ಅಸ್ಟೆಮಿ

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="tcy">
  <siteinfo>
    <sitename>ವಿಕಿಪೀಡಿಯ</sitename>
    <dbname>tcywiki</dbname>
    <base>https://tcy.wikipedia.org/wiki/%E0%B2%AE%E0%B3%81%E0%B2%96%E0%B3%8D%E0%B2%AF_%E0%B2%AA%E0%B3%81%E0%B2%9F</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.26</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">ಮಾದ್ಯಮೊ</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">ವಿಸೇಸೊ</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">ಪಾತೆರ</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">ಬಳಕೆದಾರೆ</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">ವಿಕಿಪೀಡಿಯ</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಪಾತೆರ</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">ಫೈಲ್</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">ಫೈಲ್ ಪಾತೆರ</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">ಮಾದ್ಯಮೊ ವಿಕಿ</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">ಮಾದ್ಯಮೊ ವಿಕಿ ಪಾತೆರ</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">ಟೆಂಪ್ಲೇಟ್ ಪಾತೆರ</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">ಸಕಾಯೊ</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">ಸಕಾಯೊ ಪಾತೆರ</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">ವರ್ಗೊ</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">ವರ್ಗೊ ಪಾತೆರ</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">ಮೋಡ್ಯೂಲ್</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">ಮೋಡ್ಯೂಲ್ ಪಾತೆರ</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>ಅಸ್ಟೆಮಿ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3622</id>
    <revision>
      <id>148522</id>
      <parentid>144544</parentid>
      <timestamp>2022-08-29T07:10:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ChiK</username>
        <id>1136</id>
      </contributor>
      <comment>/* ಉಲ್ಲೇಕೊಲು */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10296" xml:space="preserve">'''ಅಸ್ಟೆಮಿ''' ಅತ್ತ್ಂಡ ಅಟ್ಟೆಮಿ ಪನ್ಪುನ ಪುದರ್ ಡ ಕೃಷ್ಣ ದೇವೆರ್ ಪುಟ್ಟುನ ದಿನೋನ್ ತುಳುವೆರ್ ಆಚರಣೆ ಮಾನ್ಪುನ ಪರ್ಬೊ.&lt;ref&gt;http://vaarte.com/ಶ್ರೀ-ಕೃಷ್ಣ-ಜನ್ಮಾಷ್ಟಮಿ/&lt;/ref&gt; 
[[File:ಮೂಡೆ ಕೊಟ್ಟಿಗೆ moode3.jpg|thumb|ಮೂಡೆ]]
== ಇತಿಹಾಸೊ ==
[[ಅಮಾಸೆ]] ಕಡತ್‌ದ್ ಎನ್ಮ ದಿನೋತಾನಿ, [[ಸೋಣೊ|ಸೋಣ]] ತಿಂಗೊಲುಟು, ಈ [[ಪರ್ಬೊ|ಪರ್ಬ]] ಬರ್ಪುಂಡು. ಅಸ್ಟೆಮಿ ನ್ ತುಳುವೆರ್ ಬಾರಿ ಕುಸಿಟ್ ಆಚರಣೆ ಮಲ್ಪುವೆರ್. ದುಂಬುದ ಕಾಲೊಡು [[ಅಡ್ಯೆ]] ತಿನೊಡಾಂಡ ಅಸ್ಟೆಮಿ ಬರೋಡಾಂಡ್. ಅಸ್ಟೆಮಿದಾನಿ ಉಪಾವಾಸ ಕುಲ್ಲುದು ರಾತ್ರೆ ಪದ್ರಾಡ್ ಗಂಟೆಗ್ ಪದಿನಾಜಿ ಗಳಿಗೆಡ್ ಚಂದ್ರ ದೇವೆರ್ ಮೂಡುನ ಪೊರ್ತುಗು ಮಾತೆರ್ಲ ಉಪವಾಸ ಬುಡುದು ದೇವೆರೆಗ್ ಕೈ ಮುಗಿದ್ ವಣಸ್ ಮಲ್ಪೂವೆರ್

== ಅಷ್ಟೆಮಿ/ಅಟ್ಟೆಮಿದ ಇಸೇಸೊ ==
ತಿಥಿಲೆಡ್ ಸುಕ್ಲಾಷ್ಟೆಮಿ ಬುಕ್ಕೊ ಕೃಷ್ಣಾಷ್ಟೆಮಿ ಪಂಡ್ದ್ ರಡ್ಡ್ ವಿದೊ. ಅಧಿಕಮಾಸೊ ಬರ್ಪುನ ಒರ್ಸೊಲೆಡ್ ರಡ್ಡ್ ಅಷ್ಟೆಮಿ ಎಚ್ಚ.
ಚೈತ್ರಮಾಸೊದ ಶುಕ್ಲಾಷ್ಟೆಮಿದ ದಿನೊ ಎನ್ಮೊ ಅಶೋಕ ಚೆಗ್‍ರ್‍ಡ್ದ್ ಕೂಡ್ದಿನ ನೀರ್‍ದ ಪಾನೊ, ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರಾ [[ಸುದೆ]]ಟ್ ಮೀಪುನೆ ಬುಕ್ಕೊ ಭವಾನಿ ದರ್ಶನೊ ಉಂದು ಪುಣ್ಯೊ ಫಲೊಕುಲು.

=== ಶ್ರಾವಣ ಕೃಷ್ಣಷ್ಟೆಮಿ ===
[[File:Janmashthami.jpg|thumb|right|ತಿಂಡಿ ತೆನಸ್‍ಲು]]ವಣಮಾಸೊದ ಕೃಷ್ಣಾಷ್ಟೆಮಿಯೇ ಜನ್ಮಾಷ್ಟಮಿ. ಉಂದು ಕೇವಲಾಷ್ಟಮಿ, ಜಯಂತಿ ಇಂಚ ರಡ್ಡ್ ವಿದೊ.  ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ಜನ್ಮತಿಥಿಯಾ ಆಯಿನ ಅಷ್ಟೆಮಿ, ಪುಟ್ಟಿನ ನಕ್ಷತ್ರೊ ಆಯಿನ ರೋಹಿಣಿ ಉಂದು ಒಂಜೇ ದಿನೊಟಾವಡ್, ಬೇತೆ ಬೇತೆ ದಿನೊಟಾವಡ್ ಬರ್ಪುಂಡು.  ಸುದ್ದೊ ಆಯಿನ ಅಷ್ಟೆಮಿ ತಿಥಿ, ರೋಹಿಣೀ ನಕ್ಷತ್ರ ಈ ರಡ್ಡ್ ಅರ್ಧೊರಾತ್ರಿದ ಕಾಲೊಡು ಉಪ್ಪುನೆಡ್ದಾವರೊ ಈ ವ್ರತೊಡು ಮುಕ್ಯವಾದ್ ತೆರಿಪುಂಡು.  ಈ ದಿನೊ ಉಪಾಸೊ ಇತ್ತ್‌ದ್, ರಾತ್ರಿ ಪರಿವಾರೊದೊಟ್ಟುಗೆ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ್ ಪೂಜೆ ಮಲ್ತ್‌ದ್ ಸಂಕೊತೀರ್ತೊಡ್ದ್ ಸುರೂಕು ಕೃಷ್ಣಗ್ ಬುಕ್ಕೊ ರೋಹಿಣಿ ಸಮೇತ ನಾದಚಂದ್ರಗ್ ಬೇತೆನೇ ಮೂಜಿಮೂಜಿ ಸರ್ತಿ ಅರ್ಘ್ಯೊಕೊರೊಡು.  ವ್ರತೊದ ಅಕೇರಿಗ್ ಬಾರಣೆ. ಇನಿಕ್ಲಾ ಈ ವ್ರತೊನು ಬಾರತೊದ ಮಾಂತ ಕಡೆಟ್ಲಾ ಆಚರಿಸವೆರ್.  

