وکیپیڈیا skrwiki https://skr.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%DB%81%D9%84%D8%A7_%D9%BE%D8%B1%D8%AA MediaWiki 1.39.0-wmf.26 first-letter میڈیا خاص ڳالھ مہاڑ ورتݨ آلا ورتݨ آلے دی ڳالھ مہاڑ وکیپیڈیا وکیپیڈیا ڳالھ مہاڑ فائل فائل ڳالھ مہاڑ میڈیا وکی میڈیا وکی ڳالھ مہاڑ سانچہ سانچہ ڳالھ مہاڑ مدد مدد ڳالھ مہاڑ ونکی ونکی ڳالھ مہاڑ TimedText TimedText talk ماڈیول ماڈیول ڳالھ مہاڑ Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 961 27008 22795 2022-08-26T10:01:26Z Sraiki 12 wikitext text/x-wiki بہاولنگر [[سرائیکی]] [[وسیب]] دا ہک ضلع ہے۔ ایہ شہر 1904ء وچ ریاست بھاول پور دے نواب محمد بھاول خان پنجم دے ناں تے وسایا ڳیا -ایں کنے پہلے اتھاں قریب ترین وستی روجھانوالی ( اُبھا ) موجود ہائی اتے ایں علاقے کوں وستی روجھانوالی ( اُبھا ) اہدے ہن۔ [[ملتان]] کنوں بہاولنگر 230 کلومیٹر ہے. [[فائل:Bahawalnagar.jpg|thumb|بہاولنگر]] .. سابق ریاست دے ضلع بہاولنگر دے مشرقی، شمالی تے مغربی حصے تے ضلع [[بہاولپور]] دی تحصیل حاصل پور، تحصیل خیرپور ٹامیوالی دا علاقہ قائم پور مکمل طور تے ابھیچڑی لہجہ ٻلیندن.، ملتانی لہجے توں مختلف اے. ایں لہجے وچ "ب" کوں "ٻ" ، "ج" کوں "ڄ" ، "د" کوں "ڊ" تے "گ" کوں ہمشہ "ڳ" ٻولیندے ہِن۔ علی حیدر ملتانی، ریاض،عابد تمیمی تے [[سلطان باہو|سلطان ٻاہو]] ݙبھاری [[سرائیکی]] لہجے دے [[شاعر]] ہن۔ == تعلیمی ادارے == * پوسٹ گریجویٹ کالج بہاولنگر. * پوسٹ گریجویٹ کالج برائے خواتین * سب کیمپس اسلامیہ یونیورسٹی بہاولنگر * 7nj61u7f1w45dlyoc0zqo369uv44lrp 0 1556 26987 26580 2022-08-25T14:55:46Z Engr.ismailbhutta 16 /* انتظامی تقسیم */ wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FFFF00" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<span style="font-size:large;">سرائیکستان (خودمختار انتظامی علاقہ)</span>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[فائل:SERAIKI-SOUTH PUNJAB.jpg|thumb|سرائیکستان دے او ضلعے جیہڑے سول سیکرٹریٹ دے زیر انتظام ہن]] [[فائل:سرائیکستان.jpg|thumb|سرائیکستان]] |-|- align="center" |- | '''انتظامی مراکز''': || [[ملتان]]، [[بہاولپور]] |- | '''مرکزی شہر''': || [[ملتان]] |- | '''دیگر اہم شہر''': || [[ڈیرہ غازی خان]]، [[ڈیرہ اسماعیل خان]]، [[جھنگ]]، [[میانوالی]] |- | '''مقامی تے اکثریتی زبان''': || [[سرائیکی]] |- | '''اقلیتی زباناں''': || [[پشتو]]، [[پنجابی]]، [[بلوچی]]، [[مارواڑی]]، [[میواتی]]، [[ہریاݨوی]]، [[اردو]]، [[ہندکو]] |- | '''آبادی''': || 42,000,849 |- | '''رقبہ''': || 160,535 مربع [[کلومیٹر]] |- | '''آغاز بحیثیت نیم خودمختار انتظامی اکائی ''': || یکم [[جولائی]] 2020ء |- | '''انتظامی سربراہ''': || [[کیپٹن (ر) ثاقب ظفر]]، [[ایڈیشنل چیف سیکریٹری، سرائیکستان]] |- | '''[[ایڈیشنل آئی جی پولیس، سرائیکی وسیب]]''': || ڈاکٹر [[احسان صادق]] |- | '''سرکاری حیثیت''': || نیم خودمختار [[انتظامی علاقہ]] |- | '''نظام حکومت''': || انتظامی [[سول سیکرٹریٹ]] (11 ضلعے) |- |'''علاقے''' : || بہاولپور، ملتان، ڈیرہ غازی خان، [[سرڳودھا]] (ݙو ضلعے) تے [[ڈیرہ اسماعیل خان]] ڈویژن |} [[File:Distribution of Pakistanis speaking Saraiki as a first language in 1998.png|Distribution of Pakistanis who spoke Saraiki as their mother tongue at the time of the [[1998 Pakistan Census]]|thumb]] سرائیکستان توں مراد پاکستان دا او علاقہ ہے جیہڑا زیادہ تر صوبہ پنجاب دا حصہ اے جزوی طور تے صوبہ خیبرپختونخوا دا حصہ وی ہے مگر ایندا زیادہ حصہ انتظامی طور تے خودمختار اے جتھاں انتظامی سول سیکرٹریٹ وی قائم ہے۔ سرائیکی معاشرے نے اپݨی حیثیت کوں مناوݨ کیتے سائنٹیفک طریقے نال جدوجہد کیتی ھے اَتے ثقافتی علامتاں کوں رواج ݙتے۔ بھل ڳالھ اے ھے جو اساں انھیں چیزیں دا جائزہ گھندے ہیں جو ثقافت دا حصہ بݨیاں ھِن ۔ ڈوھر شال ، لسان دا تحفظ ، لکار کھیس ، ڳندی ، کھسہ ، [[کھیڑی]] ، گُرڳابی ، تِلے آلی جُتی ، چنری ، لہنگا ، گھاگھرا ، پوپا ، ھسی غرض تمام سُڑہپ دے لوازمات جئیں زندگی کو خوبصورت بڑاوڑ ءِچ بنیادی کردار ادا کیتن ۔۔ مردیں واسطے پٹکا ، گھیرولی شلوار، سجرک ۔ قمیض اُتے ٻوٹے ۔ تمام ثقافتی شئیاں نے مل تے حملہ آوریں دی ثقافت دا مقابلہ کیتے اَتے ایں خطے ءِچ حملہ آوریں ، دراندازیں دی ثقافت کوں اِتھاں نسِڑڑ نہیں ڈتا ۔ دنیا کیا کِنوں کیا تھی ڳئی ھے جدید سائنسی دور آ ڳئے ساڈی پوشاکاں اساڈی روایت تہذیب و تمدن نے جو کردار ادا کیتے یقین کریں کہیں ڈوجھے معاشرے اینجھا کردار ڈیکھائی نہیں ڈتا۔<ref>https://waseb.org/about/وسیب</ref> ==تاریخ== [[فائل:مغلیہ دور وچ ہندوستانی صوبے.jpg|thumb|Map of India during Mughal empireمغل دور وچ صوبہ ملتان (سرائیکستان)]] کہیں زمانے اچ راوی دا دریا ملتان دے پراݨے قلعے دے نال وہندا ہا، تے اینکوں ہک دریائی بندرگاہ دی حیثیت حاصل ہائی ، ٻیڑیں ( کشتیوں) دے ذریعے صرف سکھر بھکر ہی نئی، بلکہ منصورہ ، عراق ، ایران ، مصر ، کا بل، دلی (دہلی) تے حیدرآباد دکن تک دی تجارت ہوندی ہئی، ایں واسطے ملتان کوں دنیا دے بہوں وݙے علمی، تجارتی تے مذہبی مرکز دی حیثیت حاصل تھئی، تے صرف ہندوستان ہی نہی بلکہ پوری دنیا اچ ملتان دی شہرت ہای ۔قلعہ ملتان دی قدامت بارے آکھیا ویندے ، کہ اے پنج ہزار سال پرانا ھ، لیکن ہو سگدے، کہ اے ہنیں تو وی زیادہ پراݨا ہووے ،ایں ڳال تے پر سارے مورخین دا اتفاق ھ، کہ ملتان تے قلعہ ملتان دا وجود قبل از تاریخ دیو مالائی دور کنوں وی پہلے دا ھ ، افسوس دا مقام اے ھ۔ ، جو حملہ آوراں نے ہمیشہ ایں قلعے کوں نشانہ بنڑا تے اینکوں فتح کرݨ توں بعد خوب لُٹ مار کریندے رہ ڳئے، پر اینکوں بحال کرݨ دا کہیں نا سوچیا، 1200قبل مسیح " دارا " نے اینکوں تباہ کیتا ، 325 قبل مسیح سکندر اعظم نے ایندے اُتے چڑھائی کیتی، ولا عرب ، افغان ، سکھ تے انگریزاں حملہ آوراں قدیم قلعہ ملتان کوں برباد کرݨ اچ کوئی کسر نہ چھوڑی ، ہنڑ فرزندان ملتان تے سرائیکی وسیب دے سارے واسیاں دا فرض ھ، کہ او اپنڑی پراݨی کوتاہیں تے غور کرِن ، تے اپنڑے وسیب دے نال تھیونڑوالی پنج ہزار سالہ زیادتیاں دی تلافی کرݨ، تے اپنڑے فخر (عظمت رفتہ) کوں سنڄانڑن. ==سرائیکستان دا جغرافیہ تے محل وقوع== سرائیکستان وچ کوہ سلیمان، [[روہی]]، [[تھل]] ،دمان تے بار،نیلی بار ، گنجی بار ، ساندل بار، کِراݨا بار، چج دوآبہ تے رچنا دوآبہ شامل ہن۔ ایں دی زبان، تاریخ تے ثقافت ہکا ہے۔تریویہہ ضلعیاں تے مشتمل وادی سندھ دا اُتلا میدان ہک ڄغرافیائی خطہ ہے۔ ایں کوں سرائیکستان اہدے ہن۔ پاکستان دے جغرافیائی خطے، پہاڑ، سطوح مرتفع، وادی سندھ دا زیریں میدان تے وادی سندھ دا بالائی میدان ہن۔ ہیں چھیکڑی خطے کوں سرائیکستان وی آہدے ہن۔ سرائیکستان ہک جغرافیائی خطہ ہے۔ ایندے وچ کوہ سلیمان، روہی، تھل ،دمان تے بار،نیلی بار گنجی بار تےساندل بار رچنا دوآبہ شامل ہن۔ایں دی زبان، تاریخ تے ثقافت ہکا ہے۔ ===‎سرائیکستان دے ضلعے=== خطہ سرائیکستان وسیع و عریض رقبے تے پھیلا ہویا اے جیندے وچ کئی اضلاع آندن جنہاں دی تفصیل درج ذیل اے. *١۔[[ضلع راجن پور]] *٢۔[[ضلع رحیم یارخان]] *٣۔[[ضلع بہاولپور]] *٤۔ضلع بہاول نگر *٥۔[[ضلع ملتان]] *٦۔[[ضلع مظفر ڳڑھ]] *٧۔[[ضلع ڈیرہ غازی خان]] *٨۔[[ضلع لودھراں]] *٩۔[[ضلع ڈیرہ اسماعیل خان]] *١٠۔[[ضلع ٹانک]] *١١۔[[ضلع میانوالی]] *١٢۔[[ضلع بھکر]] *١٣۔[[ضلع لیہ]] *١٤۔[[ضلع خوشاب]] *١٥۔ضلع سرڳودھا *١٦۔ضلع چنیوٹ *١٧۔[[ضلع جھنگ]] *١٨۔ضلع ٹوبہ ٹیک سنگھ *١٩۔ضلع اوکارہ *٢٠۔ضلع ساہیوال *٢١۔[[ضلع خانیوال]] *٢٢۔[[ضلع وہاڑی]] *٢٣۔ضلع پاکپتݨ [[فائل:India1760 1905.jpg|thumb|ہندوستان تے مرہٹہ راج دے دوران خطہ سرائیکستان دا نقشہ جیہڑا صوبہ ملتان دے طور تے ݙٹھا ونج سڳدائے]] ===اہم سرائیکی قصبے تے شہر=== [[بہاولپور]]، [[ملتان]]، [[لودھراں]]، [[منڈی جہانیاں]]، [[میلسی]]، [[روجھاݨ]]، [[راجن پور]]، [[ڈیرہ غازی خان]]، [[تونسہ]]، [[فورٹ منرو]]، [[میانوالی]]، [[کندیاں]]، [[کالاباغ]]، [[پائی خیل]]، [[کمرمشانی]]، [[روکھڑی]]، [[داؤد خیل]]، [[چکڑالہ]]، [[ماڑی انڈس]]، [[موچھ]]، [[یزمان]]، [[پپلاں]]، [[واں بھچراں]]، [[ڈیرہ اسماعیل خان]]، [[ٹانک]]، [[جلالپور پیروالہ]]، [[شجاع آباد]]، [[خانبیلہ]]، [[خانبیلہ لمہ]]، [[وستی بزدار]]، [[صادق آباد]]، [[رحیم یار خان]]، [[مظفر ڳڑھ]]، [[لیہ]]، [[کروڑ لعل عیسݨ]]، [[چوٻارہ]]، [[جھنگ]]، [[احمد پور سیال]]، [[شورکوٹ]]، [[ہتھیجی]]، [[احمد پور شرقیہ]]، [[دھوڑکوٹ]]، [[اوچشریف]]، [[لال سہانرا]]، [[کلاچی]]، [[چشمہ]]، [[غازی پور]]، [[بھکر]]، [[خانسر]]، [[دریا خان]]، [[فاضل پور]]، [[عیسیٰ خیل]]، [[پروآ]]، [[پہاڑ پور]]، [[خیر پور ٹامیوالی]]، [[لیاقت پور]]، [[خان پور کٹورہ]]، [[جتوئی]]، [[علی پور]]، [[مبارک پور]]، [[کبیر والہ]]، [[وہاڑی]]، [[حاصل پور]]، [[سنانواں]]، [[ڄام پور]]، [[سخی سرور]]، [[بھونگ]] ==مقامی سیاست دا انداز تے روایات== سرائیکی خطے دی سیاست اُنھاں دے ہتھ وچ ھِے جو نہیں چاہندے سرائیکی اِنھاں دی غلامی کِنوں نجات حاصل کرن نکل سڳن جسطرح ساڈی پسماندگی دا ذمہ دار پنجاپی ھِے اے طبقہ جیندے ہتھ وچ سرائیکی سیاست ھِے اے وی پنجاپی دا مددگار طبقہ ھِے پنجاپی دے نال نال گدی نشین تے جاگیردار وی ساڈی پسماندگی دا ذمہ دار ھِے اینجھا کائنی اساں سارا ملبہ پنجاپی اُتے رکھ تے استین دے ناگاں کِنوں غافل تھی ونجو تے ایں خوف وچ رہو جو ایں کیتا ڳیا تاں اوں تھی ویسے فلاں تھی ویسے اِے لوک ساڈی سادگی دا ناجائز فائدہ اٹھا تے اساکوں لٹیندے رہسِن، گدی نشین تے جاگیردار ھک ڈوجھے کوں سپورٹ کریندن تے سرائیکی خطے کوں پسماندہ رکھی بیٹھن ۔۔۔۔ سرائیکی خطے دے مسائل اوں صورت وچ حل تھیسِن جڈا تل وطنی سیاست وچ دلچسبی گھنسِن سیاست ایں وقت تَل وطنیاں کِنے کائنی بلکہ اُنھاں کِنے ھِے جو درپردہ سرائیکی کوں کم زات تے نیچ سمجھدن اِنھاں لوکاں تے پنجاپیاں وچ کوئی فرق کائنی پنجاپی اگر سرائیکی نال شدید نفرت کریندن تے اے 0.5 فیصد طبقہ وی جو پیچھلے چالھیں سالیں کِنوں سرائیکی اُتے سیاست کریندا پئے سرائیکی نال گھٹ نفرت کائنی کریندا اِنھاں دی نفرت پنجاپیاں کِنوں ودھ ھِے ایں مسئلے دے حل کیتے سرائیکی نینگر سیاست وچ عملی حصہ گھنن تے ڈوھا نفرت دے سودگراں اُتے کڑی نظر رکھی ونجے ۔۔۔۔ اے نفرت دے سوداگر کینہ پرور تے لالچی وی ھِن تے سرائیکی نال بغض وی رکھیندن ۔۔۔۔۔ ۔۔۔۔اِنھاں ڈوھا کِنوں نجات ھی سرائیکی کیتے ترقی دے راستے کھول سڳدی ھِے ۔۔۔۔۔ ھک طبقہ کِنوں نجات دے نال نال ڈوجھے طبقے تے کڑی نظر رکھڑ نال سرائیکی اپڑا بچاؤ کر سڳدن تے اُتے آ سڳدن اِنھاں اُتے بھروسہ کررڑ ممکن کائنی ورنہ نسل پرست کڈھائی وی نہ چاہسِن سرائیکی کوں پنجاپی کِنوں نجات ملے۔۔۔ھتوں اے نسل پرست پنجاپی دے مدد گار بڑ تے سرائیکی کوں نقصان پہنچیندن۔ ===سرائیکی قومیتی جماعتاں=== *[[سرائیکستان قومی کونسل]]، ظہور دھریجہ *[[سرائیکستان ڈیموکریٹک پارٹی]]، راݨا فراز نون *[[پاکستان سرائیکی پارٹی]]، نخبہ تاج لنگاہ *[[پاکستان سرائیکی قومی اتحاد]]، کرنل (ر) عبدالجبار عباسی *[[سرائیکستان قومی اتحاد]]، خواجہ غلام فرید کوریجہ *[[سرائیکی فاونڈیشن پاکستان]]، ڄام اظہر مراد لاڑ *[[عوامی سرائیکی پارٹی]]، سجاد اکبر ملکانی *[[سرائیکی ایکشن کمیٹی]]، راشد عزیز بھٹی *[[سرائیکی ملت پارٹی]]، اصغر خان ناہڑ *[[وسیب نیشنل تحریک]]، آصف خان *[[سرائیکی نیشنل پارٹی]]، عبدالمجید کانجو *[[سرائیکستان قومی موومنٹ]]، بانی حمید اصغر شاہین مرحوم *[[وسیب اتحاد]]، شہباز خان ===وفاقی جماعتاں=== *[[پاکستان تحریک انصاف]]، [[عون عباس بپی]]، صدر سرائیکی وسیب *[[پاکستان پیپلز پارٹی]]، مخدوم سید احمد محمود، صدر سرائیکی وسیب *[[پاکستان مسلم لیگ (ن)]]، کوئی نی *[[پاکستان عوامی تحریک]]، چوہدری فیاض احمد وڑائچ، صدر سرائیکی وسیب *[[جماعت اسلامی پاکستان]]، راؤ محمد ظفر، صدر سرائیکی وسیب<ref>http://jisp.pk/</ref> *[[مجلس وحدت المسلمین]]، علامہ اقتدار حسین نقوی، صدر سرائیکی وسیب *[[پاکستان مسلم لیگ (ق)]]، کوئی نی *[[عوامی نیشنل پارٹی]]، کوئی نی ===سرائیکی وسیب دے حکمران خاندان=== *عباسی، نواب صلاح الدین عباسی، احمد پور شرقیہ *چنڑ، ملک محمد اقبال چنڑ، بہاولپور *للو، ملک حبیب للو، اوچ *گیلانی، یوسف رضا گیلانی (ملتان)، افتخار الحسن گیلانی (اوچ) *پیرزادہ، میاں ریاض حسین پیرزادہ، خیرپور ٹامیوالی *گردیزی، سید عرفان گردیزی، حاصل پور *وارݨ، سردار عامر یار وارݨ، دھوڑکوٹ *پنوہاں، ملک حاصل محمد پنوہاں، علی پور *سہروردی سادات، مخدوم سید احمد محمود، رحیم یار خان *متیاݨہ، میاں ممتاز متیاݨہ، چشتیاں *لالیکا، میاں عبدالستار لالیکا مرحوم، چشتیاں *خاکوانی، اعظم خان خاکوانی، وہاڑی *کھچی، ممتاز خان کھچی، وہاڑی *بھابھہ، نور خان بھابھہ، میلسی *ݙاہا، خانیوال *ہراج، مہر اللہ یار ہراج، خانیوال *ٻوسݨ، حاجی سکندر حیات ٻوسݨ، ملتان *بھٹہ، شہزاد مقبول بھٹہ، ملتان *راں، مظہر عباس راں، ملتان *لانگ، نغمہ مشتاق لانگ، جلالپور پیروالہ *کانجو، عبدالرحمان کانجو، لودھراں *کھر، غلام مصطفٰی کھر، مظفر ڳڑھ *بخاری، باسط سلطان بخاری، مظفر ڳڑھ *نیازی، عمران خان نیازی، امجد علی خان، میانوالی *اعواݨ، عائلہ ملک، کالاباغ *روکھڑی، گل حمید خان روکھڑی، میانوالی *شادی خیل، الحاج عبیداللہ خان شادی خیل، میانوالی *ڈھانڈلہ، ملک افضل ڈھانڈلہ، بھکر *اولکھ، احمد علی اولکھ، لیہ *لغاری، جمال خان لغاری، ڈیرہ غازی خان *مزاری، میر بلخ شیر مزاری، روجھان *کھوسہ، سردار ذوالفقار علی خان کھوسہ، ڈیرہ غازی خان *دریشک، سردار نصراللہ خان دریشک، راجن پور *قیصراݨی، میر بادشاہ خان قیصراݨی، تونسہ *گورچاݨی، سردار شیر علی گورچاݨی، راجن پور *لونڈ، سردار جاوید اختر لونڈ، ڈیرہ غازی خان *نواݨی، رشید اکبر نواݨی، بھکر *جتوئی، قیوم جتوئی، جتوئی ==ثقافت تے روایات== پٹکا سرائیکی ٹریڈیشن دا اہم جُز ہے ۔پٹکے کوں بدھݨ دے ڈھیر طریقے ھِن ۔سادہ طریقے نال وی پٹکا بدھا ویندے تے پٹکے کوں وَل ڈے تے ھک پاند مُونڈھے تے وی رکھیاں ویندے ڈوجھا پاند سَر وچ لُکیاں ھویا ھوندے ۔کجھ شوقین مزاج نینگر رنگین پَٹکا بدھ تے اپݨی خوبصورتی وچ اضافے دا سبب بݨݨ سانڳے رنگین پٹکے دا استعمال کریندن مقصد صرف خوبصورت نظر آنوݨ تے سرائیکی ٹریڈیشن کوں نشابر کرݨا ھوندے ۔جناب استاد ملک سونا خان بے وس دا پٹکا اسٹائل ھک عام سرائیکی پٹکا اسٹائل ہے ۔جو سرائیکی وسیب وچ عام ہے ۔<ref>https://www.saraikiliterature.com/en/language/history-of-saraiki-language</ref> گھیرولی شلوار :گھیر والی شلوار سرائیکی علاقہ دا کلچر ہے کجھ علاقاں اچ ایکوں ولیں آلی شلوار وی آکھا ویندے ایں علاقہ توں اے کلچر باہر نختے ۔ھُݨ اے گھیر والی شلوار بلوچ وی استعمال کریندن تے پاکستان دے ڈوجھے خطے دے لوک ایکوں استعمال کریندن گھیرولی شلوار سرائیکی ٹریڈشن دا حصہ ھے ایکوں سابق سرائیکی اسٹیٹ بہاولپور دے سابق نواب استعمال کریندے رہے ڳئین ھُݨ اے گھیرولی شلوار والا کلچر متروک تھیندا پئے ضرورت ایں ڳالھ دی ھِ سرائیکی ٹریڈیشن اُبھارݨ سانڳے ایندا استعمال نینگر کرن ۔۔لیکن بلوچستان وچ ھالی وی ایندا استعمال تھیندے ۔شوقین مزاج نوجوان نسل ایندا استعمال کریندی ھِ ۔سابق سرائیکی اسٹیٹ بہاولپور نواب صبح صادق خان عباسی گھیرولی شلوار دے نال تصویر سرائیکی کلچر کوں نشابر کریندی پئی ہے ۔<ref>https://seraikigeet.com/</ref><ref>http://saraikimusic.blogspot.com/?m=1</ref> ===سرائیکی زبان تے ایندے لہجے=== [[ملتان]]، مظفرگڑھ , بہاولپور، دیرہ غازی خان، دیرہ اسماعیل خان، میاںوالی،خوشاب، صحبت پور، ضلع بار خان تے درگ وچ سرائیکی دا معیاری لہجہ الایا ویندے۔ سرائیکی زبان دے ویہہ ہزار کنوں ودھ شاعر ہن۔ رحیم یار خان، [[راجن پور]]، کشمور تے [[گھوٹکی]] دے اضلاع وچ سرائیکی دا لمے آلا لہجہ ٻولا ویندے. سندھی دے گہرے اثرات دی وجہ توں اے لہجہ معیاری ملتانی سرائیکی توں قدرے مختلف اے. جھنگوی سرائیکی، جھنگ، ساہیوال، پاکپتݨ، اوکاڑہ،تاندلیانوالا، کمالیہ، پیرمحل،پنڈی بھٹیاں، چنیوٹ، سرگودھا، منڈی بہاؤالدین،. بہاولنگر، تحصیل حاصل پور(ضلع بہاولپور)، فاضلکا تے سری گنگا نگر دے علاقیاں وچ جھنگوی سرائیکی الیندے ہن۔ ایں کوں ݙبھاری سرائیکی وی آہدے ہن۔ ایں لہجے وچ "ب" کوں "ٻ" ، "ج" کوں "ڄ" ، "د" کوں "ڊ" تے "گ" کوں ہمشہ "ڳ" ٻولیندے ہِن۔ سلطان ٻاہو، علی حیدر ملتانی، ریاض،عابد تمیمی تے وارث شاہ سرائیکی دے ݙبھاری لہجے دے شاعر ہن۔ ایں لہجے دے مزید ست لہجے ہن۔ ہر تحصیل دا لہجہ کُجھ نہ کُجھ وکھرا ہے. سندھی سرائیکی: جیکب آباد، سکھر، کشمور، گھوٹکی، نصیر آباد، جعفرآباد تے جھل مگسی دے علاقیاں وچ سندھی سرائیکی الیندے ہن۔ کوٹ سبزل کنوں گھن تے رانی پور تائیں سرائیکی لوکل تے مقامی زبان ہے۔ شمالی سرائیکی، ضلع چکوال، پنڈ دادن خان، ڄنڈ تے کوہاٹ دے علاقیاں وچ وی سرائیکی الائی ویندی ہے۔ ایں لہجے کوں اعواݨکاری یا اعواݨی یا چکوالی یا کوہاٹی یا شمالی سرائیکی وی اہدے ہن۔ شاہ مراد چکوالی سرائیکی دا ٻہوں وݙا شاعر ہے۔ ۔ پیلو چکوال دا سرائیکی شاعر ہے۔ علی محمد مسکین وی ایں لہجے دا شاعر ہے۔ایہ شمالی سرائیکی ہے۔ کوہاٹی سرائیکی دے چھی لہجے ہن۔ خوشحال ڳڑھ دا لہجہ، توگھ دا لہجہ، ٻلی تنگ دا لہجہ، کوہاٹ شہر دا لہجہ، وادی بوراکا دا لہجہ، شکر درہ دا کوہاٹی لہجہ، 1981 دی مردم شماری وچ ضلع کوہاٹ وچ چالہی فیصد کوہاٹی (سرائیکی) ہائی، ݙاکٹر یونس ندیم، محمد جان عاطف، ریاض، انجم یوسف زئی تے سعد اللہ خاں کوہاٹی زبان دے ادیب تے کارکن ہن۔ کوہاٹی، چکوالی تے اعواݨکاری لہجے آپس وچ ٩٠٪ سرائیکی نال٨٠٪ ہندکو نال٦٠٪ تے پنجابی نال٤٠٪ نال رلدے ملدے ہن۔ ایں سانگے ایہ سرائیکی شمار تھیندے ہن۔ بلوچستان دی جعفری تے کھیترانی، سوات دی آجڑی تے قندھار دی سرائیکی وی سرائیکی دے لہجے ہن۔ ===سرائیکی زبان دی تعلیمی حیثیت=== ==تعلیمی نظام== ===تعلیمی ادارے=== *[[دی اسلامیہ یونیورسٹی آف بہاولپور]] *[[بہاؤالدین زکریا یونیورسٹی ملتان]] *[[غازی یونیورسٹی ڈیرہ غازی خان]] *[[گومل یونیورسٹی ڈیرہ اسماعیل خان]] *[[نمل یونیورسٹی میانوالی]] *[[یونیورسٹی آف میانوالی]]، میانوالی *[[تھل یونیورسٹی بھکر]] *[[صادق گرلز کالج یونیورسٹی بہاولپور]] *[[گورنمنٹ ایس ای کالج، بہاولپور]] *[[گورنمنٹ صادق عباس کالج، احمد پور شرقیہ]] *انسٹیٹیوٹ آف ساؤتھ پنجاب ملتان<ref>https://www.isp.edu.pk/</ref> ===پیشہ ورانہ تعلیمی ادارے=== *[[کیڈٹ کالج عیسیٰ خیل]]، میانوالی<ref>http://ccek.edu.pk/page.php?slug=academic</ref> *[[پولیس ٹریننگ اسکول، ملتان]]<ref>https://www.punjabpolice.gov.pk/trainingbranch</ref> *[[قائداعظم میڈیکل کالج، بہاولپور]] *[[نشتر میڈیکل کالج، ملتان]] *[[شیخ زید میڈیکل کالج، رحیم یار خان]] *[[چولستان یونیورسٹی آف ویٹرنری اینڈ اینیمل سائنسز، بہاولپور]] *[[خواجہ فرید یونیورسٹی آف انجینئرنگ اینڈ انفارمیشن ٹیکنالوجی، رحیم یار خان]] *[[میاں نواز شریف انجینئرنگ یونیورسٹی، ملتان]] *[[محمد شہباز شریف زرعی یونیورسٹی، ملتان]] *[[میر چاکراعظم رند یونیورسٹی آف ٹیکنالوجی، ڈیرہ غازی خان]] *[[گورنمنٹ کالج آف ٹیکنالوجی، بہاولپور]] *[[گورنمنٹ کالج آف ٹیکنالوجی، ملتان]] *[[گورنمنٹ کالج آف ٹیکنالوجی، لیہ]] *[[گورنمنٹ کالج آف کامرس، بہاولپور]] *پاپولیشن ویلفیئر ٹریننگ انسٹیٹیوٹ، ملتان <ref>https://pwd.punjab.gov.pk/regional_training_institutes_address</ref> ==شخصیات تے مشاہیر== *[[شاہ شمس سبزواری]] *[[ڄلم بن شبان]] *[[شیخ حمید]] *[[داؤد بن نصر]] *[[بہاؤالدین زکریا ملتانی]] *[[رفعت عباس]] *[[خواجہ غلام فرید]] *[[ابوالفضل فیضی مبارکپوری]] *[[چندر گپت موریا]] *[[نواب صادق محمد خان پنجم عباسی]] *[[ملک امیر محمد خان]] *[[عطاءاللہ خان عیسیٰ خیلوی]] *[[عمران خان]] ==وسائل تے معدنیات== ==صنعت تے تجارت== ==آبی وسائل== ==ذرائع نقل و حمل تے آمد و رفت== ==زراعت تے فصلاں== ==مواصلات== *پی ٹی وی ملتان *ریڈیو پاکستان بہاولپور *ریڈیو پاکستان ملتان *ریڈیو پاکستان ڈیرہ اسماعیل خان *ریڈیو میانوالی *وسیب ٹی وی *روہی ٹی وی ==طبی سہولتاں== *بہاول وکٹوریہ ہسپتال بہاولپور *نواب صادق ہسپتال بہاولپور *نشتر ہسپتال ملتان *شیخ زید ہسپتال رحیم یار خان *ساؤتھ پنجاب ہسپتال ملتان<ref>https://southpunjabhospital.com/</ref> ==قومی تے مقامی کھیݙاں== ===سرائیکستان (جنوبی پنجاب) کرکٹ ٹیم=== *[[سرائیکستان (جنوبی پنجاب) کرکٹ ٹیم]]<ref>https://www.pcb.com.pk/domestic-squads.html</ref> ===ملتان سلطانز=== ==انتظامی خودمختاری== سرائیکی وسیب انتظامی طور تے ہک خودمختار علاقہ ہے جیہڑا کہ ہک صوبائی سول سیکرٹریٹ تے کئی وفاقی اداریاں دے زیر انتظام ہے۔ یکم جولائی 2020ء خطہ سرائیکستان دا او تاریخی ݙینہہ اے جݙݨ پاکستان تحریک انصاف دی حکومت ولوں بالخصوص وزیراعلٰی پنجاب سردار عثمان احمد خان بزدار ہوراں دے کاوشاں نال اتھاں سول بیوروکریسی تے پولیس بیوروکریسی دے انتظامی سیکرٹریٹ دا قیام عمل اچ آیا۔ 30 جون 2020ء کوں جناب زاہد اختر زمان دی تقرری بطور پہلے تے تاریخی ایڈیشنل چیف سیکریٹری تے جناب انعام غنی دی تقرری بطور پہلے تے تاریخی ایڈیشنل انسپیکٹر جنرل دے کیتی ڳئی۔ وزیراعلٰی پنجاب سردار عثمان احمد خان بزدار ہوراں نے انہاں ݙوہاں انتظامی سربراہان نال خصوصی ملاقات اچ نیک تمناواں دے بعد سرائیکی خطے دے معاملات تے مسائل بارے تبادلہ خیال کیتا ۔ انہاں ݙوہاں سربراہان نے ݙو جولائی 2020ء کوں سرائیکستان دے انتظامی سیکرٹریٹ (سرکاری ناں جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ) کیتے باقاعدہ طور تے اپݨے ذمہ داریاں سنبھال گھدے۔<ref>https://www.punjab.gov.pk/node/4018</ref> ===خودمختار صوبائی سیکرٹریٹ (صوبائی محکمے)=== سرائیکستان دے انتظامی سیکرٹریٹ اچ ابتدائی طور تے مندرجہ ذیل محمکہ جات شامل کیتے ڳئے ہن جنہاں وچوں کجھ دے سیکرٹریاں دی تعیناتی تھیوݨی باقی ہے۔ <ref>https://urdu.siasat.pk/news/2020-08-18/news-47139</ref> #سروسز اینڈ جنرل ایڈمنسٹریشن ڈیپارٹمنٹ #داخلہ #صحت #اعلیٰ تعلیم<ref>https://highereducation.southpunjab.gov.pk/</ref> #سکول ایجوکیشن<ref>https://schooleducation.southpunjab.gov.pk/</ref> #زراعت #پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ #لائیو سٹاک اینڈ ڈیری ڈیویلپمنٹ #پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ #سیکرٹری لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ #سیکرٹری ہاؤسنگ، اربن ڈیویلپمنٹ اینڈ پبلک ہیلتھ انجینئرنگ #آبپاشی #جنگلات #کمیونیکیشن اینڈ ورکس #محکمہ مال (ریونیو) #محکمہ بیت المال #ڈائریکٹوریٹ پبلک ریلیشنز، حکومت پنجاب <ref>https://www.facebook.com/DPRMultan/</ref> #محکمہ پولیس #میٹرو بس سسٹم ملتان<ref>https://pma.punjab.gov.pk/mmbs</ref> #ممبر انفراسٹرکچر ڈویلپمنٹ اتھارٹی ملتان<ref>https://www.idap.pk/details/board-of-authority</ref> #ڈائریکٹر سپیشل برانچ پولیس، جنوبی پنجاب، ملتان<ref>https://thepakistandaily.com/usman-buzdar-appoints-controversial-uncle-as-special-branch-director-south-punjab/</ref> #دفتر ڈائریکٹر پبلک انسٹرکشنز ایجوکیشن جنوبی پنجاب، ملتان #پنجاب ایجوکیشن فاونڈیشن، ریجنل آفس ملتان<ref>http://www.pef.edu.pk/Contact/index.aspx</ref> ===وفاقی محکمے تے ادارے=== #واپڈا (میپکو ملتان)<ref>http://www.mepco.com.pk/</ref> #پاکستان پوسٹ (پوسٹ ماسٹر جنرل آفس جنوبی پنجاب سرکل)<ref>https://www.pakpost.gov.pk/contact_us.php#top</ref> #پاکستان ٹیلی ویژن، ملتان مرکز<ref>https://ptv.com.pk/Contact</ref> #ریلوے کنسٹرکشن پاکستان (ریجنل آفس ملتان)<ref>http://www.railcop-pk.com/reg-offices.htm#</ref> #دی انسٹی ٹیوشن آف انجینئرز پاکستان، ملتان سنٹر<ref>http://iepislamabad.org/iep-centres.php</ref> #پاکستان انجینئرنگ کونسل، برانچ آفس ملتان <ref>https://pec.org.pk/branch_laision_offices.aspx، پاکستان انجینئرنگ کونسل، برانچ آفس، شاہ رکن عالم کالونی ملتان </ref> #ایف آئی اے، ملتان<ref>https://www.fia.gov.pk/contact</ref> #اے ٹی آئی آر، ملتان آفس <ref>https://atir.gov.pk/?page=admin</ref> #نیشنل ہائی وے اتھارٹی، جی ایم کنسٹرکشن ، پنجاب ساؤتھ، ملتان <ref>https://nha.gov.pk/contact-us</ref> #ساؤدرن پنجاب ایمبرائیڈری انڈسٹریز (پبلک پرائیویٹ پارٹنرشپ)<ref>http://spei.com.pk/</ref> #نیشنل ہائی وے اینڈ موٹروے پولیس، ڈی آئی جی سینٹرل 2، ملتان <ref>https://nhmp.pitb.gov.pk/telephone_directory</ref> #پوسٹل لائف انشورنس کمپنی لمیٹڈ، ریجنل ڈائریکٹر ملتان<ref>https://plic.com.pk/contact</ref> #پاکستان ٹیلی کمیونیکیشن اتھارٹی، ریجنل آفس ملتان<ref>https://www.pta.gov.pk/en/multan</ref> #پاکستان کونسل فار ریسرچ ان واٹر ریسورسز، ریجنل آفس بہاولپور<ref>https://pcrwr.gov.pk/bahawalpur/</ref> #پاکستان سائنس فاونڈیشن، ڈپٹی ڈائریکٹر ملتان<ref>http://www.psf.gov.pk/contact.aspx</ref> #پی ایس کیو سی اے، ڈپٹی ڈائریکٹر ملتان زون<ref>http://updated.psqca.com.pk/contact-us/</ref> #ڈائریکٹوریٹ آف حج، ملتان<ref>https://mora.gov.pk/Detail/M2IzNTUwNjQtMWM1OS00YWIxLWE3ZjUtY2ZiYmM2M2RkOTU0</ref> #وفاقی شرعی عدالت، جنوبی پنجاب، ملتان <ref>https://www.nayatime.com/story/2022-05-07-13-33--1651912414</ref> #ریجنل نیب ملتان<ref>https://nab.gov.pk/contacts.asp#mul</ref> #ایس ایم ای بی ایف سی ساؤتھ پنجاب، ملتان<ref>https://www.smebfcmultan.com/</ref> #نادرا ریجنل ہیڈکوارٹر ملتان<ref>https://www.nadra.gov.pk/operational-management/</ref> #دفتر ایڈیشنل ایڈوکیٹ جنرل، بہاولپور تے ملتان<ref>دفتر ایڈیشنل ایڈوکیٹ جنرل، ملتان و بہاولپور بنچ https://advocategeneral.punjab.gov.pk/law_officer</ref> #قومی امن کمیٹی برائے بین المذاہب ہم آہنگی، حکومت پاکستان<ref>https://www.facebook.com/npcpbwp/</ref> #ڈائریکٹر ٹریڈ ڈیویلپمنٹ اتھارٹی پاکستان، ملتان<ref>https://tdap.gov.pk/</ref> #ڈی جی آڈٹ، جنوبی پنجاب، ملتان<ref>https://agp.gov.pk/Jobs</ref> #پریس انفارمیشن ڈیپارٹمنٹ، ریجنل آفس ملتان<ref>http://pid.gov.pk/contact_regional</ref> #ڈپٹی جنرل مینیجر پیمرا، ملتان<ref>https://pemra.gov.pk/contact.php</ref> #ریجنل دفتر نیشنل ٹیلی کمیونیکیشن کارپوریشن، ملتان<ref>https://ntc.net.pk/ContactCentral.html</ref> ===این جی اوز تے فلاحی، مذہبی تے تحقیقاتی ادارے=== #عالمی مجلس تحفظ ختم نبوت، ملتان<ref>http://laulak.info/old/MLAULAK/laulak.htm</ref> #الخدمت فاونڈیشن ساؤتھ پنجاب<ref>https://alkhidmat.org/contact.html</ref> #جنوبی پنجاب سنٹر برائے ریسرچ اینڈ ڈیویلپمنٹ ملتان<ref>https://spcrd.org/</ref> #سرائیکی ایریا سٹڈی سنٹر، ملتان<ref>https://sasc.bzu.edu.pk/website/</ref> #پاکستان جرنلسٹ ایسوسی ایشن، جنوبی پنجاب<ref>https://pja.org.pk/south-punjab/</ref> ===عالمی تے بین الاقوامی ادارے=== *اقوام متحدہ دے وفود برائے سرائیکی وسیب یا جنوبی پنجاب ===ضلعی سطح تے دیگر محکمے=== ===انتظامی تقسیم=== 1.جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ *بہاولپور، ملتان تے ڈیرہ غازی خان ڈویژنز تے مشتمل وسیب دا علاقہ ایڈیشنل چیف سیکریٹری دے زیر انتظام *ضلع ڈیرہ غازی خان دے ذیلی انتظام دے طور تے کوہ سلیمان دے قبائلی علاقے بذریعہ پولیٹیکل اسسٹنٹ 2.ضلع میانوالی، بھکر تے ضلع خوشاب دا جزوی علاقہ، کمشنر سرڳودھا ڈویژن (شمالی پنجاب) دے زیر انتظام 3.