းလႆႈမႃး= 
| ဝၼ်းသဵင်ႈၵၢမ်ႇ = 26.10.2007
| တီႈသဵင်ႈၵၢမ်ႇ= တႃႈၵုင်ႈ
| လၢႆးမိုဝ်း=
| ၵွင်ႉသၢၼ်ၼႅတ်ႇ =
 }}

== ပီလိူၼ်ဝၼ်းၵိူတ်ႇ==
ၶုၼ်သႃႇၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး လုင်းၶုၼ်ဢၢႆႈ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇ) ပႃႈသႅင်ၸုမ်ႈ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး) ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈ မိူဝ်ႈ 17.2.1934 တမ်ႈတီႈ ဝၢၼ်ႈၽႃၽိုင်ႈ၊ ဢိူင်ႇလွႆမေႃႇ၊ ၸႄႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်းသေ ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ '''ၸၢႆးသႃႇ'''။ ၸိုဝ်ႈၶႄႇတႄႉ ႁွင်ႉဝႃႈ '''ၸၢင်းၶျီႈၾူ Chang Chi-fu''' 張奇夫&lt;ref&gt;{{cite news |title=Khun Sa's Decline (坤萨的没落) |url=http://www.cctv.com/special/4/4/702.html |publisher=[[China Central Television]] |date=2002-06-18 |accessdate=2006-12-02 | language=Chinese}}&lt;/ref&gt;သေ ပဵၼ်ၶိူဝ်းၸၢင်း။ လႆႈဝႃႈမၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းလိူတ်ႈၶိုင်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃႈမၼ်း သဵင်ႈၵႂႃႇၸဵမ်မိူဝ်ႈ မၼ်းၸၢႆးတိုၵ်ႉၵေႃႉလဵၵ်ႉ။ မႄႈမၼ်းၸၢႆး ပႃႈၼၢင်းၸုမ်ႈၼႆႉ သမ်ႉႁၢင်ႈလီလႄႈ ၶိုၼ်းတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၵျီႇ (ၵိၼ်မိူင်းမိူင်းတွမ်း၊ မဵဝ်ႉၸႃးမိူင်းတွမ်း)။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၸၢႆးသႃႇ ဢႃႇယုလႆႈ 5 ၶူပ်ႇ လႆႈၵႂႃႇယူႇၸွမ်း ၵေႃႉပဵၼ်လုင်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ '''ၶုၼ်ယီႈသႆႇ'''သေ လႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း တၼ်းထိုင် ၸၼ်ႉသွင်။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၺႃးပၢၼ်သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်လႄႈ လႆႈဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းပႅတ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵေႃႉပဵၼ်လုင်း သိုပ်ႇသူင်ႇမၼ်း သွၼ်ႁဵၼ်းလိၵ်ႈၶေႇ တေႃႇပေႃးဢၢၼ်ႇဢွၵ်ႇတႅမ်ႈလႆႈ၊ ယင်းသွၼ်ပၼ်ထႅင်ႈ လၢႆးလဵင်ႉမႃႉလႄႈ ပၢႆးၽုၵ်ႇသွမ်ႈလူးၵွၼ်ႇ။ 
[[File:Khun Sa.jpg|thumb|upright=1.20|ႁၢင်ႈၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ဢေႃးသတေးရီးယႃး သတီႇၽႅၼ်ႇရၢႆႉလႄႈ ၶုၼ်သႃႇထူပ်းၵၼ် တီႈႁူဝ်မိူင်း 1988]]

==ၼမ်ႉၸႂ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ==
မိူဝ်ႈ 1949 သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ KMT လႆႈၵၢၼ်ႉသုမ်း သိုၵ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ တမ်ႈတီႈ မိူင်းၶေႇလူင်သေ ၽိုတ်ႉၶဝ်ႈမႃးယူႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆး။ ၽႅဝ်မႃးၸဵမ် လွႆမေႃႇ။ ၸၢႆးသႃႇ လႆႈႁၼ် သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ် မႃးၸူၼ်ဢဝ် ၶူဝ်းၶွင်ငိုၼ်းၶမ်း မႃႉလႃးဝူဝ်းၵႂၢႆး ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းသူၼ်ၶဝ် တေႃႇၼႃႈတေႃႇတႃမၼ်း။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢႃႇယုမၼ်းၸၢႆး တိုၵ်ႉမီး 10 ၶူပ်ႇသေတႃႉ ၼႂ်းၸႂ်ၼႆႉ ဢမ်ႇၶႂ်ႈၶၢမ်ႇ လွင်ႈဢၼ်ဢဝ်လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈသေ ပႄႉၵိၼ်ၵၼ် ၼမ်ႉၸႂ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလွင်ႈတဵၵ်းတဵင်ၼၼ်ႉ တေလႆႈဝႃႈ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်းၸႂ်မၼ်း ၸဵမ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉယူႇ။
==တင်ႈတူဝ်ႁင်းၵူၺ်း==
[[File:Muang Tai Army flag.png|thumb|upright=1.20|Muang Tai Army flag]]
မိူဝ်ႈၵေႃႉလဵၵ်ႉ မၼ်းယၢမ်ႈၵႂႃႇႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်း ၸွမ်းလူၺ်ႈ သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ်။ ဝၢႆးလင်မႃး ၸင်ႇၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ ၶႄႇၽိူၵ်ႇသေ တင်ႈပဵၼ် တပ်ႉႁင်းၵူၺ်း မီးမႃးၵူၼ်း ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပၢၵ်ႇမၼ်း။ ထိုင်မႃး 1963 ၸင်ႇသွၼ်ႈတႂ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် ၸုမ်းၵႃႇၵွႆႇယေး လွႆမေႃႇ။ 
(15.6.1964) တီႈပၢင်ၵုမ် လွႆမေႃႇ မီးၶေႃႈတူၵ်းလူင်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၸိူဝ်းပဵၼ်-
# ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး လွႆမေႃႇ။ (လုၵ်ႈၶိုင်ႈတႆးလႄႈၶႄႇ)
# ပူဝ်ႇတေႇဝိင်ႇ ၽူႈႁတ်းႁၢၼ် ပွႆးတိုၵ်းတၢင်ႉယၢၼ်း 1959။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး)
# ၸဝ်ႈသူးလၢႆး လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး မိူင်းၵႅတ်ႈ။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး)
# ၸဝ်ႈသႅင်မိူင်း လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး မိူင်းဝၢၼ်ႈတူၼ်း။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဝ)
# ၸဝ်ႈၶုၼ်သၢမ် လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး ၼမ်ႉမေႃႇမိူင်းလႅင်း။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းပလွင်ႈ)
ၸိူဝ်းၶဝ် ၸင်ႇႁွမ်ႁႅင်းၵူၼ်း ႁႅင်းၵွင်ႈ ႁူမ်ႈၵၼ်မီး 1900 ၵေႃႉ၊ ၸင်ႇလုၵ်ႉဢဝ် မိူင်းလွႆမေႃႇ၊ တၢင်ႉယၢၼ်း၊ ၶၢမ်ႈတႃႈၶူင်း တီႈတႃႈဝိုၼ်းၼွင်း ပၢင်ၵၼ်းႁွၵ်ႇ သိုပ်ႇၶၢမ်ႈတၢင်းၵႃး ပွတ်းမိူင်းပဵင်း၊ မိူင်းၶွၼ်၊ မိူင်းပၵ်ႉ၊ မိူင်းလုင်း၊ ၶၢမ်ႈၼမ်ႉသၢႆ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆး ပွတ်းဝၢၼ်ႈၽၵ်းၵီး၊ ႁူၺ်ႈဢိုၼ်ႈ ထိုင်ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ ၸင်ႇတင်ႈပဵၼ် ငဝ်ႈၸိုင်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် '''တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း Shanland United Army''' ။ တုင်းတပ်ႉသိုၵ်းပဵၼ် &quot;လွႆသၢမ်လုၵ်ႈ သီလိူင်ၼိူဝ်ပိုၼ်ႉ သီသွမ်ႇၼုမ်ႇလႄႈ လၢဝ်ၼိုင်ႈလုၵ်ႈ&quot;။ ပူၵ်းတင်ႈငဝ်ႈၸုမ်း တမ်ႈတီႈ 1. လွႆမေႃႇ (မိူင်းတႆး)။ 2. ႁိၼ်တႅၵ်ႇ (မိူင်းထႆး)သေ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသႅင်မိူင်း ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇပၢႆးမိူင်း၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင် ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇသိုၵ်း၊ ၸဝ်ႈလႅင်းၸိုၼ်ႈ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူင်းၽိုၵ်းသွၼ်ယဝ်ႉ။

==ၶုၼ်သႃႇတူၵ်းၶွၵ်ႈ==
ၸဵမ်မိူဝ်ႈပဵၼ် ၵႃႇၵွႆႇယေးၼၼ်ႉ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းၼႆႉ လႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၵူၼ်းၵႃႉမိူင်းတႆး တေႃႇႁွတ်ႈထိုင်မိူင်းထႆးသေ သမ်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမႂ်ႇမႃးၽိုၵ်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း ၼိုင်ႈၸုပ်ႈလႂ် 600 မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ 800 ၵေႃႉ၊ ပၢင်ၽိုၵ်းႁိုင်ႁူၵ်းလိူၼ်၊ ဢွင်ႈတီႈၽိုၵ်းသမ်ႉပဵၼ် မိူင်းသွင်၊ ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
မိူဝ်ႈဝၼ်း (6-7.07.1967) တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းS.U.A လႆႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ် တင်းၸုမ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ K.M.T တီဝၢၼ်ႈၵႂၢၼ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းလၢဝ်း။ လွင်ႈၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်။ ယွၼ်ႉၶႂ်ႈႁႂ်ႈ S.U.A တင်း ၶႄႇၽိူၵ်ႇ K.M.T ပဵၼ်ႁူဝ်ႉ ႁႄႉတိုၵ်းၸုမ်း ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉမၢၼ်ႈ (CBP)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ၸင်ႇႁွင်ႉၶုၼ်သႃႇ ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ် တီႈတူၼ်ႈတီးသေ တိၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်း (17.10.1969)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၶုၼ်သႃႇလႆႈၶၢမ်ႇတီႉၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် တုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈၵူၼ်းသိုၵ်း ၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈသေတႃႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ တပႄးမၼ်း ၵႂႃႇထူပ်းမၼ်းၼႂ်းထွင်ႇ မိူဝ်ႈလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ၶုၼ်သႃႇတိုၼ်းၵမ်တႃမိုဝ်းဝႆႉ တင်းသွင်ၶွၼ်တႃႇသေႇၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႈ ယႃႇပေၽႃႈၵွင်ႈၵၢင်ႇ၊ သိုပ်ႇၵမ်ဝႆႉၼႆလႄႈ ၸိူဝ်းတပႄးမၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈ။ 
==ၸတ်းၵၢၼ် လႅၵ်ႈၵူၼ်း==
ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆး ႁူမ်ႈပွင်း ၸဝ်ႈၾႃႉလင်၊ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး၊ ၶျႃႇလီႇ လႄႈ ပူဝ်ႇပီႇတိူဝ်ႇ ၸင်ႇႁူမ်ႈၵၼ် ဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ၵႂႃႇတီႉၺွပ်း မေႃယႃရုသျႃးသွင်ၵေႃႉ တီႈႁူင်းယႃလူင်ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ဝဵင်းတူၼ်ႈတီးသေ ႁွင်ႉၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းထိူၼ်ႇ၊ ၸင်ႇဢဝ်မေႃယႃသွင်ၵေႃႉၼႆႉ ႁဵတ်းတူဝ်ယိူဝ်ႇသေ ယွၼ်းလႅၵ်ႈဢဝ် ၶုၼ်သႃႇ ဢၼ်မီးၼႂ်းၶွၵ်ႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ တိုၵ်ႉပဵၼ်မိူင်း သူဝ်ႇသျႄႇလိတ်ႉလႄႈ တင်းမိူင်းရုသျႃး တိုၵ်ႉပဵၼ် ဢူၺ်းလီၵၼ်။ ၸင်ႇမီး ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းထႆး '''ၵရဵင်းသၵ်ႉ ၶျမ်းမၼၼ်း''' ၶဝ်ႈၵႄႈဢွၵ်ႇၵၢင်ပၼ် ၼႂ်းၵႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းလႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢၼ်ၼေႇဝိၼ်းဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉလႄႈ မၢၼ်ႈၶဝ် ၸင်ႇၽွမ်ႉသေ ပွႆၶုၼ်သႃႇဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈမႃး မိူဝ်ႈ (07.09.1975)ယဝ်ႉ။ ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ တိုၵ်ႉလႆႈထုၵ်ႇ သၢႆၶၢဝ်ႇမၢၼ်ႈ ပႂ်ႉတူၺ်းၸွမ်းယူႇ တႃႇသေႇ။
==ၶုၼ်သႃႇ ၶိုၼ်းၶဝ်ႈထိူၼ်ႇ==
ထိုင်မႃး (07.02.1976) ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၵူၼ်းၸွမ်းမၼ်း 7 ၵေႃႉ၊ ၵွင်ႈပွတ်း 5 လဝ်း၊ လႅဝ်း 1 မၢၵ်ႈ ဢိၵ်ႇငိုၼ်းမၢၼ်ႈ သွင်သႅၼ်ၵျၢပ်ႈသေ ၸင်ႇဢွၵ်ႇပၢႆႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ၊ ၶိုၼ်ႈမႃး မိူင်းတႆး ပွတ်းလႃႈသဵဝ်ႈ မိူင်းယႆ သိုပ်ႇပူၼ်ႉမိူဝ်းတၢင်း မိူင်းတွမ်း ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇသိုပ်ႇလူင်းမႃး တေႃႇထိုင် လၵ်းတႅင်ႇ မိူင်းထႆးယဝ်ႉ။
==သၢင်ႈၸိုဝ်ႈသၢင်ႈဝဵင်း==
မိူဝ်ႈပီ 1977 ၼီႈ ၶုၼ်သႃႇယူႇတီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၽႅၼ်ၵၢၼ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် ၼႂ်း 6 ပီ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ ယႃႈမဝ်းၵမ်ႁၢႆ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆသေ  ၶဵင်ႇတႃႉတေႃႇ ၸုမ်းၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် လုမ်ႈၾႃႉ DEA လႄႈ တေႃႇထိုင် တႅၼ်းၽွင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မႃးထူပ်းၶုၼ်သႃႇ တီႈဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ၶုၼ်သႃႇၼႆႉ ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ် ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၵႃႉယႃႈလူင်ၼႆလႄႈ ၸင်ႇႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ &quot;ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇ Opium King ယဝ်ႉ။ မၼ်းယူႇသဝ်း တီႈႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း ၽိုၵ်းသိုၵ်း သေဢမ်ႇၵႃး ဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵေႃႇသၢင်ႈပၼ်ႁႅင်း ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ပၢႆးၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၼင်ႇၼႆ-
# မႄးၵုမ်းထၢတ်ႈၵဝ်ႇ ထၢတ်ႈၵႃၶမ်း ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
# ဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ဝိႁၢၼ် ဝတ်ႉၵႃၶမ်း ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
# ႁဵတ်းသၢင်ႈ ႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်လိၵ်ႈၶႄႇ။
# ပၼ်ႁႅင်းၸွႆႈထႅမ် &quot;ႁူင်းႁဵၼ်းၼုမ်ႇႁၢၼ်&quot; သွၼ်လိၵ်ႈတႆး။
# ႁဵတ်းသၢင်ႈ &quot;ႁူင်းၽိမ်း&quot; ပေႃႉဢွၵ်ႇပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး။
# ၵေႃႇသၢင်ႈၼွင်လူင်ၵဵပ်းၼမ်ႉ ပုၼ်ႈၵူၼ်းၼမ်လႆႈၸႂ်။
# သၢင်ႈၶူဝ်ၶၢမ်ႈၼမ်ႉၶမ်း ထႆသဵၼ်ႈတၢင်းၵႃးလႄႈၾႆးၾႃႉ။
==ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇႁိၼ်တႅၵ်ႇ==
ၶုၼ်သႃႇ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း တမ်ႈတီႈ လႅၼ်လိၼ်ထႆးတင်းမၢၼ်ႈသေ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ႁႅင်းသိုၵ်း မီးမႃး မွၵ်ႈ 6000 ၵေႃႉၼၼ်ႉ မၢၵ်ႇတႃၵမ်ႇၽႃႇတူၺ်းႁၼ်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၵႄႇယႃႈ Opium Warlords ၼႆယူႇ။ ထႆးၵေႃႈ ႁၼ်ထိုင်ၽေးၶဵၼ်ယႃႈ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈ ထိုင်မႃး 1982 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး ၸင်ႇဢဝ်တပ်ႉႁၢၼ်ပႂ်ႉလႅၼ်လိၼ် 800 ၵေႃႉ မႃးလိုပ်ႈၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်၊ (21.1.1982) ၸုမ်းၶုၼ်သႃႇ လႆႈဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ၵႂႃႇယူႇမိူင်းၵၢၼ်း ႁိမ်းမိူင်းႁႅၼ်၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင် သမ်ႉၵႂႃႇယူႇတီႈ လွႆလၢင်းမိူင်းယွၼ်း။

==တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး==
ဝၢႆးသေ ၶုၼ်သႃႇ ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ၼႂ်းလိၼ်ထႆး ၵႂႃႇယူႇၼႂ်းလိၼ်တႆးၼၼ်ႉ သမ်ႉပဵၼ်ၽွင်း ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း TRC ယိုၼ်းမိုဝ်းလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢၼ်မီးလၵ်းၼမ်း 5 ၶေႃႈ-
# ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ
# လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ
# တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ
# ပူၵ်းပွင်ၽဝၵူၼ်းမိူင်း
# သၢၼ်ၶတ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ။
ၵမ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီး ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင်ၸၢမ်မႂ်ႇ (SSA-S) ၶဝ်ႈပႃး ႁူမ်ႈႁွမ်းလႄႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ &quot;ၶွင်ႇၸီႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး Tai Revolutionary Council ထိုင်မႃး (21.07.1985) ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႈ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်းလႄႈ ၸင်ႇပဵၼ်မူႇလဵဝ်ၸုမ်းလဵဝ်။ ၶုၼ်သႃႇ ၶၢႆႉမႃးတင်ႈငဝ်ႈငုၼ်း တီႈႁူဝ်မိူင်း၊ မိူင်းမႂ်ႇသေ သၢမ်ၸုမ်းဢၼ်မႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၼႆႉ ၸင်ႇပိၼ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ '''တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး Mong Tai Army''' လႄႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ '''ၶွင်ႇသီႇမႄးပွင်ၸိုင်ႈတႆး Shan State Restoration Council'''။ ၼႂ်းၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတင်းသဵင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၸုမ်းဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ၊ မီးမႃးပွႆးလူင်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း တေႃႇထိုင် ၸုပ်ႈ(18-27) ဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်းမီးမႃးထိုင် 40,000 (သီႇမိုၼ်ႇပၢႆ)။

တႄႇဢဝ် 1985 ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇၶဝ် ႁူမ်ႈႁႅင်းၵၼ် ပဵၼ်မႃး တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးသေယဝ်ႉ ၼႃႈတီႈၶဝ် ၵွၼ်းဢုပ်ႉလႆႈ လႅၼ်လိၼ် ထႆးလႄႈမၢၼ်ႈ တႄႇဢဝ် မႄႈႁွင်ႈသွၼ် တေႃႇထိုင် မႄႈသၢႆသေ ပဵၼ်မႃး ၽူႈၵဵဝ်ႇၵပ်းယႃႈမဝ်းၵမ် တမ်ႈတီႈ သၢမ်လဵမ်ႉထွင်းၶမ်း Golden Triangle ယဝ်ႉ။ 
ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း သၢဝ်းပီ (1974-1994) ၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ၸုမ်းၼႆႉ ပဵၼ်ထႅၼ်ႈလူင် ၼႂ်းမိူင်းတႆးဝႆႉယူႇ။ ယႃႈမဝ်းၵမ် (ယႃႈၽိၼ်ႇၽိူၵ်ႇ) ဢၼ်ၽႅဝ်ၵႂႃႇတီႈ ဝဵင်းၼိဝ်းယွၵ်ႉၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ သၢမ်လဵမ်ႈထွင်းၶမ်း (မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းႁွင်ႇ၊ မိူင်းထႆး လႄႈလၢဝ်း) သေ ႁွတ်ႈၵႂႃႇ တႄႇဢဝ် 5 % တေႃႇ 80 %။ ယႃႈဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးတီႈ သၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်းၼႆႉ ၸိုၼ်ႈသႂ် 90% သေ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ဢၼ်လီသေပိူၼ်ႈ ၶဝ်ႈထိုင်ၼႂ်းၵၢတ်ႇယႃႈမဝ်းၵမ်လႄႈ DEA ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ပဵၼ်ၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ၵေႃႉၵႃႉၶၢႆၼႆယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt;Khun Sa, a drug warlord, The Economist, 8 Nov 2007; retrieved 2010-4-8&lt;/ref&gt;


==ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း==
ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း(မိူင်းယွၼ်း)ၼႆႉ ပဵၼ်ပွႆးတိုၵ်း ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး M.T.A လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းဝၽွမ်ႉႁူမ်ႈ U.W.S.A သွင်ၸုမ်း တိုၵ်းၵၼ် ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပီမၼ်းသေ သိုၵ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇ လုသုမ်းၼမ် ၼင်ႇၵၼ်၊ ၵူၼ်းသိုၵ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇ လူႉတၢႆ ဢမ်ႇတႅမ် 5000 ၵေႃႉ။ ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း ပဵၼ်လူၺ်ႈ-
# ပွႆးတိုၵ်း ႁိမ်သဵၼ်ႈတၢင်းၵႃႉၶၢႆ ၶဝ်ႈၸူးမိူင်းထႆး
# ပွႆးတိုၵ်း ဢၼ်ဢဝ်လွင်ႈသုၼ်တူဝ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်သွင်ၵေႃႉ ဢမ်ႇယွမ်းမႃႇၼတေႃႇၵၼ်
# ပွႆးတိုၵ်းၵႆႇသွင်တူဝ် တေႃႇၵၼ် ဢၼ်မီးၽူႈပၼ်ႁႅင်း ၸၼ်ၸိူၵ်ႈပႃႈလင်။
==သတီႇၾိၼ်ႇရၢႆႉ မႃးထူပ်းၶုၼ်သႃႇ==
1988 ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇမိူင်းဢေႃးၸတြေးလျ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ သတီႇၾိၼ်ႇရၢႆႉ [[Wp/En/Stephen_Rice_(journalist)|Stephen Rice (journalist)]]  လုၵ်ႉမိူင်းထႆး လၵ်ႉလွမ်ၶဝ်ႈမႃး ႁူပ်ႉထူပ်းတွင်ႈထၢမ် ၶုၼ်သႃႇ၊ ၶုၼ်သႃႇဝႃႈ ၼိုင်ႈပီၼႆႉ ၵႃႈၶၼ်သူၼ်ယႃႈ တေမႅၼ်ႈငိုၼ်းတေႃႇလႃႇ ဢေႃးၸတြေးလျ လၢၼ်ႉ 50 သေ တေၶႂ်ႈၶၢႆပၼ် ပုၼ်ႈတႃႇ 8 ပီ၊ ပေႃးပၼ်လႆႈၼင်ႇၼၼ် လွင်ႈယႃႈမဝ်းၵမ် တေလၼ်ၶဝ်ႈမႃး မိူင်းမိူင်းဢေႃးၸတြေးလျလႄႈ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ တေၵိုတ်းၵႂႃႇ ... ၼႆသေတႃႉ တႅၼ်းၽွင်းၷရႅတ်ႉဢီႇဝိၼ်ႇ ၶိုၼ်းတွပ်ႇဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၶဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ် တုၸရိူၵ်ႈလႄႈ ဢမ်ႇႁပ်ႉသိုဝ်ႉလႆႈၼႆသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢေႃးၸတြေးလျၶဝ် ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်းၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt; &quot;Questions Without Notice - Khun Sa: Heroin Supply&quot;. Senate Hansard. 26 April 1988.&lt;/ref&gt;
== ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မၢပ်ႇမႂ် ၶုၼ်သႃႇ==
1989 တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ၼိဝ်းယွၵ်ႉ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မၢပ်ႇမႂ် ၶုၼ်သႃႇ လွင်ႈဢၼ် ဢဵၼ်းဢၢၼ်းဢဝ် ယႃႈမဝ်းၵမ် 1000 တၢၼ်ႇ သူင်ႇႁႂ်ႈထိုင် ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼႆလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၶိုၼ်းတွပ်ႇလၢတ်ႈ တုၵ်းယွၼ်းဝႃႈ &quot;သင်ဝႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ သိုဝ်ႉဢဝ် ယႃႈဢၼ်မၼ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ တင်းသဵင်ႈၸိုင် ယႃႈမဝ်းၵမ်မၼ်းၼၼ်ႉ မၼ်းတေ ဢမ်ႇဢဝ်ပိုၼ်ၶၢႆ ၼႂ်းၵၢတ်ႇၵမ်ႇၽႃႇ&quot;ၼႆယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ လွင်ႈမၢပ်ႇမႂ်မၼ်းသေ ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ၶၼေႇတီႇယၼ်ႇ (Canadian journalist Patricia Elliott) ပၢတ်ႉထရိၵ်ႉသီးယႃး ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၽူႈထႆႇႁၢင်ႈ လိၵ်ႈၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇ ပႅင်ႉၶွၵ်ႉပူတ်ႉ သုပိၼ်းၶုၼ်းၵႅဝ်ႈ (Subin Kheunkaew)မႃးႁူပ်ႉထူပ်း တွင်ႈထၢမ် ၶုၼ်သႃႇ တမ်ႈတီႈ ငဝ်ႈၸိုင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ႁူဝ်မိူင်းယဝ်ႉ။
&lt;ref&gt;Elliott, P.W. &quot;How 'Prince of Death' sees bright future for Shan. Bangkok Post. July 19, 1990, p. 8 &lt;/ref&gt;
လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၶုၼ်သႃႇ လွမ်ၵပ်းသိုၵ်ႇ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် UN သေ ၶႂ်ႈမွတ်ႇၸိုဝ်ႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇမၼ်းသေ တေၽိူမ်ႉပၼ်ငိုၼ်း တေႃႇလႃႇ 210 လၢၼ်ႉ၊ တႃႇၽင်တိုၼ်းလၢင်း ၼွၵ်ႈမိူင်း တေႃႇလႃႇ 265 လၢၼ်ႉ၊ တႃႇၸွႆႈထႅမ် ၵၢၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ မႄးလႅၵ်ႈလၢႆႈ တႃႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈတႅၼ်းတၢင်ယႃႈ၊ တႃႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ လႄႈ ပၢႆးယူႇလီၸိူဝ်းၼၼ်ႉ 89.5 လၢၼ်ႉ ၼႆၵွၼ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် ၶိုၼ်းသူင်ႇၶၢဝ်ႇလပ်ႉ blackmail သေ ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈ ၶေႃႈတုၵ်းယွၼ်းမၼ်းယူႇ။ &lt;ref&gt; Elliott, P.W., &quot;A man who only wants the right to 'enjoy his own garden'...at a price. Bangkok Post, July 19, 1990, p. 9 &lt;/ref&gt;
တမ်ႈတီႈ မိူင်းထႆးပွတ်းႁွင်ႇၼၼ် ဢၼ်ၸွႆႈထႅမ် ၵႃႉၶၢႆယႃႈပၼ် ၶုၼ်သႃႇတႄႉ ပဵၼ်မၸဵင်ႇဝိၼ်း (ပၢၼ်းသေး) ပဵၼ်ၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။&lt;ref&gt;  Bertil Lintner (1999). Burma in revolt: opium and insurgency since 1948. Asian Silkworm Press. p. 306. ISBN 974-7100-78-9. Retrieved 12 April 2011.&lt;/ref&gt;

==MTA မိူၼ်ၽၢႆပင်း==
(7.1.1996) တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇပဵၼ် ၸွမ်ပွင်သိုၵ်းၼၼ်ႉ ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ တမ်ႈတီႈႁူဝ်မိူင်းၼၼ်ႉ ဢွၵ်မႃးၼႂ်းၶၢဝ်ႇTV မၢၼ်ႈ၊ ထႆးသေ ၵူၼ်းတင်းမိူင်း တင်းၵမ်ႇၽႃႇ ဢွၼ်ၵၼ် ဢၢမ်းသေ လႆႈႁူႉႁၼ်ၵႂႃႇ။ လွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ဝၢင်းၶိူင်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၼိုင်ႈၵေႃႉႁၼ်ၼိုင်ႈပ​ိူင် ၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆ-
# ဢမ်ႇဢွၵ်ႇၽၢင်ႁၢင်ႈ သိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တႃႇဢဝ်ၶိုၼ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ (ပေႃးတေယိုဝ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ သမ်ႉပူင်ၶေႃႈပူင်ဝႃႈ ဢမ်ႇမီးမၢၵ်ႇၵွင်ႈ တႃႇယိုဝ်းမၢၼ်ႈ၊ ပေႃႈယိုဝ်းဝ၊ တႆး၊ ပဢူဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ သမ်ႉဢမ်ႇၸိုၵ်း)
# ဢမ်ႇမီႈလၵ်းၼမ်း ပိူင်ၵၢၼ်တႅၵ်ႇလႅင်း။
# ဢမ်ႇမီးလွၵ်းပိူင် ၽႄဢမ်းၼၢတ်ႈ မ​မိူၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢွၼ်ႇ (ဝၢႆးၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းလူႉၵႂႃႇ ဢမ်းၼၢတ်ႈယႂ်ႇလူင် ၵူၺ်းမီးတီႈၶုၼ်သႃႇၵေႃႉလဵဝ်)
# ဢမ်ႇဝၢင်းၽႅၼ် လွၵ်းၵၢၼ်မႁႃႇပိဝ်ႇႁႃႇ ၽၢႆႇသိုၵ်းတႅတ်ႈတေႃး။
# ယွၼ်ႇယၢၼ်း လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း လွင်ႈပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၸၼ်ႉၵၢၼ် (ပေႃႈပဵၼ်တႆး ဢမ်ႇၶႂ်ႈပၼ်ၼႃႈတီႈ၊ ပေႃးပဵၼ်ၶႄႇ ပၼ်ၼႃႈတီႈ)
# မိူင်းဢ​မေႇရိၵၢၼ်ႇလႄႈ မိူင်းထႆး ႁူမ်ႈၵၼ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်။
# ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ (ၸိူဝ်းပဵၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႆး ဢၼ်ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ လႅင်ႈႈပၢင်ႇၾ၊ တိုၼ်းယႂ်ႇလႄႈ ၸဝ်ႈႁၢၼ်တိပိူဝ်ႉၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူဝ်မႃးပႄႉပုၼ်ႈ ၶဝ်ၵူၼ်းလူင် ၸ​ိူဝ်းဢမ်ႇၸိုဝ်ႈတႆးၼၼ်ႉလႄႈ ၶဝ်ႁႃလွၵ်းလၢႆး တၢင်ႇတၢင်းၽိတ်းသေ ဢင်တၢႆပ​ႅတ်ႈ ဝၢႆးလႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇ ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ တႅၵ်ႇဢွၵ်ႇ ၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉၼႆၼၼ် ၵူၼ်းသိုၵ်း ၼႂ်းၸုမ်း M.T.A ဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်ၵွင်ႈၵၢင်ႇ ထိုမ်ႈပႅတ်ႈသေ ပၢႆႈဢွၵ်ႇတပ်ႉ ၵူႈတီႈတီႈလႄႈ ၵွၼ်းထိင်းၵၼ် ဢမ်ႇလႆႈယဝ်ႉ)
# ၵူၼ်းသိုၵ်း ၸိူဝ်းမႃးႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်းၵေႃႈ မွၵ်ႈ 80% ၼႆႉ ဢမ်ႇလိူဝ်လႆႈသေ တဵၵ်းၺွပ်းမႃႈႁဵတ်းသိုၵ်း (ယွၼ်ႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ငဝ်ႈၸိုင်ႈ ဢမ်ႇပၼ်လႆႈ ႁဵင်းၸႂ်ၵႅၼ်ႇၶႅင်သေ ဝႆႉမိူၼ် ၵူၼ်းၸၢၵ်ႈ)
# ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ 16 ၸုမ်းၵေႃႈ ၵိုတ်းသိုၵ်းၸွမ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ။
# ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ပဵၼ်ၽွင်းၵႂင်သေ ႁႃတၢင်းဢွၵ်ႇလွတ်ႈ။
&lt;br&gt;
ယွၼ်ႉလွင်ႈတၢင်းၸိူဝ်းၼႆႉသေ တီႈႁူဝ်မိူင်း ၸင်ႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ႁႂ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ၵူႈတီႈတီႈ ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ။ တီႈႁူဝ်မိူင်းတႄႉ ၽၢႆႇမၢၼ်ႈ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင် တိၼ်ထုတ်ႉ ၶီႇႁိူဝ်းမိၼ် မႅင်းမီႈသေ မႃႈၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈ။ ပၢႆႉတီႈၼိူဝ်ၶဵင်ႇၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ &quot;' ပၢင်ပွႆး M.T.A  ဢၢပ်ႈၶိူင်ႈယိပ်း ထိုင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသေ ၶဝ်ႈၼႂ်း တူင်ႇဝူင်း မၢႆမီႈ''' ၽၢႆႇမၢၼ်ႈတႄႉတႅမ်ႈဝႆႉ '&quot;M.T.A အဖွဲ့မှ နိုင်ငံတော်အစိုးရထံ လက်နက်အပ်နှံ၍ ဥပ​ဒေဘောင်အတွင်း ဝင်ရောက်သည့် အခမ်းအနား'''ၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၶိုၼ်ႈ ၼိူဝ်ၶဵင်ႇပၢင်ၵႅဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ၶုၼ်သႃႇ၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင်၊ ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇ၊ ၸဝ်ႈမိူင်းၶွၼ်း၊ ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မ​ိူင်းသေ တီႈဝၢင်းမၢၵ်ၼင်ႁူဝ်မိူင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းသိုၵ်းဢႅမ်ႇထီႇဢေႇ ၼင်ႈငဝ်သေ ထူၺ်ႈၸႂ်လူင်ယူႇ။&lt;ref&gt; ၸၢႆးၶိူဝ်းလိူၼ် (ၵဵင်းတုင်)၊'''ႁိူၼ်း'''၊ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 40,41။ ပီ 2015 &lt;/ref&gt;  တႃႇတေ တိၺွပ်းၶုၼ်သႃႇသေ ဢၢပ်ႈပၼ် ၼႂ်းမိုဝ်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် ပၼ်ၵႃႈႁူဝ်မၼ်း တေႃႇလႃႇ 2 လၢၼ်ႉသေတႃႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇၽွမ်ႉၸွမ်း၊ ၵွပ်ႈၼႆ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢမ်ႇလႆႈတူၵ်းၵႂႃႇ ၼႂ်းမိုဝ်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၶုၼ်သႃႇ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႅင် ၵႂႃႇတူၵ်းလူင်းဝႆႉ တီႈမၢၼ်ႈလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ၸင်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt; ခွန်ဆာ ဦးဆောင်သော MTA အဖွဲ့ ဘာကြောင့် လက်နက်နဲ့ငြိမ်းချမ်းရေး လဲလှယ်ရသလဲ&lt;/ref&gt;

== ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ==
ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ လႅၵ်ႈဢဝ် လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၶဝ်ႈတူင်ႇဝူင်းမၢႆမီႈ၊ ဢၢင်ႈဢၢၼ်းဝႆႉ ဢမ်ႇပဵၼ် ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈတူၵ်းလူင်းသေဢမ်ႇၵႃး တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇႁၼ်လီၸွမ်း ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽၢတ်ႇယၢၼ် ဢဝ်တူဝ်လွတ်ႈၽႂ်ၽႂ်မၼ်းမၼ်း၊ ၼုမ်ႇႁၢၼ် ဢၼ်ၽုၵ်ႇၽင်ဝႆႉပဵၼ် ၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မၢင်ၸိူဝ်း သိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ၊ မၢင်ၵေႃႉလႆႈတၢႆႁၢႆ၊ မၢင်ၸိူဝ်းပၢႆႈၵႂႃႇယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆး၊ မိူင်းထႆး၊ မိူင်းမၢၼ်ႈ၊ မိူင်းၶႄႇၵေႃႈမီး။ ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း ၶိုၼ်းတင်ႈပဵၼ် တပ်ႉS.S.A (south)၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းမူၼ်း၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းမႁႃႇၵျႃႇ၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလႅင်းသႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၸုမ်းပျီႇတုၸိတ်ႉသေ သိုပ်ႇယိပ်းၵွင်ႈၵင်ႇ ၵုမ်းထိင်းၼႃႈတီႈၽႂ်မၼ်းၵေႃႈမီး။

==ၶုၼ်သႃႇၶွတ်ႇယွတ်ႈ==
ဝၢႆးဝၢင်းၶိူင်ႈယဝ်ႉ တူဝ်ၶုၼ်သႃႇၼၼ်ႉ မၢၼ်ႈၶဝ် ဢဝ်မိူဝ်းဝႆႉတီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ တမ်ႈတီႈ ႁိူၼ်းမႆႉၵဝ်ႇ သွင်ၸၼ်ႉ၊ ႁိမ်းၼွင်ဢင်းယႃး ပႃႈတႂ်ႈ သၢႆၶၢဝ်ႇလပ်ႉ (MIS)ယူႇ။ ယူႇသဝ်းတီႈ တႃႈၵုင်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် ၼႃႈၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၶွမ်ႇပၼီႇ လၢႆလၢႆဢၼ်သေ ၶုၼ်သႃႇလႆႈၸိုဝ်ႈမၢၼ်ႈဝႃႈ ဢူးထႅတ်ႉဢွင်ႇ (ဦးထက်အောင်)ၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းပဵၼ်သင်တႄႉတႄႉသေတၢႆၼႆတႄႉ ဢမ်ႇႁူႉၸႅင်ႈ။ ၵူၺ်းလၢမ်းဝႃႈ မၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ယဝ်ႉ တၢႆၽၢၵ်ႇ သမ်ႉပဵၼ်ထႅင်ႈ လိူတ်ႈလိူဝ်သေ သဵင်ႈၸူဝ်ႈတၢႆၵႂႃႇ တီႈတႃႈၵုင်ႈ မိူဝ်ႈ (26.10.2007) ၽွင်းဢႃႇယု လႆႈ (73)ပီ၊ တူဝ်တၢႆမၼ်း လႆႈဢဝ်ၵႂႃႇၽင်ဝႆႉ တမ်ႈတီႈ ပႃႇၸႃႉယေႇဝေး ဢၼ်မီးတီႈ ဢုၵ်ႉၵလႃႇႁွင်ႇ။ &lt;ref&gt; cookie (4 November 2007). &quot;Khun Sa&quot;. Find A Grave. Find A Grave, Inc. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt; ပၢင်မႃႇသႃႇမၼ်းၼၼ်ႉ ပီႈၼွင်ႉမၼ်း တပႄးမၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ၶႂ်ႈႁဵတ်းၶိုၵ်ႉႁဵတ်းၵိုၼ်းယူႇသေတႃႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇၶႂၢင်းပၼ်။

==ငဝ်းတူင်ႉ လွင်ႈၶုၼ်သႃႇ==
တမ်ႈတီႈ ငဝ်းတူင်ႉ ဢၼ်ဢွၵ်ႇၼႂ်း ပီ 2007 ၼႂ်း American Gangster (ၵူၼ်းႁၢႆႉဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ)ၼၼ်ႉ ၸၢႆးငဝ်းရိၵ်ႉယၢင်း Ric Young ႁဵတ်းၵူၼ်းႁၢႆႉ တၢင်တူဝ် ၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt;LAmanager.com (2012). &quot;Our Talent&quot;. LA Management. LAmanager.com. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt; Brian (14 July 2012). &quot;The 20 Richest Drug Dealers of All Time&quot;. CELEBRITY NET WORTH. CELEBRITY NET WORTH. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt;
ငဝ်းတူင်ႉထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ မီးၼႂ်းယူႇထုပ်ႉ Khun Sa: Opium Warlord (documentary), Lord of the Golden Triangle  ၸိူဝ်းၼႆႉ လၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈၶုၼ်သႃႇလႄႈ ယႃႈမဝ်းၵမ် ဢိၵ်ႇၼႃႈၵၢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းမၼ်း။

==ၽိုၼ်ဢိင်==
{{Reflist}}

[[Category:!Main category|ၶုၼ်သႃႇ၊ ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း MTA]]</text>
      <sha1>6k9rikz8dlpj04ql3y4qdpfm1h4icsy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>54795</id>
      <parentid>54794</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T03:15:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Seng Ku Hurng</username>
        <id>3025</id>
      </contributor>
      <comment>/* တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44343" xml:space="preserve">{{Infobox ပိုၼ်းၵႅပ်ႈ
| ၸိုဝ်ႈ = ၶုၼ်သႃႇ
| ၶႅပ်းႁၢင်ႈ = Khun Sa (9to12).jpg
| caption = ႁၢင်ႈၸွမ်ပွင်သိုၵ်း ၶုၼ်သႃႇ
| ဢႃႇယု = 73
| ဝၼ်းလိူၼ်ပီၵိူတ်ႇ = 17.2.1934
| ၸိုဝ်ႈတႄႉတႄႉ = ၸၢႆးသႃႇ (or ) ထုၼ်းသႃႇ
| ၸိုဝ်ႈပေႃႈမႄႈ = လုင်းၶုၼ်ဢၢႆႈ ပႃႈသႅင်ၸုမ်ႈ
| တီႈၵိူတ်ႇ= ဝၢၼ်ႈၽႃၽိုင်ႈ ဢိူင်ႇလွႆမေႃႇ ၸေႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်း
| ၵူၼ်းမိူင်း = မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ
| ၸၢဝ်းၶိူဝ်း = ၶႄႇတႆး
| ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် = ၸၢဝ်းပုတ်ႉ
| ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈပႆႇၺႃႇ = ၸၼ်ႉသွင်၊ မေႃပႃးလိၵ်ႈၶႄႇ
| ၼႃႈၵၢၼ် = ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း
| ၵေႃႉၵူႈ = ၼၢင်းၵျႃႇယူင်ႇ
| လုၵ်ႈလၢင်း = ၼၢင်းလူင်၊ ၸၢမ်ႇမိူင်း၊ ၸၢမ်ႇႁိူင်း၊ ၼၢင်းၵဵင်၊ ၸၢမ်ႇၸိုၼ်ႈ၊ ၸၢမ်ႇမျၢတ်ႈ၊ ၼၢင်းလဵၵ်ႉ၊ ၸၢမ်ႇမျ
| ၶၢဝ်ႇႁူင်လိုဝ်းလင် = ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း၊ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇ
| ႁွႆးမိုဝ်း ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ= တင်ႈပဵၼ် တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး (M.T.A)
| ၶႅပ်းၸုမ်ႈ ၸိူဝ်းလႆႈမႃး= 
| ဝၼ်းသဵင်ႈၵၢမ်ႇ = 26.10.2007
| တီႈသဵင်ႈၵၢမ်ႇ= တႃႈၵုင်ႈ
| လၢႆးမိုဝ်း=
| ၵွင်ႉသၢၼ်ၼႅတ်ႇ =
 }}

