Wikipedia sowiki https://so.wikipedia.org/wiki/Bogga_Hore MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter Media Special Talk User User talk Wikipedia Wikipedia talk File File talk MediaWiki MediaWiki talk Template Template talk Help Help talk Category Category talk Portal Portal talk TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk Turki 0 2110 238856 233840 2022-07-30T04:23:13Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{Farac | group = Turks<br />''Türkler'' | image = [[File:Turks collage.png|250px]] | caption = Qaar ka mid ah dadka caanka ah ama caanka ah ee Turkiga ee adduunka ka kala yimid | pop = 110 million | region1 = {{flagcountry|Turkey}} | pop1 = 55,500,000-60,500,000 | ref1 = <ref>{{Cite news|author=Milliyet|title=55 milyon kişi 'etnik olarak' Türk|url=http://www.milliyet.com.tr/2007/03/22/guncel/agun.html|accessdate=21 July 2011}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library of Congress – Federal Research Division |title=Country Profile: Turkey |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Turkey.pdf |accessdate=6 February 2010}}</ref><ref name=CIATurkey>{{Cite web|author=CIA|title=The World Factbook|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html|accessdate=27 July 2011|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=20 Bisha Sagaalaad 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170920072149/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html|dead-url=yes}}</ref> | region2 = {{flagcountry|Germany}} | pop2 = 3,500,000-4,000,000 | ref2 = <ref>{{Cite web|author=European Institute|title=Merkel Stokes Immigration Debate in Germany|url=http://www.europeaninstitute.org/October-2010/merkel-stokes-immigration-debate-in-germany.html|accessdate=15 November 2010|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=9 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140709162436/http://www.europeaninstitute.org/October-2010/merkel-stokes-immigration-debate-in-germany.html|dead-url=yes}}</ref><ref name="Kötter et al 2003 loc=53">{{Harvnb|Kötter|Vonthein|Günaydin|Müller|2003|loc=55}}.</ref><ref name="Haviland et al 2010 loc=675">{{Harvnb|Haviland|Prins|Walrath|McBride|2010|loc=675}}.</ref> | region3 = {{flagcountry|Algeria}} | pop3 = 600,000-3,300,000 | ref3 = <ref name="Turkish Embassy in Algeria 2008 loc=4">{{Harvnb|Turkish Embassy in Algeria|2008|loc=4}}.</ref><ref name="OBG 2008 loc=10">{{Harvnb|Oxford Business Group|2008|loc=10}}.</ref><ref>{{cite web|author=Zaman|title=Türk’ün Cezayir’deki lakabı: Hıyarunnas!|url=http://ro.zaman.com.tr/ro/newsDetail_getNewsById.action;jsessionid=E066C0BD415E76A7101FBA78B915F206.node1?sectionId=161&newsId=69|accessdate=18 March 2012|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=3 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303222759/http://ro.zaman.com.tr/ro/newsDetail_getNewsById.action;jsessionid=E066C0BD415E76A7101FBA78B915F206.node1?sectionId=161&newsId=69|dead-url=yes}}</ref> | region4 = {{flagcountry|Iraq}} | pop4 = 500,000-3,000,000 | ref4 = <ref name="Park 2005 loc=37">{{Harvnb|Park|2005|loc=37}}.</ref><ref name="Phillips 2006 loc=112">{{Harvnb|Phillips|2006|loc=112}}.</ref><ref name="Taylor 2004 loc=28">{{Harvnb|Taylor|2004|loc=28}}.</ref> | region5 = {{flagcountry|Tunisia}} | pop5 = 500,000-2,400,000 | ref5 = <ref name="Akar 1993 loc=95">{{Harvnb|Akar|1993|loc=95}}.</ref><ref>{{cite web|author=Zaman|title=Türk işadamları Tunus’ta yatırım imkanı aradı|url=http://www.zaman.com.tr/bolge-haberleri_turk-isadamlari-tunusta-yatirim-imkani-aradi_2040605.html|accessdate=27 March 2013|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=6 Bisha Lixaad 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130606120849/http://www.zaman.com.tr/bolge-haberleri_turk-isadamlari-tunusta-yatirim-imkani-aradi_2040605.html|dead-url=yes}}</ref><ref name="HaftayaBakış">{{citation|last=Ertan|first=Fikret|year=1998|title=Tunus ve tarih|url=http://arsiv.zaman.com.tr//1998/05/06/yazarlar/11.html|publisher=Zaman}}.</ref> | region6 = {{flagcountry|Syria}} | pop6 = 750,000-1,500,000 | ref6 = <ref name="Özkaya 2007 loc=112">{{Harvnb|Özkaya|2007|loc=112}}.</ref><ref>{{citation|author=Internetional Strategic Research Organisation|title=An Aspect that Gets Overlooked: The Turks of Syria and Turkey|url=http://www.usak.org.tr/EN/myazdir.asp?id=2784|accessdate=2 February 2013|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=11 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160311044854/http://www.usak.org.tr/EN/myazdir.asp?id=2784|dead-url=yes}}.</ref><ref>{{citation|work=Today's Zaman|title=A unified Syria without Assad is what Turkmen are after|url=http://www.todayszaman.com/news-289267-a-unified-syria-without-assad-is-what-turkmen--are-after.html=|accessdate=2 February 2013}}{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.</ref> | region7 = {{flagcountry|Bulgaria}} | pop7 = 588,000-800,000 | ref7 = <ref>{{cite web|author=National Statistical Institute of Bulgaria|year=2011|title=2011 Population Census in the Republic of Bulgaria (Final data)|url=http://www.nsi.bg/census2011/PDOCS2/Census2011final_en.pdf|publisher=National Statistical Institute of Bulgaria}}</ref><ref name="Sosyal 2011 loc=369">{{Harvnb|Sosyal|2011|loc=369}}.</ref><ref name="Bokova 2010 loc=170">{{Harvnb|Bokova|2010|loc=170}}.</ref> | region8 = {{flagcountry|France}} | pop8 = 500,000-1,000,000 | ref8 = <ref name="Leveau & Hunter 2002 loc=6">{{Harvnb|Leveau|Hunter|2002|loc=6}}.</ref><ref name=fransaditib>{{cite web|author=Fransa Diyanet İşleri Türk İslam Birliği|title=2011 YILI DİTİB KADIN KOLLARI GENEL TOPLANTISI PARİS DİTİB’DE YAPILDI|url=http://www.fransaditib.com/?Syf=18&Hbr=255110|accessdate=15 February 2012|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=7 January 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120107092159/http://www.fransaditib.com/?Syf=18&Hbr=255110|dead-url=yes}}</ref> | region9 = {{flagcountry|United Kingdom}} | pop9 = 500,000{{Cref|a}} | ref9 = <ref name="Home Affairs Committee 2011 loc=38">{{Harvard citation no brackets|Home Affairs Committee|2011|loc=38}}</ref><ref>{{cite news|work=The Guardian|title=UK immigration analysis needed on Turkish legal migration, say MPs|url=http://www.guardian.co.uk/uk/2011/aug/01/turkish-immigration-possibilities-assessed|date= 1 August 2011|accessdate=1 August 2011|deadurl=no}}</ref><ref name="Federation of Turkish Associations UK">{{cite web|author=Federation of Turkish Associations UK|title=Short history of the Federation of Turkish Associations in UK|url=http://www.turkishfederationuk.org/en/index.php?option=com_content&task=view&id=26&Itemid=31|date=19 June 2008|accessdate=13 April 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/5xuhy1DrI?url=http://www.turkishfederationuk.org/en/index.php?option=com_content|archivedate=13 April 2011|deadurl=yes|ciwaan=Nuqul Archive}}</ref> | region10 = {{flagcountry|United States}} | pop10 = 500,000 {{Cref|b}} | ref10 = <ref name="EncyclopediaofClevelandHistory">{{cite web |author=Encyclopedia of Cleveland History |title=Immigration and Ethnicity: Turks |url=http://ech.case.edu/ech-cgi/article.pl?id=TIC |accessdate=7 February 2010}}</ref><ref name=WashingtonDiplomat>{{cite web |author=The Washington Diplomat|title=Census Takes Aim to Tally'Hard to Count' Populations|url=http://www.washdiplomat.com/index.php?option=com_content&view=article&id=6036:census-takes-aim-to-tallyhard-to-count-populations-&catid=205:april-2010&Itemid=239|accessdate=5 May 2011}}</ref><ref name="Farkas 2003 loc=40">{{Harvnb|Farkas|2003|loc=40}}.</ref> | region11 = {{flagcountry|Netherlands}} | pop11 = 400,000-500,000 {{Cref|c}} | ref11 = <ref>{{Cite web|author=Netherlands Info Services|title=Dutch Queen Tells Turkey 'First Steps Taken' On EU Membership Road|url=http://www.nisnews.nl/public/010307_2.htm|accessdate=16 December 2008|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=13 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090113011501/http://www.nisnews.nl/public/010307_2.htm|dead-url=yes}}</ref><ref>{{Cite web|author= Dutch News|title=Dutch Turks swindled, AFM to investigate|url=http://www.dutchnews.nl/news/archives/2007/03/dutch_turks_swindled_afm_to_in.php|accessdate=16 December 2008}}</ref><ref>{{Harvnb|Türkiye Büyük Millet Meclisi|2008|loc=11}}.</ref> | region12 = {{flagcountry|Austria}} | pop12 = 350,000-500,000 | ref12 = <ref>{{Cite news|publisher=BBC News |title=Turkey's ambassador to Austria prompts immigration spat|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-11725311|accessdate=10 November 2010|date=10 November 2010}}</ref><ref>{{cite web|author=Andreas Mölzer|title=In Österreich leben geschätzte 500.000 Türken, aber kaum mehr als 10–12.000 Slowenen|url=http://www.andreas-moelzer.at/index.php?id=24|accessdate=16 October 2011|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=25 Bisha Laba iyo Tobnaad 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225063611/http://www.andreas-moelzer.at/|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite web|author=CBN|title=Turkey's Islamic Ambitions Grip Austria|url=http://www.cbn.com/cbnnews/world/2010/April/Turkeys-Mulism-Influence-in-Austria/|accessdate=16 October 2011}}</ref> | region13 = {{flagcountry|Northern Cyprus}} | pop13 = 300,000-500,000 {{Cref|d}} | ref13 = <ref name="International Crisis Group 2010 loc=2">{{Harvnb|International Crisis Group|2010|loc=2}}.</ref><ref name="Ilican 2011 loc=95">{{Harvnb|Ilican|2011|loc=95}}.</ref> | region14 = {{flagcountry|Australia}} | pop14 = 300,000 {{Cref|f}} | ref14 = <ref>{{cite news |work=Milliyet|title=Avustralya’dan THY’ye çağrı var|url=http://ekonomi.milliyet.com.tr/avustralya-dan-thy-ye-cagri-var/ekonomi/ekonomidetay/12.03.2013/1679144/default.htm|accessdate=8 May 2013|date=12 March 2013}}</ref> | region15 = {{flagcountry|Belgium}} | pop15 = 200,000 | ref15 = <ref name="King Baudouin Foundation 2008 loc=5">{{Harvnb|King Baudouin Foundation|2008|loc=5}}.</ref><ref>{{Cite web|author=De Morgen|title=Koning Boudewijnstichting doorprikt clichés rond Belgische Turken|url=http://www.demorgen.be/dm/nl/989/Binnenland/article/detail/159126/2008/02/04/Koning-Boudewijnstichting-doorprikt-clich-s-rond-Belgische-Turken.dhtml|accessdate=15 November 2010}}</ref> | region16 = {{flagcountry|Republic of Macedonia}} | pop16 = 77,959-200,000 | ref16 = <ref name="Republic of Macedonia State Statistical Office 2005 loc=34">{{Harvnb|Republic of Macedonia State Statistical Office|2005|loc=34}}.</ref><ref name="Knowlton 2005 loc=66">{{Harvnb|Knowlton|2005|loc=66}}.</ref><ref name="Abrahams 1996 loc=53">{{Harvnb|Abrahams|1996|loc=53}}.</ref> | region17 = {{flagcountry|Saudi Arabia}} | pop17 = 150,000-200,000 | ref17 = <ref name="Akar 1993 loc=95">{{Harvnb|Akar|1993|loc=95}}.</ref><ref name="Karpat 2004 loc=12">{{Harvnb|Karpat|2004|loc=12}}.</ref> | region18 = {{flagcountry|Greece}} | pop18 = 80,000-150,000 {{Cref|g}} | ref18 = <ref>{{cite web |url=http://www.eurfedling.org/Greece.htm|title=Demographics of Greece|work=European Union National Languages|accessdate=19 December 2010}}</ref><ref name="Whitman 1990 loc=i">{{Harvnb|Whitman|1990|loc=i}}.</ref><ref name="Ergener & Ergener 2002 loc=106">{{Harvnb|Ergener|Ergener|2002|loc=106}}.</ref> | region19 = {{flagcountry|Kazakhstan}} | pop19 = 150,000 {{Cref|h}} | ref19 = <ref name="Aydıngün et al 2006 loc=13">{{Harvnb|Aydıngün|Harding|Hoover|Kuznetsov|2006|loc=13}}.</ref> | region20 = {{flagcountry|Russia}} | pop20 = 120,000-150,000 | ref20 = <ref name="Ryazantsev 2009 loc=172">{{Harvnb|Ryazantsev|2009|loc=172}}.</ref> | region21 = {{flagcountry|Switzerland}} | pop21 = 120,000 {{Cref|e}} | ref21 = <ref>{{cite web|author=The Federal Authorities of the Swiss Confederation|title=Diaspora und Migrantengemeinschaften aus der Türkei in der Schweiz|url=http://www.ejpd.admin.ch/content/dam/data/migration/publikationen/diasporastudie-tuerkei-d.pdf|accessdate=16 December 2008|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=14 September 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130914062723/http://www.ejpd.admin.ch/content/dam/data/migration/publikationen/diasporastudie-tuerkei-d.pdf|dead-url=yes}}</ref> | region22 = {{flagcountry|Azerbaijan}} | pop22 = 110,000 {{Cref|h}} | ref22 = <ref name="Aydıngün et al 2006 loc=13"/><ref name="UNHCR 1999 loc=14">{{Harvnb|UNHCR|1999|loc=14}}.</ref><ref name=NATOPA>{{cite web|author=NATO Parliamentary Assembly|title=Minorities in the South Caucasus: Factor of Instability?|url=http://www.nato-pa.int/default.asp?SHORTCUT=683|accessdate=16 January 2012|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=25 December 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225063436/https://www.nato-pa.int/default.asp?SHORTCUT=683|dead-url=yes}}</ref> | region23 = {{flagcountry|Sweden}} | pop23 = 100,000-150,000 {{Cref|i}} | ref23 = <ref>{{cite web|author=Swedish International Development Cooperation Agency|title=Turkiet är en viktig bro mellan Öst och Väst|url=http://www.sida.se/Svenska/Lander--regioner/Europa/Turkiet/Utvecklingen-i-Turkiet/|accessdate=14 April 2011|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=11 September 2012|archive-url=https://archive.is/20120911145333/http://www.sida.se/Svenska/Lander--regioner/Europa/Turkiet/Utvecklingen-i-Turkiet/|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite web |work=Hürriyet Daily News|title=Businessman invites Swedes for cheap labor, regional access |url=http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=businessman-invites-swedish-for-cheap-labor-regional-access-2011-04-14|accessdate=14 April 2011}}</ref> | region24 = {{flagcountry|Egypt}} | pop24 = 100,000-1,500,000 | ref24 = <ref name="Baedeker 2000 loc=lviii">{{Harvnb|Baedeker|2000|loc=lviii}}.</ref><ref name="Akar 1993 loc=94">{{Harvnb|Akar|1993|loc=94}}.</ref> | region25 = {{flagcountry|Denmark}} | pop25 = 70,000 | ref25 = <ref>{{Cite web|author=DR Online|title=Tyrkisk afstand fra Islamisk Trossamfund|url=http://www.dr.dk/Nyheder/Indland/2008/02/21/071316.htm|accessdate=8 February 2009}}</ref> | region25 = {{Flag|Somalia}} | pop25 = 4000 | ref25 = <ref>{{Cite web|author=DR 2009}}</ref> | region26 = {{flagcountry|Canada}} | pop26 = 50,000-100,000 | ref26 = <ref>{{Cite web |author=Canada's National Statistical Agency |title=Statistics Canada |url=http://www12.statcan.ca/english/census06/data/topics/RetrieveProductTable.cfm?ALEVEL=3&APATH=3&CATNO=&DETAIL=0&DIM=&DS=99&FL=0&FREE=0&GAL=0&GC=99&GK=NA&GRP=1&IPS=&METH=0&ORDER=1&PID=92333&PTYPE=88971&RL=0&S=1&ShowAll=No&StartRow=1&SUB=801&Temporal=2006&Theme=80&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF= |accessdate=9 July 2008 |ciwaan=Nuqul Archive |archive-date=25 Bisha Laba iyo Tobnaad 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225044404/https://www12.statcan.gc.ca/english/census06/data/topics/RetrieveProductTable.cfm?ALEVEL=3&APATH=3&CATNO=&DETAIL=0&DIM=&DS=99&FL=0&FREE=0&GAL=0&GC=99&GK=NA&GRP=1&IPS=&METH=0&ORDER=1&PID=92333&PTYPE=88971&RL=0&S=1&ShowAll=No&StartRow=1&SUB=801&Temporal=2006&Theme=80&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=%20 |dead-url=yes }}</ref><ref name="TurkishEmbassyCanada">{{Cite web|author=Turkish Embassy (Ottawa Canada)|title=Turkish-Canadian Relations|url=http://www.turkishembassy.com/II/O/Turkish_Canadian_relations.htm|accessdate=19 March 2010|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=4 February 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100204085408/http://www.turkishembassy.com/II/O/Turkish_Canadian_relations.htm|dead-url=yes}}</ref><ref name="ZamanCanada">{{cite web|author=Zaman|title=Buyurun Kanada'ya uçalım|url=http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=657236|accessdate=27 September 2011|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=29 Bisha Tobnaad 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131029192101/http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=657236|dead-url=yes}}</ref> | region27 = {{flagcountry|Lebanon}} | pop27 = 50,000-80,000 | ref27 = <ref name=Al-Akhbar>{{cite web|author=Al-Akhbar|title=Lebanese Turks Seek Political and Social Recognition|url=http://english.al-akhbar.com/content/lebanese-turks-seek-political-and-social-recognition|accessdate=2 March 2012|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=20 Bisha Lixaad 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180620232105/https://english.al-akhbar.com/content/lebanese-turks-seek-political-and-social-recognition|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite web|work=Today's Zaman|title=Tension adds to existing wounds in Lebanon|url=http://www.todayszaman.com/newsDetail_getNewsById.action;jsessionid=9D641F96F47DDD54F28B8F8B07FFF815?newsId=233911|accessdate=6 April 2011|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=11 January 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120111231644/http://www.todayszaman.com/newsDetail_getNewsById.action%3Bjsessionid%3D9D641F96F47DDD54F28B8F8B07FFF815?newsId=233911|dead-url=yes}}</ref> | region28 = {{flagcountry|Jordan}} | pop28 = 60,000 | ref28 = <ref name="Akar 1993 loc=95"/> | region29 = {{flagcountry|Bosnia}} | pop29 = 50,000 | ref29 = <ref name="Sosyal 2011 loc=368">{{Harvnb|Sosyal|2011|loc=368}}.</ref><ref name="Sosyal 2011 loc=368"/> | region30 = {{flagcountry|Libya}} | pop30 = 50,000 | ref30 = <ref name="Akar 1993 loc=95"/> | region31 = {{flagcountry|Kosovo}} | pop31 = 30,000-50,000 | ref31 = <ref name="Sosyal 2011 loc=368"/><ref name="OSCE 2010 loc=3">{{Harvnb|OSCE|2010|loc=3}}.</ref> | region32 = {{flagcountry|Kyrgyzstan}} | pop32 = 50,000 {{Cref|h}} | ref32 = <ref name="Aydıngün et al 2006 loc=13"/><ref>{{Cite web|author=IRIN Asia|title=KYRGYZSTAN: Focus on Mesketian Turks |url=http://www.irinnews.org/Report.aspx?ReportId=28663|accessdate=17 March 2010}}</ref> | region33 = {{flagcountry|Romania}} | pop33 = 28,226-80,000 | ref33 = <ref name="Romanian National Institute of Statistics 2011 loc=10">{{Harvnb|National Institute of Statistics|2011|loc=10}}.</ref><ref name="Phinnemore 2006 loc=157">{{Harvnb|Phinnemore|2006|loc=157}}.</ref><ref name="Constantin et al 2006 loc=59">{{Harvnb|Constantin|Goschin|Dragusin|2008|loc=59}}.</ref> | languages = [[Af-Turki]] | religions = Predominantly [[Hanafi]] [[Sunni Islam]], minority [[Alevi]]sm<ref name="KONDA">{{cite web |url=http://www.konda.com.tr/en/reports.php |title=Religion, Secularism and the Veil in Daily Life Survey |date=September 2007 |website= |publisher=Konda Arastirma |accessdate=24 May 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090325005232/http://www.konda.com.tr/html/dosyalar/ghdl%26t_en.pdf |archivedate=25 March 2009 |ciwaan=Nuqul Archive |dead-url=yes }}</ref> | footnotes = }} '''Shacabka turkiga''', ama '''Turki''', ({{lang-tr|Türkler}}), waa [[Qoowmiyad]] ugu horaysay dagaan ahaan [[Turkiga]], waana dhulkii ay ka dhisnayda [[Cusmaaniyiinta]] halkaasoo ay ku yiileen xarumaha taasoo ay ku sugnayd wax badan. Turkiga ama Turki (Turki: Türkler), oo sidoo kale loo yaqaano Turki Turki (Turki: Anadolu Türkleri), waa koox qabiil oo Turkiga ah iyo qurba-joogta inta badan ku nool Turkiga iyo ku hadlida Turkiga, luqada ugu badan ee Turkiga ah. Waxay yihiin qowmiyadaha ugu weyn ee Turkiga ah, iyo sidoo kale faraca qowmiyadeed ee ugu weyn ee luuqadaha Turkiga ah. Qowmiyadaha tirada yar ee Turkiga ah waxay ka jiraan dhulalkii hore ee Boqortooyada Ciraaq. Intaa waxaa dheer, qurba-joogta Turkiga ayaa la aasaasay hijrada casriga ah, gaar ahaan Galbeedka Yurub. Turki ayaa ka yimid Bartamaha Aasiya oo degay aagagga Anatoliya ee qarnigii 11aad iyada oo loo marey qabsashadii Seljuk Turks, oo la barbar dhigi jiray dadka reer Aasiya. Gobalkaasi wuxuu bilaabay inuu wax ka beddelo mid ka mid ah Giriigga Giriiga ah ee muslimiinta Turkiga ah. Intaas ka dib, Boqortooyada Aasiya waxay u timid inay maamusho badmaaxyada Balkans, Cawadheer, Bariga Dhexe (oo laga reebo Iran), iyo Waqooyiga Afrika intii ay socdeen qarniyo dhawr ah, oo leh ciidan sare iyo ciidan. Boqortooyada waxay sii jirtey ilaa dhammaadkii dagaalkii koowaad ee aduunka, markii ay ka adkaadeen malleeyshiyadii oo ay qaybsadeen. Ka dib dagaalkii Turkiga ee guulaystay ee ku dhamaaday dhaqdhaqaaqii qaran ee Turkiga ee ka soo dagay dhulalkii ugu badnaa ee dhulalkaas, dhaqdhaqaaqa wuxuu suldaanka salka ku dhuftay 1-dii Nofembar 1922kii, wuxuuna ku dhawaaqay Jamhuuriyadda Turkiga 29-kii October, 1923-kii. waxay ahaayeen Muslimiin iyo dhammaan Muslimiintii Muslimiintu waxay ahaayeen Turks, laakiin ilaa 1923-kii, inta badan dadka ku nool xudduudaha Turkiga cusub waxay aqoonsadeen Turki. Qodobka 66aad ee Dastuurka Turkiga wuxuu ku qeexayaa "Turk" sida "qof kasta oo ku xidhan dowlad Turki ah iyada oo loo marayo dammaanadda muwaadinimada"; Sidaa darteed, isticmaalka sharciga ah ee ereyga "Turkiga" sida muwaadin Turkiga ah wuxuu ka duwan yahay qeexidda qowmiyadaha. Si kastaba ha noqotee, inta badan dadka Turkiga ah ayaa ah qowmiyadda Turkiga waxaana lagu qiyaasay 70-75 boqolkiiba. =Tix= {{reflist}} t0r8z16y47gr88cb9474io8iurwewis 238858 238856 2022-07-30T04:26:02Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{Farac | group = Turks<br />''Türkler'' | image = [[File:Turks collage.png|250px]] | caption = Qaar ka mid ah dadka caanka ah ama caanka ah ee Turkiga ee adduunka ka kala yimid | pop = 110 million | region1 = {{flagcountry|Turkey}} | pop1 = 55,500,000-60,500,000 | ref1 = <ref>{{Cite news|author=Milliyet|title=55 milyon kişi 'etnik olarak' Türk|url=http://www.milliyet.com.tr/2007/03/22/guncel/agun.html|accessdate=21 July 2011}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library of Congress – Federal Research Division |title=Country Profile: Turkey |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Turkey.pdf |accessdate=6 February 2010}}</ref><ref name=CIATurkey>{{Cite web|author=CIA|title=The World Factbook|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html|accessdate=27 July 2011|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=20 Bisha Sagaalaad 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170920072149/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html|dead-url=yes}}</ref> | region2 = {{flagcountry|Germany}} | pop2 = 3,500,000-4,000,000 | ref2 = <ref>{{Cite web|author=European Institute|title=Merkel Stokes Immigration Debate in Germany|url=http://www.europeaninstitute.org/October-2010/merkel-stokes-immigration-debate-in-germany.html|accessdate=15 November 2010|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=9 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140709162436/http://www.europeaninstitute.org/October-2010/merkel-stokes-immigration-debate-in-germany.html|dead-url=yes}}</ref><ref name="Kötter et al 2003 loc=53">{{Harvnb|Kötter|Vonthein|Günaydin|Müller|2003|loc=55}}.</ref><ref name="Haviland et al 2010 loc=675">{{Harvnb|Haviland|Prins|Walrath|McBride|2010|loc=675}}.</ref> | region3 = {{flagcountry|Algeria}} | pop3 = 600,000-3,300,000 | ref3 = <ref name="Turkish Embassy in Algeria 2008 loc=4">{{Harvnb|Turkish Embassy in Algeria|2008|loc=4}}.</ref><ref name="OBG 2008 loc=10">{{Harvnb|Oxford Business Group|2008|loc=10}}.</ref><ref>{{cite web|author=Zaman|title=Türk’ün Cezayir’deki lakabı: Hıyarunnas!|url=http://ro.zaman.com.tr/ro/newsDetail_getNewsById.action;jsessionid=E066C0BD415E76A7101FBA78B915F206.node1?sectionId=161&newsId=69|accessdate=18 March 2012|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=3 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303222759/http://ro.zaman.com.tr/ro/newsDetail_getNewsById.action;jsessionid=E066C0BD415E76A7101FBA78B915F206.node1?sectionId=161&newsId=69|dead-url=yes}}</ref> | region4 = {{flagcountry|Iraq}} | pop4 = 500,000-3,000,000 | ref4 = <ref name="Park 2005 loc=37">{{Harvnb|Park|2005|loc=37}}.</ref><ref name="Phillips 2006 loc=112">{{Harvnb|Phillips|2006|loc=112}}.</ref><ref name="Taylor 2004 loc=28">{{Harvnb|Taylor|2004|loc=28}}.</ref> | region5 = {{flagcountry|Tunisia}} | pop5 = 500,000-2,400,000 | ref5 = <ref name="Akar 1993 loc=95">{{Harvnb|Akar|1993|loc=95}}.</ref><ref>{{cite web|author=Zaman|title=Türk işadamları Tunus’ta yatırım imkanı aradı|url=http://www.zaman.com.tr/bolge-haberleri_turk-isadamlari-tunusta-yatirim-imkani-aradi_2040605.html|accessdate=27 March 2013|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=6 Bisha Lixaad 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130606120849/http://www.zaman.com.tr/bolge-haberleri_turk-isadamlari-tunusta-yatirim-imkani-aradi_2040605.html|dead-url=yes}}</ref><ref name="HaftayaBakış">{{citation|last=Ertan|first=Fikret|year=1998|title=Tunus ve tarih|url=http://arsiv.zaman.com.tr//1998/05/06/yazarlar/11.html|publisher=Zaman}}.</ref> | region6 = {{flagcountry|Syria}} | pop6 = 750,000-1,500,000 | ref6 = <ref name="Özkaya 2007 loc=112">{{Harvnb|Özkaya|2007|loc=112}}.</ref><ref>{{citation|author=Internetional Strategic Research Organisation|title=An Aspect that Gets Overlooked: The Turks of Syria and Turkey|url=http://www.usak.org.tr/EN/myazdir.asp?id=2784|accessdate=2 February 2013|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=11 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160311044854/http://www.usak.org.tr/EN/myazdir.asp?id=2784|dead-url=yes}}.</ref><ref>{{citation|work=Today's Zaman|title=A unified Syria without Assad is what Turkmen are after|url=http://www.todayszaman.com/news-289267-a-unified-syria-without-assad-is-what-turkmen--are-after.html=|accessdate=2 February 2013}}{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.</ref> | region7 = {{flagcountry|Bulgaria}} | pop7 = 588,000-800,000 | ref7 = <ref>{{cite web|author=National Statistical Institute of Bulgaria|year=2011|title=2011 Population Census in the Republic of Bulgaria (Final data)|url=http://www.nsi.bg/census2011/PDOCS2/Census2011final_en.pdf|publisher=National Statistical Institute of Bulgaria}}</ref><ref name="Sosyal 2011 loc=369">{{Harvnb|Sosyal|2011|loc=369}}.</ref><ref name="Bokova 2010 loc=170">{{Harvnb|Bokova|2010|loc=170}}.</ref> | region8 = {{flagcountry|France}} | pop8 = 500,000-1,000,000 | ref8 = <ref name="Leveau & Hunter 2002 loc=6">{{Harvnb|Leveau|Hunter|2002|loc=6}}.</ref><ref name=fransaditib>{{cite web|author=Fransa Diyanet İşleri Türk İslam Birliği|title=2011 YILI DİTİB KADIN KOLLARI GENEL TOPLANTISI PARİS DİTİB’DE YAPILDI|url=http://www.fransaditib.com/?Syf=18&Hbr=255110|accessdate=15 February 2012|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=7 January 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120107092159/http://www.fransaditib.com/?Syf=18&Hbr=255110|dead-url=yes}}</ref> | region9 = {{flagcountry|United Kingdom}} | pop9 = 500,000{{Cref|a}} | ref9 = <ref name="Home Affairs Committee 2011 loc=38">{{Harvard citation no brackets|Home Affairs Committee|2011|loc=38}}</ref><ref>{{cite news|work=The Guardian|title=UK immigration analysis needed on Turkish legal migration, say MPs|url=http://www.guardian.co.uk/uk/2011/aug/01/turkish-immigration-possibilities-assessed|date= 1 August 2011|accessdate=1 August 2011|deadurl=no}}</ref><ref name="Federation of Turkish Associations UK">{{cite web|author=Federation of Turkish Associations UK|title=Short history of the Federation of Turkish Associations in UK|url=http://www.turkishfederationuk.org/en/index.php?option=com_content&task=view&id=26&Itemid=31|date=19 June 2008|accessdate=13 April 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/5xuhy1DrI?url=http://www.turkishfederationuk.org/en/index.php?option=com_content|archivedate=13 April 2011|deadurl=yes|ciwaan=Nuqul Archive}}</ref> | region10 = {{flagcountry|United States}} | pop10 = 500,000 {{Cref|b}} | ref10 = <ref name="EncyclopediaofClevelandHistory">{{cite web |author=Encyclopedia of Cleveland History |title=Immigration and Ethnicity: Turks |url=http://ech.case.edu/ech-cgi/article.pl?id=TIC |accessdate=7 February 2010}}</ref><ref name=WashingtonDiplomat>{{cite web |author=The Washington Diplomat|title=Census Takes Aim to Tally'Hard to Count' Populations|url=http://www.washdiplomat.com/index.php?option=com_content&view=article&id=6036:census-takes-aim-to-tallyhard-to-count-populations-&catid=205:april-2010&Itemid=239|accessdate=5 May 2011}}</ref><ref name="Farkas 2003 loc=40">{{Harvnb|Farkas|2003|loc=40}}.</ref> | region11 = {{flagcountry|Netherlands}} | pop11 = 400,000-500,000 {{Cref|c}} | ref11 = <ref>{{Cite web|author=Netherlands Info Services|title=Dutch Queen Tells Turkey 'First Steps Taken' On EU Membership Road|url=http://www.nisnews.nl/public/010307_2.htm|accessdate=16 December 2008|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=13 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090113011501/http://www.nisnews.nl/public/010307_2.htm|dead-url=yes}}</ref><ref>{{Cite web|author= Dutch News|title=Dutch Turks swindled, AFM to investigate|url=http://www.dutchnews.nl/news/archives/2007/03/dutch_turks_swindled_afm_to_in.php|accessdate=16 December 2008}}</ref><ref>{{Harvnb|Türkiye Büyük Millet Meclisi|2008|loc=11}}.</ref> | region12 = {{flagcountry|Austria}} | pop12 = 350,000-500,000 | ref12 = <ref>{{Cite news|publisher=BBC News |title=Turkey's ambassador to Austria prompts immigration spat|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-11725311|accessdate=10 November 2010|date=10 November 2010}}</ref><ref>{{cite web|author=Andreas Mölzer|title=In Österreich leben geschätzte 500.000 Türken, aber kaum mehr als 10–12.000 Slowenen|url=http://www.andreas-moelzer.at/index.php?id=24|accessdate=16 October 2011|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=25 Bisha Laba iyo Tobnaad 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225063611/http://www.andreas-moelzer.at/|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite web|author=CBN|title=Turkey's Islamic Ambitions Grip Austria|url=http://www.cbn.com/cbnnews/world/2010/April/Turkeys-Mulism-Influence-in-Austria/|accessdate=16 October 2011}}</ref> | region13 = {{flagcountry|Northern Cyprus}} | pop13 = 300,000-500,000 {{Cref|d}} | ref13 = <ref name="International Crisis Group 2010 loc=2">{{Harvnb|International Crisis Group|2010|loc=2}}.</ref><ref name="Ilican 2011 loc=95">{{Harvnb|Ilican|2011|loc=95}}.</ref> | region14 = {{flagcountry|Australia}} | pop14 = 300,000 {{Cref|f}} | ref14 = <ref>{{cite news |work=Milliyet|title=Avustralya’dan THY’ye çağrı var|url=http://ekonomi.milliyet.com.tr/avustralya-dan-thy-ye-cagri-var/ekonomi/ekonomidetay/12.03.2013/1679144/default.htm|accessdate=8 May 2013|date=12 March 2013}}</ref> | region15 = {{flagcountry|Belgium}} | pop15 = 200,000 | ref15 = <ref name="King Baudouin Foundation 2008 loc=5">{{Harvnb|King Baudouin Foundation|2008|loc=5}}.</ref><ref>{{Cite web|author=De Morgen|title=Koning Boudewijnstichting doorprikt clichés rond Belgische Turken|url=http://www.demorgen.be/dm/nl/989/Binnenland/article/detail/159126/2008/02/04/Koning-Boudewijnstichting-doorprikt-clich-s-rond-Belgische-Turken.dhtml|accessdate=15 November 2010}}</ref> | region16 = {{flagcountry|Republic of Macedonia}} | pop16 = 77,959-200,000 | ref16 = <ref name="Republic of Macedonia State Statistical Office 2005 loc=34">{{Harvnb|Republic of Macedonia State Statistical Office|2005|loc=34}}.</ref><ref name="Knowlton 2005 loc=66">{{Harvnb|Knowlton|2005|loc=66}}.</ref><ref name="Abrahams 1996 loc=53">{{Harvnb|Abrahams|1996|loc=53}}.</ref> | region17 = {{flagcountry|Saudi Arabia}} | pop17 = 150,000-200,000 | ref17 = <ref name="Akar 1993 loc=95">{{Harvnb|Akar|1993|loc=95}}.</ref><ref name="Karpat 2004 loc=12">{{Harvnb|Karpat|2004|loc=12}}.</ref> | region18 = {{flagcountry|Greece}} | pop18 = 80,000-150,000 {{Cref|g}} | ref18 = <ref>{{cite web |url=http://www.eurfedling.org/Greece.htm|title=Demographics of Greece|work=European Union National Languages|accessdate=19 December 2010}}</ref><ref name="Whitman 1990 loc=i">{{Harvnb|Whitman|1990|loc=i}}.</ref><ref name="Ergener & Ergener 2002 loc=106">{{Harvnb|Ergener|Ergener|2002|loc=106}}.</ref> | region19 = {{flagcountry|Kazakhstan}} | pop19 = 150,000 {{Cref|h}} | ref19 = <ref name="Aydıngün et al 2006 loc=13">{{Harvnb|Aydıngün|Harding|Hoover|Kuznetsov|2006|loc=13}}.</ref> | region20 = {{flagcountry|Russia}} | pop20 = 120,000-150,000 | ref20 = <ref name="Ryazantsev 2009 loc=172">{{Harvnb|Ryazantsev|2009|loc=172}}.</ref> | region21 = {{flagcountry|Switzerland}} | pop21 = 120,000 {{Cref|e}} | ref21 = <ref>{{cite web|author=The Federal Authorities of the Swiss Confederation|title=Diaspora und Migrantengemeinschaften aus der Türkei in der Schweiz|url=http://www.ejpd.admin.ch/content/dam/data/migration/publikationen/diasporastudie-tuerkei-d.pdf|accessdate=16 December 2008|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=14 September 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130914062723/http://www.ejpd.admin.ch/content/dam/data/migration/publikationen/diasporastudie-tuerkei-d.pdf|dead-url=yes}}</ref> | region22 = {{flagcountry|Azerbaijan}} | pop22 = 110,000 {{Cref|h}} | ref22 = <ref name="Aydıngün et al 2006 loc=13"/><ref name="UNHCR 1999 loc=14">{{Harvnb|UNHCR|1999|loc=14}}.</ref><ref name=NATOPA>{{cite web|author=NATO Parliamentary Assembly|title=Minorities in the South Caucasus: Factor of Instability?|url=http://www.nato-pa.int/default.asp?SHORTCUT=683|accessdate=16 January 2012|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=25 December 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225063436/https://www.nato-pa.int/default.asp?SHORTCUT=683|dead-url=yes}}</ref> | region23 = {{flagcountry|Sweden}} | pop23 = 100,000-150,000 {{Cref|i}} | ref23 = <ref>{{cite web|author=Swedish International Development Cooperation Agency|title=Turkiet är en viktig bro mellan Öst och Väst|url=http://www.sida.se/Svenska/Lander--regioner/Europa/Turkiet/Utvecklingen-i-Turkiet/|accessdate=14 April 2011|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=11 September 2012|archive-url=https://archive.is/20120911145333/http://www.sida.se/Svenska/Lander--regioner/Europa/Turkiet/Utvecklingen-i-Turkiet/|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite web |work=Hürriyet Daily News|title=Businessman invites Swedes for cheap labor, regional access |url=http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=businessman-invites-swedish-for-cheap-labor-regional-access-2011-04-14|accessdate=14 April 2011}}</ref> | region24 = {{flagcountry|Egypt}} | pop24 = 100,000-1,500,000 | ref24 = <ref name="Baedeker 2000 loc=lviii">{{Harvnb|Baedeker|2000|loc=lviii}}.</ref><ref name="Akar 1993 loc=94">{{Harvnb|Akar|1993|loc=94}}.