ضلع ڈیرہ اسماعیل خان تے ٹانک دے ضلعے، صوبہ خیبرپختونخواہ، کمشنر ڈیرہ اسماعیل خان ڈویژن دے زیر انتظام<ref>تحقیق و ترتیب، اسماعیل بھٹہ</ref> ==مزید ݙیکھو== *[[سرائیکی زبان]] *[[سرائیکستان سول سیکرٹریٹ]] *[[تاریخ سرائیکستان]] *[[ملتان]] *[[سرائیکی]] *[[سرائیکی لوک]] *[[سرائیکی اکھاݨ]] *[[سرائیکی زبان دا نثری ادب]] *[[سرائیکی ادب]] *[[سرائیکی میڈیا]] *[[سرائیکی قومیتی تحریک]] *[[سرائیک ڳوتھاں]] *[[سرائیکی شخصیات]] *[[سرائیکی وسیب]] ==حوالے== 73kdh54d8o2dy3pu911wu0dzgjf0q37 26992 26987 2022-08-25T15:11:40Z Engr.ismailbhutta 16 /* خودمختار صوبائی سیکرٹریٹ (صوبائی محکمے) */ wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FFFF00" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<span style="font-size:large;">سرائیکستان (خودمختار انتظامی علاقہ)</span>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[فائل:SERAIKI-SOUTH PUNJAB.jpg|thumb|سرائیکستان دے او ضلعے جیہڑے سول سیکرٹریٹ دے زیر انتظام ہن]] [[فائل:سرائیکستان.jpg|thumb|سرائیکستان]] |-|- align="center" |- | '''انتظامی مراکز''': || [[ملتان]]، [[بہاولپور]] |- | '''مرکزی شہر''': || [[ملتان]] |- | '''دیگر اہم شہر''': || [[ڈیرہ غازی خان]]، [[ڈیرہ اسماعیل خان]]، [[جھنگ]]، [[میانوالی]] |- | '''مقامی تے اکثریتی زبان''': || [[سرائیکی]] |- | '''اقلیتی زباناں''': || [[پشتو]]، [[پنجابی]]، [[بلوچی]]، [[مارواڑی]]، [[میواتی]]، [[ہریاݨوی]]، [[اردو]]، [[ہندکو]] |- | '''آبادی''': || 42,000,849 |- | '''رقبہ''': || 160,535 مربع [[کلومیٹر]] |- | '''آغاز بحیثیت نیم خودمختار انتظامی اکائی ''': || یکم [[جولائی]] 2020ء |- | '''انتظامی سربراہ''': || [[کیپٹن (ر) ثاقب ظفر]]، [[ایڈیشنل چیف سیکریٹری، سرائیکستان]] |- | '''[[ایڈیشنل آئی جی پولیس، سرائیکی وسیب]]''': || ڈاکٹر [[احسان صادق]] |- | '''سرکاری حیثیت''': || نیم خودمختار [[انتظامی علاقہ]] |- | '''نظام حکومت''': || انتظامی [[سول سیکرٹریٹ]] (11 ضلعے) |- |'''علاقے''' : || بہاولپور، ملتان، ڈیرہ غازی خان، [[سرڳودھا]] (ݙو ضلعے) تے [[ڈیرہ اسماعیل خان]] ڈویژن |} [[File:Distribution of Pakistanis speaking Saraiki as a first language in 1998.png|Distribution of Pakistanis who spoke Saraiki as their mother tongue at the time of the [[1998 Pakistan Census]]|thumb]] سرائیکستان توں مراد پاکستان دا او علاقہ ہے جیہڑا زیادہ تر صوبہ پنجاب دا حصہ اے جزوی طور تے صوبہ خیبرپختونخوا دا حصہ وی ہے مگر ایندا زیادہ حصہ انتظامی طور تے خودمختار اے جتھاں انتظامی سول سیکرٹریٹ وی قائم ہے۔ سرائیکی معاشرے نے اپݨی حیثیت کوں مناوݨ کیتے سائنٹیفک طریقے نال جدوجہد کیتی ھے اَتے ثقافتی علامتاں کوں رواج ݙتے۔ بھل ڳالھ اے ھے جو اساں انھیں چیزیں دا جائزہ گھندے ہیں جو ثقافت دا حصہ بݨیاں ھِن ۔ ڈوھر شال ، لسان دا تحفظ ، لکار کھیس ، ڳندی ، کھسہ ، [[کھیڑی]] ، گُرڳابی ، تِلے آلی جُتی ، چنری ، لہنگا ، گھاگھرا ، پوپا ، ھسی غرض تمام سُڑہپ دے لوازمات جئیں زندگی کو خوبصورت بڑاوڑ ءِچ بنیادی کردار ادا کیتن ۔۔ مردیں واسطے پٹکا ، گھیرولی شلوار، سجرک ۔ قمیض اُتے ٻوٹے ۔ تمام ثقافتی شئیاں نے مل تے حملہ آوریں دی ثقافت دا مقابلہ کیتے اَتے ایں خطے ءِچ حملہ آوریں ، دراندازیں دی ثقافت کوں اِتھاں نسِڑڑ نہیں ڈتا ۔ دنیا کیا کِنوں کیا تھی ڳئی ھے جدید سائنسی دور آ ڳئے ساڈی پوشاکاں اساڈی روایت تہذیب و تمدن نے جو کردار ادا کیتے یقین کریں کہیں ڈوجھے معاشرے اینجھا کردار ڈیکھائی نہیں ڈتا۔<ref>https://waseb.org/about/وسیب</ref> ==تاریخ== [[فائل:مغلیہ دور وچ ہندوستانی صوبے.jpg|thumb|Map of India during Mughal empireمغل دور وچ صوبہ ملتان (سرائیکستان)]] کہیں زمانے اچ راوی دا دریا ملتان دے پراݨے قلعے دے نال وہندا ہا، تے اینکوں ہک دریائی بندرگاہ دی حیثیت حاصل ہائی ، ٻیڑیں ( کشتیوں) دے ذریعے صرف سکھر بھکر ہی نئی، بلکہ منصورہ ، عراق ، ایران ، مصر ، کا بل، دلی (دہلی) تے حیدرآباد دکن تک دی تجارت ہوندی ہئی، ایں واسطے ملتان کوں دنیا دے بہوں وݙے علمی، تجارتی تے مذہبی مرکز دی حیثیت حاصل تھئی، تے صرف ہندوستان ہی نہی بلکہ پوری دنیا اچ ملتان دی شہرت ہای ۔قلعہ ملتان دی قدامت بارے آکھیا ویندے ، کہ اے پنج ہزار سال پرانا ھ، لیکن ہو سگدے، کہ اے ہنیں تو وی زیادہ پراݨا ہووے ،ایں ڳال تے پر سارے مورخین دا اتفاق ھ، کہ ملتان تے قلعہ ملتان دا وجود قبل از تاریخ دیو مالائی دور کنوں وی پہلے دا ھ ، افسوس دا مقام اے ھ۔ ، جو حملہ آوراں نے ہمیشہ ایں قلعے کوں نشانہ بنڑا تے اینکوں فتح کرݨ توں بعد خوب لُٹ مار کریندے رہ ڳئے، پر اینکوں بحال کرݨ دا کہیں نا سوچیا، 1200قبل مسیح " دارا " نے اینکوں تباہ کیتا ، 325 قبل مسیح سکندر اعظم نے ایندے اُتے چڑھائی کیتی، ولا عرب ، افغان ، سکھ تے انگریزاں حملہ آوراں قدیم قلعہ ملتان کوں برباد کرݨ اچ کوئی کسر نہ چھوڑی ، ہنڑ فرزندان ملتان تے سرائیکی وسیب دے سارے واسیاں دا فرض ھ، کہ او اپنڑی پراݨی کوتاہیں تے غور کرِن ، تے اپنڑے وسیب دے نال تھیونڑوالی پنج ہزار سالہ زیادتیاں دی تلافی کرݨ، تے اپنڑے فخر (عظمت رفتہ) کوں سنڄانڑن. ==سرائیکستان دا جغرافیہ تے محل وقوع== سرائیکستان وچ کوہ سلیمان، [[روہی]]، [[تھل]] ،دمان تے بار،نیلی بار ، گنجی بار ، ساندل بار، کِراݨا بار، چج دوآبہ تے رچنا دوآبہ شامل ہن۔ ایں دی زبان، تاریخ تے ثقافت ہکا ہے۔تریویہہ ضلعیاں تے مشتمل وادی سندھ دا اُتلا میدان ہک ڄغرافیائی خطہ ہے۔ ایں کوں سرائیکستان اہدے ہن۔ پاکستان دے جغرافیائی خطے، پہاڑ، سطوح مرتفع، وادی سندھ دا زیریں میدان تے وادی سندھ دا بالائی میدان ہن۔ ہیں چھیکڑی خطے کوں سرائیکستان وی آہدے ہن۔ سرائیکستان ہک جغرافیائی خطہ ہے۔ ایندے وچ کوہ سلیمان، روہی، تھل ،دمان تے بار،نیلی بار گنجی بار تےساندل بار رچنا دوآبہ شامل ہن۔ایں دی زبان، تاریخ تے ثقافت ہکا ہے۔ ===‎سرائیکستان دے ضلعے=== خطہ سرائیکستان وسیع و عریض رقبے تے پھیلا ہویا اے جیندے وچ کئی اضلاع آندن جنہاں دی تفصیل درج ذیل اے. *١۔[[ضلع راجن پور]] *٢۔[[ضلع رحیم یارخان]] *٣۔[[ضلع بہاولپور]] *٤۔ضلع بہاول نگر *٥۔[[ضلع ملتان]] *٦۔[[ضلع مظفر ڳڑھ]] *٧۔[[ضلع ڈیرہ غازی خان]] *٨۔[[ضلع لودھراں]] *٩۔[[ضلع ڈیرہ اسماعیل خان]] *١٠۔[[ضلع ٹانک]] *١١۔[[ضلع میانوالی]] *١٢۔[[ضلع بھکر]] *١٣۔[[ضلع لیہ]] *١٤۔[[ضلع خوشاب]] *١٥۔ضلع سرڳودھا *١٦۔ضلع چنیوٹ *١٧۔[[ضلع جھنگ]] *١٨۔ضلع ٹوبہ ٹیک سنگھ *١٩۔ضلع اوکارہ *٢٠۔ضلع ساہیوال *٢١۔[[ضلع خانیوال]] *٢٢۔[[ضلع وہاڑی]] *٢٣۔ضلع پاکپتݨ [[فائل:India1760 1905.jpg|thumb|ہندوستان تے مرہٹہ راج دے دوران خطہ سرائیکستان دا نقشہ جیہڑا صوبہ ملتان دے طور تے ݙٹھا ونج سڳدائے]] ===اہم سرائیکی قصبے تے شہر=== [[بہاولپور]]، [[ملتان]]، [[لودھراں]]، [[منڈی جہانیاں]]، [[میلسی]]، [[روجھاݨ]]، [[راجن پور]]، [[ڈیرہ غازی خان]]، [[تونسہ]]، [[فورٹ منرو]]، [[میانوالی]]، [[کندیاں]]، [[کالاباغ]]، [[پائی خیل]]، [[کمرمشانی]]، [[روکھڑی]]، [[داؤد خیل]]، [[چکڑالہ]]، [[ماڑی انڈس]]، [[موچھ]]، [[یزمان]]، [[پپلاں]]، [[واں بھچراں]]، [[ڈیرہ اسماعیل خان]]، [[ٹانک]]، [[جلالپور پیروالہ]]، [[شجاع آباد]]، [[خانبیلہ]]، [[خانبیلہ لمہ]]، [[وستی بزدار]]، [[صادق آباد]]، [[رحیم یار خان]]، [[مظفر ڳڑھ]]، [[لیہ]]، [[کروڑ لعل عیسݨ]]، [[چوٻارہ]]، [[جھنگ]]، [[احمد پور سیال]]، [[شورکوٹ]]، [[ہتھیجی]]، [[احمد پور شرقیہ]]، [[دھوڑکوٹ]]، [[اوچشریف]]، [[لال سہانرا]]، [[کلاچی]]، [[چشمہ]]، [[غازی پور]]، [[بھکر]]، [[خانسر]]، [[دریا خان]]، [[فاضل پور]]، [[عیسیٰ خیل]]، [[پروآ]]، [[پہاڑ پور]]، [[خیر پور ٹامیوالی]]، [[لیاقت پور]]، [[خان پور کٹورہ]]، [[جتوئی]]، [[علی پور]]، [[مبارک پور]]، [[کبیر والہ]]، [[وہاڑی]]، [[حاصل پور]]، [[سنانواں]]، [[ڄام پور]]، [[سخی سرور]]، [[بھونگ]] ==مقامی سیاست دا انداز تے روایات== سرائیکی خطے دی سیاست اُنھاں دے ہتھ وچ ھِے جو نہیں چاہندے سرائیکی اِنھاں دی غلامی کِنوں نجات حاصل کرن نکل سڳن جسطرح ساڈی پسماندگی دا ذمہ دار پنجاپی ھِے اے طبقہ جیندے ہتھ وچ سرائیکی سیاست ھِے اے وی پنجاپی دا مددگار طبقہ ھِے پنجاپی دے نال نال گدی نشین تے جاگیردار وی ساڈی پسماندگی دا ذمہ دار ھِے اینجھا کائنی اساں سارا ملبہ پنجاپی اُتے رکھ تے استین دے ناگاں کِنوں غافل تھی ونجو تے ایں خوف وچ رہو جو ایں کیتا ڳیا تاں اوں تھی ویسے فلاں تھی ویسے اِے لوک ساڈی سادگی دا ناجائز فائدہ اٹھا تے اساکوں لٹیندے رہسِن، گدی نشین تے جاگیردار ھک ڈوجھے کوں سپورٹ کریندن تے سرائیکی خطے کوں پسماندہ رکھی بیٹھن ۔۔۔۔ سرائیکی خطے دے مسائل اوں صورت وچ حل تھیسِن جڈا تل وطنی سیاست وچ دلچسبی گھنسِن سیاست ایں وقت تَل وطنیاں کِنے کائنی بلکہ اُنھاں کِنے ھِے جو درپردہ سرائیکی کوں کم زات تے نیچ سمجھدن اِنھاں لوکاں تے پنجاپیاں وچ کوئی فرق کائنی پنجاپی اگر سرائیکی نال شدید نفرت کریندن تے اے 0.5 فیصد طبقہ وی جو پیچھلے چالھیں سالیں کِنوں سرائیکی اُتے سیاست کریندا پئے سرائیکی نال گھٹ نفرت کائنی کریندا اِنھاں دی نفرت پنجاپیاں کِنوں ودھ ھِے ایں مسئلے دے حل کیتے سرائیکی نینگر سیاست وچ عملی حصہ گھنن تے ڈوھا نفرت دے سودگراں اُتے کڑی نظر رکھی ونجے ۔۔۔۔ اے نفرت دے سوداگر کینہ پرور تے لالچی وی ھِن تے سرائیکی نال بغض وی رکھیندن ۔۔۔۔۔ ۔۔۔۔اِنھاں ڈوھا کِنوں نجات ھی سرائیکی کیتے ترقی دے راستے کھول سڳدی ھِے ۔۔۔۔۔ ھک طبقہ کِنوں نجات دے نال نال ڈوجھے طبقے تے کڑی نظر رکھڑ نال سرائیکی اپڑا بچاؤ کر سڳدن تے اُتے آ سڳدن اِنھاں اُتے بھروسہ کررڑ ممکن کائنی ورنہ نسل پرست کڈھائی وی نہ چاہسِن سرائیکی کوں پنجاپی کِنوں نجات ملے۔۔۔ھتوں اے نسل پرست پنجاپی دے مدد گار بڑ تے سرائیکی کوں نقصان پہنچیندن۔ ===سرائیکی قومیتی جماعتاں=== *[[سرائیکستان قومی کونسل]]، ظہور دھریجہ *[[سرائیکستان ڈیموکریٹک پارٹی]]، راݨا فراز نون *[[پاکستان سرائیکی پارٹی]]، نخبہ تاج لنگاہ *[[پاکستان سرائیکی قومی اتحاد]]، کرنل (ر) عبدالجبار عباسی *[[سرائیکستان قومی اتحاد]]، خواجہ غلام فرید کوریجہ *[[سرائیکی فاونڈیشن پاکستان]]، ڄام اظہر مراد لاڑ *[[عوامی سرائیکی پارٹی]]، سجاد اکبر ملکانی *[[سرائیکی ایکشن کمیٹی]]، راشد عزیز بھٹی *[[سرائیکی ملت پارٹی]]، اصغر خان ناہڑ *[[وسیب نیشنل تحریک]]، آصف خان *[[سرائیکی نیشنل پارٹی]]، عبدالمجید کانجو *[[سرائیکستان قومی موومنٹ]]، بانی حمید اصغر شاہین مرحوم *[[وسیب اتحاد]]، شہباز خان ===وفاقی جماعتاں=== *[[پاکستان تحریک انصاف]]، [[عون عباس بپی]]، صدر سرائیکی وسیب *[[پاکستان پیپلز پارٹی]]، مخدوم سید احمد محمود، صدر سرائیکی وسیب *[[پاکستان مسلم لیگ (ن)]]، کوئی نی *[[پاکستان عوامی تحریک]]، چوہدری فیاض احمد وڑائچ، صدر سرائیکی وسیب *[[جماعت اسلامی پاکستان]]، راؤ محمد ظفر، صدر سرائیکی وسیب<ref>http://jisp.pk/</ref> *[[مجلس وحدت المسلمین]]، علامہ اقتدار حسین نقوی، صدر سرائیکی وسیب *[[پاکستان مسلم لیگ (ق)]]، کوئی نی *[[عوامی نیشنل پارٹی]]، کوئی نی ===سرائیکی وسیب دے حکمران خاندان=== *عباسی، نواب صلاح الدین عباسی، احمد پور شرقیہ *چنڑ، ملک محمد اقبال چنڑ، بہاولپور *للو، ملک حبیب للو، اوچ *گیلانی، یوسف رضا گیلانی (ملتان)، افتخار الحسن گیلانی (اوچ) *پیرزادہ، میاں ریاض حسین پیرزادہ، خیرپور ٹامیوالی *گردیزی، سید عرفان گردیزی، حاصل پور *وارݨ، سردار عامر یار وارݨ، دھوڑکوٹ *پنوہاں، ملک حاصل محمد پنوہاں، علی پور *سہروردی سادات، مخدوم سید احمد محمود، رحیم یار خان *متیاݨہ، میاں ممتاز متیاݨہ، چشتیاں *لالیکا، میاں عبدالستار لالیکا مرحوم، چشتیاں *خاکوانی، اعظم خان خاکوانی، وہاڑی *کھچی، ممتاز خان کھچی، وہاڑی *بھابھہ، نور خان بھابھہ، میلسی *ݙاہا، خانیوال *ہراج، مہر اللہ یار ہراج، خانیوال *ٻوسݨ، حاجی سکندر حیات ٻوسݨ، ملتان *بھٹہ، شہزاد مقبول بھٹہ، ملتان *راں، مظہر عباس راں، ملتان *لانگ، نغمہ مشتاق لانگ، جلالپور پیروالہ *کانجو، عبدالرحمان کانجو، لودھراں *کھر، غلام مصطفٰی کھر، مظفر ڳڑھ *بخاری، باسط سلطان بخاری، مظفر ڳڑھ *نیازی، عمران خان نیازی، امجد علی خان، میانوالی *اعواݨ، عائلہ ملک، کالاباغ *روکھڑی، گل حمید خان روکھڑی، میانوالی *شادی خیل، الحاج عبیداللہ خان شادی خیل، میانوالی *ڈھانڈلہ، ملک افضل ڈھانڈلہ، بھکر *اولکھ، احمد علی اولکھ، لیہ *لغاری، جمال خان لغاری، ڈیرہ غازی خان *مزاری، میر بلخ شیر مزاری، روجھان *کھوسہ، سردار ذوالفقار علی خان کھوسہ، ڈیرہ غازی خان *دریشک، سردار نصراللہ خان دریشک، راجن پور *قیصراݨی، میر بادشاہ خان قیصراݨی، تونسہ *گورچاݨی، سردار شیر علی گورچاݨی، راجن پور *لونڈ، سردار جاوید اختر لونڈ، ڈیرہ غازی خان *نواݨی، رشید اکبر نواݨی، بھکر *جتوئی، قیوم جتوئی، جتوئی ==ثقافت تے روایات== پٹکا سرائیکی ٹریڈیشن دا اہم جُز ہے ۔پٹکے کوں بدھݨ دے ڈھیر طریقے ھِن ۔سادہ طریقے نال وی پٹکا بدھا ویندے تے پٹکے کوں وَل ڈے تے ھک پاند مُونڈھے تے وی رکھیاں ویندے ڈوجھا پاند سَر وچ لُکیاں ھویا ھوندے ۔کجھ شوقین مزاج نینگر رنگین پَٹکا بدھ تے اپݨی خوبصورتی وچ اضافے دا سبب بݨݨ سانڳے رنگین پٹکے دا استعمال کریندن مقصد صرف خوبصورت نظر آنوݨ تے سرائیکی ٹریڈیشن کوں نشابر کرݨا ھوندے ۔جناب استاد ملک سونا خان بے وس دا پٹکا اسٹائل ھک عام سرائیکی پٹکا اسٹائل ہے ۔جو سرائیکی وسیب وچ عام ہے ۔<ref>https://www.saraikiliterature.com/en/language/history-of-saraiki-language</ref> گھیرولی شلوار :گھیر والی شلوار سرائیکی علاقہ دا کلچر ہے کجھ علاقاں اچ ایکوں ولیں آلی شلوار وی آکھا ویندے ایں علاقہ توں اے کلچر باہر نختے ۔ھُݨ اے گھیر والی شلوار بلوچ وی استعمال کریندن تے پاکستان دے ڈوجھے خطے دے لوک ایکوں استعمال کریندن گھیرولی شلوار سرائیکی ٹریڈشن دا حصہ ھے ایکوں سابق سرائیکی اسٹیٹ بہاولپور دے سابق نواب استعمال کریندے رہے ڳئین ھُݨ اے گھیرولی شلوار والا کلچر متروک تھیندا پئے ضرورت ایں ڳالھ دی ھِ سرائیکی ٹریڈیشن اُبھارݨ سانڳے ایندا استعمال نینگر کرن ۔۔لیکن بلوچستان وچ ھالی وی ایندا استعمال تھیندے ۔شوقین مزاج نوجوان نسل ایندا استعمال کریندی ھِ ۔سابق سرائیکی اسٹیٹ بہاولپور نواب صبح صادق خان عباسی گھیرولی شلوار دے نال تصویر سرائیکی کلچر کوں نشابر کریندی پئی ہے ۔<ref>https://seraikigeet.com/</ref><ref>http://saraikimusic.blogspot.com/?m=1</ref> ===سرائیکی زبان تے ایندے لہجے=== [[ملتان]]، مظفرگڑھ , بہاولپور، دیرہ غازی خان، دیرہ اسماعیل خان، میاںوالی،خوشاب، صحبت پور، ضلع بار خان تے درگ وچ سرائیکی دا معیاری لہجہ الایا ویندے۔ سرائیکی زبان دے ویہہ ہزار کنوں ودھ شاعر ہن۔ رحیم یار خان، [[راجن پور]]، کشمور تے [[گھوٹکی]] دے اضلاع وچ سرائیکی دا لمے آلا لہجہ ٻولا ویندے. سندھی دے گہرے اثرات دی وجہ توں اے لہجہ معیاری ملتانی سرائیکی توں قدرے مختلف اے. جھنگوی سرائیکی، جھنگ، ساہیوال، پاکپتݨ، اوکاڑہ،تاندلیانوالا، کمالیہ، پیرمحل،پنڈی بھٹیاں، چنیوٹ، سرگودھا، منڈی بہاؤالدین،. بہاولنگر، تحصیل حاصل پور(ضلع بہاولپور)، فاضلکا تے سری گنگا نگر دے علاقیاں وچ جھنگوی سرائیکی الیندے ہن۔ ایں کوں ݙبھاری سرائیکی وی آہدے ہن۔ ایں لہجے وچ "ب" کوں "ٻ" ، "ج" کوں "ڄ" ، "د" کوں "ڊ" تے "گ" کوں ہمشہ "ڳ" ٻولیندے ہِن۔ سلطان ٻاہو، علی حیدر ملتانی، ریاض،عابد تمیمی تے وارث شاہ سرائیکی دے ݙبھاری لہجے دے شاعر ہن۔ ایں لہجے دے مزید ست لہجے ہن۔ ہر تحصیل دا لہجہ کُجھ نہ کُجھ وکھرا ہے. سندھی سرائیکی: جیکب آباد، سکھر، کشمور، گھوٹکی، نصیر آباد، جعفرآباد تے جھل مگسی دے علاقیاں وچ سندھی سرائیکی الیندے ہن۔ کوٹ سبزل کنوں گھن تے رانی پور تائیں سرائیکی لوکل تے مقامی زبان ہے۔ شمالی سرائیکی، ضلع چکوال، پنڈ دادن خان، ڄنڈ تے کوہاٹ دے علاقیاں وچ وی سرائیکی الائی ویندی ہے۔ ایں لہجے کوں اعواݨکاری یا اعواݨی یا چکوالی یا کوہاٹی یا شمالی سرائیکی وی اہدے ہن۔ شاہ مراد چکوالی سرائیکی دا ٻہوں وݙا شاعر ہے۔ ۔ پیلو چکوال دا سرائیکی شاعر ہے۔ علی محمد مسکین وی ایں لہجے دا شاعر ہے۔ایہ شمالی سرائیکی ہے۔ کوہاٹی سرائیکی دے چھی لہجے ہن۔ خوشحال ڳڑھ دا لہجہ، توگھ دا لہجہ، ٻلی تنگ دا لہجہ، کوہاٹ شہر دا لہجہ، وادی بوراکا دا لہجہ، شکر درہ دا کوہاٹی لہجہ، 1981 دی مردم شماری وچ ضلع کوہاٹ وچ چالہی فیصد کوہاٹی (سرائیکی) ہائی، ݙاکٹر یونس ندیم، محمد جان عاطف، ریاض، انجم یوسف زئی تے سعد اللہ خاں کوہاٹی زبان دے ادیب تے کارکن ہن۔ کوہاٹی، چکوالی تے اعواݨکاری لہجے آپس وچ ٩٠٪ سرائیکی نال٨٠٪ ہندکو نال٦٠٪ تے پنجابی نال٤٠٪ نال رلدے ملدے ہن۔ ایں سانگے ایہ سرائیکی شمار تھیندے ہن۔ بلوچستان دی جعفری تے کھیترانی، سوات دی آجڑی تے قندھار دی سرائیکی وی سرائیکی دے لہجے ہن۔ ===سرائیکی زبان دی تعلیمی حیثیت=== ==تعلیمی نظام== ===تعلیمی ادارے=== *[[دی اسلامیہ یونیورسٹی آف بہاولپور]] *[[بہاؤالدین زکریا یونیورسٹی ملتان]] *[[غازی یونیورسٹی ڈیرہ غازی خان]] *[[گومل یونیورسٹی ڈیرہ اسماعیل خان]] *[[نمل یونیورسٹی میانوالی]] *[[یونیورسٹی آف میانوالی]]، میانوالی *[[تھل یونیورسٹی بھکر]] *[[صادق گرلز کالج یونیورسٹی بہاولپور]] *[[گورنمنٹ ایس ای کالج، بہاولپور]] *[[گورنمنٹ صادق عباس کالج، احمد پور شرقیہ]] *انسٹیٹیوٹ آف ساؤتھ پنجاب ملتان<ref>https://www.isp.edu.pk/</ref> ===پیشہ ورانہ تعلیمی ادارے=== *[[کیڈٹ کالج عیسیٰ خیل]]، میانوالی<ref>http://ccek.edu.pk/page.php?slug=academic</ref> *[[پولیس ٹریننگ اسکول، ملتان]]<ref>https://www.punjabpolice.gov.pk/trainingbranch</ref> *[[قائداعظم میڈیکل کالج، بہاولپور]] *[[نشتر میڈیکل کالج، ملتان]] *[[شیخ زید میڈیکل کالج، رحیم یار خان]] *[[چولستان یونیورسٹی آف ویٹرنری اینڈ اینیمل سائنسز، بہاولپور]] *[[خواجہ فرید یونیورسٹی آف انجینئرنگ اینڈ انفارمیشن ٹیکنالوجی، رحیم یار خان]] *[[میاں نواز شریف انجینئرنگ یونیورسٹی، ملتان]] *[[محمد شہباز شریف زرعی یونیورسٹی، ملتان]] *[[میر چاکراعظم رند یونیورسٹی آف ٹیکنالوجی، ڈیرہ غازی خان]] *[[گورنمنٹ کالج آف ٹیکنالوجی، بہاولپور]] *[[گورنمنٹ کالج آف ٹیکنالوجی، ملتان]] *[[گورنمنٹ کالج آف ٹیکنالوجی، لیہ]] *[[گورنمنٹ کالج آف کامرس، بہاولپور]] *پاپولیشن ویلفیئر ٹریننگ انسٹیٹیوٹ، ملتان <ref>https://pwd.punjab.gov.pk/regional_training_institutes_address</ref> ==شخصیات تے مشاہیر== *[[شاہ شمس سبزواری]] *[[ڄلم بن شبان]] *[[شیخ حمید]] *[[داؤد بن نصر]] *[[بہاؤالدین زکریا ملتانی]] *[[رفعت عباس]] *[[خواجہ غلام فرید]] *[[ابوالفضل فیضی مبارکپوری]] *[[چندر گپت موریا]] *[[نواب صادق محمد خان پنجم عباسی]] *[[ملک امیر محمد خان]] *[[عطاءاللہ خان عیسیٰ خیلوی]] *[[عمران خان]] ==وسائل تے معدنیات== ==صنعت تے تجارت== ==آبی وسائل== ==ذرائع نقل و حمل تے آمد و رفت== ==زراعت تے فصلاں== ==مواصلات== *پی ٹی وی ملتان *ریڈیو پاکستان بہاولپور *ریڈیو پاکستان ملتان *ریڈیو پاکستان ڈیرہ اسماعیل خان *ریڈیو میانوالی *وسیب ٹی وی *روہی ٹی وی ==طبی سہولتاں== *بہاول وکٹوریہ ہسپتال بہاولپور *نواب صادق ہسپتال بہاولپور *نشتر ہسپتال ملتان *شیخ زید ہسپتال رحیم یار خان *ساؤتھ پنجاب ہسپتال ملتان<ref>https://southpunjabhospital.com/</ref> ==قومی تے مقامی کھیݙاں== ===سرائیکستان (جنوبی پنجاب) کرکٹ ٹیم=== *[[سرائیکستان (جنوبی پنجاب) کرکٹ ٹیم]]<ref>https://www.pcb.com.pk/domestic-squads.html</ref> ===ملتان سلطانز=== ==انتظامی خودمختاری== سرائیکی وسیب انتظامی طور تے ہک خودمختار علاقہ ہے جیہڑا کہ ہک صوبائی سول سیکرٹریٹ تے کئی وفاقی اداریاں دے زیر انتظام ہے۔ یکم جولائی 2020ء خطہ سرائیکستان دا او تاریخی ݙینہہ اے جݙݨ پاکستان تحریک انصاف دی حکومت ولوں بالخصوص وزیراعلٰی پنجاب سردار عثمان احمد خان بزدار ہوراں دے کاوشاں نال اتھاں سول بیوروکریسی تے پولیس بیوروکریسی دے انتظامی سیکرٹریٹ دا قیام عمل اچ آیا۔ 30 جون 2020ء کوں جناب زاہد اختر زمان دی تقرری بطور پہلے تے تاریخی ایڈیشنل چیف سیکریٹری تے جناب انعام غنی دی تقرری بطور پہلے تے تاریخی ایڈیشنل انسپیکٹر جنرل دے کیتی ڳئی۔ وزیراعلٰی پنجاب سردار عثمان احمد خان بزدار ہوراں نے انہاں ݙوہاں انتظامی سربراہان نال خصوصی ملاقات اچ نیک تمناواں دے بعد سرائیکی خطے دے معاملات تے مسائل بارے تبادلہ خیال کیتا ۔ انہاں ݙوہاں سربراہان نے ݙو جولائی 2020ء کوں سرائیکستان دے انتظامی سیکرٹریٹ (سرکاری ناں جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ) کیتے باقاعدہ طور تے اپݨے ذمہ داریاں سنبھال گھدے۔<ref>https://www.punjab.gov.pk/node/4018</ref> ===خودمختار صوبائی سیکرٹریٹ (صوبائی محکمے)=== سرائیکستان دے انتظامی سیکرٹریٹ اچ ابتدائی طور تے مندرجہ ذیل محمکہ جات شامل کیتے ڳئے ہن جنہاں وچوں کجھ دے سیکرٹریاں دی تعیناتی تھیوݨی باقی ہے۔ <ref>https://urdu.siasat.pk/news/2020-08-18/news-47139</ref> #سروسز اینڈ جنرل ایڈمنسٹریشن ڈیپارٹمنٹ #داخلہ #صحت #اعلیٰ تعلیم<ref>https://highereducation.southpunjab.gov.pk/</ref> #سکول ایجوکیشن<ref>https://schooleducation.southpunjab.gov.pk/</ref> #زراعت #پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ #لائیو سٹاک اینڈ ڈیری ڈیویلپمنٹ #پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ #سیکرٹری لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ #سیکرٹری ہاؤسنگ، اربن ڈیویلپمنٹ اینڈ پبلک ہیلتھ انجینئرنگ #آبپاشی #جنگلات #کمیونیکیشن اینڈ ورکس #محکمہ مال (ریونیو) #محکمہ بیت المال #ڈائریکٹوریٹ پبلک ریلیشنز، حکومت پنجاب <ref>https://www.facebook.com/DPRMultan/</ref> #محکمہ پولیس #میٹرو بس سسٹم ملتان<ref>https://pma.punjab.gov.pk/mmbs</ref> #ممبر انفراسٹرکچر ڈویلپمنٹ اتھارٹی ملتان<ref>https://www.idap.pk/details/board-of-authority</ref> #ڈائریکٹر سپیشل برانچ پولیس، جنوبی پنجاب، ملتان<ref>https://thepakistandaily.com/usman-buzdar-appoints-controversial-uncle-as-special-branch-director-south-punjab/</ref> #دفتر ڈائریکٹر پبلک انسٹرکشنز ایجوکیشن جنوبی پنجاب، ملتان #پنجاب ایجوکیشن فاونڈیشن، ریجنل آفس ملتان<ref>http://www.pef.edu.pk/Contact/index.aspx</ref> #پنجاب فوڈ اتھارٹی، ساؤتھ ونگ ملتان<ref>https://www.facebook.com/PFARESOURCEANSLICENSINGSOUTH</ref> ===وفاقی محکمے تے ادارے=== #واپڈا (میپکو ملتان)<ref>http://www.mepco.com.pk/</ref> #پاکستان پوسٹ (پوسٹ ماسٹر جنرل آفس جنوبی پنجاب سرکل)<ref>https://www.pakpost.gov.pk/contact_us.php#top</ref> #پاکستان ٹیلی ویژن، ملتان مرکز<ref>https://ptv.com.pk/Contact</ref> #ریلوے کنسٹرکشن پاکستان (ریجنل آفس ملتان)<ref>http://www.railcop-pk.com/reg-offices.htm#</ref> #دی انسٹی ٹیوشن آف انجینئرز پاکستان، ملتان سنٹر<ref>http://iepislamabad.org/iep-centres.php</ref> #پاکستان انجینئرنگ کونسل، برانچ آفس ملتان <ref>https://pec.org.pk/branch_laision_offices.aspx، پاکستان انجینئرنگ کونسل، برانچ آفس، شاہ رکن عالم کالونی ملتان </ref> #ایف آئی اے، ملتان<ref>https://www.fia.gov.pk/contact</ref> #اے ٹی آئی آر، ملتان آفس <ref>https://atir.gov.pk/?page=admin</ref> #نیشنل ہائی وے اتھارٹی، جی ایم کنسٹرکشن ، پنجاب ساؤتھ، ملتان <ref>https://nha.gov.pk/contact-us</ref> #ساؤدرن پنجاب ایمبرائیڈری انڈسٹریز (پبلک پرائیویٹ پارٹنرشپ)<ref>http://spei.com.pk/</ref> #نیشنل ہائی وے اینڈ موٹروے پولیس، ڈی آئی جی سینٹرل 2، ملتان <ref>https://nhmp.pitb.gov.pk/telephone_directory</ref> #پوسٹل لائف انشورنس کمپنی لمیٹڈ، ریجنل ڈائریکٹر ملتان<ref>https://plic.com.pk/contact</ref> #پاکستان ٹیلی کمیونیکیشن اتھارٹی، ریجنل آفس ملتان<ref>https://www.pta.gov.pk/en/multan</ref> #پاکستان کونسل فار ریسرچ ان واٹر ریسورسز، ریجنل آفس بہاولپور<ref>https://pcrwr.gov.pk/bahawalpur/</ref> #پاکستان سائنس فاونڈیشن، ڈپٹی ڈائریکٹر ملتان<ref>http://www.psf.gov.pk/contact.aspx</ref> #پی ایس کیو سی اے، ڈپٹی ڈائریکٹر ملتان زون<ref>http://updated.psqca.com.pk/contact-us/</ref> #ڈائریکٹوریٹ آف حج، ملتان<ref>https://mora.gov.pk/Detail/M2IzNTUwNjQtMWM1OS00YWIxLWE3ZjUtY2ZiYmM2M2RkOTU0</ref> #وفاقی شرعی عدالت، جنوبی پنجاب، ملتان <ref>https://www.nayatime.com/story/2022-05-07-13-33--1651912414</ref> #ریجنل نیب ملتان<ref>https://nab.gov.pk/contacts.asp#mul</ref> #ایس ایم ای بی ایف سی ساؤتھ پنجاب، ملتان<ref>https://www.smebfcmultan.com/</ref> #نادرا ریجنل ہیڈکوارٹر ملتان<ref>https://www.nadra.gov.pk/operational-management/</ref> #دفتر ایڈیشنل ایڈوکیٹ جنرل، بہاولپور تے ملتان<ref>دفتر ایڈیشنل ایڈوکیٹ جنرل، ملتان و بہاولپور بنچ https://advocategeneral.punjab.gov.pk/law_officer</ref> #قومی امن کمیٹی برائے بین المذاہب ہم آہنگی، حکومت پاکستان<ref>https://www.facebook.com/npcpbwp/</ref> #ڈائریکٹر ٹریڈ ڈیویلپمنٹ اتھارٹی پاکستان، ملتان<ref>https://tdap.gov.pk/</ref> #ڈی جی آڈٹ، جنوبی پنجاب، ملتان<ref>https://agp.gov.pk/Jobs</ref> #پریس انفارمیشن ڈیپارٹمنٹ، ریجنل آفس ملتان<ref>http://pid.gov.pk/contact_regional</ref> #ڈپٹی جنرل مینیجر پیمرا، ملتان<ref>https://pemra.gov.pk/contact.php</ref> #ریجنل دفتر نیشنل ٹیلی کمیونیکیشن کارپوریشن، ملتان<ref>https://ntc.net.pk/ContactCentral.html</ref> ===این جی اوز تے فلاحی، مذہبی تے تحقیقاتی ادارے=== #عالمی مجلس تحفظ ختم نبوت، ملتان<ref>http://laulak.info/old/MLAULAK/laulak.htm</ref> #الخدمت فاونڈیشن ساؤتھ پنجاب<ref>https://alkhidmat.org/contact.html</ref> #جنوبی پنجاب سنٹر برائے ریسرچ اینڈ ڈیویلپمنٹ ملتان<ref>https://spcrd.org/</ref> #سرائیکی ایریا سٹڈی سنٹر، ملتان<ref>https://sasc.bzu.edu.pk/website/</ref> #پاکستان جرنلسٹ ایسوسی ایشن، جنوبی پنجاب<ref>https://pja.org.pk/south-punjab/</ref> ===عالمی تے بین الاقوامی ادارے=== *اقوام متحدہ دے وفود برائے سرائیکی وسیب یا جنوبی پنجاب ===ضلعی سطح تے دیگر محکمے=== ===انتظامی تقسیم=== 1.جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ *بہاولپور، ملتان تے ڈیرہ غازی خان ڈویژنز تے مشتمل وسیب دا علاقہ ایڈیشنل چیف سیکریٹری دے زیر انتظام *ضلع ڈیرہ غازی خان دے ذیلی انتظام دے طور تے کوہ سلیمان دے قبائلی علاقے بذریعہ پولیٹیکل اسسٹنٹ 2.ضلع میانوالی، بھکر تے ضلع خوشاب دا جزوی علاقہ، کمشنر سرڳودھا ڈویژن (شمالی پنجاب) دے زیر انتظام 3.ضلع ڈیرہ اسماعیل خان تے ٹانک دے ضلعے، صوبہ خیبرپختونخواہ، کمشنر ڈیرہ اسماعیل خان ڈویژن دے زیر انتظام<ref>تحقیق و ترتیب، اسماعیل بھٹہ</ref> ==مزید ݙیکھو== *[[سرائیکی زبان]] *[[سرائیکستان سول سیکرٹریٹ]] *[[تاریخ سرائیکستان]] *[[ملتان]] *[[سرائیکی]] *[[سرائیکی لوک]] *[[سرائیکی اکھاݨ]] *[[سرائیکی زبان دا نثری ادب]] *[[سرائیکی ادب]] *[[سرائیکی میڈیا]] *[[سرائیکی قومیتی تحریک]] *[[سرائیک ڳوتھاں]] *[[سرائیکی شخصیات]] *[[سرائیکی وسیب]] ==حوالے== oh9tvr2xn9xpacuvol6c06cm1wc92sd 0 1651 27013 26589 2022-08-26T10:03:48Z Sraiki 12 /* ݙبھاری، جھنگوچی، مشرقی، ابھیچڑی یا رچناوی سرائیکی (ٻاری سرائیکی) */ wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FFFF00" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<span style="font-size:large;">سرائیکی ، Saraiki، सराइकी</span>''' |- |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[فائل:Saraiki.svg|thumb|سرائیکی، सराइकी]] |-|- align="center" |- | '''ملک''': || [[پاکستان]]، [[بھارت]]، [[افغانستان]] |- | '''مرکزی علاقہ''': || [[سرائیکستان]]، پاکستان |- | '''مقامی ٻولݨ والے''': || 26 ملین (2017ء) |- | '''لسانی خاندان''': || *[[ہند یورپی زباناں]] *[[ہند ایرانی زباناں]] *[[ہند آریائی زباناں]] *[[شمال مغربی خطہ]] *[[لہندا]] *[[سرائیکی زبان]] |- | '''لہجے''': || [[ملتانی]]، [[ریاستی]]، [[لموچڑی]]، [[سرولی]]، [[تھلوچی]]، [[ہندکی]]، [[خٹکی]]، [[ڄٹکی]]، [[قندھاری]] |- | '''رسم الخط''': || شاہ مکھی، دیوناگری |- | '''سرکاری حیثیت''': || تعلیمی زبان |- | '''آئی ایس او کوڈ|| [[skr]] |- | '''آبادی (پاکستان)''': || 2.59 ملین |- | '''آبادی (بھارت)''': || 0.19 ملین |- | '''آبادی (افغانستان)''': || نامعلوم |- | '''تعلیم''': || پی ایچ ڈی، ایم فل، بی ایس، انٹرمیڈیٹ، میٹرک، پرائمری |- |'''چینل''' : || پی ٹی وی ملتان، روہی، وسیب |- |} '''سرائیکی''' (ہندی: सराइकी، انگریزی: Saraiki, Siraiki, Seraiki)، [[ہند-یورپی زباناں|ہند یورپی زباناں]] نال تعلق رکھدی ہے۔ اینکوں 6 کروڑ توں ودھ لوک صرف سرائیکستان وچ بولݨ والے ہن جیہڑے موجودہ سرائیکی وسیب ([[سرائیکستان]] تے جنوبی خیبر پختونخواہ)، شمالی سندھ تے مشرقی بلوچستان وچ رہندے ہن۔ پاکستان دے جیہڑے خطے وچ سرائیکی ٻولیندی اے اونکوں سرائیکستان آکھا ویندے. ایں دے علاوہ بھارت وچ ہک وݙی تعداد وچ لوگ سرائیکی بولیندے ہن. جیہڑے تقسیم دے وقت ہجرت کرکے گئے ہن۔ اس دے علاوہ سرائیکی تارکین وطن (زیادہ تر) [[مشرق وسطیٰ]] وچ وی ہن۔ افغانستان وچ وی کجھ ہندو سرائیکی زبان ٻولیندے ہن لیکن اتھاں انہاں دی تعداد نامعلوم ہے.2017ء دی مردم شماری آہدی اے جو سرائیکی پاکستان دی وݙی زبان ہے۔ ==تاریخ== سرائیکی لفظ دے اشتقاق دے متعلق کافی تحقیقات ہن۔ سرائیکی لفظ [[سنسکرت زبان|سنسکرت]] دے سؤوِریا <ref>A.H. Dani, ''Sindhu-Sauvira: A glimpse into the early history of Sind '' In Hameeda Khusro (ed), Sind Through The Centuries (Karachi: Oxford University Press, 1981) pp. 35-42</ref> توں بݨا ہے جیہڑا قدیم ہند وچ پک سلطنت ہئی جس دا ذکر ہندواں دی مقدس کتاب [[مہا بھارت]] وچ وی ہے۔ '''کی''' دا لاحقہ لاوݨ نال ایہ لفظ '''سؤوِریاکی''' بݨ گیا۔ اس دے بعد بولݨ دی آسانی کیتے '''و ''' دی آواز ہٹا ݙتی گئی یا وقت دے نال آپے ہٹ ڳئی جس نال لفظ سرائیکی بݨا ݙتا گیا۔ ایندے دے علاوہ جارج ابراہم گریسن نے لفظ '''سرائیکی''' کوں سندھی دے ہک لفظ '''سِرو''' دی وڳڑی ہوئی یا سدھری ہوئی شکل ݙسیا جیں دے معنی '''شمالی''' دے ہن۔ کرسٹوفر شیکل نے جارج ابراہم گریسن دی تحقیق کوں غلط آکھا ہے۔ ہک ٻئی تحقیق دے مطابق سرائیکی لفظ '''سرائی''' توں بݨا ہے۔ سرائیکی ہک پراݨی زبان ہے۔ ایہ [[پاکستان]] دے ادھلے علاقے وچ الائی ویندی ہے۔ پاکستان وچ ایندے الاوݨ والے تقریبا اٹھ کروڑکنوں وَدھ ہن۔ [[پاکستان]] دے علاوہ ایندے الاوݨ والے ہندوستان افغانستان عرب مما لک برطانیہ اتے امریکہ کنیڈا تے اسٹریلیا دے علاوہ ٻنیھں ملکیں وچ وی ہن۔ ایہ آپݨے لٹریچر دے حوالے نال سرائیکی ہک امیر زبان ہے۔ شاعری اتے نثر دے حوالے نال ہر سال ٻہوں زیادہ کتاباں چھپدین۔اتے ہر سال چنڳی کتاب تے اکیڈمی آف لیٹرز دی طرفوں خواجہ فرید انعام ݙتا ویندے۔ [[فائل:WIKITONGUES- Lillotama speaking Seraiki.webm|thumb|بھارت وچ رہوݨ والی ہک سرائیکی (सराइकी) چھوکری]] [[فائل:پاکستان دیاں زباناں دا نقشہ.jpg|thumb|پاکستان دیاں زباناں دا نقشہ]] "جرمن دانشور سر آرل سیٹن کا مکالمہ رائل جیوگرافیکل سوسائٹی دے جریدے جیو گرافیکل جنرل اپریل 1942ء صفحات 174 تاں 182 وچ شائع تھئیاں ہن، صفحہ 176 تے پیرا نمبر 2 وچ رگ وید دے گیتاں وچ ھک عظیم دریا سرسوتی دا ذکر ہے سرسوتی کِنوں مراد سویراس وتی یعنی اصحاب الرس دا دریا ہے۔ ایں بناء تے یقین غالب تھی سڳدے کہ سرائیکی دا لفظ دراصل سوویراکی ہئی جیہڑا آہستہ آہستہ بدل تے سرائیکی تھئے۔ " سرسواتی دریا یاں ول ہاکڑا دریا چولستان وچ اِیں وقت خشک تھی چُکا ہے۔ ایہ دریا سرائیکی تہذیب و ثقافت دا ماخذ ہے۔ احمد حسن دانی معروف تحقیق دان تے اسکالر ہن، نے ایں نظریے دی تصدیق کیتی ہے۔ ٻقول احمد حسن دانی اکھدے کوٹ مٹھن وچ سویرا سلطنت دا دارالخلافہ ھئی جیندے شواہد احمد حسن دانی کٹھے کیتے ہن، پیش کیتن۔ [[شوکت مغل]] صاحب لکھیندن "پراݨی کتاباں وچ معلمین تے صوفیاء نے ایں زبان کیتے ایہ ناں استعمال کیتن، سار، ایکی، ایکہ، ایکم، وانی، اسور، ساریکا، سارایکی، آسورا تے اشورا۔ بعد وچ جیہڑی زبان ٻݨی اونکوں سارایکی یا سرائیکی آکھیا ڳئے۔ [[شوکت مغل]] مزید لکھیندن جو سرائیکی زبان دا ناں "ساراسین" کِنوں نکلا ھوسی، وی تھی سڳدے کیونکہ اے لفظ انھاں عرب قبائل کیتے استعمال تھیندا ہئی جنھاں دے سرحداں ابادان تے ختم تھیندیاں ھَن۔ سراکین ناں دا ہک علاقہ وی عرب وچ موجود رہیا ہے۔" [[فائل:MultanMontage.jpg|thumb|سرائیکستان دے ثقافتی، سیاسی تے روحانی مرکز ملتان دے کجھ مناظر]] افغانستان وچ سرائیک ناں دا ھک شہر وی ہے۔ ایں توں ایہ چیز وی ثابت تھیندی ہے کہ سرائیکی زبان قندھار تک آلائی ویندی ھائی۔ اُوݙوں کشمیر تک آلائی ویندی ھائی۔سرائیکی لفظ سرائیکی زبان دا خالص لفظ ہے جیندے معنی عزت دار، سردار، اُچے شملے والا جیکوں سرداری کیتے منتخب کیتا ویندے۔ کجھ دانشور لکھدن کہ دراوڑ قوم دی زبان اریک ہئی تے کجھ لکھدن، دراوڑ قوم دی زبان شریک ہئی جیہڑی بعد وچ ی دے لاوݨ نال سرائیکی بݨ ڳئی۔ ==اصطلاحواں== *سرائیکی لفظ خالص سرائیکی زبان دا ہے سرائیکی زبان دے وچوں نختے جیندے معنی ہن سردار یاں ول عزت دار ،عزت والا،عزت دے قابل،جیندی عزت کیتی ونجے۔ سرائیکی لفظ نہ تاں سِندھی زبان وچوں نختے نہ سِندھی زبان دا لفظ ہے نہ ھی سرائیکی لفظ ترکی یاں عربی زبان وچوں نختے نہ ھی تُرکی زبان وچ ایندے معنی ݙسدن۔ سرائیکی لفظ دیاں مختلف شکلاں ہن ۔ایں سرائیکی لفظ یاں حرف دیاں شکلاں صرف سرائیکی زبان وچ ہن یاں ݙسدن بعد تحقیق دے ݙوجھی کہیں زبان وچ ایہ شکلاں ثابت کائنی نہ ہی ݙسدن ۔سرائیکی لفظ/حرف دیاں شکلاں مندرجہ ذیل ہن * سرائیکی : عزت دار ۔سردار ۔اُچے شملے والا۔مخصوص شناخت دے حامل واسی ۔ [[فائل:Bahauddin Zakariya Tomb 03.jpg|thumb|سرائیکستان دا روحانی مرکز، درگاہ حضرت بہاؤالدین زکریا ملتانی رحمۃ اللہ علیہ]] * سرائیک : عزت دے قابل ۔عزت کیتے منتخب کیتا گیا۔ ایندے ݙوجھے معنی ایہ وی ہن، دریاویں دی بھک تے آباد واسی مقامی لوک۔ دریاویں دے کناریں تے کاشتکاری کرݨ والے یا دریاویں دی وچلی سُکی جاہ یاں زمین تے آبادکار یا ول کاشتکاری کرݨ والے واسی۔ * سرائیکیت : سرائیکی زبان دانی، سرائیکی لفظاں دی مہارت، سرائیکی لفظاں دا علم۔ * سرائیکِسٹ :سرائیکی پرست، سرائیکی قوم پرست، سرائیکی دان۔ * سرائیکا : سرائیکی جماعت * سرائیکِݨ : عورت یاں زنانی یاں تریمیت کیتے مخصوص لفظ یعنی عزت والی سردارنی ۔سرائیکی خاتون۔ * سرائیکالوجی : سرائیکی علم * سرائیکستان :علاقہ ۔مخصوص خطہ۔سرائیکی وسیب * سرائیکستانی : سرائیکی وسیب نال تعلق رکھݨ والا۔ * سرائیکائی :سرائیکی زبان اچ ڈھلی ھوئی یا converted ۔سرائیکی وچ منتقل تھیوݨ، سرائیکی دا حصہ بݨی ہوئی۔ * سرائیکو : صنف شاعری، سرائیکی شاعری دی ھک قسم، سرائیکی شاعری دی ھک قسم "سی لہجہ" وی ھے۔ * سرائیکوائی : سرائیکی زبان اچ ڈھالݨ یا convert کرݨ دا عمل۔ [[فائل:Noor mahal.jpg|thumb|نور محل، بہاولپور]] * سرائیکین : سرائیکستان پارلیمنٹ دے اَراکین۔ سرائیکی کٹھ دے اَرکان۔ سرائیکی مجلس دے اَراکین۔ * [[فائل:Saraiki_Speaking_Areas_of_Pakistan_&_India.jpg|left|185x185px]]سرائیکیان :۔سرائیکیاں دے ھم خیال، ھم شکل لوک تے ھم لباس ۔مخصوص بود باش دے حامل جو سرائیکی ہن تے زباناں دا ترنڈا۔ [[فائل:Derawar Fort, Bahawalpur I.jpg|thumb|قلعہ دیراوڑ، چولستان]] * سرائیکیو: سرائیکیاں کوں پُکارݨ ۔سرائیکیاں کوں آواز ݙیوݨ۔ * سرائیکیات: سرائیکی کہاوتاں/ظرب المثل تے مشتمل قدیم/جدید الفاظ جیہڑے مکمل طور تے سرائیکی زبان دا بیش قیمیت اثاثہ ہن۔ سرائیکی زبان نال متعلق کوئی وی علم۔ [[فائل:Khawaja Ghulam Farid tomb at Kot Mithan.jpg|thumb|درگاہ خواجہ غلام فرید]] === عربی وچ سراء دے معانی === سَرَاءُ [عام] ( اسم ) - ہک درخت جیندی لکڑنال کماناں بݨیندے ہن۔ سَرَّاءُ [عام] ( اسم )- (١)خوش حالی، آسودگی، خوشی، مسرت و شاد مانی ( ٢ ) کھوکھلی نہر ( ٣) عمدہ زمین سَرَاةُ [عام] ( فعل ) - سراۃ کل شئ : ہرشے کا اعلیٰ اور بالائی حصہ (2) درمیانی حصہ ( 3 ) اکثر حصہ سَرَا فلان سَرْوًرا و سَرَاوَةً [عام] ( فعل ) - شریف و معزز ہووݨا ، سخی تے بامروت ہووݨا سَرَّ فُلانًا سَرًا [عام] ( فعل )- گلدستہ پیش کر کے استقبال کرݨا یا مبارکباد ݙیوݨا۔ ==زبان دے حروف== سرائیکی دنیا دی ہک وݙی زبان ہے ۔ سرائیکی زبان دے چُرتالیہ حرف یا اکھر ہِن۔ انہاں وچوں انتالیہ تاں اردو آلے ہِن ٻئے پنج خاص سرائیکی زبان دے ہن۔ او پنج ایہ ہن ٻ ڄ ݙ ڳ ݨ (ٻے، ڄے، ݙے، ڳے، اݨ نون) * '''ٻ''': ٻلی، ٻکری، ٻوہا، ٻال، ٻلونگڑا، ٻلہݨ، ٻکاٹ، ٻیر، ٻُہاری، ٻاگھڑ ٻلا، ٻچہ، ٻڈھا، ٻُدھ، ٻلہانگ، ٻلی، ٻوہاری * '''ڄ''': ڄموں، ڄوانترہ، ڄہا، ڄام، ڄنگھ، ڄُل، ڄٹ، ڄبھ، ڄلم، ڄواہاں، * '''ڊ''': ڊوں۔ ڊاہ، ڊُدھ، ڊوا، ڊاند، ڊیپال پور ( ڊے کوں سرائیکی ماہرین سرائیکی حروف شمار کائنی کریندے) * '''ݙ''': ݙانگ، ݙوئی، ݙاتری، ݙکھݨ، ݙیوا، ݙیـݨ، ݙہی، ݙیݙر، ݙاکو، ݙاڑھی، ݙاند، ݙند، ݙول، ݙولی، ݙانگ، ݙاچی، بھیْݙ، لَݙُو، اݙا، ݙور، ݙوکے، ݙاک ݙِنگا * '''ڳ''': ڳاں، ڳوہا، ڳاہـݨـے، ڳیرا، ڳبھرو، ڳاوا، ڳنڈھیری، ڳاہلڑ، ڳن٘ڈھ، ڳیٹے، ڳوبھی، ڳوݙا، ڳُݙی، ڳاہ، ڳُتھلا، ڳٹھ، ڳٹا، ڳچی، ڳُڑ، ڳاناں ، پڳ ،ساڳ * '''ݨ''': وݨ، کھݨ، مکھݨ، کھمݨ، لوݨ، پاݨـی، راݨی، سوہݨاں، ݙیݨ، ڳݨ، چُݨ، وڄݨ، اݨ بݨ، واݨ، سن٘ڄاݨ، کݨ مݨ. سرائیکی وچ ݙو خاص واول علامتاں وݙی زیر تے وݙی پیش وی ہن۔ سرائیکی وچ لھ، مھ، نھ تے رھ وی ٻہوں آندن۔ رھ: یارھواں، ٻارھاں لھ: ڳالھ، ولھ، سلھ، کولھو، کلھڑ مھ: کمھار نھ: ننھا * ن٘ڄ: ون٘ڄ، تھن٘ڄ، جن٘ڄ، سُن٘ڄ، سُن٘ڄاݨ، مُن٘ڄ، * ن٘ڳ: ان٘ڳ، چن٘ڳا، سِن٘ڳ، من٘ڳ، لن٘ڳ، من٘ڳل، ان٘ڳارہ، * سرائیکی وچ وݙی ے درمیان وچ آوے تاں ی اتے جزم لین٘دے ہن۔ مثلاً ریْت، کھیْݙ، تھیْت، بھیْݙ، شیْر، دیْر، لیْٹ، پیْٹ، ٻکریْاں( ٻکرا دی جمع)، گھیْرا، پھیْر، ایْہ، تریْہ (تس)، ڈھیْہ (ڈھے ہ)، چھوکریْاں (چھوکرے اں)، گیْم (کھیْݙ) * انگریزی الفاظ ہیٔڈ، بیٔڈ، ریٔڈ (رتا) کیتے ی دے اُتے ہمزہ آندے۔ ی تے ہمزہ ݙو حروف وکھرے وکھرے ہن۔ ڄݙاں جو ئ ہک حرف ہے۔ ݙآݙی اڄ ٻیا ڳُڑ ݙے، ون٘ڄ ون٘ڄ ڄُل ڄُل، ݙاݙے کوں ناں سݨا. * سرائیکی وچ چُرتالیہ حروف تے ١نویہ مرکب حروف ہن۔ ستارھاں پھوکے آلے (وھ تے یھ سمیت) تے ݙو نون غنہ نال مرکب ن٘ڄ تے ن٘ڳ ہن۔ کل تڑیٹھ حروف ہن۔ [[فائل:Marot319hr.jpg|thumb|قلعہ مروٹ، چولستان]] ==سرائیکی زبان دے لہجے== بلوچستان دی جعفری تے کھیترانی، سوات دی آجڑی تے قندھار دی ملتانی وی سرائیکی دے لہجے ہن۔<ref>https://sraiki.wordpress.com/2012/01/20/9/</ref>۔ تفصیل کُجھ ایہ ہے۔ ہندوستان دیاں ترائے سو چویٹھ زباناں دے ہک جامع سروے جہڑا ١٨٩٤ کنوں ١٩٢٨ تک انڈین سول سروس دے افسر جارج گریرسن دی نڳرانی وچ لینڳیوسٹک سروے آف انڈیا تھیا ہائی اوندے موجب ایہہ آلیاں ٻولیاں سرائیکی دے لہجے ہن۔ *Awankari اوانکاری ۔جنوبی اٹک *Baar di Boli (424) بار دی بولی۔ گوجرانوالہ کا غیر کاشت اُچان کا علاقہ *Chabali (440) چھبالی *Chenavari (421) چِیناواڑی ۔ جھنگ *Chenhavari, Hindki (428) چِنھاوڑی، ہندکی ۔مظفر گڑھ کا چناب کے کنارے کا علاقہ جو ضلع جھنگ سے مِلتا ہے *Dhani دھنّی ۔ مغربی جہلم *Doabi (417) شاہ پور دوآبی *Ghebi (444) ضلع اٹک ۔ گھیبی *Hindki ہندکی ۔ ڈیرہ اسمٰعیل خان *Hindko Peshawari ہندکو پشاوری *Hindko, Hindku (434) سٹینڈرڈ ہندکو *Hindko, Hindku ہندکو ہزارہ *Jafri (430) جعفری *Jaghdali ( Jatki, Hindki) جغدالی یعنی جٹکی۔ ڈیرہ غازی خان *Jaghdali, Jatki Lehnda, جغدالی۔ بلوچستان *Jangli (420) جانگلی۔ نہری علاقے کے خانہ بدوش باشندے جنگل بار *Jatki (418) جٹکی *Jatki جٹکی۔ ساہیوال *Jitater (425) جٹا تر دی بولی۔ تحصیل پھالیہ کے بِٹھاڑ کے علاقے، ضلع گجرات *Kachari (423) کاچھڑی۔کاچھی یعنی دریائے جہلم کے داہنی کنارے ضلع جھنگ کے نِچان کا علاقہ *Kalar Boli کالر بولی ۔ راوی کے مغرب کی طرف *Kehlori کہلوری *Kerali کیرالی *Khetrani (630) کھیترانی *Kohati Awanki کوہاٹی اعوانکی *Kohati Hindki کوہاٹی ہندکی *Kohati کوہاٹی *Lamay di Boli لمّے دی بولی ۔ شیخوپورہ *Lehnda, Jatki, Jhangi (416) لہندا، جاٹکی، جھانگی ۔ ڈیرہ والی *Lehnda لہندا سٹینڈرڈ ۔لائلپور، جھنگ، شاہپور، آدھا ساہیوال ، گوجرانوالہ کا کچھ حصّہ، گجرات اور پبی کا کچھ علاقہ *Mulki, Hindko مُلکی ہندکو ۔ میانوالی ، بنوں *Multani (427) ملتانی سٹینڈرڈ *Multani, Siraiki, Hindki, Bahawalpuri (426) بہاولپوری، لموچی، ریاستی۔ مظفر گڑھ، ڈیرہ غازی خان ، شمالی بہاولپور، مظفر گڑھ کی ہندکی جو یہاں بولی جاتی ہے *Niswani (422) نسوانی ۔ جھنگ کے شمال میں نِسوانا خاندان *Pandocchi(442) پنڈوچی ۔ پنڈدادن خان *Pashawri پشاوری *Saraiki Hindki, Saraiki Lehnda (429) سرائکی ہندکی ، سرائکی لہندا،اُبھیچی، پنجابکی *Shahpuri شاہپوری *Tanouli(435) تناؤلی ۔ ہزارہ کا تناؤلی خاندان *(Thalli, Jatki (432 تھلی یا جٹکی۔ کچھ حصّہ تھل ، شاہ پور اور میانوالی ، جہلم، جھنگ *Thalochri تھلوچڑی۔ جھنگ *Ubbhay di Boli اُبّھے دی بولی ۔ گوجرانوالہ [[فائل:لنگویسٹک سروے آف انڈیا ١٨٨١ء-١٨٨٢ء، ملتانی زبان دا نقشہ.jpg|thumb|ملتانی زبان (Linguistic survey of India 1881-1882)]] '''سرائیکی زبان دے اے وݙے لہجے ہن۔''' ===معیاری سرائیکی زبان (ملتانی)=== ملتان، مظفرڳڑھ, بہاولپور، [[دیرہ غازی خان]]، دیرہ اسماعیل خان، صحبت پور، ضلع بار خان تے درڳ وچ سرائیکی دا معیاری لہجہ الایا ویندے۔ [[فائل:Tomb of Shah Yousuf Gardezi Multan.jpg|thumb|سرائیکی ثقافت دا نمونہ، درگاہ حضرت یوسف گردیزی، ملتان]] ===لموچڑی یا لمّے دی ٻولی=== رحیم یار خان، راجن پور، کشمور تے گھوٹکی دے اضلاع وچ سرائیکی دا لمے آلا لہجہ ٻولا ویندے. سندھی دے گہرے اثرات دی وجہ توں اے لہجہ معیاری ملتانی سرائیکی توں قدرے مختلف اے۔ ===ݙبھاری، جھنگوچی، مشرقی، ابھیچڑی یا رچناوی سرائیکی (ٻاری سرائیکی)=== [[جھنگ]]، [[ساہیوال]]، [[پاکپتݨ]]، اوکاڑہ، تاندلیانوالا، کمالیہ، پیرمحل، پنڈی بھٹیاں، چنیوٹ، سرگودھا، منڈی بہاؤالدین، بہاولنگر، تحصیل حاصل پور(ضلع بہاولپور)، فاضلکا تے سری گنگانگر (بھارت) دے علاقیاں وچ مقامی افراد جھنگوچی سرائیکی الیندے ہن۔ نیلی بار، گنجی بار، ساندل بار، کرانہ بار تے گوندل بار دی نسبت نال ایں کوں ٻاری سرائیکی وی آہدے ہن۔ ایں کوں ݙبھاری سرائیکی وی آہدے ہن۔ ایں لہجے وچ "ب" کوں "ٻ"، "ج" کوں "ڄ"، "د" کوں "ڊ" تے "گ" کوں ہمشہ "ڳ" ٻولیندے ہِن۔ سلطان ٻاہو، علی حیدر ملتانی، ریاض تے عابد تمیمی سرائیکی دے ݙبھاری لہجے دے شاعر ہن۔ ایں لہجے دے مزید ست لہجے ہن۔ ہر تحصیل دا لہجہ کُجھ نہ کُجھ وکھرا ہے۔ ===سرولی یا سندھی سرائیکی لہجہ=== سندھی یا سرولی سرائیکی، جیکب آباد، [[سکھر]]، کشمور، [[گھوٹکی]]، خیرپور، نصیر آباد، جعفرآباد تے جھل مگسی دے علاقیاں وچ لوگ مقامی طور تے الیندے ہن۔ کوٹ سبزل کنوں گھن تے راݨی پور تائیں سرائیکی لوکل تے مقامی زبان ہے۔ === شمالی یا ہندکی تے دامانی سرائیکی === ضلع چکوال، پنڈ دادن خان، ڄنڈ تے کوہاٹ دے علاقیاں وچ وی سرائیکی الائی ویندی ہے۔ ایں لہجے کوں اعواݨکاری یا اعواݨی یا چکوالی یا کوہاٹی یا شمالی سرائیکی وی اہدے ہن۔ شاہ مراد چکوالی سرائیکی دا ٻہوں وݙا شاعر ہے۔ پیلو چکوال دا سرائیکی شاعر ہے۔ علی محمد مسکین وی ایں لہجے دا شاعر ہے۔ ایہ شمالی سرائیکی ہے۔ کوہاٹی سرائیکی دے چھی لہجے ہن۔ خوشحال ڳڑھ دا لہجہ، توگھ دا لہجہ، ٻلی تنگ دا لہجہ، کوہاٹ شہر دا لہجہ، وادی بوراکا دا لہجہ، شکر درہ دا کوہاٹی لہجہ، 1981ء دی مردم شماری وچ ضلع کوہاٹ وچ چالہی فیصد آبادی کوہاٹی (سرائیکی) ہائی۔ ===تھلوچی=== ضلع بھکر، لیہ تے خوشاب دی ٻولی تھلوچی سرائیکی اے۔ ===خٹکی سرائیکی=== میانوالی تے لکی مروت دے ضلعیاں دی ٻولی پشتون کلچر دے اثرات اچ ہے تے خٹکی سرائیکی سݙیندی اے۔ ݙاکٹر یونس ندیم، محمد جان، عاطف ریاض، انجم یوسف زئی تے سعد اللہ خاں کوہاٹی زبان دے ادیب تے کارکن ہن۔ کوہاٹی، چکوالی تے اعواݨکاری لہجے آپس وچ ٩٠٪ سرائیکی نال٨٠٪ ہندکو نال٦٠٪ تے پنجابی نال٤٠٪ نال رلدے ملدے ہن۔ ایں سانگے ایہ ==سرائیکی زبان وچ قرآن شریف دے ترجمے== سرائیکی زبان وچ قرآن شریف دے ٢٠ کنوں ودھ ترجمے موجود ہن۔ پرفیسر ڈاکٹر مقبول حسن گیلانی سرائیکی زبان وچ قرآن شریف دے ترجمے دے موضوع تے پی ایچ ڈی کیتی ہے۔ کجھ مترجمین دے ناں ایہہ ہن<ref>[https://incubator.wikimedia.org/wiki/قرآن_شریف_دے_ترجمےقرآن شریف دے ترجمے - Wikimedia Incubator<!-- خودکار تخلیق شدہ عنوان -->]</ref> *[[ڈاکٹر مہر عبدالحق|ڈاکٹر مہر عبدالحق سومرہ]] *[[دلشاد کلانچوی|پروفیسر دلشاد کلانچوی]]<ref>[http://www.punjnud.com/PageList.aspx?BookID=17119&BookTitle=Quran%20Sharif%20Da%20Saraiki%20Tarjuma Small Steps Higher Ambitions<!-- خودکار تخلیق شدہ عنوان -->]</ref> * پروفیسر صدیق شاکر * ڈاکٹر طاہر خاکوانی * ریاض شاہد * عبد التواب ملتانی * حفیظ الرحمان ==سرائیکی لغتاں== سرائیکی ڈکشنریاں دے کجھ مصنف ایہہ ہن۔ *اوبرائن *جیوکس *[[شوکت مغل]] *[[پروفیسر دلشاد کلانچوی|پرفیسردلشاد کلانچوی]] *[[انیس جیلانی]] *سراج الدین سانول *اکبر مخمور *مرید حسین جتوئی *[[قیس فریدی]] *[[سعداللہ کھتران|سعداللہ کھیتران]] *[[راݨا پرتاب سنگھ گنوری|راݨاپرتاب سنگھ گنوری]] *‌(ڈکشنری، [[ملتانی ہندی شبدکوش|ملتانی ہندی شبد کوش]]، بھارت) ==کتاباں== کجھ گرائمر دیاں کتاباں دے مصنف ایہہ ہن۔ *[[فرانسس برٹن|رچرݙ فرانسس برٹن]] 1849 *[[ڈاکٹر مہر عبدالحق]] *[[منصور آفاق]] *[[بشیر احمد بھائیہ]] == [[سرائیکی شاعر، ادیب تے فنکار]] == [[فائل:Saraiki Poet and intellectual.JPG|thumb|سرائیکی شاعر، ڈاکٹر اشولال فقیر]] جݙاں سرائیکی دی تریخ لکھی ویسے تاں ایندے وچ سب توں ڈھیر بھانگا سرائیکی شاعراں دا ھوسے . بلا شک سرائیکی شاعراں ماء بولی دی جتنی خذمت کیتی ہے اوندی قوماں دی تریخ وچ مثال ملن مشکل ہے . جیکر اساں ڈھیر پچھوں تے نہ ونجوں صرف ھک ھزار سال پہلے سرائیکی زبان وچ لکھے گئے " نورنامے " کوں چا تے ݙیکھوں تاں نور نامہ اج وی او کتاب ہے جو قرآن مجید دی تلاوت دے بعد ایندا پڑھن ھر گھر وچ ضروری سمجھیا ویندے . ایہ تاں ھزار سال پہلے دی گالھ ھئی جیکر ھک صدی پہلے دی گالھ کروں تاں خواجہ فرید سئیں تے انہاں دی شاعری دا کون سونہاں کائنی ؟ ایہ خواجہ سئیں دی شاعری دا فیض تے برکت ھی ھے جو اج اساں فرید سئیں دے روضے دی چھاں تلے رہ تے شاعری دیاں لکیراں لیکن آلے وسیم صدیقی دی گالھ کریندے بیٹھوں . وسیم صدیقی دیاں ݙو کتاباں " مونجھ دے پھٹ " تے ‏‎_‎‏ وسیب دے مان _ شائع تھی چکن تریجھی کتاب _ توں پار نہ ونج _ زیر ترتیب ھے . وسیم صدیقی . اپنی دھرتی . اپنی مٹی . تے اپنی ماء بولی نال پیار کرن آلا نینگر ہے . سرائیکی دی خذمت کوں عبادت سمجھدے . سرائیکی توں اولے گھولے تھیون آپنی حیاتی دا حاصل جاندے . میں سمجھداں جو ایجھے سرائیکی نینگراں دے دم قدم نال ھک ݙینھ سرائیکی دیس دے لوک اپنی منزل حاصل کر گھنسن ... سرائیکی ءچ تقریبا ݙیڑہ ہزار سال دی شاعری موجود ہے۔ سرائیکی شاعراں دی تعداد ویہہ ہزار کنوں ودھ ہے۔ جے سارے سرائیکی شاعراں دی فیرست بݨ ونڄے ناں دنیا وچ تہلکہ مچ ویسی۔ ===الف=== *[[احمدنواز کنول]]، نلی *[[اختر حسین اختر]]، نلی *[[انور شاہ انور]] *اکرم زاہد خان نیازی *[[آڈھا خان]] *[[آصف عاصی]] *[[اقبال سوکڑی]] *[[اشرف جاوید ملک]] *[[اقبال روکھڑی]] *[[امان اللہ ارشد]] *[[احمد خان طارق]] *[[اصغر گرماݨی|اصغر گورمانی]] *[[اخلاق مزاری]] *[[ابوذرآکاش]] *[[اُشتر]] *[[آصف لنگاہ]] *[[اشفاق اشعر]] * اصغر علی واصف *[[ارجن دیو جی پنکج]] *[[امرت لعل مدان]] *[[سئیں اللہ ݙتہ بدنام|اسئیں اللہ ݙتہ بدنام]] *[[محمد عدنان فدا سعیدی]] *[[ابن کلیم]] ===ب، ٻ=== *[[بابائے تھل فاروق روکھڑی]] *[[بیدل سندھی]] *[[بشیر احمد بشو]] ، نلؒی *[[بشیر ملغانی]] *[[بھورل ملنگ]] ===پ=== *[[پرواز قیصرانی]] *پُرسوز بخاری *[[پارس شاہ بخاری]] ===ت، ط=== *[[تسلیم فیروز]] *[[تحسین بخاری]] *تلوک چند محروم *[[طاہر شیرازی]] * طارق امین یازر ===ٹ=== *[[ٹیپو سلطان عابر]] ===ث، س، ص=== *[[سچل سرمست]] *[[سجاد حسین سجاد]]، جوہر آباد *[[سرفراز احمد شرفو]]، ناڑی *[[صابر بھیریوں]] *[[سونا خان بے وس]] *[[ساحر رنگ پوری]] *[[سعید اختر سیال]] *[[سعید ثروت]] * صفدر بلوچ سیف اللہ خان سیفل بلوچ سئیں خان گڑھ ڈوئمہ علی پور سلیمان سہو تھل ===ج، ڄ=== *[[جاوید راز]]، گنجیال *[[جگن ناتھ آزاد]] *[[جہانگیر مخلص]] *[[ورتݨ آلے دی ڳالھ مہاڑ:جام شوکت عزیز#شوکت جام|جام شوکت عزیز]] *[[جاوید شانی]] *[[جگدیش بترا سرائیکی]] *جاوید آصف ، ساہنوالہ *جام عارف ، کوٹلہ نصیر ===چ=== *[[چندر شیکھر|چندرشیکھر]] ===ح، ہ=== *[[حمل لغاری]] *[[حیات بھٹی]] *[[حیات اللہ خان نیازی]] ===خ=== *[[خواجہ غلام فرید]] *خورشید بخاری *[[خالد پرویز]] ===د=== *[[دلنور نور پوری]] *[[داعیان احمد]] ===ڈ، ݙ=== *[[ڈاکدر خشنود|ڈاکدر خوشنود]] *[[ڈاکٹر ملک راجکمار|ڈاکٹرملک راجکمار]] *[[ڈاکٹر عاشق ظفر بھٹی]] ===ذ، ز، ض، ظ=== *[[ظہور ناظر]] *زبیرشاہ گیلانی ===ر=== *رائے [[منور حسین منور]]، ناڑی *رائے [[تصور حسین تصور]]، ناڑی *[[راݨا پرتاب سنگھ گنوری]] *رشید عاجز *[[رفیق احمد تائب]] *[[رابعہ عارف قریشی| رابعہ عارف قُریشی]] *[[رضوانہ دُرانی]] *[[رفعت عباس]] *[[ریاض وفا]] ===ش=== *[[شبیر زیدی]] ،ناری ‍*[[شاہ محمد دانش]] *شاکر بلوچ *[[شاکر شجاع آبادی]] *[[شاہ نواز پرواز]] *[[شاکر مہروی]] *[[شمیم عارف قریشی | شمیم عارف قُریشی]] * شبیر طاہر حمایتی ===ع=== *[[عطا محمد درد]]، نلی *[[علی اسد بھٹی]]، ہڈالی *[[عمر حیات محسن]]، ہڈالی *[[عطا محمد عباسی]] ، جوہر آباد *[[علی عمران خان شیرانی]] *[[عشرت لغاری]] *[[عزیز شاہد]] *[[عبدالعزیز بھٹہ | عبدالعزیزبھٹہ]] *[[عاقب ستانوی]] *عاقب ذیشان عاقی فصیل آبادی ===غ=== * غیور بخاری *[[غلام رسول ڈڈا|غلام رسول ݙݙا]] *غازی [[شاکر سگھرال]]، ڈھوک ٹاہلیاں *[[غلام محمد درد]] *غلام محمد پرویز، جھمٹ ===ف=== ===ق، ک=== *کشف لغاری *[[کامران کامی]] ===گ، ڳ=== ===ل=== *[[لطف علی]] ===م=== *[[محمد حسین]] المعروف [[وݙو مسکین]]، خوشاب *[[ممتاز حیدر ڈاہر|ممتاز حیدر ݙاہر]] *محمد اسلم موچی آف بوہت *ملک محمد حسین تیلی آف سیدا (پھالیہ) *[[مدثر جاوید]] *[[مظہرحسین]]، کلہر کہار *ملک [[احمد نواز عادل]]، نلی *ملک [[غلام حسین الفت]]، نلی *ملک [[شعیب انجم تھہیم]]، کٹھ مصرال *ملک [[عمرحیات تھہیم]] *ملک [[اختر حسرت]]، نوشہرہ وادی سون *ملک[[ممتاز ساجد]]، نلی *ملک [[شاہ سوار علی ناصر]]، خوشاب *ملک [[آڈھا خاں]] نطقال۔ گنجیال *[[مظہر نیازی]] *محمد محمود احمد *مختیار واثق *[[محمد محمود احمد]] *[[مجید عیسیٰ خیلوی]] *[[مہندر پرتاب چاند]] *[[مخدوم مصطفیٰ خادم]] *[[مصطفیٰ خادم]] *[[مشتاق سبقت]] *[[مُنشی حسن بخش]] *ملک صابر عطاء تھہیم۔صحافی۔شاعر۔محقق۔انٹرویو نگار *[[محمد عدنان فدا سعیدی]] ===ن=== *نذیر یاد *[[فیض مڳی|نذیر مگی]] *[[نادر مزاری]] ===و=== *[[ونود ݙاوڑا]] *{{ وسیم صدیقی کوٹلہ نصیر ضلع راجن پور } } ===ی=== *[[یاسر عباس ملغانی]] * یونس ناصر == موسیقار == *[[عطاء اللہ عیسیٰ خیلوی]] *[[منصور ملنگی]] *[[اللہ دتہ لونے والا]] *[[طالب حسین درد]] *[[گامو ٹاہلی والا]] *[[اجمل ساجد]] *شہزادہ آصف گیلانی *امجد نواز کارلو *افضل عاجز۔موسیقار == سرائیکی کھیݙاں == *[[نیزہ بازی]] *[[کبڈی]] *[[کاؤݙی]] *[[ملھِݨ|ملھٍݨ]] *[[ݙیٹی ݙنا]] *‌[[وانجھی یا وِرلا|‍وانجھی یا وِرلا]] *[[‌کِلـے بـانـدر| کِلـے بـانـدر]] *کلے باندر کوں گنجی وی آہدن *[[لُــک چھـپ]] *[[نـوڑا وٹ]] *[[اندھــڑاں قصـئی]] *[[اسوں پنجوں]] *[[ادنا بـدنـا|ادنـا بدنـا]] *[[شِــیدݨ]] *[[چیرالی]] *[[ھـاٹھ|‌ھـاٹھ]] *[[ناؤں تریݨ]] *[[ٻارھاں تریݨ]] *[[ماما جمال خاں]] *[[گُھچی]] *[[ٹک پل]] *[[ریڑھ مار]] *[[بـاندری]] *[[گٌݙیاں|گُݙیاں]] *[[منڈی]] *[[پوڳا]] *[[بھیݙ تروٻی]] *[[چِیکِل]] *[[دھی دھی]] *[[اُچ جِھک]] *[[پٹھو گرام]] *[[‌ریڑھ مار|ریڑھ مار]] *[[‌لیکے پاڑی| لیکے پاڑی]] == شادی دے تھتھ == *[[ڳنڈھیں ٻدھݨ|ڳنڈھیں بدھݨ]] *[[ڳانے ٻدھݨ]] *[[چکی چنگ]] *[[مینڈھی]] *[[ڳُجھی میندھی]] *[[جاڳا]] *[[برات/جنج]] *[[Wp/sk/نکاح|نکاح]] *[[لانواں|‌لانواں]] *[[موکل]] *[[دھریس]] *[[جھومر]] *[[بسریاں]] *[[ستوواڑھا]] ==سرائیکی زبان دے علاقے== سرائیکی زبان پاکستان تے ادھ وچلے علاقے وچ اکثریتی ٻولی دے طور تے ورتیندی اے. ایندے علاوہ بین الاقوامی سطح تے وی کافی علاقیاں وچ ٻولی ویندی اے. پاکستان تے ٻاہرلے ملکاں وچ سرائیکی زبان دے علاقے اے ہن: ====سرائیکستان (سرائیکی وسیب) ==== [[فائل:India1760 1905.jpg|thumb|مرہٹہ دور وچ ہندوستان دا نقشہ جیندے وچ سرائیکستان دا خطہ ملتان دے ناں نال ݙٹھا ونج سڳدائے جیندے ابھے تے لمے وچ لاہور تے سندھ دے صوبے وی ݙکھائے ڳن]] سرائیکستان دے تریوی ضلعے ھن۔ سرائیکستان دا کل رقبہ ھک لکھ سٹھ ھزار مربع کلومیٹر ، انی سو اٹھانوے دی مردم شماری موجب چار کروڑ ویہہ لکھ اٹھ سو انجھاہ تے فی مربع کلومیٹر آبادی اݙھائی سو ھائی۔.ہݨ آبادی چھی کروڑ سٹھ لکھ ہے۔ اے علاقہ زیادہ تر سرائیکی زبان دے معیاری لہجے (ملتانی) دا ہے. [[فائل:سرائیکستان.jpg|thumb|سرائیکستان]] [[فائل:مغلیہ دور وچ ہندوستانی صوبے.jpg|thumb|مغل دور وچ ہندوستان دے صوبے]] ====خیبرپختونخوا دے سرائیکی علاقے==== دیرہ اسمعیل خان، ٹانک تے بنوں دی مقامی زبان سرائیکی ہے۔اینکوں سرائیکی دا ہندکی لہجہ آکھدن. ====سندھ دے سرائیکی علاقے==== کشمور، [[گھوٹکی]]، [[سکھر]]، [[ڄیکب آباد]]،[[خیرپور]] وچ مقامی زبان سرائیکی ہے۔ انہاں اضلاع وچ سرائیکی زبان دا سرولی لہجہ ٻولیا ویندے جیندے تے سندھی زبان دے اثرات گہرے ہن. ====بلوچستان دے سرائیکی علاقے==== سرائیکی بلوچستان دی تریجھی وݙی زبان ہے۔لورالائی، دَرُگ، موسیٰ خیل، بارخان، دیرہ اللہ یار، نصیر آباد، ڄعفر آباد، ڄھل مڳسی تے ٻولان دی مقامی زبان سرائیکی ہے۔ بلوچستان وچ سرائیکی زبان دے ڄٹکی تے کھیترانی لہجے ٻولے ویندن. ====پنجاب وچ سرائیکی زبان==== سرائیکی وسیب دے نال نال پنجاب وچ وی سرائیکی الائی ویندی ہے۔ چکوال، پھالیہ، منݙی بہاؤالدین، تاندلیانوالا تے پنڈی بھٹیاں وچ سرائیکی مقامی زبان ہے۔ ====بھارت وچ رہوݨ والے سرائیکی==== بھارت وچ اڈھائی کڑور کنوں ودھ سرائیکی وسدے ہن۔ پر بھارت دی مردم شماری وچ سرائیکی دی آبادی ٻہوں گھٹ ہے ۔سرائیکیاں دی زیادہ تر آبادی ریاست ہریانہ تے مشرقی پنجاب وچ ہے. ہریانہ دے موجودہ وزیر اعلی. منوہر لال کھتر، آسام دے گورنر جگدیش مکھی، سابقہ آرمی چیف وی پی ملک، خلاباز مس کلپنا چاولہ، بالی وڈ اداکارہ جوہی چاولہ، نوبل انعام یافتہ ہرگوبند کھرانہ سرائیکی قومیت نال تعلق رکھدن. ہند وچ سرائیکی لٹریچر وچ کم دے حوالے نال ڈاکٹر ملک راجکمار ، رانا پرتاب سنگھ گنوری، جگدیش بترا، مہندر پرتاب چاند، چندر شیکھر، ونود ݙاوڑا، ارجن دیو جی پنکج وغیرہ اہم ہن. سرائیکی کمیونٹی دے فلاحی تے سماجی خدمات دے حوالے نال کیشو مہتا ملتانی، ڈاکٹر لکشمی نارائن بہاولپوری، دیوی دیال جی، جگن ناتھ آزاد، بھاشی ملتانی وغیرہ دے ناں اہم ہن تے ڳویئاں وچوں پروفیسر دینا ناتھ دا ناں اہم ہے. ====سعودی عرب وچ سرائیکی زبان==== سعودی عرب وچ پنجوی لکھ سرائیکی وسدے ہن۔ سرائیکی سعودی عرب دی ݙوجھی وݙی زبان ہے۔ ====عرب امارات وچ سرائیکی زبان==== عرب امارات تے خلیج دے بنھاں ملکان وچ وݙی تعداد وچ سرائی وسدے ہن۔ ==== افغانستان وچ سرائیکی زبان==== افغانستان وچ قندھار دی مقامی زبان سرائیکی ہے۔[https://www.youtube.com/watch?v=8BoTSqraPk8] ====برطانیہ وچ سرائیکی زبان==== برطانیہ وچ چار لکھ سرائیکی وسدے ہن۔ ====امریکہ دی سرائیکی کمیونٹی ==== امریکہ وچ ݙہ لکھ سرائیکی وسدے ہن۔ امریکہ دی مردم شماری وچ سرائیکی زبان شامل ہے۔ ====ایران وچ سرائیکی زبان==== ایران وچ ݙو لکھ سرائیکی وسدے ہن۔ ====دنیا دے دیگر ملکاں وچ سرائیکی زبان==== سرائیکی دنیا دے ہر ملک وچ وسدے ہن۔ ایں سانگے سرائیکی ہک بین القوامی زبان ہے۔ ==سرائیکی زبان دا پرنٹ تے الیکٹرانک میڈیا== جھوک چینل ملتان وی خالص سرائیکی چینل ہے سرائیکی زبان دی خدمت کریندہ پئے ایہو جے ڈوجھے چینل دی لوڑ ہے ترائے نجی ٹی وی چینل روہی ،کوک تے وسیب ٹی وی سرائیکی زبان دی خدمت کریندے پئین۔ پی تی وی دا ملتان سنٹر وی سرائیکی زبان دی خدمت کریندا پیا ہے۔ بہاؤ الدین زکریا یونی ورسٹی [[ملتان]]، اسلامیہ یونیورسٹی [[بہاول پور]] تے گومل یونی ورسٹی [[دیرہ اسماعیل خان]] وچ سرائیکی زبان دے شعبے قائم ہن۔ ==سرائیکی دیاں ہمسایہ زباناں== *[[سندھی زبان]] *[[پنجابی زبان]] *[[پشتو زبان]] *[[ھندکو|ہندکو]] *[[پوٹھوھاری|پوٹھوہاری]] *[[مارواڑی]] *[[براہوی زبان]] * [[بلوچی زبان]] ==سرائیکی زبان دی اہمیت== سرائیکی زبان وچ ویہہ ھزار کنوں زیادہ اکھاݨ موجود ھن۔سرائیکی ہک مکمل زبان ہے ۔ سرائیکی وچ چالہی ھزار کنوں ودھ محاورے ہن۔ شوکت مغل دی سرائیکی اکھاݨ ترائے جلداں مشتمل ہے ہر جلد وچ پنج ہزار الفاظ ہن ۔۔۔۔سرائیکی محاورے۔۔۔۔سرائیکی اردو مترادفات۔۔۔قدیم اردو لغت تے سرائیکی زبان۔۔۔سرائیکی آوازں دی کہاݨی ۔۔۔۔سرائیکی مصادر۔۔۔سرائیکی نامہ ۔۔۔ملتان دیاں واراں (صددارتی آیوارڈ ) ۔۔۔۔جامع سرائیکی لغت ست جلداں مشتمل سرائیکی مکمل ڈکشنری ھوسے ۔۔۔۔ اگر غور کیتا ونجے تاں سرائیکی تے اردو تے بے تحاشہ کم تھیندا پئے ۔۔۔اردو کوں سرکار دی سرپرستی حاصل ہے لیکن سرائیکی دا کم اپݨی مدد آپدے تحت تھیندا پئے. پاکستان وچ سرائیکی زبان بولݨ والیاں دی مردم شماری پہلی واری 1981ء وچ کیتی گئی۔<ref name="Javaid">Javaid, Umbreen. 2004. [http://www.pu.edu.pk/english/jrh/Online_contents/Vol.