== ပီလိူၼ်ဝၼ်းၵိူတ်ႇ==
ၶုၼ်သႃႇၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး လုင်းၶုၼ်ဢၢႆႈ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇ) ပႃႈသႅင်ၸုမ်ႈ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး) ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈ မိူဝ်ႈ 17.2.1934 တမ်ႈတီႈ ဝၢၼ်ႈၽႃၽိုင်ႈ၊ ဢိူင်ႇလွႆမေႃႇ၊ ၸႄႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်းသေ ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ '''ၸၢႆးသႃႇ'''။ ၸိုဝ်ႈၶႄႇတႄႉ ႁွင်ႉဝႃႈ '''ၸၢင်းၶျီႈၾူ Chang Chi-fu''' 張奇夫&lt;ref&gt;{{cite news |title=Khun Sa's Decline (坤萨的没落) |url=http://www.cctv.com/special/4/4/702.html |publisher=[[China Central Television]] |date=2002-06-18 |accessdate=2006-12-02 | language=Chinese}}&lt;/ref&gt;သေ ပဵၼ်ၶိူဝ်းၸၢင်း။ လႆႈဝႃႈမၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းလိူတ်ႈၶိုင်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃႈမၼ်း သဵင်ႈၵႂႃႇၸဵမ်မိူဝ်ႈ မၼ်းၸၢႆးတိုၵ်ႉၵေႃႉလဵၵ်ႉ။ မႄႈမၼ်းၸၢႆး ပႃႈၼၢင်းၸုမ်ႈၼႆႉ သမ်ႉႁၢင်ႈလီလႄႈ ၶိုၼ်းတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၵျီႇ (ၵိၼ်မိူင်းမိူင်းတွမ်း၊ မဵဝ်ႉၸႃးမိူင်းတွမ်း)။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၸၢႆးသႃႇ ဢႃႇယုလႆႈ 5 ၶူပ်ႇ လႆႈၵႂႃႇယူႇၸွမ်း ၵေႃႉပဵၼ်လုင်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ '''ၶုၼ်ယီႈသႆႇ'''သေ လႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း တၼ်းထိုင် ၸၼ်ႉသွင်။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၺႃးပၢၼ်သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်လႄႈ လႆႈဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းပႅတ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵေႃႉပဵၼ်လုင်း သိုပ်ႇသူင်ႇမၼ်း သွၼ်ႁဵၼ်းလိၵ်ႈၶေႇ တေႃႇပေႃးဢၢၼ်ႇဢွၵ်ႇတႅမ်ႈလႆႈ၊ ယင်းသွၼ်ပၼ်ထႅင်ႈ လၢႆးလဵင်ႉမႃႉလႄႈ ပၢႆးၽုၵ်ႇသွမ်ႈလူးၵွၼ်ႇ။ 
[[File:Khun Sa.jpg|thumb|upright=1.20|ႁၢင်ႈၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ဢေႃးသတေးရီးယႃး သတီႇၽႅၼ်ႇရၢႆႉလႄႈ ၶုၼ်သႃႇထူပ်းၵၼ် တီႈႁူဝ်မိူင်း 1988]]

==ၼမ်ႉၸႂ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ==
မိူဝ်ႈ 1949 သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ KMT လႆႈၵၢၼ်ႉသုမ်း သိုၵ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ တမ်ႈတီႈ မိူင်းၶေႇလူင်သေ ၽိုတ်ႉၶဝ်ႈမႃးယူႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆး။ ၽႅဝ်မႃးၸဵမ် လွႆမေႃႇ။ ၸၢႆးသႃႇ လႆႈႁၼ် သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ် မႃးၸူၼ်ဢဝ် ၶူဝ်းၶွင်ငိုၼ်းၶမ်း မႃႉလႃးဝူဝ်းၵႂၢႆး ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းသူၼ်ၶဝ် တေႃႇၼႃႈတေႃႇတႃမၼ်း။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢႃႇယုမၼ်းၸၢႆး တိုၵ်ႉမီး 10 ၶူပ်ႇသေတႃႉ ၼႂ်းၸႂ်ၼႆႉ ဢမ်ႇၶႂ်ႈၶၢမ်ႇ လွင်ႈဢၼ်ဢဝ်လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈသေ ပႄႉၵိၼ်ၵၼ် ၼမ်ႉၸႂ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလွင်ႈတဵၵ်းတဵင်ၼၼ်ႉ တေလႆႈဝႃႈ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်းၸႂ်မၼ်း ၸဵမ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉယူႇ။
==တင်ႈတူဝ်ႁင်းၵူၺ်း==
[[File:Muang Tai Army flag.png|thumb|upright=1.20|Muang Tai Army flag]]
မိူဝ်ႈၵေႃႉလဵၵ်ႉ မၼ်းယၢမ်ႈၵႂႃႇႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်း ၸွမ်းလူၺ်ႈ သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ်။ ဝၢႆးလင်မႃး ၸင်ႇၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ ၶႄႇၽိူၵ်ႇသေ တင်ႈပဵၼ် တပ်ႉႁင်းၵူၺ်း မီးမႃးၵူၼ်း ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပၢၵ်ႇမၼ်း။ ထိုင်မႃး 1963 ၸင်ႇသွၼ်ႈတႂ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် ၸုမ်းၵႃႇၵွႆႇယေး လွႆမေႃႇ။ 
(15.6.1964) တီႈပၢင်ၵုမ် လွႆမေႃႇ မီးၶေႃႈတူၵ်းလူင်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၸိူဝ်းပဵၼ်-
# ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး လွႆမေႃႇ။ (လုၵ်ႈၶိုင်ႈတႆးလႄႈၶႄႇ)
# ပူဝ်ႇတေႇဝိင်ႇ ၽူႈႁတ်းႁၢၼ် ပွႆးတိုၵ်းတၢင်ႉယၢၼ်း 1959။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး)
# ၸဝ်ႈသူးလၢႆး လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး မိူင်းၵႅတ်ႈ။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး)
# ၸဝ်ႈသႅင်မိူင်း လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး မိူင်းဝၢၼ်ႈတူၼ်း။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဝ)
# ၸဝ်ႈၶုၼ်သၢမ် လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး ၼမ်ႉမေႃႇမိူင်းလႅင်း။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းပလွင်ႈ)
ၸိူဝ်းၶဝ် ၸင်ႇႁွမ်ႁႅင်းၵူၼ်း ႁႅင်းၵွင်ႈ ႁူမ်ႈၵၼ်မီး 1900 ၵေႃႉ၊ ၸင်ႇလုၵ်ႉဢဝ် မိူင်းလွႆမေႃႇ၊ တၢင်ႉယၢၼ်း၊ ၶၢမ်ႈတႃႈၶူင်း တီႈတႃႈဝိုၼ်းၼွင်း ပၢင်ၵၼ်းႁွၵ်ႇ သိုပ်ႇၶၢမ်ႈတၢင်းၵႃး ပွတ်းမိူင်းပဵင်း၊ မိူင်းၶွၼ်၊ မိူင်းပၵ်ႉ၊ မိူင်းလုင်း၊ ၶၢမ်ႈၼမ်ႉသၢႆ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆး ပွတ်းဝၢၼ်ႈၽၵ်းၵီး၊ ႁူၺ်ႈဢိုၼ်ႈ ထိုင်ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ ၸင်ႇတင်ႈပဵၼ် ငဝ်ႈၸိုင်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် '''တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း Shanland United Army''' ။ တုင်းတပ်ႉသိုၵ်းပဵၼ် &quot;လွႆသၢမ်လုၵ်ႈ သီလိူင်ၼိူဝ်ပိုၼ်ႉ သီသွမ်ႇၼုမ်ႇလႄႈ လၢဝ်ၼိုင်ႈလုၵ်ႈ&quot;။ ပူၵ်းတင်ႈငဝ်ႈၸုမ်း တမ်ႈတီႈ 1. လွႆမေႃႇ (မိူင်းတႆး)။ 2. ႁိၼ်တႅၵ်ႇ (မိူင်းထႆး)သေ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသႅင်မိူင်း ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇပၢႆးမိူင်း၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင် ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇသိုၵ်း၊ ၸဝ်ႈလႅင်းၸိုၼ်ႈ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူင်းၽိုၵ်းသွၼ်ယဝ်ႉ။

==ၶုၼ်သႃႇတူၵ်းၶွၵ်ႈ==
ၸဵမ်မိူဝ်ႈပဵၼ် ၵႃႇၵွႆႇယေးၼၼ်ႉ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းၼႆႉ လႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၵူၼ်းၵႃႉမိူင်းတႆး တေႃႇႁွတ်ႈထိုင်မိူင်းထႆးသေ သမ်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမႂ်ႇမႃးၽိုၵ်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း ၼိုင်ႈၸုပ်ႈလႂ် 600 မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ 800 ၵေႃႉ၊ ပၢင်ၽိုၵ်းႁိုင်ႁူၵ်းလိူၼ်၊ ဢွင်ႈတီႈၽိုၵ်းသမ်ႉပဵၼ် မိူင်းသွင်၊ ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
မိူဝ်ႈဝၼ်း (6-7.07.1967) တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းS.U.A လႆႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ် တင်းၸုမ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ K.M.T တီဝၢၼ်ႈၵႂၢၼ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းလၢဝ်း။ လွင်ႈၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်။ ယွၼ်ႉၶႂ်ႈႁႂ်ႈ S.U.A တင်း ၶႄႇၽိူၵ်ႇ K.M.T ပဵၼ်ႁူဝ်ႉ ႁႄႉတိုၵ်းၸုမ်း ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉမၢၼ်ႈ (CBP)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ၸင်ႇႁွင်ႉၶုၼ်သႃႇ ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ် တီႈတူၼ်ႈတီးသေ တိၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်း (17.10.1969)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၶုၼ်သႃႇလႆႈၶၢမ်ႇတီႉၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် တုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈၵူၼ်းသိုၵ်း ၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈသေတႃႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ တပႄးမၼ်း ၵႂႃႇထူပ်းမၼ်းၼႂ်းထွင်ႇ မိူဝ်ႈလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ၶုၼ်သႃႇတိုၼ်းၵမ်တႃမိုဝ်းဝႆႉ တင်းသွင်ၶွၼ်တႃႇသေႇၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႈ ယႃႇပေၽႃႈၵွင်ႈၵၢင်ႇ၊ သိုပ်ႇၵမ်ဝႆႉၼႆလႄႈ ၸိူဝ်းတပႄးမၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈ။ 
==ၸတ်းၵၢၼ် လႅၵ်ႈၵူၼ်း==
ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆး ႁူမ်ႈပွင်း ၸဝ်ႈၾႃႉလင်၊ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး၊ ၶျႃႇလီႇ လႄႈ ပူဝ်ႇပီႇတိူဝ်ႇ ၸင်ႇႁူမ်ႈၵၼ် ဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ၵႂႃႇတီႉၺွပ်း မေႃယႃရုသျႃးသွင်ၵေႃႉ တီႈႁူင်းယႃလူင်ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ဝဵင်းတူၼ်ႈတီးသေ ႁွင်ႉၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းထိူၼ်ႇ၊ ၸင်ႇဢဝ်မေႃယႃသွင်ၵေႃႉၼႆႉ ႁဵတ်းတူဝ်ယိူဝ်ႇသေ ယွၼ်းလႅၵ်ႈဢဝ် ၶုၼ်သႃႇ ဢၼ်မီးၼႂ်းၶွၵ်ႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ တိုၵ်ႉပဵၼ်မိူင်း သူဝ်ႇသျႄႇလိတ်ႉလႄႈ တင်းမိူင်းရုသျႃး တိုၵ်ႉပဵၼ် ဢူၺ်းလီၵၼ်။ ၸင်ႇမီး ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းထႆး '''ၵရဵင်းသၵ်ႉ ၶျမ်းမၼၼ်း''' ၶဝ်ႈၵႄႈဢွၵ်ႇၵၢင်ပၼ် ၼႂ်းၵႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းလႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢၼ်ၼေႇဝိၼ်းဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉလႄႈ မၢၼ်ႈၶဝ် ၸင်ႇၽွမ်ႉသေ ပွႆၶုၼ်သႃႇဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈမႃး မိူဝ်ႈ (07.09.1975)ယဝ်ႉ။ ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ တိုၵ်ႉလႆႈထုၵ်ႇ သၢႆၶၢဝ်ႇမၢၼ်ႈ ပႂ်ႉတူၺ်းၸွမ်းယူႇ တႃႇသေႇ။
==ၶုၼ်သႃႇ ၶိုၼ်းၶဝ်ႈထိူၼ်ႇ==
ထိုင်မႃး (07.02.1976) ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၵူၼ်းၸွမ်းမၼ်း 7 ၵေႃႉ၊ ၵွင်ႈပွတ်း 5 လဝ်း၊ လႅဝ်း 1 မၢၵ်ႈ ဢိၵ်ႇငိုၼ်းမၢၼ်ႈ သွင်သႅၼ်ၵျၢပ်ႈသေ ၸင်ႇဢွၵ်ႇပၢႆႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ၊ ၶိုၼ်ႈမႃး မိူင်းတႆး ပွတ်းလႃႈသဵဝ်ႈ မိူင်းယႆ သိုပ်ႇပူၼ်ႉမိူဝ်းတၢင်း မိူင်းတွမ်း ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇသိုပ်ႇလူင်းမႃး တေႃႇထိုင် လၵ်းတႅင်ႇ မိူင်းထႆးယဝ်ႉ။
==သၢင်ႈၸိုဝ်ႈသၢင်ႈဝဵင်း==
မိူဝ်ႈပီ 1977 ၼီႈ ၶုၼ်သႃႇယူႇတီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၽႅၼ်ၵၢၼ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် ၼႂ်း 6 ပီ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ ယႃႈမဝ်းၵမ်ႁၢႆ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆသေ  ၶဵင်ႇတႃႉတေႃႇ ၸုမ်းၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် လုမ်ႈၾႃႉ DEA လႄႈ တေႃႇထိုင် တႅၼ်းၽွင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မႃးထူပ်းၶုၼ်သႃႇ တီႈဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ၶုၼ်သႃႇၼႆႉ ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ် ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၵႃႉယႃႈလူင်ၼႆလႄႈ ၸင်ႇႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ &quot;ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇ Opium King ယဝ်ႉ။ မၼ်းယူႇသဝ်း တီႈႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း ၽိုၵ်းသိုၵ်း သေဢမ်ႇၵႃး ဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵေႃႇသၢင်ႈပၼ်ႁႅင်း ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ပၢႆးၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၼင်ႇၼႆ-
# မႄးၵုမ်းထၢတ်ႈၵဝ်ႇ ထၢတ်ႈၵႃၶမ်း ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
# ဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ဝိႁၢၼ် ဝတ်ႉၵႃၶမ်း ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
# ႁဵတ်းသၢင်ႈ ႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်လိၵ်ႈၶႄႇ။
# ပၼ်ႁႅင်းၸွႆႈထႅမ် &quot;ႁူင်းႁဵၼ်းၼုမ်ႇႁၢၼ်&quot; သွၼ်လိၵ်ႈတႆး။
# ႁဵတ်းသၢင်ႈ &quot;ႁူင်းၽိမ်း&quot; ပေႃႉဢွၵ်ႇပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး။
# ၵေႃႇသၢင်ႈၼွင်လူင်ၵဵပ်းၼမ်ႉ ပုၼ်ႈၵူၼ်းၼမ်လႆႈၸႂ်။
# သၢင်ႈၶူဝ်ၶၢမ်ႈၼမ်ႉၶမ်း ထႆသဵၼ်ႈတၢင်းၵႃးလႄႈၾႆးၾႃႉ။
==ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇႁိၼ်တႅၵ်ႇ==
ၶုၼ်သႃႇ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း တမ်ႈတီႈ လႅၼ်လိၼ်ထႆးတင်းမၢၼ်ႈသေ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ႁႅင်းသိုၵ်း မီးမႃး မွၵ်ႈ 6000 ၵေႃႉၼၼ်ႉ မၢၵ်ႇတႃၵမ်ႇၽႃႇတူၺ်းႁၼ်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၵႄႇယႃႈ Opium Warlords ၼႆယူႇ။ ထႆးၵေႃႈ ႁၼ်ထိုင်ၽေးၶဵၼ်ယႃႈ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈ ထိုင်မႃး 1982 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး ၸင်ႇဢဝ်တပ်ႉႁၢၼ်ပႂ်ႉလႅၼ်လိၼ် 800 ၵေႃႉ မႃးလိုပ်ႈၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်၊ (21.1.1982) ၸုမ်းၶုၼ်သႃႇ လႆႈဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ၵႂႃႇယူႇမိူင်းၵၢၼ်း ႁိမ်းမိူင်းႁႅၼ်၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင် သမ်ႉၵႂႃႇယူႇတီႈ လွႆလၢင်းမိူင်းယွၼ်း။

==တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး==
ဝၢႆးသေ ၶုၼ်သႃႇ ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ၼႂ်းလိၼ်ထႆး ၵႂႃႇယူႇၼႂ်းလိၼ်တႆးၼၼ်ႉ သမ်ႉပဵၼ်ၽွင်း ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း TRC ယိုၼ်းမိုဝ်းလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢၼ်မီးလၵ်းၼမ်း 5 ၶေႃႈ-
# ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ
# လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ
# တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ
# ပူၵ်းပွင်ၽဝၵူၼ်းမိူင်း
# သၢၼ်ၶတ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ။
[[File: Young MTA Recruits.jpg|thumb|left=1.20|&lt;center&gt; တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး တီႈႁူဝ်မိူင်း 26.7.1990&lt;/center&gt;]]
ၵမ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီး ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင်ၸၢမ်မႂ်ႇ (SSA-S) ၶဝ်ႈပႃး ႁူမ်ႈႁွမ်းလႄႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ &quot;ၶွင်ႇၸီႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး Tai Revolutionary Council ထိုင်မႃး (21.07.1985) ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႈ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်းလႄႈ ၸင်ႇပဵၼ်မူႇလဵဝ်ၸုမ်းလဵဝ်။ ၶုၼ်သႃႇ ၶၢႆႉမႃးတင်ႈငဝ်ႈငုၼ်း တီႈႁူဝ်မိူင်း၊ မိူင်းမႂ်ႇသေ သၢမ်ၸုမ်းဢၼ်မႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၼႆႉ ၸင်ႇပိၼ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ '''တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး Mong Tai Army''' လႄႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ '''ၶွင်ႇသီႇမႄးပွင်ၸိုင်ႈတႆး Shan State Restoration Council'''။ ၼႂ်းၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတင်းသဵင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၸုမ်းဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ၊ မီးမႃးပွႆးလူင်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း တေႃႇထိုင် ၸုပ်ႈ(18-27) ဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်းမီးမႃးထိုင် 40,000 (သီႇမိုၼ်ႇပၢႆ)။

တႄႇဢဝ် 1985 ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇၶဝ် ႁူမ်ႈႁႅင်းၵၼ် ပဵၼ်မႃး တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးသေယဝ်ႉ ၼႃႈတီႈၶဝ် ၵွၼ်းဢုပ်ႉလႆႈ လႅၼ်လိၼ် ထႆးလႄႈမၢၼ်ႈ တႄႇဢဝ် မႄႈႁွင်ႈသွၼ် တေႃႇထိုင် မႄႈသၢႆသေ ပဵၼ်မႃး ၽူႈၵဵဝ်ႇၵပ်းယႃႈမဝ်းၵမ် တမ်ႈတီႈ သၢမ်လဵမ်ႉထွင်းၶမ်း Golden Triangle ယဝ်ႉ။ 
ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း သၢဝ်းပီ (1974-1994) ၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ၸုမ်းၼႆႉ ပဵၼ်ထႅၼ်ႈလူင် ၼႂ်းမိူင်းတႆးဝႆႉယူႇ။ ယႃႈမဝ်းၵမ် (ယႃႈၽိၼ်ႇၽိူၵ်ႇ) ဢၼ်ၽႅဝ်ၵႂႃႇတီႈ ဝဵင်းၼိဝ်းယွၵ်ႉၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ သၢမ်လဵမ်ႈထွင်းၶမ်း (မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းႁွင်ႇ၊ မိူင်းထႆး လႄႈလၢဝ်း) သေ ႁွတ်ႈၵႂႃႇ တႄႇဢဝ် 5 % တေႃႇ 80 %။ ယႃႈဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးတီႈ သၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်းၼႆႉ ၸိုၼ်ႈသႂ် 90% သေ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ဢၼ်လီသေပိူၼ်ႈ ၶဝ်ႈထိုင်ၼႂ်းၵၢတ်ႇယႃႈမဝ်းၵမ်လႄႈ DEA ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ပဵၼ်ၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ၵေႃႉၵႃႉၶၢႆၼႆယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt;Khun Sa, a drug warlord, The Economist, 8 Nov 2007; retrieved 2010-4-8&lt;/ref&gt;

==ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း==
ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း(မိူင်းယွၼ်း)ၼႆႉ ပဵၼ်ပွႆးတိုၵ်း ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး M.T.A လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းဝၽွမ်ႉႁူမ်ႈ U.W.S.A သွင်ၸုမ်း တိုၵ်းၵၼ် ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပီမၼ်းသေ သိုၵ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇ လုသုမ်းၼမ် ၼင်ႇၵၼ်၊ ၵူၼ်းသိုၵ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇ လူႉတၢႆ ဢမ်ႇတႅမ် 5000 ၵေႃႉ။ ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း ပဵၼ်လူၺ်ႈ-
# ပွႆးတိုၵ်း ႁိမ်သဵၼ်ႈတၢင်းၵႃႉၶၢႆ ၶဝ်ႈၸူးမိူင်းထႆး
# ပွႆးတိုၵ်း ဢၼ်ဢဝ်လွင်ႈသုၼ်တူဝ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်သွင်ၵေႃႉ ဢမ်ႇယွမ်းမႃႇၼတေႃႇၵၼ်
# ပွႆးတိုၵ်းၵႆႇသွင်တူဝ် တေႃႇၵၼ် ဢၼ်မီးၽူႈပၼ်ႁႅင်း ၸၼ်ၸိူၵ်ႈပႃႈလင်။
==သတီႇၾိၼ်ႇရၢႆႉ မႃးထူပ်းၶုၼ်သႃႇ==
1988 ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇမိူင်းဢေႃးၸတြေးလျ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ သတီႇၾိၼ်ႇရၢႆႉ [[Wp/En/Stephen_Rice_(journalist)|Stephen Rice (journalist)]]  လုၵ်ႉမိူင်းထႆး လၵ်ႉလွမ်ၶဝ်ႈမႃး ႁူပ်ႉထူပ်းတွင်ႈထၢမ် ၶုၼ်သႃႇ၊ ၶုၼ်သႃႇဝႃႈ ၼိုင်ႈပီၼႆႉ ၵႃႈၶၼ်သူၼ်ယႃႈ တေမႅၼ်ႈငိုၼ်းတေႃႇလႃႇ ဢေႃးၸတြေးလျ လၢၼ်ႉ 50 သေ တေၶႂ်ႈၶၢႆပၼ် ပုၼ်ႈတႃႇ 8 ပီ၊ ပေႃးပၼ်လႆႈၼင်ႇၼၼ် လွင်ႈယႃႈမဝ်းၵမ် တေလၼ်ၶဝ်ႈမႃး မိူင်းမိူင်းဢေႃးၸတြေးလျလႄႈ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ တေၵိုတ်းၵႂႃႇ ... ၼႆသေတႃႉ တႅၼ်းၽွင်းၷရႅတ်ႉဢီႇဝိၼ်ႇ ၶိုၼ်းတွပ်ႇဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၶဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ် တုၸရိူၵ်ႈလႄႈ ဢမ်ႇႁပ်ႉသိုဝ်ႉလႆႈၼႆသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢေႃးၸတြေးလျၶဝ် ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်းၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt; &quot;Questions Without Notice - Khun Sa: Heroin Supply&quot;. Senate Hansard. 26 April 1988.&lt;/ref&gt;
== ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မၢပ်ႇမႂ် ၶုၼ်သႃႇ==
1989 တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ၼိဝ်းယွၵ်ႉ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မၢပ်ႇမႂ် ၶုၼ်သႃႇ လွင်ႈဢၼ် ဢဵၼ်းဢၢၼ်းဢဝ် ယႃႈမဝ်းၵမ် 1000 တၢၼ်ႇ သူင်ႇႁႂ်ႈထိုင် ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼႆလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၶိုၼ်းတွပ်ႇလၢတ်ႈ တုၵ်းယွၼ်းဝႃႈ &quot;သင်ဝႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ သိုဝ်ႉဢဝ် ယႃႈဢၼ်မၼ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ တင်းသဵင်ႈၸိုင် ယႃႈမဝ်းၵမ်မၼ်းၼၼ်ႉ မၼ်းတေ ဢမ်ႇဢဝ်ပိုၼ်ၶၢႆ ၼႂ်းၵၢတ်ႇၵမ်ႇၽႃႇ&quot;ၼႆယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ လွင်ႈမၢပ်ႇမႂ်မၼ်းသေ ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ၶၼေႇတီႇယၼ်ႇ (Canadian journalist Patricia Elliott) ပၢတ်ႉထရိၵ်ႉသီးယႃး ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၽူႈထႆႇႁၢင်ႈ လိၵ်ႈၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇ ပႅင်ႉၶွၵ်ႉပူတ်ႉ သုပိၼ်းၶုၼ်းၵႅဝ်ႈ (Subin Kheunkaew)မႃးႁူပ်ႉထူပ်း တွင်ႈထၢမ် ၶုၼ်သႃႇ တမ်ႈတီႈ ငဝ်ႈၸိုင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ႁူဝ်မိူင်းယဝ်ႉ။
&lt;ref&gt;Elliott, P.W. &quot;How 'Prince of Death' sees bright future for Shan. Bangkok Post. July 19, 1990, p. 8 &lt;/ref&gt;
လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၶုၼ်သႃႇ လွမ်ၵပ်းသိုၵ်ႇ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် UN သေ ၶႂ်ႈမွတ်ႇၸိုဝ်ႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇမၼ်းသေ တေၽိူမ်ႉပၼ်ငိုၼ်း တေႃႇလႃႇ 210 လၢၼ်ႉ၊ တႃႇၽင်တိုၼ်းလၢင်း ၼွၵ်ႈမိူင်း တေႃႇလႃႇ 265 လၢၼ်ႉ၊ တႃႇၸွႆႈထႅမ် ၵၢၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ မႄးလႅၵ်ႈလၢႆႈ တႃႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈတႅၼ်းတၢင်ယႃႈ၊ တႃႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ လႄႈ ပၢႆးယူႇလီၸိူဝ်းၼၼ်ႉ 89.5 လၢၼ်ႉ ၼႆၵွၼ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် ၶိုၼ်းသူင်ႇၶၢဝ်ႇလပ်ႉ blackmail သေ ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈ ၶေႃႈတုၵ်းယွၼ်းမၼ်းယူႇ။ &lt;ref&gt; Elliott, P.W., &quot;A man who only wants the right to 'enjoy his own garden'...at a price. Bangkok Post, July 19, 1990, p. 9 &lt;/ref&gt;
တမ်ႈတီႈ မိူင်းထႆးပွတ်းႁွင်ႇၼၼ် ဢၼ်ၸွႆႈထႅမ် ၵႃႉၶၢႆယႃႈပၼ် ၶုၼ်သႃႇတႄႉ ပဵၼ်မၸဵင်ႇဝိၼ်း (ပၢၼ်းသေး) ပဵၼ်ၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။&lt;ref&gt;  Bertil Lintner (1999). Burma in revolt: opium and insurgency since 1948. Asian Silkworm Press. p. 306. ISBN 974-7100-78-9. Retrieved 12 April 2011.&lt;/ref&gt;

==MTA မိူၼ်ၽၢႆပင်း==
(7.1.1996) တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇပဵၼ် ၸွမ်ပွင်သိုၵ်းၼၼ်ႉ ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ တမ်ႈတီႈႁူဝ်မိူင်းၼၼ်ႉ ဢွၵ်မႃးၼႂ်းၶၢဝ်ႇTV မၢၼ်ႈ၊ ထႆးသေ ၵူၼ်းတင်းမိူင်း တင်းၵမ်ႇၽႃႇ ဢွၼ်ၵၼ် ဢၢမ်းသေ လႆႈႁူႉႁၼ်ၵႂႃႇ။ လွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ဝၢင်းၶိူင်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၼိုင်ႈၵေႃႉႁၼ်ၼိုင်ႈပ​ိူင် ၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆ-
# ဢမ်ႇဢွၵ်ႇၽၢင်ႁၢင်ႈ သိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တႃႇဢဝ်ၶိုၼ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ (ပေႃးတေယိုဝ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ သမ်ႉပူင်ၶေႃႈပူင်ဝႃႈ ဢမ်ႇမီးမၢၵ်ႇၵွင်ႈ တႃႇယိုဝ်းမၢၼ်ႈ၊ ပေႃႈယိုဝ်းဝ၊ တႆး၊ ပဢူဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ သမ်ႉဢမ်ႇၸိုၵ်း)
# ဢမ်ႇမီႈလၵ်းၼမ်း ပိူင်ၵၢၼ်တႅၵ်ႇလႅင်း။
# ဢမ်ႇမီးလွၵ်းပိူင် ၽႄဢမ်းၼၢတ်ႈ မ​မိူၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢွၼ်ႇ (ဝၢႆးၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းလူႉၵႂႃႇ ဢမ်းၼၢတ်ႈယႂ်ႇလူင် ၵူၺ်းမီးတီႈၶုၼ်သႃႇၵေႃႉလဵဝ်)
# ဢမ်ႇဝၢင်းၽႅၼ် လွၵ်းၵၢၼ်မႁႃႇပိဝ်ႇႁႃႇ ၽၢႆႇသိုၵ်းတႅတ်ႈတေႃး။
# ယွၼ်ႇယၢၼ်း လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း လွင်ႈပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၸၼ်ႉၵၢၼ် (ပေႃႈပဵၼ်တႆး ဢမ်ႇၶႂ်ႈပၼ်ၼႃႈတီႈ၊ ပေႃးပဵၼ်ၶႄႇ ပၼ်ၼႃႈတီႈ)
# မိူင်းဢ​မေႇရိၵၢၼ်ႇလႄႈ မိူင်းထႆး ႁူမ်ႈၵၼ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်။
# ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ (ၸိူဝ်းပဵၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႆး ဢၼ်ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ လႅင်ႈႈပၢင်ႇၾ၊ တိုၼ်းယႂ်ႇလႄႈ ၸဝ်ႈႁၢၼ်တိပိူဝ်ႉၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူဝ်မႃးပႄႉပုၼ်ႈ ၶဝ်ၵူၼ်းလူင် ၸ​ိူဝ်းဢမ်ႇၸိုဝ်ႈတႆးၼၼ်ႉလႄႈ ၶဝ်ႁႃလွၵ်းလၢႆး တၢင်ႇတၢင်းၽိတ်းသေ ဢင်တၢႆပ​ႅတ်ႈ ဝၢႆးလႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇ ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ တႅၵ်ႇဢွၵ်ႇ ၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉၼႆၼၼ် ၵူၼ်းသိုၵ်း ၼႂ်းၸုမ်း M.T.A ဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်ၵွင်ႈၵၢင်ႇ ထိုမ်ႈပႅတ်ႈသေ ပၢႆႈဢွၵ်ႇတပ်ႉ ၵူႈတီႈတီႈလႄႈ ၵွၼ်းထိင်းၵၼ် ဢမ်ႇလႆႈယဝ်ႉ)
# ၵူၼ်းသိုၵ်း ၸိူဝ်းမႃးႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်းၵေႃႈ မွၵ်ႈ 80% ၼႆႉ ဢမ်ႇလိူဝ်လႆႈသေ တဵၵ်းၺွပ်းမႃႈႁဵတ်းသိုၵ်း (ယွၼ်ႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ငဝ်ႈၸိုင်ႈ ဢမ်ႇပၼ်လႆႈ ႁဵင်းၸႂ်ၵႅၼ်ႇၶႅင်သေ ဝႆႉမိူၼ် ၵူၼ်းၸၢၵ်ႈ)
# ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ 16 ၸုမ်းၵေႃႈ ၵိုတ်းသိုၵ်းၸွမ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ။
# ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ပဵၼ်ၽွင်းၵႂင်သေ ႁႃတၢင်းဢွၵ်ႇလွတ်ႈ။
&lt;br&gt;
ယွၼ်ႉလွင်ႈတၢင်းၸိူဝ်းၼႆႉသေ တီႈႁူဝ်မိူင်း ၸင်ႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ႁႂ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ၵူႈတီႈတီႈ ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ။ တီႈႁူဝ်မိူင်းတႄႉ ၽၢႆႇမၢၼ်ႈ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင် တိၼ်ထုတ်ႉ ၶီႇႁိူဝ်းမိၼ် မႅင်းမီႈသေ မႃႈၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈ။ ပၢႆႉတီႈၼိူဝ်ၶဵင်ႇၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ &quot;' ပၢင်ပွႆး M.T.A  ဢၢပ်ႈၶိူင်ႈယိပ်း ထိုင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသေ ၶဝ်ႈၼႂ်း တူင်ႇဝူင်း မၢႆမီႈ''' ၽၢႆႇမၢၼ်ႈတႄႉတႅမ်ႈဝႆႉ '&quot;M.T.A အဖွဲ့မှ နိုင်ငံတော်အစိုးရထံ လက်နက်အပ်နှံ၍ ဥပ​ဒေဘောင်အတွင်း ဝင်ရောက်သည့် အခမ်းအနား'''ၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၶိုၼ်ႈ ၼိူဝ်ၶဵင်ႇပၢင်ၵႅဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ၶုၼ်သႃႇ၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင်၊ ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇ၊ ၸဝ်ႈမိူင်းၶွၼ်း၊ ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မ​ိူင်းသေ တီႈဝၢင်းမၢၵ်ၼင်ႁူဝ်မိူင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းသိုၵ်းဢႅမ်ႇထီႇဢေႇ ၼင်ႈငဝ်သေ ထူၺ်ႈၸႂ်လူင်ယူႇ။&lt;ref&gt; ၸၢႆးၶိူဝ်းလိူၼ် (ၵဵင်းတုင်)၊'''ႁိူၼ်း'''၊ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 40,41။ ပီ 2015 &lt;/ref&gt;  တႃႇတေ တိၺွပ်းၶုၼ်သႃႇသေ ဢၢပ်ႈပၼ် ၼႂ်းမိုဝ်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် ပၼ်ၵႃႈႁူဝ်မၼ်း တေႃႇလႃႇ 2 လၢၼ်ႉသေတႃႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇၽွမ်ႉၸွမ်း၊ ၵွပ်ႈၼႆ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢမ်ႇလႆႈတူၵ်းၵႂႃႇ ၼႂ်းမိုဝ်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၶုၼ်သႃႇ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႅင် ၵႂႃႇတူၵ်းလူင်းဝႆႉ တီႈမၢၼ်ႈလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ၸင်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt; ခွန်ဆာ ဦးဆောင်သော MTA အဖွဲ့ ဘာကြောင့် လက်နက်နဲ့ငြိမ်းချမ်းရေး လဲလှယ်ရသလဲ&lt;/ref&gt;

== ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ==
ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ လႅၵ်ႈဢဝ် လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၶဝ်ႈတူင်ႇဝူင်းမၢႆမီႈ၊ ဢၢင်ႈဢၢၼ်းဝႆႉ ဢမ်ႇပဵၼ် ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈတူၵ်းလူင်းသေဢမ်ႇၵႃး တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇႁၼ်လီၸွမ်း ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽၢတ်ႇယၢၼ် ဢဝ်တူဝ်လွတ်ႈၽႂ်ၽႂ်မၼ်းမၼ်း၊ ၼုမ်ႇႁၢၼ် ဢၼ်ၽုၵ်ႇၽင်ဝႆႉပဵၼ် ၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မၢင်ၸိူဝ်း သိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ၊ မၢင်ၵေႃႉလႆႈတၢႆႁၢႆ၊ မၢင်ၸိူဝ်းပၢႆႈၵႂႃႇယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆး၊ မိူင်းထႆး၊ မိူင်းမၢၼ်ႈ၊ မိူင်းၶႄႇၵေႃႈမီး။ ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း ၶိုၼ်းတင်ႈပဵၼ် တပ်ႉS.S.A (south)၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းမူၼ်း၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းမႁႃႇၵျႃႇ၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလႅင်းသႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၸုမ်းပျီႇတုၸိတ်ႉသေ သိုပ်ႇယိပ်းၵွင်ႈၵင်ႇ ၵုမ်းထိင်းၼႃႈတီႈၽႂ်မၼ်းၵေႃႈမီး။

==ၶုၼ်သႃႇၶွတ်ႇယွတ်ႈ==
ဝၢႆးဝၢင်းၶိူင်ႈယဝ်ႉ တူဝ်ၶုၼ်သႃႇၼၼ်ႉ မၢၼ်ႈၶဝ် ဢဝ်မိူဝ်းဝႆႉတီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ တမ်ႈတီႈ ႁိူၼ်းမႆႉၵဝ်ႇ သွင်ၸၼ်ႉ၊ ႁိမ်းၼွင်ဢင်းယႃး ပႃႈတႂ်ႈ သၢႆၶၢဝ်ႇလပ်ႉ (MIS)ယူႇ။ ယူႇသဝ်းတီႈ တႃႈၵုင်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် ၼႃႈၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၶွမ်ႇပၼီႇ လၢႆလၢႆဢၼ်သေ ၶုၼ်သႃႇလႆႈၸိုဝ်ႈမၢၼ်ႈဝႃႈ ဢူးထႅတ်ႉဢွင်ႇ (ဦးထက်အောင်)ၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းပဵၼ်သင်တႄႉတႄႉသေတၢႆၼႆတႄႉ ဢမ်ႇႁူႉၸႅင်ႈ။ ၵူၺ်းလၢမ်းဝႃႈ မၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ယဝ်ႉ တၢႆၽၢၵ်ႇ သမ်ႉပဵၼ်ထႅင်ႈ လိူတ်ႈလိူဝ်သေ သဵင်ႈၸူဝ်ႈတၢႆၵႂႃႇ တီႈတႃႈၵုင်ႈ မိူဝ်ႈ (26.10.2007) ၽွင်းဢႃႇယု လႆႈ (73)ပီ၊ တူဝ်တၢႆမၼ်း လႆႈဢဝ်ၵႂႃႇၽင်ဝႆႉ တမ်ႈတီႈ ပႃႇၸႃႉယေႇဝေး ဢၼ်မီးတီႈ ဢုၵ်ႉၵလႃႇႁွင်ႇ။ &lt;ref&gt; cookie (4 November 2007). &quot;Khun Sa&quot;. Find A Grave. Find A Grave, Inc. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt; ပၢင်မႃႇသႃႇမၼ်းၼၼ်ႉ ပီႈၼွင်ႉမၼ်း တပႄးမၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ၶႂ်ႈႁဵတ်းၶိုၵ်ႉႁဵတ်းၵိုၼ်းယူႇသေတႃႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇၶႂၢင်းပၼ်။

==ငဝ်းတူင်ႉ လွင်ႈၶုၼ်သႃႇ==
တမ်ႈတီႈ ငဝ်းတူင်ႉ ဢၼ်ဢွၵ်ႇၼႂ်း ပီ 2007 ၼႂ်း American Gangster (ၵူၼ်းႁၢႆႉဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ)ၼၼ်ႉ ၸၢႆးငဝ်းရိၵ်ႉယၢင်း Ric Young ႁဵတ်းၵူၼ်းႁၢႆႉ တၢင်တူဝ် ၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt;LAmanager.com (2012). &quot;Our Talent&quot;. LA Management. LAmanager.com. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt; Brian (14 July 2012). &quot;The 20 Richest Drug Dealers of All Time&quot;. CELEBRITY NET WORTH. CELEBRITY NET WORTH. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt;
ငဝ်းတူင်ႉထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ မီးၼႂ်းယူႇထုပ်ႉ Khun Sa: Opium Warlord (documentary), Lord of the Golden Triangle  ၸိူဝ်းၼႆႉ လၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈၶုၼ်သႃႇလႄႈ ယႃႈမဝ်းၵမ် ဢိၵ်ႇၼႃႈၵၢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းမၼ်း။

==ၽိုၼ်ဢိင်==
{{Reflist}}

[[Category:!Main category|ၶုၼ်သႃႇ၊ ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း MTA]]</text>
      <sha1>0zp0o57h72txtuo38pq1qhrn16ep96v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>54796</id>
      <parentid>54795</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T03:16:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Seng Ku Hurng</username>
        <id>3025</id>
      </contributor>
      <comment>/* တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44345" xml:space="preserve">{{Infobox ပိုၼ်းၵႅပ်ႈ
| ၸိုဝ်ႈ = ၶုၼ်သႃႇ
| ၶႅပ်းႁၢင်ႈ = Khun Sa (9to12).jpg
| caption = ႁၢင်ႈၸွမ်ပွင်သိုၵ်း ၶုၼ်သႃႇ
| ဢႃႇယု = 73
| ဝၼ်းလိူၼ်ပီၵိူတ်ႇ = 17.2.1934
| ၸိုဝ်ႈတႄႉတႄႉ = ၸၢႆးသႃႇ (or ) ထုၼ်းသႃႇ
| ၸိုဝ်ႈပေႃႈမႄႈ = လုင်းၶုၼ်ဢၢႆႈ ပႃႈသႅင်ၸုမ်ႈ
| တီႈၵိူတ်ႇ= ဝၢၼ်ႈၽႃၽိုင်ႈ ဢိူင်ႇလွႆမေႃႇ ၸေႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်း
| ၵူၼ်းမိူင်း = မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ
| ၸၢဝ်းၶိူဝ်း = ၶႄႇတႆး
| ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် = ၸၢဝ်းပုတ်ႉ
| ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈပႆႇၺႃႇ = ၸၼ်ႉသွင်၊ မေႃပႃးလိၵ်ႈၶႄႇ
| ၼႃႈၵၢၼ် = ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း
| ၵေႃႉၵူႈ = ၼၢင်းၵျႃႇယူင်ႇ
| လုၵ်ႈလၢင်း = ၼၢင်းလူင်၊ ၸၢမ်ႇမိူင်း၊ ၸၢမ်ႇႁိူင်း၊ ၼၢင်းၵဵင်၊ ၸၢမ်ႇၸိုၼ်ႈ၊ ၸၢမ်ႇမျၢတ်ႈ၊ ၼၢင်းလဵၵ်ႉ၊ ၸၢမ်ႇမျ
| ၶၢဝ်ႇႁူင်လိုဝ်းလင် = ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း၊ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇ
| ႁွႆးမိုဝ်း ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ= တင်ႈပဵၼ် တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး (M.T.A)
| ၶႅပ်းၸုမ်ႈ ၸိူဝ်းလႆႈမႃး= 
| ဝၼ်းသဵင်ႈၵၢမ်ႇ = 26.10.2007
| တီႈသဵင်ႈၵၢမ်ႇ= တႃႈၵုင်ႈ
| လၢႆးမိုဝ်း=
| ၵွင်ႉသၢၼ်ၼႅတ်ႇ =
 }}

== ပီလိူၼ်ဝၼ်းၵိူတ်ႇ==
ၶုၼ်သႃႇၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး လုင်းၶုၼ်ဢၢႆႈ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇ) ပႃႈသႅင်ၸုမ်ႈ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး) ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈ မိူဝ်ႈ 17.2.1934 တမ်ႈတီႈ ဝၢၼ်ႈၽႃၽိုင်ႈ၊ ဢိူင်ႇလွႆမေႃႇ၊ ၸႄႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်းသေ ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ '''ၸၢႆးသႃႇ'''။ ၸိုဝ်ႈၶႄႇတႄႉ ႁွင်ႉဝႃႈ '''ၸၢင်းၶျီႈၾူ Chang Chi-fu''' 張奇夫&lt;ref&gt;{{cite news |title=Khun Sa's Decline (坤萨的没落) |url=http://www.cctv.com/special/4/4/702.html |publisher=[[China Central Television]] |date=2002-06-18 |accessdate=2006-12-02 | language=Chinese}}&lt;/ref&gt;သေ ပဵၼ်ၶိူဝ်းၸၢင်း။ လႆႈဝႃႈမၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းလိူတ်ႈၶိုင်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃႈမၼ်း သဵင်ႈၵႂႃႇၸဵမ်မိူဝ်ႈ မၼ်းၸၢႆးတိုၵ်ႉၵေႃႉလဵၵ်ႉ။ မႄႈမၼ်းၸၢႆး ပႃႈၼၢင်းၸုမ်ႈၼႆႉ သမ်ႉႁၢင်ႈလီလႄႈ ၶိုၼ်းတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၵျီႇ (ၵိၼ်မိူင်းမိူင်းတွမ်း၊ မဵဝ်ႉၸႃးမိူင်းတွမ်း)။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၸၢႆးသႃႇ ဢႃႇယုလႆႈ 5 ၶူပ်ႇ လႆႈၵႂႃႇယူႇၸွမ်း ၵေႃႉပဵၼ်လုင်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ '''ၶုၼ်ယီႈသႆႇ'''သေ လႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း တၼ်းထိုင် ၸၼ်ႉသွင်။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၺႃးပၢၼ်သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်လႄႈ လႆႈဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းပႅတ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵေႃႉပဵၼ်လုင်း သိုပ်ႇသူင်ႇမၼ်း သွၼ်ႁဵၼ်းလိၵ်ႈၶေႇ တေႃႇပေႃးဢၢၼ်ႇဢွၵ်ႇတႅမ်ႈလႆႈ၊ ယင်းသွၼ်ပၼ်ထႅင်ႈ လၢႆးလဵင်ႉမႃႉလႄႈ ပၢႆးၽုၵ်ႇသွမ်ႈလူးၵွၼ်ႇ။ 
[[File:Khun Sa.jpg|thumb|upright=1.20|ႁၢင်ႈၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ဢေႃးသတေးရီးယႃး သတီႇၽႅၼ်ႇရၢႆႉလႄႈ ၶုၼ်သႃႇထူပ်းၵၼ် တီႈႁူဝ်မိူင်း 1988]]

