Pinoy Big Brother

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="tl">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedia</sitename>
    <dbname>tlwiki</dbname>
    <base>https://tl.wikipedia.org/wiki/Unang_Pahina</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.21</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Midya</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Natatangi</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Usapan</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Tagagamit</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Usapang tagagamit</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedia</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Usapang Wikipedia</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Talaksan</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Usapang talaksan</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Usapang MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Padron</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Usapang padron</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Tulong</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Usapang tulong</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Kategorya</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Usapang kategorya</namespace>
      <namespace key="100" case="first-letter">Portada</namespace>
      <namespace key="101" case="first-letter">Usapang Portada</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Pinoy Big Brother</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5034</id>
    <revision>
      <id>1958829</id>
      <parentid>1925374</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:37:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88</ip>
      </contributor>
      <comment>House</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12519" xml:space="preserve">{{Refimprove|date=Enero 2021}}
{{Infobox television
| image                =File:Pinoy Big Brother house after Renovations.jpg 
| caption              = 
| genre                = [[Reality competition]]
| based_on             = {{Based on|''[[Big Brother (franchise)|Big Brother]]''|[[John de Mol Jr.]]}}
| director             = Jon Raymond Moll
| presenter            = See ''[[#Hosts|Hosts]]''
| starring             = [[List of Pinoy Big Brother housemates|''Pinoy Big Brother'' housemates]]
| country              = Philippines
| language             = English, Filipino (Tagalog)
| num_seasons          = 15&lt;!-- Increment when new seasons begin. See template documentation for more info. --&gt;
| num_episodes         = &lt;!--As of December 27, 2020. Only increment as new episodes air per series instructions.--&gt;
| executive_producer   = {{Plainlist|
* Gabriel Amaro
* Joanna Almario
* Oliver Torres
}}
| location             = Eugenio Lopez Drive, [[Quezon City]]
| camera               = Multi-camera
| runtime              = 30–45 minutes
| company              = 
| budget               = 
| network              = {{Plainlist|
* [[ABS-CBN]] {{small|(2005–2019)}}
* [[Kapamilya Channel]] {{small|(2020–)}}
* [[A2Z (Philippine TV channel)|A2Z]] {{small|(2020–)}}
}}
| picture_format       = {{Plainlist|
* [[480i]] ([[SDTV]]) {{small|(2005–2017)}}
* [[1080i]] ([[HDTV]]) {{small|(2018–)}}
}}
| first_aired              = {{start date|2005|8|21}}
| last_aired               = kasalukuyan
| related                  = ''[[Big Brother (franchise)|Big Brother]]''
| website                  = http://pbb.abs-cbn.com
}}
Ang '''''Pinoy Big Brother''''' ay isang palabas pang-[[reality television|realidad]] na pinapalabas ng [[ABS-CBN]].  Batay ang palabas na ito sa ''[[Big Brother (seryeng pantelebisyon)|Big Brother]]'' na nagmula sa [[Netherlands]] noong 1999. Pumatok at kumalat ito sa buong mundo.

==Paraan==

[[Talaksan:Bahay ni Kuya (Pangasinan).JPG|250px|left|thumb|Ang bahay ni Kuya (na ginamit ng Teen Edition) sa pulo ng Gobernador, [[Hundred Islands National Park]], Lucap, [[Lungsod Alaminos|Alaminos]], [[Pangasinan]]]]Mayroong 12 mga kasambahay (''housemates'') na hindi magkakakilala at magsasama sa loob ng iisang bahay sa loob ng 100 araw na hitik sa saya, lungkot, galit at iba pa na kasama sa [[telebisyon]]g realidad. Babantayan sila ng 27 na mga kamera sa loob ng 24 na oras hanggang matapos ang serye. Kailangan nilang pakitunguhan ang isa't-isa ng mabuti at sumunod sa mga alituntunin ng &quot;Bahay Ni Kuya&quot;  upang maiwasan ang mapalayas. Ito ang pinakamagastos na palabas ng ABS-CBN sa ngayon.

; Nagwagi bilang Big4
*Big Winner   (Php 1,000,000.00): Si Kimberly Chiu or sa sikat na pangalan Kim Chiu ay nagwagi bilang big winner.
*2nd RunnerUp (Php 500,000.00): Si Mikee Lee ay nagwagi bilang ika-2 Big Placer 
*3rd RunnerUp (Php 250,000.00): Si Gerald Anderson Ay nagwagi bilang ika-3 Big placer
*4th RunnerUp (Php 100,000.00): Si Claire ay nag wagi bilang ika-4 na big Placer at nagdecide na umuwi na lang sa Bukidnon para kinabukasan niya at pagaaral

==Mga serye==
;Legend
&lt;center&gt;
{{col-begin}}
{{col-4}}
: {{Color box|#ADD8E6|border=darkgray}} Regular season
{{col-4}}
: {{Color box|#FFFF99|border=darkgray}} Celebrity season
{{col-4}}
: {{Color box|#FFDAE9|border=darkgray}} Teen season
{{col-4}}
: {{Color box|#E0B0FF|border=darkgray}} Fused or special season
{{col-end}}
&lt;/center&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; font-size:95%; line-height:18px;&quot; width=&quot;100%&quot;
|-
! scope=&quot;col&quot; width=&quot;02%&quot; | No.
! scope=&quot;col&quot; width=&quot;16%&quot; | Pamagat
! scope=&quot;col&quot; width=&quot;15%&quot; | Pinalabas
! scope=&quot;col&quot; width=&quot;15%&quot; | Katapusan
! scope=&quot;col&quot; width=&quot;05%&quot; | Housemates
! scope=&quot;col&quot; width=&quot;05%&quot; | Araw
! scope=&quot;col&quot; width=&quot;20%&quot; | Panalo
! scope=&quot;col&quot; width=&quot;20%&quot; | Runner(s)-up
! scope=&quot;col&quot; width=&quot;02%&quot; | Sulat
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 1
| style=&quot;background:#ADD8E6;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother (season 1)|Season 1]]''
| 21 Agosto 2005
| 10 Disyembre 2005
| 13
| 112
| '''[[Nene Tamayo]]'''
| [[Jayson Gainza]]
| {{efn|First regular season. Only season that featured [[Willie Revillame]] as host of the show. First season to feature the 100-second session.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 2
| style=&quot;background:#FFFF99;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother: Celebrity Edition 1|Celebrity Edition 1]]''
| 5 Pebrero 2006
| 1 Abril 2006
| 14
| 56
| '''[[Keanna Reeves]]'''
| [[John Prats]]
| {{efn|First season to feature celebrities as housemates. Introduced prizes for the housemates chosen charities.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 3
| style=&quot;background:#FFDAE9;&quot;| ''[[Pinoy Big Brother: Teen Edition 1|Teen Edition 1]]''
| 23 Abril 2006
| 3 Hunyo 2006
| 14
| 42
| '''[[Kim Chiu]]'''
| [[Mikee Lee]]
| {{efn|First season to have teens, aged 15 to 18, as housemates. Primetime host [[Toni Gonzaga]] only hosted the season's Big Night. First season to have a finale task outside the house.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 4
| style=&quot;background:#ADD8E6;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother (season 2)|Season 2]]''
| 25 Pebrero 2007
| 30 Hunyo 2007
| 18
| 126
| '''[[Bea Saw]]'''
|  Mickey Perz
| {{efn|First season to have Big Brother Swap; Introduced the ''Secret housemates'' twist and ''Immunity Challenges''.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 5
| style=&quot;background:#FFFF99;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother: Celebrity Edition 2|Celebrity Edition 2]]''
| 14 Oktubre 2007
| 5 Enero 2008
| 16
| 84
| '''Ruben Gonzaga'''
| {{flagicon|Canada}} [[Riza Santos]]
| {{efn|The longest and the last celebrity season. This season also introduced a task that span the entire season, the inclusion of ''two-in-one housemates'' and the ''Head of Household'' twist.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 6
| style=&quot;background:#FFDAE9;&quot;| ''[[Pinoy Big Brother: Teen Edition Plus|Teen Edition Plus]]''
| 23 Marso 2008
| 7 Hunyo 2008
| 14
| 77
| '''[[Ejay Falcon]]'''
| [[Robi Domingo]]
| {{efn|First season to add a subtitle to the name of the show. The season also featured the Ateneo-La Salle rivalry, and introduced the ''Guardians'' and the ''House Player'' twists.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 7
| style=&quot;background:#ADD8E6;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother: Double Up|Double Up]]''
| 4 Oktubre 2009
| 13 Pebrero 2010
| 26
| 133
| '''[[Melisa Cantiveros]]'''
| [[Paul Jake Castillo]]
| {{efn|Introduced two separate twin housemates that secretly act as one person. First season to adapt two separate houses for two separate group of housemates. Introduced the ''Vote to Save and Evict'' voting system. Introduced the Big Jump to the Big Night. First season to have five housemates in the finale instead of the usual four.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 8
| style=&quot;background:#FFDAE9;&quot;| ''[[Pinoy Big Brother: Teen Clash 2010|Teen Clash 2010]]''
| 10 Abril 2010
| 26 Hunyo 2010
| 27
| 78
| {{flagicon|Australia}} '''[[James Reid]]'''
| {{flagicon|South Korea}} [[Ryan Bang]]
| {{efn|First season to introduce non-Filipino teens as housemates. Also the first season to have a non-Filipino citizen winner. First season to have six housemates in the finale instead of the usual four.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 9
| style=&quot;background:#ADD8E6;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother: Unlimited|Unlimited]]''
| 29 Oktubre 2011
| 31 Marso 2012
| 37
| 155
| '''Slater Young'''
| Pamu Pamorada
| {{efn|First season to feature three separate houses. Introduced the ''reserved housemates'' twist (wherein each shortlisted auditionees were given a chance to become an official housemate), and challenges that needs to be done outside the house. The only season to have two separate programs (&quot;Unliday&quot; and &quot;Unlinight&quot;) for two separate groups of housemates.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 10
| style=&quot;background:#FFDAE9;&quot;| ''[[Pinoy Big Brother: Teen Edition 4|Teen Edition 4]]''
| 8 Abril 2012
| 7 Hulyo 2012
| 15
| 91
| '''[[Myrtle Sarrosa|Myrtle Abigail Sarrosa]]'''
| [[Karen Reyes]]
| {{efn|The longest teen season in the entire history of the franchise. First season to have two-in-one housemates in the finale.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 11
| style=&quot;background:#E0B0FF;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother: All In|All In]]''
| 27 Abril 2014
| 24 Agosto 2014
| 19
| 120
| {{flagicon|Brazil}}&lt;!---DANIEL MATSUNAGA IS A BRAZILIAN CITIZEN, NOT OF BOTH JAPANESE AND BRAZILIAN!---&gt; '''[[Daniel Matsunaga]]'''
| [[Maris Racal]]
| {{efn|The first in the show and in the entire ''Big Brother'' franchise to have a mix of teen, adult and celebrity housemates. First season to have a Philippine celebrity with no Filipino blood ([[Daniel Matsunaga]]) and first to have a twins (The Pagotans) that are not considered as a 2-in-1 housemate. Introduced the public nominations (''BBN''), Instasave and the two powers granted to an evicted housemate. First time to have a Big Night on a Sunday slot instead of Saturday.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; rowspan=&quot;2&quot; | 12
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#E0B0FF;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother: 737|737]]''
| rowspan=&quot;2&quot; | 20 Hunyo 2015
| rowspan=&quot;2&quot; | 8 Nobyembre 2015
| rowspan=&quot;2&quot; | 26
| rowspan=&quot;2&quot; | 142
| {{flagicon|Japan}} '''[[Miho Nishida]]''' {{small|(Adults)}}
| {{nowrap|{{flagicon|United States}} [[Tommy Esguerra]]}} {{small|(Adults)}}
| rowspan=&quot;2&quot; | {{efn|The first in the show and in the entire ''Big Brother'' franchise to have two editions, teens and regulars thereby having two Big Winners that ran through continuously in one season. Return of [[Mariel Rodriguez]] as host after five years. First time to have a two-day Big Night.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| '''[[Jimboy Martin]]''' {{small|(Teens)}}
| {{flagicon|Australia}} [[Ylona Garcia]] {{small|(Teens)}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 13
| style=&quot;background:#E0B0FF;&quot; | ''[[Talaan ng mga housemate sa Pinoy Big Brother: Lucky 7|Lucky Season 7]]''
| 11 Hulyo 2016
| 5 Marso 2017
| 31
| 235
| '''[[Maymay Entrata]]'''
| [[Kisses Delavin]]
| {{efn|The first in the history of the franchise to have four fused editions namely Celebrity, Teens, Adult, and a Dream Team. The first time since 2007 to have a batch of celebrities to enter the House; also the first time in the history of the show that the housemates were housed in a foreign Big Brother House, in [[Vietnam]]. The first season where nominated housemates will undergo ''Ligtask'' challenges instead of the public vote during usual eviction nights until the seven housemates in each batch remain and to introduce a back-to-back nomination and eviction night and a flash voting period.The first edition to have 7 finalists (not separated in batches) to be competing in the Big Night.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 14
| style=&quot;background:#E0B0FF;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother: Otso|Otso]]''
| 10 Nobyembre 2018
| 4 Agosto 2019
| 58
| 268
| '''[[Yamyam Gucong]]'''
| [[Kiara Takahashi]]
| {{efn|The first season to have four separate batches of housemates to enter the house. Also includes a separate house of hopeful auditionees per batch who are set to replace a housemate when one gets evicted or decides to make a voluntary exit. The season having the most number of housemates. The longest season of ''Pinoy Big Brother'', reaching 267 days surpassing the record of ''Lucky 7'' by only 32 days. The first edition to have 8 finalists (not separated in batches) to be competing in the Big Night.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 15
| style=&quot;background:#E0B0FF;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother: Connect|Connect]]''
| December 6, 2020
| 14 Marso 2021
| 18
| 99
| '''[[Liofer Pinatacan]]'''
| [[Andrea Abaya]]
|{{efn|The First Season of Pinoy Big Brother to air outside of its main network ABS-CBN due to its shutdown, it was confirmed via #PBBKumunect with Robi Domingo and Lie Reposposa that their will be 18 official housemates this season a contrary to the first announcement with 12 housemates (If ever, the first season with the least amount of housemates surpassing the record of the First Season of Pinoy Big Brother with 13). Also the first season to hold its audition purely online instead of a physical auditon via Kumu App due to the COVID-19 Pandemic.}}
|-
|}
{{notelist}}

==Tingnan din==
*[[Pinoy Big Brother: Teen Edition]]

==Sanggunian==
{{reflist}}

==Kawing panlabas==
*[http://www.pinoybigbrother.com Opisyal na websayt ng Pinoy Big Brother]

{{Pinoy Big Brother}}

[[Kategorya:Big Brother]]
[[Kategorya:Pinoy Big Brother|*]]
[[Kategorya:Mga reality show sa Pilipinas]]
[[Kategorya:Mga seryeng pantelebisyon mula sa Pilipinas]]


{{stub}}</text>
      <sha1>rj9a5dv30173nm43g61g7pefu24ifli</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958849</id>
      <parentid>1958829</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:20:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:Maskbot|Maskbot]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12468" xml:space="preserve">{{Refimprove|date=Enero 2021}}
{{Infobox television
| image                = 
| caption              = 
| genre                = [[Reality competition]]
| based_on             = {{Based on|''[[Big Brother (franchise)|Big Brother]]''|[[John de Mol Jr.]]}}
| director             = Jon Raymond Moll
| presenter            = See ''[[#Hosts|Hosts]]''
| starring             = [[List of Pinoy Big Brother housemates|''Pinoy Big Brother'' housemates]]
| country              = Philippines
| language             = English, Filipino (Tagalog)
| num_seasons          = 15&lt;!-- Increment when new seasons begin. See template documentation for more info. --&gt;
| num_episodes         = &lt;!--As of December 27, 2020. Only increment as new episodes air per series instructions.--&gt;
| executive_producer   = {{Plainlist|
* Gabriel Amaro
* Joanna Almario
* Oliver Torres
}}
| location             = Eugenio Lopez Drive, [[Quezon City]]
| camera               = Multi-camera
| runtime              = 30–45 minutes
| company              = 
| budget               = 
| network              = {{Plainlist|
* [[ABS-CBN]] {{small|(2005–2019)}}
* [[Kapamilya Channel]] {{small|(2020–)}}
* [[A2Z (Philippine TV channel)|A2Z]] {{small|(2020–)}}
}}
| picture_format       = {{Plainlist|
* [[480i]] ([[SDTV]]) {{small|(2005–2017)}}
* [[1080i]] ([[HDTV]]) {{small|(2018–)}}
}}
| first_aired              = {{start date|2005|8|21}}
| last_aired               = kasalukuyan
| related                  = ''[[Big Brother (franchise)|Big Brother]]''
| website                  = http://pbb.abs-cbn.com
}}
Ang '''''Pinoy Big Brother''''' ay isang palabas pang-[[reality television|realidad]] na pinapalabas ng [[ABS-CBN]].  Batay ang palabas na ito sa ''[[Big Brother (seryeng pantelebisyon)|Big Brother]]'' na nagmula sa [[Netherlands]] noong 1999. Pumatok at kumalat ito sa buong mundo.
==Paraan==

[[Talaksan:Bahay ni Kuya (Pangasinan).JPG|250px|left|thumb|Ang bahay ni Kuya (na ginamit ng Teen Edition) sa pulo ng Gobernador, [[Hundred Islands National Park]], Lucap, [[Lungsod Alaminos|Alaminos]], [[Pangasinan]]]]Mayroong 12 mga kasambahay (''housemates'') na hindi magkakakilala at magsasama sa loob ng iisang bahay sa loob ng 100 araw na hitik sa saya, lungkot, galit at iba pa na kasama sa [[telebisyon]]g realidad. Babantayan sila ng 27 na mga kamera sa loob ng 24 na oras hanggang matapos ang serye. Kailangan nilang pakitunguhan ang isa't-isa ng mabuti at sumunod sa mga alituntunin ng &quot;Bahay Ni Kuya&quot;  upang maiwasan ang mapalayas. Ito ang pinakamagastos na palabas ng ABS-CBN sa ngayon.

; Nagwagi bilang Big4
*Big Winner   (Php 1,000,000.00): Si Kimberly Chiu or sa sikat na pangalan Kim Chiu ay nagwagi bilang big winner.
*2nd RunnerUp (Php 500,000.00): Si Mikee Lee ay nagwagi bilang ika-2 Big Placer 
*3rd RunnerUp (Php 250,000.00): Si Gerald Anderson Ay nagwagi bilang ika-3 Big placer
*4th RunnerUp (Php 100,000.00): Si Claire ay nag wagi bilang ika-4 na big Placer at nagdecide na umuwi na lang sa Bukidnon para kinabukasan niya at pagaaral

==Mga serye==
;Legend
&lt;center&gt;
{{col-begin}}
{{col-4}}
: {{Color box|#ADD8E6|border=darkgray}} Regular season
{{col-4}}
: {{Color box|#FFFF99|border=darkgray}} Celebrity season
{{col-4}}
: {{Color box|#FFDAE9|border=darkgray}} Teen season
{{col-4}}
: {{Color box|#E0B0FF|border=darkgray}} Fused or special season
{{col-end}}
&lt;/center&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; font-size:95%; line-height:18px;&quot; width=&quot;100%&quot;
|-
! scope=&quot;col&quot; width=&quot;02%&quot; | No.
! scope=&quot;col&quot; width=&quot;16%&quot; | Pamagat
! scope=&quot;col&quot; width=&quot;15%&quot; | Pinalabas
! scope=&quot;col&quot; width=&quot;15%&quot; | Katapusan
! scope=&quot;col&quot; width=&quot;05%&quot; | Housemates
! scope=&quot;col&quot; width=&quot;05%&quot; | Araw
! scope=&quot;col&quot; width=&quot;20%&quot; | Panalo
! scope=&quot;col&quot; width=&quot;20%&quot; | Runner(s)-up
! scope=&quot;col&quot; width=&quot;02%&quot; | Sulat
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 1
| style=&quot;background:#ADD8E6;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother (season 1)|Season 1]]''
| 21 Agosto 2005
| 10 Disyembre 2005
| 13
| 112
| '''[[Nene Tamayo]]'''
| [[Jayson Gainza]]
| {{efn|First regular season. Only season that featured [[Willie Revillame]] as host of the show. First season to feature the 100-second session.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 2
| style=&quot;background:#FFFF99;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother: Celebrity Edition 1|Celebrity Edition 1]]''
| 5 Pebrero 2006
| 1 Abril 2006
| 14
| 56
| '''[[Keanna Reeves]]'''
| [[John Prats]]
| {{efn|First season to feature celebrities as housemates. Introduced prizes for the housemates chosen charities.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 3
| style=&quot;background:#FFDAE9;&quot;| ''[[Pinoy Big Brother: Teen Edition 1|Teen Edition 1]]''
| 23 Abril 2006
| 3 Hunyo 2006
| 14
| 42
| '''[[Kim Chiu]]'''
| [[Mikee Lee]]
| {{efn|First season to have teens, aged 15 to 18, as housemates. Primetime host [[Toni Gonzaga]] only hosted the season's Big Night. First season to have a finale task outside the house.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 4
| style=&quot;background:#ADD8E6;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother (season 2)|Season 2]]''
| 25 Pebrero 2007
| 30 Hunyo 2007
| 18
| 126
| '''[[Bea Saw]]'''
|  Mickey Perz
| {{efn|First season to have Big Brother Swap; Introduced the ''Secret housemates'' twist and ''Immunity Challenges''.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 5
| style=&quot;background:#FFFF99;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother: Celebrity Edition 2|Celebrity Edition 2]]''
| 14 Oktubre 2007
| 5 Enero 2008
| 16
| 84
| '''Ruben Gonzaga'''
| {{flagicon|Canada}} [[Riza Santos]]
| {{efn|The longest and the last celebrity season. This season also introduced a task that span the entire season, the inclusion of ''two-in-one housemates'' and the ''Head of Household'' twist.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 6
| style=&quot;background:#FFDAE9;&quot;| ''[[Pinoy Big Brother: Teen Edition Plus|Teen Edition Plus]]''
| 23 Marso 2008
| 7 Hunyo 2008
| 14
| 77
| '''[[Ejay Falcon]]'''
| [[Robi Domingo]]
| {{efn|First season to add a subtitle to the name of the show. The season also featured the Ateneo-La Salle rivalry, and introduced the ''Guardians'' and the ''House Player'' twists.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 7
| style=&quot;background:#ADD8E6;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother: Double Up|Double Up]]''
| 4 Oktubre 2009
| 13 Pebrero 2010
| 26
| 133
| '''[[Melisa Cantiveros]]'''
| [[Paul Jake Castillo]]
| {{efn|Introduced two separate twin housemates that secretly act as one person. First season to adapt two separate houses for two separate group of housemates. Introduced the ''Vote to Save and Evict'' voting system. Introduced the Big Jump to the Big Night. First season to have five housemates in the finale instead of the usual four.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 8
| style=&quot;background:#FFDAE9;&quot;| ''[[Pinoy Big Brother: Teen Clash 2010|Teen Clash 2010]]''
| 10 Abril 2010
| 26 Hunyo 2010
| 27
| 78
| {{flagicon|Australia}} '''[[James Reid]]'''
| {{flagicon|South Korea}} [[Ryan Bang]]
| {{efn|First season to introduce non-Filipino teens as housemates. Also the first season to have a non-Filipino citizen winner. First season to have six housemates in the finale instead of the usual four.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 9
| style=&quot;background:#ADD8E6;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother: Unlimited|Unlimited]]''
| 29 Oktubre 2011
| 31 Marso 2012
| 37
| 155
| '''Slater Young'''
| Pamu Pamorada
| {{efn|First season to feature three separate houses. Introduced the ''reserved housemates'' twist (wherein each shortlisted auditionees were given a chance to become an official housemate), and challenges that needs to be done outside the house. The only season to have two separate programs (&quot;Unliday&quot; and &quot;Unlinight&quot;) for two separate groups of housemates.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 10
| style=&quot;background:#FFDAE9;&quot;| ''[[Pinoy Big Brother: Teen Edition 4|Teen Edition 4]]''
| 8 Abril 2012
| 7 Hulyo 2012
| 15
| 91
| '''[[Myrtle Sarrosa|Myrtle Abigail Sarrosa]]'''
| [[Karen Reyes]]
| {{efn|The longest teen season in the entire history of the franchise. First season to have two-in-one housemates in the finale.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 11
| style=&quot;background:#E0B0FF;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother: All In|All In]]''
| 27 Abril 2014
| 24 Agosto 2014
| 19
| 120
| {{flagicon|Brazil}}&lt;!---DANIEL MATSUNAGA IS A BRAZILIAN CITIZEN, NOT OF BOTH JAPANESE AND BRAZILIAN!---&gt; '''[[Daniel Matsunaga]]'''
| [[Maris Racal]]
| {{efn|The first in the show and in the entire ''Big Brother'' franchise to have a mix of teen, adult and celebrity housemates. First season to have a Philippine celebrity with no Filipino blood ([[Daniel Matsunaga]]) and first to have a twins (The Pagotans) that are not considered as a 2-in-1 housemate. Introduced the public nominations (''BBN''), Instasave and the two powers granted to an evicted housemate. First time to have a Big Night on a Sunday slot instead of Saturday.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; rowspan=&quot;2&quot; | 12
| rowspan=&quot;2&quot; style=&quot;background:#E0B0FF;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother: 737|737]]''
| rowspan=&quot;2&quot; | 20 Hunyo 2015
| rowspan=&quot;2&quot; | 8 Nobyembre 2015
| rowspan=&quot;2&quot; | 26
| rowspan=&quot;2&quot; | 142
| {{flagicon|Japan}} '''[[Miho Nishida]]''' {{small|(Adults)}}
| {{nowrap|{{flagicon|United States}} [[Tommy Esguerra]]}} {{small|(Adults)}}
| rowspan=&quot;2&quot; | {{efn|The first in the show and in the entire ''Big Brother'' franchise to have two editions, teens and regulars thereby having two Big Winners that ran through continuously in one season. Return of [[Mariel Rodriguez]] as host after five years. First time to have a two-day Big Night.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| '''[[Jimboy Martin]]''' {{small|(Teens)}}
| {{flagicon|Australia}} [[Ylona Garcia]] {{small|(Teens)}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 13
| style=&quot;background:#E0B0FF;&quot; | ''[[Talaan ng mga housemate sa Pinoy Big Brother: Lucky 7|Lucky Season 7]]''
| 11 Hulyo 2016
| 5 Marso 2017
| 31
| 235
| '''[[Maymay Entrata]]'''
| [[Kisses Delavin]]
| {{efn|The first in the history of the franchise to have four fused editions namely Celebrity, Teens, Adult, and a Dream Team. The first time since 2007 to have a batch of celebrities to enter the House; also the first time in the history of the show that the housemates were housed in a foreign Big Brother House, in [[Vietnam]]. The first season where nominated housemates will undergo ''Ligtask'' challenges instead of the public vote during usual eviction nights until the seven housemates in each batch remain and to introduce a back-to-back nomination and eviction night and a flash voting period.The first edition to have 7 finalists (not separated in batches) to be competing in the Big Night.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 14
| style=&quot;background:#E0B0FF;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother: Otso|Otso]]''
| 10 Nobyembre 2018
| 4 Agosto 2019
| 58
| 268
| '''[[Yamyam Gucong]]'''
| [[Kiara Takahashi]]
| {{efn|The first season to have four separate batches of housemates to enter the house. Also includes a separate house of hopeful auditionees per batch who are set to replace a housemate when one gets evicted or decides to make a voluntary exit. The season having the most number of housemates. The longest season of ''Pinoy Big Brother'', reaching 267 days surpassing the record of ''Lucky 7'' by only 32 days. The first edition to have 8 finalists (not separated in batches) to be competing in the Big Night.}}
|- style=&quot;height: 3em;&quot;
| scope=&quot;row&quot; | 15
| style=&quot;background:#E0B0FF;&quot; | ''[[Pinoy Big Brother: Connect|Connect]]''
| December 6, 2020
| 14 Marso 2021
| 18
| 99
| '''[[Liofer Pinatacan]]'''
| [[Andrea Abaya]]
|{{efn|The First Season of Pinoy Big Brother to air outside of its main network ABS-CBN due to its shutdown, it was confirmed via #PBBKumunect with Robi Domingo and Lie Reposposa that their will be 18 official housemates this season a contrary to the first announcement with 12 housemates (If ever, the first season with the least amount of housemates surpassing the record of the First Season of Pinoy Big Brother with 13). Also the first season to hold its audition purely online instead of a physical auditon via Kumu App due to the COVID-19 Pandemic.}}
|-
|}
{{notelist}}

==Tingnan din==
*[[Pinoy Big Brother: Teen Edition]]

==Sanggunian==
{{reflist}}

==Kawing panlabas==
*[http://www.pinoybigbrother.com Opisyal na websayt ng Pinoy Big Brother]

{{Pinoy Big Brother}}

[[Kategorya:Big Brother]]
[[Kategorya:Pinoy Big Brother|*]]
[[Kategorya:Mga reality show sa Pilipinas]]
[[Kategorya:Mga seryeng pantelebisyon mula sa Pilipinas]]


{{stub}}</text>
      <sha1>k4slvyhqyfsjuvpnhxaz1v6vuh3zcdc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>The Simpsons</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11787</id>
    <revision>
      <id>1958788</id>
      <parentid>1956345</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T00:50:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3320" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image                =File:The Simpsons star.jpg 
| image_upright        = 
| image_size           = 
| image_alt            = 
| caption              = 
| alt_name             = 
| native_name          = 
| genre                = [[Kartun]]&lt;br /&gt;Katatawanan
| creator              = [[Matt Groening]]
| based_on             = 
| inspired_by          = 
| developer            = [[James L. Brooks]]&lt;br /&gt;Matt Groening&lt;br /&gt;[[Sam Simon]]
| writer               = 
| screenplay           = 
| story                = 
| director             = 
| creative_director    = 
| presenter            = 
| starring             = 
| judges               = 
| voices               = [[Dan Castellaneta]]&lt;br /&gt;[[Julie Kavner]]&lt;br /&gt;[[Nancy Cartwright (actress)|Nancy Cartwright]]&lt;br /&gt; [[Yeardley Smith]] &lt;br /&gt; [[Hank Azaria]]  &lt;br /&gt; [[Harry Shearer]] &lt;br /&gt; ([[List of cast members of The Simpsons|Complete list]])
| narrated             = 
| theme_music_composer = [[Danny Elfman]]
| open_theme           = 
| end_theme            = 
| composer             = [[Alf Clausen]]
| country              = Estados Unidos
| language             = Ingles
| num_seasons          = 20
| num_episodes         = 428
| list_episodes        = 
| executive_producer   = [[Al Jean]]&lt;br /&gt;James L. Brooks&lt;br /&gt;Matt Groening&lt;br /&gt;Sam Simon
| producer             = 
| news_editor          = 
| location             = 
| cinematography       = 
| animator             = 
| editor               = 
| camera               = 
| runtime              = 22–24 minuto
| company              = 
| distributor          = 
| budget               = 
| network              = [[:en:Fox Broadcasting Company|FOX]]
| picture_format       = [[:en:NTSC|NTSC]] or&lt;br /&gt;[[ATSC]] [[720p60]] [[:en:pillar box (film)|pillarbox]]
| audio_format         = 
| first_run            = 
| released             = 
| first_aired          = {{start date|1989|12|17}}
| last_aired           = kasalukuyan
| preceded_by          = 
| followed_by          = 
| related              = ''[[:en:The Tracey Ullman Show|Ang Palabas ni Tracey Ullman]]''
| website              = http://www.thesimpsons.com/
| website_title        = 
| production_website   = 
| production_website_title = 
}}

Ang '''''The Simpsons''''' ay isang ''[[animated]]'' ''[[sitcom]]'' o [[kartun]] mula sa [[Estados Unidos]].&lt;ref&gt;https://books.google.com.ph/books?id=GXwBT9CuU-sC&amp;pg=PA9&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q&amp;f=false&lt;/ref&gt; Ang producers nito ay sina [[Al Jean]], [[Matt Groening]], [[James L. Brooks]] at [[Sam Simon]]. Si Matt Groening ang nag-imbento sa palabas. And istorya ay tungkol sa pamilyang Simpsons, sina Homer, Marge, Bart, Lisa at si Maggie at ang mga pangyayari sa lugar na Springfield.

Unang ipinalabas ang ''The Simpsons'' noong 1987 sa ''The Tracey Ullman Show''. Ang opisyal na unang palabas ng The Simpsons ay noong 17 Disyembre 1989. Tumagal ang palabas ng ilang taon at gumawa sila ng palabas sa sinehan ng The Simpsons. Ang [[The Simpsons Movie]] ay lumabas sa sinehan noong 27 Hulyo 2007. Dahil sa kantanyagan nito, may 20 season na ang nagawa ang Fox para sa panoorin na ito.

== Mga sanggunian ==
{{reflist}}

== Panlabas na kawing ==
* {{imdb title|id=0096697}}
* {{tv.com show|id=146}}

[[Kategorya:Mga palatuntunang pantelebisyon|Simpsons, The]]


{{stub}}</text>
      <sha1>9cb9d2wgluhji8vyrv1y548ogrlz2zy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958800</id>
      <parentid>1958788</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T02:31:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:WayKurat|WayKurat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3294" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image                = 
| image_upright        = 
| image_size           = 
| image_alt            = 
| caption              = 
| alt_name             = 
| native_name          = 
| genre                = [[Kartun]]&lt;br /&gt;Katatawanan
| creator              = [[Matt Groening]]
| based_on             = 
| inspired_by          = 
| developer            = [[James L. Brooks]]&lt;br /&gt;Matt Groening&lt;br /&gt;[[Sam Simon]]
| writer               = 
| screenplay           = 
| story                = 
| director             = 
| creative_director    = 
| presenter            = 
| starring             = 
| judges               = 
| voices               = [[Dan Castellaneta]]&lt;br /&gt;[[Julie Kavner]]&lt;br /&gt;[[Nancy Cartwright (actress)|Nancy Cartwright]]&lt;br /&gt; [[Yeardley Smith]] &lt;br /&gt; [[Hank Azaria]]  &lt;br /&gt; [[Harry Shearer]] &lt;br /&gt; ([[List of cast members of The Simpsons|Complete list]])
| narrated             = 
| theme_music_composer = [[Danny Elfman]]
| open_theme           = 
| end_theme            = 
| composer             = [[Alf Clausen]]
| country              = Estados Unidos
| language             = Ingles
| num_seasons          = 20
| num_episodes         = 428
| list_episodes        = 
| executive_producer   = [[Al Jean]]&lt;br /&gt;James L. Brooks&lt;br /&gt;Matt Groening&lt;br /&gt;Sam Simon
| producer             = 
| news_editor          = 
| location             = 
| cinematography       = 
| animator             = 
| editor               = 
| camera               = 
| runtime              = 22–24 minuto
| company              = 
| distributor          = 
| budget               = 
| network              = [[:en:Fox Broadcasting Company|FOX]]
| picture_format       = [[:en:NTSC|NTSC]] or&lt;br /&gt;[[ATSC]] [[720p60]] [[:en:pillar box (film)|pillarbox]]
| audio_format         = 
| first_run            = 
| released             = 
| first_aired          = {{start date|1989|12|17}}
| last_aired           = kasalukuyan
| preceded_by          = 
| followed_by          = 
| related              = ''[[:en:The Tracey Ullman Show|Ang Palabas ni Tracey Ullman]]''
| website              = http://www.thesimpsons.com/
| website_title        = 
| production_website   = 
| production_website_title = 
}}

Ang '''''The Simpsons''''' ay isang ''[[animated]]'' ''[[sitcom]]'' o [[kartun]] mula sa [[Estados Unidos]].&lt;ref&gt;https://books.google.com.ph/books?id=GXwBT9CuU-sC&amp;pg=PA9&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q&amp;f=false&lt;/ref&gt; Ang producers nito ay sina [[Al Jean]], [[Matt Groening]], [[James L. Brooks]] at [[Sam Simon]]. Si Matt Groening ang nag-imbento sa palabas. And istorya ay tungkol sa pamilyang Simpsons, sina Homer, Marge, Bart, Lisa at si Maggie at ang mga pangyayari sa lugar na Springfield.

Unang ipinalabas ang ''The Simpsons'' noong 1987 sa ''The Tracey Ullman Show''. Ang opisyal na unang palabas ng The Simpsons ay noong 17 Disyembre 1989. Tumagal ang palabas ng ilang taon at gumawa sila ng palabas sa sinehan ng The Simpsons. Ang [[The Simpsons Movie]] ay lumabas sa sinehan noong 27 Hulyo 2007. Dahil sa kantanyagan nito, may 20 season na ang nagawa ang Fox para sa panoorin na ito.

== Mga sanggunian ==
{{reflist}}

== Panlabas na kawing ==
* {{imdb title|id=0096697}}
* {{tv.com show|id=146}}

[[Kategorya:Mga palatuntunang pantelebisyon|Simpsons, The]]


{{stub}}</text>
      <sha1>8ha0zxyn3kq8jd94r9w5hhmuqu5gilo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958806</id>
      <parentid>1958800</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T02:53:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511</ip>
      </contributor>
      <comment>the simpsons logo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3320" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image                =File:The Simpsons Logo.png 
| image_upright        = 
| image_size           = 
| image_alt            = 
| caption              = 
| alt_name             = 
| native_name          = 
| genre                = [[Kartun]]&lt;br /&gt;Katatawanan
| creator              = [[Matt Groening]]
| based_on             = 
| inspired_by          = 
| developer            = [[James L. Brooks]]&lt;br /&gt;Matt Groening&lt;br /&gt;[[Sam Simon]]
| writer               = 
| screenplay           = 
| story                = 
| director             = 
| creative_director    = 
| presenter            = 
| starring             = 
| judges               = 
| voices               = [[Dan Castellaneta]]&lt;br /&gt;[[Julie Kavner]]&lt;br /&gt;[[Nancy Cartwright (actress)|Nancy Cartwright]]&lt;br /&gt; [[Yeardley Smith]] &lt;br /&gt; [[Hank Azaria]]  &lt;br /&gt; [[Harry Shearer]] &lt;br /&gt; ([[List of cast members of The Simpsons|Complete list]])
| narrated             = 
| theme_music_composer = [[Danny Elfman]]
| open_theme           = 
| end_theme            = 
| composer             = [[Alf Clausen]]
| country              = Estados Unidos
| language             = Ingles
| num_seasons          = 20
| num_episodes         = 428
| list_episodes        = 
| executive_producer   = [[Al Jean]]&lt;br /&gt;James L. Brooks&lt;br /&gt;Matt Groening&lt;br /&gt;Sam Simon
| producer             = 
| news_editor          = 
| location             = 
| cinematography       = 
| animator             = 
| editor               = 
| camera               = 
| runtime              = 22–24 minuto
| company              = 
| distributor          = 
| budget               = 
| network              = [[:en:Fox Broadcasting Company|FOX]]
| picture_format       = [[:en:NTSC|NTSC]] or&lt;br /&gt;[[ATSC]] [[720p60]] [[:en:pillar box (film)|pillarbox]]
| audio_format         = 
| first_run            = 
| released             = 
| first_aired          = {{start date|1989|12|17}}
| last_aired           = kasalukuyan
| preceded_by          = 
| followed_by          = 
| related              = ''[[:en:The Tracey Ullman Show|Ang Palabas ni Tracey Ullman]]''
| website              = http://www.thesimpsons.com/
| website_title        = 
| production_website   = 
| production_website_title = 
}}

Ang '''''The Simpsons''''' ay isang ''[[animated]]'' ''[[sitcom]]'' o [[kartun]] mula sa [[Estados Unidos]].&lt;ref&gt;https://books.google.com.ph/books?id=GXwBT9CuU-sC&amp;pg=PA9&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q&amp;f=false&lt;/ref&gt; Ang producers nito ay sina [[Al Jean]], [[Matt Groening]], [[James L. Brooks]] at [[Sam Simon]]. Si Matt Groening ang nag-imbento sa palabas. And istorya ay tungkol sa pamilyang Simpsons, sina Homer, Marge, Bart, Lisa at si Maggie at ang mga pangyayari sa lugar na Springfield.

Unang ipinalabas ang ''The Simpsons'' noong 1987 sa ''The Tracey Ullman Show''. Ang opisyal na unang palabas ng The Simpsons ay noong 17 Disyembre 1989. Tumagal ang palabas ng ilang taon at gumawa sila ng palabas sa sinehan ng The Simpsons. Ang [[The Simpsons Movie]] ay lumabas sa sinehan noong 27 Hulyo 2007. Dahil sa kantanyagan nito, may 20 season na ang nagawa ang Fox para sa panoorin na ito.

== Mga sanggunian ==
{{reflist}}

== Panlabas na kawing ==
* {{imdb title|id=0096697}}
* {{tv.com show|id=146}}

[[Kategorya:Mga palatuntunang pantelebisyon|Simpsons, The]]


{{stub}}</text>
      <sha1>ee87wi2a0yrt03033aga1brupbzd6hu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958822</id>
      <parentid>1958806</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T04:50:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88</ip>
      </contributor>
      <comment>Yellow logo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3327" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image                =File:The Simpsons yellow logo.svg 
| image_upright        = 
| image_size           = 
| image_alt            = 
| caption              = 
| alt_name             = 
| native_name          = 
| genre                = [[Kartun]]&lt;br /&gt;Katatawanan
| creator              = [[Matt Groening]]
| based_on             = 
| inspired_by          = 
| developer            = [[James L. Brooks]]&lt;br /&gt;Matt Groening&lt;br /&gt;[[Sam Simon]]
| writer               = 
| screenplay           = 
| story                = 
| director             = 
| creative_director    = 
| presenter            = 
| starring             = 
| judges               = 
| voices               = [[Dan Castellaneta]]&lt;br /&gt;[[Julie Kavner]]&lt;br /&gt;[[Nancy Cartwright (actress)|Nancy Cartwright]]&lt;br /&gt; [[Yeardley Smith]] &lt;br /&gt; [[Hank Azaria]]  &lt;br /&gt; [[Harry Shearer]] &lt;br /&gt; ([[List of cast members of The Simpsons|Complete list]])
| narrated             = 
| theme_music_composer = [[Danny Elfman]]
| open_theme           = 
| end_theme            = 
| composer             = [[Alf Clausen]]
| country              = Estados Unidos
| language             = Ingles
| num_seasons          = 20
| num_episodes         = 428
| list_episodes        = 
| executive_producer   = [[Al Jean]]&lt;br /&gt;James L. Brooks&lt;br /&gt;Matt Groening&lt;br /&gt;Sam Simon
| producer             = 
| news_editor          = 
| location             = 
| cinematography       = 
| animator             = 
| editor               = 
| camera               = 
| runtime              = 22–24 minuto
| company              = 
| distributor          = 
| budget               = 
| network              = [[:en:Fox Broadcasting Company|FOX]]
| picture_format       = [[:en:NTSC|NTSC]] or&lt;br /&gt;[[ATSC]] [[720p60]] [[:en:pillar box (film)|pillarbox]]
| audio_format         = 
| first_run            = 
| released             = 
| first_aired          = {{start date|1989|12|17}}
| last_aired           = kasalukuyan
| preceded_by          = 
| followed_by          = 
| related              = ''[[:en:The Tracey Ullman Show|Ang Palabas ni Tracey Ullman]]''
| website              = http://www.thesimpsons.com/
| website_title        = 
| production_website   = 
| production_website_title = 
}}

Ang '''''The Simpsons''''' ay isang ''[[animated]]'' ''[[sitcom]]'' o [[kartun]] mula sa [[Estados Unidos]].&lt;ref&gt;https://books.google.com.ph/books?id=GXwBT9CuU-sC&amp;pg=PA9&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q&amp;f=false&lt;/ref&gt; Ang producers nito ay sina [[Al Jean]], [[Matt Groening]], [[James L. Brooks]] at [[Sam Simon]]. Si Matt Groening ang nag-imbento sa palabas. And istorya ay tungkol sa pamilyang Simpsons, sina Homer, Marge, Bart, Lisa at si Maggie at ang mga pangyayari sa lugar na Springfield.

Unang ipinalabas ang ''The Simpsons'' noong 1987 sa ''The Tracey Ullman Show''. Ang opisyal na unang palabas ng The Simpsons ay noong 17 Disyembre 1989. Tumagal ang palabas ng ilang taon at gumawa sila ng palabas sa sinehan ng The Simpsons. Ang [[The Simpsons Movie]] ay lumabas sa sinehan noong 27 Hulyo 2007. Dahil sa kantanyagan nito, may 20 season na ang nagawa ang Fox para sa panoorin na ito.

== Mga sanggunian ==
{{reflist}}

== Panlabas na kawing ==
* {{imdb title|id=0096697}}
* {{tv.com show|id=146}}

[[Kategorya:Mga palatuntunang pantelebisyon|Simpsons, The]]


{{stub}}</text>
      <sha1>0je1ksxqszs2wvvxez4p9qntuuvs9m7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958852</id>
      <parentid>1958822</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:21:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3320" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image                =File:The Simpsons Logo.png 
| image_upright        = 
| image_size           = 
| image_alt            = 
| caption              = 
| alt_name             = 
| native_name          = 
| genre                = [[Kartun]]&lt;br /&gt;Katatawanan
| creator              = [[Matt Groening]]
| based_on             = 
| inspired_by          = 
| developer            = [[James L. Brooks]]&lt;br /&gt;Matt Groening&lt;br /&gt;[[Sam Simon]]
| writer               = 
| screenplay           = 
| story                = 
| director             = 
| creative_director    = 
| presenter            = 
| starring             = 
| judges               = 
| voices               = [[Dan Castellaneta]]&lt;br /&gt;[[Julie Kavner]]&lt;br /&gt;[[Nancy Cartwright (actress)|Nancy Cartwright]]&lt;br /&gt; [[Yeardley Smith]] &lt;br /&gt; [[Hank Azaria]]  &lt;br /&gt; [[Harry Shearer]] &lt;br /&gt; ([[List of cast members of The Simpsons|Complete list]])
| narrated             = 
| theme_music_composer = [[Danny Elfman]]
| open_theme           = 
| end_theme            = 
| composer             = [[Alf Clausen]]
| country              = Estados Unidos
| language             = Ingles
| num_seasons          = 20
| num_episodes         = 428
| list_episodes        = 
| executive_producer   = [[Al Jean]]&lt;br /&gt;James L. Brooks&lt;br /&gt;Matt Groening&lt;br /&gt;Sam Simon
| producer             = 
| news_editor          = 
| location             = 
| cinematography       = 
| animator             = 
| editor               = 
| camera               = 
| runtime              = 22–24 minuto
| company              = 
| distributor          = 
| budget               = 
| network              = [[:en:Fox Broadcasting Company|FOX]]
| picture_format       = [[:en:NTSC|NTSC]] or&lt;br /&gt;[[ATSC]] [[720p60]] [[:en:pillar box (film)|pillarbox]]
| audio_format         = 
| first_run            = 
| released             = 
| first_aired          = {{start date|1989|12|17}}
| last_aired           = kasalukuyan
| preceded_by          = 
| followed_by          = 
| related              = ''[[:en:The Tracey Ullman Show|Ang Palabas ni Tracey Ullman]]''
| website              = http://www.thesimpsons.com/
| website_title        = 
| production_website   = 
| production_website_title = 
}}

Ang '''''The Simpsons''''' ay isang ''[[animated]]'' ''[[sitcom]]'' o [[kartun]] mula sa [[Estados Unidos]].&lt;ref&gt;https://books.google.com.ph/books?id=GXwBT9CuU-sC&amp;pg=PA9&amp;redir_esc=y#v=onepage&amp;q&amp;f=false&lt;/ref&gt; Ang producers nito ay sina [[Al Jean]], [[Matt Groening]], [[James L. Brooks]] at [[Sam Simon]]. Si Matt Groening ang nag-imbento sa palabas. And istorya ay tungkol sa pamilyang Simpsons, sina Homer, Marge, Bart, Lisa at si Maggie at ang mga pangyayari sa lugar na Springfield.

Unang ipinalabas ang ''The Simpsons'' noong 1987 sa ''The Tracey Ullman Show''. Ang opisyal na unang palabas ng The Simpsons ay noong 17 Disyembre 1989. Tumagal ang palabas ng ilang taon at gumawa sila ng palabas sa sinehan ng The Simpsons. Ang [[The Simpsons Movie]] ay lumabas sa sinehan noong 27 Hulyo 2007. Dahil sa kantanyagan nito, may 20 season na ang nagawa ang Fox para sa panoorin na ito.

== Mga sanggunian ==
{{reflist}}

== Panlabas na kawing ==
* {{imdb title|id=0096697}}
* {{tv.com show|id=146}}

[[Kategorya:Mga palatuntunang pantelebisyon|Simpsons, The]]


{{stub}}</text>
      <sha1>ee87wi2a0yrt03033aga1brupbzd6hu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Berlin</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11824</id>
    <revision>
      <id>1958889</id>
      <parentid>1957630</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T11:10:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryomaandres</username>
        <id>8044</id>
      </contributor>
      <comment>/* Tanawin ng lungsod */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="109441" xml:space="preserve">{{Infobox settlement|name=Berlin|subdivision_type=Bansa|subdivision_name=Alemanya|subdivision_type1=[[Landstadt ng Alemanya|Estado]]|subdivision_name1=[[Mga boro at kapitbahayan ng Berlin|Berlin]]|settlement_type=Kabeserang lungsod, [[Landstadt ng Alemanya|Estado]], at [[Mga munisipalidad ng Alemanya|munisipalidad]]|image_skyline={{Photomontage|position=center
| photo1a = Siegessaeule Aussicht 10-13 img4 Tiergarten.jpg
| photo2a = Brandenburger Tor abends.jpg
| photo2b = Berliner Dom, Westfassade, Nacht, 160309, ako.jpg
| photo3a = Schloss Charlottenburg (233558373).jpeg
| photo3b = Berlin_Museumsinsel_Fernsehturm.jpg
| photo4a = Siegessäule-Berlin-Tiergarten.jpg
| photo4b = Hochhäuser am Potsdamer Platz, Berlin, 160606, ako.jpg
| photo5a = Reichstag Berlin Germany.jpg 
| color_border              = white
| color                     = white
| spacing = 2
| size = 270
| foot_montage = '''Mula itaas, kaliwa pakanan''': [[Tiergarten, Berlin|Tiergarten]] skyline; [[Tarangkahang Brandenburgo]]; [[Katedral ng Berlin]]; [[Palasyo ng Charlottenburg]]; [[Pulo ng mga Museo]], at [[Toreng Pang-TV ng Berlin]]; [[Haligi ng Tagumpay ng Berlin|Haligi ng Tagumpay]]; [[Plaza Potsdam]]; at [[gusaling Reichstag]]
}}|image_shield=Coat of arms of Berlin.svg|shield_size=70px|pushpin_map=Germany#Europe|pushpin_relief=yes|pushpin_map_caption=Kinaroroonan sa Alemanya|coordinates={{coord|52|31|12|N|13|24|18|E|format=dms|display=inline,title}}|image_flag=Flag_of_Berlin.svg|image_map={{maplink|frame=y|plain=yes|frame-align=center|type=shape&lt;!--line--&gt;|fill=#ffffff|fill-opacity=0|stroke-color=|stroke-width=2|frame-width=250|frame-height=300}}|total_type=Lungsod/Estado|area_total_km2=891.7|area_footnotes=&lt;ref name=&quot;statoffice&quot;&gt;{{cite web |access-date=2 May 2019 |title=Amt für Statistik Berlin Brandenburg – Statistiken |url=https://www.statistik-berlin-brandenburg.de/Statistiken/inhalt-statistiken.asp |website=[[Amt für Statistik Berlin-Brandenburg]] |language=de |archive-date=8 March 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210308125331/https://www.statistik-berlin-brandenburg.de/Statistiken/inhalt-statistiken.asp |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;|population_total=3769495|population_footnotes=&lt;ref name=&quot;pop-detail&quot;/&gt;|population_as_of=Disyembre 31, 2020|population_urban=4473101|population_urban_footnotes=&lt;ref name=&quot;citypopulation_urban&quot;&gt;{{cite web|url=https://citypopulation.de/en/germany/urbanareas/|author=citypopulation.de quoting Federal Statistics Office|title=Germany: Urban Areas|access-date=2021-01-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20200603133151/https://citypopulation.de/en/germany/urbanareas/|archive-date=2020-06-03|url-status=live}}&lt;/ref&gt;|population_metro=6144600|population_metro_footnotes=&lt;ref&gt;{{cite web |url=https://www.statistik-berlin-brandenburg.de/pms/2019/19-02-08.pdf |archive-url=https://web.archive.org/web/20210827224549/https://www.statistik-berlin-brandenburg.de/pms/2019/19-02-08.pdf |url-status=dead |archive-date=27 August 2021 |title=Bevölkerungsanstieg in Berlin und Brandenburg mit nachlassender Dynamik |date=8 February 2019 |website=statistik-berlin-brandenburg.de |publisher=Amt für Statistik Berlin-Brandenburg |access-date=24 November 2019}}&lt;/ref&gt;|elevation_m=34|population_demonyms=Berlines&lt;br/&gt;Berliner (m), Berlinerin (f) (Aleman)|blank_name_sec1=[[Gross regional product|GRP (nominal)]]|blank_info_sec1=€155 billion (2020)&lt;ref&gt;{{cite web|url = https://www.statistikportal.de/en/node/649|title = Bruttoinlandsprodukt – in jeweiligen Preisen – 1991 bis 2020|website = www.statistikportal.de|access-date = 1 April 2021|archive-date = 1 April 2021|archive-url = https://web.archive.org/web/20210401011816/https://www.statistikportal.de/en/node/649|url-status = live}}&lt;/ref&gt;|blank1_name_sec1=GRP kada tao|blank1_info_sec1=€41,000 (2020)|blank2_name_sec2=[[Human Development Index|HDI]] (2018)|blank2_info_sec2=0.964&lt;ref name=&quot;GlobalDataLab&quot;&gt;{{Cite web|url=https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|title=Sub-national HDI – Area Database – Global Data Lab|website=hdi.globaldatalab.org|language=en|access-date=13 September 2018|archive-date=23 September 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180923120638/https://hdi.globaldatalab.org/areadata/shdi/|url-status=live}}&lt;/ref&gt;&lt;br/&gt;{{color|green|very high}} · [[List of German states by Human Development Index|2nd of 16]]|timezone1=[[Central European Time|CET]]|utc_offset1=+01:00|timezone1_DST=[[Central European Summer Time|CEST]]|utc_offset1_DST=+02:00|blank_name_sec2=[[GeoTLD]]|blank_info_sec2=[[.berlin]]|website={{URL|www.berlin.de/en/}}|governing_body=[[Abgeordnetenhaus ng Berlin]]|leader_title=[[Namumunong Alkalde ng Berlin|Namumunong Alkalde]]|leader_party=SPD|leader_name=[[Franziska Giffey]]|geocode=[[Nomenclature of Territorial Units for Statistics|NUTS Region]]: DE3|area_code=[[List of dialling codes in Germany#030 – Berlin|030]]|registration_plate=B{{NoteTag |1 = Prefixes for vehicle registration were introduced in 1906, but often changed due to the political changes after 1945. Vehicles were registered under the following prefixes: &quot;I A&quot; (1906&amp;nbsp;– April 1945; devalidated on 11 August 1945); no prefix, only digits (from July to August 1945), &quot;БГ&quot; (=BG; 1945–46, for cars, trucks and busses), &quot;ГФ&quot; (=GF; 1945–46, for cars, trucks and busses), &quot;БM&quot; (=BM; 1945–47, for motor bikes), &quot;ГM&quot; (=GM; 1945–47, for motor bikes), &quot;KB&quot; (i.e.: [[Allied Kommandatura|Kommandatura]] of Berlin; for all of Berlin 1947–48, continued for [[West Berlin]] until 1956), &quot;GB&quot; (i.e.: Greater Berlin, for [[East Berlin]] 1948–53), &quot;I&quot; (for East Berlin, 1953–90), &quot;B&quot; (for West Berlin from 1 July 1956, continued for all of Berlin since 1990).}}|iso_code=DE-BE|official_name=Berlin}}Ang '''Berlin''' ay ang [[kabisera|kabesera]] ng [[Alemanya]]. May 3.7 milyong naninirahan dito, ito ang [[Talaan ng mga lungsod sa Alemanya batay sa populasyon|pinakamalaking lungsod]] sa bansa ayon sa lugar at populasyon&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Milbradt |first=Friederike |date=6 February 2019 |title=Deutschland: Die größten Städte |language=de |work=[[Die Zeit]] (Magazin) |location=Hamburg |url=https://www.zeit.de/zeit-magazin/2019/07/flaechengroesste-staedte-deutschlandkarte |url-status=live |access-date=24 November 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190213183401/https://www.zeit.de/zeit-magazin/2019/07/flaechengroesste-staedte-deutschlandkarte |archive-date=13 February 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |date=1 August 2019 |title=Leipzig überholt bei Einwohnerzahl Dortmund – jetzt Platz 8 in Deutschland |language=de |work=[[Leipziger Volkszeitung]] |location=Leipzig |url=https://www.lvz.de/Leipzig/Lokales/Leipzig-ueberholt-bei-Einwohnerzahl-Dortmund-jetzt-Platz-8-in-Deutschland |url-status=dead |access-date=24 November 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20191113070247/https://www.lvz.de/Leipzig/Lokales/Leipzig-ueberholt-bei-Einwohnerzahl-Dortmund-jetzt-Platz-8-in-Deutschland |archive-date=13 November 2019}}&lt;/ref&gt;, at ang pinakamalaking lungsod ayon sa populasyon sa [[Kaisahang Yuropeo|Unyong Europeo]], ayon sa populasyon sa loob ng mga limitasyon ng lungsod.&lt;ref name=&quot;pop-detail&quot;&gt;{{Cite web |title=Statistischer Bericht: Einwohnerinnen und Einwohner im Land Berlin am 31. Dezember 2019 |trans-title=Statistical Report: Residents in the state of Berlin on 31 December 2019 |url=https://www.statistik-berlin-brandenburg.de/publikationen/stat_berichte/2020/SB_A01-05-00_2019h02_BE.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20200223110544/https://www.statistik-berlin-brandenburg.de/publikationen/stat_berichte/2020/SB_A01-05-00_2019h02_BE.pdf |archive-date=23 February 2020 |access-date=8 April 2020 |website=[[Amt für Statistik Berlin-Brandenburg]] |pages=4, 10, 13, 18–22 |language=de}}&lt;/ref&gt; Isa sa [[Länder ng Alemanya|labing-anim na kinabibilangang estado]] ng Alemanya, ang Berlin ay napalilibutan ng [[Brandeburgo|Estado ng Brandenburgo]] at kadugtong ng [[Potsdam]], ang kabesera ng Brandenburgo. Ang urbanong pook ng Berlin, na may populasyon na humigit-kumulang 4.5 milyon, ay ang pangalawang pinakamataong urbanong pook sa Alemanya pagkatapos ng [[Ruhr]]. Ang [[Kalakhang Rehiyon ng Berlin-Brandenburgo|kabeserang rehiyon ng Berlin-Brandenburgo]] ay may humigit-kumulang 6.2 milyong mga naninirahan at ito ang [[Mga kalakhang rehiyon ng Alemanya|ikatlong pinakamalaking kalakhang rehiyon ng Alemanya]] pagkatapos ng mga rehiyon ng [[Rin-Ruhr]] at [[Francfort Rin-Main|Rin-Main]].&lt;ref&gt;{{Cite web |date=4 October 2016 |title=Daten und Fakten zur Hauptstadtregion |url=https://www.berlin-brandenburg.de/metropolregion/daten-und-fakten/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190321175940/https://www.berlin-brandenburg.de/metropolregion/daten-und-fakten/ |archive-date=21 March 2019 |access-date=13 April 2022 |website=www.berlin-brandenburg.de}}&lt;/ref&gt; Nagkaroon ng [[Pag-iisa ng Berlin at Brandenburg|hindi matagumpay na pagtatangkang pag-isahin ang parehong estado noong 1996]], at sa kabila ng nananatiling hiwalay, ang dalawang estado ay nagtutulungan sa maraming bagay hanggang ngayon.

Ang Berlin ay tumatawid sa pampang ng [[Spree (ilog)|Spree]], na dumadaloy sa [[Havel]] (isang [[tributaryo]] ng [[Ilog Elba|Elbe]]) sa kanlurang boro ng [[Spandau]] . Kabilang sa mga pangunahing topograpikong tampok  ng lungsod ay ang maraming lawa sa kanluran at timog-silangan na mga boro na nabuo ng [[Spree (ilog)|Spree]], [[Havel]], at [[Dahme (ilog)|Dahme]], na ang pinakamalakin ay ang [[Lawa ng Müggelsee|Lawa Müggelsee]]. Dahil sa lokasyon nito sa [[Kapatagang Europeo]], ang Berlin ay naiimpluwensiyahan ng isang [[Klimang banayad|banayad na pana-panahong klima]]. Halos sangkatlo ng lugar ng lungsod ay binubuo ng mga kagubatan, [[Tala ng mga liwasan at hardin sa Berlin|liwasan, hardin]], ilog, kanal, at lawa.&lt;ref name=&quot;gruen&quot;&gt;{{Cite web |last=Senatsverwaltung für Umwelt, Verkehr und Klimaschutz Berlin, Referat Freiraumplanung und Stadtgrün |title=Anteil öffentlicher Grünflächen in Berlin |url=https://www.berlin.de/senuvk/umwelt/stadtgruen/gruenanlagen/de/daten_fakten/downloads/ausw_5.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210225003118/https://www.berlin.de/senuvk/umwelt/stadtgruen/gruenanlagen/de/daten_fakten/downloads/ausw_5.pdf |archive-date=25 February 2021 |access-date=2020-01-10}}&lt;/ref&gt; Ang lungsod ay nasa lugar ng diyalektong [[Gitnang Aleman]], ang [[Alemang Berlin|diyalekto ng Berlin]] ay isang varyant ng mga [[Mga diyalektong Lausitzisch-Neumärkisch|diyalektong Lausitzisch-Neumärkisch]].

Unang naidokumento noong ika-13 siglo at sa pagtawid ng dalawang mahalagang makasaysayang [[Ruta ng kalakalan|rutang pangkalakalan]],&lt;ref name=&quot;staple&quot;&gt;{{Cite web |date=August 2004 |title=Niederlagsrecht |trans-title=Settlement rights |url=https://www.diegeschichteberlins.de/geschichteberlins/berlin-abc/stichwortehn/599-niederlagsrecht.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151122025717/https://www.diegeschichteberlins.de/geschichteberlins/berlin-abc/stichwortehn/599-niederlagsrecht.html |archive-date=22 November 2015 |access-date=21 November 2015 |publisher=Verein für die Geschichte Berlins |language=de}}&lt;/ref&gt; Ang Berlin ay naging kabesera ng [[Margrabyado ng Brandenburg]] (1417 – 1701), ang [[Kaharian ng Prusya]] (1701–1918), ang [[Imperyong Aleman]] (1871). –1918), ang [[Republikang Weimar]] (1919–1933), at [[Alemanyang Nazi]] (1933–1945). Ang [[Berlin noong dekada '20]] ay ang ikatlong pinakamalaking munisipalidad sa mundo.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=September 2009 |title=Topographies of Class: Modern Architecture and Mass Society in Weimar Berlin (Social History, Popular Culture and Politics in Germany) |url=https://www.h-net.org/reviews/showrev.php?id=23505 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20180706161901/https://www.h-net.org/reviews/showrev.php?id=23505 |archive-date=6 July 2018 |access-date=9 October 2009 |publisher=www.h-net.org}}&lt;/ref&gt; Pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] at ang kasunod na pananakop nito ng mga matagumpay na bansa, nahati ang lungsod; ang [[Kanlurang Berlin]] ay naging isang de facto na [[Engklabo at eksklabo|eksklabo]] ng [[Kanlurang Alemanya]], na napapalibutan ng [[Pader ng Berlin]] (mula Agosto 1961 hanggang Nobyembre 1989) at teritoryo ng Silangang Aleman.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Berlin Wall |url=https://www.britannica.com/EBchecked/topic/62202/Berlin-Wall |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080630080628/https://www.britannica.com/EBchecked/topic/62202/Berlin-Wall |archive-date=30 June 2008 |access-date=18 August 2008 |website=[[Encyclopædia Britannica]]}}&lt;/ref&gt; Ang [[Silangang Berlin]] ay idineklara na kabesera ng Silangang Alemanya, habang ang [[Bonn]] ay naging kabesera ng Kanlurang Alemanya. Kasunod ng [[muling pag-iisang Aleman]] noong 1990, ang Berlin ay muling naging kabesera ng buong Alemanya.

Ang Berlin ay isang [[Lungsod pandaigdig|pandaigdigang lungsod]] ng [[Kultura ng Berlin|kultura]], [[Politika ng Berlin|politika]], [[Media ng Berlin|media]], at agham.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Berlin – Capital of Germany |url=https://www.germany.info/Vertretung/usa/en/04__W__t__G/03/01/03/Feature__3.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20120112204045/https://www.germany.info/Vertretung/usa/en/04__W__t__G/03/01/03/Feature__3.html |archive-date=12 January 2012 |access-date=18 August 2008 |website=German Embassy in Washington}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Davies |first=Catriona |date=10 April 2010 |title=Revealed: Cities that rule the world&amp;nbsp;– and those on the rise |publisher=CNN |url=https://edition.cnn.com/2010/BUSINESS/04/10/cities.dominate.world/?hpt=C2 |url-status=live |access-date=11 April 2010 |archive-url=https://web.archive.org/web/20110604014630/https://edition.cnn.com/2010/BUSINESS/04/10/cities.dominate.world/?hpt=C2 |archive-date=4 June 2011}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Sifton |first=Sam |date=31 December 1969 |title=Berlin, the big canvas |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/2008/06/22/travel/22iht-22berlin.13882912.html |url-status=live |access-date=18 August 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130412012910/https://www.nytimes.com/2008/06/22/travel/22iht-22berlin.13882912.html |archive-date=12 April 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite journal |date=22 October 2009 |title=Global Power City Index 2009 |url=https://www.mori-m-foundation.or.jp/english/research/project/6/pdf/GPCI2009_English.pdf |url-status=live |journal=Institute for Urban Strategies at the Mori Memorial Foundation |archive-url=https://web.archive.org/web/20140629143736/https://www.mori-m-foundation.or.jp/english/research/project/6/pdf/GPCI2009_English.pdf |archive-date=29 June 2014 |access-date=29 October 2009}}&lt;/ref&gt; Nakabatay ang [[Ekonomiya ng Berlin|ekonomiya]] nito sa mga [[High tech|high-tech]] na kompanya at [[Tersiyaryong sektor ng ekonomiya|sektor ng serbisyo]], na sumasaklaw sa magkakaibang hanay ng mga [[Malilikhaing industriya|malikhaing industriya]], pasilidad ng pananaliksik, mga korporasyon ng media at mga lugar ng kumbensiyon.&lt;ref name=&quot;congress&quot;&gt;{{Cite web |title=ICCA publishes top 20 country and city rankings 2007 |url=https://www.iccaworld.com/npps/story.cfm?ID=1577 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080922094543/https://www.iccaworld.com/npps/story.cfm?ID=1577 |archive-date=22 September 2008 |access-date=18 August 2008 |website=ICCA}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Cityofdesign2&quot;&gt;{{cite press release|url=https://portal.unesco.org/culture/en/ev.php-URL_ID=29376&amp;URL_DO=DO_TOPIC&amp;URL_SECTION=201.html|archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20080816140547/https://portal.unesco.org/culture/en/ev.php-URL_ID=29376&amp;URL_DO=DO_TOPIC&amp;URL_SECTION=201.html|url-status=dead|archive-date=16 August 2008|title=Berlin City of Design|publisher=[[UNESCO]]|access-date=18 August 2008}}&lt;/ref&gt; Ang Berlin ay nagsisilbing isang kontinental na pusod para sa trapiko sa himpapawid at tren at may napakakomplikadong ugnayan ng pampublikong transportasyon. Ang metropolis ay isang sikat na destinasyong [[Turismo sa Alemanya|panturista]].&lt;ref&gt;{{Cite journal |date=4 September 2014 |title=Berlin Beats Rome as Tourist Attraction as Hordes Descend |url=https://www.bloomberg.com/news/2014-09-03/berlin-beats-rome-as-tourist-attraction-as-hordes-descend.html |url-status=live |journal=Bloomberg L.P. |archive-url=https://web.archive.org/web/20140911154443/https://www.bloomberg.com/news/2014-09-03/berlin-beats-rome-as-tourist-attraction-as-hordes-descend.html |archive-date=11 September 2014 |access-date=11 September 2014}}&lt;/ref&gt; Kabilang din sa mga makabuluhang industriya ang [[Teknolohiyang pang-impormasyon|IT]], mga [[parmasyutiko]], [[inhinyeriyang biyomedikal]], [[malinis na teknolohiya]], [[biyoteknolohiya]], konstruksiyon, at [[Elektronika|electronika]].

Ang Berlin ay tahanan ng mga unibersidad na kilala sa buong mundo gaya ng [[Unibersidad ng Berlin Humboldt|Pamantasang Humboldt]], [[Pamantasang Teknikal ng Berlin|Pamantasang Teknikal]], [[Malayang Unibersidad ng Berlin|Malayang Unibersidad]], [[Unibersidad ng Sining ng Berlin|Unibersidad ng Sining]], [[ESMT Berlin]], [[Paaralang Hertie]], at [[Kolehiyong Bard ng Berlin]]. Ang [[Zoolohikong Hardin ng Berlin|Zoolohikong Hardin]]&lt;nowiki/&gt;nito ay ang pinakabinibisitang zoo sa Europa at isa sa pinakasikat sa buong mundo. Dahil ang [[Estudyo ng Babelsberg|Babelsberg]] ang kauna-unahang malakihang estudyong pampelikulang kompleks sa mundo, ang Berlin ay isang lalong sikat na lokasyon para sa mga pandaigdigang [[Tala ng mga pelikulang isinagawa sa Berlin|paggawa ng pelikula]].&lt;ref&gt;{{Cite web |date=9 August 2008 |title=Hollywood Helps Revive Berlin's Former Movie Glory |url=https://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,3549403,00.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080813010550/https://www.dw-world.de/dw/article/0,2144,3549403,00.html |archive-date=13 August 2008 |access-date=18 August 2008 |website=[[Deutsche Welle]]}}&lt;/ref&gt; Kilala ang lungsod sa mga pagdiriwang, magkakaibang arkitektura, nightlife, kontemporaneong sining at napakataas na kalidad ng pamumuhay.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Flint |first=Sunshine |date=12 December 2004 |title=The Club Scene, on the Edge |work=The New York Times |url=https://travel2.nytimes.com/2004/12/12/travel/12surf.html |url-status=live |access-date=18 August 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130402221310/https://travel2.nytimes.com/2004/12/12/travel/12surf.html |archive-date=2 April 2013}}&lt;/ref&gt; Mula noong dekada 2000, saksi nag Berlin sa paglitaw ng isang kosmopolitang [[Startup ecosystem|eksenang]] [[entrepreneurship]].&lt;ref&gt;{{Cite journal |date=13 June 2014 |title=Young Israelis are Flocking to Berlin |url=https://www.newsweek.com/2014/06/20/young-israelis-are-flocking-berlin-262139.html |url-status=live |journal=Newsweek |archive-url=https://web.archive.org/web/20140827183310/https://www.newsweek.com/2014/06/20/young-israelis-are-flocking-berlin-262139.html |archive-date=27 August 2014 |access-date=28 August 2014}}&lt;/ref&gt;

Nagtataglay ang Berlin ng tatlong [[Pandaigdigang Pamanang Pook]]: [[Pulo ng mga Museo]] ; ang mga [[Mga Palasyo at Liwasan ng Potsdam at Berlin|Palasyo at Liwasan ng Potsdam at Berlin]]; at ang mga [[Mga Modernismong Pabahay ng Berlin|Modernismong Pabahay ng Berlin]].&lt;ref name=&quot;UNESCO&quot;&gt;{{Cite web |title=World Heritage Site Museumsinsel |url=https://whc.unesco.org/en/list/896 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210506100913/https://whc.unesco.org/en/list/896 |archive-date=6 May 2021 |access-date=6 May 2021 |publisher=[[UNESCO]]}}&lt;/ref&gt; Kabilang sa iba pang mga tanawin ang [[Tarankahang Brandenburgo]], ang [[gusaling Reichstag]], [[Potsdamer Platz]], ang [[Alaala sa mga Pinaslang na Hudyo ng Europa]], ang [[Gedenkstätte Berliner Mauer|Alaala ng Pader ng Berlin]], ang [[Galeriya ng Silangang Bahagi]], ang [[Haligi ng Tagumpay sa Berlin]], [[Katedral ng Berlin]], at ang [[Fernsehturm Berlin|Toreng Pantelebisyon ng Berlin]], ang pinakamataas na estruktura sa Alemanya. Maraming museo, galeriya, aklatan, orkestra, at mga pinagdadausan ng sports ang Berlin. Kabilang dito ang [[Alte Nationalgalerie|Lumang Pamabansang Galeriya]], ang [[Museong Bode]], ang [[Museong Pergamon]], ang [[Deutsches Historisches Museum|Museuong Pangkasaysayang Aleman]], ang [[Museong Hudyo Berlin]], ang [[Museo ng Likas na Kasaysayan, Berlin|Museo ng Likas na Kasaysayan]], ang [[Foro Humboldt]], ang [[Aklatang Estatal ng Berlin]], ang [[Estatal na Opera ng Berlin]], ang [[Filarmonika ng Berlin]], at ang [[Maraton ng Berlin]].

== Kasaysayan ==

=== Etimolohiya ===
Matatagpuan ang Berlin sa hilagang-silangan ng Alemanya, silangan ng Ilog [[Ilog Elba|Elbe]], na dating bumubuo, kasama ang Ilog (Sahon o Turingia) [[Saale]] (mula sa kanilang [[tagpuan]] sa [[Barby, Alemanya|Barby]] pataas), ang silangang hangganan ng [[Francia|Kahariang Franco]]. Habang ang Kahariang Franco ay pangunahing tinitirhan ng mga tribong [[Mga Aleman|Aleman]] tulad ng mga [[Mga Franco|Franco]] at mga [[Sakson|Sahon]], ang mga rehiyon sa silangan ng mga ilog sa hangganan ay pinaninirahan ng mga tribong [[Mga Eslabo|Eslabo]]. Ito ang dahilan kung bakit karamihan sa mga lungsod at nayon sa hilagang-silangan ng Alemanya ay may mga pangalang may pinagmulang [[Mga wikang Eslabo|Eslabo]] ([[Germania Slavica]]). Ang mga karaniwang [[Hermanisasyon|Hermanisadong]] pangalan ng lugar na [[Hulapi|hulaping]] Eslabo na pinagmulan ay ''-ow'', ''-itz'', ''-vitz'', ''-witz'', ''-itzsch'' at ''-in'', ang mga [[unlapi]] ay ''Windisch'' at ''Wendisch''. Ang pangalang ''Berlin'' ay nag-ugat sa wika ng mga naninirahan sa [[Mga Kanlurang Eslabo|Kanlurang Eslabo]] sa lugar ng Berlin ngayon, at maaaring nauugnay sa Lumang [[Wikang Polabo|Polabong]] tangkay na ''berl-'' / ''birl-'' (&quot;latian&quot;).&lt;ref&gt;{{Cite book|last=Berger|first=Dieter|title=Geographische Namen in Deutschland|publisher=Bibliographisches Institut|year=1999|isbn=978-3-411-06252-2}}&lt;/ref&gt; Dahil ang ''Ber-'' sa simula ay parang salitang Aleman na ''Bär'' (&quot;oso&quot;), lumilitaw ang isang oso sa eskudo de armas ng lungsod. Kaya ito ay isang halimbawa ng [[armas parlantes]].

Sa [[Mga boro at kapitbahayan ng Berlin|labindalawang boro]] ng Berlin, lima ang may (bahagya) na pangalang may pinagmulang Eslabo: [[Pankow]] (pinaka matao), [[Steglitz-Zehlendorf]], [[Marzahn-Hellersdorf]], [[Treptow-Köpenick]], at [[Spandau]] (pinangalanang Spandow hanggang 1878). Sa siyamnapu't anim na kapitbahayan nito, dalawampu't dalawa ang may (bahagya) na pangalang may pinagmulang Eslabo: [[Altglienicke]], [[Alt-Treptow]], [[Britz]], [[Buch (Berlin)|Buch]], [[Buckow (Berlin)|Buckow]], [[Gatow]], [[Karow (Berlin)|Karow]], [[Kladow]], [[Köpenick]], [[Lankwitz]], [[Lübars]], [[Malchow (Berlin)|Marchow]][[Pankow (lokal)|,]] [[Marzahn|Marchow]], [[Prenzlauer Berg]], [[Rudow]], [[Schmöckwitz]], [[Spandau (lokal)|Spandau]], [[Stadtrandsiedlung Malchow]], [[Steglitz]], [[Tegel]], at [[Zehlendorf (Berlin)|Zehlendorf]]. Ang kapitbahayan ng [[Moabit]] ay may pangalang nagmula sa Pranses, at ang [[Französisch Buchholz]] ay ipinangalan sa mga [[Huguenot]].

