Wikipedia sqwiki https://sq.wikipedia.org/wiki/Faqja_kryesore MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Media Speciale Diskutim Përdoruesi Përdoruesi diskutim Wikipedia Wikipedia diskutim Skeda Skeda diskutim MediaWiki MediaWiki diskutim Stampa Stampa diskutim Ndihmë Ndihmë diskutim Kategoria Kategoria diskutim Portal Portal diskutim TimedText TimedText talk Moduli Moduli diskutim Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 0 2127 2468169 2465030 2022-08-11T10:34:57Z Ikranjani 127687 Refuzoi 2 ndryshimet e fundit të tekstit (nga [[Speciale:Kontributet/79.106.211.94|79.106.211.94]]) dhe riktheu rishikimin 2464992 nga Qendrimi15 wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = Ismail Qemali | image = [[Skeda:Ismail Kemal Bey.png|270px|Portreti i Ismail Qemalit]] | image_size = | office = Kryeministri i parë i Shqipërisë | term_start = [[4 Dhjetor]] [[1912]] | term_end = [[22 Janar]] [[1914]] | predecessor = Zyra e themeluar | successor = [[Turhan Përmeti]] | office2 = Ministri i parë i Jashtëm i Shqipërisë | term_start2 = [[4 Dhjetor]] [[1912]] | term_end2 = [[Qershor]] [[1913]] | predecessor2 = Zyra e themeluar | successor2 = [[Mufid Libohova]] | office3 = | term_start3 = | term_end3 = | predecessor3 = | successor3 = | office4 = | term_start4 = | term_end4 = | predecessor4 = | successor4 = | office5 = | term_start5 = | term_end5 = | predecessor5 = | successor5 = | birth_date = 24 Janar 1844 | birth_place = [[Vlora|Vlorë]], [[Perandoria Osmane]], (sot [[Shqipëria]]) | death_date = 26 Janar 1919 | death_place = [[Peruxhia]], [[Mbretëria e Italisë]] | nationality = [[Shqiptar]] | profession = Politikan | education = Shkolla Juridike e Stambollit | Grada shkencore = | party = i pa shoqëruar | spouse = Nasipe Hanëmi <br> Sumeli Kleoniqi | children = 10 | signature = Ismail Qemali (nënshkrim).svg | signature_size = 100px | awards = [[File:Titulli "Hero i Popullit".svg|30px]] [[Hero i Popullit]] }} '''Ismail Qemal [[Beu|Bej]] Vlora''' i njohur thjesht si '''Ismail Qemali''' ([[turqisht]]: '' İsmail Kemal Bey''; [[Vlorë]], [[24 janar]] [[1844]] – [[Peruxhia]], [[26 janar]] [[1919]]) ka qenë nëpunës dhe deputet i [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]], botues, veprimtar i çështjes kombëtare dhe themelues i [[Shqipëria|Shtetit Shqiptar]]. Ismail Qemali ishte autori kryesor i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë]] dhe më pas shërbeu si Kryeministri i parë dhe Ministri i Jashtëm i [[Qeveria e Përkohshme e Shqipërisë|Qeverisë së Përkohshme të Shqipërisë]] nga 1912 deri në 1914. Vinte nga familjet më të hershme të oxhaqeve bejlere, por degëzimi i tij nuk qe aq i kamur që nga [[Kryengritja shqiptare e 1847|kryengritjet]] e [[Tanzimati]]t ku u përfshi i ati. I përkrahur nga farefisi i tij, u shkollua dhe nisi karrierën si nëpunës civil i perandorisë. Pasi u mor nën patronazh nga sadrazemi i ardhshëm [[Mid'hat Pasha]], fitoi përvojë në nivelet më të larta të administratës shtetërore osmane, nga zbatimi në terren i [[Tanzimati|Tanzimatit]] e deri duke kontribuar në hartimin e [[Kushtetuta e Perandorisë Osmane|Kushtetutës Osmane]]. Duke parë ngërçet e vazhdueshme dhe duke e ndjerë veten të rrezikuar nga bindjet e veta, iku në syrgjyn. U kthye pas Revolucionit të 1908, kur nisi periudha e dytë kushtetuese e perandorisë dhe u zgjodh deputet. Shumë shpejt vërejti rritjen e tensioneve nga [[Xhonturqit]] dhe kundërshtoi fushatat që ndërmorën ndaj [[vilajet]]eve shqiptare. Bashkëpunoi për kryengritjen përfundimtare të vitit 1912 në ujdi me kolegët shqiptarë në parlament pa dallim partie që çoi në njohjen e [[Vilajeti shqiptar|Vilajetit Shqiptar]]. Me fillimin e [[Lufta e Parë Ballkanike|Luftës së Parë Ballkanike]] u nis nga [[Stambolli]] drejt [[Vjena|Vjenës]] për të kërkuar garanci për pavarësimin e Shqipërisë. I tërhequr nga jeta politike, më 1917 i kumtoi kujtimet e tij gazetarit britanik Sommerville Story, të cilat u botuan më 1920 për herë të parë në Londër me titullin ''[[The Memoirs of Ismail Kemal Bey]]''. == Jetëshkrimi == === Vogëlia dhe familja === Lindi si Ismail Hakki [[bej]] Vlora, në janar<ref>{{Cite book|last=Qemali|first=Ismail|title=Kujtime|publisher=Toena|year=2009|isbn=978-99943-1-558-1|location=Tiranë|pages=23|language=sq|translator=Abdyrrahman Myftiu|trans-title=Kujtimet e Ismail Qemal Bej|origyear=1920}}</ref> (18 prill;<ref name=":0">{{Cite book|title=Kuvend letrash me miqtë|last=Merlika-Kruja|first=Mustafa|authorlink=Mustafa Kruja|last2=Eqrem bej Vlora|authorlink2=Eqrem bej Vlora|publisher=Omsca-1|year=2013|isbn=9789928132321|location=Tiranë|pages=74-89|language=sq}}</ref> 16 tetor<ref name=":2">{{Cite web|url=http://www.panorama.com.al/jeta-e-panjohur-e-ismail-qemalit-pa-ditelindje-dhe-pa-mbiemrin-vlora-grekja-surmeli-gruaja-e-ismail-qemalit-zonja-e-pare-e-shqiperise/|title=Jeta e panjohur e Ismail Qemalit|website=panorama.com.al|date=2012|last=Alpan|first=Nexhip|authorlink=Nexhip Alpan|others=Afrim Imaj|language=sq}}</ref>) të 1844 në haremllëkun e sarajeve të familjes në Vlorë, i biri i [[Mahmud bej Vlora|Mahmud bej Vlorës]] dhe Hedije hanëm Asllanpashali.<ref>{{Cite book|title=[[Lebenserinnerungen|Kujtime 1885-1925]]|last=Vlora|first=Eqrem bej|authorlink=Eqrem bej Vlora|publisher=IDK|year=2003|isbn=99927-780-6-7|location=Tiranë|pages=607|translator=[[Afrim Koçi]]|language=sq}}</ref> Nga i ati vinte nga [[Oxhaqet feudalë|oxhaku]] i [[sanxhakbej]]lerëve të [[Vlorajt|trashëgueshëm të Vlorës]] që i dhanë perandorisë shumë personalitete dhe ndër vezirët e fundëm shqiptarë [[Ferid pashë Vlora|Ferid pashë Vlorën]], ndërsa nga e ëma vinte nga oxhaku i [[Asllan Pashallinjtë|Asllan Pashallinjve]].<ref name="Skendi458463">{{cite book|url=https://books.google.com.au/books?hl=en&lr=&id=8QPWCgAAQBAJ&oi=fnd&pg=PR15&dq=The+Albanian+National+Awakening&ots=zGjQbVyql8&sig=xsmbL-yAAtc-ny3v0E4vN87JOBY&redir_esc=y#v=snippet&q=Kemal&f=false|title=The Albanian national awakening|last=Skendi|first=Stavro|publisher=Princeton University Press|year=1967|isbn=9781400847761|location=Princeton|pages=182-183, 411|language=en}}</ref> Kur ishte 4 vjeç, më 1848 Vlorajt u syrgjynosën, burrat në [[Konia|Konjë]] e gratë me fëmijët në [[Selaniku|Selanik]]. E gjithë pasuria iu sekuestrua si pasojë e kryengritjes së 1847.<ref name=":0" /> Në [[Selaniku|Selanik]] i vdes vëllai i vogël, Sulejmani, i cili u varros në oborrin e [[Xhamia|xhamisë]] Ortaj. Ismaili nisi shkollën fillore ku mësoi [[Gjuha turke|turqishten]] dhe pasi u kthyen në Vlorë në 1852, vijoi shkollimin me mësues privat. Thelloi dijet e veta në [[Turqishtja osmane|turqishte]], mësoi [[Gjuha italiane|italishten]] nga një ikanak italian dhe më tej e edukuan i ati dhe e ëma.<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=36-37}}</ref> Më 1855 u regjistrua në gjimnazin «[[Zosimea]]» në [[Janinë]], ku ishte i vetmi nxënës [[Myslimanët|mysliman]] në atë kohë, kaloi aty [[Greqishtja e lashtë|greqishten e vjetër]], [[Gjuha latine|latinishten]]; mori njohuri në matematikë e fizikë dhe privatisht [[arabisht]] e [[Gjuha frënge|frëngjisht]]. Pasi mori pjesë në shtypjen e revoltës së Epirit, i shpreh dëshirën e ungjmadhit, Ismail pashë Plasës dhe ministrit të Jashtëm Fuad pashës që i biri të shkonte në [[Stambolli|Stamboll]].<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=40-41}}.</ref> Sipas regjistrave të «Zosimeas», Ismail Qemali i dha provimet e vitit të fundit më 15 korrik 1859. === Karriera në administratën osmane === Në majin e vitit 1860 shkoi drejt Stambollit, ku banoi tek i afërmi i tij nga e ëma [[Pojan (Korçë)|pojanasin]] Mustafa pashë Gjiritin, një ish-sadrazem. Fuad Pasha i dha një punë në zyrën e përkthimeve të Ministrisë së Jashtme, ndërkohë që vazhdoi dhe studimet për drejtësi me një prusian të konvertuar quajtur Emin Efendi - drejtor i bibliotekës së ministrisë. Pasi iu desht të kthehej në Janinë, [[valiu]] i vilajetit Aqif Pasha e mori si ndihmësdrejtor të çështjeve politike; shërbeu në të njëjtin post edhe me valinjtë pasues Dervish Pasha e Ahmed Pasha deri më 1864.<ref name=":1">{{Harvnb|Qemali|2009|pages=44-48}}.</ref> Me ftesë të ungjit të tij valiut të Thesalisë, [[Ismail Rahmi pashë Tepelena|Ismail Rahmi Pashës]], u emërua shef i kabinetit të tij. Jo shumë kohë më pas, më 1865 u rikthye në zyrën e përkthimeve të [[Porta e Lartë|Portës së Lartë]]. Vitin pasues i vdes i ati; në shenjë mirësie miku i t'et asokohe sadrazemi Fuad Pasha i gatiti emërimin si Sekretar i Përgjithshëm në Janinë. Atë kohë i vjen ftesa nga Mid'hat Pasha, asokohe vali i vilajetit të Danubit, për një post në Rusçuk - qendra e vilajetit.<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=50-51}}.</ref> Në mars-dhjetor 1867 ishte gjithashtu redaktor i një reviste turko-bullgare që dilte në Rusçuk, titulluar ''Istoènik Mnenija/Mecra-i Efkâr'' (Rryma e ideve), që pati vetëm dy numra, dhe që përmbante në veçanti artikuj mbi historinë e Perandorisë osmane, kozmografinë, etikën dhe tekste të marra nga [[Voltaire|Volteri]].<ref name=":8">{{Cite journal|last=Clayer|first=Nathalie|date=pranverë–vjeshtë 2013|title=Të rimendosh nacionalizmat ballkanike: Rasti i figurës së Ismail bej Qemalit dhe i nacionalizmit shqiptar|url=https://www.academia.edu/11659104/Romantizmi_apo_përkatësi_e_dyfishtë_Ese_mbi_Origjinat_e_Diskurseve_të_Ideologjizuara_në_Etnologjinë_Ballkanike|journal=Përpjekja|volume=30-31|pages=5-14|language=sq}}</ref> Me emërimin e eprorit të tij në ''Şurâ-yı Devlet azası'' (anëtar i Këshillit të Shtetit), Ismail beu e ndoqi në kryeqytet më 1867. Pasi Mid'hat Pasha u emërua në Bagdad, Ismail Beut i dhanë emërimin e valiut të [[Varna|Varnës]] ku nisi projektin për portin.<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=65, 68}}.</ref> Në prill të 1870 iu dha roli i kryetarit të Komisionit Evropian të Danubit, si delegat osman.<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=73-74}}.</ref> Më 1873 së bashku me ish-konsullin anglez në Varna, z. Mayers, të ngulur në Stamboll u bënë ortakë në një sipërmarrje minierash dhe për më se një vit hapën një minierë linjiti në ishullin Imbros, ku kaloi pjesën më të madhe të kohës.<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=117-119}}.</ref> Kur Mid'hat Pasha ishte ministër Drejtësie (1873-1876) e mori në Stamboll si sekretar privat.<ref name=":0" /> [[Skeda:Ismailqemal01.jpg|parapamje|majtas|300px|Ismail Qemali në moshë të re]] Më 1876 pas një gjakderdhjeje në viset bullgare, Porta e ngarkoi Ismail Beun që të studiojë dosjet dhe qe në krye të komisioneve hetimore të Filopopolit për ngjarjen. Pas zgjedhjes për së dyti të Mid'hat Pashës sadrazem, thirrej të merrte pjesë në komisionin e posaçëm për Kushtetutën e porsashpallur.<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=153, 166}}.</ref> U emërua Kryesekretar i Seksionit të Jashtëm të Kryeministrisë.<ref>{{Cite journal|last=Vlora|first=Syrja|date=2018|editor-last=Bello|editor-first=Hasan|editor-link=Hasan Bello|title=Historia e personaliteteve shqiptare të Vilajetit të Janinës (1859-1909) I|url=http://zaninalte.al/2019/02/historia-e-personaliteteve-shqiptare-te-vilajetit-te-janines-1859-1909-i/|journal=Zani i Naltë|volume=23|translator=[[Jonuz Tafilaj]]|language=sq}}</ref> Pas rënies së kabinetit të dytë dhe burgosjes së Mid'hat Pashës, bashkëpunëtorët e ngushtë të këtij u syrgjynosën në [[Anadolli|Anadoll]], Ismail Qemali përkatësisht në Kytahja. Pas një marrëveshjeje me një firmë tregtare nga [[Hamburgu]] për të blerë dru bushi nga pylli i tij në Vlorë, mundi të siguronte të ardhurat për të jetuar dhe të blinte një pronë të madhe në afërsi të [[Eskishehri|Eskishehrit]]. Pas shtatë viteve të syrgjynit, u njoftua nga sadrazemi Said Pasha se qe emëruar vali në Mardin, Mesopotami. Pasi iu dha mundësia që të zgjidhte ndonjë post tjetër nga ai në Mardin, Ismail Beu zgjodhi të ishte në krye të [[sanxhaku]]t të [[Bolu (Provincë)|Bolusë]] më 1884.<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=190, 192, 202-203}}.</ref> Më 1890 paraqiti tek Porta dorëheqjen nga posti, por jo shumë kohë më pas u caktua vali i vilajetit të Beirutit, ku pranë tij shërbente edhe kolegu i tij i Komisionit të Filipopolit, [[Pashko Vasa|Vaso Pasha]]. Ishte në Beirut ditët kur kolegu dhe bashkëatdhetari i tij u ligështua nga zemra dhe vdiq.<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=218, 223, 225, 239}}.</ref> Më 1892 i paraqiti Sulltan Abdyl Hamidit një memorandum, i cili propozonte ndër të tjera federalizimin e Rumelisë.<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=241, 253}}.</ref> Pas një tjetër studimi, kësaj radhe për çështjen e Egjiptit, u emërua vali i [[Gjiriti|Gjiritit]] po atë vit.<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=254-255, 271}}.</ref> Më 1897 u thirr nga Porta në kryeqytet, gjithnjë në vëmendjen e Pallatit duke shtuar edhe artikujt liberalë që kish botuar në gazetën e tij ''Mexhra Efqiar,'' u emërua ''Şurâ-yı Devlet azası''.<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=310-311, 313, 315-316}}.</ref><ref name=":0" /> === Arratisja nga Perandoria, përpjekja për një komplot === Pasi u emërua vali në Tripoli, provinca më e qetë e perandorisë asokoh, kur si në Rumeli dhe në Anadoll kishte trazira, i mikluar nga nderimet dhe i përgëzuar për besnikërinë, nisi të dyshonte dhe t'i trembej emërimit. Më 1 maj 1900, pasi duhej të nisej për të marrë postin e tij, u arratis nën mbrojtjen e britanikëve.<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=331-334}}.</ref><ref>{{Cite book|last=Ikonomi|first=Ilir|title=Pavarësia: udhëtimi i paharruar i Ismail Qemalit|publisher=Uet press|year=2012|isbn=9789995639761|location=Tiranë|pages=21|language=sq|authorlink=Ilir Ikonomi}}</ref> Shkoi në Athinë, ku kontakti me politikanët arbërorë po i ndjellnin nevojën për rimëkëmbjen e vendit të origjinës.<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=335-336}}.</ref> Më pas kaloi në Napoli dhe pas saj në Romë, ku u takua me veteranin [[Françesko Krispi|Krispin]]. Më tej u vendos në [[Lozana|Lozanë]] të [[Zvicra|Zvicrës]], por i shqetësuar nga ndonjë atentat i mundshëm, shkoi drejt [[Parisi|Parisit]]. Pasi u mor vesh me [[Faik bej Konica|Faik bej Konicën]] dhe u vendos në [[Brukseli|Bruksel]], mori frerët duke drejtuar botimin e ''[[Albania (revistë)|Albanisë]].'' Por marrëdhëniet me Konicën nuk zgjatën shumë, ai u largua nga Brukseli dhe pas pak kohe Ismail Beu u detyrua të hapte një tjetër gazetë ''Le Salut de l'Albanie'' e që shtypej në shqip, turqisht e greqisht. Me ftesën e kolonisë shqiptare të Egjiptit, shkoi në [[Kajro]] ku u prit nga Kedivi. Pas një trilli të sulltanit, u dënua me vdekje në mungesë, me humbjen e të drejtave civile, gradës, meritave, dekoratave dhe pronave.<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=343-347}}.</ref> Në shkurt të 1902 mori pjesë në Kongresin e organizuar në Paris nga Princi Sabahedin dhe Lutfullah, si përfaqësues i shqiptarëve. Në kontakt me marshallin [[Rexhep Pashë Mati|Rexhep pashë Matin]], autoritetet angleze dhe princin Sabahedin po përpiqej të organizonte njëfarë komploti që të bindte sulltanin për reformat që duheshin ndërmarrë. Plani nuk u vu në jetë pasi rrethanat ndërkombëtare nuk e lejonin.<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=348-355}}.</ref><ref>{{Harvnb|Vllamasi|2012|pages=34-35}}.</ref> === Rikthimi si deputet, aktiviteti patriotik, mbledhjet për kryengritje === Pas Revolucionit Xhonturk më 1908 dhe rishpalljes së Kushtetutës më 21 korrik, Qemali u kthye nga mërgimi. Më 17 dhjetor të po atij viti parlamenti u hap dhe Qemali u zgjodh si deputet i Beratit, pavarësisht sa kishin luftuar xhonturqit që të mos zgjidhej. Me 26 deputetët shqiptarë<ref name=":5">{{Cite book|title=Shqiptarët|last=Bartl|first=Peter|authorlink=Peter Bartl|publisher=IDK|year=2017|origyear=1995|isbn=978-99943-982-87|location=Tiranë|pages=127-128nb|translator=[[Afrim Koçi]]|language=sq}}</ref> rreshtohet me partinë opozitare “Hyrrjet ve ltilaf” (“Marrëveshje e Liri”) për decentralizimin e perandorisë dhe lirinë e mësimdhënies së gjuhëve kombëtare.<ref name=":02">{{Cite book|title=Ballafaqime politike në Shqipëri (1897-1942)|last=Vllamasi|first=Sejfi|authorlink=Sejfi Vllamasi|publisher=Vllamasi|year=2012|isbn=978-9928-140-54-8|location=Tiranë|pages=46-47|language=sq}}</ref> Gushtin e 1910 udhëtoi nëpër Evropë dhe kërkonte "autonomi administrative" për shqiptarët në kushtet e brutalitetit të xhonturqve.<ref name=":4">{{Harvnb|Ikonomi|2012|pages=118, 120-121}}.</ref> Verën e 1911 shkoi në [[Cetinja|Cetinje]] të [[Mali i Zi|Malit të Zi]] te krerët e malësorëve, ku kishin gjetur strehë pas fushatës së [[Shefqet Turgut Pasha|Shefqet Turgut Pashës]] dhe [[Kryengritja e vitit 1911|kryengritjes së tyre]]. Pas një kuvendi në Gërçe, nënshkruan një [[Memorandumi i Greçës|memorandum me nxitjen e tij]], i cili përmbante 12 pika me kërkesa kombëtare, duke shprehur edhe njëherë zotimin për lidhje me perandorinë.<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=413-414}}.</ref> Me politikat kundër kombësive të partisë xhonturke në pushtet, dhe shqiptarëve në veçanti të cilëve u kishin nisur katër ekspedita ndëshkimore, deputetët opozitarë u vetëdijësuan se pa kryengritje Porta nuk do të bindej t'i jepeshin kombit shqiptar të drejtat kombëtare. Përveç deputetit të Pejës, Ibrahim Efendiut dhe atij të Elbasanit, Haxhi Ali Efendiut deputetë, anëtarë të parisë dhe personalitete u mblodhën në shtëpinë e [[Reshid Aqif Pasha|Reshit Aqif Pashës]], e një herë tjetër në shtëpinë e [[Halil pashë Alizoti|Halil pashë Alizoti-Gjirokastrës]] dhe disa herë në shtëpinë e [[Syrja bej Vlora|Syrja bej Vlorës]].<ref name=":022">{{Cite book|title=Kujtime, nga fundi i sundimit osman në Luftën e Vlorës|last=Vlora|first=Syrja bej|authorlink=Syrja bej Vlora|publisher=Iceberg|year=2013|origyear=1921-1925|isbn=978-9928-4140-4-5|location=Tiranë|pages=37-39, 41-42|translator=[[Ali Asllani]]|language=sq}}</ref> Pasi zërat e Ismail Qemalit, [[Hasan bej Prishtina|Hasan bej Prishtinës]] e [[Myfid bej Libohova|Myfid bej Libohovës]] që qeveria t'i thërriste arsyes dhe mos hidhte farën e përçarjes, u përbuzën dhe nuk u la vend për arsyetim, kësodore deputetët shqiptarë më vete u mblodhën për t'u besatuar në shpëtimin e kombit dhe atdheut. ==== Mbledhja në lagjen ''Taksim'' ==== Pas një takimi në hotelin "Pera Palace" mes Ismail Qemalit dhe Hasan Prishtinës, më 12 janar u mblodhën në shtëpinë e Syrja bej Vlorës në lagjen "Taksim" deputetët e Beratit Ismail Beu dhe [[Aziz pashë Vrioni]], deputeti i Gjirokastrës Myfid bej Libohova, deputeti i Durrësit [[Esad pashë Toptani]] dhe i Prishtinës, Hasan Beu. Deputetët shqiptarë pasi kuvenduan mbi masat që kërkonin nevoja e rrethanave lidhën besën, duke u betuar mbi [[Kurani|Kuran]] për sakrificat e mëtejshme që do të ndërmerreshin në dobi të kombit e atdheut të tyre.<ref name=":022" /> Ismail Qemali dha fjalën se do të ndihmonte me armë dhe të holla që kryengritja mbarëshqiptare ta mbante nën trysni Portën deri kur të bindej për dhënien e lirive kombëtare. Lidhja mes lëvizjes në terren dhe Ismail Qemalit jashtë shtetit u vendos të mbahej përmes konsullit britanik në [[Shkupi|Shkup]].<ref>{{Cite book|title=Nji shkurtim kujtimesh mbi kryengritjen shqyptare të vjetit 1912|last=Prishtina|first=Hasan|publisher=rrokullia.com|year=2009|isbn=9789951519021|location=Prishtinë|pages=11, 15|language=sq}}</ref> === Bashkëpunimi me diplomacinë austro-hungareze, kolonia shqiptare në Rumani dhe ndihma rumune === Kushërinjtë e tij, Syrja beu me [[Eqrem bej Vlora|të birin]], bënë përpjekje të mëdha me diplomacinë austro-hungareze dhe përgatitjen e frymës për të bërë mbledhjen e shpalljes së autonomisë dhe më pas pavarësisë.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2012|pages=41-50}}.</ref> Ismail Qemali u nis më 2 nëntor me avulloren ''Regele Carol'' që bënte linjën Stamboll-Kostancë, së bashku me të birin [[Qazim Bej Vlora|Qazimin]] dhe [[Luigj Gurakuqi|Luigj Gurakuqin]]. Autoritetet austro-hungareze ishin në dijeni të lëvizjeve të tij prej vetë ambasadorit të tyre në Stamboll, Markezi János von Pallavicini.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2012|pages=64-66}}.</ref> Më 3 nëntor mbërritën dhe u vendosën në hotelin ''Kontinental'' në Bukuresht, në kryeqytetin rumun takoi një përfaqësi të kolonisë shqiptare nën drejtimin e [[Pandeli Evangjeli|Pandeli Evangjelit]].<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2012|pages=69-70}}.</ref> Në bazë të një projekt-rezolute të parapërgatitur nga Ismail Beu dhe Gurakuqi para se të venin në Bukuresht, u shtruan bisedimet; rezoluta që doli pas konsultimeve të fundit më 5 nëntor ishte e përgjithshme dhe e mjegullt: nuk dihej se ç'trajtë do të merrte realiteti politik përgjatë dhe pas Luftës Ballkanike që kishte shpërthyer, për osmanët thuhej se "qeveria osmane ndodhet në pamundësi të mbajë administrimin e vendit." Mbrëmjen e po asaj date, Ismail beu u takua me ambasadorin e Austro-Hungarisë në Rumani, Karl Emil Prinz zu Fuerstenberg; ndërkohë që në Vjenë gazeta gjysmëzyrtare ''Fremdeblatt'' kishte botuar një paralajmërim të Ministrisë së Jashtme perandorake e mbretërore ndaj Serbisë që nuk duhej të shpërfillte "një faktor kaq të rëndësishëm të situatës ballkanike, siç është ndjenja shqiptare e pavarësisë."<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2012|pages=75-77}}.</ref> Sipas [[Sejfi Vllamasi|Vllamasit]], ministri i Brendshëm rumun [[Taqe Ionesku|Ionesku]], përmes [[Kristo Meksi|Kristo Meksit]] i kishte dhënë Ismail Beut një çek prej 500.000 (500<ref name=":3">{{Harvnb|Ikonomi|2012|pages=70, 79, 85}}.</ref>) frangash ari për shpenzimet e rastit.<ref>{{Harvnb|Vllamasi|2012|page=65}}.</ref> [[Dhimitër Beratti|Beratti]] në kujtimet nga ajo kohë shkruan Ismaili në fakt u takua me Ioneskun, i cili "jo vetëm i shprehu simpati me fjalë të ëmbla, por e trimëroi, e siguroi për ndihmën e Rumanisë dhe në mënyrë efektive u tregua përkrahës i lëvizjes shqiptare që po fillonte." Pasi takoi edhe kryediplomatin osman pasditen e 6 nëntorit, morën fund takimet e Ismail Beut në kryeqytetin rumun.<ref name=":3" /> Të nesërmen pasdite u nis në orën 5 e 30 me tren nga Bukureshti drejt Vjenës, ku u vendos në ''Grand Hotel''. Dihej vetëm se ishte i shoqëruar nga "sekretari i tij", të cilit s'i dihej emri - më 16 gusht 1912 konsulli austro-hungarez në Vlorë, Lejhanec, i referohej Gurakuqit si "sekretar" i Ismail Qemalit.<ref name=":3" /> Më 9 nëntor u prit nga gjeneral-majori Blasius Schemua, shef i shtabit të përgjithshëm të forcave austro-hungareze, në [[Budapesti|Budapest]]. Më 10 nëntor Ismail Beu u takua me ambasadorin britanik në Vjenë, Sir Fairfax Cartwright, të cilit i shpjegoi idenë se "Shqipëria mund të ndahej në kantone fisnore," si të modelit zviceran, me një princ të zgjedhur nga Evropa dhe se natyrshëm Ballkani do të ndahej në dy grupe që pashmangshmërisht do të ishin Bullgaria, Serbia e Mali i Zi nga njëra anë dhe Rumania, Shqipëria e Greqia nga tjetra.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2012|pages=98-99, 104-105}}.</ref> Më 12 nëntor u shfaq në ''Ballplatz'', ku u takua me zyrtarë të ministrisë, por Pallavicini i rekomandonte Vjenës që nga ky personazh politik.<ref name=":4" /> Mbrëmjen e po asaj date mori trenin për Budapest, ku u vendos në hotelin ''Royal''. Ditën në vijim takoi mikun e tij kontin Andrashi, mikun e këtij të fundit Kontin Janos Hadik ish-nënsekretar i shtetit. Konti Hadik i bëri të mundur që të takohej me ministrin e Punëve të Jashtme të Austro-Hungarisë Kontin von Berthold, i cili:<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2012|pages=131-132}}.</ref><blockquote>''"miratoi pikëpamjet e mia për çështjen kombëtare dhe pranoi kërkesën e vetme që i bëra: të më vinte në dispozicion një anije, e cila do të më bënte të mundur të arrija në portin e parë shqiptar para mbërritjes së ushtrisë serbe."''</blockquote>Më 17 nëntor u kthye në [[Viena|Vienë]], disa nga planet ndryshuan dhe nuk e kishte më të mundur që të shkonte në Romë. Së bashku me Gurakuqin mori trenin ekspres për në Trieste mëngjesin e 19 nëntorit.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2012|pages=153, 159}}.</ref> Në stacionin e trenit në Trieste, Ismail Beun e priti [[Mark Kakarriqi]], që e shoqëroi në hotelin ''Excelsior Palace'' ku dhe priti shqiptarët e Rumanisë me të cilët e kishin lënë që të bëheshin bashkë. Nga ora dy rreth 15 shqiptarë i hypën avullores ''Brünn'' të linjës ''Lloyd'' dhe në det kaloi në një vapor tjetër të linjës, ''Graf Wurmbrand'' diku pranë [[Kepi i Rodonit|Kepit të Rodonit]]. Avullorja ''Wurmbrand'' mbërriti në Durrës mëngjesin e datës 21 nëntor.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2012|pages=161, 167-170}}.</ref> === Mbërritja === Pasi ishte takuar me kreun austro-hungarez të shtatmadhorisë i telegrafoi beledijes së Vlorës ku e priste i biri, [[Et'hem bej Vlora|Et'hemi]], që me 9 nëntor "''Arriverai premier bateau. Avenir Albanie assuré.''"<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2013|page=99}}.</ref> dhe siç vijon i përkthyer në [[Arkivi i Shtetit Shqiptar|AQSH]]:<ref>{{Cite book|url=http://www.zemrashqiptare.net/news/id_12209/rp_0/act_print/rf_1/Printo.html|title=Fryma atdhetare e shqiptarëve të Rumanisë|last=Devaja|first=Kurtesh|publisher=Faik Konica|year=2010|isbn=9789951063241|location=Prishtinë|language=sq}}</ref><blockquote>''"Ju porosis qi tyke i mbështetur fatit t`atdheut të punoni së bashku e si vëllezën, të merreni me rregullimin e punëvet të përgjithshme, edhe të ruani qetësiën. I epni rrethevet lajmin e gëzueshme. Ju falem të gjithëve atënisht."''</blockquote>Me të mbërritur në Durrës i shprehu synimet e veta nënkonsullit austro-hungarez Von Rudnay. Klima për këtë nismë ishte parapërgatitur nga Syrjai dhe i biri, pasojë e së cilës ishte edhe marrja në mbrojtje e Ismail Beut nga zëvendësmytesarifi Hamid bej Toptani dhe 500 rezervistët nën komandën e tij. U vendos në hotelin ''Kostandinopoja'' pronë e Aziz pashë Vrionit, ku të nesërmen më 22 nëntor priti parinë e Durrësit që t'u shpjegonte situatën, mytesarifi beratas Mahmud Mahiri. Mëngjesin e 23 nëntorit, me një karvan prej 40-50 vetash, i shoqëruar nga Dom [[Nikollë Kaçorri|Nikollë Kaçorrin]] si përfaqësues i katolikëve shqiptarë me urdhrin e arqipeshkvit të Durrësit, [[Abdi bej Toptani|Abdi]] e [[Murad bej Toptani|Murat bej Toptani]] si delegatë të Tiranës, [[Mustafa Merlika]] që përfaqësonte [[Kruja|Krujën]] dhe [[Qemal Karaosmani|Qemal Karaosmanin]] që kishte ardhur nga [[Berati]] t'i sillte kuaj karvanit për rrugëtimin nga çifligu i Aziz Pashës, u nisën.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2012|pages=180-183, 191-193}}.</ref> Në fillim valiu i Janinës, Esat Pasha, lëshoi urdhër arresti; si pasojë atë natë u ndal në Çermë tek [[Dervish bej Biçakçiu]] dhe biseduan se si të shmangej rruga e [[Lushnja|Lushnjës]], dhe kaloi nga [[Divjaka]]. Gjatë rrugëtimit ultësira pjesë-pjesë moçalore e Myzeqesë qe përmbytur nga reshjet që po bienin dhe ishte e pakalueshme, kësodore edhe natën e datës 24 e kaluan duke bujtur në Petoshanj të Libofshës<ref name=":6" /> në konakun e Nedim bej Leskovikut.<ref>{{Cite web|url=http://www.standard.al/2012/11/22/qemal-bej-karaosmani-udherrefyesi-i-prijesit/|title=Qemal bej Karaosmani: udhërrëfyesi i prijësit|date=2012|last=Hoxha|first=Çelo|website=standard.al|publisher=55. - Nr. 320 - 19 nëntor|page=21|language=sq}}</ref> Me ndërhyrjen e Myfid Beut dhe kadiut të [[Janina|Janinës]], [[Esat pashë Janina]] e tërhoqi urdhërin dhe madje udhëzonte organet që Ismail Beu të pritej njerëzisht. Me datë 25 hëngrën drekë në Fier tek [[Omer pashë Vrioni II|Omer pashë Vrioni]] dhe u lajmërua nga zyra telegrafike se ushtritë serbe po ia behnin në Durrës dhe [[Elbasani|Elbasan]]. Ismail Qemali i udhëzonte: "T'i pritni mirë, me flamurin kombëtar në dorë dhe deklaroni se i pritni si mysafirët e Shqipërisë". Karvani mund të ishte ndarë rrugës, por Ismail Qemali mbërriti në Vlorë me shumë gjasë më 25 nëntor; udhëpërshkrues të tjerë japin edhe datat e dy ditëve pasardhëse.<ref name=":0" /> Me t'u përshëndetur nga mësuesi [[Jani Minga]], Ismaili u ndal për darkë te shtëpia e Hasan agë Sharrës në lagjen Muradie ([[Xhamia e Muradies]]).<ref name=":6">{{Harvnb|Ikonomi|2012|pages=194-199}}.</ref> === Mbledhja e mëvetësisë dhe formimi i qeverisë === [[Skeda:Ismailqemal02.JPG|parapamje|300px|[[28 nëntor]] [[1913]] Me rastin e 1-vjetorit të pavarsisë]]Pasi kushëriri i tij i dytë, mytesarifi i Vlorës [[Xhemil bej Vlora|Xhemil beu]] dhe i biri si kapiten i milicisë vendase, Et'hem beu, kishin përgatitur terrenin dhe organizimin e kuvendit duke lajmëruar delegatët.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2012|page=206}}.</ref> Të gjithë delegatët që kishte me vete u vendosën në ''selamllëkun'' e sarajeve të Vlorajve, ku dhe u mbajt [[Kuvendi i Vlorës|Kuvendi]] që u shpall mëvetësia më 28 nëntor, të cilin e çeli Ismail Qemali me një fjalim.dhe më pas firmosi me siglën ''Ismaïl Kemal'' në rezolutën e përpiluar nga sekretarët e mbledhjes, shqip nga Gurakuqi e osmanisht nga [[Shefqet Dajiu]]. Kryetar i qeverisë së ''përtashme'' u zgjodh Ismaili, ndërsa Kaçorri nënkryetar. Anëtarët e qeverisë u lanë për t'u zgjedhur më 4 dhjetor pasi të vinin edhe delegatët e viseve të tjera,<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2012|pages=216, 220-222}}.</ref><ref>{{Citation|title=Studia Albanica|url=https://books.google.com/books?ei=vUA0T_OEDMaA4gTRpsypAg&id=B_8VAQAAMAAJ&dq=Shteti+shqiptar+n%C3%AB+vitet+1912-1914&q=I.+Essential+Characteristics+of+the+State+%281912+-+1914%29+Albanian+state+started+its+independent+life+through+four+important#search_anchor|volume=36|year=2004|publisher=L'Institut|location=Tirana|oclc=1996482|page=18|chapter=Essential Characteristics of the State (1912—1914)|chapter-url=https://books.google.com/books?ei=vUA0T_OEDMaA4gTRpsypAg&id=B_8VAQAAMAAJ&dq=Shteti+shqiptar+n%C3%AB+vitet+1912-1914&q=representative#search_anchor|quote=Essential Characteristics of the State (1912—1914) ... The setting up of the government was postponed until the fourth hearing of the Assembly of Vlora, in order to give time to other delegates from all regions of Albania to arrive.|language=en}}</ref><ref>{{Harvnb|Skendi|1967|pages=458-463}}.</ref> dhe kryetari proklamoi mëvetësinë duke valvitur flamurin në njërën prej dritareve qendrore të selamllëkut të Vlorajve pak pa perënduar.<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2012|pages=223-228}}.</ref> ==== Qeverisja, misionet diplomatike ==== Marsin e 1913 u takua me Dukën de Monpensier, që kishte dëshirë të bëhej kandidat i fronit të Shqipërisë, i cili kishte ardhur me jahtin e tij me flamur britanik. Më 1 prill 1913 duka e kaloi në Brindizi, ku më tej do të vazhdonte takimet për çështjen e tërësisë tokësore të Shqipërisë me Fuqitë në Romë, Vjenë, Paris e sidomos në Londër. Atje shtroi çështjen e kandidat frëng dhe me gjasë edhe të Princit Albert Gjika.<ref>{{Harvnb|Vlora|1921-25|page=83}}.</ref> Pas punimeve të konferencës në kryeqytetin britanik, u kuptua se gjysma e territoreve shqiptare do t'i mbeteshin fituesve të Luftës Ballkanike.<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=421, 423}}.</ref> == Intrigat == Diplomatët austo-hungarezë i pohuan Esad Pashës se kompetencat që Europa i njihte Qeverisë së Vlorës përfshinin qeverisjen në gjithë Shqipërinë, dhe i kërkuan atij të bashkëpunonte me qeverinë. Konsujt në Vlorë e këshilluan edhe Ismail Qemalin të bashëpunonte me Esat Pashën, prandaj ky i dha postin e Ministrit të Brendshëm, ndërsa vetë hoqi dorë nga posti i ministrit të jashtëm dhe ia dorëzoi Myfit Libohovës.<ref name = "Akademia2">{{cite book|author=Akademia e studimeve albanologjike|title=Historia e shqiptarëve gjatë shekullit XX|publisher=Botime Albanologjike|year=2017|page=270-271}}</ref> Mirëpo Esat Toptani, si njeri ambicioz që ishte, nuk kënaqej me një post vartës prandaj u largua shumë shpejt nga Qeveria e Përkohshme e Vlorës. Në shtator 1913 Toptani u vendos në Shqipërinë e Mesme dhe menjëherë filloi propagandën kundër Ismail Qemalit dhe qeverisë së tij. Ai shrytëzoi pakënaqësinë e opozitës me qeverisjen e Qemalit dhe e grumbulloi atë rreth vetes.<ref name="Akademia2"/> Ismail Qemali nuk qëndroi duarkryq. Në shtator shkarkoi mytesarfin e pabindur të Beratit dhe kamejkamin e Peqinit, i cili qe mbështetës i Esat Toptanit. Ministri i Bujqësisë, Abdi Toptani, u shkarkua dhe u zëvendësua nga [[Hasan Prishtina]].<ref name="Akademia3"/> Më 12 tetor, Esat Pashë Toptani formoi Pleqësinë e Durrësit dhe pasi forcoi pushtetin në Shqipërinë e Mesme, ktheu vëmendjen e tij kundër Qeverisë së Vlorës, të cilën synonte ta rrëzonte ndërsa dëshironte ta largonte Qemalin pa dinjitet nga drejtimi i shtetit. Kësodore Esat Pasha duke përdorur propagandën e shfrenuar kundër Qemalit për të ulur prestigjinin e këtij, punoi paralelisht për të ngushtuar rrezen ku shtrihej autoriteti i Qeverisë së Vlorës.<ref name="Akademia3"/> Për këtë qëllim Toptani bashkëpunoi edhe me Serbinë dhe Greqinë.<ref name="Akademia3">{{cite book|author=Akademia e studimeve albanologjike|title=Historia e shqiptarëve gjatë shekullit XX|publisher=Botime Albanologjike|year=2017|page=272-277|language=sq}}</ref> ==== Tërheqja ==== Kandidaturat e xhonturqve për fronin e Shqipërisë ishin [[Ahmet Izet Pasha]] për Princin Burhanedin Efendiu, i biri i Sulltan Abdyl Hamidit II që u abdikua po nga Xhonturqit më 1908, dhe nisën drejt Shkodrës disa propagandues të kësaj ideje, mes tyre edhe ushtarakun [[Beqir Grebene|Beqir Grebenenë]]. Dy-tre muajt e fundit të 1913 pasi Grebeneja propagandoi në Shkodër, në Tiranë tek Esad pashë Toptani, së fundmi shkoi t'i ofronte edhe Ismail Qemalit të njëjtën ide të kandidaturës princërore, aleancës bullgaro-shqiptaro-turke i kërkoi mbështetje, duke autorizuar zbarkimin dhe kalimin në territoret e qeverisur nga ai.<ref name=":7">{{Cite book|title=Esat pashë Toptani: njeriu, lufta, pushteti|last=Ikonomi|first=Ilir|publisher=Uet press|year=2016|isbn=978-9928-190-91-8|location=Tiranë|pages=232-234|language=sq}}</ref> [[Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit]] e mësoi më 2 janar nga anëtari shqiptar, Myfid bej Libohova, pasi që ishin nisur mbi 420 ushtarë osmanë me prejardhje shqiptare.<ref name=":7" /> Prej tyre zbarkuan vetëm 6 oficerë së bashku me Beqir Grebenenë, u arrestuan dhe të tjerët nuk u lanë që të zbarkonin. Pas gjyqit që iu bë dhe pohimeve që implikonin Ismail Qemalin, Komisioni i kërkoi që të jepte dorëheqjen, të cilën e dha më 22 janar 1914.<ref>{{Harvnb|Vlora|2003|page=356}}.</ref> Pasi ia dorëzoi pushtetin Komisionit, u nis në Nicë, ku kishte gruan dhe fëmijët. Nga mesi i majit u kthye në Durrës te Princ Vidi që t'i ofronte shërbimet e tij.<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=427, 431}}.</ref> Më pas u largua për në Itali në mesin e gushtit 1914.<ref>{{Harvnb|Vlora|2003|pages=393, 399}}.</ref> Në dhjetor të 1917 iu dha mandat nga Partia Kombëtare e Shqipërisë për të përfaqësuar koloninë shqiptare të Amerikës në Konferencën e Paqes që do të mbahej në Versajë të Parisit. Por familja e tij u dëbua nga Franca në majin e 1918, dhe së bashku me familje u vendos në [[Spanja|Spanjë]].<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=19-20, 471}}.</ref> ==== Ceremonia e varrimit dhe rivarrimit ==== Ndërroi jetë në Peruxhia, ku ndodhej i ftuar nga Qeveria Italiane për të arritur një bashkëpunim mbi të ardhmen e Shqipërisë. I shoqëruar nga tre djem të tij: Et’hemi, Qazimi dhe Qamili dhe nga përfaqësues të Ministrisë së Jashtme italiane, më 8 shkurt 1919, trupi i Ismail Qemalit u dërgua me tren në Brindizi nga ku, në bordin e torpedinieres “Alpino”, u shoqërua në Vlorë. Më 12 shkurt, nën një ceremoni madhështore, trupi i tij, i vendosur mbi shtratin e topit dhe i mbështjellë me Flamurin Kombëtar, u shoqërua në Kaninë, ku u varros në oborrin e Teqesë, në varrezat e familjes Vlora. «...''Nëse masim madhështinë e një personaliteti politik me dashurinë e popullit të thjeshtë'',- shkruante në ‘Kujtime familjare’, Safa Vlora,- ''duhet të pohojmë se asnjë nuk i afrohet Ismail Qemal Vlorës. Në ceremoninë e përmotshme... as fshatar as qytetar nuk qëndroi në shtëpi. Tërë faqet e maleve dhe brigjeve, që qëndronin gjatë udhëtimit, ishin mbushur me njerëz. Ishte një apotezë madhështore e të gjithë popullit, pa dallim, dhe një kurorë që Ai e fitoi me punën e tij të madhe në shërbim të vendit të tij, derisa dha frymën e fundit''...”<ref>Darling Vlora, «Shqipëria dhe Shqiptarët», Tiranë 2008</ref>. Në atë kohë Vlora ndodhej nën pushtimin italian. Komanda italiane, që ia kishte frikën rebelimit, urdhëroi që në ceremoni të mos përdorej asnjë flamur shqiptar. Kjo ishte poshtëruese për ndjenjat e një populli patriot. Këshilli bashkiak i Vlorës këmbënguli në përdorimin e simbolit shqiptar. Komanda italiane e kuptoi mirë ultimatumin atdhetar dhe lejoi që gjatë ceremonisë arkivoli të mbulohej me flamurin shqiptar. Dhe ashtu u bë. Arkivoli u mbulua me flamurin e kuq me shqiponjën e zezë. Këtë flamur ia kishte dhuruar Ismail Qemalit duka i Monpasiesë në mars 1913, kur ai bëri një vizitë në Vlorë. Në ato ditë flamurin e mbante me vete djali i madh i Ismail Qemalit, Ethem Bej Vlora. Ceremonia e varrimit u bë me 12 shkurt 1919. Ishte e mërkurë. U mbajtën dy fjalime nga [[Jani Minga]] dhe nga [[Qazim Kokoshi]]. Mbas heshtjes u ekzekutua hymni mbretëror italian. Pastaj kortezhi i gjatë u nis për në Kaninë. Ishte ora dhjetë. Karroca ku ndodhej arkivoli tërhiqej nga gjashtë kuaj. Anash ecnin me ngadalë dy rreshta ushtarësh. Banda ushtarake ekzekutonte melodinë e përmortshme Jone të kompozitorit italian Petrella. Kortezhi prihej nga dymbëdhjetë kurora që mbaheshin nga Djelmoshat e Vlorës, të shoqërisë me po këtë emër. Kurorat ishin gjithë lule, nderim dhe dashuri nga populli i Vlorës, nga shkollat, nga shoqëria Djelmoshat e Vlorës dhe nga gazeta Kuvendi. Mbas këtyre vinte Shoqëria djaloshare. Pastaj ecte banda ushtarake që luante Marshin funebër. Mbas bandës ushtarake ishin ushtarët e regjimentit 86 dhe reparti i mitralierëve italianë. Mbas këtyre ecte karroca me arkivolin e mbuluar me flamurin e kuq dhe shqiponjën e zezë, e nderuar dhe e ruajtur nga dy rreshta ushtarësh. Mbas karrocës ecte grupi i hoxhallarëve dhe mbas tyre të tre djemtë e Ismail Qemalit. Pastaj gjenerali Settimo Pacentini, kundëradmirali Lrubetti, autoritete ushtarake dhe civile të krahinës, paria e qytetit dhe e qarkut, qytetarët, nxënësit e shkollave dhe në fund ushtarët e kavalerisë. Përpara varrimit flamurin e morën djemtë e Ismail Qemalit, të cilin flamur e përdorën përsëri në rivarrimin e tij në Sheshin e Flamurit me 28 nëntor 1932. Mbas kësaj Et'hem Bej Vlora e dhuroi flamurin për Muzeun Kombëtar. Më [[28 nëntor]] [[1932]], me rastin e 20-vjetorit të Pavarësisë, me kërkesën e popullit të Vlorës dhe me vendim të Qeverisë Mbretërore, trupi i tij u zhvendos në Vlorë, në lulishten e qytetit, në një varr monumental, vepër e skulptorit [[Odhise Paskali]], aty ku më parë ishte shtëpia ku ai kish lindur dhe nga ku Shpalli Pavarësinë e Shqipërisë. Sot, përbri varrit të tij, ngrihet një monument madhështor, që simbolizon atë ditë nëntori, që do t’i jepte emrin e bukur atij sheshi të madh: “Sheshi i Flamurit”. == Familja == Më 1864 u martua me një vejushe nga Konica, e cila vdiq pasi lindi një vajzë në vitin e parë të jetës bashkëshortore.<ref name=":1" /> Vejusha quhej Nasipe hanëmi, dhe ishte kushërirë jo e afërt e Vlorajve, 19 vjeçe kur u martua me Ismail Beun.<ref name=":2" /> Më 1867, duke qenë me punë në Rusçuk, u dashurua, e rrëmbeu dhe u martua me gruan e dytë Kleoniqinë e Anton Surmeliut (fisnik grek i Edernesë),<ref name=":2" /> me të cilën pati katër vajza dhe gjashtë djem: Mevedeten (1873-1954), Alijen (xx-1955) dhe Ylvijen (xx-1934), një vajzë vdiq pak pas lindjes; Mahmud beun (1871-1920), Tahir beun (1875-1932), Et'hem beun (1885-1937), Xhevdet beun (1888-1910), Qazim beun (1893-1953) dhe Qamil beun (1895-1950).<ref>{{Harvnb|Qemali|2009|pages=62-63, 476}}.</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.ikub.al/shkolla_category/1211210134/article-familja-dhe-dy-djemte-e-ismail-qemalit-per-te-cilet-nuk-u-fol-kurre-.aspx?cookiesEnabled=false|title=Dy djemtë e Ismail Qemalit, për të cilët nuk u fol kurrë|date=2008|publisher=Ballkan|issue=13789|pages=20-21|last=Vlora|first=Darling|language=sq|access-date=25 korrik 2018|archive-date=29 tetor 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191029030847/http://www.ikub.al/shkolla_category/1211210134/article-familja-dhe-dy-djemte-e-ismail-qemalit-per-te-cilet-nuk-u-fol-kurre-.aspx?cookiesEnabled=false|url-status=dead}}</ref> Kleoniqi vdiq në Spanjë më 1918, ku dhe i prehen eshtrat.<ref name=":2" /> == Trashëgimia == === Emri === Megjithëse në të gjallë njihej nga bashkëkohësit si ''Ismail Qemali'' pasi mori titullin ''Qemal'' - i shkëlqyer, në historiografinë shqiptare përgjatë regjimit komunist nuk iu përmend kurrë mbiemri i familjes në mënyrë që të mos i bëhej hije kultit të diktatorit [[Enver Hoxha]].<ref name=":2" /> Holta Vrioni këtë mospërmendje të emrit e sheh si pjesë e ''politikës'' dhe ''modës'' së ideologjisë klasore marksiste, manifestim i luftës së klasave dhe kundër fesë e autoriteteve të saj, e sheh thjeshtëzimin e emrit në ''Ismail Qemali'' si mveshje e petkut anonim proletaro-fshatar.<ref>{{Cite journal|last=Vrioni|first=Holta|date=pranverë–vjeshtë 2013|title=Origjinat e pretenduara të oxhaqeve shqiptare: përpjekje për kontekstualizim|url=https://www.academia.edu/11659104/Romantizmi_apo_përkatësi_e_dyfishtë_Ese_mbi_Origjinat_e_Diskurseve_të_Ideologjizuara_në_Etnologjinë_Ballkanike|journal=Përpjekja|volume=30-31|pages=147-179|language=sq}}</ref> === Vlerësimi i mëpasëm === Studjuesja frënge Nathalie Clayer ka konstatuar se figura e Ismail Qemalit u shndërrua në "baba i kombit" pas shpalljes së pavarësisë. Sipas saj shqiptarizmi i tij ka marrë një ngjyrë krejt tjetër nga ai i shqiptaristëve të tjerë, dhe imazhi i tij si udhëheqës i lëvizjes shqiptare është mjaft i mitizuar.<ref name=":8" /> == Referime == {{reflist|2}} {{Kryeministrat e Shqipërisë|state=collapsed}} {{Hero i Popullit}} [[Kategoria:Hero i Popullit]] [[Kategoria:Kryeministra të Shqipërisë]] [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Myslimanë shqiptarë]] [[Kategoria:Nxënësit e Shkollës Zosimea]] [[Kategoria:Rilindas shqiptarë]] [[Kategoria:Memuaristë shqiptarë]] [[Kategoria:Vlorajt]] [[Kategoria:Lindje 1844]] [[Kategoria:Vdekje 1919]] rzvruvsgpnxadmj2u82sajqe6nq02bw 0 2143 2468069 2458893 2022-08-10T15:31:30Z Oheloel 143826 mungon wikitext text/x-wiki {{pp}} {{Infobox officeholder | name = Ali pashë Tepelena | image = Dupré - Ali Pasha.jpg | caption = Ali Pasha | image_size = | office = [[Pasha]] e [[Janina|Janinës]] | term_start = 1788 | term_end = 1822 | predecessor = | successor = | office2 = | term_start2 = | term_end2 = | predecessor2 = | successor2 = | office3 = | term_start3 = | term_end3 = | predecessor3 = | successor3 = | office4 = | term_start4 = | term_end4 = | predecessor4 = | successor4 = | office5 = | term_start5 = | term_end5 = | predecessor5 = | successor5 = | birth_date = 1740 | birth_place = [[Tepelena|Tepelenë]], [[Perandoria Osmane]] | death_date = 1822 | death_place = [[Janina]], [[Perandoria Osmane]] | nationality = Shqiptar | profession = | education = | Grada shkencore = | party = | spouse = Kira Vasiliki (Vasiliqi) | partner = | children = Myftar Pasha, [[Veli Pasha]], Salih Pasha | Feja = [[Myslimanët|Mysliman]] | signature = | signature_madhësia = | signature_përshkrim = | Emblema = | Emblema_madhësia = | Emblema_përshkrim = }} '''Ali Pasha''' i njohur edhe si '''Ali pashë Janina''' ose '''Ali pashë Tepelenjoti''' ([[1741]]<ref name=":0">{{Cite book|title=Shqipëria dhe shqiptarët: Materiali nxjerrë nga "Diksionieri historik e gjeografik"|last=Frashëri|first=Sami|authorlink=Sami Frashëri|publisher=Dajti 2000|language=sq|year=2002|isbn=9789992772027|location=Tiranë|pages=232-237}}</ref> ose [[1743]]<ref name="Vlora56">{{cite book|title=Kontribute në historinë e sundimit turk në Shqipëri: një Skicë Historike v. I|author=Vlora|first=Eqrem bej|authorlink=Eqrem bej Vlora|last2=Von Godin|first2=Marie Amelie von Godin|publisher=Shtëpia Botuese "55"|language=sq|year=2010|origyear=1956|isbn=978-99943-56-83-6|location=Tiranë|pages=295-296}}</ref> - [[24 janar]] [[1822]]) qe një sundimtar i fuqishëm fisnik shqiptar i [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]] me tendenca autonomiste që shndërroi [[Ejaleti]]n e Janinës në [[Pashallëku|pashallëk]]. == Prejardhja == Pinjoll i derë së fisme të [[Hysot|Hysove]], qe gjyshi i tij Myftar beu ([[Sami Frashëri|Samiu]] e quan Ali Pashë me gradë ''miri miran'')<ref name=":0" /> që fitoi pozitën më të lartë duke u caktuar ''[[Dizdari|dizdar]]'' (kështjellar) i [[Kazaja e Tepelenës|Tepelenës]]; dhe më pas ra rob dhe u var në litar gjatë rrethimit të dytë të Korfuzit.<ref name="Vlora56" /> Një nga tre djemtë e Myftar beut,<ref name=":0" /> [[Veli Pasha|Veli]] beu mori për grua Esmiha hanëmin nga dera e [[bej]]lerëve të [[Kazaja e Konicës|Konicës]] që më pas do të njiheshin si Zenelbejllinjtë,<ref name="Vlora56" /> çifti pati një djalë dhe një vajzë, Aliun dhe Shahnisanë.<ref name=":0" /> == Jeta == === Rinia === I ati u vra kur Aliu qe nëntë apo dhjetë vjeç dhe u rrit nga e ëma.<ref name="Norris1993">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=kTcRDKnYf2cC&pg=PA231|title=Islam in the Balkans: Religion and Society Between Europe and the Arab World|author=H. T. Norris|publisher=C. Hurst & Co. Publishers|language=en|year=1993|isbn=978-1-85065-167-3|pages=231–}}</ref> Familja Tepelena, tashmë e përfaqësuar nga dy të mitur, ra në grindje me [[Kardhiqi]]n, fshat i lirë, se kush do të ishte ''këmborë'' për disa fshatra përreth [[Karjani]]t dhe sidomos fshatin [[Kakosi|Kakos]], të drejtë që prej brezash ishte ushtruar Tepelenët. I pari i Kardhiqit, Demir agë Dosti po e mëtonte tashmë këtë të drejtë për vete. Më 1752 hanko Esmihaja me të bijën udhëtuan drejt Karjanit që të vilnin taksën e këmborës që Tepelenët e vilnin si përfaqësues vendorë të [[Porta e Lartë|Portës së Lartë]]. Kardhiqiotët i bënë pritë në kthim në një grykëmali, i morën Esmihanë me të bijën me vete në Kardhiq, i detyruan të kthenin të ardhurat e paligjshme disavjeçare nga kjo taksë dhe iu bënë të qartë që mos ta pretendonin më në të ardhmen. Esmiha hanëmi e bëri këtë lëshim kundrejt kardhiqiotëve, por ushqeu hakmarrje tek i biri. Aliu iu dha jetës së komitit me trimat e vet deri kur më 1763 i kërkoi dorën Hanko pashës (e shoqja e pashës), e bija e [[Ahmet Kurt Pasha|Ahmet pashë]] [[Skurajt|Ngurzës]]. Por Hankoja nuk e pranoi kërkesën e tij dhe më 1766 u martua me Ibrahim pashë [[Vlorajt|Vlorën]]. Dy vjet më pas Aliu u martua me të bijën e [[sanxhakbeu]]t të Delvinës, Kapllan [[Asllan Pashallinjtë|Asllanpashalliut]], Ymi Gylsym hanëmin. Pas varjes së vjehrrit dhe ngadhënjimit si i tretë në rivalitetin e dyerve të Kokajve dhe Selimaj-Hajdaragaj-Dostëve, iu dha posti i kajmekamit të bejlerbeut të Rumelisë dhe mori titullin e pashait me një tujë në krye të [[Sanxhaku i Delvinës|Sanxhakut të Delvinës]]. Pas luftës së Perandorisë Osmane me [[Perandoria Ruse|Rusinë]] më 1787, ku mori pjesë me pasuesit e vet nën komandën e Vezirit të Madh, Jusuf Pashës, Ali Pasha u shqua në luftime. Arsye për të cilën, pas traktatit të paqes u emërua sanxhakbej i [[Sanxhaku i Tërhallës|Tërhallës]] dhe ''derbahat naziri'' (kryembikëqyrës i qafëmaleve dhe rrugëve të Rumelisë); kësodore pastroi rrugët nga cubat duke i marrë si pasues të vet dhe duke u fuqizuar e pasuruar gjithnjë e më tepër.<ref>{{Harvnb|Vlora|2010|pages=300-301}}.</ref> Pas një rivaliteti me Ali Izet pashë Kukën, të parin e Alizotëve, dhe duke mënjanuar anëtarin më të shquar të atëhershëm të Asllanpashallinjve, Ymer beun, shtiu në dorë [[Kazaja e Janinës|Janinë]] dhe [[Porta e Lartë]] e emëroi vali pasi qe e zënë me telashe të tjera. Ali Pasha, i mbetur vejan ndërkohë, u martua me Zeliha hanëmin, gruan e ndarë të Ahmet bej Asllanpashalliut. Bejlerëve të familjes Asllanpashalliu që i kishin dalur kundër dhe kishin pronat në Artë, u premtoi falje dhe miqësi, ndërsa Sanxhakun e Tërhallës ia la të birit 17 vjeçar, Veli beut.<ref>{{Harvnb|Vlora|2010|page=302}}.</ref> Si pronar i madh tokash, sipërmarrës i taksave shtetërore, si pjesëmarrës aktiv në veprimtari tregtare dhe duke mbrojtur interesat e [[çifligarë]]ve të rinj po dhe të [[borgjezi]]së tregtare, të cilën e bëri për vete me një politikë tolerance të gjere fetare, Ali Pashë Tepelena mënjanoi përkrahësit e pushtetit qendror osman dhe «tiranët e vegjël» si shkaktarë të [[anarkia|anarkisë]] [[feudale]] në vend. Ai i shndërroi kështu trevat e përfshira nën sundimin e tij në një formacion shtetëror në fakt autonom, që dallonte nga viset e tjera të perandorisë për nga rregulli, qetësia dhe zhvillimi ekonomik e kulturor. Janina u bë një qytet nga më të rëndësishmit dhe më të begatë në viset Perëndimore të Ballkanit, qendër e tregut ndërkrahinor të [[Rumelia|Rumelisë]] Jugore, qe përfshinte edhe një varg krahinash të [[Shqipëria|Shqipërisë]], një vatër arsimore dhe kulturore ku filloi të përdorej përveç [[gjuha greke|greqishtes]] si gjuhë shkrimi dhe [[gjuha shqipe|shqipja]]. Në vitet [[1798]]-[[1812]], duke nënshtruar me luftë qeveritarët rivalë të [[Sanxhaku|sanxhaqeve]] fqinjë si dhe krahinat e vetëqeverisura të Sulit, Himarës, etj. dhe duke shfrytëzuar situatën e vështirë të [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]] në periudhën e luftërave të [[Napoleon Bonaparte|Napoleon Bonapartit]], Ali Pashë Tepelena arriti të zgjeronte e përforconte pushtetin e vet duke përfshirë trevat që nga gjiri i [[Preveza|Prevezës]] deri afërsisht në lumin [[shkumbini|Shkumbin]]. [[Pashallëku i Janinës]] u bë një faktor me rëndësi ndërkombëtare në kushtet kur forcat franceze e ruse që ishin vendosur në Ishujt Jonianë si dhe [[Anglia]], drejtuan vëmendjen e tyre ndaj sundimtarit të fuqishëm shqiptar dhe krijuan lidhje direkte diplomatike me të, duke kapërcyer [[Porta e Lartë|Portën]]. Ali Pashë Tepelena ishte bërë kështu një sundimtar faktikisht i pavarur, por gjithmonë i kujdesshëm, për të mos krijuar konflikte të parakohshme me pushtetin qendror, duke pritur një moment të volitshëm për t'u shkëputur prej këtij. === 1812-1822 === Orvatjet e Ali Pashë Tepelenës për të krijuar në vitet [[1812]]-[[1819]] një besëlidhje me sundimtarët feudalë të Shqipërisë së Veriut e sidomos me [[Bushatllinjtë]] me qëllim që të përballonin bashkërisht politikën centraliste të filluar nga [[Sulltan Mahmuti II]], nuk dhanë rezultat. Rivaliteti midis [[Veziri]]t të Janinës dhe atij të Shkodrës e shpuri [[Mustafa Pashë Bushatlliu]]n të merrte haptazi anën e Portës, kur kjo filloi të mente masa ushtarake kundër qeveritarit të Janinës, që ishte bërë tashmë tepër i rrezikshëm dhe po tregonte haptazi synimet e tij për t'u bërë i pavarur nga Porta. Në vitet [[1820]]-[[1822]] Ali Pashë Tepelena filloi luftën për mbrojtjen e vendit nga sulmi i forcave të Perandorisë Osmane dhe me këtë filloi faza më e lartë e veprimtarisë së, sundimtarit shqiptar për të shkëputur zotërimet e veta nga vartësia e Perandorisë. Ai ndihmoi për këtë qëllim edhe lëvizjet çlirimtare të popujve ballkanas e sidomos kryengritjen e popullit grek, së cilës i dha ndihmë të madhe si në vitet e përgatitjes, ashtu edhe gjatë vitit të parë të zhvillimit të saj. Por aleanca luftarake e lidhur me kryengritësit grekë të [[Etolia|Etolisë]] e Akarnanisë nuk mundi të zhvillohej më tej, ajo u sabotua nga krerët e kësaj lëvizjeje. Megjithëse forcat e Ali Pashë Tepelenës në këto kushte u ndodhën vetëm përballë [[Ushtria osmane|ushtrive osmane]] që u dërguan kundër Pashallëkut të Janinës, Ali Pashë Tepelena i bëri ballë rrethimit për një vit e gjysmë. I braktisur më në fund edhe nga të bijtë dhe sundimtarë të tjerë krahinorë, Ali Pashë Tepelena bëri një qëndresë këmbëngulëse, deri sa i ngujuar në një ishull të [[Liqeni i Janinës|Liqenit të Janinës]], u vra më në fund me të pabesë. [[Skeda:Ali Pasha Tepelena Portret 01.jpg|parapamje|Portret i Ali Pashë Telepenes]] Politika e Ali Pashë Tepelenës që synonte autonominë dhe bashkimin e krahinave shqiptare nën sundimin e pashallëkut të Janinës, më në fund dhe lufta e tij e hapur kundër sulltanit, e thelluan më tej hendekun midis shqiptarëve dhe sundimtarëve osmanë dhe ndihmuan për të përgatitur truallin për një etapë të re më të lartë të lëvizjes çlirimtare antiosmane të popullit shqiptar për Rilindjen Kombëtare. == Shiko dhe këtë == * {{Libri|Kushkuj/4|Kushkuj - Ali Pashë Janina}} == Literatura == * "Tepedelenli Ali Paşa'nın Çiftlikleri Üzerine Bir Araştırma", [https://web.archive.org/web/20080225090942/http://www.humanity.ankara.edu.tr/hamiyetsezer.html Hamiyet Sezer Feyzioğlu], Belleten, LXII/233, s.75-107, Ankara, Nisan 1998. * "Tepedelenli Ali Paşa'nın Oğulları",[https://web.archive.org/web/20080225090942/http://www.humanity.ankara.edu.tr/hamiyetsezer.html Hamiyet Sezer Feyzioğlu], A.Ü.D.T.C.F. Tarih Araştırmaları Dergisi 1995, c.XVII/28, s.155-16, Ankara, 1996. == Lidhje të jashtme == * [https://archive.is/http://www.alipasha.tepelena.com/jeta.htm http://www.alipasha.tepelena.com/jeta.htm] == Referime == {{reflist}} [[Kategoria:Pashallarë shqiptarë]] [[Kategoria:Njerëz nga Tepelena]] [[Kategoria:Ushtarakë shqiptarë]] [[Kategoria:Sufi shqiptarë]] 7u0q6srsewfjbrqpfz494xljol4hz0u 0 2154 2468074 2464272 2022-08-10T15:40:03Z Oheloel 143826 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name = Ismail Halit Kadare<br />Ismaïl Kadaré | image = Ismail Kadare 1.jpg | image_madhësia = 250px | caption = | name i vërtetë = | pseudonym = Gent Arbana | birth_date = {{ditëlindja dhe mosha|28|01|1936|}} | birth_place = [[Gjirokastra|Gjirokastër]], [[Mbretëria Shqiptare]] | death_date = | death_place = | nationality = [[Shqiptarët|Shqiptar]] | education = [[Universiteti i Tiranës]], [[Instituti i letërsisë Gorki|Instituti Gorki]] | punësimi = [[Shkrimtari|Shkrimtar]] | years_active = [[1954]] - sot | notable_works = {{ubl|''"[[Gjenerali i ushtrisë së vdekur]]"''|''"[[Dimri i madh]]"''|''"[[Kronikë në gur]]"''|''"[[Kush e solli Doruntinën]]"''|''"[[Kështjella (Ismail Kadare)|Kështjella]]"''|''"[[Pallati i ëndrrave]]"''|''"[[Dosja H]]"''|''"[[Darka e gabuar]]"''}} | awards = {{ubl|[[Prix mondial Cino Del Duca]]|1992}}{{ubl|[[Çmimi Man Booker International]]|2005}}{{ubl|[[Çmimi Princi Asturias]]|2009}}{{ubl|[[Çmimi Jeruzalem]]|2015}}{{ubl|[[Çmimi Park Kyong-ni]]|2019}}{{ubl|[[Neustadt International Prize for Literature|Çmimi Neustadt]]|2020}} | genre = poet, prozator, dramaturg, skenarist }} '''Ismail Kadare''' ({{lang-fr|Ismaïl Kadaré}}; [[Gjirokastra|Gjirokastër]], 28 janar [[1936]]) është një ndër shkrimtarët më të mëdhenj bashkëkohorë,<ref name=":1" /><ref name=":8">{{cito uebin|author1=김광일기자|title=세계의 작가들 연쇄인터뷰… ‘문학의 긴급의제’점검<3> 이스마일 카다레 “저항의 열정이 내 작품 이끌어|url=http://nk.chosun.com/news/articleView.html?idxno=2124|website=NK Chosun|accessdate=3 janar 2021|language=ko|date=18 shtator 2000|quote=유럽 비평가들은 그를 “우리시대 최고의 작가 중 한 사람” 혹은 “20세기의 고전으로 남을 작가”라고 극찬을 아끼지 않는다.}}</ref><ref name=":Brit">{{Cite web|title=Ismail Kadare|url=https://www.britannica.com/biography/Ismail-Kadare|url-status=live|website=britannica.com|language=en}}</ref><ref name=":16">{{Cite web|url=https://www.theparisreview.org/interviews/1105/ismail-kadare-the-art-of-fiction-no-153-ismail-kadare|title=Ismail Kadare, The Art of Fiction No. 153|date=1998|website=theparisreview.org|publisher=The Paris Review nr. 147, verë 1998|interviewer=Shusha Guppy|language=en}}</ref> akademik, ish-deputet i [[Kuvendi i Shqipërisë#Periudha e diktaturës komuniste (1944 - 1991)|Kuvendit Popullor]] ([[1970]]-'[[1982|82]]) dhe zv/kryetar i [[Fronti Demokratik i Shqipërisë|Frontit Demokratik]].<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=289}}.</ref> Si shkrimtar shquhet kryesisht për prozë, por ka botuar edhe vëllime me poezi dhe ese. Nisi të shkruajë kur ishte ende i ri, fillimisht poezi, me të cilat u bë i njohur, e më pas edhe prozë, duke u bërë prozatori kryesor shqiptar.<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=66}}.</ref><ref>{{harvnb|Apolloni|2012|p=25}}.</ref> Deri më sot veprat e tij janë përkthyer në rreth 45 gjuhë të ndryshme, duke qenë kështu përfaqësues kryesor i letërsisë shqipe nëpër botë.<ref name=":1">{{cite web|author=Amouroux|first=Henri|date=28 tetor 1996|title=Installation de M.Ismaïl Kadaré - Associé étranger|url=https://www.asmp.fr/fiches_academiciens/textacad/kadare/installation.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20120417124922/http://www.asmp.fr/fiches_academiciens/textacad/kadare/installation.pdf|archive-date=17 prill 2012|access-date=18 shkurt 2018|publisher=Académie des Sciences morales et politiques|page=7|language=fr}}</ref><ref name=":8" /><ref name=":Brit" /><ref name=":16" /><ref name="Breto2">{{cite book|author1=Rodrigo Breto|first=Jose Carlos|title=Ismail Kadare: La grand estratagema|date=2018|publisher=Ediciones del Subsuelo|isbn=978-84-947802-0-2|location=Barcelona|pages=317-318|language=es|quote=Y que este libro sea el principio de toda una serie de ensayos que pueda cosntruir para abundar y ahondar en la obra del escritor que considero como más importante del Siglo XXI, y uno de los más importantes de la segunda mitad del Siglo XX.}}</ref> Në vitin [[1996]] Kadare u bë anëtar i përhershëm i Akademisë së Shkencave Morale dhe Politike në Francë. Është nderuar me shumë çmime ndërkombëtare, mes të cilëve [[Çmimi Man Booker International|Çmimin «Man Booker International»]] më 2005,<ref>{{Cite web|last=Bajo|first=Ilirjana|date=23 qershor 2005|title=Albania: Ismail Kadare, Novelist From The 'Balkan Fringe,' Receives Top Literary Award|url=https://www.rferl.org/a/1059453.html|url-status=live|website=rferl.org|language=en}}</ref> çmimin «Princesa de Asturias» për Artet më 2009 dhe [[Çmimi Jeruzalem|Çmimin «Jeruzalem»]] më 2015. Viteve të fundit ai e ndan kohën e tij mes [[Franca|Francës]] dhe [[Shqipëria|Shqipërisë]]. Qëndrimet kritike janë të ndara nëse Kadareja duhet parë si disident apo si konformist gjatë regjimit komunist.<ref>Morgan 2011, f. 9.</ref><ref name="kirjasto">{{cite web|last=Liukkonen|first=Petri|title=Ismail Kadare|url=http://www.kirjasto.sci.fi/kadare.htm|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20150113052232/http://www.kirjasto.sci.fi/kadare.htm|archive-date=13 janar 2015|access-date=18 mars 2021|website=Books and Writers|publisher=Kuusankoski Public Library|location=Finland|language=en}}</ref> Ai qe ndër zërat e pakët kritikë, por mendohet se kjo qe e mundur në sajë të mbrojtjes nga vetë diktatori [[Enver Hoxha]]. Është parë njëherësh si ndër shkrimtarët më të mëdhenj bashkëkohor, por edhe si nacionalist mendjengushtë.<ref name=":18">{{Cite web|last=Kacza|first=Thomas|title=Ismail Kadare – verehrt und umstritten|url=https://www.schweiz-albanien.ch/wp-content/uploads/2016/02/Kacza_Kadare_Broschuere.pdf|url-status=live|access-date=18 mars 2021|website=schweiz-albanien.ch|language=de}}</ref> Disa akademikë janë përsiatur rreth përshkrimit që shkrimtari i ka bërë [[Shqipëria nën Perandorinë Osmane|Shqipërisë nën Perandorinë Osmane]] si të ndikuar nga prodhimi artistik [[Orientalizmi|Orientalist]] i kohës së regjimit,<ref name="Pula">{{cite journal|author=Pula|first=Besnik|date=2006|title=Review of Arratisje nga lindja: orientalizmi shqiptar nga Naimi te Kadare [Escaping from the East: Albanian orientalism from Naim Frasheri to Kadare], by Enis Sulstarova|url=http://ajp.globic.us/2006/06/albanian_journal_of_politics_v_2.html|journal=Albanian Journal of Politics|language=en|volume=2|issue=1|page=77}}</ref> e përkufizojnë si eurocentrist, esencialist, [[Fondamentalizmi|fundamentalist]] dhe anti-modernist,<ref>{{cite journal|author=Brisku|first=Adrian|date=dhjetor 2006|title=Occidentalizing the Past and Orientalizing the Present: Ismail Kadare's and President Moisiu's "European" Albanian Identity|url=https://www.academia.edu/8219119|journal=Albanian Journal of Politics|language=en|volume=2|issue=2}}</ref> duke u bërë shkak i rritjes së [[Islamofobia|islamofobisë]] dhe racizmit.<ref name="Pula" /> Në [[Shqipëria|Shqipëri]] shihet si përfaqësuesi i mitologjisë anti-[[Myslimanët|myslimane]].<ref>{{Cite journal|last=Hatibi|first=Ervin|author-link=Ervin Hatibi|date=2007|title=Die Sonne, die im Westen aufgeht: Islam und Muslime in der Perzeption der albanischen Eliten (Bericht)|url=https://www.owep.de/artikel/620-sonne-im-westen-aufgeht|journal=Ost-West Europäische Perspektiven|language=de|issue=4|translator=Egin Ceka}}</ref> == Biografia == === Vitet e hershme === [[Skeda:House ' Kadare' 02.jpg|parapamje|[[Banesa e Ismail Kadaresë|Vila osmane e Ismail Kadaresë]]]] U lind më 28 janar 1936 në lagjen Palorto të [[Gjirokastra|Gjirokastrës]],<ref name=":0">{{Cite web|url=https://alb-spirit.com/2018/10/15/foto-v-malo-gjirokastra-ne-syrin-e-kadarese-3/|title=Gjirokastra në syrin e Kadaresë|date=15 tetor 2018|accessdate=3 janar 2021|website=alb-spirit.com|last=Malo|first=Foto|language=sq}}</ref> në një familje [[Bektashi|bektashie]] qytetare,<ref name=":18" /><ref name=":KFrasheri" /> i biri i Halit Kadaresë dhe Hatixhes nga [[Dobatët]],<ref>{{Cito web|url=http://www.gazetadita.al/portreti-i-nenes-qe-kur-erdhi-nuse-ne-deren-e-kadareve/|title=Portreti i nënës, që kur erdhi nuse në derën e Kadareve|date=7 prill 2015|website=gazetadita.al|publisher=Dita|last=Kadare|first=Ismail|language=sq|accessdate=22 nëntor 2020}}</ref> duke patur kështu nga e ëma paraardhës [[Bejtexhinjtë|bejtexhiun]] [[Hoxhë]] Dobi.<ref>{{cite web|author=Shehu|first=Novruz|date=11 gusht 2006|title=Gjenealogji krijuese hoxhë Dobi, stërgjyshi poet i Kadaresë: duke gërmuar në rrënjët e shpirtit letrar të shkrimtarit të njohur|url=http://www.bksh.al/adlib/scripts/wwwopac.exe?DATABASE=catalo&OPAC_URL=/adlib/beginner/index_al.html&LANGUAGE=1&%250=200202051&LIMIT=0|url-status=live|accessdate=29 tetor 2019|publisher=Shqip|page=42|language=sq}}</ref> Emrin ia dhanë në kujtim e nderim të gjyshit;<ref name=":0" /> çifti pati edhe dy fëmijë të tjerë, Kadrijen (1937-2022) dhe Shahinin (1943-2021).<ref>{{Cite book|title=Një Kadare onkolog: [vëllai i vogël i Ismail Kadaresë]|last=Kadare|first=Shahin|publisher=Shekulli. - Nr. 27103|date=29 gusht 2009|language=sq|pages=18-19}}</ref> Në vogëli kalonte shumë kohë te biblioteka e gjyshit nga e ëma,<ref name=":18" /> që ishte gjykatës i shkolluar në Stamboll.<ref>Morgan 2011, fq. 47.</ref> Kur u vendos [[Republika Popullore e Shqipërisë|regjimi komunist në Shqipëri]] ai ishte vetëm 8 vjeç. Shkollën fillore dhe të mesme e mbaroi në Gjirokastër.<ref>{{cite book|last=Kadare|first=Ismail|title=Vepra|publisher=Onufri|date=2009|page=210|chapter=Pesha e Kryqit|isbn=978-99943-42-99-0|volume=20|language=sq}}</ref> Në moshën 12 vjeçare u arrestua nën akuzën “falsifikues monedhash”, meqë gjatë lojës me shokun e tij kishin krijuar me plumb të shkrirë monedha 5-lekëshe dhe ia kishin treguar gjithkujt me hare. Policia i arrestoi gjatë orës së mësimit në shkollë, dy ditë përpara ditës së votimeve dhe Ismaili bëri dy ditë burg derisa ndërhyri avokati i Kadarenjve dhe e liruan për shkak të moshës së mitur.<ref>{{cite web|title=Biografia, Kadare u arrestua në moshën 12-vjeç për falsifikim monedhash|url=http://www.panorama.com.al/biografia-kadare-u-arrestua-ne-moshen-12-vjec-per-falsifikim-monedhash/|publisher=Gazeta Panorama|accessdate=30 shtator 2017|date=13 tetor 2013|language=sq}}</ref><ref>{{cite book|last1=Kulla|first1=Ndriçim|title=[[Ylli i Shkrimtarit (Ndriçim Kulla)|Ylli i Shkrimtarit]]|date=2013|publisher=Plejad|place=Tiranë|isbn=978-9928-4170-3-9|language=sq}}</ref> Kur ishte 13 vjeç zbuloi Makbethin e [[Uiliam Shekspir|Shekspir]]it, dhe kështu i lindi dashuria për letërsinë. Në këtë moshë shkroi tregimet e para të cilat i botoi te revista "Pionieri" në Tiranë.<ref name="Jorina">{{Cite web|url=http://www.panorama.com.al/bibliografia-e-vepres-se-kadarese/|title=Bibliografi e veprës së Kadaresë|date=3 shkurt 2015|publisher=Gazeta Panorama|last=Kryeziu-Shkreta|first=Jorina|language=sq}}</ref> Në moshën 17 vjeçare shkroi dy poezi për [[Stalini|Stalinin]], gjë që sipas Malcolm, ndihmoi në botimin e librit të tij të parë në moshën 18 vjeçare,<ref name=":Malcolm">{{Cite web|url=http://www.nybooks.com/articles/1998/01/15/in-the-palace-of-nightmares-an-exchange/|title=‘In the Palace of Nightmares’: An Exchange|date=15 janar 1998|website=nybooks.com|last=Malcolm|first=Noel|language=en}}</ref> një përmbledhje poetike e titulluar ''Frymëzime djaloshare''. Studimet universitare i kreu në [[Tirana|Tiranë]], ku jetonte te shtëpia e tezeve dhe pasi e ftoi, për gati dy vjet (1957-58) jetoi me [[Nasho Jorgaqi|Nasho Jorgaqin]].<ref name=":17">{{Cite web|last=Jorgaqi|first=Nasho|date=26 dhjetor 2014|title=Zylyftar Ramizi deklaroi se Ismail Kadare ka qenë agjenti "Gjenerali"|url=https://www.cna.al/2014/12/26/nasho-jorgaqi-zylyftar-ramizi-deklaroi-se-ismail-kadare-ka-qene-agjenti-gjenerali/|url-status=live|access-date=17 mars 2021|website=cna.al|language=sq}}</ref> Më 1958 mbaroi degën e Gjuhës e të Letërsisë në [[Universiteti i Tiranës|Universitetin e Tiranës]] dhe u diplomua për Mësuesi. Shkroi romanin e tij të parë ''Mjegullat e Tiranës'', të cilin e përfundoi në prag të vijimit të studimeve në Bashkim Sovjetik.<ref name=":2">{{Cite journal|last=Kadare|first=Ismail|date=30 maj 2014|title=E dashura e fakultetit si ma shpërfytyroi kolegu im në roman: ["Mjegullat e Tiranës", Ismail Kadare]|url=https://shqiptarja.com/lajm/kadare-e-dashura-e-fakultetit-si-br-ma-shperfytyroi-kolegu-ne-roman|journal=[[Shqiptarja.com]]|volume=125|pages=16-17|interviewer=Viola Isufaj|language=sq}}</ref> Në vitet 1958-1960 studioi në [[Moska|Moskë]], në Institutin e Letërsisë Botërore "Maksim Gorki", gjatë periudhës së zbutjes hrushoviane. Atje pati mundësi të lexonte letërsi bashkëkohore perëndimore, e cila kishte filluar të përkthehej në rusisht.<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=49}}</ref> Në institutin Gorki, vendosi t'i hedhë poshtë kanonet e realizmit socialist dhe të shkruajë të kundërtën e asaj që dogma komuniste e quante letërsi "të mirë".<ref name="FayéFayard">{{cite book|last=Fayé|first=Éric|editor-last=Kadaré|editor-first=Ismail|title=Oeuvres completes|publisher=Editions Fayard|date=1993|pages=10-20|language=fr|volume=1}}</ref> U detyrua t'i braktisë studimet për shkak të [[Prishja sovjetiko-shqiptare|prishjes së marrëdhënieve mes]] Shqipërisë dhe [[Bashkimi Sovjetik|Bashkimit Sovjetik]]. U kthye në atdhe ku nisi punën si gazetar dhe i mëshoi karrierës letrare,<ref name=":Brit" /> por edhe si redaktor i seksionit të letërsisë së huaj në revistën letrare "Drita".<ref>Morgan 2011, f. 67.</ref> === Vitet '60 === Përgjatë viteve '50 dhe në fillimet e viteve '60 u njoh për poezi,<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=66}}</ref> kurse duke filluar nga vitet '60 edhe për prozë.<ref>{{Harvnb|Apolloni|2012|pages=22.}}</ref> Në atë periudhë pjesa më e madhe e shkrimtarëve i përkisnin brezit të dalë nga [[Lufta e Dytë Botërore|lufta]]. Konflikti mes tyre dhe brezit të ri, Kadare, [[Dritëro Agolli|Agolli]] dhe [[Fatos Arapi|Arapi]] kulminoi në një mbledhje të shkrimtarëve të të dy brezave në vitin 1961, ku ishte i pranishëm dhe vetë Enveri. Kadare që i përkiste brezit të ri mbrojti letërsinë e re dhe çuditërisht Hoxha këtu mori anën e të rinjve. Kjo manovër e Hoxhës ishte edhe goditje ndaj brezit të vjetër ish-partizan,<ref name="Bardhyli">{{cite web|date=28 janar 2018|title=Kadare, si shkroi letërsi i survejuar|url=https://alpenews.al/intervista-alda-bardhyli-kadare-si-shkroi-letersi-i-survejuar-foto|url-status=live|website=Alpnews|language=sq|accessdate=3 nëntor 2018|interviewer=Alda Bardhyli}}</ref> dhe brezin e ri e shndërroi në nomenklaturën e re kulturore.<ref>{{Cite journal|last=Morgan|first=Peter|date=2010|title=Ismail Kadare: Writing under Dictatorship|url=https://openjournals.library.sydney.edu.au/index.php/ART/article/view/5718|journal=Arts: The Journal of the Sydney University Arts Association|language=en|volume=32|pages=76}}</ref> Pas kthimit nga [[Moska]], veprën ''Qyteti pa reklama'' e këshilluan që ta mbante të fshehur. Nga ky roman shkëputi një fragment, i cili u botua si novelë me titullin [[Ditë kafenesh|''Ditë kafenesh'']] më 1962 te "Zëri i Rinisë".<ref>{{Cite book|title=Ditë kafenesh, ''parathënia''|last=Kadare|first=Ismail|publisher=Onufri|year=2005|isbn=9789994332403|place=Tiranë|chapter=Zanafilla e "Një ditë kafenesh": një shpjegim i vështirë|language=sq}}</ref> Sapo doli nga shtypi u ndalua,<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=68}}</ref> si vepër dekadente.<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=54}}</ref> Në vitin 1963 e botoi romanin ''[[Gjenerali i ushtrisë së vdekur]]'', që trajtonte temën e një gjenerali italian dhe një prifti që vijnë në Shqipëri për të marrë eshtrat e ushtarëve italianë të rënë në Luftën e Dytë Botërore.<ref name=":3">{{cito lajm|last1=Kuçuku|first1=Bashkim|title=Historia reale e Gjeneralit që erdhi në Shqipëri në ‘60|accessdate=15 shtator 2017|work=Gazeta Mapo|agency=Mapo|issue=655|date=13 gusht 2012|url=https://issuu.com/gazetamapo/docs/13gusht|page=10|language=sq}}</ref><ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=74}}</ref> Romani pasues, [[Përbindëshi (Roman)|''Përbindëshi'']], u botua në revistën "Nëntori", por u ndalua.<ref>{{harvnb|1=Elsie|2=1997|pages=266-267.}}</ref> Në parapërgatitjet për [[Revolucioni Kulturor|Revolucionin Kulturor]] shqiptar, ashtu si shkrimtarët e intelektualët e tjerë, u zotua të shkonte me leje krijuese në fshat.<ref name=":15">{{cite book|first=Robert|last=Elsie|date=1997|orig-date=1995|title=Histori e Letërsisë Shqiptare|translator=Abdurrahim Myftiu|place=Tirana, Peja|publisher=Dukagjini|page=265|language=sq}}</ref> Kadare u dërgua në [[Berat]] ku qëndroi dy vjet si korrespodent i gazetës "Drita", e ku u njoh me punëtorët e kombinatit të tekstilit. U ngarkua të njihej me punëtorët e kombinatit të tekstilit; duke shfrytëzuar një tregim që kish botuar në fillim të viteve '60 me titull ''Dasma e çuditshme'' dhe në njohje me realitetin e jetës, mori formë fondi i ''Lëkurës së daulles'', i cili u botua pranverën e 1967 në revistën "Nëntori"''.''<ref>{{cito uebin|title=Kadare e përçmoi ‘Dasmën’, se u pëlqye nga kritika e kohës|url=http://www.panorama.com.al/kadare-e-percmoi-dasmen-se-u-pelqye-nga-kritika-e-kohes/|website=Panorama Online|accessdate=15 shtator 2017|language=sq}}</ref> Më 1967 u caktua në delegacionin e Lidhjes së Shkrimtarëve që u dërgua në [[Republika Popullore e Kinës|Kinë]], bashkë me disa delegacione të tjera.<ref>{{harvnb|Helena|2011|p=189-191}}</ref> Në atë kohë [[Revolucioni Kulturor Kinez|Revolucioni Kulturor]] në [[Kinë]] ishte në kulm. Përvojat e tij në Kinën komuniste do t'i trajtonte më vonë në veprën e tij.<ref name="FayeKoncerti">{{cite book|last=Faye|first=Eric|title=Koncert në fund të dimrit|publisher=Onufri|date=2011|pages=vii–xii|chapter=Parathënie|language=sq}}</ref> Pas Kinës, delegacioni i Kadaresë qëndroi dy javë në Vietnam, ku lufta vazhdonte. Ditën e fundit kur po kalonin [[Mekongu|lumin Mekong]] me një trap të madh i zuri bombardimi midis lumit.<ref>{{harvnb|Helena|2011|p=189-191}}</ref> === Vitet '70, suksesi ndërkombëtar=== [[Figura:Libri - Kronikë në gur.jpg|parapamje|Kronikë në gur, 1971]] Në fillim të vitit 1970 shtëpia botuese franceze [[Albin Michel]] botoi në frëngjisht romanin [[Gjenerali i ushtrisë së vdekur|''Gjenerali i ushtrisë së vdekur'']].<ref name=":3" /><ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=142}}</ref> Ai pati jehonë të jashtëzakonshme në [[Franca|Francë]] dhe brenda tri vjetësh u përkthye në gati 20 gjuhë.<ref name=":3" /> Më tej iu rikthye prapë temave historike.<ref>{{harvnb|Apolloni|2012|p=22}}</ref> Shkroi e botoi romanet ''[[Kështjella (Ismail Kadare)|Kështjella]]'' (1970) dhe [[Kronikë në gur|''Kronikë në gur'']] (1971), të cilat u botuan në Francë njëra pas tjetrës.<ref name="Elshani">{{cito uebin|last1=Elshani|first1=Sadik|title=Jehona e veprës së Ismail Kadaresë|url=http://www.botasot.info/opinione/509436/jehona-e-vepres-se-ismail-kadarese/|website=[[Bota Sot]]|accessdate=23 janar 2018|date=31 janar 2016|language=sq|quote=Edhe per romanin "Keshtjella", Kadare gjithashtu e merr subjektin nga historia e popullit shqiptar, qendresen dhe lufterat e popullit shqiptar nen udheheqjen e heroit tone kombetar, Gjergj Kastriot Skenderbeut. [...]Romani "Keshtjella" eshte botuar ne Paris me 1972, me titull: "Daullet e shiut".[...] "Kronike ne gur" eshte botuar ne Paris me 1973.}}</ref> Gjatë këtyre viteve drejtonte po ashtu revistën e vetme në gjuhë të huaj të Lidhjes së Shkrimtarëve, "Les Lettres albanaises"''.''<ref>{{Cite web|last=Tartari|first=Eriona|title=Traduire sous le totalitarisme|url=http://www.histrad.info/langues/34-albanais/177-traduire-sous-le-totalitarisme|url-status=live|website=histrad.info|language=fr}}</ref> Pas suksesit në Francë, e caktuan deputet,<ref name="Parlamenti">{{Cite web|url=https://www.parlament.al/Files/Informacione/libri%20per%20ligjvenesit%20shqiptare%201912-2017.pdf|title=Ligjvënësit shqiptarë 1920-2005|date=2005|website=parlament.al|last=Istrefi|first=Diana|publication-place=Tiranë|pages=15-16|language=sq}}</ref> dhe pas dy vitesh u anëtarësua në [[Partia e Punës e Shqipërisë|Partinë e Punës të Shqipërisë]].<ref name="FayéFayard" /><ref name=":11">« [http://www.universalis.fr/encyclopedie/ismail-kadare/1-un-ecrivain-national-sur-la-sellette/ Ismaïl Kadaré: un écrivain national sur la sellette] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180924033433/https://www.universalis.fr/encyclopedie/ismail-kadare/1-un-ecrivain-national-sur-la-sellette/ |date=24 shtator 2018 }} » nga Jean-Paul Champseix në sitin [[:fr:Encyclopædia_Universalis|Encyclopædia Universalis]], marrë më 20 shkurt 2018.</ref><ref name=":12">{{harvnb|Morgan|2011|p=107}}</ref> Pas publikimit të dy romaneve me temë historike, Kadare u përball prapë me kritikat për shmangien e temave "aktuale", prandaj mendoi të shkruante një roman me temë prishjen e Shqipërisë me vendet tjera komuniste në dimrin e viteve 1960-1961,<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=128}}</ref> që pastaj t'i kishte duart e lira t'i rikthehej historisë dhe legjendave shqiptare për të cilat kritikohej që e kishte lënë pas dore [[Republika Popullore e Shqipërisë|Shqipërinë e Re]].<ref name="Faye"/> Romanit i vuri titullin [[Dimri i vetmisë së madhe|''Dimri i vetmisë së madhe'']]. Sapo doli në fillim të vitit 1973, në sajë të kritikave,<ref name="Faye">{{cite book |last=Faye|first=Eric |editor-last=Kadare |editor-first=Ismail |title=Dimri i vetmisë së madhe|publisher=Onufri |date=2012|language=sq|pages=vii–xii |chapter=Parathënie}}</ref> u përpunua dhe u ribotua në vitin 1977 nën titullin e ndryshuar ''Dimri i madh'' dhe u përkthye edhe në frëngjisht.<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=153-157}}</ref> === Pashallarët e kuq === Fillimin e tetorit të 1975 çoi për botim poemën [[Në mesditë Byroja Politike u mblodh|''Pashallarët e kuq'']], botimi i saj u pezullua me t'u lexuar boceti nga redaktori.<ref>{{Cite web|last=Haliti|first=Faslli|date=24 tetor 2014|title=Ismail Kadare është gjeni. Nuk njoh asnjë gjeni servil|url=http://www.respublica.al/content/intervista-poeti-faslli-haliti-ismail-kadare-%C3%ABsht%C3%AB-gjeni-nuk-njoh-asnj%C3%AB-gjeni-servil|url-status=live|access-date=9 mars 2021|website=respublica.al|language=sq|interviewer=Leonard Veizi}}</ref> Pas një autokritike,<ref>{{harvnb|Sinani|2011|p=285}}</ref> Kadare u ndëshkua me vërejtje të rëndë në kartën e regjistrimit dhe paralajmërim për përjashtim nga Partia".<ref>{{harvnb|Sinani|2011|p=243}}</ref> Iu ndalua botimi,<ref name="FayéFayard" /> dhe me propozim e bërë vetë gjatë autokritikës<ref name=":Malcolm" /> shkoi së bashku me [[Luan Qafëzezi|Luan Qafëzezin]] me "leje krijuese" fillimisht në [[Fieri|Fier]],<ref>{{Cite web|last=Gjini|first=Kozma|date=5 qershor 2018|title=Një burrë nga Myzeqeja|url=https://telegraf.al/aktualitet/nje-burre-nga-myzeqeja/|url-status=live|access-date=9 mars 2021|website=telegraf.al|language=sq}}</ref> e më pas në Seman dhe në kooperativën "Agimi" të Libofshës,<ref>{{Cite web|last=Kulla|first=Pëllumb|author-link=Pëllumb Kulla|date=2008|title=Sulmet ndaj Kadaresë|url=https://alb-club.alb-net.narkive.com/Pml3tSAv/albclub-sulmet-ndaj-kadarese|url-status=live|access-date=9 mars 2021|website=alb-club.alb|language=sq}}</ref> ku duhej të hiqte dorë nga shkrimi dhe të mësonte të "kontribonte në mënyrë produktive në të mirën e kombit".<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=66}}.</ref> I ndaluar për të shkruar romane,<ref name="FayéFayard" /> më 1978 kur u prishën marrëdhëniet me Kinën botoi përmbledhjen e parë me novela ''[[Muzgu i perëndive të stepës]]'', ''[[Ura me tri harqe]]'', ''[[Kamarja e turpit]]'' dhe ''[[Komisioni i festës]]'' në një vëllim të përbashkët. Pas arrestimit të mikut të vet, piktorit [[Maks Velo]], ia shpëtoi një pikturë nga sekuestrimi dhe djegia duke e fshehur në shtëpinë e vet.<ref name=":4">{{cite web|author=Ukaj|first=Ndue|date=2017|title=Mbi kritikët e Kadaresë|url=https://kallnori.org/mbi-kritiket-e-kadarese-nga-ndue-ukaj/|url-status=live|accessdate=6 shtator 2020|website=kallnori.org|language=sq}}</ref> Iu gjet pranë mikut të tij, poetit [[Lasgush Poradeci]] dhe i ndihmoi t'i regjistronte vajzat në universitet.<ref name=":7">{{cite web|last1=Kaloçi|first1=Dashnor|last2=Gusho|first2=Maria|title=Letra e rrallë e Lasgush Poradecit, për të bijën: Kostandinë, e shikon sa e rëndë është jeta, por ka dhe njerëz të mirë si Kadareja…|url=https://www.gazetatema.net/2019/06/26/letra-e-rralle-e-lasgush-poradecit-per-te-bijen-kostandine-e-shikon-sa-e-rende-eshte-jeta-por-ka-dhe-njerez-te-mire-si-kadareja/|date=25 qershor 2019|access-date=6 shtator 2020|language=sq}}</ref> === Vitet '80 === Në vjeshtën e 1980 vizitoi Kosovën me rastin e botimit të parë të kompletit të veprave të tij në [[Prishtinë]]. U prit institucionalisht dhe pati takime të shumta me lexues dhe intelektualë të Kosovës dhe u njoh me preokupimet e shqiptarëve.<ref name="Kraja">{{cite web|last1=Kraja|first1=Mehmet|title=Si e ndihmoi Kadareja Kosovën në rrugë letrare dhe politike|url=http://www.panorama.com.al/si-e-ndihmoi-kadareja-kosoven-ne-rruge-letrare-dhe-politike/|publisher=Panorama|date=2016|accessdate=27 gusht 2020|language=sq}}</ref> Më 17 dhjetor 1981 kryeministri i Shqipërisë [[Mehmet Shehu]] u gjet i vdekur, më pas u shpall tradhtar dhe poliagjent.<ref name=":5">{{Harvnb|Morgan|2011|pages=224-226.}}</ref><ref name="FayeKoncerti" /> Një ditë para varrimit të Shehut, shkrimtarët dhe artistët u ftuan në një ekspozitë arti ku do të merrte pjesë vetë Enver Hoxha, mirëpo Kadare nuk u ftua.<ref name=":5" /> Po atë vjeshtë kishte dorëzuar për botim romanin [[Koncert në fund të dimrit|''Koncerti'']] në faqet e të cilit përmend mënyrën me të cilën diktatori kinez [[Mao Ce Tung|Mao Ce Duni]] kishte eliminuar zëvendësin e tij Lin Biao duke e paraqitur si aksident ajror.<ref name="FayeKoncerti" /><ref name=":5" /> Në janar të vitit 1982 dritaret e shtëpisë së Kadaresë u thyen me gurë, ndërkaq para shtëpisë u organizuan mitingje duke ulëritur "Kadare, agjent i borgjezisë, agjent i Mehmet Shehut."<ref>{{Harvnb|Bejko|2007|pp=26,112}}</ref><ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=260}}</ref> Vitet 1981-1982 situata u bë e nderë, edhe për shkak të dëshmive që dhanë në hetuesi familjarët dhe bashkëpunëtorët e kryeministrit që u gjet i vdekur, Kadaresë po i përflitej akuza për sabotazh të [[Partia e Punës e Shqipërisë|Partisë]] në letërsi, art, kulturë dhe pjesëtar i grupit të Shehut.<ref name="Lame">{{cite web|title=Ekskluzive/Ish-kreu i Hetuesisë: Kadareja do dënohej si bashkëpunëtor i Mehmetit|author=Qemal Lame|url=http://www.panorama.com.al/ekskluzive-ish-kreu-i-hetuesise-kadareja-do-denohej-si-bashkepunetor-i-mehmetit44/|date=2017-03-28|language=sq|accessdate=2018-11-02}}</ref><ref name="Lame2">{{cite web|url=http://www.mapo.al/kryehetuesi-qemal-lame-sigurimi-shtetit-pergatiste-dosje-per-arrestimin-e-kadarese/|title=Kryehetuesi Qemal Lame: Sigurimi i Shtetit përgatiste dosje për arrestimin e Kadaresë|author=Qemal Lame|date=2014-02-25|language=sq|accessdate=2018-11-03|archive-date=29 tetor 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191029132946/http://www.mapo.al/kryehetuesi-qemal-lame-sigurimi-shtetit-pergatiste-dosje-per-arrestimin-e-kadarese/|url-status=dead}}</ref> Në një mbledhje të fshehtë të shtatorit 1982, Hoxha e përmend si pjesë të një grupit të Lubonjës dhe Paçramit.<ref>{{Harvnb|Bejko|2007|pp=26}}</ref> Duke iu bërë bashkë akuzat si bashkëpunëtor i Shehut dhe përmbajtja e romanit ''Pallati i ëndrrave'', qe gati për t'u dënuar, por i shpëtoi arrestimit për shkak të njohjes ndërkombëtare.<ref name="Berisha">{{cite interview|date=23 mars 2017|title=Berisha e pranon për herë të parë: hapëm depot e armëve më '97, ja pse|url=http://www.panorama.com.al/rrefimi-ndryshe-i-sali-berishes-a-ka-qene-mjek-personal-i-kapos-pse-u-arrestua-fatos-nano344/|access-date=13 shtator 2017|website=Panorama Online|language=sq}}</ref> Në një shkrim të revistës franceze ''Lire'', [[Bernard Pivot]] shkroi se [[Franca]] ishte e shqetësuar për faktin që Kadare nuk po i përgjigjej ftesës për të shkuar në [[Parisi|Paris]], duke shkruar "Ne presim Ismail Kadarenë dhe jo kokën e tij në pjatë ...".<ref>{{harvnb|Helena|2011|p=388}}</ref><ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=261}}</ref> Më 1983 e lejuan t'i përgjigjet ftesës franceze dhe të vizitojë Francën pa familje ndërsa gruaja dhe vajzat mbaheshin në Shqipëri si mjet presioni.<ref name="Polovina">{{Cite web|url=http://www.panorama.com.al/polovina-nxjerr-letrat-pse-su-lejua-kadare-ne-kongresin-e-parisit/|title=Polovina nxjerr letrat pse s'u lejua Kadare në Kongresin e Parisit|website=panorama.com.al|publisher=[[Panorama]]|date=28 gusht 2017|language=sq}}</ref> Romani i radhës [[Nata me hënë|''Nata me hënë'']] i dalë në fillim të 1985, u ndalua.<ref>{{cite web|url=http://www.elsie.de/pdf/reviews/R1994KadareClaire.pdf|title=Ismail Kadare: A moonlit night|last=Elsie|first=Robert|date=1994|website=Robert Elsie|access-date=13 shtator 2017|language=sq}}</ref> Të nesërmen e vdekjes së diktatorit, më 10 prill, anëtarë të Lidhjes së Shkrimtarëve, Byrosë Politike dhe Komitetit Qendror të Partisë Komuniste organizuan me ngut një mbledhje për të dënuar romanin e fundit të tij.<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=277-278}}</ref> === Nën Ramiz Alinë (1985-1989) === Romanin tjetër "[[Vajza e Agamemnonit]]", ku në mënyrë të hapur shpreh mendime kundër regjimit komunist, e shkroi më 1985 dhe bashkë me disa vepra të tjera antikomuniste e nxori fshehtas jashtë shtetit nëpërmjet botuesit dhe mikut të tij francez [[Claude Durand]], me udhëzimin që të botoheshin në rast se Kadare pësonte ndonjë "aksident" në Shqipëri.<ref>{{cite book|last=Durand|first=Claude|url=https://archive.org/details/agamemnonsdaught00kada|title=Agamemnon's Daughter: A Novella and Stories|date=2006|publisher=Arcade Publishing|isbn=978-1-559-70788-6|pages=ix–xii|language=en|translator-last=Bellos|translator-first=David|chapter=About Agamemnon's Daughter: Adapted from the Publisher's Preface to the French Edition}}</ref> Me qëllim që t'i bënte të njohur perëndimit situatën në Shqipëri, i dha botuesit të tij francez të dhëna të detajuara mbi burgjet dhe kampet e internimit të Shqipërisë komuniste të cilat më pas u botuan në një gazetën ''L'Express'' në [[Parizi|Paris]].<ref>{{harvnb|Sinani|2011|p=288}}</ref> Në vitin 1986 botoi romanin [[Krushqit janë të ngrirë|''Krushqit janë të ngrirë'']] që fliste për dhunën dhe terrorin që përdornin serbët kundër shqiptarëve në Kosovë. Romani ishte frymëzuar nga demonstratat e shqiptarëve të Kosovës më 1981.<ref name="Kraja" /> Në vitin 1988 u bë anëtar i Institutit Francez.<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=288}}</ref> Në vitin 1989 ishte në listën e 12 të ftuarve personalë, të presidentit francez [[François Miterrand]] në kremtimin e 200 vjetorit të [[Revolucioni francez|Revolucionit francez]], me ç'rast Ramiz Alia nuk mori fare ftesë. Atje Kadare u takua me personalitete të kulturës dhe të politikës, mes të cilëve dhe me presidentin e Jugosllavisë, sllovenin Janez Dërnovshek, me të cilin bisedoi për çështjen e Kosovës. Me 22 korrik u ftua të hajë mëngjes me presidentin Miterran në pallatin presidencial francez, Elize.<ref>{{Cite web|url=https://dosja.al/zoti-kadare-jam-i-lumtur-tiu-kem-prane-ne-festimet-e-200-vjetorit-te-frances-letra-e-89-es-e-presidentit-mitterand-qe-kishte-ftuar-35-kryetar-shtetesh-dhe-harruar/|date=2012|website=dosja.al|last=Kaloçi|first=Dashnor|language=sq|accessdate=25 gusht 2020|title=“Zoti Kadare, jam i lumtur t’iu kem pranë në festimet e 200-vjetorit të Francës”/ Letra e ’89-ës e Presidentit Mitterand, që kishte ftuar 35 kryetar shtetesh dhe “harruar” Ramiz Alinë}}</ref> === Rënia e komunizmit (1989-1991) === Në vitin 1989 autoritetet e caktuan zv/kryetar të Frontit Demokratik.<ref name=":14">{{harvnb|Morgan|2011|p=289}}</ref> Duke shfrytëzuar famën e tij në Shqipëri dhe jashtë saj bëri deklarata gjithnjë e më të zëshme mbi domosdoshmërinë e ndryshimeve, veçanërisht në fushën e të drejtave të njeriut. Në parathënien e romanit të guximshëm ''[[Thikat]]'' (1989) nga [[Neshat Tozaj]] që denonconte shkeljet e Sigurimit, Kadare pohoi se vetëm duke pranuar dhe korrigjuar gabimet e mëparme mund të ecte Shqipëria përpara. Në shkurt 1990 Kadare kërkoi një takim me Ramiz Alinë ku i kërkoi të respektonte të drejtat e njeriut, të zbatonte reforma demokratike, reforma ekonomike dhe të hapej ndaj botës së jashtme.<ref name="Banac">{{cite book|title=Eastern Europe in Revolution |author=Ivo Banac|year=2019|language=en|pages=194-198}}</ref> Në fund të tetorit të vitit 1990 u lejua të ikte për mjekim në Francë sipas një burimi,<ref name="RoszkowskiKofman">{{Cite book|last=Roszkowski|first=Wojciech|title=Biographical Dictionary of Central and Eastern Europe in the Twentieth Century|last2=Kofman|first2=Jan|publisher=Routledge|year=2016|isbn=9781317475941|pages=418-419|language=en}}</ref> sipas një tjetri e iku me vizë të rregullt për gjithë familjen e tij.<ref name="Laço"/> Ikja e tij u mirëprit nga ata që donin demokratizimin e Shqipërisë, kurse pas arratisjes u shpall tradhtar dhe [[Ramiz Alia]] kërkoi ndjekjen penale të tij. ATSH deklaroi: "Kadare dezertoi!".<ref name="Lame"/> Disa intelektualë, përkundër rrezikut që u kanosej, e përkrahën publikisht Kadarenë, të cilin autoritetet e kishin shpallur tradhëtar. Për shkak të popullaritetit të tij, autoritetet nuk gjetën përkrahje të mjaftueshme kundër tij dhe librat e tij nuk u ndaluan.<ref name="Banac"/><ref name="Laço">{{Cite web|last=Laço|first=Teodor|authorlink=Teodor Laço|date=1 tetor 2012|title=Kadare më tha: sakrifikohen më lehtë tre byroistë se sa unë: dy situatat kritike për Ismail Kadarenë, Pleniumi IV dhe arratisja në Francë: [raportet e shkrimtarit me regjimin]|url=http://shekulli.com.al/5050/|url-status=live|website=shekulli.com.al|publisher=[[Shekulli (gazetë)]]|issue=3810|pages=4-5|language=sq|interviewer=[[Leonard Veizi]]}}</ref> Pak ditë pas arratisjes së Kadaresë, në një konferencën kombëtare të letrarëve e artistëve të rinj në Korçë, ku morën pjesë me qindra, u përshëndet me brohorima emri i shkrimtarit, arratisja e të cilit e kishte bërë të ndaluar përmendjen e emrit të tij.<ref name="Zogaj">{{cite web|first=Preç|last=Zogaj|authorlink=Preç Zogaj|title=Poeti dhe njeriu me zemër të bardhë|url=http://www.panorama.com.al/prec-zogaj-rrefen-takimin-me-shkrimtaret-pas-arratisjes-se-kadarese-ne-91-qendrimi-ndryshe-i-dritero-agollit/|publisher=Panorama|date=2020|accessdate=6 shtator 2020|language=sq}}</ref> === Në tranzicion === Pasi la Tiranën dhe aplikoi për azil politik në [[Franca|Francë]], mundi të ushtrojë profesionin e tij në liri të plotë. Mërgimi i tij në Paris qe i frytshëm dhe i mundësoi sukses të mëtejshëm, si në shqip ashtu edhe në frëngjisht.<ref>{{Cite book|url=http://www.elsie.de/pdf/articles/A2005AlbWritingEnglTrans.pdf|title=Modern Albanian Literature and its reception in the english-speaking world (lecture)|last=Elsie|first=Robert|year=2005|language=en|access-date=1 nëntor 2018|archive-date=22 dhjetor 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191222003908/http://www.elsie.de/pdf/articles/A2005AlbWritingEnglTrans.pdf|url-status=dead}}</ref> Pas fitores së Partisë Demokratike në vitin 1992, Kadare u kthye në Shqipëri.<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=292}}</ref> Nga viti 1990 e më pas vepra e tij bëhet shprehja më e fuqishme e vlerave gjuhësore dhe artistike të shqipes letrare, brenda dhe jashtë vendit. Letërsia e Ismail Kadaresë pas vitit 1990 bart të njëjtat tipare thelbësore të asaj të mëparshme: frymën etnografike dhe shpërfaqjen e identitetit shqiptar, duke shtuar lirinë e autorit për të trajtuar tema që më parë nuk mund të trajtoheshin lirshëm. Në vitin 1996 u pranua në ''Akademinë e shkencave sociale dhe politike'' në Francë, ku zëvendësoi filozofin [[Karl Popper]]. Nga viti 1994 deri 2004 shtëpia botuese franceze Fayard botoi veprën komplete të Kadaresë në frëngjisht dhe shqip. Gjatë viteve të 90-ta ai ndihmoi botimin e shumë autorëve shqiptarë në Francë, qoftë duke ua sugjeruar botuesve francezë, qoftë duke ua shkruar parathëniet. Në vitet '90 Kadare loboi për [[Kosova|Kosovën]] dhe përkrahu bombardimet e NATO-s kundër Serbisë. Ndër vite ka deklaruar se ka hequr dorë nga shkrimi i poezive (1997) dhe letërsisë artistike (2011).<ref>{{cite interview|title=Ismail Kadare: Kam vendosur të heq dorë nga letërsia|url=http://www.arkivalajmeve.com/ISMAIL-KADARE-Kam-vendosur-te-heq-dore-nga-letersia.1047134575/|date=2011|publisher=Koha Jonë|interviewer=[[Blendi Fevziu]]|language=sq}}</ref> == Jeta private == Kadare është martuar me shkrimtaren, [[Helena Kadare]], dhe kanë dy vajza. E madhja, Gresa, gjatë viteve '80 shoqërohej me bashkëmoshatarin Renato Rrapi - marrëdhënie e cila u ndërpre sipas të ëmës së Renatos - [[Janulla Rrapi|Janullës]], nga familja Kadare. Po sipas Janulla Rrapit me ndërhyrjen e Kadaresë që ua la në dorë sigurimsave, familja Rrapi u dënua me 5 vjet internim në Kosovë të Madhe dhe i biri pas torturave përfundoi në spital psikiatrik dhe e lanë invalid të përjetshëm. Për këtë ngjarje, Janulla Rrapi shkroi librin ''Djali i ëndrrës së vrarë.'' Sipas Kadaresë, siç e portretizoi tek vepra ''[[Pesha e kryqit]]'' botuar në Francë pas ikjes nga Shqipëria, portretizohet si ndjekje që i bënte Sigurimi i Shtetit.<ref>{{Cite web|url=https://sot.com.al/intervista/janulla-rrapi-ja-si-e-organizoi-ismail-kadare-kurthin-ndaj-meje-me-sigurimsit-q%C3%AB-kishte|title=Ja si e organizoi Ismail Kadare kurthin ndaj meje me sigurimsit që kishte fshehur në shtëpi|date=13 nëntor 2013|website=sot.com.al|publisher=[[Sot (gazetë)]]|last=Rrapi|first=Janulla|interviewer=Anila Dodaj|language=sq}}</ref> Sipas ish-hetuesit të çështjes, Riza Hiska, Kadare i kishte kërkuar që djali të mos arrestohej pasi i kishte dhunuar shtëpinë.<ref name=":Riza">{{Cite web|url=http://forumi.shqiperia.com/threads/milo-vs-kadare.14349/page-5|title=Renato Rrapi u përdor për shantazh ndaj Kadaresë": Riza Hicka, ish-hetuesi i çështjes zbulon faktin|date=2006|publisher=Tirana observer. - Nr. 249, 21 tetor, 2006|website=forumi.shqiperia.com|interviewer=Roland Qafoku dhe Dorina Topollaj|pages=2-3|language=sq}}</ref> Gresa mbaroi Fakultetin e Shkencave ë Natyrës, në Francë vijoi dhe kreu studimet në Universitetin e Sorbonës dhe punon si shkencëtare dhe pedagoge në Francë.<ref name=":Riza" /> E vogla, Besiana ka qenë ambasadore e përhershme e Shqipërisë në [[UNESCO]],<ref>{{Cite web|url=https://www.gazetaexpress.com/lajme/a-e-keni-ditur-se-vajza-e-ismail-kadares-eshte-ambasadore-e-perhershme-ne-unesco-139058/?archive=1|title=A e keni ditur se vajza e Ismail Kadaresë është ambasadore e përhershme në Unesco?|website=gazetaexpress.com|date=22 tetor 2015|language=sq|access-date=4 nëntor 2018|archive-date=19 qershor 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160619195230/http://www.gazetaexpress.com/lajme/a-e-keni-ditur-se-vajza-e-ismail-kadares-eshte-ambasadore-e-perhershme-ne-unesco-139058?archive=1|url-status=dead}}</ref> e liruar nga detyra më 2016 u emërua ambasadore e Shqipërisë pranë [[Organizata e Kombeve të Bashkuara|Organizatës së Kombeve të Bashkuara]], duke mbuluar edhe përfaqësuesen e Shqipërisë në [[Kuba|Kubë]], jo rezidente.<ref>{{Cite web|url=http://zeri.info/aktuale/83923/vajza-e-kadarese-emerohet-ambasadore-e-shqiperise-ne-okb/|title=Vajza e Kadaresë emërohet ambasadore e Shqipërisë në OKB|date=4 prill 2016|website=zeri.info|language=sq}}</ref> == Vepra == Gjatë viteve '60 në shkrimet e kritikës zyrtare kryesisht injorohet ose përmendet rrallë, në kontrast me shkrimtarët e mëdhenj të kohës të cilët kritika i pëlqente.<ref>{{harvnb|Apolloni|2012|p=34}}</ref> Në vitet '60 ishte i çmuar realisht për talentin e tij nga Todi Lubonja dhe Fadil Paçrami.<ref name=":9">{{Cite journal|last=Lubonja|first=Liri|author-link=Liri Lubonja|date=19 qershor 2015|title=Kadare prishi miqësinë me ne, do të "pastrojë" biografinë|url=http://www.panorama.com.al/267503/|journal=[[Panorama]]|language=sq}}</ref> Pas njohjes ndërkombëtare konsiderohej si shkrimtar i talentuar, por talenti i të cilit anonte kah dekadenca dhe subjektivizmi.<ref>{{harvnb|Morgan|2011|p=143}}</ref> Sipas disa studjuesve të veprës së tij, Kadare u përpoq të shkruajë letërsi normale në një vend jonormal (Shqipëria komuniste mund të krahasohej vetëm me Korenë e Veriut ose Bashkimin Sovjetik gjatë viteve '30),<ref name=":19" /> duke e quajtur veprën e tij ''letërsi rezistence,''<ref>Jose Carlos Rodrigo Breto, Revista Ex Libris, Tiranë, 30 nëntor 2018, fq 10</ref> sfidoi [[realizmi socialist|realizmin socialist]] me realizëm subjektiv.<ref>{{harvnb|Apolloni|2012|p=20}}</ref> Iu shmang realizmit socialist dhe censurës shtetërore përmes mjeteve alegorike, simbolike, historike dhe mitologjike.<ref>{{harvnb|1=Shatro|2=2016|pages=8, 51}}</ref> Për [[Robert Elsie|Elsie]], ai shfrytëzoi çdo rast për të sulmuar regjimin në veprat e tij nëpërmjet alegorive politike, të cilat kuptoheshin nga lexuesit e edukuar shqiptarë.<ref name=":19">{{cite book|author1=Robert Elsie|authorlink1=Robert Elsie|title=Albanian Literature: A Short History|date=2005|publisher=I.B.Taurus|place=Londër|isbn=1-84511-031-5|pages=182–183|url=https://books.google.com/books?id=ox3Wx1Nl_2MC&printsec=frontcover&dq=albanian+literature&hl=de&sa=X&ved=0ahUKEwif6oeQqozYAhXIaFAKHTfYAi0Q6AEIJjAA#v=onepage&q=conformist&f=false|language=en}}</ref> Duke u njohur për këtë shmangie nga [[realizmi socialist]] veprat e tij u përkthyen dhe u pritën mirë nga kritikët dhe lexuesit anembanë botës. Ai krijoi një vepër me karakter universal por që rrënjët i ka thellë në tokën shqiptare.<ref>{{cito uebin|last1=Gappy|first1=Shusha|date=27 shkurt 1999|title=The Books Interview: Ismail Kadare - Enver's never-never land|url=http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/the-books-interview-ismail-kadare-envers-never-never-land-1073473.html|accessdate=30 shtator 2017|website=The Independent|language=en}}</ref> Kadare konsiderohet nga disa si një nga shkrimtarët dhe akademikët më të shquar evropianë të shekullit të 20-të, si dhe një zë universal kundër totalitarizmit. Prozën e tij e karakterizojnë përgjithësimet e gjera historiko-filozofike, subjekti i ngjeshur dhe mendimi i thellë i shprehur shpesh me anë të parabolës, mbi bazën e asociacionit apo të analogjive historike. Temë qendrore e veprave të tij është totalitarizmi, mekanizmat e tij dhe kompliciteti që e bën atë të mundur.<ref name="Asturias">{{cite web|author=Fundacion Princessa de Asturias|date=24 qershor 2009|title=Ismaíl Kadare, Prince of Asturias Award Laureate for Literature|url=http://www.fpa.es/en/cargarAplicacionNoticia.do?identificador=163|publisher=Fundacion Princessa de Asturias|language=es|accessdate=11 korrik 2017}}</ref> === Poezi === Vëllimi i tij i parë poetik i titulluar ''Frymëzime djaloshare'' u botua më 1954. Më pas do t'i botoheshin ''Ëndërrimet'' (1957), ''Shekulli im'' (1961),<ref name=":6" /> ''Poemë blindazh'' (1962)<ref>{{Cite web|title=Realizmi Socialist, si uzinë e prodhimit të urrejtjes ideologjike|url=http://www.respublica.al/2017/04/15/realizmi-socialist-si-uzin%C3%AB-e-prodhimit-t%C3%AB-urrejtjes-ideologjike|last=Krasniqi|first=Milazim|authorlink=Milazim Krasniqi|date=15 prill 2017|website=respublica.al|language=sq}}</ref> dhe më i çmuari ''Përse mendohen këto male'' (1964),<ref name=":6">{{Cite book|title=Biographical Dictionary of Central and Eastern Europe in the Twentieth Century|last=Wojciech Roszkowski|first=Jan Kofman|publisher=Routledge|year=2016|isbn=9781317475941|pages=418-419|language=en}}</ref> ''Motive me diell'' (1968) dhe ''Koha'' (1976). Që në vitin 1966 trajtoi në poezi temën e Kosovës,<ref name="Kraja"/> ashtu edhe për Vietnamin.<ref>{{Harvnb|Myftaraj|2008|pages=7-17.}}</ref> === Prozë === Ideja e romanit ''Gjenerali i ushtrisë së vdekur'' (1963) është shpirti liridashës i popullit shqiptar. Temën e shpirtit të pamposhtur të shqiptarëve nëpër shekuj autori e trajtoi edhe në romanin&nbsp;Kështjella&nbsp;(1970). Në romanin&nbsp;Kronikë në gur&nbsp;(1971) Kadare kritikoi psikologjinë provinciale dhe traditat prapanike. Probleme të rëndësishme të historisë janë trajtuar edhe në përmbledhjet me tregime e novela&nbsp;Emblema e dikurshme&nbsp;(1977),&nbsp;Ura me tri harqe&nbsp;(1978) dhe Gjakftohtësia&nbsp;(1980). Më 1981 botoi në një përmbledhje të përbashkët romanet ''[[Prilli i thyer]]'', ''[[Kush e solli Doruntinën]]'' së bashku me dy kapitujt e parë të romanit ''[[Pallati i ëndrrave]]'' në trajtë [[novela]]sh.<ref name="PallatiiËndrrave">{{cite book|last=Kuçuku|first=Bashkim|url=https://archive.org/details/pallatiiendrrave0000kada|title=Pallati i ëndrrave|date=1999|publisher=Onufri|isbn=99927-30-31-5|pages=[https://archive.org/details/pallatiiendrrave0000kada/page/199 199]–200|language=sq|chapter=Kryevepra e fshehur: odise kadareane}}</ref> Vepra bënte fjalë për një shtet totalitar, që në shikim të parë dukej si [[Perandoria Osmane]], por shpejt e vunë re atmosfera e frikës, arrestimeve dhe burgosjeve ishte e ngjashme me Shqipërinë komuniste.<ref name="Joachim Röhm">{{cite web|author=Röhm|first=Joachim|title=Nachwort zum Palast der Träume|url=http://www.joachim-roehm.info/palast_nachwort.pdf|url-status=live|website=joachim-roehm.info|language=de|accessdate=13 shtator 2017}}</ref> Ka shkruar tregime me temën e Sigurimit në revistën "[[Në shërbim të popullit (revistë)|Në shërbim të popullit]]".<ref name=":17" /> === Eseistikë === Më 1971 botoi ''[[Autobiografia e popullit në vargje]]'', ku trajtoi poezinë dhe legjendat popullore.<ref name="RoszkowskiKofman"/> Në sprovën ''[[Eskili, ky humbës i madh]]'' paraqet atë që vetë quan "tragjedinë shqiptare", që është ngelja anash historisë pas periudhës romake dhe bizantine. Qëndrim të cilin vijoi ta mbante edhe pas rënies së komunizmit, që çoi drejt polemikave të disafishta me akademikun [[Rexhep Qosja]].<ref>{{Cite book|last=Morgan|first=Peter|title=The Novel and Europe|publisher=Springer|year=2016|isbn=9781137526274|editor-last=Hammond|editor-first=Andrew|pages=106|language=en|chapter=The European Origin's of Albania in Ismail Kadare's ''The File on H''}}</ref> Në fund të viteve '80 do t'i bënte parathënie sprovës ''[[Uragani i ndërprerë|Ardhja e Migjenit në letërsinë shqipe]]'' botuar së pari më 1990 në mënyrë të pavarur në [[Prishtina|Prishtinë]].<ref>{{Cite web|url=http://www.genchoti.com/artikuj/91-si-e-ka-sjell-migjenin-ne-letersine-shqipe-ismail-kadare/|title=Si e ka sjell Migjenin ne letërsine shqipe Ismail Kadare?|date=2015|website=genchoti.com|last=Hoti|first=Genc|language=sq}}</ref> === Përkthime === Një ndër fushat më pak të lakuara të veprimtarisë së Kadaresë janë përkthimet, hulli të cilën e nisi më 1955, kur shqipëroi poemat ''Lisi, Fëminija, Në pyllin afër fronit, Katjusha, Pranvera,'' etj. të shkrimtarit rus M. Isakovski. Autorë të tjerë të shqipëruar prej tij janë: Eskili, Heminguej, Pushkin, Majakovski, Eminescu, Gogol, Esenin, Mihallkov, Shçipaçov, Mickieviç, Buske, Sendrar, Bodler, Andrade, Vijon, Kejler, Seferis, Kavafis, Elitis, Li Bo, Du Fu, Jan Czjun, etj.<ref name="Jorina" /> === Retushime === Sipas studiueses [[Kinez|kineze]] <ins>[[Ke Jing (albanologe)|Ke Jing]]</ins>, ka retushuar disa nga veprat e tij. Në rastin e veprës ''Kështjella'', vepra që përshkruante luftën kundër osmanëve është shndërruar në një betejë fetare ku janë shtuar elementët kishtarë duke e paraqitur Shqipërinë sikur ka dhënë kontribut të madh në Mesjetë për mbrojtjen e Evropës. Sipas studjueses kjo gjë nuk mund të bëhej kur ka shkruar veprën, sepse nuk mund t'i jepej aq rëndësi elementit fetar.<ref>{{Cite web|url=http://tvklan.al/a-i-retushoi-ismail-kadare-veprat-e-tij/|title=A i retushoi Ismail Kadare veprat e tij?|website=tvklan.al|date=22 janar 2018|language=sq}}</ref><ref>{{Cite journal|last=Jing|first=Ke|date=23 janar 2018|title=Roli i Kadaresë në identitetin shqiptar dhe retushimi i veprave të tij! (titull editorial)|journal=[[Shekulli (gazetë)]]|interviewer=Valeria Dedja|language=sq}}</ref> Konstatim i bërë edhe nga studjuesi i shkrimtarit, [[Shaban Sinani]], që vëren se tek ''Nëpunësi i pallatit të ëndrrave'' personazhi e ka Ebu Qerimi në variantin e parë dhe Mark Alemi në variantin e dytë.<ref>{{Cite book|title=Etnos në epos: studim monografik|last=Sinani|first=Shaban|authorlink=Shaban Sinani|publisher=Naimi|year=2011|isbn=9789928109026|pages=123|language=sq|location=Tiranë}}</ref> [[Kristo Frashëri]] rishkrimet e veprave letrare të Kadaresë i sheh si trashëgimi të regjimit komunist, në analogji me ndryshimin e referateve që bënte Enver Hoxha sa herë që Partia e Punës e ndryshonte orientimin e politikës së jashtme të saj. Ky ndryshim i pjesëve me përmbajtje realizmin socialist për t'ia përshtatur shijeve postkomuniste do ta dëmtojë si shkrimtar, sipas Frashërit.<ref name=":KFrasheri">{{Cite journal|last=Frashëri|first=Kristo|date=2 tetor 2006|title=Kadare ngatërron gjakmarrjen shqiptare: ku gabon shkrimtari në veprat e fundit të tij|journal=Gazeta shqiptare|volume=3652|pages=8-9|language=sq}}</ref> Me ribotimin e sprovës ''Ardhja e Migjenit'' më 2015 vetë autori dha shpjegime për retushimin e saj, në dritën e rrethanave kur u shkrua dhe kur e rishkroi.<ref name=":13">{{Cite web|url=http://www.panorama.com.al/ribotohet-libri-per-migjenin-kadare-pse-e-kam-retushuar/|title=Ribotohet libri për Migjenin, Kadare: pse e kam retushuar.|date=2015|publisher=Panorama|website=panorama.com.al|language=sq}}</ref> == Marrëdhëniet me pushtetin == Sipas mikut të tij, shkrimtarit, skenaristit dhe ish-ministrit Teodor Laço në një intervistë shprehet "Në sytë e njeriut të zakonshëm që nuk kishte qenë afër tij dhe që nuk mund t’i dinte dertet, hallet, atmosferën përgjuese që e rrethonte, Kadareja shihej si një njeri i privilegjuar."<ref name="Laço" /> Në vitet '60 i çmuar realisht për talentin e tij, e përkrahën figura të tilla si [[Todi Lubonja]] dhe [[Fadil Paçrami]],<ref name=":9" /><ref>{{Cite journal|last=Peci|first=Admirina|date=24 dhjetor 2014|title=Raporti fshikullues i Razi Brahimit: Si do të fundosej Kadare e Paçramin|url=https://shqiptarja.com/lajm/raporti-fshikullues-i-razi-brahimit-br-si-do-te-fundosej-kadare-e-pacramin|journal=[[Shqiptarja.com]]|language=sq|volume=Dossier}}</ref> të cilëve kur qenë të dëbuar nga kryeqyteti dhe në përpunim nga [[Sigurimi i Shtetit|Sigurimi]], i përmend në një artikull duke i denoncuar si "anti-shqiptarë dhe kozmopolitanë" më 1974.<ref>{{Cite web|last=Demalia|first=Ilir|date=2 dhjetor 2016|title=K. 101|url=https://www.radiandradi.com/k-101-nga-ilir-demalia/|url-status=live|access-date=17 mars 2021|website=radiandradi.com|language=sq}}</ref> Qe deputet në Kuvendin Popullor për tri legjislatura (1970-1982).<ref>{{Cite web|title=Ismail Kadare|url=http://akad.gov.al/ash/pdf/cv/I.Kadare.pdf|url-status=live|access-date=9 mars 2021|website=akad.gov.al|language=sq}}</ref><ref name=":10">{{Cite journal|last=Constatine|first=Peter|date=13 mars 2021|title=Çfarë ka mbetur pa u thënë: Si Kadareja i shpëtoi censurës, por përvetësoi stilin që ajo i mësoi|url=https://exlibris.al/wp-content/uploads/2021/03/EXLIBRIS-121.pdf?fbclid=IwAR29KZJHCdShjaK3EDPUZRK3iMqFsv-8lLU-HrLY9mf7rlotGWUKLbSB-p4|journal=Ex Libris|language=sq|issue=121|pages=5|translator=[[Granit Zela]]}}</ref> U anëtarësua në Partinë e Punës më 1972; studjuesit shkruajnë se e bënë deputet pa e pyetur fare dhe e detyruan të futej në parti, vendime që për shkak të mungesës së lirisë, Kadare nuk mund t'i kundërshtonte pa pasur pasoja më pas.<ref name="FayéFayard" /><ref name=":11" /><ref name=":12" /> Me romanin ''Dimri i madh'', Kadaresë iu forcua pozita si shkrimtar i brendshëm partisë, por qe po ashtu romani që sipas tij e shpëtoi fizikisht.<ref name=":15" /> Ndaj kritikave që buruan nga strukturat shtetërore, e mbrojti vetë diktatori Enver Hoxha.<ref>{{Harvnb|Myftaraj|2008|pages=60-121.}}</ref> Historiani anglez Noel Malcolm ia ka sjellur në dukje gjatë një polemike se megjithëse u "internua" me propozimin e vetë atij, vijoi të ishte deputet.<ref name=":Malcolm" /> Komoditetet që i kishte mundësuar regjimi qenë një shtëpi e bollshme, tashmë e shndërruar në muze,<ref>{{Cite web|last=Vata|first=Ilir|date=9 gusht 2019|title=Foto: shtëpia muze e Ismail Kadaresë pushton Le monde|url=https://ata.gov.al/2019/08/09/foto-shtepia-muze-e-ismail-kadarese-pushton-le-monde/|url-status=dead|access-date=12 mars 2021|website=ata.gov.al|language=sq|archive-date=3 shkurt 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220203021343/https://ata.gov.al/2019/08/09/foto-shtepia-muze-e-ismail-kadarese-pushton-le-monde/}}</ref> makinë,<ref name=":17" /><ref name="Laço" /> dhe ka qenë ndër të paktët intelektualë që gëzonte lirinë për të udhëtuar jashtë shteti,<ref name=":10" /><ref>{{Cite web|last=Demalia|first=Ilir|date=11 mars 2021|title=I.K, koha për të fabrikuar dhe thënë të pavërteta|url=https://www.oranews.tv/i-k-koha-per-te-fabrikuar-dhe-thene-te-paverteta/?fbclid=IwAR1ZJQcIGaHc4OS0arVjdinV_5afNxxxQwgwGdFl-cQuQxgrAmqGJEssR9Q|url-status=live|access-date=13 mars 2021|website=oranews.tv|language=sq}}</ref> kur shumica e shkrimtarëve rrinin të izoluar në Shqipëri.<ref>{{Cite book|last=Elsie|first=Robert|url=http://www.elsie.de/pdf/B1996StudiesAlbLit.pdf|title=Studies in modern Albanian literature and culture|publisher=East European Monographs|year=1996|isbn=9780880333528|pages=22|language=en|chapter=Evolution and revolution in modern Albanian literature}}</ref> Më 1989 u emërua zv/kryetar i Frontit Demokratik, gjithnjë pa dëshirën e tij sipas studjuesve.<ref name=":14" /> Kristo Frashëri e përshkruan si ndër gjërat pozitive të Enver Hoxhës që i dha "mundësinë, për të mos thënë përkrahjen" bashkëqytetarit të vet nga po e njëjta lagje, natyrisht pa i mohuar talentin, që të bëhej shkrimtar i madh. Duke e parë si përkrahje edhe vënien në dispozicion të përkthyesit Jusuf Vrioni dhe se pa subvencionimin e regjimit komunist dhe lejen e diktatorit vepra e shkrimtarit nuk do t'i kalonte kufijtë.<ref name=":KFrasheri" /> Liri kjo që përshfaqej tek letërsia e udhëtimeve, që e bënte prurës dhe ofrues të perceptimit të ''Tjetrit'' fenomenologjik.<ref>{{Cite journal|last=Çali|first=Edmond|date=2017|title=Tjetri në letrat shqiptare të realizmit socialist: letërsia e udhëtimit, poezia e angazhuar dhe kritika e angazhuar. Rasti i Ismail Kadaresë dhe Gent Arbanës|url=https://www.ceeol.com/search/article-detail?id=734206|journal=Seminari Ndërkombëtar për Gjuhën, Letërsinë dhe Kulturën Shqiptare|language=sq|issue=35|pages=603-616}}</ref> Sipas ish-kryeministrit [[Sali Berisha]], Kadare ka qenë konformist në një shkallë të caktuar.<ref name="Berisha" /> Kritikët e tij shkuan aq larg sa marrëdhënien që pati me regjimin komunist ta përkufizonin "diktatura Hoxha-Kadare".<ref>{{cite web|last=Röhm|first=Joachim|title=Ismail Kadare, Kurz Vorgestellt|url=https://de.wikipedia.org/wiki/Diskussion:Ismail_Kadare|date=2017|language=de}}</ref> == Nderime == Kadare është shkrimtari i vetëm shqiptar me njohje ndërkombëtare të gjerësishme<ref>{{Cite web|url=http://www.elsie.de/pdf/articles/A2001CountriesCultures.pdf|title=Albania: Countries and Cultures|date=2001|publisher=Macmillan Library Reference|last=Elsie|first=Robert|trans-title=Shtetet dhe kulturat e tyre. Vol. 1. ''Melvin Ember & Carol R. Ember''|pages=12-22|isbn=0-02-864947-8|language=en}}</ref> dhe është përkthyer në 45 gjuhë.<ref>{{harvnb|Shatro|2016|p=8}}</ref> Para Kadaresë, [[letërsia shqipe]] njihej pak në botë,<ref>{{harvnb|Shatro|2016|p=7}}</ref> falë tij u bë e njohur, e lexuar dhe e çmuar. Për herë të parë në historinë e vet, nëpërmjet saj letërsia shqipe është integruar në letërsinë evropiane dhe botërore, dhe përfaqësohet denjësisht në hartën e tyre.<ref name="Kuçuku2">{{cite book|author=Bashkim Kuçuku|title=Kadare në gjuhët e botës|publisher=Onufri|year=2015|location=Tirana|p=8-9|language=sq}}</ref> Letërsia e Kadaresë ka dhënë një kontribut të çmuar në krijimin e gjuhës dhe letërsisë kombëtare.<ref name="Bardhyli" /> [[Skeda:Building with cubes 08.jpg|parapamje|180px|Pallati i Kadaresë ([[Pallati me kuba]]) në Tiranë]] Është laureat i shumë çmimeve letrare kombëtare dhe ndërkombëtare. Në vitin [[1992]] u vlerësua me [[Prix Mondial Cino Del Duca]]. Në vitin [[2005]] fitoi çmimin "Man Booker Prize" i nominuar krahas nobelistëve [[Günter Grass]], [[Garbiel Garcia Marquez]], [[Kenzaburo Oe]] etj. Kryetari i jurisë e arsyetoi vendimin për t'i dhënë çmimin Kadaresë me fjalët: "Ismail Kadare është një shkrimtar që hedh në hartë një kulturë të tërë: historinë e saj, dëshirën, folklorin, politikën, fatkeqësitë. Ai është një shkrimtar universal me traditë rrëfimi që shkon deri tek Homeri". Në vitin [[2009]] u nderua me çmimin spanjoll Princi i Asturias për Artet - çmimi më i rëndësishëm letrar në vendet spanjolle, dhe një nga çmimet letrare më prestigjoze në botë. Në vitin [[2010]] Ismail Kadare nderohet në Itali me çmimin Lerici Pea.<ref>[http://www.balkanweb.com/m/kryesore/itali-ismail-kadare-nderohet-me-cmimin-lerici-pea-10-47802.html Balkanweb: Kadare nderohet me çmimin Lerici Pea]{{Lidhje e vdekur}}</ref> Në vitin [[1996]] Kadare u bë anëtar për jetë i Akademisë së Shkencave Morale dhe Politike në Francë. U bë anëtar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë, anëtar i [[ASHAK|Akademisë së Shkencave të Kosovës]] dhe nga viti 2018 anëtar i jashtëm i Akademisë së Shkencave të Malit të Zi. Ismail Kadare është dekoruar nga institucioni i Presidentit të Republikës së Shqipërisë me [[Urdhri Nderi i Kombit|Urdhrin “Nderi i Kombit”]] dhe nga shteti francez me urdhrat “Kryqi i Legjionit të Nderit” e “Oficer i Legjionit të Nderit”.<ref>{{cito uebin|title=Franca nderon “Komandant” Kadarenë|url=http://top-channel.tv/lajme/artikull.php?id=327871&ref=ngj|accessdate=30 maj 2016|publisher=Top-channel.tv|language=sq|archive-date=29 gusht 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200829214813/http://top-channel.tv/|url-status=dead}}</ref><ref>{{cito uebin|date=1 janar 2016|title=Décret du 31 décembre 2015 portant élévation à la dignité de grand’croix et de grand officier|url=http://www.legiondhonneur.fr/sites/default/files/promotion/lh20160101_1.pdf|url-status=live|accessdate=30 shtator 2017|website=La grande chancellerie de la Légion d’honneur|publisher=Journal Officiel de la République Française|language=fr}}</ref> Me studimin e veprës së Kadaresë janë marrë autorë të huaj në gjuhët amtare gjegjëse si Eric Faye dhe Jean-Paul Champseix në frëngjisht, Piet de Moor në hollandisht, Peter Morgan në anglisht, Bernardo Joffily në portugalisht, [[Jose Carlos Rodrigo Breto]] në spanjisht,<ref name="Breto2" /> dhe Ece Dillioğlu në [[Gjuha turke|turqisht]].<ref>{{Cite journal|last=Dillioğlu|first=Ece|date=qershor 2019|title=İsmail Kadare'ye Göre Milli Kimlik ve Dil|url=https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/803454|journal=Balkan|language=tr|volume=1|pages=62-80}}</ref> ;Mirënjohjet ndërkombëtar {{div col|2}} * [[Medalja e Artë e Lidhjes së Prizrenit]], [[Kosovë]]; * Prix mondial Cino Del Duca, [[Francë]], [[1992|1992;]] * Çmimi "Bokaçio" [[Itali]],[[1997]];<ref>{{Cite web|url=http://www.premioletterarioboccaccio.it/la-storia-del-premio/vincitori/123-premio-internazionale.html|title=La Storia del Premio Internazionale "G. Bocaccio"|language=it}}</ref> * Herder Prize, Gjermani, [[1998]];<ref>{{Cite web|url=https://www.enotes.com/topics/ismail-kadare/in-depth|title=Ismail Kadare|website=enotes.com/|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Kryeziu|first1=Jorina|title=Narratori dhe narracioni në prozën e Ismail Kadaresë|date=maj 2015|publisher=Universiteti i Tiranës|place=Tiranë|page=230|url=http://www.doktoratura.unitir.edu.al/wp-content/uploads/2015/10/Doktoratura-Jorina-Kryeziu-Fakulteti-i-Histori-Filologjise-Departamenti-i-Letersise.pdf|accessdate=4 shkurt 2018|archiveurl=https://web.archive.org/web/20171208005955/http://www.doktoratura.unitir.edu.al/wp-content/uploads/2015/10/Doktoratura-Jorina-Kryeziu-Fakulteti-i-Histori-Filologjise-Departamenti-i-Letersise.pdf|archivedate=8 dhjetor 2017|url-status=dead|language=sq}}</ref> * Ovid Prize, [[Rumani]], [[2003]]; * [[Çmimi Man Booker International]], [[Britania e Madhe|Britani]], [[2005]]; * Princi i Asturias për Letërsinë, [[Spanjë]], [[2009]]; * Çmimi "Lerici Pea", [[Itali]], [[2010]]; * [[Çmimi Jeruzalem]], [[Izrael]], [[2015]];<ref>{{cite news|newspaper=The Times of Israel|url=http://www.timesofisrael.com/albanian-writer-to-receive-jerusalem-prize/|title=Albanian writer to receive Jerusalem Prize|author=Rebecca Wojno|date=15 janar 2015|language=en}}</ref> * Commandeur de la Légion d’Honneur (C. LH), [[Francë]], [[2016]]; * Çmimi "Letërsia shqipe", [[Kosovë]], [[2017]]; * Çmimi "Nonino". [[Itali]], [[2018]];<ref name="Bardhyli" /> * [[Çmimet Shkencore Kombëtare|Çmimi i karrierës akademike]], nga [[Akademia e Shkencave e Shqipërisë]], [[2018]];<ref name="Gazeta-Shqip">{{cito lajm|title=Akademia e Shkencave nderon me çmimin e karrierës Kadarenë|url=http://gazeta-shqip.com/lajme/2018/04/12/akademia-e-shkencave-nderon-me-cmimin-e-karrieres-kadarene/|accessdate=18 prill 2018|agency=Gazeta Shqip|date=12 prill 2018|language=sq}}</ref> * Çmimi Park Kyong-ni, Korea e Jugut, [[2019]]; * Neustadt International Prize, SHBA, [[2020]]; * Prozart, Maqedoni e Veriut, [[2020]]; {{div col end}} == Skenare filmash == {{div col|2}} * ''[[Time of the Comet]]'' (2008) * ''Cendres et sang'' (2009) * ''Abril Despedaçado'' (2001) * ''Avril brisé'' (1987) * ''[[Të paftuarit]]'' (1985) * ''Il Generale dell'armata morte'' (1983) * ''[[Ballë për ballë]]'' (1979) * ''[[Radiostacioni]]'' (1979) * ''Kur vjen nëntori'' (1964) {{div col end}} == Vepra mbi Kadarenë == {{div col}} * Anton Nikë Berisha, ''Vetëdëshmi të Ismail Kadaresë për letërsinë'', Prishtinë, 2013;<ref>{{Cite web|url=https://atunispoetry.com/2017/04/14/mire-qe-iu-dha-cmimi-ismailit-po-le-te-dihet-edhe-nje-e-vertete-e-hidhur-nga-anton-nike-berisha/|title=Mirë që iu dha çmimi Ismailit, po le të dihet edhe një e vërtetë e hidhur|date=14 prill 2017|language=sq|website=atunispoetry.com|author=Anton Nikë Berisha}}</ref> * Eric Faye, ''Ismail Kadare: Promethe, porte-feu'', Paris, 1991; * José Carlos Rodrigo Breto - ''Ismaíl Kadaré y la Gran Estratagema: reflejos literarios del totalitarismo'' (Madrid, 2015) * [[Kastriot Myftaraj]], ''Gjyqi intelektual i Kadaresë'', Prishtinë, 2008; * Piet de Moor, ''Een masker voor de macht. Ismail Kadare, schrijver in de dictatuur'', Amsterdam, 1996; * Peter Morgan, ''Kadare: Shkrimtari dhe diktatura, 1957-1990'', Londer, 2010; * Petraq Kolevica, ''Autobiografia e Ismail Kadaresë në vargje'', Tiranë, 2002;<ref>{{Cite web|url=http://www.standard.al/2019/07/29/sa-ismail-kadare-jane-brenda-ismail-kadarese/|title=Sa Ismail Kadare janë brenda Ismail Kadaresë?!|date=29 korrik 2019|author=Anton Nikë Berisha|language=sq|journal=Sot}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.albaniapress.com/lajme/25372/Servilet-e-Kadarese--jane-si-fara-e-gramit-.html|title=Servilët e Kadaresë janë si fara e gramit|author=Eshref Ymeri|authorlink=Eshref Ymeri|date=14 tetor 2020|website=albaniapress.com|language=sq|access-date=13 mars 2021|archive-date=13 shkurt 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210213043110/http://www.albaniapress.com/lajme/25372/Servilet-e-Kadarese--jane-si-fara-e-gramit-.html|url-status=dead}}</ref> * Shaban Sinani, ''[[Një dosje për Kadarenë]]'', Tiranë 2005; {{div col end}} == Lidhje të jashtme == * {{imdb emri|id=0434282|emri=Ismail Kadare}} * [https://web.archive.org/web/20070926234710/http://www.mathieu-bourgois.com/photos-auteur.asp?Clef=208 Ismail Kadare]—Photos by Mathieu Bourgois. * [https://archive.is/20121208201235/www.newyorker.com/fiction/content/?051226fi_fiction New Yorker article by Ismail Kadare] == Referime == {{reflist|3}} === Bibliografia === {{div col|2}} *{{cite book|last1=Apolloni|first1=Ag|title=Paradigma e Proteut|date=2012|publisher=OM|place=Prishtinë|isbn=9789951632041|language=sq}} *{{cite book|last1=Bejko|first1=Sadik|title=Disidentët e rremë|date=2007|publisher=55|language=sq|place=Tiranë|isbn=9789994356195}} *{{cite book|last1=Kadare|first1=Helena|title=Kohë e pamjaftueshme|date=2011|publisher=Onufri|place=Tirana|isbn=978-99956-87-51-9|language=sq}} *{{cite book|last1=Morgan|first1=Peter|title=Kadare: Shkrimtari dhe diktatura 1957-1990|date=2011|publisher=Shtëpia Botuese "55"|place=Tiranë|translator=Ilir Shameti| isbn=978-9928-106-12-4|edition=1|language=sq}} *{{cite book|last=Myftaraj|first=Kastriot|title=Gjyqi intelektual i Kadaresë|location=Prishtinë|publisher=Buzuku|date=2008|oclc=426065024|language=sq}} *{{cite book|last1=Sinani|first1=Shaban|title=Letërsia në totalitarizëm dhe "Dossier K"|publisher=Naim Frashëri|date=2011|isbn=9789928109095|language=sq}} *{{Cite book|title=Between(s) and Beyond(s) in Contemporary Albanian Literature|last=Shatro|first=Bavjola|publisher=Cambridge Scholars Publishing|year=2016|isbn=9781443899970|language=sq}} {{div col end}} {{Ismail Kadare|state=collapsed}} {{Autorë shqiptarë}} {{Portal|Letërsia}} [[Kategoria:Ismail Kadare]] [[Kategoria:Lindje 1936]] [[Kategoria:Njerëz që jetojnë]] [[Kategoria:Njerëz nga Gjirokastra]] [[Kategoria:Shkrimtarë shqiptarë për fëmijë]] [[Kategoria:Akademikë shqiptarë]] [[Kategoria:Përkthyes prej rusishtes në shqip]] [[Kategoria:Romancierë shqiptarë]] [[Kategoria:Poetë shqiptarë]] [[Kategoria:Eseistë shqiptarë]] [[Kategoria:Shkrimtarë të realizmit socialist]] r8gdxkrfv59axm6ft6amglfr2i80wbl 0 9220 2468173 2452838 2022-08-11T11:30:49Z Vyolltsa 129213 wikitext text/x-wiki {{Infobox vend historik | emri =Ulpiana | emri_amëtar =Ulpiana | gjuha_amëtare = | foto = [[File:Ulpiana2.JPG|250px|center]] | përshkrimi = | lloji = Arkeologjike | locmapin = | gjer_g = | gjer_m = | gjer_s = | gjer_dr = N | gjat_g = | gjat_m = | gjat_s = | gjat_dr = E | lokacioni =[[Graçanicë]], [[Kosovë]] | sipërfaqja = | ndërtuar =Romake, Antikitet i Vonë | arkitekt = | arkitektura = | organi_drejtues =Ministria e Kulturës,Rinisë dhe Sportit | përcaktimi1 = KOSOVË | përcaktimi1_offname = Lokalitet Arkeologjik / Rezervat | përcaktimi1_data = 21/55 | përcaktimi1_numri = 2120 | përcaktimi1_lloji = Nën mbrojtje }} {{coord|42.596281|N|21.175025|E|display=title}} '''Ulpiana''' e njohur edhe si '''Justiniana Secunda''' është një monument i trashëgimisë kulturore në [[Graçanicë]], [[Kosovë]]<ref name="mei-ks">{{cite book|title=LISTA E TRASHËGIMISË KULTURORE PËR MBROJTJE TË PËRKOHSHME|publisher=Republika e Kosovës, Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit|url=http://www.mkrs-ks.org/repository/docs/LISTA_E_TRASHEGIMISE_KULTURORE_NEN_MBROJTJE_TE_PERKOSHME_2015.pdf|accessdate=17 gusht 2016|ref=mei-ks |language=sq }}</ref>, një qytet romak i themeluar në fillim të shekullit II nga perandori [[Trajan]]. Gërmimet arkeologjike kanë dhënë gjurmë të jetës pararomake dhe Ulpiana është një qytet ilir. Ishte një vend i rëndësishëm për Mbretërinë Dardane. Qyteti ndodhej afër qytetit të sotshëm [[Lipjani|Lipjan]] në [[Kosovë]]. <ref name="FEK2">{{cite encyclopedia |editor-last=Kraja |editor-first=Mehmet |editor-link=Mehmet Kraja |encyclopedia=([[Encyclopedic Dictionary of Kosova]])|title=Fjalori Enciklopedik i Kosovës |url=https://books.google.com/books?id=WHo-wAEACAAJ|language=sq |year=2018 |publisher=[[Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës]]|volume=2 |location=[[Prishtinë]] |isbn=9789951615846|oclc=1080379844|pages=1701 - 1702 }}</ref> <ref name="PB">{{cite encyclopedia |editor-last=Baku |editor-first=Pasho |encyclopedia=[[Enciklopedia universale e ilustruar]] |title=Ulpiana |language=sq |year=2011 |publisher=Shtëpia Botuese Bacchus |location=Tiranë |oclc= 734077163|page=953 - 954 |ref=Baku}}</ref> <ref name="MB">{{cite web|last=Berisha|first=Milot|title=Guidë arkeologjike e Kosovës (Kosova Archaeological Guide)|url=https://www.mkrs-ks.org/repository/docs/shqip_final.pdf|publisher=Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit & Instituti Arkeologjik i Kosovës.|accessdate=14 prill 2020|format=PDF|date=2012|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190404172151/https://www.mkrs-ks.org/repository/docs/shqip_final.pdf|archivedate=5 mars 2014|page=61|language=sq}}</ref> == Histori == Pushtimi romake në shek. I të erës së re solli një varg ndryshimesh në jetën ekomomike dhe kulturore të dardanëve. U ngritën qytete, kështjella, fshatra, vila rusitica, objekte kulti, sikurse dhe rrjeti i rrugëve të antikitetit mbi trasetë e rrugëve pararendëse të mbretërisë dardane. Ndër qytetet më të rëndësishme bëhet Ulpiana. Zbulimet e vendbanimit palafit, varreza dardane, qeramika e fazës së parë të hekurit dhe stolitë e shekullit IV të erës së re, dëshmojnë që Ulpiana u ngrit mbi shtresa parahistorike të një vendbanimit të mëhershëm dardan. <ref name="FEK2"/> Në fillim të shek. II, gjatë sundimit të perandorit Trajan, Ulpiana kishte fituar statusin e qytetit. Në mesin e shek. II në Ulpianë nga administratori dardan Licin ishin flijuar [[Flori dhe Lauri]], dy martirët e përhapjes së krishterimit. Kulmin e zhvillimit ekonomik dhe kulturor qyteti e arrin në fund të shek. III dhe fillim të shek. IV. kur shëndërrohet në një qendër të rëndësishme politike, ekonomike, kulturore dhe religjioze të një hapësire shumë të gjerë gjeografike. Në këtë periudhë Ulpiana fitoi epitetin "Municipi madhështor i Ulpianës" (Municipii splendissimii Ulpianae) <ref name="FEK2"/> dhe ishte bërë seli peshkopate. Dyndjet e gotëve në Iliri gjatë shek. V do ta kenë përfshirë edhe Ulpianën. Ndërsa tërmeti katastrofal që kishte goditur Dardaninë në vitin 518 kishte shkaktuar rrënime të mëdha të qytetit. Perandori Justinian, rindërtoi muret dhe objektet e rrënuara, ndërsa në shenjë mirënjohje, Ulpiana u pagëzua me emër të ri, Justiniana Secunda (Justiniana e Dytë). Qyteti i rrethuar me mure të gjëra deri në 3m dhe me nga dy kulla gjysmërrethi në çdo 27,5 m ka trajtë të parregullt katërkëndëshi. Ai zë sipërfaqe prej 35, 5 ha. Rreth 50 m në lindje të Ulpianës në shek. VI ishte ngritur një vendbanim i fortifikuar, që do identifikuar me qytetin Justinopol, të cilin perandori më origjinë dardane, Justiniani e ngriti për nder të dajës së tij Justinit. Qyteti ka planimetri katërkëndëshi. Shtrihet në një sipërfaqe prej 16 ha. Ulpiana së bashku me Justinopolin, para lagjet, varrezat etj., zë një sipërfaqe prej rreth 120 ha. Brenda qytetit Ulpiana, pranë portalit verior është zbuluar portiku me dyqane zejtare të shek. III - IV, një pjesë e rrugës veri – jug (cardo maximus) e shtruar me pllaka gurësh, një kanal masiv për bartjen e ujërave të reshjeve atmosferike, horrea (drithniku) dhe bazilika e kohës së Justinianit. Kjo bazilikë gjendet në linjë të njëjtë me një bazilikë tjetër paleokristiane në [[Graçanica|Graçanicë]], mbi themelet e së cilës nga gurët e ripërdorur, ku shihen fragmente mbishkrimesh të stelave dardane, në shek. XIV u ngrit Manastiri i Graçanicës. Në jug të Ulpianës veçanërisht shquhen gërmadhat e një pallati të shek. IV, të shtruar me mozaik dhe të pajisur me hipokaustikë Në qendër të mozaikut me zaje shumëngjyrëshe janë paraqitur motive të llojllojshme gjeometrike të hijeshuara me figura shpezësh. Jashtë mureve të Ulpianës janë zbuluar varreza perëndimore, varreza jugore dhe varreza veriore. Posaçërisht shquhet varreza veriore me konstruksione të larmishme varresh e stolish (shek. I – VI), në mesin e të cilave mbizotëron arka monumentale e mermerit. Pranë kësaj varreze janë gjetur 5 antefikse të zbukuruara me palmeta dhe maska me tematike teatri, portreti i Erotit , portreti i aktorit tragjiko - komik dhe portreti i një gruaje, të punuara në mermer. Gjetja e antefikseve me motive teatri, portreti i aktorit etj., janë dëshmi të tërthorta për ekzistimin e teatrit antik në Ulpianë. Në afërsi të Ulpianës, në Fushën e Çerkezit është zbuluar kodërvarri i një princeshe dardane e cila ishte varrosur së bashku me stoli të pasura nga ari dhe argjendi. Varri i takon shek. III. Në Ulpianë është zbuluar edhe varri i një princeshe gote e filleve të shek. VI, e që gjykuar sipas stolive të traditave ilire të epokës së hekurit kishte lidhur kurorë me një princ dardan. Emrat ilir në stelat dardane, kulti i kalorësit dardan dhe ritet e varrimeve, dëshmojnë që popullata dardane kishte ndikim të madh në rritjen dhe zhvillimin e qytetit. Ilirja Varranilla, sipas një mbishkrimi në tabula ansata ishte ktitore e një objekti publik. Në Ulpiana gjithashtu, kryqëzoheshin rrugët e [[Dardania|Dardanisë]]. <ref name="FEK2"/> <ref name="MB"/> <ref>{{cite book|title=The Roman army as a community|first1=Adrian Keith|last1=Goldsworthy|first2=Ian|last2=Haynes|first3=Colin E. P.|last3=Adams|isbn=1887829342|year=1997|publisher= Journal of Roman Archaeology|page=100|language=en}}</ref> <ref>[https://www.rtklive.com/en/news-single.php?ID=6593 Archaeologists find ancient Roman Church in Kosovo], rtklive.com (Anglisht)</ref> == Galeria == '''''Pamje gjatë gërmimeve në Ulpianë:''''' <gallery> File:Ulpiana1.JPG| File:Qyteti_i_Ulpianes_antike.JPG| File:Ulpiana9.JPG| File:Ulpiana11.JPG| File:Ulpiana14.JPG| File:Ulpiana16.JPG| File:Ulpiana18.JPG| File:Ulpiana19.JPG| File:Ulpiana20.JPG| File:Ulpiana24.JPG| File:Ulpiana25.JPG| File:Ulpiana21.JPG| File:Ulpiana22.JPG| File:Ulpiana23.JPG| File:Ulpiana12.JPG| File:Ulpiana13.JPG| </gallery> == Shih edhe == {{div col}} * [[Iliria]] * [[Iliriku]] * [[Hajvalia]] * [[Dardania]] * [[Graçanica]] * [[Arkeologjia]] * [[Muzeu i Kosovës]] * [[Arkeologjia e Kosovës]] * [[Trashëgimia romake në Kosovë]] * [[Vendbanimet neolitike në Kosovë]] * [[Vendbanimet e kohës së metaleve në Kosovë]] * [[Vendbanimet e antikitetit të vonë dhe mesjetare në Kosovë]] {{div col end}} == Literatura == *{{cite journal |last1=Berisha |first1=Milot |last2=Haldari |first2=Arben |last3=Goddard |first3=Christophe |last4=Mukai |first4=Tomoo |title=Ulpiana (Dardanie). La datation de la fortification de l'église septentrionale. |journal=Chronique des activités archéologiques de l'École française de Rome |date=2017 |doi=10.4000/cefr.2746 |url=https://journals.openedition.org/cefr/2746|doi-access=free |lang=fr}} * {{cite web|last=Berisha|first=Milot|title=Guidë arkeologjike e Kosovës (Kosova Archaeological Guide)|url=https://www.mkrs-ks.org/repository/docs/shqip_final.pdf|publisher=Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit & Instituti Arkeologjik i Kosovës.|accessdate=14 prill 2020|format=PDF|date=2012|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190404172151/https://www.mkrs-ks.org/repository/docs/shqip_final.pdf|archivedate=5 mars 2014|page=61|language=sq}} *{{cite journal |last1=Teichner |first1=Felix |title=Ulpiana - Iustiniana secunda (Kosovo) : das urbane Zentrum des dardanischen Bergbaubezirks |journal=Ephemeris Napocensis |date=2015 |volume=25 |url=https://www.researchgate.net/publication/325366911|lang=de}} *{{cite journal |last1=Hajdari |first1=Arben |last2=Buqinca |first2=Arianit |title=A New Unpublished Inscription Dedicated to Jupiter, Discovered in Ulpiana (Kosovo) |journal=Human and Social Studies |date=2018 |volume=7 |issue=3 |pages=80–87 |doi=10.2478/hssr-2018-0026 |s2cid=133703795 |url=https://www.researchgate.net/publication/329067979|doi-access=free |lang=en}} *{{cite journal |last1=Çetinkaya |first1=Haluk |title=Early christian architecture in Ulpiana |journal=Actas del XIII Congreso AIEMA Madrid, 14-18 de Septiembre de 2015 |date=2016 |url=https://www.researchgate.net/publication/313025184|lang=en}}} * {{Cite web|url=http://www.rtklive.com/en/news-single.php?ID=6593|title=Archaeologists find ancient Roman church in Kosovo|website=Rtklive.com|access-date=5 dhjetor 2021|lang=en}} == Referime == {{reflist|2}} ==Lidhje të jashtme== * [https://dtk.rks-gov.net/default.aspx Databaza e trashëgimisë kulturore të Kosovës] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160326033858/http://dtk.rks-gov.net/default.aspx |date=26 mars 2016 }} * [http://www.edvista.com/holidays/05/see/kosovo/Ulpiana/index.html Roman Ruins at Ulpiana 2005] * [http://edvista.com/holidays/05/see/kosovo/Ulpiana/index.html Pictures of Ulpiana] * [http://www.hurriyetdailynews.com/turkish-archaeologists-reveal-6th-century-baptistery-abroad.aspx?pageID=238&nID=29535&NewsCatID=375 Turkish archaeologists reveal 6th century baptistery abroad] * [https://archive.is/20130407182037/http://www.balkanweb.com/kultur%EB/2691/idhulli-i-dardanise-apo-hyjnesha-ne-fron-56278.html History of goddess in front] {{Iliria}} {{ilirët}} [[Kategoria:Graçanicë]] [[Kategoria:Monumente kulturore në Graçanicë]] [[Kategoria:Qytete ilire]] ndl4jusop19byh8c4btjlpq4omjzf45 2468175 2468173 2022-08-11T11:47:41Z Vyolltsa 129213 drejtshkrim dhe pikësim wikitext text/x-wiki {{Infobox vend historik | emri =Ulpiana | emri_amëtar =Ulpiana | gjuha_amëtare = | foto = [[File:Ulpiana2.JPG|250px|center]] | përshkrimi = | lloji = Arkeologjike | locmapin = | gjer_g = | gjer_m = | gjer_s = | gjer_dr = N | gjat_g = | gjat_m = | gjat_s = | gjat_dr = E | lokacioni =[[Graçanicë]], [[Kosovë]] | sipërfaqja = | ndërtuar =Romake, Antikitet i Vonë | arkitekt = | arkitektura = | organi_drejtues =Ministria e Kulturës,Rinisë dhe Sportit | përcaktimi1 = KOSOVË | përcaktimi1_offname = Lokalitet Arkeologjik / Rezervat | përcaktimi1_data = 21/55 | përcaktimi1_numri = 2120 | përcaktimi1_lloji = Nën mbrojtje }} {{coord|42.596281|N|21.175025|E|display=title}} '''Ulpiana''' e njohur edhe si '''Justiniana Secunda''' është një monument i trashëgimisë kulturore në [[Graçanicë]], [[Kosovë]]<ref name="mei-ks">{{cite book|title=LISTA E TRASHËGIMISË KULTURORE PËR MBROJTJE TË PËRKOHSHME|publisher=Republika e Kosovës, Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit|url=http://www.mkrs-ks.org/repository/docs/LISTA_E_TRASHEGIMISE_KULTURORE_NEN_MBROJTJE_TE_PERKOSHME_2015.pdf|accessdate=17 gusht 2016|ref=mei-ks |language=sq }}</ref>, një qytet romak i themeluar në fillim të shekullit II nga perandori [[Trajan]]. Gërmimet arkeologjike kanë dhënë gjurmë të jetës pararomake dhe Ulpiana është një qytet ilir. Ishte një vend i rëndësishëm për Mbretërinë Dardane. Qyteti ndodhej afër qytetit të sotshëm [[Lipjani|Lipjan]] në [[Kosovë]]. <ref name="FEK2">{{cite encyclopedia |editor-last=Kraja |editor-first=Mehmet |editor-link=Mehmet Kraja |encyclopedia=([[Encyclopedic Dictionary of Kosova]])|title=Fjalori Enciklopedik i Kosovës |url=https://books.google.com/books?id=WHo-wAEACAAJ|language=sq |year=2018 |publisher=[[Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës]]|volume=2 |location=[[Prishtinë]] |isbn=9789951615846|oclc=1080379844|pages=1701 - 1702 }}</ref> <ref name="PB">{{cite encyclopedia |editor-last=Baku |editor-first=Pasho |encyclopedia=[[Enciklopedia universale e ilustruar]] |title=Ulpiana |language=sq |year=2011 |publisher=Shtëpia Botuese Bacchus |location=Tiranë |oclc= 734077163|page=953 - 954 |ref=Baku}}</ref> <ref name="MB">{{cite web|last=Berisha|first=Milot|title=Guidë arkeologjike e Kosovës (Kosova Archaeological Guide)|url=https://www.mkrs-ks.org/repository/docs/shqip_final.pdf|publisher=Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit & Instituti Arkeologjik i Kosovës.|accessdate=14 prill 2020|format=PDF|date=2012|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190404172151/https://www.mkrs-ks.org/repository/docs/shqip_final.pdf|archivedate=5 mars 2014|page=61|language=sq}}</ref> == Histori == Pushtimi romake në shek. I të erës së re solli një varg ndryshimesh në jetën ekomomike dhe kulturore të dardanëve. U ngritën qytete, kështjella, fshatra, vila rusitica, objekte kulti, sikurse dhe rrjeti i rrugëve të antikitetit mbi trasetë e rrugëve pararendëse të mbretërisë dardane. Ndër qytetet më të rëndësishme bëhet Ulpiana. Zbulimet e vendbanimit palafit, varreza dardane, qeramika e fazës së parë të hekurit dhe stolitë e shekullit IV të erës së re, dëshmojnë që Ulpiana u ngrit mbi shtresa parahistorike të një vendbanimit të mëhershëm dardan. <ref name="FEK2"/> Në fillim të shek. II, gjatë sundimit të perandorit Trajan, Ulpiana kishte fituar statusin e qytetit. Në mesin e shek. II në Ulpianë nga administratori dardan Licin ishin flijuar [[Flori dhe Lauri]], dy martirët e përhapjes së krishterimit. Kulmin e zhvillimit ekonomik dhe kulturor qyteti e arrin në fund të shek. III dhe fillim të shek. IV. kur shëndërrohet në një qendër të rëndësishme politike, ekonomike, kulturore dhe religjioze të një hapësire shumë të gjerë gjeografike. Në këtë periudhë Ulpiana fitoi epitetin "Municipi madhështor i Ulpianës" (Municipii splendissimii Ulpianae) <ref name="FEK2"/> dhe ishte bërë seli peshkopate. Dyndjet e gotëve në Iliri gjatë shek. V do ta kenë përfshirë edhe Ulpianën. Ndërsa tërmeti katastrofal që kishte goditur Dardaninë në vitin 518 kishte shkaktuar rrënime të mëdha të qytetit. Perandori Justinian, rindërtoi muret dhe objektet e rrënuara, ndërsa në shenjë mirënjohje, Ulpiana u pagëzua me emër të ri, Justiniana Secunda (Justiniana e Dytë). Qyteti i rrethuar me mure të gjera deri në 3 m dhe me nga dy kulla gjysmërrethi në çdo 27,5 m ka trajtë të parregullt katërkëndëshi. Ai zë sipërfaqe prej 35, 5 ha. Rreth 50 m në lindje të Ulpianës në shek. VI ishte ngritur një vendbanim i fortifikuar, që do identifikuar me qytetin Justinopol, të cilin perandori më origjinë dardane, Justiniani e ngriti për nder të dajës së tij Justinit. Qyteti ka planimetri katërkëndëshi. Shtrihet në një sipërfaqe prej 16 ha. Ulpiana së bashku me Justinopolin, para lagjeve, varrezave etj., zë një sipërfaqe prej rreth 120 ha. Brenda qytetit të Ulpianës, pranë portalit verior është zbuluar portiku me dyqane zejtare të shek. III - IV, një pjesë e rrugës veri – jug (cardo maximus) e shtruar me pllaka gurësh, një kanal masiv për bartjen e ujërave të reshjeve atmosferike, horrea (drithniku) dhe bazilika e kohës së Justinianit. Kjo bazilikë gjendet në linjë të njëjtë me një bazilikë tjetër paleokristiane në [[Graçanica|Graçanicë]], mbi themelet e së cilës nga gurët e ripërdorur, ku shihen fragmente mbishkrimesh të stelave dardane, në shek. XIV u ngrit Manastiri i Graçanicës. Në jug të Ulpianës shquhen gërmadhat e një pallati të shek. IV, të shtruar me mozaik dhe të pajisur me hipokaustikë Në qendër të mozaikut me zaje shumëngjyrëshe janë paraqitur motive të llojllojshme gjeometrike të hijeshuara me figura shpezësh. Jashtë mureve të Ulpianës janë zbuluar varreza perëndimore, varreza jugore dhe varreza veriore. Posaçërisht shquhet varreza veriore me konstruksione të larmishme varresh e stolish (shek. I – VI), në mesin e të cilave mbizotëron arka monumentale e mermerit. Pranë kësaj varreze janë gjetur 5 antefikse të zbukuruara me palmeta dhe maska me tematike teatri, portreti i Erotit , portreti i aktorit tragjiko - komik dhe portreti i një gruaje, të punuara në mermer. Gjetja e antefikseve me motive teatri, portreti i aktorit etj., janë dëshmi të tërthorta për ekzistimin e teatrit antik në Ulpianë. Në afërsi të Ulpianës, në Fushën e Çerkezit është zbuluar kodërvarri i një princeshe dardane e cila ishte varrosur së bashku me stoli të pasura nga ari dhe argjendi. Varri i takon shek. III. Në Ulpianë është zbuluar edhe varri i një princeshe gote e filleve të shek. VI, e që gjykuar sipas stolive të traditave ilire të epokës së hekurit kishte lidhur kurorë me një princ dardan. Emrat ilirë në stelat dardane, kulti i kalorësit dardan dhe ritet e varrimeve, dëshmojnë që popullata dardane kishte ndikim të madh në rritjen dhe zhvillimin e qytetit. Ilirja Varranilla, sipas një mbishkrimi në tabula ansata ishte ktitore e një objekti publik. Në Ulpiana gjithashtu, kryqëzoheshin rrugët e [[Dardania|Dardanisë]]. <ref name="FEK2"/> <ref name="MB"/> <ref>{{cite book|title=The Roman army as a community|first1=Adrian Keith|last1=Goldsworthy|first2=Ian|last2=Haynes|first3=Colin E. P.|last3=Adams|isbn=1887829342|year=1997|publisher= Journal of Roman Archaeology|page=100|language=en}}</ref> <ref>[https://www.rtklive.com/en/news-single.php?ID=6593 Archaeologists find ancient Roman Church in Kosovo], rtklive.com (Anglisht)</ref> == Galeria == '''''Pamje gjatë gërmimeve në Ulpianë''''' <gallery> File:Ulpiana1.JPG| File:Qyteti_i_Ulpianes_antike.JPG| File:Ulpiana9.JPG| File:Ulpiana11.JPG| File:Ulpiana14.JPG| File:Ulpiana16.JPG| File:Ulpiana18.JPG| File:Ulpiana19.JPG| File:Ulpiana20.JPG| File:Ulpiana24.JPG| File:Ulpiana25.JPG| File:Ulpiana21.JPG| File:Ulpiana22.JPG| File:Ulpiana23.JPG| File:Ulpiana12.JPG| File:Ulpiana13.JPG| </gallery> == Shih edhe == {{div col}} * [[Iliria]] * [[Iliriku]] * [[Hajvalia]] * [[Dardania]] * [[Graçanica]] * [[Arkeologjia]] * [[Muzeu i Kosovës]] * [[Arkeologjia e Kosovës]] * [[Trashëgimia romake në Kosovë]] * [[Vendbanimet neolitike në Kosovë]] * [[Vendbanimet e kohës së metaleve në Kosovë]] * [[Vendbanimet e antikitetit të vonë dhe mesjetare në Kosovë]] {{div col end}} == Literatura == *{{cite journal |last1=Berisha |first1=Milot |last2=Haldari |first2=Arben |last3=Goddard |first3=Christophe |last4=Mukai |first4=Tomoo |title=Ulpiana (Dardanie). La datation de la fortification de l'église septentrionale. |journal=Chronique des activités archéologiques de l'École française de Rome |date=2017 |doi=10.4000/cefr.2746 |url=https://journals.openedition.org/cefr/2746|doi-access=free |lang=fr}} * {{cite web|last=Berisha|first=Milot|title=Guidë arkeologjike e Kosovës (Kosova Archaeological Guide)|url=https://www.mkrs-ks.org/repository/docs/shqip_final.pdf|publisher=Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit & Instituti Arkeologjik i Kosovës.|accessdate=14 prill 2020|format=PDF|date=2012|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190404172151/https://www.mkrs-ks.org/repository/docs/shqip_final.pdf|archivedate=5 mars 2014|page=61|language=sq}} *{{cite journal |last1=Teichner |first1=Felix |title=Ulpiana - Iustiniana secunda (Kosovo) : das urbane Zentrum des dardanischen Bergbaubezirks |journal=Ephemeris Napocensis |date=2015 |volume=25 |url=https://www.researchgate.net/publication/325366911|lang=de}} *{{cite journal |last1=Hajdari |first1=Arben |last2=Buqinca |first2=Arianit |title=A New Unpublished Inscription Dedicated to Jupiter, Discovered in Ulpiana (Kosovo) |journal=Human and Social Studies |date=2018 |volume=7 |issue=3 |pages=80–87 |doi=10.2478/hssr-2018-0026 |s2cid=133703795 |url=https://www.researchgate.net/publication/329067979|doi-access=free |lang=en}} *{{cite journal |last1=Çetinkaya |first1=Haluk |title=Early christian architecture in Ulpiana |journal=Actas del XIII Congreso AIEMA Madrid, 14-18 de Septiembre de 2015 |date=2016 |url=https://www.researchgate.net/publication/313025184|lang=en}}} * {{Cite web|url=http://www.rtklive.com/en/news-single.php?ID=6593|title=Archaeologists find ancient Roman church in Kosovo|website=Rtklive.com|access-date=5 dhjetor 2021|lang=en}} == Referime == {{reflist|2}} ==Lidhje të jashtme== * [https://dtk.rks-gov.net/default.aspx Databaza e trashëgimisë kulturore të Kosovës] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160326033858/http://dtk.rks-gov.net/default.aspx |date=26 mars 2016 }} * [http://www.edvista.com/holidays/05/see/kosovo/Ulpiana/index.html Roman Ruins at Ulpiana 2005] * [http://edvista.com/holidays/05/see/kosovo/Ulpiana/index.html Pictures of Ulpiana] * [http://www.hurriyetdailynews.com/turkish-archaeologists-reveal-6th-century-baptistery-abroad.aspx?pageID=238&nID=29535&NewsCatID=375 Turkish archaeologists reveal 6th century baptistery abroad] * [https://archive.is/20130407182037/http://www.balkanweb.com/kultur%EB/2691/idhulli-i-dardanise-apo-hyjnesha-ne-fron-56278.html History of goddess in front] {{Iliria}} {{ilirët}} [[Kategoria:Graçanicë]] [[Kategoria:Monumente kulturore në Graçanicë]] [[Kategoria:Qytete ilire]] rfui3kqstsmz6bchxo4hljvyy074iof 0 15170 2468141 2443841 2022-08-11T10:25:15Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{pa referenca|17 mars 2013}} {{për përmirësim|17 mars 2013}} {{Infobox person | name = Spiro Ilo<br>Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë | image = Spiridon Ilo (portrait).jpg |Emri = Spiro |Mbiemri = Ilo |Emri Alt = | occupation = mësues | birth_date = [[1876]] | birth_place = [[Korçë]] | death_date = [[1950]] | death_place = [[Korçë]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Spiridon Ilo''', [[1876]]-[[1950]], ishte shkrimtar shqiptar dhe firmëtar i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë]] == Jeta == Spiridon T. Ilo lindi në [[Korça|Korçë]] në vitin 1876. I biri i Anastas (Tasi) Ilo dhe Aleksandra Ilo. Mësues në shkollën shqipe të vashave. Së bashku me të motrën Vanthulla T. Ilo (Shomo) dhe të vëllain Tashko T. Ilo në moshë fare të re emigruan në [[Bukuresht]], [[Rumani]]. Në Rumani, ai u lidh me organizatat patriotike shqiptare në mërgim. Në dhjetor 1909 luan një rol në dramën “Besa”. Në [[5 nëntor]] [[1912]], Spiridon T. Ilo do të marrë pjesë mbledhjen e mbajtur në Hotel Kontinental të Bukureshtit, dhe të drejtuar nga [[Ismail Qemali]]. Në këtë mbledhje u vendos shpallja e pavarësisë së Shqipërisë. Sipas informacionit të djalit të tij, Spiridon T. Ilo mori flamurin shqiptar që zbukuronte sallën dhe e solli atë në Vlorë. Me datë [[27 nëntor]] [[1912]], ai qëndroi në shtëpinë e tezes së tij [[Marigo Posio]]. Marigo Posio i qepi këtij flamuri një radhë thekësh dhe bëri disa ndryshime tek shqiponja. Ky flamur u ngrit në [[Vlorë]] në [[28 nëntor]] [[1912]]. Spiridon T. Ilo mori pjesë në mbledhjen për shpalljen e pavarësisë si përfaqësues i Korçës, që në atë periudhë ishte nën pushtimin grek dhe mbledhjen e 28 nëntorit, si përfaqësues i Korçës, firmosi aktin e pavarësisë me siglën “Spiro T. Ilo”. Në vitin [[1913]] u largua nga Shqipëria dhe u kthye në Rumani. Në vitin [[1916]] emigroi në [[New York]], [[SHBA]] ku hapi një kafene të vogël. Spiridon T. Ilo themeloi shoqërinë e parë diskografike [[Albanian Phonograph Records]] në [[SHBA]] në vitin [[1923]]. Nën drejtimin e tij, Albanian Phonograph Records luajti një rol të rëndësishëm në zhvillimin e kulturës shqiptare në vitet [[1920]]-[[1940]]. Spiridon T. Ilo krey regjistrimin e parë të himnit kombëtar të Shqipërisë. Në këtë regjistrim, me numër regjistrimi E-3948, të Albanian Phonograph Records, himni u këndua nga Spiridon T. Ilo dhe tenori [[arbëresh]] [[Giuseppe Mauro]]. Në vitet `20 botoi e shpërndau kartolina me temë patriotike. Ka botuar komedinë “Vërtet ëndërr” si dhe përmbledhjen me këngë patriotike “Dëshirat e zemrës”. Mbas disa vjetësh u rikthye në Rumani dhe në vitin [[1926]] u vendos përfundimisht në Korçë. Mbas këtij viti, ai punoi si taksambledhës. Më 1938 ishte anëtar i Dhimogjerondisë. Më 1 prill 1945 iu akordua pension si Patriot i Rilindjes Kombëtare. Kallëpet e pllakave të Albanian Phonograph Records Ilo i solli në Shqipëri dhe më 1946 ia dhuroi Komitetit Ekzekutiv, por ato fatkeqësisht u shpërdoruan dhe meqë ishin prej bakri u futën në bazamentet e antenës së Radio Korçës. Vdiq në Korçë në vitin [[1950]]. Autor i tekstit dhe muzikës së këngëve patriotike "Të gjithë ne o djema", "[[Eja mblidhuni këtu, këtu]]" etj. == Referimet == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Ilo, Spiridon}} [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Njerëz nga Korça]] [[Kategoria:Lindje 1876]] [[Kategoria:Vdekje 1950]] [[Kategoria:Komediografë shqiptarë]] [[Kategoria:Ortodoksë shqiptarë]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] tlviij9wvsfd0s67kwvogokfgt5rtsi 0 15950 2468131 2465522 2022-08-11T10:04:59Z Shkodranci 143388 Perditesova personin ne stampe, sepse Presidenti i ri eshte z.Bajram Begaj. wikitext text/x-wiki {{Infobox post zyrtar |post = Presidenti |body = Republikës së Shqipërisë |insignia = Seal_of_the_President_of_Albania.svg |insigniasize = 110 |insigniacaption = Stema presidenciale |flag = Flag of the President of Albania.svg |flagcaption = Flamuri presidencial |flagborder = yes | |type = [[Kreu i shtetit]] |style = Shkëlqesia e tij |image = Bajram Begaj (pas betimit).jpg |incumbent = [[Bajram Begaj]] |incumbentsince = 24 korrik 2022 |appointer = [[Kuvendi i Shqipërisë]] |residence = [[Presidenca]] |seat = [[Tirana|Tiranë]], [[Bulevardi Dëshmorët e Kombit]] 10, 1019 |termlength = Pesë vjet |termlength_qualified = Rinovohet një herë | |formation = 30 prill 1991 |inaugural = [[Ahmet Zogu]] ([[Republika Shqiptare]])<br/>[[Ramiz Alia]] ([[Republika Shqiptare]]) |first = [[Ramiz Alia]] |salary = [[Leku shqiptar|L]] 257,000 mujor |website = [https://www.president.al/ Faqja zyrtare] }} '''Presidenti i Shqipërisë''' apo '''Institucioni kushtetues i Presidentit të Republikës''' sipas [[Kushtetuta e Shqipërisë|Kushtetutës së Shqipërisë]] është kryetari i shtetit. Kryetar i Republikës së Shqipërisë është [[Kryetari i shtetit|Presidenti]] Bajram Begaj. Në Kushtetutën e Republiks së Shqipërisë është përcaktuar mënyra e zgjedhjes, mandatit, shkarkimit ose të zëvendësimit të Presidentit të Republikës. Kushtet për zgjedhjen e Presidentit të [[Shqipëria|Republikës së Shqipërisë]] janë të parapara në nenin 86 të Kushtetutës. Sipas këtij neni Presidenti i Republikës është [[kryetarët e Shqipërisë|kryetar shteti]] dhe përfaqëson unitetin e popullit. Si president mund të zgjidhen vetëm personat me moshë mbi 40 vjeçare me shtetësi shqiptar nga lindja dhe që së paku dhjetë vitet e fundit i kanë kaluar në Shqipëri. == Historia == {{Kryesor|[[Kryetarët e Shqipërisë]]}} Përfundimi i luftës së Dytë Botërore dhe çlirimi i Shqipërisë më 1944 u shoqërua me zgjedhjet e para parlamentare të dhjetorit vitit 1945 dhe me kalimin e funksionit të Kryetarit të Shtetit në organ kolegjial, si Presidium i Kuvendit Popullor. Në periudhën 11 janar 1946 – 12 dhjetor 1990, gjatë të cilës Shqipëria udhëhiqej nga komunistët, funksionet e Kryetarit të Shtetit u kryen nga [[Omer Nishani]] (10 janar 1946 - 1 gusht 1953), [[Haxhi Lleshi]] (1 gusht 1953 - 22 nëntor 1982) dhe [[Ramiz Alia]] (22 nëntor 1982 – 22 shkurt 1991). Më 22 shkurt 1991 u krijua Këshilli Presidencial i drejtuar nga Ramiz Alia, i cili i ushtroi funksionet deri më 30 prill 1991. Më [[30 prill]] [[1991]] me zgjedhjen e Presidentit të parë të Republikës parlamentare nga ana e një parlamenti shumëpartiak, krijohet Institucioni kushtetues i Presidentit të Republikës. == Procedura e zgjedhjes së Presidentit == Procedura e zgjedhjes së Presidentit është paraparë në nenin 87 i cili ka gjashtë pika dhe sipas tij kandidati për President i propozohet Kuvendit nga një grup prej jo më pak se 20 deputetësh. Një deputet nuk lejohet të propozojë në të njëjtën kohë më shumë se një kandidat. Presidenti i Republikës zgjidhet me votim të fshehtë dhe pa debat nga Kuvendi. Për zgjedhjen e Presidentit, Kuvendi zhvillon deri në pesë votime. Votimi i parë zhvillohet jo më vonë se shtatë ditë nga fillimi i procedurës për zgjedhjen e Presidentit. Secili nga votimet e tjera zhvillohet jo më vonë se shtatë ditë nga përfundimi pa sukses i votimit pararendës. Votimi quhet i kryer edhe kur në konkurrim nuk paraqitet asnjë kandidat. Në votimin e dytë, të tretë dhe të katërt mund të paraqiten kandidatë të rinj, sipas kushteve të paragrafit të parë si më sipër. Presidenti zgjidhet në votimin e parë, të dytë ose të tretë kur një kandidat merr jo më pak se tri të pestat e votave të të gjithë anëtarëve të Kuvendit. Në votimin katërt dhe të pestë zgjidhet President kandidati që siguron më shumë se gjysmën e votave të të gjithë anëtarëve të Kuvendit. Votimi i pestë zhvillohet kur në votimin e katërt asnjë kandidat nuk ka siguruar shumicën e kërkuar të votave. Votimi i pestë zhvillohet vetëm midis dy kandidatëve që kanë marrë më shumë vota në votimin e katërt. Në rast se ka më shumë se dy kandidatë me të njëjtin numër votash, kandidati që merr pjesë në votim caktohet me short. Në rast se pas votimit të katërt nuk ka mbetur asnjë kandidat në konkurrim, për këtë votim mund të paraqiten kandidatë të rinj, sipas kushteve të paragrafit të parë si më sipër. Kur paraqiten më shumë se dy kandidatë, votimi zhvillohet midis dy kandidatëve që kanë siguruar numrin më të lartë të deputetëve propozues. Në rast se edhe pas votimit të pestë asnjë kandidat nuk siguron shumicën e kërkuar, ose kur pas votimit të katërt pa sukses nuk paraqitet asnjë kandidaturë e re, Kuvendi shpërndahet. Zgjedhjet e reja zhvillohen brenda 45 ditëve nga shpërndarja e tij. Kuvendi pasardhës e zgjedh Presidentin e Republikës me shumicën e të gjithë anëtarëve të tij. == Mandati i Presidentit == Presidenti i Republikës, në çdo rast, zgjidhet për 5 vjet, me të drejtë rizgjedhjeje vetëm një herë. Mandati përfundon në të njëjtën datë të të njëjtit muaj të vitit të pestë nga data e betimit si President i Republikës. Mandati i Presidentit zgjatet vetëm në kohë lufte dhe për aq kohë sa vazhdon ajo. Procedura për zgjedhjen e Presidentit fillon jo më vonë se 60 ditë para mbarimit të mandatit presidencial paraardhës. Kur mandati presidencial përfundon në gjashtë muajt që i paraprijnë fundit të mandatit të Kuvendit ekzistues, procedura për zgjedhjen e Presidentit fillon jo më vonë se 60 ditë para mbarimit të mandatit të Kuvendit. Presidenti fillon ne detyre pasi ben betimin para kuvendit, por jo me pare se te kete mbaruar mandati i Presidentit qe largohet. Presidenti ben kete betim: "Betohem se do t'i bindem Kushtetutes dhe ligjeve te vendit, do te respektoj te drejtat dhe lirite e shtetasve, do te mbroj pavaresine e Republikes se Shqipërise dhe do t'i sherbej interesit te pergjithshem dhe perparimit te Popullit Shqiptar". Presidenti mund te shtoje edhe: "zoti me ndihmofte". Presidenti qe jep doreheqjen para mbarimit te mandatit te vet, nuk mund te kandidoje ne zgjedhjen presidenciale qe behet pas doreheqjes se tij. == Veprimtaritë private == Rreth veprimtarive private dhe anëtarësimit në parti dhe organizata politike, flet neni 89-të i Kushtetutës mbi papajtueshmërinë, i cili parashikon se: Presidenti i Republikës nuk mund të mbajë asnjë detyrë tjetër publike, nuk mund të jetë anëtar partie dhe as të kryejë veprimtari tjetër private. == Shkarkimi i presidentit == Në nenin 90-të të kushtetutës së Republikës së Shqipërisë flitet mbi procedurën e shkarkimit të Presidentit të Republikës në tri pika të këtij neni. Në pikën e parë bëhet fjalë mbi përgjegjësitë dhe thuhet se Presidenti i Republikës nuk ka përgjegjësi për aktet e kryera në ushtrim të detyrës së tij. Ndërsa pika e dytë jep shpjegime për veprim ndaj shkeljeve të rënda kushtetuese nga ana e Presidentit dhe thuhet se Presidenti i Republikës mund të shkarkohet për shkelje të rëndë të Kushtetutës dhe për kryerjen e një krimi të rëndë. Propozimi për shkarkimin e Presidentit në këto raste mund të bëhet nga jo më pak se një e katërta e anëtarëve të Kuvendit dhe duhet të mbështetet nga jo më pak se dy të tretat e të gjithë anëtarëve të tij. Vendimi i kuvendit në bazë të pikës 2. të nenit 90 të kushtetutës së Republikës së Shqipërisë, sipas pikës 3. të po këtij neni, i dërgohet Gjykatës Kushtetuese, e cila, kur vërteton fajësinë e Presidentit të Republikës, deklaron shkarkimin e tij nga detyra. == Zëvendësimi në rast pamundësie == Për rastet në të cilat Presidenti përkohësisht nuk është në gjendje të kryej detyrat e tij fletë neni 91 i kushtetutës së Republikës së Shqipërisë që ka një pikë. Ky nen thotë se: Kur Presidenti i Republikës është në pamundësi të përkohshme për të ushtruar funksionet e tij ose kur vendi i tij mbetet vakant, Kryetari i Kuvendit zë vendin dhe ushtron kompetencat e tij. Në rast se Presidenti nuk mund të ushtrojë detyrën për më shumë se 60 ditë, Kuvendi, me dy të tretat e të gjithë anëtarëve, vendos dërgimin e çështjes në Gjykatën Kushtetuese, e cila vërteton përfundimisht faktin e pamundësisë. Në rast të vërtetimit të pamundësisë, vendi i Presidentit mbetet vakant dhe zgjedhja e Presidentit të ri fillon brenda 10 ditëve nga dita e vërtetimit të pamundësisë. == Të drejtat dhe detyrat e Presidentit == Ushtrimi i funksionit President i Republikës është i lidhur për të drejtat dhe detyrat e ktij funksioni. === Dekoratat në Republikën e Shqipërisë === {{Kryesor|[[Dekoratat në Republikën e Shqipërisë]]}} Në bazë nenit 1 të Ligjit për Dekoratat në Republikën e Shqipërisë, Nr.8113 më datë [[28 Mars|28 mars]] [[1996]] të nxjerur na Kuvendi i Republikës është e rregulluar që dekoratat të jepen nga Presidenti i Republikës. Këto dekorata janë # [[Urdhri i Flamurit Kombëtar]] # [[Urdhri "Gjergj Kastrioti Skënderbeu"]] # [[Urdhri "Nderi i Kombit"]] # [[Urdhri "Mjeshtër i Madh"|Urdhri "Mjeshtër i Madh i Punës"]] # [[Urdhri "Nënë Tereza"]] # [[Urdhri "Naim Frashëri"]] # [[Medalja e Artë e Shqiponjës]] # [[Medalja "Martir i Demokracisë"]] # [[Pishtar i Demokracisë|Medalja "Pishtar i Demokracisë"]] # [[Medalja "Për Shërbime Ushtarake"]] == Lista e presidentëve (1925-present) == {| class="wikitable" |- ! Nr !! Emri !! Fillimi i mandatit !! Mbarimi i mandatit !! Datëlindja !! Partia politike |- | 1 || [[Ahmet Zogu]] || [[25 janar]] [[1925]] || [[30 gusht]] [[1928]] || [[8 tetor]] [[1895]] || [[Partia Konservatore e Shqipërisë]] |- | 2 || [[Ramiz Alia]] || [[22 nëntor]] [[1982]] || [[9 prill]] [[1992]] || [[18 tetor]] [[1925]] || [[Partia e Punës e Shqipërisë]] |- | 3 || [[Sali Berisha]] || [[9 prill]] [[1992]] || [[24 korrik]] [[1997]] || [[15 tetor]] [[1944]] || [[Partia Demokratike e Shqipërisë]] |- | 4 || [[Rexhep Meidani]] || [[24 korrik]] [[1997]] || [[24 korrik]] [[2002]] || [[17 gusht]] [[1944]] || [[Partia Socialiste e Shqipërisë]] |- | 5 || [[Alfred Moisiu]] || [[24 korrik]] [[2002]] || [[24 korrik]] [[2007]] || [[1 dhjetor]] [[1929]] || Konsesual |- | 6 || [[Bamir Topi]] || [[20 korrik]] [[2007]] || [[24 korrik]] [[2012]] || [[24 prill]] [[1957]] || [[Partia Demokratike e Shqipërisë]] |- | 7 || [[Bujar Nishani]] || [[24 korrik]] [[2012]] || [[24 Korrik|24 korrik]] [[2017]] || [[29 shtator]] [[1966]] || [[Partia Demokratike e Shqipërisë]] |- | 8 || [[Ilir Meta]] || [[24 korrik]] [[2017]] || 24 korrik 2022 || [[24 mars]] [[1969]] || [[Lëvizja Socialiste për Integrim]] |- | 9 || |[[Bajram Begaj]] || 24 korrik 2022 || ''titullar ''|| 20 mars 1967 || I pavarur (propozuar nga PS) |} == Lidhje të jashtme == *[http://www.president.al/ Faqja zyrtare e Presidentit të Shqipërisë] {{Kryetarë të Shqipërisë}} [[Kategoria:Presidentët sipas vendit|Shqipëria]] [[Kategoria:Kryetarë të Shqipërisë| ]] [[Kategoria:Qeverisja e Shqipërisë]] 2vf1dglf7qvb5tf810x2vtn22nurqui 0 25895 2468103 2456050 2022-08-10T21:26:48Z Artchutraa 139010 /* Amerikë */ wikitext text/x-wiki {{Infobox language | name = Shqip | states = [[Shqipëria|Shqipëri]], [[Kosova|Kosovë]], [[Maqedonia e Veriut|Maqedoni të Veriut]], [[Serbia|Serbi]], [[Mali i Zi|Mal të Zi]], [[Greqia|Greqi]], [[Turqia|Turqi]], [[Italia|Itali]] dhe në [[Diaspora shqiptare|Diasporën Shqiptare]] | region = [[Evropa Juglindore]] | speakers = Mbi 6 milionë në Gadishullin Ballkanik (2018)<ref>[https://www.ethnologue.com/18/language/sqi/ Gjuha Shqipe] në [[Ethnologue]] (18th ed., 2015)<br>[https://www.ethnologue.com/18/language/aae/ Arbërishtja (Itali)] në [[Ethnologue]] (18th ed., 2015)<br>[https://www.ethnologue.com/18/language/aat/ Arbërishtja (Greqi)] në [[Ethnologue]] (18th ed., 2015)<br>[https://www.ethnologue.com/18/language/aln/ Gegërishtja] në [[Ethnologue]] (18th ed., 2015)<br>[https://www.ethnologue.com/18/language/als/ Toskërishtja] në [[Ethnologue]] (18th ed., 2015)</ref> |renditja = 45 |fam1 = [[Gjuhët indo-evropiane]] |fam2 = '''Gjuha shqipe''' |dia1 = [[Gegërisht]] |dia2 = [[Toskërisht]] |sub1 = [[Arvanitisht (Greqi)]] |sub2 = [[Arbërisht (Itali)]] |sub3 = [[Çamërishtja|Çamërisht]] |sub4 = [[Labërishtja|Labërisht]] | scipt = [[Alfabeti latin]] ([[Alfabeti shqip]])<br>[[Braj shqiptarë|Braj Shqip]] | nation = {{flamuri|Shqipëria}} [[Shqipëria|Shqipëri]]<br>{{flamuri|Kosova}} [[Kosova|Kosovë]]<br>{{flamuri|Maqedonia e Veriut}} [[Maqedonia e Veriut|Maqedoni e Veriut]]<ref>[http://indeksonline.net/momenti-kur-kryeparlamentari-xhaferi-nenshkruan-ligjin-per-gjuhen-shqipe-foto/ Kuvendi i Maqedonisë miraton Ligjin për Gjuhën Shqipe.] 14 Mars 2018</ref> | minority ={{flamuri|Serbia}} [[Serbia|Serbi]]<br>{{flamuri|Mali i Zi}} [[Mali i Zi|Mal i Zi]]<br>{{flamuri|Italia}} [[Italia|Itali]]<br>{{flamuri|Kroacia}} [[Kroacia|Kroaci]]<br>{{flamuri|Rumania}} [[Rumania|Rumani]] | agency = [[Akademia e Shkencave e Shqipërisë]]<br>[[Akademia e Shkencave dhe e Arteve e Kosovës]] |iso1 = [https://www.loc.gov/standards/iso639-2/php/langcodes_name.php?iso_639_1=sq sq] |iso2 = [https://www.loc.gov/standards/iso639-2/php/langcodes_name.php?code_ID=14 alb] (B)<br/>[https://www.loc.gov/standards/iso639-2/php/langcodes_name.php?code_ID=14 sqi] (T) |iso3 = [http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=sqi sqi] – [https://en.wikipedia.org/wiki/ISO_639_macrolanguage kodi gjithpërfshirës]<br/>Kodet individuale:<br/>[http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=aae aae] – <small>[[Arbërishtja (Itali)]]</small><br/>[http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=aat aat] – <small>[[Arbërishtja (Greqi)]]</small><br/>[http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=aln aln] – [[Geg]]ë<br/>[http://www-01.sil.org/iso639-3/documentation.asp?id=als als] – [[Tosk]]ë |glotto = [http://glottolog.org/resource/languoid/id/alba1267 alba1267]<ref>Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, eds. (2017). [http://glottolog.org/resource/languoid/id/alba1267 "Gjuha Shqipe"]. [[Glottolog|Glottolog 3.0.]] Jena, Gjermani: Instituti Max Planck për Shkencën e Historisë Njerëzore..</ref> |linguasphere = 55-AAA-aaa — 55-AAA-ahe (25 shumëllojshmëri) | image = [[File:Dialektet e gjuhës shqipe.svg|300px]] | imagecaption = Dialektet e gjuhës shqipe }} '''Gjuha shqipe''' (ose thjesht '''shqipja''') është gjuhë dhe [[Gjuha e izoluar|degë e veçantë]] e [[Gjuhët indo-evropiane|familjes indo-evropiane]] që flitet nga rreth 7-10 milionë njerëz në botë,<ref>[http://www.ethnologue.com/18/language/sqi/ Gjuha shqipe] në ''[[Ethnologue]]'' (18th ed., 2015) [http://www.ethnologue.com/18/language/aae/ Arbërishtja(Itali)] në ''[[Ethnologue]]'' (18th ed., 2015) [http://www.ethnologue.com/18/language/aat/ Arbërishtja(Greqi)] në ''[[Ethnologue]]'' (18th ed., 2015) [http://www.ethnologue.com/18/language/aln/ Gegërishtja] në ''[[Ethnologue]]'' (18th ed., 2015) [http://www.ethnologue.com/18/language/als/ Toskërishtja] në ''[[Ethnologue]]'' (18th ed., 2015) </ref> kryesisht në [[Shqipëria|Shqipëri]], [[Kosova|Kosovë]] dhe [[Maqedonia e Veriut|Maqedoninë e Veriut]], por edhe në zona të tjera të [[Evropa Juglindore|Evropës Juglindore]] ku ka një [[Shqiptarët|popullsi shqiptare]], duke përfshirë [[Mali i Zi|Malin e Zi]] dhe [[Lugina e Preshevës|Luginën e Preshevës]]. Shqipja është [[gjuha zyrtare]] e [[Shqipëria|Shqipërisë]] dhe [[Kosova|Kosovës]], si dhe gjuhë bashkë-zyrtare e [[Maqedonia e Veriut|Maqedonisë së Veriut]]. Komunitetet shekullore që flasin dialektet shqiptare mund të gjenden të shpërndara në [[Kroacia|Kroaci]] ([[Arbëreshët në Zarë]]), [[Greqia|Greqi]] ([[Arbëreshët në Greqi]], [[Çamëria|Çamëri]] dhe disa komunitete në rajonet e [[Maqedonia Perëndimore|Maqedonisë Perëndimore]] dhe [[Shqiptarët e Trakës|Trakës Perëndimore]])<ref>Euromosaic project (2006). [http://www.uoc.edu/euromosaic/web/document/albanes/fr/i2/i2.html "L'arvanite/albanais en Grèce"] (Në Frangjisht). Brussels: [[Komisioni Evropian|European Commission]]. Marrë 2016-12-05.</ref>, [[Italia|Itali]] ([[Arbëreshët në Itali|Arbëreshët]] në [[Gjeografia e Italisë|Italinë Jugore]],<ref>[https://web.archive.org/web/20120121173237/http://www.minorityrights.org/1617/italy/albanians.html "WEB Arkiva"]. Arkivuar nga [http://www.minorityrights.org/1617/italy/albanians.html the original] në 21 Janar 2012. Marrë 2012-01-02.</ref> [[Sicilia|Sicili]] dhe [[Kalabria|Kalabri]]) si dhe në [[Rumania|Rumani]] dhe [[Ukraina|Ukrainë]]<ref>[http://www.albanianlanguage.net/ "Robert Elsie"]. Gjuha Shqipe. 25 nëntor 1972. Marrë 17 Janar 2017.</ref>. Ekziston poashtu edhe një [[Mërgata shqiptare|diasporë e madhe shqiptare]].[[File:Idioma albanés.png|thumb|250px|Shpërndarja e gjuhës shqipe]] <nowiki/>Shqipja, si gjuhë moderne, përfaqëson një degë më vete në familjen e [[Gjuhët indo-evropiane|gjuhëve indo-evropiane]]. Shkruhet me [[Alfabeti latin|shkronja latine]]. Gjuha shqipe përfshin gjuhën standarde ose gjuhën e njësuar letrare shqipe, e cila u miratua në [[Kongresi i Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe|Kongresin e Drejtshkrimit të Shqipes]] në vitin 1972 në [[Tirana|Tiranë]], dhe të gjitha dialektet, nëndialektet e të folurat që fliten nga shqiptarët. Gjuha shqipe ka dy dialekte kryesore: [[Gegërishtja|gegërishten]], [[toskërisht]]en, dhe një kronolekt: arbërishten. Fjalori i shqipes ka disa huazime nga [[greqishtja e lashtë]], si dhe nga [[latinishtja]]; huazimet pastaj vazhdojnë nga [[Gjuhët sllave|gjuhët sllavo-jugore]], [[greqishtja]] dhe [[Turqishtja osmane|osmanishtja]], si dhe nga [[italishtja]] e [[frëngjishtja]] dhe gjuhët tjera. Aktualisht gjithnjë vijnë duke u shtuar huazimet nga [[anglishtja]]. == Shpërndarja gjeografike == {{Kryesor|Shqiptarët|Shpërndarja e shqiptarëve}} Është gjuha amtare e 2,765,610 njerëzve në [[Shqipëria|Shqipëri]] (v. 2011<ref>{{Cite web|url=http://www.instat.gov.al/media/180938/1.1.15.xls|title=Censusi në Shqipëri 2011|url-status=dead|language=sq|access-date=19 korrik 2016|archive-date=9 mars 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160309072923/http://www.instat.gov.al/media/180938/1.1.15.xls}}</ref>), 1,644,865 në [[Kosova|Kosovë]] (v. 2011<ref>[http://ask.rks-gov.net/sq/rekos2011?download=333:te-dhenat-kryesore Censusi në Kosovë 2011]</ref>), 507,989 në [[Maqedonia e Veriut|Maqedoninë e Veriut]] (v. 2002<ref>[http://www.stat.gov.mk/Publikacii/knigaX.pdf Censusi në Maqedoni 2002]</ref>), 176,293 në [[Zvicra|Zvicër]] (v. 2013<ref>{{cite web|url=http://www.bfs.admin.ch/bfs/portal/de/index/themen/01/05/blank/key/sprachen.html|format=XLS|title=Ständige Wohnbevölkerung ab 15 Jahren 1) nach Hauptsprache, 2013|date=2015|publisher=Statistik Schweiz|location=Neuchâtel, Switzerland|accessdate=24 tetor 2015|language=de}}</ref>), rreth 66,000 në [[Turqia|Turqi]] (v. 2014<ref>[[ethnologue:als|Ethnologue – ALS]]</ref>), 63,835 në [[Serbia|Serbi]] (v. 2002<ref>[http://pod2.stat.gov.rs/ObjavljenePublikacije/Popis2011/Knjiga4_Veroispovest.pdf Censusi në Serbi 2002]</ref>), 32,671 në [[Mali i Zi|Mal të Zi]] (v. 2011<ref>[http://monstat.org/userfiles/file/popis2011/saopstenje/saopstenje(1).pdf Censusi në Mal të Zi 2011]</ref>), 23,820 në [[Kanadaja|Kanada]] (v. 2011) 17,069 në [[Kroacia|Kroaci]] (v. 2011<ref>[http://www.dzs.hr/Hrv_Eng/publication/2012/SI-1469.pdf Censusi në Kroaci 2011]</ref>), rreth 10,000 në [[Rumania|Rumani]] (v. 2009<ref>[http://ec.europa.eu/languages/policy/language-policy/documents/euromosaic-romania_en.pdf Euromosaic Romania 2009]</ref>), 7,177 në Slloveni (v. 2002<ref>[http://www.stat.si/popis2002/en/rezultati/rezultati_red.asp?ter=SLO&st=9 Population by mother tongue, Slovenia, Census 1991 and 2002]</ref>), 4,925 në [[Bosnja dhe Hercegovina|Bosnjë dhe Hercegovinë]] (v. 1991<ref>[http://www.oscebih.org/documents/osce_bih_doc_2011022813425011cro.pdf Leonard Valenta NACIONALNE MANJINE U BOSNI I HERCEGOVINI]{{Lidhje e vdekur}}{{Lidhje e thyer}}</ref>), 1,740 në [[Ukraina|Ukrainë]] (v. 2001<ref>[http://2001.ukrcensus.gov.ua/eng/results/nationality_population/nationality_1/s5/?botton=cens_db&box=5.1W&k_t=00&p=0&rz=1_1&rz_b=2_1%20%20&n_page=1 The distribution of the population by nationality and mother tongue] – UKRAINE 2001</ref>) e në [[Mërgata shqiptare|vende të tjera]] si dhe ka rreth 100,000 folës të [[arbërishtja (Itali)|arbërishtes]] në [[Italia|Itali]] dhe rreth 50,000 folës të [[arbërishtja (Greqi)|arbërishtes]] në [[Greqia|Greqi]] (v. 2007).<ref>[[ethnologue:aae|Arbërishtja e Italisë]] 2007</ref><ref>[[ethnologue:aat|Arbërishtja e Greqisë]] 2007</ref> === Ballkan === Shqipja është [[gjuha zyrtare]] e [[Shqipëria|Shqipërisë]],<ref>[http://www.wipo.int/edocs/lexdocs/laws/sq/al/al057sq.pdf KUSHTETUTA E REPUBLIKËS SË SHQIPËRISË] – wipo.int</ref> dhe e [[Kosova|Kosovës]].<ref>[http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Kushtetuta.e.Republikes.se.Kosoves.pdf KUSHTETUTA E REPUBLIKËS SË KOSOVËS] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170829043131/http://www.kryeministri-ks.net/repository/docs/Kushtetuta.e.Republikes.se.Kosoves.pdf |date=29 gusht 2017 }} – kryeministri-ks.net/</ref> Në [[Maqedonia e Veriut|Maqedoninë e Veriut]] shqipja është gjuhë zyrtare në [[Njësitë administrative e Maqedonisë së Veriut|komunat]] ku shqiptarët përbëjnë më shumë se 20% të popullsisë. Shqipja është gjuha e dytë më e folur në [[Greqia|Greqi]] ([[Arbërishtja (Greqi)|Arbërishtja]] dhe [[Dialekti Çam|Çamërishtja]]). Gjuha shqipe është në përdorim zyrtar në katër komuna në [[Mali i Zi|Mal të Zi]] ([[Ulqini|Ulqin]],<ref>{{Cite web|url=http://www.ul-gov.me/upload/document/20191206_statuti_i_komuns_s_ulqinit_2019_20191206_120238.pdf|title=Statuti i Komunës së Ulqinit|language=sq}}</ref> [[Tuzi|Tuz]],<ref>{{Cite web|url=https://tuzi.org.me/wp-content/uploads/2020/02/Statuti-i-Komunes-se-Tuzit.docx|title=Statuti i Komunës së Tuzit|language=sq}}</ref> [[Gucia|Guci]]<ref>{{Cite web|url=https://www.opstinagusinje.me/wp-content/uploads/2019/04/Statut-Op%C5%A1tine-Gusinje-novi-28-12-2018.docx|title=Statut Opstine Gusinje|language=cnr}}</ref> e [[Plava|Plavë]]<ref>{{Cite web|url=https://www.plav.me/tacka-custom/dokumenta/statut-opstine-plav.pdf|title=Statut Opstine Plav|language=cnr}}</ref>),<ref>[https://www.coe.int/t/dg4/education/minlang/Report/EvaluationReports/MontenegroECRML1_me.pdf �������Evropska Povelja o regionalnim i manjiskim jezicima u crnoj Gori����� �� ��] �– ''coe.int''</ref><ref>[http://www.minmanj.gov.me/ResourceManager/FileDownload.aspx?rid=122181&rType=2&file=KUSHETUT%C3%8BN%20E%20MALIT%20T%C3%8B%20ZI.pdf KUSHETUTA E MALIT TË ZI] – ''minmanj.gov.me''</ref> dhe tre në [[Serbia|Serbi]] ([[Presheva|Preshevë]], [[Bujanoci|Bujanoc]] dhe [[Medvegja|Medvegjë]]).<ref>[http://www.kas.de/upload/auslandshomepages/serbien/Gojkovic_pred.pdf SISTEM ZAŠTITE MANJINA U REPUBLICI SRBIJI – Nevena Gojković] – ''kas.de''</ref> Kartës Europiane mbi gjuhët rajonale ose minoritare, gjuha shqipe është e mbrojtur në [[Serbia|Serbi]] (2006), [[Mali i Zi|Mal të Zi]] (2006), [[Rumania|Rumani]] (2007), [[Bosnjë dhe Hercegovinë]] (2010).<ref>[http://www.coe.int/t/dg4/education/minlang/AboutCharter/LanguagesCovered.pdf Languages covered by the European Charter for Regional or Minority Languages] – coe.int</ref> === Evropë === [[Arbërishtja (Itali)|Gjuha arbërishte]] është gjuha e [[Shqiptarët në Itali|shqiptarëve në Itali]], është e mbrojtur me ligj.<ref>Legge 15 Dicembre 1999, n. 482 "[http://www.camera.it/parlam/leggi/99482l.htm Norme in materia di tutela delle minoranze linguistiche storiche]" pubblicata nella ''Gazzetta Ufficiale'' n. 297 del 20 dicembre 1999</ref> Poashtu përafërsisht 1 milion [[Shqiptarët në Kosovë|shqiptarë]] nga [[Kosova]] janë shpërndarë në të gjithë [[Gjermania|Gjermaninë]], [[Zvicra|Zvicrën]] dhe [[Austria|Austrinë]]. Këto janë kryesisht refugjatë nga Kosova që kanë emigruar gjatë [[Lufta e Kosovës|Luftës së Kosovës]]. Në [[Zvicra|Zvicër]], gjuha shqipe është gjuha e shtatë më e folur me 176.293 folës amë. === Amerikë === Ka një numër të madh folësish shqiptarë në [[Shtetet e Bashkuara të Amerikës|Shtetet e Bashkuara]], [[Argjentina|Argjentinë]], [[Kili]], [[Uruguaji|Uruguaj]] dhe [[Kanadaja|Kanada]]. Disa nga shqiptarët e parë etnikë që mbërritën në Shtetet e Bashkuara ishin [[Arbëreshët në Itali|Arbëreshët]]. Arbëreshët kanë një ndjenjë të fortë identiteti, dhe janë unike në atë që flasin një dialekti [[Toskërishtja|Tosk]] arkaik të shqipes së quajtur [[Arbërishtja (Itali)|Arbëreshë]]. Në Amerikën e Veriut (Shtetet e Bashkuara dhe Kanada) ka rreth 250,000 folës shqiptarë. Shqipja flitet në zonën lindore të Shteteve të Bashkuara në qytete si [[New York City]], [[New Jersey]], [[Boston]], [[Filadelfia]], [[Ohio]] dhe [[Detroit]]. [[New Orleans|Greater New Orleans]] ka një komunitet të madh Arbëresh.Kudo që janë italianët, ka disa Arbëreshe të përzier me ta. Arbëreshët amerikanë,shpesh janë të padallueshëm nga amerikanët italianë për shkak të asimilimit në bashkësinë italiane amerikane.<ref>Edwin E. Jacques, ''The Albanians: An Ethnic History from Prehistoric Times to the Present'', 1995 ( në Anglisht ) </ref> Në [[Argjentina|Argjentinë]] janë pothuajse [[Argjentina|40,000 folës shqiptarë]] kryesisht në [[Buenos Aires]].<ref>[https://web.archive.org/web/20160916221528/http://edoc.bibliothek.uni-halle.de/servlets/MCRFileNodeServlet/HALCoRe_derivate_00003672/Albanianmigration.pdf "Arkivimi i kopjuar"](në Anglisjt) (PDF). Arkivuar nga [http://edoc.bibliothek.uni-halle.de/servlets/MCRFileNodeServlet/HALCoRe_derivate_00003672/Albanianmigration.pdf the original](PDF) në 16 Shtator 2016.Marrë 2017-07-09.</ref> === Azi dhe Oqeania === Përafërsisht 5-7 milionë njerëz me prejardhje shqiptare jetojnë në [[Turqia|Turqi]] dhe më shumë se 500.000 njohin prejardhjen, gjuhën dhe kulturën e tyre. Ka megjithatë vlerësime të tjera që vendosin numrin e njerëzve në [[Turqi]] me prejardhje shqiptare dhe ose sfondin lart në 10-12 milionë. Megjithatë, shumica dërrmuese e kësaj popullate është e asimiluar dhe nuk ka më rrjedhshmëri me gjuhën, megjithëse një komunitet i gjallë shqiptar mban identitetin e saj të veçantë në [[Stamboll]] deri më sot. Në [[Egjipti|Egjipt]] ekzistojnë rreth 18,000 shqiptarë, kryesisht toskërisht folës.<ref>Saunders 2011, f. 98. "Përveç emigrantëve të fundit, ka edhe komunitete më të vjetra diasporike në mbarë botën. Në Republikën Turke ka mbi [[Shqiptarët në Turqi|5 milionë shqiptarë etnikë]], megjithatë shumica dërrmuese e kësaj popullate është asimiluar dhe nuk ka më rrjedhshmëri në gjuhën, megjithëse një komunitet i gjallë shqiptar mban identitetin e saj të veçantë në [[Stambolli|Stamboll]] deri më sot. Egjipti gjithashtu pretendon rreth 18,000 shqiptarë, që mbeten mbetjet e ushtrisë së Muhammed Aliut ".</ref> Shumë prej tyre janë pasardhës të Janezarit të [[Mehmet Ali Pasha|Muhammed Ali Pashës]], një shqiptar që u bë [[Valiu]] dhe vetëdeklaruar Khedive i Egjiptit dhe [[Sudani]]t. Përveç dinastisë që ai krijoi, një pjesë e madhe e ish [[Aristokracia|aristokracisë]] egjiptiane dhe sudaneze ishte me origjinë shqiptare. Përveç emigrantëve të fundit, ka edhe komunitete më të vjetra diasporike në të gjithë botën. Shqipja flitet edhe nga komunitetet e [[Mërgata shqiptare|diasporës shqiptare]] që banojnë në [[Australia|Australi]] dhe [[Zelanda e Re|Zelandë të Re]]. === Dialektet === {{Kryesor|Gegë|Toskë}} Dy dialektet kryesore të gjuhës shqipe janë [[Gegë]] në veri dhe [[Toskë]] në jug, të ndara afërsisht nga [[Lumi Shkumbin]]. Gegërishtja dhe Toskërishtja janë degëzuar për së paku një mijëvjeçar{{cito!