=== ಬಾದ್ರಪದೊ ಸುಕ್ಲಾಷ್ಟೆಮಿ ===
ಬಾದ್ರಪದೊ ಸುಕ್ಲಾಷ್ಟೆಮಿ ದೂರ್ವಾಷ್ಟಮಿ, ಉಂದುವೇ ತಿಂಗೊಲ್ದ ಕೃಷ್ಣಾಷ್ಟೆಮಿ ಮಧ್ಯಾಷ್ಟೆಮಿ, ಆಶ್ವಯುಜ ಶುಕ್ಲಾಷ್ಟೆಮಿ ದುರ್ಗಾಷ್ಟೆಮಿ, ಮಾರ್ಗಶಿರ ಕೃಷ್ಣಾಷ್ಟೆಮಿ ಭೈರವಾಷ್ಟೆಮಿ, ಮಾಘಶುಕ್ಲಾಷ್ಟೆಮಿ, ಭೀಷ್ಮಾಷ್ಟೆಮಿ. ಮಾರ್ಗಶಿರ ಮಾಸೊಡ್ದು ನಾಲ್ ತಿಂಗೊಲ್ದ ಕೃಷ್ಣಾಷ್ಟೆಮಿಲು ಅಷ್ಟಕೊಲು.  ದೂರ್ವಾಷ್ಟೆಮಿದ ದಿನೊ ದೂರ್ವೆಡ್ದ್ ಶಂಕರನ ಪೂಜೆ, ದುರ್ಗಾಷ್ಟೆಮಿದ ದಿನೊ ದುರ್ಗಿನ ಪೂಜೆ, ಭೀಷ್ಮಾಷ್ಟೆಮಿದ ದಿನೊ ಭೀಷ್ಮನ್ ಉದ್ದೇಸಿಸದ್ ತರ್ಪನೊ, ಮಧ್ಯಾಷ್ಟೆಮಿ ಬುಕ್ಕೊ ಅಷ್ಟಕೊಲೆಡ್  ಪಿತೃಲೆನ್ ಉದ್ದೇಸಿಸದ್ ಶ್ರಾದ್ಧೊ ಮಾಲ್ಪುನೆ - ಉಂದು ಆನಿಗಾನಿಗ್ ಇಸೇಸೊ ಕಾರ್ಯೊಲು.
  
== ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಜನ್ಮಾಷ್ಟಮಿ ಆಚರಣೆ ==
[[File:ಕೃಷ್ಣವೇಷ.jpg|thumb|ಕೃಷ್ಣವೇಷ]]
ತುಳುನಾಡ್‍ಡ್ ಸೋಣೊ ತಿಂಗೊಲುಡು ನಡಪುನ ಅಷ್ಟೆಮಿ [[ಪರ್ಬೊ]] ದಿಂಜ ಗೌಜಿ ಆತುಂಡು.  ಅಷ್ಟೆಮಿಗ್ ಇಲ್ಲಡೆದ  ಯಜಮಾನೆ ಮಧ್ಯಾಹ್ನ ಒನಸ್ ಇದ್ಯಾಂತೆ ಬೊಂಡೊ ಪರ್‍ದ್ ಎಂಚಿನಾಂಡಲ ಪಲಾರೊ ದೆತೊನುವೆ.  ಇಂದೆಕ್ ಅಷ್ಟೆಮಿ ಉಪಾಸೊ ಪನ್ಪೆರ್.  ಇಲ್ಲಡೆದ ಪೊಂಜೊವುನಕುಲು [[ಸೇಮಯೆದಡ್ಯೆ]], [[ಕೊಟ್ಟಿಗೆ]], ಬುಕ್ಕೊ [[ಮೂಡೆ]] ಇಂಚಿತ್ತಿ ದಿಂಜ ಬಗೆತ [[ಅಡ್ಯೆ]], [[ತೆನಸ್]]ಲೆನ್ ಮಲ್ಪುವೆರ್.  ಬಯ್ಯಾನಗ ಇಲ್ಲಡೆದ ಜಾಲ್‍ಡ್ ತುಳಸಿಕಟ್ಟೆನ್ ದೆಕ್ಕ್‌ದ್ ಸೇಡಿ ಮಣ್ಣ್‌ಡ್ದ್ ರಂಗೋಲಿ ಬುಡ್ಪಾದ್ ಗೊಂಡೆಪೂತ ಮಾಲೆ ಪಾಡ್ದ್ ನೆಲ್ಲಿಕಾಯಿ ಗೆಲ್ಲ್‌ದೊಟ್ಟೊಗೆ ತುಳಸಿಗ್ ದೀಡ್‍ಬೆರ್.  

ರಾತ್ರಿ ಗಂಟೆ ಪದ್ರಾಡ್ ಅತ್ತಂಡ ಒಂಜೆ ಮುಟ್ಟ ಬಜನೆ, ಕೀರ್ತನೆ, ತಾಳಮದ್ದಲೆ, ಚೆನ್ನೆಮಣೆ ಗೊಬ್ಬುಡು ಜಾಗರಣೆ ಮಾಲ್ಪುನ ಕ್ರಮೊ ಉಂಡು.  ತಿಂಗೊಲ್ದ ಉದಯೊ ಆನಗ ಕೈತಲ್ದ ಊರುದ ದೇವಸ್ತಾನೊಡು ಕದಿನೊ ಪುಡಾಂಡ ಶ್ರೀಕೃಷ್ಝನ ಜನನೊ ಆಂಡ್ಂದ್ ಅರ್ತೊ.  ಆ ಸಮಯೊಡು ಇಲ್ಲಡೆದ ಯಜಮಾನೆ ಮೀದ್ ತುಳಸಿ ಕಟ್ಟೆದ ಎದುರು ಅಗಲೊದ ಮಣೆಟ್ ಬಾರೆದ ಇರೆತ ಮಿತ್ತ್ ಅರಿ, ತಾರಾಯಿ, ಬಚ್ಚಿರೆ, ಬಜ್ಜೇಯಿ, ಬಾರೆದ ಪರ್ಂದ್, ಊದುಬತ್ತಿ, ಪಿಂಗಾರೊ, ಕೇದಗೆ, ದೀಡ್‌ದ್ ಹಣ್ಣ್‌ಕಾಯಿ ಮಲ್ತ್‌ದ್ ಕರ್ಪೂರೊ ದೀಪೊ ಪೊತ್ತಾದ್ ಆರತಿನ್ ಬೊಳಗಾದ್ ಕೇದಗೆಡ್ದ್ ತುಳಸಿಗ್ ಪೇರ್ ಮೈತ್ ಪೂಜೆ ಮಲ್ಪುವೆರ್.

==ಬೇತೆ ಊರುಡು==
ಕೃಷ್ಣ ಕಾರಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವಾಗ ತಂದೆ ವಸುದೇವ ತಾಯಿ ದೇವಕಿಗೆ ಬಹಳ ಕಷ್ಟವಿತ್ತು. ಆಗ ಮಥುರ ಮತ್ತು ದ್ವಾರಕೆಯ ನಾಗರಿಕರು ಅನ್ನ ನೀರು ಸೇವಿಸದೆ ಜಾಗರಣೆಯಿಂದಿದ್ದರು. ಮರುದಿವಸ ಮೊಸರು ಕುಡಿಕೆ ಸಂಭ್ರಮದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣನ [[ಹುಟ್ಟುಹಬ್ಬ]]ವನ್ನು ಆಚರಿಸುವ ಪದ್ಢತಿ ಪರಂಪರೆಯಿಂದ ನಡೆದು ಬಂದಿದೆ.&lt;ref&gt;ತುಳುನಾಡಿನ ಕಟ್ಟು ಕಟ್ಟಳೆಗಳು  ರಾಘು ಪಿ ಶೆಟ್ಟಿ ಪುಟ ೫೨ ಪ್ರಕಾಶಕರು ಲಕ್ಶ್ಮೀಛಾಯಾ ವಿಚಾರ ವೇದಿಕೆ, ಮುಂಬಯಿ&lt;/ref&gt;


== ಅಸ್ಟೆಮಿದಾನಿದ ತೆನಸ್ ==
ದುಂಬುನಾನಿ [[ಸೇಮೆದಡ್ಯೆ]] ಮಲ್ತ್ ತಿಂದ್‍ದ್, ಮನದಾನಿ ಕಾಂಡೆ ಅಡ್ಯೆಗ್ ಅರಿ ಪಾಡ್ದ್ ದೀದ್ [[ಮೂಡೆ]], ಕೊಟ್ಟಿಗೆ, ಗುಂಡ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ನಮೂನೆದ ಅಡ್ಯೆ ಮಲ್ಪುವ್ವೆರ್, ಕೆಲವೆರ್ ಅಸ್ಟೆನಮಿದಾನಿ ಉಪವಾಸ ಉಪ್ಪುವೆರ್.