=== Ika-12 hanggang ika-16 na siglo ===
[[Talaksan:ZLB-Berliner_Ansichten-Januar.jpg|thumb|Mapa ng Berlin noong 1688]]
[[Talaksan:Dom_und_Stadtschloss,_Berlin_1900.png|thumb|[[Katedral ng Berlin]] (kaliwa) at [[Palasyo ng Berlin]] (kanan), 1900]]
Ang pinakaunang katibayan ng mga pamayanan sa lugar ng Berlin ngayon ay mga labi ng isang pundasyon ng bahay na may petsang 1174, na natagpuan sa mga paghuhukay sa Berlin Mitte,&lt;ref&gt;{{Cite news |title=Berlin ist älter als gedacht: Hausreste aus dem Jahr 1174 entdeckt |language=de |trans-title=Berlin is older than thought: house remains from 1174 have been found |agency=dpa |url=https://www.berlin.de/aktuelles/berlin/2674414-958092-berlin-ist-aelter-als-gedacht-hausreste-.html |url-status=live |access-date=24 August 2012 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120824212016/https://www.berlin.de/aktuelles/berlin/2674414-958092-berlin-ist-aelter-als-gedacht-hausreste-.html |archive-date=24 August 2012}}&lt;/ref&gt; at isang barakilang kahoy na may petsang humigit-kumulang 1192.&lt;ref name=&quot;zycwaq&quot;&gt;{{Cite news |last=Rising |first=David |date=30 January 2008 |title=Berlin dig finds city older than thought |work=[[NBC News]] |agency=Associated Press |url=https://www.nbcnews.com/id/22920517/ns/technology_and_science-science/t/berlin-dig-finds-city-older-thought/ |url-status=live |access-date=1 January 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180102013454/https://www.nbcnews.com/id/22920517/ns/technology_and_science-science/t/berlin-dig-finds-city-older-thought/ |archive-date=2 January 2018}}&lt;/ref&gt; Ang unang nakasulat na mga talaan ng mga bayan sa lugar ng kasalukuyang Berlin ay mula sa huling bahagi ng ika-12 siglo. Ang [[Spandau]] ay unang binanggit noong 1197 at [[Köpenick]] noong 1209, bagaman ang mga lugar na ito ay hindi sumali sa Berlin hanggang 1920.&lt;ref&gt;{{Cite web |year=2002 |title=Zitadelle Spandau |trans-title=Spandau Citadel |url=https://www.berlin.de/tourismus/sehenswuerdigkeiten.en/00175.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20080612020333/https://www.berlin.de/tourismus/sehenswuerdigkeiten.en/00175.html |archive-date=12 June 2008 |access-date=18 August 2008 |publisher=BerlinOnline Stadtportal GmbH &amp; Co. KG}}&lt;/ref&gt; Ang gitnang bahagi ng Berlin ay maaaring masubaybayan pabalik sa dalawang bayan. Ang [[Cölln]] sa [[Fischerinsel]] ay unang binanggit sa isang dokumento noong 1237, at ang Berlin, sa kabila ng [[Spree (ilog)|Spree]] sa tinatawag ngayong [[Nikolaiviertel]], ay tinukoy sa isang dokumento mula 1244.&lt;ref name=&quot;zycwaq&quot; /&gt; Ang 1237 ay itinuturing na petsa ng pagkakatatag ng lungsod.&lt;ref name=&quot;Medtradc&quot;&gt;{{Cite web |title=The medieval trading center |url=https://www.berlin.de/berlin-im-ueberblick/en/history/the-medieval-trading-center/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160731190906/https://www.berlin.de/berlin-im-ueberblick/en/history/the-medieval-trading-center/ |archive-date=31 July 2016 |access-date=11 June 2013 |publisher=BerlinOnline Stadtportal GmbH &amp; Co. KG.}}&lt;/ref&gt; Ang dalawang bayan sa paglipas ng panahon ay nabuo ang malapit na pang-ekonomiya at panlipunang ugnayan, at nakinabang mula sa [[Karapatan sa emporyo|pangunahing bahagi mismo]] sa dalawang mahalagang [[ruta ng kalakalan]] ng ''[[Sa pamamagitan ng Imperii|Via Imperii]]'' at mula [[Brujas]] hanggang [[Veliky Novgorod|Novgorod]].&lt;ref name=&quot;staple2&quot;&gt;{{Cite web |date=August 2004 |title=Niederlagsrecht |trans-title=Settlement rights |url=https://www.diegeschichteberlins.de/geschichteberlins/berlin-abc/stichwortehn/599-niederlagsrecht.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20151122025717/https://www.diegeschichteberlins.de/geschichteberlins/berlin-abc/stichwortehn/599-niederlagsrecht.html |archive-date=22 November 2015 |access-date=21 November 2015 |publisher=Verein für die Geschichte Berlins |language=de}}&lt;/ref&gt; Noong 1307, bumuo sila ng isang alyansa na may isang karaniwang patakarang panlabas, bagaman ang kanilang mga panloob na pangangasiwa ay pinaghihiwalay pa rin.&lt;ref name=&quot;Stöver2010&quot;&gt;Stöver B. Geschichte Berlins.&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Lui stadtgr&quot;&gt;{{Cite web |year=2004 |title=Stadtgründung Und Frühe Stadtentwicklung |trans-title=City foundation and early urban development |url=https://berlingeschichte.de/stadtentwicklung/texte/articles/1_02_stadtgr |archive-url=https://archive.today/20130620011811/http://berlingeschichte.de/stadtentwicklung/texte/articles/1_02_stadtgr#selection-75.18-75.40 |archive-date=20 June 2013 |access-date=10 November 2018 |publisher=Luisenstädtischer Bildungsverein |language=de}}&lt;/ref&gt;

Noong 1415, si [[Federico I, Elektor ng Brandenburgo|Federico I]] ay naging [[Prinsipe-elektor|elektor]] ng [[Margrabyato ng Brandenburgo]], na pinamunuan niya hanggang 1440.&lt;ref&gt;{{Cite web |year=1993 |title=The Hohenzollern Dynasty |url=https://www.west.net/~antipas/protected_files/news/europe/hohenzollerns.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20070807093738/https://www.west.net/~antipas/protected_files/news/europe/hohenzollerns.html |archive-date=7 August 2007 |access-date=18 August 2008 |publisher=Antipas}}&lt;/ref&gt; Noong ika-15 siglo, itinatag ng kaniyang mga kahalili ang Berlin-Cölln bilang kabesera ng margebyato, at ang mga sumunod na miyembro ng pamilyang [[Pamilya Hohenzollern|Hohenzollern]] ay namuno sa Berlin hanggang 1918, una bilang mga elektor ng Brandenburgo, pagkatapos ay bilang mga hari ng [[Prusya]], at kalaunan bilang mga [[emperador ng Alemanya]]. Noong 1443, sinimulan ni [[Federico II, Elektor ng Brandenburgo|Federico II Ngiping Bakal]] ang pagtatayo ng isang bagong [[Stadtschloss, Berlin|palasyo]] ng hari sa kambal na lungsod ng Berlin-Cölln. Ang mga protesta ng mga mamamayan ng bayan laban sa gusali ay nagtapos noong 1448, sa &quot;Indignasyong Berlin&quot; (&quot;Berliner Unwille&quot;).&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Komander |first=Gerhild H. M. |date=November 2004 |title=Berliner Unwillen |trans-title=Berlin unwillingness |url=https://www.diegeschichteberlins.de/geschichteberlins/berlinabc/stichworteag/555-berliner-unwillen.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20130919215632/https://www.diegeschichteberlins.de/geschichteberlins/berlinabc/stichworteag/555-berliner-unwillen.html |archive-date=19 September 2013 |access-date=30 May 2013 |publisher=Verein für die Geschichte Berlins e.&amp;nbsp;V. |language=de}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Conrad |first=Andreas |date=26 October 2012 |title=Was den &quot;Berliner Unwillen&quot; erregte |language=de |trans-title=What aroused the &quot;Berlin unwillingness&quot; |work=[[Der Tagesspiegel]] |url=https://www.tagesspiegel.de/berlin/serie-was-den-berliner-unwillen-erregte/7301932.html |url-status=live |access-date=10 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20181008183148/https://www.tagesspiegel.de/berlin/serie-was-den-berliner-unwillen-erregte/7301932.html |archive-date=8 October 2018}}&lt;/ref&gt; Hindi naging matagumpay ang protestang ito at nawalan ang mga mamamayan ng marami sa mga pampolitika at pang-ekonomiyang pribilehiyo. Nang matapos ang palasyo ng hari noong 1451, unti-unti itong nagamit. Mula 1470, kasama ang bagong elektor na si [[Alberto III Aquiles, Elektor ng Brandenburgo|Alberto III Aquiles]], naging bagong tirahan ng hari ang Berlin-Cölln.&lt;ref name=&quot;Lui stadtgr2&quot;&gt;{{Cite web |year=2004 |title=Stadtgründung Und Frühe Stadtentwicklung |trans-title=City foundation and early urban development |url=https://berlingeschichte.de/stadtentwicklung/texte/articles/1_02_stadtgr |archive-url=https://archive.today/20130620011811/http://berlingeschichte.de/stadtentwicklung/texte/articles/1_02_stadtgr#selection-75.18-75.40 |archive-date=20 June 2013 |access-date=10 November 2018 |publisher=Luisenstädtischer Bildungsverein |language=de}}&lt;/ref&gt; Opisyal, ang palasyo ng Berlin-Cölln ay naging permanenteng tirahan ng mga Brandenburgong elektor ng Hohenzollerns mula 1486, nang si [[John Cicero, Elektor ng Brandenburgo|John Cicero]] ay maupo sa kapangyarihan.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=The electors' residence |url=https://www.berlin.de/berlin-im-ueberblick/en/history/the-electors-residence/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170421214734/https://www.berlin.de/berlin-im-ueberblick/en/history/the-electors-residence/ |archive-date=21 April 2017 |access-date=11 June 2013 |publisher=BerlinOnline Stadtportal GmbH &amp; Co. KG}}&lt;/ref&gt; Gayunpaman, kinailangan ng Berlin-Cölln na talikuran ang katayuan nito bilang isang malayang lungsod [[Ligang Hanseatico|Hanseatico]]. Noong 1539, opisyal na naging [[Luteranismo|Luterano]] ang mga botante at ang lungsod.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Berlin Cathedral |url=https://www.smp-protein.de/SMPConference/berlin.htm |archive-url=https://web.archive.org/web/20060818100934/https://www.smp-protein.de/SMPConference/berlin.htm |archive-date=18 August 2006 |access-date=18 August 2008 |publisher=SMPProtein}}&lt;/ref&gt;

=== Ika-17 hanggang ika-19 na siglo ===
Ang [[Digmaan ng Tatlumpung Taon]] sa pagitan ng 1618 at 1648 ay nagwasak sa Berlin. Sangkatlo ng mga bahay nito ang nasira o nawasak, at ang lungsod ay nawalan ng kalahati ng populasyon nito.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Brandenburg during the 30 Years War |url=https://www.zum.de/whkmla/region/germany/bra30.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080928213849/https://www.zum.de/whkmla/region/germany/bra30.html |archive-date=28 September 2008 |access-date=18 August 2008 |publisher=World History at KMLA}}&lt;/ref&gt; Si [[Federico Guillermo I, Elektor ng Brandenburgo|Federico Guillermo]], na kilala bilang &quot;Dakilang Elektor&quot;, na humalili sa kanyang ama na si [[Jorge Guillermo, Elektor ng Brandenburgo|Jorge Guillermo]] bilang pinuno noong 1640, ay nagpasimula ng isang patakaran ng pagtataguyod ng imigrasyon at pagpaparaya sa relihiyon.&lt;ref name=&quot;Carlyle18532&quot;&gt;{{cite book|first=Thomas|last=Carlyle|title=Fraser's Magazine|url=https://archive.org/details/frasersmagazine03carlgoog|year=1853|publisher=J. Fraser|page=[https://archive.org/details/frasersmagazine03carlgoog/page/n71 63]|access-date=11 February 2016}}&lt;/ref&gt; Sa [[Kautusan ng Potsdam]] noong 1685, nag-alok si Frederick William ng pagpapakupkop para sa mga [[Huguenot]] na Pranses.&lt;ref name=&quot;Plaut19952&quot;&gt;{{cite book|first=W. Gunther|last=Plaut|title=Asylum: A Moral Dilemma|url=https://books.google.com/books?id=oirvylPVAhAC&amp;pg=PA42|date=1 January 1995|publisher=Greenwood Publishing Group|isbn=978-0-275-95196-2|page=42|access-date=20 June 2015|archive-date=15 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150915214210/https://books.google.com/books?id=oirvylPVAhAC&amp;pg=PA42|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Noong 1700, humigit-kumulang 30 porsiyento ng mga residente ng Berlin ay Pranses, dahil sa imigrasyon ng mga Huguenot.&lt;ref name=&quot;Gray20072&quot;&gt;{{cite book|first=Jeremy|last=Gray|title=Germany|url=https://books.google.com/books?id=Z5t5mZE_s5YC&amp;pg=PA49|year=2007|publisher=Lonely Planet|isbn=978-1-74059-988-7|page=49|access-date=20 June 2015|archive-date=15 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150915225030/https://books.google.com/books?id=Z5t5mZE_s5YC&amp;pg=PA49|url-status=live}}&lt;/ref&gt; Marami pang ibang imigrante ang nagmula sa [[Bohemya|Bohemia]], [[Mankomunidad ng Polonya-Litwanya|Polonya]], at [[Prinsipado-Arsobispado ng Salzburgo|Salzburgo]].&lt;ref name=&quot;Cybriwsky20132&quot;&gt;{{cite book|first=Roman Adrian|last=Cybriwsky|title=Capital Cities around the World: An Encyclopedia of Geography, History, and Culture: An Encyclopedia of Geography, History, and Culture|url=https://books.google.com/books?id=qb6NAQAAQBAJ&amp;pg=PA48|date=23 May 2013|publisher=ABC-CLIO|isbn=978-1-61069-248-9|page=48|access-date=20 June 2015|archive-date=15 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150915232139/https://books.google.com/books?id=qb6NAQAAQBAJ&amp;pg=PA48|url-status=live}}&lt;/ref&gt;
[[Talaksan:Berlin_Unter_den_Linden_Victoria_Hotel_um_1900.jpg|left|thumb|Ang Berlin ay naging kabesera ng [[Imperyong Aleman]] noong 1871 at mabilis na lumawak sa mga sumunod na taon.]]
Mula noong 1618, ang Margrabyado ng Brandenburgo ay [[Personal na unyon|personal]] na nakipag-isa sa [[Dukado ng Prusya]]. Noong 1701, nabuo ng dalawahang estado ang [[Kaharian ng Prusya]] habang si [[Federico III, Elektor ng Brandenburgo]], ay kinoronahan ang sarili bilang haring [[Federico I sa Prusya]]. Ang Berlin ay naging kabesera ng bagong Kaharian,&lt;ref&gt;Horlemann, Bernd (Hrsg.&lt;/ref&gt; pinalitan ang [[Königsberg]]. Ito ay isang matagumpay na pagtatangka na isentralisa ang kabesera sa napakalayo na estado, at ito ang unang pagkakataon na ang lungsod ay nagsimulang lumago. Noong 1709, pinagsama ang Berlin sa apat na lungsod ng Cölln, Friedrichswerder, Friedrichstadt, at Dorotheenstadt sa ilalim ng pangalang Berlin, &quot;Haupt- und Residenzstadt Berlin&quot;.&lt;ref name=&quot;Stöver20102&quot;&gt;Stöver B. Geschichte Berlins.&lt;/ref&gt;

Noong 1740, si Federico II, na kilala bilang [[Federico II ng Prusya|Federico ang Dakila]] (1740–1786), ay naluklok sa kapangyarihan.&lt;ref name=&quot;Zaide19652&quot;&gt;{{cite book|first=Gregorio F.|last=Zaide|title=World History|url=https://books.google.com/books?id=Kq512SmGMIsC&amp;pg=PA273|year=1965|publisher=Rex Bookstore, Inc.|isbn=978-971-23-1472-8|page=273|access-date=20 June 2015|archive-date=15 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150915200510/https://books.google.com/books?id=Kq512SmGMIsC&amp;pg=PA273|url-status=live}}&lt;/ref&gt; Sa ilalim ng pamumuno ni Federico II, ang Berlin ay naging sentro ng [[Panahon ng Kaliwanagan|Kaliwanagan]], ngunit saglit ding sinakop noong [[Digmaan ng Pitong Taon]] ng hukbong Ruso.&lt;ref name=&quot;PerryChase20122&quot;&gt;{{cite book|first1=Marvin|last1=Perry|first2=Myrna|last2=Chase|first3=James|last3=Jacob|first4=Margaret|last4=Jacob|first5=Theodore|last5=Von Laue|title=Western Civilization: Ideas, Politics, and Society|url=https://books.google.com/books?id=YYIJAAAAQBAJ&amp;pg=PA444|date=1 January 2012|publisher=Cengage Learning|isbn=978-1-133-70864-3|page=444|access-date=20 June 2015|archive-date=14 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150914174457/https://books.google.com/books?id=YYIJAAAAQBAJ&amp;pg=PA444|url-status=live}}&lt;/ref&gt; Kasunod ng tagumpay ng Pransiya sa [[Digmaan ng Ikaapat na Koalisyon|Digmaan ng Ika-apat na Koalisyon]], [[Pagbagsak ng Berlin (1806)|nagmartsa]] si [[Napoleon I ng Pransiya|Napoleon Bonaparte]] sa Berlin noong 1806, ngunit nagbigay ng nagsasariling pamahalaan sa lungsod.&lt;ref name=&quot;Lewis20132&quot;&gt;{{cite book|first=Peter B.|last=Lewis|title=Arthur Schopenhauer|url=https://books.google.com/books?id=6TBXX9KVtzsC&amp;pg=PA57|date=15 February 2013|publisher=Reaktion Books|isbn=978-1-78023-069-6|page=57|access-date=20 June 2015|archive-date=14 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150914174348/https://books.google.com/books?id=6TBXX9KVtzsC&amp;pg=PA57|url-status=live}}&lt;/ref&gt; Noong 1815, ang lungsod ay naging bahagi ng bagong [[Lalawigan ng Brandenburgo]].&lt;ref name=&quot;StaffInc.20102&quot;&gt;{{cite book|author1=Harvard Student Agencies Inc. Staff|author2=Harvard Student Agencies, Inc.|title=Let's Go Berlin, Prague &amp; Budapest: The Student Travel Guide|url=https://books.google.com/books?id=Nj0YqD4ntvIC&amp;pg=PA83|date=28 December 2010|publisher=Avalon Travel|isbn=978-1-59880-914-5|page=83|access-date=20 June 2015|archive-date=14 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150914181704/https://books.google.com/books?id=Nj0YqD4ntvIC&amp;pg=PA83|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

Hinubog ng [[Rebolusyong Industriyal]] ang Berlin noong ika-19 na siglo; kapansin-pansing lumawak ang ekonomiya at populasyon ng lungsod, at naging pangunahing sentro ng riles at sentro ng ekonomiya ng Alemanya. Ang mga karagdagang suburb sa lalong madaling panahon ay umunlad at tumaas ang lugar at populasyon ng Berlin. Noong 1861, ang mga kalapit na suburb kasama ang [[Kasal (Berlin)|Wedding]], [[Moabit]], at ilang iba pa ay isinanib sa Berlin.&lt;ref name=&quot;Schulte-Peevers20102&quot;&gt;{{cite book|author=Andrea Schulte-Peevers|title=Lonel Berlin|url=https://books.google.com/books?id=DKlXQS6c3p0C&amp;pg=PA25|date=15 September 2010|publisher=Lonely Planet|isbn=978-1-74220-407-9|page=25|access-date=20 June 2015|archive-date=15 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150915214354/https://books.google.com/books?id=DKlXQS6c3p0C&amp;pg=PA25|url-status=live}}&lt;/ref&gt; Noong 1871, ang Berlin ay naging kabesera ng bagong itinatag na [[Imperyong Aleman]].&lt;ref name=&quot;Stöver20132&quot;&gt;{{cite book|first=Bernd|last=Stöver|title=Berlin: A Short History|url=https://books.google.com/books?id=LVA8AQAAQBAJ&amp;pg=PT20|date=2 October 2013|publisher=C.H.Beck|isbn=978-3-406-65633-0|page=20|access-date=20 June 2015|archive-date=15 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150915200615/https://books.google.com/books?id=LVA8AQAAQBAJ&amp;pg=PT20|url-status=live}}&lt;/ref&gt; Noong 1881, naging distritong lungsod ito na hiwalay sa Brandenburgo.&lt;ref name=&quot;Strassmann20082&quot;&gt;{{cite book|first=W. Paul|last=Strassmann|title=The Strassmanns: Science, Politics and Migration in Turbulent Times (1793–1993)|url=https://books.google.com/books?id=5cCuBAAAQBAJ&amp;pg=PA26|date=15 June 2008|publisher=Berghahn Books|isbn=978-1-84545-416-6|page=26|access-date=20 June 2015|archive-date=10 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150910121944/https://books.google.com/books?id=5cCuBAAAQBAJ&amp;pg=PA26|url-status=live}}&lt;/ref&gt;

=== Ika-20 hanggang ika-21 siglo ===
Noong unang bahagi ng ika-20 siglo, ang Berlin ay naging isang matabang lupa para sa kilusang [[Sineng Ekspresyonistang Aleman|Ekspresyonistang Aleman]].&lt;ref name=&quot;HollandGawthrop20012&quot;&gt;{{cite book|author1=Jack Holland|author2=John Gawthrop|title=The Rough Guide to Berlin|url=https://archive.org/details/roughguidetoberl00holl|url-access=registration|year=2001|publisher=Rough Guides|isbn=978-1-85828-682-2|page=[https://archive.org/details/roughguidetoberl00holl/page/361 361]}}&lt;/ref&gt; Sa mga larangan tulad ng arkitektura, pagpipinta, at sine ay naimbento ang mga bagong anyo ng artistikong estilo. Sa pagtatapos ng [[Unang Digmaang Pandaigdig]] noong 1918, isang [[Republikang Weimar|republika]] ang ipinahayag ni [[Philipp Scheidemann]] sa [[Reichstag (gusali)|gusaling Reichstag]]. Noong 1920, isinama ng [[Batas ng Kalakhang Berlin]] ang dose-dosenang mga suburban na lungsod, nayon, at pagmamay-ari sa paligid ng Berlin sa isang pinalawak na lungsod. Ang batas ay nagpalaki sa lugar ng Berlin mula 66 tungo 883 km&lt;sup&gt;2&lt;/sup&gt; (25 tungo 341 sq mi). Halos dumoble ang populasyon, at ang Berlin ay may populasyon na humigit-kumulang apat na milyon. Sa panahon ng [[Kulturang Weimar|Weimar]], ang Berlin ay sumailalim sa kaguluhan sa politika dahil sa kawalan ng katiyakan sa ekonomiya ngunit naging isang kilalang sentro ng [[Rumaragasang Dekada '20]]. Naranasan ng metropolis ang kaniyang kapanahunan bilang isang pangunahing kabesera ng mundo at kilala sa mga tungkulin ng pamumuno nito sa agham, teknolohiya, sining, humanidades, pagpaplano ng lungsod, pelikula, mas mataas na edukasyon, pamahalaan, at mga industriya. Si [[Albert Einstein]] ay sumikat sa publiko noong mga taon niya sa Berlin, na ginawaran ng [[Gantimpalang Nobel para sa Pisika]] noong 1921.
[[Talaksan:Potsdamer_Platz_1945.jpg|left|thumb|Nawasak ang Berlin pagkatapos ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]] ([[Potsdamer Platz]], 1945)]]
Noong 1933, si [[Adolf Hitler]] at ang [[Partidong Nazi|Partido Nazi]] ay [[Pag-angat sa kapangyarihan ni Adolf Hitler|naluklok sa kapangyarihan]]. Ang pamamahala ng NSDAP ay nagpabawas sa komunidad ng mga Hudyo ng Berlin mula 160,000 (isang-katlo ng lahat ng mga Hudyo sa bansa) sa humigit-kumulang 80,000 dahil sa pangingibang-bansa sa pagitan ng 1933 at 1939. Pagkatapos ng [[Kristallnacht]] noong 1938, libo-libong Hudyo ng lungsod ang ikinulong sa kalapit na [[kampong piitan ng Sachsenhausen]]. Simula noong unang bahagi ng 1943, marami ang ipinadala sa mga [[kampong piitan]], gaya ng [[Kampo ng konsentrasyon sa Auschwitz|Auschwitz]].&lt;ref&gt;{{Cite web |title=The Jewish Community of Berlin |url=https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005450 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170708152027/https://www.ushmm.org/wlc/en/article.php?ModuleId=10005450 |archive-date=8 July 2017 |access-date=10 November 2018 |publisher=Holocaust Encyclopedia}}&lt;/ref&gt; Ang Berlin ay ang pinakamabigat na binomba na lungsod sa kasaysayan. Sa panahon ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ang malaking bahagi ng Berlin ay nawasak 1943–45 reyd sa himpapawid ng mga Alyado at sa 1945 [[Labanan ng Berlin]]. Ang mga Alyado ay naghulog ng 67,607 tonelada ng mga bomba sa lungsod, na sinira ang 6,427 ektarya ng tinayuang lugar. Humigit-kumulang 125,000 sibilyan ang napatay.&lt;ref&gt;{{Citation |last=Clodfelter |first=Micheal |title=Warfare and Armed Conflicts- A Statistical Reference to Casualty and Other Figures, 1500–2000 |year=2002 |edition=2nd |publisher=McFarland &amp; Company |isbn=978-0-7864-1204-4}}&lt;/ref&gt; Matapos ang [[Pagtatapos ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig sa Europa|pagtatapos ng digmaan sa Europa]] noong Mayo 1945, nakatanggap ang Berlin ng malaking bilang ng mga bakwit mula sa mga lalawigan sa Silangan. Hinati ng mga matagumpay na kapangyarihan ang lungsod sa apat na sektor, na kahalintulad sa mga lugar ng [[Alemanyang sakop ng mga Alyado|pananakop]] kung saan hinati ang Alemanya. Ang mga sektor ng [[Mga Alyado ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig|Kanluraning Alyado]] (ang Estados Unidos, Reino Unido, at Pransiya) ay nabuo ang [[Kanlurang Berlin]], habang ang [[Unyong Sobyetika|Sobyetikong sektor]] ang bumuo ng [[Silangang Berlin]].&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Benz |first=Prof. Dr. Wolfgang |date=27 April 2005 |title=Berlin – auf dem Weg zur geteilten Stadt |trans-title=Berlin – on the way to a divided city |url=https://www.bpb.de/geschichte/nationalsozialismus/dossier-nationalsozialismus/39619/das-geteilte-berlin?p=all |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20181110120432/https://www.bpb.de/geschichte/nationalsozialismus/dossier-nationalsozialismus/39619/das-geteilte-berlin?p=all |archive-date=10 November 2018 |access-date=10 November 2018 |publisher=Bundeszentrale für politische Bildung |language=de}}&lt;/ref&gt;

Lahat ng apat na [[Mga Alyado ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig|Alyado]] ay nagbahagi ng mga tungkuling pampamahalaan para sa Berlin. Gayunpaman, noong 1948, nang palawigin ng Kanluraning Alyado ang reporma sa pera sa Kanlurang mga sona ng Alemanya sa tatlong kanlurang sektor ng Berlin, ang [[Unyong Sobyetika|Unyong Sobyetiko]] ay nagpataw ng [[Pagbangkulong ng Berlin|pagharang]] sa mga daanan patungo at mula sa Kanlurang Berlin, na ganap na nasa loob ng kontrolado ng Sobyet. teritoryo. Ang [[Pagbangkulong ng Berlin|airlift ng Berlin]], na isinagawa ng tatlong kanlurang Alyado, ay nagtagumpay sa pagharang na ito sa pamamagitan ng pagbibigay ng pagkain at iba pang mga suplay sa lungsod mula Hunyo 1948 hanggang Mayo 1949.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Berlin Airlift / Blockade |url=https://www.western-allies-berlin.com/historic-events/detail/airlift-blockade |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150318232831/https://www.western-allies-berlin.com/historic-events/detail/airlift-blockade |archive-date=18 March 2015 |access-date=18 August 2008 |publisher=Western Allies Berlin}}&lt;/ref&gt; Noong 1949, itinatag ang Pederal na Republika ng Alemanya sa [[Kanlurang Alemanya]] at kalaunan ay isinama ang lahat ng mga sonang Amerikano, Briton, at Pranses, hindi kasama ang mga sona ng tatlong bansang iyon sa Berlin, habang ang [[Marxismo–Leninismo|Marxista-Leninistang]] [[Silangang Alemanya|Demokratikong Republikang Aleman]] ay idineklara sa [[Silangang Alemanya]]. Ang Kanlurang Berlin ay opisyal na nanatiling isang sinasakop na lungsod, ngunit ito ay nakahanay sa politika sa Republikang Federal ng Alemanya sa kabila ng heyograpikong paghihiwalay ng Kanlurang Berlin. Ang serbisyo ng himpapawid sa Kanlurang Berlin ay ipinagkaloob lamang sa mga kompanyang panghimpapawid ng mga Amerikano, Briton, at Pranses.
[[Talaksan:Thefalloftheberlinwall1989.JPG|left|thumb|Ang [[Pader ng Berlin|pagbagsak ng Pader ng Berlin]] noong 9 Nobyembre 1989. Noong [[Araw ng Pagkakaisang Aleman|Oktubre 3, 1990]], pormal nang natapos ang proseso ng [[muling pag-iisa ng Alemanya]].]]
Ang pagkakatatag ng dalawang estadong Aleman ay nagpapataas ng tensiyon sa [[Digmaang Malamig]]. Ang Kanlurang Berlin ay napapaligiran ng teritoryo ng Silangang Aleman, at ang Silangang Alemanya ay nagpahayag ng Silangang bahagi bilang kabesera nito, isang hakbang na hindi kinilala ng mga kanluraning kapangyarihan. Kasama sa Silangang Berlin ang karamihan sa sentrong pangkasaysayan ng lungsod. Ang pamahalaang Kanlurang Aleman ay nagsariling nagtatag sa [[Bonn]].&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Berlin after 1945 |url=https://www.berlin.de/berlin-im-ueberblick/geschichte/1945.en.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20090412221115/https://www.berlin.de/berlin-im-ueberblick/geschichte/1945.en.html |archive-date=12 April 2009 |access-date=8 April 2009 |publisher=BerlinOnline Stadtportal GmbH &amp; Co. KG.}}&lt;/ref&gt; Noong 1961, sinimulan ng Silangang Alemanya na itayo ang [[Pader ng Berlin]] sa paligid ng Kanlurang Berlin, at ang mga pangyayari ay umabot sa isang tangke na paghaharap sa [[Tsekpoint Charlie]]. Ang Kanlurang Berlin ay de facto na ngayong bahagi ng Kanlurang Alemanya na may natatanging legal na katayuan, habang ang Silangang Berlin ay de facto na bahagi ng Silangang Alemanya. Ibinigay ni [[John F. Kennedy]] ang kanyang &quot;''[[Ich bin ein Berliner]]''&quot; na talumpati noong Hunyo 26, 1963, sa harap ng bulwagan ng lungsod ng [[Schöneberg]], na matatagpuan sa kanlurang bahagi ng lungsod, na sinalungguhitan ang suporta ng Estados Unidos para sa Kanlurang Berlin.&lt;ref&gt;[[Andreas Daum]], ''Kennedy in Berlin''.&lt;/ref&gt; Ang Berlin ay ganap na nahati. Bagaman posible para sa mga Kanluranin na dumaan sa kabilang panig sa pamamagitan ng mahigpit na kontroladong mga tsekpoint, para sa karamihan ng mga taga-Silangan, ang paglalakbay sa Kanlurang Berlin o Kanlurang Alemanya ay ipinagbabawal ng pamahalaan ng Silangang Alemanya. Noong 1971, ginagarantiyahan ng isang [[Kasunduan ng Apat na Kapangyarihan]] ang pagpunta sa at mula sa Kanlurang Berlin sa pamamagitan ng kotse o tren sa pamamagitan ng Silangang Alemanya.&lt;ref&gt;{{Cite web |year=1996 |title=Ostpolitik: The Quadripartite Agreement of September 3, 1971 |url=https://usa.usembassy.de/etexts/ga5-710903.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210225042306/https://usa.usembassy.de/etexts/ga5-710903.htm |archive-date=25 February 2021 |access-date=18 August 2008 |publisher=U.S. Diplomatic Mission to Germany}}&lt;/ref&gt;

Noong 1989, sa pagtatapos ng Cold War at panggigipit mula sa populasyon ng Silangang Aleman, ang [[Pagbagsak ng Pader ng Berlin|Berlin Wall ay bumagsak]] noong Nobyembre 9 at kasunod na karamihan ay giniba. Ngayon, pinapanatili ng [[East Side Gallery]] ang malaking bahagi ng pader. Noong Oktubre 1990, muling [[Muling pag-iisa ng Alemanya|pinagsama]] ang dalawang bahagi ng Alemanya bilang Republika Federal ng Alemanya, at muling naging lungsod ang Berlin.&lt;ref&gt;''Berlin ‒ Washington, 1800‒2000: Capital Cities, Cultural Representation, and National Identities'', ed.&lt;/ref&gt; Si [[Walter Momper]], ang alkalde ng Kanlurang Berlin, ay naging unang alkalde ng muling pinagsamang lungsod sa pansamantala. Ang mga halalan sa buong lungsod noong Disyembre 1990 ay nagresulta sa unang &quot;lahatang Berlin&quot; na alkalde na nahalal na manungkulan noong Enero 1991, kung saan ang magkahiwalay na opisina ng mga alkalde sa Silangan at Kanlurang Berlin ay magtatapos sa panahong iyon, at si [[Eberhard Diepgen]] (isang dating alkalde ng Kanluran Berlin) ang naging unang nahalal na alkalde ng isang muling pinagsamang Berlin.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=1 December 1990 |title=Berlin Mayoral Contest Has Many Uncertainties |work=[[The New York Times]] |url=https://www.nytimes.com/1990/12/01/world/berlin-mayoral-contest-has-many-uncertainties.html |url-status=live |access-date=17 June 2019 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190617212414/https://www.nytimes.com/1990/12/01/world/berlin-mayoral-contest-has-many-uncertainties.html |archive-date=17 June 2019}}&lt;/ref&gt; Noong Hunyo 18, 1994, ang mga sundalo mula sa Estados Unidos, Pransiya, at Britanya ay nagmartsa sa isang parada na bahagi ng mga seremonya upang markahan ang pag-alis ng mga kaalyadong tropang pananakop na nagpapahintulot sa [[Muling pag-iisa ng Alemanya|muling pinagsamang Berlin]]&lt;ref name=&quot;ReUnificationParade&quot;&gt;{{Cite news |last=Kinzer |first=Stephan |date=19 June 1994 |title=Allied Soldiers March to Say Farewell to Berlin |work=[[The New York Times]] |location=New York City |url=https://www.nytimes.com/1994/06/19/world/allied-soldiers-march-to-say-farewell-to-berlin.html |url-status=live |access-date=20 November 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151121133602/https://www.nytimes.com/1994/06/19/world/allied-soldiers-march-to-say-farewell-to-berlin.html |archive-date=21 November 2015}}&lt;/ref&gt; (ang huling tropang Ruso ay umalis noong Agosto 31, habang ang huling pag-alis ng mga puwersa ng Kanluraning Alyado ay noong Setyembre 8, 1994). Noong Hunyo 20, 1991, bumoto ang [[Bundestag]] (Parlamentong Aleman) na [[Pagpapasya para sa Kabesera ng Alemanya|ilipat ang luklukan]] ng kabesera ng Alemanya mula Bonn patungong Berlin, na natapos noong 1999.

{{multiple image|align=right|image1=Humboldt Forum 9155.jpg|width1=195|caption1=Ang muling itinayong [[Palasyo ng Berlin]] na nalalapit nang matapos noong 2021|width2=220|width3=215|direction=|total_width=|alt1=}}Ang [[Mga boro at kapitbahayan ng Berlin|repormang pampangasiwaan ng Berlin noong 2001]] ay pinagsama ang ilang borough, na binawasan ang kanilang bilang mula 23 hanggang 12.

Noong 2006, isinagawa sa Berlin ang [[2006 FIFA World Cup Final|FIFA World Cup Final]].

Sa isang [[Atake sa truck sa Berlin noong 2016|pag-atakeng terorista noong 2016]] na nauugnay sa [[Islamikong Estado|ISIL]], isang truck ang sadyang imaneho sa isang palengkeng pam-Pasko sa tabi ng [[Pang-alaalang Simbahang Kaiser Wilhelm]], na nag-iwan ng 13 kataong namatay at 55 nasugatan.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=20 December 2016 |title=IS reklamiert Attacke auf Weihnachtsmarkt für sich |language=de |trans-title=IS recalls attack on Christmas market for itself |work=[[Frankfurter Allgemeine Zeitung]] |url=https://www.faz.net/aktuell/politik/nach-anschlag-in-berlin-is-reklamiert-attentat-fuer-sich-14585337.html |url-status=live |access-date=10 November 2018 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190321175944/https://www.faz.net/aktuell/politik/nach-anschlag-in-berlin-is-reklamiert-attentat-fuer-sich-14585337.html |archive-date=21 March 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;BBC.Dies&quot;&gt;{{Cite news |date=26 October 2021 |title=Berlin attack: First aider dies 5 years after Christmas market murders |work=BBC |url=https://www.bbc.com/news/world-europe-59048891 |url-status=live |access-date=October 26, 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211026190214/https://www.bbc.com/news/world-europe-59048891 |archive-date=26 October 2021}}&lt;/ref&gt;

Binuksan ang [[Paliparang Berlin Brandenburgo]] (BER) noong 2020, pagkalipas ng siyam na taon kaysa binalak, kung saan papasok na ang Terminal 1 sa serbisyo sa katapusan ng Oktubre, at ang mga lipad papunta at mula sa [[Paliparang Tegel]] ay magtatapos sa Nobyembre.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Gardner |first=Nicky |last2=Kries |first2=Susanne |date=8 November 2020 |title=Berlin's Tegel airport: A love letter as it prepares to close |url=https://www.independent.co.uk/travel/news-and-advice/berlin-tegel-airport-germany-closing-history-brandenburg-b672759.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20210205135633/https://www.independent.co.uk/travel/news-and-advice/berlin-tegel-airport-germany-closing-history-brandenburg-b672759.html |archive-date=5 February 2021 |access-date=5 February 2021 |website=[[The Independent]] |language=de}}&lt;/ref&gt; Dahil sa pagbaba ng bilang ng mga pasahero na nagreresulta mula sa pandemya ng [[Pandemya ng COVID-19|COVID-19]], inihayag ang mga plano na pansamantalang isara ang Terminal 5 ng BER, ang dating [[Paliparang Berlin Schönefeld|Paliparang Schönefeld]], simula sa Marso 2021 nang hanggang isang taon.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Jacobs |first=Stefan |date=January 29, 2021 |title=BER schließt Terminal in Schönefeld am 23. Februar |language=de |trans-title=BER closes the terminal in Schönefeld on February 23 |work=[[Der Tagesspiegel]] |url=https://www.tagesspiegel.de/berlin/flugverkehr-wegen-corona-eingebrochen-berschliesst-terminal-in-schoenefeld-am-23-februar/26864858.html |access-date=5 February 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210205134830/https://www.tagesspiegel.de/berlin/flugverkehr-wegen-corona-eingebrochen-berschliesst-terminal-in-schoenefeld-am-23-februar/26864858.html |archive-date=5 February 2021}}&lt;/ref&gt; Ang nag-uugnay na linyang U-Bahn U5 mula Alexanderplatz hanggang Hauptbahnhof, kasama ang mga bagong estasyong Rotes Rathaus at Unter den Linden, ay binuksan noong Disyembre 4, 2020, kung saan inaasahang magbubukas ang estasyon ng Museumsinsel U-Bahn sa bandang Marso 2021, na kukumpleto sa lahat ng mga bagong gawa sa U5.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=24 August 2020 |title=BVG will verlängerte U5 am 4. Dezember eröffnen |trans-title=BVG wants to open the extended U5 on December 4th |url=https://www.rbb24.de/panorama/beitrag/2020/08/berlin-bvg-u5-lueckenschluss-verlaengerung-start.html |archive-url=https://web.archive.org/web/20210205133537/https://www.rbb24.de/panorama/beitrag/2020/08/berlin-bvg-u5-lueckenschluss-verlaengerung-start.html |archive-date=5 February 2021 |access-date=5 February 2021 |website=[[Rundfunk Berlin-Brandenburg|rbb24]] |language=de}}&lt;/ref&gt; Ang isang bahagyang pagbubukas sa pagtatapos ng 2020 na museong [[Foro Humboldt]], na makikita sa muling itinayong [[Palasyo ng Berlin]], na inihayag noong Hunyo, ay ipinagpaliban hanggang Marso 2021.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 November 2020 |title=Humboldt Forum will zunächst nur digital eröffnen |language=de |trans-title=Humboldt Forum will initially only open digitally |work=[[Der Tagesspiegel]] |url=https://www.tagesspiegel.de/berlin/museen-in-der-corona-pandemie-humboldt-forum-will-zunaechst-nur-digital-eroeffnen/26666500.html |access-date=5 February 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210205133156/https://www.tagesspiegel.de/berlin/museen-in-der-corona-pandemie-humboldt-forum-will-zunaechst-nur-digital-eroeffnen/26666500.html |archive-date=5 February 2021}}&lt;/ref&gt;

=== Pagtatangka ng pagsasanib ng Berlin-Brandenburgo ===
[[Talaksan:DEU_Berlin-Brandenburg_COA.svg|left|thumb|179x179px|Ang eskudo de armas na iminungkahi sa kontrata ng estado]]
Ang legal na batayan para sa pinagsamang estado ng Berlin at [[Brandeburgo|Brandenburgo]] ay iba sa ibang mga panukala sa pagsasanib ng estado. Karaniwan, ang Artikulo 29 ng [[Batayang Batas para sa Republikang Federal ng Alemanya|Batayang Batas]] ay nagsasaad na ang pagsasanib ng estado ay nangangailangan ng isang pederal na batas.&lt;ref&gt;{{cite act|type=|index=|date=24 May 1949|article=29|article-type=Article|legislature=Parlamentarischer Rat|title=Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland|trans-title=Basic Law for the Federal Republic of Germany|page=|url=https://www.gesetze-im-internet.de/gg/art_29.html|language=de}}&lt;/ref&gt; Gayunpaman, ang isang sugnay na idinagdag sa Batayang Batas noong 1994, Artikulo 118a, ay nagpapahintulot sa Berlin at Brandenburgo na magkaisa nang walang pag-apruba ng federal, na nangangailangan ng isang reperendo at ratipikasyon ng mga parlamento ng parehong estado.&lt;ref&gt;{{cite act|type=|index=|date=27 October 1994|article=118a|article-type=Einzelnorm|legislature=Bundestag|title=Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland|trans-title=Basic Law for the Federal Republic of Germany|page=|url=https://www.gesetze-im-internet.de/gg/art_118a.html|language=de}}&lt;/ref&gt;

Noong 1996, nagkaroon ng hindi matagumpay na pagtatangka na pag-isahin ang mga estado ng Berlin at Brandenburg.&lt;ref name=&quot;berlingeschichte&quot;&gt;{{Cite web |year=2004 |title=LÄNDERFUSION / FUSIONSVERTRAG (1995) |url=https://berlingeschichte.de/stadtentwicklung/texte/5_33_laefuver.htm |access-date=31 March 2022}}&lt;/ref&gt; Parehong may iisang kasaysayan, diyalekto, at kultura at sa 2020, mayroong mahigit 225,000 residente ng Brandenburgo na bumibiyahe patungong Berlin. Ang pagsasanib ay nagkaroon ng halos nagkakaisang suporta ng isang malawak na koalisyon ng parehong mga pamahalaan ng estado, mga partidong pampolitika, media, mga asosasyon ng negosyo, mga unyon ng manggagawa at mga simbahan.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=4 May 2016 |title=Die Brandenburger wollen keine Berliner Verhältnisse |language=de |work=Tagesspiegel |url=https://www.tagesspiegel.de/berlin/gescheiterte-laenderfusion-mit-berlin-die-brandenburger-wollen-keine-berliner-verhaeltnisse/13539146.html |access-date=30 March 2022}}&lt;/ref&gt; Bagaman bumoto ang Berlin ng pabor sa maliit na palugit, higit sa lahat ay nakabatay sa suporta sa dating [[Kanlurang Berlin]], hindi inaprubahan ng mga botante ng Brandenburgo ang pagsasanib sa malaking margin. Nabigo ito higit sa lahat dahil sa ayaw ng mga botante ng Brandenburgo na tanggapin ang malaki at lumalaking utang ng publiko sa Berlin at takot na mawala ang pagkakakilanlan at impluwensiya sa kabesera.&lt;ref name=&quot;berlingeschichte&quot; /&gt;

== Heograpiya ==

=== Topograpiya ===
[[Talaksan:Berlin_by_Senitnel-2.jpg|thumb|Imaheng satellite ng Berlin]]
[[Talaksan:Luftbild_bln-schmoeckwitz.jpg|thumb|Ang labas ng Berlin ay nasasakupan ng mga kakahuyan at maraming lawa.]]
Ang Berlin ay nasa hilagang-silangan ng Alemanya, sa isang lugar ng mababang latiang makahoy na may pangunahing patag na [[topograpiya]], bahagi ng malawak na [[Hilagang Kapatagang Europeo]] na umaabot mula hilagang Pransiya hanggang kanlurang Rusya. Ang ''Berliner Urstromtal'' (isang panahon ng yelo [[lambak glasyar]]), sa pagitan ng mababang [[Talampas ng Barnim]] sa hilaga at ng [[Talampas ng Teltow]] sa timog, ay nabuo sa pamamagitan ng natunaw na tubig na dumadaloy mula sa mga yelo sa dulo ng huling [[glasyasyong Weichseliense]]. Ang [[Spree (ilog)|Spree]] ay sumusunod sa lambak na ito ngayon. Sa Spandau, isang boto sa kanluran ng Berlin, ang Spree ay umaagos sa ilog [[Havel]], na dumadaloy mula hilaga hanggang timog sa kanlurang Berlin. Ang daloy ng Havel ay mas katulad ng isang hanay ng mga lawa, ang pinakamalaki ay ang Tegeler See at ang [[Großer Wannsee]]. Ang isang serye ng mga lawa ay dumadaloy din sa itaas na Spree, na dumadaloy sa [[Müggelsee|Großer Müggelsee]] sa silangang Berlin.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Satellite Image Berlin |url=https://maps.google.com/maps?ll=52.5333,13.38000&amp;spn=0.060339,0.085316&amp;t=k |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220218131221/https://www.google.com/maps?ll=52.5333,13.38000&amp;spn=0.060339,0.085316&amp;t=k |archive-date=18 February 2022 |access-date=18 August 2008 |publisher=Google Maps}}&lt;/ref&gt;

Ang malalaking bahagi ng kasalukuyang Berlin ay umaabot sa mababang talampas sa magkabilang panig ng Lambak Spree. Malaking bahagi ng mga borough na [[Reinickendorf]] at [[Pankow]] ay nasa Talampas ng Barnim, habang ang karamihan sa mga boro ng [[Charlottenburg-Wilmersdorf]], [[Steglitz-Zehlendorf]], [[Tempelhof-Schöneberg]], at [[Neukölln]] ay nasa Talampas ng Teltow.

Ang boro ng Spandau ay bahagyang nasa loob ng Lambak Glasyar ng Berlin at bahagyang nasa Kapatagang Nauen, na umaabot sa kanluran ng Berlin. Mula noong 2015, ang mga burol ng Arkenberge sa Pankow sa {{Convert|122|m}} taas, ay ang pinakamataas na punto sa Berlin. Sa pamamagitan ng pagtatapon ng mga labi ng konstruksiyon nalampasan nito ang [[Teufelsberg]] ({{Cvt|120.1|m}}), na kung saan mismo ay binubuo ng mga durog na bato mula sa mga guho ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig.&lt;ref&gt;{{Cite web |last=Triantafillou |first=Nikolaus |date=27 January 2015 |title=Berlin hat eine neue Spitze |trans-title=Berlin has a new top |url=https://www.qiez.de/pankow/wohnen-und-leben/gruenes-berlin/der-hoechste-berg-von-berlin-liegt-nun-in-pankow-arkenberge/169588800 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160722225809/https://www.qiez.de/pankow/wohnen-und-leben/gruenes-berlin/der-hoechste-berg-von-berlin-liegt-nun-in-pankow-arkenberge/169588800 |archive-date=22 July 2016 |access-date=11 November 2018 |publisher=Qiez |language=de}}&lt;/ref&gt; Ang [[Müggelberge]] sa 114.7 {{Convert|114.7|m}} taas ang pinakamataas na natural na punto at ang pinakamababa ay ang Spektesee sa Spandau, sa {{Convert|28.1|m}} taas.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Jacobs |first=Stefan |date=22 February 2015 |title=Der höchste Berg von Berlin ist neuerdings in Pankow |language=de |trans-title=The tallest mountain in Berlin is now in Pankow |work=[[Der Tagesspiegel]] |url=https://www.tagesspiegel.de/berlin/bezirke/pankow/das-ist-die-hoehe-arkenberge-der-hoechste-berg-von-berlin-ist-neuerdings-in-pankow/11406254.html |url-status=live |access-date=22 February 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150519014725/https://www.tagesspiegel.de/berlin/bezirke/pankow/das-ist-die-hoehe-arkenberge-der-hoechste-berg-von-berlin-ist-neuerdings-in-pankow/11406254.html |archive-date=19 May 2015}}&lt;/ref&gt;

=== Klima ===
Ang Berlin ay may [[klimang pangkaragatan]] ([[Kategoryang Köppen sa klima|Köppen]]: ''Cfb'');&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Berlin, Germany Köppen Climate Classification (Weatherbase) |url=https://www.weatherbase.com/weather/weather-summary.php3?s=58301&amp;cityname=Berlin,+Germany |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190130184209/https://www.weatherbase.com/weather/weather-summary.php3?s=58301&amp;cityname=Berlin,+Germany |archive-date=30 January 2019 |access-date=30 January 2019 |website=Weatherbase}}&lt;/ref&gt; ang silangang bahagi ng lungsod ay may bahagyang impluwensiyang kontinental (''Dfb''), isa sa mga pagbabago ay ang taunang pag-ulan ayon sa [[masa ng hangin]] at ang mas malaking kasaganaan sa isang panahon ng taon.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=The different types of vertical greening systems and their relative sustainability |url=https://www.bc-naklo.si/fileadmin/Vertikalne_ozelenitve_pdf/Ang_3_poglavje/3.1.3.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20190130220603/https://www.bc-naklo.si/fileadmin/Vertikalne_ozelenitve_pdf/Ang_3_poglavje/3.1.3.pdf |archive-date=30 January 2019 |access-date=30 January 2019}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Elkins22&quot;&gt;{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=8VqRAgAAQBAJ&amp;pg=PA77|title=Berlin: The Spatial Structure of a Divided City|last1=Elkins|first1=Dorothy|last2=Elkins|first2=T. H.|last3=Hofmeister|first3=B.|date=4 August 2005|publisher=Routledge|isbn=9781135835057|language=en|access-date=21 September 2020|archive-date=18 February 2022|archive-url=https://web.archive.org/web/20220218131221/https://books.google.com/books?id=8VqRAgAAQBAJ&amp;pg=PA77|url-status=live}}&lt;/ref&gt; Nagtatampok ang ganitong uri ng klima ng katamtamang temperatura ng tag-init ngunit kung minsan ay mainit (para sa pagiging semikontinental) at malamig na taglamig ngunit hindi mahigpit sa halos lahat ng oras.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Berlin, Germany Climate Summary |url=https://www.weatherbase.com/weather/weather-summary.php3?s=58301&amp;cityname=Berlin%2C+Berlin%2C+Germany&amp;units= |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20150629211853/https://www.weatherbase.com/weather/weather-summary.php3?s=58301&amp;cityname=Berlin%2C+Berlin%2C+Germany&amp;units= |archive-date=29 June 2015 |access-date=15 March 2015 |publisher=Weatherbase}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Elkins2&quot;&gt;{{Cite book}}&lt;/ref&gt;

Dahil sa mga transisyonal na sonang klima nito, karaniwan ang pagyeyelo sa taglamig, at may mas malaking pagkakaiba sa temperatura sa pagitan ng mga panahon kaysa sa karaniwan para sa maraming [[klimang pangkaragatan]]. Higit pa rito, ang Berlin ay inuri bilang isang [[Katamtamang klima|katamtamang]] [[Mabanas na klimang kontinental|klimang kontinental]] (''Dc'') sa ilalim ng iskema ng [[Kategoryang Trewartha sa klima|klima ng Trewartha]], gayundin ang mga suburb ng Lungsod ng Bagong York, bagaman inilalagay sila ng [[Kategoryang Köppen sa klima|sistemang Köppen]] sa iba't ibang uri.&lt;ref&gt;Gerstengarbe FW, Werner PC (2009) A short update on Koeppen climate shifts in Europe between 1901 and 2003.&lt;/ref&gt;

Ang mga tag-araw ay mainit-init at kung minsan ay mahalumigmig na may karaniwang mataas na temperatura na {{Cvt|22|–|25|C}} at mababa sa {{Cvt|12|–|14|C}} . Ang mga taglamig ay malamig na may karaniwang mataas na temperatura na {{Cvt|3|C}} at mababa sa {{Cvt|−2|to|0|C}}. Ang tagsibol at taglagas ay karaniwang malamig hanggang banayad. Lumilikha ng mikroklima ang tinayuang bahagi ng Berlin, na may [[Pulo ng init sa lungsod|init na iniimbak ng mga gusali at bangketa ng lungsod]]. Ang mga temperatura ay maaaring {{Cvt|4|C-change}} mas mataas sa lungsod kaysa mga nakapaligid na lugar.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=weather.com |url=https://www.weather.com/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20070323015551/https://www.weather.com/ |archive-date=23 March 2007 |access-date=7 April 2012 |publisher=weather.com}}&lt;/ref&gt; Ang taunang pag-ulan ay {{Convert|570|mm}} na may katamtamang pag-ulan sa buong taon. Ang Berlin at ang nakapalibot na estado ng Brandenburgo ay ang pinakamainit at pinakatuyong rehiyon sa Alemanya.&lt;ref name=&quot;berlinermorgenpost&quot;&gt;{{Cite web |date=8 March 2016 |title=Berlin ist das wärmste und trockenste Bundesland |url=https://www.morgenpost.de/berlin/article207136607/Berlin-ist-das-waermste-und-trockenste-Bundesland.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20211023193643/https://www.morgenpost.de/berlin/article207136607/Berlin-ist-das-waermste-und-trockenste-Bundesland.html |archive-date=23 October 2021 |access-date=23 October 2021 |website=Berliner Morgenpost}}&lt;/ref&gt; Ang pag-ulan ng niyebe ay pangunahing nangyayari mula Disyembre hanggang Marso.&lt;ref name=&quot;worldweather2&quot;&gt;{{Cite web |title=Climate figures |url=https://www.worldweather.org/016/c00059.htm |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080817114255/https://www.worldweather.org/016/c00059.htm |archive-date=17 August 2008 |access-date=18 August 2008 |website=World Weather Information Service}}&lt;/ref&gt; Ang pinakamainit na buwan sa Berlin ay Hulyo 1834, na may karaniwang temperatura na {{Cvt|23.0|C}} at ang pinakamalamig ay Enero 1709, na maykaraniwang temperatura na {{Cvt|-13.2|C}}.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Temperaturmonatsmittel BERLIN-TEMPELHOF 1701- 1993 |url=https://old.wetterzentrale.de/klima/tberlintem.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190702031754/https://old.wetterzentrale.de/klima/tberlintem.html |archive-date=2 July 2019 |access-date=23 June 2019 |website=old.wetterzentrale.de}}&lt;/ref&gt; Ang pinakamabasang buwan na naitala ay Hulyo 1907, na may {{Convert|230|mm}} ng pag-ulan, samantalang ang pinakamatuyo ay Oktubre 1866, Nobyembre 1902, Oktubre 1908 at Setyembre 1928, lahat ay may {{Convert|1|mm|3}} ng pag-ulan.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Niederschlagsmonatssummen BERLIN-DAHLEM 1848– 1990 |url=https://old.wetterzentrale.de/klima/pberlinda.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20190707182905/https://old.wetterzentrale.de/klima/pberlinda.html |archive-date=7 July 2019 |access-date=23 June 2019 |website=old.wetterzentrale.de}}&lt;/ref&gt;{{Weather box|location=Berlin (Schönefeld), 1981–2010 normals, mga sukdulan 1957–kasalukuyan|metric first=Yes|single line=Yes|Jan record high C=15.1|Feb record high C=18.0|Mar record high C=25.8|Apr record high C=30.8|May record high C=32.7|Jun record high C=35.4|Jul record high C=37.3|Aug record high C=38.0|Sep record high C=32.3|Oct record high C=27.7|Nov record high C=20.4|Dec record high C=15.6|year record high C=38.0|Jan high C=2.8|Feb high C=4.3|Mar high C=8.7|Apr high C=14.3|May high C=19.4|Jun high C=22.0|Jul high C=24.6|Aug high C=24.2|Sep high C=19.3|Oct high C=13.8|Nov high C=7.3|Dec high C=3.3|year high C=13.7|Jan mean C=0.1|Feb mean C=0.9|Mar mean C=4.3|Apr mean C=9.0|May mean C=14.0|Jun mean C=16.8|Jul mean C=19.1|Aug mean C=18.5|Sep mean C=14.2|Oct mean C=9.4|Nov mean C=4.4|Dec mean C=1.0|year mean C=9.3|Jan low C=-2.8|Feb low C=-2.4|Mar low C=0.4|Apr low C=3.5|May low C=8.2|Jun low C=11.2|Jul low C=13.5|Aug low C=13.0|Sep low C=9.6|Oct low C=5.4|Nov low C=1.4|Dec low C=-1.6|year low C=5.0|Jan record low C=-25.3|Feb record low C=-22.0|Mar record low C=-16.0|Apr record low C=-7.4|May record low C=-2.8|Jun record low C=1.3|Jul record low C=4.9|Aug record low C=4.6|Sep record low C=-0.9|Oct record low C=-7.7|Nov record low C=-12.0|Dec record low C=-24.0|year record low C=-25.3|precipitation colour=green|Jan precipitation mm=37.2|Feb precipitation mm=30.1|Mar precipitation mm=39.3|Apr precipitation mm=33.7|May precipitation mm=52.6|Jun precipitation mm=60.2|Jul precipitation mm=52.5|Aug precipitation mm=53.0|Sep precipitation mm=39.5|Oct precipitation mm=32.2|Nov precipitation mm=37.8|Dec precipitation mm=46.1|year precipitation mm=515.2|Jan sun=57.6|Feb sun=71.5|Mar sun=119.4|Apr sun=191.2|May sun=229.6|Jun sun=230.0|Jul sun=232.4|Aug sun=217.3|Sep sun=162.3|Oct sun=114.7|Nov sun=54.9|Dec sun=46.9|year sun=1727.6|Jan uv=1|Feb uv=1|Mar uv=2|Apr uv=4|May uv=5|Jun uv=6|Jul uv=6|Aug uv=5|Sep uv=4|Oct uv=2|Nov uv=1|Dec uv=0|source 1=[[DWD]]&lt;ref&gt;{{cite web
  |url = https://www.dwd.de/bvbw/appmanager/bvbw/dwdwwwDesktop?_nfpb=true&amp;_pageLabel=_dwdwww_klima_umwelt_klimadaten_deutschland&amp;T82002gsbDocumentPath=Navigation%2FOeffentlichkeit%2FKlima__Umwelt%2FKlimadaten%2Fkldaten__kostenfrei%2Fausgabe__monatswerte__node.html%3F__nnn%3Dtrue
  |title = Ausgabe der Klimadaten: Monatswerte
  |access-date = 2019-06-12
  |archive-date = 12 June 2014
  |archive-url = https://web.archive.org/web/20140612043121/https://www.dwd.de/bvbw/appmanager/bvbw/dwdwwwDesktop?_nfpb=true&amp;_pageLabel=_dwdwww_klima_umwelt_klimadaten_deutschland&amp;T82002gsbDocumentPath=Navigation%2FOeffentlichkeit%2FKlima__Umwelt%2FKlimadaten%2Fkldaten__kostenfrei%2Fausgabe__monatswerte__node.html%3F__nnn%3Dtrue
  |url-status = live
  }}&lt;/ref&gt; at Weather Atlas&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.weather-atlas.com/en/germany/berlin-climate|title=Berlin, Germany – Detailed climate information and monthly weather forecast|last=d.o.o|first=Yu Media Group|website=Weather Atlas|language=en|access-date=2019-07-02|archive-date=25 November 2021|archive-url=https://web.archive.org/web/20211125121717/https://www.weather-atlas.com/en/germany/berlin-climate|url-status=live}}&lt;/ref&gt;}}{{Weather box|location=Berlin ([[Tempelhof]]), elevation: {{convert|48|m|abbr=on|disp=or}}, 1971–2000 normals, extremes 1878–present|collapsed=y|metric first=yes|single line=yes|Jan record high C=15.5|Feb record high C=18.7|Mar record high C=24.8|Apr record high C=31.3|May record high C=35.5|Jun record high C=38.5|Jul record high C=38.1|Aug record high C=38.0|Sep record high C=34.2|Oct record high C=28.1|Nov record high C=20.5|Dec record high C=16.0|Jan high C=3.3|Feb high C=5.0|Mar high C=9.0|Apr high C=15.0|May high C=19.6|Jun high C=22.3|Jul high C=25.0|Aug high C=24.5|Sep high C=19.3|Oct high C=13.9|Nov high C=7.7|Dec high C=3.7|Jan mean C=0.6|Feb mean C=1.4|Mar mean C=4.8|Apr mean C=8.9|May mean C=14.3|Jun mean C=17.1|Jul mean C=19.2|Aug mean C=18.9|Sep mean C=14.5|Oct mean C=9.7|Nov mean C=4.7|Dec mean C=2.0|Jan low C=−1.9|Feb low C=−1.5|Mar low C=1.3|Apr low C=4.2|May low C=9.0|Jun low C=12.3|Jul low C=14.3|Aug low C=14.1|Sep low C=10.6|Oct low C=6.4|Nov low C=2.2|Dec low C=-0.4|Jan record low C=-23.1|Feb record low C=-26.0|Mar record low C=-16.5|Apr record low C=-8.1|May record low C=-4.0|Jun record low C=1.5|Jul record low C=6.1|Aug record low C=3.5|Sep record low C=-1.5|Oct record low C=-9.6|Nov record low C=-16.0|Dec record low C=-20.5|precipitation colour=green|Jan precipitation mm=42.3|Feb precipitation mm=33.3|Mar precipitation mm=40.5|Apr precipitation mm=37.1|May precipitation mm=53.8|Jun precipitation mm=68.7|Jul precipitation mm=55.5|Aug precipitation mm=58.2|Sep precipitation mm=45.1|Oct precipitation mm=37.3|Nov precipitation mm=43.6|Dec precipitation mm=55.3|Jan precipitation days=10.0|Feb precipitation days=8.0|Mar precipitation days=9.1|Apr precipitation days=7.8|May precipitation days=8.9|Jun precipitation days=7.0|Jul precipitation days=7.0|Aug precipitation days=7.0|Sep precipitation days=7.8|Oct precipitation days=7.6|Nov precipitation days=9.6|Dec precipitation days=11.4|unit precipitation days=1.0 mm|source 1=[[World Meteorological Organization|WMO]]&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://worldweather.wmo.int/016/c00059.htm |title = World Weather Information Service&amp;nbsp;– Berlin |website = Worldweather.wmo.int |date = 5 October 2006 |access-date = 2012-04-07 |archive-date = 25 April 2013 |archive-url = https://web.archive.org/web/20130425001834/https://worldweather.wmo.int/016/c00059.htm |url-status = bot: unknown }} April 25, 2013, at the [[Wayback Machine]]&lt;/ref&gt;|source 2=[[Royal Netherlands Meteorological Institute|KNMI]]&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://eca.knmi.nl//download/millennium/millennium.php |title = Indices Data – Berlin/Tempelhof 2759 |access-date = 2019-05-13 |publisher = [[KNMI (institute)|KNMI]] |archive-date = 9 July 2018 |archive-url = https://web.archive.org/web/20180709010608/https://eca.knmi.nl//download/millennium/millennium.php |url-status = dead }}&lt;/ref&gt;}}{{Weather box|collapsed=y|metric first=y|single line=y|location=Berlin ([[Dahlem (Berlin)|Dahlem]]), {{convert|58|m|abbr=on|disp=or}}, 1961–1990 normals, extremes 1908–present{{NoteTag|Because the location of the [[weather station]] is furthest from the more densely urbanized region of Berlin and further away from the main [[Urban heat island|UHI]], its values will be somewhat higher, especially in the center and immediate regions.&lt;ref&gt;[https://www.stadtentwicklung.berlin.de/umwelt/umweltatlas/ed413_13.htm Long-term Development of Selected Climate Parameters (Edition 2015)] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210308213004/https://www.stadtentwicklung.berlin.de/umwelt/umweltatlas/ed413_13.htm |date=8 March 2021 }}, Berlin Environmental Atlas. ''Senate Department for Urban Development and Housing''. Retrieved January 30, 2019.&lt;/ref&gt;}}
&lt;!--in the order as it appears in the table, not all of the following data may be available, especially records and days of precipitation --&gt;|Jan record high C=15.2|Feb record high C=18.6|Mar record high C=25.1|Apr record high C=30.9|May record high C=33.3|Jun record high C=36.1|Jul record high C=37.9|Aug record high C=37.7|Sep record high C=34.2|Oct record high C=27.5|Nov record high C=19.5|Dec record high C=15.7|Jan mean C=-0.4|Feb mean C=0.6|Mar mean C=4.0|Apr mean C=8.4|May mean C=13.5|Jun mean C=16.7|Jul mean C=17.9|Aug mean C=17.2|Sep mean C=13.5|Oct mean C=9.3|Nov mean C=4.6|Dec mean C=1.2|Jan high C=1.8|Feb high C=3.5|Mar high C=7.9|Apr high C=13.1|May high C=18.6|Jun high C=21.8|Jul high C=23.1|Aug high C=22.8|Sep high C=18.7|Oct high C=13.3|Nov high C=7.0|Dec high C=3.2|Jan low C=-2.9|Feb low C=-2.2|Mar low C=0.5|Apr low C=3.9|May low C=8.2|Jun low C=11.4|Jul low C=12.9|Aug low C=12.4|Sep low C=9.4|Oct low C=5.9|Nov low C=2.1|Dec low C=-1.1|Jan record low C=-21.0|Feb record low C=-26.0|Mar record low C=-16.5|Apr record low C=-6.7|May record low C=-2.9|Jun record low C=0.8|Jul record low C=5.4|Aug record low C=4.7|Sep record low C=-0.5|Oct record low C=-9.6|Nov record low C=-16.1|Dec record low C=-20.2|precipitation colour=green|Jan precipitation mm=43.0|Feb precipitation mm=37.0|Mar precipitation mm=38.0|Apr precipitation mm=42.0|May precipitation mm=55.0|Jun precipitation mm=71.0|Jul precipitation mm=53.0|Aug precipitation mm=65.0|Sep precipitation mm=46.0|Oct precipitation mm=36.0|Nov precipitation mm=50.0|Dec precipitation mm=55.0|Jan sun=45.4|Feb sun=72.3|Mar sun=122.0|Apr sun=157.7|May sun=221.6|Jun sun=220.9|Jul sun=217.9|Aug sun=210.2|Sep sun=156.3|Oct sun=110.9|Nov sun=52.4|Dec sun=37.4|unit precipitation days=1.0 mm|Jan precipitation days=10.0|Feb precipitation days=9.0|Mar precipitation days=8.0|Apr precipitation days=9.0|May precipitation days=10.0|Jun precipitation days=10.0|Jul precipitation days=9.0|Aug precipitation days=9.0|Sep precipitation days=9.0|Oct precipitation days=8.0|Nov precipitation days=10.0|Dec precipitation days=11.0|source 1=[[National Oceanic and Atmospheric Administration|NOAA]]&lt;ref name=&quot;noaa&quot;&gt;{{cite web
| url = ftp://ftp.atdd.noaa.gov/pub/GCOS/WMO-Normals/TABLES/REG_VI/DL/10381.TXT
| title = Berlin (10381) – WMO Weather Station
| access-date = 2019-01-30
| publisher = [[National Oceanic and Atmospheric Administration|NOAA]]
}}{{dead link|date=June 2022|bot=medic}}{{cbignore|bot=medic}} [https://archive.org/details/19611990NormalsNOAABerlin Archived] January 30, 2019, at the [[Wayback Machine]]&lt;/ref&gt;|source 2=Berliner Extremwerte&lt;ref&gt;{{cite web |url = https://www.berliner-extremwerte.com/Berliner-Extremwerte.htm |title = Berliner Extremwerte |access-date = 1 December 2014 |archive-date = 6 June 2020 |archive-url = https://web.archive.org/web/20200606191249/https://www.berliner-extremwerte.com/Berliner-Extremwerte.htm |url-status = live }}&lt;/ref&gt;}}

=== Tanawin ng lungsod ===
[[Talaksan:16-07-04-Abflug-Berlin-DSC_0122.jpg|thumb|Larawang panghimpapawid sa gitna ng Berlin na nagpapakita ng [[Lungsod Kanluran|City West]], [[Potsdamer Platz]], [[Alexanderplatz]], at ang [[Tiergarten (liwasan)|Tiergarten]]]]
Ang kasaysayan ng Berlin ay nag-iwan sa lungsod ng isang [[wiktionary:polycentric|polisentrikong]] pagkakaayos at isang napakaeklektikong hanay ng arkitektura at mga gusali. Ang hitsura ng lungsod ngayon ay higit na nahubog ng pangunahing papel na ginampanan nito sa kasaysayan ng Germany noong ika-20 siglo. Lahat ng pambansang pamahalaan na nakabase sa Berlin{{Spaced en dash}}ang Kaharian ng Prusya, ang Ikalawang Imperyong Aleman ng 1871, ang Republikang Weimar, Alemanyang Nazi, Silangang Alemanya, pati na rin ang muling pinagsamang Alemanya{{Spaced en dash}}nagpasimula ng mga ambisyosong programa sa muling pagtatayo, na ang bawat isa ay nagdaragdag ng sarili nitong natatanging estilo sa arkitektura ng lungsod.

Sinalanta ang Berlin ng mga [[Pambobomba sa Berlin noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig|pagsalakay sa himpapawid]], sunog, at labanan sa kalye noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, at marami sa mga gusaling nakaligtas sa parehong Silangan at Kanluran ay giniba noong panahon pagkatapos ng digmaan. Karamihan sa demolisyong ito ay pinasimulan ng mga programa sa arkitektura ng munisipyo upang magtayo ng mga bagong distrito ng negosyo o tirahan at ang mga pangunahing arterya. Karamihan sa mga [[Palamuti (sining)|palamuti]] sa mga gusali bago ang digmaan ay nawasak kasunod ng mga [[Palamuti at krimen|makabagong dogma]], at sa parehong mga sistema pagkatapos ng digmaan, gayundin sa muling pinagsamang Berlin, maraming mahahalagang estrukturang pamana ang ang [[Rekonstruksiyon (arkitektura)|muling itinayo]], kabilang ang ''Forum Fridericianum'' kasama ang, [[Operang Estatal ng Berlin|Operang Estatal]] (1955), [[Palasyo ng Charlottenburg|Palasyo Charlottenburg]] (1957), ang mga monumental na gusali sa [[Gendarmenmarkt]] (dekada '80), [[Alte Komandantur|Kommandantur]] (2003), at gayundin ang proyekto sa muling pagtatayo ng mga barokong patsada ng [[Palasyo ng Berlin|Palasyo ng Lungsod]]. Maraming mga bagong gusali ang naging inspirasyon ng kanilang makasaysayang mga nauna o ang pangkalahatang klasikal na estilo ng Berlin, gaya ng [[Otel Adlon]].

Ang mga kumpol ng mga [[Talaan ng mga pinakamataas na gusali sa Berlin|tore]] ay tumaas sa iba't ibang lokasyon: [[Potsdamer Platz]], ang [[Lungsod Kanluran|City West]], at [[Alexanderplatz]], ang huling dalawa ay naglalarawan sa mga dating sentro ng Silangan at Kanlurang Berlin, na ang una ay kumakatawan sa isang bagong Berlin noong ika-21 siglo, na bumangon mula sa mga guho no-man's land ng Pader ng Berlin. Ang Berlin ay may lima sa nangungunang 50 [[Talaan ng mga pinakamataas na gusali sa Alemanya|pinakamataas na gusali]] sa Alemanya.

Mahigit sa sangkatlo ng sakop ng lungsod ay binubuo ng luntiang espasyo, kakahuyan, at tubig.&lt;ref name=&quot;gruen2&quot;&gt;{{Cite web |last=Senatsverwaltung für Umwelt, Verkehr und Klimaschutz Berlin, Referat Freiraumplanung und Stadtgrün |title=Anteil öffentlicher Grünflächen in Berlin |url=https://www.berlin.de/senuvk/umwelt/stadtgruen/gruenanlagen/de/daten_fakten/downloads/ausw_5.pdf |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210225003118/https://www.berlin.de/senuvk/umwelt/stadtgruen/gruenanlagen/de/daten_fakten/downloads/ausw_5.pdf |archive-date=25 February 2021 |access-date=2020-01-10}}&lt;/ref&gt; Ang pangalawang pinakamalaking at pinakasikat na liwasan ng Berlin, ang [[Tiergarten (liwasan)|Großer Tiergarten]], ay matatagpuan sa gitna mismo ng lungsod. Sinasaklaw nito ang isang lugar na 210 ektarya at umaabot mula [[Himpilan ng tren ng Berlin Zoologischer Garten|Bahnhof Zoo]] sa City West hanggang sa [[Tarangkahang Brandenburgo]] sa silangan.

Kabilang sa mga tanyag na kalye, ang [[Unter den Linden]] at [[Friedrichstraße]] ay matatagpuan sa lumang sentro ng lungsod (at kasama sa dating Silangang Berlin). Ang ilan sa pangunahing kalye sa City West ay ang [[Kurfürstendamm]] (o pinaikling Ku´damm) at [[Kantstraße]].

=== Arkitektura ===
[[Talaksan:Gendarmenmarkt_Panorama.jpg|thumb|Panorama ng [[Gendarmenmarkt]], na nagpapakita ng [[Konzerthaus Berlin]], nasa gilid ng [[Neue Kirche, Berlin|Simbahang Aleman]] (kaliwa) at [[Katedral na Pranses, Berlin|Simbahang Pranses]] (kanan)]]
[[Talaksan:Berliner_Dom_seen_from_James_Simon_Park.jpg|thumb|Ang [[Katedral ng Berlin]] sa [[Pulo ng mga Museo]]]]
Ang [[Fernsehturm Berlin|Fernsehturm]] (tore ng TV) sa [[Alexanderplatz]] sa [[Mitte]] ay kabilang sa pinakamataas na estruktura sa Unyong Europeo sa {{Cvt|368|m}}. Itinayo noong 1969, makikita ito sa karamihan ng mga sentral na distrito ng Berlin. Ang lungsod ay makikita mula sa {{Convert|204|m|ft|-high}} palapag ng pagmamasid. Simula rito, ang [[Karl-Marx-Allee]] ay patungo sa silangan, isang abenida na may linya ng mga monumental na gusali ng tirahan, na dinisenyo sa istilong [[Arkitekturang Stalinista|Sosyalismong Klasisismo]]. Katabi ng lugar na ito ay ang [[Rotes Rathaus]] (Bulwagang Panlungsod), na may natatanging pulang-ladrilyong arkitektura nito. Sa harap nito ay ang [[Neptunbrunnen]], isang balong na nagtatampok ng mitolohikong pangkat ng mga [[Triton (mitolohiya)|Triton]], mga [[personipikasyon]] ng apat na pangunahing Prusong ilog, at [[Neptuno (mitolohiya)|Neptuno]] sa ibabaw nito.

Ang [[Tarangkahang Brandenburgo]] ay isang ikonikong tanawin ng Berlin at Alemanya; ito ay tumatayo bilang isang simbolo ng pangyayaring Europeo at ng pagkakaisa at kapayapaan. Ang [[gusaling Reichstag]] ay ang tradisyonal na luklukan ng Parlamentong Aleman. Hinubog muli ito ng arkitektrong Briton na si [[Norman Foster (arkitekto)|Norman Foster]] noong dekada '90 at nagtatampok ng salaming simboryo sa ibabaw ng pook ng pagpupulong, na nagbibigay-daan sa libreng pampublikong tanaw sa mga pinagdadausang parlamento at magagandang tanawin ng lungsod.

Ang [[Galeriyang East Side]] ay isang open-air na eksibisyong sining na direktang ipininta sa mga huling bahagi ng Pader ng Berlin. Ito ang pinakamalaking natitirang ebidensiya ng makasaysayang dibisyon ng lungsod.

Ang [[Gendarmenmarkt]] ay isang [[Arkitekturang Neoklasiko|neoclasikonglliwasanl]] square sa Berlin, ang pangalan ay nagmula sa punong-tanggapan ng sikat na Gens d'armes regiment na matatagpuan dito noong ika-18 siglo. Dalawang katulad na disenyong katedral ang hangganan nito, ang [[Französischer Dom]] kasama ang platapormang pang-obserbasyon nito at ang [[Deutscher Dom]]. Ang Konzerthaus (Bulwagang Pangkonsiyerto), tahanan ng Orkestra Sinfonika ng Berlin, ay nakatayo sa pagitan ng dalawang katedral.
[[Talaksan:MJK_46430_Schloss_Charlottenburg.jpg|left|thumb|[[Palasyo Charlottenburg]]]]
[[Talaksan:Berlin_Hackesche_Höfe1.jpg|left|thumb|[[Hackesche Höfe]]]]
Ang [[Pulo ng mga Museo]] sa [[Spree (ilog)|Ilog Spree]] ay naglalaman ng [[Berlin#Mga%20museo|limang museo]] na itinayo mula 1830 hanggang 1930 at isang [[Tala ng mga Pandaigdigang Pamanang Pook sa Alemanya|Pandaigdigang Pamanang Pook]] ng [[UNESCO]]. Ang pagpapanumbalik at pagtatayo ng isang pangunahing lagusan sa lahat ng mga museo, pati na rin ang muling pagtatayo ng [[Stadtschloss, Berlin|Stadtschloss]] ay nagpapatuloy.&lt;ref&gt;{{Cite web |date=24 June 2011 |title=Neumann: Stadtschloss wird teurer |trans-title=Neumann: Palace is getting more expensive |url=https://www.berliner-zeitung.de/newsticker/neumann--stadtschloss-wird-teurer,10917074,10924086.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160203200703/https://www.berliner-zeitung.de/newsticker/neumann--stadtschloss-wird-teurer,10917074,10924086.html |archive-date=3 February 2016 |access-date=7 April 2012 |website=[[Berliner Zeitung]] |language=de}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |date=19 May 2010 |title=Das Pathos der Berliner Republik |trans-title=The pathos of the Berlin republic |url=https://www.berliner-zeitung.de/archiv/die-nullerjahre--nation-building---der-wiedervereinigte-staat-baut-sich-eine-neue-hauptstadt-das-pathos-der-berliner-republik,10810590,10717494.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20160203200702/https://www.berliner-zeitung.de/archiv/die-nullerjahre--nation-building---der-wiedervereinigte-staat-baut-sich-eine-neue-hauptstadt-das-pathos-der-berliner-republik,10810590,10717494.html |archive-date=3 February 2016 |access-date=7 April 2012 |website=[[Berliner Zeitung]] |language=de}}&lt;/ref&gt; Gayundin sa pulo at sa tabi ng [[Lustgarten]] at palasyo ay ang [[Katedral ng Berlin]], ang ambisyosong pagtatangka ni emperador Guillermo II na lumikha ng Protestanteng karibal sa [[Basilika ni San Pedro]] sa Roma. Ang isang malaking kripta ay naglalaman ng mga labi ng ilan sa mga naunang Prusong maharlikang pamilya. Ang [[Katedral ni Santa Eduvigis]] ay ang Katoliko Romanong katedral ng Berlin.
[[Talaksan:Bikinihaus_Berlin-1210760.jpg|thumb|Ang [[Breitscheidplatz]] kasama ang [[Pang-alaalang Katedral ni Kaiser Guillermo]] ay ang sentro ng [[Lungsod Kanluran|City West]].]]
Ang [[Unter den Linden]] ay isang silangan–kanlurang abenidang nalilinyahan ng mga puno na mula sa Tarangkahang Brandenburgo hanggang sa pook ng dating Berliner Stadtschloss, at dating pangunahing promenada ng Berlin. Maraming Klasikong gusali ang nakahanay sa kalye, at naroon ang bahagi ng [[Unibersidad ng Berlin Humboldt|Pamantasang Humboldt]]. Ang [[Friedrichstraße]] ay ang maalamat na kalye ng Berlin noong [[Ginintuang Dekada Beynte]]. Pinagsasama nito ang mga tradisyon ng ika-20 siglo sa modernong arkitektura ng Berlin ngayon.

Ang [[Potsdamer Platz]] ay isang buong kuwarto na binuo mula sa simula pagkatapos bumaba ang [[Pader ng Berlin|Pader]].&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Construction and redevelopment since 1990 |url=https://www.stadtentwicklung.berlin.de/bauen/baubilanz/en/potsdamer_platz.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080610103008/https://www.stadtentwicklung.berlin.de/bauen/baubilanz/en/potsdamer_platz.html |archive-date=10 June 2008 |access-date=18 August 2008 |publisher=Senate Department of Urban Development}}&lt;/ref&gt; Sa kanluran ng Potsdamer Platz ay ang Kulturforum, na naglalaman ng [[Gemäldegalerie, Berlin|Gemäldegalerie]], at nasa gilid ng [[Neue Nationalgalerie]] at ng [[Berliner Philharmonie]] . Ang [[Alaala sa mga Pinaslang na Hudyo ng Europa]], isang alaalang pang-[[Holokausto]], ay nasa hilaga.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Ouroussoff |first=Nicolai |date=9 May 2005 |title=A Forest of Pillars, Recalling the Unimaginable |work=The New York Times |url=https://travel2.nytimes.com/2005/05/09/arts/design/09holo.html |access-date=18 August 2008}}&lt;/ref&gt;

Ang lugar sa paligid ng [[Hackescher Markt]] ay tahanan ng mga kulturang moda, na may 'di-mabilang na mga bilihan ng damit, club, bar, at galeriya. Kabilang dito ang [[Hackesche Höfe]], isang kalipunan ng mga gusali sa paligid ng ilang patyo, na muling itinayo noong 1996. Ang kalapit na [[Bagong Sinagoga, Berlin|Bagong Sinagoga]] ay ang sentro ng kultura ng mga Hudyo.

Ang [[Straße des 17. Juni]], na nagkokonekta sa Tarangkahang Brandenburgo at Ernst-Reuter-Platz, ay nagsisilbing gitnang silangan-kanlurang axis. Ang pangalan nito ay ginugunita ang mga [[Pag-aalsa noong 1953 sa Silangang Alemanya|pag-aalsa sa Silangang Berlin noong Hunyo 17, 1953]]. Humigit-kumulang sa kalahati mula sa Tarangkahang Brandenburgo ay ang Großer Stern, isang isla ng sirkulong trapiko kung saan matatagpuan ang [[Haligi ng Tagumpay sa Berlin|Siegessäule]] (Haligi ng Tagumpay). Ang monumentong ito, na itinayo upang gunitain ang mga tagumpay ng Prusya, ay inilipat noong 1938–39 mula sa dati nitong posisyon sa harap ng Reichstag.

Ang [[Kurfürstendamm]] ay tahanan ng ilan sa mga mararangyang tindahan ng Berlin kung saan ang [[Pang-alaalang simbahan ni Kaiser Guillermo]] sa silangang dulo nito sa [[Breitscheidplatz]] . Ang simbahan ay nawasaknoonga Ikalawang Digmaang Pandaigdig at iniwang sira. Ang malapit sa Tauentzienstraße ay ang [[KaDeWe]], na sinasabing pinakamalaking department store sa kontinental na Europa. Ang [[Rathaus Schöneberg]], kung saan ginawa ni [[John F. Kennedy]] ang kaniyang tanyag na talumpating &quot;[[Ich bin ein Berliner]]!&quot; speech, ay nasa [[Tempelhof-Schöneberg]].

Kanluran ng sentro, ang [[Palasyo Bellevue, Alemanya|Palasyo Bellevue]] ay ang tirahan ng Pangulo ng Alemanya. Ang [[Palasyo Charlottenburg]], na nasunog noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, ay ang pinakamalaking makasaysayang palasyo sa Berlin.

Ang [[Funkturm Berlin]] ay isang {{Convert|150|m|ft|-tall}} lattice tore ng radyo sa pook fairground, na itinayo sa pagitan ng 1924 at 1926. Ito ang tanging toreng pang-obserbasyon na nakatayo sa mga insulator at may restawran {{Cvt|55|m}} at isang larangang pantanaw {{Cvt|126|m}} sa ibabaw ng lupa, na mapupuntahan ng elevator na may bintana.

Ang [[Oberbaumbrücke]] sa ibabaw ng ilog Spree ay ang pinakaikonikong tulay ng Berlin, na nag-uugnay sa pinagsama-samang mga boro ng [[Friedrichshain]] at [[Kreuzberg]]. Nagdadala ito ng mga sasakyan, tao, at linyang U1 ng [[Berlin U-Bahn]]. Ang tulay ay nakumpleto sa isang estilong [[ladrilyong gotiko]] noong 1896, na pinapalitan ang dating kahoy na tulay na may isang pang-itaas na daanan para sa U-Bahn. Ang gitnang bahagi ay giniba noong 1945 upang pigilan ang [[Hukbong Pula|Pulang Hukbo]] sa pagtawid. Pagkatapos ng digmaan, ang inayos na tulay ay nagsilbing [[Mga tawiran sa hangganan ng Berlin|checkpoint at tawiran sa hangganan]] sa pagitan ng mga sektor ng Sobyetiko at Amerikano, at kalaunan sa pagitan ng Silangan at Kanlurang Berlin. Noong kalagitnaan ng dekada '50, ito ay sarado sa mga sasakyan, at pagkatapos ng pagtatayo ng Pader ng Berlin noong 1961, ang trapiko ng tao ay mahigpit na pinaghigpitan. Kasunod ng muling pagsasama-samang Aleman, ang gitnang bahagi ay muling itinayo gamit ang isang kuwadrong asero, at ipinagpatuloy ang serbisyo ng U-Bahn noong 1995.

== Ekonomiya ==
[[Talaksan:Berlin_Mitte_by_night.JPG|left|thumb|Ang Berlin ay isang UNESCO &quot;Lungsod ng Disenyo&quot; at kinikilala para sa mga [[Mga malikhaing industriya|malikhaing industriya]] nito at [[ekosistema ng startup]].&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Berlin – Europe's New Start-Up Capital |url=https://www.credit-suisse.com/us/en/news-and-expertise/entrepreneurs/articles/news-and-expertise/2015/08/en/berlin-europes-new-start-up-capital.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20160331043259/https://www.credit-suisse.com/us/en/news-and-expertise/entrepreneurs/articles/news-and-expertise/2015/08/en/berlin-europes-new-start-up-capital.html |archive-date=31 March 2016 |access-date=27 March 2016 |website=Credit Suisse}}&lt;/ref&gt;]]
Ang Berlin ay isang UNESCO &quot;City of Design&quot; at kinikilala para sa mga [[Mga malikhaing industriya|malikhaing industriya]] nito at [[startup ecosystem]] . 

Noong 2018, ang GDP ng Berlin ay umabot sa €147&amp;nbsp;bilyon, isang pagtaas ng 3.1% kumpara sa nakaraang taon.  Ang ekonomiya ng Berlin ay pinangungunahan ng [[Tersyaryong sektor ng ekonomiya|sektor ng serbisyo]], na may humigit-kumulang 84% ng lahat ng kompanya na nagnenegosyo sa mga serbisyo. Noong 2015, ang kabuuang lakas-paggawa sa Berlin ay 1.85&amp;nbsp;milyon. Ang tantos ng walang trabaho ay umabot sa 24 na taon na mababang noong Nobyembre 2015 at tumayo sa 10.0%.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=Berlin hat so wenig Arbeitslose wie seit 24 Jahren nicht |language=de |work=Berliner Zeitung |url=https://www.berliner-zeitung.de/wirtschaft/arbeitsmarkt-in-berlin-berlin-hat-so-wenig-arbeitslose-wie-seit-24-jahren-nicht,10808230,32678128.html |url-status=live |access-date=1 November 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151203224849/https://www.berliner-zeitung.de/wirtschaft/arbeitsmarkt-in-berlin-berlin-hat-so-wenig-arbeitslose-wie-seit-24-jahren-nicht,10808230,32678128.html |archive-date=3 December 2015}}&lt;/ref&gt; Mula 2012 hanggang 2015, ang Berlin, bilang isang estado ng Aleman, ay may pinakamataas na taunang tantos ng paglago ng trabaho. Humigit-kumulang 130,000 trabaho ang naidagdag sa panahong ito.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=28 January 2015 |title=In Berlin gibt es so viele Beschäftigte wie nie zuvor |language=de |work=Berliner Zeitung |url=https://www.berliner-zeitung.de/berlin/rekord-in-der-hauptstadt-in-berlin-gibt-es-so-viele-beschaeftigte-wie-nie-zuvor,10809148,33634676.html |url-status=live |access-date=16 February 2016 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160224010722/https://www.berliner-zeitung.de/berlin/rekord-in-der-hauptstadt-in-berlin-gibt-es-so-viele-beschaeftigte-wie-nie-zuvor,10809148,33634676.html |archive-date=24 February 2016}}&lt;/ref&gt;

Kabilang sa mahahalagang sektor ng ekonomiya sa Berlin ang mga agham pambuhay, transportasyon, impormasyon at mga teknolohiya sa komunikasyon, media at musika, pananalastas at disenyo, bioteknolohiya, mga serbisyong pangkapaligiran, konstruksiyon, e-komersiyo, retail, negosyo sa hotel, at inhinyeriyang medikal.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=21 September 2006 |title=Poor but sexy |work=The Economist |url=https://www.economist.com/displayStory.cfm?story_id=7953479 |url-status=live |access-date=19 August 2008 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080622201720/https://www.economist.com/displayStory.cfm?story_id=7953479 |archive-date=22 June 2008}}&lt;/ref&gt;

Ang pananaliksik at pag-unlad ay may kahalagahang pang-ekonomiya para sa lungsod.&lt;ref name=&quot;factsheet&quot;&gt;{{Cite web |title=Die kleine Berlin Statistik |url=https://www.statistik-berlin-brandenburg.de/produkte/kleinestatistik/AP_kleinestatistik_de_2013_be.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140714163544/https://www.statistik-berlin-brandenburg.de/produkte/kleinestatistik/AP_kleinestatistik_de_2013_be.pdf |archive-date=14 July 2014 |access-date=26 August 2014 |website=berlin.de}}&lt;/ref&gt; Maraming malalaking korporasyon tulad ng Volkswagen, Pfizer, at SAP ang nagpapatakbo ng mga laboratoryong pang-inobasyon sa lungsod.&lt;ref&gt;{{Cite news |title=Immer mehr Konzerne suchen den Spirit Berlins |publisher=Berliner Morgenpost |url=https://www.morgenpost.de/wirtschaft/article208628997/Immer-mehr-Konzerne-suchen-den-Spirit-Berlins.html |url-status=live |access-date=13 January 2017 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170116150546/https://www.morgenpost.de/wirtschaft/article208628997/Immer-mehr-Konzerne-suchen-den-Spirit-Berlins.html |archive-date=16 January 2017}}&lt;/ref&gt; Ang Science and Business Park sa Adlershof ay ang pinakamalaking parke ng teknolohiya sa Alemanya na sinusukat ng kita. &lt;ref&gt;{{Cite web |title=The Science and Technology Park Berlin-Adlershof |url=https://www.adlershof.de/en/facts-figures/adlershof-in-numbers/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20170117042743/https://www.adlershof.de/en/facts-figures/adlershof-in-numbers/ |archive-date=17 January 2017 |access-date=13 January 2017 |website=Berlin Adlershof: Facts and Figures |publisher=Adlershof}}&lt;/ref&gt; Sa loob ng [[Eurozone]], ang Berlin ay naging sentro para sa paglipat ng negosyo at internasyonal na [[Pamumuhunan (macroeconomics)|pamumuhunan]].&lt;ref&gt;{{Cite news |title=Global Cities Investment Monitor 2012 |publisher=KPMG |url=https://www.kpmg.com/FR/fr/IssuesAndInsights/News/Documents/GPIA-KPMG-CIM-2012.pdf |url-status=live |access-date=28 August 2014 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131102003006/https://www.kpmg.com/FR/fr/IssuesAndInsights/News/Documents/GPIA-KPMG-CIM-2012.pdf |archive-date=2 November 2013}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Arbeitslosenquote nach Bundesländern in Deutschland 2018 {{!}} Statista |url=https://de.statista.com/statistik/daten/studie/36651/umfrage/arbeitslosenquote-in-deutschland-nach-bundeslaendern/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210627171657/https://de.statista.com/statistik/daten/studie/36651/umfrage/arbeitslosenquote-in-deutschland-nach-bundeslaendern/ |archive-date=27 June 2021 |access-date=13 November 2018 |website=Statista |language=de}}&lt;/ref&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot;
!Taon &lt;ref&gt;{{Cite web |title=Arbeitslosenquote in Berlin bis 2018 |url=https://de.statista.com/statistik/daten/studie/2519/umfrage/entwicklung-der-arbeitslosenquote-in-berlin-seit-1999/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20191211194253/https://de.statista.com/statistik/daten/studie/2519/umfrage/entwicklung-der-arbeitslosenquote-in-berlin-seit-1999/ |archive-date=11 December 2019 |access-date=11 December 2019 |website=Statista}}&lt;/ref&gt;
!2000
!2001
!2002
!2003
!2004
!2005
!2006
!2007
!2008
!2009
!2010
!2011
!2012
!2013
!2014
!2015
!2016
!2017
!2018
!2019
|-
|Tantos ng walang trabaho sa %
|15.8
|16.1
|16.9
|18.1
|17.7
|19.0
|17.5
|15.5
|13.8
|14.0
|13.6
|13.3
|12.3
|11.7
|11.1
|10.7
|9.8
|9.0
|8.1
|7.8
|}

== Edukasyon at Pananaliksik ==
{{Pangunahin|Edukasyon sa Berlin}}[[Talaksan:Berlin-Mitte_Humboldt-Uni_05-2014.jpg|right|thumb|Ang [[Unibersidad ng Berlin Humboldt]] ay kaugnay sa 57 nagwagi sa Gantimpalang Nobel.]]
{{Magmula noong|2014}}, ang Berlin ay may 878 na paaralan, na nagtuturo sa 340,658 mag-aaral sa 13,727 klase, at 56,787 nagsasanay sa mga negosyo at saanman.&lt;ref name=&quot;factsheet22&quot;&gt;{{cite web |title=Die kleine Berlin Statistik |url=https://www.statistik-berlin-brandenburg.de/produkte/kleinestatistik/AP_kleinestatistik_de_2013_be.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20140714163544/https://www.statistik-berlin-brandenburg.de/produkte/kleinestatistik/AP_kleinestatistik_de_2013_be.pdf |archive-date=14 July 2014 |access-date=26 August 2014 |website=berlin.de}}&lt;/ref&gt; Ang lungsod ay may 6 na taong programa sa primaryang edukasyon. Pagkatapos matapos ang elementarya, magpapatuloy ang mga mag-aaral sa ''Sekundarschule'' (isang komprehensibong paaralan) o ''Gymnasium'' (paaralan para sa paghahanda sa kolehiyo). Ang Berlin ay may natatanging na programa sa paaralang bilingual sa ''Europaschule'', kung saan tinuturuan ang mga bata ng kurikulum sa Alemanya at isang wikang banyaga, simula sa elementarya at magpapatuloy sa mataas na paaralan.&lt;ref&gt;{{cite web |title=Jahrgangsstufe Null |url=https://www.tagesspiegel.de/berlin/;art270,2185300 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080520234625/https://www.tagesspiegel.de/berlin/;art270,2185300 |archive-date=20 May 2008 |access-date=19 August 2008 |website=[[Der Tagesspiegel]] |language=de}}&lt;/ref&gt;

Ang [[Französisches Gymnasium Berlin]], na itinatag noong 1689 upang turuan ang mga anak ng bakwit na Huguenot, ay nag-aalok ng pagtuturo (Aleman/Pranses).&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Geschichte des Französischen Gymnasiums |url=https://www.fg-berlin.de/WebObjects/FranzGym.woa/wa/CMSshow/1064384 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20080615205603/https://www.fg-berlin.de/WebObjects/FranzGym.woa/wa/CMSshow/1064384 |archive-date=15 June 2008 |access-date=17 August 2008 |website=Französisches Gymnasium Lycée Français Berlin |language=de, fr}}&lt;/ref&gt; Ang [[Paaralang John F. Kennedy, Berlin|Paaralang John F. Kennedy]], isang bilingweng Aleman–Ingles na pampublikong paaralan sa [[Zehlendorf (Berlin)|Zehlendorf]], ay partikular na tanyag sa mga anak ng mga diplomat at komunidad ng ekspatriado na nagsasalita ng Ingles. 82 {{Lang|de|Gymnasien}} ang nagtutro ng [[Wikang Latin|Latin]] &lt;ref&gt;{{Cite web |date=29 March 2013 |title=Latein an Berliner Gymnasien |url=https://www.gymnasium-berlin.net/latein |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171004133934/https://www.gymnasium-berlin.net/latein |archive-date=4 October 2017 |access-date=6 May 2018 |language=de}}&lt;/ref&gt; at 8 ang nagtuturo ng [[Wikang Sinaunang Griyego|Sinaunang Griyego]].&lt;ref&gt;{{Cite web |date=31 March 2013 |title=Alt-Griechisch an Berliner Gymnasien |url=https://www.gymnasium-berlin.net/alt-griechisch |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20171012215308/https://www.gymnasium-berlin.net/alt-griechisch |archive-date=12 October 2017 |access-date=6 May 2018 |language=de}}&lt;/ref&gt;

== Kultura ==
[[Talaksan:Alte_Nationalgalerie_abends_(Zuschnitt).jpg|thumb|200x200px|Ang [[Alte Nationalgalerie]] ay bahagi ng [[Pulo ng mga Museo]], isang [[Pandaigdigang Pamanang Pook|Pandaigdigang Pamanang Pook ng UNESCO]].]]
[[Talaksan:Cafe_am_Holzmarkt,_River_Spree,_Berlin_(46636049685).jpg|left|thumb|Ang [[Alternatibong kultura|alternatibong]] Holzmarkt, [[Friedrichshain-Kreuzberg]]]]
Kilala ang Berlin sa maraming institusyong pangkultura nito, na marami sa mga ito ay tumatangkilik sa pandaigdigang reputasyon.&lt;ref name=&quot;UNESCO2&quot;&gt;{{Cite web |title=World Heritage Site Museumsinsel |url=https://whc.unesco.org/en/list/896 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210506100913/https://whc.unesco.org/en/list/896 |archive-date=6 May 2021 |access-date=6 May 2021 |publisher=[[UNESCO]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;UNESCO2&quot; /&gt; Ang pagkakaiba-iba at kasiglahan ng metropolis ay humantong sa isang trendsetting na eksena.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Hub Culture's 2009 Zeitgeist Ranking |url=https://www.hubculture.com/groups/hubnews/news/162/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090331064158/https://www.hubculture.com/groups/hubnews/news/162/ |archive-date=31 March 2009 |access-date=30 April 2009 |website=Hub Culture}}&lt;/ref&gt; Isang makabagong musika, sayaw at eksena sa sining ang nabuo noong ika-21 siglo.

Kilala ang Berlin sa maraming institusyong pangkultura nito, na marami sa mga ito ay tumatangkilik sa pandaigdigang reputasyon.&lt;ref name=&quot;UNESCO3&quot;&gt;{{Cite web |title=World Heritage Site Museumsinsel |url=https://whc.unesco.org/en/list/896 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20210506100913/https://whc.unesco.org/en/list/896 |archive-date=6 May 2021 |access-date=6 May 2021 |publisher=[[UNESCO]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;UNESCO22&quot;&gt;{{Cite web |title=World Heritage Site Palaces and Parks of Potsdam and Berlin |url=https://whc.unesco.org/en/list/532 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20080808091530/https://whc.unesco.org/en/list/532 |archive-date=8 August 2008 |access-date=19 August 2008 |website=[[UNESCO]]}}&lt;/ref&gt; Ang pagkakaiba-iba at kasiglahan ng metropolis ay humantong sa isang trendsetting na eksena.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Hub Culture's 2009 Zeitgeist Ranking |url=https://www.hubculture.com/groups/hubnews/news/162/ |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20090331064158/https://www.hubculture.com/groups/hubnews/news/162/ |archive-date=31 March 2009 |access-date=30 April 2009 |website=Hub Culture}}&lt;/ref&gt; Isang makabagong musika, sayaw at eksena sa sining ang nabuo noong ika-21 siglo.

Ang lumalawak na kultural na pangyayari sa lungsod ay binibigyang-diin ng paglipat ng [[Pangkalahatang Grupo ng Musika|Universal Music Group]] na nagpasya na ilipat ang kanilang punong-tanggapan sa pampang ng River Spree.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Berlin's music business booms |url=https://www.stadtentwicklung.berlin.de/bauen/bueroflaechen/en/friedrichshain.shtml |archive-url=https://web.archive.org/web/20070911125347/https://www.stadtentwicklung.berlin.de/bauen/bueroflaechen/en/friedrichshain.shtml |archive-date=11 September 2007 |access-date=19 August 2008 |website=Expatica}}&lt;/ref&gt; Noong 2005, ang Berlin ay pinangalanang &quot;Lungsod ng Disenyo&quot; ng [[UNESCO]] at naging bahagi na ng [[Malikhaing Network ng Lungsod|Creative Cities Network]] mula noon.&lt;ref name=&quot;Cityofdesign32&quot;&gt;{{cite press release|url=https://portal.unesco.org/culture/en/ev.php-URL_ID=29376&amp;URL_DO=DO_TOPIC&amp;URL_SECTION=201.html|archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20080816140547/https://portal.unesco.org/culture/en/ev.php-URL_ID=29376&amp;URL_DO=DO_TOPIC&amp;URL_SECTION=201.html|url-status=dead|archive-date=16 August 2008|title=Berlin City of Design|publisher=[[UNESCO]]|access-date=18 August 2008}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Cityofdesign4&quot;&gt;{{cite press release|url=https://portal.unesco.org/culture/en/ev.php-URL_ID=29376&amp;URL_DO=DO_TOPIC&amp;URL_SECTION=201.html|archive-url=https://wayback.archive-it.org/all/20080816140547/https://portal.unesco.org/culture/en/ev.php-URL_ID=29376&amp;URL_DO=DO_TOPIC&amp;URL_SECTION=201.html|url-status=dead|archive-date=16 August 2008|title=Berlin City of Design|publisher=[[UNESCO]]|access-date=18 August 2008}}&lt;/ref&gt;

== Mga sanggunian ==
&lt;references /&gt;{{Geographic location
|Centre    = Berlin
|North     = [[Neubrandenburg]], [[Rostock]]
|Northeast = [[Szczecin]] ([[Polonya]])
|East      = [[Frankfurt (Oder)]]
|Southeast = [[Cottbus]]
|South     = [[Dresden]]
|Southwest = [[Potsdam]], [[Dessau]], [[Halle, Saxony-Anhalt|Halle]], [[Leipzig]]
|West      = [[Brandenburg an der Havel]], [[Braunschweig]]
|Northwest = [[Hamburg]], [[Lübeck]]
}}

{{Navboxes
|list=
{{Berlin}}
{{Mga Borough ng Berlin}}
{{Mga lungsod sa Alemanya}}
{{Germany states}}
{{Kabiserang lungsod ng Unyong Europeo}}
{{Talaan ng mga kabiserang European batay sa rehiyon}}
{{Kabiserang Kultural sa Europa}}
{{Hanseatic League}}
}}
{{stub}}

[[Kategorya:Mga estado ng Alemanya|Berlin]]
[[Kategorya:Mga lungsod sa Alemanya|Berlin]]
[[Kategorya:Kabisera sa Europa|Berlin]]
[[Kategorya:Berlin]]</text>
      <sha1>oepi0v43h859a39exdaie07gkynvuzn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Demashita! Powerpuff Girls Z</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13512</id>
    <revision>
      <id>1958818</id>
      <parentid>1944990</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T03:44:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511</ip>
      </contributor>
      <comment>1998 Logo to 2005</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2661" xml:space="preserve">{{Infobox animanga/Header
| name            = Demashita! Powerpuff Girls Z
| image           =File:The Powerpuff Girls logo.svg 
| caption         = 
| ja_kanji        = 出ましたっ!パワパフガールズZ
| ja_romaji       = They're Here! Powerpuff Girls Z
| genre           = [[Action genre|Action]], [[Comedy]], [[Magical girl]]
}}
{{Infobox animanga/Anime
| title        = 
| director     = [[Hiroyuki Kakudou]]
| studio       = [[Cartoon Network]], [[Toei Animation]], [[Sony Music Entertainment Japan|Aniplex]]
| network      = [[TV Tokyo]]
| first_aired  = [[1 Hulyo]] [[2006]]
| last_aired   = 
| num_episodes = 52 
}}
{{Infobox animanga/Print
| type            = manga
| title           = 
| author          = 
| publisher       = Shueisha
| demographic     = ''[[Shōjo manga|Shōjo]]''
| magazine        = [[Ribon]]
| first           = August 2006
| last            = 
| volumes         = 
}}
{{Infobox animanga/Footer}}

{{nihongo|'''''Demashita! Powerpuff Girls Z'''''|出ましたっ！パワパフガールズZ|Demashita! Pawapafu Gāruzu Zetto| Powerpuff Girls Z&quot;}}. Isa ito Bagong kabanata ng Power Powerpuff Girls. At Ginawa itong mga serye ng [[anime]] sa [[Hapon (bansa)|Hapon]].