==ၼမ်ႉၸႂ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ==
မိူဝ်ႈ 1949 သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ KMT လႆႈၵၢၼ်ႉသုမ်း သိုၵ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ တမ်ႈတီႈ မိူင်းၶေႇလူင်သေ ၽိုတ်ႉၶဝ်ႈမႃးယူႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆး။ ၽႅဝ်မႃးၸဵမ် လွႆမေႃႇ။ ၸၢႆးသႃႇ လႆႈႁၼ် သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ် မႃးၸူၼ်ဢဝ် ၶူဝ်းၶွင်ငိုၼ်းၶမ်း မႃႉလႃးဝူဝ်းၵႂၢႆး ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းသူၼ်ၶဝ် တေႃႇၼႃႈတေႃႇတႃမၼ်း။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢႃႇယုမၼ်းၸၢႆး တိုၵ်ႉမီး 10 ၶူပ်ႇသေတႃႉ ၼႂ်းၸႂ်ၼႆႉ ဢမ်ႇၶႂ်ႈၶၢမ်ႇ လွင်ႈဢၼ်ဢဝ်လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈသေ ပႄႉၵိၼ်ၵၼ် ၼမ်ႉၸႂ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလွင်ႈတဵၵ်းတဵင်ၼၼ်ႉ တေလႆႈဝႃႈ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်းၸႂ်မၼ်း ၸဵမ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉယူႇ။
==တင်ႈတူဝ်ႁင်းၵူၺ်း==
[[File:Muang Tai Army flag.png|thumb|upright=1.20|Muang Tai Army flag]]
မိူဝ်ႈၵေႃႉလဵၵ်ႉ မၼ်းယၢမ်ႈၵႂႃႇႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်း ၸွမ်းလူၺ်ႈ သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ်။ ဝၢႆးလင်မႃး ၸင်ႇၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ ၶႄႇၽိူၵ်ႇသေ တင်ႈပဵၼ် တပ်ႉႁင်းၵူၺ်း မီးမႃးၵူၼ်း ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပၢၵ်ႇမၼ်း။ ထိုင်မႃး 1963 ၸင်ႇသွၼ်ႈတႂ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် ၸုမ်းၵႃႇၵွႆႇယေး လွႆမေႃႇ။ 
(15.6.1964) တီႈပၢင်ၵုမ် လွႆမေႃႇ မီးၶေႃႈတူၵ်းလူင်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၸိူဝ်းပဵၼ်-
# ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး လွႆမေႃႇ။ (လုၵ်ႈၶိုင်ႈတႆးလႄႈၶႄႇ)
# ပူဝ်ႇတေႇဝိင်ႇ ၽူႈႁတ်းႁၢၼ် ပွႆးတိုၵ်းတၢင်ႉယၢၼ်း 1959။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး)
# ၸဝ်ႈသူးလၢႆး လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး မိူင်းၵႅတ်ႈ။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး)
# ၸဝ်ႈသႅင်မိူင်း လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး မိူင်းဝၢၼ်ႈတူၼ်း။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဝ)
# ၸဝ်ႈၶုၼ်သၢမ် လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး ၼမ်ႉမေႃႇမိူင်းလႅင်း။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းပလွင်ႈ)
ၸိူဝ်းၶဝ် ၸင်ႇႁွမ်ႁႅင်းၵူၼ်း ႁႅင်းၵွင်ႈ ႁူမ်ႈၵၼ်မီး 1900 ၵေႃႉ၊ ၸင်ႇလုၵ်ႉဢဝ် မိူင်းလွႆမေႃႇ၊ တၢင်ႉယၢၼ်း၊ ၶၢမ်ႈတႃႈၶူင်း တီႈတႃႈဝိုၼ်းၼွင်း ပၢင်ၵၼ်းႁွၵ်ႇ သိုပ်ႇၶၢမ်ႈတၢင်းၵႃး ပွတ်းမိူင်းပဵင်း၊ မိူင်းၶွၼ်၊ မိူင်းပၵ်ႉ၊ မိူင်းလုင်း၊ ၶၢမ်ႈၼမ်ႉသၢႆ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆး ပွတ်းဝၢၼ်ႈၽၵ်းၵီး၊ ႁူၺ်ႈဢိုၼ်ႈ ထိုင်ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ ၸင်ႇတင်ႈပဵၼ် ငဝ်ႈၸိုင်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် '''တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း Shanland United Army''' ။ တုင်းတပ်ႉသိုၵ်းပဵၼ် &quot;လွႆသၢမ်လုၵ်ႈ သီလိူင်ၼိူဝ်ပိုၼ်ႉ သီသွမ်ႇၼုမ်ႇလႄႈ လၢဝ်ၼိုင်ႈလုၵ်ႈ&quot;။ ပူၵ်းတင်ႈငဝ်ႈၸုမ်း တမ်ႈတီႈ 1. လွႆမေႃႇ (မိူင်းတႆး)။ 2. ႁိၼ်တႅၵ်ႇ (မိူင်းထႆး)သေ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသႅင်မိူင်း ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇပၢႆးမိူင်း၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင် ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇသိုၵ်း၊ ၸဝ်ႈလႅင်းၸိုၼ်ႈ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူင်းၽိုၵ်းသွၼ်ယဝ်ႉ။

==ၶုၼ်သႃႇတူၵ်းၶွၵ်ႈ==
ၸဵမ်မိူဝ်ႈပဵၼ် ၵႃႇၵွႆႇယေးၼၼ်ႉ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းၼႆႉ လႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၵူၼ်းၵႃႉမိူင်းတႆး တေႃႇႁွတ်ႈထိုင်မိူင်းထႆးသေ သမ်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမႂ်ႇမႃးၽိုၵ်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း ၼိုင်ႈၸုပ်ႈလႂ် 600 မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ 800 ၵေႃႉ၊ ပၢင်ၽိုၵ်းႁိုင်ႁူၵ်းလိူၼ်၊ ဢွင်ႈတီႈၽိုၵ်းသမ်ႉပဵၼ် မိူင်းသွင်၊ ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
မိူဝ်ႈဝၼ်း (6-7.07.1967) တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းS.U.A လႆႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ် တင်းၸုမ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ K.M.T တီဝၢၼ်ႈၵႂၢၼ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းလၢဝ်း။ လွင်ႈၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်။ ယွၼ်ႉၶႂ်ႈႁႂ်ႈ S.U.A တင်း ၶႄႇၽိူၵ်ႇ K.M.T ပဵၼ်ႁူဝ်ႉ ႁႄႉတိုၵ်းၸုမ်း ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉမၢၼ်ႈ (CBP)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ၸင်ႇႁွင်ႉၶုၼ်သႃႇ ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ် တီႈတူၼ်ႈတီးသေ တိၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်း (17.10.1969)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၶုၼ်သႃႇလႆႈၶၢမ်ႇတီႉၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် တုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈၵူၼ်းသိုၵ်း ၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈသေတႃႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ တပႄးမၼ်း ၵႂႃႇထူပ်းမၼ်းၼႂ်းထွင်ႇ မိူဝ်ႈလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ၶုၼ်သႃႇတိုၼ်းၵမ်တႃမိုဝ်းဝႆႉ တင်းသွင်ၶွၼ်တႃႇသေႇၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႈ ယႃႇပေၽႃႈၵွင်ႈၵၢင်ႇ၊ သိုပ်ႇၵမ်ဝႆႉၼႆလႄႈ ၸိူဝ်းတပႄးမၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈ။ 
==ၸတ်းၵၢၼ် လႅၵ်ႈၵူၼ်း==
ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆး ႁူမ်ႈပွင်း ၸဝ်ႈၾႃႉလင်၊ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး၊ ၶျႃႇလီႇ လႄႈ ပူဝ်ႇပီႇတိူဝ်ႇ ၸင်ႇႁူမ်ႈၵၼ် ဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ၵႂႃႇတီႉၺွပ်း မေႃယႃရုသျႃးသွင်ၵေႃႉ တီႈႁူင်းယႃလူင်ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ဝဵင်းတူၼ်ႈတီးသေ ႁွင်ႉၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းထိူၼ်ႇ၊ ၸင်ႇဢဝ်မေႃယႃသွင်ၵေႃႉၼႆႉ ႁဵတ်းတူဝ်ယိူဝ်ႇသေ ယွၼ်းလႅၵ်ႈဢဝ် ၶုၼ်သႃႇ ဢၼ်မီးၼႂ်းၶွၵ်ႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ တိုၵ်ႉပဵၼ်မိူင်း သူဝ်ႇသျႄႇလိတ်ႉလႄႈ တင်းမိူင်းရုသျႃး တိုၵ်ႉပဵၼ် ဢူၺ်းလီၵၼ်။ ၸင်ႇမီး ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းထႆး '''ၵရဵင်းသၵ်ႉ ၶျမ်းမၼၼ်း''' ၶဝ်ႈၵႄႈဢွၵ်ႇၵၢင်ပၼ် ၼႂ်းၵႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းလႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢၼ်ၼေႇဝိၼ်းဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉလႄႈ မၢၼ်ႈၶဝ် ၸင်ႇၽွမ်ႉသေ ပွႆၶုၼ်သႃႇဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈမႃး မိူဝ်ႈ (07.09.1975)ယဝ်ႉ။ ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ တိုၵ်ႉလႆႈထုၵ်ႇ သၢႆၶၢဝ်ႇမၢၼ်ႈ ပႂ်ႉတူၺ်းၸွမ်းယူႇ တႃႇသေႇ။
==ၶုၼ်သႃႇ ၶိုၼ်းၶဝ်ႈထိူၼ်ႇ==
ထိုင်မႃး (07.02.1976) ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၵူၼ်းၸွမ်းမၼ်း 7 ၵေႃႉ၊ ၵွင်ႈပွတ်း 5 လဝ်း၊ လႅဝ်း 1 မၢၵ်ႈ ဢိၵ်ႇငိုၼ်းမၢၼ်ႈ သွင်သႅၼ်ၵျၢပ်ႈသေ ၸင်ႇဢွၵ်ႇပၢႆႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ၊ ၶိုၼ်ႈမႃး မိူင်းတႆး ပွတ်းလႃႈသဵဝ်ႈ မိူင်းယႆ သိုပ်ႇပူၼ်ႉမိူဝ်းတၢင်း မိူင်းတွမ်း ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇသိုပ်ႇလူင်းမႃး တေႃႇထိုင် လၵ်းတႅင်ႇ မိူင်းထႆးယဝ်ႉ။
==သၢင်ႈၸိုဝ်ႈသၢင်ႈဝဵင်း==
မိူဝ်ႈပီ 1977 ၼီႈ ၶုၼ်သႃႇယူႇတီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၽႅၼ်ၵၢၼ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် ၼႂ်း 6 ပီ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ ယႃႈမဝ်းၵမ်ႁၢႆ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆသေ  ၶဵင်ႇတႃႉတေႃႇ ၸုမ်းၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် လုမ်ႈၾႃႉ DEA လႄႈ တေႃႇထိုင် တႅၼ်းၽွင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မႃးထူပ်းၶုၼ်သႃႇ တီႈဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ၶုၼ်သႃႇၼႆႉ ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ် ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၵႃႉယႃႈလူင်ၼႆလႄႈ ၸင်ႇႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ &quot;ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇ Opium King ယဝ်ႉ။ မၼ်းယူႇသဝ်း တီႈႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း ၽိုၵ်းသိုၵ်း သေဢမ်ႇၵႃး ဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵေႃႇသၢင်ႈပၼ်ႁႅင်း ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ပၢႆးၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၼင်ႇၼႆ-
# မႄးၵုမ်းထၢတ်ႈၵဝ်ႇ ထၢတ်ႈၵႃၶမ်း ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
# ဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ဝိႁၢၼ် ဝတ်ႉၵႃၶမ်း ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
# ႁဵတ်းသၢင်ႈ ႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်လိၵ်ႈၶႄႇ။
# ပၼ်ႁႅင်းၸွႆႈထႅမ် &quot;ႁူင်းႁဵၼ်းၼုမ်ႇႁၢၼ်&quot; သွၼ်လိၵ်ႈတႆး။
# ႁဵတ်းသၢင်ႈ &quot;ႁူင်းၽိမ်း&quot; ပေႃႉဢွၵ်ႇပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး။
# ၵေႃႇသၢင်ႈၼွင်လူင်ၵဵပ်းၼမ်ႉ ပုၼ်ႈၵူၼ်းၼမ်လႆႈၸႂ်။
# သၢင်ႈၶူဝ်ၶၢမ်ႈၼမ်ႉၶမ်း ထႆသဵၼ်ႈတၢင်းၵႃးလႄႈၾႆးၾႃႉ။
==ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇႁိၼ်တႅၵ်ႇ==
ၶုၼ်သႃႇ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း တမ်ႈတီႈ လႅၼ်လိၼ်ထႆးတင်းမၢၼ်ႈသေ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ႁႅင်းသိုၵ်း မီးမႃး မွၵ်ႈ 6000 ၵေႃႉၼၼ်ႉ မၢၵ်ႇတႃၵမ်ႇၽႃႇတူၺ်းႁၼ်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၵႄႇယႃႈ Opium Warlords ၼႆယူႇ။ ထႆးၵေႃႈ ႁၼ်ထိုင်ၽေးၶဵၼ်ယႃႈ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈ ထိုင်မႃး 1982 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး ၸင်ႇဢဝ်တပ်ႉႁၢၼ်ပႂ်ႉလႅၼ်လိၼ် 800 ၵေႃႉ မႃးလိုပ်ႈၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်၊ (21.1.1982) ၸုမ်းၶုၼ်သႃႇ လႆႈဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ၵႂႃႇယူႇမိူင်းၵၢၼ်း ႁိမ်းမိူင်းႁႅၼ်၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင် သမ်ႉၵႂႃႇယူႇတီႈ လွႆလၢင်းမိူင်းယွၼ်း။

==တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး==
[[File: Young MTA Recruits.jpg|thumb|upleft=1.20|&lt;center&gt; တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး တီႈႁူဝ်မိူင်း 26.7.1990&lt;/center&gt;]]
ဝၢႆးသေ ၶုၼ်သႃႇ ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ၼႂ်းလိၼ်ထႆး ၵႂႃႇယူႇၼႂ်းလိၼ်တႆးၼၼ်ႉ သမ်ႉပဵၼ်ၽွင်း ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း TRC ယိုၼ်းမိုဝ်းလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢၼ်မီးလၵ်းၼမ်း 5 ၶေႃႈ-
# ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ
# လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ
# တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ
# ပူၵ်းပွင်ၽဝၵူၼ်းမိူင်း
# သၢၼ်ၶတ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ။
ၵမ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီး ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင်ၸၢမ်မႂ်ႇ (SSA-S) ၶဝ်ႈပႃး ႁူမ်ႈႁွမ်းလႄႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ &quot;ၶွင်ႇၸီႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး Tai Revolutionary Council ထိုင်မႃး (21.07.1985) ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႈ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်းလႄႈ ၸင်ႇပဵၼ်မူႇလဵဝ်ၸုမ်းလဵဝ်။ ၶုၼ်သႃႇ ၶၢႆႉမႃးတင်ႈငဝ်ႈငုၼ်း တီႈႁူဝ်မိူင်း၊ မိူင်းမႂ်ႇသေ သၢမ်ၸုမ်းဢၼ်မႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၼႆႉ ၸင်ႇပိၼ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ '''တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး Mong Tai Army''' လႄႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ '''ၶွင်ႇသီႇမႄးပွင်ၸိုင်ႈတႆး Shan State Restoration Council'''။ ၼႂ်းၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတင်းသဵင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၸုမ်းဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ၊ မီးမႃးပွႆးလူင်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း တေႃႇထိုင် ၸုပ်ႈ(18-27) ဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်းမီးမႃးထိုင် 40,000 (သီႇမိုၼ်ႇပၢႆ)။

တႄႇဢဝ် 1985 ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇၶဝ် ႁူမ်ႈႁႅင်းၵၼ် ပဵၼ်မႃး တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးသေယဝ်ႉ ၼႃႈတီႈၶဝ် ၵွၼ်းဢုပ်ႉလႆႈ လႅၼ်လိၼ် ထႆးလႄႈမၢၼ်ႈ တႄႇဢဝ် မႄႈႁွင်ႈသွၼ် တေႃႇထိုင် မႄႈသၢႆသေ ပဵၼ်မႃး ၽူႈၵဵဝ်ႇၵပ်းယႃႈမဝ်းၵမ် တမ်ႈတီႈ သၢမ်လဵမ်ႉထွင်းၶမ်း Golden Triangle ယဝ်ႉ။ 
ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း သၢဝ်းပီ (1974-1994) ၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ၸုမ်းၼႆႉ ပဵၼ်ထႅၼ်ႈလူင် ၼႂ်းမိူင်းတႆးဝႆႉယူႇ။ ယႃႈမဝ်းၵမ် (ယႃႈၽိၼ်ႇၽိူၵ်ႇ) ဢၼ်ၽႅဝ်ၵႂႃႇတီႈ ဝဵင်းၼိဝ်းယွၵ်ႉၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ သၢမ်လဵမ်ႈထွင်းၶမ်း (မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းႁွင်ႇ၊ မိူင်းထႆး လႄႈလၢဝ်း) သေ ႁွတ်ႈၵႂႃႇ တႄႇဢဝ် 5 % တေႃႇ 80 %။ ယႃႈဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးတီႈ သၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်းၼႆႉ ၸိုၼ်ႈသႂ် 90% သေ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ဢၼ်လီသေပိူၼ်ႈ ၶဝ်ႈထိုင်ၼႂ်းၵၢတ်ႇယႃႈမဝ်းၵမ်လႄႈ DEA ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ပဵၼ်ၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ၵေႃႉၵႃႉၶၢႆၼႆယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt;Khun Sa, a drug warlord, The Economist, 8 Nov 2007; retrieved 2010-4-8&lt;/ref&gt;

==ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း==
ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း(မိူင်းယွၼ်း)ၼႆႉ ပဵၼ်ပွႆးတိုၵ်း ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး M.T.A လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းဝၽွမ်ႉႁူမ်ႈ U.W.S.A သွင်ၸုမ်း တိုၵ်းၵၼ် ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပီမၼ်းသေ သိုၵ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇ လုသုမ်းၼမ် ၼင်ႇၵၼ်၊ ၵူၼ်းသိုၵ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇ လူႉတၢႆ ဢမ်ႇတႅမ် 5000 ၵေႃႉ။ ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း ပဵၼ်လူၺ်ႈ-
# ပွႆးတိုၵ်း ႁိမ်သဵၼ်ႈတၢင်းၵႃႉၶၢႆ ၶဝ်ႈၸူးမိူင်းထႆး
# ပွႆးတိုၵ်း ဢၼ်ဢဝ်လွင်ႈသုၼ်တူဝ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်သွင်ၵေႃႉ ဢမ်ႇယွမ်းမႃႇၼတေႃႇၵၼ်
# ပွႆးတိုၵ်းၵႆႇသွင်တူဝ် တေႃႇၵၼ် ဢၼ်မီးၽူႈပၼ်ႁႅင်း ၸၼ်ၸိူၵ်ႈပႃႈလင်။
==သတီႇၾိၼ်ႇရၢႆႉ မႃးထူပ်းၶုၼ်သႃႇ==
1988 ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇမိူင်းဢေႃးၸတြေးလျ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ သတီႇၾိၼ်ႇရၢႆႉ [[Wp/En/Stephen_Rice_(journalist)|Stephen Rice (journalist)]]  လုၵ်ႉမိူင်းထႆး လၵ်ႉလွမ်ၶဝ်ႈမႃး ႁူပ်ႉထူပ်းတွင်ႈထၢမ် ၶုၼ်သႃႇ၊ ၶုၼ်သႃႇဝႃႈ ၼိုင်ႈပီၼႆႉ ၵႃႈၶၼ်သူၼ်ယႃႈ တေမႅၼ်ႈငိုၼ်းတေႃႇလႃႇ ဢေႃးၸတြေးလျ လၢၼ်ႉ 50 သေ တေၶႂ်ႈၶၢႆပၼ် ပုၼ်ႈတႃႇ 8 ပီ၊ ပေႃးပၼ်လႆႈၼင်ႇၼၼ် လွင်ႈယႃႈမဝ်းၵမ် တေလၼ်ၶဝ်ႈမႃး မိူင်းမိူင်းဢေႃးၸတြေးလျလႄႈ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ တေၵိုတ်းၵႂႃႇ ... ၼႆသေတႃႉ တႅၼ်းၽွင်းၷရႅတ်ႉဢီႇဝိၼ်ႇ ၶိုၼ်းတွပ်ႇဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၶဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ် တုၸရိူၵ်ႈလႄႈ ဢမ်ႇႁပ်ႉသိုဝ်ႉလႆႈၼႆသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢေႃးၸတြေးလျၶဝ် ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်းၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt; &quot;Questions Without Notice - Khun Sa: Heroin Supply&quot;. Senate Hansard. 26 April 1988.&lt;/ref&gt;
== ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မၢပ်ႇမႂ် ၶုၼ်သႃႇ==
1989 တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ၼိဝ်းယွၵ်ႉ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မၢပ်ႇမႂ် ၶုၼ်သႃႇ လွင်ႈဢၼ် ဢဵၼ်းဢၢၼ်းဢဝ် ယႃႈမဝ်းၵမ် 1000 တၢၼ်ႇ သူင်ႇႁႂ်ႈထိုင် ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼႆလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၶိုၼ်းတွပ်ႇလၢတ်ႈ တုၵ်းယွၼ်းဝႃႈ &quot;သင်ဝႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ သိုဝ်ႉဢဝ် ယႃႈဢၼ်မၼ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ တင်းသဵင်ႈၸိုင် ယႃႈမဝ်းၵမ်မၼ်းၼၼ်ႉ မၼ်းတေ ဢမ်ႇဢဝ်ပိုၼ်ၶၢႆ ၼႂ်းၵၢတ်ႇၵမ်ႇၽႃႇ&quot;ၼႆယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ လွင်ႈမၢပ်ႇမႂ်မၼ်းသေ ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ၶၼေႇတီႇယၼ်ႇ (Canadian journalist Patricia Elliott) ပၢတ်ႉထရိၵ်ႉသီးယႃး ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၽူႈထႆႇႁၢင်ႈ လိၵ်ႈၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇ ပႅင်ႉၶွၵ်ႉပူတ်ႉ သုပိၼ်းၶုၼ်းၵႅဝ်ႈ (Subin Kheunkaew)မႃးႁူပ်ႉထူပ်း တွင်ႈထၢမ် ၶုၼ်သႃႇ တမ်ႈတီႈ ငဝ်ႈၸိုင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ႁူဝ်မိူင်းယဝ်ႉ။
&lt;ref&gt;Elliott, P.W. &quot;How 'Prince of Death' sees bright future for Shan. Bangkok Post. July 19, 1990, p. 8 &lt;/ref&gt;
လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၶုၼ်သႃႇ လွမ်ၵပ်းသိုၵ်ႇ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် UN သေ ၶႂ်ႈမွတ်ႇၸိုဝ်ႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇမၼ်းသေ တေၽိူမ်ႉပၼ်ငိုၼ်း တေႃႇလႃႇ 210 လၢၼ်ႉ၊ တႃႇၽင်တိုၼ်းလၢင်း ၼွၵ်ႈမိူင်း တေႃႇလႃႇ 265 လၢၼ်ႉ၊ တႃႇၸွႆႈထႅမ် ၵၢၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ မႄးလႅၵ်ႈလၢႆႈ တႃႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈတႅၼ်းတၢင်ယႃႈ၊ တႃႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ လႄႈ ပၢႆးယူႇလီၸိူဝ်းၼၼ်ႉ 89.5 လၢၼ်ႉ ၼႆၵွၼ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် ၶိုၼ်းသူင်ႇၶၢဝ်ႇလပ်ႉ blackmail သေ ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈ ၶေႃႈတုၵ်းယွၼ်းမၼ်းယူႇ။ &lt;ref&gt; Elliott, P.W., &quot;A man who only wants the right to 'enjoy his own garden'...at a price. Bangkok Post, July 19, 1990, p. 9 &lt;/ref&gt;
တမ်ႈတီႈ မိူင်းထႆးပွတ်းႁွင်ႇၼၼ် ဢၼ်ၸွႆႈထႅမ် ၵႃႉၶၢႆယႃႈပၼ် ၶုၼ်သႃႇတႄႉ ပဵၼ်မၸဵင်ႇဝိၼ်း (ပၢၼ်းသေး) ပဵၼ်ၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။&lt;ref&gt;  Bertil Lintner (1999). Burma in revolt: opium and insurgency since 1948. Asian Silkworm Press. p. 306. ISBN 974-7100-78-9. Retrieved 12 April 2011.&lt;/ref&gt;

==MTA မိူၼ်ၽၢႆပင်း==
(7.1.1996) တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇပဵၼ် ၸွမ်ပွင်သိုၵ်းၼၼ်ႉ ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ တမ်ႈတီႈႁူဝ်မိူင်းၼၼ်ႉ ဢွၵ်မႃးၼႂ်းၶၢဝ်ႇTV မၢၼ်ႈ၊ ထႆးသေ ၵူၼ်းတင်းမိူင်း တင်းၵမ်ႇၽႃႇ ဢွၼ်ၵၼ် ဢၢမ်းသေ လႆႈႁူႉႁၼ်ၵႂႃႇ။ လွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ဝၢင်းၶိူင်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၼိုင်ႈၵေႃႉႁၼ်ၼိုင်ႈပ​ိူင် ၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆ-
# ဢမ်ႇဢွၵ်ႇၽၢင်ႁၢင်ႈ သိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တႃႇဢဝ်ၶိုၼ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ (ပေႃးတေယိုဝ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ သမ်ႉပူင်ၶေႃႈပူင်ဝႃႈ ဢမ်ႇမီးမၢၵ်ႇၵွင်ႈ တႃႇယိုဝ်းမၢၼ်ႈ၊ ပေႃႈယိုဝ်းဝ၊ တႆး၊ ပဢူဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ သမ်ႉဢမ်ႇၸိုၵ်း)
# ဢမ်ႇမီႈလၵ်းၼမ်း ပိူင်ၵၢၼ်တႅၵ်ႇလႅင်း။
# ဢမ်ႇမီးလွၵ်းပိူင် ၽႄဢမ်းၼၢတ်ႈ မ​မိူၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢွၼ်ႇ (ဝၢႆးၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းလူႉၵႂႃႇ ဢမ်းၼၢတ်ႈယႂ်ႇလူင် ၵူၺ်းမီးတီႈၶုၼ်သႃႇၵေႃႉလဵဝ်)
# ဢမ်ႇဝၢင်းၽႅၼ် လွၵ်းၵၢၼ်မႁႃႇပိဝ်ႇႁႃႇ ၽၢႆႇသိုၵ်းတႅတ်ႈတေႃး။
# ယွၼ်ႇယၢၼ်း လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း လွင်ႈပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၸၼ်ႉၵၢၼ် (ပေႃႈပဵၼ်တႆး ဢမ်ႇၶႂ်ႈပၼ်ၼႃႈတီႈ၊ ပေႃးပဵၼ်ၶႄႇ ပၼ်ၼႃႈတီႈ)
# မိူင်းဢ​မေႇရိၵၢၼ်ႇလႄႈ မိူင်းထႆး ႁူမ်ႈၵၼ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်။
# ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ (ၸိူဝ်းပဵၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႆး ဢၼ်ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ လႅင်ႈႈပၢင်ႇၾ၊ တိုၼ်းယႂ်ႇလႄႈ ၸဝ်ႈႁၢၼ်တိပိူဝ်ႉၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူဝ်မႃးပႄႉပုၼ်ႈ ၶဝ်ၵူၼ်းလူင် ၸ​ိူဝ်းဢမ်ႇၸိုဝ်ႈတႆးၼၼ်ႉလႄႈ ၶဝ်ႁႃလွၵ်းလၢႆး တၢင်ႇတၢင်းၽိတ်းသေ ဢင်တၢႆပ​ႅတ်ႈ ဝၢႆးလႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇ ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ တႅၵ်ႇဢွၵ်ႇ ၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉၼႆၼၼ် ၵူၼ်းသိုၵ်း ၼႂ်းၸုမ်း M.T.A ဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်ၵွင်ႈၵၢင်ႇ ထိုမ်ႈပႅတ်ႈသေ ပၢႆႈဢွၵ်ႇတပ်ႉ ၵူႈတီႈတီႈလႄႈ ၵွၼ်းထိင်းၵၼ် ဢမ်ႇလႆႈယဝ်ႉ)
# ၵူၼ်းသိုၵ်း ၸိူဝ်းမႃးႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်းၵေႃႈ မွၵ်ႈ 80% ၼႆႉ ဢမ်ႇလိူဝ်လႆႈသေ တဵၵ်းၺွပ်းမႃႈႁဵတ်းသိုၵ်း (ယွၼ်ႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ငဝ်ႈၸိုင်ႈ ဢမ်ႇပၼ်လႆႈ ႁဵင်းၸႂ်ၵႅၼ်ႇၶႅင်သေ ဝႆႉမိူၼ် ၵူၼ်းၸၢၵ်ႈ)
# ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ 16 ၸုမ်းၵေႃႈ ၵိုတ်းသိုၵ်းၸွမ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ။
# ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ပဵၼ်ၽွင်းၵႂင်သေ ႁႃတၢင်းဢွၵ်ႇလွတ်ႈ။
&lt;br&gt;
ယွၼ်ႉလွင်ႈတၢင်းၸိူဝ်းၼႆႉသေ တီႈႁူဝ်မိူင်း ၸင်ႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ႁႂ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ၵူႈတီႈတီႈ ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ။ တီႈႁူဝ်မိူင်းတႄႉ ၽၢႆႇမၢၼ်ႈ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင် တိၼ်ထုတ်ႉ ၶီႇႁိူဝ်းမိၼ် မႅင်းမီႈသေ မႃႈၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈ။ ပၢႆႉတီႈၼိူဝ်ၶဵင်ႇၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ &quot;' ပၢင်ပွႆး M.T.A  ဢၢပ်ႈၶိူင်ႈယိပ်း ထိုင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသေ ၶဝ်ႈၼႂ်း တူင်ႇဝူင်း မၢႆမီႈ''' ၽၢႆႇမၢၼ်ႈတႄႉတႅမ်ႈဝႆႉ '&quot;M.T.A အဖွဲ့မှ နိုင်ငံတော်အစိုးရထံ လက်နက်အပ်နှံ၍ ဥပ​ဒေဘောင်အတွင်း ဝင်ရောက်သည့် အခမ်းအနား'''ၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၶိုၼ်ႈ ၼိူဝ်ၶဵင်ႇပၢင်ၵႅဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ၶုၼ်သႃႇ၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင်၊ ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇ၊ ၸဝ်ႈမိူင်းၶွၼ်း၊ ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မ​ိူင်းသေ တီႈဝၢင်းမၢၵ်ၼင်ႁူဝ်မိူင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းသိုၵ်းဢႅမ်ႇထီႇဢေႇ ၼင်ႈငဝ်သေ ထူၺ်ႈၸႂ်လူင်ယူႇ။&lt;ref&gt; ၸၢႆးၶိူဝ်းလိူၼ် (ၵဵင်းတုင်)၊'''ႁိူၼ်း'''၊ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 40,41။ ပီ 2015 &lt;/ref&gt;  တႃႇတေ တိၺွပ်းၶုၼ်သႃႇသေ ဢၢပ်ႈပၼ် ၼႂ်းမိုဝ်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် ပၼ်ၵႃႈႁူဝ်မၼ်း တေႃႇလႃႇ 2 လၢၼ်ႉသေတႃႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇၽွမ်ႉၸွမ်း၊ ၵွပ်ႈၼႆ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢမ်ႇလႆႈတူၵ်းၵႂႃႇ ၼႂ်းမိုဝ်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၶုၼ်သႃႇ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႅင် ၵႂႃႇတူၵ်းလူင်းဝႆႉ တီႈမၢၼ်ႈလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ၸင်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt; ခွန်ဆာ ဦးဆောင်သော MTA အဖွဲ့ ဘာကြောင့် လက်နက်နဲ့ငြိမ်းချမ်းရေး လဲလှယ်ရသလဲ&lt;/ref&gt;

== ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ==
ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ လႅၵ်ႈဢဝ် လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၶဝ်ႈတူင်ႇဝူင်းမၢႆမီႈ၊ ဢၢင်ႈဢၢၼ်းဝႆႉ ဢမ်ႇပဵၼ် ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈတူၵ်းလူင်းသေဢမ်ႇၵႃး တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇႁၼ်လီၸွမ်း ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽၢတ်ႇယၢၼ် ဢဝ်တူဝ်လွတ်ႈၽႂ်ၽႂ်မၼ်းမၼ်း၊ ၼုမ်ႇႁၢၼ် ဢၼ်ၽုၵ်ႇၽင်ဝႆႉပဵၼ် ၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မၢင်ၸိူဝ်း သိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ၊ မၢင်ၵေႃႉလႆႈတၢႆႁၢႆ၊ မၢင်ၸိူဝ်းပၢႆႈၵႂႃႇယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆး၊ မိူင်းထႆး၊ မိူင်းမၢၼ်ႈ၊ မိူင်းၶႄႇၵေႃႈမီး။ ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း ၶိုၼ်းတင်ႈပဵၼ် တပ်ႉS.S.A (south)၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းမူၼ်း၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းမႁႃႇၵျႃႇ၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလႅင်းသႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၸုမ်းပျီႇတုၸိတ်ႉသေ သိုပ်ႇယိပ်းၵွင်ႈၵင်ႇ ၵုမ်းထိင်းၼႃႈတီႈၽႂ်မၼ်းၵေႃႈမီး။

==ၶုၼ်သႃႇၶွတ်ႇယွတ်ႈ==
ဝၢႆးဝၢင်းၶိူင်ႈယဝ်ႉ တူဝ်ၶုၼ်သႃႇၼၼ်ႉ မၢၼ်ႈၶဝ် ဢဝ်မိူဝ်းဝႆႉတီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ တမ်ႈတီႈ ႁိူၼ်းမႆႉၵဝ်ႇ သွင်ၸၼ်ႉ၊ ႁိမ်းၼွင်ဢင်းယႃး ပႃႈတႂ်ႈ သၢႆၶၢဝ်ႇလပ်ႉ (MIS)ယူႇ။ ယူႇသဝ်းတီႈ တႃႈၵုင်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် ၼႃႈၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၶွမ်ႇပၼီႇ လၢႆလၢႆဢၼ်သေ ၶုၼ်သႃႇလႆႈၸိုဝ်ႈမၢၼ်ႈဝႃႈ ဢူးထႅတ်ႉဢွင်ႇ (ဦးထက်အောင်)ၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းပဵၼ်သင်တႄႉတႄႉသေတၢႆၼႆတႄႉ ဢမ်ႇႁူႉၸႅင်ႈ။ ၵူၺ်းလၢမ်းဝႃႈ မၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ယဝ်ႉ တၢႆၽၢၵ်ႇ သမ်ႉပဵၼ်ထႅင်ႈ လိူတ်ႈလိူဝ်သေ သဵင်ႈၸူဝ်ႈတၢႆၵႂႃႇ တီႈတႃႈၵုင်ႈ မိူဝ်ႈ (26.10.2007) ၽွင်းဢႃႇယု လႆႈ (73)ပီ၊ တူဝ်တၢႆမၼ်း လႆႈဢဝ်ၵႂႃႇၽင်ဝႆႉ တမ်ႈတီႈ ပႃႇၸႃႉယေႇဝေး ဢၼ်မီးတီႈ ဢုၵ်ႉၵလႃႇႁွင်ႇ။ &lt;ref&gt; cookie (4 November 2007). &quot;Khun Sa&quot;. Find A Grave. Find A Grave, Inc. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt; ပၢင်မႃႇသႃႇမၼ်းၼၼ်ႉ ပီႈၼွင်ႉမၼ်း တပႄးမၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ၶႂ်ႈႁဵတ်းၶိုၵ်ႉႁဵတ်းၵိုၼ်းယူႇသေတႃႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇၶႂၢင်းပၼ်။

==ငဝ်းတူင်ႉ လွင်ႈၶုၼ်သႃႇ==
တမ်ႈတီႈ ငဝ်းတူင်ႉ ဢၼ်ဢွၵ်ႇၼႂ်း ပီ 2007 ၼႂ်း American Gangster (ၵူၼ်းႁၢႆႉဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ)ၼၼ်ႉ ၸၢႆးငဝ်းရိၵ်ႉယၢင်း Ric Young ႁဵတ်းၵူၼ်းႁၢႆႉ တၢင်တူဝ် ၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt;LAmanager.com (2012). &quot;Our Talent&quot;. LA Management. LAmanager.com. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt; Brian (14 July 2012). &quot;The 20 Richest Drug Dealers of All Time&quot;. CELEBRITY NET WORTH. CELEBRITY NET WORTH. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt;
ငဝ်းတူင်ႉထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ မီးၼႂ်းယူႇထုပ်ႉ Khun Sa: Opium Warlord (documentary), Lord of the Golden Triangle  ၸိူဝ်းၼႆႉ လၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈၶုၼ်သႃႇလႄႈ ယႃႈမဝ်းၵမ် ဢိၵ်ႇၼႃႈၵၢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းမၼ်း။

==ၽိုၼ်ဢိင်==
{{Reflist}}

[[Category:!Main category|ၶုၼ်သႃႇ၊ ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း MTA]]</text>
      <sha1>f3zkw7a2suv9yq1pv4oivoe38vgnhoa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>54797</id>
      <parentid>54796</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T03:17:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Seng Ku Hurng</username>
        <id>3025</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44345" xml:space="preserve">{{Infobox ပိုၼ်းၵႅပ်ႈ
| ၸိုဝ်ႈ = ၶုၼ်သႃႇ
| ၶႅပ်းႁၢင်ႈ = Khun Sa (9to12).jpg
| caption = ႁၢင်ႈၸွမ်ပွင်သိုၵ်း ၶုၼ်သႃႇ
| ဢႃႇယု = 73
| ဝၼ်းလိူၼ်ပီၵိူတ်ႇ = 17.2.1934
| ၸိုဝ်ႈတႄႉတႄႉ = ၸၢႆးသႃႇ (or ) ထုၼ်းသႃႇ
| ၸိုဝ်ႈပေႃႈမႄႈ = လုင်းၶုၼ်ဢၢႆႈ ပႃႈသႅင်ၸုမ်ႈ
| တီႈၵိူတ်ႇ= ဝၢၼ်ႈၽႃၽိုင်ႈ ဢိူင်ႇလွႆမေႃႇ ၸေႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်း
| ၵူၼ်းမိူင်း = မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ
| ၸၢဝ်းၶိူဝ်း = ၶႄႇတႆး
| ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် = ၸၢဝ်းပုတ်ႉ
| ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈပႆႇၺႃႇ = ၸၼ်ႉသွင်၊ မေႃပႃးလိၵ်ႈၶႄႇ
| ၼႃႈၵၢၼ် = ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း
| ၵေႃႉၵူႈ = ၼၢင်းၵျႃႇယူင်ႇ
| လုၵ်ႈလၢင်း = ၼၢင်းလူင်၊ ၸၢမ်ႇမိူင်း၊ ၸၢမ်ႇႁိူင်း၊ ၼၢင်းၵဵင်၊ ၸၢမ်ႇၸိုၼ်ႈ၊ ၸၢမ်ႇမျၢတ်ႈ၊ ၼၢင်းလဵၵ်ႉ၊ ၸၢမ်ႇမျ
| ၶၢဝ်ႇႁူင်လိုဝ်းလင် = ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း၊ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇ
| ႁွႆးမိုဝ်း ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ= တင်ႈပဵၼ် တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး (M.T.A)
| ၶႅပ်းၸုမ်ႈ ၸိူဝ်းလႆႈမႃး= 
| ဝၼ်းသဵင်ႈၵၢမ်ႇ = 26.10.2007
| တီႈသဵင်ႈၵၢမ်ႇ= တႃႈၵုင်ႈ
| လၢႆးမိုဝ်း=
| ၵွင်ႉသၢၼ်ၼႅတ်ႇ =
 }}

== ပီလိူၼ်ဝၼ်းၵိူတ်ႇ==
ၶုၼ်သႃႇၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး လုင်းၶုၼ်ဢၢႆႈ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇ) ပႃႈသႅင်ၸုမ်ႈ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး) ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈ မိူဝ်ႈ 17.2.1934 တမ်ႈတီႈ ဝၢၼ်ႈၽႃၽိုင်ႈ၊ ဢိူင်ႇလွႆမေႃႇ၊ ၸႄႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်းသေ ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ '''ၸၢႆးသႃႇ'''။ ၸိုဝ်ႈၶႄႇတႄႉ ႁွင်ႉဝႃႈ '''ၸၢင်းၶျီႈၾူ Chang Chi-fu''' 張奇夫&lt;ref&gt;{{cite news |title=Khun Sa's Decline (坤萨的没落) |url=http://www.cctv.com/special/4/4/702.html |publisher=[[China Central Television]] |date=2002-06-18 |accessdate=2006-12-02 | language=Chinese}}&lt;/ref&gt;သေ ပဵၼ်ၶိူဝ်းၸၢင်း။ လႆႈဝႃႈမၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းလိူတ်ႈၶိုင်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃႈမၼ်း သဵင်ႈၵႂႃႇၸဵမ်မိူဝ်ႈ မၼ်းၸၢႆးတိုၵ်ႉၵေႃႉလဵၵ်ႉ။ မႄႈမၼ်းၸၢႆး ပႃႈၼၢင်းၸုမ်ႈၼႆႉ သမ်ႉႁၢင်ႈလီလႄႈ ၶိုၼ်းတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၵျီႇ (ၵိၼ်မိူင်းမိူင်းတွမ်း၊ မဵဝ်ႉၸႃးမိူင်းတွမ်း)။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၸၢႆးသႃႇ ဢႃႇယုလႆႈ 5 ၶူပ်ႇ လႆႈၵႂႃႇယူႇၸွမ်း ၵေႃႉပဵၼ်လုင်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ '''ၶုၼ်ယီႈသႆႇ'''သေ လႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း တၼ်းထိုင် ၸၼ်ႉသွင်။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၺႃးပၢၼ်သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်လႄႈ လႆႈဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းပႅတ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵေႃႉပဵၼ်လုင်း သိုပ်ႇသူင်ႇမၼ်း သွၼ်ႁဵၼ်းလိၵ်ႈၶေႇ တေႃႇပေႃးဢၢၼ်ႇဢွၵ်ႇတႅမ်ႈလႆႈ၊ ယင်းသွၼ်ပၼ်ထႅင်ႈ လၢႆးလဵင်ႉမႃႉလႄႈ ပၢႆးၽုၵ်ႇသွမ်ႈလူးၵွၼ်ႇ။ 
[[File:Khun Sa.jpg|thumb|upright=1.20|ႁၢင်ႈၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ဢေႃးသတေးရီးယႃး သတီႇၽႅၼ်ႇရၢႆႉလႄႈ ၶုၼ်သႃႇထူပ်းၵၼ် တီႈႁူဝ်မိူင်း 1988]]