==ಒಡಿಪು ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣ ಮಠಟು ವಿಟ್ಲಪಿಂಡಿ ಉತ್ಸವೊ==

== ಅಸ್ಟೆಮಿದಾನಿದ ಗೊಬ್ಬುಲು ==
# ಮೊಸರ್ ಕುಡಿಕೆ
# ಜಾರ್ ಕಂಬ
# ಹಗ್ಗ ಜಗ್ಗಾಟ
# ಕೃಷ್ಣ ವೇಷ.
# ಕಬಡ್ಡಿ.
# ಬಲಿಪುನ.
# ತಾರಾಯಿ ಕುಟ್ಟುನ. 
# ಪಿರಮಿಡ್ಡು.
==ತಾರಾಯಿ ಕುಟ್ಟುನ ಗೊಬ್ಬು==
ಉಂದು ತಾರಾಯಿ ಕಟ್ಟುನ ಅತ್ತಂಡ ಕುಟ್ಟುನ ಗೊಬ್ಬು. ಕೋರಿ ಕಟ್ಟತ ಲೆಕೊ ರಡ್ಡ ಜನೊ ಎದುರೆದುರು ಉಮತುದ್ ಕುಟ್ಟುನ ತಾರಯಿಂದೆ ಇಸೆಸೊ ಇಪ್ಪುನ ತಾರಾಯಿನ್ ಕುಟ್ಟುನ. 
==ಗಾದೆಲು==
*ಅಡ್ಯೆ ತಿನೊಡಾಂಡ ಅಟ್ಟೆಮಿ ಬರೊಡು.

== ಉಲ್ಲೇಕೊಲು ==
{{Reflist}}

[[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರೋಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್-೨]]
[[ವರ್ಗೊ:ಪ್ರೋಜೆಕ್ಟ್ ಟೈಗರ್-೨ ಪಂತೊಗು ಮಲ್ಲೆ ಮಲ್ತಿನ ಲೇಕನೊ]]
[[ವರ್ಗೊ:ಪರ್ಬೊಲು]]</text>
      <sha1>meywa136sxkc3d869fnfynx4wnejvic</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಕುಡ್ಲ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>3816</id>
    <revision>
      <id>148521</id>
      <parentid>147838</parentid>
      <timestamp>2022-08-28T16:13:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ChiK</username>
        <id>1136</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30337" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
| name                            = ಕುಡ್ಲ
| official_name                   = ಮಂಗಳೂರು
| other_name                      = ಮಂಗಳೂರು
| settlement_type                 = ಪೇಂಟೆ
| total_type                      = ಪೇಂಟೆ
| image_blank_emblem              = 
| blank_emblem_type               = ಕುಡ್ಲ ಮಹಾನಗರ ಪಾಲಿಕೆ
| blank_emblem_size               = 100px
| image_skyline                   = {{Photomontage
| photo1a                         = Kankanady skylines at Mangalore CBD region, Kankanady, Mangalore.jpg
| photo2a                         = Bendoorwell-Kankanady Road beside Colaco Hospital and Shalimar Liverpool in Mangalore.jpg
| photo2b                         = Ivory Towers apartments at Falnir in Mangalore.jpg
| photo3a                         = Pilikula Botanical Garden in Mangalore - 27.jpg
| photo3b                         = Mangalore infosys.jpg
| spacing                          = 0
| size                             = 240
}}
| image_alt                       = 
| image_caption                   = ಮಿತ್ತ್‌ರ್ದ್ ಗಡಿಯಾರೊಲೆಕೊ: ಕುಡ್ಲ ಸಿ ಬಿಡಿ ಸ್ಕೈಲೈನ್ , [[ಫಳ್ನೀರ್]], [[ಇನ್ಫೋಸಿಸ್]] , [[ಪಿಲಿಕುಳ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಗ್ರಾಮೊ|ಪಿಲಿಕುಳ ನಿಸರ್ಗಧಾಮ]], [[ಕಂಕನಾಡಿ]]
| image_seal                      = 
| nickname                        = ಕುಡ್ಲ (ತುಳು), ಕೊಡಿಯಾಲ್(ಕೊಂಕಣಿ), ಮೈಕಾಲ (ಬ್ಯಾರಿ), ಮಂಗಳಪುರಂ (ಮಲಯಾಳಂ). &lt;!-- HIDDEN EDITOR NOTE: Arranged as per the widely spoken languages in Mangalore. It is Tulu, followed by Konkani, Havyaka, Beary, and Malayalam. --&gt;
| image_map                       = 
| map_alt                         = 
| map_caption                     = 
| pushpin_map                     = India Karnataka#India
| pushpin_label_position          = 
| pushpin_map_alt                 = 
| pushpin_map_caption             = 
| coordinates                     = {{coord|12.90205|N|74.8253166|E|region:IN_type:city(475000)|format=dms|display=inline,title}}
| subdivision_type                = ದೇಶ
| subdivision_name                = ಭಾರತ
| subdivision_type1               = [[ರಾಜ್ಯ]]
| subdivision_type2               = [[ಜಿಲ್ಲೆ]]
| subdivision_type4               = [[ತಾಲೂಕು]]
| subdivision_name1               = [[ಕರ್ನಾಟಕ]]
| subdivision_name2               = [[ದಕ್ಷಿಣ ಕನ್ನಡ]]
| subdivision_name4               = [[ಕುಡ್ಲ]]
| established_title               = 
| established_date                = 
| founder                         = 
| named_for                       = [[ಮಂಗಳಾದೇವಿ]]
| government_type                 = [[ಮೇಯರ್ ಕೌನ್ಸಿಲ್]]
| leader_title                    = ಮೇಯರ್
| leader_name                     = ಪ್ರೇಮ ನಂದ ಶೆಟ್ಟಿ&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.thehindu.com/news/national/karnataka/premananda-shetty-of-bjp-elected-new-mayor-of-mangaluru/article33970374.ece|title=Premananda Shetty of BJP elected new Mayor of Mangaluru|date=2 March 2021|newspaper=The Hindu|access-date=2 March 2021}}&lt;/ref&gt;
| leader_title1                   = 
| leader_name1                    = 
| unit_pref                       = Metric
| area_footnotes                  = &lt;ref name=&quot;area-info&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.mangalurusmartcity.net/mangaluru-city-corporation|title=Mangaluru City Corporation|publisher=Mangaluru Smart City|access-date=7 July 2020}}&lt;/ref&gt;
| area_total_km2                  = 170
| area_rank                       = 
| elevation_footnotes             = 
| elevation_m                     = 22
| population_total                = 484785&lt;ref name=&quot;table 2&quot;&gt;{{cite web |title=Cities having population 1 lakh and above |url=http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_2_PR_Cities_1Lakh_and_Above.pdf |publisher=Census of india |access-date=13 August 2019}}&lt;/ref&gt;
| population_as_of                = 2011
| population_footnotes            = 
| population_density_km2          = auto
| population_metro                = 619664&lt;ref name=&quot;table 3&quot;&gt;{{cite web |title=Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above |url=http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_3_PR_UA_Citiees_1Lakh_and_Above.pdf |publisher=Census of India |access-date=13 August 2019}}&lt;/ref&gt;
| population_demonym              = 
| demographics_type1              = Languages
| demographics1_title1            = Administrative
| demographics1_info1             = &lt;!-- HIDDEN EDITOR NOTE: Don't add Tulu. It is not an Administrative language yet. --&gt; [[ಕನ್ನಡ  ]], [[ಇಂಗ್ಲಿಷ್]]&lt;!-- HIDDEN EDITOR NOTE: DO NOT CHANGE THESE ENTRIES ANYMORE. EDITS WILL BE REVERTED. --&gt;
| demographics1_title2            = Regional
| demographics1_info2             = &lt;!-- HIDDEN EDITOR NOTE: DO NOT ADD ANY MORE ENTRIES. EDITS WILL BE REVERTED. --&gt; [[ತುಳು]], [[ಕೊಂಕಣಿ]], [[ಮಲಯಾಳಂ]],&lt;ref name=&quot;Language&quot;&gt;{{cite web |title=Census of India – Language |url=http://censusindia.gov.in/2011census/C-16.html |website= censusindia.gov.in |access-date= 7 May 2021}}&lt;/ref&gt; [[ಬ್ಯಾರಿ]], [[ಕೊರಗ]].
&lt;!-- HIDDEN EDITOR NOTE: INCLUSION OF REGIONS SUCH AS TULU NADU/COASTAL KARNATAKA/MYSORE DIVISION NEED CONSENSUS. KINDLY DON'T ADD YOUR POINT OF VIEW. --&gt;| timezone1                       = [[Indian Standard Time|IST]]
| utc_offset1                     = +5:30
| postal_code_type                = [[Postal Index Number|PIN]]
| postal_code                     = 575001 to 575030
| area_code                       = [[Telephone numbers in India|+91-(0824)]]
| area_code_type                  = Telephone code
| registration_plate              = KA-19, KA-62&lt;ref&gt;{{cite news |url=https://timesofindia.indiatimes.com/city/mangaluru/surathkal-all-set-to-get-a-new-rto-in-next-20-days/articleshow/57189024.cms|title=Surathkal all set to get a new RTO in next 20 days|date=16 February 2017|access-date=13 March 2020|newspaper=The Times of India|last=Shenoy|first=Jaideep}}&lt;/ref&gt;
| blank_name_sec1                 = [[human sex ratio|Sex ratio]]
| blank_info_sec1                 = 1.016&lt;!-- Ratio is 1016 F/1000 M --&gt;&lt;!--Cited in edit summary to &quot;census 2011 mangalore data. Changed as per the Indian Census convention&quot; --&gt;&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://censuskarnataka.gov.in/presentation-PCA-2011-Press%20Release.pdf|title=Primary census abstract data highlights|access-date=5 March 2020|publisher=censuskarnataka.gov.in|page=69|last=Kumar|first=T K Anil}}&lt;/ref&gt;
| blank1_name_sec1                = [[Human Development Index]]
| blank1_info_sec1                = {{increase}} 0.83 ({{As of|alt=as of 2015|2015}})&lt;ref name=&quot;hdi&quot;&gt;{{cite news
|url=http://www.thehindu.com/news/cities/Mangalore/human-development-index-dc-exhorts-officials-to-aim-high/article8056883.ece
|title=Human Development Index: DC exhorts officials to aim high
|date=2 January 2016
|access-date=18 February 2016
|newspaper=The Hindu
|last=Sastry
|first=Anil Kumar
}}&lt;/ref&gt;&lt;br /&gt;{{color|darkgreen|very high}}
| blank1_name_sec2                = Literacy
| blank1_info_sec2                = 94.03%&lt;ref&gt;{{cite web
|url=http://www.censusindia.gov.in/2011-prov-results/paper2/data_files/India2/Table_2_PR_Cities_1Lakh_and_Above.pdf
|title=Cities having population 1 lakh and above, Census 2011
|access-date=4 October 2015
|publisher=censusindia.gov.in
}}&lt;/ref&gt;
| website                         = {{URL|www.mangalurucity.mrc.gov.in}}
}}