== Awiting Tema ng Demashita! Powerpuff Girls Z ==

*Pagbubukas na Awit
# &quot;''Kibō no Kakera''&quot; (希望のカケラ &quot;Piraso ng pag-asa&quot;) ni [[Nana Kitade]]
*Pagtatapos na Awit
# &quot;''Mayonaka no Doa''&quot; (真夜中のドア &quot;Pintuan sa Hating gabi&quot;) ni [[Liu Yi Fei]]

== Mga nagboboses sa Wikang Hapon ==
*[[Emiri Katou]] - Momoko Akatsutsumi/Blossom
*[[Nami Miyahara]] - Miyako Goutokuji/Bubbles
*[[Machiko Kawana]] - Kaoru Matsubara/Buttercup

*[[Masashi Ebara]] - Mojo Jojo
*[[Taiten Kusunoki]] - Professor Utonium
*[[Tanaka Hideyuki]] - Mayor
*[[Makiko Ohmoto]] - Ken Kitazawa
*[[Yoko Kawanami]] - Ms. Bellum
*[[Chigusa Ikeda]] - Himeko Shirogane 
*[[Tomoko Kaneda]] - Peach 
*[[Ryusei Nakao]] - Tagapagsalita

== Mga External links ==
* [http://ppgcom.gooside.com/ppgz/ Powerpuff Girls Z Screenshots]
* [http://www.moetron.com/2006/07/01/demashita-powerpuff-girls-z-01/ Powerpuff Girls Z Screenshots II]
*To the Z!: [http://powerpuffgirlsZ.eu.kz/ Powerpuff Girls Z Fan source] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090305135651/http://powerpuffgirlsz.eu.kz/ |date=2009-03-05 }}
* [http://www.toei-anim.co.jp/tv/ppgz/ Toei Animation's official site]
* [http://www.sonymusic.co.jp/Animation/ppgz/ Aniplex's official site]
*Video from the Pilot episode: [http://ppgcom.gooside.com/ppgz/ppgz_attack.html Video 1], [http://ppgcom.gooside.com/ppgz/ppgz_transformation.html Video 2]

[[Kategorya:The Powerpuff Girls]]
[[Kategorya:Mga serye ng anime]]</text>
      <sha1>flmi5r1jii4ix9vu41jm0okhc3j67zy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958856</id>
      <parentid>1958818</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:22:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2672" xml:space="preserve">{{Infobox animanga/Header
| name            = Demashita! Powerpuff Girls Z
| image           = 
| caption         = 
| ja_kanji        = 出ましたっ!パワパフガールズZ
| ja_romaji       = They're Here! Powerpuff Girls Z
| genre           = [[Action genre|Action]], [[Comedy]], [[Magical girl]]
}}
{{Infobox animanga/Anime
| title        = 
| director     = [[Hiroyuki Kakudou]]
| studio       = [[Cartoon Network]], [[Toei Animation]], [[Sony Music Entertainment Japan|Aniplex]]
| network      = [[TV Tokyo]]
| first_aired  = [[2006]]
| last_aired   = 
| first_aired  = [[1 Hulyo]] [[2006]]
| last_aired   = 
| num_episodes = 52 
}}
{{Infobox animanga/Print
| type            = manga
| title           = 
| author          = 
| publisher       = Shueisha
| demographic     = ''[[Shōjo manga|Shōjo]]''
| magazine        = [[Ribon]]
| first           = August 2006
| last            = 
| volumes         = 
}}
{{Infobox animanga/Footer}}

{{nihongo|'''''Demashita! Powerpuff Girls Z'''''|出ましたっ！パワパフガールズZ|Demashita! Pawapafu Gāruzu Zetto| Powerpuff Girls Z&quot;}}. Isa ito Bagong kabanata ng Power Powerpuff Girls. At Ginawa itong mga serye ng [[anime]] sa [[Hapon (bansa)|Hapon]].

== Awiting Tema ng Demashita! Powerpuff Girls Z ==

*Pagbubukas na Awit
# &quot;''Kibō no Kakera''&quot; (希望のカケラ &quot;Piraso ng pag-asa&quot;) ni [[Nana Kitade]]
*Pagtatapos na Awit
# &quot;''Mayonaka no Doa''&quot; (真夜中のドア &quot;Pintuan sa Hating gabi&quot;) ni [[Liu Yi Fei]]

== Mga nagboboses sa Wikang Hapon ==
*[[Emiri Katou]] - Momoko Akatsutsumi/Blossom
*[[Nami Miyahara]] - Miyako Goutokuji/Bubbles
*[[Machiko Kawana]] - Kaoru Matsubara/Buttercup

*[[Masashi Ebara]] - Mojo Jojo
*[[Taiten Kusunoki]] - Professor Utonium
*[[Tanaka Hideyuki]] - Mayor
*[[Makiko Ohmoto]] - Ken Kitazawa
*[[Yoko Kawanami]] - Ms. Bellum
*[[Chigusa Ikeda]] - Himeko Shirogane 
*[[Tomoko Kaneda]] - Peach 
*[[Ryusei Nakao]] - Tagapagsalita

== Mga External links ==
* [http://ppgcom.gooside.com/ppgz/ Powerpuff Girls Z Screenshots]
* [http://www.moetron.com/2006/07/01/demashita-powerpuff-girls-z-01/ Powerpuff Girls Z Screenshots II]
*To the Z!: [http://powerpuffgirlsZ.eu.kz/ Powerpuff Girls Z Fan source] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090305135651/http://powerpuffgirlsz.eu.kz/ |date=2009-03-05 }}
* [http://www.toei-anim.co.jp/tv/ppgz/ Toei Animation's official site]
* [http://www.sonymusic.co.jp/Animation/ppgz/ Aniplex's official site]
*Video from the Pilot episode: [http://ppgcom.gooside.com/ppgz/ppgz_attack.html Video 1], [http://ppgcom.gooside.com/ppgz/ppgz_transformation.html Video 2]

[[Kategorya:The Powerpuff Girls]]
[[Kategorya:Mga serye ng anime]]</text>
      <sha1>sugumi9z95pexauz128md5fwoskb1e9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gary Estrada</title>
    <ns>0</ns>
    <id>13588</id>
    <revision>
      <id>1958868</id>
      <parentid>1957166</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:23:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:4CA:5000:EDA3:AFDA:60FF:D776|2001:4451:4CA:5000:EDA3:AFDA:60FF:D776]] ([[User talk:2001:4451:4CA:5000:EDA3:AFDA:60FF:D776|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:2001:4451:A2B:B400:7D89:3EAB:283F:9034|2001:4451:A2B:B400:7D89:3EAB:283F:9034]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1501" xml:space="preserve">{{BLP unsourced|date=Marso 2008}}
{{Infobox person/Wikidata}}
Si '''Gary Jason Bastos Ejercito''' ay kapatid ng isa pang dating ''Viva Star'' na si [[Kate Gomez]].

Minsan na rin siyang na-link kay [[Donita Rose]] at ngayon ay may sarili ng pamilya.  Si ''Gary'' ay dating nakakontrata sa [[Viva Films]] kung saan nakagawa siya ng mahigit dalawang dosenang [[pelikula]].

Pinsan niya sina [[Jude Estrada]] at tiyuhin si [[Joseph Estrada]] at [[Jessie Ejercito]].

==TV Shows==
*GMA Telecine Specials
*Spotlight TV Series
*GMA True Stories
*GMA Love Stories
*GMA Mini Series
*Campus Romance
*Maalaala Mo Kaya
*17 Bernard Club
*1896 TV Series
*[[Hawak Ko Ang Langit]]
*[[Ikaw Sa Puso Ko]]
*[[Walang Hanggan]]
*Biglang Sibol, Bayang Imposibol 
*[[Kung Mamahalin Mo Lang Ako]]
*[[Ganyan Kita Kamahal]]
*[[Encantadia]]
*[[Mulawin]]
*[[Etheria]]
*[[Encantadia Pag Ibig Hanggang Wakas]]
*[[Saan Sulok Ng Langit]]
*[[Captain Barbell]]
*[[Magpakailanman]]
*[[Impostora]] bilang Delfin Carreon  (2007)
*[[Lupin]] bilang Captain Rosas (2007)
*[[Sine Novela]]: [[Pasan Ko Ang Daigdig]] bilang Kadyo (2007)
*[[Sine Novela]]: [[Kaputol ng Isang Awit]] bilang Julio Ambrosio (2008)
*[[Obra]] (2008)
*[[Sine Novela]]: [[Saan Darating Ang Umaga]] bilang Dindo Rodrigo (2008-2009)
*[[Dear Friend]] bilang Arnold (2009)
*[[Rosalinda (Philippine TV series)|Rosalinda]] bilang Javier Perez (2009)

{{BD|1971|LIVING|Estrada, Gary}}
{{user:maskbot/cleanup}}

[[Kategorya:Mga artista mula sa Pilipinas]]


{{stub|Talambuhay}}</text>
      <sha1>50rk7bfr7a8d3qu0g2o7ttns8z1osfw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958871</id>
      <parentid>1958868</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:24:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <comment>Kinansela ang pagbabagong 1935110 ni [[Special:Contributions/175.176.8.88|175.176.8.88]] ([[User talk:175.176.8.88|Usapan]])</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1487" xml:space="preserve">{{BLP unsourced|date=Marso 2008}}
{{Infobox person/Wikidata}}
Si '''Gary Estrada''' ay kapatid ng isa pang dating ''Viva Star'' na si [[Kate Gomez]].

Minsan na rin siyang na-link kay [[Donita Rose]] at ngayon ay may sarili ng pamilya.  Si ''Gary'' ay dating nakakontrata sa [[Viva Films]] kung saan nakagawa siya ng mahigit dalawang dosenang [[pelikula]].

Pinsan niya sina [[Jude Estrada]] at tiyuhin si [[Joseph Estrada]] at [[Jessie Ejercito]].

==TV Shows==
*GMA Telecine Specials
*Spotlight TV Series
*GMA True Stories
*GMA Love Stories
*GMA Mini Series
*Campus Romance
*Maalaala Mo Kaya
*17 Bernard Club
*1896 TV Series
*[[Hawak Ko Ang Langit]]
*[[Ikaw Sa Puso Ko]]
*[[Walang Hanggan]]
*Biglang Sibol, Bayang Imposibol 
*[[Kung Mamahalin Mo Lang Ako]]
*[[Ganyan Kita Kamahal]]
*[[Encantadia]]
*[[Mulawin]]
*[[Etheria]]
*[[Encantadia Pag Ibig Hanggang Wakas]]
*[[Saan Sulok Ng Langit]]
*[[Captain Barbell]]
*[[Magpakailanman]]
*[[Impostora]] bilang Delfin Carreon  (2007)
*[[Lupin]] bilang Captain Rosas (2007)
*[[Sine Novela]]: [[Pasan Ko Ang Daigdig]] bilang Kadyo (2007)
*[[Sine Novela]]: [[Kaputol ng Isang Awit]] bilang Julio Ambrosio (2008)
*[[Obra]] (2008)
*[[Sine Novela]]: [[Saan Darating Ang Umaga]] bilang Dindo Rodrigo (2008-2009)
*[[Dear Friend]] bilang Arnold (2009)
*[[Rosalinda (Philippine TV series)|Rosalinda]] bilang Javier Perez (2009)

{{BD|1971|LIVING|Estrada, Gary}}
{{user:maskbot/cleanup}}

[[Kategorya:Mga artista mula sa Pilipinas]]


{{stub|Talambuhay}}</text>
      <sha1>ex0gclks9k1w89cesxh715vewk1nxgo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Caloy Alde</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15276</id>
    <revision>
      <id>1958869</id>
      <parentid>1958692</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:23:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:23E:EF00:695E:F7D1:DA68:DE33|2001:4451:23E:EF00:695E:F7D1:DA68:DE33]] ([[User talk:2001:4451:23E:EF00:695E:F7D1:DA68:DE33|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:103.176.202.44|103.176.202.44]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="794" xml:space="preserve">{{Infobox person/Wikidata}}
Si '''Caloy Alde''' ay isang komedyanteng [[artista]] sa [[Pilipinas]].

Born: July 28, 1968

Died: July 22, 2022

Cause of death: Suicide By Hanging

==Pilmograpiya==

*''Ogag the movie''
*''Mr. Suave hoy! hoy! hoy! hoy! hoy! hoy!''  (2003)
*''S2pid Luv''  (2002)
*''Babaeng putik, Ang''  (2001)
*''Baliktaran: Si Ace at si Daisy''  (2001)
*''Sgt. Larry Layar''  (1998)
*''Pares-pares (Trip ng puso)''  (1998)
*''No Read, No Write''  (1997)

==Mga palabas sa telebisyon==
*''Ogag the TV show'' (ABC-5) (ngayo'y [[TV 5]])
*''Tropang Trumpo (ABC-5)(ngayo'y [[TV 5]])
*''Lokom\oko High'' (TV 5)
*[[Tropa Mo Ko Unli]] ([[TV5]]) (2013-present)

{{DEFAULTSORT:Alde, Caloy}}
[[Kategorya:Mga artista mula sa Pilipinas]]
[[Kategorya:Komedyante]]


{{Pilipinas-artista-stub}}</text>
      <sha1>tjkurcux7359raqu9cvm0ukowkd1qz7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958874</id>
      <parentid>1958869</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:25:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="716" xml:space="preserve">{{Infobox person/Wikidata}}
Si '''Caloy Alde''' ay isang komedyanteng [[artista]] sa [[Pilipinas]].

==Pilmograpiya==

*''Ogag the movie''
*''Mr. Suave hoy! hoy! hoy! hoy! hoy! hoy!''  (2003)
*''S2pid Luv''  (2002)
*''Babaeng putik, Ang''  (2001)
*''Baliktaran: Si Ace at si Daisy''  (2001)
*''Sgt. Larry Layar''  (1998)
*''Pares-pares (Trip ng puso)''  (1998)
*''No Read, No Write''  (1997)

==Mga palabas sa telebisyon==
*''Ogag the TV show'' (ABC-5) (ngayo'y [[TV 5]])
*''Tropang Trumpo (ABC-5)(ngayo'y [[TV 5]])
*''Lokom\oko High'' (TV 5)
*[[Tropa Mo Ko Unli]] ([[TV5]]) (2013-present)

{{DEFAULTSORT:Alde, Caloy}}
[[Kategorya:Mga artista mula sa Pilipinas]]
[[Kategorya:Komedyante]]


{{Pilipinas-artista-stub}}</text>
      <sha1>544h7vn7lfphtvn6g855hmimap8dilp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kasaysayan ng Pilipinas</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18052</id>
    <revision>
      <id>1958789</id>
      <parentid>1957354</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T01:51:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.149.37.196</ip>
      </contributor>
      <comment deleted="deleted" />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58043" xml:space="preserve">{{Napiling artikulo}}
{{History of the Philippines}}
Nagsimula ang '''Kasaysayan ng Pilipinas''' nang dumating ang mga sinaunang tao sa Pilipinas sa pamamagitan ng mga tulay na lupa 67,000 taon na ang nakalilipas. Ang unang tala na pagbisita na mula sa Kanluran ay ang pagdating ni [[Ferdinand Magellan]] sa pulo ng [[Homonhon]], sa timog-silangan ng [[Samar]] noong ika-16 Marso 1521. Nagtayo ng mga permanenteng paninirahan sa [[Cebu]] kasabay ng ekspedisyon ni [[Miguel López de Legazpi]] noong 1565, at marami pang mga paninirahan ang itinatag pa-hilaga hanggang sa maabot ng mga kolonyalista ang [[Look ng Maynila]] sa pulo ng [[Luzon]]. Nagtatag ng isang lungsod sa [[Maynila]] at dito nagsimula ang panahon ng kolonisasyon ng Espanya na nagtagal ng mahigit tatlong [[siglo]].

Nagsimula ang rebolusyon laban sa [[Espanya]] noong [[Abril]] ng 1896, na pagkaraan ng dalawang taon ay humantong sa proklamasyon ng kalayaan at ang pagtatatag ng [[Unang Republika ng Pilipinas]]. Ngunit ang [[Kasunduan sa Paris (1898)|Kasunduan sa Paris]], na naganap sa katapusan ng [[Digmaang Espanyol-Amerikano]], ay naglipat ng pamamahala sa Pilipinas sa [[Estados Unidos]]. Nagsimula ang kolonyal na pamamahala ng Estados Unidos sa Pilipinas noong [[Disyembre]] ng 1899, kasama ang limitadong lokal na pamamahala noong 1905. Ang bahagyang pagsasarili ay iginawad noong 1935, bilang paghahanda sa isang ganap ng kalayaan mula sa Estados Unidos noong 1945. Ngunit ang 10-taong transisyon mula sa [[Komonwelt ng Pilipinas|Komonwelt]] patungo sa isang soberanyang bansa ay naantala dahil sa pagsakop ng [[Hapon]] sa Pilipinas noong panahon ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]]. Pagkatapos ay natalo ang mga Hapones noong 1945. At ang muling-pagbabalik ng mga sundalong Pilipino at Amerikano para sa Kampanya ng Pagpapalaya sa Pilipinas mula 1944 hanggang 1945. Kaya ang ganap na kalayaan ay iginawad lamang sa Pilipinas noong [[Hulyo]] 1946.

Umunlad ang ekonomiya ng Pilipinas noong dekada 1950 at 1960, ngunit nagkaroon ng kaguluhan noong mga huling taon ng dekada 1960 at mga unang taon ng dekada 1970 laban sa mapang-aping diktadura ni Pangulong [[Ferdinand Marcos]] na nagpahayag ng [[batas militar]] noong 1972. Dahil sa malapit na relasyon ng [[Pangulo ng Estados Unidos]] na si [[Ronald Reagan]] kay Pangulong Marcos, sinuportahan pa rin siya ng Estados Unidos kahit na kilala ang kanyang administrasyon sa malawakang katiwalian at pang-aabuso sa mga tao. Ang mapayapang [[Rebolusyon sa EDSA]] noong 1986 ang nagpatalsik kay Marcos (na tumakas sa [[Hawaii]] lulan ng isang helikopter na pag-aari ng militar ng Estados Unidos, kung saan siya nanatili hanggang sa siya'y mamatay) at ang nagbalik ng [[demokrasya]] sa bansa. Ngunit nang nagsimula ang panahong iyon, nagkaroon ng hindi pagkakaunawaan sa [[politika|pulitika]] at humina ang [[ekonomiya]] ng [[bansa]].

== Kronolohiya ==
{{see also|Kronolohiya ng kasaysayan ng Pilipinas}}
[[File:Philippine history timeline.png|1000px|center]]

== Unang Kasaysayan ==
[[Talaksan:LandForms.jpg|thumb|left|[[Mapa]] ng [[Timog-Silangang Asya]].]]
[[Talaksan:Boxer codex.jpg|thumb|right|Mag-asawang [[Tagalog]] na mga ''maharlika''.]]
Mga [[Negrito]], [[Indones]] at [[Malay]] ang mga sinaunang mamamayan ng Pilipinas.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Early History|url=http://countrystudies.us/philippines/3.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Naganap pa ang iba pang [[migrasyon]] sa pamamagitan ng pagbiyahe sa tubig at nangyari sa loob ng ilang libong taon.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt;

Naging laganap ang panlipunan at politikal na organisasyon ng [[populasyon]] sa mga pulo. Ang mga [[magsasaka]] lamang ng [[Luzon|Hilagang Luzon]] ang nagkaroon ng konsepto ng teritoryalismo.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt; Ang simpleng yunit ng [[pamahalaan]] ay ang [[balangay]], na isang grupong pinamunuan ng isang [[datu]]. Sa isang barangay, ang mga panlipunan na dibisyon ay ang mga ''[[maharlika]]'', kung saan kasama ang datu; ang mga ''[[timawa]]''; at ang mga ''[[alipin]]''. Maraming kategorya ang mga alipin: ang mga magsasakang walang lupa; ang mga timawang nawalan ng kalayaan dahil sa pagkakautang o parusa sa [[krimen]] at ang mga bihag ng [[digmaan]].&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt;

Dinala ang [[Islam]] ng mga [[mangangalakal]] at mga [[misyonaryo]] mula sa [[Indonesia]].&lt;ref&gt;{{cite book |last=Agoncillo |first=Teodoro C. |authorlink=Teodoro Agoncillo |title=History of the Filipino People |origyear=1960 |edition=8th |year=1990 |publisher=Garotech Publishing |location=Quezon City |id=ISBN 971–8711-06–6| pages=22}}&lt;/ref&gt; Noong ika-16 dantaon, matatag na ang Islam sa [[Sulu]] at lumaganap ito mula sa [[Mindanao]]; nakarating ito sa [[Maynila]] noong 1565.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt; Kahit kumalat ang Islam sa [[Luzon]], ang pagsamba pa rin sa mga [[anito]] ang [[relihiyon]] ng karamihan sa mga pulo ng Pilipinas. Dinala ng mga Muslim ang pampulitika na konsepto ng mga estadong pinamunuan ng mga [[raha]] at [[sultan]]. Ngunit ang mga konsepto ng mga Muslim at ng mga magsasaka ng Hilagang Luzon ng teritoryalismo ay hindi lumaganap sa ibang lugar.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt; Nang makarating ang mga Kastila noong ika-16 dantaon, karamihan sa humigit-kumulang na 500,000 katao ay nanirahan sa mga panirahang barangay.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt;

== Pamumuno ng Espanya (1521–1898) ==
{{main|Kasaysayan ng Pilipinas sa Panahon ng Pamumuno ng Espanya}}
===Ang Pagtuklas sa Pilipinas===
[[Talaksan:Ferdinand Magellan.jpg|thumb|250px|Si Ferdinand Magellan.]]
Ang Pilipinas ay unang natuklas ni ''Ferdinand Magellan'' (pangalang espanyol: ''Fernando Magallanes''|pangalang portuges:''Fernão Magalhãnes'') noong ika-16 ng Marso 1521.
====Ang Buhay ni Magellan====
Nakasama na si Magellan sa mga ekspedisyon ng tatay niya sa Aprika noong 25-taong gulang pa lang ito. Umasa na siya noon na makapagsagawa ng isang ekspedisyon papuntang Pilipinas. 

Katulad ni Chistopher Columbus ay naisip niya na kapag bilog ang mundo, puwedeng makapunta sa Silangan sa pamamagitan ng paglalayag papuntang Kanluran. Kaya naman pumunta siya kay Haring Emmanuel I. ng Portugal, sa pangarap na makatulong sa kanyang bansa. Tinanong niya ditong bigyan siya ng pera upang makapagsagawa ng ekspedisyon. Ngunit hindi naniwala sa kanyang plano ang hari.
Sa matinding galit sa hari ay nilisan ni Magellan ang bansang sinilangan papuntang Espanya.

Dito sinubukan niyang pumunta kay Haring Carlos I. at magtanong dito. Pumayag si Carlos I. at pumirma noong Setyembre 1519. Dumaong sina Magellan kasama ang limang barko (''Santiago'', ''Victoria'', ''San Antonio'', ''Trinidad'', at ''Concepcion'') at 300 katao (kabilang dito si [[Antonio Pigafetta]] bilang tagapagtala).

====Mga Unang Ekspedisyon sa Pilipinas====


Unang nakarating ang mga Europeo sa Pilipinas sa pagdating ng expedisyon ng mga Español na pinamunuan ng [[Portugal|Portuges]] na si [[Ferdinand Magellan]] noong ika-16 Marso 1521. Pumalaot si Ferdinand Magellan sa pulo ng [[Cebu]], inangkin ito para sa Espanya, at binigyan ito ng pangalan na ''Islas de San Lazaro''.&lt;ref name=&quot;lac47&quot;&gt;{{cite book|last=Lacsamana|first=Leodivico Cruz|title=Philippines History and Government, Second Edition|year=1990|publisher=Phoenix Publishing House, Inc.|pages=47}}&lt;/ref&gt;

Magiliw siyang nakipag-ugnayan sa ilang mga lokal na [[datu]]. Nagdaos pa sila ng tradisyonal na [[sandugo]] kung saan pinalalabas ang dugo sa braso, inihahalo sa tubig o alak at iniinom nilang magkasama. Sa ganitong paraan, ang dugo ng kasama niya ay nasa kanyang mga ugat na ginagawa silang &quot;magkapatid sa dugo&quot;, isang sagrado at hindi pwedeng ipawalang-bisa na kasunduan. Nakumbinsi sila pa ni Magellan na maging [[Kristiyanismo|Kristiyano]].&lt;ref name=&quot;lac47&quot;/&gt; Nagawa niya ito kay Raha Humabon ng Cebu at dahil sa Kristiyanismo, ginagalang ng mga bata ang mga matatanda. Ito ang humikayat sa konbersiyon dahil noong panahong iyon ay hindi iginagalang ng mga bata ang matatanda dahil wala na silang magagawang mabuti sa tribo. Ang mga kabataan ang nag-uutos sa mga matanda. Nagpakita ito ng isang mahalagang pangyayari sa kasaysayan ng Pilipinas. Nagwagi si Magallanes laban kay Humabon sa pamamagitan ng pagdadala ng bagong kultura na nagpapahalaga sa dignidad ng tao.

Ngunit, napatay si Ferdinand Magellan ng pangkat ni [[Lapu-Lapu]], na tumutol sa pamamahala ng Espanya. Hinamon ni Magellan si Lapu-Lapu sa isang labanan, upang ipakita kung paano lumaban ang mga Europeo. May tatlong dahilan kung bakit natalo si Magellan laban kay Lapu-Lapu: (1) Hindi siya nagpadala ng tauhan upang suriin ang lugar, (2) binalaan niya ang kalaban na aatake siya at (3) pumayag siyang mas maraming tribo ang lumaban sa kanyang mga tauhan.

Sa mga sumunod na dekada, iba pang mga ekspedisyon ang ipinadala ng Espanya sa Pilipinas. Noong 1543, pinamunuan ni [[Ruy López de Villalobos]] ang isang ekspedisyon patungo sa mga pulo at pinangalanang ''Las Islas Felipinas'' (mula sa pangalan ni [[Felipe II]] ng Espanya) ang mga pulo ng [[Samar]] at [[Leyte]]. Hindi nagtagal, ibinigay ang pangalang ito sa buong kapuluan.

=== Kolonya ng Espanya ===

Ang permanenteng paninirahan ay naitatag lamang noong 1565 nang makarating ang ekspedisyon na pinamunuan ni [[Miguel Lopez de Legazpi]] sa [[Cebu]] mula sa [[Mexico]]. Ang pamumuno ng mga Espanyol ay naitatag sa mga maliliit na malayang pamayanan na walang alam sa pamahalaang sentralisado.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;&gt;{{cite web|title=Philippine History|url=http://pinas.dlsu.edu.ph/history/history.html|publisher=DLSU-Manila|accessdate=2006-08-21}}&lt;/ref&gt;  Matapos ang anim na taon, nang matalo ang isang [[Islam|Muslim]] na datu, itinatag ni Legazpi ang isang lungsod sa Maynila, na nagbigay ng pangunahing daungan sa [[Look ng Maynila]], isang malaking [[populasyon]] at malapit sa mga kapatagan ng [[Gitnang Luzon]].&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Early Spanish Period|url=http://countrystudies.us/philippines/4.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Naging sentro ng pamahalaang kolonyal ang Maynila, pati na rin ang aktibidad na pang-militar, panrelihiyon at pangkalakalan '' (commercial)''.

Naglayag ang mga bantog na [[galyon]] sa pagitan ng Maynila at [[Acapulco]], [[Mexico]]. Dinala nila ang [[pilak]] at ilang mahahalagang [[metal]] mula sa [[Bagong Mundo]] sa Maynila upang bumili ng mga pampalasa mula sa [[Moluccas]] at ang [[porselana]], ''[[ivory]]'',  ''[[lacquerware]]'' at [[seda|sutla/seda]] mula sa [[Tsina]] at Timog-silangang Asya. Bagama't ginamit ang mga ito sa Mexico, karamihan sa mga kalakal ang dinala sa Espanya, upang ipagbili sa [[Europa]].

Ang Pilipinas ay naging [[lalawigan]] ng [[Nueva Espanya]] hanggang 1821, nang makamit ng Mexico ang kalayaan.&lt;ref name=&quot;eon&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines History|url=http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Philippines-HISTORY.html|publisher=Encyclopedia of Nations|accessdate=2006-08-23}}&lt;/ref&gt;

Ang pananakop sa kapuluan ay nagtagumpay na walang pakikipaglaban (maliban sa mga Muslim).&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt; Naging problema ng mga Kastila ang pakikipaglaban ng mga Muslim sa [[Mindanao]] at [[Sulu]]. Bilang sagot sa paglusob ng mga Espanyol sa mga Muslim at kanilang mga kakampi, sinalakay nila ang mga lugar sa [[Luzon]] at [[Bisayas]] na nasa ilalim ng pamamahala ng Espanyol. Naglunsad ang mga Kastila ng mga kampanya laban sa mga Muslim, ngunit wala itong naging tiyak na resulta hanggang sa gitna ng ika-19 siglo.

Magkaugnay ang [[Simbahan]] at [[Estado]] noong panahon ng Kastila. Naging responsibilidad ng estado ang mga institusyong panrelihiyon.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt; Isa sa mga naging layunin ng Espanya sa kolonyalisasyon ng Pilipinas ay ang pagbibinyag ng mga [[tribu]] sa Kristiyanismo. Ang pagpapalit ng relihiyon ay naganap dahil sa kawalan ng ibang maayos na relihiyon, maliban sa Islam, na laganap sa Timog. Ang mga seremonya ng simbahan ay naging bantog, na naging dahilan upang mapasama ang iba't ibang [[pista]] sa [[tradisyon]]g Pilipino.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

[[Talaksan:NewSpainFlag.jpg|thumb|left|300px|Watawat ng [[Nueva Espanya]].]]

Naging sanhi nito ang pagdami ng mga Katoliko sa bansa, na tinutulan ng mga Muslim sa [[Mindanao]] at mga tribu sa Hilagang Luzon (tulad ng mga [[Ifugao]] ng [[Cordillera Administrative Region|Kordilyera]]) at ang mga [[Mangyan]] ng [[Mindoro]].&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

Ang mga Kastila ay nagtatag ng tradisyonal na [[organisasyon]] ng [[barangay]] sa pamamagitan ng mga pinunong lokal sa mababang antas ng pamamahala. Ang istilong ito na di-direktang pamamahala ang nagdulot ng pagbubuo ng mataas na antas ng mga Pilipino na tinatawag na ''principalia'', na naging mayaman, mataas ang respeto at iba pang mga prihibelyo. Ito ay nagpakita ng isang sistemang [[oligarkiya]] sa lokal na pamamahala. Ilan sa mga pagbabago sa ilalim ng pamamahala ng Espanya ang pagpapalit ng ideya ng pagmamay-ari ng lupa sa konsepto ng pribadong pagmamay-ari at ang pagbibigay ng titulo sa mga kasapi ng ''principalia''.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

Hindi kumita ang Espanya sa Pilipinas bilang isang kolonya, at malapit nang maubos ang salapi ng pamahalaan dahil sa digmaan laban sa mga [[Dutch]] at sa pakikipag-laban sa mga Muslim.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt; Ang kita ng pamahalaang kolonyal ay nanggaling sa kalakalang galyon.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

=== Pagbagsak ng pamumuno ng Espanya ===
Ang pamamahala ng Espanya sa Pilipinas ay sandaling naputol noong 1792 nang salakayin ng mga [[Ingles]] ang Maynila na naging sanhi ng pagpasok ng Espanya sa [[Digmaan ng Pitong Taon]]. Ang [[Kasunduan sa Paris (1763)|Kasunduan sa Paris ng 1763]] ang nagbalik sa pamamahala ng mga Kastila at nilisan ng mga Ingles ang bansa noong 1764. Ang sandaling pananakop ng mga Ingles ang nagpahina sa kapangyarihan ng Espanya at nagdulot ng mga rebelyon at mga demanda para sa kalayaan.&lt;ref name=&quot;uslc-5&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Decline of Spanish Rule|url=http://countrystudies.us/philippines/5.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt;

Noong 1871, itinatag ni [[Mga gobernador-heneral ng Pilipinas|Gobernador-Heneral]] [[Jose Basco y Vargas]] ang [[Economic Society of Friends of the Country]]. Noong panahong iyon, ang Pilipinas ay direktang pinamamahalaan ng Espanya. Ang mga kaganapan sa loob at labas ng bansa ay nakatulong sa pagdadala ng mga bagong kaisipan sa Pilipinas. Ang pagbubukas ng [[Kanal Suez]] noong 1869 ay nagpaikli ng panahon ng paglalayag patungong Espanya. Naging sanhi ito ng pagdami ng mga ''ilustrado'' na naging kasama ng mga ''creoles'', isang mataas na antas ng mga Pilipino, sapagkat maraming mga kabataang Pilipino ang nakapag-aral sa [[Europa]]. Itinatag ng mga ''illustrado'' ang [[La Solidaridad|Kilusang Propaganda]] noong 1882.

Naging [[layunin]] ng Kilusang Propaganda ang pagbabalik ng representasyon ng Pilipinas sa Kongreso ng Espanya (''[[Spanish Cortes]]''), ilang reporma at hindi nagtagal, ang kalayaan ng bansa. Si [[José Rizal]], ang pinakamatalino at pinakaradikal na ''illustrado'' noong panahong iyon, ang nagsulat ng mga [[nobela]]ng ''[[Noli Me Tangere]]'' at ang ''[[El Filibusterismo]]'', na naging inspirasyon upang matamo ang kalayaan.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Noong 1892, itinatag ni [[Andrés Bonifacio]] ang ''[[Katipunan|Kataastaasang, Kagalanggalangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan]]'' (KKK) na naging layunin ang pagkakamit ng kalayaan sa pamamagitan ng pakikipaglaban sa mga Kastila. Si Bonifacio ang naging supremo (pinuno) nito.

[[Talaksan:Bandera 03.jpg|thumb|left|200px|Unang watawat ng mga rebolusyonaryong Pilipino.]]
[[Talaksan:Emilio Aguinaldo ca. 1919 (Restored).jpg|thumb|100px|[[Emilio Aguinaldo]], Unang Pangulo ng Pilipinas mula 1899 hanggang 1901.]]
Nagsimula ang [[rebolusyon]] noong 1896. Napagkamalan si Rizal na siya ang nagpasimula ng rebolusyon na naging sanhi ng kanyang pagkamatay noong ika-30 Disyembre 1896. Ang Katipunan sa [[Cavite]] ay nahati sa dalawa, ang ''[[Magdiwang]]'' na pinamunuan ni [[Mariano Alvarez]] (kamag-anak ni Bonifacio sa pamamagitan ng [[kasal]]), at ang ''[[Magdalo]]'', na pinamunuan ni [[Emilio Aguinaldo]]. Ang alitan sa pagitan ni Bonifacio at Aguinaldo ang nagdulot sa pagpatay kay Bonifacio ng mga [[sundalo]] ni Aguinaldo noong ika-10 Mayo 1897. Sumang-ayon si Aguinaldo sa mga kondisyon ng [[Kasunduan sa Biak-na-Bato]] at siya at ang kanyang mga kasamang rebolusonaryo ay ipinatapon sa [[Hong Kong]].

[[Talaksan:Malolos congress.jpg|thumb|left|200px|Sesyon ng [[kongreso]] ng Unang Republika ng Pilipinas.]]
Nagsimula ang [[Digmaang Espanyol-Amerikano]] noong 1898 nang pasabugin ang ''[[USS Maine]]'' at lumubog sa daungan ng [[Havana]], na ipinadala sa [[Cuba]] upang mabuo ng isang mapayapang resolusyon sa pagitan ng mga ambisyon ng Cuba na maging malaya at ang kolonyalismo ng Espanya. Matapos matalo ni [[Commodore]] [[George Dewey]] ang mga Espanyol sa Maynila, inimbitahan niya na bumalik si Aguinaldo sa Pilipinas, na ginawa niya noong ika-19 ng Mayo 1898. Nang nakarating ang mga sundalong [[Estados Unidos|Amerikano]] sa Pilipinas, nakuha na ng mga Pilipino ang kontrol sa buong [[Luzon]], maliban sa [[Intramuros, Maynila|Intramuros]]. Noong ika-12 ng Hunyo 1898, ipinahayag ni Aguinaldo ang kasarinlan ng Pilipinas sa [[Kawit]], [[Cavite]], na nagtatag ng [[Unang Republika ng Pilipinas]] sa ilalim ng unang [[demokrasya|demokratikong]] [[konstitusyon]] ng [[Asya]].&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt;

Kasabay nito, dumating ang mga sundalong [[German Empire|German]] at idineklarang kung hindi kukunin ng Estados Unidos ang Pilipinas bilang isang kolonya, kukunin ito ng Germany. Nakuha ng mga Amerikano ang lungsod mula sa mga Espanyol sa [[Labanan ng Maynila]]. Ang labanang ito ang nagtapos sa pakikipag-usapan ng mga Pilipino at Amerikano, dahil sa pagpigil sa mga sundalong Pilipino sa pagpasok sa lungsod ng Maynila, isang kilos na tinutulan ng mga Pilipino.&lt;ref name=&quot;lac126&quot;&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 126&lt;/ref&gt; Nagpadala ng mga komisyoner ang Espanya at Estados Unidos upang pag-usapan ang mga kondisyon ng [[Kasunduan sa Paris (1898)|Kasunduan sa Paris]] na nagtapos sa Digmaang Espanyol-Amerikano. Si [[Felipe Agoncillo]], ang representatibo  ng Pilipinas ay tinanggal sa mga sesyon dahil ang pamahalaang rebolusyonaryo ay hindi kinilala ng ibang mga bansa.&lt;ref name=&quot;lac126&quot;/&gt; Kahit mayroong mga pagtututol, nagdesisyon ang Estados Unidos na hindi isasauli ang Pilipinas sa Espanya, at hindi rin pumayag na kunin ng Germany ang Pilipinas. Maliban sa [[Guam]] at [[Puerto Rico]], napilitan din ang Espanya na ibigay ang Pilipinas sa Estados Unidos bilang kapalit sa [[Dolyar ng Estados Unidos|US$]] 20,000,000.00, na sinasabi ng Estados Unidos na &quot;regalo&quot; nila sa Espanya.&lt;ref name=&quot;uslc-14&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Malolos Constitution and the Treaty of Paris|url=http://countrystudies.us/philippines/14.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Nagrebelde ang Unang Republika ng Pilipinas laban sa okupasyon ng Estados Unidos, na nagdulot ng pagsiklab ng [[Digmaang Pilipino-Amerikano]] (1899–1913).

== Panahong kolonyal ng Amerikano (1898–1946) ==
[[Talaksan:McKinleyPhilippinesCartoon.jpg|thumb|right|250px|Isang karikaturang pampolitika noong 1898 na ipinapakita si [[William McKinley|McKinley]], [[pangulo ng Estados Unidos]] kasama ang isang &quot;mabangis&quot; na bata. Ikinukumpara dito ang pagbalik ng Pilipinas sa Espanya sa paghagis ng bata sa bangin.]]
{{main|Pananakop ng Amerika sa Pilipinas}}
Nagsimula ang relasyon ng Pilipinas sa Estados Unidos nang magsama ang dalawang bansa upang labanan ang mga Kastila.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 135&lt;/ref&gt; Bilang mga magka-alyado, binigyan ng mga sundalong Pilipino ang mga Amerikano ng mga mahahalagang impormasyon at suporta mula sa militar.&lt;ref name=&quot;uslc-13&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Spanish American War|url=http://countrystudies.us/philippines/13.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Ngunit, dumistansiya ang Estados Unidos sa mga hangarin ng mga Pilipino. Hindi natuwa si Aguinaldo nang tumutol ang mga Amerikano na suportahan ang kalayaan ng Pilipinas.&lt;ref name=&quot;uslc-13&quot;/&gt; Nagwakas ang relasyon ng dalawang bansa at tumaas ang tensiyon nang naging malinaw ang pakay ng mga Amerikanong manatili sa mga pulo.&lt;ref name=&quot;uslc-13&quot;/&gt;
=== Digmaang Pilipino-Amerikano === 
:''Pangunahing artikulo: [[Digmaang Pilipino-Amerikano]]''
Sumiklab ang [[Digmaang Pilipino-Amerikano]] noong Pebrero, 1899, matapos patayin ng dalawang Amerikanong sundalo ang tatlong Pilipinong sundalo sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|San Juan]].&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - War of Resistance|url=http://countrystudies.us/philippines/15.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Naging mas magastos at mas marami ang namatay sa digmaang ito kaysa sa [[Digmaang Espanyol-Amerikano]].&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Humigit-kumulang 126,000 Amerikanong sundalo ang lumaban sa digmaan; 4,234 Amerikano ang namatay, pati na rin ang 16,000 Pilipinong sundalo na naging kasali sa isang pambansang [[gerilya]]ng kampanya na walang tiyak na bilang ng mga kasapi.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt; Sa pagitan ng 250,000 at 1,000,000 sibilyan ang namatay dahil sa kagutuman at sakit. Pinahirapan nila ang isa't isa.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt;

Ang kakulangan ng mga [[sandata]] ang naging sanhi ng pagkatalo ng mga Pilipinong sundalo laban sa mga Amerikano sa mga pangunahing labanan ngunit ang mga Pilipino ay nagwagi sa mga labanang gerilya.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt; Ang [[Malolos, Bulacan|Malolos]], na kabisera ng pamahalaang rebolusyonaryo, ay nakuha ng mga Amerikano noong ika-31 ng Marso 1899, ngunit nakatakas si Aguinaldo at ang kanyang pamahalaan at nilipat ang kabisera sa [[San Isidro, Nueva Ecija]]. Si [[Antonio Luna]], ang pinakamagaling na [[kumander]] ni Aguinaldo, ay pinatay noong [[Hunyo]]. Dahil sa pagkamatay ni Luna at ang tuloy-tuloy na pagkatalo ng kanyang mga sundalo sa mga labanan sa Hilagang Luzon, pinalitan ng di-sentralisadong mga hukbong gerilya sa bawat sonang militar ang regular na hukbo noong [[Nobyembre]] 1899. Ang mga sibilyan, na naiipit sa pagitan ng mga Amerikano at mga rebelde, ay naghirap.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt;

Nadakip si Aguinaldo sa [[Palanan, Isabela]] noong ika-23 ng Marso 1901 at dinala sa Maynila. Nanumpa siya ng katapatan sa Estados Unidos at nag-utos na sumuko ang kanyang mga kasama, na naging hudyat ng katapusan ng digmaan.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt;  Ngunit nagpatuloy pa rin ang mga labanan sa ilang mga bahagi ng Pilipinas, lalo na sa Mindanao, hanggang noong 1913.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 247–260, 294–297&lt;/ref&gt;

=== Kolonya ng Estados Unidos ===
Tinuring ng Estados Unidos ang kanilang misyon sa Pilipinas bilang paghahanda ng mga Pilipino sa malayang pamamahala.&lt;ref name=&quot;uslc-16&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - United States Rule|url=http://countrystudies.us/philippines/16.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Itinatag ang pamahalaang sibil noong 1901, na pinamahalaan ni [[William Howard Taft]], ang unang Amerikanong gobernador-heneral ng Pilipinas, na humalili kay [[Arthur MacArthur, Jr.]] Ang gobernador-heneral ang naging pinuno ng [[Komisyon ng Pilipinas]], isang kapisanan na itinatag ng Estados Unidos na may kapangyarihang tagapagbatas at may limitadong kapangyarihang tagapamahala. Nagpatupad ang komisyon ng batas na nagtayo ng iba't ibang mga sangay ng pamahalaan, kasama na rin ang istilong hudisyal, serbisyong sibil at pamahalaang lokal. Itinatag ang Pambansang Pulisya '' ([[Philippine Constabulary]])'' upang pamahalaan ang mga natitirang kilusang lumalaban sa mga Amerikano at nang hindi naglaon ay ginampanan rin nito ang mga responsibilidad ng [[Sandatahang Lakas ng Estados Unidos]]. Pinasinayaan ang halal na [[Asamblea ng Pilipinas]] noong 1907 bilang ang mababang kapulungan, samantalang ang Komisyon ng Pilipinas ang mataas na kapulungan.

Ang mga panukala ng Estados Unidos sa Pilipinas ay napalitan kasabay ng pagpapalit ng mga administrasyon.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Sa mga unang taon ng kolonyang pamamahala, ayaw ng mga Amerikano na ibigay ang karapatang pamamahala sa mga Pilipino. Ngunit, nang naging pangulo ng Estados Unidos si [[Woodrow Wilson]] noong 1913, isang bagong panukala ang ipinagtibay na naging daan sa kalayaan ng Pilipinas. Ang [[Batas Jones]], na ipinasa ng [[Kongreso ng Estados Unidos]] noong 1916, ay naging batayan ng pagtatag ng isang pamahalaan, nagpangako ng kalayaan at pagtatatag ng inihalal na [[Senado ng Pilipinas]].

Naganap noong dekada 1920, ang pakikipagtulungan at mga komprontasyon ng mga Pilipino sa mga gobernador-heneral ng Estados Unidos, depende kung kaya ng gobernador-heneral na pamahalaan ang kolonya kasama ang tagapagbatas ng bansa. Ang mga kasapi ng kongreso ay naghangad na makamit kaagad ang kalayaan mula sa Estados Unidos. Ipinadala sa [[Washington D.C.]] ang ilang mga misyong pang-kalayaan. Itinatag ang [[serbisyong sibil]] na pinamahalaan ng mga Pilipino noong 1918.

Ang pulitika ng Pilipinas noong panahon ng kolonyalismo nito sa Estados Unidos ay pinamahalaan ng [[Partido Nacionalista]], na itinatag noong 1907. Kahit naghangad ito ng madaliang paggawad ng kasarinlan, naging mataas ang suporta nito sa Estados Unidos sa mga panukala nito.&lt;ref name=&quot;uslc-17&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - A Collaborative Philippine Leadership|url=http://countrystudies.us/philippines/17.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Pinamunuan ito ni [[Manuel L. Quezon]], na naging [[pangulo ng Senado]] mula noong 1916 hanggang 1935.

=== Panahon ng Komonwelt ===
:''Pangunahing artikulo: [[Komonwelt ng Pilipinas]]''
[[Talaksan:Quezon Roosevelt.jpg|thumb|left|200px|[[Manuel L. Quezon]], pangulo ng Komonwelt kasama si [[Franklin D. Roosevelt]], [[pangulo ng Estados Unidos]] sa [[Washington, D.C.]].]]
Noong 1933, ipinasa ng [[Kongreso ng Estados Unidos]] ang [[Batas Hare-Hawes-Cutting]] bilang ang Batas ng Kalayaan ng Pilipinas kahit ito ay tinutulan ni Pangulong [[Herbert Hoover]].&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 345–346&lt;/ref&gt; Kahit ang batas na ito ay binuo sa tulong ng isang komisyon mula sa Pilipinas, tinutulan ito ng [[Pangulo ng Senado]], si [[Manuel L. Quezon]], dahil sa probisyon nitong manatili ang kontrol ng Estados Unidos sa mga base militar sa bansa. Sa ilalim ng kanyang impluwensiya, tinutulan ito ng lehislatura ng Pilipinas.&lt;ref name=&quot;uslc-20&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Commonwealth Politics|url=http://countrystudies.us/philippines/20.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-23}}&lt;/ref&gt; Noong sumunod na taon, isang bagong batas na tinawag na [[Batas Tydings-McDuffie]] ay ipinasa ng lehislatura. Isinaad sa batas na ito ang pagtatatag ng [[Komonwelt ng Pilipinas]] na may 10-taong mapayapang transisyon patungo sa kasarinlan. Magkakaroon ang komonwelt ng sariling [[saligang-batas]] at magiging''' responsibilidad ang pamamahala sa bansa, ngunit ang ugnayang panlabas ay responsibilidad ng Estados Unidos, at ilang mga batas ay kailangan aprubahan ng pangulo ng Estados Unidos.&lt;ref name=&quot;uslc-20&quot;/&gt;

[[Talaksan:Quezon.jpg|thumb|left|100px|[[Manuel Quezon]], Pangulo ng Pilipinas mula 1935 hanggang 1944.]]
Isang konstitusyon ang binuo noong 1934 na pinagtibay sa isang plebisito noong sumunod na taon. Noong ika-14 ng Mayo 1935, isang halalan ang ginanap upang punan ang bagong tatag na posisyon ng Pangulo ng Komonwelt na napanalunan ni [[Manuel L. Quezon]] ng [[Partido Nacionalista]], at itinatag ang isang Pilipinong pamahalaan na ibinase sa mga prinsipyo ng [[Konstitusyon ng Estados Unidos]]. Ang komonwelt ay itinatag noong 1935, na mayroong malakas na sangay na tagapagpaganap, iisang sangay ng kapulungan, ang ''National Assembly'' at ang [[Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas]] na binubuo ng mga Pilipino sa unang pagkakataon mula noong 1901. Noong panahon ng Komonwelt, nagpadala ang Pilipinas ng isang halal na ''[[Resident Commissioner]]'' sa [[Mababang Kapulungan ng Estados Unidos]] (tulad ng ginagawa ng [[Puerto Rico]] ngayon).

Naging adhikain ng bagong pamahalaan ang pagtatatag ng batayan ng tanggulang pambansa, mas malakas na kontrol sa ekonomiya, mga reporma sa edukasyon, pagpapabuti sa transportasyon, ang kolonisasyon ng pulo ng Mindanao at ang promosyon ng lokal na kabisera at [[industriyalisasyon]]. Ngunit hinarap ng komonwelt ang problema sa agrikultura, ang di-tiyak na sitwasyong Diplomatiko at Militar sa [[Timog-Silangan Asya]], at hindi maliwanag na lebel ng komitment ng Estados Unidos sa panghinaharap na Republika ng Pilipinas. Binago ang konstitusyon noong 1939–1940 upang ibalik ang kongresong may dalawang kapulungan at ang pagpapahintulot ng pagtakbo muli ni Pangulong Quezon, na nagkaroon lamang ng isang anim na taong termino.

=== Ikalawang Digmaang Pandaigdig at ang pagsakop ng mga Hapon ===

'' Pangunang Artikulo: [[Pananakop ng mga Hapones sa Pilipinas (1941–1945)]]''

[[Talaksan:Ww2 131.jpg|thumb|left|200px|Humigit-kumulang 10,000 katao ang namatay sa [[Martsa ng Kamatayan sa Bataan]].]]
Naglunsad ang bansang [[Hapon]] ng [[Labanan sa Pilipinas (1941–1942)|isang sorpresang pag-atake sa Clark Air Base sa Pampanga]] noong 8 Disyembre 1941, halos sampung oras lamang matapos ang [[Pagsalakayin sa Perlas na Panganlungan ng mga Bapor|Pag-atake sa Pearl Harbor]]. Ang pagbobomba sa pamamagitan ng paggamit ng mga eroplano ay sinundan ng pagdating ng mga sundalong Hapones sa Luzon. Ang hukbo ng mga Pilipino at Amerikanong sundalo ay pinamunuan ni Heneral [[Douglas MacArthur]]. Dahil sa pagdami ng mga kalabang dumarating sa bansa, lumikas ang mga hukbong Pilipino at Amerikano sa [[Bataan]] at sa pulo ng [[Corregidor]]. Ang Maynila, na idineklarang bukas na lungsod/Open City upang maiwasan ang pagkawasak nito, ngunit naging pasaway ang mga hapones at sinalakay pa rin ito &lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 390&lt;/ref&gt; ito ay pinasok ng mga Hapones noong ika-2 ng Enero 1942&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 392&lt;/ref&gt;. Nagpatuloy ang pagtatanggol ng mga Pilipino hanggang sa pagsuko ng mga sundalong Pilipino at Amerikano sa Bataan noong 9 Abril 1942 at ang Corregidor noong Mayo 6. Karamihan sa 80,000 na mga preso ng digmaan na nahuli ng mga Hapones sa Bataan ay sapilitang [[Martsa ng Kamatayan sa Bataan|pinagmartsa]] patungo sa isang kulungang may layo ng 105 kilometro sa Hilaga (Pampangga) . Tinatayang 10,000 mga Pilipino, 300 mga Pilipinong Intsik at 1,200 mga Amerikano ang namatay bago makarating sa destinasyon.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 168&lt;/ref&gt;

Sumama sina Quezon at Osmeña sa mga sundalong patungong Corregidor at hindi nagtagal ay umalis sila patungong Estados Unidos, at doon pinamahalaan ang Komonwelt.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 415&lt;/ref&gt; Inutusan si MacArthur na pumunta sa [[Australia]], kung saan sinimulan niya ang planong pagbabalik sa Pilipinas.

[[Talaksan:Jose P. Laurel (cropped).jpg|thumb|100px|[[Jose P. Laurel]], Pangulo ng Pilipinas mula 1943 hanggang 1945.]]
Agad na nag-organisa ang mga awtoridad ng militar ng Hapon ng bagong estruktura ng pamahalaan sa Pilipinas at itinatag ang [[KALIBAPI]] (''Kapisanan sa Paglilingkod sa Bagong Pilipinas''). Isinaayos nila ang [[Konseho ng Estado ng Pilipinas|Konseho ng Estado]] na nagpatupad ng mga pang-sibil na batas hanggang [[Oktubre]] 1943, nang ideklara nila ang Pilipinas bilang isang malayang bansa. Ang republikang nasa ilalim ng mga Hapones na pinamunuan ni [[Jose P. Laurel]] ay hindi naging popular.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - World War II|url=http://countrystudies.us/philippines/21.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt;

Ang pagsakop ng mga Hapon sa Pilipinas ay tinutulan nang maraming aktibidad ng mga gerilya. Lumaban ang pangkat ng militar ng [[Hukbong Katihan ng Komonwelt ng Pilipinas]] sa mga Hapones sa isang digmaang gerilya at kinilalang isa itong pangkat ng Hukbong Katihan ng Estados Unidos. Ang tagumpay ng pakikipaglabang ito ay ipinakita sa katapusan ng digmaan, kung saan kontrolado lamang ng mga Hapones ang labindalawa sa apatnapu't walong lalawigan sa bansa.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;/&gt;  Ang pangunahing elemento ng paghihimagsik sa Gitnang Luzon ay ginampanan ng [[Hukbalahap]] (''Hukbong Bayan Laban sa Hapon''), na mayroong 30,000 kasapi at ipinaabot ang kontrol sa karamihang lugar sa Luzon.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;/&gt;

Noong ika-8 ng Mayo 1942 hanggang ika-2 ng Setyembre 1945, nagsimula ang kampanya ng Labanan ng Pilipinong Nadakpin-Muli sa Pilipinas sa ilalim ng pagsakop ng mga Hapon. Mahigit daan-libong mga Pilipino at mga Pilipinong Intsik na kalakihan ay sumali bilang sundalo ay isang dating militar ng [[Hukbong Katihan ng Komonwelt ng Pilipinas]] sa ilalim ng pangkat ng militar ng Estados Unidos (1935–1946) at ang sumali bilang gerilya ng kumilalang pangkat ng gerilya sa buong pagbabaka at labanang ito sa Pilipinas katulad ng Luzon, Visayas at Mindanao at lumaban sila sa mga Hapon, at bago po pagbabalik ng mga Amerikanong sundalo sa Pilipinas noong 1944.

[[Pagdating sa Leyte|Dumating]] si Heneral Douglas MacArthur at si Pangulong Sergio Osmena kasama ang maraming mga Pilipino at Amerikanong sundalo sa [[Leyte]] noong ika-20 ng Oktubre 1944. Maraming pang mga sundalo ang dumating, at pinasok ng mga Magkakaalyadong sundalong Pilipino at Amerikano ang [[Maynila]]. Nagtagal ang labanan hanggang sa pormal na pagsuko ng Hapon noong ika-2 ng Setyembre 1945. Nagdanas ang Pilipinas ng pagkawala ng maraming buhay at malawakang pagkasira nang matapos ang digmaan. Tinatayang isang milyong Pilipino ang namatay, at nawasak ang Maynila dahil hindi idineklara ng mga Hapones ang Maynila bilang isang bukas na lungsod katulad ng ginawa ng mga Amerikano noong 1942.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;/&gt;

[[Talaksan:Sergio Osmena photo.jpg|thumb|left|100px|[[Sergio Osmena]], Pangulo ng Pilipinas mula 1944 hanggang 1946.]]
Kasama ni Pangulong Manuel L. Quezon sa Estados Unidos si Sergio Osmena. Namatay si Quezon sa sakit na tuberkulosis noong ika-1 ng Agosto 1944 at si Osmeña ang humalili sa kanya. Kasama siya ng mga puwersang Amerikanong lumunsad sa Leyte. Samantala maraming ang magkakasanib ng mga sundalong Pilipino at Amerikano kasama ng mga kumilalang gerilya ay ipagtatanggol ng sagupaan ng pakipaglaban sa mga Hapones ay simula ng kampanya ng labanan ng pagpapalaya sa Pilipinas. Nagsilbi siya bilang pangulo ng bansa hanggang sa magkaroon ng halalan noong ika-23 ng Abril 1946. Paghahanda ito sa pagbibigay ng kalayaan ng Estados Unidos. Kumandidato siya bilang pangulo, ngunit natalo kay Manuel Roxas.

== Malayang Pilipinas at ang Ikatlong Republika (1946–1972) ==
:''Pangunahing artikulo: [[Kasaysayan ng Pilipinas (1946–1972)]]''

=== Pamamahala ni Manuel Roxas (1946–1948) ===
[[Talaksan:Manuel Roxas 2.jpg|thumb|100px|[[Manuel Roxas]], Pangulo ng Pilipinas mula 1946 hanggang 1948.]]
Nagkaroon ng halalan noong 1946, na nagluklok kay [[Manuel Roxas]] bilang unang pangulo ng malayang Pilipinas. Ibinalik ng Estados Unidos ang [[soberanya]] ng Pilipinas noong ika-4 ng Hulyo 1946.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Ngunit ang ekonomiya ng Pilipinas ay nanatiling umaasa sa ekonomiya ng Estados Unidos, ayon kay [[Paul McNutt]], isang mataas na komisyoner ng Estados Unidos.&lt;ref name=&quot;uslc-23&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Economic Relations with the United States|url=http://countrystudies.us/philippines/23.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Ang ''Philippine Trade Act'', na ipinagtibay bilang isang kondisyon upang makatanggap ng perang gagamitin sa rehabilitasyon mula sa digmaan ang Pilipinas mula sa Estados Unidos,&lt;ref name=&quot;beterano&quot;&gt;{{cite web|title=Balitang Beterano: Facts about Philippine Independence|url=http://www.newsflash.org/2004/02/tl/tl012375.htm|publisher=Philippine Headline News Online|accessdate=2006-08-21}}&lt;/ref&gt; ay lalong nagpalala sa relasyon ng dalawang bansa sa probisyon itong itali ang ekonomiya ng dalawang bansa. Isang kasunduan na militar ang nilagdaan noong 1947 na nagtakda sa Estados Unidos ng 99-taong pag-uupa sa mga piling [[base militar]] sa bansa (binawasan ito ng 25 taon noong 1967).

=== Pamamahala ni Elpidio Quirino (1948–1953) ===
[[Talaksan:Elpidio R Quirino.jpg|thumb|left|100px|[[Elpidio Quirino]], Pangulo ng Pilipinas mula 1948 hanggang 1953.]]
Pinatawad ng administrasyon ni Roxas ang mga taong nakipagtulungan sa mga Hapones noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, maliban sa mga taong gumawa ng mga marahas na krimen. Namatay si Roxas dahil sa [[atake sa puso]] at [[tubercolosis]] noong [[Abril]] 1948, at humalili ang pangalawang pangulo, si [[Elpidio Quirino]], sa posisyon ng presidente. Tumakbo siya sa pagkapangulo noong 1949. Natalo ni Quirino si [[Jose P. Laurel]] at nakamit niya ang apat na taong termino. Iniwan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig ang Pilipinas na sira-sira at nawalan ng moral. Ang muling pagbangon ng bansa ay naguluhan dahil sa mga aktibidad ng mga gerilyang [[Hukbalahap]] (&quot;Huks&quot;) na naging kalaban ng bagong pamahalaan ng Pilipinas. Ang mga panukala ng pamahalaan sa mga Huk ay parehong naging pang-negosasyon at pang-supresyon. Ang [[Kagawaran ng Tanggulang Pambansa|Kalihim ng Tanggulang Pambansa]], si [[Ramon Magsaysay]] ay nagsimula ng kampanya upang matalo ang mga rebelde sa pamamagitan ng militar at para makuha na rin ang suporta ng pamahalaan mula sa mga mamamayan. Unti-unting kumunti ang kampanya ng mga Huk noong dekada 1950's, at tuluyang nagwakas ito sa walang kundisyon na pagsuko ni [[Luis Taruc]], pinuno ng mga Huk noong [[Mayo]] 1954.

=== Pamamahala ni Ramon Magsaysay (1953–1957) ===
[[Talaksan:Ramon-Magsaysay-01.jpg|thumb|100px|[[Ramon Magsaysay]], Pangulo ng Pilipinas mula 1953 hanggang 1957.]]
Suportado ng Estados Unidos, nahalal si Magsaysay sa pagkapangulo noong 1953 dahil sa popularidad niya sa mga tao. Ipinangako niya ang reporma sa ekonomiya, at napaunlad niya ang [[reporma sa lupa]] sa pamamagitan ng pagtaguyod sa paglipat ng tirahan ng mga mahihirap na tao sa Katolikong hilaga patungo sa mga tradisyonal na mga lugar ng mga Muslim. Kahit nakatulong ito sa pagbabawas ng populasyon sa Hilaga, tumaas ang tensiyong panrelihiyon.&lt;ref name=&quot;uslc-26&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Magsaysay, Garcia, and Macapagal Administrations|url=http://countrystudies.us/philippines/26.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Ngunit naging popular pa rin siya sa mga mamamayan, at ang kanyang pagkamatay sa pagbagsak ng kanyang eroplano noong [[Marso]] 1957 ay nagdulot ng kalungkutan sa maraming mga Pilipino.

=== Pamamahala ni Carlos Garcia (1957–1961) ===
[[Talaksan:Carlos P Garcia photo.jpg|thumb|left|100px|[[Carlos Garcia]], Pangulo ng Pilipinas mula 1957 hanggang 1961.]]
Humalili si [[Carlos P. Garcia]] sa posisyon ng pangulo matapos ang pagkamatay ni Magsaysay, at nahalal rin siya sa apat na taong termino noong Nobyembre ng taon ding iyon. Ipinatupad niya ang patakarang &quot;Pilipino Muna&quot;, na nagbibigay ng pagkakataon sa mga Pilipino na malinang ang ekonomiya ng bansa.&lt;ref name=&quot;cgarcia&quot;&gt;{{cite web|title=Carlos Garcia: Unheralded nationalist|url=http://www.philippinenews.com/news/view_article.html?article_id=555a3972999c72ad3bc05bbadf8225f6|publisher=Philippine News Online|accessdate=2006-08-21|archive-date=2006-10-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20061026052206/http://www.philippinenews.com/news/view_article.html?article_id=555a3972999c72ad3bc05bbadf8225f6|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; Nakipag-ugnayan si Garcia sa Estados Unidos ukol sa pagsasauli ang mga Amerikanong base militar sa Pilipinas. Ngunit nawala ang popularidad ng kanyang administrasyon dahil sa mga isyu ng kurapsiyon sa mga sumunod na taon.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 184&lt;/ref&gt;

=== Pamamahala ni Diosdado Macapagal (1961–1965) ===
[[Talaksan:Diosdado Macapagal photo.jpg|thumb|100px|[[Diosdado Macapagal]], Pangulo ng Pilipinas mula 1961 hanggang 1965.]]
Nahalal si [[Diosdado Macapagal]] sa pagkapangulo noong halalan ng 1961. Ang panukalang banyaga ni Macapagal ay humingi ng mas malapit na relasyon sa mga kalapit na mga bansa, partikular na ang Malaya (ngayo'y [[Malaysia]]) at [[Indonesia]].&lt;ref name=&quot;uslc-26&quot;/&gt; Ang pakikipag-negosasyon niya sa Estados Unidos ukol sa mga karapatan sa mga base militar ay nagdulot ng negatibong damdamin sa mga Amerikano.&lt;ref name=&quot;uslc-26&quot;/&gt; Binago niya ang [[Araw ng Kalayaan]] mula sa Hulyo 4 na pinalitan ng Hunyo 12, upang gunitain ang araw na idineklara ni Emilio Aguinaldo ang kalayaan ng bansa mula sa Espanya noong 1898.

Sa panahon ng panunungkulan ni Pangulong [[Diosdado Macapagal]] nagpatuloy sa pagtaas ang halaga ng bilihin, ngunit naisagawa niyang kahit paano'y mapanatili ang mababang halaga ng [[bigas]] at [[mais]]. Gayunpama'y ang pagpupuslit ng mga kalakal na ipinagbabayad sa adwana'y laganap pa rin tulad ng dati. Si Macapagal sa kanyang sarili'y isang taong matapat, ngunit ipinapalagy ng mga taong siya'y mahina at hindi nababagay sa kanyang tungkulin, o kaya'y kinukunsinti niya ang katiwalian at kasamaang ginagawa ng mga taong malapit sa kanya o may lakas sa kanyang tanggapan.

Tangi sa pampalagiang suliranin na pangkabuhayan at pampamahalaan ang lumigalig sa kanyang pangasiwaan.

== Pamumuno ni Ferdinand Marcos (1965–1986) ==
[[Talaksan:MarcosinWashington1983.jpg|thumb|left|100px|[[Ferdinand Marcos]], Pangulo ng Pilipinas mula 1965 hanggang 1986.]]
Ang isa pang subyang sa panig ni Macapagal ay ang Pangulo ng Senado na si [[Ferdinand Marcos]], isang kapwa Liberal. Sinasabing upang matamo ang pagtulong ni Marcos sa halalan noong 1961, lihim na nakipagkasundo si Macapagal kay Marcos na hindi siya tatakbong muli para sa reeleksiyon sa halalan ng taong 1965. Ngunit habang lumalapit ang halalan ng taong 1965, napatunayang masugit si Macapagal sa pagkandidato.

Sa pagkabigo ng pag-asa ni Marcos sa pagiging kandidato ng Partido Liberal sa pagkapangulo, at sa dahilang naanyayahang sumama sa Partido Nacionalista at samantalahin ang pagkakataon sa Kumbensiyon ng mga Nacionalista'y iniwan niya ang Partido Liberal at sumapi sa Nacionalista. Nagwagi si Marcos sa Kumbensiyon at naging opisyal na kandidato sa pagka-Pangulo.

Sa una niyang termino, naglunsad si Marcos ng iba't ibang mga proyekto at nagtaas ng koleksiyon ng [[buwis]] na nakatulong sa pag-unlad ng bansa noong dekada '70. Dahil rin sa pag-utang niya at sa tulong pang-ekonomiya na nanggaling sa Estados Unidos, mas maraming mga daan ang naitayo ng kanyang administrasyon kaysa sa lahat ng daan na naitayo ng mga nakalipas na pangulo at mas maraming mga [[paaralan]] kaysa sa nakalipas na administrasyon.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 187&lt;/ref&gt;  Nahalal muli si Marcos bilang pangulo noong 1969, na naging unang pangulo ng malayang Pilipinas na natamo ang ikalawang termino.

Hinarangan ng mga kalaban ni Marcos ang kinailangang lehislasyon para maisakatuparan ang kanyang mga plano. Dahil dito, nawala ang positibong damdamin sa kanyang ikalawang termino at bumagal ang pag-unlad ng kabuhayan.&lt;ref name=&quot;uslc-27&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Marcos and the Road to Martial Law|url=http://countrystudies.us/philippines/27.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-24}}&lt;/ref&gt; Dumami ang krimen at pagsuway ng mga sibilyan sa batas. Binuo ng [[Partido Komunista ng Pilipinas]] ang [[Bagong Hukbong Bayan]]. Nagpatuloy ang pakikipaglaban ng ''[[Moro Islamic Liberation Front]]'' para sa kalayaan ng Mindanao. Ang isang pagsabog sa pagtitipon ng [[Partido Liberal]] kung saan idineklara ang kanilang kandidato para sa Senado noong ika-21 ng Agosto 1971 ang nagdulot ng pagsuspinde ni Marcos sa ''writ of habeas corpus'', na ibinalik niya noong ika-11 ng Enero 1972 matapos ang mga protesta ng publiko.

=== Batas Militar ===
:''Tingnan din: [[Estratehiya ng tensiyon]].''
[[Talaksan:PD 1081.JPG|300px|thumb|right|'''23 Setyembre 1972''' - Ipinahahayag ni Pangulong Ferdinand Marcos ang Batas Militar sa isang pabalita sa himpapawid.]]
Dahil sa kawalan ng respeto sa batas at ang banta ng rebelyon ng mga Komunista, idineklara ni Marcos ang [[batas militar]] noong ika-21 ng Setyembre 1972 sa bisa ng [[Proklamasyon Blg. 1081]]. Tinanggal ni Marcos ang kalayaan ng pamamahayag at iba pang karapatan ng mga mamamayan, ipinasara ang Kongreso at ang mga kompanya ng pamamahayag, at iniutos ang pag-aresto sa mga pinuno ng oposisyon at mga aktibidad ng mga militante, kasama na ang kanyang pinakamalaking mga kritiko, si Senador [[Benigno Aquino, Jr.]], Senador [[Jovito Salonga]] at Senador [[Jose Diokno]].&lt;ref name=&quot;uslc-28&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Proclamation 1081 and Martial Law|url=http://countrystudies.us/philippines/28.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-24}}&lt;/ref&gt; Ang deklarasyon ng batas militar ay tinanggap ng karamihan, dahil sa problemang panlipunang dinaranas ng Pilipinas.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 189&lt;/ref&gt; Malaki ang binaba ng bilang ng krimen matapos isakatuparan ang ''curfew''.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 576–577&lt;/ref&gt; Maraming mga kalaban sa pulitika ang napilitang umalis ng bansa.

Isang konstitusyonal na kumbensiyon, na itinatag noong 1970 upang palitan ang [[Konstitusyon ng Pilipinas|Saligang-Batas ng 1935]], ay nagpatuloy sa pagbuo ng bagong saligang-batas matapos ang deklarasyon ng batas militar. Nagkaroon ng bisa ang bagong konstitusyon noong 1973, na binago ang istilo ng pamahalaan mula sa [[pampanguluhan]] na naging [[parlamentaryo]] at nagpahintulot kay Marcos na manatili siya sa kapangyarihan matapos ang 1973.

Ayon kay Marcos, ang batas militar ang simula nang pagbubuo ng Bagong Lipunan na ibinase sa mga kahalagahang panlipunan at pampolitika.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 574–575&lt;/ref&gt; Lumakas ang ekonomiya noong dekada 1970s, na nagkaroon ng sobrang salapi para sa budyet at pangangalakal. Tumaas ang [[Kabuuang Pambansang Produkto]] mula sa 55 bilyong piso noong 1972 na naging 193 bilyong piso noong 1980. Lumaki ang kita ng pamahalaan sa turismo. Ngunit nakilahok si Marcos, ang kanyang mga kroni at ang kanyang maybahay, si [[Imelda Romualdez-Marcos]] sa paggawa ng kurapsiyon.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;&gt;{{cite web|title=Country Profile: Philippines, Marso 2006|url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Philippines.pdf|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt;

=== Ikaapat na Republika ===
Upang palubagin ang [[Simbahang Katolika]] bago ang pagbisita ng [[Santo Papa]], si [[Papa Juan Pablo II]],&lt;ref&gt;{{cite web|title=In many tongues, pope championed religious freedoms|url=http://www.sptimes.com/2005/04/03/Worldandnation/In_many_tongues__pope.shtml|publisher=St. Petersburg Times|accessdate=2006-08-21}}&lt;/ref&gt; opisyal na ipinatigil ni Marcos ang batas militar noong 17 Enero 1981. Ngunit, pinanatili niya ang kapangyarihan ng pamahalaan sa paghuli at pagkulong. Ang kurapsiyon at ang kaguluhan sa lipunan ang naging sanhi ng pagbagal ng pag-unlad ng ekonomiya sa ilalim ni Marcos, na humina ang kalusugan dahil sa [[lupus]].

Binoykot ng oposisyon ng halalan noong 1981, kung saan lumaban si Marcos at ang retiradong heneral na si [[Alejo Santos]].&lt;ref name=&quot;uslc-28&quot;/&gt; Nanalo si Marcos ng 16 milyong boto, na pinahintulutan siyang manungkulan ng anim na taon. Nahalal ang Kalihim ng Pananalapi, si [[Cesar Virata]] bilang [[Punong Ministro ng Pilipinas|Punong Ministro]] ng Batasang Pambansa.
 
Noong 1983, napatay ang pinuno ng oposisyon, si [[Benigno Aquino, Jr.]] sa [[Pandaigdigang Paliparan ng Ninoy Aquino|Pandaigdigang Paliparan ng Maynila]] sa kanyang pagbalik sa Pilipinas matapos ang mahabang panahon ng pananatili sa ibang bansa. Nagdulot ito ng pagtutol sa pamumuno ni Marcos at ang serye ng mga pangyayari, kasama ang pag-aalala ng Estados Unidos, na nagsanhi ng halalan noong [[Pebrero]] 1986.&lt;ref name=&quot;uslc-29&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - From Aquino's Assassination to People Power|url=http://countrystudies.us/philippines/29.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Nagkaisa ang oposisyon sa biyuda ni Aquino, si [[Corazon Aquino]].

Idineklara ng [[Komisyon ng Eleksiyon]] (Comelec), ang opisyal na tagabilang ng resulta ng halalan, ang pagkapanalo ni Marcos. Ngunit malaki ang pagkakaiba nito sa bilang ng [[Namfrel]], isang pinagkakatiwalaang tagabantay ng halalan. Tinutulan ni [[Corazon Aquino]] at ng kanyang mga tagasuporta ang maling resulta ng halalan. Hindi rin kinilala ng mga dayuhang tagamasid, kasama ang delegasyon ng Estados Unidos, ang opisyal na resulta.&lt;ref name=&quot;uslc-29&quot;/&gt; Binawi ni Hen. [[Fidel Ramos]] at Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si [[Juan Ponce Enrile]], ang suporta nila kay Marcos. Napatalsik si Marcos sa isang mapayapang demonstrasyon, tinatawag na [[Unang Rebolusyon sa EDSA|Rebolusyon sa EDSA ng 1986]] at ang paghalili ni [[Corazon Aquino]] bilang pangulo noong ika-25 ng Pebrero 1986.

== Ikalimang Republika (1986-Kasalukuyan) ==
=== Pamamahala ni Corazon Aquino (1986–1992) ===
[[Talaksan:Corazon Aquino 1986.jpg|thumb|100px|[[Corazon Aquino|Corazon Cojuangco-Aquino]], Pangulo ng Pilipinas mula 1986 hanggang 1992.]]
&lt;big&gt;ujhuuiiiijjghujjj&lt;/big&gt;

Kkjjghmmmnn

Noong 1991, ibinasura ng Senado ang kasunduang nagpapahintulot sa pananatili ng mga base militar ng Estados Unidos sa loob ng sampung taon. Isinauli ng mga Amerikano sa pamahalaan ang [[Clark Air Base]] sa [[Pampanga]] noong Nobyembre ng taong iyon, at ang [[Subic Bay Naval Base]] sa [[Zambales]] noong [[Disyembre]] 1992, na nagtapos sa halos isang siglo ng pamamalagi ng militar ng Estados Unidos sa Pilipinas.

Namatay si Corazon Aquino noong ika-1 ng Agosto 2009 sa Makati medical center sa Lungsod ng Makati sa kadahilanang Colon Cancer.

=== Pamamahala ni Fidel V. Ramos (1992–1998) ===
[[Talaksan:Ramos Pentagon.jpg|thumb|left|100px|[[Fidel Ramos]], Pangulo ng Pilipinas mula 1992 hanggang 1998.]]
Noong 1992, nagwagi sa halalan ang Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si [[Fidel Ramos]], na inendorso ni Pangulong Aquino, na may 23.6% lamang ng kabuuang boto sa pagitan ng pitong kandidato. Sa mga unang taon ng kanyang termino, idineklara niya na mataas niyang prayoridad ang nasyonal na rekonsilyasyon at gumawa siya ng koalisyon upang makabangon sa mga hidwaan ng administrasyong Aquino.&lt;ref name=&quot;usdos&quot;&gt;{{cite web |title=Background Notes: Philippines, Nobyembre 1996 |url=http://dosfan.lib.uic.edu/ERC/bgnotes/eap/philippines9611.html |publisher=U.S. Department of State |accessdate=2006-08-16}}&lt;/ref&gt; Ginawa niyang legal ang [[Partido Komunista ng Pilipinas|Partidong Komunista]] at nakipag-negosasyon sa mga ito, sa mga rebeldeng Muslim at mga rebeldeng militar upang kumbinsihin sila na itigil ang kanilang mga kampanya laban sa pamahalaan. Noong [[Hunyo]] 1994, nilagdaan niya ang amnestiyang nagpapatawad sa mga rebeldeng pangkat, at mga Pilipinong militar at mga pulis na kinasuhan ng [[krimen]] habang nakikipaglaban sa mga rebelde. Noong [[Oktubre]] 1995, nilagdaan ng pamahalaan ang kasunduang nagtatapos sa kaguluhang rebelde. Isang kasunduang pang-kapayapaan ang nilagdaan ng pamahalaan at ng [[Moro National Liberation Front]] (MNLF), isang pangkat ng mga rebeldeng naghahangad na maging malayang bansa ang Mindanao, noong 1996, na nagtapos sa pakikipaglaban na nagtagal ng 24 taon. Ngunit ipinagpatuloy ng humiwalay na pangkat ng MNLF, ang [[Moro Islamic Liberation Front]] ang pakikipaglaban. Maraming mga malalaking protesta ang kumontra sa pagsisikap ng mga taong sumuporta kay Ramos na susugan ang batas upang magkaroon siya ng pagkakataong tumakbo muli para sa ikalawang termino, na naging sanhi ng hindi pagtakbo muli ni Ramos sa halalan.&lt;ref name=&quot;asiaweek&quot;&gt;{{cite web|title=Showdown in Manila|url=http://www.pathfinder.com/asiaweek/97/1003/nat1.html|publisher=Asiaweek|accessdate=2006-08-16|archive-date=2006-11-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20061110215216/http://www.pathfinder.com/asiaweek/97/1003/nat1.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

=== Pamamahala ni Joseph Estrada (1998–2001) ===
[[Talaksan:President Joseph &quot;Erap&quot; Ejercito Estrada, Argentine President Menem (cropped).jpg|thumb|100px|[[Joseph Estrada]], Pangulo ng Pilipinas mula 1998 hanggang 2001.]]
Nanalo si [[Joseph Estrada]], isang dating aktor at naging bise pangulong ni Ramos, sa halalan ng pagka-Pangulo noong 1998. Ipinangako niya sa kanyang kampanya ang pagtulong sa mga mahihirap at paunlarin ang sektor ng agrikultura sa bansa. Naging popular siya sa mga mahihirap.&lt;ref name=&quot;bbc-erap&quot;&gt;{{cite web|title=Profile:Joseph Estrada|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/1063976.stm|publisher=BBC News|accessdate=2006-08-16}}&lt;/ref&gt; Noong panahon ng [[krisis na pinansiyal sa Asya]] na nagsimula noong 1997, ang pamamahala ni Estrada ay nagdulot ng mas malalang kahirapan sa ekonomiya. Maraming Pilipino ang nawalan ng trabaho, lumaki ang kakulangan sa badyet at bumaba ang halaga ng piso. Ngunit nakabangon ang kabuhayan ng bansa ngunit mas mabagal ito kumpara sa mga kalapit-bansa nito.

Sa loob ng isang taon ng kanyang eleksiyon, nawala ang popularidad ni Estrada dahil sa mga akusasyon ng kronyismo at kurapsiyon, at ang pagkabigo na masolusyonan ang mga suliranin sa kahirapan.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt; Noong Oktubre 2000, inakusahan si Estrada na tumatanggap siya ng pera mula sa sugal. Siya ay isinakdal ng Mababang Kapulungan, ngunit ang kanyang [[paglilitis]] sa Senado ay hindi natuloy nang iboto ng senado na huwag eksaminahin ang tala sa bangko ng pangulo. Bilang sagot, nagkaroon ng mga demonstrasyon na naghingi sa pag-alis ni Estrada. Dahil sa mga rally, ang resignasyon ng mga kalihim at ang pagkawala ng suporta ng sandatahang lakas, umalis si Estrada sa opisina noong ika-20 ng Enero 2001.

=== Pamamahala ni Gloria Macapagal-Arroyo (2001–2010) ===
[[Talaksan:Gloria Macapagal Arroyo WEF 2009-crop.jpg|thumb|left|100px|[[Gloria Macapagal-Arroyo]], Pangulo ng Pilipinas mula 2001 hanggang 2010.]]
Humalili si Bise Pangulong [[Gloria Macapagal-Arroyo]] (ang anak ni Pangulong [[Diosdado Macapagal]]) sa posisyon ng Pangulo sa araw ng kanyang paglisan. Tinatayang hindi lehitimo ang pag-upo ni Ginang Arroyo sa pwesto dahil hindi pa tapos ang paghahatol sa kaso ng nakaraang pangulong Estrada. Naging mas lehitimo ang kanyang pag-upo sa halalan pagkalipas ng apat na buwan, kung saan nanalo ang kanyang koalisyon sa karamihan ng mga posisyon.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt; Ang unang termino ni Arroyo ay nagkaroon ng hating politika ng mga koalisyon at isang kudeta sa Maynila noong [[Hulyo]] 2003 na naging sanhi ng pag-deklara niya ng isang buwang pambansang ''state of rebellion''.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt;

Sinabi ni Arroyo noong [[Disyembre]] 2002 na hindi siya tatakbo sa halalan noong 2004 ngunit binago niya ang kanyang desisyon noong Oktubre 2003 at nagdesisyong sumali sa halalan.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt; Siya ay muling nahalal at isinalin sa puwesto para sa kanyang anim na taong termino noong ika-30 ng Hunyo 2004.    Noong 2005, isang ''tape'' na naglalaman ng isang usapan ay lumabas na naglalaman ng usapan ni Arroyo at isang opisyal ng halalan kung saan inutusan ni Arroyo ang opisyal na itaas ang bilang ng kanyang mga boto upang manatili siya sa puwesto.&lt;ref name=&quot;cnn-trans&quot;&gt;{{cite web|title=Gloria Macapagal Arroyo Talkasia Transcript|url=http://edition.cnn.com/2005/WORLD/asiapcf/08/10/talkasia.arroyo.script/index.html|publisher=CNN|accessdate=2006-07-29}}&lt;/ref&gt; Nagdulot ito ng mga protesta na humihingi sa pagbaba ni Arroyo sa puwesto. Inamin niya na kinausap niya ang isang opisyal ng halalan, ngunit tinatwa niya ang mga alegayon ng pandaraya at hindi siya bumaba sa puwesto.&lt;ref name=&quot;cnn-trans&quot;/&gt; Hindi nagtagumpay ang mga planong pagpapatalsik sa pangulo noong taong iyon.

=== Pamamahala ni Benigno Simeon C. Aquino III (2010-2016) ===
[[File:การหารือทวิภาคีระหว่างนายกรัฐมนตรี_และประธานาธิบดีสาธา_-_Flickr_-_Abhisit_Vejjajiva_CROP.jpg|thumb|100px|[[Benigno Aquino III]], Pangulo ng Pilipinas mula 2010 hanggang 2016.]]
Taong 2009 nang hikayatin si Benigno Simeon Cojuangco Aquino III na kumandidato bilang pangulo ng Pilipinas. Dahil dito, nabuo ang ''Noynoy Aquino for President Movement (NAPM)'' upang mangalap ng isang milyong lagda sa buong Pilipinas para sa kanyang kandidatura. Pinagbigyan ni Aquino ang kahilingan ng maraming Pilipino. Siya ay tumakbo at nahalal na pangulo ng Pilipinas noong 2010.

''Kung walang corrupt, walang mahirap.'' Ito ang isa sa mga [[Islogan|islogan]] na gimanit ni Pangulong Aquino sa kanyang kampanya noong siya ay kumakandidato pa lamang. Sa kanyang inagurasyon noong ika-30 ng Hunyo 2010 nabanggit niya na ito pa rin ang prinsipyo na magiging batayan ng kanyang administrasyon. Batay sa kanyang talumpati, ang ilan sa mga hakbang na kanyang gawain upang maiangat ang bansa sa kahirapan ay ang mga sumusunod:

* Pagkakaroon ng tuwid at tapat na hanay ng mga pinuno
* Pagpapatayo ng mga imprastraktura para sa transportasyon
* Pagbibigay ng trabaho sa mga lokal na komunidad
* Pagpapalakas ng koleksiyon ng buwis at pagsugpo sa korapsyon sa Kawanihan ng Rentas Internas o [[Bureau of Internal Revenue]] at ''Bureau of Customs''

== Mga sanggunian ==
{{reflist|2}}

== Mga kawing panlabas ==
* [http://www.gov.ph Opisyal na portal ng pamahalaan ng Pilipinas]
* [http://www.hti.umich.edu/p/philamer/ ''The United States and its Territories 1870–1925:  The Age of Imperialism'']
* [http://web.kssp.upd.edu.ph/linguistics/plc2006/papers/FullPapers/I-2_Solheim.pdf ''Origins of the Filipinos and Their Languages by Wilhelm G. Solheim II''] ([[Portable Document File|PDF]])
* [http://www.gutenberg.org/browse/authors/b#a2296 ''History of the Philippine Islands''] ''in many volumes, from [[Project Gutenberg]] (and indexed under Emma Helen Blair, the translator)''

{{Asia topic|Kasaysayan ng}}

[[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas| ]]</text>
      <sha1>45bh3713lt1a19f4opyaml1wep34qqg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958790</id>
      <parentid>1958789</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T01:53:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.149.37.196</ip>
      </contributor>
      <comment deleted="deleted" />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58249" xml:space="preserve">{{Napiling artikulo}}
{{History of the Philippines}}
Nagsimula ang '''Kasaysayan ng Pilipinas''' n                 😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇😇 dumating ang mga sinaunang tao sa Pilipinas sa pamamagitan ng mga tulay na lupa 67,000 taon na ang nakalilipas. Ang unang tala na pagbisita na mula sa Kanluran ay ang pagdating ni [[Ferdinand Magellan]] sa pulo ng [[Homonhon]], sa timog-silangan ng [[Samar]] noong ika-16 Marso 1521. Nagtayo ng mga permanenteng paninirahan sa [[Cebu]] kasabay ng ekspedisyon ni [[Miguel López de Legazpi]] noong 1565, at marami pang mga paninirahan ang itinatag pa-hilaga hanggang sa maabot ng mga kolonyalista ang [[Look ng Maynila]] sa pulo ng [[Luzon]]. Nagtatag ng isang lungsod sa [[Maynila]] at dito nagsimula ang panahon ng kolonisasyon ng Espanya na nagtagal ng mahigit tatlong [[siglo]].

Nagsimula ang rebolusyon laban sa [[Espanya]] noong [[Abril]] ng 1896, na pagkaraan ng dalawang taon ay humantong sa proklamasyon ng kalayaan at ang pagtatatag ng [[Unang Republika ng Pilipinas]]. Ngunit ang [[Kasunduan sa Paris (1898)|Kasunduan sa Paris]], na naganap sa katapusan ng [[Digmaang Espanyol-Amerikano]], ay naglipat ng pamamahala sa Pilipinas sa [[Estados Unidos]]. Nagsimula ang kolonyal na pamamahala ng Estados Unidos sa Pilipinas noong [[Disyembre]] ng 1899, kasama ang limitadong lokal na pamamahala noong 1905. Ang bahagyang pagsasarili ay iginawad noong 1935, bilang paghahanda sa isang ganap ng kalayaan mula sa Estados Unidos noong 1945. Ngunit ang 10-taong transisyon mula sa [[Komonwelt ng Pilipinas|Komonwelt]] patungo sa isang soberanyang bansa ay naantala dahil sa pagsakop ng [[Hapon]] sa Pilipinas noong panahon ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]]. Pagkatapos ay natalo ang mga Hapones noong 1945. At ang muling-pagbabalik ng mga sundalong Pilipino at Amerikano para sa Kampanya ng Pagpapalaya sa Pilipinas mula 1944 hanggang 1945. Kaya ang ganap na kalayaan ay iginawad lamang sa Pilipinas noong [[Hulyo]] 1946.