}}, dhe format e tyre më pak ekstreme janë ndërsjellash të kuptueshme. Gegërishtja ka nën-variantet më të dallueshme, prerjet të cilat janë lloje më veriore dhe lindore, që përfshinë ato të qyteteve të Shkodrës, rajonin e [[Maqedonia e Veriut|Maqedonisë së Veriut]] verilindore, [[Kosova|Kosovën]], [[Mali i Zi|Malin e Zi]], [[Serbi]]në, dhe fshatin e izoluar Arbanasi (jashtë Zarës) të bregut të [[Kroacia|Kroacisë]], Dalmacisë. “Arbanasi” i themeluar në fillimin e [[Shekulli XVIII|shekullin XVIII]] nga refugjatët nga rajoni rreth qytetit bregdetar të [[Mali i Zi|Malit të Zi]], [[Tivari]]t, ka rreth 17.000 folës të gjuhës shqipe. Toskërishtja dhe Gegërishtja kanë dallime fonetike, morfologjike apo dallime në fjalor. Dallimet fonetike janë të pakta dhe disa nga to janë: â hundore e gegërishtes me ë-në e Toskërishtes (nâna — nëna; bâni — bëri) n-ja e Gegërishtes me r-në e Toskërishtes (syni — syri) etj. Ato morfologjike Tosk - Gegë: të punoj — me punue etj. Disa nga dallimet në fjalor Toskërisht- Gegërisht janë: dhelpër — skile, gjalpë — tlyn, fshat — katund etj. Të gjitha dialektet e folura shqipe në enklavat italiane dhe greke janë variantet e toskërishtes dhe duket se janë të lidhura më së afërmi me dialektin e [[Çamëria|Çamërisë]] dhe te [[Bregdeti]]t në jugun e [[Shqipëria|Shqipërisë]]. Enklavat Italiane — rreth 50 fshatra të shpërndarë — me siguri janë gjetur nga emigrantët nga sundimi i Turqisë në Greqi. Disa dialekte të largëta dhe të izoluara të origjinës jugore të Toskërishtes fliten në Bulgari dhe Trakinë Turke por nuk ka te dhëna të sakta. Gjuha ende përdoret në Madritsa, Bulgari, në kufirin afër Edirnesë, dhe në përfundim të këtij fshati që po mbijeton në Mandres, afër Kilkis në Greqi, që daton nga Lufta Ballkanike. Një enklavë Toskërisht afër Melitopolit në Ukrainë shfaqet vendosja e fundme nga [[Bullgaria]]. Dialektet Shqiptare nga [[Istria]], për të cilin ekziston një tekst, dhe nga Sreim, për të cilin nuk ekziston asnjë tekst janë zhdukur. == Ortografia (drejtshkrimi) == {{Kryesor|Alfabeti shqip|Braj shqiptarë}} [[Skeda:Albanian keyboard layout.jpg|parapamje|djathtas|Tastiera në gjuhën shqipe|212x212px]]Gjuha shqipe është shkruar duke përdorur shumë alfabete të ndryshme që nga regjistrimet më të hershme të shekullit të 14-të. Historia e ortografisë së gjuhës shqipe është e lidhur ngushtë me orientimin kulturor dhe njohuritë e disa gjuhëve të huaja midis shkrimtarëve shqiptarë. Të dhënat më të hershme të shkruara shqipe vijnë nga gegërishtja në alfafabete të improvizuara bazuar në karaktere italiane ose greke dhe nganjëherë në arabisht. Fillimisht, dialekti Tosk ishte shkruar në [[Alfabeti grek|alfabetin grek]] dhe dialekti Geg u shkrua në [[Shkrimi latin|sciptn latin]]. Të dy dialektet ishin shkruar edhe në versionin [[Gjuha osmane|turk të shkrimit]] [[Shkrimi arab|arab]], [[Alfabeti cirilik|cirilik]] dhe disa alfabete lokale ([[Alfabeti i Elbasanit|Elbasan]], [[Alfabeti i Vithkuqit|Vithkuqi]], Todhri, Veso Bej, Jan Vellara dhe të tjerë, shih [[Alfabeti shqip|alfabetin origjinal shqip]]). Më konkretisht, shkrimtarët nga Shqipëria e Veriut dhe nën ndikimin e Kishës Katolike përdorën letra latine, ata në Shqipërinë e Jugut dhe nën ndikimin e kishës ortodokse greke përdorën letra greke, ndërsa të tjerët në të gjithë Shqipërinë dhe nën ndikimin e Islamit përdorën shkronja arabe . Kishte përpjekje fillestare për të krijuar një alfabet origjinal shqiptar gjatë periudhës 1750-1850. Këto përpjekje u intensifikuan pas [[Lidhja e Prizrenit|Lidhjes së Prizrenit]] dhe kulmuan me [[Kongresi i Manastirit|Kongresin e Manastirit]] të mbajtur nga intelektualët shqiptarë nga 14 deri më 22 nëntor 1908, në [[Manastiri (qytet)|Manastir]] , i cili vendosi se cili alfabet do të përdorte dhe çfarë do të ishte drejtshkrimi standard shqiptar. Kështu mbetet gjuha letrare. Alfabeti është alfabeti latin me shtimin e shkronjave <[[ë]]>, <[[ç]]> dhe dhjetë digraphs: dh, th, xh, gj, nj, ng, ll, rr, zh dhe sh. === Tradita shkrimore === {{Kryesor|Kongresi i Manastirit}} [[Skeda:Buzuku meshari.jpg|250px|thumb|Faqe nga [[Meshari]]. Libri i parë shqip 1555 ]] Gjuha zyrtare, e shkruar me germa [[Latinishtja|latine]] dhe që u përvetësua në vitin [[1909]], ishte e bazuar në dialektin e Gegërishtes Jugore të qytetit të [[Elbasani]]t nga fillimi i shtetit të Shqipërisë deri në Luftën e dytë botërore. Deri në vitin 1968 shqiptarët e Kosovës, Maqedonisë së Veriut dhe Malit të Zi përdorën gegërishten letrare si gjuhë zyrtare. Në Shqipëri pas Luftës së Dytë Botërore gegërishtja letrare u mënjanua prej vitit [[1945]], me vendim më 1952 nga tekstet [[1967]] dhe de-fakto prej vitit [[1972]] deri sot. Gjuha e sotme zyrtare shqipe jo vetëm që bazohet në toskërisht letrare, por edhe fjalët e shprehjet qe huazohen prej gegërishtes trupëzohen në morfologjinë, fonologjinë dhe sintaksën e variantit letrar. Më 1968 një konferencë studiuesish kosovarë, të mbledhur në Prishtinë, vendosën të të përqafonin gjuhën zyrtare shqipe. Këtë kosovarët e bënë për të theksuar kombësinë e tyre shqiptare në formë proteste kundër refuzimit të Federatës Jugosllave për t'i dhënë Kosovës statusin e Republikës<ref name=":1">Pipa A., ''Politika e Gjuhës në Shqipërinë Socialiste,'' Tiranë: Princi, 2010, fq. 23. ISBN 978-99956-732-4-6</ref>. Ky vendim politik i marrë në Prishtinë në vitin [[1968]] sot po sfidohet nga shkrimtarë, gazetarë dhe sidomos rinia që shkruan në internet si jo frutdhënës dhe diskriminues ndaj folësve të dialektit gegë, në veçanti ndaj kosovarëve të cilët tingëllojnë si emigrantë kur flasin gjuhën standarde shqipe. Libri i parë në gjuhën shqipe i gjetur deri më sot është [[Meshari]] i [[Gjon Buzuku]]t i shkruar nga data [[20 mars]] [[1554]] deri më [[5 janar]] [[1555]]. Vetëm disa të dhëna të shkruara shkurt janë ruajtur nga shekulli i 15-të. E para ishte një formulë pagëzimi e vitit [[1462]]. Shpërndarja e librave të prodhuar nga shekujt 16 dhe 17 kanë buruar shumë në zonën e gegërishtes (shpesh në gegërishten Shkodrane veriore) dhe pasqyruan veprimtaritë misionare të Katolicizmit Romak. Një rrymë shumë më e vogël e literaturës në shekullin e 19-të ishte prodhuar nga mërgimtarët. Ndoshta punimet e letërsisë më të hershme dhe të pastër të çfarëdo niveli është poezia e shekullit të 18-të të [[Jul Variboba|Jul Varibobës]], të enklavave në [[San Giorgio Albanese|S. Giorgio]] në [[Kalabria|Kalabri]]. Disa prodhime letrare vazhduan në shekullin e 19-të në enklavat [[italia]]ne, por asnjë veprimtari e ngjashme nuk është ruajtur në zonat e [[Greqia|Greqisë]]. Të gjitha këto dokumente të hershme historike tregojnë për një gjuhë e cila dallon pak nga gjuha e tanishme, sepse këto dokumente nga krahina dhe kohë të ndryshme paraqesin karakteristikat e shënuara të dialektit. Sidoqoftë, ato shpesh kanë një vlerë për studimet e gjuhësisë dhe janë shumë më të rëndësishme për vlerën e tyre letrare. == Klasifikimi == [[Skeda:IndoEuropeanTree.svg|parapamje|Pema e [[Gjuhët indo-evropiane|gjuhëve indo-evropiane]].]] Që shqipja është qartë me prejardhje [[Gjuhët indo-evropiane|indo-evropiane]] ishte e njohur nga filologu gjerman [[Franz Bopp]] në [[1854]]; hollësitë e ngjashmërive kryesore të shqipes me gjuhët indo-evropiane ishin përpunuar nga një filolog tjetër gjerman, [[Gustav Meyer]], në vitet e [[1880]]-[[1890]]. Përmirësimet e mëtejme gjuhësore ishin paraqitur nga gjuhëtari [[Danimarka|danez]] [[Holger Pedersen]] dhe [[Norbert Jokl]] nga [[Austria]]. Gjuha shqipe zë një degë të pavarur të pemës gjuhësore Indo-Europiane.<ref>Fortson, Benjamin W (2004). [https://books.google.com/books?id=5hOtPBF6XWwC&printsec=frontcover&dq=%27Indo-European+Language+and+Culture:++An+Introduction%27&cd=1#v=onepage&q&f=false ''Indo-European language and culture: an introduction''] (Gjuha indo-evropiane dhe kultura). Botime Blackwell. faqe 390. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BookSources/1-4051-0315-9|1-4051-0315-9]]. Marrë në 28 Maj 2010  ''Shqipja formon degën e saj të veçantë të gjuhve indo-evropiane; është dega e fundit që duhet të paraqitet në regjistrimet e shkruara''</ref> Shqipja u krahasua më parë nga disa linguistë indo-evropianë me [[gjuhët gjermanike]] dhe [[gjuhët balto-sllave]], të cilët ndajnë të gjitha anët me [[isogloss]] shqiptarë.<ref>Watkins, Calvert. "Protoindo-evropiane: Krahasimi dhe Rindërtimi", në Gjuhët Indo-Europiane, Anna Giacalone Ramat dhe Paulo Ramat, eds. Londër: Routledge, 1998.</ref> Përndryshe gjuhëtarët e lidhën gjuhën shqipe me [[Gjuha latine|latinishten]], [[Gjuha greke|greqishten]] dhe [[Gjuha armene|armenishten]], ndërkohë që vendosnin gjuhët gjermanike dhe gjuhët balto-sllave në një degë tjetër indo-evropiane.<ref>[https://books.google.com/books?id=yfZZX1qjpvkC&printsec=frontcover#PPA111,M1 Google Books], Mallory, J. P. dhe Adams, D. Q.: Prezantimi i Oxford-it në botën Proto-Indo-Europiane dhe Proto-Indo-Europiane</ref><ref>[http://www.hjholm.de/SLRD.pdf JHholm.de] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20171011121308/http://www.hjholm.de/SLRD.pdf |date=11 tetor 2017 }}, Holm, Hans J.: Shpërndarja e të dhënave në listat e fjalëve dhe ndikimi i tij në nëngrupimin e gjuhëve. Në: Christine Preisach, Hans Burkhardt, Lars Schmidt-Thieme, Reinhold Decker (eds.): Analiza e të Dhënave, Mësim Machine dhe Aplikacione. Proc. i Konferencës së 31-të Vjetore të Shoqërisë Gjermane të Klasifikimit (GfKl), Universiteti i Freiburgut, 7-9 mars 2007. Springer-Verlag, Heidelberg-Berlin</ref><ref>[http://www.hjholm.de/ HJholm.de] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190905220636/http://www.hjholm.de/ |date=5 shtator 2019 }} Një atdhe i mundshme i gjuhëve indo-evropiane dhe migrimet e tyre në dritën e metodës së rikuperimit të nivelit të ndarjes (SLRD) - Hans J. Holm</ref> [[Etimologjia|Etimologjitë]] në vazhdim e ilustrojnë lidhjen e shqipes me gjuhët indo-evropiane (një yll që i paraprin fjalës<!-- ??? --> tregon të pavërtetuarat, fjala burimore indo-evropiane hipotetike): * pesë (nga Geg. i lashtë ''pansë'' nga *''pénkʷe''); * zjarr, zjarme (nga *''xherma'' nga *''gʷʰermós''); * natë (nga *''nóktis''); * dhëndër (nga *''xandor'' nga *''ǵomh₃-ter-''); * gjarpër (nga *''sérpeno''); * bjer (nga *''bʰere''); * djeg (nga *''dʰégʷʰo''); * kam (nga *''kagmi''); * pata (nga *''pót-''); * pjek (nga *''pékʷo''); * thom, thotë (nga *''cāmi'', *''cāte'' nga *''ḱéh₁mi'', *''ḱéh₁te''). Sistemi i foljes përfshin shumë tipare arkaike, si ruajtja e aktive e dallueshme dhe përfundimet mesatare personale (si në greqisht) dhe ndryshimi i zanores rrënjë "e" në të tanishmen në "o" në kohën e shkuar, një tipar i ndarë me gjuhët baltike. Për shembull, ekziston mbledh (kalimtare) dhe po ashtu mblidhet (jokalimtare), në kohën e shkuar, dhe mblodha me një "o" në të shkuarën. Për shkak të ndryshimeve sipërfaqësore në formën fonetike të gjuhës gjatë 2.000 vjetëve dhe për shkak të huazimit të fjalëve nga vendet fqinjë, vazhdimësia e trashëgimisë së indoevropianishtes në shqip ka qenë e nënvlerësuar. === Shqipja e vjetër === Sipas hipotezës qendrore të një projekti të ndërmarrë nga [[Fondi Austriak i Shkencës]], shqiptari i vjetër kishte një ndikim të rëndësishëm në zhvillimin e shumë gjuhëve në [[Gadishulli Ballkanik|Ballkan]]. Hulumtimi intensiv tani synon të konfirmojë këtë teori. Gjuha shqipe po hulumtohet duke përdorur të gjitha tekstet në dispozicion përpara se të kryhet një krahasim me [[Gjuhët e Ballkanit|gjuhët e tjera të Ballkanit]]. Rezultati i kësaj vepre do të përfshijë përpilimin e një leksikoni duke ofruar një pasqyrë të të gjitha foljeve të vjetra shqipe.<ref>[https://www.fwf.ac.at/en/research-in-practice/project-presentations-archive/2008/old-albanian-living-legacy-of-a-dead-language/ "FWF Austrian Science Fund – Press – (Old) Albanian – Living legacy of a dead language?"].(Trashëgimia e gjallë e një gjuhe të vdekur) Fwf.ac.at. Marrë 2 Dhjetor 2017.</ref><blockquote>Si udhëheqës i projektit Dr. Schumacher shpjegon, hulumtimi tashmë po jep fryt: "Deri më tani, puna jonë ka treguar se Shqipëria e Vjetër përmbante nivele të shumta modale që lejonin folësin të shprehte një qëndrim të veçantë për atë që u tha.Në krahasim me njohuritë ekzistuese Ne kemi zbuluar gjithashtu një numër të madh të formave verbale që tani janë të vjetruara ose janë humbur përmes ristrukturimit - deri më tani, këto forma mezi janë njohur ose, në të njëjtën kohë, më të mirë, janë klasifikuar gabimisht. " Këto forma verbale janë vendimtare për të shpjeguar historinë gjuhësore të shqiptarëve dhe përdorimin e saj të brendshëm. Megjithatë, ata gjithashtu mund të hedhin dritë mbi marrëdhëniet reciproke midis gjuhës shqipe dhe gjuhëve fqinje. Hulumtuesit po ndjekin drejtime të ndryshme që sugjerojnë se Shqipëria luajti një rol kyç në Sprachbundin e Ballkanit. Për shembull, ka të ngjarë që gjuha shqipe është burimi i artikullit të caktuar të caktuar në gjuhën rumune, bullgare dhe maqedonase, pasi kjo ka qenë një tipar i shqiptarëve që nga kohërat e lashta.</blockquote> == Historia == Mendohet se përmendja e parë me shkrim në shqip ishte më 14 korrik 1284 në ''Ragu'''s'''a'' ose ''Ragu'''z'''a'' ([[Dubrovniku]] i sotshëm) në [[Kroacia|Kroacinë]] moderne kur në hetimet për një vjedhje në shtëpinë e Petro de Volcio nga Belena, një farë Matheus, biri i Markut prej Mençe, i cili ishte, siç duket, një dëshmitar i krimit, raportoi kështu: Dëgjova një zë duke thirrur në mal në gjuhën shqipe ([[Gjuha latine|Latinisht]]: “''Audivi unam vocem clamantem in monte in lingua albanesca''”).<ref name=":0">[http://www.zeriislam.com/artikulli.php?id=3168 Një vjedhje në Dubrovnik dhe dalja në skenë e gjuhës dhe kulturës shqiptare] [[Robert Elsie]] (1996). 10 Tetor 2015. Marrë 4 Dhjetor 2017.</ref> Rastin e dytë, njëzet e tre vjet më vonë, e gjejmë në një përshkim të Shqipërisë në një vepër anonime të quajtur ''Anonymi Descripto Europea Orientalis'' <ref>[https://books.google.mk/books?id=_sHmTRCEe7kC&pg=PA23&lpg=PA23&dq=Anonymi+Descripto+Europea+Orientalis&source=bl&ots=C5P_p9ACXA&sig=dT1vCvOws5MrLZe3twu1pTI9g-s&hl=mk&sa=X&ved=0ahUKEwjuo-aqoe_XAhUGuRQKHTCHAHkQ6AEIJTAA#v=onepage&q=Anonymi%20Descripto%20Europea%20Orientalis&f=false Anonymi Descripto Europea Orientalis] (Përshkrim: Anonim I Europës Lindore) faqe. 33,34. Marrë 4 Dhjetor 2017</ref>. Kjo vepër mesjetare latine e vitit 1308 trajton vendet dhe viset e [[Evropa lindore|Europës Lindore]], veçanërisht vendet e Gadishullit Ballkanik. Mendohet se autori ishte një prift frëng i urdhrit dominikan, i cili u dërgua nga kisha në Serbi.<ref>Teksti i ''Anonymi Descripto Europea Orientalis'' ekziston në disa dorëshkrime, si për shembull Ms. Lat 5515 dhe Ms. Lat 14693 në Bibliotekën Kombëtare të Parisit, Ms 263 në Bibliotekën e qytetit Poatie (Poitiers) në Francë dhe Cod. Lat. 66 në Bibliotekën Universitare të Laiden-it të Holandës.</ref> Përshkrimi Anonim ka kapituj mbi viset e ndryshme të Greqisë bizantine, mbi Rashën, Bullgarinë, Ruteninë, Hungarinë, Poloninë, Boheminë si dhe një kapitull mbi Shqipërinë, një përshkrim të rrallë të këtij vendi dhe të këtij populli në shekullin e katërmbëdhjetë.<ref>Në tekst thuhet se Shqipëria ka “banorë me të vërtetë luftëtarë, të cilët janë harkëtarë dhe ushtarë të shkëlqyeshëm… të cilët nuk kanë qytete, kampe, fortifikime ose ferma, por jetojnë në [[çadra]] dhe janë gjithmonë në lëvizje nga një vend në tjetrin”. Kapitulli mbi Shqipërinë mbaron duke theksuar edhe këtu ekzistencën e gjuhës shqipe: “''Habent enim Albani prelati linguam distinctam a Latinis, Grecis et Sclavis ita quod in nullo se inteligunt cum aliis nationibus''” (Shqiptarët e lartpërmendur kanë një gjuhë të veçantë nga gjuha e latinëve, grekëve dhe sllavëve , kështu që nuk mund të komunikojnë fare me kombe të tjerë).</ref> Rasti i tretë, ku gjuha shqipe përmendet gjendet në një vepër të shkruar nga një shtegtar i krishterë në udhëtimin për në Tokën e Shenjtë në vitin 1322.<ref>[https://celt.ucc.ie/published/L300002-001/ The journey of Symon Semeonis from Ireland to the Holy Land].celt.ucc.ie . Marrë 4 Dhjetor 2017</ref> Shkrimet e shtegtarëve në rrugën për Tokën e Shenjtë përbëjnë një burim kryesor informacioni mbi vendet e Mesdheut Lindor në gjysmën e parë të mijëvjeçarit të dytë. Në këtë rast, dy shtegtarë angloirlandezë me emrat Symeon Semeonis dhe Hugo Iluminator, që mund t’i quajmë shqip Simon Simoni dhe Hugo Iluminatori, kaluan në Shqipëri në vitin 1322 dhe Simoni shkroi përshtypjet e tij në një lloj udhëpërshkrimi.<ref name=":0" /><ref>Symon Simeonis [https://books.google.mk/books/about/Itinerarium_Symonis_Semeonis_ab_Hybernia.html?id=7hsgswEACAAJ&redir_esc=y Itinerarium Symonis Semeonis ab Hybernia ad Terram Sanctam].[https://www.google.mk/search?tbo=p&tbm=bks&q=bibliogroup:%22Scriptores+Latini+Hiberniae%22&source=gbs_metadata_r&cad=6 Bibliogroup:"Scriptores Latini Hiberniae"] Dublin Institute for Advanced Studies, 1960. 127 faqe.</ref> Rastin e katërt ku përmendet ekzistenca e gjuhës shqipe e kemi në vitin 1332 në veprën e një murgu frëng të urdhrit dominikan me emrin Brokard (Lat. Brocardus monacus). Në traktatin e tij latin të quajtur ''Directorium ad passagiumfaciendum'' (Udhëzime për kapërcimin e detit), Brokardi shënon fjalinë tashmë të njohur në letërsinë shqipe: “''Licet Albaneses aliam omnio linguam a latina habeant et diversam, tamen litteram latinam habent in uso et in omnibus suis libris''” (Shqiptarët kanë një gjuhë tjetër krejt të ndryshme nga latinishtja, megjithatë, përdorin shkronja latine në të gjithë librat e tyre). {{Citim i duhur}}<ref name=":0" /> Regjistrimi i parë audio i shqipes u bë nga [[Norbert Jokl]] më 4 prill 1914 në [[Vjena|Vienë]].<ref>[[Robert Elsie]] (2010). [https://books.google.com/books?id=6inIiCF_930C&pg=PA216 ''Historical Dictionary of Albania'']. Rowman & Littlefield. faqe. 216. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BookSources/978-0-8108-6188-6|978-0-8108-6188-6]]. Marrë 4 Dhjetor 2017</ref> Gjatë periudhës pesë shekullore të [[Shqipëria osmane|sundimit osman]] në [[Shqipëria|Shqipëri]], qeveria osmane ndaloi që më 1881 e deri më 1908 shkrimin dhe këndimin nëpër shkolla. Ky urdhër nuk ndaloi natyrisht ata që merreshin me letërsinë shqiptare të vazhdonin në punën e tyre, por pengoi arsimimin kombëtar për gati 30 vjet.<ref>[[Eqrem bej Vlora|Vlora E]]., ''Një vështrim mbi kulturën e popullit Shqiptar,'' Romë: Arti Grafiche Comm. A. Urbinati, “Shêjzat = [Le Pleiadi]: Vjeti VII, Nr. 05 - 06 - 07 - 08. fq. 215.</ref> === Afinitetet gjuhësore === {{Kryesor|Gjuha ilire|Gjuha Paleo-Sarde}} Shqipja konsiderohet një [[Gjuha e izoluar|gjuhë e izoluar]] brenda familjes indo-evropiane; asnjë gjuhë tjetër nuk është e lidhur drejtpërdrejt me [[Familjet e Gjuhëve|degën]] e saj. Të vetmet gjuhë të tjera që janë anëtare të vetme mbijetuese të një dege të gjuhëve indo-evropiane janë [[Gjuha armene|armenishtja]] dhe [[greqishtja]]. Gjuha shqipe është pjesë e [[Familjet e Gjuhëve|grupit gjuhësor]] [[Gjuhët indo-evropiane|indo-evropian]] dhe konsiderohet të ketë evoluar nga një prej gjuhëve [[Gjuhët paleo-ballkanike|paleo-ballkanike]] të antikitetit,<ref>Fine, JA. ''Ballkani mesjetar i hershëm''. Universiteti i Michigan Press, 1991. f.11. [https://books.google.com/books?id=YbS9QmwDC58C&printsec=frontcover&dq=isbn:0472081497&cd=1#v=onepage&q=&f=false Google Books]</ref><ref>Në librin e tij të fundit, [[Eric P. Hamp|Eric Hamp]] mbështet tezën se gjuha ilire i përket grupit veriperëndimor, se gjuha shqipe rrjedh nga gjuha ilire dhe se shqipja është e lidhur me Messapic, e cila është dialekt i mëparshëm ilir (Studimet krahasuese në gjuhën shqipe, 2007) .</ref><ref>Gjuhët e lashta të Evropës - Roger D. Woodard "Gjuha moderne shqipe, që është konjektuar, është pasardhëse direkt nga ilirët e lashtë ..."</ref> megjithëse ende është e paqartë se cila gjuhë e veçantë paleo-ballkanike përfaqëson paraardhësin e gjuhës shqipe ose ku në Evropën Jugore jetonte popullata.<ref>Curtis, Matthew Cowan. [https://eric.ed.gov/?id=ED546136 "Slavic-Albanian Language Contact, Convergence, and Coexistence"].(Kontakti i gjuhës sllavo-shqipe, konvergjenca dhe bashkëjetesa) ProQuest LLC. faqe 16. E pranuar më 31 mars 2017. Përgjithësisht pranohet se shqiptarët vazhdojnë një nga gjuhët e lashta të Ballkanit, ndonëse dijetarët nuk pajtohen se në cilën gjuhë ata flisnin dhe në cilën zonë të Ballkanit ata zunë përpara migrimit të sllavëve në Ballkan.</ref> Në përgjithësi nuk ka dëshmi të mjaftueshme për ta lidhur shqipen me një prej këtyre gjuhëve, qoftë një nga [[Gjuha ilire|gjuhët ilire]] (nga të cilat historianët më së shumti e konfirmojnë), ose [[Gjuha trake|trake]] dhe [[Gjuha dake|dake]].<ref>Curtis, Matthew Cowan. [https://eric.ed.gov/?id=ED546136 "Slavic-Albanian Language Contact, Convergence, and Coexistence"]. (Kontakti i gjuhës sllavo-shqipe, konvergjenca dhe bashkëjetesa). ProQuest LLC. faqe 18. Marrjen e 31 marsit 2017. Pra, ndërsa gjuhëtarët mund të debatojnë për lidhjet midis gjuhës shqipe dhe atyre të vjetra të Ballkanit dhe ndërkohë që shumica e shqiptarëve mund të marrin lidhjen gjenealogjike me ilirishten si të pakundërshtueshme, mbetet fakti se ka dëshmi të pamjaftueshme për të lidhur ilirët , trakët, apo dakët me ndonjë gjuhë, përfshirë shqipen.</ref> Midis këtyre mundësive, ilirishtja zakonisht konsiderohet të jetë prova më e mundshme.<ref>Ranko Matasoviq (2012). "Një skemë gramatike shqiptare për studentët e gjuhëve indoeuropiane". Parardhësi më i mundshëm i shqiptarëve ishin ilirët, meqenëse shumë nga Shqipëria e sotme ishin të banuara nga ilirët gjatë antikitetit, por krahasimi i dy gjuhëve është i pamundur sepse pothuajse asgjë nuk dihet për ilirët ... Është më pak a priori mund të supozohet se një gjuhë e vetme flitej në të gjithë Ilirikumin, nga lumi Arsia në Istria, deri në Epir në Greqi, kur një uniformitet i tillë gjuhësor nuk gjendet askund tjetër në Evropë përpara pushtimit romak. Për më tepër, ekzaminimi i emrave personalë dhe toponimeve nga Illyricum tregon se disa zona onomastike mund të dallohen dhe këto zona onomastike mund të korrespondojnë me gjuhët e ndryshme të folura në Ilirikun e lashtë. Nëse ilirët në të vërtetë flasin disa gjuhë të ndryshme, lind pyetja - nga e cila zhvillohet shqipja gjuha 'ilire' dhe kjo pyetje nuk mund të përgjigjet derisa të zbulohen të dhëna të reja.</ref> Edhe pse shqiptarët ndajnë [[isogloss]] leksik me [[Gjuha greke|greqishten]], [[gjuhët gjermanike]], dhe në një masë më të vogël me [[gjuhët baltike|balto]]-[[Gjuhët sllave|sllave]], fjalori i shqipes është mjaft i dallueshëm. Në vitin 1995, Taylor, Ringe dhe Warnow, duke përdorur teknika sasiore gjuhësore, gjetën se shqipja duket që përbën një "nëngrup me gjuhët gjermanike". Megjithatë, ata argumentuan se ky fakt nuk është i rëndësishëm, pasi shqipja ka humbur shumë nga fjalori dhe morfologjia e saj origjinale, dhe kështu kjo "lidhje që duket e ngushtë me gjuhët gjermanike mbështetet vetëm në disa ngjashmëri leksikore - pothuajse asnjë dëshmi fare"<ref>Ann Taylor, Donald Ringe and Tandy Warnow, 2000, "[https://books.google.com.au/books?id=RtsLKLhCZ0EC&pg=PA392&dq=Character+Based+Reconstruction+of+a+Linguistic+Cladogram+Albanian&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=Albanian%20cognates&f=false Character Based Reconstruction of a Linguistic Cladogram]", ("Rindërtimi i Karakteri i një Cladogrami Gjuhësor"), në (eds) John Charles Smith, Delia Bentley Gjuhësi Historike 1995: Vëllimi 1: Çështje të përgjithshme dhe gjuhë jo-gjermanike. Dokumente të përzgjedhura nga Konferenca e 12-të Ndërkombëtare mbi Gjuhësinë Historike, Mançester, gusht 1995, Amsterdam, botimi i John Benjamins, f. 400.</ref> === Ndikimet e hershme gjuhësore === [[Fjala e huazuar|Huazimet]] më të hershme të certifikuara në gjuhën shqipe vijnë nga [[Dorishtja]],<ref>Huld, Martin E. (1986). "Shtrirja e theksuar e fjalëve të huaja greke në gjuhën shqipe". Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung (99,2): 245-253.</ref> ndërsa ndikimi më i fortë erdhi nga [[Gjuha latine|latinishtja]]. Sipas Mateu C. Curtis, huazimet nuk tregojnë domosdoshmërisht vendndodhjen gjeografike të paraardhësit të gjuhës shqipe.<ref>Curtis, Matthew Cowan. [https://eric.ed.gov/?id=ED546136 "Slavic-Albanian Language Contact, Convergence, and Coexistence"]. ("Kontakti i gjuhës sllavo-shqipe, konvergjenca dhe bashkëjetesa") ProQuest LLC. faqe 16. Numri i huazimeve nuk është domosdoshmërisht një argument bindës për vendosjen gjeografike, pasi fjalët e huazuara mund të zëvendësohen në zhvillimet e mëvonshme të gjuhës (sidomos duke pasur parasysh huamarrjen e madhe që shqiptari më vonë ka bërë nga latinishtja dhe sllave para se të hartohet ndonjë leksik i shqipes) ... atdheu i shqiptarëve.</ref> Megjithatë, sipas gjuhëtarëve të tjerë, fjalët e huazuara mund të ndihmojnë për të marrë një ide rreth vendit të origjinës dhe evoluimit të gjuhës shqipe.<ref>Douglas Q. Adams (January 1997). [https://books.google.it/books?id=tzU3RIV2BWIC&pg=PA11 ''Encyclopedia of Indo-European Culture''] (Enciklopedia e Kulturës Indo-Europiane). Taylor & Francis. p. 11.[[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BookSources/978-1-884964-98-5|978-1-884964-98-5]]. <q>Fjalët e huazuara nga greqishtja dhe latinishtja datojnë para epokës së krishtit dhe sugjerojnë që paraardhësit e shqiptarëve duhet të kenë okupuar Shqipërinë deri atëherë të kenë zhytur huazime të tilla nga fqinjët e tyre historikë. Ndërsa ilirët pushtuan territorin shqiptar në këtë kohë, ata janë përfituesit më të mundshëm të këtyre huazimeve.</q></ref><ref>Vladimir Orel (2000). [https://books.google.com/books?id=xvKH56aT5mEC&pg ''A concise historical grammar of the Albanian language: reconstruction of Proto-Albanian''] (Një gramatikë e shkurtër historike e gjuhës shqipe: rindërtimi i proto-shqiptarëve.) BRILL. p. 23. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BookSources/978-90-04-11647-4|978-90-04-11647-4]]. <q>Huazimet latine janë të një rëndësie të jashtëzakonshme për historinë e fonologjisë shqiptare, sidomos të vocalizmit të saj. Kohëzgjatja e huamarrjes ishte aq e gjatë sa që huazimet reflektojnë disa faza kronologjike të dallueshme.</q></ref> Sipas një grupi tjetër të gjuhëtarëve, Shqipja vjen nga një zonë e vendosur në lindje të përhapjes së saj të tanishme gjeografike për shkak të disa artikujve të zakonshëm leksikor që gjenden midis gjuhës shqipe dhe asaj rumune.<ref>Curtis, Matthew Cowan. [https://eric.ed.gov/?id=ED546136 "Slavic-Albanian Language Contact, Convergence, and Coexistence"]. ("Kontakti i gjuhës sllavo-shqipe, konvergjenca dhe bashkëjetesa"). ProQuest LLC. faqe 17. Një pikë tjetër që disa studiues bëjnë është fakti se shqiptarët dhe rumanët ndajnë shumë artikuj leksikorë; kjo ka bërë që disa të besojnë se shqiptarët kanë origjinën në lindje të përhapjes së tanishme gjeografike (Georgiev 1957; Hamp 1994).</ref> Periudha gjatë së cilës ndërveprou proto-shqipja dhe latinishtja ishte e zgjatur dhe e tërhequr afërsisht nga shekulli i II para Krishtit deri në shekullin e 5-të.<ref>Mallory & Adams 1997, f. 9.</ref> Kjo mbështetet në afërsisht tre shtresa huamarrjesh, numri më i madh që i përket shtresës së dytë. E para, me huazimet më pak, ishte një kohë e ndërveprimit më pak të rëndësishëm. Periudha përfundimtare, ndoshta duke paraprirë pushtimeve sllave apo gjermane, gjithashtu ka një numër shumë më të vogël huamarrjesh. Çdo shtresë karakterizohet nga një trajtim i ndryshëm i shumicës së zanoreve, shtresa e parë që ka disa që ndjekin evolucionin e hershëm proto-shqip në gjuhën shqipe; shtresat e mëvonshme pasqyrojnë ndryshimet e zanoreve endemike në fund Latine dhe me sa duket Proto-Romance. Ndryshime të tjera formuese përfshijnë sinkretizmin e disa përfundimeve të lëndëve të emrave, veçanërisht në shumës, si dhe një palatalizim në shkallë të gjerë. Një periudhë e shkurtër pas shekujve 7 dhe 9, e cila u karakterizua nga huazime të rënda nga sllavët jugorë, disa prej të cilave paraprijnë ndryshimin "o-a" të përbashkët në format moderne të këtij grupi gjuhësor. Duke filluar në shekullin e 9-të, ka pasur një periudhë të karakterizuar nga kontakti i zgjatur me pro-rumunët ose vllehët, edhe pse huamarrja leksikore duket të ketë qenë kryesisht e njëanshëme - nga shqipja në rumanisht. Huamarrja e tillë tregon se rumunët migruan nga një zonë ku shumica ishte sllave (dmth. Bullgaria e Mesme) në një zonë me shumicën e folësve shqiptarë ([[Dardania]], ku vllehët regjistrohen në shekullin e 10-të). ndoshta lidhur me zgjerimin e Perandorisë Bullgare në Shqipëri rreth asaj kohe. === Influenca latine === [[Jernej Kopitar]] (1780-1844) ishte i pari që vuri në dukje ndikimin e latinishtes në gjuhën shqipe dhe pretendonte se "fjalë latine në gjuhën shqipe kishin shqiptimin e kohës së perandorit August".<ref>Kopitar 1829, faq. 254.</ref> Kopitar dha shembuj të tillë si ''qiqer'' shqip nga latinisht ''cicer'' (që do të thotë bizele), ''qytet'' nga ''civitas'', peshk nga piscis dhe shigjetë nga sagitta . Shprehjet e ashpra të latinishtes ⟨c⟩ dhe ⟨g⟩ mbahen si ndalesa palatare dhe velare në huazimet e gjuhës shqipe. Gustav Meyer (1888)<ref>Meyer 1888, faqe. 805.</ref> dhe [[Wilhelm Meyer-Lübke]] (1914)<ref>Meyer-Lübke 1914, faqe. 32</ref> më vonë e vërtetuan këtë. Meyer vuri në dukje ngjashmërinë midis foljeve në gjuhën shqipe: ''shqipoj'' dhe ''shqiptoj'' dhe fjala latine excipio (që do të thotë të mirëevini). Prandaj, ai besonte se fjala ''shqiptar'' rrjedh nga ''shqipoj'', e cila nga ana e saj rrjedh nga fjala latine excipio. [[Johann Georg von Hahn]], një gjuhëtar austriak, kishte propozuar të njëjtën teori në 1854.<ref>Bardhyl Demiraj (2010). ''Wir sind die Deinen. Studien zur albanischen Sprache, Literatur und Kulturgeschichte, dem Gedenken an Martin Camaj (1925–1992) gewidmet''. Harrassowitz Verlag.(në gjermanisht) [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BookSources/978-3-447-06221-3|978-3-447-06221-3]].</ref> [[Eqrem Çabej]] gjithashtu vuri re, ndër të tjera, elementet arkaike latine në shqip:<ref>Çabej 1962, faqe. 13–51</ref> # Latinisht / au / bëhet në gjuhën shqipe /a/ në huazimet më të hershme: aurum → ''ar''; ''gaudium'' → ''gaz''; ''lauri'' → ''lar''. Latinisht / au / është ruajtur në huazimet e mëvonshme, por ndryshohet në një mënyrë të ngjashme me greqishten: ''causa'' → ''kafshë'';''laud'' → ''lavd''. # Latinisht / ō / bëhet në gjuhën shqipe /e/ në huazimet më të vjetra latine: ''pōmum'' → ''pemë''; ''hōra'' → ''herë''. Një mutacion analog i ndodhur nga proto-indo-evropiane në shqip; PIE * ''nōs'' u bë shqipe, PIE * ''oḱtō'' + ''suffix'' -''ti''- u bë tetë shqipe etj. # Shprehjet e brendshme dhe fillestare të pazgjidhura latine humbasin në shqip: ''cubitus'' → ''kub''; ''medicus'' → ''mjek''; ''paludem''> V. latine ''padule'' → ''pyll''. Një mutacion analoge ka ndodhur nga proto-indo-evropiane në shqip. Në të kundërt, në huazimet e mëvonshme latine, ruhet rrokje e brendshme: ''paganus'' → ''pagan''; ''plaga'' → ''plagë'' etj. # Latine / tj /, / dj /, / kj / palatalized për shqip / s /, / z /, / c /: ''vitius'' → ''ves'';''ratio'' → ''arsye'' ; ''radius'' → ''rreze'' ; ''facies'' → ''faqe'' ;''socius'' → ''shoq'' etj. Nga ana tjetër, latinisht  /s/ u ndryshua në / ʃ / në shqip. Haralambie Mihăescu demonstoi se: * Rreth 85 fjalë latine kanë mbijetuar në gjuhën shqipe, por jo (si të trashëguara) në asnjë gjuhë romance. Disa shembuj janë:''bubulcus'' → ''bujk'', ''hibernalia'' → ''mërrajë'', ''sarcinarius'' → ''shelqëror'', *  ''trifurcus'' → ''tërfurk'', ''accipiter'' → ''skifter'', ''chersydrus'' →''kuçedër'', ''spleneticum'' → ''shpretkë'', ''solanum'' → ''shullë''<ref>Mihaescu 1966, faqe. 1, 30.</ref> * 151 fjalë shqipe me origjinë latine nuk ishin trashëguar në gjuhën rumune. Disa shembuj përfshijnë ''mik'' në shqip nga latinisht ''amicus'', ose ''armik'' nga ''inimicus'', ''arsye'' nga ''rationem'', ''bekoj'' nga ''benedicere'', ''qelq'' nga ''calix'' (''calicis''), ''kështjellë'' nga ''castellum'', ''cent'' nga ''centum'', ''gjel'' nga ''gallus'', ''gjymtyrë'' nga ''iunctura'', ''mjek'' nga ''medicus'', ''rrjetë'' nga ''rete'', ''shpresë'' nga ''sperare'', ''vullnet'' nga ''voluntas'' (''voluntatis'')<ref>Mihaescu 1966, faqe. 1, 21.</ref> * Disa terminologji të kishës shqiptare kanë tipare fonetike që tregojnë huamarrjen e tyre të hershme nga latinishtja. Disa shembuj përfshijnë altarin shqiptar nga altari latin, ''engjëll'' nga ''angelus'', ''bekoj'' nga ''benedicere'', ''i krishterë'' nga ''christianus'', ''kryq'' nga ''crux'' (''crucis''), ''kishë'' nga ''ecclesia'', ''ipeshkv'' nga ''episcopus'', ''ungjill'' nga ''evangelium'',  ''mallkoj'' nga ''maledicere'', ''meshë'' nga ''missa'', ''murg'' nga ''monacus'', ''pagan'' nga ''paganus''<ref>Mihaescu 1966, faqe. 1–2.</ref> Autorët e tjerë<ref>Rosetti 1986, faqe. 195–197.</ref> kanë zbuluar huazimet latine në gjuhën shqipe me një model të lashtë të shëndoshë që nga shekulli i 1 para Krishtit,{{Citim i duhur}} për shembull, ''qingëlë'' shqip nga ''cingula'' latine dhe shqipj e ''vjetër'' nga latine ''vetus / veteris''. Gjuhët Romance trashëguan këto fjalë nga Latinishtja Vullgare: Vulgar Latinisht * ''cingla'' u bë N. Chinga rumune, që do të thotë "barku i barkut, qafa e shtratit", dhe Vulgar Latinisht ''vetrānus''> ''vatrānus'' u bë N. Romanisht ''bătrân'', që do të thotë "''i vjetër''". Shqip, [[Gjuha baske|Baske]] dhe gjuhët mbijetuese [[Gjuhët keltike|keltike]] si [[Gjuha bretoneze|Breton]] dhe [[Gjuha e Uellsit|Uellsisht]], janë gjuhët jo-Romance që sot kanë këtë lloj gjërësish të gjerë latine që datojnë nga kohët e lashta romake, të cilat kanë pësuar ndryshime të shëndosha të lidhura me gjuhët. Gjuhë të tjera në ose pranë zonës së dikurshme romake ose erdhën në vendin e ngjarjes më vonë (turqisht, gjuhët sllave, arabisht) ose hidheshin pak nga latinishtja pavarësisht bashkëjetesës me të (greke, gjermane), edhe pse gjermanishtja ka disa huazime latine të lashta (''Fenster'', ''Käse'', ''Köln''). Studiuesit rumunë, të tillë si Vatasheku dhe Mihaesku, duke përdorur analizat leksikore të gjuhës shqipe, kanë arritur në përfundimin se shqipja u ndikua shumë nga një gjuhë romance e zhdukur, e cila ishte e dallueshme nga rumanishtja dhe [[gjuha dalmate]]. Për shkak se fjalët latine të përbashkëta vetëm me gjuhën rumune dhe shqipe janë dukshëm më të vogla se ato që janë të përbashkëta vetëm me romancën shqipe dhe perëndimore, Mihaesku argumenton se gjuha shqipe ka evoluar në një rajon me kontakt shumë më të madh me rajonet e romances perëndimore sesa me rajonet rumune, dhe e vendosi këtë rajon në Shqipërinë e tanishme, Kosovë dhe Maqedoninë Perëndimore, që përfshin në lindje deri në [[Manastiri (qytet)|Manastir]] dhe [[Prishtina|Prishtinë]].<ref>Madgearu, Alexandru and Gordon, Martin. ''The Wars of the Balkan ('' Luftërat e Gadishullit Ballkanik: Origjina e tyre Mesjetare). Faqet 146-147. </ref> === Prania dhe vendndodhja historike === Vendi dhe koha kur u formua gjuha shqipe është e pasigurtë.<ref>[https://balkanologie.revues.org/2272 "Mythifying the Albanians : A Historiographical Discussion on Vasa Efendi's "Albania and the Albanians""]. ("Mitifikimi i shqiptarëve: Një diskutim historik mbi" Shqipërinë dhe shqiptarët "të Vasa Efendisë".) ''balkanologie.revues.org''.</ref> Gjuhëtari amerikan [[Eric P. Hamp|Eric Hamp]] deklaroi se gjatë një periudhe kronologjike të panjohur një popullsi para-shqiptare (e quajtur "Albanoid" nga Hamp) zona të banuara që shtrihen nga [[Polonia]] në Ballkanin Jugperëndimor.<ref>Curtis, Matthew Cowan. [https://eric.ed.gov/?id=ED546136 "Slavic-Albanian Language Contact, Convergence, and Coexistence"].("Kontakti i gjuhës sllavo-shqipe, konvergjenca dhe bashkëjetesa"). ProQuest LLC. faqe 17. për shembull, argumenton që nga një kohë e papërcaktuar një popullsi para-shqiptare (Albanoid në termin Hamp,) populluar zona që shtrihen nga Polonia në zonën aktuale</ref> Analiza të mëtejshme kanë sugjeruar se ajo ishte në një rajon malor dhe jo në një kodër ose bregdet:<ref>Hamp 1963.</ref> ndërkohë që fjalët për bimët dhe kafshët karakteristike të rajoneve malore janë tërësisht origjinale, emrat për peshk dhe për aktivitetet bujqësore (si [[Parmenda|lërim]]) janë marrë hua nga gjuhë të tjera.<ref>Fine 1991, faqe. 10.</ref> Një analizë më e thellë e fjalorit, megjithatë, tregon se kjo mund të jetë pasojë e një dominimi të tejzgjatur të latinishtes të zonave bregdetare dhe të thjeshtë të vendit, dhe jo dëshmi e mjedisit origjinal ku u formua gjuha shqipe. Për shembull, fjala për 'peshk' është huazuar nga latinishtja, por jo fjala për "gushat", e cila është vendase. Indigjenët janë gjithashtu fjalët për "anije", "trap", "lundrim", "raft detar" dhe disa emra të llojeve të peshkut, por jo fjalët për "vela", "radhë" dhe "port" objekte që kanë të bëjnë me vetë navigacion dhe një pjesë të madhe të faunës së detit. Kjo më tepër tregon se proto-shqiptarët u larguan nga zonat bregdetare në kohë të hershme (ndoshta pas pushtimit latin të rajonit) duke humbur kështu pjesë të mëdha (ose shumica) të leksikut të mjedisit detar. Një fenomen i ngjashëm mund të vërehet me terma bujqësorë. Ndërsa fjalët për "tokën e punueshme", "misri", "gruri", "drithërat", "vreshtin", "zgjedha", "korrja", "mbarështimi i gjedhëve" etj janë lindje, fjalët për "lërim" 'fermë' dhe 'fermeri', praktikat bujqësore dhe disa mjete të korrjes janë të huaja. Kjo, përsëri, tregon për kontakt të ngushtë me gjuhët dhe njerëzit e tjerë, në vend që të sigurojë dëshmi për një Urheimat të mundshëm.{{Citim i duhur}} Qendra e vendbanimit shqiptar mbeti [[Lumi i Matit|lumi Mat]]. Në vitin 1079, ata u regjistruan më larg në jug në luginën e [[Shkumbini|lumit Shkumbin]].<ref>Kazhdan 1991, pp. 52–53.</ref> Shkumbin, një lumë sezonal që shtrihet pranë rrugës së vjetër [[Via Egnatia|Egnatia]], është përafërsisht kufiri i divizionit dialektik parësor për gjuhën shqipe, [[Toskërishtja|Toskërishtes]] dhe [[Gegërishtja|Gegërishtes]]. Karakteristikat e Toskërishtes dhe Gegërishtes në trajtimin e gjuhës amtare dhe fjalëve të huaja nga gjuhë të tjera janë dëshmi se ndarja dialektale parapriu migrimin sllav në Ballkan,<ref>Brown & Ogilvie 2008, p. 23.</ref><ref>Fortson 2004, p. 392</ref><ref>Mallory & Adams 1997, faqe. 9.</ref> që do të thotë se në atë periudhë (nga Shek. 5 deri në Shekulli i 6-të pas Krishtit), shqiptarët po pushtonin pothuajse të njëjtën zonë rreth lumit Shkumbin, i cili shtrihej në [[Linja e Jireçekut|linjën e Jireçekut]].<ref>Demiraj 1999.</ref> Referimet për ekzistencën e gjuhës shqipe si gjuhë të dallueshme mbijetojnë nga shekulli i 14-të, por nuk është cituar ndonjëgjë specifike. Dokumentet më të vjetra të mbijetuara të shkruara në shqip janë "[[Formula e pagëzimit]]", ''Un'te paghesont 'pr'emenit t'Atit e t'Birit e t'Spertit Senit''. ("Unë të pagëzoj në emër të Atit, Birit dhe Shpirtit të Shenjtë") të regjistruara nga Pal Engjelli, Peshkopi i Durrësit në vitin 1462 në dialektin gegë dhe disa vargje të [[Besëlidhja e Re|Dhiatës së Re]] nga ajo periudhë. Libri më i vjetër i njohur shqiptar i shtypur, [[Meshari]], u shkrua në vitin 1555 nga [[Gjon Buzuku]], një klerik [[Kisha Katolike|katolik]]. Në 1635, [[Frang Bardhi]] shkroi fjalorin e parë latinisht-shqip. Besohet se shkolla e parë shqipe është hapur nga françeskanët në vitin 1638 në [[Pllanë]]. Një nga fjalorët më të hershëm të gjuhës shqipe u shkrua në vitin 1693, i cili ishte një dorëshkrim i [[Gjuha italiane|gjuhës italiane]] i shkruar nga kapiten i detit malazez [[Julije Balović]] ''Pratichae Schrivaneschae'' dhe përmban një fjalor shumëgjuhësh me qindra fjalë të përdorura më shpesh në jetën e përditshme në italisht, Slavo-Illiririsht , Greqisht, shqipe dhe [[Gjuha turke|turke]].<ref>Pantić, Miroslav (1990). [https://books.google.com/books?id=G5FiAAAAMAAJ ''Književnost na tlu Crne Gore i Boke Kotorske od XVI do XVIII veka'']. Srpska književna zadruga. p. 98</ref> === Karakteristikat Proto-IE === Edhe pse shqipja është përmendur si "motra e çuditshme" për disa fjalë që nuk korrespondojnë me të afërmit e IE, ajo ka ruajtur shumë karakteristika proto-IE: për shembull, përemri demonstrative *''*ḱo-'' është stërgjyshor shqiptar ''ky/kjo'' dhe Anglisht ''he'', por jo në anglisht ''this'' apo rusisht ''etot.'' Shqipja krahasohet me gjuhët e tjera indo-evropiane më poshtë, por thekson se shqipja ka shfaqur disa raste të dukshme të domethënies semantike (si ''motër'' në vend të "nënës" ose kreditë latine, ''gjelbër'' dhe ''verdhë'' që janë kthyer në kuptim). {| class="wikitable" border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" |+Krahasimi me gjuhët tjera indo-evropiane !Shqip !! muaj !! i ri / e re !! nënë !! motër !! natë !! hundë !! tre !! i zi /e zezë !! i kuq / e kuqe !! i/e gjelbër/blertë !! i/e verdhë !! ujk |- ! colspan="13" style="text-align:center; background:#dedede" | Tjera [[Gjuhët indo-evropiane|Gjuhë indo-evropiane]] |- | '''[[Sanskrit]]''' || māsa|| nava || mātṛ || svasṛ || nakti || nasa || tri || kāla || rudhira || hari || pīta || vṛka |- | '''[[Gjuha perse|Persisht]]''' || māh|| nou || mādar || xāhar || shab || damāg || se || siāh || sorkh || sabz || zard || gorg |- | '''[[Gjuha angleze|Anglisht]]''' || month || new || mother || sister || night || nose || three || black || red || green || yellow || wolf |- | '''[[Gjuha frënge|Frëngjisht]]''' || mois || nouveau || mère || sœur || nuit || nez || trois || noir || rouge || vert || jaune || loup |- | '''[[Gjuha latine|Latinisht]]''' || mēnsis || novus || māter || soror || nox || nasus || trēs || āter, niger || ruber || viridis || flāvus, gilvus || lupus |- | '''[[Gjuha rumune|Rumanisht]]''' || luna || nou/noi || mamă || soră || noapte || nas || trei || negru || roşu || verde || galben || lup |- | '''[[Gjuha italiane|Italisht]]''' || mese || nuovo || madre/mamma || sorella || notte || naso || tre || nero || rosso || verde || giallo || lupo |- | '''[[Gjuha irlandeze|Irlandisht]]''' || mí || nua || máthair || deirfiúr || oiche || srón || trí || dubh || dearg || glas, uaine || buí || mac tíre, faolchú |- | '''[[Gjuha uellsisht|Uellsisht]]''' || mis || newydd || mam || chwaer || nos || trwyn || tri || du (/di/) || coch, rhudd || gwyrdd, glas || melyn || blaidd |- | '''[[Gjuha letoneze|Letonisht]]''' || mēnesis || jauns || māte || māsa || nakts || deguns || trīs || melns || sarkans || zaļš || dzeltens || vilks |- | '''[[Gjuha greke|Greqishtja antike]]''' || μήν<br /> <small>mēn</small> || νέος<br /> <small>néos</small> || μήτηρ<br /> <small>mētēr</small> || αδελφή<br /> <small>adelphē</small> || νύξ<br /> <small>núx</small> || ῥίς<br /> <small>rhís</small> || τρεῖς<br /> <small>treĩs</small> || μέλας<br /> <small>mélas</small> || ἐρυθρός<br /> <small>eruthrós</small> || χλωρός<br /> <small>khlōrós</small> || ξανθός<br /> <small>xanthós</small> || λύκος<br /> <small>lúkos</small> |- | '''[[Gjuha bullgare|Bullgarisht]]''' || месец<br /> <small>mesec</small> || нов<br /> <small>nov</small> || майка<br /> <small>majka</small> || сестра<br /> <small>sestra</small> || нощ<br /> <small>nošt</small> || нос<br /> <small>nos</small> || три<br /> <small>tri</small> || черен<br /> <small>čeren</small> || червен<br /> <small>červen</small> || зелен<br /> <small>zelen</small> || жълт<br /> <small>žălt</small> || вълк<br /> <small>vălk</small> |- | '''[[Gjuha serbe|Serbisht]]''' || месец<br /> <small>mesec</small> || нов<br /> <small>nov</small> || мајка<br /> <small>majka</small> || сестра<br /> <small>sestra</small> || ноћ<br /> <small>noć</small> || нос<br /> <small>nos</small> || три<br /> <small>tri</small> || црн<br /> <small>crn</small> || црвен<br /> <small>crven</small> || зелен<br /> <small>zelen</small> || жут<br /> <small>žut</small> || вук<br /> <small>vuk</small> |- | '''[[Gjuha kroate|Kroatisht]]''' || mjesec || nov || majka || sestra || noć || nos || tri || crn || crven || zelen || žut || vuk |- | '''[[Gjuha lituane|Lituanisht]]''' || mėnesis/mėnuo|| naujas || mama || sesuo/sesė || naktis || nosis || trys || juoda || raudona || žalia || geltona || vilkas |} === Korrespondencat fonologjike shqiptare-PIE === Fonologjikisht, shqipja nuk është aq konservatore. Ashtu si shumë aksione të IE, ajo ka shkrirë dy seri të ndalimeve të shprehura (p.sh., të dyja * d dhe * dʰ u bënë d). Përveç kësaj, ndalesa zanore tentojnë të zhduken midis zanoreve. Ekziston humbja pothuajse e plotë e rrokjeve përfundimtare dhe humbja shumë e gjerë e rrokjeve të tjera të padëshiruara (p.sh mik, "mik" nga Lat. Amicus). PIE * o shfaqet si (gjithashtu si e nëse një zanore e përparme e lartë vijon), ndërsa * ē dhe * ā bëhen o, dhe PIE * ō shfaqet si e. Të palatet, velaret dhe labiovelarët të gjitha mbeten të dallueshme përpara zanoreve të para, një ruajtje e gjetur ndryshe në gjuhët Luvian dhe në lidhje me Anatolinë. Kështu PIE, * k, dhe * kʷ bëhen th, q dhe s, përkatësisht (para mbrapa zanoreve * ќ bëhet th, ndërsa * k dhe * kʷ shkrihen si k) Një tjetër ruajtje e shquar është ruajtja e fillimit * h4 si Alb. h (të gjitha laringjet e tjera zhduken krejtësisht).<ref>Enciklopedia e kulturës indo-evropiane Nga J. P. Mallory, Douglas Q. Adams Botim: ilustruar Publikuar nga Taylor & Francis, 1997 [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BurimeteLibrave/1-884964-98-2|1-884964-98-2]], [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BurimeteLibrave/978-1-884964-98-5|978-1-884964-98-5]]</ref> {| class="wikitable" |+Korrespondencat e plosives bilabial Proto-Indo-Europiane në shqip !PIE !Shqip !PIE !Shqip |- |*p |p |''*'''p'''ékʷo'' |'''''p'''jek''  |- |*b |b |''*sor'''b'''éi̯e/o''" |''gjer'''b'''''  |- |*bʰ |b |''*'''bʰ'''aḱeh₂'' |'''''b'''athë'' |} {| class="wikitable" |+Korrespondencat e pllakave koronale Proto-Indo-Europiane në shqip !PIE !Shqip !PIE !Albanian |- |*t |t |''*'''t'''úh₂'' |'''''t'''i''  |- |*d |d |''*'''d'''iHtis'' |'''''d'''itë''  |- | |dh |''*pér'''d'''e/o'' |''pjer'''dh'''''  |- | |g |''*'''d'''l̥h₁gʰós'' |'''''g'''jatë'' (Tosk. dial. ''glatë'') |- |*dʰ |d |''*'''dʰ'''égʷʰe/o'' |'''''d'''jeg''  |- | |dh |''*gʰór'''dʰ'''os'' |''gar'''dh'''''  |} {| class="wikitable" |+Korrespondencat e plosives palatare Proto-Indo-Europiane në shqip !PIE !Shqip !PIE !Albanian |- |*ḱ |th |''*'''ḱ'''éh₁mi'' |'''''th'''em'' |- | |s |''*'''ḱ'''uk'' |'''''s'''utë''  |- | |k |''*'''ḱ'''reh₂u'' |'''''k'''rah''  |- | |ç/c |''*'''ḱ'''entro'' |'''''ç'''andër''  |- |*ǵ |dh |''*'''ǵ'''ómbʰos'' |'''''dh'''ëmb'' |- | |d |''*'''ǵ'''ēusnō'' |'''''d'''ua''  |- |*ǵʰ |dh |''*'''ǵʰ'''edi̯e/o'' |'''''dh'''jes''  |- | |d |''*'''ǵʰ'''r̥sdʰi'' |'''''d'''rithë'' |} {| class="wikitable" |+Korrespondenca e plosive velare proto-indo-evropiane në shqip !PIE !Shqip !PIE !Shqip |- |*k |k |''*'''k'''ágʰmi'' |'''''k'''am'' |- | |q |''*'''k'''lau-ei̯e/o'' |'''''q'''aj'' (Geg ''qanj'', Salamis ''kla'') |- |*g |g |''*h₃lí'''g'''os'' |''li'''g'''ë''  |- | |gj |''*h₁reu'''g'''e'' |''re'''gj'''''  |- |*gʰ |g |''*'''gʰ'''órdʰos'' |'''''g'''ardh'' |- | |gj |''*'''gʰ'''édni̯e/o'' |'''''gj'''ej''  (Geg ''gjêj'') |} {| class="wikitable" |+Korrespondencat e plosive velar labializuar Proto-Indo-Europiane në shqip !PIE !Shqip !PIE !Shqip |- |*kʷ |k |''*'''kʷ'''eh₂sleh₂'' |'''''k'''ollë''  |- | |s |''*'''kʷ'''éle/o'' |'''''s'''jell''  |- | |q |''*'''kʷ'''ṓd'' |'''''q'''ë'' |- |*gʷ |g |''*'''gʷ'''r̥'' |'''''g'''ur''  |- | |z |''*'''gʷ'''ērHu'' |'''''z'''or'' |- |*gʷʰ |g |''*dʰé'''gʷʰ'''e/o'' |''dje'''g'''''  |- | |z |''*h₁en-dʰo'''gʷʰ'''éi̯e/o'' |''nde'''z''''' |} {| class="wikitable" |+Korrespondenca e proto-indo-evropiane * në shqip !PIE !Shqip !PIE !Shqip |- |*s |gj |''*'''s'''éḱstis'' |'''''gj'''ashtë''  |- | |h |''*no'''s'''ōm'' |''na'''h'''e'' |- | |sh |''*bʰreu'''s'''inos'' |''bre'''sh'''ër'' |- | |th |''*gʷé'''sd'''os'' |''gje'''th''''' |- | |h |''*'''sḱ'''i-eh₂'' |'''''h'''ije'' |- | |f |''*'''sp'''élnom'' |'''''f'''jalë''  |- | |sht |''*h₂o'''st'''i''  |''a'''sht''''' |- | |th |''*'''s'''uh₁s'' |'''''th'''i''  |- | |∅ |''h₁é'''s'''mi'' |''jam'' |} {| class="wikitable" |+Korrespondencat e sonorantëve proto-indo-evropiane në shqip !PIE !Shqip !PIE !Shqip |- |*i̯ |gj |''*'''i̯'''ése/o'' |'''''gj'''esh''  |- | |j |''*'''i̯'''uHs'' |'''''j'''u''  |- | |∅ |''*bʰér'''i̯'''ō'' |''bie(r)'' |- | |h |''*streh₂'''i̯'''eh₂'' |''stro'''h'''ë''  |- |*u̯ |v |''*'''u̯'''oséi̯e/o'' |'''''v'''esh'' |- |*m |m |''*'''m'''eh₂tr-eh₂'' |'''''m'''otër'' |- |*n |n |''*'''n'''ōs'' |'''''n'''e'' |- | |nj |''*e'''n'''i-h₁ói-no'' |'''''nj'''ë''  |- | |∅/^ |''*pé'''n'''kʷe'' |''p'''e'''së'', Geg. ''p'''ê'''s'' |- | |r |''*ǵʰeime'''n''''' |''dimë'''r''''' (Geg. ''dimën'') |- |*l |l |''*h₃'''l'''ígos'' |'''''l'''igë'' |- | |ll |''*kʷé'''l'''e/o'' |''sje'''ll''''' |- |*r |r |''*'''r'''epe/o'' |'''''r'''jep'' |- | |rr |''*u̯'''r'''h₁ḗn'' |'''''rr'''unjë'' |- |*n̥ |e |''*h₁'''n̥'''men'' |'''''e'''mër'' |- |*m̥ |e |''*u̯iḱ'''m̥'''ti'' |(''një'')''z'''e'''t'' |- |*l̥ |uj |''*u̯'''ĺ̥'''kʷos'' |''ujk''  |- |*r̥ |ri, ir |''*ǵʰ'''r̥'''sdom'' |''d'''ri'''thë'' |} {| class="wikitable" |+Korrespondencat e laryngeals proto-indo-evropiane në shqip !PIE !Shqip !PIE !Shqip |- |*h1 |∅ |''*'''h₁'''ésmi'' |''jam'' |- |*h2 |∅ |''*'''h₂'''r̥tḱos'' |''ari'' |- |*h3 |∅ |''*'''h₃'''ónr̥'' |''ëndërr'' |- |*h4 |h |''*'''h₄'''órǵʰii̯eh₂'' |'''''h'''erdhe'' |} {| class="wikitable" |+Korrespondencat e zanoreve Proto-Indo-Europiane në shqip !PIE !Shqip !PIE !Shqip |- |*i |i |''*s'''í'''nos'' |''gj'''i''''' |- | |e |''*du̯'''i'''gʰeh₂'' |''d'''e'''gë''  |- |*ī |i |''*d'''īH'''tis'' |''d'''i'''të'' |- |*e |e |''*p'''é'''nkʷe'' |''p'''e'''së'' (Gheg ''pês'') |- | |je |''*u̯'''é'''tos'' |''v'''je'''t'' |- |*ē |o |''*ǵʰ'''ē'''sreh₂'' |''d'''o'''rë'' |- |*a |a |''*bʰ'''a'''ḱeh₂''- |''b'''a'''thë'' |- | |e |''*h₂'''é'''lbʰit'' |'''''e'''lb'' |- |*o |a |''*gʰ'''ó'''rdʰos'' |''g'''a'''rdh'' |- |*ō |e |''*h₂oḱt'''ō'''tis'' |''t'''e'''të''  |- |*u |u |''*s'''u'''pnos'' |''gj'''u'''më'' |- |*ū |y |''*s'''uH'''sos'' |''gj'''y'''sh'' " |- | |i |''*m'''ū'''s'' |''m'''i''''' |} == Shqipja standarde == [[Skeda:AlbaniaPeriodical.jpg|parapamje|Gazeta Albania, botim i [[tetor]] [[1899]]]]Formimi i gjuhës letrare kombëtare të njësuar (gjuha standarde), si varianti më i përpunuar i gjuhës së popullit shqiptar, ka qenë një proces i gjatë, që ka filluar që në shekujt XVI-XVIII, por përpunimi i saj hyri në një periudhë të re, në shekullin XIX, gjatë [[Rilindja Kombëtare|Rilindjes Kombëtare]]. Në vitin 1824 [[Naum Veqilharxhi]] filloi punën për të krijuar [[Alfabeti shqip|alfabetin shqip]] dhe në vitin [[1844]] dhe 1845 u botua “[[Ëvetari|Evetar]]”-i. Vaqilharxhi ishte i pari që shprehu qëllimet e [[Rilindja Kombëtare|Rilindjes Kombëtare Shqiptare]] nëpërmjet traktatit të tij, parathënies së “Evetar”-it të parë dhe shumë shkrimeve të tjera.<ref>[http://www.panorama.com.al/veqilharxhi-babai-i-alfabetit-dhe-abetares-shqiptare/ Veqilharxhi,Babai i alfabetit dhe gjuhës shqipe]</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.kosovarimedia.com/index.php/personalitete/37552-naum-veqilharxhi-1797-1846.html|title=Naum Veqilharxhi 1797-1846|url-status=dead|language=sq|access-date=7 dhjetor 2017|archive-date=19 mars 2017|archive-url=https://web.archive.org/web/20170319144133/http://kosovarimedia.com/index.php/personalitete/37552-naum-veqilharxhi-1797-1846.html}}</ref> Në programin e Rilindjes, mësimi dhe lëvrimi i gjuhës amtare, përpjekjet për pasurimin e saj dhe pastrimin nga fjalët e huaja dhe të panevojshme, zinin një vend qendror. Gjatë kësaj periudhe, u zhvillua një veprimtari e gjerë letrare, kulturore dhe gjuhësore. Në vitin 1879, u krijua “[[Shoqëria e të Shtypurit Shkronja Shqip|Shoqata e të shtypurit shkronja shqip]]”, që i dha një shtysë të re kësaj veprimtarie.<ref>[https://www.shqiperia.com/Shoqeria-e-te-Shtypurit-Shkronja-Shqip-(Shoqeria-e-Stambollit-1879).313/ Shoqeria e te Shtypurit Shkronja Shqip (Shoqeria e Stambollit 1879)]</ref> U hartuan gramatikat e para me synime normative dhe u bë hapi i parë për hartimin e një fjalori kombëtar i gjuhës shqipe, që është “[[Kostandin Kristoforidhi#Përkthime dhe vepra|Fjalori i Gjuhës Shqipe]]” i [[Kostandin Kristoforidhi]]t, i botuar pas vdekjes së autorit, më 1904. Gjatë periudhës së Rilindjes Kombëtare, u përvijuan dy variante letrare të kombit shqiptar<ref>http://modersmal.skolverket.se/albanska/index.php/component/content/article?id=76:prof-dr-bahri-beci-qmbi-disa-pikalpamje-palr-shqipaln-e-shkruarq{{Lidhje e vdekur}}{{Lidhje e thyer}}</ref>, varianti letrar jugor dhe varianti letrar verior. U bënë gjithashtu, përpjekje për afrimin e këtyre varianteve dhe për njësimin e gjuhës letrare. Detyra e parë që duhej zgjidhur, ishte njësimi i alfabetit. Deri atëherë, shqipja ishte shkruar në disa alfabete: [[alfabeti latin]], [[alfabeti grek]], alfabeti turko-arab dhe alfabete të veçanta. Këtë detyrë e zgjidhi [[Kongresi i Manastirit]], i mbledhur më 14 deri më 22 nëntor të vitit 1908, në qytetin e [[Manastiri (qytet)|Manastirit]], që sot ndodhet në [[Maqedonia e Veriut|Maqedoninë e Veriut]]. Ne këtë Kongres, pas shumë diskutimesh, u vendos që të përdorej një alfabet i ri, i mbështetur tërësisht në alfabetin latin, i plotësuar me nëntë digrame ('''dh''', '''g'''j, '''ll''', '''nj''', '''rr''', '''sh''', '''th''', '''xh''', '''zh'''), dhe me dy shkronja me shenja diakritike ('''ç''', '''ë'''), është alfabeti që ka edhe sot në përdorim gjuha shqipe. Kongresi e la të lire edhe përdorimin e alfabetit të Stambollit, që kishte mjaft përhapje, por koha ja lëshoi vendin alfabetit të ri, që u paraqit në Kongres, pra alfabetit të sotëm. Një hap tjetër për njehsimin e gjuhës letrare shqipe, bëri [[Komisia Letrare Shqipe]], që u mblodh në [[Shkodra|Shkodër]] në vitin 1916. Komisioni nënvizoi si detyrë themelore lëvrimin e gjuhës letrare shqipe dhe zhvillimin e letërsisë shqiptare. Ky komision [[gjuhëtar]]ësh e [[Shkrimtarë shqiptar|shkrimtarësh]], krijuar nën pushtim-administrimin austro-hungarez, për të ndihmuar në formimin e një gjuhe letrare të përbashkët përmes afrimit të dy varianteve letrare në përdorim, vlerësoi të adaptojë idiomën gego-jugore të Elbasanit<ref name=":1" />, si një urë në mes [[Toskërishtja|toskërishtes]] dhe [[Gegërishtja|gegërishtes]] dhe përcaktoi disa rregulla për drejtshkrimin e tij, të cilat ndikuan në njësimin e shqipes së shkruar. Vendimet e Komisionit letrar shqip për gjuhën letrare e për drejtshkrimin e saj, u miratuan më vonë edhe nga Kongresi Arsimor i Lushnjës më 1920<ref>Zerdelia E., ''Kongresi arsimor i Lushnjës'', Tiranë : Morava, 2012.</ref> dhe vijuan te zbatoheshin duke fituar terren në zyrat e shtetit dhe në shkolla (sidomos shkollat fillore - Xhuvani për një kohë të gjatë ishte sekretar i përgjithshëm i Ministrisë së Arsimit)<ref name=":1" /> deri në [[Lufta e Dytë Botërore|Luftën e Dytë Botërore]]. Pas Luftës së Dytë Botërore, puna për njësimin e gjuhës letrare kombëtare (gjuhës standarde) dhe të drejtshkrimit të saj, nisi të organizohet nga [[Akademia e Shkencave e Shqipërisë|Instituti i Shkencave]]. U krijuan komisione të posaçme për hartimin e projekteve të drejtshkrimit. Kështu, u hartuan disa projekte në vitet 1948, 1951, 1953 e 1956. U organizuan gjithashtu, dy konferenca shkencore në vitin 1952, për të diskutuar për problemin e gjuhës letrare.<ref>http://www.gazetatema.net/2017/11/14/analiza-shqipja-dhe-zhvillimi-i-saj-konferenca-ne-jena-ja-cfare-i-terheq-te-huajt-tek-ajo/</ref> Më 1952, [[Lidhja e Shkrimtarëve (Tiranë)|Lidhja e Shkrimtarëve]] e vendosi që botimet të dilnin vetëm toskërisht, duke ngushtuar qerthullin e gegërishtes letrare vetëm tek letërsia artistike. Më [[1967]], u botua nga Instituti i Historisë dhe i Gjuhësisë, projekti i ri “[[Kongresi i Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe|Rregullat e drejtshkrimit të shqipes]]”. Ky projekt filloi të zbatohet në të gjithë hapësirën shqiptare, në [[Shqipëria|Republikën e Shqipërisë]], në [[Kosova|Kosovë]] dhe në [[Mali i Zi|Mal të Zi]]. Ndërkohë, përpjekje për njehsimin e gjuhës letrare dhe për drejtshkrimn e saj bëheshin edhe në Kosovë. Në vitin 1968, u mblodh Konsulta Gjuhësore e Prishtinës<ref>http://www.njekomb.com/?p=3715</ref>, e cila, e udhëhequr nga parimi “'''një komb-një gjuhë letrare'''”, vendosi që projekti i ortografisë i vitit 1968, posa të miratohej e të merrte formën zyrtare në [[Shqipëria|Republikën e Shqipërisë]], do të zbatohej edhe në Kosovë. Vendimet e kësaj Konsulte kanë qenë me rëndësi të jashtëzakonshme për njësimin e gjuhës letrare kombëtare shqipe. Projekti "[[Kongresi i Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe#Pika I e Rezolutës|Rregullat e drejtshkrimit të shqipes" i vitit 1967]], pas një diskutimi publik, ai u paraqit për diskutim në Kongresin e Drejtshkrimit të Shqipes, që u mblodh në [[Tirana|Tiranë]], në vitin 1972, i cili ka hyrë në historinë e gjuhës shqipe dhe të kulturës shqiptare, si Kongresi i njësimit të gjuhës letrare kombëtare. Kongresi i Drejtshkrimit të Shqipes, në të cilin morën pjesë delegatë nga të gjitha rrethet e Shqipërisë, nga Kosova, nga Maqedonia e Veriut dhe nga Mali i Zi dhe nga arbëreshët e Italisë, pasi analizoi të gjithë punën e bërë deri atëherë për njësimin e gjuhës letrare, miratoi një rezolutë, në të cilën përveç të tjerash, pohohet se “populli shqiptar ka tashmë një gjuhë letrare të njësuar”. Gjuha letrare kombëtare e njësuar (gjuha standarde), mbështetej kryesisht në variantin letrar të jugut, sidomos në sistemin fonetik por në të janë integruar edhe elemente të variantit letrar të veriut. Pas Kongresit të Drejtshkrimit, janë botuar një varg vepra të rëndësishme, që përcaktojnë normat e gjuhës standarde, siç janë "Drejtshkrimi i gjuhës shqipe" (1973), “Fjalori i gjuhës së sotme letrare" (1980), "[[Fjalor i shqipes së sotme|Fjalori i shqipes së sotme]]" (1984), "[[Fjalori drejtshkrimor i gjuhës shqipe (2011)|Fjalori drejtshkrimor i gjuhës shqipe]]" (1976), "Gramatika e gjuhës së sotme shqipe, I Morfologjia" (1995), "Gramatika e gjuhës së sotme shqipe, II Sintaksa" (1997). == Fonologjia == Standardi shqiptar ka 7 [[Zanoret|zanore]] dhe 29 [[Bashktinglloret|bashktingllore]]. Ashtu si [[gjuha angleze]], shqipja ka frikative dhëmbore / θ ð /, të cilat janë të rralla ndër-gjuhësore. Ato janë shkruar si th dhe dh, dhe të ngjashme me konsonantët në fillim të anglishtes të hollë dhe kjo. Gegërishtja përdor zanoret e gjata dhe hundore, të cilat mungojnë në [[Toskërishtja|Toskërisht]] dhe zanorja e mesit qendrore është e humbur në fund të fjalës. [[Theksi në gjuhën shqipe|Theksi]] është i ngulitur kryesisht në rrokjen e fundit. == Gramatika == Kategoritë e gramatikës së shqipes janë shumë të afërme me gjuhët e tjera evropiane. Emrat tregojnë dukshëm gjininë, numrin, dhe pesë rasa. Një tipar i pazakonshëm është që emrat ndryshohen më tutje me prapashtesa për të treguar domethënien e caktuar apo pacaktuar: bukë, buka. Mbiemrat-përveç numëror dhe disa shprehje të caktuara sasie-dhe emrat e varur përcjellin emrin të cilin e modifikojnë; dhe ata janë të shquar në kërkimin e pjesëzës që i përcjell ata që pajtohen me emrin. Andaj, në “një burrë i madh, modifikohet nga i madh, i cili paraprihet nga i, i cili pajtohet me termin për “njeri”; gjithashtu në “dy burra të mëdhenj”, mëdhenj, forma mashkullore e shumësit nga i madh, përcjellë emrin burra dhe paraprihet nga një pjesëz që pajtohet me emrin. Foljet kanë numrin dhe një llojllojshmëri të formave të gjetura në Frëngjisht apo Italisht dhe janë mjaft të parregullta në formimin e rrënjëve të tyre. Shumësat e emrit po ashtu janë të dukshëm për parregullsitë në një numër të madh të tyre. Kur të përcaktohet një emër apo një i marrur si i njohur është kundrinori i drejtë, një përemër në rastin e vërtetë që përsëritë këtë informacion po ashtu duhet të futet në shprehjen e foljes; p.sh. I-a dhashë librin atij drejtpërdrejtë është “him-it I-gave the-book to-him, e cila në anglishten standarde do të ishte “I gave the book to him.”Në përgjithësi, gramatika dhe dallimet formale të shqipes na kujtojnë greqishten moderne dhe gjuhët romane, veçanërisht atë rumune. Tingujt sugjerojnë hungarishten apo greqishten, por gegërishtja me zanoret e saj hundore tingëllon më karakteristike. Gramatika e gjuhës shqipe është mjaft e komplikuar në krahasim me gjuhët e tjera indoevropiane. Gjuha shqipe ka 6 ose 5 rasa, emërore, gjinore, dhanore, kallëzore, rrjedhore dhe thirrore, e cila është hequr. Foljet janë mjaft të parregullta. Disa folje si "jap" e "ha", në kohën e shkuar dhe në pjesore ndryshojnë plotësisht në "dhënë" dhe "ngrënë". Foljet të cilat mbarojnë me "t" në vetën e tretë njejës, të kohës së kryer të thjeshtë, marrin dy "tt" p.sh ai "hesht" bëhet "ai heshtte", që shpesh gabimisht shkruhet "heshte". Fjalët në gjuhën shqipe ndiqen nga nyje të shumta, gjë që e bën të komplikuar edhe për folësit e gjuhës shqipe. Ka 27 forma të shumësit. Shumësi i emrave ndiqet nga prapashtesat por, edhe nga ndryshie brenda emrit, p.sh dash-desh, kal-kuaj,djalë-djemë etj. Disa emra asnjëjës nuk ndryshojnë fare, si p.sh nxënës-nxënës, fëmijë-fëmijë etj. == Fonetika == {{Kryesor| pronunciation}} Transkriptimin në pasoj të përdorimit e '''[[Alfabeti Fonetik Ndërkombëtar|Alfabetit Fonetik Ndërkombëtar]]'''. {|bgcolor = #eef8ff cellspacing=0 cellpadding=3 style="border: 1px solid #ced8df; " !style="white-space:nowrap" bgcolor=#ccccff colspan=36 align="center"| Alfabeti |- align="center" | [[A]] || [[B]] || [[C]] || [[Ç]] || [[D]] || [[DH]] || [[E]] || [[Ë]] | [[F]] || [[G]] || [[Gj]] || [[H]] || [[I]] || [[J]] || [[K]] || [[L]] || [[Ll]] || [[M]] | [[N]] || [[Nj]] || [[O]] | [[P]] || [[Q]] || [[R]] || [[Rr]] || [[S]] || [[Sh]] || [[T]] || [[Th]] || [[U]] || [[V]] || [[X]] | [[Xh]] || [[Y]] || [[Z]] || [[Zh]] |- align="center" | [[a]] || [[b]] || [[c]] || [[ç]] || [[d]] || [[dh]] || [[e]] || [[ë]] | [[f]] || [[g]] || [[gj]] || [[h]] || [[i]] || [[j]] || [[k]] || [[l]] || [[ll]] || [[m]] | [[n]] || [[nj]] || [[o]] | [[p]] || [[q]] || [[r]] || [[rr]] || [[s]] || [[sh]] || [[t]] || [[th]] || [[u]] || [[v]] || [[x]] | [[xh]] || [[y]] || [[z]] || [[zh]] |- align="center" style="vertical-align: top;" colspan="36" | <br /> | {{SAPI|a}} || {{SAPI|b}} || {{SAPI|ʦ}} || {{SAPI|ʧ}} || {{SAPI|d}} || {{SAPI|ð}} || {{SAPI|ɛ}} || {{SAPI|ə}} | {{SAPI|f}} || {{SAPI|g}} || {{SAPI|ɟ}} || {{SAPI|h}} || {{SAPI|i}} || {{SAPI|j}} || {{SAPI|k}} || {{SAPI|l}} || {{SAPI|ɫ}} || {{SAPI|m}} | {{SAPI|n}} || {{SAPI|ɲ}} || {{SAPI|ɔ}} | {{SAPI|p}} || {{SAPI|c}} || {{SAPI|ɾ}} || {{SAPI|r}} || {{SAPI|s}} || {{SAPI|ʃ}} || {{SAPI|t}} || {{SAPI|θ}} || {{SAPI|u}} || {{SAPI|v}} || {{SAPI|ʣ}} | {{SAPI|ʤ}} || {{SAPI|y}} || {{SAPI|z}} || {{SAPI|ʒ}} |} == Fjalori dhe kontaktet me gjuhët e tjera == Edhe pse shqipja ka pranuar huazime nga fqinjët, po ashtu tregon jashtëzakonisht disa dëshmi të kontaktit me Greqishten e lashtë; Si e tillë është Gegërisht mokën (Toskërisht mokër), nga Greqishtja mekhane’. Kontaktet e afërta me Romakët japin shumë huazime latine — mik nga Latinishtja amicus, këndoj nga cantare. Përveç kësaj, huazimet e tilla të fjalëve në Shqip vërtetohen nga ngjashmëritë në zhvillimin e Latinishtes së folur në Ballkan dhe Rumani, një gjuhë e Romantizmit Ballkanik. Për shembull, Latinisht paludem u kthye në padulem dhe pastaj padure në Rumani dhe pastaj pyll në Shqip, të dyja me kuptim të modifikuar. Anasjelltas, rumanishtja po ashtu i ndan disa terma vendorë jo-latinishte me Shqipen — p.sh. Rumanisht brad, Shqip bredh. Andaj këto dy gjuhë reflektojnë kontakte të veçanta historike të kohëve të hershme. Komunikimet e hershme me barbarët me sa duket kontribuuan fjalën "tirq" (nga bashkimi i vjetër “thigh-breech), përderisa huazimet me kontaktet e hershme Sllave mund të atribuojnë në kontaktet kulturore gjatë 500 viteve të kaluara me Venedikasit, Osmanët, Grekët (deri në jug), dhe Sllavët (deri në lindje). Një numër i favorshëm i tipareve — p.sh. formimi i kohës së ardhshme dhe shprehjes së emrit – janë të ndara nga gjuhët tjera të Ballkanit por kanë një origjinë dhe zhvillim të pakuptueshëm, ku ndoshta ne te ardhmen mund të nxirët sekreti kodik i ndërtimit të tyre; Shqipja apo forma e sajë e hershme, shumë lehtë mund të jetë burimi për të zbërthyer mënyrën e ndërtimit te gjuhës se pare universale para çarjeve të mëdha dialektore dhe me vone shendrimit te tyre ne gjuhe te veçanta. Studimi i tipareve të tilla regjionale në Ballkan është bërë një rast klasik për hulumtimi mbi fenomenin e përhapjes së gjuhës. == Alfabeti == [[Alfabeti shqip]] ka tridhjetë e gjashtë shkronja dhe nga to shtatë zanore: A, E, Ë, I, O, U, Y, dhe 29 bashkëtingëllore: B, C, Ç, D, Dh, F, G, Gj, H, J, K, L, Ll, M, N, Nj, P, Q, R, Rr, S, Sh, T, Th, V, X, Xh, Z, Zh. Rreshtat e mësiperme i përkasin versionit zyrtar të përkufizimit të Alfabetit Shqip. Versioni i saktë është dhe duhet të jetë ky: [[Alfabeti shqip]] ka 27 shkronja dhe 9 grupshkronja ([[digrafi]]) bashkëtingëlluese që së bashku përbëjnë 36 tingujt e Gjuhës Shqipe të folur. Ndahen në: shtatë zanore: A, E, Ë, I, O, U, Y, në 20 bashkëtingëllore: B, C, Ç, D, F, G, H, J, K, L, M, N, P, Q, R, S, T, V, X, Z, dhe në 9 tinguj: Dh, Gj, Ll, Nj, Rr, Sh, Th, Xh, Zh. Këta 36 tinguj studiohen së bashku në Shkollën Fillore dhe njihen gjithshmërisht që aty e tutje si [[Alfabeti shqip]]. [[Alfabeti]] modern, i vendosur në [[Kongresi i Manastirit|Kongresin e Manastirit]] në vitin [[1908]], është i bazuar në atë [[Alfabeti Latin|Latin]]. [//upload.wikimedia.org/wikipedia/sq/d/d3/Alfabeti_Shqip.ogg Dëgjoni shqiptimin e alfabetit] (Skedar ne formatin [[Ogg Vorbis]], madhësia 146KB). == Veçori tipologjike të shqipes së sotme standarde == Nga ana strukturore, paraqitet sot si një gjuhë sintetiko-analitike, me një mbizotërim të tipareve sintetike dhe me një prirje drejt analitizmit. Një pjesë e mirë e tipareve të saj fonetike dhe gramatikore, janë të trashëguara nga një periudhë e lashtë indoevropiane, një pjesë tjetër janë zhvillime te mëvonshme. Shqipja ka sot një sistem fonologjik të vetin, që përbëhet nga shtatë fonema zanore dhe 29 fonema bashkëtingëllore. Shkruhet me alfabet latin të caktuar në vitin 1908 në Kongresin e Manastirit. Alfabeti i shqipes ka 36 shkronja, nga të cilat 25 janë të thjeshta (a, b, c, d, e, f, g, h, i, j, k, l, m, n, o, p, q, r, s, t, u, v, x, y, 9 janë bigrame (dh, gj, ll, nj, rr, sh, th, xh, zh)) dhe 2 me shkronja diakritike (ë, ç). Shqipja ka theks intensiteti dhe përgjithësisht të palëvizshëm gjate fleksionit. Në shumicën e rasteve, sidomos në sistemin emëror, theksi bie në rrokjen e parafundit. Shqipja ka një sistem të zhvilluar (të pasur) formash gramatikore, ka një sistem lakimi binar: lakimin e shquar dhe të pashquar, ruan ende mirë format rasore (ka pesë rasa), sistemin prej tri gjinish (mashkullore, femërore dhe asnjanëse), kjo e fundit po shkon drejt zhdukjes, mbahet vetëm në një kategori të veçantë emrash foljorë, të tipit: të shkruarit, të menduarit, etj. Sistemi emëror ka trajtë të shquar dhe të pashquar dhe për pasojë, edhe lakim të shquar e të pashquar; nyja shquese është e prapavendosur si në rumanisht dhe në bullgarisht; ka nyje të përparme te emrat në rasën gjinore (i, e malit) dhe te mbiemrat e nyjshëm (i mirë, i vogël, etj)., te emrat asnjanës të tipit të folurit, etj. Përvec fleksionit me mbaresa të veçanta, shqipja njeh edhe fleksionin e brendshëm (dash ~ desh, marr ~ merr); ka dy tipe strukturorë mbiemrash të ngjashëm (i madh, i ndershëm) dhe të panyjshëm (trim, besnik). Te numërorët përdor kryesisht sistemin decimal (dhjetë, tridhjetë, pesëdhjetë), por ruan edhe sistemin vigezimal (njëzet, dyzet); numërorët e përberë nga 11-19, formohen duke vënë numrin e njësheve përpara, parafjalën mbë dhe pastaj dhjetëshet (njëmbëdhjetë, dymbëdhjetë, etj) si në rumanisht dhe në gjuhët sllave. Sistemi foljor paraqitet mjaft i larmishëm. Shqipja ka një sistem të pasur formash mënyrore dhe kohore, një pjesë të e cilave janë të trashëguara nga një periudhë e hershme, një pjesë janë kryer gjatë evolucionit të saj historik. Folja ka gjashtë mënyra; (dëftore, lidhore, kushtore, habitore, dëshirore, urdhërore) dhe tri forma të pashtjelluara (pjesore, paskajore dhe përcjellore). Koha e ardhshme ndërtohet në mënyre analitike, me dy forma: me do (forma e foljes dua) + lidhore (do të punoj) dhe me foljen ndihmëse kam + paskajore (kam për të punuar). Rendi i fjalëve në fjali është përgjithësisht i lirë, por më i zakonshmi është rendi: kryefjalë + folje + objekt. Leksiku përbëhet nga fjalë me preardhje vendase e nga fjalë të huazuara. Fjalët me burim vendas trashëgohen nga periudha e lashtë indoevropiane (ditë, natë, dimër, motër, jani, etj.), ose janë formuara më vonë, me mjete të shqipes (ditor, dimëror, i përnatshëm). Për fjalët e huazuara qe disa mendojnë vijnë nga gjuhët e popujve me të cilët shqiptarët kanë pasur marrëdhënie gjatë shekujve, greqishtja e vjetër dhe e re, latinishtja e gjuhët romane, gjuhët sllave, turqishtja, frëngjishtja, është një proces i gjate ne diskutim dhe analizim. Kjo për arsyen e thjeshte sepse burimi i pare i tyre dyshohet se është përsëri gjuha shqipe e folur. Metodat e krahasimit ne shkencën e Entomologjisë nuk janë akoma ne nivelin e saktësisë se duhur përderisa nuk arrihet te zbërthehet ne njësinë minimale kuptimi logjik i simbolo-shkronjave te alfabetit grek dhe atij latin. == Përhapja e gjuhës shqipe == Shqipja flitet sot nga më se gjashtë milionë vetë në Republikën e Shqipërisë, në Kosovë, në viset shqiptare të Maqedonisë së Veriut, të Malit të Zi, të Serbisë jugore, si dhe në viset e Çamërisë në Greqi. Shqipja flitet gjithashtu, në ngulimet shqiptare në Itali, në Greqi, në Bullgari, në Ukrainë, si dhe në shqiptarë të mërguar në viset e ndryshme të botës para Luftës se Dytë Botërore dhe në këtë dhjetëvjeçarin e fundit. Gjuha shqipe mësohet dhe studiohet në disa universitete dhe qendra albanologjike në bote, si në Paris, Romë, Napoli, Kozencë, Palermo, Shën Pjetërburg (Leningrad), Pekin, München, Bukuresht, Selanik, Sofie, etj. == Studimet për gjuhën shqipe == Gjuha dhe kultura e shqiptarëve, lashtësia dhe karakteri origjinal i tyre, kanë tërhequr prej kohësh vëmendjen e studiuesve të huaj dhe shqiptarë që në shekullin XVIII dhe më parë. Në mënyrë të veçantë, gjuha, historia dhe kultura e shqiptarëve, tërhoqi vëmendjen e botës gjermane. Me të u mor edhe një filozof i madh, siç ishte [[Gotfried Leibniz]], që punoi një shekull para lindjes së gjuhësisë krahasimtare. Ai mendonte, se studimi krahasues i gjuhëve ishte themelor për të ndërtuar një histori universale të botës, për ta kuptuar dhe për ta shpjeguar atë. Në disa letra, qe ai i shkruante një bibliotekari të Bibliotekës Mbretërore të Berlinit, në fillim të shekullit XVIII, shprehet edhe për natyrën dhe prejardhjen e gjuhës shqipe dhe pas disa luhatjeve, arriti në përfundimin, se shqipja është gjuha e ilirëve të lashtë. Megjithatë, studimet shkencore për gjuhën shqipe, si dhe për shumë gjuhë të tjera, nisën pas lindjes së gjuhësisë historike-krahasuese nga mesi i shekullit XIX. Një nga themeluesit e kësaj gjuhësie, dijetari gjerman Franz Bopp, arriti të provonte që në vitin 1854, se shqipja bënte pjesë në familjen e gjuhëve indoevropiane dhe se zinte një vend të veçantë në këtë familje gjuhësore. Pas tij, studiues të tjerë, si G. Meyer, H. Pedersen, N. Jokli, studiuan aspekte të ndryshme të leksikut dhe të strukturës gramatikore të gjuhës shqipe. G. Meyer do të hartonte që në vitin 1891 një Fjalor etimologjik të Gjuhës shqipe (Etymologisches Wörterbuch der albanesischen Sprache, Strasburg 1891), i pari fjalor i këtij lloji për shqipen. Përveç këtyre, një varg i madh gjuhëtarësh të huaj, si F. Miclosich, G. Weigand, C. Tagliavini, St. Man, E. Hamp, A. Desnickaja, H. Ölberg, H. Mihaescu, W. Fredler, O. Bucholtz, M. Huld, G. B. Pellegrini, etj. kanë dhënë kontribute të shënuara për studimin e historisë së gjuhës shqipe, të problemeve që lidhen me prejardhjen e saj, me etimologjinë, fonetikën dhe gramatikën historike, si edhe në studimin e gjendjes së sotme të shqipes. Ndërkohë, krahas studimeve për gjuhën shqipe të albanologëve të huaj, lindi dhe u zhvillua edhe gjuhësia shqiptare. Ajo i ka fillimet e saj që në shekullin XVII, kur Frang Bardhi botoi të parin fjalor të gjuhës shqipe “Dictionarium Latino-Epiroticum” (1635). Gjatë Rilindjes Kombëtare u botuan disa gramatika të gjuhës shqipe. Kështu, në vitin 1864, Dhimitër Kamarda, nga arbëreshët e Italisë, botoi veprën “Laggio della grammatica comparata sulla lingua albanese”, Livorno 1864, vëll.II “L’Apendice al saggio dalla gramatica comparata sulla lingua albanese”, Prato 1866. Më 1882, Kostandin Kristoforidhi botoi “Gramatikën e gjuhës shqipe” dhe më 1806, Sami Frashëri botoi “Shkronjëtoren e gjuhës shqipe”, dy vepra gjuhësore të rëndësishme të shekullit XIX për gramatologjinë e gjuhës shqipe. Nga fundi i shekullit XIX, Kostandin Kristoforidhi përgatiti edhe një “Fjalor të gjuhës shqipe”, i cili u botua në vitin 1904 dhe përbën veprën më të rëndësishme të leksikografisë shqiptare, që u botua para Luftës se Dytë Botërore. Në vitin 1909, botohet Fjalori i shoqërisë “Bashkimi”. Pas shpalljes së Pavarësisë, u botuan një varg gramatikash dhe fjalorë dygjuhësh, për të plotësuar nevojat e shkollës dhe të kulturës kombëtare. Në fushën e gramatikës u shqua sidomos Prof. Dr. Aleksandër Xhuvani. Aleksandër Xhuvani (1880-1961) kreu studimet e larta në Universitetin e Athinës. Veprimtaria e tij për studimin e gjuhës shqipe dhe arsimin kombëtar, e nisi që gjatë periudhës së Rilindjes Kombëtare. Bëri një punë të madhe për pajisjen e shkollës sonë me tekste të gjuhës shqipe, të letërsisë, të pedagogjisë dhe të psikologjisë. Drejtoi e punoi për hartimin e udhëzuesve drejtshkrimorë në vitet 1949, 1951, 1954, 1956. Pati një veprimtari të gjerë në fushën e pastërtisë së gjuhës shqipe e të pasurimit të saj dhe botoi veprën “Për pastërtinë e gjuhës shqipe” (1956). Bashkëpunoi me profesorin Eqrem Çabej, për hartimin e veprave “Parashtesat” (1956) dhe “Prapashtesat e gjuhës shqipe” (1962), trajtesa themelore në fushën e fjalëformimit të gjuhës shqipe. Ai botoi gjithashtu edhe një varg punimesh monografike për pjesoren, paskajoren dhe parafjalët e gjuhës shqipe. Ai ishte njohës i mirë dhe mbledhës i pasionuar i visarit leksikor të gjuhës së popullit. Fjalët dhe shprehjet e mbledhura, u botuan pjesërisht pas vdekjes, në formën e një fjalori. Përgatiti një botim të dytë të “Fjalorit të gjuhës shqipe” të Kristoforidhit (1961). Vepra e plotë e tij, e projektuar në disa vëllime, ende nuk është botuar. Në vitin 1980 është botuar vëllimi i parë. Një zhvillim më të madh njohu gjuhësia shqiptare në gjysmën e dytë të shekullit XX, kur u krijuan edhe institucione shkencore të specializuara, si Universiteti i Tiranës, Universiteti i Prishtinës dhe Akademia e Shkencave, Universiteti i Shkodrës, më vonë, Universiteti i Elbasanit, Universiteti i Gjirokastrës, Universiteti i Vlorës, Universiteti i Tetovës, etj. Gjatë kësaj periudhe, u hartuan një varg veprash përgjithësuese nga fusha të ndryshme të gjuhësisë. Në fushën e leksikologjisë dhe të leksikografisë, përveç studime leksikologjike, u hartuan edhe një varg fjalorësh të gjuhës shqipe dhe fjalori dygjuhësh, nga të cilët, më kryesorët janë: “Fjalori i gjuhës shqipe” (1954), “Fjalori i gjuhës së sotme shqipe” (1980), “Fjalori i shqipes së sotme” (1984), “Fjalori drejtshkrimor i gjuhës shqipe” (1976), “Drejtshkrimi i gjuhës shqipe” (1973), etj. Kohët e fundit kanë dalë edhe “Fjalor frazeologjik i gjuhës shqipe” (2000) dhe “Fjalor frazeologjik ballkanik” (1999). Në fushën e dialektologjisë është bërë përshkrimi e studimi i të gjithë të folurave të shqipes dhe është hartuar “Atlasi dialektologjik i gjuhës shqipe”, një vepër madhore që pritet të dalë së shpejti nga shtypi. Është bërë gjithashtu, studimi i fonetikës dhe i strukturave gramatikore të gjuhës shqipe përmes studimeve të veçanta dhe përmes gramatikave të ndryshme, niveleve të ndryshme, nga të cilat, më e plota është “Gramatika e gjuhës shqipe” I Morfologjia (1995), II Sintaksa (1997), hartuar nga Akademia e Shkencave, në bashkëpunim me Universitetin e Tiranës, me kryeredaktor Mahir Domin. Një vend të gjerë në studimet gjuhësore të këtij gjysmëshekulli, kanë zënë problemet e historisë së gjuhës shqipe, problemet e etnogjenezës së popullit shqiptar e të gjuhës shqipe, të etimologjisë, të fonetikës dhe të gramatikës historike, etj. Disa nga veprat themelore në këto fusha janë: "Studime etimologjike në fushë të shqipes” në 7 vëllime, nga E.Çabej; “Meshari” i Gjon Buzukut (E.Çabej); “Gramatika historike e gjuhës shqipe” (Sh. Demiraj); “Fonologjia historike e gjuhës shqipe” (Sh. Demiraj); “Gjuhësia ballkanike” (Sh. Demiraj), etj. Eqrem Çabej (1908-1980). Studiuesi më i shquar i historisë së gjuhës shqipe dhe një nga personalitetet më në zë të kulturës shqiptare. Pasi bëri studimet e para në vendlindje (Gjirokastër), studimet e larta i kreu në Austri, në fushën e gjuhësisë së krahasuar indoevropiane. Pas mbarimit të studimeve, kthehet në atdhe dhe fillon veprimtarinë shkencore e arsimore në vitet ’30 të këtij shekulli dhe punoi në këto fusha për një gjysëm shekulli, duke lënë një trashëgimi të pasur shkencore. Eqerem Çabej solli dhe zbatoi në gjuhësinë shqiptare metodat dhe arritjet shkencore të gjuhësisë evropiane, duke kontribuar shumë në ngritjen e nivelit shkencor të studimeve gjuhësore shqiptare. Eqerem Cabej punoi shumë në disa fusha të dijes, por u shqua sidomos në fushën e historisë së gjuhës, në trajtimin e problemeve të origjinës së gjuhës shqipe, të autoktonisë së shqiptarëve e të etimologjisë dhe të filologjisë së teksteve të vjetra. Veprat themelore të tij janë: “Studime etimologjike në fushë të shqipes”, në shtatë vëllime, I “Hyrje në historinë e gjuhës shqipe”, II “Fonetikë historike” (1958), “Meshari i Gjon Buzukut” (1968), “Shqiptarët midis perëndimit dhe lindjes” (1944). Ai është bashkautor edhe në një varg veprash në fushën e gjuhës së sotme, siç janë: “Fjalor i gjuhës shqipe” (1954), “Rregullat e drejtshkrimit të gjuhës shqipe” (1972), “Fjalori drejtshkrimor”. Përveç veprave, ai ka botuar një varg studimesh në revista shkencore brenda e jashtë vendit dhe ka mbajtur dhjetëra referate e kumtesa në kongrese e konferenca kombëtare e ndërkombëtare, të cilat kanë bërë të njohura arritjet e gjuhësisë shqiptare në botë, duke rritur kështu prestigjin e saj. Veprat e Prof. Eqrem Çabej janë botuar në tetë vëllime, në Prishtinë, me titullin “Studime gjuhësore”. Me veprimtarinë e shumanshme shkencore e me nivel të lartë, Eqrem Çabej ndriçoi shumë probleme të gjuhës shqipe dhe të kulturës shqiptare, duke argumentuar lashtësinë dhe origjinën ilire të saj, vitalitetin e saj ndër shekuj dhe marrëdhëniet me gjuhët dhe kulturat e popujve të tjerë. Gjatë kësaj periudhe, gjuhësia shqiptare zgjidhi edhe problemin e gjuhës shqipe letrare kombëtare, të njësuar me çështjet teorike të së cilës është marrë veçanërisht prof. Androkli Kostallari. Në kuadrin e punës që është bërë në fushën e gjuhësisë normative dhe të kulturës së gjuhës, janë hartuar dhe një numër i madh fjalorësh terminologjikë për degë të ndryshme të shkencës e të teknikës. Përveç veprave të shumta që janë botuar në fushën e gjuhësisë, veprimtaria e gjuhësisë studimore e studiuesve shqiptarë pasqyrohet në botimin e disa revistave shkencore, nga të cilat më kryesoret sot, janë: “Studime filologjike” (Tiranë); “Gjuha shqipe” (Prishtinë); “Studia albanica” (Tiranë); “Jehona” (Shkup); etj. Studime te rëndësishme mbi gjuhën shqipe janë bërë nga gjuhëtarë në Kosovë, Maqedoninë e Veriut, Mal i Zi, ku janë botuar një numër i konsiderueshëm veprash mbi historinë e gjuhës shqipe, fonetikën, gramatikën, leksikun etj. Prof. Idriz Ajeti shquhet për kontributin e veçantë që ka dhënë në këtë fushë. Kontribut të veçantë për gjuhen shqipe kanë dhenë edhe shqiptaret e vendosur në Itali, të njohur si “[[arbëreshë|Arbëresh]]”. Disa nga figurat më të shquara të gjuhësisë shqiptare të këtyre dy shekujve të fundit, janë: [[Dhimitër Kamarda]] (arbëresh i Italisë), [[Kostandin Kristoforidhi]], [[Sami Frashëri]], Aleksandër Xhuvani, [[Eqerem Çabej]], [[Selman Riza]], [[Kostaq Cipo]], [[Mahir Domi]], [[Shaban Demiraj]], [[Androkli Kostallari]], [[Idriz Ajeti]], [[Gjovalin Shkurtaj]] etj. Ekziston një qasje e re studimore që tregon origjinën e lashtë te gjuhes duke përdorur së bashku logjikën, filozofinë dhe etimologjinë. Pionieri në këtë qasje të re është [[Petro Zheji]] i cili përfundoi punën e tij unike me librin e tij të fundit "Roli mesianik i shqipes" botuar në vitin 2015. Ai prezanton një mënyrë të re të klasifikimit të gjuhëve, në semantike dhe simbolike. Ai mendon se gjuha e vetme simbolike e mbijetuar është gjuha shqipe, me ane te simboleve te gjuhes shqipe ne mund të copëtojmë secilen fjale te cdo gjuhe dhe të gjejmë kuptimin e saj motivues në të. Për të demonstruar teorinë e tij ai merr 863 shembuj në shumë gjuhë: Kineze, Sanskritishte, Anglishte, Rusishte, Hindishte, Turqishte, Greqishte, Latinishte, Hebraishte, Gjermanishte, proto-gjermanishte, italishte, japoneze, indonezishte dhe persishte. Rrënjët primordiale të gjuhës shqipe u mbuluan edhe në librin e tij "Libri i aforizmave" i botuar në vitin 2012.<ref>Balliu, Suadela (2015-03-21), [http://www.arberianews.com/petro-zheji-nje-profet-per-gjuhen-shqipe/ Petro Zheji, një profet për gjuhën shqipe] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180127083900/http://www.arberianews.com/petro-zheji-nje-profet-per-gjuhen-shqipe/ |date=27 janar 2018 }}, Arberia News</ref> === Bibliografia === * Ajeti, Idriz. “La présence de l’albanais dans les parlers des populations slaves de la Péninsule balkanique à la lumière de la langue et de la toponymie”, ''[[Studia Albanica]]'' 2 (1968): 131–6. * Ajeti, Idriz. “Për historinë e marrëdhënieve të hershme gjuhësore shqiptare-sllave”, ''[[Studime Filologjike]]'' 4 (1972): 83–94 (reprint in ''Gjurmime albanologjike – Seria e shkencave filologjike II – 1972''. Pristina: 1974, pp.&nbsp;33–44). * Arapi, Inna. ''Der Gebrauch von Infinitiv und Konjunktiv im Altalbanischen mit Ausblick auf das Rumänische''. Hamburg: Kovač, 2010. * Banfi, Emanuele. ''Linguistica balcanica''. Bologna: Zanichelli, 1985. * Banfi, Emanuele. ''Storia linguistica del sud-est europeo: Crisi della Romània balcanica tra alto e basso medioevo''. Milan: Franco Angeli, 1991. * Bonnet, Guillaume. ''Les mots latins de l’albanais''. Paris–Montréal: L'Harmattan, 1998. * [[Franz Bopp|Bopp, Franz]]. “Über das Albanesische in seinen verwandtschaftlichen Beziehungen”, in ''Königliche Preußische Akademie der Wissenschaften. Abhandlungen der philosophisch-historischen Klasse''. Berlin: J. Stargardt, 1855, pp.&nbsp;459–549. * Boretzky, Norbert. ''Der türkische Einfluss auf das Albanische''. 2 vols. vol. 1: ''Phonologie und Morphologie der albanischen Turzismen''; vol. 2: ''Wörterbuch der albanischen Turzismen''. Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1975. * Buchholz, Oda & Wilfried Fiedler. ''Albanische Grammatik''. Leipzig: VEB Verlag Enzyklopädie, 1987. * [[Eqrem Çabej|Çabej, Eqrem]]. “Disa probleme themelore të historisë së vjetër të gjuhës shqipe”, ''Buletin i Universitetit Shtetëror të Tiranës. Seria e Shkencave Shoqërore'' 4 (1962): 117-148 (In German''Studia Albanica'' 1 (1964)) * Çabej, Eqrem. “Zur Charakteristik der lateinischen Lehnwörter im Albanischen”, ''Revue roumaine de linguistique'' 7, vol. 1 (1962): 161–99 (In Albanian “Karakteristikat e huazimeve latine të gjuhës shqipe”, ''Studime Filologjike'' 2 (1974): 14-51) * Çabej, Eqrem. “Rreth disa çështjeve të historisë së gjuhës shqipe”, ''Buletin i Universitetit Shtetëror të Tiranës. Seria e Shkencave Shoqërore'' 3 (1963): 69-101. (In Romanian ''Studii și cercetări lingvistiche'' 4 (1954)) * Çabej, Eqrem. “Mbi disa rregulla të fonetikës historike të shqipes”, ''Studime Filologjike'' 2 (1970): 77-95 (In German “Über einige Lautregeln des Albanischen”, ''[[Die Sprache]]'' 18 (1972): 132–54) * Çabej, Eqrem. “L'ancien nom national des albanais”, ''Studia Albanica'' 1 (1972): 1-40. * Çabej, Eqrem. “Problemi i vendit të formimit të gjuhës shqipe”,''Studime Filologjike'' 4 (1972): 3-27. * Çabej, Eqrem. ''Studime etimologjike në fushë të shqipes''. 7 vols. Tirana: Akademia et Shkencave e Republikës Popullore të Shqipërisë, Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë, 1976–2014. * Camaj, Martin. ''Albanische Wortbildung''. Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1966. * Camaj, Martin. ''Albanian Grammar''. Trans. Leonard Fox. Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1984. * Camarda, Demetrio. ''[https://books.google.com/books?id=YWQCAAAAQAAJ&printsec=frontcover&dq=Saggio+di+grammatologia+comparata+sulla+lingua+albanese&cd=2#v=onepage&q&f=false Saggio di grammatologia comparata sulla lingua albanese]''. Livorno: Successore di Egisto Vignozzi, 1864. * Camarda, Demetrio. ''[https://books.google.com/books?id=syYTAAAAYAAJ&pg=PT238&dq=Appendice+al+Saggio+di+grammatologia+sulla+lingua+albanese&cd=2#v=onepage&q&f=false Appendice al saggio di grammatologia comparata sulla lingua albanese]''. Prato, 1866. * Campbell, George L., ed. ''Compendium of the World's Languages'', 2nd edn. Vol. 1: ''Abaza to Kurdish'', s.v. “Albanian”. London–NY: Routledge, 2000, pp. 50–7. * [[Wacław Cimochowski|Cimochowski, Wacław]]. “Recherches sur l'histoire du sandhi dans la langue albanaise”, ''Lingua Posnaniensis'' 2 (1950): 220–55. * Cimochowski, Wacław. “Des recherches sur la toponomastique de l'Albanie”, ''Lingua Posnaniensis'' 8 (1960): 133–45. * Cimochowski, Wacław. “Pozicioni gjuhësor i ilirishtes ballkanike në rrethin e gjuhëve indoevropiane”, ''Studime Filologjike'' 2 (1973). * Demiraj, Bardhyl. ''Albanische Etymologien: Untersuchungen zum albanischen Erbwortschatz''. Amsterdam–Atlanta: Rodopi, 1997. * [[Shaban Demiraj|Demiraj, Shaban]]. “Albanian”, in ''[https://books.google.com/books?id=vwUMNCYbLL0C&printsec=frontcover&dq=The+Indo-European+Languages,+Anna+Giacalone+Ramat+and+Paolo+Ramat&hl=en&ei=RoLuS4jZL4T78Ab9x9D9Cg&sa=X&oi=book_result&ct=book-thumbnail&resnum=1&ved=0CCkQ6wEwAA#v=onepage&q&f=false The Indo-European Languages]''. Edited by Anna Giacalone Ramat & Paolo Ramat. London-NY: Routledge, 1998, pp. 480–501. * Demiraj, Shaban. ''Gramatikë historike e gjuhës shqipe''. Tirana: 8 Nëntori, 1986. * Demiraj, Shaban. ''Gjuha shqipe dhe historia e saj''. Tirana: Shtëpia botuese e librit universitar, 1988. * Demiraj, Shaban. ''Fonologjia historike e gjuhës shqipe''. (Akademia e Shkencave e Shqiperise. Instituti i Gjuhesise dhe i Letersise). Tirana: TOENA, 1996. * Demiraj, Shaban. ''Prejardhja e shqiptarëve në dritën e dëshmive të gjuhës shqipe''. Tirana: Shkenca, 1999. * De Simone, Carlo. “Gli illiri del Sud. Tentativo di una definizione”, ''Iliria'' 1 (1986). * Desnickaja, Agnija. ''Albanskij jazyk i ego dialekty''. Leningrad: Nauka, 1968. * Desnickaja, Agnija. “Language Interferences and Historical Dialectology”, ''Linguistics'' 113 (1973): 41–57. * Desnickaja, Agnija. ''Osnovy balkanskogo jazykoznanija''. Leningrad: Nauka, 1990. * [[Mahir Domi|Domi, Mahir]]. “Prapashtesa ilire dhe shqipe, përkime dhe paralelizma”, ''Studime Filologjike'' 4 (1974). * Domi, Mahir. “Considérations sur les traits communs ou parallèles de l'albanais avec les autres langues balkaniques et sur leur étude”, ''Studia Albanica'' 1 (1975). * Fortson IV, Benjamin W. “Albanian”, in ''[https://books.google.com/books?id=5hOtPBF6XWwC&printsec=frontcover&dq=%27Indo-European+Language+and+Culture:++An+Introduction%27&cd=1#v=onepage&q&f=false Indo-European Language and Culture: An Introduction]'', 2nd edn. Malden: Wiley-Blackwell, 2010, pp. 446–58 (1st edn. 2004, pp.&nbsp;390–9). * Gjinari, Jorgji. “Për historinë e dialekteve të gjuhës shqipe”,''Studime Filologjike'' 4 (1968). * Gjinari, Jorgji. “Mbi vazhdimësinë e ilirishtes në gjuhën shqipe”,''Studime Filologjike'' 3 (1969). * Gjinari, Jorgji. “Struktura dialektore e shqipes e parë në lidhje me historinë e popullit”, ''Studime Filologjike'' 3 (1976). * Gjinari, Jorgji. “Dëshmi të historisë së gjuhës shqipe për kohën dhe vendin e formimit të popullit shqiptar”, ''Studime Filologjike''3 (1982). * Gjinari, Jorgji. ''Dialektologjia shqiptare''. Pristina: Universiteti, 1970. * Gjinari, Jorgji, Bahri Beci, Gjovalin Shkurtaj, & Xheladin Gosturani. ''Atlasi dialektologjik i gjuhës shqipe'', vol. 1. Naples: Università degli Studi di Napoli L’Orientali, 2007. * [[Eric P. Hamp|Hamp, Eric P.]] “Albanian”, in ''Encyclopedia of Language and Linguistics''. 2 vols. Edited by R. E. Asher. Oxford: Pergamon, 1994, pp.&nbsp;1:65–7. * Huld, Martin E. ''Basic Albanian Etymologies''. Columbus, OH: Slavica Publishers, 1984. * Katičić, Radoslav. ''Ancient Languages of the Balkans''. 2 vols. The Hague–Paris: Mouton, 1976. * Kopitar, Jernej K. “Albanische, walachische und bulgarische Sprache”, ''Jahrbücher der Literatur (Wien)'' 46 (1829): 59–106. * [[Paul Kretschmer|Kretschmer, Paul]]. ''[https://books.google.com/books?id=f00TAAAAYAAJ&printsec=frontcover&dq=Einleitung+in+die+Geschichte+der+griechischen+Sprache&cd=1#v=onepage&q&f=false Einleitung in die Geschichte der griechischen Sprache]''. Göttingen, 1896. * Kretschmer, Paul. “Sprachliche Vorgeschichte des Balkans”,''Revue internationale des études balkaniques'' 2, no. 1 (1935): 41–8. * Lloshi, Xhevat. “Substandard Albanian and Its Relation to Standard Albanian”, in ''Sprachlicher Standard und Substandard in Südosteuropa und Osteuropa: Beiträge zum Symposium vom 12.-16. Oktober 1992 in Berlin''. Edited by Norbert Reiter, Uwe Hinrichs & Jirina van Leeuwen-Turnovcova. Berlin: Otto Harrassowitz, 1994, pp.&nbsp;184–94. * Lloshi, Xhevat. “Albanian”, in ''Handbuch der Südosteuropa-Linguistik''. Edited by Uwe Hinrichs. Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1999, pp.&nbsp;277–99. * Lloshi, Xhevat. ''[https://books.google.com/books?id=9_gXTda0HS8C&pg=PA191&dq=gjuha+letrare+dhe+gjuha+standarde#v=onepage&q&f=false Rreth alfabetit të shqipes: me rastin e 100-vjetorit të Kongresit të Manastirit]''. Skopje–Pristina–Tirana: Logos-A, 2008. * [[Maximilian Lambertz|Lambertz, Maximilian]]. ''Lehrgang des Albanischen''. 3 vols., vol. 1: ''Albanisch-deutsches Wörterbuch''; vol. 2: ''Albanische Chrestomathie''; vol. 3: ''Grammatik der albanischen Sprache''. Berlin: [[Deutscher Verlag der Wissenschaften]] 1954; Berlin 1955; Halle an der Saale 1959. * [[J. P. Mallory|Mallory, J.P.]] & [[Douglas Q. Adams|D. Q. Adams]]. “Albanian language”, in''Encyclopedia of Indo-European Culture''. London: Fitzroy Dearborn, 1997, pp.&nbsp;8–11. * Matzinger, Joachim. “Die Albaner als Nachkommen der Illyrier aus der Sicht der historischen Sprachwissenschaft”, in''Albanische Geschichte: Stand und Perspektiven der Forschung''. Edited by Oliver Jens Schmitt & Eva Frantz. Munich: R. Oldenburg Verlag, 2009, pp.&nbsp;13–35. * Matzinger, Joachim. “Der lateinisch-albanische Sprachkontakt und seine Implikationen für Vorgeschichte des Albanischen und der Albaner”, in ''Südosteuropäische Romania: Siedlungs-/Migrationsgeschichte und Sprachtypologie''. Edited by Wolfgang Dahmen et al. Tübingen: Narr Verlag, 2012, pp.&nbsp;75–103. * Mayer, Anton. ''Die Sprache der alten Illyrier''. 2 vols. Vienna: Österreichische Akademie der Wissenschaften, 1957/1959. * Mann, Stuart E. ''An Albanian Historical Grammar''. Hamburg: Helmut Buske, 1977. * [[Gustav Meyer|Meyer, Gustav]]. “[https://books.google.com/books?id=E-IGAAAAQAAJ&printsec=frontcover&dq=Albanesische+Studien&cd=1#v=onepage&q&f=false Albanesische Studien I. Die Pluralbildungen der albanesischen Nomina]”, in ''Sitzungsberichte der philosophisch-historischen Classe der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften'' 104 (1883): 257–362. * [[Franc Miklošič|Miklošič, Franz]]. ''Albanische Forschungen''. 2 vols., vol. 1: ''Die slavischen Elemente im Albanischen''; vol. 2: ''Die romanischen Elemente im Albanischen''. Vienna: Karl Gerold's Sohn, 1870. * Mihăescu, Haralambie. “Les éléments latins de la langue albanaise”, ''Révue des études sud-est européennes'' 4 (1966): 5–33, 323–53. * Mihăescu, Haralambie. ''La langue latine dans le sud-est de l’Europe''. Bucharest: Editura Academiei; Paris: Les Belles Lettres, 1978. * Newmark, Leonard, Philip Hubbard, & Peter Prifti. ''Standard Albanian: A Reference Grammar for Students''. Stanford: Stanford University Press, 1982. * Ölberg, Hermann. “Einige Uberlegungen zur Autochtonie der Albaner auf der Balkanhalbinsel”, in ''Akten der internationalen albanologischen Kolloquiums, Innsbruck, 1972, zum Gedächtnis an Norbert Jokl''. Edited by Hermann M. Ölberg. Innsbruck: Institut für Sprachwissenschaft der Universität Innsbruck, 1977. * Ölberg, Hermann. “Kontributi i gjuhësisë për çështjen e atdheut ballkanik të shqiptarëve”, ''Studime Filologjike'' 3 (1982). * Pedersen, Holger. “Bidrag til den albanesiske Sproghistorie”, in''Festskrift til Vilhelm Tomsen''. Kopenhagen: Gyldendal, 1894, pp.&nbsp;246–57. * Pedersen, Holger. “Albanesisch”, ''Kritischer Jahrbericht'' 9, vol. 1 (1905): 206–17. Erlangen (1909). * Pellegrini, Giovan Battista. “I rapporti linguistici interadriatici e l’elemento latino dell’albanese”, ''Abruzzo'' 19 (1980): 31-71. * Pellegrini, Giovan Battista. “Disa vëzhgime mbi elementin Latin të shqipes” [Some observations on the Latin element of the Albanian language], ''Studime Filologjike'' 3 (1982); (in Italian) “Alcune osservazioni sull’elemento latino dell’albanese”, ''Studia Albanica'' 1983: 63–83. * Pellegrini, Giovan Battista. ''Avviamento alla linguistica albanese''. Edizione rinnovata. Rende: Università degli studi della Calabria, Centro editoriale e librario, 1997. * Pisani, Vittore. “L’albanais et les autres langues indo-européennes”, in ''Mélanges Henri Grégoire II''. Brussels, 1950, pp.&nbsp;519–38; reprint in ''Saggi di linguistica storica: Scritti scelti''. Torino: Rosenberg & Sellier, 1959, pp.&nbsp;96–114. * Pisani, Vittore. “Les origines de la langue albanaise, questions de principe et de méthode”, ''Studia Albanica'' 1 (1964): 61–8. * Pisani, Vittore. “Sulla genesi dell'albanese”, in ''Akten der internationalen albanologischen Kolloquiums, Innsbruck, 1972, zum Gedächtnis an Norbert Jokl''. Edited by Hermann M. Ölberg. Innsbruck: Institut für Sprachwissenschaft der Universität Innsbruck, 1977, pp.&nbsp;345–66. * [[Vladimir Orel|Orel, Vladimir]]. ''Albanian Etymological Dictionary''. Leiden: Brill, 1998. * Orel, Vladimir. ''[https://books.google.com/books?id=xvKH56aT5mEC&printsec=frontcover&dq=Concise+Historical+Grammar+of+the+Albanian+Language&cd=1#v=onepage&q&f=false A Concise Historical Grammar of the Albanian Language: Reconstruction of Proto-Albanian]''. Leiden: Brill, 2000. * Price, Glanville, ed. ''Encyclopedia of the Languages of Europe'', s.v. “Albanian”. Oxford: Blackwell, 1998, pp. 4–8. * Riza, Selman. ''Studime albanistike''. Pristina 1979. * Rusakov, Alexander. “Albanian”, in ''The Indo-European Languages'', 2nd edn. Edited by Mate Kopović. London–NY: Routledge, 2014, pp.&nbsp;552–608. * Schumacher, Stefan & Joachim Matzinger. ''Die Verben des Altalbanischen: Belegwörterbuch, Vorgeschichte und Etymologie''. Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 2013. * Svane, Gunnar. ''Slavische Lehnwörter im Albanischen''. Århus: Aarhus University Press, 1992. * Tagliavini, Carlo. ''La stratificazione del lessico albanese: Elementi indoeuropei''. Bologna: Casa editrice Prof. Riccardo Pàtron, 1965. * Thumb, Albert. “Altgriechische Elemente des Albanesischen”,''[[Indogermanische Forschungen]]'' 26 (1909): 1–20. * von Hahn, Johann Georg. ''Albanesische Studien''. 3 vols. Jena: F. Mauko, 1854. * [[Calvert Watkins|Watkins, Calvert]]. “Proto-Indo-European: Comparison and Reconstruction”, in ''The Indo-European Languages''. Edited by Anna Giacalone Ramat & Paolo Ramat. London-NY: Routledge, 1998, pp. 25–73. * Ylli, Xhelal. ''Das slawische Lehngut im Albanischen''. 2 vols., vol. 1: ''Lehnwörter''; vol. 2: ''Ortsnamen''. Munich: Verlag Otto Sagner, 1997/2000. * Ylli, Xhelal & Andrej N. Sobolev. ''Albanskii gegskii govor sela Muhurr''. Munich: Biblion Verlag, 2003. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BookSources/3-932331-36-2|3-932331-36-2]] * Zheji, Petro. "Roli mesianik i shqipes". UET Press, 2015. ISBN 978-9928-190-24-6. * Zheji, Petro. "Libri i aforizmave". Media Print, 2012. ISBN 9789928080813. == Referime == {{Reflist|3}} == Shiko dhe këtë == {{Wiktionary}} {{Libri|Gjuha jonë|Gjuha jonë}}– Libër didaktik për mësimin e gjuhës shqipe * [[SQ Spell Checker]] * [[Kongresi i Drejtshkrimit të Gjuhës Shqipe]] * [[Toskërishtja]] * [[Gegërishtja]] * [[Arbërishtja (Itali)]] * [[Arbërishtja (Greqi)]] * [[Gjuha ilire]] == Vegla elektronike == * [http://www.fjalori.shkenca.org/ Fjalori i Gjuhës së Sotme Shqipe, online me rreth 40.000 fjalë.] * [https://web.archive.org/web/20180601063511/http://drejtshkrimi.net/ Drejtshkrimi i gjuhës shqipe] * [http://www.shkenca.org/k6i/index_sq.html Fjalor i gjuhës shqipe për programet Aspell dhe Ispell] * [http://vargmal.org/shqip Prektora 1 - Përshtatje shqip e tastierës për Windows XP (ë, ç, é, â, ô)] * [http://www.learnalbanianlanguage.com/ Mësoni gjuhen shqipe online] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080517030921/http://www.learnalbanianlanguage.com/ |date=17 maj 2008 }} * [https://addons.mozilla.org/en-US/firefox/addon/5485/ Fjalor drejtshkrimor i gjuhës shqipe për Firefox dhe Thunderbird (530.000 fjalë e trajta fjalësh)] * [https://web.archive.org/web/20110403021518/http://www.portashqipe.com/gjuha_shqipe/ Porta Shqipe | Gjuha Shqipe] [[Kategoria:Shqip| ]] [[Kategoria:Gjuha shqipe| ]] [[Kategoria:Gjuhë në Shqipëri]] [[Kategoria:Gjuhë në Kosovë]] [[Kategoria:Gjuhë në Maqedoninë e Veriut]] [[Kategoria:Gjuhë në Mal të Zi]] [[Kategoria:Gjuhë në Turqi]] [[Kategoria:Gjuhë në Itali]] [[Kategoria:Gjuhët indo-evropiane|Shqip]] jgxlf15cix7er3bejovk57qw0z51rw9 0 30653 2468132 2193697 2022-08-11T10:18:05Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[File:Victor Eftimiu.jpg|thumb| Viktor Eftimiu ]] '''Viktor Eftimiu''' ([[Boboshtica|Boboshticë]], [[24 janar]] [[1889]] - [[Bukureshti|Bukuresht]], [[27 Nëntor|27 nëntor]] [[1972]]) ka qenë poet dhe dramaturg rumun me prejardhje shqiptare.{{citim i duhur}} i përmasave të mëdha, si poet me 60 mijë vargje të botuara, prozator me disa romane e vëllime me tregime, dramaturg me shumë pjesë të vëna në skenë, eseist, etj. Eftimiu shkroi në [[Gjuha rumune|gjuhën rumune]], botoi dhe i vuri në skenë veprat e tij në teatrin e [[Bukureshti]]t dhe më pas disa syresh u përkthyen në gjuhën shqipe, u botuan dhe u vunë në skenë edhe në [[Tiranë]]. Veprat e tij janë përkthyer edhe në gjuhë të tjera, dramat dhe komeditë e tij janë vënë në skenë edhe në kryeqytete të tjera të Evropës e më gjerë. == Referime == {{DEFAULTSORT:Eftimiu, Viktor}} [[Kategoria:Shkrimtarë shqiptarë]] [[Kategoria:Shkrimtarë rumunë]] [[Kategoria:Lindje 1889]] [[Kategoria:Vdekje 1972]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] 32zy6568bc9crtkkixi7k12fona4v6k 2468133 2468132 2022-08-11T10:18:32Z Ikranjani 127687 added [[Category:Aromunë të Perandorisë Osmane]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[File:Victor Eftimiu.jpg|thumb| Viktor Eftimiu ]] '''Viktor Eftimiu''' ([[Boboshtica|Boboshticë]], [[24 janar]] [[1889]] - [[Bukureshti|Bukuresht]], [[27 Nëntor|27 nëntor]] [[1972]]) ka qenë poet dhe dramaturg rumun me prejardhje shqiptare.{{citim i duhur}} i përmasave të mëdha, si poet me 60 mijë vargje të botuara, prozator me disa romane e vëllime me tregime, dramaturg me shumë pjesë të vëna në skenë, eseist, etj. Eftimiu shkroi në [[Gjuha rumune|gjuhën rumune]], botoi dhe i vuri në skenë veprat e tij në teatrin e [[Bukureshti]]t dhe më pas disa syresh u përkthyen në gjuhën shqipe, u botuan dhe u vunë në skenë edhe në [[Tiranë]]. Veprat e tij janë përkthyer edhe në gjuhë të tjera, dramat dhe komeditë e tij janë vënë në skenë edhe në kryeqytete të tjera të Evropës e më gjerë. == Referime == {{DEFAULTSORT:Eftimiu, Viktor}} [[Kategoria:Shkrimtarë shqiptarë]] [[Kategoria:Shkrimtarë rumunë]] [[Kategoria:Lindje 1889]] [[Kategoria:Vdekje 1972]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] [[Kategoria:Aromunë të Perandorisë Osmane]] ninodl5bsopn3m2ikazay66aynerr22 0 42711 2468176 2468027 2022-08-11T11:49:02Z Sadsadas 51943 /* 2010–2018: Dominimi në Shqipëri dhe suksesi historik në Evropë */ wikitext text/x-wiki {{Infobox football club | clubname = Skënderbeu Korçë | image = Logo SK Skënderbeu_e re.png | nickname = Ujqërit e Dëborës<br>Bardhekuqtë<br>Juglindorët | location = [[Korçë]], [[Shqipëria|Shqipëri]] | fullname = Klubi Futbollistik Skënderbeu Korçë | short name = Skënderbeu | founded = [[15 prill]] [[1909]]; 123 vite më parë | owner = {{flamuri|Shqipëria}} [[Ardian Takaj]] | coach = {{flamuri|Shqipëria}} [[Migen Memelli]] | ngjyrat_e_klubit = Bardhë e Kuqe | adresa = Bulevardi "Gjergj Kasrioti" | website = http://ksskenderbeu.com | ground = [[Stadiumi "Skënderbeu"|Stadiumi Skënderbeu]] | capacity = 10,000 vënde | drejtori = | shefi = | league = [[Kategoria Superiore]] | season = 2021–22 | position = 12të (bie nga kategoria) | sukseset = [[KF Skënderbeu#Trofe|Shiko]] |shirtsupplier = ([[Legea]]) |shirtsponsors = ([[ama]]) |pattern_la1= _skenderbeu1718h |pattern_b1= _skenderbeu1718h |pattern_ra1= _skenderbeu1718h |pattern_sh1=_skenderbeu1718h |pattern_so1= |leftarm1= CC0000 |body1= CC0000 |rightarm1= CC0000 |shorts1= CC0000 |socks1= ff0000 | pattern_la2 = _skenderbeu1718a | pattern_b2 = _skenderbeu1718a | pattern_ra2 = _skenderbeu1718a | pattern_sh2 = _skenderbeu1516a | pattern_so2 = | leftarm2 = DD0000 | body2 = DD0000 | rightarm2 = DD0000 | shorts2 = | socks2 = | pattern_la3 = _blackshoulders | pattern_b3 = _shoulder_stripes_black_stripes | pattern_ra3 = _blackshoulders | pattern_sh3 = _blacksides | pattern_so3 = _darkyellow_outerbands | leftarm3 = ffac00 | body3 = ffac00 | rightarm3 = ffac00 | shorts3 = ffac00 | socks3 = ffac00 }} '''Klubi Futbollistik Skënderbeu Korçë''' është një klub sportiv i [[Korçë]]s. Klubi luan në [[Kategoria Superiore|Kategorinë Superiore]] ku sezonin e kaluar 2012-2013 zuri vendin e parë. Klubi ka marrë këtë emër për nder të Heroit tonë Kombëtar, [[Skënderbeu]]. Klubi i luan ndeshjet në Stadiumin Skënderbeu, me kapacitet 10,000 vende. ==Historia== ===1909–1929: Themelimi dhe vitet e para=== Klubi i parë i futbollit në qytetin e Korçës u themelua me emrin Vllazëria më 9 prill 1909 nga politikani dhe poeti [[Hilë Mosi]]. Rritja e popullariteti të sportit të futbollit bënë që nga viti 1920 e deri në 1922 të krijoheshin klube të tjera si ''Përparimi'' dhe ''Sport Klub Korça''. Në vitin 1923 Liceu Kombëtar shqiptar formoi shoqërinë ''Shpresa''.<ref name="Historia">{{cite web|url=https://zgjohushqiptar.com.al/2018/01/08/historia-e-formimit-te-klubit-te/|title=Historia e formimit të klubit të futbollit “Skënderbeu” të Korçës|publisher=Zgjohu Shqiptar|language=sq|date=janar 2018|accessdate=8 gusht 2022}}</ref> Klubi Skënderbeu u themelua zyrtarisht në vitin 1925 kur shumë djemë të rinjë luanin futboll në fushat lokale të qytetit.<ref name="Historia"/> Në Korçë, futbolli nisi të bëhej gjithnjë e më tepër popullor dhe pothuajse çdo fushë përdorej nga sportdashësit e zonës për të luajtur. Kjo solli që shumë lagje e rrethina të Korçës të formonin skuadrat e tyre të vogla. Në vitin 1926 u formua shoqëria ''Zhgaba'' e po kështu një vit më pas u formuan edhe skuadra të voga lokale si ''Leka i Madh'', ''Pirro'', ''Brekverdhit'', ''Zjarri'', ''Tigri'' dhe ''Diamanti''.<ref name="Historia"/> Megjithatë Skënderbeu mundi të përfaqësojë qytetin dhe t'ia u dalë mbanë vështirësive, qoftë edhe politike.<ref name="Sporti Shqiptar">{{Cito web|url=http://www.sportishqiptar.com.al/todo-vaso-mjeshtri-i-merituar-rrefen-historine-80-vjecare-te-futbollit-korcar/|title=Todo Vaso, mjeshtri i merituar, rrëfen historinë 80-vjeçare të futbollit korçar|date=11 nëntor 2010|accessdate=12 nëntor 2010|publisher=Sporti Shqiptar|author=Teodor Vaso|language=sq}}{{Lidhje e vdekur}}</ref> ===1930–1944: Titulli i parë kampion=== Skënderbeu ishte një nga ekipet që mori pjesë në edicionin e parë zyrtar të [[Kategoria Superiore|kampionatit shqiptar]] në vitin 1930.<ref name="Kampionati i parë">{{cite web|url=https://www.arkivalajmeve.com/Kampionati-1-sezoni-1930.121972/|title=Kampionati 1, sezoni 1930|publisher=Arkiva Mediatike Shqiptare|language=sq|date=2 nëntor 2008|accessdate=8 gusht 2022}}</ref> Ata ishin ekipi i vetëm që përfaqësonin Korçën, duke bërë që ata të kishin mbështetje të madhe nga banorët e qytetit, një mbështjete e ngjashme me klubet e tjera si [[KF Tirana|Tirana]] dhe [[KS Vllaznia|Vllaznia]]. Gjatë kampionatit të vitit 1930, Skënderbeu u rendit e dyta mbrapa Tiranës pasi nuk pranoi të luante në dy ndeshjet finale ndaj ekipit kryeqytetas.<ref name="Kampionati i parë"/> Tre vite më pas, në edicionin e vitit 1933, Skënderbeu u shpall kampion i Shqipërisë për herë të parë, duke fituar titullin me dy pikë më shumë se Vllaznia.<ref name="Titulli i parë">{{cite web|url=https://www.arkivalajmeve.com/Heronjte-korcare-te-vitit-te-famshem-1933.1046930696/|title=Heronjte korcare te vitit te famshem 1933|publisher=Arkiva Mediatike Shqiptare|language=sq|date=24 shtator 2010|accessdate=8 gusht 2022}}</ref> Lojtarët që i dhanë Skënderbeut titullin e parë kampion ishin: Klani Marjani, Kristaq Bimbli, Andrea Çani, Andon Miti, Lefter Petra, Fori Stasa, Nexhat Dishnica, Tomor Ypi, Thoma Vangjeli, [[Servet Teufik Agaj]], Enver Kulla, Vasil Trebicka, Stavri Kondili, Aristotel Samsuri, kurse Qemal Omari ishte trajneri.<ref name="Titulli i parë"/> Në atë sezon, sulmuesi i ekipit Servet Teufik Agaj u shpall edhe golashënuesi më i mirë i kampionatit me shtatë gola.<ref name="Titulli i parë"/> Një vit më pas, do të ishte sulmuesi tjetër korçar Aristotel Samsuri që do të shpallej shënuesi më i mirë; edhe ai regjistroi shtatë gola por Skënderbeu nuk mundi ta fitonte titullin kampion sërisht, duke u renditur në vendin e dytë mbrapa Tiranës. Samsuri ishte golashënuesi më i mirë i ekipit për sezonin 1935. Në dy kampionatet e rradhës të mbajtura para fillimit të [[Lufta e Dytë Botërore|Luftës së Dytë Botërore]], Skënderbeu regjistroi dy vende të katërta me Omarin si trajner. Klubi pezulloi aktivitetet nga viti 1938 e deri në vitin 1945 për shkak të luftës dhe asnjë turnament futbolli nuk u zhvillua në Shqipëri. ===1945–2008: Vështirsitë e pas-luftës=== Klubi rifilloi aktivitetin sërisht në vitin 1945. Pasi morën vesh lajmin, tifozët dhe qytetarët korçarë dolën në rrugët e qytetit për të festuar. Shumica e lojtarëve që kishin luajtur në vitet 1930 ishin tërhequr, kështu që ekipi ishte kryesisht i përbërë nga lojtarë të rinjë, me pëjashtim të Klani Marjanit, Bellovodës dhe Saros. Megjithatë, entuziazmi ra shpejtë pasi ekipi dështoi të përsëriste rezultatet e viteve 1930; në kampionatin e vitit 1945, ata përfunduan të katërtit në grupin B të përbërë nga gjashtë ekipe, kurse në vitin 1946 ata përfunduan të pestët në grupin A, vetëm një pikë larg vendit të fundit. Trajneri [[Tato Bimbli]] vendosi të afronte lojtarë të rinjë për të rigjallëruar ekipin para fillimit të sezonit 1947. Pavarësisht kësaj, ky sezon rezultoi edhe më negativ sesa të tjerët, pasi ekipi mblodhi vetëm një pikë në shtatë ndeshje. Në atë vit, klubi u detyrua të ndryshonte emrin në Dinamo Korçë nga Partia Komuniste. Në vitin 1949, klubi e ndryshoi sërisht emrin, duke u quajtur thjesht Korça. Në sezonin e atij viti, ekipi shfaqi shenja përmirësimi, duke u renditur në vendin e gjashtë nga nëntë ekipe. Një vit më pas, trajneri Bimbli u largua nga pankina dhe u zëvëndësua nga [[Spiro Koçe]]. Në vitin 1951, të gjitha ekipet u detyruan nga regjimi komunist të ndryshonin emrin në "Puna". Gjatë viteve të mëtejshme të komunizmit, Skënderbeu ishte një ekip deri diku mesatar, duke u renditur shpesh në mesin e renditjes. Ata nuk arritën ndonjë sukses të madhë gjatë kësaj periudhe, por shkuan tre herë në finalen e [[Kupa e futbollit e Shqipërisë|kupës]] në vitet 1958, 1965 dhe 1976, por në të treja rastet pësuan disfatë. Megjithatë, ekipi fitoi titullin e [[Kategoria e Parë|Kategorisë së Parë]] në sezonin 1975–76. Situata e Skënderbeut nuk u përmirësua pas rënjes së komunizmit. Ata shpenzuan vitet 1990 dhe 2000 duke lëvizur nga Kategoria Superiore në Kategorinë e Parë, të cilën do ta fitonin edhe në dy raste të tjera, respektivisht në sezonet 2004–05 dhe 2006–07. Në sezonin 2007–08, Skënderbeu luajti në elitë, por qëndrimi i tyre zgjati pak, pasi ata e mbyllën kampionatin në vendin e fundit me vetëm tre fitore në 33 ndeshje, duke u rikthyer sërisht në Kategorinë e Parë. Në sezonin 2008–09, Skënderbeu arriti një vend të dytë në Kategorinë e Parë, duke u rikthyer sërisht në Superiore. ===2010–2018: Dominimi në Shqipëri dhe suksesi historik në Evropë=== Gjatë pushimit dimëror të sezonit 2009–10, Skënderbeu renditej në vendin e fundit në kampionat dhe rrezikonte të binte nga kategoria. Gjatë kësaj kohe, Agim Zeqo, pronari i Red Bull Albania, u vendos si presidenti i ri i klubit.<ref>{{cite web|url=http://www.arkivalajmeve.com/Agim-Zeqo-si-Obama-Yes-we-canPresidenti-i-Skenderbeut-synon-te-sjelle-pas-78-vjetesh-titullin-kampion-ne-Korce--------------------------------Publikoje-ne-rrjetet-sociale-----------------.1046930499/|title=Agim Zeqo si Obama Yes we can. Presidenti i Skenderbeut synon te sjelle pas 78 vjetesh titullin kampion ne Korce Publikoje ne rrjetet sociale|publisher=Arkiva Mediatike Shqiptare|language=sq|date=24 shtator 2010|accessdate=30 korrik 2022}}</ref> Gjithashtu u vendos një bord i ri i përbërë nga 16 persona, si dhe disa donatorë vendosën të kontribojnë në klub, përfshirë biznesmen të suksesshëm si [[Samir Mane]], [[Irfan Hysenbelliu]] dhe Grigor Joti.<ref name=Donator>{{cite web|url=http://www.arkivalajmeve.com/Shpetimtaret-e-rinj-te-Skenderbeut.405455/|title=“Shpëtimtarët” e rinj të Skënderbeut|publisher=Arkiva Mediatike Shqiptare|language=sq|accessdate=30 korrik 2022}}</ref> Gazetari [[Blendi Fevziu]] ishte gjithashtu një donator, sëbashku me ministrin e financave [[Ridvan Bode]] dhe prefektin e Korçës [[Niko Peleshi]].<ref name=Donator/> Objektivi afatshkurtër i klubit ishte qëndrimi në Kateogirnë Superiore kurse fitimi i titullit synohej në sezonin e ardhshëm.<ref>{{cite web|url=http://hoxhalli.info/Futboll/prezantohet-skenderbeu-i-ri.html|title=Prezantohet Skenderbeu i ri!|website=hoxhalli.info|language=sq|access-date=10 mars 2017|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20150518100144/http://hoxhalli.info/Futboll/prezantohet-skenderbeu-i-ri.html|archive-date=18 maj 2015|df=dmy-all}}</ref> Skënderbeu e mbylli sezonin në vendin e 10të nga 12 skuadra gjithsej, gjë që do të thoshte se ata do të luanin një ndeshje play-off me [[KS Kamza|Kamzën]] e cila ishte renditur e treta në Kategorinë e Parë. Ata fituan minimalisht 1–0 falë një goli të mesfushorit [[Klodian Asllani]], duke arritur objektivin sezonal.<ref>{{cite web|url=http://www.albaniasoccer.com/lajme/shqiperi/superliga/2233.html|title=Skënderbeu - Kamza 1-0/ Asllani mban korcaret ne Superiore|website=albaniasoccer.com|language=sq|access-date=10 mars 2017}}</ref> Vendosja e [[Shkëlqim Muça|Shkëlqim Muçës]] si trajneri i ri i ekipit dhe afrimi i lojtarëve si [[Ditmar Bicaj]], [[Orges Shehi]],<ref>{{cite news|url=http://www.albaniasoccer.com/lajme/shqiperi/superliga/2518-orges-shehi-eshte-i-skenderbeut-.html|title=Orges Shehi është i Skënderbeut!|website=albaniasoccer.com|language=sq|author=Altin Ngjela|date=13 korrik 2010|access-date=10 nëntor 2016}}</ref> [[Endrit Vrapi]],<ref>{{cite web|url=http://www.sportishqiptar.com.al/68610/|title=Vrapi: Në Korçë, për të fituar titullin kampion|author=Leonard Trebicka|language=sq|publisher=Sporti Shqiptar|accessdate=10 korrik 2010|date=3 korrik 2010}}</ref> [[Jetmir Sefa]] dhe [[Bledi Shkëmbi]],<ref>{{cite news|url=http://205.234.186.235/lajme/shqiperi/superliga/2077-tifozet-korcar-kerkojne-rikthimin-e-bledi-shkembit.html|title=Tifozet korcar kerkojne rikthimin e Bledi Shkembit|publisher=Futbolli Shqiptar|language=sq|date=12 maj 2010|accessdate=3 gusht 2015|url-status=dead|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160304083002/http://205.234.186.235/lajme/shqiperi/superliga/2077-tifozet-korcar-kerkojne-rikthimin-e-bledi-shkembit.html|archivedate=4 mars 2016}}</ref> e bënë Skënderbeun si favorit për titullin kampion në sezonin 2010–11. Pavarësisht kësaj, ata e shpenzuan sezonin më së shumti duke qëndruar në vendin e dytë mbrapa [[KS Flamurtari|Flamurtarit]]. Muça u zëvëndua nga [[Shpëtim Duro]] në shkurt 2011,<ref>{{cite web|url=http://www.arkivalajmeve.com/Duro-tekniku-i-ri-i-Skenderbeut.1046998513/|title=Duro, tekniku i ri i Skënderbeut|publisher=Arkiva Mediatike Shqiptare|work=Vizion Plus|language=sq|accessdate=31 korrik 2022}}</ref> me këtë të fundit që mposhti Flamurtarin në ndeshjen e parë në krye të ekipit për të zvogëluar distancën. Me trajnerin Duro, Skënderbeu fitoi 11 nga 13 ndeshjet e fundit të kampionatit duke u shpallur kampion i Shqipërisë për herë të parë pas 78 vitesh.<ref>{{cite web|url=https://peqini.com/korca-ne-feste-skenderbeu-kampion-pas-78-vitesh-flamurtari-braktis-fushen-ne-shkoder/|title=Korça në festë, Skënderbeu kampion pas 78 vitesh, Flamurtari braktis fushën në Shkodër|website=peqini.com|language=sq|date=5 maj 2011|accessdate=30 korrik 2022}}</ref><ref>{{cite web|url=https://top-channel.tv/2011/05/04/skanderbeu-kampion-i-shqiparisa/|title=Skënderbeu, Kampion i Shqipêrisë|website=top-channel.tv|language=sq|date=5 maj 2011|accessdate=30 korrik 2022}}</ref> Skënderbeu e nisi sezonin 2011–12 me mungesa rezultatesh; ata fillisht u mposhtën nga [[KF Tirana|Tirana]] në ndeshjen e Superkupës,<ref>{{cite news|url=http://www.panorama.com.al/“lufte”-ne-korce-tirana-fiton-superkupen/|title="Luftë" në Korçë, Tirana fiton Superkupën|publisher=Gazeta Panorama|language=sq|author=Fation Shehu|date=19 gusht 2011|accessdate=15 tetor 2015}}</ref> u eliminuan nga [[APOEL F.C.|APOEL]] në raundin e dytë kualifikues të UEFA Ligës së Kampioneve, si dhe arritën vetëm një fitore në katër ndeshjet hapëse të kampionatit. Këto rezultate sollën shkarkimin e trajnerit Duro. Ky i fundit u zëvëndësua nga çeku [[Stanislav Levý]],<ref>{{cite web|url=http://www.arkivalajmeve.com/Skenderbeu--zyrtare-Levi-merr-drejtimin.1047117299/|title=Skënderbeu, zyrtare, Levi merr drejtimin|publisher=Arkiva Mediatike Shqiptare|work=Panorama Sport|language=sq|date=12 tetor 2011|accessdate=31 korrik 2022}}</ref> i cili u bë trajneri i huaj i dytë në historinë e klubit pas [[Qemal Omari]]t, i cili pavarësisht se ishte shtetas turk, kishte origjinë shqiptare.<ref>{{cite web|url=https://kohanews.com/sport/korcari-qemal-omari-qe-themeloi-istanbulspor/|title=Korçari Qemal Omari që themeloi Istanbulspor|website=kohanews.com|language=sq|accessdate=1 gusht 2022}}</ref> Levý e udhëhoqi ekipin drejt vendit të parë në kampionat, duke arritur 14 ndeshje pa humbje. Skënderbeu arriti ta fitonte kampionatin e dytë rresht pas një dueli të fortë përgjatë sezonit me [[KF Teuta|Teutën]], të cilën e mposhti me vetëm një pikë diferencë.<ref>{{cite web|url=https://shqiptarja.com/lajm/sk-euml-nderbeu-kampion-i-superlig-euml-s-br-pogradeci-bie-n-euml-kategorin-euml-e-par-euml|title=Skënderbeu kampion i Superligës, Pogradeci bie në kategorinë e Parë|website=shqiptarja.com|language=sq|date=12 maj 2012|accessdate=3 gusht 2022}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.gazeta-shqip.com/2012/05/13/skenderbeu-rikonfirmohet-kampion-2012/|title=Skënderbeu rikonfirmohet kampion 2012|publisher=Gazeta Shqip|language=sq|date=13 maj 2012|accessdate=6 gusht 2022}}</ref> Korçarët gjithashtu arritën finalen e Kupës së Shqipërisë për herë të parë që nga viti 1976; pavarësisht kësaj, ata u mposhtën sërisht nga Tirana duke vazhduar kështu rekordin 100% të humbjeve në finale pas atyre të viteve 1958, 1965 dhe 1976.<ref>{{cite web|url=https://www.idituri.com/tirana-fiton-kupen-e-shqiperise/|title=Tirana fiton Kupën e Shqipërisë|website=idituri.com|language=sq|date=18 maj 2012|accessdate=3 gusht 2022}}</ref> Pas dy vitesh qëndrim si president, Zeqo dha dorëheqjen dhe u zëvëndësua nga Ardian Takaj.<ref>{{cite web|url=https://www.gazetatema.net/2013/08/05/targat-ko-dhe-ku/|title=Targat KO dhe KU|publisher=Gazeta Tema|language=sq|author=Bledar Kuka|date=5 gusht 2013|accessdate=9 gusht 2022}}</ref> Skënderbeu e nisi sezonin 2012–13 duke arritur fitoren e parë në Ligën e Kampioneve (fitore 1–0 ndaj Debrecenit)<ref>{{cite web|url=https://www.idituri.com/skenderbeu-dominon-debrecenin-fiton-ndeshjen-e-pare-kualifikuese-te-champions-league/|title=Skënderbeu dominon Debreçenin. Fiton ndeshjen e parë kualifikuese të Champions League|website=idituri.com|language=sq|date=19 korrik 2012|accessdate=6 gusht 2022}}</ref> por u eliminuan nga raundi me rezultatin e përgjithshëm 3–1 pas humbjes në ndeshjen e kthimit. Ata humbën një tjetër finale të Superkupës ndaj Tiranës,<ref>{{cite web|url=https://fshf.org/sq/superkupa-tirana-skenderbeu-2-1/|title=Superkupa, Tirana-Skenderbeu 2-1|website=fshf.org|publisher=Federata Shqiptare e Futbollit|language=sq|date=7 korrik 2013|accessdate=6 gusht 2022}}</ref> por dominuan në kampionat, duke pësuar vetëm një humbje në 20 ndeshjet e para. Falë kësaj ecurie, korçarët arritën të sigurojnë titullin e tretë rresht kampion në mënyrë të lehtë. Në kupë, ata pësuan një eliminim surprizë nga [[KF Bylis|Bylis]] në gjysëm-finale.<ref>{{cite web|url=https://telegraf.al/sport/e-bujshme-laci-bylis-ne-finale/|title=E bujshme, Laçi-Bylis në finale!|website=telegraf.al|language=sq|date=18 prill 2013|accessdate=6 gusht 2022}}</ref> Ky ishte sezoni i parë me trajnerin e suksesshëm [[Mirel Josa]]. Me Josën në krye, Skënderbeu do të fitonte kampionatin sërisht në sezonin 2013–14. Në gusht 2013, ata fituan Superkupën e Shqipërisë për herë të parë në histori pasi mposhtën Laçin,<ref>{{cite news|url=https://albaniaplus.com/skenderbeu-mposht-lacin-me-penallti-fiton-per-here-te-pare-superkupen/|title=Skënderbeu mposht Laçin me penallti, fiton për herë të parë Superkupën|website=albaniaplus.com|language=sq|accessdate=10 gusht 2022}}</ref> duke i dhënë fund rekordit negativ të finaleve të humbura. Në raundet kualifikuese të Ligës së Kampioneve, korçarët eliminuan [[Neftchi Baku]]<ref>{{cite web|url=https://www.uefa.com/uefachampionsleague/news/020b-0e856bc06c57-021789b2a258-1000--skenderbeu-strike-late-to-end-neftci-resistance/|title=Skënderbeu strike late to end Neftçi resistance|trans-title=Skënderbeu shënon në fund për ti dhënë fund rezistencës së Neftçit|publisher=UEFA|language=sq|author=Lysien Nurishmi|date=23 korrik 2013|accessdate=8 gusht 2022}}</ref> në raundin e parë para se të mposhteshin me rezultatin e përgjithshëm 3–2 nga kazakët e [[FC Shakhter Karagandy|Shakhter Karagandy]]. Skënderbeu zbriti në Ligën e Evropës, duke debutuar në raundin play-off ndaj [[FC Chornomorets Odesa|Chornomorets Odesa]], duke u bërë ekipi i parë shqiptar që arrin në këtë raund; korçarët u eliminuan 6–7 me penallti pasi rezultati i përgjithshëm i të dy ndeshjeve ishte 1–1.<ref>{{cite web|url=http://www.panorama.com.al/sport/kukesi-te-pamunduren-skenderbeu-per-te-hyre-ne-histori/|title=kukësi kryelartë, Skënderbeu një penallti larg grupeve|publisher=Gazeta Panorama|language=sq|date=29 gusht 2013|accessdate=8 gusht 2022}}</ref> Në gusht 2014, ata fituan Superkupën për herë të dytë në histori,<ref>{{cite web|url=https://top-channel.tv/2014/08/17/skenderbeu-fiton-superkupen/|title=Skënderbeu fiton Superkupën|website=top-channel.tv|language=sq|date=17 gusht 2014|accessdate=9 gusht 2022}}</ref> kurse në pêrfundim të sezonit 2014–15 ata u shpallën kampion për të pestin vit rresht, duke u bërë klubi i parë shqiptar që e arrin këtë gjë.<ref>{{cite web|url=https://www.oranews.tv/skenderbeu-shpallet-zyrtarisht-per-here-te-peste-radhazi-kampion-i-shqiperise|title=Skënderbeu shpallet zyrtarisht për herë të 5-të radhazi kampion i Shqipërisë|website=oranews.tv|language=sq|date=16 maj 2015|accessdate=6 gusht 2022}}</ref> Vera e vitit 2015 nisi me afrimin e bujshëm të sulmuesit shkodran [[Hamdi Salihi]]. Skënderbeu vazhdoi me performancat pozitive në Evropë, duke u bërë klubi i parë shqiptar në histori që kalon dy raunde rresht në Ligën e Kampioneve, duke eliminuar respektivisht [[Crusaders F.C.|Crusaders]] dhe [[FC Milsami Orhei|Milsami Orhei]]. Korçarët u bënë të parët që do të luanin në raundin play-off të Ligës së Kampioneve, ku u eliminuan nga kroatët e [[GNK Dinamo Zagreb|Dinamo Zagreb]]. Pavarësisht kësaj, ata u kualifikuan automatikisht në fazën e grupeve të Ligës së Evropës, duke shënuar një arritje historike për futbollin shqiptar. Në fazën e grupeve. Skënderbeu arriti të grumbullonte vetëm tre pikë, të cilat erdhën në fitoren historike 3–0 kundër [[Sporting CP|Sporting]] në [[Elbasan Arena]].<ref>{{cite web|url=https://sot.com.al/sport/historike-sk%C3%ABnderbeu-fitore-t%C3%AB-madhe-n%C3%AB-europa-league-3-0-me-sportingun|title=Historike, Skënderbeu fitore të madhe në Europa League, 3-0 me Sportingun|website=sot.com.al|language=sq|date=6 nëntor 2015|accessdate=11 gusht 2022}}</ref> Në Kategorinë Superiore, ekipi u shpall kampion për të gjashtin sezon rresht, duke zgjeruar rekordin e titujve të fituar rresht, pasi mblodhën 79 pikë në 36 ndeshje. Salihi ishte protagonisti kryesor i këtij sezoni, duke shënuar 35 gola në të gjitha kompeticionet, përfshirë 27 në kampionat, çka i dha edhe Këpucën e Artë si golashënuesi më i mirë.<ref>{{cite web|url=https://shekulli.com.al/skenderbeu-i-varur-nga-golat-e-salihit/|title=Skënderbeu i varur nga golat e Salihit|website=shekulli.com.al|language=sq|date=12 shkurt 2017|accessdate=9 gusht 2022}}</ref> Gjatë sezonit 2016–17 Skënderbeu konkuroi me [[FK Partizani|Partizanin]] dhe [[FK Kukësi|Kukësin]] në një betejë treshe për titullin kampion. Në mars 2017, klubi mori një goditje të rëndë nga [[UEFA]] duke u pezulluar për 10 vite nga kompeticionet evropiane për akuzat e trukimeve të ndeshje, të cilat UEFA i kishte të pa faktuara por të bazuara thjeshë nga analizat statistikore të disa kompanive të basteve. Më 20 maj, në ndeshjen vendimtare kundër Kukësit që do të vendoste fituesin e kampionatit, Skënderbeu u mposht 2–0 në transfertë në një ndeshje të kushtëzuar nga gafat e gjyqtarit [[Enea Jorgji]]; korçarët e mbyllën ndeshjen me 9 lojtarë pas përjashtimeve të [[Gledi Mici]]t dhe [[Tefik Osmani]]t si dhe nuk ju akordua një penallti në favor.<ref>{{cite web|url=http://www.panorama.com.al/sport/kukesi-shpallet-kampion-i-superiores-arbitri-denon-skenderbeun-video/|title=Kukësi shpallet kampion i Superiores, arbitri dënon Skënderben (VIDEO)|publisher=Gazeta Panorama|language=sq|date=20 maj 2017|accessdate=7 gusht 2022}}</ref> Skënderbeu humbi titullin kampion pas 6 sezonesh rresht duke u renditur në vendin e tretë me 72 pikë. Në verën e vitit 2017, Skënderbeu vendosi të tjera rekorde në futbollin shqiptar. Korçarët u bënë klubi i parë shqiptar që kalon katër raunde rresht në Ligën e Evropës, duke eliminuar me rradhë [[UE Sant Julia]], [[FC Kairat|Kairat]], [[FK Mladá Boleslav]] dhe Dinamo Zagreb. Ata u kualifikuan në fazën e grupeve për herë të dytë rresht, duke mbledhur pesë pikë, dy më shumë se herën e parë. Në kampionat, Skënderbeu rimori titullin kampion në mënyrë dominuese, duke mbledhur 72 pikë, 9 më shumë se Kukësi i vendit në dytë. Korçarët gjithashtu fituan Kupën e Shqipërisë për herë të parë në histori, duke mposhtur Laçin në finale falë një goli të [[Sabjen Lilaj]]t, i cili shënoi me penallti që shkaktoi polemika të shumta.<ref>{{cite web|url=https://tvklan.al/skenderbeu-fiton-edhe-kupen-e-shqiperise/|title=Skënderbeu fiton Kupën e Shqipërisë|publisher=TV Klan|language=sq|date=27 maj 2018|accessdate=7 gusht 2022}}</ref> Kjo ishte edhe dopieta e parë në historinë e klubit. Sulmuesi [[Ali Sowe]], i marrë në huazim nga [[A.C. Chievo Verona|Chievo Verona]],<ref>{{cite news|url=http://www.supersport.al/zyrtare-skenderbeu-akord-me-chievon-per-huazimin-e-sowe/|title=Zyrtare, Skënderbeu akord me Chievon për huazimin e Sowe|publisher=SuperSport Albania|language=sq|author=Erald Kodheli|date=25 korrik 2017|access-date=25 shtator 2017|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20170925180951/http://www.supersport.al/zyrtare-skenderbeu-akord-me-chievon-per-huazimin-e-sowe/|archive-date=25 shtator 2017|df=dmy-all}}</ref> u dallua gjatë këtij sezoni, duke shënuar 28 gola, përfshirë 21 në kampionat që i dhuruan edhe Këpucën e Artë. ===2018–vazhdon: Pezullimi nga kompeticionet evropiane dhe rënja nga kategoria=== Më 29 mars 2018, vendimi i UEFAs për të pezulluar Skënderbeun nga kompeticionet evropiane për 10 vite u bë zyrtar; korçarët gjithashtu u gjobitën me 1 milion €, duke shënuar një nga ndëshkimet më të mëdhaja në histori.<ref>{{cite web|url=https://www.faxweb.al/pezullohet-per-10-vite-reagon-kf-skenderbeu-vendimin-e-uefa-s-e-prisnim/|title=Pezullohet për 10 vite, reagon KF Skënderbeu: Vendimin e UEFA-s e prisnim|website=faxweb.com|language=sq|date=29 mars 2018|accessdate=29 korrik 2020}}</ref> Klubi apeloi vendimin në [[Gjykata Arbitrare Sportive|Gjykatën Arbitrare Sportive (KAS)]], e cila më 12 korrik 2019 mbajti në fuqi vendimin e [[UEFA]]s.<ref>{{cite web|url=https://www.epokaere.com/gjykata-federale-rrezon-apelin-konfirmon-vendimin-e-cas-it-per-skenderbeun/|title=Gjykata Federale rrëzon apelin, konfirmon vendimin e CAS-it për “Skënderbeun”|publisher=Epoka e Re|language=sq|date=19 korrik 2019|accessdate=29 korrik 2020}}</ref> Më 9 maj 2022, pas barazimit 1–1 kundër Dinamos, Skënderbeu u rrëzua zyrtarisht nga kategoria pas 13 vitesh.<ref>{{cite web|url=https://newsport.al/video-skenderbeu-bie-nga-kategoria-gega-e-ka-me-arbitrat/|title=VIDEO/ SKËNDERBEU bie nga Kategoria, GEGA e ka me arbitrat|website=newsport.al|language=sq|date=9 maj 2022|accessdate=30 korrik 2020}}</ref> == Stadiumi == Skënderbeu i luan ndeshjet si vendas në [[Stadiumi "Skënderbeu"|stadiumin që mban të njëjtin emër]]. Stadiumi Skënderbeu u ndërtua në vitin 1957 kurse në vitin 2010 ju nënshtrua një rinovimi të përgjithshëm për të pasur mundësi të zhvillojë ndeshje evropiane të UEFAs. Stadiumi ka një kapacitet prej 12,343 vendesh. Në vitin 2011, stadiumi mori dritën jeshile nga UEFA për të zhvilluar ndeshjet paraeliminatore të UEFA Ligës së Kampioneve.<ref>{{cite web|url=http://stadiumdb.com/stadiums/alb/stadiumi_skenderbeu|title=Stadiumi Skënderbeu|website=stadiumdb.com|language=en|accessdate=8 gusht 2022}}</ref> Stadiumi ka gjithashtu një pistë atletike si dhe një fushë stërvitore. ==Trofe== Skenderbeu është një nga klubet më të suksesshme në historinë e futbollit shqiptar. Ata kanë fituar 15 trofe zyrtar, përfshirë 8 kampionate;<ref>{{cite web|url=https://top-channel.tv/2018/05/24/skenderbeu-feston-titullin-e-8-kampion-te-dielen-kerkon-edhe-kupen/|title=Skënderbeu feston titullin e 8 kampion. Të dielën kërkon edhe Kupën|website=top-channel.tv|language=sq|date=24 maj 2018|accessdate=8 gusht 2022}}</ref> vetëm Tirana (26), Dinamo (18), Partizani (16) dhe Vllaznia (9) kanë fituar më shumë kampionate se korçarët.<ref>{{cite web|url=https://www.supersport.al/libri-i-arte-i-superiores-tirana-mbreteresha-dominim-i-klubeve-te-kryeqytetit/|title=Libri i Artë i Superiores, Tirana “mbretëresha”, dominim i klubeve të kryeqytetit|website=Supersport.al|language=sq|author=Adi Metaliu|date=8 maj 2022|accessdate=8 gusht 2022}}</ref> Klubi ka fituar gjithashtu tre tituj të Kategorisë së Parë, një kupë dhe tre superkupa. {| class="wikitable plainrowheaders" style="font-size:95%; text-align:center;" |+Trofetë e Skënderbeut !style="width: 1%;"|Tipi !style="width: 6%;"|Kompeticioni !style="width: 1%;"|Tituj !style="width: 21%;"|Sezoni |- | rowspan="4" |'''Vendor''' ! scope=col|[[Kategoria Superiore]] |align="center"|8 | align="left"| [[1933 Albanian National Championship|1933]], [[2010–11 Kategoria Superiore|2010–11]], [[2011–12 Kategoria Superiore|2011–12]], [[2012–13 Kategoria Superiore|2012–13]], [[2013–14 Kategoria Superiore|2013–14]], [[2014–15 Kategoria Superiore|2014–15]], [[2015–16 Kategoria Superiore|2015–16]], [[2017–18 Kategoria Superiore|2017–18]] |- ! scope=col|[[Kategoria e Parë]] |align="center"|3 | align="left"| [[1975–76 Kategoria e Parë|1975–76]], [[2004–05 Kategoria e Parë|2004–05]], [[2006–07 Kategoria e Parë|2006–07]] |- ! scope=col|[[Kupa e futbollit e Shqipërisë|Kupa e Shqipërisë]] |align="center"|1 | align="left"| [[2017–18 Albanian Cup|2017–18]] |- ! scope=col|[[Superkupa e Shqipërisë]] |align="center"|3 | align="left"| [[Superkupa e Shqipërisë 2013|2013]], [[Superkupa e Shqipërisë 2014|2014]], [[Superkupa e Shqipërisë 2018|2018]] |} <references group="nb"/> == Kryesia == Presidenti i KF Skënderbeu është z.Ardjan Takaj, drejtor teknik është z.Gjergji Grabocka dhe trajner Z.Ilir Daja. Sponsori kryesor per sezonin 2009-2010 eshte Kafe Ama dhe Birra Korca. == Lojtarët == ===Skuadra aktuale=== {{Updated|11 Shtator 2016}} {{Fs start}} {{Fs player|no= 1|pos=GK|nat=ALB|name=[[Orges Shehi]]|other=[[Kapiten (futboll)|Kapiteni]]}} {{Fs player|no= 3|pos=DF|nat=ALB|name=[[Gledi Mici]]}} {{Fs player|no= 5|pos=DF|nat=KOS|name=[[Bajram Jashanica]]}} {{Fs player|no= 7|pos=MF|nat=KOS|name=[[Enis Gavazaj]]}} {{Fs player|no= 8|pos=MF|nat=Mali|name=[[Bakary Nimaga]]}} {{Fs player|no=11|pos=MF|nat=KOS|name=[[Leonit Abazi]]}} {{Fs player|no=12|pos=GK|nat=ALB|name=[[Erjon Llapanji]]}} {{Fs player|no=90|pos=FW|nat=Gambia|name=[[Ali Sowe]]}} {{Fs player|no=19|pos=DF|nat=ALB|name=[[Tefik Osmani]]}} {{Fs player|no=21|pos=MF|nat=KOS|name=[[Argjend Mustafa]]}} {{Fs player|no=23|pos=MF|nat=KOS|name=[[Argjend Malaj]]}} {{Fs player|no=6|pos=MF|nat=ALB|name=[[Suad Sahiti]]}} {{Fs mid}} {{Fs player|no=28|pos=DF|nat=ALB|name=[[Hektor Idrizaj]]}} {{Fs player|no=32|pos=DF|nat=ALB|name=[[Kristi Vangjeli]]}} {{Fs player|no=33|pos=DF|nat=CRO|name=[[Marko Radaš]]}} {{Fs player|no=49|pos=MF|nat=BRA|name=[[Sergio Antonio De Luiz Junior|Serginho]]}} {{Fs player|no=70|pos=MF|nat=ALB|name=[[Ardit Hoxhaj]]}} {{Fs player|no=77|pos=FW|nat=Iran|name=[[Reza Karimi]]}} {{Fs player|no=78|pos=FW|nat=Nigeria|name=[[James Adeniyi]]}} {{Fs player|no=80|pos=MF|nat=Nigeria|name=[[Nurudeen Orelesi]]}} {{Fs player|no=88|pos=MF|nat=ALB|name=[[Sabjen Lilaj]]}} {{Fs player|no=95|pos=GK|nat=ALB|name=[[Aldo Teqja]]}} {{Fs player|no=99|pos=FW|nat=JPN|name=[[Masato Fukui]]}} {{Fs player|no=–|pos=FW|nat=BEL|name=[[Marvin Ogunjimi]]}} {{Fs end}} ===Lojtarë të rinj me eksperiencë në skuadrën e parë=== ''Redaktuar më 31 janar 2015'' {{Fs start}} {{Fs player|no=1|nat=Greece|pos=GK|name=Kostandino Dramolli}} {{Fs player|no=11|nat=Albania|pos=MF|name=Kevin Pino}} {{Fs player|no=20|nat=Albania|pos=DF|name=Foti Tona}} {{Fs mid}} {{Fs player|no=21|nat=Albania|pos=FW|name=Mario Kame}} {{Fs player|no=33|nat=Albania|pos=MF|name=Johan Becka}} {{Fs player|no=99|nat=Albania|pos=MF|name=David Kaçaj}} {{Fs end}} == Stafi momental == ===Pronësia=== {| class="wikitable" |- !bgcolor=| Pozicioni !!bgcolor=red| Name |- |bgcolor=DD0000| '''Presidenti'''||bgcolor=white| {{flamuri|Shqipëria}} '''[[Ardian Takaj]]''' |- |bgcolor=DD0000| '''Bashk-presidenti'''||bgcolor=white| {{flamuri|Shqipëria}} '''[[Agim Zeqo]]''' |} ===Stafi drejtues=== {| class="wikitable" |- !bgcolor=| Pozicioni !!bgcolor=red| Emri |- |bgcolor=DD0000| '''Trajneri'''||bgcolor=white| {{flamuri|Shqipëria}} '''[[Mirel Josa]]''' |- |bgcolor=DD0000| '''Ndihmës-trajneri''' ||bgcolor=white| {{flamuri|Shqipëria}} '''[[Milutin Kërçiç]]''' |- |bgcolor=DD0000| '''Trajneri i portierëve''' ||bgcolor=white| {{flamuri|Shqipëria}} '''[[Ilir Bozhiqi]]''' |- |bgcolor=DD0000| '''Përgatitësi atletik''' ||bgcolor=white| {{flamuri|Shqipëria}} '''[[Iris Selimi]]''' |} ===Stafi mjeksor=== {| class="wikitable" |- !bgcolor=| Pozicioni !!bgcolor=red| Emri |- |bgcolor=DD0000| '''Doktori i klubit'''||bgcolor=white| {{flagicon|Albania}} |- |bgcolor=DD0000| '''Fizioterapisti''' ||bgcolor=white| {{flagicon|Albania}} '''[[Jorgo Pantazi]]''' |- |bgcolor=DD0000| '''Masazhatori''' ||bgcolor=white| {{flagicon|Albania}} '''[[Denis Rrushi]]''' |} == Trajnerët == {| class="wikitable sortable" style="text-align:center" |- !style="width:10em" |Trajneri !style="width:7em" |Nga !style="width:7em" |Deri !colspan ="2"|Tituj Madhor |- |align=left|{{flamuri|Turqia}} [[Qemal Omari]] ||1932||1938 ||1 |align=left|[[Kategoria e Parë 1933|Kampionati i vitit 1933]] |- |align=left|{{flamuri|Shqipëria}} Tato Bimbli ||1945||1950 ||0 |align=left| |- |align=left|{{flamuri|Shqipëria}} Spiro Koçe ||1950||1957 ||0 |align=left| |- |align=left|{{flamuri|Shqipëria}} S.Qirinxhiu ||1957||1961 ||0 |align=left| |- |align=left|{{flamuri|Shqipëria}} M.Prodani ||1961||1966 ||0 |align=left| |- |align=left|{{flamuri|Shqipëria}} Ilia Shuke ||1966||1975 ||0 |align=left| |- |align=left|{{flamuri|Shqipëria}} Aleko Pilika ||1975||1982 ||1 |align=left|[[Kategoria e Parë|1975–76 Divizioni i Parë]] |- |align=left|{{flamuri|Shqipëria}} [[Kosta Koça]] ||1982||1984 || |align=left| |- |align=left|{{flamuri|Shqipëria}} [[Kosta Koça]] ||1989||1990 || |align=left| |- |align=left|{{flamuri|Shqipëria}} Gjergj Ballço ||2004||2005 ||1 |align=left|[[Kategoria e Parë|2004–05 Kategoria e Parë]] |- |align=left|{{flamuri|Shqipëria}} [[Jani Kaçi]] ||2006||2008 ||1 |align=left|[[Kategoria e Parë|2006–07 Kategoria e Parë]] |- |align=left|{{flamuri|Shqipëria}} Gerd Haxhiu ||24 korrik 2009||9 janar 2010 ||0 |align=left| |- |align=left|{{flamuri|Shqipëria}} Andrea Marko ||9 janar 2010||1 shkurt 2010 ||0 |align=left| |- |align=left|{{flamuri|Shqipëria}} [[Mirel Josa]] ||8 shkurt 2010||7 qershor 2010 ||0 |align=left| |- |align=left|{{flamuri|Shqipëria}} [[Shkëlqim Muça]] ||8 qershor 2010||17 shkurt 2011 ||0 |align=left| |- |align=left|{{flamuri|Shqipëria}} [[Shpëtim Duro]] ||17 shkurt 2011||9 tetor 2011 ||1 |align=left|[[2010–11 Kategoria Superiore|2010–11 Superliga]] |- |align=left|{{flamuri|Republika Çeke}} [[Stanislav Levy]] ||10 tetor 2011||31 korrik 2012 ||1 |align=left|[[2011–12 Kategoria Superiore|2011–12 Superliga]] |- |align=left|{{flamuri|Shqipëria}} [[Mirel Josa]] ||31 korrik 2012|| ||4 |align=left|[[2012–13 Kategoria Superiore|2012–13 Superliga]], [[2013–14 Kategoria Superiore|2013–14 Superliga]], [[Superkupa e Shqipërisë 2013|Superkupa 2013]], [[Superkupa e Shqipërisë 2014|Superkupa 2014]] |- |} == Sponsorizimi == ===Sponsorë kryesor=== *Sponsori zyrtar i fanellës – '''Ama Coffee''' *Sponsori zyrtar i transmetimit – '''[[SuperSport Albania]]''' *Sponsori zyrtar i prodhimit të fanellave – '''[[Legea]]''' ===Sponsorë të tjerë=== *'''Red Bull Albania''' *'''[[Birra Korça]]''' *'''[[Plus Communication]]''' *'''Qëndra Tregtare Univers''' *'''Ama Coffee''' *'''Tropikal Resort Durrës''' *'''Birra Moretti''' *'''Almeco''' *'''Radio Abc-Korçë''' *'''Bashkia [[Korça|Korçë]]''' *'''Baste Live''' ==Referime== {{Reflist|30em}} == Lidhje të jashtme == *[http://www.uefa.com/teamsandplayers/teams/club=64114/domestic/index.html/ KF Skënderbeu] te [[UEFA|UEFA.com]] {{en}} *[http://www.fshf.org Faqja zyrtare e Federatës Shqiptare të Futbollit] {{FSHF}} [[Kategoria:KF Skënderbeu Korçë]] [[Kategoria:Klube futbolli]] [[Kategoria:Klube futbolli në Shqipëri]] [[Kategoria:Sporti në Korçë]] 70uzz2ixg4g3qoap1640fymjwxj0nw5 0 42858 2468109 2407650 2022-08-11T02:47:09Z Soldier stories 141034 /* Lidhje të jashtme */ Added links wikitext text/x-wiki {{InterMovie |Emri = {{PAGENAME}} |Foto = |TitullFilm = {{PAGENAME}} |TitullOrg = {{PAGENAME}} |VendiProd = [[Shqipëri]] |VitiProd = 1989 |Minuta = 40:50 |Gjuha = [[Gjuha shqipe|Shqip]] |Genre = |Mosha = |Regjisori = [[Fatmir Koçi]] [[Flamur Koçi]] |Skenari = [[Petrit Ruka]] |Romani = [[Halil Qëndro]] |Kompozitori = [[Dhimitër Lazri]] |Kamera = [[Frederik Ivanaj]] |DrejtorArt = |Prerja = [[Atalanta Pasko]] |Producenti = [[Shipëria e Re]] |Aktori1= [[Gjergj Lala]] |Aktori2= [[Suela Kanjari]] |Aktori3= [[Myzafer Zifla]] |Aktori4= [[Enea Çela]] |Aktori5= [[Sofia Meçi]] |Aktori6= |Aktori7= |Aktori8= |}} Filmi "Lumi që nuk shteron" është prodhuar në vitin 1989. Regjia: [[Fatmir Koçi]] [[Flamur Koçi]], Skenari: [[Petrit Ruka]], Producent: [[Shqipëria e Re]] , Muzika: [[Dhimitër Lazri]] == Përmbajtja e filmit == Lufta e Dytë Botërore. Në Shqipërinë e jugut disa njerëz qëllohen nga nazistët. Një djalë 1 vjeçar mbijeton në krahët e nënës së tij të vrarë. Tre partizanë dhe tre gra nga fshati mundohen të shpëtojnë jetën e foshnjës përmes plumbave. Një grua e re e ushqen me gji foshnjën. == interpretojnë == * [[Gjergj Lala]]... * [[Suela Konjari]]... * [[Enea Çela]] ... * [[Sofia Meçi]]... * [[Virgjini Selo]]... * [[Myzafer Zifla]]... * [[Afroviti Liço]]... == Lidhje të jashtme == [[Kategoria:Filma shqip]] [[Kategoria:Filma]] [[Kategoria:Filma 1989]] [[Category:Albanian World War II films]] {{film-cung}} 0k08op6aokxrb26fujqghtd7eqqph94 2468110 2468109 2022-08-11T02:55:12Z Soldier stories 141034 /* Lidhje të jashtme */ Added links wikitext text/x-wiki {{InterMovie |Emri = {{PAGENAME}} |Foto = |TitullFilm = {{PAGENAME}} |TitullOrg = {{PAGENAME}} |VendiProd = [[Shqipëri]] |VitiProd = 1989 |Minuta = 40:50 |Gjuha = [[Gjuha shqipe|Shqip]] |Genre = |Mosha = |Regjisori = [[Fatmir Koçi]] [[Flamur Koçi]] |Skenari = [[Petrit Ruka]] |Romani = [[Halil Qëndro]] |Kompozitori = [[Dhimitër Lazri]] |Kamera = [[Frederik Ivanaj]] |DrejtorArt = |Prerja = [[Atalanta Pasko]] |Producenti = [[Shipëria e Re]] |Aktori1= [[Gjergj Lala]] |Aktori2= [[Suela Kanjari]] |Aktori3= [[Myzafer Zifla]] |Aktori4= [[Enea Çela]] |Aktori5= [[Sofia Meçi]] |Aktori6= |Aktori7= |Aktori8= |}} Filmi "Lumi që nuk shteron" është prodhuar në vitin 1989. Regjia: [[Fatmir Koçi]] [[Flamur Koçi]], Skenari: [[Petrit Ruka]], Producent: [[Shqipëria e Re]] , Muzika: [[Dhimitër Lazri]] == Përmbajtja e filmit == Lufta e Dytë Botërore. Në Shqipërinë e jugut disa njerëz qëllohen nga nazistët. Një djalë 1 vjeçar mbijeton në krahët e nënës së tij të vrarë. Tre partizanë dhe tre gra nga fshati mundohen të shpëtojnë jetën e foshnjës përmes plumbave. Një grua e re e ushqen me gji foshnjën. == interpretojnë == * [[Gjergj Lala]]... * [[Suela Konjari]]... * [[Enea Çela]] ... * [[Sofia Meçi]]... * [[Virgjini Selo]]... * [[Myzafer Zifla]]... * [[Afroviti Liço]]... == Lidhje të jashtme == [[Kategoria:Filma shqip]] [[Kategoria:Filma]] [[Kategoria:Filma 1989]] [[:en:Category:Albanian World War II films]] {{film-cung}} 29ibjnb9fzirtwhkf73dlsf1bau4yry 0 47797 2468085 2425933 2022-08-10T16:58:51Z Shkodranci 143388 wikitext text/x-wiki {{Infobox partia politike |emri shqip = Partia Socialiste e Shqipërisë |emri origjinal = |shkurtesa = PS |logo i partisë = [[File:Partia Socialiste.svg|150px]] |udhëheqësi = |leader = [[Edi Rama]] |chairperson = |spokesperson = |president = |udhëheqësi1_titulli = Kryetari i Grupit Parlamentar |udhëheqësi1_emri = [[Taulant Balla]] |themelimi = 13 Qershor 1991<ref>[[Robert Elsie]] (2010) ''Historical Dictionary of Albania'', Scarecrow Press, p422</ref> |tretja = |shteti = [[Shqipëria]] |paraprirë = [[Partia e Punës e Shqipërisë|PPSH]] |Selia = Sheshi Austria, 91 [[Tiranë]] |gazeta = [[Zëri i Popullit]] |youth_wing = Forumi i Rinisë Eurosocialiste të Shqipërisë |anëtarësia_viti = 2021 |anëtarësia = 112,000 |ideologjia = [[Socialdemokracia]]<br/>Pro-Europianizmi |internacional = Internacionalja Socialiste<ref name="SI">{{cite web|title=Full list of member parties and organisations |url=https://www.socialistinternational.org/about-us/members/|publisher=Socialist International|language=en|accessdate=22 korrik 2019}}</ref> |evropiane = Partia e Socialistëve Evropianë |seats1_title = [[Kuvendi i Shqipërisë|Kuvendi]] |seats1 = {{Composition bar|74|140|hex=#5B15B4}} |seats2_title = [[Bashkitë e Shqipërisë|Bashkitë]] |seats2 = {{Composition bar|59|61|hex=#5B15B4}} |kodi i ngjyrës = #5B15B4 |ngjyrat = Vjollcë |webfaqja = [https://www.ps.al/ www.ps.al] |fusnota = |slogan = ''Për Shqipërinë që duam'' |nacional = {{ALB}} }} '''Partia Socialiste e Shqipërisë''' është aktualisht mazhoranca ne [[Shqipëria|Shqipëri]]. Ajo lindi në vitin [[1991]] pas shkrirjes së [[Partia e Punës e Shqipërisë|Partisë së Punës së Shqipërisë]]. Lider i kësaj force politike është [[Edi Rama]]. == Histori == PPSH-ja u themelua në vitin [[1941]] me emrin Partia Komuniste e Shqipërisë dhe në vitin [[1948]] ndërroi emrin duke u quajtur Partia e Punës se Shqipërisë. PPSH-ja ishte një parti marksisto-leniniste dhe udhëhoqi në formën më ekstreme. Vizioni i saj komunist ishte ndër më të rreptit. Ajo mori pushtetin në vitin [[1946]] dhe i dha jetë sistemit më të egër diktatorial në [[Evropa|Evropën]] e bllokut Sovjetik. Ishte Shqipëria i pari shtet ne Evropë i cili ndaloi fenë me ligj kushtetues duke ndaluar kështu ushtrimin e besimit jo vetëm nëpër institucione fetare por edhe ne kushte shtepijake. PPSH-ja u udhëhoq qysh nga fillimi nga [[Enver Hoxha]], i cili që nga viti [[1944]] e deri në vitin [[1954]] ushtroi njëkohësisht dhe funksionin e Kryeministrit, dhe funksionin e Ministrit te Jashtëm. Shqipëria nën drejtimin e Enver Hoxhes ndoqi veç të tjerash dhe politiken e izolimit nga bota. Me vdekjen e Hoxhes në vitin [[1985]] drejtimin e Partisë së Punës e mori në dorë Ramiz Alia i cili i detyruar nga kushtet zbuti disi luftën e klasave. Pas rënies se [[murit të Berlinit]] filluan demonstratat masive të cilat do të ndryshonin dhe kursin. Partia e Punës se Shqipërisë do të quhej Partia Socialiste e Shqipërisë dhe [[Ramiz Alia]] i detyruar nga gjendja e rende në vend do të bënte ndryshime kushtetuese. Ne vitin [[1991]] u zhvilluan zgjedhjet e para pluraliste ku Partia e Alise do të fitonte, por për te ndenjur në pushtet vetëm një vit. Zgjedhjet e parakohshme të vitit [[1992]] do të sillnin në pushtet Partine Demokratike të [[Sali Berisha|Sali Berishes]]. == Udha e re == Në Kongresi e PPSh të vitit [[1991]] u morr vendim që ti ndërrohet emri partisë se Enver Hoxhes në Partia Socialiste e Shqipërisë. Partia Socialiste qëndroi në opozite që nga viti [[1992]] deri në vitin [[1997]]. Ne zgjedhjet e vitit 1992 PSSH arriti të marrë 25,7 % të votave kundrejt 56,2 % që kishte marrë vetëm një vit më parë ndërkohe që PDSH mori 62,1 % duke marrë 92 nga 140 vendet në [[Parlamenti|Parlament]]. Ne zgjedhjet e vitit [[1996]] PSSH humbi terren duke marrë vetëm 20,4 % e përkthyer në dhjet vende në Parlament ndërkohe që PD mori 122 vende. PSSH akuzoi Berishën për manipulim të zgjedhjeve duke qenë se numërimi i votave nuk ishte zhvilluar nga një komision qendror por nga komisione qendrash votimi. Ne vitin [[1997]] Qeveria e [[Aleksandër Meksi|Aleksander Meksit]] u detyrua të japë dorëheqjen dhe të shpalle zgjedhjet e parakohshme. Protestat dhe pakënaqësia ndaj Berishës sollën partine socialiste në pushtet. Pas zgjedhjeve të parakohshme të vitit 1997 PSSH arriti të marrë 52,7 % ose 101 vende në parlamenti. Kryetari socialist [[Fatos Nano]] u zgjodh kryeministër. Edhe në zgjedhjet e vitit [[2001]] socialistet do të rikonfirmoheshin në maxhorance por me një përqindje me te ulet nga ajo e zgjedhjeve të mëparshme, 41,5 %. Se bashku me Partine Socialdemokrate dhe me [[Aleanca Demokratike|Aleancën Demokratike]] do të kishin 73 deputete nga 140. Në vitin [[2004]] Partia Socialiste do të kishte ndarjen me një grup brenda saj të cilët krijuan [[Lëvizja Socialiste për Integrim|Lëvizjen Socialiste për Integrim]]. Kjo çoi në humbjen e zgjedhjeve të vitit [[2005]] ku pushteti kaloi në duart e qendrës se djathte pas tetë vitesh. [[Fatos Nano]] dha dorëheqjen nga posti i Kryetarit të PSSH dhe u zëvendësua me [[Edi Rama|Edi Ramën]] i cili njëkohësisht është dhe Kryetar i Bashkisë së Kryeqytetit. Në zgjedhjet për Kuvendin e Shqipërisë të vitit 2009 koalicioni Bashkimi për Ndryshim i drejtuar nga Partia Soicialiste e Edi Ramës siguroi 64 vende, 6 vende më pak se koalicioni Aleanca e Ndryshimit e drejtuar nga [[Partia Demokratike e Shqipërisë|Partia Demokratike]] i cili siguroi 70 vende. Koalicioni Aleanca Socialiste për Integrim siguroi 4 vende. Disa ditë pas zgjedhjeve kryetari i PSSh deklaroi që zgjedhjet ishin të rregullta dhe korrekte. Këto zgjedhjet ashtu si edhe zgjedhjet e mëparëshme u monitoruan nga shumë vëzhgues ndërkombëtarë të [[Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë|OSCE]]. Mbas daljes së rezultateve kryetari i PSSH ndryshe nga deklarimet e mëparëshme deklaroi se zgjedhjet ishin manipuluar, edhe pse rezultatet e tyre ishin firmosur nga komisionerët e partisë së tij. Vëzhguesit ndërkombëtarë i deklaruan zgjedhjet e vitit 2009 si zgjedhjet më të mira që ishin zhvilluar ndonjëherë në Shqipëri. Disa nga drejtuesit e PSSH i kërkuan Ramës të pranojë humbjen dhe të japë dorëheqjen ashtu siç bëri edhe paraardhësi i tij [[Fatos Nano]]. [[Edi Rama]] edhe pse humbi zgjedhjet vendosi përsëri kandidaturën për kryetar të PSSH dhe u zgjodh kryetar i kesaj partie për mandatin e tij të 2-të me mbi 99% të votave. Këto zgjedhje u kritikuan nga disa drejtues të PSSH-së si zgjedhje formale të paracaktuara. Në vitin 2013, krytari i partisë, Rama u ftua të formonte [[Këshilli i Ministrave i Shqipërisë|Kabinetin e 33-të Shqiptar]] dhe të bëhej [[Kryeministri i Shqipërisë|Kryeministër i Shqipërisë]] pas [[Zgjedhjet parlamentare në Shqipëri, 2013|zgjedhjeve të 2013]], ku [[Partia Socialiste e Shqipërisë|Partia Socialiste]] e Ramës fitoi shumicën e vendeve në kabinet. [[Partia Socialiste e Shqipërisë|Partia Socialiste]] e udhëhequr nga Rama mori pjesë në [[Zgjedhjet parlamentare në Shqipëri, 2017|zgjedhjet parlamentare të 2017]] më 25 qershor 2017. Një ditë më pas, rezultatet e pjesshme sugjeruan se Partia Socialiste kishte fituar shumicën.<ref>[https://www.reuters.com/article/us-albania-election-result-idUSKBN19H18L Albanian Socialists to get parliamentary majority, partial vote count shows] Reuters</ref> == Referime == {{Reflist}} [[Kategoria:Parti politike në Shqipëri|Socialiste e Shqipërisë]] a1acw5vn9cu9jgjlne2kb64xee4ys8q 2468086 2468085 2022-08-10T17:44:38Z Shkodranci 143388 Fixed typo wikitext text/x-wiki {{Infobox partia politike |emri shqip = Partia Socialiste e Shqipërisë |emri origjinal = |shkurtesa = PS |logo i partisë = [[File:Partia Socialiste.svg|150px]] |udhëheqësi = |leader = [[Edi Rama]] |chairperson = |spokesperson = |president = |udhëheqësi1_titulli = Kryetari i Grupit Parlamentar |udhëheqësi1_emri = [[Taulant Balla]] |themelimi = 13 Qershor 1991<ref>[[Robert Elsie]] (2010) ''Historical Dictionary of Albania'', Scarecrow Press, p422</ref> |tretja = |shteti = [[Shqipëria]] |paraprirë = [[Partia e Punës e Shqipërisë|PPSH]] |Selia = Sheshi Austria, 91 [[Tiranë]] |gazeta = [[Zëri i Popullit]] |youth_wing = Forumi i Rinisë Eurosocialiste të Shqipërisë |anëtarësia_viti = 2021 |anëtarësia = {{Increase}} 112,000 |ideologjia = [[Socialdemokracia]]<br/>Pro-Europianizmi |internacional = Internacionalja Socialiste<ref name="SI">{{cite web|title=Full list of member parties and organisations |url=https://www.socialistinternational.org/about-us/members/|publisher=Socialist International|language=en|accessdate=22 korrik 2019}}</ref> |evropiane = Partia e Socialistëve Evropianë |seats1_title = [[Kuvendi i Shqipërisë|Kuvendi]] |seats1 = {{Composition bar|74|140|hex=#5B15B4}} |seats2_title = [[Bashkitë e Shqipërisë|Bashkitë]] |seats2 = {{Composition bar|59|61|hex=#5B15B4}} |kodi i ngjyrës = #5B15B4 |ngjyrat = Vjollcë |webfaqja = [https://www.ps.al/ www.ps.al] |fusnota = |slogan = ''Për Shqipërinë që duam'' |nacional = {{ALB}} }} '''Partia Socialiste e Shqipërisë''' është aktualisht mazhoranca ne [[Shqipëria|Shqipëri]]. Ajo lindi në vitin [[1991]] pas shkrirjes së [[Partia e Punës e Shqipërisë|Partisë së Punës së Shqipërisë]]. Lider i kësaj force politike është [[Edi Rama]]. == Histori == PPSH-ja u themelua në vitin [[1941]] me emrin Partia Komuniste e Shqipërisë dhe në vitin [[1948]] ndërroi emrin duke u quajtur Partia e Punës se Shqipërisë. PPSH-ja ishte një parti marksisto-leniniste dhe udhëhoqi në formën më ekstreme. Vizioni i saj komunist ishte ndër më të rreptit. Ajo mori pushtetin në vitin [[1946]] dhe i dha jetë sistemit më të egër diktatorial në [[Evropa|Evropën]] e bllokut Sovjetik. Ishte Shqipëria i pari shtet ne Evropë i cili ndaloi fenë me ligj kushtetues duke ndaluar kështu ushtrimin e besimit jo vetëm nëpër institucione fetare por edhe ne kushte shtepijake. PPSH-ja u udhëhoq qysh nga fillimi nga [[Enver Hoxha]], i cili që nga viti [[1944]] e deri në vitin [[1954]] ushtroi njëkohësisht dhe funksionin e Kryeministrit, dhe funksionin e Ministrit te Jashtëm. Shqipëria nën drejtimin e Enver Hoxhes ndoqi veç të tjerash dhe politiken e izolimit nga bota. Me vdekjen e Hoxhes në vitin [[1985]] drejtimin e Partisë së Punës e mori në dorë Ramiz Alia i cili i detyruar nga kushtet zbuti disi luftën e klasave. Pas rënies se [[murit të Berlinit]] filluan demonstratat masive të cilat do të ndryshonin dhe kursin. Partia e Punës se Shqipërisë do të quhej Partia Socialiste e Shqipërisë dhe [[Ramiz Alia]] i detyruar nga gjendja e rende në vend do të bënte ndryshime kushtetuese. Ne vitin [[1991]] u zhvilluan zgjedhjet e para pluraliste ku Partia e Alise do të fitonte, por për te ndenjur në pushtet vetëm një vit. Zgjedhjet e parakohshme të vitit [[1992]] do të sillnin në pushtet Partine Demokratike të [[Sali Berisha|Sali Berishes]]. == Udha e re == Në Kongresi e PPSh të vitit [[1991]] u morr vendim që ti ndërrohet emri partisë se Enver Hoxhes në Partia Socialiste e Shqipërisë. Partia Socialiste qëndroi në opozite që nga viti [[1992]] deri në vitin [[1997]]. Ne zgjedhjet e vitit 1992 PSSH arriti të marrë 25,7 % të votave kundrejt 56,2 % që kishte marrë vetëm një vit më parë ndërkohe që PDSH mori 62,1 % duke marrë 92 nga 140 vendet në [[Parlamenti|Parlament]]. Ne zgjedhjet e vitit [[1996]] PSSH humbi terren duke marrë vetëm 20,4 % e përkthyer në dhjet vende në Parlament ndërkohe që PD mori 122 vende. PSSH akuzoi Berishën për manipulim të zgjedhjeve duke qenë se numërimi i votave nuk ishte zhvilluar nga një komision qendror por nga komisione qendrash votimi. Ne vitin [[1997]] Qeveria e [[Aleksandër Meksi|Aleksander Meksit]] u detyrua të japë dorëheqjen dhe të shpalle zgjedhjet e parakohshme. Protestat dhe pakënaqësia ndaj Berishës sollën partine socialiste në pushtet. Pas zgjedhjeve të parakohshme të vitit 1997 PSSH arriti të marrë 52,7 % ose 101 vende në parlamenti. Kryetari socialist [[Fatos Nano]] u zgjodh kryeministër. Edhe në zgjedhjet e vitit [[2001]] socialistet do të rikonfirmoheshin në maxhorance por me një përqindje me te ulet nga ajo e zgjedhjeve të mëparshme, 41,5 %. Se bashku me Partine Socialdemokrate dhe me [[Aleanca Demokratike|Aleancën Demokratike]] do të kishin 73 deputete nga 140. Në vitin [[2004]] Partia Socialiste do të kishte ndarjen me një grup brenda saj të cilët krijuan [[Lëvizja Socialiste për Integrim|Lëvizjen Socialiste për Integrim]]. Kjo çoi në humbjen e zgjedhjeve të vitit [[2005]] ku pushteti kaloi në duart e qendrës se djathte pas tetë vitesh. [[Fatos Nano]] dha dorëheqjen nga posti i Kryetarit të PSSH dhe u zëvendësua me [[Edi Rama|Edi Ramën]] i cili njëkohësisht është dhe Kryetar i Bashkisë së Kryeqytetit. Në zgjedhjet për Kuvendin e Shqipërisë të vitit 2009 koalicioni Bashkimi për Ndryshim i drejtuar nga Partia Soicialiste e Edi Ramës siguroi 64 vende, 6 vende më pak se koalicioni Aleanca e Ndryshimit e drejtuar nga [[Partia Demokratike e Shqipërisë|Partia Demokratike]] i cili siguroi 70 vende. Koalicioni Aleanca Socialiste për Integrim siguroi 4 vende. Disa ditë pas zgjedhjeve kryetari i PSSh deklaroi që zgjedhjet ishin të rregullta dhe korrekte. Këto zgjedhjet ashtu si edhe zgjedhjet e mëparëshme u monitoruan nga shumë vëzhgues ndërkombëtarë të [[Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë|OSCE]]. Mbas daljes së rezultateve kryetari i PSSH ndryshe nga deklarimet e mëparëshme deklaroi se zgjedhjet ishin manipuluar, edhe pse rezultatet e tyre ishin firmosur nga komisionerët e partisë së tij. Vëzhguesit ndërkombëtarë i deklaruan zgjedhjet e vitit 2009 si zgjedhjet më të mira që ishin zhvilluar ndonjëherë në Shqipëri. Disa nga drejtuesit e PSSH i kërkuan Ramës të pranojë humbjen dhe të japë dorëheqjen ashtu siç bëri edhe paraardhësi i tij [[Fatos Nano]]. [[Edi Rama]] edhe pse humbi zgjedhjet vendosi përsëri kandidaturën për kryetar të PSSH dhe u zgjodh kryetar i kesaj partie për mandatin e tij të 2-të me mbi 99% të votave. Këto zgjedhje u kritikuan nga disa drejtues të PSSH-së si zgjedhje formale të paracaktuara. Në vitin 2013, krytari i partisë, Rama u ftua të formonte [[Këshilli i Ministrave i Shqipërisë|Kabinetin e 33-të Shqiptar]] dhe të bëhej [[Kryeministri i Shqipërisë|Kryeministër i Shqipërisë]] pas [[Zgjedhjet parlamentare në Shqipëri, 2013|zgjedhjeve të 2013]], ku [[Partia Socialiste e Shqipërisë|Partia Socialiste]] e Ramës fitoi shumicën e vendeve në kabinet. [[Partia Socialiste e Shqipërisë|Partia Socialiste]] e udhëhequr nga Rama mori pjesë në [[Zgjedhjet parlamentare në Shqipëri, 2017|zgjedhjet parlamentare të 2017]] më 25 qershor 2017. Një ditë më pas, rezultatet e pjesshme sugjeruan se Partia Socialiste kishte fituar shumicën.<ref>[https://www.reuters.com/article/us-albania-election-result-idUSKBN19H18L Albanian Socialists to get parliamentary majority, partial vote count shows] Reuters</ref> == Referime == {{Reflist}} [[Kategoria:Parti politike në Shqipëri|Socialiste e Shqipërisë]] seymm1p95unmiyicobf5wrr6eugomqx 0 50049 2468150 2461580 2022-08-11T10:28:12Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder| name=Dhimitër Berati| image=Dhimitër Beratti.jpg| image_size=250px| office=Ministër i Ekonomisë Kombëtare| term_start=15 qershor, 1934| term_end=7 nëntor, 1936| predecessor=[[Musa Juka]]| successor=[[Kostaq Kotta]] zëvendësisht| birth_date=[[15 tetor]] [[1886]]| birth_place=[[Korça|Korçë]], [[Perandoria Osmane]]| death_date=[[8 shtator]] [[1970]]| death_place=[[Roma|Romë]], [[Italia|Itali]]| nationality=Shqiptare| profession=Publicist, jurist, arsimtar, ministër| education=Universiteti i Bukureshtit|Grada shkencore=Jurist| party=| spouse=| children=|Feja=| signature=| signature_madhësia=| signature_përshkrim=|Emblema=|Emblema_madhësia=|Emblema_përshkrim=| office2=Ministër i Arsimit, zëvendësisht| term_start2=31 gusht, 1935| term_end2=16 tetor, 1935| predecessor2=[[Mirash Ivanaj]]| successor2=[[Nush Bushati]]| office3=Ministër sekretar shteti i Kulturës Popullore| term_start3=3 dhjetor, 1941| term_end3=4 janar, 1943| successor3=[[Eqrem bej Vlora]]| predecessor3=-}} '''Dhimitër Berati''' ose '''Demetrio Berati''' ([[Korça|Korçë]], [[15 tetor]] [[1886]] - [[Roma|Romë]], [[8 Shtator|8 shtator]] [[1970]]) ka qenë nënshkrues i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]], politikan dhe diplomat shqiptar. Më 1937 qe drejtues i grupit që nxori librin dyvëllimësh "Shqipnija më 1937", ndërsa vepra e tij me dy volume "Shqipëria" mbeti në dorëshkrim. == Biografia == U lind në Korçë më 15 tetor 1886. Studimet e larta i kreu në Fakultetin e Shkencave Politiko-Administrative dhe në Fakultetin e Drejtësisë të [[Bukureshti]]t. Pas vitit 1904 ishte ndër veprimtarët kryesorë të [[Shqiptarët në Rumani|kolonisë shqiptare të Rumanisë]]. U kthye në atdhe më 1907 dhe punoi si mësues i gjuhës shqipe dhe drejtor i shkollës së natës. Në nëntor 1912 organizoi mbledhjen e Bukureshti, ku u zgjodh delegat i kolonisë në [[Kuvendi i Vlorës|Kuvendin e Vlorës]]<ref name=":1" /> dhe iu bashkua grupit të [[Ismail Qemali|Ismail bej Qemalit]].<ref>{{Cite book|title=Ballafaqime politike në Shqipëri (1897 - 1942)|last=Vllamasi|first=Sejfi|publisher=Vllamasi|year=2012|isbn=978-9928-140-54-8|location=Tiranë|pages=65}}</ref> Më pas qe drejtor i gazetës "[[Përlindja e Shqipënies|Përlindja e Shqipniës]]" dhe sekretar i misionit diplomatik të Ismail Qemalit. Në vitet 1913 - 1914 qe kryeadministrator i spitaleve të Shqipërisë. Më 1914 emigroi sërish në [[Rumania|Rumani]]. Më 1921 - 1922 u caktua këshilltar legate në [[Parizi|Paris]]. Më 1922 sekretar i parë i Ministrisë së Punëve të Jashtme, dhe nga ai vit deri më 1924 në krye të Drejtorisë Politike të ministrisë. Në korrik të 1924 qe zëvendësisht sekretar i përgjithshëm i [[Këshilli i Naltë i Regjencës|Këshillit të Naltë]]. Më 1924 - 1925 u caktua kryekonsull në [[Sofja|Sofie]] dhe në vitin 1926 iu rikthye detyrës së sekretarit të legatës. Më 1929 - 1932 ricaktohet në krye të Drejtorisë Politike të Ministrisë së Punëve të Jashtme, më 1932-34 sekretar i përgjithshëm i ministrisë, më 1934 - 1936 ministër i Ekonomisë Kombëtare dhe zëvendësisht ministër i Arsimit. Më 1936-37 rikthehet sekretar i përgjithshëm i MPJ dhe nga 1937 deri më 1939 qe ministër i Shqipërisë në Romë. Mbetet më pas në listat e Zyrës së Likuidimit. Nga 1940 ishte anëtar i [[Instituti i Studimeve Shqiptare|Institutit të Studimeve Shqiptare]].<ref>AQSH, F. 200, V. 1940, D. 1.</ref> Në kabinetin [[Mustafa Kruja|Kruja]], u caktua ministër i Kulturës Popullore në vitet 1941 - 1943.<ref name=":1" /> Gjatë periudhës 1943-1944, qeveria shqiptare e ngarkoi me një shumë të hollash që t'ua shpërndante shqiptarëve nevojtarë në kryeqytetin italian. Shërbim që e bëri me mjaft kursim, duke shpërndarë ndihma të vogla. Një ditë, pjesën e mbetur, si mori honorarin e tij deri çastin e fundit, ia dorëzoi [[Kadri Hoxha|Kadri Hoxhës]]. Shumë e cila u vu menjëherë në përdorim të propagandës për formimin e celulës komuniste të Milanos.<ref>{{Cite book|title=Shkrime për Historinë e Shqipërisë|last=Këlcyra|first=Ali|publisher=Onufri|year=2012|isbn=978-99956-87-81-6|location=Tiranë|pages=458-459}}</ref> Në prag të vendosjes së plotë të regjimit komunist u largua nga Shqipëria dhe u vendos në Romë, ku shkroi mjaft artikuj në revistën "[[Shêjzat]]" drejtuar nga [[Ernest Koliqi]]. Ndërroi jetë në qytetin e amshuar më 8 shtator 1970.<ref name=":1">{{Cite book|title=[[Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet]]|last=Dervishi|first=Kastriot|publisher=55|year=2012|isbn=9789994356225|location=Tiranë|pages=88-89}}</ref> == Referime == <references /> {{DEFAULTSORT:Beratti Dhimitër}} [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Ministra të Arsimit të Shqipërisë]] [[Kategoria:Njerëz nga Korça]] [[Kategoria:Lindje 1888]] [[Kategoria:Vdekje 1970]] [[Kategoria:Diplomatë shqiptarë]] [[Kategoria:Publicistë shqiptarë]] [[Kategoria:Ortodoksë shqiptarë]] [[Kategoria:Shqiptarë me prejardhje vllehe]] [[Kategoria:Ekonomistë shqiptarë]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] a79c3acbewwhhy8tq13416pt2z17sf7 0 55864 2468084 2457514 2022-08-10T16:43:54Z Shkodranci 143388 wikitext text/x-wiki {{Infobox partia politike |emri shqip = Partia e Lirisë së Shqipërisë |emri origjinal = |shkurtesa = PL |logo i partisë = [[File:Partia e Lirisë.svg|200px]] |udhëheqësi = |leader = [[Ilir Meta]] |president = |chairperson = |spokesperson = |themeluesi = [[Ilir Meta]] |udhëheqësi1_titulli = Kryetari i Grupit Parlamentar |udhëheqësi1_emri = [[Petrit Vasili]] |themelimi = 6 shtator 2004 |shteti = [[Shqipëria]] |Selia = Sami Frashëri, Godina 20/10, [[Tiranë]] |gazeta = [[Integrimi (gazetë)|Integrimi]] |paraprirë = [[Partia Socialiste e Shqipërisë]] |youth_wing = |anëtarësia_viti = |anëtarësia = |ideologjia = Qendrës së majtë<br/>[[Socialdemokracia|Socialdemokraci]]<br/>Pro-europianizëm |nacional = |internacional = |evropiane = |seats1_title = [[Kuvendi i Shqipërisë|Kuvendi]] |seats1 = {{Composition bar|4|140|hex=#FF7070}} |seats2_title = [[Bashkitë e Shqipërisë|Bashkitë]] |seats2 = {{Composition bar|0|61|hex=#FF7070}} |kodi i ngjyrës = #FF7070 |ngjyrat = Kuq |webfaqja = [http://www.lsi.al/ www.lsi.al] |fusnota = |slogan = |nacional = {{ALB}} }} '''Lëvizja Socialiste për Integrim''' (shurtesa politike '''LSI''') është parti politike në [[Shqipëri]]. Emri i plotë i partisë është Lëvizja Socialiste për Integrim dhe inicialet e saj janë LSI, të cilat përdoren në simbolin, flamurin, vulën dhe në të gjithë dokumentat zyrtare të partisë. Kjo parti u krijua në vitin 2004. Kryetar LSI-së që nga themelimi ishte [[Ilir Meta]] por me zgjedhjen e këtij të fundit si [[Presidenti i Shqipërisë]] në krye të partisë ne prill 2017 u zgjodh [[Petrit Vasili]]. Pas rezultateve të zgjedhjeve të 25 qershorit 2017, pas dorëheqjes së kryetarit [[Petrit Vasili]], i cili propozoi ndryshim të kryesisë së partisë, duke propozuar si kryetare [[Monika Kryemadhi]], nenkryetarë [[Luan Rama]] dhe [[Erisa Xhixho]] dhe sekretar të përgjithshëm [[Endrit Brahimllari]]. Me votim te hapur, ku morën pjesë 2300 delegatë, propozimi i [[Petrit Vasili]] u pranua duke shpallur kryetaren e parë femër të një partie politike në shqipëri. == Elementet dalluese == Sipas statutit të partisë Lëvizja Socialiste për Integrim është një parti politike, një bashkim vullnetar i shtetasve shqiptarë mbi bazën e ideve, të bindjeve, të pikëpamjeve dhe interesave të përbashkëta politike, të cilët synojnë të ndikojnë në jetën e vendit nëpërmjet pjesëmarrjes në zgjedhjet dhe përfaqësimit të popullit në organet e zgjedhura të pushtetit. Emri i plotë i saj është Lëvizja Socialiste për Integrim ndërsa inicialet e saj janë '''L.S.I.''', të cilat përdoren në simbolin, flamurin, vulën dhe në të gjithë dokumentat zyrtare të partisë. Simboli i L.S.I.-së është i përbërë nga inicalet L.S.I.. mbi të cilat është vendosur një trëndafil i [[kompozimi|kompozuar]] nga lulja dhe kërcelli me dy gjethe të vendosura në të dy anët e tij. Simboli vendoset në stemën, vulën dhe flamurin e L.S.I. – së.