'''ಕುಡ್ಲ''' ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ  ಪಡ್ಡಾಯಿ  ಕರಾವಳಿದ  ದಕ್ಷಿಣಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆದ ಮುಖ್ಯ ಕಾರ್ಯಕೇಂದ್ರ. ಮಂಗಳೂರು ನಗರೊಗು ತುಳುವೆರ್ ಪಿರಾಕ್‌ಡ್ದೇ ಕುಡ್ಲ  ಇಜ್ಜಿಂಡ ಕುಡಲ ಪಂಡ್‌ದ್ ಲೆಪ್ಪುವೆರ್. ತುಳುನಾಡ್‍ದ ಒಂಜಿ ಮಲ್ಲ ಪೇಂಟೆ ಕುಡಲ/ಕುಡ್ಲ ಆದ್ ಉಂಡು. ಉಂದು [[ಕರ್ನಾಟಕ]]ದ ನೈರುತ್ಯ ಭಾಗೊಡು ಉಂಡು. ಕರ್ನಾಟಕದ ಪಡ್ಡಾಯಿದ ಕುಡ್ಲದ ನವ ಮಂಗಳೂರು ಬಂದರ್ ಭಾರತದ ಒಂಜಿ ಮುಖ್ಯ ವಾಣಿಜ್ಯ ಬಂದರ್. ಭಾರತದ ಒಟ್ಟು ಕಾಫಿ ಬೊಕ್ಕ ಗೋಂಕುದ ಬೀಜದ ರಫ್ತುಡು 75%  ರಫ್ತು ಮುಲ್ತುಡ್ದ್ ಆಪುಂಡು.
ಅಂಚೆನೆ ಮಂಗಳೂರು/ಕುಡ್ಲ ನಗರ ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯೊಡು ಶಿಕ್ಷಣ, ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವೆ, ವಾಣಿಜ್ಯ, ಕಲೆ ಬೊಕ್ಕ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಬಗೆತ  ತಂತ್ರ  ಜ್ಞಾನೊಲೆಡ್ ಸುರುತ ಸಾಲ್‍ಡ್ ಉಪ್ಪುನ ನಗರ&lt;ref&gt;http://www.censusindia.gov.in/(S(bvjo4wuwv53wmsfmazby3p45))/2011census/FindVillages.aspx&lt;nowiki&gt; ]&lt;/nowiki&gt;&lt;/ref&gt;. ಈ ಊರುಗು ತುಳುಟು ''ಕುಡ್ಲಾ/ಕುಡ್ಲ'' ಪಂದ್ ಪನ್ಪೆರ್.  ಕೊಂಕಣಿ ಪಾತೆರುನಕುಲು ''ಕೊಡಿಯಾಲ'' ಪನ್ಪೆರ್, ಬ್ಯಾರಿ ಭಾಷೆ ಪಾತೆರುನಕುಲು  ''ಮೈಕಾಲ'' ಪನ್ಪೆರ್.  ಮಲಯಾಳಂ  ಪಾತೆರುನಕುಲು ''ಮಂಗಳಾಪುರ'' ಪನ್ಪೆರ್. ಬ್ರಿಟಿಷೆರೆನ ಕಾಲೊಡು  ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಬಾಸೆಡ್ ಮ್ಯಾಂಗಲೋರ್ ([[:en:Mangalore|Mangalore]]) ಇಂದ್  ಪಣೊಂದಿತ್ತಿನ  ಪುದರುನು, ಇಂಚೊಗು  ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯ ಸರ್ಕಾರ  [[:kn:ಮಂಗಳೂರು|ಮಂಗಳೂರು]] ಪಂಡ್ದ್ ಬದಲ್ ಮಲ್ತ್ ದ್ಂಡ್.

ಕುಡಲದ ಇತ್ತೆದ ಭೌಗೋಳಿಕ ಪರಿಸರೊಡು ಊರುದ ತೆನ್ಕಾಯಿಡ್ [[ನೇತ್ರಾವತಿ ಸುದೆ]]&lt;ref&gt;https://www.mapsofindia.com/mangalore/geography-and-history/netravati.html&lt;/ref&gt;, ಬಡಕ್ಕಾಯಿಡ್ [[ಗುರುಪುರ ಸುದೆ]] ಪರಪುವಾ. ಈ ರಡ್ಡ್ ಸುದೆಕುಲು ಬೆಂಗರೆ ಬೊಕ್ಕ ಉಳ್ಳಾಲದ ನಡುಟು ಅಳಿವೆಡ್  ಜೋಡಿಯಾದ್ ಕಡಲ್ ಗ್  ಸೇರುವಾ.

== ಕುಡ್ಲ ಪದೊತ ಅರ್ತೊ ==
'''ಕುಡ್ಲ''' ಯಾನೆ '''ಕುಡಲ'''  ಇನ್ಪಿನ ಪದೊತ್ತ ಪುಟ್ಟುದ ಬಗೆಟ್ಟ್ ಇದಮುಟ್ಟ ರಡ್ಡ್ ನಮೂನೆದ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮಲ್ತ್‌ದೆರ್:

೧.ಕುಡಲ ಪನ್ನಗ ಕೂಡ್+ಆಲ=ಕೂಡಲ. ರಡ್ಡ್ ಸುದೆಕುಲೆನ (ನೇತ್ರಾವತಿ, ಗುರುಪುರ) ಕೂಡುನ ಜಾಗೊ ಇಂದ್‍ದ್.