Umunlad ang ekonomiya ng Pilipinas noong dekada 1950 at 1960, ngunit nagkaroon ng kaguluhan noong mga huling taon ng dekada 1960 at mga unang taon ng dekada 1970 laban sa mapang-aping diktadura ni Pangulong [[Ferdinand Marcos]] na nagpahayag ng [[batas militar]] noong 1972. Dahil sa malapit na relasyon ng [[Pangulo ng Estados Unidos]] na si [[Ronald Reagan]] kay Pangulong Marcos, sinuportahan pa rin siya ng Estados Unidos kahit na kilala ang kanyang administrasyon sa malawakang katiwalian at pang-aabuso sa mga tao. Ang mapayapang [[Rebolusyon sa EDSA]] noong 1986 ang nagpatalsik kay Marcos (na tumakas sa [[Hawaii]] lulan ng isang helikopter na pag-aari ng militar ng Estados Unidos, kung saan siya nanatili hanggang sa siya'y mamatay) at ang nagbalik ng [[demokrasya]] sa bansa. Ngunit nang nagsimula ang panahong iyon, nagkaroon ng hindi pagkakaunawaan sa [[politika|pulitika]] at humina ang [[ekonomiya]] ng [[bansa]].

== Kronolohiya ==
{{see also|Kronolohiya ng kasaysayan ng Pilipinas}}
[[File:Philippine history timeline.png|1000px|center]]

== Unang Kasaysayan ==
[[Talaksan:LandForms.jpg|thumb|left|[[Mapa]] ng [[Timog-Silangang Asya]].]]
[[Talaksan:Boxer codex.jpg|thumb|right|Mag-asawang [[Tagalog]] na mga ''maharlika''.]]
Mga [[Negrito]], [[Indones]] at [[Malay]] ang mga sinaunang mamamayan ng Pilipinas.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Early History|url=http://countrystudies.us/philippines/3.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Naganap pa ang iba pang [[migrasyon]] sa pamamagitan ng pagbiyahe sa tubig at nangyari sa loob ng ilang libong taon.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt;

Naging laganap ang panlipunan at politikal na organisasyon ng [[populasyon]] sa mga pulo. Ang mga [[magsasaka]] lamang ng [[Luzon|Hilagang Luzon]] ang nagkaroon ng konsepto ng teritoryalismo.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt; Ang simpleng yunit ng [[pamahalaan]] ay ang [[balangay]], na isang grupong pinamunuan ng isang [[datu]]. Sa isang barangay, ang mga panlipunan na dibisyon ay ang mga ''[[maharlika]]'', kung saan kasama ang datu; ang mga ''[[timawa]]''; at ang mga ''[[alipin]]''. Maraming kategorya ang mga alipin: ang mga magsasakang walang lupa; ang mga timawang nawalan ng kalayaan dahil sa pagkakautang o parusa sa [[krimen]] at ang mga bihag ng [[digmaan]].&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt;

Dinala ang [[Islam]] ng mga [[mangangalakal]] at mga [[misyonaryo]] mula sa [[Indonesia]].&lt;ref&gt;{{cite book |last=Agoncillo |first=Teodoro C. |authorlink=Teodoro Agoncillo |title=History of the Filipino People |origyear=1960 |edition=8th |year=1990 |publisher=Garotech Publishing |location=Quezon City |id=ISBN 971–8711-06–6| pages=22}}&lt;/ref&gt; Noong ika-16 dantaon, matatag na ang Islam sa [[Sulu]] at lumaganap ito mula sa [[Mindanao]]; nakarating ito sa [[Maynila]] noong 1565.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt; Kahit kumalat ang Islam sa [[Luzon]], ang pagsamba pa rin sa mga [[anito]] ang [[relihiyon]] ng karamihan sa mga pulo ng Pilipinas. Dinala ng mga Muslim ang pampulitika na konsepto ng mga estadong pinamunuan ng mga [[raha]] at [[sultan]]. Ngunit ang mga konsepto ng mga Muslim at ng mga magsasaka ng Hilagang Luzon ng teritoryalismo ay hindi lumaganap sa ibang lugar.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt; Nang makarating ang mga Kastila noong ika-16 dantaon, karamihan sa humigit-kumulang na 500,000 katao ay nanirahan sa mga panirahang barangay.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt;

== Pamumuno ng Espanya (1521–1898) ==
{{main|Kasaysayan ng Pilipinas sa Panahon ng Pamumuno ng Espanya}}
===Ang Pagtuklas sa Pilipinas===
[[Talaksan:Ferdinand Magellan.jpg|thumb|250px|Si Ferdinand Magellan.]]
Ang Pilipinas ay unang natuklas ni ''Ferdinand Magellan'' (pangalang espanyol: ''Fernando Magallanes''|pangalang portuges:''Fernão Magalhãnes'') noong ika-16 ng Marso 1521.
====Ang Buhay ni Magellan====
Nakasama na si Magellan sa mga ekspedisyon ng tatay niya sa Aprika noong 25-taong gulang pa lang ito. Umasa na siya noon na makapagsagawa ng isang ekspedisyon papuntang Pilipinas. 

Katulad ni Chistopher Columbus ay naisip niya na kapag bilog ang mundo, puwedeng makapunta sa Silangan sa pamamagitan ng paglalayag papuntang Kanluran. Kaya naman pumunta siya kay Haring Emmanuel I. ng Portugal, sa pangarap na makatulong sa kanyang bansa. Tinanong niya ditong bigyan siya ng pera upang makapagsagawa ng ekspedisyon. Ngunit hindi naniwala sa kanyang plano ang hari.
Sa matinding galit sa hari ay nilisan ni Magellan ang bansang sinilangan papuntang Espanya.

Dito sinubukan niyang pumunta kay Haring Carlos I. at magtanong dito. Pumayag si Carlos I. at pumirma noong Setyembre 1519. Dumaong sina Magellan kasama ang limang barko (''Santiago'', ''Victoria'', ''San Antonio'', ''Trinidad'', at ''Concepcion'') at 300 katao (kabilang dito si [[Antonio Pigafetta]] bilang tagapagtala).

====Mga Unang Ekspedisyon sa Pilipinas====


Unang nakarating ang mga Europeo sa Pilipinas sa pagdating ng expedisyon ng mga Español na pinamunuan ng [[Portugal|Portuges]] na si [[Ferdinand Magellan]] noong ika-16 Marso 1521. Pumalaot si Ferdinand Magellan sa pulo ng [[Cebu]], inangkin ito para sa Espanya, at binigyan ito ng pangalan na ''Islas de San Lazaro''.&lt;ref name=&quot;lac47&quot;&gt;{{cite book|last=Lacsamana|first=Leodivico Cruz|title=Philippines History and Government, Second Edition|year=1990|publisher=Phoenix Publishing House, Inc.|pages=47}}&lt;/ref&gt;

Magiliw siyang nakipag-ugnayan sa ilang mga lokal na [[datu]]. Nagdaos pa sila ng tradisyonal na [[sandugo]] kung saan pinalalabas ang dugo sa braso, inihahalo sa tubig o alak at iniinom nilang magkasama. Sa ganitong paraan, ang dugo ng kasama niya ay nasa kanyang mga ugat na ginagawa silang &quot;magkapatid sa dugo&quot;, isang sagrado at hindi pwedeng ipawalang-bisa na kasunduan. Nakumbinsi sila pa ni Magellan na maging [[Kristiyanismo|Kristiyano]].&lt;ref name=&quot;lac47&quot;/&gt; Nagawa niya ito kay Raha Humabon ng Cebu at dahil sa Kristiyanismo, ginagalang ng mga bata ang mga matatanda. Ito ang humikayat sa konbersiyon dahil noong panahong iyon ay hindi iginagalang ng mga bata ang matatanda dahil wala na silang magagawang mabuti sa tribo. Ang mga kabataan ang nag-uutos sa mga matanda. Nagpakita ito ng isang mahalagang pangyayari sa kasaysayan ng Pilipinas. Nagwagi si Magallanes laban kay Humabon sa pamamagitan ng pagdadala ng bagong kultura na nagpapahalaga sa dignidad ng tao.

Ngunit, napatay si Ferdinand Magellan ng pangkat ni [[Lapu-Lapu]], na tumutol sa pamamahala ng Espanya. Hinamon ni Magellan si Lapu-Lapu sa isang labanan, upang ipakita kung paano lumaban ang mga Europeo. May tatlong dahilan kung bakit natalo si Magellan laban kay Lapu-Lapu: (1) Hindi siya nagpadala ng tauhan upang suriin ang lugar, (2) binalaan niya ang kalaban na aatake siya at (3) pumayag siyang mas maraming tribo ang lumaban sa kanyang mga tauhan.

Sa mga sumunod na dekada, iba pang mga ekspedisyon ang ipinadala ng Espanya sa Pilipinas. Noong 1543, pinamunuan ni [[Ruy López de Villalobos]] ang isang ekspedisyon patungo sa mga pulo at pinangalanang ''Las Islas Felipinas'' (mula sa pangalan ni [[Felipe II]] ng Espanya) ang mga pulo ng [[Samar]] at [[Leyte]]. Hindi nagtagal, ibinigay ang pangalang ito sa buong kapuluan.

=== Kolonya ng Espanya ===

Ang permanenteng paninirahan ay naitatag lamang noong 1565 nang makarating ang ekspedisyon na pinamunuan ni [[Miguel Lopez de Legazpi]] sa [[Cebu]] mula sa [[Mexico]]. Ang pamumuno ng mga Espanyol ay naitatag sa mga maliliit na malayang pamayanan na walang alam sa pamahalaang sentralisado.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;&gt;{{cite web|title=Philippine History|url=http://pinas.dlsu.edu.ph/history/history.html|publisher=DLSU-Manila|accessdate=2006-08-21}}&lt;/ref&gt;  Matapos ang anim na taon, nang matalo ang isang [[Islam|Muslim]] na datu, itinatag ni Legazpi ang isang lungsod sa Maynila, na nagbigay ng pangunahing daungan sa [[Look ng Maynila]], isang malaking [[populasyon]] at malapit sa mga kapatagan ng [[Gitnang Luzon]].&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Early Spanish Period|url=http://countrystudies.us/philippines/4.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Naging sentro ng pamahalaang kolonyal ang Maynila, pati na rin ang aktibidad na pang-militar, panrelihiyon at pangkalakalan '' (commercial)''.

Naglayag ang mga bantog na [[galyon]] sa pagitan ng Maynila at [[Acapulco]], [[Mexico]]. Dinala nila ang [[pilak]] at ilang mahahalagang [[metal]] mula sa [[Bagong Mundo]] sa Maynila upang bumili ng mga pampalasa mula sa [[Moluccas]] at ang [[porselana]], ''[[ivory]]'',  ''[[lacquerware]]'' at [[seda|sutla/seda]] mula sa [[Tsina]] at Timog-silangang Asya. Bagama't ginamit ang mga ito sa Mexico, karamihan sa mga kalakal ang dinala sa Espanya, upang ipagbili sa [[Europa]].

Ang Pilipinas ay naging [[lalawigan]] ng [[Nueva Espanya]] hanggang 1821, nang makamit ng Mexico ang kalayaan.&lt;ref name=&quot;eon&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines History|url=http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Philippines-HISTORY.html|publisher=Encyclopedia of Nations|accessdate=2006-08-23}}&lt;/ref&gt;

Ang pananakop sa kapuluan ay nagtagumpay na walang pakikipaglaban (maliban sa mga Muslim).&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt; Naging problema ng mga Kastila ang pakikipaglaban ng mga Muslim sa [[Mindanao]] at [[Sulu]]. Bilang sagot sa paglusob ng mga Espanyol sa mga Muslim at kanilang mga kakampi, sinalakay nila ang mga lugar sa [[Luzon]] at [[Bisayas]] na nasa ilalim ng pamamahala ng Espanyol. Naglunsad ang mga Kastila ng mga kampanya laban sa mga Muslim, ngunit wala itong naging tiyak na resulta hanggang sa gitna ng ika-19 siglo.

Magkaugnay ang [[Simbahan]] at [[Estado]] noong panahon ng Kastila. Naging responsibilidad ng estado ang mga institusyong panrelihiyon.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt; Isa sa mga naging layunin ng Espanya sa kolonyalisasyon ng Pilipinas ay ang pagbibinyag ng mga [[tribu]] sa Kristiyanismo. Ang pagpapalit ng relihiyon ay naganap dahil sa kawalan ng ibang maayos na relihiyon, maliban sa Islam, na laganap sa Timog. Ang mga seremonya ng simbahan ay naging bantog, na naging dahilan upang mapasama ang iba't ibang [[pista]] sa [[tradisyon]]g Pilipino.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

[[Talaksan:NewSpainFlag.jpg|thumb|left|300px|Watawat ng [[Nueva Espanya]].]]

Naging sanhi nito ang pagdami ng mga Katoliko sa bansa, na tinutulan ng mga Muslim sa [[Mindanao]] at mga tribu sa Hilagang Luzon (tulad ng mga [[Ifugao]] ng [[Cordillera Administrative Region|Kordilyera]]) at ang mga [[Mangyan]] ng [[Mindoro]].&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

Ang mga Kastila ay nagtatag ng tradisyonal na [[organisasyon]] ng [[barangay]] sa pamamagitan ng mga pinunong lokal sa mababang antas ng pamamahala. Ang istilong ito na di-direktang pamamahala ang nagdulot ng pagbubuo ng mataas na antas ng mga Pilipino na tinatawag na ''principalia'', na naging mayaman, mataas ang respeto at iba pang mga prihibelyo. Ito ay nagpakita ng isang sistemang [[oligarkiya]] sa lokal na pamamahala. Ilan sa mga pagbabago sa ilalim ng pamamahala ng Espanya ang pagpapalit ng ideya ng pagmamay-ari ng lupa sa konsepto ng pribadong pagmamay-ari at ang pagbibigay ng titulo sa mga kasapi ng ''principalia''.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

Hindi kumita ang Espanya sa Pilipinas bilang isang kolonya, at malapit nang maubos ang salapi ng pamahalaan dahil sa digmaan laban sa mga [[Dutch]] at sa pakikipag-laban sa mga Muslim.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt; Ang kita ng pamahalaang kolonyal ay nanggaling sa kalakalang galyon.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

=== Pagbagsak ng pamumuno ng Espanya ===
Ang pamamahala ng Espanya sa Pilipinas ay sandaling naputol noong 1792 nang salakayin ng mga [[Ingles]] ang Maynila na naging sanhi ng pagpasok ng Espanya sa [[Digmaan ng Pitong Taon]]. Ang [[Kasunduan sa Paris (1763)|Kasunduan sa Paris ng 1763]] ang nagbalik sa pamamahala ng mga Kastila at nilisan ng mga Ingles ang bansa noong 1764. Ang sandaling pananakop ng mga Ingles ang nagpahina sa kapangyarihan ng Espanya at nagdulot ng mga rebelyon at mga demanda para sa kalayaan.&lt;ref name=&quot;uslc-5&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Decline of Spanish Rule|url=http://countrystudies.us/philippines/5.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt;

Noong 1871, itinatag ni [[Mga gobernador-heneral ng Pilipinas|Gobernador-Heneral]] [[Jose Basco y Vargas]] ang [[Economic Society of Friends of the Country]]. Noong panahong iyon, ang Pilipinas ay direktang pinamamahalaan ng Espanya. Ang mga kaganapan sa loob at labas ng bansa ay nakatulong sa pagdadala ng mga bagong kaisipan sa Pilipinas. Ang pagbubukas ng [[Kanal Suez]] noong 1869 ay nagpaikli ng panahon ng paglalayag patungong Espanya. Naging sanhi ito ng pagdami ng mga ''ilustrado'' na naging kasama ng mga ''creoles'', isang mataas na antas ng mga Pilipino, sapagkat maraming mga kabataang Pilipino ang nakapag-aral sa [[Europa]]. Itinatag ng mga ''illustrado'' ang [[La Solidaridad|Kilusang Propaganda]] noong 1882.

Naging [[layunin]] ng Kilusang Propaganda ang pagbabalik ng representasyon ng Pilipinas sa Kongreso ng Espanya (''[[Spanish Cortes]]''), ilang reporma at hindi nagtagal, ang kalayaan ng bansa. Si [[José Rizal]], ang pinakamatalino at pinakaradikal na ''illustrado'' noong panahong iyon, ang nagsulat ng mga [[nobela]]ng ''[[Noli Me Tangere]]'' at ang ''[[El Filibusterismo]]'', na naging inspirasyon upang matamo ang kalayaan.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Noong 1892, itinatag ni [[Andrés Bonifacio]] ang ''[[Katipunan|Kataastaasang, Kagalanggalangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan]]'' (KKK) na naging layunin ang pagkakamit ng kalayaan sa pamamagitan ng pakikipaglaban sa mga Kastila. Si Bonifacio ang naging supremo (pinuno) nito.

[[Talaksan:Bandera 03.jpg|thumb|left|200px|Unang watawat ng mga rebolusyonaryong Pilipino.]]
[[Talaksan:Emilio Aguinaldo ca. 1919 (Restored).jpg|thumb|100px|[[Emilio Aguinaldo]], Unang Pangulo ng Pilipinas mula 1899 hanggang 1901.]]
Nagsimula ang [[rebolusyon]] noong 1896. Napagkamalan si Rizal na siya ang nagpasimula ng rebolusyon na naging sanhi ng kanyang pagkamatay noong ika-30 Disyembre 1896. Ang Katipunan sa [[Cavite]] ay nahati sa dalawa, ang ''[[Magdiwang]]'' na pinamunuan ni [[Mariano Alvarez]] (kamag-anak ni Bonifacio sa pamamagitan ng [[kasal]]), at ang ''[[Magdalo]]'', na pinamunuan ni [[Emilio Aguinaldo]]. Ang alitan sa pagitan ni Bonifacio at Aguinaldo ang nagdulot sa pagpatay kay Bonifacio ng mga [[sundalo]] ni Aguinaldo noong ika-10 Mayo 1897. Sumang-ayon si Aguinaldo sa mga kondisyon ng [[Kasunduan sa Biak-na-Bato]] at siya at ang kanyang mga kasamang rebolusonaryo ay ipinatapon sa [[Hong Kong]].

[[Talaksan:Malolos congress.jpg|thumb|left|200px|Sesyon ng [[kongreso]] ng Unang Republika ng Pilipinas.]]
Nagsimula ang [[Digmaang Espanyol-Amerikano]] noong 1898 nang pasabugin ang ''[[USS Maine]]'' at lumubog sa daungan ng [[Havana]], na ipinadala sa [[Cuba]] upang mabuo ng isang mapayapang resolusyon sa pagitan ng mga ambisyon ng Cuba na maging malaya at ang kolonyalismo ng Espanya. Matapos matalo ni [[Commodore]] [[George Dewey]] ang mga Espanyol sa Maynila, inimbitahan niya na bumalik si Aguinaldo sa Pilipinas, na ginawa niya noong ika-19 ng Mayo 1898. Nang nakarating ang mga sundalong [[Estados Unidos|Amerikano]] sa Pilipinas, nakuha na ng mga Pilipino ang kontrol sa buong [[Luzon]], maliban sa [[Intramuros, Maynila|Intramuros]]. Noong ika-12 ng Hunyo 1898, ipinahayag ni Aguinaldo ang kasarinlan ng Pilipinas sa [[Kawit]], [[Cavite]], na nagtatag ng [[Unang Republika ng Pilipinas]] sa ilalim ng unang [[demokrasya|demokratikong]] [[konstitusyon]] ng [[Asya]].&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt;

Kasabay nito, dumating ang mga sundalong [[German Empire|German]] at idineklarang kung hindi kukunin ng Estados Unidos ang Pilipinas bilang isang kolonya, kukunin ito ng Germany. Nakuha ng mga Amerikano ang lungsod mula sa mga Espanyol sa [[Labanan ng Maynila]]. Ang labanang ito ang nagtapos sa pakikipag-usapan ng mga Pilipino at Amerikano, dahil sa pagpigil sa mga sundalong Pilipino sa pagpasok sa lungsod ng Maynila, isang kilos na tinutulan ng mga Pilipino.&lt;ref name=&quot;lac126&quot;&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 126&lt;/ref&gt; Nagpadala ng mga komisyoner ang Espanya at Estados Unidos upang pag-usapan ang mga kondisyon ng [[Kasunduan sa Paris (1898)|Kasunduan sa Paris]] na nagtapos sa Digmaang Espanyol-Amerikano. Si [[Felipe Agoncillo]], ang representatibo  ng Pilipinas ay tinanggal sa mga sesyon dahil ang pamahalaang rebolusyonaryo ay hindi kinilala ng ibang mga bansa.&lt;ref name=&quot;lac126&quot;/&gt; Kahit mayroong mga pagtututol, nagdesisyon ang Estados Unidos na hindi isasauli ang Pilipinas sa Espanya, at hindi rin pumayag na kunin ng Germany ang Pilipinas. Maliban sa [[Guam]] at [[Puerto Rico]], napilitan din ang Espanya na ibigay ang Pilipinas sa Estados Unidos bilang kapalit sa [[Dolyar ng Estados Unidos|US$]] 20,000,000.00, na sinasabi ng Estados Unidos na &quot;regalo&quot; nila sa Espanya.&lt;ref name=&quot;uslc-14&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Malolos Constitution and the Treaty of Paris|url=http://countrystudies.us/philippines/14.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Nagrebelde ang Unang Republika ng Pilipinas laban sa okupasyon ng Estados Unidos, na nagdulot ng pagsiklab ng [[Digmaang Pilipino-Amerikano]] (1899–1913).

== Panahong kolonyal ng Amerikano (1898–1946) ==
[[Talaksan:McKinleyPhilippinesCartoon.jpg|thumb|right|250px|Isang karikaturang pampolitika noong 1898 na ipinapakita si [[William McKinley|McKinley]], [[pangulo ng Estados Unidos]] kasama ang isang &quot;mabangis&quot; na bata. Ikinukumpara dito ang pagbalik ng Pilipinas sa Espanya sa paghagis ng bata sa bangin.]]
{{main|Pananakop ng Amerika sa Pilipinas}}
Nagsimula ang relasyon ng Pilipinas sa Estados Unidos nang magsama ang dalawang bansa upang labanan ang mga Kastila.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 135&lt;/ref&gt; Bilang mga magka-alyado, binigyan ng mga sundalong Pilipino ang mga Amerikano ng mga mahahalagang impormasyon at suporta mula sa militar.&lt;ref name=&quot;uslc-13&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Spanish American War|url=http://countrystudies.us/philippines/13.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Ngunit, dumistansiya ang Estados Unidos sa mga hangarin ng mga Pilipino. Hindi natuwa si Aguinaldo nang tumutol ang mga Amerikano na suportahan ang kalayaan ng Pilipinas.&lt;ref name=&quot;uslc-13&quot;/&gt; Nagwakas ang relasyon ng dalawang bansa at tumaas ang tensiyon nang naging malinaw ang pakay ng mga Amerikanong manatili sa mga pulo.&lt;ref name=&quot;uslc-13&quot;/&gt;
=== Digmaang Pilipino-Amerikano === 
:''Pangunahing artikulo: [[Digmaang Pilipino-Amerikano]]''
Sumiklab ang [[Digmaang Pilipino-Amerikano]] noong Pebrero, 1899, matapos patayin ng dalawang Amerikanong sundalo ang tatlong Pilipinong sundalo sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|San Juan]].&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - War of Resistance|url=http://countrystudies.us/philippines/15.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Naging mas magastos at mas marami ang namatay sa digmaang ito kaysa sa [[Digmaang Espanyol-Amerikano]].&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Humigit-kumulang 126,000 Amerikanong sundalo ang lumaban sa digmaan; 4,234 Amerikano ang namatay, pati na rin ang 16,000 Pilipinong sundalo na naging kasali sa isang pambansang [[gerilya]]ng kampanya na walang tiyak na bilang ng mga kasapi.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt; Sa pagitan ng 250,000 at 1,000,000 sibilyan ang namatay dahil sa kagutuman at sakit. Pinahirapan nila ang isa't isa.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt;

Ang kakulangan ng mga [[sandata]] ang naging sanhi ng pagkatalo ng mga Pilipinong sundalo laban sa mga Amerikano sa mga pangunahing labanan ngunit ang mga Pilipino ay nagwagi sa mga labanang gerilya.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt; Ang [[Malolos, Bulacan|Malolos]], na kabisera ng pamahalaang rebolusyonaryo, ay nakuha ng mga Amerikano noong ika-31 ng Marso 1899, ngunit nakatakas si Aguinaldo at ang kanyang pamahalaan at nilipat ang kabisera sa [[San Isidro, Nueva Ecija]]. Si [[Antonio Luna]], ang pinakamagaling na [[kumander]] ni Aguinaldo, ay pinatay noong [[Hunyo]]. Dahil sa pagkamatay ni Luna at ang tuloy-tuloy na pagkatalo ng kanyang mga sundalo sa mga labanan sa Hilagang Luzon, pinalitan ng di-sentralisadong mga hukbong gerilya sa bawat sonang militar ang regular na hukbo noong [[Nobyembre]] 1899. Ang mga sibilyan, na naiipit sa pagitan ng mga Amerikano at mga rebelde, ay naghirap.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt;

Nadakip si Aguinaldo sa [[Palanan, Isabela]] noong ika-23 ng Marso 1901 at dinala sa Maynila. Nanumpa siya ng katapatan sa Estados Unidos at nag-utos na sumuko ang kanyang mga kasama, na naging hudyat ng katapusan ng digmaan.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt;  Ngunit nagpatuloy pa rin ang mga labanan sa ilang mga bahagi ng Pilipinas, lalo na sa Mindanao, hanggang noong 1913.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 247–260, 294–297&lt;/ref&gt;

=== Kolonya ng Estados Unidos ===
Tinuring ng Estados Unidos ang kanilang misyon sa Pilipinas bilang paghahanda ng mga Pilipino sa malayang pamamahala.&lt;ref name=&quot;uslc-16&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - United States Rule|url=http://countrystudies.us/philippines/16.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Itinatag ang pamahalaang sibil noong 1901, na pinamahalaan ni [[William Howard Taft]], ang unang Amerikanong gobernador-heneral ng Pilipinas, na humalili kay [[Arthur MacArthur, Jr.]] Ang gobernador-heneral ang naging pinuno ng [[Komisyon ng Pilipinas]], isang kapisanan na itinatag ng Estados Unidos na may kapangyarihang tagapagbatas at may limitadong kapangyarihang tagapamahala. Nagpatupad ang komisyon ng batas na nagtayo ng iba't ibang mga sangay ng pamahalaan, kasama na rin ang istilong hudisyal, serbisyong sibil at pamahalaang lokal. Itinatag ang Pambansang Pulisya '' ([[Philippine Constabulary]])'' upang pamahalaan ang mga natitirang kilusang lumalaban sa mga Amerikano at nang hindi naglaon ay ginampanan rin nito ang mga responsibilidad ng [[Sandatahang Lakas ng Estados Unidos]]. Pinasinayaan ang halal na [[Asamblea ng Pilipinas]] noong 1907 bilang ang mababang kapulungan, samantalang ang Komisyon ng Pilipinas ang mataas na kapulungan.

Ang mga panukala ng Estados Unidos sa Pilipinas ay napalitan kasabay ng pagpapalit ng mga administrasyon.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Sa mga unang taon ng kolonyang pamamahala, ayaw ng mga Amerikano na ibigay ang karapatang pamamahala sa mga Pilipino. Ngunit, nang naging pangulo ng Estados Unidos si [[Woodrow Wilson]] noong 1913, isang bagong panukala ang ipinagtibay na naging daan sa kalayaan ng Pilipinas. Ang [[Batas Jones]], na ipinasa ng [[Kongreso ng Estados Unidos]] noong 1916, ay naging batayan ng pagtatag ng isang pamahalaan, nagpangako ng kalayaan at pagtatatag ng inihalal na [[Senado ng Pilipinas]].

Naganap noong dekada 1920, ang pakikipagtulungan at mga komprontasyon ng mga Pilipino sa mga gobernador-heneral ng Estados Unidos, depende kung kaya ng gobernador-heneral na pamahalaan ang kolonya kasama ang tagapagbatas ng bansa. Ang mga kasapi ng kongreso ay naghangad na makamit kaagad ang kalayaan mula sa Estados Unidos. Ipinadala sa [[Washington D.C.]] ang ilang mga misyong pang-kalayaan. Itinatag ang [[serbisyong sibil]] na pinamahalaan ng mga Pilipino noong 1918.

Ang pulitika ng Pilipinas noong panahon ng kolonyalismo nito sa Estados Unidos ay pinamahalaan ng [[Partido Nacionalista]], na itinatag noong 1907. Kahit naghangad ito ng madaliang paggawad ng kasarinlan, naging mataas ang suporta nito sa Estados Unidos sa mga panukala nito.&lt;ref name=&quot;uslc-17&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - A Collaborative Philippine Leadership|url=http://countrystudies.us/philippines/17.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Pinamunuan ito ni [[Manuel L. Quezon]], na naging [[pangulo ng Senado]] mula noong 1916 hanggang 1935.

=== Panahon ng Komonwelt ===
:''Pangunahing artikulo: [[Komonwelt ng Pilipinas]]''
[[Talaksan:Quezon Roosevelt.jpg|thumb|left|200px|[[Manuel L. Quezon]], pangulo ng Komonwelt kasama si [[Franklin D. Roosevelt]], [[pangulo ng Estados Unidos]] sa [[Washington, D.C.]].]]
Noong 1933, ipinasa ng [[Kongreso ng Estados Unidos]] ang [[Batas Hare-Hawes-Cutting]] bilang ang Batas ng Kalayaan ng Pilipinas kahit ito ay tinutulan ni Pangulong [[Herbert Hoover]].&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 345–346&lt;/ref&gt; Kahit ang batas na ito ay binuo sa tulong ng isang komisyon mula sa Pilipinas, tinutulan ito ng [[Pangulo ng Senado]], si [[Manuel L. Quezon]], dahil sa probisyon nitong manatili ang kontrol ng Estados Unidos sa mga base militar sa bansa. Sa ilalim ng kanyang impluwensiya, tinutulan ito ng lehislatura ng Pilipinas.&lt;ref name=&quot;uslc-20&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Commonwealth Politics|url=http://countrystudies.us/philippines/20.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-23}}&lt;/ref&gt; Noong sumunod na taon, isang bagong batas na tinawag na [[Batas Tydings-McDuffie]] ay ipinasa ng lehislatura. Isinaad sa batas na ito ang pagtatatag ng [[Komonwelt ng Pilipinas]] na may 10-taong mapayapang transisyon patungo sa kasarinlan. Magkakaroon ang komonwelt ng sariling [[saligang-batas]] at magiging''' responsibilidad ang pamamahala sa bansa, ngunit ang ugnayang panlabas ay responsibilidad ng Estados Unidos, at ilang mga batas ay kailangan aprubahan ng pangulo ng Estados Unidos.&lt;ref name=&quot;uslc-20&quot;/&gt;

[[Talaksan:Quezon.jpg|thumb|left|100px|[[Manuel Quezon]], Pangulo ng Pilipinas mula 1935 hanggang 1944.]]
Isang konstitusyon ang binuo noong 1934 na pinagtibay sa isang plebisito noong sumunod na taon. Noong ika-14 ng Mayo 1935, isang halalan ang ginanap upang punan ang bagong tatag na posisyon ng Pangulo ng Komonwelt na napanalunan ni [[Manuel L. Quezon]] ng [[Partido Nacionalista]], at itinatag ang isang Pilipinong pamahalaan na ibinase sa mga prinsipyo ng [[Konstitusyon ng Estados Unidos]]. Ang komonwelt ay itinatag noong 1935, na mayroong malakas na sangay na tagapagpaganap, iisang sangay ng kapulungan, ang ''National Assembly'' at ang [[Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas]] na binubuo ng mga Pilipino sa unang pagkakataon mula noong 1901. Noong panahon ng Komonwelt, nagpadala ang Pilipinas ng isang halal na ''[[Resident Commissioner]]'' sa [[Mababang Kapulungan ng Estados Unidos]] (tulad ng ginagawa ng [[Puerto Rico]] ngayon).

Naging adhikain ng bagong pamahalaan ang pagtatatag ng batayan ng tanggulang pambansa, mas malakas na kontrol sa ekonomiya, mga reporma sa edukasyon, pagpapabuti sa transportasyon, ang kolonisasyon ng pulo ng Mindanao at ang promosyon ng lokal na kabisera at [[industriyalisasyon]]. Ngunit hinarap ng komonwelt ang problema sa agrikultura, ang di-tiyak na sitwasyong Diplomatiko at Militar sa [[Timog-Silangan Asya]], at hindi maliwanag na lebel ng komitment ng Estados Unidos sa panghinaharap na Republika ng Pilipinas. Binago ang konstitusyon noong 1939–1940 upang ibalik ang kongresong may dalawang kapulungan at ang pagpapahintulot ng pagtakbo muli ni Pangulong Quezon, na nagkaroon lamang ng isang anim na taong termino.

=== Ikalawang Digmaang Pandaigdig at ang pagsakop ng mga Hapon ===

'' Pangunang Artikulo: [[Pananakop ng mga Hapones sa Pilipinas (1941–1945)]]''

[[Talaksan:Ww2 131.jpg|thumb|left|200px|Humigit-kumulang 10,000 katao ang namatay sa [[Martsa ng Kamatayan sa Bataan]].]]
Naglunsad ang bansang [[Hapon]] ng [[Labanan sa Pilipinas (1941–1942)|isang sorpresang pag-atake sa Clark Air Base sa Pampanga]] noong 8 Disyembre 1941, halos sampung oras lamang matapos ang [[Pagsalakayin sa Perlas na Panganlungan ng mga Bapor|Pag-atake sa Pearl Harbor]]. Ang pagbobomba sa pamamagitan ng paggamit ng mga eroplano ay sinundan ng pagdating ng mga sundalong Hapones sa Luzon. Ang hukbo ng mga Pilipino at Amerikanong sundalo ay pinamunuan ni Heneral [[Douglas MacArthur]]. Dahil sa pagdami ng mga kalabang dumarating sa bansa, lumikas ang mga hukbong Pilipino at Amerikano sa [[Bataan]] at sa pulo ng [[Corregidor]]. Ang Maynila, na idineklarang bukas na lungsod/Open City upang maiwasan ang pagkawasak nito, ngunit naging pasaway ang mga hapones at sinalakay pa rin ito &lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 390&lt;/ref&gt; ito ay pinasok ng mga Hapones noong ika-2 ng Enero 1942&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 392&lt;/ref&gt;. Nagpatuloy ang pagtatanggol ng mga Pilipino hanggang sa pagsuko ng mga sundalong Pilipino at Amerikano sa Bataan noong 9 Abril 1942 at ang Corregidor noong Mayo 6. Karamihan sa 80,000 na mga preso ng digmaan na nahuli ng mga Hapones sa Bataan ay sapilitang [[Martsa ng Kamatayan sa Bataan|pinagmartsa]] patungo sa isang kulungang may layo ng 105 kilometro sa Hilaga (Pampangga) . Tinatayang 10,000 mga Pilipino, 300 mga Pilipinong Intsik at 1,200 mga Amerikano ang namatay bago makarating sa destinasyon.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 168&lt;/ref&gt;

Sumama sina Quezon at Osmeña sa mga sundalong patungong Corregidor at hindi nagtagal ay umalis sila patungong Estados Unidos, at doon pinamahalaan ang Komonwelt.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 415&lt;/ref&gt; Inutusan si MacArthur na pumunta sa [[Australia]], kung saan sinimulan niya ang planong pagbabalik sa Pilipinas.

[[Talaksan:Jose P. Laurel (cropped).jpg|thumb|100px|[[Jose P. Laurel]], Pangulo ng Pilipinas mula 1943 hanggang 1945.]]
Agad na nag-organisa ang mga awtoridad ng militar ng Hapon ng bagong estruktura ng pamahalaan sa Pilipinas at itinatag ang [[KALIBAPI]] (''Kapisanan sa Paglilingkod sa Bagong Pilipinas''). Isinaayos nila ang [[Konseho ng Estado ng Pilipinas|Konseho ng Estado]] na nagpatupad ng mga pang-sibil na batas hanggang [[Oktubre]] 1943, nang ideklara nila ang Pilipinas bilang isang malayang bansa. Ang republikang nasa ilalim ng mga Hapones na pinamunuan ni [[Jose P. Laurel]] ay hindi naging popular.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - World War II|url=http://countrystudies.us/philippines/21.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt;

Ang pagsakop ng mga Hapon sa Pilipinas ay tinutulan nang maraming aktibidad ng mga gerilya. Lumaban ang pangkat ng militar ng [[Hukbong Katihan ng Komonwelt ng Pilipinas]] sa mga Hapones sa isang digmaang gerilya at kinilalang isa itong pangkat ng Hukbong Katihan ng Estados Unidos. Ang tagumpay ng pakikipaglabang ito ay ipinakita sa katapusan ng digmaan, kung saan kontrolado lamang ng mga Hapones ang labindalawa sa apatnapu't walong lalawigan sa bansa.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;/&gt;  Ang pangunahing elemento ng paghihimagsik sa Gitnang Luzon ay ginampanan ng [[Hukbalahap]] (''Hukbong Bayan Laban sa Hapon''), na mayroong 30,000 kasapi at ipinaabot ang kontrol sa karamihang lugar sa Luzon.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;/&gt;

Noong ika-8 ng Mayo 1942 hanggang ika-2 ng Setyembre 1945, nagsimula ang kampanya ng Labanan ng Pilipinong Nadakpin-Muli sa Pilipinas sa ilalim ng pagsakop ng mga Hapon. Mahigit daan-libong mga Pilipino at mga Pilipinong Intsik na kalakihan ay sumali bilang sundalo ay isang dating militar ng [[Hukbong Katihan ng Komonwelt ng Pilipinas]] sa ilalim ng pangkat ng militar ng Estados Unidos (1935–1946) at ang sumali bilang gerilya ng kumilalang pangkat ng gerilya sa buong pagbabaka at labanang ito sa Pilipinas katulad ng Luzon, Visayas at Mindanao at lumaban sila sa mga Hapon, at bago po pagbabalik ng mga Amerikanong sundalo sa Pilipinas noong 1944.

[[Pagdating sa Leyte|Dumating]] si Heneral Douglas MacArthur at si Pangulong Sergio Osmena kasama ang maraming mga Pilipino at Amerikanong sundalo sa [[Leyte]] noong ika-20 ng Oktubre 1944. Maraming pang mga sundalo ang dumating, at pinasok ng mga Magkakaalyadong sundalong Pilipino at Amerikano ang [[Maynila]]. Nagtagal ang labanan hanggang sa pormal na pagsuko ng Hapon noong ika-2 ng Setyembre 1945. Nagdanas ang Pilipinas ng pagkawala ng maraming buhay at malawakang pagkasira nang matapos ang digmaan. Tinatayang isang milyong Pilipino ang namatay, at nawasak ang Maynila dahil hindi idineklara ng mga Hapones ang Maynila bilang isang bukas na lungsod katulad ng ginawa ng mga Amerikano noong 1942.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;/&gt;

[[Talaksan:Sergio Osmena photo.jpg|thumb|left|100px|[[Sergio Osmena]], Pangulo ng Pilipinas mula 1944 hanggang 1946.]]
Kasama ni Pangulong Manuel L. Quezon sa Estados Unidos si Sergio Osmena. Namatay si Quezon sa sakit na tuberkulosis noong ika-1 ng Agosto 1944 at si Osmeña ang humalili sa kanya. Kasama siya ng mga puwersang Amerikanong lumunsad sa Leyte. Samantala maraming ang magkakasanib ng mga sundalong Pilipino at Amerikano kasama ng mga kumilalang gerilya ay ipagtatanggol ng sagupaan ng pakipaglaban sa mga Hapones ay simula ng kampanya ng labanan ng pagpapalaya sa Pilipinas. Nagsilbi siya bilang pangulo ng bansa hanggang sa magkaroon ng halalan noong ika-23 ng Abril 1946. Paghahanda ito sa pagbibigay ng kalayaan ng Estados Unidos. Kumandidato siya bilang pangulo, ngunit natalo kay Manuel Roxas.

== Malayang Pilipinas at ang Ikatlong Republika (1946–1972) ==
:''Pangunahing artikulo: [[Kasaysayan ng Pilipinas (1946–1972)]]''

=== Pamamahala ni Manuel Roxas (1946–1948) ===
[[Talaksan:Manuel Roxas 2.jpg|thumb|100px|[[Manuel Roxas]], Pangulo ng Pilipinas mula 1946 hanggang 1948.]]
Nagkaroon ng halalan noong 1946, na nagluklok kay [[Manuel Roxas]] bilang unang pangulo ng malayang Pilipinas. Ibinalik ng Estados Unidos ang [[soberanya]] ng Pilipinas noong ika-4 ng Hulyo 1946.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Ngunit ang ekonomiya ng Pilipinas ay nanatiling umaasa sa ekonomiya ng Estados Unidos, ayon kay [[Paul McNutt]], isang mataas na komisyoner ng Estados Unidos.&lt;ref name=&quot;uslc-23&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Economic Relations with the United States|url=http://countrystudies.us/philippines/23.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Ang ''Philippine Trade Act'', na ipinagtibay bilang isang kondisyon upang makatanggap ng perang gagamitin sa rehabilitasyon mula sa digmaan ang Pilipinas mula sa Estados Unidos,&lt;ref name=&quot;beterano&quot;&gt;{{cite web|title=Balitang Beterano: Facts about Philippine Independence|url=http://www.newsflash.org/2004/02/tl/tl012375.htm|publisher=Philippine Headline News Online|accessdate=2006-08-21}}&lt;/ref&gt; ay lalong nagpalala sa relasyon ng dalawang bansa sa probisyon itong itali ang ekonomiya ng dalawang bansa. Isang kasunduan na militar ang nilagdaan noong 1947 na nagtakda sa Estados Unidos ng 99-taong pag-uupa sa mga piling [[base militar]] sa bansa (binawasan ito ng 25 taon noong 1967).

=== Pamamahala ni Elpidio Quirino (1948–1953) ===
[[Talaksan:Elpidio R Quirino.jpg|thumb|left|100px|[[Elpidio Quirino]], Pangulo ng Pilipinas mula 1948 hanggang 1953.]]
Pinatawad ng administrasyon ni Roxas ang mga taong nakipagtulungan sa mga Hapones noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, maliban sa mga taong gumawa ng mga marahas na krimen. Namatay si Roxas dahil sa [[atake sa puso]] at [[tubercolosis]] noong [[Abril]] 1948, at humalili ang pangalawang pangulo, si [[Elpidio Quirino]], sa posisyon ng presidente. Tumakbo siya sa pagkapangulo noong 1949. Natalo ni Quirino si [[Jose P. Laurel]] at nakamit niya ang apat na taong termino. Iniwan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig ang Pilipinas na sira-sira at nawalan ng moral. Ang muling pagbangon ng bansa ay naguluhan dahil sa mga aktibidad ng mga gerilyang [[Hukbalahap]] (&quot;Huks&quot;) na naging kalaban ng bagong pamahalaan ng Pilipinas. Ang mga panukala ng pamahalaan sa mga Huk ay parehong naging pang-negosasyon at pang-supresyon. Ang [[Kagawaran ng Tanggulang Pambansa|Kalihim ng Tanggulang Pambansa]], si [[Ramon Magsaysay]] ay nagsimula ng kampanya upang matalo ang mga rebelde sa pamamagitan ng militar at para makuha na rin ang suporta ng pamahalaan mula sa mga mamamayan. Unti-unting kumunti ang kampanya ng mga Huk noong dekada 1950's, at tuluyang nagwakas ito sa walang kundisyon na pagsuko ni [[Luis Taruc]], pinuno ng mga Huk noong [[Mayo]] 1954.

=== Pamamahala ni Ramon Magsaysay (1953–1957) ===
[[Talaksan:Ramon-Magsaysay-01.jpg|thumb|100px|[[Ramon Magsaysay]], Pangulo ng Pilipinas mula 1953 hanggang 1957.]]
Suportado ng Estados Unidos, nahalal si Magsaysay sa pagkapangulo noong 1953 dahil sa popularidad niya sa mga tao. Ipinangako niya ang reporma sa ekonomiya, at napaunlad niya ang [[reporma sa lupa]] sa pamamagitan ng pagtaguyod sa paglipat ng tirahan ng mga mahihirap na tao sa Katolikong hilaga patungo sa mga tradisyonal na mga lugar ng mga Muslim. Kahit nakatulong ito sa pagbabawas ng populasyon sa Hilaga, tumaas ang tensiyong panrelihiyon.&lt;ref name=&quot;uslc-26&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Magsaysay, Garcia, and Macapagal Administrations|url=http://countrystudies.us/philippines/26.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Ngunit naging popular pa rin siya sa mga mamamayan, at ang kanyang pagkamatay sa pagbagsak ng kanyang eroplano noong [[Marso]] 1957 ay nagdulot ng kalungkutan sa maraming mga Pilipino.

=== Pamamahala ni Carlos Garcia (1957–1961) ===
[[Talaksan:Carlos P Garcia photo.jpg|thumb|left|100px|[[Carlos Garcia]], Pangulo ng Pilipinas mula 1957 hanggang 1961.]]
Humalili si [[Carlos P. Garcia]] sa posisyon ng pangulo matapos ang pagkamatay ni Magsaysay, at nahalal rin siya sa apat na taong termino noong Nobyembre ng taon ding iyon. Ipinatupad niya ang patakarang &quot;Pilipino Muna&quot;, na nagbibigay ng pagkakataon sa mga Pilipino na malinang ang ekonomiya ng bansa.&lt;ref name=&quot;cgarcia&quot;&gt;{{cite web|title=Carlos Garcia: Unheralded nationalist|url=http://www.philippinenews.com/news/view_article.html?article_id=555a3972999c72ad3bc05bbadf8225f6|publisher=Philippine News Online|accessdate=2006-08-21|archive-date=2006-10-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20061026052206/http://www.philippinenews.com/news/view_article.html?article_id=555a3972999c72ad3bc05bbadf8225f6|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; Nakipag-ugnayan si Garcia sa Estados Unidos ukol sa pagsasauli ang mga Amerikanong base militar sa Pilipinas. Ngunit nawala ang popularidad ng kanyang administrasyon dahil sa mga isyu ng kurapsiyon sa mga sumunod na taon.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 184&lt;/ref&gt;

=== Pamamahala ni Diosdado Macapagal (1961–1965) ===
[[Talaksan:Diosdado Macapagal photo.jpg|thumb|100px|[[Diosdado Macapagal]], Pangulo ng Pilipinas mula 1961 hanggang 1965.]]
Nahalal si [[Diosdado Macapagal]] sa pagkapangulo noong halalan ng 1961. Ang panukalang banyaga ni Macapagal ay humingi ng mas malapit na relasyon sa mga kalapit na mga bansa, partikular na ang Malaya (ngayo'y [[Malaysia]]) at [[Indonesia]].&lt;ref name=&quot;uslc-26&quot;/&gt; Ang pakikipag-negosasyon niya sa Estados Unidos ukol sa mga karapatan sa mga base militar ay nagdulot ng negatibong damdamin sa mga Amerikano.&lt;ref name=&quot;uslc-26&quot;/&gt; Binago niya ang [[Araw ng Kalayaan]] mula sa Hulyo 4 na pinalitan ng Hunyo 12, upang gunitain ang araw na idineklara ni Emilio Aguinaldo ang kalayaan ng bansa mula sa Espanya noong 1898.

Sa panahon ng panunungkulan ni Pangulong [[Diosdado Macapagal]] nagpatuloy sa pagtaas ang halaga ng bilihin, ngunit naisagawa niyang kahit paano'y mapanatili ang mababang halaga ng [[bigas]] at [[mais]]. Gayunpama'y ang pagpupuslit ng mga kalakal na ipinagbabayad sa adwana'y laganap pa rin tulad ng dati. Si Macapagal sa kanyang sarili'y isang taong matapat, ngunit ipinapalagy ng mga taong siya'y mahina at hindi nababagay sa kanyang tungkulin, o kaya'y kinukunsinti niya ang katiwalian at kasamaang ginagawa ng mga taong malapit sa kanya o may lakas sa kanyang tanggapan.

Tangi sa pampalagiang suliranin na pangkabuhayan at pampamahalaan ang lumigalig sa kanyang pangasiwaan.

== Pamumuno ni Ferdinand Marcos (1965–1986) ==
[[Talaksan:MarcosinWashington1983.jpg|thumb|left|100px|[[Ferdinand Marcos]], Pangulo ng Pilipinas mula 1965 hanggang 1986.]]
Ang isa pang subyang sa panig ni Macapagal ay ang Pangulo ng Senado na si [[Ferdinand Marcos]], isang kapwa Liberal. Sinasabing upang matamo ang pagtulong ni Marcos sa halalan noong 1961, lihim na nakipagkasundo si Macapagal kay Marcos na hindi siya tatakbong muli para sa reeleksiyon sa halalan ng taong 1965. Ngunit habang lumalapit ang halalan ng taong 1965, napatunayang masugit si Macapagal sa pagkandidato.

Sa pagkabigo ng pag-asa ni Marcos sa pagiging kandidato ng Partido Liberal sa pagkapangulo, at sa dahilang naanyayahang sumama sa Partido Nacionalista at samantalahin ang pagkakataon sa Kumbensiyon ng mga Nacionalista'y iniwan niya ang Partido Liberal at sumapi sa Nacionalista. Nagwagi si Marcos sa Kumbensiyon at naging opisyal na kandidato sa pagka-Pangulo.

Sa una niyang termino, naglunsad si Marcos ng iba't ibang mga proyekto at nagtaas ng koleksiyon ng [[buwis]] na nakatulong sa pag-unlad ng bansa noong dekada '70. Dahil rin sa pag-utang niya at sa tulong pang-ekonomiya na nanggaling sa Estados Unidos, mas maraming mga daan ang naitayo ng kanyang administrasyon kaysa sa lahat ng daan na naitayo ng mga nakalipas na pangulo at mas maraming mga [[paaralan]] kaysa sa nakalipas na administrasyon.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 187&lt;/ref&gt;  Nahalal muli si Marcos bilang pangulo noong 1969, na naging unang pangulo ng malayang Pilipinas na natamo ang ikalawang termino.

Hinarangan ng mga kalaban ni Marcos ang kinailangang lehislasyon para maisakatuparan ang kanyang mga plano. Dahil dito, nawala ang positibong damdamin sa kanyang ikalawang termino at bumagal ang pag-unlad ng kabuhayan.&lt;ref name=&quot;uslc-27&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Marcos and the Road to Martial Law|url=http://countrystudies.us/philippines/27.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-24}}&lt;/ref&gt; Dumami ang krimen at pagsuway ng mga sibilyan sa batas. Binuo ng [[Partido Komunista ng Pilipinas]] ang [[Bagong Hukbong Bayan]]. Nagpatuloy ang pakikipaglaban ng ''[[Moro Islamic Liberation Front]]'' para sa kalayaan ng Mindanao. Ang isang pagsabog sa pagtitipon ng [[Partido Liberal]] kung saan idineklara ang kanilang kandidato para sa Senado noong ika-21 ng Agosto 1971 ang nagdulot ng pagsuspinde ni Marcos sa ''writ of habeas corpus'', na ibinalik niya noong ika-11 ng Enero 1972 matapos ang mga protesta ng publiko.

=== Batas Militar ===
:''Tingnan din: [[Estratehiya ng tensiyon]].''
[[Talaksan:PD 1081.JPG|300px|thumb|right|'''23 Setyembre 1972''' - Ipinahahayag ni Pangulong Ferdinand Marcos ang Batas Militar sa isang pabalita sa himpapawid.]]
Dahil sa kawalan ng respeto sa batas at ang banta ng rebelyon ng mga Komunista, idineklara ni Marcos ang [[batas militar]] noong ika-21 ng Setyembre 1972 sa bisa ng [[Proklamasyon Blg. 1081]]. Tinanggal ni Marcos ang kalayaan ng pamamahayag at iba pang karapatan ng mga mamamayan, ipinasara ang Kongreso at ang mga kompanya ng pamamahayag, at iniutos ang pag-aresto sa mga pinuno ng oposisyon at mga aktibidad ng mga militante, kasama na ang kanyang pinakamalaking mga kritiko, si Senador [[Benigno Aquino, Jr.]], Senador [[Jovito Salonga]] at Senador [[Jose Diokno]].&lt;ref name=&quot;uslc-28&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Proclamation 1081 and Martial Law|url=http://countrystudies.us/philippines/28.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-24}}&lt;/ref&gt; Ang deklarasyon ng batas militar ay tinanggap ng karamihan, dahil sa problemang panlipunang dinaranas ng Pilipinas.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 189&lt;/ref&gt; Malaki ang binaba ng bilang ng krimen matapos isakatuparan ang ''curfew''.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 576–577&lt;/ref&gt; Maraming mga kalaban sa pulitika ang napilitang umalis ng bansa.

Isang konstitusyonal na kumbensiyon, na itinatag noong 1970 upang palitan ang [[Konstitusyon ng Pilipinas|Saligang-Batas ng 1935]], ay nagpatuloy sa pagbuo ng bagong saligang-batas matapos ang deklarasyon ng batas militar. Nagkaroon ng bisa ang bagong konstitusyon noong 1973, na binago ang istilo ng pamahalaan mula sa [[pampanguluhan]] na naging [[parlamentaryo]] at nagpahintulot kay Marcos na manatili siya sa kapangyarihan matapos ang 1973.

Ayon kay Marcos, ang batas militar ang simula nang pagbubuo ng Bagong Lipunan na ibinase sa mga kahalagahang panlipunan at pampolitika.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 574–575&lt;/ref&gt; Lumakas ang ekonomiya noong dekada 1970s, na nagkaroon ng sobrang salapi para sa budyet at pangangalakal. Tumaas ang [[Kabuuang Pambansang Produkto]] mula sa 55 bilyong piso noong 1972 na naging 193 bilyong piso noong 1980. Lumaki ang kita ng pamahalaan sa turismo. Ngunit nakilahok si Marcos, ang kanyang mga kroni at ang kanyang maybahay, si [[Imelda Romualdez-Marcos]] sa paggawa ng kurapsiyon.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;&gt;{{cite web|title=Country Profile: Philippines, Marso 2006|url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Philippines.pdf|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt;

=== Ikaapat na Republika ===
Upang palubagin ang [[Simbahang Katolika]] bago ang pagbisita ng [[Santo Papa]], si [[Papa Juan Pablo II]],&lt;ref&gt;{{cite web|title=In many tongues, pope championed religious freedoms|url=http://www.sptimes.com/2005/04/03/Worldandnation/In_many_tongues__pope.shtml|publisher=St. Petersburg Times|accessdate=2006-08-21}}&lt;/ref&gt; opisyal na ipinatigil ni Marcos ang batas militar noong 17 Enero 1981. Ngunit, pinanatili niya ang kapangyarihan ng pamahalaan sa paghuli at pagkulong. Ang kurapsiyon at ang kaguluhan sa lipunan ang naging sanhi ng pagbagal ng pag-unlad ng ekonomiya sa ilalim ni Marcos, na humina ang kalusugan dahil sa [[lupus]].

Binoykot ng oposisyon ng halalan noong 1981, kung saan lumaban si Marcos at ang retiradong heneral na si [[Alejo Santos]].&lt;ref name=&quot;uslc-28&quot;/&gt; Nanalo si Marcos ng 16 milyong boto, na pinahintulutan siyang manungkulan ng anim na taon. Nahalal ang Kalihim ng Pananalapi, si [[Cesar Virata]] bilang [[Punong Ministro ng Pilipinas|Punong Ministro]] ng Batasang Pambansa.
 
Noong 1983, napatay ang pinuno ng oposisyon, si [[Benigno Aquino, Jr.]] sa [[Pandaigdigang Paliparan ng Ninoy Aquino|Pandaigdigang Paliparan ng Maynila]] sa kanyang pagbalik sa Pilipinas matapos ang mahabang panahon ng pananatili sa ibang bansa. Nagdulot ito ng pagtutol sa pamumuno ni Marcos at ang serye ng mga pangyayari, kasama ang pag-aalala ng Estados Unidos, na nagsanhi ng halalan noong [[Pebrero]] 1986.&lt;ref name=&quot;uslc-29&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - From Aquino's Assassination to People Power|url=http://countrystudies.us/philippines/29.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Nagkaisa ang oposisyon sa biyuda ni Aquino, si [[Corazon Aquino]].

Idineklara ng [[Komisyon ng Eleksiyon]] (Comelec), ang opisyal na tagabilang ng resulta ng halalan, ang pagkapanalo ni Marcos. Ngunit malaki ang pagkakaiba nito sa bilang ng [[Namfrel]], isang pinagkakatiwalaang tagabantay ng halalan. Tinutulan ni [[Corazon Aquino]] at ng kanyang mga tagasuporta ang maling resulta ng halalan. Hindi rin kinilala ng mga dayuhang tagamasid, kasama ang delegasyon ng Estados Unidos, ang opisyal na resulta.&lt;ref name=&quot;uslc-29&quot;/&gt; Binawi ni Hen. [[Fidel Ramos]] at Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si [[Juan Ponce Enrile]], ang suporta nila kay Marcos. Napatalsik si Marcos sa isang mapayapang demonstrasyon, tinatawag na [[Unang Rebolusyon sa EDSA|Rebolusyon sa EDSA ng 1986]] at ang paghalili ni [[Corazon Aquino]] bilang pangulo noong ika-25 ng Pebrero 1986.

== Ikalimang Republika (1986-Kasalukuyan) ==
=== Pamamahala ni Corazon Aquino (1986–1992) ===
[[Talaksan:Corazon Aquino 1986.jpg|thumb|100px|[[Corazon Aquino|Corazon Cojuangco-Aquino]], Pangulo ng Pilipinas mula 1986 hanggang 1992.]]
&lt;big&gt;ujhuuiiiijjghujjj&lt;/big&gt;

Kkjjghmmmnn

Noong 1991, ibinasura ng Senado ang kasunduang nagpapahintulot sa pananatili ng mga base militar ng Estados Unidos sa loob ng sampung taon. Isinauli ng mga Amerikano sa pamahalaan ang [[Clark Air Base]] sa [[Pampanga]] noong Nobyembre ng taong iyon, at ang [[Subic Bay Naval Base]] sa [[Zambales]] noong [[Disyembre]] 1992, na nagtapos sa halos isang siglo ng pamamalagi ng militar ng Estados Unidos sa Pilipinas.

Namatay si Corazon Aquino noong ika-1 ng Agosto 2009 sa Makati medical center sa Lungsod ng Makati sa kadahilanang Colon Cancer.

=== Pamamahala ni Fidel V. Ramos (1992–1998) ===
[[Talaksan:Ramos Pentagon.jpg|thumb|left|100px|[[Fidel Ramos]], Pangulo ng Pilipinas mula 1992 hanggang 1998.]]
Noong 1992, nagwagi sa halalan ang Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si [[Fidel Ramos]], na inendorso ni Pangulong Aquino, na may 23.6% lamang ng kabuuang boto sa pagitan ng pitong kandidato. Sa mga unang taon ng kanyang termino, idineklara niya na mataas niyang prayoridad ang nasyonal na rekonsilyasyon at gumawa siya ng koalisyon upang makabangon sa mga hidwaan ng administrasyong Aquino.&lt;ref name=&quot;usdos&quot;&gt;{{cite web |title=Background Notes: Philippines, Nobyembre 1996 |url=http://dosfan.lib.uic.edu/ERC/bgnotes/eap/philippines9611.html |publisher=U.S. Department of State |accessdate=2006-08-16}}&lt;/ref&gt; Ginawa niyang legal ang [[Partido Komunista ng Pilipinas|Partidong Komunista]] at nakipag-negosasyon sa mga ito, sa mga rebeldeng Muslim at mga rebeldeng militar upang kumbinsihin sila na itigil ang kanilang mga kampanya laban sa pamahalaan. Noong [[Hunyo]] 1994, nilagdaan niya ang amnestiyang nagpapatawad sa mga rebeldeng pangkat, at mga Pilipinong militar at mga pulis na kinasuhan ng [[krimen]] habang nakikipaglaban sa mga rebelde. Noong [[Oktubre]] 1995, nilagdaan ng pamahalaan ang kasunduang nagtatapos sa kaguluhang rebelde. Isang kasunduang pang-kapayapaan ang nilagdaan ng pamahalaan at ng [[Moro National Liberation Front]] (MNLF), isang pangkat ng mga rebeldeng naghahangad na maging malayang bansa ang Mindanao, noong 1996, na nagtapos sa pakikipaglaban na nagtagal ng 24 taon. Ngunit ipinagpatuloy ng humiwalay na pangkat ng MNLF, ang [[Moro Islamic Liberation Front]] ang pakikipaglaban. Maraming mga malalaking protesta ang kumontra sa pagsisikap ng mga taong sumuporta kay Ramos na susugan ang batas upang magkaroon siya ng pagkakataong tumakbo muli para sa ikalawang termino, na naging sanhi ng hindi pagtakbo muli ni Ramos sa halalan.&lt;ref name=&quot;asiaweek&quot;&gt;{{cite web|title=Showdown in Manila|url=http://www.pathfinder.com/asiaweek/97/1003/nat1.html|publisher=Asiaweek|accessdate=2006-08-16|archive-date=2006-11-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20061110215216/http://www.pathfinder.com/asiaweek/97/1003/nat1.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

=== Pamamahala ni Joseph Estrada (1998–2001) ===
[[Talaksan:President Joseph &quot;Erap&quot; Ejercito Estrada, Argentine President Menem (cropped).jpg|thumb|100px|[[Joseph Estrada]], Pangulo ng Pilipinas mula 1998 hanggang 2001.]]
Nanalo si [[Joseph Estrada]], isang dating aktor at naging bise pangulong ni Ramos, sa halalan ng pagka-Pangulo noong 1998. Ipinangako niya sa kanyang kampanya ang pagtulong sa mga mahihirap at paunlarin ang sektor ng agrikultura sa bansa. Naging popular siya sa mga mahihirap.&lt;ref name=&quot;bbc-erap&quot;&gt;{{cite web|title=Profile:Joseph Estrada|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/1063976.stm|publisher=BBC News|accessdate=2006-08-16}}&lt;/ref&gt; Noong panahon ng [[krisis na pinansiyal sa Asya]] na nagsimula noong 1997, ang pamamahala ni Estrada ay nagdulot ng mas malalang kahirapan sa ekonomiya. Maraming Pilipino ang nawalan ng trabaho, lumaki ang kakulangan sa badyet at bumaba ang halaga ng piso. Ngunit nakabangon ang kabuhayan ng bansa ngunit mas mabagal ito kumpara sa mga kalapit-bansa nito.

Sa loob ng isang taon ng kanyang eleksiyon, nawala ang popularidad ni Estrada dahil sa mga akusasyon ng kronyismo at kurapsiyon, at ang pagkabigo na masolusyonan ang mga suliranin sa kahirapan.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt; Noong Oktubre 2000, inakusahan si Estrada na tumatanggap siya ng pera mula sa sugal. Siya ay isinakdal ng Mababang Kapulungan, ngunit ang kanyang [[paglilitis]] sa Senado ay hindi natuloy nang iboto ng senado na huwag eksaminahin ang tala sa bangko ng pangulo. Bilang sagot, nagkaroon ng mga demonstrasyon na naghingi sa pag-alis ni Estrada. Dahil sa mga rally, ang resignasyon ng mga kalihim at ang pagkawala ng suporta ng sandatahang lakas, umalis si Estrada sa opisina noong ika-20 ng Enero 2001.

=== Pamamahala ni Gloria Macapagal-Arroyo (2001–2010) ===
[[Talaksan:Gloria Macapagal Arroyo WEF 2009-crop.jpg|thumb|left|100px|[[Gloria Macapagal-Arroyo]], Pangulo ng Pilipinas mula 2001 hanggang 2010.]]
Humalili si Bise Pangulong [[Gloria Macapagal-Arroyo]] (ang anak ni Pangulong [[Diosdado Macapagal]]) sa posisyon ng Pangulo sa araw ng kanyang paglisan. Tinatayang hindi lehitimo ang pag-upo ni Ginang Arroyo sa pwesto dahil hindi pa tapos ang paghahatol sa kaso ng nakaraang pangulong Estrada. Naging mas lehitimo ang kanyang pag-upo sa halalan pagkalipas ng apat na buwan, kung saan nanalo ang kanyang koalisyon sa karamihan ng mga posisyon.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt; Ang unang termino ni Arroyo ay nagkaroon ng hating politika ng mga koalisyon at isang kudeta sa Maynila noong [[Hulyo]] 2003 na naging sanhi ng pag-deklara niya ng isang buwang pambansang ''state of rebellion''.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt;

Sinabi ni Arroyo noong [[Disyembre]] 2002 na hindi siya tatakbo sa halalan noong 2004 ngunit binago niya ang kanyang desisyon noong Oktubre 2003 at nagdesisyong sumali sa halalan.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt; Siya ay muling nahalal at isinalin sa puwesto para sa kanyang anim na taong termino noong ika-30 ng Hunyo 2004.    Noong 2005, isang ''tape'' na naglalaman ng isang usapan ay lumabas na naglalaman ng usapan ni Arroyo at isang opisyal ng halalan kung saan inutusan ni Arroyo ang opisyal na itaas ang bilang ng kanyang mga boto upang manatili siya sa puwesto.&lt;ref name=&quot;cnn-trans&quot;&gt;{{cite web|title=Gloria Macapagal Arroyo Talkasia Transcript|url=http://edition.cnn.com/2005/WORLD/asiapcf/08/10/talkasia.arroyo.script/index.html|publisher=CNN|accessdate=2006-07-29}}&lt;/ref&gt; Nagdulot ito ng mga protesta na humihingi sa pagbaba ni Arroyo sa puwesto. Inamin niya na kinausap niya ang isang opisyal ng halalan, ngunit tinatwa niya ang mga alegayon ng pandaraya at hindi siya bumaba sa puwesto.&lt;ref name=&quot;cnn-trans&quot;/&gt; Hindi nagtagumpay ang mga planong pagpapatalsik sa pangulo noong taong iyon.

=== Pamamahala ni Benigno Simeon C. Aquino III (2010-2016) ===
[[File:การหารือทวิภาคีระหว่างนายกรัฐมนตรี_และประธานาธิบดีสาธา_-_Flickr_-_Abhisit_Vejjajiva_CROP.jpg|thumb|100px|[[Benigno Aquino III]], Pangulo ng Pilipinas mula 2010 hanggang 2016.]]
Taong 2009 nang hikayatin si Benigno Simeon Cojuangco Aquino III na kumandidato bilang pangulo ng Pilipinas. Dahil dito, nabuo ang ''Noynoy Aquino for President Movement (NAPM)'' upang mangalap ng isang milyong lagda sa buong Pilipinas para sa kanyang kandidatura. Pinagbigyan ni Aquino ang kahilingan ng maraming Pilipino. Siya ay tumakbo at nahalal na pangulo ng Pilipinas noong 2010.

''Kung walang corrupt, walang mahirap.'' Ito ang isa sa mga [[Islogan|islogan]] na gimanit ni Pangulong Aquino sa kanyang kampanya noong siya ay kumakandidato pa lamang. Sa kanyang inagurasyon noong ika-30 ng Hunyo 2010 nabanggit niya na ito pa rin ang prinsipyo na magiging batayan ng kanyang administrasyon. Batay sa kanyang talumpati, ang ilan sa mga hakbang na kanyang gawain upang maiangat ang bansa sa kahirapan ay ang mga sumusunod:

* Pagkakaroon ng tuwid at tapat na hanay ng mga pinuno
* Pagpapatayo ng mga imprastraktura para sa transportasyon
* Pagbibigay ng trabaho sa mga lokal na komunidad
* Pagpapalakas ng koleksiyon ng buwis at pagsugpo sa korapsyon sa Kawanihan ng Rentas Internas o [[Bureau of Internal Revenue]] at ''Bureau of Customs''

== Mga sanggunian ==
{{reflist|2}}

== Mga kawing panlabas ==
* [http://www.gov.ph Opisyal na portal ng pamahalaan ng Pilipinas]
* [http://www.hti.umich.edu/p/philamer/ ''The United States and its Territories 1870–1925:  The Age of Imperialism'']
* [http://web.kssp.upd.edu.ph/linguistics/plc2006/papers/FullPapers/I-2_Solheim.pdf ''Origins of the Filipinos and Their Languages by Wilhelm G. Solheim II''] ([[Portable Document File|PDF]])
* [http://www.gutenberg.org/browse/authors/b#a2296 ''History of the Philippine Islands''] ''in many volumes, from [[Project Gutenberg]] (and indexed under Emma Helen Blair, the translator)''

{{Asia topic|Kasaysayan ng}}

[[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas| ]]</text>
      <sha1>desp2810zbvxgbsd3wvrynfxiihu2vc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958791</id>
      <parentid>1958790</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T01:57:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.149.37.196</ip>
      </contributor>
      <comment deleted="deleted" />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58041" xml:space="preserve">{{Napiling artikulo}}
{{History of the Philippines}}
Nagsimula ang '''Kasaysayan ng Pilipinas''' ng dumating ang mga sinaunang tao sa Pilipinas sa pamamagitan ng mga tulay na lupa 67,000 taon na ang nakalilipas. Ang unang tala na pagbisita na mula sa Kanluran ay ang pagdating ni [[Ferdinand Magellan]] sa pulo ng [[Homonhon]], sa timog-silangan ng [[Samar]] noong ika-16 Marso 1521. Nagtayo ng mga permanenteng paninirahan sa [[Cebu]] kasabay ng ekspedisyon ni [[Miguel López de Legazpi]] noong 1565, at marami pang mga paninirahan ang itinatag pa-hilaga hanggang sa maabot ng mga kolonyalista ang [[Look ng Maynila]] sa pulo ng [[Luzon]]. Nagtatag ng isang lungsod sa [[Maynila]] at dito nagsimula ang panahon ng kolonisasyon ng Espanya na nagtagal ng mahigit tatlong [[siglo]].

Nagsimula ang rebolusyon laban sa [[Espanya]] noong [[Abril]] ng 1896, na pagkaraan ng dalawang taon ay humantong sa proklamasyon ng kalayaan at ang pagtatatag ng [[Unang Republika ng Pilipinas]]. Ngunit ang [[Kasunduan sa Paris (1898)|Kasunduan sa Paris]], na naganap sa katapusan ng [[Digmaang Espanyol-Amerikano]], ay naglipat ng pamamahala sa Pilipinas sa [[Estados Unidos]]. Nagsimula ang kolonyal na pamamahala ng Estados Unidos sa Pilipinas noong [[Disyembre]] ng 1899, kasama ang limitadong lokal na pamamahala noong 1905. Ang bahagyang pagsasarili ay iginawad noong 1935, bilang paghahanda sa isang ganap ng kalayaan mula sa Estados Unidos noong 1945. Ngunit ang 10-taong transisyon mula sa [[Komonwelt ng Pilipinas|Komonwelt]] patungo sa isang soberanyang bansa ay naantala dahil sa pagsakop ng [[Hapon]] sa Pilipinas noong panahon ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]]. Pagkatapos ay natalo ang mga Hapones noong 1945. At ang muling-pagbabalik ng mga sundalong Pilipino at Amerikano para sa Kampanya ng Pagpapalaya sa Pilipinas mula 1944 hanggang 1945. Kaya ang ganap na kalayaan ay iginawad lamang sa Pilipinas noong [[Hulyo]] 1946.

Umunlad ang ekonomiya ng Pilipinas noong dekada 1950 at 1960, ngunit nagkaroon ng kaguluhan noong mga huling taon ng dekada 1960 at mga unang taon ng dekada 1970 laban sa mapang-aping diktadura ni Pangulong [[Ferdinand Marcos]] na nagpahayag ng [[batas militar]] noong 1972. Dahil sa malapit na relasyon ng [[Pangulo ng Estados Unidos]] na si [[Ronald Reagan]] kay Pangulong Marcos, sinuportahan pa rin siya ng Estados Unidos kahit na kilala ang kanyang administrasyon sa malawakang katiwalian at pang-aabuso sa mga tao. Ang mapayapang [[Rebolusyon sa EDSA]] noong 1986 ang nagpatalsik kay Marcos (na tumakas sa [[Hawaii]] lulan ng isang helikopter na pag-aari ng militar ng Estados Unidos, kung saan siya nanatili hanggang sa siya'y mamatay) at ang nagbalik ng [[demokrasya]] sa bansa. Ngunit nang nagsimula ang panahong iyon, nagkaroon ng hindi pagkakaunawaan sa [[politika|pulitika]] at humina ang [[ekonomiya]] ng [[bansa]].

== Kronolohiya ==
{{see also|Kronolohiya ng kasaysayan ng Pilipinas}}
[[File:Philippine history timeline.png|1000px|center]]

== Unang Kasaysayan ==
[[Talaksan:LandForms.jpg|thumb|left|[[Mapa]] ng [[Timog-Silangang Asya]].]]
[[Talaksan:Boxer codex.jpg|thumb|right|Mag-asawang [[Tagalog]] na mga ''maharlika''.]]
Mga [[Negrito]], [[Indones]] at [[Malay]] ang mga sinaunang mamamayan ng Pilipinas.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Early History|url=http://countrystudies.us/philippines/3.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Naganap pa ang iba pang [[migrasyon]] sa pamamagitan ng pagbiyahe sa tubig at nangyari sa loob ng ilang libong taon.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt;

Naging laganap ang panlipunan at politikal na organisasyon ng [[populasyon]] sa mga pulo. Ang mga [[magsasaka]] lamang ng [[Luzon|Hilagang Luzon]] ang nagkaroon ng konsepto ng teritoryalismo.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt; Ang simpleng yunit ng [[pamahalaan]] ay ang [[balangay]], na isang grupong pinamunuan ng isang [[datu]]. Sa isang barangay, ang mga panlipunan na dibisyon ay ang mga ''[[maharlika]]'', kung saan kasama ang datu; ang mga ''[[timawa]]''; at ang mga ''[[alipin]]''. Maraming kategorya ang mga alipin: ang mga magsasakang walang lupa; ang mga timawang nawalan ng kalayaan dahil sa pagkakautang o parusa sa [[krimen]] at ang mga bihag ng [[digmaan]].&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt;

Dinala ang [[Islam]] ng mga [[mangangalakal]] at mga [[misyonaryo]] mula sa [[Indonesia]].&lt;ref&gt;{{cite book |last=Agoncillo |first=Teodoro C. |authorlink=Teodoro Agoncillo |title=History of the Filipino People |origyear=1960 |edition=8th |year=1990 |publisher=Garotech Publishing |location=Quezon City |id=ISBN 971–8711-06–6| pages=22}}&lt;/ref&gt; Noong ika-16 dantaon, matatag na ang Islam sa [[Sulu]] at lumaganap ito mula sa [[Mindanao]]; nakarating ito sa [[Maynila]] noong 1565.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt; Kahit kumalat ang Islam sa [[Luzon]], ang pagsamba pa rin sa mga [[anito]] ang [[relihiyon]] ng karamihan sa mga pulo ng Pilipinas. Dinala ng mga Muslim ang pampulitika na konsepto ng mga estadong pinamunuan ng mga [[raha]] at [[sultan]]. Ngunit ang mga konsepto ng mga Muslim at ng mga magsasaka ng Hilagang Luzon ng teritoryalismo ay hindi lumaganap sa ibang lugar.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt; Nang makarating ang mga Kastila noong ika-16 dantaon, karamihan sa humigit-kumulang na 500,000 katao ay nanirahan sa mga panirahang barangay.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt;

== Pamumuno ng Espanya (1521–1898) ==
{{main|Kasaysayan ng Pilipinas sa Panahon ng Pamumuno ng Espanya}}
===Ang Pagtuklas sa Pilipinas===
[[Talaksan:Ferdinand Magellan.jpg|thumb|250px|Si Ferdinand Magellan.]]
Ang Pilipinas ay unang natuklas ni ''Ferdinand Magellan'' (pangalang espanyol: ''Fernando Magallanes''|pangalang portuges:''Fernão Magalhãnes'') noong ika-16 ng Marso 1521.
====Ang Buhay ni Magellan====
Nakasama na si Magellan sa mga ekspedisyon ng tatay niya sa Aprika noong 25-taong gulang pa lang ito. Umasa na siya noon na makapagsagawa ng isang ekspedisyon papuntang Pilipinas. 

Katulad ni Chistopher Columbus ay naisip niya na kapag bilog ang mundo, puwedeng makapunta sa Silangan sa pamamagitan ng paglalayag papuntang Kanluran. Kaya naman pumunta siya kay Haring Emmanuel I. ng Portugal, sa pangarap na makatulong sa kanyang bansa. Tinanong niya ditong bigyan siya ng pera upang makapagsagawa ng ekspedisyon. Ngunit hindi naniwala sa kanyang plano ang hari.
Sa matinding galit sa hari ay nilisan ni Magellan ang bansang sinilangan papuntang Espanya.

Dito sinubukan niyang pumunta kay Haring Carlos I. at magtanong dito. Pumayag si Carlos I. at pumirma noong Setyembre 1519. Dumaong sina Magellan kasama ang limang barko (''Santiago'', ''Victoria'', ''San Antonio'', ''Trinidad'', at ''Concepcion'') at 300 katao (kabilang dito si [[Antonio Pigafetta]] bilang tagapagtala).

====Mga Unang Ekspedisyon sa Pilipinas====


Unang nakarating ang mga Europeo sa Pilipinas sa pagdating ng expedisyon ng mga Español na pinamunuan ng [[Portugal|Portuges]] na si [[Ferdinand Magellan]] noong ika-16 Marso 1521. Pumalaot si Ferdinand Magellan sa pulo ng [[Cebu]], inangkin ito para sa Espanya, at binigyan ito ng pangalan na ''Islas de San Lazaro''.&lt;ref name=&quot;lac47&quot;&gt;{{cite book|last=Lacsamana|first=Leodivico Cruz|title=Philippines History and Government, Second Edition|year=1990|publisher=Phoenix Publishing House, Inc.|pages=47}}&lt;/ref&gt;

Magiliw siyang nakipag-ugnayan sa ilang mga lokal na [[datu]]. Nagdaos pa sila ng tradisyonal na [[sandugo]] kung saan pinalalabas ang dugo sa braso, inihahalo sa tubig o alak at iniinom nilang magkasama. Sa ganitong paraan, ang dugo ng kasama niya ay nasa kanyang mga ugat na ginagawa silang &quot;magkapatid sa dugo&quot;, isang sagrado at hindi pwedeng ipawalang-bisa na kasunduan. Nakumbinsi sila pa ni Magellan na maging [[Kristiyanismo|Kristiyano]].&lt;ref name=&quot;lac47&quot;/&gt; Nagawa niya ito kay Raha Humabon ng Cebu at dahil sa Kristiyanismo, ginagalang ng mga bata ang mga matatanda. Ito ang humikayat sa konbersiyon dahil noong panahong iyon ay hindi iginagalang ng mga bata ang matatanda dahil wala na silang magagawang mabuti sa tribo. Ang mga kabataan ang nag-uutos sa mga matanda. Nagpakita ito ng isang mahalagang pangyayari sa kasaysayan ng Pilipinas. Nagwagi si Magallanes laban kay Humabon sa pamamagitan ng pagdadala ng bagong kultura na nagpapahalaga sa dignidad ng tao.

Ngunit, napatay si Ferdinand Magellan ng pangkat ni [[Lapu-Lapu]], na tumutol sa pamamahala ng Espanya. Hinamon ni Magellan si Lapu-Lapu sa isang labanan, upang ipakita kung paano lumaban ang mga Europeo. May tatlong dahilan kung bakit natalo si Magellan laban kay Lapu-Lapu: (1) Hindi siya nagpadala ng tauhan upang suriin ang lugar, (2) binalaan niya ang kalaban na aatake siya at (3) pumayag siyang mas maraming tribo ang lumaban sa kanyang mga tauhan.

Sa mga sumunod na dekada, iba pang mga ekspedisyon ang ipinadala ng Espanya sa Pilipinas. Noong 1543, pinamunuan ni [[Ruy López de Villalobos]] ang isang ekspedisyon patungo sa mga pulo at pinangalanang ''Las Islas Felipinas'' (mula sa pangalan ni [[Felipe II]] ng Espanya) ang mga pulo ng [[Samar]] at [[Leyte]]. Hindi nagtagal, ibinigay ang pangalang ito sa buong kapuluan.

=== Kolonya ng Espanya ===

Ang permanenteng paninirahan ay naitatag lamang noong 1565 nang makarating ang ekspedisyon na pinamunuan ni [[Miguel Lopez de Legazpi]] sa [[Cebu]] mula sa [[Mexico]]. Ang pamumuno ng mga Espanyol ay naitatag sa mga maliliit na malayang pamayanan na walang alam sa pamahalaang sentralisado.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;&gt;{{cite web|title=Philippine History|url=http://pinas.dlsu.edu.ph/history/history.html|publisher=DLSU-Manila|accessdate=2006-08-21}}&lt;/ref&gt;  Matapos ang anim na taon, nang matalo ang isang [[Islam|Muslim]] na datu, itinatag ni Legazpi ang isang lungsod sa Maynila, na nagbigay ng pangunahing daungan sa [[Look ng Maynila]], isang malaking [[populasyon]] at malapit sa mga kapatagan ng [[Gitnang Luzon]].&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Early Spanish Period|url=http://countrystudies.us/philippines/4.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Naging sentro ng pamahalaang kolonyal ang Maynila, pati na rin ang aktibidad na pang-militar, panrelihiyon at pangkalakalan '' (commercial)''.

Naglayag ang mga bantog na [[galyon]] sa pagitan ng Maynila at [[Acapulco]], [[Mexico]]. Dinala nila ang [[pilak]] at ilang mahahalagang [[metal]] mula sa [[Bagong Mundo]] sa Maynila upang bumili ng mga pampalasa mula sa [[Moluccas]] at ang [[porselana]], ''[[ivory]]'',  ''[[lacquerware]]'' at [[seda|sutla/seda]] mula sa [[Tsina]] at Timog-silangang Asya. Bagama't ginamit ang mga ito sa Mexico, karamihan sa mga kalakal ang dinala sa Espanya, upang ipagbili sa [[Europa]].

Ang Pilipinas ay naging [[lalawigan]] ng [[Nueva Espanya]] hanggang 1821, nang makamit ng Mexico ang kalayaan.&lt;ref name=&quot;eon&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines History|url=http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Philippines-HISTORY.html|publisher=Encyclopedia of Nations|accessdate=2006-08-23}}&lt;/ref&gt;

Ang pananakop sa kapuluan ay nagtagumpay na walang pakikipaglaban (maliban sa mga Muslim).&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt; Naging problema ng mga Kastila ang pakikipaglaban ng mga Muslim sa [[Mindanao]] at [[Sulu]]. Bilang sagot sa paglusob ng mga Espanyol sa mga Muslim at kanilang mga kakampi, sinalakay nila ang mga lugar sa [[Luzon]] at [[Bisayas]] na nasa ilalim ng pamamahala ng Espanyol. Naglunsad ang mga Kastila ng mga kampanya laban sa mga Muslim, ngunit wala itong naging tiyak na resulta hanggang sa gitna ng ika-19 siglo.

Magkaugnay ang [[Simbahan]] at [[Estado]] noong panahon ng Kastila. Naging responsibilidad ng estado ang mga institusyong panrelihiyon.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt; Isa sa mga naging layunin ng Espanya sa kolonyalisasyon ng Pilipinas ay ang pagbibinyag ng mga [[tribu]] sa Kristiyanismo. Ang pagpapalit ng relihiyon ay naganap dahil sa kawalan ng ibang maayos na relihiyon, maliban sa Islam, na laganap sa Timog. Ang mga seremonya ng simbahan ay naging bantog, na naging dahilan upang mapasama ang iba't ibang [[pista]] sa [[tradisyon]]g Pilipino.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

[[Talaksan:NewSpainFlag.jpg|thumb|left|300px|Watawat ng [[Nueva Espanya]].]]

Naging sanhi nito ang pagdami ng mga Katoliko sa bansa, na tinutulan ng mga Muslim sa [[Mindanao]] at mga tribu sa Hilagang Luzon (tulad ng mga [[Ifugao]] ng [[Cordillera Administrative Region|Kordilyera]]) at ang mga [[Mangyan]] ng [[Mindoro]].&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

Ang mga Kastila ay nagtatag ng tradisyonal na [[organisasyon]] ng [[barangay]] sa pamamagitan ng mga pinunong lokal sa mababang antas ng pamamahala. Ang istilong ito na di-direktang pamamahala ang nagdulot ng pagbubuo ng mataas na antas ng mga Pilipino na tinatawag na ''principalia'', na naging mayaman, mataas ang respeto at iba pang mga prihibelyo. Ito ay nagpakita ng isang sistemang [[oligarkiya]] sa lokal na pamamahala. Ilan sa mga pagbabago sa ilalim ng pamamahala ng Espanya ang pagpapalit ng ideya ng pagmamay-ari ng lupa sa konsepto ng pribadong pagmamay-ari at ang pagbibigay ng titulo sa mga kasapi ng ''principalia''.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

Hindi kumita ang Espanya sa Pilipinas bilang isang kolonya, at malapit nang maubos ang salapi ng pamahalaan dahil sa digmaan laban sa mga [[Dutch]] at sa pakikipag-laban sa mga Muslim.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt; Ang kita ng pamahalaang kolonyal ay nanggaling sa kalakalang galyon.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

=== Pagbagsak ng pamumuno ng Espanya ===
Ang pamamahala ng Espanya sa Pilipinas ay sandaling naputol noong 1792 nang salakayin ng mga [[Ingles]] ang Maynila na naging sanhi ng pagpasok ng Espanya sa [[Digmaan ng Pitong Taon]]. Ang [[Kasunduan sa Paris (1763)|Kasunduan sa Paris ng 1763]] ang nagbalik sa pamamahala ng mga Kastila at nilisan ng mga Ingles ang bansa noong 1764. Ang sandaling pananakop ng mga Ingles ang nagpahina sa kapangyarihan ng Espanya at nagdulot ng mga rebelyon at mga demanda para sa kalayaan.&lt;ref name=&quot;uslc-5&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Decline of Spanish Rule|url=http://countrystudies.us/philippines/5.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt;

Noong 1871, itinatag ni [[Mga gobernador-heneral ng Pilipinas|Gobernador-Heneral]] [[Jose Basco y Vargas]] ang [[Economic Society of Friends of the Country]]. Noong panahong iyon, ang Pilipinas ay direktang pinamamahalaan ng Espanya. Ang mga kaganapan sa loob at labas ng bansa ay nakatulong sa pagdadala ng mga bagong kaisipan sa Pilipinas. Ang pagbubukas ng [[Kanal Suez]] noong 1869 ay nagpaikli ng panahon ng paglalayag patungong Espanya. Naging sanhi ito ng pagdami ng mga ''ilustrado'' na naging kasama ng mga ''creoles'', isang mataas na antas ng mga Pilipino, sapagkat maraming mga kabataang Pilipino ang nakapag-aral sa [[Europa]]. Itinatag ng mga ''illustrado'' ang [[La Solidaridad|Kilusang Propaganda]] noong 1882.

Naging [[layunin]] ng Kilusang Propaganda ang pagbabalik ng representasyon ng Pilipinas sa Kongreso ng Espanya (''[[Spanish Cortes]]''), ilang reporma at hindi nagtagal, ang kalayaan ng bansa. Si [[José Rizal]], ang pinakamatalino at pinakaradikal na ''illustrado'' noong panahong iyon, ang nagsulat ng mga [[nobela]]ng ''[[Noli Me Tangere]]'' at ang ''[[El Filibusterismo]]'', na naging inspirasyon upang matamo ang kalayaan.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Noong 1892, itinatag ni [[Andrés Bonifacio]] ang ''[[Katipunan|Kataastaasang, Kagalanggalangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan]]'' (KKK) na naging layunin ang pagkakamit ng kalayaan sa pamamagitan ng pakikipaglaban sa mga Kastila. Si Bonifacio ang naging supremo (pinuno) nito.

[[Talaksan:Bandera 03.jpg|thumb|left|200px|Unang watawat ng mga rebolusyonaryong Pilipino.]]
[[Talaksan:Emilio Aguinaldo ca. 1919 (Restored).jpg|thumb|100px|[[Emilio Aguinaldo]], Unang Pangulo ng Pilipinas mula 1899 hanggang 1901.]]
Nagsimula ang [[rebolusyon]] noong 1896. Napagkamalan si Rizal na siya ang nagpasimula ng rebolusyon na naging sanhi ng kanyang pagkamatay noong ika-30 Disyembre 1896. Ang Katipunan sa [[Cavite]] ay nahati sa dalawa, ang ''[[Magdiwang]]'' na pinamunuan ni [[Mariano Alvarez]] (kamag-anak ni Bonifacio sa pamamagitan ng [[kasal]]), at ang ''[[Magdalo]]'', na pinamunuan ni [[Emilio Aguinaldo]]. Ang alitan sa pagitan ni Bonifacio at Aguinaldo ang nagdulot sa pagpatay kay Bonifacio ng mga [[sundalo]] ni Aguinaldo noong ika-10 Mayo 1897. Sumang-ayon si Aguinaldo sa mga kondisyon ng [[Kasunduan sa Biak-na-Bato]] at siya at ang kanyang mga kasamang rebolusonaryo ay ipinatapon sa [[Hong Kong]].