</ref> | region25 = {{flagcountry|Denmark}} | pop25 = 70,000 | ref25 = <ref>{{Cite web|author=DR Online|title=Tyrkisk afstand fra Islamisk Trossamfund|url=http://www.dr.dk/Nyheder/Indland/2008/02/21/071316.htm|accessdate=8 February 2009}}</ref> | region25 = {{Flag|Somalia}} | pop25 = 4000 | ref25 = <ref>{{Cite web|author=DR 2009}}</ref> | region26 = {{flagcountry|Canada}} | pop26 = 50,000-100,000 | ref26 = <ref>{{Cite web |author=Canada's National Statistical Agency |title=Statistics Canada |url=http://www12.statcan.ca/english/census06/data/topics/RetrieveProductTable.cfm?ALEVEL=3&APATH=3&CATNO=&DETAIL=0&DIM=&DS=99&FL=0&FREE=0&GAL=0&GC=99&GK=NA&GRP=1&IPS=&METH=0&ORDER=1&PID=92333&PTYPE=88971&RL=0&S=1&ShowAll=No&StartRow=1&SUB=801&Temporal=2006&Theme=80&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF= |accessdate=9 July 2008 |ciwaan=Nuqul Archive |archive-date=25 Bisha Laba iyo Tobnaad 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225044404/https://www12.statcan.gc.ca/english/census06/data/topics/RetrieveProductTable.cfm?ALEVEL=3&APATH=3&CATNO=&DETAIL=0&DIM=&DS=99&FL=0&FREE=0&GAL=0&GC=99&GK=NA&GRP=1&IPS=&METH=0&ORDER=1&PID=92333&PTYPE=88971&RL=0&S=1&ShowAll=No&StartRow=1&SUB=801&Temporal=2006&Theme=80&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=%20 |dead-url=yes }}</ref><ref name="TurkishEmbassyCanada">{{Cite web|author=Turkish Embassy (Ottawa Canada)|title=Turkish-Canadian Relations|url=http://www.turkishembassy.com/II/O/Turkish_Canadian_relations.htm|accessdate=19 March 2010|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=4 February 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100204085408/http://www.turkishembassy.com/II/O/Turkish_Canadian_relations.htm|dead-url=yes}}</ref><ref name="ZamanCanada">{{cite web|author=Zaman|title=Buyurun Kanada'ya uçalım|url=http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=657236|accessdate=27 September 2011|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=29 Bisha Tobnaad 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131029192101/http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=657236|dead-url=yes}}</ref> | region27 = {{flagcountry|Lebanon}} | pop27 = 50,000-80,000 | ref27 = <ref name=Al-Akhbar>{{cite web|author=Al-Akhbar|title=Lebanese Turks Seek Political and Social Recognition|url=http://english.al-akhbar.com/content/lebanese-turks-seek-political-and-social-recognition|accessdate=2 March 2012|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=20 Bisha Lixaad 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180620232105/https://english.al-akhbar.com/content/lebanese-turks-seek-political-and-social-recognition|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite web|work=Today's Zaman|title=Tension adds to existing wounds in Lebanon|url=http://www.todayszaman.com/newsDetail_getNewsById.action;jsessionid=9D641F96F47DDD54F28B8F8B07FFF815?newsId=233911|accessdate=6 April 2011|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=11 January 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120111231644/http://www.todayszaman.com/newsDetail_getNewsById.action%3Bjsessionid%3D9D641F96F47DDD54F28B8F8B07FFF815?newsId=233911|dead-url=yes}}</ref> | region28 = {{flagcountry|Jordan}} | pop28 = 60,000 | ref28 = <ref name="Akar 1993 loc=95"/> | region29 = {{flagcountry|Bosnia}} | pop29 = 50,000 | ref29 = <ref name="Sosyal 2011 loc=368">{{Harvnb|Sosyal|2011|loc=368}}.</ref><ref name="Sosyal 2011 loc=368"/> | region30 = {{flagcountry|Libya}} | pop30 = 50,000 | ref30 = <ref name="Akar 1993 loc=95"/> | region31 = {{flagcountry|Kosovo}} | pop31 = 30,000-50,000 | ref31 = <ref name="Sosyal 2011 loc=368"/><ref name="OSCE 2010 loc=3">{{Harvnb|OSCE|2010|loc=3}}.</ref> | region32 = {{flagcountry|Kyrgyzstan}} | pop32 = 50,000 {{Cref|h}} | ref32 = <ref name="Aydıngün et al 2006 loc=13"/><ref>{{Cite web|author=IRIN Asia|title=KYRGYZSTAN: Focus on Mesketian Turks |url=http://www.irinnews.org/Report.aspx?ReportId=28663|accessdate=17 March 2010}}</ref> | region33 = {{flagcountry|Romania}} | pop33 = 28,226-80,000 | ref33 = <ref name="Romanian National Institute of Statistics 2011 loc=10">{{Harvnb|National Institute of Statistics|2011|loc=10}}.</ref><ref name="Phinnemore 2006 loc=157">{{Harvnb|Phinnemore|2006|loc=157}}.</ref><ref name="Constantin et al 2006 loc=59">{{Harvnb|Constantin|Goschin|Dragusin|2008|loc=59}}.</ref> | languages = [[Af-Turki]] | religions = Predominantly [[Hanafi]] [[Sunni Islam]], minority [[Alevi]]sm<ref name="KONDA">{{cite web |url=http://www.konda.com.tr/en/reports.php |title=Religion, Secularism and the Veil in Daily Life Survey |date=September 2007 |website= |publisher=Konda Arastirma |accessdate=24 May 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090325005232/http://www.konda.com.tr/html/dosyalar/ghdl%26t_en.pdf |archivedate=25 March 2009 |ciwaan=Nuqul Archive |dead-url=yes }}</ref> | footnotes = }} '''Shacabka turkiga''' ama '''Turki''', ({{lang-tr|Türkler}}), waa [[Qoowmiyad]] ugu horaysay dagaan ahaan [[Turkiga]], waana dhulkii ay ka dhisnayda [[Cusmaaniyiinta]] halkaasoo ay ku yiileen xarumaha taasoo ay ku sugnayd wax badan. Turkiga ama Turki (Turki: Türkler), oo sidoo kale loo yaqaano Turki Turki (Turki: Anadolu Türkleri), waa koox qabiil oo Turkiga ah iyo qurba-joogta inta badan ku nool Turkiga iyo ku hadlida Turkiga, luqada ugu badan ee Turkiga ah. Waxay yihiin qowmiyadaha ugu weyn ee Turkiga ah, iyo sidoo kale faraca qowmiyadeed ee ugu weyn ee luuqadaha Turkiga ah. Qowmiyadaha tirada yar ee Turkiga ah waxay ka jiraan dhulalkii hore ee Boqortooyada Ciraaq. Intaa waxaa dheer, qurba-joogta Turkiga ayaa la aasaasay hijrada casriga ah, gaar ahaan [[Galbeedka Yurub]]. Turki ayaa ka yimid Bartamaha Aasiya oo degay aagagga Anatoliya ee qarnigii 11aad iyada oo loo marey qabsashadii Seljuk Turks, oo la barbar dhigi jiray dadka reer Aasiya. Gobalkaasi wuxuu bilaabay inuu wax ka beddelo mid ka mid ah Giriigga Giriiga ah ee muslimiinta Turkiga ah. Intaas ka dib, Boqortooyada Aasiya waxay u timid inay maamusho badmaaxyada Balkans, Cawadheer, [[Bariga Dhexe]] (oo laga reebo Iran), iyo Waqooyiga Afrika intii ay socdeen qarniyo dhawr ah, oo leh ciidan sare iyo ciidan. Boqortooyada waxay sii jirtey ilaa dhammaadkii dagaalkii koowaad ee aduunka, markii ay ka adkaadeen malleeyshiyadii oo ay qaybsadeen. Ka dib dagaalkii Turkiga ee guulaystay ee ku dhamaaday dhaqdhaqaaqii qaran ee Turkiga ee ka soo dagay dhulalkii ugu badnaa ee dhulalkaas, dhaqdhaqaaqa wuxuu suldaanka salka ku dhuftay 1-dii Nofembar 1922kii, wuxuuna ku dhawaaqay Jamhuuriyadda Turkiga 29-kii Oktoobar, 1923-kii. waxay ahaayeen Muslimiin iyo dhammaan Muslimiintii Muslimiintu waxay ahaayeen Turks, laakiin ilaa 1923-kii, inta badan dadka ku nool xudduudaha Turkiga cusub waxay aqoonsadeen Turki. Qodobka 66aad ee Dastuurka [[Turkiga]] wuxuu ku qeexayaa "Turk" sida "qof kasta oo ku xidhan dowlad Turki ah iyada oo loo marayo dammaanadda muwaadinimada"; Sidaa darteed, isticmaalka sharciga ah ee ereyga "Turkiga" sida muwaadin Turkiga ah wuxuu ka duwan yahay qeexidda qowmiyadaha. Si kastaba ha noqotee, inta badan dadka Turkiga ah ayaa ah qowmiyadda Turkiga waxaana lagu qiyaasay 70-75 boqolkiiba. =Tix= {{reflist}} 5e36yac2d89wqq8vs5jby8j1zb4sq4m 238859 238858 2022-07-30T04:26:27Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{Farac | group = Turks<br />''Türkler'' | image = [[File:Turks collage.png|250px]] | caption = Qaar ka mid ah dadka caanka ah ama caanka ah ee Turkiga ee adduunka ka kala yimid | pop = 110 million | region1 = {{flagcountry|Turkey}} | pop1 = 55,500,000-60,500,000 | ref1 = <ref>{{Cite news|author=Milliyet|title=55 milyon kişi 'etnik olarak' Türk|url=http://www.milliyet.com.tr/2007/03/22/guncel/agun.html|accessdate=21 July 2011}}</ref><ref>{{Cite web|author=Library of Congress – Federal Research Division |title=Country Profile: Turkey |url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Turkey.pdf |accessdate=6 February 2010}}</ref><ref name=CIATurkey>{{Cite web|author=CIA|title=The World Factbook|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html|accessdate=27 July 2011|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=20 Bisha Sagaalaad 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170920072149/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/tu.html|dead-url=yes}}</ref> | region2 = {{flagcountry|Germany}} | pop2 = 3,500,000-4,000,000 | ref2 = <ref>{{Cite web|author=European Institute|title=Merkel Stokes Immigration Debate in Germany|url=http://www.europeaninstitute.org/October-2010/merkel-stokes-immigration-debate-in-germany.html|accessdate=15 November 2010|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=9 July 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140709162436/http://www.europeaninstitute.org/October-2010/merkel-stokes-immigration-debate-in-germany.html|dead-url=yes}}</ref><ref name="Kötter et al 2003 loc=53">{{Harvnb|Kötter|Vonthein|Günaydin|Müller|2003|loc=55}}.</ref><ref name="Haviland et al 2010 loc=675">{{Harvnb|Haviland|Prins|Walrath|McBride|2010|loc=675}}.</ref> | region3 = {{flagcountry|Algeria}} | pop3 = 600,000-3,300,000 | ref3 = <ref name="Turkish Embassy in Algeria 2008 loc=4">{{Harvnb|Turkish Embassy in Algeria|2008|loc=4}}.</ref><ref name="OBG 2008 loc=10">{{Harvnb|Oxford Business Group|2008|loc=10}}.</ref><ref>{{cite web|author=Zaman|title=Türk’ün Cezayir’deki lakabı: Hıyarunnas!|url=http://ro.zaman.com.tr/ro/newsDetail_getNewsById.action;jsessionid=E066C0BD415E76A7101FBA78B915F206.node1?sectionId=161&newsId=69|accessdate=18 March 2012|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=3 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160303222759/http://ro.zaman.com.tr/ro/newsDetail_getNewsById.action;jsessionid=E066C0BD415E76A7101FBA78B915F206.node1?sectionId=161&newsId=69|dead-url=yes}}</ref> | region4 = {{flagcountry|Iraq}} | pop4 = 500,000-3,000,000 | ref4 = <ref name="Park 2005 loc=37">{{Harvnb|Park|2005|loc=37}}.</ref><ref name="Phillips 2006 loc=112">{{Harvnb|Phillips|2006|loc=112}}.</ref><ref name="Taylor 2004 loc=28">{{Harvnb|Taylor|2004|loc=28}}.</ref> | region5 = {{flagcountry|Tunisia}} | pop5 = 500,000-2,400,000 | ref5 = <ref name="Akar 1993 loc=95">{{Harvnb|Akar|1993|loc=95}}.</ref><ref>{{cite web|author=Zaman|title=Türk işadamları Tunus’ta yatırım imkanı aradı|url=http://www.zaman.com.tr/bolge-haberleri_turk-isadamlari-tunusta-yatirim-imkani-aradi_2040605.html|accessdate=27 March 2013|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=6 Bisha Lixaad 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130606120849/http://www.zaman.com.tr/bolge-haberleri_turk-isadamlari-tunusta-yatirim-imkani-aradi_2040605.html|dead-url=yes}}</ref><ref name="HaftayaBakış">{{citation|last=Ertan|first=Fikret|year=1998|title=Tunus ve tarih|url=http://arsiv.zaman.com.tr//1998/05/06/yazarlar/11.html|publisher=Zaman}}.</ref> | region6 = {{flagcountry|Syria}} | pop6 = 750,000-1,500,000 | ref6 = <ref name="Özkaya 2007 loc=112">{{Harvnb|Özkaya|2007|loc=112}}.</ref><ref>{{citation|author=Internetional Strategic Research Organisation|title=An Aspect that Gets Overlooked: The Turks of Syria and Turkey|url=http://www.usak.org.tr/EN/myazdir.asp?id=2784|accessdate=2 February 2013|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=11 March 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160311044854/http://www.usak.org.tr/EN/myazdir.asp?id=2784|dead-url=yes}}.</ref><ref>{{citation|work=Today's Zaman|title=A unified Syria without Assad is what Turkmen are after|url=http://www.todayszaman.com/news-289267-a-unified-syria-without-assad-is-what-turkmen--are-after.html=|accessdate=2 February 2013}}{{Dead link|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}.</ref> | region7 = {{flagcountry|Bulgaria}} | pop7 = 588,000-800,000 | ref7 = <ref>{{cite web|author=National Statistical Institute of Bulgaria|year=2011|title=2011 Population Census in the Republic of Bulgaria (Final data)|url=http://www.nsi.bg/census2011/PDOCS2/Census2011final_en.pdf|publisher=National Statistical Institute of Bulgaria}}</ref><ref name="Sosyal 2011 loc=369">{{Harvnb|Sosyal|2011|loc=369}}.</ref><ref name="Bokova 2010 loc=170">{{Harvnb|Bokova|2010|loc=170}}.</ref> | region8 = {{flagcountry|France}} | pop8 = 500,000-1,000,000 | ref8 = <ref name="Leveau & Hunter 2002 loc=6">{{Harvnb|Leveau|Hunter|2002|loc=6}}.</ref><ref name=fransaditib>{{cite web|author=Fransa Diyanet İşleri Türk İslam Birliği|title=2011 YILI DİTİB KADIN KOLLARI GENEL TOPLANTISI PARİS DİTİB’DE YAPILDI|url=http://www.fransaditib.com/?Syf=18&Hbr=255110|accessdate=15 February 2012|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=7 January 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120107092159/http://www.fransaditib.com/?Syf=18&Hbr=255110|dead-url=yes}}</ref> | region9 = {{flagcountry|United Kingdom}} | pop9 = 500,000{{Cref|a}} | ref9 = <ref name="Home Affairs Committee 2011 loc=38">{{Harvard citation no brackets|Home Affairs Committee|2011|loc=38}}</ref><ref>{{cite news|work=The Guardian|title=UK immigration analysis needed on Turkish legal migration, say MPs|url=http://www.guardian.co.uk/uk/2011/aug/01/turkish-immigration-possibilities-assessed|date= 1 August 2011|accessdate=1 August 2011|deadurl=no}}</ref><ref name="Federation of Turkish Associations UK">{{cite web|author=Federation of Turkish Associations UK|title=Short history of the Federation of Turkish Associations in UK|url=http://www.turkishfederationuk.org/en/index.php?option=com_content&task=view&id=26&Itemid=31|date=19 June 2008|accessdate=13 April 2011|archiveurl=https://www.webcitation.org/5xuhy1DrI?url=http://www.turkishfederationuk.org/en/index.php?option=com_content|archivedate=13 April 2011|deadurl=yes|ciwaan=Nuqul Archive}}</ref> | region10 = {{flagcountry|United States}} | pop10 = 500,000 {{Cref|b}} | ref10 = <ref name="EncyclopediaofClevelandHistory">{{cite web |author=Encyclopedia of Cleveland History |title=Immigration and Ethnicity: Turks |url=http://ech.case.edu/ech-cgi/article.pl?id=TIC |accessdate=7 February 2010}}</ref><ref name=WashingtonDiplomat>{{cite web |author=The Washington Diplomat|title=Census Takes Aim to Tally'Hard to Count' Populations|url=http://www.washdiplomat.com/index.php?option=com_content&view=article&id=6036:census-takes-aim-to-tallyhard-to-count-populations-&catid=205:april-2010&Itemid=239|accessdate=5 May 2011}}</ref><ref name="Farkas 2003 loc=40">{{Harvnb|Farkas|2003|loc=40}}.</ref> | region11 = {{flagcountry|Netherlands}} | pop11 = 400,000-500,000 {{Cref|c}} | ref11 = <ref>{{Cite web|author=Netherlands Info Services|title=Dutch Queen Tells Turkey 'First Steps Taken' On EU Membership Road|url=http://www.nisnews.nl/public/010307_2.htm|accessdate=16 December 2008|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=13 January 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090113011501/http://www.nisnews.nl/public/010307_2.htm|dead-url=yes}}</ref><ref>{{Cite web|author= Dutch News|title=Dutch Turks swindled, AFM to investigate|url=http://www.dutchnews.nl/news/archives/2007/03/dutch_turks_swindled_afm_to_in.php|accessdate=16 December 2008}}</ref><ref>{{Harvnb|Türkiye Büyük Millet Meclisi|2008|loc=11}}.</ref> | region12 = {{flagcountry|Austria}} | pop12 = 350,000-500,000 | ref12 = <ref>{{Cite news|publisher=BBC News |title=Turkey's ambassador to Austria prompts immigration spat|url=http://www.bbc.co.uk/news/world-europe-11725311|accessdate=10 November 2010|date=10 November 2010}}</ref><ref>{{cite web|author=Andreas Mölzer|title=In Österreich leben geschätzte 500.000 Türken, aber kaum mehr als 10–12.000 Slowenen|url=http://www.andreas-moelzer.at/index.php?id=24|accessdate=16 October 2011|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=25 Bisha Laba iyo Tobnaad 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225063611/http://www.andreas-moelzer.at/|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite web|author=CBN|title=Turkey's Islamic Ambitions Grip Austria|url=http://www.cbn.com/cbnnews/world/2010/April/Turkeys-Mulism-Influence-in-Austria/|accessdate=16 October 2011}}</ref> | region13 = {{flagcountry|Northern Cyprus}} | pop13 = 300,000-500,000 {{Cref|d}} | ref13 = <ref name="International Crisis Group 2010 loc=2">{{Harvnb|International Crisis Group|2010|loc=2}}.</ref><ref name="Ilican 2011 loc=95">{{Harvnb|Ilican|2011|loc=95}}.</ref> | region14 = {{flagcountry|Australia}} | pop14 = 300,000 {{Cref|f}} | ref14 = <ref>{{cite news |work=Milliyet|title=Avustralya’dan THY’ye çağrı var|url=http://ekonomi.milliyet.com.tr/avustralya-dan-thy-ye-cagri-var/ekonomi/ekonomidetay/12.03.2013/1679144/default.htm|accessdate=8 May 2013|date=12 March 2013}}</ref> | region15 = {{flagcountry|Belgium}} | pop15 = 200,000 | ref15 = <ref name="King Baudouin Foundation 2008 loc=5">{{Harvnb|King Baudouin Foundation|2008|loc=5}}.</ref><ref>{{Cite web|author=De Morgen|title=Koning Boudewijnstichting doorprikt clichés rond Belgische Turken|url=http://www.demorgen.be/dm/nl/989/Binnenland/article/detail/159126/2008/02/04/Koning-Boudewijnstichting-doorprikt-clich-s-rond-Belgische-Turken.dhtml|accessdate=15 November 2010}}</ref> | region16 = {{flagcountry|Republic of Macedonia}} | pop16 = 77,959-200,000 | ref16 = <ref name="Republic of Macedonia State Statistical Office 2005 loc=34">{{Harvnb|Republic of Macedonia State Statistical Office|2005|loc=34}}.</ref><ref name="Knowlton 2005 loc=66">{{Harvnb|Knowlton|2005|loc=66}}.</ref><ref name="Abrahams 1996 loc=53">{{Harvnb|Abrahams|1996|loc=53}}.</ref> | region17 = {{flagcountry|Saudi Arabia}} | pop17 = 150,000-200,000 | ref17 = <ref name="Akar 1993 loc=95">{{Harvnb|Akar|1993|loc=95}}.</ref><ref name="Karpat 2004 loc=12">{{Harvnb|Karpat|2004|loc=12}}.</ref> | region18 = {{flagcountry|Greece}} | pop18 = 80,000-150,000 {{Cref|g}} | ref18 = <ref>{{cite web |url=http://www.eurfedling.org/Greece.htm|title=Demographics of Greece|work=European Union National Languages|accessdate=19 December 2010}}</ref><ref name="Whitman 1990 loc=i">{{Harvnb|Whitman|1990|loc=i}}.</ref><ref name="Ergener & Ergener 2002 loc=106">{{Harvnb|Ergener|Ergener|2002|loc=106}}.</ref> | region19 = {{flagcountry|Kazakhstan}} | pop19 = 150,000 {{Cref|h}} | ref19 = <ref name="Aydıngün et al 2006 loc=13">{{Harvnb|Aydıngün|Harding|Hoover|Kuznetsov|2006|loc=13}}.</ref> | region20 = {{flagcountry|Russia}} | pop20 = 120,000-150,000 | ref20 = <ref name="Ryazantsev 2009 loc=172">{{Harvnb|Ryazantsev|2009|loc=172}}.</ref> | region21 = {{flagcountry|Switzerland}} | pop21 = 120,000 {{Cref|e}} | ref21 = <ref>{{cite web|author=The Federal Authorities of the Swiss Confederation|title=Diaspora und Migrantengemeinschaften aus der Türkei in der Schweiz|url=http://www.ejpd.admin.ch/content/dam/data/migration/publikationen/diasporastudie-tuerkei-d.pdf|accessdate=16 December 2008|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=14 September 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130914062723/http://www.ejpd.admin.ch/content/dam/data/migration/publikationen/diasporastudie-tuerkei-d.pdf|dead-url=yes}}</ref> | region22 = {{flagcountry|Azerbaijan}} | pop22 = 110,000 {{Cref|h}} | ref22 = <ref name="Aydıngün et al 2006 loc=13"/><ref name="UNHCR 1999 loc=14">{{Harvnb|UNHCR|1999|loc=14}}.</ref><ref name=NATOPA>{{cite web|author=NATO Parliamentary Assembly|title=Minorities in the South Caucasus: Factor of Instability?|url=http://www.nato-pa.int/default.asp?SHORTCUT=683|accessdate=16 January 2012|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=25 December 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225063436/https://www.nato-pa.int/default.asp?SHORTCUT=683|dead-url=yes}}</ref> | region23 = {{flagcountry|Sweden}} | pop23 = 100,000-150,000 {{Cref|i}} | ref23 = <ref>{{cite web|author=Swedish International Development Cooperation Agency|title=Turkiet är en viktig bro mellan Öst och Väst|url=http://www.sida.se/Svenska/Lander--regioner/Europa/Turkiet/Utvecklingen-i-Turkiet/|accessdate=14 April 2011|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=11 September 2012|archive-url=https://archive.is/20120911145333/http://www.sida.se/Svenska/Lander--regioner/Europa/Turkiet/Utvecklingen-i-Turkiet/|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite web |work=Hürriyet Daily News|title=Businessman invites Swedes for cheap labor, regional access |url=http://www.hurriyetdailynews.com/n.php?n=businessman-invites-swedish-for-cheap-labor-regional-access-2011-04-14|accessdate=14 April 2011}}</ref> | region24 = {{flagcountry|Egypt}} | pop24 = 100,000-1,500,000 | ref24 = <ref name="Baedeker 2000 loc=lviii">{{Harvnb|Baedeker|2000|loc=lviii}}.</ref><ref name="Akar 1993 loc=94">{{Harvnb|Akar|1993|loc=94}}.</ref> | region25 = {{flagcountry|Denmark}} | pop25 = 70,000 | ref25 = <ref>{{Cite web|author=DR Online|title=Tyrkisk afstand fra Islamisk Trossamfund|url=http://www.dr.dk/Nyheder/Indland/2008/02/21/071316.htm|accessdate=8 February 2009}}</ref> | region25 = {{Flag|Somalia}} | pop25 = 4000 | ref25 = <ref>{{Cite web|author=DR 2009}}</ref> | region26 = {{flagcountry|Canada}} | pop26 = 50,000-100,000 | ref26 = <ref>{{Cite web |author=Canada's National Statistical Agency |title=Statistics Canada |url=http://www12.statcan.ca/english/census06/data/topics/RetrieveProductTable.cfm?ALEVEL=3&APATH=3&CATNO=&DETAIL=0&DIM=&DS=99&FL=0&FREE=0&GAL=0&GC=99&GK=NA&GRP=1&IPS=&METH=0&ORDER=1&PID=92333&PTYPE=88971&RL=0&S=1&ShowAll=No&StartRow=1&SUB=801&Temporal=2006&Theme=80&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF= |accessdate=9 July 2008 |ciwaan=Nuqul Archive |archive-date=25 Bisha Laba iyo Tobnaad 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225044404/https://www12.statcan.gc.ca/english/census06/data/topics/RetrieveProductTable.cfm?ALEVEL=3&APATH=3&CATNO=&DETAIL=0&DIM=&DS=99&FL=0&FREE=0&GAL=0&GC=99&GK=NA&GRP=1&IPS=&METH=0&ORDER=1&PID=92333&PTYPE=88971&RL=0&S=1&ShowAll=No&StartRow=1&SUB=801&Temporal=2006&Theme=80&VID=0&VNAMEE=&VNAMEF=%20 |dead-url=yes }}</ref><ref name="TurkishEmbassyCanada">{{Cite web|author=Turkish Embassy (Ottawa Canada)|title=Turkish-Canadian Relations|url=http://www.turkishembassy.com/II/O/Turkish_Canadian_relations.htm|accessdate=19 March 2010|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=4 February 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100204085408/http://www.turkishembassy.com/II/O/Turkish_Canadian_relations.htm|dead-url=yes}}</ref><ref name="ZamanCanada">{{cite web|author=Zaman|title=Buyurun Kanada'ya uçalım|url=http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=657236|accessdate=27 September 2011|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=29 Bisha Tobnaad 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131029192101/http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=657236|dead-url=yes}}</ref> | region27 = {{flagcountry|Lebanon}} | pop27 = 50,000-80,000 | ref27 = <ref name=Al-Akhbar>{{cite web|author=Al-Akhbar|title=Lebanese Turks Seek Political and Social Recognition|url=http://english.al-akhbar.com/content/lebanese-turks-seek-political-and-social-recognition|accessdate=2 March 2012|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=20 Bisha Lixaad 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180620232105/https://english.al-akhbar.com/content/lebanese-turks-seek-political-and-social-recognition|dead-url=yes}}</ref><ref>{{cite web|work=Today's Zaman|title=Tension adds to existing wounds in Lebanon|url=http://www.todayszaman.com/newsDetail_getNewsById.action;jsessionid=9D641F96F47DDD54F28B8F8B07FFF815?newsId=233911|accessdate=6 April 2011|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=11 January 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20120111231644/http://www.todayszaman.com/newsDetail_getNewsById.action%3Bjsessionid%3D9D641F96F47DDD54F28B8F8B07FFF815?newsId=233911|dead-url=yes}}</ref> | region28 = {{flagcountry|Jordan}} | pop28 = 60,000 | ref28 = <ref name="Akar 1993 loc=95"/> | region29 = {{flagcountry|Bosnia}} | pop29 = 50,000 | ref29 = <ref name="Sosyal 2011 loc=368">{{Harvnb|Sosyal|2011|loc=368}}.</ref><ref name="Sosyal 2011 loc=368"/> | region30 = {{flagcountry|Libya}} | pop30 = 50,000 | ref30 = <ref name="Akar 1993 loc=95"/> | region31 = {{flagcountry|Kosovo}} | pop31 = 30,000-50,000 | ref31 = <ref name="Sosyal 2011 loc=368"/><ref name="OSCE 2010 loc=3">{{Harvnb|OSCE|2010|loc=3}}.</ref> | region32 = {{flagcountry|Kyrgyzstan}} | pop32 = 50,000 {{Cref|h}} | ref32 = <ref name="Aydıngün et al 2006 loc=13"/><ref>{{Cite web|author=IRIN Asia|title=KYRGYZSTAN: Focus on Mesketian Turks |url=http://www.irinnews.org/Report.aspx?ReportId=28663|accessdate=17 March 2010}}</ref> | region33 = {{flagcountry|Romania}} | pop33 = 28,226-80,000 | ref33 = <ref name="Romanian National Institute of Statistics 2011 loc=10">{{Harvnb|National Institute of Statistics|2011|loc=10}}.</ref><ref name="Phinnemore 2006 loc=157">{{Harvnb|Phinnemore|2006|loc=157}}.</ref><ref name="Constantin et al 2006 loc=59">{{Harvnb|Constantin|Goschin|Dragusin|2008|loc=59}}.</ref> | languages = [[Af-Turki]] | religions = Predominantly [[Hanafi]] [[Sunni Islam]], minority [[Alevi]]sm<ref name="KONDA">{{cite web |url=http://www.konda.com.tr/en/reports.php |title=Religion, Secularism and the Veil in Daily Life Survey |date=September 2007 |website= |publisher=Konda Arastirma |accessdate=24 May 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20090325005232/http://www.konda.com.tr/html/dosyalar/ghdl%26t_en.pdf |archivedate=25 March 2009 |ciwaan=Nuqul Archive |dead-url=yes }}</ref> | footnotes = }} '''Shacabka turkiga''' ama '''Turki''' ({{lang-tr|Türkler}}), waa [[Qoowmiyad]] ugu horaysay dagaan ahaan [[Turkiga]], waana dhulkii ay ka dhisnayda [[Cusmaaniyiinta]] halkaasoo ay ku yiileen xarumaha taasoo ay ku sugnayd wax badan. Turkiga ama Turki (Turki: Türkler), oo sidoo kale loo yaqaano Turki Turki (Turki: Anadolu Türkleri), waa koox qabiil oo Turkiga ah iyo qurba-joogta inta badan ku nool Turkiga iyo ku hadlida Turkiga, luqada ugu badan ee Turkiga ah. Waxay yihiin qowmiyadaha ugu weyn ee Turkiga ah, iyo sidoo kale faraca qowmiyadeed ee ugu weyn ee luuqadaha Turkiga ah. Qowmiyadaha tirada yar ee Turkiga ah waxay ka jiraan dhulalkii hore ee Boqortooyada Ciraaq. Intaa waxaa dheer, qurba-joogta Turkiga ayaa la aasaasay hijrada casriga ah, gaar ahaan [[Galbeedka Yurub]]. Turki ayaa ka yimid Bartamaha Aasiya oo degay aagagga Anatoliya ee qarnigii 11aad iyada oo loo marey qabsashadii Seljuk Turks, oo la barbar dhigi jiray dadka reer Aasiya. Gobalkaasi wuxuu bilaabay inuu wax ka beddelo mid ka mid ah Giriigga Giriiga ah ee muslimiinta Turkiga ah. Intaas ka dib, Boqortooyada Aasiya waxay u timid inay maamusho badmaaxyada Balkans, Cawadheer, [[Bariga Dhexe]] (oo laga reebo Iran), iyo Waqooyiga Afrika intii ay socdeen qarniyo dhawr ah, oo leh ciidan sare iyo ciidan. Boqortooyada waxay sii jirtey ilaa dhammaadkii dagaalkii koowaad ee aduunka, markii ay ka adkaadeen malleeyshiyadii oo ay qaybsadeen. Ka dib dagaalkii Turkiga ee guulaystay ee ku dhamaaday dhaqdhaqaaqii qaran ee Turkiga ee ka soo dagay dhulalkii ugu badnaa ee dhulalkaas, dhaqdhaqaaqa wuxuu suldaanka salka ku dhuftay 1-dii Nofembar 1922kii, wuxuuna ku dhawaaqay Jamhuuriyadda Turkiga 29-kii Oktoobar, 1923-kii. waxay ahaayeen Muslimiin iyo dhammaan Muslimiintii Muslimiintu waxay ahaayeen Turks, laakiin ilaa 1923-kii, inta badan dadka ku nool xudduudaha Turkiga cusub waxay aqoonsadeen Turki. Qodobka 66aad ee Dastuurka [[Turkiga]] wuxuu ku qeexayaa "Turk" sida "qof kasta oo ku xidhan dowlad Turki ah iyada oo loo marayo dammaanadda muwaadinimada"; Sidaa darteed, isticmaalka sharciga ah ee ereyga "Turkiga" sida muwaadin Turkiga ah wuxuu ka duwan yahay qeexidda qowmiyadaha. Si kastaba ha noqotee, inta badan dadka Turkiga ah ayaa ah qowmiyadda Turkiga waxaana lagu qiyaasay 70-75 boqolkiiba. =Tix= {{reflist}} 3cm8jjldl6xvxih3s91d39mrocem1rb 1978 0 2720 238853 224537 2022-07-30T04:17:23Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki [[1977]] - '''1978''' - [[1979]] Waxaa wax iska bedelay dalka soomaaliya tan iyo markii ay burburtay dowladii mxamad siyaad bare taasoo aan moodno in uu dalka tilaabsaday wax yaabo aan wali la arak gaar ahaan caasimada muqdisho mida ugu horeysa aytahay xsiloonida iyo reenreenta kajirta magaalada muqdisho waqtigaan inkabadan 21sano ayaa waxaan la arag haweenee soomaaliyeed oo gacanteeda gaari kukaxeesaneysa in hadda lagu arkaayo magaalda muqdisho waxaa aad usoo badanaayo dhismaha caalamig ah oo ay dad ku kuqurxinayaan guryahoodii waxaakaloo iyaduna kamarneyn in ay soolaabanayaan qurbajoogta soomaaliyeed nabadgelyada darteed inkastoo dhowr sano kahor laga cararijiray ayaa hdda alle waxa uu idmay in loo soo carraco dalkeena soomaaliya taasi waxaa tusaale u ah wax qabadka dowlada soomliya tan iyo intii ay luga laabatay dowladii siyaad bare ayaa waxaa dlka soomaaliya laga aqoon sady aduunka intiisabadan waxaa isa sootaraaya dhaqaalaha dalka oo dib usoonoqonaaya iyo shacabka oo aad ugu qanacsan dalkooda iyo dowladoodaba iyagoon laga dareemaya in ay firfircooni iyo farxad ugu baryo waaga. == Dhacdooyin == * [[Buugayga Sheekooyinka Baybalka]] ==Dhalashooyin== * [[K'naan]] * [[Usher]] == Dhimashooyin == ==Madaxda Aduunka== [[Category:Sanad]] q2b5r7t9gufcqcmiecal07un509omts 238854 238853 2022-07-30T04:17:50Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki [[1977]] - '''1978''' - [[1979]]</br> Waxaa wax iska bedelay dalka [[soomaaliya]] tan iyo markii ay burburtay dowladii mxamad siyaad bare taasoo aan moodno in uu dalka tilaabsaday wax yaabo aan wali la arak gaar ahaan caasimada muqdisho mida ugu horeysa aytahay xsiloonida iyo reenreenta kajirta magaalada muqdisho waqtigaan inkabadan 21sano ayaa waxaan la arag haweenee soomaaliyeed oo gacanteeda gaari kukaxeesaneysa in hadda lagu arkaayo magaalda muqdisho waxaa aad usoo badanaayo dhismaha caalamig ah oo ay dad ku kuqurxinayaan guryahoodii waxaakaloo iyaduna kamarneyn in ay soolaabanayaan qurbajoogta soomaaliyeed nabadgelyada darteed inkastoo dhowr sano kahor laga cararijiray ayaa hdda alle waxa uu idmay in loo soo carraco dalkeena soomaaliya taasi waxaa tusaale u ah wax qabadka dowlada soomliya tan iyo intii ay luga laabatay dowladii siyaad bare ayaa waxaa dlka soomaaliya laga aqoon sady aduunka intiisabadan waxaa isa sootaraaya dhaqaalaha dalka oo dib usoonoqonaaya iyo shacabka oo aad ugu qanacsan dalkooda iyo dowladoodaba iyagoon laga dareemaya in ay firfircooni iyo farxad ugu baryo waaga. == Dhacdooyin == * [[Buugayga Sheekooyinka Baybalka]] ==Dhalashooyin== * [[K'naan]] * [[Usher]] == Dhimashooyin == ==Madaxda Aduunka== [[Category:Sanad]] en7dhn74d7cw0kra86e1nijngg1tp3j Soomaali Galbeed 0 3050 238901 228368 2022-07-30T09:37:11Z Abdirahman 4 31859 /* Liiska madaxweyneyaasha soomaali galbeed */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions -->| name = Somali Region | official_name =Dawladda Deegaanka Soomaalida. | native_name = (Deegaanka Soomaalida) <br>{{small|የሶማሌ ክልል}} | native_name_lang = Somali | settlement_type = [[Gobolada Itoobiya|Dowlad goboleed]] | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | image_flag = Somali State original flag.jpg | flag_alt = | image_seal = | seal_alt = | image_shield = | shield_alt = | nickname = | motto = | image_map = Somali Region Map.svg | map_alt = | map_caption = Qariirada [[Itoobiya]] oo muujinaya gobolka somaligalbeed | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coor_pinpoint = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Dalka | subdivision_name = {{flag|Itoobiya}} | subdivision_type1 = | subdivision_type2 = | subdivision_type3 = | subdivision_name1 = | subdivision_name2 = | subdivision_name3 = | established_title = | established_date = | founder = <!-- seat, smaller parts -------> | seat_type = Caasimadda | seat = [[Jigjiga]] | parts_type = <!-- defaults to: Boroughs --> | parts_style = | parts = <!-- parts text, or header for parts list --> | p1 = | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = [[Madaxweynaha Imminka]] | leader_name = [[Mustafe Muxumed Cumar]] | leader_title1 = Madaxweyne ku xigeenka kumeelgaarka ah | leader_name1 = Ibraahim Cusmaan | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> | area_footnotes = | area_rank = 2aad | area_total_km2 = 327,068 | area_land_km2 = | area_water_km2 = | area_water_percent = 1% | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = 9.654 million<ref name=CSApop>{{cite book |title=Population Projection of Ethiopia for All Regions At Wereda Level from 2014 – 2017 |publisher=Federal Democratic Republic of Ethiopia Central Statistical Agency |url=http://www.csa.gov.et/ehioinfo-internal |accessdate=4 June 2018 |ciwaan=Nuqul Archive |archive-date=6 June 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180606103106/http://www.csa.gov.et/ehioinfo-internal |dead-url=yes }}</ref> | population_as_of = 2017 | population_footnotes = | population_density_km2 = auto | population_demonym = [[Dadka Soomaalida|Soomaali]] | population_note = | timezone1 = [[Waqtiga Bariga Afrika|EAT]] | utc_offset1 = +3 | timezone1_DST = | utc_offset1_DST = | postal_code_type = | postal_code = | area_code = +251 | area_code_type = | iso_code = [[ISO 3166-2:ET|ET-SO]] | blank_name_sec1 = [[Tilmaanta Horumarka Aadanaha|HDI]] (2017) | blank_info_sec1 = 0.409<ref name="GlobalDataLab">{{Cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|website=hdi.globaldatalab.org|language=en|access-date=2018-09-13}}</ref><br/>{{color|#900|low}} · [[List of Ethiopian regions by Human Development Index|10th]] | website = | coordinates = | mottoeng = | p2 = }} '''Soomaali Galbeed''' sidoo kale loo yaqaan '''Huwan''' ama '''Dawladda Deegaanka Soomaalida''' oo loo soo gaabiyo DDS waa maamulka iyo dowlada deegaada Soomaali Galbeed ee maanta ka tirsan dowlada [[Itoobiya]].Dawladda Deegaanka Soomaalidu wuxuu ka mid yahay [[Dowlad Deegaanada Itoobiya|sagaalka dawlad deegaan]] ee Jamhuuriyadda Dimuqraadiga Federaalka Itoobiya Wuxuu ku fadhiyaa dhulka bariga iyo bari-koonfureed ee dalka Itoobiya. Baaxadda dhulka waxa lagu qiyaasaa 350,000 km2.Deegaanku wuxuu ku dhacayaa inta u dhaxaysa loolka 40-110 Waqooyi iyo Dhigta 40 -48 0E Bari. Deegaanku wuxuu xad la leeyahay, dhinaca konfureed waxa ka xiga [[Kenya]], dhinaca bari iyo koonfur bari waxa ka xiga [[Soomaaliya]], dhinaca galbeed iyo koonfur waxa ka xiga deegaanka [[Oromiya]], dhinaca galbeed iyo waqooyi galbeedna waxa ka xiga deegaanka [[canfar|canfarta]].Deegaanku inta uu ka sarreeyo badda waxa lagu qiyaasaa inta u dhaxaysa 500-1600 meters. Cimilada deegaanka soomaalida waxa lagu qiyaasaa dhul daaqsin isugu jira oomane, dhul kooban oo hela roob ku filan iyo dhul ay maraan wabiyo kala duwan. Heer-kulka deegaanku wuxuu u dhaxeyaa 20-45°C Celceliska roobka degaanku helaa wuxuu u dhaxeeyaa 300-500 mm. Tirada dadka ku nool deegaanka waxa lagu qiyaasaa 8.4 million (Tiro-koobkii la sameeyey 2007 - CSA census), 86% shacabka deegaanka waxay ku nool yihiin dhulka miyiga ah badankooduna waa xoolo-dhaqatoMaamul ahaan degaanku wuxuu ka kooban yahay 11 Gobol,6 maamul magaalo iyo 93 degmo. ==Hordhac== ===Goor hore=== [[File:Huwan.png|right|270px|thumb|Huwan ama Somali Galbeed]] Somali Galbeed waxee leedahay taariikh aad u dheer. gumeestihii ingriiska ayaa soo gumeestay dhamaadkii 1890ki, waxaana la dhihi jiray ingriiska somaliland, waxoona ku daray dalka itoobiya 1897. ingriiska markale ayoo isku dayay in oo ka soo saaro ogadenia dalka itoobiya,waa markii oo ingiriiska iyo talyaaniga ee wada shaqeen ee sameeyeen, sida ee gobolada soomaalida u miday lahaayeen. Waqtiga xukunka [[Diiriye Guure]] dhulka waxaa la odhan jirey Huwan. ===Diiriye Guure ka dib=== [[Dagaalkii Labaad ee Aduunka]] itoobiya waxee isku dayday in ee qaadato, dhulka [[Eratareya]] iyo ogadenia. ingriiska dhul yar ayoo ka qaatay ogadenia oo ka bilaawdo, magaalada [[haud]] ilaa fransiiska somaliland oo hatta la dhoho [[Jabuuti]]. ingriiska dhulkaas ma ku darin itoobiya ilaa sanadka marka oo ahaa 1954tii. 1977 ayaa waxaa dhacday, dagaalkii xoreenta Soomaali galbeed, waa markii ee itoobiya dhibaateysay shacabka ogadenia, waagaas itoobiya waxee iskugu wici jirtay libaaxyada afrika, laakiin madaxweynihii soomaaliya [[Maxamed Siyaad Barre]] oo dhalasho ahaan ka soo jeedo dhulka soomaali galbeed ayaa aad uuga xumaaday, dhibaatada ee itoobiyaanka ku haayeen dhulkaas, waa markii oo duulaan ku qaaday itoobiya.ciidamada Soomaaliya iyo somaligalbeed, ayaa isku dayay, in ee itoobiya ka bixiyaan dhulka ogadenia. ciidmada soomaaliya waxee markaas gacanta ku haayeen dhulka ogadenia oo dhan. ==Luqada== 98.82% waxaa looga hadlaa [[Af Soomaali|Af soomaali]]. luqadaha yar-yar oo looga hadlo waxaa ka mid ah Af Amxaari (0.67%), iyo Af Oromo (0.51%). ==Diinta== 99.4% shacabka deegaanka waxee haystaan diinta [[Muslimiinta Itoobiya|Islaamka]] , 0.50% [[Masiixiga Orthodoks ee itoobiya|Karishtaanka Orthodoks]], iyo 0.10% oo ah kuwo raaco diimo kale.