೨. ಕುಡಲ ಪನ್ನಗ ಕುಡು+ಆಲ=ಕುಡಲ/ ಕುಡ್ಲ. ಕುಡು ಇನ್ಪಿನ ಶಬ್ದೊಗು ಪರಸ್ಪರ ಸಂಬಂಧದ ರಡ್ಡ್ ಅರ್ಥೊಲು. (ಅ) '''ಕುಡು''' =ಕು+ಡು: ಎಡ್ಡೆ ಕೃಷಿಯಾಪಿನ ಭೂಮಿ (ಆ) '''ಕುಡು'''= ಒಂಜಿ ಧಾನ್ಯ; ದಕ್ಷಿಣ ಭಾರತೊಡು ಕೃಷಿ ಬುಳೆಪಿನ ನಾಗರೀಕತೆ ಸುರುವಾನಗ ಬುಳೆಯಿನ ಸುರುತ ಧಾನ್ಯದ ಬುಳೆ. '''ಆಲ''' ಇನ್ಪಿನ ಶಬ್ಧ ಸುದೆ ಇಜಿಂಡಾ ನೀರ್ದ ಬರಿತ ಊರುನು ಸೂಚಿಸಾವುಂಡು.

ಪರಾಮರ್ಶೆ  ಮಲ್ತ್ಂಡ,  ಈ  ಮಿತ್ತ್  ಪಂಡಿನ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿಲೆಡ್,  ರಡ್ಡನೆಯ ವಿವರಣೆ  ಎಚ್ಚ  ಸಮಂಜಸ ಇಂದ್ ತೋಜುಂಡು. ದಾಯೆಪಂಡ , ಸುರುತ  ಶಬ್ಧ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ಮೂಲೊಡ್  ಕುಡ್ಲದ ಬದಲ್ '''ಕೂಡಲ''' ಇಂದ್ ಆವೊಡು.  ಸುದೆಕುಲು ಸೇರುನಗ ಜಾಗೊಲೆಗ್ ಕೂಡಲ ಇನ್ಪಿನ  ಪುದರುಲು ಕರ್ನಾಟಕದ  ಕೂಡಲಿ (ಶಿವಮೊಗ್ಗ), ಕೂಡಲಸಂಗಮ (ಬಾಗಲಕೋಟೆ), ಇಂಚ ಮಾತಾ ಉಂಡು.  ಅವು ಅತ್ತಾಂದೆ, ಕುಡಲಡ್  ಇತ್ತೆ   ಉಪ್ಪುನಂಚ  ರಡ್ಡ್  ಸುದೆಕುಲು ಸೇರುನ ನಿರ್ದಿಷ್ಟ  ಜಾಗೊಗು  ಬೆಂಗೆರೆ/ ಉಳ್ಳಾಲ  ಇನ್ಪಿನ  ಪುದರುಂಡು. ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾದ್ ದುಂಬು ಒಂಜಾನೊಂಜಿ ಕಾಲೊಡು '''ಕುಡಲ''' ಇಂದ್  ಆದಿತ್ತಿನ ಜಾಗೊ ಕಾಲಕ್ರಮೇಣ '''ಕೊಡಿಯಾಲ'''/ '''ಕೊಡಿಯಾಲ ಬೈಲ್''' ಇಂದ್ ಬದಲಾದ್ ಪೋತುಂಡು.  ಅಂಚಾದ್  ಕೊಂಕಣಿ  ಪಾತೆರುನಕುಲು ಕುಡಲದ ಬದಲಾದ್  ಕೊಡಿಯಾಲ್ ಇನ್ಪಿನ ಪದೊನು ಬಳಕೆ ಮಲ್ತೊಂದು ಉಲ್ಲೇರ್. ಆಂಡಾ, ಕುಡಲ/ಕೊಡಿಯಾಲ ಪ್ರದೇಶೊಡು ರಡ್ಡ್  ಸುದೆಕುಲು ಸೇರುಜಾ ಇನ್ಪಿನೆನ್ಲಾ ತೂವೊಡಾಪಂಡು.

ಶಬ್ಧ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿದ ರಡ್ಡನೆದ ಅಯ್ಕೆ ಕುಡ್+ಆಲ ಈ  ಪರಿಸರೊಕು ಎಚ್ಚ  ಹೊಂದಿಕೆ ಆಪುಂಡು. ಅತ್ತಾಂದೆ ಕುಡು ಇನ್ಪಿನ ಶಬ್ದೊಡ್ ಸುರುವಾಪಿನ ಅನೇಕ ಊರುಲು ಈ ಪರಿಸರೊಟು ಅಂಚನೆ ತುಳುನಾಡುದ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಜಾಗೊಲೆಡ್ ಉಪ್ಪುನೆನ್ ತೂವೊಲಿ. ಕುಡುಪು, ಕುಡುತಡ್ಕ, ಕುಡಿಪಾಡಿ, ಕುಡ್ತಮುಗೇರ್, ಇತ್ಯಾದಿ ಊರುಲೆನ ಪುದರುಲೆನ್ ಗಮನಿಸಾವೊಲಿ.

== ಮಂಗಳೂರು ಪದೊತ ಮೂಲ ==
[[ಫೈಲ್:Mangaladevi temple 1.jpg|left|thumb|ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಯಾಯಿನ ಮಂಗಳಾದೇವಿರ್ದ್ ಕುಡ್ಲಗ್ ಮಂಗಳೂರು ಪನ್ಪಿನ ಪುದರ್ ಬೈದ್ಂಡ್.]]

ಊರುದ ಹಿಂದೂ ದೇವತೆಯಾಯಿನ ಮಂಗಳಾದೇವಿರ್ದ್ ಕುಡ್ಲಗ್ ಮಂಗಳೂರು ಪನ್ಪಿನ ಪುದರ್ ಬೈದ್ಂಡ್. ಮತ್ಸ್ಯೆಂದ್ರನಾಥೆ ಪನ್ಪಿನ ನಾಥ್ ಪಂತೊದ ಗುರ್ಕಾರೆ, ಪ್ರೇಮಲಾದೇವಿ ಪನ್ಪಿನ [[ಕೇರಳ]]ೊದ [[ಕುಡ್ಲ#ಕೆಲವು ಪದೊಲೆತ ಅರ್ಥೊಲು|ಕೋವರ್ದಿ]]ನೊಟ್ಟಿಗೆ ಇಡೆ ಬತ್ತಿತ್ತೆ. ಆಯೆ ಕೋವರ್ದಿನ್ ಅಯನ ಪಂಥೊಗು ಪರಿವರ್ತನೆ ಮಲ್ತ್'ದ್ ''ಮಂಗಳಾದೇವಿ'' ಪಂಡ್ದ್ ಪಿರ ಪುದರ ದೀಯೆ. ಒಂತೆ ಸಮಯೊರ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ಉಷಾರಿಜ್ಜಂದೆ ಮಂಗಳಾದೇವಿ ತೀರ್ದ್ ಪೋಯಿನೇರ್ದಾವ್ರ ಅಕುಲು ಅಕ್ಲೆನ ಪ್ರಯಾಣೊನು ದುಂಬರಿಪೆರೆ ಸಾಧ್ಯ ಆಯಿಜಿ. ಅಂಚಾದ್ ಅಲೆನ ಪುದರ್ಡ್ ಬೋಳಾರೊಡು ಒಂಜಿ ದೇವಸ್ಥಾನೊನು ಉಂಡುಮಲ್ತೆರ್. ಐಡ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ಕ್ರಿ.ಶ. 968 ಟ್ ಅಲೂಪ ವಂಶೊದ ಅರಸೆ ಕುಂದವರ್ಮೆ ಈ ದೇವಸ್ಥಾನೊದ ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರ ಮಲ್ತೆ.