==ၼမ်ႉၸႂ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ==
မိူဝ်ႈ 1949 သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ KMT လႆႈၵၢၼ်ႉသုမ်း သိုၵ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ တမ်ႈတီႈ မိူင်းၶေႇလူင်သေ ၽိုတ်ႉၶဝ်ႈမႃးယူႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆး။ ၽႅဝ်မႃးၸဵမ် လွႆမေႃႇ။ ၸၢႆးသႃႇ လႆႈႁၼ် သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ် မႃးၸူၼ်ဢဝ် ၶူဝ်းၶွင်ငိုၼ်းၶမ်း မႃႉလႃးဝူဝ်းၵႂၢႆး ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းသူၼ်ၶဝ် တေႃႇၼႃႈတေႃႇတႃမၼ်း။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢႃႇယုမၼ်းၸၢႆး တိုၵ်ႉမီး 10 ၶူပ်ႇသေတႃႉ ၼႂ်းၸႂ်ၼႆႉ ဢမ်ႇၶႂ်ႈၶၢမ်ႇ လွင်ႈဢၼ်ဢဝ်လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈသေ ပႄႉၵိၼ်ၵၼ် ၼမ်ႉၸႂ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလွင်ႈတဵၵ်းတဵင်ၼၼ်ႉ တေလႆႈဝႃႈ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်းၸႂ်မၼ်း ၸဵမ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉယူႇ။
==တင်ႈတူဝ်ႁင်းၵူၺ်း==
[[File:Muang Tai Army flag.png|thumb|upright=1.20|Muang Tai Army flag]]
မိူဝ်ႈၵေႃႉလဵၵ်ႉ မၼ်းယၢမ်ႈၵႂႃႇႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်း ၸွမ်းလူၺ်ႈ သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ်။ ဝၢႆးလင်မႃး ၸင်ႇၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ ၶႄႇၽိူၵ်ႇသေ တင်ႈပဵၼ် တပ်ႉႁင်းၵူၺ်း မီးမႃးၵူၼ်း ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပၢၵ်ႇမၼ်း။ ထိုင်မႃး 1963 ၸင်ႇသွၼ်ႈတႂ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် ၸုမ်းၵႃႇၵွႆႇယေး လွႆမေႃႇ။ 
(15.6.1964) တီႈပၢင်ၵုမ် လွႆမေႃႇ မီးၶေႃႈတူၵ်းလူင်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၸိူဝ်းပဵၼ်-
# ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး လွႆမေႃႇ။ (လုၵ်ႈၶိုင်ႈတႆးလႄႈၶႄႇ)
# ပူဝ်ႇတေႇဝိင်ႇ ၽူႈႁတ်းႁၢၼ် ပွႆးတိုၵ်းတၢင်ႉယၢၼ်း 1959။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး)
# ၸဝ်ႈသူးလၢႆး လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး မိူင်းၵႅတ်ႈ။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး)
# ၸဝ်ႈသႅင်မိူင်း လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး မိူင်းဝၢၼ်ႈတူၼ်း။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဝ)
# ၸဝ်ႈၶုၼ်သၢမ် လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး ၼမ်ႉမေႃႇမိူင်းလႅင်း။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းပလွင်ႈ)
ၸိူဝ်းၶဝ် ၸင်ႇႁွမ်ႁႅင်းၵူၼ်း ႁႅင်းၵွင်ႈ ႁူမ်ႈၵၼ်မီး 1900 ၵေႃႉ၊ ၸင်ႇလုၵ်ႉဢဝ် မိူင်းလွႆမေႃႇ၊ တၢင်ႉယၢၼ်း၊ ၶၢမ်ႈတႃႈၶူင်း တီႈတႃႈဝိုၼ်းၼွင်း ပၢင်ၵၼ်းႁွၵ်ႇ သိုပ်ႇၶၢမ်ႈတၢင်းၵႃး ပွတ်းမိူင်းပဵင်း၊ မိူင်းၶွၼ်၊ မိူင်းပၵ်ႉ၊ မိူင်းလုင်း၊ ၶၢမ်ႈၼမ်ႉသၢႆ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆး ပွတ်းဝၢၼ်ႈၽၵ်းၵီး၊ ႁူၺ်ႈဢိုၼ်ႈ ထိုင်ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ ၸင်ႇတင်ႈပဵၼ် ငဝ်ႈၸိုင်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် '''တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း Shanland United Army''' ။ တုင်းတပ်ႉသိုၵ်းပဵၼ် &quot;လွႆသၢမ်လုၵ်ႈ သီလိူင်ၼိူဝ်ပိုၼ်ႉ သီသွမ်ႇၼုမ်ႇလႄႈ လၢဝ်ၼိုင်ႈလုၵ်ႈ&quot;။ ပူၵ်းတင်ႈငဝ်ႈၸုမ်း တမ်ႈတီႈ 1. လွႆမေႃႇ (မိူင်းတႆး)။ 2. ႁိၼ်တႅၵ်ႇ (မိူင်းထႆး)သေ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသႅင်မိူင်း ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇပၢႆးမိူင်း၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင် ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇသိုၵ်း၊ ၸဝ်ႈလႅင်းၸိုၼ်ႈ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူင်းၽိုၵ်းသွၼ်ယဝ်ႉ။

==ၶုၼ်သႃႇတူၵ်းၶွၵ်ႈ==
ၸဵမ်မိူဝ်ႈပဵၼ် ၵႃႇၵွႆႇယေးၼၼ်ႉ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းၼႆႉ လႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၵူၼ်းၵႃႉမိူင်းတႆး တေႃႇႁွတ်ႈထိုင်မိူင်းထႆးသေ သမ်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမႂ်ႇမႃးၽိုၵ်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း ၼိုင်ႈၸုပ်ႈလႂ် 600 မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ 800 ၵေႃႉ၊ ပၢင်ၽိုၵ်းႁိုင်ႁူၵ်းလိူၼ်၊ ဢွင်ႈတီႈၽိုၵ်းသမ်ႉပဵၼ် မိူင်းသွင်၊ ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
မိူဝ်ႈဝၼ်း (6-7.07.1967) တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းS.U.A လႆႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ် တင်းၸုမ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ K.M.T တီဝၢၼ်ႈၵႂၢၼ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းလၢဝ်း။ လွင်ႈၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်။ ယွၼ်ႉၶႂ်ႈႁႂ်ႈ S.U.A တင်း ၶႄႇၽိူၵ်ႇ K.M.T ပဵၼ်ႁူဝ်ႉ ႁႄႉတိုၵ်းၸုမ်း ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉမၢၼ်ႈ (CBP)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ၸင်ႇႁွင်ႉၶုၼ်သႃႇ ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ် တီႈတူၼ်ႈတီးသေ တိၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်း (17.10.1969)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၶုၼ်သႃႇလႆႈၶၢမ်ႇတီႉၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် တုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈၵူၼ်းသိုၵ်း ၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈသေတႃႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ တပႄးမၼ်း ၵႂႃႇထူပ်းမၼ်းၼႂ်းထွင်ႇ မိူဝ်ႈလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ၶုၼ်သႃႇတိုၼ်းၵမ်တႃမိုဝ်းဝႆႉ တင်းသွင်ၶွၼ်တႃႇသေႇၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႈ ယႃႇပေၽႃႈၵွင်ႈၵၢင်ႇ၊ သိုပ်ႇၵမ်ဝႆႉၼႆလႄႈ ၸိူဝ်းတပႄးမၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈ။ 
==ၸတ်းၵၢၼ် လႅၵ်ႈၵူၼ်း==
ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆး ႁူမ်ႈပွင်း ၸဝ်ႈၾႃႉလင်၊ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး၊ ၶျႃႇလီႇ လႄႈ ပူဝ်ႇပီႇတိူဝ်ႇ ၸင်ႇႁူမ်ႈၵၼ် ဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ၵႂႃႇတီႉၺွပ်း မေႃယႃရုသျႃးသွင်ၵေႃႉ တီႈႁူင်းယႃလူင်ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ဝဵင်းတူၼ်ႈတီးသေ ႁွင်ႉၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းထိူၼ်ႇ၊ ၸင်ႇဢဝ်မေႃယႃသွင်ၵေႃႉၼႆႉ ႁဵတ်းတူဝ်ယိူဝ်ႇသေ ယွၼ်းလႅၵ်ႈဢဝ် ၶုၼ်သႃႇ ဢၼ်မီးၼႂ်းၶွၵ်ႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ တိုၵ်ႉပဵၼ်မိူင်း သူဝ်ႇသျႄႇလိတ်ႉလႄႈ တင်းမိူင်းရုသျႃး တိုၵ်ႉပဵၼ် ဢူၺ်းလီၵၼ်။ ၸင်ႇမီး ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းထႆး '''ၵရဵင်းသၵ်ႉ ၶျမ်းမၼၼ်း''' ၶဝ်ႈၵႄႈဢွၵ်ႇၵၢင်ပၼ် ၼႂ်းၵႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းလႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢၼ်ၼေႇဝိၼ်းဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉလႄႈ မၢၼ်ႈၶဝ် ၸင်ႇၽွမ်ႉသေ ပွႆၶုၼ်သႃႇဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈမႃး မိူဝ်ႈ (07.09.1975)ယဝ်ႉ။ ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ တိုၵ်ႉလႆႈထုၵ်ႇ သၢႆၶၢဝ်ႇမၢၼ်ႈ ပႂ်ႉတူၺ်းၸွမ်းယူႇ တႃႇသေႇ။
==ၶုၼ်သႃႇ ၶိုၼ်းၶဝ်ႈထိူၼ်ႇ==
ထိုင်မႃး (07.02.1976) ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၵူၼ်းၸွမ်းမၼ်း 7 ၵေႃႉ၊ ၵွင်ႈပွတ်း 5 လဝ်း၊ လႅဝ်း 1 မၢၵ်ႈ ဢိၵ်ႇငိုၼ်းမၢၼ်ႈ သွင်သႅၼ်ၵျၢပ်ႈသေ ၸင်ႇဢွၵ်ႇပၢႆႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ၊ ၶိုၼ်ႈမႃး မိူင်းတႆး ပွတ်းလႃႈသဵဝ်ႈ မိူင်းယႆ သိုပ်ႇပူၼ်ႉမိူဝ်းတၢင်း မိူင်းတွမ်း ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇသိုပ်ႇလူင်းမႃး တေႃႇထိုင် လၵ်းတႅင်ႇ မိူင်းထႆးယဝ်ႉ။
==သၢင်ႈၸိုဝ်ႈသၢင်ႈဝဵင်း==
မိူဝ်ႈပီ 1977 ၼီႈ ၶုၼ်သႃႇယူႇတီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၽႅၼ်ၵၢၼ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် ၼႂ်း 6 ပီ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ ယႃႈမဝ်းၵမ်ႁၢႆ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆသေ  ၶဵင်ႇတႃႉတေႃႇ ၸုမ်းၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် လုမ်ႈၾႃႉ DEA လႄႈ တေႃႇထိုင် တႅၼ်းၽွင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မႃးထူပ်းၶုၼ်သႃႇ တီႈဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ၶုၼ်သႃႇၼႆႉ ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ် ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၵႃႉယႃႈလူင်ၼႆလႄႈ ၸင်ႇႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ &quot;ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇ Opium King ယဝ်ႉ။ မၼ်းယူႇသဝ်း တီႈႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း ၽိုၵ်းသိုၵ်း သေဢမ်ႇၵႃး ဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵေႃႇသၢင်ႈပၼ်ႁႅင်း ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ပၢႆးၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၼင်ႇၼႆ-
# မႄးၵုမ်းထၢတ်ႈၵဝ်ႇ ထၢတ်ႈၵႃၶမ်း ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
# ဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ဝိႁၢၼ် ဝတ်ႉၵႃၶမ်း ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
# ႁဵတ်းသၢင်ႈ ႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်လိၵ်ႈၶႄႇ။
# ပၼ်ႁႅင်းၸွႆႈထႅမ် &quot;ႁူင်းႁဵၼ်းၼုမ်ႇႁၢၼ်&quot; သွၼ်လိၵ်ႈတႆး။
# ႁဵတ်းသၢင်ႈ &quot;ႁူင်းၽိမ်း&quot; ပေႃႉဢွၵ်ႇပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး။
# ၵေႃႇသၢင်ႈၼွင်လူင်ၵဵပ်းၼမ်ႉ ပုၼ်ႈၵူၼ်းၼမ်လႆႈၸႂ်။
# သၢင်ႈၶူဝ်ၶၢမ်ႈၼမ်ႉၶမ်း ထႆသဵၼ်ႈတၢင်းၵႃးလႄႈၾႆးၾႃႉ။
==ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇႁိၼ်တႅၵ်ႇ==
ၶုၼ်သႃႇ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း တမ်ႈတီႈ လႅၼ်လိၼ်ထႆးတင်းမၢၼ်ႈသေ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ႁႅင်းသိုၵ်း မီးမႃး မွၵ်ႈ 6000 ၵေႃႉၼၼ်ႉ မၢၵ်ႇတႃၵမ်ႇၽႃႇတူၺ်းႁၼ်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၵႄႇယႃႈ Opium Warlords ၼႆယူႇ။ ထႆးၵေႃႈ ႁၼ်ထိုင်ၽေးၶဵၼ်ယႃႈ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈ ထိုင်မႃး 1982 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး ၸင်ႇဢဝ်တပ်ႉႁၢၼ်ပႂ်ႉလႅၼ်လိၼ် 800 ၵေႃႉ မႃးလိုပ်ႈၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်၊ (21.1.1982) ၸုမ်းၶုၼ်သႃႇ လႆႈဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ၵႂႃႇယူႇမိူင်းၵၢၼ်း ႁိမ်းမိူင်းႁႅၼ်၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင် သမ်ႉၵႂႃႇယူႇတီႈ လွႆလၢင်းမိူင်းယွၼ်း။

==တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး==
[[File: Young MTA Recruits.jpg|thumb|upleft=2.00|&lt;center&gt; တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး တီႈႁူဝ်မိူင်း 26.7.1990&lt;/center&gt;]]
ဝၢႆးသေ ၶုၼ်သႃႇ ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ၼႂ်းလိၼ်ထႆး ၵႂႃႇယူႇၼႂ်းလိၼ်တႆးၼၼ်ႉ သမ်ႉပဵၼ်ၽွင်း ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း TRC ယိုၼ်းမိုဝ်းလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢၼ်မီးလၵ်းၼမ်း 5 ၶေႃႈ-
# ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ
# လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ
# တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ
# ပူၵ်းပွင်ၽဝၵူၼ်းမိူင်း
# သၢၼ်ၶတ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ။
ၵမ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီး ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင်ၸၢမ်မႂ်ႇ (SSA-S) ၶဝ်ႈပႃး ႁူမ်ႈႁွမ်းလႄႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ &quot;ၶွင်ႇၸီႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး Tai Revolutionary Council ထိုင်မႃး (21.07.1985) ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႈ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်းလႄႈ ၸင်ႇပဵၼ်မူႇလဵဝ်ၸုမ်းလဵဝ်။ ၶုၼ်သႃႇ ၶၢႆႉမႃးတင်ႈငဝ်ႈငုၼ်း တီႈႁူဝ်မိူင်း၊ မိူင်းမႂ်ႇသေ သၢမ်ၸုမ်းဢၼ်မႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၼႆႉ ၸင်ႇပိၼ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ '''တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး Mong Tai Army''' လႄႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ '''ၶွင်ႇသီႇမႄးပွင်ၸိုင်ႈတႆး Shan State Restoration Council'''။ ၼႂ်းၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတင်းသဵင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၸုမ်းဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ၊ မီးမႃးပွႆးလူင်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း တေႃႇထိုင် ၸုပ်ႈ(18-27) ဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်းမီးမႃးထိုင် 40,000 (သီႇမိုၼ်ႇပၢႆ)။

တႄႇဢဝ် 1985 ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇၶဝ် ႁူမ်ႈႁႅင်းၵၼ် ပဵၼ်မႃး တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးသေယဝ်ႉ ၼႃႈတီႈၶဝ် ၵွၼ်းဢုပ်ႉလႆႈ လႅၼ်လိၼ် ထႆးလႄႈမၢၼ်ႈ တႄႇဢဝ် မႄႈႁွင်ႈသွၼ် တေႃႇထိုင် မႄႈသၢႆသေ ပဵၼ်မႃး ၽူႈၵဵဝ်ႇၵပ်းယႃႈမဝ်းၵမ် တမ်ႈတီႈ သၢမ်လဵမ်ႉထွင်းၶမ်း Golden Triangle ယဝ်ႉ။ 
ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း သၢဝ်းပီ (1974-1994) ၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ၸုမ်းၼႆႉ ပဵၼ်ထႅၼ်ႈလူင် ၼႂ်းမိူင်းတႆးဝႆႉယူႇ။ ယႃႈမဝ်းၵမ် (ယႃႈၽိၼ်ႇၽိူၵ်ႇ) ဢၼ်ၽႅဝ်ၵႂႃႇတီႈ ဝဵင်းၼိဝ်းယွၵ်ႉၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ သၢမ်လဵမ်ႈထွင်းၶမ်း (မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းႁွင်ႇ၊ မိူင်းထႆး လႄႈလၢဝ်း) သေ ႁွတ်ႈၵႂႃႇ တႄႇဢဝ် 5 % တေႃႇ 80 %။ ယႃႈဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးတီႈ သၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်းၼႆႉ ၸိုၼ်ႈသႂ် 90% သေ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ဢၼ်လီသေပိူၼ်ႈ ၶဝ်ႈထိုင်ၼႂ်းၵၢတ်ႇယႃႈမဝ်းၵမ်လႄႈ DEA ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ပဵၼ်ၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ၵေႃႉၵႃႉၶၢႆၼႆယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt;Khun Sa, a drug warlord, The Economist, 8 Nov 2007; retrieved 2010-4-8&lt;/ref&gt;

==ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း==
ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း(မိူင်းယွၼ်း)ၼႆႉ ပဵၼ်ပွႆးတိုၵ်း ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး M.T.A လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းဝၽွမ်ႉႁူမ်ႈ U.W.S.A သွင်ၸုမ်း တိုၵ်းၵၼ် ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပီမၼ်းသေ သိုၵ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇ လုသုမ်းၼမ် ၼင်ႇၵၼ်၊ ၵူၼ်းသိုၵ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇ လူႉတၢႆ ဢမ်ႇတႅမ် 5000 ၵေႃႉ။ ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း ပဵၼ်လူၺ်ႈ-
# ပွႆးတိုၵ်း ႁိမ်သဵၼ်ႈတၢင်းၵႃႉၶၢႆ ၶဝ်ႈၸူးမိူင်းထႆး
# ပွႆးတိုၵ်း ဢၼ်ဢဝ်လွင်ႈသုၼ်တူဝ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်သွင်ၵေႃႉ ဢမ်ႇယွမ်းမႃႇၼတေႃႇၵၼ်
# ပွႆးတိုၵ်းၵႆႇသွင်တူဝ် တေႃႇၵၼ် ဢၼ်မီးၽူႈပၼ်ႁႅင်း ၸၼ်ၸိူၵ်ႈပႃႈလင်။
==သတီႇၾိၼ်ႇရၢႆႉ မႃးထူပ်းၶုၼ်သႃႇ==
1988 ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇမိူင်းဢေႃးၸတြေးလျ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ သတီႇၾိၼ်ႇရၢႆႉ [[Wp/En/Stephen_Rice_(journalist)|Stephen Rice (journalist)]]  လုၵ်ႉမိူင်းထႆး လၵ်ႉလွမ်ၶဝ်ႈမႃး ႁူပ်ႉထူပ်းတွင်ႈထၢမ် ၶုၼ်သႃႇ၊ ၶုၼ်သႃႇဝႃႈ ၼိုင်ႈပီၼႆႉ ၵႃႈၶၼ်သူၼ်ယႃႈ တေမႅၼ်ႈငိုၼ်းတေႃႇလႃႇ ဢေႃးၸတြေးလျ လၢၼ်ႉ 50 သေ တေၶႂ်ႈၶၢႆပၼ် ပုၼ်ႈတႃႇ 8 ပီ၊ ပေႃးပၼ်လႆႈၼင်ႇၼၼ် လွင်ႈယႃႈမဝ်းၵမ် တေလၼ်ၶဝ်ႈမႃး မိူင်းမိူင်းဢေႃးၸတြေးလျလႄႈ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ တေၵိုတ်းၵႂႃႇ ... ၼႆသေတႃႉ တႅၼ်းၽွင်းၷရႅတ်ႉဢီႇဝိၼ်ႇ ၶိုၼ်းတွပ်ႇဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၶဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ် တုၸရိူၵ်ႈလႄႈ ဢမ်ႇႁပ်ႉသိုဝ်ႉလႆႈၼႆသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢေႃးၸတြေးလျၶဝ် ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်းၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt; &quot;Questions Without Notice - Khun Sa: Heroin Supply&quot;. Senate Hansard. 26 April 1988.&lt;/ref&gt;
== ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မၢပ်ႇမႂ် ၶုၼ်သႃႇ==
1989 တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ၼိဝ်းယွၵ်ႉ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မၢပ်ႇမႂ် ၶုၼ်သႃႇ လွင်ႈဢၼ် ဢဵၼ်းဢၢၼ်းဢဝ် ယႃႈမဝ်းၵမ် 1000 တၢၼ်ႇ သူင်ႇႁႂ်ႈထိုင် ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼႆလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၶိုၼ်းတွပ်ႇလၢတ်ႈ တုၵ်းယွၼ်းဝႃႈ &quot;သင်ဝႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ သိုဝ်ႉဢဝ် ယႃႈဢၼ်မၼ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ တင်းသဵင်ႈၸိုင် ယႃႈမဝ်းၵမ်မၼ်းၼၼ်ႉ မၼ်းတေ ဢမ်ႇဢဝ်ပိုၼ်ၶၢႆ ၼႂ်းၵၢတ်ႇၵမ်ႇၽႃႇ&quot;ၼႆယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ လွင်ႈမၢပ်ႇမႂ်မၼ်းသေ ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ၶၼေႇတီႇယၼ်ႇ (Canadian journalist Patricia Elliott) ပၢတ်ႉထရိၵ်ႉသီးယႃး ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၽူႈထႆႇႁၢင်ႈ လိၵ်ႈၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇ ပႅင်ႉၶွၵ်ႉပူတ်ႉ သုပိၼ်းၶုၼ်းၵႅဝ်ႈ (Subin Kheunkaew)မႃးႁူပ်ႉထူပ်း တွင်ႈထၢမ် ၶုၼ်သႃႇ တမ်ႈတီႈ ငဝ်ႈၸိုင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ႁူဝ်မိူင်းယဝ်ႉ။
&lt;ref&gt;Elliott, P.W. &quot;How 'Prince of Death' sees bright future for Shan. Bangkok Post. July 19, 1990, p. 8 &lt;/ref&gt;
လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၶုၼ်သႃႇ လွမ်ၵပ်းသိုၵ်ႇ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် UN သေ ၶႂ်ႈမွတ်ႇၸိုဝ်ႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇမၼ်းသေ တေၽိူမ်ႉပၼ်ငိုၼ်း တေႃႇလႃႇ 210 လၢၼ်ႉ၊ တႃႇၽင်တိုၼ်းလၢင်း ၼွၵ်ႈမိူင်း တေႃႇလႃႇ 265 လၢၼ်ႉ၊ တႃႇၸွႆႈထႅမ် ၵၢၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ မႄးလႅၵ်ႈလၢႆႈ တႃႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈတႅၼ်းတၢင်ယႃႈ၊ တႃႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ လႄႈ ပၢႆးယူႇလီၸိူဝ်းၼၼ်ႉ 89.5 လၢၼ်ႉ ၼႆၵွၼ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် ၶိုၼ်းသူင်ႇၶၢဝ်ႇလပ်ႉ blackmail သေ ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈ ၶေႃႈတုၵ်းယွၼ်းမၼ်းယူႇ။ &lt;ref&gt; Elliott, P.W., &quot;A man who only wants the right to 'enjoy his own garden'...at a price. Bangkok Post, July 19, 1990, p. 9 &lt;/ref&gt;
တမ်ႈတီႈ မိူင်းထႆးပွတ်းႁွင်ႇၼၼ် ဢၼ်ၸွႆႈထႅမ် ၵႃႉၶၢႆယႃႈပၼ် ၶုၼ်သႃႇတႄႉ ပဵၼ်မၸဵင်ႇဝိၼ်း (ပၢၼ်းသေး) ပဵၼ်ၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။&lt;ref&gt;  Bertil Lintner (1999). Burma in revolt: opium and insurgency since 1948. Asian Silkworm Press. p. 306. ISBN 974-7100-78-9. Retrieved 12 April 2011.&lt;/ref&gt;

==MTA မိူၼ်ၽၢႆပင်း==
(7.1.1996) တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇပဵၼ် ၸွမ်ပွင်သိုၵ်းၼၼ်ႉ ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ တမ်ႈတီႈႁူဝ်မိူင်းၼၼ်ႉ ဢွၵ်မႃးၼႂ်းၶၢဝ်ႇTV မၢၼ်ႈ၊ ထႆးသေ ၵူၼ်းတင်းမိူင်း တင်းၵမ်ႇၽႃႇ ဢွၼ်ၵၼ် ဢၢမ်းသေ လႆႈႁူႉႁၼ်ၵႂႃႇ။ လွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ဝၢင်းၶိူင်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၼိုင်ႈၵေႃႉႁၼ်ၼိုင်ႈပ​ိူင် ၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆ-
# ဢမ်ႇဢွၵ်ႇၽၢင်ႁၢင်ႈ သိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တႃႇဢဝ်ၶိုၼ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ (ပေႃးတေယိုဝ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ သမ်ႉပူင်ၶေႃႈပူင်ဝႃႈ ဢမ်ႇမီးမၢၵ်ႇၵွင်ႈ တႃႇယိုဝ်းမၢၼ်ႈ၊ ပေႃႈယိုဝ်းဝ၊ တႆး၊ ပဢူဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ သမ်ႉဢမ်ႇၸိုၵ်း)
# ဢမ်ႇမီႈလၵ်းၼမ်း ပိူင်ၵၢၼ်တႅၵ်ႇလႅင်း။
# ဢမ်ႇမီးလွၵ်းပိူင် ၽႄဢမ်းၼၢတ်ႈ မ​မိူၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢွၼ်ႇ (ဝၢႆးၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းလူႉၵႂႃႇ ဢမ်းၼၢတ်ႈယႂ်ႇလူင် ၵူၺ်းမီးတီႈၶုၼ်သႃႇၵေႃႉလဵဝ်)
# ဢမ်ႇဝၢင်းၽႅၼ် လွၵ်းၵၢၼ်မႁႃႇပိဝ်ႇႁႃႇ ၽၢႆႇသိုၵ်းတႅတ်ႈတေႃး။
# ယွၼ်ႇယၢၼ်း လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း လွင်ႈပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၸၼ်ႉၵၢၼ် (ပေႃႈပဵၼ်တႆး ဢမ်ႇၶႂ်ႈပၼ်ၼႃႈတီႈ၊ ပေႃးပဵၼ်ၶႄႇ ပၼ်ၼႃႈတီႈ)
# မိူင်းဢ​မေႇရိၵၢၼ်ႇလႄႈ မိူင်းထႆး ႁူမ်ႈၵၼ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်။
# ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ (ၸိူဝ်းပဵၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႆး ဢၼ်ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ လႅင်ႈႈပၢင်ႇၾ၊ တိုၼ်းယႂ်ႇလႄႈ ၸဝ်ႈႁၢၼ်တိပိူဝ်ႉၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူဝ်မႃးပႄႉပုၼ်ႈ ၶဝ်ၵူၼ်းလူင် ၸ​ိူဝ်းဢမ်ႇၸိုဝ်ႈတႆးၼၼ်ႉလႄႈ ၶဝ်ႁႃလွၵ်းလၢႆး တၢင်ႇတၢင်းၽိတ်းသေ ဢင်တၢႆပ​ႅတ်ႈ ဝၢႆးလႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇ ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ တႅၵ်ႇဢွၵ်ႇ ၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉၼႆၼၼ် ၵူၼ်းသိုၵ်း ၼႂ်းၸုမ်း M.T.A ဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်ၵွင်ႈၵၢင်ႇ ထိုမ်ႈပႅတ်ႈသေ ပၢႆႈဢွၵ်ႇတပ်ႉ ၵူႈတီႈတီႈလႄႈ ၵွၼ်းထိင်းၵၼ် ဢမ်ႇလႆႈယဝ်ႉ)
# ၵူၼ်းသိုၵ်း ၸိူဝ်းမႃးႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်းၵေႃႈ မွၵ်ႈ 80% ၼႆႉ ဢမ်ႇလိူဝ်လႆႈသေ တဵၵ်းၺွပ်းမႃႈႁဵတ်းသိုၵ်း (ယွၼ်ႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ငဝ်ႈၸိုင်ႈ ဢမ်ႇပၼ်လႆႈ ႁဵင်းၸႂ်ၵႅၼ်ႇၶႅင်သေ ဝႆႉမိူၼ် ၵူၼ်းၸၢၵ်ႈ)
# ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ 16 ၸုမ်းၵေႃႈ ၵိုတ်းသိုၵ်းၸွမ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ။
# ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ပဵၼ်ၽွင်းၵႂင်သေ ႁႃတၢင်းဢွၵ်ႇလွတ်ႈ။
&lt;br&gt;
ယွၼ်ႉလွင်ႈတၢင်းၸိူဝ်းၼႆႉသေ တီႈႁူဝ်မိူင်း ၸင်ႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ႁႂ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ၵူႈတီႈတီႈ ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ။ တီႈႁူဝ်မိူင်းတႄႉ ၽၢႆႇမၢၼ်ႈ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင် တိၼ်ထုတ်ႉ ၶီႇႁိူဝ်းမိၼ် မႅင်းမီႈသေ မႃႈၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈ။ ပၢႆႉတီႈၼိူဝ်ၶဵင်ႇၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ &quot;' ပၢင်ပွႆး M.T.A  ဢၢပ်ႈၶိူင်ႈယိပ်း ထိုင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသေ ၶဝ်ႈၼႂ်း တူင်ႇဝူင်း မၢႆမီႈ''' ၽၢႆႇမၢၼ်ႈတႄႉတႅမ်ႈဝႆႉ '&quot;M.T.A အဖွဲ့မှ နိုင်ငံတော်အစိုးရထံ လက်နက်အပ်နှံ၍ ဥပ​ဒေဘောင်အတွင်း ဝင်ရောက်သည့် အခမ်းအနား'''ၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၶိုၼ်ႈ ၼိူဝ်ၶဵင်ႇပၢင်ၵႅဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ၶုၼ်သႃႇ၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင်၊ ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇ၊ ၸဝ်ႈမိူင်းၶွၼ်း၊ ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မ​ိူင်းသေ တီႈဝၢင်းမၢၵ်ၼင်ႁူဝ်မိူင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းသိုၵ်းဢႅမ်ႇထီႇဢေႇ ၼင်ႈငဝ်သေ ထူၺ်ႈၸႂ်လူင်ယူႇ။&lt;ref&gt; ၸၢႆးၶိူဝ်းလိူၼ် (ၵဵင်းတုင်)၊'''ႁိူၼ်း'''၊ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 40,41။ ပီ 2015 &lt;/ref&gt;  တႃႇတေ တိၺွပ်းၶုၼ်သႃႇသေ ဢၢပ်ႈပၼ် ၼႂ်းမိုဝ်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် ပၼ်ၵႃႈႁူဝ်မၼ်း တေႃႇလႃႇ 2 လၢၼ်ႉသေတႃႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇၽွမ်ႉၸွမ်း၊ ၵွပ်ႈၼႆ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢမ်ႇလႆႈတူၵ်းၵႂႃႇ ၼႂ်းမိုဝ်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၶုၼ်သႃႇ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႅင် ၵႂႃႇတူၵ်းလူင်းဝႆႉ တီႈမၢၼ်ႈလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ၸင်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt; ခွန်ဆာ ဦးဆောင်သော MTA အဖွဲ့ ဘာကြောင့် လက်နက်နဲ့ငြိမ်းချမ်းရေး လဲလှယ်ရသလဲ&lt;/ref&gt;

== ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ==
ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ လႅၵ်ႈဢဝ် လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၶဝ်ႈတူင်ႇဝူင်းမၢႆမီႈ၊ ဢၢင်ႈဢၢၼ်းဝႆႉ ဢမ်ႇပဵၼ် ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈတူၵ်းလူင်းသေဢမ်ႇၵႃး တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇႁၼ်လီၸွမ်း ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽၢတ်ႇယၢၼ် ဢဝ်တူဝ်လွတ်ႈၽႂ်ၽႂ်မၼ်းမၼ်း၊ ၼုမ်ႇႁၢၼ် ဢၼ်ၽုၵ်ႇၽင်ဝႆႉပဵၼ် ၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မၢင်ၸိူဝ်း သိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ၊ မၢင်ၵေႃႉလႆႈတၢႆႁၢႆ၊ မၢင်ၸိူဝ်းပၢႆႈၵႂႃႇယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆး၊ မိူင်းထႆး၊ မိူင်းမၢၼ်ႈ၊ မိူင်းၶႄႇၵေႃႈမီး။ ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း ၶိုၼ်းတင်ႈပဵၼ် တပ်ႉS.S.A (south)၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းမူၼ်း၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းမႁႃႇၵျႃႇ၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလႅင်းသႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၸုမ်းပျီႇတုၸိတ်ႉသေ သိုပ်ႇယိပ်းၵွင်ႈၵင်ႇ ၵုမ်းထိင်းၼႃႈတီႈၽႂ်မၼ်းၵေႃႈမီး။

==ၶုၼ်သႃႇၶွတ်ႇယွတ်ႈ==
ဝၢႆးဝၢင်းၶိူင်ႈယဝ်ႉ တူဝ်ၶုၼ်သႃႇၼၼ်ႉ မၢၼ်ႈၶဝ် ဢဝ်မိူဝ်းဝႆႉတီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ တမ်ႈတီႈ ႁိူၼ်းမႆႉၵဝ်ႇ သွင်ၸၼ်ႉ၊ ႁိမ်းၼွင်ဢင်းယႃး ပႃႈတႂ်ႈ သၢႆၶၢဝ်ႇလပ်ႉ (MIS)ယူႇ။ ယူႇသဝ်းတီႈ တႃႈၵုင်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် ၼႃႈၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၶွမ်ႇပၼီႇ လၢႆလၢႆဢၼ်သေ ၶုၼ်သႃႇလႆႈၸိုဝ်ႈမၢၼ်ႈဝႃႈ ဢူးထႅတ်ႉဢွင်ႇ (ဦးထက်အောင်)ၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းပဵၼ်သင်တႄႉတႄႉသေတၢႆၼႆတႄႉ ဢမ်ႇႁူႉၸႅင်ႈ။ ၵူၺ်းလၢမ်းဝႃႈ မၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ယဝ်ႉ တၢႆၽၢၵ်ႇ သမ်ႉပဵၼ်ထႅင်ႈ လိူတ်ႈလိူဝ်သေ သဵင်ႈၸူဝ်ႈတၢႆၵႂႃႇ တီႈတႃႈၵုင်ႈ မိူဝ်ႈ (26.10.2007) ၽွင်းဢႃႇယု လႆႈ (73)ပီ၊ တူဝ်တၢႆမၼ်း လႆႈဢဝ်ၵႂႃႇၽင်ဝႆႉ တမ်ႈတီႈ ပႃႇၸႃႉယေႇဝေး ဢၼ်မီးတီႈ ဢုၵ်ႉၵလႃႇႁွင်ႇ။ &lt;ref&gt; cookie (4 November 2007). &quot;Khun Sa&quot;. Find A Grave. Find A Grave, Inc. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt; ပၢင်မႃႇသႃႇမၼ်းၼၼ်ႉ ပီႈၼွင်ႉမၼ်း တပႄးမၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ၶႂ်ႈႁဵတ်းၶိုၵ်ႉႁဵတ်းၵိုၼ်းယူႇသေတႃႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇၶႂၢင်းပၼ်။

==ငဝ်းတူင်ႉ လွင်ႈၶုၼ်သႃႇ==
တမ်ႈတီႈ ငဝ်းတူင်ႉ ဢၼ်ဢွၵ်ႇၼႂ်း ပီ 2007 ၼႂ်း American Gangster (ၵူၼ်းႁၢႆႉဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ)ၼၼ်ႉ ၸၢႆးငဝ်းရိၵ်ႉယၢင်း Ric Young ႁဵတ်းၵူၼ်းႁၢႆႉ တၢင်တူဝ် ၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt;LAmanager.com (2012). &quot;Our Talent&quot;. LA Management. LAmanager.com. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt; Brian (14 July 2012). &quot;The 20 Richest Drug Dealers of All Time&quot;. CELEBRITY NET WORTH. CELEBRITY NET WORTH. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt;
ငဝ်းတူင်ႉထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ မီးၼႂ်းယူႇထုပ်ႉ Khun Sa: Opium Warlord (documentary), Lord of the Golden Triangle  ၸိူဝ်းၼႆႉ လၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈၶုၼ်သႃႇလႄႈ ယႃႈမဝ်းၵမ် ဢိၵ်ႇၼႃႈၵၢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းမၼ်း။

==ၽိုၼ်ဢိင်==
{{Reflist}}

[[Category:!Main category|ၶုၼ်သႃႇ၊ ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း MTA]]</text>
      <sha1>8jrlw3nlnew5i1dllsnxcyh5w9k7lh8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>54798</id>
      <parentid>54797</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T03:18:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Seng Ku Hurng</username>
        <id>3025</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44346" xml:space="preserve">{{Infobox ပိုၼ်းၵႅပ်ႈ
| ၸိုဝ်ႈ = ၶုၼ်သႃႇ
| ၶႅပ်းႁၢင်ႈ = Khun Sa (9to12).jpg
| caption = ႁၢင်ႈၸွမ်ပွင်သိုၵ်း ၶုၼ်သႃႇ
| ဢႃႇယု = 73
| ဝၼ်းလိူၼ်ပီၵိူတ်ႇ = 17.2.1934
| ၸိုဝ်ႈတႄႉတႄႉ = ၸၢႆးသႃႇ (or ) ထုၼ်းသႃႇ
| ၸိုဝ်ႈပေႃႈမႄႈ = လုင်းၶုၼ်ဢၢႆႈ ပႃႈသႅင်ၸုမ်ႈ
| တီႈၵိူတ်ႇ= ဝၢၼ်ႈၽႃၽိုင်ႈ ဢိူင်ႇလွႆမေႃႇ ၸေႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်း
| ၵူၼ်းမိူင်း = မိူင်းၽွမ်ႉႁူမ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႈ
| ၸၢဝ်းၶိူဝ်း = ၶႄႇတႆး
| ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် = ၸၢဝ်းပုတ်ႉ
| ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈပႆႇၺႃႇ = ၸၼ်ႉသွင်၊ မေႃပႃးလိၵ်ႈၶႄႇ
| ၼႃႈၵၢၼ် = ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း
| ၵေႃႉၵူႈ = ၼၢင်းၵျႃႇယူင်ႇ
| လုၵ်ႈလၢင်း = ၼၢင်းလူင်၊ ၸၢမ်ႇမိူင်း၊ ၸၢမ်ႇႁိူင်း၊ ၼၢင်းၵဵင်၊ ၸၢမ်ႇၸိုၼ်ႈ၊ ၸၢမ်ႇမျၢတ်ႈ၊ ၼၢင်းလဵၵ်ႉ၊ ၸၢမ်ႇမျ
| ၶၢဝ်ႇႁူင်လိုဝ်းလင် = ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း၊ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇ
| ႁွႆးမိုဝ်း ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ= တင်ႈပဵၼ် တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး (M.T.A)
| ၶႅပ်းၸုမ်ႈ ၸိူဝ်းလႆႈမႃး= 
| ဝၼ်းသဵင်ႈၵၢမ်ႇ = 26.10.2007
| တီႈသဵင်ႈၵၢမ်ႇ= တႃႈၵုင်ႈ
| လၢႆးမိုဝ်း=
| ၵွင်ႉသၢၼ်ၼႅတ်ႇ =
 }}

== ပီလိူၼ်ဝၼ်းၵိူတ်ႇ==
ၶုၼ်သႃႇၼႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈၸၢႆး လုင်းၶုၼ်ဢၢႆႈ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းၶႄႇ) ပႃႈသႅင်ၸုမ်ႈ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး) ၵိူတ်ႇႁၼ်ၼႃႈ မိူဝ်ႈ 17.2.1934 တမ်ႈတီႈ ဝၢၼ်ႈၽႃၽိုင်ႈ၊ ဢိူင်ႇလွႆမေႃႇ၊ ၸႄႈဝဵင်းတၢင်ႉယၢၼ်းသေ ၸိုဝ်ႈမိူဝ်ႈလဵၵ်ႉ ႁွင်ႉဝႃႈ '''ၸၢႆးသႃႇ'''။ ၸိုဝ်ႈၶႄႇတႄႉ ႁွင်ႉဝႃႈ '''ၸၢင်းၶျီႈၾူ Chang Chi-fu''' 張奇夫&lt;ref&gt;{{cite news |title=Khun Sa's Decline (坤萨的没落) |url=http://www.cctv.com/special/4/4/702.html |publisher=[[China Central Television]] |date=2002-06-18 |accessdate=2006-12-02 | language=Chinese}}&lt;/ref&gt;သေ ပဵၼ်ၶိူဝ်းၸၢင်း။ လႆႈဝႃႈမၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းလိူတ်ႈၶိုင်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ပေႃႈမၼ်း သဵင်ႈၵႂႃႇၸဵမ်မိူဝ်ႈ မၼ်းၸၢႆးတိုၵ်ႉၵေႃႉလဵၵ်ႉ။ မႄႈမၼ်းၸၢႆး ပႃႈၼၢင်းၸုမ်ႈၼႆႉ သမ်ႉႁၢင်ႈလီလႄႈ ၶိုၼ်းတႄႇၼႃႈႁိူၼ်းႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၸဝ်ႈၶုၼ်ၵျီႇ (ၵိၼ်မိူင်းမိူင်းတွမ်း၊ မဵဝ်ႉၸႃးမိူင်းတွမ်း)။ ယွၼ်ႉၼၼ် ၸၢႆးသႃႇ ဢႃႇယုလႆႈ 5 ၶူပ်ႇ လႆႈၵႂႃႇယူႇၸွမ်း ၵေႃႉပဵၼ်လုင်း ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ '''ၶုၼ်ယီႈသႆႇ'''သေ လႆႈၶိုၼ်ႈႁူင်းႁဵၼ်း တၼ်းထိုင် ၸၼ်ႉသွင်။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ၺႃးပၢၼ်သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်လႄႈ လႆႈဢွၵ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းပႅတ်ႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၵေႃႉပဵၼ်လုင်း သိုပ်ႇသူင်ႇမၼ်း သွၼ်ႁဵၼ်းလိၵ်ႈၶေႇ တေႃႇပေႃးဢၢၼ်ႇဢွၵ်ႇတႅမ်ႈလႆႈ၊ ယင်းသွၼ်ပၼ်ထႅင်ႈ လၢႆးလဵင်ႉမႃႉလႄႈ ပၢႆးၽုၵ်ႇသွမ်ႈလူးၵွၼ်ႇ။ 
[[File:Khun Sa.jpg|thumb|upright=1.20|ႁၢင်ႈၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ဢေႃးသတေးရီးယႃး သတီႇၽႅၼ်ႇရၢႆႉလႄႈ ၶုၼ်သႃႇထူပ်းၵၼ် တီႈႁူဝ်မိူင်း 1988]]