<ref>[http://www.csa.gov.et/index.php?option=com_rubberdoc&view=doc&id=274&format=raw&Itemid=521 " Census 2007 Tables: Somali Region"] {{Wayback|url=http://www.csa.gov.et/index.php?option=com_rubberdoc&view=doc&id=274&format=raw&Itemid=521 |date=20120310154358 }}, Tables 2.1, 2.5, 3.1, 3.2, 3.4</ref> == Liiska madaxweyneyaasha soomaali galbeed == {| class="wikitable" style="font-size:85%;text-align:center" ! rowspan="2" |'''Lam.''' ! rowspan="2" |Sawirka ! rowspan="2" |President<br />{{small|(Dhalasho–Dhimasho)}} ! colspan="3" |Muddada Xafiiska ! colspan="2" rowspan="2" |Xisbi |- !Xafiiska la wareegay !Xafiiska ka tagay ! Muddada |- |1 | |[[Abdullahi Mohamed Sa'di]] |23 Janaayo 1993 | Nofeembar 1993 |10 Bilood, ! style="background:RED" | |[[Ethiopian Somali Democratic League|Ethiopian Somali Democratic League (ESDL)]].<ref>Tobias Hagmann, Mohamud H. Khalif, [http://tobiashagmann.freeflux.net/files/media/publications/non-refereed/hagmann_mhk_bildhaan-2006.pdf "State and Politics in Ethiopia's Somali region since 1991"] {{Wayback|url=http://tobiashagmann.freeflux.net/files/media/publications/non-refereed/hagmann_mhk_bildhaan-2006.pdf |date=20110831063758 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110831063758/http://tobiashagmann.freeflux.net/files/media/publications/non-refereed/hagmann_mhk_bildhaan-2006.pdf |date=2011-08-31 }}, ''Bildhaan: the International Journal of Somali Studies'', '''6''' (2006), p. 29</ref> |- |2 | |[[Hassan Jire Qalinle]] | 1993 | Abriil 1994 |1 Sanadka, ! style="background:RED" | |[[Ethiopian Somali Democratic League|Ethiopian Somali Democratic League (ESDL)]] |- |3 | |[[Abdirahman Ugas Mohumed Qani]] | Abriil 1994 | 1995 |1 Sano, ! style="background:RED" | |[[Ethiopian Somali Democratic League|Ethiopian Somali Democratic League (ESDL)]] |- |4 | |[[Ahmed Makahel Hussein]] | 1995 | Juun 1995 |4 Bilood, 15 Maalin ! style="background:RED" | |[[Ururka Dimuqraadiga soomaalida itoobiya|Ethiopian Somali Democratic League (ESDL)]] |- |5 | |[[Eid Daahir Farah]] | Juun 1995 | Oktoobar 1997 |2 Sano, 4 Bilood ! Style="background: RED" | | [ [Ururka Dimuqraadiga soomaalida Itoobiya|Ethiopian somali Democratic League (ESDL)]] |- |6 | |[[Mahdi Ayuub]] | Oktober 1997 | Oktober 1997 | usbuucyo ! style="background:RED" | |[[Ethiopian Somali Democratic League|Ethiopian Somali Democratic League (ESDP)]].<ref>Asnake Kefale Adegehe, [http://hdl.handle.net/1887/13839 ''Federalism and ethnic conflict in Ethiopia: a comparative study of the Somali and Benishangul-Gumuz regions''] Department of Political Science, Faculty of Social and Behavioural Sciences, Leiden University, Doctoral thesis (2009), p. 138</ref> |- | rowspan="2" |7 | rowspan="2" | | rowspan="2" |[[Khader Ma'alen Ali]] | rowspan="2" | Oktoobar 1997 | rowspan="2" | Oktoobar 2000 | rowspan="2" |3 Sano, ! style="background:RED" | |[[Ethiopian Somali Democratic League|Ethiopian Somali Democratic League (ESDL)]]<br />{{small|(ilaa 1998)}} |- !style="background:Yellow" | |[[Ethiopian Somali People's Democratic Party|Ethiopian Somali People's Democratic Party (ESPDP)]] |- |8 | |[[Abdulrashed Dulane]] | oktoobar 2000 | 21 Luuliyo 2003 |2 Sano, 10 Bilood ! style="background:Yellow" | |[[Ethiopian Somali People's Democratic Party|Ethiopian Somali People's Democratic Party (ESPDP)]] |- |9 | |[[Abdi Jibril Ali]] |21 Julaay 2003 | Oktoobar 2005 |2 Sano, 3 Bilood, ! style="background:Yellow" | |[[Ethiopian Somali People's Democratic Party|Ethiopian Somali People's Democratic Party (ESPDP)]] |- |10 | |[[Abdullahi Hassan Mohamed ''Lugbuur'']] | Oktoobar 2005 | Nofeembar 2008 |3 Sano, 1 Bil ! style="background:Yellow" | |[[Ethiopian Somali People's Democratic Party|Ethiopian Somali People's Democratic Party (ESPDP)]] |- |11 | |[[Daud Mohamed Ali '' Daud Axmaar'']] | Nofeembar 2008 | 12 Jul 2010 |1 Sano, 9 Bilood ! style="background:Yellow" | |[[Xisbiga dimuqraadiga soomaalida itoobiya|Ethiopian Somali People's Democratic Party (ESPDP)]] |- |12 | |[[Abdi Mohamoud Omar|Abdi Mohamoud Omar (Cabdi Ilay)]] |12 Luuliyo 2010 | 08 Agoosto 2018 |8 Sano, 1 Bil ! style="background:Yellow" | |[[Ethiopian Somali People's Democratic Party|Ethiopian Somali People's Democratic Party (ESPDP)]] |- |13 | |[[Ahmed Abdi Sh.Mohamed|Ahmed Abdi Sh.Mohamed (Ilkacase)]] |08 Agoosto 2018 | 22 Agoosto 2018 |14 Maalin, ! style="background:Yellow" | |[[Ethiopian Somali People's Democratic Party|Ethiopian Somali People's Democratic Party (ESPDP)]] |- | rowspan="3" |14 | rowspan="3" | | rowspan="3" |[[Mustafa Muhummed Omer|Mustafa Muhummed Omer (Cagjar)]]<br />{{small|(1970–)}} | rowspan="3" |22 Aug 2018 | rowspan="3" | Hadda | rowspan="3" | ! style="background:Yellow" | |[[Ethiopian Somali People's Democratic Party|Somali People's Democratic Party (ESPDP)]] <br />{{small|(ilaa 03 Abriil 2019)}} |- ! style="background:CornflowerBlue"| | [[Ethiopian Somali People's Democratic Party|Somali Democratic Party (SDP)]]<ref>https://www.ethiopiaobserver.com/2018/08/12/ahmed-shide-named-chairman-of-the-somali-region-ruling-party/</ref><ref>[http://www.afdevinfo.com/htmlreports/peo/peo_611.html Dirir Mohamoud (Ethiopia)] {{Wayback|url=http://www.afdevinfo.com/htmlreports/peo/peo_611.html |date=20090428045225 }} {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20090428045225/http://www.afdevinfo.com/htmlreports/peo/peo_611.html |date=28 April 2009 }} AfDevInfo website (accessed 14 May 2009)</ref><br />{{small|(ilaa 30 Nofeembar 2019)}} |- !style="background:Yellow" | |[[Prosperity Party]]<ref>[https://addisstandard.com/exclusive-third-day-eprdf-ec-discussing-prosperity-party-regulation-find-the-draft-copy-obtained-by-as/ Exclusive: Third day EPRDF EC discussing “Prosperity Party” Regulation. Find the draft copy obtained by AS]</ref> |} ==Sidoo kale fiiri== *[[Soomaali Galbeed]] *[[Soomaali|Beelaha Soomaalida]] ==Tixraac== {{reflist}} [[Category:Qabiilada Soomaalida]] [[Category:Soomaali]] {{commonscat|Somali Region|Soomaali Galbeed}} [[Category:Soomaali Galbeed]] [[category:itoobiya]] 3x6vu5najzu3kzeqvesc95t00bs9qi5 238902 238901 2022-07-30T09:40:43Z Abdirahman 4 31859 /* Liiska madaxweyneyaasha soomaali galbeed */ wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!-- See Template:Infobox settlement for additional fields and descriptions -->| name = Somali Region | official_name =Dawladda Deegaanka Soomaalida. | native_name = (Deegaanka Soomaalida) <br>{{small|የሶማሌ ክልል}} | native_name_lang = Somali | settlement_type = [[Gobolada Itoobiya|Dowlad goboleed]] | image_skyline = | image_alt = | image_caption = | image_flag = Somali State original flag.jpg | flag_alt = | image_seal = | seal_alt = | image_shield = | shield_alt = | nickname = | motto = | image_map = Somali Region Map.svg | map_alt = | map_caption = Qariirada [[Itoobiya]] oo muujinaya gobolka somaligalbeed | pushpin_map = | pushpin_label_position = | pushpin_map_alt = | pushpin_map_caption = | coor_pinpoint = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = Dalka | subdivision_name = {{flag|Itoobiya}} | subdivision_type1 = | subdivision_type2 = | subdivision_type3 = | subdivision_name1 = | subdivision_name2 = | subdivision_name3 = | established_title = | established_date = | founder = <!-- seat, smaller parts -------> | seat_type = Caasimadda | seat = [[Jigjiga]] | parts_type = <!-- defaults to: Boroughs --> | parts_style = | parts = <!-- parts text, or header for parts list --> | p1 = | government_footnotes = | leader_party = | leader_title = [[Madaxweynaha Imminka]] | leader_name = [[Mustafe Muxumed Cumar]] | leader_title1 = Madaxweyne ku xigeenka kumeelgaarka ah | leader_name1 = Ibraahim Cusmaan | unit_pref = Metric<!-- or US or UK --> | area_footnotes = | area_rank = 2aad | area_total_km2 = 327,068 | area_land_km2 = | area_water_km2 = | area_water_percent = 1% | area_note = | elevation_footnotes = | elevation_m = | population_total = 9.654 million<ref name=CSApop>{{cite book |title=Population Projection of Ethiopia for All Regions At Wereda Level from 2014 – 2017 |publisher=Federal Democratic Republic of Ethiopia Central Statistical Agency |url=http://www.csa.gov.et/ehioinfo-internal |accessdate=4 June 2018 |ciwaan=Nuqul Archive |archive-date=6 June 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180606103106/http://www.csa.gov.et/ehioinfo-internal |dead-url=yes }}</ref> | population_as_of = 2017 | population_footnotes = | population_density_km2 = auto | population_demonym = [[Dadka Soomaalida|Soomaali]] | population_note = | timezone1 = [[Waqtiga Bariga Afrika|EAT]] | utc_offset1 = +3 | timezone1_DST = | utc_offset1_DST = | postal_code_type = | postal_code = | area_code = +251 | area_code_type = | iso_code = [[ISO 3166-2:ET|ET-SO]] | blank_name_sec1 = [[Tilmaanta Horumarka Aadanaha|HDI]] (2017) | blank_info_sec1 = 0.409<ref name="GlobalDataLab">{{Cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI - Area Database - Global Data Lab|website=hdi.globaldatalab.org|language=en|access-date=2018-09-13}}</ref><br/>{{color|#900|low}} · [[List of Ethiopian regions by Human Development Index|10th]] | website = | coordinates = | mottoeng = | p2 = }} '''Soomaali Galbeed''' sidoo kale loo yaqaan '''Huwan''' ama '''Dawladda Deegaanka Soomaalida''' oo loo soo gaabiyo DDS waa maamulka iyo dowlada deegaada Soomaali Galbeed ee maanta ka tirsan dowlada [[Itoobiya]].Dawladda Deegaanka Soomaalidu wuxuu ka mid yahay [[Dowlad Deegaanada Itoobiya|sagaalka dawlad deegaan]] ee Jamhuuriyadda Dimuqraadiga Federaalka Itoobiya Wuxuu ku fadhiyaa dhulka bariga iyo bari-koonfureed ee dalka Itoobiya. Baaxadda dhulka waxa lagu qiyaasaa 350,000 km2.Deegaanku wuxuu ku dhacayaa inta u dhaxaysa loolka 40-110 Waqooyi iyo Dhigta 40 -48 0E Bari. Deegaanku wuxuu xad la leeyahay, dhinaca konfureed waxa ka xiga [[Kenya]], dhinaca bari iyo koonfur bari waxa ka xiga [[Soomaaliya]], dhinaca galbeed iyo koonfur waxa ka xiga deegaanka [[Oromiya]], dhinaca galbeed iyo waqooyi galbeedna waxa ka xiga deegaanka [[canfar|canfarta]].Deegaanku inta uu ka sarreeyo badda waxa lagu qiyaasaa inta u dhaxaysa 500-1600 meters. Cimilada deegaanka soomaalida waxa lagu qiyaasaa dhul daaqsin isugu jira oomane, dhul kooban oo hela roob ku filan iyo dhul ay maraan wabiyo kala duwan. Heer-kulka deegaanku wuxuu u dhaxeyaa 20-45°C Celceliska roobka degaanku helaa wuxuu u dhaxeeyaa 300-500 mm. Tirada dadka ku nool deegaanka waxa lagu qiyaasaa 8.4 million (Tiro-koobkii la sameeyey 2007 - CSA census), 86% shacabka deegaanka waxay ku nool yihiin dhulka miyiga ah badankooduna waa xoolo-dhaqatoMaamul ahaan degaanku wuxuu ka kooban yahay 11 Gobol,6 maamul magaalo iyo 93 degmo. ==Hordhac== ===Goor hore=== [[File:Huwan.png|right|270px|thumb|Huwan ama Somali Galbeed]] Somali Galbeed waxee leedahay taariikh aad u dheer. gumeestihii ingriiska ayaa soo gumeestay dhamaadkii 1890ki, waxaana la dhihi jiray ingriiska somaliland, waxoona ku daray dalka itoobiya 1897. ingriiska markale ayoo isku dayay in oo ka soo saaro ogadenia dalka itoobiya,waa markii oo ingiriiska iyo talyaaniga ee wada shaqeen ee sameeyeen, sida ee gobolada soomaalida u miday lahaayeen. Waqtiga xukunka [[Diiriye Guure]] dhulka waxaa la odhan jirey Huwan. ===Diiriye Guure ka dib=== [[Dagaalkii Labaad ee Aduunka]] itoobiya waxee isku dayday in ee qaadato, dhulka [[Eratareya]] iyo ogadenia. ingriiska dhul yar ayoo ka qaatay ogadenia oo ka bilaawdo, magaalada [[haud]] ilaa fransiiska somaliland oo hatta la dhoho [[Jabuuti]]. ingriiska dhulkaas ma ku darin itoobiya ilaa sanadka marka oo ahaa 1954tii. 1977 ayaa waxaa dhacday, dagaalkii xoreenta Soomaali galbeed, waa markii ee itoobiya dhibaateysay shacabka ogadenia, waagaas itoobiya waxee iskugu wici jirtay libaaxyada afrika, laakiin madaxweynihii soomaaliya [[Maxamed Siyaad Barre]] oo dhalasho ahaan ka soo jeedo dhulka soomaali galbeed ayaa aad uuga xumaaday, dhibaatada ee itoobiyaanka ku haayeen dhulkaas, waa markii oo duulaan ku qaaday itoobiya.ciidamada Soomaaliya iyo somaligalbeed, ayaa isku dayay, in ee itoobiya ka bixiyaan dhulka ogadenia. ciidmada soomaaliya waxee markaas gacanta ku haayeen dhulka ogadenia oo dhan. ==Luqada== 98.82% waxaa looga hadlaa [[Af Soomaali|Af soomaali]]. luqadaha yar-yar oo looga hadlo waxaa ka mid ah Af Amxaari (0.67%), iyo Af Oromo (0.51%). ==Diinta== 99.4% shacabka deegaanka waxee haystaan diinta [[Muslimiinta Itoobiya|Islaamka]] , 0.50% [[Masiixiga Orthodoks ee itoobiya|Karishtaanka Orthodoks]], iyo 0.10% oo ah kuwo raaco diimo kale.<ref>[http://www.csa.gov.et/index.php?option=com_rubberdoc&view=doc&id=274&format=raw&Itemid=521 " Census 2007 Tables: Somali Region"] {{Wayback|url=http://www.csa.gov.et/index.php?option=com_rubberdoc&view=doc&id=274&format=raw&Itemid=521 |date=20120310154358 }}, Tables 2.1, 2.5, 3.1, 3.2, 3.4</ref> == Liiska madaxweyneyaasha soomaali galbeed == {| class="wikitable" style="font-size:85%;text-align:center" ! rowspan="2" |'''Lam.''' ! rowspan="2" |Sawirka ! rowspan="2" |President<br />{{small|(Dhalasho–Dhimasho)}} ! colspan="3" |Muddada Xafiiska ! colspan="2" rowspan="2" |Xisbi |- !Xafiiska la wareegay !Xafiiska ka tagay ! Muddada |- |1 | |[[Abdullahi Mohamed Sa'di]] |23 Janaayo 1993 | Nofeembar 1993 |10 Bilood, ! style="background:RED" | |[[Ethiopian Somali Democratic League|Ethiopian Somali Democratic League (ESDL)]].<ref>Tobias Hagmann, Mohamud H. Khalif, [http://tobiashagmann.freeflux.net/files/media/publications/non-refereed/hagmann_mhk_bildhaan-2006.pdf "State and Politics in Ethiopia's Somali region since 1991"] {{Wayback|url=http://tobiashagmann.freeflux.net/files/media/publications/non-refereed/hagmann_mhk_bildhaan-2006.pdf |date=20110831063758 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110831063758/http://tobiashagmann.freeflux.net/files/media/publications/non-refereed/hagmann_mhk_bildhaan-2006.pdf |date=2011-08-31 }}, ''Bildhaan: the International Journal of Somali Studies'', '''6''' (2006), p. 29</ref> |- |2 | |[[Hassan Jire Qalinle]] | 1993 | Abriil 1994 |1 Sanadka, ! style="background:RED" | |[[Ethiopian Somali Democratic League|Ethiopian Somali Democratic League (ESDL)]] |- |3 | |[[Abdirahman Ugas Mohumed Qani]] | Abriil 1994 | 1995 |1 Sano, ! style="background:RED" | |[[Ethiopian Somali Democratic League|Ethiopian Somali Democratic League (ESDL)]] |- |4 | |[[Ahmed Makahel Hussein]] | 1995 | Juun 1995 |4 Bilood, 15 Maalin ! style="background:RED" | |[[Ururka Dimuqraadiga soomaalida itoobiya|Ethiopian Somali Democratic League (ESDL)]] |- |5 | |[[Eid Daahir Farah]] | Juun 1995 | Oktoobar 1997 |2 Sano, 4 Bilood ! Style="background: RED" | | [ [Ururka Dimuqraadiga soomaalida Itoobiya|Ethiopian somali Democratic League (ESDL)]] |- |6 | |[[Mahdi Ayuub]] | Oktober 1997 | Oktober 1997 | usbuucyo ! style="background:RED" | |[[Ethiopian Somali Democratic League|Ethiopian Somali Democratic League (ESDL)]].<ref>Asnake Kefale Adegehe, [http://hdl.handle.net/1887/13839 ''Federalism and ethnic conflict in Ethiopia: a comparative study of the Somali and Benishangul-Gumuz regions''] Department of Political Science, Faculty of Social and Behavioural Sciences, Leiden University, Doctoral thesis (2009), p. 138</ref> |- | rowspan="2" |7 | rowspan="2" | | rowspan="2" |[[Khader Ma'alen Ali]] | rowspan="2" | Oktoobar 1997 | rowspan="2" | Oktoobar 2000 | rowspan="2" |3 Sano, ! style="background:RED" | |[[Ethiopian Somali Democratic League|Ethiopian Somali Democratic League (ESDL)]]<br />{{small|(ilaa 1998)}} |- !style="background:Yellow" | |[[Ethiopian Somali People's Democratic Party|Ethiopian Somali People's Democratic Party (ESPDP)]] |- |8 | |[[Abdulrashed Dulane]] | oktoobar 2000 | 21 Luuliyo 2003 |2 Sano, 10 Bilood ! style="background:Yellow" | |[[Ethiopian Somali People's Democratic Party|Ethiopian Somali People's Democratic Party (ESPDP)]] |- |9 | |[[Abdi Jibril Ali]] |21 Julaay 2003 | Oktoobar 2005 |2 Sano, 3 Bilood, ! style="background:Yellow" | |[[Ethiopian Somali People's Democratic Party|Ethiopian Somali People's Democratic Party (ESPDP)]] |- |10 | |[[Abdullahi Hassan Mohamed ''Lugbuur'']] | Oktoobar 2005 | Nofeembar 2008 |3 Sano, 1 Bil ! style="background:Yellow" | |[[Ethiopian Somali People's Democratic Party|Ethiopian Somali People's Democratic Party (ESPDP)]] |- |11 | |[[Daud Mohamed Ali '' Daud Axmaar'']] | Nofeembar 2008 | 12 Jul 2010 |1 Sano, 9 Bilood ! style="background:Yellow" | |[[Xisbiga dimuqraadiga soomaalida itoobiya|Ethiopian Somali People's Democratic Party (ESPDP)]] |- |12 | |[[Abdi Mohamoud Omar|Abdi Mohamoud Omar (Cabdi Ilay)]] |12 Luuliyo 2010 | 08 Agoosto 2018 |8 Sano, 1 Bil ! style="background:Yellow" | |[[Ethiopian Somali People's Democratic Party|Ethiopian Somali People's Democratic Party (ESPDP)]] |- |13 | |[[Ahmed Abdi Sh.Mohamed|Ahmed Abdi Sh.Mohamed (Ilkacase)]] |08 Agoosto 2018 | 22 Agoosto 2018 |14 Maalin, ! style="background:Yellow" | |[[Ethiopian Somali People's Democratic Party|Ethiopian Somali People's Democratic Party (ESPDP)]] |- | rowspan="3" |14 | rowspan="3" | | rowspan="3" |[[Mustafa Muhummed Omer|Mustafa Muhummed Omer (Cagjar)]]<br />{{small|(1970–)}} | rowspan="3" |22 Aug 2018 | rowspan="3" | Hadda | rowspan="3" | ! style="background:Yellow" | |[[Ethiopian Somali People's Democratic Party|Somali People's Democratic Party (ESPDP)]] <br />{{small|(ilaa 03 Abriil 2019)}} |- ! style="background:CornflowerBlue"| | [[Ethiopian Somali People's Democratic Party|Somali Democratic Party (SDP)]]<ref>https://www.ethiopiaobserver.com/2018/08/12/ahmed-shide-named-chairman-of-the-somali-region-ruling-party/</ref><ref>[http://www.afdevinfo.com/htmlreports/peo/peo_611.html Dirir Mohamoud (Ethiopia)] {{Wayback|url=http://www.afdevinfo.com/htmlreports/peo/peo_611.html |date=20090428045225 }} {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20090428045225/http://www.afdevinfo.com/htmlreports/peo/peo_611.html |date=28 April 2009 }} AfDevInfo website (accessed 14 May 2009)</ref><br />{{small|(ilaa 30 Nofeembar 2019)}} |- !style="background:Yellow" | |[[Prosperity Party]]<ref>[https://addisstandard.com/exclusive-third-day-eprdf-ec-discussing-prosperity-party-regulation-find-the-draft-copy-obtained-by-as/ Exclusive: Third day EPRDF EC discussing “Prosperity Party” Regulation. Find the draft copy obtained by AS]</ref> |} ==Sidoo kale fiiri== *[[Soomaali Galbeed]] *[[Soomaali|Beelaha Soomaalida]] ==Tixraac== {{reflist}} [[Category:Qabiilada Soomaalida]] [[Category:Soomaali]] {{commonscat|Somali Region|Soomaali Galbeed}} [[Category:Soomaali Galbeed]] [[category:itoobiya]] spwcc4m8ksbdkn96jh334p06305t3fy Insaykalobeedhiya 0 3427 238899 237121 2022-07-30T08:01:15Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki '''{{PAGENAME}}''' waa buuga bixiya wax walba oo aduunka ka jira.</br> Qaababka insaykalobeedhiya: * [[Wikibidhiya]] * [[Encarta]] * [[Encyclopedia Britannica]] * [[World Book]] * [[Qaamuus]] ==Sidoo kale fiiri== *[[Nubidhiya]] {{stub}} 4aosybdcksa6ejyfnjkmmfyakkhnoyh Sambab 0 4880 238877 220500 2022-07-30T05:48:57Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki ::''Kani waa maqaal ku saabsan sanbabada''. ::''Boga "[[Sanbab]] halkan ayaa laga soo toosiyay'' [[File:Sambab.png| thumb| Sambabada [[dad]]ka ama bini aadamka]] [[File:Heart-and-lungs.jpg|thumb|Labada [[Sambab]], [[wadne|wadnaha]] iyo [[xidid]]aha [[dad]]ka oo lagu daray [[feedh]]aha ayaa waxa la isku yidhaahdaa [[laab]].]] '''Sambab''', '''Sanbab''' ({{lang-en|lung}}; {{lang-ar|رئة}}) (wadarteedu tahay '''Sambabo'''; magaca [[Saynis]]: pulmonarius) waa xubnaha [[neefsi]]ga ee [[dad]]ka iyo [[xayawaan]]ka. [[Naasley]]da iyo dhamaan noocyada kale ee [[noole|noolaha]] [[labo|labada Sambab]] waxay ku leeyihiin [[laab]]ta dhexdeeda, gaar ahaan meel u dhow [[wadne|wadnaha]]. Sambabadu waxay ka tirsan yihiin qaab-dhismeedka [[ubuc]]da [[jidh]]ka [[noole|noolaha]], waana xubin muhiim u ah jiritaanka iyo nolosha dhamaan noolaha. Shaqada ugu wayn ee Sambabadu waa ineey soo ururiyaan [[hawo|hawada]] [[ogsajiin]]ta ku jirta [[cir]]ka ayadoo soo dhex maraysa [[san]]ka, dhuunta ilaa sambabada oo u sii gubiya [[xidid]]dada [[dhiig]]a qaada ilaa dhamaan unugyada jidhka. Sidoo kale, dib uga soo qaadaan [[unug]]yada [[hawo|hawada]] eey isticmaaleen ee [[Kaarboon|kaarboon-labo-ogsaydh]]. sambabku waa xubinta kaliya ee dul sabayn karta biyaha hsambabku wuxuu u qaybsamaa laba qaybood midigta = ka kooban 3 qaybood bidixda = ka kooban 2 qaybood sababta midigtu laba qaybood u tahay waa si meesha wadnaha cidhiidhi u galin waxa jirta wax la yidhaahdo cilia:- oo ku taalla wadnaha qaybihiisa labada ah taas oo ay ku dhex jiraan wax la dhaho mucus oo qabata germeska iyo particles dhex maraya hawada waxa jira wax la yidhaahdo diapharam oo ka hoosaysa sambabada iyadu way kala baxdaa iskuna ururtaa marka neefsashada lagu dhex jiro waxayna kala qaybisaa sambabada iyo uurkujirta * [https://wol.jw.org/en/wol/d/r1/lp-e/101991407 Lung] [[File:Lungs diagram simple.svg|thumb|Muuqaalka Sambabada [[dad]]ka.]] {{Gumud}} [[Category:Baayooloji]] [[Category:Xubnaha Jidhka]] [[Category:Laxaad]] [[Category:Saynis]] [[Category:Xubnaha Neefsiga]] fgqb7qebqaony0jdnie9d8ob68wya0u 238878 238877 2022-07-30T05:49:27Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki ::''Kani waa maqaal ku saabsan sanbabada''. ::''Boga "[[Sanbab]]" halkan ayaa laga soo toosiyay'' [[File:Sambab.png| thumb| Sambabada [[dad]]ka ama bini aadamka]] [[File:Heart-and-lungs.jpg|thumb|Labada [[Sambab]], [[wadne|wadnaha]] iyo [[xidid]]aha [[dad]]ka oo lagu daray [[feedh]]aha ayaa waxa la isku yidhaahdaa [[laab]].]] '''Sambab''', '''Sanbab''' ({{lang-en|lung}}; {{lang-ar|رئة}}) (wadarteedu tahay '''Sambabo'''; magaca [[Saynis]]: pulmonarius) waa xubnaha [[neefsi]]ga ee [[dad]]ka iyo [[xayawaan]]ka. [[Naasley]]da iyo dhamaan noocyada kale ee [[noole|noolaha]] [[labo|labada Sambab]] waxay ku leeyihiin [[laab]]ta dhexdeeda, gaar ahaan meel u dhow [[wadne|wadnaha]]. Sambabadu waxay ka tirsan yihiin qaab-dhismeedka [[ubuc]]da [[jidh]]ka [[noole|noolaha]], waana xubin muhiim u ah jiritaanka iyo nolosha dhamaan noolaha. Shaqada ugu wayn ee Sambabadu waa ineey soo ururiyaan [[hawo|hawada]] [[ogsajiin]]ta ku jirta [[cir]]ka ayadoo soo dhex maraysa [[san]]ka, dhuunta ilaa sambabada oo u sii gubiya [[xidid]]dada [[dhiig]]a qaada ilaa dhamaan unugyada jidhka. Sidoo kale, dib uga soo qaadaan [[unug]]yada [[hawo|hawada]] eey isticmaaleen ee [[Kaarboon|kaarboon-labo-ogsaydh]]. sambabku waa xubinta kaliya ee dul sabayn karta biyaha hsambabku wuxuu u qaybsamaa laba qaybood midigta = ka kooban 3 qaybood bidixda = ka kooban 2 qaybood sababta midigtu laba qaybood u tahay waa si meesha wadnaha cidhiidhi u galin waxa jirta wax la yidhaahdo cilia:- oo ku taalla wadnaha qaybihiisa labada ah taas oo ay ku dhex jiraan wax la dhaho mucus oo qabata germeska iyo particles dhex maraya hawada waxa jira wax la yidhaahdo diapharam oo ka hoosaysa sambabada iyadu way kala baxdaa iskuna ururtaa marka neefsashada lagu dhex jiro waxayna kala qaybisaa sambabada iyo uurkujirta * [https://wol.jw.org/en/wol/d/r1/lp-e/101991407 Lung] [[File:Lungs diagram simple.svg|thumb|Muuqaalka Sambabada [[dad]]ka.]] {{Gumud}} [[Category:Baayooloji]] [[Category:Xubnaha Jidhka]] [[Category:Laxaad]] [[Category:Saynis]] [[Category:Xubnaha Neefsiga]] el3jed6fwjr3fz8biexrram423do6qz 238879 238878 2022-07-30T05:49:54Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki ::''Kani waa maqaal ku saabsan sanbabada''. ::''Boga "[[Sanbab]]" halkan ayaa laga soo toosiyay'' [[File:Sambab.png| thumb| Sambabada [[dad]]ka ama bini aadamka]] [[File:Heart-and-lungs.jpg|thumb|Labada [[Sambab]], [[wadne|wadnaha]] iyo [[xidid]]aha [[dad]]ka oo lagu daray [[feedh]]aha ayaa waxa la isku yidhaahdaa [[laab]].]] '''Sambab''', '''Sanbab''' ({{lang-en|lung}}; {{lang-ar|رئة}}) (wadarteedu tahay '''Sambabo'''; magaca [[Saynis]]: pulmonarius) waa xubnaha [[neefsi]]ga ee [[dad]]ka iyo [[xayawaan]]ka. [[Naasley]]da iyo dhamaan noocyada kale ee [[noole|noolaha]] [[labo|labada Sambab]] waxay ku leeyihiin [[laab]]ta dhexdeeda, gaar ahaan meel u dhow [[wadne|wadnaha]]. Sambabadu waxay ka tirsan yihiin qaab-dhismeedka [[ubuc]]da [[jidh]]ka [[noole|noolaha]], waana xubin muhiim u ah jiritaanka iyo nolosha dhamaan noolaha. Shaqada ugu wayn ee Sambabadu waa ineey soo ururiyaan [[hawo|hawada]] [[ogsajiin]]ta ku jirta [[cir]]ka ayadoo soo dhex maraysa [[san]]ka, dhuunta ilaa sambabada oo u sii gubiya [[xidid]]dada [[dhiig]]a qaada ilaa dhamaan unugyada jidhka. Sidoo kale, dib uga soo qaadaan [[unug]]yada [[hawo|hawada]] eey isticmaaleen ee [[Kaarboon|kaarboon-labo-ogsaydh]]. sambabku waa xubinta kaliya ee dul sabayn karta biyaha hsambabku wuxuu u qaybsamaa laba qaybood midigta = ka kooban 3 qaybood bidixda = ka kooban 2 qaybood sababta midigtu laba qaybood u tahay waa si meesha wadnaha cidhiidhi u galin waxa jirta wax la yidhaahdo cilia:- oo ku taalla wadnaha qaybihiisa labada ah taas oo ay ku dhex jiraan wax la dhaho mucus oo qabata germeska iyo particles dhex maraya hawada waxa jira wax la yidhaahdo diapharam oo ka hoosaysa sambabada iyadu way kala baxdaa iskuna ururtaa marka neefsashada lagu dhex jiro waxayna kala qaybisaa sambabada iyo uurkujirta =Tix= * [https://wol.jw.org/en/wol/d/r1/lp-e/101991407 Lung] [[File:Lungs diagram simple.svg|thumb|Muuqaalka Sambabada [[dad]]ka.]] {{Gumud}} [[Category:Baayooloji]] [[Category:Xubnaha Jidhka]] [[Category:Laxaad]] [[Category:Saynis]] [[Category:Xubnaha Neefsiga]] gvnzjvfsus41zf0bxnm6icz2w5me83w 238880 238879 2022-07-30T05:50:12Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki ::''Kani waa maqaal ku saabsan sanbabada''. ::''Boga "[[Sanbab]]" halkan ayaa laga soo toosiyay'' [[File:Sambab.png| thumb| Sambabada [[dad]]ka ama bini aadamka]] [[File:Heart-and-lungs.jpg|thumb|Labada [[Sambab]], [[wadne|wadnaha]] iyo [[xidid]]aha [[dad]]ka oo lagu daray [[feedh]]aha ayaa waxa la isku yidhaahdaa [[laab]].]] '''Sambab''', '''Sanbab''' ({{lang-en|lung}}; {{lang-ar|رئة}}) (wadarteedu tahay '''Sambabo'''; magaca [[Saynis]]: pulmonarius) waa xubnaha [[neefsi]]ga ee [[dad]]ka iyo [[xayawaan]]ka. [[Naasley]]da iyo dhamaan noocyada kale ee [[noole|noolaha]] [[labo|labada Sambab]] waxay ku leeyihiin [[laab]]ta dhexdeeda, gaar ahaan meel u dhow [[wadne|wadnaha]]. Sambabadu waxay ka tirsan yihiin qaab-dhismeedka [[ubuc]]da [[jidh]]ka [[noole|noolaha]], waana xubin muhiim u ah jiritaanka iyo nolosha dhamaan noolaha. Shaqada ugu wayn ee Sambabadu waa ineey soo ururiyaan [[hawo|hawada]] [[ogsajiin]]ta ku jirta [[cir]]ka ayadoo soo dhex maraysa [[san]]ka, dhuunta ilaa sambabada oo u sii gubiya [[xidid]]dada [[dhiig]]a qaada ilaa dhamaan unugyada jidhka. Sidoo kale, dib uga soo qaadaan [[unug]]yada [[hawo|hawada]] eey isticmaaleen ee [[Kaarboon|kaarboon-labo-ogsaydh]]. sambabku waa xubinta kaliya ee dul sabayn karta biyaha hsambabku wuxuu u qaybsamaa laba qaybood midigta = ka kooban 3 qaybood bidixda = ka kooban 2 qaybood sababta midigtu laba qaybood u tahay waa si meesha wadnaha cidhiidhi u galin waxa jirta wax la yidhaahdo cilia:- oo ku taalla wadnaha qaybihiisa labada ah taas oo ay ku dhex jiraan wax la dhaho mucus oo qabata germeska iyo particles dhex maraya hawada waxa jira wax la yidhaahdo diapharam oo ka hoosaysa sambabada iyadu way kala baxdaa iskuna ururtaa marka neefsashada lagu dhex jiro waxayna kala qaybisaa sambabada iyo uurkujirta * [https://wol.jw.org/en/wol/d/r1/lp-e/101991407 Lung] {{Gumud}} [[Category:Baayooloji]] [[Category:Xubnaha Jidhka]] [[Category:Laxaad]] [[Category:Saynis]] [[Category:Xubnaha Neefsiga]] jpm7lytqkytg9eik0q82tydf038ziof 238881 238880 2022-07-30T05:50:46Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki ::''Kani waa maqaal ku saabsan sanbabada''. ::''Boga "[[Sanbab]]" halkan ayaa laga soo toosiyay'' [[File:Sambab.png| thumb| Sambabada [[dad]]ka ama bini aadamka]] [[File:Heart-and-lungs.jpg|thumb|Labada [[Sambab]], [[wadne|wadnaha]] iyo [[xidid]]aha [[dad]]ka oo lagu daray [[feedh]]aha ayaa waxa la isku yidhaahdaa [[laab]].]] '''Sambab''', '''Sanbab''' ({{lang-en|lung}}; {{lang-ar|رئة}}) (wadarteedu tahay '''Sambabo'''; magaca [[Saynis]]: pulmonarius) waa xubnaha [[neefsi]]ga ee [[dad]]ka iyo [[xayawaan]]ka. [[Naasley]]da iyo dhamaan noocyada kale ee [[noole|noolaha]] [[labo|labada Sambab]] waxay ku leeyihiin [[laab]]ta dhexdeeda, gaar ahaan meel u dhow [[wadne|wadnaha]]. Sambabadu waxay ka tirsan yihiin qaab-dhismeedka [[ubuc]]da [[jidh]]ka [[noole|noolaha]], waana xubin muhiim u ah jiritaanka iyo nolosha dhamaan noolaha. Shaqada ugu wayn ee Sambabadu waa ineey soo ururiyaan [[hawo|hawada]] [[ogsajiin]]ta ku jirta [[cir]]ka ayadoo soo dhex maraysa [[san]]ka, dhuunta ilaa sambabada oo u sii gubiya [[xidid]]dada [[dhiig]]a qaada ilaa dhamaan unugyada jidhka. Sidoo kale, dib uga soo qaadaan [[unug]]yada [[hawo|hawada]] eey isticmaaleen ee [[Kaarboon|kaarboon-labo-ogsaydh]]. sambabku waa xubinta kaliya ee dul sabayn karta biyaha. hsambabku wuxuu u qaybsamaa laba qaybood. midigta = ka kooban 3 qaybood bidixda = ka kooban 2 qaybood sababta midigtu laba qaybood u tahay waa si meesha wadnaha cidhiidhi u galin. waxa jirta wax la yidhaahdo cilia:- oo ku taalla wadnaha qaybihiisa labada ah taas oo ay ku dhex jiraan wax la dhaho mucus oo qabata germeska iyo particles dhex maraya hawada. waxa jira wax la yidhaahdo diapharam oo ka hoosaysa sambabada iyadu way kala baxdaa iskuna ururtaa marka neefsashada lagu dhex jiro waxayna kala qaybisaa sambabada iyo uurkujirta. [[File:Lungs diagram simple.svg|thumb|Muuqaalka Sambabada [[dad]]ka.]] =Tix= * [https://wol.jw.org/en/wol/d/r1/lp-e/101991407 Lung] {{Gumud}} [[Category:Baayooloji]] [[Category:Xubnaha Jidhka]] [[Category:Laxaad]] [[Category:Saynis]] [[Category:Xubnaha Neefsiga]] fiincwfkx3kv2pxmilyct3nfytb7yqo User:Maxamad xasan yaquub abgal 2 9225 238893 231558 2022-07-30T07:27:08Z 196.191.77.172 wikitext text/x-wiki Barashada beesha XASAN YAQUUB ee (harti abgal) (xasan yaquub harti abgal mudulood) beesha (yaquub) waa juffo ka baxo harti abgal waa curud ka harti abgaal, xasan yaquub waa 4 wiil oo kala ah, ((arwaaq, maxamad, diimaale , maxamuud)), waxeeyna heestaan boqortooyada ama duubka sare oo ah (IMAAM) imaam yada ayaa ka baxo ama boqortooyada sanadanada mudulood, waxeena kala dagaan magaalooyin kala duwan dagmo kala duwan, obakar(gabane) waxeey u'kala baxaan sidatan hoos eeg obakar/ama yaquub obakar waxee ka kooban yihiin 3da yaquub iyo adeerkood oo ah( yabaroow) ama qajafweeyn' (**** xasan yaquub***), wuxuu dhalay 4 wiil oo kala ah, (1) maxamad xasan yaquub oo ah curadka xasan yaquub, waxee dagaan imanka hiiraan,quracjoome baladweeyne, far libaax mustaxii ilaa caro ethiopiya,jigjiga, Baabili,qoryooleey,xudur, waxeey kaloo dagaan, mudug. xamar, waxeey ukala baxaan, reer cali, reer amiir,reer axmedFiqi, reer soomane,reer iriboow cilmi maxamad wehliye, maxamad ka wuxu ka soo cadhooday markii boqortoyada duubka imaam nimada lasiiyay walaalkiis yaraa ee diimaale, kadib ayuu u'haajiray caro hiiraan, waxaa ka soo jeedo dad caan ah sida, ninkii dowladi taleex ka ahaa khusuusigi khaligii ugu weeyna oo talada iyo shareecada islamka ku xukumi jiray, talada ugu weeyn hayay 1905 ilaa 1912 seedigiisna uu ahaa sayid maxamad cabdule xasan 1899, gabay gi ku baxay axmedfiqi wuxuu ah, waxa sidatan iigalay waa seedigeey rumee, sawaab kagama helin sadaqadii axmadfiqi. (2) diimaale xasan yaquub, waa yaraanka xasan yaquub, waxaana loo duubay imaam nimadi boqortoyada mudulood, waxeey dagaan shabeelda dhexe, xamar, afgooye, biyo cade, adan yabale, cadale, waxaa ka dhashay imama maxamuud imaam.sidoo kale waxa jiray qayb diinmale kamida oo itoobiya dagan gaar ahaan gobolka erar waxana la dhahaa [[ree xaaji cumar]] halkaas oo uu gaadhay xaaji cumar wakhti uu ku wajahnaa xajka isaga oo ay ku weheliyaan 2 wiil uu dhalay oo kala ahaa [[SHEEKH MUSTAFE IYO SHEEKH XAMSE]] halkaas oo uu sheekhu soo noqoshadii xajka uu deegan ku noqdo isaga oo la dagay beesha jidle ee gugundhabe soona dhaweyen oo degaan siiyen ayna ku tarmen re xaaji cumar waxa ka dhashay sheekha caanka aha ee [[sheekh khaliif]] ama magaca uu caanka ku ahaa [[sheekh muxumed khaliif]] oo caanka ahaa [[somalida]] [[hererida]] iyo [[oromada]] ahaana caalimkii waynaa ee magaalada [[harar]] laguna dilay magalada harar dagaal dhaxmaray musluminta iyo boqorki kiristanka ahaa ee mililik wuxuna ku aasanyahay magalada harar oo ay so siyaartan muslimka qowmiyad walba taarikhda laga qoray oo af axmaar ku xusan ayaa taala herar waxa ay re xaaji cumar ka mid yihiin beesha murale ee jidle ama gugundhabe balse dhalasho ahaan waa xasan yacqub diinmale abtir ahaan waa [[XAAJI CUMAR XAAJI MAXAMED SHEEKH CUSMAAN SHEEKH NUUR SHEEKH MUUMIN DHEERE MAXAMED ABIIKAR HILOWLE DIINMALE]] waana beel laga yaqaano deganka somalida laguna xisabiyo jidle waxana loo yaqaana ree sheekh ama ree [[ree xaaji cumar]] waxana laga helaa gobolka erer magaalada simane magalada babili magalada fiiq magaalada jigjiga (3) maxamuud xasan yaquub, waxeey ka soo cadhoodeeyn boqortooyadi imaamnimada , kadib markii walaalkood yar diimale la siiyay, ayuu u haajiray , bay , bu'aale bakool ilaa afgooye jubbada hoose, waxeey galoo dagaaan shangaani xamar,waxeey isla dagaan hadamaha raxanweeynka, waxaa loo yaqanaa (MUDIN),waxaa ka dhashay boqortooyadii imaaradii yaquub 1870, marki la jabiyay ajuuran king domn, waxaa qabtay nin la'oran jiray yaquub oo xukumay 14 yrs. (4) arwaaq xasan yaquub, waxeey dagaan, biyo cade, adan yabale, cadale warshiiq, xamar, waa wadnaha,xamar waa wadnaha xasan yaquub. beesha YAQUUB/obakar beesha (yaquub)/obakar waa juffo kabaxado harti abgal waa curud ka harti abgaal, waxeeyna heestaan boqortooyada ama duubka sare oo ah (IMAAM) imaam yada ayaa ka baxo ama boqortooyada mudulood, waxeena kala dagaan magaalooyin kala duwan dagmo kala duwan, yaquub/obakar, waxeey u'kala baxaan sidatan hoos eeg ((((((((((((*****yaquub))))*********** ((0bakar)) obakar ka waxee ka kooban yihiin sadax yaquub iyo adeerkood oo ah( yabaroow) ama qajafweeyn (1) @@@*** XASAN YAQUUB******@ (**** xasan yaquub***), wuxuu dhalay 4 wiil oo kala ah, (1) ***((maxamad xasan yaquub***)) oo ah curadka xasan yaquub, waxee dagaan imanka hiiraan, baladweeyne, far libaax mustaxii baladweene, bakool, ilaa caro ethiopiya jigjiga baabli bakool,quracjoome, mudug. xamar, waxeey ukala baxaan, reer cali, reer amiir, reer axmedfiqi,reer soomane, reer iriboow cilmiyuusf wehliye maxamad, maxamad ka wuxu ka soo cadhooday markii boqortoyada duubka imaam nimada lasiiyay walaalkiis yaraa ee diimaale, kadib ayuu u'haajiray caro hiiraan, waxaa ka soo jeedo dad caan ah sida, ninkii dowladi taleex ka khusuusigi khaligii ugu weeyna oo talada iyo shareecada islamka ku xukumi jiray 1905 ilaa 1912 ee darwiish,seedigiisna uu ahaa sayid maxamad cabdule xasan 1899, gabay gi ku baxay axmedfiqi wuxuu ah, waxa sidatan iigalay waa seedigeey rumee, sawaab kagama helin sadaqadii axmadfiqi. (2) ***((diimaale xasan yaquub***)) waa yaraanka xasan yaquub, waxaana loo duubay imaam nimadi boqortoyada mudulood, waxeey