ಈ ನಗರೊದ ಪಾಕ ಪರಾತ್ ಉಲ್ಲೇಕೊಲೆಡ್ ಒಂಜೆನ್ ಪಾಂಡ್ಯ ರಾಜೆ ಚೆಟ್ಟಿಯನ್ ಕೊರ್ತೆ. ಆಯೆ ಕ್ರಿ.ಶ. 715 ಟ್ ಇಂದೆನ್ ''ಮಂಗಲಾಪುರಂ'' ಪಂಡ್ದ್ ಲೆತ್ತ್'ದಿತ್ತೆ. 11 ನೇ ಶತಮಾನೊದ ಅರಬ್ಬೀ [[ಕುಡ್ಲ#ಕೆಲವು ಪದೊಲೆತ ಅರ್ಥೊಲು|ಸಾದಿಕಾರೆ]] ''ಇಬ್ನ್ ಬತೂತ'' ಕುಡ್ಲನ್ ''ಮಂಜರೂರ್'' ಪಂಡ್ದ್ ಉಲ್ಲೇಕೊ ಮಲ್ತ್'ದೆ. ಕ್ರಿ.ಶ.1526 ಟ್ ಪೋರ್ಚುಗೀಸೆರ್ ಕುಡ್ಲನ್ ವಶ ಮಲ್ತೊಂಡೆರ್. ಆ ಕಾಲೊಡು ''ಮ್ಯಾಂಗಲೋರ್'' (ಉಂದು ''ಮಂಗಳೂರು'' ಪನ್ಪಿನೇತ ಅಪಭ್ರಂಷ) ಪನ್ಪಿನ ಪುದರ್ ಅಧಿಕೃತ ಆಂಡ್. ಬೊಕ್ಕ 1799 ಡು ಉಂದು ಬ್ರಿಟಿಷೆರ್ನ ವಶ ಆನಗ ಸುರುಟು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಆದಿತ್ತಿನ ಈ ಪದ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಭಾಷೆಡ್ ಸೇರ್ದ್ ಪೋಂಡು.

== ಇತಿಹಾಸೊ ==
ಹಿಂದೂ ಪುರಾಣೊಲೆದ ಲೆಕ್ಕೊಡು ಇತ್ತೆದ ಕುಡ್ಲ ಪ್ರದೇಶೊ '''ಪರಶುರಾಮ ಸೃಷ್ಟಿ'''ದ ಒಂಜಿ ಭಾಗ ಆದಿತ್ತ್ಂಡ್. ಮಹರ್ಷಿ [[ಪರಶುರಾಮ]]ೆರ್ ಕಡಲ್'ರ್ದ್ ಪಿರ ದೆತೊನಿನ ಕಡಲಕರೆ ಪ್ರದೇಶೊನೇ ಈ ಪರಶುರಾಮ ಸೃಷ್ಟಿ. ಐರ್ದ್ ಬೊಕ್ಕ ಪರಶುರಾಮೆರ್ ಭಾನುವಿಕ್ರಮೆ ಪನ್ಪಿನ ರಾಜನ್ ಮುಲ್ತ ಪಟ್ಟಗ್ ಏರಾಯೆರ್. ಭಾನು ಆಯನ ಮೆಗ್ಯೆರೆಡ್ ಒರಿ ಆಯಿನ ಉದಯವರ್ಮಗ್ ತೆಂಕಾಯಿಡ್ ಪಯಸ್ವಿನಿ ಸುದೆ ಅಂಚೆನೇ ಬಡಕಾಯಿಡ್ ಗೋಕರ್ಣೊಲೆದ ನಡುಟು ಉಪ್ಪುನ  ಪ್ರದೇಶೊದ ಅರಸೊತ್ತಿಗೆನ್ ಒಪ್ಪಾಯೆ. ಬೇತೆ ಪುರಾಣೊಲೆದ ಪ್ರಕಾರ ರಾಮಾಯಣೊದ ಕಾಲೊಡು ಶ್ರೀರಾಮೆ ತುಳುನಾಡ್'ದ ರಾಜೆ ಆದಿತ್ತೆ. ಮಹಾಭಾರತೊದ ಕಾಲೊಡು ಪಾಂಡವೆರೆಡ್ ಅಕೇರಿದಾಯೆ ಆಯಿನ ಸಹದೇವೆ ಮುಲ್ತ ರಾಜ್ಯಪಾಲೆ ಆದಿತ್ತೆ. ಅಜ್ಞಾತ ವಾಸೊದ ಕಾಲೊಡು ಬನವಾಸಿಡ್ ವಾಸ ಆದಿತ್ತಿನ ಪಾಂಡವೆರ್ ಕುಡ್ಲದ ಕೈತಲ್ದ [[ಸರಪಾಡಿ]]ಗ್ ಭೇಟಿ ಕೊರ್ದಿತ್ತೆರ್. ಪಾರ್ಥಸಾರಥಿ ಅರ್ಜುನೆ ಗೋಕರ್ಣೊರ್ದು ಕಾಸರ್ಗೋಡು ಕೈತಲ್ದ ಅಡೂರುಗು ಪೋವೊಂದುಪ್ಪುನಗ ಈ ಜಾಗೆನ್ ಕರಿದ್ ಪೊದಿತ್ತೆ ಪನ್ಪಿನ ನಂಬಿಕೆ. ಮಹರ್ಷಿಲಾಯಿನ ಕಣ್ವೆರ್, ವ್ಯಾಸೆರ್, ವಶಿಷ್ಠೆರ್, ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರೆರ್ ಮುಲ್ಪ ಜಪೊಟು ಕುಲ್ಲುದು ದಿನ ಕರಿದಿತ್ತೆರ್.

ಈ ನಗರೊದ ಬಗ್ಗೆ ಮಸ್ತ್ ಚಾರಿತ್ರಿಕ ಉಲ್ಲೇಕೊಲು ತಿಕ್ಕ್'ದ್ಂಡ್. ಗ್ರೀಕ್ ಸಂತೆ '''ಕೋಸ್ಮಸ್ ಇಂಡಿಕೊಪ್ಲೆಸ್ಟಸ್''' ಕುಡ್ಲ ಬಂದರ್'ನ್ ''ಮ್ಯಾಂಗರೌತ್'' ಬಂದರ್ ಪಂಡ್ದ್ ಉಲ್ಲೇಖ ಮಲ್ದೆ. '''ಪೈನಿ''' ಪನ್ಪಿನ [[ರೋಮನ್]] ಇತಿಹಾಸಜ್ಞೆ ''ನಿತ್ರಿಯಾಸ್'' ಪನ್ಪಿನ ಜಾಗೆದ ಬಗ್ಗೆ ಉಲ್ಲೇಖ ಮಲ್ತಿತ್ತ್ಂಡ, ಗ್ರೀಕ್ ಇತಿಹಾಸಕಾರೆ [[ಟಾಲೆಮಿ]] ''ನಿತ್ರೆ'' ಪನ್ಪಿನ ಜಾಗೆದ ಉಲ್ಲೇಕೊನು ಮಲ್ತ್'ದೆ. ಉಂದು ರಡ್ಡ್ ಉಲ್ಲೇಕೊಲುಲಾ ಬಹುಶಃ ಕುಡ್ಲದ ಮೂಲಕ ಪರಪುನ [[ನೇತ್ರಾವತಿ]] ಸುದೆತ ಬಗ್ಗೆ ಆದುಪ್ಪು. [[ಟಾಲೆಮಿ]] ಅಯನ ರಚನೆಲೆಡ್ ಕುಡ್ಲನ್ ''ಮಗನೂರ್'' ಪಂಡ್ದ್ ಉಲ್ಲೇಖ ಮಲ್ತ್'ದೆ. [[ರೋಮನ್]] ಲೇಖಕೆ '''ಏರಿಯನ್''' ಕುಡ್ಲನ್ ''ಮ್ಯಾಂಡಗೊರಾ'' ಪಂಡ್ದ್ ಲೆಯಿದೆ. ಏಳನೇ ಶತಮಾನೊದ ಒಂಜಿ ತಾಮ್ರ ಶಾಸನ ಕುಡ್ಲನ್ ''ಮಂಗಳಾಪುರ'' ಪಂಡ್ದ್ ಉಲ್ಲೇಖ ಮಲ್ದ್ಂಡ್.