%20XL%20No.2%20JRH%20July%202004.pdf Saraiki political movement: its impact in south Punjab]. ''[http://www.pu.edu.pk/english/jrh/ Journal of Research (Humanities)]'', 40(2): 55–65. Lahore: Faculty of Arts and Humanities, [http://www.pu.edu.pk/ University of the Punjab]. </ref> صوبہ سندھ دے چند شمالی اضلاع وچ جتھاں سرائیکی زبان بولی ویندی ہے. اس دے علاوہ ہک تحقیق دے مطابق سرائیکی، اردو دی ابتدائی شکل ہے اس تے وی خاصی بحث تھی چکی ہے کیونکہ مسلماناں نے ملتان تک دے علاقے کوں فتح کرکے ملتان کوں پورے سندھ تے سرائیکی وسیب دا دار الخلافہ بݨایا ہئی۔<ref name="book0d0"> Spatial Aspects of Language isbn=81-7342-009-2 url=http://books.google.com/ page#70 </ref> ==سرائیکی قاعدہ== پاکستانی ماہر لسانیات [[رحمت عزیز چترالی]] دا سرائیکی زبان قاعدہ *[http://www.scribd.com/doc/250346193/Saraiki-Qaida-by-Rehmat-Aziz-Chitrali-Published-by-Khowar-Academy-Chitral-Pakistan سرائیکی قاعدہ] ==ٻِیا ݙیکھو== *[[سرائیک ڳوتھاں]] *[[تاریخ سرائیکستان]] *[[ملتان]] *[[سرائیکی]] *[[سرائیکی لوک]] *[[سرائیکی اکھاݨ]] *[[سرائیکی زبان دا نثری ادب]] *[[سرائیکی ادب]] *[[سرائیکی میڈیا]] *[[سرائیکی قومیتی تحریک]] *[[سرائیکی شخصیات]] *[[سرائیکستان]] *[[سرائیکی ثقافت]] *[[سرائیکی لکھتاں]] == ٻاہرلے جوڑ == *[http://saraiki.jimdo.com/%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%DA%A9%DB%8C-%DA%A9%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D8%B1%DA%88-%D8%AA%DB%92-%D9%81%D9%88%D9%86%D9%B9/ سرائیکی لکھݨ کیتے کی بورڈ ڈاؤن لوڈ کرو] *[http://glosbe.com/skr آن لائن سرائیکی ڈکشنری] *[http://www.branah.com/khowar سرائیکی ٹیکسٹ ایڈیٹر] *[http://siraiki.blogspot.com/2013/12/saraiki-language.html?m=1link] == حوالے == {{Reflist}} [[ونکی:سرائیکی زبان]] 8ijz9dn80anydmr08jb5n89he71pmkq 0 1661 27014 23392 2022-08-26T10:04:08Z Sraiki 12 /* ڄٹکی/ݙبھاری سرائیکی */ wikitext text/x-wiki سرائیکی دے چار وݙے لہجے ہن۔ == معیاری سرائیکی == ملتان، مظفرگڑھ , بہاولپور، [[دیرہ غازی خان]]، دیرہ اسماعیل خان، میان٘والی،خوشاب، صحبت پور، ضلع بار خان تے درگ وچ سرائیکی دا معیاری لہجہ الایا ویندے۔۔ [[سرائیکی]] زبان دے ویہہ ہزار کنوں ودھ [[شاعر]] ہن۔ ====لموچڑی یا لمّے دی ٻولی==== رحیم یار خان، راجن پور، کشمور تے گھوٹکی دے اضلاع وچ [[سرائیکی]] دا لمے آلا لہجہ ٻولا ویندے. سندھی دے گہرے اثرات دی وجہ توں اے لہجہ معیاری ملتانی [[سرائیکی]] توں قدرے مختلف اے. ==ڄٹکی/ݙبھاری سرائیکی== جھنگوی سرائیکی: جھنگ، ساہیوال، پاکپتݨ، اوکاڑہ،تاندلیانوالا، کمالیہ، پیرمحل،پنڈی بھٹیاں، چنیوٹ، سرگودھا، منڈی بہاؤالدین،. بہاولنگر، تحصیل حاصل پور(ضلع بہاولپور)، فاضلکا تے سری گنگا نگر دے علاقیاں وچ جھنگوی [[سرائیکی]] الیندے ہن۔ ایں کوں ݙبھاری [[سرائیکی]] وی آہدے ہن۔ ایں لہجے وچ "ب" کوں "ٻ" ، "ج" کوں "ڄ" ، "د" کوں "ڊ" تے "گ" کوں ہمشہ "ڳ" ٻولیندے ہِن۔ سلطان ٻاہو، علی حیدر ملتانی، ریاض تے عابد تمیمی [[سرائیکی]] دے ݙبھاری لہجے دے [[شاعر]] ہن۔ ایں لہجے دے مزید ست لہجے ہن۔ ہر تحصیل دا لہجہ کُجھ نہ کُجھ وکھرا ہے. ==سندھی [[سرائیکی]] یا سرولی لہجہ== سندھی سرائیکی: جیکب آباد، سکھر، کشمور، گھوٹکی، نصیر آباد، جعفرآباد تے جھل مگسی دے علاقیاں وچ سندھی [[سرائیکی]] الیندے ہن۔ کوٹ سبزل کنوں گھن تے رانی پور تائیں [[سرائیکی]] لوکل تے مقامی زبان ہے۔ ==شمالی سرائیکی== شمالی سرائیکی: ضلع چکوال، پنڈ دادن خان، ڄنڈ تے کوہاٹ دے علاقیاں وچ وی [[سرائیکی]] الائی ویندی ہے۔ ایں لہجے کوں اعواݨکاری یا اعواݨی یا چکوالی یا کوہاٹی یا شمالی [[سرائیکی]] وی اہدے ہن۔ شاہ مراد چکوالی [[سرائیکی]] دا ٻہوں وݙا [[شاعر]] ہے۔ ۔ پیلو چکوال دا [[سرائیکی]] [[شاعر]] ہے۔ علی محمد مسکین وی ایں لہجے دا [[شاعر]] ہے۔ایہ شمالی [[سرائیکی]] ہے۔ کوہاٹی [[سرائیکی]] دے چھی لہجے ہن۔ خوشحال ڳڑھ دا لہجہ، توگھ دا لہجہ، ٻلی تنگ دا لہجہ، کوہاٹ شہر دا لہجہ، وادی بوراکا دا لہجہ، شکر درہ دا کوہاٹی لہجہ، 1981 دی مردم شماری وچ ضلع کوہاٹ وچ چالہی فیصد کوہاٹی (سرائیکی) ہائی، ݙاکٹر یونس ندیم، محمد جان عاطف، ریاض، انجم یوسف زئی تے سعد اللہ خاں کوہاٹی زبان دے ادیب تے کارکن ہن۔ کوہاٹی، چکوالی، تے اعواݨکاری لہجے آپس وچ ٩٠٪ [[سرائیکی]] نال٨٠٪ ہندکو نال٦٠٪ تے پنجابی نال٤٠٪ نال رلدے ملدے ہن۔ ایں سانگے ایہ [[سرائیکی]] شمار تھیندے ہن۔ شمالی [[سرائیکی]] دے چار لہجے ہن۔ ١ـ اعواݨکاری،، تلہ گنگ، جنڈ ٢ـ کوہستان نمک،،. ونہاری،. کہونی،. وادی سون،. چکڑالہ ٣ـ دھنی ٤ـ کوہاٹی بلوچستان دی جعفری تے کھیترانی، سوات دی آجڑی تے قندھار دی [[سرائیکی]] وی [[سرائیکی]] دے لہجے ہن۔ تفصیل کُجھ ایہ ہے۔ ہندوستان دیاں ترائے سو چویٹھ زباناں دے ہک جامع سروے جہڑا ١٨٩٤ کنوں ١٩٢٨ تک انڈین سول س[[روس]] دے افسر جارج گریرسن دی نڳرانی وچ لینڳیوسٹک سروے آف انڈیا تھیا ہائی اوندے موجب ایہہ آلیاں ٻولیاں [[سرائیکی]] دے لہجے ہن۔ *Awankari اوانکاری ۔جنوبی اٹک *Baar di Boli (424) بار دی بولی۔ گوجرانوالہ کا غیر کاشت اُچان کا علاقہ *Chabali (440) چھبالی *Chenavari (421) چِیناواڑی ۔ جھنگ *Chenhavari, Hindki (428) چِنھاوڑی، *ہندکی ۔مظفر گڑھ کا چناب کے کنارے کا علاقہ جو ضلع جھنگ سے مِلتا ہے *Dhani دھنّی ۔ مغربی جہلم *Doabi (417) شاہ پور دوآبی *Ghebi (444) ضلع اٹک ۔ گھیبی *Hindki ہندکی ۔ ڈیرہ اسمٰعیل خان *Hindko Peshawari ہندکو پشاوری *Hindko, Hindku (434) سٹینڈرڈ ہندکو Hindko, Hindku ہندکو ہزارہ *Jafri (430) جعفری *Jaghdali ( Jatki, Hindki) جغدالی یعنی جٹکی۔ ڈیرہ غازی خان *Jaghdali, Jatki Lehnda, جغدالی۔ بلوچستان *Jangli (420) جانگلی۔ نہری علاقے کے خانہ بدوش باشندے جنگل بار *Jatki (418) جٹکی Jatki جٹکی۔ ساہیوال *Jitater (425) جٹا تر دی بولی۔ تحصیل پھالیہ کے بِٹھاڑ کے علاقے، ضلع گجرات *Kachari (423) کاچھڑی۔کاچھی یعنی دریائے *جہلم کے داہنی کنارے ضلع جھنگ کے نِچان کا علاقہ *Kalar Boli کالر بولی ۔ راوی کے مغرب کی طرف *Kehlori کہلوری *Kerali کیرالی *Khetrani (630) کھیترانی *Kohati Awanki کوہاٹی اعوانکی *Kohati Hindki کوہاٹی ہندکی *Kohati کوہاٹی *Lamay di Boli لمّے دی بولی ۔ شیخوپورہ *Lehnda, Jatki, Jhangi (416) لہندا، *جاٹکی، جھانگی ۔ ڈیرہ والی *Lehnda لہندا سٹینڈرڈ ۔لائلپور، جھنگ، شاہپور، *آدھا ساہیوال ، گوجرانوالہ کا کچھ حصّہ، گجرات اور پبی کا کچھ علاقہ *Mulki, Hindko مُلکی ہندکو ۔ میانوالی ، بنوں *Multani (427) ملتانی سٹینڈرڈ Multani, Siraiki, Hindki, *بہاولپوریBahawalpuri ، لموچی، ریاستی۔ *مظفر گڑھ، ڈیرہ غازی خان ، شمالی بہاولپور، *مظفر گڑھ کی ہندکی جو یہاں بولی جاتی ہے *Niswani (422) نسوانی ۔ جھنگ کے شمال میں نِسوانا خاندان *Pandocchi(442) پنڈوچی ۔ پنڈدادن خان Pashawri پشاوری *Saraiki Hindki, Saraiki Lehnda *(429) سرائکی ہندکی ، سرائکی لہندا،اُبھیچی، پنجابکی *Shahpuri شاہپوری *Tanouli(435) تناؤلی ۔ ہزارہ کا تناؤلی خاندان *Thalli, Jatki (432) تھلی یا جٹکی۔ کچھ حصّہ تھل ، شاہ پور اور میانوالی ، جہلم، جھنگ *Thalochri تھلوچڑی۔ جھنگ *Ubbhay di Boli اُبّھے دی بولی ۔ گوجرانوالہ ==حوالے== 4fcbqh9f5rqxkqzzy4xpe9sabug3192 0 2855 26999 14034 2022-08-26T05:04:34Z Sraiki 12 wikitext text/x-wiki == [[نیوٹن]] دا پہلا قنون == == سر آئزک [[نیوٹن]] [[حرکت]] بارے ترئے [[قنون]] ݙسائن ـ جہڑے اج تیکروی سچ تےحق ہـن == نیوٹن دا پہلا قنون == جےکوئی شئے [[حرکت]] ءچ ہـوے تاں اوہمیشہ سدھے رستے تے ترڈی راہسی ـ یاوت کوئی شئےپئی ہے تاں پئی راہسی ـ جے تیکر کوئی باہر دی [[طاقت]] رولا نہ پاوے ـ [[ونکی:فزکس]] [[ونکی:سائنس]] d3hphqt2k5nmrimwh5pkck0chceleom 0 2856 26998 17560 2022-08-26T05:03:22Z Sraiki 12 wikitext text/x-wiki == نیوٹن دا ݙوجھا قنون: == :سر آئزک [[نیوٹن]] حرکت بارے ترئے قنون ݙسائن ـ جہڑے اج تیکروی سچ تےحق ہـن نیوٹن دا ݙوجھا قنون: ـجے کہیں شئے تے قوت یا زور لاؤں تاں جے اوشے حرکت ءچ ہِ تاں او رک ویسی جے او رکی ہـوئ ہِ تاں ٹر پوسی ـ حرکت ہمیشہ زور آ لے پاسے ہوسی ـ حرکت اوُں شئے دے وجود دے مطابق ہوسی ـ اتے حرکت دی تیزی، زور یاقوت دےسدھے حساب نال ھوسی F=ma ـ == ٻیا ݙیکھو == * [[نیوٹن دا پہلا قنون]] [[ونکی:سائنس]] [[ونکی:طبیعیات]] [[ونکی:فزکس]] kj8z4y0v9eviqfrr7deg2tb8w5adab6 0 3105 27010 14935 2022-08-26T10:02:21Z Sraiki 12 wikitext text/x-wiki [[فائل:Saraiki.svg|thumb|سرائیکی، Saraiki]] ݙبھاری سرائیکی سرائیکی زبان دے چار لہجیاں وچوں ہک اہم لہجہ ہے۔ ایہ سرائیکی دا مشرقی لہجہ ہے، اینکوں ٻُچکار صوتاں دی وجہ کنوں ٻُچکاری سرائیکی وی اہدن۔ ایں کوں مشرقی سرائیکی اہدن، ݙبھاری سرائیکی،، کجھ لوک این٘کوں ابھیچڑی وی اہدن۔ == علاقے == جھنگ، چنیوٹ، بہاولنگر, حاصل پور, ٹوبہ، ساہیوال، پاک پتنڑ،. اوکاڑہ،. پنڈی بھٹیاں، منڈی بہاؤالدین دی زبان دا ناں سرائیکی ہے۔ ایہ بار دی زبان ہے۔بار وچ نیلی بار ، گنجی بار ، ساندل بار، کِراݨا بار، چج دوآبہ تے رچنا دوآبہ شامل ہن۔ ایں علاقے دی زبان، تاریخ تے ثقافت ہکا ہے۔ نیلی بار، گنجی بار، ساندل بار، کرانہ بار تے گوندل بار دی نسبت نال ایں کوں ٻاری سرائیکی وی آہدے ہن۔ منڈھ قدیم کنوں ایں زبان کوں ڄٹکی وی اہدے آندن۔ == ناں == * ڄاٹکی * ٻار دی ٻولی *ریاستی (بہاول پور ڈویژن وچ ریاستی اہدن) *لوکل * ابھیچڑی * ݙبھاری * ٻُچکاری *ملتانی * متفقہ ناں ١٩٦٢ء کنوں سرائیکی ہے۔ == خاص صوتاں == ایں لہجے وچ ٻ ڄ ڳ ڊ دیاں آوازاں ہوندیاں ہن، انھاں صوتاں کوں ٻُچکار صوتاں اہدن ، ایں سانگے ایں لہجے کوں ٻُچکاری سرائیکی وی اہدن۔ ٻُچکار صوتاں کوں انگریزی وچ implosive اہدے ہن۔ ٻُچکار صوت وچ ہوا ٻاہروں اندر آلے پاسے مُن٘ہ وچ چھک تے گھن ویندن۔ سُرکݨ ، چوپݨ تے چُوسݨ دا عمل وی این٘ویں ہوندے۔ ٻیا ، ڊوا، شئے کوں آپݨے پاسے چھک ونڄݨ نال مماثلت رکھیندن۔ ݙوجھی ڳالھ ایہ ہے جو ہوا مُن٘ہ وچ گھن ون٘ڄݨ کیتے پہلے مُن٘ہ کھُلدا ہے۔ ول اندر ساہ آلی نالی جھٹکے نال بند تھی ویندی ہے۔ ایں جھٹکے دی وجہ کنوں انگریزی وچ implosive اہدے ہن۔ ڊ، ایں لہجے دا خاص حرف ہے۔ ڊوآ، ڊانڈ، ڊُدھ، == خاص لفظ == گھن کوں لے اہدن۔ وت کوں مُڑ اہدن۔ کوں کوں نوں اہدن۔ == شاعر == عابد تمیمی، درد، سلطان ٻاہو ڄٹکی دے وݙے شاعر ہن،، کجھ شاعر ایہ ہن۔ * [[خضر حیات گُل]] * [[محسن علی محسن]] * [[شمس تبریز چدھڑ]] * [[محمد یوسف تارڑ]] * [[ریاض سیال]] * [[ریاض حسین ارم]] * [[غلام محمد درد]] d0khsm6t6609vap9edr5mogmilvqqlx 0 3106 27011 14938 2022-08-26T10:02:40Z Sraiki 12 wikitext text/x-wiki [[فائل:Saraiki.svg|thumb|سرائیکی، Saraiki]] ݙبھاری سرائیکی سرائیکی زبان دے چار لہجیاں وچوں ہک اہم لہجہ ہے۔ ایہ سرائیکی دا مشرقی لہجہ ہے، اینکوں ٻُچکار صوتاں دی وجہ کنوں ٻُچکاری سرائیکی وی اہدن۔ ایں کوں مشرقی سرائیکی اہدن، ݙبھاری سرائیکی،، ایسٹرن سرائیکی،کجھ لوک این٘کوں ابھیچڑی وی اہدن۔ == علاقے == جھنگ، چنیوٹ، بہاولنگر, حاصل پور, ٹوبہ، ساہیوال، پاک پتنڑ،. اوکاڑہ،. پنڈی بھٹیاں، منڈی بہاؤالدین دی زبان دا ناں سرائیکی ہے۔ ایہ بار دی زبان ہے۔بار وچ نیلی بار ، گنجی بار ، ساندل بار، کِراݨا بار، چج دوآبہ تے رچنا دوآبہ شامل ہن۔ ایں علاقے دی زبان، تاریخ تے ثقافت ہکا ہے۔ نیلی بار، گنجی بار، ساندل بار، کرانہ بار تے گوندل بار دی نسبت نال ایں کوں ٻاری سرائیکی وی آہدے ہن۔ منڈھ قدیم کنوں ایں زبان کوں ڄاٹکی وی اہدے آندن۔ == ناں == * ڄاٹکی * ٻار دی ٻولی *ریاستی (بہاول پور ڈویژن وچ ریاستی اہدن) *لوکل * ابھیچڑی * ݙبھاری * ٻُچکاری *ملتانی * متفقہ ناں ١٩٦٢ء کنوں سرائیکی ہے۔ == خاص صوتاں == ایں لہجے وچ ٻ ڄ ڳ ڊ دیاں آوازاں ہوندیاں ہن، انھاں صوتاں کوں ٻُچکار صوتاں اہدن ، ایں سانگے ایں لہجے کوں ٻُچکاری سرائیکی وی اہدن۔ ٻُچکار صوتاں کوں انگریزی وچ implosive اہدے ہن۔ ٻُچکار صوت وچ ہوا ٻاہروں اندر آلے پاسے مُن٘ہ وچ چھک تے گھن ویندن۔ سُرکݨ ، چوپݨ تے چُوسݨ دا عمل وی این٘ویں ہوندے۔ ٻیا ، ڊوا، شئے کوں آپݨے پاسے چھک ونڄݨ نال مماثلت رکھیندن۔ ݙوجھی ڳالھ ایہ ہے جو ہوا مُن٘ہ وچ گھن ون٘ڄݨ کیتے پہلے مُن٘ہ کھُلدا ہے۔ ول اندر ساہ آلی نالی جھٹکے نال بند تھی ویندی ہے۔ ایں جھٹکے دی وجہ کنوں انگریزی وچ implosive اہدے ہن۔ ڊ، ایں لہجے دا خاص حرف ہے۔ ڊوآ، ڊانڈ، ڊُدھ، == خاص لفظ == گھن کوں لے اہدن۔ وت کوں مُڑ اہدن۔ کوں کوں نوں اہدن۔ جھیکڑی حرف تے پیش ورتیندن۔ {| class="wikitable" |+سرائیکی تے ڄٹکی وچ فرق !سرائیکی !ڄٹکی !سرائیکی !ڄٹکی |- |گھن |لے |ول |مُڑ |- |تیݙا |تیرا |کوں |نوں |- |میݙا |میرا |تیکوں |تینوں |- |مسات |مسیر |بُوآ |پھُپھی |- |ݙاݙا |ڊاڊا |ݙاݙی |ڊاڊی |- |ݙو |ڊو |ݙوجھا |ڊُوآ |- |بیج |ٻی |کھڑیج |کھڑیء |- |لالہ |بھاؤٗ |بھیْݨ |بھَیݨ |} == شاعر == عابد تمیمی، درد، سلطان ٻاہو ݙبھاری سرائیکی دے وݙے شاعر ہن،، کجھ شاعر ایہ ہن۔ * [[خضر حیات گُل]] * [[محسن علی محسن]] * [[شمس تبریز چدھڑ]] * [[محمد یوسف تارڑ]] * [[ریاض سیال]] * [[ریاض حسین ارم]] * [[غلام محمد درد]] sg4doqjofo6vpr25xaxs10knjef186f 0 3444 27012 16280 2022-08-26T10:03:13Z Sraiki 12 /* شاعر */ wikitext text/x-wiki [[فائل:Saraiki.svg|thumb|سرائیکی، Saraiki]] ݙبھاری سرائیکی سرائیکی زبان دے چار لہجیاں وچوں ہک اہم لہجہ ہے۔ ایہ سرائیکی دا مشرقی لہجہ ہے، اینکوں ٻُچکار صوتاں دی وجہ کنوں ٻُچکاری سرائیکی وی اہدن۔ ایں کوں مشرقی سرائیکی اہدن، ݙبھاری سرائیکی،، ایسٹرن سرائیکی،کجھ لوک این٘کوں ابھیچڑی وی اہدن۔ == علاقے == جھنگ، چنیوٹ، بہاولنگر, حاصل پور, ٹوبہ، ساہیوال، پاک پتنڑ،. اوکاڑہ،. پنڈی بھٹیاں، منڈی بہاؤالدین دی زبان دا ناں سرائیکی ہے۔ ایہ بار دی زبان ہے۔بار وچ نیلی بار ، گنجی بار ، ساندل بار، کِراݨا بار، چج دوآبہ تے رچنا دوآبہ شامل ہن۔ ایں علاقے دی زبان، تاریخ تے ثقافت ہکا ہے۔ نیلی بار، گنجی بار، ساندل بار، کرانہ بار تے گوندل بار دی نسبت نال ایں کوں ٻاری سرائیکی وی آہدے ہن۔ منڈھ قدیم کنوں ایں زبان کوں ڄاٹکی وی اہدے آندن۔ == ناں == * ڄاٹکی * ٻار دی ٻولی *ریاستی (بہاول پور ڈویژن وچ ریاستی اہدن) *لوکل * ابھیچڑی * ݙبھاری * ٻُچکاری *ملتانی * متفقہ ناں ١٩٦٢ء کنوں سرائیکی ہے۔ == خاص صوتاں == ایں لہجے وچ ٻ ڄ ڳ ڊ دیاں آوازاں ہوندیاں ہن، انھاں صوتاں کوں ٻُچکار صوتاں اہدن ، ایں سانگے ایں لہجے کوں ٻُچکاری سرائیکی وی اہدن۔ ٻُچکار صوتاں کوں انگریزی وچ implosive اہدے ہن۔ ٻُچکار صوت وچ ہوا ٻاہروں اندر آلے پاسے مُن٘ہ وچ چھک تے گھن ویندن۔ سُرکݨ ، چوپݨ تے چُوسݨ دا عمل وی این٘ویں ہوندے۔ ٻیا ، ڊوا، شئے کوں آپݨے پاسے چھک ونڄݨ نال مماثلت رکھیندن۔ ݙوجھی ڳالھ ایہ ہے جو ہوا مُن٘ہ وچ گھن ون٘ڄݨ کیتے پہلے مُن٘ہ کھُلدا ہے۔ ول اندر ساہ آلی نالی جھٹکے نال بند تھی ویندی ہے۔ ایں جھٹکے دی وجہ کنوں انگریزی وچ implosive اہدے ہن۔ انھاں کوں "دبی ہوئی صوت" وی آہدے ہن۔ کیوں جو ایہ صوتاں ٻولݨ ویلے مُنہ تے ڳلا بالکل بند تھی ویندن تے وت یکدم کھلدن۔ تے ہک کھوکھلی جہیی آواز نکلدی ہے، جینویں ہک کراڑے کاک کوں بند بوتل توں کھولو تاں بوتل کھُلݨ دی آواز نکلدی ہے۔ ڊ، ایں لہجے دا خاص حرف ہے۔ ڊوآ، ڊانڈ، ڊُدھ، == خاص لفظ == گھن کوں لے اہدن۔ وت کوں مُڑ اہدن۔ کوں کوں نوں اہدن۔ == شاعر == عابد تمیمی، درد، سلطان ٻاہو ݙبھاری سرائیکی دے وݙے شاعر ہن،، کجھ شاعر ایہ ہن۔ * [[خضر حیات گُل]] * [[محسن علی محسن]] * [[شمس تبریز چدھڑ]] * [[محمد یوسف تارڑ]] * [[ریاض سیال]] * [[ریاض حسین ارم]] * [[غلام محمد درد]] a6gquzzsbhcgg6r5evyxtz6qmoovlfw 0 4098 26972 26963 2022-08-25T13:08:50Z Engr.ismailbhutta 16 /* خدمات */ wikitext text/x-wiki فورٹ ولیم کالج دا قیام [[اردو ادب]] دی تاریخ دا ہک اہم واقعہ ہے۔ اردو نثر دی تاریخ وچ خصوصاً ایہ کالج سنگ میل دی حیثیت رکھدے۔ اگرچہ کالج دا قیام انگریزاں دے سیاسی مصلحتاں دے تحت عمل وچ آیا ول وی ایں کالج نے اردو زبان دے نثری ادب دی ترقی کیتے نویں راہواں کھول ݙتے ۔ سر زمین پاک و ہند وچ فورٹ ولیم کالج مغربی طرز دا پہلا تعلیمی ادارہ ہئی جیہڑا [[لارڈ ولزلی]] دے حکم تے 1800ء وچ قائم کیتا ڳیا۔ [[File:Mohd. Hamid Ansari addressing at the release of the “Descriptive Catalogue of Manuscripts; Descriptive Catalogue of Manuscripts of Fort William College; and Fascimile copies of Rozmnama, Tarikh–i-Alfi and Ilajut Tuyur.jpg|thumb|Mohd. Hamid Ansari addressing at the release of the “Descriptive Catalogue of Manuscripts; Descriptive Catalogue of Manuscripts of Fort William College; and Fascimile copies of Rozmnama, Tarikh–i-Alfi and Ilajut Tuyur]] [[File:Exlibris FortWilliamCollegeLibrary.jpg|thumb|Exlibris FortWilliamCollegeLibrary]] [[File:Ex libris FWC.jpg|thumb|Ex libris FWC]] [[File:Catalogue des ouvrages conservés au Fort William College.jpg|thumb|Catalogue des ouvrages conservés au Fort William College]] ایں کالج دا پس منظر ایہ ہے کہ 1798ء وچ جیہڑلے لارڈ ولزلی ہندوستان دا گورنر جنرل بݨ کے آیا تاں اتھوں دے نظم و نسق دا جائزہ گھنݨ دے بعد ایں نتیجے تے پہنچا کہ انگلستان توں جیہڑے نویں ملازمین کمپنی دے مختلف شعبیاں وچ کم کرݨ اتھاں آندن اوہ کہیں منظم تے باقاعدہ تربیت دے بغیر اچھے کارکن نی بݨ سڳدے۔ لارڈ ولزلی دے نزدیک انہاں ملازمین دی تربیت دے ݙو پہلو ہن، ہک انہاں نوجوان ملازمین دی علمی قابلیت وچ اضافہ کرݨا تے ݙوجھا انہاں کوں ہندوستانیاں دے مزاج تے انہاں دی زندگی دے مختلف شعبیاں اچ انہاں دی زبان تے طور طریقیاں نال واقفیت ݙیواونا۔ پہلے زبان سکھݨ کیتے افسران کوں الاؤنس ݙتا ویندا ہئی لیکن اُوندے نال کوئی خاطر خواہ نتائج برآمد نہ تھی سڳے ہن۔ ایں کیتے جیہڑلے لارڈ ولزلی گورنر جنرل بݨ کے آیا تاں اُوں نے ایہ ضروری سمجھا کہ انگریزاں کوں اگر اتھاں حکومت کرنی ہے تاں ایندا تقاضا ایہ ہے کہ کمپنی دے ملازمین دا مقامی زباناں تے ماحول نال آگاہی کیتے تعلیم و تربیت دا باقاعدہ انتظام کیتا ونڄے۔ انہاں وجوہات دی بناء تے ولزلی نے کمپنی دے سامݨے ہک کالج دی تجویز پیش کیتی۔ کمپنی دے کئی عہداران تے پادریاں نے ایندی حمایت کیتی تے ایں طرح جان گلکرسٹ جیہڑا ہندوستانی زبان تے دسترس رکھدا ہئی، کمپنی دے ملازمین کوں روزانہ درس ݙیوݨ کیتے تیار تھی ڳیا تے لارڈ ولزلی نے ایہ حکم جاری کیتا کہ آئندہ کہیں سول انگریز ملازم کوں اوں وقت تک بنگال، اڑیسہ تے بنارس وچ اہم عہدیاں تے مقرر نہ کیتا ویسی جے تک اوہ قوانین و ضوابط دا تے مقامی زبان دا امتحان نہ پاس کر گھنے۔ ایں فیصلے دے بعد گلکرسٹ دی سربراہی وچ ہک جنوری 1799ء اچ ہک مدرسہ Oriental Seminary قائم کیتا ڳیا جیہڑا بعد وچ فورٹ ولیم کالج دا پیش خیمہ ثابت تھیا۔ کجھ مسائل دی وجہ توں اوں مدرسے توں وی نتائج برآمد نہ تھئے جنہاں دی توقع ہئی۔ جیندے بعد لارڈ ولزلی نے کالج دے منصوبے کوں عملی جامہ پہواوݨ دا فیصلہ کیتا۔ ==قیام== لارڈ ولزلی نے کمپنی دے اعلیٰ حکام توں منظوری حاصل کرکے 10 جولائی 1800ء میں فورٹ ولیم کالج کلکتہ دے قیام دا اعلان کیتا۔ لیکن ایں شرط دے نال کہ کالج دا یوم تاسیس 23 مئی 1800ء تصور کیتا ونڄے کیونکہ ایہ ݙینہہ سلطان ٹیپو شہید دے دار الحکومت سرنگا پٹم دے سقوط دی پہلی سالگرہ دا ہئی ۔ جبکہ کالج وچ باقاعدہ درس و تدریس دا سلسلہ 23 نومبر 1800ء کوں یعنی کالج دے قیام دے اعلان دے کوئی 6 مہینے بعد شروع تھیا۔ کالج دے قواعد و ضوابط بݨائے ڳئے۔ ایندے علاوہ گورنر کوں کالج دا سرپرست قرار ݙتا ڳیا۔ کالج دا سب توں وݙا افسر [[پروسٹ]] آکھیندا ہئی ۔ پروسٹ دا برطانوی کلیسا دا پادری ہووݨا لازمی قرار ݙتا ڳیا۔ ==نصاب== فورٹ ولیم کالج دے ریگلولیشن دے تحت کالج وچ اردو (ہندوستانی) عربی، فارسی، سنسکرت، مرہٹی تے کٹری زباناں دے شعبے قائم کیتے ڳئے۔ ایندے علاوہ اسلامی فقہ، ہندو دھرم، اخلاقیات، اصول قانون، برطانوی قانون، معاشیات، جغرافیہ، ریاضی، یورپ دے جدید زباناں، انگریزی ادبیات، جدید و قدیم تاریخ ہندوستان، دکن دی قدیم تاریخ۔ طبیعیات، کیمسٹری تے علوم نجوم وغیرہ دی تعلیم دا بندوبست کیتا ڳیا ہئی۔ کالج وچ مشرقی زباناں دی تعلیم تے سب توں زیادہ زور ݙتا ویندا ہئی۔ ایں کیتے السنۂ شرقیہ دے شعبیاں وچ انگریز پادریاں دے علاوہ پروفیسراں دی مدد کیتے شعبے وچ منشی تے پنڈت وی مقرر کیتے ڳئے ہن۔ ہندوستانی زبان دے شعبے وچ پہلے ٻارہاں منشی مقرر تھئے جیہڑے بعد وچ ودھا کے 25 کر ݙتے ڳئے۔ == فورٹ ولیم کالج دے مصنفین == فورٹ ولیم کالج صرف ہک تعلیمی ادارہ نہ ہئی بلکہ ایہ کالج اوں زمانے وچ تصنیف و تالیف دا وی بڑا مرکز ہئی۔ ایں کالج دے اساتذہ تے منشی صاحبان طلباء کوں پڑھاوݨ دے علاوہ کتاباں وی لکھدے ہن، ایہا وجہ ہے کہ ایں کالج وچ لغت، تاریخ، اخلاقی، مذہبی اتے قصیاں کہانیاں دے کتاباں بڑی تعداد وچ لکھے ڳئے۔ مصنفین دی حوصلہ افزائی کیتے منظور شدہ کتاباں تے انعام وی ݙتا ویندا ہئی۔ کالج دے قیام دے ابتدائی چار سالاں وچ 23 کتاباں لکھے ڳئے۔ ذیل وچ بعض مشہور مصنفین دے ناں درج ہن۔ * [[ڈاکٹر جان گلکرسٹ]] * [[میر امن دہلوی]] * [[سید حیدر بخش حیدری]] * [[میر شیر علی افسوس]] * [[میر بہادر علی حسینی]] * [[مظہر علی ولا]] * [[مرزا کاظم علی جوان]] * [[خلیل خان اشک]] * [[نہال چند لہوری]] * [[بینی نارائن جہاں]] * [[مرزا جان تپش]] * [[میر عبداللہ مسکین]] * [[مرزا محمد فطرت]] * [[میر معین الدین فیض]] ==خدمات== ایں ڳالھ اچ کوئی شک و شبہ نی کہ انگریزاں نے ایہ کالج سیاسی مصلحتاں دے تحت قائم کیتا ہئی۔ تاکہ انگریز اتھوں دی زبان سکھ کے رسم و رواج نال واقف تھی کے اہل ہند تے مضبوطی نال حکومت کر سڳن۔ لیکن ایہ وی حقیقت ہے کہ فورٹ ولیم کالج ہند دا اوہ پہلا ادبی تے تعلیمی ادارہ ہے جتھاں اجتماعی حیثیت نال ہک واضح مقصد تے منظم ضابطہ دے تحت ایسا کم تھیا جیندے نال اردو زبان و ادب دی بڑی خدمت تھئی۔ ایں کالج دے ماتحت جیہڑے علمی و ادبی تخلیقات تھئے جتھاں اوہ ہک طرف علمی و ادبی حیثیت نال بڑی اہمیت رکھدن تاں ݙوجھی طرف انہاں دی اہمیت و افادیت ایں بناء تے وی ہے کہ انہاں تخلیقات نے اردو زبان و ادب دے مستقبل دی تعمیر و تشکیل وچ بڑا حصہ گھدا۔ خصوصاً انہاں تخلیقات نے اردو نثر کوں ہک نویں راہ تے سٹا۔ فورٹ ولیم کالج دے قیام توں قبل اردو زبان دا نثری ذخیرہ بہت محدود ہئی۔ اردو نثر وچ جیہڑے چند کتاباں لکھے ڳئے ہن انہاں دی زبان مشکل، ثقیل تے ٻوجھل ہئی۔ فارسی اثرات دے زیراثر اسلوب نگارش تکلف تے تصنع نال بھر پور ہئی۔ ہر لکھݨ والا اپݨی قابلیت جتاوݨ تے اپݨے علم و فضل دے اظہار کیتے موٹے موٹے تے مشکل الفاظ لبھ کے آندا ہئی۔ لیکن فورٹ کالج دی سب توں وݙی خدمت ایہ ہے کہ ایں نے اردو نثر کوں اوں پر تکلف انداز تحریر دے خارزار اچوں کڈھݨ دی کامیاب کوشش کیتی۔ سادگی، روانی، ٻول چال تے انداز، معاشرے دی عکاسی وغیرہ ایں کالج دے مصنفین دی تحریراں دا نمایاں وصف ہے۔ فورٹ ولیم کالج دی بدولت تصنیف و تالیف دے نال ترجمے دی اہمیت وی واضح تھئی۔ منظم طور تے ترجمیاں دی مساعی نال اردو نثر وچ ترجمیاں دی روایت دا آغاز تھیا تے انیہویں تے ویہویں صدی وچ اردو نثر وچ ترجمہ کرݨ دے جتنے تحریکاں شروع تھئے انہاں دے پس پردہ فورٹ ولیم دا اثر کار فرما رہیا۔ فورٹ ولیم کالج دی بدولت تصنیف و تالیف دے کم وچ موضوع دی افادیت تے اہمیت دے علاوہ اسلوب بیان کوں بڑی اہمیت حاصل تھئی۔ ایہ محسوس کیتا ڳیا کہ جس قدر موضوع اہمیت دا حامل ہے اوں قدر اسلوب بیان، اسلوب بیان دی سادگی، سلاست تے زبان دا اردو روزمرہ دے مطابق ہووݨا ضروری ہے تاکہ قاری ڳالھ کوں صحیح طور تے سمجھ سڳے۔ ایندے کیتے ضروری ہے کہ مطالب کوں سادہ، آسان تے عام فہم زبان اچ بیان کیتا ونڄے۔ فورٹ ولیم کالج دے مصنفین دی مساعی دی بدولت اردو زبان ہک بلند سطح تے پہنچی۔ فورٹ ولیم کالج دے اردو تصانیف توں قبل اردو زبان یا تاں پر تکلف داستان سرائی تک محدود ہئی یا ول اینکوں مذہبی تے اخلاقی تبلیغ دی زبان تصور کیتا ویندا ہئی۔ لیکن فورٹ ولیم کالج وچ لکھی ونڄݨ والی کتاباں نے ایہ ثابت کر ݙتا کہ اردو زبان وچ اتنی وسعت تے صلاحیت ہے کہ ایندے وچ تاریخ، جغرافیہ، سائنس، داستان، تذکرے، غرض کہ ہر موضوع تے مضمون کوں آسانی نال بیان کیتا ونڄ سڳیندے۔<ref>https://www.livehistoryindia.com/story/cover-story/fort-william-college-its-ironic-legacy/</ref> <ref>تحقیق، اسماعیل بھٹہ</ref> ==حوالے== b3gupu5svbsmnzy3a6wro64mmtmhkl2 0 4099 26973 22421 2022-08-25T13:09:41Z Engr.ismailbhutta 16 /* تصنیفات تے تالیفات */ wikitext text/x-wiki [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] دے شعبہ ہندوستانی دے سربراہان وچوں سرِ فہرست ڈاکٹر جان گلکرسٹ دا ناں ہے۔ اوہ 1759ء کوں ایڈنبرا (اسکاٹ لینڈ) اچ پیدا تھئے۔ اوہ بطور ڈاکٹر ہندوستان آئے تے اتھاں اوں وقت رائج اردو زبان (ہندوستانی) سکھی کیوں کہ اوندے بغیر اوہ اتھاں اپݨے پیشے کوں بخوبی سر انجام نہ ݙے سڳدے ہن۔ بعد وچ فورٹ ولیم کالج دے آغاز دا سبب بݨے۔ جان گلکرسٹ نے چار سال تک اوں کالج وچ خدمات سر انجام ݙتے تے 1804ء وچ اوہ وظیفہ یاب تھی کے انگلستان چلے ڳئے جتھاں اورینٹل اِنسٹی ٹیوٹ وچ اردو دے پروفیسر مقرر تھئے، 9 جنوری 1841ء کوں پیرس وچ انتقال کر ڳئے۔ [[File:John Borthwick Gilchrist, cropped from UCL portrait by Blanconi.jpg|thumb|John Borthwick Gilchrist, cropped from UCL portrait by Blanconi]] ==ہندوستانی (اردو) دی اہمیت دا ادراک== اوں وقت تک بہت سارے انگریز احکام فارسی یا اردو زبان انگلینڈ توں سکھ کے آندے ہن یا کہیں ہندوستانی منشی دی خدمات حاصل کرکے سکھ گھندے ہوندے ہن۔ اوں وقت تک سرکاری زبان فارسی ہئی۔ اوں نے محسوس کیتا کہ فارسی دا رواج اٹھدا پیا ہے تے اردو اوندی جگہ گھن چکی ہے تے اردو دی مقبولیت اچ اضافہ تھیندا پیا ہے۔ اوں نے فیصلہ کیتا کہ اوہ ایہ زبان خود سکھسی تے اپݨے ہم وطن برطانویاں کوں وی سکھیسی۔ چنانچہ اوں نے بڑی محنت نال ایہ زبان سکھی تے ایندے کیتے مختلف شہراں وچ گھما تے ہک انگریزی اردو لغت مرتب کرݨ دا کم شروع کیتا تے اوندی پہلی جلد 1784ء وچ ترتیب ݙتی تے 1790ء تک English Hindoustani Dictionary ترتیب ݙتی۔ اوندا پہلا ایڈیشن 1796ء وچ شائع کیتا۔ 1798ء وچ Tha Oriiental Lingusit شائع کیتی۔ اوہ 1787 تا 1794 تک غازی پور وچ رہیا تے ول اوں نے حکام توں کلکتہ آوݨ دی اجازت طلب کیتی۔ مئی 1789ء وچ کلکتہ آیا۔ گورنر جنرل مارکویئس ویلزلی Marquis Wellesly کوں ایندا کم پسند آیا۔ ==برطانوی ملازمین کوں ہندوستانی زبان (اردو) دی تعلیم== اوں زمانے وچ ایسٹ انڈیا کمپنی اپݨے سول سروس دے برطانوی ملازمین کوں تنخواہ دے علاوہ تریہہ روپے الاؤنس ملدا ہئی کہ اوہ کہیں منشی دی خدمات حاصل کرکے اردو تے فارسی سکھ گھدے۔ مگر اوندے وچ ایہ دشواری تھیندی ہئی کہ منشی تاں مل ویندے ہن مگر اوہ انگریزی توں نابلد ہوندے ہن تے انگریزاں کوں صحیح نہ پڑھا سڳدے ہن۔ اونہی زمانے وچ گلکرسٹ نے ایہ تجویز گورنر جنرل کوں پیش کیتی کہ انہاں منشیاں توں پڑھاوݨ دی بجائے باقاعدہ فارسی تے ہندوستانی زباناں دی تعلیم ݙتی ونڄے۔ ویلزلی نے ایں تجویز کوں پسند کیتا تے برطانوی ملازمین دا الاؤنس بند کرکے ایہ حکم ݙتا کہ انہاں دا الاؤنس گلکرسٹ کوں ݙتا ونڄے تے اوہ انہاں ملازمین کوں باقاعدہ پڑھیسن تے ٻارہاں مہینے دے بعد انہاں دا امتحان گھدا ویسی۔ ایہ تجویز یکم جنوری 1799ء توں باقاعدہ نافذالعمل تھی ڳئی۔ ایں مقصد کیتے رائٹر بلڈنگ دا ہک کمرہ گلکرسٹ کوں ݙے ݙتا ڳیا۔ ==ویلزلی دی تجویز== دسمبر 1798ء وچ ویلزلی نے بورڈ آف ڈائرکٹرز کوں لکھا کہ کمپنی دی حکومت دا اچھی طرح چلݨا ایندے تے منحصر ہے کہ آئندہ ذمہ دار عہدیاں تے اوہے لوگ مقرر کیتے ونڄن جیہڑے گورنر جنرل دی کونسل دے پاس کیتے ہوئے قواعد و قوانین تے ملک دی ہک یا ہک توں زیادہ زباناں نال واقفیت رکھدے ہوون۔ اوندے بعد اعلان کیتا ڳیا کہ یکم جنوری 1801ء دے بعد کوئی ملازم سول سرول وچ اوں وقت تک کہیں عہدے تے متعین نہ کیتا ویسی جے تک اوہ کونسل دے قوانین تے ہندوستانی زباناں دے امتحان پاس نہ کرچکا ہووے۔ چنانچہ 24 سمبر 1798ء دے ہک خط وچ بنگال دے ڈپٹی سیکٹری ڈنکن کیمپل Duncon Cumphell نے جان گلکرسٹ کوں اطلاع ݙتی کہ کمپنی نے نویں ملازمین کوں پڑھاوݨ کیتے تہاݙی پیش کش منظور کر گھدی اے۔ او تعلیمی ادارے دا ناں اورینٹل سمینیری Orietal Seminary رکھا ڳیا۔ تنخواہ اوں وقت تک طے نہ تھئی ہئی لیکن ٻارہ ہزار اونکوں پیشگی ادا کر ݙتے ڳئے۔ نگرانی کیتے ہک کمیٹی بݨائی ڳئی۔ اوں کمیٹی نے 1800ء دے امتحان دے بعد اپݨی رپوٹ گورنر جنرل کوں بھیڄی جس وچ طلبہ دی تربیت تے اطمینان تے گلکرسٹ دی محنت و صلاحیت دی تعریف کیتی ڳئی۔ گورنر جنرل نے اوں رپوٹ تے لکھا کہ ”ہندوستانی زبان دی نہایت اہم گرامر تے لغات دی تدوین نال کمپنی دے ملازمین کوں ہندوستانی زبان دی تحصیل وچ جو سہولت تھئی ہے اوندے لیے اساں گلکرسٹ دی خدمات کوں بہ نظر تحسین ݙیکھدے ہیں۔ انہاں نے جیہڑی لگن، محنت، قابلیت دے نال ملازمین کوں ہندوستانی تے فارسی زباناں دی تعلیم ݙیوݨ وچ اپݨے فرض دا احساس کیتے اوندے کیتے اوہ تعریف دے حقدار ہن۔“ تے ایہ رپوٹ شائع کراوݨ دا حکم ݙتا۔ ==خدمات== ویلزلی نے 1800ء وچ کونسل دے سامݨے برطانوی ملازمین کیتے کالج دے قیام دی تجویز رکھی تے کونسل کوں ہمنوا بݨا کے ایہ تجویز منظوری کیتے بورڈ آف ڈائرکٹر دے کول بھیڄی تے ݙوجھے ݙینہہ اوں کالج دے قیام دا اعلان کر ݙتا تے اوندے وچ شعبہ ہندوستانی دا پہلا پروفیسر ڈاکٹر جان گلکرسٹ کوں مقرر کیتا۔ انہاں نے چار سال تک اوں کالج وچ خدمات سر انجام ݙتے تے انہاں دے زیرِ نگرانی اردو وچ بہت ساری کتاباں دی اشاعت، ترجمہ تے نویں لکھتاں دا کم تھیا۔ == تصنیفات تے تالیفات == [[فورٹ ولیم کالج]] وچ چار سالہ قیام دے دوران اُنھاں نے مندرجۂ ذیل کتاباں لکھے ۔ * ”[[انگریزی ہندوستانی لغت]]“ اُنہاں دی پہلی تصنیف ہے۔ اوں لغت وچ [[انگریزی]] الفاظ دے معانی [[اردو رسم الخط]] وچ شامل کیتے ڳئے ہن تے اوندے وچ ایں طرح دے اشاریاں دا اضافہ کیتا ڳیا ہے جنہاں نال پڑھݨ والیاں کوں الفاظ دے تلفّظ وچ زیادہ توں زیادہ سہولت تھیوے۔ لغت وچ معنی سمجھاوݨ کیتے اردو ہندی اشعار رومن وچ درج کیتے ڳئے ہن۔ * ”[[ہندوستانی زبان کے قواعد]] “ انہاں دی ݙوجھی تصنیف ہے۔ ایہ اردو دی [[صرف و نحو]] دی بہترین کتاب ہے۔ بہادر علی حسینی نے رسالہ گلکرسٹ دے ناں نال ایں کتاب دا خلاصہ مرتب کیتے۔<br/>[[بیاض ہندی]] وچ [[فورٹ ولیم کالج]] دے مصنّفین و مؤلّفین دے کلام و نثر دا انتخاب شامل ہے۔ * ''مشرقی قصے'' وچ حکایتاں تے کہانیاں دا ترجمہ شامل ہے جیہڑے حکایات لقمان تے [[انگریزی زبان|انگریزی]]، [[فارسی]]، [[برج بھاشا]] تے [[سنسکرت]] دے واسطے مترجم تک پہنچے ہن۔ انہاں دے علاوہ گلکرسٹ دی تصانیف وچ مشرقی زبان دان، فارسی افعال کا نظریہ جدید، رہنمائے اردو، اتالیق ہندی، عملی خاکے، ہندی عربی آئینہ، ہندوی داستان گو اور ہندوستانی بول چال وغیر شامل ہن۔<ref> ماخذ۔ پروفیسر نثار احمد فاروقی۔ وثائق فورٹ ولیم کالج</ref> <ref>تحقیق، اسماعیل بھٹہ</ref> ==حوالے== 31uknwo5x906lfrxxgovsljiaqp31p1 0 4113 27009 22494 2022-08-26T10:01:59Z Sraiki 12 wikitext text/x-wiki جھنگ، بہاولنگر ساہیوال، پاکپتݨ، اوکاڑہ، تاندلیانوالا، وہاڑی، [[خانیوال]]، کمالیہ، پیرمحل، پنڈی بھٹیاں، حاصل پور، چنیوٹ، منڈی بہاؤالدین، فاضلکا تے سری گنگا نگر دے علاقیاں وچ ݙبھاری سرائیکی الیندے ہن۔ ایں کوں مشرقی سرائیکی وی آہدے ہن۔ نیلی بار، گنجی بار، ساندل بار، کرانہ بار تے گوندل بار دی نسبت نال ایں کوں ٻاری سرائیکی وی آہدے ہن۔ ایں لہجے وچ "ب" کوں "ٻ" ، "ج" کوں "ڄ" ، "د" کوں "ڊ" تے "گ" کوں "ڳ" ہمیشہ ٻولیندے ہِن۔ ایں لہجے وچ ٻ ڄ ڳ ڊ دیاں آوازاں ہوندیاں ہن، انھاں صوتاں کوں ٻُچکار صوتاں اہدن ، ایں سانگے ایں لہجے کوں ٻُچکاری سرائیکی وی اہدن۔ سلطان ٻاہو، علی حیدر ملتانی، ریاض تے عابد تمیمی سرائیکی دے مشرقی لہجے دے شاعر ہن۔ اُبھّا مشرق کوں آہدے ہن۔ ایں نسبت نال ایں کوں اُبھیچڑی وی آہدے ہن۔ ==حوالے== 5yi7aceq6f40t1nekeyu1z9k7ssekq6 0 4250 26981 26583 2022-08-25T14:49:59Z Engr.ismailbhutta 16 /* 1.سیکرٹری داخلہ */ wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FFFF00" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<span style="font-size:large;">سرائیکستان سول سیکرٹریٹ</span>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[فائل:SERAIKI-SOUTH PUNJAB.jpg|thumb|سرائیکستان دے ضلعے جیہڑے سیکرٹریٹ دے زیرانتظام ہن]] |-|- align="center" |- | '''مرکز''': || [[بہاولپور]]، [[ملتان]] |- | '''زیرانتظام علاقے دی آبادی''': || 34,743,590 (بمطابق 2017ء) |- |- | '''زیر انتظام علاقے دا رقبہ''': || 102,301 مربع [[کلومیٹر]] |- |- | '''آغاز''': || یکم [[جولائی]] 2020ء |- |- | '''حکومتی سربراہ''': || [[کیپٹن (ر) ثاقب ظفر]]، [[ایڈیشنل چیف سیکریٹری، سرائیکستان]] |- |- | '''[[ایڈیشنل آئی جی پولیس، سرائیکی وسیب]]''': || ڈاکٹر [[احسان صادق]] |- |- | '''سرکاری حیثیت''': || انتظامی [[سول سیکرٹریٹ]] |- |'''زیر انتظام علاقہ''' : || بہاولپور، ملتان تے ڈیرہ غازی خان ڈویژن (وسیب دا جزوی علاقہ) |- |} یکم جولائی 2020ء خطہ سرائیکستان دا او تاریخی ݙینہہ اے جݙݨ پاکستان تحریک انصاف دی حکومت ولوں بالخصوص وزیراعلٰی پنجاب سردار عثمان احمد خان بزدار ہوراں دے کاوشاں نال اتھاں سول بیوروکریسی تے پولیس بیوروکریسی دے انتظامی سیکرٹریٹ دا قیام عمل اچ آیا۔ 30 جون 2020ء کوں جناب زاہد اختر زمان دی تقرری بطور پہلے تے تاریخی ایڈیشنل چیف سیکریٹری تے جناب انعام غنی دی تقرری بطور پہلے تے تاریخی ایڈیشنل انسپیکٹر جنرل دے کیتی ڳئی۔ وزیراعلٰی پنجاب سردار عثمان احمد خان بزدار ہوراں نے انہاں ݙوہاں انتظامی سربراہان نال خصوصی ملاقات اچ نیک تمناواں دے بعد سرائیکی خطے دے معاملات تے مسائل بارے تبادلہ خیال کیتا ۔ انہاں ݙوہاں سربراہان نے ݙو جولائی 2020ء کوں سرائیکستان دے انتظامی سیکرٹریٹ (سرکاری ناں جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ) کیتے باقاعدہ طور تے اپݨے ذمہ داریاں سنبھال گھدے۔<ref>https://www.punjab.gov.pk/node/4018</ref> [[فائل:سرائیکستان.jpg|thumb|سرائیکستان]] [[فائل:Saraiki.svg|thumb|Saraiki]] ==سرائیکستان سول سیکرٹریٹ دا انتظامی ڈھانچہ== سرائیکستان دے سول سیکرٹریٹ وچ قائم شدہ محمکہ جات دے سربراہان یا سیکرٹریز دی تفصیل درج ذیل ہے۔<ref>https://www.facebook.com/groups/seraikitehreek/permalink/3318592354904141/</ref> ===ایڈیشنل چیف سیکریٹری (ACS)=== #[[زاہد اختر زمان]]، 30 جون 2020ء توں مارچ 2021ء <ref>https://www.radio.gov.pk/01-07-2020/aig-acs-appointed-for-south-punjab-secretariat-on-merit-cm-buzdar</ref> # [[سیف انجم]]، مارچ 2021ء توں اپریل 2021ء <ref>https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2576424575991398&id=100008716420834</ref> # [[کیپٹن (ر) ثاقب ظفر]]، اپریل 2021ء توں تاحال<ref>https://jassaraftab.com/addl-chief-secretary-south-punjab/</ref> <ref>https://www.facebook.com/336893724171085/posts/399129091280881/</ref> ===ایڈیشنل آئی جی پولیس (AIG Police)=== #[[انعام غنی]]، 30 جون 2020ء تو 8 ستمبر 2020ء #[[حافظ عبدالغفار قیصراݨی]]، 8 ستمبر 2020ء توں 25 ستمبر 2020ء #[[کیپٹن (ر) ظفر اقبال]]، 25 ستمبر 2020ء توں مارچ 2022ء # جاوید اکبر ریاض، مارچ 2022ء، بطور قائمقام اے آئی جی # ڈاکٹر [[احسان صادق]]، مارچ 2022ء توں تاحال<ref>https://www.facebook.com/100007096123093/posts/3141527316093775/</ref> ===1.سیکرٹری داخلہ=== #[[مومن آغا]]، 2020ء #[[ساجد بشیر]]، ایڈیشنل سیکریٹری داخلہ، موجودہ ===2.سیکرٹری سروسز اینڈ جنرل ایڈمنسٹریشن ڈیپارٹمنٹ=== #[[نوشین ملک]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===3.سیکرٹری تعلیم=== #[[ڈاکٹر احتشام انور]]، 9 ستمبر 2020ء توں تاحال ===4.سیکرٹری ہیلتھ=== #[[محمد اقبال]]، موجودہ #[[تنویر اقبال تبسم]]، سابقہ #[[محمد اجمل بھٹی]]، سابقہ ===5.سیکرٹری فنانس=== #[[راݨا عبیداللہ انور]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===6.سیکرٹری پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ=== #[[شعیب اقبال سید]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===7.سیکرٹری لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ=== #[[عامر عتیق خان]]، موجودہ<ref>https://www.facebook.com/100064265859528/posts/330448959107297/</ref> #[[راجہ خرم شہزاد عمر]]، سابقہ ===8.سیکرٹری ہاؤسنگ، اربن ڈیویلپمنٹ اینڈ پبلک ہیلتھ انجینئرنگ=== #[[جاوید اختر محمود]]، موجودہ #[[لیاقت علی چٹھہ]]، سابقہ ===9.سیکرٹری زراعت=== #[[ثاقب علی عتیل]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===10.سیکرٹری لائیو سٹاک اینڈ ڈیری ڈیویلپمنٹ=== #[[ناصر جمال ہوتیاݨہ]]، موجودہ #[[آفتاب احمد پیرزادہ]]، سابقہ ===11.سیکرٹری انہار=== *[[انجینر عامر خٹک]]، موجودہ ===12. بیت المال=== *مظہر عباس، ریجنل ڈائریکٹر ==سرائیکستان سول سیکرٹریٹ (جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ) وچ شامل محکمے== سرائیکستان دے انتظامی سیکرٹریٹ اچ ابتدائی طور تے مندرجہ ذیل محمکہ جات شامل کیتے ڳئے ہن جنہاں وچوں کجھ دے سیکرٹریاں دی تعیناتی تھیوݨی باقی ہے۔ <ref>https://urdu.siasat.pk/news/2020-08-18/news-47139</ref> #سروسز اینڈ جنرل ایڈمنسٹریشن ڈیپارٹمنٹ #داخلہ #صحت #اعلیٰ تعلیم<ref>https://highereducation.southpunjab.gov.pk/</ref> #سکول ایجوکیشن<ref>https://schooleducation.southpunjab.gov.pk/</ref> #زراعت #پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ #لائیو سٹاک اینڈ ڈیری ڈیویلپمنٹ #پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ #سیکرٹری لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ #سیکرٹری ہاؤسنگ، اربن ڈیویلپمنٹ اینڈ پبلک ہیلتھ انجینئرنگ #آبپاشی #جنگلات #کمیونیکیشن اینڈ ورکس #محکمہ مال (ریونیو) #محکمہ بیت المال #ڈائریکٹوریٹ پبلک ریلیشنز، حکومت پنجاب <ref>https://www.facebook.com/DPRMultan/</ref> #محکمہ پولیس #میٹرو بس سسٹم ملتان<ref>https://pma.punjab.gov.pk/mmbs</ref> #ممبر انفراسٹرکچر ڈویلپمنٹ اتھارٹی ملتان<ref>https://www.idap.pk/details/board-of-authority</ref> #ڈائریکٹر سپیشل برانچ پولیس، جنوبی پنجاب، ملتان<ref>https://thepakistandaily.com/usman-buzdar-appoints-controversial-uncle-as-special-branch-director-south-punjab/</ref> #دفتر ڈائریکٹر پبلک انسٹرکشنز ایجوکیشن جنوبی پنجاب، ملتان #پنجاب ایجوکیشن فاونڈیشن، ریجنل آفس ملتان<ref>http://www.pef.edu.pk/Contact/index.aspx</ref> ===علاقائی وفاقی محکمے تے ادارے=== #واپڈا (میپکو ملتان)<ref>http://www.mepco.com.pk/</ref> #پاکستان پوسٹ (پوسٹ ماسٹر جنرل آفس جنوبی پنجاب سرکل)<ref>https://www.pakpost.gov.pk/contact_us.php#top</ref> #پاکستان ٹیلی ویژن، ملتان مرکز<ref>https://ptv.com.pk/Contact</ref> #ریلوے کنسٹرکشن پاکستان (ریجنل آفس ملتان)<ref>http://www.railcop-pk.com/reg-offices.htm#</ref> #دی انسٹی ٹیوشن آف انجینئرز پاکستان، ملتان سنٹر<ref>http://iepislamabad.org/iep-centres.php</ref> #پاکستان انجینئرنگ کونسل، برانچ آفس ملتان <ref>https://pec.org.pk/branch_laision_offices.aspx، پاکستان انجینئرنگ کونسل، برانچ آفس، شاہ رکن عالم کالونی ملتان </ref> #ایف آئی اے، ملتان<ref>https://www.fia.gov.pk/contact</ref> #اے ٹی آئی آر، ملتان آفس <ref>https://atir.gov.pk/?page=admin</ref> #نیشنل ہائی وے اتھارٹی، جی ایم کنسٹرکشن ، پنجاب ساؤتھ، ملتان <ref>https://nha.gov.pk/contact-us</ref> #ساؤدرن پنجاب ایمبرائیڈری انڈسٹریز (پبلک پرائیویٹ پارٹنرشپ)<ref>http://spei.com.pk/</ref> #نیشنل ہائی وے اینڈ موٹروے پولیس، ڈی آئی جی سینٹرل 2، ملتان <ref>https://nhmp.pitb.gov.pk/telephone_directory</ref> #پوسٹل لائف انشورنس کمپنی لمیٹڈ، ریجنل ڈائریکٹر ملتان<ref>https://plic.com.pk/contact</ref> #پاکستان ٹیلی کمیونیکیشن اتھارٹی، ریجنل آفس ملتان<ref>https://www.pta.gov.pk/en/multan</ref> #پاکستان کونسل فار ریسرچ ان واٹر ریسورسز، ریجنل آفس بہاولپور<ref>https://pcrwr.gov.pk/bahawalpur/</ref> #پاکستان سائنس فاونڈیشن، ڈپٹی ڈائریکٹر ملتان<ref>http://www.psf.gov.pk/contact.aspx</ref> #پی ایس کیو سی اے، ڈپٹی ڈائریکٹر ملتان زون<ref>http://updated.psqca.com.pk/contact-us/</ref> #ڈائریکٹوریٹ آف حج، ملتان<ref>https://mora.gov.pk/Detail/M2IzNTUwNjQtMWM1OS00YWIxLWE3ZjUtY2ZiYmM2M2RkOTU0</ref> #وفاقی شرعی عدالت، جنوبی پنجاب، ملتان <ref>https://www.nayatime.com/story/2022-05-07-13-33--1651912414</ref> #ریجنل نیب ملتان<ref>https://nab.gov.pk/contacts.asp#mul</ref> #ایس ایم ای بی ایف سی ساؤتھ پنجاب، ملتان<ref>https://www.smebfcmultan.com/</ref> #نادرا ریجنل ہیڈکوارٹر ملتان<ref>https://www.nadra.gov.pk/operational-management/</ref> #دفتر ایڈیشنل ایڈوکیٹ جنرل، بہاولپور تے ملتان<ref>دفتر ایڈیشنل ایڈوکیٹ جنرل، ملتان و بہاولپور بنچ https://advocategeneral.punjab.gov.pk/law_officer</ref> #قومی امن کمیٹی برائے بین المذاہب ہم آہنگی، حکومت پاکستان<ref>https://www.facebook.com/npcpbwp/</ref> #ڈائریکٹر ٹریڈ ڈیویلپمنٹ اتھارٹی پاکستان، ملتان<ref>https://tdap.gov.pk/</ref> #ڈی جی آڈٹ، جنوبی پنجاب، ملتان<ref>https://agp.gov.pk/Jobs</ref> #پریس انفارمیشن ڈیپارٹمنٹ، ریجنل آفس ملتان<ref>http://pid.gov.pk/contact_regional</ref> #ڈپٹی جنرل مینیجر پیمرا، ملتان<ref>https://pemra.gov.pk/contact.php</ref> #ریجنل دفتر نیشنل ٹیلی کمیونیکیشن کارپوریشن، ملتان<ref>https://ntc.net.pk/ContactCentral.html</ref> ==سرائیکستان (جنوبی پنجاب) سول سیکرٹریٹ دے قانونی پہلو== ==ٻیا ݙیکھو== *[[سرائیکستان]] ==حوالے== qufrh7nxhoflikpd1zcp4f19ehqjq8u 26983 26981 2022-08-25T14:52:06Z Engr.ismailbhutta 16 wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FFFF00" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<span style="font-size:large;">سرائیکستان سول سیکرٹریٹ</span>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[فائل:SERAIKI-SOUTH PUNJAB.jpg|thumb|سرائیکستان دے ضلعے جیہڑے سیکرٹریٹ دے زیرانتظام ہن]] |-|- align="center" |- | '''مرکز''': || [[بہاولپور]]، [[ملتان]] |- | '''زیرانتظام علاقے دی آبادی''': || 34,743,590 (بمطابق 2017ء) |- |- | '''زیر انتظام علاقے دا رقبہ''': || 102,301 مربع [[کلومیٹر]] |- |- | '''آغاز''': || یکم [[جولائی]] 2020ء |- |- | '''حکومتی سربراہ''': || [[کیپٹن (ر) ثاقب ظفر]]، [[ایڈیشنل چیف سیکریٹری، سرائیکستان]] |- |- | '''[[ایڈیشنل آئی جی پولیس، سرائیکی وسیب]]''': || ڈاکٹر [[احسان صادق]] |- |- | '''سرکاری حیثیت''': || انتظامی [[سول سیکرٹریٹ]] |- |'''زیر انتظام علاقہ''' : || بہاولپور، ملتان تے ڈیرہ غازی خان ڈویژن (وسیب دا جزوی علاقہ) |- |} یکم جولائی 2020ء خطہ سرائیکستان دا او تاریخی ݙینہہ اے جݙݨ پاکستان تحریک انصاف دی حکومت ولوں بالخصوص وزیراعلٰی پنجاب سردار عثمان احمد خان بزدار ہوراں دے کاوشاں نال اتھاں سول بیوروکریسی تے پولیس بیوروکریسی دے انتظامی سیکرٹریٹ دا قیام عمل اچ آیا۔ 30 جون 2020ء کوں جناب زاہد اختر زمان دی تقرری بطور پہلے تے تاریخی ایڈیشنل چیف سیکریٹری تے جناب انعام غنی دی تقرری بطور پہلے تے تاریخی ایڈیشنل انسپیکٹر جنرل دے کیتی ڳئی۔ وزیراعلٰی پنجاب سردار عثمان احمد خان بزدار ہوراں نے انہاں ݙوہاں انتظامی سربراہان نال خصوصی ملاقات اچ نیک تمناواں دے بعد سرائیکی خطے دے معاملات تے مسائل بارے تبادلہ خیال کیتا ۔ انہاں ݙوہاں سربراہان نے ݙو جولائی 2020ء کوں سرائیکستان دے انتظامی سیکرٹریٹ (سرکاری ناں جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ) کیتے باقاعدہ طور تے اپݨے ذمہ داریاں سنبھال گھدے۔<ref>https://www.punjab.gov.pk/node/4018</ref> [[فائل:سرائیکستان.jpg|thumb|سرائیکستان]] [[فائل:Saraiki.svg|thumb|Saraiki]] <ref>تحقیق و ترتیب اسماعیل بھٹہ</ref> ==سرائیکستان سول سیکرٹریٹ دا انتظامی ڈھانچہ== سرائیکستان دے سول سیکرٹریٹ وچ قائم شدہ محمکہ جات دے سربراہان یا سیکرٹریز دی تفصیل درج ذیل ہے۔<ref>https://www.facebook.com/groups/seraikitehreek/permalink/3318592354904141/</ref> ===ایڈیشنل چیف سیکریٹری (ACS)=== #[[زاہد اختر زمان]]، 30 جون 2020ء توں مارچ 2021ء <ref>https://www.radio.gov.pk/01-07-2020/aig-acs-appointed-for-south-punjab-secretariat-on-merit-cm-buzdar</ref> # [[سیف انجم]]، مارچ 2021ء توں اپریل 2021ء <ref>https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2576424575991398&id=100008716420834</ref> # [[کیپٹن (ر) ثاقب ظفر]]، اپریل 2021ء توں تاحال<ref>https://jassaraftab.com/addl-chief-secretary-south-punjab/</ref> <ref>https://www.facebook.com/336893724171085/posts/399129091280881/</ref> ===ایڈیشنل آئی جی پولیس (AIG Police)=== #[[انعام غنی]]، 30 جون 2020ء تو 8 ستمبر 2020ء #[[حافظ عبدالغفار قیصراݨی]]، 8 ستمبر 2020ء توں 25 ستمبر 2020ء #[[کیپٹن (ر) ظفر اقبال]]، 25 ستمبر 2020ء توں مارچ 2022ء # جاوید اکبر ریاض، مارچ 2022ء، بطور قائمقام اے آئی جی # ڈاکٹر [[احسان صادق]]، مارچ 2022ء توں تاحال<ref>https://www.facebook.com/100007096123093/posts/3141527316093775/</ref> ===1.سیکرٹری داخلہ=== #[[مومن آغا]]، 2020ء #[[ساجد بشیر]]، ایڈیشنل سیکریٹری داخلہ، موجودہ ===2.سیکرٹری سروسز اینڈ جنرل ایڈمنسٹریشن ڈیپارٹمنٹ=== #[[نوشین ملک]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===3.سیکرٹری تعلیم=== #[[ڈاکٹر احتشام انور]]، 9 ستمبر 2020ء توں تاحال ===4.سیکرٹری ہیلتھ=== #[[محمد اقبال]]، موجودہ #[[تنویر اقبال تبسم]]، سابقہ #[[محمد اجمل بھٹی]]، سابقہ ===5.سیکرٹری فنانس=== #[[راݨا عبیداللہ انور]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===6.سیکرٹری پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ=== #[[شعیب اقبال سید]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===7.سیکرٹری لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ=== #[[عامر عتیق خان]]، موجودہ<ref>https://www.facebook.com/100064265859528/posts/330448959107297/</ref> #[[راجہ خرم شہزاد عمر]]، سابقہ ===8.سیکرٹری ہاؤسنگ، اربن ڈیویلپمنٹ اینڈ پبلک ہیلتھ انجینئرنگ=== #[[جاوید اختر محمود]]، موجودہ #[[لیاقت علی چٹھہ]]، سابقہ ===9.سیکرٹری زراعت=== #[[ثاقب علی عتیل]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===10.سیکرٹری لائیو سٹاک اینڈ ڈیری ڈیویلپمنٹ=== #[[ناصر جمال ہوتیاݨہ]]، موجودہ #[[آفتاب احمد پیرزادہ]]، سابقہ ===11.سیکرٹری انہار=== *[[انجینر عامر خٹک]]، موجودہ ===12. بیت المال=== *مظہر عباس، ریجنل ڈائریکٹر ==سرائیکستان سول سیکرٹریٹ (جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ) وچ شامل محکمے== سرائیکستان دے انتظامی سیکرٹریٹ اچ ابتدائی طور تے مندرجہ ذیل محمکہ جات شامل کیتے ڳئے ہن جنہاں وچوں کجھ دے سیکرٹریاں دی تعیناتی تھیوݨی باقی ہے۔ <ref>https://urdu.siasat.pk/news/2020-08-18/news-47139</ref> #سروسز اینڈ جنرل ایڈمنسٹریشن ڈیپارٹمنٹ #داخلہ #صحت #اعلیٰ تعلیم<ref>https://highereducation.southpunjab.gov.pk/</ref> #سکول ایجوکیشن<ref>https://schooleducation.southpunjab.gov.pk/</ref> #زراعت #پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ #لائیو سٹاک اینڈ ڈیری ڈیویلپمنٹ #پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ #سیکرٹری لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ #سیکرٹری ہاؤسنگ، اربن ڈیویلپمنٹ اینڈ پبلک ہیلتھ انجینئرنگ #آبپاشی #جنگلات #کمیونیکیشن اینڈ ورکس #محکمہ مال (ریونیو) #محکمہ بیت المال #ڈائریکٹوریٹ پبلک ریلیشنز، حکومت پنجاب <ref>https://www.facebook.com/DPRMultan/</ref> #محکمہ پولیس #میٹرو بس سسٹم ملتان<ref>https://pma.punjab.gov.pk/mmbs</ref> #ممبر انفراسٹرکچر ڈویلپمنٹ اتھارٹی ملتان<ref>https://www.idap.pk/details/board-of-authority</ref> #ڈائریکٹر سپیشل برانچ پولیس، جنوبی پنجاب، ملتان<ref>https://thepakistandaily.com/usman-buzdar-appoints-controversial-uncle-as-special-branch-director-south-punjab/</ref> #دفتر ڈائریکٹر پبلک انسٹرکشنز ایجوکیشن جنوبی پنجاب، ملتان #پنجاب ایجوکیشن فاونڈیشن، ریجنل آفس ملتان<ref>http://www.pef.edu.pk/Contact/index.aspx</ref> ===علاقائی وفاقی محکمے تے ادارے=== #واپڈا (میپکو ملتان)<ref>http://www.mepco.com.pk/</ref> #پاکستان پوسٹ (پوسٹ ماسٹر جنرل آفس جنوبی پنجاب سرکل)<ref>https://www.pakpost.gov.pk/contact_us.php#top</ref> #پاکستان ٹیلی ویژن، ملتان مرکز<ref>https://ptv.com.pk/Contact</ref> #ریلوے کنسٹرکشن پاکستان (ریجنل آفس ملتان)<ref>http://www.railcop-pk.com/reg-offices.htm#</ref> #دی انسٹی ٹیوشن آف انجینئرز پاکستان، ملتان سنٹر<ref>http://iepislamabad.org/iep-centres.php</ref> #پاکستان انجینئرنگ کونسل، برانچ آفس ملتان <ref>https://pec.org.pk/branch_laision_offices.aspx، پاکستان انجینئرنگ کونسل، برانچ آفس، شاہ رکن عالم کالونی ملتان </ref> #ایف آئی اے، ملتان<ref>https://www.fia.gov.pk/contact</ref> #اے ٹی آئی آر، ملتان آفس <ref>https://atir.gov.pk/?page=admin</ref> #نیشنل ہائی وے اتھارٹی، جی ایم کنسٹرکشن ، پنجاب ساؤتھ، ملتان <ref>https://nha.gov.pk/contact-us</ref> #ساؤدرن پنجاب ایمبرائیڈری انڈسٹریز (پبلک پرائیویٹ پارٹنرشپ)<ref>http://spei.com.pk/</ref> #نیشنل ہائی وے اینڈ موٹروے پولیس، ڈی آئی جی سینٹرل 2، ملتان <ref>https://nhmp.pitb.gov.pk/telephone_directory</ref> #پوسٹل لائف انشورنس کمپنی لمیٹڈ، ریجنل ڈائریکٹر ملتان<ref>https://plic.com.pk/contact</ref> #پاکستان ٹیلی کمیونیکیشن اتھارٹی، ریجنل آفس ملتان<ref>https://www.pta.gov.pk/en/multan</ref> #پاکستان کونسل فار ریسرچ ان واٹر ریسورسز، ریجنل آفس بہاولپور<ref>https://pcrwr.gov.pk/bahawalpur/</ref> #پاکستان سائنس فاونڈیشن، ڈپٹی ڈائریکٹر ملتان<ref>http://www.psf.gov.pk/contact.aspx</ref> #پی ایس کیو سی اے، ڈپٹی ڈائریکٹر ملتان زون<ref>http://updated.psqca.com.pk/contact-us/</ref> #ڈائریکٹوریٹ آف حج، ملتان<ref>https://mora.gov.pk/Detail/M2IzNTUwNjQtMWM1OS00YWIxLWE3ZjUtY2ZiYmM2M2RkOTU0</ref> #وفاقی شرعی عدالت، جنوبی پنجاب، ملتان <ref>https://www.nayatime.com/story/2022-05-07-13-33--1651912414</ref> #ریجنل نیب ملتان<ref>https://nab.gov.pk/contacts.asp#mul</ref> #ایس ایم ای بی ایف سی ساؤتھ پنجاب، ملتان<ref>https://www.smebfcmultan.com/</ref> #نادرا ریجنل ہیڈکوارٹر ملتان<ref>https://www.nadra.gov.pk/operational-management/</ref> #دفتر ایڈیشنل ایڈوکیٹ جنرل، بہاولپور تے ملتان<ref>دفتر ایڈیشنل ایڈوکیٹ جنرل، ملتان و بہاولپور بنچ https://advocategeneral.punjab.gov.pk/law_officer</ref> #قومی امن کمیٹی برائے بین المذاہب ہم آہنگی، حکومت پاکستان<ref>https://www.facebook.com/npcpbwp/</ref> #ڈائریکٹر ٹریڈ ڈیویلپمنٹ اتھارٹی پاکستان، ملتان<ref>https://tdap.gov.pk/</ref> #ڈی جی آڈٹ، جنوبی پنجاب، ملتان<ref>https://agp.gov.pk/Jobs</ref> #پریس انفارمیشن ڈیپارٹمنٹ، ریجنل آفس ملتان<ref>http://pid.gov.pk/contact_regional</ref> #ڈپٹی جنرل مینیجر پیمرا، ملتان<ref>https://pemra.gov.pk/contact.php</ref> #ریجنل دفتر نیشنل ٹیلی کمیونیکیشن کارپوریشن، ملتان<ref>https://ntc.net.pk/ContactCentral.html</ref> ==سرائیکستان (جنوبی پنجاب) سول سیکرٹریٹ دے قانونی پہلو== ==ٻیا ݙیکھو== *[[سرائیکستان]] ==حوالے== 08etpupthcen56q4sxer8r9f6y7epjr 26984 26983 2022-08-25T14:52:23Z Engr.ismailbhutta 16 wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FFFF00" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<span style="font-size:large;">سرائیکستان سول سیکرٹریٹ</span>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[فائل:SERAIKI-SOUTH PUNJAB.jpg|thumb|سرائیکستان دے ضلعے جیہڑے سیکرٹریٹ دے زیرانتظام ہن]] |-|- align="center" |- | '''مرکز''': || [[بہاولپور]]، [[ملتان]] |- | '''زیرانتظام علاقے دی آبادی''': || 34,743,590 (بمطابق 2017ء) |- |- | '''زیر انتظام علاقے دا رقبہ''': || 102,301 مربع [[کلومیٹر]] |- |- | '''آغاز''': || یکم [[جولائی]] 2020ء |- |- | '''حکومتی سربراہ''': || [[کیپٹن (ر) ثاقب ظفر]]، [[ایڈیشنل چیف سیکریٹری، سرائیکستان]] |- |- | '''[[ایڈیشنل آئی جی پولیس، سرائیکی وسیب]]''': || ڈاکٹر [[احسان صادق]] |- |- | '''سرکاری حیثیت''': || انتظامی [[سول سیکرٹریٹ]] |- |'''زیر انتظام علاقہ''' : || بہاولپور، ملتان تے ڈیرہ غازی خان ڈویژن (وسیب دا جزوی علاقہ) |- |} یکم جولائی 2020ء خطہ سرائیکستان دا او تاریخی ݙینہہ اے جݙݨ پاکستان تحریک انصاف دی حکومت ولوں بالخصوص وزیراعلٰی پنجاب سردار عثمان احمد خان بزدار ہوراں دے کاوشاں نال اتھاں سول بیوروکریسی تے پولیس بیوروکریسی دے انتظامی سیکرٹریٹ دا قیام عمل اچ آیا۔ 30 جون 2020ء کوں جناب زاہد اختر زمان دی تقرری بطور پہلے تے تاریخی ایڈیشنل چیف سیکریٹری تے جناب انعام غنی دی تقرری بطور پہلے تے تاریخی ایڈیشنل انسپیکٹر جنرل دے کیتی ڳئی۔ وزیراعلٰی پنجاب سردار عثمان احمد خان بزدار ہوراں نے انہاں ݙوہاں انتظامی سربراہان نال خصوصی ملاقات اچ نیک تمناواں دے بعد سرائیکی خطے دے معاملات تے مسائل بارے تبادلہ خیال کیتا ۔ انہاں ݙوہاں سربراہان نے ݙو جولائی 2020ء کوں سرائیکستان دے انتظامی سیکرٹریٹ (سرکاری ناں جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ) کیتے باقاعدہ طور تے اپݨے ذمہ داریاں سنبھال گھدے۔<ref>https://www.punjab.gov.pk/node/4018</ref> [[فائل:سرائیکستان.jpg|thumb|سرائیکستان]] [[فائل:Saraiki.svg|thumb|Saraiki]] <ref>تحقیق و ترتیب، اسماعیل بھٹہ</ref> ==سرائیکستان سول سیکرٹریٹ دا انتظامی ڈھانچہ== سرائیکستان دے سول سیکرٹریٹ وچ قائم شدہ محمکہ جات دے سربراہان یا سیکرٹریز دی تفصیل درج ذیل ہے۔<ref>https://www.facebook.com/groups/seraikitehreek/permalink/3318592354904141/</ref> ===ایڈیشنل چیف سیکریٹری (ACS)=== #[[زاہد اختر زمان]]، 30 جون 2020ء توں مارچ 2021ء <ref>https://www.radio.gov.pk/01-07-2020/aig-acs-appointed-for-south-punjab-secretariat-on-merit-cm-buzdar</ref> # [[سیف انجم]]، مارچ 2021ء توں اپریل 2021ء <ref>https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2576424575991398&id=100008716420834</ref> # [[کیپٹن (ر) ثاقب ظفر]]، اپریل 2021ء توں تاحال<ref>https://jassaraftab.com/addl-chief-secretary-south-punjab/</ref> <ref>https://www.facebook.com/336893724171085/posts/399129091280881/</ref> ===ایڈیشنل آئی جی پولیس (AIG Police)=== #[[انعام غنی]]، 30 جون 2020ء تو 8 ستمبر 2020ء #[[حافظ عبدالغفار قیصراݨی]]، 8 ستمبر 2020ء توں 25 ستمبر 2020ء #[[کیپٹن (ر) ظفر اقبال]]، 25 ستمبر 2020ء توں مارچ 2022ء # جاوید اکبر ریاض، مارچ 2022ء، بطور قائمقام اے آئی جی # ڈاکٹر [[احسان صادق]]، مارچ 2022ء توں تاحال<ref>https://www.facebook.com/100007096123093/posts/3141527316093775/</ref> ===1.سیکرٹری داخلہ=== #[[مومن آغا]]، 2020ء #[[ساجد بشیر]]، ایڈیشنل سیکریٹری داخلہ، موجودہ ===2.سیکرٹری سروسز اینڈ جنرل ایڈمنسٹریشن ڈیپارٹمنٹ=== #[[نوشین ملک]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===3.سیکرٹری تعلیم=== #[[ڈاکٹر احتشام انور]]، 9 ستمبر 2020ء توں تاحال ===4.سیکرٹری ہیلتھ=== #[[محمد اقبال]]، موجودہ #[[تنویر اقبال تبسم]]، سابقہ #[[محمد اجمل بھٹی]]، سابقہ ===5.سیکرٹری فنانس=== #[[راݨا عبیداللہ انور]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===6.سیکرٹری پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ=== #[[شعیب اقبال سید]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===7.سیکرٹری لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ=== #[[عامر عتیق خان]]، موجودہ<ref>https://www.facebook.com/100064265859528/posts/330448959107297/</ref> #[[راجہ خرم شہزاد عمر]]، سابقہ ===8.سیکرٹری ہاؤسنگ، اربن ڈیویلپمنٹ اینڈ پبلک ہیلتھ انجینئرنگ=== #[[جاوید اختر محمود]]، موجودہ #[[لیاقت علی چٹھہ]]، سابقہ ===9.