dagaan shabeelda dhexe, xamar, afgooye, biyo cade, adan yabale, cadale, waxaa ka dhashay imama maxamuud imaam, (3) ***((maxamuud xasan yaquub***)) waxeey ka soo cadhoodeeyn boqortooyadi imaamnimada , kadib markii walaalkood yar diimale la siiyay, ayuu u haajiray , bay , bu'aale, bay ilaa jubada hoose ilaa afgooye , waxeey galoo dagaaan shangaani xamar.waxeey isla dagaan hadamaha raxanweeynka, waxaa loo yaqanaa (MUDIN), waxaa ka dhashay boqortooyadii imaaradii yaquub 1870, marki la jabiyay ajuuran king domn, waxaa qabtay nin la'oran jiray yaquub oo xukumay 16 sano. (4) ***((arwaaq xasan yaquub***)), waxeey dagaan, biyo cade, adan yabale, cadale warshiiq, xamar, waa wadnaha xasan yaquub, (2) (***cali yaquub****) (((3) (*** axmad yaquub***) ((((((((4))***** yabaroow ama (qajafweeyn) oo ah adeerkood mx3vuleeygu0emfnr35gjolcvm525by 238900 238893 2022-07-30T08:29:55Z 196.191.77.172 wikitext text/x-wiki Barashada beesha XASAN YAQUUB ee (harti abgal) (xasan yaquub harti abgal mudulood) beesha (yaquub) waa juffo ka baxo harti abgal waa curud ka harti abgaal, xasan yaquub waa 4 wiil oo kala ah, ((arwaaq, maxamad, diimaale , maxamuud)), waxeeyna heestaan boqortooyada ama duubka sare oo ah (IMAAM) imaam yada ayaa ka baxo ama boqortooyada sanadanada mudulood, waxeena kala dagaan magaalooyin kala duwan dagmo kala duwan, obakar(gabane) waxeey u'kala baxaan sidatan hoos eeg obakar/ama yaquub obakar waxee ka kooban yihiin 3da yaquub iyo adeerkood oo ah( yabaroow) ama qajafweeyn' (**** xasan yaquub***), wuxuu dhalay 4 wiil oo kala ah, (1) maxamad xasan yaquub oo ah curadka xasan yaquub, waxee dagaan imanka hiiraan,quracjoome baladweeyne, far libaax mustaxii ilaa caro ethiopiya,jigjiga, Baabili,qoryooleey,xudur, waxeey kaloo dagaan, mudug. xamar, waxeey ukala baxaan, reer cali, reer amiir,reer axmedFiqi, reer soomane,reer iriboow cilmi maxamad wehliye, maxamad ka wuxu ka soo cadhooday markii boqortoyada duubka imaam nimada lasiiyay walaalkiis yaraa ee diimaale, kadib ayuu u'haajiray caro hiiraan, waxaa ka soo jeedo dad caan ah sida, ninkii dowladi taleex ka ahaa khusuusigi khaligii ugu weeyna oo talada iyo shareecada islamka ku xukumi jiray, talada ugu weeyn hayay 1905 ilaa 1912 seedigiisna uu ahaa sayid maxamad cabdule xasan 1899, gabay gi ku baxay axmedfiqi wuxuu ah, waxa sidatan iigalay waa seedigeey rumee, sawaab kagama helin sadaqadii axmadfiqi. (2) diimaale xasan yaquub, waa yaraanka xasan yaquub, waxaana loo duubay imaam nimadi boqortoyada mudulood, waxeey dagaan shabeelda dhexe, xamar, afgooye, biyo cade, adan yabale, cadale, waxaa ka dhashay imama maxamuud imaam.sidoo kale waxa jiray qayb diinmale kamida oo itoobiya dagan gaar ahaan gobolka erar waxana la dhahaa [[ree xaaji cumar]] halkaas oo uu gaadhay xaaji cumar wakhti uu ku wajahnaa xajka isaga oo ay ku weheliyaan 2 wiil uu dhalay oo kala ahaa [[SHEEKH MUSTAFE IYO SHEEKH XAMSE]] halkaas oo uu sheekhu soo noqoshadii xajka uu ka soo noqday uu jeclaystay inuu deegan ku noqdo cimilada awgeed isaga oo la dagay beesha jidle ee gugundhabe soona dhaweyen oo degaan siiyen ayna ku tarmen re xaaji cumar waxa ka dhashay sheekha caanka aha ee [[sheekh khaliif]] ama magaca uu caanka ku ahaa [[sheekh muxumed khaliif]] oo caanka ahaa [[somalida]] [[hererida]] iyo [[oromada]] ahaana caalimkii waynaa ee magaalada [[harar]] laguna dilay magalada harar dagaal dhaxmaray musluminta iyo boqorki kiristanka ahaa ee mililik wuxuna ku aasanyahay magalada harar oo ay so siyaartan muslimka qowmiyad walba taarikhda laga qoray oo af axmaar ku xusan ayaa taala herar waxa ay re xaaji cumar ka mid yihiin beesha murale ee jidle ama gugundhabe balse dhalasho ahaan waa xasan yacqub diinmale abtir ahaan waa [[XAAJI CUMAR XAAJI MAXAMED SHEEKH CUSMAAN SHEEKH NUUR SHEEKH MUUMIN DHEERE MAXAMED ABIIKAR HILOWLE DIINMALE]] waana beel laga yaqaano deganka somalida laguna xisabiyo jidle waxana loo yaqaana ree sheekh ama ree [[ree xaaji cumar]] waxana laga helaa gobolka erer magaalada simane magalada babili magalada fiiq magaalada jigjiga (3) maxamuud xasan yaquub, waxeey ka soo cadhoodeeyn boqortooyadi imaamnimada , kadib markii walaalkood yar diimale la siiyay, ayuu u haajiray , bay , bu'aale bakool ilaa afgooye jubbada hoose, waxeey galoo dagaaan shangaani xamar,waxeey isla dagaan hadamaha raxanweeynka, waxaa loo yaqanaa (MUDIN),waxaa ka dhashay boqortooyadii imaaradii yaquub 1870, marki la jabiyay ajuuran king domn, waxaa qabtay nin la'oran jiray yaquub oo xukumay 14 yrs. (4) arwaaq xasan yaquub, waxeey dagaan, biyo cade, adan yabale, cadale warshiiq, xamar, waa wadnaha,xamar waa wadnaha xasan yaquub. beesha YAQUUB/obakar beesha (yaquub)/obakar waa juffo kabaxado harti abgal waa curud ka harti abgaal, waxeeyna heestaan boqortooyada ama duubka sare oo ah (IMAAM) imaam yada ayaa ka baxo ama boqortooyada mudulood, waxeena kala dagaan magaalooyin kala duwan dagmo kala duwan, yaquub/obakar, waxeey u'kala baxaan sidatan hoos eeg ((((((((((((*****yaquub))))*********** ((0bakar)) obakar ka waxee ka kooban yihiin sadax yaquub iyo adeerkood oo ah( yabaroow) ama qajafweeyn (1) @@@*** XASAN YAQUUB******@ (**** xasan yaquub***), wuxuu dhalay 4 wiil oo kala ah, (1) ***((maxamad xasan yaquub***)) oo ah curadka xasan yaquub, waxee dagaan imanka hiiraan, baladweeyne, far libaax mustaxii baladweene, bakool, ilaa caro ethiopiya jigjiga baabli bakool,quracjoome, mudug. xamar, waxeey ukala baxaan, reer cali, reer amiir, reer axmedfiqi,reer soomane, reer iriboow cilmiyuusf wehliye maxamad, maxamad ka wuxu ka soo cadhooday markii boqortoyada duubka imaam nimada lasiiyay walaalkiis yaraa ee diimaale, kadib ayuu u'haajiray caro hiiraan, waxaa ka soo jeedo dad caan ah sida, ninkii dowladi taleex ka khusuusigi khaligii ugu weeyna oo talada iyo shareecada islamka ku xukumi jiray 1905 ilaa 1912 ee darwiish,seedigiisna uu ahaa sayid maxamad cabdule xasan 1899, gabay gi ku baxay axmedfiqi wuxuu ah, waxa sidatan iigalay waa seedigeey rumee, sawaab kagama helin sadaqadii axmadfiqi. (2) ***((diimaale xasan yaquub***)) waa yaraanka xasan yaquub, waxaana loo duubay imaam nimadi boqortoyada mudulood, waxeey dagaan shabeelda dhexe, xamar, afgooye, biyo cade, adan yabale, cadale, waxaa ka dhashay imama maxamuud imaam, (3) ***((maxamuud xasan yaquub***)) waxeey ka soo cadhoodeeyn boqortooyadi imaamnimada , kadib markii walaalkood yar diimale la siiyay, ayuu u haajiray , bay , bu'aale, bay ilaa jubada hoose ilaa afgooye , waxeey galoo dagaaan shangaani xamar.waxeey isla dagaan hadamaha raxanweeynka, waxaa loo yaqanaa (MUDIN), waxaa ka dhashay boqortooyadii imaaradii yaquub 1870, marki la jabiyay ajuuran king domn, waxaa qabtay nin la'oran jiray yaquub oo xukumay 16 sano. (4) ***((arwaaq xasan yaquub***)), waxeey dagaan, biyo cade, adan yabale, cadale warshiiq, xamar, waa wadnaha xasan yaquub, (2) (***cali yaquub****) (((3) (*** axmad yaquub***) ((((((((4))***** yabaroow ama (qajafweeyn) oo ah adeerkood 0e63ruhrusqhhllj7gtgg9my6mpzmu3 Meere 0 10871 238903 235512 2022-07-30T10:19:51Z InternetArchiveBot 28368 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki ::''Kani waa maqaal ku saabsan Meereyaasha guud ahaan. Bogag kale fiiri [[Koon]] iyo [[Bahda Qoraxda Midaysay]]. {| class="infobox" style="width: 280px;" |- | {| style="background-color: #000; white-space: nowrap;" cellpadding=0 cellspacing=0 |- | [[File:Mercury in color - Prockter07 centered.jpg|140px|Mercury]][[File:venus-real color.jpg|130px|Venus]] |- | style="padding-left: 8px;" | [[File:Africa and Europe from a Million Miles Away.png|126px|Earth]][[File:Mars 23 aug 2003 hubble.jpg|130px|Mars]] |- | style="padding-left: 5px;" | [[File:Jupiter New Horizons.jpg|123px|Jupiter]][[File:Jewel of the Solar System.jpg|148px|Saturn]] |- | [[File:Uranus2.jpg|138px|Uranus]][[File:Neptune - Voyager 2 (29347980845) flatten crop.jpg|138px|Neptune]] |} |- |Sideeda Meere ee [[Bahda Qoraxda Midaysay]] *[[Meere#Meeraha dhexe|Meereyaasha Dhexe]]: :[[Dusaa]], [[Waxaraxir]], [[Dhul]], iyo [[Farraare]] *[[Meere#Meerayaasha Baxsan|Meereyaasha Waawayn]]: :[[Cirjeex]] iyo [[Raage]] ([[neef|Neefo Waawayn]]) :[[Uraano]] iyo [[Docay]] ([[baraf|Baraf Waawayn]]) ''Waxay u muuqdaan sida uga fog yihiin [[Qorax]]da iyo midabkooda saxda ah, iyio xajmiga (ma ahan miisanka).'' |} [[File:1e7m comparison Uranus Neptune Sirius B Earth Venus.png|thumb|Meereyaasha iyo xajmigooda. Labada ugu sareeya: [[Uraano]] (Uranus) iyo [[Docay]] (Neptune); Sadexda dhexe: [[Dhul]]ka, [[xidig]]a Sirius B iyo [[Waxaraxir]] (Venus); Qeybta hoose: [[Dusaa]] (Mercury) iyo [[Farraare]] (Mars); Ugu hooseeya: [[Dayax]]a, [[Meere]]yasha yar-yar [[Buluuto]] (Pluto) iyo Haumea.]] [[File:The Earth seen from Apollo 17.jpg|thumb|Muuqaalka Meereha aan ku noolnahay ee [[Dhul]]ka.]] [[File:Water ice clouds hanging above Tharsis PIA02653.jpg|thumb|Muuqaalka Meereha [[Farraare]] ama Mars.]] {| class="wikitable" style="margin:1em auto 1em auto; clear:middle; float:middle; margin:10px" |- style="background:#ccf; font-size:smaller;" |+ Meerayaasha 1854–1930, 2006–wakhti xaadirkan |- style="font-size:smaller; text-align:center;" | 1 <br /> [[Dusaa]] <br /> [[File:Mercury symbol.svg|14px|{{unicode|☿}}]] || 2 <br /> [[Waxaraxir]] <br /> [[File:Venus symbol.svg|14px|{{unicode|♀}}]] || 3 <br /> [[Dhul]]ka <br /> [[File:Earth symbol.svg|14px|{{unicode|🜨}}]] || 4 <br /> [[Farraare]] <br /> [[File:Mars symbol.svg|14px|{{unicode|♂}}]] || 5 <br /> [[Cirjeex]] <br /> [[File:Jupiter symbol.svg|14px|{{unicode|♃}}]] || 6 <br /> [[Raage]] <br /> [[File:Saturn symbol.svg|14px|{{unicode|♄}}]] || 7 <br /> [[Uraano]] <br /> [[File:Uranus symbol.svg|14px|{{unicode|♅}}]] || 8 <br /> [[Docay]] <br /> [[File:Neptune symbol.svg|14px|{{unicode|♆}}]] |} '''Meere''' ({{lang-en|Planet}}; {{lang-ar|كوكب}}) waa [[dhul]] ama duni ka sameysan [[dhagax]]aan, [[caro]] iyo [[hawo]] oo ku wareegta [[xidig]] ama [[qorax]]. Sida [[Cilmi Fallag]]u sheego waxa jira in ka badan balaayiin [[meere]]yaal [[Koon]]kan eeynu ku noolnahay. Meerayaasha waxaa guud ahaan loo qeeyniyaa labo: mid xajmi wayn oo cufkiisu yar yahay kana samaysan [[hawo]]oyin iyo mid xajmi yar oo cufkiisu wayn yahay kana samaysan oogo [[dhagax]]aan ah. Iyadoo la tix raacayo qeexida hay'ada [[Cilmi Fallag]]a ee dunida IAU (Midowga Cilmiga Xidigaha), waxa si rasmi ah loo aqoonsan yahay ineey jiraan 8 [[meere]] [[Bahda Midaysay Qoraxdu]] ama (Solar System).<ref name="IAU">{{cite web |title=IAU 2006 General Assembly: Result of the IAU Resolution votes |url=http://www.iau.org/public_press/news/detail/iau0603/ |publisher=International Astronomical Union |year=2006 |accessdate=2009-12-30}}</ref> Sideedaas [[Meere]] waxay kala yihiin [[Dusaa]] (Mercury) oo [[Qorax|Qorrax]]da ugu dhow, [[Waxaraxir]] (Venus), [[Dhul]]ka iyo meeraha [[Farraare]] (Mars). [[File:Gas giants in the solar system.jpg|thumb|Meerayaasha waawayn ee [[neef]]ta ka samaysan; [[Cirjeex]] (Jupiter), [[Raage]] (Saturn), [[Uraano]] (Uranus) iyo meeraha [[Docay]] (Neptune).]] Ka dib waa meerayaasha xajmiga waaweeyn ee ka samaysan hawada iyo boodhka ee [[Cirjeex]] (Jupiter), [[Raage]] (Saturn), [[Uraano]] (Uranus) iyo meeraha [[Docay]] (Neptune). Sidoo kale waxaa jira meerayaal yar-yar oo dhamaantood [[baraf]], [[hawo]] iyo xoogaa caro ah ka sameysan waxaana ka mid ah meeraha yar ee [[Bluto]] (Pluto) oo waqtiyadii hore loo aqoonsanaan jirey in uu ka mid yahay [[Bahda Midaysay Qoraxdu|Bahda Midaysay Qorraxdu]].<ref name="WSGESP">{{cite web |year=2001 |title=Working Group on Extrasolar Planets (WGESP) of the International Astronomical Union | work=IAU |url=http://www.dtm.ciw.edu/boss/definition.html |accessdate=2008-08-23}}</ref> Meerayaashu weey kala xajmi duwan yihiin oo kala cimilo duwan yihiin. Meerayaasha qaar, sida [[Dusaa]] ama '''Venus''' aad ayuu u kulul yahay maadaama [[qorax]]da aad ugu dhow yahay. Halka meerayaasha qaar leeyihiin dayaxyaal aad u faro badan, sida meeraha [[Raage]] ama '''Saturn''' wuxuu leeyahay 32 [[dayax]] oo ku wareega meerahaasi. = Taariikhda Cilmi Falaga = [[Dad]]ku waxay waligoodba jeclaayeen ineey fahmaan isla markaana ogaadaan in [[duni|duunyooyin]] kale oo sida [[dhul]]ka ah jiraan. [[Shan|Shan meere]] ([[qorax|qorrax]]da, [[dayax]]a, [[dusaa]], [[waxaraxir]], [[farraare]], [[cirjeex]] iyo [[raage]]) oo [[il|isha]] lagu arki karo ayaa aqoon yar loo lahaa tan iyo [[qarni|tobanaan qarni]]<ref> kale oo sida [[dhul]]ka ah jiraan. [[Shan|Shan meere]] ([[qorax]]da, [[dayax]]a, [[dusaa]], [[waxaraxir]], [[farraare]], [[cirjeex]] iyo [[raage]]) oo [[il|isha]] lagu arki karo ayaa aqoon yar loo lahaa tan iyo [[qarni|tobanaan qarni]]</ref> ka hor, kuwaas oo saamayn ku lahaa [[dad]]kii wakhigaas noolaa. Wakhtiyadii hore dadka [[xidigyahan]]ada ahaa waxay aqoon u lahaayeen sida iftiino gaar ahi [[cir]]ka u dhex maraan, [[xidig]]aha qaar wakhtiyada ay soo baxaan, kuwaas ooy u isticmaali jireen ineey ku safraan oogada dhulka iyo [[badweyn|badaha waawayn]] dhexdooda. Ilbaxnimooyinkii hore, sida Giriiga, [[Shiinaha]], Baabiloon (Babylon) iyo kuwo kaleba waxay aaminsanaayeen in [[dhul]]ku badhtan u yahay dhamaan [[koon]]ka.<ref>[http://www.iau.org/public/pluto/ Pluto and the Solar System, IAU]</ref> Reer binu Israa'iil waxay rumaysteen in dhulku wareegsan yahay iyo adduunku waxba kama laalaado. [[Kitaabka quduska]] wuxuu yiri, Ayuub qaybta lix iyo labaatan aayadda toddoba waxaa ku qoran inuu dhulka ka laalaado wax aan waxba ahayn. Markay dadka badidiis rumaysteen in dhulku fidsan yahay, Kitaabka Quduuska ah wuxuu sheegay inuu wareegsan yahay. — Ishacyaah 40:22.<ref>[https://www.jw.org/so/tacliinta-kitaabka/suʼaalo/kitaabka-iyo-cilmiga/ Kitaabka Quduuska ah Iyo Cilmigu May Israacsan Yihiin?]</ref><ref>'''[https://www.jw.org/so/tacliinta-kitaabka/suʼaalo/ilaahay-ma-jiraa/ ”Qorayaasha Kitaabka waxay lahaayeen aqoon cilmiyeed oo ka sii horumarsan aqoonta qarnigooda. Matalan, waayihii hore dad badan waxay aamminsanayeen inuu adduunku kor saarnaa xayawaan, sida maroodi, doofaar ama dibi. Haddaba Kitaabka waxaa ku qoran “dhulkana Ilaahay wuxuu ka laalaadshaa wax aan waxba ahayn.” (Ayuub 26:7) Sidoo kale, si saxan ayuu Kitaabku qaabka adduunka ugu tilmaamay inuu ‘wareegsan’ yahay. (Ishacyaah 40:22) Markay eegaan aqoontan caynkan ah oo waqtigeeda ka horumarsan, dad badan waxay aamminsan yihiin in waxa ugu macquulsan uu yahay inay qorayaasha Kitaabka macluumaadkooda ka heleen xagga Ilaah.”]'''</ref>.<ref> '''[https://www.jw.org/so/wargeysyada/fiidiyow/#so/mediaitems/pub-lffv_31_VIDEO Adduunku Waxba Kama Laalaado]'''</ref> == Baabiloon == Ilbaxnimadii ugu horeeysay ee yeelata aqoon iyo fahan meerayaasha waxay ahayd [[Baabiloon]]<ref>Otto E. Neugebauer, 1945, The History of Ancient Astronomy Problems and Methods, Journal of Near Eastern Studies, volume 4, issue 1, 1–38</ref> (babylon) oo ku dhex taalay [[Mesobotaamiya]] wakhtiyadii u dhaxaysay [[sanad|2'000 sano]] ilaa [[sanad|1'000 sano]] ciise hortiis.<ref>Babylonian Observational Astronomy |author=A. Sachs Philosophical Transactions of the Royal Society volume 276, issue 1257, May 2, 1974, 43–50, Royal Society of London</ref> Qoraalo duug ah oo ku beegan [[sanad|700 sano]] ciise hortii kuwaas oo ka hadhay ilbaxnimadii Baabiloon waxa ku xusan liiska dhowr meere uu ka mid yahay [[waxaraxir]]. Sidoo kale waxaa ku qornaa liiska socodka meereyaasha waxaraxir, dusaa, farraare, cirjeex iyo raage; iyo meelaha ay ka iftiimaan wakhtiga [[habeen]]kii iyo wakhtiyada la arki karo sanadka.<ref>Colin Ronan, Astronomy in China, Korea and Japan, Walker, Astronomy Before the Telescope, 264–265]</ref> == Giriiga & Romanka == Horaantii ilbaxnimada Giriiga aqoon la mid ah tan Baabiloonta uma aanay lahayn meerayaasha iyo xidigaha. Laakiin [[qarni|qaringii 6aad]] ilaa [[qarni|qarnigii 5aad]] ciise hortiis ayaa qabiilada Pythagoras sameeysteen qaacidooyin cusub oo ay ku qeexeen qoraxda, dayaxa, dhulka iyo dhowr meere oo kale oo ku wareegaya dab badhtanka ka ololaya. Pythagoreansku waxay ahaayeen dadkii ugu horeeyay ee sheegay in xidigta la arko qorax-dhaca (hesperos) iyo tan la arko qorax-soo-baxu (phosphoros) ineey yihiin xidig isku mid ah.<ref>[http://exoplanet.eu/catalog.php Interactive Extra-solar Planets Catalog, The Extrasolar Planets Encyclopaedia]], Schneider Jean, 16 January 2013]</ref> Si kastaba ha ahaatee, horaantii qarnigii 1aad ciise hortii, ayaa Giriigu horumariyeen [[xisaab]]inta meelaha iyo wakhtiyada la filaayo in la arko xidigaha. Taas oo u sahashay ineey ku kala ogaadaan [[4ta xilli|xiliyada]], wakhtiyada [[roob]]ka la filaayo, iyo ineey u adeegsadaan socdaalada safarka. == Hindiya == Qiyaastii [[sanad|sanadkii 499]] ciise hortii ayaa [[xidigisyahan]] Aryabhata ee wadanka [[Hindiya]]<ref>J. J. O'Connor and E. F. Robertson, [https://web.archive.org/web/20121019181214/http://www-groups.dcs.st-and.ac.uk/~history/Biographies/Aryabhata_I.html Aryabhata the Elder, MacTutor History of Mathematics archive''</ref> sheegay in dhulku ku wareego xariijintiisa, taasi oo uu ku qeexay in wareega dhulku ka yimaado dhanka galbeed. Sidoo kale wuxuu aaminsanaa ineey jiraan tiro kale oo meerayaal ah, dhamantoodna ay ku wareegaan shay ka wayn. Si kastaba ha ahaatee, ardey baranayay [[Cilmi Fallag]]a [[sanad|sanadkii 1500]] Nilakantha Somayaji ayaa sii horumariyey qaacidadii Aryabhata, asagoo ku daray in dhulku sameeyo wareeg dheer oo uu ku wareego udub dhexaad, iyo in meerayaasha kala ah [[Waxaraxir]], [[Dusaa]], [[Farraare]], [[Cirjeex]] iyo [[Raage]] dhamaantood ku wareegaan [[qorax|qorrax]]da.<ref>K. V. Sarma (1997) "Astronomy in India" in Helaine Selin (editor) ''Encyclopaedia of the History of Science, Technology, and Medicine in Non-Western Cultures'', Kluwer Academic Publishers, ISBN 0-7923-4066-3, p. 116</ref> == Muslimiinta == Horaantii [[qarni|qarnigii 11aad]] ayaa aqoonta iyo cilmiga dowladii Islaamiyiintu aad u horumarisey fahanka iyo adeegsiga [[Cilmi Fallag]]a. Waxaa jirey dugsiyo gaar u ah barashada cimiga xidigaha, kuwaas oo lagu baran jirey wakhtiyada iyo meelahay ay ka soo baxaan xidiguhu isla markaana safarleeydu u isticmaali jireen jiheeye ahaan. Waxa la sheegaa in badhtamihii qarnigii 12aad [[xidigisyahan|xiddigisyahan]] ibn Bajjah uu sheegay inuu uu arkay labo meere oo waji madoow aadna ugu dhow [[qorax|qorrax]]da, kuwaas oo uu horaantii qarnigii 13aad uu ku fasirey saynisyahan Qotb al-Din Shirazi ineey ahaayeen meerayaasha [[Waxaraxir]] iyo [[Dusaa]].<ref>Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, volume 52, 565–594, Whipple Fred, 1964, The History of the Solar System</ref> Taasi waxay muujineysaa heerka aqoonta fiican eey Muslimiinta wakhtigaas u lahaayeen cilmiga xidigaha iyo sida ay u isticmaali jireen. == Yurubiyaanka == {| class="wikitable" style="margin:1em auto 1em auto; float:right; margin:10px" |+ 7da Meere ee Ptolemy |- style="font-size:smaller; text-align:center;" | 1 <br /> Dayax <br /> [[File:Moon decrescent symbol.svg|14px|{{unicode|☾}}]] || 2 <br /> Waxaraxir <br /> [[File:Mercury symbol.svg|14px|{{unicode|☿}}]] || 3 <br /> Dusaa <br /> [[File:Venus symbol.svg|14px|{{unicode|♀}}]] || 4 <br /> Qoraxda <br /> [[File:Sun symbol.svg|14px|{{unicode|☉}}]] || 5 <br /> Farraare <br /> [[File:Mars symbol.svg|14px|{{unicode|♂}}]] || 6 <br /> Cirjeex <br /> [[File:Jupiter symbol.svg|14px|{{unicode|♃}}]] || 7 <br /> Raage <br /> [[File:Saturn symbol.svg|14px|{{unicode|♄}}]] |} Horaantii [[saynis|kacaankii sayniska]] ee [[qaarad]]a [[Yurub]] waxaa la fahmey in meerayaashu yihiin [[duni|duunyooyin]] dhisan lehna [[jidh]] la mid ah kan [[dhul]]ka.<ref>[http://books.google.com/?id=7yUAmmqHHEgC&pg=PR4 John Burnet, Greek philosophy: Thales to Plato, 1950, Macmillan and Co., 7–11]</ref> Aqoonyahanadii [[Cilmi Fallag]]u waxay isku keeneen cilmigii xidigaha ee dhamaan dunida ka jirey. Waxay ogaadeen in [[dayax]]a iyo [[qorax]]du ka duwan yihiin meerayaasha kale, sidaas darteed waxay ku dareen liis ka duwan liiska meerayaasha. Horaantii [[qarni|qarnigii 17aad]] waxay heleen in meereyaasha [[Cirjeex]] iyo [[Raage]] yihiin [[duni]] ka wayn dhulka. Tan iyo intii laga gaadhayay qarnigii 19aad fahanka iyo aqoonta xidigaha iyo meerayaashu way isa soo tarayeen. == Qarnigii 19aad & 20aad == Qarnigii 19aad dhexdiisa [[xidigisyahan|xiddigisyahan]]adu waxay ogaadeen in duunyooyinka yaryar, sida Ceres, Pallas iyo Vesta, aanay ahayn meere laakiin ay yihiin duni yar sidaas darteed wax lagu magacaabay ''Asteroids''. Sanadkii 1846dii waxaa la helay meeraha [[Docay]] (neptune) kaasi oo lagu daray liiska meerayaasha. Si kastaba ha ahaatee, horraantii qarnigii 20aad waxaa la helay dunida yar ee [[Buluuto]] (pluto) taasi oo wakhtigaas la aaminsanaa ineey ka xajmi weeyn tahay [[dhul]]ka, waxaana si dhakhso ah loogu aqoonsaday [[sagaal|meeraha 9aad]].<ref>Planet Quest: The Epic Discovery of Alien Solar Systems, K. Croswell, The Free Press, 1997, 57</ref> == Qarniga 21aad == {| class="wikitable" style="margin:1em auto 1em auto; clear:right; float:right; margin:10px" |- style="background:#ccf; font-size:smaller;" |+ Meerayaasha 1854–1930, 2006–wakhti xaadirkan |- style="font-size:smaller; text-align:center;" | 1 <br /> Dusaa <br /> [[File:Mercury symbol.svg|14px|{{unicode|☿}}]] || 2 <br /> Waxaraxir <br /> [[File:Venus symbol.svg|14px|{{unicode|♀}}]] || 3 <br /> Dhulka <br /> [[File:Earth symbol.svg|14px|{{unicode|🜨}}]] || 4 <br /> Farraare <br /> [[File:Mars symbol.svg|14px|{{unicode|♂}}]] || 5 <br /> Cirjeex <br /> [[File:Jupiter symbol.svg|14px|{{unicode|♃}}]] || 6 <br /> Raage <br /> [[File:Saturn symbol.svg|14px|{{unicode|♄}}]] || 7 <br /> Uraano <br /> [[File:Uranus symbol.svg|14px|{{unicode|♅}}]] || 8 <br /> Docay <br /> [[File:Neptune symbol.svg|14px|{{unicode|♆}}]] |} [[Qarni|Qarniga 21aad]] wuxuu ku bilaabmay ayadoo aqoon fiican loo leeyahay meerayaasha, dayaxyada, qoraxda, dunida yar, asteroidska, iyo dhamaan walxaha ku dhex jira [[Bahda Midaysay Qoraxdu|Bahda Midaysay Qorraxdu]]. Sidoo kale, waxaa muran adag ka aloosmay in [[Buluuto]] ay ka mid ahaato meerayaasha iyo in loo aqoonsado duni yar. Ugu dambayn sanadkii 2006da waxaa la isla af-gartey in buluuto loo yaqaano duni yar, taasi oo tirada meerayaasha bahda midaysay qorraxda ka dhigeeysa [[sideed|siddeed meere]] (Waxaraxir, Dusaa, Dhulka, Farraare, Cirjeex, Raage, Uraano iyo Docey).<ref>Lyttleton Raymond A., 1936, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, volume 97, 108, On the possible results of an encounter of Pluto with the Neptunian system</ref> Dhinaca kale, maadaama teknoolajiyada [[ilbaxnimo|ilbaxnimada]] [[dad]]ku horumartey waxaa la sameeyay teleskoobyo waawayn oo lagu fiirinayo ''baho qoraxyeedyo'' kale, galaagsiyo kale iyo dhaamaan xidigaha ku baahsan [[koon]]ka. Sidoo kale, wakhtigan waxaa la dul tagay [[dayax]]a, [[dayaxgacmeed]]yo iyo satelaatyo ayaa hawada loo direy, dayaxgacmeed isagu ismaamulaya ayaa [[Farraare]] lagu dejiyay, xidigo badan iyo galaagsiyo badana waa la magacaabay.<ref>Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, volume 52, 565–594 Whipple Fred, 1964, The History of the Solar System</ref> = Bahda Qoraxdu Midaysay = Marka la tixraaco Midowga Caalamiga ee Cilmi Fallaga (International Astronomical Union) oo loo soo gaabiyo (IAU) waxa jira [[sideed|8 meere]] iyo [[shan|5 duni yar]] oo la aqoonsan yahay ee [[Bahda Qoraxdu Midaysay|Bahda Qorraxdu Midaysay]]. Ayagoo ka sii fogaanaya dhanka [[Qorax|Qorrax]]da meerayaashu waa: # [[File:Mercury symbol (bold).svg|14px|{{unicode|☿}}]] '''[[Dusaa]]''' # [[File:Venus symbol (bold).svg|14px|{{unicode|♀}}]] '''[[Waxaraxir]]''' # [[File:Earth symbol (bold).svg|14px|{{unicode|🜨}}]] '''[[Dhul]]ka''' # [[File:Mars symbol (bold).svg|14px|{{unicode|♂}}]] '''[[Farraare]]''' # [[File:Jupiter symbol (bold).svg|14px|{{unicode|♃}}]] '''[[Cirjeex]]''' # [[File:Saturn symbol (bold).svg|14px|{{unicode|♄}}]] '''[[Raage]]''' # [[File:Uranus symbol (bold).svg|14px|{{unicode|⛢}}]] '''[[Uraano]]''' # [[File:Neptune symbol (bold).svg|14px|{{unicode|♆}}]] '''[[Docay]]''' Cirjeex waa kan ugu [[mug]]a wayn leh, in u dhiganta 318 muga dhulka, halka Waxaraxir yahan kan ugu cufka yar, tiro u dhiganta 0.055 muga dhulka.<ref>[http://dictionary.oed.com/cgi/entry/50180718?query_type=word&queryword=planet; Oxford English Dictionary, planet, n 2007, Note: select the Etymology tab]</ref> Dhanka kale, meerayaasha [[Bahda Qoraxdu Midaysay|Bahda Qorraxdu Midaysay]] waxaa loo qaybin karaa guutooyin ayadoo lagu saleeynayo walxaha ay ka kooban yihiin: * '''[[Meere Dhagaxley]]''': waa meerayaasha la midka ah dhulka, kuwaas oo leh jidh ka samaysan [[dhagax]]aan, waxayna kala yihiin: Waxaraxir, Dusaa, Dhulka iyo Farraare. Waxaraxir waa midka ugu muga iyo miisaanka yar isla markaana ugu jidhka yar dhamaan [[Bahda Qoraxdu Midaysay|Bahda Qorraxdu Midaysay]], halka dhulku yahay kan ugu wayn meerayaasha dhagaxleyda ah.<ref>Planet Quest: The Epic Discovery of Alien Solar Systems, K. Croswell, The Free Press, 1997, 57, 978-0-684-83252-4</ref> * '''[[Neefaha Waawayn]]''': kuwani waa meerayasha inta ugu badan ka samaysan [[isku dhis]]yo [[neef]]o ah, sida caadiga ahna way ka wayn yihiin [[Meere Dhagaxley|meerayaasha dhagaxleyda]] ah, waana: Cirjeex, Raage, Uraano iyo Docay. Meeraha Cirjeex waa kan ugu wayn dhamaan meerayaasha bahda qoraxdu midaysay. ** '''[[Baraf|Barafley Waawayn]]''', inta u dhexaysa Uraano iyo Docay waxaa jira neefo waawayn oo ka duwan kuwa aan kor ku soo sheegnay sababtoo ah waxay leeyihiin miisaan iyo cuf aad uga hooseeya kuwa kale.<ref>Lyttleton Raymond A. 1936 Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, volume 97, 108, On the possible results of an encounter of Pluto with the Neptunian system</ref> * '''[[Duni|Duni yar]]''': kuwani waa meerayaal aad u yaryar oo sanadkii 2006da loo aqoonsaday in lagu magacaabo ''Dwarf Planets'', waxaana ka mid ah Ceres, Bluto, Haumea, Makemake iyo Eris.<ref>[http://www.gps.caltech.edu/%7Embrown/dps.html Astronomer Mike Brown Gps.caltech.edu]</ref> == Qoraxda == [[File:Planets_and_sun_size_comparison.jpg|thumb|Qoraxda marka la barbar dhigo xajmiga meerayaasha.]] [[Qorax|Qorrax]]du (sun) waa [[xidig|xiddig]]ta iftiimisa, kulaylka gaadhiisa isla markaana [[cufisjiidad]] ku heeysa dhamaan meerayaasha [[Bahda Qoraxdu Midaysay|Bahda Qorraxdu Midaysay]]. Miisaanka iyo cufka qoraxdu wuxuu la mid yahay 332,900 kan meeraha [[dhul]]ka.<ref>Miisaanka iyo cufka qoraxdu wuxuu la mid yahay 332,900</ref> Sidoo kale, bu'da dhexe ee qoraxda waxaa ka yimaada [[heerkul]]ka, falaadhaha radiationka, elektaromagnetik radiation, iyo 400 ilaa 700 nm oo falaadhaha [[ileys]]ka muuqda ah. Caddaymo la arkey waxay xaqiijiyeen in barta qorraxdu ku taalo suurto gelisay in [[dhul]]ka ka jirto [[nolol]]i. [[File:Solar Life Cycle.svg|thumb|700px|center|wakhti dhan 14 bilyan sano oo muujinaya da'da Qoraxda. Hada Qoraxdu waxay jirtaa 4.6 bilyan sano, markeey gaadho 6 bilyan sano si tartiib ah ayay u casaani taas oo muujineeysa in awoodeedu soo yaraaneyso. Markey 10 bilyan sano gaadho weey cadaani dhamaanteed - markan qoraxdu weey dhimatey.]] Jiritaanka meerayashu waxay ku xidhan tahay nolosha [[qorax]]da. Haddii isbedel ku yimaado qoraxda nolosha dhulka iyo waxkasta weey doorsoomayaan. Sida la qiyaasayo, [[Hal]] [[bilyan]]<ref>[[Hal]] [[bilyan]] sano</ref> sano ka dib, midabka qoraxdu waa isbedeli iftiinkuna waa sii kordhi sababto ah [[Hiliyaam]]ta bu'da qoraxda ayaa sii kordheeysa taas oo keeni doonta in 10% kordho iftiinka, heerkulka iyo falaadhaha khatarta ah ee ka soo baxa qoraxda; halka 3.5 bilyan sano ka dib ay badan doonto 40%. [[Aqoon|Aqoonyahanada Cimiladu]] waxay sheegeen isbedelkaas [[Qorax|qoraxda]] ku yimid wakhtigaas sare u qaadi [[Ileys|ilayska halista]] ah ee "radiation" taas oo lumin doonto [[Bad|biyaha badaha]] dhulka. Wakhti yar gudaheed, waxaa kor u kici [[Heerkul|heerkulka]] oogada sare ee dhulka, sidoo kale isku-wareega [[Kaarboon|Kaarboon Ogsaydh CO<sub>2</sub>]] oo muhiim u ah nolosha [[Dhir|dhirta]] ayaa jaha wareeri iskuna bedeli [[Kaarboon|Kaarbon afar (C4)]] oo [[sun]] ah.<ref>"[[Dhir|dhirta]] iskuna bedeli [[Kaarboon|Kaarbon afar (C4)]] oo [[sun]] ah."</ref> Dhirtu haday ka dhamaato dunida waxaa dhici in la waayo [[Hawo|hawada]] [[Ogsajiin]] midaas oo sababaysa dhimashada [[Noole|noolaha]] oo dhan. Hal bilyan sano oo kale kadib, heerkulka maqaarka sare ee dhulka wuxuu gaadhi, ugu yaraan, 70 degree Salsiyas midan oo jaho-wareer ku keenaysa miisaanka iyo cufis-jiidadka dunida. Midabka qoraxdu wuxu noqon casaan 5 bilyan sano ka dib, isla markaan gacanka qoraxdu wuxuu gaadhi meel ka badan 250 jeer meesha uu hada joogo. Wakhtigan lama hubo, sida dhulku noqon, laakiin waxa la og yahay in wareega dhulku isbedeli sababto ah aad ayuu uga fogaani qoraxda. Mudo yar ka dib, bu'da qoraxdu waxay isku bedeli cadaan bilaa [[kul]] iyo [[ileys]]<ref>"[[kul]] iyo [[ileys]] ah"</ref> ah, halkaas ayaana ugu dambeeysa isku xidhnaanta [[Bahda Qoraxdu Midaysay]]. = Qeeybaha Meerayaasha = Sida [[Cilmi Fallag]]u sheegay [[Koon]]kan eeynu ku nool nahay waxa jira in ka badan bilyan meere, kuwaas oo ku baahsan geesaha [[Koon]]ka.<ref>Model of planetary motion in the works of Kerala astronomers, Ramasubramanian, K. Bulletin of the Astronomical Society of India, 26, 11–31 [23–4], 1998</ref> [[Bahda Midaysay Qoraxdu]] oo ah [[meere]]yaasha aan si fiican u naqaano waxay ka kooban yihiin 8 meere oo kala ah: [[File:4 Terrestrial Planets Size Comp True Color.png|thumb| Afarta Meere ee ugu dhow [[Qorax]]da: [[Dusaa]], [[Waxaraxir]], [[Dhul]]ka iyo [[Farraare]] ]] * [[Dusaa]] (''Mercury'') oo ah mida [[Qorax]]da ugu dhow, * [[Waxaraxir]] (''Venus'') oo ku xigta, * [[Dhul]]ka'' oo ah dunida aan ku nool nahay iyo * [[Farraare]] (''Mars'') oo ah meeraha kali ah ee u qaab-dhismeed dhow dunida aan ku nool nahay. Waxa jira baaxad weeyn oo u dhexeeysa 4 meere een soo sheegnay iyo inta kale. [[File:Solar System size to scale mul.svg|thumb| Xajmiga iyo miisaanka Meerayaasha ka tirsan [[Bahda Midaysay Qoraxdu]].]] Afarta meere ee ka dambeeya baaxada weeyn ee [[hawo]]oyinka iyo neefaha iyo dhagaxaanta ah waa meerayaasha xajmiga waaweeyn<ref>Raymond A., 1936 Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 97, 108, On the possible results of an encounter of Pluto with the Neptunian system</ref> ee ka samaysan hawada iyo boodhka ee kala ah: * [[Cirjeex]] (''Jupiter'') waa meeraha oogu xajmi weeyn ''Bahda Midaysay Qoraxdu'', * [[Raage]] (Saturn) waa meeraha labaad ee oogu xajmi weeyn [[Bahda Midaysay Qoraxdu]], wuxuuna leeyahay dariimo wareeg ah oo ku wareegsan, waana meeraha oogu dayaxa badan asagoo leh 32 [[dayax]] * [[Uraano]] (Uranus) iyo meeraha * [[Docay]] (Neptune). Sidoo kale waxaa jira aduunyooyin yar-yar oo dhamaantood [[baraf]], [[hawo]] iyo xoogaa caro ah ka samaysan; waxaana ka mid ah: * [[Bluto]] (''Pluto'') oo wakhtiyadii hore loo aqoonsanaan jirey in uu ka mid yahay [[Bahda Midaysay Qoraxdu]]. Meerayaashu weey kala xajmi duwan yihiin oo kala cimilo duwan yihiin. Meerayaasha qaar, sida [[Dusaa]] (Mercury) aad ayuu u kulul yahay maadaama qoraxda aad ugu dhow yahay. Halka [[meere]]yaasha qaar leeyihiin [[dayax]]yaal aad u faro badan, sida meeraha [[Raage]] ama '''Saturn''' wuxuu leeyahay 32 [[dayax]] oo ku wareega meerahaasi.<ref>Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, volume 52, 565–594 , Whipple Fred, 1964, The History of the Solar System, issue 2</ref> == Meeraha dhexe == [[File:Telluric_planets_size_comparison.jpg|thumb|Meerayaasha dhexe. Ka soo biloow bidix ilaa midig:<br />[[Dhul]]ka, [[Farraare]], [[Dusaa]] iyo [[Waxaraxir]].<br />]] Afarta Meere ee u dhow [[qorax]]da, kuwaas oo loo yaqaano [[Meere Dhagaxley]] sababtoo ah waxay ka samaysan yihiin [[dhagax]]aan iyo [[macdan]]o<ref>[[dhagax]]aan iyo [[macdan]]o [[bir]]</ref> [[bir]] ah. Intooda u badan waxay leeyihiin tiro yar oo [[dayaxa meere|dayaxaan]] ah ama maba laha. Qaabdhismeedka jidhkoodu wuxuu ka samaysan yahay [[qolof dhul|oogo sare]] oo ka kooban macdanta [[Silikoon|silikates]], iyo biro ay ka mid yihiin [[aayron]] iyo [[nikel]] kuwaas oo sameeya [[Ubuc Dhul|ubucda]] dhexe ee meerahaasi. === Dusaa === : Meeraha [[Dusaa]] (mercury) waa kan ugu dhow [[qorax]]da (masaafo dhan 0.4 [[AU]] u jirta qoraxda),<ref>masaafo dhan 0.4 [[AU]] u jirta [[qorax]]da</ref> iyo kan ugu yar dhamaan meerayaasha [[Bahda Qoraxdu Midaysay]] asagoo leh 0.55 muga [[dhul]]ka.<ref>Schenk P., Melosh H. J. (1994), ''Lobate Thrust Scarps and the Thickness of Mercury's Lithosphere'', Abstracts of the 25th Lunar and Planetary Science Conference, 1994LPI....25.1203S</ref> : Meerahan Dusaa ma lahan wax [[dayaxa meere|dayax]] ah, waxaana lagu yaqaanaa in uu leeyahay [[Qolof dhul|oogo sare]] oo [[heerkul]]keedu aad u sareeyo isla markaana qani ku ah [[curiye]]yaasha [[bir]]ta sida [[aayron]], [[nikel]] iyo [[Silikon|salikaytis]].<ref>[http://www.nineplanets.org/mercury.html 2006, Bill Arnett, Mercury, The Nine Planets |url=|accessdate=2006-09-14}}</ref><ref>Benz, W., Slattery, W. L., Cameron, A. G. W. (1988), ''Collisional stripping of Mercury's mantle'', Icarus, v. 74, p. 516–528.]</ref><ref>Cameron, A. G. W. (1985), ''The partial volatilization of Mercury'', Icarus, v. 64, p. 285–294.</ref> === Waxaraxir === : Meeraha [[Waxaraxir]] (Venus) waa dunida labaad ee ugu dhow [[qorax]]da (masaafo dhan 0.7 [[AU]] u jirta qoraxda),<ref>"masaafo dhan 0.7 [[AU]] u jirta qoraxda"</ref> isla markaana waa mid aad ugu xajmi dhow [[dhul]]ka ayadoo leh 0.815 muga dhulka. : Sidoo kale, si la mid ah dhulka, meeraha Waxaraxir wuxuu leeyahay [[qolof dhul|oogo sare]] oo ka samaysan silikayte iyo [[Ubuc dhul|ubuc dhexe]] oo ka kooban [[bir]]ta aayron iyo nikel; iyo waliba [[cir]]<ref>[https://web.archive.org/web/20070614202751/http://www.boulder.swri.edu/~bullock/Homedocs/PhDThesis.pdf Mark Alan Bullock, The Stability of Climate on Venus, Southwest Research Institute]</ref> sare oo hawooyin ku dahaaran tahay. : Meeraha Waxaraxir ma lahan wax dayax ah, aad ayuuna u qalalan yahay - taas macnaheedu waa [[biyo]] ma lahan. Intaas waxaa dheer, meerahan waa kan ugu kulul dhamaan meerayaasha [[Bahda Qoraxdu Midaysay]] ayadoo leh [[salsiyas|400 °C]] (752&nbsp;°F).<ref>[https://web.archive.org/web/20070614202807/http://www.boulder.swri.edu/~bullock/Homedocs/Science2_1999.pdf Paul Rincon, Climate Change as a Regulator of Tectonics on Venus, Johnson Space Center Houston, TX, Institute of Meteoritics, University of New Mexico, Albuquerque, NM]</ref> === Dhulka === : Meeraha [[Dhul]]ka (earth) waa kan sadexaad ee qoraxda u dhow (masaafo dhan 1 [[AU]] u jira qoraxda), kan ugu wayn ee ugu culus [[Meere Dhagaxley|meerayaasha dhagaxleyda]] ah. Sidoo kale, waa meeraha kali ah ee leh dhaqdhaqaaq jiyooloji iyo dunida kali ah eey ka jirto [[nolol]]<ref name=life>{{cite web |title=What are the characteristics of the Solar System that lead to the origins of life? |publisher=NASA Science (Big Questions) |url=http://science.nasa.gov/planetary-science/big-questions/what-are-the-characteristics-of-the-solar-system-that-lead-to-the-origins-of-life-1/ |accessdate=2011-08-30 |ciwaan=Nuqul Archive |archive-date=2011-09-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110915154635/http://science.nasa.gov/planetary-science/big-questions/what-are-the-characteristics-of-the-solar-system-that-lead-to-the-origins-of-life-1/ |dead-url=yes }}</ref> inta la ogyahay. Intaas waxaa dheer, dhulku waa meeraha kali ah ee leh [[biyo]] [[dareere]] ah dhamaan meerayaasha dhexe. : [[Cir]]ka sare ee dhulku waa mid ka duwan meerayaasha kale, waxaana ku dhex jira 21% [[ogsajiin]]<ref>{{cite web |title=Earth's Atmosphere: Composition and Structure |author=Anne E. Egger, M.A./M.S. |work=VisionLearning.com |url=http://www.visionlearning.com/library/module_viewer.php?c3=&mid=107&l=|accessdate=2006-12-26}}</ref> bilaash ah, taasi oo taageertay [[nolol|nolosha]] ka dhex jirta ee [[xayawaan]]ka iyo [[dhir]]ta leh. : Meeraha dhulku wuxuu leeyahay hal [[dayax]] oo dabiici ah.