<ref>{{Cite web |url=http://www.lsi.al/content.asp?id=-1&idd=424 |title=Statut i partisë L.S.I. |language=sq |url-status=dead |access-date=3 korrik 2009 |archive-date=28 maj 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090528062854/http://lsi.al/content.asp?id=-1&idd=424 }}</ref> Për dallim nga disa parti tjera, në statut nuk është përkufiuar flamuri i partisë. == Burimi i të dhënave == <references/> == Lidhje të jashtme == * http://www.lsi.al/ {{poli-cung}} [[Kategoria:Parti politike në Shqipëri|Lëvizja Socialiste për Integrim]] czo6filyelduydtsfgjfpyofcd07x00 0 55942 2468083 2460069 2022-08-10T16:10:26Z Shkodranci 143388 wikitext text/x-wiki {{Infobox partia politike |emri shqip = Partia Demokratike e Shqipërisë |emri origjinal = |shkurtesa = PD | |lider = Kontesuar midis [[Sali Berisha|Sali Berishës]] dhe [[Enkelejd Alibeaj|Enkelejd Alibeajt]] |themeluesi = [[Sali Berisha]] |chairperson = |spokesperson = |president = |udhëheqësi1_titulli = Kryetari i Grupit Parlamentar |udhëheqësi1_emri = Kontesuar midis [[Enkelejd Alibeaj|Enkelejd Alibeajt]] dhe [[Luçiano Boçi|Luçiano Boçit]] |udhëheqësi2_titulli = Sekretar i përgjithshëm |udhëheqësi2_emri = Kontesur midis [[Flamur Noka|Flamur Nokës]] dhe Gazment Bardhit | |themelimi = 12 dhjetor 1990 |tretja = |shteti = {{AL}} |Selia = Bulevardi Zhan'dark 11, 1000, [[Tiranë]] |gazeta = [[Rilindja Demokratike]] |youth_wing = [[Forumi Rinor i Partisë Demokratike]] | |anëtarësia_viti = 2021 |anëtarësia = 44,000 |ideologjia = Qendrës së djathtë<br/>Konservatorizëm liberal<br/>Konservatorizëm<br/>Pro-Europianizëm |nacional = {{ALB}} |internacional = Bashkimi Ndërkombëtar Demokrat |evropiane = Partia Popullore Evropiane |seats1_title = [[Kuvendi i Shqipërisë|Kuvendi]] |seats1 = {{composition bar|50|140|#0080C6}} |seats2_title = [[Bashkitë e Shqipërisë|Bashkitë]] |seats2 = {{composition bar|1|61|#0080C6}} |kodi i ngjyrës = #0080C6 |ngjyrat = Blu dhe e bardhë |webfaqja = [https://pd.al/ www.pd.al] |fusnota = |slogan = Më të bashkuar, më të fortë, më të hapur! |logo = [[File:Democratic Party of Albania.svg|100px]] }} '''Partia Demokratike''' është parti politike e qendrës së djathtë në [[Shqipëri]]. Partia Demokratike ishte partia kryesore në koalicionin qeverisës pas zgjedhjeve të 28 qershorit 2009. Pas humbjes së zgjedhjeve të 2013, kaloi në opozitë.Më 22 maj 2022, Sali Berisha u zgjodh kryetar i partisë, pas disa muajsh trazirash të brendshme brenda strukturave të partisë mes mbështetësve të tij dhe të ish-kryetarit Lulzim Basha. Berisha ka qenë më parë kryetar i partisë, për gjithsej 16 vite në vitet 1997-2013. == Historiku== Partia Demokratike e Shqiperisë u krijua më 11 dhjetor të vitit 1990 nga një grup studentësh dhe intelekualësh shqiptarë midis të cilëve [[Azem Hajdari]], [[Sali Berisha]], [[Gramoz Pashko]], [[Arben Imami]], [[Aleksandër Meksi]], [[Eduard Selami]] etj. Kryetar i Komisionit Nismëtar të Partisë Demokratike u zgjodh studenti Azem Hajdari. Me vonë kryetar i Partisë Demokratike u zgjodh mjeku kardiolog Sali Berisha. Ajo ishte partia e parë opozitare pas lejimit të pluralizmit politik në Shqipëri. Në zgjedhjet parlamentare të marsit të vitit 1991, Partia Demokratike nuk arriti të fitojë shumicën në parlament. Në zgjedhjet e parakohëshme parlamentare të 22 marsit të vitit 1992 Partia Demokratike fitoi shumicën absolute të vendeve në parlament. Ajo qeverisi deri në vitin 1997. Gjatë kësaj periudhe qeveria e Partisë Demokratike kreu një sërë reformash për të liberalizuar vendin, për të ndërtuar ekonominë e tregut të lirë, për të siguruar sundimin e ligjit dhe për ta konsoliduar sistemin demokratik zgjedhor. Në hapjen e saj ndaj botës së jashtme, Shqipëria nënshkroi qindra marrëveshje bashkëpunimi me vendet e Europës dhe më gjerë. Në vitin 1993, Shqipëria nënshkroi Marrëveshjen e Partneritetit për Paqe dhe më pas, në vitin 1995, u anëtarësua në [[Këshilli i Europës|Këshillin e Europës]]. Gjatë trazirave të vitit 1997, që u shkaktuan nga rënia e firmave piramidale, qeveria e Partisë Demokratike me kryeministër Aleksander Meksi dha dorëheqjen dhe u zevendësua nga një qeveri kalimtare të drejtuar nga [[Bashkim Fino]] i Partisë Socialiste. Në zgjedhjet e parakohëshme të qershorit të vitit 1997 të zhvilluara në një atmosferë jo të qetë, ku kandidatët për deputetë të Partisë Demokratike nuk mund të bëin fushatë zgjedhore, për shkak të dhunës së bandave të armatosura që përkrahnin Partinë Socialiste, Partia Demokratike kaloi në opozitë. Zgjedhjet u fituan nga [[Partia Socialiste e Shqipërisë]]. Në vitin 2005, Partia Demokratike u rikthye në pushtet më sloganin “Koha për Ndryshim”, duke premtuar përçimin e vlerave dhe vazhdimin e ndryshimeve të nisura në vitin 1992 - si liria, liberalizimi dhe rruga drejt prosperitetit. Në zgjedhjet parlamentare të 28 qershorit 2009, koalicioni i drejtuar nga Partia Demokratike fitoi më shumë vende në parlament se koalicioni i drejtuar nga Partia Socialiste, por iu desh koalicioni me partinë e majtë [[Lëvizja Socialiste për Integrim (Shqipëri)|Lëvizja Socialiste për Integrim]] për të krijuar qeverinë. Gjatë këtyre mandateve të qeverisjes së Partia Demokratike dhe aleatëve të saj u ndërtuan më shumë se 10.000&nbsp;km rrugë, duke lidhur me rrugë të asfaltuara mbi 900 fshatra me komunat dhe 169 komuna me infrastrukturën rrugore kombëtare. Për tu përmendur është rruga Durrës-Kukës, që njihet ndryshe si Rruga e Kombit, sepse lidh [[Kosova|Kosovën]] me qytetin e [[Durrësi]]t. Kjo rrugë përshkon Shqipërinë lindje-perëndim dhe është vepra më e madhe rrugore në historinë e Shqipërisë. Ndërtimi i kësaj rruge u kritikua nga Partia Socialiste si shumë e kushtueshme. Kryetari i Partisë Socialiste Edi Rama, në një fjalim në Kukës gjatë ndërtimit të rrugës, theksoi se me paratë e harxhuara për ndërtimin e kësaj rruge do të ishin ndërtuar shumë rrugë të tjera në Shqipëri. Një tjetër arritje e qeverisjes së Partisë Demokratike ishte sigurimi i energjisë elektrike pa ndërprerje për qytetarët shqiptarë për herë të parë në historinë e Shqipërisë. Gjatë qeverisjes së Partisë Demokratike u krijuan kushtet për anëtarësimin e Shqipërisë në [[NATO]] gjë që u realizua më [[2 prill]] [[2009]]. Gjithashtu u plotësuan të gjitha kushtet dhe kriteret për heqjen e vizave me vendet e Bashkimit Europian. Mbas miratimit të këtij vendimi nga [[Parlamenti Europian]], ai hyri në fuqi më [[15 dhjetor]] [[2010]]. Në zgjedhjet parlamentare të 23 qershorit 2013, koalicioni i drejtuar nga Partia Demokratike humbi ndaj koalicionit të drejtuar nga Partia Socialiste dhe Lëvizja Socialiste për Integrim. Kryetari i Partisë Demokratike Profesor Doktor [[Sali Berisha]] pranoi rezultatin e zgjedhjeve dhe dha dorëheqjen si Kryetar i Partisë Demokratike. Një muaj më vonë, u zhvilluan zgjedhjet sipas parimit një anëtar një votë për Kryetarin e Partisë Demokratike. Në këto zgjedhje kandiduan Ministri i Ministër i Punëve Publike dhe Transportit [[Sokol Olldashi]] dhe Kryetari i Bashkisë së Tiranës [[Lulzim Basha]]. Zgjedhjet u fituan nga [[Lulzim Basha]]. == Organizimi == Partia Demokratike e Shqipërisë, shtrihet në të gjithë territorin e vendit, nga veriu ne jug. Strukturat funksionojnë mbi bazën e territorialitetit dhe ndarjes administrative, apo në zona elektorale, sipas kritereve të vendosura. Njësitë organizative të saj janë : * seksioni, operativ, si rregull, në territorin e çdo qendre votimi ; * grupseksioni, operative; si rregull në territorin e çdo lagjeje ; * nëndega e Partisë Demokratike, operative si rregull në territorin e një zone elektorale ; * dega e Partisë Demokratike, që përfshin strukturat e partisë në një rreth. ===Këshilli Kombëtar=== Këshilli Kombëtar i Partisë Demokratike përbëhet nga 100 anëtarë që zgjidhen nga Kuvendi i Partisë ===Kryesia=== {{artikulli kryesor|Lista e kryetarëve të Partisë Demokratike}} Kryesia e Partisë Demokratike përbëhet nga kryetari, dy nënkryetarë, sekretari i përgjithshëm dhe 23 anëtarë. ===Sekretariati=== Sekretariati përbëhet nga sekretari i përgjthshëm, dy nënkryetarët dhe shtatë sekretarë që mbulojnë fusha të ndryshme. == Marrëdhëniet ndërkombëtare == Partia Demokratike është anëtare e [[Partia Popullore Europiane|Partisë Popullore Europiane]] (EPP) dhe e [[Bashkimi Ndërkombëtar Demokrat|Bashkimit Ndërkombëtar Demokrat]] (IDU). ==Lidhje të jashtme== * [http://www.pd.al/ Faqja zyrtare e internetit] [[Kategoria:Parti politike në Shqipëri|Partia Demokratike]] od3vvkdpuvvw2hnqyo8qpglmn8owic9 2468087 2468083 2022-08-10T17:50:06Z Shkodranci 143388 wikitext text/x-wiki {{Infobox partia politike |emri shqip = Partia Demokratike e Shqipërisë |emri origjinal = |shkurtesa = PD | |leader = Kontesuar midis [[Sali Berisha|Sali Berishës]] dhe [[Enkelejd Alibeaj|Enkelejd Alibeajt]] |themeluesi = [[Sali Berisha]] |chairperson = |spokesperson = |president = |udhëheqësi1_titulli = Kryetari i Grupit Parlamentar |udhëheqësi1_emri = Kontesuar midis [[Enkelejd Alibeaj|Enkelejd Alibeajt]] dhe [[Luçiano Boçi|Luçiano Boçit]] |udhëheqësi2_titulli = Sekretar i përgjithshëm |udhëheqësi2_emri = Kontesur midis [[Flamur Noka|Flamur Nokës]] dhe Gazment Bardhit | |themelimi = 12 dhjetor 1990 |tretja = |shteti = {{AL}} |Selia = Bulevardi Zhan'dark 11, 1000, [[Tiranë]] |gazeta = [[Rilindja Demokratike]] |youth_wing = [[Forumi Rinor i Partisë Demokratike]] | |anëtarësia_viti = 2021 |anëtarësia = 44,000 |ideologjia = Qendrës së djathtë<br/>Konservatorizëm liberal<br/>Konservatorizëm<br/>Pro-Europianizëm |nacional = {{ALB}} |internacional = Bashkimi Ndërkombëtar Demokrat |evropiane = Partia Popullore Evropiane |seats1_title = [[Kuvendi i Shqipërisë|Kuvendi]] |seats1 = {{composition bar|50|140|#0080C6}} |seats2_title = [[Bashkitë e Shqipërisë|Bashkitë]] |seats2 = {{composition bar|1|61|#0080C6}} |kodi i ngjyrës = #0080C6 |ngjyrat = Blu dhe e bardhë |webfaqja = [https://pd.al/ www.pd.al] |fusnota = |slogan = Më të bashkuar, më të fortë, më të hapur! |logo = [[File:Democratic Party of Albania.svg|100px]] }} '''Partia Demokratike''' është parti politike e qendrës së djathtë në [[Shqipëri]]. Partia Demokratike ishte partia kryesore në koalicionin qeverisës pas zgjedhjeve të 28 qershorit 2009. Pas humbjes së zgjedhjeve të 2013, kaloi në opozitë.Më 22 maj 2022, Sali Berisha u zgjodh kryetar i partisë, pas disa muajsh trazirash të brendshme brenda strukturave të partisë mes mbështetësve të tij dhe të ish-kryetarit Lulzim Basha. Berisha ka qenë më parë kryetar i partisë, për gjithsej 16 vite në vitet 1997-2013. == Historiku== Partia Demokratike e Shqiperisë u krijua më 11 dhjetor të vitit 1990 nga një grup studentësh dhe intelekualësh shqiptarë midis të cilëve [[Azem Hajdari]], [[Sali Berisha]], [[Gramoz Pashko]], [[Arben Imami]], [[Aleksandër Meksi]], [[Eduard Selami]] etj. Kryetar i Komisionit Nismëtar të Partisë Demokratike u zgjodh studenti Azem Hajdari. Me vonë kryetar i Partisë Demokratike u zgjodh mjeku kardiolog Sali Berisha. Ajo ishte partia e parë opozitare pas lejimit të pluralizmit politik në Shqipëri. Në zgjedhjet parlamentare të marsit të vitit 1991, Partia Demokratike nuk arriti të fitojë shumicën në parlament. Në zgjedhjet e parakohëshme parlamentare të 22 marsit të vitit 1992 Partia Demokratike fitoi shumicën absolute të vendeve në parlament. Ajo qeverisi deri në vitin 1997. Gjatë kësaj periudhe qeveria e Partisë Demokratike kreu një sërë reformash për të liberalizuar vendin, për të ndërtuar ekonominë e tregut të lirë, për të siguruar sundimin e ligjit dhe për ta konsoliduar sistemin demokratik zgjedhor. Në hapjen e saj ndaj botës së jashtme, Shqipëria nënshkroi qindra marrëveshje bashkëpunimi me vendet e Europës dhe më gjerë. Në vitin 1993, Shqipëria nënshkroi Marrëveshjen e Partneritetit për Paqe dhe më pas, në vitin 1995, u anëtarësua në [[Këshilli i Europës|Këshillin e Europës]]. Gjatë trazirave të vitit 1997, që u shkaktuan nga rënia e firmave piramidale, qeveria e Partisë Demokratike me kryeministër Aleksander Meksi dha dorëheqjen dhe u zevendësua nga një qeveri kalimtare të drejtuar nga [[Bashkim Fino]] i Partisë Socialiste. Në zgjedhjet e parakohëshme të qershorit të vitit 1997 të zhvilluara në një atmosferë jo të qetë, ku kandidatët për deputetë të Partisë Demokratike nuk mund të bëin fushatë zgjedhore, për shkak të dhunës së bandave të armatosura që përkrahnin Partinë Socialiste, Partia Demokratike kaloi në opozitë. Zgjedhjet u fituan nga [[Partia Socialiste e Shqipërisë]]. Në vitin 2005, Partia Demokratike u rikthye në pushtet më sloganin “Koha për Ndryshim”, duke premtuar përçimin e vlerave dhe vazhdimin e ndryshimeve të nisura në vitin 1992 - si liria, liberalizimi dhe rruga drejt prosperitetit. Në zgjedhjet parlamentare të 28 qershorit 2009, koalicioni i drejtuar nga Partia Demokratike fitoi më shumë vende në parlament se koalicioni i drejtuar nga Partia Socialiste, por iu desh koalicioni me partinë e majtë [[Lëvizja Socialiste për Integrim (Shqipëri)|Lëvizja Socialiste për Integrim]] për të krijuar qeverinë. Gjatë këtyre mandateve të qeverisjes së Partia Demokratike dhe aleatëve të saj u ndërtuan më shumë se 10.000&nbsp;km rrugë, duke lidhur me rrugë të asfaltuara mbi 900 fshatra me komunat dhe 169 komuna me infrastrukturën rrugore kombëtare. Për tu përmendur është rruga Durrës-Kukës, që njihet ndryshe si Rruga e Kombit, sepse lidh [[Kosova|Kosovën]] me qytetin e [[Durrësi]]t. Kjo rrugë përshkon Shqipërinë lindje-perëndim dhe është vepra më e madhe rrugore në historinë e Shqipërisë. Ndërtimi i kësaj rruge u kritikua nga Partia Socialiste si shumë e kushtueshme. Kryetari i Partisë Socialiste Edi Rama, në një fjalim në Kukës gjatë ndërtimit të rrugës, theksoi se me paratë e harxhuara për ndërtimin e kësaj rruge do të ishin ndërtuar shumë rrugë të tjera në Shqipëri. Një tjetër arritje e qeverisjes së Partisë Demokratike ishte sigurimi i energjisë elektrike pa ndërprerje për qytetarët shqiptarë për herë të parë në historinë e Shqipërisë. Gjatë qeverisjes së Partisë Demokratike u krijuan kushtet për anëtarësimin e Shqipërisë në [[NATO]] gjë që u realizua më [[2 prill]] [[2009]]. Gjithashtu u plotësuan të gjitha kushtet dhe kriteret për heqjen e vizave me vendet e Bashkimit Europian. Mbas miratimit të këtij vendimi nga [[Parlamenti Europian]], ai hyri në fuqi më [[15 dhjetor]] [[2010]]. Në zgjedhjet parlamentare të 23 qershorit 2013, koalicioni i drejtuar nga Partia Demokratike humbi ndaj koalicionit të drejtuar nga Partia Socialiste dhe Lëvizja Socialiste për Integrim. Kryetari i Partisë Demokratike Profesor Doktor [[Sali Berisha]] pranoi rezultatin e zgjedhjeve dhe dha dorëheqjen si Kryetar i Partisë Demokratike. Një muaj më vonë, u zhvilluan zgjedhjet sipas parimit një anëtar një votë për Kryetarin e Partisë Demokratike. Në këto zgjedhje kandiduan Ministri i Ministër i Punëve Publike dhe Transportit [[Sokol Olldashi]] dhe Kryetari i Bashkisë së Tiranës [[Lulzim Basha]]. Zgjedhjet u fituan nga [[Lulzim Basha]]. == Organizimi == Partia Demokratike e Shqipërisë, shtrihet në të gjithë territorin e vendit, nga veriu ne jug. Strukturat funksionojnë mbi bazën e territorialitetit dhe ndarjes administrative, apo në zona elektorale, sipas kritereve të vendosura. Njësitë organizative të saj janë : * seksioni, operativ, si rregull, në territorin e çdo qendre votimi ; * grupseksioni, operative; si rregull në territorin e çdo lagjeje ; * nëndega e Partisë Demokratike, operative si rregull në territorin e një zone elektorale ; * dega e Partisë Demokratike, që përfshin strukturat e partisë në një rreth. ===Këshilli Kombëtar=== Këshilli Kombëtar i Partisë Demokratike përbëhet nga 100 anëtarë që zgjidhen nga Kuvendi i Partisë ===Kryesia=== {{artikulli kryesor|Lista e kryetarëve të Partisë Demokratike}} Kryesia e Partisë Demokratike përbëhet nga kryetari, dy nënkryetarë, sekretari i përgjithshëm dhe 23 anëtarë. ===Sekretariati=== Sekretariati përbëhet nga sekretari i përgjthshëm, dy nënkryetarët dhe shtatë sekretarë që mbulojnë fusha të ndryshme. == Marrëdhëniet ndërkombëtare == Partia Demokratike është anëtare e [[Partia Popullore Europiane|Partisë Popullore Europiane]] (EPP) dhe e [[Bashkimi Ndërkombëtar Demokrat|Bashkimit Ndërkombëtar Demokrat]] (IDU). ==Lidhje të jashtme== * [http://www.pd.al/ Faqja zyrtare e internetit] [[Kategoria:Parti politike në Shqipëri|Partia Demokratike]] hbl9nn339gkxa8cxz1ldy107i4fn976 2468088 2468087 2022-08-10T18:06:14Z Shkodranci 143388 Fixed typo wikitext text/x-wiki {{Infobox partia politike |emri shqip = Partia Demokratike e Shqipërisë |emri origjinal = |shkurtesa = PD | |leader = Kontesuar midis [[Sali Berisha|Sali Berishës]] dhe [[Enkelejd Alibeaj|Enkelejd Alibeajt]] |themeluesi = [[Sali Berisha]] |chairperson = |spokesperson = |president = |udhëheqësi1_titulli = Kryetari i Grupit Parlamentar |udhëheqësi1_emri = Kontesuar midis [[Enkelejd Alibeaj|Enkelejd Alibeajt]] dhe [[Luçiano Boçi|Luçiano Boçit]] |udhëheqësi2_titulli = Sekretar i përgjithshëm |udhëheqësi2_emri = Kontesur midis [[Flamur Noka|Flamur Nokës]] dhe Gazment Bardhit | |themelimi = 12 dhjetor 1990 |tretja = |shteti = {{AL}} |Selia = Bulevardi Zhan'dark 11, 1000, [[Tiranë]] |gazeta = [[Rilindja Demokratike]] |youth_wing = [[Forumi Rinor i Partisë Demokratike]] | |anëtarësia_viti = 2021 |anëtarësia = 44,000 |ideologjia = Qendrës së djathtë<br/>Konservatorizëm liberal<br/>Konservatorizëm<br/>Pro-Europianizëm |nacional = {{ALB}} |internacional = Bashkimi Ndërkombëtar Demokrat |evropiane = Partia Popullore Evropiane |seats1_title = [[Kuvendi i Shqipërisë|Kuvendi]] |seats1 = {{composition bar|58|140|#0080C6}} |seats2_title = [[Bashkitë e Shqipërisë|Bashkitë]] |seats2 = {{composition bar|1|61|#0080C6}} |kodi i ngjyrës = #0080C6 |ngjyrat = Blu dhe e bardhë |webfaqja = [https://pd.al/ www.pd.al] |fusnota = |slogan = Më të bashkuar, më të fortë, më të hapur! |logo = [[File:Democratic Party of Albania.svg|100px]] }} '''Partia Demokratike''' është parti politike e qendrës së djathtë në [[Shqipëri]]. Partia Demokratike ishte partia kryesore në koalicionin qeverisës pas zgjedhjeve të 28 qershorit 2009. Pas humbjes së zgjedhjeve të 2013, kaloi në opozitë.Më 22 maj 2022, Sali Berisha u zgjodh kryetar i partisë, pas disa muajsh trazirash të brendshme brenda strukturave të partisë mes mbështetësve të tij dhe të ish-kryetarit Lulzim Basha. Berisha ka qenë më parë kryetar i partisë, për gjithsej 16 vite në vitet 1997-2013. == Historiku== Partia Demokratike e Shqiperisë u krijua më 11 dhjetor të vitit 1990 nga një grup studentësh dhe intelekualësh shqiptarë midis të cilëve [[Azem Hajdari]], [[Sali Berisha]], [[Gramoz Pashko]], [[Arben Imami]], [[Aleksandër Meksi]], [[Eduard Selami]] etj. Kryetar i Komisionit Nismëtar të Partisë Demokratike u zgjodh studenti Azem Hajdari. Me vonë kryetar i Partisë Demokratike u zgjodh mjeku kardiolog Sali Berisha. Ajo ishte partia e parë opozitare pas lejimit të pluralizmit politik në Shqipëri. Në zgjedhjet parlamentare të marsit të vitit 1991, Partia Demokratike nuk arriti të fitojë shumicën në parlament. Në zgjedhjet e parakohëshme parlamentare të 22 marsit të vitit 1992 Partia Demokratike fitoi shumicën absolute të vendeve në parlament. Ajo qeverisi deri në vitin 1997. Gjatë kësaj periudhe qeveria e Partisë Demokratike kreu një sërë reformash për të liberalizuar vendin, për të ndërtuar ekonominë e tregut të lirë, për të siguruar sundimin e ligjit dhe për ta konsoliduar sistemin demokratik zgjedhor. Në hapjen e saj ndaj botës së jashtme, Shqipëria nënshkroi qindra marrëveshje bashkëpunimi me vendet e Europës dhe më gjerë. Në vitin 1993, Shqipëria nënshkroi Marrëveshjen e Partneritetit për Paqe dhe më pas, në vitin 1995, u anëtarësua në [[Këshilli i Europës|Këshillin e Europës]]. Gjatë trazirave të vitit 1997, që u shkaktuan nga rënia e firmave piramidale, qeveria e Partisë Demokratike me kryeministër Aleksander Meksi dha dorëheqjen dhe u zevendësua nga një qeveri kalimtare të drejtuar nga [[Bashkim Fino]] i Partisë Socialiste. Në zgjedhjet e parakohëshme të qershorit të vitit 1997 të zhvilluara në një atmosferë jo të qetë, ku kandidatët për deputetë të Partisë Demokratike nuk mund të bëin fushatë zgjedhore, për shkak të dhunës së bandave të armatosura që përkrahnin Partinë Socialiste, Partia Demokratike kaloi në opozitë. Zgjedhjet u fituan nga [[Partia Socialiste e Shqipërisë]]. Në vitin 2005, Partia Demokratike u rikthye në pushtet më sloganin “Koha për Ndryshim”, duke premtuar përçimin e vlerave dhe vazhdimin e ndryshimeve të nisura në vitin 1992 - si liria, liberalizimi dhe rruga drejt prosperitetit. Në zgjedhjet parlamentare të 28 qershorit 2009, koalicioni i drejtuar nga Partia Demokratike fitoi më shumë vende në parlament se koalicioni i drejtuar nga Partia Socialiste, por iu desh koalicioni me partinë e majtë [[Lëvizja Socialiste për Integrim (Shqipëri)|Lëvizja Socialiste për Integrim]] për të krijuar qeverinë. Gjatë këtyre mandateve të qeverisjes së Partia Demokratike dhe aleatëve të saj u ndërtuan më shumë se 10.000&nbsp;km rrugë, duke lidhur me rrugë të asfaltuara mbi 900 fshatra me komunat dhe 169 komuna me infrastrukturën rrugore kombëtare. Për tu përmendur është rruga Durrës-Kukës, që njihet ndryshe si Rruga e Kombit, sepse lidh [[Kosova|Kosovën]] me qytetin e [[Durrësi]]t. Kjo rrugë përshkon Shqipërinë lindje-perëndim dhe është vepra më e madhe rrugore në historinë e Shqipërisë. Ndërtimi i kësaj rruge u kritikua nga Partia Socialiste si shumë e kushtueshme. Kryetari i Partisë Socialiste Edi Rama, në një fjalim në Kukës gjatë ndërtimit të rrugës, theksoi se me paratë e harxhuara për ndërtimin e kësaj rruge do të ishin ndërtuar shumë rrugë të tjera në Shqipëri. Një tjetër arritje e qeverisjes së Partisë Demokratike ishte sigurimi i energjisë elektrike pa ndërprerje për qytetarët shqiptarë për herë të parë në historinë e Shqipërisë. Gjatë qeverisjes së Partisë Demokratike u krijuan kushtet për anëtarësimin e Shqipërisë në [[NATO]] gjë që u realizua më [[2 prill]] [[2009]]. Gjithashtu u plotësuan të gjitha kushtet dhe kriteret për heqjen e vizave me vendet e Bashkimit Europian. Mbas miratimit të këtij vendimi nga [[Parlamenti Europian]], ai hyri në fuqi më [[15 dhjetor]] [[2010]]. Në zgjedhjet parlamentare të 23 qershorit 2013, koalicioni i drejtuar nga Partia Demokratike humbi ndaj koalicionit të drejtuar nga Partia Socialiste dhe Lëvizja Socialiste për Integrim. Kryetari i Partisë Demokratike Profesor Doktor [[Sali Berisha]] pranoi rezultatin e zgjedhjeve dhe dha dorëheqjen si Kryetar i Partisë Demokratike. Një muaj më vonë, u zhvilluan zgjedhjet sipas parimit një anëtar një votë për Kryetarin e Partisë Demokratike. Në këto zgjedhje kandiduan Ministri i Ministër i Punëve Publike dhe Transportit [[Sokol Olldashi]] dhe Kryetari i Bashkisë së Tiranës [[Lulzim Basha]]. Zgjedhjet u fituan nga [[Lulzim Basha]]. == Organizimi == Partia Demokratike e Shqipërisë, shtrihet në të gjithë territorin e vendit, nga veriu ne jug. Strukturat funksionojnë mbi bazën e territorialitetit dhe ndarjes administrative, apo në zona elektorale, sipas kritereve të vendosura. Njësitë organizative të saj janë : * seksioni, operativ, si rregull, në territorin e çdo qendre votimi ; * grupseksioni, operative; si rregull në territorin e çdo lagjeje ; * nëndega e Partisë Demokratike, operative si rregull në territorin e një zone elektorale ; * dega e Partisë Demokratike, që përfshin strukturat e partisë në një rreth. ===Këshilli Kombëtar=== Këshilli Kombëtar i Partisë Demokratike përbëhet nga 100 anëtarë që zgjidhen nga Kuvendi i Partisë ===Kryesia=== {{artikulli kryesor|Lista e kryetarëve të Partisë Demokratike}} Kryesia e Partisë Demokratike përbëhet nga kryetari, dy nënkryetarë, sekretari i përgjithshëm dhe 23 anëtarë. ===Sekretariati=== Sekretariati përbëhet nga sekretari i përgjthshëm, dy nënkryetarët dhe shtatë sekretarë që mbulojnë fusha të ndryshme. == Marrëdhëniet ndërkombëtare == Partia Demokratike është anëtare e [[Partia Popullore Europiane|Partisë Popullore Europiane]] (EPP) dhe e [[Bashkimi Ndërkombëtar Demokrat|Bashkimit Ndërkombëtar Demokrat]] (IDU). ==Lidhje të jashtme== * [http://www.pd.al/ Faqja zyrtare e internetit] [[Kategoria:Parti politike në Shqipëri|Partia Demokratike]] cnjhrtn0dxxn4wc3ny6d4x2mj8ube32 2468116 2468088 2022-08-11T09:07:23Z Shkodranci 143388 wikitext text/x-wiki {{Infobox partia politike |emri shqip = Partia Demokratike e Shqipërisë |emri origjinal = |shkurtesa = PD | |leader = Kontesuar midis [[Sali Berisha|Sali Berishës]] dhe [[Enkelejd Alibeaj|Enkelejd Alibeajt]] |themeluesi = [[Sali Berisha]] |chairperson = |spokesperson = |president = |udhëheqësi1_titulli = Kryetari i Grupit Parlamentar |udhëheqësi1_emri = Kontesuar midis [[Enkelejd Alibeaj|Enkelejd Alibeajt]] dhe [[Luçiano Boçi|Luçiano Boçit]] |udhëheqësi2_titulli = Sekretar i përgjithshëm |udhëheqësi2_emri = Kontesur midis [[Flamur Noka|Flamur Nokës]] dhe Gazment Bardhit | |themelimi = 12 dhjetor 1990 |tretja = |shteti = {{AL}} |Selia = Bulevardi Zhan'dark 11, 1000, [[Tiranë]] |gazeta = [[Rilindja Demokratike]] |youth_wing = [[Forumi Rinor i Partisë Demokratike]] | |anëtarësia_viti = 2021 |anëtarësia = 44,000 |ideologjia = Qendrës së djathtë<br/>Konservatorizëm liberal<br/>Konservatorizëm<br/>Pro-Europianizëm |nacional = {{ALB}} |internacional = Bashkimi Ndërkombëtar Demokrat |evropiane = Partia Popullore Evropiane |seats1_title = [[Kuvendi i Shqipërisë|Kuvendi]] |seats1 = {{composition bar|50|140|#0080C6}} |seats2_title = [[Bashkitë e Shqipërisë|Bashkitë]] |seats2 = {{composition bar|1|61|#0080C6}} |kodi i ngjyrës = #0080C6 |ngjyrat = Blu dhe e bardhë |webfaqja = [https://pd.al/ www.pd.al] |fusnota = |slogan = Më të bashkuar, më të fortë, më të hapur! |logo = [[File:Democratic Party of Albania.svg|100px]] }} '''Partia Demokratike''' është parti politike e qendrës së djathtë në [[Shqipëri]]. Partia Demokratike ishte partia kryesore në koalicionin qeverisës pas zgjedhjeve të 28 qershorit 2009. Pas humbjes së zgjedhjeve të 2013, kaloi në opozitë.Më 22 maj 2022, Sali Berisha u zgjodh kryetar i partisë, pas disa muajsh trazirash të brendshme brenda strukturave të partisë mes mbështetësve të tij dhe të ish-kryetarit Lulzim Basha. Berisha ka qenë më parë kryetar i partisë, për gjithsej 16 vite në vitet 1997-2013. == Historiku== Partia Demokratike e Shqiperisë u krijua më 11 dhjetor të vitit 1990 nga një grup studentësh dhe intelekualësh shqiptarë midis të cilëve [[Azem Hajdari]], [[Sali Berisha]], [[Gramoz Pashko]], [[Arben Imami]], [[Aleksandër Meksi]], [[Eduard Selami]] etj. Kryetar i Komisionit Nismëtar të Partisë Demokratike u zgjodh studenti Azem Hajdari. Me vonë kryetar i Partisë Demokratike u zgjodh mjeku kardiolog Sali Berisha. Ajo ishte partia e parë opozitare pas lejimit të pluralizmit politik në Shqipëri. Në zgjedhjet parlamentare të marsit të vitit 1991, Partia Demokratike nuk arriti të fitojë shumicën në parlament. Në zgjedhjet e parakohëshme parlamentare të 22 marsit të vitit 1992 Partia Demokratike fitoi shumicën absolute të vendeve në parlament. Ajo qeverisi deri në vitin 1997. Gjatë kësaj periudhe qeveria e Partisë Demokratike kreu një sërë reformash për të liberalizuar vendin, për të ndërtuar ekonominë e tregut të lirë, për të siguruar sundimin e ligjit dhe për ta konsoliduar sistemin demokratik zgjedhor. Në hapjen e saj ndaj botës së jashtme, Shqipëria nënshkroi qindra marrëveshje bashkëpunimi me vendet e Europës dhe më gjerë. Në vitin 1993, Shqipëria nënshkroi Marrëveshjen e Partneritetit për Paqe dhe më pas, në vitin 1995, u anëtarësua në [[Këshilli i Europës|Këshillin e Europës]]. Gjatë trazirave të vitit 1997, që u shkaktuan nga rënia e firmave piramidale, qeveria e Partisë Demokratike me kryeministër Aleksander Meksi dha dorëheqjen dhe u zevendësua nga një qeveri kalimtare të drejtuar nga [[Bashkim Fino]] i Partisë Socialiste. Në zgjedhjet e parakohëshme të qershorit të vitit 1997 të zhvilluara në një atmosferë jo të qetë, ku kandidatët për deputetë të Partisë Demokratike nuk mund të bëin fushatë zgjedhore, për shkak të dhunës së bandave të armatosura që përkrahnin Partinë Socialiste, Partia Demokratike kaloi në opozitë. Zgjedhjet u fituan nga [[Partia Socialiste e Shqipërisë]]. Në vitin 2005, Partia Demokratike u rikthye në pushtet më sloganin “Koha për Ndryshim”, duke premtuar përçimin e vlerave dhe vazhdimin e ndryshimeve të nisura në vitin 1992 - si liria, liberalizimi dhe rruga drejt prosperitetit. Në zgjedhjet parlamentare të 28 qershorit 2009, koalicioni i drejtuar nga Partia Demokratike fitoi më shumë vende në parlament se koalicioni i drejtuar nga Partia Socialiste, por iu desh koalicioni me partinë e majtë [[Lëvizja Socialiste për Integrim (Shqipëri)|Lëvizja Socialiste për Integrim]] për të krijuar qeverinë. Gjatë këtyre mandateve të qeverisjes së Partia Demokratike dhe aleatëve të saj u ndërtuan më shumë se 10.000&nbsp;km rrugë, duke lidhur me rrugë të asfaltuara mbi 900 fshatra me komunat dhe 169 komuna me infrastrukturën rrugore kombëtare. Për tu përmendur është rruga Durrës-Kukës, që njihet ndryshe si Rruga e Kombit, sepse lidh [[Kosova|Kosovën]] me qytetin e [[Durrësi]]t. Kjo rrugë përshkon Shqipërinë lindje-perëndim dhe është vepra më e madhe rrugore në historinë e Shqipërisë. Ndërtimi i kësaj rruge u kritikua nga Partia Socialiste si shumë e kushtueshme. Kryetari i Partisë Socialiste Edi Rama, në një fjalim në Kukës gjatë ndërtimit të rrugës, theksoi se me paratë e harxhuara për ndërtimin e kësaj rruge do të ishin ndërtuar shumë rrugë të tjera në Shqipëri. Një tjetër arritje e qeverisjes së Partisë Demokratike ishte sigurimi i energjisë elektrike pa ndërprerje për qytetarët shqiptarë për herë të parë në historinë e Shqipërisë. Gjatë qeverisjes së Partisë Demokratike u krijuan kushtet për anëtarësimin e Shqipërisë në [[NATO]] gjë që u realizua më [[2 prill]] [[2009]]. Gjithashtu u plotësuan të gjitha kushtet dhe kriteret për heqjen e vizave me vendet e Bashkimit Europian. Mbas miratimit të këtij vendimi nga [[Parlamenti Europian]], ai hyri në fuqi më [[15 dhjetor]] [[2010]]. Në zgjedhjet parlamentare të 23 qershorit 2013, koalicioni i drejtuar nga Partia Demokratike humbi ndaj koalicionit të drejtuar nga Partia Socialiste dhe Lëvizja Socialiste për Integrim. Kryetari i Partisë Demokratike Profesor Doktor [[Sali Berisha]] pranoi rezultatin e zgjedhjeve dhe dha dorëheqjen si Kryetar i Partisë Demokratike. Një muaj më vonë, u zhvilluan zgjedhjet sipas parimit një anëtar një votë për Kryetarin e Partisë Demokratike. Në këto zgjedhje kandiduan Ministri i Ministër i Punëve Publike dhe Transportit [[Sokol Olldashi]] dhe Kryetari i Bashkisë së Tiranës [[Lulzim Basha]]. Zgjedhjet u fituan nga [[Lulzim Basha]]. == Organizimi == Partia Demokratike e Shqipërisë, shtrihet në të gjithë territorin e vendit, nga veriu ne jug. Strukturat funksionojnë mbi bazën e territorialitetit dhe ndarjes administrative, apo në zona elektorale, sipas kritereve të vendosura. Njësitë organizative të saj janë : * seksioni, operativ, si rregull, në territorin e çdo qendre votimi ; * grupseksioni, operative; si rregull në territorin e çdo lagjeje ; * nëndega e Partisë Demokratike, operative si rregull në territorin e një zone elektorale ; * dega e Partisë Demokratike, që përfshin strukturat e partisë në një rreth. ===Këshilli Kombëtar=== Këshilli Kombëtar i Partisë Demokratike përbëhet nga 100 anëtarë që zgjidhen nga Kuvendi i Partisë ===Kryesia=== {{artikulli kryesor|Lista e kryetarëve të Partisë Demokratike}} Kryesia e Partisë Demokratike përbëhet nga kryetari, dy nënkryetarë, sekretari i përgjithshëm dhe 23 anëtarë. ===Sekretariati=== Sekretariati përbëhet nga sekretari i përgjthshëm, dy nënkryetarët dhe shtatë sekretarë që mbulojnë fusha të ndryshme. == Marrëdhëniet ndërkombëtare == Partia Demokratike është anëtare e [[Partia Popullore Europiane|Partisë Popullore Europiane]] (EPP) dhe e [[Bashkimi Ndërkombëtar Demokrat|Bashkimit Ndërkombëtar Demokrat]] (IDU). ==Lidhje të jashtme== * [http://www.pd.al/ Faqja zyrtare e internetit] [[Kategoria:Parti politike në Shqipëri|Partia Demokratike]] smvub32x8eppl64p3s2z5rl8et16bfz 0 59235 2468164 2421942 2022-08-11T10:33:03Z Ikranjani 127687 removed [[Category:Biografi shqiptarësh]]; added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Janinës]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Jani Minga<br>Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë | image = [[Figura:Jani Minga.jpg|250px]] |Emri = Jani |Mbiemri = Minga |Emri Alt = | occupation = mësues | birth_date = [[1 gusht]] [[1872]] | birth_place = [[Fier]] | death_date = [[7 maj]] [[1947]] | death_place = [[Vlorë]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Jani Minga''' ([[1872]]-[[1947]]) ishte mësues shqiptar, nënshkrues i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]] si përfaqsues i Vlorës. Kishte dy djem.Njëri quhej Mërkur dhe tjetri Pirro == Jetëshkrimi == Lindur në fshatin Shënpjetër të [[Fieri]]t më [[1 gusht]] [[1872]]. I ati, Kostandini, ka qënë mësues i shqipes në manastirin e Apollonisë. E shoqja, Ana rridhte prej familjes Topia të Beratit. Në Berat kreu shkollën fillore, ndërsa të mesmen në shkollën “Koto Hoxhi" në Qestorat. Shkollën e lartë e kreu në Universitetin e Athinës, fakulteti filologjik. Njihte greqishten e vjetër dhe të renë, latinishten, italishten dhe frëngjishten. Pas largimit nga vendlindja, familja Minga vendoset përfundimisht në Vlorë. Jani Minga mori pjesë në të gjitha kongreset arsimore. Ishte nismëtar për krijimin e klubit atdhetar "Labëria" më 1889 dhe i hapjes së shkollës së parë shqipe në Kaninë më 1909, ndërkohë hartonte edhe tekstet shkollore: "Abetare kombëtare shqip përgatitore", "Abetare shqip këndimore", "Gramatikë e gjuhës shqipe", etj. Në korrik 1911 mori pjesë në Kuvendin e Drashovicës, në mbështetje të [[Memorandumi i Greçes|Memorandumit të Gërçës]]. Ndërsa, në vitin 1912 fitoi të drejtën e të dhënit lëndën e historisë dhe gjeografi së, pas një konkursi në [[Janina|Janinë]], të cilin e fitoi. Më [[1912]]-n Minga mori pjesë në Kuvendin Kombëtar që shpalli pavarësinë duke shkruar ''J. Minga''. Atë kohë, me hapjen e shkollës së Vlorës, u emërua drejtor i saj. [[Petro Marko]] shkruan në librin e tij "[[Intervistë me vetveten]]": : ''Më kujtohej një episod i Vlorës para [[Lufta e Vlorës|luftës së Vlorës]], kur pushtuesit italianë e kishin detyruar të mbante një ligjeratë në Sheshin e Flamurit, para popullit, për lidhjet ndërmjet shqiptarëve dhe italianëve. Dhe Jani Minga kishte pranuar. Gjithë populli i Vlorës u habit se si ky Jani Minga, ky antiitalian, do të mbante ligjeratë në Sheshin e Flamurit. Minga, nga ballkoni filloi: :"''Popull div i Vlorës! Siç më njihni, unë jam mësues. Dhe sot dua t'ju jap një mësim të hapur. Na ishte njëherë një shkrimtar i vjetër grek që quhej Ezop. Ky Ezopi ka shkruar fabula për kafshët. Një nga ato fabula është edhe kjo: Na ishte njëherë një qen dhe një lepur. Qeni lepurin herë e ndukte dhe herë e puthte. Dhe lepuri i gjorë i tha një ditë qenit: "O qen, nëse të kam mik, pse më nduk? Nëse të kam armik pse më puth?...''" Jani Minga, së bashku me një çetë të Semanit, luftoi në luftën e Vlorës së vitit 1920. Ai pati nderin të mbante fjalën e fitores në sheshin “Pavarësia”. Më 1922 mori pjesë në kongresin e arsimtarëve në [[Tirana|Tiranë]]. Ishte përkrah [[Fan Noli|Nolit]] gjatë kryengritjes së qershorit 1924 dhe mbajti fjalën e rastit kur trupat kryengritëse hynë në Tiranë. Vite më vonë iu përkushtua arsimit, si mësues e inspektor dhe kohë më kohë organizonte aktivitete me frymë patriotike, si p.sh. përkujtimin e betejës së Mashkullores dhe figurën e [[Çerçiz Topulli]]t etj. Djali i madh i Jani Mingës ishte Pirua i cili nuk pranoi të ishte anëtar i [[Partia Naziste|Partisë Naziste]] dhe pse u shërbente gjermanëve si përkthyes. E internuan në kampet e shfarosjes në [[Gjermania|Gjermani]] nga nuk u kthye kurrë. Edhe djali tjetër i Janit, Mërkuri pati një fat tragjik. Mërkuri vdiq si pasojë e një rrëzimi nga moli në portin e Vlorës. Atë e gjetën në mëngjes, në gjendje tejet të rëndë shëndetësore dhe e dërguan në spitalin e Janinës. Me gjithë ndërhyrjen dhe terapinë intensive të mjekëve, djali i dytë dhe i fundit i Jani Mingës nuk i mbijetoi dot plagëve të gozhdëve dhe hekurave të ndryshkur. I depresuar prej tragjedisë familjare Jani Minga Vdiq më [[7 maj]] [[1947]]. [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Janinës]] [[Kategoria:Lindje 1872]] [[Kategoria:Vdekje 1947]] [[Kategoria:Atdhetarë shqiptarë]] [[Kategoria:Njerëz nga Fieri]] [[Kategoria:Ortodoksë shqiptarë]] [[Kategoria:Mësues i Popullit]] gy9lzxe4vpufs3rvbe04ltcfz5dtzpw 2468165 2468164 2022-08-11T10:33:14Z Ikranjani 127687 removed [[Category:Njerëz nga Fieri]]; added [[Category:Njerëz nga Myzeqeja]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Jani Minga<br>Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë | image = [[Figura:Jani Minga.jpg|250px]] |Emri = Jani |Mbiemri = Minga |Emri Alt = | occupation = mësues | birth_date = [[1 gusht]] [[1872]] | birth_place = [[Fier]] | death_date = [[7 maj]] [[1947]] | death_place = [[Vlorë]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Jani Minga''' ([[1872]]-[[1947]]) ishte mësues shqiptar, nënshkrues i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]] si përfaqsues i Vlorës. Kishte dy djem.Njëri quhej Mërkur dhe tjetri Pirro == Jetëshkrimi == Lindur në fshatin Shënpjetër të [[Fieri]]t më [[1 gusht]] [[1872]]. I ati, Kostandini, ka qënë mësues i shqipes në manastirin e Apollonisë. E shoqja, Ana rridhte prej familjes Topia të Beratit. Në Berat kreu shkollën fillore, ndërsa të mesmen në shkollën “Koto Hoxhi" në Qestorat. Shkollën e lartë e kreu në Universitetin e Athinës, fakulteti filologjik. Njihte greqishten e vjetër dhe të renë, latinishten, italishten dhe frëngjishten. Pas largimit nga vendlindja, familja Minga vendoset përfundimisht në Vlorë. Jani Minga mori pjesë në të gjitha kongreset arsimore. Ishte nismëtar për krijimin e klubit atdhetar "Labëria" më 1889 dhe i hapjes së shkollës së parë shqipe në Kaninë më 1909, ndërkohë hartonte edhe tekstet shkollore: "Abetare kombëtare shqip përgatitore", "Abetare shqip këndimore", "Gramatikë e gjuhës shqipe", etj. Në korrik 1911 mori pjesë në Kuvendin e Drashovicës, në mbështetje të [[Memorandumi i Greçes|Memorandumit të Gërçës]]. Ndërsa, në vitin 1912 fitoi të drejtën e të dhënit lëndën e historisë dhe gjeografi së, pas një konkursi në [[Janina|Janinë]], të cilin e fitoi. Më [[1912]]-n Minga mori pjesë në Kuvendin Kombëtar që shpalli pavarësinë duke shkruar ''J. Minga''. Atë kohë, me hapjen e shkollës së Vlorës, u emërua drejtor i saj. [[Petro Marko]] shkruan në librin e tij "[[Intervistë me vetveten]]": : ''Më kujtohej një episod i Vlorës para [[Lufta e Vlorës|luftës së Vlorës]], kur pushtuesit italianë e kishin detyruar të mbante një ligjeratë në Sheshin e Flamurit, para popullit, për lidhjet ndërmjet shqiptarëve dhe italianëve. Dhe Jani Minga kishte pranuar. Gjithë populli i Vlorës u habit se si ky Jani Minga, ky antiitalian, do të mbante ligjeratë në Sheshin e Flamurit. Minga, nga ballkoni filloi: :"''Popull div i Vlorës! Siç më njihni, unë jam mësues. Dhe sot dua t'ju jap një mësim të hapur. Na ishte njëherë një shkrimtar i vjetër grek që quhej Ezop. Ky Ezopi ka shkruar fabula për kafshët. Një nga ato fabula është edhe kjo: Na ishte njëherë një qen dhe një lepur. Qeni lepurin herë e ndukte dhe herë e puthte. Dhe lepuri i gjorë i tha një ditë qenit: "O qen, nëse të kam mik, pse më nduk? Nëse të kam armik pse më puth?...''" Jani Minga, së bashku me një çetë të Semanit, luftoi në luftën e Vlorës së vitit 1920. Ai pati nderin të mbante fjalën e fitores në sheshin “Pavarësia”. Më 1922 mori pjesë në kongresin e arsimtarëve në [[Tirana|Tiranë]]. Ishte përkrah [[Fan Noli|Nolit]] gjatë kryengritjes së qershorit 1924 dhe mbajti fjalën e rastit kur trupat kryengritëse hynë në Tiranë. Vite më vonë iu përkushtua arsimit, si mësues e inspektor dhe kohë më kohë organizonte aktivitete me frymë patriotike, si p.sh. përkujtimin e betejës së Mashkullores dhe figurën e [[Çerçiz Topulli]]t etj. Djali i madh i Jani Mingës ishte Pirua i cili nuk pranoi të ishte anëtar i [[Partia Naziste|Partisë Naziste]] dhe pse u shërbente gjermanëve si përkthyes. E internuan në kampet e shfarosjes në [[Gjermania|Gjermani]] nga nuk u kthye kurrë. Edhe djali tjetër i Janit, Mërkuri pati një fat tragjik. Mërkuri vdiq si pasojë e një rrëzimi nga moli në portin e Vlorës. Atë e gjetën në mëngjes, në gjendje tejet të rëndë shëndetësore dhe e dërguan në spitalin e Janinës. Me gjithë ndërhyrjen dhe terapinë intensive të mjekëve, djali i dytë dhe i fundit i Jani Mingës nuk i mbijetoi dot plagëve të gozhdëve dhe hekurave të ndryshkur. I depresuar prej tragjedisë familjare Jani Minga Vdiq më [[7 maj]] [[1947]]. [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Janinës]] [[Kategoria:Lindje 1872]] [[Kategoria:Vdekje 1947]] [[Kategoria:Atdhetarë shqiptarë]] [[Kategoria:Njerëz nga Myzeqeja]] [[Kategoria:Ortodoksë shqiptarë]] [[Kategoria:Mësues i Popullit]] 494plwwa8767d3i77fh2kh4fqvk86vn 0 60565 2468081 2426116 2022-08-10T16:04:03Z InternetArchiveBot 115207 Lidhje të jashtme të shpëtuara: 1 Lidhje të jashtme të etiketuara si të vdekura: 0) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki Në territorin e [[Serbia|Serbisë]] jetojnë disa popuj, sidomos në [[Vojvodina|Vojvodinë]], e cila ka qenë pjesë e Perandorisë Austro-Hungareze dhe në të cilën kanë jetuar hungarezë, austriakë, sllovakë, rumunë, rusë, kroatë, serbë, malazezë, shqiptarë, etj. Në Serbi përveç serbëve që përbëjnë shumicën, jetojnë edhe shqiptarë ([[Lugina e Preshevës]], [[Medvegjë]], [[Beograd]], e qytete tjera), malazez, boshnjakë (në [[Sanxhaku|Sanxhak]] të [[Pazari i Ri|Pazarit të Ri]]), bullgarë, vlleh (Serbia Lindore), romë, etj. * Nga viti 1950 deri në vitin 1987 popullsia e Serbisë është rritur vetëm për 35,6 %, e Vojvodinës për 22,1 %, ndërsa të dhënat për vitin 2002 tregojnë se popullsisë e Serbisë dhe e Vojvodinës ka shënuar zvogëlim. Arsyet janë të shumta, prej luftës e deri tek emigrimi i të rinjve në vendet e zhvilluara. * Popullsia e Serbisë dhe e Vojvodinës prej viteve të 50-ta e deri në fund të dekadës së tetë ka shënuar rritje të vogël absolute e relative. Prej fillimit të viteve të 90-ta e më pas popullsia e Serbisë dhe e Vojvodinës ka shënuar depopullim nga arsyeja e plakjes dhe e migrimit të popullsisë së re. * Serbia dhe Vojvodina dallohen me strukturë heterogjene nacionale, kanë shtim të ulët të popullsisë, pak analfabet, pjesëmarrje relativisht të ulët të popullsisë bujqësore (15-20 %), pjesëmarrje të konsiderueshme të popullsisë urbane (52 %), dendësi të mesme të popullsisë (rreth 100 b/km²). Në serbi dhe në Vojvodinë jetojnë rreth 7,5 milion banorë, në Serbinë e ngushtë 5,5 milion dhe në Vojvodinë rreth 2 milion banorë. Në Serbi 82,9 % të popullsisë e përbëjnë serbët, 3,9 % hungarezët, boshnjakët e myslimanë 2,07 %, romët 1,4 %, malazezët dhe kroatët nga 0,9 %, shqiptarët 0,82 %. (Në Luginën e Preshevës dhe në qytete të Serbisë) dhe të tjerët 7 %. * Në Vojvodinë jetojnë më shum popuj (mbi 20) : serb (65 % në vitin 2002), hungarezë 19 %, jugosllavë 8 %, rreth 3 % kroatë, rreth 2,5 sllovakë, pastaj malazezë, rus, rom, etj. Viteve të fundit lindshmëria është shumë e ulët dhe si shumë shtete të ballkanit edhe Serbia ballafaqohet me emigrimin e popullsisë drejt vendeve me të ardhura më të larta. Banka Botërore vlerëson se edhe 30 vite, do të ketë vetëm 5.8 milion serbë në vend të 7 milion aktual. Qeveria serbe është përpjekur të ndalojë këtë tendencë, duke ofruar ndihmë financiare për familjet e mëdha dhe duke inkurajuar inseminimin artificial. Por deri më tani, nuk ka pasur sukses. == Demografia sipas CIA World Factbook 2010 == '''Serbia''' ka 7 344 847 banor, në botë radhitet në vendin : 97 (vl. qershor 2010) * Struktura Moshore : ** 0-14 vjet : 15,2 % (577.534 meshkuj / femra 541231) ** 15-64 vjet : 68,1 % (2.503.260 meshkuj / femra 2501844) ** 65 vjeç e lart : 16,6 % (500.794 meshkuj / femra 720.184) (vler. 2010) * Mosha mesatare : ** gjithë : 41,1 vite ** mashkull : 39,4 vjet ** femra : 42,9 vjet (2010 vler.) * Shkalla e rritjes së popullsisë : ** -0,469 % (Vler. 2010), në botë radhitet në vendin : 224 * Shkalla e lindjeve : ** Lindje 9,2 / 1000 popullsia (2010 vler.), krahasim vend në botë : 206 * Shkalla e vdekjeve: ** 13,89 vdekje / 1000 popullsisë (korrik 2010 vler.), në botë radhitet në vendin : 19 * Shkalla e migrimit neto : ** 0 emigrant (s) / 1000 popullsia (2010 vler.), në botë radhitet në vendin : 72 * Shkala e urbanizimit : ** popullsisë urbane : 52 % e popullatës së përgjithshme (2008) * Shkalla e urbanizimit : Shkalla e 0,5 % vjetore e ndryshimit (2005-10 vler.) * Struktura gjinore : ** në lindje: 1,065 mashkull (a) / femra ** nën 15 vjeç: 1,07 mashkull (a) / femra ** 15-64 vjet: 1 mashkull (a) / femra ** 65 vjet dhe më lart: 0,7 mashkull (a) / femra * Popullsia gjithë : 0,95 mashkull (a) / femra (vler. 2010) * Shkalla e vdekshmërisë së foshnjeve : ** gjithë : 6,65 vdekje / 1000 lindje të gjalla, në botë radhitet në vendin : 175 ** mashkull: 7,68 vdekje / 1000 lindje të gjalla ** femra: 5,56 vdekje / 1000 lindje të gjalla (vler. 2010) * Jetëgjatësia në lindje : ** Popullsia përgjithë : 74,09 vjet, në botë radhitet në vendin : 101 ** mashkull : 71,26 vjet ** femra : 77,1 vjet (2010 vler.) * Koeficienti i përgjithë i fertilitetit : ** 1,39 fëmijët e lindur / grua (vler. 2010), në botë radhitet në vendin : 200 * HIV / AIDS - Shkalla e rritur Prevalenca : ** 0,1 % (2009 vler.), në botë radhitet në vendin : 160 ** HIV / AIDS - njerëzit që jetojnë me HIV / AIDS : 6400 (2009 vler.), në botë radhitet në vendin : 117 ** HIV / AIDS - Vdekje : më pak se 100 (2009 vler.), në botë radhitet në vendin: 133 * Grupet etnike : ** Serbë 82,9 %, 3,9 % hungarezë, Rome (Egjiptas) 1,4 %, 1,1 % Jugosllavët, boshnjakët 1,8 %, malazez 0,9 %, të tjera 8 % (2002 regjistrimit) * Struktura fetare : ** 85 % ortodokse serbe, katolike 5,5 %, 1,1 % protvler.antë, myslimanë 3,2 %, 2,6 % të papërcaktuar, të tjerë, të panjohur, ose ateist 2,6 % (2002 regjistrimit) * Struktura gjuhësore : ** 88,3 % serbe (zyrtare), 3,8 % hungarezë, boshnjake 1,8 %, Romany (Gypsy) 1,1 %, të tjerë 4,1 %, 0,9 % të panjohur (sipas regjistrimit 2002) ==Statistikat vitale <ref>{{cite web |title=Demographic indicators |url=https://www.stat.gov.rs/en-us/oblasti/stanovnistvo/demografski-indikatori/|language=en}}</ref><ref>{{cite web |title=Demography statistics 1990,Yugoslavia|url=https://publikacije.stat.gov.rs/G1992/pdf/G19924001.pdf}}</ref><ref>{{cite web |title=Publications of Serbia |url=https://publikacije.stat.gov.rs/ |access-date=6 mars 2021 |language= |archive-date=7 mars 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210307044756/http://publikacije.stat.gov.rs/ |url-status=dead }}</ref><ref>{{cite web|url=https://ec.europa.eu/eurostat/data/database|title=Eurostat database}}</ref>== {| class="wikitable sortable" |- ! style="width:40pt;" | ! style="width:60pt;" |Popullsia mesatare ! style="width:60pt;" |Lindjet ! style="width:60pt;" |Vdekjet ! style="width:60pt;" |Ndryshimi natyror ! style="width:60pt;" |Shkalla e lindjes(per 1000) ! style="width:60pt;" |Shkalla e vdekshmërisë<br>(per 1000) ! style="width:60pt;" |Ndryshimi Natyror(per 1000) ! style="width:60pt;" |Shkalla totale e fertilitetit ! style="width:60pt;" |Popullsia femërore fertile(15–49 vjeç) |- |'''1950''' | style="text-align:right;" |5,969,977 | style="text-align:right;" |'''163,297''' | style="text-align:right;" |76,851 | style="text-align:right; color:green;" |'''86,446''' | style="text-align:right;" |'''27.4''' | style="text-align:right;" |12.9 | style="text-align:right; color:green;" |'''14.5''' | style="text-align:right; color:blue;" |'''3.11''' | style="text-align:right;" |1,667,489 |- |'''1951''' | style="text-align:right;" |6,045,982 | style="text-align:right;" |'''145,197''' | style="text-align:right;" |80,034 | style="text-align:right; color:green;" |'''65,163''' | style="text-align:right;" |'''24.0''' | style="text-align:right;" |13.2 | style="text-align:right; color:green;" |'''10.8''' | style="text-align:right; color:blue;" |'''2.70''' | style="text-align:right;" |1,679,515 |- |'''1952''' | style="text-align:right;" |6,106,976 | style="text-align:right;" |'''161,306''' | style="text-align:right;" |67,870 | style="text-align:right; color:green;" |'''93,436''' | style="text-align:right;" |'''26.4''' | style="text-align:right;" |11.1 | style="text-align:right; color:green;" |'''15.3''' | style="text-align:right; color:blue;" |'''2.94''' | style="text-align:right;" |1,691,530 |- |'''1953''' | style="text-align:right;" |6,186,015 | style="text-align:right;" |'''151,672''' | style="text-align:right;" |68,168 | style="text-align:right; color:green;" |'''83,504''' | style="text-align:right;" |'''24.5''' | style="text-align:right;" |11.0 | style="text-align:right; color:green;" |'''13.5''' | style="text-align:right; color:blue;" |'''2.69''' | style="text-align:right;" |1,703,548 |- |'''1954''' | style="text-align:right;" |6,271,014 | style="text-align:right;" |'''152,569''' | style="text-align:right;" |62,610 | style="text-align:right; color:green;" |'''89,959''' | style="text-align:right;" |'''24.3''' | style="text-align:right;" |10.0 | style="text-align:right; color:green;" |'''14.3''' | style="text-align:right; color:blue;" |'''2.66''' | style="text-align:right;" |1,714,614 |- |'''1955''' | style="text-align:right;" |6,369,436 | style="text-align:right;" |'''140,396''' | style="text-align:right;" |65,179 | style="text-align:right; color:green;" |'''75,217''' | style="text-align:right;" |'''22.0''' | style="text-align:right;" |10.2 | style="text-align:right; color:green;" |'''11.8''' | style="text-align:right; color:blue;" |'''2.42''' | style="text-align:right;" |1,725,685 |- |'''1956''' | style="text-align:right;" |6,422,999 | style="text-align:right;" |'''132,078''' | style="text-align:right;" |67,105 | style="text-align:right; color:green;" |'''64,973''' | style="text-align:right;" |'''20.6''' | style="text-align:right;" |10.4 | style="text-align:right; color:green;" |'''10.1''' | style="text-align:right; color:blue;" |'''2.26''' | style="text-align:right;" |1,736,751 |- |'''1957''' | style="text-align:right;" |6,481,984 | style="text-align:right;" |'''118,535''' | style="text-align:right;" |61,885 | style="text-align:right; color:green;" |'''56,650''' | style="text-align:right;" |'''18.3''' | style="text-align:right;" |9.5 | style="text-align:right; color:green;" |'''8.7''' | style="text-align:right;" |'''2.03''' | style="text-align:right;" |1,739,485 |- |'''1958''' | style="text-align:right;" |6,535,020 | style="text-align:right;" |'''118,425''' | style="text-align:right;" |55,564 | style="text-align:right; color:green;" |'''62,861''' | style="text-align:right;" |'''18.1''' | style="text-align:right;" |8.5 | style="text-align:right; color:green;" |'''9.6''' | style="text-align:right;" |'''2.05''' | style="text-align:right;" |1,742,115 |- |'''1959''' | style="text-align:right;" |6,587,014 | style="text-align:right;" |'''114,872''' | style="text-align:right;" |60,850 | style="text-align:right; color:green;" |'''54,022''' | style="text-align:right;" |'''17.4''' | style="text-align:right;" |9.2 | style="text-align:right; color:green;" |'''8.2''' | style="text-align:right;" |'''2.02''' | style="text-align:right;" |1,739,287 |- |'''1960''' | style="text-align:right;" |6,638,992 | style="text-align:right;" |'''119,298''' | style="text-align:right;" |61,872 | style="text-align:right; color:green;" |'''57,426''' | style="text-align:right;" |'''18.0''' | style="text-align:right;" |9.3 | style="text-align:right; color:green;" |'''8.6''' | style="text-align:right; color:blue;" |'''2.12''' | style="text-align:right;" |1,733,296 |- |'''1961''' | style="text-align:right;" |6,689,077 | style="text-align:right;" |'''115,222''' | style="text-align:right;" |57,990 | style="text-align:right; color:green;" |'''57,232''' | style="text-align:right;" |'''17.2''' | style="text-align:right;" |8.7 | style="text-align:right; color:green;" |'''8.6''' | style="text-align:right;" |'''2.08''' | style="text-align:right;" |1,727,303 |- |'''1962''' | style="text-align:right;" |6,740,264 | style="text-align:right;" |'''110,008''' | style="text-align:right;" |62,830 | style="text-align:right; color:green;" |'''47,178''' | style="text-align:right;" |'''16.3''' | style="text-align:right;" |9.3 | style="text-align:right; color:green;" |'''7.0''' | style="text-align:right;" |'''2.03''' | style="text-align:right;" |1,735,235 |- |'''1963''' | style="text-align:right;" |6,787,950 | style="text-align:right;" |'''108,324''' | style="text-align:right;" |57,778 | style="text-align:right; color:green;" |'''50,546''' | style="text-align:right;" |'''16.0''' | style="text-align:right;" |8.5 | style="text-align:right; color:green;" |'''7.4''' | style="text-align:right;" |'''2.02''' | style="text-align:right;" |1,750,899 |- |'''1964''' | style="text-align:right;" |6,832,855 | style="text-align:right;" |'''103,847''' | style="text-align:right;" |62,100 | style="text-align:right; color:green;" |'''41,747''' | style="text-align:right;" |'''15.2''' | style="text-align:right;" |9.1 | style="text-align:right; color:green;" |'''6.1''' | style="text-align:right;" |'''1.96''' | style="text-align:right;" |1,769,796 |- |'''1965''' | style="text-align:right;" |6,876,624 | style="text-align:right;" |'''106,699''' | style="text-align:right;" |58,856 | style="text-align:right; color:green;" |'''47,843''' | style="text-align:right;" |'''15.5''' | style="text-align:right;" |8.6 | style="text-align:right; color:green;" |'''7.0''' | style="text-align:right;" |'''2.02''' | style="text-align:right;" |1,807,362 |- |'''1966''' | style="text-align:right;" |6,927,969 | style="text-align:right;" |'''103,775''' | style="text-align:right;" |55,471 | style="text-align:right; color:green;" |'''48,304''' | style="text-align:right;" |'''15.0''' | style="text-align:right;" |8.0 | style="text-align:right; color:green;" |'''7.0''' | style="text-align:right;" |'''1.98''' | style="text-align:right;" |1,843,693 |- |'''1967''' | style="text-align:right;" |6,966,522 | style="text-align:right;" |'''103,491''' | style="text-align:right;" |62,915 | style="text-align:right; color:green;" |'''40,576''' | style="text-align:right;" |'''14.9''' | style="text-align:right;" |9.0 | style="text-align:right; color:green;" |'''5.8''' | style="text-align:right;" |'''1.96''' | style="text-align:right;" |1,887,344 |- |'''1968''' | style="text-align:right;" |7,007,586 | style="text-align:right;" |'''103,621''' | style="text-align:right;" |60,932 | style="text-align:right; color:green;" |'''42,689''' | style="text-align:right;" |'''14.8''' | style="text-align:right;" |8.7 | style="text-align:right; color:green;" |'''6.1''' | style="text-align:right;" |'''1.95''' | style="text-align:right;" |1,945,878 |- |'''1969''' | style="text-align:right;" |7,123,249 | style="text-align:right;" |'''105,478''' | style="text-align:right;" |68,152 | style="text-align:right; color:green;" |'''37,326''' | style="text-align:right;" |'''14.8''' | style="text-align:right;" |9.6 | style="text-align:right; color:green;" |'''5.2''' | style="text-align:right;" |'''1.93''' | style="text-align:right;" |1,972,004 |- |'''1970''' | style="text-align:right;" |7,164,993 | style="text-align:right;" |'''102,453''' | style="text-align:right;" |67,211 | style="text-align:right; color:green;" |'''35,242''' | style="text-align:right;" |'''14.3''' | style="text-align:right;" |9.4 | style="text-align:right; color:green;" |'''4.9''' | style="text-align:right;" |'''1.81''' | style="text-align:right;" |2,012,702 |- |'''1971''' | style="text-align:right;" |7,211,716 | style="text-align:right;" |'''104,070''' | style="text-align:right;" |65,872 | style="text-align:right; color:green;" |'''38,198''' | style="text-align:right;" |'''14.4''' | style="text-align:right;" |9.1 | style="text-align:right; color:green;" |'''5.3''' | style="text-align:right;" |'''1.83''' | style="text-align:right;" |2,020,324 |- |'''1972''' | style="text-align:right;" |7,267,030 | style="text-align:right;" |'''106,859''' | style="text-align:right;" |70,822 | style="text-align:right; color:green;" |'''36,037''' | style="text-align:right;" |'''14.7''' | style="text-align:right;" |9.7 | style="text-align:right; color:green;" |'''5.0''' | style="text-align:right;" |'''1.83''' | style="text-align:right;" |2,019,717 |- |'''1973''' | style="text-align:right;" |7,322,344 | style="text-align:right;" |'''108,361''' | style="text-align:right;" |67,152 | style="text-align:right; color:green;" |'''41,209''' | style="text-align:right;" |'''14.8''' | style="text-align:right;" |9.2 | style="text-align:right; color:green;" |'''5.6''' | style="text-align:right;" |'''1.84''' | style="text-align:right;" |2,036,056 |- |'''1974''' | style="text-align:right;" |7,377,659 | style="text-align:right;" |'''110,458''' | style="text-align:right;" |66,457 | style="text-align:right; color:green;" |'''44,001''' | style="text-align:right;" |'''15.0''' | style="text-align:right;" |9.0 | style="text-align:right; color:green;" |'''6.0''' | style="text-align:right;" |'''1.86''' | style="text-align:right;" |2,020,513 |- |'''1975''' | style="text-align:right;" |7,432,973 | style="text-align:right;" |'''112,945''' | style="text-align:right;" |69,590 | style="text-align:right; color:green;" |'''43,355''' | style="text-align:right;" |'''15.2''' | style="text-align:right;" |9.4 | style="text-align:right; color:green;" |'''5.8''' | style="text-align:right;" |'''1.88''' | style="text-align:right;" |2,010,021 |- |'''1976''' | style="text-align:right;" |7,488,287 | style="text-align:right;" |'''114,035''' | style="text-align:right;" |68,565 | style="text-align:right; color:green;" |'''45,470''' | style="text-align:right;" |'''15.2''' | style="text-align:right;" |9.2 | style="text-align:right; color:green;" |'''6.1''' | style="text-align:right;" |'''1.89''' | style="text-align:right;" |2,002,713 |- |'''1977''' | style="text-align:right;" |7,543,601 | style="text-align:right;" |'''111,510''' | style="text-align:right;" |68,924 | style="text-align:right; color:green;" |'''42,586''' | style="text-align:right;" |'''14.8''' | style="text-align:right;" |9.1 | style="text-align:right; color:green;" |'''5.6''' | style="text-align:right;" |'''1.86''' | style="text-align:right;" |1,994,191 |- |'''1978''' | style="text-align:right;" |7,598,916 | style="text-align:right;" |'''110,622''' | style="text-align:right;" |71,986 | style="text-align:right; color:green;" |'''38,636''' | style="text-align:right;" |'''14.6''' | style="text-align:right;" |9.5 | style="text-align:right; color:green;" |'''5.1''' | style="text-align:right;" |'''1.86''' | style="text-align:right;" |1,974,022 |- |'''1979''' | style="text-align:right;" |7,654,230 | style="text-align:right;" |'''109,953''' | style="text-align:right;" |72,306 | style="text-align:right; color:green;" |'''37,647''' | style="text-align:right;" |'''14.4''' | style="text-align:right;" |9.4 | style="text-align:right; color:green;" |'''4.9''' | style="text-align:right;" |'''1.87''' | style="text-align:right;" |1,986,006 |- |'''1980''' | style="text-align:right;" |7,709,544 | style="text-align:right;" |'''109,597''' | style="text-align:right;" |76,180 | style="text-align:right; color:green;" |'''33,417''' | style="text-align:right;" |'''14.2''' | style="text-align:right;" |9.9 | style="text-align:right; color:green;" |'''4.3''' | style="text-align:right;" |'''1.86''' | style="text-align:right;" |1,997,988 |- |'''1981''' | style="text-align:right;" |7,736,787 | style="text-align:right;" |'''103,407''' | style="text-align:right;" |78,086 | style="text-align:right; color:green;" |'''25,321''' | style="text-align:right;" |'''13.4''' | style="text-align:right;" |10.1 | style="text-align:right; color:green;" |'''3.3''' | style="text-align:right;" |'''1.76''' | style="text-align:right;" |1,977,061 |- |'''1982''' | style="text-align:right;" |7,763,335 | style="text-align:right;" |'''106,575''' | style="text-align:right;" |78,473 | style="text-align:right; color:green;" |'''28,102''' | style="text-align:right;" |'''13.7''' | style="text-align:right;" |10.1 | style="text-align:right; color:green;" |'''3.6''' | style="text-align:right;" |'''1.84''' | style="text-align:right;" |1,947,609 |- |'''1983''' | style="text-align:right;" |7,788,100 | style="text-align:right;" |'''108,003''' | style="text-align:right;" |83,506 | style="text-align:right; color:green;" |'''24,497''' | style="text-align:right;" |'''13.9''' | style="text-align:right;" |10.7 | style="text-align:right; color:green;" |'''3.1''' | style="text-align:right;" |'''1.89''' | style="text-align:right;" |1,914,434 |- |'''1984''' | style="text-align:right;" |7,813,549 | style="text-align:right;" |'''107,036''' | style="text-align:right;" |82,742 | style="text-align:right; color:green;" |'''24,294''' | style="text-align:right;" |'''13.7''' | style="text-align:right;" |10.6 | style="text-align:right; color:green;" |'''3.1''' | style="text-align:right;" |'''1.90''' | style="text-align:right;" |1,921,422 |- |'''1985''' | style="text-align:right;" |7,835,902 | style="text-align:right;" |'''101,938''' | style="text-align:right;" |81,836 | style="text-align:right; color:green;" |'''20,102''' | style="text-align:right;" |'''13.0''' | style="text-align:right;" |10.4 | style="text-align:right; color:green;" |'''2.6''' | style="text-align:right;" |'''1.84''' | style="text-align:right;" |1,920,627 |- |'''1986''' | style="text-align:right;" |7,853,824 | style="text-align:right;" |'''99,419''' | style="text-align:right;" |83,977 | style="text-align:right; color:green;" |'''15,442''' | style="text-align:right;" |'''12.7''' | style="text-align:right;" |10.7 | style="text-align:right; color:green;" |'''2.0''' | style="text-align:right;" |'''1.82''' | style="text-align:right;" |1,911,361 |- |'''1987''' | style="text-align:right;" |7,868,027 | style="text-align:right;" |'''98,279''' | style="text-align:right;" |83,426 | style="text-align:right; color:green;" |'''14,853''' | style="text-align:right;" |'''12.5''' | style="text-align:right;" |10.6 | style="text-align:right; color:green;" |'''1.9''' | style="text-align:right;" |'''1.82''' | style="text-align:right;" |1,919,612 |- |'''1988''' | style="text-align:right;" |7,884,218 | style="text-align:right;" |'''97,471''' | style="text-align:right;" |83,616 | style="text-align:right; color:green;" |'''13,855''' | style="text-align:right;" |'''12.4''' | style="text-align:right;" |10.6 | style="text-align:right; color:green;" |'''1.8''' | style="text-align:right;" |'''1.82''' | style="text-align:right;" |1,899,146 |- |'''1989''' | style="text-align:right;" |7,893,787 | style="text-align:right;" |'''91,270''' | style="text-align:right;" |85,256 | style="text-align:right; color:green;" |'''6,014''' | style="text-align:right;" |'''11.6''' | style="text-align:right;" |10.8 | style="text-align:right; color:green;" |'''0.8''' | style="text-align:right;" |'''1.72''' | style="text-align:right;" |1,895,541 |- |'''1990''' | style="text-align:right;" |7,897,937 | style="text-align:right;" |'''90,467''' | style="text-align:right;" |85,515 | style="text-align:right; color:green;" |'''4,952''' | style="text-align:right;" |'''11.5''' | style="text-align:right;" |10.8 | style="text-align:right; color:green;" |'''0.6''' | style="text-align:right;" |'''1.72''' | style="text-align:right;" |1,899,883 |- |'''1991''' | style="text-align:right;" |7,824,589 | style="text-align:right;" |'''90,378''' | style="text-align:right;" |89,072 | style="text-align:right; color:green;" |'''1,306''' | style="text-align:right;" |'''11.6''' | style="text-align:right;" |11.4 | style="text-align:right; color:green;" |'''0.2''' | style="text-align:right;" |'''1.82''' | style="text-align:right;" |1,813,520 |- |'''1992''' | style="text-align:right;" |7,787,897 | style="text-align:right;" |'''86,877''' | style="text-align:right;" |93,475 | style="text-align:right; color:red;" |'''-6,598''' | style="text-align:right;" |'''11.2''' | style="text-align:right;" |12.0 | style="text-align:right; color:red;" |'''-0.8''' | style="text-align:right;" |'''1.76''' | style="text-align:right;" |1,821,688 |- |'''1993''' | style="text-align:right;" |7,751,205 | style="text-align:right;" |'''87,931''' | style="text-align:right;" |95,121 | style="text-align:right; color:red;" |'''-7,190''' | style="text-align:right;" |'''11.3''' | style="text-align:right;" |12.3 | style="text-align:right; color:red;" |'''-0.9''' | style="text-align:right;" |'''1.78''' | style="text-align:right;" |1,833,456 |- |'''1994''' | style="text-align:right;" |7,714,513 | style="text-align:right;" |'''85,292''' | style="text-align:right;" |93,011 | style="text-align:right; color:red;" |'''-7,719''' | style="text-align:right;" |'''11.1''' | style="text-align:right;" |12.1 | style="text-align:right; color:red;" |'''-1.0''' | style="text-align:right;" |'''1.72''' | style="text-align:right;" |1,846,610 |- |'''1995''' | style="text-align:right;" |7,677,821 | style="text-align:right;" |'''86,236''' | style="text-align:right;" |93,933 | style="text-align:right; color:red;" |'''-7,697''' | style="text-align:right;" |'''11.2''' | style="text-align:right;" |12.2 | style="text-align:right; color:red;" |'''-1.0''' | style="text-align:right;" |'''1.74''' | style="text-align:right;" |1,860,970 |- |'''1996''' | style="text-align:right;" |7,641,129 | style="text-align:right;" |'''82,548''' | style="text-align:right;" |98,370 | style="text-align:right; color:red;" |'''-15,822''' | style="text-align:right;" |'''10.8''' | style="text-align:right;" |12.9 | style="text-align:right; color:red;" |'''-2.1''' | style="text-align:right;" |'''1.66''' | style="text-align:right;" |1,868,882 |- |'''1997''' | style="text-align:right;" |7,604,437 | style="text-align:right;" |'''79,716''' | style="text-align:right;" |98,068 | style="text-align:right; color:red;" |'''-18,352''' | style="text-align:right;" |'''10.5''' | style="text-align:right;" |12.9 | style="text-align:right; color:red;" |'''-2.4''' | style="text-align:right;" |'''1.61''' | style="text-align:right;" |1,864,628 |- |'''1998''' | style="text-align:right;" |7,567,745 | style="text-align:right;" |'''76,330''' | style="text-align:right;" |99,376 | style="text-align:right; color:red;" |'''-23,046''' | style="text-align:right;" |'''10.1''' | style="text-align:right;" |13.1 | style="text-align:right; color:red;" |'''-3.0''' | style="text-align:right;" |'''1.54''' | style="text-align:right;" |1,855,228 |- |'''1999''' | style="text-align:right;" |7,540,401 | style="text-align:right;" |'''72,222''' | style="text-align:right;" |101,444 | style="text-align:right; color:red;" |'''-29,222''' | style="text-align:right;" |'''9.6''' | style="text-align:right;" |13.5 | style="text-align:right; color:red;" |'''-3.9''' | style="text-align:right;" |'''1.46''' | style="text-align:right;" |1,844,875 |- |'''2000''' | style="text-align:right;" |7,516,346 | style="text-align:right;" |'''73,764''' | style="text-align:right;" |104,042 | style="text-align:right; color:red;" |'''-30,278''' | style="text-align:right;" |'''9.8''' | style="text-align:right;" |13.8 | style="text-align:right; color:red;" |'''-4.0''' | style="text-align:right;" |'''1.48''' | style="text-align:right;" |1,831,994 |- |'''2001''' | style="text-align:right;" |7,503,433 | style="text-align:right;" |'''78,435''' | style="text-align:right;" |99,008 | style="text-align:right; color:red;" |'''-20,573''' | style="text-align:right;" |'''10.5''' | style="text-align:right;" |13.2 | style="text-align:right; color:red;" |'''-2.7''' | style="text-align:right;" |'''1.58''' | style="text-align:right;" |1,821,493 |- |'''2002''' | style="text-align:right;" |7,500,031 | style="text-align:right;" |'''78,101''' | style="text-align:right;" |102,785 | style="text-align:right; color:red;" |'''-24,684''' | style="text-align:right;" |'''10.4''' | style="text-align:right;" |13.7 | style="text-align:right; color:red;" |'''-3.3''' | style="text-align:right;" |'''1.57''' | style="text-align:right;" |1,810,526 |- |'''2003''' | style="text-align:right;" |7,480,591 | style="text-align:right;" |'''79,025''' | style="text-align:right;" |103,946 | style="text-align:right; color:red;" |'''-24,921''' | style="text-align:right;" |'''10.6''' | style="text-align:right;" |13.9 | style="text-align:right; color:red;" |'''-3.3''' | style="text-align:right;" |'''1.59''' | style="text-align:right;" |1,789,668 |- |'''2004'''<ref>{{cite web|url=https://publikacije.stat.gov.rs/G2007/Pdf/G20074001.pdf|title=Demographic statistics 2004}}</ref> | style="text-align:right;" |7,463,157 | style="text-align:right;" |'''78,186''' | style="text-align:right;" |104,320 | style="text-align:right; color:red;" |'''-26,134''' | style="text-align:right;" |'''10.5''' | style="text-align:right;" |14.0 | style="text-align:right; color:red;" |'''-3.5''' | style="text-align:right;" |'''1.57''' | style="text-align:right;" |1,770,053 |- |'''2005''' | style="text-align:right;" |7,440,769 | style="text-align:right;" |'''72,180''' | style="text-align:right;" |106,771 | style="text-align:right; color:red;" |'''-34,591''' | style="text-align:right;" |'''9.7''' | style="text-align:right;" |14.3 | style="text-align:right; color:red;" |'''-4.6''' | style="text-align:right;" |'''1.45''' | style="text-align:right;" |1,750,845 |- |'''2006''' | style="text-align:right;" |7,411,569 | style="text-align:right;" |'''70,997''' | style="text-align:right;" |102,884 | style="text-align:right; color:red;" |'''-31,887''' | style="text-align:right;" |'''9.6''' | style="text-align:right;" |13.9 | style="text-align:right; color:red;" |'''-4.3''' | style="text-align:right;" |'''1.43''' | style="text-align:right;" |1,733,316 |- |'''2007''' | style="text-align:right;" |7,381,579 | style="text-align:right;" |'''68,102''' | style="text-align:right;" |102,805 | style="text-align:right; color:red;" |'''-34,703''' | style="text-align:right;" |'''9.2''' | style="text-align:right;" |13.9 | style="text-align:right; color:red;" |'''-4.7''' | style="text-align:right; color:red;" |'''1.38''' | style="text-align:right;" |1,718,428 |- |'''2008''' | style="text-align:right;" |7,350,222 | style="text-align:right;" |'''69,083''' | style="text-align:right;" |102,711 | style="text-align:right; color:red;" |'''-33,628''' | style="text-align:right;" |'''9.4''' | style="text-align:right;" |14.0 | style="text-align:right; color:red;" |'''-4.6''' | style="text-align:right;" |'''1.41''' | style="text-align:right;" |1,704,735 |- |'''2009''' | style="text-align:right;" |7,320,807 | style="text-align:right;" |'''70,299''' | style="text-align:right;" |104,000 | style="text-align:right; color:red;" |'''-33,701''' | style="text-align:right;" |'''9.6''' | style="text-align:right;" |14.2 | style="text-align:right; color:red;" |'''-4.6''' | style="text-align:right;" |'''1.44''' | style="text-align:right;" |1,691,363 |- |'''2010'''<ref>{{cite web|url=https://publikacije.stat.gov.rs/G2011/Pdf/G20114003.pdf|title=Demographic Yearbook in the Republic of Serbia, 2010}}</ref> | style="text-align:right;" |7,291,436 | style="text-align:right;" |'''68,304''' | style="text-align:right;" |103,211 | style="text-align:right; color:red;" |'''-34,907''' | style="text-align:right;" |'''9.4''' | style="text-align:right;" |14.2 | style="text-align:right; color:red;" |'''-4.8''' | style="text-align:right;" |'''1.41''' | style="text-align:right;" |1,677,562 |- |'''2011''' | style="text-align:right;" |7,236,519 | style="text-align:right;" |'''65,598''' | style="text-align:right;" |102,935 | style="text-align:right; color:red;" |'''-37,337''' | style="text-align:right;" |'''9.1''' | style="text-align:right;" |14.2 | style="text-align:right; color:red;" |'''-5.2''' | style="text-align:right;" |'''1.40''' | style="text-align:right;" |1,632,708 |- |'''2012''' | style="text-align:right;" |7,201,497 | style="text-align:right;" |'''67,257''' | style="text-align:right;" |102,400 | style="text-align:right; color:red;" |'''-35,143''' | style="text-align:right;" |'''9.3''' | style="text-align:right;" |14.2 | style="text-align:right; color:red;" |'''-4.9''' | style="text-align:right;" |'''1.45''' | style="text-align:right;" |1,615,898 |- |'''2013''' | style="text-align:right;" |7,166,552 | style="text-align:right;" |'''65,554''' | style="text-align:right;" |100,300 | style="text-align:right; color:red;" |'''-34,746''' | style="text-align:right;" |'''9.1''' | style="text-align:right;" |14.0 | style="text-align:right; color:red;" |'''-4.8''' | style="text-align:right;" |'''1.43''' | style="text-align:right;" |1,599,129 |- |'''2014''' | style="text-align:right;" |7,131,787 | style="text-align:right;" |'''66,461''' | style="text-align:right;" |101,247 | style="text-align:right; color:red;" |'''-34,786''' | style="text-align:right;" |'''9.3''' | style="text-align:right;" |14.2 | style="text-align:right; color:red;" |'''-4.9''' | style="text-align:right;" |'''1.47''' | style="text-align:right;" |1,582,643 |- |'''2015''' | style="text-align:right;" |7,095,383 | style="text-align:right;" |'''65,657''' | style="text-align:right;" |103,678 | style="text-align:right; color:red;" |'''-38,021''' | style="text-align:right;" |'''9.3''' | style="text-align:right;" |14.6 | style="text-align:right; color:red;" |'''-5.4''' | style="text-align:right;" |'''1.46''' | style="text-align:right;" |1,566,064 |- |'''2016''' | style="text-align:right;" |7,058,322 | style="text-align:right;" |'''64,734''' | style="text-align:right;" |100,834 | style="text-align:right; color:red;" |'''-36,100''' | style="text-align:right;" |'''9.2''' | style="text-align:right;" |14.3 | style="text-align:right; color:red;" |'''-5.1''' | style="text-align:right;" |'''1.46''' | style="text-align:right;" |1,550,651 |- |'''2017''' | style="text-align:right;" |7,020,858 | style="text-align:right;" |'''64,894''' | style="text-align:right;" |103,722 | style="text-align:right; color:red;" |'''-38,828''' | style="text-align:right;" |'''9.2''' | style="text-align:right;" |14.8 | style="text-align:right; color:red;" |'''-5.5''' | style="text-align:right;" |'''1.48''' | style="text-align:right;" |1,537,044 |- |'''2018<ref>{{cite web|url=https://publikacije.stat.gov.rs/G2019/Pdf/G201914016.pdf|title=Demographic Yearbook 2018}}</ref>''' | style="text-align:right;" |6,982,604 | style="text-align:right;" |'''63,975''' | style="text-align:right;" |101,655 | style="text-align:right; color:red;" |'''-37,680''' | style="text-align:right;" |'''9.2''' | style="text-align:right;" |14.6 | style="text-align:right; color:red;" |'''-5.4''' | style="text-align:right;" |'''1.48''' | style="text-align:right;" |1,523,675 |- |'''2019'''<ref>{{cite web|url=https://publikacije.stat.gov.rs/G2020/PdfE/G20201173.pdf|title=Vital events, 2019}}</ref><ref>{{cite web|url=https://publikacije.stat.gov.rs/G2020/PdfE/G20201172.pdf|title=Estimates of population, 2019}}</ref> | style="text-align:right;" |6,945,235 | style="text-align:right;" |'''64,399''' | style="text-align:right;" |101,458 | style="text-align:right; color:red;" |'''-37,059''' | style="text-align:right;" |'''9.3''' | style="text-align:right;" |14.6 | style="text-align:right; color:red;" |'''-5.3''' | style="text-align:right;" |'''1.52''' | style="text-align:right;" |'''1,510,363''' |- |'''2020p'''<ref>{{cite web|url=https://publikacije.stat.gov.rs/G2021/PdfE/G20211017.pdf|title=Live births and deaths, January–December 2020 – Preliminary data}}</ref> | style="text-align:right;" | | style="text-align:right;" |'''61,693''' | style="text-align:right;" |'''114,954''' | style="text-align:right; color:red;" |'''-53,261''' | style="text-align:right;" | | style="text-align:right;" | | style="text-align:right; color:red;" | | style="text-align:right;" | | style="text-align:right;" | |- ! style="width:40pt;" | ! style="width:60pt;" |Popullsia mesatare ! style="width:60pt;" |Lindjet ! style="width:60pt;" |Vdekjet ! style="width:60pt;" |Ndryshimi natyror ! style="width:60pt;" |Shkalla e lindjes(per 1000) ! style="width:60pt;" |Shkalla e vdekshmërisë<br>(per 1000) ! style="width:60pt;" |Ndryshimi natyror (per 1000) ! style="width:60pt;" |Shkalla totale e fertilitetit ! style="width:60pt;" |Popullsia femërore fertile(15–49 vjeç) |- !'''Totali 1950-2018''' ! !6,760,974 !5,681,634 ! style="color:green;" |1,079,340 !934.3 !785.1 ! style="color:green;" |149.1 ! ! |- !'''Mesatarja 1950-2018''' !7,236,775 !97,985 !82,343 ! style="color:green;" |15,643 !13.5 !11.4 ! style="color:green;" |2.2 ! 1.86 !1,813,209 |} <gallery> File:Serbia ethnic 6 8 century.png| File:RizMap22.jpg|1867 File:RizMap23.jpg|1868 File:Ernst-Ravenstein-Balkans-Ethnic-Map-1880.jpg|1880 File:Serbia ethnic02.png|2002 File:Census 2002 Serbia, ethnic map (by localities).png|2002 File:Census 2002 Serbia, ethnic map (by municipalities).png|2002 </gallery> == Referime == * https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ri.html {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20181224211224/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ri.html |language=en|date=24 dhjetor 2018 }} {{reflist}} {{Evropa-demo}} {{RS-gjeo-cung}} [[Kategoria:Serbi]] [[Kategoria:Demografia e shteteve]] [[Kategoria:Demografia e Evropës|Serbi]] 45tpcmn35lrfs1tybfsbc9zic4vwwm9 0 63976 2468137 2464458 2022-08-11T10:24:02Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Janinës]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name=Ferid bej Vokopola | image=Ferit Vokopola.jpg | image_size=230px | office=Ministër i Bujqësisë (pas 11 maj 1928, dhe Pyjeve) | term_start=24 tetor, 1927 | term_end=20 qershor, 1928 | predecessor=[[Musa Juka]] | successor=Musa Juka | birth_date=[[18 gusht]] [[1887]] | birth_place=[[Vokopola|Vokopolë]], [[Perandoria Osmane]] | death_date=[[28 Qershor|28 qershor]] [[1969]] | death_place=[[Durrës]], [[Republika Popullore e Shqipërisë]] | nationality=Shqiptar | profession= | spouse= | children= | office2= zëvendësisht ministër i Punëve Botore | term_start2=24 tetor, 1927 | term_end2=16 nëntor 1927 | predecessor2=Musa Juka | successor2=[[Hilë Mosi]]}} '''Ferid Vokopola''' ose '''Ferit [[bej]] Vokopola '''([[Vokopola|Vokopolë]], [[18 gusht]] [[1887]] - [[Durrësi|Durrës]], [[28 Qershor|28 qershor]] [[1969]]) ka qenë sheh i [[tarikati]]t [[Ryfai]]i dhe firmëtari më i ri i [[Akti i Pavarësisë|Aktit të Pavarësisë]], organizator i [[Kongresi i Lushnjes|Kongresit të Lushnjes]], ndër themeluesit e [[Medreseja (Tiranë)|Medresesë së Tiranës]], ndër autorët më përfaqësues të [[Sufizmi|mistikës]] [[islam]]e në Shqipëri pas [[Naim Frashëri]]t, publicist dhe përkthyes. Njohës i madh i tri gjuhëve kulturore (elsine-i selase) dhe i kulturës islame, dëshmi e të cilave janë punimet që ka lënë në dorëshkrim mbi historinë dhe botën shpirtërore të tarikateve të përhapura në Shqipëri. Ka përkthyer dhe botuar po ashtu pjesë të [[Kurani]]t në gjuhën shqipe.<ref>{{Cite journal|last=Frashëri|first=Kristo|author-link=Kristo Frashëri|date=2006|title=Sulejman Naibi dhe odisea e Divanit të tij|journal=Studime Filologjike|language=sq|issue=3-4|pages=65}}</ref> == Biografia == U lind në Vokopolë, më 18 gusht 1887, i biri i Mustafa bej Vokopolës. Më pas familja u zhvendos në lagjen "Murat Çelebi" të [[Berati]]t,<ref>{{Cite web|url=http://www.lajmishqip.com/?p=21829|title=Ferid Vokopola: Shqipëria asht e jona, e shqiptarëve|last=Shehu|first=Eugen|website=lajmishqip.com|date=2012|language=sq}}</ref> ku i ati ishte mytesarif në fillimshekullin XX.<ref>{{Cite web|url=https://books.google.al/books?id=1o06AQAAMAAJ&q=mustafa+vokopola&dq=mustafa+vokopola&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwio462jurjcAhVKyaYKHaCmAWkQ6AEIUzAH|title=Das Sandschak Berat in Albanien|publisher=Kraus Reprint|date=1976|last=Patsch|first=Carl|page=101|language=de}}</ref> Më 1906 mbaroi gjimnazin e Beratit dhe studioi në [[Universiteti i Stambollit|Universitetin]] e [[Stambolli]]t për drejtësi dhe ekonomi, ku pas 1908 bashkëpunoi me gazetat "Zgjimi" dhe "Bashkimi i Kombit". Më 1910 u emërua kryesekretar i zyrës së pasurisë të shtetit në Bishanak të [[Fieri]]t.<ref name=":0">{{Cite book|title=[[Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet]]|last=Dervishi|first=Kastriot|publisher=55|year=2012|isbn=9789994356225|location=Tiranë|pages=246|language=sq}}</ref> Më 1914 rebelët e Kryengritjes së Shqipërisë së Mesme kur shkuan në Berat, i dogjën shtëpinë Vokopolajve duke qenë se i ati ishte pjesë e parisë së qytetit.<ref name=":02">{{Cite book|title=Kujtime, nga fundi i sundimit osman në Luftën e Vlorës|last=Vlora|first=Syrja bej|authorlink=Syrja bej Vlora|publisher=Iceberg|year=2013|origyear=1921-1925|isbn=978-9928-4140-4-5|location=Tiranë|pages=67, 114=|translator=[[Ali Asllani]]|language=sq}}</ref> Më 1912 mori pjesë në [[Kuvendi i Vlorës|Kuvendin e Vlorës]], ku dhe firmosi në deklaratën e Shpalljes së Pavarësisë me siglën "''M. Ferit Vokopola''".<ref>{{Cite book|title=Dokumente historike 1912-1918|last=Nosi|first=Lef|authorlink=Lef Nosi|publisher=ASH, Instituti i Historisë|year=2007|isbn=978-99956-10-04-3|location=Tiranë|pages=99|language=sq}}</ref> U caktua kryesekretar i Ministrisë së Financave në qeverinë e Ismail Qemalit, pas 1914 qe kryesekretar i Ministrisë së Punëve Botore në qeverinë e [[Turhan pashë Përmeti]]t. Në Kongresin e Durrësit qe përfaqësues i [[Lushnja|Lushnjes]], mbajti fjalën e hapjes dhe u zgjodh sekretar.<ref name=":0" /> Në vitet 1923-1925,<ref name=":1">{{Cite web|last=Istrefi|first=Diana|date=2005|title=Ligjvënësit shqiptarë 1920-2005|url=https://www.parlament.al/Files/Informacione/Ligjvenesit-Shqiptar-1920-2005.pdf|url-status=live|website=parlament.al|language=sq|publication-place=Tiranë}}</ref> në periudhën 1927-1928 ka qenë ministër i Bujqësisë dhe zëvendësisht i Punëve Botore,<ref name=":0" /> më pas më 1928-1939 u zgjodh sërish deputet në duke përfaqësuar prefekturën e Beratit;<ref name=":1" /> ku më 1928 qe nënkryetar i Asamblesë Kushtetuese. Më 1925 u shpreh në parlament për Tiranën kryeqytet. Në fushën e legjislacionit Vokopola u shqua si një nga ligjbërësit kryesorë të Parlamentit të viteve ‘20-‘30. Ai së bashku me deputetë të tjerë përgatitën dhe miratuan në parlament Kodin Civil të viteve ’30. Në bashkëpunim me [[Salih Vuçitërni]]n e të tjerë, ai bëhet një nga organizatorët kryesorë për themelimin e [[Komuniteti Mysliman i Shqipërisë|Komunitetit Mysliman]] dhe jep një kontribut të ndjeshëm për ngritjen e [[Medreseja e Tiranës|Medresesë së Përgjithshme të Tiranës]].<ref name=":2" /> Qe ndër bashkëthemeluesit dhe më tej drejtoi organizatën "Drita Hyjnore" ku aderonin tarikatet Rifaii, [[Kadiri]]i, [[Saadii]] dhe [[Tixhani]]i, të themeluar më 3 mars 1936<ref>{{Cite web|url=https://books.google.al/books?id=aCdYHU9PtiIC&pg=PA114&dq=Vokopola&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiS0Z3rtbjcAhUQLlAKHX-EAAs4ChDoAQgwMAI#v=onepage&q=Vokopola&f=false|title=Religion und Kultur im albanischsprachigen Südosteuropa|date=2010|publisher=Peter Lang|last=Jens Schmitt|first=Oliver|authorlink=Oliver Jens Schmitt|others=Andreas Rathberger|page=114|isbn=9783631602959|language=de}}</ref> në cilësinë e shehut të tarikatit Rifaii. Organizata botonte ''predikuesen'' me po të njëjtin titull më 1938, ndërsa korrikun e 1942 botoi organin e saj të përkohshmen "Njeriu" deri në qershor të 1944.<ref>{{Cite web|url=https://babadauti.wordpress.com/tarikatet/|title=Tarikatet në Shqipëri 1921-2009|last=Shehaj|first=Agron|website=babadauti.wordpress.com|language=sq}}</ref> Misioni i këtyre të përkohshmeve ishte kultivimi i mistikës islame.<ref>{{Cite web|url=http://www.zemrashqiptare.net/news/id_10301/rp_0/act_print/rf_1/Printo.html|title=Ferid Vokopola|last=Yvejsi|first=Mexhid|website=zemrashqiptare.net|date=2009|language=sq}}</ref> Me [[Pushtimi italian i Shqipërisë|pushtimin e Shqipërisë nga Italia]] në 1939, Vokopola qe pjesë e delegacionit shqiptar kryesuar nga kryeministri [[Shefqet bej Vërlaci|Vërlaci]] dhe ministri [[Xhaferr bej Ypi|Ypi]] që i dërguan kurorën e Skënderbeut monarkut italian [[Viktor Emanueli III|Viktor Emanuelit]] në [[Roma|Romë]].<ref>{{Cite web|last=Kaloçi|first=Dashnor|title=Fotot e panjohura të prillit 1939 në gazetat italiane dhe shqiptare të delegacionit që dorëzoi kurorën e Skënderbeut|url=https://memorie.al/fotot-e-panjohura-te-prillit-39-es-ne-gazetat-italiane-dhe-shqiptare-nga-zbarkimi-ushtarak-ne-portet-shqiptare-te-delegacioni-qe-dorzoi-kuroren-e-arte-te-skenderbeut-ne-rome/|url-status=live|website=memorie.al|language=sq}}</ref> U tërhoq nga jeta politike dhe administrata shtetërore, duke iu kushtuar krejtësisht aktivitetit fetar. Në këto rrethana, duke zotëruar [[Orientalistika|gjuhët orientale]], ai iu ofrua Institutit të Historisë si bashkëpunëtor, duke i kaluar vitet e pleqërisë deri sa vdiq në vitin 1969, si përkthyes i dokumenteve historike nga [[osmanishtja]].<ref name=":2">{{Cite web|url=https://orientalizmi.wordpress.com/2011/07/18/ferid-vokopola-rebeli-i-lushnjes-qe-perkthente-kuranin-dhe-dashurite-e-khajamit/|title=Ferid Vokopola: Rebeli i Lushnjës, që përkthente Kuranin dhe dashuritë e Khajamit|date=18 korrik 2011|website=orientalizmi.wordpress.com|last=Myzaljen Hoxha|language=sq}}</ref> Ndërroi jetë më 28 qershor 1969 në Durrës.<ref name=":0" /> == Vepra == === Mbi pavarësinë === Rreth ditëve pragshpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, në gazetën “Përlindja e Shqypnijes”, viti II, nr. 6-7 të dt. 30 janar e 1 shkurt 1914, shkruante: <blockquote>''“Vjen miku im, i ndjeri [[Nebi Sefa]] para se të nisesh për [[Kavajë]] e më lajmëron se [[Ushtria osmane|Komanda Otomane]] ka burgosur në hotel të Shaqir Beut delegatët nga [[Kosova]], zotërinjtë [[Bedri Pejani]] dhe [[Rexhep bej Mitrovica|Rexhep Mitrovicën]]. Menjëherë biseduam me shokë dhe morëm udhën të vemi, unë, Nebi Sefa e Taulla Sinani me një patrullë pesë vetësh për t’i liruar, dhe i liruam për të shkuar drejt Vlorës…”''</blockquote><blockquote>''“Pastaj u nisëm përmes [[Fusha e Myzeqesë|Myzeqesë]] në ato kohëra të këqija nga dimri i fortë e arritëm në [[Fier]], ku takuam edhe [[Ismail Qemali|Ismail Qemal]] beun me shokë. Ismail Qemal beu në zyrën telegrafike merrte shpjegime mbi situaten e okupasjoneve dhe jepte këshilla mbi masat që duheshin e me padurim te mblidheshin delegatët shpejtësisht në Vlorë. Kur ishim në zyrën telegrafike më vjen një telegram mua nga nëna ime që ishte me plevit tepër të rëndë dhe Ismail beu më thotë: shko biri im në Berat, hallallosu me mëmën, ti marrësh uratën e pastaj hajde ne Vlorë me delegatet e Beratit. Duke e digjuar, unë i thashë se jam nisur për Mëmën [[Shqipëri]], e uratën kam me ja marë kësaj. Ai më përgëzoi atenisht me një bravo, e cila i buroj nga zemra… dhe vuna re se sytë i kishte të lotueshëm. Nga [[Fieri]] u nisëm për Vlorë. Atje Agallarët Sharra çelën shtëpinë e na pritën me bujari të madhe. Ndërkohë prisnin me padurim të vinin delegatët e vëndeve të tjerë”.''</blockquote> === Përkthime, publicistikë, poezi === Gjatë kohës që punonte në ekipin e Ministrisë së Bujqësisë të qeverisë së Durrësit, hartoi kriterin e përkthimit dhe të [[Tefsiri|komentimit]] të [[Kurani]]t. La po ashtu në dorëshkrim [[Kalendari rumi|kalendarin osman]]. U shqua në fushën e përkthimeve nga osmanishtja, i shkroi parathënien përkthimit të veprës “Rubaij-jati” i [[Omer Hajami|Omar Kajamit]] nga [[Hafëz Ali Korça]], e cila u botua për herë të parë më 1942, në Tiranë. Më 1919 botoi “Fluturimet e Shpirtit”, në vitin 1920 botoi vëllimin me poezi “Symbyllazi me ëndërrimet”, në vitin 1942 botoi veprën poetike “Gjëmimet e Tomorrit”. Pas organizimit të Kongresit të Lushnjes, Vokopola i shkroi himnin “Himni i Kongresit të Lushnjës”. Në revistën më të shquar muslimane të kohës “Zani i Naltë”, poeti dhe filozofi i shquar Ferit Vokopola botoi poezinë “Perëndimi i Shejh Shaban Tixhanisë”, si dhuratë miqësore e gjurmuesve të udhës së Tixhanisë, në promovimin e [[Bektashi]]zmës. Ishte bashkëpunëtor letrar, krahas figurave të mëdha publike të kohës si [[Haxhi Vehbi Agolli|Hafiz Vehbi Dibra]], Hafiz Ali Korça, Sali Vuçiterni, Haki Sharofi, Mit`hat Frashëri dhe Ismet Dibra. Një ndër studimet filozofike me karakter monografik i Ferid Vokopolës ishte i titulluar “Përhapja e Islamit”. Me vlerësime religjioze-filozofike “Problemi i Zotit dhe Djallit”, “Verdikti i fatit” dhe “Morali dhe epshi i masave”. Në këtë revistë më të shquarën e kohës, ai botoi dhe studimet dhe esetë në fushën e historisë së artit si “Kuptimi i artit dhe kufijtë e tij”, “Shkrimtarët e [[Letërsia shqipe me alfabet arab|Letërsisë Islamike në Shqipëri]]” etj. Në korrik 1942, doli në Tiranë revista kulturore dhe fetare “Njeriu”. Qysh në numrat e parë, kjo revistë periodike e përmuajshme e kishte të përcaktuar orientimin shpirtëror dhe kulturor të saj. Me përkthimin e [[Ajeti|vargjeve kuranike]] dhe të mësimeve të [[Pejgamberi|profetit]] [[Muhamed]], dhe botimin e tyre në faqet e revistës “Njeriu” të edituar dhe drejtuar nga Ferid Vokopola u kontribua në formimin e një pikëpamjeje bashkëkohore mbi moralin, filozofinë, edukimin, qytetërimin dhe [[Imani|besimin islam]]. Ndër radhët e saj shkruajtën edhe [[Haki Stërmilli]], [[Kristo Floqi]], poeti [[Vasfi Samimi|Vasfi Sami Visoka]] dhe profesorët [[Filip Ndocaj]], [[Beqir Haçi]], [[Vexhi Buharaja]] etj. Në faqet e kësaj reviste Ferid Vokopola botoi edhe shkrime të [[Fan Nolit]], [[Faik bej Konica|Faik Konicës]], [[Lasgush Poradeci|Lasgush Poradecit]], [[Mid'hat bej Frashëri|Mithat Frashërit]] dhe intelektualëve më të rinj si Suat Haxhit, [[Mustafa Greblleshi|Mustafë Greblleshit]], [[Jup Kastrati]]t etj. Revista doli në 27 numra dhe u mbyll në qershor 1944. Ferit Vokopola botoi dhe përkthime të pjesshme në revistën tjetër të kohës “Kultura Islame” ku bashkëpunoi ngushtësisht me figura të shquara të kulturës shqiptare si [[Sherif Putra]], [[Haki Sharofi]], [[Sadik Bega]] e të tjerë. == Referime == {{reflist|2}} {{DEFAULTSORT:Vokopola, Ferit Bej}} [[Kategoria:Sufi shqiptarë]] [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Lindje 1887]] [[Kategoria:Vdekje 1969]] [[Kategoria:Shkrimtarë shqiptarë]] [[Kategoria:Publicistë shqiptarë]] [[Kategoria:Orientalistë shqiptarë]] [[Kategoria:Ministra të Punëve Publike të Shqipërisë]] [[Kategoria:Ministra të Bujqësisë të Shqipërisë]] [[Kategoria:Përkthyes të Kuranit në shqip]] [[Kategoria:Përkthyes prej turqishtes në shqip]] [[Kategoria:Përkthyes prej osmanishtes në shqip]] [[Kategoria:Njerëz nga Myzeqeja]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Janinës]] afzic6h4umqqik717a7bv9qvr4wjjp2 0 68567 2468142 2467216 2022-08-11T10:25:27Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Kosovës]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder| name=Bedri Pejani| image=BedriPejani.jpg| image_size=230px| office=Anëtar i KEP i ngarkuar për Arsimin| term_start=14 shtator| term_end=4 nëntor 1943| predecessor=[[Anton Kosmaçi]]| successor=[[Rrok Kolaj]]| birth_date=10 tetor 1885| birth_place=[[Peja|Pejë]], [[Perandoria Osmane]]| death_date=6 korrik 1946| death_place=[[Prizreni|Prizren]], [[Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë|Jugosllavi]]| nationality=shqiptar| profession=nëpunës| spouse=| children=| office2=| office3=}} '''Bedri Pejani''' ([[Peja|Pejë]], [[10 tetor]] [[1885]] - [[Prizreni|Prizren]], [[6 Korrik|6 korrik]] [[1946]]) ka qenë figurë politike shqiptare, nënshkrues i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Shpalljes së Pavarësisë të Shqipërisë]], publicist dhe kryetar i [[Lidhja e Dytë e Prizrenit|Lidhjes së Dytë të Prizrenit]]. Në cilësinë e kryetarit të Lidhjes së Dytë të Prizrenit, me nxitjen e kryeministrit [[Mitrovica]] dhe ministrit të Brendshëm [[Xhaferr Deva]], ndërmjetësoi me autoritetet ushtarake gjermane për krijimin e divizionit [[SS Skënderbeu|SS Skanderbeg]]. Studjues e çmojnë të besueshëm pohimin e tij për nxitjen e krijimit të divizionit që shqiptarët të armatoseshin dhe të mos i zinte keq fundi i luftës.<ref name=":1" /><ref>{{Harvnb|Sinani|2009|page=281}}.</ref> == Biografia == U lind më 10 tetor 1885 në Pejë të [[Vilajeti i Kosovës|Vilajetit të Kosovës]], i biri i Abdi Thaçit. Shkollën e mesme e ndoqi dhe e kreu në ''[[Robert College]]'' dhe studimet e larta nё Degën e Historisë në [[Universiteti i Stambollit|Universitetin]] e [[Stambolli]]t. Në fillim të viteve 1900 punoi për një shtet të përbashkët shqiptaro-maqedon me [[Shkupi]]n kryeqytet për shqiptarët dhe [[Selaniku]]n për maqedonasit.<ref name=":kd">{{Cite book|title=[[Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet]]|last=Dervishi|first=Kastriot|publisher=55|year=2012|isbn=9789994356225|location=Tiranë|pages=206}}</ref> Më 1907 negocioi me maqedonasit për një kryengritje të përbashkët dhe më 1908 mori pjesë në demonstratat [[Xhonturqit|xhonturke]].<ref name=":0">{{Cite book|url=https://books.google.al/books?id=_HGlDAAAQBAJ&pg=PA763&dq=Bedri+Pejani&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjVg4io69vfAhVO3qQKHaoYALsQ6AEIJjAA#v=onepage&q=Bedri%20Pejani&f=false|title=Biographical Dictionary of Central and Eastern Europe in the Twentieth Century|last=Wojciech Roszkowski|first=Jan Kofman|publisher=Routledge|year=2016|isbn=9781317475941|pages=763}}</ref> Ishte anëtar i [[Komiteti "Bashkim e përparim"|klubit "Bashkimi"]] të [[Shkupi|Shkupit]], kryesuar nga [[Nexhip bej Draga]].<ref name=":02">{{Cite book|title=Ballafaqime politike në Shqipëri (1897-1942)|last=Vllamasi|first=Sejfi|authorlink=Sejfi Vllamasi|publisher=Vllamasi|year=2012|isbn=978-9928-140-54-8|location=Tiranë|pages=49}}</ref> Më 1908 punonte mësues në Shkup, ndërsa më 1-6 prill 1910 ishte delegat në kongresin e dytë të Manastirit.<ref name=":kd" /> Ishte ndër konspiruesit dhe organizatorët e [[Kryengritja e vitit 1910|kryengritjes së 1910]].<ref>{{Cite book|url=http://psi203.cankaya.edu.tr/uploads/files/Kansu,%20Coup%20of%201912.pdf|title=Politics in Post-revolutionary Turkey, 1908-1913|last=Kansu|first=Aykut|publisher=Brill|year=2000|isbn=9789004115873|pages=381}}</ref> Në shtator të 1910 gjykata e Prizrenit e dënon me vdekje në mungesë duke e akuzuar për punë konspirative.<ref name=":0" /> Më 14 tetor 1912, anëtar i komitetit, nënshkroi një memorandum për [[Fuqitë e mëdha|Fuqitë e Mëdha]].<ref name=":kd" /> U zgjodh përfaqësues i [[Plava|Plavës]], [[Gucia|Gucisë]], [[Gjakova|Gjakovës]] dhe [[Peja|Pejës]], delegat në Kuvendin e Vlorës, ku nënshkroi Shpalljen e Pavarësisë me siglën ''Bedri Pejani''.<ref>{{Cite book|title=Dokumente historike 1912-1918|last=Nosi|first=Lef|authorlink=Lef Nosi|publisher=ASH, Instituti i Historisë|year=2007|isbn=978-99956-10-04-3|location=Tiranë|pages=99}}</ref> Ka qenë anëtar themelues i [[Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”|Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”]], pas themelimit të të cilit emërua sekretar dhe i hartoi programin.<ref name=":0" /> Përktheu në [[Gjuha frënge|gjuhën frënge]] memorandumet dhe protestat e përpiluar nga [[Hoxha Kadri]] në emër të Komitetit, dërguar [[Konferenca e Paqes në Paris|Konferencës së Paqes]] në [[Parisi|Paris]].<ref>{{Harvnb|Vllamasi|2012|page=154}}.</ref> Më 1920 bëhet redaktor i gazetës ''Populli'' me qendër në [[Shkodra|Shkodër]].<ref name=":0" /> Anëtar i ''Krahut Kombëtar'', ishte i vetmi kosovar dakord që korrikun e atij viti të shkarkoheshin të dy vaporat me armë të nisur nga D'Annunzio për në [[Shëngjini|Shëngjin]].<ref>{{Harvnb|Vllamasi|2012|page=222}}.</ref> Prillin e 1921 u zgjodh inspektor në Komisionin Central të Federatës "Atdheu", formuar pas mbledhjes më 25-28 prill 1921 në Vlorë; më pas federata u mbyll nga qeveria [[Xhaferr bej Ypi|Ypi]].<ref>{{Cite book|title=Lëvizja komuniste në vitet 1924-1944 dhe formimi i PKSH-së|last=Dervishi|first=Kastriot|publisher=55|year=2016|isbn=9789928106384|location=Tiranë|pages=20-21}}</ref> U zgjodh deputet në zgjedhjet 1921, më 1922 u zgjodh kryetar i ''Partisë Popullore.'' Po atë vit përjetoi një ''shok'' cerebral, arsye për të cilën u dërgua për kura në [[Napoli]], ku më pas u përmirësua.<ref>{{Harvnb|Vllamasi|2012|page=333}}.</ref> Mbështeti [[Lëvizja e qershorit|Lëvizjen e qershorit]], dhe për këtë arsye u arratis dhjetorin e 1924, emigracioni i tij politik zgjati deri më 1930,<ref name=":kd" /> kur u amnistua. Më 1925 si përfaqësues i Komitetit për Çlirimin e Kosovës u bë anëtar i [[KONARE|Konare]]-s.<ref>{{Harvnb|Dervishi|2016|page=47}}.</ref> U kthye dhe qëndroi në Shqipëri deri më 1935, ndërsa emri i tij doli në një raport si pjesë e [[Grupi Komunist i Tiranës|Grupit Komunist të Tiranës]] si dhe në kryengritjen e Fierit, por pa pasojë për dënim.<ref>{{Harvnb|Dervishi|2016|pages=63-64}}.</ref> Më pas shkoi në Francë deri më 1940. U kthye sërish në Shqipëri dhe regjimi i ri e burgosi në [[Porto Palermo]]<ref name=":kd" /> deri më 13 shtator 1943. Më 16 shtator 1943 ishte ndër themeluesit e Lidhjes së Dytë të Prizrenit dhe u bë figurë qendrore e lëvizjes. U zgjodh anëtar i grupit të Komitetit Kombëtar, si dhe anëtar i Komitetit Ekzekutiv të Përkohshëm (KEP) i ngarkuar me Arsimin. Më 1943-1944 qe deputet në Asamblenë Kombëtare, dhe nga janari deri në qershorin e 1944 ishte kryetar i Lidhjes sё Dytё tё Prizrenit<ref name=":kd" /> me inkurajimin e kryeministrit [[Rexhep bej Mitrovica]] dhe ministrit të Mbrendshëm [[Xhaferr Deva|Deva]]; u mor gjithashtu me ndërmjetësimin me autoritetet naziste për krijimin e Divizionit [[SS Skënderbeu|SS Skanderbeg]].<ref name=":1">{{Cite book|title=Hebrenjtë në Shqipëri ─ Prania dhe shpëtimi|last=Sinani|first=Shaban|authorlink=Shaban Sinani|publisher=Naimi|year=2009|isbn=978-99956-800-2-2|location=Tiranë|pages=273-274}}</ref> Mbarimi i luftës e gjen në Tiranë, ku u arrestua nga autoritetet komuniste dhe e dorëzojnë te [[Jugosllavia|jugosllavët]]. Më 21 shkurt 1946 gjykata e Prizrenit e dënoi me vdekje, dënimi nuk arrin të zbatohet pasi u helmua dhe ndërroi jetë<ref name=":kd" /> në spitalin e Prizrenit.<ref name=":03">{{Cite book|title=Shkodranët e 7 prillit dhe të 29 nëntorit|last=Juka|first=Gëzim H.|publisher=Reklama|year=2018|isbn=9789928440358|location=Tiranë|pages=246}}</ref> == Trashëgimia == Përktheu ''Kujtimet'' e Hasan Prishtinës, me të cilin bashkohej në parimin "''edhe me djallin do të bashkëpunojsha për me bashkue Kosovën me nanën Shqipní''". I ndihmuar në kohën e emigracionit antizogist si anëtar i ''Konare''-s,<ref>{{Harvnb|Vllamasi|2012|page=420}}.</ref> më pas u bë anëtar aktiv i ''[[Kominterni]]t'', ku si i tillë pati korrespodencë të madhe me nofkën ''Emoraj''. Letërkëmbimi i tij ruhet në fondin "Albania: Collection nr. 495, Inventory nr. 188".<ref name=":1" /> Pas kapitullimit të Italisë, këmbëngulja e tij për krijimin e Shqipërisë etnike me çfarëdo mjeti i bëri përshtypje edhe të plotfuqishmit të Gjermanisë naziste në Ballkan [[Hermann Neubacher]].<ref name=":kd" /><ref name=":2">{{Harvnb|Sinani|2009|page=275}}.</ref> Sikurse ishte në stilin e propagandës, ''[[Rajhu|Reich]]''-ut iu premtua se divizioni do të mund të mobilizonte 120 mijë deri 150 mijë vullnetarë. Por vetë autoritetet naziste nuk e besonin. Në një telegram të datës 5 maj 1944 të Neubacher drejtuar konsullatës së përgjithshme në [[Tirana|Tiranë]], Pejani, premtues i kësaj shkalle rreshtimi, cilësohet si "''njeri jonormal''" ngaqë shifrat ishin demografikisht të pamundura.<ref name=":2" /> Sipas [[Petro Marko]]s, ''Babushi -'' siç e quanin me përkëdheli<ref name=":1" /> - i kishte shprehur dhe më pas përmes një promemorieje 13 faqëshe se cilat do të ishin pasojat e kahjes politike që kishte marrë Fronti Nacional-çlirimtar.<ref>Petro Marko: Retë dhe gurët pjesa II fq. 444, Tiranë v. 2000, "Omsca".</ref> === Studime === [[Hakif Bajrami]] ka punuar një monografi me titullin ''Bedri Pejani Një jetë e një vdekje për Shqipëri etnike 1885-1946,'' botuar në Prishtinë më 1994. == Nderime == Më 26 qershor 2012 dekorohet me urdhërin "Nderi i Kombit" nga Presidenti i Republikës së Shqipërisë, [[Bamir Topi]] me dekretin nr. 7574, të datës 26. 06 2012, me motivacionin "Për meritat e tyre historike si figura të shquara të kombit dhe rolin e tyre madhor në krijimin e shtetit të lirë e të pavarur shqiptar, si finalizim i luftës dhe përpjekjeve të parreshtura të popullit liridashës shqiptar në rrjedhë të historisë". Në Pejë një gjimnaz mban emrin e tij.<ref name=":03" /> == Referime == {{reflist|2}} {{DEFAULTSORT:Pejani Bedri}} [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Lindje 1885]] [[Kategoria:Vdekje 1946]] [[Kategoria:Publicistë shqiptarë]] [[Kategoria:Ministra të Arsimit të Shqipërisë]] [[Kategoria:Lidhja e Dytë e Prizrenit]] [[Kategoria:Njerëz nga Peja]] [[Kategoria:Shqiptarë të ekzekutuar]] [[Kategoria:Përkthyes prej shqipes në frëngjisht]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Kosovës]] olca856np2j23ka82lox9zilo4kvkfx 0 71054 2468153 2426287 2022-08-11T10:28:46Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Janinës]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder | name = Iliaz bej Vrioni | image = Iliaz Vrioni.jpg | image_size = 230px | office = [[Lista e Kryeministrave të Shqipërisë|Kryeministër]] | term_start = 15 nëntor, 1920 | term_end = 16 tetor, 1921 | predecessor = [[Sulejman bej Delvina]] | successor = [[Pandeli Evangjeli]] | office2 = | term_start2 = 30 maj, 1924 | term_end2 = 10 qershor, 1924 | predecessor2 = [[Shefqet bej Vërlaci]] | successor2 = [[Fan Noli]] | office3 = | term_start3 = 24 dhjetor, 1924 | term_end3 = 5 janar, 1925 | predecessor3 = [[Fan Noli]] | successor3 = [[Ahmet Zogu]] | office4 = [[Lista e Ministrave të Jashtëm të Shqipërisë|Ministër i Punëve të Jashtme]] | term_start4 = 15 nëntor, 1920 | term_end4 = 16 tetor, 1921 | predecessor4 = [[Mehmet bej Konica]] | successor4 = [[Pandeli Evangjeli]] | office5 = | term_start5 = 3 mars, 1924 | term_end5 = 10 qershor, 1924 | predecessor5 = [[Pandeli Evangjeli]] | successor5 = [[Sulejman bej Delvina]] | office6 = | term_start6 = 24 dhjetor, 1924 | term_end6 = 6 janar, 1925 | predecessor6 = Sulejman bej Delvina | successor6 = Imzot [[Gjergj Koleci]] | office7 = | term_start7 = 12 shkurt, 1927 | term_end7 = 18 prill, 1929 | predecessor7 = [[Hysen bej Vrioni]] | successor7 = [[Rauf Fico]] | birth_date = [[1882]] | birth_place = [[Berat]], [[Perandoria Osmane]] | death_date = [[17 mars]] [[1932]] | death_place = [[Paris]], [[Francë]] | nationality = Shqiptar | profession = Politikan | spouse=Xhemile hanëm Dino| children=Nihal, Ali, Jusuf Vrioni (l. 1916)}} '''Iljaz''' ose '''Ilias [[Beu|bej]] Vrioni''' ([[Berati|Berat]], janar [[1882]] - [[Parisi|Paris]], [[17 Mars|17 mars]] [[1932]]) qe latifondist, nëpunës, nënshkrues i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]], [[kryeministër]], disa herë ministër dhe diplomat i shtetit shqiptar. Për kontributin e tij të pasur në marrëdhënie ndërkombëtare është dekoruar nga Republika Franceze në vitet 1920 me urdhërin e lartë ''Grand Officier de la Légion d'Honneur''. == Biografia == Leu në Berat në [[Oxhaqet feudalë|oxhakun]] e [[Vrionasit|Vrionasve]], djalë dëshiri i rilindasit [[Mehmet Ali pashë Vrioni]]t dhe gruas së tij të dytë, Hysnije hanëm Vokopola.<ref>{{Cite book|last=Vlora|first=Eqrem bej|title=Kujtime 1885-1925|publisher=IDK|year=2003|isbn=99927-780-6-7|location=Tiranë|pages=612|language=sq|translator=[[Afrim Koçi]]|trans-title=[[Lebenserinnerungen]]|authorlink=Eqrem bej Vlora}}</ref> Më 1890 i vdiq i ati, duke e lënë kësodore Iljazin jetim, kësodore u rrit në mesin e të bijëve të [[xhaxhai]]t të tij, [[Aziz pashë Vrioni|Aziz Pashës]].<ref>{{Cite book|last=Sulo|first=Asllan|title=Ilias Vrioni|publisher=Ora|year=2004|isbn=999279772X|location=Tiranë|pages=25|language=sq}}</ref> Në mjediset e shtëpisë mori mësime shqipeje nga mësuesi shkodran Kolë Kraja.<ref>{{Cite book|last=Kraja|first=Kolë|title=Autobiografi|publisher=Phoenix v. 9, nr. 1-6 (40)|year=2005|location=Shkodër|pages=55-63|language=sq}}</ref> Nxuri në ruzhdijen e vendlindjes,<ref name=":0" /> shkollimin e mesëm e vazhdoi në idadien e [[Janina|Janinës]], kurse shkollimin e lartë në shkollën e lartë të administratës [[Mejtepi Mylkie|"Mylkie"]] në [[Stambolli|kryeqytetin]] e perandorisë. Ku u diplomua më 1905.<ref name=":2">{{Cite book|last=Özdalga|first=Elisabeth|url=https://books.google.al/books?id=LRMVn7D3QVMC&printsec=frontcover&dq=Ozdalga&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=Vrioni&f=false|title=Late Ottoman society: the intellectual legacy|publisher=Routledge|year=2013|isbn=0-415-34164-7|pages=315|language=en}}</ref> Pas ''Hyrrijetit'', qe ndër vitet 1908-1911 kryetar i bashkisë së Beratit.<ref name=":2" /> Më 1912 delegat i [[Kuvendi i Vlorës|Kuvendit të Vlorës]], ku u zgjodh dhe anëtar i Pleqësisë. Më 1914 anëtar i delegacionit shqiptar që i dorëzoi kurorën [[Princ Vidi|Princ Vidit]]. Më 1914-1918 qëndroi në [[Korfuzi|Korfuz]] ku e shoqja, Xhemile hanëm Dino, lindi djalin e tyre, [[Jusuf Vrioni|Jusufin]]. Më 1920 qe delegat i Beratit në [[Kongresi i Lushnjes|Kongresin e Lushnjes]], ku në qeverinë e dytë të dalur pas këtij Kongresi qe kryeministër dhe min. i Punëve të Jashtme. Iljaz bej Vrioni qe gjetje kompromisi mes palëve, qeveritë e tij disamujore u përqëndruan në politikën e jashtme për njohjen e plotë të pavarësisë së plotë të vendit, fqinjësinë e mirë. Në politikën e brendshme thirrja e organizatorëve të huaj për organizimin e degëve të administratës, planifikimin e të ardhurave, përparësia ndaj arsimit, hartimin e një projektligji për zgjedhjet parlamentare.<ref name=":0">{{Cite book|last=Dervishi|first=Kastriot|title=[[Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet]]|publisher=55|year=2012|isbn=9789994356225|location=Tiranë|pages=252|language=sq}}</ref> Zgjedhet deputet i [[Qarku i Dibrës|prefekturës së Dibrës]] 1921-1922, zëvendësohet më 1922.<ref name=":1">{{Cite web|last=Istrefi|first=Diana|date=2005|title=Ligjvënësit shqiptarë 1920-2005|url=https://www.parlament.al/wp-content/uploads/2015/11/Ligjvenesit-Shqiptar-1920-2005.pdf|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20201019132603/https://www.parlament.al/wp-content/uploads/2015/11/Ligjvenesit-Shqiptar-1920-2005.pdf|archive-date=19 tetor 2020|access-date=26 prill 2018|website=parlament.al|pages=13-14|language=sq|publication-place=Tiranë}}</ref> Pas ndërhyrjes së ushtrive [[Serbia|serbe]] më 1921, u krijua qeveria e dytë e tij në korrik si koalicion mes dy partive më të mëdha, Partisë Popullore dhe asaj Përparimtare - pjesë e së cilës ishte atë vit. Ambicia e disa njerëzve shkaktoi në tetor të po atij viti një interpelancë që rrëzoi qeverinë<ref name=":0" />. Më 1923-1925 rizgjidhet deputet, tashmë i prefekturës së Beratit.<ref name=":1" /> Tashmë qe përfaqësues i grupit indipendent. Emërohet në qeverinë [[Shefqet bej Vërlaci|Vërlaci]] ministër i Jashtëm dhe më pas është kryeministër për djetë ditët para së të ndodhte [[Lëvizja e qershorit]]. U largua nga Shqipëria, qeveria [[Fan Noli|Noli]] e shpall në kërkim për arsye politike. Rikthehet me [[Triumfi i Legalitetit|Triumfin e Legalitetit]], shërben si min. i Jashtëm në periudhën tranzitore prej dhjetorit 1924 gjer në janar të 1925 kur emërohet Imzot [[Gjergj Koleci]]. Rikthehet si ministër i Punëve të Jashtme që më 12 shkurt 1927 dhe deri më 18 prill 1929, në një periudhë brenda së cilës kryen zëvendësisht edhe detyrën e ministrit të Drejtësisë. Nga 1929 e deri në 1932 qe ministër fuqiplotë në [[Mbretëria e Bashkuar e Britanisë së Madhe dhe Irlandës së Veriut|Britani]] dhe [[Franca|Francë]] për së dyti pas periudhës 1925-1926. Ndërroi jetë nga [[Pika në Zemër|infrakti]] në Paris, u varros në Berat.<ref name=":0" /> Iu gatit një [[Tyrbeja|tyrbe]] nga usta Sinan Hasan Dibra ngjitur me [[Xhamia e Plumbit, Berat|Xhaminë e Plumbit]] të qytetit.<ref>{{Harvnb|Sulo|2004|page=193.}}</ref> Në vitin [[1946]], regjimi diktatorial do të zhvarroste eshtrat e ish-kryeministrit për t'i hedhur ato në [[Lumi Osum|lumin Osum]] të [[Berat]]it. Eshtrat vazhdojnë të mbeten të humbura duke e lënë ende këtë personalitet të vyer të kombit shqiptar pa varr. == Referime == {{reflist|2}} {{Kryeministrat e Shqipërisë|state=collapsed}} [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Lindje 1882]] [[Kategoria:Vdekje 1932]] [[Kategoria:Nxënësit e Shkollës Mülkiye]] [[Kategoria:Njerëz nga Berati]] [[Kategoria:Kryetarë të Bashkisë së Beratit]] [[Kategoria:Ministra të Drejtësisë të Shqipërisë]] [[Kategoria:Diplomatë shqiptarë]] [[Kategoria:Kryeministra të Shqipërisë]] [[Kategoria:Deputetë të Kuvendit të Shqipërisë]] [[Kategoria:Sufi shqiptarë]] [[Kategoria:Vrionasit]] [[Kategoria:Ministra të Jashtëm të Shqipërisë]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Janinës]] f8o661rzwadjfaesi6k63ml26tb9eog 0 76867 2468143 2467150 2022-08-11T10:25:36Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder| name=Pandeli Cale| image=Pandeli Cale.jpg| image_size=250px| office=Ministër i Bujqësisë| term_start=7 dhjetor, 1912| term_end=15 shtator, 1913| predecessor=Shpallja e Pavarësisë| successor=[[Hasan bej Prishtina]]| birth_date=16 mars, 1879| birth_place=[[Korçë]], [[Perandoria Osmane]]| death_date=5 gusht, 1923| death_place=[[Selaniku|Selanik]], [[Greqi]]| nationality=Shqiptare| profession=| education=|Grada shkencore=| party=| spouse=| children=|Feja=i krishter ortodoks| signature=| signature_madhësia=| signature_përshkrim=|Emblema=|Emblema_madhësia=|Emblema_përshkrim=}} '''Pandeli Cale''' ([[Korça|Korçë]], [[16 Mars|16 mars]] [[1879]] - [[Selanik]], [[5 Gusht|5 gusht]] [[1923]]) ishte një nga [[Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë|nënshkruesit]] e [[Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë|Shpalljes së Pavarësisë të Shqipërisë]] dhe ministri i parë i Bujqësisë, Tregtisë dhe Industrisë<ref name=":0">Kotherja N., ''Pandeli Cale, jeta e Pandeli Cale, jeta e panjohur e firmëtarit panjohur e firmëtarit të Pavarësisë të Pavarësisë'', Shqiptarja.com, Suplementi Rilindasi, Viti II - Nr: 48, fq. 18.</ref>. == Jeta == Pandeli Llambi Cale leu në Korçë më 16 mars 1879. Shkollimin fillor e mori në vendlindje, mandej kreu liceun klasik francez të [[Aleksandria|Aleksandrisë]] në [[Hidivllëku i Egjiptit|Egjipt]]. Në vitet 1900-1904 punon në [[Bukureshti|Bukuresht]] ku merr pjesë në lëvizjen mërgimtarëve të atjeshëm. Më 1904 Pandeliu kthehet në Shqipëri, ku bashkëpunon me shokët e kohës Thimi Marko, [[Themistokli Gërmenji]], Sami Pojani, [[Orhan Pojani]], Foqion Turtulli, etj, aktivizohet si pjestar i "Komitetit Shqiptar për çlirimin e mëmëdheut nga zgjedha e Osmanllinjve" ose "Komiteti i Fshehtë" në Selanik. Pas [[Revolucioni xhonturk|revolucionit xhonturk]] të 1908-ës zhvilloi veprimtari të gjerë në organizimin e klubeve e shoqërive patriotike në Korçë. Kryetar i shoqërisë “Banda e Lirisë” më 1 tetor 1908. "Banda e Lirisë" shoqëroi me marshe kombëtare dhe ekzekutoi këngë patriotike më 14 shkurt 1910 në mitingun për mbrojtjen e shkronjave shqip. Në shkurt 1909, sekretar i shoqërisë “Lidhja ortodokse” kryesuar nga [[Mihal Grameno]]<ref>[[Kastriot Dervishi|Dervishi K]]., [[Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet|''Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet'']], Tiranë: 55, 2012, fq. 96, ISBN 978-99943-56-22-5</ref>, e cila i solli dobi të madhe lëvizjes kulturore-luftarake për çlirim kombëtar. Në rritjen e lëvizjes së armatosur të viteve 1911-1912 Pandeliu dha një kontribut të çmuar. Nikollaq Zoi në kujtimet e tij shprehet kështu: "... Themistokli Gërmenji, Pandeli Cali, Vangjel Gjika (përmetar), doktor Haki Mborja, s'gjetën mundësi tjetër veç të formonin çeta",  ashtu siç parashikonte edhe programi i “Shoqërisë Dora e Zezë”<ref name=":1">Lushaku H., ''Qeveria e Përkohshme e Vlorës: 4 Dhjetor 1912- 22 Janar 1914: (jetëshkrimet e ministrave)'', Tiranë: Albpaper, 2013.</ref>. Rreth gusht-shtatorit 1912 largohet nga jugu i Shqipërisë dhe shkon në Bukuresht. Aty merr pjesë në mbledhjen e 5 nëntorit 1912 dhe si vetëdashës niset me delegacionin që shoqëron [[Ismail Qemali]]n për në Shqipëri. Më 28 nëntor 1912, si delegat i qytetit të Korçës, firmon manifestin e pavarësisë me siglën "Pandeli Cale". Në qeverinë e parë kombëtare, Calja merr në dorë drejtimin e ministrisë së bujqësisë, industrisë dhe tregtisë. Më 23 mars 1914 bashkë me Themistokli Gërmenjin, Vasil Tromarën, etj. vajton vrasjen makabre të Papa Llambro Ballamaçit dhe vëllait të tij Sotirit në Korçë, dy prej veprimtarëve të shquar të lëvizjeve patriotike dhe të shkollës shqipe. Lufton kundra elementeve grekomanë dhe andartëve grekë në Korçë. Pas vendosjes së princ Vilhelm Vidit në krye të fronit shqiptar në 1914, Pandeliu emigron jashtë atdheut.[[Skeda:Busti i Pandeli Cales.jpg|majtas|200px|Busti]]Vitet e Luftës së Parë Botërore i kalon në Zvicër, [[Ukrainë]], Bullgari, Francë. Për pak kohë u internua nga qeveria rumune, bashkë me Pandeli Evangjelin, e më vonë kaloi në një burg të Bukureshtit. Pasi u lirua shkoi me mision diplomatik në Paris. Që andej u hodh në Zvicër, ku bashkë me disa shqiptarë të tjerë boton një gazetë në frëngjisht për çështjen shqiptare. Më 1918 nga Lozana e Zvicrës, bashkë me Sotir Kolenë dhe Hilmi Këlcyrën, kundërshtoi qeverinë e Durrësit me në krye [[Turhan pashë Përmeti]]n, duke e quajtur atë si një "akt të tradhëtisë së hapur". Më 1919 Pandeliu u kthye në atdhe. Më 28 maj 1920 dallohet si një prej hartuesve kryesorë dhe prej të parëve firmëtarë të protokollit të Kapshticës. Me këtë veprim u siguruan kufijtë e Korçës duke: "... ndaluar përparimin e ushtrisë greke që po avancon për të pushtuar Korçën.". "Duke përdour një dipllomaci të stërhollë mundi të shpëtojë për herë të fundit Korçën nga sundimi (okupimi grek)", shkruan miku i tij, [[Milto Sotir Gurra]]. Në vitin 1920 është prefekti i Korçës. Një vit më vonë, në shkurt 1921, pas zgjedhjeve që u mbajtën, Calja u zgjodh deputet në të parin Parlament shqiptar. Pas pak kohësh qeveria shqiptare e dërgoi Pandeli Calen si përfaqësues të saj pranë Lidhjes së Kombeve. Vdiq i sëmurë në një spital të Selanikut, ku po mjekohej, më 5 gusht 1923. Në janar 1924 parlamenti shqiptar vuri një kurorë me lule shqiptare në varrin e atdhetarit në Selanik. Eshtrat iu kthyen në atdhe më 1926<ref name=":0" />, në rivarrim foli miku i tij [[Hilë Mosi]], sikurse tre vjet më herët, kur ai shua, në ceremoninë e rivarrimit, që u zhvillua në kishën Shëngjergjit, duke iu drejtuar të ndjerit: “Korça ku ti çele sytë, ku ti u rrite dhe derdhe gjithë aktivitetin tënd, e ka fatin të të mbledhë përsëri në gjirin e vet”<ref name=":1" />. == Mirënjohje == Më 1962, me rastin e 50 vjetorit të Shpalljes së Pavarësisë u dekorua me urdhërin "Për veprimtari patriotike" të klasit II, me motivacionin: "Patriot dhe aktivist i shquar i lëvizjes kombëtare shqiptare kundra zgjedhës turke. Ka qënë një nga organizatorët e lëvizjes në jugë të vendit në vitet 1911-1912. Anëtar i qeverisë së Ismail Qemalit. Pjesë- marrës aktiv i lëvizjes patriotike që shpuri në mbajtjen e Kongresit të Lushnjës". Në vitin 1992, rastin e 80 vjetorit të Pavarësisë Kombëtare u dekorua me urdhërin "Për veprimtari patriotike" të klasit I, me motivacionin: "Atdhetar dhe veprimtar i dalluar i Rilindjes dhe i periudhës së Pavarësisë. Bashkëpunoi me atdhetarët e Bukureshtit. Në Korçë u shqua në organizimin e klubeve dhe të shoqërive patriotike. Ishte një nga propaganduesit dhe organizatorët e luftës së armatosur në Shqipërinë e Jugut (1911-1912). Përfaqësoi kryengritësit e Korçës në Kuvendin e Sinjës. Mori pjesë në mbledhjen e Bukureshtit (5 nëntor 1912), si dhe në Kuvendin Kombëtar të Vlorës si përfaqësues i Korçës. U zgjodh anëtar i qeverisë së parë kombëtare të drejtuar nga Ismail Qemali." Ndërsa, sivjet, në 100 vjetorin e Pavarësisë, në qershor 2012, Pandeli Cales iu dha titulli "Nderi i Kombit", me motivacionin: " Si pjesë e Grupit të Firmëtarëve të Dokumentit të Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë, 28 nëntor 2012; Për meritat e tyre historike si figura të shquara të kombit dhe rolin e tyre madhor në krijimin dhe shpalljen e shtetit të lirë e të pavarur shqiptar, si finalizim i luftës dhe përpjekjeve të parreshtura të popullit liridashës shqiptar në rrjedhë të historisë". Një shkollë 9 vjeçare dhe një rrugë në qytetin e Korçës mban sot emrin e Pandeli Cales<ref name=":0" />. == Referimet == <references /> [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Lindje 1879]] [[Kategoria:Vdekje 1923]] [[Kategoria:Ministra të Bujqësisë të Shqipërisë]] [[Kategoria:Njerëz nga Korça]] [[Kategoria:Ortodoksë shqiptarë]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] dkex9sb7f0cljk5xrockchbrbkkhkik 0 77403 2468063 2173880 2022-08-10T15:21:14Z Oheloel 143826 wikitext text/x-wiki {{Infobox military person | name = Ahmet Xhemal Pasha | image = [[Skeda:Djemal Pasha2.png|240px]] | birth_date = 6 maj 1872 | birth_place = [[Mytilene|Midilli]], [[Perandoria Osmane]] | death_date = 21 korrik 1921 (50 vjet) | death_place = [[Tbilisi]], [[Republika Socialiste Sovjetike e Gjeorgjisë|RSS Gjeorgjia]] | allegiance = [[Skeda:Flag of the Ottoman Empire (1844–1922).svg|25px]] [[Perandoria Osmane]] <br /> [[Skeda:Flag of Afghanistan (1919–1921).svg|25px]] [[Emirati i Afganistanit]] (1920–1922) | serviceyears = 1893–1918 | rank = [[Birinxhi ferik|Gjeneral]] | commands = [[Ushtria e Katërt (Perandoria Osmane)|Ushtria e Katërt]] | unit = Ministër i Marinës | laterwork = Revolucionar }} '''Ahmet Xhemal Pasha''' ([[Gjuha osmane|Turqishtja osmane]]: احمد جمال پاشا, ''Ahmet Cemâl Paşa''; 6 maj 1872 - 21 korrik 1922), i njohur zakonisht si '''Xhamal Basha es-Saffa''' ose "Xhamal Pasha Gjaktari" në [[Bota arabe|botën arabe]], ishte një udhëheqës ushtarak [[Perandoria Osmane|osman]] dhe ishte një nga triumviratët e njohur si [[Tre Pashallarët]] që sunduan [[Perandoria Osmane|Perandorinë Osmane]] gjatë [[Lufta e Parë Botërore|Luftës së Parë Botërore]]. Xhemali u largua nga Perandoria Osmane së bashku me [[Talat Pasha|Talat]] dhe [[Enver Pasha]]. Ahmed Xhemal Pasha si udhëheqës i armatës së 4. [[Turqit|turke]] fitoi në betejën e zhvilluar afër [[Gazë]]s ([[Palestina]]) në mars/prill të vitit [[1917]]. Ai u vra më 21 korrik 1922 nga komandantë armen, si pjesë e [[Operacioni Nemesis|Operacionit Nemesis]]. [[Kategoria:Lindje 1872]] [[Kategoria:Vdekje 1922]] [[Kategoria:Politikanët e Komitetit "Bashkim e përparim"]] [[Kategoria:Personeli ushtarak osman i Luftërave Ballkanike]] [[Kategoria:Gjeneralët e Ushtrisë Osmane]] [[Kategoria:Pashallarë]] cnpsah4wt9nvxudd8zmhwwvvf3f2qjl 0 78476 2468091 2467613 2022-08-10T18:59:17Z InternetArchiveBot 115207 Lidhje të jashtme të shpëtuara: 1 Lidhje të jashtme të etiketuara si të vdekura: 0) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Për përmirësim}} [[Skeda:Illyrian Tribes (Shqipe).svg|right|thumb|200px|Fiset ilire në lashtësi.]] {{Shiko gjithashtu|Gjuha ilire (moderne)}} '''Gjuha ilire''' ose '''ilirishtja''' i përket familjes së [[Gjuhët indo-evropiane|gjuhëve indo-evropiane]] dhe ka qenë e folur në pjesën perëndimore të [[Ballkani]]t<ref>N e se [[gjuha messape]] ka qenë shumë afër gjuhës ilire dhe konsiderohet si gjuhë ilire, pra ilirishtja ishte folur edhe në jug të [[Itali]]së.</ref> Në kohën e lashtë quheshin si fise. Por sipas disa studimeve thuhet se gjuha e ilirëve është shumë e ngjashme me shqipen e sotme.[[ilire]]: [[Ardianët]], [[Dalmatët]], [[Panonët]], [[Autariatët]], [[Taulantët]] (shih [[fiset ilire]]).Ilirët flisnin një gjuhë që dallonte nga popujt e tjerë që jetonin në gadishullin e Ballkanit. Mendohet se ilirët nuk e kanë lënë të shkruar gjuhën e tyre. Deri më sot nuk është gjetur asnjë dokument i shkruar në gjuhën ilire. Nga gjuha ilire janë trashëguar sot rreth 1000 emra njerëzish,perëndish,fisesh,vendesh,lumenjsh e malesh. Këto fjalë janë gjetur në mbishkrime të ndryshme,në shkrimet e autorëve të vjetër grekë e latinë,si dhe në monedhat e gjetura në teritoret ilire.Nga studimi i tyre është aritur në përfundimin se gjuha ilire bën pjesë në grupin e gjuhëve indoeuropiane .Me anë të gjuhës shqipe,studiuesit sot kanë mundur të shpjegojnë kuptimin e shumë fjalëve ilire si:bilë (bijë), sika (thika) ,aran (arë) ,baro (bari) etj.Emra ilirë si Bardhyl,Agron,Teuta,Genti,Pirro etj emra të cilët përdoren e dhe sot në trevat shqiptare. == Fjalët ilire == Vetëm pak fjalë të ilirishtes janë cituar nga burimet klasike nga ato romake apo greke, dhe nga këto vetëm katër janë identifikuar me etnonimin ''Illyrii'' ose ''Illurioí'' ; të tjerat duhet të identifikohen tërthorazi : {|border="1" cellspacing="0" cellpadding="4" class="wikitable" ! !! '''dëshmia''' !! '''kuptimi''' !! '''[[etimologjia]]''' !! '''[[cognate]]s''' |- | abeis || || "snakes" || PIE * || Lat ''anguis'', Old High Germ ''unc'', Lith ''angìs'', Gk ''óchis'' "snake", ''echis'' "viper", Toch ''auk'' "snake", Arm ''auj'', Russ ''už'', Skt ''áhis'', Av ''aži'' |- | bagaron || || "warm" || PIE *|| Phrygian ''bekos'' "bread", Alb ''bukë'' "bread", Eng ''bake'', Lat ''focus'' "hearth", Old Ir ''goba'' "blacksmith", Gk ''phōgein'' "to roast", Armenian ''bosor'' "red", ''bots'' "flame" |- | brisa || || "husk of grapes"|| PIE *|| Alb ''bërsí'' "lees, dregs; mash", Eng ''broth'', Lat ''defrutum'' "new wine boiled down", Welsh ''brwd'' "brewage", Old Ir ''bruth'' "heat, wrath", Thrac ''brỹtos'' "barley alcohol", ''brỹtion'' "wine must", Gk ''apéphrysen'' "to seethe, boil" |- | deuádai || || "satyrs" || PIE * || Skt ''dhūnoti'' "he shakes", Gk ''thýein'' "to rage, seethe", ''théeion'' "sulfur vapor", Eng ''dizzy'', Old Eng ''dwæs'' "foolish", Paeonian ''Dýalos'' "Dionysos", Lat ''furere'' "to rage", ''belua'' "wild animal", Old Ir ''dásacht'' "rage, fury", Lith ''dvesiù'' "to perish, die (animals)", Hitt ''tuhhai'' "to gasp" |- | mandos || || "small horse"|| PIE * || Alb ''mëz, mâz'' "poney", Thrac ''Mezēnai'' "divine horseman", Mess Iuppiter ''Menzanas'' (divinity) |- | mantía || || "bramblebush" || PIE * || Old and dial. Alb ''mandë'', mod. Alb ''mën, man'' "berry, mulberry" |- | rhinos || || "fog, mist" || PIE * || Old Alb ''ren'', mod. Alb ''re, rê'' "cloud" |- | sabaia, sabaium, sabaius || || "a type of [[beer]]" || PIE * || Eng ''sap'', Lat ''sapere'' "to taste", Skt ''sabar'' "sap, juice, nektar", Avestan ''višāpa'' "having poisonous juices", Arm ''ham'', Gk ''hapalós'' "tender, delicate", Old Ch Slav ''sveptŭ'' "bee's honey" |- | sibina (Lat.), sibyna (Lat.), sybina (Lat.); σιβυνη (Gk.), σιβυνης (Gk.), συβινη (Gk.), ζιβυνη (Gk.)|| [[Festius]], citing [[Ennius]]<ref>A Grammar Of Modern Indo-European: Language & Culture, Writing System & Phonology, Morphology And Syntax by Carlos Quiles,2007,ISBN 84-611-7639-1,"sibina(Lat), sibyna(Lat), sybina(Lat); σιβυνης(Gk.) σιβυνη(Gk.) συβινη(Gk.) ζυβινη(Gk.); a 'hunting spear' generally 'spear', 'pike'; an Illyrian word according to Festius citing Ennius; is compared to συβηνη (Gk.) found in Aristophanes Thesmophoriazusai; the word appears in context of a barbarian speaking.Akin to Persian zopin,Arm ''savin'' 'spit'"</ref>; is compared to ''συβηνη'' (Gk.), "flute case", a word found in [[Aristophanes]]' ''[[Thesmophoriazusai]]''; the word appears in the context of a barbarian speaking || "a hunting spear", generally, "a spear", "[[Pike (weapon)|pike]]" || PIE * || Alb ''thupër'' "bar, stick"<ref name=gjeneruar_automatikisht1>Hamp 2007</ref>, cf. Pers ''zôpîn'', Arm ''səvīn'' "a spit" |- | sica, sicca (Lat.)|| First notice in [[Ennius]]: ''illyrii restant sicis sybinisque fodentes'', of Illyrian soldiers;<ref>Wilkes (1992)</ref><ref>Catilinarians By Marcus Tullius Cicero, Andrew R. Dyck Edition: illustrated Published by Cambridge University Press, 2008 ISBN 0-521-83286-1, 9780521832861 link [http://books.google.com/books?id=nDfViRE8Qy8C&pg=PA96&dq=sica+thracian&lr=&as_brr=3]</ref> later used in [[Natural History (Pliny)|Pliny]] to describe Thracian implements || "curved knife, dagger" || PIE * || Alb ''thika'' "knife"<ref name=gjeneruar_automatikisht1 /><ref>Basic Albanian etymologies By Martin E. Huld Edition: illustrated Published by Slavica Publishers, 1984 Original from the University of Michigan ISBN 0-89357-135-0, 9780893571351</ref>, cf. Lat ''sicca'' "dagger", Lat ''sicarii'' "assassins" |- |} Some additional words have been extracted by linguists from toponyms, hydronyms, anthroponyms, etc. : * ''Agruvium'' "along the coast between Risinum and Butua": IE *aĝr-; cf. Skt ''ájraḥ'' "pasture, field", Lat ''ager'', Gk ''agrós'', Goth ''akrs'' * ''Bindus'' "river god"; cf. Old Ir ''banne'' "drop", Skt ''bindú, vindú'' "drops, gob, spot", possibly Lat ''fōns Bandusiae'' * ''Bosona'', "Bosna river", literally "running water": IE *bheg-, bhog- "to run"; cf. Old Ch Slav ''bĕžati'' "to flee, run", Lith ''bėgti'' "to flee", Gk ''phébesthai'' "to flee", ''phóbos'' "fear", Alb ''boj'' "to drive, mate", Eng ''beck'' "brook, stream", Middle Ir ''búal'' "flowing water", Hindi ''bhāg'' "to flee" * mons ''Bulsinus'', "Büžanim hill": IE *bhl.kos; cf. Eng ''balk'', Middle Ir ''blog'' "piece, fragment", Lat ''fulcrum'' "bedpost", Gk ''phálanx'' "trunk, log", Lith ''balžiena'' "crossbar", Serb ''blazína'' "roof beam", Skt ''bhuríjāu'' "cart arms" * ''Derbanoí'', An''derva'': IE *derv; cf. Eng ''tree'', Alb ''dru'' "wood", Old Ch Slav ''drĕvo'' "tree", Welsh ''derw'' "oak", Gk ''dóry'' "wood, spear", ''drýs'' "oak, tree", Lith ''derva'' "pine wood", Hitt ''taru'' "tree, wood', Thrac ''taru'' "spear", Skt ''dru'' "tree, wood", ''daru'' "wood, log" * ''Dizēros'', An''dízētes'': IE *digh; cf. Eng ''dough'', Gk ''teîchos'' "wall", Lat ''fingere'' "to shape, mold", Old Ir ''com-od-ding'' "he builds, erects", Old Russ ''dĕža'' "kneading trough", Arm ''dez'' "heap", Skt ''dehah'' "body, form" * ''Domator'', personal name; cf. Old Ir ''damnaid'' "he binds, breaks a horse", ''dam'' "ox", Eng ''tame'', dialectal Germ ''zamer'' "ox not under the yoke", Alb ''dem'' "young bull", Lat ''domāre'' "to tame", ''domitor'' "tamer", Gk ''dámnēmi'' "to break in", ''dámalos'' "calf", Skt ''dāmyáti'' "he is tame; he tames" * ''Loúgeon''. [[Strabo]] in his Geography mentions "a marsh called Lougeon" (which has been identified as [[Lake Cerknica]] in [[Slovenia]]) by the locals (Illyrian and Celtic tribes), ''Lougeon'' being Strabo's rendition of the local toponym into Greek. cf. Alb ''lag'' "to wet, soak, bathe, wash" (< PA *''lauga''), ''lëgatë'' "pool" (< PA *''leugatā''), ''lakshte'' "dew" (< PA * ''laugista''); further akin to Lith ''liűgas'' "marsh", Old Ch Slav ''luža'' "pool", Thrac ''Lýginos'' "river name"<ref>Strabo 7.43, "élos loúgeon kaloúmenon"</ref> * stagnus ''Morsianus'' "marshlands in Pannonia": IE *merĝ; cf. Middle High Germ ''murc'' "rotten, withered, boggy", Old Ir ''meirc'' "rust", Alb ''marth'' "to shiver, shudder", Lith ''markýti'' "to rust" * ''Naro'': IE *nor; cf. Lith ''nãras'' "diving duck", Russ ''norá'' "hole", Serbo-Croat ''po-nor'' "abyss" * ''Nedinum'': IE *ned; cf. Skt ''nadas'' "roarer" * ''Oseriates'', "lakes"; akin to Old Ch Slav ''ozero'' (Serb-Croat ''jezero''), Latvian ''ezers'', Old Pruss ''assaran'', Gk ''Achérōn'' "river in the underworld" * ''Pelso'' (Latin authors referred to modern [[Lake Balaton]] as "''lacus Pelso''", ''Pelso'' being a hydronym from the local inhabitants), ''Pelso'' apparently meant "deep" or "shallow": IE ''*pels-''; cf. Czech ''pleso'' "deep place in a river, lake", Welsh ''bwlch'' "crack", Arm ''pelem'' "to dig" * ''Tergitio'', "merchant"; cf. Old Ch Slav ''trĭgĭ'' (Serbo-Croat ''trg'') "market", Old Russ ''tŭrgŭ'' "market", Latv ''tirgus''<ref>This group is considered to be cognate with the Italian city name of Trieste; Alb ''treg'' "market" might be a borrowing from South Slavic.</ref> * ''Teuta'', ''Teutana'': IE *teuta- "people"; cf. Lith ''tauta'' "people", Germ ''Deutsch'' "German", Old Eng ''theod'' "people", Old Ir ''túath'' "clan", Umbrian ''tota'' "people", Oscan ''touto'' "city", Hitt ''tuzzi'' "army" * ''Tómaros'', Tomorr mountain; cf. Old Ir ''temel'' "darkness", Middle Ir ''teimen'' "dark grey", Old High Germ ''demar'' "darkness", ''dinstar'' "dark", Lat ''tenebrae'' "darkness", ''temere'' "by chance, rashly", Skt ''tamas'' "darkness", ''tamsrah'' "dark", Old Ch Slav ''tima'' "darkness" * ''Ulcisus'' mons, ''Ulcinium'' (city), ''Ulcisia'' castra; cf. Eng ''wolf'', Old Alb ''ulk'', Alb ''ujk'', Avestan ''vəhrkō'', Farsi ''gurg'', Skt ''vṛkas'', Old Ch Slav ''vlŭkŭ'', Russ ''volcica'', Lith ''vil~kas'', Lat ''lupus'', Gk ''lýkos'' * ''Volcos'', river name in Pannonia; cf. Old Ir ''folc'' "heavy rain, wet weather", Welsh ''golchi'' "to wash", obsolete Eng ''welkin'' "cloud", Old High Germ ''welk'' "moist", Old Ch Slav ''vlaga'' "moisture, plant juice", ''vŭlgŭkŭ'' "wet"<ref>Wilkes (1992): "Thus it seems generally agreed that the name of the Illyrian queen Teuta of the third century BC derives from ''teutana'', which means `queen'." (p. 72)</ref><ref>Wilkes (1992): "The names Daza, Dasius and Dazomenus have been connected with Das- menus in Pannonia and Dazos in southern Italy. The meaning of these plausible correspondences is hard to determine: neither the internal links between the three principal Illyrian onomastic provinces nor those between ..." (p. 71)</ref> === Antroponimet ilire === == Fjalë ilire që hynë në gjuhën romake == * tsica ("thikë") {{long line}} dha "sicca" ne gjuhën romake (me etimologji hipotetike, ende s'është vertetuar), edhe mbase "thikë" në shqip. == Kentum apo Satem == Në të gjitha këto raste të mbështetësit e karakterit kentum e konsiderojnë gjuhën ilire PIE k * ^&gt; / * k / ose PIE* ^ g&gt; / * g / pasuar nga një / l / apo / r / të jetë dëshmi e një karakteri kentum të gjuhës ilire. Megjithatë, ngjan se edhe në gjuhën shqipe dhe Balto-sllave të cilat janë gjuhë Satem, në këtë pozicionin fonetik e palatovelaret janë përgjithësisht depalatizuar (depalatizimi i PIE k * ^&gt; * k dhe g * ^&gt; * g para / r / dhe / l / veçanërisht në shqipe). == Shih edhe == * [[Iliri]] * [[Iliria]] * [[Iliriku]] * [[Ilirologjia]] * [[Detaria ilire]] * [[Mitologjia ilire]] * [[Mbretëria e Ilirisë]] * [[Lista e fiseve antike ilire]] * [[Lista e personaliteteve ilire]] == Referime == <references/> == Lidhje te jashtme == * [http://www.wordgumbo.com/ie/cmp/illy.htm Short Illyrian Glossary] * [http://groups.yahoo.com/group/Illyrians/?yguid=232262967 Illyria and Illyrians] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110522062404/http://groups.yahoo.com/group/Illyrians/?yguid=232262967 |date=22 maj 2011 }} <br/> {{Iliria}} [[Kategoria:Gjuhët indo-evropiane|Ilire]] [[Kategoria:Gjuha ilire]] n5llblchg2bdxvse7tiazibis9u4tq1 0 78926 2468104 2058913 2022-08-10T21:37:26Z Qendrimi15 122927 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |name = Hurgada |native_name = الغردقة |settlement_type = [[Lista e qyteteve në Egjipt|Qytet]] |image_skyline = El Gouna 02.jpg |image_caption = Abu Tig Marina, El Gouna |pushpin_map = Egypt |pushpin_label_position =bottom |pushpin_mapsize = |pushpin_map_caption = Vendndodhja në Egjipt |subdivision_type = Vendi |subdivision_name = {{flamuri|Egjipti}} [[Egjipt]] |subdivision_type1 = [[Governoratet e Egjiptit|Governorati]] |subdivision_name1 = [[Governorati Deti i Kuq|Det i Kuq]] |established_title = Themeluar |established_date = 1905 |population_total = 261,714 | timezone = [[Zona kohore në Evropën Lindore|EET]] | utc_offset = +2 |coordinates = {{coord|27|15|28|N|33|48|42|E|region:EG|display=inline,title}} |elevation_m = 14 |area_code = (+20) 65 | pushpin_relief = y }} '''Hurgada''' ([[Gjuha arabe|arabisht]]: الغردقة, ''al-Ghardaqah'') është një vendpushim turistike në [[Deti i Kuq|Detin e Kuq]] në [[Egjipt]]. ==Pasqyra== [[Skeda:Morning at Hurghada Marina.JPG|parapamje|majtas|Hurghada Marina më 2009.]] Hurgada u themelua në fillim të shekullit të 20-të. Për shumë dekada ai ishte një fshat i vogël peshkimi, por është rritur në një vendpushim të madh të Detit të Kuq si rezultat i investimeve egjiptiane dhe të huaja që filluan në vitet 1980. Vendpushimet dhe hotelet e pushimeve ofrojnë lehtësira për [[windsurfing]], [[kitesurfing]], [[yachting]], [[scuba diving]] dhe [[snorkeling]]. Qyteti është i njohur për [[Lista e sporteve të ujit|sportet ujore]], jetën e natës dhe motin e ngrohtë. Temperaturat e ditës janë rreth 30 °C shumicën e vitit, dhe gjatë korrikut dhe gushtit temperaturat mund të arrijnë mbi 40 °C. Hurgada është një destinacion popullor pushimesh për evropianët, veçanërisht gjatë dimrit, dhe disa kalojnë Krishtlindjet dhe Vitin e Ri atje. Numri i turistëve nga Rusia ra ndjeshëm pas rrëzimit të avionit [[Metrojet Flight 9268]] në nëntor 2015. Hurgada shtrihet për rreth 36 kilometra përgjatë bregut, por nuk arrin shumë në shkretëtirën përreth. Vendpushimi është një destinacion për turistët egjiptianë nga [[Kajro]], Delta dhe [[Egjipti i Sipërm]], si dhe turistët e paketave të pushimeve nga Evropa. Hurghada ka një popullsi prej 248,000 dhe ndahet në: *El Ahia dhe El Helal – pjesa veriore *El Dahar (qendra e qytetit) – qyteti i vjetër *Sakala – qendra e qytetit *El Kawsar – pjesa moderne *El Mamsha (rruga e fshatit) – një rrugë e këmbësorëve me një gjatësi mbi 4 km. Shumë nga hotelet, restorantet dhe dyqanet më të reja të Hurgadës ndodhen përgjatë El Mamsha. Shumica e vendpushimeve më të reja dhe më të mëdha të hoteleve janë të vendosura në zonën midis Mamsha dhe Sahl Hasheesh në El Mamsha. Përtej Sahl Hasheeshit janë hotelet e Gjirit Makadi. Dahar është pjesa më e vjetër e qytetit ku ndodhet [[pazari]] tradicional i qytetit, posta dhe stacionet e autobusëve në distanca të gjata (Go Bus dhe Upper Egypt Bus). Zona më e ngarkuar është Sakala, "qendra e qytetit" në rrugën Sheraton, ku ka hotele, dyqane dhe restorante.<ref>{{cite web|url=https://www.lifebeyondex.com/post/the-city-of-hurghada/|title=The main areas in Hurghada|date=7 qershor 2019|website=Lifebeyondex|access-date=28 shtator 2021|archive-date=14 prill 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210414051224/https://www.lifebeyondex.com/post/the-city-of-hurghada/|language=en|url-status=live}}</ref> Qyteti shërbehet nga [[Aeroporti Ndërkombëtar i Hurgadës]] me trafik të planifikuar pasagjerësh që lidhet me Kajron dhe drejtpërdrejt me disa qytete në Evropë. Një terminal i ri u hap në vitin 2015 për të akomoduar trafikun në rritje. ==Turizmi== Industria kryesore e Hurgadës është turizmi i huaj dhe vendas, për shkak të peizazhit të saj, klimës së nxehtë dhe të thatë gjatë gjithë vitit dhe plazheve të gjata. Ujërat e saj janë të kthjellëta dhe të qeta për pjesën më të madhe të vitit dhe janë bërë të njohura për sportet ujore, veçanërisht scuba diving dhe snorkeling. Ka vende zhytjeje rreth ishullit Abu Ramada, [[Fanadir]], [[Ishujt Giftun|Giftun Kebir]], dhe [[Ishujt Giftun|Giftun Soraya]]. Turistët vizitojnë gjithashtu anije të mbytura si El Mina ose Rosalie Moller. Plazhi në Hurgada është i zënë dhe publik, dhe përtej qytetit, rruga bregdetare kalon nëpër fshatra pushimi të vendosura në shkretëtirë.<ref>{{Cite web |url=http://egypt.greatestdivesites.com/hurghada |title=Dive sites Hurghada |access-date=2012-08-31 |archive-date=2021-01-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210121021358/https://egypt.greatestdivesites.com/hurghada |language=en |url-status=live }}</ref><ref>The Rough Guide to Egypt Daniel Jacobs, Dan Richardson, Shafik Meghji - 2010 - Page 576 1848365012 "From Ed-Dahar, two main roads run 2–4km south to Sigala, which contains the modern port of Hurghada and a mass of restaurants and hotels, squeezed in wherever the terrain allows. Beyond Sigala is nothing but desert and an endless array of coastal holiday villages..."</ref><ref>Lonely Planet Middle East - Anthony Ham - 2009 Page 185 1742203590 "Activities There's little to do in Hurghada itself other than sit on a beach and dream of more secluded places. The public beach in Sigala is less than appealing, though many resorts offer preferable sun-and-sand options"</ref><ref>{{Cite web |url=https://www.diveglobal.com/diving/hurghada/ |title=Scuba diving in Hurghada |access-date=2017-11-02 |archive-date=2018-07-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180714194656/https://www.diveglobal.com/diving/hurghada/ |language=en |url-status=live }}</ref> ==Klima== Hurgada ka një [[Klima subtropikale|klimë subtropikale]]-[[Klima e shkretëtirës|shkretëtirë]] ([[klasifikimi i klimës Köppen]]: BWh), me dimër të butë-të ngrohtë dhe verë të nxehtë deri shumë të nxehtë. Temperaturat në periudhën dhjetor-janar-shkurt janë të ngrohta, por në mbrëmje temperatura mund të bjerë nga mesatarja 20 gradë Celsius më 10 nëntor, marsi dhe prilli janë të ngrohtë. Maji dhe tetori janë të nxehtë dhe periudha nga qershori deri në shtator është shumë e nxehtë. Temperatura mesatare vjetore e detit është 24 °C, duke ndrysuar nga 21 °C në shkurt dhe mars deri në 28 °C në gusht. Temperatura më e lartë e regjistruar ndodhi më 12 qershor 2013 e cila ishte 46 °C, ndërsa temperatura më e ulët rekord u regjistrua më 2 shkurt 1993 e cila ishte 0 °C. ==Referime== {{reflist}} [[Kategoria:Qytete në Egjipt]] 45456i1dbldet05wv6gf4j7mjujyme4 0 81898 2468093 2365760 2022-08-10T20:04:01Z Shkodranci 143388 Fixed typo wikitext text/x-wiki {{Sistemi shtetëror-Shqipëria}} {{coord|41.326134|N|19.823027|E|scale:10000_source:sqwiki|display=title}} {{Infobox legislature |name = Kuvendi i Shqipërisë |coa_pic = Kuvendi i Shqipërisë.svg |coa_res = 240px |native_name = |term_limits = 4 vjet |background_color = #AB7F45 |session_room = [[File:Kuvendi i Shqipërisë.jpg|250px]] |house_type = Njëdhomësh |legislature = Legjislatura IX |leader1_type = [[Kryetar i Kuvendit të Shqipërisë |Kryetari]] |leader1 = [[Lindita Nikolla| ]] |party1 = ([[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]) |leader2_type = Liderët e grupeve të partive politike në kuvend |leader2 = [[Taulant Balla]] ([[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]])<br/>[[Rudina Hajdari]] ([[PD]])<br/>Nimet Musai (“Të Pavarur”)<ref>https://top-channel.tv/2019/04/18/opozita-e-re-krijon-grupet-aksioni-i-pare-ne-kuvend-interpelanca-per-rinasin/</ref><br/>Formalisht pjesë e [[LSI]]-së |election1 = |members = 140 |political_groups1 = '''Qeveria (74)''' * {{color box|#681299}} [[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]] (74) '''Suportuar nga (3)''' * {{color box|#0C5D34}} [[Partia Social Demokrate e Shqipërisë|PSD]] (3) '''Opozita (63)''' * {{color box|#0080C6}} [[PD]] (58) * {{color box|#FF4545}} [[LSI]] (4) * {{color box|#DDDDDD}} [[Të pavarur]] (1) |structure1 = [[File:Albania Parliament 2021.svg|300px]] |structure1_res = 300px |structure1_alt = Current Structure of the Assembly of the Republic of Albania |voting_system1 = |last_election1 = [[Zgjedhjet parlamentare në Shqipëri, 2021|25 Prill 2021]] |next_election1 = 2025 |image = Tirana - Albanian National Assembly (by Pudelek).jpg |image_res = 230px |website = [https://www.parlament.al/ Faqja Zyrtare] |footnotes = }} [[Skeda:First Albanian members of parliament.png|thumb|250px|Deputet të parë]] '''Kuvendi i Shqipërisë''' është organi më i lartë legjislativ i Shqipërisë. Kuvendi i Shqipërisë ose siç quhet ndryshe, parlamenti, është një dhomësh dhe përbëhet nga 140 anëtarë të zgjedhur një herë në katër vjet me sistem proporcional me zona zgjedhore shumemërore. Kuvendi i Shqipërisë i zhvillon punimet vjetore në dy sesione. Sesioni i parë fillon të hënën e tretë të janarit, ndërsa sesioni i dytë fillon të hënën e parë të shtatorit. ==Historia== Historia e sistemit ligjvënës në Shqipëri është e lidhur ngushtë me historinë e shtetit. Gjatë kësaj periudhe ai ka pësuar ndryshime gjatë regjimeve të ndryshme. ===Kuvendi i Vlorës=== Institucionet parlamentare në Shqipëri i kanë fillimet e tyre në fund të vitit 1912 me pavarësinë e Shqipërisë nga Perandoria Osmane. Kuvendi i Vlorës, shërbeu si organ legjislativ shqiptar për dy vjet, deri në statutin e 1914. ===Principata e Shqipërisë=== Pasi mori gradualisht administrimin e vendit në vitin 1914, Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit përgatiti një draft të kushtetutës (Statuti Organik) me 216 nene. Kjo do të siguronte ngritjen e Asamblesë Kombëtare me fuqi ligjëvënëse në Shqipëri, e cila ishte projektuar si monarki kushtetuese e trashëguar. Sipas kushtetutës, vendi do të kishte, me pak përjashtime, të njëjtën ndarje administrative që kishte gjatë Perandorisë Osmane. Ai do të ndahej në shtatë qarqe administrative, secili prej tyre do të zgjidhte tre përfaqësues për kuvendin kombëtar me votim të drejtpërdrejtë. Princi do të emëronte dhjetë përfaqësues dhe udhëheqësit e tri feve të gjithë (muslimane, ortodokse dhe katolike) do të kishin përfaqësues në Kuvendin Kombëtar, i cili do të kishte mandat katër vjeçar. Këshilli i Ministrave, me fuqi ekzekutive, do të emërohej nga princi. ===Senati 27 mars 1920 - 20 dhjetor 1920=== Kongresi Lushnjes krijoi Senatin (Parlamenti i parë shqiptar), që më vonë do të quhej Këshilli Kombëtar, si organ legjislativ, i cili përbëhej nga 37 anëtarë të zgjedhur nga delegatët në Kongres. Kongresi shprehu në formën organizuar vullnetin politik të shqiptarëve, për të marrë fatin e vendit në duart e veta. Gjatë kësaj periudhe, për herë të parë u afirmuan parimet e parlamentarizmit: emërimi dhe shkarkimi i qeverisë nga Senati dhe ushtrimin e kontrollit parlamentar. Megjithëse Parlamenti i parë shqiptar i kreu aktivitetet e tij legjislative gjatë një periudhe të shkurtër kohe, ai kaloi disa ligje të rëndësishme. Akti më i rëndësishëm ishte Statuti i Lushnjës, i cila themeloi ligjin kushtetues. Aktiviteti legjislativ i Këshillit Kombëtar përfundoi në dhjetor 1920, kur Këshilli u shpërnda për të përgatitur vendin për zgjedhjet e para në mars 1921. ===Këshilli Kombëtar 1921 - 1923=== Në zgjedhjet që u mbajtën mars 1921, u zgjodhën 78 deputetë. Në këtë kohë Parlamenti filloi të mblidhej rregullisht me detyra të përcaktuara qartë dhe një afat kohor. Në vitin 1922 Statuti i Lushnjës u zgjerua në një kushtetutë me fuqinë më të lartë që i është dhënë shtetit dhe një parlament legjitim. Ish Këshilli Kombëtar u quajt parlament. Organi ligjvënës përbëhej prej një dhome të deputetëve, të zgjedhur në mënyrë indirekte nga populli. Dy grupet politike krzesore ishin: Partia Popullore (e udhëhequr nga [[Fan Noli]]) dhe Partia Përparimtare (e udhëhequr nga [[Hoxha Kadriu]]). Në fushën legjislative, veprimtaria e Këshillit Kombëtar u përqendrua në çështje të tilla si hartimin e ligjit mbi organizimin gjyqësor, përmirësimin e rregullores ekzistuese me elementë të rinj për transparencën e veprimtarisë parlamentare dhe përpilimin e betimit të deputetëve në Këshill. Në shtator 1923 Këshilli Kombëtar mbylli punimet në përfundim të legjislaturës për të përgatitur vendin për zgjedhje të reja për Kuvendin Kushtetues, të mbajtur në dhjetor të atij viti. ===Kuvendi Kushtetues=== ====Periudha e parë (21 janar - 2 qershor 1924)==== Kuvendi Kushtetues, i përbërë nga 100 deputetë, u mblodh nga 21 janar deri më 2 qershor 1924. Detyra e tij kryesore ishte hartimi i një kushtetute të shkruar. Ky objektiv nuk u arrit gjatë kësaj periudhe së parë për shkak të atentatit mbi kryeministrin Ahmet Zogut nga Beqir Valteri më 24 shkurt dhe shpërthimit më vonë të kryengritjes së qershorit. Më 2 qershor 1924 Kuvendi e mbylli sesionin e parë të procedurës. Pas shpërbërjes së qeverisë, Zogu u largua nga Shqipëria, duke mbetur në ilegalitet deri në dhjetor 1924. Gjatë kësaj periudhe, jetëshkurtër (qershor-dhjetor 1924) qeveria e Fan Nolit mori pushtetin. ====Periudha e dytë (12 janar - 2 mars 1925)==== Me kthimin në pushtet të Ahmet Zogut (që shënoi rifillimin e sundimit të ligjit), Kuvendi Kushtetues rifilloi punën më 12 janar 1925. Ai realizoi në fund detyrën për të cilën u krijua: miratimin e ligjit themelor të shtetit, i cili do të përcaktonte të ardhmen e tij. ===Parlamenti i Republikës së Shqipërisë (1925 - 1928)=== Forma e qeverisjes në Shqipëri u përcaktua nga Kushtetuta si një republikë parlamentare, të kryesuar nga një president sovraniteti i të cilës rridhte nga populli. Me vendim të Kuvendit Kushtetues, Ahmet Zogu u zgjodh president. Për herë të vetme në historinë e Shqipërisë, parlamenti i saj përbëhej nga dy dhoma: Senati dhe Dhoma e Deputetëve. Dhoma e Deputetëve (dhoma e ulët) përbëhej nga 57 deputetë të zgjedhur nga populli, dhe Senati (Dhoma e lartë) përbëhej nga 18 senatorë (dy të tretat e të cilëve zgjidheshin nga populli dhe një e treta nga Presidenti i Republikës). Ky sistem dydhomësh i dha përparësi në raste të caktuara të Senatit, duke e vënë Dhomën së Deputetëve në një pozitë inferioriteti. Mledhja e dhomave të parlamentit në seancë të përbashkët, njihej si Kuvend Legjislativ dhe në seanca të ndara njiheshin me emrat e tyre respektivë. Gjatë kësaj kohe Parlamenti miratoi një sërë ligjesh të rëndësishëm, duke përfshirë ligjin e bankës kombëtare dhe atë të pensioneve civile. Shpërndarja e Parlamentit erdhi pas një debati për të ndryshuar formën e qeverisë, duke përgatitur vendin për zgjedhjet e reja për në Asamblenë Kushtetuese. ===Sistemi parlamentar gjatë Mbretërise së Shqipërisë (1928 - 1939)=== Asambleja Kushtetuese e dalë nga zgjedhjet e [[17 gusht]] [[1928]] kishte 58 anëtarë. Asamblea që i filloi punimet më [[25 gusht]] [[1928]] miratoi kushtetutën që sanksiononte formën mbretërore të qeverisjes dhe një sistem parlamentar njëdhomësh. Shqipëria u shpall "Mbretëri demokratike, parlamentare, dhe e trashëgueshme" e kryesuar nga "Madhëria e Tij Zog I". Para kthimit të saj në parlament më [[1 dhjetor]] [[1928]], Asambleja Kushtetuese miratoi një kod civil, penal dhe tregëtar dhe një Kodit të Procedurës Civile, i cili shënoi një shkëputje përfundimtare nga legjislacioni i periudhës osmane. Për këtë arsye, ky parlamenti u quajt nga Zogu I "parlament konstruktiv dhe reformist". Pas pushtimit italian të Shqipërisë në prill 1939, Mbreti Zog I u largua nga vendi. ===Parlamenti gjatë pushtimit të Shqipërisë (1939 - 1944)=== ====Asamblea Kushtetuese (12 prill 1939 - 3 prill 1940), Këshilli i Epërm Fashist Koorporativ (16 prill 1940 - 31 korrik 1943)==== Sipas statutit të Mbretërisë Shqiptare të dhënë nga mbreti Viktor Emanueli III, shteti shqiptar ishte një monarki kushtetuese. Pushteti legjislativ ushtrohej nga ana e mbretit, në bashkëpunim me Partinë Fashiste nëpërmjet Asamblesë Kushtetuese me 159 anëtarë të emëruar. ==== Asamblea Kombëtare (16 tetor - 10 nëntor 1943), Kuvendi Kombëtar (Parlamenti) (11 nëntor 1943 - 14 shtator 1944)==== Më 16 tetor 1943 (gjatë pushtimit nazist) Asambleja Kombëtare mblidhet me 247 anëtarë, të cilët restauruaran krijimin e Këshillit të Lartë, si kreu i shtetit. Ajo u kthye në parlament, duke ushtruar pushtetin legjislativ me këtë trup. ===Periudha e diktaturës komuniste (1944 - 1991)=== Zgjedhjet për Asamblenë Kushtetuese pas luftës u mbajtën më 2 dhjetor 1945. Kushtetuta u miratua më 14 mars 1946, kur Asambleja Kushtetuese u kthye në Kuvendi Popullor. Gjatë viteve të para u dënuan me burgime dhe vdekje shumë deputetë që kundërshtonin pikëpamjet komuniste, gjë që kulmoi me [[gjyqi i deputetëve|gjyqin e deputetëve]] në 1947, ku eliminimet politike të 23 deputetëve konsistuan në 15 dënime me vdekje dhe 8 burgime që shkonin nga burgime të përjetshme deri në 15 vjet heqje lirie. Në mungesë të pluralizmit politik në vend, Kuvendi Popullor mblidhej vetëm dy herë në vit. Në vitin 1976 Kuvendi Popullor miratoi Kushtetutën e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë, e cila ruajti tiparet e një programi ideologjik politik në përputhje me ideologjinë komuniste. Roli i parlamentit nuk ekzistonte, sepse nuk zhvilloheshin zgjedhje të lira. ===Rilindja e parlamentarizmit 1991=== Pas më shumë se pesë dekadash, shenjat e para të ringjalljes së parlamentarizmit u shfaqën në Shqipëri. Pas 67 vitesh, Parlamenti i parë pluralist doli nga zgjedhjet e [[31 mars]] [[1991]] me 250 anëtarë. Edhe pse pluraliste këto zgjedhje nuk u quajtën të lira, sepse ekzistonte ende frika nga regjimi komunist tek njerëzit. Paketa e Dispozitave kushtetuese të miratuara atë vit solli ndryshime në kuadrin e organizimit demokratik të shtetit. Më [[22 prill]] [[1992]] u zhvilluan zgjedhje të lira. Më 21 tetor 1998 Parlamenti miratoi një kushtetutë të re. Kushtetuta e re e krijoi mundësinë për të kuptuar më mirë sistemin politik në Shqipëri dhe rolin e pjesëmarrësve të saj. Kuvendi Popullor i Shqipërisë ishte njëdhomësh me 140 anëtarë. Pas zbatimit të Parlamentit Kushtetutës, si pushtet i lartë legjislativ, ishte përgjegjës për hartimin dhe miratimin e ligjeve. Roli i Kuvendit është rritur ndjeshëm në krijimin e një kornize kushtetuese dhe ligjore si premisë për sundimin e ligjit, dhe ajo është bërë institucioni më i rëndësishëm i zhvillimit politik në vend. Aktiviteti legjislativ është bërë një nga instrumentet më aktive në konsolidimin e institucioneve shtetërore dhe integrimin euro-atlantik. Aktualisht Presidenti zgjidhet nga parlamenti. Anëtarët aktuale u zgjodhën në vitin 2009. == Byroja e Kuvendit == Byroja e Kuvendit është organ kolegjial që ndjek dhe vendos për anën administrative dhe funksionimin e brendshëm të Kuvendit. Byroja e Kuvendit drejtohet nga Kryetari i Kuvendit dhe përbëhet nga zëvendëskryetarët e Kuvendit, 2 sekretarët për buxhetin e Kuvendit dhe 4 sekretarët e tjerë.Përbërja e Byrosë vendoset me votim të hapur nga Kuvendi në seancë plenare dhe përfaqëson, për aq sa është e mundur, përbërjen politike të Kuvendit. Byroja e Kuvendit vendos për buxhetin e Kuvendit, sipas propozimit të bërë nga sekretarët për buxhetin; organizimin e shërbimeve të Kuvendit me propozimin e Sekretarit të Përgjithshëm, statusin ligjor dhe ekonomik për të punësuarit në Kuvend, si dhe për ankimet në rastet e konstituimit të grupeve parlamentare apo ankesave për përbërjen e komisioneve të përherëshme të Kuvendit. Byroja e Kuvendit, me propozimin e Kryetarit të Kuvendit, emëron Sekretarin e Përgjithshëm mbi bazën e tre kandidaturave të dala nga konkurrimi, sipas legjislacionit për shërbimin civil. Byroja e Kuvendit miraton raportin vjetor të veprimtarisë së Kuvendit dhe vendos publikimin e tij. == Funksionet e Kryetarit të Kuvendit == * Kryetari i Kuvendit zgjidhet menjëherë pas betimit të deputetëve. Kandidati për Kryetar të Kuvendit propozohet me shkrim nga të paktën 15 deputetë. * Kryetari i Kuvendit zgjidhet me votim të fshehtë me shumicën e votave në prani të më shumë se gjysmës së të gjithë deputetëve. * Kryetari i Kuvendit përfaqëson Kuvendin në marrëdhënie me të tretët. * Kryetari i Kuvendit siguron respektimin e të drejtave të Kuvendit dhe të anëtarëve të tij. Ai kujdeset për zhvillimin e veprimtarisë parlamentare dhe organeve të Kuvendit në përputhje me Kushtetutën dhe Rregulloren e Kuvendit. * Në përputhje me Rregulloren e Kuvendit, Kryetari u jep fjalën deputetëve dhe anëtarëve të Këshillit të Ministrave, drejton dhe moderon debatet, siguron rendin në seancë plenare, cakton radhën e votimeve dhe njofton rezultatin e tyre. * Kryetari i Kuvendit drejton dhe thërret mbledhjet e Këshillit për Rregulloren, Mandatet dhe Imunitetin, si dhe Byronë e Kuvendit dhe Konferencën e Kryetarëve të Grupeve Parlamentare. ===Lista e Deputeteve sipas Qarqeve dhe Partive=== {| class="wikitable" style="width:80%;" border="1" ! style="text-align:center; width:35%; solid Gray;"| Emri ! style="text-align:center; width:15%; solid Gray;"| Partia ! style="text-align:center; width:50%; solid Gray;"| Shenime |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Beratit]]''' |- |[[Adnor Shameti]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |- |[[Blendi Klosi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||[[Ministria e Mjedisit e Shqipërisë|Ministri i Turizmit dhe Mjedisit]] në Qeverin Rama II. |- |[[Eduard Halimi]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Legalështjet Ligjore, Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut |- |[[Ermonela Velikaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetari i Komisionit për Sigurinë Kombëtare |- |[[Fadil Nasufi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Gledjon Rehovica]]||[[LSI]]|| |- |[[Nasip Naço]]||[[LSI]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Dibres]]''' |- |[[Almira Xhembulla]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Dhurata Çupi]]||[[PD]]|| |- |[[Ilir Beqaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Përparim Spahiu]]||[[LSI]]|| |- |[[Reme Lala]]||[[PDIU]]|| |- |[[Xhemal Gjunkshi]]||[[PD]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Durrësit]]''' |- |[[Edi Paloka]]||[[PD]]|| |- |[[Eglantina Gjermeni]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Fatbardha Kadiu]]||[[PD]]|| |- |[[Fidel Ylli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Florjon Mima]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Aktivitetet e Prodhimit, Tregtisë dhe Mjedisit |- |[[Ilir Ndraxhi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Jurgis Çyrbja]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Klodiana Spahiu]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Lefter Koka]]||[[LSI]]|| |- |[[Milva Ekonomi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Nënkryetari i Komisionit për Arsim dhe Informim Publik |- |[[Nora Malaj]]||[[LSI]]|| |- |[[Oerd Bylykbashi]]||[[PD]]|| |- |[[Rolant Xhelilaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Rrahman Rraja]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Elbasanit]]''' |- |[[Anastas Angjeli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Aqif Rakipi]]||[[PDIU]]|| |- |'''''Vakant'''''||[[PDIU]]||Pas dorëheqjes së deputetit [[Bujar Muça]] |- |[[Arben Kamami]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edmond Haxhinasto]]||[[LSI]]|| |- |[[Edmond Spaho]]||[[PD]]||Drejtues i Grupit Parlamentar të Partisë Demokratike |- |[[Endri Hasa]]||[[PD]]|| |- |[[Elvis Kushi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luan Duzha]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luçiano Boçi]]||[[PD]]|| |- |[[Monika Kryemadhi]]||[[LSI]]|| |- |[[Musa Ulqini]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Nuri Belba]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Taulant Balla]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Drejtues i Grupit Parlamentar të Partisë Socialiste |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Fierit]]''' |- |[[Adelina Rista]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Anduel Xhindi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Antoneta Dhima]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Bashkim Fino]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Bujar Çela]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Enkelejd Alibeaj]]||[[PD]]|| |- |[[Erion Braçe]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetar i Komisionit për Ekonomi dhe Financa |- |[[Genc Pollo]]||[[PD]]|| |- |[[Gramoz Ruçi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetari i Kuvendit të Shqipërisë |- |[[Ismet Beqiraj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luan Baci]]||[[PD]]|| |- |[[Myslim Murrizi]]||[[PD]]|| |- |[[Petrit Vasili]]||[[LSI]]||Kryetar i Komisionit për Punë, Affairsështje Sociale dhe Shëndetësi <br />Drejtues i Grupit Parlamentar të LSI |- |[[Robert Bitri]]||[[LSI]]|| |- |[[Tatjana Piro]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Xhevit Bushaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Gjirokastrës]]''' |- |[[Bledar Çuçi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Nënkryetari i Komisionit për Integrime Evropiane |- |[[Flamur Golemi]]|| [[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Mirela Kumbaro]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Tritan Shehu]]||[[PD]]|| |- |[[Vangjel Tavo]]||[[LSI]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Korçës]]''' |- |[[Edlira Bode]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edmond Panariti]]||[[LSI]]|| |- |[[Eduard Shalsi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetar i Komisionit për Aktivitete Prodhimi, Tregti dhe Mjedisi |- |[[Elisa Spiropali]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Nënkryetarja e Komisionit për Punë, Socialështje Sociale dhe Shëndetësi |- |[[Ervin Salianji]]||[[PD]]|| |- |[[Hekuran Hoxhalli]]||[[PD]]|| |- |[[Ilir Xhakolli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Ilirian Pandavinji]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Klevis Balliu]]||[[PD]]|| |- |[[Niko Peleshi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Valentina Duka]]||[[PD]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Kukësit]]''' |- |[[Flamur Noka]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Sigurinë Kombëtare |- |[[Isuf Çelaj]]||[[PD]]|| |- |[[Mimi Kodheli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetari i Komisionit për Politikë të Jashtme |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Lezhës]]''' |- |[[Aldo Bumçi]]||[[PD]]|| |- |[[Andon Frrokaj]]||[[PD]]|| |- |[[Gjetan Gjetani]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Lindita Nikolla]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Lindita Metaliaj]]||[[PD]]|| |- |[[Pjerin Ndreu]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Viktor Tushaj]]||[[LSI]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Shkodrës]]''' |- |[[Agron Çela]]||[[LSI]]|| |- |[[Bardh Spahia]]||[[PD]]|| |- |[[Ditmir Bushati]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Izmira Ulqinaku]]||[[PD]]|| |- |[[Lorenc Luka]]||[[PD]]|| |- |[[Luan Harusha]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Nard Ndoka]]||[[PD]]|| |- |[[Paulin Sterkaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Romeo Gurakuqi]]||[[PD]]|| |- |[[Senida Mesi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Tom Doshi]]||[[Partia Social Demokrate e Shqipërisë|PSD]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Tiranës]]''' |- |[[Albana Vokshi]]||[[PD]]||Kryetari i Komisionit për Arsim dhe Informim Publik |- |[[Arben Ahmetaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Arben Pëllumbi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Besnik Baraj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Blerina Gjylameti]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Dashamir Shehi]]||[[PD]]|| |- |[[Elona Hoxha]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Endrit Brahimllari]]||[[LSI]]|| |- |[[Ervin Bushati]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Fatmir Mediu]]||[[PD]]|| |- |[[Fatmir Xhafaj]]|| |- |[[Flojda Kërpaçi]]||[[LSI]]|| |- |[[Gent Strazimiri]]||[[PD]]|| |- |[[Grida Shqima]]||[[PD]]|| |- |[[Halim Kosova]]||[[PD]]|| |- |[[Jorida Tabaku]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Ekonomi dhe Financa |- |[[Klajda Gjosha]]||[[LSI]]||Nënkryetari i Komisionit për Politikë të Jashtme |- |[[Klotilda Bushka]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luan Rama]]||[[LSI]]|| |- |[[Lulzim Basha]]||[[PD]]|| |- |[[Ogerta Manastirliu]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Olta Xhaçka]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Orjola Pampuri]]||[[PD]]|| |- |[[Pandeli Majko]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Rakip Suli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Rudina Hajdari]]||[[PD]]|| |- |[[Sadi Vorpsi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Sadri Abazi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Sajmir Tahiri]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Sali Berisha]]||[[PD]]|| |- |[[Ulsi Manja]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Vasilika Hysi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Xhemal Qefalia]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Vlorës]]''' |- |[[Agron Shehaj]]||[[PD]]|| |- |[[Alket Hyseni]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Andrea Marto]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Damian Gjiknuri]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edi Rama]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edmond Leka]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Fatmir Velaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Nadire Meçorapaj]]||[[PD]]|| |- |[[Sezai Rokaj]]||[[LSI]]|| |- |[[Vangjel Dule]]||[[PD]]|| |- |[[Vilma Bello]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Vullnet Sinaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]] || |} == Shiko edhe këtu == [[Lista e Kryetarëve të Parlamentit të Shqipërisë]] {{Tirana}} [[Kategoria:Politikë]] [[Kategoria:Kuvendi i Shqipërisë| ]] [[Kategoria:Parlamente sipas shtetit|Shqipëria]] [[Kategoria:Themelime në Shqipëri në 1912]] ix4btwouu12on9avssy8ys4w4ojif9g 2468094 2468093 2022-08-10T20:14:00Z Shkodranci 143388 Fixed typo wikitext text/x-wiki {{Sistemi shtetëror-Shqipëria}} {{coord|41.326134|N|19.823027|E|scale:10000_source:sqwiki|display=title}} {{Infobox legislature |name = Kuvendi i Shqipërisë |native_name = |coa_pic = Kuvendi i Shqipërisë.svg |coa_res = 240px |background_color = #AB7F45 |term_limits = 4 vjet |house_type = Njëdhomësh |session_room = [[File:Kuvendi i Shqipërisë.jpg|250px]] |legislature = Legjislatura IX | |leader1_type = [[Kryetar i Kuvendit të Shqipërisë |Kryetari]] |leader1 = [[Lindita Nikolla]] |party1 = ([[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]) |leader2_type = Kryetari kryesor i grupeve të partive politike në kuvend |leader2 = [[Taulant Balla]] ([[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]) |party2 =[[Partia Socialiste e Shqipërisë| ]] | |election1 = |members = 140 |political_groups1 = '''Qeveria (74)''' * {{color box|#681299}} [[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]] (74) '''Suportuar nga (3)''' * {{color box|#0C5D34}} [[Partia Social Demokrate e Shqipërisë|PSD]] (3) '''Opozita (63)''' * {{color box|#0080C6}} [[PD]] (58) * {{color box|#FF4545}} [[LSI]] (4) * {{color box|#DDDDDD}} [[Të pavarur]] (1) |structure1 = [[File:Albania Parliament 2021.svg|300px]] |structure1_res = 300px |structure1_alt = Current Structure of the Assembly of the Republic of Albania |voting_system1 = |last_election1 = [[Zgjedhjet parlamentare në Shqipëri, 2021|25 Prill 2021]] |next_election1 = 2025 |image = Tirana - Albanian National Assembly (by Pudelek).jpg |image_res = 230px |website = [https://www.parlament.al/ Faqja Zyrtare] |footnotes = }} [[Skeda:First Albanian members of parliament.png|thumb|250px|Deputet të parë]] '''Kuvendi i Shqipërisë''' është organi më i lartë legjislativ i Shqipërisë. Kuvendi i Shqipërisë ose siç quhet ndryshe, parlamenti, është një dhomësh dhe përbëhet nga 140 anëtarë të zgjedhur një herë në katër vjet me sistem proporcional me zona zgjedhore shumemërore. Kuvendi i Shqipërisë i zhvillon punimet vjetore në dy sesione. Sesioni i parë fillon të hënën e tretë të janarit, ndërsa sesioni i dytë fillon të hënën e parë të shtatorit. ==Historia== Historia e sistemit ligjvënës në Shqipëri është e lidhur ngushtë me historinë e shtetit. Gjatë kësaj periudhe ai ka pësuar ndryshime gjatë regjimeve të ndryshme. ===Kuvendi i Vlorës=== Institucionet parlamentare në Shqipëri i kanë fillimet e tyre në fund të vitit 1912 me pavarësinë e Shqipërisë nga Perandoria Osmane. Kuvendi i Vlorës, shërbeu si organ legjislativ shqiptar për dy vjet, deri në statutin e 1914. ===Principata e Shqipërisë=== Pasi mori gradualisht administrimin e vendit në vitin 1914, Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit përgatiti një draft të kushtetutës (Statuti Organik) me 216 nene. Kjo do të siguronte ngritjen e Asamblesë Kombëtare me fuqi ligjëvënëse në Shqipëri, e cila ishte projektuar si monarki kushtetuese e trashëguar. Sipas kushtetutës, vendi do të kishte, me pak përjashtime, të njëjtën ndarje administrative që kishte gjatë Perandorisë Osmane. Ai do të ndahej në shtatë qarqe administrative, secili prej tyre do të zgjidhte tre përfaqësues për kuvendin kombëtar me votim të drejtpërdrejtë. Princi do të emëronte dhjetë përfaqësues dhe udhëheqësit e tri feve të gjithë (muslimane, ortodokse dhe katolike) do të kishin përfaqësues në Kuvendin Kombëtar, i cili do të kishte mandat katër vjeçar. Këshilli i Ministrave, me fuqi ekzekutive, do të emërohej nga princi. ===Senati 27 mars 1920 - 20 dhjetor 1920=== Kongresi Lushnjes krijoi Senatin (Parlamenti i parë shqiptar), që më vonë do të quhej Këshilli Kombëtar, si organ legjislativ, i cili përbëhej nga 37 anëtarë të zgjedhur nga delegatët në Kongres. Kongresi shprehu në formën organizuar vullnetin politik të shqiptarëve, për të marrë fatin e vendit në duart e veta. Gjatë kësaj periudhe, për herë të parë u afirmuan parimet e parlamentarizmit: emërimi dhe shkarkimi i qeverisë nga Senati dhe ushtrimin e kontrollit parlamentar. Megjithëse Parlamenti i parë shqiptar i kreu aktivitetet e tij legjislative gjatë një periudhe të shkurtër kohe, ai kaloi disa ligje të rëndësishme. Akti më i rëndësishëm ishte Statuti i Lushnjës, i cila themeloi ligjin kushtetues. Aktiviteti legjislativ i Këshillit Kombëtar përfundoi në dhjetor 1920, kur Këshilli u shpërnda për të përgatitur vendin për zgjedhjet e para në mars 1921. ===Këshilli Kombëtar 1921 - 1923=== Në zgjedhjet që u mbajtën mars 1921, u zgjodhën 78 deputetë. Në këtë kohë Parlamenti filloi të mblidhej rregullisht me detyra të përcaktuara qartë dhe një afat kohor. Në vitin 1922 Statuti i Lushnjës u zgjerua në një kushtetutë me fuqinë më të lartë që i është dhënë shtetit dhe një parlament legjitim. Ish Këshilli Kombëtar u quajt parlament. Organi ligjvënës përbëhej prej një dhome të deputetëve, të zgjedhur në mënyrë indirekte nga populli. Dy grupet politike krzesore ishin: Partia Popullore (e udhëhequr nga [[Fan Noli]]) dhe Partia Përparimtare (e udhëhequr nga [[Hoxha Kadriu]]). Në fushën legjislative, veprimtaria e Këshillit Kombëtar u përqendrua në çështje të tilla si hartimin e ligjit mbi organizimin gjyqësor, përmirësimin e rregullores ekzistuese me elementë të rinj për transparencën e veprimtarisë parlamentare dhe përpilimin e betimit të deputetëve në Këshill. Në shtator 1923 Këshilli Kombëtar mbylli punimet në përfundim të legjislaturës për të përgatitur vendin për zgjedhje të reja për Kuvendin Kushtetues, të mbajtur në dhjetor të atij viti. ===Kuvendi Kushtetues=== ====Periudha e parë (21 janar - 2 qershor 1924)==== Kuvendi Kushtetues, i përbërë nga 100 deputetë, u mblodh nga 21 janar deri më 2 qershor 1924. Detyra e tij kryesore ishte hartimi i një kushtetute të shkruar. Ky objektiv nuk u arrit gjatë kësaj periudhe së parë për shkak të atentatit mbi kryeministrin Ahmet Zogut nga Beqir Valteri më 24 shkurt dhe shpërthimit më vonë të kryengritjes së qershorit. Më 2 qershor 1924 Kuvendi e mbylli sesionin e parë të procedurës. Pas shpërbërjes së qeverisë, Zogu u largua nga Shqipëria, duke mbetur në ilegalitet deri në dhjetor 1924. Gjatë kësaj periudhe, jetëshkurtër (qershor-dhjetor 1924) qeveria e Fan Nolit mori pushtetin. ====Periudha e dytë (12 janar - 2 mars 1925)==== Me kthimin në pushtet të Ahmet Zogut (që shënoi rifillimin e sundimit të ligjit), Kuvendi Kushtetues rifilloi punën më 12 janar 1925. Ai realizoi në fund detyrën për të cilën u krijua: miratimin e ligjit themelor të shtetit, i cili do të përcaktonte të ardhmen e tij. ===Parlamenti i Republikës së Shqipërisë (1925 - 1928)=== Forma e qeverisjes në Shqipëri u përcaktua nga Kushtetuta si një republikë parlamentare, të kryesuar nga një president sovraniteti i të cilës rridhte nga populli. Me vendim të Kuvendit Kushtetues, Ahmet Zogu u zgjodh president. Për herë të vetme në historinë e Shqipërisë, parlamenti i saj përbëhej nga dy dhoma: Senati dhe Dhoma e Deputetëve. Dhoma e Deputetëve (dhoma e ulët) përbëhej nga 57 deputetë të zgjedhur nga populli, dhe Senati (Dhoma e lartë) përbëhej nga 18 senatorë (dy të tretat e të cilëve zgjidheshin nga populli dhe një e treta nga Presidenti i Republikës). Ky sistem dydhomësh i dha përparësi në raste të caktuara të Senatit, duke e vënë Dhomën së Deputetëve në një pozitë inferioriteti. Mledhja e dhomave të parlamentit në seancë të përbashkët, njihej si Kuvend Legjislativ dhe në seanca të ndara njiheshin me emrat e tyre respektivë. Gjatë kësaj kohe Parlamenti miratoi një sërë ligjesh të rëndësishëm, duke përfshirë ligjin e bankës kombëtare dhe atë të pensioneve civile. Shpërndarja e Parlamentit erdhi pas një debati për të ndryshuar formën e qeverisë, duke përgatitur vendin për zgjedhjet e reja për në Asamblenë Kushtetuese. ===Sistemi parlamentar gjatë Mbretërise së Shqipërisë (1928 - 1939)=== Asambleja Kushtetuese e dalë nga zgjedhjet e [[17 gusht]] [[1928]] kishte 58 anëtarë. Asamblea që i filloi punimet më [[25 gusht]] [[1928]] miratoi kushtetutën që sanksiononte formën mbretërore të qeverisjes dhe një sistem parlamentar njëdhomësh. Shqipëria u shpall "Mbretëri demokratike, parlamentare, dhe e trashëgueshme" e kryesuar nga "Madhëria e Tij Zog I". Para kthimit të saj në parlament më [[1 dhjetor]] [[1928]], Asambleja Kushtetuese miratoi një kod civil, penal dhe tregëtar dhe një Kodit të Procedurës Civile, i cili shënoi një shkëputje përfundimtare nga legjislacioni i periudhës osmane. Për këtë arsye, ky parlamenti u quajt nga Zogu I "parlament konstruktiv dhe reformist". Pas pushtimit italian të Shqipërisë në prill 1939, Mbreti Zog I u largua nga vendi. ===Parlamenti gjatë pushtimit të Shqipërisë (1939 - 1944)=== ====Asamblea Kushtetuese (12 prill 1939 - 3 prill 1940), Këshilli i Epërm Fashist Koorporativ (16 prill 1940 - 31 korrik 1943)==== Sipas statutit të Mbretërisë Shqiptare të dhënë nga mbreti Viktor Emanueli III, shteti shqiptar ishte një monarki kushtetuese. Pushteti legjislativ ushtrohej nga ana e mbretit, në bashkëpunim me Partinë Fashiste nëpërmjet Asamblesë Kushtetuese me 159 anëtarë të emëruar. ==== Asamblea Kombëtare (16 tetor - 10 nëntor 1943), Kuvendi Kombëtar (Parlamenti) (11 nëntor 1943 - 14 shtator 1944)==== Më 16 tetor 1943 (gjatë pushtimit nazist) Asambleja Kombëtare mblidhet me 247 anëtarë, të cilët restauruaran krijimin e Këshillit të Lartë, si kreu i shtetit. Ajo u kthye në parlament, duke ushtruar pushtetin legjislativ me këtë trup. ===Periudha e diktaturës komuniste (1944 - 1991)=== Zgjedhjet për Asamblenë Kushtetuese pas luftës u mbajtën më 2 dhjetor 1945. Kushtetuta u miratua më 14 mars 1946, kur Asambleja Kushtetuese u kthye në Kuvendi Popullor. Gjatë viteve të para u dënuan me burgime dhe vdekje shumë deputetë që kundërshtonin pikëpamjet komuniste, gjë që kulmoi me [[gjyqi i deputetëve|gjyqin e deputetëve]] në 1947, ku eliminimet politike të 23 deputetëve konsistuan në 15 dënime me vdekje dhe 8 burgime që shkonin nga burgime të përjetshme deri në 15 vjet heqje lirie. Në mungesë të pluralizmit politik në vend, Kuvendi Popullor mblidhej vetëm dy herë në vit. Në vitin 1976 Kuvendi Popullor miratoi Kushtetutën e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë, e cila ruajti tiparet e një programi ideologjik politik në përputhje me ideologjinë komuniste. Roli i parlamentit nuk ekzistonte, sepse nuk zhvilloheshin zgjedhje të lira. ===Rilindja e parlamentarizmit 1991=== Pas më shumë se pesë dekadash, shenjat e para të ringjalljes së parlamentarizmit u shfaqën në Shqipëri. Pas 67 vitesh, Parlamenti i parë pluralist doli nga zgjedhjet e [[31 mars]] [[1991]] me 250 anëtarë. Edhe pse pluraliste këto zgjedhje nuk u quajtën të lira, sepse ekzistonte ende frika nga regjimi komunist tek njerëzit. Paketa e Dispozitave kushtetuese të miratuara atë vit solli ndryshime në kuadrin e organizimit demokratik të shtetit. Më [[22 prill]] [[1992]] u zhvilluan zgjedhje të lira. Më 21 tetor 1998 Parlamenti miratoi një kushtetutë të re. Kushtetuta e re e krijoi mundësinë për të kuptuar më mirë sistemin politik në Shqipëri dhe rolin e pjesëmarrësve të saj. Kuvendi Popullor i Shqipërisë ishte njëdhomësh me 140 anëtarë. Pas zbatimit të Parlamentit Kushtetutës, si pushtet i lartë legjislativ, ishte përgjegjës për hartimin dhe miratimin e ligjeve. Roli i Kuvendit është rritur ndjeshëm në krijimin e një kornize kushtetuese dhe ligjore si premisë për sundimin e ligjit, dhe ajo është bërë institucioni më i rëndësishëm i zhvillimit politik në vend. Aktiviteti legjislativ është bërë një nga instrumentet më aktive në konsolidimin e institucioneve shtetërore dhe integrimin euro-atlantik. Aktualisht Presidenti zgjidhet nga parlamenti. Anëtarët aktuale u zgjodhën në vitin 2009. == Byroja e Kuvendit == Byroja e Kuvendit është organ kolegjial që ndjek dhe vendos për anën administrative dhe funksionimin e brendshëm të Kuvendit. Byroja e Kuvendit drejtohet nga Kryetari i Kuvendit dhe përbëhet nga zëvendëskryetarët e Kuvendit, 2 sekretarët për buxhetin e Kuvendit dhe 4 sekretarët e tjerë.Përbërja e Byrosë vendoset me votim të hapur nga Kuvendi në seancë plenare dhe përfaqëson, për aq sa është e mundur, përbërjen politike të Kuvendit. Byroja e Kuvendit vendos për buxhetin e Kuvendit, sipas propozimit të bërë nga sekretarët për buxhetin; organizimin e shërbimeve të Kuvendit me propozimin e Sekretarit të Përgjithshëm, statusin ligjor dhe ekonomik për të punësuarit në Kuvend, si dhe për ankimet në rastet e konstituimit të grupeve parlamentare apo ankesave për përbërjen e komisioneve të përherëshme të Kuvendit. Byroja e Kuvendit, me propozimin e Kryetarit të Kuvendit, emëron Sekretarin e Përgjithshëm mbi bazën e tre kandidaturave të dala nga konkurrimi, sipas legjislacionit për shërbimin civil. Byroja e Kuvendit miraton raportin vjetor të veprimtarisë së Kuvendit dhe vendos publikimin e tij. == Funksionet e Kryetarit të Kuvendit == * Kryetari i Kuvendit zgjidhet menjëherë pas betimit të deputetëve. Kandidati për Kryetar të Kuvendit propozohet me shkrim nga të paktën 15 deputetë. * Kryetari i Kuvendit zgjidhet me votim të fshehtë me shumicën e votave në prani të më shumë se gjysmës së të gjithë deputetëve. * Kryetari i Kuvendit përfaqëson Kuvendin në marrëdhënie me të tretët. * Kryetari i Kuvendit siguron respektimin e të drejtave të Kuvendit dhe të anëtarëve të tij. Ai kujdeset për zhvillimin e veprimtarisë parlamentare dhe organeve të Kuvendit në përputhje me Kushtetutën dhe Rregulloren e Kuvendit. * Në përputhje me Rregulloren e Kuvendit, Kryetari u jep fjalën deputetëve dhe anëtarëve të Këshillit të Ministrave, drejton dhe moderon debatet, siguron rendin në seancë plenare, cakton radhën e votimeve dhe njofton rezultatin e tyre. * Kryetari i Kuvendit drejton dhe thërret mbledhjet e Këshillit për Rregulloren, Mandatet dhe Imunitetin, si dhe Byronë e Kuvendit dhe Konferencën e Kryetarëve të Grupeve Parlamentare. ===Lista e Deputeteve sipas Qarqeve dhe Partive=== {| class="wikitable" style="width:80%;" border="1" ! style="text-align:center; width:35%; solid Gray;"| Emri ! style="text-align:center; width:15%; solid Gray;"| Partia ! style="text-align:center; width:50%; solid Gray;"| Shenime |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Beratit]]''' |- |[[Adnor Shameti]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |- |[[Blendi Klosi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||[[Ministria e Mjedisit e Shqipërisë|Ministri i Turizmit dhe Mjedisit]] në Qeverin Rama II. |- |[[Eduard Halimi]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Legalështjet Ligjore, Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut |- |[[Ermonela Velikaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetari i Komisionit për Sigurinë Kombëtare |- |[[Fadil Nasufi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Gledjon Rehovica]]||[[LSI]]|| |- |[[Nasip Naço]]||[[LSI]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Dibres]]''' |- |[[Almira Xhembulla]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Dhurata Çupi]]||[[PD]]|| |- |[[Ilir Beqaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Përparim Spahiu]]||[[LSI]]|| |- |[[Reme Lala]]||[[PDIU]]|| |- |[[Xhemal Gjunkshi]]||[[PD]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Durrësit]]''' |- |[[Edi Paloka]]||[[PD]]|| |- |[[Eglantina Gjermeni]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Fatbardha Kadiu]]||[[PD]]|| |- |[[Fidel Ylli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Florjon Mima]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Aktivitetet e Prodhimit, Tregtisë dhe Mjedisit |- |[[Ilir Ndraxhi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Jurgis Çyrbja]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Klodiana Spahiu]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Lefter Koka]]||[[LSI]]|| |- |[[Milva Ekonomi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Nënkryetari i Komisionit për Arsim dhe Informim Publik |- |[[Nora Malaj]]||[[LSI]]|| |- |[[Oerd Bylykbashi]]||[[PD]]|| |- |[[Rolant Xhelilaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Rrahman Rraja]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Elbasanit]]''' |- |[[Anastas Angjeli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Aqif Rakipi]]||[[PDIU]]|| |- |'''''Vakant'''''||[[PDIU]]||Pas dorëheqjes së deputetit [[Bujar Muça]] |- |[[Arben Kamami]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edmond Haxhinasto]]||[[LSI]]|| |- |[[Edmond Spaho]]||[[PD]]||Drejtues i Grupit Parlamentar të Partisë Demokratike |- |[[Endri Hasa]]||[[PD]]|| |- |[[Elvis Kushi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luan Duzha]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luçiano Boçi]]||[[PD]]|| |- |[[Monika Kryemadhi]]||[[LSI]]|| |- |[[Musa Ulqini]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Nuri Belba]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Taulant Balla]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Drejtues i Grupit Parlamentar të Partisë Socialiste |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Fierit]]''' |- |[[Adelina Rista]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Anduel Xhindi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Antoneta Dhima]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Bashkim Fino]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Bujar Çela]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Enkelejd Alibeaj]]||[[PD]]|| |- |[[Erion Braçe]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetar i Komisionit për Ekonomi dhe Financa |- |[[Genc Pollo]]||[[PD]]|| |- |[[Gramoz Ruçi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetari i Kuvendit të Shqipërisë |- |[[Ismet Beqiraj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luan Baci]]||[[PD]]|| |- |[[Myslim Murrizi]]||[[PD]]|| |- |[[Petrit Vasili]]||[[LSI]]||Kryetar i Komisionit për Punë, Affairsështje Sociale dhe Shëndetësi <br />Drejtues i Grupit Parlamentar të LSI |- |[[Robert Bitri]]||[[LSI]]|| |- |[[Tatjana Piro]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Xhevit Bushaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Gjirokastrës]]''' |- |[[Bledar Çuçi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Nënkryetari i Komisionit për Integrime Evropiane |- |[[Flamur Golemi]]|| [[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Mirela Kumbaro]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Tritan Shehu]]||[[PD]]|| |- |[[Vangjel Tavo]]||[[LSI]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Korçës]]''' |- |[[Edlira Bode]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edmond Panariti]]||[[LSI]]|| |- |[[Eduard Shalsi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetar i Komisionit për Aktivitete Prodhimi, Tregti dhe Mjedisi |- |[[Elisa Spiropali]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Nënkryetarja e Komisionit për Punë, Socialështje Sociale dhe Shëndetësi |- |[[Ervin Salianji]]||[[PD]]|| |- |[[Hekuran Hoxhalli]]||[[PD]]|| |- |[[Ilir Xhakolli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Ilirian Pandavinji]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Klevis Balliu]]||[[PD]]|| |- |[[Niko Peleshi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Valentina Duka]]||[[PD]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Kukësit]]''' |- |[[Flamur Noka]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Sigurinë Kombëtare |- |[[Isuf Çelaj]]||[[PD]]|| |- |[[Mimi Kodheli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetari i Komisionit për Politikë të Jashtme |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Lezhës]]''' |- |[[Aldo Bumçi]]||[[PD]]|| |- |[[Andon Frrokaj]]||[[PD]]|| |- |[[Gjetan Gjetani]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Lindita Nikolla]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Lindita Metaliaj]]||[[PD]]|| |- |[[Pjerin Ndreu]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Viktor Tushaj]]||[[LSI]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Shkodrës]]''' |- |[[Agron Çela]]||[[LSI]]|| |- |[[Bardh Spahia]]||[[PD]]|| |- |[[Ditmir Bushati]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Izmira Ulqinaku]]||[[PD]]|| |- |[[Lorenc Luka]]||[[PD]]|| |- |[[Luan Harusha]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Nard Ndoka]]||[[PD]]|| |- |[[Paulin Sterkaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Romeo Gurakuqi]]||[[PD]]|| |- |[[Senida Mesi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Tom Doshi]]||[[Partia Social Demokrate e Shqipërisë|PSD]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Tiranës]]''' |- |[[Albana Vokshi]]||[[PD]]||Kryetari i Komisionit për Arsim dhe Informim Publik |- |[[Arben Ahmetaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Arben Pëllumbi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Besnik Baraj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Blerina Gjylameti]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Dashamir Shehi]]||[[PD]]|| |- |[[Elona Hoxha]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Endrit Brahimllari]]||[[LSI]]|| |- |[[Ervin Bushati]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Fatmir Mediu]]||[[PD]]|| |- |[[Fatmir Xhafaj]]|| |- |[[Flojda Kërpaçi]]||[[LSI]]|| |- |[[Gent Strazimiri]]||[[PD]]|| |- |[[Grida Shqima]]||[[PD]]|| |- |[[Halim Kosova]]||[[PD]]|| |- |[[Jorida Tabaku]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Ekonomi dhe Financa |- |[[Klajda Gjosha]]||[[LSI]]||Nënkryetari i Komisionit për Politikë të Jashtme |- |[[Klotilda Bushka]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luan Rama]]||[[LSI]]|| |- |[[Lulzim Basha]]||[[PD]]|| |- |[[Ogerta Manastirliu]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Olta Xhaçka]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Orjola Pampuri]]||[[PD]]|| |- |[[Pandeli Majko]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Rakip Suli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Rudina Hajdari]]||[[PD]]|| |- |[[Sadi Vorpsi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Sadri Abazi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Sajmir Tahiri]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Sali Berisha]]||[[PD]]|| |- |[[Ulsi Manja]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Vasilika Hysi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Xhemal Qefalia]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Vlorës]]''' |- |[[Agron Shehaj]]||[[PD]]|| |- |[[Alket Hyseni]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Andrea Marto]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Damian Gjiknuri]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edi Rama]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edmond Leka]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Fatmir Velaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Nadire Meçorapaj]]||[[PD]]|| |- |[[Sezai Rokaj]]||[[LSI]]|| |- |[[Vangjel Dule]]||[[PD]]|| |- |[[Vilma Bello]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Vullnet Sinaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]] || |} == Shiko edhe këtu == [[Lista e Kryetarëve të Parlamentit të Shqipërisë]] {{Tirana}} [[Kategoria:Politikë]] [[Kategoria:Kuvendi i Shqipërisë| ]] [[Kategoria:Parlamente sipas shtetit|Shqipëria]] [[Kategoria:Themelime në Shqipëri në 1912]] 03t7acan5ftjv4ohg56owa24xn295hz 2468095 2468094 2022-08-10T20:20:52Z Shkodranci 143388 wikitext text/x-wiki {{Sistemi shtetëror-Shqipëria}} {{coord|41.326134|N|19.823027|E|scale:10000_source:sqwiki|display=title}} {{Infobox legislature |name = Kuvendi i Shqipërisë |native_name = |coa_pic = Kuvendi i Shqipërisë.svg |coa_res = 240px |background_color = #AB7F45 |term_limits = 4 vjet |house_type = Njëdhomësh |session_room = [[File:Kuvendi i Shqipërisë.jpg|250px]] |legislature = Legjislatura IX | |leader1_type = [[Kryetar i Kuvendit të Shqipërisë |Kryetari]] |leader1 = [[Lindita Nikolla]] |party1 = ([[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]) | |leader2_type = Kryetari kryesor i grupeve politike në kuvend |leader2 = [[Taulant Balla]] |party2 = ([[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]) |leader3_type = Kryetari dytësor i grupeve politike në kuvend |leader3 =[[Enkelejd Alibeaj]] |party3 =[[Partia Demokratike e Shqipërisë|PD]] | |election1 = |members = 140 |political_groups1 = '''Qeveria (74)''' * {{color box|#681299}} [[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]] (74) '''Suportuar nga (3)''' * {{color box|#0C5D34}} [[Partia Social Demokrate e Shqipërisë|PSD]] (3) '''Opozita (63)''' * {{color box|#0080C6}} [[PD]] (58) * {{color box|#FF4545}} [[LSI]] (4) * {{color box|#DDDDDD}} [[Të pavarur]] (1) |structure1 = [[File:Albania Parliament 2021.svg|300px]] |structure1_res = 300px |structure1_alt = Current Structure of the Assembly of the Republic of Albania |voting_system1 = |last_election1 = [[Zgjedhjet parlamentare në Shqipëri, 2021|25 Prill 2021]] |next_election1 = 2025 |image = Tirana - Albanian National Assembly (by Pudelek).jpg |image_res = 230px |website = [https://www.parlament.al/ Faqja Zyrtare] |footnotes = }} [[Skeda:First Albanian members of parliament.png|thumb|250px|Deputet të parë]] '''Kuvendi i Shqipërisë''' është organi më i lartë legjislativ i Shqipërisë. Kuvendi i Shqipërisë ose siç quhet ndryshe, parlamenti, është një dhomësh dhe përbëhet nga 140 anëtarë të zgjedhur një herë në katër vjet me sistem proporcional me zona zgjedhore shumemërore. Kuvendi i Shqipërisë i zhvillon punimet vjetore në dy sesione. Sesioni i parë fillon të hënën e tretë të janarit, ndërsa sesioni i dytë fillon të hënën e parë të shtatorit. ==Historia== Historia e sistemit ligjvënës në Shqipëri është e lidhur ngushtë me historinë e shtetit. Gjatë kësaj periudhe ai ka pësuar ndryshime gjatë regjimeve të ndryshme. ===Kuvendi i Vlorës=== Institucionet parlamentare në Shqipëri i kanë fillimet e tyre në fund të vitit 1912 me pavarësinë e Shqipërisë nga Perandoria Osmane. Kuvendi i Vlorës, shërbeu si organ legjislativ shqiptar për dy vjet, deri në statutin e 1914. ===Principata e Shqipërisë=== Pasi mori gradualisht administrimin e vendit në vitin 1914, Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit përgatiti një draft të kushtetutës (Statuti Organik) me 216 nene. Kjo do të siguronte ngritjen e Asamblesë Kombëtare me fuqi ligjëvënëse në Shqipëri, e cila ishte projektuar si monarki kushtetuese e trashëguar. Sipas kushtetutës, vendi do të kishte, me pak përjashtime, të njëjtën ndarje administrative që kishte gjatë Perandorisë Osmane. Ai do të ndahej në shtatë qarqe administrative, secili prej tyre do të zgjidhte tre përfaqësues për kuvendin kombëtar me votim të drejtpërdrejtë. Princi do të emëronte dhjetë përfaqësues dhe udhëheqësit e tri feve të gjithë (muslimane, ortodokse dhe katolike) do të kishin përfaqësues në Kuvendin Kombëtar, i cili do të kishte mandat katër vjeçar. Këshilli i Ministrave, me fuqi ekzekutive, do të emërohej nga princi. ===Senati 27 mars 1920 - 20 dhjetor 1920=== Kongresi Lushnjes krijoi Senatin (Parlamenti i parë shqiptar), që më vonë do të quhej Këshilli Kombëtar, si organ legjislativ, i cili përbëhej nga 37 anëtarë të zgjedhur nga delegatët në Kongres. Kongresi shprehu në formën organizuar vullnetin politik të shqiptarëve, për të marrë fatin e vendit në duart e veta. Gjatë kësaj periudhe, për herë të parë u afirmuan parimet e parlamentarizmit: emërimi dhe shkarkimi i qeverisë nga Senati dhe ushtrimin e kontrollit parlamentar. Megjithëse Parlamenti i parë shqiptar i kreu aktivitetet e tij legjislative gjatë një periudhe të shkurtër kohe, ai kaloi disa ligje të rëndësishme. Akti më i rëndësishëm ishte Statuti i Lushnjës, i cila themeloi ligjin kushtetues. Aktiviteti legjislativ i Këshillit Kombëtar përfundoi në dhjetor 1920, kur Këshilli u shpërnda për të përgatitur vendin për zgjedhjet e para në mars 1921. ===Këshilli Kombëtar 1921 - 1923=== Në zgjedhjet që u mbajtën mars 1921, u zgjodhën 78 deputetë. Në këtë kohë Parlamenti filloi të mblidhej rregullisht me detyra të përcaktuara qartë dhe një afat kohor. Në vitin 1922 Statuti i Lushnjës u zgjerua në një kushtetutë me fuqinë më të lartë që i është dhënë shtetit dhe një parlament legjitim. Ish Këshilli Kombëtar u quajt parlament. Organi ligjvënës përbëhej prej një dhome të deputetëve, të zgjedhur në mënyrë