==ၼမ်ႉၸႂ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ==
မိူဝ်ႈ 1949 သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ KMT လႆႈၵၢၼ်ႉသုမ်း သိုၵ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ တမ်ႈတီႈ မိူင်းၶေႇလူင်သေ ၽိုတ်ႉၶဝ်ႈမႃးယူႇ ၼႂ်းမိူင်းတႆး။ ၽႅဝ်မႃးၸဵမ် လွႆမေႃႇ။ ၸၢႆးသႃႇ လႆႈႁၼ် သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ် မႃးၸူၼ်ဢဝ် ၶူဝ်းၶွင်ငိုၼ်းၶမ်း မႃႉလႃးဝူဝ်းၵႂၢႆး ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈၵူၼ်းသူၼ်ၶဝ် တေႃႇၼႃႈတေႃႇတႃမၼ်း။ မိူဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢႃႇယုမၼ်းၸၢႆး တိုၵ်ႉမီး 10 ၶူပ်ႇသေတႃႉ ၼႂ်းၸႂ်ၼႆႉ ဢမ်ႇၶႂ်ႈၶၢမ်ႇ လွင်ႈဢၼ်ဢဝ်လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈသေ ပႄႉၵိၼ်ၵၼ် ၼမ်ႉၸႂ်လုၵ်ႉၽိုၼ်ႉလွင်ႈတဵၵ်းတဵင်ၼၼ်ႉ တေလႆႈဝႃႈ ၵိူတ်ႇဢွၵ်ႇၼႂ်းၸႂ်မၼ်း ၸဵမ်မိူဝ်ႈၼၼ်ႉယူႇ။
==တင်ႈတူဝ်ႁင်းၵူၺ်း==
[[File:Muang Tai Army flag.png|thumb|upright=1.20|Muang Tai Army flag]]
မိူဝ်ႈၵေႃႉလဵၵ်ႉ မၼ်းယၢမ်ႈၵႂႃႇႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်း ၸွမ်းလူၺ်ႈ သိုၵ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇၶဝ်။ ဝၢႆးလင်မႃး ၸင်ႇၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ ၶႄႇၽိူၵ်ႇသေ တင်ႈပဵၼ် တပ်ႉႁင်းၵူၺ်း မီးမႃးၵူၼ်း ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပၢၵ်ႇမၼ်း။ ထိုင်မႃး 1963 ၸင်ႇသွၼ်ႈတႂ်ႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် ၸုမ်းၵႃႇၵွႆႇယေး လွႆမေႃႇ။ 
(15.6.1964) တီႈပၢင်ၵုမ် လွႆမေႃႇ မီးၶေႃႈတူၵ်းလူင်း ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ် ၸိူဝ်းပဵၼ်-
# ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး လွႆမေႃႇ။ (လုၵ်ႈၶိုင်ႈတႆးလႄႈၶႄႇ)
# ပူဝ်ႇတေႇဝိင်ႇ ၽူႈႁတ်းႁၢၼ် ပွႆးတိုၵ်းတၢင်ႉယၢၼ်း 1959။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး)
# ၸဝ်ႈသူးလၢႆး လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး မိူင်းၵႅတ်ႈ။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းတႆး)
# ၸဝ်ႈသႅင်မိူင်း လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး မိူင်းဝၢၼ်ႈတူၼ်း။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းဝ)
# ၸဝ်ႈၶုၼ်သၢမ် လုၵ်ႈမဵဝ်ႉၸႃး ၼမ်ႉမေႃႇမိူင်းလႅင်း။ (ၸၢဝ်းၶိူဝ်းပလွင်ႈ)
ၸိူဝ်းၶဝ် ၸင်ႇႁွမ်ႁႅင်းၵူၼ်း ႁႅင်းၵွင်ႈ ႁူမ်ႈၵၼ်မီး 1900 ၵေႃႉ၊ ၸင်ႇလုၵ်ႉဢဝ် မိူင်းလွႆမေႃႇ၊ တၢင်ႉယၢၼ်း၊ ၶၢမ်ႈတႃႈၶူင်း တီႈတႃႈဝိုၼ်းၼွင်း ပၢင်ၵၼ်းႁွၵ်ႇ သိုပ်ႇၶၢမ်ႈတၢင်းၵႃး ပွတ်းမိူင်းပဵင်း၊ မိူင်းၶွၼ်၊ မိူင်းပၵ်ႉ၊ မိူင်းလုင်း၊ ၶၢမ်ႈၼမ်ႉသၢႆ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆး ပွတ်းဝၢၼ်ႈၽၵ်းၵီး၊ ႁူၺ်ႈဢိုၼ်ႈ ထိုင်ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ ၸင်ႇတင်ႈပဵၼ် ငဝ်ႈၸိုင်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် '''တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း Shanland United Army''' ။ တုင်းတပ်ႉသိုၵ်းပဵၼ် &quot;လွႆသၢမ်လုၵ်ႈ သီလိူင်ၼိူဝ်ပိုၼ်ႉ သီသွမ်ႇၼုမ်ႇလႄႈ လၢဝ်ၼိုင်ႈလုၵ်ႈ&quot;။ ပူၵ်းတင်ႈငဝ်ႈၸုမ်း တမ်ႈတီႈ 1. လွႆမေႃႇ (မိူင်းတႆး)။ 2. ႁိၼ်တႅၵ်ႇ (မိူင်းထႆး)သေ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသႅင်မိူင်း ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၵႅမ်ႁူဝ်ပဝ်ႈ၊ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇပၢႆးမိူင်း၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင် ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇသိုၵ်း၊ ၸဝ်ႈလႅင်းၸိုၼ်ႈ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ႁူင်းၽိုၵ်းသွၼ်ယဝ်ႉ။

==ၶုၼ်သႃႇတူၵ်းၶွၵ်ႈ==
ၸဵမ်မိူဝ်ႈပဵၼ် ၵႃႇၵွႆႇယေးၼၼ်ႉ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းၼႆႉ လႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၵူၼ်းၵႃႉမိူင်းတႆး တေႃႇႁွတ်ႈထိုင်မိူင်းထႆးသေ သမ်ႉဢဝ် ၵူၼ်းမႂ်ႇမႃးၽိုၵ်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း ၼိုင်ႈၸုပ်ႈလႂ် 600 မၢင်ပွၵ်ႈၵေႃႈ 800 ၵေႃႉ၊ ပၢင်ၽိုၵ်းႁိုင်ႁူၵ်းလိူၼ်၊ ဢွင်ႈတီႈၽိုၵ်းသမ်ႉပဵၼ် မိူင်းသွင်၊ ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
မိူဝ်ႈဝၼ်း (6-7.07.1967) တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းS.U.A လႆႈပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ် တင်းၸုမ်းၶႄႇၽိူၵ်ႇ K.M.T တီဝၢၼ်ႈၵႂၢၼ်ႉ ၼႂ်းမိူင်းလၢဝ်း။ လွင်ႈၼႆႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်။ ယွၼ်ႉၶႂ်ႈႁႂ်ႈ S.U.A တင်း ၶႄႇၽိူၵ်ႇ K.M.T ပဵၼ်ႁူဝ်ႉ ႁႄႉတိုၵ်းၸုမ်း ၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉမၢၼ်ႈ (CBP)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၵွပ်ႈၼၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ၸင်ႇႁွင်ႉၶုၼ်သႃႇ ၵႂႃႇၶိုၼ်ႈပၢင်ၵုမ် တီႈတူၼ်ႈတီးသေ တိၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈ မိူဝ်ႈဝၼ်း (17.10.1969)ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ၶုၼ်သႃႇလႆႈၶၢမ်ႇတီႉၺွပ်းသႂ်ႇၶွၵ်ႈၼၼ်ႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် တုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈၵူၼ်းသိုၵ်း ၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈသေတႃႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ တပႄးမၼ်း ၵႂႃႇထူပ်းမၼ်းၼႂ်းထွင်ႇ မိူဝ်ႈလႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ၶုၼ်သႃႇတိုၼ်းၵမ်တႃမိုဝ်းဝႆႉ တင်းသွင်ၶွၼ်တႃႇသေႇၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၼၼ်ႉ ပွင်ႇဝႃႈ ယႃႇပေၽႃႈၵွင်ႈၵၢင်ႇ၊ သိုပ်ႇၵမ်ဝႆႉၼႆလႄႈ ၸိူဝ်းတပႄးမၼ်းၵေႃႈ ဢမ်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈ။ 
==ၸတ်းၵၢၼ် လႅၵ်ႈၵူၼ်း==
ၼႂ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆး ႁူမ်ႈပွင်း ၸဝ်ႈၾႃႉလင်၊ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး၊ ၶျႃႇလီႇ လႄႈ ပူဝ်ႇပီႇတိူဝ်ႇ ၸင်ႇႁူမ်ႈၵၼ် ဝၢင်းၽႅၼ်ၵၢၼ် ၵႂႃႇတီႉၺွပ်း မေႃယႃရုသျႃးသွင်ၵေႃႉ တီႈႁူင်းယႃလူင်ၸဝ်ႈၸၢမ်ႇထုၼ်း ဝဵင်းတူၼ်ႈတီးသေ ႁွင်ႉၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းထိူၼ်ႇ၊ ၸင်ႇဢဝ်မေႃယႃသွင်ၵေႃႉၼႆႉ ႁဵတ်းတူဝ်ယိူဝ်ႇသေ ယွၼ်းလႅၵ်ႈဢဝ် ၶုၼ်သႃႇ ဢၼ်မီးၼႂ်းၶွၵ်ႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇယဝ်ႉ။ ၽွင်းၼၼ်ႉ မိူင်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ တိုၵ်ႉပဵၼ်မိူင်း သူဝ်ႇသျႄႇလိတ်ႉလႄႈ တင်းမိူင်းရုသျႃး တိုၵ်ႉပဵၼ် ဢူၺ်းလီၵၼ်။ ၸင်ႇမီး ၸွမ်ၸိုင်ႈမိူင်းထႆး '''ၵရဵင်းသၵ်ႉ ၶျမ်းမၼၼ်း''' ၶဝ်ႈၵႄႈဢွၵ်ႇၵၢင်ပၼ် ၼႂ်းၵႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်းလႄႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢၼ်ၼေႇဝိၼ်းဢွၼ်ႁူဝ်ၼၼ်ႉလႄႈ မၢၼ်ႈၶဝ် ၸင်ႇၽွမ်ႉသေ ပွႆၶုၼ်သႃႇဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈမႃး မိူဝ်ႈ (07.09.1975)ယဝ်ႉ။ ဝႃႈၼၼ်သေတႃႉ တိုၵ်ႉလႆႈထုၵ်ႇ သၢႆၶၢဝ်ႇမၢၼ်ႈ ပႂ်ႉတူၺ်းၸွမ်းယူႇ တႃႇသေႇ။
==ၶုၼ်သႃႇ ၶိုၼ်းၶဝ်ႈထိူၼ်ႇ==
ထိုင်မႃး (07.02.1976) ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၵူၼ်းၸွမ်းမၼ်း 7 ၵေႃႉ၊ ၵွင်ႈပွတ်း 5 လဝ်း၊ လႅဝ်း 1 မၢၵ်ႈ ဢိၵ်ႇငိုၼ်းမၢၼ်ႈ သွင်သႅၼ်ၵျၢပ်ႈသေ ၸင်ႇဢွၵ်ႇပၢႆႈ ဝဵင်းလိူဝ်ႇ၊ ၶိုၼ်ႈမႃး မိူင်းတႆး ပွတ်းလႃႈသဵဝ်ႈ မိူင်းယႆ သိုပ်ႇပူၼ်ႉမိူဝ်းတၢင်း မိူင်းတွမ်း ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၸင်ႇသိုပ်ႇလူင်းမႃး တေႃႇထိုင် လၵ်းတႅင်ႇ မိူင်းထႆးယဝ်ႉ။
==သၢင်ႈၸိုဝ်ႈသၢင်ႈဝဵင်း==
မိူဝ်ႈပီ 1977 ၼီႈ ၶုၼ်သႃႇယူႇတီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇၽႅၼ်ၵၢၼ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် ၼႂ်း 6 ပီ တေႁဵတ်းႁႂ်ႈ ယႃႈမဝ်းၵမ်ႁၢႆ ၼႂ်းမိူင်းတႆးၼႆသေ  ၶဵင်ႇတႃႉတေႃႇ ၸုမ်းၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ် လုမ်ႈၾႃႉ DEA လႄႈ တေႃႇထိုင် တႅၼ်းၽွင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မႃးထူပ်းၶုၼ်သႃႇ တီႈဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ၶုၼ်သႃႇၼႆႉ ပိူၼ်ႈဢွၼ်ၵၼ် ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ် ၵူၼ်းၵႃႉယႃႈလူင်ၼႆလႄႈ ၸင်ႇႁိၵ်ႈၸိုဝ်ႈဝႃႈ &quot;ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇ Opium King ယဝ်ႉ။ မၼ်းယူႇသဝ်း တီႈႁိၼ်တႅၵ်ႇသေ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း ၽိုၵ်းသိုၵ်း သေဢမ်ႇၵႃး ဢွၼ်ႁူဝ်ၵူၼ်းဝၢၼ်ႈ ၵေႃႇသၢင်ႈပၼ်ႁႅင်း ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ ပၢႆးၵၢၼ်သႃႇသၼႃႇၼင်ႇၼႆ-
# မႄးၵုမ်းထၢတ်ႈၵဝ်ႇ ထၢတ်ႈၵႃၶမ်း ဝၢၼ်ႈႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
# ဢွၼ်ႁူဝ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ဝိႁၢၼ် ဝတ်ႉၵႃၶမ်း ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။
# ႁဵတ်းသၢင်ႈ ႁူင်းႁဵၼ်းသွၼ်လိၵ်ႈၶႄႇ။
# ပၼ်ႁႅင်းၸွႆႈထႅမ် &quot;ႁူင်းႁဵၼ်းၼုမ်ႇႁၢၼ်&quot; သွၼ်လိၵ်ႈတႆး။
# ႁဵတ်းသၢင်ႈ &quot;ႁူင်းၽိမ်း&quot; ပေႃႉဢွၵ်ႇပပ်ႉႁဵၼ်းလိၵ်ႈတႆး။
# ၵေႃႇသၢင်ႈၼွင်လူင်ၵဵပ်းၼမ်ႉ ပုၼ်ႈၵူၼ်းၼမ်လႆႈၸႂ်။
# သၢင်ႈၶူဝ်ၶၢမ်ႈၼမ်ႉၶမ်း ထႆသဵၼ်ႈတၢင်းၵႃးလႄႈၾႆးၾႃႉ။
==ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇႁိၼ်တႅၵ်ႇ==
ၶုၼ်သႃႇ ႁွမ်ႁႅင်းသိုၵ်း တမ်ႈတီႈ လႅၼ်လိၼ်ထႆးတင်းမၢၼ်ႈသေ ၽွင်းမိူဝ်ႈ ႁႅင်းသိုၵ်း မီးမႃး မွၵ်ႈ 6000 ၵေႃႉၼၼ်ႉ မၢၵ်ႇတႃၵမ်ႇၽႃႇတူၺ်းႁၼ်ဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၵႄႇယႃႈ Opium Warlords ၼႆယူႇ။ ထႆးၵေႃႈ ႁၼ်ထိုင်ၽေးၶဵၼ်ယႃႈ ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းမိူင်းထႆးလႄႈ ထိုင်မႃး 1982 လူင်ပွင်ၸိုင်ႈထႆး ၸင်ႇဢဝ်တပ်ႉႁၢၼ်ပႂ်ႉလႅၼ်လိၼ် 800 ၵေႃႉ မႃးလိုပ်ႈၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ပၢင်တိုၵ်းၵၼ်၊ (21.1.1982) ၸုမ်းၶုၼ်သႃႇ လႆႈဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ႁိၼ်တႅၵ်ႇ။ ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈသူးလၢႆး ၵႂႃႇယူႇမိူင်းၵၢၼ်း ႁိမ်းမိူင်းႁႅၼ်၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင် သမ်ႉၵႂႃႇယူႇတီႈ လွႆလၢင်းမိူင်းယွၼ်း။

==တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး==
[[File: Young MTA Recruits.jpg|thumb|upright=1.20|&lt;center&gt; တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး တီႈႁူဝ်မိူင်း 26.7.1990&lt;/center&gt;]]
ဝၢႆးသေ ၶုၼ်သႃႇ ဢွၵ်ႇၽၢတ်ႇယၢၼ် ၼႂ်းလိၼ်ထႆး ၵႂႃႇယူႇၼႂ်းလိၼ်တႆးၼၼ်ႉ သမ်ႉပဵၼ်ၽွင်း ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း TRC ယိုၼ်းမိုဝ်းလွင်ႈၽွမ်ႉႁူမ်ႈ ဢၼ်မီးလၵ်းၼမ်း 5 ၶေႃႈ-
# ၽွမ်ႉႁူမ်ႈၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ
# လွတ်ႈလႅဝ်းၵွၼ်းၶေႃ
# တီႇမူဝ်ႇၶရေႇၸီႇ
# ပူၵ်းပွင်ၽဝၵူၼ်းမိူင်း
# သၢၼ်ၶတ်းၶွမ်ႇမိဝ်ႇၼိတ်ႉ။
ၵမ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီး ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင်ၸၢမ်မႂ်ႇ (SSA-S) ၶဝ်ႈပႃး ႁူမ်ႈႁွမ်းလႄႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ &quot;ၶွင်ႇၸီႇလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉၸိုင်ႈတႆး Tai Revolutionary Council ထိုင်မႃး (21.07.1985) ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းတႆးႁူမ်ႈပွင်း ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇဢွၼ်ႁူဝ်ၵေႃႈ ၶဝ်ႈႁူမ်ႈၸွမ်းလႄႈ ၸင်ႇပဵၼ်မူႇလဵဝ်ၸုမ်းလဵဝ်။ ၶုၼ်သႃႇ ၶၢႆႉမႃးတင်ႈငဝ်ႈငုၼ်း တီႈႁူဝ်မိူင်း၊ မိူင်းမႂ်ႇသေ သၢမ်ၸုမ်းဢၼ်မႃးႁူမ်ႈၵၼ်ၼႆႉ ၸင်ႇပိၼ်ႇၸိုဝ်ႈဝႃႈ '''တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး Mong Tai Army''' လႄႈ ပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ '''ၶွင်ႇသီႇမႄးပွင်ၸိုင်ႈတႆး Shan State Restoration Council'''။ ၼႂ်းၸုမ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉတင်းသဵင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးၵေႃႈ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၸုမ်းဢဵၼ်ႁႅင်းယႂ်ႇသေပိူၼ်ႈ၊ မီးမႃးပွႆးလူင်းသွၼ်ၵၢၼ်သိုၵ်း တေႃႇထိုင် ၸုပ်ႈ(18-27) ဢဵၼ်ႁႅင်းသိုၵ်းမီးမႃးထိုင် 40,000 (သီႇမိုၼ်ႇပၢႆ)။

တႄႇဢဝ် 1985 ၶုၼ်သႃႇလႄႈ ၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်း ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇၶဝ် ႁူမ်ႈႁႅင်းၵၼ် ပဵၼ်မႃး တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆးသေယဝ်ႉ ၼႃႈတီႈၶဝ် ၵွၼ်းဢုပ်ႉလႆႈ လႅၼ်လိၼ် ထႆးလႄႈမၢၼ်ႈ တႄႇဢဝ် မႄႈႁွင်ႈသွၼ် တေႃႇထိုင် မႄႈသၢႆသေ ပဵၼ်မႃး ၽူႈၵဵဝ်ႇၵပ်းယႃႈမဝ်းၵမ် တမ်ႈတီႈ သၢမ်လဵမ်ႉထွင်းၶမ်း Golden Triangle ယဝ်ႉ။ 
ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း သၢဝ်းပီ (1974-1994) ၼႆႉ တေလႆႈဝႃႈ ၸုမ်းၼႆႉ ပဵၼ်ထႅၼ်ႈလူင် ၼႂ်းမိူင်းတႆးဝႆႉယူႇ။ ယႃႈမဝ်းၵမ် (ယႃႈၽိၼ်ႇၽိူၵ်ႇ) ဢၼ်ၽႅဝ်ၵႂႃႇတီႈ ဝဵင်းၼိဝ်းယွၵ်ႉၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ သၢမ်လဵမ်ႈထွင်းၶမ်း (မိူင်းမၢၼ်ႈပွတ်းႁွင်ႇ၊ မိူင်းထႆး လႄႈလၢဝ်း) သေ ႁွတ်ႈၵႂႃႇ တႄႇဢဝ် 5 % တေႃႇ 80 %။ ယႃႈဢၼ်ဢွၵ်ႇမႃးတီႈ သၢမ်ၸဵင်ႇၶမ်းၼႆႉ ၸိုၼ်ႈသႂ် 90% သေ ပဵၼ်ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆ ဢၼ်လီသေပိူၼ်ႈ ၶဝ်ႈထိုင်ၼႂ်းၵၢတ်ႇယႃႈမဝ်းၵမ်လႄႈ DEA ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ ပဵၼ်ၶုၼ်သႃႇ ပဵၼ်ၵေႃႉၵႃႉၶၢႆၼႆယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt;Khun Sa, a drug warlord, The Economist, 8 Nov 2007; retrieved 2010-4-8&lt;/ref&gt;

==ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း==
ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း(မိူင်းယွၼ်း)ၼႆႉ ပဵၼ်ပွႆးတိုၵ်း ၸုမ်းတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး M.T.A လႄႈ တပ်ႉသိုၵ်းဝၽွမ်ႉႁူမ်ႈ U.W.S.A သွင်ၸုမ်း တိုၵ်းၵၼ် ဢၢၼ်ႇႁူဝ်ပီမၼ်းသေ သိုၵ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇ လုသုမ်းၼမ် ၼင်ႇၵၼ်၊ ၵူၼ်းသိုၵ်းတင်းသွင်ၽၢႆႇ လူႉတၢႆ ဢမ်ႇတႅမ် 5000 ၵေႃႉ။ ပွႆးတိုၵ်းလွႆလၢင်း ပဵၼ်လူၺ်ႈ-
# ပွႆးတိုၵ်း ႁိမ်သဵၼ်ႈတၢင်းၵႃႉၶၢႆ ၶဝ်ႈၸူးမိူင်းထႆး
# ပွႆးတိုၵ်း ဢၼ်ဢဝ်လွင်ႈသုၼ်တူဝ် ၽူႈဢွၼ်ႁူဝ်သွင်ၵေႃႉ ဢမ်ႇယွမ်းမႃႇၼတေႃႇၵၼ်
# ပွႆးတိုၵ်းၵႆႇသွင်တူဝ် တေႃႇၵၼ် ဢၼ်မီးၽူႈပၼ်ႁႅင်း ၸၼ်ၸိူၵ်ႈပႃႈလင်။
==သတီႇၾိၼ်ႇရၢႆႉ မႃးထူပ်းၶုၼ်သႃႇ==
1988 ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇမိူင်းဢေႃးၸတြေးလျ ၸိုဝ်ႈဝႃႈ သတီႇၾိၼ်ႇရၢႆႉ [[Wp/En/Stephen_Rice_(journalist)|Stephen Rice (journalist)]]  လုၵ်ႉမိူင်းထႆး လၵ်ႉလွမ်ၶဝ်ႈမႃး ႁူပ်ႉထူပ်းတွင်ႈထၢမ် ၶုၼ်သႃႇ၊ ၶုၼ်သႃႇဝႃႈ ၼိုင်ႈပီၼႆႉ ၵႃႈၶၼ်သူၼ်ယႃႈ တေမႅၼ်ႈငိုၼ်းတေႃႇလႃႇ ဢေႃးၸတြေးလျ လၢၼ်ႉ 50 သေ တေၶႂ်ႈၶၢႆပၼ် ပုၼ်ႈတႃႇ 8 ပီ၊ ပေႃးပၼ်လႆႈၼင်ႇၼၼ် လွင်ႈယႃႈမဝ်းၵမ် တေလၼ်ၶဝ်ႈမႃး မိူင်းမိူင်းဢေႃးၸတြေးလျလႄႈ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ တေၵိုတ်းၵႂႃႇ ... ၼႆသေတႃႉ တႅၼ်းၽွင်းၷရႅတ်ႉဢီႇဝိၼ်ႇ ၶိုၼ်းတွပ်ႇဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမိူင်းၶဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ် တုၸရိူၵ်ႈလႄႈ ဢမ်ႇႁပ်ႉသိုဝ်ႉလႆႈၼႆသေ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈ ဢေႃးၸတြေးလျၶဝ် ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈၶေႃႈၵႂၢမ်းၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt; &quot;Questions Without Notice - Khun Sa: Heroin Supply&quot;. Senate Hansard. 26 April 1988.&lt;/ref&gt;
== ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မၢပ်ႇမႂ် ၶုၼ်သႃႇ==
1989 တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ၼိဝ်းယွၵ်ႉ မိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ မၢပ်ႇမႂ် ၶုၼ်သႃႇ လွင်ႈဢၼ် ဢဵၼ်းဢၢၼ်းဢဝ် ယႃႈမဝ်းၵမ် 1000 တၢၼ်ႇ သူင်ႇႁႂ်ႈထိုင် ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼႆလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၶိုၼ်းတွပ်ႇလၢတ်ႈ တုၵ်းယွၼ်းဝႃႈ &quot;သင်ဝႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ သိုဝ်ႉဢဝ် ယႃႈဢၼ်မၼ်းႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ တင်းသဵင်ႈၸိုင် ယႃႈမဝ်းၵမ်မၼ်းၼၼ်ႉ မၼ်းတေ ဢမ်ႇဢဝ်ပိုၼ်ၶၢႆ ၼႂ်းၵၢတ်ႇၵမ်ႇၽႃႇ&quot;ၼႆယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ လွင်ႈမၢပ်ႇမႂ်မၼ်းသေ ၽူႈဢဝ်ၶၢဝ်ႇ ၶၼေႇတီႇယၼ်ႇ (Canadian journalist Patricia Elliott) ပၢတ်ႉထရိၵ်ႉသီးယႃး ႁူမ်ႈလူၺ်ႈ ၽူႈထႆႇႁၢင်ႈ လိၵ်ႈၽိုၼ်ၶၢဝ်ႇ ပႅင်ႉၶွၵ်ႉပူတ်ႉ သုပိၼ်းၶုၼ်းၵႅဝ်ႈ (Subin Kheunkaew)မႃးႁူပ်ႉထူပ်း တွင်ႈထၢမ် ၶုၼ်သႃႇ တမ်ႈတီႈ ငဝ်ႈၸိုင်ႈ တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ႁူဝ်မိူင်းယဝ်ႉ။
&lt;ref&gt;Elliott, P.W. &quot;How 'Prince of Death' sees bright future for Shan. Bangkok Post. July 19, 1990, p. 8 &lt;/ref&gt;
လိူဝ်သေၼၼ်ႉ ၶုၼ်သႃႇ လွမ်ၵပ်းသိုၵ်ႇ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် UN သေ ၶႂ်ႈမွတ်ႇၸိုဝ်ႈ ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းယႃႈၽိၼ်ႇမၼ်းသေ တေၽိူမ်ႉပၼ်ငိုၼ်း တေႃႇလႃႇ 210 လၢၼ်ႉ၊ တႃႇၽင်တိုၼ်းလၢင်း ၼွၵ်ႈမိူင်း တေႃႇလႃႇ 265 လၢၼ်ႉ၊ တႃႇၸွႆႈထႅမ် ၵၢၼ်တၢင်ႇၸိူဝ်း ၸိူင်ႉၼင်ႇ မႄးလႅၵ်ႈလၢႆႈ တႃႇၽုၵ်ႇသွမ်ႈတႅၼ်းတၢင်ယႃႈ၊ တႃႇပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇ လႄႈ ပၢႆးယူႇလီၸိူဝ်းၼၼ်ႉ 89.5 လၢၼ်ႉ ၼႆၵွၼ်ႇ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် ၶိုၼ်းသူင်ႇၶၢဝ်ႇလပ်ႉ blackmail သေ ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈ ၶေႃႈတုၵ်းယွၼ်းမၼ်းယူႇ။ &lt;ref&gt; Elliott, P.W., &quot;A man who only wants the right to 'enjoy his own garden'...at a price. Bangkok Post, July 19, 1990, p. 9 &lt;/ref&gt;
တမ်ႈတီႈ မိူင်းထႆးပွတ်းႁွင်ႇၼၼ် ဢၼ်ၸွႆႈထႅမ် ၵႃႉၶၢႆယႃႈပၼ် ၶုၼ်သႃႇတႄႉ ပဵၼ်မၸဵင်ႇဝိၼ်း (ပၢၼ်းသေး) ပဵၼ်ၵူၼ်းၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ။&lt;ref&gt;  Bertil Lintner (1999). Burma in revolt: opium and insurgency since 1948. Asian Silkworm Press. p. 306. ISBN 974-7100-78-9. Retrieved 12 April 2011.&lt;/ref&gt;

==MTA မိူၼ်ၽၢႆပင်း==
(7.1.1996) တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ဢၼ်ၶုၼ်သႃႇပဵၼ် ၸွမ်ပွင်သိုၵ်းၼၼ်ႉ ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ တမ်ႈတီႈႁူဝ်မိူင်းၼၼ်ႉ ဢွၵ်မႃးၼႂ်းၶၢဝ်ႇTV မၢၼ်ႈ၊ ထႆးသေ ၵူၼ်းတင်းမိူင်း တင်းၵမ်ႇၽႃႇ ဢွၼ်ၵၼ် ဢၢမ်းသေ လႆႈႁူႉႁၼ်ၵႂႃႇ။ လွင်ႈတၢင်း ဢၼ်ဝၢင်းၶိူင်ႈၵႂႃႇၼၼ်ႉ ၼိုင်ႈၵေႃႉႁၼ်ၼိုင်ႈပ​ိူင် ၸိူင်ႉၼင်ႇၼႆ-
# ဢမ်ႇဢွၵ်ႇၽၢင်ႁၢင်ႈ သိုၵ်းလုၵ်ႉၽိုၼ်ႉ တႃႇဢဝ်ၶိုၼ်းဝၢၼ်ႈမိူင်း၊ (ပေႃးတေယိုဝ်းမၢၼ်ႈၵေႃႈ သမ်ႉပူင်ၶေႃႈပူင်ဝႃႈ ဢမ်ႇမီးမၢၵ်ႇၵွင်ႈ တႃႇယိုဝ်းမၢၼ်ႈ၊ ပေႃႈယိုဝ်းဝ၊ တႆး၊ ပဢူဝ်းၸိူဝ်းၼႆႉ သမ်ႉဢမ်ႇၸိုၵ်း)
# ဢမ်ႇမီႈလၵ်းၼမ်း ပိူင်ၵၢၼ်တႅၵ်ႇလႅင်း။
# ဢမ်ႇမီးလွၵ်းပိူင် ၽႄဢမ်းၼၢတ်ႈ မ​မိူၼ်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈဢွၼ်ႇ (ဝၢႆးၸဝ်ႈၵွၼ်းၸိူင်းလူႉၵႂႃႇ ဢမ်းၼၢတ်ႈယႂ်ႇလူင် ၵူၺ်းမီးတီႈၶုၼ်သႃႇၵေႃႉလဵဝ်)
# ဢမ်ႇဝၢင်းၽႅၼ် လွၵ်းၵၢၼ်မႁႃႇပိဝ်ႇႁႃႇ ၽၢႆႇသိုၵ်းတႅတ်ႈတေႃး။
# ယွၼ်ႇယၢၼ်း လွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း လွင်ႈပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၸၼ်ႉၵၢၼ် (ပေႃႈပဵၼ်တႆး ဢမ်ႇၶႂ်ႈပၼ်ၼႃႈတီႈ၊ ပေႃးပဵၼ်ၶႄႇ ပၼ်ၼႃႈတီႈ)
# မိူင်းဢ​မေႇရိၵၢၼ်ႇလႄႈ မိူင်းထႆး ႁူမ်ႈၵၼ် ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉယႃႈမဝ်းၵမ်။
# ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ ၽၢတ်ႇဢွၵ်ႇ (ၸိူဝ်းပဵၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇတႆး ဢၼ်ၵတ်ႉၶႅၼ်ႇ ၸိူင်ႉၼင်ႇ လႅင်ႈႈပၢင်ႇၾ၊ တိုၼ်းယႂ်ႇလႄႈ ၸဝ်ႈႁၢၼ်တိပိူဝ်ႉၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၵူဝ်မႃးပႄႉပုၼ်ႈ ၶဝ်ၵူၼ်းလူင် ၸ​ိူဝ်းဢမ်ႇၸိုဝ်ႈတႆးၼၼ်ႉလႄႈ ၶဝ်ႁႃလွၵ်းလၢႆး တၢင်ႇတၢင်းၽိတ်းသေ ဢင်တၢႆပ​ႅတ်ႈ ဝၢႆးလႆႈငိၼ်းၶၢဝ်ႇ ၸဝ်ႈႁၢၼ်ၵၢၼ်းယွတ်ႈ တႅၵ်ႇဢွၵ်ႇ ၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉၼႆၼၼ် ၵူၼ်းသိုၵ်း ၼႂ်းၸုမ်း M.T.A ဢွၼ်ၵၼ် ဢဝ်ၵွင်ႈၵၢင်ႇ ထိုမ်ႈပႅတ်ႈသေ ပၢႆႈဢွၵ်ႇတပ်ႉ ၵူႈတီႈတီႈလႄႈ ၵွၼ်းထိင်းၵၼ် ဢမ်ႇလႆႈယဝ်ႉ)
# ၵူၼ်းသိုၵ်း ၸိူဝ်းမႃးႁၢပ်ႇၵၢၼ်သိုၵ်းၵေႃႈ မွၵ်ႈ 80% ၼႆႉ ဢမ်ႇလိူဝ်လႆႈသေ တဵၵ်းၺွပ်းမႃႈႁဵတ်းသိုၵ်း (ယွၼ်ႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းၼႆႉ ငဝ်ႈၸိုင်ႈ ဢမ်ႇပၼ်လႆႈ ႁဵင်းၸႂ်ၵႅၼ်ႇၶႅင်သေ ဝႆႉမိူၼ် ၵူၼ်းၸၢၵ်ႈ)
# ၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်ႇ 16 ၸုမ်းၵေႃႈ ၵိုတ်းသိုၵ်းၸွမ်း လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ။
# ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ပဵၼ်ၽွင်းၵႂင်သေ ႁႃတၢင်းဢွၵ်ႇလွတ်ႈ။
&lt;br&gt;
ယွၼ်ႉလွင်ႈတၢင်းၸိူဝ်းၼႆႉသေ တီႈႁူဝ်မိူင်း ၸင်ႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇ ႁႂ်ႈတပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ၵူႈတီႈတီႈ ဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈ။ တီႈႁူဝ်မိူင်းတႄႉ ၽၢႆႇမၢၼ်ႈ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလူင် တိၼ်ထုတ်ႉ ၶီႇႁိူဝ်းမိၼ် မႅင်းမီႈသေ မႃႈၶိုၼ်ႈႁွတ်ႈ။ ပၢႆႉတီႈၼိူဝ်ၶဵင်ႇၼၼ်ႉ တႅမ်ႈဝႆႉဝႃႈ &quot;' ပၢင်ပွႆး M.T.A  ဢၢပ်ႈၶိူင်ႈယိပ်း ထိုင်လူင်ပွင်ၸိုင်ႈသေ ၶဝ်ႈၼႂ်း တူင်ႇဝူင်း မၢႆမီႈ''' ၽၢႆႇမၢၼ်ႈတႄႉတႅမ်ႈဝႆႉ '&quot;M.T.A အဖွဲ့မှ နိုင်ငံတော်အစိုးရထံ လက်နက်အပ်နှံ၍ ဥပ​ဒေဘောင်အတွင်း ဝင်ရောက်သည့် အခမ်းအနား'''ၼႆယဝ်ႉ။ ဢၼ်ၶိုၼ်ႈ ၼိူဝ်ၶဵင်ႇပၢင်ၵႅဝ်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ၶုၼ်သႃႇ၊ ၸဝ်ႈၾႃႉလင်၊ ၸဝ်ႈၸၢမ်မႂ်ႇ၊ ၸဝ်ႈမိူင်းၶွၼ်း၊ ၸဝ်ႈၶႂၢၼ်မ​ိူင်းသေ တီႈဝၢင်းမၢၵ်ၼင်ႁူဝ်မိူင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းသိုၵ်းဢႅမ်ႇထီႇဢေႇ ၼင်ႈငဝ်သေ ထူၺ်ႈၸႂ်လူင်ယူႇ။&lt;ref&gt; ၸၢႆးၶိူဝ်းလိူၼ် (ၵဵင်းတုင်)၊'''ႁိူၼ်း'''၊ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇ၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 40,41။ ပီ 2015 &lt;/ref&gt;  တႃႇတေ တိၺွပ်းၶုၼ်သႃႇသေ ဢၢပ်ႈပၼ် ၼႂ်းမိုဝ်း ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၶဝ် ပၼ်ၵႃႈႁူဝ်မၼ်း တေႃႇလႃႇ 2 လၢၼ်ႉသေတႃႉ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇၽွမ်ႉၸွမ်း၊ ၵွပ်ႈၼႆ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ၼင်ႇႁိုဝ် တေဢမ်ႇလႆႈတူၵ်းၵႂႃႇ ၼႂ်းမိုဝ်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇၼၼ်ႉ ၽူႈတၢင်တူဝ်ၶုၼ်သႃႇ ၸဝ်ႈၶုၼ်သႅင် ၵႂႃႇတူၵ်းလူင်းဝႆႉ တီႈမၢၼ်ႈလႄႈ ၶုၼ်သႃႇၵေႃႈ ၸင်ႇဝၢင်းၶိူင်ႈပၼ်မၢၼ်ႈယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt; ခွန်ဆာ ဦးဆောင်သော MTA အဖွဲ့ ဘာကြောင့် လက်နက်နဲ့ငြိမ်းချမ်းရေး လဲလှယ်ရသလဲ&lt;/ref&gt;

== ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ==
ဝၢႆးၶုၼ်သႃႇဝၢင်းၶိူင်ႈ လႅၵ်ႈဢဝ် လွင်ႈငမ်းယဵၼ် ၶဝ်ႈတူင်ႇဝူင်းမၢႆမီႈ၊ ဢၢင်ႈဢၢၼ်းဝႆႉ ဢမ်ႇပဵၼ် ၸွမ်းၼင်ႇၶေႃႈတူၵ်းလူင်းသေဢမ်ႇၵႃး တပ်ႉသိုၵ်းမိူင်းတႆး ၽူႈႁၵ်ႉၸၢတ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇႁၼ်လီၸွမ်း ၸဝ်ႈၶုၼ်သႃႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ၽၢတ်ႇယၢၼ် ဢဝ်တူဝ်လွတ်ႈၽႂ်ၽႂ်မၼ်းမၼ်း၊ ၼုမ်ႇႁၢၼ် ဢၼ်ၽုၵ်ႇၽင်ဝႆႉပဵၼ် ၼေႃႇတႅၼ်းၶိူဝ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ မၢင်ၸိူဝ်း သိုပ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိူဝ်ႉၸၢတ်ႈ၊ မၢင်ၵေႃႉလႆႈတၢႆႁၢႆ၊ မၢင်ၸိူဝ်းပၢႆႈၵႂႃႇယူႇၼႂ်းမိူင်းတႆး၊ မိူင်းထႆး၊ မိူင်းမၢၼ်ႈ၊ မိူင်းၶႄႇၵေႃႈမီး။ ၸဝ်ႈယွတ်ႈသိုၵ်း ၶိုၼ်းတင်ႈပဵၼ် တပ်ႉS.S.A (south)၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းမူၼ်း၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းမႁႃႇၵျႃႇ၊ ၸဝ်ႈသိုၵ်းလႅင်းသႂ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ယဵၼ်းပဵၼ်မႃး ၸုမ်းပျီႇတုၸိတ်ႉသေ သိုပ်ႇယိပ်းၵွင်ႈၵင်ႇ ၵုမ်းထိင်းၼႃႈတီႈၽႂ်မၼ်းၵေႃႈမီး။

==ၶုၼ်သႃႇၶွတ်ႇယွတ်ႈ==
ဝၢႆးဝၢင်းၶိူင်ႈယဝ်ႉ တူဝ်ၶုၼ်သႃႇၼၼ်ႉ မၢၼ်ႈၶဝ် ဢဝ်မိူဝ်းဝႆႉတီႈ ဝဵင်းတႃႈၵုင်ႈ တမ်ႈတီႈ ႁိူၼ်းမႆႉၵဝ်ႇ သွင်ၸၼ်ႉ၊ ႁိမ်းၼွင်ဢင်းယႃး ပႃႈတႂ်ႈ သၢႆၶၢဝ်ႇလပ်ႉ (MIS)ယူႇ။ ယူႇသဝ်းတီႈ တႃႈၵုင်ႈသေ တင်ႈပဵၼ် ၼႃႈၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၶွမ်ႇပၼီႇ လၢႆလၢႆဢၼ်သေ ၶုၼ်သႃႇလႆႈၸိုဝ်ႈမၢၼ်ႈဝႃႈ ဢူးထႅတ်ႉဢွင်ႇ (ဦးထက်အောင်)ၼႆယဝ်ႉ။ မၼ်းပဵၼ်သင်တႄႉတႄႉသေတၢႆၼႆတႄႉ ဢမ်ႇႁူႉၸႅင်ႈ။ ၵူၺ်းလၢမ်းဝႃႈ မၼ်းၸပ်းတၢင်းပဵၼ် ယဵဝ်ႈဝၢၼ်ယဝ်ႉ တၢႆၽၢၵ်ႇ သမ်ႉပဵၼ်ထႅင်ႈ လိူတ်ႈလိူဝ်သေ သဵင်ႈၸူဝ်ႈတၢႆၵႂႃႇ တီႈတႃႈၵုင်ႈ မိူဝ်ႈ (26.10.2007) ၽွင်းဢႃႇယု လႆႈ (73)ပီ၊ တူဝ်တၢႆမၼ်း လႆႈဢဝ်ၵႂႃႇၽင်ဝႆႉ တမ်ႈတီႈ ပႃႇၸႃႉယေႇဝေး ဢၼ်မီးတီႈ ဢုၵ်ႉၵလႃႇႁွင်ႇ။ &lt;ref&gt; cookie (4 November 2007). &quot;Khun Sa&quot;. Find A Grave. Find A Grave, Inc. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt; ပၢင်မႃႇသႃႇမၼ်းၼၼ်ႉ ပီႈၼွင်ႉမၼ်း တပႄးမၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ ၶႂ်ႈႁဵတ်းၶိုၵ်ႉႁဵတ်းၵိုၼ်းယူႇသေတႃႉ လႆႈႁူႉဝႃႈ လူင်ပွင်ၸိုင်ႈမၢၼ်ႈ ဢမ်ႇၶႂၢင်းပၼ်။

==ငဝ်းတူင်ႉ လွင်ႈၶုၼ်သႃႇ==
တမ်ႈတီႈ ငဝ်းတူင်ႉ ဢၼ်ဢွၵ်ႇၼႂ်း ပီ 2007 ၼႂ်း American Gangster (ၵူၼ်းႁၢႆႉဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ)ၼၼ်ႉ ၸၢႆးငဝ်းရိၵ်ႉယၢင်း Ric Young ႁဵတ်းၵူၼ်းႁၢႆႉ တၢင်တူဝ် ၶုၼ်သႃႇယဝ်ႉ။ &lt;ref&gt;LAmanager.com (2012). &quot;Our Talent&quot;. LA Management. LAmanager.com. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt; Brian (14 July 2012). &quot;The 20 Richest Drug Dealers of All Time&quot;. CELEBRITY NET WORTH. CELEBRITY NET WORTH. Retrieved 26 August 2012.&lt;/ref&gt;
ငဝ်းတူင်ႉထႅင်ႈဢၼ်ၼိုင်ႈတႄႉ မီးၼႂ်းယူႇထုပ်ႉ Khun Sa: Opium Warlord (documentary), Lord of the Golden Triangle  ၸိူဝ်းၼႆႉ လၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈၶုၼ်သႃႇလႄႈ ယႃႈမဝ်းၵမ် ဢိၵ်ႇၼႃႈၵၢၼ်တပ်ႉသိုၵ်းမၼ်း။