سیکرٹری زراعت=== #[[ثاقب علی عتیل]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===10.سیکرٹری لائیو سٹاک اینڈ ڈیری ڈیویلپمنٹ=== #[[ناصر جمال ہوتیاݨہ]]، موجودہ #[[آفتاب احمد پیرزادہ]]، سابقہ ===11.سیکرٹری انہار=== *[[انجینر عامر خٹک]]، موجودہ ===12. بیت المال=== *مظہر عباس، ریجنل ڈائریکٹر ==سرائیکستان سول سیکرٹریٹ (جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ) وچ شامل محکمے== سرائیکستان دے انتظامی سیکرٹریٹ اچ ابتدائی طور تے مندرجہ ذیل محمکہ جات شامل کیتے ڳئے ہن جنہاں وچوں کجھ دے سیکرٹریاں دی تعیناتی تھیوݨی باقی ہے۔ <ref>https://urdu.siasat.pk/news/2020-08-18/news-47139</ref> #سروسز اینڈ جنرل ایڈمنسٹریشن ڈیپارٹمنٹ #داخلہ #صحت #اعلیٰ تعلیم<ref>https://highereducation.southpunjab.gov.pk/</ref> #سکول ایجوکیشن<ref>https://schooleducation.southpunjab.gov.pk/</ref> #زراعت #پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ #لائیو سٹاک اینڈ ڈیری ڈیویلپمنٹ #پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ #سیکرٹری لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ #سیکرٹری ہاؤسنگ، اربن ڈیویلپمنٹ اینڈ پبلک ہیلتھ انجینئرنگ #آبپاشی #جنگلات #کمیونیکیشن اینڈ ورکس #محکمہ مال (ریونیو) #محکمہ بیت المال #ڈائریکٹوریٹ پبلک ریلیشنز، حکومت پنجاب <ref>https://www.facebook.com/DPRMultan/</ref> #محکمہ پولیس #میٹرو بس سسٹم ملتان<ref>https://pma.punjab.gov.pk/mmbs</ref> #ممبر انفراسٹرکچر ڈویلپمنٹ اتھارٹی ملتان<ref>https://www.idap.pk/details/board-of-authority</ref> #ڈائریکٹر سپیشل برانچ پولیس، جنوبی پنجاب، ملتان<ref>https://thepakistandaily.com/usman-buzdar-appoints-controversial-uncle-as-special-branch-director-south-punjab/</ref> #دفتر ڈائریکٹر پبلک انسٹرکشنز ایجوکیشن جنوبی پنجاب، ملتان #پنجاب ایجوکیشن فاونڈیشن، ریجنل آفس ملتان<ref>http://www.pef.edu.pk/Contact/index.aspx</ref> ===علاقائی وفاقی محکمے تے ادارے=== #واپڈا (میپکو ملتان)<ref>http://www.mepco.com.pk/</ref> #پاکستان پوسٹ (پوسٹ ماسٹر جنرل آفس جنوبی پنجاب سرکل)<ref>https://www.pakpost.gov.pk/contact_us.php#top</ref> #پاکستان ٹیلی ویژن، ملتان مرکز<ref>https://ptv.com.pk/Contact</ref> #ریلوے کنسٹرکشن پاکستان (ریجنل آفس ملتان)<ref>http://www.railcop-pk.com/reg-offices.htm#</ref> #دی انسٹی ٹیوشن آف انجینئرز پاکستان، ملتان سنٹر<ref>http://iepislamabad.org/iep-centres.php</ref> #پاکستان انجینئرنگ کونسل، برانچ آفس ملتان <ref>https://pec.org.pk/branch_laision_offices.aspx، پاکستان انجینئرنگ کونسل، برانچ آفس، شاہ رکن عالم کالونی ملتان </ref> #ایف آئی اے، ملتان<ref>https://www.fia.gov.pk/contact</ref> #اے ٹی آئی آر، ملتان آفس <ref>https://atir.gov.pk/?page=admin</ref> #نیشنل ہائی وے اتھارٹی، جی ایم کنسٹرکشن ، پنجاب ساؤتھ، ملتان <ref>https://nha.gov.pk/contact-us</ref> #ساؤدرن پنجاب ایمبرائیڈری انڈسٹریز (پبلک پرائیویٹ پارٹنرشپ)<ref>http://spei.com.pk/</ref> #نیشنل ہائی وے اینڈ موٹروے پولیس، ڈی آئی جی سینٹرل 2، ملتان <ref>https://nhmp.pitb.gov.pk/telephone_directory</ref> #پوسٹل لائف انشورنس کمپنی لمیٹڈ، ریجنل ڈائریکٹر ملتان<ref>https://plic.com.pk/contact</ref> #پاکستان ٹیلی کمیونیکیشن اتھارٹی، ریجنل آفس ملتان<ref>https://www.pta.gov.pk/en/multan</ref> #پاکستان کونسل فار ریسرچ ان واٹر ریسورسز، ریجنل آفس بہاولپور<ref>https://pcrwr.gov.pk/bahawalpur/</ref> #پاکستان سائنس فاونڈیشن، ڈپٹی ڈائریکٹر ملتان<ref>http://www.psf.gov.pk/contact.aspx</ref> #پی ایس کیو سی اے، ڈپٹی ڈائریکٹر ملتان زون<ref>http://updated.psqca.com.pk/contact-us/</ref> #ڈائریکٹوریٹ آف حج، ملتان<ref>https://mora.gov.pk/Detail/M2IzNTUwNjQtMWM1OS00YWIxLWE3ZjUtY2ZiYmM2M2RkOTU0</ref> #وفاقی شرعی عدالت، جنوبی پنجاب، ملتان <ref>https://www.nayatime.com/story/2022-05-07-13-33--1651912414</ref> #ریجنل نیب ملتان<ref>https://nab.gov.pk/contacts.asp#mul</ref> #ایس ایم ای بی ایف سی ساؤتھ پنجاب، ملتان<ref>https://www.smebfcmultan.com/</ref> #نادرا ریجنل ہیڈکوارٹر ملتان<ref>https://www.nadra.gov.pk/operational-management/</ref> #دفتر ایڈیشنل ایڈوکیٹ جنرل، بہاولپور تے ملتان<ref>دفتر ایڈیشنل ایڈوکیٹ جنرل، ملتان و بہاولپور بنچ https://advocategeneral.punjab.gov.pk/law_officer</ref> #قومی امن کمیٹی برائے بین المذاہب ہم آہنگی، حکومت پاکستان<ref>https://www.facebook.com/npcpbwp/</ref> #ڈائریکٹر ٹریڈ ڈیویلپمنٹ اتھارٹی پاکستان، ملتان<ref>https://tdap.gov.pk/</ref> #ڈی جی آڈٹ، جنوبی پنجاب، ملتان<ref>https://agp.gov.pk/Jobs</ref> #پریس انفارمیشن ڈیپارٹمنٹ، ریجنل آفس ملتان<ref>http://pid.gov.pk/contact_regional</ref> #ڈپٹی جنرل مینیجر پیمرا، ملتان<ref>https://pemra.gov.pk/contact.php</ref> #ریجنل دفتر نیشنل ٹیلی کمیونیکیشن کارپوریشن، ملتان<ref>https://ntc.net.pk/ContactCentral.html</ref> ==سرائیکستان (جنوبی پنجاب) سول سیکرٹریٹ دے قانونی پہلو== ==ٻیا ݙیکھو== *[[سرائیکستان]] ==حوالے== 4cm8q7gpbxm0tv863cf86qfjmk6bpzy 26988 26984 2022-08-25T14:59:13Z Engr.ismailbhutta 16 /* 12. بیت المال */ wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FFFF00" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<span style="font-size:large;">سرائیکستان سول سیکرٹریٹ</span>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[فائل:SERAIKI-SOUTH PUNJAB.jpg|thumb|سرائیکستان دے ضلعے جیہڑے سیکرٹریٹ دے زیرانتظام ہن]] |-|- align="center" |- | '''مرکز''': || [[بہاولپور]]، [[ملتان]] |- | '''زیرانتظام علاقے دی آبادی''': || 34,743,590 (بمطابق 2017ء) |- |- | '''زیر انتظام علاقے دا رقبہ''': || 102,301 مربع [[کلومیٹر]] |- |- | '''آغاز''': || یکم [[جولائی]] 2020ء |- |- | '''حکومتی سربراہ''': || [[کیپٹن (ر) ثاقب ظفر]]، [[ایڈیشنل چیف سیکریٹری، سرائیکستان]] |- |- | '''[[ایڈیشنل آئی جی پولیس، سرائیکی وسیب]]''': || ڈاکٹر [[احسان صادق]] |- |- | '''سرکاری حیثیت''': || انتظامی [[سول سیکرٹریٹ]] |- |'''زیر انتظام علاقہ''' : || بہاولپور، ملتان تے ڈیرہ غازی خان ڈویژن (وسیب دا جزوی علاقہ) |- |} یکم جولائی 2020ء خطہ سرائیکستان دا او تاریخی ݙینہہ اے جݙݨ پاکستان تحریک انصاف دی حکومت ولوں بالخصوص وزیراعلٰی پنجاب سردار عثمان احمد خان بزدار ہوراں دے کاوشاں نال اتھاں سول بیوروکریسی تے پولیس بیوروکریسی دے انتظامی سیکرٹریٹ دا قیام عمل اچ آیا۔ 30 جون 2020ء کوں جناب زاہد اختر زمان دی تقرری بطور پہلے تے تاریخی ایڈیشنل چیف سیکریٹری تے جناب انعام غنی دی تقرری بطور پہلے تے تاریخی ایڈیشنل انسپیکٹر جنرل دے کیتی ڳئی۔ وزیراعلٰی پنجاب سردار عثمان احمد خان بزدار ہوراں نے انہاں ݙوہاں انتظامی سربراہان نال خصوصی ملاقات اچ نیک تمناواں دے بعد سرائیکی خطے دے معاملات تے مسائل بارے تبادلہ خیال کیتا ۔ انہاں ݙوہاں سربراہان نے ݙو جولائی 2020ء کوں سرائیکستان دے انتظامی سیکرٹریٹ (سرکاری ناں جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ) کیتے باقاعدہ طور تے اپݨے ذمہ داریاں سنبھال گھدے۔<ref>https://www.punjab.gov.pk/node/4018</ref> [[فائل:سرائیکستان.jpg|thumb|سرائیکستان]] [[فائل:Saraiki.svg|thumb|Saraiki]] <ref>تحقیق و ترتیب، اسماعیل بھٹہ</ref> ==سرائیکستان سول سیکرٹریٹ دا انتظامی ڈھانچہ== سرائیکستان دے سول سیکرٹریٹ وچ قائم شدہ محمکہ جات دے سربراہان یا سیکرٹریز دی تفصیل درج ذیل ہے۔<ref>https://www.facebook.com/groups/seraikitehreek/permalink/3318592354904141/</ref> ===ایڈیشنل چیف سیکریٹری (ACS)=== #[[زاہد اختر زمان]]، 30 جون 2020ء توں مارچ 2021ء <ref>https://www.radio.gov.pk/01-07-2020/aig-acs-appointed-for-south-punjab-secretariat-on-merit-cm-buzdar</ref> # [[سیف انجم]]، مارچ 2021ء توں اپریل 2021ء <ref>https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2576424575991398&id=100008716420834</ref> # [[کیپٹن (ر) ثاقب ظفر]]، اپریل 2021ء توں تاحال<ref>https://jassaraftab.com/addl-chief-secretary-south-punjab/</ref> <ref>https://www.facebook.com/336893724171085/posts/399129091280881/</ref> ===ایڈیشنل آئی جی پولیس (AIG Police)=== #[[انعام غنی]]، 30 جون 2020ء تو 8 ستمبر 2020ء #[[حافظ عبدالغفار قیصراݨی]]، 8 ستمبر 2020ء توں 25 ستمبر 2020ء #[[کیپٹن (ر) ظفر اقبال]]، 25 ستمبر 2020ء توں مارچ 2022ء # جاوید اکبر ریاض، مارچ 2022ء، بطور قائمقام اے آئی جی # ڈاکٹر [[احسان صادق]]، مارچ 2022ء توں تاحال<ref>https://www.facebook.com/100007096123093/posts/3141527316093775/</ref> ===1.سیکرٹری داخلہ=== #[[مومن آغا]]، 2020ء #[[ساجد بشیر]]، ایڈیشنل سیکریٹری داخلہ، موجودہ ===2.سیکرٹری سروسز اینڈ جنرل ایڈمنسٹریشن ڈیپارٹمنٹ=== #[[نوشین ملک]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===3.سیکرٹری تعلیم=== #[[ڈاکٹر احتشام انور]]، 9 ستمبر 2020ء توں تاحال ===4.سیکرٹری ہیلتھ=== #[[محمد اقبال]]، موجودہ #[[تنویر اقبال تبسم]]، سابقہ #[[محمد اجمل بھٹی]]، سابقہ ===5.سیکرٹری فنانس=== #[[راݨا عبیداللہ انور]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===6.سیکرٹری پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ=== #[[شعیب اقبال سید]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===7.سیکرٹری لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ=== #[[عامر عتیق خان]]، موجودہ<ref>https://www.facebook.com/100064265859528/posts/330448959107297/</ref> #[[راجہ خرم شہزاد عمر]]، سابقہ ===8.سیکرٹری ہاؤسنگ، اربن ڈیویلپمنٹ اینڈ پبلک ہیلتھ انجینئرنگ=== #[[جاوید اختر محمود]]، موجودہ #[[لیاقت علی چٹھہ]]، سابقہ ===9.سیکرٹری زراعت=== #[[ثاقب علی عتیل]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===10.سیکرٹری لائیو سٹاک اینڈ ڈیری ڈیویلپمنٹ=== #[[ناصر جمال ہوتیاݨہ]]، موجودہ #[[آفتاب احمد پیرزادہ]]، سابقہ ===11.سیکرٹری انہار=== *[[انجینر عامر خٹک]]، موجودہ ===12. بیت المال=== *مظہر عباس، ریجنل ڈائریکٹر ===13. سیکریٹری جنگلات=== *[[سرفراز مڳسی]]، موجودہ ==سرائیکستان سول سیکرٹریٹ (جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ) وچ شامل محکمے== سرائیکستان دے انتظامی سیکرٹریٹ اچ ابتدائی طور تے مندرجہ ذیل محمکہ جات شامل کیتے ڳئے ہن جنہاں وچوں کجھ دے سیکرٹریاں دی تعیناتی تھیوݨی باقی ہے۔ <ref>https://urdu.siasat.pk/news/2020-08-18/news-47139</ref> #سروسز اینڈ جنرل ایڈمنسٹریشن ڈیپارٹمنٹ #داخلہ #صحت #اعلیٰ تعلیم<ref>https://highereducation.southpunjab.gov.pk/</ref> #سکول ایجوکیشن<ref>https://schooleducation.southpunjab.gov.pk/</ref> #زراعت #پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ #لائیو سٹاک اینڈ ڈیری ڈیویلپمنٹ #پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ #سیکرٹری لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ #سیکرٹری ہاؤسنگ، اربن ڈیویلپمنٹ اینڈ پبلک ہیلتھ انجینئرنگ #آبپاشی #جنگلات #کمیونیکیشن اینڈ ورکس #محکمہ مال (ریونیو) #محکمہ بیت المال #ڈائریکٹوریٹ پبلک ریلیشنز، حکومت پنجاب <ref>https://www.facebook.com/DPRMultan/</ref> #محکمہ پولیس #میٹرو بس سسٹم ملتان<ref>https://pma.punjab.gov.pk/mmbs</ref> #ممبر انفراسٹرکچر ڈویلپمنٹ اتھارٹی ملتان<ref>https://www.idap.pk/details/board-of-authority</ref> #ڈائریکٹر سپیشل برانچ پولیس، جنوبی پنجاب، ملتان<ref>https://thepakistandaily.com/usman-buzdar-appoints-controversial-uncle-as-special-branch-director-south-punjab/</ref> #دفتر ڈائریکٹر پبلک انسٹرکشنز ایجوکیشن جنوبی پنجاب، ملتان #پنجاب ایجوکیشن فاونڈیشن، ریجنل آفس ملتان<ref>http://www.pef.edu.pk/Contact/index.aspx</ref> ===علاقائی وفاقی محکمے تے ادارے=== #واپڈا (میپکو ملتان)<ref>http://www.mepco.com.pk/</ref> #پاکستان پوسٹ (پوسٹ ماسٹر جنرل آفس جنوبی پنجاب سرکل)<ref>https://www.pakpost.gov.pk/contact_us.php#top</ref> #پاکستان ٹیلی ویژن، ملتان مرکز<ref>https://ptv.com.pk/Contact</ref> #ریلوے کنسٹرکشن پاکستان (ریجنل آفس ملتان)<ref>http://www.railcop-pk.com/reg-offices.htm#</ref> #دی انسٹی ٹیوشن آف انجینئرز پاکستان، ملتان سنٹر<ref>http://iepislamabad.org/iep-centres.php</ref> #پاکستان انجینئرنگ کونسل، برانچ آفس ملتان <ref>https://pec.org.pk/branch_laision_offices.aspx، پاکستان انجینئرنگ کونسل، برانچ آفس، شاہ رکن عالم کالونی ملتان </ref> #ایف آئی اے، ملتان<ref>https://www.fia.gov.pk/contact</ref> #اے ٹی آئی آر، ملتان آفس <ref>https://atir.gov.pk/?page=admin</ref> #نیشنل ہائی وے اتھارٹی، جی ایم کنسٹرکشن ، پنجاب ساؤتھ، ملتان <ref>https://nha.gov.pk/contact-us</ref> #ساؤدرن پنجاب ایمبرائیڈری انڈسٹریز (پبلک پرائیویٹ پارٹنرشپ)<ref>http://spei.com.pk/</ref> #نیشنل ہائی وے اینڈ موٹروے پولیس، ڈی آئی جی سینٹرل 2، ملتان <ref>https://nhmp.pitb.gov.pk/telephone_directory</ref> #پوسٹل لائف انشورنس کمپنی لمیٹڈ، ریجنل ڈائریکٹر ملتان<ref>https://plic.com.pk/contact</ref> #پاکستان ٹیلی کمیونیکیشن اتھارٹی، ریجنل آفس ملتان<ref>https://www.pta.gov.pk/en/multan</ref> #پاکستان کونسل فار ریسرچ ان واٹر ریسورسز، ریجنل آفس بہاولپور<ref>https://pcrwr.gov.pk/bahawalpur/</ref> #پاکستان سائنس فاونڈیشن، ڈپٹی ڈائریکٹر ملتان<ref>http://www.psf.gov.pk/contact.aspx</ref> #پی ایس کیو سی اے، ڈپٹی ڈائریکٹر ملتان زون<ref>http://updated.psqca.com.pk/contact-us/</ref> #ڈائریکٹوریٹ آف حج، ملتان<ref>https://mora.gov.pk/Detail/M2IzNTUwNjQtMWM1OS00YWIxLWE3ZjUtY2ZiYmM2M2RkOTU0</ref> #وفاقی شرعی عدالت، جنوبی پنجاب، ملتان <ref>https://www.nayatime.com/story/2022-05-07-13-33--1651912414</ref> #ریجنل نیب ملتان<ref>https://nab.gov.pk/contacts.asp#mul</ref> #ایس ایم ای بی ایف سی ساؤتھ پنجاب، ملتان<ref>https://www.smebfcmultan.com/</ref> #نادرا ریجنل ہیڈکوارٹر ملتان<ref>https://www.nadra.gov.pk/operational-management/</ref> #دفتر ایڈیشنل ایڈوکیٹ جنرل، بہاولپور تے ملتان<ref>دفتر ایڈیشنل ایڈوکیٹ جنرل، ملتان و بہاولپور بنچ https://advocategeneral.punjab.gov.pk/law_officer</ref> #قومی امن کمیٹی برائے بین المذاہب ہم آہنگی، حکومت پاکستان<ref>https://www.facebook.com/npcpbwp/</ref> #ڈائریکٹر ٹریڈ ڈیویلپمنٹ اتھارٹی پاکستان، ملتان<ref>https://tdap.gov.pk/</ref> #ڈی جی آڈٹ، جنوبی پنجاب، ملتان<ref>https://agp.gov.pk/Jobs</ref> #پریس انفارمیشن ڈیپارٹمنٹ، ریجنل آفس ملتان<ref>http://pid.gov.pk/contact_regional</ref> #ڈپٹی جنرل مینیجر پیمرا، ملتان<ref>https://pemra.gov.pk/contact.php</ref> #ریجنل دفتر نیشنل ٹیلی کمیونیکیشن کارپوریشن، ملتان<ref>https://ntc.net.pk/ContactCentral.html</ref> ==سرائیکستان (جنوبی پنجاب) سول سیکرٹریٹ دے قانونی پہلو== ==ٻیا ݙیکھو== *[[سرائیکستان]] ==حوالے== gnu5zjz4ukgeebxfr2h14yom8dxbn3v 26990 26988 2022-08-25T15:07:10Z Engr.ismailbhutta 16 /* 7.سیکرٹری لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ */ wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FFFF00" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<span style="font-size:large;">سرائیکستان سول سیکرٹریٹ</span>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[فائل:SERAIKI-SOUTH PUNJAB.jpg|thumb|سرائیکستان دے ضلعے جیہڑے سیکرٹریٹ دے زیرانتظام ہن]] |-|- align="center" |- | '''مرکز''': || [[بہاولپور]]، [[ملتان]] |- | '''زیرانتظام علاقے دی آبادی''': || 34,743,590 (بمطابق 2017ء) |- |- | '''زیر انتظام علاقے دا رقبہ''': || 102,301 مربع [[کلومیٹر]] |- |- | '''آغاز''': || یکم [[جولائی]] 2020ء |- |- | '''حکومتی سربراہ''': || [[کیپٹن (ر) ثاقب ظفر]]، [[ایڈیشنل چیف سیکریٹری، سرائیکستان]] |- |- | '''[[ایڈیشنل آئی جی پولیس، سرائیکی وسیب]]''': || ڈاکٹر [[احسان صادق]] |- |- | '''سرکاری حیثیت''': || انتظامی [[سول سیکرٹریٹ]] |- |'''زیر انتظام علاقہ''' : || بہاولپور، ملتان تے ڈیرہ غازی خان ڈویژن (وسیب دا جزوی علاقہ) |- |} یکم جولائی 2020ء خطہ سرائیکستان دا او تاریخی ݙینہہ اے جݙݨ پاکستان تحریک انصاف دی حکومت ولوں بالخصوص وزیراعلٰی پنجاب سردار عثمان احمد خان بزدار ہوراں دے کاوشاں نال اتھاں سول بیوروکریسی تے پولیس بیوروکریسی دے انتظامی سیکرٹریٹ دا قیام عمل اچ آیا۔ 30 جون 2020ء کوں جناب زاہد اختر زمان دی تقرری بطور پہلے تے تاریخی ایڈیشنل چیف سیکریٹری تے جناب انعام غنی دی تقرری بطور پہلے تے تاریخی ایڈیشنل انسپیکٹر جنرل دے کیتی ڳئی۔ وزیراعلٰی پنجاب سردار عثمان احمد خان بزدار ہوراں نے انہاں ݙوہاں انتظامی سربراہان نال خصوصی ملاقات اچ نیک تمناواں دے بعد سرائیکی خطے دے معاملات تے مسائل بارے تبادلہ خیال کیتا ۔ انہاں ݙوہاں سربراہان نے ݙو جولائی 2020ء کوں سرائیکستان دے انتظامی سیکرٹریٹ (سرکاری ناں جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ) کیتے باقاعدہ طور تے اپݨے ذمہ داریاں سنبھال گھدے۔<ref>https://www.punjab.gov.pk/node/4018</ref> [[فائل:سرائیکستان.jpg|thumb|سرائیکستان]] [[فائل:Saraiki.svg|thumb|Saraiki]] <ref>تحقیق و ترتیب، اسماعیل بھٹہ</ref> ==سرائیکستان سول سیکرٹریٹ دا انتظامی ڈھانچہ== سرائیکستان دے سول سیکرٹریٹ وچ قائم شدہ محمکہ جات دے سربراہان یا سیکرٹریز دی تفصیل درج ذیل ہے۔<ref>https://www.facebook.com/groups/seraikitehreek/permalink/3318592354904141/</ref> ===ایڈیشنل چیف سیکریٹری (ACS)=== #[[زاہد اختر زمان]]، 30 جون 2020ء توں مارچ 2021ء <ref>https://www.radio.gov.pk/01-07-2020/aig-acs-appointed-for-south-punjab-secretariat-on-merit-cm-buzdar</ref> # [[سیف انجم]]، مارچ 2021ء توں اپریل 2021ء <ref>https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2576424575991398&id=100008716420834</ref> # [[کیپٹن (ر) ثاقب ظفر]]، اپریل 2021ء توں تاحال<ref>https://jassaraftab.com/addl-chief-secretary-south-punjab/</ref> <ref>https://www.facebook.com/336893724171085/posts/399129091280881/</ref> ===ایڈیشنل آئی جی پولیس (AIG Police)=== #[[انعام غنی]]، 30 جون 2020ء تو 8 ستمبر 2020ء #[[حافظ عبدالغفار قیصراݨی]]، 8 ستمبر 2020ء توں 25 ستمبر 2020ء #[[کیپٹن (ر) ظفر اقبال]]، 25 ستمبر 2020ء توں مارچ 2022ء # جاوید اکبر ریاض، مارچ 2022ء، بطور قائمقام اے آئی جی # ڈاکٹر [[احسان صادق]]، مارچ 2022ء توں تاحال<ref>https://www.facebook.com/100007096123093/posts/3141527316093775/</ref> ===1.سیکرٹری داخلہ=== #[[مومن آغا]]، 2020ء #[[ساجد بشیر]]، ایڈیشنل سیکریٹری داخلہ، موجودہ ===2.سیکرٹری سروسز اینڈ جنرل ایڈمنسٹریشن ڈیپارٹمنٹ=== #[[نوشین ملک]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===3.سیکرٹری تعلیم=== #[[ڈاکٹر احتشام انور]]، 9 ستمبر 2020ء توں تاحال ===4.سیکرٹری ہیلتھ=== #[[محمد اقبال]]، موجودہ #[[تنویر اقبال تبسم]]، سابقہ #[[محمد اجمل بھٹی]]، سابقہ ===5.سیکرٹری فنانس=== #[[راݨا عبیداللہ انور]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===6.سیکرٹری پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ=== #[[شعیب اقبال سید]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===7.سیکرٹری لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ=== #[[عامر عتیق خان]]، سابقہ<ref>https://www.facebook.com/100064265859528/posts/330448959107297/</ref> #[[راجہ خرم شہزاد عمر]]، سابقہ #[[محمد الطاف بلوچ]]، موجودہ ===8.سیکرٹری ہاؤسنگ، اربن ڈیویلپمنٹ اینڈ پبلک ہیلتھ انجینئرنگ=== #[[جاوید اختر محمود]]، موجودہ #[[لیاقت علی چٹھہ]]، سابقہ ===9.سیکرٹری زراعت=== #[[ثاقب علی عتیل]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===10.سیکرٹری لائیو سٹاک اینڈ ڈیری ڈیویلپمنٹ=== #[[ناصر جمال ہوتیاݨہ]]، موجودہ #[[آفتاب احمد پیرزادہ]]، سابقہ ===11.سیکرٹری انہار=== *[[انجینر عامر خٹک]]، موجودہ ===12. بیت المال=== *مظہر عباس، ریجنل ڈائریکٹر ===13. سیکریٹری جنگلات=== *[[سرفراز مڳسی]]، موجودہ ==سرائیکستان سول سیکرٹریٹ (جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ) وچ شامل محکمے== سرائیکستان دے انتظامی سیکرٹریٹ اچ ابتدائی طور تے مندرجہ ذیل محمکہ جات شامل کیتے ڳئے ہن جنہاں وچوں کجھ دے سیکرٹریاں دی تعیناتی تھیوݨی باقی ہے۔ <ref>https://urdu.siasat.pk/news/2020-08-18/news-47139</ref> #سروسز اینڈ جنرل ایڈمنسٹریشن ڈیپارٹمنٹ #داخلہ #صحت #اعلیٰ تعلیم<ref>https://highereducation.southpunjab.gov.pk/</ref> #سکول ایجوکیشن<ref>https://schooleducation.southpunjab.gov.pk/</ref> #زراعت #پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ #لائیو سٹاک اینڈ ڈیری ڈیویلپمنٹ #پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ #سیکرٹری لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ #سیکرٹری ہاؤسنگ، اربن ڈیویلپمنٹ اینڈ پبلک ہیلتھ انجینئرنگ #آبپاشی #جنگلات #کمیونیکیشن اینڈ ورکس #محکمہ مال (ریونیو) #محکمہ بیت المال #ڈائریکٹوریٹ پبلک ریلیشنز، حکومت پنجاب <ref>https://www.facebook.com/DPRMultan/</ref> #محکمہ پولیس #میٹرو بس سسٹم ملتان<ref>https://pma.punjab.gov.pk/mmbs</ref> #ممبر انفراسٹرکچر ڈویلپمنٹ اتھارٹی ملتان<ref>https://www.idap.pk/details/board-of-authority</ref> #ڈائریکٹر سپیشل برانچ پولیس، جنوبی پنجاب، ملتان<ref>https://thepakistandaily.com/usman-buzdar-appoints-controversial-uncle-as-special-branch-director-south-punjab/</ref> #دفتر ڈائریکٹر پبلک انسٹرکشنز ایجوکیشن جنوبی پنجاب، ملتان #پنجاب ایجوکیشن فاونڈیشن، ریجنل آفس ملتان<ref>http://www.pef.edu.pk/Contact/index.aspx</ref> ===علاقائی وفاقی محکمے تے ادارے=== #واپڈا (میپکو ملتان)<ref>http://www.mepco.com.pk/</ref> #پاکستان پوسٹ (پوسٹ ماسٹر جنرل آفس جنوبی پنجاب سرکل)<ref>https://www.pakpost.gov.pk/contact_us.php#top</ref> #پاکستان ٹیلی ویژن، ملتان مرکز<ref>https://ptv.com.pk/Contact</ref> #ریلوے کنسٹرکشن پاکستان (ریجنل آفس ملتان)<ref>http://www.railcop-pk.com/reg-offices.htm#</ref> #دی انسٹی ٹیوشن آف انجینئرز پاکستان، ملتان سنٹر<ref>http://iepislamabad.org/iep-centres.php</ref> #پاکستان انجینئرنگ کونسل، برانچ آفس ملتان <ref>https://pec.org.pk/branch_laision_offices.aspx، پاکستان انجینئرنگ کونسل، برانچ آفس، شاہ رکن عالم کالونی ملتان </ref> #ایف آئی اے، ملتان<ref>https://www.fia.gov.pk/contact</ref> #اے ٹی آئی آر، ملتان آفس <ref>https://atir.gov.pk/?page=admin</ref> #نیشنل ہائی وے اتھارٹی، جی ایم کنسٹرکشن ، پنجاب ساؤتھ، ملتان <ref>https://nha.gov.pk/contact-us</ref> #ساؤدرن پنجاب ایمبرائیڈری انڈسٹریز (پبلک پرائیویٹ پارٹنرشپ)<ref>http://spei.com.pk/</ref> #نیشنل ہائی وے اینڈ موٹروے پولیس، ڈی آئی جی سینٹرل 2، ملتان <ref>https://nhmp.pitb.gov.pk/telephone_directory</ref> #پوسٹل لائف انشورنس کمپنی لمیٹڈ، ریجنل ڈائریکٹر ملتان<ref>https://plic.com.pk/contact</ref> #پاکستان ٹیلی کمیونیکیشن اتھارٹی، ریجنل آفس ملتان<ref>https://www.pta.gov.pk/en/multan</ref> #پاکستان کونسل فار ریسرچ ان واٹر ریسورسز، ریجنل آفس بہاولپور<ref>https://pcrwr.gov.pk/bahawalpur/</ref> #پاکستان سائنس فاونڈیشن، ڈپٹی ڈائریکٹر ملتان<ref>http://www.psf.gov.pk/contact.aspx</ref> #پی ایس کیو سی اے، ڈپٹی ڈائریکٹر ملتان زون<ref>http://updated.psqca.com.pk/contact-us/</ref> #ڈائریکٹوریٹ آف حج، ملتان<ref>https://mora.gov.pk/Detail/M2IzNTUwNjQtMWM1OS00YWIxLWE3ZjUtY2ZiYmM2M2RkOTU0</ref> #وفاقی شرعی عدالت، جنوبی پنجاب، ملتان <ref>https://www.nayatime.com/story/2022-05-07-13-33--1651912414</ref> #ریجنل نیب ملتان<ref>https://nab.gov.pk/contacts.asp#mul</ref> #ایس ایم ای بی ایف سی ساؤتھ پنجاب، ملتان<ref>https://www.smebfcmultan.com/</ref> #نادرا ریجنل ہیڈکوارٹر ملتان<ref>https://www.nadra.gov.pk/operational-management/</ref> #دفتر ایڈیشنل ایڈوکیٹ جنرل، بہاولپور تے ملتان<ref>دفتر ایڈیشنل ایڈوکیٹ جنرل، ملتان و بہاولپور بنچ https://advocategeneral.punjab.gov.pk/law_officer</ref> #قومی امن کمیٹی برائے بین المذاہب ہم آہنگی، حکومت پاکستان<ref>https://www.facebook.com/npcpbwp/</ref> #ڈائریکٹر ٹریڈ ڈیویلپمنٹ اتھارٹی پاکستان، ملتان<ref>https://tdap.gov.pk/</ref> #ڈی جی آڈٹ، جنوبی پنجاب، ملتان<ref>https://agp.gov.pk/Jobs</ref> #پریس انفارمیشن ڈیپارٹمنٹ، ریجنل آفس ملتان<ref>http://pid.gov.pk/contact_regional</ref> #ڈپٹی جنرل مینیجر پیمرا، ملتان<ref>https://pemra.gov.pk/contact.php</ref> #ریجنل دفتر نیشنل ٹیلی کمیونیکیشن کارپوریشن، ملتان<ref>https://ntc.net.pk/ContactCentral.html</ref> ==سرائیکستان (جنوبی پنجاب) سول سیکرٹریٹ دے قانونی پہلو== ==ٻیا ݙیکھو== *[[سرائیکستان]] ==حوالے== 48ovstjeka0vvrw9scnh6kx7d68k8pc 26993 26990 2022-08-25T15:14:48Z Engr.ismailbhutta 16 /* 7.سیکرٹری لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ */ wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FFFF00" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<span style="font-size:large;">سرائیکستان سول سیکرٹریٹ</span>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[فائل:SERAIKI-SOUTH PUNJAB.jpg|thumb|سرائیکستان دے ضلعے جیہڑے سیکرٹریٹ دے زیرانتظام ہن]] |-|- align="center" |- | '''مرکز''': || [[بہاولپور]]، [[ملتان]] |- | '''زیرانتظام علاقے دی آبادی''': || 34,743,590 (بمطابق 2017ء) |- |- | '''زیر انتظام علاقے دا رقبہ''': || 102,301 مربع [[کلومیٹر]] |- |- | '''آغاز''': || یکم [[جولائی]] 2020ء |- |- | '''حکومتی سربراہ''': || [[کیپٹن (ر) ثاقب ظفر]]، [[ایڈیشنل چیف سیکریٹری، سرائیکستان]] |- |- | '''[[ایڈیشنل آئی جی پولیس، سرائیکی وسیب]]''': || ڈاکٹر [[احسان صادق]] |- |- | '''سرکاری حیثیت''': || انتظامی [[سول سیکرٹریٹ]] |- |'''زیر انتظام علاقہ''' : || بہاولپور، ملتان تے ڈیرہ غازی خان ڈویژن (وسیب دا جزوی علاقہ) |- |} یکم جولائی 2020ء خطہ سرائیکستان دا او تاریخی ݙینہہ اے جݙݨ پاکستان تحریک انصاف دی حکومت ولوں بالخصوص وزیراعلٰی پنجاب سردار عثمان احمد خان بزدار ہوراں دے کاوشاں نال اتھاں سول بیوروکریسی تے پولیس بیوروکریسی دے انتظامی سیکرٹریٹ دا قیام عمل اچ آیا۔ 30 جون 2020ء کوں جناب زاہد اختر زمان دی تقرری بطور پہلے تے تاریخی ایڈیشنل چیف سیکریٹری تے جناب انعام غنی دی تقرری بطور پہلے تے تاریخی ایڈیشنل انسپیکٹر جنرل دے کیتی ڳئی۔ وزیراعلٰی پنجاب سردار عثمان احمد خان بزدار ہوراں نے انہاں ݙوہاں انتظامی سربراہان نال خصوصی ملاقات اچ نیک تمناواں دے بعد سرائیکی خطے دے معاملات تے مسائل بارے تبادلہ خیال کیتا ۔ انہاں ݙوہاں سربراہان نے ݙو جولائی 2020ء کوں سرائیکستان دے انتظامی سیکرٹریٹ (سرکاری ناں جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ) کیتے باقاعدہ طور تے اپݨے ذمہ داریاں سنبھال گھدے۔<ref>https://www.punjab.gov.pk/node/4018</ref> [[فائل:سرائیکستان.jpg|thumb|سرائیکستان]] [[فائل:Saraiki.svg|thumb|Saraiki]] <ref>تحقیق و ترتیب، اسماعیل بھٹہ</ref> ==سرائیکستان سول سیکرٹریٹ دا انتظامی ڈھانچہ== سرائیکستان دے سول سیکرٹریٹ وچ قائم شدہ محمکہ جات دے سربراہان یا سیکرٹریز دی تفصیل درج ذیل ہے۔