== ಕುಡ್ಲದ ಬಾಸೆಲು ==
ಕುಡ್ಲದ ಜನ ಸಮುದಾಯೊಡು ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಬಾಸೆಲೆನ್ ಪಾತೆರುನ ಜನಕುಲು ಉಲ್ಲೆರ್.  ಐಟ್ [[ತುಳು]], ಕನ್ನಡ, ಕೊಂಕಣಿ, ಬ್ಯಾರಿ ಬಾಷೆ, ಮಲಯಾಳಂ ಮುಖ್ಯವಾದ್ ಪಾತೆರುನ ಬಾಸೆಲು.

== ಬೇತೆ ಬಾಸೆಡ್ ಕುಡ್ಲ ಪದೊ ==
ಕುಡ್ಲಗ್ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ಪುದರ್ ಉಂಡು
# [[ಕನ್ನಡ ಪಾತೆರೊ|ಕನ್ನಡ]]ಡ್ - ಮಂಗಳೂರು/ಮಂಗ್ಳೂರು
# [[ಕೊಂಕಣಿ ಬೂಕುಲು|ಕೊಂಕಣಿ]]ಡ್ - ಕೊಡಿಯಾಲ
# ಹವ್ಯಕ ಬಾಸೆಡ್ ಕೊಡೆಯಾಲ/ಕೊಡಿಯಾಲ
# [[ಬ್ಯಾರಿ ಭಾಷೆ|ಬ್ಯಾರಿ]] ಬಾಸೆಡ್ - ಮೈಕಾಲ್
# ಸಂಸ್ಕೃತೊ/ಮಲಯಾಳೊಡು - ಮಂಗಳಾಪುರ/ಮಂಗಲಾವರ್
# ಇಂಗ್ಲಿಸ್‍ಡ್ - ಮಂಗಳೂರು (ದುಂಬು, ಮ್ಯಾಂಗಲೋರ್ ಆದಿತ್ತ್ಂಡ್).

== ಕುಡ್ಲದ ಇಸೇಸೊಲು ==
* ಕುಡ್ಲದ ಬೀಚ್‍ಲು
* ಕುಡ್ಲದ ಕೈಗಾರಿಕೆಲು
* ಕುಡ್ಲದ [[ತಾರಾಯಿ ಕುಟ್ಟುನ ಗೊಬ್ಬು|ತಾರಾಯಿ]]ದ ಮರಕುಲು
* ಕುಡ್ಲದ ಓಡುದ ಇಲ್ಲುಲು
* ಕುಡ್ಲದ ಬೂತೊ ತಾನೊಲು
* ಕುಡ್ಲದ ಶಾಲಾ ಕಾಲೇಜು - ಸಂತ ಎಗ್ನೆಸ್ ಕಾಲೇಜ್,
* ಸಂತ ಅಲೋಸಿಯಸ್ ಕಾಲೇಜ್
* ಸಂತ ಆನ್ಸ್ ಕಾಲೇಜ್
* ಸರಕಾರಿ ಕಾಲೇಜ್, ೧೮೬೮
* ಬಿ.ಇ,ಎಂ. ಶಾಲೆ,೧೮೩೮
[[ಫೈಲ್:ST.ALOYSIUS COLLEGE.jpg|thumb|ಸಂತ ಎಲೋಸಿಯಸ್ ಚಾಪೆಲ್]]
* ಸಂತ ಎಲೋಸಿಯಸ್ ಚಾಪೆಲ್
* ಶ್ರೀಮಂತಿ ಬಾಯಿ ಸ್ಮಾರಕ ಮ್ಯೂಸಿಯಂ, ಬಿಜೈ
* ಮೀನ್ ದ ಬಂದರ್
* ಕಾಮನ್ ವೆಲ್ತ್ ಓಡುದ ಕಾರ್ಖಾನೆ(ಬಾಸೆಲ್ ಮಿಶನ್) ಜಪ್ಪು. ೧೮೬೫
* ಆಲ್ಬುಕರ್ಕ್ ಓಡುದ ಕಾರ್ಖಾನೆ, ಬೋಳೂರು, ೧೮೬೮
* ಬಾಸೆಲ್ ಮಿಶನ್ ಪ್ರೆಸ್ (೧೮೪೧) ಪ್ರಸ್ತುತ ಬಲ್ಮಠ ಇನ್ಸಿಟ್ಯೂಟ್ ಆಫ್ ಪ್ರಿಂಟಿಂಗ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜಿ
* ಹೆಬಿಕ್ ತಾಂತ್ರಿಕ ತರಬೇತಿ ಸಂಸ್ಥೆ- ೧೯೬೪

== ಕುಡ್ಲ ದೇವಸ್ತಾನೊಲು ==
# ಶ್ರೀ ಕ್ಷೇತ್ರ ಕಟೀಲ್.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Archive copy |url=http://kateeldevi.in/ |access-date=2019-03-31 |archive-date=2019-03-31 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190331161141/http://kateeldevi.in/ |dead-url=yes }}&lt;/ref&gt;
# ಮಂಗಳಾದೇವಿ ದೇವಸ್ತಾನ.&lt;ref&gt;http://www.transindiatravels.com/karnataka/mangalore/mangaladevi-temple/&lt;/ref&gt;
# ಕದ್ರಿ ಮಂಜುನಾಥೇಶ್ವರ ದೇವಸ್ತಾನ.&lt;ref&gt;https://www.karnataka.com/mangalore/kadri-manjunatheshwara-temple/&lt;/ref&gt;
# ಶ್ರೀ ಅನಂತ ಪದ್ಮನಾಭ (ಸುಬ್ರಮಣ್ಯ ) ದೇವಸ್ತಾನ, ಕುಡುಪು.
# ಗೋಕರ್ಣನಾಥ ದೇವಸ್ತಾನ, ಕುದ್ರೋಳಿ.&lt;ref&gt;https://www.trawell.in/karnataka/mangalore/kudroli-temple&lt;/ref&gt;
# ಸೂರ್ಯ ನಾರಾಯಣ ದೇವಸ್ಥಾನ   ಮರೋಳಿ.
* ಸಂತ ಪೌಲನ ದೇವಾಲಯ ೧೮೪೩
* ಕಾಂತಿ ದೇವಾಲಯ ಜಪ್ಪು ೧೮೬೫
* ವಿಶ್ರಾಂತಿ ದೇವಾಲಯ ಬೊಕ್ಕಪಟ್ನ ೧೮೮೨
* ಶಾಂತಿ ದೇವಾಲಯ, ಬಲ್ಮಠ (೧೮೩೪) ೧೮೬೨
* ಸಂತ ಪೌಲನ ದೇವಾಲಯ. ಹಂಪನಕಟ್ಟೆ ೧೮೪೩
* ಸುಶಾಂತಿ ದೇವಾಲಯ, ಮಡಿಕೇರಿಗುಡ್ಡೆ ೧೯೫೭
* ಹೆಬಿಕ್ ಸ್ಮಾರಕ ದೇವಾಲಯ, ಗೋರಿಗುಡ್ಡ, ೧೯೫೭

== ಕುಡ್ಲಡ್ ಸುರುತ್ತವು ==
[[ಫೈಲ್:Town Hall 014.jpg|thumb|ಪುರಭವನ]]
* ಕನ್ನಡದ ಸುರುತ್ತ ಪತ್ರಿಕೆ '''ಮಂಗಳೂರು ಸಮಾಚಾರ''' ಪ್ರಿಂಟ್ಅಯಿನಿ ಕುಡ್ಲಡ್ ೧೮೪೩
* ತುಳುನಾಡ್ ದ ಸುರುತ್ತ ಶಾಲೆ ಬಿ.ಇ.ಎಂ. ಶಾಲೆ ೧೮೩೬
* ಮಂಗಳೂರು ಹಂಚು-- ಬಾಸೆಲ್ ಮಿಶನ್ ಓಡು ೧೮೬೫
* ಕಾಕಿ ಕುಂಟು ಸುರು ಆಯಿನಿ  ಕುಡ್ಲಡ್
* ತುಳುನಾಡ್ ದ ಸುರುತ್ತ  ಪ್ರೆಸ್. ಬಾಸೆಲ್ ಮಿಶನ್ ಪ್ರೆಸ್, ೧೮೪೧
* ಬಾಸೆಲ್ ಮಿಶನರಿಳು ಕುಡ್ಲಗ್ ಬತ್ತಿನವು ೧೮೩೪
* ಕಲ್ಯಾಣಪ್ಪನ ಕಾಟಕಾಯಿ (ಕೊಡಗುದ ದಂಗೆ) ೧೮೩೭
* ನೇಯಿಗೆ ಕಾರ್ಖಾನೆ ಬಾಸೆಲ್ ಮಿಶನ್. ೧೮೪೪
* ಕನ್ನಡ ಗಾದೆಲು ಸುರುಟ್ಟು ಅಚ್ಚಿ ಆಯಿನಿ ಕಲ್ಲಚ್ಚು ಮುದ್ರಣೊಡು, ಬಾಸೆಲ್ ಮಿಶನ್ ಪ್ರೆಸ್, ೧೮೪೭
* ತುಳು ವ್ಯಾಕರಣ- ಬ್ರಿಗೆಲ್ ೧೮೭೨
* ತುಳು ನಿಘಂಟು - ಮೆನ್ನರ್
* ಪಾಡ್ದನೊಳು- ಮೆನ್ನರ್ ೧೮೮೬