==ၽိုၼ်ဢိင်==
{{Reflist}}

[[Category:!Main category|ၶုၼ်သႃႇ၊ ၸွမ်ပွင်သိုၵ်း MTA]]</text>
      <sha1>7ji9syq72ahsoassirh1xl51fmea3n7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ၵျွင်းယၢင်းပူး</title>
    <ns>0</ns>
    <id>26104</id>
    <revision>
      <id>54789</id>
      <parentid>52876</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T02:53:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Seng Ku Hurng</username>
        <id>3025</id>
      </contributor>
      <comment>/* ၽိုၼ်ဢိင် */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33006" xml:space="preserve">[[File:Yangboo 1.jpg|thumb|upright=1.70|&lt;center&gt;ၵျွင်းယၢင်းပူး၊
ဝၢၼ်ႈယၢင်းပူး၊ ဢိူင်ႇလွႆလူင်၊ ဝဵင်းၵဵင်းတုင်&lt;/center&gt;]]
== ပိုၼ်းၵဵင်းတုင်ငဝ်ႈတေႇဝၢၼ်ႈယၢင်းပူး ==

မိူဝ်ႈပၢၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈႁဝ်း ၽႄႈတိုၼ်းသႃႇသၼႃႇသေ ႁႃၶျွတ်ႈၽီၶျွတ်ႈၵူၼ်းယူႇ ၼၼ်ႉ၊ မီးပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈႁူမ်ႈလူၺ်ႈရႁၢၼ်းတႃႇ (50) တူၼ် လႆႈႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃးၼိူဝ်လွႆ သုၽသုထဵပ်ႈ လႄႈၼွင်ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ꧦ တမ်ႈမီးလၢပ်ႇꧦ သေ ပၼ်ပျႃႇတိၵ်ႈၵႂၢမ်းတၵ်ႉလၢတ်ႈဝႃႈ ꧦမိူဝ်းၼႃႈမႃးၼႆႉ တီႈၼႆႈ တေပဵၼ်တီႈသႃႇသၼႃႇႁိူဝ်ႈႁိူင်းတီႈၼိုင်ႈၼႆယူႇယဝ်ႉ။ꧦ
	တီႈႁိမ်းလွႆလႄႈၼွင်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီးၸုမ်ႈၵူၼ်းၸၢဝ်လႂႃႉ ပိုင်ႈဢိင်ယူႇႁိမ်းႁွမ်းၵႄႈၼွင်ႁူၺ် ၼၼ်ႉသေ ယူႇသင်ႇၵိၼ်သဝ်းဝႆႉယူႇယဝ်ႉ၊ ၼႂ်းၼွင်ႁူၺ်ႇၼၼ်ႉသမ် မီးဝႆႉၵုၼ်ဢၼ်ၼမ်ႉဢမ်ႇထူမ်ႈ ထိုင်လႆႈသၢမ်ၵုၼ် -

1. ၵုၼ်ၸွမ်သၵ်း 

2. ၵုၼ်ၸွမ်တွင်း 

3. ၵုၼ်ၸွမ်မူၼ်း


ၽၢႆႇတၢင်းတူၵ်း ၼွင်တမ်ႈမီးလၢပ်ႇ ၼၼ်ႉ သမ်ႉမီးၵုၼ်ထႅင်ႈၵုၼ်ၽူးလူၼ်းလူင် (လွႆလူင်) ႁိမ်း လူၼ်းလူင်ၼၼ်ႉ သမ်ႉမီးဝႆႉယၢင်းၶူၺ်ပူ (ယၢင်းပူး) ၼႆႉၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

	ယၢမ်းမိူဝ်ႈမိူဝ်ႈမိူင်းၵဵင်းတုင် တိုၵ်ႉပဵၼ်ၼွင်သေ ပႆႇပဵၼ်ဝၢၼ်ႈပဵၼ်မိူင် ပႆႇမီးၵူၼ်းယူႇသၢင်ႈၵိၼ် သဝ်းၼၼ်ႉ မႅၼ်ႈမိူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈဝူင်ႉႁေႃသႅင် တိုၵ်ႉၼင်ႈႁေႃၵိၼ်မိူင်းဝိတေႁ မိူင်းၼိူဝ် (ၶေႇ) ယၢမ်းလဵဝ် ၼႆႉ၊ မၼ်းၸဝ်ႈမီးဝႆႉမေးၼၢင်းပၢၵ်ႇပၢႆသီႇၵေႃႉသေ မေႈၸဝ်ႈဝူင်ႉသမ်ႉမီးလုၵ်ႈၸၢႆးၵူႈၼၢင်းလႄႈ ၸင်ႇ လႆႈမီးလုၵ်ႈၸႆၢး 104 ၵေႃႉယူႇယဝ်ႉ၊ ၼႂ်းၵႃႈလုၵ်ႈၸၢႆး 104 ၼၼ်ႉ တႃႇပၢၵ်ႇၵေႃႉတႄႉ မီးတၢင်းသူင် လွင်ႈၵၢၼ်သိုၵ်း ၵၢၼ်တႃႇပူၵ်းပွင်ဝၢၼ်ႈမိူင်းသေ ႁူၺ်းၵၼ်ၽိုၵ်းၵၢၼ်သိုၵ်းၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈမိူင်း ပုၼ်ႈတႃႇပုတ်ႈဝၢၼ်ႈၵိၼ်မိူင်းၶိုၼ်းယူႇယဝ်ႉ။


	လုၵ်ႈၸၢႆးတႃႇ 4 ၵေႃႉသမ်ႉ ၵွပ်ႈဢမ်ႇမီးလွင်ႈသူင်ၽၢႆႇၵၢၼ်သိုၵ်းၵၢၼ်မိူင်းလႄႈ ၸင်ႇပၢႆႈဢွၵ်ႇဝၢၼ်ႈမိူင်းႁေႃသႅင်လူင် မိူင်းၼိူဝ် (ၶေႇ) သေ ႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃးတီႈလွႆသုၽသုထဵပ်ႈလႄႈ လႆႈမႃးထူပ်းႁၼ် ၸဝ်ႈရသေႉလူင်တူၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်ဢႃႇယုမီး 250 ပီၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇယွၼ်းၶၢမ်ႇပဵၼ် ရသေႉသေၸင်ႇလႆႈၸိုဝ်ႈမႂ်ႇဝႃႈ -
	
1. ရသေႉ ၸၼ်ႇထၼသိၵ်ႇၶႃႇ 

2. ရသေႉ သုပ်ႉပပ်ႉၽၼ

3. ရသေႉ ၸၼ်ႇထၼ

4. ရသေႉ ပႃႇလိၵ ၼႆယူႇယဝ်ႉ။ 


	ဝၢႆးသေ ၶၢမ်ႇပဵၼ်ရသေႉယဝ်ႉ ၸင်ႇၽိုၵ်းၵျၢင်ႉၵမ်သိၼ်ၵမ်ထမ်း ၸွမ်းႁွႆးတၢင်းရသေႉလူင်သင်ႇ သွၼ်ပွၼ်ႈပၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉၸဝ်ႈရသေႉသီႇတူၼ်ၸင်ႇမႃးတိူင်ႇပၢင်ဢုပ်ႇၵၼ် ႁူမ်ႈၵၼ်ဝူၼ်ႉ သၢင်ႈတႃႇသႃႇသၼႃႇႁိူဝ်ႈႁိူင်းၵႂႃႇမိူဝ်းၼႃႈၶၢဝ်းႁိုင်ဝႃႈ ထုၵ်ႇလီမီးဝၢၼ်ႈမီးမိူင်းယဝ်ႉ ဝႃႈၼႆသေ ဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈရသေႉၸၼ်ႇထၼသိၵ်ႉၶႃႇ ၸင်ႇဢဝ်မႆႉတဝ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈၶိတ်ႇပဵၼ်ႁွႆး ႁႂ်ႈၼမ်ႉလႆႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇ ၽၢႆႇႁွင်ႇတင်းတင်းလႃႈမိူင်း ဢၼ်ပဵၼ်တေးလွႆၼွင်လူင် တမ်ႈတီႈလၢပ်ႇၼၼ်ႉ ၸင်ႇတႅၵ်ႇပဵၼ်ႁွင်ႈၼမ်ႉ သေ လႆဢွၵ်ႇၵႂႃႇၸွမ်းႁွႆးမႆႉတဝ်ႉၸဝ်ႈရသေႉၼၼ်ႉ ထိုင်ၼမ်ႉပေးႁႅင်ႈသေ ၵိုတ်ႉဝႆႉႁႂ်ႈပဵၼ်တီႈမၢႆတွင်း လႄႈ ၸင်ႇပၼ်ၶႂၢင်ႉဝႆႉတႃႇၼမ်ႉၼွင်လုၵ်ႈၼိုင်ႈ ဢၼ်တိုၵ်ႉမီးဝႆႉၼႂ်းၵၢင်ဝဵင်ၵဵင်းတုင်သေ ႁွင်ႉၵၼ်ဝႃႈ ၼွင်တုင် ၼႆ မီႈမႃးႁၢၼ်ႉတေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။


	ဝၢႆးၼမ်ႉႁႅင်ႈယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၼႃႈတင်းတူၵ်း ၼွင်တမ်ႈမီးလၢပ်ႇ ၸင်ႇဢွၵ်ႇပဵၼ်ၵုၼ်ဢၼ်ၼိုင်ႈ လႄႈႁွင်ႉၵၼ်ဝႃႈ ၵုၼ်ၽူးလွၼ်းလူင် ယွၼ်ႉပီမၼ်းယၢဝ်းၶၢဝ်းမၼ်းႁိုင်လႄႈ ၵူၼ်ၽူးလွၼ်းလူင်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢဝ်ၸပ်းသူပ်းၵၼ်ႁွင်ႉမႃးဝႃႈ လွႆလူင် ၼႆႉယူႇယဝ်ႉ၊ မိူဝ်ႈယၢမ်ႈၼင်ႇၼၼ် ၽွင်းမိူဝ်ႈၼမ်ႉၼွင်ႇပႆႇ ႁႅင်ႈၼၼ်ႉ သၽႃႇဝမၼ်းတိုၼ်းမီးတူဝ်သတ်းယူႇၼႂ်းၼမ်ႉဝႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇပူ ပႃ ၵုင်ႈ ႁွႆ ၸိူဝ်ႈၼႆႉဝႆႉယူႇလႄႈ ဝႆၢးၼမ်ႉႁႅင်ႈယဝ်ႉ ႁိမ်းၵုၼ်ၽူးလွၼ်းလူင်ၼၼ်ႉၸင်ႇပဵၼ်ၵၢင်ပၢင်ႇယၢင်း (တီႈၼူၵ်ႉယၢင်းမႃးယူႇလဵၼ်ႈ ႁႃၵိၼ်) ယဝ်ႉ၊ တီႈၼၼ်ႈ ၸင်ႇမီးပူလူင်တူဝ်ၼိုင်ႈ ၶုတ်းၶူၺ်သေ ယူႇတီႈၵၢင်ယၢင်း (တီႈၼူၵ်ႉယၢင်း ၶဝ်ယူႇ) လႄႈၸင်ႇႁွင်ႉတီႈၼၼ်ႉဝႃႈ ယၢင်းၶူၺ်ပူ ႁိုင်မႃးၸင်ႇမႃးပဵၼ် ယၢင်းပူး ၼႆမႃးတေႃႇထိုင်ယၢမ်း လဵဝ်ယူႇယဝ်ႉ။


	ၸွမ်းၼင်ႇပိူင်ပဵၼ်သၽႃႇဝႃ သတ်းၼမ်ႉၶဝ်သေ ဢမ်ႇယူႇသဝ်းတီႈၵဝ်ႇတီႈလဵဝ်လႄႈ ပူလူင်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇၶိုၼ်းလွင်ႈလူင်းၸွမ်းမႄးၼမ်ႉၶိုၼ်ယဝ်ႉ၊ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ သိုပ်ႇလူင်းၵႂႃႇထႅင်ႈလႄႈ ၸင်ႇၵႂႃႇၶုတ်းၶူၼ်မၼ်းသေ ယူႇတီႈႁိမ်းၽင်ႇမႄႈၼမ်ႉၶိုၼ်း ၽၢႆႇတူၵ်းၵၢတ်ႇတွင်း ယၢၼ်မႄႈၼမ်ႉၶိုၼ် မွၵ်ႈၶိုင်ႈလၵ်းသေ တၢႆၵႂႃႇပႅတ်ႈၼၼ်ႈယူႇယဝ်ႉ၊ တီႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇလႆႈၸပ်းၸိုဝ်ႈဝႆႉဝႃႈ ꧦ လွၼ်ၶူၺ်ပူꧦ ၼႆသေ တိုၵ်ႉႁၼ်ႁူးမၼ်းဝႆႉယူႇတေႃႇထိုင်ႁၢၼ်ႉၼႆႉ၊ ၵူၼ်းၼႂ်းဢူင်ႇၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉလႆႈၵႂႃႇယိုၼ်ႈၵႂႃႇသၢၵ်ႈယူႇၵူႈပီပီယဝ်ႉ။


	ၸွမ်းၼင်ႇဢၼ်လႆႈလၢတ်ႈမႃးၼႆႉတႄႉ ဢိင်ၼိူဝ်ပိုၼ်းၵဵင်းတုင်လႄႈ ပိုၼ်းထၢတ်ႈၵုၼ်ၽူလွၼ်းလူင် (ဝၢၼ်ႈလွႆလူင်) လႄႈ ၵူၼ်းထဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈၶဝ်ၶႆၼႄမႃးၵူၺ်း၊ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈဢမ်ႇပီးပႃး ဝၼ်း လိူၼ် ပီ မၼ်းဝႃႈၼႆသေတႃႉၵေႃႈ မိူၼ်ၼင်ႇသၢၵ်ႈသေႇလၵ်းထၢၼ် လွၼ်ၶူၺ်ပူ၊ ထၢတ်ႈၵုၼ်ၽူးလွၼ်းလူင် လႄႈဝၢၼ်ႈယၢင်းပူးၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ တိုၵ်ႉလႆႈႁၼ်ဝႆႉယူႇသိုဝ်ႈၼႃႈတၼ်းတႃတေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။

== ပိုၼ်းတေႇဝၢၼ်ႈယၢင်းပူး ==
ပၢၼ်မိူဝ်ႈၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမၼ်းတလေး သီႇပေႃႉမင်း လႄႈၸဝ်ႈၾႃႉတႆးၶဝ် ပဵၼ်သိုၵ်းပဵၼ်သိူဝ်တိုၵ်းၵၼ်လႄႈ မိူဝ်ႈပီၶလဵတ်ႈ 1862၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1223 ၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီးၸုမ်းသိုၵ်း ဝၢၼ်ႈႁိၼ်ႁေႈ မိူင်းယၢႆး ဢၼ်ပဵၼ်သိုၵ်းၸဝ်ႈၾႃႉ မိူင်းၼွင်ၸုမ်းၼိုင်ႈၼၼ်ႉ ပၢႆႈၶၢႆႉမႃး မိူၼ်ၼင်ႇ -

	1. ပူႇဝၢဝ်း

	2.  ပူႇမၢႆ

	3.  ၼၢႆးမႂ်

	4. ပူႇၶမ်းသႂ် 

	ၶဝ်သီၵေႃႉပဵၼ်ငဝ်ႈႁူဝ်ၼႃႈသေ ဢိၵ်ႇပႃး ပူႇလူႇၶွင်ႇ ဝၢၼ်ႈၼွင်ၽႃ တၢင်ႉယၢၼ်း လႄႈမေး ၼၢႆးၼၢင်း ဝၢၼ်ႈႁိၼ်ႁေႈ မိူင်းယၢႆး၊ လုင်းသေႃး ၼၼ်ႇတႃႇ ပႃႈၼၢင်းၸၢမ်ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸင်ႇဢၼ်ၵၼ်မႃး တေႇပဵၼ်ဝၢၼ်ႈ ႁဵတ်းႁိူၼ်းမႆႉႁိူၼ်းၶႃး ႁဵတ်းသူၼ်ႁဵတ်းၼႃး ယူႇသၢင်ႈၵိၼ်သဝ်းတၢင်းတူၵ်းဝဵင်းၵဵင်းတုင် ယၢၼ်မွၵ်ႈ 3 လၵ်း ၼႂ်းဢိူင်ႇၵုၼ်ၽူးလွၼ်းလူင် (လွႆလူင်) သေ ၸင်ႇဢဝ်ၸိုဝ်ႈဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇမိူင်းၼွၼ်း ဢၼ်ယၢမ်ႈယူႇသဝ်းမႃးတင်းတူၵ်းၶူင်းဝၢၼ်ႈဝၢၼ်ႁေႈ မိူင်းယၢႆးၼၼႉ သႂ်ႇၶိုၼ်းၸိုဝ်ႈဝၢၼ်ႈသေ ႁွင်ႉဝႃႈဝၢၼ်ႈမိူင်းယၢႆးၼႆမႃးယူႇယဝ်ႉ၊ မိူဝ်ႈတေႇတႄႉ မီးသၢမ်ႁိူၼ်း ဝၢႆးမႃးမီးၸဵတ်းႁိူၼ်းသေ ၼမ်မႃးတေႃႇထိုင်ပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်ယူႇယဝ်ႉ။

== မေႃႁေႃးလင်ႇၵႃႇတႅမ်ႈမၢၵ်ႇ ==
လွင်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈ ပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းဝၢၼ်ႈတင်းတူၵ်းၶူင်းၶဝ် လႆႈပၢႆးမႃးၽႅဝ်ၵဵင်းတုင်ၼႆႉ ၶူးမေႃလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈၼေႃႇၶမ်း (မိူင်းၵိုင်) တႅမ်ႈလင်ႇၵႃႇမၢၵ်ႇဝႆႉတီႈၼိုင်ႈဝႃႈႉႉႉ

	ꧦ ဢေးၵမ်ႇၵႃယေႃး ဢေးတူၺ်းတြိင်း … ၺႃးၵိင်းဢႃႈၶၢၼ်း ပျွင်းလၢၼ်း ၼမ်ႉၶူင်းၸၢပ်ႈၽူၺ်းသုင်  …  ၵဵင်းတုင် တီႈဢၼ်မႄႈၶိုၼ်လဝ်း  … မၼ်းပဵၼ်တၼ်းသဝ်းဝေးၼၢၼ်း ဢၶၢၼ်းၵႆၵၼ်  … ဢမ်ႇထၢင်ႇလႆႈမႃးႁၼ်ထူပ်းၽူး  …  ၸိုင်ဢၼ်ပၢၼ်ဢွၼ်ၸဝ်ႈႁဝ်းၸုင်ၸူး  … ၵွင်းမူးၸဝ်ႈႁဝ်းၸုင်ထွင်  …  မိူင်းၼၢႆးဝဵင်းပၢႆးသိၼ်ႇတွင်  …  မိူင်းၼွင်ၸဝ်ႈႁဝ်း ၶၢမ်ႈၶူင်းပူၼ်ႉဢွၼ်တၢင်း  … ၸဝ်ႈႁဝ်းပႃးၼၢင်း ပႃးဢဝ်လုမ်းလၢင်းၶပ်ႉတႅၼ်းတၢင်  …  လတ်ႈၸွမ်းလွႆၶၢင်တူၼ်းၼၢင်ၶိုၼ်ဝိုင်း လွမ်ၶိုၼ်းတၢင်းလင် … ၵူၺ်းႁၼ်ၵႂၢၼ်းၾႆးမီးၶူဝ်း  … မိုတ်ႉမူဝ်းၵုမ်ႈတိုၼ်ဝိုၼ်း  … ၶဵဝ်ၸိုင်းၾႃႉဝူတ်း မုမ်ႈႁဵတ်းၵုမ်ႈၸွမ်းလႅၼ်  … ႁၢင်ႈမၼ်းပဵၼ်မီးၵႃႈပၢၵ်ႇလွမ်ႇ  … တူၺ်းယဵင်းတၢင်ႈပဵင်း  … ၶဝ်ႈၵဵင်းရုင်ႉ ၵဵင်းတုင်  … ႁၢင်ႈမၼ်းသုင်ပဵင်းၾႃႉသွမ်ႇသွမ်ႇ  … မိူင်းၼၢႆးလုၵ်ႉပဵၼ်ၽွင် မိူင်းၼွင်လုၵ်ႉပဵၼ်ၾႆးၸုၼ်းလွႆ  … ဢူၵ်ႉၸႃႇလႄႈႁိူၼ်းယေးသုမ်းသဵင်ႈမူတ်းၵွႆ သုမ်းသဵင်ႈပူတ်းၵွႆ  … ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

[[File:ၽြႃးၵျွင်းယၢင်းပူး.jpg|thumb|upright=1.70|&lt;center&gt;ၽြႃးၵျွင်းယၢင်းပူး&lt;/center&gt;]]
== တေႇသၢင်ႈၵျွင်းယၢင်းပူးလင်ဢၼ်တၢင်းသုတ်း ==
ဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇမိူင်းယၢႆးၼႆႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈၵႆယၢၼ်ၵၢၼ်တၢင်းဝတ်ႉၵုၼ်ၽူးလွၼ်းလူင် (လွႆလူင်) မွၵ်ႈၶိုင်ႈၽႃႇလူင်ႇၵူၺ်းသေတႃႉ ဢမ်ႇၸၢင်းၶဝ်ႈႁူမ်ႈၶိုၼ်ႈၵျွင်းလွင်းမွၵ်ႇလႆႈ ၵွပ်ႈဝႃႈမီးလွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ လွင်ႈၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၾိင်ႈထုင်းပိူင်ႈၵၼ်ဝႆႉၵမ်ႉၽွင်ႈလႄႈ ဢၼ်ပဵၼ်ပူႇဝၢဝ်း ပူႇမႆ ၼၢႆးမႂ် ပူႇၶမ်းသႂ် ၶဝ်ၸင်ႇၵႂႃႇလဝ်ႈယွၼ်းတီႈၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈတမ်ႈတီႈၶူးဝႃးလူင် ၵၼ်ႇထဝုၼ်းသ (ၵၼ်းထဝွင်းသႃ) တဝ်ႈၵွၼ်းဝတ်ႉ ထၢတ်ႈၵုၼ်ၽူးလွၼ်းလူင်း (လွႆလူင်) သေ ၸဝ်ႈၶူးဝႃႈၸင်ႇပၼ်ၶႂၢင်ႉပၼ်ႈတီႈယၢင်းၶူၺ်ပူ (ယၢင်ပူး) တင်းဢွၵ်ႇၼွင်ႁၢမ်းလႄႈဝတ်ႉလွၼ်းလူင်ယဝ်ႉ။

	ပေႃးဝႃႈၸဝ်ႈၶူးဝႃးဢၼ်ၶႂၢင်ႉယဝ်ႉၵေႃႈမိူဝ်ႈပီ ၶရဵတ်ႈ 1863 ၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ပူႇဝၢဝ်း ပူႇမႆ ၼၢႆးမႂ် ပူႇၶမ်းသႂ် ၶဝ် တင်ႇဢၼ်ၵၼ်မႃးတီႇမႃးထၢၵ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်ယၢင်းၶူၺ်ပူသေ တေႇသၢင်းၵျွင်းၶႃႈယဝ်ႉ၊ ပၢင်းဢဝ်မုၼ်ၸဝ်ႈၸၢင်ႉယၢၼ်း ဢၼ်မႃးဢဝ်ဝႃႇသႃ တီႈဝတ်ႉၵုၼ်ၽူးလွၼ်းလိူင်ႉၼၼ်ႉ မႃးၼင်ႈၵျွင်းသေ ဢွၼ်ၸူးႁူၺ်းတၵ်ႉၵႃႇသထႃးၶဝ်ၽႄႈတိုၼ်းသႃႇ သၼႃႇမႃး ၸင်ႇလႆႈပဵၼ်မႃးၵျွင်းယၢင်ႈပူ ဢမ်ႇၼၼ်ၵျွင်းယၢင်းပူးၼႆႉမႃးၶႃႈယဝ်ႉ။

== တေႇသၢင်ႈၵျွင်းယၢင်းပူးပွၵ်ႈၵမ်းသွင် ==
ထိုင်မႃးပီၶရဵတ်ႈ 1866 ဝၢႆးႁဵတ်းသၢင်ႈၵျွင်းယဝ်ႉ 2 ပီၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီးလုင်းၶုၼ်ၽူင်း မိူင်းၼွင် ဢၼပဵၼ်ၵူၼ်ႈၵႃႉ လႆႈမႃးယူႇပွၵ်ႉၵၢတ်ႇလူင် ၵဵင်းတုင်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇမႃးတႄႇသွၼ်းၽြႃးလူင်ႇသူႇၼိုင်ႈ ဝႆႉၵိုၵ်းၵျွင်း၊ ထိုင်မႃးပီၶရဵတ်ႈ 1924 လိူၼ်သီႇမူၼ်း ၸင်ႇမီးလုင်းမၢၼ်ႇၸီႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၼွင်ႉလုင်းၶုၼ်ၽူင်းၼၼ်ႉ မႃးမႄးတဵၵ်းၶမ်းၽြႃးယဝ်ႉ ၶိုၼ်းႁၢင်ႈၶိူင်ႈ ပႃႇလၢင်ႇတႅၼ်ႈၵႅဝ်ႈၽြႃးလူင်သေယဝ်ႉ၊ ဢၼ်ပဵၼ်ပူႇယွတ်ႈၶမ်း ၼၢႆးသဝ်းသူပ်းဝူဝ်း ၶၢမ်ႇပဵၼ်ငဝ်ႈတၵႃႇ ႁဵတ်ႈလူႇၵျွင်းၸလွပ်ႈလင်ၼိုင်ႈ ယူႇဝႆႉၼႃႈတင်ႈၸၢၼ်း ဢၼ်ပဵၼ်ပူမႆ ၼၢႆးမႂ် လႄႈလုၵ်ႈၶူၺ်ပူႇလူႇၶွင်ႇ ၼၢႆးၼၢင်း ႁိၼ်ႁေႈ မိူင်ယၢႆးၶဝ် ႁဵတ်းၵျွင်းၶၢမ်းၸလွပ်ႈထႅင်ႈလင်ၼိုင်ႈလူႇဝႆႉၼႃႈတင်းႁွင်ႇ ပဵၼ်ဝႆႉၵျွင်းသၢမ်လင် ႁူမ်ႈပိုၼ်ႉသေ ပဵၼ်ၵျွင်းပႅၼ်ႈၵျွင်းၽႅၼ်မုင်းၶႃးလူႇဝႆႉ ၼႆႉပဵၼ်ၵွၵ်ႈၵမ်းသွင်ယဝ်ႉ။
	
== သၢင်ႈၵျွင်းဢုတ်ႇမုင်းလိၼ်ၶေႃ ==
ထိုင်မႃးပၢၼ်းမုၼ်ၸဝ်ႈတႅင်းၽေႇ ႁွင်ႉၼၢၼ်လူင် ၵူၼ်းၵမ်ႇပေႃးတီႈယႃး (ၵမ်ႇပူးၶျႃး) ဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈသေ မႄးယႃႉၵျွင်းပႅၼ်ႈမုင်းၶႃးလင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ ၶိုၼ်းမေးႁဵတ်းၵျွင်းဢုတ်ႇတႃးမဵၵ်ႇ တႃးထုၼ်း မုင်းလိၼ်ၶေႃ ပဵၼ်ၵျွင်းသီႇလင်ႁူမ်ႈပိုၼ်ႉဝႆႉယဝ်ႉ၊ တၵႃႇၵျွင်းဢုတ်ႇတင်းႁွင်ႇပဵၼ်တၵႃႇၵဝ်ႇ ပူႇမႆ ပူႇလူႇၶွင်ႇ ၼၢႆးၼၢင်း လုင်းၼၼ်ႇတႃႇ ပႃႈၸၢမ်ႇ ဝၢၼ်ႈမိူင်းယၢႆး တၵႃႇၵျွင်းၸၢၼ်းၵေႃႈပဵၼ်တၵႃႇၵဝ်ႇ ပူႇယွတ်ႈၶမ်း ၼၢႆးသဝ်းသူပ်းဝူဝ်း ၶဝ်ၶိုၼ်းလူႇတၢၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။

== ႁဵတ်းသွၼ်းလူႇၽြႃး ==
ၵျွင်းၽြႃးလႄႈၵျွင်းတင်းဢွၵ်ႇပဵၼ်တၵႃႇဝၢၼ်ႈၵၢတ်ႇ ဝၢၼ်ႈယၢင်းပူး ဝၢၼ်ႈလွင်ႉၽၢင် ဝၢၼ်ႈမိူင်းယၢႆး သီႇဝၢၼ်ႈႁွင်းၵၼ်လူႇတၢၼ်းသေ ထိုင်မႃးပီၶရဵတ်ႈ 1970 ၸင်ႇမီးပူႇဢေး ႁွင်ႉပူႇၵႂင်းမူး ဝၢၼ်ႈလွင်ႉၽၢင် ပဵၼ်ငဝ်ႈႁူမ်ႈၶဝ်ႈလုၵ်ႈလၢင်းသေ သွၼ်းၽြႃးလူႇဝႆႉၼႃႈတၢင်းၸၢၼ်းထႅင်ႈသူႇၼိုင်ႈ၊ ပူႇသုၼၼ်ႇတႃႇ ပဵၼ်ငဝ်ႈႁူမ်ႈငဝ်ႈလုၵ်ႈလၢင်း ဝၢၼ်ႈမိူင်းယၢႆး သွၼ်းၽြႃးလူႇဝႆႉၼႃႈတၢင်းႁွင်ႇထႅင်ႈသူႇ ၼိုင်ႈ၊ ထိုင်ႈမႃးပီးၶရဵတ်ႈ 1972 ၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီးၼၢႆးမွၵ်ႇႁိူင်း ၼၢႆးမႂ် လုင်းသၢမ်ဝူင်း လုင်းၸေႃးတိၵ ပႃႈမၼ်ႈ၊ လုင်းထုၼ်းၵျီႇ ပႃႈယွတ်ႈ ဝၢၼ်ႈၸေႈတၢၼ်း ဢွၼ်လူႇဝႆႉၽြႃးတွငးသုႇၼိုင်ႈသေ ၸင်ႇမီးၽြႃးၵိုၵ်းမႃး 4 သူႇ တေႃႇထိုင်ဝၼ်ႉၼႆႉယဝ်ႉ။

== ၸဝ်ႈၶူးၸေႃးတိၵမႃးဢဝ်ဝႃႇတီႈယၢင်းပူး ==
ထိုင်မႃးပီၶရဵတ်ႈ 2001 ၸဝ်ႈၶူးၸေႃးတိၵ၊ ၸႃႇတိ ဝၢၼ်ႈၶုၼ်ႇၶႃႇ မိူင်းမိတ်ႈ၊ ၸင်ႇလႆႈမႃး ဢဝ်ဝႃႇသႃတီႈၵျွင်းယၢင်းပူးသေ လႆႈမႃးပိုတ်ႇၽုၼ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ '''[[ႁူင်းႁဵၼ်းယၢင်းပူး]]'''ၼၼ်ႉသေ၊ ထိုင်မႃးပီ 2002 လိူၼ်ၸဵင်မႂ်ႇ 8 ၶမ်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶူးၸေႃးတိၵ ၸင်ႇလႆႈဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈ ၸူဝ်းႁူၺ်းတၵႃႇသထႃး 4 ဝၢၼ်ႈ၊ ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈလုၵ်ႈၼွင်ႉတပေးတီႈၸမ် တီႈၵႆ ၶိုၼ်းမႄးတေႇသၢင်ႈႁဵတ်းႁူင်းထမ်းမႂ်ႇ၊ လွမ်ႉႁူဝ်ႉဢုတ်ႇ ႁဵတ်းၸလွပ်ႈသႃလႃး လူႇတၢၼ်း ယၢတ်ႇၼမ်ႉၵႂႃႇမိူဝ်ႈလိူၼ် တီႇသႅမ်ႇပိူဝ်ႇ ပီၶရိတ်ႈ 2010 ပီႈၵေႃးၸႃႇ 1372 ၼီႈ ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

== သဵၼ်ႈၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈသြႃႇ ဢၼ်လႆႈမႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၼင်ႈၵျွင်းယၢင်ႈပူး ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ် ==
* 1.မုၼ်ၸဝ်ႈတဵင်းၽေႇ ႁွင်ႉၼၢၼ်လူင် 	ၵူၼ်ႈမိူင်းၵမ်ႇပေႃးတီႈယႃး  	(1937-1954)
* 
* 2.မုၼ်ၸၢင်းၶမ်း				ၵုင်းမႃႉ၊ ၵဵင်းတုင် 		(1954-1956)
* 
* 3.မုၼ်ၸဝ်ႈဝိမလ				ပႃႇမၢၼ်ႈ၊ ၵဵင်းတုင်		(1956-1958)
* 
* 4.မုၼ်ၸဝ်ႈၸရေးတ			ၼွင်ႁီး၊ လၢႆးၶႃႈ			(1958-1960)
* 
* 5.မုၼ်ၸဝ်ႈၼမ်ႉၶမ်း			ၼမ်ႉၶမ်း			(1960-1962)
* 
* 6.မုၼ်ၸဝ်ႈၸေႃးတိၵ			မိူင်းၼၢင်း			(1961-1963)
* 
* 7.မုၼ်ၸဝ်ႈပုင်ႇၺ			ဝၢၼ်ႈပၢင်ႇ၊ ၵဵင်းတုင်		(1963-1968)
* 
* 8.မုၼ်ၸဝ်ႈသေႃးၽိတ			မိူင်းၵိုင်				(1968-1972)
* 
* 9.မုၼ်ၸဝ်ႈဝိၸိတ်ႉတ			တႃႈၶွႆႇ၊ ၵဵင်ႈတုင်		(1974-1975)
* 
* 10.မုၼ်ၸဝ်ႈဝိလႃႇသ			လွႆလူင်၊ ၼမ်ႉသၼ်ႇ		(1975-1979)
* 
* 11.မုၼ်ၸဝ်ႈဝိသုတ်ႉထ 			တၢင်ႉယၢၼ်း			(1979-1982)
* 
* 12.မုၼ်ၸဝ်ႈဢႃႇလေႃးၵ			လွင်ႉၽၢင်၊ ၵဵင်တုင်		(1982-1984)
* 
* 13.မုၼ်ၸဝ်ႈၺႃႇၼ 			ၸၢင်ႈသၢတ်ႇ၊ ၵဵင်းတုင်		(1984-1988)
* 
* 14.မုၼ်ၸဝ်ႈဢိင်ႇတႃႇသီႇရိ		မိူင်းၸိတ်ႇ၊ ၼမ်ႉၸၢင်		(1988-2022)

* 15.ၸဝ်ႈၶူးၸေႃးတိၵ ၶုၼ်ၸွမ်ၾႃႉ သတ်ႉထမ်မၸေႃးတိၵꩪၸ၊ မိူင်းမိတ်ႈ 2022 တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်

== လွင်ႈၶူၼ်ႉႁႃၶေႃႈမုၼ်း ==
ပိုၼ်းၵဵပ်ႈဝၢၼ်ႈယၢင်းပူး လႄႈၵျွင်းယၢင်းပူးၼႆႉ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈလႆႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉသွၵ်ႈႁႃမႃးၼႂ်းပပ်ႉ ပိုၼ်းမိူင်းၵဵင်းတုင် လႄႈ ပိုၼ်းဝတ်ႉလွၼ်းလူင်း (လွႆလူင်)၊ ၵဵင်းတုင် လိူဝ်သေၼၼ်ႉလႆႈတွင်ႈထၢမ်ဢဝ်မႃး တီႈ ၵူၼ်းထဝ်ႈၽူႈဢႃႇယုယႂ်ႇၶဝ် ၵူၼ်းမိူင်းၵဵင်းတုင် မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ -

* 1. မႄႈထဝ်ႈၸၢမ်ႇ ဢႃႇယု (103)၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1278 ၼီႈ၊ ဝၢၼ်ႈမိူင်းယၢႆး၊ ၵဵင်းတုင်
* 
* 2. လုင်းၸိၵ်တ ဢႃႇယု (74)၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1298 ၼီႈ၊ ဝၢၼ်ႈၼႃး၊ ၵဵင်းတုင်
* 
* 3. လုင်းၼၼ်ႇတႃႇ ဢႃႇယု (79)၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1287 ၼီႈ၊ ဝၢၼ်ႈၼႃးၶမ်း၊ ၵဵင်းတုင်
* 
* 4. လုင်းၵႃႇလိင်ႇတ ဢႃႇယု (73)၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1302 ၼီႈ၊ ဝၢၼ်ႈတၢၵ်ႇလႅတ်ႇ၊ ၵဵင်းတုင်

	ၸိူဝ်းၼႆႉသေ တႅမ်ႈလၢတ်ႈၼႄမႃးယဝ်ႉ၊ မူႇလိၵ်ႈႁူဝ်ၼႆႉ ယၢမ်ႈတႅမ်ႈသႂ်ႇမႃးၼႂ်းပပ်ႉမၢႆတွင်း ၶၢဝ်းတၢင်းသိပ်းပီ ႁူင်းႁဵၼ်းယၢင်းပူး ယဝ်ႉပွၵ်ႈၼိုင်ႈ၊ ႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ်တီႈမၢႆတွင်း လွင်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူႉ တႃႇၽူႈၸိူဝ်ႈမႃးလဵပ်ႈႁဵၼ်းလႄႈယူႇသဝ်းတီႈယၢင်းပူးၼႆႉသေ ၸင်ႇလႆႈၶိုၼ်းတႅမ်ႈထႅင်ႈယဝ်ႉ။

== ၶေႃႈသပ်းလႅင်းထႅမ် လုၵ်ႈႁဵၼ်းယၢင်းပူး (သႅင်ၵူႇႁိူင်း) ==
ပိုၼ်းၵျွင်းယၢင်းပူးၼႆႉ ၸဝ်ႈၶူးလူင်ၸေႃးတိၵ (ႁွင်ႉ) ၶုၼ်ၸွမ်ၾႃႉ မိူင်းမိတ်ႈ လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉၼႂ်းပပ်ႉမၢႆတွင်းပီၵွၼ်းၶမ်း ႁူင်းႁဵၼ်းယၢင်းပူး မိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 2019 ၼၼ်ႉသေ ၶႃႈႁဝ်ႈႁၼ်ဝႃႈမၼ်းပဵၼ်ၶေႃႈမုၼ်းၵျွင်းယၢင်းပူး ဢၼ်တဵမ်ထူၼ်ႈဝႆႉတႄႉ တွၼ်ႈတႃႇတေလႆႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉႁႃလူငၢႆႈ ၸင်ႇလႆႈဢဝ်မႃးသႂ်ႇဝႆႉၼႂ်း ဝီးၶီႇၽီးတီးယႃး ၼႆႉမိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 2022 ၶႃႈယဝ်ႉ။

	ပိုၼ်းၵျွင်းယၢင်းပူးၸဝ်ႈၶူးလူင်ၸေႃးတိၵ (ႁွင်ႉ) ၶုၼ်ၸွမ်ၾႃႉ မိူင်းမိတ်ႈ လႆႈတႅမ်ႈၸႅၵ်ႇဝႆႉၼႆႉ ပေႃးၸႅၵ်ႇတူၺ်းၼႆတေလႆႈႁၼ်ပဵၼ်သၢမ်တွၼ်ႈ၊ '''တွၼ်ႈၼိုင်ႈ'''ပဵၼ်တွၼ်ႈပိုၼ်းၵဵင်းတုင်ဢၼ်ၵူၼ်းထဝ်ႈ ၶဝ်လႆႈသိုပ်ႇၶႆႈၼေပၼ်လုၵ်ႈလၢၼ်မႃးပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်၊ '''တွၼ်ႈသွင်'''သမ်ႉ ပဵၼ်တွၼ်ႈဢၼ်ပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းမိူင်းၼွင် ၶဝ်ပၢႆႈၽေးသိုၵ်း ဢၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈ မၼ်းတလေး တၢင်းၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းၼွင်တိုၵ်းတေႃးၵၼ်ၼၼ်ႉသေလႆႈပၢႆးမႃးႁႃတီႈၵတ်းတီႈယဵၼ် တႂ်ႈႁူမ်ႈငဝ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းၵဵင်းတုင်၊ '''တွၼ်ႈသၢမ်'''သမ်ႉ ပဵၼ်တွၼ်ႈသၢင်ႈၵျွင်းယၢင်းပူးမႃးပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်ၶႃႈယဝ်ႉ။

==ၽိုၼ်ဢိင်==
1.ၸဝ်ႈၶူးလူင်ၸေႃးတိၵ (ႁွင်ႉ) ၸဝ်ႈၶုၼ်ၸွမ်ၾႃႉ မိူင်းမိတ်ႈ၊ (2019)၊ ပိုၼ်ႈၵႅပ်ႈ ဝၢၼ်ႈယၢင်းပူး လႄႈ ၵျွင်းယၢင်းပူး၊ ၶၢဝ်းတၢင်းၽူႈလဵပ်ႈႁဵၼ်း မၢႆ (3)၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 197-201</text>
      <sha1>6c0urya79jt5rd5n8zna07crmtt9niu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>54790</id>
      <parentid>54789</parentid>
      <timestamp>2022-08-03T02:53:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Seng Ku Hurng</username>
        <id>3025</id>
      </contributor>
      <comment>/* ၽိုၼ်ဢိင် */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33007" xml:space="preserve">[[File:Yangboo 1.jpg|thumb|upright=1.70|&lt;center&gt;ၵျွင်းယၢင်းပူး၊
ဝၢၼ်ႈယၢင်းပူး၊ ဢိူင်ႇလွႆလူင်၊ ဝဵင်းၵဵင်းတုင်&lt;/center&gt;]]
== ပိုၼ်းၵဵင်းတုင်ငဝ်ႈတေႇဝၢၼ်ႈယၢင်းပူး ==

မိူဝ်ႈပၢၼ်ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈႁဝ်း ၽႄႈတိုၼ်းသႃႇသၼႃႇသေ ႁႃၶျွတ်ႈၽီၶျွတ်ႈၵူၼ်းယူႇ ၼၼ်ႉ၊ မီးပွၵ်ႈၼိုင်ႈ ၽြႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈႁူမ်ႈလူၺ်ႈရႁၢၼ်းတႃႇ (50) တူၼ် လႆႈႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃးၼိူဝ်လွႆ သုၽသုထဵပ်ႈ လႄႈၼွင်ဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ ꧦ တမ်ႈမီးလၢပ်ႇꧦ သေ ပၼ်ပျႃႇတိၵ်ႈၵႂၢမ်းတၵ်ႉလၢတ်ႈဝႃႈ ꧦမိူဝ်းၼႃႈမႃးၼႆႉ တီႈၼႆႈ တေပဵၼ်တီႈသႃႇသၼႃႇႁိူဝ်ႈႁိူင်းတီႈၼိုင်ႈၼႆယူႇယဝ်ႉ။ꧦ
	တီႈႁိမ်းလွႆလႄႈၼွင်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီးၸုမ်ႈၵူၼ်းၸၢဝ်လႂႃႉ ပိုင်ႈဢိင်ယူႇႁိမ်းႁွမ်းၵႄႈၼွင်ႁူၺ် ၼၼ်ႉသေ ယူႇသင်ႇၵိၼ်သဝ်းဝႆႉယူႇယဝ်ႉ၊ ၼႂ်းၼွင်ႁူၺ်ႇၼၼ်ႉသမ် မီးဝႆႉၵုၼ်ဢၼ်ၼမ်ႉဢမ်ႇထူမ်ႈ ထိုင်လႆႈသၢမ်ၵုၼ် -

1. ၵုၼ်ၸွမ်သၵ်း 

2. ၵုၼ်ၸွမ်တွင်း 

3. ၵုၼ်ၸွမ်မူၼ်း


ၽၢႆႇတၢင်းတူၵ်း ၼွင်တမ်ႈမီးလၢပ်ႇ ၼၼ်ႉ သမ်ႉမီးၵုၼ်ထႅင်ႈၵုၼ်ၽူးလူၼ်းလူင် (လွႆလူင်) ႁိမ်း လူၼ်းလူင်ၼၼ်ႉ သမ်ႉမီးဝႆႉယၢင်းၶူၺ်ပူ (ယၢင်းပူး) ၼႆႉၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