<ref>https://www.facebook.com/groups/seraikitehreek/permalink/3318592354904141/</ref> ===ایڈیشنل چیف سیکریٹری (ACS)=== #[[زاہد اختر زمان]]، 30 جون 2020ء توں مارچ 2021ء <ref>https://www.radio.gov.pk/01-07-2020/aig-acs-appointed-for-south-punjab-secretariat-on-merit-cm-buzdar</ref> # [[سیف انجم]]، مارچ 2021ء توں اپریل 2021ء <ref>https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2576424575991398&id=100008716420834</ref> # [[کیپٹن (ر) ثاقب ظفر]]، اپریل 2021ء توں تاحال<ref>https://jassaraftab.com/addl-chief-secretary-south-punjab/</ref> <ref>https://www.facebook.com/336893724171085/posts/399129091280881/</ref> ===ایڈیشنل آئی جی پولیس (AIG Police)=== #[[انعام غنی]]، 30 جون 2020ء تو 8 ستمبر 2020ء #[[حافظ عبدالغفار قیصراݨی]]، 8 ستمبر 2020ء توں 25 ستمبر 2020ء #[[کیپٹن (ر) ظفر اقبال]]، 25 ستمبر 2020ء توں مارچ 2022ء # جاوید اکبر ریاض، مارچ 2022ء، بطور قائمقام اے آئی جی # ڈاکٹر [[احسان صادق]]، مارچ 2022ء توں تاحال<ref>https://www.facebook.com/100007096123093/posts/3141527316093775/</ref> ===1.سیکرٹری داخلہ=== #[[مومن آغا]]، 2020ء #[[ساجد بشیر]]، ایڈیشنل سیکریٹری داخلہ، موجودہ ===2.سیکرٹری سروسز اینڈ جنرل ایڈمنسٹریشن ڈیپارٹمنٹ=== #[[نوشین ملک]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===3.سیکرٹری تعلیم=== #[[ڈاکٹر احتشام انور]]، 9 ستمبر 2020ء توں تاحال ===4.سیکرٹری ہیلتھ=== #[[محمد اقبال]]، موجودہ #[[تنویر اقبال تبسم]]، سابقہ #[[محمد اجمل بھٹی]]، سابقہ ===5.سیکرٹری فنانس=== #[[راݨا عبیداللہ انور]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===6.سیکرٹری پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ=== #[[شعیب اقبال سید]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===7.سیکرٹری لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ=== #[[عامر عتیق خان]]، سابقہ<ref>https://www.facebook.com/100064265859528/posts/330448959107297/</ref> #[[راجہ خرم شہزاد عمر]]، سابقہ #[[محمد الطاف بلوچ]]، سابقہ #[[اعجاز خالق رزاقی]]، موجودہ ===8.سیکرٹری ہاؤسنگ، اربن ڈیویلپمنٹ اینڈ پبلک ہیلتھ انجینئرنگ=== #[[جاوید اختر محمود]]، موجودہ #[[لیاقت علی چٹھہ]]، سابقہ ===9.سیکرٹری زراعت=== #[[ثاقب علی عتیل]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===10.سیکرٹری لائیو سٹاک اینڈ ڈیری ڈیویلپمنٹ=== #[[ناصر جمال ہوتیاݨہ]]، موجودہ #[[آفتاب احمد پیرزادہ]]، سابقہ ===11.سیکرٹری انہار=== *[[انجینر عامر خٹک]]، موجودہ ===12. بیت المال=== *مظہر عباس، ریجنل ڈائریکٹر ===13. سیکریٹری جنگلات=== *[[سرفراز مڳسی]]، موجودہ ==سرائیکستان سول سیکرٹریٹ (جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ) وچ شامل محکمے== سرائیکستان دے انتظامی سیکرٹریٹ اچ ابتدائی طور تے مندرجہ ذیل محمکہ جات شامل کیتے ڳئے ہن جنہاں وچوں کجھ دے سیکرٹریاں دی تعیناتی تھیوݨی باقی ہے۔ <ref>https://urdu.siasat.pk/news/2020-08-18/news-47139</ref> #سروسز اینڈ جنرل ایڈمنسٹریشن ڈیپارٹمنٹ #داخلہ #صحت #اعلیٰ تعلیم<ref>https://highereducation.southpunjab.gov.pk/</ref> #سکول ایجوکیشن<ref>https://schooleducation.southpunjab.gov.pk/</ref> #زراعت #پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ #لائیو سٹاک اینڈ ڈیری ڈیویلپمنٹ #پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ #سیکرٹری لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ #سیکرٹری ہاؤسنگ، اربن ڈیویلپمنٹ اینڈ پبلک ہیلتھ انجینئرنگ #آبپاشی #جنگلات #کمیونیکیشن اینڈ ورکس #محکمہ مال (ریونیو) #محکمہ بیت المال #ڈائریکٹوریٹ پبلک ریلیشنز، حکومت پنجاب <ref>https://www.facebook.com/DPRMultan/</ref> #محکمہ پولیس #میٹرو بس سسٹم ملتان<ref>https://pma.punjab.gov.pk/mmbs</ref> #ممبر انفراسٹرکچر ڈویلپمنٹ اتھارٹی ملتان<ref>https://www.idap.pk/details/board-of-authority</ref> #ڈائریکٹر سپیشل برانچ پولیس، جنوبی پنجاب، ملتان<ref>https://thepakistandaily.com/usman-buzdar-appoints-controversial-uncle-as-special-branch-director-south-punjab/</ref> #دفتر ڈائریکٹر پبلک انسٹرکشنز ایجوکیشن جنوبی پنجاب، ملتان #پنجاب ایجوکیشن فاونڈیشن، ریجنل آفس ملتان<ref>http://www.pef.edu.pk/Contact/index.aspx</ref> ===علاقائی وفاقی محکمے تے ادارے=== #واپڈا (میپکو ملتان)<ref>http://www.mepco.com.pk/</ref> #پاکستان پوسٹ (پوسٹ ماسٹر جنرل آفس جنوبی پنجاب سرکل)<ref>https://www.pakpost.gov.pk/contact_us.php#top</ref> #پاکستان ٹیلی ویژن، ملتان مرکز<ref>https://ptv.com.pk/Contact</ref> #ریلوے کنسٹرکشن پاکستان (ریجنل آفس ملتان)<ref>http://www.railcop-pk.com/reg-offices.htm#</ref> #دی انسٹی ٹیوشن آف انجینئرز پاکستان، ملتان سنٹر<ref>http://iepislamabad.org/iep-centres.php</ref> #پاکستان انجینئرنگ کونسل، برانچ آفس ملتان <ref>https://pec.org.pk/branch_laision_offices.aspx، پاکستان انجینئرنگ کونسل، برانچ آفس، شاہ رکن عالم کالونی ملتان </ref> #ایف آئی اے، ملتان<ref>https://www.fia.gov.pk/contact</ref> #اے ٹی آئی آر، ملتان آفس <ref>https://atir.gov.pk/?page=admin</ref> #نیشنل ہائی وے اتھارٹی، جی ایم کنسٹرکشن ، پنجاب ساؤتھ، ملتان <ref>https://nha.gov.pk/contact-us</ref> #ساؤدرن پنجاب ایمبرائیڈری انڈسٹریز (پبلک پرائیویٹ پارٹنرشپ)<ref>http://spei.com.pk/</ref> #نیشنل ہائی وے اینڈ موٹروے پولیس، ڈی آئی جی سینٹرل 2، ملتان <ref>https://nhmp.pitb.gov.pk/telephone_directory</ref> #پوسٹل لائف انشورنس کمپنی لمیٹڈ، ریجنل ڈائریکٹر ملتان<ref>https://plic.com.pk/contact</ref> #پاکستان ٹیلی کمیونیکیشن اتھارٹی، ریجنل آفس ملتان<ref>https://www.pta.gov.pk/en/multan</ref> #پاکستان کونسل فار ریسرچ ان واٹر ریسورسز، ریجنل آفس بہاولپور<ref>https://pcrwr.gov.pk/bahawalpur/</ref> #پاکستان سائنس فاونڈیشن، ڈپٹی ڈائریکٹر ملتان<ref>http://www.psf.gov.pk/contact.aspx</ref> #پی ایس کیو سی اے، ڈپٹی ڈائریکٹر ملتان زون<ref>http://updated.psqca.com.pk/contact-us/</ref> #ڈائریکٹوریٹ آف حج، ملتان<ref>https://mora.gov.pk/Detail/M2IzNTUwNjQtMWM1OS00YWIxLWE3ZjUtY2ZiYmM2M2RkOTU0</ref> #وفاقی شرعی عدالت، جنوبی پنجاب، ملتان <ref>https://www.nayatime.com/story/2022-05-07-13-33--1651912414</ref> #ریجنل نیب ملتان<ref>https://nab.gov.pk/contacts.asp#mul</ref> #ایس ایم ای بی ایف سی ساؤتھ پنجاب، ملتان<ref>https://www.smebfcmultan.com/</ref> #نادرا ریجنل ہیڈکوارٹر ملتان<ref>https://www.nadra.gov.pk/operational-management/</ref> #دفتر ایڈیشنل ایڈوکیٹ جنرل، بہاولپور تے ملتان<ref>دفتر ایڈیشنل ایڈوکیٹ جنرل، ملتان و بہاولپور بنچ https://advocategeneral.punjab.gov.pk/law_officer</ref> #قومی امن کمیٹی برائے بین المذاہب ہم آہنگی، حکومت پاکستان<ref>https://www.facebook.com/npcpbwp/</ref> #ڈائریکٹر ٹریڈ ڈیویلپمنٹ اتھارٹی پاکستان، ملتان<ref>https://tdap.gov.pk/</ref> #ڈی جی آڈٹ، جنوبی پنجاب، ملتان<ref>https://agp.gov.pk/Jobs</ref> #پریس انفارمیشن ڈیپارٹمنٹ، ریجنل آفس ملتان<ref>http://pid.gov.pk/contact_regional</ref> #ڈپٹی جنرل مینیجر پیمرا، ملتان<ref>https://pemra.gov.pk/contact.php</ref> #ریجنل دفتر نیشنل ٹیلی کمیونیکیشن کارپوریشن، ملتان<ref>https://ntc.net.pk/ContactCentral.html</ref> ==سرائیکستان (جنوبی پنجاب) سول سیکرٹریٹ دے قانونی پہلو== ==ٻیا ݙیکھو== *[[سرائیکستان]] ==حوالے== i3emruwzcjufv9uc7j3ae9unozcahpu 26996 26993 2022-08-25T15:18:07Z Engr.ismailbhutta 16 /* 6.سیکرٹری پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ */ wikitext text/x-wiki {| cellpadding="5" cellspacing=0 style="border: 1px solid #cccccc; float: left; clear: right; margin-left: 1em; margin-bottom: 0.5em; background: #fcfcfc; width: 305px" | style="background:#FFFF00" align="center" width="130px" colspan=2 |'''<span style="font-size:large;">سرائیکستان سول سیکرٹریٹ</span>''' |- |-style="margin:0;background:#ccccff";width:100%" align="center" cellpadding="2" |- align="center" | colspan="2" style="border-bottom: 2px solid #D3D3D3;" | [[فائل:SERAIKI-SOUTH PUNJAB.jpg|thumb|سرائیکستان دے ضلعے جیہڑے سیکرٹریٹ دے زیرانتظام ہن]] |-|- align="center" |- | '''مرکز''': || [[بہاولپور]]، [[ملتان]] |- | '''زیرانتظام علاقے دی آبادی''': || 34,743,590 (بمطابق 2017ء) |- |- | '''زیر انتظام علاقے دا رقبہ''': || 102,301 مربع [[کلومیٹر]] |- |- | '''آغاز''': || یکم [[جولائی]] 2020ء |- |- | '''حکومتی سربراہ''': || [[کیپٹن (ر) ثاقب ظفر]]، [[ایڈیشنل چیف سیکریٹری، سرائیکستان]] |- |- | '''[[ایڈیشنل آئی جی پولیس، سرائیکی وسیب]]''': || ڈاکٹر [[احسان صادق]] |- |- | '''سرکاری حیثیت''': || انتظامی [[سول سیکرٹریٹ]] |- |'''زیر انتظام علاقہ''' : || بہاولپور، ملتان تے ڈیرہ غازی خان ڈویژن (وسیب دا جزوی علاقہ) |- |} یکم جولائی 2020ء خطہ سرائیکستان دا او تاریخی ݙینہہ اے جݙݨ پاکستان تحریک انصاف دی حکومت ولوں بالخصوص وزیراعلٰی پنجاب سردار عثمان احمد خان بزدار ہوراں دے کاوشاں نال اتھاں سول بیوروکریسی تے پولیس بیوروکریسی دے انتظامی سیکرٹریٹ دا قیام عمل اچ آیا۔ 30 جون 2020ء کوں جناب زاہد اختر زمان دی تقرری بطور پہلے تے تاریخی ایڈیشنل چیف سیکریٹری تے جناب انعام غنی دی تقرری بطور پہلے تے تاریخی ایڈیشنل انسپیکٹر جنرل دے کیتی ڳئی۔ وزیراعلٰی پنجاب سردار عثمان احمد خان بزدار ہوراں نے انہاں ݙوہاں انتظامی سربراہان نال خصوصی ملاقات اچ نیک تمناواں دے بعد سرائیکی خطے دے معاملات تے مسائل بارے تبادلہ خیال کیتا ۔ انہاں ݙوہاں سربراہان نے ݙو جولائی 2020ء کوں سرائیکستان دے انتظامی سیکرٹریٹ (سرکاری ناں جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ) کیتے باقاعدہ طور تے اپݨے ذمہ داریاں سنبھال گھدے۔<ref>https://www.punjab.gov.pk/node/4018</ref> [[فائل:سرائیکستان.jpg|thumb|سرائیکستان]] [[فائل:Saraiki.svg|thumb|Saraiki]] <ref>تحقیق و ترتیب، اسماعیل بھٹہ</ref> ==سرائیکستان سول سیکرٹریٹ دا انتظامی ڈھانچہ== سرائیکستان دے سول سیکرٹریٹ وچ قائم شدہ محمکہ جات دے سربراہان یا سیکرٹریز دی تفصیل درج ذیل ہے۔<ref>https://www.facebook.com/groups/seraikitehreek/permalink/3318592354904141/</ref> ===ایڈیشنل چیف سیکریٹری (ACS)=== #[[زاہد اختر زمان]]، 30 جون 2020ء توں مارچ 2021ء <ref>https://www.radio.gov.pk/01-07-2020/aig-acs-appointed-for-south-punjab-secretariat-on-merit-cm-buzdar</ref> # [[سیف انجم]]، مارچ 2021ء توں اپریل 2021ء <ref>https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2576424575991398&id=100008716420834</ref> # [[کیپٹن (ر) ثاقب ظفر]]، اپریل 2021ء توں تاحال<ref>https://jassaraftab.com/addl-chief-secretary-south-punjab/</ref> <ref>https://www.facebook.com/336893724171085/posts/399129091280881/</ref> ===ایڈیشنل آئی جی پولیس (AIG Police)=== #[[انعام غنی]]، 30 جون 2020ء تو 8 ستمبر 2020ء #[[حافظ عبدالغفار قیصراݨی]]، 8 ستمبر 2020ء توں 25 ستمبر 2020ء #[[کیپٹن (ر) ظفر اقبال]]، 25 ستمبر 2020ء توں مارچ 2022ء # جاوید اکبر ریاض، مارچ 2022ء، بطور قائمقام اے آئی جی # ڈاکٹر [[احسان صادق]]، مارچ 2022ء توں تاحال<ref>https://www.facebook.com/100007096123093/posts/3141527316093775/</ref> ===1.سیکرٹری داخلہ=== #[[مومن آغا]]، 2020ء #[[ساجد بشیر]]، ایڈیشنل سیکریٹری داخلہ، موجودہ ===2.سیکرٹری سروسز اینڈ جنرل ایڈمنسٹریشن ڈیپارٹمنٹ=== #[[نوشین ملک]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===3.سیکرٹری تعلیم=== #[[ڈاکٹر احتشام انور]]، 9 ستمبر 2020ء توں تاحال ===4.سیکرٹری ہیلتھ=== #[[محمد اقبال]]، موجودہ #[[تنویر اقبال تبسم]]، سابقہ #[[محمد اجمل بھٹی]]، سابقہ ===5.سیکرٹری فنانس=== #[[راݨا عبیداللہ انور]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===6.سیکرٹری پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ=== #[[شعیب اقبال سید]]، 2020ء #[[آفتاب احمد پیرزادہ]]، موجودہ ===7.سیکرٹری لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ=== #[[عامر عتیق خان]]، سابقہ<ref>https://www.facebook.com/100064265859528/posts/330448959107297/</ref> #[[راجہ خرم شہزاد عمر]]، سابقہ #[[محمد الطاف بلوچ]]، سابقہ #[[اعجاز خالق رزاقی]]، موجودہ ===8.سیکرٹری ہاؤسنگ، اربن ڈیویلپمنٹ اینڈ پبلک ہیلتھ انجینئرنگ=== #[[جاوید اختر محمود]]، موجودہ #[[لیاقت علی چٹھہ]]، سابقہ ===9.سیکرٹری زراعت=== #[[ثاقب علی عتیل]]، 31 اگست 2020ء توں تاحال ===10.سیکرٹری لائیو سٹاک اینڈ ڈیری ڈیویلپمنٹ=== #[[ناصر جمال ہوتیاݨہ]]، موجودہ #[[آفتاب احمد پیرزادہ]]، سابقہ ===11.سیکرٹری انہار=== *[[انجینر عامر خٹک]]، موجودہ ===12. بیت المال=== *مظہر عباس، ریجنل ڈائریکٹر ===13. سیکریٹری جنگلات=== *[[سرفراز مڳسی]]، موجودہ ==سرائیکستان سول سیکرٹریٹ (جنوبی پنجاب سیکرٹریٹ) وچ شامل محکمے== سرائیکستان دے انتظامی سیکرٹریٹ اچ ابتدائی طور تے مندرجہ ذیل محمکہ جات شامل کیتے ڳئے ہن جنہاں وچوں کجھ دے سیکرٹریاں دی تعیناتی تھیوݨی باقی ہے۔ <ref>https://urdu.siasat.pk/news/2020-08-18/news-47139</ref> #سروسز اینڈ جنرل ایڈمنسٹریشن ڈیپارٹمنٹ #داخلہ #صحت #اعلیٰ تعلیم<ref>https://highereducation.southpunjab.gov.pk/</ref> #سکول ایجوکیشن<ref>https://schooleducation.southpunjab.gov.pk/</ref> #زراعت #پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ #لائیو سٹاک اینڈ ڈیری ڈیویلپمنٹ #پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ #سیکرٹری لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ #سیکرٹری ہاؤسنگ، اربن ڈیویلپمنٹ اینڈ پبلک ہیلتھ انجینئرنگ #آبپاشی #جنگلات #کمیونیکیشن اینڈ ورکس #محکمہ مال (ریونیو) #محکمہ بیت المال #ڈائریکٹوریٹ پبلک ریلیشنز، حکومت پنجاب <ref>https://www.facebook.com/DPRMultan/</ref> #محکمہ پولیس #میٹرو بس سسٹم ملتان<ref>https://pma.punjab.gov.pk/mmbs</ref> #ممبر انفراسٹرکچر ڈویلپمنٹ اتھارٹی ملتان<ref>https://www.idap.pk/details/board-of-authority</ref> #ڈائریکٹر سپیشل برانچ پولیس، جنوبی پنجاب، ملتان<ref>https://thepakistandaily.com/usman-buzdar-appoints-controversial-uncle-as-special-branch-director-south-punjab/</ref> #دفتر ڈائریکٹر پبلک انسٹرکشنز ایجوکیشن جنوبی پنجاب، ملتان #پنجاب ایجوکیشن فاونڈیشن، ریجنل آفس ملتان<ref>http://www.pef.edu.pk/Contact/index.aspx</ref> ===علاقائی وفاقی محکمے تے ادارے=== #واپڈا (میپکو ملتان)<ref>http://www.mepco.com.pk/</ref> #پاکستان پوسٹ (پوسٹ ماسٹر جنرل آفس جنوبی پنجاب سرکل)<ref>https://www.pakpost.gov.pk/contact_us.php#top</ref> #پاکستان ٹیلی ویژن، ملتان مرکز<ref>https://ptv.com.pk/Contact</ref> #ریلوے کنسٹرکشن پاکستان (ریجنل آفس ملتان)<ref>http://www.railcop-pk.com/reg-offices.htm#</ref> #دی انسٹی ٹیوشن آف انجینئرز پاکستان، ملتان سنٹر<ref>http://iepislamabad.org/iep-centres.php</ref> #پاکستان انجینئرنگ کونسل، برانچ آفس ملتان <ref>https://pec.org.pk/branch_laision_offices.aspx، پاکستان انجینئرنگ کونسل، برانچ آفس، شاہ رکن عالم کالونی ملتان </ref> #ایف آئی اے، ملتان<ref>https://www.fia.gov.pk/contact</ref> #اے ٹی آئی آر، ملتان آفس <ref>https://atir.gov.pk/?page=admin</ref> #نیشنل ہائی وے اتھارٹی، جی ایم کنسٹرکشن ، پنجاب ساؤتھ، ملتان <ref>https://nha.gov.pk/contact-us</ref> #ساؤدرن پنجاب ایمبرائیڈری انڈسٹریز (پبلک پرائیویٹ پارٹنرشپ)<ref>http://spei.com.pk/</ref> #نیشنل ہائی وے اینڈ موٹروے پولیس، ڈی آئی جی سینٹرل 2، ملتان <ref>https://nhmp.pitb.gov.pk/telephone_directory</ref> #پوسٹل لائف انشورنس کمپنی لمیٹڈ، ریجنل ڈائریکٹر ملتان<ref>https://plic.com.pk/contact</ref> #پاکستان ٹیلی کمیونیکیشن اتھارٹی، ریجنل آفس ملتان<ref>https://www.pta.gov.pk/en/multan</ref> #پاکستان کونسل فار ریسرچ ان واٹر ریسورسز، ریجنل آفس بہاولپور<ref>https://pcrwr.gov.pk/bahawalpur/</ref> #پاکستان سائنس فاونڈیشن، ڈپٹی ڈائریکٹر ملتان<ref>http://www.psf.gov.pk/contact.aspx</ref> #پی ایس کیو سی اے، ڈپٹی ڈائریکٹر ملتان زون<ref>http://updated.psqca.com.pk/contact-us/</ref> #ڈائریکٹوریٹ آف حج، ملتان<ref>https://mora.gov.pk/Detail/M2IzNTUwNjQtMWM1OS00YWIxLWE3ZjUtY2ZiYmM2M2RkOTU0</ref> #وفاقی شرعی عدالت، جنوبی پنجاب، ملتان <ref>https://www.nayatime.com/story/2022-05-07-13-33--1651912414</ref> #ریجنل نیب ملتان<ref>https://nab.gov.pk/contacts.asp#mul</ref> #ایس ایم ای بی ایف سی ساؤتھ پنجاب، ملتان<ref>https://www.smebfcmultan.com/</ref> #نادرا ریجنل ہیڈکوارٹر ملتان<ref>https://www.nadra.gov.pk/operational-management/</ref> #دفتر ایڈیشنل ایڈوکیٹ جنرل، بہاولپور تے ملتان<ref>دفتر ایڈیشنل ایڈوکیٹ جنرل، ملتان و بہاولپور بنچ https://advocategeneral.punjab.gov.pk/law_officer</ref> #قومی امن کمیٹی برائے بین المذاہب ہم آہنگی، حکومت پاکستان<ref>https://www.facebook.com/npcpbwp/</ref> #ڈائریکٹر ٹریڈ ڈیویلپمنٹ اتھارٹی پاکستان، ملتان<ref>https://tdap.gov.pk/</ref> #ڈی جی آڈٹ، جنوبی پنجاب، ملتان<ref>https://agp.gov.pk/Jobs</ref> #پریس انفارمیشن ڈیپارٹمنٹ، ریجنل آفس ملتان<ref>http://pid.gov.pk/contact_regional</ref> #ڈپٹی جنرل مینیجر پیمرا، ملتان<ref>https://pemra.gov.pk/contact.php</ref> #ریجنل دفتر نیشنل ٹیلی کمیونیکیشن کارپوریشن، ملتان<ref>https://ntc.net.pk/ContactCentral.html</ref> ==سرائیکستان (جنوبی پنجاب) سول سیکرٹریٹ دے قانونی پہلو== ==ٻیا ݙیکھو== *[[سرائیکستان]] ==حوالے== 1s3llqoe2ozt8iqkmacysmfkm8buw0t 0 5475 26997 25665 2022-08-25T15:19:17Z Engr.ismailbhutta 16 wikitext text/x-wiki آفتاب احمد پیرزادہ سابقہ سیکرٹری لائیو سٹاک اینڈ ڈیری ڈیویلپمنٹ تے موجودہ سیکریٹری پلاننگ اینڈ ڈیویلپمنٹ، [[سرائیکی وسیب]] ہن۔ ==حوالے== 4x867z2mv9yq1hkmopr7xd4snbpx5p7 0 5698 26985 25971 2022-08-25T14:53:21Z Engr.ismailbhutta 16 wikitext text/x-wiki محکمہ پرائمری و سیکنڈری ہیلتھ کیئر ڈیپارٹمنٹ دے سابقہ سیکریٹری برائے [[سرائیکی]] وسیب، تنویر اقبال تبسم ہن۔ ==حوالے== efv5wyyoocl0naeicyewhkyg0npu3gm 0 5815 27000 26859 2022-08-26T05:51:02Z فرھاد فریدی 1239 wikitext text/x-wiki فرھاد فریدی [[سرائیکی زبان|سرائیکی]] شاعر ہے۔ == جم پل == 4 اپریل 2000ء بستی فقیرے خاں روش آباد [[رحیم یار خان]] == تعلیم == بی ۔ اے == آغاز شاعری == اپریل 2015ء == استاد شاعری == ملک سراج احمد گل آف گل آرٹس شیخ واہن == کتاباں == 1 راز تمنا ( سرائیکی تے اردو نعتاں ) 2 انتظار ( مجازی شاعری ) 3 کھل تاں سہی ( مزاحیہ شاعری ) نوٹ۔ حالی کتاباں نی چھپیاں == رابطہ نمبر == 03093381202 == اردو نعت == آپ کی آمد سے پہلے آشنا کوئی نہ تھا کون خالق ہے ہمارا جانتا کوئی نہ تھا چار سو پھیلے جہالت کے اندھیرے اس طرح مالک ارض و سما کو مانتا کوئی نہ تھا ظلم تھے اتنے کہ جن کی انتہا کوئی نہ تھی کیا غلاموں کا ہے حق اسکا پتا کوئی نہ تھا آپ نے بخشا ہے عورت کو بھی عزت کا مقام اس کو پہلے احتراما دیکھتا کوئی نہ تھا نور حق ظلمت کے پردوں میں نہاں تھا اس قدر جھوٹ ہی کا راج تھا یاں حق نوا کوئی نہ تھا نعت لکھنے سے مجھے عزت ملی شہرت ملی بے نوا فرھاد کو تو جانتا کوئی نہ تھا === نعتیہ ڈوہڑہ === ہک لکھ تے چووی ہزار کنوں ہے اعلی شان محمد دا اے کل کائنات محمد دی ہے رب رحمان محمد دا " الحمد کنوں وناس توڑیں " سیرت قرآن محمد دا فرھاد گناہ گار امت تے ہے بہوں احسان محمدا دا === مجازی ڈوہڑہ === توں رس گئیں سانول بعد تیڈے میڈے اجڑ گئے حالات اے نی رکدے نیر اکھیں کولوں نت ہنجواں دی برسات اے سک سینے رکھ پیا جیندا ہاں ہر ویلھے تیڈی تات اے فرھاد میاں ہن ول آ توں میڈی اوکھیں نھبدی رات اے === قعطہ === سو سو فن فنکار کریندن دوکھا اج دے یار کریندن منہ تے بس ڈیکھاونڑں لئی لوک اتھاں دے پیار کریندن === غزل === او شخص نال میڈے تاں اتنی وفا کرے جیکر ہے کمدا منہ تاں ول اکھ وی حیا کرے میڈی پسند جو ہے او میڈا بݨے نصیب اے کاش میڈا ایجھا مقدر خدا کرے کھادی قسم صنم ہے نہ مردیں تلک نکھڑساں قائم رہے قسم تے او شالا خدا کرے ہک زندگی جہان تے گھن تے آئے ہیسے ہن خاہشاں ہزار ڈس انسان کیا کرے محشر دا اونکوں کوئی ولا خوف ہی نہیں جو زندگی سنت دے مطابق ادا کرے کوئی کہیں دا یار نی روشن دماغ رکھ تھی سگدے جتنا بندہ ہن اپݨا بچا کرے اتنی تاں لاج رکھ توں میڈے پیار دی سجݨ فرھاد جے ملے تاں گلے لا ملا کرے === غزل === آ ملیں ہا یار ساکوں رستے وچ جیویں تھیا ہا پیار ساکوں رستے وچ زندگی دے بار نے تیڈے سوا کر ڈتے بیمار ساکوں رستے وچ زندگی ہے نام تیڈے دلربا مار پر ناں مار ساکوں رستے وچ کوئی وی کرکے بہانہ آپیا تھی ویسے دیدار ساکوں رستے وچ لج رکھیں ہا پیار دی کجھ تاں سجن کر نہ ایویں خوار ساکوں رستے وچ من گھنو سئیں التجا فرھاد دی مل ونجو سرکار ساکوں رستے وچ == غزل == سر جھکاوݨ موت ہے سر کوں جھکاؤں کیوں اساں اپݨے کیتے خود اے پھندا ݙس بݨاؤں کیوں اساں در تے دشمن یا سجݨ ٹر جو آئے تاں خیر نی ساکوں زیبا نی ݙیندا خالی ولاؤں کیوں اساں درد دا احساس جینکوں کجھ نہ تھیووے یار وے اونکوں ٻیٹھے مفتا ہردم ݙکھ سݨاؤں کیوں اساں پیار وچ فرھاد ہوندے جھیڑے تے تکرار نی ہر نکی جی ڳال تے ݙس منہ ونڄاؤں کیوں اساں == غزل == اوکھے کم نہ آون یار اپݨے کیا کروں کم نہ آون ہتھوں ݙیون خار اپݨے کیا کروں ٻھل ڳئیوسے رل ڳئیوسے امدی ساکوں نی سمجھ شھر اپݨے وچ نی ریہے کم کار اپݨے کیا کروں قوم ساری رل گئی اے آ کراچی دے شھر وچ ملک دے حاکم جو ہن غردار اپݨے کیا کروں ملک دے وچ بے سکونی کیوں نہ تھیووے یار وے کمی کسبی بݨ گئے سردار اپݨے کیا کروں کیا لڑے فرؔھاد شودا جنگ اتھ انصاف دی اتھ تاں ڈیندن لوک سانول مار اپݨے کیا کروں فرھاد فریدی === مزاحیہ شاعری === جڈاں شادی تھی نہ ہئی ساڈی ہر فکر کنوں آزاد ہاسے ڈینہہ رات سکون وچ لنگھدے ہن نت خشیاں دے وچ شاد ہاسے نہ روز دے جھگڑے جھیڑے ہن نہ کریندے اج وانگوں فریاد ہاسے ہا سکھ تے راج فرھاد ساڈا نہ اج وانگوں برباد ہاس اے غلطی تہاں نہ کریجو کرینداں لوکو صاف میں ڳال تھی گے میݙا اوکھا حال چھوٹے سن دی پرنیوم چھوری پیوء ماء اونکوں پرنایا زوری حکومت توں یارو چوری بݨی میں تے یار وٻال جیں ٹائم وینداں اوندے نیڑے لیندی اے میݙے نال او جھیڑے کھلویندی اے میں تے سارے ویہڑے اہدی اے حالی ہاں میں ٻال نیڑے ونجاں چھرکیاں بھرے بہے میں کنوں پرے پرے سݨ تے ناں او میݙا ڈرے بہندی نی او میڈے نال میں تاں رہ گیم انویں کنوارہ بھانویں شادی کیتم یارا کیویں کراں یار گزارا صبر کراں بے کتنے سال نہ او میڈے کپڑے دھووے ہر ویلھے او بیٹھی رووے نت ہار ہنجوں دے پووے مردا پے میݙا بھوکا مال رووے یار سویر تے شام تھی گیاں میڈیاں نندراں حرام تے توڑیں پیواں صبر دے جام ڳل پے گیا ݙکھیں دا گڑدھال جہڑے چھوٹی عمر وچ چا پرنیندن او اپݨے ٻال تے ظلم کریندن سارے یار قانون ونجیندن کیتے برباد ساکوں اپݨیں اعمال فرھاد خدا دے خوف توں ݙرو نہ چھوٹی عمر وچ شادی کرو ایجھے جیوݨ توں اوہو ٻݙ مرو برابر عمر دا ہووے بئھیوال btn5cgffmsxpou423u4ucrttdxqfc8f 0 5943 26974 26930 2022-08-25T13:10:06Z Engr.ismailbhutta 16 wikitext text/x-wiki میر امن لطفؔ دہلوی (1748ء – 1806ء) فورٹ ولیم کالج نال وابستہ ہن تے جدید اردو نثر دے بانیاں وچوں ہن۔ آپ نے باقاعدہ شاعری کݙہیں نی کیتی۔ خود لکھدن۔ "نہ شاعر ہوں میں اور نہ شاعر کا بھائی" میر امن دے بزرگ [[نصیر الدین محمد ہمایوں|ہمایوں]] دے عہد وچ [[مغل|مغلیہ دربار]] نال وابستہ تھئے۔ آپ [[دہلی]] وچ پیدا تھئے تے اتھائیں پروان چڑھے۔<ref>https://www.rekhta.org/poets/mir-amman/profile?lang=ur</ref> مغلاں دے دور آخر وچ جݙݨ دلی کوں [[احمد شاہ ابدالی]] نے تاراج کیتا تے [[سورج مل ڄٹ]] نے لٹا تاں میر امن، دلی کوں خیرباد آکھ کے عظیم آباد پہنچے۔ اتھوں کلکتہ ڳئے، کجھ ݙینہہ بیکاری وچ گذرے۔ بالآخر [[میر بہادر علی حسینی]] نے انہاں دا تعارف [[فورٹ ولیم کالج]] دے شعبہ ہندوستانی دے سربراہ [[جان گلکرسٹ|ڈاکٹر گل کرائسٹ]] نال کرایا۔ انہاں نے میر امن کوں کالج وچ ملازم رکھ گھدا تے [[باغ و بہار (کتاب)|قصہ چہار درویش]] (فارسی) سلیس اردو نثر وچ لکھݨ تے مامور کیتا۔ چنانچہ انہاں دی فرمائش تے [[1801ء]] وچ [[باغ و بہار (کتاب)|باغ و بہار]] لکھݨی شروع کیتی۔ اے [[1802ء]] وچ مکمل تھئی تے اونہی سال ہندوستانی مینول وچ ایندے 102 صفحے شائع تھئے۔ بعد ازاں 1804ء وچ نظر ثانی شدہ مکمل ایڈیشن منظر عام تے آیا۔ میر امن دی ݙوجھی کتاب گنج خوبی ہے جیہڑی ملا حسین واعظ کاشفی دی اخلاق محسنی دا اردو ترجمہ ہے۔ میر امن دہلوی دی زندگی دے حالات کہیں کتاب یا تذکرے وچ نی ملدے، لہٰذا انہاں دی ولادت، وفات تے مدفن دے متعلق کہیں کوں صحت دے نال کجھ معلوم نی۔<ref>تحقیق، اسماعیل بھٹہ</ref> ==حوالے== rz01vn3pkpra5konbqbc70u4x5riw26 0 5944 26975 26932 2022-08-25T13:10:37Z Engr.ismailbhutta 16 wikitext text/x-wiki '''سید حیدر بخش حیدری''' دی ولادت دے متعلق کجھ وثوق نال نی اکھیج سڳدا۔ ٻس اتنا معلوم ہے کہ دلی وچ پیدا تھئے۔ [[فورٹ ولیم کالج]] دے مصنفین وچوں [[میر امن دہلوی|میرامن]] دے بعد جیں مصنف کوں زیادہ شہرت حاصل تھئی۔ اوہ سید حیدر بخش حیدری ہن۔ [[دلی|دہلی]] دی بربادی دے زمانے وچ حیدری دے والد دہلی توں بنارس چلے ڳئے۔ فورٹ ولیم کالج کیتے ہندوستانی منشیاں دی ضرورت دا سݨ کے حیدری ملازمت کیتے کلکتہ ڳئے۔ ڈاکٹر گلکرسٹ تک رسائی کیتے ہک ”قصہ مہر و ماہ“ وی نال لکھ کے گھن ڳئے۔ گلکرسٹ نے کہانی کوں پسند کیتا تے اُنہاں کوں کالج وچ بطور منشی مقرر کیتا۔ اوہ ٻارہاں سال تک کالج نال منسلک رہیے۔ [[1823ء]] وچ بنارس وچ انتقال کر ڳئے۔<br> فورٹ ولیم کالج دے تمام مصنفین وچوں سب توں زیادہ کتاباں لکھݨ والے سید حیدر بخش حیدری ہن۔ انہاں دی تصانیف دی تعداد ݙاہ دے قریب ہے جنہاں وچ <br> * 1)قصہ مہر و ماہ * 2)قصہ [[لیلیٰ مجنوں]] * 3) ہفت پیکر * 4) تاریخ نادری * 5) گلزار دانش * 6)گلدستہ حیدری * 7)گلشن ہند * 8) طوطا کہانی * 9)آرائش محفل لیکن حیدری دی شہرت دا سبب اُنہاں دے ݙو کتاباں [[طوطا کہانی]]، تے [[آرائش محفل]] ہن۔ ایہ ݙوہیں کتاباں، داستاناں جیہڑے [[جان گلکرسٹ]] دی فرمائش تے لکھے ڳئے۔<br> ”طوطا کہانی “جیندے ناں توں ظاہر ہے کہ ایہ کتاب مختلف کہانیاں دا ہک مجموعہ ہے جیندے سب کہانیاں ہک طوطے دی زبانی بیان کیتے ڳن ۔ ایں کتاب وچ 35 کہانیاں ہن۔ ایندے وچ ݙسا ڳیا ہے کہ ہک عورت اپݨے پئے دی عدم موجودگی وچ اپݨے محبوب نال ملݨ ونڄݨ چاہندی ہے۔ طوطا ہر روز اونکوں ہک کہانی سݨاوݨ شروع کر ݙیندے تے ہر روز ڳالہیں ڳالہیں وچ سویر کر ݙیندے تے اوہ اپݨے محبوب نال ملݨ نی ونڄ سڳدی حتیٰ کہ ایں دوران اوندا پئے آ ویندے۔ جتھاں تک کتاب دے اسلوب دا تعلق ہے تاں سادگی دے نال نال حیدری نے عبارت کوں رنگین بݨاوݨ کیتے قافیہ پیمائی نال وی کم گھدے۔ ایندے علاوہ موقع تے محل دے مطابق اشعار دا وی استعمال کیتے۔ طوطا کہانی دے داستاناں وچ جابجا مسلماناں دی معاشرت تے انہاں دے رہݨ سہݨ دی وی جھلک پیش کیتی ڳئی ہے۔<br> حیدری دی ݙوجھی کتاب ”آرائش محفل“ ہے جیہڑی اپݨی داستانوی خصوصیات دی بنا تے توتا کہانی توں زیادہ مقبول تھئی۔ ایں کتاب وچ حیدری نے حاتم دے ست مہماں کوں قصے دے انداز وچ بیان کیتے تے اونکوں فارسی توں ترجمہ کیتے۔ لیکن اپݨی طبیعت دے مطابق اوندے وچ اضافے وی کیتے ہن۔ جتھاں تک ایندے اسلوب دا تعلق ہے تاں زبان وچ متانت تے سنجیدگی دے نال نال سادگی تے بے تکلفی وی پائی ویندی ہے۔ ایندے وچ توتا کہانی دی طرح ڄاݨ ٻجھ کے محاورات دا استعمال نی کیتا ڳیا۔ جبکہ داستان دے نقطہ نظر نال ݙکھیجے تاں ایندے وچ اوہ تمام لوازمات شامل ہن جیہڑے کہیں داستان دا حصہ ہووݨے چاہیدن۔ ایں کتاب وچ [[مافوق الفطرت]] عناصر دی فروانی ہے۔