[[Talaksan:Malolos congress.jpg|thumb|left|200px|Sesyon ng [[kongreso]] ng Unang Republika ng Pilipinas.]]
Nagsimula ang [[Digmaang Espanyol-Amerikano]] noong 1898 nang pasabugin ang ''[[USS Maine]]'' at lumubog sa daungan ng [[Havana]], na ipinadala sa [[Cuba]] upang mabuo ng isang mapayapang resolusyon sa pagitan ng mga ambisyon ng Cuba na maging malaya at ang kolonyalismo ng Espanya. Matapos matalo ni [[Commodore]] [[George Dewey]] ang mga Espanyol sa Maynila, inimbitahan niya na bumalik si Aguinaldo sa Pilipinas, na ginawa niya noong ika-19 ng Mayo 1898. Nang nakarating ang mga sundalong [[Estados Unidos|Amerikano]] sa Pilipinas, nakuha na ng mga Pilipino ang kontrol sa buong [[Luzon]], maliban sa [[Intramuros, Maynila|Intramuros]]. Noong ika-12 ng Hunyo 1898, ipinahayag ni Aguinaldo ang kasarinlan ng Pilipinas sa [[Kawit]], [[Cavite]], na nagtatag ng [[Unang Republika ng Pilipinas]] sa ilalim ng unang [[demokrasya|demokratikong]] [[konstitusyon]] ng [[Asya]].&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt;

Kasabay nito, dumating ang mga sundalong [[German Empire|German]] at idineklarang kung hindi kukunin ng Estados Unidos ang Pilipinas bilang isang kolonya, kukunin ito ng Germany. Nakuha ng mga Amerikano ang lungsod mula sa mga Espanyol sa [[Labanan ng Maynila]]. Ang labanang ito ang nagtapos sa pakikipag-usapan ng mga Pilipino at Amerikano, dahil sa pagpigil sa mga sundalong Pilipino sa pagpasok sa lungsod ng Maynila, isang kilos na tinutulan ng mga Pilipino.&lt;ref name=&quot;lac126&quot;&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 126&lt;/ref&gt; Nagpadala ng mga komisyoner ang Espanya at Estados Unidos upang pag-usapan ang mga kondisyon ng [[Kasunduan sa Paris (1898)|Kasunduan sa Paris]] na nagtapos sa Digmaang Espanyol-Amerikano. Si [[Felipe Agoncillo]], ang representatibo  ng Pilipinas ay tinanggal sa mga sesyon dahil ang pamahalaang rebolusyonaryo ay hindi kinilala ng ibang mga bansa.&lt;ref name=&quot;lac126&quot;/&gt; Kahit mayroong mga pagtututol, nagdesisyon ang Estados Unidos na hindi isasauli ang Pilipinas sa Espanya, at hindi rin pumayag na kunin ng Germany ang Pilipinas. Maliban sa [[Guam]] at [[Puerto Rico]], napilitan din ang Espanya na ibigay ang Pilipinas sa Estados Unidos bilang kapalit sa [[Dolyar ng Estados Unidos|US$]] 20,000,000.00, na sinasabi ng Estados Unidos na &quot;regalo&quot; nila sa Espanya.&lt;ref name=&quot;uslc-14&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Malolos Constitution and the Treaty of Paris|url=http://countrystudies.us/philippines/14.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Nagrebelde ang Unang Republika ng Pilipinas laban sa okupasyon ng Estados Unidos, na nagdulot ng pagsiklab ng [[Digmaang Pilipino-Amerikano]] (1899–1913).

== Panahong kolonyal ng Amerikano (1898–1946) ==
[[Talaksan:McKinleyPhilippinesCartoon.jpg|thumb|right|250px|Isang karikaturang pampolitika noong 1898 na ipinapakita si [[William McKinley|McKinley]], [[pangulo ng Estados Unidos]] kasama ang isang &quot;mabangis&quot; na bata. Ikinukumpara dito ang pagbalik ng Pilipinas sa Espanya sa paghagis ng bata sa bangin.]]
{{main|Pananakop ng Amerika sa Pilipinas}}
Nagsimula ang relasyon ng Pilipinas sa Estados Unidos nang magsama ang dalawang bansa upang labanan ang mga Kastila.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 135&lt;/ref&gt; Bilang mga magka-alyado, binigyan ng mga sundalong Pilipino ang mga Amerikano ng mga mahahalagang impormasyon at suporta mula sa militar.&lt;ref name=&quot;uslc-13&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Spanish American War|url=http://countrystudies.us/philippines/13.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Ngunit, dumistansiya ang Estados Unidos sa mga hangarin ng mga Pilipino. Hindi natuwa si Aguinaldo nang tumutol ang mga Amerikano na suportahan ang kalayaan ng Pilipinas.&lt;ref name=&quot;uslc-13&quot;/&gt; Nagwakas ang relasyon ng dalawang bansa at tumaas ang tensiyon nang naging malinaw ang pakay ng mga Amerikanong manatili sa mga pulo.&lt;ref name=&quot;uslc-13&quot;/&gt;
=== Digmaang Pilipino-Amerikano === 
:''Pangunahing artikulo: [[Digmaang Pilipino-Amerikano]]''
Sumiklab ang [[Digmaang Pilipino-Amerikano]] noong Pebrero, 1899, matapos patayin ng dalawang Amerikanong sundalo ang tatlong Pilipinong sundalo sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|San Juan]].&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - War of Resistance|url=http://countrystudies.us/philippines/15.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Naging mas magastos at mas marami ang namatay sa digmaang ito kaysa sa [[Digmaang Espanyol-Amerikano]].&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Humigit-kumulang 126,000 Amerikanong sundalo ang lumaban sa digmaan; 4,234 Amerikano ang namatay, pati na rin ang 16,000 Pilipinong sundalo na naging kasali sa isang pambansang [[gerilya]]ng kampanya na walang tiyak na bilang ng mga kasapi.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt; Sa pagitan ng 250,000 at 1,000,000 sibilyan ang namatay dahil sa kagutuman at sakit. Pinahirapan nila ang isa't isa.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt;

Ang kakulangan ng mga [[sandata]] ang naging sanhi ng pagkatalo ng mga Pilipinong sundalo laban sa mga Amerikano sa mga pangunahing labanan ngunit ang mga Pilipino ay nagwagi sa mga labanang gerilya.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt; Ang [[Malolos, Bulacan|Malolos]], na kabisera ng pamahalaang rebolusyonaryo, ay nakuha ng mga Amerikano noong ika-31 ng Marso 1899, ngunit nakatakas si Aguinaldo at ang kanyang pamahalaan at nilipat ang kabisera sa [[San Isidro, Nueva Ecija]]. Si [[Antonio Luna]], ang pinakamagaling na [[kumander]] ni Aguinaldo, ay pinatay noong [[Hunyo]]. Dahil sa pagkamatay ni Luna at ang tuloy-tuloy na pagkatalo ng kanyang mga sundalo sa mga labanan sa Hilagang Luzon, pinalitan ng di-sentralisadong mga hukbong gerilya sa bawat sonang militar ang regular na hukbo noong [[Nobyembre]] 1899. Ang mga sibilyan, na naiipit sa pagitan ng mga Amerikano at mga rebelde, ay naghirap.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt;

Nadakip si Aguinaldo sa [[Palanan, Isabela]] noong ika-23 ng Marso 1901 at dinala sa Maynila. Nanumpa siya ng katapatan sa Estados Unidos at nag-utos na sumuko ang kanyang mga kasama, na naging hudyat ng katapusan ng digmaan.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt;  Ngunit nagpatuloy pa rin ang mga labanan sa ilang mga bahagi ng Pilipinas, lalo na sa Mindanao, hanggang noong 1913.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 247–260, 294–297&lt;/ref&gt;

=== Kolonya ng Estados Unidos ===
Tinuring ng Estados Unidos ang kanilang misyon sa Pilipinas bilang paghahanda ng mga Pilipino sa malayang pamamahala.&lt;ref name=&quot;uslc-16&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - United States Rule|url=http://countrystudies.us/philippines/16.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Itinatag ang pamahalaang sibil noong 1901, na pinamahalaan ni [[William Howard Taft]], ang unang Amerikanong gobernador-heneral ng Pilipinas, na humalili kay [[Arthur MacArthur, Jr.]] Ang gobernador-heneral ang naging pinuno ng [[Komisyon ng Pilipinas]], isang kapisanan na itinatag ng Estados Unidos na may kapangyarihang tagapagbatas at may limitadong kapangyarihang tagapamahala. Nagpatupad ang komisyon ng batas na nagtayo ng iba't ibang mga sangay ng pamahalaan, kasama na rin ang istilong hudisyal, serbisyong sibil at pamahalaang lokal. Itinatag ang Pambansang Pulisya '' ([[Philippine Constabulary]])'' upang pamahalaan ang mga natitirang kilusang lumalaban sa mga Amerikano at nang hindi naglaon ay ginampanan rin nito ang mga responsibilidad ng [[Sandatahang Lakas ng Estados Unidos]]. Pinasinayaan ang halal na [[Asamblea ng Pilipinas]] noong 1907 bilang ang mababang kapulungan, samantalang ang Komisyon ng Pilipinas ang mataas na kapulungan.

Ang mga panukala ng Estados Unidos sa Pilipinas ay napalitan kasabay ng pagpapalit ng mga administrasyon.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Sa mga unang taon ng kolonyang pamamahala, ayaw ng mga Amerikano na ibigay ang karapatang pamamahala sa mga Pilipino. Ngunit, nang naging pangulo ng Estados Unidos si [[Woodrow Wilson]] noong 1913, isang bagong panukala ang ipinagtibay na naging daan sa kalayaan ng Pilipinas. Ang [[Batas Jones]], na ipinasa ng [[Kongreso ng Estados Unidos]] noong 1916, ay naging batayan ng pagtatag ng isang pamahalaan, nagpangako ng kalayaan at pagtatatag ng inihalal na [[Senado ng Pilipinas]].

Naganap noong dekada 1920, ang pakikipagtulungan at mga komprontasyon ng mga Pilipino sa mga gobernador-heneral ng Estados Unidos, depende kung kaya ng gobernador-heneral na pamahalaan ang kolonya kasama ang tagapagbatas ng bansa. Ang mga kasapi ng kongreso ay naghangad na makamit kaagad ang kalayaan mula sa Estados Unidos. Ipinadala sa [[Washington D.C.]] ang ilang mga misyong pang-kalayaan. Itinatag ang [[serbisyong sibil]] na pinamahalaan ng mga Pilipino noong 1918.

Ang pulitika ng Pilipinas noong panahon ng kolonyalismo nito sa Estados Unidos ay pinamahalaan ng [[Partido Nacionalista]], na itinatag noong 1907. Kahit naghangad ito ng madaliang paggawad ng kasarinlan, naging mataas ang suporta nito sa Estados Unidos sa mga panukala nito.&lt;ref name=&quot;uslc-17&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - A Collaborative Philippine Leadership|url=http://countrystudies.us/philippines/17.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Pinamunuan ito ni [[Manuel L. Quezon]], na naging [[pangulo ng Senado]] mula noong 1916 hanggang 1935.

=== Panahon ng Komonwelt ===
:''Pangunahing artikulo: [[Komonwelt ng Pilipinas]]''
[[Talaksan:Quezon Roosevelt.jpg|thumb|left|200px|[[Manuel L. Quezon]], pangulo ng Komonwelt kasama si [[Franklin D. Roosevelt]], [[pangulo ng Estados Unidos]] sa [[Washington, D.C.]].]]
Noong 1933, ipinasa ng [[Kongreso ng Estados Unidos]] ang [[Batas Hare-Hawes-Cutting]] bilang ang Batas ng Kalayaan ng Pilipinas kahit ito ay tinutulan ni Pangulong [[Herbert Hoover]].&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 345–346&lt;/ref&gt; Kahit ang batas na ito ay binuo sa tulong ng isang komisyon mula sa Pilipinas, tinutulan ito ng [[Pangulo ng Senado]], si [[Manuel L. Quezon]], dahil sa probisyon nitong manatili ang kontrol ng Estados Unidos sa mga base militar sa bansa. Sa ilalim ng kanyang impluwensiya, tinutulan ito ng lehislatura ng Pilipinas.&lt;ref name=&quot;uslc-20&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Commonwealth Politics|url=http://countrystudies.us/philippines/20.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-23}}&lt;/ref&gt; Noong sumunod na taon, isang bagong batas na tinawag na [[Batas Tydings-McDuffie]] ay ipinasa ng lehislatura. Isinaad sa batas na ito ang pagtatatag ng [[Komonwelt ng Pilipinas]] na may 10-taong mapayapang transisyon patungo sa kasarinlan. Magkakaroon ang komonwelt ng sariling [[saligang-batas]] at magiging''' responsibilidad ang pamamahala sa bansa, ngunit ang ugnayang panlabas ay responsibilidad ng Estados Unidos, at ilang mga batas ay kailangan aprubahan ng pangulo ng Estados Unidos.&lt;ref name=&quot;uslc-20&quot;/&gt;

[[Talaksan:Quezon.jpg|thumb|left|100px|[[Manuel Quezon]], Pangulo ng Pilipinas mula 1935 hanggang 1944.]]
Isang konstitusyon ang binuo noong 1934 na pinagtibay sa isang plebisito noong sumunod na taon. Noong ika-14 ng Mayo 1935, isang halalan ang ginanap upang punan ang bagong tatag na posisyon ng Pangulo ng Komonwelt na napanalunan ni [[Manuel L. Quezon]] ng [[Partido Nacionalista]], at itinatag ang isang Pilipinong pamahalaan na ibinase sa mga prinsipyo ng [[Konstitusyon ng Estados Unidos]]. Ang komonwelt ay itinatag noong 1935, na mayroong malakas na sangay na tagapagpaganap, iisang sangay ng kapulungan, ang ''National Assembly'' at ang [[Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas]] na binubuo ng mga Pilipino sa unang pagkakataon mula noong 1901. Noong panahon ng Komonwelt, nagpadala ang Pilipinas ng isang halal na ''[[Resident Commissioner]]'' sa [[Mababang Kapulungan ng Estados Unidos]] (tulad ng ginagawa ng [[Puerto Rico]] ngayon).

Naging adhikain ng bagong pamahalaan ang pagtatatag ng batayan ng tanggulang pambansa, mas malakas na kontrol sa ekonomiya, mga reporma sa edukasyon, pagpapabuti sa transportasyon, ang kolonisasyon ng pulo ng Mindanao at ang promosyon ng lokal na kabisera at [[industriyalisasyon]]. Ngunit hinarap ng komonwelt ang problema sa agrikultura, ang di-tiyak na sitwasyong Diplomatiko at Militar sa [[Timog-Silangan Asya]], at hindi maliwanag na lebel ng komitment ng Estados Unidos sa panghinaharap na Republika ng Pilipinas. Binago ang konstitusyon noong 1939–1940 upang ibalik ang kongresong may dalawang kapulungan at ang pagpapahintulot ng pagtakbo muli ni Pangulong Quezon, na nagkaroon lamang ng isang anim na taong termino.

=== Ikalawang Digmaang Pandaigdig at ang pagsakop ng mga Hapon ===

'' Pangunang Artikulo: [[Pananakop ng mga Hapones sa Pilipinas (1941–1945)]]''

[[Talaksan:Ww2 131.jpg|thumb|left|200px|Humigit-kumulang 10,000 katao ang namatay sa [[Martsa ng Kamatayan sa Bataan]].]]
Naglunsad ang bansang [[Hapon]] ng [[Labanan sa Pilipinas (1941–1942)|isang sorpresang pag-atake sa Clark Air Base sa Pampanga]] noong 8 Disyembre 1941, halos sampung oras lamang matapos ang [[Pagsalakayin sa Perlas na Panganlungan ng mga Bapor|Pag-atake sa Pearl Harbor]]. Ang pagbobomba sa pamamagitan ng paggamit ng mga eroplano ay sinundan ng pagdating ng mga sundalong Hapones sa Luzon. Ang hukbo ng mga Pilipino at Amerikanong sundalo ay pinamunuan ni Heneral [[Douglas MacArthur]]. Dahil sa pagdami ng mga kalabang dumarating sa bansa, lumikas ang mga hukbong Pilipino at Amerikano sa [[Bataan]] at sa pulo ng [[Corregidor]]. Ang Maynila, na idineklarang bukas na lungsod/Open City upang maiwasan ang pagkawasak nito, ngunit naging pasaway ang mga hapones at sinalakay pa rin ito &lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 390&lt;/ref&gt; ito ay pinasok ng mga Hapones noong ika-2 ng Enero 1942&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 392&lt;/ref&gt;. Nagpatuloy ang pagtatanggol ng mga Pilipino hanggang sa pagsuko ng mga sundalong Pilipino at Amerikano sa Bataan noong 9 Abril 1942 at ang Corregidor noong Mayo 6. Karamihan sa 80,000 na mga preso ng digmaan na nahuli ng mga Hapones sa Bataan ay sapilitang [[Martsa ng Kamatayan sa Bataan|pinagmartsa]] patungo sa isang kulungang may layo ng 105 kilometro sa Hilaga (Pampangga) . Tinatayang 10,000 mga Pilipino, 300 mga Pilipinong Intsik at 1,200 mga Amerikano ang namatay bago makarating sa destinasyon.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 168&lt;/ref&gt;

Sumama sina Quezon at Osmeña sa mga sundalong patungong Corregidor at hindi nagtagal ay umalis sila patungong Estados Unidos, at doon pinamahalaan ang Komonwelt.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 415&lt;/ref&gt; Inutusan si MacArthur na pumunta sa [[Australia]], kung saan sinimulan niya ang planong pagbabalik sa Pilipinas.

[[Talaksan:Jose P. Laurel (cropped).jpg|thumb|100px|[[Jose P. Laurel]], Pangulo ng Pilipinas mula 1943 hanggang 1945.]]
Agad na nag-organisa ang mga awtoridad ng militar ng Hapon ng bagong estruktura ng pamahalaan sa Pilipinas at itinatag ang [[KALIBAPI]] (''Kapisanan sa Paglilingkod sa Bagong Pilipinas''). Isinaayos nila ang [[Konseho ng Estado ng Pilipinas|Konseho ng Estado]] na nagpatupad ng mga pang-sibil na batas hanggang [[Oktubre]] 1943, nang ideklara nila ang Pilipinas bilang isang malayang bansa. Ang republikang nasa ilalim ng mga Hapones na pinamunuan ni [[Jose P. Laurel]] ay hindi naging popular.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - World War II|url=http://countrystudies.us/philippines/21.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt;

Ang pagsakop ng mga Hapon sa Pilipinas ay tinutulan nang maraming aktibidad ng mga gerilya. Lumaban ang pangkat ng militar ng [[Hukbong Katihan ng Komonwelt ng Pilipinas]] sa mga Hapones sa isang digmaang gerilya at kinilalang isa itong pangkat ng Hukbong Katihan ng Estados Unidos. Ang tagumpay ng pakikipaglabang ito ay ipinakita sa katapusan ng digmaan, kung saan kontrolado lamang ng mga Hapones ang labindalawa sa apatnapu't walong lalawigan sa bansa.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;/&gt;  Ang pangunahing elemento ng paghihimagsik sa Gitnang Luzon ay ginampanan ng [[Hukbalahap]] (''Hukbong Bayan Laban sa Hapon''), na mayroong 30,000 kasapi at ipinaabot ang kontrol sa karamihang lugar sa Luzon.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;/&gt;

Noong ika-8 ng Mayo 1942 hanggang ika-2 ng Setyembre 1945, nagsimula ang kampanya ng Labanan ng Pilipinong Nadakpin-Muli sa Pilipinas sa ilalim ng pagsakop ng mga Hapon. Mahigit daan-libong mga Pilipino at mga Pilipinong Intsik na kalakihan ay sumali bilang sundalo ay isang dating militar ng [[Hukbong Katihan ng Komonwelt ng Pilipinas]] sa ilalim ng pangkat ng militar ng Estados Unidos (1935–1946) at ang sumali bilang gerilya ng kumilalang pangkat ng gerilya sa buong pagbabaka at labanang ito sa Pilipinas katulad ng Luzon, Visayas at Mindanao at lumaban sila sa mga Hapon, at bago po pagbabalik ng mga Amerikanong sundalo sa Pilipinas noong 1944.

[[Pagdating sa Leyte|Dumating]] si Heneral Douglas MacArthur at si Pangulong Sergio Osmena kasama ang maraming mga Pilipino at Amerikanong sundalo sa [[Leyte]] noong ika-20 ng Oktubre 1944. Maraming pang mga sundalo ang dumating, at pinasok ng mga Magkakaalyadong sundalong Pilipino at Amerikano ang [[Maynila]]. Nagtagal ang labanan hanggang sa pormal na pagsuko ng Hapon noong ika-2 ng Setyembre 1945. Nagdanas ang Pilipinas ng pagkawala ng maraming buhay at malawakang pagkasira nang matapos ang digmaan. Tinatayang isang milyong Pilipino ang namatay, at nawasak ang Maynila dahil hindi idineklara ng mga Hapones ang Maynila bilang isang bukas na lungsod katulad ng ginawa ng mga Amerikano noong 1942.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;/&gt;

[[Talaksan:Sergio Osmena photo.jpg|thumb|left|100px|[[Sergio Osmena]], Pangulo ng Pilipinas mula 1944 hanggang 1946.]]
Kasama ni Pangulong Manuel L. Quezon sa Estados Unidos si Sergio Osmena. Namatay si Quezon sa sakit na tuberkulosis noong ika-1 ng Agosto 1944 at si Osmeña ang humalili sa kanya. Kasama siya ng mga puwersang Amerikanong lumunsad sa Leyte. Samantala maraming ang magkakasanib ng mga sundalong Pilipino at Amerikano kasama ng mga kumilalang gerilya ay ipagtatanggol ng sagupaan ng pakipaglaban sa mga Hapones ay simula ng kampanya ng labanan ng pagpapalaya sa Pilipinas. Nagsilbi siya bilang pangulo ng bansa hanggang sa magkaroon ng halalan noong ika-23 ng Abril 1946. Paghahanda ito sa pagbibigay ng kalayaan ng Estados Unidos. Kumandidato siya bilang pangulo, ngunit natalo kay Manuel Roxas.

== Malayang Pilipinas at ang Ikatlong Republika (1946–1972) ==
:''Pangunahing artikulo: [[Kasaysayan ng Pilipinas (1946–1972)]]''

=== Pamamahala ni Manuel Roxas (1946–1948) ===
[[Talaksan:Manuel Roxas 2.jpg|thumb|100px|[[Manuel Roxas]], Pangulo ng Pilipinas mula 1946 hanggang 1948.]]
Nagkaroon ng halalan noong 1946, na nagluklok kay [[Manuel Roxas]] bilang unang pangulo ng malayang Pilipinas. Ibinalik ng Estados Unidos ang [[soberanya]] ng Pilipinas noong ika-4 ng Hulyo 1946.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Ngunit ang ekonomiya ng Pilipinas ay nanatiling umaasa sa ekonomiya ng Estados Unidos, ayon kay [[Paul McNutt]], isang mataas na komisyoner ng Estados Unidos.&lt;ref name=&quot;uslc-23&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Economic Relations with the United States|url=http://countrystudies.us/philippines/23.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Ang ''Philippine Trade Act'', na ipinagtibay bilang isang kondisyon upang makatanggap ng perang gagamitin sa rehabilitasyon mula sa digmaan ang Pilipinas mula sa Estados Unidos,&lt;ref name=&quot;beterano&quot;&gt;{{cite web|title=Balitang Beterano: Facts about Philippine Independence|url=http://www.newsflash.org/2004/02/tl/tl012375.htm|publisher=Philippine Headline News Online|accessdate=2006-08-21}}&lt;/ref&gt; ay lalong nagpalala sa relasyon ng dalawang bansa sa probisyon itong itali ang ekonomiya ng dalawang bansa. Isang kasunduan na militar ang nilagdaan noong 1947 na nagtakda sa Estados Unidos ng 99-taong pag-uupa sa mga piling [[base militar]] sa bansa (binawasan ito ng 25 taon noong 1967).

=== Pamamahala ni Elpidio Quirino (1948–1953) ===
[[Talaksan:Elpidio R Quirino.jpg|thumb|left|100px|[[Elpidio Quirino]], Pangulo ng Pilipinas mula 1948 hanggang 1953.]]
Pinatawad ng administrasyon ni Roxas ang mga taong nakipagtulungan sa mga Hapones noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, maliban sa mga taong gumawa ng mga marahas na krimen. Namatay si Roxas dahil sa [[atake sa puso]] at [[tubercolosis]] noong [[Abril]] 1948, at humalili ang pangalawang pangulo, si [[Elpidio Quirino]], sa posisyon ng presidente. Tumakbo siya sa pagkapangulo noong 1949. Natalo ni Quirino si [[Jose P. Laurel]] at nakamit niya ang apat na taong termino. Iniwan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig ang Pilipinas na sira-sira at nawalan ng moral. Ang muling pagbangon ng bansa ay naguluhan dahil sa mga aktibidad ng mga gerilyang [[Hukbalahap]] (&quot;Huks&quot;) na naging kalaban ng bagong pamahalaan ng Pilipinas. Ang mga panukala ng pamahalaan sa mga Huk ay parehong naging pang-negosasyon at pang-supresyon. Ang [[Kagawaran ng Tanggulang Pambansa|Kalihim ng Tanggulang Pambansa]], si [[Ramon Magsaysay]] ay nagsimula ng kampanya upang matalo ang mga rebelde sa pamamagitan ng militar at para makuha na rin ang suporta ng pamahalaan mula sa mga mamamayan. Unti-unting kumunti ang kampanya ng mga Huk noong dekada 1950's, at tuluyang nagwakas ito sa walang kundisyon na pagsuko ni [[Luis Taruc]], pinuno ng mga Huk noong [[Mayo]] 1954.

=== Pamamahala ni Ramon Magsaysay (1953–1957) ===
[[Talaksan:Ramon-Magsaysay-01.jpg|thumb|100px|[[Ramon Magsaysay]], Pangulo ng Pilipinas mula 1953 hanggang 1957.]]
Suportado ng Estados Unidos, nahalal si Magsaysay sa pagkapangulo noong 1953 dahil sa popularidad niya sa mga tao. Ipinangako niya ang reporma sa ekonomiya, at napaunlad niya ang [[reporma sa lupa]] sa pamamagitan ng pagtaguyod sa paglipat ng tirahan ng mga mahihirap na tao sa Katolikong hilaga patungo sa mga tradisyonal na mga lugar ng mga Muslim. Kahit nakatulong ito sa pagbabawas ng populasyon sa Hilaga, tumaas ang tensiyong panrelihiyon.&lt;ref name=&quot;uslc-26&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Magsaysay, Garcia, and Macapagal Administrations|url=http://countrystudies.us/philippines/26.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Ngunit naging popular pa rin siya sa mga mamamayan, at ang kanyang pagkamatay sa pagbagsak ng kanyang eroplano noong [[Marso]] 1957 ay nagdulot ng kalungkutan sa maraming mga Pilipino.

=== Pamamahala ni Carlos Garcia (1957–1961) ===
[[Talaksan:Carlos P Garcia photo.jpg|thumb|left|100px|[[Carlos Garcia]], Pangulo ng Pilipinas mula 1957 hanggang 1961.]]
Humalili si [[Carlos P. Garcia]] sa posisyon ng pangulo matapos ang pagkamatay ni Magsaysay, at nahalal rin siya sa apat na taong termino noong Nobyembre ng taon ding iyon. Ipinatupad niya ang patakarang &quot;Pilipino Muna&quot;, na nagbibigay ng pagkakataon sa mga Pilipino na malinang ang ekonomiya ng bansa.&lt;ref name=&quot;cgarcia&quot;&gt;{{cite web|title=Carlos Garcia: Unheralded nationalist|url=http://www.philippinenews.com/news/view_article.html?article_id=555a3972999c72ad3bc05bbadf8225f6|publisher=Philippine News Online|accessdate=2006-08-21|archive-date=2006-10-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20061026052206/http://www.philippinenews.com/news/view_article.html?article_id=555a3972999c72ad3bc05bbadf8225f6|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; Nakipag-ugnayan si Garcia sa Estados Unidos ukol sa pagsasauli ang mga Amerikanong base militar sa Pilipinas. Ngunit nawala ang popularidad ng kanyang administrasyon dahil sa mga isyu ng kurapsiyon sa mga sumunod na taon.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 184&lt;/ref&gt;

=== Pamamahala ni Diosdado Macapagal (1961–1965) ===
[[Talaksan:Diosdado Macapagal photo.jpg|thumb|100px|[[Diosdado Macapagal]], Pangulo ng Pilipinas mula 1961 hanggang 1965.]]
Nahalal si [[Diosdado Macapagal]] sa pagkapangulo noong halalan ng 1961. Ang panukalang banyaga ni Macapagal ay humingi ng mas malapit na relasyon sa mga kalapit na mga bansa, partikular na ang Malaya (ngayo'y [[Malaysia]]) at [[Indonesia]].&lt;ref name=&quot;uslc-26&quot;/&gt; Ang pakikipag-negosasyon niya sa Estados Unidos ukol sa mga karapatan sa mga base militar ay nagdulot ng negatibong damdamin sa mga Amerikano.&lt;ref name=&quot;uslc-26&quot;/&gt; Binago niya ang [[Araw ng Kalayaan]] mula sa Hulyo 4 na pinalitan ng Hunyo 12, upang gunitain ang araw na idineklara ni Emilio Aguinaldo ang kalayaan ng bansa mula sa Espanya noong 1898.

Sa panahon ng panunungkulan ni Pangulong [[Diosdado Macapagal]] nagpatuloy sa pagtaas ang halaga ng bilihin, ngunit naisagawa niyang kahit paano'y mapanatili ang mababang halaga ng [[bigas]] at [[mais]]. Gayunpama'y ang pagpupuslit ng mga kalakal na ipinagbabayad sa adwana'y laganap pa rin tulad ng dati. Si Macapagal sa kanyang sarili'y isang taong matapat, ngunit ipinapalagy ng mga taong siya'y mahina at hindi nababagay sa kanyang tungkulin, o kaya'y kinukunsinti niya ang katiwalian at kasamaang ginagawa ng mga taong malapit sa kanya o may lakas sa kanyang tanggapan.

Tangi sa pampalagiang suliranin na pangkabuhayan at pampamahalaan ang lumigalig sa kanyang pangasiwaan.

== Pamumuno ni Ferdinand Marcos (1965–1986) ==
[[Talaksan:MarcosinWashington1983.jpg|thumb|left|100px|[[Ferdinand Marcos]], Pangulo ng Pilipinas mula 1965 hanggang 1986.]]
Ang isa pang subyang sa panig ni Macapagal ay ang Pangulo ng Senado na si [[Ferdinand Marcos]], isang kapwa Liberal. Sinasabing upang matamo ang pagtulong ni Marcos sa halalan noong 1961, lihim na nakipagkasundo si Macapagal kay Marcos na hindi siya tatakbong muli para sa reeleksiyon sa halalan ng taong 1965. Ngunit habang lumalapit ang halalan ng taong 1965, napatunayang masugit si Macapagal sa pagkandidato.

Sa pagkabigo ng pag-asa ni Marcos sa pagiging kandidato ng Partido Liberal sa pagkapangulo, at sa dahilang naanyayahang sumama sa Partido Nacionalista at samantalahin ang pagkakataon sa Kumbensiyon ng mga Nacionalista'y iniwan niya ang Partido Liberal at sumapi sa Nacionalista. Nagwagi si Marcos sa Kumbensiyon at naging opisyal na kandidato sa pagka-Pangulo.

Sa una niyang termino, naglunsad si Marcos ng iba't ibang mga proyekto at nagtaas ng koleksiyon ng [[buwis]] na nakatulong sa pag-unlad ng bansa noong dekada '70. Dahil rin sa pag-utang niya at sa tulong pang-ekonomiya na nanggaling sa Estados Unidos, mas maraming mga daan ang naitayo ng kanyang administrasyon kaysa sa lahat ng daan na naitayo ng mga nakalipas na pangulo at mas maraming mga [[paaralan]] kaysa sa nakalipas na administrasyon.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 187&lt;/ref&gt;  Nahalal muli si Marcos bilang pangulo noong 1969, na naging unang pangulo ng malayang Pilipinas na natamo ang ikalawang termino.

Hinarangan ng mga kalaban ni Marcos ang kinailangang lehislasyon para maisakatuparan ang kanyang mga plano. Dahil dito, nawala ang positibong damdamin sa kanyang ikalawang termino at bumagal ang pag-unlad ng kabuhayan.&lt;ref name=&quot;uslc-27&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Marcos and the Road to Martial Law|url=http://countrystudies.us/philippines/27.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-24}}&lt;/ref&gt; Dumami ang krimen at pagsuway ng mga sibilyan sa batas. Binuo ng [[Partido Komunista ng Pilipinas]] ang [[Bagong Hukbong Bayan]]. Nagpatuloy ang pakikipaglaban ng ''[[Moro Islamic Liberation Front]]'' para sa kalayaan ng Mindanao. Ang isang pagsabog sa pagtitipon ng [[Partido Liberal]] kung saan idineklara ang kanilang kandidato para sa Senado noong ika-21 ng Agosto 1971 ang nagdulot ng pagsuspinde ni Marcos sa ''writ of habeas corpus'', na ibinalik niya noong ika-11 ng Enero 1972 matapos ang mga protesta ng publiko.

=== Batas Militar ===
:''Tingnan din: [[Estratehiya ng tensiyon]].''
[[Talaksan:PD 1081.JPG|300px|thumb|right|'''23 Setyembre 1972''' - Ipinahahayag ni Pangulong Ferdinand Marcos ang Batas Militar sa isang pabalita sa himpapawid.]]
Dahil sa kawalan ng respeto sa batas at ang banta ng rebelyon ng mga Komunista, idineklara ni Marcos ang [[batas militar]] noong ika-21 ng Setyembre 1972 sa bisa ng [[Proklamasyon Blg. 1081]]. Tinanggal ni Marcos ang kalayaan ng pamamahayag at iba pang karapatan ng mga mamamayan, ipinasara ang Kongreso at ang mga kompanya ng pamamahayag, at iniutos ang pag-aresto sa mga pinuno ng oposisyon at mga aktibidad ng mga militante, kasama na ang kanyang pinakamalaking mga kritiko, si Senador [[Benigno Aquino, Jr.]], Senador [[Jovito Salonga]] at Senador [[Jose Diokno]].&lt;ref name=&quot;uslc-28&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Proclamation 1081 and Martial Law|url=http://countrystudies.us/philippines/28.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-24}}&lt;/ref&gt; Ang deklarasyon ng batas militar ay tinanggap ng karamihan, dahil sa problemang panlipunang dinaranas ng Pilipinas.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 189&lt;/ref&gt; Malaki ang binaba ng bilang ng krimen matapos isakatuparan ang ''curfew''.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 576–577&lt;/ref&gt; Maraming mga kalaban sa pulitika ang napilitang umalis ng bansa.

Isang konstitusyonal na kumbensiyon, na itinatag noong 1970 upang palitan ang [[Konstitusyon ng Pilipinas|Saligang-Batas ng 1935]], ay nagpatuloy sa pagbuo ng bagong saligang-batas matapos ang deklarasyon ng batas militar. Nagkaroon ng bisa ang bagong konstitusyon noong 1973, na binago ang istilo ng pamahalaan mula sa [[pampanguluhan]] na naging [[parlamentaryo]] at nagpahintulot kay Marcos na manatili siya sa kapangyarihan matapos ang 1973.

Ayon kay Marcos, ang batas militar ang simula nang pagbubuo ng Bagong Lipunan na ibinase sa mga kahalagahang panlipunan at pampolitika.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 574–575&lt;/ref&gt; Lumakas ang ekonomiya noong dekada 1970s, na nagkaroon ng sobrang salapi para sa budyet at pangangalakal. Tumaas ang [[Kabuuang Pambansang Produkto]] mula sa 55 bilyong piso noong 1972 na naging 193 bilyong piso noong 1980. Lumaki ang kita ng pamahalaan sa turismo. Ngunit nakilahok si Marcos, ang kanyang mga kroni at ang kanyang maybahay, si [[Imelda Romualdez-Marcos]] sa paggawa ng kurapsiyon.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;&gt;{{cite web|title=Country Profile: Philippines, Marso 2006|url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Philippines.pdf|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt;

=== Ikaapat na Republika ===
Upang palubagin ang [[Simbahang Katolika]] bago ang pagbisita ng [[Santo Papa]], si [[Papa Juan Pablo II]],&lt;ref&gt;{{cite web|title=In many tongues, pope championed religious freedoms|url=http://www.sptimes.com/2005/04/03/Worldandnation/In_many_tongues__pope.shtml|publisher=St. Petersburg Times|accessdate=2006-08-21}}&lt;/ref&gt; opisyal na ipinatigil ni Marcos ang batas militar noong 17 Enero 1981. Ngunit, pinanatili niya ang kapangyarihan ng pamahalaan sa paghuli at pagkulong. Ang kurapsiyon at ang kaguluhan sa lipunan ang naging sanhi ng pagbagal ng pag-unlad ng ekonomiya sa ilalim ni Marcos, na humina ang kalusugan dahil sa [[lupus]].

Binoykot ng oposisyon ng halalan noong 1981, kung saan lumaban si Marcos at ang retiradong heneral na si [[Alejo Santos]].&lt;ref name=&quot;uslc-28&quot;/&gt; Nanalo si Marcos ng 16 milyong boto, na pinahintulutan siyang manungkulan ng anim na taon. Nahalal ang Kalihim ng Pananalapi, si [[Cesar Virata]] bilang [[Punong Ministro ng Pilipinas|Punong Ministro]] ng Batasang Pambansa.
 
Noong 1983, napatay ang pinuno ng oposisyon, si [[Benigno Aquino, Jr.]] sa [[Pandaigdigang Paliparan ng Ninoy Aquino|Pandaigdigang Paliparan ng Maynila]] sa kanyang pagbalik sa Pilipinas matapos ang mahabang panahon ng pananatili sa ibang bansa. Nagdulot ito ng pagtutol sa pamumuno ni Marcos at ang serye ng mga pangyayari, kasama ang pag-aalala ng Estados Unidos, na nagsanhi ng halalan noong [[Pebrero]] 1986.&lt;ref name=&quot;uslc-29&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - From Aquino's Assassination to People Power|url=http://countrystudies.us/philippines/29.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Nagkaisa ang oposisyon sa biyuda ni Aquino, si [[Corazon Aquino]].

Idineklara ng [[Komisyon ng Eleksiyon]] (Comelec), ang opisyal na tagabilang ng resulta ng halalan, ang pagkapanalo ni Marcos. Ngunit malaki ang pagkakaiba nito sa bilang ng [[Namfrel]], isang pinagkakatiwalaang tagabantay ng halalan. Tinutulan ni [[Corazon Aquino]] at ng kanyang mga tagasuporta ang maling resulta ng halalan. Hindi rin kinilala ng mga dayuhang tagamasid, kasama ang delegasyon ng Estados Unidos, ang opisyal na resulta.&lt;ref name=&quot;uslc-29&quot;/&gt; Binawi ni Hen. [[Fidel Ramos]] at Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si [[Juan Ponce Enrile]], ang suporta nila kay Marcos. Napatalsik si Marcos sa isang mapayapang demonstrasyon, tinatawag na [[Unang Rebolusyon sa EDSA|Rebolusyon sa EDSA ng 1986]] at ang paghalili ni [[Corazon Aquino]] bilang pangulo noong ika-25 ng Pebrero 1986.

== Ikalimang Republika (1986-Kasalukuyan) ==
=== Pamamahala ni Corazon Aquino (1986–1992) ===
[[Talaksan:Corazon Aquino 1986.jpg|thumb|100px|[[Corazon Aquino|Corazon Cojuangco-Aquino]], Pangulo ng Pilipinas mula 1986 hanggang 1992.]]
&lt;big&gt;ujhuuiiiijjghujjj&lt;/big&gt;

Kkjjghmmmnn

Noong 1991, ibinasura ng Senado ang kasunduang nagpapahintulot sa pananatili ng mga base militar ng Estados Unidos sa loob ng sampung taon. Isinauli ng mga Amerikano sa pamahalaan ang [[Clark Air Base]] sa [[Pampanga]] noong Nobyembre ng taong iyon, at ang [[Subic Bay Naval Base]] sa [[Zambales]] noong [[Disyembre]] 1992, na nagtapos sa halos isang siglo ng pamamalagi ng militar ng Estados Unidos sa Pilipinas.

Namatay si Corazon Aquino noong ika-1 ng Agosto 2009 sa Makati medical center sa Lungsod ng Makati sa kadahilanang Colon Cancer.

=== Pamamahala ni Fidel V. Ramos (1992–1998) ===
[[Talaksan:Ramos Pentagon.jpg|thumb|left|100px|[[Fidel Ramos]], Pangulo ng Pilipinas mula 1992 hanggang 1998.]]
Noong 1992, nagwagi sa halalan ang Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si [[Fidel Ramos]], na inendorso ni Pangulong Aquino, na may 23.6% lamang ng kabuuang boto sa pagitan ng pitong kandidato. Sa mga unang taon ng kanyang termino, idineklara niya na mataas niyang prayoridad ang nasyonal na rekonsilyasyon at gumawa siya ng koalisyon upang makabangon sa mga hidwaan ng administrasyong Aquino.&lt;ref name=&quot;usdos&quot;&gt;{{cite web |title=Background Notes: Philippines, Nobyembre 1996 |url=http://dosfan.lib.uic.edu/ERC/bgnotes/eap/philippines9611.html |publisher=U.S. Department of State |accessdate=2006-08-16}}&lt;/ref&gt; Ginawa niyang legal ang [[Partido Komunista ng Pilipinas|Partidong Komunista]] at nakipag-negosasyon sa mga ito, sa mga rebeldeng Muslim at mga rebeldeng militar upang kumbinsihin sila na itigil ang kanilang mga kampanya laban sa pamahalaan. Noong [[Hunyo]] 1994, nilagdaan niya ang amnestiyang nagpapatawad sa mga rebeldeng pangkat, at mga Pilipinong militar at mga pulis na kinasuhan ng [[krimen]] habang nakikipaglaban sa mga rebelde. Noong [[Oktubre]] 1995, nilagdaan ng pamahalaan ang kasunduang nagtatapos sa kaguluhang rebelde. Isang kasunduang pang-kapayapaan ang nilagdaan ng pamahalaan at ng [[Moro National Liberation Front]] (MNLF), isang pangkat ng mga rebeldeng naghahangad na maging malayang bansa ang Mindanao, noong 1996, na nagtapos sa pakikipaglaban na nagtagal ng 24 taon. Ngunit ipinagpatuloy ng humiwalay na pangkat ng MNLF, ang [[Moro Islamic Liberation Front]] ang pakikipaglaban. Maraming mga malalaking protesta ang kumontra sa pagsisikap ng mga taong sumuporta kay Ramos na susugan ang batas upang magkaroon siya ng pagkakataong tumakbo muli para sa ikalawang termino, na naging sanhi ng hindi pagtakbo muli ni Ramos sa halalan.&lt;ref name=&quot;asiaweek&quot;&gt;{{cite web|title=Showdown in Manila|url=http://www.pathfinder.com/asiaweek/97/1003/nat1.html|publisher=Asiaweek|accessdate=2006-08-16|archive-date=2006-11-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20061110215216/http://www.pathfinder.com/asiaweek/97/1003/nat1.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

=== Pamamahala ni Joseph Estrada (1998–2001) ===
[[Talaksan:President Joseph &quot;Erap&quot; Ejercito Estrada, Argentine President Menem (cropped).jpg|thumb|100px|[[Joseph Estrada]], Pangulo ng Pilipinas mula 1998 hanggang 2001.]]
Nanalo si [[Joseph Estrada]], isang dating aktor at naging bise pangulong ni Ramos, sa halalan ng pagka-Pangulo noong 1998. Ipinangako niya sa kanyang kampanya ang pagtulong sa mga mahihirap at paunlarin ang sektor ng agrikultura sa bansa. Naging popular siya sa mga mahihirap.&lt;ref name=&quot;bbc-erap&quot;&gt;{{cite web|title=Profile:Joseph Estrada|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/1063976.stm|publisher=BBC News|accessdate=2006-08-16}}&lt;/ref&gt; Noong panahon ng [[krisis na pinansiyal sa Asya]] na nagsimula noong 1997, ang pamamahala ni Estrada ay nagdulot ng mas malalang kahirapan sa ekonomiya. Maraming Pilipino ang nawalan ng trabaho, lumaki ang kakulangan sa badyet at bumaba ang halaga ng piso. Ngunit nakabangon ang kabuhayan ng bansa ngunit mas mabagal ito kumpara sa mga kalapit-bansa nito.

Sa loob ng isang taon ng kanyang eleksiyon, nawala ang popularidad ni Estrada dahil sa mga akusasyon ng kronyismo at kurapsiyon, at ang pagkabigo na masolusyonan ang mga suliranin sa kahirapan.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt; Noong Oktubre 2000, inakusahan si Estrada na tumatanggap siya ng pera mula sa sugal. Siya ay isinakdal ng Mababang Kapulungan, ngunit ang kanyang [[paglilitis]] sa Senado ay hindi natuloy nang iboto ng senado na huwag eksaminahin ang tala sa bangko ng pangulo. Bilang sagot, nagkaroon ng mga demonstrasyon na naghingi sa pag-alis ni Estrada. Dahil sa mga rally, ang resignasyon ng mga kalihim at ang pagkawala ng suporta ng sandatahang lakas, umalis si Estrada sa opisina noong ika-20 ng Enero 2001.

=== Pamamahala ni Gloria Macapagal-Arroyo (2001–2010) ===
[[Talaksan:Gloria Macapagal Arroyo WEF 2009-crop.jpg|thumb|left|100px|[[Gloria Macapagal-Arroyo]], Pangulo ng Pilipinas mula 2001 hanggang 2010.]]
Humalili si Bise Pangulong [[Gloria Macapagal-Arroyo]] (ang anak ni Pangulong [[Diosdado Macapagal]]) sa posisyon ng Pangulo sa araw ng kanyang paglisan. Tinatayang hindi lehitimo ang pag-upo ni Ginang Arroyo sa pwesto dahil hindi pa tapos ang paghahatol sa kaso ng nakaraang pangulong Estrada. Naging mas lehitimo ang kanyang pag-upo sa halalan pagkalipas ng apat na buwan, kung saan nanalo ang kanyang koalisyon sa karamihan ng mga posisyon.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt; Ang unang termino ni Arroyo ay nagkaroon ng hating politika ng mga koalisyon at isang kudeta sa Maynila noong [[Hulyo]] 2003 na naging sanhi ng pag-deklara niya ng isang buwang pambansang ''state of rebellion''.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt;

Sinabi ni Arroyo noong [[Disyembre]] 2002 na hindi siya tatakbo sa halalan noong 2004 ngunit binago niya ang kanyang desisyon noong Oktubre 2003 at nagdesisyong sumali sa halalan.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt; Siya ay muling nahalal at isinalin sa puwesto para sa kanyang anim na taong termino noong ika-30 ng Hunyo 2004.    Noong 2005, isang ''tape'' na naglalaman ng isang usapan ay lumabas na naglalaman ng usapan ni Arroyo at isang opisyal ng halalan kung saan inutusan ni Arroyo ang opisyal na itaas ang bilang ng kanyang mga boto upang manatili siya sa puwesto.&lt;ref name=&quot;cnn-trans&quot;&gt;{{cite web|title=Gloria Macapagal Arroyo Talkasia Transcript|url=http://edition.cnn.com/2005/WORLD/asiapcf/08/10/talkasia.arroyo.script/index.html|publisher=CNN|accessdate=2006-07-29}}&lt;/ref&gt; Nagdulot ito ng mga protesta na humihingi sa pagbaba ni Arroyo sa puwesto. Inamin niya na kinausap niya ang isang opisyal ng halalan, ngunit tinatwa niya ang mga alegayon ng pandaraya at hindi siya bumaba sa puwesto.&lt;ref name=&quot;cnn-trans&quot;/&gt; Hindi nagtagumpay ang mga planong pagpapatalsik sa pangulo noong taong iyon.

=== Pamamahala ni Benigno Simeon C. Aquino III (2010-2016) ===
[[File:การหารือทวิภาคีระหว่างนายกรัฐมนตรี_และประธานาธิบดีสาธา_-_Flickr_-_Abhisit_Vejjajiva_CROP.jpg|thumb|100px|[[Benigno Aquino III]], Pangulo ng Pilipinas mula 2010 hanggang 2016.]]
Taong 2009 nang hikayatin si Benigno Simeon Cojuangco Aquino III na kumandidato bilang pangulo ng Pilipinas. Dahil dito, nabuo ang ''Noynoy Aquino for President Movement (NAPM)'' upang mangalap ng isang milyong lagda sa buong Pilipinas para sa kanyang kandidatura. Pinagbigyan ni Aquino ang kahilingan ng maraming Pilipino. Siya ay tumakbo at nahalal na pangulo ng Pilipinas noong 2010.

''Kung walang corrupt, walang mahirap.'' Ito ang isa sa mga [[Islogan|islogan]] na gimanit ni Pangulong Aquino sa kanyang kampanya noong siya ay kumakandidato pa lamang. Sa kanyang inagurasyon noong ika-30 ng Hunyo 2010 nabanggit niya na ito pa rin ang prinsipyo na magiging batayan ng kanyang administrasyon. Batay sa kanyang talumpati, ang ilan sa mga hakbang na kanyang gawain upang maiangat ang bansa sa kahirapan ay ang mga sumusunod:

* Pagkakaroon ng tuwid at tapat na hanay ng mga pinuno
* Pagpapatayo ng mga imprastraktura para sa transportasyon
* Pagbibigay ng trabaho sa mga lokal na komunidad
* Pagpapalakas ng koleksiyon ng buwis at pagsugpo sa korapsyon sa Kawanihan ng Rentas Internas o [[Bureau of Internal Revenue]] at ''Bureau of Customs''

== Mga sanggunian ==
{{reflist|2}}

== Mga kawing panlabas ==
* [http://www.gov.ph Opisyal na portal ng pamahalaan ng Pilipinas]
* [http://www.hti.umich.edu/p/philamer/ ''The United States and its Territories 1870–1925:  The Age of Imperialism'']
* [http://web.kssp.upd.edu.ph/linguistics/plc2006/papers/FullPapers/I-2_Solheim.pdf ''Origins of the Filipinos and Their Languages by Wilhelm G. Solheim II''] ([[Portable Document File|PDF]])
* [http://www.gutenberg.org/browse/authors/b#a2296 ''History of the Philippine Islands''] ''in many volumes, from [[Project Gutenberg]] (and indexed under Emma Helen Blair, the translator)''

{{Asia topic|Kasaysayan ng}}

[[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas| ]]</text>
      <sha1>aqtqta4iz5ckli6hqc4d2n4mzqxheld</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958792</id>
      <parentid>1958791</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T01:59:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>103.149.37.196</ip>
      </contributor>
      <comment deleted="deleted" />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="58050" xml:space="preserve">{{Napiling artikulo}}
{{History of the Philippines}}
Nagsimula ang '''Kasaysayan ng Pilipinas''' ng dumating ang mga sinaunang tao sa Pilipinas sa pamamagitan ng mga tulay na lupa 67,000 taon na ang nakalilipas. Ang unang tala na pagbisita na mula sa Kanluran ay ang pagdating ni [[Ferdinand Magellan]] sa pulo ng [[Homonhon]], sa timog-silangan ng [[Samar]] noong ika-16 Marso 1521. Nagtayo ng mga permanenteng paninirahan sa [[Cebu]] kasabay ng ekspedisyon ni [[Miguel López de Legazpi]] noong 1565, at marami pang mga paninirahan ang itinatag pa-hilaga hanggang sa maabot ng mga kolonyalista ang [[Look ng Maynila]] sa pulo ng [[Luzon]]. Nagtatag ng isang lungsod sa [[Maynila]] at dito nagsimula ang panahon ng kolonisasyon ng Espanya na nagtagal ng mahigit tatlong [[siglo]].

Nagsimula ang rebolusyon laban sa [[Espanya]] noong [[Abril]] ng 1896, na pagkaraan ng dalawang taon ay humantong sa proklamasyon ng kalayaan at ang pagtatatag ng [[Unang Republika ng Pilipinas]]. Ngunit ang [[Kasunduan sa Paris (1898)|Kasunduan sa Paris]], na naganap sa katapusan ng [[Digmaang Espanyol-Amerikano]], ay naglipat ng pamamahala sa Pilipinas sa [[Estados Unidos]]. Nagsimula ang kolonyal na pamamahala ng Estados Unidos sa Pilipinas noong [[Disyembre]] ng 1899, kasama ang limitadong lokal na pamamahala noong 1905. Ang bahagyang pagsasarili ay iginawad noong 1935, bilang paghahanda sa isang ganap ng kalayaan mula sa Estados Unidos noong 1945. Ngunit ang 10-taong transisyon mula sa [[Komonwelt ng Pilipinas|Komonwelt]] patungo sa isang soberanyang bansa ay naantala dahil sa pagsakop ng [[Hapon]] sa Pilipinas noong panahon ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]]. Pagkatapos ay natalo ang mga Hapones noong 1945. At ang muling-pagbabalik ng mga sundalong Pilipino at Amerikano para sa Kampanya ng Pagpapalaya sa Pilipinas mula 1944 hanggang 1945. Kaya ang ganap na kalayaan ay iginawad lamang sa Pilipinas noong [[Hulyo]] 1946.

Umunlad ang ekonomiya ng Pilipinas noong dekada 1950 at 1960, ngunit nagkaroon ng kaguluhan noong mga huling taon ng dekada 1960 at mga unang taon ng dekada 1970 laban sa mapang-aping diktadura ni Pangulong [[Ferdinand Marcos]] na nagpahayag ng [[batas militar]] noong 1972. Dahil sa malapit na relasyon ng [[Pangulo ng Estados Unidos]] na si [[Ronald Reagan]] kay Pangulong Marcos, sinuportahan pa rin siya ng Estados Unidos kahit na kilala ang kanyang administrasyon sa malawakang katiwalian at pang-aabuso sa mga tao. Ang mapayapang [[Rebolusyon sa EDSA]] noong 1986 ang nagpatalsik kay Marcos (na tumakas sa [[Hawaii]] lulan ng isang helikopter na pag-aari ng militar ng Estados Unidos, kung saan siya nanatili hanggang sa siya'y mamatay) at ang nagbalik ng [[demokrasya]] sa bansa. Ngunit nang nagsimula ang panahong iyon, nagkaroon ng hindi pagkakaunawaan sa [[politika|pulitika]] at humina ang [[ekonomiya]] ng [[bansa]].

== Kronolohiya ==
{{see also|Kronolohiya ng kasaysayan ng Pilipinas}}
[[File:Philippine history timeline.png|1000px|center]]

== Unang  Panget  Kasaysayan ==
[[Talaksan:LandForms.jpg|thumb|left|[[Mapa]] ng [[Timog-Silangang Asya]].]]
[[Talaksan:Boxer codex.jpg|thumb|right|Mag-asawang [[Tagalog]] na mga ''maharlika''.]]
Mga [[Negrito]], [[Indones]] at [[Malay]] ang mga sinaunang mamamayan ng Pilipinas.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Early History|url=http://countrystudies.us/philippines/3.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Naganap pa ang iba pang [[migrasyon]] sa pamamagitan ng pagbiyahe sa tubig at nangyari sa loob ng ilang libong taon.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt;

Naging laganap ang panlipunan at politikal na organisasyon ng [[populasyon]] sa mga pulo. Ang mga [[magsasaka]] lamang ng [[Luzon|Hilagang Luzon]] ang nagkaroon ng konsepto ng teritoryalismo.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt; Ang simpleng yunit ng [[pamahalaan]] ay ang [[balangay]], na isang grupong pinamunuan ng isang [[datu]]. Sa isang barangay, ang mga panlipunan na dibisyon ay ang mga ''[[maharlika]]'', kung saan kasama ang datu; ang mga ''[[timawa]]''; at ang mga ''[[alipin]]''. Maraming kategorya ang mga alipin: ang mga magsasakang walang lupa; ang mga timawang nawalan ng kalayaan dahil sa pagkakautang o parusa sa [[krimen]] at ang mga bihag ng [[digmaan]].&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt;

Dinala ang [[Islam]] ng mga [[mangangalakal]] at mga [[misyonaryo]] mula sa [[Indonesia]].&lt;ref&gt;{{cite book |last=Agoncillo |first=Teodoro C. |authorlink=Teodoro Agoncillo |title=History of the Filipino People |origyear=1960 |edition=8th |year=1990 |publisher=Garotech Publishing |location=Quezon City |id=ISBN 971–8711-06–6| pages=22}}&lt;/ref&gt; Noong ika-16 dantaon, matatag na ang Islam sa [[Sulu]] at lumaganap ito mula sa [[Mindanao]]; nakarating ito sa [[Maynila]] noong 1565.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt; Kahit kumalat ang Islam sa [[Luzon]], ang pagsamba pa rin sa mga [[anito]] ang [[relihiyon]] ng karamihan sa mga pulo ng Pilipinas. Dinala ng mga Muslim ang pampulitika na konsepto ng mga estadong pinamunuan ng mga [[raha]] at [[sultan]]. Ngunit ang mga konsepto ng mga Muslim at ng mga magsasaka ng Hilagang Luzon ng teritoryalismo ay hindi lumaganap sa ibang lugar.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt; Nang makarating ang mga Kastila noong ika-16 dantaon, karamihan sa humigit-kumulang na 500,000 katao ay nanirahan sa mga panirahang barangay.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt;

== Pamumuno ng Espanya (1521–1898) ==
{{main|Kasaysayan ng Pilipinas sa Panahon ng Pamumuno ng Espanya}}
===Ang Pagtuklas sa Pilipinas===
[[Talaksan:Ferdinand Magellan.jpg|thumb|250px|Si Ferdinand Magellan.]]
Ang Pilipinas ay unang natuklas ni ''Ferdinand Magellan'' (pangalang espanyol: ''Fernando Magallanes''|pangalang portuges:''Fernão Magalhãnes'') noong ika-16 ng Marso 1521.
====Ang Buhay ni Magellan====
Nakasama na si Magellan sa mga ekspedisyon ng tatay niya sa Aprika noong 25-taong gulang pa lang ito. Umasa na siya noon na makapagsagawa ng isang ekspedisyon papuntang Pilipinas. 

Katulad ni Chistopher Columbus ay naisip niya na kapag bilog ang mundo, puwedeng makapunta sa Silangan sa pamamagitan ng paglalayag papuntang Kanluran. Kaya naman pumunta siya kay Haring Emmanuel I. ng Portugal, sa pangarap na makatulong sa kanyang bansa. Tinanong niya ditong bigyan siya ng pera upang makapagsagawa ng ekspedisyon. Ngunit hindi naniwala sa kanyang plano ang hari.
Sa matinding galit sa hari ay nilisan ni Magellan ang bansang sinilangan papuntang Espanya.

Dito sinubukan niyang pumunta kay Haring Carlos I. at magtanong dito. Pumayag si Carlos I. at pumirma noong Setyembre 1519. Dumaong sina Magellan kasama ang limang barko (''Santiago'', ''Victoria'', ''San Antonio'', ''Trinidad'', at ''Concepcion'') at 300 katao (kabilang dito si [[Antonio Pigafetta]] bilang tagapagtala).

====Mga Unang Ekspedisyon sa Pilipinas====


Unang nakarating ang mga Europeo sa Pilipinas sa pagdating ng expedisyon ng mga Español na pinamunuan ng [[Portugal|Portuges]] na si [[Ferdinand Magellan]] noong ika-16 Marso 1521. Pumalaot si Ferdinand Magellan sa pulo ng [[Cebu]], inangkin ito para sa Espanya, at binigyan ito ng pangalan na ''Islas de San Lazaro''.&lt;ref name=&quot;lac47&quot;&gt;{{cite book|last=Lacsamana|first=Leodivico Cruz|title=Philippines History and Government, Second Edition|year=1990|publisher=Phoenix Publishing House, Inc.|pages=47}}&lt;/ref&gt;

Magiliw siyang nakipag-ugnayan sa ilang mga lokal na [[datu]]. Nagdaos pa sila ng tradisyonal na [[sandugo]] kung saan pinalalabas ang dugo sa braso, inihahalo sa tubig o alak at iniinom nilang magkasama. Sa ganitong paraan, ang dugo ng kasama niya ay nasa kanyang mga ugat na ginagawa silang &quot;magkapatid sa dugo&quot;, isang sagrado at hindi pwedeng ipawalang-bisa na kasunduan. Nakumbinsi sila pa ni Magellan na maging [[Kristiyanismo|Kristiyano]].&lt;ref name=&quot;lac47&quot;/&gt; Nagawa niya ito kay Raha Humabon ng Cebu at dahil sa Kristiyanismo, ginagalang ng mga bata ang mga matatanda. Ito ang humikayat sa konbersiyon dahil noong panahong iyon ay hindi iginagalang ng mga bata ang matatanda dahil wala na silang magagawang mabuti sa tribo. Ang mga kabataan ang nag-uutos sa mga matanda. Nagpakita ito ng isang mahalagang pangyayari sa kasaysayan ng Pilipinas. Nagwagi si Magallanes laban kay Humabon sa pamamagitan ng pagdadala ng bagong kultura na nagpapahalaga sa dignidad ng tao.

Ngunit, napatay si Ferdinand Magellan ng pangkat ni [[Lapu-Lapu]], na tumutol sa pamamahala ng Espanya. Hinamon ni Magellan si Lapu-Lapu sa isang labanan, upang ipakita kung paano lumaban ang mga Europeo. May tatlong dahilan kung bakit natalo si Magellan laban kay Lapu-Lapu: (1) Hindi siya nagpadala ng tauhan upang suriin ang lugar, (2) binalaan niya ang kalaban na aatake siya at (3) pumayag siyang mas maraming tribo ang lumaban sa kanyang mga tauhan.

Sa mga sumunod na dekada, iba pang mga ekspedisyon ang ipinadala ng Espanya sa Pilipinas. Noong 1543, pinamunuan ni [[Ruy López de Villalobos]] ang isang ekspedisyon patungo sa mga pulo at pinangalanang ''Las Islas Felipinas'' (mula sa pangalan ni [[Felipe II]] ng Espanya) ang mga pulo ng [[Samar]] at [[Leyte]]. Hindi nagtagal, ibinigay ang pangalang ito sa buong kapuluan.

=== Kolonya ng Espanya ===

Ang permanenteng paninirahan ay naitatag lamang noong 1565 nang makarating ang ekspedisyon na pinamunuan ni [[Miguel Lopez de Legazpi]] sa [[Cebu]] mula sa [[Mexico]]. Ang pamumuno ng mga Espanyol ay naitatag sa mga maliliit na malayang pamayanan na walang alam sa pamahalaang sentralisado.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;&gt;{{cite web|title=Philippine History|url=http://pinas.dlsu.edu.ph/history/history.html|publisher=DLSU-Manila|accessdate=2006-08-21}}&lt;/ref&gt;  Matapos ang anim na taon, nang matalo ang isang [[Islam|Muslim]] na datu, itinatag ni Legazpi ang isang lungsod sa Maynila, na nagbigay ng pangunahing daungan sa [[Look ng Maynila]], isang malaking [[populasyon]] at malapit sa mga kapatagan ng [[Gitnang Luzon]].&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Early Spanish Period|url=http://countrystudies.us/philippines/4.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Naging sentro ng pamahalaang kolonyal ang Maynila, pati na rin ang aktibidad na pang-militar, panrelihiyon at pangkalakalan '' (commercial)''.

Naglayag ang mga bantog na [[galyon]] sa pagitan ng Maynila at [[Acapulco]], [[Mexico]]. Dinala nila ang [[pilak]] at ilang mahahalagang [[metal]] mula sa [[Bagong Mundo]] sa Maynila upang bumili ng mga pampalasa mula sa [[Moluccas]] at ang [[porselana]], ''[[ivory]]'',  ''[[lacquerware]]'' at [[seda|sutla/seda]] mula sa [[Tsina]] at Timog-silangang Asya. Bagama't ginamit ang mga ito sa Mexico, karamihan sa mga kalakal ang dinala sa Espanya, upang ipagbili sa [[Europa]].

Ang Pilipinas ay naging [[lalawigan]] ng [[Nueva Espanya]] hanggang 1821, nang makamit ng Mexico ang kalayaan.&lt;ref name=&quot;eon&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines History|url=http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Philippines-HISTORY.html|publisher=Encyclopedia of Nations|accessdate=2006-08-23}}&lt;/ref&gt;

Ang pananakop sa kapuluan ay nagtagumpay na walang pakikipaglaban (maliban sa mga Muslim).&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt; Naging problema ng mga Kastila ang pakikipaglaban ng mga Muslim sa [[Mindanao]] at [[Sulu]]. Bilang sagot sa paglusob ng mga Espanyol sa mga Muslim at kanilang mga kakampi, sinalakay nila ang mga lugar sa [[Luzon]] at [[Bisayas]] na nasa ilalim ng pamamahala ng Espanyol. Naglunsad ang mga Kastila ng mga kampanya laban sa mga Muslim, ngunit wala itong naging tiyak na resulta hanggang sa gitna ng ika-19 siglo.

Magkaugnay ang [[Simbahan]] at [[Estado]] noong panahon ng Kastila. Naging responsibilidad ng estado ang mga institusyong panrelihiyon.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt; Isa sa mga naging layunin ng Espanya sa kolonyalisasyon ng Pilipinas ay ang pagbibinyag ng mga [[tribu]] sa Kristiyanismo. Ang pagpapalit ng relihiyon ay naganap dahil sa kawalan ng ibang maayos na relihiyon, maliban sa Islam, na laganap sa Timog. Ang mga seremonya ng simbahan ay naging bantog, na naging dahilan upang mapasama ang iba't ibang [[pista]] sa [[tradisyon]]g Pilipino.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

[[Talaksan:NewSpainFlag.jpg|thumb|left|300px|Watawat ng [[Nueva Espanya]].]]

Naging sanhi nito ang pagdami ng mga Katoliko sa bansa, na tinutulan ng mga Muslim sa [[Mindanao]] at mga tribu sa Hilagang Luzon (tulad ng mga [[Ifugao]] ng [[Cordillera Administrative Region|Kordilyera]]) at ang mga [[Mangyan]] ng [[Mindoro]].&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

Ang mga Kastila ay nagtatag ng tradisyonal na [[organisasyon]] ng [[barangay]] sa pamamagitan ng mga pinunong lokal sa mababang antas ng pamamahala. Ang istilong ito na di-direktang pamamahala ang nagdulot ng pagbubuo ng mataas na antas ng mga Pilipino na tinatawag na ''principalia'', na naging mayaman, mataas ang respeto at iba pang mga prihibelyo. Ito ay nagpakita ng isang sistemang [[oligarkiya]] sa lokal na pamamahala. Ilan sa mga pagbabago sa ilalim ng pamamahala ng Espanya ang pagpapalit ng ideya ng pagmamay-ari ng lupa sa konsepto ng pribadong pagmamay-ari at ang pagbibigay ng titulo sa mga kasapi ng ''principalia''.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

Hindi kumita ang Espanya sa Pilipinas bilang isang kolonya, at malapit nang maubos ang salapi ng pamahalaan dahil sa digmaan laban sa mga [[Dutch]] at sa pakikipag-laban sa mga Muslim.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt; Ang kita ng pamahalaang kolonyal ay nanggaling sa kalakalang galyon.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

=== Pagbagsak ng pamumuno ng Espanya ===
Ang pamamahala ng Espanya sa Pilipinas ay sandaling naputol noong 1792 nang salakayin ng mga [[Ingles]] ang Maynila na naging sanhi ng pagpasok ng Espanya sa [[Digmaan ng Pitong Taon]]. Ang [[Kasunduan sa Paris (1763)|Kasunduan sa Paris ng 1763]] ang nagbalik sa pamamahala ng mga Kastila at nilisan ng mga Ingles ang bansa noong 1764. Ang sandaling pananakop ng mga Ingles ang nagpahina sa kapangyarihan ng Espanya at nagdulot ng mga rebelyon at mga demanda para sa kalayaan.&lt;ref name=&quot;uslc-5&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Decline of Spanish Rule|url=http://countrystudies.us/philippines/5.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt;

Noong 1871, itinatag ni [[Mga gobernador-heneral ng Pilipinas|Gobernador-Heneral]] [[Jose Basco y Vargas]] ang [[Economic Society of Friends of the Country]]. Noong panahong iyon, ang Pilipinas ay direktang pinamamahalaan ng Espanya. Ang mga kaganapan sa loob at labas ng bansa ay nakatulong sa pagdadala ng mga bagong kaisipan sa Pilipinas. Ang pagbubukas ng [[Kanal Suez]] noong 1869 ay nagpaikli ng panahon ng paglalayag patungong Espanya. Naging sanhi ito ng pagdami ng mga ''ilustrado'' na naging kasama ng mga ''creoles'', isang mataas na antas ng mga Pilipino, sapagkat maraming mga kabataang Pilipino ang nakapag-aral sa [[Europa]]. Itinatag ng mga ''illustrado'' ang [[La Solidaridad|Kilusang Propaganda]] noong 1882.

Naging [[layunin]] ng Kilusang Propaganda ang pagbabalik ng representasyon ng Pilipinas sa Kongreso ng Espanya (''[[Spanish Cortes]]''), ilang reporma at hindi nagtagal, ang kalayaan ng bansa. Si [[José Rizal]], ang pinakamatalino at pinakaradikal na ''illustrado'' noong panahong iyon, ang nagsulat ng mga [[nobela]]ng ''[[Noli Me Tangere]]'' at ang ''[[El Filibusterismo]]'', na naging inspirasyon upang matamo ang kalayaan.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Noong 1892, itinatag ni [[Andrés Bonifacio]] ang ''[[Katipunan|Kataastaasang, Kagalanggalangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan]]'' (KKK) na naging layunin ang pagkakamit ng kalayaan sa pamamagitan ng pakikipaglaban sa mga Kastila. Si Bonifacio ang naging supremo (pinuno) nito.

[[Talaksan:Bandera 03.jpg|thumb|left|200px|Unang watawat ng mga rebolusyonaryong Pilipino.]]
[[Talaksan:Emilio Aguinaldo ca. 1919 (Restored).jpg|thumb|100px|[[Emilio Aguinaldo]], Unang Pangulo ng Pilipinas mula 1899 hanggang 1901.]]
Nagsimula ang [[rebolusyon]] noong 1896. Napagkamalan si Rizal na siya ang nagpasimula ng rebolusyon na naging sanhi ng kanyang pagkamatay noong ika-30 Disyembre 1896. Ang Katipunan sa [[Cavite]] ay nahati sa dalawa, ang ''[[Magdiwang]]'' na pinamunuan ni [[Mariano Alvarez]] (kamag-anak ni Bonifacio sa pamamagitan ng [[kasal]]), at ang ''[[Magdalo]]'', na pinamunuan ni [[Emilio Aguinaldo]]. Ang alitan sa pagitan ni Bonifacio at Aguinaldo ang nagdulot sa pagpatay kay Bonifacio ng mga [[sundalo]] ni Aguinaldo noong ika-10 Mayo 1897. Sumang-ayon si Aguinaldo sa mga kondisyon ng [[Kasunduan sa Biak-na-Bato]] at siya at ang kanyang mga kasamang rebolusonaryo ay ipinatapon sa [[Hong Kong]].

[[Talaksan:Malolos congress.jpg|thumb|left|200px|Sesyon ng [[kongreso]] ng Unang Republika ng Pilipinas.]]
Nagsimula ang [[Digmaang Espanyol-Amerikano]] noong 1898 nang pasabugin ang ''[[USS Maine]]'' at lumubog sa daungan ng [[Havana]], na ipinadala sa [[Cuba]] upang mabuo ng isang mapayapang resolusyon sa pagitan ng mga ambisyon ng Cuba na maging malaya at ang kolonyalismo ng Espanya. Matapos matalo ni [[Commodore]] [[George Dewey]] ang mga Espanyol sa Maynila, inimbitahan niya na bumalik si Aguinaldo sa Pilipinas, na ginawa niya noong ika-19 ng Mayo 1898. Nang nakarating ang mga sundalong [[Estados Unidos|Amerikano]] sa Pilipinas, nakuha na ng mga Pilipino ang kontrol sa buong [[Luzon]], maliban sa [[Intramuros, Maynila|Intramuros]]. Noong ika-12 ng Hunyo 1898, ipinahayag ni Aguinaldo ang kasarinlan ng Pilipinas sa [[Kawit]], [[Cavite]], na nagtatag ng [[Unang Republika ng Pilipinas]] sa ilalim ng unang [[demokrasya|demokratikong]] [[konstitusyon]] ng [[Asya]].&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt;

Kasabay nito, dumating ang mga sundalong [[German Empire|German]] at idineklarang kung hindi kukunin ng Estados Unidos ang Pilipinas bilang isang kolonya, kukunin ito ng Germany. Nakuha ng mga Amerikano ang lungsod mula sa mga Espanyol sa [[Labanan ng Maynila]]. Ang labanang ito ang nagtapos sa pakikipag-usapan ng mga Pilipino at Amerikano, dahil sa pagpigil sa mga sundalong Pilipino sa pagpasok sa lungsod ng Maynila, isang kilos na tinutulan ng mga Pilipino.&lt;ref name=&quot;lac126&quot;&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 126&lt;/ref&gt; Nagpadala ng mga komisyoner ang Espanya at Estados Unidos upang pag-usapan ang mga kondisyon ng [[Kasunduan sa Paris (1898)|Kasunduan sa Paris]] na nagtapos sa Digmaang Espanyol-Amerikano. Si [[Felipe Agoncillo]], ang representatibo  ng Pilipinas ay tinanggal sa mga sesyon dahil ang pamahalaang rebolusyonaryo ay hindi kinilala ng ibang mga bansa.&lt;ref name=&quot;lac126&quot;/&gt; Kahit mayroong mga pagtututol, nagdesisyon ang Estados Unidos na hindi isasauli ang Pilipinas sa Espanya, at hindi rin pumayag na kunin ng Germany ang Pilipinas. Maliban sa [[Guam]] at [[Puerto Rico]], napilitan din ang Espanya na ibigay ang Pilipinas sa Estados Unidos bilang kapalit sa [[Dolyar ng Estados Unidos|US$]] 20,000,000.00, na sinasabi ng Estados Unidos na &quot;regalo&quot; nila sa Espanya.&lt;ref name=&quot;uslc-14&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Malolos Constitution and the Treaty of Paris|url=http://countrystudies.us/philippines/14.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Nagrebelde ang Unang Republika ng Pilipinas laban sa okupasyon ng Estados Unidos, na nagdulot ng pagsiklab ng [[Digmaang Pilipino-Amerikano]] (1899–1913).

== Panahong kolonyal ng Amerikano (1898–1946) ==
[[Talaksan:McKinleyPhilippinesCartoon.jpg|thumb|right|250px|Isang karikaturang pampolitika noong 1898 na ipinapakita si [[William McKinley|McKinley]], [[pangulo ng Estados Unidos]] kasama ang isang &quot;mabangis&quot; na bata. Ikinukumpara dito ang pagbalik ng Pilipinas sa Espanya sa paghagis ng bata sa bangin.]]
{{main|Pananakop ng Amerika sa Pilipinas}}
Nagsimula ang relasyon ng Pilipinas sa Estados Unidos nang magsama ang dalawang bansa upang labanan ang mga Kastila.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 135&lt;/ref&gt; Bilang mga magka-alyado, binigyan ng mga sundalong Pilipino ang mga Amerikano ng mga mahahalagang impormasyon at suporta mula sa militar.&lt;ref name=&quot;uslc-13&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Spanish American War|url=http://countrystudies.us/philippines/13.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Ngunit, dumistansiya ang Estados Unidos sa mga hangarin ng mga Pilipino. Hindi natuwa si Aguinaldo nang tumutol ang mga Amerikano na suportahan ang kalayaan ng Pilipinas.&lt;ref name=&quot;uslc-13&quot;/&gt; Nagwakas ang relasyon ng dalawang bansa at tumaas ang tensiyon nang naging malinaw ang pakay ng mga Amerikanong manatili sa mga pulo.&lt;ref name=&quot;uslc-13&quot;/&gt;
=== Digmaang Pilipino-Amerikano === 
:''Pangunahing artikulo: [[Digmaang Pilipino-Amerikano]]''
Sumiklab ang [[Digmaang Pilipino-Amerikano]] noong Pebrero, 1899, matapos patayin ng dalawang Amerikanong sundalo ang tatlong Pilipinong sundalo sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|San Juan]].&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - War of Resistance|url=http://countrystudies.us/philippines/15.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Naging mas magastos at mas marami ang namatay sa digmaang ito kaysa sa [[Digmaang Espanyol-Amerikano]].&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Humigit-kumulang 126,000 Amerikanong sundalo ang lumaban sa digmaan; 4,234 Amerikano ang namatay, pati na rin ang 16,000 Pilipinong sundalo na naging kasali sa isang pambansang [[gerilya]]ng kampanya na walang tiyak na bilang ng mga kasapi.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt; Sa pagitan ng 250,000 at 1,000,000 sibilyan ang namatay dahil sa kagutuman at sakit. Pinahirapan nila ang isa't isa.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt;

Ang kakulangan ng mga [[sandata]] ang naging sanhi ng pagkatalo ng mga Pilipinong sundalo laban sa mga Amerikano sa mga pangunahing labanan ngunit ang mga Pilipino ay nagwagi sa mga labanang gerilya.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt; Ang [[Malolos, Bulacan|Malolos]], na kabisera ng pamahalaang rebolusyonaryo, ay nakuha ng mga Amerikano noong ika-31 ng Marso 1899, ngunit nakatakas si Aguinaldo at ang kanyang pamahalaan at nilipat ang kabisera sa [[San Isidro, Nueva Ecija]]. Si [[Antonio Luna]], ang pinakamagaling na [[kumander]] ni Aguinaldo, ay pinatay noong [[Hunyo]]. Dahil sa pagkamatay ni Luna at ang tuloy-tuloy na pagkatalo ng kanyang mga sundalo sa mga labanan sa Hilagang Luzon, pinalitan ng di-sentralisadong mga hukbong gerilya sa bawat sonang militar ang regular na hukbo noong [[Nobyembre]] 1899. Ang mga sibilyan, na naiipit sa pagitan ng mga Amerikano at mga rebelde, ay naghirap.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt;

Nadakip si Aguinaldo sa [[Palanan, Isabela]] noong ika-23 ng Marso 1901 at dinala sa Maynila. Nanumpa siya ng katapatan sa Estados Unidos at nag-utos na sumuko ang kanyang mga kasama, na naging hudyat ng katapusan ng digmaan.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt;  Ngunit nagpatuloy pa rin ang mga labanan sa ilang mga bahagi ng Pilipinas, lalo na sa Mindanao, hanggang noong 1913.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 247–260, 294–297&lt;/ref&gt;

=== Kolonya ng Estados Unidos ===
Tinuring ng Estados Unidos ang kanilang misyon sa Pilipinas bilang paghahanda ng mga Pilipino sa malayang pamamahala.&lt;ref name=&quot;uslc-16&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - United States Rule|url=http://countrystudies.us/philippines/16.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Itinatag ang pamahalaang sibil noong 1901, na pinamahalaan ni [[William Howard Taft]], ang unang Amerikanong gobernador-heneral ng Pilipinas, na humalili kay [[Arthur MacArthur, Jr.]] Ang gobernador-heneral ang naging pinuno ng [[Komisyon ng Pilipinas]], isang kapisanan na itinatag ng Estados Unidos na may kapangyarihang tagapagbatas at may limitadong kapangyarihang tagapamahala. Nagpatupad ang komisyon ng batas na nagtayo ng iba't ibang mga sangay ng pamahalaan, kasama na rin ang istilong hudisyal, serbisyong sibil at pamahalaang lokal. Itinatag ang Pambansang Pulisya '' ([[Philippine Constabulary]])'' upang pamahalaan ang mga natitirang kilusang lumalaban sa mga Amerikano at nang hindi naglaon ay ginampanan rin nito ang mga responsibilidad ng [[Sandatahang Lakas ng Estados Unidos]]. Pinasinayaan ang halal na [[Asamblea ng Pilipinas]] noong 1907 bilang ang mababang kapulungan, samantalang ang Komisyon ng Pilipinas ang mataas na kapulungan.

Ang mga panukala ng Estados Unidos sa Pilipinas ay napalitan kasabay ng pagpapalit ng mga administrasyon.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Sa mga unang taon ng kolonyang pamamahala, ayaw ng mga Amerikano na ibigay ang karapatang pamamahala sa mga Pilipino. Ngunit, nang naging pangulo ng Estados Unidos si [[Woodrow Wilson]] noong 1913, isang bagong panukala ang ipinagtibay na naging daan sa kalayaan ng Pilipinas. Ang [[Batas Jones]], na ipinasa ng [[Kongreso ng Estados Unidos]] noong 1916, ay naging batayan ng pagtatag ng isang pamahalaan, nagpangako ng kalayaan at pagtatatag ng inihalal na [[Senado ng Pilipinas]].

Naganap noong dekada 1920, ang pakikipagtulungan at mga komprontasyon ng mga Pilipino sa mga gobernador-heneral ng Estados Unidos, depende kung kaya ng gobernador-heneral na pamahalaan ang kolonya kasama ang tagapagbatas ng bansa. Ang mga kasapi ng kongreso ay naghangad na makamit kaagad ang kalayaan mula sa Estados Unidos. Ipinadala sa [[Washington D.C.]] ang ilang mga misyong pang-kalayaan. Itinatag ang [[serbisyong sibil]] na pinamahalaan ng mga Pilipino noong 1918.

Ang pulitika ng Pilipinas noong panahon ng kolonyalismo nito sa Estados Unidos ay pinamahalaan ng [[Partido Nacionalista]], na itinatag noong 1907. Kahit naghangad ito ng madaliang paggawad ng kasarinlan, naging mataas ang suporta nito sa Estados Unidos sa mga panukala nito.&lt;ref name=&quot;uslc-17&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - A Collaborative Philippine Leadership|url=http://countrystudies.us/philippines/17.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Pinamunuan ito ni [[Manuel L. Quezon]], na naging [[pangulo ng Senado]] mula noong 1916 hanggang 1935.

=== Panahon ng Komonwelt ===
:''Pangunahing artikulo: [[Komonwelt ng Pilipinas]]''
[[Talaksan:Quezon Roosevelt.jpg|thumb|left|200px|[[Manuel L. Quezon]], pangulo ng Komonwelt kasama si [[Franklin D. Roosevelt]], [[pangulo ng Estados Unidos]] sa [[Washington, D.C.]].]]
Noong 1933, ipinasa ng [[Kongreso ng Estados Unidos]] ang [[Batas Hare-Hawes-Cutting]] bilang ang Batas ng Kalayaan ng Pilipinas kahit ito ay tinutulan ni Pangulong [[Herbert Hoover]].&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 345–346&lt;/ref&gt; Kahit ang batas na ito ay binuo sa tulong ng isang komisyon mula sa Pilipinas, tinutulan ito ng [[Pangulo ng Senado]], si [[Manuel L. Quezon]], dahil sa probisyon nitong manatili ang kontrol ng Estados Unidos sa mga base militar sa bansa. Sa ilalim ng kanyang impluwensiya, tinutulan ito ng lehislatura ng Pilipinas.&lt;ref name=&quot;uslc-20&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Commonwealth Politics|url=http://countrystudies.us/philippines/20.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-23}}&lt;/ref&gt; Noong sumunod na taon, isang bagong batas na tinawag na [[Batas Tydings-McDuffie]] ay ipinasa ng lehislatura. Isinaad sa batas na ito ang pagtatatag ng [[Komonwelt ng Pilipinas]] na may 10-taong mapayapang transisyon patungo sa kasarinlan. Magkakaroon ang komonwelt ng sariling [[saligang-batas]] at magiging''' responsibilidad ang pamamahala sa bansa, ngunit ang ugnayang panlabas ay responsibilidad ng Estados Unidos, at ilang mga batas ay kailangan aprubahan ng pangulo ng Estados Unidos.&lt;ref name=&quot;uslc-20&quot;/&gt;

[[Talaksan:Quezon.jpg|thumb|left|100px|[[Manuel Quezon]], Pangulo ng Pilipinas mula 1935 hanggang 1944.]]
Isang konstitusyon ang binuo noong 1934 na pinagtibay sa isang plebisito noong sumunod na taon. Noong ika-14 ng Mayo 1935, isang halalan ang ginanap upang punan ang bagong tatag na posisyon ng Pangulo ng Komonwelt na napanalunan ni [[Manuel L. Quezon]] ng [[Partido Nacionalista]], at itinatag ang isang Pilipinong pamahalaan na ibinase sa mga prinsipyo ng [[Konstitusyon ng Estados Unidos]]. Ang komonwelt ay itinatag noong 1935, na mayroong malakas na sangay na tagapagpaganap, iisang sangay ng kapulungan, ang ''National Assembly'' at ang [[Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas]] na binubuo ng mga Pilipino sa unang pagkakataon mula noong 1901. Noong panahon ng Komonwelt, nagpadala ang Pilipinas ng isang halal na ''[[Resident Commissioner]]'' sa [[Mababang Kapulungan ng Estados Unidos]] (tulad ng ginagawa ng [[Puerto Rico]] ngayon).

Naging adhikain ng bagong pamahalaan ang pagtatatag ng batayan ng tanggulang pambansa, mas malakas na kontrol sa ekonomiya, mga reporma sa edukasyon, pagpapabuti sa transportasyon, ang kolonisasyon ng pulo ng Mindanao at ang promosyon ng lokal na kabisera at [[industriyalisasyon]]. Ngunit hinarap ng komonwelt ang problema sa agrikultura, ang di-tiyak na sitwasyong Diplomatiko at Militar sa [[Timog-Silangan Asya]], at hindi maliwanag na lebel ng komitment ng Estados Unidos sa panghinaharap na Republika ng Pilipinas. Binago ang konstitusyon noong 1939–1940 upang ibalik ang kongresong may dalawang kapulungan at ang pagpapahintulot ng pagtakbo muli ni Pangulong Quezon, na nagkaroon lamang ng isang anim na taong termino.

=== Ikalawang Digmaang Pandaigdig at ang pagsakop ng mga Hapon ===

'' Pangunang Artikulo: [[Pananakop ng mga Hapones sa Pilipinas (1941–1945)]]''

[[Talaksan:Ww2 131.jpg|thumb|left|200px|Humigit-kumulang 10,000 katao ang namatay sa [[Martsa ng Kamatayan sa Bataan]].]]
Naglunsad ang bansang [[Hapon]] ng [[Labanan sa Pilipinas (1941–1942)|isang sorpresang pag-atake sa Clark Air Base sa Pampanga]] noong 8 Disyembre 1941, halos sampung oras lamang matapos ang [[Pagsalakayin sa Perlas na Panganlungan ng mga Bapor|Pag-atake sa Pearl Harbor]]. Ang pagbobomba sa pamamagitan ng paggamit ng mga eroplano ay sinundan ng pagdating ng mga sundalong Hapones sa Luzon. Ang hukbo ng mga Pilipino at Amerikanong sundalo ay pinamunuan ni Heneral [[Douglas MacArthur]]. Dahil sa pagdami ng mga kalabang dumarating sa bansa, lumikas ang mga hukbong Pilipino at Amerikano sa [[Bataan]] at sa pulo ng [[Corregidor]]. Ang Maynila, na idineklarang bukas na lungsod/Open City upang maiwasan ang pagkawasak nito, ngunit naging pasaway ang mga hapones at sinalakay pa rin ito &lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 390&lt;/ref&gt; ito ay pinasok ng mga Hapones noong ika-2 ng Enero 1942&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 392&lt;/ref&gt;. Nagpatuloy ang pagtatanggol ng mga Pilipino hanggang sa pagsuko ng mga sundalong Pilipino at Amerikano sa Bataan noong 9 Abril 1942 at ang Corregidor noong Mayo 6. Karamihan sa 80,000 na mga preso ng digmaan na nahuli ng mga Hapones sa Bataan ay sapilitang [[Martsa ng Kamatayan sa Bataan|pinagmartsa]] patungo sa isang kulungang may layo ng 105 kilometro sa Hilaga (Pampangga) . Tinatayang 10,000 mga Pilipino, 300 mga Pilipinong Intsik at 1,200 mga Amerikano ang namatay bago makarating sa destinasyon.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 168&lt;/ref&gt;

Sumama sina Quezon at Osmeña sa mga sundalong patungong Corregidor at hindi nagtagal ay umalis sila patungong Estados Unidos, at doon pinamahalaan ang Komonwelt.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 415&lt;/ref&gt; Inutusan si MacArthur na pumunta sa [[Australia]], kung saan sinimulan niya ang planong pagbabalik sa Pilipinas.

[[Talaksan:Jose P. Laurel (cropped).jpg|thumb|100px|[[Jose P. Laurel]], Pangulo ng Pilipinas mula 1943 hanggang 1945.]]
Agad na nag-organisa ang mga awtoridad ng militar ng Hapon ng bagong estruktura ng pamahalaan sa Pilipinas at itinatag ang [[KALIBAPI]] (''Kapisanan sa Paglilingkod sa Bagong Pilipinas''). Isinaayos nila ang [[Konseho ng Estado ng Pilipinas|Konseho ng Estado]] na nagpatupad ng mga pang-sibil na batas hanggang [[Oktubre]] 1943, nang ideklara nila ang Pilipinas bilang isang malayang bansa. Ang republikang nasa ilalim ng mga Hapones na pinamunuan ni [[Jose P. Laurel]] ay hindi naging popular.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - World War II|url=http://countrystudies.us/philippines/21.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt;

Ang pagsakop ng mga Hapon sa Pilipinas ay tinutulan nang maraming aktibidad ng mga gerilya. Lumaban ang pangkat ng militar ng [[Hukbong Katihan ng Komonwelt ng Pilipinas]] sa mga Hapones sa isang digmaang gerilya at kinilalang isa itong pangkat ng Hukbong Katihan ng Estados Unidos. Ang tagumpay ng pakikipaglabang ito ay ipinakita sa katapusan ng digmaan, kung saan kontrolado lamang ng mga Hapones ang labindalawa sa apatnapu't walong lalawigan sa bansa.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;/&gt;  Ang pangunahing elemento ng paghihimagsik sa Gitnang Luzon ay ginampanan ng [[Hukbalahap]] (''Hukbong Bayan Laban sa Hapon''), na mayroong 30,000 kasapi at ipinaabot ang kontrol sa karamihang lugar sa Luzon.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;/&gt;

Noong ika-8 ng Mayo 1942 hanggang ika-2 ng Setyembre 1945, nagsimula ang kampanya ng Labanan ng Pilipinong Nadakpin-Muli sa Pilipinas sa ilalim ng pagsakop ng mga Hapon. Mahigit daan-libong mga Pilipino at mga Pilipinong Intsik na kalakihan ay sumali bilang sundalo ay isang dating militar ng [[Hukbong Katihan ng Komonwelt ng Pilipinas]] sa ilalim ng pangkat ng militar ng Estados Unidos (1935–1946) at ang sumali bilang gerilya ng kumilalang pangkat ng gerilya sa buong pagbabaka at labanang ito sa Pilipinas katulad ng Luzon, Visayas at Mindanao at lumaban sila sa mga Hapon, at bago po pagbabalik ng mga Amerikanong sundalo sa Pilipinas noong 1944.