indirekte nga populli. Dy grupet politike krzesore ishin: Partia Popullore (e udhëhequr nga [[Fan Noli]]) dhe Partia Përparimtare (e udhëhequr nga [[Hoxha Kadriu]]). Në fushën legjislative, veprimtaria e Këshillit Kombëtar u përqendrua në çështje të tilla si hartimin e ligjit mbi organizimin gjyqësor, përmirësimin e rregullores ekzistuese me elementë të rinj për transparencën e veprimtarisë parlamentare dhe përpilimin e betimit të deputetëve në Këshill. Në shtator 1923 Këshilli Kombëtar mbylli punimet në përfundim të legjislaturës për të përgatitur vendin për zgjedhje të reja për Kuvendin Kushtetues, të mbajtur në dhjetor të atij viti. ===Kuvendi Kushtetues=== ====Periudha e parë (21 janar - 2 qershor 1924)==== Kuvendi Kushtetues, i përbërë nga 100 deputetë, u mblodh nga 21 janar deri më 2 qershor 1924. Detyra e tij kryesore ishte hartimi i një kushtetute të shkruar. Ky objektiv nuk u arrit gjatë kësaj periudhe së parë për shkak të atentatit mbi kryeministrin Ahmet Zogut nga Beqir Valteri më 24 shkurt dhe shpërthimit më vonë të kryengritjes së qershorit. Më 2 qershor 1924 Kuvendi e mbylli sesionin e parë të procedurës. Pas shpërbërjes së qeverisë, Zogu u largua nga Shqipëria, duke mbetur në ilegalitet deri në dhjetor 1924. Gjatë kësaj periudhe, jetëshkurtër (qershor-dhjetor 1924) qeveria e Fan Nolit mori pushtetin. ====Periudha e dytë (12 janar - 2 mars 1925)==== Me kthimin në pushtet të Ahmet Zogut (që shënoi rifillimin e sundimit të ligjit), Kuvendi Kushtetues rifilloi punën më 12 janar 1925. Ai realizoi në fund detyrën për të cilën u krijua: miratimin e ligjit themelor të shtetit, i cili do të përcaktonte të ardhmen e tij. ===Parlamenti i Republikës së Shqipërisë (1925 - 1928)=== Forma e qeverisjes në Shqipëri u përcaktua nga Kushtetuta si një republikë parlamentare, të kryesuar nga një president sovraniteti i të cilës rridhte nga populli. Me vendim të Kuvendit Kushtetues, Ahmet Zogu u zgjodh president. Për herë të vetme në historinë e Shqipërisë, parlamenti i saj përbëhej nga dy dhoma: Senati dhe Dhoma e Deputetëve. Dhoma e Deputetëve (dhoma e ulët) përbëhej nga 57 deputetë të zgjedhur nga populli, dhe Senati (Dhoma e lartë) përbëhej nga 18 senatorë (dy të tretat e të cilëve zgjidheshin nga populli dhe një e treta nga Presidenti i Republikës). Ky sistem dydhomësh i dha përparësi në raste të caktuara të Senatit, duke e vënë Dhomën së Deputetëve në një pozitë inferioriteti. Mledhja e dhomave të parlamentit në seancë të përbashkët, njihej si Kuvend Legjislativ dhe në seanca të ndara njiheshin me emrat e tyre respektivë. Gjatë kësaj kohe Parlamenti miratoi një sërë ligjesh të rëndësishëm, duke përfshirë ligjin e bankës kombëtare dhe atë të pensioneve civile. Shpërndarja e Parlamentit erdhi pas një debati për të ndryshuar formën e qeverisë, duke përgatitur vendin për zgjedhjet e reja për në Asamblenë Kushtetuese. ===Sistemi parlamentar gjatë Mbretërise së Shqipërisë (1928 - 1939)=== Asambleja Kushtetuese e dalë nga zgjedhjet e [[17 gusht]] [[1928]] kishte 58 anëtarë. Asamblea që i filloi punimet më [[25 gusht]] [[1928]] miratoi kushtetutën që sanksiononte formën mbretërore të qeverisjes dhe një sistem parlamentar njëdhomësh. Shqipëria u shpall "Mbretëri demokratike, parlamentare, dhe e trashëgueshme" e kryesuar nga "Madhëria e Tij Zog I". Para kthimit të saj në parlament më [[1 dhjetor]] [[1928]], Asambleja Kushtetuese miratoi një kod civil, penal dhe tregëtar dhe një Kodit të Procedurës Civile, i cili shënoi një shkëputje përfundimtare nga legjislacioni i periudhës osmane. Për këtë arsye, ky parlamenti u quajt nga Zogu I "parlament konstruktiv dhe reformist". Pas pushtimit italian të Shqipërisë në prill 1939, Mbreti Zog I u largua nga vendi. ===Parlamenti gjatë pushtimit të Shqipërisë (1939 - 1944)=== ====Asamblea Kushtetuese (12 prill 1939 - 3 prill 1940), Këshilli i Epërm Fashist Koorporativ (16 prill 1940 - 31 korrik 1943)==== Sipas statutit të Mbretërisë Shqiptare të dhënë nga mbreti Viktor Emanueli III, shteti shqiptar ishte një monarki kushtetuese. Pushteti legjislativ ushtrohej nga ana e mbretit, në bashkëpunim me Partinë Fashiste nëpërmjet Asamblesë Kushtetuese me 159 anëtarë të emëruar. ==== Asamblea Kombëtare (16 tetor - 10 nëntor 1943), Kuvendi Kombëtar (Parlamenti) (11 nëntor 1943 - 14 shtator 1944)==== Më 16 tetor 1943 (gjatë pushtimit nazist) Asambleja Kombëtare mblidhet me 247 anëtarë, të cilët restauruaran krijimin e Këshillit të Lartë, si kreu i shtetit. Ajo u kthye në parlament, duke ushtruar pushtetin legjislativ me këtë trup. ===Periudha e diktaturës komuniste (1944 - 1991)=== Zgjedhjet për Asamblenë Kushtetuese pas luftës u mbajtën më 2 dhjetor 1945. Kushtetuta u miratua më 14 mars 1946, kur Asambleja Kushtetuese u kthye në Kuvendi Popullor. Gjatë viteve të para u dënuan me burgime dhe vdekje shumë deputetë që kundërshtonin pikëpamjet komuniste, gjë që kulmoi me [[gjyqi i deputetëve|gjyqin e deputetëve]] në 1947, ku eliminimet politike të 23 deputetëve konsistuan në 15 dënime me vdekje dhe 8 burgime që shkonin nga burgime të përjetshme deri në 15 vjet heqje lirie. Në mungesë të pluralizmit politik në vend, Kuvendi Popullor mblidhej vetëm dy herë në vit. Në vitin 1976 Kuvendi Popullor miratoi Kushtetutën e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë, e cila ruajti tiparet e një programi ideologjik politik në përputhje me ideologjinë komuniste. Roli i parlamentit nuk ekzistonte, sepse nuk zhvilloheshin zgjedhje të lira. ===Rilindja e parlamentarizmit 1991=== Pas më shumë se pesë dekadash, shenjat e para të ringjalljes së parlamentarizmit u shfaqën në Shqipëri. Pas 67 vitesh, Parlamenti i parë pluralist doli nga zgjedhjet e [[31 mars]] [[1991]] me 250 anëtarë. Edhe pse pluraliste këto zgjedhje nuk u quajtën të lira, sepse ekzistonte ende frika nga regjimi komunist tek njerëzit. Paketa e Dispozitave kushtetuese të miratuara atë vit solli ndryshime në kuadrin e organizimit demokratik të shtetit. Më [[22 prill]] [[1992]] u zhvilluan zgjedhje të lira. Më 21 tetor 1998 Parlamenti miratoi një kushtetutë të re. Kushtetuta e re e krijoi mundësinë për të kuptuar më mirë sistemin politik në Shqipëri dhe rolin e pjesëmarrësve të saj. Kuvendi Popullor i Shqipërisë ishte njëdhomësh me 140 anëtarë. Pas zbatimit të Parlamentit Kushtetutës, si pushtet i lartë legjislativ, ishte përgjegjës për hartimin dhe miratimin e ligjeve. Roli i Kuvendit është rritur ndjeshëm në krijimin e një kornize kushtetuese dhe ligjore si premisë për sundimin e ligjit, dhe ajo është bërë institucioni më i rëndësishëm i zhvillimit politik në vend. Aktiviteti legjislativ është bërë një nga instrumentet më aktive në konsolidimin e institucioneve shtetërore dhe integrimin euro-atlantik. Aktualisht Presidenti zgjidhet nga parlamenti. Anëtarët aktuale u zgjodhën në vitin 2009. == Byroja e Kuvendit == Byroja e Kuvendit është organ kolegjial që ndjek dhe vendos për anën administrative dhe funksionimin e brendshëm të Kuvendit. Byroja e Kuvendit drejtohet nga Kryetari i Kuvendit dhe përbëhet nga zëvendëskryetarët e Kuvendit, 2 sekretarët për buxhetin e Kuvendit dhe 4 sekretarët e tjerë.Përbërja e Byrosë vendoset me votim të hapur nga Kuvendi në seancë plenare dhe përfaqëson, për aq sa është e mundur, përbërjen politike të Kuvendit. Byroja e Kuvendit vendos për buxhetin e Kuvendit, sipas propozimit të bërë nga sekretarët për buxhetin; organizimin e shërbimeve të Kuvendit me propozimin e Sekretarit të Përgjithshëm, statusin ligjor dhe ekonomik për të punësuarit në Kuvend, si dhe për ankimet në rastet e konstituimit të grupeve parlamentare apo ankesave për përbërjen e komisioneve të përherëshme të Kuvendit. Byroja e Kuvendit, me propozimin e Kryetarit të Kuvendit, emëron Sekretarin e Përgjithshëm mbi bazën e tre kandidaturave të dala nga konkurrimi, sipas legjislacionit për shërbimin civil. Byroja e Kuvendit miraton raportin vjetor të veprimtarisë së Kuvendit dhe vendos publikimin e tij. == Funksionet e Kryetarit të Kuvendit == * Kryetari i Kuvendit zgjidhet menjëherë pas betimit të deputetëve. Kandidati për Kryetar të Kuvendit propozohet me shkrim nga të paktën 15 deputetë. * Kryetari i Kuvendit zgjidhet me votim të fshehtë me shumicën e votave në prani të më shumë se gjysmës së të gjithë deputetëve. * Kryetari i Kuvendit përfaqëson Kuvendin në marrëdhënie me të tretët. * Kryetari i Kuvendit siguron respektimin e të drejtave të Kuvendit dhe të anëtarëve të tij. Ai kujdeset për zhvillimin e veprimtarisë parlamentare dhe organeve të Kuvendit në përputhje me Kushtetutën dhe Rregulloren e Kuvendit. * Në përputhje me Rregulloren e Kuvendit, Kryetari u jep fjalën deputetëve dhe anëtarëve të Këshillit të Ministrave, drejton dhe moderon debatet, siguron rendin në seancë plenare, cakton radhën e votimeve dhe njofton rezultatin e tyre. * Kryetari i Kuvendit drejton dhe thërret mbledhjet e Këshillit për Rregulloren, Mandatet dhe Imunitetin, si dhe Byronë e Kuvendit dhe Konferencën e Kryetarëve të Grupeve Parlamentare. ===Lista e Deputeteve sipas Qarqeve dhe Partive=== {| class="wikitable" style="width:80%;" border="1" ! style="text-align:center; width:35%; solid Gray;"| Emri ! style="text-align:center; width:15%; solid Gray;"| Partia ! style="text-align:center; width:50%; solid Gray;"| Shenime |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Beratit]]''' |- |[[Adnor Shameti]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |- |[[Blendi Klosi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||[[Ministria e Mjedisit e Shqipërisë|Ministri i Turizmit dhe Mjedisit]] në Qeverin Rama II. |- |[[Eduard Halimi]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Legalështjet Ligjore, Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut |- |[[Ermonela Velikaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetari i Komisionit për Sigurinë Kombëtare |- |[[Fadil Nasufi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Gledjon Rehovica]]||[[LSI]]|| |- |[[Nasip Naço]]||[[LSI]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Dibres]]''' |- |[[Almira Xhembulla]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Dhurata Çupi]]||[[PD]]|| |- |[[Ilir Beqaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Përparim Spahiu]]||[[LSI]]|| |- |[[Reme Lala]]||[[PDIU]]|| |- |[[Xhemal Gjunkshi]]||[[PD]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Durrësit]]''' |- |[[Edi Paloka]]||[[PD]]|| |- |[[Eglantina Gjermeni]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Fatbardha Kadiu]]||[[PD]]|| |- |[[Fidel Ylli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Florjon Mima]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Aktivitetet e Prodhimit, Tregtisë dhe Mjedisit |- |[[Ilir Ndraxhi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Jurgis Çyrbja]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Klodiana Spahiu]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Lefter Koka]]||[[LSI]]|| |- |[[Milva Ekonomi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Nënkryetari i Komisionit për Arsim dhe Informim Publik |- |[[Nora Malaj]]||[[LSI]]|| |- |[[Oerd Bylykbashi]]||[[PD]]|| |- |[[Rolant Xhelilaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Rrahman Rraja]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Elbasanit]]''' |- |[[Anastas Angjeli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Aqif Rakipi]]||[[PDIU]]|| |- |'''''Vakant'''''||[[PDIU]]||Pas dorëheqjes së deputetit [[Bujar Muça]] |- |[[Arben Kamami]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edmond Haxhinasto]]||[[LSI]]|| |- |[[Edmond Spaho]]||[[PD]]||Drejtues i Grupit Parlamentar të Partisë Demokratike |- |[[Endri Hasa]]||[[PD]]|| |- |[[Elvis Kushi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luan Duzha]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luçiano Boçi]]||[[PD]]|| |- |[[Monika Kryemadhi]]||[[LSI]]|| |- |[[Musa Ulqini]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Nuri Belba]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Taulant Balla]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Drejtues i Grupit Parlamentar të Partisë Socialiste |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Fierit]]''' |- |[[Adelina Rista]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Anduel Xhindi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Antoneta Dhima]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Bashkim Fino]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Bujar Çela]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Enkelejd Alibeaj]]||[[PD]]|| |- |[[Erion Braçe]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetar i Komisionit për Ekonomi dhe Financa |- |[[Genc Pollo]]||[[PD]]|| |- |[[Gramoz Ruçi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetari i Kuvendit të Shqipërisë |- |[[Ismet Beqiraj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luan Baci]]||[[PD]]|| |- |[[Myslim Murrizi]]||[[PD]]|| |- |[[Petrit Vasili]]||[[LSI]]||Kryetar i Komisionit për Punë, Affairsështje Sociale dhe Shëndetësi <br />Drejtues i Grupit Parlamentar të LSI |- |[[Robert Bitri]]||[[LSI]]|| |- |[[Tatjana Piro]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Xhevit Bushaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Gjirokastrës]]''' |- |[[Bledar Çuçi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Nënkryetari i Komisionit për Integrime Evropiane |- |[[Flamur Golemi]]|| [[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Mirela Kumbaro]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Tritan Shehu]]||[[PD]]|| |- |[[Vangjel Tavo]]||[[LSI]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Korçës]]''' |- |[[Edlira Bode]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edmond Panariti]]||[[LSI]]|| |- |[[Eduard Shalsi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetar i Komisionit për Aktivitete Prodhimi, Tregti dhe Mjedisi |- |[[Elisa Spiropali]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Nënkryetarja e Komisionit për Punë, Socialështje Sociale dhe Shëndetësi |- |[[Ervin Salianji]]||[[PD]]|| |- |[[Hekuran Hoxhalli]]||[[PD]]|| |- |[[Ilir Xhakolli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Ilirian Pandavinji]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Klevis Balliu]]||[[PD]]|| |- |[[Niko Peleshi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Valentina Duka]]||[[PD]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Kukësit]]''' |- |[[Flamur Noka]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Sigurinë Kombëtare |- |[[Isuf Çelaj]]||[[PD]]|| |- |[[Mimi Kodheli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetari i Komisionit për Politikë të Jashtme |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Lezhës]]''' |- |[[Aldo Bumçi]]||[[PD]]|| |- |[[Andon Frrokaj]]||[[PD]]|| |- |[[Gjetan Gjetani]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Lindita Nikolla]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Lindita Metaliaj]]||[[PD]]|| |- |[[Pjerin Ndreu]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Viktor Tushaj]]||[[LSI]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Shkodrës]]''' |- |[[Agron Çela]]||[[LSI]]|| |- |[[Bardh Spahia]]||[[PD]]|| |- |[[Ditmir Bushati]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Izmira Ulqinaku]]||[[PD]]|| |- |[[Lorenc Luka]]||[[PD]]|| |- |[[Luan Harusha]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Nard Ndoka]]||[[PD]]|| |- |[[Paulin Sterkaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Romeo Gurakuqi]]||[[PD]]|| |- |[[Senida Mesi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Tom Doshi]]||[[Partia Social Demokrate e Shqipërisë|PSD]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Tiranës]]''' |- |[[Albana Vokshi]]||[[PD]]||Kryetari i Komisionit për Arsim dhe Informim Publik |- |[[Arben Ahmetaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Arben Pëllumbi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Besnik Baraj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Blerina Gjylameti]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Dashamir Shehi]]||[[PD]]|| |- |[[Elona Hoxha]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Endrit Brahimllari]]||[[LSI]]|| |- |[[Ervin Bushati]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Fatmir Mediu]]||[[PD]]|| |- |[[Fatmir Xhafaj]]|| |- |[[Flojda Kërpaçi]]||[[LSI]]|| |- |[[Gent Strazimiri]]||[[PD]]|| |- |[[Grida Shqima]]||[[PD]]|| |- |[[Halim Kosova]]||[[PD]]|| |- |[[Jorida Tabaku]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Ekonomi dhe Financa |- |[[Klajda Gjosha]]||[[LSI]]||Nënkryetari i Komisionit për Politikë të Jashtme |- |[[Klotilda Bushka]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luan Rama]]||[[LSI]]|| |- |[[Lulzim Basha]]||[[PD]]|| |- |[[Ogerta Manastirliu]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Olta Xhaçka]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Orjola Pampuri]]||[[PD]]|| |- |[[Pandeli Majko]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Rakip Suli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Rudina Hajdari]]||[[PD]]|| |- |[[Sadi Vorpsi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Sadri Abazi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Sajmir Tahiri]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Sali Berisha]]||[[PD]]|| |- |[[Ulsi Manja]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Vasilika Hysi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Xhemal Qefalia]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Vlorës]]''' |- |[[Agron Shehaj]]||[[PD]]|| |- |[[Alket Hyseni]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Andrea Marto]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Damian Gjiknuri]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edi Rama]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edmond Leka]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Fatmir Velaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Nadire Meçorapaj]]||[[PD]]|| |- |[[Sezai Rokaj]]||[[LSI]]|| |- |[[Vangjel Dule]]||[[PD]]|| |- |[[Vilma Bello]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Vullnet Sinaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]] || |} == Shiko edhe këtu == [[Lista e Kryetarëve të Parlamentit të Shqipërisë]] {{Tirana}} [[Kategoria:Politikë]] [[Kategoria:Kuvendi i Shqipërisë| ]] [[Kategoria:Parlamente sipas shtetit|Shqipëria]] [[Kategoria:Themelime në Shqipëri në 1912]] cw9052gq9bxqcnro960j95373dd1pem 2468096 2468095 2022-08-10T20:35:16Z Shkodranci 143388 Fixed grammar wikitext text/x-wiki {{Sistemi shtetëror-Shqipëria}} {{coord|41.326134|N|19.823027|E|scale:10000_source:sqwiki|display=title}} {{Infobox legislature |name = Kuvendi i Shqipërisë |native_name = |coa_pic = Kuvendi i Shqipërisë.svg |coa_res = 240px |background_color = #AB7F45 |term_limits = 4 vjet |house_type = Njëdhomësh |session_room = [[File:Kuvendi i Shqipërisë.jpg|250px]] |legislature = Legjislatura IX |leader1_type = [[Kryetar i Kuvendit të Shqipërisë |Kryetari]] |leader1 = [[Lindita Nikolla]] |party1 = ([[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]) |leader2_type = Kryetari kryesor i grupeve politike në kuvend |leader2 = [[Taulant Balla]] |party2 = ([[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]) |leader3_type = Kryetari dytësor i grupeve politike në kuvend |leader3 = [[Enkelejd Alibeaj]] |party3 = [[Partia Demokratike e Shqipërisë|PD]] | |election1 = |members = 140 |political_groups1 = '''Qeveria (74)''' * {{color box|#681299}} [[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]] (74) '''Suportuar nga (3)''' * {{color box|#0C5D34}} [[Partia Social Demokrate e Shqipërisë|PSD]] (3) '''Opozita (63)''' * {{color box|#0080C6}} [[PD]] (58) * {{color box|#FF4545}} [[LSI]] (4) * {{color box|#DDDDDD}} [[Të pavarur]] (1) |structure1 = [[File:Albania Parliament 2021.svg|300px]] |structure1_res = 300px |structure1_alt = Current Structure of the Assembly of the Republic of Albania |voting_system1 = * Përfaqësimi proporcional në listën e partive * Metoda D'Hondt |last_election1 = [[Zgjedhjet parlamentare në Shqipëri, 2021|25 Prill 2021]] |next_election1 = 2025 |image = Tirana - Albanian National Assembly (by Pudelek).jpg |image_res = 230px |website = [https://www.parlament.al/ Faqja Zyrtare] |footnotes = }} [[Skeda:First Albanian members of parliament.png|thumb|250px|Deputet të parë]] '''Kuvendi i Shqipërisë''' është organi më i lartë legjislativ i Shqipërisë. Kuvendi i Shqipërisë ose siç quhet ndryshe, parlamenti, është një dhomësh dhe përbëhet nga 140 anëtarë të zgjedhur një herë në katër vjet me sistem proporcional me zona zgjedhore shumemërore. Kuvendi i Shqipërisë i zhvillon punimet vjetore në dy sesione. Sesioni i parë fillon të hënën e tretë të janarit, ndërsa sesioni i dytë fillon të hënën e parë të shtatorit. ==Historia== Historia e sistemit ligjvënës në Shqipëri është e lidhur ngushtë me historinë e shtetit. Gjatë kësaj periudhe ai ka pësuar ndryshime gjatë regjimeve të ndryshme. ===Kuvendi i Vlorës=== Institucionet parlamentare në Shqipëri i kanë fillimet e tyre në fund të vitit 1912 me pavarësinë e Shqipërisë nga Perandoria Osmane. Kuvendi i Vlorës, shërbeu si organ legjislativ shqiptar për dy vjet, deri në statutin e 1914. ===Principata e Shqipërisë=== Pasi mori gradualisht administrimin e vendit në vitin 1914, Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit përgatiti një draft të kushtetutës (Statuti Organik) me 216 nene. Kjo do të siguronte ngritjen e Asamblesë Kombëtare me fuqi ligjëvënëse në Shqipëri, e cila ishte projektuar si monarki kushtetuese e trashëguar. Sipas kushtetutës, vendi do të kishte, me pak përjashtime, të njëjtën ndarje administrative që kishte gjatë Perandorisë Osmane. Ai do të ndahej në shtatë qarqe administrative, secili prej tyre do të zgjidhte tre përfaqësues për kuvendin kombëtar me votim të drejtpërdrejtë. Princi do të emëronte dhjetë përfaqësues dhe udhëheqësit e tri feve të gjithë (muslimane, ortodokse dhe katolike) do të kishin përfaqësues në Kuvendin Kombëtar, i cili do të kishte mandat katër vjeçar. Këshilli i Ministrave, me fuqi ekzekutive, do të emërohej nga princi. ===Senati 27 mars 1920 - 20 dhjetor 1920=== Kongresi Lushnjes krijoi Senatin (Parlamenti i parë shqiptar), që më vonë do të quhej Këshilli Kombëtar, si organ legjislativ, i cili përbëhej nga 37 anëtarë të zgjedhur nga delegatët në Kongres. Kongresi shprehu në formën organizuar vullnetin politik të shqiptarëve, për të marrë fatin e vendit në duart e veta. Gjatë kësaj periudhe, për herë të parë u afirmuan parimet e parlamentarizmit: emërimi dhe shkarkimi i qeverisë nga Senati dhe ushtrimin e kontrollit parlamentar. Megjithëse Parlamenti i parë shqiptar i kreu aktivitetet e tij legjislative gjatë një periudhe të shkurtër kohe, ai kaloi disa ligje të rëndësishme. Akti më i rëndësishëm ishte Statuti i Lushnjës, i cila themeloi ligjin kushtetues. Aktiviteti legjislativ i Këshillit Kombëtar përfundoi në dhjetor 1920, kur Këshilli u shpërnda për të përgatitur vendin për zgjedhjet e para në mars 1921. ===Këshilli Kombëtar 1921 - 1923=== Në zgjedhjet që u mbajtën mars 1921, u zgjodhën 78 deputetë. Në këtë kohë Parlamenti filloi të mblidhej rregullisht me detyra të përcaktuara qartë dhe një afat kohor. Në vitin 1922 Statuti i Lushnjës u zgjerua në një kushtetutë me fuqinë më të lartë që i është dhënë shtetit dhe një parlament legjitim. Ish Këshilli Kombëtar u quajt parlament. Organi ligjvënës përbëhej prej një dhome të deputetëve, të zgjedhur në mënyrë indirekte nga populli. Dy grupet politike krzesore ishin: Partia Popullore (e udhëhequr nga [[Fan Noli]]) dhe Partia Përparimtare (e udhëhequr nga [[Hoxha Kadriu]]). Në fushën legjislative, veprimtaria e Këshillit Kombëtar u përqendrua në çështje të tilla si hartimin e ligjit mbi organizimin gjyqësor, përmirësimin e rregullores ekzistuese me elementë të rinj për transparencën e veprimtarisë parlamentare dhe përpilimin e betimit të deputetëve në Këshill. Në shtator 1923 Këshilli Kombëtar mbylli punimet në përfundim të legjislaturës për të përgatitur vendin për zgjedhje të reja për Kuvendin Kushtetues, të mbajtur në dhjetor të atij viti. ===Kuvendi Kushtetues=== ====Periudha e parë (21 janar - 2 qershor 1924)==== Kuvendi Kushtetues, i përbërë nga 100 deputetë, u mblodh nga 21 janar deri më 2 qershor 1924. Detyra e tij kryesore ishte hartimi i një kushtetute të shkruar. Ky objektiv nuk u arrit gjatë kësaj periudhe së parë për shkak të atentatit mbi kryeministrin Ahmet Zogut nga Beqir Valteri më 24 shkurt dhe shpërthimit më vonë të kryengritjes së qershorit. Më 2 qershor 1924 Kuvendi e mbylli sesionin e parë të procedurës. Pas shpërbërjes së qeverisë, Zogu u largua nga Shqipëria, duke mbetur në ilegalitet deri në dhjetor 1924. Gjatë kësaj periudhe, jetëshkurtër (qershor-dhjetor 1924) qeveria e Fan Nolit mori pushtetin. ====Periudha e dytë (12 janar - 2 mars 1925)==== Me kthimin në pushtet të Ahmet Zogut (që shënoi rifillimin e sundimit të ligjit), Kuvendi Kushtetues rifilloi punën më 12 janar 1925. Ai realizoi në fund detyrën për të cilën u krijua: miratimin e ligjit themelor të shtetit, i cili do të përcaktonte të ardhmen e tij. ===Parlamenti i Republikës së Shqipërisë (1925 - 1928)=== Forma e qeverisjes në Shqipëri u përcaktua nga Kushtetuta si një republikë parlamentare, të kryesuar nga një president sovraniteti i të cilës rridhte nga populli. Me vendim të Kuvendit Kushtetues, Ahmet Zogu u zgjodh president. Për herë të vetme në historinë e Shqipërisë, parlamenti i saj përbëhej nga dy dhoma: Senati dhe Dhoma e Deputetëve. Dhoma e Deputetëve (dhoma e ulët) përbëhej nga 57 deputetë të zgjedhur nga populli, dhe Senati (Dhoma e lartë) përbëhej nga 18 senatorë (dy të tretat e të cilëve zgjidheshin nga populli dhe një e treta nga Presidenti i Republikës). Ky sistem dydhomësh i dha përparësi në raste të caktuara të Senatit, duke e vënë Dhomën së Deputetëve në një pozitë inferioriteti. Mledhja e dhomave të parlamentit në seancë të përbashkët, njihej si Kuvend Legjislativ dhe në seanca të ndara njiheshin me emrat e tyre respektivë. Gjatë kësaj kohe Parlamenti miratoi një sërë ligjesh të rëndësishëm, duke përfshirë ligjin e bankës kombëtare dhe atë të pensioneve civile. Shpërndarja e Parlamentit erdhi pas një debati për të ndryshuar formën e qeverisë, duke përgatitur vendin për zgjedhjet e reja për në Asamblenë Kushtetuese. ===Sistemi parlamentar gjatë Mbretërise së Shqipërisë (1928 - 1939)=== Asambleja Kushtetuese e dalë nga zgjedhjet e [[17 gusht]] [[1928]] kishte 58 anëtarë. Asamblea që i filloi punimet më [[25 gusht]] [[1928]] miratoi kushtetutën që sanksiononte formën mbretërore të qeverisjes dhe një sistem parlamentar njëdhomësh. Shqipëria u shpall "Mbretëri demokratike, parlamentare, dhe e trashëgueshme" e kryesuar nga "Madhëria e Tij Zog I". Para kthimit të saj në parlament më [[1 dhjetor]] [[1928]], Asambleja Kushtetuese miratoi një kod civil, penal dhe tregëtar dhe një Kodit të Procedurës Civile, i cili shënoi një shkëputje përfundimtare nga legjislacioni i periudhës osmane. Për këtë arsye, ky parlamenti u quajt nga Zogu I "parlament konstruktiv dhe reformist". Pas pushtimit italian të Shqipërisë në prill 1939, Mbreti Zog I u largua nga vendi. ===Parlamenti gjatë pushtimit të Shqipërisë (1939 - 1944)=== ====Asamblea Kushtetuese (12 prill 1939 - 3 prill 1940), Këshilli i Epërm Fashist Koorporativ (16 prill 1940 - 31 korrik 1943)==== Sipas statutit të Mbretërisë Shqiptare të dhënë nga mbreti Viktor Emanueli III, shteti shqiptar ishte një monarki kushtetuese. Pushteti legjislativ ushtrohej nga ana e mbretit, në bashkëpunim me Partinë Fashiste nëpërmjet Asamblesë Kushtetuese me 159 anëtarë të emëruar. ==== Asamblea Kombëtare (16 tetor - 10 nëntor 1943), Kuvendi Kombëtar (Parlamenti) (11 nëntor 1943 - 14 shtator 1944)==== Më 16 tetor 1943 (gjatë pushtimit nazist) Asambleja Kombëtare mblidhet me 247 anëtarë, të cilët restauruaran krijimin e Këshillit të Lartë, si kreu i shtetit. Ajo u kthye në parlament, duke ushtruar pushtetin legjislativ me këtë trup. ===Periudha e diktaturës komuniste (1944 - 1991)=== Zgjedhjet për Asamblenë Kushtetuese pas luftës u mbajtën më 2 dhjetor 1945. Kushtetuta u miratua më 14 mars 1946, kur Asambleja Kushtetuese u kthye në Kuvendi Popullor. Gjatë viteve të para u dënuan me burgime dhe vdekje shumë deputetë që kundërshtonin pikëpamjet komuniste, gjë që kulmoi me [[gjyqi i deputetëve|gjyqin e deputetëve]] në 1947, ku eliminimet politike të 23 deputetëve konsistuan në 15 dënime me vdekje dhe 8 burgime që shkonin nga burgime të përjetshme deri në 15 vjet heqje lirie. Në mungesë të pluralizmit politik në vend, Kuvendi Popullor mblidhej vetëm dy herë në vit. Në vitin 1976 Kuvendi Popullor miratoi Kushtetutën e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë, e cila ruajti tiparet e një programi ideologjik politik në përputhje me ideologjinë komuniste. Roli i parlamentit nuk ekzistonte, sepse nuk zhvilloheshin zgjedhje të lira. ===Rilindja e parlamentarizmit 1991=== Pas më shumë se pesë dekadash, shenjat e para të ringjalljes së parlamentarizmit u shfaqën në Shqipëri. Pas 67 vitesh, Parlamenti i parë pluralist doli nga zgjedhjet e [[31 mars]] [[1991]] me 250 anëtarë. Edhe pse pluraliste këto zgjedhje nuk u quajtën të lira, sepse ekzistonte ende frika nga regjimi komunist tek njerëzit. Paketa e Dispozitave kushtetuese të miratuara atë vit solli ndryshime në kuadrin e organizimit demokratik të shtetit. Më [[22 prill]] [[1992]] u zhvilluan zgjedhje të lira. Më 21 tetor 1998 Parlamenti miratoi një kushtetutë të re. Kushtetuta e re e krijoi mundësinë për të kuptuar më mirë sistemin politik në Shqipëri dhe rolin e pjesëmarrësve të saj. Kuvendi Popullor i Shqipërisë ishte njëdhomësh me 140 anëtarë. Pas zbatimit të Parlamentit Kushtetutës, si pushtet i lartë legjislativ, ishte përgjegjës për hartimin dhe miratimin e ligjeve. Roli i Kuvendit është rritur ndjeshëm në krijimin e një kornize kushtetuese dhe ligjore si premisë për sundimin e ligjit, dhe ajo është bërë institucioni më i rëndësishëm i zhvillimit politik në vend. Aktiviteti legjislativ është bërë një nga instrumentet më aktive në konsolidimin e institucioneve shtetërore dhe integrimin euro-atlantik. Aktualisht Presidenti zgjidhet nga parlamenti. Anëtarët aktuale u zgjodhën në vitin 2009. == Byroja e Kuvendit == Byroja e Kuvendit është organ kolegjial që ndjek dhe vendos për anën administrative dhe funksionimin e brendshëm të Kuvendit. Byroja e Kuvendit drejtohet nga Kryetari i Kuvendit dhe përbëhet nga zëvendëskryetarët e Kuvendit, 2 sekretarët për buxhetin e Kuvendit dhe 4 sekretarët e tjerë.Përbërja e Byrosë vendoset me votim të hapur nga Kuvendi në seancë plenare dhe përfaqëson, për aq sa është e mundur, përbërjen politike të Kuvendit. Byroja e Kuvendit vendos për buxhetin e Kuvendit, sipas propozimit të bërë nga sekretarët për buxhetin; organizimin e shërbimeve të Kuvendit me propozimin e Sekretarit të Përgjithshëm, statusin ligjor dhe ekonomik për të punësuarit në Kuvend, si dhe për ankimet në rastet e konstituimit të grupeve parlamentare apo ankesave për përbërjen e komisioneve të përherëshme të Kuvendit. Byroja e Kuvendit, me propozimin e Kryetarit të Kuvendit, emëron Sekretarin e Përgjithshëm mbi bazën e tre kandidaturave të dala nga konkurrimi, sipas legjislacionit për shërbimin civil. Byroja e Kuvendit miraton raportin vjetor të veprimtarisë së Kuvendit dhe vendos publikimin e tij. == Funksionet e Kryetarit të Kuvendit == * Kryetari i Kuvendit zgjidhet menjëherë pas betimit të deputetëve. Kandidati për Kryetar të Kuvendit propozohet me shkrim nga të paktën 15 deputetë. * Kryetari i Kuvendit zgjidhet me votim të fshehtë me shumicën e votave në prani të më shumë se gjysmës së të gjithë deputetëve. * Kryetari i Kuvendit përfaqëson Kuvendin në marrëdhënie me të tretët. * Kryetari i Kuvendit siguron respektimin e të drejtave të Kuvendit dhe të anëtarëve të tij. Ai kujdeset për zhvillimin e veprimtarisë parlamentare dhe organeve të Kuvendit në përputhje me Kushtetutën dhe Rregulloren e Kuvendit. * Në përputhje me Rregulloren e Kuvendit, Kryetari u jep fjalën deputetëve dhe anëtarëve të Këshillit të Ministrave, drejton dhe moderon debatet, siguron rendin në seancë plenare, cakton radhën e votimeve dhe njofton rezultatin e tyre. * Kryetari i Kuvendit drejton dhe thërret mbledhjet e Këshillit për Rregulloren, Mandatet dhe Imunitetin, si dhe Byronë e Kuvendit dhe Konferencën e Kryetarëve të Grupeve Parlamentare. ===Lista e Deputeteve sipas Qarqeve dhe Partive=== {| class="wikitable" style="width:80%;" border="1" ! style="text-align:center; width:35%; solid Gray;"| Emri ! style="text-align:center; width:15%; solid Gray;"| Partia ! style="text-align:center; width:50%; solid Gray;"| Shenime |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Beratit]]''' |- |[[Adnor Shameti]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |- |[[Blendi Klosi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||[[Ministria e Mjedisit e Shqipërisë|Ministri i Turizmit dhe Mjedisit]] në Qeverin Rama II. |- |[[Eduard Halimi]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Legalështjet Ligjore, Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut |- |[[Ermonela Velikaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetari i Komisionit për Sigurinë Kombëtare |- |[[Fadil Nasufi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Gledjon Rehovica]]||[[LSI]]|| |- |[[Nasip Naço]]||[[LSI]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Dibres]]''' |- |[[Almira Xhembulla]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Dhurata Çupi]]||[[PD]]|| |- |[[Ilir Beqaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Përparim Spahiu]]||[[LSI]]|| |- |[[Reme Lala]]||[[PDIU]]|| |- |[[Xhemal Gjunkshi]]||[[PD]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Durrësit]]''' |- |[[Edi Paloka]]||[[PD]]|| |- |[[Eglantina Gjermeni]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Fatbardha Kadiu]]||[[PD]]|| |- |[[Fidel Ylli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Florjon Mima]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Aktivitetet e Prodhimit, Tregtisë dhe Mjedisit |- |[[Ilir Ndraxhi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Jurgis Çyrbja]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Klodiana Spahiu]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Lefter Koka]]||[[LSI]]|| |- |[[Milva Ekonomi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Nënkryetari i Komisionit për Arsim dhe Informim Publik |- |[[Nora Malaj]]||[[LSI]]|| |- |[[Oerd Bylykbashi]]||[[PD]]|| |- |[[Rolant Xhelilaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Rrahman Rraja]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Elbasanit]]''' |- |[[Anastas Angjeli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Aqif Rakipi]]||[[PDIU]]|| |- |'''''Vakant'''''||[[PDIU]]||Pas dorëheqjes së deputetit [[Bujar Muça]] |- |[[Arben Kamami]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edmond Haxhinasto]]||[[LSI]]|| |- |[[Edmond Spaho]]||[[PD]]||Drejtues i Grupit Parlamentar të Partisë Demokratike |- |[[Endri Hasa]]||[[PD]]|| |- |[[Elvis Kushi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luan Duzha]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luçiano Boçi]]||[[PD]]|| |- |[[Monika Kryemadhi]]||[[LSI]]|| |- |[[Musa Ulqini]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Nuri Belba]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Taulant Balla]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Drejtues i Grupit Parlamentar të Partisë Socialiste |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Fierit]]''' |- |[[Adelina Rista]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Anduel Xhindi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Antoneta Dhima]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Bashkim Fino]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Bujar Çela]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Enkelejd Alibeaj]]||[[PD]]|| |- |[[Erion Braçe]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetar i Komisionit për Ekonomi dhe Financa |- |[[Genc Pollo]]||[[PD]]|| |- |[[Gramoz Ruçi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetari i Kuvendit të Shqipërisë |- |[[Ismet Beqiraj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luan Baci]]||[[PD]]|| |- |[[Myslim Murrizi]]||[[PD]]|| |- |[[Petrit Vasili]]||[[LSI]]||Kryetar i Komisionit për Punë, Affairsështje Sociale dhe Shëndetësi <br />Drejtues i Grupit Parlamentar të LSI |- |[[Robert Bitri]]||[[LSI]]|| |- |[[Tatjana Piro]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Xhevit Bushaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Gjirokastrës]]''' |- |[[Bledar Çuçi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Nënkryetari i Komisionit për Integrime Evropiane |- |[[Flamur Golemi]]|| [[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Mirela Kumbaro]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Tritan Shehu]]||[[PD]]|| |- |[[Vangjel Tavo]]||[[LSI]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Korçës]]''' |- |[[Edlira Bode]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edmond Panariti]]||[[LSI]]|| |- |[[Eduard Shalsi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetar i Komisionit për Aktivitete Prodhimi, Tregti dhe Mjedisi |- |[[Elisa Spiropali]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Nënkryetarja e Komisionit për Punë, Socialështje Sociale dhe Shëndetësi |- |[[Ervin Salianji]]||[[PD]]|| |- |[[Hekuran Hoxhalli]]||[[PD]]|| |- |[[Ilir Xhakolli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Ilirian Pandavinji]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Klevis Balliu]]||[[PD]]|| |- |[[Niko Peleshi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Valentina Duka]]||[[PD]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Kukësit]]''' |- |[[Flamur Noka]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Sigurinë Kombëtare |- |[[Isuf Çelaj]]||[[PD]]|| |- |[[Mimi Kodheli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetari i Komisionit për Politikë të Jashtme |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Lezhës]]''' |- |[[Aldo Bumçi]]||[[PD]]|| |- |[[Andon Frrokaj]]||[[PD]]|| |- |[[Gjetan Gjetani]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Lindita Nikolla]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Lindita Metaliaj]]||[[PD]]|| |- |[[Pjerin Ndreu]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Viktor Tushaj]]||[[LSI]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Shkodrës]]''' |- |[[Agron Çela]]||[[LSI]]|| |- |[[Bardh Spahia]]||[[PD]]|| |- |[[Ditmir Bushati]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Izmira Ulqinaku]]||[[PD]]|| |- |[[Lorenc Luka]]||[[PD]]|| |- |[[Luan Harusha]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Nard Ndoka]]||[[PD]]|| |- |[[Paulin Sterkaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Romeo Gurakuqi]]||[[PD]]|| |- |[[Senida Mesi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Tom Doshi]]||[[Partia Social Demokrate e Shqipërisë|PSD]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Tiranës]]''' |- |[[Albana Vokshi]]||[[PD]]||Kryetari i Komisionit për Arsim dhe Informim Publik |- |[[Arben Ahmetaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Arben Pëllumbi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Besnik Baraj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Blerina Gjylameti]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Dashamir Shehi]]||[[PD]]|| |- |[[Elona Hoxha]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Endrit Brahimllari]]||[[LSI]]|| |- |[[Ervin Bushati]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Fatmir Mediu]]||[[PD]]|| |- |[[Fatmir Xhafaj]]|| |- |[[Flojda Kërpaçi]]||[[LSI]]|| |- |[[Gent Strazimiri]]||[[PD]]|| |- |[[Grida Shqima]]||[[PD]]|| |- |[[Halim Kosova]]||[[PD]]|| |- |[[Jorida Tabaku]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Ekonomi dhe Financa |- |[[Klajda Gjosha]]||[[LSI]]||Nënkryetari i Komisionit për Politikë të Jashtme |- |[[Klotilda Bushka]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luan Rama]]||[[LSI]]|| |- |[[Lulzim Basha]]||[[PD]]|| |- |[[Ogerta Manastirliu]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Olta Xhaçka]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Orjola Pampuri]]||[[PD]]|| |- |[[Pandeli Majko]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Rakip Suli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Rudina Hajdari]]||[[PD]]|| |- |[[Sadi Vorpsi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Sadri Abazi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Sajmir Tahiri]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Sali Berisha]]||[[PD]]|| |- |[[Ulsi Manja]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Vasilika Hysi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Xhemal Qefalia]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Vlorës]]''' |- |[[Agron Shehaj]]||[[PD]]|| |- |[[Alket Hyseni]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Andrea Marto]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Damian Gjiknuri]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edi Rama]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edmond Leka]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Fatmir Velaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Nadire Meçorapaj]]||[[PD]]|| |- |[[Sezai Rokaj]]||[[LSI]]|| |- |[[Vangjel Dule]]||[[PD]]|| |- |[[Vilma Bello]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Vullnet Sinaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]] || |} == Shiko edhe këtu == [[Lista e Kryetarëve të Parlamentit të Shqipërisë]] {{Tirana}} [[Kategoria:Politikë]] [[Kategoria:Kuvendi i Shqipërisë| ]] [[Kategoria:Parlamente sipas shtetit|Shqipëria]] [[Kategoria:Themelime në Shqipëri në 1912]] qr0oitv4u2vrqyv78dazp7ftfxzzbip 2468117 2468096 2022-08-11T09:11:46Z Shkodranci 143388 wikitext text/x-wiki {{Sistemi shtetëror-Shqipëria}} {{coord|41.326134|N|19.823027|E|scale:10000_source:sqwiki|display=title}} {{Infobox legislature |name = Kuvendi i Shqipërisë |native_name = |coa_pic = Kuvendi i Shqipërisë.svg |coa_res = 240px |background_color = #AB7F45 |term_limits = 4 vjet |house_type = Njëdhomësh |session_room = [[File:Kuvendi i Shqipërisë.jpg|250px]] |legislature = Legjislatura IX |leader1_type = [[Kryetar i Kuvendit të Shqipërisë |Kryetari]] |leader1 = [[Lindita Nikolla]] |party1 = ([[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]) |leader2_type = Kryetari kryesor i grupeve politike në kuvend |leader2 = [[Taulant Balla]] |party2 = ([[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]) |leader3_type = Kryetari dytësor i grupeve politike në kuvend |leader3 = [[Enkelejd Alibeaj]] |party3 = [[Partia Demokratike e Shqipërisë|PD]] |members = 140 |political_groups1 = '''Qeveria (74)''' * {{color box|#681299}} [[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]] (74) '''Suportuar nga (3)''' * {{color box|#0C5D34}} [[Partia Social Demokrate e Shqipërisë|PSD]] (3) '''Opozita (63)''' * {{color box|#0080C6}} [[Partia Demokratike e Shqipërisë|PD]]-[[Aleanca e Ndryshimit|AN]] (59) ** {{color_box|#0080C6}} [[Partia Demokratike e Shqipërisë|PD]] (50) ** {{color box|#20267A}} [[Partia Republikane e Shqipërisë|PRSH]] (3) ** {{color box|#009EE2}} [[Partia për Drejtësi dhe Integrim (Shqipëri)|PDIU]] (2) ** {{color box|#008000}} [[Partia Agrare e Shqipërisë|PAA]] (1) ** {{color box|#FFFF00}} [[Partia Lëvizja e Legalitetit|PLL]] (1) ** {{color box|blue}} LZHK (1) ** {{color box|#007FFF}} [[Partia Bashkimi për të Drejtat e Njeriut|PBDNJ]] (1) * {{color box|#FF4545}} [[LSI]] (4) * {{color box|#DDDDDD}} [[Të pavarur]] (1) |structure1 = [[File:Albania Parliament 2021.svg|300px]] |structure1_res = 300px |structure1_alt = Current Structure of the Assembly of the Republic of Albania |voting_system1 = * Përfaqësimi proporcional në listën e partive * Metoda D'Hondt |last_election1 = [[Zgjedhjet parlamentare në Shqipëri, 2021|25 Prill 2021]] |next_election1 = 2025 |meeting_place = Kuvendi shqiptar, [[Bulevardi Dëshmorët e Kombit]], [[Tirana]] |image = Tirana - Albanian National Assembly (by Pudelek).jpg |image_res = 230px |website = [https://www.parlament.al/ Faqja Zyrtare] |footnotes = }} [[Skeda:First Albanian members of parliament.png|thumb|250px|Deputet të parë]] '''Kuvendi i Shqipërisë''' është organi më i lartë legjislativ i Shqipërisë. Kuvendi i Shqipërisë ose siç quhet ndryshe, parlamenti, është një dhomësh dhe përbëhet nga 140 anëtarë të zgjedhur një herë në katër vjet me sistem proporcional me zona zgjedhore shumemërore. Kuvendi i Shqipërisë i zhvillon punimet vjetore në dy sesione. Sesioni i parë fillon të hënën e tretë të janarit, ndërsa sesioni i dytë fillon të hënën e parë të shtatorit. ==Historia== Historia e sistemit ligjvënës në Shqipëri është e lidhur ngushtë me historinë e shtetit. Gjatë kësaj periudhe ai ka pësuar ndryshime gjatë regjimeve të ndryshme. ===Kuvendi i Vlorës=== Institucionet parlamentare në Shqipëri i kanë fillimet e tyre në fund të vitit 1912 me pavarësinë e Shqipërisë nga Perandoria Osmane. Kuvendi i Vlorës, shërbeu si organ legjislativ shqiptar për dy vjet, deri në statutin e 1914. ===Principata e Shqipërisë=== Pasi mori gradualisht administrimin e vendit në vitin 1914, Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit përgatiti një draft të kushtetutës (Statuti Organik) me 216 nene. Kjo do të siguronte ngritjen e Asamblesë Kombëtare me fuqi ligjëvënëse në Shqipëri, e cila ishte projektuar si monarki kushtetuese e trashëguar. Sipas kushtetutës, vendi do të kishte, me pak përjashtime, të njëjtën ndarje administrative që kishte gjatë Perandorisë Osmane. Ai do të ndahej në shtatë qarqe administrative, secili prej tyre do të zgjidhte tre përfaqësues për kuvendin kombëtar me votim të drejtpërdrejtë. Princi do të emëronte dhjetë përfaqësues dhe udhëheqësit e tri feve të gjithë (muslimane, ortodokse dhe katolike) do të kishin përfaqësues në Kuvendin Kombëtar, i cili do të kishte mandat katër vjeçar. Këshilli i Ministrave, me fuqi ekzekutive, do të emërohej nga princi. ===Senati 27 mars 1920 - 20 dhjetor 1920=== Kongresi Lushnjes krijoi Senatin (Parlamenti i parë shqiptar), që më vonë do të quhej Këshilli Kombëtar, si organ legjislativ, i cili përbëhej nga 37 anëtarë të zgjedhur nga delegatët në Kongres. Kongresi shprehu në formën organizuar vullnetin politik të shqiptarëve, për të marrë fatin e vendit në duart e veta. Gjatë kësaj periudhe, për herë të parë u afirmuan parimet e parlamentarizmit: emërimi dhe shkarkimi i qeverisë nga Senati dhe ushtrimin e kontrollit parlamentar. Megjithëse Parlamenti i parë shqiptar i kreu aktivitetet e tij legjislative gjatë një periudhe të shkurtër kohe, ai kaloi disa ligje të rëndësishme. Akti më i rëndësishëm ishte Statuti i Lushnjës, i cila themeloi ligjin kushtetues. Aktiviteti legjislativ i Këshillit Kombëtar përfundoi në dhjetor 1920, kur Këshilli u shpërnda për të përgatitur vendin për zgjedhjet e para në mars 1921. ===Këshilli Kombëtar 1921 - 1923=== Në zgjedhjet që u mbajtën mars 1921, u zgjodhën 78 deputetë. Në këtë kohë Parlamenti filloi të mblidhej rregullisht me detyra të përcaktuara qartë dhe një afat kohor. Në vitin 1922 Statuti i Lushnjës u zgjerua në një kushtetutë me fuqinë më të lartë që i është dhënë shtetit dhe një parlament legjitim. Ish Këshilli Kombëtar u quajt parlament. Organi ligjvënës përbëhej prej një dhome të deputetëve, të zgjedhur në mënyrë indirekte nga populli. Dy grupet politike krzesore ishin: Partia Popullore (e udhëhequr nga [[Fan Noli]]) dhe Partia Përparimtare (e udhëhequr nga [[Hoxha Kadriu]]). Në fushën legjislative, veprimtaria e Këshillit Kombëtar u përqendrua në çështje të tilla si hartimin e ligjit mbi organizimin gjyqësor, përmirësimin e rregullores ekzistuese me elementë të rinj për transparencën e veprimtarisë parlamentare dhe përpilimin e betimit të deputetëve në Këshill. Në shtator 1923 Këshilli Kombëtar mbylli punimet në përfundim të legjislaturës për të përgatitur vendin për zgjedhje të reja për Kuvendin Kushtetues, të mbajtur në dhjetor të atij viti. ===Kuvendi Kushtetues=== ====Periudha e parë (21 janar - 2 qershor 1924)==== Kuvendi Kushtetues, i përbërë nga 100 deputetë, u mblodh nga 21 janar deri më 2 qershor 1924. Detyra e tij kryesore ishte hartimi i një kushtetute të shkruar. Ky objektiv nuk u arrit gjatë kësaj periudhe së parë për shkak të atentatit mbi kryeministrin Ahmet Zogut nga Beqir Valteri më 24 shkurt dhe shpërthimit më vonë të kryengritjes së qershorit. Më 2 qershor 1924 Kuvendi e mbylli sesionin e parë të procedurës. Pas shpërbërjes së qeverisë, Zogu u largua nga Shqipëria, duke mbetur në ilegalitet deri në dhjetor 1924. Gjatë kësaj periudhe, jetëshkurtër (qershor-dhjetor 1924) qeveria e Fan Nolit mori pushtetin. ====Periudha e dytë (12 janar - 2 mars 1925)==== Me kthimin në pushtet të Ahmet Zogut (që shënoi rifillimin e sundimit të ligjit), Kuvendi Kushtetues rifilloi punën më 12 janar 1925. Ai realizoi në fund detyrën për të cilën u krijua: miratimin e ligjit themelor të shtetit, i cili do të përcaktonte të ardhmen e tij. ===Parlamenti i Republikës së Shqipërisë (1925 - 1928)=== Forma e qeverisjes në Shqipëri u përcaktua nga Kushtetuta si një republikë parlamentare, të kryesuar nga një president sovraniteti i të cilës rridhte nga populli. Me vendim të Kuvendit Kushtetues, Ahmet Zogu u zgjodh president. Për herë të vetme në historinë e Shqipërisë, parlamenti i saj përbëhej nga dy dhoma: Senati dhe Dhoma e Deputetëve. Dhoma e Deputetëve (dhoma e ulët) përbëhej nga 57 deputetë të zgjedhur nga populli, dhe Senati (Dhoma e lartë) përbëhej nga 18 senatorë (dy të tretat e të cilëve zgjidheshin nga populli dhe një e treta nga Presidenti i Republikës). Ky sistem dydhomësh i dha përparësi në raste të caktuara të Senatit, duke e vënë Dhomën së Deputetëve në një pozitë inferioriteti. Mledhja e dhomave të parlamentit në seancë të përbashkët, njihej si Kuvend Legjislativ dhe në seanca të ndara njiheshin me emrat e tyre respektivë. Gjatë kësaj kohe Parlamenti miratoi një sërë ligjesh të rëndësishëm, duke përfshirë ligjin e bankës kombëtare dhe atë të pensioneve civile. Shpërndarja e Parlamentit erdhi pas një debati për të ndryshuar formën e qeverisë, duke përgatitur vendin për zgjedhjet e reja për në Asamblenë Kushtetuese. ===Sistemi parlamentar gjatë Mbretërise së Shqipërisë (1928 - 1939)=== Asambleja Kushtetuese e dalë nga zgjedhjet e [[17 gusht]] [[1928]] kishte 58 anëtarë. Asamblea që i filloi punimet më [[25 gusht]] [[1928]] miratoi kushtetutën që sanksiononte formën mbretërore të qeverisjes dhe një sistem parlamentar njëdhomësh. Shqipëria u shpall "Mbretëri demokratike, parlamentare, dhe e trashëgueshme" e kryesuar nga "Madhëria e Tij Zog I". Para kthimit të saj në parlament më [[1 dhjetor]] [[1928]], Asambleja Kushtetuese miratoi një kod civil, penal dhe tregëtar dhe një Kodit të Procedurës Civile, i cili shënoi një shkëputje përfundimtare nga legjislacioni i periudhës osmane. Për këtë arsye, ky parlamenti u quajt nga Zogu I "parlament konstruktiv dhe reformist". Pas pushtimit italian të Shqipërisë në prill 1939, Mbreti Zog I u largua nga vendi. ===Parlamenti gjatë pushtimit të Shqipërisë (1939 - 1944)=== ====Asamblea Kushtetuese (12 prill 1939 - 3 prill 1940), Këshilli i Epërm Fashist Koorporativ (16 prill 1940 - 31 korrik 1943)==== Sipas statutit të Mbretërisë Shqiptare të dhënë nga mbreti Viktor Emanueli III, shteti shqiptar ishte një monarki kushtetuese. Pushteti legjislativ ushtrohej nga ana e mbretit, në bashkëpunim me Partinë Fashiste nëpërmjet Asamblesë Kushtetuese me 159 anëtarë të emëruar. ==== Asamblea Kombëtare (16 tetor - 10 nëntor 1943), Kuvendi Kombëtar (Parlamenti) (11 nëntor 1943 - 14 shtator 1944)==== Më 16 tetor 1943 (gjatë pushtimit nazist) Asambleja Kombëtare mblidhet me 247 anëtarë, të cilët restauruaran krijimin e Këshillit të Lartë, si kreu i shtetit. Ajo u kthye në parlament, duke ushtruar pushtetin legjislativ me këtë trup. ===Periudha e diktaturës komuniste (1944 - 1991)=== Zgjedhjet për Asamblenë Kushtetuese pas luftës u mbajtën më 2 dhjetor 1945. Kushtetuta u miratua më 14 mars 1946, kur Asambleja Kushtetuese u kthye në Kuvendi Popullor. Gjatë viteve të para u dënuan me burgime dhe vdekje shumë deputetë që kundërshtonin pikëpamjet komuniste, gjë që kulmoi me [[gjyqi i deputetëve|gjyqin e deputetëve]] në 1947, ku eliminimet politike të 23 deputetëve konsistuan në 15 dënime me vdekje dhe 8 burgime që shkonin nga burgime të përjetshme deri në 15 vjet heqje lirie. Në mungesë të pluralizmit politik në vend, Kuvendi Popullor mblidhej vetëm dy herë në vit. Në vitin 1976 Kuvendi Popullor miratoi Kushtetutën e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë, e cila ruajti tiparet e një programi ideologjik politik në përputhje me ideologjinë komuniste. Roli i parlamentit nuk ekzistonte, sepse nuk zhvilloheshin zgjedhje të lira. ===Rilindja e parlamentarizmit 1991=== Pas më shumë se pesë dekadash, shenjat e para të ringjalljes së parlamentarizmit u shfaqën në Shqipëri. Pas 67 vitesh, Parlamenti i parë pluralist doli nga zgjedhjet e [[31 mars]] [[1991]] me 250 anëtarë. Edhe pse pluraliste këto zgjedhje nuk u quajtën të lira, sepse ekzistonte ende frika nga regjimi komunist tek njerëzit. Paketa e Dispozitave kushtetuese të miratuara atë vit solli ndryshime në kuadrin e organizimit demokratik të shtetit. Më [[22 prill]] [[1992]] u zhvilluan zgjedhje të lira. Më 21 tetor 1998 Parlamenti miratoi një kushtetutë të re. Kushtetuta e re e krijoi mundësinë për të kuptuar më mirë sistemin politik në Shqipëri dhe rolin e pjesëmarrësve të saj. Kuvendi Popullor i Shqipërisë ishte njëdhomësh me 140 anëtarë. Pas zbatimit të Parlamentit Kushtetutës, si pushtet i lartë legjislativ, ishte përgjegjës për hartimin dhe miratimin e ligjeve. Roli i Kuvendit është rritur ndjeshëm në krijimin e një kornize kushtetuese dhe ligjore si premisë për sundimin e ligjit, dhe ajo është bërë institucioni më i rëndësishëm i zhvillimit politik në vend. Aktiviteti legjislativ është bërë një nga instrumentet më aktive në konsolidimin e institucioneve shtetërore dhe integrimin euro-atlantik. Aktualisht Presidenti zgjidhet nga parlamenti. Anëtarët aktuale u zgjodhën në vitin 2009. == Byroja e Kuvendit == Byroja e Kuvendit është organ kolegjial që ndjek dhe vendos për anën administrative dhe funksionimin e brendshëm të Kuvendit. Byroja e Kuvendit drejtohet nga Kryetari i Kuvendit dhe përbëhet nga zëvendëskryetarët e Kuvendit, 2 sekretarët për buxhetin e Kuvendit dhe 4 sekretarët e tjerë.Përbërja e Byrosë vendoset me votim të hapur nga Kuvendi në seancë plenare dhe përfaqëson, për aq sa është e mundur, përbërjen politike të Kuvendit. Byroja e Kuvendit vendos për buxhetin e Kuvendit, sipas propozimit të bërë nga sekretarët për buxhetin; organizimin e shërbimeve të Kuvendit me propozimin e Sekretarit të Përgjithshëm, statusin ligjor dhe ekonomik për të punësuarit në Kuvend, si dhe për ankimet në rastet e konstituimit të grupeve parlamentare apo ankesave për përbërjen e komisioneve të përherëshme të Kuvendit. Byroja e Kuvendit, me propozimin e Kryetarit të Kuvendit, emëron Sekretarin e Përgjithshëm mbi bazën e tre kandidaturave të dala nga konkurrimi, sipas legjislacionit për shërbimin civil. Byroja e Kuvendit miraton raportin vjetor të veprimtarisë së Kuvendit dhe vendos publikimin e tij. == Funksionet e Kryetarit të Kuvendit == * Kryetari i Kuvendit zgjidhet menjëherë pas betimit të deputetëve. Kandidati për Kryetar të Kuvendit propozohet me shkrim nga të paktën 15 deputetë. * Kryetari i Kuvendit zgjidhet me votim të fshehtë me shumicën e votave në prani të më shumë se gjysmës së të gjithë deputetëve. * Kryetari i Kuvendit përfaqëson Kuvendin në marrëdhënie me të tretët. * Kryetari i Kuvendit siguron respektimin e të drejtave të Kuvendit dhe të anëtarëve të tij. Ai kujdeset për zhvillimin e veprimtarisë parlamentare dhe organeve të Kuvendit në përputhje me Kushtetutën dhe Rregulloren e Kuvendit. * Në përputhje me Rregulloren e Kuvendit, Kryetari u jep fjalën deputetëve dhe anëtarëve të Këshillit të Ministrave, drejton dhe moderon debatet, siguron rendin në seancë plenare, cakton radhën e votimeve dhe njofton rezultatin e tyre. * Kryetari i Kuvendit drejton dhe thërret mbledhjet e Këshillit për Rregulloren, Mandatet dhe Imunitetin, si dhe Byronë e Kuvendit dhe Konferencën e Kryetarëve të Grupeve Parlamentare. ===Lista e Deputeteve sipas Qarqeve dhe Partive=== {| class="wikitable" style="width:80%;" border="1" ! style="text-align:center; width:35%; solid Gray;"| Emri ! style="text-align:center; width:15%; solid Gray;"| Partia ! style="text-align:center; width:50%; solid Gray;"| Shenime |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Beratit]]''' |- |[[Adnor Shameti]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |- |[[Blendi Klosi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||[[Ministria e Mjedisit e Shqipërisë|Ministri i Turizmit dhe Mjedisit]] në Qeverin Rama II. |- |[[Eduard Halimi]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Legalështjet Ligjore, Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut |- |[[Ermonela Velikaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetari i Komisionit për Sigurinë Kombëtare |- |[[Fadil Nasufi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Gledjon Rehovica]]||[[LSI]]|| |- |[[Nasip Naço]]||[[LSI]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Dibres]]''' |- |[[Almira Xhembulla]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Dhurata Çupi]]||[[PD]]|| |- |[[Ilir Beqaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Përparim Spahiu]]||[[LSI]]|| |- |[[Reme Lala]]||[[PDIU]]|| |- |[[Xhemal Gjunkshi]]||[[PD]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Durrësit]]''' |- |[[Edi Paloka]]||[[PD]]|| |- |[[Eglantina Gjermeni]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Fatbardha Kadiu]]||[[PD]]|| |- |[[Fidel Ylli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Florjon Mima]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Aktivitetet e Prodhimit, Tregtisë dhe Mjedisit |- |[[Ilir Ndraxhi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Jurgis Çyrbja]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Klodiana Spahiu]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Lefter Koka]]||[[LSI]]|| |- |[[Milva Ekonomi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Nënkryetari i Komisionit për Arsim dhe Informim Publik |- |[[Nora Malaj]]||[[LSI]]|| |- |[[Oerd Bylykbashi]]||[[PD]]|| |- |[[Rolant Xhelilaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Rrahman Rraja]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Elbasanit]]''' |- |[[Anastas Angjeli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Aqif Rakipi]]||[[PDIU]]|| |- |'''''Vakant'''''||[[PDIU]]||Pas dorëheqjes së deputetit [[Bujar Muça]] |- |[[Arben Kamami]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edmond Haxhinasto]]||[[LSI]]|| |- |[[Edmond Spaho]]||[[PD]]||Drejtues i Grupit Parlamentar të Partisë Demokratike |- |[[Endri Hasa]]||[[PD]]|| |- |[[Elvis Kushi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luan Duzha]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luçiano Boçi]]||[[PD]]|| |- |[[Monika Kryemadhi]]||[[LSI]]|| |- |[[Musa Ulqini]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Nuri Belba]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Taulant Balla]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Drejtues i Grupit Parlamentar të Partisë Socialiste |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Fierit]]''' |- |[[Adelina Rista]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Anduel Xhindi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Antoneta Dhima]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Bashkim Fino]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Bujar Çela]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Enkelejd Alibeaj]]||[[PD]]|| |- |[[Erion Braçe]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetar i Komisionit për Ekonomi dhe Financa |- |[[Genc Pollo]]||[[PD]]|| |- |[[Gramoz Ruçi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetari i Kuvendit të Shqipërisë |- |[[Ismet Beqiraj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luan Baci]]||[[PD]]|| |- |[[Myslim Murrizi]]||[[PD]]|| |- |[[Petrit Vasili]]||[[LSI]]||Kryetar i Komisionit për Punë, Affairsështje Sociale dhe Shëndetësi <br />Drejtues i Grupit Parlamentar të LSI |- |[[Robert Bitri]]||[[LSI]]|| |- |[[Tatjana Piro]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Xhevit Bushaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Gjirokastrës]]''' |- |[[Bledar Çuçi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Nënkryetari i Komisionit për Integrime Evropiane |- |[[Flamur Golemi]]|| [[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Mirela Kumbaro]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Tritan Shehu]]||[[PD]]|| |- |[[Vangjel Tavo]]||[[LSI]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Korçës]]''' |- |[[Edlira Bode]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edmond Panariti]]||[[LSI]]|| |- |[[Eduard Shalsi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetar i Komisionit për Aktivitete Prodhimi, Tregti dhe Mjedisi |- |[[Elisa Spiropali]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Nënkryetarja e Komisionit për Punë, Socialështje Sociale dhe Shëndetësi |- |[[Ervin Salianji]]||[[PD]]|| |- |[[Hekuran Hoxhalli]]||[[PD]]|| |- |[[Ilir Xhakolli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Ilirian Pandavinji]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Klevis Balliu]]||[[PD]]|| |- |[[Niko Peleshi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Valentina Duka]]||[[PD]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Kukësit]]''' |- |[[Flamur Noka]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Sigurinë Kombëtare |- |[[Isuf Çelaj]]||[[PD]]|| |- |[[Mimi Kodheli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetari i Komisionit për Politikë të Jashtme |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Lezhës]]''' |- |[[Aldo Bumçi]]||[[PD]]|| |- |[[Andon Frrokaj]]||[[PD]]|| |- |[[Gjetan Gjetani]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Lindita Nikolla]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Lindita Metaliaj]]||[[PD]]|| |- |[[Pjerin Ndreu]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Viktor Tushaj]]||[[LSI]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Shkodrës]]''' |- |[[Agron Çela]]||[[LSI]]|| |- |[[Bardh Spahia]]||[[PD]]|| |- |[[Ditmir Bushati]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Izmira Ulqinaku]]||[[PD]]|| |- |[[Lorenc Luka]]||[[PD]]|| |- |[[Luan Harusha]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Nard Ndoka]]||[[PD]]|| |- |[[Paulin Sterkaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Romeo Gurakuqi]]||[[PD]]|| |- |[[Senida Mesi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Tom Doshi]]||[[Partia Social Demokrate e Shqipërisë|PSD]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Tiranës]]''' |- |[[Albana Vokshi]]||[[PD]]||Kryetari i Komisionit për Arsim dhe Informim Publik |- |[[Arben Ahmetaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Arben Pëllumbi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Besnik Baraj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Blerina Gjylameti]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Dashamir Shehi]]||[[PD]]|| |- |[[Elona Hoxha]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Endrit Brahimllari]]||[[LSI]]|| |- |[[Ervin Bushati]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Fatmir Mediu]]||[[PD]]|| |- |[[Fatmir Xhafaj]]|| |- |[[Flojda Kërpaçi]]||[[LSI]]|| |- |[[Gent Strazimiri]]||[[PD]]|| |- |[[Grida Shqima]]||[[PD]]|| |- |[[Halim Kosova]]||[[PD]]|| |- |[[Jorida Tabaku]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Ekonomi dhe Financa |- |[[Klajda Gjosha]]||[[LSI]]||Nënkryetari i Komisionit për Politikë të Jashtme |- |[[Klotilda Bushka]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luan Rama]]||[[LSI]]|| |- |[[Lulzim Basha]]||[[PD]]|| |- |[[Ogerta Manastirliu]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Olta Xhaçka]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Orjola Pampuri]]||[[PD]]|| |- |[[Pandeli Majko]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Rakip Suli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Rudina Hajdari]]||[[PD]]|| |- |[[Sadi Vorpsi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Sadri Abazi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Sajmir Tahiri]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Sali Berisha]]||[[PD]]|| |- |[[Ulsi Manja]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Vasilika Hysi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Xhemal Qefalia]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Vlorës]]''' |- |[[Agron Shehaj]]||[[PD]]|| |- |[[Alket Hyseni]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Andrea Marto]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Damian Gjiknuri]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edi Rama]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edmond Leka]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Fatmir Velaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Nadire Meçorapaj]]||[[PD]]|| |- |[[Sezai Rokaj]]||[[LSI]]|| |- |[[Vangjel Dule]]||[[PD]]|| |- |[[Vilma Bello]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Vullnet Sinaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]] || |} == Shiko edhe këtu == [[Lista e Kryetarëve të Parlamentit të Shqipërisë]] {{Tirana}} [[Kategoria:Politikë]] [[Kategoria:Kuvendi i Shqipërisë| ]] [[Kategoria:Parlamente sipas shtetit|Shqipëria]] [[Kategoria:Themelime në Shqipëri në 1912]] cm9j21eapeetlp8eqttux7x63yani6j 2468118 2468117 2022-08-11T09:18:36Z Shkodranci 143388 wikitext text/x-wiki {{Sistemi shtetëror-Shqipëria}} {{coord|41.326134|N|19.823027|E|scale:10000_source:sqwiki|display=title}} {{Infobox legislature |name = Kuvendi i Shqipërisë |native_name = |coa_pic = Kuvendi i Shqipërisë.svg |coa_res = 240px |background_color = #AB7F45 |term_limits = 4 vjet |house_type = Njëdhomësh |session_room = [[File:Kuvendi i Shqipërisë.jpg|250px]] |legislature = Legjislatura IX |leader1_type = [[Kryetar i Kuvendit të Shqipërisë |Kryetari]] |leader1 = [[Lindita Nikolla]] |party1 = ([[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]) |leader2_type = Kryetari kryesor i grupeve politike në kuvend |leader2 = [[Taulant Balla]] |party2 = ([[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]) |leader3_type = Kryetari dytësor i grupeve politike në kuvend |leader3 = [[Enkelejd Alibeaj]] |party3 = [[Partia Demokratike e Shqipërisë|PD]] |members = 140 |political_groups1 = '''Qeveria (74)''' * {{color box|#681299}} [[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]] (74) '''Suportuar nga (3)''' * {{color box|#0C5D34}} [[Partia Social Demokrate e Shqipërisë|PSD]] (3) '''Opozita (63)''' * {{color box|#0080C6}} [[Partia Demokratike e Shqipërisë|PD]]-[[Aleanca e Ndryshimit|AN]] (59) ** {{color_box|#0080C6}} [[Partia Demokratike e Shqipërisë|PD]] (50) ** {{color box|#20267A}} [[Partia Republikane e Shqipërisë|PRSH]] (3) ** {{color box|#009EE2}} [[Partia për Drejtësi dhe Integrim (Shqipëri)|PDIU]] (2) ** {{color box|#008000}} [[Partia Agrare e Shqipërisë|PAA]] (1) ** {{color box|#FFFF00}} [[Partia Lëvizja e Legalitetit|PLL]] (1) ** {{color box|blue}} LZHK (1) ** {{color box|#007FFF}} [[Partia Bashkimi për të Drejtat e Njeriut|PBDNJ]] (1) * {{color box|#FF4545}} [[LSI]] (4) * {{color box|#DDDDDD}} [[Të pavarur]] (1) |structure1 = [[File:Plan-vendosja e deputetëve në Kuvend.svg|300px]] |structure1_res = 300px |structure1_alt = Current Structure of the Assembly of the Republic of Albania |voting_system1 = * Përfaqësimi proporcional në listën e partive * Metoda D'Hondt |last_election1 = [[Zgjedhjet parlamentare në Shqipëri, 2021|25 Prill 2021]] |next_election1 = 2025 |meeting_place = Kuvendi shqiptar, [[Bulevardi Dëshmorët e Kombit]], [[Tirana]] |image = Tirana - Albanian National Assembly (by Pudelek).jpg |image_res = 230px |website = [https://www.parlament.al/ Faqja Zyrtare] |footnotes = }} [[Skeda:First Albanian members of parliament.png|thumb|250px|Deputet të parë]] '''Kuvendi i Shqipërisë''' është organi më i lartë legjislativ i Shqipërisë. Kuvendi i Shqipërisë ose siç quhet ndryshe, parlamenti, është një dhomësh dhe përbëhet nga 140 anëtarë të zgjedhur një herë në katër vjet me sistem proporcional me zona zgjedhore shumemërore. Kuvendi i Shqipërisë i zhvillon punimet vjetore në dy sesione. Sesioni i parë fillon të hënën e tretë të janarit, ndërsa sesioni i dytë fillon të hënën e parë të shtatorit. ==Historia== Historia e sistemit ligjvënës në Shqipëri është e lidhur ngushtë me historinë e shtetit. Gjatë kësaj periudhe ai ka pësuar ndryshime gjatë regjimeve të ndryshme. ===Kuvendi i Vlorës=== Institucionet parlamentare në Shqipëri i kanë fillimet e tyre në fund të vitit 1912 me pavarësinë e Shqipërisë nga Perandoria Osmane. Kuvendi i Vlorës, shërbeu si organ legjislativ shqiptar për dy vjet, deri në statutin e 1914. ===Principata e Shqipërisë=== Pasi mori gradualisht administrimin e vendit në vitin 1914, Komisioni Ndërkombëtar i Kontrollit përgatiti një draft të kushtetutës (Statuti Organik) me 216 nene. Kjo do të siguronte ngritjen e Asamblesë Kombëtare me fuqi ligjëvënëse në Shqipëri, e cila ishte projektuar si monarki kushtetuese e trashëguar. Sipas kushtetutës, vendi do të kishte, me pak përjashtime, të njëjtën ndarje administrative që kishte gjatë Perandorisë Osmane. Ai do të ndahej në shtatë qarqe administrative, secili prej tyre do të zgjidhte tre përfaqësues për kuvendin kombëtar me votim të drejtpërdrejtë. Princi do të emëronte dhjetë përfaqësues dhe udhëheqësit e tri feve të gjithë (muslimane, ortodokse dhe katolike) do të kishin përfaqësues në Kuvendin Kombëtar, i cili do të kishte mandat katër vjeçar. Këshilli i Ministrave, me fuqi ekzekutive, do të emërohej nga princi. ===Senati 27 mars 1920 - 20 dhjetor 1920=== Kongresi Lushnjes krijoi Senatin (Parlamenti i parë shqiptar), që më vonë do të quhej Këshilli Kombëtar, si organ legjislativ, i cili përbëhej nga 37 anëtarë të zgjedhur nga delegatët në Kongres. Kongresi shprehu në formën organizuar vullnetin politik të shqiptarëve, për të marrë fatin e vendit në duart e veta. Gjatë kësaj periudhe, për herë të parë u afirmuan parimet e parlamentarizmit: emërimi dhe shkarkimi i qeverisë nga Senati dhe ushtrimin e kontrollit parlamentar. Megjithëse Parlamenti i parë shqiptar i kreu aktivitetet e tij legjislative gjatë një periudhe të shkurtër kohe, ai kaloi disa ligje të rëndësishme. Akti më i rëndësishëm ishte Statuti i Lushnjës, i cila themeloi ligjin kushtetues. Aktiviteti legjislativ i Këshillit Kombëtar përfundoi në dhjetor 1920, kur Këshilli u shpërnda për të përgatitur vendin për zgjedhjet e para në mars 1921. ===Këshilli Kombëtar 1921 - 1923=== Në zgjedhjet që u mbajtën mars 1921, u zgjodhën 78 deputetë. Në këtë kohë Parlamenti filloi të mblidhej rregullisht me detyra të përcaktuara qartë dhe një afat kohor. Në vitin 1922 Statuti i Lushnjës u zgjerua në një kushtetutë me fuqinë më të lartë që i është dhënë shtetit dhe një parlament legjitim. Ish Këshilli Kombëtar u quajt parlament. Organi ligjvënës përbëhej prej një dhome të deputetëve, të zgjedhur në mënyrë indirekte nga populli. Dy grupet politike krzesore ishin: Partia Popullore (e udhëhequr nga [[Fan Noli]]) dhe Partia Përparimtare (e udhëhequr nga [[Hoxha Kadriu]]). Në fushën legjislative, veprimtaria e Këshillit Kombëtar u përqendrua në çështje të tilla si hartimin e ligjit mbi organizimin gjyqësor, përmirësimin e rregullores ekzistuese me elementë të rinj për transparencën e veprimtarisë parlamentare dhe përpilimin e betimit të deputetëve në Këshill. Në shtator 1923 Këshilli Kombëtar mbylli punimet në përfundim të legjislaturës për të përgatitur vendin për zgjedhje të reja për Kuvendin Kushtetues, të mbajtur në dhjetor të atij viti. ===Kuvendi Kushtetues=== ====Periudha e parë (21 janar - 2 qershor 1924)==== Kuvendi Kushtetues, i përbërë nga 100 deputetë, u mblodh nga 21 janar deri më 2 qershor 1924. Detyra e tij kryesore ishte hartimi i një kushtetute të shkruar. Ky objektiv nuk u arrit gjatë kësaj periudhe së parë për shkak të atentatit mbi kryeministrin Ahmet Zogut nga Beqir Valteri më 24 shkurt dhe shpërthimit më vonë të kryengritjes së qershorit. Më 2 qershor 1924 Kuvendi e mbylli sesionin e parë të procedurës. Pas shpërbërjes së qeverisë, Zogu u largua nga Shqipëria, duke mbetur në ilegalitet deri në dhjetor 1924. Gjatë kësaj periudhe, jetëshkurtër (qershor-dhjetor 1924) qeveria e Fan Nolit mori pushtetin. ====Periudha e dytë (12 janar - 2 mars 1925)==== Me kthimin në pushtet të Ahmet Zogut (që shënoi rifillimin e sundimit të ligjit), Kuvendi Kushtetues rifilloi punën më 12 janar 1925. Ai realizoi në fund detyrën për të cilën u krijua: miratimin e ligjit themelor të shtetit, i cili do të përcaktonte të ardhmen e tij. ===Parlamenti i Republikës së Shqipërisë (1925 - 1928)=== Forma e qeverisjes në Shqipëri u përcaktua nga Kushtetuta si një republikë parlamentare, të kryesuar nga një president sovraniteti i të cilës rridhte nga populli. Me vendim të Kuvendit Kushtetues, Ahmet Zogu u zgjodh president. Për herë të vetme në historinë e Shqipërisë, parlamenti i saj përbëhej nga dy dhoma: Senati dhe Dhoma e Deputetëve. Dhoma e Deputetëve (dhoma e ulët) përbëhej nga 57 deputetë të zgjedhur nga populli, dhe Senati (Dhoma e lartë) përbëhej nga 18 senatorë (dy të tretat e të cilëve zgjidheshin nga populli dhe një e treta nga Presidenti i Republikës). Ky sistem dydhomësh i dha përparësi në raste të caktuara të Senatit, duke e vënë Dhomën së Deputetëve në një pozitë inferioriteti. Mledhja e dhomave të parlamentit në seancë të përbashkët, njihej si Kuvend Legjislativ dhe në seanca të ndara njiheshin me emrat e tyre respektivë. Gjatë kësaj kohe Parlamenti miratoi një sërë ligjesh të rëndësishëm, duke përfshirë ligjin e bankës kombëtare dhe atë të pensioneve civile. Shpërndarja e Parlamentit erdhi pas një debati për të ndryshuar formën e qeverisë, duke përgatitur vendin për zgjedhjet e reja për në Asamblenë Kushtetuese. ===Sistemi parlamentar gjatë Mbretërise së Shqipërisë (1928 - 1939)=== Asambleja Kushtetuese e dalë nga zgjedhjet e [[17 gusht]] [[1928]] kishte 58 anëtarë. Asamblea që i filloi punimet më [[25 gusht]] [[1928]] miratoi kushtetutën që sanksiononte formën mbretërore të qeverisjes dhe një sistem parlamentar njëdhomësh. Shqipëria u shpall "Mbretëri demokratike, parlamentare, dhe e trashëgueshme" e kryesuar nga "Madhëria e Tij Zog I". Para kthimit të saj në parlament më [[1 dhjetor]] [[1928]], Asambleja Kushtetuese miratoi një kod civil, penal dhe tregëtar dhe një Kodit të Procedurës Civile, i cili shënoi një shkëputje përfundimtare nga legjislacioni i periudhës osmane. Për këtë arsye, ky parlamenti u quajt nga Zogu I "parlament konstruktiv dhe reformist". Pas pushtimit italian të Shqipërisë në prill 1939, Mbreti Zog I u largua nga vendi. ===Parlamenti gjatë pushtimit të Shqipërisë (1939 - 1944)=== ====Asamblea Kushtetuese (12 prill 1939 - 3 prill 1940), Këshilli i Epërm Fashist Koorporativ (16 prill 1940 - 31 korrik 1943)==== Sipas statutit të Mbretërisë Shqiptare të dhënë nga mbreti Viktor Emanueli III, shteti shqiptar ishte një monarki kushtetuese. Pushteti legjislativ ushtrohej nga ana e mbretit, në bashkëpunim me Partinë Fashiste nëpërmjet Asamblesë Kushtetuese me 159 anëtarë të emëruar. ==== Asamblea Kombëtare (16 tetor - 10 nëntor 1943), Kuvendi Kombëtar (Parlamenti) (11 nëntor 1943 - 14 shtator 1944)==== Më 16 tetor 1943 (gjatë pushtimit nazist) Asambleja Kombëtare mblidhet me 247 anëtarë, të cilët restauruaran krijimin e Këshillit të Lartë, si kreu i shtetit. Ajo u kthye në parlament, duke ushtruar pushtetin legjislativ me këtë trup. ===Periudha e diktaturës komuniste (1944 - 1991)=== Zgjedhjet për Asamblenë Kushtetuese pas luftës u mbajtën më 2 dhjetor 1945. Kushtetuta u miratua më 14 mars 1946, kur Asambleja Kushtetuese u kthye në Kuvendi Popullor. Gjatë viteve të para u dënuan me burgime dhe vdekje shumë deputetë që kundërshtonin pikëpamjet komuniste, gjë që kulmoi me [[gjyqi i deputetëve|gjyqin e deputetëve]] në 1947, ku eliminimet politike të 23 deputetëve konsistuan në 15 dënime me vdekje dhe 8 burgime që shkonin nga burgime të përjetshme deri në 15 vjet heqje lirie. Në mungesë të pluralizmit politik në vend, Kuvendi Popullor mblidhej vetëm dy herë në vit. Në vitin 1976 Kuvendi Popullor miratoi Kushtetutën e Republikës Popullore Socialiste të Shqipërisë, e cila ruajti tiparet e një programi ideologjik politik në përputhje me ideologjinë komuniste. Roli i parlamentit nuk ekzistonte, sepse nuk zhvilloheshin zgjedhje të lira. ===Rilindja e parlamentarizmit 1991=== Pas më shumë se pesë dekadash, shenjat e para të ringjalljes së parlamentarizmit u shfaqën në Shqipëri. Pas 67 vitesh, Parlamenti i parë pluralist doli nga zgjedhjet e [[31 mars]] [[1991]] me 250 anëtarë. Edhe pse pluraliste këto zgjedhje nuk u quajtën të lira, sepse ekzistonte ende frika nga regjimi komunist tek njerëzit. Paketa e Dispozitave kushtetuese të miratuara atë vit solli ndryshime në kuadrin e organizimit demokratik të shtetit. Më [[22 prill]] [[1992]] u zhvilluan zgjedhje të lira. Më 21 tetor 1998 Parlamenti miratoi një kushtetutë të re. Kushtetuta e re e krijoi mundësinë për të kuptuar më mirë sistemin politik në Shqipëri dhe rolin e pjesëmarrësve të saj. Kuvendi Popullor i Shqipërisë ishte njëdhomësh me 140 anëtarë. Pas zbatimit të Parlamentit Kushtetutës, si pushtet i lartë legjislativ, ishte përgjegjës për hartimin dhe miratimin e ligjeve. Roli i Kuvendit është rritur ndjeshëm në krijimin e një kornize kushtetuese dhe ligjore si premisë për sundimin e ligjit, dhe ajo është bërë institucioni më i rëndësishëm i zhvillimit politik në vend. Aktiviteti legjislativ është bërë një nga instrumentet më aktive në konsolidimin e institucioneve shtetërore dhe integrimin euro-atlantik. Aktualisht Presidenti zgjidhet nga parlamenti. Anëtarët aktuale u zgjodhën në vitin 2009. == Byroja e Kuvendit == Byroja e Kuvendit është organ kolegjial që ndjek dhe vendos për anën administrative dhe funksionimin e brendshëm të Kuvendit. Byroja e Kuvendit drejtohet nga Kryetari i Kuvendit dhe përbëhet nga zëvendëskryetarët e Kuvendit, 2 sekretarët për buxhetin e Kuvendit dhe 4 sekretarët e tjerë.Përbërja e Byrosë vendoset me votim të hapur nga Kuvendi në seancë plenare dhe përfaqëson, për aq sa është e mundur, përbërjen politike të Kuvendit. Byroja e Kuvendit vendos për buxhetin e Kuvendit, sipas propozimit të bërë nga sekretarët për buxhetin; organizimin e shërbimeve të Kuvendit me propozimin e Sekretarit të Përgjithshëm, statusin ligjor dhe ekonomik për të punësuarit në Kuvend, si dhe për ankimet në rastet e konstituimit të grupeve parlamentare apo ankesave për përbërjen e komisioneve të përherëshme të Kuvendit. Byroja e Kuvendit, me propozimin e Kryetarit të Kuvendit, emëron Sekretarin e Përgjithshëm mbi bazën e tre kandidaturave të dala nga konkurrimi, sipas legjislacionit për shërbimin civil. Byroja e Kuvendit miraton raportin vjetor të veprimtarisë së Kuvendit dhe vendos publikimin e tij. == Funksionet e Kryetarit të Kuvendit == * Kryetari i Kuvendit zgjidhet menjëherë pas betimit të deputetëve. Kandidati për Kryetar të Kuvendit propozohet me shkrim nga të paktën 15 deputetë. * Kryetari i Kuvendit zgjidhet me votim të fshehtë me shumicën e votave në prani të më shumë se gjysmës së të gjithë deputetëve. * Kryetari i Kuvendit përfaqëson Kuvendin në marrëdhënie me të tretët. * Kryetari i Kuvendit siguron respektimin e të drejtave të Kuvendit dhe të anëtarëve të tij. Ai kujdeset për zhvillimin e veprimtarisë parlamentare dhe organeve të Kuvendit në përputhje me Kushtetutën dhe Rregulloren e Kuvendit. * Në përputhje me Rregulloren e Kuvendit, Kryetari u jep fjalën deputetëve dhe anëtarëve të Këshillit të Ministrave, drejton dhe moderon debatet, siguron rendin në seancë plenare, cakton radhën e votimeve dhe njofton rezultatin e tyre. * Kryetari i Kuvendit drejton dhe thërret mbledhjet e Këshillit për Rregulloren, Mandatet dhe Imunitetin, si dhe Byronë e Kuvendit dhe Konferencën e Kryetarëve të Grupeve Parlamentare. ===Lista e Deputeteve sipas Qarqeve dhe Partive=== {| class="wikitable" style="width:80%;" border="1" ! style="text-align:center; width:35%; solid Gray;"| Emri ! style="text-align:center; width:15%; solid Gray;"| Partia ! style="text-align:center; width:50%; solid Gray;"| Shenime |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Beratit]]''' |- |[[Adnor Shameti]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |- |[[Blendi Klosi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||[[Ministria e Mjedisit e Shqipërisë|Ministri i Turizmit dhe Mjedisit]] në Qeverin Rama II. |- |[[Eduard Halimi]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Legalështjet Ligjore, Administratën Publike dhe të Drejtat e Njeriut |- |[[Ermonela Velikaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetari i Komisionit për Sigurinë Kombëtare |- |[[Fadil Nasufi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Gledjon Rehovica]]||[[LSI]]|| |- |[[Nasip Naço]]||[[LSI]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Dibres]]''' |- |[[Almira Xhembulla]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Dhurata Çupi]]||[[PD]]|| |- |[[Ilir Beqaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Përparim Spahiu]]||[[LSI]]|| |- |[[Reme Lala]]||[[PDIU]]|| |- |[[Xhemal Gjunkshi]]||[[PD]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Durrësit]]''' |- |[[Edi Paloka]]||[[PD]]|| |- |[[Eglantina Gjermeni]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Fatbardha Kadiu]]||[[PD]]|| |- |[[Fidel Ylli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Florjon Mima]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Aktivitetet e Prodhimit, Tregtisë dhe Mjedisit |- |[[Ilir Ndraxhi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Jurgis Çyrbja]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Klodiana Spahiu]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Lefter Koka]]||[[LSI]]|| |- |[[Milva Ekonomi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Nënkryetari i Komisionit për Arsim dhe Informim Publik |- |[[Nora Malaj]]||[[LSI]]|| |- |[[Oerd Bylykbashi]]||[[PD]]|| |- |[[Rolant Xhelilaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Rrahman Rraja]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Elbasanit]]''' |- |[[Anastas Angjeli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Aqif Rakipi]]||[[PDIU]]|| |- |'''''Vakant'''''||[[PDIU]]||Pas dorëheqjes së deputetit [[Bujar Muça]] |- |[[Arben Kamami]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edmond Haxhinasto]]||[[LSI]]|| |- |[[Edmond Spaho]]||[[PD]]||Drejtues i Grupit Parlamentar të Partisë Demokratike |- |[[Endri Hasa]]||[[PD]]|| |- |[[Elvis Kushi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luan Duzha]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luçiano Boçi]]||[[PD]]|| |- |[[Monika Kryemadhi]]||[[LSI]]|| |- |[[Musa Ulqini]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Nuri Belba]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Taulant Balla]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Drejtues i Grupit Parlamentar të Partisë Socialiste |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Fierit]]''' |- |[[Adelina Rista]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Anduel Xhindi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Antoneta Dhima]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Bashkim Fino]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Bujar Çela]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Enkelejd Alibeaj]]||[[PD]]|| |- |[[Erion Braçe]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetar i Komisionit për Ekonomi dhe Financa |- |[[Genc Pollo]]||[[PD]]|| |- |[[Gramoz Ruçi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetari i Kuvendit të Shqipërisë |- |[[Ismet Beqiraj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luan Baci]]||[[PD]]|| |- |[[Myslim Murrizi]]||[[PD]]|| |- |[[Petrit Vasili]]||[[LSI]]||Kryetar i Komisionit për Punë, Affairsështje Sociale dhe Shëndetësi <br />Drejtues i Grupit Parlamentar të LSI |- |[[Robert Bitri]]||[[LSI]]|| |- |[[Tatjana Piro]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Xhevit Bushaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Gjirokastrës]]''' |- |[[Bledar Çuçi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Nënkryetari i Komisionit për Integrime Evropiane |- |[[Flamur Golemi]]|| [[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Mirela Kumbaro]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Tritan Shehu]]||[[PD]]|| |- |[[Vangjel Tavo]]||[[LSI]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Korçës]]''' |- |[[Edlira Bode]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edmond Panariti]]||[[LSI]]|| |- |[[Eduard Shalsi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetar i Komisionit për Aktivitete Prodhimi, Tregti dhe Mjedisi |- |[[Elisa Spiropali]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Nënkryetarja e Komisionit për Punë, Socialështje Sociale dhe Shëndetësi |- |[[Ervin Salianji]]||[[PD]]|| |- |[[Hekuran Hoxhalli]]||[[PD]]|| |- |[[Ilir Xhakolli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Ilirian Pandavinji]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Klevis Balliu]]||[[PD]]|| |- |[[Niko Peleshi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Valentina Duka]]||[[PD]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Kukësit]]''' |- |[[Flamur Noka]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Sigurinë Kombëtare |- |[[Isuf Çelaj]]||[[PD]]|| |- |[[Mimi Kodheli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]||Kryetari i Komisionit për Politikë të Jashtme |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Lezhës]]''' |- |[[Aldo Bumçi]]||[[PD]]|| |- |[[Andon Frrokaj]]||[[PD]]|| |- |[[Gjetan Gjetani]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Lindita Nikolla]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Lindita Metaliaj]]||[[PD]]|| |- |[[Pjerin Ndreu]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Viktor Tushaj]]||[[LSI]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Shkodrës]]''' |- |[[Agron Çela]]||[[LSI]]|| |- |[[Bardh Spahia]]||[[PD]]|| |- |[[Ditmir Bushati]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Izmira Ulqinaku]]||[[PD]]|| |- |[[Lorenc Luka]]||[[PD]]|| |- |[[Luan Harusha]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Nard Ndoka]]||[[PD]]|| |- |[[Paulin Sterkaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Romeo Gurakuqi]]||[[PD]]|| |- |[[Senida Mesi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Tom Doshi]]||[[Partia Social Demokrate e Shqipërisë|PSD]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Tiranës]]''' |- |[[Albana Vokshi]]||[[PD]]||Kryetari i Komisionit për Arsim dhe Informim Publik |- |[[Arben Ahmetaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Arben Pëllumbi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Besnik Baraj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Blerina Gjylameti]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Dashamir Shehi]]||[[PD]]|| |- |[[Elona Hoxha]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Endrit Brahimllari]]||[[LSI]]|| |- |[[Ervin Bushati]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Fatmir Mediu]]||[[PD]]|| |- |[[Fatmir Xhafaj]]|| |- |[[Flojda Kërpaçi]]||[[LSI]]|| |- |[[Gent Strazimiri]]||[[PD]]|| |- |[[Grida Shqima]]||[[PD]]|| |- |[[Halim Kosova]]||[[PD]]|| |- |[[Jorida Tabaku]]||[[PD]]||Nënkryetari i Komisionit për Ekonomi dhe Financa |- |[[Klajda Gjosha]]||[[LSI]]||Nënkryetari i Komisionit për Politikë të Jashtme |- |[[Klotilda Bushka]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Luan Rama]]||[[LSI]]|| |- |[[Lulzim Basha]]||[[PD]]|| |- |[[Ogerta Manastirliu]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Olta Xhaçka]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Orjola Pampuri]]||[[PD]]|| |- |[[Pandeli Majko]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Rakip Suli]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Rudina Hajdari]]||[[PD]]|| |- |[[Sadi Vorpsi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Sadri Abazi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Sajmir Tahiri]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Sali Berisha]]||[[PD]]|| |- |[[Ulsi Manja]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Vasilika Hysi]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Xhemal Qefalia]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- !style="align: center; background: solid gray" colspan="3"|'''[[Qarku i Vlorës]]''' |- |[[Agron Shehaj]]||[[PD]]|| |- |[[Alket Hyseni]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Andrea Marto]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Damian Gjiknuri]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edi Rama]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Edmond Leka]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Fatmir Velaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Nadire Meçorapaj]]||[[PD]]|| |- |[[Sezai Rokaj]]||[[LSI]]|| |- |[[Vangjel Dule]]||[[PD]]|| |- |[[Vilma Bello]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]]|| |- |[[Vullnet Sinaj]]||[[Partia Socialiste e Shqipërisë|PS]] || |} == Shiko edhe këtu == [[Lista e Kryetarëve të Parlamentit të Shqipërisë]] {{Tirana}} [[Kategoria:Politikë]] [[Kategoria:Kuvendi i Shqipërisë| ]] [[Kategoria:Parlamente sipas shtetit|Shqipëria]] [[Kategoria:Themelime në Shqipëri në 1912]] q0v1u216rur92id53u2krqojye76hxs 0 83111 2468167 2461186 2022-08-11T10:33:58Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Janinës]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Jorgji Karbunara<br />Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë | image = [[Skeda:bab dud karbunara.jpg|250px]] |Emri = Jorgji |Mbiemri = Karbunara |Emri Alt = | occupation = | birth_date = [[22 prill]] [[1842]] | birth_place = [[Berati|Berat]] | death_date = [[27 nëntor]] [[1917]] | death_place = [[Berati|Berat]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Babë Dudë Karbunara''' ([[Berati|Berat]], [[22 Prill|22 prill]] [[1842]] - [[1917]]) ka qenë mësues dhe politikan shqiptar, nënshkrues i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]]. [[file:Berat Babë Dudë Karbunara.JPG|thumb|[[Berat]]]] == Biografia == U lind në lagjen Kala në [[Berati|Berat]] më [[22 prill]] [[1842]] me emrin Jorgji, më vonë do të njihej me trajtën tjetër të këtij emri, Duda. I gjyshi, të cilit i mori emrin, jo mbiemrin e parë “Tozhari”, kthyer në “Karbunara”, ishte vendosur aty pas largimit nga fshati [[Tozhari|Tozhar]] në [[Tërpani|Tërpan]]. I ati, Theodoriu u vendos në Berat ku mori zanatin e ilakçiut (qendistar me fije ari).<ref>{{Cite web|last=Kaja|first=Abedin|date=5 shtator 2012|title=Babė Dudė Karbunara, si u masakrua para popullit firmėtari i Pavarėsisė|url=http://www.balkanweb.com/gazetav5/newsadmin/preview.php?id=121093|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140204053412/http://www.balkanweb.com/gazetav5/newsadmin/preview.php?id=121093|archive-date=4 shkurt 2014|access-date=13 tetor 2012|website=balkanweb.com|language=sq}}</ref> Në 11 vjeçarin e parë të jetës, Jorgji Karbunara u rrit në dyqanin e të atit, mes bisedave për çetat patriotike të Sinjës, Tërpanit e bëmave të [[Rrapo Hekali]]t. Shqipen e shkruar e mësoi fshehur me abetaren “Evëtari” të [[Naum Veqilharxhi]]t, mbërritur në Berat në vitet 1845, një kopje e së cilës ruhej në shtëpi. Jorgji mësoi në shkollën greke “Dhimotikon” në Kala, hapur në 1780, e para jashtë kishës, ku mësues të parë kishte qënë Kostandin Berati, autor i shqipes së shkruar me alfabet grek (1768). Në këtë shkollë ku mësohej shkrim, këndim, matematikë, fe, histori, gjeografi, fillime të gjuhëve frengjisht, latinisht, italisht, etj, Jorgji Karbunara mbaroi filloren. Ra në në sy të miqve të familjes për zgjuarësi, që u përpoqën dhe e çuan për studime jashtë, së pari në Korfuz në një shkollë 2-vjecare. Atje u përball për herë të parë me mësuesit grekë, që e kapën të shkruante në shqip letrën për prindërit e tij, por duroi dhe mbaroi studimet për t’u rikthyer 17 vjeçar në Berat. Një tjetër mik i familjes, tregtari i madh beratas Kristo Xhymyrteka, që zhvillonte tregti të madhe deri në Vjenë, me shpenzimet e veta në 1859 e shkolloi në gjimnazin klasik të Triestes (Itali) për 4 vjet. Me mbarimin e studimeve u rikthye në Berat në 1863. Ndonëse i arsimuar për kohën, turqit nuk e pranuan në administratë, ndaj të ardhurat për familjen i siguronte përmes tregtisë, që zhvillonte me vëllezërit dhe kushërinj të vendosur në Vlorë e emigrim. U martua dhe u bë baba i tre vajzave. Ato vite në Berat jetoi 4 vjet [[Naim Frashëri]] e më pas, në 1885, erdhën [[Kostandin Kristoforidhi]] (kishte një motër martuar tek familja e njohur “Kapedani” në lagjen Goricë) dhe [[Hasan Tahsini]], (rektori i parë i Universitetit të Stambollit) me mision, ngritjen e shkollave në gjuhën shqip. Kristoforidhi ka lënë në shënimet e veta pagesat e beratasve patriotë si ndihmë për punën e gjuhës shqipe. Ishin vitet kur gjuha shqipe nuk lejohej të mësohej nga xhamitë e kishat, ndërsa revoltat zienin në bisedat, në çdo dyqan e familje. Babë Duda nisi të mësonte në kishë shqip, por kjo iu ndalua, ndërsa shqiptarizmi i theksuar i tij ra në sy të turqve.Kur beratasit çelën degën për Lidhjen Shqiptare të Prizrenit, e zgjodhën anëtar të komitetit. Kështu bashkë me mësimin e shqipes, nisi rruga politike e tij për çështjen kombëtare. Me mbërritjen në 1893-1895 në Berat të “Alfabetarja e gjuhës shqip” e [[Jani Vreto]]s, vetë Jorgji Karbunara u mësonte fshehur gjuhën shqip djemve, burrave e më pas dhe çupave, fillimisht tek Hani i Doracit, më tej tek hani i Xheblatit, në banesa, sa në një lagje, në tjetrën. Me mësimin e gjuhës shqip nisi dhe kalvari i ndjekjeve nga turqit, që rritën presionet pas hapjes së shkollës së parë shqipe në Korçë. Në një nga numrat e gazetës së përditshme “Terxhuman-I Shark” që drejtonte në Stamboll [[Sami Frashëri]], shkruhet :”…në Berat, Jorgj Karbunara me të tjerë bënë përpjekje për të çelur shkollën shqip, por nuk u bë e mundur për shkak të terrorit të egër të qeverisë turke dhe inkuizicionit të Fanarit…”. Përpjekjet për mësimin e shqipes nga Babë Duda u bënë të njohur në qarqet patriotike shqiptare jashtë vendit. Në 4 dhjetor 1902, Babë Duda me një letër drejtuar Nikolla Naços, (drejtor i një shkolle të mesme arumune në Bukuresht), i kërkonte të ndërhynte për t’u arsimuar atje djem beratas, që në kthim të organizonin shkolla në Berat (AQ, Fondi Nikolla Naco, Dosja nr. 4, nr. 11). Ndërsa [[Jani Vreto]] i shkruan beratasit [[Sotir Kolea]] në Ohër, më korrik-gusht 1893 se “… edhe Jorgji Karbunarës në Berat, i cili përpiqet të vërë gjuhën e vendit, shqipen ndë skolitë edhe këtij do ti shkruanj një kartë veçan…”. Në 24 gusht 1898 nga Vlora konsulli austrohungarez i shkruante konsullit francez në Janinë për Babë Dudën: “…ai burrë nuk matet me sy. Atë burrë që i është kundërvënë pashait dhe mitropolitit, e kanë halë në sy…”. Shqiptarizmi i theksuar i tij ra në sy të turqve, të cilët më 1893-1896 i dogjën shtëpinë në Berat. Në vitin 1899, Babë Duda u bë nismëtar në krijimin e degës së shoqërisë “Bashkimi” në Berat. Punoi për shpërndarjen e librave në gjuhën shqipe. Kjo degë ngarkoi mësuesin [[Llambi Goxhomani]], që kërkoi në Bukuresht çeljen e një gjimnazi arumun (në Berat jetonte një komunitet arumun, ardhur aty pas tre djegieve të Voskopojës). Me ndërhyrjen e shoqërisë së shqiptarëve të Bukureshtit, qëllimi u arrit. Në vitin 1898, në lagjen Goricë në banesën e avokatit të njohur Spiro Megu u çel gjimnazi arumun me drejtor mësuesin e diplomuar në Bukuresht, Llambi Goxhomani, (patriot i shquar beratas, më pas delegat në Kongresin e Beratit në 1920 dhe deputet në Parlamentin e parë shqiptar në 1917-1920). Trupi mësimor kishte drejtor Llambi Goxhomani dhe mësues Babë Dudë Karbunara, Llazar Kilica, Llazar Puli dhe [[Aleksandër Xhuvani]], ku studionin djem dhe vajza e mësohej shqipja fshehurazi. Në kujtimet e tij Filip Kristoforidhi, i biri i [[Kostandin Kristoforidhi]]t (që studioi aty kur jetoi tek halla e tij, motër e Kostandinit martuar tek Kapedanët) shkruan: “... ''rreth vitit 1898. kur kam mësuar tek gjimnazi i Beratit, Babë Dudë Karbunara jepte lëndën e italishtes dhe kontabilitet. Kam marrë prej shtëpisë një fjalor të Rosit italisht-shqip dhe ja kam dhënë Dudës…. Pasi i përkthente fjalët, na i mësonte t’i shqiptonim e shkruanim në gjuhën amëtare''…”. Ky karshillëk nuk mbeti pa ndëshkim nga qeveria turke. E përshkruan Babë Duda në ditarin e tij: “…'' më 8 shtator 1905, sipas kalendarit Julian, qeveria turke arrestoi dhe burgosi Llambi Goxhomanin, që në 20 prill 1906, nën akuzën për vepra politike kundër shtetit, gjyqi e dënoi me tre vjet burg. Porse më 8 gusht 1906 u deklarua i pafajshëm nga gjyqi i apelit dhe pas 11 muajsh mbajtje në burg, u la i lirë''…”. Më 1906, Berati u përfshi nga lëvizjet popullore në përgjigje të Kongresit të fshehtë shqiptar të Bajo Topullit, çetat e Baba Medin Gllavës dhe Kamber Velabishtit lehtësuan shpërndarjen e librave dhe gazetave shqip, dërguar nga shoqatat e shqiptarëve në Bukuresht, dhe Misirit (Kajros). Si ndërlidhës kujtohet dhe Babë Duda. Nën ndikimin e tij dhe anëtarëve të tjerë atdhetarë, klubi “Bashkimi” e kundërshtoi rreptësishtë alfabetin arab. Në qytetin e Beratit u organizua më 1 qershor-22 korrik 1909 një miting masiv në mbrojtje të alfabetit latin. Në mes të pazarit u dogjën publikisht, në mënyrë demonstrative, rreth 10 mijë libra shkollorë të shkruara arabisht. Nga ky miting iu dërgua një telegram qeverisë turke ku ndërmjet të tjerash thuhej: “… për të nderçmet shkronjat tona mos na përzihet kush, ndryshe do të derdhet gjak”. Babë Duda i shkruan Sotir Koleas në Egjipt: “shkurtazi të them se dje, nga një përmbledhje prej 50 shpirt nga më të parët e Beratit, u vendos me të shkruarë të hapurit’ e dy mësonjëtoreve shqip, vetëmë shqip, ndë qytet tonë, e të hënën që vjen fillon mësimi”<ref>(AQ. F.54, D.14, viti 1920)</ref>. Kështu ndodhi, pasi të hënën, më 2 gusht 1908, u çelën dy shkollat e para shqipe në Berat, njëra në një godinë (sot përballë ndërtesës së Mitropolisë), shkolla tjetër pranë Sahatit të Madh (te xhamia) në lagjen Muratçelepi. Që ditën kur u shpall Kushtetuta Turke më 1908, patriotët beratas hapën shkollën shqipe në katin e fundit të një dyqani 3-katësh të Muharrem Rulit, të drejtuar nga Babë Duda e ku mësonin fillimisht 55 nxënës.<ref>[http://www.docstoc.com/docs/14764439/Gazeta-Mesuesi-Dt-70109 Gazeta Mësuesi Dt.7.01.09 fq.9]</ref>. Gjatë viteve 1911-1912, Babë Duda luftoi me atdhetarë për rritjen e lëvizjes së armatosur me çetat e Hysen e Servet Zaloshnjes, Medin Gllavës e Kamber Velabishtit në Skrapar, Tërpan, Shpirag e gjetkë. Më 23 korrik 1912 u mblodh Kuvendi i Sinjës me përfaqësues të çetave kryengritëse të Jugut, mes tyre dhe Babë Duda. Memorandumi i Sinjës synoi pavarësinë e Shqipërisë. Në këtë frymë patriotike erdhi Kuvendi i Vlorës. Beratasit në vlerësim të veprës së mësuesit të shqipes e zgjodhën delegat 72-vjecarin Jorgji Karbunara në Kuvendin e Vlorës të 28 nëntor 1912 ku edhe nënshkroi Deklaratën e Shpalljes së Pavarësisë së Shqipërisë me siglën J. Karbunara. Kuvendi e zgjodhi dhe anëtar të “Pleqësisë”. Në AQ, në fondin e Qeverisë së Vlorës ndodhet përshkrimi i firmosjes së Aktit të pavarësisë nga 40 delegatët patriotë. Periudha pas Pavarësisë që kaloi ishte shumë e vështirë për Babë Dudën. Mësuesi atdhetar, përfaqësues i Beratit në Kuvendin e Vlorës në moshë të thyer u torturua mizorisht nga mercenarët e [[Esad pashë Toptani|Esat Toptanit]]. Përveç se i shkatërruan pasurinë në korrik- gusht i vitit 1917, rebelët e [[Haxhi Qamili]]t kur hynë në Berat e kapën, e hoqën zvarrë në qytet duke e rrahur me shkop. Nga kjo dhunë, Babë Duda ishte në gjendje të rëndë shendetësore deri në fund të jetës. U nda nga jeta më 11 korrik-gusht 1917, në moshën 74-vjeçare. Në shenjë mirënjohjeje populli i Beratit, më 11 korrik-gusht 1957, i ngriti Babë Dudës bustin e mermertë, vepër e skulptorit [[Dhimitër Çani]], në sheshin e vogël që sot mban emrin “Babë Duda”. Në përurim u mblodh gjithë qyteti dhe u mbajtën fjalime në kujtim të veprës së tij nga njerëz të thjeshtë dhe autoritetet. Babë Dudë Karbunara mban titullin e lartë “Mësues i Popullit”. Një nga shkollat e mesme të qytetit të Beratit mban emrin "Babë Dudë Karbunara". ==Shiko edhe== [[Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]] == Referime == <references /> [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Njerëz nga Berati]] [[Kategoria:Lindje 1842]] [[Kategoria:Vdekje 1917]] [[Kategoria:Rilindas shqiptarë]] [[Kategoria:Ortodoksë shqiptarë]] [[Kategoria:Mësues i Popullit]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Janinës]] {{DEFAULTSORT:Karbunara, Babë Dudë}} 37wkk282ukuh1pwh0b999c31nhddjfg 0 88785 2468030 2391362 2022-08-10T13:11:56Z Pavlos1988 66310 /* Lidhje të jashtme */ wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography | playername = José Mourinho | image = [[Skeda:Mourinho CSKA Moscow 05042010 2.jpg|250px]] | caption = Mourinho gjatë një konference për shtyp në vitin 2010 | fullname = José Mário dos Santos Félix Mourinho | dateofbirth = {{birth date and age|26|1|1963|df=y}} | cityofbirth = [[Setúbal]] | countryofbirth = [[Portugalia|Portugali]] | height = {{convert|1.74|m|ftin|0|abbr=on}}<ref>[http://www.zerozerofootball.com/player/jose_mourinho/current/profile/0/default/79732 José Mourinho Player Profile] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110426032818/http://www.zerozerofootball.com/player/jose_mourinho/current/profile/0/default/79732 |date=26 prill 2011 }}. ''zerozerofootball.com'' Retrieved on 12 mars 2011</ref> | position = [[Mesfushor]] | currentclub = [[Manchester United F.C|Manchester United]] ([[Trajner (sport)|Trajner]]) | years1 = 1980–1982 | clubs1 = [[Rio Ave F.C.|Rio Ave]] | years2 = 1982–1983 | clubs2 = [[C.F. Os Belenenses|Belenenses]] | years3 = 1983–1985 | clubs3 = [[Grupo Desportivo de Sesimbra|Sesimbra]] | years4 = 1985–1987 | clubs4 = [[U.F. Comércio e Indústria|Comércio e Indústria]] | caps1 = 16 | caps2 = 16 | caps3 = 35 | caps4 = 27 | goals1 = 2 | goals2 = 2 | goals3 = 1 | goals4 = 8 | manageryears1 = 2000 | managerclubs1 = [[S.L. Benfica|Benfica]] | manageryears2 = 2001–2002 | managerclubs2 = [[U.D. Leiria|União de Leiria]] | manageryears3 = 2002–2004 | managerclubs3 = [[F.C. Porto|Porto]] | manageryears4 = 2004–2007 | managerclubs4 = [[Chelsea F.C.|Chelsea]] | manageryears5 = 2008–2010 | managerclubs5 = [[FC Internazionale Milano|Internazionale]] | manageryears6 = 2010–2013 | managerclubs6 = [[Real Madrid C.F.|Real Madrid]] | manageryears7 = 2013–2015 | managerclubs7 = [[Chelsea F.C.|Chelsea]] | manageryears8 = 2016– | managerclubs8 = [[Manchester United F.C.|Manchester United]] }} '''José Mário dos Santos Félix Mourinho''' (lindur më 26 janar 1963 në [[Setúbal]]) është një [[menaxher (futboll)|menaxher]] [[association football|futbolli]] [[portugez]] Nofka e ti është '''"The Special One"''' (sq:''i veçanti'') <ref>[http://www.timesonline.co.uk/tol/sport/football/european_football/article4057364.ece?print=yes&randnum=1151003209000 I am no longer the Special One, says Jose Mourinho]. ''[[The Times]]'' (3 June 2008). Retrieved on 21 March 2010.</ref>. Mourinho është konsideruar gjerësisht në mesin e ekspertëve, lojtarëve dhe trajnerëve, si një prej [[Trajner (sport)|trajnerëve]] më të mirë në [[futboll]] <ref name = "guardiola conference">[http://www.telegraph.co.uk/sport/football/competitions/champions-league/7643868/Barcelona-v-Inter-Milan-Jose-Mourinho-best-manager-in-the-world-says-Pep-Guardiola.html Jose Mourinho 'best manager in the world', says Pep Guardiola]. ''[[The Daily Telegraph]]'' (28 April 2010). Retrieved on 23 August 2010.</ref><ref>[http://www.goal.com/en-gb/news/3277/la-liga/2010/10/02/2147187/arrigo-sacchi-real-madrid-manager-jose-mourinho-is-a «José Mourinho is a ‘phenomenon’», says Arrigo Sacchi]. ''[[goal.com]]'' (2010-10-2). Retrieved on 2 October 2010. {{pt icon}}</ref><ref>[http://soccerlens.com/wesley-sneijder-believes-jose-mourinho-will-coach-manchester-united-and-england-in-the-future/51347/ «Best Coach in the World», says Wesley Sneijder]. ''[[Soccerlens]]'' (11 March 2011). Retrieved on 2011-03-11. {{pt icon}}</ref><ref>[http://sportsillustrated.cnn.com/vault/article/magazine/MAG1182630/index.htm «Real Madrid's maestro may be the best coach in any sport»]. ''[[Sports Illustrated]]'' (7 March 2011). Retrieved on 2011-03-07.</ref>. Mourinho nisi si një lojtar, por ai nuk ishte në gjendje për të krijuar një karrierë domethënëse në lojë dhe kaloi përfundimisht të menaxhimit. Pas filli mit si një ndihmës trajner dhe trajner i të rinjëve në fillimin e viteve 90', ai u bë një përkëthyes për Sir [[Bobby Robson]]. Atje ai ka punuar me të në [[Sporting Clube de Portugal]] dhe [[F.C. Porto|Porto]] në Portugali, para se ta ndje atë në ekipin [[spanjoll]] [[FC Barcelona|Barcelona]]. Ai mbeti në klub Katalonian pas largimit të Robson dhe punoi me pasardhësin, [[Louis van Gaal]]. Ai filloj të fokusohet si trajner dhe imprseionoi per nje kohë të shkurtër dhe të suksesshme në periudhën në [[S.L. Benfica|Benfica]] dhe [[U.D. Leiria|União de Leiria]]. Ai u rikthye në Porto në 2002, këtë herë si trajer kryesor, duke fituar [[Primeira Liga]], [[Taça de Portugal]], dhe [[UEFA Europa League|UEFA Cup]] në 2003. Në 2004 Mourinho dërgoi ekipin në krye të ligës për të dytën herë dhe fitoi shpërblimin më të madh në futbollin e klubeve Europiane, [[UEFA Champions League]]. == Heta e herëshme == ===Vitet e formimit dhe edukimit=== ===Fillimet si trajner=== == Karriera si trajner == ===Benfica dhe União de Leiria=== ===Porto=== ====2002–03==== ====2003–04==== ===Chelsea=== ====2004–05==== ====2005–06==== ====2006–07==== ====2007–08==== ===Internazionale=== Më qershor 2008, Mourinho u vendos si pasuesi i italianit [[Roberto Mancini]] te [[FC Internazionale Milano|Interi]] duke firmosur një kontratë 3 vjeçare, duke marrë shumicën e stafit që kishte pasur kur drejtonte Porton dhe Chelsean <ref>{{cite web|url=http://www.inter.it/aas/news/reader?N=29399&L=en|title=Josè Mourinho joins Inter|publisher=[[FC Internazionale Milano|Inter]]|accessdate=2 qershor 2008}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.skysports.com/story/0,19528,11095_3641015,00.html|title=Inter confirm Mourinho|publisher=[[Sky Sports]]|accessdate=2 qershor 2008}}</ref>. Ai zgjodhi [[Giuseppe Baresi|Guiseppe Baresin]], një ish lojtar i Interit dhe ish lojtarin e akademisë së skuadrës, si ndihmësin e tij <ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/7431480.stm|title=Mourinho takes over as Inter boss|publisher=[[BBC Sport]]|accessdate=2 qershor 2008 | date=2 qershor 2008}}</ref>. Ai foli vetëm italisht në konferencën e parë për shtyp si trajneri i ri i Interit, duke thënë se e kishte mësuar atë në "vetëm tre javë" <ref>{{cite web |url=http://www.gazzetta.it/Calcio/Primo_Piano/2008/06_Giugno/03/mourinho.shtml |publisher=La Gazzetta dello Sport |title=E' subito Mourinho-show. "Né speciale, né pirla" |accessdate=3 qershor 2008 |date=3 qershor 2008}}</ref>. Mourinho tha se ai ka vetëm për qëllim të bëjë disa blerje të mëdha në verë <ref>{{cite news |url=http://www.telegraph.co.uk/sport/football/leagues/premierleague/chelsea/2302320/Former-Chelsea-manager-Jose-Mourinho-charms-the-Italians-after-joining-Inter-Milan.html |work=The Daily Telegraph |title=Jose Mourihno Charms the Italians after joining Inter |accessdate=15 gusht 2008 |date=2 korrik 2008 |location=Londër |first=Oliver |last=Brown |archive-date=12 maj 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/67cBUSYmM?url=http://www.telegraph.co.uk/sport/football/teams/chelsea/2302320/Former-Chelsea-manager-Jose-Mourinho-charms-the-Italians-after-joining-Inter-Milan.html |url-status=dead }}</ref>. Në fund të merkatos verore, ai bleu vetëm tre futbollist: anësorin brazilianin [[Mancini (futbollist brazilian)|Mancini]] (për 13 milion [[Euro|€]]) <ref>{{cite news |title=Mourinho makes Mancini first major signing |agency=Reuters |date=16 korrik 2008 |url=http://www.stuff.co.nz/story/4620268a19724.html |accessdate=21 tetor 2008 |archive-date=12 maj 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/67cBVSjsY?url=http://www.stuff.co.nz/sport/football/535103 |url-status=dead }}</ref>, mesfushorin ganian [[Sulley Muntari]] për shumën e raportuar prej 14 milion € <ref>{{cite news |title=Inter rule out Lampard after Muntari signs |work=[[The Independent]] |date=28 korrik 2008 |url=http://www.independent.co.uk/sport/football/transfers/inter-rule-out-lampard-after-muntari-signs-879125.html |accessdate=21 tetor 2008 |location=Londër |archive-date=12 maj 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/67cBZ2zkj?url=http://www.independent.co.uk/sport/football/transfers/inter-rule-out-lampard-after-muntari-signs-879125.html |url-status=dead }}</ref> dhe anësorin portugez [[Ricardo Quaresma]] për shumën e 18.6 milion € sëbashku me kartonin e mesfushorit të ri portugez [[Vítor Hugo Gomes Passos|Pelé]] <ref>{{cite news |last=Carminati |first=Nadia |title=Inter agree Quaresma fee |publisher=[[Sky Sports]] |date=1 shtator 2008 |url=http://www.skysports.com/story/0,19528,11095_4078144,00.html |accessdate=21 tetor 2008}}</ref>. ====2008–09==== ====2009–10==== [[Skeda:Jose Mourinho - Inter Mailand (5).jpg|thumb|225px|Mourinho gjatë periudhës së tij si trajner i Interit.]] Më 28 korrik 2009, Mourinho u raportua se kishte shfaqur interes për të marrë vendin si trajneri i [[Manchester United F.C.|Manchester United]] në momentin kur Sir [[Alex Ferguson]] të tërhiqej nga futbolli. Për këtë gjë, ai ka thënë: "Unë do ta konsideroja një kalim te Manchester United, por United duhej ta marrë në konsideratë nqs unë do të isha pasardhësi i Alex Ferguson. [[Adriano Leite Ribeiro|Adriano]] e la Interin në prill 2009, dhe largimi i sulmuesi brazilian u ndoq dhe nga largimet e sulmuesve argjentinas [[Julio Ricardo Cruz|Julio Cruz]] dhe [[Hernán Crespo]]. Mesfushori sulmues legjendar dhe veterani portugez [[Luís Figo]] u tërhoq nga futbolli. Figo ishte pranë largimit nga Interi në kohën kur skuadra drejtohej nga italiani [[Roberto Mancini]], për shkak se ky i fundit nuk e aktivizonte shumë në fushë, kurse me Mourinhon ai luante rregullisht. Mourinho nënshkroi me sulmuesin argjentinas [[Diego Milito]] nga [[Genoa C.F.C.|Genoa]], i cili sezonin e shkuar ishte vetëm një Gol larg fitimit të çmimit të golashënuesit më të mirë të ligës, dhe sigurisht brazilianin [[Thiago Motta]] dhe hollandezin [[Wesley Sneijder]], për të përforcuar mesfushën. Megjithatë, transferimi i tij më i shquar në merkaton verore marrëveshja e shkëmbimit të sulmuesve [[Zlatan Ibrahimoviç]] i cili u transferua te [[FC Barcelona|Barcelona]] dhe [[Samuel Eto'o]] që kaloi te Interi, me Interin që gjithashtu mori edhe 35 milion [[Paund sterlina|£]]. Ky transferim ishte transferimi i dytë më i shtrenjtë i të gjitha kohërave pas transferimit të portugezit [[Cristiano Ronaldo]] te [[Real Madrid C.F.|Real Madrid]] për 90 milion [[Euro|€]], ky transferim gjithashtu u realizua në atë merkato verore. Eto'o bëri një fillim premtues me Interin duke shënuar dy Gola në dy ndeshjet e para të sezonit. Blerja e portugezit [[Ricardo Quaresma]] nga klubi i vjetër i Mourinhos [[F.C. Porto|Porto]], kishte treguar formë të dobët me skuadrën, dhe kjo gjë bëri që ai të huazohej te [[Chelsea F.C.|Chelsea]], që për ironi ishte gjithashtu një klub i vjetër i Mourinhos. Mancini kishte dështuar për të pasur një mesfushë dominuese me Interin dhe përforcimi i saj ishte objektivi kryesor i Interit. Mungesa e një organizatori, ose ndryshe ''trequartista'', ishte shkak kryesor i dështimit të Zikaltërve në [[UEFA Champions League|Champions League]]. Në përpjekje pë tu marrë me këtë çështje, Inter firmosi me mesfushorin hollandez Wesley Sneijder nga spanjollët e Real Madrid. Mourinho edhe një herë ringjalli polemika në argumentin e tij me trajnerin e [[Kombëtarja italiane e futbollit|kombëtares italiane]], [[Marcello Lippi]]. Lippi tha se [[Juventus F.C.|Juventusi]] do të fitonte ''Scudetton'' në sezonin 2009–10, e cila për Mourinhon cilësohej munges respekti ndaj Interit. Vitin e kaluar, Lippi tha se Inter do ta fitonte titullin, kurse Mourinho nuk i'u përgjigj për parashikimin e tij. Lippi gjithashtu tha se Mourinho ishte i barabartë me trajnerët [[Ciro Ferrara]] dhe [[Leonardo Araújo|Leonardo]] të cilët respektivisht drejtonin Juventusin dhe Milanin, duke thënë se portugezi kishte vetëm më shumë eksperiencë. Pas konfliktit me Lippin, Mourinho filloi polemikat me [[Kapiteni (futboll)|kapitenin]] e Italisë [[Fabio Cannavaro]] për vendin e [[Davide Santon]] në skuadrën e Interit. Cannavaro më parë kishte thënë se Santon duhej të largohej nga Interi në mënyrë që të luante më shumë për të siguruar një vend në kombëtaren italiane në Kupën e Botës. Mourinho u përgjigj duke thënë se Cannavaro po vepronte si një trajner. Inter nuk i nisi mirë dy ndeshjet e para të sezonit të ri. Skuadra humbi [[2009 Supercoppa Italiana|Superkupën e Italisë]] me rezultatin 2–1 kundër [[S.S. Lazio|Lazios]] dhe barazoi 1–1 në ndeshjen e parë të ligës kundër skuadrës së sapongjitur [[A.S. Bari|Bari]] në [[San Siro]]. Megjithatë, skuadra e Mourinhos ndryshoi komplet dhe u përmirësua në mënyrë drastike, duke ndërtuar një mesfushë të rrezikshme që përbëhej nga blerjet e reja si Sneijder dhe Thiago Motta, dhe nga veteranët [[Javier Zanetti]] dhe [[Dejan Stanković]]. Inter arriti të shënojë më shumë se 30 Gola përpara se muaji nëntor të mbyllej, duke shkatërruar [[Derby della Madonnina|rivalët e qytetit]] [[A.C. Milan|Milan]] me rezultatin 4–0, me blerjet e reja Milito dhe Motta që shënuan të dy, dhe më pas mposhtën [[Genoa C.F.C.|Genoan]] me rezultatin tenistik 5–0. Mourinho u nxorr jashtë në ndeshjen jashtë fushe të [[Derby d'Italia]] e muajit dhjetor për shkak se duartrokiti në mënyrë ironike gjygjtarin e ndeshjes për shkak se ky i fundit i dhuroi Juventusit një goditje të dyshimtë të lirë, me Interin që humbi ndeshjen me rezultatin 2–1 falë Golit të fitores që u shënua nga mesfushori [[Claudio Marchisio]] në pjesën e dytë <ref>{{cite news|title=Jose Mourinho sent off as Inter Milan are defeated by Juventus|url=http://www.guardian.co.uk/football/2009/dec/05/europeanfootball-internazionale|work=[[The Guardian]]|date=5 dhjetor 2009 | location=Londër | accessdate=7 maj 2010}}</ref>.[[Skeda:Manager Jose Mourinho of Inter Milan, April 18, 2009.jpg|250px|thumb|left|Mourinho me Interin më 18 prill 2009.]] Më vonë gjatë sezonit, Mourinho mbajti një pozitë të fortë kritike kundër gjygjtarëve dhe gjykimit në Itali, e cila arriti kulmin e saj gjatë ndeshjes së ligës më 22 shkurt 2010 kundër [[U.C. Sampdoria|Sampdorias]], që u mbyll në barazimin 0–0, me lojtarë të Interit që u nxorrën jashtë me karton të kuq që në pjesën e parë. Në fund të pjesës së parë, Mourinho bëri xhestin e prangosjes përball kamerës e cila u konsiderua si e papranueshme nga Federata Italiane e Futbollit që më pas e pezulloi Mourinhon me tre ndeshje <ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/8529113.stm |publisher=BBC Sport |accessdate=16 mars 2010 |date=22 shkurt 2010 |title=Jose Mourinho banned and fined over 'handcuffs' gesture }}</ref>. Gjithashtu, marrëdhënja e vështirë me sulmuesin e ri [[Mario Balotelli]] dhe humbja e formës së Interit bënë që skuadra të grumbullonte shtatë pikë në gjashtë ndeshjet e fundit (tre pikë për tre ndeshje, përfshirë një humbje shokuese 3–1 kundër siçilianë të [[Catania Calcio|Catanias]] që ndodhi gjatë kohës që Mourinho ishte i pezulliar), duke bërë që të kritikohet nga mediat. Pavarësisht kësaj, Mourinho arriti atë që ndoshta mund të cilësohej si një nga pikat kryesore të karrierës së tij pas arritjes në çerek–finale në [[2009–10 UEFA Champions League|Champions League]] duke mposhtur ish skuadrën e tij [[Chelsea F.C.|Chelsea]] në të dyja ndeshjet (2–1 në [[San Siro]] dhe 1–0 në [[Stamford Bridge]]) <ref>{{cite news |url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/8568613.stm |publisher=BBC Sport |accessdate=16 mars 2010 |date=16 mars 2010 |title=Chelsea 0–1 Inter Milan (agg 1–3) }}</ref>. Më 6 prill 2010, José Mourinho u bë trajneri i parë në histori që arrin të çojë tre skuadra të ndryshme në gjysmë–finale të [[UEFA Champions League]] (rekodi më pas u barazua nga trajneri i [[FC Bayern Mynich|Bayern Mynich]] [[Louis van Gaal]] një ditë më vonë) pasi Interi mposhti në ndeshjen e kthimit 1–0 rusët e [[PFC CSKA Moscow|CSKA Moscow]], me Interin që u kualifikua për në gjysmë–finale me rezultatin e përgjithshëm 2–0. Goli i Wesley Sneijder në minutën e gjashtë bëri që Interi ta luante pjesën e mbetur të ndeshjes i tërhequr në mbrojtje. Kjo ishte hera e parë pas shtatë vitesh që Inter u kualifikua për në gjysmë–finale të këtij kompedicioni <ref>{{cite web |url=http://www.tsn.ca/soccer/story/?id=316882 |title=Site Map |publisher=Tsn.ca |date=22 nëntor 2013 |accessdate=19 janar 2014 |archive-date=13 maj 2012 |archive-url=https://www.webcitation.org/67dVogLlR?url=http://www.tsn.ca/site_map/ |url-status=dead }}</ref>. Më 13 prill, Inter vazhdoi sezonin e tij të mirë duke arritur në finalen e [[2009–10 Coppa Italia|Kupës së Italisë]], për herë të parë nën drejtimin e Mourinhos, duke mposhtur [[ACF Fiorentina|Fiorentinën]] 1–0 jashtë fushe (2–0 rezultati i përgjithshëm). Më 28 prill 2010, José Mourinho arriti finalen e Champions League për herë të dytë në karrierën e tij pasi Inter mposhti kampionët në fuqi [[FC Barcelona|Barcelonën]] me rezultatin e përgjithshëm 3–2, pas humbjes 1–0 në [[Camp Nou]] (të cilën Mourinho e cilësoi si "humbjen më të bukur të karrierës së tij"). Inter arriti për herë të parë finalen e këtij kompedicioni për herë të parë pas 38 vitesh (ku u mposhtën nga [[AFC Ajax]]) <ref>{{cite web |url=http://www.record.xl.pt/noticia.aspx?id=bd973706-0723-412f-acdc-95419511a287&idCanal=00000057-0000-0000-0000-000000000057 |title=:.: Inter volta à final 38 anos depois – Liga dos Campeões – Jornal Record :.: |publisher=Record.xl.pt |accessdate=19 janar 2014 |archive-date=4 korrik 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100704092027/http://www.record.xl.pt/noticia.aspx?id=bd973706-0723-412f-acdc-95419511a287&idCanal=00000057-0000-0000-0000-000000000057 |url-status=dead }}</ref>. Mourinho u përfushi në një konflikt të shkurtër me portierin e Barcelonës [[Víctor Valdés]] gjatë kohës që po festonte me tifozët e Interit <ref>{{cite web|url=http://www.tribalfootball.com/barcelona-no1-valdes-facing-uefa-action-after-amazing-mourinho-bust-803711 |title=Barcelona No1 Valdes facing UEFA action after amazing Mourinho bust-up &#124; Spanish Football News |publisher=tribalfootball.com |accessdate=3 qershor 2010}}</ref>. Mourinho pas ndeshjes deklaroi se "anti-Madridizmi" i kishte ndihmuar tifozët e Barçës, duke sygjeruar se ata do të ishin të friksuar po të arrinin në finale dhe ta fitonin kompedicionin në shtëpinë e rivalëve të tyre. ''[[Marca (gazetë)|Marca]]'' lajmëroi se Mourinho kishte kaluar testet për tu bërë trajneri i ri i [[Real Madrid C.F.|Real Madrid]], pasi tifozët e tyre kishin festuar eleminimin e Barcelonës <ref>{{cite news|url=http://sportsillustrated.cnn.com/2010/writers/sid_lowe/04/29/real.celebrate/ |title=Barcelona's Champions League exit celebrated by Real Madrid – Sid Lowe |work=Sports Illustrated |date=30 prill 2010 |accessdate=3 qershor 2010}}</ref>. Më 2 maj, pas fitores 2–0 jashtë fushe kundër [[S.S. Lazio|Lazios]] në [[Roma|Romë]], Inter pothuajse e kishte siguruar titullin e Serie A. Më 5 maj 2010, skuadra fitoi Kupën e Italisë, pasi mposhti [[Finalja e 2010 Coppa Italia|1–0]] [[A.S. Roma|Romën]], dhe më 16 maj 2010, Inter mposhti [[A.C. Siena|Sienën]] 1–0 duke fituar titullin e Serie A dhe të dytin për sezonin 2009–10, duke fituar çdo trofe të mundshëm për një trajner në Serie A <ref>{{cite news|url=http://soccernet.espn.go.com/report?id=292116&cc=5739&league=ITA.COPPA_ITALIA|title=Inter claim first gong of the treble|date=6 maj 2010|work=[[ESPNsoccernet]]|publisher=[[ESPN]]|accessdate=24 maj 2010|archive-date=13 maj 2012|archive-url=https://www.webcitation.org/67dVzGzVv?url=http://soccernet.espn.go.com/report?id=292116|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite news|url=http://soccernet.espn.go.com/report?id=278289&cc=5739&league=ITA.1|title=Milito strike sets up Treble chance|date=16 maj 2010|work=[[ESPNsoccernet]]|publisher=[[ESPN]]|accessdate=24 maj 2010|archive-date=13 maj 2012|archive-url=https://www.webcitation.org/67dVzzppq?url=http://soccernet.espn.go.com/report?id=278289|url-status=dead}}</ref>. Më 22 maj 2010, Inter fitoi [[2010 Finalja e UEFA Champions League|finalen e Champions Leagues]] pas mposhti gjermanët e [[FC Bayern Munich|Bayern Munich]] me rezultatin 2–0, duke bërë këtë, Inter u bë klubi i parë italian që realizoi tripletën, kurse Mourinho personalisht festoi tripletën e dytë në karrierë dhe fitoren e dytë në Champions League <ref>{{cite news|url=http://soccernet.espn.go.com/report?id=292088&cc=5739|title=Bayern Munich 0 – 2 Internazionale|date=22 maj 2010|work=[[ESPNsoccernet]]|publisher=[[ESPN]]|accessdate=24 maj 2010|archive-date=16 shkurt 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20100216115834/http://soccernet.espn.go.com/report?id=292088&cc=5739|url-status=dead}}</ref>. Ditën që fitoi Champions Leaguen, Mourinho tha se kjo ishte "pothuajse ndeshja e tij e fundit me Interin". Ai gjithshtu tha se "nqs nuk je trajner i Realit, ju gjithmon do të keni një boshllëk në karrierën tuaj" <ref>{{cite news|title=Mourinho admits Inter exit likely|url=http://news.bbc.co.uk/sport1/hi/football/europe/8699064.stm|publisher=[[BBC Sport]]|date=22 maj 2010 |accessdate=23 maj 2010}}</ref>. Pas disa ditësh diskutimesh mes Interit dhe Realit, marrëveshja u arrit më 28 maj 2010, dhe Mourinho u lirua nga Interi <ref>{{cite news|publisher=[[Inter Milan|FC Internazionale Milano]]|publisher=inter.it|accessdate=28 maj 2010|date=28 maj 2010|title=Moratti e Perez, accordo per Mourinho |url=http://www.inter.it/aas/news/reader?N=48484&L=it}}</ref><ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/8708315.stm|title=Real Madrid to unveil Jose Mourinho as coac|date=28 prill 2010|publisher=[[BBC Sport]]|accessdate=28 maj 2010}}</ref>. ===Real Madrid=== Më 28 maj 2010, u konfirmua se Mourinho do të zëvëndësonte kilianin [[Manuel Pellegrini]] si trajneri i ri i [[Real Madrid C.F.|Real Madrid]].<ref>{{cite web|url=https://www.independent.co.uk/sport/football/european/mourinho-to-be-unveiled-at-madrid-on-monday-after-1637m-compensation-deal-1986040.html|title=Mourinho to be unveiled at Madrid on Monday after £7m compensation deal|trans-title=Mourinho do të prezantohet në Madrid të hënën pas marrëveshjes kompensuese 7 milion £|publisher=The Independent|language=en|author=Gordon Tynan|location=Londër|date=28 maj 2010|accessdate=31 maj 2010|archive-date=7 prill 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190407205044/https://www.independent.co.uk/sport/football/european/mourinho-to-be-unveiled-at-madrid-on-monday-after-1637m-compensation-deal-1986040.html|url-status=dead}}</ref> Tre ditë më pas, Mourinho u prezensua si trajneri i ri i klubit duke firmosur një kontratë katër-vjeçare, duke u bërë trajneri i 11të i Real Madridit në shtatë vitet e fundit.<ref>{{cite news|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/europe/8708315.stm|title=Real Madrid unveil Jose Mourinho as their new coach|trans-title=Real Madridi prezanton Jose Mourinhon si trajnerin e tyre të ri|publisher=BBC Sport|language=en|date=31 maj 2010|accessdate=31 maj 2010}}</ref> Ai u vendos si trajner sportiv, gjithashtue edhe si trajneri i skuadrës së parë si ''[[Galácticos|Galáctico]]'' (një term që përdoret për lojtarët yje në vend të trajnerëve) <ref name=autogenerated2>{{cite news| url=http://www.guardian.co.uk/football/blog/2013/may/01/jose-mourinho-real-madrid | location=London | work=The Guardian | first=Sid | last=Lowe | title=Jose Mourinho,Real Madrid (Football club),Champions League,Football,Sport,Champions League 2012–13 | accessdate=1 maj 2013}}</ref>. ====2010–11==== [[Skeda:Mourinho Madrid.jpg|thumb|right|Mourinho në gusht 2010.]] Më 29 gusht 2010, Real Madrid barazoi 0–0 me [[RCD Mallorca|Majorkën]] në ndeshjen e parë të Mourinhos në [[La Liga]].<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/football/2010/aug/29/mallorca-real-madrid-la-liga|title=Real Mallorca subdue Madrid on José Mourinho's Spanish debut|trans-title=Majorka ndal Madridin në debutimin spanjoll të José Mourinhos|publisher=The Guardian|language=en|author=Sid Lowe|date=29 gusht 2010|accessdate=31 janar 2020}}</ref> Kur ai u pyet për mundësitë e humbura kundër [[Levante UD|Levantes]] në [[2010–11 La Liga|La Liga]] dhe [[AJ Auxerre|Auxerre]] në [[UEFA Liga e Kampioneve|UEFA Ligën e Kampioneve]], Mourinho tha: "Një ditë i njëjti rival i dobët do të humbi mundësitë siç i humbëm ne." ====2011–12==== ====2012–13==== ===Rikthimi te Chelsea=== ====2013–14==== Ndeshja e parë zyrtare e Mourinhos pas rikthimit ishte fitorja 2–0 kundër [[Hull City A.F.C.|Hull Cityt]] më 18 gusht 2013.<ref>{{cite news|url= http://www.telegraph.co.uk/sport/football/competitions/premier-league/10241983/Chelsea-2-Hull-City-0-match-report.html|title= Chelsea 2 Hull City 0|date=18 gusht 2013|work= Daily Telegraph|accessdate=19 gusht 2013|location=Londër|first=Henry|last=Winter}}</ref> Më 29 janar 2014, pas barazimit 0–0 në shtëpi kundër [[West Ham United F.C.|West Ham United]], Mourinho i përshkroi ata sikur po luanin në "shekullin e 19 të futbollit", duke thënë se "Kjo nuk liga më e bukur në botë, ky është futboll nga shekulli i 19". Unë duhej të sillja një [[Black & Decker]] për ta shkatërruar atë mur.<ref name="19th century">{{cite web | url=http://www.bbc.com/sport/0/football/25956108 | title=West Ham play 19th-century football – Jose Mourinho | publisher=BBC Sport | date=29 janar 2014 | accessdate=30 janar 2014}}</ref> Më 19 prill 2014, Mourinho pësoi humbjen e parë si trajneri i Chelseas në shtëpi pas disfatës 2–1 kundër [[Sunderland A.F.C.|Sunderland]] në [[Stamford Bridge (stadium)|Stamford Bridge]].<ref>{{cite news|url=http://www.bbc.com/sport/0/football/26999147|title=Chelsea 1–2 Sunderland|date=19 prill 2014|accessdate=20 prill 2014|work=BBC}}</ref> Chelsea e përfundoi sezonin në vendin e tretë në [[2013–14 Premier League|ligë]], katër pikë larg kampionëve të [[Manchester City F.C.|Manchester Cityt]]. == Reputacioni == == Konfliktet == == Jeta personale == == Statistikat si trajner == ===Rekordi i trajnerit=== ===Rekordi si i pamposhtur në shtëpi=== ===Rekordi i dytë si i pamposhtur në shtëpi=== == Trofe == ===Trajner=== ===Personale=== ===Të tjera=== == Shiko gjithashtu == == Referime == {{reflist|colwidth=30em}} <references/> == Lidhje të jashtme == {{Skuadra Manchester United F.C.}} {{fut-cung}} [[Kategoria:Lindje 1963]] [[Kategoria:Futbollistë]] [[Kategoria:Futbollistë portugezë]] [[Kategoria:Trajnerë portugezë futbolli]] [[Kategoria:Futbollistë në Rio Ave F.C.]] [[Kategoria:Futbollistë në C.F. Os Belenenses]] [[Kategoria:Futbollistë në Primeira Liga]] [[Kategoria:Trajnerë në S.L. Benfica]] [[Kategoria:Trajnerë në U.D. Leiria]] [[Kategoria:Trajnerë në F.C. Porto]] [[Kategoria:Trajnerë në Chelsea F.C.]] [[Kategoria:Trajnerë në F.C. Internazionale Milano]] [[Kategoria:Trajnerë në Real Madrid C.F.]] [[Kategoria:Trajnerë në Primeira Liga]] [[Kategoria:Trajnerë në Premier League]] [[Kategoria:Trajnerë në Serie A]] [[Kategoria:Trajnerë në La Liga]] [[Kategoria:Trajnerë fitues të Kupa UEFA]] [[Kategoria:Trajnerë fitues të UEFA Ligës së Kampioneve]] 677kzoqetqd7zgtep94gl82pwyc3ezy 0 90614 2468138 2467149 2022-08-11T10:24:19Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Shkodrës]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder| name=Mustafa Kruja| image=Mustafa Kruja.gif| image_size=230px| office=Kryeministër i Shqipërisë| term_start=3 dhjetor 1941| term_end=4 janar 1943| predecessor=[[Shefqet bej Vërlaci]]| successor=[[Eqrem bej Libohova]]| birth_date=15 mars 1887| birth_place=[[Kruja|Akçahisar]], [[Perandoria Osmane]]| death_date=27 dhjetor 1958| death_place=Niagara Falls, [[Shtetet e Bashkuara të Amerikës]]| nationality=shqiptar| profession=mësues, nëpunës| spouse=Caje| children=4 djem| office2=Zëvendësisht ministër sekretar shteti i Punëve të Brendshme| term_start2=3 dhjetor 1941| term_end2=4 janar 1943| predecessor2=[[Maliq bej Bushati]]| successor2=E. Libohova| office3=Zëvendësisht ministër sekretar shteti i Drejtësisë| term_start3=7 maj 1942| term_end3=4 janar 1943| predecessor3=[[Hasan Dosti]]| successor3=[[Anton Kosmaçi]]| office4=Zëvendësisht ministër i Partisë Fashiste| term_start4=2 nëntor 1942| term_end4=4 janar 1943| predecessor4=Kolë Bibë Mirakaj| successor4=[[Kolë Bibë Mirakaj]]| office5=Zëvendësisht ministër sekretar shteti i Tokave të Lirueme| term_start5=4 shkurt| term_end5=7 maj 1942| predecessor5=[[Tahir Shtylla]]| successor5=[[Eqrem bej Vlora]]| office6=Ministër i Postë-Telegrafës| term_start6=25 dhjetor 1918| term_end6=29 janar 1920| successor6=-| predecessor6=[[Mid'hat Frashëri]] (1914)}} '''Mustafa Asim Merlika''' i njohur më shumë si '''Mustafa Kruja''', apo '''Mustafa Merlika Kruja'''<ref>{{Harvnb|Pandelejmoni|2011|page=55}}.</ref> ([[Kruja]], [[15 mars]] [[1887]] – [[Ujëvarat e Niagarës]], [[27 dhjetor]] [[1958]]) ka qenë mësues, [[Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë|firmëtar]] i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë të Shqipërisë]], patriot, nëpunës, politikan dhe [[kryeministër]], senator i legjislaturës së XXX të [[Mbretëria e Italisë|Mbretërisë Italiane]] gjatë regjimit [[fashizmi|fashist]], anëtar i komisionit të punëve të jashtme, tregtisë dhe legjislacionit doganor gjatë mandatit të tij si kryeministër.<ref>{{Cite web|title=Mustafa Merlika Kruja|website=senato.it|language=it|url=http://notes9.senato.it/Web/senregno.NSF/1dbf7f5088956bebc125703d004d5ffb/997c980976566cb34125646f005d6e28?OpenDocument}}</ref> Si studjues i shqipes, historian e publicist njihet dhe me emrin e pendës ''Shpend Bardhi''. Ndonëse produkti i tij intelektual nuk u pranua përgjatë regjimit komunist sepse u cilësua kuisling edhe tradhëtar, në studimet e veta mbi etimologjinë e shqipes, [[Eqrem Çabej]] e citon në mënyrë të përsëritur. == Biografia == === Vogëlia dhe rinia === U lind më [[15 mars]] [[1887]] në Akçahisar, siç u emërtua Kruja nga [[Porta e Lartë|administrata osmane]], i biri i [[qehajai]]t të [[Toptanajt|Toptanëve]] Mehmet [[efendiu]]t<ref name=":02">{{Cite book|title=Late Ottoman Society: The Intellectual Legacy|last=Özdalga|first=Elisabeth|publisher=Routledge|year=2013|isbn=9781134294732|pages=322-323|language=en}}</ref> (Meta i Fajës së Merlikës) dhe Hanke Corkës, një familje [[bektashi]]e. Ndoqi [[mejtepi]]n e [[Mollà|Mulla]] Hysen Topçiut në vendlindje, dhe pas shpërnguljes së familjes së tij për shkaqe gjaku në [[Durrësi|Durrës]], vijoi mësimet aty ku i dha mësim [[Myderizi|myderrizi]] Jusuf efendi Varoshi. Me shpërthimin të Luftës Osmano-Greke më 1897, i ati dhe i ungji thirren nën armë.<ref name=":9">{{Cite book|title=Mustafa Merlika Kruja: Gjysmë shekulli me pendë në dorë|last=Kurti|first=Donat|publisher=OMSCA-1|year=2015|isbn=9789928132567|location=Tiranë|pages=11-28|chapter=M. Merlika Kruja|authorlink=Donat Kurti|language=sq}}</ref> Familja e tij rikthehet në vendlindje, ku Merlika vijoi mejtepin dhe më pas hyn në ''ryzhdijen'' e qytetit, të cilën e përfundon pas 3 vjetësh. Pas shkollës u ngjit shegert tek tregtari Myftar Seseri, në dyqanin e të cilit lexoi [[Naim Frashëri|Naimin]].<ref>{{Cite book|title=Rishkrimi i historisë dhe figura e Mustafa Krujës (1887-1958)|last=Papa Pandelejmoni|first=Enriketa|publisher=Botime Françeskane|year=2011|isbn=9789995661793|location=Shkodër|pages=56-57|chapter=Një histori e rishkruar. Sfidimi i subjektivizmit historik mbi mendimin politik të Mustafa Merlika Krujës 1910-1944|language=sq}}</ref> Sipas burimeve të tjera, thuhet se ndoqi ''[[Ryzhdie|ryzhdijen]]'' në Elbasan dhe ''Mercan idadisi'' në Stamboll.<ref name=":02" /> Më 1902, i ati me shërbim rreshter i xhandarmërisë në [[Janinë]], thirri të birin për t'u regjistruar në ''[[idadije]]n'' e Janinës ku ishte nëndrejtor e i dha mësim [[Qamil Bala]]. Vitin e tretë të shkollës e mbaroi pranë gjimnazit "Numune-i Terakki" në [[Stambolli|Stamboll]], ku nisi të aktivizohej në mjedisin studentor. Në sajë të [[Esad pashë Toptani|Esad Pashës]], vijoi shkollën e lartë administrative mbretërore "[[Mejtepi Mylkie|Mülkiye-i Şahane]]". E përzunë një periudhë për shkak të angazhimit të tij në propagandimin e ideve kombëtare.<ref name=":1">{{Harvnb|Pandelejmoni|2011|pages=58-59}}.</ref> Në kryeqytetin osman ishte pjesë e këshillit të lartë të "Cemiyet-i inkilabiye" kundër despotizmit të [[Sulltani|Sulltan]] [[Abdyl Hamiti II|Abdyl Hamitit II]] dhe në mbështetje të kushtetutës. Pas [[Revolucioni xhonturk|Revolucionit Xhonturk]] më 1908, punoi në mbështetje të mësimdhënies në gjuhën shqipe në Mylkije dhe shkruajti artikuj në shtypin liberal të [[Komiteti "Bashkim e përparim"|Komitetit "Bashkim e Përparim"]] me nofkën ''Asim Cenan'' (Asim Xhenan). Përkundrejt dëshirës së bamirësit të tij, ndoqi karrierën në arsim, më 1910 iu caktua sekretariati i administrimit të shkollave ''idadije'' në Ministrinë e Arsimit Publik. Pas një viti u emërua Drejtor i Arsimit në [[Sanxhaku i Elbasanit|sanxhakun e Elbasanit]],<ref name=":02" /> mësues matematike në ''idadijen'' e Durrësit<ref name=":02" /> dhe mësues turqishteje në një shkollë fillore italiane.<ref name=":0">{{Cite journal|last=Merlika-Kruja|first=Mustafa|date=24 nëntor 2013|title=Nji Përvjetor|url=http://www.arkivalajmeve.com/Merlika-ne-ilegalitet-zbulohet-letrahistori-dhimbjeje-per-vete-e-Atdheun.1047479086/|journal=Shqiptarja.com [suplementi "Rilindasi"] v. III|volume=47|pages=16-19|language=sq}}</ref> === Pavarësia === Ishte veprimtar aktiv i [[Kryengritja e vitit 1912|Kryengritjes së 1912]] si sekretar i çetave të [[Abdi bej Toptani|Abdi bej Toptanit]].<ref name=":1" /> Me [[Neki Ruli]]n, Stefan Kaçulinin, Mahmud Beshirin dhe [[Sali Nivica|Sali Nivicën]], priti në Durrës përfaqësuesit e [[Peja|Pejës]], [[Gjakova|Gjakovës]], [[Plava|Plavës]] dhe [[Gucia|Gucisë]]: [[Rexhep bej Mitrovica|Rexhep bej Mitrovicën]], [[Bedri Pejani]]n, [[Salih Gjuka|Salih Gjukën]] dhe [[Mid'hat Frashëri|Mid'hat bej Frashërin]]. Pasi iu bashkuan [[Abdi bej Toptani|Abdi]] dhe [[Refik bej Toptani]], u mblodhën në shtëpinë e Dom [[Nikollë Kaçorri]]t, ku Abdi beu u lexoi një letër nga [[Syrja bej Vlora]] për një kuvend mbarëshqiptar.<ref name=":2">{{Cite book|title=Pavarësia: udhëtimi i paharruar i Ismail Qemalit|last=Ikonomi|first=Ilir|authorlink=Ilir Ikonomi|publisher=Uet press|year=2012|isbn=9789995639761|location=Tiranë|pages=109|language=sq}}</ref> Priti dhe shoqëroi [[Ismail Qemali|Ismail Qemalin]] për në Vlorë ku u mbajt [[Kuvendi i Vlorës|kuvendi]] dhe vetë përfaqësoi Krujën,<ref>{{Harvnb|Ikonomi|2012|page=193}}.</ref> kuvend në të cilin nënshkroi [[Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë|Shpalljen e Pavarësisë]] me siglën ''Mustafa Asim Kruja'''''<ref name=":4">{{Cite book|title=Dokumente historike 1912-1918|last=Nosi|first=Lef|authorlink=Lef Nosi|publisher=ASH, Instituti i Historisë|year=2007|isbn=978-99956-10-04-3|location=Tiranë|pages=99|language=sq}}</ref>''' dhe u caktua sekretar i parë i qeverisë. Më 1913 qe nënprefekt i Vlorës.<ref name=":122">{{Cite book|title=[[Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet]]|last=Dervishi|first=Kastriot|publisher=55|year=2012|isbn=9789994356225|location=Tiranë|pages=165-166|language=sq}}</ref> Më pas, gjatë administratës së qeverive në kohën e [[Princ Vidi|Princ Vidit]], qe këshilltar i arsimit publik<ref name=":02" /> dhe inspektor i arsimit në Elbasan.<ref name=":122" /> Pas shpërthimit të [[Kryengritja e Shqipërisë së Mesme|Kryengritjes së Shqipërisë së Mesme]], [[Thanas Floqi]] shkruan se e takoi në [[Rrësheni|Rrëshen]].<ref>{{Harvnb|Nosi|2007|page=307}}.</ref> Me kthimin e Esad Pashës, Merlika nuk i bindet, Pashai e burgos dhe autoritetet italiane e internojnë në ishullin e Favinjanës. Me shtjellën e ngjarjeve të [[Lufta e Parë Botërore|Luftës së Parë Botërore]], lirohet dhe lejohet të shkojë në Caserta, ku ishte me shkollë i vëllai.<ref name=":3">{{Harvnb|Pandelejmoni|2011|pages=60-62}}.</ref> Nëntorin e 1918 u rikthye sërish në vendlindje dhe më 25 dhjetor qe përfaqësues<ref name=":3" /> i Durrësit<ref>{{Harvnb|Nosi|2007|page=289}}.</ref> në [[Kongresi i Durrësit|Kongresin e Durrësit]] të nxitur nga Italia. Gjatë punimeve të Kongresit të Durrësit propozoi që Shkodra të ishte kryeqytet i Shqipërisë.<ref>{{Harvnb|Nosi|2007|pages=296-297}}.</ref> Në qeverinë [[Turhan pashë Përmeti|Përmeti]] të dalur prej kongresit qe emëruar ministër i Postë-Telegrafeve. Mori pjesë në delegacionin qeveritar që shkoi të përfaqësonte çështjen shqiptare në [[Konferenca e Paqes në Paris|Konferencën e Paqes]], ku bashkë me Gurakuqin hartoi disa memorandume dhe nota drejtuar konferencës.<ref name=":3" /> Pas ndërrimit të përfaqësuesve në konferencë, kthehet në atdhe ku bie në kontakt me idetë e organizimit të një tjetër kongresi kombëtar. Pasi nuk u ujdisën në bisedime që kongresi të mbahej në Krujë dhe Merlika të merrte post kryesor, sipas kujtimeve të bashkëkohësve bën pjesë në komplotin e vrasjes së Abdyl bej Ypit, që ishte ndër zërat për mbajtjen e kongresit.<ref name=":12">{{Cite book|title=Plumba politikës|last=Dervishi|first=Kastriot|publisher=55|year=2010|isbn=978-99943-56-43-0|location=Tiranë|pages=14-17|language=sq}}</ref> Nuk mori pjesë në punimet e [[Kongresi i Lushnjes|Kongresit të Lushnjës]], por u mor me organizimin e qëndresës antiserbe në Dibër, Lumë dhe në [[Lufta e Koplikut|Luftën e Koplikut]] me 200 krutanë. Ndërhyri edhe në mbrojtje të Tiranës me forcat e komanduara nga Bajram Curri kundra esadistëve të Osman Balit.<ref>{{Harvnb|Pandelejmoni|2011|page=68}}.</ref> Në zgjedhjet e 5 prillit 1921 u zgjodh deputet i [[Prefektura e Kosovës|prefekturës së Kosovës]],<ref name=":10">{{Cite web|url=https://www.parlament.al/wp-content/uploads/2015/11/Ligjvenesit-Shqiptar-1920-2005.pdf|title=Ligjvënësit shqiptarë 1920-2005|date=2005|website=parlament.al|last=Istrefi|first=Diana|publication-place=Tiranë|language=sq|access-date=14 shkurt 2019|archive-date=19 tetor 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20201019132603/https://www.parlament.al/wp-content/uploads/2015/11/Ligjvenesit-Shqiptar-1920-2005.pdf|url-status=dead}}</ref> i afërt me kosovarët,<ref name=":02" /> iu bashkangjit deputetëve të Shkodrës si grupim parlamentar. Përvjetorin e [[Lufta e Vlorës|fitores në Vlorë]] më 1921 bashkëfarkëtoi një aleancë politike të palëve brenda dhe jashtë parlamentit, emërtuar ''Bashkimi i Shenjtë''.<ref>{{Cite book|title=Anthologji historike: shkrime e përkthime|last=Kruja|first=Mustafa|publisher=Sejko|year=2001|isbn=9992769262|location=Elbasan|pages=296|language=sq}}</ref> Përgjatë ndodhive të [[Republika e Mirditës|Republikës së Mirditës]] dhe dorëheqjes së dy ministrave të qeverisë [[Pandeli Evangjeli|Evangjeli]], dhjetorin e 1921 qe pjesë e grupit që i kërkoi kryeministrit që të jipte dorëheqjen. Pas krizës qeveritare të dhjetorit, [[Këshilli i Naltë i Regjencës|Këshilli i Naltë]] emëroi qeverinë Ypi, por Merlika me anëtarët e ''Bashkimit të Shenjtë'' dhe ato të [[Komiteti “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”|Komitetit “Mbrojtja Kombëtare e Kosovës”]] u mobilizuan edhe njëherë kundër qeverisë marsin e 1922.<ref>{{Cite book|title=Albania and King Zog|last=Pearson|first=Owen|publisher=I.B.Tauris|year=2004|isbn=9781845110130|pages=180-181, 188|volume=1|language=en}}</ref> Si anëtarët e tjerë të lëvizjes, doli nga Shqipëria dhe u vendos në [[Kragujevac]] në [[Mbretëria Jugosllave|Mbretërinë Jugosllave]];<ref name=":122" /> në parlament u zëvendësua nga ish-mësuesi i tij, Qamil Bala.<ref name=":10" /> Më 2 qershor 1924, me qëllim zbutjen e gjendjes, Kuvendi Kushtetues e fali me anë të një vendimi bashkë me të tjerë.<ref>{{Harvnb|Dervishi|2010|page=75}}.</ref> Përkrahu [[Lëvizja e qershorit|Lëvizjen e qershorit]], pas suksesit të së cilit u emërua prefekt i Shkodrës dhe në dhjetor arratiset pas Triumfit të Legalitetit. Në fillim në [[Bari (Itali)|Bari]] dhe më pas u vendos në [[Zara]] të Dalmacisë, asokohe pjesë e Italisë.<ref name=":5">{{Harvnb|Pandelejmoni|2011|pages=70-71}}.</ref> === Mërgimi antizogist === Në mërgim bëhet anëtar i [[KONARE|Konare]]-s, palë me [[Hasan Prishtina|Hasan Prishtinën]], pro një federate [[ballkani]]ke<ref name=":7">{{Cite book|last=Dervishi|first=Kastriot|title=Lëvizja komuniste në vitet 1924-1944 dhe formimi i PKSH-së|publisher=55|year=2016|isbn=9789928106384|location=Tiranë|pages=46-47|language=sq}}</ref> dhe italofilë.<ref name=":03">{{Cite book|title=Shkrime në historinë e Shqipërisë|last=Këlcyra|first=Ali|authorlink=Ali Këlcyra|publisher=Onufri|year=2012|isbn=9789995687816|location=Tiranë|pages=137|language=sq}}</ref> Pasi u bë e detyrueshme të kalohej politikisht majtas për të qenë në Konare, ''Grupi i Zarës'' me Merlikën në krye, u shkëputën dhe nuk morën më ndihma nga [[Bashkimi Sovjetik]], por u ndihmuan nga Italia.<ref name=":5" /> Gjatë kësaj periudhe u mor me tregti duhani e cigaresh<ref>{{Harvnb|Merlika-Kruja|2015|page=106}}.</ref> dhe studime gjuhësore,<ref name=":122" /> qëndroi tetë vjet në Zarë, tre vjet e gjysmë në një fshat pranë [[Gjenova|Gjenovas]], dy vjet në [[Gjeneva|Gjenevë]] dhe afro një vit ndër vise të tjera në Austri e Itali.<ref name=":9" /> Me nënshkrimin e Paktit II të Tiranës, Merlika i dërgoi një telegram urimi [[Benito Mussolini|Musolinit]] për këtë arritje me Shqipërinë.<ref>{{Harvnb|Pandelejmoni|2011|page=73}}.</ref> I konsideruar nga bashkëmërgimtarët si i përzgjedhuri i politikës italiane për të zëvendësuar eventualisht [[Mbreti Zogu I|Mbretin Zog]], u ngarkua nga ''Bashkimi Kombëtar'' për bisedime me përfaqësuesin e qeverisë italiane Giovanni Giro për një akord mes autoriteteve italiane dhe mërgatës shqiptare.<ref>{{Harvnb|Këlcyra|2012|pages=148-153}}.</ref> === Pushtimi italian === {{Shih|Pushtimi italian i Shqipërisë}} U kthye në Shqipëri pas pushtimit italian, dhe me mbledhjen e Asamblesë Kushtetuese më 12 prill 1939 emërohet një ndër katër senatorët fashistë shqiptarë<ref>{{Harvnb|Milo|2014|page=95}}.</ref> të Mbretërisë Italiane. Në foltoren e teatrit Savoja në Tiranë deklaroi veten fashist të përkushtuar ndërsa [[Benito Musolini]]n "''profetin e besimit tonë politik''".<ref>{{Harvnb|Milo|2014|page=60}}.</ref> Kur Italia dhe më pas qeveria kukull e Tiranës i shpallën luftë Britanisë dhe Francës, Kruja u bëri thirrje shqiptarëve të bashkoheshin nën komandën e Musolinit në këtë luftë.<ref>{{Harvnb|Milo|2014|page=95}}.</ref> Më 1940 që prej krijimit, kryesoi [[Akademia e Shkencave e Shqipërisë|Institutin e Studimeve Shqiptare]] dhe me hartimin e një fjalori të përgjithshëm të gjuhës shqipe.<ref>{{Harvnb|Pandelejmoni|2011|page=75}}.</ref> Më 1940 merr pjesë në '''Komisionin për Rivendikimet Shqiptare''', të kryesuar nga [[Xhemil Dino]], [[Fejzi bej Alizoti]], [[Dhimitër Beratti]] dhe [[Tahir Shtylla]]. U caktua kryetar i Komitetit të Rivendikimeve në ish-[[Vilajeti i Kosovës|Vilajetin e Kosovës]] (Komiteti i Kosovës).<ref name=":13">{{Cite book|title=Shqipëria dhe tokat e lirueme (1939-1946)|last=Gurakuqi|first=Romeo|publisher=Jozef|year=2018|isbn=9928-241-84-8|location=Durrës|pages=290, 292|language=sq}}</ref> ==== Kryeministër 1941-1943 ==== Nëntorin e 1941 Jacomoni përgatiti zëvendësimin e qeverisë Vërlaci me Merlika-Krujën, për shkak të menaxhimit jo të mirë të ''Tokave të Lirueme'', autonomi më të madhe dhe vendosjen e një qeverie më afër intelektualëve e të rinjve.<ref>{{Cite book|title=Rishkrimi i historisë dhe figura e Mustafa Krujës (1887-1958)|last=Lame|first=Artan|publisher=Botime Françeskane|year=2011|isbn=9789995661793|location=Shkodër|pages=123|chapter=Simbolet e shtetit shqiptar në periudhën 1939-1943 dhe roli i Mustafa Krujës|language=sq}}</ref> Konti Ciano në ditarin e tij e komentoi "''Jakomoni propozon ndryshimin e qeverisë në Shqipëri. Kruja në vend të Vërlacit. Që do të thotë një lëshim të mëtejshëm ndaj ekstremistëve të nacionalizmit shqiptar''".<ref>{{Harvnb|Fischer|1999|page=116}}.</ref> Më 4 dhjetor 1941 u dekretua kabineti i tij dhe Kruja krijoi qeverinë e dytë kolaboracioniste shqiptare.<ref name=":11">{{Harvnb|Pandelejmoni|2011|page=84}}.</ref><ref>{{Harvnb|Milo|2014|page=211}}.</ref> Në 10 dhjetor 1941, Kruja paraqiti programin e qeverisë para Këshillit të Epërm Fashist Korporativ. U shfaq si kryeministër i të gjithë shqiptarëve të bashkuar nën Perandorinë Fashiste italiane dhe e krahasoi gëzimin e kësaj dite të bashkimit me gëzimin e shpalljes së pavarësisë me 28 nëntor 1912.<ref>{{Harvnb|Milo|2014|page=211}}.</ref> Për të siguruar mbështetjen e shqiptarëve, i kushtoi vëmendje çështjes së Kosovës. Ai premtoi se Kosova do të ishte problem prioritar i qeverisjes së tij. Kruja theksonte se:<ref name="Kruja">{{cite book|title=Historia e popullit shqiptar|author=Akademia e Shkencave e Shqipërsië|publisher=Toena|year=2008|pages=53|volume=4|language=sq}}</ref><blockquote>«Po të na detyronte fati të zgjedhim njërën nga të dyja: të humbim Kosovën, apo pavarësinë, ne do të dëshironim të humbnim pavarësinë sepse të bashkuem me Kosovëm, pavarësinë do ta rikthenim ndonjë ditë.»</blockquote> Ai iu drejtua gjithë atyre që kundërshtonin regjimin e pushtimit italian, duke i paralajmëruar: "duem tu dalim hakut me të mirë para se të përdorim shpatën e nji shteti që s'e ka ndër mend m'u bamë loja e kurrkujt".<ref>{{Harvnb|Milo|2014|page=212}}.</ref> Qeveria Kruja më 16 dhjetor 1941 u shpalli luftë [[Shtetet e Bashkuara të Amerikës|Shteteve të Bashkuara të Amerikës]].<ref>{{Harvnb|Milo|2014|page=80.}}</ref> Në shkurt 1942 shkoi në Romë, ku u takua me [[Benito Musolini|Duçen]], me [[Galeazzo Ciano|Çianon]] dhe me [[Viktor Emanueli III|Viktor Emanuelin III.]] U kërkoi korrigjimin e kufinjve me [[Mali i zi|Malin e Zi]], heqjen e simboleve të shtëpisë së Savojës nga flamuri shqiptar, një regjim më të lirë të autonomisë lokale,<ref>{{Harvnb|Milo|2014|page=212}}.</ref> rivendosjen e Ministrisë së Jashtme shqiptare, rikrijimin i Forcave të Armatosura dhe Milicisë shqiptare.<ref>{{Harvnb|Pandelejmoni|2011|page=78}}.</ref> Më 19 shkurt mbajti fjalim në senatin italian, i cili u transmetua në radio dhe u dëgjua edhe në Shqipëri. Fjalimi qe një apologji e fashizmit dhe e politikës italiane, ngjalli pakënaqësi në Shqipëri dhe u shfrytëzua nga [[Partia Komuniste e Shqipërisë| party Komuniste]] për ta diskredituar atë.<ref>{{Harvnb|Milo|2014|page=213}}.</ref> Mëkëmbësi Jakomoni i dërgoi Duçes një promemorie në mbështetje të kërkesave të Krujës per flamurin, për rikrijimin e xhandarmërisë shqiptare, per shkrirjen e [[Partia Fashiste Shqiptare|Partisë Fashiste]] dhe për amnistinë e pjesshme të elementëve antifashistë. Në 4 maj u miratua kërkesa e Krujës për flamurin dhe u hoqën shenjat e shtëpisë së Savojës.<ref>{{Harvnb|Milo|2014|page=213}}.</ref><ref>{{Harvnb|Fischer|1999|page=116}}.</ref> Kjo qe e vetmja nga kërkesat e tij që u plotësua nga Italia.<ref>{{Harvnb|Pandelejmoni|2011|page=78}}.</ref> Kruja ngadalësoi procesin e fashistizimit dhe italianizimit të vendit, premtoi se do të viheshin në vend gabimet e qeverisë së mëparshme kolaboracioniste dhe la të kuptohej se pushtimi do të ishte i përkohshëm. U përpoq të përçajë frontin e rezistencës antifashiste.<ref name="Kruja"/> Ndryshimet e vogla që siguroi nga Roma ishin vetëm kozmetikë e lehtë e regjimit të pushtimit dhe politika e tij paqësore dështoi. Shqiptarët e kishin kaluar dehjen e përkohshme nacionaliste që solli bashkimi i tokave shqiptare nën pushtimin italian dhe pakënaqësia e tyre ishte në rritje. Premtimet për mirëqenie nuk u realizuan dhe varfëria mbeti problem i madh. Partizanët dhe [[Myslym Peza]] hodhën poshtë ofertat e Krujës që t'i bashkohen atij hapur, dhe kështu vepruan edhe [[Abaz Kupi]], Ali Këlcyra dhe [[Muharrem Bajraktari]], prandaj Kruja ashtu siç kishte paralajmëruar zhveshi shpatën e qeverisë së tij kundër gjithë kundërshtarëve të regjimit fashist.<ref name="Milo214215>{{Harvnb|Milo|2014|pages=214-215}}.</ref> Partia komuniste organizoi njësitet e saj guerile dhe çetat partizane të cilat në pranverë 1942; më 5 maj 1942 u vra [[Qemal Stafa]], ndërsa një muaj më vonë në Shkodër Perlat Rexhepi, Branko Kadia dhe Jordan Misja.<ref name="Milo214215/> Fryma e antifashizmit përfshiu një pjesë të mirë të qyteteve dhe u përhap shpejtë edhe në fshatra. Të rinjtë iu bashkuan çetave partizane ose atyre kaçake. Një numër çetash të reja u krijuan mbi baza familjare.<ref>{{Harvnb|Milo|2014|pages=216}}.</ref> Me vrasjen e [[Qazim Koculi]]t dhe prefektit Lele Koçi në Vlorë, Merlika-Kruja i paraqiti dorëheqjen Jakomonit.<ref>{{Harvnb|Pandelejmoni|2011|pages=76-79}}.</ref> === Pas kapitullimit italian === Më 2 tetor 1943 i bëhet atentat nga partizanët.<ref>{{Harvnb|Dervishi|2010|page=220}}.</ref> Pas sulmit partizan kundër zogistëve në Shupal më 5 korrik 1944, Merlika së bashku me [[Fiqri Dine]]n dhe [[Mark Gjonmarkaj]]n u takuan më 11 korrik me [[Bazi i Canës|Bazin e Canës]]. Pas muajsh mosmarrëveshjeje, prania partizane i shtrëngoi drejt një ujdie në organizimin kundër [[Lëvizja Nacional-Çlirimtare|Frontit Nacional-Çlirimtar]], ku ndërhyrjet e Merlikës ndihmuan kalimin e njerëzve të Abazit nëpër Shqipërinë e Mesme e Tiranë.<ref name=":6">{{Harvnb|Pandelejmoni|2011|pages=79-80}}.</ref> U thirr në Vjenë, ku shkoi më 1 shtator 1944 për t'i qëndruar pranë djalit të vogël të sëmurë rëndë, Besimit. I biri ndërroi jetë më 21 nëntor dhe Merlika nuk u kthye më në Shqipëri.<ref name=":6" /> === Në mërgim === U vendos në Itali ku së bashku me [[Ernest Koliqi|Koliqin]] rithemeloi [[Blloku Kombëtar Indipendent|Bllokun Kombëtar Indipendent]].<ref name=":02" /> Pasi Kupi merr vesh se nuk e përballonte jetesën, e thërret në [[Egjipti|Egjipt]] ku më 25 shkurt 1948 u pajtua për së afri me Mbretin Zog.<ref name=":122" /> Pak para rrëzimit të dinastisë me prejardhje shqiptare të Egjiptit, kaloi në [[Francë]] dhe më pas në [[ShBA]] ku dhe ndërroi jetë pas një operacioni, në Niagara Falls më [[27 dhjetor]] [[1958]]. == Familja == Më 1909 do të fejohej prej dëshirës të së ëmës me Caje Gunin, me të cilën pati katër fëmijë [[Petrit Merlika|Petritin]], Fatosin, Bashkimin, Besimin.<ref name=":0" /> Pas Triumfit të Legalitetit, familja u shpërngul së bashku me Mustafën në emigracion, prej ku u kthyen me pushtimin italian. Përveç Besimit që ndërroi jetë në Vjenë<ref name=":6" /> dhe Bashkimit që shkoi në Shtetet e Bashkuara, me marrjen e pushtetit dhe vendosjen e regjimit komunist meshkujt e fisit Merlika u burgosën dhe pas lirimit u internuan familjarisht deri në rënien e regjimit. Anëtarë tjerë të fisit, kushërinjtë Sulejman e Sejfulla Merlika që ishin në radhët e Legalitetit, u vranë në përpjekje me forcat partizane. Ndërsa Hamid Xheladin Merlika u vra nga [[Sigurimi i Shtetit|Sigurimi]] gjatë arratisjes për në [[Greqia|Greqi]] e Dalip Haxhi Merlika u ekzekutua.<ref>{{Cite book|title=Fjalor enciklopedik i viktimave të terrorit komunist (L-M)|publisher=ISKK|year=2016|isbn=978-9928-168-01-6|location=Tiranë|pages=298-305|volume=V|editor-last=Çelo Hoxha|editor-first=Azem Qazimi|language=sq}}</ref> == Vepra == === Publicistikë === Që në rininë studentore shkroi artikuj për idetë kombëtare dhe mbrojtjen e idesë së shkrimit të shqipes me shkronja latine në të përkohshmet liberale të [[Stambolli]]t. Pas lirimit nga internimi në Favinjana, iu kthye publicistikës ndër faqet e të përkohshmeve ''Corriere delle Puglie'', ''Kuvendi'' i [[Sotir Gjika|Sotir Gjikës]], ''Mbrojtja Kombëtare'' e Dom Mark Vasës si dhe ''Ora e Maleve'' nga grupi me të njëjtin emër.<ref name=":8">{{Cite book|title=Rishkrimi i historisë dhe figura e Mustafa Krujës (1887-1958)|last=Ndreca|first=Ardian|publisher=Botime Françeskane|year=2011|isbn=9789995661793|location=Shkodër|pages=141-142|chapter=Mustafa Merlika Kruja: figurë e ndritun e shkencës shqiptare|language=sq}}</ref> Gjatë mërgimit antizogist, shkroi te organi i Konare-s drejtuar nga [[Omer Nishani]] ''Lirija Kombëtare,''<ref name=":7" /> botoi po ashtu te ''Ora e Shqipnisë'' e [[Lazër Shantoja|Shantojës]],<ref name=":8" /> ''Shqipëria e Ré'' që botohej në Kostancë, ''[[Përpjekja shqiptare]]'' e [[Branko Merxhani]]t, ''Leka'' e [[Shoqëria e Jezuit|jezuitëve]] dhe tek ''[[Hylli i Dritës]]'' i françeskanëve.<ref name=":9" /> Pas mërgimit të mbramë shkroi artikuj tek ''[[Shêjzat]]'' e Koliqit, ''Shpirti shqiptar'' i [[Namik Resuli]]t, etj. === Gjuhësi, histori, didaktikë, shkrime dhe letërkëmbim === Për 15 vjet punoi ''Fjaluer kritik i Gjuhës Shqipe'' dorëshkrimin e të cilit ia dorëzoi Institutit të Studimeve Shqiptare më 1943. Pas mërgimit të fundit, u përpoq ta rihartonte së paku në gërmat "A" dhe "B". Hartoi ''Abetari i të mërguemit'' në Aleksandri më 1952, për fëmijët e mërgimtarëve. Në mërgim punoi [[Nji studim analitik - Gjuha e Frang Bardhit dhe Shqipja Moderrne|''Fjalori i Frangut të Bardhë'']], një studim analitik i fjalorit të [[Frang Bardhi]]t. La analizat e tij me radhojën e artikujve ''Qukrrimet'' në revistën e Resulit mbi gjuhën e autorëve të vjetër, [[Gjon Buzuku|Buzuku]], Bardhi e [[Pjetër Bogdani|Bogdani]]. Përpiloi monografinë historike ''Aleksandr'i Madh,'' hartoi vëllimin e tij të fundit ''Antholgji Historike'', e ndarë në pjesët "Histori dhe parahistori", "Histori e Shqipnisë dhe Shqiptarët", "Nga Roma në Mesjetë" dhe "Pamvarësia, 1912 e deri 1924". Përpiloi po ashtu ''Shkrime historike: (nga Egjypt'i vjetër deri tek shpallja e Pamvarsis së Shqipnis),'' ku përfshihet përkthimi i ''Pirros'' së Plutarkut.<ref>{{Cite book|title=Shkrime Historike|last=Meksi|first=Aleksandër|publisher=OMSCA-1|year=2011|isbn=9789928132000|location=Tiranë|pages=9|chapter=Parathënie|language=sq}}</ref> Shkroi ''Kujtimeve të vogjlisë e të rinisë'', ku radhit kujtime për familjen e rininë e tij, jetën dhe ndodhitë e krahinës së vendlindjes në kapërcyellin e shekujve XIX-XX, kohën e shkollës dhe marrëdhëniet e familjes me Toptanasit. Sipas Koliqit, "... ''Mustafa, aty ku arrin përsosje letrare, asht stili epistolar. Ata qi patën fatin me pasë letra prej tij, duhet t'i ruejnë me kujdes sepse në to asht derdhë nji visar i paçmim i shqipes''". Letërkëmbimi i tij me figura të ndryshme si P. [[Paulin Margjokaj]], [[Eqrem bej Vlora]], vetë Koliqi, [[Karl Gurakuqi]], Namik Resuli, [[Martin Camaj]], [[Baba Rexhebi|Baba Rexhepit]], [[Tahir Kolgjini]]t, etj. u botuan pas vdekjes nga nipi i tij, Eugjen Merlika. === Përkthime === Gjatë qëndrimit të tij në Zarë përktheu ''Shqiptarët dhe fuqít e mëdhá'' të ish-kryeministrit serb Vladan Gjorgjeviq, që u botua më 1928.<ref>{{Cite book|last=Duraku|first=Izet|title=Shqiptarët e Fuqítë e Mëdhá|publisher=Klubi i Poezisë|year=2015|isbn=9789928426192|location=Tiranë|pages=15|language=sq|chapter=Ankthi serb i ngritjes së Shqipërisë}}</ref> Përktheu ''Pirron'' e Plutarkut, ''Vëzhgime Iliro-Shqiptare'' të akademikëve albanologë austro-hungarezë, Thalloczy, Shuflaj, Jireçek. == Trashëgimia == === Politike === Që i ri në shtypin stambolliot u pozicionua për çështjen kombëtare dhe lirinë e të shkruajturit shqipen me alfabet latin.<ref name=":02" /> Pas dekretimit të kabinetit të tij, kërkoi heqjen e spatave liktoriane e nyjet savojane nga flamuri kombëtar, rikthimin e Statusit të 12 prillit 1939 që mëtonte thjesht bashkimin e dy kurorave dhe rivendosja e Ministrisë së Jashtme shqiptare, krijimi i Forcave të Armatosura dhe Milicisë shqiptare. Nga këto, vetëm heqja e simboleve nga flamuri u arrit.<ref>{{Harvnb|Pandelejmoni|2011|page=78}}.</ref> Nga historiografia zyrtare shqiptare dhe nga historianë si [[Bernd J. Fischer|Fischer]] e [[Peter Bartl|Bartl]], por edhe nga bashkëkohës si [[Abas Ermenji]], qeverinë e tij e çmojnë "kolaboracioniste".<ref name=":112">{{Harvnb|Pandelejmoni|2011|page=84}}.</ref> Rendi që mori pushtetin në Shqipëri më pas nuk e pranoi as fizikisht e as produktin e tij intelektual duke e damkosur si tradhëtar të kombit.<ref>{{Harvnb|Pandelejmoni|2011|page=80}}.</ref> Shqyrtime të reja e çmojnë këtë optikë të ngarkuar me subjektivizëm si dhe me fjalor politikisht të indoktrinuar.<ref name=":112" /> Qëndrimi i tij i bindur antikomunist bëri që të pajtohej me përfaqësuesin e Mbretit Zog që po vepronte në Shqipëri, [[Abaz Kupi]]n si dhe me faktorë të tjerë si Dine dhe Gjonmarkajt.<ref name=":6" /><ref>{{Harvnb|Pandelejmoni|2011|page=88}}.</ref> Ndonëse u etiketua si kolaboracionist dhe tradhëtar e as produkti i tij intelektual nuk u pranua në periudhën e regjimit komunist, në studimet e tij mbi etimologjinë e fjalëve të shqipes, [[Eqrem Çabej]] i referohej në mënyrë të përsëritur autorit ''Shpend Bardhi.''<ref>{{Cite journal|last=Korça|first=Mërgim|date=2 dhjetor 2007|title=Mustafa Kruja Merlika... dhe rishikimi i historisë kombëtare|url=http://www.lajmishqip.com/?p=3257|journal=Gazeta shqiptare, suplementi "Milosao"|language=sq|volume=4063|pages=14-15}}</ref> === Shpëtimi i hebrenjve === Sipas librit memuaristik ''La politica dell'Italia in Albania'' të mëkëmbësit Jakomoni, pak kohë pas dekretimit të kabinetit, Merlika-Krujës i ishte paraqitur konsulli i përgjithshëm i Gjermanisë për t'i paraqitur notën verbale me të cilën qeveria naziste kërkonte dorëzimin e treqind hebrenjve të emigruar nga ish-Jugosllavia. Pasi mori pëlqimin e mëkëmbësit, Kruja dha urdhëresat për tërheqjen e hebrenjve të vendosur në ''Tokat e Lirueme'' në Shqipërinë ''e brendshme''. Hebrenjtë u pajisën me pasaporta shqiptare me emra të rremë, kësodore administrata shqiptare e kabinetit Kruja iu gjend edhe hebrenjve të tjerë jorezidentë (gjermanë, bohemë, polakë, hungarezë dhe rumunë) të pajiseshin me dokumenta shqiptare. Duke u krijuar mundësia kësodore që t'u shmangeshin përndjekjeve racore dhe duke gjetur strehë në Shqipëri.<ref>{{Cite book|title=Hebrenjtë në Shqipëri ─ Prania dhe shpëtimi|last=Sinani|first=Shaban|authorlink=Shaban Sinani|publisher=Naimi|year=2009|isbn=978-99956-800-2-2|location=Tiranë|pages=127|language=sq}}</ref> == Shih edhe == {{Libri|"Vëzhgime Iliro-Shqiptare" Përpilue prej: Dr.Ludwig von Thalloczy|''Vëzhgime Iliro-Shqiptare'' përkthyer nga Mustafa Merlika-Kruja}} === Literatura === * {{Cite book|title=Albania at War, 1939-1945|last=Fischer|first=Bernd Jürgen|publisher=C. Hurst & Co. Publishers|year=1999|isbn=978-1-85065-531-2|language=en}} * {{cite book|last=Milo|first=Paskal|title=Shqiptarët në luftën e dytë botërore|publisher=Toena|year=2014|language=sq}} == Referime == {{reflist|2}} {{Kryeministrat e Shqipërisë|state=collapsed}} {{DEFAULTSORT:Kruja, Mustafa}} [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Lindje 1887]] [[Kategoria:Vdekje 1958]] [[Kategoria:Nxënësit e Shkollës Mülkiye]] [[Kategoria:Mësues shqiptarë]] [[Kategoria:Gjuhëtarë shqiptarë]] [[Kategoria:Publicistë shqiptarë]] [[Kategoria:Ministra të Brendshëm të Shqipërisë]] [[Kategoria:Njerëz nga Kruja]] [[Kategoria:Përkthyes nga serbo-kroatishtja në shqip]] [[Kategoria:Përkthyes prej gjermanishtes në shqip]] [[Kategoria:Memuaristë shqiptarë]] [[Kategoria:Kryeministra të Shqipërisë]] [[Kategoria:Sufi shqiptarë]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Shkodrës]] itri6h8oaxgrgr329qmaqhmf07w2hbq 0 90876 2468145 2457343 2022-08-11T10:27:12Z Ikranjani 127687 removed [[Category:Atdhetarë të shquar]]; added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{pa referenca}} {{Infobox person | name = Dhimitër Zografi<br />Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë | image = [[Skeda:Dhimitër Zografi.jpg|250px]] |Emri = Dhimitër |Mbiemri = Zografi |Emri Alt = | occupation = | birth_date = [[1878]] | birth_place = [[Korçë]] | death_date = [[1945]] | death_place = [[Bukuresht]], [[Rumani]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Dhimitër Zografi''' ([[1878]]-[[1945]]) ishte një nga [[Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë|nënshkruesit]] e [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]]. Ai lindi në [[Korçë]] më [[1878]]. Në fund të shekullit XIX së bashku me vëllezërit emigroi në [[Rumani]]. Më [[1906]] merr pjesë në themelimin e shoqërisë patriotike të shqiptarëve te Bukureshtit “Bashkimi-Unirea”. Një nga organizatorët e mbledhjeve që u zhvilluan në fillim të nëntorit 1912 në Bukuresht. Aty theksoi se patriotët “''kanë besim të plotë në veprimin e Kombit shqiptar pas udhës që tregoi z. [[Ismail Qemali|Ismail Qemal Beu]] e se kanë për të bërë sa mundet me gjithë shpirt e me të gjitha mënyrat për shpëtimin e Atdheut''” ( “Shqipëri` e Re”, Kostancë, datë 29 nëntor 1929). U zgjodh delegat i kolonisë shqiptare të Bukureshtit për të marrë pjesë në [[Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë|Shpalljen e Pavarësisë]]. Më [[28 nëntor]] [[1912]] firmos vendimin e Pavarësisë me siglën “Dimitri Zografi”. Anëtar i pleqësisë. Në dhjetor [[1912]], bashkë me [[Dhimitër Mborja|Dhimitër Emanoilin]], shkon në [[Brindizi]] e prej andej kthehet në [[Korçë]] nga ku largohet më [[1917]]. Kundërshton vendimet e padrejta të [[Konferenca e Paqes në Paris|Konferencës së Parisit]] në kurriz të popullit shqiptar dhe firmos protesta drejtuar kryesisë së saj në qershor [[1919]]. Vdiq në [[1945]] në [[Bukureshti|Bukuresht]], [[Rumani]].<ref>{{Cite web |url=http://kosova.albemigrant.com/?p=5507 |title=Biografia |url-status=dead |access-date=11 korrik 2010 |archive-date=7 korrik 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707104254/http://kosova.albemigrant.com/?p=5507 }}</ref> == Referime == <references /> === Lidhje të jashtme === * [http://www.merbraha.com/index.php?news=1459Artikull i Zografit për pavarsinë e Shqipërisë] [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Biografi shqiptarësh]] [[Kategoria:Njerëz nga Korça]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] [[Kategoria:Politikanë shqiptarë]] [[Kategoria:Lindje 1878]] [[Kategoria:Vdekje 1945]] [[Kategoria:Ortodoksë shqiptarë]] 8vbeeatf7wjvfpop1vog7igekmf3icg 2468146 2468145 2022-08-11T10:27:23Z Ikranjani 127687 removed [[Category:Biografi shqiptarësh]]; added [[Category:Shqiptarë në Rumani]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{pa referenca}} {{Infobox person | name = Dhimitër Zografi<br />Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë | image = [[Skeda:Dhimitër Zografi.jpg|250px]] |Emri = Dhimitër |Mbiemri = Zografi |Emri Alt = | occupation = | birth_date = [[1878]] | birth_place = [[Korçë]] | death_date = [[1945]] | death_place = [[Bukuresht]], [[Rumani]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Dhimitër Zografi''' ([[1878]]-[[1945]]) ishte një nga [[Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë|nënshkruesit]] e [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]]. Ai lindi në [[Korçë]] më [[1878]]. Në fund të shekullit XIX së bashku me vëllezërit emigroi në [[Rumani]]. Më [[1906]] merr pjesë në themelimin e shoqërisë patriotike të shqiptarëve te Bukureshtit “Bashkimi-Unirea”. Një nga organizatorët e mbledhjeve që u zhvilluan në fillim të nëntorit 1912 në Bukuresht. Aty theksoi se patriotët “''kanë besim të plotë në veprimin e Kombit shqiptar pas udhës që tregoi z. [[Ismail Qemali|Ismail Qemal Beu]] e se kanë për të bërë sa mundet me gjithë shpirt e me të gjitha mënyrat për shpëtimin e Atdheut''” ( “Shqipëri` e Re”, Kostancë, datë 29 nëntor 1929). U zgjodh delegat i kolonisë shqiptare të Bukureshtit për të marrë pjesë në [[Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë|Shpalljen e Pavarësisë]]. Më [[28 nëntor]] [[1912]] firmos vendimin e Pavarësisë me siglën “Dimitri Zografi”. Anëtar i pleqësisë. Në dhjetor [[1912]], bashkë me [[Dhimitër Mborja|Dhimitër Emanoilin]], shkon në [[Brindizi]] e prej andej kthehet në [[Korçë]] nga ku largohet më [[1917]]. Kundërshton vendimet e padrejta të [[Konferenca e Paqes në Paris|Konferencës së Parisit]] në kurriz të popullit shqiptar dhe firmos protesta drejtuar kryesisë së saj në qershor [[1919]]. Vdiq në [[1945]] në [[Bukureshti|Bukuresht]], [[Rumani]].<ref>{{Cite web |url=http://kosova.albemigrant.com/?p=5507 |title=Biografia |url-status=dead |access-date=11 korrik 2010 |archive-date=7 korrik 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110707104254/http://kosova.albemigrant.com/?p=5507 }}</ref> == Referime == <references /> === Lidhje të jashtme === * [http://www.merbraha.com/index.php?news=1459Artikull i Zografit për pavarsinë e Shqipërisë] [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Shqiptarë në Rumani]] [[Kategoria:Njerëz nga Korça]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] [[Kategoria:Politikanë shqiptarë]] [[Kategoria:Lindje 1878]] [[Kategoria:Vdekje 1945]] [[Kategoria:Ortodoksë shqiptarë]] 9i84l8kk6ket6rufdmrufukfc7ejywe 3 92347 2468130 2450436 2022-08-11T09:50:18Z 80.78.68.12 /* Nga je ti? */ seksion i ri wikitext text/x-wiki <span style="font-family:monospace,Courier;">'''''[[/Arkivi|arkivi vetjak]]'''''</span> ----- <!--------------------------------- PAS KËSAJ FILLOJN DISKUTIMET ---------------------------------> == [[Hanllëku e Krimesë]] == Artikulli është zgjeruar. Mund të hiqni stampën e grisjes? Edhe nga [[Krijimi]] dhe [[Hanati i Krimesë]]?--[[Speciale:Kontributet/2003:E6:2F07:B400:8D9F:906A:FBD1:F6DB|2003:E6:2F07:B400:8D9F:906A:FBD1:F6DB]] 6 dhjetor 2021 10:21 (CET) :Dhe a doni të hiqni mbrojtjen e faqes nga [[Kasëm Trebeshina]] dhe [[Esad pashë Toptani]]?--[[Speciale:Kontributet/2003:E6:2F49:3100:1F8:3E90:13E4:5104|2003:E6:2F49:3100:1F8:3E90:13E4:5104]] 19 maj 2022 13:30 (CEST) == Grisjet == Faleminderit për punën që po bën në lidhje me grisjen e faqeve të panevojshme! A mundesh t'i hedhësh një sy dhe këtyre faqeve [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Speciale:LidhjetK%C3%ABtu/Stampa:Grise&limit=500 këtu]? Shumica prej tyre kanë muaj, në mos vite, që presin për t'u grisur ose për t'u shkëputur nga ajo stampë. - [[Përdoruesi:Klein Muçi|Klein Muçi]] ([[Përdoruesi diskutim:Klein Muçi|diskutimet]]) 19 dhjetor 2021 01:36 (CET) == How we will see unregistered users == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin=content/> Hi! You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki. When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed. Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help. If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]]. We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January. Thank you. /[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]<section end=content/> </div> 4 janar 2022 19:19 (CET) <!-- Message sent by User:Johan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(7)&oldid=22532681 --> == Nga je ti? == Ma trego se nga je ti. [[Speciale:Kontributet/80.78.68.12|80.78.68.12]] 11 gusht 2022 11:50 (CEST) c19zgn565vim1kyndlisuhbv3bss4mo 2468162 2468130 2022-08-11T10:32:29Z 79.106.209.73 /* Më trego se nga je ti */ seksion i ri wikitext text/x-wiki <span style="font-family:monospace,Courier;">'''''[[/Arkivi|arkivi vetjak]]'''''</span> ----- <!--------------------------------- PAS KËSAJ FILLOJN DISKUTIMET ---------------------------------> == [[Hanllëku e Krimesë]] == Artikulli është zgjeruar. Mund të hiqni stampën e grisjes? Edhe nga [[Krijimi]] dhe [[Hanati i Krimesë]]?--[[Speciale:Kontributet/2003:E6:2F07:B400:8D9F:906A:FBD1:F6DB|2003:E6:2F07:B400:8D9F:906A:FBD1:F6DB]] 6 dhjetor 2021 10:21 (CET) :Dhe a doni të hiqni mbrojtjen e faqes nga [[Kasëm Trebeshina]] dhe [[Esad pashë Toptani]]?--[[Speciale:Kontributet/2003:E6:2F49:3100:1F8:3E90:13E4:5104|2003:E6:2F49:3100:1F8:3E90:13E4:5104]] 19 maj 2022 13:30 (CEST) == Grisjet == Faleminderit për punën që po bën në lidhje me grisjen e faqeve të panevojshme! A mundesh t'i hedhësh një sy dhe këtyre faqeve [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?title=Speciale:LidhjetK%C3%ABtu/Stampa:Grise&limit=500 këtu]? Shumica prej tyre kanë muaj, në mos vite, që presin për t'u grisur ose për t'u shkëputur nga ajo stampë. - [[Përdoruesi:Klein Muçi|Klein Muçi]] ([[Përdoruesi diskutim:Klein Muçi|diskutimet]]) 19 dhjetor 2021 01:36 (CET) == How we will see unregistered users == <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> <section begin=content/> Hi! You get this message because you are an admin on a Wikimedia wiki. When someone edits a Wikimedia wiki without being logged in today, we show their IP address. As you may already know, we will not be able to do this in the future. This is a decision by the Wikimedia Foundation Legal department, because norms and regulations for privacy online have changed. Instead of the IP we will show a masked identity. You as an admin '''will still be able to access the IP'''. There will also be a new user right for those who need to see the full IPs of unregistered users to fight vandalism, harassment and spam without being admins. Patrollers will also see part of the IP even without this user right. We are also working on [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation/Improving tools|better tools]] to help. If you have not seen it before, you can [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|read more on Meta]]. If you want to make sure you don’t miss technical changes on the Wikimedia wikis, you can [[m:Global message delivery/Targets/Tech ambassadors|subscribe]] to [[m:Tech/News|the weekly technical newsletter]]. We have [[m:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation#IP Masking Implementation Approaches (FAQ)|two suggested ways]] this identity could work. '''We would appreciate your feedback''' on which way you think would work best for you and your wiki, now and in the future. You can [[m:Talk:IP Editing: Privacy Enhancement and Abuse Mitigation|let us know on the talk page]]. You can write in your language. The suggestions were posted in October and we will decide after 17 January. Thank you. /[[m:User:Johan (WMF)|Johan (WMF)]]<section end=content/> </div> 4 janar 2022 19:19 (CET) <!