	ယၢမ်းမိူဝ်ႈမိူဝ်ႈမိူင်းၵဵင်းတုင် တိုၵ်ႉပဵၼ်ၼွင်သေ ပႆႇပဵၼ်ဝၢၼ်ႈပဵၼ်မိူင် ပႆႇမီးၵူၼ်းယူႇသၢင်ႈၵိၼ် သဝ်းၼၼ်ႉ မႅၼ်ႈမိူဝ်ႈပၢၼ်ၸဝ်ႈဝူင်ႉႁေႃသႅင် တိုၵ်ႉၼင်ႈႁေႃၵိၼ်မိူင်းဝိတေႁ မိူင်းၼိူဝ် (ၶေႇ) ယၢမ်းလဵဝ် ၼႆႉ၊ မၼ်းၸဝ်ႈမီးဝႆႉမေးၼၢင်းပၢၵ်ႇပၢႆသီႇၵေႃႉသေ မေႈၸဝ်ႈဝူင်ႉသမ်ႉမီးလုၵ်ႈၸၢႆးၵူႈၼၢင်းလႄႈ ၸင်ႇ လႆႈမီးလုၵ်ႈၸႆၢး 104 ၵေႃႉယူႇယဝ်ႉ၊ ၼႂ်းၵႃႈလုၵ်ႈၸၢႆး 104 ၼၼ်ႉ တႃႇပၢၵ်ႇၵေႃႉတႄႉ မီးတၢင်းသူင် လွင်ႈၵၢၼ်သိုၵ်း ၵၢၼ်တႃႇပူၵ်းပွင်ဝၢၼ်ႈမိူင်းသေ ႁူၺ်းၵၼ်ၽိုၵ်းၵၢၼ်သိုၵ်းၵၢၼ်ဝၢၼ်ႈမိူင်း ပုၼ်ႈတႃႇပုတ်ႈဝၢၼ်ႈၵိၼ်မိူင်းၶိုၼ်းယူႇယဝ်ႉ။


	လုၵ်ႈၸၢႆးတႃႇ 4 ၵေႃႉသမ်ႉ ၵွပ်ႈဢမ်ႇမီးလွင်ႈသူင်ၽၢႆႇၵၢၼ်သိုၵ်းၵၢၼ်မိူင်းလႄႈ ၸင်ႇပၢႆႈဢွၵ်ႇဝၢၼ်ႈမိူင်းႁေႃသႅင်လူင် မိူင်းၼိူဝ် (ၶေႇ) သေ ႁွတ်ႈၽႅဝ်မႃးတီႈလွႆသုၽသုထဵပ်ႈလႄႈ လႆႈမႃးထူပ်းႁၼ် ၸဝ်ႈရသေႉလူင်တူၼ်ၼိုင်ႈ ဢၼ်ဢႃႇယုမီး 250 ပီၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇယွၼ်းၶၢမ်ႇပဵၼ် ရသေႉသေၸင်ႇလႆႈၸိုဝ်ႈမႂ်ႇဝႃႈ -
	
1. ရသေႉ ၸၼ်ႇထၼသိၵ်ႇၶႃႇ 

2. ရသေႉ သုပ်ႉပပ်ႉၽၼ

3. ရသေႉ ၸၼ်ႇထၼ

4. ရသေႉ ပႃႇလိၵ ၼႆယူႇယဝ်ႉ။ 


	ဝၢႆးသေ ၶၢမ်ႇပဵၼ်ရသေႉယဝ်ႉ ၸင်ႇၽိုၵ်းၵျၢင်ႉၵမ်သိၼ်ၵမ်ထမ်း ၸွမ်းႁွႆးတၢင်းရသေႉလူင်သင်ႇ သွၼ်ပွၼ်ႈပၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ၊ ဝၢႆးၼၼ်ႉၸဝ်ႈရသေႉသီႇတူၼ်ၸင်ႇမႃးတိူင်ႇပၢင်ဢုပ်ႇၵၼ် ႁူမ်ႈၵၼ်ဝူၼ်ႉ သၢင်ႈတႃႇသႃႇသၼႃႇႁိူဝ်ႈႁိူင်းၵႂႃႇမိူဝ်းၼႃႈၶၢဝ်းႁိုင်ဝႃႈ ထုၵ်ႇလီမီးဝၢၼ်ႈမီးမိူင်းယဝ်ႉ ဝႃႈၼႆသေ ဢၼ်ပဵၼ်ၸဝ်ႈရသေႉၸၼ်ႇထၼသိၵ်ႉၶႃႇ ၸင်ႇဢဝ်မႆႉတဝ်ႉမၼ်းၸဝ်ႈၶိတ်ႇပဵၼ်ႁွႆး ႁႂ်ႈၼမ်ႉလႆႈဢွၵ်ႇၵႂႃႇ ၽၢႆႇႁွင်ႇတင်းတင်းလႃႈမိူင်း ဢၼ်ပဵၼ်တေးလွႆၼွင်လူင် တမ်ႈတီႈလၢပ်ႇၼၼ်ႉ ၸင်ႇတႅၵ်ႇပဵၼ်ႁွင်ႈၼမ်ႉ သေ လႆဢွၵ်ႇၵႂႃႇၸွမ်းႁွႆးမႆႉတဝ်ႉၸဝ်ႈရသေႉၼၼ်ႉ ထိုင်ၼမ်ႉပေးႁႅင်ႈသေ ၵိုတ်ႉဝႆႉႁႂ်ႈပဵၼ်တီႈမၢႆတွင်း လႄႈ ၸင်ႇပၼ်ၶႂၢင်ႉဝႆႉတႃႇၼမ်ႉၼွင်လုၵ်ႈၼိုင်ႈ ဢၼ်တိုၵ်ႉမီးဝႆႉၼႂ်းၵၢင်ဝဵင်ၵဵင်းတုင်သေ ႁွင်ႉၵၼ်ဝႃႈ ၼွင်တုင် ၼႆ မီႈမႃးႁၢၼ်ႉတေႃႇဝၼ်းမိူဝ်ႈၼႆႉယဝ်ႉ။


	ဝၢႆးၼမ်ႉႁႅင်ႈယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၼႃႈတင်းတူၵ်း ၼွင်တမ်ႈမီးလၢပ်ႇ ၸင်ႇဢွၵ်ႇပဵၼ်ၵုၼ်ဢၼ်ၼိုင်ႈ လႄႈႁွင်ႉၵၼ်ဝႃႈ ၵုၼ်ၽူးလွၼ်းလူင် ယွၼ်ႉပီမၼ်းယၢဝ်းၶၢဝ်းမၼ်းႁိုင်လႄႈ ၵူၼ်ၽူးလွၼ်းလူင်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇဢဝ်ၸပ်းသူပ်းၵၼ်ႁွင်ႉမႃးဝႃႈ လွႆလူင် ၼႆႉယူႇယဝ်ႉ၊ မိူဝ်ႈယၢမ်ႈၼင်ႇၼၼ် ၽွင်းမိူဝ်ႈၼမ်ႉၼွင်ႇပႆႇ ႁႅင်ႈၼၼ်ႉ သၽႃႇဝမၼ်းတိုၼ်းမီးတူဝ်သတ်းယူႇၼႂ်းၼမ်ႉဝႆႉ မိူၼ်ၼင်ႇပူ ပႃ ၵုင်ႈ ႁွႆ ၸိူဝ်ႈၼႆႉဝႆႉယူႇလႄႈ ဝႆၢးၼမ်ႉႁႅင်ႈယဝ်ႉ ႁိမ်းၵုၼ်ၽူးလွၼ်းလူင်ၼၼ်ႉၸင်ႇပဵၼ်ၵၢင်ပၢင်ႇယၢင်း (တီႈၼူၵ်ႉယၢင်းမႃးယူႇလဵၼ်ႈ ႁႃၵိၼ်) ယဝ်ႉ၊ တီႈၼၼ်ႈ ၸင်ႇမီးပူလူင်တူဝ်ၼိုင်ႈ ၶုတ်းၶူၺ်သေ ယူႇတီႈၵၢင်ယၢင်း (တီႈၼူၵ်ႉယၢင်း ၶဝ်ယူႇ) လႄႈၸင်ႇႁွင်ႉတီႈၼၼ်ႉဝႃႈ ယၢင်းၶူၺ်ပူ ႁိုင်မႃးၸင်ႇမႃးပဵၼ် ယၢင်းပူး ၼႆမႃးတေႃႇထိုင်ယၢမ်း လဵဝ်ယူႇယဝ်ႉ။


	ၸွမ်းၼင်ႇပိူင်ပဵၼ်သၽႃႇဝႃ သတ်းၼမ်ႉၶဝ်သေ ဢမ်ႇယူႇသဝ်းတီႈၵဝ်ႇတီႈလဵဝ်လႄႈ ပူလူင်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇၶိုၼ်းလွင်ႈလူင်းၸွမ်းမႄးၼမ်ႉၶိုၼ်ယဝ်ႉ၊ ဝၢႆးသေၼၼ်ႉ သိုပ်ႇလူင်းၵႂႃႇထႅင်ႈလႄႈ ၸင်ႇၵႂႃႇၶုတ်းၶူၼ်မၼ်းသေ ယူႇတီႈႁိမ်းၽင်ႇမႄႈၼမ်ႉၶိုၼ်း ၽၢႆႇတူၵ်းၵၢတ်ႇတွင်း ယၢၼ်မႄႈၼမ်ႉၶိုၼ် မွၵ်ႈၶိုင်ႈလၵ်းသေ တၢႆၵႂႃႇပႅတ်ႈၼၼ်ႈယူႇယဝ်ႉ၊ တီႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸင်ႇလႆႈၸပ်းၸိုဝ်ႈဝႆႉဝႃႈ ꧦ လွၼ်ၶူၺ်ပူꧦ ၼႆသေ တိုၵ်ႉႁၼ်ႁူးမၼ်းဝႆႉယူႇတေႃႇထိုင်ႁၢၼ်ႉၼႆႉ၊ ၵူၼ်းၼႂ်းဢူင်ႇၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉလႆႈၵႂႃႇယိုၼ်ႈၵႂႃႇသၢၵ်ႈယူႇၵူႈပီပီယဝ်ႉ။


	ၸွမ်းၼင်ႇဢၼ်လႆႈလၢတ်ႈမႃးၼႆႉတႄႉ ဢိင်ၼိူဝ်ပိုၼ်းၵဵင်းတုင်လႄႈ ပိုၼ်းထၢတ်ႈၵုၼ်ၽူလွၼ်းလူင် (ဝၢၼ်ႈလွႆလူင်) လႄႈ ၵူၼ်းထဝ်ႈၵူႈပွၵ်ႈၶဝ်ၶႆၼႄမႃးၵူၺ်း၊ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈဢမ်ႇပီးပႃး ဝၼ်း လိူၼ် ပီ မၼ်းဝႃႈၼႆသေတႃႉၵေႃႈ မိူၼ်ၼင်ႇသၢၵ်ႈသေႇလၵ်းထၢၼ် လွၼ်ၶူၺ်ပူ၊ ထၢတ်ႈၵုၼ်ၽူးလွၼ်းလူင် လႄႈဝၢၼ်ႈယၢင်းပူးၸိူဝ်းၼႆႉတႄႉ တိုၵ်ႉလႆႈႁၼ်ဝႆႉယူႇသိုဝ်ႈၼႃႈတၼ်းတႃတေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်ယဝ်ႉ။

== ပိုၼ်းတေႇဝၢၼ်ႈယၢင်းပူး ==
ပၢၼ်မိူဝ်ႈၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမၼ်းတလေး သီႇပေႃႉမင်း လႄႈၸဝ်ႈၾႃႉတႆးၶဝ် ပဵၼ်သိုၵ်းပဵၼ်သိူဝ်တိုၵ်းၵၼ်လႄႈ မိူဝ်ႈပီၶလဵတ်ႈ 1862၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1223 ၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီးၸုမ်းသိုၵ်း ဝၢၼ်ႈႁိၼ်ႁေႈ မိူင်းယၢႆး ဢၼ်ပဵၼ်သိုၵ်းၸဝ်ႈၾႃႉ မိူင်းၼွင်ၸုမ်းၼိုင်ႈၼၼ်ႉ ပၢႆႈၶၢႆႉမႃး မိူၼ်ၼင်ႇ -

	1. ပူႇဝၢဝ်း

	2.  ပူႇမၢႆ

	3.  ၼၢႆးမႂ်

	4. ပူႇၶမ်းသႂ် 

	ၶဝ်သီၵေႃႉပဵၼ်ငဝ်ႈႁူဝ်ၼႃႈသေ ဢိၵ်ႇပႃး ပူႇလူႇၶွင်ႇ ဝၢၼ်ႈၼွင်ၽႃ တၢင်ႉယၢၼ်း လႄႈမေး ၼၢႆးၼၢင်း ဝၢၼ်ႈႁိၼ်ႁေႈ မိူင်းယၢႆး၊ လုင်းသေႃး ၼၼ်ႇတႃႇ ပႃႈၼၢင်းၸၢမ်ၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸင်ႇဢၼ်ၵၼ်မႃး တေႇပဵၼ်ဝၢၼ်ႈ ႁဵတ်းႁိူၼ်းမႆႉႁိူၼ်းၶႃး ႁဵတ်းသူၼ်ႁဵတ်းၼႃး ယူႇသၢင်ႈၵိၼ်သဝ်းတၢင်းတူၵ်းဝဵင်းၵဵင်းတုင် ယၢၼ်မွၵ်ႈ 3 လၵ်း ၼႂ်းဢိူင်ႇၵုၼ်ၽူးလွၼ်းလူင် (လွႆလူင်) သေ ၸင်ႇဢဝ်ၸိုဝ်ႈဝၢၼ်ႈၵဝ်ႇမိူင်းၼွၼ်း ဢၼ်ယၢမ်ႈယူႇသဝ်းမႃးတင်းတူၵ်းၶူင်းဝၢၼ်ႈဝၢၼ်ႁေႈ မိူင်းယၢႆးၼၼႉ သႂ်ႇၶိုၼ်းၸိုဝ်ႈဝၢၼ်ႈသေ ႁွင်ႉဝႃႈဝၢၼ်ႈမိူင်းယၢႆးၼႆမႃးယူႇယဝ်ႉ၊ မိူဝ်ႈတေႇတႄႉ မီးသၢမ်ႁိူၼ်း ဝၢႆးမႃးမီးၸဵတ်းႁိူၼ်းသေ ၼမ်မႃးတေႃႇထိုင်ပၢၼ်မိူဝ်ႈလဵဝ်ယူႇယဝ်ႉ။

== မေႃႁေႃးလင်ႇၵႃႇတႅမ်ႈမၢၵ်ႇ ==
လွင်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈ ပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းဝၢၼ်ႈတင်းတူၵ်းၶူင်းၶဝ် လႆႈပၢႆးမႃးၽႅဝ်ၵဵင်းတုင်ၼႆႉ ၶူးမေႃလိၵ်ႈ ၸဝ်ႈၼေႃႇၶမ်း (မိူင်းၵိုင်) တႅမ်ႈလင်ႇၵႃႇမၢၵ်ႇဝႆႉတီႈၼိုင်ႈဝႃႈႉႉႉ

	ꧦ ဢေးၵမ်ႇၵႃယေႃး ဢေးတူၺ်းတြိင်း … ၺႃးၵိင်းဢႃႈၶၢၼ်း ပျွင်းလၢၼ်း ၼမ်ႉၶူင်းၸၢပ်ႈၽူၺ်းသုင်  …  ၵဵင်းတုင် တီႈဢၼ်မႄႈၶိုၼ်လဝ်း  … မၼ်းပဵၼ်တၼ်းသဝ်းဝေးၼၢၼ်း ဢၶၢၼ်းၵႆၵၼ်  … ဢမ်ႇထၢင်ႇလႆႈမႃးႁၼ်ထူပ်းၽူး  …  ၸိုင်ဢၼ်ပၢၼ်ဢွၼ်ၸဝ်ႈႁဝ်းၸုင်ၸူး  … ၵွင်းမူးၸဝ်ႈႁဝ်းၸုင်ထွင်  …  မိူင်းၼၢႆးဝဵင်းပၢႆးသိၼ်ႇတွင်  …  မိူင်းၼွင်ၸဝ်ႈႁဝ်း ၶၢမ်ႈၶူင်းပူၼ်ႉဢွၼ်တၢင်း  … ၸဝ်ႈႁဝ်းပႃးၼၢင်း ပႃးဢဝ်လုမ်းလၢင်းၶပ်ႉတႅၼ်းတၢင်  …  လတ်ႈၸွမ်းလွႆၶၢင်တူၼ်းၼၢင်ၶိုၼ်ဝိုင်း လွမ်ၶိုၼ်းတၢင်းလင် … ၵူၺ်းႁၼ်ၵႂၢၼ်းၾႆးမီးၶူဝ်း  … မိုတ်ႉမူဝ်းၵုမ်ႈတိုၼ်ဝိုၼ်း  … ၶဵဝ်ၸိုင်းၾႃႉဝူတ်း မုမ်ႈႁဵတ်းၵုမ်ႈၸွမ်းလႅၼ်  … ႁၢင်ႈမၼ်းပဵၼ်မီးၵႃႈပၢၵ်ႇလွမ်ႇ  … တူၺ်းယဵင်းတၢင်ႈပဵင်း  … ၶဝ်ႈၵဵင်းရုင်ႉ ၵဵင်းတုင်  … ႁၢင်ႈမၼ်းသုင်ပဵင်းၾႃႉသွမ်ႇသွမ်ႇ  … မိူင်းၼၢႆးလုၵ်ႉပဵၼ်ၽွင် မိူင်းၼွင်လုၵ်ႉပဵၼ်ၾႆးၸုၼ်းလွႆ  … ဢူၵ်ႉၸႃႇလႄႈႁိူၼ်းယေးသုမ်းသဵင်ႈမူတ်းၵွႆ သုမ်းသဵင်ႈပူတ်းၵွႆ  … ဝႃႈၼႆယဝ်ႉ။

[[File:ၽြႃးၵျွင်းယၢင်းပူး.jpg|thumb|upright=1.70|&lt;center&gt;ၽြႃးၵျွင်းယၢင်းပူး&lt;/center&gt;]]
== တေႇသၢင်ႈၵျွင်းယၢင်းပူးလင်ဢၼ်တၢင်းသုတ်း ==
ဝၢၼ်ႈဢွၼ်ႇမိူင်းယၢႆးၼႆႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉဝႃႈၵႆယၢၼ်ၵၢၼ်တၢင်းဝတ်ႉၵုၼ်ၽူးလွၼ်းလူင် (လွႆလူင်) မွၵ်ႈၶိုင်ႈၽႃႇလူင်ႇၵူၺ်းသေတႃႉ ဢမ်ႇၸၢင်းၶဝ်ႈႁူမ်ႈၶိုၼ်ႈၵျွင်းလွင်းမွၵ်ႇလႆႈ ၵွပ်ႈဝႃႈမီးလွင်ႈယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ လွင်ႈၽႃႇသႃႇၵႂၢမ်းလၢတ်ႈ ၾိင်ႈထုင်းပိူင်ႈၵၼ်ဝႆႉၵမ်ႉၽွင်ႈလႄႈ ဢၼ်ပဵၼ်ပူႇဝၢဝ်း ပူႇမႆ ၼၢႆးမႂ် ပူႇၶမ်းသႂ် ၶဝ်ၸင်ႇၵႂႃႇလဝ်ႈယွၼ်းတီႈၸဝ်ႈၾႃႉလႄႈတမ်ႈတီႈၶူးဝႃးလူင် ၵၼ်ႇထဝုၼ်းသ (ၵၼ်းထဝွင်းသႃ) တဝ်ႈၵွၼ်းဝတ်ႉ ထၢတ်ႈၵုၼ်ၽူးလွၼ်းလူင်း (လွႆလူင်) သေ ၸဝ်ႈၶူးဝႃႈၸင်ႇပၼ်ၶႂၢင်ႉပၼ်ႈတီႈယၢင်းၶူၺ်ပူ (ယၢင်ပူး) တင်းဢွၵ်ႇၼွင်ႁၢမ်းလႄႈဝတ်ႉလွၼ်းလူင်ယဝ်ႉ။

	ပေႃးဝႃႈၸဝ်ႈၶူးဝႃးဢၼ်ၶႂၢင်ႉယဝ်ႉၵေႃႈမိူဝ်ႈပီ ၶရဵတ်ႈ 1863 ၼၼ်ႉ ဢၼ်ပဵၼ်ပူႇဝၢဝ်း ပူႇမႆ ၼၢႆးမႂ် ပူႇၶမ်းသႂ် ၶဝ် တင်ႇဢၼ်ၵၼ်မႃးတီႇမႃးထၢၵ်ႇ ဢၼ်ပဵၼ်ယၢင်းၶူၺ်ပူသေ တေႇသၢင်းၵျွင်းၶႃႈယဝ်ႉ၊ ပၢင်းဢဝ်မုၼ်ၸဝ်ႈၸၢင်ႉယၢၼ်း ဢၼ်မႃးဢဝ်ဝႃႇသႃ တီႈဝတ်ႉၵုၼ်ၽူးလွၼ်းလိူင်ႉၼၼ်ႉ မႃးၼင်ႈၵျွင်းသေ ဢွၼ်ၸူးႁူၺ်းတၵ်ႉၵႃႇသထႃးၶဝ်ၽႄႈတိုၼ်းသႃႇ သၼႃႇမႃး ၸင်ႇလႆႈပဵၼ်မႃးၵျွင်းယၢင်ႈပူ ဢမ်ႇၼၼ်ၵျွင်းယၢင်းပူးၼႆႉမႃးၶႃႈယဝ်ႉ။

== တေႇသၢင်ႈၵျွင်းယၢင်းပူးပွၵ်ႈၵမ်းသွင် ==
ထိုင်မႃးပီၶရဵတ်ႈ 1866 ဝၢႆးႁဵတ်းသၢင်ႈၵျွင်းယဝ်ႉ 2 ပီၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီးလုင်းၶုၼ်ၽူင်း မိူင်းၼွင် ဢၼပဵၼ်ၵူၼ်ႈၵႃႉ လႆႈမႃးယူႇပွၵ်ႉၵၢတ်ႇလူင် ၵဵင်းတုင်ၼၼ်ႉ ၸင်ႇမႃးတႄႇသွၼ်းၽြႃးလူင်ႇသူႇၼိုင်ႈ ဝႆႉၵိုၵ်းၵျွင်း၊ ထိုင်မႃးပီၶရဵတ်ႈ 1924 လိူၼ်သီႇမူၼ်း ၸင်ႇမီးလုင်းမၢၼ်ႇၸီႇ ဢၼ်ပဵၼ်ၼွင်ႉလုင်းၶုၼ်ၽူင်းၼၼ်ႉ မႃးမႄးတဵၵ်းၶမ်းၽြႃးယဝ်ႉ ၶိုၼ်းႁၢင်ႈၶိူင်ႈ ပႃႇလၢင်ႇတႅၼ်ႈၵႅဝ်ႈၽြႃးလူင်သေယဝ်ႉ၊ ဢၼ်ပဵၼ်ပူႇယွတ်ႈၶမ်း ၼၢႆးသဝ်းသူပ်းဝူဝ်း ၶၢမ်ႇပဵၼ်ငဝ်ႈတၵႃႇ ႁဵတ်ႈလူႇၵျွင်းၸလွပ်ႈလင်ၼိုင်ႈ ယူႇဝႆႉၼႃႈတင်ႈၸၢၼ်း ဢၼ်ပဵၼ်ပူမႆ ၼၢႆးမႂ် လႄႈလုၵ်ႈၶူၺ်ပူႇလူႇၶွင်ႇ ၼၢႆးၼၢင်း ႁိၼ်ႁေႈ မိူင်ယၢႆးၶဝ် ႁဵတ်းၵျွင်းၶၢမ်းၸလွပ်ႈထႅင်ႈလင်ၼိုင်ႈလူႇဝႆႉၼႃႈတင်းႁွင်ႇ ပဵၼ်ဝႆႉၵျွင်းသၢမ်လင် ႁူမ်ႈပိုၼ်ႉသေ ပဵၼ်ၵျွင်းပႅၼ်ႈၵျွင်းၽႅၼ်မုင်းၶႃးလူႇဝႆႉ ၼႆႉပဵၼ်ၵွၵ်ႈၵမ်းသွင်ယဝ်ႉ။
	
== သၢင်ႈၵျွင်းဢုတ်ႇမုင်းလိၼ်ၶေႃ ==
ထိုင်မႃးပၢၼ်းမုၼ်ၸဝ်ႈတႅင်းၽေႇ ႁွင်ႉၼၢၼ်လူင် ၵူၼ်းၵမ်ႇပေႃးတီႈယႃး (ၵမ်ႇပူးၶျႃး) ဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈသေ မႄးယႃႉၵျွင်းပႅၼ်ႈမုင်းၶႃးလင်ႇၵဝ်ႇယဝ်ႉ ၶိုၼ်းမေးႁဵတ်းၵျွင်းဢုတ်ႇတႃးမဵၵ်ႇ တႃးထုၼ်း မုင်းလိၼ်ၶေႃ ပဵၼ်ၵျွင်းသီႇလင်ႁူမ်ႈပိုၼ်ႉဝႆႉယဝ်ႉ၊ တၵႃႇၵျွင်းဢုတ်ႇတင်းႁွင်ႇပဵၼ်တၵႃႇၵဝ်ႇ ပူႇမႆ ပူႇလူႇၶွင်ႇ ၼၢႆးၼၢင်း လုင်းၼၼ်ႇတႃႇ ပႃႈၸၢမ်ႇ ဝၢၼ်ႈမိူင်းယၢႆး တၵႃႇၵျွင်းၸၢၼ်းၵေႃႈပဵၼ်တၵႃႇၵဝ်ႇ ပူႇယွတ်ႈၶမ်း ၼၢႆးသဝ်းသူပ်းဝူဝ်း ၶဝ်ၶိုၼ်းလူႇတၢၼ်းဝႆႉယဝ်ႉ။

== ႁဵတ်းသွၼ်းလူႇၽြႃး ==
ၵျွင်းၽြႃးလႄႈၵျွင်းတင်းဢွၵ်ႇပဵၼ်တၵႃႇဝၢၼ်ႈၵၢတ်ႇ ဝၢၼ်ႈယၢင်းပူး ဝၢၼ်ႈလွင်ႉၽၢင် ဝၢၼ်ႈမိူင်းယၢႆး သီႇဝၢၼ်ႈႁွင်းၵၼ်လူႇတၢၼ်းသေ ထိုင်မႃးပီၶရဵတ်ႈ 1970 ၸင်ႇမီးပူႇဢေး ႁွင်ႉပူႇၵႂင်းမူး ဝၢၼ်ႈလွင်ႉၽၢင် ပဵၼ်ငဝ်ႈႁူမ်ႈၶဝ်ႈလုၵ်ႈလၢင်းသေ သွၼ်းၽြႃးလူႇဝႆႉၼႃႈတၢင်းၸၢၼ်းထႅင်ႈသူႇၼိုင်ႈ၊ ပူႇသုၼၼ်ႇတႃႇ ပဵၼ်ငဝ်ႈႁူမ်ႈငဝ်ႈလုၵ်ႈလၢင်း ဝၢၼ်ႈမိူင်းယၢႆး သွၼ်းၽြႃးလူႇဝႆႉၼႃႈတၢင်းႁွင်ႇထႅင်ႈသူႇ ၼိုင်ႈ၊ ထိုင်ႈမႃးပီးၶရဵတ်ႈ 1972 ၼၼ်ႉ ၸင်ႇမီးၼၢႆးမွၵ်ႇႁိူင်း ၼၢႆးမႂ် လုင်းသၢမ်ဝူင်း လုင်းၸေႃးတိၵ ပႃႈမၼ်ႈ၊ လုင်းထုၼ်းၵျီႇ ပႃႈယွတ်ႈ ဝၢၼ်ႈၸေႈတၢၼ်း ဢွၼ်လူႇဝႆႉၽြႃးတွငးသုႇၼိုင်ႈသေ ၸင်ႇမီးၽြႃးၵိုၵ်းမႃး 4 သူႇ တေႃႇထိုင်ဝၼ်ႉၼႆႉယဝ်ႉ။

== ၸဝ်ႈၶူးၸေႃးတိၵမႃးဢဝ်ဝႃႇတီႈယၢင်းပူး ==
ထိုင်မႃးပီၶရဵတ်ႈ 2001 ၸဝ်ႈၶူးၸေႃးတိၵ၊ ၸႃႇတိ ဝၢၼ်ႈၶုၼ်ႇၶႃႇ မိူင်းမိတ်ႈ၊ ၸင်ႇလႆႈမႃး ဢဝ်ဝႃႇသႃတီႈၵျွင်းယၢင်းပူးသေ လႆႈမႃးပိုတ်ႇၽုၼ်ႇႁူင်းႁဵၼ်းဢၼ်မီးၸိုဝ်ႈဝႃႈ '''[[ႁူင်းႁဵၼ်းယၢင်းပူး]]'''ၼၼ်ႉသေ၊ ထိုင်မႃးပီ 2002 လိူၼ်ၸဵင်မႂ်ႇ 8 ၶမ်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၶူးၸေႃးတိၵ ၸင်ႇလႆႈဢွၼ်ႁူဝ်ၼမ်းၼႃႈ ၸူဝ်းႁူၺ်းတၵႃႇသထႃး 4 ဝၢၼ်ႈ၊ ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈလုၵ်ႈၼွင်ႉတပေးတီႈၸမ် တီႈၵႆ ၶိုၼ်းမႄးတေႇသၢင်ႈႁဵတ်းႁူင်းထမ်းမႂ်ႇ၊ လွမ်ႉႁူဝ်ႉဢုတ်ႇ ႁဵတ်းၸလွပ်ႈသႃလႃး လူႇတၢၼ်း ယၢတ်ႇၼမ်ႉၵႂႃႇမိူဝ်ႈလိူၼ် တီႇသႅမ်ႇပိူဝ်ႇ ပီၶရိတ်ႈ 2010 ပီႈၵေႃးၸႃႇ 1372 ၼီႈ ၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။

== သဵၼ်ႈၸိုဝ်ႈၸဝ်ႈသြႃႇ ဢၼ်လႆႈမႃးပဵၼ်ၸဝ်ႈၼင်ႈၵျွင်းယၢင်ႈပူး ပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ် ==
* 1.မုၼ်ၸဝ်ႈတဵင်းၽေႇ ႁွင်ႉၼၢၼ်လူင် 	ၵူၼ်ႈမိူင်းၵမ်ႇပေႃးတီႈယႃး  	(1937-1954)
* 
* 2.မုၼ်ၸၢင်းၶမ်း				ၵုင်းမႃႉ၊ ၵဵင်းတုင် 		(1954-1956)
* 
* 3.မုၼ်ၸဝ်ႈဝိမလ				ပႃႇမၢၼ်ႈ၊ ၵဵင်းတုင်		(1956-1958)
* 
* 4.မုၼ်ၸဝ်ႈၸရေးတ			ၼွင်ႁီး၊ လၢႆးၶႃႈ			(1958-1960)
* 
* 5.မုၼ်ၸဝ်ႈၼမ်ႉၶမ်း			ၼမ်ႉၶမ်း			(1960-1962)
* 
* 6.မုၼ်ၸဝ်ႈၸေႃးတိၵ			မိူင်းၼၢင်း			(1961-1963)
* 
* 7.မုၼ်ၸဝ်ႈပုင်ႇၺ			ဝၢၼ်ႈပၢင်ႇ၊ ၵဵင်းတုင်		(1963-1968)
* 
* 8.မုၼ်ၸဝ်ႈသေႃးၽိတ			မိူင်းၵိုင်				(1968-1972)
* 
* 9.မုၼ်ၸဝ်ႈဝိၸိတ်ႉတ			တႃႈၶွႆႇ၊ ၵဵင်ႈတုင်		(1974-1975)
* 
* 10.မုၼ်ၸဝ်ႈဝိလႃႇသ			လွႆလူင်၊ ၼမ်ႉသၼ်ႇ		(1975-1979)
* 
* 11.မုၼ်ၸဝ်ႈဝိသုတ်ႉထ 			တၢင်ႉယၢၼ်း			(1979-1982)
* 
* 12.မုၼ်ၸဝ်ႈဢႃႇလေႃးၵ			လွင်ႉၽၢင်၊ ၵဵင်တုင်		(1982-1984)
* 
* 13.မုၼ်ၸဝ်ႈၺႃႇၼ 			ၸၢင်ႈသၢတ်ႇ၊ ၵဵင်းတုင်		(1984-1988)
* 
* 14.မုၼ်ၸဝ်ႈဢိင်ႇတႃႇသီႇရိ		မိူင်းၸိတ်ႇ၊ ၼမ်ႉၸၢင်		(1988-2022)

* 15.ၸဝ်ႈၶူးၸေႃးတိၵ ၶုၼ်ၸွမ်ၾႃႉ သတ်ႉထမ်မၸေႃးတိၵꩪၸ၊ မိူင်းမိတ်ႈ 2022 တေႃႇထိုင်ယၢမ်းလဵဝ်

== လွင်ႈၶူၼ်ႉႁႃၶေႃႈမုၼ်း ==
ပိုၼ်းၵဵပ်ႈဝၢၼ်ႈယၢင်းပူး လႄႈၵျွင်းယၢင်းပူးၼႆႉ ၽူႈတႅမ်ႈလိၵ်ႈလႆႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉသွၵ်ႈႁႃမႃးၼႂ်းပပ်ႉ ပိုၼ်းမိူင်းၵဵင်းတုင် လႄႈ ပိုၼ်းဝတ်ႉလွၼ်းလူင်း (လွႆလူင်)၊ ၵဵင်းတုင် လိူဝ်သေၼၼ်ႉလႆႈတွင်ႈထၢမ်ဢဝ်မႃး တီႈ ၵူၼ်းထဝ်ႈၽူႈဢႃႇယုယႂ်ႇၶဝ် ၵူၼ်းမိူင်းၵဵင်းတုင် မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ -

* 1. မႄႈထဝ်ႈၸၢမ်ႇ ဢႃႇယု (103)၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1278 ၼီႈ၊ ဝၢၼ်ႈမိူင်းယၢႆး၊ ၵဵင်းတုင်
* 
* 2. လုင်းၸိၵ်တ ဢႃႇယု (74)၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1298 ၼီႈ၊ ဝၢၼ်ႈၼႃး၊ ၵဵင်းတုင်
* 
* 3. လုင်းၼၼ်ႇတႃႇ ဢႃႇယု (79)၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1287 ၼီႈ၊ ဝၢၼ်ႈၼႃးၶမ်း၊ ၵဵင်းတုင်
* 
* 4. လုင်းၵႃႇလိင်ႇတ ဢႃႇယု (73)၊ ပီၵေႃးၸႃႇ 1302 ၼီႈ၊ ဝၢၼ်ႈတၢၵ်ႇလႅတ်ႇ၊ ၵဵင်းတုင်

	ၸိူဝ်းၼႆႉသေ တႅမ်ႈလၢတ်ႈၼႄမႃးယဝ်ႉ၊ မူႇလိၵ်ႈႁူဝ်ၼႆႉ ယၢမ်ႈတႅမ်ႈသႂ်ႇမႃးၼႂ်းပပ်ႉမၢႆတွင်း ၶၢဝ်းတၢင်းသိပ်းပီ ႁူင်းႁဵၼ်းယၢင်းပူး ယဝ်ႉပွၵ်ႈၼိုင်ႈ၊ ႁႂ်ႈလႆႈပဵၼ်တီႈမၢႆတွင်း လွင်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းႁူႉ တႃႇၽူႈၸိူဝ်ႈမႃးလဵပ်ႈႁဵၼ်းလႄႈယူႇသဝ်းတီႈယၢင်းပူးၼႆႉသေ ၸင်ႇလႆႈၶိုၼ်းတႅမ်ႈထႅင်ႈယဝ်ႉ။

== ၶေႃႈသပ်းလႅင်းထႅမ် လုၵ်ႈႁဵၼ်းယၢင်းပူး (သႅင်ၵူႇႁိူင်း) ==
ပိုၼ်းၵျွင်းယၢင်းပူးၼႆႉ ၸဝ်ႈၶူးလူင်ၸေႃးတိၵ (ႁွင်ႉ) ၶုၼ်ၸွမ်ၾႃႉ မိူင်းမိတ်ႈ လႆႈတႅမ်ႈဝႆႉၼႂ်းပပ်ႉမၢႆတွင်းပီၵွၼ်းၶမ်း ႁူင်းႁဵၼ်းယၢင်းပူး မိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 2019 ၼၼ်ႉသေ ၶႃႈႁဝ်ႈႁၼ်ဝႃႈမၼ်းပဵၼ်ၶေႃႈမုၼ်းၵျွင်းယၢင်းပူး ဢၼ်တဵမ်ထူၼ်ႈဝႆႉတႄႉ တွၼ်ႈတႃႇတေလႆႈၶူၼ်ႉၶႂႃႉႁႃလူငၢႆႈ ၸင်ႇလႆႈဢဝ်မႃးသႂ်ႇဝႆႉၼႂ်း ဝီးၶီႇၽီးတီးယႃး ၼႆႉမိူဝ်ႈပီၶရဵတ်ႈ 2022 ၶႃႈယဝ်ႉ။

	ပိုၼ်းၵျွင်းယၢင်းပူးၸဝ်ႈၶူးလူင်ၸေႃးတိၵ (ႁွင်ႉ) ၶုၼ်ၸွမ်ၾႃႉ မိူင်းမိတ်ႈ လႆႈတႅမ်ႈၸႅၵ်ႇဝႆႉၼႆႉ ပေႃးၸႅၵ်ႇတူၺ်းၼႆတေလႆႈႁၼ်ပဵၼ်သၢမ်တွၼ်ႈ၊ '''တွၼ်ႈၼိုင်ႈ'''ပဵၼ်တွၼ်ႈပိုၼ်းၵဵင်းတုင်ဢၼ်ၵူၼ်းထဝ်ႈ ၶဝ်လႆႈသိုပ်ႇၶႆႈၼေပၼ်လုၵ်ႈလၢၼ်မႃးပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်၊ '''တွၼ်ႈသွင်'''သမ်ႉ ပဵၼ်တွၼ်ႈဢၼ်ပီႈၼွင်ႉၵူၼ်းမိူင်းၼွင် ၶဝ်ပၢႆႈၽေးသိုၵ်း ဢၼ်ၶုၼ်ႁေႃၶမ်းမၢၼ်ႈ မၼ်းတလေး တၢင်းၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းၼွင်တိုၵ်းတေႃးၵၼ်ၼၼ်ႉသေလႆႈပၢႆးမႃးႁႃတီႈၵတ်းတီႈယဵၼ် တႂ်ႈႁူမ်ႈငဝ်ႈၸဝ်ႈၾႃႉမိူင်းၵဵင်းတုင်၊ '''တွၼ်ႈသၢမ်'''သမ်ႉ ပဵၼ်တွၼ်ႈသၢင်ႈၵျွင်းယၢင်းပူးမႃးပၢၼ်သိုပ်ႇပၢၼ်ၶႃႈယဝ်ႉ။