<ref>[[xayawaan]]ka iyo [[dhir]]</ref> === Farraare === : Meeraha [[Farraare]] (mars) waa kan afaraad ee qoraxda ugu dhow (masaafo dherer dhan 1.5 [[AU]]<ref>[https://web.archive.org/web/20100313020403/http://www.astrobio.net/news/modules.php?op=modload Modern Martian Marvels: Volcanoes? David Noever NASA Astrobiology Magazine]</ref> u jira qoraxda), isla mar ahaantaana waa mid waxyar ka yar dhulka ayadoo leh 0.107 muga dhulka. Cirkeedu wuxuu inta u badan ka kooban yahay [[Kaarbon|kaarbon labo ogsaydh]] iyo cadaadis dhan 6.1 millibars<ref>Encyclopaedia of the Solar System|editor=Lucy-Ann McFadden et al., Mars Atmosphere: History and Surface Interactions, David C. Gatling, Conway Leovy, 301–314, 2007}}</ref> taasi oo u dhiganta 0.6% cadaadiska dhulka. : Foolkaano aad u badan ayaa ka dhaca oogada sare ee Farraare, [[caro|carada]]<ref>[https://web.archive.org/web/20141020111930/http://solarsystem.nasa.gov/planets/profile.cfm?Object=Mars&Display= Kids Mars: A Kid's Eye View, NASA]</ref> meerahani waa mid cas sababtoo ah waxaa ku badan [[macdan]]ta [[Aayron|aayron ogsaydh]] aad u [[daxal]]eysatey. : Meeraha Farraare wuxuu leeyahay [[Dayaxa farraare|labo dayax]] oo dabiici ah, [[Deimos]] iyo [[Phobos]].<ref>[http://www2.ess.ucla.edu/~jewitt/papers/2004/SJK2004.pdf A Survey for Outer Satellites of Mars: Limits to Completeness, Scott S. Sheppard, David Jewitt, and Jan Kleyna, Astronomical Journa]</ref> == Meerayaasha Baxsan == [[File:Gas_giants_in_the_solar_system.jpg|thumb|Kor ka soo biloow ilaa hoos:<br />[[Docay]], [[Uraano]], [[Raage]] iyo [[Cirjeex]]<br />.]] Afarta meere ee banaanka u baxsan waa meereyaasha [[Neefaha Waawayn]] ee [[Bahda Qoraxdu Midaysay]]<ref>[[Neefaha Waawayn]] ee [[Bahda Qoraxdu Midaysay]]</ref> kuwaas oo ah 99% walxaha ku wareega [[qorax]]da. [[Cirjeex]] iyo [[Raage]] ayaa waxay yihiin tobanaan kun oo jeer miisaanka iyo muga [[dhul]]ka, waxayna ka samaysan yihiin [[isku dhis]]yo [[haydarojiin]] iyo [[hiliyaam]]. Dhanka kale, [[Uraano]] iyo [[Docay]] waxay leeyihiin 20 jeer laab muga dhulka waxayna ka samaysan yihiin [[macdan]]o dhalaali kara oo ka kooban [[baraf]].<ref>"[[Cirjeex]] iyo [[Raage]]"</ref><ref>"[[isku dhis]]yo [[haydarojiin]] iyo [[hiliyaam]]"</ref> === Cirjeex === : Meeraha [[Cirjeex]] (Jupiter) waa meeraha shanaad ee [[qorax]]da ugu dhow (masaafo dherer dhan 5.2 [[AU]] u jira qoraxda) iyo 318 jeer muga dhulka. Wuxuu ka samaysan yahay meerahani [[isku dhis]]yo u badan [[haydarojiin]] iyo [[hiliyaam]]. : Dhinaca kale, meeraha Cirjeex waa kan ugu leh tirada ugu badan ee dayax asagoo leh [[Dayaxa Cirjeex|67 dayax]]. Afarta ugu wayn [[lo]], [[Ganymede]], [[Callisto]], iyo [[Europa]] waxay leeyihiin qaabdhismeed u dhow [[Meere Dhagaxley|meerayaasha dhagaxleyda]] ah, sida foolkaanaha iyo gudo kulul.<ref>{{cite web |title=Geology of the Icy Galilean Satellites: A Framework for Compositional Studies |author=Pappalardo, R T |work=Brown University |year=1999 |url=http://www.agu.org/cgi-bin/SFgate/SFgate?&listenv=table&multiple=1&range=1&directget=1&application=fm99&database=%2Fdata%2Fepubs%2Fwais%2Findexes%2Ffm99%2Ffm99&maxhits=200&=%22P11C-10%22 |accessdate=2006-01-16 |ciwaan=Nuqul Archive |archive-date=2007-09-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070930165551/http://www.agu.org/cgi-bin/SFgate/SFgate?&listenv=table&multiple=1&range=1&directget=1&application=fm99&database=%2Fdata%2Fepubs%2Fwais%2Findexes%2Ffm99%2Ffm99&maxhits=200&=%22P11C-10%22 |dead-url=yes }}</ref> Ganymede oo ah satelaytka ugu wayn [[Bahda Qoraxdu Midaysay]], ayaa wuxuu ka wayn yahay meeraha [[Waxaraxir]] (mercury). === Raage === : Meeraha [[Raage]] (saturn) waa meeraha lixaad ee [[qorax]]da ugu dhow (masaafo dherer dhan 9.5 [[AU]] u jira qoraxda) iyo 95 jeer muga dhulka. Meerahan waxaa lagu yaqaanaa dariimada goobo ee ku wareegsan taasi oo ka samaysan xoogaa [[baraf]] iyo saxaro [[dhagax]]aan ah, wuxuuna leeyahay 60% cufka Cirjeex, taasi oo ka dhigaysa meeraha ugu cufka yar dhamaan aduunyooyinka [[Bahda Qoraxdu Midaysay]].<ref>{{Cite web |ciwaan=Density of Saturn, Fraser Cain, universetoday.com |url=http://www.universetoday.com/15322/density-of-saturn/ |access-date=2013-08-09 |archive-date=2013-08-09 |archive-url=https://archive.today/20130809073643/http://www.universetoday.com/15322/density-of-saturn/ |dead-url=no }}</ref> : Meerahan Raage wuxuu leeyahay tirada labaad ee ugu badan dayaxyada taasi oo ah [[Dayaxa Raage|62 dayax]]. Labada dayax ee ugu wayn dayaxyada Raage, [[Titan]] iyo [[Enceladus]] waxay leeyihiin dhaqdhaqaaq jiyooloji inkastoo ay ka samaysan yihiin baraf iyo hawo.<ref>Kargel J. S., Cryovolcanism on the icy satellites, Earth, Moon, and Planets, 67, 101–113, 1994</ref> Titan oo ah satelite labaad ee ugu wayn wuxuu ka jidh wayn yahay meeraha [[Waxaraxir]]. === Uraano === : Meeraha [[Uraano]] waa kan todobaad ee qoraxda ugu dhow (asagoo u jira masaafo dhan 19.2 [[AU]]) iyo 14 jeer muga iyo miisaanka dhulka, kaasi oo ah kan ugu fudud dhamaan meerayaasha [[Bahda Qoraxdu Midaysay]]. Uraano wuxuu leeyahay [[Ubuc dhul|ubuc dhexe]] oo ka qaboow badan [[Qolof dhul|oogada sare]].<ref>10 Mysteries of the Solar System, Astronomy Now, volume 19, pages 65, 2005</ref> : Meeraha Uraano wuxuu leeyahay tirada sadexaad ee ugu badan taasi oo dhan [[Dayaxa Uraano|27 dayax]], kuwa ugu waawayni waa [[Titania]], [[Oberon]], [[Umbriel]], [[Ariel]] iyo [[Miranda]]. === Docay === : Meeraha [[Docay]] (neptune) waa meeraha sideedaad ee [[Bahda Qoraxdu Midaysay]] wuxuuna u jiraa [[qorax]]da masaafo dherer dhan 30 [[AU]], wuxuu leeyahay cuf iyo miisaan u dhigma 17 jeer laab cufka [[dhul]]ka.<ref>Post Voyager comparisons of the interiors of Uranus and Neptune, Podolak, M.; Reynolds, R. T.; Young, R, 1990, pages 1737, issue 10, vol. 17, Geophysical Research Letters</ref> : Meeraha Docay wuxuu leeyahay [[Dayaxa Docay|4 dayax]] oo kan ugu wayn yahay [[Triton]] oo leh dhaqdhaqaaq jiyooloji firfircoon.<ref>{{cite web |title=The Plausibility of Boiling Geysers on Triton |author=Duxbury, N. S., Brown, R. H. |work=Beacon eSpace |year=1995 |url=http://trs-new.jpl.nasa.gov/dspace/handle/2014/28034?mode=full |accessdate=2006-01-16 |ciwaan=Nuqul Archive |archive-date=2009-04-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090426005806/http://trs-new.jpl.nasa.gov/dspace/handle/2014/28034?mode=full |dead-url=yes }}</ref> == Duni Yar == Waxa jira tiro dhowr ah oo meereyaal yaryar ah kuwaas oo loo yaqaano [[Duni|duniyar]] waxaana ka mid ah [[Bluto]]. Dunida yar ee bluto waxy u jirtaa qoraxda masaafo dherer oo dhan [[AU|39 AU]] waana tan ugu wayn dhowrka duniyar ee la yaqaano, waxaana la helay [[sanad|sanadkii 1930kii]] ayadoo wakhtigaas laga dhigay [[meere|meeraha 9aad]] ee [[Bahda Qoraxda Midaysay]]. Ka dib, [[sanad|sanadkii 2006da]] ayaa laga saaray liiska meerayaasha ayadoo loo aqoonsaday in bluto tahay duniyar. == Qaab Dhismeedka == {| class="wikitable sortable" style="margin: 1em auto 1em auto; text-align:center" |- !|Nooca !|Magaca !|Dhulbadhe <br /> balaca<ref group=lower-alpha name=relativeearth>Measured relative to Earth.</ref> !|[[Cuf|Cufka Meere]]<ref group=lower-alpha name=relativeearth /> !|[[Wareega Meere|Gacanka Wareega]] ([[Astronomical unit|AU]]) !|[[Wareega Meere|Wakhtiga Wareega]] <br /> (sanado)<ref group=lower-alpha name=relativeearth /> !|[[Wareega Meere|Meesha <br /> kaga beegay yahay Qoraxda]] (°) !|[[Wareega Meere|Wareega<br /> eccentricity]]<!--hyphen for small monitors--> !|[[Wareega Meere|Wareega Xariijintiisa]] <br /> (maalin) !|Confirmed <br /> [[Dayax|Dayaxa Dabiiciga]]{{refn|group=lower-alpha|name=Confirmed|Jupiter has the most verified satellites (67) in the Solar System.<ref name="Sheppard">{{cite web |title=The Jupiter Satellite Page (Now Also The Giant Planet Satellite and Moon Page) |publisher=Carnegie Institution for Science |author=Scott S. Sheppard |url=http://www.dtm.ciw.edu/users/sheppard/satellites/ |accessdate=2013-04-12 |date=2013-01-04 |authorlink=Scott S. Sheppard}}</ref>}} !|[[Wareega Meere|Goobo Meere]] !|[[Cir]]ka |- ! rowspan="4" style="background:#def;"|[[Meere Dhagaxley]] | style="text-align:left"|[[Waxaraxir]] | 0.382 | 0.06 | 0.31–0.47 | 0.24 | 3.38 | 0.206 | 58.64 | 0 | maya | aad u yar |- | style="text-align:left"|[[Dusaa]] | 0.949 | 0.82 | 0.72 | 0.62 | 3.86 | 0.007 | −243.02 | 0 | maya | [[Kaarboon|CO<sub>2</sub>]], [[Nitrojiin|N<sub>2</sub>]] |- | style="text-align:left"|[[Dhul]]ka<ref group=lower-alpha>See [[Earth]] article for absolute values.</ref> | 1.00 | 1.00 | 1.00 | 1.00 | 7.25 | 0.017 | 1.00 | [[Dayax|1]]<!--Moon (Luna)--> | Maya | N<sub>2</sub>, [[Ogsajiin|O<sub>2</sub>]], [[Aargon|Ar]] |- | style="text-align:left"|[[Farraare]] | 0.532 | 0.11 | 1.52 | 1.88 | 5.65 | 0.093 | 1.03 | [[Dayaxa Farraare|2]]<!--Phobos and Deimos--> | maya | CO<sub>2</sub>, N<sub>2</sub>, Ar |- ! rowspan="4" style="background:#def;"|[[Neefaha Waawayn]] | style="text-align:left"|[[Cirjeex]] | 11.209 | 317.8 | 5.20 | 11.86 | 6.09 | 0.048 | 0.41 | [[Dayaxa Cirjeex|67]]<!--50 named, 67 verified, 67 known--> | [[Dayaxa Cirjeex|haa]] | [[Haydarojiin|H<sub>2</sub>]], [[Hiliyaam|He]] |- | style="text-align:left"|[[Raage]] | 9.449 | 95.2 | 9.54 | 29.46 | 5.51 | 0.054 | 0.43 | [[Dayaxa Raage|62]]<!--53 named, 62 verified, ~200 known--> | [[Rings of Saturn|yes]] | H<sub>2</sub>, He |- | style="text-align:left"|[[Uraano]] | 4.007 | 14.6 | 19.22 | 84.01 | 6.48 | 0.047 | −0.72 | [[Dayaxa Uraano|27]]<!--all known moons are named--> | [[Dayaxa Uraano|yes]] | H<sub>2</sub>, He |- | style="text-align:left"|[[Docay]] | 3.883 | 17.2 | 30.06 | 164.8 | 6.43 | 0.009 | 0.67 | [[Dayaxa Docay|14]]<!--all known moons are named, with the exception of S/2004 N 1--> | [[Dayaxa Docay|haa]] | H<sub>2</sub>, He |- ! rowspan="5" style="background:#def;"|[[Duni|Duni yar]] | style="text-align:left"|[[Ceres]] | 0.08 | 0.000&nbsp;2 | 2.5–3.0 | 4.60 | 10.59 | 0.080 | 0.38 | 0 | maya | midna |- | style="text-align:left"|[[Bluto]] | 0.18 | 0.002&nbsp;2 | 29.7–49.3 | 248.09 | 17.14 | 0.249 | −6.39 | [[Dayaxa Bluto|5]]<!--Charon, Styx, Nix, Kerberos, Hydra--> | maya | ku meel gaadh |- | style="text-align:left"|[[Haumea]] | 0.15×0.12×0.08 | 0.000&nbsp;7 | 35.2–51.5 | 282.76 | 28.19 | 0.189 | 0.16 | [[Dayaxa Haumea|2]]<!--Hi'iaka, Namaka--> | ? | ? |- | style="text-align:left"|[[Makemake]] |~0.12 |0.000&nbsp;7 |38.5–53.1 |309.88 |28.96 |0.159 | 0.32 | 0 | ? | ?<ref group=lower-alpha name=tempatm>Like Pluto, when near [[Apsis|perihelion]], a temporary atmosphere is suspected.</ref> |- | style="text-align:left"|[[Eris]] | 0.19 | 0.002&nbsp;5 | 37.8–97.6 | ~557 | 44.19 | 0.442 | ~0.3 | [[Dayax|1]]<!--Dysnomia--> | ? | ?<ref group=lower-alpha name=tempatm /> |} == Muuqaalka Guud == Muuqaalka meere waa mid ku xidhan awooda <ref>[[cuf]]ka iyo [[mug]]a ee ku taxan awooda [[cufisjiidad]]ka</ref> isla markaana keenta awood elektaromangantig isku haysa muuqaalka meere oo ka dhigtay mid goobo ah. Marka xadi go'an oo cuf ah uu ku xidhmo awooda cufisjiidadka oo u soo jiidta badhtanka walaxdaasi taasi ayaa keenta in sheygaasi yeesho qaab wareegsan.<ref>{{cite web|url=http://www.iau.org/public/pluto/ |title=Pluto and the Solar System |publisher=IAU |date= |accessdate=2013-08-01}}</ref> Dhamaan meerayaasha, xidigaha, dhagaxaanta waawayn, dunida yar iyo walxaha kale ee koonka dhex sabeeynaya waxay leeyihiin qaab dhismeed goobada u dhow, taasi ooy sabab u tahay isku soo jiidashada bu'da dhexe ee shegaas oo cufisjiidadku ku hayo badhtanka. == Samayska Gudaha == Meere kasta wuxuu ku bilaabmay marxalad [[dareere]] ah; samayska marka hore, sheeyada miisaanka culus, ee qarada adag leh waxay iskugu tagaan bu'da ama badhtanka ayadoo inta fudud soo marto korka sare isla markaana ku qaboowdo ka dibna adke noqoto. Sidaas darteed, meere kasta waa kala duwan yahay xubnaha ku jira ubucda ama qeybta dhexe.<ref name="Kepler20e-20111220">{{cite web |author=[[NASA|NASA Staff]] |title=Kepler: A Search For Habitable Planets – Kepler-20e |url=http://kepler.nasa.gov/Mission/discoveries/kepler20e/ |date=20 December 2011 |publisher=[[NASA]] |accessdate=2011-12-23 |ciwaan=Nuqul Archive |archive-date=2013-01-26 |archive-url=https://www.webcitation.org/6DxnN7dw8?url=http://kepler.nasa.gov/Mission/discoveries/kepler20e/ |dead-url=yes }}</ref> Dhinaca kale, [[Meere Dhagaxley|meerayaasha dhagaxleyda]] ahi way ka duwan yihiin meerayaasha [[neefaha waawayn]]. Kuwa dhagaxleyda ahi waxay leeyihiin qolof adag oo ku dahaadhan iyo ubuc ka samaysan [[curiye]]yaal [[bir]] ah sida [[Aayron]], [[Nikel]] iyo iskudhisyo [[Silikoon]] ah, halka neefaha waawayni ku daboolan tahay daruur hawo iyo adke jilicsan ah.<ref name="Encyclopaedia">{{cite web |title=Interactive Extra-solar Planets Catalog |work=[[The Extrasolar Planets Encyclopaedia]] |url=http://exoplanet.eu/catalog.php |last=Schneider |first=Jean |date=16 January 2013 |accessdate=2013-01-15 }}</ref> == Wareega Meere == === Wareega Sanadle === Sida la isku waafaqay, dhamaan meerayaashu waxay ku wareegaan [[xidig]], taasi oo loo yaqaano ''wareega sanadle'' (orbiting). Tusaale ahaan, meerayaasha [[Bahda Qoraxdu Midaysay]] dhamaantood waxay ku wareegaan [[qorax]]da, jiho la mid ah tan qoraxdu u ged-gedoonto (waa qaab la mid ah habka saacadu u wareegto "clockwise"). Ugu yaraan, hal meere, WASP-17b, oo aad inooga fog ayaa la arkey inuu u wareego jiho ka duwan tan xidigtiisu u gedoonto.<ref>Lyttleton, Raymond A., 1936, Monthly Notices of the Royal Astronomical Society, 97, 108, On the possible results of an encounter of Pluto with the Neptunian system</ref> Wakhtiga ay meere ku qaadato inuu dhamaystiro hal wareeg oo uu ku soo duurayo qoraxda waxaa loo yaqaanaa ''[[sanad]]''. Hadaba sanadada meerayaashu way kala duwan yihiin taasi oo ku xidhan kolba masaafada iyo fogaanta uu u jiro qoraxda. Meeraha ugu fog masaafada qoraxda ayaa ugu sanad dheer isla markaana ugu socod gaaban sababtoo ah aad ayuu uga dheer yahay [[cufisjiidad]]ka qoraxdaasi. === Gedgedoonka Meere === Meere kasta wuxuu ku gedgedoomaa (rotate) xariijin udub-dhexaadkiisa ah taasi oon la arki karin. Gedoonkaasi meere oo ka soo bilaabma bari ilaa galbeed ayaa waxay keentaa [[maalin]]ta iyo [[habeen]]ka, sababtoo ah iftiinka qoraxda ayaa kolba dhinac ka mid ah meerahaais u muuqda.<ref>Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, volume 52, pages 565–594, Whipple Fred, 1964, The History of the Solar System</ref> Inta u badan meerayaasha bahda qoraxdu midaysay waxay u soo gedoomaan hab waafaqsan wareega saacada, marka laga reebo meeraha Uraano oo asaga lagu wado in uu u gedoomo jiho lid ku ah wareega saacada. Gedgedoonka meerayaashu way kala duwan tahay, meeraha Dusaa waxay ku qaadataa dhowr saacadood inuu dhamaystiro gedoon xidhan, taasi oo ah habeen iyo maalinta Dusaa; halka meerayaasha waawayn ee neefta ah ay ku qaadato maalmo badan iney sameeyaan hal gedoon oo dhamaystiran.<ref>Planet Quest: The Epic Discovery of Alien Solar Systems, K. Croswell, The Free Press, 1997, 57</ref> == Cufusjiidadka == ==Cufka iyo Miisaanka== == Tirada Dayax ee Meeraha == [[File:Moons of solar system-en.svg|thumb|Dayax/Bil]] [[Dayaxa meere]] waa duni yar oo ka samaysan [[dhagax]]aan, [[neef]] iyo [[isku dhis]]yo kale taasi oo ku wareegta [[meere]]. Tusaale ahaan, [[dayax]]a meeraha [[dhul]]ka. Waxaa jira 173<ref>173 dayax oo ku meeraysta meerayaasha [[Bahda Qoraxdu Midaysay]], iyo sideed kale oo ku wareega [[duni|dunida yaryar]]</ref> dayax oo ku meeraysta meerayaasha [[Bahda Qoraxdu Midaysay]], iyo sideed kale oo ku wareega [[duni|dunida yaryar]]. Meereyaasha [[Waxaraxir]] iyo [[Dusaa]] ma lahan wax dayax ah, [[Dhul]]ku wuxuu leeyahay [[dayax|hal dayax]], meeraya afaraad [[Farraare]] wuxuu leeyahay labo dayax oo kala ah [[Fobos]] (Phobos) iyo [[Dheymos]] (Deimos).<ref>{{cite journal | journal=Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America |volume=52 |pages=565–594 |last=Whipple |first=Fred |year=1964 |bibcode=1964PNAS...52..565W |title= The History of the Solar System |doi= 10.1073/pnas.52.2.565 | pmid=16591209 | issue=2 | pmc=300311}}</ref> [[Neefaha Waawayn]] waxay leeyihiin tiro badan oo dayaxyo ah, kuwaas oo qaarkood le'eg yihiin xajmiga dayaxa [[dhul]]ka. Meeraha [[Cirjeex]]<ref>[[Cirjeex]] waa kan leh tirada ugu badan daxayada ee [[Bahda Qoraxdu Midaysay]]</ref> waa kan leh tirada ugu badan daxayada ee [[Bahda Qoraxdu Midaysay]], wuxuuna leeyahay [[Dayaxa Cirjeex|67 dayax]]. Waxaa ku xiga meeraha [[Raage]] oo leh tirada labaad ee ugu badan dhamaan sideeda meere ee bahda qoraxdu midaysay kuwaas oo ah [[dayaxa raage|62 dayax]]. Dhinaca kale, meeraha [[Uraano]] wuxuu leeyahay tirada sadexaad ee ugu badan bahda qoraxdu midaysay kuwaas oo dhan [[dayaxa uraano|27 dayax]].<ref name="Encyclopaedia"/> Meeraha [[Docay]] wuxuu leeyahay [[dayaxa docay|14 dayax]]. Si kastaba ha ahaatee, [[duni|duunyooyinka yar]] qaar ka mid ah waxay leeyihiin dayaxyo yaryar oo ku wareega ayaga. Dunida yar ee [[Ceres]]<ref>[[Ceres]] ma lahan wax dayax ah</ref> ma lahan wax dayax ah, laakiin dunida yar ee [[Bluto]]<ref>[[Bluto]] waxay [[dayaxa bluto|5 dayax]] oo wareega.</ref> waxay [[dayaxa bluto|5 dayax]] oo wareega. Sidoo kale, dunida yar ee [[Haumea]] waxay leedahay [[Dayaxa Haumea|2 dayax]], waxaa iyadna [[dayax|hal dayax]] leh dunida yar ee [[Eris]]. Waxaa la aaminsan yahay in dayaxyada qaar ay ka jirto [[nolol]], sida dayaxa [[Titan]] ee [[Cirjeex]] iyo bisha [[Triton]] ee meeraha [[Docay]], laakiin lama hubo ineey jirto midaasi.<ref name="almagest">{{cite journal |first=Bernard R. |last=Goldstein |title=Saving the phenomena: the background to Ptolemy's planetary theory | journal=Journal for the History of Astronomy |volume=28 |issue=1 |year=1997 |pages=1–12 |location=Cambridge (UK) |bibcode=1997JHA....28....1G}}</ref> === Dayaxa Dhulka === [[File:Full_Moon_Luc_Viatour.jpg|thumb|Dayaxa [[meere|meeraha]] [[Dhul]]ka.]] [[Dayax|Dayaxa dhulku]]<ref>[https://www.jw.org/en/library/books/was-life-created/the-living-planet/ The Living Planet]</ref> waa kan ugu weeyn<ref>weeyn dhamaan [[dayaxa meere|dayaxyada]] meereyaasha [[Bahda Qoraxdu Midaysay]]</ref> dhamaan [[dayaxa meere|dayaxyada]] meereyaasha [[Bahda Qoraxdu Midaysay]] kaas oo la odhan karo wuxuu ka wayn yahay meereyaasha yaryar qaarkood. Cufis-jiidadka u dhexeeya dhulka iyo dayaxa ayaa keena [[bad|mowjadaha badaha]], taas mi la mid ah ayaa keentay isku-xidhnaanshaha labadooda. Dayaxa oo ku socda xawaare dhan 1.022 kilomitir ilbiriqsigiiba, ayaa waxay ku qaadataa [[maalin|27 maalmood]], [[saacad|7 saacadood]] iyo [[daqiiqad|43 daqiiqo]] in uu hal mar ku wareego dhulka. Dhinaca kale, isku wareega dayaxu (circumference) waa 10, 921 km; [[cuf]]kiisuna waa 2.1958 ×<br /><span>10<sup>10</sup> km<sup>3</sup></span> halka [[mug]]iisu yahay 7.3477 ×<br /><span>10<sup>22</sup> kg</sup></span>. Maadaama dayaxa cirkiisu aad u khafiif yahay falaadhaha qoraxduna toos u soo taabtaan oogada dayaxa ayaa [[heerkul]]kiisu aad u sareeyaa ugu yaraan waa 100 Kalfin ugu badnaana wuxuu gaadhaa 390 K. Jidhka dayaxu wuxuu ka samaysan yahay [[Isku dhis|iskudhisyo]] kala duwan kuwaas oo u badan [[curiye]]yaasha kala ah: [[curiye|Argon]], [[Hiliyaam]], [[Sodhiyaam]], [[Botashiyaam]], [[Haydarojiin]] iyo ''Raadon''. Markii ugu horeeysay taariikhda bani-aadamka, sanadkii 1959kii ayaa [[Dayax Gacmeed]] [[Ruush]]ku leeyahay tagay dayaxa. Ka dib, 1968dii ayaa qofkii ugu horeeyay cagaha saaray dayaxa kaas oo ka socday Dawladda [[Maraykan]]ka. Sanadkii 2004 wixii ka dambeeyay ayaa wadanada [[Jabaan]], [[Hindiya]], [[Shiinaha]] iyo [[Yurub]] saldhigyo ka sameeysteen dayaxa. Inkasto dayaxu lahayn [[cir|cir sare]] oo ka difaaca [[kul]]ka [[qorax]]da, cilmi baadhis la sameeyay waxay muujisay in dayaxu leeyahay [[biyo]] laga heli karo [[cidhif]]yada dayaxa iyo oogada sare dhexdeeda.<ref>Ptolemy's Almagest, Ptolemy, G. J. Toomer, Princeton University Press, 1998</ref> === Dayaxa Farraare === [[Meere]]ha [[Farraare]] (Mars) wuxuu leeyahay [[Dayaxa meere|labo dayax]] oo kala ah [[Fobos]] (Phobos) iyo [[Dheymos]] (Deimos). === Dayaxa Cirjeex === [[File:Io_highest_resolution_true_color.jpg|thumb|dayaxa [[lo]] ee meeraha Cirjeex.]] [[Meere]]ha [[Cirjeex]]<ref>[[Cirjeex]] waa kan leh tirada ugu badan daxayada ee [[Bahda Qoraxdu Midaysay]], wuxuuna leeyahay 67 dayax</ref> waa kan leh tirada ugu badan daxayada ee [[Bahda Qoraxdu Midaysay]], wuxuuna leeyahay 67 dayax. Tirada dayaxyada ee meerahan Cirjeex aad ayay u badan tahay, dhamaantoodna aqoon fiican looma laha, laakiin kuwa ugu caansan waxaa ka mid ah: * '''[[Europa]]''' * '''[[Ganymede]]''' * '''[[lo]]''' * '''[[Callisto]]''' === Dayaxa Raage === [[File:Two_Halves_of_Titan.png|thumb|dayaxa [[Titan]] ee meeraha Raage.]] [[Meere]]ha [[Raage]]<ref>[[Raage]] waa kan labaad ee leh tirada ugu badan daxayada ee [[Bahda Qoraxdu Midaysay]]</ref> waa kan labaad ee leh tirada ugu badan daxayada ee [[Bahda Qoraxdu Midaysay]], wuxuuna leeyahay [[Dayaxa raage|62 dayax]]. Tirada dayaxyada ee meerahan Raage aad ayay u badan tahay, dhamaantoodna aqoon fiican looma laha, laakiin kuwa ugu caansan waxaa ka mid ah: * '''[[Titan]]''' * '''[[Lapetus]]''' * '''[[Enceladus]]''' * '''[[Tethys]]''' * '''[[Mimas]]''' * '''[[Hyperion]]''' * '''[[Dione]]''' * '''[[Phoebe]]''' * '''[[Janus]]''' * '''[[Epimetheus]]''' * '''[[Prometheus]]''' === Dayaxa Uraano === [[File:Titania (moon) color cropped.jpg|thumb|dayaxa [[Titania]] ee meeraha Uraano.]] [[Meere]]ha [[Uraano]]<ref>[[Uraano]] (Uranus) wuxuu leeyahay tirada sadexaad ee ugu badan bahda qoraxdu midaysay</ref> (Uranus) wuxuu leeyahay tirada sadexaad ee ugu badan bahda qoraxdu midaysay kuwaas oo dhan [[Dayaxa Uraano|27 dayax]]. Meerahan Uraano wuxuu leeyahay tiro badan oo dayaxyo ah, kuwaas waxaa ugu caansan: * '''[[Titania]]''' * '''[[Oberon]]''' * '''[[Umbriel]]''' * '''[[Miranda]]''' === Dayaxa Docay === [[File:Proteus_Voyager_2_croped.jpg|thumb|dayaxa [[Proteus]] ee meeraha Docay.]] [[Meere]]ha [[Docay]]<ref>[[Docay]] (Neptune) wuxuu leeyahay tirada afaraad ee ugu badan [[Bahda Qoraxdu Midaysay]]</ref> (Neptune) wuxuu leeyahay tirada afaraad ee ugu badan [[Bahda Qoraxdu Midaysay]] kuwaas oo dhan [[Dayaxa docay|14 dayax]]. Meerahan Docay wuxuu leeyahay tiro badan oo dayaxyo ah, kuwaas waxaa ugu caansan: * '''[[Proteus]]''' * '''[[Triton]]''' = Meerayaasha Koonka = [[File:Telluric planets size comparison.jpg|thumb| Afarta Meere ee ugu dhow [[Qorax]]da: [[Dusaa]], [[Waxaraxir]], [[Dhul]]ka iyo [[Farraare]] ]] = Aqoonta Aadamaha ee Koonka = Sawiraan ka kooban xubnaha [[Bahda Midaysay Qoraxdu]] iyo sharaxaada xajmiga [[Meere]]yaasha iyo [[dayax]]yadooda. [[Qorax]]da in ka badan 10,000 oo jeer ayay ka weeyn tahay isla markaana 41 trillion ayay ka mug iyo cuf weeyn tahay dhamaantood.<ref>[http://books.google.com/?id=7yUAmmqHHEgC&pg=PR4 John Burnet Greek philosophy: Thales to Plato, 1950 Macmillan and Co., 7–11]</ref> {| class="wikitable" style="font-weight: margin-left: auto; margin-right: auto; text-align: center;" |+ Bahda Midaysay Qoraxdu |- style="background: black;" | | [[File:Jupiter by Cassini-Huygens.jpg|center|100x100px]] | [[File:Saturn during Equinox.jpg|center|100x100px]] <!-- [[File:Saturn (planet) large.jpg|center|100x100px]]--> | [[File:Uranus2.jpg|center|100x100px]] | [[File:Neptune.jpg|center|100x100px]] | [[File:The Earth seen from Apollo 17.jpg|center|100x100px]] | [[File:Venus-real.jpg|100x100px]] |- | [[Qorax]]<br /><small>(Xidig)</small> | [[Cirjeex]]<br /><small>(meere)</small> | [[Raage]]<br /><small>(meere)</small> | [[Uroono]]<br /><small>(meere)</small> | [[Docey]]<br /><small>(meere)</small> | [[Dhul]]<br /><small>(meere)</small> | [[Waxaraxir]]<br /><small>(meere)</small> |- style="background: black;" | [[File:Mars Hubble.jpg|center|100x100px]] | [[File:Ganymede g1 true 2.jpg|center|100x100px]] | [[File:Two Halves of Titan.png|center|100x100px]] | [[File:Mercury in color - Prockter07-edit1.jpg|center|100x100px]] | [[File:Callisto.jpg|center|100x100px]] | [[File:Io highest resolution true color.jpg|center|100x100px]] | [[File:FullMoon2010.jpg|center|100x100px]] |- | [[Farraare]]<br /><small>(meere)</small> | [[Ganymede (dayax)|Ganymede]]<br /><small>(dayaxa Cirjeex)</small> | [[Titan (dayax)|Titan]]<br /><small>(dayaxa Raage)</small> | [[Dusaa (meere)|Dusaa]]<br /><small>(meere)</small> | [[Callisto (dayax)|Callisto]]<br /><small>(dayax Cirjeex)</small> | [[Io (dayax)|Io]]<br /><small>(dayaxa Cirjeex)</small> | [[Dayax]]<br /><small>(dayaxa Dhulka)</small> |- style="background: black;" | [[File:Europa-moon.jpg|center|100x100px]] | [[File:Triton Voyager 2.jpg|center|100x100px]] <!--[[File:Triton moon mosaic Voyager 2 (large).jpg|center|100x100px]]--> | [[File:Titania (moon) color cropped.jpg|center|110x110px]] | [[File:PIA07763 Rhea full globe5.jpg|center|110x110px]] | [[File:Voyager 2 picture of Oberon.jpg|center|100x100px]] | [[File:Iapetus as seen by the Cassini probe - 20071008.jpg|center|100x100px]] | [[File:PIA00040_Umbrielx2.47.jpg|center|100x100px]] |- | [[Europa (dayax)|Europa]]<br /><small>(dayaxa Cirjeex)</small> | [[Triton (dayax)|Triton]]<br /><small>(dayaxa Docey)</small> | [[Titania (dayax)|Titania]]<br /><small>(dayaxa Uraano)</small> | [[Rhea (moon)|Rhea]]<br /><small>(dayaxa Raage)</small> | [[Oberon (moon)|Oberon]]<br /><small>(dayaxa Uroone)</small> | [[Iapetus (moon)|Iapetus]]<br /><small>(dayaxa Raage)</small> | [[Umbriel (moon)|Umbriel]]<br /><small>(dayaxa Uroone)</small> |- style="background: black;" | [[File:Color Image of Ariel as seen from Voyager 2.jpg|center|100x100px]] | [[File:Dione (Mond) (30823363).jpg|center|100x100px]] | [[File:Inset-sat tethys-large.jpg|center|100x100px]] | [[File:Ceres optimized.jpg|center|100x100px]] | [[File:Vesta_full_mosaic.jpg|center|100x100px]] | [[File:Enceladus from Voyager.jpg|center|100x100px]] | [[File:Miranda.jpg|center|100x100px]] |- | [[Ariel (moon)|Ariel]]<br /><small>(dayaxa Uroone)</small> | [[Dione (moon)|Dione]]<br /><small>(dayaxa Raage)</small> | [[Tethys (moon)|Tethys]]<br /><small>(dayaxa Raage)</small> | [[Ceres (meere yar)|Ceres]]<br /><small>(meere yar)</small> | [[4 Vesta|Vesta]]<br /><small>(asteroid)</small> | [[Enceladus (moon)|Enceladus]]<br /><small>(dayaxa Raage)</small> | [[Miranda (moon)|Miranda]]<br /><small>(dayaxa Uroone)</small> |- style="background: black;" | [[File:Proteus Voyager 2 croped.jpg|center|100x100px]] | [[File:Mimas moon.jpg|center|100x100px]] | [[File:Hyperion in natural colours.jpg|center|100x100px]] | [[File:Phoebe cassini.jpg|center|100x100px]] | [[File:PIA12714 Janus crop.jpg|center|100x100px]] | [[File:PIA09813 Epimetheus S. polar region.jpg|center|100x100px]] | [[File:Prometheus 12-26-09a.jpg|center|100x100px]] |- | [[Proteus (moon)|Proteus]]<br /><small>(dayaxa Docey)</small> | [[Mimas (moon)|Mimas]]<br /><small>(dayaxa Raage)</small> | [[Hyperion (moon)|Hyperion]]<br /><small>(dayaxa Raage)</small> | [[Phoebe (moon)|Phoebe]]<br /><small>(dayaxa Raage)</small> | [[Janus (moon)|Janus]]<br /><small>(dayaxa Raage)</small> | [[Epimetheus (moon)|Epimetheus]]<br /><small>(dayaxa Raage)</small> | [[Prometheus (moon)|Prometheus]]<br /><small>(dayaxa Raage)</small> |- | colspan="7"| {{navbar|SolarSummary}} |- |} = Nolosha Ka Jirta Bahda Qoraxdu Midaysay = Ilaa iyo hada inta la ogyahay meeraha kali ah ee nolol ka jirto waa meeraha dhulka. Nolosha meeraha dhulka oo guud ahaan loo yaqaano "biosphere", ayaa waxa la aaminsan yahay ineey bilaabantay (qiyaastii) [[bilyan|3.5 bilyan sanno]] ka hor. Dhulku wuxuu hooy u yahay malaayiin nooc oo [[noole]] ah, kaas ooy ka mid yihiin ''Aadamuhu''. Ilaha [[Macdan]]ta iyo habka is-daba-wareega [[biyo|biyaha]] ayaa ah mid u gaar ah meerahan isla markaana suurto gal ka dhigey ineey taageerada noolaha degan dhulka. == Raadinta Nolol kale == = Xigasho = * [https://www.jw.org/so/wargeysyada/fiidiyow/#so/mediaitems/pub-lffv_31_VIDEO Adduunku Waxba Kama Laalaado] * [https://www.jw.org/en/library/books/was-life-created/the-living-planet/ The Living Planet] * [https://www.jw.org/en/library/books/Life-How-Did-it-Get-Here-By-Evolution-or-by-Creation/Evidence-From-a-Unique-Planet/ Evidence From a Unique Planet] {{Reflist}} [[Category:Cilmi Falag]] [[Category:Saynis]] [[Category:Cilmiga Xidigaha]] [[Category:Xiddigis]] [[Category:Cilmi Fallag]] [[Category:Bahda Midaysay Qoraxdu]] [[Category:Meere]] [[Category:Koon]] [[Category:Saynis]] [[Category:Ilbaxnimo]] [[Category:Dhul]] [[Category:Juquraafi]] [[Category:Noole]] [[Category:Nolol]] fm05qb0obxsj3851naas99coc86xkv1 Diiwaanka Abwaanada Soomaaliyeed 0 11429 238906 232065 2022-07-30T11:51:25Z Abdirahman 4 31859 wikitext text/x-wiki {{Digniin|Waxa rabaa inaan abwaan noqdo wllo igalasoo xiriira 0634401977}} {{Fanka Soomaalida}} Tan ilaa wakhti aad u horeeyay bulshada [[Soomaali]]du waxay caan ku ahayd [[halabuur]]ka [[gabay]]ayada, [[geeraar]]ka iyo noocyada kala duwan ee [[suugaan]]ta taasi oo qeyb ka ahayd nolosha maalinle ee bulshada. Odhaahda afka iyo xikmadu waxay ahaayeen nidaam bulshadu iskugu gudbiso fariimaha, dhacdooyinka, sheekada iyo wixii la mid ah.<ref>http://www.thenationofpoets.com/</ref> Dadka Soomaalida waxay leeyihiin tiro aad u badan oo [[abwaan]]o, [[gabay]]aa, [[halabuur]] iyo [[suugaan]]yahan ah, kuwaasi oo ku nool dhamaan geyiga shacab weynaha Soomaalidu ku dhaqan yihiin. Guud ahaan, gabayaaga Soomaalidu aad ayuu u badan yahay waxaase kuwa ugu caansan ka mid ahaa: * emiirka [[Diiriye Guure]] * Raage Ugaas Warfaa * Aw Faarax Jibriil * Ismaaciil Qoorleex * Iimaan cubeed *Cabdikaahin Qoorcade * Cali Dhuux Aadan [Gorayo] * Faarax Xuseen Sharmaarke *Ugaas Nuur *Cali Bucul * Cabdi Galayax * Ismaaciil Mire Cilmi * Qamaan Bulxan * Samatar Baxnaan * Weerar Bulxan * Aadan Carab *Bidde Faarax Gaas *Barre Cilmi Dable [Barre-Yare] * Ismaaciil Maxammed Ismaaciil [ Quruxboob] * Afxakame * Faarax Afcad * Garaad Wiil-Waal * Cismaan Yuusuf Keenadiid * Cali Duulane * Koosafaare * Saahid Qamaan * Mataan Ciideed * Jaamac Kadiye * Halac Dheere * Cilmi Carab Cabdi * Aw Jaamac Cumar Ciise * Aw Daahir Af-Qarshe * Cumar Cigaal * Xaaji khaliif Aw Axmed * Axmed Dirir * Siciid Qamax nuur * Qamaan Bidhiidh * Cartan Boos * Carab Sandheere * Yuusuf dheere Maxammed Sugaal * Mataan Cabdi Dhoore * Cambaro Nuux * Maxammed Aadan maaweel * Geele cashuur * Col ujoog daleel * Ducaale Aboor * Xareed duubi deero * Xuseen Dhiqle * Maxammed Cumar Dage * Maxammed Cali beenaley *ayjeex cali beenaley * Cismaan baxnaan * Salaan Carabbey * Xaaji Aadan Afqalooc * Cabdi iidaan faarax * Yawle * Cabdi Gahayr * Cali Jaamac Haabiil * Gamuute * Axmed Ismaaciil diiriye Qaasim * Abuukar Axmad Fanaxow (Garbadheere) * Cabdulaahi Suldaan Timacade * Awmuuse Ismaciil * khaliif Shiikh Moxamoud * Cali Cilmi Afyare * Moxamoud Ildab * Cumar Awmuuse * Gooni Abdi * Guuleed Jucfe Samatar * Cali Sharmaarke *Maxamed Hussen gacma dheere *Maxamuud tukaale * <ref>http://www.pbs.org/wnet/need-to-know/culture/somalia-is-a-%E2%80%98nation-of-poets%E2%80%99/770/</ref> Sidoo kale jiilasha dambe waxaa ka mid ah Xasan Sheekh Muumin (Gaafane) https://so.m.wikipedia.org/wiki/Xasan_Sheekh_Mumin[[Maxamed{{Dead link|date=Bisha Sagaalaad 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} Ibraahim Warsame(Hadraawi),(CABDUL QAADIR XIRSI YAM YAM)(aadan tarabbi jaamac) (ABWAAN GAARIYE) (Ayaanle Maxammed Ismaaciil (Dubad), [[Cabdiqaadir Xirsi Siyaad]] [Jaamac Kadiye], [[Maxamuud Cabdilaahi Ciise]] (Sangub), Axmed Faarax Cali [Idaajaa], Shimiraaye, Jaamac shire iyo kuwo kale oo badan. :maxamed cali (kaariye) Musab Abdirahmanhman adan (mo haned)! == Hordhac == Aduunka suugaanta daabacan, gaar ahaan maansada; Carab ayaa leh suugaanta ugu fac wayn aduunka iyada oo noocyo badan oo kala duwan ay jirto suugaanta Carbeed. Soomaalida dhulkeeda qariirad ahaan dhaca dariska qariirada Carabta, ayaa waxaa jirta in Soomaalida ay sida Carabta qiimo badan suugaantu u leedahay iyada oo dhaqanka iyo hidaha soo jireenka ah ee ab' ka soo gaadhka ah ay in badan ku dheehantahay qadarinta suugaanta. Waxyaabaha kale ee dhaqanka Soomaalida lagu yaqaan waa gaare, bulshada Soomaali waxay ku caan tahay suugaanta iyo sooyaal odhaaheed iyada oo loogu magac daray '''Qarankii Gabayada'''.<ref>http://www.thenationofpoets.com/</ref> Gabayaa wadana gabayaa halgamaa ah suugaanyahanka soomaaliyeed ala ha u naxariistee xaaji aadan afqalooc wuxuu noolaa kudhawaad qarni iyo rubuc wuxuu ku dashay deegaanka ceeri gaabo gaar ahaan meesha loo yaqaan hal dhaagan ee toga midhisho sida lagu xuso taariikhda 1871 wuxuu noolaa ilaa =1986= hadaan yar DULMARO SUUgaanta XAAJIGA TUSAALE OBANIMO GAbaygan waxuu tiriyay 1943 wuxuu yidhi samaan laguma doonee xornimo waa sanga ufuule salax dakharleh mayd soobiriyo seedo waran gooyo soofkoo lakala qaadiyo siigo uduusha haweenkoo ganbada saydha iyo sabi agoomooba iyo libintu waxay saarantahay iyo libintu suluf colaaleede saliga iyo alaahu akbartay siri ka buuxdaaye sawaariikhda waxaa noogadhigan suuratu ikhlaase naftuna saacad bayleedahoon abidna seegayne siyaado iyo nusqaan lagumadaro suu ilaayidhiye kuwa saymihii nabadgalaa seexday oo go aye saxarba waa dilaa nimaan waqtiga sed uga laabnayne geesiga sinaad wayn leh iyo fulaha seeraara geerina usiman sharafna way kalasareeyaane safka ninkii kabaqa ee warmaha sugi aqoon waaya saldhigiisu waa sakhara naareede gobanimo sunbaa kaa xigtoo laysma siin karo e waa sarac kubaxa dhiig rag oo lagu sadqeeyaaye sarakaca kufrigu waa sasabo suu naleeyahaye=wat Waayaha Suugaanta Soomaaliyeed == Qarniyo badan muddo laga joogo ilaa iyo haatan, waxay suugaanta Soomaaliyeed door lixaad leh ka qaadatay kobaca dhaqanka iyo waxa mideeya bulshada. Qarnigii 14aad waayihii uu noolaa ANU Sheekh Cabdiraxmaan Saylici, waayihii dhexe ee Suldaan Diiriye oo ku beegan qarnigii ay noolaayeen aabayaashii Raage Ugaas, Wiilwaal iyo ragii ay isku waqtiga ahaayeen oo haatan laga joogo labo qarni iyo bar ama 1730yadii, ayaa hobolada ku caan baxay suugaanta iyo maansada noocyadeeda kale duwan sida gabay, geeraar oo faraca sare waxaa soo bilowda diiwaanka magacyada la yaqaan hobaladaas ama abwaanadaas caanka ah. Mudo 230 sano ah ayaa ka soo wareegtay markii gabay loo adeegsaday meeriksa 'hooyaalayeey' iyada oo uu Raage Ugaas Warfaa lahaa gabaygaas. Taas waxay noo cadaynaysaa in ugu yaraan 5 qarni mudo ka badan suugaanta Soomaaliyeed ay si hufan u jirtay waagaasna soo gaartay heer aad u sareeya == Hooyaalayeey Hooyaalayey Hooye == Habka ku luuqaynta suugaanta maansada, gaar ahaan '''hooyaalayeey''' ayaa wuxuu bilowday waayihii abwaanka caanka ah ee Raage Ugaas Warfaa, isuguna noqday qofka habkaas soo caanbixiyay. Ereyada '''Hooyaalayeey hooyaalalyey hooye''' waxaa lagu furfurtaa maansada hobalo badan oo dhextaal uga dhiga gabayga meelo badana ka geliya ayaa jira. Muranka in abwaan Raage Ugaas Warfaa bilabay hooyaalayeey <ref>http://www.weedhsan.com/index.php/qalinleyda-weedhsan/7128-damac-waashay-baa-jira-axmed-idaajaa-iyo-raage-ugaas-w-q-cabdixakiin-marayare</ref>, eeg tixdan hoose cid ka horaysay oo sidan u qeexdayna ma jirto mar hadaanan lahayne, suugaanta qoran wixii ku cad unbaa raadraac ah. Cadii u diidana xujo ayay ku tahay inay cadayn kale keento: Wuxuu yiri raage ugaas: * Hooyaalayeey gabayga way ugu horaysaayee * Halna kuma tarto e maansadaa lagu hagaajaa e Badiyaa waxaad arkaysaa in ragga un uu adeegsado ereyada 'hooyaalayeey' halka maansada dumarka aan marnaba la adeegsan. Suugaanta inta ay ka koobantahay-deeganaada geyiga Soomaaliyeedn, degmo walba waxay leedahay cayaaro hidaha soohdinta dhow ay ku caantahay; galbeed, waqooyi, gobollada dhexe, bari, bartamaha wadanka, koonfur iyo galbeed bari ee Kiinya haysato. Diiwaanka abwaanada Soomaaliyeed, gaar ahaan kuwa waayihii dhexe, waxay la fac yihiin taariikhda la hayo abwaanada suugaanta Ameerika. Yurub, Afrika iyo Aasiya in yar ayaa ka taariikh dheer ama mudnaan baahsan siiya suugaanta sida aan anaga u siino. Bulshada Soomaaliyeed, yar iyo weyn, waxaa suurtagal ah in uu qof xafidiyo maanso qarniyo dhowr ah cimrigeedu yahay.