<ref>تحقیق، اسماعیل بھٹہ</ref> ==حوالے== 0xbszn90tmhvw6dizoy1v01o8svq8qv 0 5947 26976 26938 2022-08-25T13:11:05Z Engr.ismailbhutta 16 wikitext text/x-wiki فورٹ ولیم کالج دے مشہور مصنفین وچ میر شیر علی افسوس دا ناں وی شامل ہے۔ میر شیر علی افسوس دے آباء و اجداد ایران توں آکے ہندوستان آباد تھئے۔ افسوس دہلی وچ 1737ء وچ پیدا تھئے۔ لیکن دہلی دی تباہی دے بعد افسوس لکھنؤ چلے ڳئے۔ کرنل اسکاٹ دی بدولت [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] دے منشیاں وچ بھرتی تھئے۔ 1809ء وچ کلکتہ وچ انہاں دا انتقال تھیا۔ فورٹ ولیم کالج دے زمانے وچ میر شیر علی افسوس نے ݙو کتاباں تصنیف کیتے۔ ( باغ اردو، آرائش محفل) ”باغ اردو “ شیخ سعدی دی گلستان دا ترجمہ ہے۔ ایں کتاب وچ سادگی دی کمی ہے۔ ایندے وچ عربی تے فارسی الفاظ دا استعمال زیادہ ہے۔ افسوس نے فارسی دے محاورے تے اسلوب دا موزوں اردو بدل تلاش کرݨ دی کوشش نی کیتی۔ ایں واسطے کتاب وچ نہ سلاست پیدا تھئی ہے تے نہ ہی روانی تے بے تکلفی۔ اُنہاں دی ݙوجھی کتاب ”آرائش محفل“ ہے۔ ایہ کتاب سبحان رائے بٹالوی دی کتاب ”خلاصتہ التواریخ“ دا اردو ترجمہ ہے۔ ایہ تاریخ دی کتاب ہووݨ دے باجود اپݨے سادہ تے پروقار اسلوب دی بناء تے ساݙے دور دے ادب دی کتاباں وچ شامل تھیوݨ لڳی ہے۔ عبارت وچ سلاست تے روانی تے بےتکلفی ایں کتاب دا خاصہ ہے۔<ref>تحقیق، اسماعیل بھٹہ</ref> ==حوالے== c1qr41jbg7449u2jqqty8bczk8wwdad 0 5950 26977 26942 2022-08-25T13:11:28Z Engr.ismailbhutta 16 wikitext text/x-wiki میر بہادر علی حسینی [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] دے میر منشی ہن۔ میر امن دہلوی انہی دی وساطت نال فورٹ ولیم کالج وچ بھرتی تھئے ہن۔ انہاں دے حالات زندگی دے بارے وچ کجھ زیادہ علم نی۔ انہاں دی پیدائش تے وفات دے متعلق کجھ نی اکھیج سڳدا۔ انہاں دے والد دا ناں سید عبد اللہ کاظم ݙسا ویندے۔ تذکرہ نگار لکھدن کہ حسینی شاعر وی ہن تے نثر نگار وی۔ اوہ کݙݨ فورٹ ولیم کالج وچ بھرتی تھئے تے کے تک منسلک رہیے ایندے بارے معلومات موجود نی۔ انھاں نے فورٹ ولیم کالج دے زمانہ وچ کئی کتاباں لکھے جیہڑے ہیٹھاں ہن۔ ”نثر بے نظیر “ وچ میر حسن دی مشہور زمانہ مثنوی ”سحر البیان“ دی کہانی کوں نثر وچ بیان کیتا ڳیا ہے۔ ترجمہ کریندے وقت حسینی نے اوہا فضاءپیش کیتی ہے جیہڑی سحرالبیان دا خاصہ ہے۔ ”اخلاق ہندی“ حسینی نے جان گلکرسٹ دی فرمائش تے ”مفرح القلوب “ دا سلیس اردو وچ ترجمہ کیتے تے ایندا ناں اخلاق ہندی رکھا ہے۔ ”تاریخ آسام“ وی ترجمہ ہے۔ ایہ شہاب الدین طالش ابن ولی محمد دی فارسی تاریخ آسام دا اردو ترجمہ ہے۔ ” رسالہ گلکرسٹ“ دراصل گلکرسٹ دی کتاب ”ہندوستانی زبان کے قواعد “ دا خلاصہ ہے۔<ref>تحقیق، اسماعیل بھٹہ</ref> ==حوالے== ln3g8if7y2q6qrg4sn3vjf903dtbyps 0 5955 26978 26947 2022-08-25T13:11:51Z Engr.ismailbhutta 16 wikitext text/x-wiki ولا دی تاریخ پیدائش تے وفات بارے معلوم نی البتہ قیاس کیتا ویندے کہ اوہ 1814ء تک زندہ رہیے۔ اوندے بعد انہاں دے حالات تے پردہ ہے۔ مظہر علی ولا دا اصل ناں مرزا لطف علی ہئی لیکن عام طور تے مظہر علی خان دے ناں نال مشہور ہن۔ مظہر علی ولا دا تعلق وی دہلی نال ہئی۔ اوہ دہلی وچ پیدا تھئے تے اتھوں تربیت پائی۔ مظہر علی ولا نثرنگار تے شاعر ہن۔ [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] دے قیام دے نال ہی اوندے نال وابستہ تھی ڳئے۔ اُنہاں کوں اردو، سنسکرت تے فارسی تے مکمل دسترس حاصل ہئی۔ قیام فورٹ ولیم کالج دے دوران انھاں نے کئی کتاباں تصنیف کیتے۔ ”مادھونل کام کندلا“ عشق و محبت دا قصہ ہے جیندے وچ مادھونل نامی ہک برہمن تے ہک رقاصہ کندلا دی داستان محبت بیان کیتی ڳئی اے۔ ایں قصے دی اصل سنسکرت ہے، برج بھاشا وچ ایں قصے کوں موتی رام کوئی نے لکھا ہے۔ ولاِ نے گلکرسٹ دی فرمائش تے ایں قصے کوں برج بھاشا توں اردو وچ ترجمہ کیتا۔ ”ترجمہ کریما“ ولا دی ݙوجھی کتاب ہے جیہڑی شیخ سعدی دے مشہور پند نامہ دا منظوم ترجمہ ہے۔ ہفت گلشن وی ترجمہ ہے۔ ولا نے گلکرسٹ دی فرمائش تے واسطی بلگرامی دی فارسی کتاب کوں اردو وچ ترجمہ کیتا۔ ایں کتاب وچ آداب معاشرت دے مختلف پہلوؤاں دی تعلیم ݙتی ڳئی ہے۔ ہر ڳالھ دی وضاحت کیتے موزوں حکایتاں وی بیان کیتے ڳن۔ ”بیتال پچیسی “ولا دی مشہور کتاب ہے۔ ایں کتاب دے ترجمے وچ ”للو لال“ وی انہاں دے نال شریک ہن۔ ایہ پنجیہہ کہانیاں ہن جیہڑے برج بھاشا توں ترجمہ کیتے ڳن۔ کتاب وچ فارسی دے الفاظ بہت کم ہن۔ زبان ہندی آمیز ہے تے سنسکرت دے الفاظ بکثرت ہن جیندی وجہ توں عبارت سلیس و عام فہم نی۔ ”اتالیق ہندی“ دی تالیف وچ ولا دے علاوہ کالج دے کجھ ݙوجھے اہل قلم وی شریک ہن۔ ایہ کتاب اخلاقی اسباق تے کہانیاں دا مجموعہ ہے۔<ref>تحقیق، اسماعیل بھٹہ</ref> ==حوالے== 9eccmjp1dxl4eoeywj4bdk8pek2ndho 0 5961 26979 26953 2022-08-25T13:12:18Z Engr.ismailbhutta 16 /* تصانیف */ wikitext text/x-wiki مرزا کاظم علی جوان دی پیدائش دے بارے اچ کجھ معلوم نی۔ مرزا کاظم علی جوان جنہاں دا وطن دلی ہئی، دلی دی تباہی دے بعد پھردے پھراندے لکھنؤ آئے۔ لکھنؤ وچ انہاں ݙینہاں شعر و شاعری دے محفلاں گرم ہن۔ بحیثیت شاعر انھاں نے ٻہوں جلدی مقبولیت حاصل کیتی۔ [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] وچ کرنل اسکاٹ دی وساطت نال ملازم تھئے۔ 1801ء وچ فورٹ ولیم کالج وچ اپݨی ملازمت دا آغاز کیتا۔ 3 جولائی 1816ء کوں انہاں دا انتقال تھیا۔ == تصانیف == کاظم علی جوان دی تصانیف مندرجہ ذیل ہن: # ”[[سکنتلا]]“ انہاں دی مشہور کتاب ہے جیہڑی [[کالی داس]] دے مشہور ڈرامے شکنتلہ دا ترجمہ ہے۔ ایں کتاب وچ جوان نے ہندوستانی معاشرت دی کہانی وچ عربی تے فارسی دے الفاظ بلا تکلف استعمال کیتن۔ کتاب دی عبارت مجموعی طور تے روزمرہ تے محاورے دے مطابق ہے۔ # ”[[بارہ ماسہ]]“ وچ جوان نے ہندؤاں تے مسلماناں دے تہواراں دا حال مثنوی دے پیرائے وچ بیان کیتے۔<ref>تحقیق، اسماعیل بھٹہ</ref> ==حوالے== kht7un560zt5ljp59g6zbhbbbo8i0ms 0 5964 26980 26956 2022-08-25T13:12:41Z Engr.ismailbhutta 16 wikitext text/x-wiki انہاں دے حالات زندگی معلوم نی۔ [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] نال 1801ء وابستہ تھئے۔ اوندے بعد انہاں دی زندگی دے حالات تے مکمل پردہ ہے۔ فورٹ ولیم کالج دی ملازمت دے دوران اشک نے چار کتاباں تالیف کیتے جنہاں دے ناں ہن۔ داستان امیر حمزہ، اکبر نامہ، گلزار چین تے رسالہ کائنات لیکن انہاں دی مشہور کتاب داستان امیر حمزہ ہے۔ ایں کتاب وچ اشک دی زبان بہت صاف تے سلیس ہے۔ جگہ جگہ تے مصنف نے قافیے نال کم گھدے تے سدھے سادے ڳالہیں کوں ادبی تے شاعرانہ انداز وچ بیان کرکے اوندی دلکشی وچ اضافہ کیتے۔ نیز قصے وچ مقامی معاشرت دا رنگ وی ݙکھایا ڳیا ہے۔ ایہ کتاب ایں قدر مشہور تھئی کہ ہر فرد ایندے ناں توں واقف ہے لیکن جیں قدر کتاب کوں شہرت حاصل تھئی اتنا ہی مصنف گمنامی وچ چلا ڳیا۔<ref>تحقیق، اسماعیل بھٹہ</ref> ==حوالے== 6gczctfiyi0tp9cduf04x50uxinplr7 0 5970 26967 26966 2022-08-25T12:51:03Z Engr.ismailbhutta 16 wikitext text/x-wiki نہال چند لہوری دے اجداد دا تعلق دلی نال ہئی۔ دلی دی تباہی دے بعد نہال چند لہور چلے ڳئے۔ ایں کیتے لہوری سݙیجے۔ [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] وچ ہک کپتان دی وساطت نال ملازم تھئے۔ نہال چند لہوری نے ”گل بکاولی“ دے قصے کوں فارسی توں اردو وچ ترجمہ کیتا تے ایندا ناں ”مذہب عشق “رکھا۔ مترجم نے اپݨے ترجمے کوں اصل نال قریب رکھدے ہوئے تکلفات توں بچݨ دی کوشش کیتی ہے۔ مترجم نے لفاظی دی جگہ سادگی اختیار کرکے قصے کوں دلچسپ تے عام فہم بݨا ݙتے۔ انہاں دی تاریخ پیدائش تے وفات دے متعلق وثوق نال کجھ نی اکھیج سڳدا۔ ==شخصیت== نہال چند لہوری دی شخصیت دے گرد نامعلوم حقائق دا ہالہ ہے۔ سوائے ایندے کہ نہال چند لہوری دا مولد و مسکن میر امن دہلوی دی شہرۂ آفاق دلی ہے تے انہاں دے آباء و اجداد شاہ جہان آباد دے واسی ہن سب کجھ پردۂ اخفاء وچ ہے۔ نہ تاریخِ پیدائش ملدی ہے، نہ تاریخِ وفات تے نہ ہی شجرۂ نسب۔ آکھا ویندے کہ دلی دی طوائف الملوکی دے سیلاب وچ اوں عہد دے تمام بیش قیمتی حقائق لڑھ ڳئے۔ شرفائے شہر تے اہلِ علم کوں جݙݨ نویں جائے امان دی تلاش تھئی تاں نہال چند لہوری عروس البلاد لاہور دی پناہ وچ آڳئے تے اونہی نسبت نال لہوری سݙیجے۔ نہال چند لہوری دی تعلیم و تربیت کتھاں تھئی؟ کیہڑے ماحول وچ تھئی؟ افتادِ طبع کینجھی ہئی؟ کنہاں اساتذہ دے ہتھوں فارسی تے ریختہ وچ صیقل تھئے ہن، حالی تک وقت دی دھوڑ وچ گم ہن۔ نہال چند دے لاحقے ’لہوری‘ دی وی کوئی ٹھوس بنیاد نی ملدی۔ بذاتِ خود انھاں نے اپݨے سوانحی حالات وچ کہیں وی ’لہوری‘ دی وضاحت نی کیتی تے نہ ہی قیامِ لہور دی اطلاع ݙتی ہے۔ ممکن ہے ایہ بدعت انہاں دے تذکرہ نگاراں فی ہووے، جنھاں نے دلی دی طوائف الملوکی نال پیدا شدہ حالات وچ لکھنؤ، عظیم آباد تے دکن دی جانب اہلِ کمال دی مہاجرت دے پس منظر وچ ’لہوری‘لاحقے دی مناسبت نال احتمالاً اے نتیجہ کڈھیا ہووے کہ دلی دے بعد لہور اُنہاں دا ݙوجھا ٹھکاݨہ ہئی۔ البتہ اتنی ڳالھ تاں طے ہے کہ فکرِ معاش نے انھاں کوں ۱۸۰۲ء وچ کلکتہ پہنچایا تے تے ول اتھائیں ’مذہبِ عشق‘ دے ترجمے و تالیف دے سبب انھاں کوں شہرتِ دوام حاصل تھئی۔ ==لہور توں کلکتہ== نہال چند لہوری، لہور توں کلکتہ کیویں پہنچنے، ایہ درمیانی کڑیاں وی غائب ہن۔ البتہ ایہ سبھے ڄݨدن کہ ہک دیرینہ واقف کار انگریز ڈیوڈ روبرٹسن دے توسل نال لہوری، ڈاکٹر گل کرسٹ دے حلقہ اعتماد وچ آئے تے بقول سید محمد صاحب”فورٹ ولیم کالج دے شعبہ تالیف و تراجم وچ ملازم رکھ گھدے ڳئے“ ول وی ایہ امر وی اختلاف توں مبرّا نی، ڈاکٹر عبیدہ بیگم نے نہال چند کوں سرے توں فورٹ ولیم کالج دا ملازم ہی تسلیم نہیں کیتا تے لکھا ہے کہ ”نہال چند شعبہ ہندوستانی دے باضابطہ ملازم نہ ہن“۔ ڈاکٹر عبیدہ بیگم دے موقف دی توثیق ۹ ستمبر ۱۸۰۳ء وچ کالج کونسل کوں بھیجی ڳئی گلکرسٹ دی اوں رپورٹ نال وی تھیندی ہے جیندے وچ کالج دے غیر تنخواہ دار مصنفین دی کتب تے انعام دی سفارش کیتی ڳئی ہئی۔ ایں طرح نہال چند دے شخصی احوال و کوائف دا باب خاصا اختلافی بلکہ بڑی حد تک نزاعی ہے۔ انہاں شرربار، شکستہ بلکہ گم شدہ کڑیاں دے باوجود نہال چند دا ناں اردو نثر دی تاریخ دا نشانِ راہ بݨا ہویا ہے۔ انہاں دی بنیادی حیثیت ہک مشّاق مترجم تے سلیس نثر نگاری دے رجحان دی پرورش کرݨ والے دی بݨدی ہے۔”گل بکاؤلی مسمّیٰ بہ ’مذہبِ عشق‘، نثر بہ زبانِ ہندی۔ قصّہ“ انہاں دا نثری کارنامہ ہے جیندے تے نہال چند دی ناموری دی پوری عمارت ایستادہ ہے۔ <ref>تحقیق، اسماعیل بھٹہ</ref> ==حوالے== 7oyfzecjryo7fqs7ahj1ujbnpgxjtcp 26968 26967 2022-08-25T13:01:49Z Engr.ismailbhutta 16 /* لہور توں کلکتہ */ wikitext text/x-wiki نہال چند لہوری دے اجداد دا تعلق دلی نال ہئی۔ دلی دی تباہی دے بعد نہال چند لہور چلے ڳئے۔ ایں کیتے لہوری سݙیجے۔ [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] وچ ہک کپتان دی وساطت نال ملازم تھئے۔ نہال چند لہوری نے ”گل بکاولی“ دے قصے کوں فارسی توں اردو وچ ترجمہ کیتا تے ایندا ناں ”مذہب عشق “رکھا۔ مترجم نے اپݨے ترجمے کوں اصل نال قریب رکھدے ہوئے تکلفات توں بچݨ دی کوشش کیتی ہے۔ مترجم نے لفاظی دی جگہ سادگی اختیار کرکے قصے کوں دلچسپ تے عام فہم بݨا ݙتے۔ انہاں دی تاریخ پیدائش تے وفات دے متعلق وثوق نال کجھ نی اکھیج سڳدا۔ ==شخصیت== نہال چند لہوری دی شخصیت دے گرد نامعلوم حقائق دا ہالہ ہے۔ سوائے ایندے کہ نہال چند لہوری دا مولد و مسکن میر امن دہلوی دی شہرۂ آفاق دلی ہے تے انہاں دے آباء و اجداد شاہ جہان آباد دے واسی ہن سب کجھ پردۂ اخفاء وچ ہے۔ نہ تاریخِ پیدائش ملدی ہے، نہ تاریخِ وفات تے نہ ہی شجرۂ نسب۔ آکھا ویندے کہ دلی دی طوائف الملوکی دے سیلاب وچ اوں عہد دے تمام بیش قیمتی حقائق لڑھ ڳئے۔ شرفائے شہر تے اہلِ علم کوں جݙݨ نویں جائے امان دی تلاش تھئی تاں نہال چند لہوری عروس البلاد لاہور دی پناہ وچ آڳئے تے اونہی نسبت نال لہوری سݙیجے۔ نہال چند لہوری دی تعلیم و تربیت کتھاں تھئی؟ کیہڑے ماحول وچ تھئی؟ افتادِ طبع کینجھی ہئی؟ کنہاں اساتذہ دے ہتھوں فارسی تے ریختہ وچ صیقل تھئے ہن، حالی تک وقت دی دھوڑ وچ گم ہن۔ نہال چند دے لاحقے ’لہوری‘ دی وی کوئی ٹھوس بنیاد نی ملدی۔ بذاتِ خود انھاں نے اپݨے سوانحی حالات وچ کہیں وی ’لہوری‘ دی وضاحت نی کیتی تے نہ ہی قیامِ لہور دی اطلاع ݙتی ہے۔ ممکن ہے ایہ بدعت انہاں دے تذکرہ نگاراں فی ہووے، جنھاں نے دلی دی طوائف الملوکی نال پیدا شدہ حالات وچ لکھنؤ، عظیم آباد تے دکن دی جانب اہلِ کمال دی مہاجرت دے پس منظر وچ ’لہوری‘لاحقے دی مناسبت نال احتمالاً اے نتیجہ کڈھیا ہووے کہ دلی دے بعد لہور اُنہاں دا ݙوجھا ٹھکاݨہ ہئی۔ البتہ اتنی ڳالھ تاں طے ہے کہ فکرِ معاش نے انھاں کوں ۱۸۰۲ء وچ کلکتہ پہنچایا تے تے ول اتھائیں ’مذہبِ عشق‘ دے ترجمے و تالیف دے سبب انھاں کوں شہرتِ دوام حاصل تھئی۔ ==لہور توں کلکتہ== نہال چند لہوری، لہور توں کلکتہ کیویں پہنچنے، ایہ درمیانی کڑیاں وی غائب ہن۔ البتہ ایہ سبھے ڄݨدن کہ ہک دیرینہ واقف کار انگریز ڈیوڈ روبرٹسن دے توسل نال لہوری، ڈاکٹر گل کرسٹ دے حلقہ اعتماد وچ آئے تے بقول سید محمد صاحب”فورٹ ولیم کالج دے شعبہ تالیف و تراجم وچ ملازم رکھ گھدے ڳئے“ ول وی ایہ امر وی اختلاف توں مبرّا نی، ڈاکٹر عبیدہ بیگم نے نہال چند کوں سرے توں فورٹ ولیم کالج دا ملازم ہی تسلیم نہیں کیتا تے لکھا ہے کہ ”نہال چند شعبہ ہندوستانی دے باضابطہ ملازم نہ ہن“۔ ڈاکٹر عبیدہ بیگم دے موقف دی توثیق ۹ ستمبر ۱۸۰۳ء وچ کالج کونسل کوں بھیجی ڳئی گلکرسٹ دی اوں رپورٹ نال وی تھیندی ہے جیندے وچ کالج دے غیر تنخواہ دار مصنفین دی کتب تے انعام دی سفارش کیتی ڳئی ہئی۔ ایں طرح نہال چند دے شخصی احوال و کوائف دا باب خاصا اختلافی بلکہ بڑی حد تک نزاعی ہے۔ انہاں شرربار، شکستہ بلکہ گم شدہ کڑیاں دے باوجود نہال چند دا ناں اردو نثر دی تاریخ دا نشانِ راہ بݨا ہویا ہے۔ انہاں دی بنیادی حیثیت ہک مشّاق مترجم تے سلیس نثر نگاری دے رجحان دی پرورش کرݨ والے دی بݨدی ہے۔”گل بکاؤلی مسمّیٰ بہ ’مذہبِ عشق‘، نثر بہ زبانِ ہندی۔ قصّہ“ انہاں دا نثری کارنامہ ہے جیندے تے نہال چند دی ناموری دی پوری عمارت ایستادہ ہے۔ ==قصہ گل بکاؤلی== ہندوستان دے لوگ کہانیاں وچ گل بکاؤلی دی کتھا نے بڑی شہرت پائی۔ شیخ عزت اللہ بنگالی نے اینکوں فارسی وچ لکھا۔ نہال چند نے اینکوں فارسی توں اردو وچ منتقل کیتا تے ’مذہبِ عشق‘ نال موسوم کیتا۔ ایہو نثری قصّہ بعد وچ پنڈت دیا شنکر کول نسیم دے ہتھوں مثنوی گلزارِ نسیم دی شکل وچ پیش تھیا۔ اپݨی نوعیت دے اعتبار نال لہوری دا ’مذہبِ عشق‘ بنگالی تے نسیم ݙوہاں توں جداگانہ حیثیت دا حامل ہے۔ ایہ نہ تاں فارسی ہے تے نہ منظوم اردو بلکہ ایندا خمیر وقت دی عوامی تے رابطے دے طور پر ابھردی ہوئی زبان اردو توں چاتا ڳیا ہے۔ اوہ عوامی زبان جیندے تے بدیسی حکومت دے نگاہواں مرکوز ہن تے جینکوں حاکم وقت اپݨی استعماری سطوت تے تفکیری میلانات دی توسیع تے نفاذ دی خاطر ہک حربے (Tool) دے بطور ترقی ݙیوݨ چاہندا ہئی اتھاں ایہ ݙیکھݨا وی دلچسپی دا باعث ہے کہ گل بکاؤلی دی کہانی نال سروکار رکھݨ والے متون کیں طرح لمحہ بہ لمحہ تیزی نال ہک ݙوجھے دے متن دی مقبولیت تے خاک پا کے اڳاں ودھ ویندن۔ گل بکاؤلی دی لوک کتھا اولاً فارسی زبان وچ ضبط تحریر وچ گھنائی ڳئی مگر لہوری دے اردو پیراہن نے اصل فارسی متن یا ماخذ کوں حاشیے تے سٹ ݙتا، ایں طرح کہ عزت اللہ بنگالی اپݨے کارنامے دے نال ذہناں توں تقریباً اوجھل تھی ڳئے۔ نسیم دی مثنوی دی بدولت کجھ اینجھا ہی حشر نہال چند لہوری دے ’مذہبِ عشق‘دا وی تھیا۔ سالک لکھنوی دے بقول: ”نسیم لکھنوی دی مثنوی اتنی مقبول تھئی کہ نہال چند لہوری دا ترجمہ ماند پئے ڳیا، لوگ نہال چند دا ناں بھل ڳئے۔ یاد رہیا تاں صرف گل بکاؤلی دا قصّہ“۔ <ref>تحقیق، اسماعیل بھٹہ</ref> ==حوالے== ak4xxvw7qaq2dtwputcc1faybc05yd1 0 5972 26969 2022-08-25T13:03:25Z Engr.ismailbhutta 16 "ہندوستان دے لوگ کہانیاں وچ گل بکاؤلی دی کتھا نے بڑی شہرت پائی۔ شیخ عزت اللہ بنگالی نے اینکوں فارسی وچ لکھا۔ نہال چند نے اینکوں فارسی توں اردو وچ منتقل کیتا تے ’مذہبِ عشق‘ نال موسوم کیتا۔ ایہو نثری قصّہ بعد وچ پنڈت دیا شنکر کول نسیم دے ہتھوں مثنوی گلزارِ..." نال ورقہ تخلیق تھیا wikitext text/x-wiki ہندوستان دے لوگ کہانیاں وچ گل بکاؤلی دی کتھا نے بڑی شہرت پائی۔ شیخ عزت اللہ بنگالی نے اینکوں فارسی وچ لکھا۔ نہال چند نے اینکوں فارسی توں اردو وچ منتقل کیتا تے ’مذہبِ عشق‘ نال موسوم کیتا۔ ایہو نثری قصّہ بعد وچ پنڈت دیا شنکر کول نسیم دے ہتھوں مثنوی گلزارِ نسیم دی شکل وچ پیش تھیا۔ اپݨی نوعیت دے اعتبار نال لہوری دا ’مذہبِ عشق‘ بنگالی تے نسیم ݙوہاں توں جداگانہ حیثیت دا حامل ہے۔ ایہ نہ تاں فارسی ہے تے نہ منظوم اردو بلکہ ایندا خمیر وقت دی عوامی تے رابطے دے طور پر ابھردی ہوئی زبان اردو توں چاتا ڳیا ہے۔ اوہ عوامی زبان جیندے تے بدیسی حکومت دے نگاہواں مرکوز ہن تے جینکوں حاکم وقت اپݨی استعماری سطوت تے تفکیری میلانات دی توسیع تے نفاذ دی خاطر ہک حربے (Tool) دے بطور ترقی ݙیوݨ چاہندا ہئی اتھاں ایہ ݙیکھݨا وی دلچسپی دا باعث ہے کہ گل بکاؤلی دی کہانی نال سروکار رکھݨ والے متون کیں طرح لمحہ بہ لمحہ تیزی نال ہک ݙوجھے دے متن دی مقبولیت تے خاک پا کے اڳاں ودھ ویندن۔ گل بکاؤلی دی لوک کتھا اولاً فارسی زبان وچ ضبط تحریر وچ گھنائی ڳئی مگر لہوری دے اردو پیراہن نے اصل فارسی متن یا ماخذ کوں حاشیے تے سٹ ݙتا، ایں طرح کہ عزت اللہ بنگالی اپݨے کارنامے دے نال ذہناں توں تقریباً اوجھل تھی ڳئے۔ نسیم دی مثنوی دی بدولت کجھ اینجھا ہی حشر نہال چند لہوری دے ’مذہبِ عشق‘دا وی تھیا۔ سالک لکھنوی دے بقول: ”نسیم لکھنوی دی مثنوی اتنی مقبول تھئی کہ نہال چند لہوری دا ترجمہ ماند پئے ڳیا، لوگ نہال چند دا ناں بھل ڳئے۔ یاد رہیا تاں صرف گل بکاؤلی دا قصّہ“۔ اے قصہ [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] دی ہک اہم طباعت اے۔ <ref>تحقیق، اسماعیل بھٹہ</ref> ==حوالے== apbxs8z9aj1ugmcqmes6u0psecfdnbb 0 5973 26970 2022-08-25T13:05:41Z Engr.ismailbhutta 16 "نہال چند لہوری دی شخصیت دے گرد نامعلوم حقائق دا ہالہ ہے۔ سوائے ایندے کہ نہال چند لہوری دا مولد و مسکن میر امن دہلوی دی شہرۂ آفاق دلی ہے تے انہاں دے آباء و اجداد شاہ جہان آباد دے واسی ہن سب کجھ پردۂ اخفاء وچ ہے۔ نہ تاریخِ پیدائش ملدی ہے، نہ تاریخِ وفات تے نہ..." نال ورقہ تخلیق تھیا wikitext text/x-wiki نہال چند لہوری دی شخصیت دے گرد نامعلوم حقائق دا ہالہ ہے۔ سوائے ایندے کہ نہال چند لہوری دا مولد و مسکن میر امن دہلوی دی شہرۂ آفاق دلی ہے تے انہاں دے آباء و اجداد شاہ جہان آباد دے واسی ہن سب کجھ پردۂ اخفاء وچ ہے۔ نہ تاریخِ پیدائش ملدی ہے، نہ تاریخِ وفات تے نہ ہی شجرۂ نسب۔ آکھا ویندے کہ دلی دی طوائف الملوکی دے سیلاب وچ اوں عہد دے تمام بیش قیمتی حقائق لڑھ ڳئے۔ شرفائے شہر تے اہلِ علم کوں جݙݨ نویں جائے امان دی تلاش تھئی تاں نہال چند لہوری عروس البلاد لاہور دی پناہ وچ آڳئے تے اونہی نسبت نال لہوری سݙیجے۔ نہال چند لہوری دی تعلیم و تربیت کتھاں تھئی؟ کیہڑے ماحول وچ تھئی؟ افتادِ طبع کینجھی ہئی؟ کنہاں اساتذہ دے ہتھوں فارسی تے ریختہ وچ صیقل تھئے ہن، حالی تک وقت دی دھوڑ وچ گم ہن۔ نہال چند دے لاحقے ’لہوری‘ دی وی کوئی ٹھوس بنیاد نی ملدی۔ بذاتِ خود انھاں نے اپݨے سوانحی حالات وچ کہیں وی ’لہوری‘ دی وضاحت نی کیتی تے نہ ہی قیامِ لہور دی اطلاع ݙتی ہے۔ ممکن ہے ایہ بدعت انہاں دے تذکرہ نگاراں فی ہووے، جنھاں نے دلی دی طوائف الملوکی نال پیدا شدہ حالات وچ [[لکھنؤ]]، عظیم آباد تے دکن دی جانب اہلِ کمال دی مہاجرت دے پس منظر وچ ’لہوری‘لاحقے دی مناسبت نال احتمالاً اے نتیجہ کڈھیا ہووے کہ دلی دے بعد لہور اُنہاں دا ݙوجھا ٹھکاݨہ ہئی۔ البتہ اتنی ڳالھ تاں طے ہے کہ فکرِ معاش نے انھاں کوں ۱۸۰۲ء وچ کلکتہ پہنچایا تے تے ول اتھائیں ’مذہبِ عشق‘ دے ترجمے و تالیف دے سبب انھاں کوں شہرتِ دوام حاصل تھئی۔<ref>تحقیق، اسماعیل بھٹہ</ref> ==حوالے== i23tlavsm569fbcpbfkdb0vu3p8l9ce 0 5974 26971 2022-08-25T13:07:12Z Engr.ismailbhutta 16 "نہال چند لہوری، لہور توں کلکتہ کیویں پہنچنے، ایہ درمیانی کڑیاں وی غائب ہن۔ البتہ ایہ سبھے ڄݨدن کہ ہک دیرینہ واقف کار انگریز ڈیوڈ روبرٹسن دے توسل نال لہوری، ڈاکٹر گل کرسٹ دے حلقہ اعتماد وچ آئے تے بقول سید محمد صاحب”[[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] دے شعبہ تالیف و..." نال ورقہ تخلیق تھیا wikitext text/x-wiki نہال چند لہوری، لہور توں کلکتہ کیویں پہنچنے، ایہ درمیانی کڑیاں وی غائب ہن۔ البتہ ایہ سبھے ڄݨدن کہ ہک دیرینہ واقف کار انگریز ڈیوڈ روبرٹسن دے توسل نال لہوری، ڈاکٹر گل کرسٹ دے حلقہ اعتماد وچ آئے تے بقول سید محمد صاحب”[[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] دے شعبہ تالیف و تراجم وچ ملازم رکھ گھدے ڳئے“ ول وی ایہ امر وی اختلاف توں مبرّا نی، ڈاکٹر عبیدہ بیگم نے نہال چند کوں سرے توں فورٹ ولیم کالج دا ملازم ہی تسلیم نہیں کیتا تے لکھا ہے کہ ”نہال چند شعبہ ہندوستانی دے باضابطہ ملازم نہ ہن“۔ ڈاکٹر عبیدہ بیگم دے موقف دی توثیق ۹ ستمبر ۱۸۰۳ء وچ کالج کونسل کوں بھیجی ڳئی گلکرسٹ دی اوں رپورٹ نال وی تھیندی ہے جیندے وچ کالج دے غیر تنخواہ دار مصنفین دی کتب تے انعام دی سفارش کیتی ڳئی ہئی۔ ایں طرح نہال چند دے شخصی احوال و کوائف دا باب خاصا اختلافی بلکہ بڑی حد تک نزاعی ہے۔ انہاں شرربار، شکستہ بلکہ گم شدہ کڑیاں دے باوجود نہال چند دا ناں اردو نثر دی تاریخ دا نشانِ راہ بݨا ہویا ہے۔ انہاں دی بنیادی حیثیت ہک مشّاق مترجم تے سلیس نثر نگاری دے رجحان دی پرورش کرݨ والے دی بݨدی ہے۔”گل بکاؤلی مسمّیٰ بہ ’مذہبِ عشق‘، نثر بہ زبانِ ہندی۔ قصّہ“ انہاں دا نثری کارنامہ ہے جیندے تے نہال چند دی ناموری دی پوری عمارت ایستادہ ہے۔ <ref>تحقیق، اسماعیل بھٹہ</ref> ==حوالے== 08rcberhbi6xbunmgwslgijdknzix4v 0 5975 26982 2022-08-25T14:50:59Z Engr.ismailbhutta 16 "ساجد بشیر، سول سیکرٹریٹ [[سرائیکستان]] دے موجودہ ایڈیشنل سیکریٹری داخلہ ہن۔ ==حوالے==" نال ورقہ تخلیق تھیا wikitext text/x-wiki ساجد بشیر، سول سیکرٹریٹ [[سرائیکستان]] دے موجودہ ایڈیشنل سیکریٹری داخلہ ہن۔ ==حوالے== sxw81yu9g1tgippjrfo2ec4oxdt3oh8 0 5976 26986 2022-08-25T14:54:30Z Engr.ismailbhutta 16 "محمد اقبال، [[سرائیکستان سول سیکرٹریٹ]] دے محکمہ صحت دے موجودہ سیکریٹری ہن۔ ==حوالے==" نال ورقہ تخلیق تھیا wikitext text/x-wiki محمد اقبال، [[سرائیکستان سول سیکرٹریٹ]] دے محکمہ صحت دے موجودہ سیکریٹری ہن۔ ==حوالے== 4xny92haxbhud4ykplapw3t26gn3m03 0 5977 26989 2022-08-25T15:00:04Z Engr.ismailbhutta 16 "سرفراز مڳسی، [[سرائیکستان]] دے موجودہ سیکریٹری جنگلات ہن۔ ==حوالے==" نال ورقہ تخلیق تھیا wikitext text/x-wiki سرفراز مڳسی، [[سرائیکستان]] دے موجودہ سیکریٹری جنگلات ہن۔ ==حوالے== i5n99pfo25yz9n43d9jmashhyt47k3y 0 5978 26991 2022-08-25T15:08:06Z Engr.ismailbhutta 16 "محکمہ لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ سرائیکستان دے موجودہ [[سیکریٹری]] ہن۔ ==حوالے==" نال ورقہ تخلیق تھیا wikitext text/x-wiki محکمہ لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ سرائیکستان دے موجودہ [[سیکریٹری]] ہن۔ ==حوالے== mw05wooe08fjcgzy1a0emijr1rsnlzc 26994 26991 2022-08-25T15:15:04Z Engr.ismailbhutta 16 wikitext text/x-wiki محکمہ لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ سرائیکستان دے سابقہ [[سیکریٹری]] ہن۔ ==حوالے== sjur335g2dteno9v3ngtcfph18rwdi3 0 5979 26995 2022-08-25T15:15:44Z Engr.ismailbhutta 16 "محکمہ لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ سرائیکستان دے موجودہ [[سیکریٹری]] ہن۔ ==حوالے==" نال ورقہ تخلیق تھیا wikitext text/x-wiki محکمہ لوکل گورنمنٹ اینڈ کمیونٹی ڈیویلپمنٹ سرائیکستان دے موجودہ [[سیکریٹری]] ہن۔ ==حوالے== mw05wooe08fjcgzy1a0emijr1rsnlzc 0 5980 27001 2022-08-26T07:57:19Z Engr.ismailbhutta 16 "میر عبداللہ مسکین، [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] دے مشہور اردو مصنفاں اچ شامل ہن۔ ==حوالے==" نال ورقہ تخلیق تھیا wikitext text/x-wiki میر عبداللہ مسکین، [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] دے مشہور اردو مصنفاں اچ شامل ہن۔ ==حوالے== 6w6wr3exsj1l1ex8g47phl8f646kqot 0 5981 27002 2022-08-26T07:58:32Z Engr.ismailbhutta 16 "مرزا محمد فطرت، [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] دے اردو مصنفاں اچ شامل ہن۔ ==حوالے==" نال ورقہ تخلیق تھیا wikitext text/x-wiki مرزا محمد فطرت، [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] دے اردو مصنفاں اچ شامل ہن۔ ==حوالے== siu503xdpmjhrg53ulluwk6e9p5t16g 0 5982 27003 2022-08-26T07:59:22Z Engr.ismailbhutta 16 "میر معین الدین فیض، [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] دے اردو مصنفاں اچ شامل ہن۔ ==حوالے==" نال ورقہ تخلیق تھیا wikitext text/x-wiki میر معین الدین فیض، [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] دے اردو مصنفاں اچ شامل ہن۔ ==حوالے== 5yfmh2hvbek3q092c8niv24o03j90wl 0 5983 27004 2022-08-26T08:02:51Z Engr.ismailbhutta 16 "بینی نرائن جہاں دا وطن لہور ہئی۔ لاہور وچ پیدا تھئے۔ والد دا ناں لکشمی نرائن ہئی۔ اتھائیں تعلیم حاصل کیتی۔ گردش زمانہ دے ہتھوں کلکتہ پہنچے۔ سید حیدر بخش حیدری دی سفارش تے [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] وچ جاہ ملی۔ انھاں نے کل ݙو کتاباں تصنیف کیتن۔ ”چار گلشن“ ہ..." نال ورقہ تخلیق تھیا wikitext text/x-wiki بینی نرائن جہاں دا وطن لہور ہئی۔ لاہور وچ پیدا تھئے۔ والد دا ناں لکشمی نرائن ہئی۔ اتھائیں تعلیم حاصل کیتی۔ گردش زمانہ دے ہتھوں کلکتہ پہنچے۔ سید حیدر بخش حیدری دی سفارش تے [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] وچ جاہ ملی۔ انھاں نے کل ݙو کتاباں تصنیف کیتن۔ ”چار گلشن“ ہک عشقیہ داستان ہے جیندے وچ شاہ کیواں تے فرخندہ دی محبت دا ذکر ہے۔ ایہ کہیں داستان دا ترجمہ نی بلکہ اُنہاں دی اپݨی طبع ذاد ہے۔ ”دیوان جہاں“ اردو شعرا دا تذکرہ ہے۔ ایہ تذکرہ بینی نرائن جہاں نے کپتان روبک دی فرمائش تے مرتب کیتا۔ ==حوالے== bmhl8x942vra0ntjbv01k8hrkq2r3j6 27005 27004 2022-08-26T08:06:28Z Engr.ismailbhutta 16 wikitext text/x-wiki بینی نرائن جہاں دا وطن لہور ہئی۔ لاہور وچ پیدا تھئے۔ والد دا ناں لکشمی نرائن ہئی۔ اتھائیں تعلیم حاصل کیتی۔ گردش زمانہ دے ہتھوں کلکتہ پہنچے۔ سید حیدر بخش حیدری دی سفارش تے [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] وچ جاہ ملی۔ انھاں نے کل ݙو کتاباں تصنیف کیتن۔ ”چار گلشن“ ہک عشقیہ داستان ہے جیندے وچ شاہ کیواں تے فرخندہ دی محبت دا ذکر ہے۔ ایہ کہیں داستان دا ترجمہ نی بلکہ اُنہاں دی اپݨی طبع ذاد ہے۔ ”دیوان جہاں“ اردو شعرا دا تذکرہ ہے۔ ایہ تذکرہ بینی نرائن جہاں نے کپتان روبک دی فرمائش تے مرتب کیتا۔<ref>تحقیق، اسماعیل بھٹہ</ref> ==حوالے== enpv0d9ujynu90kvndogocjpqekkbq8 0 5984 27006 2022-08-26T08:08:54Z Engr.ismailbhutta 16 "”چار گلشن“ ہک عشقیہ داستان ہے جیندے وچ شاہ کیواں تے فرخندہ دی محبت دا ذکر ہے۔ ایہ کہیں داستان دا ترجمہ نی بلکہ اُنہاں دی اپݨی طبع ذاد ہے۔ اے اردو کتاب [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] دی تالیف اے۔ ==حوالے==" نال ورقہ تخلیق تھیا wikitext text/x-wiki ”چار گلشن“ ہک عشقیہ داستان ہے جیندے وچ شاہ کیواں تے فرخندہ دی محبت دا ذکر ہے۔ ایہ کہیں داستان دا ترجمہ نی بلکہ اُنہاں دی اپݨی طبع ذاد ہے۔ اے اردو کتاب [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] دی تالیف اے۔ ==حوالے== ldlz4vty8ffkcyxs5x0t7t7gcbyeie3 0 5985 27007 2022-08-26T08:10:22Z Engr.ismailbhutta 16 "”دیوان جہاں“ اردو شعرا دا تذکرہ ہے۔ ایہ تذکرہ بینی نرائن جہاں نے کپتان روبک دی فرمائش تے مرتب کیتا۔ اے اردو تالیف [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] دی ہے۔ ==حوالے==" نال ورقہ تخلیق تھیا wikitext text/x-wiki ”دیوان جہاں“ اردو شعرا دا تذکرہ ہے۔ ایہ تذکرہ بینی نرائن جہاں نے کپتان روبک دی فرمائش تے مرتب کیتا۔ اے اردو تالیف [[فورٹ ولیم کالج کلکتہ]] دی ہے۔ ==حوالے== lhbrdkwkdxfjci46sg3an15ui9he0cw