-- Message sent by User:Johan (WMF)@metawiki using the list at https://meta.wikimedia.org/w/index.php?title=User:Johan_(WMF)/Target_lists/Admins2022(7)&oldid=22532681 --> == Nga je ti? == Ma trego se nga je ti. [[Speciale:Kontributet/80.78.68.12|80.78.68.12]] 11 gusht 2022 11:50 (CEST) == Më trego se nga je ti == Ti nga je? [[Speciale:Kontributet/79.106.209.73|79.106.209.73]] 11 gusht 2022 12:32 (CEST) iyn8h9jpx0s8adja3l6yepx2ijff72j 0 93882 2468048 1980384 2022-08-10T15:01:55Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Arkitektura Shqiptare në shekuj]] tek [[Arkitektura shqiptare në shekuj]] wikitext text/x-wiki {{Faqe e palidhur|data=shtator 2012}} Trashëgimia arkitektonike sa e larme për nga gjinitë, po kaq e hershme nga fillesa dhe e gjere për nga kohëzgjatja, përben një pasuri te rëndësishme për historinë e popullit tone. Fillimet e arkitekturës ne vendin tone i shënon banesa prehistorike (deri ne shek 5 p.e.s.), e zbuluar ne Dunavec (vendbanim buze-ujor palafite) qe i takojnë neolitit te mesëm, dhe ne Maliq qe i takojnë neolitit. Banesa ndërtohej mbi një platforme druri qe mbështetej mbi hunj te ngulur vertikalisht ne taban. Ne Dunavec janë gjetur 87 hunj te tille te shpërndare ne mënyre te cregullt. Ndërtimet palafite janë përdorur nga iliret për një kohe te gjate qe përfshin dhe tere periudhën e hekurit. Banesat prehistorike kane qene tre tipesh : 1 - Banesa te futura krejtësisht ne toke, si ne Cakran –Fier ; 2 - Banesa gjysme nëntoke, perseri ne Cakran ; 3 - Banese mbi toke qe është zakonisht një kthineshe. Unitet arkitektonik paraqesin dhe qendrat e fortifikuara, si ne zgjidhjen e terreneve, ashtu dhe ne zgjidhjen planimetrike. Duke ndryshuar funksionin nga strehime te një faze para urbane, ne qendra te verteta urbane fortifikimet pesojne evolucion ne zgjidhjet dhe format arkitektonike, si dhe ne tekniken e ndërtimit. Keto ndërtime përbejnë dhe prologun e fortifikimeve antike. == Arkitektura gjatë shekujve 5-1 p.e.s. == Gjate kësaj përudhe Dyrrahu dhe Apolonia jetojnë një përudhe lulëzimi. Arkitektura dhe Urbanistika e këtyre qyteteve janë bazuar ne arritjet e arkitekturës helene po janë te lidhura me realitetin ilir. Krahas qyteteve koloni, ne territorin e Ilirisë se Jugut linden edhe një tog qytetesh ilire si Bylisi, Amantia, Dimali, Albanopoli, Lisi etj. Ato u vendosen ne kodra e maja te larta dhe rrethoheshin me mure te bere me një teknike te larte. Kjo dëshmohet ne ndërtimin e portave dhe te kullave mbrojtëse. Kullat e fortifikimeve antike ne vendin tone kane forme katrore, rrethore dhe patkoi. Ne format planimetrike dhe zgjedhjen e terrenit, fortifikimet kane një fare uniformiteti si ne elementet mbrojtës : kurtinat, kullat, hyrjet, te cilat i nënshtrohen një evolucioni te caktuar. Muratura e fortifikimeve realizohej me gurë ne te thate me gurë te thyer, te latuar, dhe te parapërgatitur. Trajtimi urbanistik i qyteteve te rrafshet ndryshon nga ai i qyteteve ne terrene te pjerrët. Nga ana tjetër, vendosja e akropolit ne ane ose ne mes krijon tipa te ndryshëm urbanistike. Gjurmët e qyteteve nga planet urbanistike, dëshmojnë për një sistem te rregullt dhe te përparuar urbanistik. Ky sistem është karakteristik si për qendrat e krijuara rishtas si Antigonea, ashtu dhe për qendrat e themeluara prej kohesh si Apolonia dhe Oriku. Kjo dukuri dëshmon për një urbanistike mjaft te përparuar ne kohe, pasi themelimi i tyre përkon me fillimet e urbanistikes se rregullt romake. Ndonëse Buthroti e ka akropolin ne mes, vecorite e terrenit kane krijuar një skeme tjetër. Ne hapesiren e krijuar ndermjet shkëmbit te thikte dhe murit rrethues zhvillohet qendra e qytetit, ndërsa ne shpatet veriore dhe lindore përqendrohen banesat. Hyrja ne qytet është vendosur ne një pozicion para se cilës hapet perspektiva e qendrës. Monumentet qe përbejnë qendrën janë shëtitorja, teatri, tempujt etj. Shkëputje te akropolit nga qyteti kane qytetet – skela si Dyrrah dhe Aulona, sa disa gjeografë dhe historiane i quanin akropolin dhe qytetin e poshtëm si dy qytete te ndryshme. Sistemi urbanistik ortogonal dëshmohet ne Apoloni, Antigone dhe gjatësor ne Bylis dhe Dymal. Ne Antigone janë zbuluar 3 sektorë ne te cilën rrugët kryesore priten me njëra tjetrën me kënde te drejta duke formuar parcela drejtkëndëshe 50 m te gjata. Banesa e formës me te zhvilluar paraqitet ne Apoloni, si banese me peristil. Ne te si bërthame qendrore shërben oborri i hapur i cili qarkohet prej një korridori te mbuluar. Për sa i përket dekorit te brendshëm, përvec gjurmëve te dyshemesë me mozaik ne banesën e Apolonisë, ne Dyrrah ne banesat e tjera dyshemeja shtrohet me pllaka mermeri, guri apo argjile te pjekur. Ne rrënojat e një shtëpie ne Durrës u gjet ne gjendje mjaft te mire një mozaik i shekullit 4-3 p.e.s. i cili është një nga mozaikët me shprehës dhe artistike te botes dhe qe quhet Bukuroshja e DURRËSIT e cila ruhet ne Muzeun Historik Kombëtar. Ndërtimet Shoqërore janë treguesit me te rendesishem te nivelit te arkitekturës se antikitetit. Koloseu i Durrësit, DyrrahiumNe Apoloni, Orik, Buthrot etj tempujt zëne pikat dhe dominuese duke luajtur rol te madh ne trajtimin urbanistik te qytetit. Por ka dhe raste kur tempujt janë jashtë qyteteve qe te përdoren dhe nga popullsia fshatare. Tempulli me i hershem është ai i Artemisit ne Apoloni dhe Asklepit ne Buthrot. Kemi dy tipe tempujsh : me portik me 4-6 kolona ne anët e ngushta dhe me kolona vetëm ne balle (me ante). '''Shëtitoret (stoa)''' Gjate periudhës antike qene pjese e pandare e formulimit urbanistik te qytetit Ato shquhen për anën ndërtimore dhe zgjidhjen arkitektonike dhe paraqesin galeri te mbuluara me fasade me kolona, te hapur ndaj ambientit te jashtëm ku grumbulloheshin dhe shëtisnin qytetaret ne kohe te keqe ose me diell te forte, shpesh edhe për mësim. Prej shëtitoreve njohim atë te Apolonisë, Buthrotit, Bylisit etj. Teatrot e kësaj peridhe njohim atë te Apolonisë, Buthrotit, Bylisit etj te cilët kane te përbashkët ndërtimin e shkallares ne trajte gjysme-rrethi, ne shpate kodrinore te përshtatur nga natyra ose dora e njeriut. Ajo qe ndryshon midis tyre është madhësia qe varet nga fuqia ekonomike e qendrës qytetare. Teatri me i madh është ai i Apolonisë. Prej tij janë zbuluar si pjese te skenës, me ballin e punuar sipas stilit dorik me kolona me kalenur dhe një friz me triglife. Ne gjendje te mire ruhet dhe teatri i Buthrotit për 1500 spektatore dhe qe inkuadrohej mire midis shkëmbit te akropolit dhe murit rrethues. Me i vogli është teatri i Nikaes për 1000 spektatore. '''Stadiumet''' Gjate shek.3-2 p.e.s. kultura fizike pati një zhvillim te veçante dhe u ndërtuan vepra monumentale si Stadiumi i Amantias ne shek 3 p.e.s. Ky stadium ka një forme antike tipike me një piste 184,8 m te gjate dhe 12,25 me te gjere dhe ruhet shume mire. Ne njeren ane te stadiumit ka 17 radhe shkallesh dhe ne anën tjetër 8 radhe te ndërtuara me blloqe gurësh gëlqerore. == Arkitektura në shekullin 1-5 e.s == Ne këtë periudhe vihet re se arkitektura vazhdon te ruaje tiparet e mëparshme ; fortifikimet bëhen te njëjta ne tekniken e ndërtimit. Por me pushtimin e Ilirisë nga Roma disa qytete kthehen ne koloni si Dyrrahu, Buthroti, Bylisi, Shkodra etj, ku vendosen shume veterane dhe tregtare romake. Influenca romake ne këto qendra banimi paraqitet e kufizuar, sepse romaket gjeten një arkitekture te përparuar bashkëkohore, por teknika e ndërtimit nen pushtimin romak, arriti ne një nivel shume te larte. Orientimi i arkitekturës romake drejt asaj helene u ndie me shume gjate periudhës se mbretërimit te Augustit kur dihet qe perandori nuk e la kurrë Romen ashtu siç dihet se Augusti kreu studimet e larta ne Apoloni. Nga fillimi i shekullit te 6, ne periudhën e sundimit te perandorit Anastas, Dyrrahu pajiset me rrethim te trefishte, ndërtohet një hipodrom, dhe përsoset rrjeti i kanalizimeve. Ndonëse qyteti u shkatërrua nga dy tërmete, u rimekemb shpejt, pasi ne te ndodheshin thesaret perandorake dhe Dyrrahu qe një qendër zejtaro-tregtare e rëndësishme. Ne drejtimin urbanistik qytetet e kësaj periudhe i përmbahen kryesisht skemave te trashëguara. Kështu ne Apoloni urbanistika e qytetit përcaktohet prej rrjetit te mëparshëm rrugor hipodamik qe nuk pëson asnjë ndryshim për veç se ne futjen e elementeve te rinj qe i japin një pamje te re qendrës. Ne formulimin e qendrës shtohen monumente te reja si : odeoni, biblioteka, buleuterioni etj. Ne Buthrot rrjeti rrugor shkon sipas izoipseve dhe objektet janë te vendosura ne mënyre te çrregullt sipas terrenit, 1/4 e te cilave qene terma dhe nymfe qe i japin Buthrotit karakterin e një kurorti bregdetar si Herkulana dhe Pompeu. Banesat ne Buthrot janë përgjithësuesish me peristil, ndërsa ne Apoloni është zbuluar një banese me atrium qe i përkiste shtresave te pasura, dhe e zbukuruar me mozaikë. Monumenti me i madh i periudhës antike është amfiteatri i Dyrrahut, i ndërtuar ne fillim te shek. 2 ne skajin perëndimor te rrethimit te qytetit. Ne formën e eklipsit, ai ka përmasa 150 m gjatësi dhe 20 m lartësi. Amfiteatri shfrytëzon pjerrësinë e terrenit për një faqe te shkallares. Arena ka forme eliptike, ndërsa shkallarja përshkohet prej galerish te mbuluara me qemer te përforcuara me nervatura mbi 2 m te gjera dhe 4 m te larta. Ne qendër te qytetit te Apolonisë janë gjetur monumente me vlera te veçanta si Odeoni (teatër i mbuluar) dhe BULEUTERIONI ose monumenti i Agonoteteve ku mblidhej Këshilli I qytetit. Ndermjet Odeonit dhe Buleuteronit është gjetur edhe bazamenti i Harkut te Triumfit. Gjurme te bibliotekave janë gjetur ne Dyrrah dhe Apoloni. Ne këtë periudhe ndërtimet termale gjenden ne shumice dhe kthehen ne ambiente me karakter shoqëror. Ato kane një trajtim te rregullt arkitektonik dhe estetik, te zbukuruar me mozaikë me vlera te rralla artistike, si banjat ne Apoloni, Buthrot dhe ne qebdren e Dyrrahut ku termat shquhen për një arkitektonike te përsosur. == Ndërtimet e hershme të kultit kristian == Me lejimin nga ana e perandorit romak Konstandin te fesë krishtere ne shekullin e katërt AD, fillon ne Iliri ndërtimi i një sere monumentesh kulti qe ndjekin ne vija te përgjithshme skemat arkitekturale romake te shekujve te fundit qe nuk mbetet prapa rajoneve fqinje si Italia dhe Greqia. Keto ndërtime u shtrinë ne një rajon te gjere duke përfshire Ilirinë nga veriu deri ne jug. Bazilikatat ishin ndërtime me karakter shoqëror me te pershtateshme për qëllime kulti për kohen. Karakteristike e tyre është ndërtimi me nefa ku qendrori është me i madh dhe me i larte, dhe 2 absidat ne anët me te shkurtra dhe hyrja behej nga ana me e gjate. Brenda ka një aks gjatësor dinamik qe perputhet me drejtimin e lëvizjes nga perëndimi ne lindje drejt altarit. Bazilikat ne vendin tone u mbuluan me çati me kapriata druri si influence i lidhjeve me Romen. Me e madhja e këtij lloji ne vendin tone është ajo e Butrintit ne pjesën jug-lindore te qytetit. == Ndërtimet me planimetri qendrore == Keto ndertime perbejne nje grup te vogel por jo me pak te rendesishem te ndertimeve paleokristiane. Karakteristike është ndetimi rreth nje ambjenti kryesor me planimetri me simetri qendrore rrethore, katrore, poligonale ose bashkim te tyren. Ketu aksi vertikal mbizoteron ndaj atij gjatesor. Baptiseri i Butrintit perben nje nga deshmite me me vlere te arkitektures dhe artit te shek 5-6, rendesia e te cilit kalon kuadrin lokal, duke qene me i madhi me planimetri qendrore ne boten mesdhetare. Dyshemeja me forme rrethore me diameter 13,5 m është mbuluar me nje mozaik shumengjyresh me motive kafshesh dhe gjeometrike te nje vlere artisitike shume te larte. Dy radhe kollonash graniti ngrihen mbi kete dysheme per te mbajtur mbulesen. == Arkitektura në shekujt 7-15 == Arkitektura bizantine ne Shqipëri u ngrit mbi bazen e nje arkitekture Ilire paraardhese e ndikua edhe nga factore te rinj dhe te ndryshem te kohes. Duke zene pozite te vecante ne trevat e perandorise bizantine, ne korridorin natyral mes lindjes dhe perendimit, territori i vendit tone sherbeu ne periudha te caktuara si transmetues apo rrezatues i vlerave arkitektonike drejt perendimit dhe anasjelltas. Gjate mesjetes se hershme dhe te mesme, kemi gjini te ndryeshme arkitektonike,duke filluar nga banesat, ndertimet mbrojtese, ato te kultit si dhe ndertimet inxhinjerike. Shumllojshmeria e tipeve si dhe niveli i larte ndertues, tregon se arkitektura mesjetare ne vendin tone nuk qendron prapa asaj te vendeve fqinje me te zhvilluara, dhe flet per kontakte te vazhdueshme me keto vende, per ndikime reciproke dhe zgjidhje arkitektonike origjinale si ne elemente te vecante ashtu dhe ne formulimin e tipeve. Nje zhvillim te madh pati arkitektura gjate periudhes se konsolidimit te principatave feudale shqiptare. Nje fenomen urbanistik me rendesi qe merr zhvillim te plote ne kete periudhe, dhe qe kishte te bente me zhvillimin e qyteteve sidomos gjate shek. 13-14, është lindja e varosheve ose lagjeve jashte mureve rrethuese te quteteve. Kjo dukuri shenoi lindjen dhe zhvillimin e qytetit te hapur. Gjate shek. 13-14, me periudhen e fuqizimit te principatave arbereshe me qendra ne Petrele, Kruje, Gjirokaster etj, ndertimet mbrojtese paten zhvillim te dukshem, zgjerohen dhe riparohen ato ekzistuese, dhe ne disa raste rrethohen dhe varroshet. Arritjet me te shquara ne arkitekturen e kultit te krishtere, i perkasin shek. 13-14. Me gjithe ndikimet nga arkitektura bizantine dhe e Europes perendimore, ato kane disa vecori qe i dallojne nga te parat. Fortifikimet mesjetare mund t’i ndajme ne qytete te fortifikuara, keshtjella te ngritura si seli e feudalit, per qellime ushtarake, si pika vrojtimi te rrugeve etj. Qytetet qe linden ne mesjete e kane origjinen tek keshtjella e feudalit si p. sh. Petrela, Kruja, Gjirokastra etj. Ne disa qytete si Shkodra dhe Kanina dallojme tre pjese te fortifikuara qe lidhen me porta midis tyre : qytetin e poshtem, te mesem dhe keshtjellen ku rinte paria e qytetit. Si zakonisht keshtjella qendronte ne vendin me doniues te qytetit. Gjate shek. 15, per shkak te luftes se madhe shqiptaro-turke, ne mjaft krahina te Shqipërise u shkateruan qytete dhe keshtjella si dhe vepra te ndryshme arkitektonike. Procesi i lindjes se qytetit te jashtem u pengua seriozisht. Gjate kesaj periudhe i kushtohet nje vemendje e vecante ndertimeve mbrojtese qe u persosen per shkak te perparimit te mjeteve dhe menyrave te sulmit. Te kesaj periudhe jane keshtjellat e Lezhes, Petreles, Devollit, Butrintit, Shkodres. Durresi ne kete kohe ka qene teper i fortifikuar. Arkitektura e fortifikimeve e shek. 15-19 perfaqesohet me rikonstrucksionin e qendrave startegjike si kalaja e Elbasanit, kalaja e Prezes, kalaja e Tepelenes dhe kalaja e Vlores si me e rendesishmja e bregdetit. Fortifikimet e shekujve 18-19 i perket periudhes se pashalleqeve te medha. Kalaja e Shkodres ne fillim te shek. 18 u meremetua nga Bushatllinjte dhe kalaja e Beratit nga Ahmet Kurt Pasha. Midis gjithe sundimtareve te pashalleqeve, u dallua per ngritje fortifikimesh Ali Pashe Tepelena. Ne ndertimet e tij, Ali Pasha, perdori nje numer te madh arkitektesh dhe inxhinjeresh te huaj. Vec kalave qe ndertoi jashte territorit te sotem shqiptar si ne Janine, Preveze, Arte Sul etj, ndertoi shume te tilla brenda territorit te sotem shqiptar si ne Tepelene, Gjirokaster, Shen Triadhe, Butrint, Libohove, Shen Vasi, Porto Palermo, Malloha dhe Berat. Pjesa me e madhe e fortifikimeve ruhen ne gjendje te mire dhe dallohen nga teknika e ndertimit me gure te latuar, nga format e rregullta gjeometrike,kullat, frengjite per topa dhe elementet dekorative. Nder tiparet me karakteristike qe i dallon fortifikimet e shek 18-19, jane madheshtia e tyre dhe fortesia per t’i bere balle artilerise, format e rregullta gjeometrike te planimetrive, lartesia e barabarte e kullave dhe kurtinave dhe renia me pjeresi e tyre ne anen e jashtme, mbisundimi i formave poligonale te kullave, heqja dore nga perdorimi i bedenave dhe krijimi i parapeteve me frengji. Persa i perket trajtimit te jashtem, ato jane me gure te latuar, trajtimi monumental i portave dhe dekoret dhembeshare qe kufizojne pjesen e siperme te kullave dhe kurtinave. Ndërtimet e Kultit Musliman u moren nga modelet turke duke krijuar nje fizionomi te tyren vendase dhe me tipollogji te fiksuar. Xhamite grupoheshin ne ato me kupole dhe ato te tipit me salle te mbuluar me cati. Keto te fundit kane qene tipet e para menjehere pas pushtimit duke adoptuar kishat si ne Shkoder, Kruje, Berat, Elbasan dhe Kanine. Me interes është teknika e ndertimit dhe strukturave te tyre si kupolat, qemeret, harqet e shkallezuar neper dritare, teknika e ndertimit me gure e tulla te mureve te jashtem qe perdorej rralle ne Turqi dhe qe tregon per influencen e stilit vendas ne keto objekte. Perdorimi i harqeve te te mprehte ne forme fund lundre, është nje element formal qe me vone ne fund te shek. 18, zevendesohet me harkun rrethor qe perdorej gjeresisht ne arkitekturen popullore dhe ne ndertimet e kultit te krishtere. Xhamia me komplekse është ajo e Plumbit ne Shkoder e ndertuar me 1773-1774 nga Mustafa Pashe Bushati. Ajo i ngjan xhamive te Stambollit. Vellimi qendror, i mbuluar me catite e ulura trekendeshe ne qoshe ose me kupole, prezenca e portikut, vendosja ne tre rradhe e dritareve jane karakteristikat kryesore te kesaj xhamie. Ne anen e jashtme nje rol te madh lozin dhe minaret. Arkitektura e Kultit të Krishterë trashegoi shume tipare pararendesja e saj paleokristiane dhe duke filluar prej pjeses se dyte shekullit te 16 filluan te ndertohen kisha te vogla qe vazhdojne te ndertohen deri ne pjesen e pare te shekullit 18 ku arrijne edhe kulmin. Arkitektura e cultit te krishtere karakterizohet nga interpretimi i lire i tipeve dhe formave duke tregua individualitetet dhe perpjekjet e tyre per te gjetur ekspresione te reja arkitektonike. Gjate shekujve 16-19 u ndertuan nje seri veprash te kultit te krishtere. Fillimisht ato ishin te vogla dhe me planimetri te thjeshta. KIshat me vlera te vecanta u ndertuan ne shekullin e 18 ku spikat per vlerat e vecanta bazilika e Voskopojes. Sipas kritereve kishat pasbizantine i ndajme : 1 - Nje nefeshe - 2 - Me strukture ne forme kryqi me kupol 3 - Bazilikat Kisha e Shen Kollit ne Voskopoje është nje nga monumentet me me vlere qe kemi trasheguar nga e kaluara. Muret e saj te brendeshme jane te veshura me piktura nga kryemjeshtri i shek. 18 David Selenica dhe vellezerit Konstandin dhe Athanas Zografi. Ne te gjithe kete larmi tipesh te kishave, te perbashket kane theksimin e aksit te zgjatur horizontal, dhe aty ku është i pranishem aksi vertikal. Trajtimi dekorativ karakterizohet nga volume te mbyllura, faqe te rrafshta dhe hapesira te pakta ndricimi. Ne kete periudhe kemi shume manastire. Keto ndertime formonin nje teresi arkitektonike, ku vendin qendror e zinte kisha. Brenda nje manastiri takon ndertime me karakter te ndryshem, por ato kane krijuar ansamble qe dallohen per nje kompaktesi kompozicionale, ku cdo ndertese ze nje vend te caktuar ne saje te funksionit qe permbush. Me vlera te vecanta arkitektonike dhe ikonogtrafike jane manastiri i Ardenices dhe i Apollonise == Zhvillimi Urbanistik i Qytetit Mesjetar të shek. 15-19 == Megjithese Pushtimi turk pati pasoja negative nga lufterat shekullore, qyteti shqiptar kishte arritur nje shkalle te rendesishme zhvillimi. Ne shek. 17 qyteti shqiptar rritet dhe forcohet ekonomikisht. Te dhenat e udhetarit Evlia Celebia, nga pershkrimet e tij, qyteti shqiptar i kohes kishte pesuar rritje te konsiderueshme si Berati, Gjirokastra, Elbasani etj,qe u ruajt dhe gjate shek. 18-19. Duke marre fizionomine e tij urbanistike, qe u ruajt ne tiparet themelore dhe ne shekujt pasues. Gjate shek. 17, pazaret shndrohen ne qendra te mirefillta shkembimi dhe prodhimi dhe qe formojne ansamble ne forme vargu ne dy rrjeshta. Pazaret e qyteteve ne shek. 17 pajisen me kulla te larta ne te cilat vendosen ore me kembane. Ne shekullin e 18 ne silueten e qytetit fillon te spikase faltorja me kullen e sahatit, si nje ndertim monumental qe se bashku me ndertime te tjera shoqerore si banjat,medreset etj, pasuron me shume qendren e qytetit. Por cdo lagje kishte qendren e vet ku ndertohej xhamia me hamam dhe cezme. Shekulli 19 shenon nje ritje te metejshme te qytetit shqiptar. Ne cdo qytet pazari rritet si qender prodhimi dhe shkembimi. Ne urbanistiken e qyteteve gjate ketij shekulli verehet nje ecuri e pa barabarte e cila karakterizohet nga shkallet e ndryshme te zhvillimit ekonomik, p. sh. neqoftese Elbasani, Gjirokastra, dhe Berati ne pergjithesi nuk ndryshojne tiparet urbanistike, Shkodra njohu nje proces zgjerimi, ne zonen ku shtrihet sot, duke iu larguar kalase e cila humb cdo funksion ne mesin e shekullit te 19. Rritje te bujshme ka dhe Korca,qender tipike zejtaro-tregtare. Ne qoftese ne Shkoder qyteti u zhvillua pa plan, ne Korce zgjerimi i tij u be sipas nje plani, duke u shkeputur nga tradita mesjetare. Qyteti i vone shqiptar mori tiparet themelore urbanistike nga gjysma e dyte e shek. 17, duke zgjidhur ceshtjet kryesore te tij si shtrirjen e qytetit, vendosjen e qendres se tij, rrjetin rrugor etj. Kjo skeme u ruajt e pa prekur ne arritjet e saj kryesore. == Qyteti mesjetar klasifikohet sipas dy kritereve == * Qytete qe lidhen me fortifikimet, si Berati, Gjirokastra etj. * Qytete qe shtrihen ne terrene te rrafshet ose te pjerret si Tirana, Kavaja, Elbasani. Qytetet me keshtjella jane dhe qytetet me te lashta, por dhe me te zhvilluarat. Fillimisht qyteti është i lidhur me fortifikimin, por me vone me lindjen e varosheve, qyteti shtrihet jashte fortifikimit. Terrenet e aksidentuara jane dhe mbrojtje natyrale. Terreni i pjerret ka ndikuar mjaft ne krijimin e ansambleve arkitektonike me orientim te detyruar, ku te gjitha ndertimet i vishen faqes se kodres duke krijuar ndertime organike dhe kompakte. Ngushtica e truallit perben nje problem ne kete rast. Ndertimet vendosen ne forme vargu si ne lagjen Mangalem te Beratit ose kane shtrirje me te lire si ne disa lagje te Gjirokastres. Lidhja e persosur me terrenin, rrit monumentalitetin e ketyre ansambleve. Banesa del drejtperdrejt ne rruge,duke marre pjese aktivisht ne formimin e saj. Terreni ka kushtezuar ndertimin e baneses 2-3 kat, e cila per vete kompozimin vertikal dhe vendosjen ne formr shkallesh, është elementi kryesor mbisundues ne krejt formulimin arkitektonik. Ndertimet e kultit humbasin ne keto ansamble, duke u shkrire me masen dinamike te amsamblit te banesave ne forme shkalle qe është edhe elementi me i qenesishem arkitektonik i ketij kompozicioni. Nje karakter tjeter kane qendrat qytetare apo lagjet ne terren te rrafshet. Ndertimet jane te rralla, me troje te medha dhe te rrethuar me mure te larte. Banesa shume rralle merr pjese ne formulimin e rruges. Gjelberimi i dendur shpesh mbulon banesen. Qetesia kompozicionale ketu thyhet vetem nga ndertimet e kultit mysliman. Ato zakonisht ndertohen ne sheshe, duke bere me te percaktueshme efektin e volumeve te tyre dinamike. Ne qytetin mesjetar shtresat e pasura nga ato te varfra dalloheshin nga banesa. Banesat e te pasurve ndertoheshin ne troje te pershtateshme, te gjera, plot drite e gjelberim,kurse shtepite e te varferve ne troje te ngushta dhe pa shume drite. Dasite fetare jane pasqyruar gjithashtu ne qytetin shqiptar mesjetar. Ne qytetet me mure mbrojtes, rruget kryesore zene fill nga hyrjet e kalase duke u shperndare pastaj ne nje mori rrugesh dytesore qe ndiqnin ne pergjithesi vijat e izoipseve. Por lindte nevoja dhe e rrugeve pingule me to, te cilat realizoheshin ne formen e shkalleve. Nje vend te rendesishem lozin dhe rruget qe lidhin qendren tregetare me zonat e banimit si dhe rruget midis lagjeve. Ne qytetet e rrafshet, rruget kruesore jane vazhdim i atyre qe lidhin qytetin me qytetet e tjera.Ne vend te rrugeve te ngushta te qyteteve shkembore, ne qytetin e rrafshet rruget jane me te gjera, por shpesh pa krye te cilat shtrohen me kalldrem. Gjelberimi është karakteristike tjeter e qytetit te asaj kohe.Vecanerisht ne lagjet me terren te aksidentuar, gjelberimi ben lidhjen e ndertimeve me trojet ne menyre te netyrshme,duke theksuar karakterin munumental te saj. Ne gjendjen e sotme, qytetet muze te Beratit, Gjirokastres, (te dy keto qytete mbrohen nga UNESCO) si edhe qendrat historike te Elbasanit dhe Korces, i pergjigjen ne kompozim urbanistik arritjeve te shek. 18-19. == Banesa Shqiptare == Ne arkitekturen e ndertimeve qytetare nje vend te rendesishem ze banesa, per vete perhapjen e gjere dhe vleren e realizimeve arkitektonike ne te gjitha trevat e Ballkanit te banuar nga shqiptaret. Banesa pati lulezimin e saj gjate shek. 18-19, ku ajo dallohet per nje tipilogji te pasur dhe te kristalizuar, si dhe per arritje me vlera te medha si ne fshat dhe ne qytet. Levizja e madhe e rilindjes kombetare qe perkon me lindjen e mardhenieve kapitaliste, u pasqyrua ne pasurine e madhe te vlerave arkitetktonike te baneses. Banesa qytetare dallohet ne tipollogji nga banesa fshatare, sidomos nga ajo e Shqipërise se veriut. Banesa qytetare ne shumicen e rasteve është banese nje familiare, por rralle hasim dhe banesa per dy vellezer qe zhvillohen ne simetri sipas nje aksi. == Banesa qytetare gjatë shekujve 16-19 == Sipas kompozimit planimetriko-volumor. Banesa qytetare klasifikohet ne 4 grupe : * Banesa me shtepi me vater zjarri (banesa Tiranase) * Banesa me hajat * Banesa me cardak * Kulla qytetare (banesa gjirokastrite) == Ubanistika dhe Arkitektura e qyteteve Shqiptare në gjysmën e parë të shek. XX == Kjo periudhe perkon me pushtimin austro-hungarez, mbas saj me periudhen e qeverise se Fan Nolit, vazhdon me mbreterine e Zogut, dhe, ne fund me pushtimin Italian. Qytetet shqiptare me fizionomi mesjetare fillojne t’i nenshtrohen studimeve te mirefillta urbanistike te realizuara nga arkitekte austro-hungareze te cilat tentonin t’i jepnin qyteteve shqiptare pamjen e qyteteve europiane. Me 1920 Tirana shpallet kryeqytet i Shqipërise,dhe qeveria e Fan Nolit vendos t’i jape qytetit pamjen dinjitoze te nje kryeqyteti Evropian i cili duhet te ishte njekohesisht dhe qender administrative. Per kete aresye projektohet per here te pare sheshi ne qender te qytetit (sheshi Skenderbej) ku u hodhen njollat e para te godinave qeveritare, si dhe aksi historik Veri-Jug i bulevardit te madh, ne te cilin ben pjese ky shesh, dhe qe ka autor ing. Eshref Frasherin, minister ne qeverine e Fan Nolit, se bashku me dy autore te tjere ; njeri italian Chiaravelli dhe tjetri austriak Weiss. Mbreti Zog i dha nje rendesi te madhe planeve rregulluese te qyteteve kryesore te vendit, nje pjese e te cilave gjeti zbatim. Me 1930 ne Tirane fillon zbatimi i bulevardit te madh i quajtur bulevardi “Mbreti Zog”, dhe ndertimi i ministrive. Gjithashtu zgjerohen rruget kryesore te qytetit dhe percaktohet kufiri i qytetit. Me 1931 kufiri i kryeqytetit brenda shkruante nje siperfaqe prej 600 ha, dhe percaktoheshin zonat e zhvillimit ne perspektive, si p.sh. zona industriale, e banimit, e gjelberuar etj. Ne kete periudhe autoret e planeve rregulluese jane arkitektet austriake,ku vecojme arkitektin Kohler. Ne periudhen e pushtimit nga Italia fashiste pas 1939, arkitektet italiane rishikojne te gjitha planet rregulluese te qyteteve kryesore ose i bejne nga fillimi. Arkitektura dhe Urbanistika ne kete periudhe është racionale, pra e tipit fashist. Dallohet kmpleksi i “sepates se liktorit“ ne fund te bulevardit kryesor te Tiranes i perbere nga Stadiumi, zyrate Fashos (tani UT) dhe dy godinat anash bulevardit Arkitektet italiane ku vecohet ark. Gerardo Bosio, Ivo Lambertini dhe Ferdinando Poggi kane realizuar hartimin e planeve rregulluese te Tiranes, Durresit, Vlores, Elbasanit, Beratit, Petreles, Sarandes etj, ne te cilat pervec arkitektures dhe urbanistikes racionale, respektohet psikologjia dhe tradita e shqiptarit te lidhur me pronen private etj. Ato e projektuan Tiranen sipas karakterit ekstensiv me vila private, duke ruajtur zonat historike ne qender me xhamine, teqen, kullen e sahatit, te cilat merren si pika referimi. Planet rregulluese te qyteteve shqiptare te vitit 1942 te realizuara nga arkitektet italiane jane marre per baze ne linjat e tyre kryesore ne planet rregulluese mbas clirimit. “Piramida” e ndertuar si Muzeum per Diktatorin Enver Hoxha dhe e konvertuar me 1992 ne Qender nderkombetare te Kultures te asaj Kulture qe ai, Enver Hoxha ia privoi shqiptareve per 50 vjet te qeverisjes se tij dragoniane. [[Kategoria:Arkitekturë]] [[Kategoria:Shqipëri]] e3u49ssqr8ffridi5fdbr82h7rp7v08 4 94426 2468128 2055705 2022-08-11T09:42:38Z 80.78.68.12 wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=nëntor 2019}} Ktu janë '''stampat''' të ndryshme për '''përdorues''', që të krijojn nji '''faqe përdorues''' individuale edhe bukur. Gjithashtu mund të shikoni edhe stampat për përdorues në këtë faqe: [[Përdoruesi:Mr. Pseudo/UBX]]. ==A== ===Adhurues i Albert Einsterinit=== {{Albert Einstein fan}}<div style="clear:both;" ></div> ===Akullore=== {{akullore}}<div style="clear:both;" ></div> ===Astronom=== {{User Astronom}}<div style="clear:both;" ></div> ==B== ===Biografia=== {{user projekti/biografi}}<div style="clear:both;" ></div> ===Bundesliga=== {{bundesliga}}<div style="clear:both;" ></div> ===Bylis=== {{bylis}}<div style="clear:both;" > === Berati === {{User Berati}} </div> ==C, Ç== ==D, Dh== ==Ë, E== ===Ekonomi=== ====L. von Mises==== {{Mises Fan}}<br /> <br /> {{LexoMisesin}} ====Shkollim==== {{User ekonomist}}<br /> {{User jurist}} ==F== ===Filmi=== {{User portali/film}}<div style="clear:both;" ></div> ===Fizika=== {{fizika}}<div style="clear:both;" ></div> ==G, Gj== ===Gazetar=== {{User Gazetar}}<div style="clear:both;" ></div> ===Gegënisht=== {{user aln}}<div style="clear:both;" ></div> ===Gjilan=== {{User Gjilan}}<div style="clear:both;" ></div> ===Google Chrome=== {{user chrome}}<div style="clear:both;" ></div> ===Greenpeace=== {{greenpeace}}<div style="clear:both;" ></div> ==H== ==I== ===Informatika=== {{user portali/informatikë}}<div style="clear:both;" ></div> ===Injorant=== {{injorant}}<div style="clear:both;" ></div> ===Istogu=== {{User Istogu}}<div style="clear:both;" ></div> ===Italia=== {{User IT}}<div style="clear:both;" ></div> ==J== ==K== ===Krishtërimi=== {{User Krishterë}}<div style="clear:both;" ></div> <br> {{User Katolik}}<div style="clear:both;" ></div> <br> {{User Ortodoks}}<div style="clear:both;" ></div> ===Klina=== {{User Klina}}<div style="clear:both;" ></div> ===Kupa Botërore 2010=== {{cup}}<div style="clear:both;" ></div> ===Kimia=== {{kimia}}<div style="clear:both;" ></div> ==L, Ll== ===Lezha=== {{User Lezha}}<div style="clear:both;" ></div> ==M== ===Matematik=== {{User matematikan}}<div style="clear:both;" ></div> {{matematika lover}}<div style="clear:both;" ></div> ===Mozilla Firefox=== {{user firefox/browser}}<div style="clear:both;" ></div> ===Mysliman=== {{User Mysliman}}<div style="clear:both;" ></div> ==N, Nj== ==O== {{User Ohri}}<div style="clear:both;" ></div> ==P== ===Peja=== {{User Peja}}<div style="clear:both;" ></div> ===Prishtina=== {{User Prishtina}}<div style="clear:both;" ></div> ==Q== ==R, Rr== === Adhurues e Rihannës === {{User Rihanna}}<div style="clear:both;" ></div> ==S, Sh== ===SHba=== {{User Shtetet e Bashkuara}}<div style="clear:both;" ></div> ===Struga=== {{User Struga}}<div style="clear:both;" ></div> ==T, Th== ===Tifoz=== {{Tifoz i Kombëtares Gjermane të Futbollit}}<div style="clear:both;" ></div> {{Tifoz i liverpool}}<div style="clear:both;" ></div> {{Tifoz i AC Milan}}<div style="clear:both;" ></div> {{Tifoz i Real Madrid}}<div style="clear:both;" ></div> ===Tirana=== {{User Tirana}}<div style="clear:both;" ></div> ==U== ===Ulqini=== {{User Ulqini}}<div style="clear:both;" ></div> <br> ===Universi=== {{multivers}}<div style="clear:both;" ></div> ===Udhëtime=== ==== Austri==== {{Travelfish aut}}<br /> <br /> ==== Danimarkë==== {{Travelfish dnk}}<br /> <br /> ====Egjjipt ==== {{Travelfish egy}}<br /> <br /> ==== Francë==== {{Travelfish fra}}<br /> <br /> ====Gjermani==== {{Travelfish ger}}<br /> <br /> ==== Itali==== {{Travelfish it}}<br /> <br /> ====Izrael ==== {{Travelfish isr}}<br /> <br /> ==== Kosovë==== {{Travelfish kos}} ===Udhetimi në kohë=== {{udhëtimi në kohë}} ==V== ===Vlora=== {{User Vlora}}<div style="clear:both;" ></div> ==X, Xh== ==Y== ==Z, Zh== k4fufkyuyaxzjni90fp4fagd2umgdep 2468129 2468128 2022-08-11T09:45:33Z 80.78.68.12 wikitext text/x-wiki {{Orphan|date=nëntor 2019}} Ktu janë '''stampat''' të ndryshme për '''përdorues''', që të krijojn nji '''faqe përdorues''' individuale edhe bukur. Gjithashtu mund të shikoni edhe stampat për përdorues në këtë faqe: [[Përdoruesi:Mr. Pseudo/UBX]]. ==A== ===Adhurues i Albert Einsterinit=== {{Albert Einstein fan}}<div style="clear:both;" ></div> ===Akullore=== {{akullore}}<div style="clear:both;" ></div> ===Astronom=== {{User Astronom}}<div style="clear:both;" > === Adoloshent === {{User Adoloshent}} </div> ==B== ===Biografia=== {{user projekti/biografi}}<div style="clear:both;" ></div> ===Bundesliga=== {{bundesliga}}<div style="clear:both;" ></div> ===Bylis=== {{bylis}}<div style="clear:both;" > === Berati === {{User Berati}} </div> ==C, Ç== ==D, Dh== ==Ë, E== ===Ekonomi=== ====L. von Mises==== {{Mises Fan}}<br /> <br /> {{LexoMisesin}} ====Shkollim==== {{User ekonomist}}<br /> {{User jurist}} ==F== ===Filmi=== {{User portali/film}}<div style="clear:both;" ></div> ===Fizika=== {{fizika}}<div style="clear:both;" ></div> ==G, Gj== ===Gazetar=== {{User Gazetar}}<div style="clear:both;" ></div> ===Gegënisht=== {{user aln}}<div style="clear:both;" ></div> ===Gjilan=== {{User Gjilan}}<div style="clear:both;" ></div> ===Google Chrome=== {{user chrome}}<div style="clear:both;" ></div> ===Greenpeace=== {{greenpeace}}<div style="clear:both;" ></div> ==H== ==I== ===Informatika=== {{user portali/informatikë}}<div style="clear:both;" ></div> ===Injorant=== {{injorant}}<div style="clear:both;" ></div> ===Istogu=== {{User Istogu}}<div style="clear:both;" ></div> ===Italia=== {{User IT}}<div style="clear:both;" ></div> ==J== ==K== ===Krishtërimi=== {{User Krishterë}}<div style="clear:both;" ></div> <br> {{User Katolik}}<div style="clear:both;" ></div> <br> {{User Ortodoks}}<div style="clear:both;" ></div> ===Klina=== {{User Klina}}<div style="clear:both;" ></div> ===Kupa Botërore 2010=== {{cup}}<div style="clear:both;" ></div> ===Kimia=== {{kimia}}<div style="clear:both;" ></div> ==L, Ll== ===Lezha=== {{User Lezha}}<div style="clear:both;" ></div> ==M== ===Matematik=== {{User matematikan}}<div style="clear:both;" ></div> {{matematika lover}}<div style="clear:both;" ></div> ===Mozilla Firefox=== {{user firefox/browser}}<div style="clear:both;" ></div> ===Mysliman=== {{User Mysliman}}<div style="clear:both;" ></div> ==N, Nj== ==O== {{User Ohri}}<div style="clear:both;" ></div> ==P== ===Peja=== {{User Peja}}<div style="clear:both;" ></div> ===Prishtina=== {{User Prishtina}}<div style="clear:both;" ></div> ==Q== ==R, Rr== === Adhurues e Rihannës === {{User Rihanna}}<div style="clear:both;" ></div> ==S, Sh== ===SHba=== {{User Shtetet e Bashkuara}}<div style="clear:both;" ></div> ===Struga=== {{User Struga}}<div style="clear:both;" ></div> ==T, Th== ===Tifoz=== {{Tifoz i Kombëtares Gjermane të Futbollit}}<div style="clear:both;" ></div> {{Tifoz i liverpool}}<div style="clear:both;" ></div> {{Tifoz i AC Milan}}<div style="clear:both;" ></div> {{Tifoz i Real Madrid}}<div style="clear:both;" ></div> ===Tirana=== {{User Tirana}}<div style="clear:both;" ></div> ==U== ===Ulqini=== {{User Ulqini}}<div style="clear:both;" ></div> <br> ===Universi=== {{multivers}}<div style="clear:both;" ></div> ===Udhëtime=== ==== Austri==== {{Travelfish aut}}<br /> <br /> ==== Danimarkë==== {{Travelfish dnk}}<br /> <br /> ====Egjjipt ==== {{Travelfish egy}}<br /> <br /> ==== Francë==== {{Travelfish fra}}<br /> <br /> ====Gjermani==== {{Travelfish ger}}<br /> <br /> ==== Itali==== {{Travelfish it}}<br /> <br /> ====Izrael ==== {{Travelfish isr}}<br /> <br /> ==== Kosovë==== {{Travelfish kos}} ===Udhetimi në kohë=== {{udhëtimi në kohë}} ==V== ===Vlora=== {{User Vlora}}<div style="clear:both;" ></div> ==X, Xh== ==Y== ==Z, Zh== 23pvbe92azie3sv9qlxr78x5o6k39rj 0 95802 2468151 2360669 2022-08-11T10:28:24Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Peja]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Salih Gjuka<br>Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë | image = [[Figura:SaliGjuka.jpg|200px]] |Emri = Salih |Mbiemri = Gjuka |Emri Alt = | occupation = | birth_date = [[1876]] | birth_place = [[Pejë]], | death_date = [[25 tetor]] [[1925]] | death_place = [[Berat]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Salih Gjuka - Dukagjini''' ([[1876]]-[[25 tetor]] [[1925]]), jurist, mësues, ishte një nga [[Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë|nënshkruesit]] e [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]]. == Jeta == Salih Gjuka lindi në [[Peja|Pejë]], në vitin 1876. Mësimet e para i mori në vendlindje, ndërsa të mesmet në Shkup, ku familja e tij u vendos si shkak i përndjekjeve të pushtuesve osmanë. U regjistrua në Fakultetin e Drejtësisë, në Selanik. Pas mbarimit të studimeve, nisi punën në gjykatën e atij qyteti. Në vitin 1909, megjithëse ilegalisht, punoi pa u lodhur për çeljen e shkollës shqipe në Pejë. Ndërsa në vitin 1910, me përkrahjen e atdhetarëve [[Bajram Curri]], [[Hasan Prishtina]] etj. u bë mësuesi i parë i shqipespër nxënësit shqiptarë, në shkollën Normale dhe Gjimnazin e Shkupit. Në këtë mision të shenjtë, aty pati përkrah atdhetarin e njohur [[Bedri Pejani]]<ref name="Sgj">[http://www.scribd.com/doc/23162998/Sali-GJUKA-Shkrim-i-shkurter-Me-Foto-e-Dokumete Gecaj M., "Sali Gjukë Dukagjini me penë, pushkë e flamur në dorë"]</ref>. Mori pjesë me armë në dorë në kryengritjen e përgjithshme të viteve 1910-1912. Me nismën e tij, në prill 1912 u formua në Selanik, klubi “Bashkimi”, në favor të edukimit të ndjenjave atdhetare dhe përhapjen e gjuhës shqip. Si përfaqësues nga Kosova dhe delegat i Pejës, [[Gjakova|Gjakovës]], [[Plava|Plavës]] e [[Gucia|Gucisë]], mori pjesë në [[Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë|shpalljes e pavarësisë kombëtare]] dhe firmoi aktin me siglën “Salih Gjuka”. U zgjodh këshilltar i Pleqësisë (Senatit). Në kohën e qëndrimit në Vlorë, Sali Gjuka ishte ndihmës i [[Luigj Gurakuqi]]t për problemet e arsimit. Për këtë gjë dëshmojnë dhe artikujt e botuar në gazëtën "Përlindja e Shqipniës". Në janar 1913 filloi punën si drejtor i arsimit për [[Qarku i Beratit|qarkun e Beratit]]. Menjëherë hapi shkollën Normale të përkohëshme. Pjesa më e madhe e nxënësve ishin nga Kosova, të cilët më pas shkuan në vendlindje, ku çelën shkolla në gjuhën amtare. Gjithashtu, ranë në sy puna e zelli i madh i tij për çeljen dhe funksionimin e mjaft shkollave shqipe në ato zona. Po kështu, ishin të shumtë artikujt e tij, publikuar në shtypin e kohës për çështje të gjuhës, etnografisë e tjerë. Megjithëse shërbeu drejtor arsimi, Sali Gjuka nuk u shkëput nga ngjarjet politike e shoqërore të kohës. Ai ishte ndër organizatorët e [[Kongresi i Lushnjës|Kongresit të Lushnjës]] dhe përkrahu Lëvizjen e qershorit 1924. Në vijim të përndjekjeve të mëparshme, në vitin 1920 e intriguan për një faj, të cilin nuk e kishte kryer. Saliun e akuzuan se, gjoja, kishte marrë pjesë në vrasjen e [[Abdyl Ypi]]t. Për këtë e dënuan 10 vjet burg, 4 nga të cilat i vuajti. Pas fitores së Revolucionit të qershorit 1924, kur e liruan të pafajshëm nga burgu, Salih Gjuka punoi pak kohë drejtor i shkollës plotore të Beratit. Patrioti i madh Bajram Curri, duke njohur e çmuar lart veprën atdhetare dhe ndihmesën e Sali Gjukë Dukagjinit në fushën e arsimit e të shkollës shqipe, iu përgjigj kështu [[Fan Noli]]t, kur ky i kërkoi mendim për postin e ministrit të Arsimit, në Qeverinë Demokratike të asaj kohe: "''Si unë vetë, ashtu dhe tërë kosovarët e çmojmë plotësisht rëndësinë që ka Ministria e Arsimit dhe prandaj kemi të mëdhe dëshirën që atë vend ta zejë një njeri kompetent, i zoti i punës dhe që të ketë dhënë prova në jetën e vet të sakrificave, që bëri populli ynë...Këto cilësi i gjejmë mjaft të shkëlqyeshme në personin e Sali Gjukës''". Vdiq i sëmurë nga tuberkulozi më [[25 tetor]] [[1925]] në Berat. == Burimet == <references /> [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Biografi shqiptarësh]] [[Kategoria:Lindje 1876]] [[Kategoria:Vdekje 1925]] [[Kategoria:Mësues shqiptarë]] [[Kategoria:Njerëz nga Peja]] aq7uewz2wcyjr3v006yz70nve3kz19h 2468152 2468151 2022-08-11T10:28:33Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Kosovës]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Salih Gjuka<br>Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë | image = [[Figura:SaliGjuka.jpg|200px]] |Emri = Salih |Mbiemri = Gjuka |Emri Alt = | occupation = | birth_date = [[1876]] | birth_place = [[Pejë]], | death_date = [[25 tetor]] [[1925]] | death_place = [[Berat]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Salih Gjuka - Dukagjini''' ([[1876]]-[[25 tetor]] [[1925]]), jurist, mësues, ishte një nga [[Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë|nënshkruesit]] e [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]]. == Jeta == Salih Gjuka lindi në [[Peja|Pejë]], në vitin 1876. Mësimet e para i mori në vendlindje, ndërsa të mesmet në Shkup, ku familja e tij u vendos si shkak i përndjekjeve të pushtuesve osmanë. U regjistrua në Fakultetin e Drejtësisë, në Selanik. Pas mbarimit të studimeve, nisi punën në gjykatën e atij qyteti. Në vitin 1909, megjithëse ilegalisht, punoi pa u lodhur për çeljen e shkollës shqipe në Pejë. Ndërsa në vitin 1910, me përkrahjen e atdhetarëve [[Bajram Curri]], [[Hasan Prishtina]] etj. u bë mësuesi i parë i shqipespër nxënësit shqiptarë, në shkollën Normale dhe Gjimnazin e Shkupit. Në këtë mision të shenjtë, aty pati përkrah atdhetarin e njohur [[Bedri Pejani]]<ref name="Sgj">[http://www.scribd.com/doc/23162998/Sali-GJUKA-Shkrim-i-shkurter-Me-Foto-e-Dokumete Gecaj M., "Sali Gjukë Dukagjini me penë, pushkë e flamur në dorë"]</ref>. Mori pjesë me armë në dorë në kryengritjen e përgjithshme të viteve 1910-1912. Me nismën e tij, në prill 1912 u formua në Selanik, klubi “Bashkimi”, në favor të edukimit të ndjenjave atdhetare dhe përhapjen e gjuhës shqip. Si përfaqësues nga Kosova dhe delegat i Pejës, [[Gjakova|Gjakovës]], [[Plava|Plavës]] e [[Gucia|Gucisë]], mori pjesë në [[Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë|shpalljes e pavarësisë kombëtare]] dhe firmoi aktin me siglën “Salih Gjuka”. U zgjodh këshilltar i Pleqësisë (Senatit). Në kohën e qëndrimit në Vlorë, Sali Gjuka ishte ndihmës i [[Luigj Gurakuqi]]t për problemet e arsimit. Për këtë gjë dëshmojnë dhe artikujt e botuar në gazëtën "Përlindja e Shqipniës". Në janar 1913 filloi punën si drejtor i arsimit për [[Qarku i Beratit|qarkun e Beratit]]. Menjëherë hapi shkollën Normale të përkohëshme. Pjesa më e madhe e nxënësve ishin nga Kosova, të cilët më pas shkuan në vendlindje, ku çelën shkolla në gjuhën amtare. Gjithashtu, ranë në sy puna e zelli i madh i tij për çeljen dhe funksionimin e mjaft shkollave shqipe në ato zona. Po kështu, ishin të shumtë artikujt e tij, publikuar në shtypin e kohës për çështje të gjuhës, etnografisë e tjerë. Megjithëse shërbeu drejtor arsimi, Sali Gjuka nuk u shkëput nga ngjarjet politike e shoqërore të kohës. Ai ishte ndër organizatorët e [[Kongresi i Lushnjës|Kongresit të Lushnjës]] dhe përkrahu Lëvizjen e qershorit 1924. Në vijim të përndjekjeve të mëparshme, në vitin 1920 e intriguan për një faj, të cilin nuk e kishte kryer. Saliun e akuzuan se, gjoja, kishte marrë pjesë në vrasjen e [[Abdyl Ypi]]t. Për këtë e dënuan 10 vjet burg, 4 nga të cilat i vuajti. Pas fitores së Revolucionit të qershorit 1924, kur e liruan të pafajshëm nga burgu, Salih Gjuka punoi pak kohë drejtor i shkollës plotore të Beratit. Patrioti i madh Bajram Curri, duke njohur e çmuar lart veprën atdhetare dhe ndihmesën e Sali Gjukë Dukagjinit në fushën e arsimit e të shkollës shqipe, iu përgjigj kështu [[Fan Noli]]t, kur ky i kërkoi mendim për postin e ministrit të Arsimit, në Qeverinë Demokratike të asaj kohe: "''Si unë vetë, ashtu dhe tërë kosovarët e çmojmë plotësisht rëndësinë që ka Ministria e Arsimit dhe prandaj kemi të mëdhe dëshirën që atë vend ta zejë një njeri kompetent, i zoti i punës dhe që të ketë dhënë prova në jetën e vet të sakrificave, që bëri populli ynë...Këto cilësi i gjejmë mjaft të shkëlqyeshme në personin e Sali Gjukës''". Vdiq i sëmurë nga tuberkulozi më [[25 tetor]] [[1925]] në Berat. == Burimet == <references /> [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Biografi shqiptarësh]] [[Kategoria:Lindje 1876]] [[Kategoria:Vdekje 1925]] [[Kategoria:Mësues shqiptarë]] [[Kategoria:Njerëz nga Peja]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Kosovës]] iskhionn66cv0ydx53lsc4fpwiz3fgv 0 95806 2468166 2461514 2022-08-11T10:33:32Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Janinës]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Qazim Kokoshi<br />Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë | image = Qazim Kokoshi.jpg |Emri = Qazim |Mbiemri = Kokoshi |Emri Alt = | occupation = | birth_date = 1882 | birth_place = [[Vlora|Vlorë]], [[Shqipëria|Shqipëri]] (atëherë [[Perandoria Osmane]]) | death_date = 1945 | death_place = [[Vlora|Vlorë]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Qazim Kokoshi''' ([[Vlora]], [[1882]] - [[1945]]) nënshkrues i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]]. == Biografia == Qazim Kokoshi lindi në qytetin e [[Vlorë]]s. Mësimet e para i mori në shkollën turke të qytetit të Vlorës dhe më pas shkoi në Janinë, ku mbaroi gjimnazin “[[Zosimea]]”. Pas mbarimit të asaj shkolle aty rreth fillimit të viteve 1900 u kthye në vëndlindje dhe u angazhua në Klubin “Labëria”, ku punoi për përhapjen e gjuhës shqipe në [[Kazaja e Vlorës|fshatrat e Vlorës]]. Mori pjesë në kuvendin e Vlorës në nëntor 1912, si delegat i Vlorës. Firmoi aktin e pavarësisë me siglën “Qazim Kokoshi”. Në gusht 1913, Qeveria e përkohshme e Vlorës e caktoi me detyrën e nënprefektit të [[Lushnja|Lushnjës]]. Pasi punoi afro shtatë muaj në atë detyrë, në shkurt 1914 u emërua me detyrën e kryesekretarit të Prefekturës së Vlorës. Pas rënies së Qeverisë së Vlorës, u caktua anëtar i delegacionit për të zhvilluar takimin me [[Princ Vidi]]n. Konkuroi në zgjedhjet parlamentare që u zhvilluan në vitin 1921 ku dhe u zgjodh deputet i Parlamentit të parë shqiptar. Pas tre vjetësh, në Lëvizjen e qershorit të vitit 1924, u bashkua me grupin opozitar që udhëhiqej nga [[Fan Noli]] e [[Luigj Gurakuqi]]. Pas dështimit emigroi në [[Italia|Itali]] e më pas në [[Austria|Austri]]. Më 1928 u kthye në atdhe pas amnistisë së mbretit, por në vitin 1932 u arrestua si pjesëmarrë në t'ashtuquajturën "Lëvizja e Vlorës" bashkë me [[Hasan Dosti]]n, [[Skënder Muço]]n, etj. dhe u burgos, për te dalë sërish më 1936. Pas vrasjes së të dhëndrit të tij, dëshmorit [[Reshit Çollaku]], Kokoshi u arrestua nga GESTAPO-ja dhe u internua në Bergamo. Në prill 1946, komunistët arrestuan Qazim Kokoshin, i cili ishte kthyer në Shqipëri nga internimi nazist, në vitin 1945. I izoluar në hetuesinë e Vlorës, vdiq nga torturat. == Referimet == {{reflist|2}} [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Kryetarë të Bashkisë Vlorë]] [[Kategoria:Lindje 1882]] [[Kategoria:Vdekje 1945]] [[Kategoria:Njerëz nga Vlora]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Janinës]] etwn7qy2ivj1vf4zv1hum9k5w2m7jac 0 95807 2468159 2360672 2022-08-11T10:31:59Z Ikranjani 127687 added [[Category:Lindje 1855]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{pa referenca}} {{Infobox person | name = Abaz Çelkupa<br />Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë | image = |Emri = Abaz |Mbiemri = Çelkupa |Emri Alt = | occupation = Politikan | birth_date = [[1855]] | birth_place = [[Durrësi|Durrës]] | death_date = [[1926]] | death_place = [[Durrësi|Durrës]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Abaz Dilaver Çelkupa''' ([[1855]]-[[1926]]) nënshkrues i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]]. Abaz Çelkupa lindi në Durrës. Ndihmoi kryengritjet sporadike, që shpërthenin me qëllim mposhtjen e forcave osmane. Lidhi bashkëpunime me patriotët jashtë atdheut, përmes letërkëmbimeve dhe bujtjeve. Në kryengritjen e përgjithshme të vitit 1910, Celkupa u angazhua denjësisht dhe ndihmoi luftëtarët e zonës së veriut në veprimet e tyre luftarake. Priti në Durrës Ismail Qemalin e më pas, bashkë me delegatët që e shoqëronin atë, mbërriti në Vlorë, në ditët e fundit të nëntorit 1912, ku mori pjesë në mbledhjen e parë të kuvendit të Vlorës, kuvend i cili vendosi pavarësimin e Shqipërisë nga Turqia. Aktin e pavarësisë kombëtare e firmoi edhe Abas Çelkupa, si delegat i Durrësit, me siglën “Abas Dilaver”. Çelkupa vdiq në Durrës. [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Biografi shqiptarësh]] [[Kategoria:Njerëz nga Durrësi]] [[Kategoria:Lindje 1855]] Abaz Dilaver Celkupa rrjedh nga nje familje njohur patriotike e Durresit. Autoritet me ndikim dhe nderlidhes i Ismailit Qemalit me patriotet e tjere shqiptare gjate kohes kur ky i fundit kryente funksione te larta ne Turqi. Eshte krijues i pare i Postes Shqiptare te Durresit dhe i specialist i radio-nderlidhjes dhe bente komunikimin me alfabetin mors, po ashtu edhe me pas ndihmonte plakun e Vlores mbas shpalljes se pavaresise ne komunikimin me kancelarite e huaja. Abazi priti personalisht ne Durres Ismail Qemalin dhe e strehoi ne shtepine e vet disa dite per shkak se ai u semur nga tifo me temperature te larte dhe me pas e shoqeroi ate me Dom Nikoll Kacorrin ne karrocen e vet per ne Vlore per shpalljen e pavaresise, te veshur te tre si prifterinje.{{cn}} gzbqx8jfnx16n1yv1o9ik2gd0po2ly8 2468160 2468159 2022-08-11T10:32:06Z Ikranjani 127687 added [[Category:Vdekje 1926]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{pa referenca}} {{Infobox person | name = Abaz Çelkupa<br />Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë | image = |Emri = Abaz |Mbiemri = Çelkupa |Emri Alt = | occupation = Politikan | birth_date = [[1855]] | birth_place = [[Durrësi|Durrës]] | death_date = [[1926]] | death_place = [[Durrësi|Durrës]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Abaz Dilaver Çelkupa''' ([[1855]]-[[1926]]) nënshkrues i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]]. Abaz Çelkupa lindi në Durrës. Ndihmoi kryengritjet sporadike, që shpërthenin me qëllim mposhtjen e forcave osmane. Lidhi bashkëpunime me patriotët jashtë atdheut, përmes letërkëmbimeve dhe bujtjeve. Në kryengritjen e përgjithshme të vitit 1910, Celkupa u angazhua denjësisht dhe ndihmoi luftëtarët e zonës së veriut në veprimet e tyre luftarake. Priti në Durrës Ismail Qemalin e më pas, bashkë me delegatët që e shoqëronin atë, mbërriti në Vlorë, në ditët e fundit të nëntorit 1912, ku mori pjesë në mbledhjen e parë të kuvendit të Vlorës, kuvend i cili vendosi pavarësimin e Shqipërisë nga Turqia. Aktin e pavarësisë kombëtare e firmoi edhe Abas Çelkupa, si delegat i Durrësit, me siglën “Abas Dilaver”. Çelkupa vdiq në Durrës. [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Biografi shqiptarësh]] [[Kategoria:Njerëz nga Durrësi]] [[Kategoria:Lindje 1855]] [[Kategoria:Vdekje 1926]] Abaz Dilaver Celkupa rrjedh nga nje familje njohur patriotike e Durresit. Autoritet me ndikim dhe nderlidhes i Ismailit Qemalit me patriotet e tjere shqiptare gjate kohes kur ky i fundit kryente funksione te larta ne Turqi. Eshte krijues i pare i Postes Shqiptare te Durresit dhe i specialist i radio-nderlidhjes dhe bente komunikimin me alfabetin mors, po ashtu edhe me pas ndihmonte plakun e Vlores mbas shpalljes se pavaresise ne komunikimin me kancelarite e huaja. Abazi priti personalisht ne Durres Ismail Qemalin dhe e strehoi ne shtepine e vet disa dite per shkak se ai u semur nga tifo me temperature te larte dhe me pas e shoqeroi ate me Dom Nikoll Kacorrin ne karrocen e vet per ne Vlore per shpalljen e pavaresise, te veshur te tre si prifterinje.{{cn}} lvt9k6fkpk2vejyxiqqiklv1db73dlm 2468161 2468160 2022-08-11T10:32:19Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Shkodrës]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{pa referenca}} {{Infobox person | name = Abaz Çelkupa<br />Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë | image = |Emri = Abaz |Mbiemri = Çelkupa |Emri Alt = | occupation = Politikan | birth_date = [[1855]] | birth_place = [[Durrësi|Durrës]] | death_date = [[1926]] | death_place = [[Durrësi|Durrës]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Abaz Dilaver Çelkupa''' ([[1855]]-[[1926]]) nënshkrues i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]]. Abaz Çelkupa lindi në Durrës. Ndihmoi kryengritjet sporadike, që shpërthenin me qëllim mposhtjen e forcave osmane. Lidhi bashkëpunime me patriotët jashtë atdheut, përmes letërkëmbimeve dhe bujtjeve. Në kryengritjen e përgjithshme të vitit 1910, Celkupa u angazhua denjësisht dhe ndihmoi luftëtarët e zonës së veriut në veprimet e tyre luftarake. Priti në Durrës Ismail Qemalin e më pas, bashkë me delegatët që e shoqëronin atë, mbërriti në Vlorë, në ditët e fundit të nëntorit 1912, ku mori pjesë në mbledhjen e parë të kuvendit të Vlorës, kuvend i cili vendosi pavarësimin e Shqipërisë nga Turqia. Aktin e pavarësisë kombëtare e firmoi edhe Abas Çelkupa, si delegat i Durrësit, me siglën “Abas Dilaver”. Çelkupa vdiq në Durrës. [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Biografi shqiptarësh]] [[Kategoria:Njerëz nga Durrësi]] [[Kategoria:Lindje 1855]] [[Kategoria:Vdekje 1926]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Shkodrës]] Abaz Dilaver Celkupa rrjedh nga nje familje njohur patriotike e Durresit. Autoritet me ndikim dhe nderlidhes i Ismailit Qemalit me patriotet e tjere shqiptare gjate kohes kur ky i fundit kryente funksione te larta ne Turqi. Eshte krijues i pare i Postes Shqiptare te Durresit dhe i specialist i radio-nderlidhjes dhe bente komunikimin me alfabetin mors, po ashtu edhe me pas ndihmonte plakun e Vlores mbas shpalljes se pavaresise ne komunikimin me kancelarite e huaja. Abazi priti personalisht ne Durres Ismail Qemalin dhe e strehoi ne shtepine e vet disa dite per shkak se ai u semur nga tifo me temperature te larte dhe me pas e shoqeroi ate me Dom Nikoll Kacorrin ne karrocen e vet per ne Vlore per shpalljen e pavaresise, te veshur te tre si prifterinje.{{cn}} 3n9a7puyxsmzb8vumpvjau0i7vhbjof 0 95812 2468158 2467164 2022-08-11T10:31:46Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Shefqet Dajiu<br>Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë | image = [[Skeda:Shefqet Dajiu.jpg|250px]] |Emri = Shefqet |Mbiemri = Dajiu |Emri Alt = | occupation = | birth_date = [[1882]] | birth_place = [[Elbasan]], [[Perandoria Osmane]] | death_date = [[1946]] | death_place = [[Elbasan]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Shefqet bej Dajiu''' ([[Elbasani]], [[1882]] - [[1946]]) ka qenë avokat, sekretar i Kuvendit Kombëtar që shkroi në [[Gjuha osmane|osmanisht]] [[Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë|Aktin e Pavarësisë]] dhe një nga [[Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë|nënshkruesit]] e saj. == Biografia == Shefqet Dajiu lindi në [[Elbasan]] më 1882 ku edhe kreu mësimet e para në [[idadije]]n e vendlindjes. Më pas në vitin 1905 ai vazhdon studimet në [[Stambolli|Stamboll]] për Drejtësi. Kthehet në Shqipëri dhe emërohet prefekt në [[Skrapari|Skrapar]] dhe [[Pogradeci|Pogradec]]. Ai vazhdoi veprimtarinë patriotike, të nisur në kryeqendrën e [[Turqia|Turqisë]]. Përshendeti organizimin e [[Kongresi i Elbasanit|Kongresit të Elbasanit]] dhe hapjen e [[Shkolla Normale e Elbasanit|Normales]], ngjarje këto që mbartnin në vetvete edhe kontributin e madh të Shefqet Dajiut. Kryengrita e përgjithshme e gjeti në [[Dibra|Dibër]], duke hapur shkolla shqipe e duke shpërndarë tekstet ne shqipes. Në nëntor 1912, gjendet ne [[Vlora|Vlorë]], si delegat i Elbasanit,<ref name=":0" /> sekretar i [[Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë (Kuvendi)|Kuvendit]] që shkroi në osmanisht [[Shpallja e Pavarësisë së Shqipërisë|Shpalljen]],<ref>{{Cite book|last=Ikonomi|first=Ilir|title=Pavarësia: udhëtimi i paharruar i Ismail Qemalit|publisher=Uet press|year=2012|isbn=9789995639761|location=Tiranë|pages=221|language=sq|authorlink=Ilir Ikonomi}}</ref> të cilën e nënshkroi dokumentin e pavarësisë me siglën “''Shefqet Daji''”.'''<ref name=":4">{{Cite book|last=Nosi|first=Lef|title=Dokumente historike 1912-1918|publisher=ASH, Instituti i Historisë|year=2007|isbn=978-99956-10-04-3|location=Tiranë|pages=99|language=sq|authorlink=Lef Nosi}}</ref>''' Nga viti 1914-1920 punon avokat në qytetin e Elbasanit. Në vitin 1919 boton një “ Abetare” në gjuhën shqipe. Ndërsa në vitet `20 ishte deputet në Parlament. Bashkëpunoi me [[Aleksandër Xhuvani]]n në shoqërinë kulturore “Kopshti letrar” si dhe në revistën e përkohshme të këtij klubi, me të njëjtin titull. Më 17 dhjetor 1945, me vendim nr. 451, Komiteti Ekzekutiv i Nënprefekturës së Qendrës së Elbasanit urdhëroi sekuestrimin e pasurisë së tij të lujtëshme dhe të palujtëshme. U vra në vitin 1946.<ref name=":0">{{Cite web|date=2013|title=Fjalor Enciklopedik i Viktimave të Terrorit Komunist v. II (D-G)|url=http://www.iskk.gov.al/wp-content/uploads/2017/03/fjalori-enciklopedik-i-ri-D-G-1.pdf|url-status=live|website=iskk.gov.al|publisher=Instituti i Studimit të Krimeve dhe Viktimave të Komunizmit|page=15|language=sq|isbn=978-9928-168-01-6}}</ref> == Referime == <references /> [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Biografi shqiptarësh]] [[Kategoria:Lindje 1882]] [[Kategoria:Vdekje 1946]] [[Kategoria:Njerëz nga Elbasani]] [[Kategoria:Deputetë të Parlamentit të Shqipërisë]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] 4a52ts90pgyi7gnlokp6z6byd6lxl3q 0 95813 2468157 2467212 2022-08-11T10:31:10Z Ikranjani 127687 + 3 categories; ±[[Kategoria:Biografi shqiptarësh]]→[[Kategoria:Lindje 1885]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Zihni Abaz Kanina<br>Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë | image = Abaz Aga Kanina.jpg |Emri = Zihni |Mbiemri = Hamzaraj |Emri Alt = | occupation = | birth_date = [[1885]] | birth_place = [[Kaninë]], [[Vlorë]] | death_date = [[1959]] | death_place = [[Tiranë]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Zihni Abaz Kanina Hamzaraj''' (1885-1959) lindi në Kaninë të Vlorës në një [[Oxhaqet feudalë|familje të vjetër feudalësh]]. U dallua si politikan e diplomat. Që në vitin 1906 u emërua nënpunës i konsullatave [[Turqia|turke]] në Greqi, [[Bejrut]], Maltë, etj. U burgos prej autoriteteve [[Perandoria Osmane|turke]], kur u kthye në Shqipëri dhe u aktivizua me grupet patriotike. Mori pjesë në kryengritjen e përgjithshme të vitit 1911. Në kuvendin e Vlorës, si delegat i Vlorës, nënshkroi dokumentin e pavarësisë, me siglën “Zihni Abbas Kanina”. U zgjodh drejtor i përgjithshëm në ministrinë e Punëve të Jashtme. Vitet e mëvonëshme iu përkushtua arsimdhënies, sidomos dhënies së leksioneve për gjuhët e huaja. Me fillimin e Luftës së Dytë Botërore, Kanina u bë pjesë e [[Balli Kombëtar|Ballit Kombëtar]], përkrah mikut të tij të vjetër të idealit [[Mid’hat Frashëri]]t. Kjo nuk u pëlqeu komunistëve të pasluftës, të cilët në vitin 1951 e arrestuan Zihni Kaninën dhe e burgosën në Tiranë, duke e lënë aty derisa vdiq. [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Lindje 1885]] [[Kategoria:Vdekje 1959]] [[Kategoria:Njerëz nga Kanina]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Janinës]] 3anppdmlt27wvkrm9x3rpjfzjll5rqk 0 95814 2468154 2385764 2022-08-11T10:29:08Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Qemal Karaosmani<br />Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë | image = [[Skeda:Qemal Karaosmani.jpg|250px]] |Emri = Qemal |Mbiemri = Karaosmani |Emri Alt = | occupation = | birth_date = [[1875]] | birth_place = [[Elbasani|Elbasan]] | death_date = [[1949]] | death_place = [[Kavaja|Kavajë]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Qemal bej Karaosmani''' ([[Elbasani|Elbasan]], [[17 Korrik|17 korrik]] [[1875]] - [[Kavaja|Kavajë]], [[5 Gusht|5 gusht]] [[1949]]) ishte një nga [[Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë|nënshkruesit]] e [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]] dhe figurë politike shqiptare. == Biografia == U lind në Elbasan. Mësimet e para i mori në qytetin e tij të lindjes. Studimet e shkollës së mesme dhe ato universitare i përfundoi në Stamboll për shkenca politike dhe Administratë Civile.<ref name=":0">{{Cite book|title=Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet|author=Kastriot Dervishi|location=Tiranë|publisher=55|date=2012|page=146|isbn=978-99943-56-22-5|language=sq}}</ref> Gjatë periudhës që studioi në [[Turqia|Turqi]], ra në kontakt dhe u njoh me disa nga patriotët shqiptarë dhe figurat më të shquara të Rilindjes Kombëtare, siç ishte [[Murad bej Toptani|Murad Toptani]], me të cilin lidhi miqësi të ngushtë. Së bashku me Muradin, ai shkoi dhe vizitoi shtëpinë ku banonte familja e [[Frashërllinjtë#Sulejmanbellinjtë|vëllezërve Frashëri]] në Kara Toporak, pasi më parë ishin njohur edhe me vajzën e [[Naim Frashëri|Naimit]], Asijen. Pas diplomimit në [[Stambolli|Stamboll]], u emërua në [[Kazaja e Janinës|Prefekturën e Janinës]], ku nuk qëndroi shumë gjatë, pasi u transferua për në qytetin e Beratit duke u emëruar si Drejtor i Kadastrës<ref name=":0" />. Në qytetin e Beratit, Qemali bashkëpunoi ngushtë me [[Babë Dudë Karbunara|Babë Dudë Karbunarën]], [[Aziz pashë Vrioni]]n dhe [[Iljaz bej Vrioni|Iliaz Vrionin]], me të cilët u përpoq dhe luftoi mjaft për përhapjen e ndjenjave kombëtare dhe gjuhës shqipe, si dhe shpërndarjen e librave shqip, botime këto që Elbasani i kishte sjellë me vete nga kthimi prej Stambollit. Më 1908 Qemali u ftua në [[Kongresi i Manastirit|Kongresin e Manastirit]], ku ai mbrojti alfabetin që u miratua më pas nga ai kongres. Gjatë asaj kohe ai shkoi dhe në qytetin e [[Shkupi]]t ku u takua dhe bashkëpunoi edhe me patriotët e tjerë si Feim Zavalanin, [[Gjergj Qiriazi]]n e [[Bedri Pejani]]n. Një ndikim të madh tek Qemal Karaosmani, kishte edhe kushëriri i tij [[Aqif pashë Elbasani|Aqif Pashë Biçakçiu]], me të cilin ai bashkëpunoi në organizimin e Kongresit të Elbasanit në vitin 1909 dhe për çeljen e shkollës [[Normalja e Elbasanit|Normale]] të atij qyteti. Njihej për rolin e tij të spikatur për Shpalljen e Pavarësisë dhe bashkëpunoi shumë me patriotët [[Lef Nosi]], [[Ahmet Dakli]], Aqif Pashë Biçakçiu, duke dhënë ndihmesën e tij për përhapjen e arsimit shqip në zonën e Beratit dhe të Elbasanit. Kishte popullaritet në zonën e Beratit dhe për këtë veprimtaria e tij patriotike nuk ra në sy të osmanëve. Në nëntor 1912 Karaosmani u zgjodh delegat i Elbasanit në kuvendin e Vlorës dhe si i tillë, Karaosmani ai nënshkroi dokumentin e pavarësisë kombëtare, me siglën “Qemal Elbasani”. Pas shpalljes ë Pavarësisë së vendit, Ismail Qemali do ta emeronte Karaosmanin, si kryesekretarin të Këshillit të Ministrave dhe në fund të nëntorit të vitit 1913 e emëroi Ministër të Bujqësisë. Mbështeti qeverinë e [[Sulejman bej Delvina|Sulejman bej Delvinës]], të dalë nga Kongresi i Lushnjes. Qemal Karaosmani u zgjodh dy herë deputet, fillimisht deputet i Beratit në zgjedhjet e 27 dhjetorit të vitit 1923, dhe në Legjislaturën e Republikës (1925-1928), të dalë nga zgjedhjet e 17 majit 1925. Qemal Karaosmani ishte gjithashtu deputet i Dhomës së Deputetëve si përfaqësues i prefekturës së Beratit, pasi zëvëndësoi në fund të vitit 1925 deputetin e dorëhequr [[Qemal Bej Vrioni|Qemal Vrioni]]. Në 27 prill të vitit 1938 Qemal Karaosmani ishte delegat i Elbasanit në dasmën e [[Ahmet Zogu|Mbretit Zog]] me Mbretëreshën Geraldinë. Pas pushtimit fashist të Shqipërisë, në prill-shtator 1939 ishte kryetar i Bashkisë Elbasan. Pas lënies së kësaj detyre u vendos në Kavajë. Vitet e fundit i jetoi në Kavajë së bashku me djalin e tij, Masarin. Vdiq më 5 gusht 1948<ref name=":0" /> dhe asnjë nderim nuk u bë në ato kohë nga shteti shqiptar. == Familja == Në vitin 1900, Qemal Karaosmani u martua me Aishe Resulin nga familja e njohur e [[bej]]lerëve të Beratit. Vëllai i saj, Ahmet bej Resuli, ka qenë nga më të dëgjuarit e asaj shtëpie. Nga ajo martesë ata patën gjashtë fëmijë: Masari, Hadija, Qamurani, Shehriaja, Behija dhe Aliu. Djali i madh, Masari, u shkollua në Paris për Agronomi dhe një nga arsyet kryesore që e detyroi babanë e tij, Qemalin, ta dërgonte në atë degë, ishte që të kthehej në Shqipëri dhe të merrej me modernizimin e fermës së tij bujqësore që kishte familja nën pronësi. == Përndjekja dhe shurdhimi historiografik == Në vitin 1962 në Arkivën Qëndrore të Shtetit familja e tij dorëzoi penën me të cilën ai kishte nënshkruar aktin e pavarësisë në vitin 1912. Gjatë regjimit komunsit familja e nderuar e Qemal Bej Karaosmanit u persekutua dhe asnjë nuk shkruajti në histori apo në libra për patriotin e shquar, i cili me dijet e tij, shoqëroi nga Durrësi për në Vlorë Ismail Qemalin për ngritjen e flamurit të pavarësisë. Madje e gjithë pasuria e tij u mor nga shteti edhe banesën që kishte në lagjen “Spaikorre” në Elbasan. == Referime == <references /> [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Ministra të Bujqësisë të Shqipërisë]] [[Kategoria:Lindje 1875]] [[Kategoria:Vdekje 1949]] [[Kategoria:Njerëz nga Elbasani]] [[Kategoria:Kryetarë të Bashkisë Elbasan]] [[Kategoria:Memuaristë shqiptarë]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] aim2imril1cyyilgsudslll6ws0k6kg 0 95815 2468155 2463255 2022-08-11T10:29:59Z Ikranjani 127687 wikitext text/x-wiki [[Skeda:Hajredin Çakrani.jpg|parapamje|Hajredin Cakrani]] '''Hajredin bej Cakrani''' (Cakran, 1860 - Petoshaj, ) ka qenë [[Çifliku|çifligar]], ushtarak, nënshkrues i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]]. == Jeta == Lindi me 1860 në Cakran të Fierit, në një [[Cakraniotët|familje bejlere]] me ndikim në Mallakastër e Myzeqe, vëllai i [[Bektash Cakrani|Bektash bej Cakranit]]. Pasi mbaroi shkollën fillore në vendlindje, shkollën e mesme e vazhdoi në Janinë dhe më pas, u diplomua në [[Universiteti i Stambollit|Universitetin e Stambollit]]. Pas diplomimit, Hajredini shërbeu si ushtarak në shumë [[Vilajeti|vilajete]] të [[Perandoria Osmane|Perandorisë Turke]], si në [[Vilajeti i Janinës|Janinë]], Boleu e [[Vilajeti i Stambollit|Stamboll]], ku edhe u njoh me [[Ismail Qemali]]n, [[Mehmet pashë Deralla|Mehmet pashë Dërrallën]], [[Syrja bej Vlora|Syrja bej Vlorën]], [[Ferid pashë Vlora|Ferid Pashë Vlorën]], [[Xhelal Koprëncka|Xhelal Koprenckën]], [[Aziz pashë Vrioni]]n, etj. Në vitin 1882, ai u takua në [[Stamboll]] me [[Sami Frashëri]]n, Jani Vreton, Koto Hoxhin, Seit Toptanin, Pandeli Sotirin, etj. Në vitin 1883, ai solli Abetaren e parë në Cakran dhe një sërë botimesh të tjera në shqip, të botuara në Bukuresht e Stamboll si: “Bagëti e Bujqësi”, “Lulet e Verës”, “[[Qerbelaja#Në letërsi|Qerbelaja]]”, etj. Në vjeshtën e vitit 1908, në sarajet e familjes Cakrani, u hap shkolla e parë shqipe, me mësues Viskë Babatasi. Në vitin 1908, i ndodhur në garnizonin e Beratit, ai përkrahu lëvizjen e [[Xhonturqit|Turqve të rinj]] dhe mbështeti kandidaturën e Ismail Qemalit për deputet në [[Mexhlisi i Përgjithshëm|parlamentin]] xhonturk. Në vitin 1911-’12, Hajredini mori pjesë në kryengritjen [[Turkofobia|antiturke]] në Vlorë dhe Mallakastër. Në fillim të shekullit XX-të, u lidh ngushtë dhe bashkëpunoi me Mihal Gramenon, Thanas Floqin, [[Idriz Guri]]n e shumë të tjerë, të cilët ishin vënë në krye të forcave kryengritëse që luftonin për lirinë e Shqipërisë. Si një pjesëmarrës dhe komandant i batalionit ushtarak të Fierit dhe çetës kryengritëse të atdhetarëve cakraniotë, ai shkoi së bashku me ta në Vlorë, në shoqërim të Ismail Qemalit dhe u bë pjesë e shpalljes së Pavarësisë dhe ngritjes së Flamurit, në 28 Nëntor të vitit 1912. Si delegat i Beratit dhe përfaqësues i Mallakastrës, Hajredin Cakrani firmosi aktin e shpalljes së Pavarësisë dhe në mbledhjen e parë, u zgjodh anëtar i Pleqësisë, në Kuvendin e Vlorës dhe u caktua këshilltar i Ministrit të Luftës për organizimin e ushtrisë. Me urdhër të Qeverisë së Ismail Qemalit, në vitin 1913-1914, ai ishte komandant i forcave që luftonin në zonën e Skraparit, për t’i prerë hovin ushtrisë shoviniste greke, që dogji e shkatërroi viset shqiptare. Shoqëroi Ministrin e Luftës, Mehmet Pashë Dërrallën, në frontin e luftimeve në Sevaster e Mallakastër dhe ishte delegat i Mallakastrës në Kongresin e Durrësit, në 25 dhjetor 1918, për formimin e Qeverisë së Re Shqiptare. Në vitin 1920, ishte një nga organizatorët e çetës së Cakranit, në [[Lufta e Vlorës|Luftën e Vlorës]] kundër ushtrive italiane për çlirimin e saj dhe shoqëroi luftëtarët cakranjot, deri në frontin e luftimeve në Bestovë e Panaja. Ai vdiq në shtëpinë e tij në Petoshaj dhe u varros në teqenë ku kishin varret familjare dhe të parët e tij në Cakran. == Burime == <references /> [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Janinës]] [[Kategoria:Lindje 1860]] [[Kategoria:Vdekje 1940]] [[Kategoria:Njerëz nga Mallakastra]] [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] oe1jt2uyzhan47yqlz3t1x7d4wzkx7m 0 95817 2468156 2448143 2022-08-11T10:30:17Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Janinës]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Xhelal Koprencka<br>Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë | image = [[Figura:Xhelal Koprencka portret nga Arben Morina.jpg|250px]] |Emri = Xhelal Koprencka |Mbiemri = Koprencka |Emri Alt = | occupation = | birth_date = | birth_place = [[Skrapar]] | death_date = [[1919]] | death_place = | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Xhelal bej Koprëncka''' ([[Koprencka|Koprenckë]], [[1876]] - Dëllinjë, [[21 tetor]] [[1919]]) ka qenë ushtarak akademist shqiptar i [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]], pjesëmarrës në [[Kuvendi i Vlorës|Kuvendin e Vlorës]] dhe [[Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë|firmëtar i shpalljes së pavarësisë]].<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.corovodaonline.com/2017/10/saga-e-bejlereve-te-koprenckes-2-kush.html|title=Saga e bejlerëve të Koprenckës (2)|language=sq|date=6 tetor 2017|website=corovodaonline.com|author=Fatjon Kaloçi|access-date=10 shkurt 2021|archive-date=7 mars 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20210307025543/https://www.corovodaonline.com/2017/10/saga-e-bejlereve-te-koprenckes-2-kush.html|url-status=dead}}</ref> I cilësuar si reaksionar nga historiografia komuniste, duke shtuar edhe pushkatimin e nipit që mbante [[Xhelal Koprëncka|emrin e tij]], emri iu fshi nga lista e nënshkruesve të pavarësisë.<ref>{{Cite web|url=http://www.gazetatema.net/2018/03/10/historia-e-panjohur-si-u-vra-firmetari-i-pavaresise-xhelal-koprencka-per-hakmarrje-dhe-fati-tragjik-i-pasardhesve-te-tij/|title=Historia e panjohur: si u vra firmëtari i pavarësisë Xhelal Koprëncka për hakmarrje dhe fati tragjik i pasardhësve të tij|author=Roland Qafoku|date=10 mars 2018|website=gazetatema.net|language=sq}}</ref> == Biografia == U lind në Koprenckë të kazasë së Skraparit, i biri i Dalip bej Mançes dhe Dekos së Veli beut të [[Gostëncka|Gostënckës]]. Nga kjo martesë lindën Xhelali, Hasani, Samiu dhe Abdyli. Xhelali mësimet fillore i mori në [[Korça|Korçë]], më pas ndoqi "[[Robert College]]" në [[Stambolli|Stamboll]] dhe akademinë ushtarake po në kryeqytet. Pas përfundimit të akademisë, u caktua me shërbim në [[Selaniku|Selanik]], ku u njoh me botuesin e ''Kalendarit Kombiar'' dhe ''Lirisë së Selanikut'', [[Mid'hat Frashëri|Mid'hat Frashërin]] dhe merrte gjithashtu ''Rrufenë'' e [[Jani Vreto|Jani Vretos]]. Më 1911 u caktua komandant xhandarmërie në [[Janina|Janinë]].<ref name=":0" /> Mori pjesë në kuvendin e mbajtur në [[Vlora| birth_placeorë]] nga [[Ismail Qemali|Ismail Qemal]]<nowiki/>i, ku nënshkroi deklaratën e pavarësisë. Më pas ndihu [[Mehmet pashë Deralla|Mehmet pashë Derallën]] në organizimin e xhandarmërisë.<ref name=":0" /> Veprimtar i luftës për çlirim kombëtar, sidomos me një të afërm të tij, Ali Koprëncka. Të dy pjesë e komitetit të fshehtë “Për lirin’ e Shqipërisë”, ushtronin veprimtarinë e tyre patriotike në Korçë dhe Manastir, në klubin e shqiptarëve të atjeshëm. U kujdes për shkollën shqipe të Korçës, atë të vashave dhe djemve. Anëtar i shoqërive patriotike jashtë vendit. Si delegat i Skraparit, merr pjesë në shpalljen e pavarësisë kombëtare dhe firmon dokumentin e independencës me siglën “Xhelal Ko”. Më 1918 mori pjesë në Kongresin e Durrësit., si delegat nga Skrapari. I ndjekur nga elementë antikombëtarë, Koprëncka u vra pabesisht në vitin 1919. == Referime == [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Njerëz nga Skrapari]] [[Kategoria:Lindje 1876]] [[Kategoria:Vdekje 1919]] [[Kategoria:Nxënës në Robert College]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Janinës]] p9z5kwjxi74akfmas28vx1et28m0p8l 0 95819 2468147 2360681 2022-08-11T10:27:35Z Ikranjani 127687 removed [[Category:Njerëz nga Korça]]; added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Dhimitër Mborja<br />Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë | image = |Emri = Dhimitër |Mbiemri = Mborja |Emri Alt = | occupation = | birth_date = [[1884]] | birth_place = [[Mborje]], [[Korçë]] | death_date = [[1945]] | death_place = [[Bukuresht]], [[Rumani]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Dhimitër Mborja Emanoil''' (1884-1945) ishte patriot shqiptar dhe nënshkrues i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]]. == Jetëshkrimi == Personaliteti i shquar i lëvizjes për çlirim kombëtar, atdhetari i dalluar e punëtori i palodhur i çështjes shqiptare, Dhimitër Emanoil, ka lindur në fshatin Mborje të [[Korçë]]s më 1884. Bashkë me të atin dhe vëllezërit, në moshën 16-vjeçare emigron në [[Bukuresht]]. Babai i tij, tregtari Viskë Mborjari, kur u shpërngul nga Mborja, shtëpinë e tij ia dhuroi këtij fshati për shkollë shqipe. Në mërgim, Dhimitri ndihmon të atin në një restorant të vogël në Bukuresht. Në vitin 1908, krahas librave fillon t'‘u përkushtohet veprimtarive me karakter patriotik. E shohim anëtar të shoqërisë "Dituria" të Korçës më 1908 e më pas zgjidhet mjaft herë si kryetar i shoqërisë patriotike të shqiptarëve të Bukureshtit. Nga dokumentacioni i "Bandës së Lirisë" që ndodhet pranë arkivit tonë, mësojmë se Dhimitri ka kontribuar në botimin e dy marsheve me karakter kombëtar "Band‘ e Lirisë" dhe "Kongresi i Dibrës", të hartuar nga profesori i bandës, Paskal Anibali në vitin 1910. Emri i Dhimitër Emanoilit përmendet në dokumentet e mbledhjes së ndihmave. Boton e shpërndan programin e komitetit të fshehtë "Për lirinë e Shqipërisë", themeluar në Gjirokastër nga Bajram Fehmi Gjirokastra (Bajo Topulli). Gazeta "Minerva" më 5 nëntor 1912 (që sot ndodhet në Repartin e Koleksioneve Speciale të Bibliotekës së Rumanisë) boton në faqet e saj artikullin "Autonomia e Shqipërisë". Shkruhet aty për mbledhjen e Bukureshtit në hotel "Kontinental" dhe përmendet emri i Dhimitrit si delegat i kolonisë së Bukureshtit në ngjarjen e ngritjes së flamurit. Së bashku me vëllain e tij, Pandeli Emanoil, shoqëron Ismail Qemalin për në Shqipëri. Ditën e shënuar të 28 nëntorit 1912, Dhimitër Mborja firmon aktin e pavarësisë me siglën "Dh Emmanuel" në emër të kolonisë së Bukureshtit. "Pas krijimit të Ministrisë së Financave, ai i dorëzon [[Luigj Gurakuqi]]t 1000 napolona flori si ndihmë për mëkëmbjen e ekonomisë së shtetit të ri shqiptar. Gjatë kësaj kohe ai ndihmon me të holla botimet shqipe. Në dhjetor të vitit 1912 bashkë me Dhimitër Zografin, shkon në Brindisi e më pas vjen në Korçë. Më 1914 e shohim bashkë me vëllain e vogël, Nuçi Emanoil, në krah të Themistokli Gërmenjit, pas një kërkese që ky i fundit iu bën vëllezërve Emanoil (Mborja). Në shkurt të vitit 1915 zgjidhet si këshilltar pranë shoqërisë së "Komunitetit Ortodoks Shqiptar të Bukureshtit", e cila punonte edhe për të mbajtur një shkollë në gjuhën shqipe. Rreth vitit 1920, Dhimitri do të lëshonte pa qira godinën e shtëpisë së tij në Korçë si ambient mësimor për Liceun Kombëtar të Korçës. Më 1924 mbështet [[Fan Noli]]n në [[Revolucioni i qershorit|revolucion]] e më pas, i detyruar nga presioni i forcave zogiste, zhvendoset nga Korça e për një periudhë kohe nuk kthehet në atdhe. Largohet në [[Rumani]] për t'u rikthyer në Shqipëri vite më vonë. Nuk pati simpati për vendosjen e regjimit komunist në Shqipëri. Gjatë kësaj kohe ndiqte me interes lajmet që bashkatdhetarët dhe shtypi i sillnin për zhvillimet në Shqipëri. Vdiq në Bukuresht në vitin 1945. Dhimitër Emanoil ka harxhuar pasuri dhe është persekutuar për çështjen shqiptare si veprimtar i saj. Më 27 nëntor 1992, me numër dekreti 372, i jepet Dhimitër Emanoilit urdhri "Për veprimtari patriotike" i klasit të parë me motivacionin "Atdhetar i dalluar i lëvizjes kombëtare që ka dhënë një kontribut të madh për forcimin e shtetit të pavarur shqiptar." Titulli iu dorëzua pasardhësve në Korçë dhe e ruan sot Julian Emanoil. Historiografia shqiptare na ka lënë të trashëguar një informacion dokumentar mjaft të cekët për sa i përket figurës së Dhimitër Emanoil Mborjes, mungesë të cilën po përpiqemi sado pak ta mënjanojmë sot me këtë shkrim, modest në krahasim me veprimtarinë e tij të gjerë në shërbim të kombit e atdheut. Nga vëllezërit Emanoil, në Kuvendin e Vlorës më 1912 ka marrë pjesë edhe Pandeli Emanoil. ==Lidhje të jashtme== * [https://archive.is/20130124101027/http://www.gazeta-shqip.com/ndryshe/3fc09d99bd85ed29c4329cce9c4855d3.html DELEGATëT E KOLONISë Së BUKURESHTIT Në KUVENDIN E VLORëS], Gazeta Shqip, 23.07.2009 {{DEFAULTSORT:Mborja, Dhimitër}} [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Biografi shqiptarësh]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] [[Kategoria:Ortodoksë shqiptarë]] 5t5whmtyw7p3qoh80a7tccwff8sgew3 2468148 2468147 2022-08-11T10:27:43Z Ikranjani 127687 added [[Category:Lindje 1884]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Dhimitër Mborja<br />Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë | image = |Emri = Dhimitër |Mbiemri = Mborja |Emri Alt = | occupation = | birth_date = [[1884]] | birth_place = [[Mborje]], [[Korçë]] | death_date = [[1945]] | death_place = [[Bukuresht]], [[Rumani]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Dhimitër Mborja Emanoil''' (1884-1945) ishte patriot shqiptar dhe nënshkrues i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]]. == Jetëshkrimi == Personaliteti i shquar i lëvizjes për çlirim kombëtar, atdhetari i dalluar e punëtori i palodhur i çështjes shqiptare, Dhimitër Emanoil, ka lindur në fshatin Mborje të [[Korçë]]s më 1884. Bashkë me të atin dhe vëllezërit, në moshën 16-vjeçare emigron në [[Bukuresht]]. Babai i tij, tregtari Viskë Mborjari, kur u shpërngul nga Mborja, shtëpinë e tij ia dhuroi këtij fshati për shkollë shqipe. Në mërgim, Dhimitri ndihmon të atin në një restorant të vogël në Bukuresht. Në vitin 1908, krahas librave fillon t'‘u përkushtohet veprimtarive me karakter patriotik. E shohim anëtar të shoqërisë "Dituria" të Korçës më 1908 e më pas zgjidhet mjaft herë si kryetar i shoqërisë patriotike të shqiptarëve të Bukureshtit. Nga dokumentacioni i "Bandës së Lirisë" që ndodhet pranë arkivit tonë, mësojmë se Dhimitri ka kontribuar në botimin e dy marsheve me karakter kombëtar "Band‘ e Lirisë" dhe "Kongresi i Dibrës", të hartuar nga profesori i bandës, Paskal Anibali në vitin 1910. Emri i Dhimitër Emanoilit përmendet në dokumentet e mbledhjes së ndihmave. Boton e shpërndan programin e komitetit të fshehtë "Për lirinë e Shqipërisë", themeluar në Gjirokastër nga Bajram Fehmi Gjirokastra (Bajo Topulli). Gazeta "Minerva" më 5 nëntor 1912 (që sot ndodhet në Repartin e Koleksioneve Speciale të Bibliotekës së Rumanisë) boton në faqet e saj artikullin "Autonomia e Shqipërisë". Shkruhet aty për mbledhjen e Bukureshtit në hotel "Kontinental" dhe përmendet emri i Dhimitrit si delegat i kolonisë së Bukureshtit në ngjarjen e ngritjes së flamurit. Së bashku me vëllain e tij, Pandeli Emanoil, shoqëron Ismail Qemalin për në Shqipëri. Ditën e shënuar të 28 nëntorit 1912, Dhimitër Mborja firmon aktin e pavarësisë me siglën "Dh Emmanuel" në emër të kolonisë së Bukureshtit. "Pas krijimit të Ministrisë së Financave, ai i dorëzon [[Luigj Gurakuqi]]t 1000 napolona flori si ndihmë për mëkëmbjen e ekonomisë së shtetit të ri shqiptar. Gjatë kësaj kohe ai ndihmon me të holla botimet shqipe. Në dhjetor të vitit 1912 bashkë me Dhimitër Zografin, shkon në Brindisi e më pas vjen në Korçë. Më 1914 e shohim bashkë me vëllain e vogël, Nuçi Emanoil, në krah të Themistokli Gërmenjit, pas një kërkese që ky i fundit iu bën vëllezërve Emanoil (Mborja). Në shkurt të vitit 1915 zgjidhet si këshilltar pranë shoqërisë së "Komunitetit Ortodoks Shqiptar të Bukureshtit", e cila punonte edhe për të mbajtur një shkollë në gjuhën shqipe. Rreth vitit 1920, Dhimitri do të lëshonte pa qira godinën e shtëpisë së tij në Korçë si ambient mësimor për Liceun Kombëtar të Korçës. Më 1924 mbështet [[Fan Noli]]n në [[Revolucioni i qershorit|revolucion]] e më pas, i detyruar nga presioni i forcave zogiste, zhvendoset nga Korça e për një periudhë kohe nuk kthehet në atdhe. Largohet në [[Rumani]] për t'u rikthyer në Shqipëri vite më vonë. Nuk pati simpati për vendosjen e regjimit komunist në Shqipëri. Gjatë kësaj kohe ndiqte me interes lajmet që bashkatdhetarët dhe shtypi i sillnin për zhvillimet në Shqipëri. Vdiq në Bukuresht në vitin 1945. Dhimitër Emanoil ka harxhuar pasuri dhe është persekutuar për çështjen shqiptare si veprimtar i saj. Më 27 nëntor 1992, me numër dekreti 372, i jepet Dhimitër Emanoilit urdhri "Për veprimtari patriotike" i klasit të parë me motivacionin "Atdhetar i dalluar i lëvizjes kombëtare që ka dhënë një kontribut të madh për forcimin e shtetit të pavarur shqiptar." Titulli iu dorëzua pasardhësve në Korçë dhe e ruan sot Julian Emanoil. Historiografia shqiptare na ka lënë të trashëguar një informacion dokumentar mjaft të cekët për sa i përket figurës së Dhimitër Emanoil Mborjes, mungesë të cilën po përpiqemi sado pak ta mënjanojmë sot me këtë shkrim, modest në krahasim me veprimtarinë e tij të gjerë në shërbim të kombit e atdheut. Nga vëllezërit Emanoil, në Kuvendin e Vlorës më 1912 ka marrë pjesë edhe Pandeli Emanoil. ==Lidhje të jashtme== * [https://archive.is/20130124101027/http://www.gazeta-shqip.com/ndryshe/3fc09d99bd85ed29c4329cce9c4855d3.html DELEGATëT E KOLONISë Së BUKURESHTIT Në KUVENDIN E VLORëS], Gazeta Shqip, 23.07.2009 {{DEFAULTSORT:Mborja, Dhimitër}} [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Biografi shqiptarësh]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] [[Kategoria:Ortodoksë shqiptarë]] [[Kategoria:Lindje 1884]] n09y4b9lsmft8pemalhrou7daejyq81 2468149 2468148 2022-08-11T10:27:52Z Ikranjani 127687 added [[Category:Vdekje 1945]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Dhimitër Mborja<br />Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë | image = |Emri = Dhimitër |Mbiemri = Mborja |Emri Alt = | occupation = | birth_date = [[1884]] | birth_place = [[Mborje]], [[Korçë]] | death_date = [[1945]] | death_place = [[Bukuresht]], [[Rumani]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Dhimitër Mborja Emanoil''' (1884-1945) ishte patriot shqiptar dhe nënshkrues i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]]. == Jetëshkrimi == Personaliteti i shquar i lëvizjes për çlirim kombëtar, atdhetari i dalluar e punëtori i palodhur i çështjes shqiptare, Dhimitër Emanoil, ka lindur në fshatin Mborje të [[Korçë]]s më 1884. Bashkë me të atin dhe vëllezërit, në moshën 16-vjeçare emigron në [[Bukuresht]]. Babai i tij, tregtari Viskë Mborjari, kur u shpërngul nga Mborja, shtëpinë e tij ia dhuroi këtij fshati për shkollë shqipe. Në mërgim, Dhimitri ndihmon të atin në një restorant të vogël në Bukuresht. Në vitin 1908, krahas librave fillon t'‘u përkushtohet veprimtarive me karakter patriotik. E shohim anëtar të shoqërisë "Dituria" të Korçës më 1908 e më pas zgjidhet mjaft herë si kryetar i shoqërisë patriotike të shqiptarëve të Bukureshtit. Nga dokumentacioni i "Bandës së Lirisë" që ndodhet pranë arkivit tonë, mësojmë se Dhimitri ka kontribuar në botimin e dy marsheve me karakter kombëtar "Band‘ e Lirisë" dhe "Kongresi i Dibrës", të hartuar nga profesori i bandës, Paskal Anibali në vitin 1910. Emri i Dhimitër Emanoilit përmendet në dokumentet e mbledhjes së ndihmave. Boton e shpërndan programin e komitetit të fshehtë "Për lirinë e Shqipërisë", themeluar në Gjirokastër nga Bajram Fehmi Gjirokastra (Bajo Topulli). Gazeta "Minerva" më 5 nëntor 1912 (që sot ndodhet në Repartin e Koleksioneve Speciale të Bibliotekës së Rumanisë) boton në faqet e saj artikullin "Autonomia e Shqipërisë". Shkruhet aty për mbledhjen e Bukureshtit në hotel "Kontinental" dhe përmendet emri i Dhimitrit si delegat i kolonisë së Bukureshtit në ngjarjen e ngritjes së flamurit. Së bashku me vëllain e tij, Pandeli Emanoil, shoqëron Ismail Qemalin për në Shqipëri. Ditën e shënuar të 28 nëntorit 1912, Dhimitër Mborja firmon aktin e pavarësisë me siglën "Dh Emmanuel" në emër të kolonisë së Bukureshtit. "Pas krijimit të Ministrisë së Financave, ai i dorëzon [[Luigj Gurakuqi]]t 1000 napolona flori si ndihmë për mëkëmbjen e ekonomisë së shtetit të ri shqiptar. Gjatë kësaj kohe ai ndihmon me të holla botimet shqipe. Në dhjetor të vitit 1912 bashkë me Dhimitër Zografin, shkon në Brindisi e më pas vjen në Korçë. Më 1914 e shohim bashkë me vëllain e vogël, Nuçi Emanoil, në krah të Themistokli Gërmenjit, pas një kërkese që ky i fundit iu bën vëllezërve Emanoil (Mborja). Në shkurt të vitit 1915 zgjidhet si këshilltar pranë shoqërisë së "Komunitetit Ortodoks Shqiptar të Bukureshtit", e cila punonte edhe për të mbajtur një shkollë në gjuhën shqipe. Rreth vitit 1920, Dhimitri do të lëshonte pa qira godinën e shtëpisë së tij në Korçë si ambient mësimor për Liceun Kombëtar të Korçës. Më 1924 mbështet [[Fan Noli]]n në [[Revolucioni i qershorit|revolucion]] e më pas, i detyruar nga presioni i forcave zogiste, zhvendoset nga Korça e për një periudhë kohe nuk kthehet në atdhe. Largohet në [[Rumani]] për t'u rikthyer në Shqipëri vite më vonë. Nuk pati simpati për vendosjen e regjimit komunist në Shqipëri. Gjatë kësaj kohe ndiqte me interes lajmet që bashkatdhetarët dhe shtypi i sillnin për zhvillimet në Shqipëri. Vdiq në Bukuresht në vitin 1945. Dhimitër Emanoil ka harxhuar pasuri dhe është persekutuar për çështjen shqiptare si veprimtar i saj. Më 27 nëntor 1992, me numër dekreti 372, i jepet Dhimitër Emanoilit urdhri "Për veprimtari patriotike" i klasit të parë me motivacionin "Atdhetar i dalluar i lëvizjes kombëtare që ka dhënë një kontribut të madh për forcimin e shtetit të pavarur shqiptar." Titulli iu dorëzua pasardhësve në Korçë dhe e ruan sot Julian Emanoil. Historiografia shqiptare na ka lënë të trashëguar një informacion dokumentar mjaft të cekët për sa i përket figurës së Dhimitër Emanoil Mborjes, mungesë të cilën po përpiqemi sado pak ta mënjanojmë sot me këtë shkrim, modest në krahasim me veprimtarinë e tij të gjerë në shërbim të kombit e atdheut. Nga vëllezërit Emanoil, në Kuvendin e Vlorës më 1912 ka marrë pjesë edhe Pandeli Emanoil. ==Lidhje të jashtme== * [https://archive.is/20130124101027/http://www.gazeta-shqip.com/ndryshe/3fc09d99bd85ed29c4329cce9c4855d3.html DELEGATëT E KOLONISë Së BUKURESHTIT Në KUVENDIN E VLORëS], Gazeta Shqip, 23.07.2009 {{DEFAULTSORT:Mborja, Dhimitër}} [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Biografi shqiptarësh]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] [[Kategoria:Ortodoksë shqiptarë]] [[Kategoria:Lindje 1884]] [[Kategoria:Vdekje 1945]] f3ikyn1uc83iwf56uskpkma4wgufvyf 0 96885 2468168 2467195 2022-08-11T10:34:44Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Vehbi Agolli (Dibra)<br>Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë | image = [[Skeda:Vehbi Dibra Agolli.jpg|250px]] |Emri = Vehbi |Mbiemri = Dibra |Emri Alt = | occupation = | birth_date = [[12 mars]] [[1867]] | birth_place = [[Dibër]] | death_date = [[24 mars]] [[1937]] | death_place = [[Tiranë]] | nationality = [[Shqiptar]] |signature = Vehbi Dibra (nënshkrim).svg |}} '''Abdyl Aziz Vehbi Agolli''', i njohur edhe si '''[[Haxhì|Haxhi]] Vehbi Dibra''' (Dibër, [[12 mars]] [[1867]] - [[Tirana|Tiranë]], [[24 mars]] [[1937]]) ishte [[Myftiu|myfti]], [[Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë|nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]], Kryetari i parë i Pleqësisë së Shqipërisë, Kryetari i parë i [[Komuniteti Mysliman i Shqipërisë|Komunitetit Mysliman të Shqipërisë]], ndër komentatorët më të mirë të [[Kurani]]t në [[Gjuha shqipe|gjuhën shqipe]] dhe intelektual [[shqiptar|shqiptarët]]. Në [[Kuvendi i Vlorës|Kuvendin e Vlorës]] u shpreh për njësimin kombëtar se "Kristiani e [[Myslimanët|myslimani]] janë vëllezër shqiptarë të pandarë"; në frymën e të cilit lëshoi edhe [[fetva]]në për pranueshmërinë e flamurit të [[Kastriotët|Kastriotëve]] si [[Flamuri i Shqipërisë|flamur kombëtar]]. Më 1993, nën përkujdesjen e Imam [[Vehbi Ismaili]]t, në Harper Woods, të [[Detroit|Detroitit]], [[SHBA]], u botuan të përmbledhura shkrimet e Haxhi Vehbi Dibrës, nën titullin "Ç'urdhëron Kur'ani?". == Biografia == Lindi në [[Dibër e Madhe|Dibër të Madhe]] me [[12 mars]] [[1867]], i biri i Ahmet [[Efendiu|efendi]] Agollit, myftiut të [[Dibra e Madhe|Dibrës së Madhe]]. Mësimet fillestare dhe ato të mesme i kreu në Dibër, ndërsa studimet e larta në [[Stamboll]], ku, përveç studimeve fetare, merrej edhe me veprimtari atdhetare-kombëtare.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://zaninalte.al/2017/03/h-vehbi-dibra-dijetar-dhe-personalitet-i-shquar-mysliman-shqiptar/|title=H. Vehbi Dibra: dijetar dhe personalitet i shquar mysliman shqiptar|website=zaninalte.al|date=2017|publisher=Zani i Naltë|last=Kruja|first=Genti}}</ref> Ai jetoi në një kohë kur akoma ishte e freskët [[Lidhja e Prizrenit]]. Vehbi Dibra u frymëzua nga libri “Dheshkronja” e [[Sami Frashëri]]t. Pas kryerjes së studimeve teologjike dhe specializimit në fushën e filozofisë [[Islami|islame]], logjikës, shkencave juridike etj, u emërua myfti i Dibrës, detyrë që e ushtroi deri më [[1912]].<ref name=":0" /> Më 20 shkurt 1908 u caktua mësues [[arabisht]]eje dhe feje në [[Ryzhdie|Ruzhdijen]] e Dibrës.<ref name=":02">{{Cite web|url=https://www.researchgate.net/publication/304486236_According_to_Documents_in_Ottoman_Archive_Some_Members_of_Interim_Albanian_Government_Friends_of_Lef_Nosi|title=According to Documents in Ottoman Archive, Some Members of Interim Albanian Government" kumtesë nga konferenca "Lef Nosi - figurë qendrore e historisë dhe e kulturës shqiptare|date=nëntor 2012|website=researchgate.net|last=Öztürk|first=Cemal}}</ref> Në vitin 1908, mori pjesë në [[Kongresi i Manastirit|Kongresin e Manastirit]].<ref name=":0" /> Më 1909 mori pjesë në [[Kongresi i Dibrës|Kongresin e Dibrës]] ku u zgjodh kryetar i Kongresit.<ref name="HSH Ak.Shk">[http://www.shqiperia.com/lajme/lajm/nr/372/Kongresi-i-Dibres-(23-29-korrik-1909) Historia e Shqiperise sipas Akademise se Shkencave te Shqiperise]</ref> Më 1912, mori pjesë në Kuvendin e Vlorës, si përfaqësues i Dibrës firmoi vendimin e pavarësisë me siglën në [[turqisht]] “''Abdyl Aziz Vehbi''”.<ref>{{Cite book|title=Dokumente historike 1912-1918|last=Nosi|first=Lef|authorlink=Lef Nosi|publisher=ASH, Instituti i Historisë|year=2007|isbn=978-99956-10-04-3|location=Tiranë|pages=99}}</ref> Haxhi Vehbi Dibra u zgjodh kryetar i Pleqësisë (Senatit) të parë shqiptar. Vitin pasues, fillimin e nëntorit të 1913 iu bashkua ''Pleqësisë së Shqipërisë të Mesme'' të organizuar nga [[Esad pashë Toptani]] dhe shkurtin e 1914 qe pjesë e delegacionit që shkoi në ''Schloss Neuwied'' për t'i ofruar fronin e Shqipërisë [[Princ Vidi|Princ Vilhelm Vidit]].<ref>{{Cite book|title=Esat pashë Toptani: njeriu, lufta, pushteti|last=Ikonomi|first=Ilir|publisher=Uet press|year=2016|isbn=978-9928-190-91-8|location=Tiranë|pages=218, 274}}</ref> Në vitin 1916 u ngarkua me detyrën e Kryetarit të të porsaorganizuarit Gjyqi i Lartë i [[Sheriati]]t gjatë pushtim-administrimit austro-hungarez, pas shembullit të administrimit në [[Bosnja (rajon)|Bosnie]] nga perandoria.<ref>{{Cite book|title=Islamic Leadership in the European Lands of the Former Ottoman and Russian Empires: Legacy, Challenges and Change|last=Račius|first=Egdūnas|last2=Zheli︠a︡zkova|first2=Antonina|publisher=BRILL|year=2017|isbn=9789004352681|pages=47-48}}</ref> Më [[1923]] në Kongresin e Parë Mysliman u zgjodh kryetari i parë i Komunitetit Mysliman të Shqipërisë. Kohë në të cilën komuniteti sistemoi të gjitha pronat e [[Vakëfi (në Islam)|vakëfeve]], i evidentoi këto me dokumentacionin përkatës të përpiktë, normalizoi shërbimin fetar në qytete e fshatra, realizoi një varg reformash centralizuese, sidomos në drejtim të vartësisë së faltoreve dhe kuadrove, ai hodhi edhe idenë për formulimin e statutit. Komuniteti, që fitoi njohjen juridike, filloi të botojë revistën e përmuajshme "Zani i Naltë". Ai ndikoi në hapjen e "Medresesë së Naltë" në Tiranë. Në këtë mënyrë autoriteti i Komunitetit Mysliman Shqiptar u rrit shumë dhe vendosi lidhje me shumë [[Ymeti|vende islame]]. Më [[1935]] H. V. Dibra shkon për herë të dytë në [[Qabeja|Qabe]], ku u afirmua si një dijetar islam i kohës. Vehbi Dibra ishte një nga komentuesit më të shkëlqyer të Kur’anit në gjuhën shqipe. Këto konferenca të mbajtura në [[Xhamia|xhami]] janë botuar në revistën "Zani i Naltë". Ndërsa në vitin 1993 u botuan të plota në SHBA nga [[Imam]] Vehbi Ismaili, nën titullin "Ç’urdhëron Kur’ani?" Të gjitha cilësitë e teologut islam personifikoheshin te Haxhi Vehbi Dibra, imam dhe haxhi, kryemyfti dhe kryetar senati, vaiz dhe komentues i Kur’anit. Kryesoi dhe drejtoi për vite me radhë teologët më të shquar shqiptarë. Haxhi Vehbiu, me mendimet e tij të larta e progresive, i ftonte njerëzit ta shfrytëzojnë inteligjencien e tyre. Në komentin që i bënte Haxhi Vehbiu disa citateve Kur’anore thoshte: "Me zgjedhë të aftin e të meritueshmin dhe me e vu në krye të detyrës, e pastaj ky me veprue e me gjykue me arsye, me drejtësi..." Si mendimtar dhe bartës i vizionit të islamit ndër shqiptarët, Haxhi Vehbiu kuptoi qartë problemet dhe vështirësitë para të cilave gjendej Komuniteti Mysliman Shqiptar, të cilin ai e kryesonte. Ai kuptoi se [[islami në Shqipëri]] duhej t’i hynte një rruge të re për të vazhduar misionin dhe rolin e tij mirëbërës e civilizues në ndërtimin e të ardhmes së atdheut. Ai theksonte se: "Injorancën s’mund ta justifikojmë me pleqërinë tonë, as me mungesën e shkollave në atdheun tonë... pse jemi urdhnue për të studiue deri kur të vdesim, jemi urdhnue me udhtue deri në vendet më të largëta për të studiue". Sipas tij trashëgimia islame e mbetur prej të parëve duhej të bëhej e vazhdueshme në mënyrë që të barazohej me arritjet moderne, "duke i shtyrë kufijtë e diturisë në horizonte me të largëta se ç’kanë parafytyruar teologët dhe dijetarët e parë të trevave tona". Ndërroi jetë në [[Tiranë]] në vitin 1937. == Krijimtaria == Përveç këtyre detyrave politike dhe fetare, Haxhi Vehbi Dibra është marrë edhe me krijimtari. Ka shkruar, ka botuar shumë punime, studime, krijime e përkthime, që janë botuar në shtypin e kohës, kryesisht në revistën "Zani i Naltë", që botohej në Tiranë prej muajit tetor [[1923]] deri në prill [[1939]]. ==Nderime== Më 2 shkurt 1911, Myftiu i Dibrës Vehbi Agolli u dekorua me Urdhërin e Edukimit (Maarif Nishanı) të shkallës së tretë.<ref name=":02" /> == Referime == {{reflist|2}} [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Lindje 1867]] [[Kategoria:Vdekje 1937]] [[Kategoria:Imamë shqiptarë]] [[Kategoria:Përkthyes shqiptarë]] [[Kategoria:Njerëz nga Dibra]] [[Kategoria:Myftilerë shqiptarë]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] emay2vgagzf3plxfm3z8r6zeym6fgbs 10 100994 2468119 2201106 2022-08-11T09:29:51Z 80.78.68.12 wikitext text/x-wiki <div style="float:left; border:solid #DAA520 1px; margin:1px;"> {| cellspacing="0" style="width:238px; height:44px; background:#DC143C;" |-valign="middle" | style="width:44px; height:44px; background:#E41E20; text-align:center; font-size:8pt; color:#FFFFFF;" | [[Skeda:Flag of Albania.svg|44px|Shqiponja dykrenare|link=Shqipëria]] | style="text-align:left; font-size:8pt; padding:4pt; line-height:1.25em; color:#FFFFFF;" | {{GENDER:{{PAGENAME}}|Ky përdorues|Kjo përdoruese}} vjen nga [[Shqipëria|<span style="color:#FFFFFF;">Shqipërinë Etnike</span>]] |- |} </div> <noinclude> [[Kategoria:User Babel|{{PAGENAME}}]] [[Kategoria:User Shqipëria|{{PAGENAME}}]] </noinclude> rrtto6vena43wiz1azfnk60i3bbtyny 2468120 2468119 2022-08-11T09:32:02Z 80.78.68.12 wikitext text/x-wiki <div style="float:left; border:solid #DAA520 1px; margin:1px;"> {| cellspacing="0" style="width:238px; height:44px; background:#DC143C;" |-valign="middle" | style="width:44px; height:44px; background:#E41E20; text-align:center; font-size:8pt; color:#FFFFFF;" | [[Skeda:Flag of Albania.svg|44px|Shqiponja dykrenare|link=Shqipëria]] | style="text-align:left; font-size:8pt; padding:4pt; line-height:1.25em; color:#FFFFFF;" | {{GENDER:{{PAGENAME}}|Ky përdorues|Kjo përdoruese}} vjen nga [[Shqipëria|<span style="color:#FFFFFF;">Shqipëria</span>]] |- |} </div> <noinclude> [[Kategoria:User Babel|{{PAGENAME}}]] [[Kategoria:User Shqipëria|{{PAGENAME}}]] </noinclude> pf4q04uhioy7hpl8abss9kko7thihgx 2468121 2468120 2022-08-11T09:33:35Z AT44 12961 U kthyen ndryshimet nga [[Special:Contributions/80.78.68.12|80.78.68.12]] duke përdorur QuickRollback: Te panevojshme wikitext text/x-wiki <div style="float:left; border:solid #DAA520 1px; margin:1px;"> {| cellspacing="0" style="width:238px; height:44px; background:#DC143C;" |-valign="middle" | style="width:44px; height:44px; background:#E41E20; text-align:center; font-size:8pt; color:#FFFFFF;" | [[Skeda:Flag of Albania.svg|44px|Shqiponja dykrenare|link=Shqipëria]] | style="text-align:left; font-size:8pt; padding:4pt; line-height:1.25em; color:#FFFFFF;" | {{GENDER:{{PAGENAME}}|Ky përdorues|Kjo përdoruese}} do [[Shqipëria etnike|<span style="color:#FFFFFF;">Shqipërinë Etnike</span>]] |- |} </div> <noinclude> [[Kategoria:User Babel|{{PAGENAME}}]] [[Kategoria:User Shqipëria|{{PAGENAME}}]] </noinclude> tmu4xynw2bh0bjran2gu3xspnjtav65 0 108026 2468170 2360693 2022-08-11T11:11:01Z Shkodranci 143388 wikitext text/x-wiki {{Infobox mbretër | emri = Leka Zogu II i [[Shqiptarët|Shqiptarëve]] | emri_plotë = Naltësia e Tij Mbretërore Leka II Anwar Zog Reza Baudoin Msiziwe | titulli = Mbret i shqiptarëve | figura = [[Skeda:Princileka.jpg|220px]] | profesioni = [[Politikani|Politikan]] | | vazhdimësia = [[Familja Zogu|Mbret i Shqiptarëve]] | mbretërimi = 30 Nëntor 2011 – sot | kurorëzimi = 30/09/2011 | shtëpia = [[Familja Zogu|Zogu]] | | data_lindjes = 26 Mars 1982 ({{age|1982|3|26}} vjeç) | vendi_lindjes = Sandton Clinic, [[Johannesburg]], [[Republika Jugafrikane]] | babai = [[Leka Zogu I]] | nëna = [[Susan Cullen-Ward]] | bashkëshort = [[Elia Zaharia]] (8 Tetor 2016) | fëmijë = Princeshë Geraldina Zogu | paraardhës = [[Leka Zogu I]] | pasardhës = ''Mbretëron tani'' | nënshkrimi = Leka Zogu II (nënshkrim).svg }} '''Princi Leka II''' ka lindur më [[26 Mars]] [[1982]], në orën 13:43, në [[Johannesburg]], [[Republika Jugafrikane|Afrika e Jugut]] në "Sandton Clinic". Klinika në të cilën ka lindur NTM është shpallur nga qeveria e Afrikës së Jugut si tokë shqiptare për 24 orë, me kërkesë nga [[Leka Zogu I|NMT Leka I, Mbret i Shqiptarëve]]. Princi Leka është i fejuar me aktoren [[Elia Zaharia]]. NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve u shpall Trashëgimtar i fronit në vitin 2000, mbas një betimi që Ai bëri përpara NMT Leka I, Mbret i Shqiptarëve, në Johanesbug. Nga ajo ditë, Ai zgjodhi të ishte NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve. == Titulli == Naltësia e Tij Mbretërore Leka II Anwar Reza Baudoin Msiziwe Zog, Princ i Shqiptarëve. == Historia e Emrit të NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve == NTM u pagëzua me emrin Leka nga [[Mbretëresha Suzanë]], Mbretëresha e Shqiptarëve. Emri Anëar, NTM Leka II e mori për nder të Presidentit Anwar Sadat i Egjiptit, duke qenë se Presidenti Sadat ishte një mik i mirë i NMT Leka I, Mbret i Shqiptarëve. Emrin Reza, për nder të miqësisë që NMT Leka I, kishte me Shahun e Iranit. Emrin Baudoin, NTM Leka II, e mori nga kumbara e Tij, Mbreti Baudoin i Belgjikës. Emri Msiziwe është një titull honorifik (në gjuhën Zulu do të thotë: Njeri i Popullit të Tij), e mori më vonë nga Mbreti i fisit Zulu. == Edukimi == Vitet e para të jetës mori mësimet nga një mësuese private, para se të vijonte shkollimin në Johannesburg, në Afrikën e Jugut. * St Stithian's Collage * St Peter's Preparatory School * ST Peter Collage Në vitin 2004 deri në vitin 2005 vijoi studimet në akademinë me famë botërore"Royal Military Academy of Sandhurst" në Mbretërinë e Bashkuar. Gjatë këtyre studimeve mori edhe disa çmime si psh: "The King Hussein Price" dhe toga e NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve është shpallur si "The Sovereign's Platoon". Universitetin Mbreteror Iliria dega Marrdhenie Nderkombetare dhe Diplomaci. == Dekoratat == * Oficer i Urdherit te Skenderbeut. * The Irish Nobility “ The Nobiliary Fraternity of the Nia Naisc”. == President Nderi == * Presidenti i Federates Shqiptare te Golfit. https://web.archive.org/web/20110925074900/http://fshgolf.org/ * President i Shoqates “Mati”. * President Nderi i Shoqatës Italiane për Jetimet “Fiaba”. * Pratrone: "The International Comission and Association on Royalty and Nobility" https://web.archive.org/web/20110902144116/http://www.nobility-association.com/patronsofficers.htm * Antari i Nderit te: SOS Orphans of Albania (SOS Avenir Orphelins d'Albanie - France) http://albania.dyndns.org/ * Antari i Nderit te: Albanian Olympic committee 2011 == Gjuhët == Shqip dhe Anglisht == Shpallja e Titullit Princ Trashëgimtar == Në bazë Statutit të Vitit 1928, të Mbretërisë Shqiptare, Princi Trashëgimtar i fronit mbretëror është djali më i madh i Familjes Mbretërore. Kështu që Ai shpallet trashëgimtar i Fronit Mbretëror mbasi të ketë mbushur moshën 18 vjeçare, nga NMT Mbreti. NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve u shpall Trashëgimtar i fronit në vitin 2000, mbas një betimi që Ai bëri përpara NMT Leka I, Mbret i Shqiptarëve, në Johanesbug. Nga ajo ditë, Ai zgjodhi të ishte NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve. == Shiko edhe == * [[Leka Zogu I]] * [[Mbretëresha Suzanë]] * [[Elia Zaharia]] == Referime == * [http://www.oborrimbreterorshqiptar.al/pages/princeLeka] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110829225133/http://www.oborrimbreterorshqiptar.al/pages/princeLeka |date=29 gusht 2011 }} [[Kategoria:Lindje 1982]] [[Kategoria:Njerëz që jetojnë]] [[Kategoria:Familja Zogu]] noltlhm0nsdbxtc7r4nce77n9c2imav 2468171 2468170 2022-08-11T11:13:52Z Shkodranci 143388 wikitext text/x-wiki {{Infobox mbretër | emri = Leka Zogu II i [[Shqiptarët|Shqiptarëve]] | emri_plotë = Naltësia e Tij Mbretërore Leka II Anwar Zog Reza Baudoin Msiziwe | titulli = Mbret i shqiptarëve | figura = [[Skeda:Princileka.jpg|220px]] | profesioni = [[Politikani|Politikan]] | | vazhdimësia = [[Familja Zogu|Kryetar i Shtëpisë së Zogut]] | mbretërimi = 30 Nëntor 2011 – sot | kurorëzimi = 30/09/2011 | shtëpia = [[Familja Zogu|Zogu]] | | data_lindjes = 26 Mars 1982 ({{age|1982|3|26}} vjeç) | vendi_lindjes = Sandton Clinic, [[Johannesburg]], [[Republika Jugafrikane]] | babai = [[Leka Zogu I]] | nëna = [[Susan Cullen-Ward]] | bashkëshort = [[Elia Zaharia]] (8 Tetor 2016) | fëmijë = Princeshë Geraldina Zogu | paraardhës = [[Leka Zogu I]] | pasardhës = ''Mbretëron tani'' | nënshkrimi = Leka Zogu II (nënshkrim).svg }} '''Princi Leka II''' ka lindur më [[26 Mars]] [[1982]], në orën 13:43, në [[Johannesburg]], [[Republika Jugafrikane|Afrika e Jugut]] në "Sandton Clinic". Klinika në të cilën ka lindur NTM është shpallur nga qeveria e Afrikës së Jugut si tokë shqiptare për 24 orë, me kërkesë nga [[Leka Zogu I|NMT Leka I, Mbret i Shqiptarëve]]. Princi Leka është i fejuar me aktoren [[Elia Zaharia]]. NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve u shpall Trashëgimtar i fronit në vitin 2000, mbas një betimi që Ai bëri përpara NMT Leka I, Mbret i Shqiptarëve, në Johanesbug. Nga ajo ditë, Ai zgjodhi të ishte NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve. == Titulli == Naltësia e Tij Mbretërore Leka II Anwar Reza Baudoin Msiziwe Zog, Princ i Shqiptarëve. == Historia e Emrit të NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve == NTM u pagëzua me emrin Leka nga [[Mbretëresha Suzanë]], Mbretëresha e Shqiptarëve. Emri Anëar, NTM Leka II e mori për nder të Presidentit Anwar Sadat i Egjiptit, duke qenë se Presidenti Sadat ishte një mik i mirë i NMT Leka I, Mbret i Shqiptarëve. Emrin Reza, për nder të miqësisë që NMT Leka I, kishte me Shahun e Iranit. Emrin Baudoin, NTM Leka II, e mori nga kumbara e Tij, Mbreti Baudoin i Belgjikës. Emri Msiziwe është një titull honorifik (në gjuhën Zulu do të thotë: Njeri i Popullit të Tij), e mori më vonë nga Mbreti i fisit Zulu. == Edukimi == Vitet e para të jetës mori mësimet nga një mësuese private, para se të vijonte shkollimin në Johannesburg, në Afrikën e Jugut. * St Stithian's Collage * St Peter's Preparatory School * ST Peter Collage Në vitin 2004 deri në vitin 2005 vijoi studimet në akademinë me famë botërore"Royal Military Academy of Sandhurst" në Mbretërinë e Bashkuar. Gjatë këtyre studimeve mori edhe disa çmime si psh: "The King Hussein Price" dhe toga e NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve është shpallur si "The Sovereign's Platoon". Universitetin Mbreteror Iliria dega Marrdhenie Nderkombetare dhe Diplomaci. == Dekoratat == * Oficer i Urdherit te Skenderbeut. * The Irish Nobility “ The Nobiliary Fraternity of the Nia Naisc”. == President Nderi == * Presidenti i Federates Shqiptare te Golfit. https://web.archive.org/web/20110925074900/http://fshgolf.org/ * President i Shoqates “Mati”. * President Nderi i Shoqatës Italiane për Jetimet “Fiaba”. * Pratrone: "The International Comission and Association on Royalty and Nobility" https://web.archive.org/web/20110902144116/http://www.nobility-association.com/patronsofficers.htm * Antari i Nderit te: SOS Orphans of Albania (SOS Avenir Orphelins d'Albanie - France) http://albania.dyndns.org/ * Antari i Nderit te: Albanian Olympic committee 2011 == Gjuhët == Shqip dhe Anglisht == Shpallja e Titullit Princ Trashëgimtar == Në bazë Statutit të Vitit 1928, të Mbretërisë Shqiptare, Princi Trashëgimtar i fronit mbretëror është djali më i madh i Familjes Mbretërore. Kështu që Ai shpallet trashëgimtar i Fronit Mbretëror mbasi të ketë mbushur moshën 18 vjeçare, nga NMT Mbreti. NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve u shpall Trashëgimtar i fronit në vitin 2000, mbas një betimi që Ai bëri përpara NMT Leka I, Mbret i Shqiptarëve, në Johanesbug. Nga ajo ditë, Ai zgjodhi të ishte NTM Leka II, Princ i Shqiptarëve. == Shiko edhe == * [[Leka Zogu I]] * [[Mbretëresha Suzanë]] * [[Elia Zaharia]] == Referime == * [http://www.oborrimbreterorshqiptar.al/pages/princeLeka] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110829225133/http://www.oborrimbreterorshqiptar.al/pages/princeLeka |date=29 gusht 2011 }} [[Kategoria:Lindje 1982]] [[Kategoria:Njerëz që jetojnë]] [[Kategoria:Familja Zogu]] gsjs6r71bex7bf0sk186pd9oj5tawh5 0 115628 2468067 2451441 2022-08-10T15:27:40Z InternetArchiveBot 115207 Lidhje të jashtme të shpëtuara: 1 Lidhje të jashtme të etiketuara si të vdekura: 0) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = Dardha | name (Rasa dhanore) = Dardharësi | image_skyline = Dardha.385x304.jpg | Shteti = Shqipëria | Rrethi = Rrethi i Pukës | Komuna = Komuna Blerim | postal_code = | Sipërfaqja = | population_total = | Regj. i popullsisë = | Dend. e popullsisë = | website = <!--- Koordinatat ----> | Gjerësia = | Gjatësia = | Lartësia = <!-- == Gjeografia == --> <!-- == Historia == --> <!-- == Demografia == --> |Dardha.385x304.jpg=}} [[Skeda:Dardha.385x304.jpg|djathtas|frameless|220x220px|Dardha fshat]] '''Dardha''' është një [[Fshati|fshat]] në [[Komuna Blerim|komunën Blerim]] në [[rrethin e Pukës]] të [[Shqipëria|Shqipërisë]]. == Përshkrim i shkurtër gjografik dhe historik == Dardhë shtrihet në verilindje të [[Pukë]]s, në të majtë të [[Drini]]t, përballë [[Berishë]]s së [[Radogoshi]]t e [[Bytyçi]]t ([[Tropojë]]), [[Lugut të Bytyçit]]. Në lartësinë e udhës automobilistike, nga [[Qafa e Shkambit]] vizitorit i shfaqet përpara sysh një fushëpamje madhështore: [[Qebiku]] në të majtë të lumit, poshtë [[Pjashtog]] (dikur një fushë e gjerë dhe shumë pjellore tani e përmbytur nga [[Drini]]), - [[Bregu i Dardhës me Vaun]]; [[Tejdrinja]] duke filluar me [[Hasi]]n, [[Bytyçi]]n, [[Pla e Gash]], [[Sernica]] me [[Krasniqe]] dhe më në thellësi [[Alpet shqiptare]].<ref>[[http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha|Dardha {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} |date=4 mars 2016 }} - Përshkrim i shkurtër gjografik dhe historik]</ref>|<ref>[http://www.panoramio.com/photo/20246960|Informatë mbi shtrirjen gjeografike të fshatit Dardhë (Pukë)]{{Lidhje e thyer}}</ref> == Dardha në dokumentet osmane == Dardhë pasqyrohet për here të pare në dokumentet [[Osmanllinjtë|osmane]], ku del në trajtën [[Darda]]. Më 1529 – 1536 shënohet me 13 zjarre (shtëpi). Me 1571 dhe 1591 shënohet me 10 shpi. Siç shihet për 60 vjet nuk ka rritje, përkundrazi pakësim shtëpish. Edhe pas afro nje shekull e gjysmë, më 1671 [[Don Stefano Gaspari]] rregjistron vetëm 12 shtëpi me 130 frymë.<ref>Sipas studiuesit Xhemal Meçi në librin studimor “[[Kabashi]]” tek seria e studimeve “Puka që në Lashtësi - 2”, fq. 356-359, Tiranë, 2008. Marrë nga faqja FB “Fshati Dardhe”([[Pukë]]).Komuna Blerim [[Blerim]]· Flet]</ref> Nga këto të dhëna shihet se [[Dardha]], si dhe fshatra të tjera të [[Pukë]]s, kanë pësuar dëme të mëdha e shkatërrime gjatë shek. XV – XVII. Në fundshekullin e XIX katundi i Dardhës është njohur me 80 shtëpi. Në vitet “80 të shekullit XX Dardha arrinte në 300 shtëpi. [[Dardha]] ka qenë e banuar që në lashtësi. Edhe emri është me origjinë ilire.<ref>Prof. [[Eqerem Çabej]] në “''Studime etimologjike në fushën e shqipes''”, III. [[Tiranë]], [[1987]] | shpjegon: “[[dardhë]], f. këtë fjalë e lidhin që prej J.G.[[Hahni]]t e këtej me emrin e popullit [[dardan]] e të vendit të tyre [[Dardania]] … e mbarë [[shqip]]es”.</ref> == Popullësia == [[Skeda:Iballa in Puka and surrounding mountains (WPWTR17).jpg|parapamje|Puka]] [[Dardha]] ka dy vllazni me nga tre mëhallë secila. Vllaznitë janë: Koka([[Kokaj]]) e [[Bibaj]]. Nga [[Kokaj]]t janë vllaznitë: [[Çelajt|Çela]] ([[Çelakaj]]), [[Selmani]] ([[Selman]]), [[Margjeçi]] ([[Margjeç]]). Nga [[Bibaj]]t janë vllaznitë: [[Pali]] ([[Palaj]]), [[Pepa]] ([[Pepaj]]), [[Kola]] ([[Kolgjokaj]]). Sipas studiuesit [[Xhemal Meçi]] në librin studimor “[[Kabashi]]” tek seria e studimeve “[[Puka që në Lashtësi - 2]]”, fq. 356-359, [[Tiranë]], [[2008]]. Marrë nga faqja FB “''Fshati [[Dardhë (Pukë)|Dardhe(Pukë]]).'' ==Lidhjet e jashtme== *[http://sq.wikipedia.org/wiki/Kokaj|[[Kokaj]] Komuna e Gjilanit|Kokaj]{{Lidhje e thyer}} *[http://sq.wikipedia.org/wiki/Bibaj|Bibaj Komuna Ferizaj]{{Lidhje e thyer}}[https://sq.wikipedia.org/wiki/Bibaj] *[http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha|Dardhë (Pukë)]{{Lidhje e thyer}} *[https://web.archive.org/web/20160304100555/http://pukatv.tv/?p=1675%7CDardha alpine Pukë] *[[http://puka.shqiperia.com/dardha/ [http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/153/titulli/Kabashi%20-%20Puka%20q%C3%AB%20n%C3%AB%20lasht%C3%ABsi%202%7C] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304222254/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/153/titulli/Kabashi%20-%20Puka%20q%C3%AB%20n%C3%AB%20lasht%C3%ABsi%202%7C |date=4 mars 2016 }} [[Xhemal Meçi]] në librin studimor “[[Kabashi]]” tek seria e studimeve “''Puka që në Lashtësi - 2''”, fq. 356-359, [[Tiranë]], 2008. Marrë nga faqja FB “Fshati [[Dardhë (fshat)|Dardhe(Pukë)[http://puka.shqiperia.com/dardha/] == Burimə == *|[https://web.archive.org/web/20160304224353/]|<ref>[http://puka.shqiperia.com/dardha/ -Përshkrim i shkurtër gjografik dhe historik]</ref>[http://www.panoramio.com/photo/20246960|Informatë mbi shtrirjen gjeografike të fshatit Dardhë (Pukë)]{{Lidhje e thyer}} *|Prof. [[Eqrem Çabej|Eçerem Çabej]] në “''Studime etimologjike në fushën e shqipes''”, III. [[Tiranë]], [[1987]], shpjegon: “[[Dardhë (fshat)|dardhë]], f. këtë fjalë e lidhin që prej J.G.[[Hahn|Hahnit]] e këtej me emrin e popullit [[dardan]] e të vendit të tyre [[Dardania]] … e mbarë [[shqip]]es”. *|Sipas studiuesit [[Xhemal Meçi]] në librin studimor “[[Kabashi]]” tek seria e studimeve “[[Puka që në Lashtësi - 2]]”, fq. 356-359, [[Tiranë]], [[2008]]. Marrë nga faqja FB “''Fshati Dardhe''”([[Pukë]]). == Referime == <references /> {{Komuna Blerim}} {{SQ-Administrata-Cung}} Administraor Petrit Marku partia socialiste e shqiperise [[Kategoria:Fshatra në Shqipëri]] [[Kategoria:Fshatra në Rrethin e Pukës]] [[Kategoria:Vendbanime në Shqipëri]] i67l4x349o5e62kro8sj4tg8m85oo79 2468089 2468067 2022-08-10T18:33:50Z InternetArchiveBot 115207 Lidhje të jashtme të shpëtuara: 1 Lidhje të jashtme të etiketuara si të vdekura: 0) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = Dardha | name (Rasa dhanore) = Dardharësi | image_skyline = Dardha.385x304.jpg | Shteti = Shqipëria | Rrethi = Rrethi i Pukës | Komuna = Komuna Blerim | postal_code = | Sipërfaqja = | population_total = | Regj. i popullsisë = | Dend. e popullsisë = | website = <!--- Koordinatat ----> | Gjerësia = | Gjatësia = | Lartësia = <!-- == Gjeografia == --> <!-- == Historia == --> <!-- == Demografia == --> |Dardha.385x304.jpg=}} [[Skeda:Dardha.385x304.jpg|djathtas|frameless|220x220px|Dardha fshat]] '''Dardha''' është një [[Fshati|fshat]] në [[Komuna Blerim|komunën Blerim]] në [[rrethin e Pukës]] të [[Shqipëria|Shqipërisë]]. == Përshkrim i shkurtër gjografik dhe historik == Dardhë shtrihet në verilindje të [[Pukë]]s, në të majtë të [[Drini]]t, përballë [[Berishë]]s së [[Radogoshi]]t e [[Bytyçi]]t ([[Tropojë]]), [[Lugut të Bytyçit]]. Në lartësinë e udhës automobilistike, nga [[Qafa e Shkambit]] vizitorit i shfaqet përpara sysh një fushëpamje madhështore: [[Qebiku]] në të majtë të lumit, poshtë [[Pjashtog]] (dikur një fushë e gjerë dhe shumë pjellore tani e përmbytur nga [[Drini]]), - [[Bregu i Dardhës me Vaun]]; [[Tejdrinja]] duke filluar me [[Hasi]]n, [[Bytyçi]]n, [[Pla e Gash]], [[Sernica]] me [[Krasniqe]] dhe më në thellësi [[Alpet shqiptare]].<ref>[[http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha|Dardha {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha |date=4 mars 2016 }} |date=4 mars 2016 }} - Përshkrim i shkurtër gjografik dhe historik]</ref>|<ref>[http://www.panoramio.com/photo/20246960|Informatë mbi shtrirjen gjeografike të fshatit Dardhë (Pukë)]{{Lidhje e thyer}}</ref> == Dardha në dokumentet osmane == Dardhë pasqyrohet për here të pare në dokumentet [[Osmanllinjtë|osmane]], ku del në trajtën [[Darda]]. Më 1529 – 1536 shënohet me 13 zjarre (shtëpi). Me 1571 dhe 1591 shënohet me 10 shpi. Siç shihet për 60 vjet nuk ka rritje, përkundrazi pakësim shtëpish. Edhe pas afro nje shekull e gjysmë, më 1671 [[Don Stefano Gaspari]] rregjistron vetëm 12 shtëpi me 130 frymë.<ref>Sipas studiuesit Xhemal Meçi në librin studimor “[[Kabashi]]” tek seria e studimeve “Puka që në Lashtësi - 2”, fq. 356-359, Tiranë, 2008. Marrë nga faqja FB “Fshati Dardhe”([[Pukë]]).Komuna Blerim [[Blerim]]· Flet]</ref> Nga këto të dhëna shihet se [[Dardha]], si dhe fshatra të tjera të [[Pukë]]s, kanë pësuar dëme të mëdha e shkatërrime gjatë shek. XV – XVII. Në fundshekullin e XIX katundi i Dardhës është njohur me 80 shtëpi. Në vitet “80 të shekullit XX Dardha arrinte në 300 shtëpi. [[Dardha]] ka qenë e banuar që në lashtësi. Edhe emri është me origjinë ilire.<ref>Prof. [[Eqerem Çabej]] në “''Studime etimologjike në fushën e shqipes''”, III. [[Tiranë]], [[1987]] | shpjegon: “[[dardhë]], f. këtë fjalë e lidhin që prej J.G.[[Hahni]]t e këtej me emrin e popullit [[dardan]] e të vendit të tyre [[Dardania]] … e mbarë [[shqip]]es”.</ref> == Popullësia == [[Skeda:Iballa in Puka and surrounding mountains (WPWTR17).jpg|parapamje|Puka]] [[Dardha]] ka dy vllazni me nga tre mëhallë secila. Vllaznitë janë: Koka([[Kokaj]]) e [[Bibaj]]. Nga [[Kokaj]]t janë vllaznitë: [[Çelajt|Çela]] ([[Çelakaj]]), [[Selmani]] ([[Selman]]), [[Margjeçi]] ([[Margjeç]]). Nga [[Bibaj]]t janë vllaznitë: [[Pali]] ([[Palaj]]), [[Pepa]] ([[Pepaj]]), [[Kola]] ([[Kolgjokaj]]). Sipas studiuesit [[Xhemal Meçi]] në librin studimor “[[Kabashi]]” tek seria e studimeve “[[Puka që në Lashtësi - 2]]”, fq. 356-359, [[Tiranë]], [[2008]]. Marrë nga faqja FB “''Fshati [[Dardhë (Pukë)|Dardhe(Pukë]]).'' ==Lidhjet e jashtme== *[http://sq.wikipedia.org/wiki/Kokaj|[[Kokaj]] Komuna e Gjilanit|Kokaj]{{Lidhje e thyer}} *[http://sq.wikipedia.org/wiki/Bibaj|Bibaj Komuna Ferizaj]{{Lidhje e thyer}}[https://sq.wikipedia.org/wiki/Bibaj] *[http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha|Dardhë (Pukë)]{{Lidhje e thyer}} *[https://web.archive.org/web/20160304100555/http://pukatv.tv/?p=1675%7CDardha alpine Pukë] *[[http://puka.shqiperia.com/dardha/ [http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/153/titulli/Kabashi%20-%20Puka%20q%C3%AB%20n%C3%AB%20lasht%C3%ABsi%202%7C] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304222254/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/153/titulli/Kabashi%20-%20Puka%20q%C3%AB%20n%C3%AB%20lasht%C3%ABsi%202%7C |date=4 mars 2016 }} [[Xhemal Meçi]] në librin studimor “[[Kabashi]]” tek seria e studimeve “''Puka që në Lashtësi - 2''”, fq. 356-359, [[Tiranë]], 2008. Marrë nga faqja FB “Fshati [[Dardhë (fshat)|Dardhe(Pukë)[http://puka.shqiperia.com/dardha/] == Burimə == *|[https://web.archive.org/web/20160304224353/]|<ref>[http://puka.shqiperia.com/dardha/ -Përshkrim i shkurtër gjografik dhe historik]</ref>[http://www.panoramio.com/photo/20246960|Informatë mbi shtrirjen gjeografike të fshatit Dardhë (Pukë)]{{Lidhje e thyer}} *|Prof. [[Eqrem Çabej|Eçerem Çabej]] në “''Studime etimologjike në fushën e shqipes''”, III. [[Tiranë]], [[1987]], shpjegon: “[[Dardhë (fshat)|dardhë]], f. këtë fjalë e lidhin që prej J.G.[[Hahn|Hahnit]] e këtej me emrin e popullit [[dardan]] e të vendit të tyre [[Dardania]] … e mbarë [[shqip]]es”. *|Sipas studiuesit [[Xhemal Meçi]] në librin studimor “[[Kabashi]]” tek seria e studimeve “[[Puka që në Lashtësi - 2]]”, fq. 356-359, [[Tiranë]], [[2008]]. Marrë nga faqja FB “''Fshati Dardhe''”([[Pukë]]). == Referime == <references /> {{Komuna Blerim}} {{SQ-Administrata-Cung}} Administraor Petrit Marku partia socialiste e shqiperise [[Kategoria:Fshatra në Shqipëri]] [[Kategoria:Fshatra në Rrethin e Pukës]] [[Kategoria:Vendbanime në Shqipëri]] hzx5grj9y1l04ixevc7xbpwypxvjtl4 0 118081 2468140 2456934 2022-08-11T10:25:05Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki [[File:Thanas Floqi.jpg|thumb|right|150px|Thanas Floqi]] '''Thanas Floqi'''(1884-1945), firmëtar i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Aktit të Pavarësisë]] në Vlorë 1912,<ref>{{Cite web |url=http://www.gazeta-shqip.com/index/ndryshe/fa452f1681ebcbc362bfadafc9e8258b.html |title=Firmëtarët e aktit të pavarësisë |url-status=dead |access-date=16 mars 2013 |archive-date=4 janar 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110104100225/http://www.gazeta-shqip.com/index/ndryshe/fa452f1681ebcbc362bfadafc9e8258b.html }}</ref> ishte ndër themluesit e shoqërisë "Malli i Mëmëdheut", e cila u shkri më vonë me shoqërinë "Vatra". ==Jetëshkrimi== Lindi në [[Korça|Korçë]] në 14 janar 1884, pasi përfundoi gjimnazin në [[Misolongji]] të [[Greqi]]së, vazhdoi studimet për Drejtësi në Universitetin e Athinës, por kthehet në atdhe pa mundur t'i përfundojë. Më pas migron në SH.B.A ku merret me veprimtari atdhetare, në shoqëritë "Malli i Mëmëdheut" dhe "Vatra". Në 1908 kthehet dhe vendoset në [[Vlora|Vlorë]], ku kontribuon në mbrojtjen e gjuhës shqipe dhe merret gjithashtu edhe me veprimtari në fushat e artit dhe muzikës. Hap shkollën e parë shqipe të [[Fier]]it në [[Cakran]]. Në Vlorë përgatit sëbashku me [[Marigo Posio|Marigo Pozion]] dhe Petro Fotografin bocën e flamurit të pavarësisë. Pas shpalljes së Pavarësisë, vazhdon të merret me aktivitete në shërbim të çështjes Shqiptare, si jurist për administratën, si përkthyes për Komisioni Ndërkombëtar të Kontrollit dhe si kryesekretar në Ministrinë e Drejtësisë. Në 1913 vendoset në [[Elbasan]] ku bashkëpunon me [[Aqif Pashë Elbasani]]n dhe jep mësim në [[Shkolla Normale e Elbasanit|Normalen]] e këtij qyteti. Aty shquhet, veç të tjerash, edhe për organizimin e aktiviteteve muzikore të qytetit.<ref name="Koço2004">{{cite book|author=Eno Koço|title=Albanian Urban Lyric Song in the 1930s|url=http://books.google.com/books?id=oWL2ZKPimKEC&pg=PA92|accessdate=16 mars 2013|year=2004|publisher=Scarecrow Press|isbn=978-0-8108-4890-0|pages=92–}}</ref> Vdiq në vitin 1945. == Veprat == Ndër veprat e tij artistike mund të përmendim kompozimin e vjershës "O Flamur i Shqypnies" të [[Murat Toptani]]t. == Referime == <references/> [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Njerëz nga Korça]] [[Kategoria:Lindje 1884]] [[Kategoria:Vdekje 1945]] [[Kategoria:Ortodoksë shqiptarë]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] 5zqgrfxtvupcy32ckvhq46w9hs1bhly 0 120099 2468134 2360707 2022-08-11T10:23:06Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Lushnja]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{pa referenca}} {{Infobox person | name = Nebi Sefa<br />Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë | image = |Emri = Nebi |Mbiemri = Sefa |Emri Alt = | occupation = | birth_date = [[1861]] | birth_place = [[Lushnje]] | death_date = [[1942]] | death_place = [[Lushnje]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Nebi Sefa''' ishte aktivist politik shqiptar, nënshkrues i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]]. Lindur në [[Lushnja|Lushnje]] më 1861. Përkrahu [[Kongresi i Manastirit|Kongresin e Manastirit]] dhe filloi të propagandojë shkrimin e shqipes me gërma latine. Mori pjesë në kryengritjen e përgjithshme të viteve 1911 dhe 1912. Në nëntor të atij viti u zgjodh delegat i Lushnjes për në kuvendin e Vlorës. Sefa mori pjesë në mbledhjen e parë të këtij kuvendi historik dhe më 28 nëntor nënshkroi aktin e pavarësisë, me siglën “''Nebi Sefa Lushja''”. Me forcat e tij, i erdhi në ndihmë organizimit të njësive të para ushtarake të qeverisë së Vlorës, në zonën e Mallakastrës, së bashku me ministrinë e Luftës, kreu i së cilës ishte [[Mehmet Pashë Deralla|Mehmet pashë Kalkandeleni Tetova (Dërralla)]]. Në vitet `20 përkrahu kursin politik të ndjekur prej forcave fanoliane. Vdiq në Lushnjë më 1942. ==Shiko edhe== [[Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]] [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Biografi shqiptarësh]] [[Kategoria:Lindje 1861]] [[Kategoria:Vdekje 1942]] [[Kategoria:Njerëz nga Lushnja]] iaqml077ipn2bwfrzs59koa516ben3e 2468135 2468134 2022-08-11T10:23:15Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Janinës]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{pa referenca}} {{Infobox person | name = Nebi Sefa<br />Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë | image = |Emri = Nebi |Mbiemri = Sefa |Emri Alt = | occupation = | birth_date = [[1861]] | birth_place = [[Lushnje]] | death_date = [[1942]] | death_place = [[Lushnje]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Nebi Sefa''' ishte aktivist politik shqiptar, nënshkrues i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]]. Lindur në [[Lushnja|Lushnje]] më 1861. Përkrahu [[Kongresi i Manastirit|Kongresin e Manastirit]] dhe filloi të propagandojë shkrimin e shqipes me gërma latine. Mori pjesë në kryengritjen e përgjithshme të viteve 1911 dhe 1912. Në nëntor të atij viti u zgjodh delegat i Lushnjes për në kuvendin e Vlorës. Sefa mori pjesë në mbledhjen e parë të këtij kuvendi historik dhe më 28 nëntor nënshkroi aktin e pavarësisë, me siglën “''Nebi Sefa Lushja''”. Me forcat e tij, i erdhi në ndihmë organizimit të njësive të para ushtarake të qeverisë së Vlorës, në zonën e Mallakastrës, së bashku me ministrinë e Luftës, kreu i së cilës ishte [[Mehmet Pashë Deralla|Mehmet pashë Kalkandeleni Tetova (Dërralla)]]. Në vitet `20 përkrahu kursin politik të ndjekur prej forcave fanoliane. Vdiq në Lushnjë më 1942. ==Shiko edhe== [[Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]] [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Biografi shqiptarësh]] [[Kategoria:Lindje 1861]] [[Kategoria:Vdekje 1942]] [[Kategoria:Njerëz nga Lushnja]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Janinës]] mnmpisxjh9rygnhgs6ceb8memictryg 0 120716 2468136 2409970 2022-08-11T10:23:34Z Ikranjani 127687 removed [[Category:Biografi shqiptarësh]]; added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Shkodrës]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{pa referenca}} {{Infobox person | name = Xhemal Deliallisi<br>Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë | image = |Emri = Xhemal |Mbiemri = Deliallisi |Emri Alt = | occupation = | birth_date = [[1880]] | birth_place = [[Shijak]] | death_date = [[1941]] | death_place = [[Tiranë]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Xhemal Deliallisi''' ([[1880]]-[[1941]]) ishte veprimtar shoqëror dhe politik i lëvizjeve për çlirim kombëtar, nënshkrues i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]]. Xhemal Deliallisi u lind në Shijak. Ai mori pjesë në shpalljen e pavarësisë si delegat i Shijakut në nëntor 1912 dhe nënshkroi dokumentin e pavarësisë me shënim në osmanisht “Xhemmalyyddin bej”. Gjatë viteve `20 mori pjesë në aktivitetet për demokratizimin e vendit. Përkrahu forcat e Bajram Currit dhe Elez Isufit. Më 1924 mbështeti kryengritjen e Fan Nolit. Pas dështimit të saj, u largua nga Shqipëria, për t’u rikthyer pas disa vitesh. U vendos në Tiranë, ku ndiqte me interes zhvillimet politiko-shoqërore të vendit. Vdiq në Tiranë. == Shiko edhe == * [[Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]] [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Shkodrës]] [[Kategoria:Lindje 1880]] [[Kategoria:Vdekje 1941]] kgwwd2oawtmgs8k2ztjgb79vr583y1v 0 120773 2468139 2456622 2022-08-11T10:24:31Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Nuri Sojliu<br>Nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë | image = |Emri = Nuri |Mbiemri = Sojliu |Emri Alt = | occupation = | birth_date = [[1872]] | birth_place = [[Struga|Strugë]] | death_date = [[1940]] | death_place = [[Struga|Strugë]] | nationality = [[Shqiptar]] |}} '''Nuri Sojliu''' ishte një nga [[Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë|nënshkruesit]] e [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]].<ref>{{Cite web |url=http://www.albanianhistory.net/texts20_1/AH1912_1.html |title=1912 {{!}} The Declaration of Albanian Independence<!-- Roboti gjeneroi titull për referencën --> |url-status=dead |access-date=30 prill 2012 |archive-date=7 maj 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110507115750/http://www.albanianhistory.net/texts20_1/AH1912_1.html }}</ref>. Nuri Sojliu ka lindur rreth vitit 1872 në Strugë, në familjen e njohur të Murat Sojliut (Bakallit), e njohur për veprimtari kombëtare në këtë trevë dhe vëlla i Dr.[[Ibrahim Temo]]s. Mësimet e para i kreu në vendlindje, ndërsa të mesmen për financa e vijoi në Stamboll. Që në rininë e hershme u përfshi në Lëvizjen Kombëtare. U lidh me personalitete të shquar dhe aktivistë shoqërorë dhe politikë si [[Dervish Hima]], vëllai i tij, Dr.[[Ibrahim Temo]], Hamdi bej Ohri, [[Mihal Grameno]] e Nexhip Draga me të cilët u brumos me ndjenjët e larta atdhetare. Në vitin 1905, u emërua nëpunës në administratën osmane(turke) në Shkup e më pas në Starovë. Në vitet 1905-1908 shtëpia e babait të tij, Murat Sojliut ishte shëndërruar në qendër të Lëvizjes Kombëtare, ku Nuriu ishte tepër aktiv në përhapjen e ndjenjës patriotike. Ai kishte lidhje me Klubin e Manastirit, të Shkupit, të Bukureshtit ku ishte edhe Dr.Ibrahim Temo, [[Kristo Meksi]] e prej nga solli edhe shumë libra e abetare shqipe. Në shtypin e kohës shkruhej: “Shtëpia e Murat Sojliut dhe Beqir Agës u bënë shkolla të gjuhës amtare, ku djelmëria gjenin libra e gazeta shqipe të dërguara prej bijve struganë që ndodheshin në mërgim” (Gazeta “Tomorri” 20 gusht 1942). Pak kohë më vonë, të frymëzuar nga Dr.Ibrahim Temo, struganët formuan Klubin “Bashkimi”, me kryetar nderi Murat Sojliun, ndërkaq i biri, Nuri Sojliu u caktua sekretar dhe arkëtar. Klubi “Bashkimi” i Strugës, zhvilloi një veprimtari të gjërë për mbështetjen e kandidaturës së Dervish Himës për deputet në Parlamentin turk. Në krye të kësaj propagande ishte Nuri Sojliu dhe shokët e tij, Rexhep Hajdar Aga, Abdulla Gojëdrini (Rushiti) etj. Me përpjekjet e Nuri Sojliut dhe atdhetarëve të tjerë, Klubi i Strugës hapi shkollën e parë shqipe në vitin 1912. Nuri Sojliu mbështeti Kongresin e Manastirit dhe alfabetin latin të gjuhës shqipe. Mori pjesë si i ftuar në Kongresin e Elbasanit. Një fotografi, por dhe letërkëmbimet dhe shtypi i kohës, tregojnë se Sojliu bashkë me babain e shenjtores Nënë Tereza, përgatiti një grup nxënësish nga Shkupi dhe Struga për t’i dërguar në Normalen e Elbasanit. Nuri Sojliu pati një korrespondencë të rregullt me Dr.Ibrahim Temon, Dervish Himën si dhe me [[Luigj Gurakuqi]]n e [[Aleksandër Xhuvani]]n në Elbasan. Në nëntor të vitit 1912, Nuri Sojliu u zgjodh delegat i Strugës në Kuvendin historik të Vlorës, në shpalljen e Pavarësisë së Shqipërisë. Në gazetën “Tomorri” të datës 20 gusht 1912 shkruhej: “Klubi “Bashkimi” vazhdoi aktivitetin deri në ditën që sërbët e pushtuan Strugën më 1912. Me gjithë pengesat e vështërsitë e hasura, një ditë para se të hynte fuqia serbe (21 nëntor) në qytet Nuri Sojliu i mblodhi dokumentet si dhe arkën e Klubit dhe u nis për në Elbasan, prej nga do të shkonte në Kuvendin e Vlorës si delegat i Strugës së bashku me [[Myrteza Aliu|Dr. Myrteza Ali Strugën]], sipas kërkesës së bërë prej Ismail Qemal bej Vlorës”, ku dhe nënshkroi Deklaratën e Pavarësisë me siglën "Nuri". Mbështeti lëvizjet politke me frymë demokratike të viteve `20. Vdiq në Strugë më 1940. ==Burimi== {{reflist}} [[Kategoria:Njerëz nga Struga]] [[Kategoria:Lindje 1872]] [[Kategoria:Vdekje 1940]] [[Kategoria:Rilindas shqiptarë]] [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Manastirit]] 20lfv1u7w3smsqnwoafzlg20g8f0xg1 0 134718 2468163 2463117 2022-08-11T10:32:31Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Shkodrës]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox officeholder| name=Abdi bej Toptani| image=Abdi Toptani.jpg| image_size=250px| office=Ministër i Financave| term_start=4 dhjetor 1912| term_end=tetor 1913| predecessor=Pavarësia| successor=zv. [[Aziz pashë Vrioni]], pas tetorit [[Jorgji Çako]]| office2=Ministër i Bujqësisë| term_start2=28 maj| term_end2=3 shtator 1914| predecessor2=Aziz p. Vrioni| successor2=[[Sami bej Vrioni]] (1918)| birth_date=[[1864]]| birth_place=[[Tirana]] [[Perandoria Osmane]])| death_date=[[1942]]| death_place=Tiranë, [[Mbretëria Shqiptare 1939-1943]]| nationality=Shqiptarë| profession=çifligar, nëpunës| party=|Feja=mysliman suni| spouse=| children=Ihsani, Hiqmetja, Zejnepja, Xhahiti}} '''Abdi bej Toptani''' ([[1864]] - [[1942]]), veprimtar i çështjes kombëtare, prijës çetash, [[Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë|firmëtar]] i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]] dhe ministër Financash në qeverinë e parë, pjesëtar i Këshillit të Naltë dalur nga [[Kongresi i Lushnjes|Kongresi i Lushnjës]]. == Jeta == Lindi në Tiranë në [[Oxhaqet feudalë|oxhakun]] e [[Toptanajt|Toptanve]], i biri i Adem beut<ref>[[Lec Shllaku|Shllaku L]]., ''Pema gjenealogjike e Familjes se Skenderbeut'', Gazeta Shqiptare, 9 nëntor 2002.</ref> dhe Qamile [[hanëm]]it.<ref>Toptani G., ''Ju rrëfej gjyshin tim Abdi beun,'' intervistoi Ani Jaupaj, Panorama, 24 shtator 2012.</ref> Kreu [[mejtepi]]n në vendlindje, ndërsa të mesmen në [[Stambolli|Stamboll]]. Kthehet në atdhe më 1895<ref name=":0">[[Kastriot Dervishi|Dervishi K]]., [[Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet|''Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet'']], Tiranë: 55, 2012, fq. 239, ISBN 978-9943-56-22-5</ref>. Për shkak të divergjencave politike oxhaku i Toptanve u nda pothuaj në dy pjesë: njëri krah me [[Esad pashë Toptani|Esad Pashën]] e tjetri me Abdinë, [[Refik bej Toptani|Refikun]] e [[Murad bej Toptani|Muratin]]. Organizoi forcat kryengritëse kundër osmanëve në [[Shëngjergj (Tiranë)|Shingjergj]] dhe Shupal në korrik 1912, me 6 bastisën depon e [[Shijaku|Shijakut]] ku pajisen me armë e municion e me 8 marrin në dorë [[Kruja|Krujën]]. Me të marrun [[Shkupi]] nga krenët e revoltës së Kosovës me në krye [[Hasan Prishtina|Hasan Prishtinën]] e [[Bajram Curri]]n, shkon me një nga dera e Gjonmarkajve të Mirdites dhe [[Mustafa Kruja|Mustafa Krujën]] të koordinonin levizjet por pakti me kërkesat e H. Prishtinës tashmë ishte nënshkruar. Bashkëpunon me Imzot [[Nikollë Kaçorri]]n dhe Mustafa Krujën në qarqet patriotike në qarkun e Durrësit (''kjo prefekturë përfshinte pesë ndënprefektura: Durrsi vetë me pak katunde, Kavajen, Tiranen e Krún'').<ref>«Shqiptari» i 1912-s e shqiptarizma në qarkun e Durrsit, Mustafa Kruja; marrë nga «Shêjzat» 1973</ref> Në nëntor 1912 priti në Durrës [[Ismail Qemali]] dhe e shoqëroi atë deri në Vlorë, ku mori pjesë në ngritjen e flamurit firmoi aktin e pavarësisë me siglën “''Abdi''”. U zgjodh ministër i Financave në qeverinë e parë shqiptare. Me ardhjen e Princ Vidit më 1914, caktohet ministër i Bujqësisë dhe Industrisë. Viti 1915 Abdi Toptanin e gjen jashtë atdheut, në organizimet patriotike të shqiptarëve në Zvicër. Në [[Kongresi i Lushnjes|Kongresin e Lushnjes]], ishte nga aktivistët kryesorë dhe për këtë u zgjodh antar i Këshillit të Lartë së bashku me [[Aqif pashë Elbasani]]n, Imzot [[Luigj Bumçi]]n dhe dr. [[Mihal Turtulli]]n. Përkrahu kryengritjen e marsit 1922 udhëhequr nga [[Bajram Curri]] e [[Elez Isuf Ndreu]], për të cilën u dënua me vdekje, por lejohet të largohet në Austri. Pas amnistimit tërhiqet krejtësisht nga jeta politike.<ref name=":0" /> Vitin e festimit të 30 vjetorit të shpalljes së pavarësisë, evenimetit historik ku ai mori pjesë, më 1942, Toptani vdiq në Tiranë. == Pasardhësit == Fëmija i parë ka qenë [[Ihsan Toptani|Ihsani]], i cili u largua në tetor të ’44-s me grupin e ushtarakëve të misionit anglez, [[Abaz Kupi]]n etj. U dënua më pas me vdekje në mungesë. Punoi për “Newsweek” dhe BBC. Fëmijët e tjerë kanë qenë 2 vajzat Hiqmeti e Zejnepi, si dhe më i vogli, Xhahiti. Përveç Xhahitit që kreu studimet në shkollën e Fultz-it për Agronomi, ndërsa të lartën në Milano për Shkenca Agrare - gjithë tjerët u shkolluan në [[Vjena|Vienë]].<ref>Jaupaj A., Gajda Toptani, mbesa e Abdi Toptanit: Ju rrëfej tim gjysh, nga firmosja e Pavarësisë te harresa, Panorama, 24 shtator 2012.</ref> == Referimet == {{reflist|2}} [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Lindje 1864]] [[Kategoria:Vdekje 1942]] [[Kategoria:Ministra të Financave të Shqipërisë]] [[Kategoria:Ministra të Bujqësisë të Shqipërisë]] [[Kategoria:Myslimanë suni shqiptarë]] [[Kategoria:Toptanajt]] [[Kategoria:Regjentë shqiptarë]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Shkodrës]] kq1khjte45y7g9cprbswu774r2mx24p 0 134924 2468077 2445196 2022-08-10T15:48:39Z 207.188.143.3 wikitext text/x-wiki Kjo është një listë e tabelave të njerëzve më të vjetër në botë '''të vërtetuar'''. Për shkak se mitet për mosha ekstreme kanë ekzistuar në të gjitha kohët, është bërë gjithnjë e më evidente nevoja për të vërtetuar me dokumente origjinale pretendimet për mosha shumë të mëdha. Historikisht ka pasur shumë raste pretendimesh për mosha ekstreme të cilat thjesht nuk mund të vërtetohen dot për shkak të mungesës së dokumentacionit të besueshëm (ose mungesës totale të tij) apo për shkak se ato (pretendimet) janë pak të besueshme dhe vijnë nga kultura ku personat shumë të moshuar vlerësohen si bartës dijesh dhe urtësie, pra ku të qenit shumë i moshuar të përcjell një status të privilegjuar. Për këto dhe të tjera arsye është bërë shumë i nevojshëm përdorimi i kritereve strikte për të vërtetuar pretendimet për mosha ekstreme. Autoritetin kryesor në këtë fushë e ka [[Gerontology Research Group]], e cila është një organizatë e themeluar në 1990 dhe e bazuar në [[Los Anxheles]], [[Kaliforni]] të [[Shteteve të Bashkuara]] kërkimet dhe vërtetimet e së cilës përbëjnë standardin më bashkëkohor në vërtetimin e moshave ekstreme dhe përdoren për klasifikimet e njerëzve më të vjetër edhe nga [[Guinness World Records]]. Dokumentet e nevojshme që kërkohen nga Gerontology Research Group për të vërtetuar moshën ekstreme janë tre. Është e nevojshme një certifikatë origjinale lindjeje dhe martese si dhe të dhëna të censuseve më të hershme në të cilat pretenduesi i moshës ekstreme kishte lindur. Nëse gjendet vetëm një pjesë e dokumentacionit të nevojshëm atëherë ai nuk mund të vërtetohet.<ref>{{Cite web|title=Oldest Validated supercentenarians All-Time|url=https://gerontology.fandom.com/wiki/Oldest_Validated_supercentenarians_All-Time|url-status=live|website=Gerontology Wiki|language=en}}</ref> Centenarë quhen personat të cilët mbushin moshën 100 vjeç. Duke qenë se pritshmëria e jetës sot në botë është 67,8 vjeç sipas të dhënave të [[OKB]] për periudhën 2005-2010, të arriturit e moshës 100 vjeç mbetet diçka e rrallë dhe pashmangshmërisht e lidhur me jetëgjatësinë. Akoma më të rrallë janë supercentenarët, këta janë persona të cilët janë vërtetuar sipas standardeve të Gerontology Research Group të kenë arritur moshën 110 vjeç. Mesatarisht vetëm 1 në 1000 centenarë arrin të jetojë deri në moshën 110 vjeç. Ky fakt e bën aq të rrallë arritjen e kësaj moshe sa që deri më sot janë vërtetuar vetëm rreth 1400-1600 supercentenarë gjatë gjithë historisë së njerëzimit dhe të gjithë këta kanë jetuar në tri shekujt e fundit, duke pasur parasysh që në total që nga shfaqja e [[Homo Sapiens]], pra njerëzve të sotëm para 500 000 vjetësh, kanë jetuar në total rreth 106 miliardë njerëz.(100-115 miliardë sipas disa të dhënave të tjera) Supercentenari i parë i vërtetuar sipas standardeve moderne të gjerontologjisë (shkencës së jetëgjatësisë) është Geert Adriaans Boomgaard (21/09/1788 - 03/02/1899, 110 vjeç, 135 ditë) nga [[Holanda]]. Supercentenarja e parë femër e vërtetuar është Margaret Ann Neve (18/05/1792 - 04/04/1903, 110 vjeç, 321 ditë) nga ishulli [[Guernsey]]. Statistikisht vetëm 1 në 10 supercentenarë janë meshkuj, pra që do të thotë se 90 % e supercentenarëve janë femra. Kjo vihet re edhe në grupmoshat e tjera ku femrat kanë një pritshmëri jete më të gjatë se meshkujt. Mundësitë që një supercentenar të arrijë një moshë më të madhe vijnë gjithnjë e duke u zvogëluar për çdo vit që ai/ajo jeton më shumë, aq sa deri më sot vetëm 97 persona në të gjithë historinë janë vërtetuar dhe dokumentuar që të kenë arritur moshën 114 vjeç, prej tyre më pak se gjysma, pra vetëm 30 kanë mundur të jetojnë edhe në moshën 115 vjeç. Nga këta 30 persona, janë vetëm 9 ata që kanë arritur të festojnë ditëlindjen e tyre të 116-të. Vetëm 4 kanë arritur moshën 117 vjeç, dhe më tej vetëm dy kanë arritur si moshën 118 vjeç ashtu edhe moshën 119 vjeç. Vetëm një person deri më sot është dokumentuar që të ketë arritur moshën 120 vjeç dhe ta ketë kaluar atë, ajo është [[sasha Louise Calment|Jeanne Calment]]. Diferencat gjinore janë mjaft të dukshme në jetëgjatësi. Nga 97 personat që kanë arritur moshën 114 vjeç vetëm 7 janë meshkuj dhe nga ata të moshës 115 vjeç, meshkuj janë vetëm tre. Jiroemon Kimura eshte i vetmi mashkull i cili eshte vertetuar zyrtarisht qe te kete arritur moshen 116 vjeç. ==Personi më jetëgjatë== Personi më jetëgjatë që ka jetuar ndonjëherë, jetëgjatësia e së cilës, nuk vihet në dyshim pasi është studiuar dhe vërtetuar e dokumentuar vazhdimisht është [[Jeanne Louise Calment|Jeanne Calment]]. [[Jeanne Louise Calment]] lindi në Arles (Arl) të Francës më 21/02/1875. Ajo jetoi gjithë jetën e saj në qytezën e vogël mesdhetare franceze. U martua në vitin 1896 me kushëririn e saj të dytë, pronar i një dyqani, Fernand Calment. Me të pati një vajzë Yvonne Marie Nicolle Calment (1898 - 1934) e cila vdiq në moshën 35 vjeçare nga pneumonia. Ajo pati edhe një nip (i biri i vajzës) Frédéric Billiot (1926 - 1963) të cilin e rriti vetë pas vdekjes së të bijës. Ai u bë mjek por vdiq në një aksident automobilistik në moshën 36 vjeçare. Calment u bë e njohur për publikun në moshën 113 vjeçare kur u bë pjesë e një dokumentari mbi jetën e piktorit të njohur holandez [[Vincent van Gogh]] si personi i fundit i mbetur gjallë që e kishte takuar piktorin kur ai kishte ardhur njëherë të blente në dyqanin e xhaxhait të saj në Arles. Ajo e kujton në dokumentar piktorin si një burrë të shëmtuar, pijanec dhe shumë të pasjellshëm. Calment theu një e nga një rekordet e jetëgjatësisë. Më 21 shkurt 1995 ajo u bë personi i parë (dhe i vetëm deri më sot) që mbushi moshën 120 vjeç. Ajo vdiq më 04/08/1997 në moshën 122 vjeç, 164 ditë. Kjo moshë është pikërisht mosha më e madhe e vërtetuar që të jetë arritur ndonjëherë nga një qenie njerëzore dhe përfaqëson deri më sot ekstremin e jetëgjatësisë tek qeniet humane. Calment jetoi më gjatë se të gjithë familajrët e saj duke e tejkaluar të bijën me 63 vjet, të shoqin me 55 vjet dhe nipin me 34 vjet. Calment ka pasur një jetë relativisht të shëndetshme. Në moshën 85 vjeçare ajo filloi të merret me skermë, dhe vazhdoi t'i jepte biçikletës deri në moshën 100 vjeçare. Jetonte e vetme deri pak para se të mbushte 110 vjeç, kur më pas u vendos që ajo të jetonte në një azil pas një incidenti që pati në kuzhinë. Megjithatë Calment nuk qe asnjëherë fanatike për shëndetin e saj dhe as abuzuese. Ajo ka pirë cigare nga mosha 21 vjeç deri në moshën 117 vjeç (jo më shumë se dy cigare në ditë) Vetë Calment mendonte se jetëgjatësia e saj dhe pamja relativisht e re për moshën që kishte, vinte si pasojë e konsumimit të [[vajit të ullirit]], të cilin ajo e përdorte në çdo gatim, madje lyente edhe lëkurën e saj me të. Ajo gjithashtu pinte verë porti dhe konsumonte rreth 1&nbsp;kg [[çokollatë]] në javë. ==10 njerëzit më të vjetër që kanë jetuar== {|class="wikitable" !Renditja !Emri !Gjinia !Datëlindja !Data e vdekjes !Mosha !Vendi |- !1 |Jeanne Calment |align=center|F |21 shkurt 1875 |4 gusht 1997 |122 vjeç, 164 ditë |{{FRA}} |-bgcoor=e8f000 |align=center|2 |Kane Tanaka |align=center|F |2 janar 1903 |19 prill 2022 |119 vjeç, 107 ditë |{{JPN}} |- |align=center|3 |Sarah Knauss |align=center|F |24 shtator 1880 |30 dhjetor 1999 |119 vjeç, 97 ditë |{{USA}} |-bgcolor=#9F9 |align=center|4 |Lucile Randon |align=center|F |11 shkurt 1904 |Ajo është gjallë |{{Age in years, months and days|1904|2|11}} |{{FRA}} |- |align=center|5 |Nabi Tajima |align=center|F |4 gusht 1900 |21 prill 2018 |117 vjeç, 260 ditë |{{JPN}} |- |align=center|6 |Marie-Louise Meilleur |align=center|F |29 gusht 1880 |16 prill 1998 |117 vjeç, 230 ditë |{{CAN}} |- |align=center|7 |Violet Brown |align=center|F |10 Mars 1900 |15 shtator 2017 |117 vjeç, 189 ditë |{{JAM}} |- |align=center|8 |Emma Morano|Emma Morano-Martinuzzi |align=center|F |29 Nëntor 1899 |15 prill 2017 |117 vjeç, 137 ditë |{{ITA}} |- |align=center|9 |Chiyo Miyako |align=center|F |2 maj 1901 |22 korrik 2018 |117 vjeç, 81 ditë |{{JPN}} |- |align=center|10 |Misao Okawa |align=center|F |5 Mars 1898 |1 prill 2015 |117 vjeç, 27 ditë |{{JPN}} |} ==10 meshkujt më të vjetër që kanë jetuar== Jiroemon Kimura është mashkulli më i moshuar që ka jetuar ndonjëherë. Ai e kaloi rekordin e danezo-amerikanit Christian Mortensen (16/08/1882 - 25/04/1998, 115 vjeç, 252 ditë) më [[28 dhjetor]] të viti [[2012]]. {| class="wikitable" |- !Renditja !Emri !Datëlindja !Data e vdekjes !Mosha !Vendi i lindjes<br/>ose i rezidencës |- |1 |Jiroemon Kimura |19 prill 1897 |12 qershor 2013 |116 vjeç, 54 ditë |Japoni |- |2 |Christian Mortensen |16 gusht 1882 |25 prill 1998 |115 vjeç, 252 ditë |Shtetet e Bashkuara{{ref label|Mortensen|a}} |- |3 |Emiliano Mercado del Toro |21 gusht 1891 |24 janar 2007 |115 vjeç, 156 ditë |Puerto Rico |- |4 |Mathew Beard |9 korrik 1870 |16 shkurt 1985 |114 vjeç, 222 ditë |Shtetet e Bashkuara |- |5 |Walter Breuning |21 shtator 1896 |14 prill 2011 |114 vjeç, 205 ditë |Shtetet e Bashkuara |- |6 |Yukichi Chuganji |23 Mars 1889 |28 shtator 2003 |114 vjeç, 189 ditë |Japoni |- |7 |Joan Riudavets |15 dhjetor 1889 |5 Mars 2004 |114 vjeç, 81 ditë |Spanjë |- |8 |Fred Hale |1 dhjetor 1890 |19 nëntor 2004 |113 vjeç, 354 ditë |Shtetet e Bashkuara |- |9 |Johnson Parks |15 tetor 1884 |17 korrik 1998 |113 vjeç, 275 ditë |Shtetet e Bashkuara |- |10 |Tomoji Tanabe |18 shtator 1895 |19 qershor 2009 |113 vjeç, 274 ditë |Japoni |} <small> a{{note|Mortensen}} Mortensen lindi në [[Danimarkë]].<br/> </small> ==Referime== {{Reflist|2}} ho0u1clnoj34qc3yatilfomq28upxk5 0 136120 2468144 2464249 2022-08-11T10:26:51Z Ikranjani 127687 added [[Category:Njerëz nga Vilajeti i Ajdinit]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Infobox writer | name = Murad bej Toptani | image = [[Skeda:MbT1914.jpg|200px]] | caption = Bej (i Tiranës) | name i lindjës = Murad | birth_date = [[13 korrik]], [[1866]] | birth_place = [[Aká]], [[Perandoria Osmane]] | death_date = [[11 shkurt]] [[1918]] | death_place = [[Tirana]] | pseudonym = | nationality = Shqiptar | genre = Poezì, Skulpturë | website = }} '''Murad bej Toptani''' ([[1866]] - [[1918]]) qe atdhetar, nënshkrues i [[Deklarata e Pavarësisë së Shqipërisë|Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë]], poet dhe skulptor shqiptar. Zotëronte disa gjuhë të huaja si frëngjisht, [[turqisht]], [[arabisht]], gjermanisht dhe italisht. Krijimet e tij janë përmbledhur në vëllimin, “Vjersha e Murat Toptanit”, ndërkohë që në Galerinë e Arteve në Tiranë ruhet një bust i Skënderbeut, i realizuar prej tij në vitin 1917, si dhe një karikaturë me akuarel “Premtimet e Anglisë”. == Jeta == U lind në Aká (sot Akyaka, Turqi) më [[13 korrik]], i biri i Said Sermedin bej Toptani dhe Hanifesë, vajza e luftëtarit nga [[Kaukazi]] Ahmet Pedis Kartajit. I ati i tij, duke qenë prej [[Oxhaqet feudalë|oxhakut]] me ndikim të [[Toptanajt|Toptanve]] dhe prej veprimtarive nacionaliste, ishte internuar ku dhe u njoh me vjehrrin e tij të internuar për po të njëjtën arsye. Në 1878 ai u regjistrua në shkollën “Madamë Fyres”. Në atë shkollë studionte dhe Asije Frashëri, vajza e Sherif Frashërit, vëllait të madh të [[Frashërllinjtë|Frasherllinjve]], e cila më vonë, u bë bashkëshortja e tij. Asija kishte mbetur jetime dhe u rrit nga xhaxhai, [[Naim Frashëri|Naimi]], dhe kjo është arsyeja pse njihej si vajza e madhe e Naimit ose pse e quajnë Murad bej Toptanin si dhëndrin e poetit të madh. Në 1884 Murad Toptani i vazhdoi studimet në shkollën “[[Liceu Gallatasaraj|Sulltanie]]” (Gallata Saraj), ku mori një kulturë që u reflektua më vonë në gjithë veprimtarinë e tij të larmishme artistike. Në mbarim të shkollës ai zotëronte disa gjuhë të huaja: frëngjisht, [[Turqishtja osmane|osmanisht]], arabisht dhe [[persisht]].<ref name="MbT">[http://www.standard.al/murad-bej-toptani-patrioti-dhe-artisti/ Çelo Hoxha: Murad Bej Toptani: patrioti dhe artisti] në Gazetën "Standard". Shënim: ''Për këtë artikull janë konsultuar disa burime. Në variantin origjinal të shkrimit janë specifikuar hollësisht referencat e sakta. Burimet e konsultuara janë: AQSH, Fondi 36 dhe 163; Ferid Hudhri, Murat Toptani, Shtëpia botuese “8 nëntori”, Tiranë, 1978; Uran Butka, Mid’hat Frashëri, elita shqiptare, PLEJAD, Tiranë, 2008; Uran Butka, Mid’hat Frashëri, elita shqiptare, PLEJAD, Tiranë, 2008; Faik Konica, Vepra 3, Botimet Dudaj, Tiranë, 2001; gazeta Posta e Shqypnis, Nr. 21, 20 fruer 1918, faqe 4; dokumente të botuara: Lef Nosi, Dokumente historike 1912-1918, Shtypshkronja Nënë Tereza, Tiranë; Nevila Nika, Përmbledhje dokumentesh mbi kryengritjet shqiptare, 1910-1912, botim i Institutit të Historisë-Prishtinë, 2003''.</ref> Pas vitit 1895, Murat Toptani u vendos pothuaj përfundimisht në qytetin e Tiranës, origjinës së tij. Në 28 tetor 1897, Murad Toptani u arrestua nga [[Porta e Lartë]]. Të gjitha gazetat shqiptare të kohës, të cilat dilnin, sigurisht, jashtë trojeve shqiptare, lajmëruan për një gjë me rëndësi që kishte ndodhur “ato ditë” në Shqipëri. Gjëja me rëndësi ishte arrestimi i Murad bej Toptanit nga Porta e Lartë. Konsulli austriak në [[Dardanelet|Dardanele]] i shkroi, në 4 mars 1898, konsullit austriak në Shkodër se Murad Toptani, bashkë me Marka Gjonin dhe të tjerë gjendej i burgosur në Dardanele. Ai dyshonte se ata mbaheshin aty, dhe ende nuk ishin nisur diku tjetër, me ndonjë urdhër nga [[Stambolli]]. Aty i mbanin të izoluar, “nuk i lënë që të takohen me njeri”. Në 10 prill, ai i shkroi sërish kolegut në Shkodër për fatin e të burgosurve shqiptarë. Sipas tij, autoritetet e Dardaneleve kishin marrë një urdhër nga ministri i Punëve të Brendshme për t’i dërguar shqiptarët në internim, Murad bej Toptanin në [[Tripoli]] ([[Libia]] e sotme) dhe [[kajmekami]]n Marka Gjoni në [[Mosul]] ([[Iraku]]n e sotëm). Nisja do të bëhej me vaporin e Mahsusasë. Dhe një detaj që flet sa shumë ishte Murad Beu në vëmendjen e austriakëve: “familjarët e Murad Beut janë të dëshpëruar”. Konsulli austriak i Dardaneleve, në 12 maj 1898, duket se ka një shpjegim më konkret për ngjarjen, që mendohet se është një sqarim i autoriteteve osmane për ambasadën austriake: “''Arrestimi i Murad Beut nga Tirana ka qenë i arsyetuar me faktin se bënte korrespodencë revolucionare me [[Dervish bej Biçakçiu|Dervish Beun]] nga [[Elbasani]], i cili tash gjendet në arrati dhe me persona të tjerë dhe bënte çdo lloj axhitacioni subversiv, sikurse është provuar me letrat që kanë rënë në dorë të autoriteve mbretërore''”. Murad Beu u arratis nga internimi në Tripoli dhe u hodh në Itali bashkë me Baba Ahmetin e Koshtenit dhe një tjetër. Në Itali, Murad bej Toptani lëvizi nga një qytet në tjetrin, në kolonitë shqiptare të atjeshme, ku vazhdonte propagandën për çështjen kombëtare. Në tetor 1898 u gjend në Bruksel dhe prej andej, së bashku me [[Faik bej Konica|Faik Konicën]], shkoi në Bukuresht. Murad Toptani është ndër të paktët shqiptarë të shquar, për të cilin ka shkruar, më shumë se njëherë, vetëm fjalë të mira dhe Faik Konica. Sipas tij, Murad Beu ishte “''patriot i zjarrtë, mjaft inteligjent… urren sllavët dhe ka simpati për Austrinë''”. [[Albania (revistë)|“Albania”]] e Konicës shkroi disa herë për Murad Toptanin dhe ai botoi aty disa vjersha.<ref name="MbT" /> Nga fundi i vitit 1899 Murad bej Toptani u kthye në Shqipëri, më 1900 policia kontrolloi shtëpinë e tij në Tiranë dhe gjeti atje libra mësimi në shqip, vjersha dhe ''[[Istori e Skënderbeut|Istorinë e Skënderbeut]],'' të gjitha të shtypura më 1881 me lejen e autoriteteve të kohës nga komisioni shkencor "Dituria". Murad beu me gjithë familje u internua në [[Konia]] të [[Anadolli]]t dhe u kthye në atdhe vetëm më 1908.<ref>{{Cite book|title=[[Lebenserinnerungen|Kujtime 1885-1925]]|last=Vlora|first=Eqrem bej|authorlink=Eqrem bej Vlora|publisher=IDK|year=2003|origyear=1963|isbn=99927-780-6-7|location=Tiranë|pages=169|translator=[[Afrim Koçi]]}}</ref> Mbështeti kryengritjen e Kurbinit te udhehequn nga [[Gjin Pjetër Pervizi]], 1906-1912, me të cilin Toptanët kishin miqësi tradicionale. Merr pjesë në Kuvendin e Vlorës si përfaqësues i [[Tirana|Tiranës]], ku i caktuar nga [[Ismail Qemali]] vendos flamurin dhe me atë rast mban një fjalim. Fjalimin e tij të ndezur dhe plotë retorikë në 28 nëntor 1912, në Vlorë, e kanë vlerësuar dhe [[Mit’hat Frashëri]] dhe baronesha Marie Amelie Frein von Godin, të dy dëshmitarë në ngjarje. Firmosi aktin e mvehtësisë, me siglën “Murad Toptani”. Gjatë Luftës së Parë Botërore hyri vullnetar në ushtrinë austro-hungareze, por dhe perandoria që e kishte përkrahur gjatë përndjekjeve që i bënte Porta e Lartë dhe vetë ai patën fund të hidhur katër vjet më vonë. Në një raport të shërbimit të fshehtë anglez të vitit 1916, lexojmë: “Murad beu: Nga familja e Toptanasve. Kushëri me Esatin, por në konflikt të vazhdueshëm me të; nga kjo shtrëngohet të jetojë jashtë shtetit. (...) Ka ndikim të madh në popullsinë e Shqipërisë së Mesme.” Toptani bashkëpunoi me organet e shtypit të shqiptarëve jashtë atdheut. I detyruar, Muradi emigron në Vjenë. Vdiq në Tiranë, një vit pasi u kthye në atdhe. [[Skeda:Stamp of Albania - 1988 - Colnect 366189 - Murat Toptani 1867-1918 Albanian artist and poet.jpeg|parapamje|Murad Toptani në një pullë]] == Vepra == “Do të ishte një gjë me interes t’i mblidhte njeriu vizatimet bërë prej Muradit dhe t’i botonte”, – shkroi Mid’hat Frashëri në 1924. Kjo s’ka ndodhur as gati një shekull më vonë. Një bust të Skënderbeut e ka punuar në Napoli më 1898, një në Tiranë në 1917. Më vonë, bustin e Tiranës e riprodhoi në bronz mjeshtri i skulpturës monumentale Odhise Paskali. Busti i gruas së tij, Asijes, është një nga punimet e tij më cilësore artistikisht, dhe ndër të paktat vepra të tij – figurative apo letrare, që nuk ishte politike. Karikatura e Murad Toptanit, e titulluar “Premtimet e Anglisë”, është një krijimet e tij më të mprehta. Dy kalorës, me vështrimin përpara, shkojnë drejt fatalitetit shaluar mbi kuaj, kapistallët e të cilëve i tërheq një skelet njeriu nga thellësia e greminës. Në Arkivin Qendror të Shtetit, në Tiranë, gjendet një fletë broshure, fleta 14, e cila lartëson veprën patriotike të Murad bej Toptanit. Dokumenti është në gjuhën osmane, në shqip gjendet jo përkthimi, për një shpjegim për përmbajtjen: “Fleta ka një karakter poezije në prozë, ku naltëson veprat patriotike të Murad beut, tue i thanë se ti edhe me të vra me tradhti e me tortura, nuk do të vdesësh, ti me idealin e liris në zemër e me ndjenjat e sakrificës ashtu dhe me vullnetin patriotik do të mbetesh i pavdekshëm e të tjera”. Përcaktimi i këtij teksti anonim duket se është i saktë, veprimtaria patriotike, më shumë se gjithçka tjetër, ka mundësi të rezultojë më jetëgjati në histori. Përpjekjet për çështjen e kombit shqiptar atij i kushtuan vuajtje e dhimbje, iu desh të kalonte prova të shumta e të bënte sakrifica me çmim të lartë, por, në fund, firma në dokumentin e pavarësisë, në 28 nëntor 1912, i hapi portat e përjetësisë.<ref name="MbT" /> == Lidhje të jashtme == * [http://www.albaniapress.com/lajme/10278/MURAT-TOPTANI-FIGURE--POLIEDRIKE-E-RILINDJES-KOMBETARE.html Figurë poliedrike e Rilindjes] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160124202445/http://www.albaniapress.com/lajme/10278/MURAT-TOPTANI-FIGURE--POLIEDRIKE-E-RILINDJES-KOMBETARE.html |date=24 janar 2016 }} == Referime == {{reflist|2}} {{DEFAULTSORT:Toptani, Murad bej}} [[Kategoria:Nënshkruesit e Deklaratës së Pavarësisë]] [[Kategoria:Lindje 1867]] [[Kategoria:Vdekje 1918]] [[Kategoria:Poetë shqiptarë]] [[Kategoria:Skulptorë shqiptarë]] [[Kategoria:Toptanajt]] [[Kategoria:Njerëz nga Vilajeti i Ajdinit]] 598lzy93cibvmmws66i98c1fz84kyrl 0 147849 2468115 2444349 2022-08-11T07:49:04Z Aranciomassimo6194 143309 wikitext text/x-wiki [[Skeda:Candan Erçetin 024.JPG|right|thumb|Candan Erçetin (2012)]] '''Candan Erçetin''' {{IPA|['dʒandan 'ertʃetin]}} (* [[10. shkurt]] [[1961]]<ref>[http://www.candanercetin.com.tr/hayati.aspx Geburtsdatum] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100216170904/http://www.candanercetin.com.tr/hayati.aspx |date=16 shkurt 2010 }} auf der offiziellen Webseite (abgerufen am 29. Juli 2010)</ref> në [[Kırklareli]]) është një [[këngë|këngetare]] [[Turqia|turke]] e [[popmuzik]]ës. == Rinia == Candan Erçetin u rrit në vendlinjen e saj ne Kırklareli si femije emigrantesh [[shqiptar]] nga [[Shkupi]] dhe [[Prishtina]], në [[Kırklareli]] ndoqi shkollën fillore. Më pas ndoqi [[Liceu Gallata Saraj|gjinazin Galatasaray]] dhe që nga 1979 Konveravtorin Shtetëror në Stamboll (İstanbul Belediye Konservatuarı). Mbas konservatorit filloi te studionte [[arkeologjie]] klasike ne Universitetin e [[Stambollit]] . == Kariera == Si anetare e [[Band (Musik)|Musikgruppe]] [[Klips ve Onlar]] repräsentierte Erçetin perfaqesoi se bashku me kompozimin e [[Melih Kibar]] ''Halley'' [[Turqi]]në në [[Eurovision Song Contest 1986]]. Në vitin 1991 ajo permbylli një formim per kengetare (Opera Klasike) ne shkollen muzikore [[Stamboll|İstanbul]] Municipal . Ne vitet 90 ka qene moderatore per disa emsisonie televizive. Ne qershor te 1995 ajo beri publik albumin e saj te pare solo ''Hazırım'' . Albumi bashkonte elemente nga rajoni i saj i lindjes [[Osthrakien]] me elemente nga pjesa shqiptare e vendlindjes se prinderve te saj [[Maqedoni]]. Edhe ne pjesen tjeter te albumeve shfaqen qarte konturet shqiptare dhe trakase. Suksesin e saj më te madh, këngëtarja e arriti me albumin ''Elbette'' te vitit 2000. Me 1.050.000 njësi të shitura, ai ishte albumi më i shitur i vitit në Turqi.<ref>{{Cite web |url=http://arsiv.zaman.com.tr/2000/12/31/kultursanat/kultursanatdevam.htm |title=Webarchiv "zaman.com.tr", aufgerufen am 20. August 2011. |access-date=27 janar 2014 |archive-date=23 qershor 2013 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130623181757/http://arsiv.zaman.com.tr/2000/12/31/kultursanat/kultursanatdevam.htm |url-status=dead }}</ref> Në Gjermani ajo doli per here te parë në 1998 në [[Bremen]] dhe në 1999 në [[Frankfurt am Main]]. Ne 2005 ajo luajti nje rol ne musikalin ''Yıldızların Altında''. Përveç kësaj, ajo jep mësim në [[Liceu Gallata Saraj|Galatasaray-Gymnasium]]. == Diskografie == === Studioalben === * 1995: ''Hazırım'' (shqip. ''Unë jam gati'') * 1997: ''Çapkın'' (dt. ''Draufgänger'') * 2000: ''Elbette'' (shqip. ''E vetkuptueshme'') * 2002: ''Neden'' (shqip. ''Përse'') * 2003: ''Chante Hier Pour Aujourd'hui'' * 2004: ''Melek'' (shqip. ''Engjell'') * 2005: ''Aman Doktor'' (shqip. ''aman Doktor'') * 2009: ''Kırık Kalpler Durağında (shqip. ''Ne stacionin e zemrave te thyera'') * 2011: ''Aranjman 2011 (dt. ''Arrangement 2011'') === Publikime të tjera === * 1996: ''Sevdim Sevilmedim - The Remix EP'' (dt. ''Ich habe geliebt, Ich wurde nicht geliebt'') * 1998: ''Oyalama Artık - The Remix EP 2'' (dt. ''Lenk nicht mehr ab'') * 2000: ''Unut Sevme - Limited Edition Remixes'' (dt. ''Vergiss, lieb nicht'') * 2003: ''Remix'' * 2005: ''Remix's'' * 2008: ''Ben Kimim'' (shqip. ''Kush jam une'') == Shih edhe == * [[Shqiptarët në Turqi]] * [[Demografia e Turqisë]] * [[Ali Sami Yen]] * [[Lista Popmuzikanetve turq]] * [[Muzika ne Turqi]] == Referime == * {{commonscat|Candan Erçetin}} * {{IMDb Name|1486499}} * [https://web.archive.org/web/20100208034304/http://www.candanercetin.com.tr/ Offizielle Webseite] == Referime == <references /> {{Normdaten|TYP=p|LCCN=no/2006/092580|VIAF=24360024}} {{SORTIERUNG:Ercetin, Candan}} {{Personendaten |NAME=Erçetin, Candan |ALTERNATIVNAMEN= |KURZBESCHREIBUNG=türkische Sängerin |GEBURTSDATUM=10. Februar 1963 |GEBURTSORT=[[Kırklareli]] |STERBEDATUM= |STERBEORT= }} [[Kategoria:Kengetare e popmuzikes]] [[Kategoria:Aktore]] [[Kategoria:Geboren 1963]] [[Kategoria:Frau]] [[Kategoria:Lindje 1961]] [[Kategoria:Kengetare shqiptare]] f6txrno9pwxpiv6nk46iqqtleqs48ur 0 148444 2468097 2467790 2022-08-10T20:36:14Z 79.106.209.73 ❤️ wikitext text/x-wiki Ashtë lëshuar më 18 tetor 2011. I quajtur ICS, më në fund u dizenjua Android 4.0, i cili sjell elementë dizajni të ri nga Honeycomb për telefona inteligjentë, duke ju referuar dhe eksperiencës të saj. Paisja e parë e anoncuar me ICS ishte Samsung Galaxy Nexus, ndërsa Motorola Xoom dhe ASUS Transformer Prime qenë tabletët e parë që u përditësuan. {{Google-cung}} [[Kategoria:Sisteme operativë]] avlkfwlhscz91tsdf7k140esy5xr1om 0 148445 2468098 2453813 2022-08-10T20:39:14Z 79.106.209.73 dzozodxgoxgoldh wikitext text/x-wiki [[Skeda:Android 4.1 on the Galaxy Nexus.jpeg|parapamje|djathtas|200px|Ekrani Kryesor i versionit Android 4.1]] [[Skeda:Samsung_Galaxy_Note.jpg|parapamje|djathtas|200px|Android 4.1 Jelly Bean]] '''Android Jelly Bean''' u lëshua në 2012, me lajmin e ASUS Nexus 7 së bashku me një përditësim të shpejtë për celularët Galaxy Nexus. Më pas gjatë vitit, erdhi lajmi i Nexus 10 dhe përditësimi i Jelly Bean 4 në 4.1 në 4.2 dhe 4.3, por emri i koduar nuk ndryshoi dhe mbeti Jelly Bean. Ky version u quajt dhe pika e kthesës për ANDROID, për shkak të shërbimit të përzgjedhur dhe me një dizajn të paçmueshëm, duke u bërë dhe një nga sistemet më të përdorshëm operimi për celularë. [[Kategoria:Sisteme operativë]] j6claj56jms3b274vrrkgx28w9xam85 0 149470 2468031 2391892 2022-08-10T13:41:37Z Ikranjani 127687 wikitext text/x-wiki {{Infobox book | name = Mekami, melodi turke | image = | caption = | author = Kasëm Trebeshina | illustrator = Faik Krasniqi | cover_artist = | country = Republika Federale e Jugosllavisë | language = [[shqip]] | subject = | zhanri = roman | publisher = Buzuku | data_e_botimit = 1994 | pages = 103 | isbn = }} '''''Mekami, melodi turke''''' është një roman i shkurtër i shkrimtarit [[Kasëm Trebeshina]] shkruar më 1978 dhe botuar nga [[Sh.B. Buzuku|shtëpia botuese Buzuku]], [[Prishtina|Prishtinë]], 1994.<ref>''Kasem Trebeshina, përballë lexuesit imagjinar?!'', Mapo, 3 shtator 2016.</ref><ref name=":22">{{Cite interview|title=Kur Martin Camaj më propozoi veprën e Trebeshinës|interviewer=Violeta Murati|date=9 gusht 2016|journal=Mapo|url=https://gazetamapo.al/kur-martin-camaj-me-propozoi-vepren-e-trebeshines/|language=sq|last=Zeneli|first=Abdullah}}</ref> Është romani i vetëm i letërsisë bashkëkohore shqiptare që trajton pozitivisht pushtimin osman dhe në mënyrë negative figurën e Skënderbeut.<ref name=":0">{{Cite journal|author=Çali|first=Edmond|date=mars 2010|title=Il dissenso in Albania durante il periodo comunista|journal=Besa-Fede|language=it|issue=218|pages=8-10}}</ref> Romani i kushtohet «paraardhësve të autorit, kalorësve turq Durasit dhe Balit nga Saruhani,<ref>{{cite book|last1=Trebeshina|first1=Kasëm|title=Mekami|date=2016|publisher=[[Sh.B. Buzuku]]|location=Prishtinë|isbn=978-9951-08-218-1|page=5|language=sq}}</ref> të cilët u vendosën në Shqipëri në vitin [[1417]] gjatë kohës së sulltan Mehmetit I.» == Përmbajtja == Ngjarjet e librit fillojnë me prishjen e një mekami në vitet '60 në një fshat të Shqipërisë. Më tej shfaqet fantazma e një turku "trim dhe fisnik" që rrëfen historinë e Mekamit dhe fitoren e turqve në [[Beteja e Beratit (1455)|Betejën e Beratit]] me të cilën ai është krenar. Turqit e kanë simpatinë e autorit, madje ky i glorifikon virtytet dhe fitoret e tyre, kurse tokat shqiptare i konsideron të turqve. Turku paraqitet si fisnik dhe paqësor në paqe dhe trim në luftë ndaj shqiptarëve të fëlliqur dhe të pabesë. Libri përshkohet fund e krye nga një ton fyes dhe frymë përçmuese ndaj shqiptarëve dhe historisë së tyre. Shqiptarët madje janë aq të ulët sa ua fusin turqve në shtrat vajzat e tyre. Ata paraqiten si tradhtarë dhe humbës që shërbejnë si gjellë për qentë.<ref name="Bejko">{{cite book|last1=Bejko|first1=Sadik|title=Disidentët e rremë|date=2007|publisher=55|location=Tiranë|isbn=9789994356195|pages=156-157|language=sq}}</ref> == Kritika == === Letrare === ''Mekami'' është romani i vetëm i letërsisë bashkëkohore shqiptare që trajton pozitivisht pushtimin osman. Prej këndvështrimit letrar vepra përbën një mospajtim me letërsinë zyrtare socrealiste, që gjente tek shek. XV shembullin për [[Republika Popullore e Shqipërisë|Shqipërinë Socialiste]], prej këndvështrimit historik libri shpreh një ide shumë personale të autorit.<ref name=":0" /> I cilësuar ndër ballafaqimet më të ashpra të Kasëm Trebeshinës me vetveten, me njeriun dhe me historinë shqiptare,<ref name=":1">{{Cite news|author=Maçi|first=Elsa|date=nëntor 2014|title=Trebeshina si romancier|language=sq|pages=70-77|journal=Global Challenge|issue=11|location=Tiranë|url=https://docplayer.net/95078229-Politikat-fqinjesore-te-politikes-se-jashtme-te-qeverise-shqiptare.html|url-status=live}}</ref> duke iu kundërvënë mitit real-socialist të Skënderbeut si qëndresën më të fortë të popullit shqiptar nga e cila duhet të frymëzoheshin edhe shqiptarët në diktaturë që u "rezistonin të gjitha sulmeve të borgjezëve, revizionistëve dhe social-imperialisteve".<ref>{{Cite journal|author=Çali|first=Edmond|date=17 nëntor 2010|title=Trebeshina dhe lexuesi i përjashtuar: [letërsia shqiptare e realizmit socialist]|url=http://floripress.blogspot.com/2016/09/trebeshina-dhe-lexuesi-i-perjashtuar.html|journal=Shekulli|language=sq|issue=3150|pages=16-17|interviewer=Elsa Demo}}</ref> Pranëvënia e dy realiteteve kohore të ndryshme duke iu referuar shtresëzimeve mitike i përket prozës bashkëkohore shqipe, pjesë e asaj epoke zhanrore që autori e quan ''realizmi simbolik''.<ref name=":1" /> Ka studjues që romanin e kanë parë si kundërvepër ndaj ''[[Kështjella (Ismail Kadare)|Kështjellës]]'' të [[Ismail Kadare|Ismail Kadaresë]].<ref>{{Cite journal|author1=Ymeraj|first=Ermira|author2=Vata|first2=Rovena|title=Letërsia dhe identiteti - Ndërtimi letrar i miteve identitare kombëtare, dekonstruktivizmi letrar modern|url=https://masht.rks-gov.net/uploads/2015/05/kumtesat-perfundimtare-perf.pdf|journal=Kumtesat: Nga konferenca vjetore e shkencës ‘Java e Shkencës 2012’|language=sq|location=Prishtinë|page=228}}</ref> === Joletrare === Kritikë si [[Nuhi Ismajli]] e shohin nëntekstin e veprës krahas pikëpamjeve teorike të [[Hysamedin Feraj|Hysamedin Ferajt]], ngase Trebeshina i paraqet shqiptarët si "''të egër, barbarë, mizorë, kriminelë, spiunë (spiunë të dyfishtë), armiqësorë, jotolerantë, anarkistë, të pashpirtë, injorantë, mburravecë, maskarenj, të pacivilizuar, të pangritur, të prapambetur, pa identitet, të pasinqertë, të pabesë, tradhtarë, gënjeshtarë, mashtrues, të pandershëm, të pamoralshëm, gojështhurur, të ngathët (si luftëtarë), frikacakë etj.''" Vë në dukje se Skënderbeu në vepër dallonte prej shqiptarëve të tjerë vetëm prej faktit që nuk ishte frikacak. Mirëpo prapseprapë Skënderbeu gjithmonë mundej nga turqit, madje edhe prej luftëtarëve më të thjeshtë turq.<ref name="Ismajli2">{{cito uebin|author1=Ismajli|first=Nuhi|date=dhjetor 2005|title=Skënderbeu sipas pikëpamjeve antishqiptare|url=http://www.trepca.net/2005/12/051211_ni_skenderbeu_sipas_pikpamjeve_antishqiptare.htm|url-status=dead|accessdate=9 nëntor 2017|website=trepça.net|language=sq|archive-date=1 korrik 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190701092043/http://www.trepca.net/2005/12/051211_ni_skenderbeu_sipas_pikpamjeve_antishqiptare.htm}}</ref> Sipas Kadaresë, botimi i këtij romani në Kosovën e kohës së sundimit serb është bërë nën rrethana të dyshimta. Vepra shënon fillimin e fushatës kundër [[Skënderbeu|Skënderbeut]] që shpërtheu pas rënies së komunizmit. Skënderbeu trajtohet si hajdut kuajsh dhe agjent i Italisë.<ref>{{cite book|title=Mosmarrëveshja : Shqipëria përballë vetvetes.|last1=Kadare|first1=Ismail|date=2012|publisher=Onufri|isbn=978-9928-186-54-6|edition=3|location=Tiranë|page=264|language=sq}}</ref> Shqiptarët përgjatë veprës paraqiten si frikacakë që ua ofrojnë gratë dhe vajzat e tyre turqve për t'ua prishur mendjen. Kadare del në përfundimin se e vetmja disidencë e Trebeshinës ka qenë kundër Skënderbeut.<ref>{{Harvnb|Kadare|2012|page=289.}}</ref> Të tjerë e kanë krahasuar me [[Mein Kampf|''Mein Kampf'']] të [[Adolf Hitleri|Adolf Hitlerit]] dhe ''Veprat'' e [[Enver Hoxha|Enver Hoxhës]].<ref>{{cito uebin|last1=Ndreca|first1=Ardian|title=Kryeministri me gjak turk ndër vena|url=https://gazetamapo.al/kryeministri-me-gjak-turk-nder-vena/|website=gazetamapo.al|accessdate=9 nëntor 2017|date=7 prill 2012|language=en}}</ref> Ndërkaq, botuesi i Trebeshinës ka pohuar se për shkak të botimit të "Mekamit" shkrimtari Ismail Kadare e ka etiketuar "tradhtar", gjë që sipas tij nuk e kishte pritur nga ai, mirëpo shprehet se nuk është penduar që e ka botuar Trebeshinën përkundër telasheve që i ka shkaktuar.<ref>{{cito uebin|last1=Zeneli|first1=Abdullah|title=“Buzuku”-n nuk e krijova për vete|url=http://www.xlpress.tv/buzuku-n-nuk-e-krijova-pr-vete/|website=XL Press|publisher=Epoka e Re|accessdate=9 nëntor 2017|date=22 dhjetor 2014|quote=Botimi i disidencës letrare shqiptare bëri që të hapej kutia e Pandorës. Në këtë kuadër, problemi me Trebeshinën edhe sot vazhdon, por nuk pendohem se më ka shkaktuar jo pak telashe. Nuk e prisja këtë nga Ismail Kadare, e them pa ekuivok. “Mekami” i Trebeshinës qe shkaku të më etiketonte edhe si tradhtar.|language=sq}}</ref> == Referime == {{reflist|2}} [[Kategoria:Romane shqiptare të shekullit XX]] [[Kategoria:Kasëm Trebeshina]] hp1zj5f8jrvxaor3ikjdtohrwyo82n2 0 154321 2468061 2428586 2022-08-10T15:17:33Z InternetArchiveBot 115207 Lidhje të jashtme të shpëtuara: 2 Lidhje të jashtme të etiketuara si të vdekura: 0) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography | name = Danilo D'Ambrosio | fullname = Danilo D'Ambrosio | image = Danilo DAmbrosio 20140802.jpg | caption = D'Ambrosio duke luajtur për Interin në vitin 2014 | birth_date = {{birth date and age|9|9|1988|df=y}} | birth_place = [[Napoli]], [[Italia|Itali]] | height = 1.85 m | position = [[Mbrojtësi (futboll)|Mbrojtës]] | currentclub = [[F.C. Internazionale Milano|Internazionale]] | clubnumber = 33 | youthyears1 = 2004–2005 | youthclubs1 = [[Salernitana Calcio 1919|Salernitana]] | youthyears2 = 2005–2008 | youthclubs2 = [[ACF Fiorentina|Fiorentina]] | years1 = 2008 | clubs1 = [[Potenza S.C.|Potenza]] | caps1 = 10 | goals1 = 0 | years2 = 2008–2010 | clubs2 = [[S.S. Juve Stabia|Juve Stabia]] | caps2 = 48 | goals2 = 3 | years3 = 2010–2014 | clubs3 = [[Torino F.C.|Torino]] | caps3 = 119 | goals3 = 10 | years4 = 2014– | clubs4 = [[F.C. Internazionale Milano|Internazionale]] | caps4 = 140 | goals4 = 9 | totalcaps = | totalgoals = | nationalyears1 = 2004 | nationalteam1 = [[Kombëtarja italiane nën-16 e futbollit|Italia U16]] | nationalcaps1 = 5 | nationalgoals1 = 2 | nationalyears2 = 2004 | nationalteam2 = [[Kombëtarja italiane nën-17 e futbollit|Italia U17]] | nationalcaps2 = 3 | nationalgoals2 = 0 | nationalyears3 = 2010 | nationalteam3 = [[Kombëtarja italiane nën-21 e futbollit|Italia U21]] | nationalcaps3 = 3 | nationalgoals3 = 0 | nationalyears4 = 2017– | nationalteam4 = [[Kombëtarja italiane e futbollit|Italia]] | nationalcaps4 = 2 | nationalgoals4 = 0 | pcupdate = 1 mars 2019 | ntupdate = 1 qershor 2018 }} '''Danilo D'Ambrosio''' (lindur më [[9 shtator]] [[1988]]) është një [[Futbolli|futbollist]] profesionist [[Italia|italian]] i cili luan si [[Mbrojtësi (futboll)|mbrojtës]] për klubin italian [[F.C. Internazionale Milano|Internazionale]]. ==Karriera me klube== ===Karriera e hershme=== Ai filloi karrierën e tij në qytetin e [[Napoli]]t, duke luajtur me klubin lokal [[Salernitana Calcio 1919|Salernitana]]. Megjithatë, klubi falimentoi dhe ai sëbashku me vëllain e tij [[Dario D'Ambrosio|Dario]] u bashkua me skuadrën e të rinjëve të [[ACF Fiorentina|Fioretinës]] në vitin 2006.<ref>{{cite news|archiveurl=https://web.archive.org/web/20051029151835/http://www.acffiorentina.it/InfoPage.aspx?id=5659|url=http://www.acffiorentina.it/InfoPage.aspx?id=5659|title=Fiorentina ''Primavera'' 2005/2006|accessdate=27 shtator 2014|archivedate=29 tetor 2005|publisher=ACF Fiorentina|language=it|url-status=dead}}</ref> Ai ishte pjesë e Primvarës së Fiorentinës deri në vitin 2007, por më 8 janar 2008, ai u shit te skuadra e [[Serie C1]], [[Potenza S.C.|Potenza]], me një formulë bashkpronësie. Ai bëri debutimin e tij si profesionist më 20 janar 2008 në fitoren 2–1 kundër [[S.S. Juve Stabia|Juve Stabia]] dhe deri në fund të sezonit koleksionoi 10 paraqitje. ===Juve Stabia=== Më 11 korrik 2008, ai u bashkua me skuadrën e [[Lega Pro]], [[S.S. Juve Stabia|Juve Stabia]], me një tjetër formulë bashkpronësie.<ref>{{cite news|url=http://www.tuttomercatoweb.com/serie-a/ufficiale-cinque-operazioni-minori-per-la-fiorentina-113089|title=UFFICIALE: cinque operazioni minori per la Fiorentina|trans-title=Zyrtare: Pesë operacione të vogla për Fiorentinën|date=11 korrik 2008|publisher=Tutto Mercato Web|language=it|accessdate=21 shtator 2014}}</ref> Ai bëri debutimin e tij me ''Le vespe'' më 31 gusht 2008 kundër Tarantos.<ref>{{cite news|url=http://int.soccerway.com/matches/2008/08/31/italy/serie-c1/taranto-sport/ss-juve-stabia/688013/|title=Taranto vs Juve Stabia - 31 August 2008|date=31 gusht 2008|publisher=Soccerway|language=en|accessdate=21 shtator 2014}}</ref> Ai u bë titullar te Juve Stabia në sezonin e tij të parë, me klubin i cili ishte i vendosur për të blerë kartonin e lojtarit nga Fiorentina.<ref>{{cite news|url=http://www.tuttomercatoweb.com/serie-a/lega-calcio-tutti-i-risultati-delle-buste-157959|title=Lega Calcio, tutti i risultati delle buste|trans-title=Lega Calcio, të gjithë rezultatet e zarfave|date=27 qershor 2009|publisher=Tutto Mercato Web|language=it|accessdate=21 shtator 2014}}</ref> Ai e shpenzoi sezonin e tij të dytë duke luajtur zakonisht si [[Mesfushori (futboll)|mesfushor i djathtë]] dhe shënoi golin e tij të parë si profesionist në fitoren 4–1 kundër [[S.S. Barletta Calcio|Barletta]].<ref>{{cite news|url=http://blog.libero.it/STABIA/7625339.html|title=Lega Pro: Juve Stabia-Barletta 4-1 - tabellino e sintesi|trans-title=Lego Pro: Juve Stabia-Barletta 4-1 - tabela dhe sinteza|date=6 shtator 2009|publisher=Blog.libero.it|language=it|accessdate=21 shtator 2014}}</ref> ===Torino=== Më 12 janar 2010, D'Ambrosio u bashkua me klubin e [[Serie B]], [[Torino F.C.|Torino]].<ref>{{cite news|url=http://www.torinofc.it/content/view/5771/61/|title=D'Ambrosio al Toro|trans-title=D'Ambrosio te demi|publisher=Torino FC|language=it|date=13 janar 2010|accessdate=15 janar 2010|archive-url=https://archive.is/20121208220122/http://www.torinofc.it/content/view/5771/61/|archive-date=8 dhjetor 2012|url-status=dead}}</ref> Ai bëri debutimin e tij në Serie B në fitoren 4–1 kundër [[U.S. Grosseto F.C.|Grossetos]]. Ai ishte një titullar me Torinon gjatë sezonit, madje arriti të shënojë golin e parë me klubin më 20 mars 2010 në fitoren 2–0 jashtë fushe kundër [[Modena F.C.|Modenës]]. Pas kësaj, Torino bleu të gjitha të drejtat e lojtarit nga Juve Stabia në qershor 2010. D'Ambrosio gjithashtu ishte titullar edhe [[2010–11 Serie B|sezonin tjetër]] nën drejtimin e trajnerit të ri [[Franco Lerda]]. Ai shënoi dygolëshin e parë në karrierë në fitoren 3–2 kundër Modenës, këto ishin Golat e vetëm të sezonit për të. Më 15 dhjetor 2010, ai rinovoi kontratën e tij me klubin deri në vitin 2014.<ref>{{cite news|url=http://www.calcionews24.com/ufficiale-torino-rinnova-danilo-d-ambrosio-fino-al-2014-115844.html|title=Ufficiale: Torino, rinnova Danilo D'Ambrosio fino al 2014|trans-title=Zyrtare: Torino, Danilo D'Ambrosio rinovon deri në vitin 2014|publisher=Calcio News 24|language=it|date=15 dhjetor 2010|accessdate=21 shtator 2014}}</ref> Megjithatë, sezoni 2010–11 u karakterizua nga performanca negative nga ai dhe skuadra, me klubin që dështoi të arrinte në fazën play-off për të shkuar në Serie A, gjë që solli shumë kritika drejt skuadrës.<ref>{{cite news|url=http://www.tuttosport.com/calcio/serie_b/torino/2011/06/20-131063/D'Ambrosio%3A+%C2%ABToro,+ho+deluso+ma+non+sono+un+montato%C2%BB|title=D'Ambrosio: «Toro, ho deluso ma non sono un montato»|publisher=Tutto Sport|language=it|accessdate=21 shtator 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20110902084937/http://www.tuttosport.com/calcio/serie_b/torino/2011/06/20-131063/D%27Ambrosio%3A+%C2%ABToro%2C+ho+deluso+ma+non+sono+un+montato%C2%BB|archive-date=2 shtator 2011|url-status=dead}}</ref> Trajneri i ri [[Giampiero Ventura]] u përqëndrua te D'Ambrosio për sezonin 2011–12 duke e zhvendosur si [[Mbrojtësi (futboll)|mbrojtës të djathtë]] sëbashku [[Matteo Darmian]]. Më 2 nëntor 2011, ai shënoi golin e parë të sezonit që rezultoi të ishte goli i fitores kundër [[Reggina Calcio|Regginës]],<ref>{{cite news|url=http://int.soccerway.com/matches/2011/11/01/italy/serie-b/reggina-calcio/torino-fc/1180760/|title=Reggina vs Torino 0 – 1|publisher=Soccerway|language=en|date=1 nëntor 2011|accessdate=21 shtator 2014}}</ref> dhe shënoi golin e dytë më 11 shkurt 2012 në fitoren 3–1 kundër [[A.S.G. Nocerina|Nocerinës]]. Gjatë gjithë sezonit ai luajti gjithsej 26 ndeshje dhe shënoi 3 gola me Torinon që u ngjit në [[Serie A]]. Ai bëri debutimin e tij në Serie A më 26 gusht 2012 në barazimin pa gola kundër [[A.C. Siena|Sienës]],<ref>{{cite news|url=http://int.soccerway.com/matches/2012/08/26/italy/serie-a/ac-siena/torino-fc/1351261/|title=Siena vs Torino 0 – 0|publisher=Soccerway|language=en|date=26 gusht 2012|accessdate=21 shtator 2014}}</ref> por nuk luajti asnjë ndeshje si titullar deri më 26 shtator në një tjetër barazim pa gola, këtë herë kundër [[Udinese Calcio|Udineses]].<ref>{{cite news|url=http://int.soccerway.com/matches/2012/09/26/italy/serie-a/torino-fc/udinese-calcio/1351301/|title=Torino vs Udinese 0 – 0|publisher=Soccerway|language=en|date=26 shtator 2012|accessdate=21 shtator 2014}}</ref> Ai shënoi golin e parë në Serie A gjatë fitoren 5–1 jashtë fushe kundëër [[Atalanta B.C.|Atalantës]] më 30 shtator.<ref>{{cite news|url=http://int.soccerway.com/matches/2012/09/30/italy/serie-a/atalanta-bergamo/torino-fc/1351302/|title=Atalanta vs Torino 1 – 5|publisher=Soccerway|language=en|date=30 shtator 2012|accessdate=21 shtator 2014}}</ref> Në dhjetor 2012, ai u bë zëvëndës-kapiten i Torinos për shkak se [[Angelo Ogbonna]] pësoi një dëmtim. Ai u votua si zbulimi i vitit i Torinos në fund të sezonit nga lexuesit e Toro.it.