<ref>http://www.pbs.org/wnet/need-to-know/culture/somalia-is-a-%E2%80%98nation-of-poets%E2%80%99/770/</ref> ==Magacyada== Diiwaanka Abwaanada Soomaaliyeed ee aadka loo yaqaan, walow diiwaano qoraal jiraan taxa ilaa 70 hobal oo caanah, waxaa safka hore kaga jira raga ay ka midka yihiin Garaad Faarax Garaad oo loo yaqaan Wiilwaal iyo dadkii isku waqtiga ay ahaayeen sida abwaanka caanka ah ee: *Cali-Dhuux Aadan *Qamaan Bulxan *Koosafaare *Samatar Baxnaan * Raage Ugaas Warfaa * Ismaaciil Mire * Sayid Maxamed Cabdulle Xasan * Cilmi Carab Cabdi * Aadan Yuusuf Axmed (Aadan Carab) * Qamaan Bidhiidh * Siciid Qamax Nuur *Ugaas Nuur *Cali Bucul * Axmed Dirir * Maxammed Aadan maaweel * Khaliif Wallah * Yuusuf Dheere * Cali Duulane * Afxakame * Mataan Cabdi dhoore * Jaamac Kadiye * Cartan Boos * Ducaale Aboor * Geele Cashuur * Col ujoog Daleel * Suusle * Carab sandheere * Xuseem dhiqle * Cabdulaahi Macalim axmed ( Dhoodaan) Diiwaanka abwaanada Soomaaliyeed hobalada ku jira waxay ku caan yihiin maansada nooceeda culus ee gabayga ah. Geeraar ayaa ku xiga gabayga. Noocyada kale ee lagu luuqeeyo, xulashada erayga ilaa habka tixida haduu khalaf ku yimaado waa 'deelqaaf' ama darajo hoose oo aan gabay ahayn ayaa la siin. Hobalada dumarka Soomaaliyeed waxay soo caan baxeen kontankaan sano wixii ka dambeeyay laga soo bilaabo waayihii gobonimo doonka. ==A== *Abdi qaadir Xisri (Yam Yam) * Ahmed ismaciil diriye ( Qaasim ) * Aadan Yuusuf Axmed (Aadan Carab) * Abshir Nuur Faarax (Abshir Bacadle, alle ha unaxariistee) * Axmadey Cabdi Gaashaan * Abuukar Axmad Fanaxow (Garbadheere) * Aadan Muudeey * Axmad Awgeeddi dheeraad * Aadan Shire Faarax (Laba go'le) * Abwaan A/raxmaan mulac Adiibi *Axmadeey Cabdi Gaanshaan ==Asman xasan dari== * Cali Sharmaake *Cali Cilmi Xasan ( Cali Maanso ) * Cabdi Gahayr * Cabdi Galayax Maxamed Aw Magan (Cabdi Galayax) * Cabdiqaadir Xirsi Siyaad (Yamyam) * Cabdi Sheekh Biixi (alle haw naxariistee) * Cabdullaahi Macalin Dhoodaan(alle haw naxariistee) * Cabdullaahi Suldaan Tima Cadde * Camaje (Xuseen) Yogol Furre * Cali Cilmi Afyare * Cali Jaamac Haabiil *Cabdillaahi Maxamed Xirsi (Salaan Carrabey) * Cabdi Aadan Axmed (Aadan Yare) ama (Toosi-luquntaada) *cabdullahi cusman guure * Cabdi Muxumad Amiin * Cabdi Dhuux Yuusuf *Cabdi Xandule Axmed=dawdar *Cal Dhuux Aadan *Cilmi Carab Cabdi *Cabdi IIdan Faarax * cilmi barrow cilmi hiiraan *Cabdille Xuseen (Samaysane) * cali sugule duncarbeed *Cali Bucul *Cali Gunburi *Cali Faadhigo *Cabdi casayr *Cabdulqaadir Cali Cigaal ==F== * Faarax Goleleey * Faarax Xasan Cali (Faarax Afcad) * Faarax Xuseen Sharmaarke * Faarax Nuur *faarax gabay *Faarax gaas *Faarax Shuuriye ==I== * Ismaaciil Mire Cilmi * Igarre Yaasiin Xaaji * Islaaw Nuur Abiikar Cilmi * Ismaaciil Xirsi Farxaan * Ismaciil Cigaal Bulaale * Gaashaan Cali Tacab * jaamac shalaqbeen * jaamac kediye cilmi *Jaamac Dayuurad == X == * xasan kaafi abdi sheikhdoon * Kayd Maxamed Cabdalla *Khaliif shiikh Maxamuud *khaliif xasan walah *Khaliif Xarbi Ismaaciil *khaliif Aw Axmed * Khadiija Ciise Faracadde *Jaamac Daad Bulaale cawke ==Maxamed Cali kaariye * [[Maxamed Ibraahim Warsame]] (Hadraawi) * maxamed maxamuud fidhin * maxamed ismaaciil barkhad cas maxamuud cali beenalay iyo maax dhagoole * maxamed nuur laangadhe * Mustafe Sh Cilmi * Maxamed Axmednuur Xirsi " Afcadde" * Maxamed Guuleeto *Maxamuud Yuusuf yeey (Shire quube) *maxamed fiin * Maxamad Xaashi Dhamac (Gaariye) * Maxamed Aadan Caws (YAWLE) * Nuur faruur buur *Maxamuud Faarax guure (Quryo guban) * Maxamed Cali Ilwayn *Maxamed Cismaan Awcali (Ganey) *Maxamed Maxamed Cali walash *Maxamuud Jaamac Nuux (Maxamuud Daallin) *Maymuun Xasan Biyow Jowhar *Magaay Garaare Cili Jowhae *Maki Xaaji Banaadir Buurfuule * ==S== * Sayid Maxamed Cabdile Xasan * Salaan carabey * Suufi Aw Cali *Samatar Baxnaan *Shire yuusuf yeey 'Shire Quube' *sugule dun'carbeed *UgaasNuur * ==X== *Xasan Sheekh Muumin Gaafane *Xassan Tarabi * Xassan Abdi haji * Xasan xayle * Xuseen Aw-faarax Dubbad *Xasan Maxamuud Baaruud *Xaaji Khaliif Aw Axmed * Xayo galaydh * Xaaji Aadan Af Qalooc * Xaliimo Soofe * Xasan Cilmi Dirieh * Xasan ga nay * Xuseen Xasan *Xasan daahir Khalaf y. Yusuf Osman Abdalle(Shaacir) Yaxye Qurac ==Sidoo kale fiiri== * [[Fanka Soomaalida]] * [[Dhaqan Soomaali]] * [[Gabay]] ==Tixraac== {{Reflist}} [[Category:Suugaanta]] fd0gsuog90datryoo7lpvx9z4qa8d63 Miami 0 17359 238904 233836 2022-07-30T10:34:14Z InternetArchiveBot 28368 Rescuing 2 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = Mayami, Florida | official_name = Caasimada Mayami | settlement_type = [[Caasimad]] | image_skyline = Miami collage 20110330.jpg | image_alt = A collage of images of Miami. | image_caption = Ka so biloow kor, bidix ilaa midig: Dhismaha dheer [[Mayami|Farasmagaalka Mayami (Downtown)]], Freedom Tower, Villa Vizcaya, Miami Tower, [[Xeeb|Xeebta Virginia Key]], Xarunta hidaha iyo dhaqank Adrienne, [[Diyaarad|AmericanAirlines Arena]], [[Dekad|Dekada Miami]], Dayaxa ka muuqda Miami | image_flag = Flag of Miami, Florida.svg | image_seal = Seal of Miami, Florida.svg | nickname = "Caasimada Sirta," "Albaabka America," "Caasimada Latin America"<ref name="time.com"/> | image_map = Miami-Dade County Florida Incorporated and Unincorporated areas Miami Highlighted.svg | map_caption = Meesha ku taalo [[Miyami|Miami-Dade County]] iyo gobolka Florida | pushpin_map = USA | pushpin_label = Miami | pushpin_map_caption = Meesha kaga taalo Maraykanka | latd = 25 | latm = 46| lats = 31| latNS = N | longd = 80 | longm = 12| longs = 32| longEW = W | coordinates_display = d | coordinates_region = US-FL | subdivision_type = Wadanka | subdivision_name = [[Maraykanka]] | subdivision_type1 = [[Gobol]] | subdivision_name1 = [[Florida]] | subdivision_type2 = [[Degmo]] | subdivision_name2 = [[Miyami|Miami-Dade]] | established_title = La degay | established_date = 1825 | established_title2 = [[Dowlad]]a-hoose | established_date2 = Luuliyo 28, 1896 | named_for = Mayaimi | government_type = Duqa-magaalada | leader_party = [[Jamhuuriya]] | leader_title = Duqa-magaalada | leader_name = Tomás Regalado | leader_title2 = Xoghayaha Caasimada | leader_name2 = Daniel J. Alfonso | unit_pref = US | area_footnotes = <ref name="GR1">{{cite web|url=http://www.census.gov/geo/www/gazetteer/gazette.html|publisher=[[United States Census Bureau]]|accessdate=April 23, 2011|date=February 12, 2011|title=US Gazetteer files: 2010, 2000, and 1990}}</ref> | area_total_sq_mi = 55.27 | area_land_sq_mi = 35.68 | area_water_sq_mi = 19.59 | area_urban_sq_mi = 1,116.1 | area_metro_sq_mi = 6137 | elevation_ft = 6 | elevation_max_ft = 42<!--Miami-Dade County metro--> | population_footnotes = <ref name=censuspop>{{cite web|url=http://factfinder2.census.gov/faces/tableservices/jsf/pages/productview.xhtml?pid=DEC_10_DP_DPDP1&prodType=table|title=American Factfinder, Profile of General Population and Housing Characteristics: 2010|publisher=US Census Bureau|accessdate=October 21, 2011}}</ref><ref name="American Community Survey">[https://archive.today/20200211183716/http://factfinder.census.gov/servlet/ADPTable?_bm=y&-geo_id=40000US56602&-qr_name=ACS_2008_3YR_G00_DP3YR5&-context=adp&-ds_name=&-tree_id=3308&-_lang=en&-redoLog=false&-format= American Community Survey] Miami Urbanized Area (2008 estimate)</ref><ref>{{cite web|url=http://www.census.gov/popest/data/historical/2000s/vintage_2009/city.html|title=Population Estimates|publisher=|accessdate=August 10, 2015}}</ref><ref>[http://www.census.gov/popest/data/cities/totals/2009/tables/SUB-EST2009-01.csv "2009 City Estimates"], US Census Bureau. (CSV format)</ref> | population_total = 399,457 | population_as_of = [[Maraykanka|2010]] | population_rank = [[Tiro|44aad, U.S.]] | population_est = 417,650 | pop_est_as_of = 2013 | population_density_sq_mi = 11,135.9 | population_urban = 5,502,379 ([[4]]aad U.S) | population_metro = 5,564,635 ([[8]]aad U.S) | population_demonym = Miamian | timezone1 = [[Wakhti|Wakhtiga Bari (EST)]] | utc_offset1 = -5 | timezone1_DST = [[UTC|EDT]] | utc_offset1_DST = -4 | postal_code_type = ZIP Kodh | postal_code = 33010–33299 | area_code = Area code 305, Area code 786 | website = {{URL|miamigov.com}} | footnotes = }} '''[[Mayami]]''', '''Miami''' ({{IPAc-en|m|aɪ|ˈ|æ|m|i}}; ([[Isbayn|Af-Isbaanish]]: ''maiˈami'')<ref>{{cite web|url=http://www.elcastellano.org/consultas.php?Op=ver&Id=28169|title=Miami|accessdate=March 12, 2014}}</ref>) waa [[magaalo]] ku taala [[Badweynta Atlaantik]] ee [[xeeb]]aha koonfurbari [[gobol]]ka [[Florida]] wadanka [[Maraykanka]]. Magaalada Miami waa fadhiga dowlada [[degmo|degmada Mayami-Dale]] ee maamusha deegaano badan oo ka tirsan gobolka Foloriida. Marka la xisaabinayo dadka iyo shacabka, magaalada Mayaami waa mida [[44]]aad ee ugu dadka badan wadanka Maraykanaka, waxayna leedahay shacab dhan 417,650 (tiro-koobtii 2013ka0.<ref>edr.state.fl.us/Content/population-demographics/data/FLmupops_2013.xls</ref><ref>{{cite web|url = http://www.census.gov/popest/metro/files/2009/CBSA-EST2009-alldata.csv|title = http://www.census.gov/popest/metro/files/2009/CBSA-EST2009-alldata.csv|format = [[comma-separated values|CSV]]|work = 2009 Population Estimates|publisher = [[United States Census Bureau]]|date = July 1, 2009|accessdate = 5 September 2015|ciwaan = Nuqul Archive|archive-date = 26 Bisha Saddexaad 2010|archive-url = https://web.archive.org/web/20100326160039/http://www.census.gov/popest/metro/files/2009/CBSA-EST2009-alldata.csv|dead-url = unfit}}</ref> Marka lagu daro deegaanada nawaaxiga ee hoosyimaada dowlad hoose ee Mayaami Metropolitan waa mida [[8]]aad ee ugu dadka badan liiska dalka Maraykanaka, taasi oo leh dad gaadhaya 5.5 milyan bulsho ah.<ref name=PopEstCBSA>{{cite web|url=http://www.census.gov/popest/data/metro/totals/2012/tables/CBSA-EST2012-01.csv|title=Table 1. Annual Estimates of the Population of Metropolitan and Micropolitan Statistical Areas: April 1, 2010 to July 1, 2012|format=[[comma-separated values|CSV]]|work=2012 Population Estimates|publisher=[[United States Census Bureau]], Population Division|date=March 2013|accessdate=March 17, 2013}}</ref><ref>[http://www.demographia.com/db-worldua.pdf Demographia: World Urban Areas]. (PDF).</ref> [[File:Miami Freedom Tower by Tom Schaefer 3.jpg|thumb|left|Dhismaha Freedom Tower ee la dhisay 1925kii ee badhtamaha Mayaami.]] Mayaami waa xarun iyo hogaanka dhaqaalaha, [[ganacsi]]ga, dhaqanka, madadaalada, farshaxanka, waxbarashada iyo ganacsiga caalamiga ah.<ref name=GAWC>{{cite web|url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2008t.html|title=The World According to GaWC 2008|publisher=Globalization and World Cities Study Group and Network, [[Loughborough University]]|accessdate=March 3, 2009}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/citylist.html|title=Inventory of World Cities|publisher=Globalization and World Cities (GaWC) Study Group and Network|accessdate=December 1, 2007}}</ref> Sanadkii 2012ka waxaa la isla afgartey in magaalada Miyaami tahay Caasimad Aduunka ah (Alpha World City).<ref>{{cite web|url=http://www.lboro.ac.uk/gawc/world2012t.html|title=GaWC - The World According to GaWC 2012|publisher=|accessdate=August 10, 2015}}</ref> Xaga dhaqaalaha magaalada Miyaami waxaa lagu sheegay ineey tahay magaalada [[7]]aad ee ugu dhaqaalaha badan magaalooyinka wadanka Maraykanka, sidoo kale waa magaalada [[33]]aad ee caalamka.<ref>{{cite web|url=http://www.foreignpolicy.com/node/373401|title=The Global Cities Index 2010|accessdate=5 September 2015|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=19 Bisha Sideedaad 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100819193903/http://www.foreignpolicy.com/node/373401|dead-url=unfit}}</ref> [[File:Mouth of Miami River 20100211.jpg|thumb|left|Muuqaalka dhismayasha magaalada Mayami]] Magaalada Mayaami waxay caan ku tahay [[xeeb]]aha quruxda badan iyo [[cimilo|cimilada]] [[kul]]ul sanadka oo dhan, taasi oo noqotey mid aad u soo jiidata dalxiisayaasha wadanka dhexdiisa iyo dibadiisaba.<ref name="Van Riper">{{cite news|url=http://www.forbes.com/business/2008/03/17/miami-seattle-orlando-biz-logistics-cx_tvr_0317cleanest.html|title=America's cleanest cities|last=Van Riper|first=Tom|date=March 17, 2008|work=[[Forbes]]|accessdate=February 23, 2008|archiveurl=https://web.archive.org/web/20100529143525/http://www.forbes.com/2008/03/17/miami-seattle-orlando-biz-logistics-cx_tvr_0317cleanest.html|archivedate=May 29, 2010}}</ref> Magaalada Mayaami waxaa ku dhaqan dad aad u badan oo leh dhaqano kala duwan oo matala meelo badan oo dunida ah. Waxaanay magaaladani ku caan tahay madadaalada iyo dalxiiska.<ref name="City Mayors">{{cite web|url=http://www.citymayors.com/economics/usb-purchasing-power.html|title=City Mayors: World's richest cities by purchasing power|publisher=[[City Mayors]]|accessdate=September 19, 2009}}</ref> Sidoo kale, Mayaami waxaa lagu magacaaba "Caasimada Latin Ameerika" sababtoo ah waxaa ku dhaqan tiro aad u badan oo dad ka soo jeeda wadanada [[Ameerika|Laatiin Ameerika]],<ref name="time.com">{{cite news|url=http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,979733,00.html|work=Time|title=Miami: the Capital of Latin America|date=December 2, 1993|ciwaan=Nuqul Archive|access-date=Bisha Sagaalaad 6, 2015|archive-date=Bisha Sideedaad 13, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20130813065922/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,979733,00.html|dead-url=yes}}</ref> waxaana loo aqoonsan yahay magaalada labaad ee ugu badan dadka ku hadla [[Isbayn|Isbaanishka]],<ref>{{cite web|title=Language Use in the United States: 2011|url=https://www.census.gov/prod/2013pubs/acs-22.pdf|publisher=American Community Survey Reports|accessdate=February 19, 2015}}</ref> sidoo kale waa magaalada ugu badan eey ku dhaqan yihiin dadka ka soo jeeda wadanka [[Kuuba]].<ref name="autogenerated1">U.S. Census, 2010 (Ethnicity) and Census American Community Survey 2008 (language).</ref> [[File:Miamihighpoint.jpg|thumb|left|Muuqaal magaalada]] Farasmagaalka magaalada Mayaami waxay xarun u tahay qaar ka mid ah [[shirkad]]aha ugu waaweyn wadankan Maraykanka; kuwaasi waxaa ka mid ah [[banki]]yo caalami ah, xarumo [[cilmi]]baadhis, [[caafimaad]], biotechnology, teknoolojiyad, goobo madaalo, iyo shirkadaha dalxiiska [[xeeb]]aha iyo [[bad]]aha<ref>[https://web.archive.org/web/20090701071938/http://www.nestseekers.com/Neighborhood/3059/Brickell/Sales Nest Seekers International]. Nestseekers.com. Retrieved on 5 September 2015.</ref><ref>[http://www.madduxco.com/brickell.htm Brickell – Downtown Miami, Florida] {{Wayback|url=http://www.madduxco.com/brickell.htm |date=20160113152721 }}. Madduxco.com. Retrieved on October 8, 2012.</ref><ref>[http://www.miamidade.gov/portofmiami/ Miami-Dade.gov Port of Miami]. Miamidade.gov. Retrieved on October 8, 2012. {{wayback|url=http://www.miamidade.gov/portofmiami/ |date=20150809225613 }}</ref><ref name="Port of Miami">[http://gomiami.about.com/od/cruisingportofmiami/a/cruiselines.htm Cruise lines departing from the Port of Miami] {{Wayback|url=http://gomiami.about.com/od/cruisingportofmiami/a/cruiselines.htm |date=20150628233320 }}. Gomiami.about.com (April 10, 2012). Retrieved on October 8, 2012.</ref> =Muuqaalka Miyami= <gallery> File:Old U.S. Post Office and Courthouse (Miami, Florida).jpg|Farasmagaalka magaalada Mayami File:Biscayne Boulevard night 20101202.jpg|Dhismayaasha ugu caansan magaalada File:Miamisummershower.png|muuqaal magaalada oo roob da'ayo File:Plymouth Congregational Church in Miami.jpg|Meelaha ugu qadiimsan magaalada File:Brickell1.JPG|Meheradaha ugu waaweyn magaalda degan File:Miamimanhattanizationdowntown.jpg|Fiditaanka iyo dib u cusboonaysiinta Mayami File:Port_of_Miami_20071208.jpg|Dalxiiska iyo maraakiibta quruxda badan File:Miami_Civic_Center_20100619.jpg|Xaafada bari File:Knightconcerthall.jpg|Xarunta hidaha iyo dhaqanka File:Ultra Music Fest 2010.jpg|Mayaami iyo habeenkii </gallery> [[File:Moon over Miami.png|830px|thumb|center|]] [[File:Downtown Miami Panorama from the Rusty Pelican photo D Ramey Logan.jpg|830px|thumb|center|]] [[File:Miamiskyline20080113.png|860px|thumb|center|]] [[File:DowntownMiamiPanorama.jpg|1030px|center|]] =Magaalooyinka Maraykanka= {{Magaalooyinka Maraykanka}} {{Gobolada Maraykanka}} =Tixraac= {{Reflist}} [[Category:Maraykanka]] [[Category:Dad]] 6t7i9t0jjrptap480ngqzkogs9jruj9 San Fransisko 0 17419 238905 228364 2022-07-30T11:35:20Z InternetArchiveBot 28368 Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki ::''Kani waa maqaal ku saabsan magaalada San Fransisko, Kaliforniya, Maraykanka. ::''Boga "San Francisco" halka ayaa laga soo toosiyay. {{Infobox settlement <!--See the table at Template:Infobox settlement for all fields and descriptions of their usage--> | name = San Fransisko, Kaliforniya | settlement_type = [[Caasimad|Caasimad iyo Degmo isku Xidhan]] | official_name = Caasimada iyo Degmada San Fransisko | image_skyline = Golden Gate Bridge, SF (cropped).jpg | image_size = 270px | image_caption = San Fransisko iyo [[Buundada Golden Gate]] ee Marin Headlands | image_flag = Flag of San Francisco.svg | flag_size = 100px | image_seal = Seal of San Francisco.png | seal_size = 100px | nickname = ''Caasimadii Gacanka''; ''Caasimada Ceeryaamada''; ''San Fran'';<ref>This name, like Frisco, has often been discouraged amongst Bay Area natives</ref> ''Frisco'' (''wakhti hore''); ''Caasimada Taqaana Sida'' (''wakhti hore''); ''Gacan ahaan [[Baqdaad]]'' (''wakhiyo''); ''Baariista Galbeedka'' | motto = ''Oro en Paz, Fierro en Guerra''<br/>(Turjumaad: "Dahabkii Nabada, Birta Dagaalka")<br/>(Ingiriis: "Gold in Peace, Iron in War") | image_map = California county map (San Francisco County enlarged).svg | mapsize = 200px | map_caption = Meesha ku taalo San Fransisko gobolka Kaliforniya <!-- Location ------------------> | latd = 37 | latm = 47 | latNS = N | longd = 122 | longm = 25 | longEW = W | coordinates_display = inline,title | coordinates_region = US-CA | subdivision_type = Wadan | subdivision_name = {{USA}} | subdivision_type1 = [[Gobol]] | subdivision_name1 = [[Kalifornia]] ---- | subdivision_type2 = [[CA|CSA]] | subdivision_name2 = [[Degmo|San Jose–San Fransisko–Oakland]] | subdivision_type3 = [[Deegaan]] | subdivision_name3 = [[USA|San Fransisko–Oakland–Hayward]] <!-- Politics -----------------> | established_title = La Hindisey | established_date = Juun 29, 1776 | established_title1 = [[Dowlad|Dowlda hoose]] | established_date1 = Abril 15, 1850<ref>{{cite web | url = http://www6.sfgov.org/index.aspx?page=4 | title = San Francisco: Government | publisher = SFGov.org | accessdate = March 8, 2012 | quote = San Francisco was incorporated as a City on April 15th, 1850 by act of the Legislature. | ciwaan = Nuqul Archive | archive-date = March 16, 2012 | archive-url = https://web.archive.org/web/20120316222315/http://www6.sfgov.org/index.aspx?page=4 | dead-url = yes }}</ref> | founder = José Joaquin Moraga <br> Francisco Palóu | named_for = St. Francis of Assisi | government_type = Golaha Duqa-magaalada | governing_body = Xubnaha La Taliyayaasha | leader_title = Duqa-magaalada | leader_name = Edwin M. Lee ([[Dimuqraadi|Xisbiga Dimuqraadiga]])<ref>{{cite web | url = http://sfmayor.org/ | title = Office of the Mayor : Home | publisher = City & County of San Francisco | accessdate = December 10, 2014}}</ref> | leader_title1 = La Taliye<ref>{{cite web | url = http://www.sfbos.org/ | title = Board of Supervisors | accessdate = Janaayo 11, 2015}}</ref> | leader_name1 = {{Collapsible list | frame_style = border:none; padding: 0; | list_style = text-align:left; | 1 = Eric Mar (D) | 2 = Mark Farrell (D) | 3 = Julie Christensen (D) | 4 = Katy Tang (D) | 5 = London Breed (D) | 6 = Jane Kim (D) | 7 = Norman Yee (D) | 8 = Scott Wiener (D) | 9 = David Campos (D) | 10 = Malia Cohen (D) | 11 = John Avalos (D)}} | leader_title2 = [[CA|Xubnaha Golaha]]<ref>{{cite web | url = http://wedrawthelines.ca.gov/downloads/meeting_handouts_072011/handouts_20110729_q2_ad_finaldraft_splits.zip | title = Communities of Interest - City | publisher = California Citizens Redistricting Commission | accessdate = September 23, 2014 | ciwaan = Nuqul Archive | archive-date = Bisha Tobnaad 23, 2015 | archive-url = https://web.archive.org/web/20151023054757/http://wedrawthelines.ca.gov/downloads/meeting_handouts_072011/handouts_20110729_q2_ad_finaldraft_splits.zip | dead-url = yes }}</ref><ref>{{cite web | url = http://assembly.ca.gov/assemblymembers | title = Members Assembly | publisher = California State Assembly | accessdate = September 23, 2014}}</ref> | leader_name2 = Jackie Speier<br/>Phil Ting | leader_title3 = [[Kalifornia|Guurtida Gobolka]] | leader_name3 = Mark Leno<ref>{{cite web |url=http://statewidedatabase.org/gis/gis2011/index_2011.html |title=Statewide Database |publisher=UC Regents |accessdate=November 21, 2014}}</ref> | leader_title4 = [[Baarlamaan|Golaha Wakiilada Maraykanka]]<ref>{{cite web | url = http://wedrawthelines.ca.gov/downloads/meeting_handouts_072011/handouts_20110729_q2_cd_finaldraft_splits.zip | title = Communities of Interest - City | publisher = California Citizens Redistricting Commission | accessdate = September 23, 2014 | ciwaan = Nuqul Archive | archive-date = December 25, 2018 | archive-url = https://web.archive.org/web/20181225150850/https://wedrawthelines.ca.gov/downloads/meeting_handouts_072011/handouts_20110729_q2_cd_finaldraft_splits.zip | dead-url = yes }}</ref><ref>{{cite web | url = http://www.house.gov/representatives/#state_ca | title = Directory of Representatives | publisher = U.S. House of Representatives}}</ref> | leader_name4 = Nancy Pelosi <!-- Area------------------> | unit_pref = US | area_footnotes = | area_total_sq_mi = 231.89 | area_land_sq_mi = 46.87 | area_water_sq_mi = 185.02 | area_water_percent = 80.00 | area_note = | area_metro_sq_mi = 3524.4 <!-- Elevation -------------------------> | elevation_footnotes = <ref>Cite GNIS|277593|San Francisco</ref> | elevation_ft = 52 | elevation_max_footnotes = <ref name=elvadist>{{cite web|url=http://egsc.usgs.gov/isb//pubs/booklets/elvadist/elvadist.html|title=Elevations and Distances in the United States|publisher=US Geological Survey|date=April 29, 2005|accessdate=October 29, 2014|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=Bisha Kow iyo Tobnaad 9, 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131109183109/http://egsc.usgs.gov/isb//pubs/booklets/elvadist/elvadist.html|dead-url=yes}}</ref> | elevation_max_ft = 934 | elevation_min_footnotes = | elevation_min_ft = 0 <!-- Population -----------------------> | population_as_of = Luuliyo 1, 2014 | total_type = Caasimad iyo Degmo | population_total = 852,469 | population_footnotes = <ref name=2014CensusEst>{{cite web|url=http://factfinder.census.gov/bkmk/table/1.0/en/PEP/2014/PEPANNRES/0400000US06.05000|title=American FactFinder - Results|publisher=US Census Bureau|accessdate=March 1, 2015|ciwaan=Nuqul Archive|archive-date=April 4, 2015|archive-url=https://archive.today/20150404232104/http://factfinder.census.gov/bkmk/table/1.0/en/PEP/2014/PEPANNRES/0400000US06.05000|dead-url=yes}}</ref> | population_density_sq_mi = 18187 | population_blank1_title = [[CA|CSA]] | population_blank1 = 8607423 ([[5]]aad) | population_metro = 4594060 ([[11]]aad) | population_demonym = San Fransiskan <!-- General information ---------------> | timezone = [[Wakhti|Bacific Time Zone]] | utc_offset = &minus;8 | timezone_DST = Wakhtiga Iftiinkamaalintii Bacific | utc_offset_DST = &minus;7 <!-- Area/postal codes & others --------> | postal_code_type = ZIP Kodh<ref>{{cite web | url = https://tools.usps.com/go/ZipLookupAction!input.action | title = ZIP Code(tm) Lookup | publisher = [[USA|Adeega Waraaqaha Marykanka]] | accessdate = Nofember 9, 2014}}</ref> | postal_code = 94102–94105, 94107–94112, 94114–94134, 94137, 94139–94147, 94151, 94158–94161, 94163–94164, 94172, 94177, 94188 | area_code_type = [[CA|Area Kodes]] | area_code = Area kodes 415 iyo 628<ref>{{cite web | url = http://www.nanpa.com/enas/npa_city_query.do | title = NPA City Report | publisher = North American Numbering Plan Administration | accessdate = November 5, 2014 | ciwaan = Nuqul Archive | archive-date = Bisha Kow iyo Tobnaad 4, 2014 | archive-url = https://web.archive.org/web/20141104200810/http://www.nanpa.com/enas/npa_city_query.do | dead-url = yes }}</ref> | blank_name = [[Maraykanka|FIPS kodes]] | blank_info = FIPS|06|67000 (caasimad)<br/>06-075 (degmo) | blank2_name = [[Juquraafi|Astaanta GNIS]] | blank2_info = GNIS 4|277593, GNIS 4|2411786 | website = {{URL|http://www.sfgov.org/}} | footnotes = }} '''San Fransisko''' ({{IPAc-en|s|æ|n|_|f|r|ə|n|ˈ|s|ɪ|s|k|oʊ}}), sida dowliga ah loo yaqaano '''Caasimada iyo Degmada San Fransisko''', waa xarunta dhaqanka, ganacsiga, dhaqaalaha, maalgashiga ee [[CA|Waqooyiga Kalifornia]] iyo mida kali ah ee leh nidaam [[Caasimad|Caasimad iyo Degmo isku xidhan oo wada shaqeeya]] taasi oo ku taala [[gobol]]ka [[Kalifornia]], ee wadanka [[Maraykanka]].<ref name="CityCounty" /> Caasimada San Fransisko waxay leedahay dhul baaxadiisu dhan tahay 46.9 mayl labo laaban (121 km<sup>2</sup>)<ref>{{Cite web |ciwaan=State & County QuickFacts, San Francisco (city), California, US Census Bureau, 2011, Nuqul Archive, 2012-08-29 |url=http://quickfacts.census.gov/qfd/states/06/0667000.html |access-date=2012-08-29 |archive-date=2012-09-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120902143545/http://quickfacts.census.gov/qfd/states/06/0667000.html |dead-url=yes }}</ref> * [https://wol.jw.org/en/wol/d/r1/lp-e/101987813 The Golden Gate Bridge​—50 Years Old] [[File:Flag of San Francisco.svg|500px|right|]] =Magaalooyinka Maraykanka= {{Magaalooyinka Maraykanka}} {{Gobolada Maraykanka}} =Tixraac= {{Reflist}} [[Category:Maraykanka]] [[Category:Ameerika]] [[Category:Magaalo]] [[Category:Dad]] t4c57igw8oxuwp6jmsfszhx9fwlv4hd Weeraar 0 19352 238841 156930 2022-07-29T12:12:01Z 41.79.199.16 wikitext text/x-wiki Weeraar waa tuulo ka mid ah gobolka Awdal 60km waxa ay u jirtaa magalada Borama Waxa Deegaan ahaan Degan Reerka Jibriil yoonis Gaar ahaan Ree ahamed Weeraar waxa aya ku taala meel joogeedu Aad u sareeyo oo buuralay ah . Weeraar waa tuulo leh hal iskool maqaayado cunto oo yar yar iyo dugsi Qur'aan . Weeraar waxa 10km u jira buuraha caanka ah ee DHOOBO iyo hungary ama buurtii gaajaysnayd magaca hungry waxa u bixiyay rag Germayn u dhashay oo buurta dariiq ka samaynayay buurta dusheeda intii ay ku gudo jireen dhismahA dariiqa dariiqaas oo hada isku xira Jabuuti iyo borama oo ay hada isticmalaan babuurta waaywayn iyo kuwa yaryar ee rakaabka qaada iyo kuwa dalxiiska Weeraar waa meel Aad u qabow habeenkii halaka uu malinti kulaylkedu yahay mid la xamili karo . Weeraar waxa ku nool xayawaano kala duwan sida shabeel, waraabe, sagaaro, bakayle, biciid, diin . rzk4ks58r8bqdp5i0hvlkf45kudlkdx Biimaal 0 20584 238843 231277 2022-07-29T23:48:05Z Mohamed indhayare 32106 tirada dalalka wikitext text/x-wiki {{Farac| |group = Biimaal<br /> بنو جمال |image = |poptime = |region1 = {{flagcountry|Somalia}} |pop1=840,930 |ref1= |region2 = {{flagcountry|Ethiopia}} |pop2=1,540,000 |ref2= |region3 = {{flagcountry|Kenya}} |pop3=20,200 |ref3= |region4 = {{flagcountry|United Kingdom}} |pop4=5,274 |ref4= |region5 = |pop5= |langs = [[Af-Soomaali]] |rels = [[Sunni Islam]], [[Suufi]], [[Ahle Quran]] |related-c = [[Isaaq]], [[Gadabuursi]], [[Ciise (beel)|Ciise]], [[Dir]] iyo qabiilo [[Soomaali]] kale<!-- CONFIRMED RELATIONS!!! --> }} '''Bimaal''' ama '''Bimal,''' magaca saxda: '''Jamaal,''' ({{lang-en|''Bimal''}}; {{lang-ar|بنو جمال, بنو بيمال}}) sidoo kale loo yaqaano ''Beesha Biimaal'' , ''Jamal'' or ''Beesha Jamal'', waa [[Soomaali|beelweyn]] ka tirsan [[Beelaha Soomaalida|qabiilada Soomaalida]] taasi oo juquraafi ahaan degta deegaano ku yaala [[Geeska Afrika]].<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=ONotAQAAIAAJ|title=The collapse of the Somali state: the impact of the colonial legacy|last=Ciisa-Salwe|first=Cabdisalaam M.|date=1996-01-01|publisher=HAAN|year=|isbn=9781874209270|location=|pages=19|language=en|via=}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=2Nu918tYMB8C|title=Culture and Customs of Somalia|last=Abdullahi|first=Mohamed Diriye|date=2001-01-01|publisher=Greenwood Publishing Group|year=|isbn=9780313313332|location=|pages=23|language=en|via=}}</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=x5q0_eWjIrkC|title=The Kaleidoscopic Lover: The Civil War in the Horn of Africa & My Itinerary for a Peaceful Lover|last=PhD|first=Dr Badal Kariye BA, BSIT, MA, MBA &|date=2010-07-23|publisher=Author House|year=|isbn=9781452004648|location=|pages=83|language=en|quote="Twenty year war"|via=}}</ref> ==Hordhac== Biimaal waa beelo ka mid ah beelaha [[Dir]], kuwaasi oo dega koofurta ıyo galbeedka wadanka [[Soomaaliya]]. Beesha biimaal waa boqortoyada kalii ee dagaal lagashay [[talyaniga]] [[konfurta soamlia]]. Beesha Biimaal waxeey degtaa Gobolka [[Shabeellaha Hoose]] iyo Gobolada [[Jubbada Hoose]] iyo [[Jubbada Dhexe]], [[ethiopia]] ( Qoraxeey,nusdariiq, Kabtinur, qabridahar, [[jarati]], [[doolow]] emeey) [[Kenya]], Bangal,girifto qoofto, buura, Hoolaa.tanariver [[Shabeellaha Hoose]] Magalad Casimada [[marka]],[[Janaale]],[[Qoryooley]],[[awdheegle]],waagadi. mushani.[[sablaale]],Degmad Raaxoole EX.N50 iyo Degmada [[Baraawe]],[[Buulo Mareer]],Galweyne,Ceelwaregoow,Muuri,Lanta Buur,[[Shalaanbood]] iyo Gaywaroow. ==Dir== Dir magaca saxda ah: '''Abukar''' waa [[Soomaali|beelweyn]] ka tirsan [[Beelaha Soomaalida|qabiilada Soomaalida]] taasi oo juquraafi ahaan degta afar wadan oo ku yaala [[Geeska Afrika]]. Beesha Dir waxaa laga helaa dhamaan [[Soomaaliweyn|deegaanada Shanta Soomaaliyeed]] kuwaasi oo kala ah: [[Djibouti]](''ahaan jirtey: French Somaliland(1)''), [[Soomaaliya]](ahaan jirtey: ''British Somaliland(2) iyo Italian Somaliland(3)''), wadanka [[Kenya]], [[Kiinya|Gobolka Waqooyi Bari]](4) iyo dalka [[Itoobiya]], deegaanka [[Soomaali Galbeed]], iyo sidoo kale [[Oromo|Deegaanada Oromia]] iyo deegaanka [[Canfar]]ta(5).<ref>http://dspace-roma3.caspur.it/bitstream/2307/4150/1/Clanship,%20conflict%20and%20refugees_An%20introduction%20to%20Somalis%20in%20the%20Horn%20of%20Africa.pdf {{Wayback|url=http://dspace-roma3.caspur.it/bitstream/2307/4150/1/Clanship,%20conflict%20and%20refugees_An%20introduction%20to%20Somalis%20in%20the%20Horn%20of%20Africa.pdf |date=20161013144238 }} CLANSHIP, CONFLICT AND REFUGEES: AN INTRODUCTION TO SOMALIS IN THE HORN OF AFRICA Guido Ambroso Page 6</ref><ref>Garre live in Southern Somalia, North Eastern Kenya and Southern Ethiopia. In Southern Somalia, they live in Kofur near Mogadishu and El Wak District in Gedo Province. In Ethiopia, they live in Moyale, Hudet and Woreda of Liban zone. In Kenya, the Garre inhabit Wajir North and Moyale. UNDP paper http://www.undp.org/content/dam/kenya/docs/Amani%20Papers/AP_Volume1_n2_May2010.pdf</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=_8D0gYZZVKEC|title=Voice and Power|last=Hayward|first=R. J.|last2=Lewis|first2=I. M.|date=2005-08-17|publisher=Routledge|isbn=9781135751753|page=242|language=en}}</ref><ref>The Quranyo section of the Garre claim descent from Dirr, who are born of the Irrir Samal. UNDP Paper in Keyna http://www.undp.org/content/dam/kenya/docs/Amani%20Papers/AP_Volume1_n2_May2010.pdf</ref> ==Sidoo kale fiiri== *[[Soomaali|Beelaha Soomaalida]] ==Tixraac== {{reflist}} {{Beelaha Soomaalida}} {{Commons|Category:Dir (clan)}} [[Category:Qabiilada Soomaalida]] [[Category:Soomaali]] [[Category:Dadka Soomaaliga]] [[Category:Qabaa'ilada Soomaaliya]] 7tzkuoc1pmnh75ynxo6g7467ysq15u3 Saudi aramco 0 23698 238894 237134 2022-07-30T07:39:03Z Mwasoge 29030 wikitext text/x-wiki {{Infobox company | name = Saudi Arabian Oil Company | logo = SaudiARAMCOLogo.png | image = [[File:AramcoCoreArea.jpg|197px]] | image_caption = Headquarters in [[Dhahran]], [[Saudi Arabia]] | type = [[State-owned enterprise]] | area_served = [[World]]wide | key_people = [[Amin H. Nasser]], President & CEO <br /> [[Khalid A. Al-Falih]], Chairman & Minister of Energy, Industry and Mineral Resources | industry = [[Petroleum industry|Oil and gas]] | products = [[Petroleum]], [[natural gas]] and other [[petrochemicals]] | revenue = Confidential | operating_income = | net_income = {{Increase}} [[United States dollar|US$]]33.8 billion (first half of 2017)<REF>https://www.bloomberg.com/news/articles/2018-04-13/the-aramco-accounts-inside-the-world-s-most-profitable-company</REF> | equity = | owner = [[Sacuudi Carabiya ]] (95%) | num_employees = 65,266 (2016)<REF name="employees">{{cite web |url=http://www.saudiaramco.com/en/home/about/key-facts-and-figures.html |title=Key facts and figures |publisher=Saudi Aramco |ciwaan=Nuqul Archive |access-date=2018-07-17 |archive-date=2018-12-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181225160946/https://www.saudiaramco.com/en/home/about/key-facts-and-figures.html%20 |dead-url=yes }}</REF> | homepage = {{URL|http://www.saudiaramco.com/}} | foundation = 1933 (as California-Arabian Standard Oil Company)<BR/> 1944 (as Arabian-Arabian Oil Company) <Br/> 1988 (as Saudi Arabian Oil Company/Saudi Aramco) | location = [[Dhahran]], [[Saudi Arabia]] }} Saudi Aramaco [[w:ar:Saudi Aramco]] Shirkadda Saudi Arabian Oil Company, ayaa ah tan ugu caansan {[(Aramco)]} (oo hore loo odhan jiray Carabiya-Arabian Oil Company), oo ah shirkad saliideed oo saliideed iyo saliid dabiici ah oo [[Sacuudi Carabiya]] ah oo ku yaala Dhahran. Qiimaha suuqa [[Saudi aramco]] waxaa lagu qiyaasay $ 10 trillion iyo $ 16 trillion, taasoo ka dhigaysa shirkadda ugu qiimaha badan caalamka. Suuriya Aramco waxay leedahay laba kaydka labaad ee ugu weyn caalamka ee saliidda shidaalka ah, oo leh in ka badan 270 bilyan oo foosto (4.3 × 1010 m3), iyo soosaarka saliidda maalinlaha ah. Xaruntu waxay ku taallaa Dhahran, [[Sacuudi Carabiya]], Suuriya Aramco waxay maamushaa shabakadda ugu weyn ee halbowlaha ah ee saliida adduunka ah, Nidaamka Gaasta. Waxyaabaha soo saara saliidda shidaalka ee 2013 ayaa ahaa 3.4 bilyan oo fuusto ah (540,000,000 m3), waxana ay maamushaa in ka badan boqol oo saliid iyo gaas oo ku yaal [[Sacuudi Carabiya]], oo ay ku jiraan kaydka dabiiciga ah ee 288.4 trillion cubic cubic. Saudi Aramco waxay ka shaqeysaa Ghawar Field, waa saliideed saliideed oo dunida ugu weyn, iyo Safaniya Field oo ah saldhigga ugu weyn ee xeebaha ee caalamiga ah.<Ref>https://www.cnbc.com/2019/12/12/saudi-aramco-hits-2-trillion-market-cap-on-second-day-of-trading.html</REF>. '''Saudi Aramco''' vertakes Apple as world’s most valuable company Soaring commodity prices swell oil giant’s profits as tech stock slide pegs back iPhone maker.