==ၽိုၼ်ဢိင်==
1. ၸဝ်ႈၶူးလူင်ၸေႃးတိၵ (ႁွင်ႉ) ၸဝ်ႈၶုၼ်ၸွမ်ၾႃႉ မိူင်းမိတ်ႈ၊ (2019)၊ ပိုၼ်ႈၵႅပ်ႈ ဝၢၼ်ႈယၢင်းပူး လႄႈ ၵျွင်းယၢင်းပူး၊ ၶၢဝ်းတၢင်းၽူႈလဵပ်ႈႁဵၼ်း မၢႆ (3)၊ ၼႃႈလိၵ်ႈ 197-201</text>
      <sha1>ba2bp7ksj59301cmrnomnnjjhjldijo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ထႅမ်းပလဵၵ်ႉ:ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ</title>
    <ns>10</ns>
    <id>27235</id>
    <revision>
      <id>54781</id>
      <parentid>54725</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T15:59:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Saimawnkham</username>
        <id>5</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="24460" xml:space="preserve">{{Navbox
| name= ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ
| title= [[ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]
| state= {{{state| autocollapse}}}
| listclass= hlist
| above = '''ၸႄႈတွၼ်ႈ''':[[ၸႄႈတွၼ်ႈပၢင်ႇဢူး]] '''ဝဵင်း''': [[ဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]
|group1 = ဢိူင်ႇၵိၼ်း
|list1 = 
* [[ၵိၼ်း (တူၵ်း)၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵိၼ်း (တူၵ်း)]]
* [[ၵိၼ်း (ဢွၵ်ႇ)၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵိၼ်း (ဢွၵ်ႇ)]]
* [[ၵိၼ်းတတႃး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵိၼ်းတတႃး]]
* [[သျုၼ်ႉတေႃး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|သျုၼ်ႉတေႃး]]
* [[ယေႇၼီႇ (ၸၢၼ်း)၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ယေႇၼီႇ (ၸၢၼ်း)]]
* [[ယေႇၼီႇ (ႁွင်ႇ)၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ယေႇၼီႇ (ႁွင်ႇ)]]
* [[ဢွၵ်ႉၵျွၵ်ႉၽျႃႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ဢွၵ်ႉၵျွၵ်ႉၽျႃႇ]]

|group2 = ဢိူင်ႇၵပၢႆႇ
|list2 = 
* [[ၵပၢႆႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵပၢႆႇ]]
* [[ၵျွၵ်ႉပျႃႉသၢတ်ႈ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျွၵ်ႉပျႃႉသၢတ်ႈ]]

|group3 = ဢိူင်ႇၵျႅတ်ႉပျိၼ်ႇ
|list3 = 
* [[ၵျႅတ်ႉပျိၼ်ႇၸေး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျႅတ်ႉပျိၼ်ႇၸေး]]
* [[ၵျႅတ်ႉပျိၼ်ႇယႂႃႇမ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျႅတ်ႉပျိၼ်ႇယႂႃႇမ]]
* [[ၵျွၵ်ႉတၢႆႇၵူင်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျွၵ်ႉတၢႆႇၵူင်း]]
* [[ၵျွၵ်ႉၽျူႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျွၵ်ႉၽျူႇ]]
* [[ၵွင်းဢူးပႃႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵွင်းဢူးပႃႇ]]
* [[ပၢၼ်းမ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပၢၼ်းမ]]
* [[ပႃႇၵႃးၵျွၵ်ႉဢေႃႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပႃႇၵႃးၵျွၵ်ႉဢေႃႇ]]
* [[ပႃႇၵႃး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပႃႇၵႃး]]
* [[ယေႇထႂႅတ်ႉၵျီး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ယေႇထႂႅတ်ႉၵျီး]]

|group4 = ဢိူင်ႇၵျွၵ်ႉသိၼ်ႇ
|list4 = 
* [[ၵျွၵ်ႉသိၼ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျွၵ်ႉသိၼ်ႇ]]
* [[ၼတ်ႉၽဵၵ်ႉ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၵျွၵ်ႉသိၼ်ႇ|ၼတ်ႉၽဵၵ်ႉ]]
* [[ပၢၼ်းတေႃး (ၵေႃႇ)၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပၢၼ်းတေႃး (ၵေႃႇ)]]
* [[ပၢၼ်းတေႃး (လိ)၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပၢၼ်းတေႃး (လိ)]]
* [[ပေႃမႃး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပေႃမႃး]]

|group5 = ဢိူင်ႇၵျွၵ်ႉတလူင်း
|list5 = 
* [[ၵျွၵ်ႉတလူင်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျွၵ်ႉတလူင်း]]
* [[ၵုင်းၸၢမ်၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၵျွၵ်ႉတလူင်း|ၵုင်းၸၢမ်]]
* [[ၼမ်ႉသႃႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၼမ်ႉသႃႇ]]
* [[ၼႃးၵႅင်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၼႃးၵႅင်း]]
* [[လႄႇၵျီး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|လႄႇၵျီး]]
* [[ဢွင်ႇလုတ်ႉ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ဢွင်ႇလုတ်ႉ]]

|group6 = ဢိူင်ႇၵျွၵ်ႉဝႃႇ
|list6 = 
* [[ၵျွၵ်ႉဝႃႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျွၵ်ႉဝႃႇ]]
* [[ၶျွင်းၵျီးမႃႇၼႃး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၶျွင်းၵျီးမႃႇၼႃး]]
* [[ပိၼ်ႇပေႃႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပိၼ်ႇပေႃႇ]]

|group7 = ဢိူင်ႇၵျႅတ်ႉၼၽ
|list7 = 
* [[ၵျွၵ်ႉပူင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျွၵ်ႉပူင်ႇ]]
* [[ၵျႅတ်ႉၼၽ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျႅတ်ႉၼၽ]]
* [[ပၢင်ၵႂၢႆး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပၢင်ၵႂၢႆး]]

|group8 = ဢိူင်ႇၵတႄး
|list8 = 
* [[ၵသူၵ်ႉ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵသူၵ်ႉ]]
* [[ၵပႃႇဢေး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵပႃႇဢေး]]
* [[ၵျွၵ်ႉသွင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျွၵ်ႉသွင်ႇ]]
* [[ၵတႄး (ၵၢင်)၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵတႄး (ၵၢင်)]]
* [[ၵတႄး (တွၼ်ႈတႂ်ႈ)၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵတႄး (တွၼ်ႈတႂ်ႈ)]]
* [[ၶျိၼ်ႇတေႉယေႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၶျိၼ်ႇတေႉယေႇ]]
* [[တွင်ႇၵူင်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|တွင်ႇၵူင်း]]
* [[တၢၼ်ႉတၵူးတွင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|တၢၼ်ႉတၵူးတွင်ႇ]]
* [[ၼမ်ႉၽိူၵ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၼမ်ႉၽိူၵ်ႇ]]
* [[ၼၢင်းၼွႆႉ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၼၢင်းၼွႆႉ]]
* [[ပူဝ်ႇၵူင်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပူဝ်ႇၵူင်း]]
* [[ၽယႃးတူင်းသူႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၽယႃးတူင်းသူႇ]]
* [[ယေႇဢူးၵျီး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ယေႇဢူးၵျီး]]
* [[လူးထ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|လူးထ]]
* [[သထေးၵူင်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|သထေးၵူင်း]]
* [[ဢွင်ႇမျေႇလႃႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ဢွင်ႇမျေႇလႃႇ]]
* [[ဢွင်ႇတိတ်ႉလႂိၼ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ဢွင်ႇတိတ်ႉလႂိၼ်ႇ]]

|group9 = ဢိူင်ႇၶျွင်းၵျီး
|list9 = 
* [[ၵုင်းၸၢမ်၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵုင်းၸၢမ်]]
* [[ၶျွင်းၵျီး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၶျွင်းၵျီး]]
* [[ၵုင်းၸၢမ်ၵေႃႇရၶႃး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵုင်းၸၢမ်ၵေႃႇရၶႃး]]
* [[ၵုင်းၸၢမ်လိသေႃး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵုင်းၸၢမ်လိသေႃး]]

|group10 = ဢိူင်ႇၺွင်ႇထွၵ်ႈ
|list10 = 
* [[ၺွင်ႇထွၵ်ႈ (ႁွင်ႇ)၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၺွင်ႇထွၵ်ႈ (ႁွင်ႇ)]]
* [[ၺွင်ႇထွၵ်ႈ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၺွင်ႇထွၵ်ႈ]]
* [[ၼႃးၸလႄႉ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၼႃးၸလႄႉ]]
* [[ၼႃးၸီး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၼႃးၸီး]]
* [[ၼႃးၺွင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၼႃးၺွင်ႇ]]
* [[ၼႃးယေႃ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၼႃးယေႃ]]

|group11 = ဢိူင်ႇၺွင်ႇပိၼ်ႇတႃႇ
|list11 = 
* [[ၺွင်ႇပိၼ်ႇတႃႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၺွင်ႇပိၼ်ႇတႃႇ]]
* [[ၼႃးတႄႉၸၢမ်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၼႃးတႄႉၸၢမ်း]]

|group12 = ဢိူင်ႇတွင်ႇတုၼ်း
|list12 = 
* [[တွင်ႇတုၼ်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|တွင်ႇတုၼ်း]]

|group13 = ဢိူင်ႇပိၼ်ႇတပျေႇ
|list13 = 
* [[ပိၼ်ႇတပျေႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပိၼ်ႇတပျေႇ]]

|group14 = ဢိူင်ႇပျွင်းပျိၼ်ႇ
|list14 = 
* [[ၵူဝ်းလၢၼ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵူဝ်းလၢၼ်ႇ]]
* [[ပျွင်းပျိၼ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပျွင်းပျိၼ်ႇ]]
* [[မျေႇမႄး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|မျေႇမႄး]]

|group15 = ဢိူင်ႇပဵင်းပဵတ်ႈ
|list15 = 
* [[5/6 လၵ်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|5/6 လၵ်း]]
* [[ၵေႃႇလၶႃး 7-လၵ်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵေႃႇလၶႃး 7-လၵ်း]]
* [[ၵေႃႇလၶႃး 8-လၵ်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵေႃႇလၶႃး 8-လၵ်း]]
* [[ၵေႃႇလၶႃး 9-လၵ်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵေႃႇလၶႃး 9-လၵ်း]]
* [[လိသေႃးၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|လိသေႃးၶရိတ်ႉယၢၼ်ႇ]]
* [[သၢႆးလမ်၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|သၢႆးလမ်]]
* [[လိသေႃးၼတ်ႉၸႃး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|လိသေႃးၼတ်ႉၸႃး]]
* [[ပဵင်းပဵတ်ႈ (ၼိူဝ်)၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပဵင်းပဵတ်ႈ (ၼိူဝ်)]]
* [[ပဵင်းပဵတ်ႈ (ယႂႃႇမ)၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပဵင်းပဵတ်ႈ (ယႂႃႇမ)]]
* [[ပဵင်းပဵတ်ႈ (တႂ်ႈ)၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပဵင်းပဵတ်ႈ (တႂ်ႈ)]]

|group16 = ဢိူင်ႇၽျူႇယွင်ႇ
|list16 = 
* [[ၺွင်ႇၵူင်း (ၼိူဝ်)၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၺွင်ႇၵူင်း (ၼိူဝ်)]]
* [[ၺွင်ႇၵူင်း (တႂ်ႈ)၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၺွင်ႇၵူင်း (တႂ်ႈ)]]
* [[ၽျူႇယွင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၽျူႇယွင်ႇ]]

|group17 = ဢိူင်ႇပမုၼ်ႇ
|list17 = 
* [[ပၢၼ်းမထဵၵ်ႉ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပၢၼ်းမထဵၵ်ႉ]]
* [[ပမုၼ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပမုၼ်ႇ]]

|group18 = ဢိူင်ႇပေႃႉလူင်းၵျီး
|list18 = 
* [[သိၼ်ႇၶႂႃႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|သိၼ်ႇၶႂႃႇ]]
* [[ပေႃးလူင်းၵျီး (ၵေႃႇ)၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပေႃးလူင်းၵျီး (ၵေႃႇ)]]
* [[ပေႃႉလူင်းၵျီး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပေႃႉလူင်းၵျီး]]
* [[ပေႃႉလူင်းလေး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပေႃႉလူင်းလေး]]

|group19 = ဢိူင်ႇသူၺ်ႇၺွင်ႇပိၼ်ႇ
|list19 = 
* [[ၸဵင်ႇၵူင်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၸဵင်ႇၵူင်း]]
* [[ၸဵင်ႇဢိၼ်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၸဵင်ႇဢိၼ်း]]
* [[ပတၢၼ်းယႂႃႇတိတ်ႉ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပတၢၼ်းယႂႃႇတိတ်ႉ]]
* [[မလႄးပွၵ်ႉ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|မလႄးပွၵ်ႉ]]
* [[သူၺ်ႇၺွင်ႇပိၼ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|သူၺ်ႇၺွင်ႇပိၼ်ႇ]]
* [[ဢွင်ႇပတၢၼ်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ဢွင်ႇပတၢၼ်း]]

|group20 = ဢိူင်ႇယႂႃႇတႃႇယႃႇ
|list20 = 
* [[ဢိူင်ႇၵျႅတ်ႉၼၽလၢၼ်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျႅတ်ႉၼၽလၢၼ်း]]
* [[သႄႇဢူး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|သႄႇဢူး]]
* [[ထၢင်သႅင်၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ထၢင်သႅင်]]
* [[ပၢင်ယွင်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပၢင်ယွင်း]]
* [[ပျွင်ႇၶွင်းၵျီး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပျွင်ႇၶွင်းၵျီး]]
* [[ပျွင်ႇၶွင်းလေး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပျွင်ႇၶွင်းလေး]]
* [[မၢၵ်ႇလိၼ်တွင်၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|မၢၵ်ႇလိၼ်တွင်]]
* [[မၢၼ်ႈပဵင်းလၢၼ်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|မၢၼ်ႈပဵင်းလၢၼ်း]]
* [[ယႂႃႇတႃႇယႃႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ယႂႃႇတႃႇယႃႇ]]

|group21 = ဢိူင်ႇယေႇဢေး
|list21 = 
* [[ၵျွၵ်ႉၽျႃႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျွၵ်ႉၽျႃႇ]]
* [[ၵူၺ်ႉၵျီး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵူၺ်ႉၵျီး]]
* [[ၵူၺ်ႉပိၼ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵူၺ်ႉပိၼ်ႇ]]
* [[ၸၶၢၼ်းၵျီး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၸၶၢၼ်းၵျီး]]
* [[ယေႇဢေး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ယေႇဢေး]]
* [[တိတ်ႉသဵင်ႉၵူင်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|တိတ်ႉသဵင်ႉၵူင်း]]
* [[ဢထႅတ်ႉၵျွၵ်ႉၵျၢမ်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ဢထႅတ်ႉၵျွၵ်ႉၵျၢမ်း]]
* [[ဢွၵ်ႉၵျွၵ်ႉၵျၢမ်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ဢွၵ်ႉၵျွၵ်ႉၵျၢမ်း]]

|group22 = ဢိူင်ႇလွႆငိုၼ်း
|list22 = 
* [[လွႆငိုၼ်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|လွႆငိုၼ်း]]

|group23 = ဢိူင်ႇလိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ
|list23 = 
* [[ထိၼ်းသျူးတွင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ထိၼ်းသျူးတွင်ႇ]]
* [[မၢၵ်ႇၵွၵ်ႇတွင်၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|မၢၵ်ႇၵွၵ်ႇတွင်]]
* [[လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ]]
* [[လေႇတႃႇၵလႃး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|လေႇတႃႇၵလႃး]]
* [[လေႇတႃႇတွင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|လေႇတႃႇတွင်ႇ]]

|group24 = ဢိူင်ႇလိသေႃးလႄႇဢူး
|list24 = 
* [[ပၢင်ယွင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပၢင်ယွင်ႇ]]
* [[ပၢင်လင်၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပၢင်လင်]]
* [[ယေႇၺိဢိၼ်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ယေႇၺိဢိၼ်း]]
* [[လႄးလၢၼ်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|လႄးလၢၼ်း]]
* [[လိသေႃးလႄႇဢူး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|လိသေႃးလႄႇဢူး]]
* [[ဢိၼ်းၶျွၵ်ႉ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ဢိၼ်းၶျွၵ်ႉ]]

|group25 = ဢိူင်ႇလွင်းၸိၼ်ႇ
|list25 = 
* [[ၼွင်ဝၢႆ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၼွင်ဝၢႆ]]
* [[ပေႇထႃႇၼီႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပေႇထႃႇၼီႇ]]
* [[ယေႇဝေႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ယေႇဝေႇ]]
* [[လွင်းၸိၼ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|လွင်းၸိၼ်ႇ]]

|group26 = ဢိူင်ႇဝင်ႇၵပႃႇ
|list26 = 
* [[ဝင်ႇၵပႃႇၶၢင်၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ဝင်ႇၵပႃႇၶၢင်]]
* [[ၵျွင်းၶမ်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျွင်းၶမ်း]]
* [[ၵျွင်းၶမ်းၵလႃး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျွင်းၶမ်းၵလႃး]]
* [[ဝင်ႇၵပႃႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ဝင်ႇၵပႃႇ]]

|group27 = ဢိူင်ႇတတုတ်ႉသျူဝ်ႇ
|list27 = 
* [[ၵျွၵ်ႉသွင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ တတုတ်ႉသျူဝ်ႇ|ၵျွၵ်ႉသွင်ႇ]]
* [[ၵျွၵ်ႉၼၵႃး (ၵေႃႇ)၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျွၵ်ႉၼၵႃး (ၵေႃႇ)]]
* [[ၵျွၵ်ႉၼၵႃး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျွၵ်ႉၼၵႃး]]
* [[ၵျွၵ်ႉပူၵ်ႉ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျွၵ်ႉပူၵ်ႉ]]
* [[ပေႃႇပတၢၼ်း၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ပေႃႇပတၢၼ်း]]
* [[တတုတ်ႉသျူဝ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|တတုတ်ႉသျူဝ်ႇ]]

|group28 = ဢိူင်ႇတၢၼ်ႇလႂိၼ်ႇတွင်ႇပွတ်းဢွၵ်ႇ
|list28 = 
* [[တၢၼ်ႇလႂိၼ်ႇတွင်ႇပွတ်းဢွၵ်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|တၢၼ်ႇလႂိၼ်ႇတွင်ႇပွတ်းဢွၵ်ႇ]]

|group29 = ဢိူင်ႇႁူဝ်ဝဵၵ်ႉ
|list29 = 
* [[ၵျွင်းၶမ်းၶၢင်၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ၵျွင်းၶမ်းၶၢင်]]
* [[ႁူဝ်ဝဵၵ်ႉ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ႁူဝ်ဝဵၵ်ႉ]]

|group30 = ဢိူင်ႇဢူင်တၢၼ်ႇ
|list30 = 
* [[ဢူင်ႇတၢၼ်၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ|ဢူင်ႇတၢၼ်]]

}}&lt;noinclude&gt;
{{collapsible option}}
[[Category:ထႅမ်းပလဵၵ်ႉ မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ]]
&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mvmqmobxuguctbne0khl4oi4gjsfops</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ထိၼ်းသျူးတွင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27354</id>
    <revision>
      <id>54782</id>
      <timestamp>2022-08-02T16:00:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Saimawnkham</username>
        <id>5</id>
      </contributor>
      <comment>ၵေႃႇသၢင်ႈၼႃႈလိၵ်ႈဝႆႉ တင်း  &quot;{{Infobox settlement |name =ထိၼ်းသျူးတွင်ႇ |official_name = ဝၢၼ်ႈထိၼ်းသျူးတွင်ႇ |settlement_type = [[ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဝၢၼ်ႈ]] |pushpin_label_position = bottom |pushpin_map = မိူင်းမၢၼ်ႈ |pushpin_map_caption = ဢွင်ႈတီႈ...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4162" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
|name =ထိၼ်းသျူးတွင်ႇ
|official_name = ဝၢၼ်ႈထိၼ်းသျူးတွင်ႇ
|settlement_type = [[ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဝၢၼ်ႈ]]
|pushpin_label_position = bottom
|pushpin_map = မိူင်းမၢၼ်ႈ
|pushpin_map_caption = ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ
|image_skyline = 
|imagesize = 
|image_caption = 
|image_map = 
|map_caption = 
|subdivision_type = မိူင်း
|subdivision_name = {{ၸွမ်ပိဝ်|မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ}}
|subdivision_type1 = [[ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းဢုပ်ႉပိူင်ႇ မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈတိူင်း]]
|subdivision_name1 = [[File:Flag of Mandalay Division.svg|25px]] [[တႃႈလိူဝ်ႇ၊ ၸႄႈတိူင်း|ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ]]
|subdivision_type2 = [[ၸႄႈတွၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈတွၼ်ႈ]]
|subdivision_name2 = [[ၸႄႈတွၼ်ႈပၢင်ႇဢူး]]
|subdivision_type3 = [[ၸႄႈဝဵင်းၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈဝဵင်း]]
|subdivision_name3 = [[ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]
|subdivision_type4 = [[ဢိူင်ႇၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဢိူင်ႇ]]
|subdivision_name4 = လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ
|unit_pref = Imperial
|area_total_km2 = 
|population = 
|population_total = 
|population_urban = 
|population_rural = 
|population_as_of = 
|population_footnotes =
|population_blank1_title = 
|population_blank2 = 
|population_blank2_title = 
|population_density_km2 = auto
|coordinates = {{Coord|23.024356842041|96.4958190917969|region:MM|format=dms|display=inline,title}}
|leader_title = 
|elevation_ft = 
|elevation_m = 
|timezone = [[လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|MST]]
|utc_offset = +6.30
|area_code = 
|website =
}}

'''ဝၢၼ်ႈထိၼ်းသျူးတွင်ႇ ''' ({{Lang-my|ထင်းရှုးတောင်ရွာ}}၊ {{Lang-en|Htinshutaung}}) ၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈ [[လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ၊ ဢိူင်ႇ|ဢိူင်ႇလိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ]]၊ [[ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]၊ [[ၸႄႈတွၼ်ႈပၢင်ႇဢူး]]၊ [[ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ]] ယဝ်ႉ။ ၶူတ်ႉဢွင်ႈတီႈၼႆႉ ပဵၼ် 190307 ယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ [[သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ#သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း 2014|သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း 2014]] သေ တီႈ ဢိူင်ႇလိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ ၸၢႆး 861 ၵေႃႉ ၊ ယိင်း 785 ၵေႃႉ သေ [[ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း]] ယူႇသဝ်း ႁူမ်ႈ မီးယူႇ 1646 ၵေႃႉယဝ်ႉ။&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://themimu.info/place-codes|title=Place codes (Pcodes)|work=Myanmar Information Management Un09it|date=June 2020}}&lt;/ref&gt;

==ၽိုၼ်ဢိင်==
{{Reflist}}

{{ဢွင်ႈတီႈၼႃႈလိၼ်
|Centre = ထိၼ်းသျူးတွင်ႇ
|North = -
|Northeast = -
|East = -
|Southeast = -
|South = -
|Southwest = -
|West = -
|Northwest = -
}}
{{ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ}}
{{Mandalay-geo-stub}}
[[ပိူင်ထၢၼ်ႈ:ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးတီႈ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]</text>
      <sha1>bp7ukd8105z6kh1ks6ddx7qcvevx2l4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>မၢၵ်ႇၵွၵ်ႇတွင်၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27355</id>
    <revision>
      <id>54783</id>
      <timestamp>2022-08-02T16:02:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Saimawnkham</username>
        <id>5</id>
      </contributor>
      <comment>ၵေႃႇသၢင်ႈၼႃႈလိၵ်ႈဝႆႉ တင်း  &quot;{{Infobox settlement |name =မၢၵ်ႇၵွၵ်ႇတွင် |official_name = ဝၢၼ်ႈမၢၵ်ႇၵွၵ်ႇတွင် |settlement_type = [[ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဝၢၼ်ႈ]] |pushpin_label_position = bottom |pushpin_map = မိူင်းမၢၼ်ႈ |pushpin_map_caption = ဢွင်ႈတီႈ...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4163" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
|name =မၢၵ်ႇၵွၵ်ႇတွင်
|official_name = ဝၢၼ်ႈမၢၵ်ႇၵွၵ်ႇတွင်
|settlement_type = [[ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဝၢၼ်ႈ]]
|pushpin_label_position = bottom
|pushpin_map = မိူင်းမၢၼ်ႈ
|pushpin_map_caption = ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ
|image_skyline = 
|imagesize = 
|image_caption = 
|image_map = 
|map_caption = 
|subdivision_type = မိူင်း
|subdivision_name = {{ၸွမ်ပိဝ်|မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ}}
|subdivision_type1 = [[ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းဢုပ်ႉပိူင်ႇ မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈတိူင်း]]
|subdivision_name1 = [[File:Flag of Mandalay Division.svg|25px]] [[တႃႈလိူဝ်ႇ၊ ၸႄႈတိူင်း|ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ]]
|subdivision_type2 = [[ၸႄႈတွၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈတွၼ်ႈ]]
|subdivision_name2 = [[ၸႄႈတွၼ်ႈပၢင်ႇဢူး]]
|subdivision_type3 = [[ၸႄႈဝဵင်းၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈဝဵင်း]]
|subdivision_name3 = [[ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]
|subdivision_type4 = [[ဢိူင်ႇၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဢိူင်ႇ]]
|subdivision_name4 = လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ
|unit_pref = Imperial
|area_total_km2 = 
|population = 
|population_total = 
|population_urban = 
|population_rural = 
|population_as_of = 
|population_footnotes =
|population_blank1_title = 
|population_blank2 = 
|population_blank2_title = 
|population_density_km2 = auto
|coordinates = {{Coord|23.024356842041|96.4958190917969|region:MM|format=dms|display=inline,title}}
|leader_title = 
|elevation_ft = 
|elevation_m = 
|timezone = [[လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|MST]]
|utc_offset = +6.30
|area_code = 
|website =
}}

'''ဝၢၼ်ႈမၢၵ်ႇၵွၵ်ႇတွင် ''' ({{Lang-my|မက်ခေါက်တောင်ရွာ}}၊ {{Lang-en|Metkhauktaung}}) ၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈ [[လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ၊ ဢိူင်ႇ|ဢိူင်ႇလိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ]]၊ [[ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]၊ [[ၸႄႈတွၼ်ႈပၢင်ႇဢူး]]၊ [[ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ]] ယဝ်ႉ။ ၶူတ်ႉဢွင်ႈတီႈၼႆႉ ပဵၼ် 190309 ယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ [[သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ#သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း 2014|သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း 2014]] သေ တီႈ ဢိူင်ႇလိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ ၸၢႆး 861 ၵေႃႉ ၊ ယိင်း 785 ၵေႃႉ သေ [[ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း]] ယူႇသဝ်း ႁူမ်ႈ မီးယူႇ 1646 ၵေႃႉယဝ်ႉ။&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://themimu.info/place-codes|title=Place codes (Pcodes)|work=Myanmar Information Management Un09it|date=June 2020}}&lt;/ref&gt;

==ၽိုၼ်ဢိင်==
{{Reflist}}

{{ဢွင်ႈတီႈၼႃႈလိၼ်
|Centre = မၢၵ်ႇၵွၵ်ႇတွင်
|North = -
|Northeast = -
|East = -
|Southeast = -
|South = -
|Southwest = -
|West = -
|Northwest = -
}}
{{ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ}}
{{Mandalay-geo-stub}}
[[ပိူင်ထၢၼ်ႈ:ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးတီႈ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]</text>
      <sha1>9fp516dztkplbg8by53gzrgtu450ruc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>54784</id>
      <parentid>54783</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T16:03:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Saimawnkham</username>
        <id>5</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4170" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
|name =မၢၵ်ႇၵွၵ်ႇတွင်
|official_name = ဝၢၼ်ႈမၢၵ်ႇၵွၵ်ႇတွင်
|settlement_type = [[ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဝၢၼ်ႈ]]
|pushpin_label_position = bottom
|pushpin_map = မိူင်းမၢၼ်ႈ
|pushpin_map_caption = ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ
|image_skyline = 
|imagesize = 
|image_caption = 
|image_map = 
|map_caption = 
|subdivision_type = မိူင်း
|subdivision_name = {{ၸွမ်ပိဝ်|မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ}}
|subdivision_type1 = [[ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းဢုပ်ႉပိူင်ႇ မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈတိူင်း]]
|subdivision_name1 = [[File:Flag of Mandalay Division.svg|25px]] [[တႃႈလိူဝ်ႇ၊ ၸႄႈတိူင်း|ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ]]
|subdivision_type2 = [[ၸႄႈတွၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈတွၼ်ႈ]]
|subdivision_name2 = [[ၸႄႈတွၼ်ႈပၢင်ႇဢူး]]
|subdivision_type3 = [[ၸႄႈဝဵင်းၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈဝဵင်း]]
|subdivision_name3 = [[ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]
|subdivision_type4 = [[ဢိူင်ႇၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဢိူင်ႇ]]
|subdivision_name4 = လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ
|unit_pref = Imperial
|area_total_km2 = 
|population = 
|population_total = 
|population_urban = 
|population_rural = 
|population_as_of = 
|population_footnotes =
|population_blank1_title = 
|population_blank2 = 
|population_blank2_title = 
|population_density_km2 = auto
|coordinates = &lt;!--{{Coord|23.024356842041|96.4958190917969|region:MM|format=dms|display=inline,title}}--&gt;
|leader_title = 
|elevation_ft = 
|elevation_m = 
|timezone = [[လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|MST]]
|utc_offset = +6.30
|area_code = 
|website =
}}

'''ဝၢၼ်ႈမၢၵ်ႇၵွၵ်ႇတွင် ''' ({{Lang-my|မက်ခေါက်တောင်ရွာ}}၊ {{Lang-en|Metkhauktaung}}) ၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈ [[လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ၊ ဢိူင်ႇ|ဢိူင်ႇလိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ]]၊ [[ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]၊ [[ၸႄႈတွၼ်ႈပၢင်ႇဢူး]]၊ [[ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ]] ယဝ်ႉ။ ၶူတ်ႉဢွင်ႈတီႈၼႆႉ ပဵၼ် 190309 ယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ [[သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ#သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း 2014|သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း 2014]] သေ တီႈ ဢိူင်ႇလိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ ၸၢႆး 861 ၵေႃႉ ၊ ယိင်း 785 ၵေႃႉ သေ [[ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း]] ယူႇသဝ်း ႁူမ်ႈ မီးယူႇ 1646 ၵေႃႉယဝ်ႉ။&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://themimu.info/place-codes|title=Place codes (Pcodes)|work=Myanmar Information Management Un09it|date=June 2020}}&lt;/ref&gt;

==ၽိုၼ်ဢိင်==
{{Reflist}}

{{ဢွင်ႈတီႈၼႃႈလိၼ်
|Centre = မၢၵ်ႇၵွၵ်ႇတွင်
|North = -
|Northeast = -
|East = -
|Southeast = -
|South = -
|Southwest = -
|West = -
|Northwest = -
}}
{{ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ}}
{{Mandalay-geo-stub}}
[[ပိူင်ထၢၼ်ႈ:ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးတီႈ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]</text>
      <sha1>0mau4lkc0548gg32bw953kxkpbjkkll</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>လေႇတႃႇၵလႃး၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27356</id>
    <revision>
      <id>54785</id>
      <timestamp>2022-08-02T16:03:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Saimawnkham</username>
        <id>5</id>
      </contributor>
      <comment>ၵေႃႇသၢင်ႈၼႃႈလိၵ်ႈဝႆႉ တင်း  &quot;{{Infobox settlement |name =လေႇတႃႇၵလႃး |official_name = ဝၢၼ်ႈလေႇတႃႇၵလႃး |settlement_type = [[ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဝၢၼ်ႈ]] |pushpin_label_position = bottom |pushpin_map = မိူင်းမၢၼ်ႈ |pushpin_map_caption = ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5332" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
|name =လေႇတႃႇၵလႃး
|official_name = ဝၢၼ်ႈလေႇတႃႇၵလႃး
|settlement_type = [[ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဝၢၼ်ႈ]]
|pushpin_label_position = bottom
|pushpin_map = မိူင်းမၢၼ်ႈ
|pushpin_map_caption = ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ
|image_skyline = 
|imagesize = 
|image_caption = 
|image_map = 
|map_caption = 
|subdivision_type = မိူင်း
|subdivision_name = {{ၸွမ်ပိဝ်|မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ}}
|subdivision_type1 = [[ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းဢုပ်ႉပိူင်ႇ မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈတိူင်း]]
|subdivision_name1 = [[File:Flag of Mandalay Division.svg|25px]] [[တႃႈလိူဝ်ႇ၊ ၸႄႈတိူင်း|ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ]]
|subdivision_type2 = [[ၸႄႈတွၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈတွၼ်ႈ]]
|subdivision_name2 = [[ၸႄႈတွၼ်ႈပၢင်ႇဢူး]]
|subdivision_type3 = [[ၸႄႈဝဵင်းၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈဝဵင်း]]
|subdivision_name3 = [[ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]
|subdivision_type4 = [[ဢိူင်ႇၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဢိူင်ႇ]]
|subdivision_name4 = လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ
|unit_pref = Imperial
|area_total_km2 = 
|population = 
|population_total = 
|population_urban = 
|population_rural = 
|population_as_of = 
|population_footnotes =
|population_blank1_title = 
|population_blank2 = 
|population_blank2_title = 
|population_density_km2 = auto
|coordinates = &lt;!--{{Coord|23.024356842041|96.4958190917969|region:MM|format=dms|display=inline,title}}--&gt;
|leader_title = 
|elevation_ft = 
|elevation_m = 
|timezone = [[လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|MST]]
|utc_offset = +6.30
|area_code = 
|website =
}}

'''ဝၢၼ်ႈလေႇတႃႇၵလႃး ''' ({{Lang-my|မက်ခေါက်တောင်ရွာ}}၊ {{Lang-en|Metkhauktaung}}) ၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈ [[လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ၊ ဢိူင်ႇ|ဢိူင်ႇလိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ]]၊ [[ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]၊ [[ၸႄႈတွၼ်ႈပၢင်ႇဢူး]]၊ [[ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ]] ယဝ်ႉ။ ၶူတ်ႉဢွင်ႈတီႈၼႆႉ ပဵၼ် 190309 ယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ [[သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ#သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း 2014|သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း 2014]] သေ တီႈ ဢိူင်ႇလိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ ၸၢႆး 861 ၵေႃႉ ၊ ယိင်း 785 ၵေႃႉ သေ [[ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း]] ယူႇသဝ်း ႁူမ်ႈ မီးယူႇ 1646 ၵေႃႉယဝ်ႉ။&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://themimu.info/place-codes|title=Place codes (Pcodes)|work=Myanmar Information Management Un09it|date=June 2020}}&lt;/ref&gt;

'''လေသာကုလားရွာ''' ({{Lang-en|Laytharkalar}})သည် [[မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီး]]၊ [[ပြင်ဦးလွင်ခရိုင်]]၊ [[မိုးကုတ်မြို့နယ်]]၊ [[လီရှောကျောက်ပုံကျေးရွာအုပ်စု]]၌ တည်ရှိသည်။ ရွာနေရာကုတ်မှာ ၁၉၀၃၁၀ ဖြစ်သည်။ [[မြန်မာနိုင်ငံရှိ သန်းခေါင်စာရင်း#၂၀၁၄ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်း|၂၀၁၄ သန်းခေါင်စာရင်း]]အရ လီရှောကျောက်ပုံကျေးရွာအုပ်စုတွင် ကျား ၈၆၁ ဦး၊ မ ၇၈၅ ဦး၊ [[လူဦးရေ]] စုစုပေါင်း ၁၆၄၆ ဦးနေထိုင်သည်။ ဒေသအခေါ်မှာ လေသာဂေါရခါး ဖြစ်သည်။ &lt;ref&gt;{{cite web|url=http://themimu.info/place-codes|title=Place codes (Pcodes)|work=Myanmar Information Management Unit|date=June 2020}}&lt;/ref&gt;


==ၽိုၼ်ဢိင်==
{{Reflist}}

{{ဢွင်ႈတီႈၼႃႈလိၼ်
|Centre = လေႇတႃႇၵလႃး
|North = -
|Northeast = -
|East = -
|Southeast = -
|South = -
|Southwest = -
|West = -
|Northwest = -
}}
{{ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ}}
{{Mandalay-geo-stub}}
[[ပိူင်ထၢၼ်ႈ:ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးတီႈ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]</text>
      <sha1>0gux6ytq0o6d7ugksmnzg8xusc5gf0b</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>54786</id>
      <parentid>54785</parentid>
      <timestamp>2022-08-02T16:04:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Saimawnkham</username>
        <id>5</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4110" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
|name =လေႇတႃႇၵလႃး
|official_name = ဝၢၼ်ႈလေႇတႃႇၵလႃး
|settlement_type = [[ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဝၢၼ်ႈ]]
|pushpin_label_position = bottom
|pushpin_map = မိူင်းမၢၼ်ႈ
|pushpin_map_caption = ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ
|image_skyline = 
|imagesize = 
|image_caption = 
|image_map = 
|map_caption = 
|subdivision_type = မိူင်း
|subdivision_name = {{ၸွမ်ပိဝ်|မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ}}
|subdivision_type1 = [[ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းဢုပ်ႉပိူင်ႇ မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈတိူင်း]]
|subdivision_name1 = [[File:Flag of Mandalay Division.svg|25px]] [[တႃႈလိူဝ်ႇ၊ ၸႄႈတိူင်း|ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ]]
|subdivision_type2 = [[ၸႄႈတွၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈတွၼ်ႈ]]
|subdivision_name2 = [[ၸႄႈတွၼ်ႈပၢင်ႇဢူး]]
|subdivision_type3 = [[ၸႄႈဝဵင်းၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈဝဵင်း]]
|subdivision_name3 = [[ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]
|subdivision_type4 = [[ဢိူင်ႇၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဢိူင်ႇ]]
|subdivision_name4 = လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ
|unit_pref = Imperial
|area_total_km2 = 
|population = 
|population_total = 
|population_urban = 
|population_rural = 
|population_as_of = 
|population_footnotes =
|population_blank1_title = 
|population_blank2 = 
|population_blank2_title = 
|population_density_km2 = auto
|coordinates = &lt;!--{{Coord|23.024356842041|96.4958190917969|region:MM|format=dms|display=inline,title}}--&gt;
|leader_title = 
|elevation_ft = 
|elevation_m = 
|timezone = [[လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|MST]]
|utc_offset = +6.30
|area_code = 
|website =
}}

'''ဝၢၼ်ႈလေႇတႃႇၵလႃး ''' ({{Lang-my|လေသာကုလားရွာ}}၊ {{Lang-en|Laytharkalar}}) ၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈ [[လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ၊ ဢိူင်ႇ|ဢိူင်ႇလိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ]]၊ [[ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]၊ [[ၸႄႈတွၼ်ႈပၢင်ႇဢူး]]၊ [[ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ]] ယဝ်ႉ။ ၶူတ်ႉဢွင်ႈတီႈၼႆႉ ပဵၼ် 190310 ယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ [[သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ#သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း 2014|သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း 2014]] သေ တီႈ ဢိူင်ႇလိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ ၸၢႆး 861 ၵေႃႉ ၊ ယိင်း 785 ၵေႃႉ သေ [[ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း]] ယူႇသဝ်း ႁူမ်ႈ မီးယူႇ 1646 ၵေႃႉယဝ်ႉ။&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://themimu.info/place-codes|title=Place codes (Pcodes)|work=Myanmar Information Management Un09it|date=June 2020}}&lt;/ref&gt;


==ၽိုၼ်ဢိင်==
{{Reflist}}

{{ဢွင်ႈတီႈၼႃႈလိၼ်
|Centre = လေႇတႃႇၵလႃး
|North = -
|Northeast = -
|East = -
|Southeast = -
|South = -
|Southwest = -
|West = -
|Northwest = -
}}
{{ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ}}
{{Mandalay-geo-stub}}
[[ပိူင်ထၢၼ်ႈ:ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးတီႈ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]</text>
      <sha1>m7oz564kxsolpcwyyybhul7h4g883uu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>လေႇတႃႇတွင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27357</id>
    <revision>
      <id>54787</id>
      <timestamp>2022-08-02T16:05:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Saimawnkham</username>
        <id>5</id>
      </contributor>
      <comment>ၵေႃႇသၢင်ႈၼႃႈလိၵ်ႈဝႆႉ တင်း  &quot;{{Infobox settlement |name =လေႇတႃႇတွင်ႇ |official_name = ဝၢၼ်ႈလေႇတႃႇတွင်ႇ |settlement_type = [[ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဝၢၼ်ႈ]] |pushpin_label_position = bottom |pushpin_map = မိူင်းမၢၼ်ႈ |pushpin_map_caption = ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိ...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4115" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
|name =လေႇတႃႇတွင်ႇ
|official_name = ဝၢၼ်ႈလေႇတႃႇတွင်ႇ
|settlement_type = [[ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဝၢၼ်ႈ]]
|pushpin_label_position = bottom
|pushpin_map = မိူင်းမၢၼ်ႈ
|pushpin_map_caption = ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ
|image_skyline = 
|imagesize = 
|image_caption = 
|image_map = 
|map_caption = 
|subdivision_type = မိူင်း
|subdivision_name = {{ၸွမ်ပိဝ်|မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ}}
|subdivision_type1 = [[ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းဢုပ်ႉပိူင်ႇ မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈတိူင်း]]
|subdivision_name1 = [[File:Flag of Mandalay Division.svg|25px]] [[တႃႈလိူဝ်ႇ၊ ၸႄႈတိူင်း|ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ]]
|subdivision_type2 = [[ၸႄႈတွၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈတွၼ်ႈ]]
|subdivision_name2 = [[ၸႄႈတွၼ်ႈပၢင်ႇဢူး]]
|subdivision_type3 = [[ၸႄႈဝဵင်းၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈဝဵင်း]]
|subdivision_name3 = [[ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]
|subdivision_type4 = [[ဢိူင်ႇၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဢိူင်ႇ]]
|subdivision_name4 = လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ
|unit_pref = Imperial
|area_total_km2 = 
|population = 
|population_total = 
|population_urban = 
|population_rural = 
|population_as_of = 
|population_footnotes =
|population_blank1_title = 
|population_blank2 = 
|population_blank2_title = 
|population_density_km2 = auto
|coordinates = {{Coord|23.0065593719482|96.5045776367188|region:MM|format=dms|display=inline,title}}
|leader_title = 
|elevation_ft = 
|elevation_m = 
|timezone = [[လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|MST]]
|utc_offset = +6.30
|area_code = 
|website =
}}

'''ဝၢၼ်ႈလေႇတႃႇတွင်ႇ ''' ({{Lang-my|လေသာတောင်ရွာ}}၊ {{Lang-en|Laythartaung}}) ၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈ [[လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ၊ ဢိူင်ႇ|ဢိူင်ႇလိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ]]၊ [[ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]၊ [[ၸႄႈတွၼ်ႈပၢင်ႇဢူး]]၊ [[ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ]] ယဝ်ႉ။ ၶူတ်ႉဢွင်ႈတီႈၼႆႉ ပဵၼ် 190308 ယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ [[သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ#သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း 2014|သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း 2014]] သေ တီႈ ဢိူင်ႇလိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ ၸၢႆး 861 ၵေႃႉ ၊ ယိင်း 785 ၵေႃႉ သေ [[ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း]] ယူႇသဝ်း ႁူမ်ႈ မီးယူႇ 1646 ၵေႃႉယဝ်ႉ။&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://themimu.info/place-codes|title=Place codes (Pcodes)|work=Myanmar Information Management Un09it|date=June 2020}}&lt;/ref&gt;

==ၽိုၼ်ဢိင်==
{{Reflist}}

{{ဢွင်ႈတီႈၼႃႈလိၼ်
|Centre = လေႇတႃႇတွင်ႇ
|North = -
|Northeast = -
|East = -
|Southeast = -
|South = -
|Southwest = -
|West = -
|Northwest = -
}}
{{ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ}}
{{Mandalay-geo-stub}}
[[ပိူင်ထၢၼ်ႈ:ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးတီႈ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]</text>
      <sha1>9dkqjcb4r40wrvgbe5yk36ble553rg4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ၊ ဝၢၼ်ႈ၊ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>27358</id>
    <revision>
      <id>54788</id>
      <timestamp>2022-08-02T16:06:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Saimawnkham</username>
        <id>5</id>
      </contributor>
      <comment>ၵေႃႇသၢင်ႈၼႃႈလိၵ်ႈဝႆႉ တင်း  &quot;{{Infobox settlement |name =လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ |official_name = ဝၢၼ်ႈလိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ |settlement_type = [[ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဝၢၼ်ႈ]] |pushpin_label_position = bottom |pushpin_map = မိူင်းမၢၼ်ႈ |pushpin_map_caption = ဢွင...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4206" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
|name =လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ
|official_name = ဝၢၼ်ႈလိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ
|settlement_type = [[ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဝၢၼ်ႈ]]
|pushpin_label_position = bottom
|pushpin_map = မိူင်းမၢၼ်ႈ
|pushpin_map_caption = ဢွင်ႈတီႈ ၼႂ်းမိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ
|image_skyline = 
|imagesize = 
|image_caption = 
|image_map = 
|map_caption = 
|subdivision_type = မိူင်း
|subdivision_name = {{ၸွမ်ပိဝ်|မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ}}
|subdivision_type1 = [[ၼႃႈလိၼ်ၽွင်းငမ်းဢုပ်ႉပိူင်ႇ မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈတိူင်း]]
|subdivision_name1 = [[File:Flag of Mandalay Division.svg|25px]] [[တႃႈလိူဝ်ႇ၊ ၸႄႈတိူင်း|ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ]]
|subdivision_type2 = [[ၸႄႈတွၼ်ႈၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျႅၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈတွၼ်ႈ]]
|subdivision_name2 = [[ၸႄႈတွၼ်ႈပၢင်ႇဢူး]]
|subdivision_type3 = [[ၸႄႈဝဵင်းၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ၸႄႈဝဵင်း]]
|subdivision_name3 = [[ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]
|subdivision_type4 = [[ဢိူင်ႇၸိူဝ်းမီးၼႂ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|ဢိူင်ႇ]]
|subdivision_name4 = လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ
|unit_pref = Imperial
|area_total_km2 = 
|population = 
|population_total = 
|population_urban = 
|population_rural = 
|population_as_of = 
|population_footnotes =
|population_blank1_title = 
|population_blank2 = 
|population_blank2_title = 
|population_density_km2 = auto
|coordinates = {{Coord|22.9799194335938|96.513427734375|region:MM|format=dms|display=inline,title}}
|leader_title = 
|elevation_ft = 
|elevation_m = 
|timezone = [[လၵ်းၸဵင်ၶၢဝ်းယၢမ်းမျၢၼ်ႇမႃႇ|MST]]
|utc_offset = +6.30
|area_code = 
|website =
}}

'''ဝၢၼ်ႈလိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ ''' ({{Lang-my|လီရှောကျောက်ပုံရွာ}}၊ {{Lang-en|Lishawkyaukpon}}) ၼႆႉ မီးဝႆႉတီႈ [[လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ၊ ဢိူင်ႇ|ဢိူင်ႇလိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ]]၊ [[ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]၊ [[ၸႄႈတွၼ်ႈပၢင်ႇဢူး]]၊ [[ၸႄႈတိူင်းတႃႈလိူဝ်ႇ]] ယဝ်ႉ။ ၶူတ်ႉဢွင်ႈတီႈၼႆႉ ပဵၼ် 190306 ယဝ်ႉ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ [[သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း မိူင်းမျၢၼ်ႇမႃႇ#သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း 2014|သဵၼ်ႈမၢႆႁူဝ်ႁိူၼ်း 2014]] သေ တီႈ ဢိူင်ႇလိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇၼႆႉ မီးဝႆႉ ၸၢႆး 861 ၵေႃႉ ၊ ယိင်း 785 ၵေႃႉ သေ [[ႁူဝ်ၼပ်ႉၵူၼ်း]] ယူႇသဝ်း ႁူမ်ႈ မီးယူႇ 1646 ၵေႃႉယဝ်ႉ။&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://themimu.info/place-codes|title=Place codes (Pcodes)|work=Myanmar Information Management Un09it|date=June 2020}}&lt;/ref&gt;

==ၽိုၼ်ဢိင်==
{{Reflist}}

{{ဢွင်ႈတီႈၼႃႈလိၼ်
|Centre = လိသေႃးၵျွၵ်ႉပူင်ႇ
|North = -
|Northeast = -
|East = -
|Southeast = -
|South = -
|Southwest = -
|West = -
|Northwest = -
}}
{{ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ}}
{{Mandalay-geo-stub}}
[[ပိူင်ထၢၼ်ႈ:ဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းမီးတီႈ ၸႄႈဝဵင်းမိူင်းၵုတ်ႈ]]</text>
      <sha1>792tbpxcgdhw0lgdxhuyh8g6k6ozlcj</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>