<ref>{{cite news|url=http://www.lastampa.it/2013/05/15/sport/calcio/qui-toro/il-gran-gala-del-toro-incorona-cerci-xE6asAazzlFRokyIc8yWiI/pagina.html|title=Il Gran Gala del Toro incorona Cerci|trans-title=Galaja e madhe e Torinos kurorëzon Cercin|publisher=La Stampa|language=it|date=15 maj 2013|accessdate=21 shtator 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141129070611/http://www.lastampa.it/2013/05/15/sport/calcio/qui-toro/il-gran-gala-del-toro-incorona-cerci-xE6asAazzlFRokyIc8yWiI/pagina.html|archive-date=29 nëntor 2014|url-status=dead}}</ref> D'Ambrosio u vendos si [[Mbrojtësi (futboll)|mbrojtës i majtë]] gjatë [[2013–14 Serie A|sezonit 2013–14]], duke arritur në shënojë golin e parë të sezonit në barazimin 2–2 kundër [[A.C. Milan|Milanit]] më 14 shtator 2013. Ai shënoi sërisht në javën e ardhshme në fitoren 2–1 jashtë fushe kundër [[Bologna F.C. 1909|Bolonjës]].<ref>{{cite news|url=http://int.soccerway.com/matches/2013/09/22/italy/serie-a/bologna-fc-1909/torino-fc/1551875/|title=Bologna vs Torino 1 – 2|publisher=Soccerway|language=en|date=22 shtator 2013|accessdate=21 shtator 2014}}</ref> Më 13 dhjetor 2013, presidenti i klubit [[Urbano Cairo]] tha se D'Ambrosio do të largohej nga klubi pasi hodhi poshtë rinovimin e kontratës.<ref>{{cite news|url=http://www.football-italia.net/42762/d%E2%80%99ambrosio-will-leave-admit-torino|title=D’Ambrosio will leave, admit Torino|trans-title=D'Ambrosio do të largohet, pranon Torino|publisher=Football Italia.net|language=en|date=13 dhjetor 2013|accessdate=21 shtator 2014}}</ref> Ish kapiteni i Torinos zhvilloi gjithsej me klubin 119 ndeshje duke arritur të shënoj dhe 10 gola. ===Internazionale=== ====Sezoni 2013–14==== [[Skeda:Dnepr-Inter (4).jpg|thumb|majtas|230px|D'Ambrosio në aksion gjatë sezonit 2014–15.]] Më 28 janar 2014, Sky Sport raportoi se D'Ambrosio do të bashkohej me [[F.C. Internazionale Milano|Interin]] për 1.5 milion [[Euro|€]] plus të riun [[Matteo Colombi]]. Më 30 janar 2014, Inter konfirmoi marrëveshjen nëpërmjet faqes zyrtare në internet.<ref>{{cite news|url=https://www.inter.it/en/news/2014/01/30/danilo-dambrosio-signs-for-inter.html|title=Danilo D'Ambrosio sings for Inter|trans-title=Danilo D'Ambrosio firmos për Interin|website=inter.it|publisher=F.C. Internazionale Milano|language=en|accessdate=18 shtator 2014|archive-date=29 tetor 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191029141434/https://www.inter.it/en/news/2014/01/30/danilo-dambrosio-signs-for-inter.html|url-status=dead}}</ref> Tre ditë më vonë, ai bëri debutimin e tij me Interin në [[Derbi i Italisë|Derbin e Italisë]] kundër [[Juventus F.C.|Juventusit]] në [[Juventus Arena|Juventus Stadium]] ku Inter humbi ndeshjen me rezultatin 3–1.<ref>{{cite web|url=https://www.bbc.com/sport/football/25999592|title=Juventus 3–1 Inter Milan|publisher=BBC Sport|language=en|date=3 shkurt 2014|accessdate=18 shtator 2014}}</ref> Më 15 mars 2014, D'Ambrosio luajti ndeshjen e tij të parë si titullar në fitoren 2–0 jashtë fushe kundër [[Hellas Verona F.C.|Hellas Veronës]] në [[Stadio Marc'Antonio Bentegodi]].<ref>{{cite web|url=https://www.inter.it/en/news/2014/03/15/serie-a-hellas-verona-0-2-inter.html|title=Serie A, Hellas Verona 0–2 Inter|website=inter.it|publisher=F.C. Internazionale Milano|language=en|date=15 mars 2014|accessdate=18 shtator 2014|archive-date=12 nëntor 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191112073319/https://www.inter.it/en/news/2014/03/15/serie-a-hellas-verona-0-2-inter.html|url-status=dead}}</ref> Pas kësaj, ai siguroi një vend në formacionin titullar të Interit. D'Ambrosio ishte një zëvëndësim i papërdorur në ndeshjen e fundit zyrtare në [[San Siro]] të kapitenit legjendar [[Javier Zanetti]], me Interin që mposhti [[S.S. Lazio|Lazion]] me rezultatin 4–1 duke siguruar një vend në [[UEFA Liga e Europës|Ligën e Europës]] sezonin e ardhshëm.<ref>{{cite web|url=https://www.inter.it/en/match_center/4041#tab-live|title=Inter 4–1 Lazio|website=inter.it|publisher=F.C. Internazionale Milano|language=en|date=10 maj 2014|accessdate=13 maj 2014}}</ref> Ai luajti 90 minuta në ndeshjen e fundit të sezonit ku Inter u mposht 2–1 nga [[A.C. Chievo Verona|Chievo Verona]] në Stadio Marc'Antonio Bentegodi.<ref>{{cite news|url=https://www.goal.com/en/news/10/italian-football/2014/05/18/4826357/chievo-2-1-inter-obinna-double-stuns-mazzarris-men|title=Chievo 2-1 Inter: Obinna double stuns Mazzarri's men|trans-title=Chievo 2-1 Inter: Dopieta e Obinnës shtang lojtarët e Mazzarrit|publisher=Goal.com|language=en|date=18 maj 2014|accessdate=18 shtator 2014}}</ref> Ai e mbylli sezonin e parë me fanellën e Interit me 11 ndeshje, ku tre prej tyre i luajti të plota. ====Sezoni 2014–15==== D'Ambrosio e nisi sezonin 2014–15 duke shënuar golin e parë zyrtar me Interin në fitoren 3–0 jashtë fushe kundër islandezëve të [[Stjarnan]] në ndeshjen e parë play-off të Ligës së Europës.<ref>{{cite web|url=http://www.panorama.com.al/sport/interi-ben-tris-e-pret-bileten-qe-ne-islande/|title=Interi bën “tris”, e pret biletën që në Islandë|publisher=Panorama Sport|language=sq|author=Androkli Dralo|date=20 gusht 2014|accessdate=21 gusht 2014}}</ref> Ky ishte goli i parë në kompedicionet europiane për të në debutimin e tij. Ai luajti 90 minuta në ndeshjen e kthimit me Interin që fitoi me rezultatin tenistik 6–0 duke kaluar për në fazën e grupeve me rezultatin e përgjithshëm 9–0.<ref>{{cite web|url=http://www.panorama.com.al/sport/interi-e-ekzagjeron-6-gola-stjarnanit/|title=Interi e ekzagjeron, 6 gola Stjarnanit|publisher=Panorama Sport|language=sq|author=Jeton Stamolla|date=29 gusht 2014|accessdate=21 gusht 2014}}</ref> Në ndeshjen e parë në kampionat për sezonin 2014–15, ai luajti dhjetë minutat e fundit pas zëvëndësoi debutuesin tjetër [[Dodô]] me Interin që mori një barazim pa gola kundër ish skuadrës së tij [[Torino F.C.|Torino]] në [[Stadio Olimpico]].<ref>{{cite web|url=https://www.goal.com/en-ie/news/3908/main/2014/08/31/5074158/torino-0-0-inter-vidic-sees-red-as-mazzarris-men-are-held|title=Torino 0-0 Inter: Vidic sees red as Mazzarri's men are held|trans-title=Torino 0-0 Inter: Vidic shikon të kuqe me lojtarët e Mazzarrit që ndalet|publisher=Goal.com|language=en|date=31 gusht 2014|accessdate=31 gusht 2014}}</ref> Ai ishte një zëvëndësim i papërdorur në ndeshjen e dytë në ligë, të parën në [[San Siro]], ku Inter mposhti me rezultatin shkatërrimtar 7–0 [[U.S. Sassuolo Calcio|Sassuolon]] për të marrë fitoren e parë në ligë.<ref>{{cite news|url=http://www.sportishqiptar.com.al/newsite/2014/09/14/inter-serish-7-gola-sasuolos/|title=Inter sërish 7 gola Sasuolos|publisher=Sporti Shqiptar|language=sq|accessdate=14 shtator 2014|date=14 shtator 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140917011342/http://www.sportishqiptar.com.al/newsite/2014/09/14/inter-serish-7-gola-sasuolos/|archive-date=17 shtator 2014|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.panorama.com.al/sport/interi-i-frikshem-pa-meshire-kunder-sasuolos-2/|title=nteri i frikshëm, pa mëshirë kundër Sasuolos|publisher=Panorama Sport|language=sq|author=Lear Maçi|date=16 shtator 2014|accessdate=21 gusht 2014}}</ref> Më 18 shtator 2014, në ndeshjen e parë në fazën e grupeve të Ligës së Europës kundër skuadrës ukrainase [[FC Dnipro Dnipropetrovsk|Dnipro Dnipropetrovsk]], ai shënoi golin e vetëm të ndeshjes me Interin që mori tre pikët e para në rrugën e tyre europiane.<ref>{{cite web|url=https://forzaitalianfootball.com/2014/09/dnipro-0-1-inter-dambrosio-downs-10-man-dnipryani/|title=Dnipro 0-1 Inter: D’Ambrosio Downs 10-Man Dnipryani|trans-title=Dnipro 0-1 Inter: D'Ambrosio ul Dnipron me 10 lojtarë|publisher=Forza Italian Football|language=en|date=18 shtator 2014|accessdate=18 shtator 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.panorama-sport.com/liga-e-europes/interi-cinik-triumf-edhe-ne-ukraine/|title=Interi cinik, triumf edhe në Ukrainë|publisher=Panorama Sport|language=sq|date=19 shtator 2014|accessdate=3 tetor 2014}}{{Lidhje e vdekur}}</ref> Pas ndeshjes, D'Ambrosio e përshkroi golin e tij si "më të rëndësishmin e karrierës së tij".<ref>{{cite web|url=http://www.goal.com/en-us/news/55/main/2014/09/18/5115821/dambrosio-hails-most-important-goal|title=D'Ambrosio hails 'most important goal'|publisher=Goal.com|language=en|date=19 shtator 2014|accessdate=19 shtator 2014}}</ref> ==Karriera ndërkombëtare== Më 10 gusht 2010, D'Ambrosio bëri debutimin e tij për [[Kombëtarja italiane nën-21 e futbollit|kombëtaren U–21]] në një ndeshje miqësore kundër [[Kombëtarja daneze nnë-21 e futbollit|Danimarkës]]. Pas kësaj, ai luajti edhe dy ndeshje të tjera kualifikuese për Europianin U–21 kundër [[Kombëtarja boshnjake nën-21 e futbollit|Bosnjes]] dhe [[Kombëtarja uellsiane nën-21 e futbollit|Uellsit]], të dyja të përfunduara me fitoret e ''Azzurëve'' 1–0. ==Jeta personale== Ai ka një vëlla binjak, [[Dario D'Ambrosio|Darion]], i cili luan gjithashtu si mbrojtës, për [[U.C. Lecce|Leccen]]. Të dy u rritën te [[Caivano]] në një shkollë futbolli Sporting Caivano 94. Në prill 2014, D'Ambrosio u bashkua në rrjetin social [[Twitter]] tha në statusin e parë që shkruajti tha se për çdo ndjekës të tij, ai do të dhuronte 0.50 [[Euro|€]] për shoqatën e bamirësisë "Aiutare I Bambini" e cila jep ndihma për fëmijët në nevojë në zonën e Campanias, dhe në fund ai dhuroi 11,500 €.<ref>{{cite news|url=http://inter.theoffside.com/2014/4/24/5646412/danilo-dambrosio-raises-11500-for-aiutare-i-bambini-charity|title=Danilo D'Ambrosio raises 11.500 € for Aiutare i Bambini|trans-title=Danilo D'Ambrosio mbledh 11.500 € për Aiutare i Bambini|website=intertheoffside.com|language=en|date=24 prill 2014|accessdate=19 shtator 2014}}</ref> == Referime == {{reflist|3}} ==Lidhje të jashtme== * [http://www.torinofc.it/index.php?option=com_joomleague&func=showPlayer&p=39&pid=2551&Itemid=56 Profili te Torino] {{it}} * [http://aic.football.it/scheda/19838/dambrosio-danilo.htm Profili te AIC.Football.it] {{it}} * [http://int.soccerway.com/players/danilo-dambrosio/112151/ Profli te Soccerway] {{Skuadra F.C. Internazionale Milano}} [[Kategoria:Lindje 1988]] [[Kategoria:Njerëz që jetojnë]] [[Kategoria:Futbollistë italianë]] [[Kategoria:Futbollistë në kombëtaren italiane]] [[Kategoria:Futbollistë në Salernitana Calcio 1919]] [[Kategoria:Futbollistë në Potenza S.C.]] [[Kategoria:Futbollistë në S.S. Juve Stabia]] [[Kategoria:Futbollistë në Torino F.C.]] [[Kategoria:Futbollistë në F.C. Internazionale Milano]] [[Kategoria:Futbollistë në Serie B]] [[Kategoria:Futbollistë në Serie A]] fqbqpo37zletfhzv7wra5kiaakb39wa 0 189099 2468076 2467832 2022-08-10T15:47:49Z Doardear 130818 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = Arnavutköy | settlement_type = Distrikt | image_skyline = Aerial view of Arnavutköy.jpg | image_size = 250px | image_caption = Pamje ajrore | image_map = Istanbul_location_Arnavutköy.svg | map_alt = | map_caption = Vendndodhja e Arnavutköy në Stamboll | pushpin_map = Turkey | coordinates = {{coord|41|11|08|N|28|44|26|E|region:TR|display=inline,title}} | coor_pinpoint = | coordinates_footnotes = | subdivision_type = [[Lista e shteteve sovrane]] | subdivision_name = [[Turqia]] | subdivision_type1 = Qyteti | subdivision_name1 = [[Stamboll]] | leader_title = Kryetari | leader_name = Ahmet Hashim Baltaxhi | leader_party = [[Partia e Drejtësisë dhe Zhvillimit|AKP]] | leader_title1 = Guvernatori | leader_name1 = Hürrem Aksoy | population_urban = 198,165 | population_as_of = 2012 | population_blank1_title = Distrikti | population_blank1 = 206,299 | timezone = [[Zona kohore në Evropën Lindore|EET]] | utc_offset = +2 | timezone_DST = [[Ora Verore e Evropës Lindore|EEST]] | utc_offset_DST = +3 | area_code_type = Prefiksi | area_code = 0-212 | website = {{URL|www.arnavutkoy.bel.tr}} {{URL|www.arnavutkoy.gov.tr}} }} '''Arnavutkëj''' ose '''lagja shqiptare''' (''Arnavutköy'', që do të thotë "fshat [[Shqiptarët|shqiptar]]" në [[Gjuha turke|turqisht]]<ref name="Kreiser20">{{cite book|last=Kreiser|first=Klaus|title=Istanbul: ein historischer Stadtführer|year=2009|publisher=Verlag CH Beck|language=de|isbn=9783406590634|url=https://books.google.com/books?id=q2yL4nk_IxYC&q=albanerdorf&pg=PA9|pages=20}} "Europäische Migranten sind verantwortlich für Ortsnamen wie Arnavutköy («Albanerdorf»)"</ref>), është një qark administrative në [[Stamboll]] të [[Turqia|Turqisë]]. Ndodhet në pjesën evropiane të qytetit dhe kufizohet me [[Deti i Zi|Detin e Zi]]. Kryetari i [[Distriktet e Turqisë|distriktit]] është [[Ahmet Hashim Baltaxhi]] nga [[Partia e Drejtësisë dhe Zhvillimit|Partisë e Drejtësisë dhe Zhvillimit]] (AKP). == Referime == {{reflist}} [[Kategoria:Stamboll]] 4ke5z280tk90j199k9k4ct1p89m8k0m 0 189705 2468054 2448987 2022-08-10T15:02:44Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Arkitektura Budiste]] te [[Arkitektura budiste]] përmes ridrejtimi wikitext text/x-wiki [[Image:Ajanta Caves, India, Ajanta stupa worship hall.jpg|thumb|300px|[[Chaitya]] në [[Shpellat Ajanta]]]] '''Arkitektura fetare budiste''' u zhvillua në nënkontinentin indian në shekullin e III p.e.s.. Me arkitekturën e hershme fetare të [[budizmi]]t janë të lidhura këto struktura: manastiret ([[vihara]]t), vendet e adhurimit të relikeve ([[stupa (arkitekturë)|stupat]]) dhe faltoret ose hollet e lutjeve ([[chaitya]]t të quajtura edhe ''chaitya griha''), që më vonë në disa vende u quajtën tempuj. Viharat fillimisht ishin vetëm streha të përkohshme të përdorura nga murgjit endacakë gjatë stinës së shirave, por më vonë u zhvilluan për të strehuar monasticizsmin në rritje dhe zhvillim të [[budizmi]]t. Një shembull ekzistues është një [[Nalanda]] ([[Bihari]]). Një tip i veçantë arkitekture fortifikuese e gjetur në mbretëritë e mëparshme dhe të sotme të [[Himalajet|Himalajeve]] janë [[Arkitektura e dzongeve|dzonget]]. Funksioni fillestar i një stupe ishte venerimi dhe ruajtja e relikeve të [[Buda|Budës]]. Shembulli më i hershëm i mbijetuar i një stupe është ai i [[Sanchi]]t ([[Madhya Pradeshi]]). Në përputhje me ndryshimet në praktikën fetare, [[stupa]]t gradualisht ju bashkangjitën [[chaitya]]-grihave (holleve të lutjeve). Këto e arritën pikën e tyre kulmore në shekullin e I p.e.s., siç shihen në komplekset shpellore të [[Shpellat Barabar|Barabarit]], [[Shpellat Ajanta|Ajantas]] dhe [[Shpellat Ellora|Elloras]] ([[Maharashtra]]). [[Tempulli Mahabodhi]] në [[Bodh Gaya]] në [[Bihari|Bihar]] është një tjetër shembull i shquar. [[Pagoda]]t janë një evoluim i stupave indiane. ==Zhvillimet e hershme== [[File:Sanchi2.jpg|thumb|left|333px|Stupa e madhe në [[Sanchi]]]] Arkitektura budiste u shfaq ngadalë në periudhën që pason jetën e Budës, së bashku me [[Arkitektura e tempujve hindu|Arkitekturën e tempujve hindu]]. [[Tempulli hindu|Tempujt hindu]] në këtë kohë kishin një plan të thjeshtë – një hapësirë të brendshme katrore, zona flijuese, shpesh me një ambulator rrethues të ndarë nga një radhë kolonash, me një çati konike, drejtëkëndore të pjerrët, mbrapa një verande ose zone hyrjeje, përgjithësisht të ndarë nga kolona të veçuara ose një kolonadë. Profili i jashtëm përfaqëson malin Meru, banesa e zotave dhe qendra e universit. Përmasat dhe proporcionet ishin të diktuara nga formula të shenjta matematike. Ky plan i thjeshtë u adoptua nga budistët e hershëm, ndonjëherë me shtimin e disa qelave për murgjit në periferi (veçanërisht në tempujt e hershëm shpellorë si në [[Shpellat Ajanta|Ajanta]] të [[India|Indisë]]).<ref>The World of Buddhism, Thames and Hudson, cituar në websitin Buddhamind: http://www.buddhamind.info/leftside/arty/architect.htm</ref> Në thelb plani bazik mbijeton deri në ditët e sotme në tempujt budist nëpër botë. Profili u përpunua dhe u bë në formën karakteristike të malit dhe u përdor në sitet e hershme budiste dhe vazhdoi në mënyrë të ngjashme në disa kultura (si ajo kmere), që shihet akoma në shumë tempuj të sotëm hindu. Në të tjerë, si në [[Arkitektura budiste e Japonisë|Japoni]] dhe [[Tajlanda|Tajlandë]], ndikimet vendore dhe praktikat e ndryshme fetare çuan në arkitektura të ndryshme. [[File:Sanchi_temple_17.jpg|thumb|right|327px|Tempull i periudhës Gupta në [[Sanchi]] përkrah hollit absidal me themele nga periudha Maurya]] Tempujt e hershëm shpesh ishin prej druri dhe prandaj kanë mbetur vetëm pak gjurmë, megjithëse guri u përdor gjithmonë e më shumë. Tempujt shpellorë si ata në Ajanta kanë mbijetuar më mirë dhe ruajnë formën e planit, verandën dhe ndarjet e brendshme nga kjo periudhë e hershme. Pasi funksionet e tempullit-manastir u zgjeruan, forma e planit filloi të ndryshonte nga tradita hindu dhe u bë më i përpunuar, duke ofruar dhoma fjetjeje, ngrënieje dhe studimi. Një zhvillim i ri karakteristik në sitet fetare ishte [[stupa (arkitekturë)|stupa]]. Stupat fillimisht ishin më shumë skulptura se ndërtesa, thelbësisht shënuese të disa siteve të shenjta ose duke përkujturar një njeri të shenjtë që kishte jetuar aty. Format e mëvonshme janë më të stërholluara dhe në shumë raste i referohen modelit të malit Meru. Një nga sitet më të hershme budiste akoma në ekzistencë është ai i [[Sanchi]]t në Indi dhe kjo ka në qendër një stupa që thuhet se ka qenë ndërtuar nga mbreti mauryan Ashoka (273-236 p.e.s.). Struktura e thjeshtë zanafillore është e mbështjellë në një të tillë më të vonë e më të dekoruar dhe përgjatë dy shekujve i gjithë siti ishte i përpunuar. Katër pikat kardinale janë shënuar nga portikë guri të stërholluar.<ref>Disa fotografi dhe përshkrime të mëtejshme mund të shihen te siti http://www.buddhamind.info/leftside/arty/architect.htm</ref> Ashtu si me [[Arti budist|Artin budist]], arkitektura ndoqi përhapjen e [[Budizmi]]t përgjatë [[Azia Jugore|Azisë Jugore]], [[Azia Juglindore|Jug-lindore]] dhe [[Azia Lindore|Lindore]] ku modelet e para indiane shërbyen si një pikë reference, madje edhe pse [[budizmi]] pothuajse u zhduk nga [[India]] vetë në shekullin e X. Dekorimet e siteve budiste u bënë në mënyrë të qëndrueshme më të stërholluara përgjatë dy shekujve të fundit p.e.s., me futjen e pllakateve dhe frizave, duke përfshirë figurat njerëzore, veçanërisht nëpër [[stupa (arkitekturë)|stupa]]. Megjithatë, [[Buda]] nuk paraqitej në formën njerëzore deri në shekullin e I të e.s., në vend të të cilit përdoreshin simbole anikonike. Kjo është trajtuar më në detaje në fazën anikonike të [[Arti budist|Artit budist]]. Ajo ndikoi në zhvillimin e tempujve, që pastaj, në shumicën e rasteve, u bënë sfondet e imazheve të Budës. Me përhapjen e [[Budizmi]]t, arkitektura budiste u degëzua në disa stile, duke pasqyruar të njëjtat prirje të artit budist. Format e ndërtesave u ndikuan gjithashtu në një farë mase nga format e ndryshme të [[Budizmi]]t në vendet veriore, që praktikonin kryesisht Budizmin Mahayana dhe një jug ku mbizotëroi [[Budizmi Theravada]]. ==Galeri shembujsh== <gallery mode=packed heights=222px> File:Mahabodhitemple.jpg|[[Tempulli Mahabodhi]] në Gaya të Indisë {{flagicon|India}} Image:Bhutan dzong at paro.jpg|Rinpung Dzongu ndjek një tip të veçantë arkitekture fortese që haset në mbretëritë e lashta dhe të tanishme të Himalajeve, në mënyrë të veçantë [[Butani]] {{flagicon|Bhutan}} Image:Sanchi Stupa distant view.jpg|Stupa e madhe në [[Sanchi]] në Indi i konsideruar një gur themeli i arkitekturës budiste {{flagicon|India}} File:Ulan Bator.- Gandan Monastery (3).JPG|Statuja e Avalokiteśvaras (emri monogol: Migjid Janraisig), Manastiri Gandantegchinlen. Statuja e brendshme më e madhe në botë, 26.5 metra e lartë në [[Mongolia|Mongoli]] {{flagicon|Mongolia}} Image:Vatadage.jpg|Tempulli Vatadage në [[Polonnaruwa]], është një faltore unike rrethore që përfshin një dagoba të vogël. Vatadage ka një çati konike me tre nivele, që ngrihet në një lartësi prej 12-15 metrash, e mbajtur nga kolona që zvogëlohen gradualisht në lartësi {{flagicon|Sri Lanka}} Image:Kofukuji08s3200.jpg|Pagoda e [[Kofukuji]]t në Nara të Japonisë {{flagicon|Japan}} File:Stupas around the Dhamekh Stupa, Sarnath.jpg|[[Stupa Dhamekh]] në [[Saranathi|Saranath]] {{flagicon|India}} Image:Minar-i Chakri in 1836, Kabul.jpg|Minar-i Chakri vizatim i vitit 1836 në [[Afganistani|Afganistan]] {{flagicon|Afghanistan}} Image:COLLECTIE TROPENMUSEUM Temperaschilderij voorstellende de Borobudur als bedevaartsoord TMnr 75-2.jpg|Një pikturë nga G.B. Hooijer duke paraqitur [[Borobuduri]]n gjatë lulëzitimit të tij {{flagicon|Indonesia}} File:Potala Palace, former residence of Dalai Lama, 2006.jpg|Stupa afër Pallatit Potala në Lhasa të [[Tibeti]]t, {{flagicon|China}} File:Shwedagon-Pano.jpg|[[Pagoda Shwedagon]], Mianmar {{flagicon|Myanmar}} File:ความงามยามค่ำคืน.JPG|Wat Phra Kaew, [[Bangkoku|Bangkok]], [[Tajlanda|Tajlandëd]] {{flagicon|Thailand}} File:Nan Hua Main Temple.jpg|Tempulli Nan Hua Main, [[Afrika e Jugut]] {{flagicon|South Africa}} File:Golden Temple Elista Kalmykia.jpg|Tempulli i artë i Budës Shakyamuni, Kalmykia, Federata Ruse {{flagicon|Russia}} File:Japantown-pagoda-crop.jpg|Pagoda e Paqes me pesë kate në Japantown, [[San Francisco]] {{flagicon|USA}} File:Great Drigung Kagyud Lotus Stupa.JPG|Stupa e madhe e Zambakut Drigung Kagyud në [[Lumbini]], [[Nepali|Nepal]] {{flagicon|Nepal}} </gallery> ==Shiko edhe== * [[Budizmi]] * [[Arkitektura shkëmbore e Indisë]] * [[Shpellat Barabar]] * [[Shpellat Ajanta]] * [[Shpellat Ellora]] * [[Shpellat Pandavleni]] ==Referimet== {{reflist}} {{Commons category|Buddhist architecture|Arkitektura budiste}} ==Lidhje të jashtme== *[https://web.archive.org/web/20100130185156/http://www.pem.org/library/collections/offen Peabody Essex Museum—Phillips Library: The Herbert Offen Research Collection] — ''books and items on Buddhist architecture.'' [[Kategoria:Budizëm]] [[Kategoria:Arkitektura aziatike]] 0xzlshz820o4lzhbalxf8cls7dp1fa3 0 194753 2468065 2145057 2022-08-10T15:25:43Z InternetArchiveBot 115207 Lidhje të jashtme të shpëtuara: 1 Lidhje të jashtme të etiketuara si të vdekura: 0) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Skeda:GreekCitiesMapIllyriaAdriatic.png|parapamje|Harta që përshkruan Adriatikun në kohën pararomake, duke treguar shtrirjen dhe territorin e disa fiseve Ilire.]] [[Skeda:Daorson.jpg|djathtas|parapamje|Muret e Daorsonit antik lokalizuar në Oshaniqi afër qytetit [[Stollaci|Stollac]] në [[Bosnja dhe Hercegovina|Bosnje dhe Hercegovinë]].]] '''Daorsoni''' ([[Greqishtja e lashtë|greishte e vjetër]]: Δαορσών) ishte kryeqytet i një fisi ilir (i helenizuar)<ref>The Art treasures of Bosnia and Herzegovina by Đuro Basler, Mirza Filipović, Sulejman Balić, 1987, page 28, "Only to the south of there, in the River Neretva basin, had the influence of Hellenism taken root, principally among the Illyrian Daorsi who occupied..."</ref> <ref>Grčki utjecaj na istočnoj obali Jadrana: zbornik radova sa znanstvenog skupa održanog 24. do 26. rujna 1998. godine u Splitu by Nenad Cambi,ISBN 9531631549,2002,page 432,"and the 3rd century BC when some of the indigenous tribes were fully hellenized..."</ref><ref> Institute of Archaeology bulletin by University of London. Institute of Archaeology - 1978, page 21. </ref> <ref>Dalmatia: research in the Roman province 1970-2001: papers in honour of J. J. Wilkes by David Davison, Vincent L. Gaffney, Emilio Marin, 2006, page 21, "completely Hellenised town."</ref>  të quajtur ''[[Daorsët]]'' ([[Greqishtja e lashtë|greqishte e vjetër]]: Δαόριζοι, Δαούρσιοι; [[Gjuha latine|latine]] ''Daorsei''). Daorsët jetonin në luginën e lumit [[Neretva]] mes viteve 300 dhe 50 para erës sonë. Mbetjet e Daorsonit mund të gjenden në Oshaniqi, afër [[Stollaci]]t, në [[Bosnja dhe Hercegovina|Bosnje dhe Hercegovinë]].<ref name="coe">http://www.coe.int/t/dg4/cultureheritage/regional/see/IRPPSAAH/PTA%20Ljubljana/BH_22-PTA-APPROVED_web.pdf</ref> [[Skeda:Daorson,_Bosnia_and_Herzegovina.jpg|parapamje|Këto janë mbetjet e mureve të jashtme të Daorsonit, (2013).]] == Bibliografia == * Wilkes, J. J. Ilirët, 1992,ISBN 0-631-19807-5, == Shih edhe == * [[Neretva]] * [[Daorsët]] * [[Lista e mbretërve ilirë]] * [[Lista e qyteteve antike në Iliri|Lista e qyteteve antike Ilire]] == Referimet == <div class="reflist" style="list-style-type: decimal;"> <references /></div>[10]http://whc.unesco.org/en/tentativelists/5282/UNESCO: == Lidhje të jashtme == * [http://groups.yahoo.com/group/Illyrians/?yguid=232262967 Illyria dhe Ilirët] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110522062404/http://groups.yahoo.com/group/Illyrians/?yguid=232262967 |date=22 maj 2011 }} <span id="coordinates">[[Koordinatat gjeografike|Koordinatat]]: <span class="plainlinks nourlexpansion">[//tools.wmflabs.org/geohack/geohack.php?pagename=Daorson&params=43.0833_N_17.9667_E_source:kolossus-svwiki <span class="geo-nondefault"><span class="geo-dms" title="Maps, aerial photos, and other data for this location"><span class="latitude">43°05'00"N</span> <span class="longitude">17°58'00"V</span></span></span><span class="geo-multi-punct"> / </span><span class="geo-default"><span class="geo-dec" title="Maps, aerial photos, and other data for this location">43.0833°N 17.9667°D</span><span style="display:none"> / <span class="geo">43.0833; 17.9667</span></span></span>]</span></span><span style="font-size: small;"></span> [[Kategoria:Qytete ilire]] l6w7t4c70vu5nyovktpt833d7bdhfps 0 195067 2468044 2455743 2022-08-10T14:58:47Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Arkitektura Dravidiane]] tek [[Arkitektura dravidiane]] wikitext text/x-wiki [[Image:Tiruvannamalai Temple.jpg|thumb|280px|[[Tempulli Annamalaiyar]] në Thiruvannaamalai]] [[File:Temple in Gwalior Fort.jpg|thumb|Teli ka Mandiri në [[Fortesën e Gwaliorit]]]] '''Arkitektura Dravidiane''' është një stil arkitekturor që u shfaq në pjën jugore të nënkontinentit indian apo Indinë Jugore. Ajo konsiston kryesisht në tempuj me kulla në forma piramidale dhe të ndërtuara me gurë ranorë, steatit ose granit. E përmendur si një nga tre stilet e ndërtimit të tempujve në librin e lashtë [[Vastu shastra]], shumica e strukturave ekzistuese gjenden në shtetet e Indisë Jugore të [[Andra Pradesh]]it, [[Arkitektura e Karnatakas|Karnataka]], [[Kerala]], [[Tamil Nadu]] dhe Telangana. Mbretëri dhe perandori të ndryshme si Chola, Chera, Kakatiya, Pandya, Pallava, Ganga, Rashtrakuta, Chalukya, Hoysala dhe Vijayanagara kanë dhënë mes të tjerave një kontribut thelbësorn në zhvillimin e Arkitekturës Dravidiane. Ky stil arkitekturor mund të gjendet edhe në pjesë të Indisë Veriore ([[Fortesa e Gwaliorit|Teli ka Mandiri i Gwaliorit]], Bhitargaon [[Baitala Deula]], [[Bhubaneshwari|Bhubaneshwr]]), në [[Sri Lanka]]n Veri-Lindore dhe Qendrore, , [[Maldivet|Maldive]] dhe pjesë të ndryshme të [[Azia Jug Lindore|Azisë Jug-Lindore]]. [[Angkor Wati]] në [[Kamboxhia]] dhe [[Prambanani]] në [[Indonezia|Indonezi]] u ndërtuan bazuar në stilin arkitekturor ''Dravida''. ==Kompozimi dhe struktura== [[Image:An aerial view of Madurai city from atop of Meenakshi Amman temple.jpg|thumb|456px|[[Tempulli Meenakshi Amman|Kompleksi tempullor Meenakshi]] në [[Madurai]]]] Tempujt e stilit Chola konsistojnë në tre pjesë të njëpasnjëshme në kohë, të organizuara në mënyra të ndryshme, por që dallojnë në vetvete vetëm sipas moshës në të cilën janë realizuar:<ref name=Fergusson>{{cite book |last= Fergusson |first= James|title= History of Indian and Eastern Architecture |origyear= 1910 |edition= 3rd |year= 1997 |publisher=Low Price Publications |location= New Delhi|page= 309}}</ref> # Verandat ose ''Mantapat'', që gjithmonë mbulojnë dhe paraprijnë dyert për te shenjtërorja. # Portikët piramidalë, ''[[Gopurami|gopuramë'', që janë veçoria kryesore në rrethimet katërkëndore që përfshijnë tempujt më të shquar.Ata janë shumë të zakonshëm në tempujt dravidian. # Sallat me kolona (''Chaultrit'' ose ''Chawadit'') përdoren për shumë qëllime dhe janë shoqërime të pandryshueshme të këtyre tempujve. Përkrahë këtyre, një tempull i Indisë jugore zakonisht ka një ujëmbledhës të quajtur ''[[Ujëmbledhësit tempullor indianë|Kalyani]]'' ose ''Pushkarni'' – për tu përdorur për rituale të shenjta ose për nevojat e priftërinjve – banesat për të gjitha nivelet e priftërinjve janë të lidhura me ta dhe ndërtesa të tjera për nevojat e shtetit.<ref name=Fergusson/> ==Historia== [[File:View over Arunchaleshvara Temple from the Red Mountain - Tiruvannamalai - India 02.JPG|thumb|left|369px|Planimetria tipike Dravidiane e zhvilluar nga ''koyili'' si rezidencë mbretërore dhe që bazohet mbi modelin ''sthandila mandala'', [[Tempulli Annamalaiyar|Kompleksi tempullor i Tiruvannamalait]].]] Përgjatë Tamilakamit, një mbret konsiderohej si me natyrë hyjnore dhe zotëronte pushtet fetar.<ref>{{cite book|last=Harman|first=William P.|title=The sacred marriage of a Hindu goddess|year=1992|publisher=Motilal Banarsidass Publ.|page=6}}</ref> Mbreti ishte 'përfaqësuesi i hyjnive në tokë’ dhe jetonte në një “koyil”, që do të thotë “vendbanimi i zotit”. Fjala moderne tamile për tempullin është koil. Mbretërve u rezervohej gjithashtu edhe adhurim titullar.<ref>{{cite book|last=Anand|first=Mulk Raj|title=Splendours of Tamil Nadu |year=1980|publisher=Marg Publications|url=https://books.google.co.uk/books?id=msifAAAAMAAJ&q=The+king+is+%27the+representative+of+God+on+earth%27+and+lives+in+a+palace+called+%27+Koyil%27,+which+means+the+residence+of+God.+The+ritual+worship+of+God&dq=The+king+is+%27the+representative+of+God+on+earth%27+and+lives+in+a+palace+called+%27+Koyil%27,+which+means+the+residence+of+God.+The+ritual+worship+of+God&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwjNm9mEk9DOAhWC2xoKHZDjBg4Q6AEIIDAA|page=146}}</ref><ref>{{cite book|last1=Chopra|first1=Pran Nath|author2=T.K. Ravindran|author3=N. Subrahmanian|title=History of South India|year=1979|publisher=S. Chand|url=https://books.google.co.uk/books?id=JTZuAAAAMAAJ&q=The+king+is+%27the+representative+of+God+on+earth%27+and+lives+in+a+palace+called+%27+Kovil%27,+which+means+the+residence+of+God.+The+ritual+worship+of+God&dq=The+king+is+%27the+representative+of+God+on+earth%27+and+lives+in+a+palace+called+%27+Kovil%27,+which+means+the+residence+of+God.+The+ritual+worship+of+God&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiKs9vmk9DOAhUMDxoKHfoXA4sQ6AEIIDAA|page=49}}</ref> Fjalë të tjera për mbretin si “kō” = “mbret”, “iṟai” “perandor” dhe “āṇḍavar” “pushtues”, tani i referohen kryesisht zotave.<ref>{{cite book|last=Bate|first=Bernard|title=Tamil oratory and the Dravidian aesthetic: democratic practice in south India|year=2009|publisher=Columbia University Press}}</ref> Tolkappiyari i referohet te ‘’Three Crowned Kings’’ (Tre mbretër të kurorëzuar) si “Three Glorified by Heaven” (Tre të bekuar nga qielli).<ref>{{cite book|last=A. Kiruṭṭin̲an̲|title=Tamil culture: religion, culture, and literature|year=2000|publisher=Bharatiya Kala Prakashan|page=17}}</ref> Në jugun që flet gjuhët dravidiane, koncepti i mbretërimit hyjnor çoi në marrjen e roleve më të rëndësishëm nga shteti dhe tempujt.<ref>{{cite book|last=Embree|first=Ainslie Thomas|title=Encyclopedia of Asian history: Volume 1|year=1988 |publisher=Scribner |isbn=9780684188980|url=https://books.google.co.uk/books?id=TFIYAAAAIAAJ&q=In+the+Dravidian-speaking+South,+the+concept+of+divine+kingship+led+to+the+assumption+of+major+roles+by+state+and&dq=In+the+Dravidian-speaking+South,+the+concept+of+divine+kingship+led+to+the+assumption+of+major+roles+by+state+and&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj9o7GgldDOAhWEXhoKHdaqAbQQ6AEIJzAA|page=231}}</ref> Tekstet ''Mayamata'' dhe ''Manasara shilpa'' të konsideruar në qarkullim nga shekulli i V deri në të VII-in, janë libra udhëzues mbi stilin Dravidian të dizajnit, ndërtimit dhe teknikave të bashkuara artizanale të [[Vastu shastra]]s.<ref name=stellakramrisch76>Stella Kramrisch: The Hindu Temple Volume 1 & 2; 1976, ISBN 81-208-0223-3</ref><ref>G. H. R. Tillotson: Svastika Mansion: A Silpa-Sastra in the 1930s; 1997, South Asian Studies, 13(1), fq. 87-97</ref> ''Isanasivagurudeva paddhati'' është një tjetër tekst nga shekulli i IX që përshkruan artin e ndërtimit në Indinë Jugore dhe Qendrore.<ref name=stellakramrisch76/><ref>Ganapati Sastri: Īśānaśivagurudeva paddhati; 1920, Trivandrum Sanskrit Series, OCLC 71801033</ref> Në Indinë Veriore, ''Brihat-samhita'' e Varāhamihiras është manuali sanskritish gjerësisht i përmendur nga shekulli i VI që përshkruan dizajnin dhe ndërtimin e [[Arkitektura e tempujve hindu|tempujve hindu]] të stilit ''Nagara''.<ref name=mmgeometry>{{cite journal |last=Meister|first=Michael W.|date=1983 |title=Geometry and Measure in Indian Temple Plans: Rectangular Temples |journal=Artibus Asiae |volume=44 |issue=4 |pages=266-96 |doi=10.2307/3249613 |jstor=3249613}}</ref><ref name=hgood>Heather Elgood: Hinduism and the religious arts; 2000, ISBN 978-0-304-70739-3, Bloomsbury Academic, fq. 121-5</ref><ref>H. Kern: [http://www.wilbourhall.org/pdfs/BrhatSamhitaSanskrit.pdf The Brhat Sanhita of Varaha-mihara]; 1865, The Asiatic Society of Bengal, Kalkuta</ref> Arkitektura dhe simbolizmi Dravidian janë të bazuara edhe te Agamat. Agamat janë me zanafillë jo-vedike<ref name=Narasimhachary>Mudumby Narasimhachary (ed): Āgamaprāmāṇya of Yāmunācārya; 1976, Issue 160 of Gaekwad's Oriental Series; Oriental Institute, Maharaja Sayajirao University of Baroda.</ref> dhe janë datuar gjithashtu si tekste post-vedike<ref name=Tripath>S.M. Tripath: [https://books.google.com/books?id=zWFM_SaX24AC&pg=PA54&lpg=PA54&dq=agamas+non-vedic&source=bl&ots=gNIOtZQDit&sig=N4PjRvb2z4TZA9A_-BDeRj4jt7s&hl=en&sa=X&ei=aKBMUNOvE5GyrAeK74HgDw&ved=0CDIQ6AEwATgU#v=onepage&q=agamas%20non-vedic&f=false Psycho-Religious Studies Of Man, Mind And Nature]; 2001, Global Vision Publishing House, ISBN 978-81-87746-04-1, fq. 54</ref> ose si para-vedike.<ref name=Nagalingam>Pathmarajah Nagalingam: [http://www.siddha.com.my/forum/religionoftheagamas/chapter3.html The Religion of the Agamas]; 2009, Siddhanta Publications</ref> ''Agamat'' janë një koleksion shkrimesh fetare tamile dhe sanskrite kryesisht të përbërë nga metodat e ndërtimit të tempullit dhe krijimin e ''murtive'', statuja të adhuruara të hyjnive, doktrina filozofike, praktika medituese, arritjen e dëshirave të gjashtë-fishta dhe katër llojet e yogës.<ref name=Grimes>John A. Grimes: [https://books.google.com/books?id=eP5p0ev3nJEC A Concise Dictionary of Indian Philosophy: Sanskrit Terms Defined in English]; 1996, State University of New York Press, ISBN 978-0-7914-3068-2, LCCN 96012383</ref> ==Ndikimi i periudhave të ndryshme== Në Arkitekturën Dravidiane të Indisë Jugore kanë lënë gjurmët e tyre në kohë të ndryshme shtatë mbretëri dhe perandori të ndryshme: ===Arkitektura e Periudhës Sangam=== Nga viti 300 p.e.s. – 300 i e.s., arritjet më të mëdha të mbretërive të Dinastisë së hershme Chola, mbretërisë Chera dhe mbretërisë Pandyane përfshinin faltore me tulla për hyjnitë Murugan, [[Shiva]], Amman dhe Thirumal ([[Vishnu]]) të panteonit tamil. Disa nga këto ndërtime janë zbuluar pranë Adichanallurit, Kaveripoompuharpattinamit dhe [[Mahabalipurami]]t dhe planet e ndërtimit të këtyre vendeve të adhurimit përmendeshin në disa pjesë të poemave të ndryshme të letërsisë Sangam. Një tempull i tillë, [[Tempulli Subrahmanya në Saluvankuppam|Tempulli Saluvannkuppan Murukan]], i zbuluar në vitin 2005, konsiston në tre shtresa. Shtresa e poshtme e përbërë nga një faltore tulle, është një nga më të vjetrit e llojit të tij në Indinë Jugore dhe faltorja më e vjetër e gjetur kushtuar Murukanit. Është një nga vetëm dy faltoret me tulla të [[Tempulli hindu|tempujve hindu]] para-Pallava që gjenden në këtë rajon, tjetra është Tempulli Veetrirundha Perumal në Veppathur kushtuar Vishnut. Dinastitë e Tamilakkamit të hershëm mesjetar i zgjeruan dhe u bënë shtesa strukturore shumë prej këtyre tempujve me tulla. Skulpturat e artit erotik, natyrës dhe hyjnive nga [[Tempulli Meenakshi Amman]] në [[Madurai]] dhe [[Tempulli Ranganathaswamy në Srirangam|Tempulli Ranganathaswamy]] i [[Srirangami]]t datojnë nga Periudha Sangam. ===Arkitektura Badami Chalukya=== {{kryesore|Arkitektura Badami Chalukya}} [[Image:Relief of Jain Tirthankara Parshvanath in the Badami cave temple no.4.jpg|thumb|left|Tirthankara xhainist Parshvanath, shpella nr. 4, tempujt shpellorë në Badami]] [[Arkitektura Badami Chalukya]] është një stil ndërtimi tempujsh i evoluar gjatë periudhës midis shekullit të V dhe të VIII në zonën e Basenit Malaprabha, në distriktin modern të Bagalkotit Karnatakas, shpesh herë i quajtur stili [[Vesara]] ose stili Chalukya. Tempujt më të hershëm datojnë që nga viti 450 në [[Aihole]] kur Dinastia Badami Chalukya ishte vasale e asaj Kadamba të [[Banavasi]]t dhe që janë po ashtu të reflektuar gjatë kësaj periudhe. Sipas historianit K.V. Sounder Rajan, kontributi Badami Chalukya në ndërtimin tempullor është i krahasueshëm me vlerën e arritjeve të tyre në beteja. Stili i tyre përfshinte dy tipe monumentesh, përkatësisht sallat e skalitura në shkëmbinj (shpellat) ose tempujt shpellor si dhe monumentet strukturore në sipërfaqe. Dinastia Badami Chalukya e quajtur edhe Dinastia e Hershme Chalukya, sundoi nga [[Badami]] Karnatakan në periudhën midis viteve 543 – 753 të e.s.. Shembujt më të përsosur të artit të tyre shihen në [[Pattadakali|Pattadakal]], [[Aihole]] dhe [[Badami]] në Karnatakan veriore. Trashëgimia më qëndrueshme e Dinastisë Chalukya është [[arkitektura]] dhe arti që ata lanë mbrapa. Më shumë se njëqind e pesëdhjetë monumente të atribuara kësaj dinastie dhe të ndëruara midis viteve 450 dhe 700, mbeten në basenin Malaprabha në [[Karnataka]].<ref name="temple">Vetëm në Aihole ekzistojnë mbi 125 tempuj, {{cite web|title=Monuments of India|url=http://www.art-and-archaeology.com/india/india.html|author=Michael D. Gunther|year=2002|accessdate=10 nëntor 2006}}</ref> {{multiple image | header = Arkitektura Badami Chalukya, [[Tempujt shpellorë në Badami]] | align = right | image1 = Badami 1.jpg | width1 = 246 | caption1 = [[Vishnu]] i ulur në një Adisesha (gjarpër) në një tempull shpellor në [[Badami]]. | image2 = Cave temple number 3 at Badami.jpg | width2 = 246 | caption2 = [[Badami]], tempulli shpellor numër 3 }} Aty nga vitit 450 në [[Aihole]] u krijua ''Stili Chalukya'' dhe do të përsosej në [[Badami]] dhe [[Pattadakali|Pattadakal]].<ref>{{cite web|url=http://www.buddhistartnews.com/ban07/?p=3240|title=Echoes from Chalukya caves|accessdate=1 prill 2009}}</ref> Artistët Chalukya eksperimentuan me stile të ndryshme, përzierje të stilit indo-arjan Nagara dhe stilet dravidiane, si dhe stili i evoluar Chalukya.<ref>{{cite web|url=http://www.hinduonnet.com/fline/fl2201/stories/20050114000106500.htm|title=Architecture, The Chalukyan magnificence|accessdate=1 prill 2009|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090510023153/http://www.hinduonnet.com/fline/fl2201/stories/20050114000106500.htm|archivedate=10 maj 2009|url-status=live}}</ref> Stili i tyre përfshinte dy tipe monumentesh: * Sallonet (ose shpellat) e skalitura në shkëmb. * Tempujt strukturorë në sipërfaqe. ====Tempujt strukturorë==== [[File:Pattadakal Virupaksha Temple.jpg|thumb|left|333px|[[Tempulli Virupaksha]], [[Pattadakali|Pattadakal]], Karnataka ndërtuar në vitin 740]] Tempujt më të rafinuar strukturor gjenden në Pattadakal. Nga dhjetë tempujt e [[Pattadakali]]t, gjashtë i përkasin stilit dravidian dhe katër stilit Rekhanagara. [[Tempulli Virupaksha]] ka ngjashmëri të shumta me tempullin Kailasanatha në [[Kanchipurami|Kanchipuram]] që u krijua disa vite më parë. Ky është një tempull gjithëpërfshirës, që ka një strukturë qëndrore, pavjoni ''nandi'' përballë dhe ka një rrethim me mure që hyet nga një portik. Shenjtërorja kryesore ka një ''Pradakshina-patha'' dhe ''[[mandapa]]''. ''Mandapa'' është me kolona dhe ka dritare të hapura. Sipërfaqja e murit të jashtëm është e ndarë nga dy gjysëm-kolona në kamare zbukuruese të mbushura me skulptura dhe dritare të hapura. Kritiku i artit Percy Brown thotë se skulpturat që ata përfshijnë në arkitekturë rrjedhin në një rrjedhë të vazhdueshme. Thuhet se Tempulli Virupaskha është një nga këta monumente ku shpirti i personit që i ndërtoi ato jeton akoma. Tempujt strukturorë chalukyan përfshijnë: ;në '''Pattadakal''': * [[Tempulli Virupaksha]] * [[Tempulli Sangameswarar]] * Kashivisvanatha Temple (Rashtrakuta) * Tempulli Mallikarjuna * Tempulli Galganatha * Tempulli Kadasiddeshvara * Tempulli Jambulinga * Tempulli xhainist Narayana (Rashtrakuta) * Tempulli Papanatha * Tempulli Naganatha * Chandrashekara * Tempulli Mahakuteshwara ;në '''Gerusoppa''' * Tempulli Vardhamanaswamy ;në '''Alampur''' * [[Tempujt Navabrahma në Alampur|Tempujt Navabrahma]] në [[Alampuri në Mahbubnagar|Alampur]] [[Image:Sangameshvara temple at Pattadakal.jpg|thumb|327px|Tempulli Sangameshvara, Pattadakal]] ====Tempujt shpellorë==== Arkitektura e tempujve shpellorë gjendet në [[Tempujt shpellorë në Badami]], kryeqyteti i hershëm Chalukya, të skalitur në shekullin e VI. Janë gjetur katër tempuj shpellorë të skalitur në faqet shkëmbore, tre [[tempulli hindu|hindu]] dhe një [[Xhainizmi|xhinist]], që përmban elemente arkitekturore si kolona dekorative, kllapa si dhe skulptura të skalitura mjeshtërisht ashtu si dhe relieve mjeshtëror në tavane. Në afërsi ndodhen shumë faltore shpellore [[Budizmi|budiste]].<ref>{{cite web|url=http://www.art-and-archaeology.com/india/badami/cave101.html|language=en|title=Cave 1 Badami, 575 – 585|accessdate=27 shtator 2009}}</ref> Katër shpellat janë në një stil të thjeshtë. Hyrja ështënjë verandë e thjeshtë me kolona guri dhe kllapa – një veçori dalluese e këtyre shpellave – që të çon në një [[mandapa]] me kolona dhe pastaj në një faltore të vogël katrore (sanctum sanctorum-i) i futur thellë në shpellë.<ref>Binda Thapar: Introduction to Indian Architecture; 2004, Periplus Editions, Singapore, isbn 0-7946-0011-5, fq. 45</ref> Tempujt shpellorë përfaqësojnë sekte të ndryshme fetare. Midis tyre, dy i janë kushtuar zotit Vishnu, një zotit [[Shiva]] dhe i katërti është një tempulll xhainist. Tre të parët janë të besimit vedik dhe shpella e katërt është e vetmja xhainiste në [[Badami]].<ref>{{cite web|url=http://www.indian-heritage.org/sculpture/rockut.htm|language=en|title=Indian Architecture Rock-cut|publisher=Indian Heritage|accessdate=27 shtator 2009}}</ref> Arkitektura e tempujve shpellorë është një përzierje e stilit Nagara të Indisë së veriut dhe stilit dravidian të Indisë së Jugut. Secila shpellë ka një sanctum sanctorum, një [[mandapa]], një verandë dhe kolona. Tempujt shpellorë mbajnë gjithashtu skalitje, skulptura dhe piktura murore të mrekullueshme. {{multiple image | direction = vertical | align = left | header = Arkitektura Badami Chalukya, tempuj shpellorë në Aihole | image1 = Ravana Phadi cave at Aihole.jpg | width1 = 264 | caption1 = Shpella Ravana Phadi në [[Aihole]] të Karnatakas veriore | image2 = Ravana Phadi cave (inside view) at Aihole.jpg | width2 = 264 | caption2 = Pamje e brendshme e shpellës Ravana Phadi në [[Aihole]]. }} [[Tempujt shpellorë në Badami]] kanë holle të skalitura në shkëmb me tre veçori bazë: veranda me kolona, holli me kolona dhe një shenjtërore e futur thellë në shkëmbin e shpellës. Eksperimentet e hershme në hollet e skalitura në shkëmb u kryen në [[Aihole]] ku ata ndërtuan tre tempuj shpellorë, një i besimit vedik, një i atij budist dhe i treti i besimit xhainist. Më vonë ata e rafinuan stilin e tyre dhe skalitën katër tempuj të mrekullueshëm shpellorë në [[Badami]]. Një veçori për tu vënë në dukje e këtyre tempujve shpellorë është friza e ''ganave'' në postura të ndryshme të skalitur në relieve mbi çdo bazë. Verandat e jashtme të tempujve shpellorë janë mjaft të thjeshta, por hollet e brendshme përmbajnë simbole të shumta dhe të pasura skulpturore. Kritiku i artit Dr. M. Sheshadri shkroi për artin Chalukya se ata skalitën shëmbinj si titanë, por i rafinuan si xhevahire. Ndërsa kritiku Zimmer shkroi se tempujt shpellorë Chalukya janë një balancë e shkëlqyer e gjenialitetit dhe përmbajtjes. Shumë shekuj më vonë, arti i qetë Badami Chalukya u rishfaq në arkitekturën me kolona të perandorisë Vijayanagar. Shpellat e tyre përfshinin skulptura të skalitura mjeshtërisht të ''Hariharas'', ''Trivikramas'', ''Mahisa Mardhinit'', ''Tandavamurthit'', ''Paravasudevas'', ''Natarajas'', ''Varahas'', ''Gomateshvaras'' dhe të tjera. Në të përfshihen një numër i madh motivesh me kafshë dhe gjethnaja. Disa skulptorë të rëndësishëm të kohës së tyre ishin Gundan Anivaritachari, Revadi Ovajja dhe Narasobba. Tempujt shpellorë Chalukya përfshijnë: ;Në '''Aihole''' * Tempulli i Lad Khanit * Tempulli Huchiappayyagudi * Huchiappayya math * Tempulli i Durgas * Tempulli xhainist Meguti * Tempulli Ravanaphadi * Tempulli Gowda * Tempulli Suryanarayana ;Në '''Badami''' * Shpella 1 (Shiva) * Shpella 2 (Vishnu si Trivikrama ose Vamana, Varaha dhe [[Krishna]]) * Shpella 3 (Vishnu si Narasimha, Varaha, Harihara dhe Trivikrama.) * Shpella 4 (Tirthankara xhainist Parsvanatha) * [[Grupi i tempujve të Bhutanathas në Badami|Grupi i tempujve të Bhutanathas]] (Badami dhe Kalyani Chalukya) {{multiple image | footer = [[Tempulli bregdetar në Mahabalipuram]] (majtas) pjesë e Shtatë Pagodave të [[Mahabalipurami]]t dhe [[Angkor Wati]] në Kamboxhia (djathtas) | align = right | image1 = Shore Temple 01.jpg | width1 = 234 | alt1 = Tempulli bregdetar i Mahabalipuramim | caption1 = <center>faltorja kryesore e Tempullit bregdetar në Mahabalipuram</center> | image2 = Angkor Wat.jpg | width2 = 280 | alt2 = Faltorja kryesore e Angkor Watit | caption2 = <center>Faltorja kryesore e Angkor Watit</center> }} ===Arkitektura Pallava=== Dinastia Pallava sundoi midis viteve 600–900 dhe arritjet e tyre më të mëdha ndërtuese janë [[Grupi i monumenteve në Mahabalipuram|tempujt shkëmbor të Mahabalipuramit]] dhe kryeqyteti i tyre, [[Kanchipurami]], tani i vendosur në shtetin indian [[Tamil Nadu]]. Dinastia Pallava ishte një nga pararendësite e Arkitekturës indiano jugore. Shembujt më të hershëm të tempujve në stilin Dravidian i përkasin periudhës Badami Chalukya-Pallava. Shembujt më të heshëm të arkitekturës Pallava janë tempujt shkëmborë që datojnë midis viteve 610 – 690 dhe tempujt strukturorë midis viteve 690 – 900. Arritjet më të mëdha të Arkitekturës Pallava janë Tempujt shkëmborë të [[Mahabalipurami]]t. Aty janë gjetur sallone me kolona dhe faltore monolitike të njohura si [[Pancha Rathat|Ratha]]. Tempujt e heshëm ishin kryesisht të kushtuar për zotin Shiva. Tempulli Kailasanatha i quajtur edhe Rajasimha Pallaveswaram në [[Kanchipurami|Kanchipuram]], i ndërtuar nga Narasimhavarmani II i njohur edhe si Rajasimha është një shembull i shkëlqyer i tempujve të stilit Pallava. Vlen të përmendet veçanërisht [[Tempulli bregdetar në Mahabalipuram|Tempulli bregdetar]] i ndërtuar nga Narasimhavarmani II afër [[Mahabalipurami]]t që është një pjesë e [[Lista e Vendeve të Trashëgimisë Botërore në Indi|Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s]]. Në kundërshtim me përshtypjen popullore rreth perandorisë pasuese Chola që eksperimentoi në ndërtimin e komplekseve të mëdhenj tempullor, ishte dinastia Pallava që në fakt eksperimentoi jo vetëm në krijimin e tempujve të mëdhenj pasi filloi ndërtimin e tempujve shkëmborë pa përdorur llaç, tulla etj. Shembujt e shkëlqyer të këtyre tempujve janë Tempujt Thiruppadagam dhe Thiruooragam që kanë imazhe 8.5 dhe 11 m të larta të zotit Vishnu në mishërimin e formave të tij Pandavadhoothar dhe Trivikraman. Në krahasim, Siva Lingamën në Tempujt mbretëror të Dinastisë Chola në Thanjavur dhe [[Gangaikonda Cholapurami|Gangikonda Cholapuram]] janë 5.2 dhe 5.5 metra të lartë. Duke konsideruar se Tempulli Kanchi Kailasanatha i ndërtuar nga Rajasimha Pallava ishte frymëzimi për Tempullin Brihadeeswara në Thanjavur të Raja Raja Cholas, mund të përfundohet me siguri se sunduesit Pallava ishin mes sunduesve të parë në [[India|Indi]] për të ndërtuar që ndërtuan si komplekse të mëdha tempullore ashtu dhe statuja shumë të mëdha hyjnish dhe idhujsh. Shumë tempuj të Shivës dhe Vishnut në Kanchi të ndërtuar nga sunduesit e mëdhenj Pallava dhe që përfshijnë [[Pancha Rathat|Rathat dhe Relievin [[Zbritja e Gangut]] (të quajtur edhe Pendesa e Arjunas) janë shembuj të pakrahasueshëm të [[Lista e Vendeve të Trashëgimisë Botërore në Indi|Monumenteve të mbrojtur nga UNESCO në Indi]]. Brezi i vazhdueshëm i tempujve Chola, Pallava dhe Pandiya (bashkë me ata Adigaimanë pranë Karurit dhe Namakkalit), ashtu si dhe trupi tempullor Sethupathy midis Pudukottait dhe Rameswarami, përfaqëson njëtrajtësisht Stilin Arkitekturor Jugor të Indisë që tejkalon çdo formë tjetër arkitekture mbizotëruese midis rrafshirës së Dekanit dhe Kaniyakumarit. E panevoshme të shtohet se në vendin Telugu stili ishte pak a shumë njëtrajtësisht sipas stilit Indiano-Jugor ose Dravidian të arkitekturës. ===Arkitektura Rashtrakuta=== {{kryesore|Arkitektura Rashtrakuta}} [[File:Mallikarjuna and Kasivisvanatha temples at Pattadakal.jpg|thumb|left|309px|Tempujt Mallikarjuna dhe Kasivisvanatha në stilet Dravida dhe Nagara]] Dinastia Rashtrakuta, e cila sundoi Dekanin nga Manyakheta në distriktin Gulbarga të Karnatakas në periudhën midis viteve 753 – 973 krijuan stilin dravidian dhe Rekhanagara të monumenteve arkitekturore. Dinastia Rashtrakuta kontribuoi shumë në trashëgiminë arkitekturore të Dekanit. Historiani i artit Adam Hardy e kategorizon aktivitetin e tyre ndërtues në tre shkolla: Ellora, rreth [[Badami]]t, [[Aihole]] dhe [[Pattadakali]] si dhe në Sirval afër Gulbargas.<ref name="hardy1">Adam Hardy: Indian Temple Architecture: Form and Transformation-The Karnata Dravida Tradition 7th to 13th Centuries; 1995, Abhinav Publications, isbn 81-7017-312-4, fq. 111</ref> [[Arkitektura Rashtrakuta]] pasqyrohet në tempujt e mrekullueshëm shpellorë në [[Shpellat Ellora|Ellora]] dhe [[Shpellat Elephanta|Elephanta]], zona të zëna edhe nga murgjit [[Xhainizmi|xhainistë]], të vend-ndodhura në [[Maharashtra]]n moderne. [[Pattadakali]], pjesë e trashëgimisë botërore të [[UNESCO]]-s dhe tempujt Navalinga janë tipe strukturore të [[Arkitektura Rashtrakuta|Arkitekturës Rashtrakuta]]. [[File:Jain Narayana temple at Pattadakal.JPG|thumb|309px|Tempulli xhainist Narayana në stilin dravidian]] Në [[Karnataka]] tempujt e tyre më të famshëm janë Tempulli ''Kashivishvanatha'' dhe tempulli xhainist Narayana në [[Pattadakali|Pattadakal]], një sit i trashëgimisë botërore të [[UNESCO]]-s.<ref name="karnataka_ëhs">{{cite web|title=Reclaiming past glory|url=http://www.deccanherald.com/archives/feb272007/spectrum1437452007226.asp|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080518044912/http://www.deccanherald.com/archives/feb272007/spectrum1437452007226.asp|archivedate=18 maj 2008|author=Vijapur, Raju S.|publisher=Spectrum|work=Deccan Herald|accessdate=27 shkurt 2007}}</ref><ref name="hardy10">Adam Hardy: Indian Temple Architecture: Form and Transformation-The Karnata Dravida Tradition 7th to 13th Centuries; 1995, Abhinav Publications, isbn 81-7017-312-4, fq. 341</ref> Tempuj të tjerë të mirë-njohur janë Tempulli Parameshwara në Konnur, Tempulli Brahmadeva në Savadi, Settavva, Kontigudi II, Tempujt Jadaragudi dhe Ambigeragudi në [[Aihole]], Tempulli Mallikarjuna në Ron, Tempulli Andhakeshwara në [[Hooli]], Tempulli Someshwara në Sogal, Tempujt xhainistë në Lokapura, [[Tempulli Navalinga]] në Kuknur, Tempulli Kumaraswamy në Sandur, tempuj të shumtë në Shirival në Gulbarga,<ref name="hardy1000">Adam Hardy: Indian Temple Architecture: Form and Transformation-The Karnata Dravida Tradition 7th to 13th Centuries; 1995, Abhinav Publications, isbn 81-7017-312-4, fq. 344-5</ref> dhe ''[[Tempulli Trikuteshwara në Gadag]]'' që më vonë u zgjerua nga Dinastia Kalyani Chalukya. Studimi arkeologjik i këtyre tempujve tregon se disa kanë planimetri stelare (shumë-këndëshe) që do të përdorej gjerësisht më vonë nga Dinastia Hoysala në [[Beluri|Belur]] dhe [[Halebidu]].<ref>{{cite web|title=Society, Religion and Economic condition in the period of Rashtrakutas|url=http://www.ourkarnataka.com/history.htm|author1=Arthikaje, Mangalore|publisher=1998–2000 OurKarnataka.Com, Inc|author2=Sundara and Rajashekar|url-status=dead|access-date=22 gusht 2016|archive-date=4 nëntor 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20061104095148/http://www.ourkarnataka.com/history.htm}}</ref> Një nga traditat më të pasura në arkitekturën indiane mori formë në rajonin e Dekanit gjatë kësaj kohe që Adam Hardy e quan stili ''Karnata dravida'' në dallim nga stili tradicional dravida.<ref name="Karnatadravida">Adam Hardy: Indian Temple Architecture: Form and Transformation-The Karnata Dravida Tradition 7th to 13th Centuries; 1995, Abhinav Publications, isbn 81-7017-312-4, fq. 5 (parathënia)</ref> ===Arkitektura Kalyani Chalukya=== {{kryesore|Arkitektura Kalyani Chalukya}} [[File:View of Vesara tower over shrine in the Mahadeva Temple at Itagi in the Koppal district.JPG|thumb|left|[[Tempulli Mahadeva në Itagi]] të distriktit Koppal, viti 1112, një shembull i artikulimit ''dravida'' me një strukturë të sipërme ''nagara'']] [[Arkitektura Kalyani Chalukya]] (në gjuhën kannada: ಪಶ್ಚಿಮ ಚಾಲುಕ್ಯ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ) e njohur edhe si ‘’Arkitektura Perëndimore Chalukya’’ ose ‘’Arkitektura e Vonë Chalukya’’, është një stil i veçantë zbukurimi arkitekturor i traditave fetare shaivite, vaishnavite dhe [[Xhainizmi|xhainiste]] që evoluan gjatë sundimit të perandorisë Kalyani Chalukya në rajonin Tungabhadra të [[Karnataka]]s qendrore, në shekujt e XI dhe të XII. Ndikimi politik i perandorisë Kalyani Chalukya e arriti kulmin e tij në rrafshirën e Dekanit gjatë kësaj periudhe. Qendra e aktiviteteve kulturore dhe ndërtuese qëndronte në rajonin Tungabhadra, ku punishtet e mëdha mesjetare ndërtuan shumë monumente.<ref name=ëorkshop>Adam Hardy: Indian Temple Architecture: Form and Transformation-The Karnata Dravida Tradition 7th to 13th Centuries; 1995, Abhinav Publications, isbn 81-7017-312-4, fq. 156</ref> Këta monumente janë variante rajonale të tempujve dravidian, të konsideruar si pjesë e traditës ''Karnata dravida''.<ref name="kardra">Adam Hardy: Indian Temple Architecture: Form and Transformation-The Karnata Dravida Tradition 7th to 13th Centuries; 1995, Abhinav Publications, isbn 81-7017-312-4, fq. 6–7</ref><ref name=local>{{cite web|title=Indian Temple Architecture: Form and Transformation, the Karnata Dravida Tradition, 7th to 13th Centuries|url=http://links.jstor.org/sici?sici=0004-3648(1999)58%3A3%2F4%3C358%3AITAFAT%3E2.0.CO%3B2-F|author=Hardy, Adam|publisher=JSTOR|work=Artibus Asiae, Vol. 58, No. 3/4 (1999)|pages=358–62|accessdate=26 shtator 2009}}</ref> Arkitektët chalukyan ndërtuan tempuj të të gjitha përmasave gjatë kësaj periudhe dhe që kanë mbetur edhe sot, të njohur si një stil kalimtar dhe që ofron lidhje arkitekturore midis stilit [[Arkitektura Badami Chalukya|Badami Chalukya]] dhe atij të perandorisë më të vonë [[Arkitektura Hoysala|Hoysala]]. Monumentet më të shquara nga ndërtimet e shumta që datojnë nga kjo periudhë janë [[Tempulli Mahadeva në Itagi]] në distriktin Koppal, [[Tempulli Kasivisvesvara në Lakkundi]] në distriktin Gadag, [[Tempulli Mallikarjuna në Kuruvatti]] në distriktin Bellary dhe [[Tempulli Kalleshvara në Bagali]] në distriktin Davangere.<ref name="hardy_list1">Adam Hardy: Indian Temple Architecture: Form and Transformation-The Karnata Dravida Tradition 7th to 13th Centuries; 1995, Abhinav Publications, isbn 81-7017-312-4, fq. 323, 333, 335-6</ref><ref name="kal">[[Tempulli Mahadeva në Itagi]] është konsideruar më i arriri në vendin Kannada pas [[Tempulli Hoysaleswara|Tempullit Hoysalesëara]] në [[Halebidu]] (Cousens te Kamath (2001), fq. 117)</ref> Monumente të tjera të shquara për ndërtimin e tyre mjeshtëror përfshijnë [[Tempulli Kaitabheshvara në Kubatur]] dhe [[Tempulli Kedareshvara në Balligavi]], të dy në distriktin Shimoga, [[Tempulli Siddhesvara]] në [[Haveri]], Tempulli Amrtesvara në [[Annigeri]] të distriktit Dharwad, Tempulli i Sarasvatit në Gadag dhe [[Tempulli Doddabasappa]] në [[Dambali|Dambal]], të dy në distriktin Gadag.<ref name="hardy_list2">Adam Hardy: Indian Temple Architecture: Form and Transformation-The Karnata Dravida Tradition 7th to 13th Centuries; 1995, Abhinav Publications, isbn 81-7017-312-4, fq. 321, 326-7, 330, 335</ref> Monumentet e mbijetuara të mbretërisë Kalyani Chalukya janë tempujt e ndërtuar në traditat fetare shaivite, vaishnavite dhe xhainiste. Asnjë nga ndërtimet ushtarake, civile, ose oborrtare nuk ka mbijetuar; duke qenë të ndërtuara me baltë, tulla dhe dru, këto struktura mund të mos u kenë rezistuar pushtimeve të përsëritura.<ref name="mud">Henry Cousens: The Chalukyan Architecture of Kanarese Districts; 1996, Archaeological Survey of India, New Delhi, botimi i parë në 1926, oclc 37526233, fq. 27</ref> [[File:Mallikarjuna temple (11th century) at Kuruvatti.JPG|thumb|345px|[[Tempulli Mallikarjuna në Kuruvatti]], shekulli i XI]] Qendra e këtyre zhvillimeve arkitekturore ishte rajoni që përfshinte distriktin modern të Dharwadit; ajo përfshinte edhe zonat e distrikteve moderne të Haverit dhe Gadagut.<ref name="heart">Henry Cousens: The Chalukyan Architecture of Kanarese Districts; 1996, Archaeological Survey of India, New Delhi, botimi i parë në 1926, oclc 37526233, fq. 17</ref><ref name="gad">Gerard Foekema: Architecture Decorated With Architecture: Later medieval temples of Karnataka, 1000–1300 AD; 2003, Munshiram Manoharlal Publishers Pvt. Ltd; New Delhi, isbn 81-215-1089-9, fq. 14</ref> Në këto distrikte, kanë mbijetuar rreth pesëdhjetë monumente si dëshmi të përhapjes së ndërtimeve të punishteve arkitekturore Kalyani Chalukya. Ndikimi i këtij stili përtej rajonit Basavakalyani në veri-lindje të rajonit Bellary në lindje të rajonit të Mysores në jug. Në rajonin Bijapur–Belgaum në veri, stili u përzie me atë të tempujve ''Hemadpanti''. Megjithëse pak tempuj Kalyani Chalukyan mund të gjenden në rajonin e Konkanit, prania e Vargut të Ghateve Perëndimorë me gjasa parandaloi përhapjen e stilit në drejtim të perëndimit.<ref name="heart"/> ====Evoluimi==== [[Image:Dodda Basappa Temple.JPG|thumb|318px|left|[[Tempulli Doddabasappa]] në [[Dambali|Dambal]], me një plan stelar me 24-cepa ''dravida'' me shtatë nivele, shekulli i XII]] Megjithëse plani bazë i stilit Kalyani Chalukya zyri fill nga ''stili më i vjetër dravida'', shumë nga veçoritë e tij ishin unike dhe të veçanta për të.<ref name="trace">Planet zanafillore të tempujve ''dravida'' kanë evoluar gjatë shekujve të VI dhe të VII në Karnataka dhe [[Tamil Nadu]] nën perandoritë Badami Chalukya dhe Pallava. Gerard Foekema: Architecture Decorated With Architecture: Later medieval temples of Karnataka, 1000–1300 AD; 2003, Munshiram Manoharlal Publishers Pvt. Ltd; New Delhi, isbn 81-215-1089-9, fq. 11</ref><ref name="trace1">Zhvillimi i artit të pastër ''dravida'' ishte rezultat i zhvillimeve paralele të ndërlidhura në rajonet moderne të Karnatakas dhe [[Tamil Nadu]]së, brenda një konteksti më të gjerë të artit të Indisë jugore; Adam Hardy: Indian Temple Architecture: Form and Transformation-The Karnata Dravida Tradition 7th to 13th Centuries; 1995, Abhinav Publications, isbn 81-7017-312-4, fq. 12</ref> Një nga këto veçori dalluese të stilit arkitekturor Kalyani Chalukya ishte një artikulim që mund të gjendet akoma përgjatë Karnatakas moderne. Përjashtimi i vetëm nga ky motiv mund të gjendet në zonën rreth Basavakalyanit, ku tempujt paraqesin një artikulim ''nagara'' (indiano-verior) që ka karakteristikat e tij unike.<ref name="outlook">Gerard Foekema: Architecture Decorated With Architecture: Later medieval temples of Karnataka, 1000–1300 AD; 2003, Munshiram Manoharlal Publishers Pvt. Ltd; New Delhi, isbn 81-215-1089-9, fq. 65</ref> Në dallim me ndërtesat më të hershme Badami Chalukya, monumentet e të cilëve ishin të grupuar rreth metropoleve të [[Pattadakali]]t, [[Aihole]]s dhe [[Badami]]t, këta tempuj të perandorisë Kalyani Chalukya janë mjaft të shpërndarë, duke pasqyruar një sistem shqëndërzuar të qeverisjes vendore.<ref name="ëorkshop"/> Tempujt Kalyani Chalukya janë më të vegjël nga ata të Chalukya-ve më të hershëm Badami, një fakt i dallueshëm në lartësinë e reduktuar të strukturave të sipërme që ngrihen mbi faltore.<ref name="ëorkshop"/> [[File:Rear view of Kaitabhesvara temple (1100 AD) at Kubatur.JPG|thumb|327px|Tempulli Kaitabhesvara në Kubatur, me plan katër nivelësh, viti 1100]] Arti Kalyani Chalukya evoluoi në dy faza, e para zgjati afërsisht çerek shekulli ndërsa e dyta nga fillimi i shekullit të XI der në fund të sundimit të Dinastisë Kalyani Chalukya në vitin [[1186]]. Gjatë fazës së parë, tempujt u ndërtuan në rajonin [[Aihole]]-Banashankari-[[Grupi i tempujve në Mahakuta|Mahakuta]] (i vendosur në zemër të territoreve më të hershme Badami Chalukya) dhe në Ron të distriktit Gadag. Pak punishte të përkohshme i ndërtuan ata në Sirval të distriktit Gulbarga dhe në Gokak të distriktit Belgaum. Strukturat në Ron kanë ngjashmëri me tempujt Rashtrakuta të [[Kuknuri]]t në distriktin Koppal dhe në Mudhol të distriktit Bijapur, dëshmi që të njëjtat punishte e vazhduan aktivitetin e tyre nën dinastinë e re Karnata.<ref name="mudhol">Adam Hardy: Indian Temple Architecture: Form and Transformation-The Karnata Dravida Tradition 7th to 13th Centuries; 1995, Abhinav Publications, isbn 81-7017-312-4, fq. 157</ref> Faza e mëvonshme dhe e maturisë e arriti kulmin në [[Lakkundi]] (Lokigundi), një seli kryesore e oborrit perandorak.<ref name="jodi">Adam Hardy: Indian Temple Architecture: Form and Transformation-The Karnata Dravida Tradition 7th to 13th Centuries; 1995, Abhinav Publications, isbn 81-7017-312-4, fq. 158</ref> Nga mesi i shekullit të XI, artizanët nga shkolla e Lakkundit lëvizën në jug të lumit Tungabhadra. Në këtë mënyrë ndikimi i shkollës së Lakkundit mund të shihet në disa tempuj të distriktit Davangere dhe në tempujt në Hirehadagalli dhe Huvinahadgalli të distriktit Bellary.<ref name="huv">Adam Hardy: Indian Temple Architecture: Form and Transformation-The Karnata Dravida Tradition 7th to 13th Centuries; 1995, Abhinav Publications, isbn 81-7017-312-4, fq. 217</ref> Ndikimi i Arkitekturës Kalyani Chalukya mund të dallohen në shollat gjeografikisht të largëta të arkitekturës së perandorisë Hoysala në Karnatakan jugore dhe në dinastinë Kakatiya në [[Andra Pradesh]]in e sotëm.<ref name="mainstream">Adam Hardy: Indian Temple Architecture: Form and Transformation-The Karnata Dravida Tradition 7th to 13th Centuries; 1995, Abhinav Publications, isbn 81-7017-312-4, fq. 215</ref> Arkitektura Kalyani Chalukya e quajtur ndonjëherë edhe ''stili Gadag'' i arkitekturës, është konsideruar një pararendëse e [[Arkitektura Hoysala|Arkitekturës Hoysala]] të Karnatakas jugore.<ref name="pre">Suryanath U. Kamath: A Concise History of Karnataka: From Pre-historic Times to the Present; 2001, Jupiter books, Bangalore, botimi i parë në 1980, oclc 7796041, lccn 80905179, fq. 115</ref> Ky ndikim ndodhi për shkak se ndërtuesit e hershëm të përdorur nga dinastia Hoysala erdhën nga qendrat e shquara të artit mesjetar Chalukya.<ref name="org">Suryanath U. Kamath: A Concise History of Karnataka: From Pre-historic Times to the Present; 2001, Jupiter books, Bangalore, botimi i parë në 1980, oclc 7796041, lccn 80905179, fq. 118</ref><ref name="build">{{cite web|title=Hoysala Heritage|url=http://www.flonnet.com/fl2008/stories/20030425000206700.htm|author=Settar S|publisher=Frontline, From the publishers of the Hindu|work=Frontline, Volume 20, Issue 08|date=12–25 prill 2003|accessdate=13 dhjetor 2007|archive-date=20 nëntor 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121120075945/http://www.flonnet.com/fl2008/stories/20030425000206700.htm|url-status=dead}}</ref> Monumente të tjera në këtë stil u ndërtuan jo vetëm nga Dinastia Kalyani Chalukya, por edhe nga vasalët e tyre. ===Arkitektura Pandya=== Tempulli Srivilliputtur Andal është simboli zyrtar i Qeverisë së [[Tamil Nadu]]së. Thuhet se është ndërtuar nga Periyaazhvari, vjerri i sunduesit, me një çantë me arë që fitoi në debatet e mbajtura në pallatin e mbretit Pandya, Vallabhadeva. Simboli parësor i Srivilliputturit është struktura e kullës 12-katëshe kushtuar sunduesit të Srivilliputturit, të njohur si Vatapatrasayee. Kulla e këtij tempulli është 59 metra e lartë dhe është simboli zyrtar i Qeverisë së Tamil Nadusë. Tempuj të tjerë domethënës të arkitekturës Pandya përfshijnë Tempullin e famshëm [[Tempulli Meenakshi Amman|Meenakshi]] në Madurai. ===Arkitektura Chola=== [[Image:thanjavur temple.jpg|thumb|left|[[Vimana]] (kulla) kryesore e Tempullit të Thanjavurit në Tamil Nadu]] Mbretërit Chola sunduan në periudhën midis viteve 848–1280 dhe përfshijnë Rajaraja Cholan I dhe djalin e tij Rajendra Chola, që ndërtuan tempuj të tillë si [[Tempulli Brihadeeswarar]] i Thanjavurit dhe [[Tempulli Brihadeeswarar në Gangaikonda Cholapuram|Tempulli Brihadeeshwarar]] i [[Gangaikonda Cholapurami]]t, [[Tempulli Airavatesvara]] i [[Darasurami]]t dhe Tempulli Sarabeswara (Shiva ), i quajtur edhe Tempulli Kampahareswarar në Thirubhuvanam, ku dy tempujt e fundit gjenden pranë Kumbakonamit. Tre të parët mids katër tempujve të mësipërm janë emërtuar [[Tempujt e Mëdhenj të Gjallë Chola]] pjesë e [[Lista e Vendeve të Trashëgimisë Botërore në Indi|Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s në Indi]]. Sunduesit Chola ishin ndërtues mjaft pjellorë që nga koha e mbretit të parë Vijayalaya Chola, pas të cilit ekziston vargu eklektik i Tempullit Vijayalaya Chozhisvaram afër Narttamalai. Këta janë shembujt më të hershëm të tempujve dravidian të sundimit Chola. Djali i tij Aditya I ndërtoi mjaft tempuj rreth rajoneve të Kanchit dhe [[Kumbakonami]]t. [[File:A Dravidian architecture Pillar in Airavatesvara Temple, Darasuram @ Thanjavur district..JPG|thumb|345px|Një kolonë e arkitekturës Dravidiane në Tempullin Airavatesvara, në [[Darasurami|Darasuram]], distrikti Thanjavur.]] Ndërtimi i tempujve mori shtytje të fortë nga pushtimet dhe gjenia e Adityas I, Parantakas I, Sundara Cholas, Rajaraja Cholas dhe djalit të tij Rajendra Cholas I. Rajendra Chola I ndërtoi Tempullin Rajaraja në Thanjur të emërtuar sipas emrit të tij. Pjekuria dhe madhështia me të cilën u zhvilluan Arkitektura Chola gjeti shprehje në dy tempujt e Tanjavurit dhe [[Gangaikonda Cholapurami]]t. Ai e shpalli veten e tij si Gangaikonda. Në një pjesë të vogël të brezit të Kaverit midis Tiruchy-Tanjore-Kumbakonamit, në kulmin e pushtetit të tyre, sunduesit Chola lanë më shumë se 2300 tempuj, me brezin Tiruchy-Thanjavur që kishte më shumë se 1500 tempuj. Tempulli madhështor i [[Tempulli Brihadeeswarar|Shivës në Thanjavur]] i ndërtuar nga Raja Rajai I në vitin 1009 ashtu si dhe [[Tempulli Brihadeeswarar në Gangaikonda Cholapuram|Tempulli Brihadisvara]] i [[Gangaikonda Cholapurami]]t, të përfunduar rreth vitit 1030, janë të dy përmendore të përshtatshme për arritjet materiale dhe ushtarake të kohës së dy perandorëve Chola. Tempulli më i madh dhe më i lartë në Indinë e kohës së tij, Tanjore Brihadisvara është kulmi i Arkitekturës Indiano-Jugore.<ref name="arch2">K.A. Nilakanta Sastri: A History of South India; 1955, fq. 421</ref> Në fakt, dy mbretërit pasues Chola, Raja Rajai II dhe Kulothunga III ndërtuan përkatësisht [[Tempulli Airavatesvara|Tempullin Airavatesvara]] në Darasuram dhe Tempullin Kampahareswarar Siva në Tribhuvanam, të dy tempujt në rrethinat e [[Kumbakonami]]t janë ndërtuar rreth viteve 1160 dhe 1200. Të katërt tempujt u ndërtuan përgjatë një periudhe prej afërsisht 200 vjetësh duke pasqyruar lavdinë, begatinë dhe qëndrueshmërinë e sundimit Chola. Në kundërshtim me përshtypjen popullore, sunduesit Chola përkrahën ndërtimin e një numri të madh tempujsh që u përhapën përgjatë shumicës së pjesëve të Perandorisë Chola. Këta përfshijnë 40 nga 108 Divya Desamët Vaishnavit nga të cilët 77 gjenden të shpërndarë në shumicën e Indisë Jugore dhe të tjerët në Andhra dhe Indinë Veriore. Në fakt, [[Tempulli Ranganathaswamy]] i [[Srirangami]]t, që është tempulli më i madh në [[India|Indi]] dhe [[Tempulli Thillai Nataraja në Chidambaram|Tempulli Natarajar]] në Chidambaram (megjithëse fillimisht i ndërtuar nga Dinastia Pallava me gjasa u mor në zotërim nga Dinastia Chola kur sundonin nga Kanchi) ishin dy nga tempujt më të rëndësishëm të patronizuar dhe zgjeruar nga sunduesit Chola dhe nga koha e mbretit të dytë Chola, Aditya I, këta dy tempuj janë vlerësuar në mbishkrime si tempujt e hyjnive mbrojtëse të mbretërve Chola. {{multiple image | footer = [[Tempulli Brihadeeswarar]], Tanjore (majtas) ka një kullë [[vimana]] që është 66 m e lartë, një shembull klasik i Arkitekturës Dravidiane që frymëzoi faltoret e kompleksit tempullor të [[Prambanani]]t në [[Indonezia|Indonezi]], që përmban një faltore qendrore të Shivës 47 m të lartë (në mes majtas). Faltore tempullore në skajin e kepit të [[Tempulli Koneswaram|Tempullit Koneswaram]], [[Tempulli Ketheeswaram|Tempullit Ketheeswaram]] dhe [[Tempulli Munneswaram|Tempullit Munneswaram]] ka kulla të larta [[gopurami]] nga sundimi Chola i Trincomaleet, Mannarit, Puttalamit dhe [[Tempulli Thillai Nataraja në Chidambaram|Chidambaramit]].<ref>K.A. Nilakanta Sastri: ''A History of South India''; fq. 424–6</ref><ref>Karen Schreitmuller: ''Baedeker India''; 2012, fq. 90</ref><ref>V. Perniola: “The Catholic church in Sri Lanka. The Portuguese period”; vol. II, fq. 366.</ref><ref>Rohan Bastin: ''The domain of constant excess : plural worship at the Munnesvaram temples in Sri Lanka''; fq. 114</ref> | align = left | image1 = PeruvudaiyarKoyilThanjavurEntranceToUpperStoreyMainTower.jpg | width1 = 224 | alt1 = Tempulli Brihadeeswarar | caption1 = <center>Faltorja kryesore e Tempullit Brihadeeswarar</center> | image2 = Main shrine of Prambanan temples.JPG | width2 = 224 | alt2 = Faltorja kryesore e tempujve të Shivës në Prambanan | caption2 = <center>Faltorja kryesore e tempujve të Shivës në Prambanan</center> }} Sigurisht, dy Tempujt [[Tempulli Brihadeeswarar|Brihadeeswarar]] në Thanjavur dhe [[Gangaikonda Cholapurami|Gangaikonda Cholapuram]] ashtu si dhe tempuj të tjerë të Shivës, përkatësisht [[Tempulli Airavatesvara]] i [[Darasurami]]t dhe Tempulli Sarabeswara (Shiva ) që është gjithashtu popullor me emrin Tempulli Kampahareswarar në Thirubhuvanam, të dy në rrethinat e [[Kumbakonami]]t, ishin tempuj mbretëror të Dinastisë Chola për të përkujtuar pushtimet dhe nënshtrimet e tyre të panumërta të rivalëve të tyre nga pjesët e tjera të Indisë Jugore, Dekan Ilangait ose [[Sri Lanka]]s dhe rripave Narmada-Mahanadi-Gang. Por perandorët Chola theksuan qasjen e tyre jo të anëmbajtëse ndaj ikonografisë dhe besimit fetar duke e trajtuar hyjnitë tempullore të dy krijimeve të tjera të tyre të pashoqe, përkatësisht [[Tempulli Ranganathaswamy në Srirangam|Tempullit Ranganathaswamy]] kushtuar [[Vishnu]]t në [[Srirangami|Srirangam]] dhe Tempullit Nataraja në [[Chidambarami|Chidambaram]] që faktikisht është shtëpia e të dy hyjnive, [[Shiva]] dhe [[Vishnu]] (i shtrirë si Govindarajari) për të qenë 'Kuladheivamët' ose hyjnitë e tyre mbrojtëse. Sunduesit Chola parapëlqenin gjithashtu të quanin vetëm këta dy tempuj që bujtin hyjnitë e tyre mbrojtëse si ''[[Koili|Koil]]'' ose 'Tempull', që përfaqësojnë vendet më të rëndësishme të adhurimit për ta, duke nënvizuar barazinë e tyre. Tempujt e sipërpërmendur janë pjesë e Trashëgimisë Botërore të [[UNESCO]]s, të emërtuar si [[Tempujt e Mëdhenj të Gjallë Chola]]. Tempulli i [[Gangaikonda Cholapurami]]t, krijim i Rajendra Cholas I, ishte ndërtuar me synimin që ti tejkalonte paraardhësit e tij në të gjitha aspektet. I përfunduar rreth vitit 1030, vetëm dy dekada pas tempullit në Thanjavur dhe më së shumti në të njëjtin stil, rafinimi më i madh në pamjen e tij dëshmon gjendjen më të begatë të Perandorisë Chola nën sundimin e Rajendras.<ref name="GC">R. Nagasamy: Gangaikondacholapuram, 1970</ref> Ky tempull ka një Siva linga më të madhe se ajo në Thanjavur, por [[Vimana]] e këtij tempulli është më e vogël në lartësi se ajo e [[Thanjavuri]]t. Periudha Chola është po ashtu e shquar për skulpturat e saj përgjatë gjithë botës. Midis ekzemplarëve ekzistues në muze përreth botës dhe në tempujt e Indisë Jugore mund të shihen shumë figura të rafinuara të Shivës në forma të larmishme, të [[Vishnu]]t dhe bashkëshortes së tij [[Lakshmi]] ashtu si dhe të shenjtëve shaivit. Megjithëse përgjithësisht sipas konvencioneve ikonografike të vendosura nga tradita e gjatë, skulptorët në shekujt e XI dhe të XII punonin me liri të madhe për të arritur hijeshinë dhe madhështinë klasike. Shembulli më i mirë i kësaj mund të shihet në formën e Kërcimtarit Hyjnor Nataraja.<ref name="nataraja">Imazhi prej bronxi i Natarajas në Tempullin Nagesvara në Kumbakonam është imazhi më i madh i njohur.</ref> [[Image:Close up of Hoysala style shrine and sikhara with decorative molding frieze in the Chennakeshava temple at Somanathapura.jpg|right|thumb|280px|Profili i një tempulli Hoysala në [[Somanathapura]]]] ===Arkitektura Hoysala=== {{kryesore|Arkitektura Hoysala}} '''[[Arkitektura Hoysala]]''' është stili i ndërtimit të zhvilluar nën sundimin e perandorisë Hoysala midis shekujve të XI dhe të XIV, në rajonin e Karnatakas së sotme. '''Stili arkitekturor Hoysala''' është i rrjedhur nga stili [[Arkitektura Kaliani Chalukya|Kalyani Chalukya]], që ishte popullor në shekujt e X dhe të XI.<ref name="offshoot">Suryanath U. Kamath: A Concise History of Karnataka: From Pre-historic Times to the Present; 2001, Jupiter books, Bangalore, botimi i parë në 1980, oclc 7796041, lccn 80905179, fq. 134</ref><ref name=offshoot1>{{cite web|title=History of Karnataka-Religion, Literature, Art and Architecture in Hoysala Empire|url=http://www.ourkarnataka.com/history.htm|author=Arthikaje|publisher=1998–2000 OurKarnataka.Com, Inc|url-status=dead|access-date=22 gusht 2016|archive-date=4 nëntor 2006|archive-url=https://web.archive.org/web/20061104095148/http://www.ourkarnataka.com/history.htm}} - James Fergusson dhe Henry Cousens mendojnë se stili Hoysala ka veçori të përbashkëta me stilin Kalyani Chalukya</ref> Arkitektura Hoysala Është në mënyrë të dallueshme dravidiane, por për shkak të veçorive të saj unike, ajo cilësohet si një stil i pavarur.<ref name=independent>Arkitektura dhe skulptura Hoysala kanë qenë konsideruar një përpjekje fenomenale e përqëndrimit, aftësisë dhe ndërgjegjes fetare njerzore (Percy Brown në - Suryanath U. Kamath: A Concise History of Karnataka: From Pre-historic Times to the Present; 2001, Jupiter books, Bangalore, botimi i parë në 1980, oclc 7796041, lccn 80905179, fq. 134)</ref> Skulptura Hoysala me të gjithë pasurinë e saj është thënë se përbën një sfidë ndaj fotografisë.<ref name="light">{{cite web|title=Hoysala Heritage|url=http://www.flonnet.com/fl2008/stories/20030425000206700.htm|author=Settar S|publisher=Frontline, From the publishers of the Hindu|work=Frontline|volume=20|date=12–25 prill 2003|accessdate=27 shtator 2009|archive-date=20 nëntor 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121120075945/http://www.flonnet.com/fl2008/stories/20030425000206700.htm|url-status=dead}}</ref> Arti i perandorisë Hoysala në gurë ka qenë krahasuar me finesën e një punimi fildishi ose argjendarie. Tepria e argjendarisë të mbajtur nga figurat skulpturore dhe larmia e stileve të flokëve dhe kurorave të paraqitura japin një ide të mirë të stilit të jetesës në periudhën Hoysala. [[File:Relief sculpture of the Hindu god Shiva with his consort Parvati riding Nandi the bull in the Hoysaleshwara temple at Halebidu.jpg|left|thumb|Shiva, Parvati dhe Nandi në Tempullin Hoysaleshwara në Halebidu]] Ndikimi Hoysala e arriti kulmin në shekullin e XIII, kur dominonte rajonin jugor të rrafshirës së Dekanit. Tempuj të mëdhenj dhe të vegjël të ndërtuar gjatë kësaj periudhe mbeten si shembuj të stilit arkitekturor Hoysala, që përfshin [[Tempulli Chennakesava|Tempullin Chennakesava]] në Belur, [[Tempullin Hoysaleswara]] në [[Halebidu]] dhe [[Tempulli Chennakesava në Somanathapura|Tempullin Kesava]] në [[Somanathapura]].<ref name="hardy_list">Adam Hardy: Indian Temple Architecture: Form and Transformation-The Karnata Dravida Tradition 7th to 13th Centuries; 1995, isbn 81-7017-312-4, fq. 243-5</ref><ref name="great">Gerard Foekema: A Complete Guide To Hoysala Temples; 1996, isbn 81-7017-345-0, fq. 47, 59, 87</ref> Shembuj të tjerë të mjeshtrisë Hoysala janë tempujt në [[Tempulli Veera Narayana në Belavadi|Belavadi]], [[Tempulli Amrutesvara në Amruthapura|Amruthapura]], [[Tempulli Lakshminarayana në Hosaholalu|Hosaholalu]], [[Kompleksi tempullor Nageshvara-Chennakeshava në Mosale|Mosale]], [[Tempulli Ishvara në Arasikere|Arasikere]], [[Tempulli Mallikarjuna në Basaralu|Basaralu]], [[Tempulli Brahmeshvara në Kikkeri|Kikkeri]] dhe [[Tempulli Lakshmi Narasimha në Nuggehalli|Nuggehalli]].<ref name="hardy_list"/><ref name="great"/><ref name="foekema_list">Gerard Foekema: A Complete Guide To Hoysala Temples; 1996, isbn 81-7017-345-0, fq. 37, 81, 41, 43, 53, 71, 83</ref> Studimi i stilit arkitekturor Hoysala ka treguar një ndikim të pa-rëndësishëm indo-arjan ndërsa ndikimi i stilit indiano-jugor është më i rëndësishëm.<ref name="distinct">Percy Brown te Suryanath U. Kamath: A Concise History of Karnataka: From Pre-historic Times to the Present; 2001, oclc 7796041, lccn 80905179, fq. 134</ref> Tempujt e ndërtuar para pavarësisë Hoysala në mes të shekullit të XII pasqyrojnë ndikime të rëndësishme Kalyani Chalukya, ndërsa tempujt e mëvonshëm mbajnë disa veçori të rëndësishme të artit chalukyan por kanë risi shtesë dekoruese dhe zbukuruese, veçori unike të artizanëve Hoysala. Në Karnatakan moderne njihen rreth treqint tempuj të mbijetuar dhe shumë më tepër janë të përmendur në mbishkrime, megjithëse vetëm rreth shtatëdhjetë janë dokumentuar. Përqëndrimi më i madh i këtyre tempujve është në distriktet Malnad, atdheu i mbretërve Hoysala.<ref name="nativehome">Adam Hardy: Indian Temple Architecture: Form and Transformation-The Karnata Dravida Tradition 7th to 13th Centuries; 1995, isbn 81-7017-312-4, fq. 244</ref> Tradita ''Karnata Dravida'' që mbulon një periudhë prej rreth shtatë shekujsh fillon në shekullin e VII në patronazhin e Dinastisë Chalukya të [[Badami]]t, e zhvilluar më tej nën sundimin e Dinastisë Rashtrakuta të Manyakhetas gjatë shekujve të IX dhe të X dhe perandorinë Kalyani Chalukya (ose Dinastia e Vonë Chalukya) e Basavakalyanit në shekujt e XI dhe të XII. Faza e saj përfundimtare e zhvillimit dhe transformimi në një stil të pavarur ishte gjatë sundimit të Dinastisë Hoysala në shekujt e XII dhe të XIII.<ref name="flourish">Adam Hardy: Indian Temple Architecture: Form and Transformation-The Karnata Dravida Tradition 7th to 13th Centuries; 1995, isbn 81-7017-312-4, fq. 6-7, seksioni ''Introduction-Dynasties and Periods''</ref> Mbishkrimet e shquara mesjetare të shfaqura në tempuj japin informacione rreth dhurimeve të bëra për mirëmbajtjen e tempujve, detaje të shenjtërimit dhe me raste edhe detaje arkitekturore.<ref name="epigraph">Gerard Foekema: Architecture Decorated With Architecture: Later medieval temples of Karnataka, 1000–1300 AD; 2003, isbn 81-215-1089-9, fq. 18</ref> ===Arkitektura Vijayanagara=== {{kryesore|Arkitektura Vijayanagara}} [[File:View of the Virupaksha temple gopura from Hemakuta hill 2.JPG|thumb|264px|Tempulli Virupaksha, ''Raya Gopura'' (kulla kryesore mbi portën e hyrjes) në [[Hampi]], Karnataka]] '''[[Arkitektura Vijayanagara]]''' e periudhës midis viteve 1336-1565 ishte një stil i shquar ndërtimor që u zhvillua gjatë sundimit të perandorisë hindu Vijayanagar. Perandoria sundonte Indinë e Jugut, nga kryeqyteti i tyre në [[Vijayanagara]], në brigjet e lumit Tungabhadra në [[Karnataka]]n moderne të [[India|Indisë]]. Perandoria ndërtoi tempuj, monumente, pallate dhe struktura të tjera përmes Indisë së Jugut, me një përqëndrim më të madh në kryeqytetin e saj. Monumentet brenda dhe përreth [[Hampi]]t, një qytetin e [[Vijayanagara]]s, janë listuar si pjesë e trashëgimisë botërore të [[UNESCO]]-s. Përveç ndërtimit të tempujve të rinj, perandoria shtoi struktura të reja dhe bëri modifikime në qindra tempuj përgjatë Indisë së Jugut. Disa struktura në Vijayanagara i përkasin periudhës para perandorisë Vijayanagara. Tempujt e kodrës Mahakuta i përkasin periudhës Kalyani Chalukya. Rajoni përreth Hampit ka qenë një vend popullor i adhurimit për qindra shekuj para periudhës Vijayanagara me dëshmitë më të hershme që datojnë nga viti 689 i e.s. kur ishte i njohur si Pampa Tirtha sipas zotit vendor të lumit Pampa. Në zonën bërthamë të kryeqytetit ndodhenj qindra monumente, nga të cilët, 56 janë të mbrojtur nga [[UNESCO]], 654 monumente janë të mbrojtur nga qeveria e Karnatakas dhe 300 të tjerë janë në pritje për tu përfshirë në listën e monumenteve të mbrojtura.<ref name="protect">{{Cite web |url=http://www.globalheritagefund.org/news/conservation_news/hampi_disappearing.asp |title=Global Heritage Fund, Hampi disappearing |url-status=dead |access-date=22 gusht 2016 |archive-date=27 shtator 2006 |archive-url=https://web.archive.org/web/20060927083320/http://www.globalheritagefund.org/news/conservation_news/hampi_disappearing.asp }}</ref> Arkitektura Vijayanagara qe një kombinim vibrant i stileve arkitekturore [[Arkitektura Kalyani Chalukya|Chalukya]], [[Arkitektura Hoysala|Hoysala]], Pandya dhe Chola, që lulëzuan në shekujt e mëparshëm.<ref name="blossom">Kritiku i artit Percy Brown e konsideron arkitekturën Vijayanagar një lulëzim të stilit dravidian (Suryanath U. Kamath: A Concise History of Karnataka: From Pre-historic Times to the Present; 2001, oclc 7796041, lccn 80905179, fq. 182)</ref><ref name="blossom1">Arthikaje: ''Literary Activity''</ref> [[File:Profile of shrine at Hazara Rama temple in Hampi.JPG|thumb|left|264px|Faltore tipike në Tempullin Hazare Rama në Hampi]] Rrënojat e [[Hampi]]t – trashëgimi botërore e [[UNESCO]]-s Tempulli Virupaksha, Tempulli Krishna, Tempulli Vittala, Tempulli Ugra Narasimha dhe Kodandarama janë disa nga monumentet e famshme të stilit Vijayanagar.<ref name="hampi">{{cite web|url=http://asi.nic.in/asi_monu_whs_hampi.asp|title=Group of monuments at Hampi (1986), Karnataka|accessdate=27 shtator 2009}}</ref> Trashëgimia e saj skulpturore, arkitekturore dhe pikturore ndikuan në zhvillimin e arteve edhe pasi perandoria përfundoi. Vula e saj stilistike ësthë Kalyanamandapa (sallon martese) e zbukuruar me kolona, Vasanthamandapa (sallonet e hapur me kolona) dhe Rajagopura (kullë). Ndërsa monumentet e perandorisë janë përhapur përgjatë gjithë Indisë së Jugut, asgjë nuk e tejkalon teatrin e pamatë të hapur të monumenteve në kryeqytetin e tyre, Vijayanagara, pjesë e trashëgimisë botërore të UNESCO-s.<ref name="Stones">"Kaq intim janë shkëmbinjt dhe monumentet që ata realizonin, sa ndonjëherë ishte e pamundur të thoje ku përfundonte natyra dhe ku fillonte arti" (Kritiku i artit Percy Brown, i cituar në ''Hampi, A Travel Guide'', fq. 64)</ref> Një tjetër element i stilit Vijayanagara është skalitja e monolitëve të mëdhenj si Sasivekalu Ganesha dhe Kadalekalu Ganesha në Hampi, statujat Gomateshwara në Karkala dhe Venur, si dhe demi Nandi në Lepakshi. Tempujt Vijayanagara të Bhatkalit, Kanakagirit, [[Sringeri]]t dhe qyteteve të tjera bregdetare të Karnatakas, ashtu si Tadpatri, Lepakshi, Ahobilam, Tirupati dhe Srikalahasti në shtetin indian të [[Andhra Pradeshi]]t dhe Vellore, Kumbakonam, [[Kanchipurami|Kanchi]] dhe [[Srirangami|Srirangam]] in [[Tamil Nadu]] janë shembuj të këtij stili. Arti Vijayanagara përfshin piktura murale si Dashavathara (dhjetë mishërimet e Vishnut) dhe Girija Kalyana (hyjnesha e martesës [[Parvati]]) në Tempullin Virupaksha në Hampi, pikturat Shivapurana (rrëfenjat e Shivës) në [[Tempulli Virabhadra|Tempullin Virabhadra]] në [[Lepakshi]] dhe ato në basadin (tempullin) xhainist dhe Tempullin Kamaskshi dhe Varadaraja në [[Kanchipurami|Kanchipuram]].<ref name="paint">Disa nga këto piktura mund të kenë qenë ribërë në shekujt e mëvonshëm (Rajashekhar te Suryanath U. Kamath: A Concise History of Karnataka: From Pre-historic Times to the Present; 2001, oclc 7796041, lccn 80905179, fq. 184)</ref> Kjo përzierje e stileve indiano-jugore rezultuan në një pasuri të pa parë në shekujt e mëparshëm, një përqëndrim mbi relievet përveç skulpturave që tejkalon të mëparshmet në Indi.<ref name="compliments">Historianët dhe kritikët e artit K. A. Nilakanta Sastri, A. L. Basham, James Fergusson dhe S. K. Saraswathi kanë komentuar rreth arkitekturës Vijayanagara ([http://www.ourkarnataka.com/history.htm History of Karnataka, Arthikaje] ''Literary Activity'')</ref> Një aspekt i Arkitekturës Vijayanagara që tregon kozmopolitanizmin e qytetit të madh është prania e shumë strukturave laike që përmbajnë veçori islamike. Përqëndrimi i strukturave si pavjone, stalla dhe kulla sugjeron se ato ishin përdorim mbretëror.<ref name="deccanstyle">John M. Fritz & George Michell (eds.): New Light on Hampi, Recent research in Vijayanagara; 2001, ISBN 81-85026-53-X, fq. 10</ref> Ky shkëmbim harmonik i ideve arkitekturore duhet të ketë ndodhur gjatë periudhave të rralla të paqes midis mbretërive hindu dhe myslimane.<ref name="harmony">Philon (2001), fq. 87</ref> "Platforma e Madhe" (Mahanavami dibba) ka relieve të skalitura në të cilat figurat duken se kanë tipare fytyre të turqve të Azisë qendrore që ishin të njohur se përdoreshin si shërbëtor mbretëror.<ref name="Turk">Dallapiccola (2001), fq. 69</ref> [[File:Superstructures over shrines at Raghunatha temple in Hampi.JPG|thumb|327px|''[[Shikhara]]'' të stilit tipik ''dravidian'' mbi faltoret e Tempullit Raghunatha në Hampi]] ====Veçori të shquara==== [[File:Frontal view of the Krishna temple in Hampi.JPG|thumb|left|327px|Faltore dhe mandapa tipike ''dravidiane'' të periudhës Vijayanagara në Tempullin Balakrishna në Hampi]] Arkitektura Vijayanagara mund të klasifikohet pak a shumë në arkitekturë fetare, oborrtare dhe civile, ashtu si dhe skulpturat dhe pikturat e lidhura me to.<ref name="class">''Hampi - A Travel Guide'', fq. 36, Department of Tourism, India</ref> Stili Vijayanagara është një kombinim i stileve të [[Arkitektura Kalyani Chalukya|Chalukya]], [[Arkitektura Hoysala|Hoysala]], Pandya dhe Chola, që u zhvilluan në shekujt e mëparshëm kur këto perandori sundonin dhe është karakterizuar nga një rikthim te arti i thjeshtë dhe i qetë i të kaluarës.<ref name="blossom"/> Afërsisht për 400 vjet gjatë sundimit të perandorive Kalyani Chalukya dhe Hoysala, materiali më popullor për ndërtimin e tempujve ishte guri i steatitit. Ky ishte gjithashtu e vërtetë edhe për skulpturën pasi steatiti është i butë dhe lehtësisht i punueshëm. Gjatë periudhës Vijayanagar ishte i parapëlqyer graniti i fortë vendor në [[Arkitektura Badami Chalukya|stilin Badami Chalukya]], megjithëse steatiti përdorej në pak relieve dhe skulptura.<ref name="serene">Stili i tyre u karakterizua nga një rikthim te arti i thjeshtë dhe i qetë [[Badami]] Chalukya thotë Dr. S.U. Kamath rreth skulpturave në stilin Vijayanagar, ''A Concise History of Karnataka'', fq. 184, Dr. S.U. Kamath</ref> Ndërsa përdorimi i granitit reduktoi dendurinë e punimeve skulpturore, nga ana tjetër graniti ishte material më i fortë për tempujt strukturorë. Për shkak se graniti është i prirur të cifloset, pak pjesë skulpturash individuale arritën nivele të larta cilësie të para në shekujt e mëparshëm. Për të mbuluar parregullsinë e gurit të përdorur në skulptura, artistët përdornin allçinë për ti dhënë sipërfaqes së ashpër një pamje të lëmuar dhe pastaj e lyenin me ngjyra të gjalla.<ref name="granite">''Hampi - A Travel Guide'', fq. 42-3, Department of Tourism, India</ref> ===Arkitektura Chera=== [[Arkitektura e Keralas|Stili Arkitekturor Chera]] i rajonit të [[Kerala]]s është unik në gjihtë Arkitekturën Draviane. <gallery mode="packed" heights="180" caption="Shembuj të arkitekturës Chera"> File:Kerala temple layout.jpg|Planimetria e stilit tempullor të Dinastisë Chera File:Vadakkunnathan Temple west nada - 0204.JPG|Tempulli Vadakkunnathan File:Thirunelly_Temple.JPG|Tempulli Thirunelli, pamje ballore File:Kandiyur_Siva_Temple_Tower.JPG|Tempulli Kandiyur Siva </gallery> ==Shiko edhe== * [[Tempulli hindu]] * [[Arkitektura e tempujve hindu]] * [[Koili]] * [[Arkitektura e Karnatakas]] * [[Arkitektura e Tamil Nadusë]] * [[Arkitektura Tamile]] * [[Arkitektura Indiane]] * [[Arkitektura shkëmbore e Indisë]] * [[Arkitektura Pallava]] * [[Arkitektura Badami Chalukya]] * [[Arkitektura Chola]] * [[Arkitektura Kalyani Chalukya]] * [[Arkitektura Rashtrakuta]] * [[Arkitektura Hoysala]] * [[Arkitektura Vijayanagara]] == Referime == {{reflist|30em}} ==Bibliografia== * {{cite book|last=Anand|first=Mulk Raj|title=Splendours of Tamil Nadu |year=1980|publisher=Marg Publications|url=https://books.google.co.uk/books?id=msifAAAAMAAJ}} * {{cite book|last=Bate|first=Bernard|title=Tamil oratory and the Dravidian aesthetic: democratic practice in south India|year=2009|publisher=Columbia University Press}} * {{cite book|last1=Chopra|first1=Pran Nath|author2=T.K. Ravindran|author3=N. Subrahmanian|title=History of South India|year=1979|publisher=S. Chand|url=https://books.google.co.uk/books?id=JTZuAAAAMAAJ }} * Henry Cousens: The Chalukyan Architecture of Kanarese Districts; 1996, Archaeological Survey of India, New Delhi, botimi i parë në 1926, oclc 37526233. * Heather Elgood: Hinduism and the religious arts; 2000, ISBN 978-0-304-70739-3, Bloomsbury Academic. * {{cite book|last=Embree|first=Ainslie Thomas|title=Encyclopedia of Asian history: Volume 1|year=1988 |publisher=Scribner |isbn=9780684188980 |url=https://books.google.co.uk/books?id=TFIYAAAAIAAJ }} * Gerard Foekema: Architecture Decorated With Architecture: Later medieval temples of Karnataka, 1000–1300 AD; 2003, Munshiram Manoharlal Publishers Pvt. Ltd; New Delhi, isbn 81-215-1089-9. * Gerard Foekema: A Complete Guide To Hoysala Temples; 1996, isbn 81-7017-345-0. * John A. Grimes: [https://books.google.com/books?id=eP5p0ev3nJEC A Concise Dictionary of Indian Philosophy: Sanskrit Terms Defined in English]; 1996, State University of New York Press, ISBN 978-0-7914-3068-2, LCCN 96012383. * Adam Hardy: Indian Temple Architecture: Form and Transformation-The Karnata Dravida Tradition 7th to 13th Centuries; 1995, Abhinav Publications, isbn 81-7017-312-4. * {{cite book|last=Harman|first=William P.|title=The sacred marriage of a Hindu goddess|year=1992|publisher=Motilal Banarsidass Publ.}} * Suryanath U. Kamath: A Concise History of Karnataka: From Pre-historic Times to the Present; 2001, Jupiter books, Bangalore, botimi i parë në 1980, oclc 7796041, lccn 80905179. * H. Kern: [http://www.wilbourhall.org/pdfs/BrhatSamhitaSanskrit.pdf The Brhat Sanhita of Varaha-mihara]; 1865, The Asiatic Society of Bengal, Kalkuta. * {{cite book|last=A. Kiruṭṭin̲an̲|title=Tamil culture: religion, culture, and literature|year=2000|publisher=Bharatiya Kala Prakashan}} * Stella Kramrisch: The Hindu Temple Volume 1 & 2; 1976, ISBN 81-208-0223-3. * Pathmarajah Nagalingam: [http://www.siddha.com.my/forum/religionoftheagamas/chapter3.html The Religion of the Agamas]; 2009, Siddhanta Publications. * Mudumby Narasimhachary (ed): Āgamaprāmāṇya of Yāmunācārya; 1976, Issue 160 of Gaekwad's Oriental Series; Oriental Institute, Maharaja Sayajirao University of Baroda. * K.A. Nilakanta Sastri: A History of South India; 1955. * Ganapati Sastri: Īśānaśivagurudeva paddhati; 1920, Trivandrum Sanskrit Series, OCLC 71801033. * G. H. R. Tillotson: Svastika Mansion: A Silpa-Sastra in the 1930s; 1997, South Asian Studies, 13(1). * S.M. Tripath: [https://books.google.com/books?id=zWFM_SaX24AC Psycho-Religious Studies Of Man, Mind And Nature]; 2001, Global Vision Publishing House, ISBN 978-81-87746-04-1. ==Lidhje të jashtme== {{commons category|Dravidian architecture|Arkitektura Dravidiane}} * [https://web.archive.org/web/20080624034951/http://www.varalaaru.com/Default.asp?articleid=685 Various component parts of a South Indian Chola temple explained] [[Kategoria:Arkitektura Indiane]] [[Kategoria:Historia Indiane]] 1ta634dg995c5kaiumyydtqtbzfnemr 0 195072 2468050 2430188 2022-08-10T15:02:09Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Arkitektura Sikiste]] tek [[Arkitektura sikiste]] wikitext text/x-wiki [[File:Baba atal 1.jpg|thumb|296px|Gurdvara e Baba Atalit ne Amritsar të Indise]] Me termin '''arkitektura Sikiste''' nënkuptohet një shprehje e veçantë arkitekturore e karakterizuar nga kompleksiteti delikat, bukuria e matur dhe linjat lakore. Falë mungesës së ngurtësisë konsiderohet akoma në transformim të plotë, duke zhvilluar degë të reja edhe sipas mënyrave moderne. Megjithëse arkitektura Sikhe u zhvillua fillimisht paralelisht me [[Sikizmi]]n, stili arkitekturor i saj në vazhdim u mishërua edhe në shumë ndërtesa me karakter jo fetar. Arkitektura Sikiste filloi të zhvillohej rreth shekullit të XVIII me pranëvendosjen e linjave të drejta dhe lakore të spërdredhura: shembujt e parë të [[Gurdvara]]ve qenë Takht Sri Keshgarh Sahibi i Anandpur Sahibit dhe Tempulli i Artë (ose ''Harmandir Sahibi'') i Amritsarit. Shembuj të mëtejshëm të kësaj arkitekture mund të hasen në [[India|Indi]], [[Pakistani|Pakistan]], [[Afganistani|Afganistan]], [[Bangladeshi|Bangladesh]], [[Arabia Saudite|Arabi Saudite]], [[Iraku|Irak]] dhe [[Turqia|Turqi]]: bëhet fjalë për vende përkujtuese të vizitave ose kalimeve të guruve sikhë. Shembuj modern të arkitekturës Sikhe mund të gjenden edhe në Amerië, [[Australia|Australi]], [[Britania|Britani]] dhe – në masë më të vogël – edhe në pjesë të tjera të Evropës dhe Azisë. ==Gurdvara== [[File:PanjaSahibExterior1.JPG|thumb|264px|Gurdwara Panja Sahib, Hasan Abdal, Pakistan]] Një '''gurdvarë''' (në gjuhën panxhabi: ਗੁਰਦੁਆਰਾ, '''Gurduārā''' ose ਗੁਰਦਵਾਰਾ, '''gurdvārā'''; që do të thotë 'dera për te Guruja') është vendi i adhurimit të [[Sikizmi]]t;<ref name=SGPC/> megjithatë, në gurdvarat sikiste janë të mirëpritur njerëz nga të gjitha besimet si dhe ata që nuk ushtrojnë ndonjë të tillë.<ref>{{cite web|title=Sikhism|url=http://www.talktalk.co.uk/reference/encyclopaedia/hutchinson/m0002601.html|language=en|work=TalkTalk|publisher=Helicon Publishing|accessdate=18 mars 2013}}</ref> Gurdvara ka një [[Darbar Sahibi|Darbar Sahib]] ku është vendosur Guruja e tanishëm dhe i përhershëm i sikëve, shkrimi i shenjtë ''Guru Granth Sahibi'' mbi një Takhat (një fron i ngritur) në një pozicion të shquar qendror. Raagit (që këndojnë Raga) recitojnë, këndojnë dhe shpjegojnë, vargje nga ''Guru Granth Sahibi'', në praninë e mbledhjes së shenjtë. Të gjitha gurdvarat kanë sallë [[Langari (Sikizëm)|Langar]], ku njerëzit mund të hanë ushqim vegjetarian falas.<ref>{{cite web|title=The Gurdwara|url=http://www.bbc.co.uk/religion/religions/sikhism/ritesrituals/gurdwara_1.shtml|work=http://www.bbc.co.uk|publisher=BBC|accessdate=18 mars 2013}}</ref> Një gurdarë mund të ketë gjithashtu edhe një bibliotekë, çerdhe dhe dhomë mësimi.<ref>{{cite web|title=Gurdwara Requirements|url=http://www.worldgurudwaras.com/gurudwaras/gurdwara-requirements|work=http://www.worldgurudwaras.com|accessdate=18 mars 2013|archive-date=4 tetor 2013|archive-url=https://web.archive.org/web/20131004220923/http://www.worldgurudwaras.com/gurudwaras/gurdwara-requirements|language=en|url-status=dead}}</ref> Gurdvara mund të identifikohet nga largësia nda shtizat e flamurëve të larta që mbajnë Nishan Sahibin, flamurin Sikh. Gurdvara më e njohur është [[Harmandir Sahibi]] (në mënyrë popullore i njohur si Tempulli i Artë) në Amritsar, Punjab të Indisë. ===Historia=== [[File:Hazur Sahib, Nanded, Maharashtra, September 2012.jpg|327px|left|thumb|Shri Hazoor Sahibi, një gurdvarë në Nanded, Indi]] Gurdvara e parë u ndërtua në Kartarpur, në brigjet e lumit Ravi në rajonin e Punjabit në Pakistanin e sotëm nga guruja e parë sikhist, Guru Nanak Devi në vitin 1521. Ai tani qëndron në distriktin Narowal Panxhabit perëndimor të [[Pakistani]]t. Qendrat e adhurimit u ndërtuan si një vend ku sikët mund të mblidheshin për të dëgjuar gurunë të jepte mësime shpirtërore dhe të këndoi hymne fetare në adhurim të Wahegurusë. Pasi popullsia sikiste vazhdoi të rritej, Guru Hargobindi, guruja e gjashtë sikist, futi fjalën ''gurdvara''. Etimologjia e termit 'gurdvara' rrjedh nga fjalët 'gur (ਗੁਰ)' (një referencë ndaj guruve Sikhë) dhe 'dvara (ਦੁਆਰਾ)' (porta në Gurmukhi), që së bashku duan të thonë 'porta nëpër të cilën mund të arrihet guruja'.<ref name=SGPC/> Pas kësaj të gjitha vendet e adhurimit Sikhë filluan të njihen si gurdvara. Disa nga faltoret më të shquara Sikhe të vendosura nga gurutë Sikhë janë: *Nankana Sahibi, i vendosur në vitet 1490 nga guruja i parë Sikh, Guru Nanak Devi, në Punjab të [[Pakistani]]t. * Sultanpur Lodhi, i vnedosur në vitin 1499 u bë qendra Sikhe gjatë kohës së Guru Nanak Devit në distriktin Kapurthala të Punjabit të [[India|Indisë]]. * Kartarpur Sahibi, i vendosur në vitin 1521 nga gurja i parë Sikh, Guru Nanak Devi, pranë lumit Ravi, në Narowal të Punjabit pakistanez. * Khadur Sahibi, i vendosur në vitin 1539 guruja i dytë Sikh, Guru Angad Devi, pranë lumit Beas, në distriktin Amritsar të Punjabit indian. * Goindwal Sahibi, i vendosur në vitin 1552 nga guruja i tretë Sikh, Guru Amar Dasi, pranë lumit Beas, distrikti Amritsar i Punjabit indian. * Sri Amritsari, i vendosur në vitin 1577 nga guruja i katërt Sikh, Guru Ram Dasi, në distriktin Amritsar, Punjabi indian. * Tarn Taran Sahibi, i vendosur në vitin 1590 nga guruja i pestë Sikh, Guru Arjan Devi, distrikti Tarn Taran Sahib, Punjabi indian. * Kartarpur Sahibi, i vendosur në vitin 1594 nga guruja i pestë Sikh, Guru Arjan Devi, pranë lumit Beas, në distriktin Jalandhar, Punjabi indian. * Sri Hargobindpuri, i vendosur nga guruja i pestë Sikh, Guru Arjan Devi, pranë lumit Beas, distrikti Gurdaspur, Punjabi indian. * Kiratpur Sahibi, i vendosur në vitin 1627 nga guruja i gjashtë Sikh, Guru Hargobindi, pranë lumit Sutlej, distrikti Ropar, Punjabi indian. * Anandpur Sahibi, i vendosur në vitin 1665 nga guruja i gjashtë Sikh, Guru Tegh Bahaduri, pranë lumit Sutlej, Punjabi indian. * Paonta Sahibi, i vendosur në vitin 1685 nga guruja i dhjetë Sikh, Guru Gobind Singhu, pranë lumit Yamuna, në shtetin indian të Himachal Pradeshit. Nga fillimi i shekullit të XX, një numër gurdvarash Sikhe në Indinë Britanike ishin nën kontrollin e Udasi ''mahantëve'' (klerikë).<ref name="HSSingha2000">{{cite book|author=H. S. Singha|title=The encyclopedia of Sikhism|year=2000|publisher=Hemkunt Press|isbn=978-81-7010-301-1|page=13}}</ref> Lëvizja Reformuese e Gurdvarave e viteve 1920 rezultoi në Komitetin Shiromani Gurdwara Parbandhak që mori kontrollin e këtyre gurdvarave.<ref name="Rajit2003">{{cite book | author=Rajit K. Mazumder|title=The Indian army and the making of Punjab|year=2003|publisher=Orient Blackswan|isbn=978-81-7824-059-6|pages=213–8}}</ref> [[File:Templo dorado-Amritsar-India048.JPG|345px|right|thumb|[[Harmandir Sahibi]], një gurdarë Sikhe në Amritsar të Indisë]] ===Përshkrimi=== Jo çdo vend ku është vendosur ''Guru Granth Sahibi'' dhe trajtohet me respektin e duhur sipas Sikh Rehat Maryadas (kodi Sikh i sjelljeve dhe zakoneve) mund të konsiderohet si një 'gurdvarë'. Funksionet kryesore që zhvillohen në gjithë gurdvarat kryesore në mënyrë të përditshme përfshijnë: * Shabad Kirtanin: që është këndimi i hymneve nga ''Granth Sahibi'', më vetëm Shabadet nga ''Guru Granth Sahibi'', Dasam Granthi dhe kompozime të Bhai Gurdasi dhe Bhai Nand Lali, mund të kryhen brenda një gurdware. Është e papërshtatshme të këndosh hymne të melodive ritmike popullore ose melodi të tjera. * Paathi: që është predikimi fetar dhe leximi i Gurbanit nga ''Guru Granth Sahibi'', me shpjegimin e tyre. Këtu ka përgjithësisht dy tipe Paathesh: Akhand Paathi dhe Sadharan Paathi. * Sangati dhe Pangati: ofrimi i një gatimi falas për komunitetin si një langar<ref name=SGPC/> për të gjithë vizitorët, pavarësisht besimit, rajonit, kulturës, rracës, kastës ose klasës që bën pjesë. Bashkë me këto funksione, gurdvarat përreth botës shërbejnë si qendra të komunitetit Sikh në shumë mënyra të tjera duke përfshirë funksionimin si biblioteka të literaturës Sikhe dhe shkolla për të mësua fëmijët Gurmukhi, bujtja e shkrimeve Sikhe dhe organizimi i veprimtarive bamirëse në një bashkësi më të gjerë nga sikhët. Në gurdwara nuk ka imazhe, statuja ose piktura fetare. Veçoria thelbësore e një gurdware është prania e librit të shenjtë dhe guruja i përjetshëm Sikh, ''Granth Sahibi''.<ref>[http://www.bbc.co.uk/religion/religions/sikhism/ritesrituals/gurdwara_1.shtml "BBC - Religions - Sikhism: The Gurdwara"], BBC.co.uk, 2010.</ref> Sikhët kanë respekt të lartë për mësimet dhe urdhëresat e pranishme te ''Granth Sahibi''. Një gurdwara ka një [[Darbar Sahibi|sallë kryesore darbar]], një kuzhinë falas për komunitetin e quajtur [[Langari (Sikizëm)|langar]],<ref name="SGPC">[http://www.sgpc.net/historical-gurdwaras/index.asp "Historical Gurdwaras"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100611211006/http://www.sgpc.net/historical-gurdwaras/index.asp |language=en|date=11 qershor 2010 }}, Shiromani Gurdwara Parbandhak Committee, Amritsar, Punjab, India, www.SGPC.net, 2005.</ref> dhe disa shërbime të tjera. Një gurdwara identifikohet nga shtizat e larta që mbjanë Nishan Sahibin, flamurin Sikh. Shumë prej gurdvarave historike të lidhura me jetët e guruve Sikhë kanë një sarovar (pellg ekologjik) të pranishëm për larje. Ceremonia e martesës Sikhe, e quajtur Anand Karaj kryhet brenda një gurdvare. Sikhët kryejnë gjithashtu disa prej riteve të tyre të ceremonive mortore (Antam Sanskar) brenda gurdarës. Është gjithashtu pika qendrore e festave të rëndësishme Sikhe, me përjashtim të Nagar Kirtanit, që është një këndim procesional Sikh i hymneve të shenjta nga gjithë komuniteti. Këto procesione fillojnë dhe përmbyllen në një gurdvarë.<ref>[http://www.bbc.co.uk/religion/religions/sikhism/ritesrituals/weddings.shtml "BBC - Religions - Sikhism: Weddings"], BBC.co.uk, 2010.</ref> ===Arkitetkura e Gurdvarës=== [[File:Guru Nanak Gurdwara Smethwick.jpg|thumb|left|upright=1.20|Guru Nanak Gurdwara Smethwick Sandwell, West Midlands, një nga gurdvarat e para dhe më të mëdha në [[Britania|Britani]].]] Ndryshe nga vendet e adhurimit në disa sisteme të tjera fetare, ndërtesat e gurdvarave nuk kanë për të ndjekur ndonjë set dizajnesh arkitekturorë. Kërkesat e vetme të kërkuara janë: vendosja e ''Granth Sahibit'', nën një tendë ose në një fron me tendë, zakonisht një platformë më e lartë se dyshemeja mbi të cilën rrinë besimtarët dhe një flamur i lartë i varur në krye të ndërtesës. Më vonë, gjithmonë e më shumë gurdwara (veçanërisht brenda [[India|Indisë]]) kanë imituar pak a shumë modelin e [[Harmandir Sahibi]]t, një sinteze e Arkitekturës Indo-Persiane dhe asaj Sikhe. Shumica e tyre kanë salla katrore, qëndrojnë mbi një plintë më të lartë, kanë hyrje në të katër krahët kanë shenjtërore me kube katrore ose tetëkëndore zakonisht në mes. Gjatë dekadave të fundit, për të plotësuar kërkesat e grumbullimeve më të mëdha, salla grumbullim më të mëdha me të ajrosura më mirë, me shenjtëroren në fund kanë filluar të bëhen një stil i përgjithshëm. Vendndodhja e shenjtëores, më së shumti është në një vend që lejon një hapësirë për cirkumambulacion (ecje rituale rreth shenjtërores). Ndonjëherë, për të rritur hapësirën, në skajin e sallës ndërtohen veranda. Një model popullor për kubenë është zambaku i hullizuar, i kurorëzuar nga një majëz zbukuruese. Ballore me harqe, kioska dhe kubeza përdoren për dekorimet e jashtme. ====Darbar Sahibi==== '''[[Darbar Sahibi]]''' i referohet sallës kryesore brenda një [[gurdvara|gurdvare]] Sikhe. Kjo sallë ku qëndron shkrimi i shenjtë, Guru Granth Sahibi (udhërrëfyesi i tanishëm dhei përjetshëm i sikhëve), i vendosur mbi një takhat ose fron në një pozicion të shquar qendror. [[File:Interior-view-Gurudwara-Sis-Ganj-Sahib.jpg|thumb|318px|Pamje e Darbar Sahibit ose sallës së lutjeve që paraqet bujtësen Palki të ''Guru Granth Sahibit'']] Adhurimi në Darbar Sahib merr udhë në sallën e Divanit ose sallën e lutjeve. Në sallën e divanit, gjenden njerëz duke u kënduar hymne adhurimi nga Granth Sahibi. Guru Granth Sahibi është udhëzuesi më i lartë shpirtëror Sikh dhe trajtohet sikur të ishte një guru i gjallë. Njerëzit që vizitojnë Gurdarën ulen në dysheme shpesh me këmbë të kryqëzuara, sikur ti drejtojnë këmbët e tyre drejt një objekti ose personi, në këtë rast Guru Granth Sahibi, mund të ngatërrohet ose si mos respektim sipas normave kulturore. Është gjithasthu e zakonshme dhe posturë opsionale për meditim të thellë. Për më tepër, të ulesh në dysheme shihet si një simbol i barazisë midis të gjithë njerëzve. Në vend të qëndrimit në këmbë, në karrike çdokush ulet në dysheme në mënyrë që askush të mos jetë më lartë se të tjerët. Tradicionalisht, gratë dhe fëmijët si dhe burrat ulen në krahë të ndryshëm të sallës së divanit. Megjithatë, të ulesh në një model të përzier përballë Guru Granth Sahibit nuk është e ndaluar. Guru Granth Sahib vendoset mbi jastëkë, që kanë 'coha të bukura' të vendosura sipër tyre, që janë mbi një platformë të ngritur që ka një tendë. Cohat, e quajtura Romalla, mbulojnë Guru Granth Sahibin kur ai nuk është duke u lexuar. Ky ndodhet përballë sallës së divanit, ku gjendet gjithashtu një tjetër platformë e ngritur ku ulen dhe luajnë instrumentet e tyre muzikantët (të quajtur Ragi) ndërsa kongregacioni këndon hymne. Muzika është një pjesë e rëndësishme e adhurimit Sikh pasi ajo ndihmon kur njerëzit janë duke kënduar hymne që janë të shkruar te Guru Granth Sahibi. Hymnet që janë shkruar te Guru Granth Sahibi quhen Gurbani, që do të thotë: ''fjalët e gurusë''. ====Harmandir Sahibi==== [[File:Harmandir Sahib 2015 copy.jpg|thumb|left|327px|Harmandir Sahibi (Banesa e Zotit), i njohur si Tempulli i Artë<ref name=eos/><ref>[http://www.sikhs.org/summary.htm Sikhism Religion of the Sikh People] te sikhs.org</ref>]] '''Sri [[Harmandir Sahibi]]''' (''Banesa e Zotit'') (në gjuhën panxhabe: ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ), i quajtur edhe '''Sri Darbar Sahibi''' (në gjuhën panxhabe: ਦਰਬਾਰ ਸਾਹਿਬ, dəɾbɑɾ sɑhɪb)<ref name=eos>{{cite web|url=http://www.learnpunjabi.org/eos/index.aspx|title=Harimandar |last1=Kerr |first1=Ian J.|website=Encyclopaedia of Sikhism|publisher=Punjabi University Patiala |accessdate=21 mars 2015}}</ref><ref>Parm Barkshish Singh, Devinder Kumar Verma: Golden Temple; Punjabi University, ISBN 978-81-7380-569-1</ref> dhe në mënyrë informale i konsideruar si '''"Tempulli i Artë"''',<ref name=eos/> është [[Gurdvara]] më e shenjtë e [[Sikizmi]]t, e vendosur në qytetin e Amritsarit, në Punxhabin indian. Amritsari (fjalë për fjalë do të thotë ''depozita e nektarit të përjetësisë'') u themeluan në vitin 1577 nga guruja i katërt Sikh, Guru Ram Dasi.<ref>{{cite web |url=http://www.amritsar.com/Golden%20Temple%20History.shtml |language=en|title=History, Harmandir Sahib, the Golden Temple, Amritsar |publisher=Amritsar Portal |accessdate=29 nëntor 2014}}</ref> Guruja i pestë Sikh, Guru Arjani, e projektoi Harmandir Sahibin për tu ndërtuan në qendër të depozitës së shenjtë dhe deri në ndërtimin e tij, vendosi Adi Granthin, shkrimin e shenjtë Sikhist, brenda Harmandir Sahibit.<ref name=eos/> Kompleksi i Harmandir Sahibit është gjithashtu shtëpia e Akal Takhtit (''froni i të pakohut''), i ndërtuar nga guruja i gjashtë, Guru Hargobindi. Ndërsa Harmandir Sahibi vlerësohet si shtëpia e atributit shpirtëror të Zotit, Akal Takhti është vendi i autoritetit tokësor të Zotit.<ref name="Bhatti2013">{{cite book|author=S. S. Bhatti|title=Golden Temple: Marvel of Sikh Architecture|url=https://books.google.com/books?id=PJZWQQUyr1EC&pg=PA24|year=2013|publisher=Dorrance Publishing|isbn=978-1-4349-8964-2|pages=24–}}</ref> Ndërtimi i [[Harmandir Sahibi]]t ishte planifikuar në një vend adhurimi për burrat dhe gratë nga të gjitha prejardhjet jetësore dhe shoqërore, madje edhe besimtarë të feve të tjera do ishin të mirëpritur dhe të adhuronin në mënyrë të njëllojtë Zotin.<ref name=eos/><ref name="sikhs.org">[http://www.sikhs.org/granth.htm Sikhism Religion of the Sikh People], sikhs.org</ref> Në këtë mënyrë, si një gjest i kësaj përbotshmërie jo sektare të Sikhizmit, Guru Arjani ftoi në mënyrë të veçantë shenjtin mysliman sufi, Sai Mian Mirin të vendoste gurin e themelit të Harmandir Sahibit.<ref name="Bhatti2013_b">{{cite book|author=S. S. Bhatti|title=Golden Temple: Marvel of Sikh Architecture|url=https://books.google.com/books?id=PJZWQQUyr1EC&pg=PR12|year=2013|publisher=Dorrance Publishing|isbn=978-1-4349-8964-2|pages=12–}}</ref> Katër hyrjet (që përfaqësojnë katër drejtimet) për tu futur në Harmandir Sahib simbolizojnë gjithashtu hapjen e sikhëve drejt gjithë njerëzve dhe besimeve.<ref name=Fahlbusch>{{cite book|last=Fahlbusch|first=Erwin|author2=Geoffrey William Bromiley|title=The encyclopedia of Christianity|year=1999|publisher=Brill|location=Leiden|isbn=978-90-04-14596-2|url=https://books.google.com/books?id=lZUBZlth2qgC&pg=PA10&lpg=PA10&dq=harmandir+sahib&source=bl&ots=RdAjNWYmKJ&sig=FEqZjqZHo13SSN3Yrzr9TDNfqG8&hl=en&sa=X&ei=pbxsUJm2FMjWigL48YGYBg&ved=0CD4Q6AEwBDgU#v=onepage&q=harmandir%20sahib&f=false|edition=Reprint}}</ref> Mbi 100,000 njerëz vizitojnë faltoren e shenjtë çdo ditë për adhurim dhe gjithashtu për të marrë pjesë bashkarisht në vaktin dhe kuzhinën bashkësore falas (''[[Langari (Sikizëm)|Langari]]'') pavarsisht dallimeve, një traditë që është veçoria dalluese e të gjitha [[Gurdwara]]ve Sikhe.<ref>{{cite news | url=http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-07-19/india/32745911_1_phone-jammers-mobile-phones-cell-phones | title=Soon, Golden Temple to use phone jammers. Over Two lakh people visit the holy shrine per day for worship. In festivals over six lakh to eight lakh visit the holy shrine. | date=19 korrik 2012 | work=The Times Of India | access-date=22 gusht 2016 | archive-date=26 janar 2013 | archive-url=https://archive.today/20130126201851/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-07-19/india/32745911_1_phone-jammers-mobile-phones-cell-phones | url-status=dead }}</ref> [[Gurdvara]] e tanishme u rindërtuan në vitin 1764 nga Jassa Singh Ahluwalia me ndihmën e mislive të tjerë Sikhë. Në fillim të shekullit të XIX, Maharaxha Ranjit Singhu e siguroi rajonin e Punjabit nga sulmi i jashtëm dhe e mbuloi katin e sipërm të gurdwarës me ar, që i jep asaj pamjen e veçantë dhe emrin e saj popullor.<ref name="MLH">{{cite book|last=Hew McLeod|title=Sikhism|url=https://archive.org/details/sikhism00mcle|year=1997|publisher=Penguin Books|location=New York|isbn=0-14-025260-6|pages=[https://archive.org/details/sikhism00mcle/page/154 154]–61}}</ref> [[File:Entrance to The Golden Temple.jpg |thumb|327px|Hyrja e Tempullit të Artë në vitin 1947]] =====Historia===== Harmandir Sahib do të thotë Tempulli i Zotit. Guru Amar Dasi urdhëroi Guru Ram Dasin të krijonte një depozitë nektari si një vend adhurimi për besimin Sikh. Guru Ram Dasi udhëzoi të gjithë sikhët ti bashkoheshin punimeve, nën mbikqyrjen e Bhai Budhas dhe të angazhoi punëtorë për ti ndihmuar ata. Ati tha se depozita e nektarit duhet të jetë shtëpia e Zotit çdokush mund që lahej në të duhet të siguronte të gjitha përparësit shpirtërore dhe mondane. Gjatë përparimit të punimeve, kasollja në të cilën qëndronte vetë guruja i parë u zgjerua si rezidenca e tij; tani njihet si mahali ose pallati i gurusë.<ref>Max Arthur Macauliffe: The Sikh Religion; Vol. II, 1909.</ref> Në vitin 1578 Guru Ram Dasi gërmoi një depozitë, që në vazhdim u bë e njohur si ''Amritsari'' (pellgu i Nektarit të Përjetësisë),<ref>Golden Temple, Punjabi University, Parm Barkshish Singh, Devinder Kumar Verma ISBN 978-81-7380-569-1</ref> duke i dhënë emrin e tij qytetit që u zhvillua përreth tij. Përgjatë kohës, Harmandir Sahibi,<ref>Golden Temple, Punjabi University, Parm Barkshish Singh, Devinder Kumar Verma, ''ISBN 978-81-7380-569-1''</ref> u ndërtua në me të kësaj depozite dhe u bë qendra kryesore e Sikhizmit. Shenjtërorja e tij u bë për të bujtur Adi Granthin, që përfshin kompozime të guruve Sikhë dhe shenjtëve të tjerë të konsideruar se kishin vlera dhe parime të Sikhizmit, si psh.: Baba Faridi dhe Kabiri. Hartimi i Adi Granthit u fillua nga guruja i pestë i Sikhizmit, Guru Arjani. =====Ndërtimi===== [[File:Amritsar-golden-temple-00.JPG|thumb|327px|left|Harmandir Sahibi natën]] Guru Arjani konceptoi idenë e krijimit të një vendi qendror të adhurimit për sikhët dhe dizenjoi arkitekturën e Harmandir Sahibit. Planet më të hershme për të gërmuar depozitën e shenjtë (Amritsari ose Amrit Sarovari) u shënua nga Guru Amar Dasi, guruja i tretë Sikh, por u zbatua nga Guru Ram Dasi nën mbikqyrjen e Baba Budhas. Toka për vendin e ndërtimit u sigurua nga Guru Sahibët e mëparshëm me pagesë ose falas nga Zamindarët (pronarët e tokave) të fshatrave vendore. Plani për të ndërtuar një vendbanim qytetar ishte gjithashtu i bërë dhe puna për ndërtimin e Sarovarit (depozita) dhe qytezës nisi njëkohësisht në vitin 1570. Punimet në të dy projektet u përfundua në vitin 1577. [[File:Ranjit Singh at Harmandir Sahib - August Schoefft - Vienna 1850 - Princess Bamba Collection - Lahore Fort.jpg|thumb|309px|Maharaxha Ranjit Singhu duke dëgjuar Guru Granth Sahibin pranë Harmindir Sahibit]] Në dhjetor të vitit 1588, Guru Arjani nisi ndërtimin e [[gurdvara|gurdvarës]] dhe guri i themelit u vendos nga [[Hazreti|Hazret]] Mian Miri më 28 dhjetor 1588.<ref>Dr. Madanjit Kaur “The Golden Temple: Past and Present" Dept. of Guru Nanak Studies, Guru Nanak Dev University Press, 1983, fq. 11</ref><ref>Kavi Santokh Singh : "Gurprataap Sooraj Granth" Ras 2, Ansu 53: ਇਮਿ ਅਰਦਾਸ ਕਰੀ ਬ੍ਰਿਧ ਜਬੈ। ਸ਼੍ਰੀ ਅਰਜਨ ਕਰ ਪੰਕਜ ਤਬੈ ॥੧੩॥ ਗਹੀ ਈਂਟ ਤਹਿਂ ਕਰੀ ਟਿਕਾਵਨ। ਮੰਦਰ ਅਵਿਚਲ ਨੀਵ ਰਖਾਵਨ।, fq. 428</ref><ref name="Gurdwara Sahib, Tapoban">[http://tapoban.org/webforum/read.php?1,6465 Gurdwara Sahib, Tapoban], në sitin tapoban.org</ref><ref name="Gurdwara Sahib, Tapoban"/><ref>Teja Singh & Ganda Singh: A Short History of the Sikhs; vol. 1, fq. 28.</ref><ref>Max Arthur Macauliffe: The Sikh Religion; vol. 3, fq. 10</ref> Gurdvara u përfundua në vitin 1604. Guru Arjani vendosi ''Guru Granth Sahibin'' në të dhe caktoi Baba Buddhan si granthin (lexuesin) e parë të tij në gusht të vitit 1604. Në mes të shekullit të XVIII ai u sulmua nga afganët, nga një nga gjeneralët e Ahmed Shah Abdalit, Jahan Khani dhe u desh të rindërtohej thelbësisht në vitet 1760. Megjithatë, në përgjigje të kësaj një ushtri Sikhe u dërgua për të ndjekur forcën afgane. Forcat u takuan pesë milje jashtë Amritsarit ku ushtria e Jahan Khanit u shkatërrua.<ref name="Volume 2 1769">Ram Gupta: Evolution of Sikh Confederacies (1708–1769); Volume 2.</ref> {{Panorama |image = File:Golden temple pano.jpg |height = 257 |alt = Tempulli i Artë, Amritsar |caption = Panoramë e Tempullit të Artë, ''pamja 1'' }} {{Panorama |image =File:GodenTemple_Panorama.jpg |height = 173 |alt = Tempulli i Artë, Amritsar |caption = Panoramë e Tempullit të Artë, ''pamja 2'' }} =====Veçoritë arkitekturore===== [[File:Ceiling of the Golden Temple in gold and precious stones.JPG|thumb|left|327px|Tavani i Harminder Sahibit, i bërë me flori dhe gurë të çmuar]] Disa nga veçoritë arkitekturore të Harmandir Sahibit ishin krijuar si simbole të botëkuptimit Sikh.<ref name="Singh1991">{{cite book|last=Singh|first=Khushwant|title=A history of the Sikhs: Vol. 1. 1469–1839|url=https://books.google.com/books?id=3i_htgAACAAJ|accessdate=18 dhjetor 2011|year=1991|publisher=Oxford University Press|page=53}}</ref> Në vend të zakonit normal të ndërtimit të një [[gurdvara|gurdvare]] mbi një vend të lartë, ai u ndërtua në një nivel më të ulët se terreni rrethues në këtë mënyrë besimtarët duhet të zbresin nëpërmjet shkallëve për tu futur në të.<ref name="Singh1991"/> Për më tepër, në vend të një hyrjeje, Sri Harmandir Sahibi ka katër hyrje.<ref name="Singh1991"/> [[Gurdvara]] është e rrethuar nga Sarovari, një liqen i madh ose depozitë e shenjtë, që konsiston në ''Amrit'' ("uji i shenjtë" ose "nektari i përjetshëm") dhe furnizohet nga lumi Ravi. Për në gurdvara ka katër hyrje, që simbolizojnë rëndësinë e pranimit dhe hapjes. Në kompleks ndodhen tre pemë të shenjta (''berë''), secila duke simbolizuar një ngjarje historike ose një shenjt Sikh. Brenda gurdvarës ka shumë pllaka përkujtimore që përkujtojnë ngjarje të shkuara historike Sikhe, shenjtë dhe dëshmorë, duke përfshirë mbishkrime përkujtuese të të gjithë ushtarëve Sikhë të vdekur duke luftuar në Luftën e I dhe të II Botërore. [[File:Entrance to Golden Temple, Amritsar.jpg|thumb|327px|Harku Darshani Deorhi, hyrja në kompleksin Harmandir Sahib]] Shumë nga prarimi dekorues i tanishëm dhe punimet mermerore datojnë nga fillimi i shekullit të XIX. I gjithë punimi në arë dhe mermer u zhvilluan nën patronazhin e Hukam Singh Chimnit dhe perandorit Ranjit Singh, Maharaxhai i perandorisë Sikhe të Panxhabit. Harku Darshani Deorhi qëndron në fillim të kalldrëmit për te Harmandir Sahibi; ai është 6.2 m i lartë dhe 6 m i gjerë. Veshja me arë e Harmandir Sahibit u fillua nga Ranjit Singhu dhe u përfundua në vitin 1830. Maharaxhai Ranjit Singh ishte një dhurues i rëndësishëm për faltoren. Kompleksi i [[Harmandir Sahibi]]t përfshin gjithashtu edhe Akal Takhtin (''froni i të pakohëshmit''), i ndërtuar nga guruja i gjashtë Sikh, Guru Hargobindi si një autoritet për administrimin e drejtësisë dhe konsiderim i çështjeve tokësore. Brenda kompleksit, Akal Takhti përbën një kundërpikë me faltoren e shenjtë, në atë që Harmandir Sahibi është banesa e atributit shpirtëror të Zotit dhe Akal Takhti është selia e autoritetit tokësor të Zotit.<ref name="Bhatti2013"/> ===Zakonet=== [[File:Gurudwara Paonta Sahib, Sirmour, Himachal Pradesh.jpg|thumb|left|339px|Gurudvara Paonta Sahibi, pamje e brendshme e një gurdware tipike]] Shumë [[gurdvara]] janë dizajnuar për uljen e burrave në një krahë dhe grave në tjetrin, megjithëse dizajnet varjojnë dhe ndarja e ndenjëseve nuk është e detyrueshme. Ata përgjithësisht ulen së bashku por në krahë të shkëputur të sallës, të dy në largësi të njëllojtë nga Guru Granth Sahibi, si shenjë barazie. Besimtarëve u ofrohet Karah Parshad (pluhur i ëmbël dhe ushqim me ghije të ofruar si prashad) në sallë, që zakonisht jepet në duar të mbledhura nga një sewadar (vullnetar i gurdvarës). Në dhomën e [[Langari (Sikizëm)|langarit]], ushqimi gatuhet dhe shërbehet në komunitet nga vullnetarët. Në sallën e langarit shërbehet vetëm ushqim vegjetarian, për tiu përshtatur vizitorëve nga sfonde të ndryshme traditash në mënyrë që asnjë të mos mbetet i ofenduar. Të gjithë njerëzit i përkasin besimeve të ndryshme ulen së bashku për të ndarë një vakt të përbashkët, pavarësisht ndonjë kufizimi dietor. Filozofia kryesore mbrapa Langarit është e dyfishtë: për të ofruar mësim për tu angazhuar në Seva dhe si një mundësi për ti shërbyer komunitetit nga të gjitha prej të gjitha prejardhjeve dhe të ndihmoi në heqjen e të gjitha dallimeve midis të pasurve dhe të varvërve ose shtresave të larta dhe të ulëtave. ==Arkitektura Sikhe në Karnataka== [[File:New--Plan-of-Harmandar-rp.jpg|thumb|left|369px|Planimetria e Kompleksit të Tempullit të Artë]] [[File:Hamandir Sahib (Golden Temple).jpg|thumb|345px|[[Harmandir Sahibi]] në Amritsar, Indi]] [[Gurdvara]] më e hershme [[Sikh|sikiste]] në Karnataka është [[Gurdwara]] Nanak Jhira në Bidar. U ndërtua në Stilin e arkitekturës tradicionale Sikhe, në një vend të shenjtë në Bidar. Është quajtur gjithashtu Nanak Jhira, ku Jhira do të thotë ekziston një burim uji. Legjenda thotë se Guru Nanaku ndaloi aty gjatë rrugës së tij për në [[Sri Lanka]] në vitin 1512. Gjatë asaj periudhe, banorët e Bidarit po vuanin nga mungesa e ujit. Një burim uji të freskët doli nga kodra nëpërmjet fuqisë shpirtërore të Guru Nanakut. Një komitet zhvilloi punën për Gurudvara Nanak Jhira Sahibin me ndërtimin e tre kateve qendrore të përfunduar në vitin 1966, që përfshin burimin historik të Nanak Jhiras të hyjnizuar nga Guru Nanaku. Uji i burimit mblidhet në 'Amrit-Khud' (një depozitë), i ndërtuar në mermer të bardhë.<ref name=marbleindian>{{cite web|url=http://marbleindian.wordpress.com/2014/08/01/monuments-made-up-of-white-marble-from-india/|language=en|title=White Marble Monuments of India|accessdate=1 gusht 2014}}</ref> Ndodhet një muze Sikh, i ndërtuar në kujtim të Guru Tegh Bahadurit, që paraqet ngjarjet e rëndësishme të historisë Sikhe nëpërmjet pikturave dhe imazheve të tjera.<ref name="marbleindian"/> E ndërtuar në arkitekturën Sikiste, [[Gurdvara]] është një përzierje e gjallë e [[Arkitektura Mogule|Arkitekturës Mogule]] dhe Raxhputiane. Kubetë në formë qepe, harqet shumë-fletësh, kolonat e çiftëzuara, punimet zbukuruese, afresket etj. janë të stilit Mogul, më veçanërisht të Periudhës së Shah Jahanit, ndërsa dritaret e ballkoneve, strehët e mbajtura nga kllapa, [[çhatri]]t, frizat e pasura zbukuruese etj., janë të elemente të marra nga Arkitektura Raxhputiane siç shihet në Jaipur, Jodhpur, Bikaner dhe vende të tjera në Raxhastan.<ref name="marbleindian"/> Përveç Gurudvarës së mësipërme në Bidar, Bangalorja ka gjithashtu Gurudvara të ndërtuara në shekullin e XX. Guru Nanaku, Guruja Sikh, ishte sikhu i parë që vizitoi Bengalurun. Gjatë rrugës së tij të kthimit nga [[Sri Lanka]] ai ndaloi në Bangalore. Kempegowda, ndërtuesi i Bangalores, e takoi atë dhe kërkoi bekimin e tij. Guru Nanaku jo vetëm e bekoi Kempegowdan por gjithashtu i tregoi atij edhe ta zhvilloi vendin.<ref name=De>{{cite book|last=De|first=Aditi|title=Multiple City:Writings On Bangalore|work=The Cities Within – New Shoes and Old Roots: The Cultural Backdrop of Bangalore, Part III, Article 9 by Chiranjeevi Singh|pages= 49–59|publisher= Penguin Books India, New Delhi|year=2008}}</ref> Por u deshën shumë më tepër vite që të ndërtohej një gurudvarë sikiste në Bangalore. Tani në Bangalore ndodhen tre gurudvara. [[Gurudvara]] e parë sikhe dhe më e madhja në Bangalore pranë liqenit Ulsoor në rrugën Kensington, është një strukturë e bardhë elegante, që u hap më 13 prill 1946. Është rikonstruktuar së fundmi me dysheme mermeri.<ref>{{cite web|url=http://www.discoverbangalore.com/worship2.htm|language=en|title=Hindu Places of Worship|accessdate=27 shtator 2009}}</ref> ==Galeri modelesh== <gallery mode=packed heights=200px caption="Tipe ndërtesash të arkitekturës Sikhe"> File:Nankana_Sahib.JPG|Gurdvara Janam Asthan e Nankana Sahibit, Pakistan File:Tomb_of_Ranjit_Singh_Lahore.jpg|Samadhi i Ranjit Singhut në [[Lahore]], Pakistan File:Sarovar (sacred pool) at Fatehgarh Sahib Gurdwara, Punjab, India.jpg|''Sarovari'' (pellgu i shenjtë) i Fatehgarh Sahib Gurdvaras, në Punjabin e Indisë File:Gudwara Panja Sahib - Flickr - Al Jazeera English (1).jpg|Gudvara Hasan Abdalit ne Panxhabin pakistanez File:GlenwoodNSWGurdwaraSahib.jpg|Gurdvara e Glenwoodit ne [[Sidney]] File:Gurdwara Patalpuri, in Kiratpur, Punjab, India.jpg|Gurdvara Patalpuri në Kiratpur te Panxhabit indian File:Gurudwara Panjokhra Sahib, Haryana.jpg|Gurdvara e Panjoka Sahibit, Haryana, Indi File:Takht Sri Kesgarh Sahib.JPG|Takht Sri Kesgarh Sahibi, Panxhab, Indi </gallery> ==Shiko edhe== * [[Arkitektura Indiane]] * [[Arkitektura e tempujve hindu]] * [[Gurdvara]] * [[Arkitektura e Karnatakas]] ==Bibliografia== * Pardeep Singh Arshi: ''Sikh Architecture in the Punjab''; Intellectual Pub. House; 1986. * {{cite book|author=S. S. Bhatti|title=Golden Temple: Marvel of Sikh Architecture|url=https://books.google.com/books?id=PJZWQQUyr1EC|year=2013|publisher=Dorrance Publishing|isbn=978-1-4349-8964-2}} *{{cite book|title=Sikh Art and Literature|editor=Kerry Brown|publisher=Routledge|ISBN=978-0-415-20289-3|year=1999}} * Percy Brown: Indian Architecture (Islamic Period); Fifth Edition, 1965, Bombej. * Percy Brown: Indian Architecture (Hindu and Buddhist Period); Fifth Edition, 1965, Bombej. *{{cite book|title=International Bibliography of Sikh Studies|author=Rajwant Singh Chilana|publisher=Springer Netherlands|ISBN=978-1-4020-3043-7|year=2005}} * {{cite book|last=Fahlbusch|first=Erwin|author2=Geoffrey William Bromiley|title=The encyclopedia of Christianity|year=1999|publisher=Brill|location=Leiden|isbn=978-90-04-14596-2|url=https://books.google.com/books?id=lZUBZlth2qgC|edition=ribotim}} * Ram Gupta: Evolution of Sikh Confederacies (1708–1769); Volume 2. * {{cite book|last=Hew|first=McLeod|title=Sikhism|url=https://archive.org/details/sikhism00mcle|year=1997|publisher=Penguin Books|location=New York|isbn=0-14-025260-6}} * Dr. Madanjit Kaur: “The Golden Temple: Past and Present"; Dept. of Guru Nanak Studies, Guru Nanak Dev University Press, 1983 * Max Arthur Macauliffe: The Sikh Religion; Volumi II, III; 1909. * {{cite book|author=Rajit K. Mazumder|title=The Indian army and the making of Punjab|year=2003|publisher=Orient Blackswan|isbn=978-81-7824-059-6}} * Darshan Singh: ''The Sikh art and architecture''; Dept. of Guru Nanak Sikh Studies; Panjab University, 1987. * Mehar Singh: ''Sikh Shrines In India''; Publications Division, Government of India, 1974, New Delhi. * {{cite book | author = H. S. Singha|title=The encyclopedia of Sikhism|year=2000|publisher=Hemkunt Press|isbn=978-81-7010-301-1}} * Parm Barkshish Singh, Devinder Kumar Verma: Golden Temple; Punjabi University, ISBN 978-81-7380-569-1. * Kavi Santokh Singh: "Gurprataap Sooraj Granth" Ras 2, Ansu 53: ਇਮਿ ਅਰਦਾਸ ਕਰੀ ਬ੍ਰਿਧ ਜਬੈ। ਸ਼੍ਰੀ ਅਰਜਨ ਕਰ ਪੰਕਜ ਤਬੈ ॥੧੩॥ ਗਹੀ ਈਂਟ ਤਹਿਂ ਕਰੀ ਟਿਕਾਵਨ। ਮੰਦਰ ਅਵਿਚਲ ਨੀਵ ਰਖਾਵਨ।. * Teja Singh & Ganda Singh: A Short History of the Sikhs; vol. 1. * {{cite book|last=Singh|first=Khushwant|title=A history of the Sikhs: Vol. 1. 1469–1839|url=https://books.google.com/books?id=3i_htgAACAAJ|accessdate=18 dhjetor 2011|year=1991|publisher=Oxford University Press}} * {{cite book|last=Singh|first=Prithi Pal |title=The History of Sikh Gurus|publisher=Lotus Press|location=New Delhi|year=2006|chapter=3 Guru Amar Das |isbn=81-8382-075-1 |url=https://books.google.com/books?id=EhGkVkhUuqoC}} ==Lidhje të jashtme== {{Commons category|Sikh architecture|Arkitektura Sikhe}} *[https://web.archive.org/web/20070927230013/http://www.sikhspectrum.com/022004/architecture_art.htm Article on Sikh Architecture] *[http://www.tribuneindia.com/1999/99feb20/saturday/head1.htm Article on Sikh Architecture] == Referime == {{reflist}} [[Kategoria:Arkitektura e Azisë Jugore]] [[Kategoria:Arkitektura Indiane]] [[Kategoria:Pakistan]] [[Kategoria:Bangladesh]] 3ijyd1qfnhwgyoie7sv0ik83flp9y05 0 199121 2468040 2455755 2022-08-10T14:58:00Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Arkitektura Vernakulare Indiane]] tek [[Arkitektura vernakulare indiane]] wikitext text/x-wiki [[File:Toda Hut.JPG|thumb|309px|Kasolle tribale Toda]] [[File:Wbvillagehut1.JPG|thumb|309px|Një kasolle fshatare në [[Bengali Perëndimor|Bengalin Perëndimor]]]] '''Arkitektura Vernakulare Indiane''' përbëhet nga arkitektura e strukturave informale shpesh në zonat rurale të Indisë, ndërtuar me materiale vendore dhe projektuar për të plotësuar nevojat e banorëve vendorë. Ndërtuesit e këtyre strukturave janë dizajne arkitekturore informale të të pashkolluarve dhe puna e tyre pasqyron diversitetin e lartë të klimës indiane, materialet ndërtimore vendore të disponueshme, dhe variacionet e stërholluara në zakonet dhe zejtarinë vendore. Është vlerësuar se pothuase 90% e të gjitha ndërtesave në botë janë të tipit vernakular, që do të thotë se janë për përdorim të përditshëm dhe të zakonshme për banorët vendorë dhe të ndërtuara nga artizanët vendorë.<ref>{{cite web|url=http://www.uen.org/utahlink/activities/view_activity.cgi?activity_id=6091|title=Vernacular Architecture|accessdate=29 mars 2007}}</ref> Termi "[[Arkitektura Vernaculare]]" në përgjithësi i referohet ndërtimit të strukturave indormale sipas metodave tradicionale të ndërtimit nga ndërtues që nuk përdorin shërbimet e një arkitekti profesionist. Është forma më e përhapur e ndërtimit.<ref>{{cite web|url=http://www.ethnoarchitecture.com/web/articles/article/06I10-01arts/|title=What is Vernacular Architecture|accessdate=31 mars 2007|archive-date=16 maj 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070516100502/http://www.ethnoarchitecture.com/web/articles/article/06I10-01arts/|language=en|url-status=dead}}</ref> ==Kategoritë== [[File:EttayapuramBharathiHouse.png|thumb|327px|Shtëpi me verandë në Ettayapuram]] Arkitektura Vernaculare Indiane ka evoluar fillimisht përgjatë kohës nëpërmjet artizanëve të aftë të banorëve vendorë. Megjithë larminë, kjo arkitekturë mund të ndahet pak a shumë në tre kategori. ===Kachcha=== [[File:Old style home, Manali, 2004.jpg|thumb|left|345px|Shtëpi tradicionale, Manali, Himachal Pradesh]] Një ''kachcha'' është një ndërtesë e bërë prej materialesh natyrore si balta, bari, bambuja, kashta ose shkopinjtë dhe në këtë mënyrë është një strukturë jetë-shkurtër. Duke parë se nuk ësthë ndërtuar për të jetuar gjatë ajo kërkon mirëmbajtje dhe rindërtim të vazhdueshëm. Kufizimet praktike të materialeve ndërtimore të disponueshme diktojnë formën e veçantë që mund të ketë një bukuri të thjeshtë. Përparësia e një ''kachcha'' është se materialet ndërtimore janë të lira dhe të sigurueshme lehtësisht dhe kërkojnë relativisht pak punë. ====Pakka==== Një ''pakka'' është një strukturë e bërë nga materiale rezistente, si format e gurit ose tullave, pllakat e argjilës, metali ose materiale të tjera rezistente, ndonjëherë duke përdorur llaç për ti lidhur, që nuk kërkon të mirëmbahet ose zëvendësohet vazhdimisht. Megjithatë, struktura të tilla janë të kushtueshme pasi materialet janë të shtrenjta dhe kërkojnë më shumë punë. Një ''pakka'' (ose ndonjëherë "pukka") mund të jetë e dekoruar në mënyrë të stërholluar në dallim nga një ''kachcha''. ===Gjysëm-pukka=== Një kombinim i stilit ''kachcha'' dhe ''pukka'', gjysëm-''pukka'', ka evoluar pasi fshatarët kanë siguruar burimet për të shtuar elemente ndërtimore të rezistueshme të karakterit të një ''pukka''. Arkitektura si gjithmonë evoluon organikisht sipas ndryshimit të nevojave dhe burimeve të banorëve. ===Kasollet Toda=== '''Kasollet Toda''' të quajtura ''dogles'' janë kasolle të ndërtuara nga '''Tribuja Toda''' në Indinë Jugore. Tribuja Toda është një bashkësi e vogël tribale që jeton e izoluar në rrafshirën Nilgiri në zonën kodrinore të Indisë Jugore. Përpara shekullit të XVIII dhe kolonizimit britanik, Toda bashkëjetonte me bashkësi të tjera etnike, duke përfshirë tribunë Kota dhe Kuruba, në një shoqëri të gjerë si kastë, në të cilën tribuja Toda renditej në krye.<ref name=emeneau1984>{{Citation|author=Murray Barnson Emeneau|title=Oral Poets of South India: Todas|journal=Journal of American Folklore|volume=71|issue=281|year=1958|pages=312-24|url=http://links.jstor.org/sici?sici=0021-8715(195807%2F09)71%3A281%3C312%3AOPOSIT%3E2.0.CO%3B2-N|doi=10.2307/538564|language=en}}</ref> [[File:TodaTemple1.jpg|thumb|327px|Një tempull Toda në Muthunadu Mund pranë Utit në [[Tamil Nadu]] të [[India|Indisë]]]] Kasollet Toda janë një ndërtim në formë ovale të mbyllura. Ato janë zakonisht 3&nbsp;m të larta, 5.5&nbsp;m të gjata dhe 2.7&nbsp;m të gjera. Ato ndërtohen me bambu të lidhura me rattan (bimë e nën familjes Calamoideae) dhe të mbuluara me kashtë. Kallamat më të trashë të bambusë harkohen për tu dhënë kasolleve formën e tyre bazë, ndërsa kallamat më të hollë (prej rattani) lidhen afër e afër dhe paralel me njëri-tjetrin mbi këtë skelet. Mbi këtë vendose bar i tharë si kashtë për çatinë. Çdo kasolle është e rrethuar brenda një muri të gjerë prej gurësh. Tribuja Toda jeton tradicionalisht në ngulime të quajtura ''mund'', që konsistonin në tre deri në shtatë banesa të vogla me kashtë, të ndërtuara në formën e gjysëm-vozave dhe të vendosura përgjatë faqeve të kullotave, në të cilat ata mbanin buaj të zbutur.<ref name=britannica-toda>{{cito web|url=http://www.britannica.com/eb/article-9072718|author=Encyclopædia Britannica|title=Toda|language=en|year=2007|accessdate=18 janar 2013}}</ref> Pjesa ballore dhe e mbrapme e kasolles janë të bëra zakonisht prej gurësh të veshur (kryesisht prej graniti). Në pjesën ballore të kasolles ndodhet një hyrje e vogël – rreth 90&nbsp;cm e gjerë dhe 90&nbsp;cm e lartë, nëpërmjet të cilës njerëzit duhet të shtrihen për të hyrë. Kjo hyrje në mënyrë të pazakontë e vogël bëhet si një mënyrë mbrojtjeje nga kafshët e egra. Pjesa ballore e kasolles është e dekoruar me forma arti Toda, një lloj pikture murale shkëmbore. Tempujt Toda ndërtohen në një gropë rrethore të rrethuar me gurë. Ata janë të ngjashëm në pamje dhe ndërtim me kasollet Toda. Gratë nuk lejohen të hyjnë ose të afrohen pranë këtyre kasolleve të caktuara si tempuj. Megjithëse shumë Toda i kanë braktisur kasollet e tyre tradicionale për shtëpi të bëra me beton,<ref name="truth">{{Citation|last=Walker|first=Anthony R.|title=The Truth About The Toda|journal=Frontline, The Hindu|year=2004|url=http://www.hinduonnet.com/fline/fl2105/stories/20040312000206600.htm|accessdate=14 tetor 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20071013183019/http://hinduonnet.com/fline/fl2105/stories/20040312000206600.htm|archivedate=13 tetor 2007|url-status=dead}}</ref> në fillimin e shekullit të XXI u krijuar një lëvizje për të ndërtuar kasolle tradicionale në formë gjysëm-barrele. Nga viti 1995 deri në vitin 2005, u ndërtuan dyzetë kasolle të reja në këtë stil dhe shumë bulmetore të shenjta Toda u rikonstruktuan. Secila prej tyre ka një gropë të ngushtë guri përreth saj dhe derë e vogëlth mbahet e mbyllur me një gur të rëndë. Brenda saj lejohet të hyjë vetëm prifti. Ajo përdoret për ruajtjen e qumështit të shenjtë të buallicave.<ref>{{Citation|last=Chhabra|first=Tarun|title=How Traditional Ecological Knowledge addresses Global Climate change: the perspective of the Todas - the indigenous people of the Nilgiri hills of South India|journal=Proceedings of the Earth in Transition: First World Conference|year=2005|url=http://www.ser.org/iprn/pdf/Tarun_Chhabra.pdf|Quote: "... përgjatë dhjetë viteve të fundit, në kemi afruar agjensitë qeveritare dhe private për sponsorizimin e shtëpive tradicionale. Sot, kemi qenë të aftë të mbështesim mbi dyzet banesa me çati-barrelë. Përveç këtyre është pjesa e tempujve ekzistues – dy janë konikë dhe pjesa tjetër me çati-barrelë."|accessdate=14 tetor 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120904232848/http://www.ser.org/iprn/pdf/Tarun_Chhabra.pdf|archivedate=4 shtator 2012|url-status=dead}}</ref> <gallery mode=packed heights=200px caption="Kasolle Toda"> File:Crafts Museum New Delhi 3 Sep 2010-12.JPG File:Toda Hut-2.jpg File:Toda Tribal Hut (5008551878).jpg File:TODA HUT.JPG File:Toda Hut Ooty (1).jpg </gallery> ===Havelit=== [[File:Patwon ki haveli 18.jpg|264px|thumb|Patwon Ji ki Haveli, [[Jaisalmeri|Jaisalmer]], Raxhastan, Indi]] '''[[Haveli]]''' është një term i përgjithshëm i përdoru pë një shtëpitë dhe banesat qytetare në [[India|Indi]], [[Pakistani|Pakistan]], [[Nepali|Nepal]] dhe [[Bangladeshi|Bangladesh]] zakonisht një e tillë me domethënie historike dhe arkitekturore. Fjala ''haveli'' rrjedh nga arabishtja ''haveli'', që do të thotë "ndarje" ose "hapësirë private" e bërë publike nën [[Arkitektura Mogule|Sundimin Mogul]] dhe e shkëputur nga ndonjë traditë arkitekturore.<ref>{{cite web|url=http://www.oxforddictionaries.com/definition/english/haveli|language=en|title=haveli - definition of haveli in English from the Oxford dictionary|website=Oxforddictionaries.com|accessdate=19 janar 2016}}</ref><ref>{{cite book|last1=Sarah|first1=Tillotson|title=Indian Mansions: A Social History of the Haveli|date=1998|publisher=Orient longman|page=72|url=https://books.google.co.in/books?id=7t-rQrSEK-0C&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false|isbn=0-900891-91-2}}</ref> Më vonë, fjala ''haveli'' filloi të përdorej si term i përgjithshëm për stile të ndryshme të banesave rajonale, shtëpive qytetare dhe tempujve që gjenden në Indi, Pakistan, Nepal dhe Bangladesh.<ref name="Bahl">{{cite news|last=Bahl|first=Vani|url=http://www.newindianexpress.com/education/student/Haveli-%E2%80%94-A-Symphony-of-Art-and-Architecture/2014/10/27/article2494669.ece|language=en|title=Haveli — A Symphony of Art and Architecture|newspaper=The New Indian Express|accessdate=19 janar 2016}}</ref> ==== Historia ==== [[File:Sanchi stupa fort.jpg|thumb|left|Imazhe të skalitura strukturash shumë-katëshe dhe ballkonesh të [[Arkitektura Maurjane|Perandorisë Maurjane]], shekulli i III p.e.s.]] Shtëpitë tradicionale me oborr në [[Azia Jugore|Azinë Jugore]] janë ndërtuar sipas parimeve të lashtë të [[Vastu shastra]]s,<ref>{{cite book|last1=Jagdish|first1=Gautam|title=Disenchanting India: Organized Rationalism and Criticism of Religion in India|date=2012|publisher=abhinav publications|page=72|url=https://books.google.co.in/books?id=QHNWSYKheUEC&printsec=frontcover#v=onepage&q&f=false|accessdate=17 gusht 2006}}</ref> që pohon se të gjitha hapësirat dalin nga një pikë e vetme, që është qendra e shtëpisë. Oborret janë një veçori e përbashkët në Arkitekturën e Azisë Jugore. Dëshmitë më të hershme arkiologjike të shtëpive me oborr në rajon datojnë që nga vitet 2600–2450 p.e.s.<ref name=MorrieAEJ>{{cite book|last1=Morris|first1=A. E. J.|title=History of Urban Form: Before the Industrial Revolutions|date=1994|publisher=Routledge|location=New York|isbn=978-0-582-30154-2|page=31|edition= i tretë|url = https://books.google.com/books?id=whBEAgAAQBAJ&pg=PA31#v=onepage&q&f=false|accessdate=20 maj 2015}}</ref> Shtëpitë tradicionale në Azinë e Jugut janë të ndërtuara përreth oborrit dhe të gjitha veprimtaritë e familjeve vërtiten përreth ''chowkut'' ose oborrit. Për më tepër, oborri shërbente si një ''pus ndriçimi'' dhe një për të përmbushur një strategji efektive ajrimi në klimën e nxehtë dhe të thatë të Azisë Jugore. Gjatë periudhës mesjetare, termi ''[[Haveli]]'' u përdor për herë të parë në Rajputana të rajonit të Raxhastanit nga sekti vaishnavit për tiu referuar tempujve të tyre në [[Guxharat]] nën [[Perandoria Mogule|Perandorinë Mogule]] dhe mbretëritë Rajputana. Më vonë, termi i përgjithshëm ''haveli'' u identifikua me shtëpitë dhe banesat qytetare të klasës tregëtare.<ref name="Bahl"/> [[File:Patwa Haveli, Jaisalmer.jpg|thumb|264px|Shtëpi qytetare Haveli me dritare ''Jharokha'']] ====Karakteristikat==== * Aspektet socio-kulturore: Chowku ose oborri shërbente si qendra e ceremonive dhe ritualeve të ndryshme. Bima e shenjtë tulsi vendosej këtu dhe adhurohej përditë për të sjellë begati për shtëpinë. * Siguria dhe privacia: Chowku, herë pas herë, i ndante zonat për burrat dhe gratë duke u mundësuar atyre më shumë privatësi. * Klima: Duke trajtuar hapësirën boshe në dizajnin e ndërtesës për tiu përgjigjur klimës vendore. Qarkullimi i ajrit i shkaktuar nga ndryshimet në temperaturë përdorej nëpërmjet ajrimit natyror të ndërtesës. * Veprimtaritë në kohë të ndryshme: Përdorimi i oborrit gjatë ditës, kryesisht nga gratë, për të kryer punët e tyre dhe ndërveprimi me gratë e tjera në hapësira private të pambuluara. Banesat e klasës tregëtare kishin më shumë se një oborr. * Artikulimi i hapësirës: Në Mor chowk, Pallati i Qytetit të Udaipurit, gjendet koncepti i oborrit si një sallë kërcimi. Në mënyrë të ngjashme, në havelë, një oborr ka mjaft funksione, zakonisht të përdorur për dasma dhe festime. * Materialet: tullat e pjekura, gurët ranorë, mermeri, druri, stukoja dhe graniti janë materialet e përdorura zakonisht. Aspektet dekoruese janë të ndikuara nga kulturat dhe traditat vendore. Të gjitha këto elemente bashkohen për të formuar një rrethim që i jep oborrit një ndjesi rregulli dhe sigurie. Format arkitekturore të ndërtimit të havelit ka evoluar në përgjigje të klimës, stilit të jetesës dhe disponueshmërisë së materialeve. Në klimat e nxehta ku freskimi është një nevojë, ndërtesat me oborre të brendshme konsideroheshin më të përshtatshmet. Ajo vepronte si një teknikë e përsosur freskimi, ndërsa lejonte gjithashtu edhe dritën brenda. Harkada përgjatë oborrit, ose muri i lartë rreth tij i mbanin brendësitë e ndërtesave të freskëta. Shumë prej havelëve të Indisë dhe [[Pakistani]]t u ndikuan nga [[Arkitektura e Raxhastanit]]. Ata zakonisht përmbajnë një oborr shpesh me një krua në qendër. Qytetet e vjetra të [[Agra]]s, Lucknowt dhe Delhit në [[India|Indi]] dhe [[Lahore]], Multani, [[Peshawari]], Hyderabadi në Pakistan kanë shumë shembuj havelësh të [[Arkitektura e Raxhastanit|Stilit Arkitekturor të Raxhastanit]]. ==== Haveli të famshëm në Indi==== [[File:Haveli in Phalodi, Rajasthan.jpg|thumb|left|345px|Haveli në Phalodi, Rajputana]] Termi ''Haveli'' u aplikua për herë të parë në Rajputana të rajonit të Raxhastanit nga sekti vaishnavit për tiu referuar tempujve të tyre në [[Guxharat]]. Në pjesën veriore të Indisë. Havelit për zotin Krishna janë mbizotërues me ndërtesa të stërmëdha si banesa. Havelit janë të shquar për afresket e tyre që paraqesin imazhet zotash, kafshësh, skena nga kolonizimi britanik dhe rrëfenja të jetës së hyjnive Rama dhe [[Krishna]]. Muzika këtu ishte e njihur si Haveli Sangeet. Më vonë këto arkitektura tempullore dhe afresket u imituan ndërsa u ndërtuan banesa individuale të stërmëdha dhe tani fjala është popullore për të përcaktuar vetë banesat. Midis viteve 1830 dhe 1930, marwarët ndërtuan<ref>{{cite web|url=http://www.rajasthaninfoline.com/rinfo/marwarih.htm|title=History - Chittorgarh|publisher=Rajasthan Infoline|accessdate=19 janar 2016|archive-date=7 janar 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20160107180939/http://www.rajasthaninfoline.com/rinfo/marwarih.htm|language=en|url-status=dead}}</ref> godina në vendlindjen e tyre, Shekhawati dhe Marwar. Këto ndërtesa u quajtën [[haveli]]. Marwarët pajtuan artistë për ti pikturuar ato ndërtesa që u ndikuan rëndë nga [[Arkitektura Mogule]]. Havelit ishin simbole të statusit për Marwarët ashtu si dhe për shtëpitë për familjet e tyre të mëdha, duke mundësuar siguri dhe rehati në mbylljen nga bota e jashtme. [[Haveli]]t e mbyllura nga të gjitha anët kishin një portë të madhe kryesore. [[File:India Mandawa haveli 04 ni.JPG|thumb|264px|Haveli në Mandawa, Rajputana të Raxhastanit]] Havelit tipikë në Shekhawati konsistonin në dy oborre — një i jashtë për burrat që shërbente si një vend hyrjeje i gjerë dhe i brendshme, zona e grave. Havelit më të mëdhenj mund të kenë deri në tre ose katër oborre dhe ishin dy ose tre katësh. Shumë havelë tashmë janë të zbrazët ose mirëmbahen nga një rojë (zakonisht një burr i vjetër). Ndërsa shumë të tjerë janë shndërruar në hotele dhe vende turistike tërheqëse. Qytezat dhe fshatrat e Shekhawatit janë të famshëm për afresket e tyre të bukura në muret e havelëve të tyre madhështorë, saqë janë duke u bërë tërheqje të rëndësishme turistike. [[Haveli]]t brenda dhe përreth [[Fortesa e Jaisalmerit|Fortesës së Jaisalmerit]] (e njohur gjithashtu si Fortesa e Artë), e vendosur në Jaisalmer të Raxhastanit, nga të cilat tre më mbresëlënëset janë Patwon Ki Haveli, Salim Singh Ki Haveli dhe Nathmal-Ki Haveli, meritojnë të vihen në pah. Këto ishin shtëpi të rafinuara të tregëtarëve të pasur të [[Jaisalmeri]]t. Skalitjet ekstravagante në gurë ranor me detaje të pafundme dhe pastaj përpikmërisht bashkuara në modele të ndryshme secili më i harlisur se tjetri u pajtuan për tu vendosur që të tregonin statusin dhe pasurinë e pronarit. Përreth [[Jaisalmeri]]t, ata janë skalitur në mënyrë tipike nga guri i verdhë ranor. Ata shpesh janë të karakterizuar nga pikura murore, afreske, ''jharokha'' (ballkone) dhe qemere.<ref>{{cite web|url=http://www.rajasthan-tourism.org/prime-attractions/havelis-of-jaisalmer.html|language=en|title=Havelis of Jaisalmer - Havelis in Jaisalmer Rajasthan - Jaisalmer India Havelis|website=Rajasthan-tourism.org|accessdate=19 janar 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.shubhyatra.com/rajasthan/havelis.html|language=en|title=Jaisalmer Havelis, Famous Haveli in Rajasthan India, Heritage Haveli Tours in Rajasthan India|website=Shubhyatra.com|accessdate=19 janar 2016}}</ref> ''Patwon Ji ki Haveli'' është më i rëndësishmi dhe më i madhi, ashtu si dhe i pari i ndërtuar në Jaisalmer. Ai nuk është një havel i vetëm por një kompleks prej 5 havelish të vegjël. I pari në radhë është gjithashtu edhe më popullori dhe është i njohur si Patwa Haveli i Kotharit. I pari mes tyre u pajtua dhe ndërtua në vitin 1805 nga Guman Chand Patwa, atëherë një tregëtar i pasur stolish dhe brokash të rafinuara që është më i madhi dhe më i stërholluari. Patwa ishte një njeri i pasur dhe një tregëtar i shquar i kohës së tij dhe kështu mund ta përballonte ndërtimin e godinave të veçanta për secilin nga pesë djemtë. Këto u përfunduan në një shtrirje prej 50 vjetësh. Të pesta godinat u ndërtuan në 60 vitet e para të shekullit të XIX.<ref>{{cite web|url=http://www.jaisalmer.org.uk/tourist-attractions/havelis/patwon-ki-haveli.html|language=en|title=Patwon Ki Haveli - Patwonji Ki Haveli Jaisalmer - Patwon Ki Haveli In Jaisalmer Rajasthan|website=Jaisalmer.org.uk|accessdate=19 janar 2016}}</ref> Patwon Ji Ki është i shquar për pikturat e tij zbukuruese murore, ''jharokhat'' (ballkonet) e skalitura në mënyrë të stërholluar në gurin e verdhë ranor, portikët dhe harkadat. Megjithëse vetë ndërtesa është bërë prej guri të verdhë ranor, portiku kryesor është në ngjyrë kaftë. ===Çabutroja=== [[File:Chabutaro at Sanskar Kendra.jpg|thumb|240px|Një Çabutro tipike në Sanskar Kendra, Ahmedabad, Indi. Është 120 vjeçare dhe fillimisht ishte në Kshetrapal ni Pol.]] '''[[Çabutroja|Çabutro]]''', '''Chabutaro''' ose '''Chabutra''' është një strukturë që gjendet kryesisht në fshtrat e shtetit indian të [[Guxharat]]it. Është një strukturë në formë kulle me rrethim tetëkëndor ore pesëkëndësh në krye. Në mbylljen e sipërme ka mjaft vrima ku zogjtë mund të bëjnë foletë e tyre. Në [[Guxharat]] këto janë ndërtuar në hyrje të katundeve, veçanërisht për bujtjen e pëllumbave. Brenda kësaj strukture qëndrojnë dhe mbarështrohen kryesisht pëllumbat. Këto monumente gjenden kryesisht në qendrat e fshatrave ose në hyrjet e fshatravenë [[Guxharat]] dhe Kutch të [[India|Indisë]]. Në bazë të strukturës qëndron zakonisht një platformë. Baza dhe zona rrethuese e kësaj strukture shërben si vend mbledhjeje dhe si një zonë për të luajtur fëmijët. Një tjetër tip [[Çabutroja|Çabutroje]], që mund të shihet në [[Guxharat]] dhe Raxhastan ka dizajn të ndryshëm dhe janë ndërtuar vetëm si vend ushqimi dhe qëndrimi për zogjtë dhe jo për qëllime mbarështimi. Mbulimi i sipërm i një [[Çabutroja|Çabutroje]] të tillë është e skalitur artistikisht dhe i dizajnuar si një dritare shtëpie me kube konike ose [[Çhatri]]. ====Etimologjia==== Në anglisht këto struktura mund të quhen paqartësisht "Pigeon-Tower" ose "Pigeon-hole-tower". Aktualisht, Çabutaro është një fjalë e [[gjuha guxharati|gjuhës guxharati]], në të cilën pëllumbi quhet ''Kabutar''. Fjala Chabutro ka rrjedhur nga fjala ''Kabutar'', pasi Çabutaro ndërtohet veçanërisht për përdorimin dhe mbarështimin e pëllumbave vetëm në [[Guxharat]], veçanërisht në Kutch.<ref name=kshatriya/> Fjala Çabutra ose Çabutro përdoret herë pas here për të treguar një platfomë ulëse, zakonisht nën një pemë ose përkrahë një liqeni, pellgu apo tjetër vendi me ujë, por megjithatë më shpesh përdoret për të treguar strukturat si kulla të shpjeguara më sipër. ====Shtrirja==== [[File:Bird feeders (Chabutaras).jpg |thumb|left|Një çabutro në Ahmedabad]] Banorët dhe veçanërisht gratë e [[Guxharat]]it, që i përkasin besimit [[Hinduizmi|Hindu]], i konsiderojnë ushqyerjen e pëllumbave mjaft mbarësi prurëse. Në këtë mënyrë, kjo strukturë bëhet nëpër fshatra, ku mund të jetojnë pëllumbat.<ref name=kshatriya/> Në mëngjes herët, mund të gjenden gra, fëmijë dhe banorë të tjerë duke ushqyer me pëllumbat poshtë [[Çabutroja|Çabutros]]. Chabutaroja gjendet kështu në fshatrat e mbizotëruara nga komunitetet hindu, kshatriya dhe brahminë të Guxharatit. [[File:Chabutara Bird Feeder Pole.jpg|thumb|Një çabutaro në Ahmedabad]] Për shembull në distriktin e Kutchit në [[Guxharat]], Chabutro mund të gjenden normalisht në pothuajse të gjitha fshatrave e Mistrisit, një klan dhe Hindu [[Kshatriya]], që ishin vetë mjeshtra të specializuar në ndërtimin e strukturave të tilla. Për shembull, Chabutrojo në Sinugra të Kutchit, në imazhin e treguar në fillim.<ref name=kshatriya>{{cite book|author=Shree Kutch Gurjar Kshatriya Samaj|title=A brief History & Glory of our fore-fathers: by Raja Pawan Jethwa|chapter=(I) KGK and Architect built by them mainly in Princely State of Cutch|year=2007|location=Kalkuta}}</ref> Një shembull i famshëm i Chabutros të gjendur jashtë Guxhratit gjendet në [[Çatisgar]]. Pak më larg Stacionit Hekurudhor të Raigarhut në [[Çatisgar]] qëndron një Chabutro e stërmadhe me ngjyrë të bardhë si një simbol i qytetit. Ngritja e të cilës u bë nga një Shyamji Gangji Sawaria e qytetit në vitin 1900. Ai ishte një kontraktor i famshëm hekurudhor dhe sipërmarrës i Raigarhut, thumelues i Shyam Talkies, që vinte nga komuniteti Mistri i Kumbharias, në Kutch.<ref name=kshatriya/> Çabutro mund të shihen edhe në Raxhastan dhe Madia Pradesh. Këtu ato quhen Çabutra. Çabutra është fjala e gjuhës hindi për Çabutron. Në këta shtete të Indisë, ato gjenden zakonisht brenda Pallateve Mbretërore ose Tempujve. Por në shetet e tjera përveç Guxharatit, Çabutrot nuk ndërtohen ekskluzivisht për pëllumbat por përdoren për të gjitha llojet e zogjve. Megjithëse edhe në gjuhën hindi pëllumbi quhet gjithashtu ''Kabutar''. ==Variacionet rajonale== Materiali ndërtimor varet nga vendndodhja. Në vendet kodrinore ku guralecët shkëmborë, gurët dhe pjesët e gurit janë të disponueshme, këto mund të jenë bashkuara me baltë lidhëse ose për të formuar mure. Pjesa e jashtme është e lustruar me punim të lëmuar të gurit. Ndonjëherë trarët druri dhe mahi përdoren me pllaka guri për çatinë nëse janë të disponueshme. Shtëpitë mbi kodra zakonisht kanë dy kate, me bagëtitë që jetojnë në katin përdhesë. Shpesh një verandë shtrihet përgjatë shtëpisë. Çatia është e pjerrët që të përballoi stinën e musoneve dhe shtëpia mund të qëndroi mbi plinta të ngritura ose shkopinj bambuje për të përballuar ujërat. Mbi terrene të sheshta, banesat zakonisht janë të bëra prej balte ose tulla të thara në diell, pastaj të suvatuara brenda dhe jashtë, ndonjëherë me baltë të përzier me kashtë ose me bajga lopësh dhe të lyera me gëlqere. Aty ku bambuja është e disponueshme (kryesisht në shtetet verirore dhe veri-lindore) është e përdorur gjerësisht për të gjitha pjesët e shtëpisë pasi është fleksibël dhe elastik. E përdorur gjerësisht është edhe kashta nga bimë si bari i elefantit, orizi dhe arrakokosi. Në jug, pllakat e argjilës janë të përdorura për çatitë e ''pukkave'' ndërsa materiale të ndryshme bimore si palma e arrakokosit është i zakonshëm per ''Kamchatkan''. ===Arkitektura Vernakulare e Bengalit=== {{kryesore|Arkitektura e Bengalit}} ====Tempujt prej terrakote të Bengalit==== [[File:Dakshineshwar.jpg|thumb|left|280px|Tempulli Dakshineshwar Kali, ndërtuar mbi një platformë të ngritur.]] Megjithëse ka një mori dëshmishë të ngulimeve njerëzore në Bengal që nga kohët parahistorike<ref name=vedamsbooks>{{Cite web |url=https://www.vedamsbooks.com/no39701.htm |title=Kopje e arkivuar |url-status=dead |access-date=13 tetor 2016 |archive-date=19 gusht 2007 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070819155849/https://www.vedamsbooks.com/no39701.htm }}</ref> ka një mungesë pikëlluese të dëshmive arkeologjike. Kjo për shkak të strukturës së tokës së Bengalit.<ref name=vedamsbooks/> Bashkësia e përhapur në rrafshirën aluvionale e gjithë rajonit të lumenjve të fuqishëm të Gangut dhe Brahmaputras është e ndjeshme ndaj përmbytjeve dhe modelit të rezultues të paqëndrueshëm gjeomgrafik. Të vetmet rajone disi të paprekura nga përmbytjet janë Chota Nagpuri perëndimor dhe kurrizet e Himalajeve të lindjes dhe veriut. Kjo strukturë tokësore është pasqyruar në materialin e zgjedhur ndërtues nga projektuesit e tempujve bengalezë. Tempujt kryesisht prej terrakote me dekorime sipërfaqësore të rafinuara dhe mbishkrime në alfabetet nagari. Struktura e çatisë ka qenë prekur gjithashtu nga përmbytjet e rënda të deltës së lumit Gang dhe Terai që provojnë gjatë musoneve, është lakuar efektivisht në shumicën e rasteve për tu shkarkur nga ngarkesa e sasisë së madhe të ujit sa më shpej që është e mundur dhe kështu duke rritur jetëgjatësinë e strukturës. Dëshmitë arkitekturore përgjithësisht kanë qenë formuar nga Periudha e Perandoris Gupta e në vazhdim. Ka pasur zbulime së fundmi të pllakave prej terrakote nga kohët e Chandraketugarhut dhe Mahasthangarhut që hedhin dritë të mëtejshme mbi stilet arkitekturore të periudhave Shunga dhe Gupta. Përveç ndikimit Palavi dhe Phamsana mbi stilin arkitekturor është gjithashtu ngushtësisht e lidhur me stilin Bhanja të tempujve nga distrikti Mayurbhanj i Orrisas. Por tempujt e Bengalit Jugor janë një veçanti për shkak të stilit të çative aq të pashembullta dhe të lidhura ngushtësisht me ndërtesat e stilit tradicional të mbuluara me kashtë orizi të Bengalit rural.<ref>{{Cite web |url=http://www.kamat.com/kalranga/wb/wbtemps.htm |title=Kopje e arkivuar |url-status=dead |access-date=13 tetor 2016 |archive-date=11 shtator 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160911043616/http://www.kamat.com/kalranga/wb/wbtemps.htm }}</ref> Bishnupuri në distriktin jugor të Bankuras së Bengalit perëndimor ka [[Lista e tempujve në Bishnupur|një seri tempujsh të tillë]] që janë ndërtuar nga Dinastia Malla, janë shembuj të këtij stili. Shumcia e këtyre tempujve janë të mbuluar në sipërfaqen e jashtme me relieve terrakote që përmbajnë një mori materialesh shekullore që i bëjnë këta të rëndësishëm për të rindërtuar strukturën shoqërore nga këto kohë. Strukturat tempullore përmbajnë çati të pjerrëta piramidale që informalisht quhen chala. Për shembull, një çati e pjerrët piramidale me një strukturë piramidale tetë-faqëshe me të ashtu quajturën "ath chala" ose fjalë për fjalë çatia me tetë faqe. Shpesh, ka më shumë se një kullë në ndërtesën e tempullit. Këto janë ndërtuar prej lateriti dhe tulle duke i lënë ato nën mëshirën e kushteve të ashpra atmosferike të Bengalit Jugor. Tempulli Dakshineswar Kali është një nga shembujt e stilit Bhanja, ndërsa tempujt të mëtejshëm të vegjël të Shivës përgjatë bregut të lumit janë shembuj të stilit të çatisë së Bengalit Jugor megjithëse në përmasa shumë më të vogla. <gallery mode=packed heights=188px> File:Kantaji Temple 1870's.jpg|Pamje jugore e Tempullit Kantojiu në distriktin Dinajpur të [[Bangladeshi]]t Image:Antpur Radhagovindjiu Temple.jpg|Tempull Image:Antpur ChandiMandap.jpg|''Chandimandapa'' Image:Antpur Radhagovindjiu Temple terracotta.jpg|Tempull terrakote në Antpur Image:Dakshineswar Temple.jpg|Tempulli Dakshineswar Kali në Kolkata File:Shiva_Temple,_Puthia,_Rajshahi_NK_(2).jpg|Kompleksi tempullor Puthia, Rajshahi, Bangladesh. File:Samta - Madanmohan-jiu Temple (2).jpg|një foto e vjetër e Tempullit Madanmohan-jiu, Samta, [[Bengali Perndimor]], Indi. </gallery> [[File:Village in Pirojpur.jpg|thumb|327px|Fshat në sundarbanë, pikturë nga Frederic Peter Layard, janar 1839]] ====Ndërtesat e stileve 'bungalow'==== Zanafilla e bungalowt i ka rrënjët e saj në rajonin e Bengalit.<ref>[http://www.proz.com/kudoz/english/education_pedagogy/700411-bungalow.html]</ref> Termi ''baṅgalo'', që do të thotë "bengaleze" dhe i përdorur për një "shtëpi në Stilin Bengalez".<ref>''Oxford English Dictionary'', "bungalow"; [http://www.etymonline.com/index.php?search=bungalow&searchmode=none Online Etymology Dictionary]</ref> Shtëpi të tilla ishin tradicionalisht shumë të vogla, vetëm një katëshe ose dhe të shkëputura dhe kishin një verandë të gjerë u adoptuan nga britanikët, që i përdorën ato si shtëpi për administratën koloniale në verë vend-pushimet verore në rajonin e Himalajave dhe grupet e qyteteve jashtë Indisë.<ref>{{Cite web |url=http://www.bartleby.com/61/12/B0551200.html |title=Bartleby.com |url-status=dead |access-date=12 tetor 2016 |archive-date=8 mars 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080308171939/http://www.bartleby.com/61/12/B0551200.html }}</ref> Stili i shtëpive Bungalow është shumë popullor në Bengalin rural. Në zonat rurale të [[Bangladeshi]]t, shpesh quhen “Bangla Ghar” (shtëpi të stilit bengal). Materiali kryesor ndërtimor i përdorur në kohët moderne janë fletat e rrudhosura të çelikut. Më parë ato ndërtoheshin me dru, bambu dhe një lloj kashte të quajtur “Khar”. Khari përdorej në çatitë e shtëpisë Bungalow dhe e mbanin shtëpinë të freskët gjët ditëve të nxehta të verës. Një tjetër material për shtëpitë Bungalow ishin dhe pllakat prej balte të kuqe. <gallery mode=packed heights=200px caption="Banesa popullore në Bengal"> File:MudHouse.JPG File:Mud House - Samtaber - Howrah 2014-10-19 9856.JPG File:House of Sarat Chandra Chattopadhyay - Western View - Samtaber - Howrah 2014-10-19 9791.JPG File:Artistic mud house at shantiniketan.JPG File:Native huts and palms in Calcutta by Francis Frith.jpg </gallery> === Arkitektura Vernakulare në Kerala=== {{kryesore|Arkitektura e Keralas}} [[File:Chappamattam Tharavadu.jpg|thumb|318px|left|Gdhendje të stërholluara në dru dhe veranda chuttu në arkitekturën e Keralës]] Evoluimi i arkitekturës shtëpiake të Keralës ndjek ngushtësisht prirjen e zhvillimit në arkitekturën tempullore. Modelet primitive ishin kasolle me skelet bambuje, çati me kashtë gjethesh në forma të thjeshta rrethore, katrore ose drejtkëndore. Forma drejtkëndore me një çati me kulm duket se ka evoluar përfundimisht nga konsideratat funksionale. Strukturalisht skeleti i çatisë ishte vendosur mbi kolona mbi muret e ngritur nga toka për mbrojtje kundër lagështisë dhe insekteve në klimën tropikale. [[File:Padmanabhapuram Palace.JPG|thumb|345px|Pallati Sree Padmanabhapuram përfaqëson arkitekturën më klasike shtëpiake të Keralës. Ai është gjithashtu pallati më i madh në botë prej druri i bërë me çati të pjerrëta, punime të kombinuara në granit, dru palisandri dhe tiku]] Shpesh muret ishin gjithashtu prej druri të disponueshëm me tepri në rajon. Skeleti i çatisë konsistonte në mbajtëset e murit që mbanin skajet fundore të mahive, skajet e sipërme ishin të lidhura me brinjën kurrizore. Pesha e mahive dhe mbulimit të çatisë krijonte një përkulje në brinjë kurrizore kur pjesa e brinjës kurrizore të çatisë ishte e bërë prej materialesh fleksibile si bambuja. Kjo përkulje megjithatë mbetej si simbol i ndërtimit të çative madje kur përdorej dru i fortë për skeletin e çatisë. Më tej dritaret trekëndore u evoluan në dy fundet për të mundësuar ajrimin e atikut kur tavani ishte i përfshirë nga hapësira e dhomës. Kjo siguronte qarkullimin e ajrit dhe kontrollin termal për çatinë. Skajet e poshtme të mahive, të projektuara shumë më tej mureve për tu bërë hije mureve nga djelli dhe për ti mbrojtur nga shiu. Forma e mbyllur e shtëpive të Keralës në këtë mënyrë evoluoi nga konsideratat teknike. Mund të dallohet ngjashmëria befasuese e kësaj forme me strukturën tempullore. Blinda, pjesa më e ulët quhet adisthana, megjithëse është e thjeshtë ose pak e zbukuruar. [[File:Padmanabhapuram palace ClockTower.jpg|thumb|309px|left|Dekoret e çatisë klasike të bëra në pallatet e Keralës]] Sthambat ose kolonat dhe bhithit ose muret janë përësi të një forme të thjeshtë pa të dala dhe të futura. Dera kryesore drejtohet vetën në një drejtim kardinal dhe dritaret janë të vogla dhe të bëra si ekrane të shpuara prej druri. Plani drejtkëndore zakonisht është i ndarë në dy ose tre dhoma banimi me hyrje nga një kalim ballor. Strehët e dala mbulojnë një verandë përreth. Nga shekulli i dhjetë, teoria dhe praktika e arkitekturës shtëpiake ishte kodifikuar në libra si Manushyalaya Chandrika dhe Vastu vidya. Kjo përpjekje e standardizimit të ndërtimit të shtëpive i përshtatej grupeve të ndryshme socio-ekonomike dhe fuqizonte traditën e ndërtimit midis artizanëve. Artizanët tradicional, veçanërisht marangozët, ruanin njohurinë duke ndjekur në mënyrë strikte rregullat kanonike të proporcioneve të elementeve të ndryshme ashtu si dhe detajet e ndërtimit deri në ditët e sotme. Thelbësisht arkitektura shtëpiake e Keralës ndoqi stilin e ndërtimit të shkëpur; rreshtat e shtëpive që shihen në pjesë të tjera të Indisë nuk janë as të përmendura në tekstet e Keralës as të vendosura në praktikë përveç në ngulime (sanketam) të zëna nga tamilë ose brahmanë Konkini. Në formën e saj më të zhvilluar shtëpia tipike e Keralës është e një tipi me oborr – nalukettu. Oborri qendror është një hapësirë e jashtme jetese që mund të bujt disa objekte adhurimi kultore si një shtrat i ngritur për tulssi ose jasemin (mullathara). Katër sallat që rrethojnë oborrin, identike me nalambalamin tempujve, mund të ndahet në mjaft dhoma për veprimtari të ndryshme si gatimi, ngrënia, fjetja, studimi, magazinimi i drithit etj. Në varësi të madhësisë dhe rëndësisë së familjes shtëpia mund të ketë një ose dy kate të sipërme (malika) ose oborr tjetër të rrethuar nga përsëritja e nalukettut për të formuar ettukettu (ndërtesë me tetë salla) ose një grup oborresh të tillë. <gallery mode=packed heights=200px caption="Kasolle në Kerala"> File:Hütte von Antragsstellern für ein Haus von Dach überm Kopf.jpg File:Kerala-treehouse-marayoor.jpg File:LIFE ON ROCK.JPG File:Traditional Hut in Kerala കുടിൽ, ഓലപ്പുര @ paruthikadu Malappuram Kerala.jpg File:Tree top house.jpg </gallery> [[File:Krishnapuram durbar.jpg|thumb|327px|Dritaret e pjerrëta trekëndore të pallatit të Krishnapuramit]] ==== Nalukettu ==== Nālukettu është shtëpia tipike fermere e Tharavadus ku jetonin shumë breza të një familjeje të linjës matriarkale. Këto tipe ndërtesash gjenden tipikisht në shtetin indian të Keralës. Arkitektura tradicionale është në mënyrë tipike një strukturë drejtkëndore ku katër blloqe janë bashkangjitur me një oborr qendror të hapur ndaj qiellit. Katër sallat e anëve janë emërtuar Vadakkini (blloku verior), Padinjattini (blloku perëndimor), Kizhakkini (blloku lindor) dhe Thekkini (blloku lindor). Arkitektura ishte veçanërisht e përshtatur për familjet e mëdha të Tharavadut tradicional, për të jetuar nën të njëjtën çati dhe për të gëzuar të njëjtat shërbime të fermere marumakkathayam.<ref>{{Cite web |url=http://knol.google.com/k/kerala-architecture |title=Kopje e arkivuar |url-status=dead |access-date=13 tetor 2016 |archive-date=13 tetor 2011 |archive-url=https://web.archive.org/web/20111013011001/http://knol.google.com/k/kerala-architecture }}</ref> ===== Elementet e Nalukettut ===== [[File:Krishnapuram palace2.jpg|thumb|327px|left|Një Nalukettu klasik i ndërtuar në arkitekturën e Keralës]] * '''Padippura''' Është një strukturë që përmban një derë që formon një pjesë të murit të përbërë për shtëpinë me një çati me tjegulla në krye. Është hyrja formale për në kompleksin me shtëpi. Tashmë dera nuk është aty pasi makina do të hyjnë në shtëpi nëpërmjet hyrjes. Çatia me tjegulla është përsëri e pajisur në mënyrë të parapëlqyer me një llambë të tipit tradicional poshtë çatisë. Në vend të derës hyrëse, tani ndodhet një portik. * '''Poomukhami''' [[File:Padamanabhapuram Palace varanda.jpg|thumb|309px|Dritaret tipike prej druri dhe charupady i Keralës]] Është portiku kryesor menjëherë pas shkallëve të shtëpisë. Tradicionalisht ka një çati të pjerrët me tjegulla që mbahet nga kolona. Anët janë të hapura dhe në kohët e hershme, kreu i shtëpisë quhej ''Karanavar'', që zakonisht ulej këtu në një karrike të shtrirë me thuppal kolambi (Enë pështytjeje) nga ana e karrikes. Kjo karrike do të ketë anësore të gjata në të dy krahët ku Karanavari do të mbaj këmbët e tij të ngritura për të qëndruar rehat. * '''Veranda Chuttu''' Nga Poomukhami, një verandë në të dy anët përballë shtëpisë nëpër një kalim të hapur quhet Veranda Chuttu. Veranda Chuttu ka drita të varura në largësi të barabartë të varura nga çatia e saj e pjerrët. [[File:തൃപ്പൂണിത്തുറ ഹിൽ പാലസിലെ കുളം.JPG|thumb|left|327px|Pothuajse çdo Nalukettu ka Kulamin ose pellgun e vetë për larjen e anëtarëve të saj]] * '''Charupady''' Nga ana e Verandës Chuttu dhe Poomukhamit, banka druri me ndënjëse dekoruese të gdhendura, që quhet Charupady. Tradicionalisht anëtarët e familjes ose vizitorët e kishin zakon të uleshin mbi këto charupady për të biseduar. * '''Ambal Kulami (pellgu)''' Në fund të Verandës Chuttu zakonisht ndodhej një pellg i vogël i ndërtuar me guralecë anazh ku zakonisht mbillej zambaku ose Ambali. Pellgjet e ujit mirëmbaheshin për të sintetizuar qarkullimin e energjisë brenda. [[File:Kerala courtyard with planter.jpg|thumb|327px|Një Nadumuttom tipik i Nalukettus së Keralës]] * '''Nadumuttomi''' Tradicionalisht Nadumuttomi ose oborri qendror i hapur është qendra kryesore e Nalukettut. Në mesin e saktë të shtëpisë ndodhet një zonë e hapur zakonisht katrore që e ndante shtëpinë në katër krahët e saj. Për shkak të kësaj ndarjeje në katër krahë të shtëpisë kemi një Nadumuttom. Në mënyrë të ngjashme ndodhej Ettu kettu dhe Pathinaru kettu që janë mjaft të rrallë, përkatësisht me dy ose dhe katër Nadumuttom. [[File:Varikkasseri Nadumuttam.jpg|thumb|309px|left|Një Nadumuttom klasik me thulsi të shenjtë në qendër të tij]] Nadumuttomi normalisht do të jetë i hapur ndaj qiellit, duke lejuar dritën e diellit dhe shiun të futet brenda. Kjo është për të lejuar energjitë natyrore të qarkullojnë brenda shtëpisë dhe për të lejuar vibrimin pozitiv brenda. Një thulsi ose pemë do të jetë normalisht e mbiellë në qendër të Nadumuttomit, që përdoret për tu adhuruar. Në mënyrë arkitekturore logjike është që të lejohet pema të veproi si një pastruese natyrore e ajrit. * '''Dhoma Puxha''' Dhoma Puxha duhet në mënyrë të parapëlqyer të jetë në këndin veri-perëndimor të shtëpisë. Statujat hyjnore mund të vendosen të drejtuar nga lindja ose perëndimi dhe personin që lutet mund të drejtohet përkatësisht nga perëndimi ose lindja. Në muret e Dhomës Puxha bëhen panele druri dhe dizajni standard për Dhomën Puxha, mund tu jepet klientëve të interesuar në pasjen e një dhome tradicionale Puxha. [[File:Kanakakkunnu Palace.jpg|thumb|327px|Eksteriori i Pallatit Kanakakkunnu të ndërtuar në stilin e Keralës me ndikime hollandeze]] ===== Veçori kyç ===== I gjithë kompleksi është i mbrojtur me një mur ose gardh të përbërë. Një strukturë hyrjeje (padippura) mund të ndërtohet si [[gopurami]] i një tempulli. Ky mund të përmbaj një ose dy dhoma për të ftuarit ose vizitorët e rastit që nuk zbaviten në shtëpinë kryesore. Pozicioni dhe madhësia e ndërtesave të ndryshme, duke përfshirë vendndodhjen e pemës dhe rrugicat brenda mureve do të vendoseshin nga analiza e vendit sipas parashikimit të tekstete klasike. Kjo analizë përfshinte konceptet e vastupurusha mandalas ku siti (vastu) ishte i ndarë në një numër rrjetash katrore (padam) të zëna nga hyjni të ndryshme (devatha) dhe rrjetat e përshtatshme zgjidheshin për të bujtur strukturat e dyshimta. Planifikimi i vendit dhe dizajni i ndërtesës bëhej nga vishwakarma sthapathë (mjeshtra ndërtimi) të mësuar që sintetizonin çoshtjejt teknike me njohuritë astrologjike dhe mistike. Ka një mori ndërtesash të tipit nalukettu në pjesë të ndryshme të Keralës, megjithëse shumë prej tyre në një gjendje të keqe mirëmbajtjeje. Ndryshimet e kushteve socio-ekonomike kanë ndarë sistemin e familjeve të bashuara të përqëndruara në nalukettu të mëdhenj. Kailasa mandirami në Kottakkal që i përket Arya Vaidyasalas është një shembull i mbijetuar i një kompleksi nalukettu tre-katësh. Nga shembujt e ruajtur më mirë të këtij tipi janë pallati i Mattancherryt në Kochi dhe Taikottarami i pallatit të Padmanabhapuramit pranë Kanyakumarit. Ndërtesat e tipit nalukettu shihen gjithashtu në shumë fshatra dhe qytete, të zëna nga njerëz të shquar. Ndërtesat më modeste të popullit janë megjithatë më të vogla dhe më të thjeshta në formë por thelbësisht të rrjedhura nga nalukettu. Nalukettu është një kombinim i katër sallave përgjatë katër drejtimeve kardinale, të përqëndruara te oborri ose anganami ku mund të ndërtohet secila nga katër sallat (Ekasala), një kombinim i një kompleksi me dy (Dwisala) ose me tre (Thrisala) në varësi të nevojave. Tipi më i zakonshëm i gjendur në Kerala është Ekasala e drejtuar nga lindja ose veriu. Të vendosura në krahët perëndimorë dhe jugorë të anganamit ato konsiderohen përkatësisht si salla perëndimore (padinjattini) dhe ajo jugore (thekkini). Njësia bërthamë e Ekasalas konsiston përgjithësisht në tre dhoma të lidhur me një kalim ballor. Dhoma qendrore përdoret si dhomë lutjesh, ndërsa magazina e drithit dhe dy dhomat anësore përdoren si dhoma banimi. Njësia qendrore mund të jetë e ngritur në një kat të sipërm me një shkallë të pjerrët të vendosur përballë saj. Ndërtesa mund të jetë e shtrirë horizontalisht në katërt krahët duke shtuar alindamë ose dhoma anësore për aktivitete si gatimi, ngrënia, dhoma shtesë fjetjeje, salla ballore për të ftuarit etj. Chappamattam Tharavadu në Chirakkadavu është një shembull klasik i Ekasalas së zgjeruar. Nëse Ekasala e kërkuar mund të jetë gjithashtu e pajisur me ndërtesa dytësore për mbajtjen e bagëtive, koçek, dhoma banje pranë ujëmbledhësit, shtëpi i jashtme për të ftuarit, shtëpi portiku etj. Me zgjerime të tilla ndërtesa mund të behet shumë më e madhe se një Nalukettu në sipërfaqe, por është akoma e kategorizuar si Ekasala me referim ndaj njësisë së saj qendrore. Tekstet Vastuvidya përshkruajnë përmasat e tipeve të ndryshme të shtëpive për klasa të ndryshme. Ata japin gjithashtu sistemin e proporcioneve të përmasave për pjesët e ndryshme të ndërtesës të gjitha të bazuara mbi perimetrin (chuttu) e njësisë qendrore. Baza shkencore e këtij sistemi përmasash është akoma për hetuar nga studimet moderne; megjithatë sistemi duket të jetë i mirë bazuar në metodat llogaritëse tradicionale dhe përshtatet në mënyrë strikte me të gjitha përmasat e ndërtesës. Pëgjatë gjithë Keralës dhe veçanërisht në fshtrat ku veprimtaria ndërtuese është akoma e zhvilluar sipas stapathëve tradicional, sistemi është akoma një praktikë e gjallë, megjithëse ka filluar të zhduket nën ndikimin e 'arkitekturës moderne'. ===== Tipet e nalukettut ===== Nalukettut mundë dallohen bazuar mbi llojin e strukturës ashtu dhe mbi kastën e banuesve të tij. ====== Bazuar mbi strukturën ====== [[Image:Traditional Kerala house in Mattanur.jpg|thumb|left|327px|Vizitorë koreanë duke parë në një arkitekturë Ettukettu në Mattanur]] Nalukettut janë kryesisht të dalluar bazuar mbi strukturën e tyre. Tradicionalisht nalukettu ka një oborr me 4 blloqe/salla të ndërtuara përreth saj në drejtimet kardinale. Megjithatë disa nalukettu kanë 2 oborre, që janë të njohur si Ettukettu (strukturë me 8 blloqe) pasi ato kanë në tërësi 8 blloqe në drejtimet kardinale. Disa struktura sipërore kanë 4 oborre, që në këtë mënyrë janë të njohur si Patinarukettu (strukturë me 16 blloqe). Ndërsa nalukettut dhe ettukettut janë më të zakonshëm, pathinarukettut janë skajshmërisht të rrallë, për shkak të përmasave të tyre të stërmëdha. Në këtë mënyrë nalukettut mund të dallohen bazuar mbi lartësinë dhe numrin e kateve të tyre. Disa nalukettu janë një-katësh dhe të bëra tërësisht me dru. Nalukettu të tjerë janë dy-katësh ose ndonjëherë madje me tre kate dhe kanë mure të përbëra me përzierje lateriti dhe balte. ====== Bazuar mbi kastën ====== Termi i përdorur për nalukettut dallon bazuar mbi kastën ose statusin shoqëror të banorëve të tij. * Për nairët dhe zotërit e tjerë feudalë, shumica e nalukettuve përmenden si '''Tharavadu'''. * Për klasat e sipërme Ezhava dhe Thiyya, nalukettut e tyre përmenden si '''Madom''', '''Meda''' dhe '''Tharavadu'''. * Për Kshatriyat (kasta e të përjashtuarve), rezidencat e tyre përmenden si '''Kovilakomë''' dhe '''Kottaramë'''. * Për të krishterët siriakë, rezidencat e tyre përmenden si '''Meda dhe Veedu'''. * Për bashkësitë Nampoothiri, rezidencat e tyre përmenden si '''Illamë'''. <gallery mode=packed heights=200px> File:Dakshina-Chitra-Kerala-House.JPG File:Malika.JPG File:Traditional Nair tharavad.JPG File:Varikkasseri Ambalam.jpg File:Varikkasseri Nadumuttam.jpg File:Koyikkal Palace Nedumangadu 3.jpg </gallery> [[File:House Boat DSW.jpg|thumb|264px|Një shtëpi-varkë në liqenin Vambanad]] ====[[Kettuvallamët|Shtëpitë-varka]] të Keralës==== '''Kettuvallami''' është një shtëpi-varkë gjerësisht e përdorur në shtetin indian të [[Kerala|Keralës]]. Këto konstruksione janë të mbuluara me çati me kashtë mbi strukturën prej druri.<ref name="Ayub47">{{cite book|editor=Akber Ayub (redaktor)|title=Kerala: Maps & More|chapter=Backwaters|origyear=2006|year=2007|page=47|publisher=Stark World Publishing|location=Bangalore|isbn=81-902505-2-3}}</ref> Kettuvallami tradicional përdoret kryesisht për të promovuar Turizmin e Keralas<ref>{{Cite web |url=http://heavenlyholidays.org/ |title=Kerala tourism |url-status=dead |access-date=13 tetor 2016 |archive-date=14 dhjetor 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161214003013/http://heavenlyholidays.org/ }}</ref>.<ref name="hinduonnet">{{cite web|url=http://www.hinduonnet.com/thehindu/lf/2002/03/11/stories/2002031100370200.htm|title=Cruising along in designer houseboats|accessdate=6 janar 2008|last=Radhakrishnan|first=A. Anil|publisher=The Hindu|date=11 mars 2002|archive-date=2 shkurt 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080202145528/http://www.hinduonnet.com/thehindu/lf/2002/03/11/stories/2002031100370200.htm|language=en|url-status=dead}}</ref> =====Etimologjia===== Në gjuhën malayalam "kettu" do të thotë "të lidhësh" dhe “vallam” do të thotë varkë – kështu që dy fjalët e bashkuara krijojnë emrin vendor "kettuvallam”. Çdo shtëpi-varkë është ndërtuar duke përdorur parimet dhe teknikat e lashta të ndërtimit të varkave nga marangozët vendorë duke përdorur dru 'Anjili'. Për lidhjen e trungjeve të drurit përdoren litarë lëvoreje arrëkokosi.<ref name="Boat1">{{cite web|url=http://www.keralahouseboatbooking.in|title=Kerala Houseboat Booking|publisher=Green Hope Tourism|accessdate=21 dhjetor 2012|archive-date=17 shkurt 2013|archive-url=https://archive.today/20130217223945/http://www.keralahouseboatbooking.in/|url-status=dead}}</ref> =====Historia===== [[File:Kettuvallam Houseboat.jpg|thumb|left|468px|Një shtëpi-varkë ''kettuvallam'' me një kat të sipërm]] Varkat në një larmi formash dhe përmasash kanë qenë tradicionalisht mjeti kryesor i transportit të njerëzve dhe materialeve në ujërat e brendshëm të lundrueshëm.