<Ref>https://www.protocol.com/bulletins/saudi-aramco-apple-market-cap</Ref>. <Ref>https://www.cnn.com/2022/05/12/investing/saudi-aramco-becomes-most-valuable-company-intl-hnk/index.html</Ref>. <Ref>https://www.arabnews.com/node/2034576/business-economy</Ref>. <REF>https://jpt.spe.org/saudi-aramco-claims-worlds-biggest-market-cap-aims-to-boost-capacity-beyond-13-million-b-d</REF>.[<Ref>https://www.investopedia.com/what-is-saudi-aramco-4682590</Ref>]. 364k9vmg76xh3xpg920prerj30u249e Uber 0 24049 238845 174872 2022-07-30T04:10:43Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{Bad template}} {{Medium low article}} {{Infobox company | name = Uber Technologies Inc. | logo = Uber logo.svg | former_name = UberCab (2009–2011) | type = [[Privately held company|Private]] | industry = {{unbulleted list | [[Transportation]], | [[delivery (commerce)]] }} | founded = {{Start date and age|2009|3}} | founders = [[Travis Kalanick]] <br> [[Garrett Camp]] | hq_location = [[San Francisco]], California, U.S. | area_served = Worldwide, 633 cities<ref>{{Cite web|url=http://marketrealist.com/2017/08/why-uber-could-struggle-to-stay-on-top-of-the-ride-hailing-market/|title=Why Uber Could Struggle to Stay on Top of the Ride-Hailing Market – Market Realist|website=marketrealist.com|language=en-US|access-date=2017-12-03}}</ref> | key_people = {{unbulleted list | [[Garrett Camp]]<br /><small>([[Chairman]])</small> | [[Dara Khosrowshahi]]<br /><small>([[Chief executive officer|CEO]])</small> | [[Thuan Pham]]<br /><small>([[Chief Technology Officer|CTO]])</small> }} | products = [[Mobile app]], [[website]] | services = {{unbulleted list | [[Vehicle for hire]] | [[Delivery (commerce)]] }} | revenue = {{increase}} [[US$]]6.5 billion (<small>2016</small>)<ref name=billions>{{cite news | last=Carson | first=Biz | title=Uber booked $20 billion in rides in 2016, but it's still losing billions | url=http://www.businessinsider.com/uber-2016-financial-numbers-revenue-losses-2017-4/ | work=[[Business Insider]] | date=14 April 2017}}</ref> {{increase}} US$7.5 billion (<small>2017</small>) | net_income = {{decrease}} −US$2.8 billion(<small>2016</small>)<ref name=billions/> {{decrease}} −US$4.5 billion (<small>2017</small>) | assets = {{increase}} US$15.7 billion (<small>2016</small>) {{decrease}} US$15.3 billion (<small>2017</small>) | num_employees = 12,000+ <ref>{{cite news | last=Carson | first=Biz | title=Uber fires 20 staff after harassment investigation | url=https://www.bbc.com/news/business-40179472/| work=[[BBC News]] |date=7 June 2017}}</ref> | divisions = [[Uber Eats]], [[Otto (company)|Otto]] }} Uber- Tagsika [[File:Uber App Icon.svg|150px|thumbnail|Icon for Uber rider app as of May 2018]] [[File:Uber ride Bogota (10277864666).jpg|thumbnail|An Uber ride in Bogotá, Colombia running the Uber app on his dashboard-mounted smartphone]] Uber Technologies Inc. waa shirkad rersaring, taksi taxi, raashin, iyo shirkad shabakadeed oo isku xiran oo ku taal San Francisco, California, oo leh hawlo 633 magaalo oo caalami ah. Mashaaradaheeda waxaa laga heli karaa iyada oo la adeegsanayo website-yada iyo barnaamijyadooda mobile. Uber wuxuu ahaa mid caan ku ah dhaqaalaha wadaagga ah, sidaa daraadeed isbeddelka is-weydaarsiyada ee natiijada loo soo gudbiyay Uberisation [4] [5] [6] Uber sidoo kale wuxuu ahaa mawduucyo dibad-baxyo iyo tallaabooyin sharci ah iyo mawduuca baaritaan dambi ah oo loogu talagalay isticmaalka Greyball. Magaca "Uber" wuxuu tixraacayaa ereyga caadiga ah (iyo mid kooban) "uber", oo macnihiisu yahay "ugu sareeya" ama "super", iyo asalkiisa asalka jarmalka über, macnaha "korka". ==Sido kale fiiri== b3fche1999x5w4jrfn2nc5xszt9xxzh 238846 238845 2022-07-30T04:10:58Z EnsiklopediaXylon 31252 EnsiklopediaXylon moved page [[Uber- Tagsika]] to [[Uber]] wikitext text/x-wiki {{Bad template}} {{Medium low article}} {{Infobox company | name = Uber Technologies Inc. | logo = Uber logo.svg | former_name = UberCab (2009–2011) | type = [[Privately held company|Private]] | industry = {{unbulleted list | [[Transportation]], | [[delivery (commerce)]] }} | founded = {{Start date and age|2009|3}} | founders = [[Travis Kalanick]] <br> [[Garrett Camp]] | hq_location = [[San Francisco]], California, U.S. | area_served = Worldwide, 633 cities<ref>{{Cite web|url=http://marketrealist.com/2017/08/why-uber-could-struggle-to-stay-on-top-of-the-ride-hailing-market/|title=Why Uber Could Struggle to Stay on Top of the Ride-Hailing Market – Market Realist|website=marketrealist.com|language=en-US|access-date=2017-12-03}}</ref> | key_people = {{unbulleted list | [[Garrett Camp]]<br /><small>([[Chairman]])</small> | [[Dara Khosrowshahi]]<br /><small>([[Chief executive officer|CEO]])</small> | [[Thuan Pham]]<br /><small>([[Chief Technology Officer|CTO]])</small> }} | products = [[Mobile app]], [[website]] | services = {{unbulleted list | [[Vehicle for hire]] | [[Delivery (commerce)]] }} | revenue = {{increase}} [[US$]]6.5 billion (<small>2016</small>)<ref name=billions>{{cite news | last=Carson | first=Biz | title=Uber booked $20 billion in rides in 2016, but it's still losing billions | url=http://www.businessinsider.com/uber-2016-financial-numbers-revenue-losses-2017-4/ | work=[[Business Insider]] | date=14 April 2017}}</ref> {{increase}} US$7.5 billion (<small>2017</small>) | net_income = {{decrease}} −US$2.8 billion(<small>2016</small>)<ref name=billions/> {{decrease}} −US$4.5 billion (<small>2017</small>) | assets = {{increase}} US$15.7 billion (<small>2016</small>) {{decrease}} US$15.3 billion (<small>2017</small>) | num_employees = 12,000+ <ref>{{cite news | last=Carson | first=Biz | title=Uber fires 20 staff after harassment investigation | url=https://www.bbc.com/news/business-40179472/| work=[[BBC News]] |date=7 June 2017}}</ref> | divisions = [[Uber Eats]], [[Otto (company)|Otto]] }} Uber- Tagsika [[File:Uber App Icon.svg|150px|thumbnail|Icon for Uber rider app as of May 2018]] [[File:Uber ride Bogota (10277864666).jpg|thumbnail|An Uber ride in Bogotá, Colombia running the Uber app on his dashboard-mounted smartphone]] Uber Technologies Inc. waa shirkad rersaring, taksi taxi, raashin, iyo shirkad shabakadeed oo isku xiran oo ku taal San Francisco, California, oo leh hawlo 633 magaalo oo caalami ah. Mashaaradaheeda waxaa laga heli karaa iyada oo la adeegsanayo website-yada iyo barnaamijyadooda mobile. Uber wuxuu ahaa mid caan ku ah dhaqaalaha wadaagga ah, sidaa daraadeed isbeddelka is-weydaarsiyada ee natiijada loo soo gudbiyay Uberisation [4] [5] [6] Uber sidoo kale wuxuu ahaa mawduucyo dibad-baxyo iyo tallaabooyin sharci ah iyo mawduuca baaritaan dambi ah oo loogu talagalay isticmaalka Greyball. Magaca "Uber" wuxuu tixraacayaa ereyga caadiga ah (iyo mid kooban) "uber", oo macnihiisu yahay "ugu sareeya" ama "super", iyo asalkiisa asalka jarmalka über, macnaha "korka". ==Sido kale fiiri== b3fche1999x5w4jrfn2nc5xszt9xxzh 238848 238846 2022-07-30T04:11:57Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{Bad template}} {{Medium low article}} {{Infobox company | name = Uber Technologies Inc. | logo = Uber logo.svg | former_name = UberCab (2009–2011) | type = [[Privately held company|Private]] | industry = {{unbulleted list | [[Transportation]], | [[delivery (commerce)]] }} | founded = {{Start date and age|2009|3}} | founders = [[Travis Kalanick]] <br> [[Garrett Camp]] | hq_location = [[San Francisco]], California, U.S. | area_served = Worldwide, 633 cities<ref>{{Cite web|url=http://marketrealist.com/2017/08/why-uber-could-struggle-to-stay-on-top-of-the-ride-hailing-market/|title=Why Uber Could Struggle to Stay on Top of the Ride-Hailing Market – Market Realist|website=marketrealist.com|language=en-US|access-date=2017-12-03}}</ref> | key_people = {{unbulleted list | [[Garrett Camp]]<br /><small>([[Chairman]])</small> | [[Dara Khosrowshahi]]<br /><small>([[Chief executive officer|CEO]])</small> | [[Thuan Pham]]<br /><small>([[Chief Technology Officer|CTO]])</small> }} | products = [[Mobile app]], [[website]] | services = {{unbulleted list | [[Vehicle for hire]] | [[Delivery (commerce)]] }} | revenue = {{increase}} [[US$]]6.5 billion (<small>2016</small>)<ref name=billions>{{cite news | last=Carson | first=Biz | title=Uber booked $20 billion in rides in 2016, but it's still losing billions | url=http://www.businessinsider.com/uber-2016-financial-numbers-revenue-losses-2017-4/ | work=[[Business Insider]] | date=14 April 2017}}</ref> {{increase}} US$7.5 billion (<small>2017</small>) | net_income = {{decrease}} −US$2.8 billion(<small>2016</small>)<ref name=billions/> {{decrease}} −US$4.5 billion (<small>2017</small>) | assets = {{increase}} US$15.7 billion (<small>2016</small>) {{decrease}} US$15.3 billion (<small>2017</small>) | num_employees = 12,000+ <ref>{{cite news | last=Carson | first=Biz | title=Uber fires 20 staff after harassment investigation | url=https://www.bbc.com/news/business-40179472/| work=[[BBC News]] |date=7 June 2017}}</ref> | divisions = [[Uber Eats]], [[Otto (company)|Otto]] }} [[File:Uber App Icon.svg|150px|thumbnail|Astaanta Uber Rider App ilaa May 2018]] [[File:Uber ride Bogota (10277864666).jpg|thumbnail| Socdaal Uber ah oo ku yaal Bogotá, Kolombiya oo ku shaqeeya app-ka Uber ee casriga ah ee ku rakiban dashboardka]] Uber Technologies Inc. waa shirkad rersaring, taksi taxi, raashin, iyo shirkad shabakadeed oo isku xiran oo ku taal San Francisco, California, oo leh hawlo 633 magaalo oo caalami ah. Mashaaradaheeda waxaa laga heli karaa iyada oo la adeegsanayo website-yada iyo barnaamijyadooda mobile. Uber wuxuu ahaa mid caan ku ah dhaqaalaha wadaagga ah, sidaa daraadeed isbeddelka is-weydaarsiyada ee natiijada loo soo gudbiyay Uberisation. Uber sidoo kale wuxuu ahaa mawduucyo dibad-baxyo iyo tallaabooyin sharci ah iyo mawduuca baaritaan dambi ah oo loogu talagalay isticmaalka Greyball. Magaca "Uber" wuxuu tixraacayaa ereyga caadiga ah (iyo mid kooban) "uber", oo macnihiisu yahay "ugu sareeya" ama "super", iyo asalkiisa asalka jarmalka über, macnaha "korka". ==Sido kale fiiri== tg3a63udmnyx2a4fg8qu5bqhbhncbch 238849 238848 2022-07-30T04:13:06Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{Bad template}} {{Medium low article}} {{Infobox company | name = Uber Technologies Inc. | logo = Uber logo.svg | former_name = UberCab (2009–2011) | type = [[Privately held company|Private]] | industry = {{unbulleted list | [[Transportation]], | [[delivery (commerce)]] }} | founded = {{Start date and age|2009|3}} | founders = [[Travis Kalanick]] <br> [[Garrett Camp]] | hq_location = [[San Francisco]], California, U.S. | area_served = Worldwide, 633 cities<ref>{{Cite web|url=http://marketrealist.com/2017/08/why-uber-could-struggle-to-stay-on-top-of-the-ride-hailing-market/|title=Why Uber Could Struggle to Stay on Top of the Ride-Hailing Market – Market Realist|website=marketrealist.com|language=en-US|access-date=2017-12-03}}</ref> | key_people = {{unbulleted list | [[Garrett Camp]]<br /><small>([[Chairman]])</small> | [[Dara Khosrowshahi]]<br /><small>([[Chief executive officer|CEO]])</small> | [[Thuan Pham]]<br /><small>([[Chief Technology Officer|CTO]])</small> }} | products = [[Mobile app]], [[website]] | services = {{unbulleted list | [[Vehicle for hire]] | [[Delivery (commerce)]] }} | revenue = {{increase}} [[US$]]6.5 billion (<small>2016</small>)<ref name=billions>{{cite news | last=Carson | first=Biz | title=Uber booked $20 billion in rides in 2016, but it's still losing billions | url=http://www.businessinsider.com/uber-2016-financial-numbers-revenue-losses-2017-4/ | work=[[Business Insider]] | date=14 April 2017}}</ref> {{increase}} US$7.5 billion (<small>2017</small>) | net_income = {{decrease}} −US$2.8 billion(<small>2016</small>)<ref name=billions/> {{decrease}} −US$4.5 billion (<small>2017</small>) | assets = {{increase}} US$15.7 billion (<small>2016</small>) {{decrease}} US$15.3 billion (<small>2017</small>) | num_employees = 12,000+ <ref>{{cite news | last=Carson | first=Biz | title=Uber fires 20 staff after harassment investigation | url=https://www.bbc.com/news/business-40179472/| work=[[BBC News]] |date=7 June 2017}}</ref> | divisions = [[Uber Eats]], [[Otto (company)|Otto]] }} [[File:Uber App Icon.svg|150px|thumbnail|Astaanta Uber Rider App ilaa May 2018]] [[File:Uber ride Bogota (10277864666).jpg|thumbnail| Socdaal Uber ah oo ku yaal Bogotá, Kolombiya oo ku shaqeeya app-ka Uber ee casriga ah ee ku rakiban dashboardka]] '''Uber Technologies Inc.''' waa shirkad rersaring, taksi taxi, raashin, iyo shirkad shabakadeed oo isku xiran oo ku taal [[San Francisco]], California, oo leh hawlo 633 magaalo oo caalami ah. Mashaaradaheeda waxaa laga heli karaa iyada oo la adeegsanayo website-yada iyo barnaamijyadooda mobile. Uber wuxuu ahaa mid caan ku ah dhaqaalaha wadaagga ah, sidaa daraadeed isbeddelka is-weydaarsiyada ee natiijada loo soo gudbiyay Uberisation. Uber sidoo kale wuxuu ahaa mawduucyo dibad-baxyo iyo tallaabooyin sharci ah iyo mawduuca baaritaan dambi ah oo loogu talagalay isticmaalka Greyball. Magaca "Uber" wuxuu tixraacayaa ereyga caadiga ah (iyo mid kooban) "uber", oo macnihiisu yahay "ugu sareeya" ama "''super''", iyo asalkiisa asalka jarmalka über, macnaha "korka". ==Sido kale fiiri== 6ekbxwahrec9w0y12c4veeby5lrbu2p Beesha Bahsanbuur 0 28565 238842 236879 2022-07-29T16:28:14Z 41.79.197.9 /* == */ wikitext text/x-wiki [[File:Bahsanbuur ceerigaabo jooga cidaha bireeya waa calafkeda.jpg|thumb|{{en|1=bahsanbuur(Biciide)ceerigaabo jooga cidaha uu bireeyo waa cakafkeda}}]] waa beelaha muuse abokor ( BICIIDE) Beeesha basanbuur... waa beelaha sida nabada ahu ugu wada nool bartanka magalaada [[ceerigaabo]] ee caasimada gobolka [[sanaag]] ee [[somaliland]], Waa mid kamida qabilada [[habarjeclo]] Kuwa ugu waaweyn, sidoo kale waxay degtaa beeshu degmooyinka *[[yufle]], *[[gudmo biyocas]], *Shalcaw *Kamuuda *Uur Wayn *[[ceeryaan]], *[[kalsheekh]], *[[godcaanod]],iyo *[[dagaar]]. *Bixin *ilad-Garro *ilad-dugbax *Daryale *Kal-daray *Durdur Oo dhamaantod hoos yimada degmada [[ceerigaabo]] sido kale beeshu waxay degtaa magaloyin hoos yimada degmada [[ceelafweyn]]... oo la dagaan walahod [[axmed faarax(habarjeclo)]], iyo [[beesha Baho]], oo degan [[ceelafweyn]] sido kale gobolka [[saaxil]] ==jilibada basanbuur== *samatar biciide(bah sanbuur) **reer raage **bah adaraxmaan **bah muuse *dhowr biciide(bah sanbuur) **bah cimraan **bah habroone **bah muxumed ***xildiid muxumed ***samatar muxumed **bah awal (xasan) ***Cali xasan ***jibriil xasan ***maxmed xasan ***ibrahim xasan ***maxamuud xasan ****dhunkal ibraahim ****saalax ibraahim ****cigaal ibraahim ****buraale ibraahim ****maxamed ibraahim ''''Erigavo sanaag somaliland'''. ==dadka caanka == * Xirsi Aftiir (Badmaax) Sayidku Gabaygiisi Kuso Qaatay Tuduc ka mid ah ( Waxaana Gaajooneen Ina Aftiir Iyo Gabanadiisa ) Ragan wa kuwi xoreeyay s.alnd gaar ahan ceerigaabo *muj.Gadhle cirobay *muj.cabdilahi masyar *muj.binate samaysane *muj.sicid salax dibow *muj.awoowe jirdagal *Ashraf. Axmed warsame (ina Oriye) *Ashraf. Axmed cali manne *siyasi. Aniis saalax x.xasn *Siyaasi: Ahmed Shire Baandheeye Sidoo kale mulkilaha '''Asli mayid barkhad''' Ha ilaawin '''siyaasi ''cali yufle'''<nowiki/>''. '''Siyaasi Cabdilahi Carey'''Sidoo kale waxan kazoo beesha bahsanbuur maayiradii ugu horeeyay ceerigaabo '' mud:xaaji xasan Mud: jibriil xaji ducaale Xil: Cawil siciid ducaale Xil: Maxamuud cawaale dayuurad Xil: Ahmed cabdi kariin Walhad(Wakiiladda ) ==== 0h47flgknz2mxkfn2u5ypxwdr3o1y4x Template:Geo-time 10 36439 238862 238563 2022-07-30T04:40:44Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki <center>'''Eon'''</center> <center>[[Kambriyaan ka hor]] - [[Hadeyaan]] - [[Arkeyaan]] - [[Broterozoyig]] - [[Fanerozoyig]]</center> <center>'''Xilli'''</center> <center>[[Eoarkeyaan]] - [[Balyuuarkeyaan]] - [[Mesoarkeyaan]] - [[Neoarkeyaan]] - [[Balyuubroterozoyik]] - [[Mesobroterozoyik]] - [[Neobroterozoyik]] - [[Balyuuzoyik]] - [[Mesozoyik]] - [[Senozoyik]]</center> <center>'''Muddada'''</center> <center>[[Kambriyaan]] - [[Ordofisiyaan]] - [[Siluriyaan]] - [[Defoniyaan]] - [[Kaarboon (da'da)|Kaarboon]] - [[Barmiyaan]] - [[Saddexaad]] - [[Juuraasiig]] - [[Nuurad (da'da)|Nuurad]] - [[Balyuujiin]] - [[Niujiin]] - [[Afar-geesood]]</center></center> <noinclude> [[Category:Template]] </noinclude> kt7x7v2k7vbpkv7aq685nhs085ci02s 238863 238862 2022-07-30T04:42:31Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="background:#08ecdf; border-style:ridge; border-width:1px; border-color:black;" | width="55%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <center></center> <div style="float:center; width:100%"><center>'''Eon'''</center> <center>[[Kambriyaan ka hor]] - [[Hadeyaan]] - [[Arkeyaan]] - [[Broterozoyig]] - [[Fanerozoyig]]</center> <center>'''Xilli'''</center> <center>[[Eoarkeyaan]] - [[Balyuuarkeyaan]] - [[Mesoarkeyaan]] - [[Neoarkeyaan]] - [[Balyuubroterozoyik]] - [[Mesobroterozoyik]] - [[Neobroterozoyik]] - [[Balyuuzoyik]] - [[Mesozoyik]] - [[Senozoyik]]</center> <center>'''Muddada'''</center> <center>[[Kambriyaan]] - [[Ordofisiyaan]] - [[Siluriyaan]] - [[Defoniyaan]] - [[Kaarboon (da'da)|Kaarboon]] - [[Barmiyaan]] - [[Saddexaad]] - [[Juuraasiig]] - [[Nuurad (da'da)|Nuurad]] - [[Balyuujiin]] - [[Niujiin]] - [[Afar-geesood]]</center></center> |} <noinclude> [[Category:Template]] </noinclude> 51am6nuwe1jz0fu0ppk3ecdn592kplz 238864 238863 2022-07-30T04:45:55Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="background:#ffffff; border-style:ridge; border-width:1px; border-color:black;" | width="55%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <center></center> <div style="float:center; width:100%"><center>'''Eon'''</center> <center>[[Kambriyaan ka hor]] - [[Hadeyaan]] - [[Arkeyaan]] - [[Broterozoyig]] - [[Fanerozoyig]]</center> <center>'''Xilli'''</center> <center>[[Eoarkeyaan]] - [[Balyuuarkeyaan]] - [[Mesoarkeyaan]] - [[Neoarkeyaan]] - [[Balyuubroterozoyik]] - [[Mesobroterozoyik]] - [[Neobroterozoyik]] - [[Balyuuzoyik]] - [[Mesozoyik]] - [[Senozoyik]]</center> <center>'''Muddada'''</center> <center>[[Kambriyaan]] - [[Ordofisiyaan]] - [[Siluriyaan]] - [[Defoniyaan]] - [[Kaarboon (da'da)|Kaarboon]] - [[Barmiyaan]] - [[Saddexaad]] - [[Juuraasiig]] - [[Nuurad (da'da)|Nuurad]] - [[Balyuujiin]] - [[Niujiin]] - [[Afar-geesood]]</center></center> |} <noinclude> [[Category:Template]] </noinclude> genqk7av5vk4xmiq7ke05do96ep7w0y 238866 238864 2022-07-30T04:50:30Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="background:#ffffff; border-style:ridge; border-width:1px; border-color:black;" | width="55%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <center></center> <div style="float:center; width:100%"><center>'''Eon'''</center> <center>[[Kambriyaan ka hor]] - [[Hadeyaan]] - [[Arkeyaan]] - [[Broterosoyig]] - [[Fanerosoyig]]</center> <center>'''Xilli'''</center> <center>[[Eoarkeyaan]] - [[Balyuuarkeyaan]] - [[Mesoarkeyaan]] - [[Neoarkeyaan]] - [[Balyuubroterozoyik]] - [[Mesobroterosoyik]] - [[Neobroterosoyik]] - [[Balyuusoyik]] - [[Mesosoyik]] - [[Senosoyik]]</center> <center>'''Muddada'''</center> <center>[[Kambriyaan]] - [[Ordofisiyaan]] - [[Siluriyaan]] - [[Defoniyaan]] - [[Kaarboon (da'da)|Kaarboon]] - [[Barmiyaan]] - [[Saddexaad]] - [[Juuraasiig]] - [[Nuurad (da'da)|Nuurad]] - [[Balyuujiin]] - [[Niujiin]] - [[Afar-geesood]]</center></center> |} <noinclude> [[Category:Template]] </noinclude> qmqeexb5ae1s4qhcwduqqhacy3xvzl3 238867 238866 2022-07-30T04:50:43Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="background:#ffffff; border-style:ridge; border-width:1px; border-color:black;" | width="55%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <center></center> <div style="float:center; width:100%"><center>'''Eon'''</center> <center>[[Kambriyaan ka hor]] - [[Hadeyaan]] - [[Arkeyaan]] - [[Broterosoyig]] - [[Fanerosoyig]]</center> <center>'''Xilli'''</center> <center>[[Eoarkeyaan]] - [[Balyuuarkeyaan]] - [[Mesoarkeyaan]] - [[Neoarkeyaan]] - [[Balyuubroterosoyik]] - [[Mesobroterosoyik]] - [[Neobroterosoyik]] - [[Balyuusoyik]] - [[Mesosoyik]] - [[Senosoyik]]</center> <center>'''Muddada'''</center> <center>[[Kambriyaan]] - [[Ordofisiyaan]] - [[Siluriyaan]] - [[Defoniyaan]] - [[Kaarboon (da'da)|Kaarboon]] - [[Barmiyaan]] - [[Saddexaad]] - [[Juuraasiig]] - [[Nuurad (da'da)|Nuurad]] - [[Balyuujiin]] - [[Niujiin]] - [[Afar-geesood]]</center></center> |} <noinclude> [[Category:Template]] </noinclude> 5m7x72v7qi9u1ul4plwmmfh71j5ub99 238883 238867 2022-07-30T05:55:24Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="background:#ffffff; border-style:ridge; border-width:1px; border-color:black;" | width="55%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <center></center> <div style="float:center; width:100%"><center>'''Eon'''</center> <center>[[Kambriyaan ka hor]] - [[Hadeyaan]] - [[Arkeyaan]] - [[Broterosoyig]] - [[Fanerosoyig]]</center> <center>'''Xilli'''</center> <center>[[Eoarkeyaan]] - [[Balyuuarkeyaan]] - [[Mesoarkeyaan]] - [[Neoarkeyaan]] - [[Balyuubroterosoyik]] - [[Mesobroterosoyik]] - [[Neobroterosoyik]] - [[Balyuusoyik]] - [[Mesosoyik]] - [[Senosoyik]]</center> <center>'''Muddada'''</center> <center>[[Kambriyaan]] - [[Ordofisiyaan]] - [[Siluriyaan]] - [[Defoniyaan]] - [[Kaarboon (da'da)|Kaarboon]] - [[Barmiyaan]] - [[Saddexaad]] - [[Juuraasiig]] - [[Nuurad (da'da)|Nuurad]] - [[Balyuujiin]] - [[Niujiin]] - [[Afar-geesood]]</center></center> |} </br> <noinclude> [[Category:Template]] </noinclude> 5hur6ree07rzxwnshmqjwo0npn30j1v Kambriyaan ka hor 0 36443 238860 238546 2022-07-30T04:27:34Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{geo-time}} [[File:Temagami greenstone belt pillow lava.jpg|right|200px]] [[Kambriyaan ka hor]] ([[Af-Ingiriisi]]: Precambrian) oo la soo gaabiyo ('''pЄ'''), waxaana mararka qaarkood loo yaqaannaa xilliga Kribtozoyik (Af-Laatiin: Cryptozoic). Waa xilliga ugu da'da weyn taariikhda dhulka, oo lagu qeexo ka hor da'da injiilka. Da'dan waxaa loogu yeeraa magacan sababtoo ah waxay ka horreysay Kambriyan, waagii ugu horreeyay ee Waagii barwaaqada, kaas oo loogu magac daray magaca Laatiinka ee [[Wales]] (Kambriya), sababtoo ah dhagaxyada qarnigan ayaa markii ugu horreysay lagu bartay halkaas. Precambrian-ku wuxuu u taagan yahay 88% wakhtiga juqraafiga dhulka, maadaama uu ka soo kordhay ≈ 4600 ilaa 541 ± 1.0 milyan sano ka hor, muddo ku dhow 4059 milyan sano. =Sawir= [[File:Late Precambrian Noonday Formation.jpg]] [[File:StadtmuseumBerlin GeologischeSammlung SM-2012-4232.jpg]] =Tixraac= *[https://ar.m.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%A7_%D9%82%D8%A8%D9%84_%D8%A7%D9%84%D9%83%D8%A7%D9%85%D8%A8%D8%B1%D9%8A Gudaha Af Carabi Wikipedia] {{science-stub}} 351g22i8vaapl965ryhr51kbp2orr0x Nuurad (da'da) 0 36459 238886 238529 2022-07-30T06:23:29Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{selfref2|Shayga, eeg [[Nuurad]]''}} {{geo-time}} <table {{prettytable}}> <table border=1 cellpadding=2 cellspacing=0 align=right style="margin-left:0.5em;" width="300px"> <caption><center>Nuurad</center></caption> <tr><td align=center colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;">Ka soo jeeda : 145.0 - 66.0 Ma <tr><td align=center colspan=2>[[File:Opening of western Indian Ocean 70 Ma.png]]</td></tr> <tr><td>Magaca rasmiga ah <td>Rasmi ah <tr><td>Jirka samada <td>[[Dhul]] <tr><td>Unuga kronoologikal<td>Muddada <tr><td>Unuga straatigrafik<td>Nidaam <tr><td>Qeexidda xadka hoose <td>Aan si rasmi ah loo qeexin <tr><td>Qeexidda xadka hoose <td>Lakabka [[iridiyaam]] tayeysan iyo N-Bj dabar goynta </table> [[File:Fossil Actinopterygian.jpg|right|200px]] [[File:Dinosauria montage 2.jpg|right|200px]] '''Nuurad''' (Af-Ingiriisi: ''Cretaceous'') waa xilli juqraafiga ah oo ku fidsan qiyaastii 65 ilaa 145 milyan sano kahor wakhtigan xaadirka ah. Sida xilliyada juqraafiga kale ee da'da weyn, sariiraha dhagaxyada ee qeexaya bilowga iyo dhammaadka si fiican ayaa loo aqoonsaday, laakiin taariikhaha saxda ah ee bilawga iyo dhammaadka muddada lama hubo dhowr milyan oo sano. Nuurad waxaa loogu magac daray sariiraha tamaashiirta ah ee ballaaran ee laga helay Nuurad Sare ee [[England]] iyo Yurub ku xiga. Xilliga Nuurad wuxuu raacayaa [[Juuraasiik]] waxaana ku xiga Balyuusiin. Nuurad waa xilliga ugu dambeeya ee Mesozoik. Dhamaadka Nuurad waxaa lagu calaamadeeyay dhacdo weyn oo si weyn loo darsay, Nuurad-jaamacadeed dhacdo baabi'in ah. Intii lagu jiray Nuurad, Paleozoyik-hore Mesozoyik qaarad sare ee Pangea waxay dhamaystirtay kala-goynta qaaradaha casriga ah inkasta oo jagooyinkoodu ay aad uga duwan yihiin hadda. Badweynta Atlaantigga ayaa ballaaratay, Gondwana waxay u kala jabtay Antarktika, Australia, Afrika iyo Koonfurta Ameerika. Hindiya iyo Madagaskar waxay weli ku dheggan yihiin Afrika. Qaaradaha dhexdooda, bad-gacmeed ballaadhan ayaa ka gudubtay badhtamaha Waqooyiga Ameerika ka dibna waxay bilowday inay dib u gurato iyadoo kayd badeed qaro weyn leh ay dhexda u dhexayso sariiraha dhuxusha ee muhiimka ah. Soo-gaadhista kale ee muhiimka ah ee Nuurad waxay ka dhacdaa [[Yurub]] iyo [[Shiinaha]]. [[Dhulka]], dhirtu waxay noqotay mid casri ah in kasta oo cawska hadda meel walba laga heli karo aanu kobcin ilaa dhammaadka muddada. Dhirta ubaxu waxay ahayd mid baahsan. [[Konifer]] way u roonaadeen, sida ay maanta sameeyaan. Wakiilada ugu horreeya ee geedo badan oo casri ah-''fig'', ''sycamore'', [[magnolia]] tusaale ahaan - waxay ka muuqdaan Nuurad. Dhulka, naasleyda waxay ahaayeen kuwo yaryar iyo qayb yar oo ka mid ah xayawaanka. Xamaaratada ayaa u badnaayeen xayawaanka iyo gaar ahaan dinosaurs. Badaha, fallaadho, ''shark'' casri ah iyo kalluunka ayaa noqday wax caadi ah. Shimbiraha casriga ah ayaa kobcay. Xamaaratada badda ayaa koray. Inkasta oo xubno badan oo ka mid ah xayawaannada badda ay u muuqdeen kuwo casri ah ama ka yar, tiro noocyo ah oo ay ku jiraan cephalopod-ka qolofka badan (dhammaan ''ammonite'', ''nautilid'' badankooda) iyo sidoo kale cawska samaynta clams rudist ayaa la waayay ama ku dhow dhammaadka Nuurad. Xayawaanka waaweyn waxaa ka mid ah, [[Diinosoor (xayawaan)|Diinosoor]], iyo dhammaan xamaaratada badda marka laga reebo qoolleyda iyo yaxaasyada ayaa la waayay dhammaadka Nuurad. =Qayb hoosaadka= Nuurad waxay leedahay 12 qaybood. ==Nuuradka hore== *Berriasiyaan *Falanginiyaan *Hauterifiyaan *Barremiyaan *Abtiyaan *Albiyaan ==Nuuradka dambe== *Senomaniyaan *Turoniyaan *Soniasiyaan *Santoniyaan *Kambaniyaan *Maastriktiyaan =Tixraac= *[https://en.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Cretaceous&oldid=349188679 Cretaceous] {{stub}} dp1o5ij7qqzyybit844s4rn96te6yzj 238887 238886 2022-07-30T06:24:18Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{selfref2|Shayga, eeg [[Nuurad]]''}} {{geo-time}} <table> <table border=1 cellpadding=2 cellspacing=0 align=right style="margin-left:0.5em;" width="300px"> <caption><center>Nuurad</center></caption> <tr><td align=center colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;">Ka soo jeeda : 145.0 - 66.0 Ma <tr><td align=center colspan=2>[[File:Opening of western Indian Ocean 70 Ma.png]]</td></tr> <tr><td>Magaca rasmiga ah <td>Rasmi ah <tr><td>Jirka samada <td>[[Dhul]] <tr><td>Unuga kronoologikal<td>Muddada <tr><td>Unuga straatigrafik<td>Nidaam <tr><td>Qeexidda xadka hoose <td>Aan si rasmi ah loo qeexin <tr><td>Qeexidda xadka hoose <td>Lakabka [[iridiyaam]] tayeysan iyo N-Bj dabar goynta </table> [[File:Fossil Actinopterygian.jpg|right|200px]] [[File:Dinosauria montage 2.jpg|right|200px]] '''Nuurad''' (Af-Ingiriisi: ''Cretaceous'') waa xilli juqraafiga ah oo ku fidsan qiyaastii 65 ilaa 145 milyan sano kahor wakhtigan xaadirka ah. Sida xilliyada juqraafiga kale ee da'da weyn, sariiraha dhagaxyada ee qeexaya bilowga iyo dhammaadka si fiican ayaa loo aqoonsaday, laakiin taariikhaha saxda ah ee bilawga iyo dhammaadka muddada lama hubo dhowr milyan oo sano. Nuurad waxaa loogu magac daray sariiraha tamaashiirta ah ee ballaaran ee laga helay Nuurad Sare ee [[England]] iyo Yurub ku xiga. Xilliga Nuurad wuxuu raacayaa [[Juuraasiik]] waxaana ku xiga Balyuusiin. Nuurad waa xilliga ugu dambeeya ee Mesozoik. Dhamaadka Nuurad waxaa lagu calaamadeeyay dhacdo weyn oo si weyn loo darsay, Nuurad-jaamacadeed dhacdo baabi'in ah. Intii lagu jiray Nuurad, Paleozoyik-hore Mesozoyik qaarad sare ee Pangea waxay dhamaystirtay kala-goynta qaaradaha casriga ah inkasta oo jagooyinkoodu ay aad uga duwan yihiin hadda. Badweynta Atlaantigga ayaa ballaaratay, Gondwana waxay u kala jabtay Antarktika, Australia, Afrika iyo Koonfurta Ameerika. Hindiya iyo Madagaskar waxay weli ku dheggan yihiin Afrika. Qaaradaha dhexdooda, bad-gacmeed ballaadhan ayaa ka gudubtay badhtamaha Waqooyiga Ameerika ka dibna waxay bilowday inay dib u gurato iyadoo kayd badeed qaro weyn leh ay dhexda u dhexayso sariiraha dhuxusha ee muhiimka ah. Soo-gaadhista kale ee muhiimka ah ee Nuurad waxay ka dhacdaa [[Yurub]] iyo [[Shiinaha]]. [[Dhulka]], dhirtu waxay noqotay mid casri ah in kasta oo cawska hadda meel walba laga heli karo aanu kobcin ilaa dhammaadka muddada. Dhirta ubaxu waxay ahayd mid baahsan. [[Konifer]] way u roonaadeen, sida ay maanta sameeyaan. Wakiilada ugu horreeya ee geedo badan oo casri ah-''fig'', ''sycamore'', [[magnolia]] tusaale ahaan - waxay ka muuqdaan Nuurad. Dhulka, naasleyda waxay ahaayeen kuwo yaryar iyo qayb yar oo ka mid ah xayawaanka. Xamaaratada ayaa u badnaayeen xayawaanka iyo gaar ahaan dinosaurs. Badaha, fallaadho, ''shark'' casri ah iyo kalluunka ayaa noqday wax caadi ah. Shimbiraha casriga ah ayaa kobcay. Xamaaratada badda ayaa koray. Inkasta oo xubno badan oo ka mid ah xayawaannada badda ay u muuqdeen kuwo casri ah ama ka yar, tiro noocyo ah oo ay ku jiraan cephalopod-ka qolofka badan (dhammaan ''ammonite'', ''nautilid'' badankooda) iyo sidoo kale cawska samaynta clams rudist ayaa la waayay ama ku dhow dhammaadka Nuurad. Xayawaanka waaweyn waxaa ka mid ah, [[Diinosoor (xayawaan)|Diinosoor]], iyo dhammaan xamaaratada badda marka laga reebo qoolleyda iyo yaxaasyada ayaa la waayay dhammaadka Nuurad. =Qayb hoosaadka= Nuurad waxay leedahay 12 qaybood. ==Nuuradka hore== *Berriasiyaan *Falanginiyaan *Hauterifiyaan *Barremiyaan *Abtiyaan *Albiyaan ==Nuuradka dambe== *Senomaniyaan *Turoniyaan *Soniasiyaan *Santoniyaan *Kambaniyaan *Maastriktiyaan =Tixraac= *[https://en.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Cretaceous&oldid=349188679 Cretaceous] {{stub}} 7ce74s3wz2qiwm11xr5gj0qjguy9l6t 238888 238887 2022-07-30T06:26:41Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{selfref2|Shayga, eeg [[Nuurad]]''}} {{geo-time}} <table> <table border=1 cellpadding=2 cellspacing=0 align="right" width="300px"> <caption><center>Nuurad</center></caption> <tr><td align=center colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;">Ka soo jeeda : 145.0 - 66.0 Ma <tr><td align=center colspan=2>[[File:Opening of western Indian Ocean 70 Ma.png]]</td></tr> <tr><td>Magaca rasmiga ah <td>Rasmi ah <tr><td>Jirka samada <td>[[Dhul]] <tr><td>Unuga kronoologikal<td>Muddada <tr><td>Unuga straatigrafik<td>Nidaam <tr><td>Qeexidda xadka hoose <td>Aan si rasmi ah loo qeexin <tr><td>Qeexidda xadka hoose <td>Lakabka [[iridiyaam]] tayeysan iyo N-Bj dabar goynta </table> [[File:Fossil Actinopterygian.jpg|right|200px]] [[File:Dinosauria montage 2.jpg|right|200px]] '''Nuurad''' (Af-Ingiriisi: ''Cretaceous'') waa xilli juqraafiga ah oo ku fidsan qiyaastii 65 ilaa 145 milyan sano kahor wakhtigan xaadirka ah. Sida xilliyada juqraafiga kale ee da'da weyn, sariiraha dhagaxyada ee qeexaya bilowga iyo dhammaadka si fiican ayaa loo aqoonsaday, laakiin taariikhaha saxda ah ee bilawga iyo dhammaadka muddada lama hubo dhowr milyan oo sano. Nuurad waxaa loogu magac daray sariiraha tamaashiirta ah ee ballaaran ee laga helay Nuurad Sare ee [[England]] iyo Yurub ku xiga. Xilliga Nuurad wuxuu raacayaa [[Juuraasiik]] waxaana ku xiga Balyuusiin. Nuurad waa xilliga ugu dambeeya ee Mesozoik. Dhamaadka Nuurad waxaa lagu calaamadeeyay dhacdo weyn oo si weyn loo darsay, Nuurad-jaamacadeed dhacdo baabi'in ah. Intii lagu jiray Nuurad, Paleozoyik-hore Mesozoyik qaarad sare ee Pangea waxay dhamaystirtay kala-goynta qaaradaha casriga ah inkasta oo jagooyinkoodu ay aad uga duwan yihiin hadda. Badweynta Atlaantigga ayaa ballaaratay, Gondwana waxay u kala jabtay Antarktika, Australia, Afrika iyo Koonfurta Ameerika. Hindiya iyo Madagaskar waxay weli ku dheggan yihiin Afrika. Qaaradaha dhexdooda, bad-gacmeed ballaadhan ayaa ka gudubtay badhtamaha Waqooyiga Ameerika ka dibna waxay bilowday inay dib u gurato iyadoo kayd badeed qaro weyn leh ay dhexda u dhexayso sariiraha dhuxusha ee muhiimka ah. Soo-gaadhista kale ee muhiimka ah ee Nuurad waxay ka dhacdaa [[Yurub]] iyo [[Shiinaha]]. [[Dhulka]], dhirtu waxay noqotay mid casri ah in kasta oo cawska hadda meel walba laga heli karo aanu kobcin ilaa dhammaadka muddada. Dhirta ubaxu waxay ahayd mid baahsan. [[Konifer]] way u roonaadeen, sida ay maanta sameeyaan. Wakiilada ugu horreeya ee geedo badan oo casri ah-''fig'', ''sycamore'', [[magnolia]] tusaale ahaan - waxay ka muuqdaan Nuurad. Dhulka, naasleyda waxay ahaayeen kuwo yaryar iyo qayb yar oo ka mid ah xayawaanka. Xamaaratada ayaa u badnaayeen xayawaanka iyo gaar ahaan dinosaurs. Badaha, fallaadho, ''shark'' casri ah iyo kalluunka ayaa noqday wax caadi ah. Shimbiraha casriga ah ayaa kobcay. Xamaaratada badda ayaa koray. Inkasta oo xubno badan oo ka mid ah xayawaannada badda ay u muuqdeen kuwo casri ah ama ka yar, tiro noocyo ah oo ay ku jiraan cephalopod-ka qolofka badan (dhammaan ''ammonite'', ''nautilid'' badankooda) iyo sidoo kale cawska samaynta clams rudist ayaa la waayay ama ku dhow dhammaadka Nuurad. Xayawaanka waaweyn waxaa ka mid ah, [[Diinosoor (xayawaan)|Diinosoor]], iyo dhammaan xamaaratada badda marka laga reebo qoolleyda iyo yaxaasyada ayaa la waayay dhammaadka Nuurad. =Qayb hoosaadka= Nuurad waxay leedahay 12 qaybood. ==Nuuradka hore== *Berriasiyaan *Falanginiyaan *Hauterifiyaan *Barremiyaan *Abtiyaan *Albiyaan ==Nuuradka dambe== *Senomaniyaan *Turoniyaan *Soniasiyaan *Santoniyaan *Kambaniyaan *Maastriktiyaan =Tixraac= *[https://en.