[[Pagdating sa Leyte|Dumating]] si Heneral Douglas MacArthur at si Pangulong Sergio Osmena kasama ang maraming mga Pilipino at Amerikanong sundalo sa [[Leyte]] noong ika-20 ng Oktubre 1944. Maraming pang mga sundalo ang dumating, at pinasok ng mga Magkakaalyadong sundalong Pilipino at Amerikano ang [[Maynila]]. Nagtagal ang labanan hanggang sa pormal na pagsuko ng Hapon noong ika-2 ng Setyembre 1945. Nagdanas ang Pilipinas ng pagkawala ng maraming buhay at malawakang pagkasira nang matapos ang digmaan. Tinatayang isang milyong Pilipino ang namatay, at nawasak ang Maynila dahil hindi idineklara ng mga Hapones ang Maynila bilang isang bukas na lungsod katulad ng ginawa ng mga Amerikano noong 1942.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;/&gt;

[[Talaksan:Sergio Osmena photo.jpg|thumb|left|100px|[[Sergio Osmena]], Pangulo ng Pilipinas mula 1944 hanggang 1946.]]
Kasama ni Pangulong Manuel L. Quezon sa Estados Unidos si Sergio Osmena. Namatay si Quezon sa sakit na tuberkulosis noong ika-1 ng Agosto 1944 at si Osmeña ang humalili sa kanya. Kasama siya ng mga puwersang Amerikanong lumunsad sa Leyte. Samantala maraming ang magkakasanib ng mga sundalong Pilipino at Amerikano kasama ng mga kumilalang gerilya ay ipagtatanggol ng sagupaan ng pakipaglaban sa mga Hapones ay simula ng kampanya ng labanan ng pagpapalaya sa Pilipinas. Nagsilbi siya bilang pangulo ng bansa hanggang sa magkaroon ng halalan noong ika-23 ng Abril 1946. Paghahanda ito sa pagbibigay ng kalayaan ng Estados Unidos. Kumandidato siya bilang pangulo, ngunit natalo kay Manuel Roxas.

== Malayang Pilipinas at ang Ikatlong Republika (1946–1972) ==
:''Pangunahing artikulo: [[Kasaysayan ng Pilipinas (1946–1972)]]''

=== Pamamahala ni Manuel Roxas (1946–1948) ===
[[Talaksan:Manuel Roxas 2.jpg|thumb|100px|[[Manuel Roxas]], Pangulo ng Pilipinas mula 1946 hanggang 1948.]]
Nagkaroon ng halalan noong 1946, na nagluklok kay [[Manuel Roxas]] bilang unang pangulo ng malayang Pilipinas. Ibinalik ng Estados Unidos ang [[soberanya]] ng Pilipinas noong ika-4 ng Hulyo 1946.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Ngunit ang ekonomiya ng Pilipinas ay nanatiling umaasa sa ekonomiya ng Estados Unidos, ayon kay [[Paul McNutt]], isang mataas na komisyoner ng Estados Unidos.&lt;ref name=&quot;uslc-23&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Economic Relations with the United States|url=http://countrystudies.us/philippines/23.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Ang ''Philippine Trade Act'', na ipinagtibay bilang isang kondisyon upang makatanggap ng perang gagamitin sa rehabilitasyon mula sa digmaan ang Pilipinas mula sa Estados Unidos,&lt;ref name=&quot;beterano&quot;&gt;{{cite web|title=Balitang Beterano: Facts about Philippine Independence|url=http://www.newsflash.org/2004/02/tl/tl012375.htm|publisher=Philippine Headline News Online|accessdate=2006-08-21}}&lt;/ref&gt; ay lalong nagpalala sa relasyon ng dalawang bansa sa probisyon itong itali ang ekonomiya ng dalawang bansa. Isang kasunduan na militar ang nilagdaan noong 1947 na nagtakda sa Estados Unidos ng 99-taong pag-uupa sa mga piling [[base militar]] sa bansa (binawasan ito ng 25 taon noong 1967).

=== Pamamahala ni Elpidio Quirino (1948–1953) ===
[[Talaksan:Elpidio R Quirino.jpg|thumb|left|100px|[[Elpidio Quirino]], Pangulo ng Pilipinas mula 1948 hanggang 1953.]]
Pinatawad ng administrasyon ni Roxas ang mga taong nakipagtulungan sa mga Hapones noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, maliban sa mga taong gumawa ng mga marahas na krimen. Namatay si Roxas dahil sa [[atake sa puso]] at [[tubercolosis]] noong [[Abril]] 1948, at humalili ang pangalawang pangulo, si [[Elpidio Quirino]], sa posisyon ng presidente. Tumakbo siya sa pagkapangulo noong 1949. Natalo ni Quirino si [[Jose P. Laurel]] at nakamit niya ang apat na taong termino. Iniwan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig ang Pilipinas na sira-sira at nawalan ng moral. Ang muling pagbangon ng bansa ay naguluhan dahil sa mga aktibidad ng mga gerilyang [[Hukbalahap]] (&quot;Huks&quot;) na naging kalaban ng bagong pamahalaan ng Pilipinas. Ang mga panukala ng pamahalaan sa mga Huk ay parehong naging pang-negosasyon at pang-supresyon. Ang [[Kagawaran ng Tanggulang Pambansa|Kalihim ng Tanggulang Pambansa]], si [[Ramon Magsaysay]] ay nagsimula ng kampanya upang matalo ang mga rebelde sa pamamagitan ng militar at para makuha na rin ang suporta ng pamahalaan mula sa mga mamamayan. Unti-unting kumunti ang kampanya ng mga Huk noong dekada 1950's, at tuluyang nagwakas ito sa walang kundisyon na pagsuko ni [[Luis Taruc]], pinuno ng mga Huk noong [[Mayo]] 1954.

=== Pamamahala ni Ramon Magsaysay (1953–1957) ===
[[Talaksan:Ramon-Magsaysay-01.jpg|thumb|100px|[[Ramon Magsaysay]], Pangulo ng Pilipinas mula 1953 hanggang 1957.]]
Suportado ng Estados Unidos, nahalal si Magsaysay sa pagkapangulo noong 1953 dahil sa popularidad niya sa mga tao. Ipinangako niya ang reporma sa ekonomiya, at napaunlad niya ang [[reporma sa lupa]] sa pamamagitan ng pagtaguyod sa paglipat ng tirahan ng mga mahihirap na tao sa Katolikong hilaga patungo sa mga tradisyonal na mga lugar ng mga Muslim. Kahit nakatulong ito sa pagbabawas ng populasyon sa Hilaga, tumaas ang tensiyong panrelihiyon.&lt;ref name=&quot;uslc-26&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Magsaysay, Garcia, and Macapagal Administrations|url=http://countrystudies.us/philippines/26.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Ngunit naging popular pa rin siya sa mga mamamayan, at ang kanyang pagkamatay sa pagbagsak ng kanyang eroplano noong [[Marso]] 1957 ay nagdulot ng kalungkutan sa maraming mga Pilipino.

=== Pamamahala ni Carlos Garcia (1957–1961) ===
[[Talaksan:Carlos P Garcia photo.jpg|thumb|left|100px|[[Carlos Garcia]], Pangulo ng Pilipinas mula 1957 hanggang 1961.]]
Humalili si [[Carlos P. Garcia]] sa posisyon ng pangulo matapos ang pagkamatay ni Magsaysay, at nahalal rin siya sa apat na taong termino noong Nobyembre ng taon ding iyon. Ipinatupad niya ang patakarang &quot;Pilipino Muna&quot;, na nagbibigay ng pagkakataon sa mga Pilipino na malinang ang ekonomiya ng bansa.&lt;ref name=&quot;cgarcia&quot;&gt;{{cite web|title=Carlos Garcia: Unheralded nationalist|url=http://www.philippinenews.com/news/view_article.html?article_id=555a3972999c72ad3bc05bbadf8225f6|publisher=Philippine News Online|accessdate=2006-08-21|archive-date=2006-10-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20061026052206/http://www.philippinenews.com/news/view_article.html?article_id=555a3972999c72ad3bc05bbadf8225f6|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; Nakipag-ugnayan si Garcia sa Estados Unidos ukol sa pagsasauli ang mga Amerikanong base militar sa Pilipinas. Ngunit nawala ang popularidad ng kanyang administrasyon dahil sa mga isyu ng kurapsiyon sa mga sumunod na taon.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 184&lt;/ref&gt;

=== Pamamahala ni Diosdado Macapagal (1961–1965) ===
[[Talaksan:Diosdado Macapagal photo.jpg|thumb|100px|[[Diosdado Macapagal]], Pangulo ng Pilipinas mula 1961 hanggang 1965.]]
Nahalal si [[Diosdado Macapagal]] sa pagkapangulo noong halalan ng 1961. Ang panukalang banyaga ni Macapagal ay humingi ng mas malapit na relasyon sa mga kalapit na mga bansa, partikular na ang Malaya (ngayo'y [[Malaysia]]) at [[Indonesia]].&lt;ref name=&quot;uslc-26&quot;/&gt; Ang pakikipag-negosasyon niya sa Estados Unidos ukol sa mga karapatan sa mga base militar ay nagdulot ng negatibong damdamin sa mga Amerikano.&lt;ref name=&quot;uslc-26&quot;/&gt; Binago niya ang [[Araw ng Kalayaan]] mula sa Hulyo 4 na pinalitan ng Hunyo 12, upang gunitain ang araw na idineklara ni Emilio Aguinaldo ang kalayaan ng bansa mula sa Espanya noong 1898.

Sa panahon ng panunungkulan ni Pangulong [[Diosdado Macapagal]] nagpatuloy sa pagtaas ang halaga ng bilihin, ngunit naisagawa niyang kahit paano'y mapanatili ang mababang halaga ng [[bigas]] at [[mais]]. Gayunpama'y ang pagpupuslit ng mga kalakal na ipinagbabayad sa adwana'y laganap pa rin tulad ng dati. Si Macapagal sa kanyang sarili'y isang taong matapat, ngunit ipinapalagy ng mga taong siya'y mahina at hindi nababagay sa kanyang tungkulin, o kaya'y kinukunsinti niya ang katiwalian at kasamaang ginagawa ng mga taong malapit sa kanya o may lakas sa kanyang tanggapan.

Tangi sa pampalagiang suliranin na pangkabuhayan at pampamahalaan ang lumigalig sa kanyang pangasiwaan.

== Pamumuno ni Ferdinand Marcos (1965–1986) ==
[[Talaksan:MarcosinWashington1983.jpg|thumb|left|100px|[[Ferdinand Marcos]], Pangulo ng Pilipinas mula 1965 hanggang 1986.]]
Ang isa pang subyang sa panig ni Macapagal ay ang Pangulo ng Senado na si [[Ferdinand Marcos]], isang kapwa Liberal. Sinasabing upang matamo ang pagtulong ni Marcos sa halalan noong 1961, lihim na nakipagkasundo si Macapagal kay Marcos na hindi siya tatakbong muli para sa reeleksiyon sa halalan ng taong 1965. Ngunit habang lumalapit ang halalan ng taong 1965, napatunayang masugit si Macapagal sa pagkandidato.

Sa pagkabigo ng pag-asa ni Marcos sa pagiging kandidato ng Partido Liberal sa pagkapangulo, at sa dahilang naanyayahang sumama sa Partido Nacionalista at samantalahin ang pagkakataon sa Kumbensiyon ng mga Nacionalista'y iniwan niya ang Partido Liberal at sumapi sa Nacionalista. Nagwagi si Marcos sa Kumbensiyon at naging opisyal na kandidato sa pagka-Pangulo.

Sa una niyang termino, naglunsad si Marcos ng iba't ibang mga proyekto at nagtaas ng koleksiyon ng [[buwis]] na nakatulong sa pag-unlad ng bansa noong dekada '70. Dahil rin sa pag-utang niya at sa tulong pang-ekonomiya na nanggaling sa Estados Unidos, mas maraming mga daan ang naitayo ng kanyang administrasyon kaysa sa lahat ng daan na naitayo ng mga nakalipas na pangulo at mas maraming mga [[paaralan]] kaysa sa nakalipas na administrasyon.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 187&lt;/ref&gt;  Nahalal muli si Marcos bilang pangulo noong 1969, na naging unang pangulo ng malayang Pilipinas na natamo ang ikalawang termino.

Hinarangan ng mga kalaban ni Marcos ang kinailangang lehislasyon para maisakatuparan ang kanyang mga plano. Dahil dito, nawala ang positibong damdamin sa kanyang ikalawang termino at bumagal ang pag-unlad ng kabuhayan.&lt;ref name=&quot;uslc-27&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Marcos and the Road to Martial Law|url=http://countrystudies.us/philippines/27.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-24}}&lt;/ref&gt; Dumami ang krimen at pagsuway ng mga sibilyan sa batas. Binuo ng [[Partido Komunista ng Pilipinas]] ang [[Bagong Hukbong Bayan]]. Nagpatuloy ang pakikipaglaban ng ''[[Moro Islamic Liberation Front]]'' para sa kalayaan ng Mindanao. Ang isang pagsabog sa pagtitipon ng [[Partido Liberal]] kung saan idineklara ang kanilang kandidato para sa Senado noong ika-21 ng Agosto 1971 ang nagdulot ng pagsuspinde ni Marcos sa ''writ of habeas corpus'', na ibinalik niya noong ika-11 ng Enero 1972 matapos ang mga protesta ng publiko.

=== Batas Militar ===
:''Tingnan din: [[Estratehiya ng tensiyon]].''
[[Talaksan:PD 1081.JPG|300px|thumb|right|'''23 Setyembre 1972''' - Ipinahahayag ni Pangulong Ferdinand Marcos ang Batas Militar sa isang pabalita sa himpapawid.]]
Dahil sa kawalan ng respeto sa batas at ang banta ng rebelyon ng mga Komunista, idineklara ni Marcos ang [[batas militar]] noong ika-21 ng Setyembre 1972 sa bisa ng [[Proklamasyon Blg. 1081]]. Tinanggal ni Marcos ang kalayaan ng pamamahayag at iba pang karapatan ng mga mamamayan, ipinasara ang Kongreso at ang mga kompanya ng pamamahayag, at iniutos ang pag-aresto sa mga pinuno ng oposisyon at mga aktibidad ng mga militante, kasama na ang kanyang pinakamalaking mga kritiko, si Senador [[Benigno Aquino, Jr.]], Senador [[Jovito Salonga]] at Senador [[Jose Diokno]].&lt;ref name=&quot;uslc-28&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Proclamation 1081 and Martial Law|url=http://countrystudies.us/philippines/28.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-24}}&lt;/ref&gt; Ang deklarasyon ng batas militar ay tinanggap ng karamihan, dahil sa problemang panlipunang dinaranas ng Pilipinas.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 189&lt;/ref&gt; Malaki ang binaba ng bilang ng krimen matapos isakatuparan ang ''curfew''.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 576–577&lt;/ref&gt; Maraming mga kalaban sa pulitika ang napilitang umalis ng bansa.

Isang konstitusyonal na kumbensiyon, na itinatag noong 1970 upang palitan ang [[Konstitusyon ng Pilipinas|Saligang-Batas ng 1935]], ay nagpatuloy sa pagbuo ng bagong saligang-batas matapos ang deklarasyon ng batas militar. Nagkaroon ng bisa ang bagong konstitusyon noong 1973, na binago ang istilo ng pamahalaan mula sa [[pampanguluhan]] na naging [[parlamentaryo]] at nagpahintulot kay Marcos na manatili siya sa kapangyarihan matapos ang 1973.

Ayon kay Marcos, ang batas militar ang simula nang pagbubuo ng Bagong Lipunan na ibinase sa mga kahalagahang panlipunan at pampolitika.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 574–575&lt;/ref&gt; Lumakas ang ekonomiya noong dekada 1970s, na nagkaroon ng sobrang salapi para sa budyet at pangangalakal. Tumaas ang [[Kabuuang Pambansang Produkto]] mula sa 55 bilyong piso noong 1972 na naging 193 bilyong piso noong 1980. Lumaki ang kita ng pamahalaan sa turismo. Ngunit nakilahok si Marcos, ang kanyang mga kroni at ang kanyang maybahay, si [[Imelda Romualdez-Marcos]] sa paggawa ng kurapsiyon.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;&gt;{{cite web|title=Country Profile: Philippines, Marso 2006|url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Philippines.pdf|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt;

=== Ikaapat na Republika ===
Upang palubagin ang [[Simbahang Katolika]] bago ang pagbisita ng [[Santo Papa]], si [[Papa Juan Pablo II]],&lt;ref&gt;{{cite web|title=In many tongues, pope championed religious freedoms|url=http://www.sptimes.com/2005/04/03/Worldandnation/In_many_tongues__pope.shtml|publisher=St. Petersburg Times|accessdate=2006-08-21}}&lt;/ref&gt; opisyal na ipinatigil ni Marcos ang batas militar noong 17 Enero 1981. Ngunit, pinanatili niya ang kapangyarihan ng pamahalaan sa paghuli at pagkulong. Ang kurapsiyon at ang kaguluhan sa lipunan ang naging sanhi ng pagbagal ng pag-unlad ng ekonomiya sa ilalim ni Marcos, na humina ang kalusugan dahil sa [[lupus]].

Binoykot ng oposisyon ng halalan noong 1981, kung saan lumaban si Marcos at ang retiradong heneral na si [[Alejo Santos]].&lt;ref name=&quot;uslc-28&quot;/&gt; Nanalo si Marcos ng 16 milyong boto, na pinahintulutan siyang manungkulan ng anim na taon. Nahalal ang Kalihim ng Pananalapi, si [[Cesar Virata]] bilang [[Punong Ministro ng Pilipinas|Punong Ministro]] ng Batasang Pambansa.
 
Noong 1983, napatay ang pinuno ng oposisyon, si [[Benigno Aquino, Jr.]] sa [[Pandaigdigang Paliparan ng Ninoy Aquino|Pandaigdigang Paliparan ng Maynila]] sa kanyang pagbalik sa Pilipinas matapos ang mahabang panahon ng pananatili sa ibang bansa. Nagdulot ito ng pagtutol sa pamumuno ni Marcos at ang serye ng mga pangyayari, kasama ang pag-aalala ng Estados Unidos, na nagsanhi ng halalan noong [[Pebrero]] 1986.&lt;ref name=&quot;uslc-29&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - From Aquino's Assassination to People Power|url=http://countrystudies.us/philippines/29.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Nagkaisa ang oposisyon sa biyuda ni Aquino, si [[Corazon Aquino]].

Idineklara ng [[Komisyon ng Eleksiyon]] (Comelec), ang opisyal na tagabilang ng resulta ng halalan, ang pagkapanalo ni Marcos. Ngunit malaki ang pagkakaiba nito sa bilang ng [[Namfrel]], isang pinagkakatiwalaang tagabantay ng halalan. Tinutulan ni [[Corazon Aquino]] at ng kanyang mga tagasuporta ang maling resulta ng halalan. Hindi rin kinilala ng mga dayuhang tagamasid, kasama ang delegasyon ng Estados Unidos, ang opisyal na resulta.&lt;ref name=&quot;uslc-29&quot;/&gt; Binawi ni Hen. [[Fidel Ramos]] at Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si [[Juan Ponce Enrile]], ang suporta nila kay Marcos. Napatalsik si Marcos sa isang mapayapang demonstrasyon, tinatawag na [[Unang Rebolusyon sa EDSA|Rebolusyon sa EDSA ng 1986]] at ang paghalili ni [[Corazon Aquino]] bilang pangulo noong ika-25 ng Pebrero 1986.

== Ikalimang Republika (1986-Kasalukuyan) ==
=== Pamamahala ni Corazon Aquino (1986–1992) ===
[[Talaksan:Corazon Aquino 1986.jpg|thumb|100px|[[Corazon Aquino|Corazon Cojuangco-Aquino]], Pangulo ng Pilipinas mula 1986 hanggang 1992.]]
&lt;big&gt;ujhuuiiiijjghujjj&lt;/big&gt;

Kkjjghmmmnn

Noong 1991, ibinasura ng Senado ang kasunduang nagpapahintulot sa pananatili ng mga base militar ng Estados Unidos sa loob ng sampung taon. Isinauli ng mga Amerikano sa pamahalaan ang [[Clark Air Base]] sa [[Pampanga]] noong Nobyembre ng taong iyon, at ang [[Subic Bay Naval Base]] sa [[Zambales]] noong [[Disyembre]] 1992, na nagtapos sa halos isang siglo ng pamamalagi ng militar ng Estados Unidos sa Pilipinas.

Namatay si Corazon Aquino noong ika-1 ng Agosto 2009 sa Makati medical center sa Lungsod ng Makati sa kadahilanang Colon Cancer.

=== Pamamahala ni Fidel V. Ramos (1992–1998) ===
[[Talaksan:Ramos Pentagon.jpg|thumb|left|100px|[[Fidel Ramos]], Pangulo ng Pilipinas mula 1992 hanggang 1998.]]
Noong 1992, nagwagi sa halalan ang Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si [[Fidel Ramos]], na inendorso ni Pangulong Aquino, na may 23.6% lamang ng kabuuang boto sa pagitan ng pitong kandidato. Sa mga unang taon ng kanyang termino, idineklara niya na mataas niyang prayoridad ang nasyonal na rekonsilyasyon at gumawa siya ng koalisyon upang makabangon sa mga hidwaan ng administrasyong Aquino.&lt;ref name=&quot;usdos&quot;&gt;{{cite web |title=Background Notes: Philippines, Nobyembre 1996 |url=http://dosfan.lib.uic.edu/ERC/bgnotes/eap/philippines9611.html |publisher=U.S. Department of State |accessdate=2006-08-16}}&lt;/ref&gt; Ginawa niyang legal ang [[Partido Komunista ng Pilipinas|Partidong Komunista]] at nakipag-negosasyon sa mga ito, sa mga rebeldeng Muslim at mga rebeldeng militar upang kumbinsihin sila na itigil ang kanilang mga kampanya laban sa pamahalaan. Noong [[Hunyo]] 1994, nilagdaan niya ang amnestiyang nagpapatawad sa mga rebeldeng pangkat, at mga Pilipinong militar at mga pulis na kinasuhan ng [[krimen]] habang nakikipaglaban sa mga rebelde. Noong [[Oktubre]] 1995, nilagdaan ng pamahalaan ang kasunduang nagtatapos sa kaguluhang rebelde. Isang kasunduang pang-kapayapaan ang nilagdaan ng pamahalaan at ng [[Moro National Liberation Front]] (MNLF), isang pangkat ng mga rebeldeng naghahangad na maging malayang bansa ang Mindanao, noong 1996, na nagtapos sa pakikipaglaban na nagtagal ng 24 taon. Ngunit ipinagpatuloy ng humiwalay na pangkat ng MNLF, ang [[Moro Islamic Liberation Front]] ang pakikipaglaban. Maraming mga malalaking protesta ang kumontra sa pagsisikap ng mga taong sumuporta kay Ramos na susugan ang batas upang magkaroon siya ng pagkakataong tumakbo muli para sa ikalawang termino, na naging sanhi ng hindi pagtakbo muli ni Ramos sa halalan.&lt;ref name=&quot;asiaweek&quot;&gt;{{cite web|title=Showdown in Manila|url=http://www.pathfinder.com/asiaweek/97/1003/nat1.html|publisher=Asiaweek|accessdate=2006-08-16|archive-date=2006-11-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20061110215216/http://www.pathfinder.com/asiaweek/97/1003/nat1.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

=== Pamamahala ni Joseph Estrada (1998–2001) ===
[[Talaksan:President Joseph &quot;Erap&quot; Ejercito Estrada, Argentine President Menem (cropped).jpg|thumb|100px|[[Joseph Estrada]], Pangulo ng Pilipinas mula 1998 hanggang 2001.]]
Nanalo si [[Joseph Estrada]], isang dating aktor at naging bise pangulong ni Ramos, sa halalan ng pagka-Pangulo noong 1998. Ipinangako niya sa kanyang kampanya ang pagtulong sa mga mahihirap at paunlarin ang sektor ng agrikultura sa bansa. Naging popular siya sa mga mahihirap.&lt;ref name=&quot;bbc-erap&quot;&gt;{{cite web|title=Profile:Joseph Estrada|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/1063976.stm|publisher=BBC News|accessdate=2006-08-16}}&lt;/ref&gt; Noong panahon ng [[krisis na pinansiyal sa Asya]] na nagsimula noong 1997, ang pamamahala ni Estrada ay nagdulot ng mas malalang kahirapan sa ekonomiya. Maraming Pilipino ang nawalan ng trabaho, lumaki ang kakulangan sa badyet at bumaba ang halaga ng piso. Ngunit nakabangon ang kabuhayan ng bansa ngunit mas mabagal ito kumpara sa mga kalapit-bansa nito.

Sa loob ng isang taon ng kanyang eleksiyon, nawala ang popularidad ni Estrada dahil sa mga akusasyon ng kronyismo at kurapsiyon, at ang pagkabigo na masolusyonan ang mga suliranin sa kahirapan.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt; Noong Oktubre 2000, inakusahan si Estrada na tumatanggap siya ng pera mula sa sugal. Siya ay isinakdal ng Mababang Kapulungan, ngunit ang kanyang [[paglilitis]] sa Senado ay hindi natuloy nang iboto ng senado na huwag eksaminahin ang tala sa bangko ng pangulo. Bilang sagot, nagkaroon ng mga demonstrasyon na naghingi sa pag-alis ni Estrada. Dahil sa mga rally, ang resignasyon ng mga kalihim at ang pagkawala ng suporta ng sandatahang lakas, umalis si Estrada sa opisina noong ika-20 ng Enero 2001.

=== Pamamahala ni Gloria Macapagal-Arroyo (2001–2010) ===
[[Talaksan:Gloria Macapagal Arroyo WEF 2009-crop.jpg|thumb|left|100px|[[Gloria Macapagal-Arroyo]], Pangulo ng Pilipinas mula 2001 hanggang 2010.]]
Humalili si Bise Pangulong [[Gloria Macapagal-Arroyo]] (ang anak ni Pangulong [[Diosdado Macapagal]]) sa posisyon ng Pangulo sa araw ng kanyang paglisan. Tinatayang hindi lehitimo ang pag-upo ni Ginang Arroyo sa pwesto dahil hindi pa tapos ang paghahatol sa kaso ng nakaraang pangulong Estrada. Naging mas lehitimo ang kanyang pag-upo sa halalan pagkalipas ng apat na buwan, kung saan nanalo ang kanyang koalisyon sa karamihan ng mga posisyon.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt; Ang unang termino ni Arroyo ay nagkaroon ng hating politika ng mga koalisyon at isang kudeta sa Maynila noong [[Hulyo]] 2003 na naging sanhi ng pag-deklara niya ng isang buwang pambansang ''state of rebellion''.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt;

Sinabi ni Arroyo noong [[Disyembre]] 2002 na hindi siya tatakbo sa halalan noong 2004 ngunit binago niya ang kanyang desisyon noong Oktubre 2003 at nagdesisyong sumali sa halalan.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt; Siya ay muling nahalal at isinalin sa puwesto para sa kanyang anim na taong termino noong ika-30 ng Hunyo 2004.    Noong 2005, isang ''tape'' na naglalaman ng isang usapan ay lumabas na naglalaman ng usapan ni Arroyo at isang opisyal ng halalan kung saan inutusan ni Arroyo ang opisyal na itaas ang bilang ng kanyang mga boto upang manatili siya sa puwesto.&lt;ref name=&quot;cnn-trans&quot;&gt;{{cite web|title=Gloria Macapagal Arroyo Talkasia Transcript|url=http://edition.cnn.com/2005/WORLD/asiapcf/08/10/talkasia.arroyo.script/index.html|publisher=CNN|accessdate=2006-07-29}}&lt;/ref&gt; Nagdulot ito ng mga protesta na humihingi sa pagbaba ni Arroyo sa puwesto. Inamin niya na kinausap niya ang isang opisyal ng halalan, ngunit tinatwa niya ang mga alegayon ng pandaraya at hindi siya bumaba sa puwesto.&lt;ref name=&quot;cnn-trans&quot;/&gt; Hindi nagtagumpay ang mga planong pagpapatalsik sa pangulo noong taong iyon.

=== Pamamahala ni Benigno Simeon C. Aquino III (2010-2016) ===
[[File:การหารือทวิภาคีระหว่างนายกรัฐมนตรี_และประธานาธิบดีสาธา_-_Flickr_-_Abhisit_Vejjajiva_CROP.jpg|thumb|100px|[[Benigno Aquino III]], Pangulo ng Pilipinas mula 2010 hanggang 2016.]]
Taong 2009 nang hikayatin si Benigno Simeon Cojuangco Aquino III na kumandidato bilang pangulo ng Pilipinas. Dahil dito, nabuo ang ''Noynoy Aquino for President Movement (NAPM)'' upang mangalap ng isang milyong lagda sa buong Pilipinas para sa kanyang kandidatura. Pinagbigyan ni Aquino ang kahilingan ng maraming Pilipino. Siya ay tumakbo at nahalal na pangulo ng Pilipinas noong 2010.

''Kung walang corrupt, walang mahirap.'' Ito ang isa sa mga [[Islogan|islogan]] na gimanit ni Pangulong Aquino sa kanyang kampanya noong siya ay kumakandidato pa lamang. Sa kanyang inagurasyon noong ika-30 ng Hunyo 2010 nabanggit niya na ito pa rin ang prinsipyo na magiging batayan ng kanyang administrasyon. Batay sa kanyang talumpati, ang ilan sa mga hakbang na kanyang gawain upang maiangat ang bansa sa kahirapan ay ang mga sumusunod:

* Pagkakaroon ng tuwid at tapat na hanay ng mga pinuno
* Pagpapatayo ng mga imprastraktura para sa transportasyon
* Pagbibigay ng trabaho sa mga lokal na komunidad
* Pagpapalakas ng koleksiyon ng buwis at pagsugpo sa korapsyon sa Kawanihan ng Rentas Internas o [[Bureau of Internal Revenue]] at ''Bureau of Customs''

== Mga sanggunian ==
{{reflist|2}}

== Mga kawing panlabas ==
* [http://www.gov.ph Opisyal na portal ng pamahalaan ng Pilipinas]
* [http://www.hti.umich.edu/p/philamer/ ''The United States and its Territories 1870–1925:  The Age of Imperialism'']
* [http://web.kssp.upd.edu.ph/linguistics/plc2006/papers/FullPapers/I-2_Solheim.pdf ''Origins of the Filipinos and Their Languages by Wilhelm G. Solheim II''] ([[Portable Document File|PDF]])
* [http://www.gutenberg.org/browse/authors/b#a2296 ''History of the Philippine Islands''] ''in many volumes, from [[Project Gutenberg]] (and indexed under Emma Helen Blair, the translator)''

{{Asia topic|Kasaysayan ng}}

[[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas| ]]</text>
      <sha1>fuvqcgzubxrdfzzp0xoksxs625bvfsf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958798</id>
      <parentid>1958792</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T02:29:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/103.149.37.196|103.149.37.196]] ([[User talk:103.149.37.196|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:122.52.46.74|122.52.46.74]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="59541" xml:space="preserve">{{Napiling artikulo}}
{{History of the Philippines}}
Nagsimula ang '''Kasaysayan ng Pilipinas''' nang dumating ang mga sinaunang tao sa Pilipinas sa pamamagitan ng mga tulay na lupa 67,000 taon na ang nakalilipas. Ang unang tala na pagbisita na mula sa Kanluran ay ang pagdating ni [[Ferdinand Magellan]] sa pulo ng [[Homonhon]], sa timog-silangan ng [[Samar]] noong ika-16 Marso 1521. Nagtayo ng mga permanenteng paninirahan sa [[Cebu]] kasabay ng ekspedisyon ni [[Miguel López de Legazpi]] noong 1565, at marami pang mga paninirahan ang itinatag pa-hilaga hanggang sa maabot ng mga kolonyalista ang [[Look ng Maynila]] sa pulo ng [[Luzon]]. Nagtatag ng isang lungsod sa [[Maynila]] at dito nagsimula ang panahon ng kolonisasyon ng Espanya na nagtagal ng mahigit tatlong [[siglo]].

Nagsimula ang rebolusyon laban sa [[Espanya]] noong [[Abril]] ng 1896, na pagkaraan ng dalawang taon ay humantong sa proklamasyon ng kalayaan at ang pagtatatag ng [[Unang Republika ng Pilipinas]]. Ngunit ang [[Kasunduan sa Paris (1898)|Kasunduan sa Paris]], na naganap sa katapusan ng [[Digmaang Espanyol-Amerikano]], ay naglipat ng pamamahala sa Pilipinas sa [[Estados Unidos]]. Nagsimula ang kolonyal na pamamahala ng Estados Unidos sa Pilipinas noong [[Disyembre]] ng 1899, kasama ang limitadong lokal na pamamahala noong 1905. Ang bahagyang pagsasarili ay iginawad noong 1935, bilang paghahanda sa isang ganap ng kalayaan mula sa Estados Unidos noong 1945. Ngunit ang 10-taong transisyon mula sa [[Komonwelt ng Pilipinas|Komonwelt]] patungo sa isang soberanyang bansa ay naantala dahil sa pagsakop ng [[Hapon]] sa Pilipinas noong panahon ng [[Ikalawang Digmaang Pandaigdig]]. Pagkatapos ay natalo ang mga Hapones noong 1945. At ang muling-pagbabalik ng mga sundalong Pilipino at Amerikano para sa Kampanya ng Pagpapalaya sa Pilipinas mula 1944 hanggang 1945. Kaya ang ganap na kalayaan ay iginawad lamang sa Pilipinas noong [[Hulyo]] 1946.

Umunlad ang ekonomiya ng Pilipinas noong dekada 1950 at 1960, ngunit nagkaroon ng kaguluhan noong mga huling taon ng dekada 1960 at mga unang taon ng dekada 1970 laban sa mapang-aping diktadura ni Pangulong [[Ferdinand Marcos]] na nagpahayag ng [[batas militar]] noong 1972. Dahil sa malapit na relasyon ng [[Pangulo ng Estados Unidos]] na si [[Ronald Reagan]] kay Pangulong Marcos, sinuportahan pa rin siya ng Estados Unidos kahit na kilala ang kanyang administrasyon sa malawakang katiwalian at pang-aabuso sa mga tao. Ang mapayapang [[Rebolusyon sa EDSA]] noong 1986 ang nagpatalsik kay Marcos (na tumakas sa [[Hawaii]] lulan ng isang helikopter na pag-aari ng militar ng Estados Unidos, kung saan siya nanatili hanggang sa siya'y mamatay) at ang nagbalik ng [[demokrasya]] sa bansa. Ngunit nang nagsimula ang panahong iyon, nagkaroon ng hindi pagkakaunawaan sa [[politika|pulitika]] at humina ang [[ekonomiya]] ng [[bansa]].

== Kronolohiya ==
{{see also|Kronolohiya ng kasaysayan ng Pilipinas}}
[[File:Philippine history timeline.png|1000px|center]]

== Unang Kasaysayan ==
[[Talaksan:LandForms.jpg|thumb|left|[[Mapa]] ng [[Timog-Silangang Asya]].]]
[[Talaksan:Boxer codex.jpg|thumb|right|Mag-asawang [[Tagalog]] na mga ''maharlika''.]]
Mga [[Negrito]], [[Indones]] at [[Malay]] ang mga sinaunang mamamayan ng Pilipinas.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Early History|url=http://countrystudies.us/philippines/3.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Naganap pa ang iba pang [[migrasyon]] sa pamamagitan ng pagbiyahe sa tubig at nangyari sa loob ng ilang libong taon.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt;

Naging laganap ang panlipunan at politikal na organisasyon ng [[populasyon]] sa mga pulo. Ang mga [[magsasaka]] lamang ng [[Luzon|Hilagang Luzon]] ang nagkaroon ng konsepto ng teritoryalismo.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt; Ang simpleng yunit ng [[pamahalaan]] ay ang [[balangay]], na isang grupong pinamunuan ng isang [[datu]]. Sa isang barangay, ang mga panlipunan na dibisyon ay ang mga ''[[maharlika]]'', kung saan kasama ang datu; ang mga ''[[timawa]]''; at ang mga ''[[alipin]]''. Maraming kategorya ang mga alipin: ang mga magsasakang walang lupa; ang mga timawang nawalan ng kalayaan dahil sa pagkakautang o parusa sa [[krimen]] at ang mga bihag ng [[digmaan]].&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt;

Dinala ang [[Islam]] ng mga [[mangangalakal]] at mga [[misyonaryo]] mula sa [[Indonesia]].&lt;ref&gt;{{cite book |last=Agoncillo |first=Teodoro C. |authorlink=Teodoro Agoncillo |title=History of the Filipino People |origyear=1960 |edition=8th |year=1990 |publisher=Garotech Publishing |location=Quezon City |id=ISBN 971–8711-06–6| pages=22}}&lt;/ref&gt; Noong ika-16 dantaon, matatag na ang Islam sa [[Sulu]] at lumaganap ito mula sa [[Mindanao]]; nakarating ito sa [[Maynila]] noong 1565.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt; Kahit kumalat ang Islam sa [[Luzon]], ang pagsamba pa rin sa mga [[anito]] ang [[relihiyon]] ng karamihan sa mga pulo ng Pilipinas. Dinala ng mga Muslim ang pampulitika na konsepto ng mga estadong pinamunuan ng mga [[raha]] at [[sultan]]. Ngunit ang mga konsepto ng mga Muslim at ng mga magsasaka ng Hilagang Luzon ng teritoryalismo ay hindi lumaganap sa ibang lugar.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt; Nang makarating ang mga Kastila noong ika-16 dantaon, karamihan sa humigit-kumulang na 500,000 katao ay nanirahan sa mga panirahang barangay.&lt;ref name=&quot;uslc-3&quot;/&gt;

== Pamumuno ng Espanya (1521–1898) ==
{{main|Kasaysayan ng Pilipinas sa Panahon ng Pamumuno ng Espanya}}
===Ang Pagtuklas sa Pilipinas===
[[Talaksan:Ferdinand Magellan.jpg|thumb|250px|Si Ferdinand Magellan.]]
Ang Pilipinas ay unang natuklas ni ''Ferdinand Magellan'' (pangalang espanyol: ''Fernando Magallanes''|pangalang portuges:''Fernão Magalhãnes'') noong ika-16 ng Marso 1521.
====Ang Buhay ni Magellan====
Nakasama na si Magellan sa mga ekspedisyon ng tatay niya sa Aprika noong 25-taong gulang pa lang ito. Umasa na siya noon na makapagsagawa ng isang ekspedisyon papuntang Pilipinas. 

Katulad ni Chistopher Columbus ay naisip niya na kapag bilog ang mundo, puwedeng makapunta sa Silangan sa pamamagitan ng paglalayag papuntang Kanluran. Kaya naman pumunta siya kay Haring Emmanuel I. ng Portugal, sa pangarap na makatulong sa kanyang bansa. Tinanong niya ditong bigyan siya ng pera upang makapagsagawa ng ekspedisyon. Ngunit hindi naniwala sa kanyang plano ang hari.
Sa matinding galit sa hari ay nilisan ni Magellan ang bansang sinilangan papuntang Espanya.

Dito sinubukan niyang pumunta kay Haring Carlos I. at magtanong dito. Pumayag si Carlos I. at pumirma noong Setyembre 1519. Dumaong sina Magellan kasama ang limang barko (''Santiago'', ''Victoria'', ''San Antonio'', ''Trinidad'', at ''Concepcion'') at 300 katao (kabilang dito si [[Antonio Pigafetta]] bilang tagapagtala).

====Mga Unang Ekspedisyon sa Pilipinas====


Unang nakarating ang mga Europeo sa Pilipinas sa pagdating ng expedisyon ng mga Español na pinamunuan ng [[Portugal|Portuges]] na si [[Ferdinand Magellan]] noong ika-16 Marso 1521. Pumalaot si Ferdinand Magellan sa pulo ng [[Cebu]], inangkin ito para sa Espanya, at binigyan ito ng pangalan na ''Islas de San Lazaro''.&lt;ref name=&quot;lac47&quot;&gt;{{cite book|last=Lacsamana|first=Leodivico Cruz|title=Philippines History and Government, Second Edition|year=1990|publisher=Phoenix Publishing House, Inc.|pages=47}}&lt;/ref&gt;

Magiliw siyang nakipag-ugnayan sa ilang mga lokal na [[datu]]. Nagdaos pa sila ng tradisyonal na [[sandugo]] kung saan pinalalabas ang dugo sa braso, inihahalo sa tubig o alak at iniinom nilang magkasama. Sa ganitong paraan, ang dugo ng kasama niya ay nasa kanyang mga ugat na ginagawa silang &quot;magkapatid sa dugo&quot;, isang sagrado at hindi pwedeng ipawalang-bisa na kasunduan. Nakumbinsi sila pa ni Magellan na maging [[Kristiyanismo|Kristiyano]].&lt;ref name=&quot;lac47&quot;/&gt; Nagawa niya ito kay Raha Humabon ng Cebu at dahil sa Kristiyanismo, ginagalang ng mga bata ang mga matatanda. Ito ang humikayat sa konbersiyon dahil noong panahong iyon ay hindi iginagalang ng mga bata ang matatanda dahil wala na silang magagawang mabuti sa tribo. Ang mga kabataan ang nag-uutos sa mga matanda. Nagpakita ito ng isang mahalagang pangyayari sa kasaysayan ng Pilipinas. Nagwagi si Magallanes laban kay Humabon sa pamamagitan ng pagdadala ng bagong kultura na nagpapahalaga sa dignidad ng tao.

Ngunit, napatay si Ferdinand Magellan ng pangkat ni [[Lapu-Lapu]], na tumutol sa pamamahala ng Espanya. Hinamon ni Magellan si Lapu-Lapu sa isang labanan, upang ipakita kung paano lumaban ang mga Europeo. May tatlong dahilan kung bakit natalo si Magellan laban kay Lapu-Lapu: (1) Hindi siya nagpadala ng tauhan upang suriin ang lugar, (2) binalaan niya ang kalaban na aatake siya at (3) pumayag siyang mas maraming tribo ang lumaban sa kanyang mga tauhan.

Sa mga sumunod na dekada, iba pang mga ekspedisyon ang ipinadala ng Espanya sa Pilipinas. Noong 1543, pinamunuan ni [[Ruy López de Villalobos]] ang isang ekspedisyon patungo sa mga pulo at pinangalanang ''Las Islas Felipinas'' (mula sa pangalan ni [[Felipe II]] ng Espanya) ang mga pulo ng [[Samar]] at [[Leyte]]. Hindi nagtagal, ibinigay ang pangalang ito sa buong kapuluan.

=== Kolonya ng Espanya ===

Ang permanenteng paninirahan ay naitatag lamang noong 1565 nang makarating ang ekspedisyon na pinamunuan ni [[Miguel Lopez de Legazpi]] sa [[Cebu]] mula sa [[Mexico]]. Ang pamumuno ng mga Espanyol ay naitatag sa mga maliliit na malayang pamayanan na walang alam sa pamahalaang sentralisado.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;&gt;{{cite web|title=Philippine History|url=http://pinas.dlsu.edu.ph/history/history.html|publisher=DLSU-Manila|accessdate=2006-08-21}}&lt;/ref&gt;  Matapos ang anim na taon, nang matalo ang isang [[Islam|Muslim]] na datu, itinatag ni Legazpi ang isang lungsod sa Maynila, na nagbigay ng pangunahing daungan sa [[Look ng Maynila]], isang malaking [[populasyon]] at malapit sa mga kapatagan ng [[Gitnang Luzon]].&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Early Spanish Period|url=http://countrystudies.us/philippines/4.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Naging sentro ng pamahalaang kolonyal ang Maynila, pati na rin ang aktibidad na pang-militar, panrelihiyon at pangkalakalan '' (commercial)''.

Naglayag ang mga bantog na [[galyon]] sa pagitan ng Maynila at [[Acapulco]], [[Mexico]]. Dinala nila ang [[pilak]] at ilang mahahalagang [[metal]] mula sa [[Bagong Mundo]] sa Maynila upang bumili ng mga pampalasa mula sa [[Moluccas]] at ang [[porselana]], ''[[ivory]]'',  ''[[lacquerware]]'' at [[seda|sutla/seda]] mula sa [[Tsina]] at Timog-silangang Asya. Bagama't ginamit ang mga ito sa Mexico, karamihan sa mga kalakal ang dinala sa Espanya, upang ipagbili sa [[Europa]].

Ang Pilipinas ay naging [[lalawigan]] ng [[Nueva Espanya]] hanggang 1821, nang makamit ng Mexico ang kalayaan.&lt;ref name=&quot;eon&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines History|url=http://www.nationsencyclopedia.com/Asia-and-Oceania/Philippines-HISTORY.html|publisher=Encyclopedia of Nations|accessdate=2006-08-23}}&lt;/ref&gt;

Ang pananakop sa kapuluan ay nagtagumpay na walang pakikipaglaban (maliban sa mga Muslim).&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt; Naging problema ng mga Kastila ang pakikipaglaban ng mga Muslim sa [[Mindanao]] at [[Sulu]]. Bilang sagot sa paglusob ng mga Espanyol sa mga Muslim at kanilang mga kakampi, sinalakay nila ang mga lugar sa [[Luzon]] at [[Bisayas]] na nasa ilalim ng pamamahala ng Espanyol. Naglunsad ang mga Kastila ng mga kampanya laban sa mga Muslim, ngunit wala itong naging tiyak na resulta hanggang sa gitna ng ika-19 siglo.

Magkaugnay ang [[Simbahan]] at [[Estado]] noong panahon ng Kastila. Naging responsibilidad ng estado ang mga institusyong panrelihiyon.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt; Isa sa mga naging layunin ng Espanya sa kolonyalisasyon ng Pilipinas ay ang pagbibinyag ng mga [[tribu]] sa Kristiyanismo. Ang pagpapalit ng relihiyon ay naganap dahil sa kawalan ng ibang maayos na relihiyon, maliban sa Islam, na laganap sa Timog. Ang mga seremonya ng simbahan ay naging bantog, na naging dahilan upang mapasama ang iba't ibang [[pista]] sa [[tradisyon]]g Pilipino.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

[[Talaksan:NewSpainFlag.jpg|thumb|left|300px|Watawat ng [[Nueva Espanya]].]]

Naging sanhi nito ang pagdami ng mga Katoliko sa bansa, na tinutulan ng mga Muslim sa [[Mindanao]] at mga tribu sa Hilagang Luzon (tulad ng mga [[Ifugao]] ng [[Cordillera Administrative Region|Kordilyera]]) at ang mga [[Mangyan]] ng [[Mindoro]].&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

Ang mga Kastila ay nagtatag ng tradisyonal na [[organisasyon]] ng [[barangay]] sa pamamagitan ng mga pinunong lokal sa mababang antas ng pamamahala. Ang istilong ito na di-direktang pamamahala ang nagdulot ng pagbubuo ng mataas na antas ng mga Pilipino na tinatawag na ''principalia'', na naging mayaman, mataas ang respeto at iba pang mga prihibelyo. Ito ay nagpakita ng isang sistemang [[oligarkiya]] sa lokal na pamamahala. Ilan sa mga pagbabago sa ilalim ng pamamahala ng Espanya ang pagpapalit ng ideya ng pagmamay-ari ng lupa sa konsepto ng pribadong pagmamay-ari at ang pagbibigay ng titulo sa mga kasapi ng ''principalia''.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

Hindi kumita ang Espanya sa Pilipinas bilang isang kolonya, at malapit nang maubos ang salapi ng pamahalaan dahil sa digmaan laban sa mga [[Dutch]] at sa pakikipag-laban sa mga Muslim.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt; Ang kita ng pamahalaang kolonyal ay nanggaling sa kalakalang galyon.&lt;ref name=&quot;uslc-4&quot;/&gt;

=== Pagbagsak ng pamumuno ng Espanya ===
Ang pamamahala ng Espanya sa Pilipinas ay sandaling naputol noong 1792 nang salakayin ng mga [[Ingles]] ang Maynila na naging sanhi ng pagpasok ng Espanya sa [[Digmaan ng Pitong Taon]]. Ang [[Kasunduan sa Paris (1763)|Kasunduan sa Paris ng 1763]] ang nagbalik sa pamamahala ng mga Kastila at nilisan ng mga Ingles ang bansa noong 1764. Ang sandaling pananakop ng mga Ingles ang nagpahina sa kapangyarihan ng Espanya at nagdulot ng mga rebelyon at mga demanda para sa kalayaan.&lt;ref name=&quot;uslc-5&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Decline of Spanish Rule|url=http://countrystudies.us/philippines/5.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt;

Noong 1871, itinatag ni [[Mga gobernador-heneral ng Pilipinas|Gobernador-Heneral]] [[Jose Basco y Vargas]] ang [[Economic Society of Friends of the Country]]. Noong panahong iyon, ang Pilipinas ay direktang pinamamahalaan ng Espanya. Ang mga kaganapan sa loob at labas ng bansa ay nakatulong sa pagdadala ng mga bagong kaisipan sa Pilipinas. Ang pagbubukas ng [[Kanal Suez]] noong 1869 ay nagpaikli ng panahon ng paglalayag patungong Espanya. Naging sanhi ito ng pagdami ng mga ''ilustrado'' na naging kasama ng mga ''creoles'', isang mataas na antas ng mga Pilipino, sapagkat maraming mga kabataang Pilipino ang nakapag-aral sa [[Europa]]. Itinatag ng mga ''illustrado'' ang [[La Solidaridad|Kilusang Propaganda]] noong 1882.

Naging [[layunin]] ng Kilusang Propaganda ang pagbabalik ng representasyon ng Pilipinas sa Kongreso ng Espanya (''[[Spanish Cortes]]''), ilang reporma at hindi nagtagal, ang kalayaan ng bansa. Si [[José Rizal]], ang pinakamatalino at pinakaradikal na ''illustrado'' noong panahong iyon, ang nagsulat ng mga [[nobela]]ng ''[[Noli Me Tangere]]'' at ang ''[[El Filibusterismo]]'', na naging inspirasyon upang matamo ang kalayaan.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Noong 1892, itinatag ni [[Andrés Bonifacio]] ang ''[[Katipunan|Kataastaasang, Kagalanggalangang Katipunan ng mga Anak ng Bayan]]'' (KKK) na naging layunin ang pagkakamit ng kalayaan sa pamamagitan ng pakikipaglaban sa mga Kastila. Si Bonifacio ang naging supremo (pinuno) nito.

[[Talaksan:Bandera 03.jpg|thumb|left|200px|Unang watawat ng mga rebolusyonaryong Pilipino.]]
[[Talaksan:Emilio Aguinaldo ca. 1919 (Restored).jpg|thumb|100px|[[Emilio Aguinaldo]], Unang Pangulo ng Pilipinas mula 1899 hanggang 1901.]]
Nagsimula ang [[rebolusyon]] noong 1896. Napagkamalan si Rizal na siya ang nagpasimula ng rebolusyon na naging sanhi ng kanyang pagkamatay noong ika-30 Disyembre 1896. Ang Katipunan sa [[Cavite]] ay nahati sa dalawa, ang ''[[Magdiwang]]'' na pinamunuan ni [[Mariano Alvarez]] (kamag-anak ni Bonifacio sa pamamagitan ng [[kasal]]), at ang ''[[Magdalo]]'', na pinamunuan ni [[Emilio Aguinaldo]]. Ang alitan sa pagitan ni Bonifacio at Aguinaldo ang nagdulot sa pagpatay kay Bonifacio ng mga [[sundalo]] ni Aguinaldo noong ika-10 Mayo 1897. Sumang-ayon si Aguinaldo sa mga kondisyon ng [[Kasunduan sa Biak-na-Bato]] at siya at ang kanyang mga kasamang rebolusonaryo ay ipinatapon sa [[Hong Kong]].

[[Talaksan:Malolos congress.jpg|thumb|left|200px|Sesyon ng [[kongreso]] ng Unang Republika ng Pilipinas.]]
Nagsimula ang [[Digmaang Espanyol-Amerikano]] noong 1898 nang pasabugin ang ''[[USS Maine]]'' at lumubog sa daungan ng [[Havana]], na ipinadala sa [[Cuba]] upang mabuo ng isang mapayapang resolusyon sa pagitan ng mga ambisyon ng Cuba na maging malaya at ang kolonyalismo ng Espanya. Matapos matalo ni [[Commodore]] [[George Dewey]] ang mga Espanyol sa Maynila, inimbitahan niya na bumalik si Aguinaldo sa Pilipinas, na ginawa niya noong ika-19 ng Mayo 1898. Nang nakarating ang mga sundalong [[Estados Unidos|Amerikano]] sa Pilipinas, nakuha na ng mga Pilipino ang kontrol sa buong [[Luzon]], maliban sa [[Intramuros, Maynila|Intramuros]]. Noong ika-12 ng Hunyo 1898, ipinahayag ni Aguinaldo ang kasarinlan ng Pilipinas sa [[Kawit]], [[Cavite]], na nagtatag ng [[Unang Republika ng Pilipinas]] sa ilalim ng unang [[demokrasya|demokratikong]] [[konstitusyon]] ng [[Asya]].&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt;

Kasabay nito, dumating ang mga sundalong [[German Empire|German]] at idineklarang kung hindi kukunin ng Estados Unidos ang Pilipinas bilang isang kolonya, kukunin ito ng Germany. Nakuha ng mga Amerikano ang lungsod mula sa mga Espanyol sa [[Labanan ng Maynila]]. Ang labanang ito ang nagtapos sa pakikipag-usapan ng mga Pilipino at Amerikano, dahil sa pagpigil sa mga sundalong Pilipino sa pagpasok sa lungsod ng Maynila, isang kilos na tinutulan ng mga Pilipino.&lt;ref name=&quot;lac126&quot;&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 126&lt;/ref&gt; Nagpadala ng mga komisyoner ang Espanya at Estados Unidos upang pag-usapan ang mga kondisyon ng [[Kasunduan sa Paris (1898)|Kasunduan sa Paris]] na nagtapos sa Digmaang Espanyol-Amerikano. Si [[Felipe Agoncillo]], ang representatibo  ng Pilipinas ay tinanggal sa mga sesyon dahil ang pamahalaang rebolusyonaryo ay hindi kinilala ng ibang mga bansa.&lt;ref name=&quot;lac126&quot;/&gt; Kahit mayroong mga pagtututol, nagdesisyon ang Estados Unidos na hindi isasauli ang Pilipinas sa Espanya, at hindi rin pumayag na kunin ng Germany ang Pilipinas. Maliban sa [[Guam]] at [[Puerto Rico]], napilitan din ang Espanya na ibigay ang Pilipinas sa Estados Unidos bilang kapalit sa [[Dolyar ng Estados Unidos|US$]] 20,000,000.00, na sinasabi ng Estados Unidos na &quot;regalo&quot; nila sa Espanya.&lt;ref name=&quot;uslc-14&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Malolos Constitution and the Treaty of Paris|url=http://countrystudies.us/philippines/14.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Nagrebelde ang Unang Republika ng Pilipinas laban sa okupasyon ng Estados Unidos, na nagdulot ng pagsiklab ng [[Digmaang Pilipino-Amerikano]] (1899–1913).

== Panahong kolonyal ng Amerikano (1898–1946) ==
[[Talaksan:McKinleyPhilippinesCartoon.jpg|thumb|right|250px|Isang karikaturang pampolitika noong 1898 na ipinapakita si [[William McKinley|McKinley]], [[pangulo ng Estados Unidos]] kasama ang isang &quot;mabangis&quot; na bata. Ikinukumpara dito ang pagbalik ng Pilipinas sa Espanya sa paghagis ng bata sa bangin.]]
{{main|Pananakop ng Amerika sa Pilipinas}}
Nagsimula ang relasyon ng Pilipinas sa Estados Unidos nang magsama ang dalawang bansa upang labanan ang mga Kastila.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 135&lt;/ref&gt; Bilang mga magka-alyado, binigyan ng mga sundalong Pilipino ang mga Amerikano ng mga mahahalagang impormasyon at suporta mula sa militar.&lt;ref name=&quot;uslc-13&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Spanish American War|url=http://countrystudies.us/philippines/13.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Ngunit, dumistansiya ang Estados Unidos sa mga hangarin ng mga Pilipino. Hindi natuwa si Aguinaldo nang tumutol ang mga Amerikano na suportahan ang kalayaan ng Pilipinas.&lt;ref name=&quot;uslc-13&quot;/&gt; Nagwakas ang relasyon ng dalawang bansa at tumaas ang tensiyon nang naging malinaw ang pakay ng mga Amerikanong manatili sa mga pulo.&lt;ref name=&quot;uslc-13&quot;/&gt;
=== Digmaang Pilipino-Amerikano === 
:''Pangunahing artikulo: [[Digmaang Pilipino-Amerikano]]''
Sumiklab ang [[Digmaang Pilipino-Amerikano]] noong Pebrero, 1899, matapos patayin ng dalawang Amerikanong sundalo ang tatlong Pilipinong sundalo sa [[San Juan, Kalakhang Maynila|San Juan]].&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - War of Resistance|url=http://countrystudies.us/philippines/15.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Naging mas magastos at mas marami ang namatay sa digmaang ito kaysa sa [[Digmaang Espanyol-Amerikano]].&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Humigit-kumulang 126,000 Amerikanong sundalo ang lumaban sa digmaan; 4,234 Amerikano ang namatay, pati na rin ang 16,000 Pilipinong sundalo na naging kasali sa isang pambansang [[gerilya]]ng kampanya na walang tiyak na bilang ng mga kasapi.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt; Sa pagitan ng 250,000 at 1,000,000 sibilyan ang namatay dahil sa kagutuman at sakit. Pinahirapan nila ang isa't isa.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt;

Ang kakulangan ng mga [[sandata]] ang naging sanhi ng pagkatalo ng mga Pilipinong sundalo laban sa mga Amerikano sa mga pangunahing labanan ngunit ang mga Pilipino ay nagwagi sa mga labanang gerilya.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt; Ang [[Malolos, Bulacan|Malolos]], na kabisera ng pamahalaang rebolusyonaryo, ay nakuha ng mga Amerikano noong ika-31 ng Marso 1899, ngunit nakatakas si Aguinaldo at ang kanyang pamahalaan at nilipat ang kabisera sa [[San Isidro, Nueva Ecija]]. Si [[Antonio Luna]], ang pinakamagaling na [[kumander]] ni Aguinaldo, ay pinatay noong [[Hunyo]]. Dahil sa pagkamatay ni Luna at ang tuloy-tuloy na pagkatalo ng kanyang mga sundalo sa mga labanan sa Hilagang Luzon, pinalitan ng di-sentralisadong mga hukbong gerilya sa bawat sonang militar ang regular na hukbo noong [[Nobyembre]] 1899. Ang mga sibilyan, na naiipit sa pagitan ng mga Amerikano at mga rebelde, ay naghirap.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt;

Nadakip si Aguinaldo sa [[Palanan, Isabela]] noong ika-23 ng Marso 1901 at dinala sa Maynila. Nanumpa siya ng katapatan sa Estados Unidos at nag-utos na sumuko ang kanyang mga kasama, na naging hudyat ng katapusan ng digmaan.&lt;ref name=&quot;uslc-15&quot;/&gt;  Ngunit nagpatuloy pa rin ang mga labanan sa ilang mga bahagi ng Pilipinas, lalo na sa Mindanao, hanggang noong 1913.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 247–260, 294–297&lt;/ref&gt;

=== Kolonya ng Estados Unidos ===
Tinuring ng Estados Unidos ang kanilang misyon sa Pilipinas bilang paghahanda ng mga Pilipino sa malayang pamamahala.&lt;ref name=&quot;uslc-16&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - United States Rule|url=http://countrystudies.us/philippines/16.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Itinatag ang pamahalaang sibil noong 1901, na pinamahalaan ni [[William Howard Taft]], ang unang Amerikanong gobernador-heneral ng Pilipinas, na humalili kay [[Arthur MacArthur, Jr.]] Ang gobernador-heneral ang naging pinuno ng [[Komisyon ng Pilipinas]], isang kapisanan na itinatag ng Estados Unidos na may kapangyarihang tagapagbatas at may limitadong kapangyarihang tagapamahala. Nagpatupad ang komisyon ng batas na nagtayo ng iba't ibang mga sangay ng pamahalaan, kasama na rin ang istilong hudisyal, serbisyong sibil at pamahalaang lokal. Itinatag ang Pambansang Pulisya '' ([[Philippine Constabulary]])'' upang pamahalaan ang mga natitirang kilusang lumalaban sa mga Amerikano at nang hindi naglaon ay ginampanan rin nito ang mga responsibilidad ng [[Sandatahang Lakas ng Estados Unidos]]. Pinasinayaan ang halal na [[Asamblea ng Pilipinas]] noong 1907 bilang ang mababang kapulungan, samantalang ang Komisyon ng Pilipinas ang mataas na kapulungan.

Ang mga panukala ng Estados Unidos sa Pilipinas ay napalitan kasabay ng pagpapalit ng mga administrasyon.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Sa mga unang taon ng kolonyang pamamahala, ayaw ng mga Amerikano na ibigay ang karapatang pamamahala sa mga Pilipino. Ngunit, nang naging pangulo ng Estados Unidos si [[Woodrow Wilson]] noong 1913, isang bagong panukala ang ipinagtibay na naging daan sa kalayaan ng Pilipinas. Ang [[Batas Jones]], na ipinasa ng [[Kongreso ng Estados Unidos]] noong 1916, ay naging batayan ng pagtatag ng isang pamahalaan, nagpangako ng kalayaan at pagtatatag ng inihalal na [[Senado ng Pilipinas]].

Naganap noong dekada 1920, ang pakikipagtulungan at mga komprontasyon ng mga Pilipino sa mga gobernador-heneral ng Estados Unidos, depende kung kaya ng gobernador-heneral na pamahalaan ang kolonya kasama ang tagapagbatas ng bansa. Ang mga kasapi ng kongreso ay naghangad na makamit kaagad ang kalayaan mula sa Estados Unidos. Ipinadala sa [[Washington D.C.]] ang ilang mga misyong pang-kalayaan. Itinatag ang [[serbisyong sibil]] na pinamahalaan ng mga Pilipino noong 1918.

Ang pulitika ng Pilipinas noong panahon ng kolonyalismo nito sa Estados Unidos ay pinamahalaan ng [[Partido Nacionalista]], na itinatag noong 1907. Kahit naghangad ito ng madaliang paggawad ng kasarinlan, naging mataas ang suporta nito sa Estados Unidos sa mga panukala nito.&lt;ref name=&quot;uslc-17&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - A Collaborative Philippine Leadership|url=http://countrystudies.us/philippines/17.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Pinamunuan ito ni [[Manuel L. Quezon]], na naging [[pangulo ng Senado]] mula noong 1916 hanggang 1935.

=== Panahon ng Komonwelt ===
:''Pangunahing artikulo: [[Komonwelt ng Pilipinas]]''
[[Talaksan:Quezon Roosevelt.jpg|thumb|left|200px|[[Manuel L. Quezon]], pangulo ng Komonwelt kasama si [[Franklin D. Roosevelt]], [[pangulo ng Estados Unidos]] sa [[Washington, D.C.]].]]
Noong 1933, ipinasa ng [[Kongreso ng Estados Unidos]] ang [[Batas Hare-Hawes-Cutting]] bilang ang Batas ng Kalayaan ng Pilipinas kahit ito ay tinutulan ni Pangulong [[Herbert Hoover]].&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 345–346&lt;/ref&gt; Kahit ang batas na ito ay binuo sa tulong ng isang komisyon mula sa Pilipinas, tinutulan ito ng [[Pangulo ng Senado]], si [[Manuel L. Quezon]], dahil sa probisyon nitong manatili ang kontrol ng Estados Unidos sa mga base militar sa bansa. Sa ilalim ng kanyang impluwensiya, tinutulan ito ng lehislatura ng Pilipinas.&lt;ref name=&quot;uslc-20&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Commonwealth Politics|url=http://countrystudies.us/philippines/20.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-23}}&lt;/ref&gt; Noong sumunod na taon, isang bagong batas na tinawag na [[Batas Tydings-McDuffie]] ay ipinasa ng lehislatura. Isinaad sa batas na ito ang pagtatatag ng [[Komonwelt ng Pilipinas]] na may 10-taong mapayapang transisyon patungo sa kasarinlan. Magkakaroon ang komonwelt ng sariling [[saligang-batas]] at magiging''' responsibilidad ang pamamahala sa bansa, ngunit ang ugnayang panlabas ay responsibilidad ng Estados Unidos, at ilang mga batas ay kailangan aprubahan ng pangulo ng Estados Unidos.&lt;ref name=&quot;uslc-20&quot;/&gt;

[[Talaksan:Quezon.jpg|thumb|left|100px|[[Manuel Quezon]], Pangulo ng Pilipinas mula 1935 hanggang 1944.]]
Isang konstitusyon ang binuo noong 1934 na pinagtibay sa isang plebisito noong sumunod na taon. Noong ika-14 ng Mayo 1935, isang halalan ang ginanap upang punan ang bagong tatag na posisyon ng Pangulo ng Komonwelt na napanalunan ni [[Manuel L. Quezon]] ng [[Partido Nacionalista]], at itinatag ang isang Pilipinong pamahalaan na ibinase sa mga prinsipyo ng [[Konstitusyon ng Estados Unidos]]. Ang komonwelt ay itinatag noong 1935, na mayroong malakas na sangay na tagapagpaganap, iisang sangay ng kapulungan, ang ''National Assembly'' at ang [[Kataas-taasang Hukuman ng Pilipinas]] na binubuo ng mga Pilipino sa unang pagkakataon mula noong 1901. Noong panahon ng Komonwelt, nagpadala ang Pilipinas ng isang halal na ''[[Resident Commissioner]]'' sa [[Mababang Kapulungan ng Estados Unidos]] (tulad ng ginagawa ng [[Puerto Rico]] ngayon).

Naging adhikain ng bagong pamahalaan ang pagtatatag ng batayan ng tanggulang pambansa, mas malakas na kontrol sa ekonomiya, mga reporma sa edukasyon, pagpapabuti sa transportasyon, ang kolonisasyon ng pulo ng Mindanao at ang promosyon ng lokal na kabisera at [[industriyalisasyon]]. Ngunit hinarap ng komonwelt ang problema sa agrikultura, ang di-tiyak na sitwasyong Diplomatiko at Militar sa [[Timog-Silangan Asya]], at hindi maliwanag na lebel ng komitment ng Estados Unidos sa panghinaharap na Republika ng Pilipinas. Binago ang konstitusyon noong 1939–1940 upang ibalik ang kongresong may dalawang kapulungan at ang pagpapahintulot ng pagtakbo muli ni Pangulong Quezon, na nagkaroon lamang ng isang anim na taong termino.

=== Ikalawang Digmaang Pandaigdig at ang pagsakop ng mga Hapon ===

'' Pangunang Artikulo: [[Pananakop ng mga Hapones sa Pilipinas (1941–1945)]]''

[[Talaksan:Ww2 131.jpg|thumb|left|200px|Humigit-kumulang 10,000 katao ang namatay sa [[Martsa ng Kamatayan sa Bataan]].]]
Naglunsad ang bansang [[Hapon]] ng [[Labanan sa Pilipinas (1941–1942)|isang sorpresang pag-atake sa Clark Air Base sa Pampanga]] noong 8 Disyembre 1941, halos sampung oras lamang matapos ang [[Pagsalakayin sa Perlas na Panganlungan ng mga Bapor|Pag-atake sa Pearl Harbor]]. Ang pagbobomba sa pamamagitan ng paggamit ng mga eroplano ay sinundan ng pagdating ng mga sundalong Hapones sa Luzon. Ang hukbo ng mga Pilipino at Amerikanong sundalo ay pinamunuan ni Heneral [[Douglas MacArthur]]. Dahil sa pagdami ng mga kalabang dumarating sa bansa, lumikas ang mga hukbong Pilipino at Amerikano sa [[Bataan]] at sa pulo ng [[Corregidor]]. Ang Maynila, na idineklarang bukas na lungsod/Open City upang maiwasan ang pagkawasak nito, ngunit naging pasaway ang mga hapones at sinalakay pa rin ito &lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 390&lt;/ref&gt; ito ay pinasok ng mga Hapones noong ika-2 ng Enero 1942&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 392&lt;/ref&gt;. Nagpatuloy ang pagtatanggol ng mga Pilipino hanggang sa pagsuko ng mga sundalong Pilipino at Amerikano sa Bataan noong 9 Abril 1942 at ang Corregidor noong Mayo 6. Karamihan sa 80,000 na mga preso ng digmaan na nahuli ng mga Hapones sa Bataan ay sapilitang [[Martsa ng Kamatayan sa Bataan|pinagmartsa]] patungo sa isang kulungang may layo ng 105 kilometro sa Hilaga (Pampangga) . Tinatayang 10,000 mga Pilipino, 300 mga Pilipinong Intsik at 1,200 mga Amerikano ang namatay bago makarating sa destinasyon.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 168&lt;/ref&gt;

Sumama sina Quezon at Osmeña sa mga sundalong patungong Corregidor at hindi nagtagal ay umalis sila patungong Estados Unidos, at doon pinamahalaan ang Komonwelt.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 415&lt;/ref&gt; Inutusan si MacArthur na pumunta sa [[Australia]], kung saan sinimulan niya ang planong pagbabalik sa Pilipinas.

[[Talaksan:Jose P. Laurel (cropped).jpg|thumb|100px|[[Jose P. Laurel]], Pangulo ng Pilipinas mula 1943 hanggang 1945.]]
Agad na nag-organisa ang mga awtoridad ng militar ng Hapon ng bagong estruktura ng pamahalaan sa Pilipinas at itinatag ang [[KALIBAPI]] (''Kapisanan sa Paglilingkod sa Bagong Pilipinas''). Isinaayos nila ang [[Konseho ng Estado ng Pilipinas|Konseho ng Estado]] na nagpatupad ng mga pang-sibil na batas hanggang [[Oktubre]] 1943, nang ideklara nila ang Pilipinas bilang isang malayang bansa. Ang republikang nasa ilalim ng mga Hapones na pinamunuan ni [[Jose P. Laurel]] ay hindi naging popular.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - World War II|url=http://countrystudies.us/philippines/21.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt;

Ang pagsakop ng mga Hapon sa Pilipinas ay tinutulan nang maraming aktibidad ng mga gerilya. Lumaban ang pangkat ng militar ng [[Hukbong Katihan ng Komonwelt ng Pilipinas]] sa mga Hapones sa isang digmaang gerilya at kinilalang isa itong pangkat ng Hukbong Katihan ng Estados Unidos. Ang tagumpay ng pakikipaglabang ito ay ipinakita sa katapusan ng digmaan, kung saan kontrolado lamang ng mga Hapones ang labindalawa sa apatnapu't walong lalawigan sa bansa.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;/&gt;  Ang pangunahing elemento ng paghihimagsik sa Gitnang Luzon ay ginampanan ng [[Hukbalahap]] (''Hukbong Bayan Laban sa Hapon''), na mayroong 30,000 kasapi at ipinaabot ang kontrol sa karamihang lugar sa Luzon.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;/&gt;

Noong ika-8 ng Mayo 1942 hanggang ika-2 ng Setyembre 1945, nagsimula ang kampanya ng Labanan ng Pilipinong Nadakpin-Muli sa Pilipinas sa ilalim ng pagsakop ng mga Hapon. Mahigit daan-libong mga Pilipino at mga Pilipinong Intsik na kalakihan ay sumali bilang sundalo ay isang dating militar ng [[Hukbong Katihan ng Komonwelt ng Pilipinas]] sa ilalim ng pangkat ng militar ng Estados Unidos (1935–1946) at ang sumali bilang gerilya ng kumilalang pangkat ng gerilya sa buong pagbabaka at labanang ito sa Pilipinas katulad ng Luzon, Visayas at Mindanao at lumaban sila sa mga Hapon, at bago po pagbabalik ng mga Amerikanong sundalo sa Pilipinas noong 1944.

[[Pagdating sa Leyte|Dumating]] si Heneral Douglas MacArthur at si Pangulong Sergio Osmena kasama ang maraming mga Pilipino at Amerikanong sundalo sa [[Leyte]] noong ika-20 ng Oktubre 1944. Maraming pang mga sundalo ang dumating, at pinasok ng mga Magkakaalyadong sundalong Pilipino at Amerikano ang [[Maynila]]. Nagtagal ang labanan hanggang sa pormal na pagsuko ng Hapon noong ika-2 ng Setyembre 1945. Nagdanas ang Pilipinas ng pagkawala ng maraming buhay at malawakang pagkasira nang matapos ang digmaan. Tinatayang isang milyong Pilipino ang namatay, at nawasak ang Maynila dahil hindi idineklara ng mga Hapones ang Maynila bilang isang bukas na lungsod katulad ng ginawa ng mga Amerikano noong 1942.&lt;ref name=&quot;uslc-21&quot;/&gt;

[[Talaksan:Sergio Osmena photo.jpg|thumb|left|100px|[[Sergio Osmena]], Pangulo ng Pilipinas mula 1944 hanggang 1946.]]
Kasama ni Pangulong Manuel L. Quezon sa Estados Unidos si Sergio Osmena. Namatay si Quezon sa sakit na tuberkulosis noong ika-1 ng Agosto 1944 at si Osmeña ang humalili sa kanya. Kasama siya ng mga puwersang Amerikanong lumunsad sa Leyte. Samantala maraming ang magkakasanib ng mga sundalong Pilipino at Amerikano kasama ng mga kumilalang gerilya ay ipagtatanggol ng sagupaan ng pakipaglaban sa mga Hapones ay simula ng kampanya ng labanan ng pagpapalaya sa Pilipinas. Nagsilbi siya bilang pangulo ng bansa hanggang sa magkaroon ng halalan noong ika-23 ng Abril 1946. Paghahanda ito sa pagbibigay ng kalayaan ng Estados Unidos. Kumandidato siya bilang pangulo, ngunit natalo kay Manuel Roxas.

== Malayang Pilipinas at ang Ikatlong Republika (1946–1972) ==
:''Pangunahing artikulo: [[Kasaysayan ng Pilipinas (1946–1972)]]''

=== Pamamahala ni Manuel Roxas (1946–1948) ===
[[Talaksan:Manuel Roxas 2.jpg|thumb|100px|[[Manuel Roxas]], Pangulo ng Pilipinas mula 1946 hanggang 1948.]]
Nagkaroon ng halalan noong 1946, na nagluklok kay [[Manuel Roxas]] bilang unang pangulo ng malayang Pilipinas. Ibinalik ng Estados Unidos ang [[soberanya]] ng Pilipinas noong ika-4 ng Hulyo 1946.&lt;ref name=&quot;pinas&quot;/&gt; Ngunit ang ekonomiya ng Pilipinas ay nanatiling umaasa sa ekonomiya ng Estados Unidos, ayon kay [[Paul McNutt]], isang mataas na komisyoner ng Estados Unidos.&lt;ref name=&quot;uslc-23&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Economic Relations with the United States|url=http://countrystudies.us/philippines/23.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Ang ''Philippine Trade Act'', na ipinagtibay bilang isang kondisyon upang makatanggap ng perang gagamitin sa rehabilitasyon mula sa digmaan ang Pilipinas mula sa Estados Unidos,&lt;ref name=&quot;beterano&quot;&gt;{{cite web|title=Balitang Beterano: Facts about Philippine Independence|url=http://www.newsflash.org/2004/02/tl/tl012375.htm|publisher=Philippine Headline News Online|accessdate=2006-08-21}}&lt;/ref&gt; ay lalong nagpalala sa relasyon ng dalawang bansa sa probisyon itong itali ang ekonomiya ng dalawang bansa. Isang kasunduan na militar ang nilagdaan noong 1947 na nagtakda sa Estados Unidos ng 99-taong pag-uupa sa mga piling [[base militar]] sa bansa (binawasan ito ng 25 taon noong 1967).

=== Pamamahala ni Elpidio Quirino (1948–1953) ===
[[Talaksan:Elpidio R Quirino.jpg|thumb|left|100px|[[Elpidio Quirino]], Pangulo ng Pilipinas mula 1948 hanggang 1953.]]
Pinatawad ng administrasyon ni Roxas ang mga taong nakipagtulungan sa mga Hapones noong Ikalawang Digmaang Pandaigdig, maliban sa mga taong gumawa ng mga marahas na krimen. Namatay si Roxas dahil sa [[atake sa puso]] at [[tubercolosis]] noong [[Abril]] 1948, at humalili ang pangalawang pangulo, si [[Elpidio Quirino]], sa posisyon ng presidente. Tumakbo siya sa pagkapangulo noong 1949. Natalo ni Quirino si [[Jose P. Laurel]] at nakamit niya ang apat na taong termino. Iniwan ng Ikalawang Digmaang Pandaigdig ang Pilipinas na sira-sira at nawalan ng moral. Ang muling pagbangon ng bansa ay naguluhan dahil sa mga aktibidad ng mga gerilyang [[Hukbalahap]] (&quot;Huks&quot;) na naging kalaban ng bagong pamahalaan ng Pilipinas. Ang mga panukala ng pamahalaan sa mga Huk ay parehong naging pang-negosasyon at pang-supresyon. Ang [[Kagawaran ng Tanggulang Pambansa|Kalihim ng Tanggulang Pambansa]], si [[Ramon Magsaysay]] ay nagsimula ng kampanya upang matalo ang mga rebelde sa pamamagitan ng militar at para makuha na rin ang suporta ng pamahalaan mula sa mga mamamayan. Unti-unting kumunti ang kampanya ng mga Huk noong dekada 1950's, at tuluyang nagwakas ito sa walang kundisyon na pagsuko ni [[Luis Taruc]], pinuno ng mga Huk noong [[Mayo]] 1954.

=== Pamamahala ni Ramon Magsaysay (1953–1957) ===
[[Talaksan:Ramon-Magsaysay-01.jpg|thumb|100px|[[Ramon Magsaysay]], Pangulo ng Pilipinas mula 1953 hanggang 1957.]]
Suportado ng Estados Unidos, nahalal si Magsaysay sa pagkapangulo noong 1953 dahil sa popularidad niya sa mga tao. Ipinangako niya ang reporma sa ekonomiya, at napaunlad niya ang [[reporma sa lupa]] sa pamamagitan ng pagtaguyod sa paglipat ng tirahan ng mga mahihirap na tao sa Katolikong hilaga patungo sa mga tradisyonal na mga lugar ng mga Muslim. Kahit nakatulong ito sa pagbabawas ng populasyon sa Hilaga, tumaas ang tensiyong panrelihiyon.&lt;ref name=&quot;uslc-26&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - The Magsaysay, Garcia, and Macapagal Administrations|url=http://countrystudies.us/philippines/26.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Ngunit naging popular pa rin siya sa mga mamamayan, at ang kanyang pagkamatay sa pagbagsak ng kanyang eroplano noong [[Marso]] 1957 ay nagdulot ng kalungkutan sa maraming mga Pilipino.

=== Pamamahala ni Carlos Garcia (1957–1961) ===
[[Talaksan:Carlos P Garcia photo.jpg|thumb|left|100px|[[Carlos Garcia]], Pangulo ng Pilipinas mula 1957 hanggang 1961.]]
Humalili si [[Carlos P. Garcia]] sa posisyon ng pangulo matapos ang pagkamatay ni Magsaysay, at nahalal rin siya sa apat na taong termino noong Nobyembre ng taon ding iyon. Ipinatupad niya ang patakarang &quot;Pilipino Muna&quot;, na nagbibigay ng pagkakataon sa mga Pilipino na malinang ang ekonomiya ng bansa.&lt;ref name=&quot;cgarcia&quot;&gt;{{cite web|title=Carlos Garcia: Unheralded nationalist|url=http://www.philippinenews.com/news/view_article.html?article_id=555a3972999c72ad3bc05bbadf8225f6|publisher=Philippine News Online|accessdate=2006-08-21|archive-date=2006-10-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20061026052206/http://www.philippinenews.com/news/view_article.html?article_id=555a3972999c72ad3bc05bbadf8225f6|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; Nakipag-ugnayan si Garcia sa Estados Unidos ukol sa pagsasauli ang mga Amerikanong base militar sa Pilipinas. Ngunit nawala ang popularidad ng kanyang administrasyon dahil sa mga isyu ng kurapsiyon sa mga sumunod na taon.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 184&lt;/ref&gt;

=== Pamamahala ni Diosdado Macapagal (1961–1965) ===
[[Talaksan:Diosdado Macapagal photo.jpg|thumb|100px|[[Diosdado Macapagal]], Pangulo ng Pilipinas mula 1961 hanggang 1965.]]
Nahalal si [[Diosdado Macapagal]] sa pagkapangulo noong halalan ng 1961. Ang panukalang banyaga ni Macapagal ay humingi ng mas malapit na relasyon sa mga kalapit na mga bansa, partikular na ang Malaya (ngayo'y [[Malaysia]]) at [[Indonesia]].&lt;ref name=&quot;uslc-26&quot;/&gt; Ang pakikipag-negosasyon niya sa Estados Unidos ukol sa mga karapatan sa mga base militar ay nagdulot ng negatibong damdamin sa mga Amerikano.&lt;ref name=&quot;uslc-26&quot;/&gt; Binago niya ang [[Araw ng Kalayaan]] mula sa Hulyo 4 na pinalitan ng Hunyo 12, upang gunitain ang araw na idineklara ni Emilio Aguinaldo ang kalayaan ng bansa mula sa Espanya noong 1898.

Sa panahon ng panunungkulan ni Pangulong [[Diosdado Macapagal]] nagpatuloy sa pagtaas ang halaga ng bilihin, ngunit naisagawa niyang kahit paano'y mapanatili ang mababang halaga ng [[bigas]] at [[mais]]. Gayunpama'y ang pagpupuslit ng mga kalakal na ipinagbabayad sa adwana'y laganap pa rin tulad ng dati. Si Macapagal sa kanyang sarili'y isang taong matapat, ngunit ipinapalagy ng mga taong siya'y mahina at hindi nababagay sa kanyang tungkulin, o kaya'y kinukunsinti niya ang katiwalian at kasamaang ginagawa ng mga taong malapit sa kanya o may lakas sa kanyang tanggapan.

Tangi sa pampalagiang suliranin na pangkabuhayan at pampamahalaan ang lumigalig sa kanyang pangasiwaan.

== Pamumuno ni Ferdinand Marcos (1965–1986) ==
[[Talaksan:MarcosinWashington1983.jpg|thumb|left|100px|[[Ferdinand Marcos]], Pangulo ng Pilipinas mula 1965 hanggang 1986.]]
Ang isa pang subyang sa panig ni Macapagal ay ang Pangulo ng Senado na si [[Ferdinand Marcos]], isang kapwa Liberal. Sinasabing upang matamo ang pagtulong ni Marcos sa halalan noong 1961, lihim na nakipagkasundo si Macapagal kay Marcos na hindi siya tatakbong muli para sa reeleksiyon sa halalan ng taong 1965. Ngunit habang lumalapit ang halalan ng taong 1965, napatunayang masugit si Macapagal sa pagkandidato.

Sa pagkabigo ng pag-asa ni Marcos sa pagiging kandidato ng Partido Liberal sa pagkapangulo, at sa dahilang naanyayahang sumama sa Partido Nacionalista at samantalahin ang pagkakataon sa Kumbensiyon ng mga Nacionalista'y iniwan niya ang Partido Liberal at sumapi sa Nacionalista. Nagwagi si Marcos sa Kumbensiyon at naging opisyal na kandidato sa pagka-Pangulo.

Sa una niyang termino, naglunsad si Marcos ng iba't ibang mga proyekto at nagtaas ng koleksiyon ng [[buwis]] na nakatulong sa pag-unlad ng bansa noong dekada '70. Dahil rin sa pag-utang niya at sa tulong pang-ekonomiya na nanggaling sa Estados Unidos, mas maraming mga daan ang naitayo ng kanyang administrasyon kaysa sa lahat ng daan na naitayo ng mga nakalipas na pangulo at mas maraming mga [[paaralan]] kaysa sa nakalipas na administrasyon.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 187&lt;/ref&gt;  Nahalal muli si Marcos bilang pangulo noong 1969, na naging unang pangulo ng malayang Pilipinas na natamo ang ikalawang termino.

Hinarangan ng mga kalaban ni Marcos ang kinailangang lehislasyon para maisakatuparan ang kanyang mga plano. Dahil dito, nawala ang positibong damdamin sa kanyang ikalawang termino at bumagal ang pag-unlad ng kabuhayan.&lt;ref name=&quot;uslc-27&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Marcos and the Road to Martial Law|url=http://countrystudies.us/philippines/27.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-24}}&lt;/ref&gt; Dumami ang krimen at pagsuway ng mga sibilyan sa batas. Binuo ng [[Partido Komunista ng Pilipinas]] ang [[Bagong Hukbong Bayan]]. Nagpatuloy ang pakikipaglaban ng ''[[Moro Islamic Liberation Front]]'' para sa kalayaan ng Mindanao. Ang isang pagsabog sa pagtitipon ng [[Partido Liberal]] kung saan idineklara ang kanilang kandidato para sa Senado noong ika-21 ng Agosto 1971 ang nagdulot ng pagsuspinde ni Marcos sa ''writ of habeas corpus'', na ibinalik niya noong ika-11 ng Enero 1972 matapos ang mga protesta ng publiko.

=== Batas Militar ===
:''Tingnan din: [[Estratehiya ng tensiyon]].''
[[Talaksan:PD 1081.JPG|300px|thumb|right|'''23 Setyembre 1972''' - Ipinahahayag ni Pangulong Ferdinand Marcos ang Batas Militar sa isang pabalita sa himpapawid.]]
Dahil sa kawalan ng respeto sa batas at ang banta ng rebelyon ng mga Komunista, idineklara ni Marcos ang [[batas militar]] noong ika-21 ng Setyembre 1972 sa bisa ng [[Proklamasyon Blg. 1081]]. Tinanggal ni Marcos ang kalayaan ng pamamahayag at iba pang karapatan ng mga mamamayan, ipinasara ang Kongreso at ang mga kompanya ng pamamahayag, at iniutos ang pag-aresto sa mga pinuno ng oposisyon at mga aktibidad ng mga militante, kasama na ang kanyang pinakamalaking mga kritiko, si Senador [[Benigno Aquino, Jr.]], Senador [[Jovito Salonga]] at Senador [[Jose Diokno]].&lt;ref name=&quot;uslc-28&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - Proclamation 1081 and Martial Law|url=http://countrystudies.us/philippines/28.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-24}}&lt;/ref&gt; Ang deklarasyon ng batas militar ay tinanggap ng karamihan, dahil sa problemang panlipunang dinaranas ng Pilipinas.&lt;ref&gt;Lacsamana, ''Philippine History and Government'', p. 189&lt;/ref&gt; Malaki ang binaba ng bilang ng krimen matapos isakatuparan ang ''curfew''.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 576–577&lt;/ref&gt; Maraming mga kalaban sa pulitika ang napilitang umalis ng bansa.

Isang konstitusyonal na kumbensiyon, na itinatag noong 1970 upang palitan ang [[Konstitusyon ng Pilipinas|Saligang-Batas ng 1935]], ay nagpatuloy sa pagbuo ng bagong saligang-batas matapos ang deklarasyon ng batas militar. Nagkaroon ng bisa ang bagong konstitusyon noong 1973, na binago ang istilo ng pamahalaan mula sa [[pampanguluhan]] na naging [[parlamentaryo]] at nagpahintulot kay Marcos na manatili siya sa kapangyarihan matapos ang 1973.

Ayon kay Marcos, ang batas militar ang simula nang pagbubuo ng Bagong Lipunan na ibinase sa mga kahalagahang panlipunan at pampolitika.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 574–575&lt;/ref&gt; Lumakas ang ekonomiya noong dekada 1970s, na nagkaroon ng sobrang salapi para sa budyet at pangangalakal. Tumaas ang [[Kabuuang Pambansang Produkto]] mula sa 55 bilyong piso noong 1972 na naging 193 bilyong piso noong 1980. Lumaki ang kita ng pamahalaan sa turismo. Ngunit nakilahok si Marcos, ang kanyang mga kroni at ang kanyang maybahay, si [[Imelda Romualdez-Marcos]] sa paggawa ng kurapsiyon.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;&gt;{{cite web|title=Country Profile: Philippines, Marso 2006|url=http://lcweb2.loc.gov/frd/cs/profiles/Philippines.pdf|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt;

=== Ikaapat na Republika ===
Upang palubagin ang [[Simbahang Katolika]] bago ang pagbisita ng [[Santo Papa]], si [[Papa Juan Pablo II]],&lt;ref&gt;{{cite web|title=In many tongues, pope championed religious freedoms|url=http://www.sptimes.com/2005/04/03/Worldandnation/In_many_tongues__pope.shtml|publisher=St. Petersburg Times|accessdate=2006-08-21}}&lt;/ref&gt; opisyal na ipinatigil ni Marcos ang batas militar noong 17 Enero 1981. Ngunit, pinanatili niya ang kapangyarihan ng pamahalaan sa paghuli at pagkulong. Ang kurapsiyon at ang kaguluhan sa lipunan ang naging sanhi ng pagbagal ng pag-unlad ng ekonomiya sa ilalim ni Marcos, na humina ang kalusugan dahil sa [[lupus]].

Binoykot ng oposisyon ng halalan noong 1981, kung saan lumaban si Marcos at ang retiradong heneral na si [[Alejo Santos]].&lt;ref name=&quot;uslc-28&quot;/&gt; Nanalo si Marcos ng 16 milyong boto, na pinahintulutan siyang manungkulan ng anim na taon. Nahalal ang Kalihim ng Pananalapi, si [[Cesar Virata]] bilang [[Punong Ministro ng Pilipinas|Punong Ministro]] ng Batasang Pambansa.
 
Noong 1983, napatay ang pinuno ng oposisyon, si [[Benigno Aquino, Jr.]] sa [[Pandaigdigang Paliparan ng Ninoy Aquino|Pandaigdigang Paliparan ng Maynila]] sa kanyang pagbalik sa Pilipinas matapos ang mahabang panahon ng pananatili sa ibang bansa. Nagdulot ito ng pagtutol sa pamumuno ni Marcos at ang serye ng mga pangyayari, kasama ang pag-aalala ng Estados Unidos, na nagsanhi ng halalan noong [[Pebrero]] 1986.&lt;ref name=&quot;uslc-29&quot;&gt;{{cite web|title=Philippines - From Aquino's Assassination to People Power|url=http://countrystudies.us/philippines/29.htm|publisher=U.S. Library of Congress|accessdate=2006-08-22}}&lt;/ref&gt; Nagkaisa ang oposisyon sa biyuda ni Aquino, si [[Corazon Aquino]].

Idineklara ng [[Komisyon ng Eleksiyon]] (Comelec), ang opisyal na tagabilang ng resulta ng halalan, ang pagkapanalo ni Marcos. Ngunit malaki ang pagkakaiba nito sa bilang ng [[Namfrel]], isang pinagkakatiwalaang tagabantay ng halalan. Tinutulan ni [[Corazon Aquino]] at ng kanyang mga tagasuporta ang maling resulta ng halalan. Hindi rin kinilala ng mga dayuhang tagamasid, kasama ang delegasyon ng Estados Unidos, ang opisyal na resulta.&lt;ref name=&quot;uslc-29&quot;/&gt; Binawi ni Hen. [[Fidel Ramos]] at Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si [[Juan Ponce Enrile]], ang suporta nila kay Marcos. Napatalsik si Marcos sa isang mapayapang demonstrasyon, tinatawag na [[Unang Rebolusyon sa EDSA|Rebolusyon sa EDSA ng 1986]] at ang paghalili ni [[Corazon Aquino]] bilang pangulo noong ika-25 ng Pebrero 1986.