<ref name="Ayub47" /> Në vençanti, shtëpitë-varka përdoreshin për të tregtuar oriz, erëza dhe mallra të tjerë midis Kuttanadit dhe portit të Koçinit. Në ato ditë zhvillohej një panair tre ditor. Një shtëpi-varkë standarde, që mund të jetë rreth 30.5 metra e gjatë, mund të mbaj deri në 30 tonë, saç mund të mbajnë tre maune të mëdha.<ref name="Boat2">{{cite web|url=http://www.kettuvallam.com/Content-16/Kerala-Houseboat.html|title=Cargo boats|accessdate=5 janar 2008|publisher=Worldviewer|archive-date=29 tetor 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20071029111803/http://www.kettuvallam.com/Content-16/Kerala-Houseboat.html|language=en|url-status=dead}}</ref> Këto varka-shtëpi u bënë madje edhe lagje të rehatshme banimi.<ref name="Ayub47"/> Ishte mënyra kryesore e transportit në [[Kerala]]n bregdetare thjesht për shkak të aftësisë për të shkuar deri në zonat më të largëta. Megjithatë, rrethanat ndryshuan, pasi rrugët e mjeteve të motorizuara, hekurudha dhe transporti ajror i lanë mbrapa varkat e ngadalta dhe të përmbajtura të vendit, me njerëzit që parapëlqenin shpejtësinë.<ref name="Boat3">{{cite web|url=http://www.keralahouseboatbooking.in/|title=Kettuvallam House Boat in Kerala|accessdate=5 janar 2008|publisher=Green Hope Tourism|archive-date=17 shkurt 2013|archive-url=https://archive.today/20130217223945/http://www.keralahouseboatbooking.in/|url-status=dead}}</ref> =====Konstruksioni===== [[File:Alappuzha Boat Beauty W.jpg|thumb|358px|Një shtëpi-varkë Kumarakom të [[Kerala|Keralës]] në [[India|Indi]]]] Një kettuvallam është rreth 30.5 metra i gjatë dhe ka një gjerësi prej rreth 4 metrash në mes të saj. Materialet që përdoren për konstruksionin e tyre janë vendore dhe miqësore me mjedisin; shkopinj bambuje, fibra arrëkokosi, litarë, rrogoze bambje, tapete etj. Druri kryesor i përdorur është "Anjili" (''Artocarpus hirsuta''). Ka shtëpi-varka me dhomë të vetme, dy dhoma dhe tre dhoma plotësisht të orenduara. Trupi kryesor i varkës është një seri prej trungje drurësh, të bashkuar duke përdorur litarë me fibra arrëkokosi.<ref name="Boat3"/> Trupi që është i përbërë prej qindra trungjesh të hollë por rezistentë prej druri të lidhur me fibra arrëkokosi (pa përdorur as edhe një gozhdë të vetme). Ky skelet pastaj lyhet me një rrëshirë të zezë kaustike të nxierrë nga valimi i bërthamave të shqemeve. Dhe kjo reziston për breza të tërë.<ref name="Boat4">{{cite web|url=http://www.keralatravels.com/houseboat/|language=en|title=Unforgettable house boat ride|accessdate=5 janar 2008|work=Alleppey|publisher=Travel Division of Kerala.com}}</ref> Kettuvallamët e sotëm janë motorizuar dhe përdorur për ujërat e thella nëpërmjet rremave. Shkopinj të gjatë bambuje ose 'punt' përdoren për ti drejtuar në zona të cekëta. Bambja përdoret për skeletin e çatisë dhe të prera të shkopinjve të bambusë përdoren për mbuliim e strehëve dhe çatisë.<ref name="Boat3"/> Thelbësisht kettuvallami u dizenjua për të transportuar ngarkesa dhe si i tillë dizajni ka pësuar shumë ndryshime për ta bërë atë një mjet turistik. Lartësia e çatisë u rrit për të patur hapsirë të mjaftueshme të brendshme. Një trung vendosej përgjatë gjithë gjatësisë për lehtësimin e ecjes dhe uljen e rehatshme, për të pakësuar disavantazhet e formës së lakuar të trupit të varkës. Dritaret dhe hapjet e tjera mundësojnë ndriçimin, qarkullimin e ajrit dhe shikimin. Hyrja realizohet në qendër të aksit linear me një panel kreu të varur.<ref name="Boat3"/> Shumica e dizajneve më të fundit kanë përfshirë tre dhoma fjetjeje me tualete, një hapësirë jetese dhe kuzhinë. Sigurisht ka variacione të ndryshme. Disa kanë një numër më të vogël dhomash, por me një hapësirë më të madhe jetese dhe ndoshta një ballkon kuverte në nivelin e çatisë. Normalilsht, platformat që konsujt nga trupi i varkës përdoren si ballkone. Ndryshime inovative janë bërë për të përfshirë pajisjet moderne. Për vendosjen e tualeteve, dusheve dhe dyshemeve prej qeramike vendoset një pllakë betoni në nivelin e dyshemesë. Këta tualete janë të bërë me kabina çeliku me një rrjet zgarash çeliku mbi të cilat rriten bakteret e dobishme me ndihmën e një katalizatori të quajtur aktizim. Këta baktere ushqehen me jashtëqitje njerëzore dhe prodhojnë një lëndë të padëmshme dhe të pangjyrë. Tubat shkarkues tokësorë të tualeteve meren nëpërmjet trupit të varkës dhe derdhen në ujërat nën të. Përdorimi i tualeteve bio në ditët e sotme është i zakonshëm. Kështu kanalet e ujërave të brendshëm nuk ndoten. Uji për përdorim ruhet në një depozitë plastike të mbajtur në pjesën e kreut të trupit kryesor të lidhur me kuzhinën dhe tualetin. Tubat, depozita dhe materialet e tjerë sintetikë janë të mbuluar me fibra arrëkokose ose panambu për të mbajtur cilësinë estetike të materialeve miqësore me mjedisin.<ref name="Boat3"/> Shtëpitë-varka moderne janë dizenjuar për tu përputhur me çertifikatat Green Palm/Gold Star nga Departmenti i Turizmit të Qeverisë së Keralës, që së fundmi ka vendosur rregullime, duke vendosur standarde për varkat-shtëpi të Keralës ose Kettuvallamët.<ref name="Boat1"/> ======Leshi xhamit====== Vite më parë, A. G. Sudhakarani ndërtoi varkën e parë të peshkimit dhe ''junkarin'' e parë ndonjëherë të Kochit që ishte vendosur midis Fortesës së Kochit dhe Vypeenit. Për rrjedhojë, Samudra Shipyard (P) Limited, Aroor, e menaxhuar nga djemtë e tij, i ka dhënë formë një tjetër ideje inovative pushimesh – një kettuvallam tradicional i bërë prej leshi xhami. Kjo është e para e llojit të saj në [[India|Indi]].<ref>{{cite web|url=http://www.hinduonnet.com/thehindu/mp/2006/05/22/stories/2006052201120100.htm|title=It’s fibreglass and traditional|accessdate=6 janar 2008|last=Priyadershini|first=S.|publisher=The Hindu|date=22 maj 2006|archive-date=14 shtator 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070914201807/http://www.hinduonnet.com/thehindu/mp/2006/05/22/stories/2006052201120100.htm|language=en|url-status=dead}}</ref> =====Turizmi===== [[File:House boat fascia.jpg|thumb|left|432px|Interiore të një Kettuvallami]] Kerala u vendos mes `50 destinacionet e një jete' nga National Geographic Traveler në një numër të veçant të botuar pak para fundit të mijëvjeçarit.<ref>{{cite web|url=http://www.hinduonnet.com/businessline/2000/07/13/stories/111302c4.htm|title=Going beyond God’s own country|accessdate=8 janar 2008|last=Mathew|first=Mony K.|publisher=The Hindu Business Line|date=13 korrik 2000|archive-date=20 janar 2008|archive-url=https://web.archive.org/web/20080120021123/http://www.hinduonnet.com/businessline/2000/07/13/stories/111302c4.htm|language=en|url-status=dead}}</ref> Gazeta ''The Hindu'' shkroi “Një kroçerë përgjatë panoramës së lagunave, përgjatë liqeneve piktorikë, kanaleve të zbukuruar me palma dhe rrjedhave vezulluese të `Vendit të Zotit' është përvoja më magjepsëse e pushimeve në vend. Me një kroçerë përgjatë rrugëve ujore të zbukuruara me palma që po bëhen pjesë e itinerareve të pushuesve, kettuvallami tradicional është shfaqur si maskoti i Turizmit të Keralës.”<ref name="hinduonnet"/> Më shumë se 900 kettuvallamë qëndrojnë në ujërat e brendshme dhe që ndjekin itinerare të ndryshme popullore ndërmjet turistëve. Alappuzha është kështjella e shtëpive-varka.<ref>{{cite web|url=http://www.hinduonnet.com/thehindu/thscrip/print.pl?file=2005103101070300.htm&date=2005/10/31/&prd=mp&|title=Eco-friendly boats to ply backwaters|accessdate=6 janar 2008|last=Abraham|first=Tanya|publisher=The Hindu|date=31 tetor 2005|archive-date=20 maj 2009|archive-url=https://web.archive.org/web/20090520163825/http://www.hinduonnet.com/thehindu/thscrip/print.pl?file=2005103101070300.htm&date=2005%2F10%2F31%2F&prd=mp&|url-status=dead}}</ref> Nga këto, rreth 120 mbahen dhe janë të përsosura si linja luksi. Varkat-shtëpi kanë të gjitha komfortet e një hoteli të mirë: dhoma fjetjeje të mirë-pajisura, tualete higjenike moderne, dhoma jetese të rehatshme, një kuzhinë të bukur dhe në disa raste madje edhe një ballkon për qëndrim.<ref name="Boat2"/> Ekuipazhi i një kettuvallami përfshin dy rremtarë dhe një kuzhinier.<ref name="Boat1" /> Ushqimi i freskët, i gatuar në stilin e pakrahasueshë Kuttanadan është parapëlqimi i turistëve ndërkombtarë.<ref name="Boat4"/> Turistët mund të zgjedhin për një kroçerë ditore ose një qëndrim natësor në një shtëpi-varkë. Shumica e turistëve parapëlqejnë të qëndrojnë përgjatë natës në një shtëpi-varkë ose kettuvallam pasi ai ofron një përvojë holistike të ujërave të brendshme të lundrueshme. Operatorët turistikë kanë paraqitur opsione inovative. Këshilli i Turizmit të distriktit të Kannurit ka nisur një program 'Nadi Darshan' (soditja lumore) në lidhje me një resort privat në Kattampalli si një nismë për të popullarizuar kettuvallamin për promovimin e turizmit dhe si një përpjekje për ti bërë njerëzit të dinë më shumë rreth lumit Valapattanam, një nga lumenjtë më të mëdhenj në rajon dhe rrjedhjen e jetës së distriktit.<ref>{{cite web|url=http://www.hinduonnet.com/thehindu/thscrip/print.pl?file=2006031314030300.htm&date=2006/03/13/&prd=th&|title=Valapattanam attracting tourists|accessdate=6 janar 2008|publisher=The Hindu|date=13 mars 2006|archive-date=11 korrik 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110711171002/http://www.hinduonnet.com/thehindu/thscrip/print.pl?file=2006031314030300.htm&date=2006%2F03%2F13%2F&prd=th&|url-status=dead}}</ref> Një restorant me ushqime deti është hapur në një kettuvallam në rrugën Kaloor - Kadvanthra.<ref>{{cite web|url=http://www.hinduonnet.com/thehindu/thscrip/print.pl?file=2007121350890300.htm&date=2007/12/13/&prd=mp&|title=Fish on the boat eating out|accessdate=6 janar 2008|last=Priyadershini|first=S.|publisher=The Hindu|date=13 dhjetor 2007}}{{Lidhje e vdekur}}</ref> <gallery mode="packed" heights=188px caption="Galeri imazhesh të varkave-shtëpi të Keralës"> Image:Kettuvellam vembanad lake.JPG|Liqeni Vembanad, që ka rreth 400 shtëpi-varka në qarkullim image:Kerala Double-decked Houseboat.JPG|Kettuvallam dy-katësh File:A typical houseboat.jpg File:House boat (1).JPG File:House boat Kettuvallam 4.jpg File:Houseboat 01 (2266699325).jpg File:India-7749 - Flickr - archer10 (Dennis).jpg File:To the floating land,Kerala.jpg File:India - Kerala - 010 - some houseboats are floating palaces (2068052175).jpg File:Houseboat at Kerala Backwaters.jpg File:Backwaters of Kerala India.jpg File:Boathouses.JPG image:Enten backwaters.JPG|Skena piktoreske natyrore në liqen image:Kerala Houseboat Breakfast.JPG|Ushqim i përgatitur në një kettuvallam, ku ka në dispozicion shefa për të përgatitur çdo gjë image:Kerala Houseboat View.JPG|Pamje skenike nga një kettuvallam </gallery> ==Vernakularja qytetase== <gallery mode=packed heights=180px> Image:Adambakkam Subramanya Temple.JPG|Lagje e Chennait Image:Altstadt Ahmedabad.jpg|Pjesa e vjetër e Ahmedabadit Image:India-manali-bridge.jpg|Urë në mes të qytetit, Manali, Himachal Pradesh. File:Kolkataslum1.jpg|Një nga barakat e Kolkatas </gallery> ==Vernakularja tregëtare== <gallery mode=packed heights=180px> Image:Roadside restaurant, Kullu, 2004.jpg|Restorant në Kullu Image:VidyarthiBhavanEntrance.jpg|Restorant në Bengaluru Image:Bd bazaar.jpg|Pazar në Bangladesh </gallery> ==Kasolle në Andra Pradesh== <gallery mode=packed heights=200px> File:A big Hut at Govindapuram.jpg File:A Dilapidated Mud house at Tantadi.jpg File:Hut at Dwaraka Tirumala, West Godavari.jpg File:Huts at a diary farm in Boni Village.jpg File:Settlements near Chintoor Forest.jpg File:A Normal Hut at Chitrada village.JPG </gallery> ==Kasolle në Tamil Nadu== <gallery mode=packed heights=200px> File:A hut (2).jpg File:A hut in Tamil Nadu.jpg File:A hut.jpg File:A villager with his Hut.jpg File:Fruit2011 4.jpg File:Left destroyed hut in Dhanushkodi.jpg File:PCWBS-Adivasi.JPG File:Top view of a hut.jpg File:Tribes house in jawadhu hills.JPG </gallery> ==Kasolle në New Delhi== <gallery mode=packed heights=200px> File:Crafts Museum New Delhi 3 Sep 2010-25.JPG File:Crafts Museum New Delhi 3 Sep 2010-10.JPG File:Crafts Museum New Delhi 3 Sep 2010-11.JPG File:Crafts Museum New Delhi 3 Sep 2010-13.JPG File:Crafts Museum New Delhi 3 Sep 2010-14.JPG File:Crafts Museum New Delhi 3 Sep 2010-15.JPG File:Crafts Museum New Delhi 3 Sep 2010-17.JPG File:Crafts Museum New Delhi 3 Sep 2010-18.JPG File:Crafts Museum New Delhi 3 Sep 2010-8.JPG File:Kullu Hut.JPG File:Crafts Museum New Delhi 3 Sep 2010-9.JPG </gallery> ==Banesa në Karnataka== <gallery mode=packed heights=200px> File:Hut 09.jpg File:A century old ancestral home just before demolition by new owners(Mabukal)Wednesday23-1-2008..JPG File:Hut house,Coorg.jpg File:Nrityagram3.jpg File:Belagavi-july2012 045.JPG File:Kesve.jpg File:Konkan Region 207.JPG File:Malnad building.JPG </gallery> ==Shiko edhe== * [[Arkitektura Vernakulare]] * [[Arkitektura Indiane]] == Referime == {{reflist|3}} ==Bibliografia== * {{cite book|editor=Akber Ayub (redaktor)|title=Kerala: Maps & More|url=https://archive.org/details/kerala0000unse|language=en|chapter=Backwaters|origyear=2006|year=2007|publisher=Stark World Publishing|location=Bangalore|isbn=81-902505-2-3}} * {{Citation|last=Chhabra|first=Tarun|title=How Traditional Ecological Knowledge addresses Global Climate change: the perspective of the Todas - the indigenous people of the Nilgiri hills of South India|journal=Proceedings of the Earth in Transition: First World Conference|year=2005|url=http://www.ser.org/iprn/pdf/Tarun_Chhabra.pdf|language=en|accessdate=14 tetor 2016|archiveurl=https://web.archive.org/web/20120904232848/http://www.ser.org/iprn/pdf/Tarun_Chhabra.pdf|archivedate=4 shtator 2012|url-status=dead}} *{{Citation|author=Murray Barnson Emeneau|title=Oral Poets of South India: Todas|journal=Journal of American Folklore|volume=71|issue=281|year=1958|pages=312-24|url=http://links.jstor.org/sici?sici=0021-8715(195807%2F09)71%3A281%3C312%3AOPOSIT%3E2.0.CO%3B2-N|doi=10.2307/538564|language=en}} * {{cite book|last1=Jagdish|first1=Gautam|title=Disenchanting India: Organized Rationalism and Criticism of Religion in India|date=2012|publisher=abhinav publications|url=https://books.google.co.in/books?id=QHNWSYKheUEC|accessdate=17 gusht 2006}} * {{cite book|last1=Morris|first1=A. E. J.|title=History of Urban Form: Before the Industrial Revolutions|date=1994|publisher=Routledge|location=New York, NY|isbn=978-0-582-30154-2|edition=I treti|url=https://books.google.com/books?id=whBEAgAAQBAJ|accessdate=20 maj 2015}} * {{Cite book|author=Shree Kutch Gurjar Kshatriya Samaj|title=A brief History & Glory of our fore-fathers: by Raja Pawan Jethwa|chapter=(I) KGK and Architect built by them mainly in Princely State of Cutch|year=2007|location=Kalkuta}} * {{cite book|last=Thapar|first=Bindia|title=Introduction to Indian Architecture|year=2004|publisher=Periplus Editions|location=Singaporez|isbn=0-7946-0011-5}} * {{cite book|first=Sarah|last=Tillotson|title=Indian Mansions: A Social History of the Haveli|date=1998|publisher=Orient longman|url=https://books.google.co.in/books?id=7t-rQrSEK-0C|isbn=0-900891-91-2}} * [https://web.archive.org/web/20090919051334/http://www.ethnoarchitecture.com/web/articles/article/06V29-01arts What is Vernacular Architecture? (Long definition)] ==Lidhje të jashtme== {{commonscat|Vernacular architecture of India|Arkitektura Vernakulare e Indisë}} * [https://web.archive.org/web/20120206215250/http://www.uen.org/utahlink/activities/view_activity.cgi?activity_id=6091 Vernacular Architecture] [[Kategoria:Arkitektura Indiane]] [[Kategoria:Traditë]] jc181acj49yy0cgtlj0dwnk4r2nibfu 0 199426 2468036 2455771 2022-08-10T14:57:54Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Arkitektura Tamile]] tek [[Arkitektura tamile]] wikitext text/x-wiki [[File:Big Temple-Temple.jpg|thumb|right|264px|[[Tempulli Brihadeeswarar]]]] '''Arkitektura Tamile''' është stili dhe teknika e zhvilluar në rajonet tamile përgjatë mijëra vjetëve. Ajo përfshin shetin e Indisë Jugore të [[Tamil Nadu]]së dhe rajonet e minoritetit tamil në [[Sri Lanka]]. ''Arkitektura Tamile'' i përket kryesisht [[Arkitektura Dravidiane|Stilit Dravidian të Arkitekturës]] dhe konsiderohet si dhuratë e viswa-brahminëve. Megjithëse arkitektura e tamilakamit të lashtë përfshinte shtëpitë, pallatet dhe ndërtesat publike, ndërtesat e lashta që kanë mbijetuar janë tempujt. Dy koleksione të rëndësishme të këtyre monumenteve të lashta janë njohur nga [[UNESCO]]-ja si Vende të Trashëgimisë Botërore. Ata janë [[Mahabalipurami]] (600–900) dhe [[Tempujt e Mëdhenj të Gjallë Chola]] (848–1280). [[File:Valluvar Kottam.JPG|thumb|right|264px|Valluvar Kottami]] ==Arkitektura shkëmbore Pallava== {{Shiko gjithashtu|Arkitektura Pallava}} [[File:Temple de Mînâkshî01.jpg|thumb|left|358px|[[Tempulli Meenakshi Amman]]]] Dinastia Pallava sundoi nga viti 600 deri në vitin 900 dhe arritjet e tyre më të mëdha arkitekturore janë [[Grupi i monumenteve në Mahabalipuram]] dhe në kryeqytetin e tyre [[Kanchipurami|Kanchipuram]], të vendosura në shtetin e tanishëm indian të [[Tamil Nadu]]së. Sunduesit Pallava ishin pionerë të Arkitekturës së Indisë Jugore. Arritjet më të mëdha të [[Arkitektura Pallava|Arkitekturës Pallava]] janë [[Shtatë Pagodat e Mahabalipuramit|Tempujt e skalitur në shkëmb]] të [[Mahabalipurami]]t. Në Mahabalipuram gjenden salla me kolona të gërmuara dhe skalitura si dhe faltore monolitike të njohura si [[Pancha Rathat|Rathat e Mahabalipuramit]]. Vlen të përmendet [[Tempulli bregdetar në Mahabalipuram|Tempulli bregdetar]] i ndërtuar nga Narasimhavarmani II pranë [[Mahabalipurami]]t që është një [[Lista e Vendeve të Trashëgimisë Botërore në Indi|Monument i Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s]]. [[File:Five Rathas in Mahabalipuram.JPG|381px|thumb|[[Pancha Rathat]] në [[Mahabalipurami|Mahabalipuram]] – [[Tamil Nadu]]]] Shembujt më të hershëm të tempujve në stilin Dravidian i përkasin periudhës Badami Chalukya-Pallava. Shembujt më të heshëm të arkitekturës Pallava janë tempujt shkëmborë që datojnë midis viteve 610–690 dhe tempujt strukturorë midis viteve 690–900. Arritjet më të mëdha të Arkitekturës Pallava janë Tempujt shkëmborë të [[Mahabalipurami]]t. Aty janë gjetur sallone me kolona dhe faltore monolitike të njohura si [[Pancha Rathat|Ratha]]. Tempujt e heshëm ishin kryesisht të kushtuar për zotin Shiva. Tempulli Kailasanatha i quajtur edhe Rajasimha Pallaveswaram në [[Kanchipurami|Kanchipuram]], i ndërtuar nga Narasimhavarmani II i njohur edhe si Rajasimha është një shembull i shkëlqyer i tempujve të stilit Pallava. Vlen të përmendet vec/anërisht [[Tempulli bregdetar në Mahabalipuram|Tempulli bregdetar]] i ndërtuar nga Narasimhavarmani II afër [[Mahabalipurami]]t që është një pjesë e [[Lista e Vendeve të Trashëgimisë Botërore në Indi|Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s]]. [[File:Shore Temple 01.jpg|thumb|left|358px|[[Tempulli bregdetar në Mahabalipuram]]]] Në kundërshtim me përshtypjen popullore rreth perandorisë pasuese Chola që eksperimentoi në ndërtimin e komplekseve të mëdhenj tempullor, ishte dinastia Pallava që në fakt eksperimentoi jo vetëm në krijimin e tempujve të mëdhenj pasi filloi ndërtimin e tempujve shkëmborë pa përdorur llac, tulla etj. Shembujt e shkëlqyer të këtyre tempujve janë Tempujt Thiruppadagam dhe Thiruooragam që kanë imazhe 8.5 dhe 11 m të larta të zotit Vishnu në mishërimin e formave të tij Pandavadhoothar dhe Trivikraman. Në krahasim, Siva Lingamën në Tempujt mbretëror të Dinastisë Chola në Thanjavur dhe [[Gangaikonda Cholapuram]] janë 5.2 dhe 5.5 metra të lartë. Duke konsideruar se Tempulli Kanchi Kailasanatha i ndërtuar nga Rajasimha Pallava ishte frymëzimi për Tempullin Brihadeeswara në Thanjavur të Raja Raja Cholas, mund të përfundohet me siguri se sunduesit Pallava ishin mes sunduesve të parë në [[India|Indi]] për të ndërtuar që ndërtuan si komplekse të mëdha tempullore ashtu dhe statuja shumë të mëdha hyjnish dhe idhujsh. Shumë tempuj të Shivës dhe Vishnut në Kanchi të ndërtuar nga sunduesit e mëdhenj Pallava dhe që përfshijnë [[Pancha Rathat|Rathat dhe Relievin [[Zbritja e Gangut]] (të quajtur edhe Pendesa e Arjunas) janë shembuj të pakrahasueshëm të [[Lista e Vendeve të Trashëgimisë Botërore në Indi|Monumenteve të mbrojtur nga UNESCO në Indi]]. Brezi i vazhdueshëm i tempujt Chola, Pallava dhe Pandiya (bashkë me ata Adigaimanë pranë Karurit dhe Namakkalit), ashtu si dhe trupi tempullor Sethupathy midis Pudukottait dhe Rameswarami, përfaqëson njëtrajtësisht Stilin Arkitekturor Jugor të Indisë që tejkalon c/do formë tjetër arkitekture mbizotëruese midis rrafshirës së Dekanit dhe Kaniyakumarit. E panevoshme të shtohet se në vendin Telugu stili ishte pak a shumë njëtrajtësisht sipas stilit Indiano-Jugor ose Dravidian të arkitekturës. ==Arkitektura Pandya== Tempulli Srivilliputtur Andal është simboli zyrtar i Qeverisë së [[Tamil Nadu]]së. Thuhet se është ndërtuar nga Periyaazhvari, vjerri i sunduesit, me një c/antë me arë që fitoi në debatet e mbajtura në pallatin e mbretit Pandya, Vallabhadeva. Simboli parësor i Srivilliputturit është struktura e kullës 12-katëshe kushtuar sunduesit të Srivilliputturit, të njohur si Vatapatrasayee. Kulla e këtij tempulli është 59 metra e lartë dhe është simboli zyrtar i Qeverisë së Tamil Nadusë. Tempuj të tjerë domethënës të arkitekturës Pandya përfshijnë Tempullin e famshëm [[Tempulli Meenakshi Amman|Meenakshi]] në Madurai. ==Arkitektura Chola== {{Shiko gjithashtu|Arkitektura Chola}} [[File:PeruvudaiyarKoyilThanjavurEntranceToUpperStoreyMainTower.jpg|thumb|right|296px|[[Tempulli Brihadeeswarar]] në Tanjore, një shembull klasik që frymëzoi faltoret e kompleksit tempullor të [[Prambanani]]t në [[Indonezia|Indonezi]]. Çdo faltore tempullore në kepin e [[Tempulli i Koneswaramit|Tempullit Koneswaram]], [[Tempulli Ketheeswaram|Tempullit Ketheeswaram]] dhe [[Tempulli Munneswaram|Tempullit Munneswaram]] ka kulla të larta ([[gopurami|gopurmë]]) nga sundimi Chola.<ref name="ReferenceB">K.A. Nilakanta Sastri: ''A History of South India''; fq. 424–6</ref><ref name="Karen Schreitmuller 2012">Karen Schreitmuller: ''Baedeker India''; 2012, fq. 90</ref><ref>V. Perniola: “The Catholic church in Sri Lanka. The Portuguese period”; vol. II, fq. 366.</ref><ref>Rohan Bastin: ''The domain of constant excess: plural worship at the Munnesvaram temples in Sri Lanka''; fq. 114</ref>]] Mbretërit Chola sunduan në periudhën midis viteve 848–1280 dhe përfshijnë Rajaraja Cholan I dhe djalin e tij Rajendra Chola, që ndërtuan tempuj të tillë si [[Tempulli Brihadeeswarar]] i Thanjavurit dhe [[Tempulli Brihadeeswarar në Gangaikonda Cholapuram|Tempulli Brihadeeshwarar]] i [[Gangaikonda Cholapurami]]t, [[Tempulli Airavatesvara]] i [[Darasurami]]t dhe Tempulli Sarabeswara (Shiva), i quajtur edhe Tempulli Kampahareswarar në Thirubhuvanam, ku dy tempujt e fundit gjenden pranë Kumbakonamit. Tre të parët mids katër tempujve të mësipërm janë emërtuar [[Tempujt e Mëdhenj të Gjallë Chola]] pjesë e [[Lista e Vendeve të Trashëgimisë Botërore në Indi|Trashëgimisë Botërore të UNESCO-s në Indi]]. Sunduesit Chola ishin ndërtues mjaft pjellorë që nga koha e mbretit të parë Vijayalaya Chola, pas të cilit ekziston vargu eklektik i Tempullit Vijayalaya Chozhisvaram afër Narttamalai. Këta janë shembujt më të hershëm të tempujve dravidian të sundimit Chola. Djali i tij Aditya I ndërtoi mjaft tempuj rreth rajoneve të Kanchit dhe [[Kumbakonami]]t. Ndërtimi i tempujve mori shtytje të fortë nga pushtimet dhe gjenia e Adityas I, Parantakas I, Sundara Cholas, Rajaraja Cholas dhe djalit të tij Rajendra Cholas I. Rajendra Chola I ndërtoi Tempullin Rajaraja në Thanjur të emërtuar sipas emrit të tij. Pjekuria dhe madhështia me të cilën u zhvilluan Arkitektura Chola gjeti shprehje në dy tempujt e Tanjavurit dhe [[Gangaikonda Cholapurami]]t. Ai e shpalli veten e tij si Gangaikonda. Në një pjesë të vogël të brezit të Kaverit midis Tiruchy-Tanjore-Kumbakonamit, në kulmin e pushtetit të tyre, sunduesit Chola lanë më shumë se 2300 tempuj, me brezin Tiruchy-Thanjavur që kishte më shumë se 1500 tempuj. Tempulli madhështor i [[Tempulli Brihadeeswarar|Shivës në Thanjavur]] i ndërtuar nga Raja Rajai I në vitin 1009 ashtu si dhe [[Tempulli Brihadeeswarar në Gangaikonda Cholapuram|Tempulli Brihadisvara]] i [[Gangaikonda Cholapurami]]t, të përfunduar rreth vitit 1030, janë të dy përmendore të përshtatshme për arritjet materiale dhe ushtarake të kohës së dy perandorëve Chola. Tempulli më i madh dhe më i lartë në Indinë e kohës së tij, Tanjore Brihadisvara është kulmi i Arkitekturës Indiano-Jugore.<ref name="arch2">K.A. Nilakanta Sastri: A History of South India; 1955, fq. 421</ref> Në fakt, dy mbretërit pasues Chola, Raja Rajai II dhe Kulothunga III ndërtuan përkatësisht [[Tempulli Airavatesvara|Tempullin Airavatesvara]] në Darasuram dhe Tempullin Kampahareswarar Siva në Tribhuvanam, të dy tempujt në rrethinat e [[Kumbakonami]]t janë ndërtuar rreth viteve 1160 dhe 1200. Të katërt tempujt u ndërtuan përgjatë një periudhe prej afërsisht 200 vjetësh duke pasqyruar lavdinë, begatinë dhe qëndrueshmërinë e sundimit Chola. Në kundërshtim me përshtypjen popullore, sunduesit Chola përkrahën ndërtimin e një numri të madh tempujsh që u përhapën përgjatë shumicës së pjesëve të Perandorisë Chola. Këta përfshijnë 40 nga 108 Divya Desamët Vaishnavit nga të cilët 77 gjenden të shpërndarë në shumicën e Indisë Jugore dhe të tjerët në Andhra dhe Indinë Veriore. Në fakt, [[Tempulli Ranganathaswamy]] i [[Srirangami]]t, që është tempulli më i madh në [[India|Indi]] dhe [[Tempulli Thillai Nataraja në Chidambaram|Tempulli Natarajar]] në Chidambaram (megjithëse fillimisht i ndërtuar nga Dinastia Pallava me gjasa u mor në zotërim nga Dinastia Chola kur sundonin nga Kanchi) ishin dy nga tempujt më të rëndësishëm të patronizuar dhe zgjeruar nga sunduesit Chola dhe nga koha e mbretit të dytë Chola, Aditya I, këta dy tempuj janë vlerësuar në mbishkrime si tempujt e hyjnive mbrojtëse të mbretërve Chola. [[File:A Dravidian architecture Pillar in Airavatesvara Temple, Darasuram @ Thanjavur district..JPG|thumb|left|358px|Një kolonë e arkitekturës Dravidiane në Tempullin Airavatesvara, në [[Darasurami|Darasuram]], distrikti Thanjavur.]] Sigurisht, dy Tempujt [[Tempulli Brihadeeswarar|Brihadeeswarar]] në Thanjavur dhe [[Gangaikonda Cholapurami|Gangaikonda Cholapuram]] ashtu si dhe tempuj të tjerë të Shivës, përkatësisht [[Tempulli Airavatesvara]] i [[Darasurami]]t dhe Tempulli Sarabeswara (Shiva) që është gjithashtu popullor me emrin Tempulli Kampahareswarar në Thirubhuvanam, të dy në rrethinat e [[Kumbakonami]]t, ishin tempuj mbretëror të Dinastisë Chola për të përkujtuar pushtimet dhe nënshtrimet e tyre të panumërta të rivalëve të tyre nga pjesët e tjera të Indisë Jugore, Dekan Ilangait ose [[Sri Lanka]]s dhe rripave Narmada-Mahanadi-Gang. Por perandorët Chola theksuan qasjen e tyre jo të anëmbajtëse ndaj ikonografisë dhe besimit fetar duke e trajtuar hyjnitë tempullore të dy krijimeve të tjera të tyre të pashoqe, përkatësisht [[Tempulli Ranganathaswamy në Srirangam|Tempullit Ranganathaswamy]] kushtuar [[Vishnu]]t në [[Srirangami|Srirangam]] dhe Tempullit Nataraja në [[Chidambarami|Chidambaram]] që faktikisht është shtëpia e të dy hyjnive, [[Shiva]] dhe [[Vishnu]] (i shtrirë si Govindarajari) për të qenë 'Kuladheivamët' ose hyjnitë e tyre mbrojtëse. Sunduesit Chola parapëlqenin gjithashtu të quanin vetëm këta dy tempuj që bujtin hyjnitë e tyre mbrojtëse si ''[[Koili|Koil]]'' ose 'Tempull', që përfaqësojnë vendet më të rëndësishme të adhurimit për ta, duke nënvizuar barazinë e tyre. Tempujt e sipërpërmendur janë pjesë e Trashëgimisë Botërore të [[UNESCO]]s, të emërtuar si [[Tempujt e Mëdhenj të Gjallë Chola]]. Tempulli i [[Gangaikonda Cholapurami]]t, krijim i Rajendra Cholas I, ishte ndërtuar me synimin që ti tejkalonte paraardhësit e tij në të gjitha aspektet. I përfunduar rreth vitit 1030, vetëm dy dekada pas tempullit në Thanjavur dhe më së shumti në të njëjtin stil, rafinimi më i madh në pamjen e tij dëshmon gjendjen më të begatë të Perandorisë Chola nën sundimin e Rajendras.<ref name="GC">R. Nagasamy: Gangaikondacholapuram, 1970</ref> Ky tempull ka një Siva linga më të madhe se ajo në Thanjavur, por [[Vimana]] e këtij tempulli është më e vogël në lartësi se ajo e [[Thanjavuri]]t. Periudha Chola është po ashtu e shquar për skulpturat e saj përgjatë gjithë botës. Midis ekzemplarëve ekzistues në muze përreth botës dhe në tempujt e Indisë Jugore mund të shihen shumë figura të rafinuara të Shivës në forma të larmishme, të [[Vishnu]]t dhe bashkëshortes së tij [[Lakshmi]] ashtu si dhe të shenjtëve shaivit. Megjithëse përgjithësisht sipas konvencioneve ikonografike të vendosura nga tradita e gjatë, skulptorët në shekujt e XI dhe të XII punonin me liri të madhe për të arritur hijeshinë dhe madhështinë klasike. Shembulli më i mirë i kësaj mund të shihet në formën e Kërcimtarit Hyjnor Nataraja.<ref name="nataraja">Imazhi prej bronxi i Natarajas në Tempullin Nagesvara në Kumbakonam është imazhi më i madh i njohur.</ref> == Koili== [[File:Madurai-tank.jpg|thumb|358px|[[Tempulli Meenakshi Amman|Tempulli Hindu Meenakshi Amman]] në [[Tamil Nadu]], qyteti i [[Madurai]]t]] '''[[Koili]]''' (i quajtur edhe '''Koyil''' ose '''Kovil''') (që do të thotë: vendqendrimi i zotit<ref group=Shpjegimi>Fjala moderne tamile per tempullin hindu është ''kōvil'' (në gjuhën tamile: ''கோவில்'') që do të thotë "vendqendrimi i zotit". Në [[Tamil Nadu]]në e lashtë, mbreti (në gjuhë tamile: கோ, Kō) konsiderohej si ‘përfaqësues i zotave në tokë' dhe jetonte në një ''kōvil'', që donte të thoshte gjithashtu "shtëpia e mbretit". Fjala e vjetër për mbret ''Kō'' (në gjuhën tamile: கோ - "mbret"), ''Iṟai'' (në gjuhën tamile: இறை - "perandor") dhe ''Āṇḍavan'' (në gjuhën tamile: ஆண்டவன் - "pushtues") tani përdoren kryesisht për tiu referuar zotave.</ref>) është termi tamil për një stil të veçantë [[Tempulli hindu]] të [[Arkitektura Dravidiane|Arkitekturës Dravidiane]]. Të dy termat, '''koyil''' (në gjuhën tamile: கோயில் – ''kōyil'') dhe '''kovil''' (në gjuhën tamile: கோவில் – ''kōvil'')<ref>[http://www.dinamani.com/weekly_supplements/kadhir/article638915.ece?service=print ''கோயில்'', ''கோவில்''; எது சரி? = ''Koyil'' or ''kovil'', which is correct?]</ref> përdoren si sinonime. Në gjuhën tamile ''kōvil'' (கோவில்)<ref>[http://www.dinamani.com/weekly_supplements/tamil_mani/2013/12/22/%E0%AE%95%E0%AF%8B%E0%AE%AF%E0%AE%BF%E0%AE%B2%E0%AE%BE-%E0%AE%95%E0%AF%8B%E0%AE%B5%E0%AE%BF%E0%AE%B2%E0%AE%BE/article1958683.ece?service=print எது சரி? ''கோயிலா'' அல்லது ''கோவிலா''? = Correct word - ''Koyil'' or ''kovil''?]</ref> është fjalë e rrejdhur, sipas rregullave të gramatikës tamile. Në gjuhën bashkëkohore tamile, termi përdoret gjithashtu për tiu referuar edhe kishave të krishtera. Madje vendet jo fetare të konsideruara të shenjta quhen ''kovilë'' nga tamilët, si për shembull faltoret e ndërtuara në përkujtim të Thiruvalluvarit (poet dhe filozof i shekullit të II), ose Tamil Thait (e përkthyer si Nëna Tamil, e nderuar si personifikimi i gjuhës tamile) quhen përkatësisht Thiruvalluvar Koil dhe Tamil Thai Koil. Në të folurën formale moderne, ''kovilët'' referohen si ''aalayamë'' nga shumë hindu dhe si ''devaalayamë'' nga të krishterët. ''Ambalam'' është një tjetër term i përdorur nga besimtarët e murgut tamil të shekullit të XIX Vallalar. Për shaivitët (sekt hindu), kovilët kryesorë janë [[Tempulli i Chidambaramit]] dhe [[Tempulli Koneswaram]] ndërsa për vaishnavitët (sekt tjetër hindu), [[Tempulli Sri Ranganathaswamy në Srirangam]] dhe [[Tempulli Tirumala Venkateswara]] në Tirupati konsiderohen njëlloj të rëndësishëm. Për të krishterët koilët e konsideruar shumë të rëndësishëm janë Arokkiya Madha Koili (Bazilika e Zonjës Sonë të Shëndetit të Mirë) në Velankanni, Santhome ''Devaalayami'' (Bazilika e Shën Thomait) në Chennai dhe Poondi Madha Koili (Bazilika e Poondi Madhas) në Thiruvaiyaru. Koilët në [[Tamil Nadu]] dhe kovilët në [[Sri Lanka]] kanë histori të gjatë dhe kanë qenë gjithmonë të lidhur me sunduesin e kohës. Shumica e mbretërve përkrahnin ndërtimin e tempujve në mbretëritë e tyre dhe bashkangjisnin ujëmbledhës dhe fshatra për ti administruar. Tempujt jo vetëm që vepronin si vende adhurimi, por edhe si qendra qytetare për popullsinë, duke u ofruar shërbime bashkësive vendore në formën e spitaleve, institucioneve arsimore, sporteve dhe shkollimet artizanale. {{Wide image|An aerial view of Madurai city from atop of Meenakshi Amman temple.jpg|882px|[[Tempulli Meenakshi Amman]] në [[Madurai]]}} Tamilët e lashtë ishin mes ndërtuesve më të mëdhenj të tempujve. Literatura Sangame e shkruar para erës sonë përmend disa nga tempujt që ngritën mbretërit e Tamilakamit (Vendi i lashtë i tamilëve). Këngët e shenjtëve të vlerësua të Shaiva Nayanarëve dhe të Vaishnava Alvarëve që datojnë që nga periudha midis shekullit të VI dhe të IX ofrojnë referime të gjera për tempujt e asaj periudhe. Mbishkrimet në gurë, të gjetura në shumicën e tempujve tregojnë patronazhin e gjerë ndaj tyre të sunduesve të ndryshëm. Tempujt më të lashtë u ndërtuan prej tullash dhe llaçi. Deri në vitin 700 tempujt ishin kryesisht të [[Arkitektura shkëmbore e Indisë|llojit të skalitur në shkëmb]]. Mbretërit Pallava ishin ndërtues të mëdhenj tempujsh në shkëmb. Dinastia Chola (850–1279) la një numër të madh monumentesh të tyre siç është [[Tempulli Brihadeeswarar]] në [[Thanjavur]]. Sunduesit Chola shtuan shumë [[mandapa]] të zbukuruara ose salla tempujsh dhe ndërtuan kulla të mëdha. Stili Pandya (deri në vitin 1350) pa shfaqjen e kullave të stërmëdha, rrethimeve me mure të larta dhe portikë të stërmëdhenj me kulla [[Gopurami|gopuramë]]. [[Arkitektura Vijayanagara|Stili Vijayanagar]] (1350–1560) është i famshëm për stërhollimin dhe bukurinë, veçanërisht për kolonat e dekoruara monolitike. Stili Nayak (1600–1750) vihet në pah për shtimin e ''prakaramëve'' të mëdhenj (oborre të jashtme) korridoret rrethpërshkruese të shenjtëroreve dhe sallave me kolona. ==Vimanat== [[File:Jagannath Temple, Puri.jpg|thumb|280px|Vimana e [[Tempulli Jagannath në Puri|Tempullit Jagannath]] në Puri në [[Arkitektura Kalinga|Stilin Arkitekturor Kalinga]]]] '''[[Vimana]]''' (në gjuhën Tamile: விமானம், në gjuhën Kannada: ವಿಮಾನ) është një term për kullën sipër [[Garbhagriha]]s ose Sanctum sanctorumit në një [[Tempulli hindu|Tempull Hindu]].<ref>{{cite web|url=http://www.art-and-archaeology.com/india/glossary1.html#vimana|title=Glossary|publisher=art-and-archaeology|accessdate=10 shkurt 2007|archive-date=5 prill 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20070405055253/http://www.art-and-archaeology.com/india/glossary1.html#vimana|language=en|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite book|title=Indian temple architecture: form and transformation: the Karṇāṭa Drāviḍa|author=Adam Hardy|url=http://books.google.co.in/books?id=aU0hCAS2-08C&pg=PA17&lpg=PA17&dq=vimana+architecture&source=bl&ots=2jijqDCzc1&sig=q8VJfvmVtanB85EUsv_xiPjFiyM&hl=en&ei=ymVXTrCIK9HnrAf4iIGJCw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=5&ved=0CEAQ6AEwBA#v=onepage&q=vimana%20architecture&f=false}}</ref> Në ''Akash'' ([[Hindi]]) / ''Vannam'' (Tamil) / ''Aakasha'' (Kannada/Sanskrutham), Pushteti i Kolosal me gjithë Grahat duke përfshirë Nathstran i japin Akarshana Sakthi të gjithë njerëzve pa ndonjë shpërblim. [[Image:Tiruvisanallur.jpg|left|thumb|296px|Vimana dhe Gopurami në Tiruvisanallur]] Një [[Tempulli hindu|Tempull Hindu]] tipik në [[Arkitektura Dravidiane|Stilin Dravidian]] mund të ketë [[gopurami|gopuramë]] të shumtë, të ndërtuar në mënyrë tipike në mure të shumë-fishta në radhë rreth faltores kryesore. Muret e tempullit janë zakonisht katrorë me murin më të jashtëm që ka katër gopuramë, në në secilën faqe, të vendosura saktësisth në qendër të secilit mur. [[Garbhagriha]] (sanctum sanctorumi ose faltorja qendrore e hyjnisë) dhe çatia e tij lartë janë gjithashtu të quajtura [[Vimana]]. Përgjithësisht, këto nuk marin aq domethënie sa gopuramët e jashtëm, me përjashtim të pak tempujve ku çatitë e shenjtërores janë po aq të famshme sa vetë kompleksi i tempullit. ==== Shembuj të famshëm ==== Kanaka-sabai (Faza e Artë) në [[Tempulli Thillai Nataraja në Chidambaram|Tempullin Thillai Nataraja në Chidambaram]] është një shembull i famshëm. Kjo faltore e veçantë është e mbuluar tërësisht me pllaka të arta por është e ndryshme në strukturën e tij dhe në përmasat masive kur krahasohet me shumicën e Vimanave të tjera. Dëshmitë historike tregojnë se gjatë shekullit të IX Parantaka Chola I e themeloi për të mbuluar këtë [[Vimana]] me ar zbukurues që ka mbijetuar deri më sot. Vimana Ananda Nilayame e [[Tempulli Venkateswara në Tirumala|Tempullit Venkateswara në Tirumala]] është një shembull i famshëm ku gopurami i faltores kryesore zo një vend shumë të veçantë në historinë dhe identitetin e tempullit. [[Tempulli Meenakshi Amman]] ka dy vimana të arta,<ref>{{Cite web |url=http://www.maduraimeenakshi.org/menu_pg.php?id=2%3Fs_id%3D9 |title=Kopje e arkivuar |url-status=dead |access-date=8 shtator 2019 |archive-date=5 prill 2009 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090405180658/http://www.maduraimeenakshi.org/menu_pg.php?id=2%3Fs_id%3D9 }}</ref> e stërmadhja për zotin [[Shiva]] dhe e dyta për bashkëshorten e tij Meenakshi. Vimana e [[Tempulli Brihadeeswarar|Tempullit Brihadeeswarar]] në Tanjore është një tjetër shembull i famshëm, me një lartësi shumë të madhe. Kjo formë nuk është shumë e zakonshme. <gallery mode="packed" heights="180px" caption="Shembuj vimanash"> Image:Tirumala Tirupati.jpg|Faltorja e Artë e [[Tempulli Venkateswara në Tirumala|Tempullit Venkateswara në Tirumala]] Image:Vinayakar Goupuram in Sttanathar Temple.JPG|Vimana e [[Tempulli Sattainathar në Sirkazhi|Tempullit Sirkazhi Sattainathar]] Image:Tirunallur2.jpg|Vimana e [[Tempulli Kalyanasundaresar në Nallur|Tempullit të Tirunallurit]] </gallery> ==Gopuramët== [[File:Meenakshiamman Temple Tower.JPG|thumb|280px|Kulla e [[Tempulli Meenakshi Amman|Tempullit Meenakshi Amman]] në Madurai]] '''[[Gopurami]]''' (i quajtura edhe '''Gopura''') është një kullë monumentale, zakonisht e zbukuruar në hyrje të ndonjë tempulli, veçanërisht në Indinë Jugore. Kjo formon një veçori të shquar të koilëve, [[Arkitektura e tempujve hindu|Tempujve Hindu]] në [[Arkitektura Dravidiane|Arkitekturën Dravidiane]].<ref name=ching2>{{cite book|first=Francis D. K.|last=Ching|year=2007|title=A Global History of Architecture|url=https://archive.org/details/globalhistoryofa0000chin|publisher=John Wiley and Sons|location=New York|isbn=0-471-26892-5|page=[https://archive.org/details/globalhistoryofa0000chin/page/762 762]}}</ref> Ata janë të kurorëzuar nga ''kalasami'', një majëz e gurtë në formë bulbore. Ata funksionojnë si portikë nëpër muret që rrethojnë kompleksin e [[Tempulli hindu|tempullit]].<ref name=ching>{{cite book|first=Francis D. K.|last=Ching|year=1995|title=A Visual Dictionary of Architecture|publisher=John Wiley and Sons|location=New York|isbn=0-471-28451-3|page=253}}</ref> Zanafilla e gopuramëve mund të gjurmohet që nga strukturat e mbretërve tamilas të Dinastisë Pallava; dhe nga shekulli i XII, nën sunduesit Pandya, këta portikë u bënë një veçori mbizotëruese e pamjes së jashtme të tempujve, duke hijëzuar shenjtëroren e brendshme që u errësua nga pamja nga madhësia kolosale e gopuramit.<ref name="mitchell">{{cite book|last=Mitchell|first=George|title=The Hindu Temple|url=https://archive.org/details/hindutempleintro0000mich|publisher=University of Chicago Press|year=1988|location=Chicago|pages=[https://archive.org/details/hindutempleintro0000mich/page/151 151]-3|isbn=0-226-53230-5}}</ref> Ai e mbizotëron shenjtëroren e brendshme edhe në sasinë e zbukurimeve. Shpesh një faltore ka më shumë se një gopuram.<ref>{{cite web|url=http://www.britannica.com/eb/article-9037402/gopura|language=en|title=gopura|publisher=Encyclopædia Britannica|accessdate=20 janar 2008}}</ref> Ato shfaqen edhe në Arkitekturën jashtë [[India|Indisë]], veçanërisht në [[Arkitektura Kmere|Arkitekturën Kmere]], si në [[Angkor Wati|Angkor Wat]]. Një [[Koili|koil]] mund të ketë gopuramë të shumë-fishtë, të ndërtuar në mënyrë tipike në mure të shumë-fishta në radhë përreth faltores kryesore. Muret e tempullit janë zakonisht katrorë me murin më të jashtëm që ka gopuramë. [[Garbhagriha]] dhe çatia e saj (faltorja qendrore e hyjnisë) është quajtur gjithashtu ''[[Vimana]]''. [[Image:Santhome Basilica.jpg|thumb|left|280px|Bazilika e Shën Thomait në Chennai]] Gopurami zakonisht është drejtkëndor në formë me dyer në nivelin përdhes, shpesh të dekoruara në mënyrë të pasur, që ofrojnë hyrjen te ta. Sipër është gopurami konik, i ndarë në shumë kate që zvogëlohen në madhësi dhe ngushtohen me ngjitjen në lartësi. Zakonisht kulla është e kryesuar nga një çati me një majëz në formë kupole barrele.<ref name=mitchell/> Forma fillon në mënyrë mjaft modeste në shekullin e X, si në [[Tempulli bregdetar në Mahabalipuram|Tempullin Bregdetar]] në [[Mahabalipurami|Mahabalipuram]], me [[Tempulli Brihadeeswarar|Tempullin Brihadeeswarar]] të shekullit të XI në Thanjavur që shënon një hap thelbësor përpara me gopuramë shumë-katësh nga ajo periudhë, shumë më të mëdhenj se ndonjë tjetër i mëparshëm, megjithëse shumë më i vogël se kulla kryesore e tempullit ([[vimana]]). Katër gopuramët e [[Tempulli Thillai Nataraja në Chidambaram|Tempullit Thillai Nataraja në Chidambaram]] janë shembuj të hershëm të rëndësishëm, të nisur në mesin e shekullit të XIII por të përfunduar në një periudhë të gjatë.<ref>J.C. Harle: ''The Art and Architecture of the Indian Subcontinent''; 2nd edn. 1994, Yale University Press Pelican History of Art, ISBN 0-300-06217-6, fq. 320-325</ref> Gopuramët janë të dekoruar në mënyrë elegante me skulptura dhe relieve të pikturuara me një larmi temash të marra nga [[Mitologjia Hindu]], veçanërisht ato të lidhura me hyjninë kryesore të tempullit ku është vendosur gopurami. [[Tempulli Sri Ranganathaswamy në Srirangam|Tempulli Sri Ranganathaswamy]] në [[Srirangami|Srirangam]], në shtetin indian [[Tamil Nadu]] është gopurami më i lartë në botë. ==Arkitektura e krishterë== Bazilika e Shën Thomait është një bazilikë minore katolike (e ritit latin) në Santhome, në qytetin e [[Chennai]]t (ish qyteti i Madrasit) në [[India|Indi]]. Ajo u ndërtua në shekullin e XVI nga eksploratorët portugezë dhe u rindërtua përsëri me statusin e katedrales nga britanikët në vitin 1893. ==Arkitektura Tamile në Sri Lanka== [[File:TenavaraiTemple.jpeg|thumb|264px|Skicim i Tempullit të Tenavaramit]] ===Tempulli i Tenavaramit === '''[[Tempulli i Tenavaramit]]''' {{coord|5|55|21|N|80|35|22|E|display= inline}} (në gjuhën tamile தென்னாவரம் கோயில்) (historikisht i njohur si '''Tenavaram Kovil''', '''Tevanthurai Kovil''' ose '''Naga-Risa Nila Kovil''') ishte një kompleks historik [[Tempulli hindu|tempullor hindu]] i vendosur në qytetin port të Tenavaramit, Tevanthurai pranë Galles, në provincën jugore të [[Sri Lanka|Sri Lankës]].<ref>{{Cite web |url=http://www.panoramio.com/photo/14342785 |title=pic |url-status=dead |access-date=17 tetor 2016 |archive-date=5 nëntor 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121105094025/http://www.panoramio.com/photo/14342785 }}</ref> Hyjnia i tij kryesor ishte ''Tenavarai Nayanari'' dhe në zenitin e tij ishte një nga komplekset më të shquara hindu në ishull, që përmbante tetë ''[[koili|kovile]]'' të rëndësishme faltoresh deri në një mijë statuja hyjnishë dhe dy faltore të rëndësishme për Vishnun dhe Shivën. Administrimi dhe mirëmbajtja ishte e drejtuar nga tregëtarët tamil hindu gjatë kohës që Tenavarami ishte një vend popullor pelegrinazhi dhe treg i famshëm. Kompleksi, i kufizuar nga një grup i madh katërkëndësh, ishte një grumbull i mjaft faltoreve historike hindu, me faltoren kryesore të projektuar në [[Arkitektura e Keralas|Stilin Kerala]] dhe [[Arkitektura Pallava|Pallava]] të [[Arkitektura Dravidiane|Arkitekturës Dravidiane]]. Tempulli qendror kushtuar Vishnut (Tenavarai Nayanari) ishte më i shquari dhe më i madhi, dhe popullor midis popullsisë së madhe të tij tamile, pelegrinëve dhe mirëbërësve të besimeve të tjera si [[Budizmi]] ashtu si dhe për mbretërit dhe artizanët. Faltoret e tjera që përbënin Kovil Vattan i ishin kushtuar Ganeshit, Murukanit, Kannagit dhe Shivës, shembuj gjerësisht të ekzaltuar të ndërtimeve prej guri të stilit dravidian. Faltorja e Shivës është lavduar si Pancha Ishwarami i lashtë më jugor i Shivës (i quajtur Tondeswaram), i ndërtuar në zonën bregdetare përreth ishullit në periudhën klasike. Tempulli i Tenavaramit zotëronte të gjithë pasurinë dhe tokën si dhe fshatrat e afërt, pronësia e të cilëve ishte konfirmuar nga mjaft dhurime mbretërore në periudhën e hershme mesjetare. Mbajtësit e tij jetonin përgjatë rrugëve të agraharamit të lashtë brenda kompleksit. Për shkak të patronazhit nag mbretërit e dinastive të ndryshme dhe pelegrinëve përgjatë Azisë, ai u bë një nga ndërtesat më të rëndësishme të mbijetuar të [[Arkitektura Dravidiane|Periudhës së Arkitekturës Klasike Dravidiane]] nga fundi i shekullit të XVI. Kompleksi i tempullit u shkatërrua nga portugezi Souza d'Arronches, që shkatërroi gjithë bregun jugor. Pasuria pastaj ju dha katolikëve. Shkëlqimi dhe fama e Tenavaramit e rendisnin atë në staturë përkrahë komplekseve të tjera të famshme hindu të zhvilluar nga Dinastia Pallava në rajon si [[Tempulli i Koneswaramit|Koneswarami]] në [[Trincomalee]]. Gërmimet në [[mandapa]]n e kompleksit me rrënoja pjesërisht të mbuluara të kolonave prej granit, shkallëve dhe pllakate të punuara në gurë në të gjithë qytetin çuan në gjetje të shumta. Duke pasqyruar kulminimin e ndimit [[Arkitektura Pallava|artistik Pallava]] dhe kontributet në jug të ishullit janë statujat tempullore të shekullit V–VII të Ganeshit, Lingami, skulptura e Nandit dhe Makara Thoranami (portiku prej guri) i faltores së Vishnut nga shekulli i X, korniza dhe trari i të cilës përfshin gardianë të vegjël, një Lakshmi të lustruar, kërcimtarë, muzikanë, ganat dhe kalorësit yali. [[File:Vadakkumnathan Temple.jpg|thumb|left|327px|[[Tempulli Vadakkunnathan|Vadakkunnathan Kovili]] i famshëm i Thrissurit në [[Kerala]]. Tenavarami kishte të gjashme gopuramët e fuqishëm strukturalisht me këtë kompleks të Shivës shumë-faltoresh të ndërtuar në Stilin Arkitekturor Dravidiano-Keralas.]] Tempulli i Tenavaramit u ndërtua me harqe kupole mbi bregun që shikon Oqeanin Indian. Kulla qëndrore e [[gopurami]]t të [[Vimana|vimanës]] dhe kullat e tjera gopuramë që mbizotëronin qytetin i kishin çatitë e tyre të veshura me tunxh, ar dhe bakër. Pjesa e jashtme e tyre përmbante kube të skalitura në mënyrë të stërholluara, me harqe të rafinuar dhe porta që hapeshin në veranda të të ndryshme dhe faltore të kompleksit, duke i dhënë Tenavaramit pamjen e një qyteti të artë lundruesish që vizitonin portin për të tregtuar dhe që i besonin dritës së tij që pasqyrohej nga çatitë e gopuramëve për synime lundrimi. Tenavara Naga Risa Nila Kovil – faltorja e Shivës – është ndërtuar para erës sonë, megjithëse data e saktë është e panjohur. Tenavara Ganeshwara Kovil – faltorja e Ganeshit – u ndërtua në vitin 790 nga Rama Chandra, ndërsa Tenavara Vishnu Kovil – faltorja e Vishnut – u ndërtua në vitin 790 nga Dappula Seni dhe Rama Chandra. Tenavarami mbetet një nga tempujt dravidian të shkatërruar që është akoma për tu rindërtua nga hindutë tamilë. Për shkak të ndryshimeve fetare dhe demografike pas fundit të shekullit të XVIII, shumica e fshatrave dhe qytezave rrethuese nuk janë drejtpërdrejt të lidhura me qytetin. Mbi rrënojat e tij janë ndërtuar Vishnu Devale dhe tempuj budistë. ===Historia=== Një hartë e skicuar nga hartografët e hershëm grekë tregon ekzistencën e një [[tempulli hindu]] në të njëjtën vendndodhje përgjatë bregut jugor. Ptolemeu në vitin 98 të e. s. shënon qytetin si "Dagana" ose "Dana" (Hëna e shenjtë), një vend "i shenjtë për hënën", që gjeografët thonë se përputhet me Tenavaramin.<ref name="autogenerated54">Jean Baptiste Bourguignon d' Anville: ''A geographical illustration of the map of India''; përkthyer nga frengjishtja në anglisht nga Mon. d'Anville ... me disa shënime shpjeguese; 1759, fq. 54</ref> Në këtë tempull hyjnia kryesuese ishte e njohur si "Chandra Maul Eshwaran". Në ballin e hyjnisë ishte një gurë i madh i çmuar në formën e një gjysëm-hëne. Tekstet e lashta tamile si ''Yalpana Vaipava Malai'' e quajnë qytetin ''Theivanthurai'' (Porti i zotit) dhe emrin e hyjnisë si ''Santhira Segaram'' ose "hyjnia Shiva, mbajtësi i hënës në kokën e tij". Kjo faltore u bë e njohur si ''Naga-Risa Nila Kovili'' i Tenavaramit nga periudha mesjetare dhe si "Tondeswaram", një nga pesë ''Ishwaramët'' e lashtë të Shivës në rajon.<ref name="autogenerated1985">Samuel Jeyanayagam Gunasegaram: ''Selected Writings; 1985''</ref> Ka dëshmi të rralla tekstore dhe arkeologjike nga burimet vendore dhe të jashtme që përshkruajnë ndarjen e gjithë ishullit në shekujt e parë të erës sonë midis dy mbretërive. Dëshmitë e tregëtarit grek të shekullit të VI Cosmas Indicopleustes që vizitoi ishullin rreth kohës së mbretit Simhavishnu i Dinastisë Pallava në Tamilakam tregojnë praninë e dy mbretërve, një prej të cilëve e kishte bazën në Jaffna, bujtëse e një emporiumi të madh, i cili sundonte distriktet brengdetare përreth ishullit. Kjo mbretëri tamile evoluoi nga Nāka Naduja e Dinastisë së lashtë Nāka. Gildat tregtare nga Tamilakkami shpesh të ndërtuara nga rrënojat ose faltoret e mëparshme të Shivës dhe Vishnut përgjatë [[Azia Jugore|Azisë Jugore]] dhe [[Azia Jug Lindore|Azisë Jug-Lindore]] gjatë sundimit të mbretërve Pallava, Chola dhe Pandyanë. Gjatë pushtimit të Cejlonit nga mbreti Pallava, Narasimhavarmani I (630–668) dhe sundimi i këtij ishulli nga gjyshi i tij, besimtar i Vishnut, mbreti Simhavishnu (537–590), u ndërtuan shumë [[Arkitektura Pallava|tempuj shkëmborë Pallava]] në rajon për hyjni të ndryshme dhe ky stil arkitekturor mbeti popullor dhe shumë ndikues edhe për disa shekuj.<ref name="autogenerated36">Humphrey William Codrington: ''Short History of Ceylon''; fq. 36</ref><ref name="ReferenceC">Sachindra Kumar Maity: ''Masterpieces of Pallava Art''; fq. 4</ref> Kompleksi tempullor u zhvillua me një [[Arkitektura Pallava|Stili Arkitekturor Pallava]] midis shekujve të VI dhe të VIII. Sipas një tradite një faltore e tempullin të Tenavaramit u ndërtua nga mbreti Aggabodhi IV në mes të shekullit të VII, duke shkrirë [[Arkitektura Dravidiane|ndërtimin tempullor dravidian prej guri]] me një interpretim vendor.<ref name="autogenerated36" /> Mbreti Dappula Sen u përfshi në restaurimin e faltores së Vishnut në kompleks gjatë kësaj kohe për të bujtur imazhin pas parjes së arritjes së tij në një ëndërr. Kryeprifti brahmin /princi tregtar që solli imazhin u quajt Rama Chandra, (një emër që aludon për hyjninë Rama, një mishërim i Vishnut). Imazhi prej druri sandali u zhvendos menjëherë në faltore të tjera të brendatokës. Disa studiues e konsiderojnë historinë e një imazhi prej druri sandali si një mit.<ref>The Ceylon historical journal; Volume 17, 1970, fq. 47</ref><ref>Willian Skeen: ''Adam's Peak: legendary, traditional, and historic notices of the Samanala ...''; 1870</ref> Një burim i shkruar i shekullit të XVII shpjegon se menjëherë pas zhvendosjes së imazhit prej druri, brahminët tamilë vargëzuan në diturinë vaishnavite nga [[Rameswarami]] në [[Tamilakkami]]n e periudhës Pallava u ftuan në qytet për të modeluar dhe prurë një imazh të Vishnut në Tenavaram. Burime të tjera tregojnë se tamilët e sollën statuëjën për në Tenavaram për ta shpëtuar pasi Rameswarami ishte nën sulm. Rama Chandra themeloi kovilin e Ganeshit në Tenavaram në vitin 790, të vendosur në Vallemadama në bregun e detit, ku valët godisnin muret e tij në Kovil Vatta. Naga Risa Nila Kovili i Shivës ishte në afërsi të kësaj zone të Tenavaramit. Emri i Rama Chandras recitohej përditë në përfundim të riteve të adhurimit gjatë horëve të hershme të mëngjesit. Hymnet lavduese të zotin recitoheshin nga priftërinj tamilë të bashkangjitur me tempullin. Këta priftërinj ishin të vendosur në agraharam (lagje që përbëhej vetëm nga kasta e priftërinjve brahminë). Në traditën e [[Arkitektura e tempujve hindu|praktikës arkitekturore hindu]] dhe planifikimin e qyteteve, një agraharam konsistonte në dy rreshta shtëpish që shtriheshin veri jug në të dy krahët e një rruge. Në njërin skaj ekzistonte një tempull për Shivën dhe në skajin tjetër një tempull për Vishnun. Një shembull i shquar agraharami është Vadiveeswarami në [[Tamil Nadu]]. Faltoret e shumta të kompleksit dëshmohen në dhurimet, mbishkrimet dhe literaturën vendore. Dëshmitë epigrafike në disa gjuhë të gjetura në afërsi japin informacione rreth faltores së tij të Murukanit, bashkëshortes së tij, Ganeshit, hyjnizimin e Kannagit, Vishnut dhe Shivës. Tenavarami u bë një treg i famshëm tamil përgjatë pak shekujve në vazhdim.<ref name="jetceylon">{{cite book|last=Tennent|first=James Emerson|title=Ceylon; an account of the island physical, historical and topographical, with notices of its natural history, antiquities, and productions|url=https://archive.org/details/b29352770_0001|chapter=The Northern Forests|year=1859|page=[https://archive.org/details/b29352770_0001/page/20 20]}}</ref><ref name="autogenerated2004">Nirmala Ramachandran: Hindu Legacy to Sri Lanka; 2004, fq. 19</ref><ref>Horatio John Suckling: ''Ceylon: A General Description of the Island, Historical, Physical, Statistical''; 1994, fq. 262</ref> [[File:TenavaraiThevanthuraiKovillocation.jpeg|thumb|264px|Vendndodhja e faltores kryesore të Tenavaram Kovilit në Thevan Thurai, Matura pranë bregut, përpara shkatërrimit të kompleksit. Skicim portugez, i publikuar rreth vitit 1650]] Dhurimi nga mbreti dambadeniyan, Parakramabahu II, që sundoi midis viteve 1236 dhe 1270, përmban referenca të dhurimeve për Tenavaram ''[[Koili|Kovilin]]'', që rikonstruktoi faltoren dhe rikonfirmoi pronësinë e tokës dhe rregullimet për të parandaluar evazionin e detyrimeve doganore në port nga tregtarët. Sipas këtij mbishkrimi, ''Tendiratota'' dhe tokat e saj që ishin përkrahje fetare të vjetra ishin të mirëmbajtuara në mënyrë të rregullt nga mbreti. Porti administrohej nga një zyrtar i titulluar Mahapandita. Ata që vinin nga vendet e jashtme nuk lejoheshin të vendosnin vende sipërmarrjeje pa leje dhe zyrtarët mbretëror nuk duhet të pranonin dhurata nga tregtarët e huaj. Mbishkrimi përmend gjithashtu seksionin devalayam (një tempull tamil në gjuhën formale) të adhurimit dhe agraharamin (brahmadeya ose chaturvedimangalam) e Tenavaramit – lagjet Iyer ose brahmine tamile e fshatit heterogjen Tenavaram si garanci mbrojtjeje. Midis Iyerëve të agraharamit të Tenavaramit dhe mbretërve që ushtruan sundimin mbi rrafshirat jugore dhe jug-perëndimore ekzistonte një lidhje e ngushtë përgjatë një kohe të gjatë. Pocaracan Pantitani i Tenavarait, që mbante titullin e nderit ''Tenuvaraipperumal'' përpara emrit të tij, shkroi ''Caracotimalain'', një traktat mbi astrologjinë në vargje metrike tamile. Autori ricitoi në prani të mbretit në oborrin e Kurunegalit në vitin 1310. Në stancat hyrëse të kësaj vepre është një panegjerik për padronin mbretëror në këtë oborr, Parakramabahu IV (1303–1326) i Dambadeniyas. Titulli honorifik i autorit, ''Tenuvarai-Perumal'', fjalë për fjalë do të thotë "Princi i Tenavarait". Në dokumentet e lëshuara nga mbretërit e Kottes në shekujt e XV dhe të XVI, si Bhuvanekabahu VII i Kottes, një monark hindu që i shkruante të gjitha shpalljet e tij zyrtare në gjuhën tamile, janë përmendur mjaft hindu tamilë me përcaktimin e veçantë ''Tenuvarai Perumal''. Midis emrave të shumë hindu të listuar në mbishkrimin Kudumirissa janë përfshirë ato të dy individëve që kishin titullin Tenuvarai-p-perumal. Ata janë Tiskhanda Tenuvarapperumal dhe Sarasvati Tenuvarapperumal. Këta "Perumalë" ishin priftër që shërbenin në tempull dhe ushtronin autoritet mbi administrimin e qytetit dhe tempullit. Mbishkrimet pllakore Dondra regjistrojnë dhurimin e tokave për faltoren e Vishnut në shekullin e XIV.<ref name="autogenerated416">Arnold Wright: ''Twentieth century impressions of Ceylon: its history, people, commerce''; fq. 416</ref> Përkrahjet e faltores së Shivës dhe dhurimet e gjera të tokave që u bënë gjatë mbretërimit të Alagakkonaras, një prijës Raigama që sundoi jugun midis viteve 1397 dhe 1409.<ref>C. S. Navaratnam: ''A short history of Hinduism in Ceylon''; 1964, fq. 52. Faltorja shaivite e Tenavaramit quhej ''Naga-Rasa Nila Koil'' (Tempulli Naga Risa/Rasa/Raja Nila).</ref> Mbishkrimi i pllakatës Naymanai i Parakramabahut të VI të Kottes (1412–1467), i shkruar në gjuhën tamile dhe sanskritisht në shkrimin tamil Grantha i gjetur në një xhungël dy milje në veri të Mataras nga Edward Müller, përmend se mbreti dha fushat dhe kopshtet në fshatrat e Cunkankolas, Pakarakaramullait, Vertuvait dhe Naymanait si përkrahje për Tenavaramin. Dhurimi u bë për qëllimin e veçantë të mundësimit të lëmoshave për mbajtjen e një grupi prej dymbëdhjetë brahminësh në një sallë lëmoshash (''Sattiram'') të emërtuar sipas "Devarajas", që mirëmbahej rregullisht/përditë pa ndërprerje (''nicatam natakkira''). Salla e lëmoshave ishte në afërsi (''iracarkal tiru – c – cannatiyil nisadam madakkira sattirattukku tiru-v-ullamparrina ur'') ose në rrethimin e faltores së shentë të “mbretit zot” të Tenavaramit. Pushtimi i mbretërisë së Jaffnas në Sapumal Kumaraya, një prijës ushtarak i dërguar nga mbreti i Kottes në vitin 1450, lartësohej te ''Kokila Sandesaya'' ("Mesazhi i dërguar në zogu Kokila") i shkruar në shekullin e XV që përmban një përshkrim bashkëkohës të ishullit të përshkruar nga rruga e marrë nga zogu kuku, nga Tenavarami në jug të Nallurit ("Qyteti i bukur") në Jaffna në veri. Ai si dhe ''Sandesa'' të tjerë ekzistuese përmendin faltoren e Vishnut në Tenavaram dhe disa prej gopuramëve tre katësh. ''Tisara Sandesa'', ''Kokila Sandesa'' dhe ''Paravi Sandesa'' përmendin vendndodhjen e faltores së Ganeshit mbi bregdetin e Tenavaramit. Tokat e zotëruara nga faltorja e Shivës shpjegoheshin në detaje nga mbreti Vijayabahu VI në një dokument të vitit 1510. Mbrishkrime prej pllake bakri të fillimit të shekullit të XVI të mbretit Vijayabahu VII shpjegojnë dhurime toke të bëra nga mbreti në qytet me kushtin që marrësi të paguante dhjetë ''fanamë'' në vit për faltoren e Vishnut. Dhurimet do të gëzoheshin në mënyrë permanente nga fëmijët, nipërit dhe pasardhësit e astrologëve dhe veda – vyasarus, duke përfshirë Tenuvarai Perumalan, një djal i tyre.<ref name="autogenerated416" /> Udhëtari maroken Ibn Battuta e vizitoi tempullin në shekullin e XIV dhe përshkroi hyjninë ''Dinawar'' që ndante të njëjtin emër si qyteti i lulëzuar tregtar në të cilin qëndronte, të bërë prej ari dhe në madhësinë e një njeriu me dy rubinë të mëdhenj si sy "që ndriçonin si fenerë gjatë natës".<ref name="autogenerated1985" /><ref>Ibn Battuta: ''Travels in Asia and Africa, 1325–1354''; fq. 260. Në burime të tjera i shkruar edhe "Dinaur".</ref> Në këtë tempull të stërmadh ishin të bashkangjitur një mijë hindu dhe yogi për shërbim, me pesëqind vajza që kërcenin dhe këndonin përballë idhullit të Mahavishnut.<ref name="autogenerated260">Ibn Battuta: ''Travels in Asia and Africa, 1325–1354''; fq. 260.</ref> Të gjithë njerëzit që jetonin në afërsi të tempullit dhe që e vizitonin atë ushqeheshin me ndihmat monetare që bëheshin për idhullin.<ref name="autogenerated260" /> [[File:MapofEelamTamilcountryengraving1692.jpg|thumb|left|327px|Gravurë e vitit 1692 nga Wilhem Broedelet i hartës së vitit 1681 të Robert Knoxit me ''Tenewaran'' në bregun jugor të ''Maturas'']] Kompleksi mirte të ardhura nga shtatëdhjetë fshatra. Dhurime të rëndësishme prej ari, argjendi, mëndafshi dhe druri sandali u bënë nga admirali kinez Zheng He për tempullin e Tenavaramit në vitin 1411, siç përshkruhen në mbishkrimin tregjuhësh të Galles.<ref name="autogenerated6">Robert D. Kaplan: ''Monsoon: The Indian Ocean and the Future of American Power''; 2010</ref> Teksti ka të bëjë me ofertat e bëra nga ai dhe të tjerë për besime të ndryshme duke përfshirë zotin e tamilëve ''Tenavarai Nayanar'', një mishërim i zotit hindu [[Vishnu]], nga ana e perandorit Yongle.<ref name="autogenerated6"/> Në këtë vend u ngritën mjaft kolona guri nëpërmjet dhurimit nga mbretërit kinezë, të shkruara me gërma të kombit të tyre si një shenjë e përkushtimit të tyre për idhujt e Tenavaramit. Hyjnia kryesore përmendet dhe i bëhen dhurime sipas mbishkrimit tregjuhësh ashtu si dhe në lidhje me faltoren e afërt të Shivës – Nayanarët ishin shenjtë historikë shaivitë tamil, që adhuronin Shivën dhe jetonin midis shekujve të V dhe të X në [[Tamil Nadu]]. Admirali lutej për bekimin e hyjnive hindu këtu për një botë paqësore të ndërtuar mbi tregtinë.<ref name="autogenerated6"/> Hartografët portugezë si Tomé Pires që vizitoi ishullin në fillim të shekullit të XVI e përshkruan ''Tenavarqen'' si një port të rëndësishëm tregtar dhe për lundrimin në jug, plotë me gurë të çmuar.<ref>{{cite book|title = The Suma oriental of Tome Pires: an account of the east, from the red sea to China, written in Malacca and India in 1512–1515; and, The book of Francisco Rodrigues: pilot-major of the armada that discovered Banda and the Moluccas: rutter of a voyage in the red sea, nautical rules, almanack and, maps, written and drawn in the east before 1515|page=85|author1=Tomé Pires|author2=Francisco Rodrigues|author3=Armando Cortesão|year=2005}}</ref> Çatitë e realizuara me ar dhe bakër të Tenavaramit fituan famë mes pelegrinëve dhe lundruesve, për shkak të qëllimeve lundruese dhe kontributit të tij në pamjen e qytetit si një "qytet i artë". I përfshirë nga një kompleks katërkëndor që hapej nën verandat dhe tarracat në faltoret e hyjnive të ndryshme, kompleksi përmbante kopshte shkurresh dhe pemësh që priftërinjtë i përdorinin për të nxitur ofertat për hyjnitë.<ref name="jetceylon" /><ref name="autogenerated1">Henry W. Cave: ''Golden Tips''; 1996, fq. 466</ref><ref name="autogenerated1" /> Historiani portugez Diogo do Couto pohonte se bashkë me majën Adam, Tenavarai ishte tempulli më i vlerësuar në ishull dhe vendi më i vizituar i pelegrinazhit i jugut me një cirkuit të një lege të plotë, ndërsa nxënësi i tij historiani De Quieroz e krahason shkëlqimin e tempullit të qytetit port me atë të [[Tempulli i Koneswaramit|Koneswaramit]] të [[Trincomalee]]t dhe pohon se Vishnu ishte hyjnia kryesore e faltores së shkatërruar të Tenavarait.<ref name="autogenerated7">Fernão de Queyroz: ''The temporal and spiritual conquest of Ceylon''; 1680</ref><ref name="autogenerated8">Diogo do Couto: ''The history of Ceylon, from the earliest times to 1600 A. D.''; do Couto e përshkruan gjerësisht bukurinë dhe shkatërrimin e ''Tanaveramin''. Ai i quan "kishëza të realizuara" faltoret e shumta brenda mureve të tij rrethues</ref> ==== Shkatërrimi ==== Portugezët e quanin faltoren e madhe "Pagoda e Tanauarês".<ref name="autogenerated7"/> Ajo u shkatërrua në shkurt të vitit 1588 nga ushtarët e drejtuar nga Thome de Souza d'Arronches, një kapiten marine portugez.<ref name="autogenerated54"/> Tempulli u sulmua për të shpërqëndruar mbretin e Sitawakanit, Rajasimha I, që po vendoste nën rrethim qytetin e Columbos në bregun perëndimor të ishullit në atë kohë. De Sousa hyri në kompleks për ta zbrazur atë, duke u dhënë urdhër për ta plaçkitur 120 ushtarëve shoqërues nga pasuritë e tij me fildish, stoli dhe drurë sandali, duke shkatërruar mijëra statujat dhe idhujt e tempullit përpara se ta rrafshonte kompleksin dhe ta përdhoste oborrin e brendshëm duke therur aty lopë. Zona pastaj u dogj. U shkatërrua gjithashtu edhe karroja tempullore madhështore e hyjnisë prej druri.<ref name="jetceylon"/><ref name="autogenerated8"/><ref>Constance Frederica & Gordon Cumming: ''Two happy years in Ceylon''; Volume 2, 1893, fq. 446</ref> De Quieroz, duke shkruar një shekull pas shkatërrimit, pohon se më pas, në themelet e tempullit u ndërtua një kishë e madhe katolike, Katedralia e Santa Lucias nga françeskanët, të caktuar për të mirëmbajtur tre kishat portugeze.<ref name="autogenerated7"/> Rrënojat e mjaft kolonave prej granit nga një nga faltoret e Tenavaramit dhe një portë e skalitur në mënyrë të stërholluar përmbajnë ndikime të [[Arkitektura Pallava|Arkitekturës Pallava]], njëlloj si kolonat e rizbuluara të [[Tempulli i Koneswaramit|Tempullit të lashtë të Koneswaramit]] që u shkatërrua pothuajse dyzet vjet më vonë.<ref name="jetceylon"/> James Emerson Tennent e përshkruan Tenavaramin si kompleksi më madhështor hindu i ishullit përpara shkatërrimit të tij.<ref name="jetceylon"/> [[File:Tenavaram 1510 Inscription.JPG|thumb|264px|Mbishkrime dhuruese në lapidar të mbretit Vijayabahu V1 (1510–1521) që dhuron toka për Nagirasa Kovilin (tempullin) e kompleksit tempullor të Tennavaramit]] ==== Rrënojat dhe restaurimi ==== Kronikanët e shekullit të XVIII si orientalisti kapiten Colin Mackenzie dhe shkrimtari Robert Percival i përshkruajnë rrënojat e mjaft tempujve hindu që ata panë në qytet si bashkëkohës të shembujve më të mrekullueshëm të Arkitekturës së lashtë tamile si dhe skulpturës që mbijetonte në Bregun e Coromandelit në [[Tamil Nadu]].<ref>Colin McKenzie: ''Remarks on some antiquities on the west and south coasts of Ceylon: written in the year 1796''.</ref><ref name="autogenerated153">Robert Percival: ''An account of the island of Ceylon, containing its history, geography, natural history, with the manners and customs of its various inhabitant''; 1805, fq. 153</ref> Pllakatat prej [[graniti]], punimet në gurë dhe kolonat e rrënojave përfshinin mjaft koka elefantësh dhe skalitje të njerëzve të zhveshur dhe që tregonin adhurimin e lingamit për vizitorët.<ref name="autogenerated153"/><ref>John Whitchurch Bennett: ''Ceylon and its capabilities: an account of its natural resources, indigenous productions, and commercial facilities''; fq. 325.</ref> James Cordiner, duke shkruar në vitin 1807, përshkruan kolonadën prej 200 kolonash graniti që kishin baza të skalitura dhe kapitele ashtu si dhe cepa të tjerë, që formonin një shëtitore për në det, duke çuar në një portik të skalitur në mënyrë të stërholluar me mjaft skulptura hindu të bashkangjitura. Ai përshkruan pikëtakimet e rreshtave të kolonave me këtë shëtitore që shkonte nga e djathta në të majtë. Cordiner përmend zbulimin e imazhit të lashtë prej guri të Ganeshit të adhuruar në një kolibe balte në sit. Pusi i faltores ishte mbuluar nga një pllakë guri. Një tjetër faltore kushtuar Muruganit të Kathirkamamit u paraqit gjithashtu dhe nderua gjatë vizitës së tij. Shumë prej gurëve të rrënojave të kompleksit të Tenavaramit u përdorën për të ndërtuar Fortesën e Mataras nga kolonizatorët.<ref>James Cordiner: A Description of Ceylon; 1807, fq. 197</ref> Tempujt budistë sinhalezë me madhësi më të vogël dhe një periudhë shumë më e vonë kishin për tu ngritur mbi rrënojat e e tamilëve hindu në disa vende sipas vëzhgimeve të tyre.<ref>Robert Fellowes & Robert Knox: ''The history of Ceylon: from the earliest period to the year MDCCCXV [1815]: with characteristic details of the religion, laws, & manners of the people and a collection of their moral maxims & ancient proverbs''; 1815, fq. 270</ref> Zbulimet e arkeologëve në fundin e shekullit të XX tregojnë se aty ku ishte ngritur një [[Vihara|viharë]] budiste kishte qenë faltorja e Shivës ose Ganeshit në kompleks.<ref name="autogenerated2004" /> Një ndërtesë e vogël prej guri aktualisht e quajtur ''Galge'' or ''Galgane''<ref>{{Cite web |url=http://www.panoramio.com/photo/14342785 |title=''Galge'' or ''Galgane'' |url-status=dead |access-date=17 tetor 2016 |archive-date=5 nëntor 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121105094025/http://www.panoramio.com/photo/14342785 }}</ref> në Tenavaram që dikur konsiderohet se ka mbajtur një kube tulle ose kate të sipërme ([[Vimana|Kullë Vimana]]) në majë të çatisë së saj paraqet një stil ndërtimi dhe [[Arkitektura Dravidiane|arkitekture provinciale dravidiane]] të atribuar fundit të Periudhës Pallava me ngjashmëri të madhe me [[Tempulli Kanchi Kailasanathar|Tempullin Kailasanathar]] në [[Kanchipurami|Kanchipuram]]. Sikur të kishte qenë [[Vimana]]-[[Garbhagriha]] ose [[koili|Sreekovili]] i një prej faltoreve, kjo ndërtesë u rikonstruktua/riparua në vitin 1947. Është një strukturë e thjeshtë kuboide guri me një çati të sheshtë mbi shenjtëroren e saj. Një skulpturë lingam e Shivës u gjet përballë ''Othpilima Viharas'' në sit në vitin 1998 nga një kopështar bashkë me një statujë prej guri të Nandit. Është 1.305 m e lartë dhe 0.77 m e gjerë.<ref name="autogenerated2004" /> Dekada më herët ishin zbuluar statujat e Ganeshit dhe Nandit në sitin ''Kovil Vatta'' – kopshtet e një vihare të sapo ndërtuar budiste në zonën Vallemadama të Tevan Thurait. Përmasat e mëdha të lingamit i kanë çuar arkeologët në përfundimin se ai mund të ishte idhulli kryesor i tempullit të lashtë. ''Avudaiyari'' ose piedestali i Shiva lingamit është një pllakë e hollë; pjesa vertikale e të cilës është e lartë dhe e hollë.<ref name="autogenerated2004" /> ''Nandi ishapami'' (statuja e Nandit) e gjetur me lingamin datojnë nga Periudha Pallava. Zbulime të tjera përfshijnë statujat e Ganeshit dhe një hyjneshe që mund të jetë Pattini/Kannagi.<ref name="autogenerated2004" /> Kurora dekoronte portikun e faltores zanafillore<ref>[http://www.art-and-archaeology.com/lanka/dondra/dn03.html gateway to the original shrine]</ref>, që datonte nga shekulli i X, është e mirëmbajtur në vend. Një nga dy stilet e ''Thoranamit'' në [[Arkitektura e Keralas|Stilin tipik të tempujve Keralas]], (luan-drago deti ose pallua i kurorëzuar), korniza dhe trari i Makara Thoranamit (portikut) përfshijnë gardianë të vegjël, kërcimtarë, muzikantë, gana dhe kalorës yali. Në qendër të trarit është një purifikim i hyjneshës Lakshmi. Në fundin e Periudhës Britanike, "Vishnu Devale" u ndërtua në qytet sipas traditave budiste sinhaleze dhe sot adhurohet vetëm nga budistët sinhalezë. Hyjnia e tij ndonjëherë quhet ''Upulvanna'', që orientalisti gjerman Wilhem Geiger vëren se është një formë alternative vendore e hyjnisë Vishnu, hyjnia kryesore e Tenavarait zanafillor. ''Upulvan'' do të thotë ''në gjyrë blu zambaku'', një atribut si i Vishnut ashtu dhe i Shivës). Ndërtesa e Vishnu Devales këtu është gjithashtu në ngjyrë blu. Qyteti i port shumë besimësh dhe shumë-etnik i dikurshëm pushoi së funksionuar si i tillë nga fundi i periudhës mesjetare. ===Tempulli i Koneswaramit=== [[File:Sri Lanka-Trincomalee-Tempel.JPG|thumb|left|264px|Porta ballore me kullën e kambanës në Tempullin e Shivës]] '''[[Tempulli i Koneswaramit]]''' {{coord|8|34|57|N|81|14|44|E|display=inline}} (në gjuhën tamile: திருக் கோணேச்சரம் கோயில்) ose '''Tempulli Thirukonamalai Konesar – Tempulli i Njëmijë Kolonave''' dhe '''Dakshina-Then Kailasam''' (i njohur edhe si Thirukonamamalai Koneswaram Kovili dhe Koneswaram Kovili) është një kompleks klasik mesjetar [[Tempulli hindu|tempullor hindu]] në [[Trincomalee]], një qendër pelegrinazhi hindu në Provincën Lindore të [[Sri Lanka|Sri Lankës]]. Është një nga Pancha Ishwaramët kushtuar Shivës. Ndërtuar në mënyrë domethënëse gjatë sundimit të Dinastisë së hershme Chola dhe Periudha e Pesë Dravidianëve të Mbretërisë së Hershme Pandyane në majë të Konesar Malait, një breg i lartë në distriktin e Trincomaleet në Gjirinë e Gokarnas të Oqeanit Indian, dizajni i tij [[Arkitektura Pallava|Pallava]], [[Arkitektura Chola|Chola]], Pandyan dhe Jaffna pasqyron ndikimin shaivit tamil në rajonin Vannimai që nga periudha klasike. Monumentet përmbajnë faltoren kryesore të Shivës në formën e ''Kona-Eiswaras'', të shkurtuar në ''Konesar'' dhe që është një vend i rëndësishëm i pelegrinazhit hindu, i etiketuar si "Roma e të pafeve/paganëve të Lindjes". I lidhur në grykderdhjen e lumit Mahavilli Ganga me gjurmën e Shivës në Sivan Oli Padam Malai në burimin e lumit, tempulli kurorëzon simbolikisht rrjedhjen e lumit Gang nga koka e Shivës në Malin Kailash deri te këmbët e tij. Përmendja më e hershme e tempullit i përket shekullit të VI p. e. s.,<ref name="paulEPeiris">Dr. Paul E. Pieris deklaroi në vitin 1917, në një takim të Royal Asiatic Society (dega e Cejlonit), se në Lanka ndodheshin pesë 'Eeswararnë' të njohur të Shivës, që shquheshin dhe adhuroheshin në të gjithë Indinë. Këta ishin Tiruketheeswarami pranë Mahathithas, [[Tempulli Munneswaram|Munneswarami]], Thondeswarami, Tirukoneswarami dhe Naguleswarami. - ''Royal Asiatic Society (Ceylon Branch)''</ref> ndërsa rikonstruksioni më i fundit i përket vitit 1952. I zhvilluar nga viti 205 p. e. s., ''[[Koili|kovili]]'' zanafillor kombinonte veçori kyçe për të formuar planin e tij bazë [[Arkitektura Dravidiane|Tempullor Dravidian]], siç është salla e tij me njëmijë kolona – "Aayiram Kaal Mandapa" – dhe Jagati i zgjeruar nga mbreti Elara, Manu Needhi Cholani. I konsideruar si ndërtesa më e madhe e kohës së tij për arkitekturën, zbukurimet e rafinuara skulpturore në basoreliev në granit të zi, ndërsa kullat e tij të shumëfishta ''[[gopurami|gopuramë]]'' të veshura me ar u zgjeruan në periudhën mesjetare. Një nga tre faltoret kryesore hindu në breg me një kullë kolosale [[gopurami]], ajo qëndronte në mënyrë të dallueshme në pikën më të shquar të kepit. Udhëtimi për pelegrinët në qytet fillonte në nisjen e rrugës Konesar dhe vazhdonte një rrugicë përmes oborrit të kompleksit të faltoreve të Bhadrakalit, Ganeshit, Vishnu Thirumalit, Suryas, Raavanas, Ambal-Shaktit, Murukanit dhe Shivës që kryesonte në lartësinë e bregut. Festa e përvitshme e Tempullit të Koneswaramit, Ther Thiruvilah përfshinte Tempullin e Bhadrakalit në Trincomalee, Pavanasam Theerthamin në pusin e shenjtë Papanasuchunai dhe një gjirin e afërt të mbrapëm të detit (Theertham Karatkarai) që rrethonte Konesar Malain. {{multiple image | align = right | direction = vertical | header = Harta të hershme të Trincomaleet | width = 246 | image1 = Ruscelli-map-1562 Tamil vanni country.jpg | alt1 = Harta e vitit 1562 e Ruscellit sipas Ptolemeut | caption1 = Harta e Taprobanas së Ptolemeut e vitit 140 të e.s. në një publikim të vitit 1562 të Ruscellit. Nga gjurma e Shivës së ''Ulipadas'' së maleve ''Malea'' (Sivan Oli Pada Malai) burojnë tre lumenj, duke përfshirë ''Mowli Ganga'' (''Mahavali-Gangu'') dega e të cilit lumi Verugal Aru që derdhet në Oqeanin Indian është pak në jug të ''Bocanas'' (gjiri Ko-Kannam) ku është ilustruar tempulli. Të dy hartografët përmendin ''Abaratha Ratchagarin'', një tjetër emër i Shivës – një tempull me këtë emër gjendet gjithashtu në Aduthurai të Thanjavurit në [[Tamil Nadu]], pranë kryeqytetit të hershëm Chola. | image2 = Map1502cantino-eelam.jpg | alt2 = Harta e vitit 1502 e Cantino | caption2 = Harta e Cantinos e vitit 1502, që tregon tre qytete tamile në bregun lindor, Mullaitivu, Trincomalee (''Traganamalee'') dhe Pannoami. | footer_background=#BBDD99 | background color=#BBDD99 | footer_align=center }} Kompleksi u shkatërrua nga sulmet koloniale portugeze midis viteve 1622 dhe 1624 si dhe ndërtimi i një fortese në vend nga mbetjet e tij. [[Tempulli Ati Konanayakar]] i ndërtuar në vitin 1632 i vendosur larg qytetit bujt disa nga idhujt e tij origjinalë. Interesi botëror u rigjallërua në vazhdim të zbulimit të rrënojave të tij tokësore dhe nënujore, skulpturave dhe [[Arti Chola|bronxeve Chola]] nga arkeologët dhe Arthur C. Clarke. Është ruajtur nëpërmjet restaurimeve, kryesisht të viteve 1950. Fshati i Trincomaleet gjendet në istmin e kepit brenda kompleksit. Tempulli modern ka qenë një burim konflikti midis shumicës budiste sinhaleze dhe pakicës hindu tamile për shkak të pozicionit të tij në një zonë të rëndësishme gjeostrategjike. Të ardhurat nga tempulli mundësojnë shërbimet dhe ushqimin për banorët e tij. Koneswarami ka shumë lidhje të forta historike. Faltorja është përshkruar në ''Vayu Purana'', ''Konesar Kalvettu'' dhe hymnet ''Tevaram'' nga Sambandhari dhe Sundarari si një [[Paadal Petra Sthalamët|Paadal Petra Sthalam]] bashkë me kundërpjesën e tij në bregun perërndimor [[Tempulli Ketheeswaram|Tempullin Ketheeswaram]] në Mannar, ai është vendlindja e [[Patanjali]]t, hartuesit të ''Yoga Sutrave'' dhe ishte i vlerësuar për traditën e tij nga Arunagirinathari gjatë vizitës së tij. Veprat ''Dakshina Kailasa Purana'' dhe ''Manmiami'' e konsiderojnë atë si ''Dakshina/Then Kailasam'' (Mali Kailash i Jugut) për pozicionin e tij gjatësor gjeografik dhe shquarësinë, ai qëndron drejtpërdrejt në lindje të bregut perëndimor Kudiramalai të qytetit port hindu, ndërsa është faltorja më lindore e pesë ''Iswaramëve'' të lashtë të Shivës në ishull. I përmendur gjerësisht si një tempull popullor i ishullit te ''[[Mahabharata]]'', ''[[Ramayana]]'' dhe ''Yalpana Vaipava Malai'', ''Mattakallappu Manmiami'' konfirmon statusin e tij të shenjtë për të gjithë hindutë. ''Kanda Purana'' e Kachiyappa Sivachariarit e krahason tempullin me [[Tempulli Thillai Nataraja në Chidambaram|Tempullin Thillai në Chidambaram]] dhe Malin Kailash në vlerësimin shaivit. Konesar Malai mund të ketë qenë vendi ku zuri fill [[Yoga]]; disa studiues kanë sugjeruar se adhurimi i zotit të gjithëpushtetshëm Eiswara në breg është forma më e lashtë e adhurimit që ekziston.<ref>Jonathan Forbes & George Turnour: Eleven years in Ceylon...; volumi 2; kapitulli: Adhurimi i Eiswaras; publikuar fillimisht në 1840, 1994, fq. 43-4, kontrolluar më 15 gusht 2012.</ref> ====Historia==== {{multiple image | align = left | direction = vertical | image1 = Lovers' Leap at Koneswaram.JPG | width1 = 250 | alt1 = E çara e të dashuruarve | caption1 = <center>''E Çara e të dashuruave'' ose ''E Çara e Ravanas'' në Shkëmbin Swami (Konamalai).</center> | image2 = Spiritual 15.jpg | width2 = 250 | alt2 = Portik i dekoruar në Koneswaram | caption2 = <center>Portik i dekoruar në Koneswaram</center> | image3 = Providing Shade.jpg | width3 = 250 | alt3 = Festa Ther | caption3 = <center>Procesioni i idhullit të Koneswaramit</center> }} Koha e ndërtimit të Koneswaramit është vlerësuar nga krahasimi midis relieveve të skalitura të rrënojave të tempullit, literaturës mbi faltoren dhe mbishkrimeve të përdorura zakonisht në pllakatat mbretërore nga shekulli i V deri në të XV-in. Koneswarami me gjasa u themelua përpara vitit 400 p. e. s., megjithëse data e saktë e ndërtimit të tij mbetet e paqartë. Dëshmitë ekzistuese tregojnë për lashtësinë klasike të faltores. Ndërtimi i tempujve hindu u bë i mundur për shkak të besimit mbizotërues mes banorëve vendas dhe bashkësive tregtare në rajon gjatë Periudhës Sangam.<ref name="paulEPeiris"/> Poema tamile e Kaviraja Varothiyanit e shkruar në ''Konesar Kalvettu'', mbishkrim në gurë i kronikës së shekullit të XVII e tempullit, e jep datën e krijimit të faltores rreth vitit 1580 p.e.s.<ref name="CSHindu">{{cite book|last=Sivaratnam|first=C.|year=1964|title=An outline of the cultural history and principles of Hinduism|oclc=12240260|quote=Tempulli i Koneswaramit. Tiru-Kona-malai, mali i shenjtë i Konas ose Koneserit, Iswarës ose Shivës. Data e ndërtimit të tempullit zanafillor është dhënë rreth vitit 1580 p.e.s. sipas një poeme tamile të Kavi Raja Virothayanit të përkthyer në anglisht në vitin 1831 nga Simon Cassie Chitty... }}</ref> Sipas arkeologëve fazën e tij fillestare e ndërtimit konsistonte në një shpell shkëmbore, [[Arkitektura Dravidiane|faltorja shumë-shtresëshe prej tullash]] e ndërtuar në mënyrë popullore për hyjnitë tamile të një game besimesh gjatë Periudhës Sangam. Historianë bashkëkohorë si S. Pathmanathan dhe Paul E. Peiris sugjerojnë se Tempulli i Koneswaramit ka një histori të regjistruar që nga viti 300, kur ai përmendet te ''Vayu Purana''.<ref name="S. Pathmanathan 1978. pages 135-144">S. Pathmanathan: The Kingdom of Jaffna; Colombo, 1978, fq. 135-44</ref><ref name="ReferenceA">H. N. Apte: Vayupurana; kapitulli 48, vargjet 20-30; Poona, 1929</ref> Peiris vëren se Koneswarami ishte një nga pesë ''Iswaramët'' e njohur të Shivës në Lanka përpara shekullit të VI p. e. s.; një qendër gjerësisht e famshme e adhurimit të hyjnisë shumë më parë se mbërritja e princit mitik Vijaya në ishull, atribuar periudhës midis viteve 543—505 p. e. s.<ref name="paulEPeiris" /> Koneswarami është faltorja më lindore e ''Iswaramëve'', ku të tjerat janë [[Tempulli Naguleswaram|Naguleswarami]] (Keerimalai), [[Tempulli Ketheeswaram|Thiruketheeswarami]] (Mannar), [[Tempulli Munneswaram|Munneswarami]] (Chilaw) dhe [[Tempulli i Tenavaramit|Tenavarami]] (Tevan Thurai).<ref name="aht" /> Historiani Diogo de Couto i shekullit të XVI shton se [[Tempulli Ramanathaswamy]] i [[Rameswarami]]t është më i vlerësuar se ky grup tempujsh kryesorë në rajon sesa në nënkontinentin Indian.<ref>João de Barros, Manoel Severim de Faria, João Baptista Lavanha: ''Da Asia de João de Barros e de Diogo de Couto''; Volume 13.: Asia de Diogo de Coto; fq. 31</ref> Shkrimtarë të tjerë e vënë theksin te adhurimi i Eiswaras nga mbretërit mitikë të ishullit si Kuveni përpara arritjes së të dëbuarve.<ref name="pridham" /> Pathmanathani dallon nga Peiris në pikëpamjen e tij mbi krijimin e faltores megjithatë, duke pohuar se Tempulli i Koneswaramit ishte me shumë gjasa i vendosur si një tempull hindu nga bashkësitë tregtare që frekuentonin ishullin rreth shekullit të IV p. e. s. nga rajoni i Kalingas në [[India|Indi]], ku në ''malet Mahendra'' gjendet një tjetër tempull kushtuar Shivës në formën e ''Gokarnasvaminit''.<ref name="p58">{{Cite book|last=Pathmanathan|first=Sivasubramaniam|title=Hindu Temples of Sri Lanka|year=2006|isbn=955-9429-91-4|page=58}}</ref> [[File:Double fish Pandyan relief, Koneswaram.jpg|thumb|264px|Reliev i peshkut të dyfishtë në granit të zi i Jatavarman Veera Pandyanit I në tempull, reminishent i emblemave të dinastisë Pandya të gjetura nga periudha para-moderne, e vendosur pas mundjes së uzurpatorit Chandrabhanu të Tambralingas]] ''Yalpana Vaipava Malai'', një kronikë tamile e shekullit të XVIII e lidh figurën e Vijayas dhe shtatëqind ndjekësve të tij me faltoren, duke pohuar se ata riparuan gjerësisht pesë ''Iswaramët'' me mbërritjen e tyre në ishull, përpara se të përziheshin me tributë vendore të ishullit duke formuar lidhje martesore me mbretërinë tamile nëpërmjet mbretëreshave Pandyane. ''Encyclopædia Britannica'' aktualisht duket se ndjek këtë pikëpamje, megjithëse në volumin 10 të enciklopedisë, të botuar në vitin 1974, ndërtimi i faltores i atribuohet mërgimtarëve tamilë.<ref>{{cite web|title=Trincomalee|work=Encyclopædia Britannica|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topiç605425/Trincomalee?anchor=ref8882|accessdate=9 janar 2012}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=1BMrAAAAMAAJ|title=The New Encyclopaedia Britannica|first=Robert M.|last=Hutchins|date=1 janar 1974|publisher=Encyclopaedia Britannica}}</ref> ''Encyclopedia Americana'' dhe ''New International Encyclopedia'' vënë në pah se sunduesit e hershëm tamilë ngritën tempullin me njëmijë kolona në majën e kodrës.<ref>Frank Moore Colby & Talcott Williams: The New international encyclopaedia; Volume 22, 1923, fq. 476</ref><ref>The encyclopedia Americana; Volume 27, 2002, fq. 112</ref> Mbreti Elara, Manu Needhi Cholani në vitin 205 p.e.s. dhe princi Kulakottan i Dinastisë Chola e rikonstruktuan gjerësisht Tempullin e Koneswaramit dhe Ujëmbledhësin Kantalai, përgjegjës për vaditjen e fushave që i përkisnin tempullit. Mbretëri i i të dytit i atribuohet në mënyrë alternative periudhës midis viteve 1580 dhe 1250 p. e. s.<ref name="tamilakkam"/> Për shkak të patronazhit mbretëror nga dinasti të ndryshme tamile nga periudha e hershme klasike, tempulli lulëzoi në shekujt e hershëm të erës sonë dhe mesjetës. Hindutë ndërtuan të paktën tre tempuj të mëdhenj guri me gopuramë në Shkëmbin Swami gjatë zenitit të Koneswaramit, një për Vishnu-Thirumalin, një për hyjneshën dhe tempullin kryesor të kompleksit kushtuar Shivës në vendin më të lartë.<ref name=p83/><ref name="ceylonportu2">{{cite book|last=Pieris|first=Paulus Edward|year=1983|title=Ceylon, the Portuguese era: being a history of the island for the period, 1505–1658|volume=1|page=209|oclc=12552979}}</ref><ref name="reef"/> {{multiple image | footer = Rrënojat e Tempullit të Koneswaramit nën ujë | align = left | image1 = UnderwaterKoneswaramstatuesruins_01.png | width1 = 250 | alt1 = Rrënojat e Koneswaramit | caption1 = | image2 = UnderwaterKoneswaramstatuesruins_02.png | width2 = 280 | alt2 = Rrënojat e Koneswaramit | caption2 = }} ''[[Mahabharata]]'', eposi hindu i shkruar midis viteve 400—100 p. e. s. vë në dukje se Koneswarami është në gjirin e Gokarnas, në mes të oqeanit dhe është faltorja ishullore e Umas, bashkëshortes së Shivës, të njohur në të tre botët dhe e adhuruar nga të gjithë banorët e nënkontinentit, duke përfshirë dhe tributë vendase Naga, Devadhe Yaksha, lumenjtë, oqeani dhe malet.<ref name="Mahabharata">Krishna Vwaipayana Vyasa: [http://www.fullbooks.com/Mahabharata-of-Krishna-Dwaipayana-Vyasa-Bk-35.html Mahabharata]; seksionet LXXXV dhe LXXXVIII, Libri 3; 400 p.e.s.; fq. 46-47, 99</ref> Ajo vazhdon se faltorja është pranë vendit të pelegrinazhit për hindutë në rrugën jugore në vazhdim të Kanyakumarit të mbretërisë së hershme Pandyane dhe ishullit Tamiraparni (Kudiramalai) si dhe se adhuruesit duhet të qëndronin për tre ditë në tempull.<ref>Mahabharata; volumi 3, fq. 46–7, 99</ref> Në të njëjtën periudhë, ''[[Ramayana]]'' në formë të shkruar përshkruan se si mbreti Ravana dhe nëna e tij kishin adhuruar Shivën në faltore. Ky i pari donte ta hiqte tempullin e Koneswaramit kur nëna e tij u sëmur rreth vitit 2000 p. e. s. Kjo vepër vazhdon se pasi mbreti po e ngrinte shkëmbin, Shiva bëri që ti binte shpata. Si rezultat i rënies së shpatës së tij u krijuar një e çarë në shkëmb, sot e quajtur ''Ravana Vettu'' – që do të thotë ''E Çara e Ravanas''.<ref name="CSHindu"/> {|class = "wikitable" width="309" cellpadding="4" cellspacing="1" style="float: right; margin: 0 0 1em 1em; font-family: arial; font-size: 100%; background-color: ##F0F8FF; border: 1px solid #cccccc;" |- |colspan="2" style="text-align:center;background-color:#99CCCC"|<big>'''Kronologjia e Tempullit të Koneswaramit'''</big> <br>(p.e.s. - 1982)<br /> |- |Themelohet si një kompleks tempullor hindu kushtuar Shivës |(p.e.s.) |- |Përshkruhet te ''Mahabharata'' dhe ''Ramayana'' |(400-100 p.e.s.) |- |Zhvillohet nga Elara Manu Needhi Chola |(235 p.e.s.) |- |Vendlindja e Patanjalit, hartuesit të ''Yoga Sutrave'' |(200-150 p.e.s.) |- |Tempulli restaurohet nga mbreti Chola, Kankani ("Kullakottani") |(103 - 88 p.e.s.) |- |Përmendet nga Dionysios Periegetes te ''Orbis Descriptio'' |(117-138 i e.s.) |- |Përmendet te ''Vayu Purana'' |(300 i e.s.) |- |Përshkruhet nga Rufius Festus Avienus te ''Gjeografia e Avienus'' |(350 i e.s.) |- |Përmendet nga Sambandhari dhe Sundarari te ''Tevaramët'' |(600 – 630 të e.s.) |- |Përmendet te ''Skanda Purana'' - ''Dakshina Kailasa Manmiami'' |(rreth v. 650 të e.s.) |- |Përmendet nga Kachiyapperi te ''Kanda Purana'' |(viti 780) |- |Përmendet në mjaft mbishkrime në gurë |(vitet 1000 - 1200) |- |Përshkruhet nga Eustathiusi i Selanikut |(1115 - 1196) |- ||Përmendet te ''Dakshina Kailasa Purana'' e hartuar nga Jeyaveera Cinkaiariyani |(v. 1380-1410) |- ||Vizitohet nga Arunagirinathari, i cilësuar te ''Thiruppugazhi'' |(v. 1468) |- ||Shkatërrohet nga portugezët |(v. 1622) |- |Ndërtohet tempulli pasues në Tampalakamam |(1650-1690) |- |Përmendet te Konesar Kalvettu |(1750) |- |Restaurohet nga Shoqëria për Restaurimin e Koneswaramit, Trincomalee |(1952) |- |Rekonstruktohet nga tamilët e lidhur me të |(1982) |- |} Mbreti Chola, Kankan (Kulakkottan), një pasardhës i mbretit legjendar Manu Needhi Cholan i Thiruvarurit, Chola Nadu, restauroi Tempullin e Koneswaramit në [[Trincomalee]] dhe ujëmbledhësin Kantalai pasi i gjeti ata të rrënuar. Ai ishte djali i mbretit Vara Rama Tevan, që kishte qenë një përkrahës bujar i Tempullit të Konesarit. Kulakkottani vizitoi Tempullin Munneswaram në bregun perëndimor, përpara vendosjes së vanniarëve të lashtë në lindje të ishullit. Sipas kronikave, ai e rikonstruktoi dhe zgjeroi gjerësisht faltoren, ndërtoi mjaft kulla [[gopurami]] të larta dhe shpenzoi shumë pasuri për të; ai u kurorëzua me epitetin ''Kulakkottan'' që do të thotë ''ndërtuesi i ujëmbledhësit dhe tempullit''.<ref name="tamilakkam">{{cite journal|last=Schalk|first=Peter|year=2002|title=Buddhism Among Tamils in Pre-colonial Tamilakam and Ilam: Prologue. The Pre-Pallava and the Pallava period|journal=Acta Universitatis Upsaliensis|publisher=Uppsala University|volume=19-20|pages=159, 503}}</ref><ref>{{cite journal|last=Hellmann-Rajanayagam|first=Dagmar|year=1994|title=Tamils and the meaning of history|journal=Contemporary South Asia|publisher=Routledge|volume=3|issue=1|pages=3-23|doi=10.1080/09584939408719724}}</ref><ref>{{cite journal|last=Pillay|first=K.|year=1963|title=South India and Ceylon|publisher=University of Madras|oclc=250247191|quote=Mbishkrimi tamil në gurë ''Konesar Kalvettu'' shpjegon përfshirjen e mbretit Kulakottan në restaurimin e Tempullit të Koneswaramit në vitin 438 të e.s.}}</ref> Përveç rikonstruksionit, Kulakottani i kushtoi vëmendje edhe kultivimit bujqësor dhe zhvillimit ekonomik të zonës, duke ftuar prijësin Vanniar, Tanniuna Popalen dhe mjaft familje në një qytet të sapo themeluar në zonë duke përfshirë Thampalakamamin për të mirëmbajtur ujëmbledhësin Kantalai dhe vetë tempullin.<ref name="pridham"/> Efektet e kësaj bënë që rajoni Vanni të lulëzonte. Vanniarët pretendojnë se kanë rrjedhur nga ky prijës.<ref name="pridham"/><ref name="Tamils in early Ceylon">{{cite book|last=Sivaratnam|first=C.|year=1968|title=Tamils in early Ceylon|oclc=248358279|url = https://books.google.com/books?id=hlocAAAAMAAJ&q=Kulakoddan&dq=Kulakoddan&hl=en&ei=68u4S6OtEtOy-Aa3-6W2Dw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CD4Q6AEwAQ|quote=Ai mori pesëdhjetë e një tribu të të vinniayarëve, një kastë ekspertësh bujqësie, si bujqë nga brigjet Pandyane... me ftesën e Kulakoddanit rreth vitit 493 për qëllimin fisnik të kultivimit të tokës në Tambalakamam.}}</ref><ref>{{cite book|last=Arumugam|first=S.|year=1980|title=The Lord of Thiruketheeswaram, an ancient Hindu sthalam of hoary antiquity in Sri Lanka|url = https://books.google.com/books?id=7g4YAAAAIAAJ&q=vanni+region+flourish&dq=vanni+region+flourish&hl=en&ei=nOm4S_SOKISnOJPc0aEL&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CDMQ6AEwAA|oclc=10020492|quote=Kulakottani i kushtoi gjithashtu vëmendje të veçantë praktikës bujqësore dhe zhvillimit ekonomik, efektet e të cilës bënë që rajoni Vanni të lulëzonte}}</ref> Restaurimet e Kullakottanin u zhvilluan megjithë ndërhyrjet nga mbretëresha e mbretit Pandyan, Pandia, që mungonte nga froni i tij në Anuradhapura gjatë një vizite në Jaffna. Kullakottani ndërtoi dhe rikonstruktoi tempullin e madh të Shivës, Tempullin e Vishnut dhe atë të Hyjneshës Nënë (''Tirukkamakkottami'') në breg, faltore të kompleksit që u bënë të njohura si ''Tre Pagodat e Tirukonamalait''.<ref name="Taksina Kailacapuranam 1999, p. 19">Taksina Kailacapuranam: Tirunakarac Carukkam; vargjet 28–9, 52–89. Temples of Siva in Sri Lanka, Chinmaya Mission of Sri Lanka, 1999, fq. 19.</ref> ''Yalpana Vaipava Malai'' dhe Konesar Kalvettu, ashtu si dhe një mbishkrim tamil i shekullit të XVI në Trincomalee dhe mbishkrimet tamile në pllaka bakri të tempullit tregojnë shumë detaje rreth ndërtimeve të Kullakottanit në Trincomalee dhe Vanni.<ref name="tamilakkam" /> Historianët dhe antropologët modernë bien dakord për lidhjen faktike historike të vanniarëve me Tempullin e Konesarit. Datimi i mbretërimit të Kullakottanit rezulton i vështirë. Konesar Kalvettu daton rikonstruksionet e Kullakottanit specifikisht midis viteve 432—440.<ref name="Ras" /> C. Rasanayagam vëren se prijësit Vanniarë që kontrollonin tempullin mund të mos jenë shumuar kaq shpejtë brenda 150 vjetëve duke bërë që mbreti Aggrabodhi I i Anuradhapuras të ndërmerrte hapa të menduar për ti kufizuar vanniarët në vitin 593. Ai argumenton se vanniarët e Vannimait ishin një shtet kushinet midis Trincomaleet dhe Mannarit që nga periudha klasike.<ref name="Ras" /> Historianë të tjerë sugjerojnë se Kullakottani mbërriti në ishull gjatë mbretërimit të ishullit nga Pesë Dravidianët me prejardhje Pandyane, midis viteve 103—88 p. e. s, duke konfirmuar ekuacionin ''Yalpana Vaipava Malai'' të identitetetit të gjyshit të tij Manu Needhi Chola me atë të Ellalan Cholas, një mbret historik që sundoi në ishull në vitet 205—161 p. e. s. që ndajnë shumë trajta karakteristik me legjendarin Manu Needhi. Te ''Geografia e Avienusit'', një poemë e gjeografit dhe shkrimtarit romak Rufius Festus Avienus në vitin 350 të e. s., autori e bazon shkrimin e tij mbi ishullin te ''Orbis descriptio'' e poetit aleksandrin grek Dionysios Periegetes (117—138 i e. s.), që e quante ishullin "Ishulli i madh i Coliadisit''", banorët e të cilit adhuronin tempullin cholian shumë kullësh të Venusit në bregun e tyre shkëmbor pranë detit. Një komentar i shekullit të XII mbi Periegetesin nga Eustathiusi i [[Selaniku]]t krahason gjithashtu formën e Konesar Malait me një fallus.<ref name="Coliadis Veneris Templum pp. 327-329">Në një komentar të shekullit të XII në linjat 593 dhe 594 të ''Orbis descriptio'', Eustathiusi i Selanikut e përshkruan tempullin si ''Coliadis Veneris Templum, Taprobana'' - Eustathiusi i Selanikut: ''Commentarii in Dionysium Periegetam''; fq. 327-9</ref><ref name="Dionysius Periegetes pp.153-154">Dionysius Periegetes: ''Dionysii Orbis terrae descriptio''; fq. 153-4 - Dionysius Periegetes përshkruan gjithashtu bregun Chola të Venusit të Taprobanas si një breg në skajin e lumit Gang të Cejlonit (Mavilli Gangai).</ref> Historiani portugez De Quieroz përmendëte dëshmitë poetike dhe mbishkrimore për ta datuar rikonstruksionin e Kullakottanit në vitin 1589 p. e. s., bazuar mbi një poemë tamile të shkruar nga Kavi Raja Virothayani që ai e lexoi të përkthyer në anglisht nga Simon Cassie Chitty në vitin 1831. Një tempull madhor i kompleksit u ndërtua për lavdinë e hyjnisë Videmal nga mbreti Manica Raja në vitet 1300 përpara krishtlidjeve sipas ''Oud en Nieuw Oost-Indiën'' të shkruar në vitin 1726 nga François Valentijn.<ref name="Robert Fellowes 1815 pp. 193">Robert Fellowes & Robert Knox: The history of Ceylon: from the earliest period to the year MDCCCXV [1815]...; fq. 193</ref> Disa e konsiderojnë tregimin e Kullakotanit si një mit të bazuar mbi udhëtimet e figurave historike si Gajabahu II, Kalinga Magha ose një mbret Chola i Sri Lankës.<ref name="pridham" /><ref name="p62">{{Cite book|last=Pathmanathan|first=Sivasubramaniam|title=Hindu Temples of Sri Lanka|year=2006|isbn=955-9429-91-4|page=62}}</ref>'' [[File:Spiritual 16.jpg|thumb|left|345px|Statujë e artë e Shivës përballë Tempullit pjesërisht të restauruar të Koneswaramit ku u gjet poema që lavdonte Raja Raja Cholan I]] Në shekullin e VI, një rrugë e veçantë lundruese bregdetare shkonte nga gadishulli i Jaffnas drejt jugut te Tempulli i Koneswaramit dhe më tej në jug të Batticaloas te tempulli i Thirukkovilit.<ref>{{cite book|last=Ismail|first=Marina|year=1995|title=Early settlements in northern Sri lanka|url = https://books.google.com/books?id=R1VuAAAAMAAJ&q=koneswaram+marina&dq=koneswaram+marina&hl=en&ei=Zi67S-TbEYGd-AbY_IHJCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=4&ved=0CEMQ6AEwAw|isbn=978-81-7013-137-3|oclc=243878815|quote=Në shekullin e VI ishte një rrugë bregdetare me varka nga gadishulli i Jaffnas në veri, për në jug te Trincomalee, veçanërisht te qendra fetare e Koneswaramit dhe më tej drejt Batticaloas dhe qendrës fetare të Tirukovilit, përgjatë bregut lindor. Përgjatë kësaj rruge ndodheshin pak ngulime të vogla tregtare si Mullativu në bregun verior.}}</ref> Tempulli i Koneswaramit të Kona-ma-malait është përmendur në veprën Shaivite ''Tevaram'' në fundin e shekullit të VI nga Thirugnana Sambandari.<ref>{{cite book|last=Indrapala|first=Karthigesu|title=The evolution of an ethnic identity: The Tamils in Sri Lanka C. 300 BCE to C. 1200 CE|year=2007|isbn=978-955-1266-72-1|page=230}}</ref> Bashkë me [[Tempulli Ketheeswaram|Tempullin Ketheeswaram]] në Mannar, Tempulli i Koneswaramit lëvdohet në të njëjtin vepër kanonike nga shenjti nayanar i shekullit të VIII, Sundaramoorthy Nayanar në [[Tamilakkami|Tamilakkam]].<ref>{{cite book|last=Raghavan|first=M. D.|title=Tamil culture in Ceylon: a general introduction|year=1971|oclc=453189836|page=233|quote=Përmendja më e hershme e faltores është një hymnet e Thirugnana Sambandarit}}</ref> Koneswarami për rrjedhojë është lavdizuar si një nga 275 ''Shiva Sthalamët'' (banesat e shenjta të Shivës të lavdëruar në hymnet ''Tevaramë'') e kontinentit, pjesë të grupit "[[Paadal Petra Sthalamët|Paadal Petra Sthalam]]". Tempulli tjetër i vetëm i shenjtë nga Eela Naduja (vendi i tempullit siç emërtohet në literaturën tamile) është Ketheeswarami.<ref>{{cite journal|last=Arumugam|first=S.|year=1980|title=The Lord of Thiruketheeswaram, an ancient Hindu sthalam of hoary antiquity in Sri Lanka|page=106|oclc=10020492}}</ref><ref>{{cite journal|last=Varadachari|first=K.C.|title=Journal of the Sri Venkatesvara Oriental Institute|journal=Journal of the Sri Venkatesvara Oriental Institute|volume=3|page=64|oclc=52321640}}</ref> Gjatë kësaj periudhe, tempulli pësoi zhvillime strukturoe në [[Arkitektura Dravidiane|Arkitekturën shkëmbore Dravidiane]] të stilit të Dinastisë Pallava.<ref name="shoh"/><ref>{{cite journal|last=Singhal|first=Damodhar P.|year=1969|title=Artikull i India and world civilization|volume=2|journal=India and world civilization|oclc=54202}}</ref> Kjo ndodhi kur ushtritë e mbretit Pallava, Narasimhavarmani I (630–668) pushtuan ishullin dhe kur ishulli ishte nën sovranitetin e gjyshit të tij mbretit Simhavishnu (537–590), kur u ndërtuan shumë [[Arkitektura Pallava|tempuj shkëmborë Pallava]] në rajon, ku ky stil arkitekturor mbeti popullor edhe për disa shekuj.<ref name="autogenerated36"/><ref name="ReferenceC"/> ''Kanda Purana'' e shekujve të VIII-X (një literaturë epike puranike në gjuhën tamile që ishte përkthim i ''Skanda Puranas'') të shkruar nga Kachiyappa Sivachariari [[Kanchipurami]]t përshkruan faltoren e Koneswaramit si një nga tre banesat më të shquara të Shivës në botë, bashkë me [[Tempulli Thillai Nataraja në Chidambaram|Tempullin e Chidambaramit]] në [[Tamil Nadu]] dhe Mali Kailash i [[Tibeti]]t.<ref name="CSHindu"/> Mjaft mbishkrime të shkruara në shkrimet tamile dhe Vatteluttu të përziera me gërma të shkrimit Grantha informojnë për tempullin gjatë kësaj periudhe. Tempulli i Koneswaramit është përmendur në mbishkrimet tamile të shekullit të X Nilaveli si marrës i një dhurimi toke në vendin tamil prej një mijë e shtatëqind e dhjetë akre (dy qind e pesëdhjetë e katër ''vèli'') toke të thatë dhe nën ujë për të plotësuar shpenzimet e tij të përditshme – duke treguar rolin e tempullit në ofrimin e shërbimeve të ndryshme për bashkësinë vendore midis viteve 900—1000.<ref name="jots">{{cite journal|title=Journal of Tamil studies|year=1980|issue=17-8|issn=0022-4855|page=33|oclc=1773647}}</ref><ref>{{cite journal|last = Pathmanathan|first=S.|year=1978|title=The Kingdom of Jaffna|volume=1|page=56|oclc=6530926|quote=Mbishkrimet Nilaveli përshkruajnë dhurimin e tokës perj 250 velish ''në bregdet'' për tempullin e Maccakesvaramin (një tjetër emër për Koneswaramin) të Konaparvatamin, Konamamalai nga lokalitetet e Urakirikamamit, Kirikantas dhe Kirikamamit për faltoren e Nilakanta Mahadevas}}</ref> Zona pjellore e Koddiyapuramit të distriktit Trincomalee paguante një qind avanamë oriz për faltoren dhe ishte e ngarkuar me rritjen e farave të vajit për Koneswaramin në mënyrë të përvitshme.<ref name="perspectives"/> [[File:Koneswaram inscription Pandyan era.jpg|thumb|Mbishkrim i Koneswaramit i periudhës Pandyane]] Trincomalee u shqua gjatë kohës së artë mesjetare të Dinastisë tamile Chola, për shkak të afërsisë me gjirin e limanit të Trincomaleet me pjesën tjetër të kontinentit dhe përfitimet e tij nga perandoria detare Chola dhe dy gildat e fuqishme tregtare të kohës – Manigramami dhe Pesëqind Zotërit e Ayyavolusë në tregtinë e tyre me lindjen e largët dhe pushtimin e Srivijayas së arqipelagut Malay dhe [[Indonezia|Indonezisë]].<ref name="tamilakkam"/><ref>Mbishkrimet e periudhës Chola regjistruan veprimtaritë e bashkësive tregtare tamile në Padavikulam. Grupet tregtare të përmendura ishin Ticai Aayirattu Ain Nurruvar (Velupillai, Ceylon Tamil Inscriptions, 1971) dhe Ayyavole. Taniyappani, një tregtar nga Padavikulami, themeloi një tempull të Shivës aty. Një mbishkrim tamil nga Raja Raja Chola përmend tempullin e Shivës të Ravi Kulamanikkeswaramit në Padavikulam. (K. Indrapala: Epigraphia Tamilica; Jaffna Archeological Society, 1971, fq. 34). Një mbishkrim sanskrit i shekullit të XIII i zbuluar aty përmend një fshat brahmin në zonë. Fushat orizore të Padavikulamit vaditeshin nga lumi Per Aru.</ref><ref>Meera Abraham: Two medieval merchant guilds of south India; 1988, fq. 132</ref> Kompleksi tempullor i Koneswaramit dhe rajoni i tij i afërt, nga Periyakulami dhe Manankerni në veri, Kantalai dhe Pothankadu në perëndim dhe Verugali në jug, formonin një principatë të madhe shaivito-tamile.<ref name="tamilakkam"/> Rezidentëve në këtë bashkësi kolektive u caktoheshin shërbime, që ata kishin për ti kryer në Tempullin e Koneswaramit.<ref name="tamilakkam"/> Një regjistrim mbishkrimor që përmban një poemë lavdëruese të Raja Raja Cholas I, që sundoi vendin verior Malabar nga viti 993 deri në 1014 u zbulua në vitet 1970 brenda rrethimit të tempullit të Koneswaramit.<ref>S. Vithiananthan: ''Nān̲kāvatu An̲aittulakat Tamil̲ārāycci Makānāṭṭu nikal̲ccikaḷ, Yāl̲ppāṇam, Can̲avari, 1974, Volume 2''; 1980, fq. 32</ref><ref>George Woolley Spencer: ''The politics of expansion: the Chola conquest of Sri Lanka and Sri Vijaya''; 1983, fq. 61</ref> Mbishkrimet tamile të viteve 1033–1047 të rrënojave të afërta të Tempullit Choleeswaram të Perarut, Kantalait dhe mbishkrimet Manankerni tregojnë praktikat administrative të mbretit Chola, Ilankeshvarar Devari (Sri Cankavanamari) me faltoren e Koneswaramit dhe rajonin e Trincomaleet në atë kohë. Veprimtaritë ndërtuese në tempull asistoheshin nga arkitekti dhe dinjitari Chola, Muventavelan Kanavati.<ref name="HTOS">{{cite book|last=Pathmanathan|first=Sivasubramaniam|title=Hindu Temples of Sri Lanka|year=2006|quote=Si me mbishkrimet Nilaveli, mbishkrimet Manankeni përshkruajnë Maccakesvaramin (Koneswaramin) e Konamamalait, duke përmendur se ishte nën administrimin e Chola Ilankesvarar Devas në një nga vitet e tij të mbretërimit. Të dy mbishkrimet tregojnë se Konesvarami ishte nën tutelën e Dinastisë Chola.}}</ref><ref name="KIChola">{{cite journal|last=Indrapala|first=Karthigesu|title=Senarat Paranavitana commemoration volume|chapter=An Inscription of the tenth year of Cola Lankesvara Deva from Kantalai, Sri Lanka|journal=Studies in South Asian Culture|volume=7|year=1978|isbn=978-90-04-05455-4|oclc=185925405|page=82|quote=Princi perandorak Chola, Ilankesvarar Tevari u kurorëzua nga i afërmi i tij Rajadhiraja Chola dhe shërbeu si një mbret i pavarur.}}</ref> Mbishkrimi Palamottai nga distrikti i Trincomaleei, i gjetur mes mbishkrimeve të afërta Kantalai, regjistron një përkrahje monetare për "Tempullin e Shivës të Then Kailasamit (Kailashit të Jugut)" nga një e ve tamile për nder të burrit të saj. Ky administrohej nga një anëtar i kastës ushtarake tamile – Velaikkarari, trupat e vendosura për të mbrojtur faltoret në shtet që ishin ngushtësisht të lidhura me mbretin Ilankeshvarar Devar.<ref name="KIChola"/><ref>{{cite journal|last=Paranavitana|first=S.|title=A Tamil Inscription from Palamottai|journal=Ephigraphia Zeylanica|volume=4|year=1943}}</ref> Mbreti Gajabahu II që sundoi Polonnaruwan nga viti 1131 deri në 1153 është përshkruar në Konesar Kalvettu si një adhurues i përkushtuar i Shivës dhe një përkrahës i Tempullit të Konamamalait.<ref name="HLtoSL"/><ref>{{cite journal|last=Pillay|first=K.|year=1963|title=South India and Ceylon|page=174|oclc=250247191}}</ref> Mbreti Chodaganga Deva, një pasardhës i nipit të mbretit Virarajendra Chola, Anantavarman Chodaganga Deva – pararendësi i Dinastisë Lindore Ganga të [[Orissa|Odishas]] dhe [[Andra Pradesh]]it – bëri dhurime të pasura pasi vizitoi Konamamalain në ditën e vitit të ri tamil 1223, që sipas një mbishkrimi sanskrit në shkrimin Grantha të zbuluar mbi kornizën e një dere në tempullin hindu.<ref>{{cite book|last1=de Silva|first1=K. M.|last2=Ray|first2=C. M.|title=History of Ceylon|year=1959–1973|page=112|quote=Mbishkrimi, i gjetur në rrethimin e tempullit hindu daton zbarkimin e ''Chodaganga Devas'' në ''Gokaranna'' të premten e 14 prillit 1223 (të regjistruar si viti i 1145 i epokës Saka) dhe shpjegon dhurimet e që ky mbret bëri për tempullin e Konamamalait}}</ref> Një mbishkrim i tamil 1000-vjeçar në alfabetin Chola Vatteluttu u zbuluan në tetor të vitit 2010 kur po gërmohej për ndërtim mbi një shesh në krahun e djathtë të rrugës Konesar që të çonte për te faltorja.<ref>http://www.tamilnet.com/art.html?artid=32850&catid=13</ref> [[File:Tirumala gopurams.JPG|thumb|left|327px|'[[Gopurami]]'' Ananda Nilayam i ''[[Vimana|vimanës]]'', ''gopuramët'' e brendshëm dhe të jashtëm të [[Tempulli Venkateswara në Tirumala|Tempulli Tirumala Venkateswara]] në [[Tirupati]], me ''Kalasamin'' e dukshëm të Jatavarman Sundara Pandyanit. Gopuramët e veshur me ar të Sundara Pandyanit dhe të kurorëzuar me ''kalasam'' në majë të kullave si të dy kovilëve, si Tirumala Venkateswaram ashtu dhe Thirukonamamalai Koneswaram. Të krahasuar në shekullin e XVI, Tirumala është tani vendi më i pasur dhe më i vizituar fetar në botë.]] Përfshirja e Dinastisë mesjetare Pandyane në punët e vendit tamil u bë më i fortë pas pushtimit të mbretit pandyan, Srimara Srivallabha në vititet 815—862, një ndërhyrje fuqimisht e mirëpritur nga tamilët vendorë në ishull<ref name="Indrapala 2007 324">{{cite book|last=Indrapala|first=Karthigesu|title=The evolution of an ethnic identity: The Tamils in Sri Lanka C. 300 BCE to C. 1200 CE|year=2007|page=324|isbn = 978-955-1266-72-1}}</ref> Ndërsa ishte nën suzerinitetin Pandyan në vitin 1262, princi Jatavarman Veera Pandyani I, vëllai dhe mëkëmbësi i mbretit Jatavarman Sundara Pandyani I përsëriti pushtimin e vëllait të tij të ishullit në vitin 1258 për të ndërhyrë dhe mundur në mënyrë vendimtare Chandrabhanun e Tambralingas, një uzurpator i fronit verior tamil; ai vazhdoi të vendoste flamurin Pandyan të fitores dhe emblemën e një "Peshku të dyfishtë" në Konamalai ndërsa nënshtroi mbretin tjetër të ishullit.<ref name="CSHindu"/> Historikisht, Dinastia Pandyane ishte e njohur për skalitjen e dy peshqëve të drejtuar nga njëri-tjetri në tavanet e [[Arkitektura Dravidiane|gopuramët e tyre shumë-katësh]] kur përfundoheshin (dhe i linin vetëm me një peshk në rast se ishin të papërfunduara). Sundara Pandyani kishte rikonstruktuar ''gopuramët'' duke i veshur me ar çatitë dhe vendosur Kalasamë të punuar me ar në majë të tyre, një punim artistik që paraqet afërsi me Arkitekturën Dravidiane. Shkëmbi Swami në këtë kohë është përshkruar si "Kona ma-malai, përreth të cilit valët e oqeanit nxjerrin perla, ar, gurë të çmuar dhe guacka nga thellësia e tij dhe i grumbullojnë ato përgjatë bregut". Banorët vendorë kontribuan në pasurinë e tempullit nën sundimin Pandyan të veriut të ishullit.<ref name="CSHindu"/> Mbishkrimi në guri tamil i shekullit të XIII në fshatin Kankuveli regjistron caktimin nga prijësit Vanniarë, Malaiyil Vanniyanar dhe Eluril Atappar të të ardhurave dhe kontributeve nga fushat e orizit dhe kullotat e distrikteve të Vannimait të mbretërisë në ngjitje të Jaffnas për faltoren e Koneswaramit.<ref>{{cite book|last=Pathmanathan|first=S.|year=1978|title=The Kingdom of Jaffna|volume=1|page=267|url=https://books.google.com/books?id=IMcLAAAAIAAJ&q=Kankuveli+inscription+K.+Indrapala&dq=Kankuveli+inscription+K.+Indrapala&hl=en&ei=bP-6S-DhG4Pr-AaIkYTZCA&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=2&ved=0CD0Q6AEwAQ|oclc=6530926|quote=Mbishkrimi në gurë tamil i paraqitur në kolonë guri në Kankuveli janë regjistrime dhurimi nga drejtuesi Malaiyil Vanniyanari dhe Eluril Atappari (Atappari i shtatë fshatrave) për faltoren e ''Konanayakarit të Kona -ma malait''.}}</ref> Mbretërit e Dinastisë tamile Aryacakravarti të mbretërisë së Jaffnas i bënë homazhe faltores së Koneswaram nën sovranitetin e tyre, duke ofruar dhurata prej ari dhe argjendi. Midis vizitorëve ishin mbreti Singai Pararasasegaram dhe pasuesi i tij mbreti Cankili I.<ref name="ceylonportu">{{cite book|last=Pieris|first=Paulus Edward|year=1983|title=Ceylon, the Portuguese era: being a history of the island for the period, 1505-1658|volume=1|page=262}}</ref> Mbreti Jeyaveera Cinkaiariyani (1380—1410) kishte hartuar historinë tradicionale të tempullit si një kronikë në vargje të titulluar ''Dakshina Kailasa Purana'', tashmë të njohur si ''Sthala Purana e Tempullit të Koneswaramit''.<ref name="shoh">{{cite book|last=Navaratnam|first=C. S.|title=A Short History of Hinduism in Ceylon|year=1964|pages=43-7}}</ref> Vepra përshkruan se si nga mesi i ''Sivanoli Padam Malait'', tre lumenjtë ose "kankai" (''Gangu'') ishin gjeneruar nga gjurma e Shivës — Mavillie-Kankai që rrjedh drejt veriut, arrin banesën e Shivës në [[Trincomalee]] dhe derdhet në Gjirin e Bengalit të Oqeanit Indian në jug të tij. Manikka-Kankai rrjedh drejt lindjes dhe kalon nga tempulli i Kadirkamamit, kushtuar Muruganit, djalit të Shivës dhe pastaj derdhet në detin lindor. Kavary-Kankai rrjedh drejt perëndimit dhe kalon në vendin e Shivës të quajtur Thiruketheecharam në Manthottamin e Mannarit. Këta tre lumenj janë përshkruar si "rrjedha tepër të çmuara". Ai tejçoi blloqe guri nga [[Trincomalee]] për te Tempulli i [[Rameswarami]]t për të rikonstruktuar [[garbhagriha|shentëroren e tij]]. Pasuesi i Jeyaveera Cinkaiariyanit, Gunaveera Cinkaiariyani (Pararacacekarani V), një administrator i Rameswaramit që mbikqyrte gjithashtu edhe zhvillimin strukturor të atij tempulli si dhe promovimin e besimit shaivit, dhuroi një pjesë të të ardhurave të tij për Koneswaramin.<ref name="CSHindu"/><ref name="Tamils in early Ceylon"/> Mbreti i fuqishëm i Jaffnas, Martanda Cinkaiariyani (Pararasasekarami III) mori udhëtarin maroken Ibn Battuta në Sivanoli Padam Malai në vitin 1344 bashkë me katër yogi që ishin për vizitën vjetore në vendndodhjen e gjurmës në majën e malit; përveç këtyre ai ishte i shoqëruar edhe nga katër brahmanë dhe dhjetë shoqërues të mbretit. Në vitin 1468 shenjti Arunagirinathar Swamikal i bëri homazhe Koneswaramit gjatë pelegrinazhit të tij nga [[Tempulli Nallur Kandaswamy]] i Jaffnas deri te Kadirkamami. Në Koneswaram, ai ofroi një kurorë me vargjet ''Thiruppugazhi'' që i thurnin lavde Sthalamit. Popullsia, pohoi ai, në Koneswaram, ku oqeani i thellë përplaste valët e tij të egërsuara, ishte i pamatë, tempulli i mirë-organizuar dhe priftërinjtë të mësuar në ''Katër Vedat''. Faltorja e Muruganit, që adhuronte djalin e Konesarit dhe bashkëshortes së tij, ishte prënë njërit prej ''gopuramëve'' të hyrjeve të kompleksit.<ref name="shoh"/><ref name="HLtoSL">{{cite book|last=Ramachandran|first=Nirmala|year=2004|title=The Hindu legacy to Sri Lanka|isbn=978-955-8733-97-4}}</ref> [[File:TempleoftheoriginalTrincoKoneswaramKovilCompounds.jpeg|thumb|right|309px|Vizatim i një faltoreje të kompleksit zanafillor të Koneswaram Kovilit të Trincomaleet nga Constantine de Sa de Noronha, që shkatërroi të tre monumentet tempullore të Koneswaramin mbi Shkëmbin Swami nga 1622 deri në 1624. Publikuar në 1687 nga Fernão de Queyroz: ''The temporal and spiritual conquest of Ceylon'']] Një koleksion i pasur tekstesh që nga shekulli i XIV regjistrojnë traditat që kanë të bëjnë me faltoren, duke përfshirë përdorimin e tempullit të Konamamalait me emrin alternativ "Maccakeswaram".<ref name="HTOS"/> Një tempuj me njëmijë kolona, gjatë kësaj periudhe mesjetare, Koneswarami tërhiqte pelegrinë nga Vendi Coylot Wanees dhe vende të tjera të Azisë, duke e bërë atë vendin më të pasur dhe më të vizituar botë të çdo besimi. Ritet e fundit gjatë funeralit të mbretit Bhuvanekabahu VII i Kottes, një monark hindu që i shënonte shpalljet e tij zyrtare në gjuhën tamile, u zhvilluan në Koneswaram në vitin 1551. Zyrtari më i afërt fetar dhe ambasadori i besuar ishte i besimit hindu. Historiani Diogo do Couto e përshkroi ''Pagodën e Triquinimales'' si një tempull parësor të mbretërisë së tij ndërsa prifti katolik portugez dhe shkrimtari Fernão de Quieroz e përshkruan atë si "Roma e hinduve të Lindjes më e frekuentuar nga pelegrinët sesa [[Tempulli Ramanathaswamy|Rameshwarami]], [[Tempulli Venkateswara në Tirumala|Tirumalai]]-[[Tirupati]], Kilveluri, [[Tempulli Ekambareswarar|Kanchipurami]], [[Tempulli Jagannath në Puri|Jagannathi]] në [[Orissa|Odisha]] ose Vaijayanti në Bengal". Për më tepër, ai përshkruan shkëlqimin e [[Tempulli i Tenavaramit|tempullit të famshëm të Tenavarait]] në zenitin e tij si i ngjashëm në madhështinë e tij në ishull me Koneswaramin dhe si lundruesit idhujtarë do ta dallonin Koneswaramin nga deti.<ref name="perspectives">{{cite book|first1=Leelananda|last1=Prematilleka|first2=Sudharshan|last2=Seneviratne|year=1990|title=Perspectives in archaeology: Leelananda Prematilleke festschrift|page=96|quote=Queyroz e krahason Konesvaramin me tempujt e famshëm hindu në Rameswaram, [[Tempulli Ekambareswarar|Kanchipuram]], [[Tempulli Venkateswara në Tirumala|Tirupatti]], Tirumalai, Jagannath dhe Vaijayanthi si dhe përfundon se ndërsa tempujt e fundit ishin mjaft të vizituar nga hindutë, i pari i tejkalonte të gjithë këta të fundit.}}</ref> Në një letër të shkruar në vitin 1613 nga frati jezuit Manuel Barradas, Koneswarami është përshkruar si një "... strukturë masive, një vepër e pashoqe arti. Është me lartësi të madhe, i ndërtuar me mjeshtri të madhe në granit të zi, mbi një shkëmb që del mbi det dhe zë një hapësirë të madhe në majë”.<ref name="Perniola, V. p. 366">V. Perniola: "The Catholic church in Sri Lanka. The Portuguese period"; vol. II, fq. 366.</ref> Mbreti Ethirimana Cinkam i kishte rezituar një kërkese të D. Hieronymo de Azevedo vitin e mëparshëm për ta ndihmuar këtë të fundit në ndërtimin e një fortese në [[Trincomalee]]. Sipërmarrja ishte braktisur.<ref name="Perniola, V. p. 366"/> Me mundjen e mbretit Cankili II, i gjithë territori i mbretërisë së Jaffnas, duke përfshirë Trincomaleen dhe Batticaloan, i ishte caktuar "kujdesit shpirtëror të françeskanëve". Ky vendim ishte marr nga peshkopi i Cochinit, frati Dom Sebastião de S. Pedro.<ref>V. Perniola: "The Catholic church in Sri Lanka. The Portuguese period", vol. II, fq. 458.; V. Perniola: "The Catholic church in Sri Lanka. The Portuguese period"; vol. III, fq. 51.: Më vonë, një tjetër dekret i të njëjtit peshkop të Cochinit i datuar më 11 nëntor 1622, duke vendosur se ai i përmendur në vitin 1602, iu besuar rishtas kujdesit shpirtëror të jezuitëve në distriktin e Jaffnas, Trincomalee dhe Batticaloa, duke u dhënë atyre mundësinë për të ndërtuar kisha, për të tërhequr sakramentet dhe për të konvertuar shpirtra. Jesuitët do ti ndiqnin ushtarët portugezë në Trincomalee dhe Batticaloa kur ata pushtuan dy zonat.</ref> Nga fundi i vitit 1619, një flotë e vogël daneze kishte mbërritur në Trincomalee; në majin e vitit 1620, danezët pushtuan Tempullin e Koneswaramit dhe filluan punimet për fortifikimin e gadishullit përpara se të mundeshin.<ref>U. Barner Jensen: "Danish East India. Trade coins and the coins of Tranquebar, 1620–1845"; fq. 11–2; Holden Furber: "Imperi rivali nei mercati d’oriente, 1600–1800"; shënimi n° 66, fq. 326: "Senarati i Kandyt dërgoi në Trincomalee 60 burra sinhalezë në mënyrë që të ndihmonte danezët në ndërtimin e fortesës së tyre. Gjatë qëndrimit të tyre në Trincomalee, danezët shtypën gjithashtu disa monedha "Larini", mbi të cilët u rregjistruan fjalët ‘Don Erich Grubbe’, të këtyre monedhave, nga të cilat sot nuk kanë mbetur gjurmë, përveçse në ditarin e Ove Gieddes".</ref> *Shkatërrimi në shekullin e XVII [[File:MapofEelamTamilcountryengraving1692.jpg|thumb|left|327px|Gravurë e vitit 1692 nga Wilhem Broedelet i hartës së vitit 1681 të Robert Knoxit me Trincomaleen në bregun lindor të vendit të Malabarit]] Faltorja u sulmua dhe shkatërrua më 14 prill 1622, në ditën e vitit të ri tamil, nga gjenerali portugez Constantino de Sá de Noronha (që e quante atë ''Tempulli i Njëmijë Kolonave'').<ref name="CSHindu"/> Njëmbëdhjetë ndriçues tunxhi që ndriçonin faltoren dhe statujat kryesore u morën në qytet gjatë procesionit të karros në periudhën e festës, kohë gjatë të cilës ushtarët portugezë hynë në tempull të veshur si priftërinj Iyerë dhe filluan ta plaçkisnin atë. Në një veprim zelli fetar, tempulli pastaj u rrafshua dhe u hodh nga kreshta në det. Priftërinjtë e arratisur varrosën disa nga statujat e tempullit në zonën përreth dhe të gjithë priftërinjtë, pelegrinët dhe shërbyesit që mbetën u masakruan. Monumenti përfundimtar i kompleksit tempullor u shkatërrua dy vjet më vonë në vitin 1624. Gurët dhe kolonat e skalitura të tempullit u përdorën për të ndërtuar fortesën Fredrick për të përforcuar ndikimin kolonial mbi bregdetin lindor të ishullit kundër ushtrive të tjera evropiane, duke përfshirë flotën holandeze gjatë luftrave holandezo-portugeze. Në fortesë dhe përrreth saj u ndërtua një kishë dhe një fshtat i ri. Një fushatë e gjerë shkatërrimi i pesëqind faltoreve hindu, ''Bibliotekës Saraswathi Mahal'' dhe konvertimi i detyruar në Vendin e tamilëve u drejtua nga portugezët me mbërritjen e tyre në ishull dhe pushtimin e mbretërisë së Jaffnas; tempulli kishte qenë duke paguar këstin e haraçit të mbrojtjes 1280 ''fanamë'' në vit te portugezët. Trincomalee qe dëshmitar i betejave detare të Luftës së Tridhjetë Vjetëve të [[Evropa|Evropës]] nën njeriun e Filipit II, Phillippe de Oliveira.<ref name=g153>S. Gnanaprakasar: ''A critical history of Jaffna''; fq. 153–72.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ceylontamils.com/history/history4.php|language=en|title=Portuguese Colonial Period (1505–645 CE)|accessdate=7 dhjetor 2007|work=Rohan Titus}}</ref><ref>{{cite book|last1=de Silva|first1=K. M.|last2=Ray|first2=C. M.|title=History of Ceylon|year=1959–1973|page=112}}</ref> Midis viteve 1639 dhe 1689, në Thampalakamamin e afërt u ndërtua [[Tempulli Ati Konanayakar]] për të bujtur idhujt e procesionit që mbijetuan.<ref name=p102>{{Cite book|last=Pathmanathan|first=Sivasubramaniam|title=Hindu Temples of Sri Lanka|year=2006|isbn=955-9429-91-4|page=102}}</ref><ref name=r86-88>{{cite book|last=Ramachandran|first=Nirmala|year=2004|title=The Hindu legacy to Sri Lanka|pages=86-8}}</ref> Shkatërrimi i tempullit të Konesarit është parë historikisht si plaçkitja e një prej tempujve më të mëdhenj të [[Azia|Azisë]]. Brenda pak orësh u grabitën ar, perla, gurë të çmuar dhe mëndafshe të grumbulluara për më shumë se një mijë vjet.<ref name="TLS">{{cite journal|year=1953|title=Tamil culture|journal=Tamil Literature Society|volume=2-3|page=191|oclc=191253653|url=https://books.google.com/books?id=3tG1AAAAIAAJ&q=konesar&dq=konesar&client=safari&cd=1}}</ref> Një planimetri e sitit nga De Quieroz pohon: "Me ngjitjen e parë në majën e shkëmbit ishte një [[Pagoda|pagodë]], një tjetër në gjysëm lartësi – kryesorja prej tyre në pikën më të lartë, të vizituar nga grupe hindush nga e gjithë India".<ref name=p83>{{Cite book|last=Pathmanathan|first=Sivasubramaniam|title=Hindu Temples of Sri Lanka|year=2006|isbn=955-9429-91-4|page=83}}</ref> Ai përshkruan tre tempujt e kompleksit të bregut, duke pohuar se pelegrinët kërcenin nga tempulli i fundit në oqean si flijim për idhujt e tyre.<ref name=p83/> Në letrën për Filipin e III, mbrtin e [[Portugalia|Portugalisë]], Constantine përshkruan: "Toka e pagodës është 600 fathomë e gjatë, 24.4 metra në pikën më të gjerë duke u ngushtuar deri në 9.15 metra". Në lidhje me një mbishkrim profetik që de Noronha gjeti në sit, ai shtoi: "Kur shkova aty për të bërë këtë fortesë, gjeta të skalitur te pagoda, mes shumë mbishkrimeve të tjera, një që shkruante kështu: Kulakottani e ka ndërtuar këtë pagodë..."<ref name="Ras">{{cite book|last=Rasanayagam|first=M. C.|year=1926|title=Being a research into the history of Jaffna, from very early times to the Portuguese period|page=378}}</ref> [[File:Swami rock 1870.jpg|thumb|309px|right|Fotoja e parë e Shkëmbit Swami dhe rrënojave të Koneswaramit nga viti 1870, para rikonstruksionit të tempullit. Banorët vendorë ofruan shërbime për një kolonë nga [[mandapa]] zanafillore në kujtim të tempullit të shkatërruar]] ==== Historia më e afërt ==== Nën Cejlonin holandez, shumica e qytetit të Trincomaleet administrohej përsëri nga vanniarët e varur nga Jaffna, ndërsa fortesa ishte e zënë nga holandezët në atë që ata e quanin "Kodra e Pagodës". Distrikti i Batticaloas mbeti në varësi të fortesës së Trincomaleet deri në vitin 1782.<ref>Jacob Burnand: ''Memoir''</ref> Në shkëmbin Swami nuk u lejua asnjë ceremoni deri në sundimin britanik të ishullit, kur pelegrinët u lejuan të rikthehen dhe të adhurojnë Shivën në sitin e shenjtë të fortifikuar.<ref name="TLS"/><ref name="systemofuni">{{cite book|last1=Laurie|first1=James|last2=Balbi|first2=Adriano|year=1842|title=System of universal geography: founded on the works of Malte-Brun and Balbi ...|page=739|quote=Bregu shkëmbor i zënë nga fortesa i është kushtuar Shivës, në mishërimin e tij si Eiswara dhe që konsiderohet shumë i shenjtë nga besimtarët e tij.}}</ref> Nga mesi i shekullit të XIX, lundruesit, priftërinj të lartë dhe pelegrinë të tjerë vizituan shkëmbin, thyen një arrë kokosi dhe u lutën, duke kryer ritet e shenjta çdo janar. Në kreshtën e rrëpirës u vendosën fruta dhe oferta të tjera, duke i rrëzuar poshtë për te rrënojat.<ref name="pridham">{{cite book|last=Pridham|first=Charles|title=An historical, political, and statistical account of Ceylon and its dependencies|url=https://archive.org/details/anhistoricalpol00pridgoog|chapter = Trincomalee&nbsp;– Its Early History|year=1849|pages=[https://archive.org/details/anhistoricalpol00pridgoog/page/n70 544]-6|quote=Malabarët e quajnë atë Tirukonathamalei, ose "mali i shentë Konatha", nga emri i asaj hyjnie hindu, që më parë kishte një tempull në majën e një prej kodrave aty, që vlerësohej në të gjithë Indinë...}}</ref><ref name="pastors">{{cite book|last=Jewitt Robinson|first=Edward|year=1867|title=Hindu pastors: a memorial|url=https://archive.org/details/hindupastorsame00robigoog|pages=[https://archive.org/details/hindupastorsame00robigoog/page/n38 18]-9}}</ref><ref name="cyclopaedia">{{cite book|last=Long|first=George|year=1843|title=Penny Cyclopaedia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge|volume=25|page=238|quote=Një pagodë, kushtuar Shivës, që më parë qëndronte mbi një majë shkëmbore të gadishullit, vendndodhja e të cilës konsiderohet akoma e shenjtë nga hindutë.}}</ref> Fotografia e parë e mbetjeve të faltores dhe bregut të saj u bë në vitin 1870. Pasi siti filloi të rifitonte popullaritet mes pelegrinëve filloi të shkruhej mbi faltoren. ''Thirukonasala Purana'' u shkrua gjatë shekullit të XIX nga studiuesi tamil Masilamanipillai Muttucumaru mbi tempullin dhe ''Thirukonasala Vaipavami'' mbi Koneswaramin u shkrua nga V. Akilesapillai në vitin 1889, i publikuar në vitin 1952, gjashtëdhjetë vjet më vonë.<ref name="CSHindu"/> [[File:Bocarro17thcenturyTrincomaleemap.png|thumb|left|309px|Vizatim i Antonio Bocarros i monumenteve të tempullit të Koneswaramit në fund të bregut në 1635. Kompleksi kishte qenë shkatërruar një dekadë më parë për të ndërtuar fortesën e madhe të paraqitur.]] Në vitin 1950, statujat zanafillore prej ari dhe aliazhi bakri dhe bronxi të faltores nga shekulli i X i një figure të ulur të Shivës (në formën e Somaskandas), Shiva si Chandrasekhari, bashkëshortja e tij Parvati, një statujë e hyjneshës Mathumai Ambal dhe statuja e mëvonshme e Ganeshit u gjetën nga Këshilli Urban i [[Trincomalee]]t të varrosura rreth 460 metra larg nga siti i Koneswaramit ndërsa po gërmohej për një pus uji.<ref name="reef"/><ref name="HLtoSL"/><ref>{{cite book|last=Indrapala|first=Karthigesu|title=The evolution of an ethnic identity: The Tamils in Sri Lanka C. 300 BCE to C. 1200 CE|year=2007|isbn=978-955-1266-72-1|page=308}}</ref> Ato u çuan në procesion përreth rajonit përpara se të rivendoseshin në Koneswaram. Statujat e tjera të Koneswaramit që mbijetuan mbetën te [[Tempulli Ati Konanayakar]].<ref name="p102"/><ref name="r86-88"/> Një kolonë nga tempulli zanafillor qëndron nën një pemë të dekoruar Vilvami (''Aegle marmelos'') mbi Shkëmbin Swami. Në vitin 1956, ndërsa ishin duke u zhytur, fotografi Mike Wilson dhe studiuesi Arthur C. Clarke zbuluan muret e rrënuara, arkitekturën dhe statujat e idhujve të fundosura të tempullit zanafillor — duke përfshirë kolona të skalitura me emblema lulesh dhe gurë në formën e kokave të elefantëve — të përhapura në shtratin e cekët të detit.<ref name="reluctant">{{cite journal|last=E. Greig|first=Doreen|year=1987|title=The reluctant colonists: Netherlanders abroad in the 17th and 18th centuries|oclc=14069213|page=227}}</ref><ref>{{cite journal|year=1965|title=Expedition in the waters of Ceylon|journal=Science Digest|issn=0036-8296|oclc=1624458|volume=57|page=142|url = https://books.google.com/books?id=i9QCAAAAIAAJ&q=konesar&dq=konesar&lr=&client=safari&cd=14|quote = Një nga arritjet madhore në Cejlon ishte zbulimi i rrënojave të Tempullit të fundosur të Konesarit, që u zbulua me anije thesarësh të mbytur...}}</ref> Kolona ashtu dhe rrënojat paraqesin ndikime të Arkitekturës Tamile, [[Arkitektura Pallava|Pallava]] dhe [[Arkitektura Chola|Chola]] të periudhës midis shekujve të II–IX, të konfirmuara nga zbulimi i mbishkrimeve në shkrimin Pallava Grantha dhe Chola si dhe imazhet hindu të gjetura në vendin e kompleksit që sugjerojnë se dinastitë kishin një interes të fortë për tempullin.<ref name="shoh"/> Zhytësit rigjetën lingamin legjendar Swayambhu nga shtrati i oqeanit, një obelisk i madh natyror që, sipas legjendës ishte një nga 69 lingamët natyrorë nga kohë të qëmotshme fillimisht të gjendura në Malin Kailash të [[Tibeti]]t dhe të bujtura në Koneswaram nga mbreti legjendar Raavan – objekti i tij i shenjtë më i fuqishëm nga kohët mitologjike. Ky lingam u rivendos në sitin e Koneswaramit. Duke publikuar gjetjet e tyre në vitin 1957 në librin ''The Reefs of Taprobane'', Clarke shpreh admirim për tre mijë vitet e adhurimit nga hindutë të Shkëmbit Swami.<ref name="reef"/> Duke identifikuar më në fund tre tempujt hindu që kishin qenë ndërtuar rreth shkëmbit Swami, Clarke i përshkruan statujat e shekullit të X të Koneswaramit si "mes shembujve më të shkëlqyer të skulpturave prej bronxi hindu që njihen", Shiva i ulur [[Arti Chola|prej bronxi Chola]] "një kryevepër" dhe gurët e skalitur në këmbët e Shkëmbit Swami si "me gjasa rrënojat më të fotografuara nënujore në botë".<ref name="reef">{{cite book|last=Clarke|first=Arthur C.|title=The Reefs of Taprobane; Underwater Adventures around Ceylon|year=1957|isbn=0-7434-4502-3}}</ref> 350 vjet pas shkatërrimit të tij, popullsia hindu tamile e Trincomaleet në [[Sri Lanka]] organizoi komitetin për restaurimin e tempullit; statujat e vjetra u rivendosën mes ceremonive hapëse në faltoren e sapo restauruar më 3 mars 1963.<ref name="CSHindu"/> [[File:Trincomalee 0482a.jpg|thumb|right|327px|Hyrja anësore për në tempull]] Disa prej artifakteve nga tempulli i shkatërruar, duke përfshirë përkthimin e De Sa de Noronhas të profecisë së dërguar në Portugali, mbahen në Bibliotekën e Ajudas në [[Lisbona|Lisbonë]] (Bibliotheca da Ajuda), bashkë me një pikturë dhe hartë të faltores zanafillore. Kronikani António Bocarro tregon se tre monumentet e kompleksit të Trincomaleet të Tempullit të Koneswaramit në skajin e gadishullit në hartën e tij te dokumenti ''Livro das plantas das fortalezas cidades e povoaçois do Estado da India Oriental'' i vitit 1635, por këta tempuj mungojnë nga kopja e dokumentit të ruajtur në BibliotekënPaço Ducal di Vila Viçosa në Lisbonë. Mbishkrimi në gurë i zbuluar nga shkatërruesit e tempullit ka një emblemë me peshq të dyfishtë dhe profecinë e saj të skalitur, të përkthyer nga shkrimi i vjetër tamil, paralajmëron për "ardhjen e frankëve" pas shekullit të XVI. Parashikimi shkruan "O mbret! Frankët më vonë do të shkatërrojnë ndërtesën e shenjtë të ndërtuar nga Kulakoddani në kohët e lashta; dhe asnjë mbret i ardhshëm i këtij ishulli nuk do ta rindërtoi atë! Në vazhdim të mbretërive pasuese të kombeve me sy maceje, me sy të kuq dhe me sy tymi ai do tu rikthehet vullnetarisht tamilëve".<ref name="reef"/> Emblema e mbretit Pandyan, Jatavarman Veera Pandyani, në tempullin e vjetër të Koneswaramit dhe një pjesë e mbishkrimit profetik sot shihen në portën hyrëse të Fortesës Fredrick.<ref name="CSHindu"/> ====Vendndodhja dhe planimetria==== [[File:KoneswaramtrincomaleecompoundKovillocation.jpeg|thumb|left|264px|Vendndodhja e një prej tre monumenteve të tempullit të Koneswaramit pasi Trincomalee po fortifikohej nga evropianët në 1620. Fortesa e dukshme është aty ku qëndronte një monument kolosal i Tempullit të Konesarit në Konesar Malai (Shkëmbi Swami) përpara shkatërrimit në 1622; monumenti i fundit i ''pagodës'' u shkatërrua në vitin 1624. Skicë vizatuese portugeze e publikuar rreth vitit 1650.]] Faltoja ishte e njohur për evropianët si ''Pagoda e Trincomaleet – Tempulli i Njëmijë Kolonave''. Faltorja kryesore u ndërtua mbi jagati, ndërsa salla e saj me njëmijë kolona ishte ''Aayiram Kaal [[Mandapa]]'' – një platformë e veçantë me njëmijë kolona pranë [[vimana]]s së [[koili]]t që formon një pjesë të veçantë të planit të sitit të [[Arkitektura Dravidiane|Arkitekturës tempullore Dravidiane]]. Rrënojat e kësaj veçorie në Koneswaram tregojnë se salloni ishte një shtesë strukturore e ndërtuar nga artizanët Pallava, midis viteve 537–668. Ajo formonte një nga nëntë ''prakarat'' ose oborret e rëndësishme të kompleksit të Koneswaramit. Dy tempuj të tjerë ishin monumente të shquara të kompleksit në breg, që përmbanin struktura të shumta gopuramësh mbi faltoret e ndërtuara për Vishnu-Thirumalin dhe hyjneshën Ambal-Shakti. Së bashku, ato u bënë të njohura si Tre Pagodat e Thirukonamalait. Një planimetri e sitit nga De Quieroz pohon: "Sapo ngjitesh në majën e shkëmbit ishte një pagodë, një tjetër në gjysëm ngjitjeje dhe kryesorja prej tyre në pikën më të lartë, e vizituar nga grupe hindush nga e gjithë India."<ref name=p83/> Në letrën e tij dërguar Filipit të III, mbretit të Portugalisë, Constantine përshkruante: "Toka e pagodës është 600 fathomë e gjatë (1.2 km) dhe24.4 metra në pikën më të gjerë duke u ngushtuar deri në 9.15 metra".<ref name="Ras"/> Kompleksi shtrihej përgjatë rrugës së Konesarit në breg dhe përfshin faltoret e Ganeshit, Murukanit dhe Bhadrakalit. Koneswarami i Konesar Malait gjendet 152 kilometra (94.4&nbsp;milje) në lindje të Kudiramalait, distrikti i lashtë mbretëror dhe emporiumi jugor të bregut të perlave të Tempullit Thiru Ketheeswaram në Mannar. Koneswarami qëndron mbi një rrugicë të drejtë diagonale të lidhur me Ketheeswaramin dhe një tjetër tempull të mëparshëm të Jaffnas dhe [[Tempulli Ramanathaswamy|Tempullin Ramanathaswamy]], një nga [[Paadal Petra Sthalamët]] në Rameswaram. Kjo rrugë pelegrinazhi prej 225&nbsp;km (140&nbsp;miljesh) përshkohet shpesh në këmbë sipas zakonit hindu. Kompleksi qëndron gjithashtu saktësisht në të njëjtën gjatësi gjeografike me Malin Kailash. [[File:Ravanan - King of Lanka.jpg|thumb|right|264px|Ikonografia e Ravanës, mbretit mitik të Lankas i paraqitur mbi muret e tempullit]] Në linjë me zakonin e komplekseve tempullore hindu tamile, kompleksi bujt faltoret e mjaft hyjnive. Koneswarami është faltorja më lindore e pesë ''Iswaramëve'' të lashtë të Shivës në ishull, ku të tjerat janë [[Tempulli Naguleswaram|Naguleswarami]] (Keerimalai), [[Tempulli Ketheeswaram|Thiruketheeswarami]] (Mannar), [[Tempulli Munneswaram|Munneswarami]] (Chilaw) dhe [[Tempulli i Tenavaramit|Tenavarami]] (Tevan Thurai) .<ref name="aht">{{cite journal|last=Arumugam|first=S.|year=1980|title=Some ancient Hindu temples of Sri Lanka|publisher=University of California|edition=2|page=37|oclc=8305376}}</ref> Koneswarami ka tërhequr mijëra pelegrinë nga vendet e Azisë, faltorja e tij e Shivës përmendet te eposet e ''[[Ramayana]]s'' dhe ''[[Mahabharata]]s'' të shkruara midis viteve 400–100 p. e. s., të përshkruara gjerësisht nga pelegrinët nga shumë vende dhe në vitet 600—660, asaj i janë thurur lavde si një nga 275 ''[[Paadal Petra Sthalamët|Shiva Sthalamët]]'', ose banesat e shenjta të Shivës në në kontinent te hymnet ''Tevaram''.<ref name="aht"/> Shkëmbi Swami është lavdëruar si një ''Shiva Upa Peetha'' (bazë) e Lankas te ''Sivacharita'', një vepër sanskrite që i thur lavde Shivës dhe dorëshkrimi pasues i ''Pithanirnayas'' (Maha Piitha Nirupana) si një Sakta Peetha e Lankas me një tempull të kompleksit kushtuar hyjneshës Indraksi Devi dhe një hyjni mashkullore Raksasesvara – një referencë për Ravanan. Kullakottani restauroi ''Tre Pagodat e Thirukonamalait'', ku dy të tjerat kushtuar Vishnu-Thirumalit dhe asaj të hyjneshës nënë (''Tirukkamakkottam'' – një bashkëshorte e Shivës) në breg në një zonë shumë më të madhe sesa e tanishmja.<ref name="Taksina Kailacapuranam 1999, p. 19"/> Ky tempull i fundit për hyjneshën – Ambal/Uma/Shakti/Shankari Devi – ishte një nga 18 Maha Shakthi Peethat, ato Shakti Peetha të shenjtëruara për hyjneshën që përmenden te ''Ashta Dasa Shakthi Peetha Stotrami'' nga teologu hindu Adi Shankara (788—820).<ref>D. C. Sircar: The Sakta Pithas; 1998, fq. 39, 41, 89</ref><ref>Astadasa e përmend më vete Lankan (Cejlonin) dhe Simhala Dvipan – emri i Bhairavas – Raksasesvaras – fuqimisht i sugjeruar si identik me Cejlon/Eela Nadunë</ref> Tempulli i Vishnu-Thirumalit ishte me gjasa i tempulli i parë i hasur në breg – dhe është përmendur te ''Oud en Nieuw Oost-Indiën'' e shkruar në vitin 1726 nga François Valentijn.<ref name="Robert Fellowes 1815 pp. 193"/> Tempulli më i afërt me skajin e detit ishte ai kushtuar hyjneshës, ku qëndron tempulli i tanishëm i rikonstruktuar i Shivës. Pranë faltores kryesore të Shivës në qendër duhet të kenë qenë të zakonshme faltore më të vogla kushtuar Ganeshit, Durgas, Murukanit, Agastya dhe Navagrahave duke përfshirë zotin e djellit Surya – faltorja e Murukanit është lartësuar në seritë e mëdha ''Thiruppugazhi'' të Arunagirinatharit.<ref name="HLtoSL"/> Tempulli i Bhadrakali gjendet më tej në kompleksin e brendshëm përgjatë rrugës së Konesarit, e përkrahur nga Rajendra Chola I.<ref name="Rajendra I 2007">Një mbishkrim i mbretit Chola, Rajendra I (1012-1044) u gjet së fundmi në tempullin e hyjneshës Kali në Trincomalee, që shpjegon zgjerimin e faltores. Karthigesu Indrapala: The evolution of an ethnic identity: The Tamils in Sri Lanka C. 300 BCE to C. 1200 CE; 2007, ISBN 978-955-1266-72-1.</ref> Tempulli i Kalit është përmendur në librin e Wilbur Smithit ''Shpend grabitqarë'' (''Birds of Prey'') të vitit 1997 të vendosur në vitet 1660. ''Thirukonasala Mahatyami'', duke përshkruar zanafillën e botës, Lankas dhe Koneswaramit bazuar mbi legjendat puranike tashmë ka humbur. Vepra historike ''Mattakallappu Manmiyam'' (''Batticaloa Manmiyam'') që tregon historinë e ngulimeve tamile në Batticaloa, ndjek ''Dakshina Kailasa Puranan'' dhe ''Dakshina Kailasa Manmiamin'' në përshkrimin e Koneswaramit si një prej nëntë siteve më të shenjta më të rëndësishme në botë për të gjithë hindutë.<ref name="CSHindu"/> {{multiple image | perrow = 2 | total_width = 538 | header = [[Tempulli Brihadeeswarar]] në Tanjore (majtas) ka një kullë [[vimana]] që është 66 m e lartë, një shembull klasik i [[Arkitektura Dravidiane|Arkitekturës Dravidiane]] që frymëzoi faltoret e kompleksit tempullor të [[Prambanani]]t në [[Indonezia|Indonezi]], që përmbajnë një faltore qendrore 47 m të lartë për Shivën (në mes majtas) [[Tempulli Diellor i Konarkut]] me një kullë të lartë (në mes djathtas) dhe [[Tempulli Jagannath në Puri]] (djathtas). Çdo faltore në skajin e bregut të Koneswaramit përmbante gopuramë të lartë nga sundimi Chola i Trincomaleet dhe zhgjerimi i [[Tempulli Thillai Nataraja në Chidambaram|Chidambaramit]] që e zhvilloi ndërtesën e këtyre stileve të vona sinkretike të [[Arkitektura Dravidiane|Arkitekturës Dravidiane]] shihen përgjatë kontinentit.<ref name="ReferenceB"/><ref name="Karen Schreitmuller 2012"/><ref name="Perniola, V. p. 366"/> | align = left | direction = horizontal | image1 = PeruvudaiyarKoyilThanjavurEntranceToUpperStoreyMainTower.jpg| width1 = 1936 | height1 = 2592 | alt1 = Tempulli Brihadeeswarar | caption1 = <center>Falroja kryesore e Tempullit Brihadeeswarar</center> | image2 = Konark Temple.jpg | width2 = 735 | height2 = 767 | alt2 = Faltorja kryesore e Tempullit Djellor të Konarkut | caption2 = <center>Faltorja kryesore e Tempullit Djellor të Konarkut</center> | image3 = Main shrine of Prambanan temples.JPG | width3 = 1200 | height3 = 1600 | alt3 = Faltorja kryesore e tempujve të Shivës në Prambanan | caption3 = <center>Faltorja kryesore e tempujve të Shivës në Prambanan</center> | image4 =| width4 = 1467 | height4 = 1080 | alt4 = Faltorja kryesore e Tempullit Jagannath | caption4 = <center>Faltorja kryesore e Tempullit Jagannath</center> }} Një tempull kushtuar një hyjnie në qytetin "Gokarna" është përmendur në një vepër fetare dhe historike të shekullit të V të e. s. të quajtur Mahavamsa. Ajo përmend se Mahasena (334–361) një besimtar i përkushtuar i sektit Mahayana të [[Budizmi]]t i njohur për shkatërrimet e tempujve hindu, që sundonte një mbretëri qendrore të ishullit nga qyteti jugor i Anuradhapuras shkatërroi tempujt kushtuar një hyjnie në Gokarna dhe ndërtoi [[Vihara]] budiste në vend të tyre. Një komentar i shekullit të XII mbi Mahavamsan tregon se tempulli i hyjnisë së shkatërruar kishte një lingam – një formën simbolike e Shivës në të.<ref name=p58/> Interpretimi i tempujve të hyjnisë në mënyrë specifike të një tempulli të Shivës nga komentari mbi Mahavamsan është vënë në diskutim nga shkrimtarët sinhalezë si Bandu De Silva.<ref name="Peiris">{{cite news|url=http://www.dailynews.lk/2009/07/31/fea25.asp|title=Ancient and medieval Hindu temples in Sri Lanka|last=Peiris|first=Kamalika|date=31 korrik 2009|accessdate=6 tetor 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20110629044948/http://www.dailynews.lk/2009/07/31/fea25.asp|language=en|archive-date=29 qershor 2011|url-status=dead}}</ref> [[File:Ravana statue, Koneswaram temple.JPG|thumbnail|right|Statuja e Ravanën në krahun lindor (i njëjti krahë me ''Të Çarën e Ravanës'') në rrëpirën e Shkëmbit Swami]] Sri Lanka kishte pasur një histori konflikti midis pakicës së saj hindu tamile dhe shumicës budiste sinhaleze që nga pavarësia e saj politike nga [[Britania e Madhe]] në vitin 1948 që çoi në Luftën Cilvile të Sri Lankës. Që nga vitet 1950 budistët sinhalezë kanë pretenduar se Tempulli Tirukoneswaram ishte fillimisht ekskluzivisht një tempull budist. Ata përmendin dhe interpretojnë informacionet historike për Tre Pagodat në sitin e Koneswaramit si aluduese për tempuj budistë.<ref name="Peiris"/> Budistët kanë pretenduar gjithashtu se siti ishte vendndodhja e Gokanna Viharas së lashtë të ndërtuar nga mbreti Mahasena.<ref name="Standing">{{cite news|url=http://www.sundayobserver.lk/2005/01/23/fea18.html|title=Standing sentinel|date=23 janar 2005|work=Sunday Observer|publisher=Lakehouse Publishing House|accessdate=1 dhjetor 2010|archive-url=https://web.archive.org/web/20121015050318/http://www.sundayobserver.lk/2005/01/23/fea18.html|language=en|archive-date=15 tetor 2012|url-status=dead}}</ref> Ajo bazohet gjithashtu mbi një pohim të bërë nga historiani Senarath Paranavithana në leximin e një mbishkrimi sanskrit dhurimi të shekullit të XIII në shkrimin tamil Grantha të bërë nga një Chodaganga Deva të gjetur në kompleksin e tempullit hindu. Mbishkrimi shkruan se Deva zbarkoi në Gokaranna në vitin 1223. Asnjë dëshmi, arkeologjike ose ndonjë lloji tjetër, nuk e mbështet pretendimin se ekzitonin vihara në sit.<ref name="Sabaratnam">{{cite web|url=http://www.sangam.org/articles/view/?id=286|title=Pirapaharan:Tamil blood boils|last=Sabaratnam|first=T.|year=2004|accessdate=25 nëntor 2010}}</ref> Burime të tjera tregojnë se kompleksi kishte qenë hindu me seksione budiste para shkatërrimit të tij.<ref>{{cite journal|title=Tamil culture|journal=Tamil Literature Society|year=1953|volume=2-3|pages=189–91}}</ref> Në vitin 1968, qeveria e unitetit e mbizotëruar nga shumica sinhaleze e Partisë së Bashkuar Kombëtare dhe pakica tamile mbizotëronte Partinë Federale u rrëzua pas mosmarrveshjeve rreth deklarimit të sitit hindu një zonë e mbrojtur. Një komitet i caktuar nga një ministër i Partisë Federale për të studiuar mundësinë e shpalljes së mbrojtjes së sitit u braktis pa u këshilluar nga kryeministri i kohës, Dudley Senanayake, pasi mori një letër ankese nga një murg i shquar budist që kundërshtonte për shkak se zona e tempullit do të "bjerë në duarët" e atyre "që nuk janë as sinhalezë as budistë". Partia Federale e tërhoqi mbështetjen e saj për qeverinë në vazhdim të këtij akti.<ref>{{cite book|last=Wilson|first=Jeyaratnam|title=Electoral politics in an emergent state: the Ceylon general election of May 1970|year=1975|page=215}}</ref><ref>{{cite book|last=Phadnis|first=Urmila|title=Religion and Politics in Sri Lanka|url=https://archive.org/details/religionpolitics0000phad|year=1976|page=[https://archive.org/details/religionpolitics0000phad/page/364 364]}}</ref><ref>{{cite book|last=Wilson|first=Jayaratnam|title=Sri Lankan Tamil nationalism|year=1999|page=99|isbn=0-7748-0759-8}}</ref><ref>{{cite book|last=Wilson|first=Jayaratnam|title=S.J.V. Chelvanayakam and the crisis of Sri Lankan Tamil nationalism, 1947–1977: a political biography|year=1994|page=110}}</ref> Sipas gazetarëve si T. Sabaratnam, ky incident pati pasoja negative për të ardhmen e bashkëpunimit midis bashkësive tamile dhe sinhaleze.<ref name="Sabaratnam"/> Tempulli dhe mjedisi i tij janë tashmë të zëna nga ushtria e Sri Lankës, që mban një bazë në fortesën Frederick. Më 21 shtator 2008, kryeprifti i tempullit Sivashri Kugarajakurrukali u vra në një fushatë që vinte në shënjestër priftërinjtë hindu në rajon.<ref>http://www.tamilnet.com/art.html?catid=13&artid=27004</ref><ref>http://www.tamilnet.com/art.html?catid=13&artid=33205</ref> ===Nalanda Gedige=== [[File:Nalanda Gedige - left side view.jpg|thumb|left|264px|Pamja e krahut të majtë të Nalanda Gediges]] '''Nalanda Gedige''' (në gjuhën sinhaleze: නාලන්දා ගෙඩිගේ; në gjuhën tamile: நாலந்த கெடிகே; '''''Nālanda Gedige''''') është një kompleks i lashtë ndërtimor prej guri pranë Matales në [[Sri Lanka]]. Kjo ndërtesë ishte një [[Tempulli hindu|tempull i lashtë hindu]] i ndërtuar midis shekujve të VIII dhe të X në [[Arkitektura Dravidiane|Arkitekturën Dravidiane]] ([[Arkitektura Pallava|Stili Pallava]]) dhe më pas mendohet se është përdorur nga budistët.<ref name="TempleConsecrationRitualsInAncientIndia">Anna Aleksandra Ślączka: ''Temple consecration rituals in ancient India: text and archaeology - Volume 26 of Brill's indological''. BRILL, fq. 343</ref><ref name="HistoryOfHumanity">J. Harmatta, J. K. Litvak, R. Lonis, T. Obenga, R. Thanmar dhe Zhou Yiliang: ''History of Humanity: From the seventh century BC to the seventh century AD- Vol III''; Sri Lanka and South-East Asia; fq. 100</ref> Disa studiues e përshkruajnë këtë ndërtesë gjithashtu si një [[Arkitektura Dravidiane|ndërtim dravidian]] kushtuar një kulti Mahayanaa me mësime të theksuara tantrike dhe të njohur për një monument të mudshëm të afërt me [[Budizmi]]n Vajrayana (Tantrik).<ref>Nandasena Mudiyanse: ''Mahayana monuments in Ceylon''; M. D. Gunasena, 1967, fq. 28.</ref> Nalanda Gedige është projektuar si një tempull hindu me një [[mandapa|mandapë]], një sallon hyrjeje (fillimisht me çati), një kalim të shkurtër në një qeli të zhveshur dhe një ambulator përreth [[garbhagriha|qendrës së shenjtë]]. Tashmë nuk ka mbetur ndonjë shenjë e zotave hindu, megjithatë thuhet se tempulli ka qenë përdorur nga budistët. Seksionet e dekoruara pasurisht të façatës, të rikonstruktuara me mundim në vitin 1975, janë në mënyrë mbizotëruese në Stilin Jugor Indian dhe mund të jenë ndërtuar në shekujt VIII-XI, por data e saktë nuk mund të përcaktohet. Megjithatë, zoti Kubera shfaqet në krahun jugor të timpanit mbi shenjtërore dhe kjo është një veçori që gjendet vetëm në [[Sri Lanka]]. [[File:Nalanda Gedige temple.jpg|thumb|345px|Pamje ballore e Nalanda Gediges]] ====Historia==== Vlerësimet për datën e saj të ndërtimit varjojnë nga shekulli i VIII deri në shekullin e X të e. s. Kjo ishte periudhë trazirash të mëdha në ishull, me mbretërit e Indisë Jugore që vendoseshin në fillim të rënies së monarkisë sinahaleze. Ka të ngjarë që Nalanda Gedige të ketë qenë një përpjekje e e fortë për një shkrirje të kulturave tamile dhe sinhaleze. Historia e Nalanda Gediges si një sit arkeologjik fillon në vitin 1893, kur sipas komisionerit të atëhershëm arkeologjike, H. C. P. Bell, "toka ishte përvetësuar rreth kësaj faltoreje pak të njohur dhe vetmitare të ndërtuar prej graniti, si një gedige e stilizuar në mënyrë popullore. Është e vendosur mbi terrenin e ngritur në fushat piktoreske të orizoreve të rrethuara nga kodra të ulëta dhe katundthe të vegjël prej druri. Në vitin 1911 një grup i vogël u veçua nga forca punëtore në [[Sigiriya]] për pastruar xhunglën e rritur përreth përreth rrënojave të ndërtesës. Këtij tempulli unik i vishej një rëndësi e vaçantë duke qenë shembull i vetëm i zbuluar deri tani në Cejlon i stileve të përzjera arkitekturore të përzierë në mënyrë të mirëmenduar për të formuar një ndërtesë të mrekullueshme homogjene".<ref name="tourismSl">Richard Boyle: [http://www.angelfire.com/planet/heritagesl2/nalanda/nalanda.htm ''Heritages-History of Nalanda Gedige'']</ref> Belli kishte plane domethënëse për restaurimin e Nalanda Gediges – duke përfshirë çmontimin dhe zhvendosjen e saj – siç dëshmohet nga raporti i tij i vitit 1912: "Do të jetë e nevojshme që gradualisht të zgjerohet hapësira në veri dhe lindje të rrënojave të gediges, për sa është e mundshme, në pritje të arsyeshme të zbulimit të gjymtyrëve të tjera të mbuluara të strukturës, përpara se të çmontohet pjesërisht me një pamje të rindërtimit korrekt. Për këtë ndërtesë mjeshtërore nuk mund të lejohet të mbetet në këtë gjendje të tanishme gjysëm fiktive, kur të gjithë gurët në terren të jen rikuperuar nga toka".<ref name="tourismSl" /> Gjithësesi, asgjë nuk ndodhi deri shumë më vonë, në vitet 1980, kur faltorja u kërcënua nga përmbytjet e ujërave të ujëmbledhësit të sapokrijuar të Bowatennes. Mundësia për ti çmontuar rrënojat dhe rindërtuar duke mbajtur muret, u riparaqit për ti zhvendosur rrënojat më lartë ujërave. Ato tani qëndrojnë të rindërtuara përkrahë ujëmbledhësit dhe arrihen nga një rrugicë me cepa lulesh me një sfond të mahnitshëm kodrash të veshura me pemë.<ref name="tourismSl" /> Nalanda Gedige është një hibrid kurioz i [[Arkitektura Budiste|Arkitekturës Budiste]] dhe [[Arkitektura e tempujve hindu|Arkitekturës Hindu]]. Disa elemente dizajni janë qartësisht hindu, siç është [[mandapa]] ose salla e pritjes. Nuk ka shenja të zotave hindu. Në të ndodhen skalitje erotike por të gërryera të Budizmit Tantrik, shumë të ngjashme me ato të famshme në [[Grupi i monumenteve në Khajuraho|Khajuraho]] në [[India|Indi]]. Seksionet e façatës të dekoruara në mënyrë të pasur janë në stilin e shekullit të VII që lulëzoi në Madras të Indisë së Jugut. Megjithatë, seksioni jugor ka një nike gjysëm-rrethore që përmban një reliev të figurës së Kuveras, zotit të pasurisë, të ulur galiç mbi një blindë zambakur – një imazh që gjendet vetëm në [[Sri Lanka]].<ref name="tourismSl" /> Roland Raven-Hart, duke shkruar te “Ceylon: History in Stone (1964)” e përshkruan kështu këtë hibridizim: "Kudo tjetër ka mori ndërtesash hindu si dhe budiste dhe disa përzjerje të ngatërruara; por këtu stilet janë ndërthurur. Plan-terreni është budist, vestibuli i pastër hindu dhe kështu është faltorja e vogël pa dritare: balustrada e thjeshtë me gur hënor me krokodilë dhe lumenjtë e xhuxhave dhe arkitrari i derës janë sinhalezë ndërsa kornizat tamile; madje edhe skulpturat janë ndarë në mënyrë të përshtatshme. Efekti i përgjithshëm është magjepsës dhe për mua në mënyrë të papritur klasik, as e gjeta eksteriorin "të mbi-ngarkuar me dekorime" si Belli, megjithëse është i mbushur me kolona dhe dritare fallse në formë patkoi dhe shumë xhuxha gazmorë. Dhe kubeja duhet të ketë qenë një kuminim kur të katërta faqet e sajë ishin të pranishme, seçila me nive në formë patkoi dhe statuja, në vend të vetëm njërës që u gjet".<ref name="tourismSl" /> ==Shiko edhe== * [[Arkitektura e Tamil Nadusë]] * [[Arkitektura e Chennait]] * [[Arkitektura Dravidiane]] * [[Lista e tempujve hindu në Tamil Nadu]] * [[Arkitektura Pallava]] * [[Arkitektura Chola]] * [[Arkitektura e Sri Lankës]] * [[Lista e tempujve hindu në Sri Lanka]] ==Shpjegime== {{Commons category|Tamil Architecture of Tamil Nadu|Arkitektura Tamile}} {{reflist|group=Shpjegimi}} == Referime == {{reflist|2}} ==Bibliografia== * {{cite book|author=Meera Abraham|title=Two medieval merchant guilds of south India|year=1988|language=en}} * {{cite book|first=S.|last=Arumugam|year=1980|title=Some ancient Hindu temples of Sri Lanka|publisher=University of California|edition=2|oclc=8305376|language=en}} * {{cite book|last=Arumugam|first=S.|year=1980|title=The Lord of Thiruketheeswaram, an ancient Hindu sthalam of hoary antiquity in Sri Lanka|publisher=Colombo|url=https://books.google.com/books?id=7g4YAAAAIAAJ|oclc=10020492|language=en}} * {{cite book|editor=A. Sanrnugaratna Ayyar (redaktor)|title=Tirukkonasalapuranam|location=Jaffna|year=1909|publisher=Avaiyadakkarn}} * João de Barros, Manoel Severim de Faria & João Baptista Lavanha: ''Da Asia de João de Barros e de Diogo de Couto''; Volume 13.: Asia de Diogo de Coto. * {{Cite book|last=Bastin|first=Rohan|title=The Domain of Constant Excess: Plural Worship at the Munnesvaram Temples in Sri Lanka|publisher=Berghahn Books|url=https://books.google.com/books?id=SMRJDhDxu38C|date=dhjetor 2002|isbn=1-57181-252-0|oclc=50028737|language=en}} * John Whitchurch Bennett: ''Ceylon and its capabilities: an account of its natural resources, indigenous productions, and commercial facilities''. * {{cite book|author=Jean Baptiste Bourguignon d' Anville|title=A geographical illustration of the map of India|trans-title=Një ilustrim gjeografik të hartës së Indisë|year=1759|language=en}} * {{cite book|author=Richard Boyle|url=http://www.angelfire.com/planet/heritagesl2/nalanda/nalanda.htm|title=Heritages-History of Nalanda Gedige|language=en}} * {{cite book|author=Lionel Casson|title=The Periplus Maris Erythraei|year=1989|location=Princeton|language=en}} * {{cite book|first=Francis D. K.|last=Ching|year=2007|title=A Global History of Architecture|url=https://archive.org/details/globalhistoryofa0000chin|publisher=John Wiley and Sons|location=New York|isbn=0-471-26892-5|language=en}} * {{cite book|first=Francis D. K.|last=Ching|year=1995|title=A Visual Dictionary of Architecture|publisher=John Wiley and Sons|location=New York|isbn= 0-471-28451-3|language=en}} * {{cite book|author=Hugh Chisholm|title=The Encyclopedia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information|volume=27|publisher=Encyclopedia Britannica|year=1911|language=en}} * {{cite book|last=Clarke|first=Arthur C.|title=The Reefs of Taprobane; Underwater Adventures around Ceylon|url=https://archive.org/details/reefsoftaprobane0000unse|publisher=Harper|year=1957|location=New York|isbn=0-7434-4502-3|language=en}} * {{cite book|author=James Cordiner|title=A Description of Ceylon|url=https://archive.org/details/adescriptioncey00cordgoog|year=1807|language=en}} * Diogo do Couto: ''The history of Ceylon, from the earliest times to 1600 A. D.''. * {{cite book|author1=Frank Moore Colby|author2=Talcott Williams|title=The New international encyclopaedia|volume=22|year=1923|language=en}} * {{cite book|last=Dallapiccola|first=Anna L.|title=Dictionary of Hindu Lore and Legend|year=2002|publisher=Thames & Hudson|location=Londër|isbn=0-500-51088-1|language=en}} * {{cite book|editor=P. P. Vaidyalinga Desicar|title=Daksinakailasapuranam|location=Jaffna|year=1916|publisher=Tirunakaraccurukkam|chapter=vargjet 31-4}} * {{cite book|author=Ross E. Dunn|title=The adventures of Ibn Battuta, a Muslim traveler of the fourteenth century|year=1986|language=en}} * {{cite book|author=Romesh Chunder Dutt|title=A History of Civilisation in Ancient India: Based on Sanscrit ...|volume=1|year=2001|language=en}} * {{cite book|author1=Robert Fellowes|author2=Robert Knox|title=The history of Ceylon: from the earliest period to the year MDCCCXV: with characteristic details of the religion, laws, & manners of the people and a collection of their moral maxims & ancient proverbs|year=1815|language=en}} * {{cite book|author1=Constance Frederica|author2=Gordon Cumming|title=Two happy years in Ceylon|volume=2|year=1893|language=en}} * {{cite book|author1=Jonathan Forbes|author2=George Turnour|title=Eleven years in Ceylon: Comprising sketches of the field sports and natural history of that colony, and an account of its history and antiquities|url=https://archive.org/details/elevenyearsincey01forbuoft|year=1840|language=en}} * {{cite book|author=Adam Hardy|url=http://books.google.co.in/books?id=aU0hCAS2-08C|title=Indian temple architecture: form and transformation: the Karṇāṭa Drāviḍa|language=en}} * {{cite book|author=J. C. Harle|title=The Art and Architecture of the Indian Subcontinent|url=https://archive.org/details/artarchitectureo00harl|edition=botimi i dytë|year=1994|publisher=Yale University Press Pelican History of Art|isbn=030-006-217-6|language=en}} * {{cite book|author1=J. Herramann|author2=E. Zurcher|author3=J. Harmatta|author4=J. K. Litvak|author5= R. Lonis|author6=T. Obenga|author7=R. Thanmar|author8=Zhou Yiliang|year=1996|title=History of Humanity: From the seventh century BC to the seventh century AD|chapter=Sri Lanka and South-East Asia|publisher=UNESCO|location=New York|volume=III|isbn=92-3-102812-X|url=http://books.google.com.sg/books?id=WGUz01yBumEC}} * {{cite book|url=https://books.google.com/books?id=1BMrAAAAMAAJ|title=The New Encyclopaedia Britannica|first=Robert M.|last=Hutchins|date=1 janar 1974|publisher=Encyclopaedia Britannica|language=en}} * {{cite book|author=K. Indrapala|title=Epigraphia Tamilica|publisher=Jaffna Archeological Society|year=1971}} * {{cite book|last=Indrapala|first=Karthigesu|title=The evolution of an ethnic identity: The Tamils in Sri Lanka C. 300 BCE to C. 1200 CE|publisher=Vijitha Yapa|year=2007|location=Colombo|isbn=978-955-1266-72-1|language=en}} * {{cite journal|last=Indrapala|first=Karthigesu|title=Senarat Paranavitana commemoration volume|chapter=An Inscription of the tenth year of Cola Lankesvara Deva from Kantalai, Sri Lanka.|publisher=Leiden|journal=Studies in South Asian Culture|volume=7|year=1978|location=Colombo|isbn=978-90-04-05455-4|oclc=185925405|language=en}} * {{cite book|last=Ismail|first=Marina|year=1995|title=Early settlements in northern Sri lanka|publisher=Navrang|location=New Delhi|url=https://books.google.com/books?id=R1VuAAAAMAAJ|isbn=978-81-7013-137-3|oclc=243878815|language=en}} * {{cite book|author=Taksina Kailacapuranam|title=Tirunakarac Carukkam|chapter=vargjet 28-9, 52-89. Temples of Siva in Sri Lanka|publisher=Chinmaya Mission of Sri Lanka|location=Colombo|year=1999}} * {{cite book|author=Robert D. Kaplan|title=Monsoon: The Indian Ocean and the Future of American Power|url=https://archive.org/details/monsoonindianoce0000kapl|year=2010|language=en}} * {{cite book|author1=Herbert Keuneman|author2=John Gottberg|author3=Ravindralal Anthonis|author4=Hans Hoefer|year=1985|title=Sri Lanka|publisher=Hong Kong: Apa Productions (HK); [Englewood Cliffs, N.J.: Distributed by] Prentice Hall, ©1985|location=Hong Kong|edition=3|isbn=978-0-13-839944-3|oclc=13501485}} * {{cite book|last1=Laurie|first1=James|last2=Balbi|first2=Adriano|year=1842|title=System of universal geography: founded on the works of Malte-Brun and Balbi: embracing a historical sketch of the progress of geographical discovery ...|publisher=A. and C. Black|location=Edinburgh|oclc=84178282|language=en}} * {{cite book|editor1-last=Lienhard|editor1-first=Siegfried|editor2-last=von Hinüber|editor2-first=Oskar|date=2007|title=Kleine Schriften|trans-title=Koleksion Shkrimesh|url=https://books.google.com/books?id=uo6t6kRviioC|language=de|publisher=Harrassowitz Verlag / Glasenapp-Stiftung|isbn=9783447056199|accessdate=5 shkurt 2014}} * {{cite book|last=Long|first=George|year=1843|title=Penny Cyclopaedia of the Society for the Diffusion of Useful Knowledge|publisher=C. Knight 1846-1851|location=Londër|volume=25|oclc=46987946|language=en}} * Sachindra Kumar Maity: ''Masterpieces of Pallava Art''. * {{cite book|author=John Watson McCrindle|title=Ancient India as described in classical literature|year=1971|language=en}} * Colin McKenzie: ''Remarks on some antiquities on the west and south coasts of Ceylon: written in the year 1796''. * {{cite book|last=Mitchell|first=George|title=The Hindu Temple|url=https://archive.org/details/hindutempleintro0000mich|publisher=University of Chicago Press|year=1988|location=Chicago|isbn=0-226-53230-5|language=en}} * {{cite book|first=Nandasena|last=Mudiyanse|year=1967|title=Mahayana monuments in Ceylon|publisher=M. D. Gunasena|location=Colombo, Sri Lanka|lccn=sa68008358|url = http://books.google.com.sg/books?id=JeneXe6xyAwC}} * {{cite book|author=R. Nagasamy|title=Gangaikondacholapuram|year=1970|language=en}} * {{cite book|last=Navaratnam|first=C. S.|title=A Short History of Hinduism in Ceylon|year=1964|location=Jaffna|oclc=6832704|language=en}} * {{cite book|last=Pathmanathan|first=Sivasubramaniam|title=Hindu Temples of Sri Lanka|publisher=Kumaran Book House|year=2006|isbn=955-9429-91-4|language=en}} * {{cite book|last=Pathmanathan|first=S.|year=1978|title=The Kingdom of Jaffna|volume=1|url=https://books.google.com/books?id=IMcLAAAAIAAJ|publisher=University of London/Colombo: Arul M. Rajendran|oclc=6530926|language=en}} * {{cite book|author=Robert Percival|title=An account of the island of Ceylon, containing its history, geography, natural history, with the manners and customs of its various inhabitant|year=1805|language=en}} * {{cite book|title=The Suma oriental of Tome Pires: an account of the east, from the red sea to China, written in Malacca and India in 1512–1515; and, The book of Francisco Rodrigues: pilot-major of the armada that discovered Banda and the Moluccas: rutter of a voyage in the red sea, nautical rules, almanack and, maps, written and drawn in the east before 1515|author1=Tomé Pires|author2 = Francisco Rodrigues|author3=Armando Cortesão|location=New Delhi|publisher=Asian Educational Services|year=2005|isbn=9788120605992|oclc=226252917|language=en}} * {{cite book|author=V. Perniola|title=The Catholic church in Sri Lanka. The Portuguese period|volume=II-III|language=en}} *{{Cite book|last=Phadnis|first=Urmila|title=Religion and Politics in Sri Lanka|year=1976|publisher=C. Hurst & Co Publishers Ltd|isbn=0-903983-52-4|language=en}} * {{cite book|last=Pieris|first=Paulus Edward|year=1983|title=Ceylon, the Portuguese era: being a history of the island for the period, 1505–1658|volume=1|publisher=Tisara Prakasakayo|location=Sri Lanka|oclc=12552979|language=en}} * {{cite book|author=P. L. Prematilleke|title=Nalanda - A Short Guide to the 'Gedige' Shrine|publisher=Central Cultural Fund, Ministri of Cultural Affairs, Sri Lanka|year=1985|language=en}} * {{cite book|first1=Leelananda|last1=Prematilleka|first2=Sudharshan|last2=Seneviratne|year=1990|title=Perspectives in archaeology: Leelananda Prematilleke festschrift|language=en}} * {{cite book|last=Pridham|first=Charles|title=An historical, political, and statistical account of Ceylon and its dependencies|url=https://archive.org/details/anhistoricalpol00pridgoog|publisher=T. and W. Boone|year=1849|location=Londër|oclc=2556531|language=en}} * {{cite book|author=Fernão de Queyroz|title=The temporal and spiritual conquest of Ceylon|year=1680|language=en}} * {{cite book|last=Raghavan|first=M. D.|title=Tamil culture in Ceylon: a general introduction|publisher=Colombo: Kalai Nilayam|year=1971|location=Colombo|oclc=453189836|language=en}} * {{cite book|last=Ramachandran|first=Nirmala|year=2004|title=The Hindu legacy to Sri Lanka|publisher=Stamford Lake (Pvt.) Ltd.|location=Pannapitiya|oclc=230674424|isbn=978-955-8733-97-4|language=en}} * {{cite book|last=Rasanayagam|first=M. C.|origyear=1926|title=Being a research into the history of Jaffna, from very early times to the Portuguese period|publisher=Asian Educational Services|year=1993|location=New Delhi|oclc=249907591|language=en}} * {{cite book|last=Jewitt Robinson|first=Edward|year=1867|title=Hindu pastors: a memorial|url=https://archive.org/details/hindupastorsame00robigoog|publisher=Wesleyan Conference Office|location=Londër|oclc=4169794|language=en}} * {{cite book|author=Duane W. Roller|title=Eratosthenes' "Geography|year=2010|language=en}} * {{cite book|last=Room|first=Adrian|year=2006 |title=Placenames of the world: origins and meanings of the names for 6,600 countries, cities, territories, natural features, and historic sites|url=https://archive.org/details/placenamesofworl02edroom|publisher=Jefferson, N.C.; London: McFarland & Co.|edition=2|isbn=978-0-7864-2248-7|oclc=439732470|language=en}} * {{cite book|author=K. A. Nilakanta Sastri|title=A History of South India|url=https://archive.org/details/dli.ernet.448836|year=1955|language=en}} * {{cite book|author=Karen Schreitmuller|title=Baedeker India|year=2012|language=en}} * {{cite book|last1=Sellby|first1=Martha A.|title=Tamil geographies: cultural constructions of space and place in South India|year=2008|publisher=SUNY Press|author2=Indira Viswanathan Peterson|language=en}} * {{cite book|author=Ajay Mitra Shastri|title=India as seen in the Bṛhatsaṁhitā of Varāhamihira|year=1969|language=en}} * {{cite book|last1=de Silva|first1=K. M.|last2=Ray|first2=C. M.|title=History of Ceylon|publisher=Ceylon University Press|year=1959–1973|location=Colombo|oclc=952216}} * {{cite book|last=Sivaratnam|first=C.|year=1968|title=Tamils in early Ceylon|oclc=248358279|url = https://books.google.com/books?id=hlocAAAAMAAJ|language=en}} * {{cite book|last=Sivaratnam|first=C.|year=1964|title=An outline of the cultural history and principles of Hinduism|publisher=Stangard Printers|location=Colombo|edition=1|oclc=12240260|language=en }} * {{cite book|author=Willian Skeen|title=Adam's Peak: legendary, traditional, and historic notices of the Samanala ...|url=https://archive.org/details/adamspeaklegend00skeegoog|year=1870|language=en}} * {{cite book|first=Anna Aleksandra|last=Ślączka|year=2007|title=Temple consecration rituals in ancient India: text and archaeology|publisher=BRILL|isbn=9789004158436|url=http://books.google.com.sg/books?id=9LznwzyNE18C}} * {{cite book|author=George Woolley Spencer|title=The politics of expansion: the Chola conquest of Sri Lanka and Sri Vijaya|year=1983|language=en}} * {{cite book|author=Horatio John Suckling|title=Ceylon: A General Description of the Island, Historical, Physical, Statistical|year=1994|language=en}} * {{cite book|last=S. Sundararajan|title=Ancient Tamil country: its social and economic structure|year=1991|publisher=Navrang|language=en}} * {{cite book|last=Taylor|first=Isaac|year=1843|title=Names and Their Histories: A Handbook of Historical Geography and Topographical Nomenclature|publisher=BiblioBazaar, LLC|location=Londër|isbn=0-559-29668-1|language=en}} * {{cite book|first=James Emerson|last=Tennent|title=Ceylon; an account of the island physical, historical and topographical, with notices of its natural history, antiquities, and productions|url=https://archive.org/details/b29352770_0001|publisher=Longman, Green; Longman, Roberts|year=1859|location=Londër|oclc=2975965|language=en}} *{{Cite book|last=Wilson|first=Jeyaratnam|title=Electoral politics in an emergent state: the Ceylon general election of May 1970|year=1975|publisher=Cambridge University Press|isbn=0-521-20429-1|language=en}} * {{cite book|last=Wilson|first=Jayaratnam|title=Sri Lankan Tamil nationalism|year=1999|publisher=UBC Press|isbn=0-7748-0759-8|language=en}} * {{cite book|last=Wilson|first=Jayaratnam|title=S.J.V. Chelvanayakam and the crisis of Sri Lankan Tamil nationalism, 1947–1977: a political biography|year=1994|publisher=C. Hurst & Co. Publishers|isbn=978-1-85065-130-7|id=ISBN 1-85065-130-2|language=en}} * {{cite book|author=Manohar Laxman Varadpande|title=History of Indian Theatre|volume=1|year=1987|language=en}} * {{cite book|author=S. Vithiananthan|title=Nān̲kāvatu An̲aittulakat Tamil̲ārāycci Makānāṭṭu nikal̲ccikaḷ, Yāl̲ppāṇam, Can̲avari|origyear=1974|volume=2|year=1980}} * Krishna Vwaipayana Vyasa: [http://www.fullbooks.com/Mahabharata-of-Krishna-Dwaipayana-Vyasa-Bk-35.html Mahabharata]; seksionet LXXXV dhe LXXXVIII, Libri 3; 400 p.e.s. [[Kategoria:Arkitektura Indiane]] [[Kategoria:Arkitektura e Azisë Jugore]] nf4uajzfgikx0xnjmpq0pbe636m9qf6 0 202593 2468078 2431817 2022-08-10T15:56:18Z Stephan1000000 114987 num_seasons = 4 | num_episodes = 34 wikitext text/x-wiki {{Infobox TV Show | show_name = Stranger Things | image = Stranger Things logo.png | alt = Stranger Things shkruar me ngjyrë të kuqe në sfond të zi | image_alt = | genre = {{Plainlist| * [[Fanta-shkencë]] * [[Horror]] * [[Mister]] * [[Dramë]] }} | creator = [[The Duffer Brothers]] | starring = {{Plainlist| * [[Winona Ryder]] * [[David Harbour]] * [[Finn Wolfhard]] * [[Millie Bobby Brown]] * [[Gaten Matarazzo]] * [[Caleb McLaughlin]] * [[Natalia Dyer]] * [[Charlie Heaton]] * [[Cara Buono]] * [[Noah Schnapp]] * [[Joe Keery]] * [[Sadie Sink]] * [[Dacre Montgomery]] * [[Matthew Modine]] }} | opentheme = | endtheme = | composer = {{Plainlist| * [[Kyle Dixon]] * [[Michael Stein]] }} | country = SHBA | language = Anglisht | num_seasons = 4 | num_episodes = 34 ([[#Episodet|lista e episodeve]]) | list_episodes = | executive_producer = {{Plainlist| * The Duffer Brothers * [[Shawn Levy]] * [[Dan Cohen]] }} | location = [[Hawkins, Indiana]] | cinematography = {{Plainlist| * [[Tim Ives]] * [[Tod Campbell]] }} | camera = | runtime = 42–55 minuta | company = {{plainlist| * [[21 Laps Entertainment]] * Monkey Massacre }} | distributor = [[Netflix]] | network = Netflix , [[SBT]] {{BRA}} | picture_format = [[4K]] ([[Ultra HD]]) | audio_format = | released = 15 korrik, 2016 ─ vazhdon | last_aired = | website = https://www.netflix.com/title/80057281 | production_website = }} '''''Stranger Things''''' është një serial horror fantastiko-shkencor Amerikan krijuar nga [[Duffer Brothers]]. Seriali është shkruar nga Matt dhe Ross Duffer dhe me producent ekzekutiv [[Shawn Levy]]. Në role kryesore luajnë [[Winona Ryder]], [[David Harbour]], [[Finn Wolfhard]], [[Millie Bobby Brown]], [[Gaten Matarazzo]], [[Caleb McLaughlin]], [[Natalia Dyer]], [[Charlie Heaton]], [[Cara Buono]], [[Matthew Modine]], [[Noah Schnapp]], [[Joe Keery]], [[Sadie Sink]], dhe [[Dacre Montgomery]]. Ngjarja tregon zhdukjen e një djaloshi, dhe shfaqjen e një vajze me fuqi telekinetike, e cila ndihmon miqtë e djalit në kërkimin e tyre, ndërkohë që vëllai i madh i djalit, mamaja e tij, dhe shefi i policisë së qytezës nisin hetimet e tyre.<ref>{{cite web| publisher= [[Reuters]]| url= http://www.reuters.com/article/2015/04/02/us-netflix-streaming-original-series-idUSKBN0MT1X220150402| title= Netflix to premiere original series ''Montauk'' in 2016| date= 2 prill 2015| accessdate= 3 prill 2015| archive-date= 2 prill 2015| archive-url= https://web.archive.org/web/20150402201227/http://www.reuters.com/article/2015/04/02/us-netflix-streaming-original-series-idUSKBN0MT1X220150402| url-status= dead}}</ref> Seriali zhvillohet në qytezën imagjinare të Hawkins në Indiana, dhe është homazh i kulturës së viteve '80 në Shtetet e Bashkuara, frymëzuar nga veprat e [[Steven Spielberg]], [[John Carpenter]], [[Stephen King]], [[Robert Zemeckis]], dhe [[George Lucas]], për të përmendur disa. Seriali u lëshua në Netflix më 15 korrik, 2016. Ai mori brohoritje për personazhet, atmosferën, aktrimin, muzikën, regjinë, skenarin, dhe homazhet që i bëri filmave të viteve 1980. Më 31 gusht, 2016, Netflix e rinovoi serialin për një sezon të dytë me nëntë episode, që u leshua më 27 tetor, 2017. Në dhjetor të 2017, Netflix e rinovoi serialin per një sezon të tretë. [[The Duffer Brothers]] planifikojnë ta mbarojnë serialin me një sezon të katert ose të pestë.<ref>{{cite web|url=http://www.digitaltrends.com/movies/stranger-things-season-2/|title=These three new characters will reportedly join 'Stranger Things' in Season 2|date=1 shtator 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.rollingstone.com/tv/features/stranger-things-how-netflixs-hit-resurrects-the-1980s-w429804|title='Stranger Things': How Netflix's Retro Hit Resurrects the Eighties}}</ref> == Premisë == Më 6 nëntor, 1983, në qytezën e Hawkins, [[Indiana]], 12-vjeçari Will Byers zhduket në mënyrë misterioze. Mamaja e tërbuar e Will, Joyce, kërkon për të ndërkohë që Shefi i Policisë Jim Hopper nis hetimin e tij. Miqtë e Will, Dustin, Mike, dhe Lucas zbulojnë një vajzë me fuqi të mbinatyrshme e cila hiqet që e di vendndodhjen e Will. Kur ata po zbulojnë të vërtetën, një agjenci e ligë qeveritare mundohet ta mbajë të fshehur, ndërsa një tjetër forcë tinëzare fshihet poshtë sipërfaqes. == Kasti dhe personazhet == === Kryesorë === * [[Winona Ryder]] si Joyce Byers,<ref name="June2015TVL">{{cite news|last1= Ausiello |first1= Michael| title= Scoop: Winona Ryder to Headline Untitled Netflix Supernatural Thriller| url=http://tvline.com/2015/06/15/winona-ryder-montauk-cast-netflix-series/|accessdate=24 gusht 2015| publisher=[[TVLine]]| date= 15 qershor 2015}}</ref> mamaja e 12-vjeçarit Will Byers dhe adoleshentit Jonathan Byers. E divorcuar nga Lonnie, ajo mbështetet tek i biri i saj më i madh, Jonathan, për ndihmë. * [[David Harbour]] si Jim Hopper,<ref name="June2015TVL" /> shefi i Departamentit të Policisë në Hawkins. Hopper u divorcua pasi vajza e tij e vogël vdiq nga kanceri, gjë që i shkaktoi varësi ndaj alkoolit. * [[Finn Wolfhard]] si Mike Wheeler,<ref name="Aug2015Deadline">{{cite news|last1=Andreeva|first1=Nellie|title=Duffer Bros. Netflix Supernatural Drama Series Sets Young Cast, Gets Title|url=http://deadline.com/2015/08/duffer-bros-netflix-series-stranger-things-young-cast-1201502552/|accessdate=24 gusht 2015|publisher=[[Deadline.com]]|date=20 gusht 2015}}</ref> i biri i Karen, vëllai i vogël i Nancy, dhe një nga tre miqtë e Will Byers. Ai është një nxënës inteligjent dhe i ndërgjegjshëm dhe është i dhënë pas miqve të tij. * [[Millie Bobby Brown]]<ref name="Aug2015Deadline" /> si Eleven ("El"), një vajzë e vogël me aftësi psikokinetike dhe me një fjalor të limituar. Ajo bën shokë Mike, Dustin, dhe Lucas. Zbulohet në vazhdimësi se ajo është në fakt Jane Ives, vajza biologjike e Terry Ives. Ajo u arratis nga Laboratori Hawkins ku po i bëheshin eksperimente. * [[Gaten Matarazzo]] si Dustin Henderson,<ref name="Aug2015Deadline" /> një nga miqtë e Will. Çrregullimi ''cleidocranial dysostosis'' (CCD) i shkakton atij thuthuqësinë. * [[Caleb McLaughlin]] si Lucas Sinclair,<ref name="Aug2015Deadline" /> një nga miqtë e Will. Ai është dyshues ndaj Eleven. * [[Natalia Dyer]] si Nancy Wheeler,<ref name="Aug2015Deadline" /> e bija e Karen, motra e madhe e Mike, dhe e dashura e Steve Harrington. * [[Charlie Heaton]] si Jonathan Byers,<ref name="Aug2015Deadline" /> vëllai i madh i Will Byers dhe i biri i Joyce Byers. I konsideruar i huaj në shkollë, ai është një adoleshent i urtë dhe një fotograf ambicioz. Ai është shumë i afërt me mamanë dhe vëllain e tij, dhe ka një pëlqim të fshehtë ndaj Nancy Wheeler. * [[Cara Buono]] si Karen Wheeler,<ref>{{cite web|url=http://deadline.com/2015/09/cara-buono-cast-netflix-stranger-things-dean-cain-lady-dynamite-1201511834/|title=Cara Buono Joins Netflix’s ‘Stranger Things’; Dean Cain In ‘Lady Dynamite’|first=Denise|last=Petski|publisher=Deadline.com|date=1 shtator 2015|accessdate=17 korrik 2016}}</ref> mamaja e adoleshentes Nancy, Mike, dhe foshnjes Holly. * [[Matthew Modine]] si Martin Brenner,<ref>{{cite web|url=http://www.thewrap.com/netflixs-stranger-things-adds-matthew-modine-to-cast-exclusive/|title=Netflix's 'Stranger Things' Adds Matthew Modine to Cast (Exclusive)| date= 27 tetor 2015|publisher=TheWrap|accessdate=17 korrik 2016}}</ref> shkencëtari në krye të Laboratorit Hawkins dhe eksperimenteve që kryhen aty. Ai është manipulues dhe distant. Ai dhe ekipi i tij po kërkojnë Eleven. * [[Noah Schnapp]] si Will Byers,<ref>{{cite web|url=http://deadline.com/2016/06/stranger-things-trailer-netflix-winona-ryder-matthew-modine-1201769759/|title=‘Stranger Things’ Trailer: First Look At Netflix’s Supernatural Drama Starring Winona Ryder & Matthew Modine|first=Erik|last=Pedersen|publisher=Deadline.com|date=9 qershor 2016|accessdate=4 gusht 2016}}</ref> vëllai i vogël i Jonathan Byers dhe i biri i Joyce Byers. Ai zhduket pasi ndeshet me përbindëshin. Schnapp u promovua në anëtar kryesor të kastit për sezonin e dytë, pasi u shfaq në mënyrë periodike në sezonin e parë.<ref name="S2Cast">{{cite web|url=http://deadline.com/2016/10/stranger-things-netflix-series-cast-season-2-1201836680/|title=‘Stranger Things’ Netflix Series Adds Two New Regulars, Promotes Two For Season 2|last=Petski|first=Denise|publisher=[[Deadline.com]]|date=14 tetor 2016|accessdate=14 tetor 2016}}</ref> * [[Joe Keery]] si Steve Harrington,<ref name="Aug2015Deadline" /> i dashuri i Nancy Wheeler. Një nxënës i famshëm në gjimnaz, ai si fillim mundohet të zhvillojë një lidhje me Nancy dhe të nxjerrë jashtë grupit Jonathan Byers, megjithëse pendohet për këtë të fundit. Keery u promovua në anëtar kryesor të kastit për sezonin e dytë, pasi u shfaq në mënyrë periodike në sezonin e parë.<ref name="S2Cast" /> * [[Sadie Sink]] si Max, një tomboy me një histori të komplikuar dhe mosbesim ndaj atyre që e rrethojnë.<ref name="S2Cast" /> * [[Dacre Montgomery]] si Billy, vëllai i madh nga një prind tjetër i Max, i cili ka një sjellje të dhunshme dhe të paparashikueshme që fshihet poshtë karizmës së tij.