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Cretaceous&oldid=349188679 Cretaceous] {{stub}} doptg4xryobxv5lmxpg67q13sib7wrr 238889 238888 2022-07-30T06:28:08Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{selfref2|Shayga, eeg [[Nuurad]]''}} {{geo-time}} <table {{prettytable}} align="right" width="300px"> <caption><center>Nuurad</center></caption> <tr><td align=center colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;">Ka soo jeeda : 145.0 - 66.0 Ma <tr><td align=center colspan=2>[[File:Opening of western Indian Ocean 70 Ma.png]]</td></tr> <tr><td>Magaca rasmiga ah <td>Rasmi ah <tr><td>Jirka samada <td>[[Dhul]] <tr><td>Unuga kronoologikal<td>Muddada <tr><td>Unuga straatigrafik<td>Nidaam <tr><td>Qeexidda xadka hoose <td>Aan si rasmi ah loo qeexin <tr><td>Qeexidda xadka hoose <td>Lakabka [[iridiyaam]] tayeysan iyo N-Bj dabar goynta </table> [[File:Fossil Actinopterygian.jpg|right|200px]] [[File:Dinosauria montage 2.jpg|right|200px]] '''Nuurad''' (Af-Ingiriisi: ''Cretaceous'') waa xilli juqraafiga ah oo ku fidsan qiyaastii 65 ilaa 145 milyan sano kahor wakhtigan xaadirka ah. Sida xilliyada juqraafiga kale ee da'da weyn, sariiraha dhagaxyada ee qeexaya bilowga iyo dhammaadka si fiican ayaa loo aqoonsaday, laakiin taariikhaha saxda ah ee bilawga iyo dhammaadka muddada lama hubo dhowr milyan oo sano. Nuurad waxaa loogu magac daray sariiraha tamaashiirta ah ee ballaaran ee laga helay Nuurad Sare ee [[England]] iyo Yurub ku xiga. Xilliga Nuurad wuxuu raacayaa [[Juuraasiik]] waxaana ku xiga Balyuusiin. Nuurad waa xilliga ugu dambeeya ee Mesozoik. Dhamaadka Nuurad waxaa lagu calaamadeeyay dhacdo weyn oo si weyn loo darsay, Nuurad-jaamacadeed dhacdo baabi'in ah. Intii lagu jiray Nuurad, Paleozoyik-hore Mesozoyik qaarad sare ee Pangea waxay dhamaystirtay kala-goynta qaaradaha casriga ah inkasta oo jagooyinkoodu ay aad uga duwan yihiin hadda. Badweynta Atlaantigga ayaa ballaaratay, Gondwana waxay u kala jabtay Antarktika, Australia, Afrika iyo Koonfurta Ameerika. Hindiya iyo Madagaskar waxay weli ku dheggan yihiin Afrika. Qaaradaha dhexdooda, bad-gacmeed ballaadhan ayaa ka gudubtay badhtamaha Waqooyiga Ameerika ka dibna waxay bilowday inay dib u gurato iyadoo kayd badeed qaro weyn leh ay dhexda u dhexayso sariiraha dhuxusha ee muhiimka ah. Soo-gaadhista kale ee muhiimka ah ee Nuurad waxay ka dhacdaa [[Yurub]] iyo [[Shiinaha]]. [[Dhulka]], dhirtu waxay noqotay mid casri ah in kasta oo cawska hadda meel walba laga heli karo aanu kobcin ilaa dhammaadka muddada. Dhirta ubaxu waxay ahayd mid baahsan. [[Konifer]] way u roonaadeen, sida ay maanta sameeyaan. Wakiilada ugu horreeya ee geedo badan oo casri ah-''fig'', ''sycamore'', [[magnolia]] tusaale ahaan - waxay ka muuqdaan Nuurad. Dhulka, naasleyda waxay ahaayeen kuwo yaryar iyo qayb yar oo ka mid ah xayawaanka. Xamaaratada ayaa u badnaayeen xayawaanka iyo gaar ahaan dinosaurs. Badaha, fallaadho, ''shark'' casri ah iyo kalluunka ayaa noqday wax caadi ah. Shimbiraha casriga ah ayaa kobcay. Xamaaratada badda ayaa koray. Inkasta oo xubno badan oo ka mid ah xayawaannada badda ay u muuqdeen kuwo casri ah ama ka yar, tiro noocyo ah oo ay ku jiraan cephalopod-ka qolofka badan (dhammaan ''ammonite'', ''nautilid'' badankooda) iyo sidoo kale cawska samaynta clams rudist ayaa la waayay ama ku dhow dhammaadka Nuurad. Xayawaanka waaweyn waxaa ka mid ah, [[Diinosoor (xayawaan)|Diinosoor]], iyo dhammaan xamaaratada badda marka laga reebo qoolleyda iyo yaxaasyada ayaa la waayay dhammaadka Nuurad. =Qayb hoosaadka= Nuurad waxay leedahay 12 qaybood. ==Nuuradka hore== *Berriasiyaan *Falanginiyaan *Hauterifiyaan *Barremiyaan *Abtiyaan *Albiyaan ==Nuuradka dambe== *Senomaniyaan *Turoniyaan *Soniasiyaan *Santoniyaan *Kambaniyaan *Maastriktiyaan =Tixraac= *[https://en.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Cretaceous&oldid=349188679 Cretaceous] {{stub}} f36daorx2gvjo3uwo2chbp39810x82o 238891 238889 2022-07-30T06:30:21Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{selfref2|Shayga, eeg [[Nuurad]]''}} {{geo-time}} <table {{prettytable}} align="right" width="300px"> <caption><center>Nuurad</center></caption> <tr><td align=center colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;">Ka soo jeeda : 145.0 - 66.0 Ma <tr><td align=center colspan=2>[[File:Opening of western Indian Ocean 70 Ma.png|200px]]</td></tr> <tr><td>Magaca rasmiga ah <td>Rasmi ah <tr><td>Jirka samada <td>[[Dhul]] <tr><td>Unuga kronoologikal<td>Muddada <tr><td>Unuga straatigrafik<td>Nidaam <tr><td>Qeexidda xadka hoose <td>Aan si rasmi ah loo qeexin <tr><td>Qeexidda xadka hoose <td>Lakabka [[iridiyaam]] tayeysan iyo N-Bj dabar goynta </table> [[File:Fossil Actinopterygian.jpg|right|200px]] [[File:Dinosauria montage 2.jpg|right|200px]] '''Nuurad''' (Af-Ingiriisi: ''Cretaceous'') waa xilli juqraafiga ah oo ku fidsan qiyaastii 65 ilaa 145 milyan sano kahor wakhtigan xaadirka ah. Sida xilliyada juqraafiga kale ee da'da weyn, sariiraha dhagaxyada ee qeexaya bilowga iyo dhammaadka si fiican ayaa loo aqoonsaday, laakiin taariikhaha saxda ah ee bilawga iyo dhammaadka muddada lama hubo dhowr milyan oo sano. Nuurad waxaa loogu magac daray sariiraha tamaashiirta ah ee ballaaran ee laga helay Nuurad Sare ee [[England]] iyo Yurub ku xiga. Xilliga Nuurad wuxuu raacayaa [[Juuraasiik]] waxaana ku xiga Balyuusiin. Nuurad waa xilliga ugu dambeeya ee Mesozoik. Dhamaadka Nuurad waxaa lagu calaamadeeyay dhacdo weyn oo si weyn loo darsay, Nuurad-jaamacadeed dhacdo baabi'in ah. Intii lagu jiray Nuurad, Paleozoyik-hore Mesozoyik qaarad sare ee Pangea waxay dhamaystirtay kala-goynta qaaradaha casriga ah inkasta oo jagooyinkoodu ay aad uga duwan yihiin hadda. Badweynta Atlaantigga ayaa ballaaratay, Gondwana waxay u kala jabtay Antarktika, Australia, Afrika iyo Koonfurta Ameerika. Hindiya iyo Madagaskar waxay weli ku dheggan yihiin Afrika. Qaaradaha dhexdooda, bad-gacmeed ballaadhan ayaa ka gudubtay badhtamaha Waqooyiga Ameerika ka dibna waxay bilowday inay dib u gurato iyadoo kayd badeed qaro weyn leh ay dhexda u dhexayso sariiraha dhuxusha ee muhiimka ah. Soo-gaadhista kale ee muhiimka ah ee Nuurad waxay ka dhacdaa [[Yurub]] iyo [[Shiinaha]]. [[Dhulka]], dhirtu waxay noqotay mid casri ah in kasta oo cawska hadda meel walba laga heli karo aanu kobcin ilaa dhammaadka muddada. Dhirta ubaxu waxay ahayd mid baahsan. [[Konifer]] way u roonaadeen, sida ay maanta sameeyaan. Wakiilada ugu horreeya ee geedo badan oo casri ah-''fig'', ''sycamore'', [[magnolia]] tusaale ahaan - waxay ka muuqdaan Nuurad. Dhulka, naasleyda waxay ahaayeen kuwo yaryar iyo qayb yar oo ka mid ah xayawaanka. Xamaaratada ayaa u badnaayeen xayawaanka iyo gaar ahaan dinosaurs. Badaha, fallaadho, ''shark'' casri ah iyo kalluunka ayaa noqday wax caadi ah. Shimbiraha casriga ah ayaa kobcay. Xamaaratada badda ayaa koray. Inkasta oo xubno badan oo ka mid ah xayawaannada badda ay u muuqdeen kuwo casri ah ama ka yar, tiro noocyo ah oo ay ku jiraan cephalopod-ka qolofka badan (dhammaan ''ammonite'', ''nautilid'' badankooda) iyo sidoo kale cawska samaynta clams rudist ayaa la waayay ama ku dhow dhammaadka Nuurad. Xayawaanka waaweyn waxaa ka mid ah, [[Diinosoor (xayawaan)|Diinosoor]], iyo dhammaan xamaaratada badda marka laga reebo qoolleyda iyo yaxaasyada ayaa la waayay dhammaadka Nuurad. =Qayb hoosaadka= Nuurad waxay leedahay 12 qaybood. ==Nuuradka hore== *Berriasiyaan *Falanginiyaan *Hauterifiyaan *Barremiyaan *Abtiyaan *Albiyaan ==Nuuradka dambe== *Senomaniyaan *Turoniyaan *Soniasiyaan *Santoniyaan *Kambaniyaan *Maastriktiyaan =Tixraac= *[https://en.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Cretaceous&oldid=349188679 Cretaceous] {{stub}} cyvweqdv5gxrkwu197ry8hx6f8avdar 238892 238891 2022-07-30T06:32:28Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{selfref2|Shayga, eeg [[Nuurad]]''}} {{geo-time}} <table {{prettytable}} align="right" width="300px"> <caption><center>Nuurad</center></caption> <tr><td align=center colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;">Ka soo jeeda : 145.0 - 66.0 Ma <tr><td align=center colspan=2>[[File:Opening of western Indian Ocean 70 Ma.png|200px]]</td></tr> <tr><td>Magaca rasmiga ah <td>Rasmi ah <tr><td>Jirka samada <td>[[Dhul]] <tr><td>Unuga kronoologikal<td>Muddada <tr><td>Unuga straatigrafik<td>Nidaam <tr><td>Qeexidda xadka hoose <td>Aan si rasmi ah loo qeexin <tr><td>Qeexitaanka xadka hoose <td>Lakabka [[iridiyaam]] tayeysan iyo N-Bj dabar goynta </table> [[File:Fossil Actinopterygian.jpg|right|200px]] [[File:Dinosauria montage 2.jpg|right|200px]] '''Nuurad''' (Af-Ingiriisi: ''Cretaceous'') waa xilli juqraafiga ah oo ku fidsan qiyaastii 65 ilaa 145 milyan sano kahor wakhtigan xaadirka ah. Sida xilliyada juqraafiga kale ee da'da weyn, sariiraha dhagaxyada ee qeexaya bilowga iyo dhammaadka si fiican ayaa loo aqoonsaday, laakiin taariikhaha saxda ah ee bilawga iyo dhammaadka muddada lama hubo dhowr milyan oo sano. Nuurad waxaa loogu magac daray sariiraha tamaashiirta ah ee ballaaran ee laga helay Nuurad Sare ee [[England]] iyo Yurub ku xiga. Xilliga Nuurad wuxuu raacayaa [[Juuraasiik]] waxaana ku xiga Balyuusiin. Nuurad waa xilliga ugu dambeeya ee Mesozoik. Dhamaadka Nuurad waxaa lagu calaamadeeyay dhacdo weyn oo si weyn loo darsay, Nuurad-jaamacadeed dhacdo baabi'in ah. Intii lagu jiray Nuurad, Paleozoyik-hore Mesozoyik qaarad sare ee Pangea waxay dhamaystirtay kala-goynta qaaradaha casriga ah inkasta oo jagooyinkoodu ay aad uga duwan yihiin hadda. Badweynta Atlaantigga ayaa ballaaratay, Gondwana waxay u kala jabtay Antarktika, Australia, Afrika iyo Koonfurta Ameerika. Hindiya iyo Madagaskar waxay weli ku dheggan yihiin Afrika. Qaaradaha dhexdooda, bad-gacmeed ballaadhan ayaa ka gudubtay badhtamaha Waqooyiga Ameerika ka dibna waxay bilowday inay dib u gurato iyadoo kayd badeed qaro weyn leh ay dhexda u dhexayso sariiraha dhuxusha ee muhiimka ah. Soo-gaadhista kale ee muhiimka ah ee Nuurad waxay ka dhacdaa [[Yurub]] iyo [[Shiinaha]]. [[Dhulka]], dhirtu waxay noqotay mid casri ah in kasta oo cawska hadda meel walba laga heli karo aanu kobcin ilaa dhammaadka muddada. Dhirta ubaxu waxay ahayd mid baahsan. [[Konifer]] way u roonaadeen, sida ay maanta sameeyaan. Wakiilada ugu horreeya ee geedo badan oo casri ah-''fig'', ''sycamore'', [[magnolia]] tusaale ahaan - waxay ka muuqdaan Nuurad. Dhulka, naasleyda waxay ahaayeen kuwo yaryar iyo qayb yar oo ka mid ah xayawaanka. Xamaaratada ayaa u badnaayeen xayawaanka iyo gaar ahaan dinosaurs. Badaha, fallaadho, ''shark'' casri ah iyo kalluunka ayaa noqday wax caadi ah. Shimbiraha casriga ah ayaa kobcay. Xamaaratada badda ayaa koray. Inkasta oo xubno badan oo ka mid ah xayawaannada badda ay u muuqdeen kuwo casri ah ama ka yar, tiro noocyo ah oo ay ku jiraan cephalopod-ka qolofka badan (dhammaan ''ammonite'', ''nautilid'' badankooda) iyo sidoo kale cawska samaynta clams rudist ayaa la waayay ama ku dhow dhammaadka Nuurad. Xayawaanka waaweyn waxaa ka mid ah, [[Diinosoor (xayawaan)|Diinosoor]], iyo dhammaan xamaaratada badda marka laga reebo qoolleyda iyo yaxaasyada ayaa la waayay dhammaadka Nuurad. =Qayb hoosaadka= Nuurad waxay leedahay 12 qaybood. ==Nuuradka hore== *Berriasiyaan *Falanginiyaan *Hauterifiyaan *Barremiyaan *Abtiyaan *Albiyaan ==Nuuradka dambe== *Senomaniyaan *Turoniyaan *Soniasiyaan *Santoniyaan *Kambaniyaan *Maastriktiyaan =Tixraac= *[https://en.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Cretaceous&oldid=349188679 Cretaceous] {{stub}} k674qes1kfo0li2v0r6p2av43979ncc 238895 238892 2022-07-30T07:45:30Z EnsiklopediaXylon 31252 /* Qayb hoosaadka */ wikitext text/x-wiki {{selfref2|Shayga, eeg [[Nuurad]]''}} {{geo-time}} <table {{prettytable}} align="right" width="300px"> <caption><center>Nuurad</center></caption> <tr><td align=center colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;">Ka soo jeeda : 145.0 - 66.0 Ma <tr><td align=center colspan=2>[[File:Opening of western Indian Ocean 70 Ma.png|200px]]</td></tr> <tr><td>Magaca rasmiga ah <td>Rasmi ah <tr><td>Jirka samada <td>[[Dhul]] <tr><td>Unuga kronoologikal<td>Muddada <tr><td>Unuga straatigrafik<td>Nidaam <tr><td>Qeexidda xadka hoose <td>Aan si rasmi ah loo qeexin <tr><td>Qeexitaanka xadka hoose <td>Lakabka [[iridiyaam]] tayeysan iyo N-Bj dabar goynta </table> [[File:Fossil Actinopterygian.jpg|right|200px]] [[File:Dinosauria montage 2.jpg|right|200px]] '''Nuurad''' (Af-Ingiriisi: ''Cretaceous'') waa xilli juqraafiga ah oo ku fidsan qiyaastii 65 ilaa 145 milyan sano kahor wakhtigan xaadirka ah. Sida xilliyada juqraafiga kale ee da'da weyn, sariiraha dhagaxyada ee qeexaya bilowga iyo dhammaadka si fiican ayaa loo aqoonsaday, laakiin taariikhaha saxda ah ee bilawga iyo dhammaadka muddada lama hubo dhowr milyan oo sano. Nuurad waxaa loogu magac daray sariiraha tamaashiirta ah ee ballaaran ee laga helay Nuurad Sare ee [[England]] iyo Yurub ku xiga. Xilliga Nuurad wuxuu raacayaa [[Juuraasiik]] waxaana ku xiga Balyuusiin. Nuurad waa xilliga ugu dambeeya ee Mesozoik. Dhamaadka Nuurad waxaa lagu calaamadeeyay dhacdo weyn oo si weyn loo darsay, Nuurad-jaamacadeed dhacdo baabi'in ah. Intii lagu jiray Nuurad, Paleozoyik-hore Mesozoyik qaarad sare ee Pangea waxay dhamaystirtay kala-goynta qaaradaha casriga ah inkasta oo jagooyinkoodu ay aad uga duwan yihiin hadda. Badweynta Atlaantigga ayaa ballaaratay, Gondwana waxay u kala jabtay Antarktika, Australia, Afrika iyo Koonfurta Ameerika. Hindiya iyo Madagaskar waxay weli ku dheggan yihiin Afrika. Qaaradaha dhexdooda, bad-gacmeed ballaadhan ayaa ka gudubtay badhtamaha Waqooyiga Ameerika ka dibna waxay bilowday inay dib u gurato iyadoo kayd badeed qaro weyn leh ay dhexda u dhexayso sariiraha dhuxusha ee muhiimka ah. Soo-gaadhista kale ee muhiimka ah ee Nuurad waxay ka dhacdaa [[Yurub]] iyo [[Shiinaha]]. [[Dhulka]], dhirtu waxay noqotay mid casri ah in kasta oo cawska hadda meel walba laga heli karo aanu kobcin ilaa dhammaadka muddada. Dhirta ubaxu waxay ahayd mid baahsan. [[Konifer]] way u roonaadeen, sida ay maanta sameeyaan. Wakiilada ugu horreeya ee geedo badan oo casri ah-''fig'', ''sycamore'', [[magnolia]] tusaale ahaan - waxay ka muuqdaan Nuurad. Dhulka, naasleyda waxay ahaayeen kuwo yaryar iyo qayb yar oo ka mid ah xayawaanka. Xamaaratada ayaa u badnaayeen xayawaanka iyo gaar ahaan dinosaurs. Badaha, fallaadho, ''shark'' casri ah iyo kalluunka ayaa noqday wax caadi ah. Shimbiraha casriga ah ayaa kobcay. Xamaaratada badda ayaa koray. Inkasta oo xubno badan oo ka mid ah xayawaannada badda ay u muuqdeen kuwo casri ah ama ka yar, tiro noocyo ah oo ay ku jiraan cephalopod-ka qolofka badan (dhammaan ''ammonite'', ''nautilid'' badankooda) iyo sidoo kale cawska samaynta clams rudist ayaa la waayay ama ku dhow dhammaadka Nuurad. Xayawaanka waaweyn waxaa ka mid ah, [[Diinosoor (xayawaan)|Diinosoor]], iyo dhammaan xamaaratada badda marka laga reebo qoolleyda iyo yaxaasyada ayaa la waayay dhammaadka Nuurad. =Qayb hoosaadka= Nuurad waxay leedahay 12 qaybood. ==Nuuradka hore== *[[Berriasiyaan]] *[[Falanginiyaan]] *[[Hauterifiyaan]] *[[Barremiyaan]] *[[Abtiyaan]] *[[Albiyaan]] ==Nuuradka dambe== *[[Senomaniyaan]] *[[Turoniyaan]] *[[Soniasiyaan]] *[[Santoniyaan]] *[[Kambaniyaan]] *[[Maastrigtiyaan]] =Tixraac= *[https://en.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Cretaceous&oldid=349188679 Cretaceous] {{stub}} l9fl1yifvbpf96abkwilfz6urxn29ir 238896 238895 2022-07-30T07:45:54Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{selfref2|Shayga, eeg [[Nuurad]]''}} {{geo-time}} <table {{prettytable}} align="right" width="300px"> <caption><center>Nuurad</center></caption> <tr><td align=center colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;">Ka soo jeeda : 145.0 - 66.0 Ma <tr><td align=center colspan=2>[[File:Opening of western Indian Ocean 70 Ma.png|200px]]</td></tr> <tr><td>Magaca rasmiga ah <td>Rasmi ah <tr><td>Jirka samada <td>[[Dhul]] <tr><td>Unuga kronoologikal<td>Muddada <tr><td>Unuga straatigrafik<td>Nidaam <tr><td>Qeexidda xadka hoose <td>Aan si rasmi ah loo qeexin <tr><td>Qeexitaanka xadka hoose <td>Lakabka [[iridiyaam]] tayeysan iyo N-Bj dabar goynta </table> [[File:Fossil Actinopterygian.jpg|right|200px]] [[File:Dinosauria montage 2.jpg|right|200px]] '''Nuurad''' (Af-Ingiriisi: ''Cretaceous'') waa xilli juqraafiga ah oo ku fidsan qiyaastii 65 ilaa 145 milyan sano kahor wakhtigan xaadirka ah. Sida xilliyada juqraafiga kale ee da'da weyn, sariiraha dhagaxyada ee qeexaya bilowga iyo dhammaadka si fiican ayaa loo aqoonsaday, laakiin taariikhaha saxda ah ee bilawga iyo dhammaadka muddada lama hubo dhowr milyan oo sano. Nuurad waxaa loogu magac daray sariiraha tamaashiirta ah ee ballaaran ee laga helay Nuurad Sare ee [[England]] iyo Yurub ku xiga. Xilliga Nuurad wuxuu raacayaa [[Juuraasiik]] waxaana ku xiga Balyuusiin. Nuurad waa xilliga ugu dambeeya ee Mesosoyik. Dhamaadka Nuurad waxaa lagu calaamadeeyay dhacdo weyn oo si weyn loo darsay, Nuurad-jaamacadeed dhacdo baabi'in ah. Intii lagu jiray Nuurad, Paleozoyik-hore Mesozoyik qaarad sare ee Pangea waxay dhamaystirtay kala-goynta qaaradaha casriga ah inkasta oo jagooyinkoodu ay aad uga duwan yihiin hadda. Badweynta Atlaantigga ayaa ballaaratay, Gondwana waxay u kala jabtay Antarktika, Australia, Afrika iyo Koonfurta Ameerika. Hindiya iyo Madagaskar waxay weli ku dheggan yihiin Afrika. Qaaradaha dhexdooda, bad-gacmeed ballaadhan ayaa ka gudubtay badhtamaha Waqooyiga Ameerika ka dibna waxay bilowday inay dib u gurato iyadoo kayd badeed qaro weyn leh ay dhexda u dhexayso sariiraha dhuxusha ee muhiimka ah. Soo-gaadhista kale ee muhiimka ah ee Nuurad waxay ka dhacdaa [[Yurub]] iyo [[Shiinaha]]. [[Dhulka]], dhirtu waxay noqotay mid casri ah in kasta oo cawska hadda meel walba laga heli karo aanu kobcin ilaa dhammaadka muddada. Dhirta ubaxu waxay ahayd mid baahsan. [[Konifer]] way u roonaadeen, sida ay maanta sameeyaan. Wakiilada ugu horreeya ee geedo badan oo casri ah-''fig'', ''sycamore'', [[magnolia]] tusaale ahaan - waxay ka muuqdaan Nuurad. Dhulka, naasleyda waxay ahaayeen kuwo yaryar iyo qayb yar oo ka mid ah xayawaanka. Xamaaratada ayaa u badnaayeen xayawaanka iyo gaar ahaan dinosaurs. Badaha, fallaadho, ''shark'' casri ah iyo kalluunka ayaa noqday wax caadi ah. Shimbiraha casriga ah ayaa kobcay. Xamaaratada badda ayaa koray. Inkasta oo xubno badan oo ka mid ah xayawaannada badda ay u muuqdeen kuwo casri ah ama ka yar, tiro noocyo ah oo ay ku jiraan cephalopod-ka qolofka badan (dhammaan ''ammonite'', ''nautilid'' badankooda) iyo sidoo kale cawska samaynta clams rudist ayaa la waayay ama ku dhow dhammaadka Nuurad. Xayawaanka waaweyn waxaa ka mid ah, [[Diinosoor (xayawaan)|Diinosoor]], iyo dhammaan xamaaratada badda marka laga reebo qoolleyda iyo yaxaasyada ayaa la waayay dhammaadka Nuurad. =Qayb hoosaadka= Nuurad waxay leedahay 12 qaybood. ==Nuuradka hore== *[[Berriasiyaan]] *[[Falanginiyaan]] *[[Hauterifiyaan]] *[[Barremiyaan]] *[[Abtiyaan]] *[[Albiyaan]] ==Nuuradka dambe== *[[Senomaniyaan]] *[[Turoniyaan]] *[[Soniasiyaan]] *[[Santoniyaan]] *[[Kambaniyaan]] *[[Maastrigtiyaan]] =Tixraac= *[https://en.m.wikipedia.org/w/index.php?title=Cretaceous&oldid=349188679 Cretaceous] {{stub}} i6im0xym5mbixjn6b0tpe6207sl979n User:EnsiklopediaXylon 2 36491 238855 238717 2022-07-30T04:21:38Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{semi-retired}} ---- {{quote|Aynu ka dhigno dhaqdhaqaaqa toban kun oo maqaallo ku guuleysta Wikibidhiya}} bux4cmw6kk97pwvkaui500cmha8ifqq Dhirta xididdada dhiigga 0 36551 238898 237735 2022-07-30T07:51:21Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki <table border=1 cellpadding=2 cellspacing=0 align=right style="margin-left:0.5em;" width="300px"> <caption><center>Tracheophyta</center></caption> <tr><td align=center colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;">[[Siluriyaan|Siluriyaan dhexe]] - Hadda <tr><td align=center colspan=2>[[File:Unidentified fern, Cambridge University Botanic Garden.jpg|350px]]<br>Athyrium filix-femina</td></tr> <tr><td>Boqortooyo <td>[[Plantae]] </table> [[Dhirta xididdada dhiigga]], ama tracheophyta, waa dhir leh unugyo gaar ah si ay biyaha, macdanta, iyo wax soo saarka Habka Samayska Cuntada ku gaarsiiyaan geedka. Waxay ka mid yihiin [[filicophyta]], [[bryophyta]], [[equisetum]], [[dhirta ubaxa]], [[konifer]], iyo jimicsiyada kale ee jimicsiga. =Tixraac= {{stub}} gxwpcs58ssy6wsuwhuwn03y209fhur4 Hadeyaan 0 36651 238870 238593 2022-07-30T04:59:53Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki ::''Akhrin dheeraad ah: [[w:en:Hadean|Hadean]]'' {{geo-time}} [[File:Hadean.png|right|200px]] [[Hadeyaan]]ku waa jiyooloojiyada ka hor [[Arkeyaan]]. Waxay ka bilaabatay samaynta dhulku qiyaastii 4.6 bilyan sano ka hor, waxayna dhammaatay 4 bilyan oo sano ka hor. Magaca "Hadeyaan" wuxuu ka yimid ''Hades'', Giriiga "gunta dhulka", sababtoo ah xaaladaha dhulka wakhtigaas. Juquraafiga ''Preston Cloud'' wuxuu markii ugu horeysay adeegsaday ereyga 1972. Duqeymaha [[Meteyoriit]], foolkaanooyin iyo heerkulka sare ayaa aad ugu baahay dhulka hore. =Tixraacyada= {{science-stub}} gpmn6rkm1yr59q7pbhxso1mbtgsofyw Template:Science-stub 10 36652 238874 238544 2022-07-30T05:44:36Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki ::''Maqaalkan ku saabsan sayniska, jayooloji [[Wikipedia:Gumud|waa la bilaabay]]. Hadii aad wax ka taqaanid fadlan ka caawi [[Wikibidhiya]] in aad. [{{fullurl:{{FULLPAGENAME}}|action=edit}} Wax ku dartid]. Qoraalkaagu ha noqdo mid faa'iido leh oo dhexdhexaad ah.'' [[Category:Saynis]] bmt6lo30sn1f3y6t4ptu2r7huhj9gd7 Higaroofiit 0 36690 238897 238791 2022-07-30T07:50:17Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki [[Image:Caltha palustris flower.JPG|thumb|''Caltha palustris'' is a hygrophyte]] '''Higaroofiit''' ([[Giriiga]] hygros = qoyan + phyton = warshad) waa geed ku nool dhulka ka sarreeya kaas oo la jaan qaadaya xaaladaha suufka qoyaanka badan ee hawada ku wareegsan. {| width="100%" cellpadding="5" cellspacing="10" style="background:#08ecdf; border-style:ridge; border-width:1px; border-color:black;" | width="55%" style="vertical-align:top;padding: 0; margin:0;" | <center></center> <div style="float:center; width:100%"> <center>[[Dhirta biyuhu]] – [[Seroofiit]] – [[Higaroofiit]]</center> |} =Tixraacyada= {{stub}} ozdhpcyar6tb3bkjevwp2qfu03dmcwb Jamhuuriyadda Qubrus 0 36691 238844 238765 2022-07-30T01:31:50Z Xqbot 914 Bot: Hagaajin u rogid labalaaban ee [[Jasiirada Qabrus]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Jasiirada Qabrus]] p6ezoiz2gddewm8emp9uqk6dalo57w7 Uber- Tagsika 0 36695 238847 2022-07-30T04:10:58Z EnsiklopediaXylon 31252 EnsiklopediaXylon moved page [[Uber- Tagsika]] to [[Uber]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Uber]] jnsnz4ehiu2vm3bq01y5elzf3p1h05t Lisabona Rahman 0 36696 238850 2022-07-30T04:16:00Z EnsiklopediaXylon 31252 Bog cusub: '''Lisabona Rahman''' waa daraasad filimaan Indonesiya ah iyo u dhaqdhaqaaqa kaydinta. Waxa uu ku dhashay [[Lisbon]], [[Portugal]] [[1978]]kii.<ref>{{Cite web|last=Doviana|first=Siska|date=29 Desember 2017|title=LISABONA RAHMAN: PEREMPUAN, PEMIKIRAN DAN PENCATATAN SEJARAH|url=https://ciptamedia.org/lisabona/perempuan-pemikiran-dan-pencatatan-sejarah/|website=ciptamedia.org|access-date=18 Oktober 2021}}</ref> =Tix= {{reflist}} {{ow}} wikitext text/x-wiki '''Lisabona Rahman''' waa daraasad filimaan Indonesiya ah iyo u dhaqdhaqaaqa kaydinta. Waxa uu ku dhashay [[Lisbon]], [[Portugal]] [[1978]]kii.<ref>{{Cite web|last=Doviana|first=Siska|date=29 Desember 2017|title=LISABONA RAHMAN: PEREMPUAN, PEMIKIRAN DAN PENCATATAN SEJARAH|url=https://ciptamedia.org/lisabona/perempuan-pemikiran-dan-pencatatan-sejarah/|website=ciptamedia.org|access-date=18 Oktober 2021}}</ref> =Tix= {{reflist}} {{ow}} 3iru5t2mn2mz6hq1rn7zo6yjv9258h9 238851 238850 2022-07-30T04:16:30Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki '''Lisabona Rahman''' waa daraasad filimaan [[Indonesiya]] ah iyo u dhaqdhaqaaqa kaydinta. Waxa uu ku dhashay [[Lisbon]], [[Burtuqaal]] [[1978]]kii.<ref>{{Cite web|last=Doviana|first=Siska|date=29 Desember 2017|title=LISABONA RAHMAN: PEREMPUAN, PEMIKIRAN DAN PENCATATAN SEJARAH|url=https://ciptamedia.org/lisabona/perempuan-pemikiran-dan-pencatatan-sejarah/|website=ciptamedia.org|access-date=18 Oktober 2021}}</ref> =Tix= {{reflist}} {{ow}} tvkmo0eo0taolde51xvndkd4yksq4bk 238852 238851 2022-07-30T04:16:54Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki '''Lisabona Rahman''' waa daraasad filimaan [[Indunisiya]] ah iyo u dhaqdhaqaaqa kaydinta. Waxa uu ku dhashay [[Lisbon]], [[Burtuqaal]] [[1978]]kii.<ref>{{Cite web|last=Doviana|first=Siska|date=29 Desember 2017|title=LISABONA RAHMAN: PEREMPUAN, PEMIKIRAN DAN PENCATATAN SEJARAH|url=https://ciptamedia.org/lisabona/perempuan-pemikiran-dan-pencatatan-sejarah/|website=ciptamedia.org|access-date=18 Oktober 2021}}</ref> =Tix= {{reflist}} {{ow}} jxaud00cdfh7sgru5pbld2baa2zvp1i Template:Cref 10 36697 238857 2022-07-30T04:24:14Z EnsiklopediaXylon 31252 Bog cusub: <sup id="ref_{{{1}}}" class="reference">[[#cnote_{{{1}}}|&#91;{{{1}}}&#93;]]</sup><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> wikitext text/x-wiki <sup id="ref_{{{1}}}" class="reference">[[#cnote_{{{1}}}|&#91;{{{1}}}&#93;]]</sup><noinclude>{{Documentation}}</noinclude> m4kqrm5uaydm27m0mej6k2w5ffchyms Arkeyaan 0 36698 238861 2022-07-30T04:35:08Z EnsiklopediaXylon 31252 Bog cusub: {{geo-time}} [[File:Archean.png|right|jmpl|200x200px]] '''Arkeyaan''', oo hore loo yiqiin Arkeyozoyig, waxay ahaayeen eonka [[julooqi]]ka ka hor [[Broterozoyig]] oo dhammaaday 2500 milyan oo sano ka hor. Xadkan looma go'aamin istraatigrafi ahaan ee waa qaab keronometerig ah. Meesha laga bilaabayo muddadan si rasmi ah uma aqoonsana Guddiga Caalamiga ah ee Istaraatiijiyadda, laakiin waxaa badanaa loo maleynayaa inay dhacday 3800 milyan oo sano ka hor, dhammaadka eonka [[Hadeyaan]... wikitext text/x-wiki {{geo-time}} [[File:Archean.png|right|jmpl|200x200px]] '''Arkeyaan''', oo hore loo yiqiin Arkeyozoyig, waxay ahaayeen eonka [[julooqi]]ka ka hor [[Broterozoyig]] oo dhammaaday 2500 milyan oo sano ka hor. Xadkan looma go'aamin istraatigrafi ahaan ee waa qaab keronometerig ah. Meesha laga bilaabayo muddadan si rasmi ah uma aqoonsana Guddiga Caalamiga ah ee Istaraatiijiyadda, laakiin waxaa badanaa loo maleynayaa inay dhacday 3800 milyan oo sano ka hor, dhammaadka eonka [[Hadeyaan]]. Arkeyaan-yadu waxay ka kooban yihiin afar xilli, siday u kala horreeyaan: Eoarkeyaan, Baleyoarkeyaan, Mesoarkeyaan, iyo Neoarkeyaan. [[en:Archean]] =Tixraac= *[http://www.stratigraphy.org/geowhen/stages/Archean.html GeoWhen] (firfircoonayn) 6p7nbt5tgzaerprvn1dfxdfu2z3k647 238865 238861 2022-07-30T04:46:58Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{geo-time}} [[File:Archean.png|right|jmpl|200x200px]] '''Arkeyaan''', oo hore loo yiqiin Arkeyozoyig, waxay ahaayeen eonka [[julooqi]]ka ka hor [[Broterozoyig]] oo dhammaaday 2500 milyan oo sano ka hor. Xadkan looma go'aamin istraatigrafi ahaan ee waa qaab keronometerig ah. Meesha laga bilaabayo muddadan si rasmi ah uma aqoonsana Guddiga Caalamiga ah ee Istaraatiijiyadda, laakiin waxaa badanaa loo maleynayaa inay dhacday 3800 milyan oo sano ka hor, dhammaadka eonka [[Hadeyaan]]. Arkeyaan-yadu waxay ka kooban yihiin afar xilli, siday u kala horreeyaan: Eoarkeyaan, Balyuuarkeyaan, Mesoarkeyaan, iyo Neoarkeyaan. [[en:Archean]] =Tixraac= *[http://www.stratigraphy.org/geowhen/stages/Archean.html GeoWhen] (firfircoonayn) 4wvlqcjqxeok8we35aso02mirs0mi2y 238868 238865 2022-07-30T04:51:22Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{geo-time}} [[File:Archean.png|right|jmpl|200x200px]] '''Arkeyaan''', oo hore loo yiqiin Arkeyozoyig, waxay ahaayeen eonka [[julooqi]]ka ka hor [[Broterozoyig]] oo dhammaaday 2500 milyan oo sano ka hor. Xadkan looma go'aamin istraatigrafi ahaan ee waa qaab keronometerig ah. Meesha laga bilaabayo muddadan si rasmi ah uma aqoonsana Guddiga Caalamiga ah ee Istaraatiijiyadda, laakiin waxaa badanaa loo maleynayaa inay dhacday 3800 milyan oo sano ka hor, dhammaadka eonka [[Hadeyaan]]. Arkeyaan-yadu waxay ka kooban yihiin afar xilli, siday u kala horreeyaan: Eoarkeyaan, Balyuuarkeyaan, Mesoarkeyaan, iyo Neoarkeyaan. [[en:Archean]] =Tixraac= *[http://www.stratigraphy.org/geowhen/stages/Archean.html GeoWhen] (firfircoonayn) *[[w:en:Archean|Archean]] q48saboxvbpmo7fjckrbursrp04me3r 238875 238868 2022-07-30T05:45:15Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{geo-time}} [[File:Archean.png|right|jmpl|200x200px]] '''Arkeyaan''', oo hore loo yiqiin Arkeyozoyig, waxay ahaayeen eonka [[julooqi]]ka ka hor [[Broterozoyig]] oo dhammaaday 2500 milyan oo sano ka hor. Xadkan looma go'aamin istraatigrafi ahaan ee waa qaab keronometerig ah. Meesha laga bilaabayo muddadan si rasmi ah uma aqoonsana Guddiga Caalamiga ah ee Istaraatiijiyadda, laakiin waxaa badanaa loo maleynayaa inay dhacday 3800 milyan oo sano ka hor, dhammaadka eonka [[Hadeyaan]]. Arkeyaan-yadu waxay ka kooban yihiin afar xilli, siday u kala horreeyaan: Eoarkeyaan, Balyuuarkeyaan, Mesoarkeyaan, iyo Neoarkeyaan. [[en:Archean]] =Tixraac= *[http://www.stratigraphy.org/geowhen/stages/Archean.html GeoWhen] (firfircoonayn) *[[w:en:Archean|Archean]] {{science-stub}} 6zxeoz6i3k4bvkxpmnm6scudj3l01wk Broterosoyig 0 36699 238869 2022-07-30T04:55:33Z EnsiklopediaXylon 31252 Bog cusub: {{geo-time}} [[File:Proterozoic Stromatolites.jpg|200px|thumb|''[[w:en:Stromatolite|Stromatolite-ka Broterozoyig]]'']] '''Broterosoyig''' waa [[eon]] oo ka dhigan muddo ka hor dillaaca nolosha adag ee ugu horreysa ee [[Dhul]]. Muddadani waxay socotay 2500 ilaa 542 (± 1) milyan sano ka hor waxayna qayb ka ahayd xilligii [[Kambriyaan ka hor|Brakambriyaan]]. Broterozoyig-ku waxa uu ka kooban yahay saddex [[era (julooqi)|xili]] oo isku xiga kuwa ugu da'da weyn: Balyuubroterosoyi... wikitext text/x-wiki {{geo-time}} [[File:Proterozoic Stromatolites.jpg|200px|thumb|''[[w:en:Stromatolite|Stromatolite-ka Broterozoyig]]'']] '''Broterosoyig''' waa [[eon]] oo ka dhigan muddo ka hor dillaaca nolosha adag ee ugu horreysa ee [[Dhul]]. Muddadani waxay socotay 2500 ilaa 542 (± 1) milyan sano ka hor waxayna qayb ka ahayd xilligii [[Kambriyaan ka hor|Brakambriyaan]]. Broterozoyig-ku waxa uu ka kooban yahay saddex [[era (julooqi)|xili]] oo isku xiga kuwa ugu da'da weyn: [[Balyuubroterosoyig]], [[Mesobroterosoyig]], iyo [[Neobroterosoyig]]. =Tixraac= * Stanley, Steven M. (1999). ''Earth System History''. New York: W.H. Freeman and Company, 315. ISBN 0-7167-2882-6. *[[w:en:Proterozoic|Proterozoic]] [[en:Proterozoic]] pwjed05e50d5qqip5pm66c5k5kgngn5 238871 238869 2022-07-30T05:34:42Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{geo-time}} [[File:Proterozoic Stromatolites.jpg|200px|thumb|''[[w:en:Stromatolite|Stromatolite-ka Broterozoyig]]'']] '''Broterosoyig''' waa [[eon]] oo ka dhigan muddo ka hor dillaaca nolosha adag ee ugu horreysa ee [[Dhul]]. Muddadani waxay socotay 2500 ilaa 542 (± 1) milyan sano ka hor waxayna qayb ka ahayd xilligii [[Kambriyaan ka hor|Brakambriyaan]]. Broterosoyig-ku waxa uu ka kooban yahay saddex [[era (julooqi)|xili]] oo isku xiga kuwa ugu da'da weyn: [[Balyuubroterosoyig]], [[Mesobroterosoyig]], iyo [[Neobroterosoyig]]. =Tixraac= * Stanley, Steven M. (1999). ''Earth System History''. New York: W.H. Freeman and Company, 315. ISBN 0-7167-2882-6. *[[w:en:Proterozoic|Proterozoic]] [[en:Proterozoic]] 1w67pl1e86842txegi05eeeg70ps3g9 238876 238871 2022-07-30T05:45:32Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{geo-time}} [[File:Proterozoic Stromatolites.jpg|200px|thumb|''[[w:en:Stromatolite|Stromatolite-ka Broterozoyig]]'']] '''Broterosoyig''' waa [[eon]] oo ka dhigan muddo ka hor dillaaca nolosha adag ee ugu horreysa ee [[Dhul]]. Muddadani waxay socotay 2500 ilaa 542 (± 1) milyan sano ka hor waxayna qayb ka ahayd xilligii [[Kambriyaan ka hor|Brakambriyaan]]. Broterosoyig-ku waxa uu ka kooban yahay saddex [[era (julooqi)|xili]] oo isku xiga kuwa ugu da'da weyn: [[Balyuubroterosoyig]], [[Mesobroterosoyig]], iyo [[Neobroterosoyig]]. =Tixraac= * Stanley, Steven M. (1999). ''Earth System History''. New York: W.H. Freeman and Company, 315. ISBN 0-7167-2882-6. *[[w:en:Proterozoic|Proterozoic]] [[en:Proterozoic]] {{science-stub}} camvxuzwne29jg7zwc570e56zgq94l9 Fanerosoyig 0 36700 238872 2022-07-30T05:39:25Z EnsiklopediaXylon 31252 Bog cusub: {{geo-time}} [[File:Phanerozoic Biodiversity.png|right|300px]] '''Fanerosoyig'''-ku waa [[eon]] ku saabsan cabbirka wakhtiga juqraafiga kaas oo ka kooban xaddi badan oo nolosha xoolaha ah. Muddadani waxay soo bilaabatay 545 milyan oo sanno ka hor markii ugu horreysay oo ay soo shaac baxeen xayawaanno culculus oo ilaa maanta socda. Magaceedu waxa uu ka yimid ereyga Giriigga ee macnihiisu yahay "nolosha muuqata", iyada oo tixraacaysa xajmiga noolaha tan iyo qaraxii [[Kambriyaan]]... wikitext text/x-wiki {{geo-time}} [[File:Phanerozoic Biodiversity.png|right|300px]] '''Fanerosoyig'''-ku waa [[eon]] ku saabsan cabbirka wakhtiga juqraafiga kaas oo ka kooban xaddi badan oo nolosha xoolaha ah. Muddadani waxay soo bilaabatay 545 milyan oo sanno ka hor markii ugu horreysay oo ay soo shaac baxeen xayawaanno culculus oo ilaa maanta socda. Magaceedu waxa uu ka yimid ereyga Giriigga ee macnihiisu yahay "nolosha muuqata", iyada oo tixraacaysa xajmiga noolaha tan iyo qaraxii [[Kambriyaan]]. Fanerosoyig waxaa loo qaybiyaa saddex xilli: Balyuusoyig, Mesosoyig, iyo Senosoyig. =Tixraac= {{science-stub}} k5yff0ax55tn5w2jbef9jdqlxlwhge4 238873 238872 2022-07-30T05:39:47Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki {{geo-time}} [[File:Phanerozoic Biodiversity.png|right|200px]] '''Fanerosoyig'''-ku waa [[eon]] ku saabsan cabbirka wakhtiga juqraafiga kaas oo ka kooban xaddi badan oo nolosha xoolaha ah. Muddadani waxay soo bilaabatay 545 milyan oo sanno ka hor markii ugu horreysay oo ay soo shaac baxeen xayawaanno culculus oo ilaa maanta socda. Magaceedu waxa uu ka yimid ereyga Giriigga ee macnihiisu yahay "nolosha muuqata", iyada oo tixraacaysa xajmiga noolaha tan iyo qaraxii [[Kambriyaan]]. Fanerosoyig waxaa loo qaybiyaa saddex xilli: Balyuusoyig, Mesosoyig, iyo Senosoyig. [[en:Phanerozoic]] =Tixraac= {{science-stub}} 63bit2l74w1jgbj2bd3viviw5hivzds Template:Finished 10 36701 238882 2022-07-30T05:53:08Z EnsiklopediaXylon 31252 Bog cusub: <span class="nowrap">[[File:Yes check.svg|18px|link=|alt=]]&nbsp;'''{{{1|Dhame}}}'''</span>{{{{{|safesubst:}}}#if:{{{2|{{{note|{{{reason|}}}}}}}}}|&#58; {{{2|{{{note|{{{reason}}}}}}}}}}}<!--template:done--><noinclude> {{documentation}} </noinclude> wikitext text/x-wiki <span class="nowrap">[[File:Yes check.svg|18px|link=|alt=]]&nbsp;'''{{{1|Dhame}}}'''</span>{{{{{|safesubst:}}}#if:{{{2|{{{note|{{{reason|}}}}}}}}}|&#58; {{{2|{{{note|{{{reason}}}}}}}}}}}<!--template:done--><noinclude> {{documentation}} </noinclude> rbdczo7yedv6r95n4vvlh4ilyrxmpy3 Ensiklopedi Nasional Indonesia 0 36702 238884 2022-07-30T06:04:10Z EnsiklopediaXylon 31252 Bog cusub: [[id:Ensiklopedi Nasional Indonesia]] '''''{{PAGENAME}}''''' waa [[insaykalobeedhiya]] oo ku qoran luqadda Indunisi oo leh 27,698 maqaalo iyo 5,207,200 oo erey daabacaaddii 2004-tii oo ay ku jiraan 400 oo wax ku biiriyay. Waxay ahayd insaykalobeedhiya-ga ugu weyn Indunisiya ilaa horraantii 2000-meeyadii. Insaykalobeedhiya waxaa markii ugu horreysay la daabacay 1988-kii, ka dibna mugga ugu horreeyay ayaa dib loo eegay 1990-kii. {{italictitle}} {{gumud}} wikitext text/x-wiki [[id:Ensiklopedi Nasional Indonesia]] '''''{{PAGENAME}}''''' waa [[insaykalobeedhiya]] oo ku qoran luqadda Indunisi oo leh 27,698 maqaalo iyo 5,207,200 oo erey daabacaaddii 2004-tii oo ay ku jiraan 400 oo wax ku biiriyay. Waxay ahayd insaykalobeedhiya-ga ugu weyn Indunisiya ilaa horraantii 2000-meeyadii. Insaykalobeedhiya waxaa markii ugu horreysay la daabacay 1988-kii, ka dibna mugga ugu horreeyay ayaa dib loo eegay 1990-kii. {{italictitle}} {{gumud}} iy3iex4sb39im05pt7dg2e99e8zhbtl 238885 238884 2022-07-30T06:04:59Z EnsiklopediaXylon 31252 wikitext text/x-wiki [[id:Ensiklopedi Nasional Indonesia]] '''''{{PAGENAME}}''''' waa [[insaykalobeedhiya]] oo ku qoran luqadda Indunisi oo leh 27,698 maqaalo iyo 5,207,200 oo erey daabacaaddii 2004-tii oo ay ku jiraan 400 oo wax ku biiriyay. Waxay ahayd insaykalobeedhiya-ga ugu weyn Indunisiya ilaa horraantii 2000-meeyadii. Insaykalobeedhiya waxaa markii ugu horreysay la daabacay 1988-kii, ka dibna mugga ugu horreeyay ayaa dib loo eegay 1990-kii. {{italic title}} {{gumud}} kliikarrxfw3heg2zczximjw97efoz5 Template:Prettytable 10 36703 238890 2022-07-30T06:28:57Z EnsiklopediaXylon 31252 Bog cusub: cellspacing="0" border="1" cellpadding="4" style="margin: 1em 1em 1em 1em; background-color: #f9f9f9; border: 1px solid #aaa; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" wikitext text/x-wiki cellspacing="0" border="1" cellpadding="4" style="margin: 1em 1em 1em 1em; background-color: #f9f9f9; border: 1px solid #aaa; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" 8u2uavgcxvoms9c83afymh080sreglc