== ಕುಡ್ಲಡ್ ಉಪ್ಪು ಸಂಘ ಸಂಸ್ತೆಲು ==
# ಕಾಸೆಸ್ ಹಾಸ್ಟೆಲ್ (ಆಣ್ ಜೋಕುಲೆ ಹಾಸ್ಟೆಲ್)೧೯೭೨
# ವೈ. ಎಂ. ಸಿ.ಎ (ಬೇಲೆ ಮಲ್ಪುನಕಲೆಗ್ ಉಪ್ಪು ಹಾಸ್ಟೆಲ್)
# ಕರ್ನಾಟಕ ತುಳು ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ೧೯೯೪
# ಕೊಂಕಣಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ ೧೯೯೪
# ಬ್ಯಾರಿ ಸಾಹಿತ್ಯ ಅಕಾಡೆಮಿ
# ಆರ್ಯ ಸಮಾಜ
# ತಿಯೋಸಾಫಿಕಲ್ ಸೋಸೈಟಿ
# ಬ್ರಹ್ಮ ಸಮಾಜ
# ಬಗಿನಿ ಸಮಾಜ
# ಕೇರಳ ಸಮಾಜ
# ಎಸ್. ಸಿ. ಎಮ್.
# ಕರ್ನಾಟಕ ತಿಯೊಲಾಜಿಕಲ್ ಕಾಲೇಜ್ ೧೮೪೭

== ಕರ್ನಾಟಕೊಡು ಮಂಗಳೂರು ಪನ್ಪಿ ಬೇತೆ ಊರುಲು ==
ಮಂಗಳೂರು ಇನ್ಪಿನ ಪುದರುದ ಎಲ್ಯ ಮಲ್ಲ ಊರುಲು ಹಳ್ಳಿಲು ಕರ್ನಾಟಕ ರಾಜ್ಯದ ಬೇತೆ ಜಿಲ್ಲೆಲೆಡ್ಲಾ ಉಲ್ಲಾ. ಉದರ್ಮೆಗ್ :
* ಬಾಗಲಕೋಟೆ ಜಿಲ್ಲೆ-ಬಾದಮಿ ತಾಲೂಕು-ಮಂಗಳೂರು
* ಬಿಜಾಪುರ ಜಿಲ್ಲೆ-ಬಿಜಾಪುರ ತಾಲೂಕು-ಮಂಗಳೂರು
* ಬಿಜಾಪುರ ಜಿಲ್ಲೆ-ಸಿಂಧಗಿ ತಾಲೂಕು-ಮಂಗಳೂರು
* ಕೊಪ್ಪಳ ಜಿಲ್ಲೆ-ಯೆಲಬರ್ಗ ತಾಲೂಕು-ಮಂಗಳೂರು.
* ಶಿವಮೊಗ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆ-ಸೊರಬ ತಾಲೂಕು-ಮಂಗಳೂರು
* ಮೈಸೂರು ಜಿಲ್ಲೆ-ನಂಜನಗೂಡು ತಾಲೂಕು-ಮಂಗಳೂರು.

== ಮಂಗಳೂರು/ಮಂಗ್ಲೂರ್ ==
ಮಂಗಳೂರು ಇನ್ಪಿನ ಪುದರುದ ಊರುಲು ಭಾರತದ ಬೇತೆ ಬೇತೆ ರಾಜ್ಯೊಲೆಡ್ಲಾ ಉಲ್ಲಾ.
* ಉತ್ತರ ಪ್ರದೇಶ ರಾಜ್ಯ-ಮುಜಾಫರ್ ನಗರ ಜಿಲ್ಲೆ-ಕೈರಾನ ತಾಲೂಕು-ಮಂಗ್ಲೂರ್
* ಛತ್ತೀಸ್ ಘಡ ರಾಜ್ಯ - ದುರ್ಗ ಜಿಲ್ಲೆ- ಬೆರ್ಲಾ ತಾಲೂಕು- ಮಂಗ್ಲೂರ್
* ತಮಿಳುನಾಡು ರಾಜ್ಯ- ಕಡಲೂರು ಜಿಲ್ಲೆ-ತಿತ್ತಕುಡಿ ತಾಲೂಕು- ಮಂಗಳೂರು.
* ಹರಿಯಾಣ ರಾಜ್ಯ -ಅಂಬಾಲ ಜಿಲ್ಲೆ - ನಾರಾಯಿನ್ ತಾಲೂಕು - ಮಂಗ್ಲೂರ್
* ಉತ್ತರಾಖಂಡ ರಾಜ್ಯ- ಹರಿದ್ವಾರ ಜಿಲ್ಲೆ- ರೂರ್ಕಿ ತಾಲೂಕು- ಮಂಗ್ಲೊರ್.

== ಮ್ಯಾಂಗಲೂರ್ ==
ಮ್ಯಾಂಗಲೂರ್ ಇನ್ಪಿನ ಒಂಜಿ ಊರು, ಭಾರತದ ಪಿದಾಯಿ- [[ಆಸ್ಟ್ರೇಲಿಯ]] ದೇಶೊದ [[ವಿಕ್ಟೋರಿಯ]] ರಾಜ್ಯೊಡುಲಾ ಉಂಡು.

== ಕೆಲವು ಪದೊಲೆತ ಅರ್ಥೊಲು ==
ಕೋವರ್ದಿ = ರಾಜಕುಮಾರಿ &lt;br /&gt;
ಸಾದಿಕಾರೆ = ಪ್ರಯಾಣಿಕೆ

== ಉಲ್ಲೇಕೊ ==
{{Reflist}}

[[ವರ್ಗೊ:ತುಳುನಾಡ್]]
[[ವರ್ಗೊ:ಊರುಲು]]</text>
      <sha1>k809i42v56m2a98k3piua0838ua2ov9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಬಳಕೆದಾರೆ:~aanzxbot</title>
    <ns>2</ns>
    <id>7089</id>
    <revision>
      <id>148519</id>
      <parentid>148517</parentid>
      <timestamp>2022-08-28T13:49:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>~aanzxbot</username>
        <id>2398</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41" xml:space="preserve">{{bot|~aanzx|site=tcy|status=unapproved}}</text>
      <sha1>nsmirrankv30kd64chct9x3wet0htfi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:ESHWARAJ</title>
    <ns>3</ns>
    <id>13000</id>
    <revision>
      <id>148520</id>
      <timestamp>2022-08-28T14:00:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ</username>
        <id>2534</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>ಪೊಸ ಸದಸ್ಯೆರೆ ಚರ್ಚಾಪುಟೊಡು [[Template:Welcome|ಸ್ವಾಗತ ಸಂದೇಸೊನು]]ಸೇರ್ಸಾಯರ ಆಪುಂಡು</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="401" xml:space="preserve">{{Template:Welcome|realName=|name=ESHWARAJ}}

-- [[ಬಳಕೆದಾರೆ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ]] ([[ಬಳಕೆದಾರೆ ಪಾತೆರ:ತುಳು ವಿಕಿಪೀಡಿಯ ಸಮುದಾಯೊ|ಪಾತೆರ್ಲೆ]]) ೧೯:೩೦, ೨೮ ಆಗೋಸ್ಟು ೨೦೨೨ (IST)</text>
      <sha1>7rttmidzjvnvbq3igff4x255jbu3ca9</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>