<ref name="S2Cast" /> === Periodikë === ==== Paraqitur në sezonin e parë ==== * [[Shannon Purser]] si Barbara "Barb" Holland, shoqja e ngushtë e Nancy Wheeler. Ajo është e zgjuar, e sinqertë, dhe shumë besnike ndaj Nancy. Asaj nuk i intereson nëse është e njohur ndërmjet nxënësve të tjerë në shkollën që ajo dhe Nancy shkojnë, por është e shqetësuar se shoqëria e saj me Nancy-n mund të kërcënohet nga lidhja e Nancy me Steve.<ref>{{cite news|url=http://www.esquire.com/entertainment/tv/q-and-a/a47179/stranger-things-shannon-purser-interview-barb/|title=This 19-Year-Old Unknown Actress Just Became an '80s Cult Icon|first=Tyler|last=Coates|magazine=[[Esquire (magazine)|Esquire]]|date=1 gusht 2016|accessdate=4 gusht 2016}}</ref> * [[Ross Partridge]] si Lonnie Byers,<ref>{{cite web|url=http://deadline.com/2015/09/ross-partridge-cast-netflix-stranger-things-sarah-carter-hawaii-five-o-1201511582/|title=Ross Patridge Joins cast of Stranger Things|first=Denise|last=Petski|publisher=Deadline.com|date=1 shtator 2015|accessdate=4 gusht 2016}}</ref> ish-bashkëshorti pijanec, egoist i Joyce Byers dhe babai i Jonathan dhe Will. Ai ka një të dashur shumë të re të quajtur Cynthia. * Joe Chrest si Ted Wheeler, bashkëshorti i Karen, babai i adoleshentes Nancy, Mike, dhe foshnjes Holly. * Mark Steger si Përbindëshi, një krijesë që ekziston në "Me Kokë Poshtë" (Upside Down). * [[Rob Morgan]] si Powell, një nga oficerët e Hopper. Ai është serioz dhe zbaton rregullat. * John Paul Reynolds si Callahan, një tjetër oficer i Hopper. Jo aq serioz sa partneri i tij, ai gjithashtu punon fort në kërkimin e Will Byers. * Randall P. Havens si Scott Clarke, mësuesi i djemve. Ai inkurajon interesin e tyre në shkencë dhe teknologji dhe i ndihmon ata kur iu duhet ndihmë. * [[Aimeee Mullins]] si Terry Ives, gruaja misterioze e cila pretendon se vajza e saj, Jane, u mor nga ajo pak pasi Terry e lindi fëmijën. Thuhet se ajo mund të jetë nëna biologjike e Eleven.<ref>{{cite web|url=http://screenrant.com/stranger-things-conspiracy-occult/|title=‘Stranger Things’ Real Life Conspiracy and Occult Connections|first=Andy|last=Kubai|publisher=Screenrant.com|date=19 gusht 2016|accessdate=22 gusht 2016}}</ref> * Catherine Dyer si Connie Frazier, gruaja e FBI-së e cila nuk mendohet dy herë të vrasë ata që kanë rënë në kontakt me Eleven. * Peyton Wich si Troy, një djalë që ngacmon Mike, Lucas, Dustin, dhe Will në shkollë. * Cade Jones si James, një tjetër djalë ngacmues që shoqërohet me Troy-n. * Chester Rushing si Tommy H., ish-shok i Steve, dhe i dashuri i Carol. * Chelsea Talmadge si Carol, ish-shoqe e Steve, dhe e dashura e Tommy. * Tinsley dhe Anniston Price si Holly Wheeler, e bija e Karen dhe Ted, motra e vogël e Nancy dhe Mike. * [[Chris Sullivan]] si Benny Hammond, pronari dhe shefi i Benny's Burgers, dhe mik i Hopper. * Tobias Jelinek si agjenti kryesor te Hawkins National Laboratory, i cili ndihmon Brenner-in. * Susan Shalhoub Larkin si Florence ("Flo"), sekretarja te Hawkins Police Station. ==== Paraqitur në sezonin e dytë ==== * [[Sean Astin]] si Bob Newby, një ish-shok-klase i Joyce dhe Hopper, i cili tashmë drejton Hawkins Radio Shack.<ref name="S23Recurring" /> * [[Paul Reiser]] si Owens, një drejtues i Departamentit të Energjisë i cili ka sy detyrë të mbajë të fshehura ngjarjet që ndodhën në sezonin e parë.<ref name="S23Recurring" /> * Linnea Berthelsen si Roman, një grua e cila u dëmtua emocionalisht kur ishte fëmijë që ka ardhur në Hawkins prej rrethanave që kanë lidhje me ngjarjet e çuditshme në qytezë.<ref name="S23Recurring">{{cite web|url=http://variety.com/2016/tv/news/stranger-things-season-2-sean-astin-paul-reiser-1201911580/|title=‘Stranger Things’ Season 2 Casts Sean Astin, Paul Reiser, Linnea Berthelsen|last=Schwindt|first=Oriana|work=[[Variety (magazine)|Variety]]|date=7 nëntor 2016|accessdate=8 nëntor 2016}}</ref> * [[Brett Gelman]] si Murray Bauman, një ish-gazetar që u bë një teoricien konspiracionesh, i cili viziton Hawkins që të ndjekë një çështje të pazgjidhur.<ref>{{cite web|last1=Schwindt|first1=Oriana|title=‘Stranger Things’ Season 2 Adds Brett Gelman as Conspiracy Theorist|url=http://variety.com/2016/tv/news/stranger-things-season-2-netflix-brett-gelman-1201922036/|website=Variety|accessdate=18 nëntor 2016}}</ref> == Episodet == === Sezoni 1 (2016) === {| class="wikitable" ! style="background-color:#8A0707; color: white; width: 5%; text-align: center" | <abbr title="Numri">Nr.</abbr> në total ! style="background-color:#8A0707; color: white; width: 5%; text-align: center" | <abbr title="Numri">Nr.</abbr> në sezon ! style="background-color:#8A0707; color: white;" | Titulli ! style="background-color:#8A0707; color: white; text-align: center" | Regjia nga ! style="background-color:#8A0707; color: white; text-align: center" | Skenari nga ! style="background-color:#8A0707; color: white; text-align: center" | Data origjinale e lëshimit |- style="text-align: center" | 1 || 1 || style="text-align: left"| "Chapter One: The Vanishing of Will Byers" || [[The Duffer Brothers]] || The Duffer Brothers || 15 korrik, 2016 |- style="border-bottom: 3px solid #8A0707" | colspan="6" | Në vitin 1983, në një laborator të Departamentit të Energjisë në qytezën e Hawkins, [[Indiana]], një shkencëtar sulmohet nga një krijesë e paparë ndonjëherë. 12-vjeçari Will Byers zhduket kur ndeshet me krijesën ndërkohë që po kthehej me biçikletë në shtëpi pas një loje ''[[Dungeons & Dragons]]'' me miqtë e tij. Ditën tjetër, një vajzë e vogël me kokë të rruar, e veshur me një përparëse spitali, vjedh ushqim nga një restorant vendas. Pronarit, Benny, i vjen [[Gjynahu|gjynah]] dhe e ushqen atë përpara se të thërrasë shërbimet sociale. Një grua që hiqet si një punonjëse sociale mbërrin dhe qëllon Benny-n. Njerëz të armatosur kërkojnë vajzën në restorant, por ajo arratiset. Joyce, mamaja e Will, beson se dëgjon zërin e të birit në një telefonatë të shtrembëruar, por telefoni i saj bën qark të shkurtër. Miqtë e Will, Lucas, Mike, dhe Dustin gjejnë vajzën në pyll ndërkohë që kërkonin për Will. |- style="text-align: center" | 2 || 2 || style="text-align: left"| "Chapter Two: The Weirdo on Maple Street" || The Duffer Brothers || The Duffer Brothers || 15 korrik, 2016 |- style="border-bottom: 3px solid #8A0707" | colspan="6" | Djemtë mësojnë se emri i vajzës është Eleven, të cilin e ka tatuazh në krah; ata i vënë pseudonimin "El". Shkencëtarët nga laboratori gjejnë një substancë që rrjedh nga muret e shtëpisë së Joyce. Në shtëpinë e Mike, El njeh Will nga një foto. Ajo përdor aftësitë e saja psikokinetike për të kyçur derën dhe për të shmangur Dustin dhe Lucas që t'i tregojnë prindërve të Mike për të. Duke kërkuar Will, Hopper zbulon një pjesë të grisur të përparëses së spitalit të El jashtë territorit të laboratorit. Nancy shkon me shoqen e saj Barb në një festë te shtëpia e të dashurit të saj Steve. Vëllai i Will, Jonathan, heton zhdukjen e tij, duke fotografuar pyjet ku Will u zhduk. Pasi dëgjon britma, ai vrapon dhe sheh Steve, Nancy, dhe miqtë e tyre në pishinën e Steve, dhe ai i fotografon ata. Barb zhduket nga pishina. Joyce merr një tjetër telefonatë nga Will, dëgjon muzikë nga dhoma e tij, dhe sheh diçka që vjen përmes murit. |- style="text-align: center" | 3 || 3 || style="text-align: left"| "Chapter Three: Holly, Jolly" || [[Shawn Levy]] || Jessica Mecklenburg || 15 korrik, 2016 |- style="border-bottom: 3px solid #8A0707" | colspan="6" | Barb zgjohet në një pishinë boshe afër një krijese të errët. Ajo mundohet të dale jashtë, por tërhiqet sërish poshtë. Joyce var drita Krishtlindjesh përreth shtëpisë së saj, duke mundësuar kështu komunikimin me Will, i cili mund t’i ndezë dhe fikë. Hopper dhe ekipi i tij hulumtojnë Dr. Martin Brenner, laboratorin, dhe një grua të quajtur Terry Ives e cila pretendon se vajza e saj u mor nga shkencëtarët. El-it i kujtohet një ngjarje e shkuar në të cilën Brenner, të cilin ajo e thërret “Papa”, e ka lënë të izoluar ngaqë refuzoi të dëmtonte një mace me aftësitë e saj telekinetike. Nancy është e shqetësuar për Barb, e cila ka humbur. Steve dhe miqtë e tij zbulojnë fotografitë e Jonathan dhe i shkatërrojnë ato bashkë me aparatin e tij fotografik, por Nancy vë re një foto të Barb përpara se të zhdukej dhe rikthehet në shtëpinë e Steve për ta kërkuar atë. Nancy gjen makinën e Barb dhe sheh krijesën në pyll. Joyce krijon një kod komunikimi me Will nëpërmjet dritave, të cilat ai i përdor për t’i thënë se është gjallë por në rrezik. Ai i thotë Joyce që të vrapojë ndërkohë që krijesa fillon të ngjitet përmes murit të saj. “Trupi” i Will zbulohet në ujin e një guroreje. |- style="text-align: center" | 4 || 4 || style="text-align: left"| "Chapter Four: The Body" || Shawn Levy || Justin Doble || 15 korrik, 2016 |- style="border-bottom: 3px solid #8A0707" | colspan="6" | El i provon djemve se Will është gjallë duke kontaktuar me të nëpërmjet radiove të dorës (walkie-talkie) të Mike. Duke përdorur radion e fuqishme të mësuesit të tyre të shkencës Z. Clarke për të kontaktuar Will, El dhe djemtë dëgjojnë Will që flet me mamanë e tij, duke i thënë se ka frikë. Në të njëjtën kohë, Joyce e dëgjon atë permes murit të dhomës së ndenjes dhe gris letrën e murit, që zbulon një substance si mish njeriu me Will-in në krahun tjetër. Ajo e çan murin me sëpatë, por zbulon vetëm oborrin e saj pas tij. Duke studiuar foton e Barb të Jonathan, Nancy kupton se përbindëshi është gjithashtu i dukshëm. Jonathan kupton se përshkrimi i përbindëshit nga Nancy ngjason me atë të mamasë së tij: një figure njerëzore me krahë të gjatë dhe pa fytyrë. Hopper përballet me oficerin që gjeti trupin e Will. Dyshues, Hopper shkon në morg, çan trupin e Will, dhe zbulon se ishte një kukull. Ai i drejtohet laboratorit dhe hyn vjedhurazi. |- style="text-align: center" | 5 || 5 || style="text-align: left"| "Chapter Five: The Flea and the Acrobat" || The Duffer Brothers || Alison Tatlock || 15 korrik, 2016 |- style="border-bottom: 3px solid #8A0707" | colspan="6" | Babai i Will, Lonnie, siguron Joyce se eksperiencat e saj janë halucinacione. Djemtë dalin në përfundimin se Will ka ngecur në një dimension alternativ të cilin El e quan “Me Kokë Poshtë” (Upside-Down): i njëjti vend si vendi normal, por në një tjetër nivel të ekzistencës. Hopper hyn fshehurazi në laborator dhe zbulon portalin. Ai ndjek krijesën por lihet pa ndjenja nga rojet. Ai zgjohet në shtëpinë e tij dhe e gjen atë të përgjuar. Pas varrimit të Will, djemtë pyesin Z. Clarke për dimensionet, i cili u thotë se një vrimë në hapësirën e kohës mund të krijojë lidhje midis dimensioneve. Policët informojnë Hopper-in se është gjetur makina e Barb; përfshirja e policisë së shtetit i duket e dyshimtë Hopper-it. Marrë për bazë faktin se një vrimë në hapësirën kohore mund të përçajë fushën elektromagnetike, djemtë ndjekin busullat e tyre për të gjetur burimin e përçarjes. El kujtohet që e kishin futur në një fuçi izolimi për të spiunuar me aftësi telepatike një spiun Rus; ndërkohë që dëgjonte spiunin, ajo u ndesh me krijesën. E frikësuar që do gjente portën, El i drejton busullat larg laboratorit. Lucas e kupton shtrembërimin dhe përballet me të. Mike mbron El dhe zihet me Lucas, zënkë e cila përfundon me El që hedh Lucas-in tutje telekinetikisht nga Mike. Lucas ngrihet dhe vrapon larg tyre. Në pyll, Nancy dhe Jonathan gjejnë një dre të plagosur, të cilin krijesa e sulmon dhe e zvarrit tutje. Duke ndjekur gjurmën e gjakut, Nancy zvarritet përmes kalimit për në botën e Upside-Down dhe zbulon krijesën që po ushqehet me drerin. Ndërkohë që është në portal, krijesa e vë re Nancy-n dhe e sulmon atë. |- style="text-align: center" | 6 || 6 || style="text-align: left"| "Chapter Six: The Monster" || The Duffer Brothers || Jessie Nickson-Lopez || 15 korrik, 2016 |- style="border-bottom: 3px solid #8A0707" | colspan="6" | Kur ajo nuk mundet të dalë vetë, Jonathan e tërheq Nancy-n përmes portalit, duke e shpëtuar atë nga krijesa. Në dhomën e saj, ajo ka frikë të rri vetëm dhe i kërkon Jonathan të qëndrojë. Steve i sheh ata të dy bashkë përmes dritares së dhomës së saj, dhe mendon se ata janë lidhur bashkë. Ditën tjetër, Nancy dhe Jonathan vendosin që ta vrasin përbindëshin dhe blejnë municione në një dyqan armësh. Pas një zënke me grushte me Steve, Jonathan arrestohet pasi sulmon pa dashje një oficer policie. Joyce dhe Hopper vendosin të hetojnë bashkë pasi Hopper zbulon se shtëpia e tij po përgjohet. Ata gjejnë Terry Ives; ajo është mamaja biologjike e El, e cila iu nënshtrua një trajnimi MKUltra kur ishte shtatzënë. Jane, tashmë e njohur si “011”, u mor nga Brenner. El vjedh disa [[waffle]] të ngrira nga një dyqan dhe kujton se si aksidentalisht hapi derën për tek Upside-Down gjatë një misioni zbulues, duke lënë përbindëshin të kalonte përmes. Duke kërkuar për El, Mike dhe Dustin zihen në pritë nga Troy dhe miqtë e tij ngacmues; Troy i drejton thikën Dustin dhe kërkon që Mike të hidhet nga shkëmbi në liqenin ku u gjet trupi i Will, gjë që e cila me shumë mundësi do e vrasë. Mike hidhet por pluskohet në ajër dhe shpëtohet nga El. Lucas sheh agjentë që po largohen nga laboratori dhe kupton se ata po shkojnë drejt shtëpisë së Mike për të kapur El. |- style="text-align: center" | 7 || 7 || style="text-align: left"| "Chapter Seven: The Bathtub" || The Duffer Brothers || Justin Doble || 15 korrik, 2016 |- style="border-bottom: 3px solid #8A0707" | colspan="6" | Lucas paralajmëron Mike me anë të radiove marrëse se agjentët e qeverisë janë rrugës drejt shtëpisë së tij. Mike, Dustin, dhe El zhduken nga shtëpia dhe mezi arratisen bashkë me Lucas; El me aftësitë e saj telekinetike rrokulis furgonin që po i bllokon rrugën.Në vendtakimin e tyre te varreza e makinave, Lucas pajtohet me Mike dhe El. Joyce dhe Hopper thërriten në stacionin e policisë, ku ata gjejnë Nancy-n dhe Jonathan, dhe ky i fundit i tregon mamasë dhe Hopper-it dijen që ka për krijesën. Grupi lidhet me Mike dhe miqtë e tij, dhe takohen me të te varreza e makinave, duke formuluar planin për të krijuar një fuçi izolimi që të zmadhojë fuqitë e El në mënyrë që ajo të kërkojë për Will dhe Barb. Ata hyjnë fshehurazi në shkollën e fëmijëve dhe e ndërtojnë fuçinë në palestër. Me ndihmën e Joyce, El arrin të futet në Upside-Down dhe gjen Barbara-n e vdekur dhe Will-in gjallë, i cili po fshihet në “Kështjellën Byers”, fortesën e tij të improvizuar. Hopper dhe Joyce tentojnë të futen në Laboratorin Hawkins për të shpëtuar Will, por arrestohen nga rojet e sigurisë. Nancy dhe Jonathan vendosin ta vrasin përbindëshin, dhe vjedhin armët e tyre të gjahut nga stacioni i policisë. Tek Upside-Down, përbindëshi hyn në fortesën ku po fshihet Will. |- style="text-align: center" | 8 || 8 || style="text-align: left"| "Chapter Eight: The Upside Down" || The Duffer Brothers || ''Historia nga'': Paul Dichter<br>''Skenari televiziv nga'': The Duffer Brothers || 15 korrik, 2016 |- style="border-bottom: 3px solid #8A0707" | colspan="6" | I marrë në pyetje nga Brenner, Hopper tregon vendndodhjen e El në këmbin të asnjanësisë dhe të drejtën e hyrjes te porta. Ai dhe Joyce hyjnë me kostume [[Hazmat]] dhe zbulojnë folenë e krijesës, ku gjejnë Will-in pa ndjenja me një krijesë ligavece në ezofag. Nancy dhe Jonathan vendosin kurthe në shtëpinë e Byers, dhe më pas presin duart që ta afrojnë krijesën me gjakun e tyre. Steve mbërrin, me qëllimin për t’i kërkuar falje Jonathan-it për zënkën e tyre. Përbindëshi sulmon dhe Steve e kap, por ai shpëton sërish drejt Upside-Down. Në shkollën e fëmijëve, ku El dhe djemtë po fshihen, Mike fton El në kërcimin e shkollës, dhe më pas e puth atë. Agjentët mësyjnë shkollën, por El iu shtyp kafkat. Ndërkohë që Brenner është duke rikuperuar El-in e dobësuar, përbindëshi hyn dhe fillon të sulmojë Brenner-in. Djemtë arratisen bashkë me El dhe fshihen në një dhomë, derisa përbindëshi i gjen dhe i sulmon ata. El e ngul pas një muri, i thotë mirupafshim Mike, dhe të dy zhduken. Will është duke u rikuperuar në spital ku ribashkohet me mamanë, vëllain, dhe miqtë e tij. Hopper merret pa dëshirë nga një makinë e zezë. Një muaj më vonë, Nancy është kthyer sërish me Steve, dhe të dy janë miq me Jonathan. Hopper lë disa waffle Eggo dhe disa ushqime të tjera në pyll. Will po bëhet gati për të ngrënë darkë por shkon të përdori banjën ku vjell një krijesë ligavece, dhe për pak momente e sheh botën “Me Kokë Poshtë”, dhe rikthehet në tryezë. |} === Sezoni 2 === Pavarësisht se u treguan titujt e episodeve në njoftimin paraprak në mënyrë "që të japim disa shenja se ku do shkonim me sezonin e dytë pa zbuluar ndonjë gjë," Matt Duffer tha se disa nga titujt do ndryshojnë, pasi kishte disa gjëra "që nuk donim t'i vendosnim aty sepse ndjenim se po zbulonim shumë." Sezoni do zhvillohet në pjesën e fundit të vitit 1984, rreth një vit pas ngjarjeve të sezonit të parë, dhe do eksplorojë "mitologjinë e madhe" të zhdukjes së Will, sipas vëllezërve Duffer. Levy e përshkroi sezonin e dytë e të pasurit "dëshirën e vendosur për të normalizuar gjërat në Hawkins" për Will, dhe miqtë e tij, dhe njerëzit e tjerë të qytezës që u prekën nga ngjarjet.<ref>{{cite web | url = http://collider.com/stranger-things-season-2-shawn-levy-season-3/#details | title = ‘Stranger Things’ Season 2: Shawn Levy Confirms He’s Directing Again; Teases Season 3 | first = Adam | last = Chitwood | date = 8 nëntor 2016 | accessdate = 9 nëntor 2016 | work = [[Collider (website)|Collider]] }}</ref> Disa pjesë nga sezoni do zhvillohen jashtë Hawkins, Indiana.<ref name="STDuffer">{{cite web|url=http://nagamedigital.com/2016/09/01/stranger-things-season-2/|title=''Stranger Things Season 2 Confirmed, Duffer Brothers Reveal Details|work=[[Nagame Digital]]|first=Nelly|last=Hime|date=1 shtator 2016|accessdate=8 tetor 2016|archive-date=3 nëntor 2016|archive-url=https://web.archive.org/web/20161103185757/http://nagamedigital.com/2016/09/01/stranger-things-season-2/|url-status=dead}}</ref> Pasi fati i Eleven u la "në ajër", Brown do rikthehet si Eleven në këtë sezon.<ref name="tvline brown">{{cite web | url = http://tvline.com/2016/11/01/stranger-things-millie-bobby-brown-returning-season-2-eleven-netflix/ | title = Stranger Things: Millie Bobby Brown to Return as Eleven in Season 2 | first = Michael | last = Ausiello | date = 1 nëntor 2016 | accessdate = 1 nëntor 2016 | work = [[TVLine]] }}</ref> Dy personazhe të rinj për këtë sezon përfshijnë Max dhe Billy.<ref>{{cite web|last1=Sandberg|first1=Bryn Elise|title='Stranger Things': Meet the 3 New Characters Joining Season 2|url=http://www.hollywoodreporter.com/live-feed/stranger-things-season-2-meet-three-new-characters-925040|website=The Hollywood Reporter|accessdate=28 tetor 2016}}</ref> {| class="wikitable" ! style="background-color:#130E0E; color: white; width: 5%; text-align: center" | <abbr title="Numri">Nr.</abbr> në total ! style="background-color:#130E0E; color: white; width: 5%; text-align: center" | <abbr title="Numri">Nr.</abbr> në sezon ! style="background-color:#130E0E; color: white;" | Titulli ! style="background-color:#130E0E; color: white; text-align: center" | Regjia nga ! style="background-color:#130E0E; color: white; text-align: center" | Skenari nga ! style="background-color:#130E0E; color: white; text-align: center" | Data origjinale e lëshimit |- style="text-align: center" | 9 || 1 || style="text-align: left"| "Chapter One: MADMAX" || [[The Duffer Brothers]] || - || 27 Tetor, 2017 |- style="text-align: center" | 10 || 2 || style="text-align: left"| "Chapter Two: Trick or Treat, Freak" || The Duffer Brothers || - || 27 Tetor, 2017 |- style="text-align: center" | 11 || 3 || style="text-align: left"| "Chapter Three: The Pollywog" || [[Shawn Levy]] || - || 27 Tetor, 2017 |- style="text-align: center" | 12 || 4 || style="text-align: left"| "Chapter Four: Will the Wise" || Shawn Levy || - || 27 Tetor, 2017 |- style="text-align: center" | 13 || 5 || style="text-align: left"| "Chapter Five: Dig Dug" || [[Andrew Stanton]] || - || 27 Tetor, 2017 |- style="text-align: center" | 14 || 6 || style="text-align: left"| "Chapter Six: The Spy" || Andrew Stanton || - || 27 Tetor, 2017 |- style="text-align: center" | 15 || 7 || style="text-align: left"| "Chapter Seven: The Lost Sister" || [[Rebecca Thomas]] || - || 27 Tetor, 2017 |- style="text-align: center" | 16 || 8 || style="text-align: left"| "Chapter Eight: The Mind Flayer" || The Duffer Brothers || - || 27 Tetor, 2017 |- style="text-align: center" | 17 || 9 || style="text-align: left"| "Chapter Nine: The Gate" || The Duffer Brothers || - || 27 Tetor, 2017 |} == Referime == {{Reflist}} [[Kategoria:Televizion]] [[Kategoria:Serial]] [[Kategoria:Seriale origjinale nga Netflix]] jeh3eptqb3k5fk6omcljboffkwly5no 0 213918 2468114 2460390 2022-08-11T07:45:51Z Aranciomassimo6194 143309 /* Diskografia - CD */ wikitext text/x-wiki '''Niyazi Emre Altuğ''' (ka lindur më 14. [[prill]] [[1969]] në [[Stambolli]] , [[Turqi]]), është një këngëtar i aktori turqi i muzikës Pop-Rok i cili njëkohësiht luan edhe në disa instrumente si vokali. == Jeta == Që nga [[Gushti]] i vitit [[2008]] deri në [[Janar]] të [[2015]] ai ishte i martuar me Moderatoren dhe Modelen [[turqi]] [[Çağla Şıkel]]. == Diskografia - CD == * [[1998]]: İbret-i Alem * [[2003]]: Sıcak * [[2004]]: Dudak Dudağa * [[2005]]: Sensiz Olmuyor * [[2007]]: Kişiye Özel * [[2010]]: Emre Altuğ'dan * [[2011]]: Zil * [[2013]]: Hangimiz Tertemiz * [[2016]]: Çıta * [[2018]]:Yıldırım Gürses Şarkıları ==Filmi== * 1992 - ''Tersine Dünya'' * 2000-''[[Ağaçlar Ayakta Ölür]]'' (film TV), * 2001-''Tatlı Hayat''(Serial TV), * 2002-''Kolay Para'', * 2003-''Lise Defteri''(Serial TV), * 2005-''Sensiz Olmuyor'', * 2006-''Eve Giden Yol:1914'' * 2007-''El Gibi'', * 2007-''The Bratz Movie'' * 2010-''Elde Var Hayat'', * 2009-''Sizi Seviyorum'', * 2008-''Mert İle Gert'' * 2014-''Lâl'' [[Kategoria:Këngëtarë turq]] [[Kategoria:Lindje 1969]] ftyxvnesqggpnh9x728ds2nqqbesvzd 0 240739 2468070 2455891 2022-08-10T15:34:38Z InternetArchiveBot 115207 Lidhje të jashtme të shpëtuara: 1 Lidhje të jashtme të etiketuara si të vdekura: 0) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Skeda:David Bailey - Flickr - nick step (1).jpg|thumb|David Bailey]] '''David Bailey''' (lindi më 2 janar 1938) është fotograf anglezë i portretit dhe modës.<ref>{{cite web |url= http://www.gq-magazine.co.uk/entertainment/articles/2012-01/20/david-bailey-interview |language=en|title=David Bailey photography interview - GQ.COM (UK) |first=Jonathan |last= Heaf |work=gq-magazine.co.uk |date=20 janar 2012 |accessdate=10 prill 2012}}</ref><ref>{{cite web |url= http://www.bbc.co.uk/programmes/b01b4x1l |language=en|title=BBC Four - David Bailey: Four Beats to the Bar and No Cheating |work=bbc.co.uk |year=2012 |accessdate=10 prill 2012}}</ref> ==Jeta e hershme== David Bailey lindi në [[Leytonstone]], [[Londra Lindore]].<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=rySr84jox_AC&pg=PA96#v=onepage&q&f=false|title=The Houghton Mifflin Dictionary of Biography|page=96|publisher=Houghton Mifflin Harcourt|date=15 korrik 2003|accessdate=10 prill 2012}}</ref> Nga mosha tre vjeç jetoi në [[East Ham]].<ref name=Indy>"[http://education.independent.co.uk/careers_advice/article347059.ece Passed/Failed: An education in the life of David Bailey, photographer] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060926021441/http://education.independent.co.uk/careers_advice/article347059.ece |date=26 shtator 2006 }} ''[[The Independent]]''.</ref> Bailey zhvilloi dashurinë e historisë së natyrës dhe kjo bëri që ai të marrë drejtimin si fotograf. Vuante nga [[Disleksia|disleksia]] e padisjetuar, ai përjetoi probleme në shkollë. Ai ndoqi një shkollë private, Kolegjin Clark në [[Ilford]], ku ai thotë se ata e mësuan atë më pak se shkolla më e rëndësishme e këshillit. Si dhe disleksia ai gjithashtu ka dyspraxia e çrregullimeve të aftësive motorike. ==Moda== Bailey filloi të punojë me markën prestigjoze të modës [[Jaeger (veshje)|Jaeger]] në fund të viteve 1950 kur [[Jean Muir]] u ul në rolin e projektuesit. Pasi punoi së bashku me fotografë të tjerë të modës si fundi i Norman Parkinson, Bailey u ngarkua zyrtarisht nga [[Vogue (revistë)|Vogue]] në vitin 1962.<ref>{{Cite web|title = Not used|url = http://www.vogue.co.uk/person/david-bailey|website = Vogue UK|accessdate = 9 dhjetor 2015}}</ref> Xhirimi i tij i parë në [[New York City]] ishte i modelit të ri [[Jean Shrimpton]], i cili mbante një gamë të veshjeve Jaeger dhe [[Susan Small (modë)|Susan Small]], duke përfshirë një kostum deveje me një bluzë të gjelbër dhe një pallto kamoshi të veshur me këmbë kotele. Xhirimi u titullua 'Young Idea Goes West'. Pas 53 vjetësh Bailey u kthye në Jaeger për të xhiruar fushatën e tyre AW15.<ref>{{Cite web|url = http://www.jaeger.co.uk/mens/jaeger-journal/aw15_the_campaign_mw_wk24.html|title = The Campaign: AW15|website = Jaeger|publisher = Jaeger|df = dmy-all|url-status = dead|access-date = 16 mars 2018|archive-date = 7 tetor 2015|archive-url = https://web.archive.org/web/20151007051631/http://www.jaeger.co.uk/mens/jaeger-journal/aw15_the_campaign_mw_wk24.html}}</ref> Fushata mbajti në përputhje me trashëgiminë e Jaegerit, si lëndë e veshjes për meshkuj; James Penfold modeloi xhaketa të modës tweed dhe një shtresë deveje. Gjithashtu në xhirimin ishte model, filantrop dhe regjisor [[Elisa Sednaoui]] së bashku me revistën më të mirë të revistës GQ 2003, Martin Gardner. ==Piktura dhe skulptura== Bailey pikturon dhe skulpton. Disa nga skulpturat e tij u shfaqën në Londrën Lindore më 2010,<ref name=guard>{{cite news|last=Stuart|first=Jeffries|title=Out of his skulls| url = https://www.theguardian.com/artanddesign/2010/aug/25/david-bailey |language=en|date=26 gusht 2010|newspaper=The Guardian}}</ref> dhe piktura dhe punët e tij të ndryshme u shfaqën në tetor 2010.<ref>[http://www.artlyst.com/events/david-bailey-hitler-killed-the-duck-scream David Bailey: "Hitler killed the Duck"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304051734/http://www.artlyst.com/events/david-bailey-hitler-killed-the-duck-scream |date=4 mars 2016 }}, ArtLyst.com; retrieved 12 shtator 2011.</ref> ==Jeta personale== Bailey është martuar katër herë: në vitin 1960 me Rosemary Bramble; në vitin 1965 për aktoren [[Catherine Deneuve]] (divorcuar në vitin 1972); në vitin 1975 me modelen amerikane të modës dhe shkrimtaren [[Marie Helvin]]; dhe në vitin 1986 në modelen Catherine Dyer (lindur më 20 korrik 1961). Ai është një kohë të gjatë vegjetarian dhe shmanget nga pirja e alkoolit. Një art-dashuruar me një pasion të gjatë për veprat e [[Pablo Picasso|Picasso]], adresa e tij e kompanisë është në Londër<ref>{{cite web|url=https://companycheck.co.uk/director/902871344/MR-DAVID-ROYSTON-BAILEY|language=en|title=UK Company Search|accessdate=20 tetor 2015}}</ref> dhe ai ka një shtëpi në Dartmoor afër Plymouth.<ref>{{cite web|url=http://www.searchelectoralroll.co.uk|language=en|title=UK Electoral Roll|accessdate=20 tetor 2015}}</ref> Bailey ka dy djem dhe një vajzë. Djali i tij [[Sascha Bailey]] është përgjegjës i artit. ==Librat== {{Div col}} * ''Box of Pin-Ups'', 1964 * ''Goodbye Baby & Amen'', 2017 * ''Warhol'', 1974 * ''Beady Minces'', 1974 * ''Papua New Guinea'', 1975 * ''Mixed Moments'', 1976 * ''Trouble and Strife'', 1980 * ''Bailey NW1'', 1982 * ''Black & White Memories'', 1983 * ''Nudes 1981–1984'', 1984 * ''Imagine'', 1985 * ''If We Shadows'', 2001 * ''The Lady is a Tramp'', 1995 * ''Rock & Roll Heroes'', 1997 * ''Archive One'', 1999 (also titled ''The Birth of the Cool'' for USA) * ''Chasing Rainbows'', 2001 * ''Art of Violence'', Kate Kray & David Bailey, 2003 (also titled ''Diamond Geezers'') * ''Bailey/Rankin Down Under'', 2003 * ''Archive Two: Locations'', 2003 * ''Bailey's Democracy'', 2005 * ''Havana'', 2006 * ''NY JS DB 62'', 2007 * ''Pictures That Mark Can Do'', 2007 * ''Is That So Kid'', 2008 * ''David Bailey: 8 Minutes: Hirst & Bailey'', 2009 With [[Damien Hirst]] * ''EYE'', 2009 * ''Flowers, Skulls, Contacts'', 2010 * ''British Heroes in Afghanistan'', 2010 {{Div col end}} == Referime == {{reflist}} [[Kategoria:Lindje 1938]] [[Kategoria:Fotografë anglezë]] [[Kategoria:Fotografë i modës]] [[Kategoria:Fotografë portreti]] cq21lwckn9oacbgp86qszv569pdcxn2 0 242552 2468113 2460804 2022-08-11T06:56:35Z Gerd Eichmann 104100 gallery extended wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement |Emri = Mandalay | settlement_type = Qytet | image_flag = Flag of Mandalay Division.svg | flag_link = '''Flamuri''' | image_skyline = Mandalay street.jpg | image_caption = Rruga afër stacionit të trenit <!--Administrimi territorial--> |Shteti = Birmania |Rajoni = [[Rajoni Mandalay]] |Distrikti = [[Distrikti Mandalay]] |Kryetari i Bashkisë = [[Ye Lwin]] <!--Sipërfaqja dhe Demografia --> |Sipërfaqja = 163.84 |Lartësia = 22 | population_total = 1,726,889 |Dendësia = 11,000 |Zona urbane = 1,319,452 <!-- Të dhëna--> |Zona Kohore = [[Zona Kohore në Mjanmar|MMT]] (UTC+6:30) |Prefiksi = 02 | registration_plate = MDY <!--Harta--> | map_caption = | map_size = 240 | image_map = <!--Koordinatat Mënyra #1--> | gjer_g=21 | gjer_m=58 | gjer_s=30 | gjer_dr =N | gjat_g=96 | gjat_m= 5 | gjat_s= 0 | gjat_dr =E }} '''Mandalay''' është qyteti i dytë më i madh i [[Birmania|Birmanisë]]. Ndodhet 716 km në veri të [[Yangon]] në gjirin lindor të [[Lumi Irrawaddy|lumit Irrawaddy]]. Mandalay është qendra ekonomike e [[Birmania e Epërme|Birmanisë së Epërme]] dhe konsiderohet si qendra kulturore e Birmanisë. ==Themelimi== Ashtu si shumica e kryeqytete të mëparshëm dhe të tanishëm të Birmanisë. Mandalay u themelua me dëshirën e udhëheqësit të ditës. Më 13 shkurt 1857, mbreti [[Mindon Min]] themeloi kryeqytetin e ri mbretëror, me sa duket për të përmbushur një profeci mbi themelimin e një metropoli budiste në atë vend të saktë me rastin e përvjetorit të 2,400 të budizmit. ==Gjeografia== Mandalay ndodhet në zonën e thatë të Birmanisë, 80 metra mbi nivelin e detit. ==Klima== Mandalay ka [[Klima tropikale savanna|klimë tropikale të thatë dhe të lagësht]]. Temperaturat mesatare në muajin janar, muaji më i butë, rrijnë rreth 21 °C, ndërsa muaji më i nxehtë, prill, mesatarisht 31 °C. Mandalay është shumë e nxehtë në muajt prill dhe maj, me temperatura mesatare të larta që tejkalojnë lehtësisht 35 °C. Nuk është e pazakontë që temperaturat e larta të kalojnë 40 °C gjatë këtyre dy muajve në qytet. Mandalay gjithashtu përmban sezone të lagështa dhe të thata me gjatësi pothuajse të barabartë, me sezonin e lagësht që kalon nga maji deri në tetor dhe sezonin e thatë që mbulon gjashtë muajt e mbetur. Temperatura më e lartë e regjistruar në Mandalay është 48,0 °C më 24 prill 1975, ndërsa më e ulët është 7,6 °C më 26 dhjetor 1999.<ref name = meteoclimat> {{cite web | url = http://meteo-climat-bzh.dyndns.org/index.php?page=stati&id=1512 | title = Station Mandalay | publisher = Meteo Climat |language = fr | accessdate = 11 qershor 2016}}</ref> == Galeri == <gallery> Mandalay-Kuthodaw-60-Stupas-gje.jpg|Kuthodaw Mandalay-Mahamuni-21-gje.jpg|Mahamuni Mandalay-Hill-04-Suedaufgang-gje.jpg|Mandalay Hill Mandalay-Palast-16-gje.jpg|Palace Mandalay-Shwenandaw-06-gje.jpg|Shwenandaw Mandalay-Shwe Inn Bin-12-Pagode-gje.jpg|Shwe Inn Bin Mandalay-Sein Myint Tapestry-06-Stickerinnen-gje.jpg Mandalay-Holzschnitzer-14-gje.jpg Mandalay-Jademarkt-06-Schleifer-gje.jpg Mandalay-Steinmetze-20-gje.jpg </gallery><br> ==Binjakëzimet== * {{flamuri|Indonezia}} [[Cirebon]], [[Indonezia]] * {{flamuri|Kina}} [[Kunming]], [[Kina]] * {{flamuri|Kamboxhia}} [[Phnom Penh]], [[Kamboxhia]] == Referime == {{reflist}} ==Lidhje të jashtme== {{commonscat|Mandalay}} [[Kategoria:Qytete në Birmani]] ewga80s9ggh9wcehk8562p9wzjhbqrv 1 260643 2468062 2169412 2022-08-10T15:17:34Z InternetArchiveBot 115207 Ndryshime te burimet/lidhjet e jashtme.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Projekti Futbolli}} == U ndryshuan lidhjet e jashtme == Përshëndetje, redaktorë! Tani sa ndryshova 4 lidhjet e jashtme në [[Danilo D'Ambrosio]]. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=1990068 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem vizitoni këtë faqe për informacione të mëtejshme. Kam bërë këto ndryshime: *U rregulluaformatimi/përdorimi për http://www.acffiorentina.it/InfoPage.aspx?id=5659 *U shtua arkivi https://archive.is/20121208220122/http://www.torinofc.it/content/view/5771/61/ te http://www.torinofc.it/content/view/5771/61/ *U shtua arkivi https://web.archive.org/web/20110902084937/http://www.tuttosport.com/calcio/serie_b/torino/2011/06/20-131063/D%27Ambrosio%3A+%C2%ABToro%2C+ho+deluso+ma+non+sono+un+montato%C2%BB te http://www.tuttosport.com/calcio/serie_b/torino/2011/06/20-131063/D'Ambrosio%3A+%C2%ABToro,+ho+deluso+ma+non+sono+un+montato%C2%BB *U shtua arkivi https://web.archive.org/web/20141129070611/http://www.lastampa.it/2013/05/15/sport/calcio/qui-toro/il-gran-gala-del-toro-incorona-cerci-xE6asAazzlFRokyIc8yWiI/pagina.html te http://www.lastampa.it/2013/05/15/sport/calcio/qui-toro/il-gran-gala-del-toro-incorona-cerci-xE6asAazzlFRokyIc8yWiI/pagina.html Kur të keni mbaruar së shqyrtuari ndryshimet e mia, mund të ndiqni udhëzimet te stampa më poshtë për të rregulluar çdo problem me adresat. Gjithë të mirat!—[[:en:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raporto bug]])</span> 8 shtator 2019 18:28 (CEST) == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 2 lidhje të jashtme te artikulli [[Danilo D'Ambrosio]]. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2001824 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua versioni i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20140822095339/http://www.panorama-sport.com/seria-a/interi-ben-tris-e-pret-bileten-qe-ne-islande/ për lidhjen http://www.panorama-sport.com/seria-a/interi-ben-tris-e-pret-bileten-qe-ne-islande/. *U shtua etiketa {{tlx|dead link}} te http://www.panorama-sport.com/liga-e-europes/interi-e-ekzagjeron-6-gola-stjarnanit/ *U shtua versioni i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20140917011342/http://www.sportishqiptar.com.al/newsite/2014/09/14/inter-serish-7-gola-sasuolos/ për lidhjen http://www.sportishqiptar.com.al/newsite/2014/09/14/inter-serish-7-gola-sasuolos/. *U shtua etiketa {{tlx|dead link}} te http://www.panorama-sport.com/seria-a/interi-i-frikshem-pa-meshire-kunder-sasuolos-2/ *U shtua etiketa {{tlx|dead link}} te http://www.panorama-sport.com/liga-e-europes/interi-cinik-triumf-edhe-ne-ukraine/ Kur të keni mbaruar së shqyrtuari ndryshimet e mia, mund të ndiqni udhëzimet te stampa më poshtë për të rregulluar çdo problem me adresat. Gjithë të mirat!—[[:en:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raporto bug]])</span> 14 shtator 2019 21:44 (CEST) == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 0 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Danilo D'Ambrosio]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2169411 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua etiketa {{tlx|lidhje e vdekur}} te lidhja http://www.panorama-sport.com/liga-e-europes/interi-cinik-triumf-edhe-ne-ukraine/. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 29 dhjetor 2020 01:10 (CET) == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 2 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Danilo D'Ambrosio]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2468061 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20191029141434/https://www.inter.it/en/news/2014/01/30/danilo-dambrosio-signs-for-inter.html për lidhjen https://www.inter.it/en/news/2014/01/30/danilo-dambrosio-signs-for-inter.html. *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20191112073319/https://www.inter.it/en/news/2014/03/15/serie-a-hellas-verona-0-2-inter.html për lidhjen https://www.inter.it/en/news/2014/03/15/serie-a-hellas-verona-0-2-inter.html. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 10 gusht 2022 17:17 (CEST) ibzt7kg03drc1tmte7mhcf2ym4ogqob 2468108 2468062 2022-08-11T02:16:17Z MajavahBot 122738 Vendosja e faqes së diskutimit për arkivim automatik. wikitext text/x-wiki {{Përdoruesi:MajavahBot/config |archive = Diskutim:Danilo D&#39;Ambrosio/Arkivi %(counter)d |algo = old(14d) |counter = 1 |maxarchivesize = 1M |minthreadsleft = 0 |minthreadstoarchive = 1 |archiveheader = {{Arkivi}} }} {{Arkiva|age=14|bot=MajavahBot}} {{Projekti Futbolli}} == U ndryshuan lidhjet e jashtme == Përshëndetje, redaktorë! Tani sa ndryshova 4 lidhjet e jashtme në [[Danilo D'Ambrosio]]. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=1990068 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem vizitoni këtë faqe për informacione të mëtejshme. Kam bërë këto ndryshime: *U rregulluaformatimi/përdorimi për http://www.acffiorentina.it/InfoPage.aspx?id=5659 *U shtua arkivi https://archive.is/20121208220122/http://www.torinofc.it/content/view/5771/61/ te http://www.torinofc.it/content/view/5771/61/ *U shtua arkivi https://web.archive.org/web/20110902084937/http://www.tuttosport.com/calcio/serie_b/torino/2011/06/20-131063/D%27Ambrosio%3A+%C2%ABToro%2C+ho+deluso+ma+non+sono+un+montato%C2%BB te http://www.tuttosport.com/calcio/serie_b/torino/2011/06/20-131063/D'Ambrosio%3A+%C2%ABToro,+ho+deluso+ma+non+sono+un+montato%C2%BB *U shtua arkivi https://web.archive.org/web/20141129070611/http://www.lastampa.it/2013/05/15/sport/calcio/qui-toro/il-gran-gala-del-toro-incorona-cerci-xE6asAazzlFRokyIc8yWiI/pagina.html te http://www.lastampa.it/2013/05/15/sport/calcio/qui-toro/il-gran-gala-del-toro-incorona-cerci-xE6asAazzlFRokyIc8yWiI/pagina.html Kur të keni mbaruar së shqyrtuari ndryshimet e mia, mund të ndiqni udhëzimet te stampa më poshtë për të rregulluar çdo problem me adresat. Gjithë të mirat!—[[:en:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raporto bug]])</span> 8 shtator 2019 18:28 (CEST) == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 2 lidhje të jashtme te artikulli [[Danilo D'Ambrosio]]. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2001824 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua versioni i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20140822095339/http://www.panorama-sport.com/seria-a/interi-ben-tris-e-pret-bileten-qe-ne-islande/ për lidhjen http://www.panorama-sport.com/seria-a/interi-ben-tris-e-pret-bileten-qe-ne-islande/. *U shtua etiketa {{tlx|dead link}} te http://www.panorama-sport.com/liga-e-europes/interi-e-ekzagjeron-6-gola-stjarnanit/ *U shtua versioni i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20140917011342/http://www.sportishqiptar.com.al/newsite/2014/09/14/inter-serish-7-gola-sasuolos/ për lidhjen http://www.sportishqiptar.com.al/newsite/2014/09/14/inter-serish-7-gola-sasuolos/. *U shtua etiketa {{tlx|dead link}} te http://www.panorama-sport.com/seria-a/interi-i-frikshem-pa-meshire-kunder-sasuolos-2/ *U shtua etiketa {{tlx|dead link}} te http://www.panorama-sport.com/liga-e-europes/interi-cinik-triumf-edhe-ne-ukraine/ Kur të keni mbaruar së shqyrtuari ndryshimet e mia, mund të ndiqni udhëzimet te stampa më poshtë për të rregulluar çdo problem me adresat. Gjithë të mirat!—[[:en:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raporto bug]])</span> 14 shtator 2019 21:44 (CEST) == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 0 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Danilo D'Ambrosio]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2169411 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua etiketa {{tlx|lidhje e vdekur}} te lidhja http://www.panorama-sport.com/liga-e-europes/interi-cinik-triumf-edhe-ne-ukraine/. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 29 dhjetor 2020 01:10 (CET) == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 2 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Danilo D'Ambrosio]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2468061 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20191029141434/https://www.inter.it/en/news/2014/01/30/danilo-dambrosio-signs-for-inter.html për lidhjen https://www.inter.it/en/news/2014/01/30/danilo-dambrosio-signs-for-inter.html. *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20191112073319/https://www.inter.it/en/news/2014/03/15/serie-a-hellas-verona-0-2-inter.html për lidhjen https://www.inter.it/en/news/2014/03/15/serie-a-hellas-verona-0-2-inter.html. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 10 gusht 2022 17:17 (CEST) ru1foj9jwqyhr9pz207t4r846hk5sru 1 266315 2468056 1989132 2022-08-10T15:02:45Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Diskutim:Arkitektura Budiste]] tek [[Diskutim:Arkitektura budiste]] wikitext text/x-wiki == U ndryshuan lidhjet e jashtme == Përshëndetje, redaktorë! Tani sa ndryshova 1 lidhjet e jashtme në [[Arkitektura Budiste]]. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=1989131 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem vizitoni këtë faqe për informacione të mëtejshme. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua arkivi https://web.archive.org/web/20100130185156/http://www.pem.org/library/collections/offen te http://www.pem.org/library/collections/offen Kur të keni mbaruar së shqyrtuari ndryshimet e mia, mund të ndiqni udhëzimet te stampa më poshtë për të rregulluar çdo problem me adresat. Gjithë të mirat!—[[:en:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raporto bug]])</span> 8 shtator 2019 16:09 (CEST) k46boh8vjibm63jlr7cyfyof2e3x25s 1 266316 2468046 2275595 2022-08-10T14:58:49Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Diskutim:Arkitektura Dravidiane]] tek [[Diskutim:Arkitektura dravidiane]] wikitext text/x-wiki {{Përdoruesi:MajavahBot/config |archive = Diskutim:Arkitektura Dravidiane/Arkivi %(counter)d |algo = old(14d) |counter = 1 |maxarchivesize = 1M |minthreadsleft = 0 |minthreadstoarchive = 1 |archiveheader = {{Arkivi}} }} {{Arkiva|age=14|bot=MajavahBot}} jmoj8d6qckre6en5iu0vx45hms503a9 1 266321 2468052 2220061 2022-08-10T15:02:11Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Diskutim:Arkitektura Sikiste]] tek [[Diskutim:Arkitektura sikiste]] wikitext text/x-wiki == U ndryshuan lidhjet e jashtme == Përshëndetje, redaktorë! Tani sa ndryshova 2 lidhjet e jashtme në [[Arkitektura Sikiste]]. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=1989152 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem vizitoni këtë faqe për informacione të mëtejshme. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua arkivi https://web.archive.org/web/20100611211006/http://www.sgpc.net/historical-gurdwaras/index.asp te http://www.sgpc.net/historical-gurdwaras/index.asp *U shtua arkivi https://web.archive.org/web/20070927230013/http://www.sikhspectrum.com/022004/architecture_art.htm te http://www.sikhspectrum.com/022004/architecture_art.htm Kur të keni mbaruar së shqyrtuari ndryshimet e mia, mund të ndiqni udhëzimet te stampa më poshtë për të rregulluar çdo problem me adresat. Gjithë të mirat!—[[:en:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raporto bug]])</span> 8 shtator 2019 16:16 (CEST) == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 1 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Arkitektura Sikiste]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2173190 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20131004220923/http://www.worldgurudwaras.com/gurudwaras/gurdwara-requirements për lidhjen http://www.worldgurudwaras.com/gurudwaras/gurdwara-requirements. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 2 janar 2021 03:32 (CET) == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 1 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Arkitektura Sikiste]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2220060 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://archive.today/20130126201851/http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-07-19/india/32745911_1_phone-jammers-mobile-phones-cell-phones për lidhjen http://articles.timesofindia.indiatimes.com/2012-07-19/india/32745911_1_phone-jammers-mobile-phones-cell-phones. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 25 prill 2021 13:37 (CEST) rbd3bl80pvbfyc2ztn5gzfvyjfihohe 1 266322 2468038 2275619 2022-08-10T14:57:58Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Diskutim:Arkitektura Tamile]] tek [[Diskutim:Arkitektura tamile]] wikitext text/x-wiki {{Përdoruesi:MajavahBot/config |archive = Diskutim:Arkitektura Tamile/Arkivi %(counter)d |algo = old(14d) |counter = 1 |maxarchivesize = 1M |minthreadsleft = 0 |minthreadstoarchive = 1 |archiveheader = {{Arkivi}} }} {{Arkiva|age=14|bot=MajavahBot}} 3nav82ulxlrv2y2yyah9rofi2xszjh4 1 266323 2468042 2381222 2022-08-10T14:58:03Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Diskutim:Arkitektura Vernakulare Indiane]] tek [[Diskutim:Arkitektura vernakulare indiane]] wikitext text/x-wiki {{Përdoruesi:MajavahBot/config |archive = Diskutim:Arkitektura Vernakulare Indiane/Arkivi %(counter)d |algo = old(14d) |counter = 1 |maxarchivesize = 1M |minthreadsleft = 0 |minthreadstoarchive = 1 |archiveheader = {{Arkivi}} }} {{Arkiva|age=14|bot=MajavahBot}} alkyiqtn1gh0zs33872hvvxas04miu6 1 266623 2468071 2266604 2022-08-10T15:34:39Z InternetArchiveBot 115207 Ndryshime te burimet/lidhjet e jashtme.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki == U ndryshuan lidhjet e jashtme == Përshëndetje, redaktorë! Tani sa ndryshova 1 lidhjet e jashtme në [[David Bailey]]. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=1990097 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem vizitoni këtë faqe për informacione të mëtejshme. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua arkivi https://web.archive.org/web/20060926021441/http://education.independent.co.uk/careers_advice/article347059.ece te http://education.independent.co.uk/careers_advice/article347059.ece Kur të keni mbaruar së shqyrtuari ndryshimet e mia, mund të ndiqni udhëzimet te stampa më poshtë për të rregulluar çdo problem me adresat. Gjithë të mirat!—[[:en:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raporto bug]])</span> 8 shtator 2019 18:33 (CEST) == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 2 lidhje të jashtme te artikulli ''[[David Bailey]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2049238 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20060926021441/http://education.independent.co.uk/careers_advice/article347059.ece për lidhjen http://education.independent.co.uk/careers_advice/article347059.ece. *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20151007051631/http://www.jaeger.co.uk/mens/jaeger-journal/aw15_the_campaign_mw_wk24.html për lidhjen http://www.jaeger.co.uk/mens/jaeger-journal/aw15_the_campaign_mw_wk24.html. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 25 tetor 2019 16:21 (CEST) == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 1 lidhje të jashtme te artikulli ''[[David Bailey]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2266603 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20151007051631/http://www.jaeger.co.uk/mens/jaeger-journal/aw15_the_campaign_mw_wk24.html për lidhjen http://www.jaeger.co.uk/mens/jaeger-journal/aw15_the_campaign_mw_wk24.html. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 12 tetor 2021 17:23 (CEST) == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 1 lidhje të jashtme te artikulli ''[[David Bailey]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2468070 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20160304051734/http://www.artlyst.com/events/david-bailey-hitler-killed-the-duck-scream për lidhjen http://www.artlyst.com/events/david-bailey-hitler-killed-the-duck-scream. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 10 gusht 2022 17:34 (CEST) axrvtzwd8fodco9d0huzas2phcqts87 1 270231 2468068 2451442 2022-08-10T15:27:41Z InternetArchiveBot 115207 Ndryshime te burimet/lidhjet e jashtme.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Përdoruesi:MajavahBot/config |archive = Diskutim:Dardhë (Pukë)/Arkivi %(counter)d |algo = old(14d) |counter = 1 |maxarchivesize = 1M |minthreadsleft = 0 |minthreadstoarchive = 1 |archiveheader = {{Arkivi}} }} {{Arkiva|age=14|bot=MajavahBot}} == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 1 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Dardhë (Pukë)]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2450559 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha për lidhjen http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 20 maj 2022 06:13 (CEST) == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 1 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Dardhë (Pukë)]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2451441 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha për lidhjen http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 26 maj 2022 18:01 (CEST) == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 1 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Dardhë (Pukë)]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2468067 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha për lidhjen http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 10 gusht 2022 17:27 (CEST) r8bl8m0hqlsl1s998l1i0wxbes0nepd 2468090 2468068 2022-08-10T18:33:51Z InternetArchiveBot 115207 Ndryshime te burimet/lidhjet e jashtme.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Përdoruesi:MajavahBot/config |archive = Diskutim:Dardhë (Pukë)/Arkivi %(counter)d |algo = old(14d) |counter = 1 |maxarchivesize = 1M |minthreadsleft = 0 |minthreadstoarchive = 1 |archiveheader = {{Arkivi}} }} {{Arkiva|age=14|bot=MajavahBot}} == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 1 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Dardhë (Pukë)]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2450559 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha për lidhjen http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 20 maj 2022 06:13 (CEST) == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 1 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Dardhë (Pukë)]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2451441 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha për lidhjen http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 26 maj 2022 18:01 (CEST) == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 1 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Dardhë (Pukë)]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2468067 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha për lidhjen http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 10 gusht 2022 17:27 (CEST) == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 1 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Dardhë (Pukë)]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2468089 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20160304224353/http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha për lidhjen http://puka.shqiperia.com/index/artikull/artID/438/titulli/Dardha%7CDardha. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 10 gusht 2022 20:33 (CEST) najxmniqr9ueuer7u9crnw99mfxeu1j 0 275864 2468174 2467977 2022-08-11T11:31:41Z Planeti 2609 /* Ekspozita */ wikitext text/x-wiki [[Figura:Wiki_Weekend_Tirana_2016_-_media_coverage_03.jpg|thumb|right|300px|Prof. Ismet Azizi intervistohet nga IN TV]] '''Ismet Azizi''' është lindur më 1960 në [[Kokaj]] të [[Gjilani]]t. Shkollën fillore e kreu në vendlindje kurse të mesmen, gjimnazin, në [[Gjilan]]. Ka kryer Fakultetin Shkencave Natyrore, degën e Gjeografisë në Universitetin e [[Prishtinë]]s, kurse studimet posdiplomike për Administratë Publike e Diplomaci në AAB në Prishtinë. ==Jeta== Ka filluar të shkruaj në vitet e para të viteve të 90-ta për gazetat e kohës kryesisht për Sanxhakun e Pazarit të Ri., dhe anasjelltas nga Kosova për “Sadzacke Novine”. Ismet Azizi, aktualisht merret me hulumtimin e së kaluarës dhe të tashmes së Sanxhakut të Pazarit të Ri, dhe njihet si një ndër njohësit më të mire të kësaj treve në aspektin gjeopolitik e historik. Azizi është themelues dhe kryetar i shoqatës “[[Kosova për Sanxhakun]]”, e cila Shoqatë për ka qëllim "intensifikimin e lidhjeve, takimeve e komunikimit në fusha të ndryshme mes sanxhaklinjve dhe shqiptarëve të Kosovës", me të cilët, sipas shoqatës, "i lidh historia e përbashkët e së kaluarës".<ref> https://www.youtube.com/watch?v=isCeZE6R_zU</ref> [[Figura:Kuvendi i II te i shoqates Kosova per Sanxhakun.jpg|thumb|right| 300px| Nga punimet e kubvendit]] Ka publikuar një sërë punimesh shkencore e publicistikë. Është pjesëmarrës i disa konferencave dhe simpoziumeve shkencor ku ka marr pjese me punimet shkencore kryesisht që kanë të bëjnë me Sanxhakun.<ref>https://www.youtube.com/watch?v=ckE_9JmBSo8</ref> ==Pjesëmarrja në konferenca shkencore== *Në konferencën shkencore ndërkombëtare: A centary of the Sjenica conference (1917-2917 të mbajtur në Sjenicë 20-22 tetor 2017, me punimin Aqif Efendi Haxhiahmetoviq dhe roli i tij në Xhemijet (Aćif Efendia Hadžiahmetović i njegova uloga u Džemijetu).<ref>Sto godia Sjeničke Koferencije ) 1917-2019= Zbornik radova naučne konferencija „ Društveno'politički, pravni i historijski značaj Sjeničke Konferencije“, Sjenica, 20-22. Oktombar 2017,ISBN 978-86-906159-3-3 Botues Bošnjačko Nacionalno Vječe, Novi Pazar Redaktor Muhedin Fijuljanin dhe Dr. Redžp Škrijelj Faq. 409</ref> *Në Konferencën shkencore Organizata Xhemijeti dhe rezistenca e saj kundër kolonizimit, të mbajtur në Shkup më 17 12 2017, të organizuar nga Instituti për Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve , u praqit me kumtesën e tij Aqif Blyta -figura kryesore e Organizatës Xhemijet. <ref>Azizi I. Scupi , Vëllimi i 20, Organizata Xhemijeti dhe rezistenca e saj kundër kolonizimit, Konferencë shkencore – 17. 12. 2019, Shkup, Seri e botimeve të veçanta të Institutit të Trashëgimisë Shpirtërore e Kulturore të Shqiptarëve, ISBN 987-608-4653-68-4 Shkup 2018 faqe 145</ref>. *Konferenca Shkencore “72-vjetori i ekzekutimit të Aqif Blytës dhe Ahmet Dacit – Masakra në Haxhet të Pazarit të Ri”.Ismet Azizi, udhëheqës i organizatës “Kosova për Sanxhaku” kumtesen e vet ia kushtoi itelektualit, ushtarakut , me theks te veçant diplomatit Aqf Blyta. Ai foli për rolin diplomatik të Aqif Blytës ne Mbrojtjen e e të drjetave të popullatës së Sanxhakut dhe Kosovës në rrafshin politik përballë Serbisë, pengimin e shpërnguljes si dhe sezibilizimin e kësaj qështje në rrafshin diplomatik, duke njiftuar opinion evropian dhe kërkeasa veta të vazhdushme nga Turqia në pengimin e shpërnguljes.<ref>https://www.radiokosovaelire.com/u-mbajt-konferenca-shkencore-72-vjetori-ekzekutimit-te-aqif-blytes-dhe-ahmet-dacit/</ref> *Simpoziumi shkencor: Lahutarët e Sanxhakut të Pazarit të Ri.Më 8.9 2018, shoqata “Kosova për Sanxhakun”, me përkrahjen e Ministrisë së Kulturës, mbajti simpoziumin shkencor “Lahutarët e Sanxhakut të Pazarit të Ri”, ku u tha se do të ofrohen të dhëna të reja për pasardhësit e lahutarëve të njohur. Ismet Azizi,u paraqit me kumtesen: Sanxhaku në fokusin e historisë,<ref>https://www.youtube.com/watch?v=Sre_FM-Nd1Q&t=250s%2F</ref><ref>https://www.academia.edu/50861703/Sanxhaku_i_Pazarit_te_Ri_ne_fokusin_e_historis%C3%AB /Lahutarët e Sanxhakut të Pazarit të Ri</ref> * Sesioni i XVI shkencor , me temën "Ekzekutimi i Aqif Blytës dhe Ahment Dacit në Haxhet të Pazarit të Ri në vitin 1945" Skenderaj 18 07 2021, Shoqata “Trojet e Arbrit” organizoi në Skenderaj sesionin shkencor të XVI me radhë me temën “Masakrat dhe krimet serbe, malazeze dhe të tjerëve në Trojet shqiptare 1912 -1999”.<ref>https://www.youtube.com/watch?v=P1Z7gx3TEV0 / Ismet Azizi: "Ekzekutimi i Aqif Blytës dhe Ahment Dacit në Haxhet të Pazarit të Ri në vitin 1945"</ref> '''Ismet Azizi''' është autor i librit: [[Aqif Blyta]] : Kolosi i Pazarit të Ri.<ref>Azizi I. ( 2019) Aqif Blyta: Kolosi i Pazarit të Ri, Logos-a 360 faqeISBN 978-9989-58-782-5 Logos-A Shkup</ref> '''Ismet Azizi''', udhëhoqi projektin e botimit të përmbledhjës [[Lahutarët e Sanxhakut të Pazarit të Ri (libër)]]<ref>[http://gazetafakti.com/?p=5029/ Doli nga shtypi libri me kumtesa Lahutarët e Sanxhakut të Pazarit të Ri]</ref> ===Artikuj publicistik=== * Masakra e Bihorit në natën e bozhiqëve të 43-tës” ( I. II. II. IV.) <ref> http://kosovapersanxhakun.org/?p=371&lang=sq</ref><ref> http://kosovapersanxhakun.org/?p=379&lang=sq</ref><ref> http://kosovapersanxhakun.org/?p=379&lang=sq</ref> * A është i vdekur Aqif Blyta” * NË PRAG TË 90 VJETORIT TË GJENOCID NË SHAHOVIQ TË SANXHAKUT<ref>http://bosnjaci.net/prilog.php?pid=54112</ref> * Bilall Dreshaj (Dresheviq) i njohur si Biko, ( 1910-1987) dhe Dervish Dreshaj (Dresheviq) i njohur si Deko, ( 197-1981), <ref>http://kosovapersanxhakun.org/?p=6464&lang=sq</ref> * Kaçaku që shpëtoi nga kral Nikola dhe Karagjorgje, por jo nga Ahmet Zogu”, “ Në prag të 90 vjetorit të gjenocidit në Shahoviq të Sanxhakut”<ref>https://telegrafi.com/kacaku-qe-shpetoi-nga-kral-nikolla-dhe-karagjorgje-por-jo-nga-ahmet-zogu/</ref>, , * Reprezaljet, dhuna, shpërngulja, analfabetizmi faktorë të “lodhjes” së identitetit të peshterasve”,<ref>https://www.botasot.info/historia-lajme/717334/represaliet-dhuna-shperngulja-analfabetizmi-faktore-te-lodhjes-se-identitetit-te-peshterasve/</ref> * Milicia vullnetare antikomuniste” dhe ajo “ Myslimane” e Sanxhakut 1941-1944! <ref>https://www.botasot.info/historia-lajme/750750/milicia-vullnetare-antikomuniste-dhe-ajo-myslimane-e-sanxhakut-1941-1944/</ref> * Historia e shqiptarëve që e mbrojtën Sanxhakun nga çetnikët<ref>https://telegrafi.com/historia-e-shqiptareve-qe-e-mbrojten-sanxhakun-nga-cetniket/</ref> * GENOCID U BIHORSKOJ KRAJINI <ref>http://bosnjaci.net/prilog.php?pid=54803</ref> * ZAJEDNIČKE PLEMENSKE PSIHOLOŠKE I ORGANIZACIJSKE KARAKTERISTIKE BRĐANA / MALISORA I STANOVNIKA SANDŽAKA I ŠIRE<ref>http://bosnjaci.net/prilog.php?pid=62465</ref> * GORANCI GORE, IPAK GORANCI A NE BOŠNJACI * Bashkëpunimi i partizanëve me çetnikët, për ta okupuara Sanxhakun<ref>{{Cite web |url=https://shenja.tv/bashkepunimi-partizaneve-cetniket-per-ta-okupuar-sanxhakun/ |title=Kopje e arkivuar |url-status=dead |access-date=13 janar 2020 |archive-date=13 janar 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200113183356/https://shenja.tv/bashkepunimi-partizaneve-cetniket-per-ta-okupuar-sanxhakun/ }}</ref> * Serbizimi në trojet shqiptare, përmes “hoxhallarëve” serbë e rusë <ref>https://telegrafi.com/serbizimi-ne-trojet-shqiptare-permes-hoxhallareve-serbe-e-ruse/</ref> * Eliminimi i autonomisë dhe ndarja e Sanxhakut mes Serbisë e Malit të Zi * Sipas Mita Rakiqit, Kurshumlia ishte vend shqiptar.<ref>https://telegrafi.com/sipas-mita-rakiqit-kurshumlia-ishte-vend-shqiptar/</ref> * Vendimi i “Komisionit” jugosllav, që shpall Aqif Blytën kriminel lufte.<ref> https://telegrafi.com/vendimi-i-komisionit-jugosllav-qe-shpall-aqif-blyten-kriminel-lufte/</ref> * Qëndresa ndaj terrorit shtetëror serb në Kosovë e Sanxhak mes dy luftërave botërore.<ref>https://telegrafi.com/qendresa-ndaj-terrorit-shteteror-serb-ne-kosove-e-sanxhak-mes-dy-lufterave-boterore/</ref> * Çka i tha dhe çka kërkoi Aqif Blyta nga gjenerali Eberhardt?<ref>https://www.radiokosovaelire.com/ismet-azizi-cka-i-tha-dhe-cka-kerkoi-aqif-blyta-nga-gjenerali-eberhardt/</ref> <ref>https://www.academia.edu/50870313/%C3%87FAR%C3%8B_K%C3%8BRKOI_AQIF_BLYTA_NGA_GJENERALI_EBERHARDT/ÇFARË KËRKOI AQIF BLYTA NGA GJENERALI EBERHARDT</ref> * Lëvizja e kufijve në Ballkan mund të shkaktojë Dejtonin e 2-të<ref>http://www.ekonomia-ks.com/sq/opinion/levizja-e-kufijve-ne-ballkan-mund-te-shkakton-dejtonin-e-ii-te</ref> * Salih Uglla, lahutar legjendar i Peshterit<ref>https://www.radiokosovaelire.com/ismet-azizi-salih-uglla-lahutar-legjendar-peshterit/</ref> * Emër vendet (toponimet) tregues të denjë të autoktonisë shqiptare në Sanxhak<ref>https://www.koha.net/kulture/138628/emervendet-toponimet-tregues-te-denje-te-autoktonise-shqiptare-ne-sanxhak/</ref><ref>https://www.shqiperiajone.org/analiza-histori/emervendet-e-sanxhakut-tregues-te-denje-te-zanafilles-shqiptare</ref> * Cvijiqi: Peshterasit janë të gjatë, vitalë, elastikë, syshqiponjë, të sojit të bukur…!<ref>https://telegrafi.com/cvijiqi-peshterasit-jane-te-gjate-vitale-elastike-syshqiponje-te-sojit-te-bukur/</ref> * Rahiq për betejën për Karanovcin e dikurshëm: Kraleva e sotme dikur ishte e shqiptarëve!<ref>https://telegrafi.com/rahiq-per-betejen-per-karanovcin-e-dikurshem-kraleva-e-sotme-dikur-ishte-e-shqiptareve/</ref> * Serbizimi në trojet shqiptare, përmes “hoxhallarëve” serbë e rusë.<ref>https://telegrafi.com/serbizimi-ne-trojet-shqiptare-permes-hoxhallareve-serbe-e-ruse/</ref> * Me rastin e 150 vjetorit të lindjes së Avdo Mexhedoviqit – Homerit të Ballkanit<ref>https://telegrafi.com/rastin-e-150-vjetorit-te-lindjes-se-avdo-mexhedoviqit-homerit-te-ballkanit/</ref> * Vendimi i “Komisionit” jugosllav, që shpall Aqif Blytën kriminel lufte.<ref>https://telegrafi.com/vendimi-i-komisionit-jugosllav-qe-shpall-aqif-blyten-kriminel-lufte/</ref> * Kur Çubriloviqi i “çmonte” vlerat shqiptare!<ref>https://telegrafi.com/kur-cubriloviqi-cmonte-vlerat-shqiptare/</ref> * Çka i tha dhe çka kërkoi Aqif Blyta nga gjenerali Eberhardt?<ref>https://www.radiokosovaelire.com/ismet-azizi-cka-i-tha-dhe-cka-kerkoi-aqif-blyta-nga-gjenerali-eberhardt/</ref> * Kako su Albanci i Bošnjaci odbranili Novi Pazar od četnika<ref>https://www.balkanplus.net/ismet-azizi-kako-su-albanci-i-bosnjaci-odbranili-novi-pazar-od-cetnika/</ref> * Ambiciet e italianëve, gjermanëve, kroatëve dhe serbëve për tokat e Sanxhakut<ref>https://www.radiokosovaelire.com/ismet-azizi-ambiciet-e-italianeve-gjermaneve-kroateve-dhe-serbeve-per-tokat-e-sanxhakut/</ref> * Vendbanimet shqiptare në Srem, të krijuara nga sanxhaklinjtë!<ref> https://2lonline.com/vendbanimet-shqiptare-ne-srem-te-krijuara-nga-sanxhaklinjte/</ref> <ref>http://kosovapersanxhakun.org/?p=5567&lang=sq</ref> * Historia e lashtë shqiptare e Peshterit<ref>https://telegrafi.com/historia-e-lashte-shqiptare-e-peshterit/</ref><ref>{{Cite web |url=http://illyriapress.com/historia-e-lashte-shqiptare-e-peshterit/ |title=Kopje e arkivuar |access-date=18 janar 2020 |archive-date=24 janar 2020 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200124064906/http://illyriapress.com/historia-e-lashte-shqiptare-e-peshterit/ |url-status=dead }}</ref> * Heqja e autonomisë dhe ndarja e Sanxhakut mes Serbisë dhe Malit të Zi<ref>https://orientalizmi.wordpress.com/2020/06/06/heqja-e-autonomise-dhe-ndarja-e-sanxhakut-mes-serbise-dhe-malit-te-zi/</ref> * Arnautllëku i Dimitrije Rakiqit: Toplicën, Pusta Rekën, Gollakun dhe Jabllanicën e atëhershme, të sapo okupuar nga ushtria serbe, Dimitrije "Mita" Rakiqi quajti Arnautllëk (Shqipëri). Me hyrjen e trupave serbe në këto treva , Arnautllakën, e emërtoi me emër të ri, Serbia e Re....<ref>I. Azzizi, Kosova Sot, Dosier, 10 tetor 2016. faq.27, </ref> * Zgjimi i shqiptarëve të Sanxhakut dhe implikimet për çlirimin e tij nga represioni serb<ref>https://www.shqiperiajone.org/analiza/zgjimi-i-shqiptareve-te-sanxhakut-dhe-implikimet-clirimin-e-tij-nga-represioni-serb</ref> * Gjenocidi çnjerëzor serbo-malazez i Bihorit të Sanxhakut gjatë kërshëndellave ortodokse 1943<ref>https://www.shqiperiajone.org/histori/gjenocidi-cnjerezor-serbo-malazez-i-bihorit-te-sanxhakut-gjate-kershendellave-ortodokse-1943</ref> * Shqiptarët në Sanxhakun Lindor rrezikoheshin nga sulmet dhe shfraosja çetnike <ref> Nacional, dosier, e dile 19 maj 2019</ref> * Lugina e Preshevës: nga e kaluara e dhimbshme drejt bashkimit me Kosovën dhe Shqipërinë<ref>https://www.shqiperiajone.org/analiza/lugina-e-presheves-nga-e-kaluara-e-dhimbshme-drejt-bashkimit-me-kosoven-dhe-shqiperine</ref> * I. Azizi, "Roli i Hasan Zvizdiqit në mbrojtje të Sjenicës nga partizanët në dhjetor të vititi 1941, Revista "Shenja" Shoqata kulturore VIZION M Shkup, nr. 123, Viti XI, korrik 2020. faqe 36-39<ref>[https://shenja.tv/roli-i-hasan-zvizdiqit-ne-mbrojtje-te-sjenices-nga-partizanet-ne-dhjetor-1941/ I. Azizi, "Roli i Hasan Zvizdiqit në mbrojtje të Sjenicës nga partizanët në dhjetor të vititi 1941]</ref> * I. Azizi, "Shaban Polluzha, mulla Zeke Berdyna dhe mulla Jakup efendiu" <ref>https://www.academia.edu/50869807/Shaban_Polluzha_mulla_Zeke_Berdyna_dhe_mulla_Jakup_efendiu</ref> * Dy dokumente të vitit 1935, që i paraprijnë elaboratit të Çubrilloviqit <ref>https://dardaniapress.net/histori/dy-dokumente-te-vitit-1935-qe-i-paraprijne-elaboratit-te-cubrilloviqit/</ref><ref>https://www.academia.edu/12223991/Dy_vendime_q%C3%AB_i_paraprin%C3%AB_elaboratit_t%C3%AB_%C3%87ubrilloviqit/</ref> * Dardania (Kosova & Sanxhaku) kurrë s`ka qenë një shtet me Serbinë <ref>https://www.shqiperiajone.org/analiza/dardania-kosova-sanxhaku-kurre-ska-qene-nje-shtet-me-serbine</ref> * Gjenicidi serbomalazez në krahinën e Bihorit<ref>https://www.botasot.info/opinione/1737837/gjenicidi-serbomalazez-ne-krahinen-e-bihorit/?fbclid=IwAR1B2uNef2Ftio6BNUPWhE-9fznfwFczlOxSnz94MqVEIrcY9rIhF_rSfK4</ref> * 79 godina od srpsko-crnogorskog genocida u bihosrkom kraju <ref>https://dardaniapress.net/bs/historija/79-godina-od-srpsko-crnogorskog-genocida-u-bihosrkom-kraju/</ref> * Vrasja e mbrojtësve të Sanxhakut, Aqif Blytës dhe Ahmet Dacit: Nuk do të më harrojnë fëmijët e Pazarit të Ri <ref> https://telegrafi.com/vrasja-e-mbrojtesve-te-sanxhakut-aqif-blytes-dhe-ahmet-dacit-nuk-te-harrojne-femijet-e-pazarit-te-ri</ref> * Povodom 77 godina od likvidacije Aćif efendije Bljute<ref>https://dardaniapress.net/bs/historija/povodom-77-godina-od-likvidacije-acif-efendije-bljute/</ref> * Vrasja e 4.700 shqiptarëve për një natë, mes tyre 2.000 fëmijë<ref>Ismet Azizi, Shenja, e prjavshme mbarëkombëtare politike, ekonomike e kilturore, Viti XI, nr, 129 janar , 2022. Shkup</ref><ref>https://shenja.tv/vrasja-e-4-700-shqiptareve-per-nje-nate-mes-tyre-2-000-femije/</ref> ==Ekspozita== [[Figura:Ekspozita , Sanxhaku histori e dhembjes kombëtare".jpg|right|400px|Tuy. Mal i Zi]] * "Sanxhaku, histori e dhimbjes kombëtare", Dajt Tiranë <ref>https://www.youtube.com/watch?v=7KzMX87fTf0&t=1368s</ref> * "Sanxhaku, histori e dhimbjes kombëtare", në galerinë "Oda" Shkodër<ref>https://www.youtube.com/watch?v=JyxvbxEkXFA&t=56s</ref> * "Sanxhaku, histori e dhimbjes kombëtare", Muzeu Historik Kombëtarë Tiranë <ref>https://www.youtube.com/watch?v=UIN4dvKMT3w&t=83s</ref><ref>https://www.youtube.com/watch?v=DLVlUVzuGGI</ref> * "Sanxhaku, histori e dhimbjes kombëtare", Lushnje <ref>https://www.youtube.com/watch?v=TiUYl7-6QX4</ref> * "Sanxhaku, histori e dhimbjes kombëtare" Ulqin,<ref>https://www.youtube.com/watch?v=2BHMB6DN5m4</ref> * "Sanxhaku, histori e dhimbjes kombëtare", Lezhë <ref>https://www.youtube.com/watch?v=TSXIyTDe-Sk</ref> * "Sanxhaku, histori e dhimbjes kombëtare", Koplik <ref>https://www.youtube.com/watch?v=jBSt9zWWBcg</ref> * "Sanxhaku, histori e dhimbjes kombëtare", Tuz, <ref>https://www.youtube.com/watch?v=uGGD3wG5K1w</ref> * "Sanxhaku, histori e dhimbjes kombëtare", Tetovë, <ref>http://klanmacedonia.mk/tetove-ekspozite-sanxhaku-histori-e-dhimbjes-kombetare/</ref> * "Sanxhaku, histori e dhimbjes kombëtare", Muzeu Kombëtar i kosovës <ref>https://shqip.com/ekspozita-sanxhaku-histori-e-dhembjes-kombetare-vjen-ne-muzeun-kombetar/</ref> * "Sanxhaku, histori e dhimbjes kombëtare", Gjakovë, <ref>https://www.youtube.com/watch?v=mmGVyXph2xY</ref> * "Sanxhaku, histori e dhimbjes kombëtare", Vërmosh <ref>https://www.youtube.com/watch?v=r-r4Ke_0XD8</ref> == Shih edhe == * [[Aqif Blyta: Kolosi i Pazarit të Ri]] * [[Shoqata "Kosova për Sanxhakun"]] * [[Lahutarët e Sanxhakut të Pazarit të Ri (libër)]] ==Lidhje të jashtme== *[https://stav.ba/bosnjaci-i-albanci-uvijek-na-istoj-strani/ BOŠNJACI I ALBANCI UVIJEK NA ISTOJ STRANI] *[https://www.facebook.com/watch/?v=1982904685338801/ "Mirëmëngjes Shqipëri" me mysafirët Dr. Uglanin dhe Ismet Azizi] *[https://www.youtube.com/watch?v=lCUWiQiNpYA/ 7pa5 - Shqiptaret e Sanxhakut] *[https://www.youtube.com/watch?v=ASGPtZlt_QA/ PROMOCIJA ZBORNIKA „STO GODINA SJENIČKE KONFERENCIJE 1917 – 2017.“] *[https://akos.ba/100-godina-od-osnivanja-dzemijeta-bosnjaci-i-albanci-uvijek-na-istoj-strani/ 100 godina od osnivanja Džemijeta: Bošnjaci i Albanci uvijek na istoj strani] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200124064920/https://akos.ba/100-godina-od-osnivanja-dzemijeta-bosnjaci-i-albanci-uvijek-na-istoj-strani/ |date=24 janar 2020 }} *[https://www.youtube.com/watch?v=Rgov7ESzAIo HD Speciale për librin kushtuar Aqif Blytës] *[https://www.youtube.com/watch?v=hTldbAbgk2E&feature=emb_logo/ Bisedë me veprimtarin, studiuesin dhe profesorin, z. Ismet Azizi] *[https://www.facebook.com/tv1channelshkoder/videos/200465122056517/EMISIONI PERSPEKTIVE I FTUAR,ISMET AZIZI, STUDIUES,KRYETAR I SHOQATËS "KOSOVA PER SANXHAKUN"!] == Referime == [[Kategoria:Biografi]] [[Kategoria:Publicistë]] [[Kategoria:Njerëz që jetojnë]] lpfheu48swhgab8sgxevudhbk846rch 0 277035 2468059 2458032 2022-08-10T15:16:51Z InternetArchiveBot 115207 Lidhje të jashtme të shpëtuara: 2 Lidhje të jashtme të etiketuara si të vdekura: 0) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography | name = Daniele Padelli | image = 20150616_-_Portugal_-_Italie_-_Genève_-_Daniele_Padelli_1.jpg | image_size = 250 | caption = Padelli me Italinë në 2015 | birth_date = {{birth date and age|df=y|25|10|1985}} | birth_place = [[Lecco]], Itali | height = 1.91 m<ref>{{cite web|url=https://www.inter.it/en/squadra/G0995/daniele-padelli|title=Daniele Padelli|website=inter.it|publisher=F.C. Internazionale Milano|language=en|access-date=4 shkurt 2020|archive-date=8 nëntor 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191108031052/https://www.inter.it/en/squadra/G0995/daniele-padelli|url-status=dead}}</ref> | position = [[Portieri|Portier]] | currentclub = [[F.C. Internazionale Milano|Internazionale]] | clubnumber = 27 | youthyears1 = 2001–2002 | youthclubs1 = [[Calcio Lecco 1912|Lecco]] | youthyears2 = 2002–2004 | youthclubs2 = [[Como Calcio 1907|Como]] | years1 = 2003–2004 | clubs1 = [[Como Calcio 1907|Como]] | caps1 = 0 | goals1 = 0 | years2 = 2004–2012 | clubs2 = [[U.C. Sampdoria|Sampdoria]] | caps2 = 0 | goals2 = 0 | years3 = 2005–2006 | clubs3 = → [[U.S. Pergolettese 1932|Pizzighettone]] (huazim) | caps3 = 33 | goals3 = 0 | years4 = 2006–2007 | clubs4 = → [[F.C. Crotone|Crotone]] (huazim) | caps4 = 1 | goals4 = 0 | years5 = 2007 | clubs5 = → [[Liverpool F.C.|Liverpool]] (huazim) | caps5 = 1 | goals5 = 0 | years6 = 2008–2009 | clubs6 = → [[Pisa Calcio|Pisa]] (huazim) | caps6 = 7 | goals6 = 0 | years7 = 2008–2009 | clubs7 = → [[U.S. Avellino 1912|Avellino]] (huazim) | caps7 = 15 | goals7 = 0 | years8 = 2009–2011 | clubs8 = → [[A.S. Bari|Bari]] (huazim) | caps8 = 3 | goals8 = 0 | years9 = 2011–2012 | clubs9 = → [[Udinese Calcio|Udinese]] (huazim) | caps9 = 0 | goals9 = 0 | years10 = 2012–2013 | clubs10 = [[Udinese Calcio|Udinese]] | caps10 = 9 | goals10 = 0 | years11 = 2013–2017 | clubs11 = [[Torino F.C.|Torino]] | caps11 = 100 | goals11 = 0 | clubs12 = [[F.C. Internazionale Milano|Internazionale]] | years12 = 2017– | caps12 = 1 | goals12 = 0 | nationalyears1 = 2005–2007 | nationalteam1 = [[Kombëtarja italiane nën-20 e futbollit|Italia U20]] | nationalcaps1 = 7 | nationalgoals1 = 0 | nationalyears2 = 2006 | nationalteam2 = [[Kombëtarja italiane nën-21 e futbollit|Italia U21]] | nationalcaps2 = 1 | nationalgoals2 = 0 | club-update = 2 shkurt 2020 | ntupdate = 17 nëntor 2015 }} '''Daniele Padelli''' (lindur më 25 tetor 1985) është një [[futbolli]]st profesionist [[Italia|italian]] i cili luan si [[Portieri|portier]] për klubin italian [[F.C. Internazionale Milano|Internazionale]]. ==Karriera me klube== ===Vitet e hershme=== Padelli nisi karrierën e tij me klubin e [[Seconda Categoria]] Delebio, e cila ishte një klub nga qyteti i [[Valtellina]]. Në vitin 2001 ai kaloi te [[Calcio Lecco 1912|Lecco]], kurse në vit më pas ju bashkua [[Como Calcio 1907|Comos]]. Në vitin 2004, Padelli u transferua te [[U.C. Sampdoria|Sampdoria]],<ref>{{cite web|url=http://www.lega-calcio.it/ita/CalcioMercato2004.pdf|archiveurl=https://web.archive.org/web/20050529125608/http://www.lega-calcio.it/ita/CalcioMercato2004.pdf|title=Calcio Mercato|date=2004|access-date=22 gusht 2019|archivedate=29 maj 2005|publisher=Lega Calcio|language=it}}</ref> ku fillimisht luajti me ekipin Primavera, para se të huazohej te [[U.S. Pergolettese 1932|Pizzighettone]] në [[Serie C1]] (33 ndeshje, 29 gola të pësuar) dhe më pas te [[F.C. Crotone|Crotone]] (një ndeshje, 2 gola të pësuar). ====Huazimi te Liverpool==== Më 12 janar 2007, Padelli u huazua te klubi i [[Premier League|Premier Ligës]] [[Liverpool F.C.|Liverpool]] deri në përfundim të sezoni me mundësi për ta bërë transferimin të përhershëm.<ref>{{cite news|url=https://www.skysports.com/football/news/11669/2402218/Reds-swoop-for-Samp-starlet|title=Reds swoop for Samp starlet|trans-title=Të kuqtë marrin yllin e Sampdorias|publisher=Sky Sports|language=en|author=Tom Adams|date=12 janar 2017|access-date=22 gusht 2019}}</ref> Rreth këtij transferimi, trajneri i ekipit [[Rafael Benítez]] tha: "Ai është një portier i ri i mirë që është zgjedhur për ekipin e tij kombëtar. Padelli do të na japë një mundësi të mirë për të ardhmen. Fakti që ai është edhe një herë me ekipin kombëtar nën-21 tregon se jemi duke firmosur një lojtar shumë të mirë.<ref>{{cite web|url=http://www.liverpoolfc.com/news/latest-news/reds-sign-italian-goalkeeper|title=Reds sign Italian goalkeeper|trans-title=Të kuqtë firmosin me portierin italian|publisher=Liverpool F.C.|language=en|date=12 janar 2007|url-status=dead|access-date=9 shkurt 2020|archive-date=26 nëntor 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141126082103/http://www.liverpoolfc.com/news/latest-news/reds-sign-italian-goalkeeper}}</ref> Ai luajti ndeshjen e tij të parë dhe të fundit me klubin më 13 maj 2007 kundër [[Charlton Athletic F.C.|Charlton Athletic]] në javën e fundit të sezonit 2006–07, duke u bërë italiani i parë që luan me klubin.<ref>{{cite web|url=http://news.bbc.co.uk/sport2/hi/football/eng_prem/6627795.stm|title=Liverpool 2–2 Charlton|publisher=BBC Sport|language=en|author=Mandeep Sanghera|date=13 maj 2007|accessdate=19 maj 2007}}</ref> Megjithatë, ai zhvilloi një paraqitje negative, duke pësuar dy gola me Liverpoolin që barazoi ndeshjen 2–2.<ref>{{cite news|url=http://home.skysports.com/matchreport.aspx?fxid=298708&CPID=8&channel=Football+Home|title=Addicks Spoil Fowler's Finale|trans-title=Addicks prish ndeshjen finale të Fowler|publisher=Sky Sports|language=en|date=13 maj 2007|accessdate=10 qershor 2007|archiveurl=https://web.archive.org/web/20070614220435/http://home.skysports.com/matchreport.aspx?fxid=298708&CPID=8&channel=Football+Home|archivedate=14 qershor 2007|url-status=dead}}</ref> Pas kësaj, Padelli u rikthye te Sampdoria më 8 qershor 2007.<ref>{{cite web|url=http://www.liverpoolfc.com/news/latest-news/padelli-returns-to-italy|title=Padelli returns to Italy after loan spell|trans-title=Padelli rikthehet në Itali pas huazimit|publisher=Liverpool F.C.|language=en|date=8 qershor 2007|url-status=dead|access-date=9 shkurt 2020|archive-date=26 nëntor 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20141126081946/http://www.liverpoolfc.com/news/latest-news/padelli-returns-to-italy}}</ref> ====Huazimi te Pisa==== Më 5 korrik 2007, Padelli u huazua në [[Serie B]] te [[Pisa Calcio|Pisa]], ku ai luajti fillimisht në disa ndeshje miqësore para se të debutonte zyrtarisht në [[Coppa Italia]] kundër [[S.S.C. Napoli|Napolit]]. Ai e mbylli sezonin me shtatë ndeshje të luajtura dhe dhjetë gola të pësuar. Në sezonin 2008–09, ai u huazua te [[U.S. Avellino 1912|Avellino]] me mundësi për ta bërë transferimin e përhershëm.<ref name="padelli_koman">{{cite web|url=http://www.usavellino.it/index.php?option=com_content&task=view&id=140359|archive-url=https://web.archive.org/web/20090714062032/http://www.usavellino.it/index.php?option=com_content&task=view&id=140359|url-status=dead|archive-date=14 korrik 2009|publisher=US Avellino|language=it|title=ACCORDO RAGGIUNTO CON LA SAMP PER PADELLI E KOMAN|accessdate=5 gusht 2008|date=5 gusht 2008}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.tuttomercatoweb.com/serie-b/ufficiale-avellino-presi-padelli-e-koman-116767|title=UFFICIALE: Avellino, presi Padelli e Koman|author=Germano D'Ambrosio|publisher=Tutto Mercato Web|date=5 gusht 2008|accessdate=28 shtator 2014|language=it}}</ref> Me ''biancoverdi'', Padelli koleksionoi 15 ndeshje dhe pësoi 29 gola, me ekipin që në fund u rrëzua në [[Lega Pro Prima Divisione]]. ====Huazimi te Bari==== Më 2 korrik 2009, Padelli u huazua te [[A.S. Bari|Bari]] me klauzolë blerje.<ref>{{cite news|url=https://www.tribalfootball.com/articles/bari-snap-sampdoria-keeper-padelli-254514|title=Bari snap up Sampdoria keeper Padelli|trans-title=Bari merr portierin e Sampdorias Padelli|publisher=Tribal Football|language=en|date=9 korrik 2009|accessdate=12 shkurt 2020}}</ref> Ai e shpenzoi sezonin 2009–10 si rezerva e portiert belg [[Jean-François Gillet]]. Debutimi i tij në [[Serie A]] erdhi më 9 maj 2010 në barazimin 3–3 të Barit kundër [[Udinese Calcio|Udineses]].<ref>{{cite web|url=https://int.soccerway.com/matches/2010/05/09/italy/serie-a/udinese-calcio/as-bari/817635/|title=Udinese vs. Bari 3 – 3|publisher=Soccerway|language=en|date=9 maj 2010|accessdate=12 shkurt 2020}}</ref> Më 29 korrik 2010, marrëveshja e huazimit u rinovua edhe për një sezon, me Padellin që e nisi sezonin e ri sërisht rezervë, duke luajtur në ndeshjen e parë më 17 dhjetor kundër [[U.S. Città di Palermo|Palermos]].<ref>{{cite web|url=https://int.soccerway.com/matches/2010/12/19/italy/serie-a/as-bari/us-citta-di-palermo/990112/|title=Bari vs. Palermo 1 – 1|publisher=Soccerway|language=en|date=19 dhjetor 2010|accessdate=12 shkurt 2020}}</ref> ===Udinese=== Më 25 qershor 2011, Padelli u rikthye te Sampdoria, por më 31 gusht u njoftua se ai kishte kaluar në formë huazimi te [[Udinese Calcio|Udinese]] me mundësi marrjen 50% të kartonit në bashkpronësi.<ref>{{cite web|url=https://www.sampdoria.it/daniele-padelli-alludinese-a-titolo-temporaneo/|title=Daniele Padelli all'Udinese a titolo temporaneo|trans-title=Daniele Padelli te Udinese në formë të përkohshme|publisher=U.C. Sampdoria|language=it|location=Genoa|date=31 gusht 2011|accessdate=22 gusht 2019}}</ref> Më 27 gusht 2012, ai u shit përfundimisht te Udinese,<ref>{{cite web|url=http://www.sampdoria.it/news/daniele-padelli-passa-alludinese-a-titolo-definitivo.html|title=Daniele Padelli passa all'Udinese a titolo definitivo|trans-title=Daniele Padelli kalon te Udinese në formë të përhershme|location=Genoa|publisher=U.C. Sampdoria|language=it|date=27 gusht 2012|url-status=dead|access-date=13 shkurt 2020|archive-date=30 nëntor 2012|archive-url=https://web.archive.org/web/20121130152703/http://www.sampdoria.it/news/daniele-padelli-passa-alludinese-a-titolo-definitivo.html}}</ref> ku në sezonin 2012–13 ishte zgjedhja e dytë në portë, duke zhvilluar 12 paraqitje. ===Torino=== Më 29 maj 2013, Padelli u transferua te [[Torino F.C.|Torino]] si lojtar i lirë, duke zëvëndësuar të pezulluarin [[Jean-François Gillet|Gillet]] në portë si titullar. Ai bëri debutimin e tij në [[2013–14 Coppa Italia#Raundi i tretë|raundin e tretë]] të [[Coppa Italia]]s kundër [[Delfino Pescara 1936|Pescarës]], duke pësuar dy herë në një humbje 2–1. Padelli luajti në çdo ndeshje në kampionat, me Torinon që siguroi kualifikimin në [[UEFA Liga e Evropës|Ligën e Evropës]].<ref>{{cite web|url=https://www.worldfootball.net/player_summary/daniele-padelli/ita-serie-a-2013-2014/torino-fc/3/|title=Daniele Padelli » Serie A 2013/2014|publisher=World Football|language=en|accessdate=15 shkurt 2020}}</ref> Ai mori çmimin ''zbulimi i sezonit'' për portierët në Çmimet e Sportit Italian më 21 maj 2014.<ref>{{cite web|url=http://www.gazzetta.it/Calcio/Serie-A/Torino/21-05-2014/torino-padelli-portiere-rivelazione-serie-a-petrachi-miglior-diesse-80724541727.shtml|title=Torino. Padelli è il portiere rivelazione della Serie A, Petrachi miglior diesse|work=gazzetta.it|publisher=La Gazzetta dello Sport|language=it|accessdate=21 maj 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.toronews.net/index.php/toro/40874/toro-squadra-rivelazione|title=Toro premiato come squadra rivelazione della serie A|trans-title=Torino nderohet si ekipi zbulimi i sezonit i Serie A|work=toronews.it|publisher=toronews|language=it|accessdate=21 maj 2014|archive-date=22 maj 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140522054637/http://www.toronews.net/index.php/toro/40874/toro-squadra-rivelazione|url-status=dead}}</ref> Padelli bëri debutimin e tij në kompeticionet evropiane për Torinon në raundin e tretë të Ligës së Evropës 2014–15 kundër ekipit suedez [[Brommapojkarna]].<ref>{{cite web|url=https://int.soccerway.com/matches/2014/07/31/europe/uefa-cup/ildrottsforening--brommapojkarna/torino-fc/1802667/|title=Brommapojkarna vs. Torino 0 – 3|publisher=Soccerway|language=en|date=31 korrik 2014|accessdate=2 gusht 2014}}</ref> Pas mbërritjes së anglezit [[Joe Hart]] nga [[Manchester City F.C.|Manchester City]], Padelli e humbi vendin e tij si titullar, dhe kontrata e tij përfundoi në fund të sezonit 2015–16. Ai e mbylli qëndrimin e tij te Torino me 116 ndeshje në të gjitha kompeticionet në katër sezone. ===Internazionale=== Në korrik 2017, Padelli u transferua te [[F.C. Internazionale Milano|Interi]].<ref>{{cite web|url=https://www.inter.it/en/news/2017/07/3/padelli-signs-for-inter.html|title=Padelli signs for Inter|trans-title=Padelli firmos për Interin|website=inter.it|publisher=F.C. Internazionale Milano|language=en|date=3 korrik 2017|access-date=4 korrik 2017|archive-date=6 shtator 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190906135250/https://www.inter.it/en/news/2017/07/3/padelli-signs-for-inter.html|url-status=dead}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.legaseriea.it/it/serie-a-tim/calcio-mercato|title=Calcio Mercato|publisher=Lega Serie A|location=Milano|language=it|date=1 korrik 2017|access-date=1 korrik 2017|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170703170022/http://www.legaseriea.it/it/serie-a-tim/calcio-mercato|archivedate=3 korrik 2017}}</ref> U raportua se ai kishte arritur një marrveshje paraprake me klubin në maj me qëllim për t'u bashkuar zyrtarisht me ekipin më 1 korrik.<ref>{{cite news|url=http://www.tuttosport.com/news/calcio/serie-a/inter/2017/05/03-25204114/calciomercato_inter_handanovic_ritrova_un_amico_padelli_suo_vice_come_a_udine/|title=Calciomercato Inter, Handanovic ritrova un amico: Padelli suo vice come a Udine|trans-title=Merkato Inter, Handanovic ritakon një mik: Padelli zëvëndësuesi i tij ashtu si te Udinese|publisher=Tuttosport|language=it|location=Milano|date=3 maj 2017|access-date=2 korrik 2017}}</ref> Më 28 qershor 2019, Padelli sëbashku me portierin e tretë të ekipit [[Tommaso Berni]] firmosi një kontratë të re një-vjeçare.<ref>{{cite web|url=https://www.inter.it/en/news/68085/daniele-padelli-to-remain-at-inter-until-2020|title=Daniele Padelli to remain at Inter until 2020|trans-title=Daniele Padelli do të qëndrojë te Interi deri në vitin 2020|website=inter.it|publisher=F.C. Internazionale Milano|language=en|location=Milano|date=28 qershor 2019|access-date=29 qershor 2019|archive-date=29 qershor 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190629075256/https://www.inter.it/en/news/68085/daniele-padelli-to-remain-at-inter-until-2020|url-status=dead}}</ref> Më 2 shkurt 2020, Padelli bëri debutimin e tij në Serie A për Interin duke mbajtur portën e paprekur në transfertën kundër [[Udinese Calcio|Udineses]] ku ekipi fitoi 2–0.<ref>{{cite web|url=https://telegrafi.com/interi-fiton-rezultat-bindes-ne-udhetim-te-udinese/|title=Interi fiton me rezultat bindës në udhëtim te Udinese|publisher=Telegrafi.com|language=sq|date=2 shkurt 2020|accessdate=17 shkurt 2020}}</ref> ==Karriera ndërkombëtare== Në periudhën 2005–07, Padelli u ftua në [[Kombëtarja italiane nën-20 e futbollit|ekipin kombëtar nën-20]] në 14 raste, duke luajtur shtatë ndeshje. Më 12 dhjetor 2006, ai bëri debutimin e tij me [[Kombëtarja italiane nën-21 e futbollit|ekipin nën-21]] kundër [[Kombëtarja luksemburgaze nën-21 e futbollit|Luksemburgut]], duke ndihmuar ''të kaltrit'' të fitonin 2–0. Më 30 gusht 2014, ai u thirr në [[Kombëtarja italiane e futbollit|kombëtaren kryesore]] për herë të parë nga trajneri i ri [[Antonio Conte]] për ndeshjen miqësore kundër [[Kombëtarja holandeze e futbollit|Holandës]] dhe ndeshjen kualifikuese të [[UEFA Euro 2016]] kundër [[Kombëtarja norvegjeze e futbollit|Norvegjisë]]. ==Statistikat e karrierës== ===Klube=== {{updated|16 shkurt 2020}}<ref>{{cite web|url=https://int.soccerway.com/players/daniele-padelli/18585/|title=Daniele Padelli|publisher=Soccerway|language=en|accessdate=19 shkurt 2020}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.worldfootball.net/player_summary/daniele-padelli/|title=Daniele Padelli|publisher=World Football|language=en|accessdate=3 shkurt 2020}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align:center" |+ Ndeshjet dhe golat sipas klubit, sezonit dhe kompeticionit !rowspan="2"|Klubi !rowspan="2"|Sezoni !colspan="3"|Liga !colspan="2"|Kupa !colspan="2"|[[UEFA|Evropa]] !colspan="2"|Gjithsej |- !Divizioni!!Ndsh!!Gola!!Ndsh!!Gola!!Ndsh!!Gola!!Ndsh!!Gola |- |rowspan="1"|[[Como 1907|Como]] |[[2003–04 Serie B|2003–04]] |rowspan="1"|[[Serie B]] |0||0||0||0||colspan="2"|—||0||0 |- |rowspan="1"|[[U.C. Sampdoria|Sampdoria]] |[[2004–05 Serie B|2004–05]] |rowspan="1"|[[Serie A]] |0||0||0||0||colspan="2"|—||0||0 |- |rowspan="1"|[[U.S. Pergolettese 1932|Pizzighettone]] (huazim) |2005–06 |rowspan="1"|[[Serie C1]] |33||0||1||0||colspan="2"|—||34||0 |- |rowspan="1"|[[F.C. Crotone|Crotone]] (huazim) |[[2006–07 Serie B|2006–07]] |rowspan="1"|[[Serie B]] |1||0||1||0||colspan="2"|—||2||0 |- |rowspan="1"|[[Liverpool F.C.|Liverpool]] (huazim) |[[2006–07 Premier League|2006–07]] |rowspan="1"|[[Premier League]] |1||0||0||0||colspan="2"|—||1||0 |- |rowspan="1"|[[A.C. Pisa 1909|Pisa]] (huazim) |[[2007–08 Serie B|2007–08]] |rowspan="1"|[[Serie B]] |7||0||1||0||colspan="2"|—||8||0 |- |rowspan="3"|[[A.S. Bari|Bari]] (huazim) |[[2009–10 Serie A|2009–10]] |rowspan="2"|[[Serie A]] |1||0||0||0||colspan="2"|—||1||0 |- |[[2010–11 Serie A|2010–11]] |2||0||3||0||colspan="2"|—||5||0 |- !colspan="2"|Gjithsej !3!!0!!3!!0!!colspan="2"|—!!6!!0 |- |rowspan="3"|[[Udinese Calcio|Udinese]] |[[2011–12 Serie A|2011–12]] |rowspan="2"|[[Serie A]] |0||0||0||0||0||0||0||0 |- |[[2012–13 Serie A|2012–13]] |9||0||1||0||2<ref group="lower-alpha" name="UEL">Të gjitha ndeshjet në [[UEFA Liga e Evropës|UEFA Ligën e Evropës]]</ref>||0||12||0 |- !colspan="2"|Gjithsej !9!!0!!1!!0!!2!!0!!12!!0 |- |rowspan="5"|[[Torino F.C.|Torino]] |[[2013–14 Serie A|2013–14]] |rowspan="4"|[[Serie A]] |38||0||1||0||colspan="2"|—||39||0 |- |[[2014–15 Serie A|2014–15]] |25||0||1||0||12<ref group="lower-alpha" name="UEL"/>||0||38||0 |- |[[2015–16 Serie A|2015–16]] |35||0||0||0||colspan="2"|—||35||0 |- |[[2016–17 Serie A|2016–17]] |2||0||2||0||colspan="2"|—||4||0 |- !colspan="2"|Gjithsej !100!!0!!4!!0!!12!!0!!116!!0 |- |rowspan="4"|[[F.C. Internazionale Milano|Internazionale]] |[[2017–18 Serie A|2017–18]] |rowspan="3"|[[Serie A]] |0||0||1||0||colspan="2"|—||1||0 |- |[[2018–19 Serie A|2018–19]] |0||0||1||0||0||0||1||0 |- |[[2019–20 Serie A|2019–20]] |3||0||1||0||0||0||4||0 |- !colspan="2"|Gjithsej !3!!0!!3!!0!!0!!0!!6!!0 |- !colspan="3"|Gjithsej karriera !171!!0!!14!!0!!14!!0!!199!!0 |} {{Reflist|group=lower-alpha}} == Referime == {{reflist|3}} ==Lidhje të jashtme== *[https://www.soccerbase.com/players/player.sd?player_id=46279 Daniele Padelli] te Soccerbase *[http://www.figc.it/nazionali/DettaglioConvocato?codiceConvocato=2875 Profili] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070927221624/http://www.figc.it/nazionali/DettaglioConvocato?codiceConvocato=2875 |date=27 shtator 2007 }} te FIGC {{it}} {{Skuadra F.C. Internazionale Milano}} [[Kategoria:Lindje 1985]] [[Kategoria:Njerëz që jetojnë]] [[Kategoria:Futbollistë italianë]] [[Kategoria:Futbollistë në U.C. Sampdoria]] [[Kategoria:Futbollistë në Liverpool F.C.]] [[Kategoria:Futbollistë në A.C. Pisa 1909]] [[Kategoria:Futbollistë në Udinese Calcio]] [[Kategoria:Futbollistë në Torino F.C.]] [[Kategoria:Futbollistë në F.C. Internazionale Milano]] [[Kategoria:Futbollistë në Serie A]] [[Kategoria:Futbollistë në Serie B]] [[Kategoria:Futbollistë në Premier League]] e6qlprey5bawlqi2nv34exd68pzfaks 1 277064 2468060 2383787 2022-08-10T15:16:52Z InternetArchiveBot 115207 Ndryshime te burimet/lidhjet e jashtme.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Përdoruesi:MajavahBot/config |archive = Diskutim:Daniele Padelli/Arkivi %(counter)d |algo = old(14d) |counter = 1 |maxarchivesize = 1M |minthreadsleft = 0 |minthreadstoarchive = 1 |archiveheader = {{Arkivi}} }} {{Arkiva|age=14|bot=MajavahBot}} == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 2 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Daniele Padelli]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2468059 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20190906135250/https://www.inter.it/en/news/2017/07/3/padelli-signs-for-inter.html për lidhjen https://www.inter.it/en/news/2017/07/3/padelli-signs-for-inter.html. *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20190629075256/https://www.inter.it/en/news/68085/daniele-padelli-to-remain-at-inter-until-2020 për lidhjen https://www.inter.it/en/news/68085/daniele-padelli-to-remain-at-inter-until-2020. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 10 gusht 2022 17:16 (CEST) 3uk379g3lsu5xeo8osgwka9ix3sn9qv 0 282256 2468079 2449126 2022-08-10T15:59:01Z InternetArchiveBot 115207 Lidhje të jashtme të shpëtuara: 2 Lidhje të jashtme të etiketuara si të vdekura: 0) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki Kompania [http://www.dekoll.al/dekoll/project/french-quarter-inn/ Dekoll] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200329110612/http://www.dekoll.al/dekoll/project/french-quarter-inn/ |date=29 mars 2020 }} I ka fillesat e saj në vitin 2015, një investim I kompanisë Brunes Inc. Dekoll ashtë fabrika më moderne në Ballkan në saj të teknologjisë së fundit italiane të prodhimit, ka arritur suksese mjaft te medha, duke u vleresuar jo vetem nga klientet por edhe nga komuniteti. Aktiviteti i Dekollit konsiston në prodhimin e materialeve të ndërtimit si: koll, grafiato, fino, auto nivelant, suva mbushese, sistem hidroizolimi dhe termoizolimi. {{Infobox company|name=Dekoll Inc.|logo=|industry=Ndërtim|website=https://m.youtube.com|location=Autostrada Durrës-Tiranë, km 5|services=|founder=Brunes Group}} Dekolli u vlerësua me 5 yje nga kryeministri I Shqipërisë si dhe fitoi çmimin e “Sipërmarrësit më të mirë e në industri” nga Bleta e Artë 2015”. Teknologjia moderne, cilësia e produkteve, kujdesi dhe mbrojtja e mjedisit, siguria e punonjësve dhe përmbushja e kërkesave të klientëve, vërtetohen nga çertifikimet dhe standartet që mban aktualisht Dekoll. Dekoll është çertifikuar me '''ISO 9001:2008''' që vërteton se ofron produkte që plotësojnë nevojat e klientëve në përputhje me standartet dhe rregullat ligjore dhe ka qëllim që të rrisë kënaqësinë e klientëve nëpërmjet aplikimit të një sistemi efektiv duke përfshirë edhe proçeset për përmirësim të vazhdueshëm. Gjithashtu Dekoll ka marrë çertifikatë nga '''Green Building Council – SOCIO''', që tregon angazhimin në mbrojtje të mjedisit dhe ofrimin e produkteve eco-building që janë shumë miqësore me mjedisin dhe shoqërinë.<ref>{{Cite web|url=http://www.dekoll.al/dekoll/project/french-quarter-inn/|title=“DEKOLL” INAGUROHET NGA KRYEMINISTRI I SHQIPËRISË Z. EDI RAMA|access-date=21 prill 2020|language=|archive-date=29 mars 2020|archive-url=https://web.archive.org/web/20200329110612/http://www.dekoll.al/dekoll/project/french-quarter-inn/|url-status=dead}}</ref> <br /> [[Kategoria:Kompani]] 8b03lttxzw1gkbw0losr2hr1c8kuqr7 0 303532 2468072 2422719 2022-08-10T15:39:34Z InternetArchiveBot 115207 Lidhje të jashtme të shpëtuara: 1 Lidhje të jashtme të etiketuara si të vdekura: 0) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox writer|emri=David Diop|image=David Diop (2018).png|caption=Diop in 2018|ditëlindja={{birth year and age|1966}}|vendlindja=[[Paris]], Francë|edukimi=Universiteti Paris-Sorbonne|foto_madhësia=250px}}'''David Diop''' (i lindur më 1966) është një romancier dhe akademik francez. Një specialist në letërsinë e shekullit të 18-të, atij iu dha Çmimi Goncourt des Lycéens në vitin 2018 dhe [[Çmimi Man Booker International|Çmimi Ndërkombëtar Booker]] në vitin 2021 për romanin e tij ''At Night All Blood Is Black'' (botuar për herë të parë në frëngjisht më 2018 si ''Frère d'âme''). == Biografia == David Diop lindi në Paris më 1966 nga një nënë franceze dhe një baba senegalez.<ref>{{Cite journal|last=Branach-Kallas|first=Anna|date=26 shkurt 2021|title=Tirailleurs Sénégalais, Savagery, and War Trauma in At Night All Blood is Black by David Diop|url=https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/17526272.2021.1891674|language=en|journal=Journal of War & Culture Studies|volume=0|page=1|doi=10.1080/17526272.2021.1891674|issn=1752-6272}}</ref><ref>{{Cite news|last=Cain|first=Sian|date=2 qershor 2021|title=David Diop wins International Booker for 'frightening' At Night All Blood Is Black|publisher=Guardian News Media|url=https://www.theguardian.com/books/2021/jun/02/david-diop-wins-international-booker-for-frightening-at-night-all-blood-is-black|access-date=4 qershor 2021}}</ref> Ai u transferua në [[Dakari|Dakar]] në moshën pesëvjeçare dhe pjesën më të madhe të fëmijërisë së tij e kaloi në [[Senegali|Senegal]] përpara se të kthehej për të studiuar në Francë në moshën tetëmbëdhjetëvjeçe pas mbarimit të shkollës së mesme.<ref>{{Cite news|last=Cappelle|first=Laura|date=30 maj 2021|title=He Is Senegalese and French, With Nothing to Reconcile|work=The New York Times|url=https://www.nytimes.com/2021/05/30/books/david-diop-at-night-all-blood-is-black.html|language=en|access-date=4 qershor 2021}}</ref><ref name="emb">{{Cito web|title=David Diop|url=https://frenchculture.org/books-and-ideas/authors-on-tour/11075-david-diop|access-date=3 qershor 2021|website=frenchculture.org|publisher=French Embassy in the United States|language=en}}</ref> Diop mori një doktoraturë nga Sorbonne për studimet e tij mbi letërsinë franceze të shekullit të 18-të.<ref name="fest">{{Cito web|title=David Diop|url=https://www.literaturfestival.com/autoren-en/autoren-2019/david-diop|language=en|access-date=3 qershor 2021|website=Internationales Literaturfestival Berlin|archive-date=8 tetor 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20191008151244/https://www.literaturfestival.com/autoren-en/autoren-2019/david-diop|url-status=dead}}</ref> Në vitin 1998, ai u bë lektor i letërsisë në Universitetin e Pau dhe rajonin Adour i specializuar në letërsinë franceze të shekullit të 18-të dhe në letërsinë franceze afrikane.<ref name=":0">{{Cito web|last=Contreras|first=Isabel|date=15 nëntor 2018|title=Le Goncourt des lycéens 2018 pour David Diop|url=https://www.livreshebdo.fr/article/le-goncourt-des-lyceens-2018-pour-david-diop|url-status=live|access-date=16 nëntor 2020|website=Livres Hebdo|language=fr}}</ref> Në vitin 2009 ai u emërua të drejtojë një grup kërkimor mbi përfaqësimin e Afrikës dhe Afrikanëve në letërsinë Evropiane të shekullit 17 dhe 18. Ai e mori habilitimin e tij më 2014. Diop tani kryeson departamentin e arteve, gjuhëve dhe letërsisë në universitet.<ref name=":1">{{Cito web|last=Nayar|first=Varun|date=tetor 2020|title=A Bereaved Soldier Looks for Revenge in David Diop's Disturbing 'At Night All Blood is Black'|url=https://www.wordswithoutborders.org/book-review/bereaved-soldier-looks-for-revenge-david-diop-at-night-all-blood-is-black|language=en|url-status=live|access-date=16 nëntor 2020|website=Words Without Borders}}</ref> Ai jeton në Pau. Në tetor 2021, David Diop publikoi La Porte du voyage sans retour, éditions du Seuil, 2021. == Punime të hershme == Ai botoi librin e tij të parë, një vepër me trillime historike me titull ''1889, l'Attraction universelle'', më 2012. Romani përshkruan përvojat e 11 anëtarëve të një delegacioni senegalez në Ekspozitën Universelle të vitit 1889 në Paris. Në vitin 2018, ai botoi veprën e tij të parë të plotë shkencore, ''Rhétorique nègre au <abbr>xviii^e</abbr> siècle'', e cila merret me përfaqësimin e afrikanëve në shkrimet e udhëtimit të shekullit të 18-të dhe tekstet abolicioniste.<ref name=":0"/> == ''Frère d'âme'' / ''At Night All Blood Is Black'' == Romani i dytë i Diop, ''Frère d'âme'', i cili ndërthur historinë e [[Lufta e Parë Botërore|Luftës së Parë Botërore]] me historinë e [[Kolonializmi|kolonializmit]], u botua më 2018.<ref name="kap">{{Cito web|last=Kaprièlian|first=Nelly|date=30 tetor 2018|title=Rencontre avec la grande révélation de la rentrée littéraire, David Diop|url=https://www.lesinrocks.com/2018/10/30/livres/livres/frere-dame-de-david-diop-un-tirailleur-senegalais-pris-dans-le-feu-de-la-grande-guerre/|url-status=live|access-date=16 nëntor 2020|website=Les Inrockuptibles|language=fr-FR}}</ref> Romani përshkruan përvojat e Tirailleurs Senegaleze duke luftuar për Francën në llogore. Personazhi kryesor, Alfa Ndiaye, kalon në çmenduri pas vdekjes së një shoku të fëmijërisë dhe u shkakton brutalitet ekstrem armiqve të tij gjermanë. Diop u frymëzua për të shkruar librin nga shërbimi i stërgjyshit të tij në Tirailleurs gjatë luftës. Diop deklaroi "Ai kurrë nuk i tha asgjë gruas së tij, ose nënës sime, në lidhje me përvojën e tij. Kjo është arsyeja pse unë gjithmonë isha shumë i interesuar nga të gjitha përrallat dhe llogaritë që i jepnin mundësinë një njeriu në një formë intimiteti me atë luftë të veçantë."<ref>{{Cite news|date=2 qershor 2021|title=International Booker Prize: David Diop becomes first French winner|language=en-GB|work=BBC News|url=https://www.bbc.com/news/entertainment-arts-57332739|access-date=5 qershor 2021}}</ref> Për shkak se stërgjyshi i tij refuzoi të fliste për luftën, Diop lexoi shumë llogari të botuara në lidhje me shërbimin e Tirailleurs.<ref>{{Cite news|last=Cain|first=Sian|date=2 qershor 2021|title=David Diop wins International Booker for 'frightening' At Night All Blood Is Black|language=en|work=The Guardian|url=https://www.theguardian.com/books/2021/jun/02/david-diop-wins-international-booker-for-frightening-at-night-all-blood-is-black|access-date=3 qershor 2021}}</ref> ''Frère d'âme'' u përzgjodh në listën e ngushtë për Prix Goncourt, Prix Renaudot, Prix Médicis dhe Prix Femina dhe gjashtë çmime të tjera letrare Franceze.<ref name="booker">{{Cito web|title=The 2021 International Booker Prize winner announcement|url=https://thebookerprizes.com/international-booker/news/2021-international-booker-prize-winner-announcement|language=en|access-date=3 qershor 2021|website=The Booker Prizes}}</ref> Në vitin 2018 Diop mori Çmimin Goncourt des Lycéens për romanin.<ref>{{Cito web|date=15 nëntor 2018|title=Goncourt des lycéens : le Palois David Diop a été reçu à l'Élysée|url=https://www.larepubliquedespyrenees.fr/2018/11/15/le-prix-goncourt-des-lyceens-pour-david-diop,2465875.php|url-status=live|access-date=16 nëntor 2020|website=La République des Pyrénées|language=fr-FR}}</ref> Ai gjithashtu fitoi {{Interlanguage link|Prix Ahmadou-Kourouma|fr}} ''Frère d'âme'' u botua në përkthimin anglisht në nëntor 2020 nën titullin ''At Night All Blood Is Black''.<ref>{{Cito web|date=23 tetor 2020|title=David Diop|url=https://frenchculture.org/books-and-ideas/authors-on-tour/11075-david-diop|url-status=live|access-date=16 nëntor 2020|website=Cultural Services French Embassy in the United States|language=en}}</ref> Ai fitoi Çmimin e Librit të Fiksionit <nowiki><i id="mwYw">2020 Los Angeles Times</i></nowiki>.<ref name=":12">{{Cito web|last=Pineda|first=Dorany|date=17 prill 2021|title=Winners of the 2020 L.A. Times Book Prizes announced|url=https://www.latimes.com/entertainment-arts/books/story/2021-04-16/winners-of-the-2020-l-a-times-book-prizes-announced|url-status=live|access-date=17 prill 2021|website=Los Angeles Times|language=en-US}}</ref> Së bashku me përkthyesen e tij [[Anna Moschovakis]] ai fitoi [[Çmimi Man Booker International|Çmimin Ndërkombëtar Booker]] 2021.<ref>{{Cito web|date=2 qershor 2021|title=International Booker Prize: David Diop becomes first French winner|url=https://www.bbc.co.uk/news/entertainment-arts-57332739|language=en|access-date=2 qershor 2021|website=BBC News}}</ref> Kjo e bëri atë personin e parë francez dhe personin e parë të një trashëgimie afrikane që fitoi çmimin.<ref>{{Cite news|last=Cain|first=Sian|date=2 qershor 2021|title=David Diop wins International Booker for 'frightening' At Night All Blood Is Black|publisher=Guardian News Media|url=https://www.theguardian.com/books/2021/jun/02/david-diop-wins-international-booker-for-frightening-at-night-all-blood-is-black|access-date=4 qershor 2021}}</ref> Romani po përkthehet në 13 gjuhë. Përkthimi në italisht ka fituar Çmimin Evropian Strega dhe përkthimi në holandisht ka fituar {{Interlanguage link|Europese Literatuurprijs|nl}}<ref>{{Cite news|last=Cain|first=Sian|date=2 qershor 2021|title=David Diop wins International Booker for 'frightening' At Night All Blood Is Black|publisher=Guardian News Media|url=https://www.theguardian.com/books/2021/jun/02/david-diop-wins-international-booker-for-frightening-at-night-all-blood-is-black|access-date=4 qershor 2021}}</ref> == Referime == <references /> [[Kategoria:Njerëz që jetojnë]] [[Kategoria:Akademikë francezë]] [[Kategoria:Lindje 1966]] [[Kategoria:Shkrimtarë francezë]] [[Kategoria:Senegalezë]] o94h2pc8px595lonmt6e230d2ph28b2 1 310983 2468082 2377027 2022-08-10T16:04:04Z InternetArchiveBot 115207 Ndryshime te burimet/lidhjet e jashtme.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 1 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Demografia e Serbisë]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2377026 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20181224211224/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ri.html për lidhjen https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/ri.html. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 28 dhjetor 2021 23:02 (CET) == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 1 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Demografia e Serbisë]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2468081 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20210307044756/http://publikacije.stat.gov.rs/ për lidhjen https://publikacije.stat.gov.rs/. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 10 gusht 2022 18:04 (CEST) n6okcat1q4mo0ddg6sv52sy2afm0z7m 0 312759 2468075 2439394 2022-08-10T15:42:32Z Oheloel 143826 wikitext text/x-wiki Në [[Historia e artit|historinë e artit]], [[Letërsia|letërsisë]] dhe [[Studimet kulturore|studimeve kulturore]], '''orientalizmi''' është imitimi ose përshkrimi i aspekteve në [[Bota lindore|botën lindore]]. Këto përshkrime zakonisht bëhen nga shkrimtarë, stilistë dhe artistë nga [[Bota perëndimore|bota perëndimore]]. Në veçanti, piktura orientaliste, që përshkruan më konkretisht "[[Lindja e Mesme|Lindjen e Mesme]]", ishte një nga specializmat e shumta të [[Arti akademik|artit akademik]] të shekullit të 19-të, dhe letërsia e vendeve perëndimore tregoi një interes të ngjashëm për temat orientale. Që nga botimi i ''[[Orientalizmi (libër)|Orientalizmit]]'' të [[Eduard Said]] më 1978, shumë diskurs akademik ka filluar të përdorë termin "Orientalizëm" për t'iu referuar një qëndrimi të përgjithshëm patronues perëndimor ndaj shoqërive të Lindjes së Mesme, [[Azia|Azisë]] dhe [[Afrika veriore|Afrikës Veriore]]. Në analizën e Said, Perëndimi i konsideron këto shoqëri si statike dhe të pazhvilluara – duke sajuar kështu një pikëpamje të kulturës orientale që mund të studiohet, përshkruhet dhe riprodhohet në shërbim të pushtetit perandorak. E nënkuptuar në këtë trillim, shkruan Said, është ideja se shoqëria perëndimore është e zhvilluar, racionale, fleksibël dhe superiore.<ref>Mahmood Mamdani, ''Good Muslim, Bad Muslim: America, the Cold War, and the Roots of Terrorism'', New York: Pantheon, 2004; {{ISBN|0-375-42285-4}}; p. 32.</ref> [[Skeda:Anonymous Venetian orientalist painting, The Reception of the Ambassadors in Damascus', 1511, the Louvre.jpg|parapamje|300px|Artist i panjohur [[Venediku|venedikas]], ''Pritja e ambasadorëve në Damask, 1511'', [[Muzeu i Luvrit|Louvre]]. Dreri me brirë në plan të parë nuk dihet të ketë ekzistuar ndonjëherë në natyrë në [[Siria|Siri]].]] == Prapavija == === Arti === Në [[Historia e artit|historinë e artit]], termi ''orientalizëm'' i referohet veprave të artistëve perëndimorë kryesisht të shekullit të 19-të, të cilët u specializuan në temat orientale, të prodhuara nga udhëtimet e tyre në Azinë Perëndimore, gjatë shekullit të 19-të. Në atë kohë, artistët dhe studiuesit përshkruheshin si orientalistë, veçanërisht në Francë, ku përdorimi shpërfillës i termit "orientalist" u bë i njohur nga kritiku i artit [[Jules-Antoine Castagnary]].<ref>Tromans, 20</ref> Pavarësisht nga një përbuzje e tillë shoqërore për një stil të [[Përfaqësimi (artet)|artit përfaqësues]], [[Société des Peintres Orientalistes Français|Shoqëria Franceze e Piktorëve Orientalistë]] u themelua në vitin 1893, me [[Jean-Léon Gérôme]] si president nderi;<ref>Harding, 74</ref> ndërsa në Britani, termi orientalist identifikonte "një artist".<ref>Tromans, 19</ref> Termi nuk ishte ende poshtërues dhe nuk u bë i tillë deri në publikimin e ''[[Orientalizmi (libër)|Orientalizmit]]'' të [[Eduard Said]], i cili akuzonte se orientalizmi ishte një mjet [[Propaganda|propagande]] që synonte të mbështeste hegjemoninë dhe sundimin perëndimor.<ref name=russian>{{cite book |last1=van der Oye |first1=David |title=Russian Orientalism |date=2010 |publisher=Yale University Press |language=en}}</ref> Formimi i Shoqërisë Franceze të Piktorëve Orientalistë ndryshoi ndërgjegjen e praktikuesve në fund të shekullit të 19-të, pasi artistët tani mund ta shihnin veten si pjesë e një lëvizjeje të veçantë arti.<ref>Benjamin, R., ''Orientalist Aesthetics: Art, Colonialism, and French North Africa, 1880-1930,'' 2003, pp 57 -78</ref> Si një lëvizje arti, piktura orientaliste përgjithësisht trajtohet si një nga degët e shumta të artit akademik të shekullit të 19-të; megjithatë, shumë stile të ndryshme të artit orientalist ishin të dukshme. Historianët e artit priren të identifikojnë dy lloje të gjera të artistëve orientalistë: realistët që pikturonin me kujdes atë që vëzhgonin dhe ata që imagjinonin skena orientaliste pa u larguar kurrë nga studioja. Piktorët francezë të tillë si [[Eugène Delacroix]] (1798–1863) dhe [[Jean-Léon Gérôme]] (1824–1904) konsiderohen gjerësisht si ndriçuesit kryesorë të lëvizjes orientaliste.<ref>Encyclopedia.com, https://www.encyclopedia.com/literature-and-arts/art-and-architecture/art-general/orientalism</ref> === Studimet orientale === Në shekujt 18 dhe 19, termi [[Orientalistika|orientalist]] identifikonte një studiues i specializuar në gjuhët dhe letërsitë e [[Bota lindore|botës lindore]]. Ndër studiues të tillë ishin zyrtarë të [[Kompania e Indisë Lindore|Kompanisë së Indisë Lindore]], të cilët thanë se [[kultura arabe]], [[kultura indiane]] dhe [[kulturat islame]] duhet të studiohen si të barabarta me [[Kultura në Evropë|kulturat e Evropës]].<ref>{{cite book |last = Macfie |first = A. L.|year = 2002 |title = Orientalism |publisher = Longman|location = London |language = en |url=https://books.google.com/books?id=0FrJAwAAQBAJ |isbn = 978-0582423862|ref = none| page = Ch One}}</ref> Midis studiuesve të tillë është filologu [[William Jones]], studimet e të cilit për [[Gjuhët indo-evropiane|gjuhët indo-evropiane]] themeluan [[Filologjia|filologjinë]] moderne. Sundimi i kompanisë në Indi favorizoi orientalizmin si një teknikë për zhvillimin dhe ruajtjen e marrëdhënieve pozitive me indianët - deri në vitet 1820, kur ndikimi i "anglicistëve" si [[Thomas Babington Macaulay]] dhe [[John Stuart Mill]] çoi në promovimin e një edukimi të stilit perëndimor.<ref>Holloway (2006), pp. 1–2. "The Orientalism espoused by Warren Hastings, William Jones and the early East India Company sought to maintain British domination over the Indian subcontinent through patronage of Hindu and Muslim languages and institutions, rather than through their eclipse by English speech and aggressive European acculturation."</ref> Përveç kësaj, [[Hebraist|hebraizmi]] dhe [[Studimet jehude|studimet jehude]] fituan popullaritet në mesin e studiuesve britanikë dhe gjermanë në shekujt 19 dhe 20.<ref>{{cite web|url=https://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0008_0_08624.html|title=Hebraists, Christian|website=www.jewishvirtuallibrary.org|language=en|access-date=22 tetor 2017}}</ref> Fusha akademike e [[Orientalistika|studimeve orientale]], e cila kuptoi kulturat e [[Lindja e Afërt|Lindjes së Afërt]] dhe [[Lindja e Largët|Lindjes së Largët]], u shndërrua në fusha të studimeve aziatike dhe [[Studimet e Lindjes së Mesme|studimeve të Lindjes së Mesme]]. == Referime == {{reflist}} === Referime === {{Refbegin}} * Beard, David and Kenneth Gloag. 2005. ''Musicology: The Key Concepts''. New York: Routledge. * Cristofi, Renato Brancaglione. ''Architectural Orientalism in São Paulo - 1895 - 1937''. 2016. São Paulo: University of São Paulo [http://www.teses.usp.br/teses/disponiveis/16/16133/tde-20122016-152110/en.php online, accessed July 11, 2018] * {{Citation | last =Fields | first =Rick | year =1992 | title =How The Swans Came To The Lake. A Narrative History of Buddhism in America | publisher =Shambhala |language=en}} * Harding, James, ''Artistes Pompiers: French Academic Art in the 19th Century'', 1979, Academy Editions, {{ISBN|0-85670-451-2}} * C F Ives, "The Great Wave: The Influence of Japanese Woodcuts on French Prints", 1974, The Metropolitan Museum of Art, {{ISBN|0-87099-098-5}} * Gabriel, Karen & P.K. Vijayan (2012): Orientalism, terrorism and Bombay cinema, Journal of Postcolonial Writing, 48:3, 299–310 * {{Citation | last =Gilchrist | first =Cherry | year =1996 | title =Theosophy. The Wisdom of the Ages | publisher =HarperSanFrancisco |language=en}} * {{Citation | last= Gombrich | first =Richard | year =1996 | title =Theravada Buddhism. A Social History From Ancient Benares to Modern Colombo | publisher =Routledge |language=en}} * Holloway, Steven W., ed. (2006). ''Orientalism, Assyriology and the Bible''. Hebrew Bible Monographs, 10. Sheffield Phoenix Press, 2006. {{ISBN|978-1-905048-37-3}} * {{Citation | last =Johnson | first =K. Paul | year =1994 | title =The masters revealed: Madam Blavatsky and the myth of the Great White Lodge | publisher =SUNY Press | isbn =978-0-7914-2063-8 | url-access =registration |language=en | url =https://archive.org/details/mastersrevealedm0000john }} * King, Donald and [[David Sylvester|Sylvester, David]] eds. ''The Eastern Carpet in the Western World, From the 15th to the 17th century'', [[Arts Council of Great Britain]], London, 1983, {{ISBN|0-7287-0362-9}} * {{Citation | last =Lavoie | first =Jeffrey D. | year =2012 | title =The Theosophical Society: The History of a Spiritualist Movement | publisher =Universal-Publishers |language=en}} * Mack, Rosamond E. ''Bazaar to Piazza: Islamic Trade and Italian Art, 1300–1600'', University of California Press, 2001 {{ISBN|0-520-22131-1}} * {{Citation | last =McMahan | first =David L. | year =2008 | title =The Making of Buddhist Modernism | publisher =Oxford University Press | language =en | isbn =9780195183276}} * Meagher, Jennifer. ''Orientalism in Nineteenth-Century Art''. In Heilbrunn Timeline of Art History. New York: The Metropolitan Museum of Art, 2000–. [http://www.metmuseum.org/toah/hd/euor/hd_euor.htm online], accessed April 11, 2011 * {{Citation | last =Michaelson | first =Jay | year =2009 | title =Everything Is God: The Radical Path of Nondual Judaism | publisher =Shambhala |language=en}} * [[Linda Nochlin|Nochlin, Linda]], ''The Imaginary Orient'', 1983, page numbers from reprint in ''The nineteenth-century visual culture reader'',[https://books.google.co.uk/books?id=R8U_CoZYqnMC&pg=PA289&dq=Rosenthal,+Donald,+Orientalism&hl=en&ei=JRGjTYOkCYaY8QOj_OGtAw&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=8&ved=0CE8Q6AEwBw#v=onepage&q=Rosenthal%2C%20Donald%2C%20Orientalism&f=false google books], a reaction to Rosenthal's exhibition and book. * {{Citation | last =Rambachan | first =Anatanand | year =1994 | title =The Limits of Scripture: Vivekananda's Reinterpretation of the Vedas | publisher =University of Hawaii Press |language=en}} * {{Citation | last =Renard | first =Philip | year =2010 | title =Non-Dualisme. De directe bevrijdingsweg | place =Cothen | publisher =Uitgeverij Juwelenschip |language=nl}} * [[Edward Said|Said, Edward W]]. ''[[Orientalism (book)|Orientalism]]''. New York: Pantheon Books, 1978 {{ISBN|0-394-74067-X}}). * {{Citation | last =Sinari | first =Ramakant | year =2000 | title =Advaita and Contemporary Indian Philosophy. In: Chattopadhyana (gen.ed.), "History of Science, Philosophy and Culture in Indian Civilization. Volume II Part 2: Advaita Vedanta" | place =Delhi | publisher =Centre for Studies in Civilizations |language=en}} * [[Richard Taruskin|Taruskin, Richard]]. ''Defining Russia Musically''. Princeton University Press, 1997 {{ISBN|0-691-01156-7}}. * Tromans, Nicholas, and others, ''The Lure of the East, British Orientalist Painting'', 2008, [[Tate Gallery|Tate Publishing]], {{ISBN|978-1-85437-733-3}} {{Refend}} [[Kategoria:Orientalizmi| ]] [[Kategoria:Admirimi i kulturave të huaja]] [[Kategoria:Historia e artit]] [[Kategoria:Përvetësimi kulturor]] l0yhfm9cuv06j3bou66gwc584lz9eo0 0 313072 2468064 2403690 2022-08-10T15:24:30Z Oheloel 143826 wikitext text/x-wiki [[Skeda:Turkish Lira.PNG|parapamje|330x330px|Centët e sotëm (pa përfshirë 1 ₺)]] '''Kurush''' është emri për prerjet e monedhës brenda dhe përreth territoreve që dikur ishin pjesë e [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]]. Sot ''kuruş'' (shumës ''kuruşlar'') është një nënnjësi e monedhës turke, me një [[lira turke]] të barabartë me 100 ''kuruş'' nga [[Rivlerësimi i lirës turke|rivlerësimi i lirës në vitin 2005]]. Deri në nënndarjen e vitit 1844 të ish-[[Lira osmane|lirës së arit osman]], ''kuruş'' ishte njësia standarde e monedhës brenda Perandorisë Osmane dhe u nda në 40 ''[[Para (monedhë)|para]]'' ose 120 ''[[akçe]]''. == Historia == Kuruş u prezantua në vitin 1688. Fillimisht ishte një copë [[argjendi]] e madhe (e ngjashme me [[taler]]ët evropianë të lëshuar nga [[osmanët]]), afërsisht e barabartë me [[Écu|écu franceze]], ose, nga burime të tjera, me [[Dollari spanjoll|dollarin spanjoll]]. Vlen 40 ''para''. Në vitin 1844, pas një zhvlerësimi të vazhdueshëm, u prezantua lira e [[ari]]t, me vlerë 100 qirsh. Gjatë fundit të shekullit të 18-të deri në fillim të shekullit të 19-të, ajo u reduktua më tej në një monedhë miliardë që peshonte më pak se 3 gram. Ndërsa Perandoria Osmane [[Shpërbërja e Perandorisë Osmane|u shpërbë]], disa shtete pasardhëse ruajtën qirshin si një emërtim. Këto përfshinin [[Egjipti]]n, [[Arabia Saudite|Arabinë Saudite]], [[Siria|Sirinë]], [[Libani]]n dhe vetë [[Turqia|Turqinë]]. Të tjerë, duke përfshirë [[Jordania|Jordaninë]] dhe [[Sudani]]n, miratuan qirshin si një emërtim kur krijuan monedhat e tyre. Në fillim të shekullit të 19-të monedhat e argjendit ishin në qarkullim për 1 akçe, 1, 5, 10 and 20 para, 1, 2 and 2+1⁄2 kuruş së bashku me monedha ari në ''zeri mahbub'' dhe ''altin''. Me rënien e monedhave të argjendit, u shfaqën prerje të tjera: 30 para, 1+1⁄2, 3, 5 dhe 6 kuruş. Monedha përfundimtare e lëshuar përpara reformës së monedhës përbëhej nga miliardë 1, 10 dhe 20 para, dhe argjendi 1+1⁄2, 3 dhe 6 kuruş. Në vitin 1844, lira e arit turk u prezantua si emërtimi i ri standard. Ai u nda në 100 kuruş argjendi dhe kurushi vazhdoi të qarkullonte deri në vitet 1970. Kuruş përfundimisht u vjetërua për shkak të inflacionit kronik në [[Turqia|Turqi]] në fund të viteve 1970. Një reformë e monedhës më 1 janar 2005 siguroi kthimin e saj si 1⁄100 e lirës së re. [[Kategoria:Monedhat e Turqisë]] [[Kategoria:Valutat e Evropës]] [[Kategoria:Valutat e Azisë]] [[Kategoria:Fjalë dhe shprehje turke]] [[Kategoria:Monedhat e Perandorisë Osmane]] dxnrtg7wbshduyhlcdh7dmp455sr2j3 0 316255 2468032 2459596 2022-08-10T14:39:01Z Oheloel 143826 wikitext text/x-wiki '''Çështja çame''' është një çështje ndërshtetërore midis [[Shqipëria|Shqipërisë]] dhe [[Greqia|Greqisë]]. Ajo kërkon vetëm zgjidhjen e çështjeve juridike midis çamëve të dëbuar dhe shtetit grek, dhe nuk shkon përtej këtij caku. Si e tillë, nuk duhet ngatërruar si një proces që është pjesë te [[bashkimi kombëtar|bashkimit kombëtar]]. == Historia == Boshti kyresor i çështjes çame është drejtësia për vrasjet, dëbimin dhe shpronësimin e shqiptarëve çamë nga autoritetet greke gjatë viteve 1912-1946. Bilanci i muajve qershor-tetor 1944 në fund të [[Lufta e Dytë Botërore|Luftës së Dytë Botërore]] në Çamëri është: * rreth 2.900 të vrarë të pafajshëm * rreth 40.000 njerëz të dëbuar me dhunë * 68 fshatra e qytete të grabitura e të djegura * objekte të kultit ([[Islami|islam]]) të rrënuara == Ecuria për zgjidhjen e çështjes == Më 30 qershor 1994, kuvendi shqiptar miraton ligjin 7839 për përkujtimin e [[Gjenocid ndaj shqiptarëve të Çamërisë|gjenocidit ndaj shqiptarëve të Çamërisë]] më datën 27 qershor. Dita e zgjedhur përkon me masakrën e 27 qershorit 1944 në [[Çamëria|Çamëri]]. Në vitin 2004, kuvendi shqiptar miratoi një rezolutë që e detyron qeverinë të ngrejë çështjen [[çamët|çame]] në marrëdhëniet me Greqinë == Shih edhe == * [[Historia e Çamërisë]] * [[Shoqata Çamëria]] * Fondacioni Çamëria "Hasan Tahsini" == Lidhje të jashtme == == Referime == <references/> [[Kategoria:Çamëri]] [[Kategoria:Historia e Shqipërisë]] qwdofg8026uf3yxfm6d7v7sqa0afyax 0 317558 2468058 2466937 2022-08-10T15:11:41Z Oheloel 143826 wikitext text/x-wiki '''Osman Rastoder''' (1882 – 26 janar 1946) ishte komandant i [[Milicia vullnetare e Sanxhakut|milicisë myslimane]] në Bihorin e sipërm gjatë [[Lufta e Dytë Botërore|Luftës së Dytë Botërore]]. Ai ishte bashkëpunëtor me italianët gjatë pushtimit të Bihorit nga [[Lufta e Dytë Botërore]].<ref name="ScottiViazzi1999">{{Cite book|last=Scotti|first=Giacomo|url=https://books.google.com/books?id=MPwhAQAAIAAJ|title=Occupazione e guerra italiana in Montenegro: le aquile delle montagne nere|last2=Viazzi|first2=Luciano|publisher=Mursia|year=1999|isbn=9788842525806|page=468<!-- |quote=...Rastroder Osman, collaborazionista -->}}</ref> Rastoderi i përkiste përkrahësve të aneksimit të [[Sanxhaku (krahinë)|Sanxhakut]] nga [[Shqipëria nën pushtimin italian (1939–43)|Shqipëria e Madhe]].<ref name="BožovićVavić19912">{{Cite book|last=Božović|first=Branislav|url=https://books.google.com/books?id=-gdnAAAAMAAJ|title=Surova vremena na Kosovu i Metohiji: kvislinzi i kolaboracija u drugom svetskom ratu|last2=Vavić|first2=Milorad|publisher=Institut za savremenu istoriju|year=1991|isbn=9788674030400|page=194<!-- |quote=... правца према Беранама дејствовала је и муслиманска милиција из Бихора, под ко- мандом Османа Растодера који је, заједно са Шефкијом Кушићем, био поборник припајања и тога дела Црне Горе, укључујући и Бијело Поље, „Великој Албанији". -->}}</ref> == Biografia == Rastoder lindi në një familje të pasur dhe mund të përballonte të shkollohej fillimisht në [[Medreseja|medrese]] në [[Pazari i Ri|Novi Pazar]] dhe [[Gjakova|Gjakovë]], dhe më vonë në [[Stambolli|Stamboll]]. Ata ishin pjesë e fisit [[Kuçi (Mali i Zi)|Kuçi]] dhe u shpërngulën në [[Turqi]] në vitin 1915 dhe qëndruan atje, ndërsa Osmani u kthye në [[Ballkan]] në vitin 1919, në Novi Pazar ku u martua për herë të dytë. Ai kishte shtatë fëmijë në dy martesa. Në vitin 1926 kthehet në Petnjicë me të dyja bashkëshortet e tij ku emërohet mulla në fshatrat Petnjicë dhe Savin Bor. Që nga viti 1929 u emërua [[imam]] në [[Xhamia|xhaminë]] lokale. Krahas gjuhës amtare [[Gjuha shqipe|shqipe]] dhe [[Gjuha serbe|serbe]], Rastoderi fliste edhe gjuhë [[Gjuha turke|turke]] dhe [[Gjuha arabe|arabe]].<ref name="Publishers p.294">Милутин Живковић - НДХ У СРБИЈИ Усташки режим у Прибоју, Пријепољу, Новој Вароши и Сјеници(април–септембар 1941, Последице усташке управе НДХ и рецидиви њене политике према муслиманима, Publishers: ДРУШТВО ИСТОРИЧАРА СРБИЈЕ „СТОЈАН НОВАКОВИЋ“, ИНСТИТУТ ЗА СРПСКУ КУЛТУРУ ПРИШТИНА-ЛЕПОСАВИЋ, Belgrade 2017 p.294</ref> Në qershor 1941 Rastoder u emërua si komandant i njësisë lokale [[Myslimanët (kombësi)|myslimane]], e cila u zhvillua në shtator 1941 në një detashment të milicisë myslimane të Sanxhakut përgjegjës për territorin e Bihorit të sipërm.<ref name="Publishers p.294">Милутин Живковић - НДХ У СРБИЈИ Усташки режим у Прибоју, Пријепољу, Новој Вароши и Сјеници(април–септембар 1941, Последице усташке управе НДХ и рецидиви њене политике према муслиманима, Publishers: ДРУШТВО ИСТОРИЧАРА СРБИЈЕ „СТОЈАН НОВАКОВИЋ“, ИНСТИТУТ ЗА СРПСКУ КУЛТУРУ ПРИШТИНА-ЛЕПОСАВИЋ, Belgrade 2017 p.294</ref> Në fillim të vitit 1941 marrëdhëniet midis qytetit Petnjicë dhe policisë u përkeqësuan për shkak të vrasjes së djalit të Rastoderit në [[Berana|Beranë]].<ref>{{Cite web|last=Agović|first=Halil|title=Stare granice, opština nova|url=http://opstina-petnjica.com/index.php/kolumn/71-stare-granice-opstina-nova|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140522141842/http://opstina-petnjica.com/index.php/kolumn/71-stare-granice-opstina-nova|archive-date=22 maj 2014|access-date=22 maj 2014|website=Fragment from the book "Svedok Vremena"|publisher=Petnjica municipality website|language=Serbian<!-- |quote=Od početka 1941 god odnosi izmedi Petnjičkoga dzemata i Police nijesu bili na tako visokom nivou. Sve je to prouzrokovalo svirepo i neljudko ubistvo nedužnog Hrastodera najstarijeg sina mula Osmana Hrastodera jako uglednog čoveka i vernika u cijelom kraju i Petnjičkom dzematu. Toga dana kad je ubijen u Beranama je bio sastanak odbornika sreza. Tada je na tom sastanku ispred Vrbica u sastavu Police bio prisutan i Desto Agovic. -->}}</ref> Gjatë Kryengritjes në Mal të Zi një detashment i milicisë nga Bihori i komanduar nga Rastoderi sulmoi kryengritësit në drejtim të [[Berana|Beranës]].<ref name="BožovićVavić1991">{{Cite book|last=Božović|first=Branislav|url=https://books.google.com/books?id=-gdnAAAAMAAJ|title=Surova vremena na Kosovu i Metohiji: kvislinzi i kolaboracija u drugom svetskom ratu|last2=Vavić|first2=Milorad|publisher=Institut za savremenu istoriju|year=1991|isbn=9788674030400|page=194|quote=... правца према Беранама дејствовала је и муслиманска милиција из Бихора, под ко- мандом Османа Растодера који је, заједно са Шефкијом Кушићем, био поборник припајања и тога дела Црне Горе, укључујући и Бијело Поље, „Великој Албанији". -->}}</ref> Forcat e tij dogjën [[Kisha Ortodokse Lindore|të krishterët ortodoksë]] në fshatrat Gorazhde, Zagraxhe, Tmushice dhe Ljeshnica. <ref>Милутин Живковић - НДХ У СРБИЈИ Усташки режим у Прибоју, Пријепољу, Новој Вароши и Сјеници(април–септембар 1941, Последице усташке управе НДХ и рецидиви њене политике према муслиманима, Publishers: ДРУШТВО ИСТОРИЧАРА СРБИЈЕ „СТОЈАН НОВАКОВИЋ“, ИНСТИТУТ ЗА СРПСКУ КУЛТУРУ ПРИШТИНА-ЛЕПОСАВИЋ, Belgrade 2017 p.294, </ref> Në vjeshtën e vitit 1941, Rastoder u emërua të komandonte detashmentin e milicisë në Bihorin e sipërm me seli në Petnjicë.<ref name="BojovićTitogradu1985">{{Cite book|last=Bojović|first=Jovan R.|url=https://books.google.com/books?id=97UzAAAAMAAJ|title=Prelomni događaji narodnooslobodilaćkog rata u Crnoj Gori 1943. godine: zbornik radova sa naućnog skupa održanog 19. i 20. XII 1983|last2=Titogradu|first2=Istorijski institut SR Crne Gore u|publisher=Istorijski institut SRCG|year=1985|page=245<!-- |quote=Један од првих и главних експонената окупатора био је хо- ца Мула Осман Растодер из Петнице. Он ^е јесени 1941. године поставл>ен од стране италщанских фашистичких власти за ко- манданта Муслиманске милищце на подручју Горњег Бихора са сједиштем у Петници. -->}}</ref> Së bashku me komandantët e milicisë (përfshirë [[Sulejman Paçarizi]]n dhe Husein Rovçanin) ai mori pjesë në një konferencë në fshatin Godijeva, <ref name="PajovićŽeljeznov1987">{{Cite book|last=Pajović|first=Radoje|url=https://books.google.com/books?id=iE0NAAAAIAAJ|title=Pavle Đurišić, Lovro Hacin, Juraj Špiler|last2=Željeznov|first2=Dušan|last3=Božović|first3=Branislav|publisher=Centar za informacije i publicitet|year=1987|isbn=978-86-7125-006-1|page=245}}</ref> dhe ra dakord të sulmonte fshatrat [[Serbët|serbe]] pranë [[Senica|Senicës]] dhe pjesë të tjera të Sanxhakut. <ref name="Redžić2002">{{Cite book|last=Redžić|first=Vučeta|url=https://books.google.com/books?id=15awAAAAIAAJ|title=Građanski rat u Crnoj Gori: Dešavanja od sredine 1942. godine do sredine 1945. godine|publisher=Stupovi|year=2002|page=61<!-- |quote=...Растодер и др. одржали су састанак у селу Годијеву и договорили се о нападу на српска села у сјеничком и осталим...-->}}</ref> Më 31 mars 1942, udhëheqësi [[Çetnikët|çetnik]] Pavle Gjurishiq u takua me Rastoderin dhe i ofroi atij një marrëveshje paqeje, të cilën Rastoderi e refuzoi. <ref name="Vasović2009">{{Cite book|last=Lakić|first=Zoran|url=https://books.google.com/books?id=n1zxZwEACAAJ|title=Istorija Pljevalja|publisher=Opština Pljevalja|year=2009|page=371|chapter=Pljevlja 1941–1945<!-- |quote=У документу исте провинијенције који је датиран 31.03.1942. године наводи се да је са муфтијом Растодером имао састанак и да му је понудио склапање уговора између Муслимана и православаца, којим би се смањиле расне и вјерске нетрпељивоисти. Ђуришић тврди да је Растодер одбацио поменути уговор, те да Муслимани не желе ни ред ни закон од православаца, већ борбу и пушку којом ће регулисати односе… Ђуришић завршава тврдњом да је његова жеља да успостави мир са Муслиманима, да се не би изазивале одмазде”… -->|author-link=Zoran Lakić}}</ref> Rastoderi favorizoi konfliktet e armatosura me popullsinë ortodokse të rajonit, mbi të gjitha me ato nga [[Bellopoja (Mal i Zi)|Bellopojë]] dhe [[Berana|Beranë]].<ref>Милутин Живковић - НДХ У СРБИЈИ Усташки режим у Прибоју, Пријепољу, Новој Вароши и Сјеници(април–септембар 1941, Последице усташке управе НДХ и рецидиви њене политике према муслиманима, Publishers: ДРУШТВО ИСТОРИЧАРА СРБИЈЕ „СТОЈАН НОВАКОВИЋ“, ИНСТИТУТ ЗА СРПСКУ КУЛТУРУ ПРИШТИНА-ЛЕПОСАВИЋ, Belgrade 2017 p.294, </ref> Detashmenti i milicisë i komanduar nga Rastoderi, i mbështetur nga trupa t' parregullta shqiptare dhe forcat gjermane, më 22 janar 1944, në afërsi të fshatit Vrbicë ([[Berana|Berane]]) sulmoi dhe vrau 35 partizanë dhe 19 trupa të parregulla italiane të [[Garibaldi (bataljon)|Batalionit Garibaldi]].<ref>{{Cite news|title=Akciju predvodio Osman Rastoder|language=sr|work=DAN|url=http://www.dan.co.me/?nivo=3&rubrika=Regioni&datum=2014-02-05&clanak=418864&naslov=Akciju%20predvodio%20Osman%20Rastoder|access-date=21 maj 2014|quote=Tako je 22. januara oko 2.000 pripadnika fašističke milicije i albanske kvinslinške vojske i Njemaca izbilo od Rožaja u rejon sjeverozapadno od Berana. .... Tog kobnog dana 1944. godine jedan od partizanskih bataljona je trebalo da preduhitri miliciju kojom je komandovao Osman Rastoder, kako ne bi napala susjednu Policu. -->}}</ref>  <sup class="noprint Inline-Template" style="white-space:nowrap;">&#x5D;</sup> Rastoder u vra nga policia më 26 janar 1946 në malin Ladevac. <ref>Милутин Живковић - НДХ У СРБИЈИ Усташки режим у Прибоју, Пријепољу, Новој Вароши и Сјеници(април–септембар 1941, Последице усташке управе НДХ и рецидиви њене политике према муслиманима, Publishers: ДРУШТВО ИСТОРИЧАРА СРБИЈЕ „СТОЈАН НОВАКОВИЋ“, ИНСТИТУТ ЗА СРПСКУ КУЛТУРУ ПРИШТИНА-ЛЕПОСАВИЋ, Belgrade 2017 p.295</ref> == Trashëgimia == Në shkurt 2013, anëtarët e komunitetit [[Malazezët|malazez]] në [[Luksemburgu|Luksemburg]] themeluan çmimin ''Mulla Hrastoder'', një çmim i emëruar në emër të Rastoderit dhe për nder të tij.<ref>{{Cite web|title=BKZ U LUKSEMBURGU USTANOVILA PRIZNANJE "MULLA HRASTODER"|url=http://bosnjaci.net/prilog.php?pid=48316|access-date=22 maj 2014|website=bosnjaci.net}}</ref> Një rrugë në [[Sarajeva|Sarajevë]], [[Bosnja dhe Hercegovina|Bosnje dhe Hercegovinë]], u emërua në nder të tij.<ref>Милутин Живковић - НДХ У СРБИЈИ Усташки режим у Прибоју, Пријепољу, Новој Вароши и Сјеници (април–септембар 1941, Последице усташке управе НДХ и рецидиви њене политике према муслиманима, Publishers: ДРУШТВО ИСТОРИЧАРА СРБИЈЕ „СТОЈАН НОВАКОВИЋ“, ИНСТИТУТ ЗА СРПСКУ КУЛТУРУ ПРИШТИНА-ЛЕПОСАВИЋ, Belgrade 2017 p.295, </ref> == Shih edhe == * [[Lufta e Dytë Botërore]] * [[Sanxhaku i Pazarit të Ri]] == Referime == <references /> [[Kategoria:Vdekje 1946]] [[Kategoria:Lindje 1882]] [[Kategoria:Njerëz nga Petnjica]] [[Kategoria:Sanxhakli]] bea32tpob59631b882bdd9uwi396ajh 3 317666 2468029 2464565 2022-08-10T13:09:18Z 79.106.209.134 /* Ti je më i keqi në Wikipedia shqip */ seksion i ri wikitext text/x-wiki Kucove, masakroi qenin me sopate == Ti je më i keqi në Wikipedia shqip == Ti bën vandalizëm dhe vendos informata vandale [[Speciale:Kontributet/79.106.209.134|79.106.209.134]] 10 gusht 2022 15:09 (CEST) fj437vzofc8ytdg17ore6hkb78xw3e4 2 318029 2468106 2467281 2022-08-11T01:56:27Z Djvinis 144059 Photo and Url page channel for my self wikitext text/x-wiki = Ervin Luzi (lindur në Kucovë më 19.01.1990) njohur ndryshe si Dj Vini është një DJ dhe producent.[1]Ai e filloi karrierën në vitin 2009 si krijues i muzikës Elektronike. [2]Në po të njëjtin vitë Vini filloi eksperiencën si DJ në të gjitha ditëlindjet wedding dhe eventet e tjera si Parti në natyrë etj. = 7n1e4nsa92vp2brza733mcsspwi0ua2 2468107 2468106 2022-08-11T01:57:18Z Djvinis 144059 /* Ervin Luzi (lindur në Kucovë më 19.01.1990) njohur ndryshe si Dj Vini është një DJ dhe producent.[1]Ai e filloi karrierën në vitin 2009 si krijues i muzikës Elektronike. [2]Në po të njëjtin vitë Vini filloi eksperiencën si DJ në të gjitha ditël */ wikitext text/x-wiki [[Skeda:Dj Vini.jpg|parapamje|Dj Vini]] = Ervin Luzi (lindur në Kucovë më 19.01.1990) njohur ndryshe si Dj Vini është një DJ dhe producent.[1]Ai e filloi karrierën në vitin 2009 si krijues i muzikës Elektronike. [2]Në po të njëjtin vitë Vini filloi eksperiencën si DJ në të gjitha ditëlindjet wedding dhe eventet e tjera si Parti në natyrë etj. = ozh5g2dgf3sb5wqj6pmlhytpccxggcv 0 318124 2468035 2467980 2022-08-10T14:56:28Z Oheloel 143826 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement | name = Beşiktaş | settlement_type = Distrikt | image_skyline = Besiktas Montage.jpg | imagesize = 270px | image_caption = Në drejtim të akrepave të orës, nga lart djathtas: [[Xhamia Ortaköy]], [[Arnavutqoj|Arnavutköy]], [[Levent]] dhe [[Etiler]], pamje e [[Büyükdere Avenue]], Akaretler Row Houses, [[Pallati Dolmabahçe]] | motto = <!-- maps and coordinates ------> | image_map = Istanbul location Beşiktaş.svg | mapsize = 260px | map_caption = Vendndodhja e Beşiktaş në Stamboll | coordinates = {{coord|41|02|33|N|29|00|26|E|display=inline,title}} | coor_pinpoint = Beşiktaş Square | subdivision_type = Vendi | subdivision_name = [[Turqia]] | subdivision_type1 = [[Rajonet gjeografike të Turqisë|Rajoni]] | subdivision_name1 = [[Rajoni Marmara]] | subdivision_type2 = [[Provincat e Turqisë|Provinca]] | subdivision_name2 = [[Provinca Stamboll]] | established_title = Settled | established_date = Shekulli i 4-të e.r. | established_title1 = Themelimi i distriktit | established_date1 = 1930 | established_title2 = Komuna u themelua | established_date2 = 1984 | parts_type = Lagjet | parts_style = coll | parts = 23<!-- neighborhood list from belediye http://www.besiktas.bel.tr/t/15/sitemap.jsp --> | p1 = Abbasağa | p2 = Akatlar | p3 = [[Arnavutqoj|Arnavutköy]] | p4 = Balmumcu | p5 = [[Bebek, Beşiktaş|Bebek]] | p6 = Cihannüma | p7 = Dikilitaş | p8 = [[Etiler]] | p9 = Gayrettepe | p10 = Konaklar | p11 = [[Kuruçeşme]] | p12 = Kültür | p13 = Levazım | p14 = [[Levent]] | p15 = Mecidiye | p16 = Muradiye | p17 = Nisbetiye | p18 = [[Ortaköy]] | p19 = Sinanpaşa | p20 = Türkali | p21 = Ulus | p22 = [[Vişnezade]] | p23 = [[Yıldız, Beşiktaş|Yıldız]] | leader_title = Kryetari komunal | leader_name = Rıza Akpolat | leader_party = [[Partia Republikane Popullore|CHP]] | leader_title1 = [[Kajmekam]] | leader_name1 = Dr. Abdullah Kalkan | area_blank1_title = Distrikti | area_blank1_km2 = 21.33 | population_as_of = 2017 | population_blank1_title = Distrikti | population_blank1 = 185,447 | population_density_blank1_km2 = 8,700 | population_demonym = ''Beşiktaşlı'' | website = [http://en.besiktas.bel.tr/ en.besiktas.bel.tr] }} '''Beşiktaş''' është një [[Lista e distrikteve në Turqi|distrikt]] dhe [[Lista e komuna në Turqi|komunë]] e [[Stambolli]]t, [[Turqi]], e vendosur në bregun evropian të [[Gryka e Bosforit|ngushticës së Bosforit]]. Kufizohet në veri me [[Sarıyer]] dhe [[Şişli]], në perëndim me [[Kağıthane]] dhe Şişli, në jug me [[Beyoğlu]] dhe në lindje me [[Bosfori]]n. Direkt përtej Bosforit është distrikti i [[Uskudar]]. Rrethi përfshin një sërë vendesh të rëndësishme përgjatë bregut evropian të Bosforit, nga [[Pallati Dolmabahçe]] në jug deri në zonën e [[Bebek, Beşiktaş|Bebekut]] në veri. Është gjithashtu shtëpia e shumë lagjeve të brendshme (dhe relativisht të shtrenjta, të klasës së mesme të lartë) si [[Levent]] dhe [[Etiler]]. Disa nga lagjet e tjera të njohura përfshijnë [[Yıldız, Beşiktaş|Jëlldëz]], Kuruçeşme, [[Ortaköy]] dhe [[Arnavutqoj]]. Edhe pse është një lagje relativisht e vogël e Stambollit, si për nga popullsia ashtu edhe për nga sipërfaqja, Beşiktaş është një nga zonat më të rëndësishme të qytetit për shkak të zonave të tij tregtare dhe tregtare, vendeve historike, universiteteve, pamjeve piktoreske të ngushticës së Bosforit dhe rrugëve ushqyese. për urat e [[Ura e Bosforit|Bosforit]] dhe [[Ura Fatih Sulltan Mehmet|Fatih Sultan Mehmet]] që kalonin nëpër të. Distrikti është gjithashtu qendra kryesore financiare e Turqisë.<ref name=":0">{{Cite web|url=http://en.besiktas.bel.tr/section/about/|title=About Beşiktaş: Heart of Istanbul|website=en.besiktas.bel.tr|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20180429002541/http://en.besiktas.bel.tr/section/about/|archive-date=29 prill 2018|access-date=29 prill 2018}}</ref> Në një renditje të vitit 2013 të rretheve turke, Beşiktaş u rendit i pari në përgjithësi për shkak të cilësisë së lartë të jetës, prosperitetit dhe nivelit kulturor.<ref>{{Cite news|url=http://www.trthaber.com/haber/turkiye/istanbulun-refah-seviyesi-en-yuksek-ilcesi-117016.html|title=İstanbul'un refah seviyesi en yüksek ilçesi|date=1 shkurt 2014|work=TRT Haber|access-date=28 prill 2018|language=tr|archive-url=https://web.archive.org/web/20180430230256/http://www.trthaber.com/haber/turkiye/istanbulun-refah-seviyesi-en-yuksek-ilcesi-117016.html|archive-date=30 April 2018}}</ref> Beşiktaş është gjithashtu [[Distriktet e Turqisë|distrikti turk]] i renditur më të lartë për sa i përket [[Indeksi i zhvillimit njerëzor|Indeksit të Zhvillimit Njerëzor]], me një IZHNJ prej 0,864, ndërsa renditet gjithashtu i pari në indekset individuale për të ardhurat dhe arsimin.<ref>{{Cite web|url=https://www.dogrulukpayi.com/bulten/insani-gelismislik-duzeyi-en-yuksek-ilce-hangisi|title=İnsani Gelişmişlik Düzeyi En Yüksek İlçe Hangisi?|last=Kaplıca|first=Koray|date=12 nëntor 2018|website=www.dogrulukpayi.com|language=tr|access-date=17 nëntor 2018}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://ingev.org/raporlar/IGE_RAPOR_2017.pdf|title=İnsani Gelişme Endeksi – İlçeler (İGE-İ) 2017|year=2018|website=www.ingev.org|publisher=İNGEV – İnsani Gelişme Vakfı|language=tr}}</ref> Komuna po merr pjesë në fushatën Cities4Europe<ref name=":1">{{Cite web|url=http://en.besiktas.bel.tr/entry/besiktas-joins-eurocities-campaign-cities4europe/|title=Beşiktaş Joins Eurocities' Campaign "Cities4Europe – Europe For Citizens"!|date=21 dhjetor 2017|website=en.besiktas.bel.tr|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20180429001244/http://en.besiktas.bel.tr/entry/besiktas-joins-eurocities-campaign-cities4europe/|archive-date=29 prill 2018|access-date=29 prill 2018}}</ref> dhe është kualifikuar si "Qyteti Evropian me 12 Yje".<ref name=":2">{{Cite web|url=http://en.besiktas.bel.tr/entry/besiktas-once-more-qualifies-european/|title=Beşiktaş Once More Qualifies as a European 12 Star City!|website=en.besiktas.bel.tr|language=en|archive-url=https://web.archive.org/web/20180429001617/http://en.besiktas.bel.tr/entry/besiktas-once-more-qualifies-european/|archive-date=29 prill 2018|access-date=29 prill 2018}}</ref> == Emri == Distrikti e ka marrë emrin nga lagjja Beşiktaş e vendosur në lagjen e sotme Sinanpaşa. Së bashku me [[Çarşı, Beşiktaş|Çarşı]], kjo qendër historike nganjëherë përmendet si ''Köyiçi'' (përafërsisht "fshat i brendshëm") nga vendasit. Fjala ''beşik'' në [[Gjuha turke|turqisht]] do të thotë "[[Djepi|djep]]", ndërsa ''taş'' do të thotë "[[Guri|gur]]". Sipas një historie, ekzistonte një kishë bizantine në Beşiktaş e sotëm me emrin ''Kounopetra'', [[Gjuha greke|greqisht]] për "djep guri". Kisha u ndërtua për të nderuar një relike, një gur që thuhet se është marrë nga stalla në [[Betlehem]] ku lindi [[Jezusi]]. Ky gur u zhvendos më vonë në [[Ajasofja]] dhe u zhduk gjatë [[Kryqëzata e katërt|Kryqëzatës së Katërt]], ndoshta për t'u shitur në tregun e relikeve të Evropës.<ref>{{cite book |title=Sinan: Biography of One of the World's Greatest Architects and a Portrait of the Golden Age of the Ottoman Empire |isbn=0-333-02901-1 |first=Arthur |last=Stratton |publisher=Macmillan Publishers |language=en |year=1972}}</ref> Një histori tjetër thotë se një klerik nga një kishë e [[Shën Menas]] (Aya Menas) ku Beşiktaş tani është kthyer nga një [[pelegrinazh]] në [[Jerusalem]] me një gur në formë djepi të përdorur në [[pagëzimi]]n e Jezusit dhe e vendosi atë në kishë.<ref>{{cite book |last=Hürel |first=Haldun |title=Semtleri, Mahalleri, Caddeleri ve Sokakları A'dan Z'ye İstanbul'un Alfabetik Öyküsü |year=2008 |publisher=İkarus |language=tr |isbn=978-975-999-290-3}} Page 82.</ref> Një shpjegim tjetër është se emri është një prishje e ''beş taş'', [[turqisht]] për "pesë gurë", duke iu referuar pesë shtyllave prej guri të ndërtuara për të ankoruar anijet nga [[Hajredin Barbarosa|Barbarosa Hajredin Pasha]].<ref>Hürel, page 82.</ref> == Historia == [[Skeda:Beschiktasch um 1850.jpg|parapamje|Beşiktaş rreth vitit 1850]] Bosfori ka qenë i vendosur për një kohë të gjatë, dhe ka shumë vende me interes historik në Beşiktaş. Zona besohet të jetë vendosur nga [[Konstandini i Madh]] gjatë mbretërimit të tij (306–337 es). Kjo shtrirje e bregut të Bosforit është disi e mbrojtur nga erërat e forta verilindore që sjellin stuhi në Stamboll dhe kështu formon një vend ideal ankorimi për anijet. Në [[Perandoria Bizantine|kohët bizantine]], zona quhej Diplokionion, që do të thotë "shtylla e dyfishtë" në [[greqisht]], pasi ishte vendndodhja e një grupi shtyllash binjake që shënonin një hyrje kyçe nga uji në [[Kostandinopoja|Kostandinopojë]]. Këto kolona do të siguronin më vonë modelin për shtyllat binjake në buzë të ujit në [[Venediku|Venedik]].<ref>Fabio Barry, 'Disiecta Membra' in Henry Maguire and Robert S. Nelson (eds.)'' San Marco, Byzantium, and the Myths of Venice'' (Harvard: Harvard University Press, 2010) p.11</ref> Në kohët e lashta, fshatrat në bregun e Bosforit ishin komunitete të izoluara në pyllin që mbulonte anën e ujit. Megjithatë, Bosfori ishte i spikatur në historinë dhe mitologjinë e grekëve të lashtë, dhe fshatrat si Beşiktaş do të kishin pasur vendin e tyre në përrallat tradicionale si ''[[Jason]]'' dhe ''[[Argonautët]]''. Në [[Perandoria Bizantine|Bizantin]], u ndërtuan kisha dhe një manastir të epokës dhe tradita e të paturit të një pallati veror në Bosfor u nis nga bizantinët me kompleksin e tyre të pallateve Ayios Mamas. Vendbanimet e Bosforit, megjithatë, duke qenë jashtë mureve të qytetit, ishin të prekshme nga sulmuesit nga brigjet e [[Deti i Zi|Detit të Zi]], dhe pak nga kjo arkitekturë apo statuja që do ta kishte dekoruar aq madhështore ka mbijetuar. Në periudhën [[Perandoria Osmane|osmane]], pasi Sulltanët kishin vendosur kontrollin mbi brigjet e Detit të Zi, marina osmane u ankorua në Bosfor dhe fshatrat e Bosforit u bënë përsëri të sigurta dhe tërheqëse. Një burrë, në veçanti, marinari [[Hajredin Barbarosa]], ndërtoi pallatin dhe xhaminë e tij në Beşiktaş, duke e bërë atë shtëpinë e tij. Deri tani Beşiktaş ishte një vendkalim i vendosur në Bosfor për [[Karvani|karvanët]] që tregtonin nëpër [[Anadolli|Anadoll]] dhe përgjatë [[Rruga e Mëndafshit|Rrugës së Mëndafshit]], dhe për [[Ushtria Osmane|ushtritë osmane]]. Sipas vlerësimeve osmane të vitit 1882, distrikti Beşiktaş kishte një popullsi totale prej 28.777 banorësh, e përbërë nga 10.753 [[musliman]]ë, 9.248 [[Grekët osman|grekë]], 4.897 [[Armenët në Perandorinë Osmane|armenë]], 3.057 [[Hebrenjtë|hebrenj]], 601 [[Kisha katolike romake|katolikë]], 203 [[Bullgarët|bullgarë]] dhe 18 [[Latinët|latinë]].<ref>[[Kemal Karpat]] (1985), [https://kupdf.net/downloadFile/59e4a7b908bbc56144e653d7 Ottoman Population, 1830–1914, Demographic and Social Characteristics], [[The University of Wisconsin Press]], p. 204-205</ref> Ky bregdet ishte shumë tërheqës për sundimtarët osmanë, të cilët ndërtuan shtëpiza gjuetie dhe më pas pallate të mëdha në zonë, dhe distrikti Beşiktaş sot përmban disa nga ndërtesat më të rëndësishme dhe tërheqëse osmane. Zona ishte kështu skena e intrigave të mëdha të periudhës së vonë osmane, si rrëzimi i sulltan [[Abdyl Azizi|Abdülaziz]] nga froni në Pallatin Dolmabahçe me një grusht shteti më 1876, shpallja e themelimit të [[Mexhlisi i Përgjithshëm|parlamentit osman]] në vitin 1908 dhe rrëzimi i Sulltan [[Abdul Hamid II]] në [[Saraji Jëlldëz|Pallatin Yıldız]] më 1909. Pas themelimit të Republikës së Turqisë në vitin 1923, familja sunduese osmane [[Shfuqizimi i Sulltanatit Osman|u dëbua]] dhe pallatet dhe mansionët përgjatë bregdetit u boshatisën. Disa iu dhanë ministrive të reja të qeverisë, disa u përdorën si shkolla dhe ndërtesa të tjera publike, të tjera u shkatërruan. Sot, pranohet gjerësisht nga banorët e zonës se banorja më e rëndësishme e Beşiktaş ishte [[Zübeyde Hanım]], nëna e [[Mustafa Kemal Atatürk]], i cili jetonte në lagjen e vjetër në zemër të Beşiktashit, fjalë për fjalë pikërisht pranë selisë së atëhershme të Beşiktashit. [[Beşiktaş J.K.|Beşiktaş JK]].<ref>{{Cite web |url=http://www.bjk.com.tr/en/haberler.php?h_no=1480 |title=Archived copy |access-date=12 nëntor 2009 |language=en |archive-url=https://web.archive.org/web/20081205165651/http://www.bjk.com.tr/en/haberler.php?h_no=1480 |archive-date=5 dhjetor 2008 |url-status=dead }}</ref> Përveç zonave më historike si [[Yıldız, Beşiktaş|Jëlldëz]], [[Ortaköy]], [[Kuruçeşme]], [[Arnavutköy]], [[Bebek, Beşiktaş|Bebek]], shumë zona të banuara në distrikt filluan të formohen rreth viteve 1950. Për shembull, themelet e [[Levent]]it (emërtuar sipas fermës Levent të vendosur më parë atje) u krijuan në vitet 1950 kur filloi ndërtimi i një projekti prestigjioz të banesave masive periferike.<ref>{{Cite journal|last=Erbas|first=Adem|date=1 dhjetor 2012|language=tr|title=Örnek bir Prestij Konut Alanı olarak Levent Mahallesi|url=https://www.researchgate.net/publication/291164928|journal=Tasarım+kuram|volume=8|pages=5–7}}</ref> Menjëherë pasuan lagjet [[Etiler]], Konaklar, Akatlar, Nisbetiye, Levazım dhe Kültür. Në vitin [[Sulmi në Stamboll (dhjetor 2016)|2016]] dhe [[Të shtëna në një klub nate në Stamboll|2017]], pati dy sulme terroriste në qark. Njëri ishte jashtë një stadiumi dhe tjetri në një klub nate.<ref>{{Cite web|last=Shaheen|first=Kareem|date=1 January 2017|title=Turkey nightclub shooting: Istanbul on alert after gunman kills dozens|url=https://www.theguardian.com/world/2016/dec/31/turkey-armed-attacker-opens-fire-in-istanbul-nightclub-reports|access-date=30 prill 2018|website=the Guardian|language=en}}</ref> Në vitin 2018, një gazetar saudit, [[Xhamal Kashogxhi]], u vra nga zyrtarët sauditë brenda ndërtesës ku ndodhet konsullata e [[Arabia Saudite|Arabisë Saudite]] në Beşiktaş; Konsullata u largua nga zona vitin e ardhshëm.<ref name=ds2019>{{cite web | title=Saudi consulate in Istanbul, scene of brutal Khashoggi murder, moves out | website=Daily Sabah | date=17 shtator 2019 | url=https://www.dailysabah.com/turkey/2019/09/17/saudi-consulate-in-istanbul-scene-of-brutal-khashoggi-murder-moves-out | access-date=6 qershor 2022 | language=en}}</ref> [[Skeda:Istanbul Bogazici Ulus view 3690-3699.jpg|center|parapamje|800x267px|Një pamje panoramike e ngushticës së Bosforit dhe Azisë nga Ulus]] == Klima == Beşiktaş përjeton një [[Klima e lagësht subtropikale|klimë të lagësht subtropikale]] (''Cfa/Cf'') sipas klasifikimeve të klimës [[Klasifikimi i klimës Köppen|Köppen]] dhe [[Klasifikimi i klimës Trewartha|Trewartha]], me dimër të freskët dhe verë të ngrohtë deri të nxehtë. Siç sugjeron vendndodhja e tij në mes të Stambollit bregdetar, ai ka një klimë kalimtare midis [[Klima oqeanike|klimës oqeanike]] në veri dhe [[Klima mesdhetare|klimës mesdhetare]] në jug, dhe është një mesatare e mirë e klimës në të gjithë Stambollin. == Ekonomia == Me vendbanimin e [[Dinastia Osmane|dinastisë osmane]] në [[Saraji i Dolmabahçes|Dolmabahçe]] në shekullin e 17-të dhe me shumë punëtorë që përfundimisht u vendosën në shtëpi dhe pallate në Beşiktaş, u shfaqën shumë vende tregtare si [[Çarşı, Beşiktaş|Çarşı]], duke ndihmuar zonën të bëhej një qendër ekonomike në zhvillim. Por me shpalljen e Republikës së Turqisë dhe zhvendosjen e kryeqytetit në [[Ankara]], zhvillimi ekonomik i Beşiktashit u ndal.<ref>{{Cite web|title=Turkey's Most Valuable District Is Besiktas{{!}} Trem Global|url=https://www.tremglobal.com/articles/turkey-s_most_valuable_district_is_besiktas|access-date=24 gusht 2021|website=www.tremglobal.com|language=en}}</ref> [[Skeda:Sabancı Kuleleri.jpg|parapamje|[[Sabancı Center]]]] Në vitet 1950 me lindjen e lagjeve [[Levent]] dhe [[Etiler]], dhe ndërtimin e ''[[Barbaros Boulevard]]''.<ref>{{Cite web|title=ABOUT|url=http://en.besiktas.bel.tr/section/about|access-date=24 gusht 2021|website=en.besiktas.bel.tr|language=en}}</ref> Distrikti filloi të rritet përsëri dhe përfundimisht nivelet e transportit në lagje u rritën, dhe me ndërtimin e [[Ura “Dëshmorët e 15 Korrikut“|Urës së Bosforit]] në vitin 1973, u ndërtuan shumë qendra biznesi dhe qendra tregtare dhe distrikti u bë një zonë biznesi dhe turizmi, me shumë rrokaqiej dhe hotele si [[Sabancı Center]] dhe [[Kullat Isbank]] përfundimisht po ndërtohen. Beşiktaş është shtëpia e zyrave qendrore të [[İşbank]], [[Garanti BBVA]], [[Akbank]], [[Yapı Kredi]] dhe [[Fibabanka]] dhe ambasadat e Azerbajxhanit, Bullgarisë, Danimarkës, Egjiptit, Izraelit, Qipros Veriore, Afrikës së Jugut, Spanjës dhe Emirateve të Bashkuara Arabe. Konsullata. i Arabisë Saudite, më parë në Beşiktaş, u zhvendos në një ndërtesë në lagjen [[İstinye]] në distriktin [[Sarıyer]] në shtator 2019, pas vrasjes së gazetarit [[Xhamal Kashogxhi]] në ndërtesë në vitin 2018.<ref name=ds2019/> == Sporti == {{Kryesor|Beşiktaş J.K.}} [[Skeda:İnönü Stadyumu1967.jpg|parapamje|Pamje e [[BJK İnönü Stadium]], 1967]] [[Skeda:Beşiktaş J.K. vs Bursaspor 11 April 2016 (5).jpg|parapamje|Pamje e brendshme e [[Vodafone Park]]]] Zona i jep emrin klubit më të vjetër sportiv të Turqisë, [[Beşiktaş J.K.|Beşiktaş Jimnastik Kulübü]] (Klubi i Gjimnastikës Beşiktaş), i themeluar në vitin 1903. Ekipi i futbollit të klubit është një nga tre më të mirët në Turqi, pasi ka fituar 16 tituj të [[Süper Lig|Superligës Turke]] dhe duke marrë pjesë rregullisht në [[UEFA Liga e Kampionëve|UEFA Ligën e Kampionëve]] dhe [[UEFA Liga e Evropës|Ligën Evropiane]]. Ekipi luajti ndeshjet e tij në shtëpi në stadiumin historik [[BJK İnönü Stadium]], i cili u shkatërrua në 2013 dhe u zëvendësua në të njëjtin terren nga [[Vodafone Park]] me 42,590 vende. Stadiumi ndodhet pranë Pallatit Dolmabahçe në bregun e Bosforit. Skuadra e futbollit vesh këmisha bardh e zi dhe është mbiquajtur Shqiponjat e Zeza. Klubi ka fituar famë për tifozët e tij besnikë, të cilët kanë thyer rekorde të volumit me brohoritje 132 decibel.<ref>[http://www.uefa.com/footballeurope/news/kind=2/newsid=892064.html?cid=rssfeed&att=index UEFA: Pick of the week]</ref><ref>[https://www.independent.co.uk/sport/football/european/scholes-laserguided-goal-cuts-away-rooney-rage-1788039.html?action=Popup&ino=4 The Independent: Besiktas are proud of their stadium's record as the noisiest on the planet]</ref> [[BJK Akatlar Arena]] është shtëpia e ekipit të basketbollit. Grupi më i famshëm i mbështetësve të klubit quhet [[Çarşı (grup mbështetës)|Çarşı]], dhe njihet për përfshirjen e tij në çështje sociale dhe politike. Përveç Beşiktaş JK, distrikti është gjithashtu shtëpia e [[Ortaköy S.K.|Ortaköy SK]] më e vogël por historike. Klubi i Specializuar i Notit i Stambollit ishte klubi i parë i specializuar i notit në vend. Shumë nga objektet sportive të dukshme në rreth i përkasin Beşiktaş JK; si Vodafone Park, BJK Akatlar Arena, [[Süleyman Seba]] Sports Centre, Fulya Training Facilities dhe [[Stadiumi İsmet İnönü|Çilekli Football Field]]. == Galeria == <gallery> Skeda:Besiktas Square.jpg|Sheshi Beşiktaş Skeda:Beşiktaş, March 2017 - Hayır campaign for Turkish referandum 2.jpg|"Sheshi Shqiponja" Beşiktaş Skeda:Levent Çarşı 2011.jpg|Pamje nga [[Levent]] Çarşı İstanbul Bebek sahili 1934.JPG|Bregdeti [[Bebek, Beşiktaş|Bebek]] më 1934 İstanbul 5153.jpg|[[Xhamia e Sinan Pashës në Stamboll|Xhamia e Sinan Pashës]] IstanbulNavalMuseum37.JPG|[[Muzeu Detar i Stambollit]] Yildiz Park 02.jpg|[[Parku Yıldız]] Ihlamur Palace Ceremonial House 06.jpg|[[Pallati Ihlamur]] Istanbul asv2021-10 img15 Yıldız Hamidiye Mosque.jpg|[[Xhamia Yıldız Hamidiye]] Esma Sultan Yalısı.JPG|[[Esma Sultan Mansion]] İstanbul - Bebek, Beşiktaş r6 - Şub 2013.JPG|Mansioni Hıdiva Besiktas ferry landing.JPG|Skelë e [[Hajredin Barbarosa|Barbarosa Hajredin Pashës]] Ortakoy husrev kethuda hamamı.jpg|Hammam Ortaköy Kethuda Beşiktaş Belediyesi ve Kaymakamlığı.JPG|Ndërtesa e komunës dhe [[kajmekami]]t të Beşiktaş Yildiz Porcelain Factory 01.jpg|Factory Yıldız Porcelain Saatkulesi.jpg|[[Kulla e Orës Dolmabahçe]] Beşiktaş Mars 2013.jpg|[[Xhamia Dolmabahçe]] dhe [[Pallati Dolmabahçe]] Akaretler, Beşiktaş.JPG|Shtepia Row Akaretler </gallery> ;Galeria video <gallery> Skeda:İstanbul - Sinan Paşa Camii (Beşiktaş) - Şubat 2013.ogv|Pamje e [[Xhamia e Sinan Pashës në Stamboll|Xhamisë së Sinan Pashës]] dhe zonës përreth nga Bosfori, skelë e [[Hajredin Barbarosa|Barbarosa Hajredin Pashës]] në plan të parë Skeda:İstanbul - Ortaköy & Büyük Mecidiye Camii - Şubat 2013.ogv|Pamje e [[Ortaköy]] nga Bosfori, [[Xhamia Ortaköy]] dhe [[Ura e Bosforit]] në të djathtë Skeda:İstanbul - Arnavutköy, Beşiktaş & Akıntıburnu Deniz Feneri - Şubat 2013.ogv|Pamje nga [[Arnavutköy]] dhe fanari Akıntıburnu Skeda:İstanbul - Aşiyan,Beşiktaş & Aşiyan Mezarlığı - Şubat 2013.ogv|Pamje e lagjes [[Aşiyan]] dhe [[Varrezat Aşiyan Asri|Varrezave Aşiyan Asri]], me [[Rumelihisarı]] dhe [[Ura Fatih Sultan Mehmet|Urën Fatih Sultan Mehmet]] në të djathtë Skeda:İstanbul - Beşiktaş İskelesi - Şubat 2013.ogv|Skelë e Barbarosa Hajredin Pashës dhe zona përreth </gallery> == Referime == {{reflist}} [[Kategoria:Beşiktaş| ]] f8nasw12m7pognej5sm5egq6xbx5xfs 0 318141 2468033 2022-08-10T14:45:19Z Oheloel 143826 . wikitext text/x-wiki #RIDREJTO [[Abdyl Azizi]] b9cm16oid7nfm36lmtequ2axcspqnmk 0 318142 2468034 2022-08-10T14:45:33Z Oheloel 143826 . wikitext text/x-wiki #RIDREJTO [[Kajmekami]] ss6vkb088y1qy1q3nr17uo04fh61qz1 0 318143 2468037 2022-08-10T14:57:58Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Arkitektura Tamile]] tek [[Arkitektura tamile]] wikitext text/x-wiki #RIDREJTO [[Arkitektura tamile]] r8cwhb56zmfblosk8vaojgbtihu1654 1 318144 2468039 2022-08-10T14:57:58Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Diskutim:Arkitektura Tamile]] tek [[Diskutim:Arkitektura tamile]] wikitext text/x-wiki #RIDREJTO [[Diskutim:Arkitektura tamile]] 0s28sdhx60a87tml5j6ai667f2hhp9p 0 318145 2468041 2022-08-10T14:58:02Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Arkitektura Vernakulare Indiane]] tek [[Arkitektura vernakulare indiane]] wikitext text/x-wiki #RIDREJTO [[Arkitektura vernakulare indiane]] 7x5klpfke499zjv5hxm3svgc6jsl5bw 1 318146 2468043 2022-08-10T14:58:03Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Diskutim:Arkitektura Vernakulare Indiane]] tek [[Diskutim:Arkitektura vernakulare indiane]] wikitext text/x-wiki #RIDREJTO [[Diskutim:Arkitektura vernakulare indiane]] 12epdaij0xym52zgpu3gdumw2aqnwji 0 318147 2468045 2022-08-10T14:58:48Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Arkitektura Dravidiane]] tek [[Arkitektura dravidiane]] wikitext text/x-wiki #RIDREJTO [[Arkitektura dravidiane]] idvzpvc6im0b6rbr6th4cp0tjtmwtcm 1 318148 2468047 2022-08-10T14:58:49Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Diskutim:Arkitektura Dravidiane]] tek [[Diskutim:Arkitektura dravidiane]] wikitext text/x-wiki #RIDREJTO [[Diskutim:Arkitektura dravidiane]] kalpyvaees718r8r5w00hfvayf4s1up 0 318149 2468049 2022-08-10T15:01:55Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Arkitektura Shqiptare në shekuj]] tek [[Arkitektura shqiptare në shekuj]] wikitext text/x-wiki #RIDREJTO [[Arkitektura shqiptare në shekuj]] f8r8ozljucaokwuo7ppehup5tg4pci9 0 318150 2468051 2022-08-10T15:02:10Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Arkitektura Sikiste]] tek [[Arkitektura sikiste]] wikitext text/x-wiki #RIDREJTO [[Arkitektura sikiste]] 6frj8imhtz2glcevg5nov8ues1tnz0t 1 318151 2468053 2022-08-10T15:02:11Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Diskutim:Arkitektura Sikiste]] tek [[Diskutim:Arkitektura sikiste]] wikitext text/x-wiki #RIDREJTO [[Diskutim:Arkitektura sikiste]] rtm53kz7gjsk7hjenv897if7rutvxaj 0 318152 2468055 2022-08-10T15:02:44Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Arkitektura Budiste]] te [[Arkitektura budiste]] përmes ridrejtimi wikitext text/x-wiki #RIDREJTO [[Arkitektura budiste]] 6a4aqtorqgi9xd1e92g1t9qwluhmhsd 1 318153 2468057 2022-08-10T15:02:45Z Doardear 130818 Doardear zhvendosi faqen [[Diskutim:Arkitektura Budiste]] tek [[Diskutim:Arkitektura budiste]] wikitext text/x-wiki #RIDREJTO [[Diskutim:Arkitektura budiste]] dh12c5gv7ib2lafbd4vuzjua3vzts7a 1 318154 2468066 2022-08-10T15:25:43Z InternetArchiveBot 115207 Ndryshime te burimet/lidhjet e jashtme.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 1 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Daorsoni]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2468065 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20110522062404/http://groups.yahoo.com/group/Illyrians/?yguid=232262967 për lidhjen http://groups.yahoo.com/group/Illyrians/?yguid=232262967. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 10 gusht 2022 17:25 (CEST) 1ub9yz3odjntohswq0dwqbkjghlpfhf 1 318155 2468073 2022-08-10T15:39:35Z InternetArchiveBot 115207 Ndryshime te burimet/lidhjet e jashtme.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 1 lidhje të jashtme te artikulli ''[[David Diop]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2468072 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20191008151244/https://www.literaturfestival.com/autoren-en/autoren-2019/david-diop për lidhjen https://www.literaturfestival.com/autoren-en/autoren-2019/david-diop. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 10 gusht 2022 17:39 (CEST) 53mk1sjwoaus5r2qs8mamcfqazsv2q5 1 318156 2468080 2022-08-10T15:59:02Z InternetArchiveBot 115207 Ndryshime te burimet/lidhjet e jashtme.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 2 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Dekoll]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2468079 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20200329110612/http://www.dekoll.al/dekoll/project/french-quarter-inn/ për lidhjen http://www.dekoll.al/dekoll/project/french-quarter-inn/. *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20200329110612/http://www.dekoll.al/dekoll/project/french-quarter-inn/ për lidhjen http://www.dekoll.al/dekoll/project/french-quarter-inn/. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 10 gusht 2022 17:59 (CEST) jfv5y5hlb89na2sqqxkdo67zm4k0p2r 1 318157 2468092 2022-08-10T18:59:18Z InternetArchiveBot 115207 Ndryshime te burimet/lidhjet e jashtme.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki == Internet Archive Bot == Përshëndetje, redaktorë! Sapo ndryshova 1 lidhje të jashtme te artikulli ''[[Gjuha ilire]]''. Ju lutem, shpenzoni pak kohë për të shqyrtuar [https://sq.wikipedia.org/w/index.php?diff=prev&oldid=2468091 redaktimin tim]. Nëse keni ndonjë pyetje ose dëshironi që t'i injoroj lidhjet apo faqet krejtësisht në të ardhmen, ju lutem, vizitoni [[:m:InternetArchiveBot/FAQ/sq|këtë faqe]] për informacione të mëtejshme. Ndër të tjera, aty mund të gjeni dhe informacion se si mund të rregulloni problemet që mund të kem shkaktuar. Kam bërë këto ndryshime: *U shtua ky version i arkivuar i faqes https://web.archive.org/web/20110522062404/http://groups.yahoo.com/group/Illyrians/?yguid=232262967 për lidhjen http://groups.yahoo.com/group/Illyrians/?yguid=232262967. Gjithë të mirat!—[[:User:InternetArchiveBot|'''<span style="color:darkgrey;font-family:Courier New">InternetArchiveBot</span>''']] <span style="color:green;font-family:Rockwell">([[:en:User talk:InternetArchiveBot|Raportoni probleme]])</span> 10 gusht 2022 20:59 (CEST) a0z6ca2e82uz7xgjt2b2pocka1zk2r4 0 318160 2468105 2022-08-10T22:45:25Z Qendrimi15 122927 Faqe e re: {{Infobox person | name = Ebu Sufjan ibn Harb | image = | caption = | birth_date = Rreth 565 e.r. | birth_name = Sehër ibn Harb ibn Umeje ibn Abd Shems | birth_place = [[Meka]], [[Hixhaz]], [[Gadishulli Arabik|Arabia]] | death_date = Rreth 653 (87-88 vjet) | death_place = [[Medina]], Hixhaz, [[Kalifati Rashidun]] | resting_place = [[Xhenet el-Baki]], Medina | spouse = {{Collapsible lis... wikitext text/x-wiki {{Infobox person | name = Ebu Sufjan ibn Harb | image = | caption = | birth_date = Rreth 565 e.r. | birth_name = Sehër ibn Harb ibn Umeje ibn Abd Shems | birth_place = [[Meka]], [[Hixhaz]], [[Gadishulli Arabik|Arabia]] | death_date = Rreth 653 (87-88 vjet) | death_place = [[Medina]], Hixhaz, [[Kalifati Rashidun]] | resting_place = [[Xhenet el-Baki]], Medina | spouse = {{Collapsible list | state = collapsed | [[Hind bint Utbah|Hind bint Utba]] | [[Safije bint Ebi el-As]] | Zejneb bint Naufal | ([[#Familja|ndër të tjera]]) }} | children = {{bulleted list|Djemtë{{ubl|Hanzala|[[Jazid ibn Ebi Sufjan|Jazid]]|[[Mu'awiya I]]|Amr|[[Utba ibn Ebi Sufjan|Utba]]|Anbasa|Muhammed}}|Vajzat{{ubl|[[Umm Habiba]]|Xhuvejrije|Mejmune}} }} | relatives = [[Muhammed]] (dhëndër) | father = [[Harb ibn Umeje]] | occupation = Udhëheqësi kryesor i fisit [[Kurejsh]] | era = 624–630 | module = {{infobox military person|embed=yes | battles = [[Beteja e Uhudit]] <br> [[Beteja e Hendekut]] <br> [[Beteja e Hunejnit]] <br> [[Beteja e Jermukit]] }} }} '''Sehër ibn Harb ibn Umeje ibn Abd Shems''' ([[Gjuha arabe|arabisht]]: صخر بن حرب بن أمية بن عبد شمس, romanizuar: ''Ṣakhr ibn Ḥarb ibn Umayya ibn ʿAbd Shams''; rr. 565—653), i njohur më mirë nga kunja e tij '''Ebu Sufjan''' (arabisht: أبو سفيان, romanizuar: ''Abū Sufyān''), ishte një kundërshtar i shquar i kthyer në shok të profetit islam [[Muhamed]]. Ai ishte babai i [[Mu'awiya I]] dhe si rrjedhim paraardhësi i të gjithë kalifëve umajid. Njëra nga vajzat e Ebu Sufjanit, Ramlah, ishte martuar me Muhamedin, por kjo ndodhi para konvertimit të Ebu Sufjanit dhe pa pëlqimin e tij. Ebu Sufjani ishte një udhëheqës dhe tregtar nga fisi [[Kurejsh]] i [[Meka|Mekës]]. Gjatë karrierës së tij të hershme, ai shpesh udhëhoqi karvane tregtare në Siri. Ai kishte qenë ndër udhëheqësit kryesorë të opozitës mekase ndaj Muhamedit, profetit të Islamit dhe pjesëtar i Kurejshëve, duke komanduar mekasit në betejat e [[Beteja e Uhudit|Uhudit]] dhe [[Beteja e Hendekut|Hendekut]] në vitet 625 dhe 627 të erës sonë. Megjithatë, kur Muhamedi [[Pushtimi i Mekës|hyri në Mekë]] në vitin 630, ai ishte ndër të parët që u nënshtrua dhe iu dha një aksion në shtetin musliman të sapolindur, duke luajtur një rol në [[Beteja e Hunejnit|Betejën e Hunejnit]] dhe shkatërrimin e mëvonshëm të shenjtërores politeiste të [[al-Lat]] në [[Ta'if]]. Pas vdekjes së Muhamedit, ai mund të jetë emëruar si guvernator i [[Nexhran]]it nga kalifi [[Ebu Bekr]] (r. 632–634) për një periudhë të pacaktuar. Ebu Sufjani më vonë luajti një rol mbështetës në ushtrinë muslimane në [[Beteja e Jermukit|Betejën e Jermukit]] kundër bizantinëve në Siri. Djemve të tij [[Jezid ibn Ebi Sufjan|Jezidit]] dhe më vonë [[Mu'awiya I|Mu'awiya]] iu dhanë role komanduese në atë provincë dhe ky i fundit vazhdoi të themelonte [[Kalifati Umajad|Kalifatin Umajad]] në vitin 661. ==Jeta== ===Karriera e hershme=== Emri i Ebu Sufjanit ishte Sakhr dhe lindi rreth vitit 565 tek babai [[Harb ibn Umeje]], një udhëheqës i fisit [[Kurejsh]] të Mekës. Familja i përkiste fisit Benu Abd Shems të Kurejshëve, fisit vëlla të Benu Hashimëve, të cilit i përkiste profeti islam Muhamed. Ebu Sufjani ishte ndër udhëheqësit e opozitës kurejshite ndaj Muhamedit në vitet para Hixhretit (emigrimi i Muhamedit dhe pasuesve të tij nga Meka në Medine në vitin 622). Një financier dhe tregtar i shquar, Abu Sufjani merrej me tregti në Siri, shpesh duke drejtuar karvanët mekas në rajon. Ai zotëronte tokë në afërsi të Damaskut. ===Kundërshtimi ndaj Islamit=== Në vitin 624, një karvan Abu Sufjani që po kthehej në Mekë nga Siria u përball me një sulm nga Muhamedi, duke e shtyrë atë të dërgonte për ndihmë.[1] Si kundërpërgjigje, u dërgua një ushtri mekase prej 1000 vetash, e udhëhequr nga Ebu Xhehli.[1] Në konfrontimin që pasoi, Abu Sufjani, sipas historianit W. Montgomery Watt, "me udhëheqje të aftë dhe energjike iu shmang muslimanëve". Megjithatë, nën komandën e Ebu Xhehlit, mekasit ndoqën një konfrontim të drejtpërdrejtë me muslimanët, i cili rezultoi në shkatërrimin e kurejshëve në Betejën e Bedrit. Njëri nga djemtë e Ebu Sufjanit, Hanzala, u vra në Bedër dhe djali tjetër, Amri, u kap rob, por u lirua.[1] Ndër viktimat e tjera mekase ishin vetë Ebu Xhehli dhe Utbah ibn Rabi'ah, i cili ishte një nga vjehërrit e Ebu Sufjanit. Pas Bedrit, Ebu Sufjani u ngarkua me hakmarrjen për humbjet e Mekës, komanda që ai mbante ka të ngjarë të ishte e trashëguar. Më pas, Ebu Sufjani u shkaktoi humbje të konsiderueshme muslimanëve në Betejën e Uhudit në vitin 625, por kurejshët ishin përgjithësisht të pakënaqur me rezultatet e betejës. Dy vjet më vonë, ai udhëhoqi tentativën për rrethimin e Medinës, por u mund nga mbrojtësit myslimanë në Betejën e Hendekut dhe morali i tij mund të ketë marrë një goditje nga ky dështim. Komanda e forcave mekase u transferua te rivalët e tij kurejshi, Safvan ibn Umejja, Ikrima ibn Ebi Xhehl dhe Suhejl ibn Amr. ===Konvertimi në Islam=== Megjithëse Ebu Sufjani nuk mori pjesë në negociatat e armëpushimit në Hudejbije në vitin 628, ai mbajti bisedime paqeje me Muhamedin në Medine kur aleatët e Kurejshëve me sa duket e thyen armëpushimin.[1] Informacioni rreth rezultateve të këtyre bisedimeve është i paqartë, por Watt supozon se Abu Sufjani dhe Muhamedi kanë hyrë në një lloj mirëkuptimi.[1] Kur Muhamedi pushtoi Mekën në vitin 630, Ebu Sufjani luajti një rol kyç në dorëzimin e qytetit, duke qenë ndër udhëheqësit e parë kurejshi që u nënshtruan dhe garantoi mbrojtjen e partizanëve të tij.[1] Ai luftoi përkrah muslimanëve në Betejën e Hunejnit kundër Benu Thaqifit të Taifit, rivalët tradicionalë të Mekës dhe mbështetësit e fiseve të këtij të fundit nga konfederata Hawazin.[1] Gjatë kësaj beteje, e cila përfundoi me një fitore vendimtare myslimane, ai humbi një sy dhe u shpërblye me një përqindje relativisht të lartë të plaçkës për të pajtuar zemrën e tij.[4][5][6] Për shkak të marrëdhënieve të tij tregtare në të kaluarën me Ta'ifin, ku ai gjithashtu zotëronte prona dhe kishte të afërm, Ebu Sufjani luajti një rol udhëheqës në çmontimin e shenjtërores pagane të al-Lat-it në qytet. ==Më vonë jeta dhe vdekja== Ebu Sufjani u emërua guvernator i Nexhranit, në Arabinë jugore, ose nga Muhamedi ose më shumë, nga halifi i parë, Ebu Bekri (r. 632–634). Ai fillimisht kundërshtoi pasardhjen e Muhamedit nga ky i fundit si udhëheqës i shtetit mysliman të sapolindur.[1] Ebu Sufjani, duke mos parë asnjë shpresë se një anëtar i Benu Abd Shams mund të arrinte këtë rol, synoi të mbante udhëheqjen në duart e të afërmve të tij më të afërt, Benu Hashim, veçanërisht Ali ibn Ebi Talib, një kushëri, dhëndër. ligj dhe përkrahës i hershëm i Muhamedit.[7] Sipas historianit Wilferd Madelung, Abu Sufjani, për shkak të prijësit të tij të Benu Abd Shams dhe bujarisë që kishte marrë nga Muhamedi, ishte i detyruar nga një kod nderi fisnor t'i ofronte Aliut një mbështetje të tillë, siç do të bënte ndryshe " kanë qenë të turpshme”.[7] Aliu, megjithatë, refuzoi mbështetjen e tij, duke përmendur konvertimin e vonë të Ebu Sufjanit në Islam dhe reagimin e mundshëm nga komuniteti musliman nëse ai pranonte mbështetjen e tij.[8] Historianët perëndimorë përgjithësisht e hedhin poshtë këtë episod si propagandë nga burimet tradicionale myslimane, të cilat ishin armiqësore ndaj Umajadëve, dega e Benu Abd Shams të cilës i përkiste Ebu Sufjani dhe që përfundimisht u bë familja sunduese e Kalifatit në 661 deri në 750. . Ebu Bekri urdhëroi pushtimin e Levantit nga muslimanët, në të cilin ai u dha Benu Abd Shams një aksion, pavarësisht kundërshtimit të tyre të hershëm ndaj tij, të cilin ai u përpoq ta zbuste.[2] Djali i Ebu Sufjanit, Jezidi, përfundimisht u emërua në një rol komandues në pushtimin. Ebu Sufjani ishte i pranishëm në Betejën e Yarmouk, e cila rezultoi në një fitore vendimtare muslimane kundër bizantinëve në Siri. Mosha e tij e shtyrë në atë kohë e bën të pamundur që ai të ketë marrë pjesë aktivisht në betejë.[1] Sipas një rrëfimi të cituar nga Sayf ibn Umar, ai e vëzhgoi betejën përkrah sheikëve (prijësve) arabë të paspecifikuar dhe rrëfimet e cituara nga al-Tabari më tej vënë në dukje se ai "i nxiste" trupat muslimane.[10] Djali i tij Jezid mbajti një rol komandues në betejë dhe më vonë vdiq në një murtajë në Palestinë në vitin 639. Një tjetër nga djemtë e tij, Muavija, u emërua guvernator i Sirisë nga kalifi Umar ibn al-Khattab (r. 634–644). . Pasardhësi i Umarit, Uthman ibn Affan (r. 644–656), kishte prejardhje me Ebu Sufjanin nga Umayya ibn Abd Shams dhe njihej se tregonte favor të veçantë ndaj të afërmve të tij. Për këtë qëllim, ai e nderoi simbolikisht Ebu Sufjanin, së bashku me el-Hakam ibn Ebi al-As dhe el-Velid ibn Ukba të linjës Umajad të Benu Abd Shams, dhe el-Abbas ibn Abd al-Muttalib nga Benu Hashim. duke i lejuar ata të ulen në fronin e tij në Medine.[11] Ebu Sufjani vdiq në vitin 653 në moshën 88 vjeçare. ==Familja== [[Skeda:Sufyanid dynasty genealogy.png|parapamje|djathtas|350px|Family tree of the Sufyanid ruling family of the Umayyad Caliphate. The Sufyanids were the descendants of Abu Sufyan]] ===Wives and children=== # [[Safije bint Ebi el-As|Safije bint Ebi el-As]]. ## [[Umm Habibe|Ramla (Umm Ḥabība)]]. She first married [[Ubayd-Allah ibn Jahsh]], by whom she had one daughter, [[Habibah binte Ubayd-Allah|Ḥabība bint Ubayd Allah]]. After Ubayd Allah's death, she married Muhammad. ## Umejme. She first married Huwaytib ibn Abd al-Uzza, by whom she had one son called Abu Sufyan.<ref name="Saad8">Muhammad ibn Saad, ''Kitab al-Tabaqat al-Kabir'' vol. 8. Translated by Bewley, A. (1995). ''The Women of Madina''. London: Ta-Ha Publishers.</ref>{{rp|169}} # Zejneb bint Naufal e [[Kinana]].<ref>Ibn Hajar. ''Al-Isaba'' vol. 6 p. 658 #9271.</ref> ##[[Jezid ibn Ebi Sufjan|Jezid]]. # [[Hind bint Utba]]. ## Hanzala (u vra në Betejën e Bedrit). Hind refers to Hanzala as her "firstborn".<ref name="Ishaq">Muhammad ibn Ishaq. ''Sirat Rasul Allah''. Translated by Guillaume, A. (1955). ''The Life of Muhammad''. Oxford: Oxford University Press.</ref>{{rp|313,337,385}} ## [[Mu'awiya I]]. ## [[Utba ibn Ebi Sufjan|Utba]]. He is said to have been born "in the time of the Prophet," i.e., after 610.<ref>Ibn Hajar. ''Al-Isaba'' vol. 5 p. 60 #6248.</ref> He had a son named [[al-Walid ibn Utba ibn Abi Sufyan|al-Walīd]]. ## Xhuvejrije. Her first husband was al-Sayib ibn Abi Hubaysh. Her second husband was Abd al-Rahman ibn al-Harith.<ref name="Saad8"/>{{rp|169}} ## Umm Hakam. She married Abd Allah ibn Uthman al-Thaqafi, by whom she had one son, Abd al-Rahman.<ref name="Saad8"/><ref>{{Cite web|title=Hadith - Book of Divorce - Sahih al-Bukhari - Sunnah.com - Sayings and Teachings of Prophet Muhammad (صلى الله عليه و سلم)|url=https://sunnah.com/bukhari/68/36|access-date=2020-11-25|website=sunnah.com|language=en}}</ref> # Safije bint Ebi Amr ibn Umeje. ## Amr (taken captive in the Battle of Badr and later released).<ref name="Ishaq"/>{{rp|313}} ## Hind. She married al-Harith ibn Nawfal, by whom she had six children: Abd Allah, Muhammad al-Akbar, Rabi'a, Abd al-Rahman, Ramla and Umm al-Zubayr.<ref name="Saad8"/>{{rp|169}} ## Sakhra. She married Sayyid ibn al-Akhnas and is said to have had children by him.<ref name="Saad8"/>{{rp|169}} # Lubabe bint Ebi el-As. ## Mejmune (Emine). She married [[Urwah ibn Mas'ud|Urwa ibn Mas'ud al-Thaqafi]], and bore him at least one son, Dawud.<ref name="Ishaq"/>{{rp|589}} Her second husband was [[al-Mughira ibn Shu'ba]].<ref name="Saad8"/>{{rp|169}} # Atika bint Ebi Udhejhir<ref name="Ishaq"/>{{rp|189}} e fisit Daws.<ref name="Tabari18">Muhammad ibn Jarir al-Tabari. ''Tarikh al-Rusul wa'l-Muluk''. Translated by Morony, M. G. (1987). ''Volume 18: Between Civil Wars: The Caliphate of Mu'awiyah''. Albany: State University of New York Press.</ref>{{rp|220}} ## Anbasa.<ref name="Tabari18"/>{{rp|220}} Fëmijë të tjerë: Ḥārith,<ref>Nasa'i vol. 2 #1814.</ref> Al-Faraa,<ref name="Ishaq"/>{{rp|214}} Azzah.<ref>Muslim 8:3413.</ref> ==Referime== {{reflist}} ==Bibliografia== *{{cite book |last1=Donner |first1=Fred M. |author-link=Fred M. Donner |title=The Early Islamic Conquests |date=1981 |publisher=Princeton University Press |location=Princeton |language=en |url=https://books.google.com/books?id=l5__AwAAQBAJ}} *{{cite book |last1=Madelung |first1=Wilferd |author-link=Wilferd Madelung |title=The Succession to Muhammad: A Study of the Early Caliphate |date=1997 |publisher=Cambridge University Press |location=Cambridge |language=en |isbn=0-521-56181-7 |url=https://books.google.com/books?id=2QKBUwBUWWkC}} *{{cite book |title=Abū Sufyān |last=Watt |first=W. Montgomery |authorlink=W. Montgomery Watt |url=https://referenceworks.brillonline.com/search?s.q=Ab%C5%AB+Sufy%C4%81n&s.f.s2_parent=s.f.book.encyclopaedia-of-islam-2&search-go=Search |language=en |volume=1 |page=151}} {{Sahab}} [[Kategoria:Lindje 565]] [[Kategoria:Vdekje 653]] [[Kategoria:Arabë në shekullin e 7-të]] [[Kategoria:Tregtarë në shekullin e 7-të]] [[Kategoria:Benu Umeje]] [[Kategoria:Sahabët]] 73f0x5mx5tl19gkgvur18m6cmdt7riz 3 318161 2468111 2022-08-11T04:58:16Z Komuniteti 117282 Mirëpritje wikitext text/x-wiki {{Stampa:Tung|realName=|name=Sinantufa}} -- [[Përdoruesi:Komuniteti|Komuniteti]] ([[Përdoruesi diskutim:Komuniteti|diskutimet]]) 11 gusht 2022 06:58 (CEST) ginwz2wqp3kat4vqx5koejbk4d3vyqg 3 318162 2468112 2022-08-11T05:14:54Z Liuxinyu970226 32203 Faqe e re: <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> == Global ban proposal notification == {{subst:#ifeq:{{subst:CONTENTLANG}}|en||Apologies for writing in English. {{int:Please-translate}}}} There is an on-going discussion about a proposal that you be globally banned from editing all Wikimedia projects. You are invited to participate at [[:m:Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic|Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic]] on Meta-Wiki. {{int:Feedback-thank... wikitext text/x-wiki <div lang="en" dir="ltr" class="mw-content-ltr"> == Global ban proposal notification == Apologies for writing in English. {{int:Please-translate}} There is an on-going discussion about a proposal that you be globally banned from editing all Wikimedia projects. You are invited to participate at [[:m:Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic|Requests for comment/Global ban for Velimir Ivanovic]] on Meta-Wiki. {{int:Feedback-thanks-title}} [[Përdoruesi:Liuxinyu970226|Liuxinyu970226]] ([[Përdoruesi diskutim:Liuxinyu970226|diskutimet]]) 11 gusht 2022 07:14 (CEST) 80478mwj312cj41ombnzp81jobre78v 3 318163 2468122 2022-08-11T09:33:44Z 80.78.68.12 Faqe e re: Unë jam 80.78.68.12 wikitext text/x-wiki Unë jam 80.78.68.12 oewu8a839k80sin344qqvzryxots75x 2 318164 2468123 2022-08-11T09:35:44Z 80.78.68.12 Faqe e re: {{User Berati|Përdorues nga Berati=Ky përdorues vjen nga Berati}} {{User Shqipëria}} wikitext text/x-wiki {{User Berati|Përdorues nga Berati=Ky përdorues vjen nga Berati}} {{User Shqipëria}} t6mijvio48jyu5s5kwmpx0xgl1jit31 2468126 2468123 2022-08-11T09:39:59Z 80.78.68.12 wikitext text/x-wiki {{User Adoloshent|Ky përdorues është Adoloshent=Ky përdorues është Adoloshent}} {{User Berati|Përdorues nga Berati=Ky përdorues vjen nga Berati}} {{User Shqipëria}} qnsc76f6qaqy4wgeuis6rdv386aqx4l 10 318165 2468124 2022-08-11T09:36:03Z 80.78.68.12 Faqe e re: Ky përdorues vjen nga Berati wikitext text/x-wiki Ky përdorues vjen nga Berati r12zsrajs71i8figekq9s63wmp74gfy 10 318166 2468125 2022-08-11T09:37:49Z 80.78.68.12 F!nhldhxlylgykgygklglsgmCXNafknfaskgcezjceutcetucdkzvdzkvfluvdzlm zovruovrivrzovdzivszivsizfupbo dzvdz8vdgo si so wikitext text/x-wiki Ky përdorues përdor sistemin operativ Android. fbz0vho1gk2nuic55vejat4mkqhf5kg 10 318167 2468127 2022-08-11T09:40:14Z 80.78.68.12 Faqe e re: Ky përdorues është Adoloshent wikitext text/x-wiki Ky përdorues është Adoloshent 5qw6tiewzryu0l6zsprwi6dt9zipj4c