== Ikalimang Republika (1986-Kasalukuyan) ==
=== Pamamahala ni Corazon Aquino (1986–1992) ===
[[Talaksan:Corazon Aquino 1986.jpg|thumb|100px|[[Corazon Aquino|Corazon Cojuangco-Aquino]], Pangulo ng Pilipinas mula 1986 hanggang 1992.]]
Bumuo kaagad si [[Corazon Aquino]] ng isang rebolusyonaryong pamahalaan para maging normal ang sitwasyon, na naging batayan ang transisyonal na ''Freedom Constitution''.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 585&lt;/ref&gt; Isang bagong saligang-batas ang ipinagtibay noong [[Pebrero]] 1987.&lt;ref&gt;Agoncillo, ''History of the Filipino People'', p. 586&lt;/ref&gt;  Ipinagbawal ng konstitusyong ito ang pagdedeklara ng batas military, pagtatatag ng mga nagsasariling rehiyon sa [[Cordillera Administrative Region|Cordillera]] at sa [[Autonomous Region in Muslim Mindanao|Timog Mindanao]] at ang pagbabalik ng istilong pampanguluhan ng pamahalaan at ang Kongresong may dalawang kapulungan.&lt;ref name=&quot;usdos&quot;&gt;{{cite web|title=Background Notes: Philippines, Nobyembre 1996|url=http://dosfan.lib.uic.edu/ERC/bgnotes/eap/philippines9611.html|publisher=U.S. Department of State|accessdate=2006-08-16}}&lt;/ref&gt; Umunlad ang bansa sa pamamagitan ng pagtatatag muli ng mga demokratikong institusyon at respeto sa mga mamamayan, ngunit naging mahina ang pagbangon ng bansa sa administrasyong Aquino dahil sa mga [[kudeta]] ng mga di-apektadong mga kasapi ng militar.&lt;ref name=&quot;cnn-cory&quot;&gt;{{cite web|title=Then &amp; Now: Corazon Aquino|url=http://edition.cnn.com/2005/US/09/19/cnn25.aquino.tan/index.html|publisher=CNN|accessdate=2006-08-16}}&lt;/ref&gt; Ang paglakas ng ekonomiya ay hinadlangan ng serye ng mga kalamidad, kasama na ang pagsabog ng [[Bulkang Pinatubo]] noong 1991 na nagdulot ng pagkamatay ng 700 katao at ang pagkawala ng mga tirahan ng 200,000 na katao.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Pinatubo - Eruption Features|url=http://www.ngdc.noaa.gov/seg/hazard/stratoguide/pinfeat.html|publisher=National Geophysical Data Center|accessdate=2006-08-23}}&lt;/ref&gt;

Noong 1991, ibinasura ng Senado ang kasunduang nagpapahintulot sa pananatili ng mga base militar ng Estados Unidos sa loob ng sampung taon. Isinauli ng mga Amerikano sa pamahalaan ang [[Clark Air Base]] sa [[Pampanga]] noong Nobyembre ng taong iyon, at ang [[Subic Bay Naval Base]] sa [[Zambales]] noong [[Disyembre]] 1992, na nagtapos sa halos isang siglo ng pamamalagi ng militar ng Estados Unidos sa Pilipinas.

Namatay si Corazon Aquino noong ika-1 ng Agosto 2009 sa Makati medical center sa Lungsod ng Makati sa kadahilanang Colon Cancer.

=== Pamamahala ni Fidel V. Ramos (1992–1998) ===
[[Talaksan:Ramos Pentagon.jpg|thumb|left|100px|[[Fidel Ramos]], Pangulo ng Pilipinas mula 1992 hanggang 1998.]]
Noong 1992, nagwagi sa halalan ang Kalihim ng Tanggulang Pambansa, si [[Fidel Ramos]], na inendorso ni Pangulong Aquino, na may 23.6% lamang ng kabuuang boto sa pagitan ng pitong kandidato. Sa mga unang taon ng kanyang termino, idineklara niya na mataas niyang prayoridad ang nasyonal na rekonsilyasyon at gumawa siya ng koalisyon upang makabangon sa mga hidwaan ng administrasyong Aquino.&lt;ref name=&quot;usdos&quot;/&gt; Ginawa niyang legal ang [[Partido Komunista ng Pilipinas|Partidong Komunista]] at nakipag-negosasyon sa mga ito, sa mga rebeldeng Muslim at mga rebeldeng militar upang kumbinsihin sila na itigil ang kanilang mga kampanya laban sa pamahalaan. Noong [[Hunyo]] 1994, nilagdaan niya ang amnestiyang nagpapatawad sa mga rebeldeng pangkat, at mga Pilipinong militar at mga pulis na kinasuhan ng [[krimen]] habang nakikipaglaban sa mga rebelde. Noong [[Oktubre]] 1995, nilagdaan ng pamahalaan ang kasunduang nagtatapos sa kaguluhang rebelde. Isang kasunduang pang-kapayapaan ang nilagdaan ng pamahalaan at ng [[Moro National Liberation Front]] (MNLF), isang pangkat ng mga rebeldeng naghahangad na maging malayang bansa ang Mindanao, noong 1996, na nagtapos sa pakikipaglaban na nagtagal ng 24 taon. Ngunit ipinagpatuloy ng humiwalay na pangkat ng MNLF, ang [[Moro Islamic Liberation Front]] ang pakikipaglaban. Maraming mga malalaking protesta ang kumontra sa pagsisikap ng mga taong sumuporta kay Ramos na susugan ang batas upang magkaroon siya ng pagkakataong tumakbo muli para sa ikalawang termino, na naging sanhi ng hindi pagtakbo muli ni Ramos sa halalan.&lt;ref name=&quot;asiaweek&quot;&gt;{{cite web|title=Showdown in Manila|url=http://www.pathfinder.com/asiaweek/97/1003/nat1.html|publisher=Asiaweek|accessdate=2006-08-16|archive-date=2006-11-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20061110215216/http://www.pathfinder.com/asiaweek/97/1003/nat1.html|url-status=dead}}&lt;/ref&gt;

=== Pamamahala ni Joseph Estrada (1998–2001) ===
[[Talaksan:President Joseph &quot;Erap&quot; Ejercito Estrada, Argentine President Menem (cropped).jpg|thumb|100px|[[Joseph Estrada]], Pangulo ng Pilipinas mula 1998 hanggang 2001.]]
Nanalo si [[Joseph Estrada]], isang dating aktor at naging bise pangulong ni Ramos, sa halalan ng pagka-Pangulo noong 1998. Ipinangako niya sa kanyang kampanya ang pagtulong sa mga mahihirap at paunlarin ang sektor ng agrikultura sa bansa. Naging popular siya sa mga mahihirap.&lt;ref name=&quot;bbc-erap&quot;&gt;{{cite web|title=Profile:Joseph Estrada|url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/1063976.stm|publisher=BBC News|accessdate=2006-08-16}}&lt;/ref&gt; Noong panahon ng [[krisis na pinansiyal sa Asya]] na nagsimula noong 1997, ang pamamahala ni Estrada ay nagdulot ng mas malalang kahirapan sa ekonomiya. Maraming Pilipino ang nawalan ng trabaho, lumaki ang kakulangan sa badyet at bumaba ang halaga ng piso. Ngunit nakabangon ang kabuhayan ng bansa ngunit mas mabagal ito kumpara sa mga kalapit-bansa nito.

Sa loob ng isang taon ng kanyang eleksiyon, nawala ang popularidad ni Estrada dahil sa mga akusasyon ng kronyismo at kurapsiyon, at ang pagkabigo na masolusyonan ang mga suliranin sa kahirapan.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt; Noong Oktubre 2000, inakusahan si Estrada na tumatanggap siya ng pera mula sa sugal. Siya ay isinakdal ng Mababang Kapulungan, ngunit ang kanyang [[paglilitis]] sa Senado ay hindi natuloy nang iboto ng senado na huwag eksaminahin ang tala sa bangko ng pangulo. Bilang sagot, nagkaroon ng mga demonstrasyon na naghingi sa pag-alis ni Estrada. Dahil sa mga rally, ang resignasyon ng mga kalihim at ang pagkawala ng suporta ng sandatahang lakas, umalis si Estrada sa opisina noong ika-20 ng Enero 2001.

=== Pamamahala ni Gloria Macapagal-Arroyo (2001–2010) ===
[[Talaksan:Gloria Macapagal Arroyo WEF 2009-crop.jpg|thumb|left|100px|[[Gloria Macapagal-Arroyo]], Pangulo ng Pilipinas mula 2001 hanggang 2010.]]
Humalili si Bise Pangulong [[Gloria Macapagal-Arroyo]] (ang anak ni Pangulong [[Diosdado Macapagal]]) sa posisyon ng Pangulo sa araw ng kanyang paglisan. Tinatayang hindi lehitimo ang pag-upo ni Ginang Arroyo sa pwesto dahil hindi pa tapos ang paghahatol sa kaso ng nakaraang pangulong Estrada. Naging mas lehitimo ang kanyang pag-upo sa halalan pagkalipas ng apat na buwan, kung saan nanalo ang kanyang koalisyon sa karamihan ng mga posisyon.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt; Ang unang termino ni Arroyo ay nagkaroon ng hating politika ng mga koalisyon at isang kudeta sa Maynila noong [[Hulyo]] 2003 na naging sanhi ng pag-deklara niya ng isang buwang pambansang ''state of rebellion''.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt;

Sinabi ni Arroyo noong [[Disyembre]] 2002 na hindi siya tatakbo sa halalan noong 2004 ngunit binago niya ang kanyang desisyon noong Oktubre 2003 at nagdesisyong sumali sa halalan.&lt;ref name=&quot;uslc-pro&quot;/&gt; Siya ay muling nahalal at isinalin sa puwesto para sa kanyang anim na taong termino noong ika-30 ng Hunyo 2004.    Noong 2005, isang ''tape'' na naglalaman ng isang usapan ay lumabas na naglalaman ng usapan ni Arroyo at isang opisyal ng halalan kung saan inutusan ni Arroyo ang opisyal na itaas ang bilang ng kanyang mga boto upang manatili siya sa puwesto.&lt;ref name=&quot;cnn-trans&quot;&gt;{{cite web|title=Gloria Macapagal Arroyo Talkasia Transcript|url=http://edition.cnn.com/2005/WORLD/asiapcf/08/10/talkasia.arroyo.script/index.html|publisher=CNN|accessdate=2006-07-29}}&lt;/ref&gt; Nagdulot ito ng mga protesta na humihingi sa pagbaba ni Arroyo sa puwesto. Inamin niya na kinausap niya ang isang opisyal ng halalan, ngunit tinatwa niya ang mga alegayon ng pandaraya at hindi siya bumaba sa puwesto.&lt;ref name=&quot;cnn-trans&quot;/&gt; Hindi nagtagumpay ang mga planong pagpapatalsik sa pangulo noong taong iyon.

=== Pamamahala ni Benigno Simeon C. Aquino III (2010-2016) ===
[[File:การหารือทวิภาคีระหว่างนายกรัฐมนตรี_และประธานาธิบดีสาธา_-_Flickr_-_Abhisit_Vejjajiva_CROP.jpg|thumb|100px|[[Benigno Aquino III]], Pangulo ng Pilipinas mula 2010 hanggang 2016.]]
Taong 2009 nang hikayatin si Benigno Simeon Cojuangco Aquino III na kumandidato bilang pangulo ng Pilipinas. Dahil dito, nabuo ang ''Noynoy Aquino for President Movement (NAPM)'' upang mangalap ng isang milyong lagda sa buong Pilipinas para sa kanyang kandidatura. Pinagbigyan ni Aquino ang kahilingan ng maraming Pilipino. Siya ay tumakbo at nahalal na pangulo ng Pilipinas noong 2010.

''Kung walang corrupt, walang mahirap.'' Ito ang isa sa mga [[Islogan|islogan]] na gimanit ni Pangulong Aquino sa kanyang kampanya noong siya ay kumakandidato pa lamang. Sa kanyang inagurasyon noong ika-30 ng Hunyo 2010 nabanggit niya na ito pa rin ang prinsipyo na magiging batayan ng kanyang administrasyon. Batay sa kanyang talumpati, ang ilan sa mga hakbang na kanyang gawain upang maiangat ang bansa sa kahirapan ay ang mga sumusunod:

* Pagkakaroon ng tuwid at tapat na hanay ng mga pinuno
* Pagpapatayo ng mga imprastraktura para sa transportasyon
* Pagbibigay ng trabaho sa mga lokal na komunidad
* Pagpapalakas ng koleksiyon ng buwis at pagsugpo sa korapsyon sa Kawanihan ng Rentas Internas o [[Bureau of Internal Revenue]] at ''Bureau of Customs''

== Mga sanggunian ==
{{reflist|2}}

== Mga kawing panlabas ==
* [http://www.gov.ph Opisyal na portal ng pamahalaan ng Pilipinas]
* [http://www.hti.umich.edu/p/philamer/ ''The United States and its Territories 1870–1925:  The Age of Imperialism'']
* [http://web.kssp.upd.edu.ph/linguistics/plc2006/papers/FullPapers/I-2_Solheim.pdf ''Origins of the Filipinos and Their Languages by Wilhelm G. Solheim II''] ([[Portable Document File|PDF]])
* [http://www.gutenberg.org/browse/authors/b#a2296 ''History of the Philippine Islands''] ''in many volumes, from [[Project Gutenberg]] (and indexed under Emma Helen Blair, the translator)''

{{Asia topic|Kasaysayan ng}}

[[Kategorya:Kasaysayan ng Pilipinas| ]]</text>
      <sha1>jrhh03gtk19363vucipcjw927u62oyc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aklat</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19447</id>
    <revision>
      <id>1958760</id>
      <parentid>1958731</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T12:44:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>GinawaSaHapon</username>
        <id>102500</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sa Pilipinas */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35927" xml:space="preserve">[[File:Latin dictionary.jpg|300px|thumb|upright=1.2|Mga aklat.]]

'''Aklát''' o '''libro''' ang tawag sa katipunan ng mga nilimbag na akda.&lt;ref name=&quot;McFarland2017&quot;&gt;{{cite book | last = McFarland | first = Curtis | author2 = [[Komisyon sa Wikang Filipino]] | year = 2017 | title = Diksyunaryong Monolingwal sa Filipino | publisher = [[Anvil Publishing]]| isbn = 9789712727443 | url = https://books.google.com/books?id=tzSWDwAAQBAJ}}&lt;/ref&gt; Pisikal na bagay ang tipikal na itinuturing na mga aklat; gayunpaman, maaari rin itong tumukoy sa isang bahagi ng mas mahabang komposisyon, tulad ng kaso ng mga aklat sa [[Bibliya]]. Ang digital na katumbas ng mga aklat ay tinatawag naman na mga ''[[ebook]]'', samantalang ''[[audiobook]]'' naman ang tawag sa mga aklat na nasa anyong tunog.

''Dahon'' ang tawag sa mga indibidwal na papel ng isang aklat, samantalang ''pahina'' naman ang tawag sa bawat harap at likod nito. Ayon sa isang dokumento ng [[UNESCO]] noong 1964, maituturing na isang aklat ang isang limbag kung ito ay may 49 na pahina (25 dahon) o higit pa.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Recomendacion sobre la Normalizacion internacional de las Estadisticas relativas a la Edicion de Libros y Publicaciones Periodicas|trans-title=Mungkahi Ukol sa Pandaigdigang Pamantayan ng Estadistika na may Kinalaman sa Paglalathala ng mga Aklat at Periodical|lang=es|date=Nobyembre 19, 1964|access-date=Hunyo 11, 2022|publisher=[[UNESCO]]|url=http://portal.unesco.org/es/ev.php-URL_ID=13068&amp;URL_DO=DO_TOPIC&amp;URL_SECTION=201.html}}&lt;/ref&gt; Tinatayang nasa 130 milyong aklat ang nailathala hanggang noong 2010, ayon sa isang pag-aaral na isinagawa ng [[Google]].&lt;ref&gt;{{cite web|last=Taycher|first=Leonid|title=Books of the world, stand up and be counted! All 129,864,880 of you.|trans-title=Mga aklat ng mundo, tumindig at mabilang! Lahat kayong 129,864,880.|lang=en|date=Agosto 5, 2010|access-date=Hunyo 11, 2022|url=https://booksearch.blogspot.com/2010/08/books-of-world-stand-up-and-be-counted.html?m=1|website=Inside Google Books}}&lt;/ref&gt;

== Etimolohiya ==

Hindi malinaw ang etimolohiya ng salitang ''aklat''. Lumabas ito sa ''[[Vocabulario de la lengua tagala]]'' (1754) bilang ''aclat''. Ayon dito, ang naturang salita ay ginamit rin bilang isang pandiwa, para sa akto ng pagbuklat sa aklat.&lt;ref name=&quot;tagala&quot;&gt;{{cite book|title=Vocabulario de la lengua tagala|trans-title=Bokabularyo ng wikang Tagalog|last=De Noceda|first=Juan José|editor-last=De Sanlucar|editor-first=Pedro|lang=es|date=1754|access-date=Hulyo 21, 2022|publisher=Imprenta de la compañia de Jesus|page=3|url=https://books.google.com.ph/books/about/Vocabulario_de_la_lengua_tagala.html}}&lt;/ref&gt;

Samantala, direktang hiniram naman mula sa wikang [[Espanyol]] ang salitang ''libro''.&lt;ref name=&quot;tgllang&quot;&gt;{{cite web|website=Tagalog Lang|lang=en|title=libro|url=https://www.tagaloglang.com/libro/|access-date=Hunyo 21, 2022}}&lt;/ref&gt; Ginagamit din ito bilang isang pandiwa, para gawing aklat ang isang bagay (hal. [[pelikula]] o [[kanta]]).&lt;ref name=&quot;tgllang&quot;/&gt;

== Kasaysayan ==

=== Sinaunang panahon ===

[[File:Xerxes_Cuneiform_Van.JPG|300px|thumb|upright=1.2|Isang kunipormeng ginawa noong panahon ni [[Xerxes I]] ng [[Imperyong Achaemenid]], sa lalawigan ng Armenia (ngayo'y [[Lalawigan ng Van]], [[Turkiye]]).]]

May mga ebidensiya na may [[wika]] na'ng ginagamit ang mga sinaunang tao simula pa noong tinatayang {{BCE|35000|link=y}}. Gayunpaman, lumitaw lang ang pagsusulat noong tinatayang {{BCE|3500–3000|link=y}} sa [[Sumer]] sa [[Mesopotamia]].&lt;ref&gt;{{cite web|last=Mark|first=Joshua J.|title=Writing|trans-title=Pagsusulat|date=Abril 28, 2011|access-date=Hunyo 21, 2022|url=https://www.worldhistory.org/writing/|website=World History Encyclopedia|lang=en}}&lt;/ref&gt; Dito umusbong ang pagsusulat sa mga [[tabletang luwad|tabletang]] gawa sa [[luwad]], na tinatawag na mga [[kuniporme]] ({{lang-en|cuneiform}}). Kumalat ang paraan ng pagsusulat na ito mula sa Sumer papunta sa mga kapitbahay nitong rehiyon, partikular na sa [[Ehipto]], kung saan naimbento naman ang mga [[hiroglipo]] ({{lang-en|hieroglyphics}}).

Ginamit ang mga tableta mula [[Panahon ng Bronse]] hanggang [[Panahon ng Bakal|Bakal]]. Bukod sa luwad, nagsusulat din ang mga sinaunang tao sa mga [[tabletang pagkit|tabletang]] gawa sa [[pagkit]]. Gayunpaman, maraming mananalaysay ang nagtuturo sa pinagmulan ng mga aklat sa mga [[papiro]] ({{lang-en|papyrus}}) ng mga taga-Ehipto.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;&gt;{{cite book|url=https://open.lib.umn.edu/mediaandculture/chapter/3-2-history-of-books/|title=Understanding Media and Culture|trans-title=Pag-intindi sa Midya at Kultura|lang=en|chapter=History of Books|trans-chapter=Kasaysayan ng mga Aklat|publisher=University of Minnesota|access-date=Hunyo 26, 2022}}&lt;/ref&gt; Tinatayang unang nagawa noong {{BCE|3000|link=y}}, ginagawang mga [[scroll]] ang mga ito sa pamamagitan ng pagtatahi sa mga indibidwal na pahina nito. Gawa ito sa halamang [[tambo]], na laganap sa mga dalampasigan ng [[Ilog Nile]].

[[File:ancientlibraryalex.jpg|300px|thumb|upright=1.2|Isang pagguhit sa [[Dakilang Aklatan ng Alexandria]] noong ika-19 na siglo. Ang naturang aklatan ang kinikilala bilang pinakamalaking aklatan ng sinaunang panahon.]]

Lumaganap ang paggamit ng mga scroll na papiro pagsapit ng {{BCE|ika-6 na siglo|link=y}} sa mga bansa sa [[Dagat Mediteraneo]], partikular na sa mga Griyego at Romano. Sa panahong ito, tinatayang nasa kalahating milyong scroll ang nasa [[Dakilang Aklatan ng Alexandria]], mga 30 hanggang 70% ng lahat ng mga nagawang aklat nung panahong yon ayon sa ilang mga iskolar.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt; Ang monopolyo ng Ehipto sa papiro ang isa sa mga dahilan kung bakit naghanap ang mga karatig-bansa nito ng ibang alternatibong pagsusulatan.

Gawa sa balat ng hayop na pinanipis ang mga [[pergamino]] ({{lang-en|parchment}}). Kumpara sa papiro, mas madali itong sulatan, at nasusulatan ang harap at likod nito. Pagsapit ng ika-2 hanggang ika-4 na siglo, naisipan ng mga Romano na pagsamahin ang papiro at pergamino, at lagyan ng isang pabalat na gawa sa kahoy. Ang imbensiyong ito, na tinatawag na [[kodeks]] ({{lang-en|codex}}, maramihan ''codices''), ang itinuturing ng mga eksperto bilang ang tunay na ninuno ng mga modernong aklat. Mabilis na tinangkilik ito ng mga tao, dahil na rin sa ginhawang hatid nito sa pagbabasa. Gayunpaman, nanatiling ginagamit pa rin ang mga scroll sa mga sekular na gawain, nang ilang siglo. Ang paglaganap ng [[Kristiyanismo]] noong ika-6 na siglo KP, sa pamamagitan ng pagtangkilik ng mga Kristiyanong manunulat sa kodeks, ang naging dahilan upang unti-unting lumaos ang mga scroll.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

=== Gitnang Panahon sa Silangang Asya ===

Ang proseso ng paggawa sa [[papel]] ay nagsimula sa [[Tsina]]. May mga nahukay na bahagi ng mga sinaunang papel na tinatayang nagawa noong ikalawang milenyo BKP.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt; Samantala, ang [[eunuch]] na si [[Cai Lun]] ang itinuturing na nag-imbento sa proseso ng paggawa sa papel noong ikalawang siglo KP.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Tsien |first=Tsuen-Hsuin |author-link=Tsien Tsuen-hsuin |editor-first=Joseph |editor-last=Needham |editor-link=Joseph Needham |title=Paper and Printing | trans-title=Papel at Pag-imprenta|series=Science and Civilisation in China, Chemistry and Chemical Technology|lang=en|volume=V (bahagi 1) |publisher=Cambridge University Press |date=1985}}&lt;/ref&gt; Ang prosesong ito ay sinasabing naipasa sa [[Islam|mga Muslim]] noong bandang 751 KP, sa rehiyon ng [[Samarkand]].&lt;ref&gt;{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=7qseCAAAQBAJ&amp;pg=PA66 |title=The Perfection of the Paper Clip: Curious Tales of Invention, Accidental Genius, and Stationery Obsession|trans-title=Ang Pagkaperpekto sa Clip ng Papel: Mga Kakaibang Kuwento ng Imbensyon, Aksidenteng Pagkahenyo, at Kaadikan sa Stationery|lang=en|first= James |last=Ward |publisher=Atria Books |date=2015|isbn= 978-1476799865 }}&lt;/ref&gt; Dumating naman ang prosesong ito sa Europa noong ika-13 siglo.&lt;ref&gt;{{Cite book| last = Burns| first = Robert I.| editor-last = Lindgren| editor-first = Uta| contribution = Paper comes to the West, 800–1400| title = Europäische Technik im Mittelalter. 800 bis 1400. Tradition und Innovation|trans-title=Teknolohiyang Europeo sa Gitnang Panahon. 800 hanggang 1400. Tradisyon at Inobasyon| lang=de|edition = 4| date = 1996| publisher = Gebr. Mann Verlag| location = [[Berlin]] | isbn = 978-3-7861-1748-3| pages = 413–422
}}&lt;/ref&gt; Dahil ginagawa ang karamihan sa mga papel sa lungsod ng [[Baghdad]] noon, tinawag itong ''bagdatikos''.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Murray|first= Stuart A. P.|title=The Library: An Illustrated History|publisher=Skyhorse Publishing|year=2009|page=57|lang=en|trans-title=Ang Aklatan: Isang Nakaguhit na Kasaysayan}}&lt;/ref&gt;

[[File:Jingangjing.jpg|300px|thumb|upright=1.2|Harapan ng ''Diamond Sutra'' sa wikang Tsino, ang pinakamatandang napetsahang aklat sa mundo.]]

Samantala, nagsimula rin sa Tsina ang [[paglilimbag sa bloke ng kahoy]] ({{lang-en|woodblock printing}}). Tinatayang nagsimula ito sa [[Dinastiyang Tang]] noong 700 KP. Noong 764 KP, nagpakomisyon naman si [[Prinsipe Shōtoku]] ng [[Hapón]] ng mga scroll na may nakalimbag na teksto ng mga dasal sa [[Budismo]], isa sa mga pinakaunang halimbawa ng naturang proseso. Ang aklat na ''[[Diamond Sutra]]'',{{efn|'Diyamanteng [[Sutra]]', {{lang-sa|Vajracchedikā Prajñāpāramitā Sūtra}}, literal na 'Ang Pagperpekto ng Teksto ng Karunungan na Mala-kidlat na Humahati'}}&lt;ref name=Schopen&gt;{{cite encyclopedia| title = Diamond Sutra| encyclopedia = MacMillan Encyclopedia of Buddhism| last = Schopen| first = Gregory| author-link = Gregory Schopen| pages = 227–28| year = 2004| publisher = MacMillan Reference USA| location = New York, Estados Unidos| isbn = 0-02-865719-5| volume = 1
}}&lt;/ref&gt; inilimbag noong 868 KP, ang itinuturing naman na pinakamatandang nailimbag na aklat napetsahan sa mundo.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.smithsonianmag.com/smart-news/Five-things-to-know-about-diamond-sutra-worlds-oldest-dated-printed-book-180959052/|work=Smithsonian Magazine|access-date=Hulyo 15, 2022|date=Mayo 11, 2016|last=Daley|first=Jason|title=Five Things to Know About the Diamond Sutra, the World’s Oldest Dated Printed Book|trans-title=Limang Bagay na Dapat Malaman Tungkol sa Diamond Sutra, ang Pinakamatandang Napetsahang Nalimbag na Aklat sa Mundo|lang=en}}&lt;/ref&gt;

Tinatayang noong 971 KP, nilimbag rin sa lalawigan ng [[Zhejiang]] sa Tsina ang ''[[Tripitaka]]'', isang banal na aklat sa Budismo, gamit ang mahigit 130,000 bloke ng kahoy para sa bawat pahina.&lt;ref name=&quot;lithub&quot;&gt;{{cite web|title=So, Gutenberg Didn’t Actually Invent Printing As We Know It: On the Unsung Chinese and Korean History of Movable Type|lang=en|date=Hunyo 19, 2019|last=Newman|first=M. Sophia|website=Literary Hub|access-date=Hulyo 19, 2022|url=https://lithub.com/so-gutenberg-didnt-actually-invent-the-printing-press/|trans-title=So Di Pala si Gutenberg ang Nag-imbento sa Paglilimbag Tulad ng Alam Natin: Ukol sa Nakatagong Kasaysayan ng mga Tsino at Koreano sa Nagagalaw na Tipo}}&lt;/ref&gt; Gayunpaman, ang pagkakaroon ng maraming karakter sa mga wikang Tsino ang naging balakid upang hindi tuluyang umasad ang imbensyon na ito sa mas nakakarami. Samantala, gumawa rin ang kaharian ng [[Goryeo]] sa [[tangway ng Korea]] ng sarili nitong ''Tripitaka'' noong 1087 KP.&lt;ref name=&quot;lithub&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;&gt;{{cite web|title=The Buddhist History of Moveable Type|last=Newman|first=M. Sophia|year=2016|website=Tricycle|access-date=Hulyo 19, 2022|url=https://tricycle.org/magazine/buddhist-history-moveable-type/|trans-title=Ang Budismong Kasaysayan ng Nagagalaw na Tipo|lang=en|url-access=subscription}}&lt;/ref&gt; Nakita ng mga hari ng Goryeo ang kahalagahan ng pagpreserba sa pagkakakilalanlan nila, dahil na rin sa tuloy-tuloy na pagsakop sa kanila ng mga tagalabas. Lalo pa itong naging mahalaga noong dekada 1220s nang sinugod at sinakop sila nang tuluyan (noong 1232) ng [[Imperyong Mongol]] sa pangunguna ni [[Ögedei Khan]].&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt;

Pinasunog ng mga Mongol ang ''Tripitaka'' noong 1232, kaya naman naglimbag muli sila ng bago.&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt; Hindi ito matatapos hanggang 1251, kaya naman nagpalimbag rin sila ng iba pang mga aklat. Isa sa mga ito ang aklat na ''[[Sangjeong Gogeum Yemun]]'',{{efn|{{lang-ko|상정고금예문}}, [[Hanja]]:  詳定古今禮文, literal na 'Ang Ibinigay na Tekstong Pangritwal ng Nakaraan at Hinaharap'.}}&lt;ref name=&quot;lithub&quot;/&gt; na may mahigit 50 bolyum.&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt; Inatasan ng hari noong 1234 ang ministrong si [[Choe Yun-Ui]] na ilimbag ito, at alam niya na kakailanganin nila ng napakaraming bloke ng kahoy para mailimbag ito.&lt;ref name=&quot;lithub&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt; Kaya naman, gumawa ng alternatibong paraan si Choe para solusyunan ito, na halos kapareho sa konsepto ng palimbagang gagawin ni [[Johannes Gutenberg]] dalawang siglo sa hinaharap.&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt;

[[File:JikjiType.gif|thumb|Ang ginamit na [[nagagalaw na tipo]] para mailimbag ang ''Jikji''. Kasalukuyan itong nasa Timog Korea.]]

[[File:SelectedTeachingsofBuddhistSagesandSonMasters1377.jpg|thumb|Ang ''Jikji'', ang pinakalumang aklat na nalimbag gamit ang isang nagagalaw na tipo. Kasalukuyan itong nasa [[Pambansang Aklatan ng Pransiya]], sa [[Paris]].]]

Nawala na sa kasaysayan ang aklat ni Choe.&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt; Gayunpaman, noong 1377, inilimbag rin sa Goryeo ang ''Baegun Hwasang Chorok Buljo Jikji Simche Yojeol'',{{efn|{{lang-ko|백운화상초록불조직지심체요절}}, [[Hanja]]: 白雲和尙抄錄佛祖直指心體要節, literal na 'Mga Direktang Utos ni [[Buddha]] sa Kaisipan ni Monghe Baegun'.}} mas kilala sa pinaiksing tawag na ''[[Jikji]]''.&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt; Isinulat ito noong 1372 ng mongheng si Baegun, ang punong pari ng Templo ng Anguk at Shinwang sa [[Haeju]] sa ngayo'y Timog Korea. Namatay si Baegun noong 1374, tatlong taon bago ang paglimbag ng mga mag-aaral niya sa ''Jikji'' sa Templo ng Heungdeok sa [[Cheongju]]. May dalawang bolyum ito, pero tanging ang ikalawang bolyum lang ang nananatili hanggang ngayon. Ito ang itinuturing na pinakamatandang aklat na nailimbag gamit ang isang [[nagagalaw na tipo]] ({{lang-en|movable type}}).&lt;ref name=&quot;lithub&quot;/&gt;

Bagamat mas nauna ang Goryeo at Tsina sa paggawa sa unang palimbagan kesa kay Gutenberg, hindi nila naipakalat ang paggamit nito sa mas makakarami, dahil na rin sa mga problemang panloob nila at sa paghihigpit ng mga pinuno nito sa paggamit sa naturang imbensyon.&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt; Gayunpaman, posibleng nakaabot pa rin ito sa ma malalayong lugar dahil na rin sa laki ng sakop ng Imperyong Mongol noong 1200s. Noong naitatag ang [[Dinastiyang Yuan]] sa Tsina sa pangunguna ni [[Kublai Khan]], inilipat niya ang kabisera ng imperyong Mongol sa [[Beijing]]. Maraming mga eksperto ang nagsasabi na posibleng naidala ng mga Mongol ang teknolohiya ng mga Koreano at Tsino papunta sa Gitnang Asya, partikular na sa mga [[Uyghur]] sa ngayo'y lalawigan ng [[Xinjiang]] sa Tsina, bagamat walang pisikal na patunay na nagpapatunay sa teoryang ito. Gayunpaman, ayon kay [[Tsien Tsuen-Hsien]] sa aklat na ''Science and Civilization in China'' (1985) ni [[Joseph Needham]]:

{{Cquote|quote=Kung may koneksyon man sa pagkalat ng paglilimbag sa pagitan ng Asya at ng Kanluran, may matinding oportunidad para gumanap ang mga Uyghur, na parehong gumagamit ng paglilimbag sa bloke ng kahoy at sa nagagalaw na tipo, ng isang mahalagang papel sa pagpapakilalang ito.{{efn|Orihinal na teksto: ''If there was any connection in the spread of printing between Asia and the West, the Uyghurs, who used both block printing and movable type, had good opportunities to play an important role in this introduction.''}}&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt;|author=Tsien Tsuen-Hsien|source=''Science and Civilization in China'' ni Joseph Needham}}

=== Gitnang Panahon sa Europa ===

[[File:Master of the Boston City of God - Book of Hours (Use of Utrecht)- fol. 63r, Initial with Holy Trinity - 1998.124.63.a - Cleveland Museum of Art.tif|275px|thumb|Isang halimbawa ng &quot;pinaliwanag na manuskrito&quot; (''illuminated manuscript''). Ang partikular na halimbawang ito ay mula sa aklat na ''Aklat ng mga Oras'' ({{lang-en|link=no|Book of Hours}}), tinatayang nilimbag noong 1460-65. Makikita ito ngayon sa [[Museo ng Sining ng Cleveland]] sa Estados Unidos. ]]

Ang mga inobasyon na nagawa sa Asya ay di umabot sa Europa maging hanggang sa [[Gitnang Panahon]], kaya naman mano-mano pa ring kinokopya ng mga [[eskriba]] ang mga aklat para makagawa ng panibagong kopya, lalo sa mga [[monasteryo]]. May mga silid ang mga malalaking monasteryo para lang sa gawaing ito, na tinatawag na ''[[scriptorium]]''. Ginagawa rin sa mga silid na ito ang mga magagarang disenyo sa gilid. Tinatawag na mga [[pinaliwanag na manuskrito]] ({{lang-en|illuminated manuscript}}), ginagawa ito ng mga eskriba noong panahong yon para sa samu't saring bagay, madalas ng [[Simbahang Katoliko]], at kahit maging sa mga batas, proklamasyon, at iba pang mga sekular na dokumento noong panahong yon.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

Mahal at matrabaho ang paggawa sa mga aklat noong panahong ito, kahit na mataas ang pagpapahalaga ang binibigay ng marami sa mga ito. Gayunpaman, nang dumating ang papel mula Tsina sa Europa, nagmura ito nang kaunti. Ang mga Muslim ang unang nakagamit sa prosesong ito mula Tsina. Sinasabi na noong ika-12 siglo, may isang kalsada sa [[Marrakesh]] sa [[Morocco]] na may daan-daang nagbebenta ng aklat. Aabot pa ng dalawang siglo bago nagsimula ring gumawa ng mga papel ang mga Europeo.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

=== Johannes Gutenberg ===

[[File:Gutenberg Bible, Lenox Copy, New York Public Library, 2009. Pic 01.jpg|thumb|300px|Kopya ng [[Bibliyang Gutenberg]] sa [[Pampublikong Aklatan ng New York]]. Kasalukuyang may 49 na kopya ang nananatili pa rin hanggang ngayon sa mundo.]]

Noong bandang 1430s hanggang 1440s, sinubukan ng Aleman na si [[Johannes Gutenberg]] na gumawa ng isang palimbagang mekanikal. Matapos ng ilang mga ''prototype'' at paghahanap ng pondo para sa proyekto niya, matagumpay niyang nagawa ang isang mekanikal na nagagalaw na uri ({{lang-en|movable type}}) noong 1448.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt; Kilala ngayon bilang ang [[palimbagang Gutenberg]] ({{lang-en|Gutenberg press}}), itinuturing ang imbensyong bilang isa sa mga pinakamahalagang imbensyon ng tao. Sinimulan nito ang isang rebolusyon sa impormasyon at paglilimbag — ang rebolusyong Gutenberg.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt; Nilimbag ni Gutenberg ang isang Bibliyang nasa [[wikang Latin]], ngayon kilala bilang ang [[Bibliyang Gutenberg]], noong 1450 hanggang 1455.&lt;ref name=&quot;brit&quot;&gt;{{cite web|work=[[Britannica]]|url=https://www.britannica.com/biography/Johannes-Gutenberg/Printing-of-the-Bible|title=Johannes Gutenberg|lang=en|access-date=Hulyo 21, 2022|last=Lehmann-Haupt|first=Hellmut E.|date=Abril 27, 2022|orig-date=Pebrero 5, 2000}}&lt;/ref&gt; Ito ang unang mahalagang aklat na nailimbag gamit ang palimbagang ito. May 180 kopya na nalimbag, at naging matagumpay ito.&lt;ref name=&quot;brit&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt; Ang tagumpay na ito ang naging dahilan para kumalat ang imbensyong ito mula [[Mainz]] kung saan nakatira si Gutenberg, papunta sa iba't ibang panig ng [[Alemanya]] at Europa.

=== Ika-16 hanggang ika-19 na siglo ===

Malaki ang epekto ng imbensyon ni Gutenberg sa kabuuan ng Europa. Tinatayang nasa 300 palimbagan ang nakatayo sa Alemanya bago matapos ang ika-15 siglo. Ayon sa isang pag-aaral sa Estados Unidos, nasa 30,000 aklat lang ang nailimbag bago ang pagkakaimbento ni Gutenberg sa palimbagan niya. Pagsapit ng sumunod na siglo, tinatayang umabot na ito sa 10 hanggang 12 milyon.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

Sumasang-ayon ang mga iskolar na isa sa mga dahilan ang pagkakaimbento sa palimbagan ni Gutenberg sa pagsisimula sa [[Renasimiyento]] sa Europa. Kasabay ng pag-usbong ng [[globalisasyon|pandaigdigang kalakalan]] noong pagpasok ng ika-16 na siglo, marami rin ang nagkainteres sa [[sinaunang Gresya]] at [[sinaunang Roma|Roma]] dahil sa pagkalat ng impormasyon ukol dito. Ang pagkalat ng mga aklat sa mas nakararami ang itinuturong dahilan para sa pag-usbong ng mga makabagong ideya sa [[pulitika]], [[rehiliyon]], [[kultura]], at iba pa.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

Gayunpaman, may mga sumubok din na pigilan ang pagkalat na ito, wala pang isang siglo pagkatapos maimbento ni Gutenberg ang palimbagan niya. Noong 1487, inutos ni [[Papa Inosente VII]] na dumaan muna sa mga otoridad ng Simbahan ang lahat ng mga aklat na ililimbag sa Europa, upang masiguro na nakasulat lang ang mga Bibliya sa wikang Latin, ang wika ng Simbahan. Ang paghihigpit na ito sa wika (bukod sa iba pang mga hinaing) ang iprinotesta ni [[Martin Luther]] noong 1517, nang ipaskil niya ang ''[[95 Tisis]]'', na nagpasimula sa [[Protestantismo]] at kalaunan sa [[Kontra-Reporma]] ng Simbahan.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

Kasabay ng unti-unting pagsalin sa Bibliya sa iba't-ibang wika, nagsimula rin ang pag-akda ng mga may-akda sa kanilang wika mismo, tulad ng ''[[Banal na Komedya]]'' ni [[Dante]] sa [[wikang Italyano]] at ''[[Mga Kuwento sa Canterbury]]'' ni [[Chaucer]] sa [[wikang Ingles|wikang Gitnang Ingles]]. Umusbong din ang mga [[aklatan]] sa iba't-ibang panig ng kontinente, tulad ng [[Pambansang Aklatan ng Espanya]] sa [[Madrid]] at ang [[Aklatan ng Britanya]] sa [[London]].&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

==== Sa Pilipinas ====

[[File:Doctrina-cristiana.jpg|thumb|300px|Harapan ng ''[[Doctrina Christiana]]'', ang pinakaunang aklat na nalimbag sa Pilipinas.]]

Itinuturing na ang aklat na ''[[Doctrina Christiana]]'' ('Doktrinang Kristiyano') ang pinakaunang aklat na nalimbag sa Pilipinas. May tatlong bersyon ito, na nalimbag sa pagitan ng 1590 hanggang 1593. Ang una, pinamagatang ''Bian Zhengjiao Zhenchuan Shilu'',{{efn|{{lang-zh|辯正教真傳實錄}}; 'Ang Testimonya ng Tunay na Relihiyon')}} ay isinulat ng prayleng si Juan Cobo at nilimbag sa pamamagitan ng mga bloke ng kahoy at nakasulat sa wikang Tsino.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;&gt;{{cite web|url=https://biblioasia.nlb.gov.sg/vol-17/issue-2/jul-sep-2021/early-printing|title=Early Printing in the Philippines|trans-title=Maagang Paglilimbag sa Pilipinas|lang=en|date=7 Hulyo 2021|website=BiblioAsia|last=Lee|first=Gracie}}&lt;/ref&gt; Nadiskubre lang ito noong 1952 sa Madrid, at pinaniniwalaang na ngayon ng mga eksperto na hindi ito napetsahan dahil di pa ito lisensiyado. Ito ang sinasabing aklat na tinukoy ni Gobernador-Heneral [[Perez Dasmariñas]] sa kanyang sulat noong 1593 sa hari ng Espanya. Dito, nilahad niya na kailangan niyang makakuha ng lisensya para ilimbag ang dalawang ''Doktrina'' para sa pagpapakalat ng Kristiyanismo sa lugar.&lt;ref name=&quot;ncca&quot;/&gt; Nagresulta ito sa sikat na bersyon ng ''Doktrina'' na nakasulat sa wikang Espanyol at [[wikang Tagalog|Tagalog]] (sa parehong [[alpabetong Romano]] at [[Baybayin]]), na pinamagatang ''Doctrina Christiana en lengua espanola y tagala'' ('Doktrinang Kristiyano sa wikang Espanyol at Tagalog'). Nagkaroon rin ito ng bersyon sa wikang Tsino para sa komunidad ng mga Tsino sa lugar, na pinamagatan namang ''Doctrina Christiana en letra y lengua China'' ('Doktrinang Kristiyano sa sulat at wikang Tsino'). Nilimbag ng Tsinong manlilimbag na si Keng Yong. Pinaniniwalaan ng mga mananalaysay na siya at ang sikat na manlilimbag na si Juan de Vera ay iisang tao lang. Gawain noon ng mga prayle sa Pilipinas na gawing Kristiyano ang mga Tsino noon at bigyan sila ng isang Kristiyanong pangalan.&lt;ref name=&quot;ncca&quot;&gt;{{cite web|title=Books and Bookmaking in the Philippines|trans-title=Mga Aklat at Paggawa sa mga Aklat sa Pilipinas|lang=en|last=Vallejo|first=Rosa M.|website=[[Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining]]|url=https://ncca.gov.ph/about-ncca-3/subcommissions/subcommission-on-cultural-heritagesch/libraries-and-information-services/books-and-bookmaking-in-the-philippines/|access-date=26 Hulyo 2022}}&lt;/ref&gt;

Si Juan de Vera ang kinikilalang naglimbag rin sa ilang mga pinakaunang aklat sa Pilipinas. Noong 1604, nilimbag niya ang ''Ordinationes Generales Provintiae Sanctissimi Rosarii Philippinarum'' ('Mga Pangkalahatang Ordinansa ng mga Ordinansa sa Pilipinas ng Lalawigan ng Banal na Rosaryo sa Pilipinas'), na nakasulat sa [[wikang Latin]]. Ito ang itinuturing na ang pinakamatandang aklat na nalimbag gamit ang nagagalaw na uri, na nananatili hanggang ngayon.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Bukod dito, nilimbag din ni De Vera noong 1602 sa [[Binondo]] ang aklat na ''Libro de Nuestra Señora del Rosario en lengua y letra de Filipinas'' ('Aklat ng Mahal na Ina ng Rosaryo sa wika at sulat ng Pilipinas') ni Padre Francisco Blancas de San Jose. Gayunpaman, nawala na ito sa kasaysayan, at pinagdududahan ng mga iskolar kung ginawa ba ito sa nagagalaw na uri o sa pamamagitan ng mga bloke ng kahoy.&lt;ref name=&quot;ncca&quot;/&gt; Si De Vera rin ang naglimbag sa aklat na ''Libro de los Cuatro Postrimerias del Hombre'' ('Aklat ng Apat na Kahahantungan ng Tao'), na sinulat rin  ni Padre De San Jose noong 1604.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;ncca&quot;/&gt; Pinaniniwalaan na tinuloy ng kapatid ni Juan, si Pedro de Vera, ang paglilimbag nang namatay ito.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Ilan sa mga nilimbag niya ang ''Memorial de la Vida Christiana en Lengua China'',{{efn|'Memoryal sa Buhay ng Kristiyano sa wikang Tsino';{{lang-zh|新刊僚氏正教便览}}, literal na 'Ang Bagong Lathalain ng Simbahan'}} na sinulat ni Padre Domingo de Nieva. Dito, ginamit ni Pedro De Vera ang isang kombinasyon ng mga paraan ng mga Tsino at ng mga Europeo.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Sa ganitong paraan niya rin nilimbag ang ''Simbolo de la Fe, en Lengua y Letra China''.{{efn|'Mga Simbolo ng Fe, sa wika at sulat Tsino'; {{lang-zh|新刊格物窮理錄}}, literal na 'Ang Bagong Dyornal sa Kahirapang Materyal'}}&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Samantala, isinulat noong 1613 ang ''[[Vocabulario de la lengua tagala]]'' ng prayleng si Pedro de San Buenaventura, ang kauna-unahang diksyonaryo ng wikang Tagalog.&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1524/9783050056197.33/pdf|last=Wolff|first=John U.|title=Philippine and Chamorro Linguistics Before the Advent of Structuralism|trans-title=Lingwistikang Pilipino at Chamorro Bago ang Pagpasok ng Istrakturalismo|lang=en|chapter=The ''Vocabulario de Lengua Tagala'' (sic) of Fr. Pedro de San Buenaventura (1613)|trans-chapter=Ang ''Vocabulario de Lengua Tagala'' ni Padre Pedro de San Buenaventura (1613)|publisher=Akademie Verlag|year=2011|doi=10.1524/9783050056197.33|url-access=subscription|via=De Gruyter}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Ocampo2014&quot;/&gt; May dalawa pang ''Vocabulario'' ang sumunod na nilimbag, noong 1754 at noong 1860.&lt;ref name=&quot;Ocampo2014&quot;&gt;{{cite web|last=Ocampo|first=Ambeth R.|author-link=Ambeth Ocampo|url=https://opinion.inquirer.net/77034/vocabulario-de-la-lengua-tagala|publisher=[[Philippine Daily Inquirer|Inquirer]]|date=1 Agosto 2014|lang=en|title='Vocabulario de la Lengua Tagala'|access-date=24 Hulyo 2022}}&lt;/ref&gt;

Ang mga unang aklat sa Pilipinas ay puro mga doktrina ng Simbahan at diksyonaryo. Mga Tsino rin ang unang mga manlilimbag sa Pilipinas. Gayunpaman, ang Pilipinong si [[Tomas Pinpin]] ang sinasabing unang Pilipinong manlilimbag.&lt;ref name=&quot;ncca&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Taga-[[Abucay]] sa [[Bataan]], kilala rin siya bilang ang unang Pilipinong may-akda, dahil sa pag-akda niya sa ''Librong Pagaaralan nang mga Tagalog nang Uicang Castila'' ({{lang-fil|Aklat ng wikang Espanyol na Pag-aaralan ng mga Tagalog}}) noong 1610. Nilimbag niya rin sa parehong taon ang ''Arte y Reglas de la Lengua Tagala'' ('Sining at Tuntunin ng wikang Tagalog') ni Padre De Jose, at noong 1613 naman, nilimbag niya ang ''Vocabulario de la Lengua Tagala'' sa tulong ni Domingo Loag, isang Pilipinong manlilimbag.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Bukod sa Laguna at Bataan, naglimbag rin siya sa Binondo, at nakagawa siya ng di bababa sa isang dosenang akda mula 1609 hanggang 1639.&lt;ref name=&quot;ncca&quot;/&gt;

Tinatayang nasa 100 aklat ang nailimbag sa Pilipinas mula 1563 hanggang 1640.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Ayon sa [[Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining]] (NCCA), tinatayang nasa 6000 akda naman ang nailimbag sa bansa mula 1593 hanggang 1900.&lt;ref name=&quot;ncca&quot;/&gt;

== Mga uri ==
=== Ayon sa nilalaman ===
[[File:Polish sci fi fantasy books.JPG|thumb|upright|Mga [[nobela]] sa isang tindahan ng aklat]]
Isang karaniwang paghahati ng nilalaman ay ang kathang isip at hindi kathang isip na mga aklat. Ang simpleng paghahati ay matatagpuan sa karamihan ng mga koleksyon, mga aklatan, at tindahan ng aklat. 

==== Kathang-isip ====
Marami sa mga aklat na inilalathala ngayon ay katha, ibig sabihin na ang mga ito ay bahagi o ganap na hindi totoo. Ayon sa kasaysayan, ang produksyon ng papel ay itinuturing na masyadong mahal upang gamitin para sa aliwan. Ang pagtaas sa literasiyang pandaigdigan at teknolohiya ng paglimbag ay humantong sa mas mataas na paglalathala ng mga aklat para sa layunin ng aliwan, at alegorikal na komentaryong panlipunan. Karamihan na katha ay karagdagang ikinakategorya ayon sa dyanra.

Ang nobela ay ang pinaka-karaniwang anyo ng kathang aklat. Ang mga noberla ay mga kuwento na kadalasan ay nagtatampok ng banghay, pagtatakda, mga tema at mga tauhan. Ang mga kuwento at pagsasalaysay ay hindi limitado sa anumang paksa; ang isang nobela ay maaaring maging kakaiba, seryoso o pinagtatalunan. Ang nobela ay nagkaroon ng napakalaking epekto sa aliwan at mga merkado ng paglilimbag.&lt;ref&gt;{{cite news |title=The Media Business; Publishers Worry After Fiction Sales Weaken |author=Edwin Mcdowell |date=October 30, 1989 |work=New York Times | id = |url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=950DE0D7173BF933A05753C1A96F948260 |accessdate =January 25, 2008}}&lt;/ref&gt; Ang novella ay isang kataga na minsan ay ginagamit para sa kathang prosa karaniwan sa pagitan ng 17,500 at 40,000 mga salita, at nobelita naman sa pagitan 7,500 at 17,500. Ang maikling kuwento ay maaaring maging anumang haba ng hanggang sa 10,000 mga salita, ngunit ang mga haba ng salita ay nagiiba.

Ang mga [[komiks|aklat na komiko]] o mga nobelang grapiko ay mga aklat na kung saan ang kuwento ay isinalarawan. Ang mga tauhan at mga tagapagsalaysay ay gumagamit ng pananalita o pag-iisip na mga bula upang ipahayag ang berbal na wika.

==== Hindi kathang-isip ====
[[File:Stefan Ramult-Pomeranian Dictionary.png|upright|thumb|left|Isang pahina mula sa [[talahuluganan]]]]
Sa isang aklatan, ang aklat na sanggunian ay isang pangkalahatang uri ng 'di-kathang aklat na kung alin ay nagbibigay ng impormasyon sa halip na nagsasabi sa isang kuwento, sanaysay, komentaryo, o kung hindi man isang sumusuportang pananaw. Ang almanake ay isang napaka-pangkalahatang aklat na sanggunian, kadalasan isang-tomo, na may mga talaan ng datos at impormasyon sa maraming mga paksa. Ang [[ensiklopedya]] ay isang aklat o hanay ng mga aklat na idinisenyo upang magkaroon ng mas malalim na mga artikulo sa maraming mga paksa. Ang aklat na naglilista ng mga salita, ang kanilang mga pinagmulan ng salita, kahulugan, at iba pang impormasyon ay tinatawag na [[talahuluganan]]. Ang aklat na kung alin ay isang koleksyon ng mga mapa ay isang atlas. Ang isang mas tiyak na aklat na sanggunian na may mga talahanayan o mga talaan ng datos at impormasyon tungkol sa isang tiyak na paksa, madalas inilaan para sa propesyonal na paggamit, ay madalas na tinatawag na isang ingkirdiyon. Ang mga aklat na sinsuubukang maglista ng mga sanggunian at abstrak sa isang tiyak na malawak na lugar ay maaaring tawaging isang index, tulad ng Inhenyeriyang Index, o mga absteak tulad ng kemikal na mga abstrak at biyolohikal na mga abstrak.
[[File:Atlas - book.jpg|right|thumb|Isang [[atlas]]]]

Ang mga aklat na may teknikal na impormasyon sa kung paano gawin ang isang bagay o kung paano gamitin ang ilang mga kagamitan ay tinatawag na instruksiyonal na manwal. Iba pang mga tanyag na paano-mag na mga aklat ay nagbabahagi sa aklat ng pagluluto at pagpapabuti ng tahanan na mga aklat.

Ang mga mag-aaral ay karaniwang nag-iimbak at nagdadala ng mga aklat-aralin at mga aklat sa paaralan para sa mga layuning pag-aaral. Mga elementaryang paaralan na mag--aaral ay madalas gumamit ng mga gawaang aklat, na kung saan ay inilathala na may mga puwang o patlang na kanilang mapupuno para sa pag-aaral o araling-bahay. Sa mataas na edukasyon sa Estados Unidos, karaniwan para sa isang mag-aaral na kumuha ng isang pagsusulit gamit ang isang bughaw na aklat.


[[File:Friedrich Kellner diary Oct 6, 1939 p3.jpg|left|thumb|upright|Isang pahina mula sa [[kuwaderno]] na ginamit bilang isang sulat-kamay na [[talaarawan]]]]

Mayroong isang malaking hanay ng mga aklat na ginawa lamang upang isulat ang pribadong mga ideya, mga tala, at mga ulat. Ang mga aklat na ito ay bihirang inilalathala at ay karaniwang nasisira o nananatiling pribado. Ang mga kuwaderno ay blangkong mga papel na masusulatan ng gumagamit. Madalas na ginagamit ang mga ito ng mga mag-aaral at manunulat para sa paglalaan ng mga tala. Ang mga siyentipiko at iba pang mga mananaliksik ay gumagamit ng lab na kuwaderno para i-ulat ang kanilang mga tala. Ang mga ito ay madalas na nagtatampok ng nakalikaw na ''coil binding'' sa gilid upang ang mga pahina ay maaaring madaling mapunit.

[[File:MichYellowBooks.JPG|thumb|Isang Direktoryo ng Telepono, na may mga negosyo at paninirahan na listahan.]]

Ang mga aklat ng tirahan, mga aklat ng telepono, at mga aklat ng kalendaryo/pagtatagpo ay karaniwang ginagamit sa pang-araw-araw para sa pagtatala ng mga pagtatagpo, pagpupulong, at personal na impormasyong pang-kontak.

Ang mga aklat para sa pagtatala ng mga pana-panahong mga tala ng gumagamit, tulad ng araw-araw na impormasyon tungkol sa isang paglalakbay, ay tinatawag na aklat ng tala o talaan lamang. Ang isang katulad na aklat para sa pagsulat ng may-ari sa araw-araw na mga pribadong personal na mga kaganapan, impormasyon, at mga ideya niya ay tinatawag na isang talaarawan.

Gumagamit naman ang mga negosyo ng mga aklat ng salaysay tulad ng mga talaarawan at mga ledyer para i-ulat ang pinansiyal na datos sa isang pagsasanay na tinatawag na teneduriya.

==== Iba pang mga uri ====
Mayroong ilang mga iba pang mga uri ng mga libro na kung saan ay hindi karaniwang matatagpuan sa ilalim ng sistemang ito. Ang mga album ay mga aklat para sa mga humahawak ng isang grupo ng mga bagay na kabilang sa isang partikular na tema, tulad ng isang hanay ng mga litrato, mga koleksyon ng mga kard, at memorabilia. Ang isang karaniwang halimbawa ay mga album ng selyo, na kung saan ay ginagamit ng maraming mga ''hobbyist'' upang protektahan at ayusin ang kanilang mga koleksyon ng mga selyo. Ang ganitong mga selyo ay madalas na ginagawa gamit ang naaalis na mga plastik na pahina na nasa loob sa isang nakalikaw na panali o iba pang katulad na usok. Ang mga aklat ng larawan ay mga aklat para sa mga bata na may maliliit na teksto at mga larawan sa bawat pahina.

Ang mga imnaryo ay mga aklat na may mga koleksyon ng mga musikal na imno na maaaring karaniwan ay matatagpuan sa simbahan. Ang dasalan o mga misal ay mga aklat na naglalaman ng nakasulat na panalangin at ay karaniwang dala ng mga monghe, madre, at iba pang mga tapat na tagasunod o klero.

=== Ayon sa pisikal na format ===
May mga [[aklat na may malambot na pabalat]] na yari lamang sa karton o kardbord, na tinatawag ding mga &quot;aklat na naibubulsa (sa sisidlan ng bag)&quot; - ang mga ''pocketbook'' o ''paperback'' - dahil sa laki nito. At mayroon ding mga [[aklat na may matigas na pabalat]] (''hardbound'').

== Mga aklatan ==
{{main|Aklatan}}
Ang mga pribado o personal na aklatan na binubuo ng 'di-katha at kathang mga aklat, (salungat sa estado o institusyonal na mga talaan na iningatan sa mga arkibo) ay unang lumitaw sa klasikal na Gresya. Sa sinaunang mundo, ang pagpapanatili ng isang aklatan ay karaniwang (ngunit hindi eksklusibo) pribilehiyo ng isang mayamang indibidwal.

== Mga sanggunian ==
{{reflist}}

{{Commons|Book}}


[[Kategorya:Aklat]]</text>
      <sha1>oaa0wc6vpnuadjm5rvdaztsk0awiue8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958762</id>
      <parentid>1958760</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T13:22:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>GinawaSaHapon</username>
        <id>102500</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ika-16 hanggang ika-19 na siglo */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36384" xml:space="preserve">[[File:Latin dictionary.jpg|300px|thumb|upright=1.2|Mga aklat.]]

'''Aklát''' o '''libro''' ang tawag sa katipunan ng mga nilimbag na akda.&lt;ref name=&quot;McFarland2017&quot;&gt;{{cite book | last = McFarland | first = Curtis | author2 = [[Komisyon sa Wikang Filipino]] | year = 2017 | title = Diksyunaryong Monolingwal sa Filipino | publisher = [[Anvil Publishing]]| isbn = 9789712727443 | url = https://books.google.com/books?id=tzSWDwAAQBAJ}}&lt;/ref&gt; Pisikal na bagay ang tipikal na itinuturing na mga aklat; gayunpaman, maaari rin itong tumukoy sa isang bahagi ng mas mahabang komposisyon, tulad ng kaso ng mga aklat sa [[Bibliya]]. Ang digital na katumbas ng mga aklat ay tinatawag naman na mga ''[[ebook]]'', samantalang ''[[audiobook]]'' naman ang tawag sa mga aklat na nasa anyong tunog.

''Dahon'' ang tawag sa mga indibidwal na papel ng isang aklat, samantalang ''pahina'' naman ang tawag sa bawat harap at likod nito. Ayon sa isang dokumento ng [[UNESCO]] noong 1964, maituturing na isang aklat ang isang limbag kung ito ay may 49 na pahina (25 dahon) o higit pa.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Recomendacion sobre la Normalizacion internacional de las Estadisticas relativas a la Edicion de Libros y Publicaciones Periodicas|trans-title=Mungkahi Ukol sa Pandaigdigang Pamantayan ng Estadistika na may Kinalaman sa Paglalathala ng mga Aklat at Periodical|lang=es|date=Nobyembre 19, 1964|access-date=Hunyo 11, 2022|publisher=[[UNESCO]]|url=http://portal.unesco.org/es/ev.php-URL_ID=13068&amp;URL_DO=DO_TOPIC&amp;URL_SECTION=201.html}}&lt;/ref&gt; Tinatayang nasa 130 milyong aklat ang nailathala hanggang noong 2010, ayon sa isang pag-aaral na isinagawa ng [[Google]].&lt;ref&gt;{{cite web|last=Taycher|first=Leonid|title=Books of the world, stand up and be counted! All 129,864,880 of you.|trans-title=Mga aklat ng mundo, tumindig at mabilang! Lahat kayong 129,864,880.|lang=en|date=Agosto 5, 2010|access-date=Hunyo 11, 2022|url=https://booksearch.blogspot.com/2010/08/books-of-world-stand-up-and-be-counted.html?m=1|website=Inside Google Books}}&lt;/ref&gt;

== Etimolohiya ==

Hindi malinaw ang etimolohiya ng salitang ''aklat''. Lumabas ito sa ''[[Vocabulario de la lengua tagala]]'' (1754) bilang ''aclat''. Ayon dito, ang naturang salita ay ginamit rin bilang isang pandiwa, para sa akto ng pagbuklat sa aklat.&lt;ref name=&quot;tagala&quot;&gt;{{cite book|title=Vocabulario de la lengua tagala|trans-title=Bokabularyo ng wikang Tagalog|last=De Noceda|first=Juan José|editor-last=De Sanlucar|editor-first=Pedro|lang=es|date=1754|access-date=Hulyo 21, 2022|publisher=Imprenta de la compañia de Jesus|page=3|url=https://books.google.com.ph/books/about/Vocabulario_de_la_lengua_tagala.html}}&lt;/ref&gt;

Samantala, direktang hiniram naman mula sa wikang [[Espanyol]] ang salitang ''libro''.&lt;ref name=&quot;tgllang&quot;&gt;{{cite web|website=Tagalog Lang|lang=en|title=libro|url=https://www.tagaloglang.com/libro/|access-date=Hunyo 21, 2022}}&lt;/ref&gt; Ginagamit din ito bilang isang pandiwa, para gawing aklat ang isang bagay (hal. [[pelikula]] o [[kanta]]).&lt;ref name=&quot;tgllang&quot;/&gt;

== Kasaysayan ==

=== Sinaunang panahon ===

[[File:Xerxes_Cuneiform_Van.JPG|300px|thumb|upright=1.2|Isang kunipormeng ginawa noong panahon ni [[Xerxes I]] ng [[Imperyong Achaemenid]], sa lalawigan ng Armenia (ngayo'y [[Lalawigan ng Van]], [[Turkiye]]).]]

May mga ebidensiya na may [[wika]] na'ng ginagamit ang mga sinaunang tao simula pa noong tinatayang {{BCE|35000|link=y}}. Gayunpaman, lumitaw lang ang pagsusulat noong tinatayang {{BCE|3500–3000|link=y}} sa [[Sumer]] sa [[Mesopotamia]].&lt;ref&gt;{{cite web|last=Mark|first=Joshua J.|title=Writing|trans-title=Pagsusulat|date=Abril 28, 2011|access-date=Hunyo 21, 2022|url=https://www.worldhistory.org/writing/|website=World History Encyclopedia|lang=en}}&lt;/ref&gt; Dito umusbong ang pagsusulat sa mga [[tabletang luwad|tabletang]] gawa sa [[luwad]], na tinatawag na mga [[kuniporme]] ({{lang-en|cuneiform}}). Kumalat ang paraan ng pagsusulat na ito mula sa Sumer papunta sa mga kapitbahay nitong rehiyon, partikular na sa [[Ehipto]], kung saan naimbento naman ang mga [[hiroglipo]] ({{lang-en|hieroglyphics}}).

Ginamit ang mga tableta mula [[Panahon ng Bronse]] hanggang [[Panahon ng Bakal|Bakal]]. Bukod sa luwad, nagsusulat din ang mga sinaunang tao sa mga [[tabletang pagkit|tabletang]] gawa sa [[pagkit]]. Gayunpaman, maraming mananalaysay ang nagtuturo sa pinagmulan ng mga aklat sa mga [[papiro]] ({{lang-en|papyrus}}) ng mga taga-Ehipto.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;&gt;{{cite book|url=https://open.lib.umn.edu/mediaandculture/chapter/3-2-history-of-books/|title=Understanding Media and Culture|trans-title=Pag-intindi sa Midya at Kultura|lang=en|chapter=History of Books|trans-chapter=Kasaysayan ng mga Aklat|publisher=University of Minnesota|access-date=Hunyo 26, 2022}}&lt;/ref&gt; Tinatayang unang nagawa noong {{BCE|3000|link=y}}, ginagawang mga [[scroll]] ang mga ito sa pamamagitan ng pagtatahi sa mga indibidwal na pahina nito. Gawa ito sa halamang [[tambo]], na laganap sa mga dalampasigan ng [[Ilog Nile]].

[[File:ancientlibraryalex.jpg|300px|thumb|upright=1.2|Isang pagguhit sa [[Dakilang Aklatan ng Alexandria]] noong ika-19 na siglo. Ang naturang aklatan ang kinikilala bilang pinakamalaking aklatan ng sinaunang panahon.]]

Lumaganap ang paggamit ng mga scroll na papiro pagsapit ng {{BCE|ika-6 na siglo|link=y}} sa mga bansa sa [[Dagat Mediteraneo]], partikular na sa mga Griyego at Romano. Sa panahong ito, tinatayang nasa kalahating milyong scroll ang nasa [[Dakilang Aklatan ng Alexandria]], mga 30 hanggang 70% ng lahat ng mga nagawang aklat nung panahong yon ayon sa ilang mga iskolar.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt; Ang monopolyo ng Ehipto sa papiro ang isa sa mga dahilan kung bakit naghanap ang mga karatig-bansa nito ng ibang alternatibong pagsusulatan.

Gawa sa balat ng hayop na pinanipis ang mga [[pergamino]] ({{lang-en|parchment}}). Kumpara sa papiro, mas madali itong sulatan, at nasusulatan ang harap at likod nito. Pagsapit ng ika-2 hanggang ika-4 na siglo, naisipan ng mga Romano na pagsamahin ang papiro at pergamino, at lagyan ng isang pabalat na gawa sa kahoy. Ang imbensiyong ito, na tinatawag na [[kodeks]] ({{lang-en|codex}}, maramihan ''codices''), ang itinuturing ng mga eksperto bilang ang tunay na ninuno ng mga modernong aklat. Mabilis na tinangkilik ito ng mga tao, dahil na rin sa ginhawang hatid nito sa pagbabasa. Gayunpaman, nanatiling ginagamit pa rin ang mga scroll sa mga sekular na gawain, nang ilang siglo. Ang paglaganap ng [[Kristiyanismo]] noong ika-6 na siglo KP, sa pamamagitan ng pagtangkilik ng mga Kristiyanong manunulat sa kodeks, ang naging dahilan upang unti-unting lumaos ang mga scroll.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

=== Gitnang Panahon sa Silangang Asya ===

Ang proseso ng paggawa sa [[papel]] ay nagsimula sa [[Tsina]]. May mga nahukay na bahagi ng mga sinaunang papel na tinatayang nagawa noong ikalawang milenyo BKP.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt; Samantala, ang [[eunuch]] na si [[Cai Lun]] ang itinuturing na nag-imbento sa proseso ng paggawa sa papel noong ikalawang siglo KP.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Tsien |first=Tsuen-Hsuin |author-link=Tsien Tsuen-hsuin |editor-first=Joseph |editor-last=Needham |editor-link=Joseph Needham |title=Paper and Printing | trans-title=Papel at Pag-imprenta|series=Science and Civilisation in China, Chemistry and Chemical Technology|lang=en|volume=V (bahagi 1) |publisher=Cambridge University Press |date=1985}}&lt;/ref&gt; Ang prosesong ito ay sinasabing naipasa sa [[Islam|mga Muslim]] noong bandang 751 KP, sa rehiyon ng [[Samarkand]].&lt;ref&gt;{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=7qseCAAAQBAJ&amp;pg=PA66 |title=The Perfection of the Paper Clip: Curious Tales of Invention, Accidental Genius, and Stationery Obsession|trans-title=Ang Pagkaperpekto sa Clip ng Papel: Mga Kakaibang Kuwento ng Imbensyon, Aksidenteng Pagkahenyo, at Kaadikan sa Stationery|lang=en|first= James |last=Ward |publisher=Atria Books |date=2015|isbn= 978-1476799865 }}&lt;/ref&gt; Dumating naman ang prosesong ito sa Europa noong ika-13 siglo.&lt;ref&gt;{{Cite book| last = Burns| first = Robert I.| editor-last = Lindgren| editor-first = Uta| contribution = Paper comes to the West, 800–1400| title = Europäische Technik im Mittelalter. 800 bis 1400. Tradition und Innovation|trans-title=Teknolohiyang Europeo sa Gitnang Panahon. 800 hanggang 1400. Tradisyon at Inobasyon| lang=de|edition = 4| date = 1996| publisher = Gebr. Mann Verlag| location = [[Berlin]] | isbn = 978-3-7861-1748-3| pages = 413–422
}}&lt;/ref&gt; Dahil ginagawa ang karamihan sa mga papel sa lungsod ng [[Baghdad]] noon, tinawag itong ''bagdatikos''.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Murray|first= Stuart A. P.|title=The Library: An Illustrated History|publisher=Skyhorse Publishing|year=2009|page=57|lang=en|trans-title=Ang Aklatan: Isang Nakaguhit na Kasaysayan}}&lt;/ref&gt;

[[File:Jingangjing.jpg|300px|thumb|upright=1.2|Harapan ng ''Diamond Sutra'' sa wikang Tsino, ang pinakamatandang napetsahang aklat sa mundo.]]

Samantala, nagsimula rin sa Tsina ang [[paglilimbag sa bloke ng kahoy]] ({{lang-en|woodblock printing}}). Tinatayang nagsimula ito sa [[Dinastiyang Tang]] noong 700 KP. Noong 764 KP, nagpakomisyon naman si [[Prinsipe Shōtoku]] ng [[Hapón]] ng mga scroll na may nakalimbag na teksto ng mga dasal sa [[Budismo]], isa sa mga pinakaunang halimbawa ng naturang proseso. Ang aklat na ''[[Diamond Sutra]]'',{{efn|'Diyamanteng [[Sutra]]', {{lang-sa|Vajracchedikā Prajñāpāramitā Sūtra}}, literal na 'Ang Pagperpekto ng Teksto ng Karunungan na Mala-kidlat na Humahati'}}&lt;ref name=Schopen&gt;{{cite encyclopedia| title = Diamond Sutra| encyclopedia = MacMillan Encyclopedia of Buddhism| last = Schopen| first = Gregory| author-link = Gregory Schopen| pages = 227–28| year = 2004| publisher = MacMillan Reference USA| location = New York, Estados Unidos| isbn = 0-02-865719-5| volume = 1
}}&lt;/ref&gt; inilimbag noong 868 KP, ang itinuturing naman na pinakamatandang nailimbag na aklat napetsahan sa mundo.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.smithsonianmag.com/smart-news/Five-things-to-know-about-diamond-sutra-worlds-oldest-dated-printed-book-180959052/|work=Smithsonian Magazine|access-date=Hulyo 15, 2022|date=Mayo 11, 2016|last=Daley|first=Jason|title=Five Things to Know About the Diamond Sutra, the World’s Oldest Dated Printed Book|trans-title=Limang Bagay na Dapat Malaman Tungkol sa Diamond Sutra, ang Pinakamatandang Napetsahang Nalimbag na Aklat sa Mundo|lang=en}}&lt;/ref&gt;

Tinatayang noong 971 KP, nilimbag rin sa lalawigan ng [[Zhejiang]] sa Tsina ang ''[[Tripitaka]]'', isang banal na aklat sa Budismo, gamit ang mahigit 130,000 bloke ng kahoy para sa bawat pahina.&lt;ref name=&quot;lithub&quot;&gt;{{cite web|title=So, Gutenberg Didn’t Actually Invent Printing As We Know It: On the Unsung Chinese and Korean History of Movable Type|lang=en|date=Hunyo 19, 2019|last=Newman|first=M. Sophia|website=Literary Hub|access-date=Hulyo 19, 2022|url=https://lithub.com/so-gutenberg-didnt-actually-invent-the-printing-press/|trans-title=So Di Pala si Gutenberg ang Nag-imbento sa Paglilimbag Tulad ng Alam Natin: Ukol sa Nakatagong Kasaysayan ng mga Tsino at Koreano sa Nagagalaw na Tipo}}&lt;/ref&gt; Gayunpaman, ang pagkakaroon ng maraming karakter sa mga wikang Tsino ang naging balakid upang hindi tuluyang umasad ang imbensyon na ito sa mas nakakarami. Samantala, gumawa rin ang kaharian ng [[Goryeo]] sa [[tangway ng Korea]] ng sarili nitong ''Tripitaka'' noong 1087 KP.&lt;ref name=&quot;lithub&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;&gt;{{cite web|title=The Buddhist History of Moveable Type|last=Newman|first=M. Sophia|year=2016|website=Tricycle|access-date=Hulyo 19, 2022|url=https://tricycle.org/magazine/buddhist-history-moveable-type/|trans-title=Ang Budismong Kasaysayan ng Nagagalaw na Tipo|lang=en|url-access=subscription}}&lt;/ref&gt; Nakita ng mga hari ng Goryeo ang kahalagahan ng pagpreserba sa pagkakakilalanlan nila, dahil na rin sa tuloy-tuloy na pagsakop sa kanila ng mga tagalabas. Lalo pa itong naging mahalaga noong dekada 1220s nang sinugod at sinakop sila nang tuluyan (noong 1232) ng [[Imperyong Mongol]] sa pangunguna ni [[Ögedei Khan]].&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt;

Pinasunog ng mga Mongol ang ''Tripitaka'' noong 1232, kaya naman naglimbag muli sila ng bago.&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt; Hindi ito matatapos hanggang 1251, kaya naman nagpalimbag rin sila ng iba pang mga aklat. Isa sa mga ito ang aklat na ''[[Sangjeong Gogeum Yemun]]'',{{efn|{{lang-ko|상정고금예문}}, [[Hanja]]:  詳定古今禮文, literal na 'Ang Ibinigay na Tekstong Pangritwal ng Nakaraan at Hinaharap'.}}&lt;ref name=&quot;lithub&quot;/&gt; na may mahigit 50 bolyum.&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt; Inatasan ng hari noong 1234 ang ministrong si [[Choe Yun-Ui]] na ilimbag ito, at alam niya na kakailanganin nila ng napakaraming bloke ng kahoy para mailimbag ito.&lt;ref name=&quot;lithub&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt; Kaya naman, gumawa ng alternatibong paraan si Choe para solusyunan ito, na halos kapareho sa konsepto ng palimbagang gagawin ni [[Johannes Gutenberg]] dalawang siglo sa hinaharap.&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt;

[[File:JikjiType.gif|thumb|Ang ginamit na [[nagagalaw na tipo]] para mailimbag ang ''Jikji''. Kasalukuyan itong nasa Timog Korea.]]

[[File:SelectedTeachingsofBuddhistSagesandSonMasters1377.jpg|thumb|Ang ''Jikji'', ang pinakalumang aklat na nalimbag gamit ang isang nagagalaw na tipo. Kasalukuyan itong nasa [[Pambansang Aklatan ng Pransiya]], sa [[Paris]].]]

Nawala na sa kasaysayan ang aklat ni Choe.&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt; Gayunpaman, noong 1377, inilimbag rin sa Goryeo ang ''Baegun Hwasang Chorok Buljo Jikji Simche Yojeol'',{{efn|{{lang-ko|백운화상초록불조직지심체요절}}, [[Hanja]]: 白雲和尙抄錄佛祖直指心體要節, literal na 'Mga Direktang Utos ni [[Buddha]] sa Kaisipan ni Monghe Baegun'.}} mas kilala sa pinaiksing tawag na ''[[Jikji]]''.&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt; Isinulat ito noong 1372 ng mongheng si Baegun, ang punong pari ng Templo ng Anguk at Shinwang sa [[Haeju]] sa ngayo'y Timog Korea. Namatay si Baegun noong 1374, tatlong taon bago ang paglimbag ng mga mag-aaral niya sa ''Jikji'' sa Templo ng Heungdeok sa [[Cheongju]]. May dalawang bolyum ito, pero tanging ang ikalawang bolyum lang ang nananatili hanggang ngayon. Ito ang itinuturing na pinakamatandang aklat na nailimbag gamit ang isang [[nagagalaw na tipo]] ({{lang-en|movable type}}).&lt;ref name=&quot;lithub&quot;/&gt;

Bagamat mas nauna ang Goryeo at Tsina sa paggawa sa unang palimbagan kesa kay Gutenberg, hindi nila naipakalat ang paggamit nito sa mas makakarami, dahil na rin sa mga problemang panloob nila at sa paghihigpit ng mga pinuno nito sa paggamit sa naturang imbensyon.&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt; Gayunpaman, posibleng nakaabot pa rin ito sa ma malalayong lugar dahil na rin sa laki ng sakop ng Imperyong Mongol noong 1200s. Noong naitatag ang [[Dinastiyang Yuan]] sa Tsina sa pangunguna ni [[Kublai Khan]], inilipat niya ang kabisera ng imperyong Mongol sa [[Beijing]]. Maraming mga eksperto ang nagsasabi na posibleng naidala ng mga Mongol ang teknolohiya ng mga Koreano at Tsino papunta sa Gitnang Asya, partikular na sa mga [[Uyghur]] sa ngayo'y lalawigan ng [[Xinjiang]] sa Tsina, bagamat walang pisikal na patunay na nagpapatunay sa teoryang ito. Gayunpaman, ayon kay [[Tsien Tsuen-Hsien]] sa aklat na ''Science and Civilization in China'' (1985) ni [[Joseph Needham]]:

{{Cquote|quote=Kung may koneksyon man sa pagkalat ng paglilimbag sa pagitan ng Asya at ng Kanluran, may matinding oportunidad para gumanap ang mga Uyghur, na parehong gumagamit ng paglilimbag sa bloke ng kahoy at sa nagagalaw na tipo, ng isang mahalagang papel sa pagpapakilalang ito.{{efn|Orihinal na teksto: ''If there was any connection in the spread of printing between Asia and the West, the Uyghurs, who used both block printing and movable type, had good opportunities to play an important role in this introduction.''}}&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt;|author=Tsien Tsuen-Hsien|source=''Science and Civilization in China'' ni Joseph Needham}}

=== Gitnang Panahon sa Europa ===

[[File:Master of the Boston City of God - Book of Hours (Use of Utrecht)- fol. 63r, Initial with Holy Trinity - 1998.124.63.a - Cleveland Museum of Art.tif|275px|thumb|Isang halimbawa ng &quot;pinaliwanag na manuskrito&quot; (''illuminated manuscript''). Ang partikular na halimbawang ito ay mula sa aklat na ''Aklat ng mga Oras'' ({{lang-en|link=no|Book of Hours}}), tinatayang nilimbag noong 1460-65. Makikita ito ngayon sa [[Museo ng Sining ng Cleveland]] sa Estados Unidos. ]]

Ang mga inobasyon na nagawa sa Asya ay di umabot sa Europa maging hanggang sa [[Gitnang Panahon]], kaya naman mano-mano pa ring kinokopya ng mga [[eskriba]] ang mga aklat para makagawa ng panibagong kopya, lalo sa mga [[monasteryo]]. May mga silid ang mga malalaking monasteryo para lang sa gawaing ito, na tinatawag na ''[[scriptorium]]''. Ginagawa rin sa mga silid na ito ang mga magagarang disenyo sa gilid. Tinatawag na mga [[pinaliwanag na manuskrito]] ({{lang-en|illuminated manuscript}}), ginagawa ito ng mga eskriba noong panahong yon para sa samu't saring bagay, madalas ng [[Simbahang Katoliko]], at kahit maging sa mga batas, proklamasyon, at iba pang mga sekular na dokumento noong panahong yon.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

Mahal at matrabaho ang paggawa sa mga aklat noong panahong ito, kahit na mataas ang pagpapahalaga ang binibigay ng marami sa mga ito. Gayunpaman, nang dumating ang papel mula Tsina sa Europa, nagmura ito nang kaunti. Ang mga Muslim ang unang nakagamit sa prosesong ito mula Tsina. Sinasabi na noong ika-12 siglo, may isang kalsada sa [[Marrakesh]] sa [[Morocco]] na may daan-daang nagbebenta ng aklat. Aabot pa ng dalawang siglo bago nagsimula ring gumawa ng mga papel ang mga Europeo.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

=== Johannes Gutenberg ===

[[File:Gutenberg Bible, Lenox Copy, New York Public Library, 2009. Pic 01.jpg|thumb|300px|Kopya ng [[Bibliyang Gutenberg]] sa [[Pampublikong Aklatan ng New York]]. Kasalukuyang may 49 na kopya ang nananatili pa rin hanggang ngayon sa mundo.]]

Noong bandang 1430s hanggang 1440s, sinubukan ng Aleman na si [[Johannes Gutenberg]] na gumawa ng isang palimbagang mekanikal. Matapos ng ilang mga ''prototype'' at paghahanap ng pondo para sa proyekto niya, matagumpay niyang nagawa ang isang mekanikal na nagagalaw na uri ({{lang-en|movable type}}) noong 1448.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt; Kilala ngayon bilang ang [[palimbagang Gutenberg]] ({{lang-en|Gutenberg press}}), itinuturing ang imbensyong bilang isa sa mga pinakamahalagang imbensyon ng tao. Sinimulan nito ang isang rebolusyon sa impormasyon at paglilimbag — ang rebolusyong Gutenberg.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt; Nilimbag ni Gutenberg ang isang Bibliyang nasa [[wikang Latin]], ngayon kilala bilang ang [[Bibliyang Gutenberg]], noong 1450 hanggang 1455.&lt;ref name=&quot;brit&quot;&gt;{{cite web|work=[[Britannica]]|url=https://www.britannica.com/biography/Johannes-Gutenberg/Printing-of-the-Bible|title=Johannes Gutenberg|lang=en|access-date=Hulyo 21, 2022|last=Lehmann-Haupt|first=Hellmut E.|date=Abril 27, 2022|orig-date=Pebrero 5, 2000}}&lt;/ref&gt; Ito ang unang mahalagang aklat na nailimbag gamit ang palimbagang ito. May 180 kopya na nalimbag, at naging matagumpay ito.&lt;ref name=&quot;brit&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt; Ang tagumpay na ito ang naging dahilan para kumalat ang imbensyong ito mula [[Mainz]] kung saan nakatira si Gutenberg, papunta sa iba't ibang panig ng [[Alemanya]] at Europa.

=== Ika-16 hanggang ika-19 na siglo ===

Malaki ang epekto ng imbensyon ni Gutenberg sa kabuuan ng Europa. Tinatayang nasa 300 palimbagan ang nakatayo sa Alemanya bago matapos ang ika-15 siglo. Ayon sa isang pag-aaral sa Estados Unidos, nasa 30,000 aklat lang ang nailimbag bago ang pagkakaimbento ni Gutenberg sa palimbagan niya. Pagsapit ng sumunod na siglo, tinatayang umabot na ito sa 10 hanggang 12 milyon.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

Sumasang-ayon ang mga iskolar na isa sa mga dahilan ang pagkakaimbento sa palimbagan ni Gutenberg sa pagsisimula sa [[Renasimiyento]] sa Europa. Kasabay ng pag-usbong ng [[globalisasyon|pandaigdigang kalakalan]] noong pagpasok ng ika-16 na siglo, marami rin ang nagkainteres sa [[sinaunang Gresya]] at [[sinaunang Roma|Roma]] dahil sa pagkalat ng impormasyon ukol dito. Ang pagkalat ng mga aklat sa mas nakararami ang itinuturong dahilan para sa pag-usbong ng mga makabagong ideya sa [[pulitika]], [[rehiliyon]], [[kultura]], at iba pa.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

Gayunpaman, may mga sumubok din na pigilan ang pagkalat na ito, wala pang isang siglo pagkatapos maimbento ni Gutenberg ang palimbagan niya. Noong 1487, inutos ni [[Papa Inosente VII]] na dumaan muna sa mga otoridad ng Simbahan ang lahat ng mga aklat na ililimbag sa Europa, upang masiguro na nakasulat lang ang mga Bibliya sa wikang Latin, ang wika ng Simbahan. Ang paghihigpit na ito sa wika (bukod sa iba pang mga hinaing) ang iprinotesta ni [[Martin Luther]] noong 1517, nang ipaskil niya ang ''[[95 Tisis]]'', na nagpasimula sa [[Protestantismo]] at kalaunan sa [[Kontra-Reporma]] ng Simbahan.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

Kasabay ng unti-unting pagsalin sa Bibliya sa iba't-ibang wika, nagsimula rin ang pag-akda ng mga may-akda sa kanilang wika mismo, tulad ng ''[[Banal na Komedya]]'' ni [[Dante]] sa [[wikang Italyano]] at ''[[Mga Kuwento sa Canterbury]]'' ni [[Chaucer]] sa [[wikang Ingles|wikang Gitnang Ingles]]. Umusbong din ang mga [[aklatan]] sa iba't-ibang panig ng kontinente, tulad ng [[Pambansang Aklatan ng Espanya]] sa [[Madrid]] at ang [[Aklatan ng Britanya]] sa [[London]].&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

Ang mabilis na paglimbag sa mga aklat ang nagbigay-daan upang pagkakitaan ito ng mga may-akda at mga manlilimbag, na nagbigay-daan naman upang lumutang ang konsepto ng [[karapatang-sipi]] sa mga may-akda. Ang [[Estatutong Anna]], ginawang batas noong 1710 sa [[Inglatera]], ang tinuturing na ang unang batas tungkol sa karapatang-sipi. Kinopya ito ng mga mambabatas ng [[Estados Unidos]] matapos nilang lumaya sa [[Gran Britanya]].&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

==== Sa Pilipinas ====

[[File:Doctrina-cristiana.jpg|thumb|300px|Harapan ng ''[[Doctrina Christiana]]'', ang pinakaunang aklat na nalimbag sa Pilipinas.]]

