Umlaut

Wikipedia stqwiki https://stq.wikipedia.org/wiki/Haudsiede MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Media Spezial Diskussion Benutser Benutser Diskussion Wikipedia Wikipedia Diskussion Bielde Bielde Diskussion MediaWiki MediaWiki Diskussion Foarloage Foarloage Diskussion Hälpe Hälpe Diskussion Kategorie Kategorie Diskussion TimedText TimedText talk Modul Modul Diskussion Gadget Gadget Diskussion Gadget-Definition Gadget-Definition Diskussion Umlaut 0 3469 121607 114101 2022-08-14T15:44:00Z 2A02:3030:408:2AC0:1:0:D349:368D Anführungszeichen (") durch Trema (¨) ersetzt. wikitext text/x-wiki Mäd '''Umlaut''' beteekent me ju Annerenge fon n Luud truch Ienfloud fon n uur Luud, oafte in dätsälge Woud. Ap Düütsk wäd die Umlaut maast ounroat mäd dät Teeken '''¨''' (Umlautteeken) buppe ju Bouksteeuwe. Die Uutdruk ''Umlaut'' of ''umlaut'' wäd internationoal in ju Sproakkunde benutsed un is deeruum hier so uk biebeheelden. In dät Seelterske häd die Umlaut uk wierked, man do ‘Umlautprodukte’ sunt deer uurs as ap Düütsk un wäide deeruum oafte nit mäd Umlautteeken ounroat. Ap ju uur Siede bruuke wie ap Seeltersk dät Umlautteeken foar besunnere Luude, do der nit truch Umlaut äntsteen sunt. == Umlaut in dät Düütske == In dät Ooldgermaniske eendeden de Woude oafte ap fulle Vokoale, as ''-i'' un ''-u''. Do hieden al fluks Ienfloud ap dät ganse Woud. In dät [[Gotisk]]e (Got.) sjucht me deerfon al litje Anfange, man in dät Ooldhoochdüütske (Ohd.) hied sik die Ienfloud fon dät ''-i'' (''-j'') al wied truchsät, wieruum me deer fon ''i''-Umlaut spräkt. In dät Ohd. fint sik t.B. ''gast, gesti'', nhd. ’Gast, Gäste’. Deerbie mai dät düütelk weese, dät dät ''e'' (''ä'') in ju Uutsproake twiske dät ''a'' (Tunge läich) un ''i'' (Tunge hooch) lait. Dätsälge rakt et bie uur Vokoale: ''Dorf - Dörfer, Wurst - Würste'' un mäd loange Luude: ''Rad - Räder, Not - Nöte, Kuh - Kühe'' un sogoar mäd Twieluude ''Braut - Bräute''. Sowät fint sik uk bie Tiedwoude, t.B. bie Konjunktiv ''wir würden'' ieuwenske Indikativ ''wir wurden''. Deer stamt die Umlaut fon dät ''i'', wät sik noch fint in dän ahd. Konjunkiv ''wurdim''. Äänelks rakt dät bie ''füllen'' (got. ''fulljan'') ieuwenske ''voll'' un bie ''jünger'' ieuwenske ''jung''. == Fräisken Umlaut. == Deer dät Fräiske al eer moorere Annerengen ([[Vokoalheeuwenge]], [[Assibilation]]) unnergeen, häd die Umlaut in dät Fräiske uurs uutwierked as in dät Hoochdüütske. Deertou wuuden wäkke Resultoate truch ju [[Äntruundenge]] beienflouded. Wäil deeruum tou ju Tied fon dät Aptreeden fon dän Umlaut do fulle Eendvokoale in dät Ooldfräiske uk in n Eentaal bewoard blieuwen wieren, wuud uk oafte die Eentaal fon dän Umlaut griepen. === Biespiele === :ä < germ. ''u'' + ''i'' -Umlaut, t.B. ''Bält'' Haufen, ''tän'' dünn, ''fälle'' 'füllen'. :ee < germ. ''au'' + ''i'' -Umlaut, t.B. ''leeuwe'' glauben, ''heere'' hören, ''steete'' stößen, ''skeen'' schön. :ee < afr. ''æ'' < germ. ''a'' foar ''nd, mb, ld'' + ''i'' -Umlaut, t.B. ''Beend'' Band, ''keeme'' kämmen, ''Keelde'' Kälte. :ee < germ. ''u'' + ''i'' -Umlaut, t.B. ''Eeuwel'' Übel, ''eepen'' offen. :ai < germ. a + Nasoal foar Spirans unner Ienwierkenge fon i-Umlaut: ''Gäise'' Gänse. :äi < germ. î, t.B. ''träi'' drei, ''säie'' nähen, ''Fäind'' Feind. :äi < germ. ô + i -Umlaut, t.B. ''fäile'' fühlen, ''gräin'' grün. :äi < germ. û + i -Umlaut, t.B. ''Häid'' Haut, ''läide'' läuten. :äuw < oold e (< germ. u mäd i -Umlaut) + w, t.B. ''skäuwen'' geschoben, ''stäuwen'' gestoben; uk ''häuw'' hieb. :ju < germ. i mäd u-, w-Umlaut, t.B. ''sjunge'' singen, ''stjunke'' stinken, ''tjuk'' dick. == Skienboaren Umlaut == Truch [[Vokoaldienenge]] in eepene Silwe äntstuuden Poore as: :''Blääd'' - ''Bleede'' (‘Blatt, Blätter’) :''Lot'' - ''Loote'' (‘Los, Lose’). Deerbie häd also Umlaut neen direkte Rulle spield. Bloot bie :''Fout - Fäite'' ('Fuss, Füsse') honnelt sik dät bie ''Fäite'' uum ächten Umlaut, die der bie dän Eentaal ''Fout'' truch Systemtwong ([[Analogie]]) unnerdrukt wuuden is (Siebs 1347). == Literatuur == * Salmons, Joseph C., ''What Old Frisian Can Tell Us about the History of "i"-Umlaut across West Germanic'' (2007) - In: Advances in Old Frisian philology S. 367-378. * Versloot, A., ''Vergleichende Aspekte friesischer Lautgeschichte'', in: H.H. Munske (red.) Handbuch des Friesischen/Handbook of Frisian Studies, Tübingen, pp. 767-775. (2001) * Theodor Siebs, ''Geschichte der friesischen Sprache'', [http://www.archive.org/details/grundrissderger01pauluoft Paul's Grundriss d. germ. Phil. I. 2 Aufl., S. XIV-XV, 1152-1464], (1901), besunners S.1383-1391. == Sjuch uk == * [[Luudgeskichte]] [[Kategorie:Sproakkunde]] 60alzm1kcq95tixw6qtvmkclg36d3zd 121608 121607 2022-08-15T05:21:40Z Murma174 1663 wikitext text/x-wiki Mäd '''Umlaut'''<ref>Die Uutdruk ''Umlaut'' of ''umlaut'' wäd internationoal in ju Sproakkunde benutsed un is deeruum hier so uk biebeheelden.</ref> beteekent me ju Annerenge fon n Luud truch Ienfloud fon n uur Luud, oafte in dätsälge Woud. Ap Düütsk wäd die Umlaut maast ounroat mäd dät Teeken <code>'''¨'''</code> (Umlautteeken) buppe ju Bouksteeuwe. In dät Seelterske häd die Umlaut uk wierked, man do ‘Umlautprodukte’ sunt deer uurs as ap Düütsk un wäide deeruum oafte nit mäd Umlautteeken ounroat. Ap ju uur Siede bruuke wie ap Seeltersk dät Umlautteeken foar besunnere Luude, do der nit truch Umlaut äntsteen sunt. == Umlaut in dät Düütske == In dät Ooldgermaniske eendeden de Woude oafte ap fulle Vokoale, as ''-i'' un ''-u''. Do hieden al fluks Ienfloud ap dät ganse Woud. In dät [[Gotisk]]e (Got.) sjucht me deerfon al litje Anfange, man in dät Ooldhoochdüütske (Ohd.) hied sik die Ienfloud fon dät ''-i'' (''-j'') al wied truchsät, wieruum me deer fon ''i''-Umlaut spräkt. In dät Ohd. fint sik t.B. ''gast, gesti'', nhd. ’Gast, Gäste’. Deerbie mai dät düütelk weese, dät dät ''e'' (''ä'') in ju Uutsproake twiske dät ''a'' (Tunge läich) un ''i'' (Tunge hooch) lait. Dätsälge rakt et bie uur Vokoale: ''Dorf - Dörfer, Wurst - Würste'' un mäd loange Luude: ''Rad - Räder, Not - Nöte, Kuh - Kühe'' un sogoar mäd Twieluude ''Braut - Bräute''. Sowät fint sik uk bie Tiedwoude, t.B. bie Konjunktiv ''wir würden'' ieuwenske Indikativ ''wir wurden''. Deer stamt die Umlaut fon dät ''i'', wät sik noch fint in dän ahd. Konjunkiv ''wurdim''. Äänelks rakt dät bie ''füllen'' (got. ''fulljan'') ieuwenske ''voll'' un bie ''jünger'' ieuwenske ''jung''. == Fräisken Umlaut. == Deer dät Fräiske al eer moorere Annerengen ([[Vokoalheeuwenge]], [[Assibilation]]) unnergeen, häd die Umlaut in dät Fräiske uurs uutwierked as in dät Hoochdüütske. Deertou wuuden wäkke Resultoate truch ju [[Äntruundenge]] beienflouded. Wäil deeruum tou ju Tied fon dät Aptreeden fon dän Umlaut do fulle Eendvokoale in dät Ooldfräiske uk in n Eentaal bewoard blieuwen wieren, wuud uk oafte die Eentaal fon dän Umlaut griepen. === Biespiele === :ä < germ. ''u'' + ''i'' -Umlaut, t.B. ''Bält'' Haufen, ''tän'' dünn, ''fälle'' 'füllen'. :ee < germ. ''au'' + ''i'' -Umlaut, t.B. ''leeuwe'' glauben, ''heere'' hören, ''steete'' stößen, ''skeen'' schön. :ee < afr. ''æ'' < germ. ''a'' foar ''nd, mb, ld'' + ''i'' -Umlaut, t.B. ''Beend'' Band, ''keeme'' kämmen, ''Keelde'' Kälte. :ee < germ. ''u'' + ''i'' -Umlaut, t.B. ''Eeuwel'' Übel, ''eepen'' offen. :ai < germ. a + Nasoal foar Spirans unner Ienwierkenge fon i-Umlaut: ''Gäise'' Gänse. :äi < germ. î, t.B. ''träi'' drei, ''säie'' nähen, ''Fäind'' Feind. :äi < germ. ô + i -Umlaut, t.B. ''fäile'' fühlen, ''gräin'' grün. :äi < germ. û + i -Umlaut, t.B. ''Häid'' Haut, ''läide'' läuten. :äuw < oold e (< germ. u mäd i -Umlaut) + w, t.B. ''skäuwen'' geschoben, ''stäuwen'' gestoben; uk ''häuw'' hieb. :ju < germ. i mäd u-, w-Umlaut, t.B. ''sjunge'' singen, ''stjunke'' stinken, ''tjuk'' dick. == Skienboaren Umlaut == Truch [[Vokoaldienenge]] in eepene Silwe äntstuuden Poore as: :''Blääd'' - ''Bleede'' (‘Blatt, Blätter’) :''Lot'' - ''Loote'' (‘Los, Lose’). Deerbie häd also Umlaut neen direkte Rulle spield. Bloot bie :''Fout - Fäite'' ('Fuss, Füsse') honnelt sik dät bie ''Fäite'' uum ächten Umlaut, die der bie dän Eentaal ''Fout'' truch Systemtwong ([[Analogie]]) unnerdrukt wuuden is (Siebs 1347). == Literatuur == * Salmons, Joseph C., ''What Old Frisian Can Tell Us about the History of "i"-Umlaut across West Germanic'' (2007) - In: Advances in Old Frisian philology S. 367-378. * Versloot, A., ''Vergleichende Aspekte friesischer Lautgeschichte'', in: H.H. Munske (red.) Handbuch des Friesischen/Handbook of Frisian Studies, Tübingen, pp. 767-775. (2001) * Theodor Siebs, ''Geschichte der friesischen Sprache'', [http://www.archive.org/details/grundrissderger01pauluoft Paul's Grundriss d. germ. Phil. I. 2 Aufl., S. XIV-XV, 1152-1464], (1901), besunners S.1383-1391. == Sjuch uk == <references /> * [[Luudgeskichte]] [[Kategorie:Sproakkunde]] j2jt3i2q2gpsakjd5u6nbz1lyiwohqp