Itinuturing na ang aklat na ''[[Doctrina Christiana]]'' ('Doktrinang Kristiyano') ang pinakaunang aklat na nalimbag sa Pilipinas. May tatlong bersyon ito, na nalimbag sa pagitan ng 1590 hanggang 1593. Ang una, pinamagatang ''Bian Zhengjiao Zhenchuan Shilu'',{{efn|{{lang-zh|辯正教真傳實錄}}; 'Ang Testimonya ng Tunay na Relihiyon')}} ay isinulat ng prayleng si Juan Cobo at nilimbag sa pamamagitan ng mga bloke ng kahoy at nakasulat sa wikang Tsino.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;&gt;{{cite web|url=https://biblioasia.nlb.gov.sg/vol-17/issue-2/jul-sep-2021/early-printing|title=Early Printing in the Philippines|trans-title=Maagang Paglilimbag sa Pilipinas|lang=en|date=7 Hulyo 2021|website=BiblioAsia|last=Lee|first=Gracie}}&lt;/ref&gt; Nadiskubre lang ito noong 1952 sa Madrid, at pinaniniwalaang na ngayon ng mga eksperto na hindi ito napetsahan dahil di pa ito lisensiyado. Ito ang sinasabing aklat na tinukoy ni Gobernador-Heneral [[Perez Dasmariñas]] sa kanyang sulat noong 1593 sa hari ng Espanya. Dito, nilahad niya na kailangan niyang makakuha ng lisensya para ilimbag ang dalawang ''Doktrina'' para sa pagpapakalat ng Kristiyanismo sa lugar.&lt;ref name=&quot;ncca&quot;/&gt; Nagresulta ito sa sikat na bersyon ng ''Doktrina'' na nakasulat sa wikang Espanyol at [[wikang Tagalog|Tagalog]] (sa parehong [[alpabetong Romano]] at [[Baybayin]]), na pinamagatang ''Doctrina Christiana en lengua espanola y tagala'' ('Doktrinang Kristiyano sa wikang Espanyol at Tagalog'). Nagkaroon rin ito ng bersyon sa wikang Tsino para sa komunidad ng mga Tsino sa lugar, na pinamagatan namang ''Doctrina Christiana en letra y lengua China'' ('Doktrinang Kristiyano sa sulat at wikang Tsino'). Nilimbag ng Tsinong manlilimbag na si Keng Yong. Pinaniniwalaan ng mga mananalaysay na siya at ang sikat na manlilimbag na si Juan de Vera ay iisang tao lang. Gawain noon ng mga prayle sa Pilipinas na gawing Kristiyano ang mga Tsino noon at bigyan sila ng isang Kristiyanong pangalan.&lt;ref name=&quot;ncca&quot;&gt;{{cite web|title=Books and Bookmaking in the Philippines|trans-title=Mga Aklat at Paggawa sa mga Aklat sa Pilipinas|lang=en|last=Vallejo|first=Rosa M.|website=[[Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining]]|url=https://ncca.gov.ph/about-ncca-3/subcommissions/subcommission-on-cultural-heritagesch/libraries-and-information-services/books-and-bookmaking-in-the-philippines/|access-date=26 Hulyo 2022}}&lt;/ref&gt;

Si Juan de Vera ang kinikilalang naglimbag rin sa ilang mga pinakaunang aklat sa Pilipinas. Noong 1604, nilimbag niya ang ''Ordinationes Generales Provintiae Sanctissimi Rosarii Philippinarum'' ('Mga Pangkalahatang Ordinansa ng mga Ordinansa sa Pilipinas ng Lalawigan ng Banal na Rosaryo sa Pilipinas'), na nakasulat sa [[wikang Latin]]. Ito ang itinuturing na ang pinakamatandang aklat na nalimbag gamit ang nagagalaw na uri, na nananatili hanggang ngayon.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Bukod dito, nilimbag din ni De Vera noong 1602 sa [[Binondo]] ang aklat na ''Libro de Nuestra Señora del Rosario en lengua y letra de Filipinas'' ('Aklat ng Mahal na Ina ng Rosaryo sa wika at sulat ng Pilipinas') ni Padre Francisco Blancas de San Jose. Gayunpaman, nawala na ito sa kasaysayan, at pinagdududahan ng mga iskolar kung ginawa ba ito sa nagagalaw na uri o sa pamamagitan ng mga bloke ng kahoy.&lt;ref name=&quot;ncca&quot;/&gt; Si De Vera rin ang naglimbag sa aklat na ''Libro de los Cuatro Postrimerias del Hombre'' ('Aklat ng Apat na Kahahantungan ng Tao'), na sinulat rin  ni Padre De San Jose noong 1604.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;ncca&quot;/&gt; Pinaniniwalaan na tinuloy ng kapatid ni Juan, si Pedro de Vera, ang paglilimbag nang namatay ito.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Ilan sa mga nilimbag niya ang ''Memorial de la Vida Christiana en Lengua China'',{{efn|'Memoryal sa Buhay ng Kristiyano sa wikang Tsino';{{lang-zh|新刊僚氏正教便览}}, literal na 'Ang Bagong Lathalain ng Simbahan'}} na sinulat ni Padre Domingo de Nieva. Dito, ginamit ni Pedro De Vera ang isang kombinasyon ng mga paraan ng mga Tsino at ng mga Europeo.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Sa ganitong paraan niya rin nilimbag ang ''Simbolo de la Fe, en Lengua y Letra China''.{{efn|'Mga Simbolo ng Fe, sa wika at sulat Tsino'; {{lang-zh|新刊格物窮理錄}}, literal na 'Ang Bagong Dyornal sa Kahirapang Materyal'}}&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Samantala, isinulat noong 1613 ang ''[[Vocabulario de la lengua tagala]]'' ng prayleng si Pedro de San Buenaventura, ang kauna-unahang diksyonaryo ng wikang Tagalog.&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1524/9783050056197.33/pdf|last=Wolff|first=John U.|title=Philippine and Chamorro Linguistics Before the Advent of Structuralism|trans-title=Lingwistikang Pilipino at Chamorro Bago ang Pagpasok ng Istrakturalismo|lang=en|chapter=The ''Vocabulario de Lengua Tagala'' (sic) of Fr. Pedro de San Buenaventura (1613)|trans-chapter=Ang ''Vocabulario de Lengua Tagala'' ni Padre Pedro de San Buenaventura (1613)|publisher=Akademie Verlag|year=2011|doi=10.1524/9783050056197.33|url-access=subscription|via=De Gruyter}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Ocampo2014&quot;/&gt; May dalawa pang ''Vocabulario'' ang sumunod na nilimbag, noong 1754 at noong 1860.&lt;ref name=&quot;Ocampo2014&quot;&gt;{{cite web|last=Ocampo|first=Ambeth R.|author-link=Ambeth Ocampo|url=https://opinion.inquirer.net/77034/vocabulario-de-la-lengua-tagala|publisher=[[Philippine Daily Inquirer|Inquirer]]|date=1 Agosto 2014|lang=en|title='Vocabulario de la Lengua Tagala'|access-date=24 Hulyo 2022}}&lt;/ref&gt;

Ang mga unang aklat sa Pilipinas ay puro mga doktrina ng Simbahan at diksyonaryo. Mga Tsino rin ang unang mga manlilimbag sa Pilipinas. Gayunpaman, ang Pilipinong si [[Tomas Pinpin]] ang sinasabing unang Pilipinong manlilimbag.&lt;ref name=&quot;ncca&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Taga-[[Abucay]] sa [[Bataan]], kilala rin siya bilang ang unang Pilipinong may-akda, dahil sa pag-akda niya sa ''Librong Pagaaralan nang mga Tagalog nang Uicang Castila'' ({{lang-fil|Aklat ng wikang Espanyol na Pag-aaralan ng mga Tagalog}}) noong 1610. Nilimbag niya rin sa parehong taon ang ''Arte y Reglas de la Lengua Tagala'' ('Sining at Tuntunin ng wikang Tagalog') ni Padre De Jose, at noong 1613 naman, nilimbag niya ang ''Vocabulario de la Lengua Tagala'' sa tulong ni Domingo Loag, isang Pilipinong manlilimbag.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Bukod sa Laguna at Bataan, naglimbag rin siya sa Binondo, at nakagawa siya ng di bababa sa isang dosenang akda mula 1609 hanggang 1639.&lt;ref name=&quot;ncca&quot;/&gt;

Tinatayang nasa 100 aklat ang nailimbag sa Pilipinas mula 1563 hanggang 1640.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Ayon sa [[Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining]] (NCCA), tinatayang nasa 6000 akda naman ang nailimbag sa bansa mula 1593 hanggang 1900.&lt;ref name=&quot;ncca&quot;/&gt;

== Mga uri ==
=== Ayon sa nilalaman ===
[[File:Polish sci fi fantasy books.JPG|thumb|upright|Mga [[nobela]] sa isang tindahan ng aklat]]
Isang karaniwang paghahati ng nilalaman ay ang kathang isip at hindi kathang isip na mga aklat. Ang simpleng paghahati ay matatagpuan sa karamihan ng mga koleksyon, mga aklatan, at tindahan ng aklat. 

==== Kathang-isip ====
Marami sa mga aklat na inilalathala ngayon ay katha, ibig sabihin na ang mga ito ay bahagi o ganap na hindi totoo. Ayon sa kasaysayan, ang produksyon ng papel ay itinuturing na masyadong mahal upang gamitin para sa aliwan. Ang pagtaas sa literasiyang pandaigdigan at teknolohiya ng paglimbag ay humantong sa mas mataas na paglalathala ng mga aklat para sa layunin ng aliwan, at alegorikal na komentaryong panlipunan. Karamihan na katha ay karagdagang ikinakategorya ayon sa dyanra.

Ang nobela ay ang pinaka-karaniwang anyo ng kathang aklat. Ang mga noberla ay mga kuwento na kadalasan ay nagtatampok ng banghay, pagtatakda, mga tema at mga tauhan. Ang mga kuwento at pagsasalaysay ay hindi limitado sa anumang paksa; ang isang nobela ay maaaring maging kakaiba, seryoso o pinagtatalunan. Ang nobela ay nagkaroon ng napakalaking epekto sa aliwan at mga merkado ng paglilimbag.&lt;ref&gt;{{cite news |title=The Media Business; Publishers Worry After Fiction Sales Weaken |author=Edwin Mcdowell |date=October 30, 1989 |work=New York Times | id = |url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=950DE0D7173BF933A05753C1A96F948260 |accessdate =January 25, 2008}}&lt;/ref&gt; Ang novella ay isang kataga na minsan ay ginagamit para sa kathang prosa karaniwan sa pagitan ng 17,500 at 40,000 mga salita, at nobelita naman sa pagitan 7,500 at 17,500. Ang maikling kuwento ay maaaring maging anumang haba ng hanggang sa 10,000 mga salita, ngunit ang mga haba ng salita ay nagiiba.

Ang mga [[komiks|aklat na komiko]] o mga nobelang grapiko ay mga aklat na kung saan ang kuwento ay isinalarawan. Ang mga tauhan at mga tagapagsalaysay ay gumagamit ng pananalita o pag-iisip na mga bula upang ipahayag ang berbal na wika.

==== Hindi kathang-isip ====
[[File:Stefan Ramult-Pomeranian Dictionary.png|upright|thumb|left|Isang pahina mula sa [[talahuluganan]]]]
Sa isang aklatan, ang aklat na sanggunian ay isang pangkalahatang uri ng 'di-kathang aklat na kung alin ay nagbibigay ng impormasyon sa halip na nagsasabi sa isang kuwento, sanaysay, komentaryo, o kung hindi man isang sumusuportang pananaw. Ang almanake ay isang napaka-pangkalahatang aklat na sanggunian, kadalasan isang-tomo, na may mga talaan ng datos at impormasyon sa maraming mga paksa. Ang [[ensiklopedya]] ay isang aklat o hanay ng mga aklat na idinisenyo upang magkaroon ng mas malalim na mga artikulo sa maraming mga paksa. Ang aklat na naglilista ng mga salita, ang kanilang mga pinagmulan ng salita, kahulugan, at iba pang impormasyon ay tinatawag na [[talahuluganan]]. Ang aklat na kung alin ay isang koleksyon ng mga mapa ay isang atlas. Ang isang mas tiyak na aklat na sanggunian na may mga talahanayan o mga talaan ng datos at impormasyon tungkol sa isang tiyak na paksa, madalas inilaan para sa propesyonal na paggamit, ay madalas na tinatawag na isang ingkirdiyon. Ang mga aklat na sinsuubukang maglista ng mga sanggunian at abstrak sa isang tiyak na malawak na lugar ay maaaring tawaging isang index, tulad ng Inhenyeriyang Index, o mga absteak tulad ng kemikal na mga abstrak at biyolohikal na mga abstrak.
[[File:Atlas - book.jpg|right|thumb|Isang [[atlas]]]]

Ang mga aklat na may teknikal na impormasyon sa kung paano gawin ang isang bagay o kung paano gamitin ang ilang mga kagamitan ay tinatawag na instruksiyonal na manwal. Iba pang mga tanyag na paano-mag na mga aklat ay nagbabahagi sa aklat ng pagluluto at pagpapabuti ng tahanan na mga aklat.

Ang mga mag-aaral ay karaniwang nag-iimbak at nagdadala ng mga aklat-aralin at mga aklat sa paaralan para sa mga layuning pag-aaral. Mga elementaryang paaralan na mag--aaral ay madalas gumamit ng mga gawaang aklat, na kung saan ay inilathala na may mga puwang o patlang na kanilang mapupuno para sa pag-aaral o araling-bahay. Sa mataas na edukasyon sa Estados Unidos, karaniwan para sa isang mag-aaral na kumuha ng isang pagsusulit gamit ang isang bughaw na aklat.


[[File:Friedrich Kellner diary Oct 6, 1939 p3.jpg|left|thumb|upright|Isang pahina mula sa [[kuwaderno]] na ginamit bilang isang sulat-kamay na [[talaarawan]]]]

Mayroong isang malaking hanay ng mga aklat na ginawa lamang upang isulat ang pribadong mga ideya, mga tala, at mga ulat. Ang mga aklat na ito ay bihirang inilalathala at ay karaniwang nasisira o nananatiling pribado. Ang mga kuwaderno ay blangkong mga papel na masusulatan ng gumagamit. Madalas na ginagamit ang mga ito ng mga mag-aaral at manunulat para sa paglalaan ng mga tala. Ang mga siyentipiko at iba pang mga mananaliksik ay gumagamit ng lab na kuwaderno para i-ulat ang kanilang mga tala. Ang mga ito ay madalas na nagtatampok ng nakalikaw na ''coil binding'' sa gilid upang ang mga pahina ay maaaring madaling mapunit.

[[File:MichYellowBooks.JPG|thumb|Isang Direktoryo ng Telepono, na may mga negosyo at paninirahan na listahan.]]

Ang mga aklat ng tirahan, mga aklat ng telepono, at mga aklat ng kalendaryo/pagtatagpo ay karaniwang ginagamit sa pang-araw-araw para sa pagtatala ng mga pagtatagpo, pagpupulong, at personal na impormasyong pang-kontak.

Ang mga aklat para sa pagtatala ng mga pana-panahong mga tala ng gumagamit, tulad ng araw-araw na impormasyon tungkol sa isang paglalakbay, ay tinatawag na aklat ng tala o talaan lamang. Ang isang katulad na aklat para sa pagsulat ng may-ari sa araw-araw na mga pribadong personal na mga kaganapan, impormasyon, at mga ideya niya ay tinatawag na isang talaarawan.

Gumagamit naman ang mga negosyo ng mga aklat ng salaysay tulad ng mga talaarawan at mga ledyer para i-ulat ang pinansiyal na datos sa isang pagsasanay na tinatawag na teneduriya.

==== Iba pang mga uri ====
Mayroong ilang mga iba pang mga uri ng mga libro na kung saan ay hindi karaniwang matatagpuan sa ilalim ng sistemang ito. Ang mga album ay mga aklat para sa mga humahawak ng isang grupo ng mga bagay na kabilang sa isang partikular na tema, tulad ng isang hanay ng mga litrato, mga koleksyon ng mga kard, at memorabilia. Ang isang karaniwang halimbawa ay mga album ng selyo, na kung saan ay ginagamit ng maraming mga ''hobbyist'' upang protektahan at ayusin ang kanilang mga koleksyon ng mga selyo. Ang ganitong mga selyo ay madalas na ginagawa gamit ang naaalis na mga plastik na pahina na nasa loob sa isang nakalikaw na panali o iba pang katulad na usok. Ang mga aklat ng larawan ay mga aklat para sa mga bata na may maliliit na teksto at mga larawan sa bawat pahina.

Ang mga imnaryo ay mga aklat na may mga koleksyon ng mga musikal na imno na maaaring karaniwan ay matatagpuan sa simbahan. Ang dasalan o mga misal ay mga aklat na naglalaman ng nakasulat na panalangin at ay karaniwang dala ng mga monghe, madre, at iba pang mga tapat na tagasunod o klero.

=== Ayon sa pisikal na format ===
May mga [[aklat na may malambot na pabalat]] na yari lamang sa karton o kardbord, na tinatawag ding mga &quot;aklat na naibubulsa (sa sisidlan ng bag)&quot; - ang mga ''pocketbook'' o ''paperback'' - dahil sa laki nito. At mayroon ding mga [[aklat na may matigas na pabalat]] (''hardbound'').

== Mga aklatan ==
{{main|Aklatan}}
Ang mga pribado o personal na aklatan na binubuo ng 'di-katha at kathang mga aklat, (salungat sa estado o institusyonal na mga talaan na iningatan sa mga arkibo) ay unang lumitaw sa klasikal na Gresya. Sa sinaunang mundo, ang pagpapanatili ng isang aklatan ay karaniwang (ngunit hindi eksklusibo) pribilehiyo ng isang mayamang indibidwal.

== Mga sanggunian ==
{{reflist}}

{{Commons|Book}}


[[Kategorya:Aklat]]</text>
      <sha1>ge74em6g1mok9guaroeze39f3yzlk8z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958763</id>
      <parentid>1958762</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T13:25:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>GinawaSaHapon</username>
        <id>102500</id>
      </contributor>
      <comment>/* Sa Pilipinas */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36411" xml:space="preserve">[[File:Latin dictionary.jpg|300px|thumb|upright=1.2|Mga aklat.]]

'''Aklát''' o '''libro''' ang tawag sa katipunan ng mga nilimbag na akda.&lt;ref name=&quot;McFarland2017&quot;&gt;{{cite book | last = McFarland | first = Curtis | author2 = [[Komisyon sa Wikang Filipino]] | year = 2017 | title = Diksyunaryong Monolingwal sa Filipino | publisher = [[Anvil Publishing]]| isbn = 9789712727443 | url = https://books.google.com/books?id=tzSWDwAAQBAJ}}&lt;/ref&gt; Pisikal na bagay ang tipikal na itinuturing na mga aklat; gayunpaman, maaari rin itong tumukoy sa isang bahagi ng mas mahabang komposisyon, tulad ng kaso ng mga aklat sa [[Bibliya]]. Ang digital na katumbas ng mga aklat ay tinatawag naman na mga ''[[ebook]]'', samantalang ''[[audiobook]]'' naman ang tawag sa mga aklat na nasa anyong tunog.

''Dahon'' ang tawag sa mga indibidwal na papel ng isang aklat, samantalang ''pahina'' naman ang tawag sa bawat harap at likod nito. Ayon sa isang dokumento ng [[UNESCO]] noong 1964, maituturing na isang aklat ang isang limbag kung ito ay may 49 na pahina (25 dahon) o higit pa.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Recomendacion sobre la Normalizacion internacional de las Estadisticas relativas a la Edicion de Libros y Publicaciones Periodicas|trans-title=Mungkahi Ukol sa Pandaigdigang Pamantayan ng Estadistika na may Kinalaman sa Paglalathala ng mga Aklat at Periodical|lang=es|date=Nobyembre 19, 1964|access-date=Hunyo 11, 2022|publisher=[[UNESCO]]|url=http://portal.unesco.org/es/ev.php-URL_ID=13068&amp;URL_DO=DO_TOPIC&amp;URL_SECTION=201.html}}&lt;/ref&gt; Tinatayang nasa 130 milyong aklat ang nailathala hanggang noong 2010, ayon sa isang pag-aaral na isinagawa ng [[Google]].&lt;ref&gt;{{cite web|last=Taycher|first=Leonid|title=Books of the world, stand up and be counted! All 129,864,880 of you.|trans-title=Mga aklat ng mundo, tumindig at mabilang! Lahat kayong 129,864,880.|lang=en|date=Agosto 5, 2010|access-date=Hunyo 11, 2022|url=https://booksearch.blogspot.com/2010/08/books-of-world-stand-up-and-be-counted.html?m=1|website=Inside Google Books}}&lt;/ref&gt;

== Etimolohiya ==

Hindi malinaw ang etimolohiya ng salitang ''aklat''. Lumabas ito sa ''[[Vocabulario de la lengua tagala]]'' (1754) bilang ''aclat''. Ayon dito, ang naturang salita ay ginamit rin bilang isang pandiwa, para sa akto ng pagbuklat sa aklat.&lt;ref name=&quot;tagala&quot;&gt;{{cite book|title=Vocabulario de la lengua tagala|trans-title=Bokabularyo ng wikang Tagalog|last=De Noceda|first=Juan José|editor-last=De Sanlucar|editor-first=Pedro|lang=es|date=1754|access-date=Hulyo 21, 2022|publisher=Imprenta de la compañia de Jesus|page=3|url=https://books.google.com.ph/books/about/Vocabulario_de_la_lengua_tagala.html}}&lt;/ref&gt;

Samantala, direktang hiniram naman mula sa wikang [[Espanyol]] ang salitang ''libro''.&lt;ref name=&quot;tgllang&quot;&gt;{{cite web|website=Tagalog Lang|lang=en|title=libro|url=https://www.tagaloglang.com/libro/|access-date=Hunyo 21, 2022}}&lt;/ref&gt; Ginagamit din ito bilang isang pandiwa, para gawing aklat ang isang bagay (hal. [[pelikula]] o [[kanta]]).&lt;ref name=&quot;tgllang&quot;/&gt;

== Kasaysayan ==

=== Sinaunang panahon ===

[[File:Xerxes_Cuneiform_Van.JPG|300px|thumb|upright=1.2|Isang kunipormeng ginawa noong panahon ni [[Xerxes I]] ng [[Imperyong Achaemenid]], sa lalawigan ng Armenia (ngayo'y [[Lalawigan ng Van]], [[Turkiye]]).]]

May mga ebidensiya na may [[wika]] na'ng ginagamit ang mga sinaunang tao simula pa noong tinatayang {{BCE|35000|link=y}}. Gayunpaman, lumitaw lang ang pagsusulat noong tinatayang {{BCE|3500–3000|link=y}} sa [[Sumer]] sa [[Mesopotamia]].&lt;ref&gt;{{cite web|last=Mark|first=Joshua J.|title=Writing|trans-title=Pagsusulat|date=Abril 28, 2011|access-date=Hunyo 21, 2022|url=https://www.worldhistory.org/writing/|website=World History Encyclopedia|lang=en}}&lt;/ref&gt; Dito umusbong ang pagsusulat sa mga [[tabletang luwad|tabletang]] gawa sa [[luwad]], na tinatawag na mga [[kuniporme]] ({{lang-en|cuneiform}}). Kumalat ang paraan ng pagsusulat na ito mula sa Sumer papunta sa mga kapitbahay nitong rehiyon, partikular na sa [[Ehipto]], kung saan naimbento naman ang mga [[hiroglipo]] ({{lang-en|hieroglyphics}}).

Ginamit ang mga tableta mula [[Panahon ng Bronse]] hanggang [[Panahon ng Bakal|Bakal]]. Bukod sa luwad, nagsusulat din ang mga sinaunang tao sa mga [[tabletang pagkit|tabletang]] gawa sa [[pagkit]]. Gayunpaman, maraming mananalaysay ang nagtuturo sa pinagmulan ng mga aklat sa mga [[papiro]] ({{lang-en|papyrus}}) ng mga taga-Ehipto.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;&gt;{{cite book|url=https://open.lib.umn.edu/mediaandculture/chapter/3-2-history-of-books/|title=Understanding Media and Culture|trans-title=Pag-intindi sa Midya at Kultura|lang=en|chapter=History of Books|trans-chapter=Kasaysayan ng mga Aklat|publisher=University of Minnesota|access-date=Hunyo 26, 2022}}&lt;/ref&gt; Tinatayang unang nagawa noong {{BCE|3000|link=y}}, ginagawang mga [[scroll]] ang mga ito sa pamamagitan ng pagtatahi sa mga indibidwal na pahina nito. Gawa ito sa halamang [[tambo]], na laganap sa mga dalampasigan ng [[Ilog Nile]].

[[File:ancientlibraryalex.jpg|300px|thumb|upright=1.2|Isang pagguhit sa [[Dakilang Aklatan ng Alexandria]] noong ika-19 na siglo. Ang naturang aklatan ang kinikilala bilang pinakamalaking aklatan ng sinaunang panahon.]]

Lumaganap ang paggamit ng mga scroll na papiro pagsapit ng {{BCE|ika-6 na siglo|link=y}} sa mga bansa sa [[Dagat Mediteraneo]], partikular na sa mga Griyego at Romano. Sa panahong ito, tinatayang nasa kalahating milyong scroll ang nasa [[Dakilang Aklatan ng Alexandria]], mga 30 hanggang 70% ng lahat ng mga nagawang aklat nung panahong yon ayon sa ilang mga iskolar.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt; Ang monopolyo ng Ehipto sa papiro ang isa sa mga dahilan kung bakit naghanap ang mga karatig-bansa nito ng ibang alternatibong pagsusulatan.

Gawa sa balat ng hayop na pinanipis ang mga [[pergamino]] ({{lang-en|parchment}}). Kumpara sa papiro, mas madali itong sulatan, at nasusulatan ang harap at likod nito. Pagsapit ng ika-2 hanggang ika-4 na siglo, naisipan ng mga Romano na pagsamahin ang papiro at pergamino, at lagyan ng isang pabalat na gawa sa kahoy. Ang imbensiyong ito, na tinatawag na [[kodeks]] ({{lang-en|codex}}, maramihan ''codices''), ang itinuturing ng mga eksperto bilang ang tunay na ninuno ng mga modernong aklat. Mabilis na tinangkilik ito ng mga tao, dahil na rin sa ginhawang hatid nito sa pagbabasa. Gayunpaman, nanatiling ginagamit pa rin ang mga scroll sa mga sekular na gawain, nang ilang siglo. Ang paglaganap ng [[Kristiyanismo]] noong ika-6 na siglo KP, sa pamamagitan ng pagtangkilik ng mga Kristiyanong manunulat sa kodeks, ang naging dahilan upang unti-unting lumaos ang mga scroll.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

=== Gitnang Panahon sa Silangang Asya ===

Ang proseso ng paggawa sa [[papel]] ay nagsimula sa [[Tsina]]. May mga nahukay na bahagi ng mga sinaunang papel na tinatayang nagawa noong ikalawang milenyo BKP.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt; Samantala, ang [[eunuch]] na si [[Cai Lun]] ang itinuturing na nag-imbento sa proseso ng paggawa sa papel noong ikalawang siglo KP.&lt;ref&gt;{{Cite book |last=Tsien |first=Tsuen-Hsuin |author-link=Tsien Tsuen-hsuin |editor-first=Joseph |editor-last=Needham |editor-link=Joseph Needham |title=Paper and Printing | trans-title=Papel at Pag-imprenta|series=Science and Civilisation in China, Chemistry and Chemical Technology|lang=en|volume=V (bahagi 1) |publisher=Cambridge University Press |date=1985}}&lt;/ref&gt; Ang prosesong ito ay sinasabing naipasa sa [[Islam|mga Muslim]] noong bandang 751 KP, sa rehiyon ng [[Samarkand]].&lt;ref&gt;{{cite book |url= https://books.google.com/books?id=7qseCAAAQBAJ&amp;pg=PA66 |title=The Perfection of the Paper Clip: Curious Tales of Invention, Accidental Genius, and Stationery Obsession|trans-title=Ang Pagkaperpekto sa Clip ng Papel: Mga Kakaibang Kuwento ng Imbensyon, Aksidenteng Pagkahenyo, at Kaadikan sa Stationery|lang=en|first= James |last=Ward |publisher=Atria Books |date=2015|isbn= 978-1476799865 }}&lt;/ref&gt; Dumating naman ang prosesong ito sa Europa noong ika-13 siglo.&lt;ref&gt;{{Cite book| last = Burns| first = Robert I.| editor-last = Lindgren| editor-first = Uta| contribution = Paper comes to the West, 800–1400| title = Europäische Technik im Mittelalter. 800 bis 1400. Tradition und Innovation|trans-title=Teknolohiyang Europeo sa Gitnang Panahon. 800 hanggang 1400. Tradisyon at Inobasyon| lang=de|edition = 4| date = 1996| publisher = Gebr. Mann Verlag| location = [[Berlin]] | isbn = 978-3-7861-1748-3| pages = 413–422
}}&lt;/ref&gt; Dahil ginagawa ang karamihan sa mga papel sa lungsod ng [[Baghdad]] noon, tinawag itong ''bagdatikos''.&lt;ref&gt;{{cite book|last=Murray|first= Stuart A. P.|title=The Library: An Illustrated History|publisher=Skyhorse Publishing|year=2009|page=57|lang=en|trans-title=Ang Aklatan: Isang Nakaguhit na Kasaysayan}}&lt;/ref&gt;

[[File:Jingangjing.jpg|300px|thumb|upright=1.2|Harapan ng ''Diamond Sutra'' sa wikang Tsino, ang pinakamatandang napetsahang aklat sa mundo.]]

Samantala, nagsimula rin sa Tsina ang [[paglilimbag sa bloke ng kahoy]] ({{lang-en|woodblock printing}}). Tinatayang nagsimula ito sa [[Dinastiyang Tang]] noong 700 KP. Noong 764 KP, nagpakomisyon naman si [[Prinsipe Shōtoku]] ng [[Hapón]] ng mga scroll na may nakalimbag na teksto ng mga dasal sa [[Budismo]], isa sa mga pinakaunang halimbawa ng naturang proseso. Ang aklat na ''[[Diamond Sutra]]'',{{efn|'Diyamanteng [[Sutra]]', {{lang-sa|Vajracchedikā Prajñāpāramitā Sūtra}}, literal na 'Ang Pagperpekto ng Teksto ng Karunungan na Mala-kidlat na Humahati'}}&lt;ref name=Schopen&gt;{{cite encyclopedia| title = Diamond Sutra| encyclopedia = MacMillan Encyclopedia of Buddhism| last = Schopen| first = Gregory| author-link = Gregory Schopen| pages = 227–28| year = 2004| publisher = MacMillan Reference USA| location = New York, Estados Unidos| isbn = 0-02-865719-5| volume = 1
}}&lt;/ref&gt; inilimbag noong 868 KP, ang itinuturing naman na pinakamatandang nailimbag na aklat napetsahan sa mundo.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.smithsonianmag.com/smart-news/Five-things-to-know-about-diamond-sutra-worlds-oldest-dated-printed-book-180959052/|work=Smithsonian Magazine|access-date=Hulyo 15, 2022|date=Mayo 11, 2016|last=Daley|first=Jason|title=Five Things to Know About the Diamond Sutra, the World’s Oldest Dated Printed Book|trans-title=Limang Bagay na Dapat Malaman Tungkol sa Diamond Sutra, ang Pinakamatandang Napetsahang Nalimbag na Aklat sa Mundo|lang=en}}&lt;/ref&gt;

Tinatayang noong 971 KP, nilimbag rin sa lalawigan ng [[Zhejiang]] sa Tsina ang ''[[Tripitaka]]'', isang banal na aklat sa Budismo, gamit ang mahigit 130,000 bloke ng kahoy para sa bawat pahina.&lt;ref name=&quot;lithub&quot;&gt;{{cite web|title=So, Gutenberg Didn’t Actually Invent Printing As We Know It: On the Unsung Chinese and Korean History of Movable Type|lang=en|date=Hunyo 19, 2019|last=Newman|first=M. Sophia|website=Literary Hub|access-date=Hulyo 19, 2022|url=https://lithub.com/so-gutenberg-didnt-actually-invent-the-printing-press/|trans-title=So Di Pala si Gutenberg ang Nag-imbento sa Paglilimbag Tulad ng Alam Natin: Ukol sa Nakatagong Kasaysayan ng mga Tsino at Koreano sa Nagagalaw na Tipo}}&lt;/ref&gt; Gayunpaman, ang pagkakaroon ng maraming karakter sa mga wikang Tsino ang naging balakid upang hindi tuluyang umasad ang imbensyon na ito sa mas nakakarami. Samantala, gumawa rin ang kaharian ng [[Goryeo]] sa [[tangway ng Korea]] ng sarili nitong ''Tripitaka'' noong 1087 KP.&lt;ref name=&quot;lithub&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;&gt;{{cite web|title=The Buddhist History of Moveable Type|last=Newman|first=M. Sophia|year=2016|website=Tricycle|access-date=Hulyo 19, 2022|url=https://tricycle.org/magazine/buddhist-history-moveable-type/|trans-title=Ang Budismong Kasaysayan ng Nagagalaw na Tipo|lang=en|url-access=subscription}}&lt;/ref&gt; Nakita ng mga hari ng Goryeo ang kahalagahan ng pagpreserba sa pagkakakilalanlan nila, dahil na rin sa tuloy-tuloy na pagsakop sa kanila ng mga tagalabas. Lalo pa itong naging mahalaga noong dekada 1220s nang sinugod at sinakop sila nang tuluyan (noong 1232) ng [[Imperyong Mongol]] sa pangunguna ni [[Ögedei Khan]].&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt;

Pinasunog ng mga Mongol ang ''Tripitaka'' noong 1232, kaya naman naglimbag muli sila ng bago.&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt; Hindi ito matatapos hanggang 1251, kaya naman nagpalimbag rin sila ng iba pang mga aklat. Isa sa mga ito ang aklat na ''[[Sangjeong Gogeum Yemun]]'',{{efn|{{lang-ko|상정고금예문}}, [[Hanja]]:  詳定古今禮文, literal na 'Ang Ibinigay na Tekstong Pangritwal ng Nakaraan at Hinaharap'.}}&lt;ref name=&quot;lithub&quot;/&gt; na may mahigit 50 bolyum.&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt; Inatasan ng hari noong 1234 ang ministrong si [[Choe Yun-Ui]] na ilimbag ito, at alam niya na kakailanganin nila ng napakaraming bloke ng kahoy para mailimbag ito.&lt;ref name=&quot;lithub&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt; Kaya naman, gumawa ng alternatibong paraan si Choe para solusyunan ito, na halos kapareho sa konsepto ng palimbagang gagawin ni [[Johannes Gutenberg]] dalawang siglo sa hinaharap.&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt;

[[File:JikjiType.gif|thumb|Ang ginamit na [[nagagalaw na tipo]] para mailimbag ang ''Jikji''. Kasalukuyan itong nasa Timog Korea.]]

[[File:SelectedTeachingsofBuddhistSagesandSonMasters1377.jpg|thumb|Ang ''Jikji'', ang pinakalumang aklat na nalimbag gamit ang isang nagagalaw na tipo. Kasalukuyan itong nasa [[Pambansang Aklatan ng Pransiya]], sa [[Paris]].]]

Nawala na sa kasaysayan ang aklat ni Choe.&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt; Gayunpaman, noong 1377, inilimbag rin sa Goryeo ang ''Baegun Hwasang Chorok Buljo Jikji Simche Yojeol'',{{efn|{{lang-ko|백운화상초록불조직지심체요절}}, [[Hanja]]: 白雲和尙抄錄佛祖直指心體要節, literal na 'Mga Direktang Utos ni [[Buddha]] sa Kaisipan ni Monghe Baegun'.}} mas kilala sa pinaiksing tawag na ''[[Jikji]]''.&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt; Isinulat ito noong 1372 ng mongheng si Baegun, ang punong pari ng Templo ng Anguk at Shinwang sa [[Haeju]] sa ngayo'y Timog Korea. Namatay si Baegun noong 1374, tatlong taon bago ang paglimbag ng mga mag-aaral niya sa ''Jikji'' sa Templo ng Heungdeok sa [[Cheongju]]. May dalawang bolyum ito, pero tanging ang ikalawang bolyum lang ang nananatili hanggang ngayon. Ito ang itinuturing na pinakamatandang aklat na nailimbag gamit ang isang [[nagagalaw na tipo]] ({{lang-en|movable type}}).&lt;ref name=&quot;lithub&quot;/&gt;

Bagamat mas nauna ang Goryeo at Tsina sa paggawa sa unang palimbagan kesa kay Gutenberg, hindi nila naipakalat ang paggamit nito sa mas makakarami, dahil na rin sa mga problemang panloob nila at sa paghihigpit ng mga pinuno nito sa paggamit sa naturang imbensyon.&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt; Gayunpaman, posibleng nakaabot pa rin ito sa ma malalayong lugar dahil na rin sa laki ng sakop ng Imperyong Mongol noong 1200s. Noong naitatag ang [[Dinastiyang Yuan]] sa Tsina sa pangunguna ni [[Kublai Khan]], inilipat niya ang kabisera ng imperyong Mongol sa [[Beijing]]. Maraming mga eksperto ang nagsasabi na posibleng naidala ng mga Mongol ang teknolohiya ng mga Koreano at Tsino papunta sa Gitnang Asya, partikular na sa mga [[Uyghur]] sa ngayo'y lalawigan ng [[Xinjiang]] sa Tsina, bagamat walang pisikal na patunay na nagpapatunay sa teoryang ito. Gayunpaman, ayon kay [[Tsien Tsuen-Hsien]] sa aklat na ''Science and Civilization in China'' (1985) ni [[Joseph Needham]]:

{{Cquote|quote=Kung may koneksyon man sa pagkalat ng paglilimbag sa pagitan ng Asya at ng Kanluran, may matinding oportunidad para gumanap ang mga Uyghur, na parehong gumagamit ng paglilimbag sa bloke ng kahoy at sa nagagalaw na tipo, ng isang mahalagang papel sa pagpapakilalang ito.{{efn|Orihinal na teksto: ''If there was any connection in the spread of printing between Asia and the West, the Uyghurs, who used both block printing and movable type, had good opportunities to play an important role in this introduction.''}}&lt;ref name=&quot;tricycle&quot;/&gt;|author=Tsien Tsuen-Hsien|source=''Science and Civilization in China'' ni Joseph Needham}}

=== Gitnang Panahon sa Europa ===

[[File:Master of the Boston City of God - Book of Hours (Use of Utrecht)- fol. 63r, Initial with Holy Trinity - 1998.124.63.a - Cleveland Museum of Art.tif|275px|thumb|Isang halimbawa ng &quot;pinaliwanag na manuskrito&quot; (''illuminated manuscript''). Ang partikular na halimbawang ito ay mula sa aklat na ''Aklat ng mga Oras'' ({{lang-en|link=no|Book of Hours}}), tinatayang nilimbag noong 1460-65. Makikita ito ngayon sa [[Museo ng Sining ng Cleveland]] sa Estados Unidos. ]]

Ang mga inobasyon na nagawa sa Asya ay di umabot sa Europa maging hanggang sa [[Gitnang Panahon]], kaya naman mano-mano pa ring kinokopya ng mga [[eskriba]] ang mga aklat para makagawa ng panibagong kopya, lalo sa mga [[monasteryo]]. May mga silid ang mga malalaking monasteryo para lang sa gawaing ito, na tinatawag na ''[[scriptorium]]''. Ginagawa rin sa mga silid na ito ang mga magagarang disenyo sa gilid. Tinatawag na mga [[pinaliwanag na manuskrito]] ({{lang-en|illuminated manuscript}}), ginagawa ito ng mga eskriba noong panahong yon para sa samu't saring bagay, madalas ng [[Simbahang Katoliko]], at kahit maging sa mga batas, proklamasyon, at iba pang mga sekular na dokumento noong panahong yon.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

Mahal at matrabaho ang paggawa sa mga aklat noong panahong ito, kahit na mataas ang pagpapahalaga ang binibigay ng marami sa mga ito. Gayunpaman, nang dumating ang papel mula Tsina sa Europa, nagmura ito nang kaunti. Ang mga Muslim ang unang nakagamit sa prosesong ito mula Tsina. Sinasabi na noong ika-12 siglo, may isang kalsada sa [[Marrakesh]] sa [[Morocco]] na may daan-daang nagbebenta ng aklat. Aabot pa ng dalawang siglo bago nagsimula ring gumawa ng mga papel ang mga Europeo.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

=== Johannes Gutenberg ===

[[File:Gutenberg Bible, Lenox Copy, New York Public Library, 2009. Pic 01.jpg|thumb|300px|Kopya ng [[Bibliyang Gutenberg]] sa [[Pampublikong Aklatan ng New York]]. Kasalukuyang may 49 na kopya ang nananatili pa rin hanggang ngayon sa mundo.]]

Noong bandang 1430s hanggang 1440s, sinubukan ng Aleman na si [[Johannes Gutenberg]] na gumawa ng isang palimbagang mekanikal. Matapos ng ilang mga ''prototype'' at paghahanap ng pondo para sa proyekto niya, matagumpay niyang nagawa ang isang mekanikal na nagagalaw na uri ({{lang-en|movable type}}) noong 1448.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt; Kilala ngayon bilang ang [[palimbagang Gutenberg]] ({{lang-en|Gutenberg press}}), itinuturing ang imbensyong bilang isa sa mga pinakamahalagang imbensyon ng tao. Sinimulan nito ang isang rebolusyon sa impormasyon at paglilimbag — ang rebolusyong Gutenberg.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt; Nilimbag ni Gutenberg ang isang Bibliyang nasa [[wikang Latin]], ngayon kilala bilang ang [[Bibliyang Gutenberg]], noong 1450 hanggang 1455.&lt;ref name=&quot;brit&quot;&gt;{{cite web|work=[[Britannica]]|url=https://www.britannica.com/biography/Johannes-Gutenberg/Printing-of-the-Bible|title=Johannes Gutenberg|lang=en|access-date=Hulyo 21, 2022|last=Lehmann-Haupt|first=Hellmut E.|date=Abril 27, 2022|orig-date=Pebrero 5, 2000}}&lt;/ref&gt; Ito ang unang mahalagang aklat na nailimbag gamit ang palimbagang ito. May 180 kopya na nalimbag, at naging matagumpay ito.&lt;ref name=&quot;brit&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt; Ang tagumpay na ito ang naging dahilan para kumalat ang imbensyong ito mula [[Mainz]] kung saan nakatira si Gutenberg, papunta sa iba't ibang panig ng [[Alemanya]] at Europa.

=== Ika-16 hanggang ika-19 na siglo ===

Malaki ang epekto ng imbensyon ni Gutenberg sa kabuuan ng Europa. Tinatayang nasa 300 palimbagan ang nakatayo sa Alemanya bago matapos ang ika-15 siglo. Ayon sa isang pag-aaral sa Estados Unidos, nasa 30,000 aklat lang ang nailimbag bago ang pagkakaimbento ni Gutenberg sa palimbagan niya. Pagsapit ng sumunod na siglo, tinatayang umabot na ito sa 10 hanggang 12 milyon.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

Sumasang-ayon ang mga iskolar na isa sa mga dahilan ang pagkakaimbento sa palimbagan ni Gutenberg sa pagsisimula sa [[Renasimiyento]] sa Europa. Kasabay ng pag-usbong ng [[globalisasyon|pandaigdigang kalakalan]] noong pagpasok ng ika-16 na siglo, marami rin ang nagkainteres sa [[sinaunang Gresya]] at [[sinaunang Roma|Roma]] dahil sa pagkalat ng impormasyon ukol dito. Ang pagkalat ng mga aklat sa mas nakararami ang itinuturong dahilan para sa pag-usbong ng mga makabagong ideya sa [[pulitika]], [[rehiliyon]], [[kultura]], at iba pa.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

Gayunpaman, may mga sumubok din na pigilan ang pagkalat na ito, wala pang isang siglo pagkatapos maimbento ni Gutenberg ang palimbagan niya. Noong 1487, inutos ni [[Papa Inosente VII]] na dumaan muna sa mga otoridad ng Simbahan ang lahat ng mga aklat na ililimbag sa Europa, upang masiguro na nakasulat lang ang mga Bibliya sa wikang Latin, ang wika ng Simbahan. Ang paghihigpit na ito sa wika (bukod sa iba pang mga hinaing) ang iprinotesta ni [[Martin Luther]] noong 1517, nang ipaskil niya ang ''[[95 Tisis]]'', na nagpasimula sa [[Protestantismo]] at kalaunan sa [[Kontra-Reporma]] ng Simbahan.&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

Kasabay ng unti-unting pagsalin sa Bibliya sa iba't-ibang wika, nagsimula rin ang pag-akda ng mga may-akda sa kanilang wika mismo, tulad ng ''[[Banal na Komedya]]'' ni [[Dante]] sa [[wikang Italyano]] at ''[[Mga Kuwento sa Canterbury]]'' ni [[Chaucer]] sa [[wikang Ingles|wikang Gitnang Ingles]]. Umusbong din ang mga [[aklatan]] sa iba't-ibang panig ng kontinente, tulad ng [[Pambansang Aklatan ng Espanya]] sa [[Madrid]] at ang [[Aklatan ng Britanya]] sa [[London]].&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

Ang mabilis na paglimbag sa mga aklat ang nagbigay-daan upang pagkakitaan ito ng mga may-akda at mga manlilimbag, na nagbigay-daan naman upang lumutang ang konsepto ng [[karapatang-sipi]] sa mga may-akda. Ang [[Estatutong Anna]], ginawang batas noong 1710 sa [[Inglatera]], ang tinuturing na ang unang batas tungkol sa karapatang-sipi. Kinopya ito ng mga mambabatas ng [[Estados Unidos]] matapos nilang lumaya sa [[Gran Britanya]].&lt;ref name=&quot;kasaysayan&quot;/&gt;

==== Sa Pilipinas ====

[[File:Doctrina-cristiana.jpg|thumb|300px|Harapan ng ''[[Doctrina Christiana]]'', ang pinakaunang aklat na nalimbag sa Pilipinas.]]

Itinuturing na ang aklat na ''[[Doctrina Christiana]]'' ('Doktrinang Kristiyano') ang pinakaunang aklat na nalimbag sa Pilipinas. May tatlong bersyon ito, na nalimbag sa pagitan ng 1590 hanggang 1593. Ang una, pinamagatang ''Bian Zhengjiao Zhenchuan Shilu'',{{efn|{{lang-zh|辯正教真傳實錄}}; 'Ang Testimonya ng Tunay na Relihiyon')}} ay isinulat ng prayleng si Juan Cobo at nilimbag sa pamamagitan ng mga bloke ng kahoy at nakasulat sa wikang Tsino.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;&gt;{{cite web|url=https://biblioasia.nlb.gov.sg/vol-17/issue-2/jul-sep-2021/early-printing|title=Early Printing in the Philippines|trans-title=Maagang Paglilimbag sa Pilipinas|lang=en|date=7 Hulyo 2021|website=BiblioAsia|last=Lee|first=Gracie}}&lt;/ref&gt; Nadiskubre lang ito noong 1952 sa Madrid, at pinaniniwalaang na ngayon ng mga eksperto na hindi ito napetsahan dahil di pa ito lisensiyado. Ito ang sinasabing aklat na tinukoy ni Gobernador-Heneral [[Perez Dasmariñas]] sa kanyang sulat noong 1593 sa hari ng Espanya. Dito, nilahad niya na kailangan niyang makakuha ng lisensya para ilimbag ang dalawang ''Doktrina'' para sa pagpapakalat ng Kristiyanismo sa lugar.&lt;ref name=&quot;ncca&quot;/&gt; Nagresulta ito sa sikat na bersyon ng ''Doktrina'' na nakasulat sa wikang Espanyol at [[wikang Tagalog|Tagalog]] (sa parehong [[alpabetong Romano]] at [[Baybayin]]), na pinamagatang ''Doctrina Christiana en lengua espanola y tagala'' ('Doktrinang Kristiyano sa wikang Espanyol at Tagalog'). Nagkaroon rin ito ng bersyon sa wikang Tsino para sa komunidad ng mga Tsino sa lugar, na pinamagatan namang ''Doctrina Christiana en letra y lengua China'' ('Doktrinang Kristiyano sa sulat at wikang Tsino'). Nilimbag ng Tsinong manlilimbag na si Keng Yong. Pinaniniwalaan ng mga mananalaysay na siya at ang sikat na manlilimbag na si Juan de Vera ay iisang tao lang. Gawain noon ng mga prayle sa Pilipinas na gawing Kristiyano ang mga Tsino noon at bigyan sila ng isang Kristiyanong pangalan.&lt;ref name=&quot;ncca&quot;&gt;{{cite web|title=Books and Bookmaking in the Philippines|trans-title=Mga Aklat at Paggawa sa mga Aklat sa Pilipinas|lang=en|last=Vallejo|first=Rosa M.|website=[[Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining]]|url=https://ncca.gov.ph/about-ncca-3/subcommissions/subcommission-on-cultural-heritagesch/libraries-and-information-services/books-and-bookmaking-in-the-philippines/|access-date=26 Hulyo 2022}}&lt;/ref&gt;

Si Juan de Vera ang kinikilalang naglimbag rin sa ilang mga pinakaunang aklat sa Pilipinas. Noong 1604, nilimbag niya ang ''Ordinationes Generales Provintiae Sanctissimi Rosarii Philippinarum'' ('Mga Pangkalahatang Ordinansa ng mga Ordinansa sa Pilipinas ng Lalawigan ng Banal na Rosaryo sa Pilipinas'), na nakasulat sa [[wikang Latin]]. Ito ang itinuturing na ang pinakamatandang aklat na nalimbag gamit ang nagagalaw na uri, na nananatili hanggang ngayon.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Bukod dito, nilimbag din ni De Vera noong 1602 sa [[Binondo]] ang aklat na ''Libro de Nuestra Señora del Rosario en lengua y letra de Filipinas'' ('Aklat ng Mahal na Ina ng Rosaryo sa wika at sulat ng Pilipinas') ni Padre Francisco Blancas de San Jose. Gayunpaman, nawala na ito sa kasaysayan, at pinagdududahan ng mga iskolar kung ginawa ba ito sa nagagalaw na uri o sa pamamagitan ng mga bloke ng kahoy.&lt;ref name=&quot;ncca&quot;/&gt; Si De Vera rin ang naglimbag sa aklat na ''Libro de los Cuatro Postrimerias del Hombre'' ('Aklat ng Apat na Kahahantungan ng Tao'), na sinulat rin  ni Padre De San Jose noong 1604.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;ncca&quot;/&gt; Pinaniniwalaan na tinuloy ng kapatid ni Juan, si Pedro de Vera, ang paglilimbag nang namatay ito.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Ilan sa mga nilimbag niya ang ''Memorial de la Vida Christiana en Lengua China'',{{efn|'Memoryal sa Buhay ng Kristiyano sa wikang Tsino';{{lang-zh|新刊僚氏正教便览}}, literal na 'Ang Bagong Lathalain ng Simbahan'}} na sinulat ni Padre Domingo de Nieva. Dito, ginamit ni Pedro De Vera ang isang kombinasyon ng mga paraan ng mga Tsino at ng mga Europeo.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Sa ganitong paraan niya rin nilimbag ang ''Simbolo de la Fe, en Lengua y Letra China''.{{efn|'Mga Simbolo ng Fe, sa wika at sulat Tsino'; {{lang-zh|新刊格物窮理錄}}, literal na 'Ang Bagong Dyornal sa Kahirapang Materyal'}}&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Samantala, isinulat noong 1613 ang ''[[Vocabulario de la lengua tagala]]'' ng prayleng si Pedro de San Buenaventura, ang kauna-unahang diksyonaryo ng wikang Tagalog.&lt;ref&gt;{{cite book|url=https://www.degruyter.com/document/doi/10.1524/9783050056197.33/pdf|last=Wolff|first=John U.|title=Philippine and Chamorro Linguistics Before the Advent of Structuralism|trans-title=Lingwistikang Pilipino at Chamorro Bago ang Pagpasok ng Istrakturalismo|lang=en|chapter=The ''Vocabulario de Lengua Tagala'' (sic) of Fr. Pedro de San Buenaventura (1613)|trans-chapter=Ang ''Vocabulario de Lengua Tagala'' ni Padre Pedro de San Buenaventura (1613)|publisher=Akademie Verlag|year=2011|doi=10.1524/9783050056197.33|url-access=subscription|via=De Gruyter}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;Ocampo2014&quot;/&gt; May dalawa pang ''Vocabulario'' ang sumunod na nilimbag, noong 1754 at noong 1860.&lt;ref name=&quot;Ocampo2014&quot;&gt;{{cite web|last=Ocampo|first=Ambeth R.|author-link=Ambeth Ocampo|url=https://opinion.inquirer.net/77034/vocabulario-de-la-lengua-tagala|publisher=[[Philippine Daily Inquirer|Inquirer]]|date=1 Agosto 2014|lang=en|title='Vocabulario de la Lengua Tagala'|access-date=24 Hulyo 2022}}&lt;/ref&gt;

Ang mga unang aklat sa Pilipinas ay puro mga doktrina ng Simbahan at diksyonaryo. Mga Tsino rin ang unang mga manlilimbag sa Pilipinas. Gayunpaman, ang Pilipinong si [[Tomas Pinpin]] ang sinasabing unang Pilipinong manlilimbag.&lt;ref name=&quot;ncca&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Taga-[[Abucay]] sa [[Bataan]], kilala rin siya bilang ang unang Pilipinong may-akda, dahil sa pag-akda niya sa ''Librong Pagaaralan nang mga Tagalog nang Uicang Castila'' ({{lang-fil|Aklat ng wikang Espanyol na Pag-aaralan ng mga Tagalog}}) noong 1610. Nilimbag niya rin sa parehong taon ang ''Arte y Reglas de la Lengua Tagala'' ('Sining at Tuntunin ng wikang Tagalog') ni Padre De Jose, at noong 1613 naman, nilimbag niya ang ''Vocabulario de la Lengua Tagala'' sa tulong ni Domingo Loag, isang Pilipinong manlilimbag.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Bukod sa Laguna at Bataan, naglimbag rin siya sa Binondo, at nakagawa siya ng di bababa sa isang dosenang akda mula 1609 hanggang 1639.&lt;ref name=&quot;ncca&quot;/&gt;

Tinatayang nasa 100 aklat ang nailimbag sa Pilipinas mula 1563 hanggang 1640.&lt;ref name=&quot;bibl2021&quot;/&gt; Ayon sa [[Pambansang Komisyon para sa Kultura at mga Sining]] (NCCA), tinatayang nasa 6000 akda naman ang nailimbag sa bansa mula 1593 hanggang 1900.&lt;ref name=&quot;ncca&quot;/&gt;

=== Modernong panahon ===

== Mga uri ==
=== Ayon sa nilalaman ===
[[File:Polish sci fi fantasy books.JPG|thumb|upright|Mga [[nobela]] sa isang tindahan ng aklat]]
Isang karaniwang paghahati ng nilalaman ay ang kathang isip at hindi kathang isip na mga aklat. Ang simpleng paghahati ay matatagpuan sa karamihan ng mga koleksyon, mga aklatan, at tindahan ng aklat. 

==== Kathang-isip ====
Marami sa mga aklat na inilalathala ngayon ay katha, ibig sabihin na ang mga ito ay bahagi o ganap na hindi totoo. Ayon sa kasaysayan, ang produksyon ng papel ay itinuturing na masyadong mahal upang gamitin para sa aliwan. Ang pagtaas sa literasiyang pandaigdigan at teknolohiya ng paglimbag ay humantong sa mas mataas na paglalathala ng mga aklat para sa layunin ng aliwan, at alegorikal na komentaryong panlipunan. Karamihan na katha ay karagdagang ikinakategorya ayon sa dyanra.

Ang nobela ay ang pinaka-karaniwang anyo ng kathang aklat. Ang mga noberla ay mga kuwento na kadalasan ay nagtatampok ng banghay, pagtatakda, mga tema at mga tauhan. Ang mga kuwento at pagsasalaysay ay hindi limitado sa anumang paksa; ang isang nobela ay maaaring maging kakaiba, seryoso o pinagtatalunan. Ang nobela ay nagkaroon ng napakalaking epekto sa aliwan at mga merkado ng paglilimbag.&lt;ref&gt;{{cite news |title=The Media Business; Publishers Worry After Fiction Sales Weaken |author=Edwin Mcdowell |date=October 30, 1989 |work=New York Times | id = |url=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=950DE0D7173BF933A05753C1A96F948260 |accessdate =January 25, 2008}}&lt;/ref&gt; Ang novella ay isang kataga na minsan ay ginagamit para sa kathang prosa karaniwan sa pagitan ng 17,500 at 40,000 mga salita, at nobelita naman sa pagitan 7,500 at 17,500. Ang maikling kuwento ay maaaring maging anumang haba ng hanggang sa 10,000 mga salita, ngunit ang mga haba ng salita ay nagiiba.

Ang mga [[komiks|aklat na komiko]] o mga nobelang grapiko ay mga aklat na kung saan ang kuwento ay isinalarawan. Ang mga tauhan at mga tagapagsalaysay ay gumagamit ng pananalita o pag-iisip na mga bula upang ipahayag ang berbal na wika.

==== Hindi kathang-isip ====
[[File:Stefan Ramult-Pomeranian Dictionary.png|upright|thumb|left|Isang pahina mula sa [[talahuluganan]]]]
Sa isang aklatan, ang aklat na sanggunian ay isang pangkalahatang uri ng 'di-kathang aklat na kung alin ay nagbibigay ng impormasyon sa halip na nagsasabi sa isang kuwento, sanaysay, komentaryo, o kung hindi man isang sumusuportang pananaw. Ang almanake ay isang napaka-pangkalahatang aklat na sanggunian, kadalasan isang-tomo, na may mga talaan ng datos at impormasyon sa maraming mga paksa. Ang [[ensiklopedya]] ay isang aklat o hanay ng mga aklat na idinisenyo upang magkaroon ng mas malalim na mga artikulo sa maraming mga paksa. Ang aklat na naglilista ng mga salita, ang kanilang mga pinagmulan ng salita, kahulugan, at iba pang impormasyon ay tinatawag na [[talahuluganan]]. Ang aklat na kung alin ay isang koleksyon ng mga mapa ay isang atlas. Ang isang mas tiyak na aklat na sanggunian na may mga talahanayan o mga talaan ng datos at impormasyon tungkol sa isang tiyak na paksa, madalas inilaan para sa propesyonal na paggamit, ay madalas na tinatawag na isang ingkirdiyon. Ang mga aklat na sinsuubukang maglista ng mga sanggunian at abstrak sa isang tiyak na malawak na lugar ay maaaring tawaging isang index, tulad ng Inhenyeriyang Index, o mga absteak tulad ng kemikal na mga abstrak at biyolohikal na mga abstrak.
[[File:Atlas - book.jpg|right|thumb|Isang [[atlas]]]]

Ang mga aklat na may teknikal na impormasyon sa kung paano gawin ang isang bagay o kung paano gamitin ang ilang mga kagamitan ay tinatawag na instruksiyonal na manwal. Iba pang mga tanyag na paano-mag na mga aklat ay nagbabahagi sa aklat ng pagluluto at pagpapabuti ng tahanan na mga aklat.

Ang mga mag-aaral ay karaniwang nag-iimbak at nagdadala ng mga aklat-aralin at mga aklat sa paaralan para sa mga layuning pag-aaral. Mga elementaryang paaralan na mag--aaral ay madalas gumamit ng mga gawaang aklat, na kung saan ay inilathala na may mga puwang o patlang na kanilang mapupuno para sa pag-aaral o araling-bahay. Sa mataas na edukasyon sa Estados Unidos, karaniwan para sa isang mag-aaral na kumuha ng isang pagsusulit gamit ang isang bughaw na aklat.


[[File:Friedrich Kellner diary Oct 6, 1939 p3.jpg|left|thumb|upright|Isang pahina mula sa [[kuwaderno]] na ginamit bilang isang sulat-kamay na [[talaarawan]]]]

Mayroong isang malaking hanay ng mga aklat na ginawa lamang upang isulat ang pribadong mga ideya, mga tala, at mga ulat. Ang mga aklat na ito ay bihirang inilalathala at ay karaniwang nasisira o nananatiling pribado. Ang mga kuwaderno ay blangkong mga papel na masusulatan ng gumagamit. Madalas na ginagamit ang mga ito ng mga mag-aaral at manunulat para sa paglalaan ng mga tala. Ang mga siyentipiko at iba pang mga mananaliksik ay gumagamit ng lab na kuwaderno para i-ulat ang kanilang mga tala. Ang mga ito ay madalas na nagtatampok ng nakalikaw na ''coil binding'' sa gilid upang ang mga pahina ay maaaring madaling mapunit.

[[File:MichYellowBooks.JPG|thumb|Isang Direktoryo ng Telepono, na may mga negosyo at paninirahan na listahan.]]

Ang mga aklat ng tirahan, mga aklat ng telepono, at mga aklat ng kalendaryo/pagtatagpo ay karaniwang ginagamit sa pang-araw-araw para sa pagtatala ng mga pagtatagpo, pagpupulong, at personal na impormasyong pang-kontak.

Ang mga aklat para sa pagtatala ng mga pana-panahong mga tala ng gumagamit, tulad ng araw-araw na impormasyon tungkol sa isang paglalakbay, ay tinatawag na aklat ng tala o talaan lamang. Ang isang katulad na aklat para sa pagsulat ng may-ari sa araw-araw na mga pribadong personal na mga kaganapan, impormasyon, at mga ideya niya ay tinatawag na isang talaarawan.

Gumagamit naman ang mga negosyo ng mga aklat ng salaysay tulad ng mga talaarawan at mga ledyer para i-ulat ang pinansiyal na datos sa isang pagsasanay na tinatawag na teneduriya.

==== Iba pang mga uri ====
Mayroong ilang mga iba pang mga uri ng mga libro na kung saan ay hindi karaniwang matatagpuan sa ilalim ng sistemang ito. Ang mga album ay mga aklat para sa mga humahawak ng isang grupo ng mga bagay na kabilang sa isang partikular na tema, tulad ng isang hanay ng mga litrato, mga koleksyon ng mga kard, at memorabilia. Ang isang karaniwang halimbawa ay mga album ng selyo, na kung saan ay ginagamit ng maraming mga ''hobbyist'' upang protektahan at ayusin ang kanilang mga koleksyon ng mga selyo. Ang ganitong mga selyo ay madalas na ginagawa gamit ang naaalis na mga plastik na pahina na nasa loob sa isang nakalikaw na panali o iba pang katulad na usok. Ang mga aklat ng larawan ay mga aklat para sa mga bata na may maliliit na teksto at mga larawan sa bawat pahina.

Ang mga imnaryo ay mga aklat na may mga koleksyon ng mga musikal na imno na maaaring karaniwan ay matatagpuan sa simbahan. Ang dasalan o mga misal ay mga aklat na naglalaman ng nakasulat na panalangin at ay karaniwang dala ng mga monghe, madre, at iba pang mga tapat na tagasunod o klero.

=== Ayon sa pisikal na format ===
May mga [[aklat na may malambot na pabalat]] na yari lamang sa karton o kardbord, na tinatawag ding mga &quot;aklat na naibubulsa (sa sisidlan ng bag)&quot; - ang mga ''pocketbook'' o ''paperback'' - dahil sa laki nito. At mayroon ding mga [[aklat na may matigas na pabalat]] (''hardbound'').

== Mga aklatan ==
{{main|Aklatan}}
Ang mga pribado o personal na aklatan na binubuo ng 'di-katha at kathang mga aklat, (salungat sa estado o institusyonal na mga talaan na iningatan sa mga arkibo) ay unang lumitaw sa klasikal na Gresya. Sa sinaunang mundo, ang pagpapanatili ng isang aklatan ay karaniwang (ngunit hindi eksklusibo) pribilehiyo ng isang mayamang indibidwal.

== Mga sanggunian ==
{{reflist}}

{{Commons|Book}}


[[Kategorya:Aklat]]</text>
      <sha1>6untdjhkgh5injy0ysc9oianl69emjl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Cabuyao</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19885</id>
    <revision>
      <id>1958793</id>
      <parentid>1943779</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T02:02:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ram Chekov Alipala</username>
        <id>123796</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16493" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
| name                    = Lungsod ng Cabuyao
| official_name           = City of Cabuyao
| other_name              = ''Lungsod ng Kabuyaw'
| native_name             = ᜃᜊ̱ᜌᜂ
| native_name_lang        = 
| settlement_type         = [[Mga lungsod ng Pilipinas|Lungsod]]
| image_skyline           = Cabuyao City Infobox Pic.png
| image_caption           = 
| image_size              = 250px
| image_flag              =
| image_seal              = Cabuyao Logo.jpg
| seal_size               = 120x80px
| nickname                = ''Ang Tahanan ng Makasaysayang Kampanang Ginto''&lt;ref name=&quot;localphilippines.com&quot;&gt;[http://www.localphilippines.com/destinations/cabuyao Philippine Travel Destinations - Cabuyao]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;wowlaguna.com&quot;&gt;[http://www.wowlaguna.com/news-and-features/festivals/batingaw-festival-of-cabuyao-laguna/ WOWLaguna - Batingaw Festival of Cabuyao, Laguna]&lt;/ref&gt;&lt;br&gt; dating ''Pinakamayamang Bayan sa bansang Pilipinas''&lt;ref name=&quot;Nickname&quot;&gt;[http://www.wowlaguna.com/news-and-features/blog/why-cabuyao-is-the-richest-municipality-in-the-philippines/ WOW Laguna - Why Cabuyao is the Richest Municipality in the Philippines]&lt;/ref&gt;
| motto                   = Isang Kabuyaw, Isang Pananaw&lt;br&gt;''(One Cabuyao, One Vision, New Cabuyao)''
| anthem                  = [[Cabuyao, Laguna#Anthem|Cabuyao Hymn]] ''(Imno ng Kabuyaw)''
| march                   = 
| image_map               = {{PH wikidata|image_map}}
| map_caption             = Mapa ng Laguna na nagpapakita ng lokasyon ng Cabuyao
| pushpin_map             = Philippines
| pushpin_mapsize         = 200
| pushpin_map_caption     = Kinaroroonan sa Pilipinas
| coordinates             = {{PH wikidata|coordinates}}
| coordinates_footnotes   =
| subdivision_type        = Bansa
| subdivision_name        = {{flag|Philippines}} [[Pilipinas]]
| subdivision_type1       = [[Mga rehiyon ng Pilipinas|Rehiyon]]
| subdivision_name1       = [[CALABARZON]] (Rehiyon IV-A)
| subdivision_type2       = [[Mga lalawigan ng Pilipinas|Lalawigan]]
| subdivision_name2       = [[File:Vlag Fil Laguna.gif|23px]][[Laguna]]
| subdivision_type3       = [[Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas|Distrito]]
| subdivision_name3       = [[Distritong Pambatas ng Lalawigan ng Laguna|Ikalawang Distrito ng Laguna]]
| established_title       = Pagkatatag
| established_date        = 16 Enero 1571
| established_title2      = Ganap na Lungsod
| established_date2       = 4 Agosto 2012
| parts_type              = Mga [[Barangay]]
| parts_style             = para
| p1                      = {{Collapsible list
  |title = 18
  |frame_style = border:none; padding: 0;
  |list_style  = text-align:left;display:none;
  |1  = [[Baclaran, Lungsod ng Cabuyao|Baclaran]]
  |2  = [[Banay-Banay, Lungsod ng Cabuyao|Banay-Banay]]
  |3  = [[Banlic, Lungsod ng Cabuyao|Banlic]]
  |4  = [[Bigaa, Lungsod ng Cabuyao|Bigaa]]
  |5  = [[Butong, Lungsod ng Cabuyao|Butong]]
  |6  = [[Casile, Lungsod ng Cabuyao|Casile]]
  |7  = [[Diezmo, Lungsod ng Cabuyao|Diezmo]]
  |8  = [[Gulod, Lungsod ng Cabuyao|Gulod]]
  |9  = [[Mamatid, Lungsod ng Cabuyao|Mamatid]]
  |10 = [[Marinig, Lungsod ng Cabuyao|Marinig]]
  |11 = [[Niugan, Lungsod ng Cabuyao|Niugan]]
  |12 = [[Pittland, Lungsod ng Cabuyao|Pittland]]
  |13 = [[Pulo, Lungsod ng Cabuyao|Pulo]]
  |14 = [[Sala, Lungsod ng Cabuyao|Sala]]
  |15 = [[San Isidro, Lungsod ng Cabuyao|San Isidro]]
  |16 = '''[[Poblacion|Poblasyon]]'''
  |17 = [[Barangay I Poblasyon, Lungsod ng Cabuyao|Barangay I]]
  |18 = [[Barangay II Poblasyon, Lungsod ng Cabuyao|Barangay II]]
  |19 = [[Barangay III Poblasyon, Lungsod ng Cabuyao|Barangay III]]
  }}
|government_type        = Pamahalaang Panlungsod, na pinamumunuan ng [[Alkalde|Punong Lungsod]] suportado ng kaniyang sampung (10) Kagawad o mga miyembro ng Sangguniang Panlungsod
| leader_title1           = [[Punong-bayan|Punong Lungsod]]
| leader_name1            = Atty. Rommel A. Gecolea (Nacionalista)
| leader_title2           = [[Punong-bayan|Ikalawang Punong Lungsod]]
| leader_name2            = Leif Laiglon A. Opina (Nacionalista)
| leader_party3           =
| leader_title3           = Miyembro ng Sangguniang Panlungsod
| leader_name3            = {{Collapsible list
  |title = Mga Kagawad
  |frame_style = border:none; padding: 0;
  |list_style  = text-align:left;display:none;
  |1  = Christian G. Aguillo
  |2  = Jose &quot;Jimbo&quot; G. Alcabasa, Jr.
  |3  = Maria Wanda C. Alimagno
  |4  = Imelda A. Entredicho
  |5  = Apolinario &quot;Pol&quot; B. Hain
  |6  = Ismael &quot;Cocoy&quot; M. Hemedes
  |7  = Atty. Leif Leiglon A. Opiña
  |8  = Ricky A. Voluntad
  |9  = '''Pangulo ng Liga ng mga Barangay'''
  |10 = Severino &quot;Banoy&quot; B. Hain ([[Niugan, Lungsod ng Cabuyao|Niugan]])
  |11 = '''Pangulo ng Sangguniang Kabataan'''
  |12 = Jervis R. Himpisao ([[Mamatid, Lungsod ng Cabuyao|Mamatid]])
  }}
| area_footnotes          =
| area_total_km2          = 43.30
| elevation_footnotes     =
| elevation_m             =
| population_footnotes    =
| population_total        = 248,436
| population_as_of        = 2010
| population_density_km2  = 
| population_demonym      = Cabuyeños ([[Lalaki]])&lt;br&gt;Cabuyeñas ([[Babae]])
| population_note         =
| timezone1               = [[Philippine Standard Time|PST]]
| utc_offset1             = +8
| postal_code_type        = [[List of ZIP codes in the Philippines|ZIP code]]
| postal_code             = 4025
| area_code_type          = [[Telephone numbers in the Philippines|Dialing code]]
| area_code               = 049
| blank_name_sec1         = 
| blank_info_sec1         = 
| blank1_name_sec2        = [[Wika|Mga wika]]
| blank1_info_sec2        = [[Wikang Tagalog|Tagalog]] at [[Wikang Ingles|Ingles]]
| blank2_name_sec1        = [[Mga lungsod ng Pilipinas|Kaurian ng Kita]]
| blank2_info_sec1        = Unang Uri
| website                 = [http://www.cabuyao.gov.ph/ Opisyal na Websayt ng Lungsod ng Cabuyao]
}}

Ang '''Lungsod ng Cabuyao''' ''([[Wikang Ingles|Ingles]]: City of Cabuyao)'' ay isang unang klaseng [[mga lungsod ng Pilipinas|lungsod]] sa [[mga lalawigan ng Pilipinas|lalawigan]] ng [[Laguna]], [[Pilipinas]]. Ayon sa {{PH wikidata|population_as_of}}, ito ay may populasyon na {{PH wikidata|population_total}} sa may {{PH wikidata|household}} na kabahayan.

Sa kasalukuyan, ang Cabuyao ang mayroong pinakamabilis na pag-unlad sa Laguna, katunayan nito ay ang malaking bilang ng mga migranteng naghahanap-buhay sa mga industriya dito.

Ang [[Nestlé|Nestlé Philippines]] at [[Asia Brewery]], Inc. ay parehong matatagpuan sa Lungsod ng Cabuyao.

==Pisikal na Katangian==

===Lokasyon===

Ang Lungsod ng Cabuyao ay matatagpuan mahigit apatnapu't tatlong (43) kilometro ang layo mula sa timog-silangan ng [[Kalakhang Maynila]] at sa kanlurang bahagi ng Lalawigan ng [[Laguna]]. Ito ay napapalibutan ng [[Laguna de Bay]] o ang Lawa ng Laguna sa hilaga, [[Lungsod ng Calamba]] sa silangan, mga bahagi ng bayan ng [[Silang, Cavite]] at [[Lungsod ng Tagaytay]] sa timog at [[Lungsod ng Santa Rosa]] sa kanlurang bahagi. Ang lungsod ay may layong limampu't apat (54) na kilometro mula sa bayan ng [[Santa Cruz, Laguna|Santa Cruz]], ang kabisera ng Laguna at layong siyam (9) na kilometro mula sa poblasyon ng [[Lungsod ng Calamba|Calamba]] na siyang kabisera ng Rehiyong [[CALABARZON]].

===Heograpiya===
Ang nag-iisang lawa na matatagpuan sa Lungsod ng Cabuyao ay ang Lawa ng Laguna o kilala bilang [[Laguna de Bay]]. Ang mga barangay na nakatayo sa gilid nito ay ang Bigaa, Butong, Marinig, Gulod, Baclaran at Mamatid. Ang mga uri ng isda na mahuhuli sa lawa ay kanduli, biya, talapia, ayungin, hito, karpa, mamale, bangus, dalag, papalo, kakasuhet at dulong.&lt;ref name=&quot;CabuyaoNaturalHeritage&quot;&gt;{{Cite web |title=Cabuyao Official Website/Natural Heritage - Lakes |url=http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |access-date=2012-10-13 |archive-date=2010-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100227203654/http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

Sa mga ilog, ang Cabuyao ay mayroong:&lt;ref name=autogenerated2&gt;{{Cite web |title=Cabuyao Official Website/Natural Heritage - Rivers |url=http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |access-date=2012-10-13 |archive-date=2010-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100227203654/http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

*Ilog ng Cabuyao - matatagpuan sa pagitan ng [[Lungsod ng Santa Rosa]] at Cabuyao.
*Ilog ng Niyugan-Sala- ang ilog ay dumadaloy sa pagitan ng dalawang barangay ng Niugan at Sala.
*Ilog Tiway-Tiway- ang ilog na ito ang pinakakilala sa buong lungsod. Ito ay dumadaloy patungong [[Laguna de Bay]]
*[[Ilog ng San Cristobal]] - ang ilog na ito ay pumapagitan sa [[Lungsod ng Calamba]] at Cabuyao.

Ang mga palayan na matatagpuan sa Cabuyao ay nasa barangay ng Bigaa, Butong, Marinig, Gulod, Baclaran, Mamatid, San Isidro, Pulo, Banay-Banay, Niugan at Sala. Simula taong 2004&lt;ref name=autogenerated1&gt;{{Cite web |title=Cabuyao Official Website/Natural Heritage - Ricefields |url=http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |access-date=2012-10-13 |archive-date=2010-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100227203654/http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;, may kabuuang 940.56 ektarya ng lupaing palayan ayon sa datos ng Tanggapan ng Panlungsod na Agrikulturista.

Mga puno ng Narra ay nakatayo sa tabing daan ng Poblacion-Marinig at sa loob ng bakuran ng gusali ng Pamahalaang Panlungsod. Ang mga agrikultural na halaman ay palay, kalabasa, bawang, pakwan, pinya, kape at iba pang halamang namumunga.&lt;ref name=autogenerated4&gt;{{Cite web |title=Cabuyao Natural Heritage - Plants/Trees |url=http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |access-date=2012-10-13 |archive-date=2010-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100227203654/http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

==Demograpiko==
{{Populasyon}}

Ayon sa senso noong 2010,&lt;ref name=&quot;2010census&quot;/&gt; ang Lungsod ng Cabuyao ay mayroong populasyon na mahigit 248,436 (mula 205,376 noong 2007&lt;ref name=&quot;census2007&quot;&gt;[http://www.census.gov.ph/data/census2007/b043400.html 2007 Census table for Laguna] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081119174544/http://www.census.gov.ph/data/census2007/b043400.html |date=2008-11-19 }} - [[National Statistics Office]]&lt;/ref&gt; at 106,630 noong 2000), na naglagay sa lungsod sa ika-anim na pwesto sa mga bayan at lungsod ng [[Laguna (province)|Laguna]] na mayroong mataas na bilang ng populasyon at ika-lima sa anim na lungsod sa lalawigan kasunod ng [[Lungsod ng San Pablo]].
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align: center&quot;
|-
!Blg.
!Barangay
!Ranggo
!Populasyon (2007)
!Populasyon (2010)
!Densidad ng Populasyon (2010)
!Taunang Pagtaas (Pang-karaniwan)
|-
| 1 || Baclaran || Ika-9 || 12,683 || 12,192 || 6,985/km2 || {{Decrease}}-0.43%
|-
| 2 || Banay-Banay || Ika-4 || 17,419 || 21,934 || 7.073/km2 || {{Increase}}2.88%
|-
| 3 || Banlic || Ika-7 || 9,707 || 12,675 || 5,511/km2 || {{Increase}}3.4%
|-
| 4 || Bigaa || Ika-10 || 8,649 || 10,051 || 4,807/km2 || {{Increase}}1.8%
|-
| 5 || Butong || Ika-8 || 12,274 || 12,360 || 7,630/km2 || {{profit}}0.07%
|-
| 6 || Casile || Ika-16 || 1,555 || 2,128 || 669/km2 || {{Increase}}4.09%
|-
| 7 || Diezmo || Ika-15 || 2,689 || 2,681 || 1,686/km2 || {{Decrease}}-.1%
|-
| 8 || Gulod || Ika-11 || 10,127 || 9,417 || 2,304/km2 || {{Decrease}}-0.78%
|-
| 9 || Mamatid || 1 || 37,166 ||| 50,213 || 19,313/km2 || {{Increase}}3.9%
|-
| 10 || Marinig || Ika-2 || 25,619 || 37,169 || 9,494/km2 || {{Increase}}5.01%
|-
| 11 || Niugan || Ika-3 || 21,993 || 26,807 || 7,615/km2 || {{Increase}}2.43%
|-
| 12 || Pittland || Ika-18 || 1,627 || 1,740 || 598/km2 || {{Increase}}0.77%
|-
| 13 || Pulo ||Ika- 6 || 13,193 || 15,124 || 5,041/km2 || {{Increase}}1.63%
|-
| 14 || Sala || Ika-12 || 7,491 || 8,275 || 5,353/km2 || {{Increase}}1.16%
|-
| 15 || San Isidro, || Ika-5 || 15,495 || 18,145 || 5,767/km2 || {{Increase}}1.9%
|-
| 16 || Barangay I Poblacion || Ika-14 || 2,589 || 2,839 || 12,334/km2 || {{Increase}}1.07%
|-
| 17 || Barangay II Poblacion || Ika-17 || 1,947 || 1,840 || 7,886/km2 || {{Decrease}}-0.61%
|-
| 18 || Barangay III Poblacion || Ika-13 || 3,153 || 2,846 || 12,034/km2 || {{Decrease}}-1.08%
|-
| &lt;center&gt;- || '''Kabuuan''' || Ika-6 || 205,376 || 248,436 || 5,700/km2 || {{Increase}}6.34%
|}

===Relihiyon===

==Mga Barangay==

Ang Lungsod ng Cabuyao ay pampolitika na nahahati sa labingwalong (18) [[barangay]].

{| border=&quot;0&quot;
|-----
| valign=&quot;top&quot; |
* Baclaran
* Banaybanay
* Banlic
* Bigaa
* Butong
* Casile
* Gulod
* Mamatid
* Marinig
| valign=&quot;top&quot; |
* Niugan
* Pittland
* Pulo
* Sala
* San Isidro
* Diezmo
* Barangay Uno (Pob.)
* Barangay Dos (Pob.)
* Barangay Tres (Pob.)
|}

==Kasaysayan==

Ang pangalang ginagamit noon ng Cabuyao ay ''Tabuko'', ngunit ito ay nasalin ng mga [[Kastila]] bilang ''Kabuyaw'' (pinangalan mula sa punong matatagpuan dito).

Pagkatapos ng pag-kolonisa ng [[Maynila]] ni [[Miguel López de Legazpi]] noong 1570, inutusan niya si Kapitan [[Juan de Salcedo]] na sakupin ang lahat ng barangay na nakapalibot sa lawa ng Ba-i, na ngayon ay tinatawag na Lawa ng Bay. Tulad ng Ba-i, na mayaman sa kagubatan at may klimang nababagay sa mga pananim, ang Tabuko ay may malawak na kapatagan at inihayag ni Legazpi na ang ''Tabuko'' ay gawing ''[[encomienda]]'' o bayan sa ilalim ni [[Gaspar Ramirez]].

Ang bayan ng Tabuko ay malapit sa gilid ng isang ilog at lawa ng Ba-i at ang mga bangka ang naging pangunahing transportasyon sa bayan. Maraming puno noon ng [[kabuyaw]] na tumutubo sa lugar. ang bunga ng kabuyaw ay ginagamit bilang ''syampu''. Kaya nang itanong ng Kastilang mga pari kung ano ang pangalan ng lugar, ang mga katutubong kababaihan ay sinagot ito ng &quot;kabuyaw&quot;, na akala ay ang tinatanong nito ay ang mga punong tumutubo as lugar. Simula noon, ang mga pari at mga opisyal na Kastila ay tinawag ang Tabuko bilang Kabuyao o Cabuyao.

==Himno ng Cabuyao==

Cabuyao na aming sinisinta...&lt;br /&gt;
Sa amin ay dakila ka&lt;br /&gt;
Dahil sayo'y laging may pag-asa&lt;br /&gt;
Ang buhay ng bawat isa

Cabuyao na sa amin ay gabay&lt;br /&gt;
Pag-asa'y lagi mong taglay&lt;br /&gt;
Papuri ang sayo'y inaalay&lt;br /&gt;
Pagkat ikaw ang siyang buhay

Cabuyao na aming minamahal&lt;br /&gt;
Patuloy at laging isisigaw&lt;br /&gt;
Ikaw ang buhay, isip at dangal&lt;br /&gt;
Ikaw sa amin ang ilaw

Cabuyao na sadyang sakdal ganda&lt;br /&gt;
Ika'y huwaran ng bawat isa&lt;br /&gt;
Sa amin ay walang katulad ka&lt;br /&gt;
Bukod tangi't naiiba

O bayan ng Cabuyao&lt;br /&gt;
Sa amin ay ikaw&lt;br /&gt;
O bayan ng Cabuyao&lt;br /&gt;
Liwanag kang tanglaw

Cabuyao na aming minamahal&lt;br /&gt;
Patuloy at laging isisigaw&lt;br /&gt;
Ikaw ang buhay isip at dangal&lt;br /&gt;
Ikaw sa amin ang ilaw

Cabuyao na sadyang sakdal ganda&lt;br /&gt;
Ika'y huwaran ng bawat isa&lt;br /&gt;
Sa amin ay walang katulad ka&lt;br /&gt;
Bukod tangi't naiiba

==Mga Kawing Panlabas==
*[http://www.nscb.gov.ph/activestats/psgc/default.asp Philippine Standard Geographic Code] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120413163013/http://www.nscb.gov.ph/activestats/psgc/default.asp |date=2012-04-13 }}
*[http://www.census.gov.ph/data/pressrelease/2012/pr1227tx.html 2010 Philippine Census Information] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120625153211/http://www.census.gov.ph/data/pressrelease/2012/pr1227tx.html |date=2012-06-25 }}
*[http://www.facebook.com/pages/Cabuyao-City/298292330216889?sk=wall Cabuyao Fanpage]

==Talababa==
{{reflist|refs=
&lt;ref name=&quot;2010census&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.census.gov.ph/sites/default/files/attachments/hsd/pressrelease/CALABARZON.pdf |title=Total Population by Province, City, Municipality and Barangay: as of May 1, 2010 |work=2010 Census of Population and Housing |publisher=Philippine Statistics Authority |accessdate=18 Nobyembre 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131029192321/http://www.census.gov.ph/sites/default/files/attachments/hsd/pressrelease/CALABARZON.pdf |archivedate=29 Oktubre 2013 }}&lt;/ref&gt;
}}

{{Canadian City Geographic Location (8-way)
|North=''[[Santa Rosa, Laguna|Lungsod ng Santa Rosa]]''
|West=''[[Silang, Cavite]]''
|Center=Lungsod ng Cabuyao
|East=''[[Laguna de Bay|Lawa ng Laguna]]''
|South=''[[Calamba, Laguna|Lungsod ng Calamba]]''
|Northwest=''[[Santa Rosa, Laguna|Lungsod ng Santa Rosa]]''
|Northeast=''[[Laguna de Bay|Lawa ng Laguna]]''
|Southwest=''[[Tagaytay|Lungsod ng Tagaytay]]''
|Southeast=''[[Calamba, Laguna|Lungsod ng Calamba]]''
|image=
}}

{{Laguna}}
{{Mga Lungsod sa Pilipinas}}

[[Kategorya:Mga bayan ng Laguna]]</text>
      <sha1>r5o0c31cp2duzuw9oemz0vi69gzgqzq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958795</id>
      <parentid>1958793</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T02:06:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ram Chekov Alipala</username>
        <id>123796</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16510" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
| name                    = Lungsod ng Cabuyao
| official_name           = City of Cabuyao
| other_name              = ''Lungsod ng Kabuyaw'
| native_name             = ᜃᜊ̱ᜌᜂ
| native_name_lang        = 
| settlement_type         = [[Mga lungsod ng Pilipinas|Lungsod]]
| image_skyline           = Cabuyao City Infobox Pic.png
| image_caption           = 
| image_size              = 250px
| image_flag              =
| image_seal              = Cabuyao Logo.jpg
| seal_size               = 120x80px
| nickname                = ''Ang Tahanan ng Makasaysayang Kampanang Ginto''&lt;ref name=&quot;localphilippines.com&quot;&gt;[http://www.localphilippines.com/destinations/cabuyao Philippine Travel Destinations - Cabuyao]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;wowlaguna.com&quot;&gt;[http://www.wowlaguna.com/news-and-features/festivals/batingaw-festival-of-cabuyao-laguna/ WOWLaguna - Batingaw Festival of Cabuyao, Laguna]&lt;/ref&gt;&lt;br&gt; dating ''Pinakamayamang Bayan sa bansang Pilipinas''&lt;ref name=&quot;Nickname&quot;&gt;[http://www.wowlaguna.com/news-and-features/blog/why-cabuyao-is-the-richest-municipality-in-the-philippines/ WOW Laguna - Why Cabuyao is the Richest Municipality in the Philippines]&lt;/ref&gt;
| motto                   = Isang Kabuyaw, Isang Pananaw, Bagong Cabuyao &lt;br&gt;''(One Cabuyao, One Vision, New Cabuyao)''
| anthem                  = [[Cabuyao, Laguna#Anthem|Cabuyao Hymn]] ''(Imno ng Kabuyaw)''
| march                   = 
| image_map               = {{PH wikidata|image_map}}
| map_caption             = Mapa ng Laguna na nagpapakita ng lokasyon ng Cabuyao
| pushpin_map             = Philippines
| pushpin_mapsize         = 200
| pushpin_map_caption     = Kinaroroonan sa Pilipinas
| coordinates             = {{PH wikidata|coordinates}}
| coordinates_footnotes   =
| subdivision_type        = Bansa
| subdivision_name        = {{flag|Philippines}} [[Pilipinas]]
| subdivision_type1       = [[Mga rehiyon ng Pilipinas|Rehiyon]]
| subdivision_name1       = [[CALABARZON]] (Rehiyon IV-A)
| subdivision_type2       = [[Mga lalawigan ng Pilipinas|Lalawigan]]
| subdivision_name2       = [[File:Vlag Fil Laguna.gif|23px]][[Laguna]]
| subdivision_type3       = [[Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas|Distrito]]
| subdivision_name3       = [[Distritong Pambatas ng Lalawigan ng Laguna|Ikalawang Distrito ng Laguna]]
| established_title       = Pagkatatag
| established_date        = 16 Enero 1571
| established_title2      = Ganap na Lungsod
| established_date2       = 4 Agosto 2012
| parts_type              = Mga [[Barangay]]
| parts_style             = para
| p1                      = {{Collapsible list
  |title = 18
  |frame_style = border:none; padding: 0;
  |list_style  = text-align:left;display:none;
  |1  = [[Baclaran, Lungsod ng Cabuyao|Baclaran]]
  |2  = [[Banay-Banay, Lungsod ng Cabuyao|Banay-Banay]]
  |3  = [[Banlic, Lungsod ng Cabuyao|Banlic]]
  |4  = [[Bigaa, Lungsod ng Cabuyao|Bigaa]]
  |5  = [[Butong, Lungsod ng Cabuyao|Butong]]
  |6  = [[Casile, Lungsod ng Cabuyao|Casile]]
  |7  = [[Diezmo, Lungsod ng Cabuyao|Diezmo]]
  |8  = [[Gulod, Lungsod ng Cabuyao|Gulod]]
  |9  = [[Mamatid, Lungsod ng Cabuyao|Mamatid]]
  |10 = [[Marinig, Lungsod ng Cabuyao|Marinig]]
  |11 = [[Niugan, Lungsod ng Cabuyao|Niugan]]
  |12 = [[Pittland, Lungsod ng Cabuyao|Pittland]]
  |13 = [[Pulo, Lungsod ng Cabuyao|Pulo]]
  |14 = [[Sala, Lungsod ng Cabuyao|Sala]]
  |15 = [[San Isidro, Lungsod ng Cabuyao|San Isidro]]
  |16 = '''[[Poblacion|Poblasyon]]'''
  |17 = [[Barangay I Poblasyon, Lungsod ng Cabuyao|Barangay I]]
  |18 = [[Barangay II Poblasyon, Lungsod ng Cabuyao|Barangay II]]
  |19 = [[Barangay III Poblasyon, Lungsod ng Cabuyao|Barangay III]]
  }}
|government_type        = Pamahalaang Panlungsod, na pinamumunuan ng [[Alkalde|Punong Lungsod]] suportado ng kaniyang sampung (10) Kagawad o mga miyembro ng Sangguniang Panlungsod
| leader_title1           = [[Punong-bayan|Punong Lungsod]]
| leader_name1            = Atty. Rommel A. Gecolea (Nacionalista)
| leader_title2           = [[Punong-bayan|Ikalawang Punong Lungsod]]
| leader_name2            = Leif Laiglon A. Opina (Nacionalista)
| leader_party3           =
| leader_title3           = Miyembro ng Sangguniang Panlungsod
| leader_name3            = {{Collapsible list
  |title = Mga Kagawad
  |frame_style = border:none; padding: 0;
  |list_style  = text-align:left;display:none;
  |1  = Christian G. Aguillo
  |2  = Jose &quot;Jimbo&quot; G. Alcabasa, Jr.
  |3  = Maria Wanda C. Alimagno
  |4  = Imelda A. Entredicho
  |5  = Apolinario &quot;Pol&quot; B. Hain
  |6  = Ismael &quot;Cocoy&quot; M. Hemedes
  |7  = Atty. Leif Leiglon A. Opiña
  |8  = Ricky A. Voluntad
  |9  = '''Pangulo ng Liga ng mga Barangay'''
  |10 = Severino &quot;Banoy&quot; B. Hain ([[Niugan, Lungsod ng Cabuyao|Niugan]])
  |11 = '''Pangulo ng Sangguniang Kabataan'''
  |12 = Jervis R. Himpisao ([[Mamatid, Lungsod ng Cabuyao|Mamatid]])
  }}
| area_footnotes          =
| area_total_km2          = 43.30
| elevation_footnotes     =
| elevation_m             =
| population_footnotes    =
| population_total        = 248,436
| population_as_of        = 2010
| population_density_km2  = 
| population_demonym      = Cabuyeños ([[Lalaki]])&lt;br&gt;Cabuyeñas ([[Babae]])
| population_note         =
| timezone1               = [[Philippine Standard Time|PST]]
| utc_offset1             = +8
| postal_code_type        = [[List of ZIP codes in the Philippines|ZIP code]]
| postal_code             = 4025
| area_code_type          = [[Telephone numbers in the Philippines|Dialing code]]
| area_code               = 049
| blank_name_sec1         = 
| blank_info_sec1         = 
| blank1_name_sec2        = [[Wika|Mga wika]]
| blank1_info_sec2        = [[Wikang Tagalog|Tagalog]] at [[Wikang Ingles|Ingles]]
| blank2_name_sec1        = [[Mga lungsod ng Pilipinas|Kaurian ng Kita]]
| blank2_info_sec1        = Unang Uri
| website                 = [http://www.cabuyao.gov.ph/ Opisyal na Websayt ng Lungsod ng Cabuyao]
}}

Ang '''Lungsod ng Cabuyao''' ''([[Wikang Ingles|Ingles]]: City of Cabuyao)'' ay isang unang klaseng [[mga lungsod ng Pilipinas|lungsod]] sa [[mga lalawigan ng Pilipinas|lalawigan]] ng [[Laguna]], [[Pilipinas]]. Ayon sa {{PH wikidata|population_as_of}}, ito ay may populasyon na {{PH wikidata|population_total}} sa may {{PH wikidata|household}} na kabahayan.

Sa kasalukuyan, ang Cabuyao ang mayroong pinakamabilis na pag-unlad sa Laguna, katunayan nito ay ang malaking bilang ng mga migranteng naghahanap-buhay sa mga industriya dito.

Ang [[Nestlé|Nestlé Philippines]] at [[Asia Brewery]], Inc. ay parehong matatagpuan sa Lungsod ng Cabuyao.

==Pisikal na Katangian==

===Lokasyon===

Ang Lungsod ng Cabuyao ay matatagpuan mahigit apatnapu't tatlong (43) kilometro ang layo mula sa timog-silangan ng [[Kalakhang Maynila]] at sa kanlurang bahagi ng Lalawigan ng [[Laguna]]. Ito ay napapalibutan ng [[Laguna de Bay]] o ang Lawa ng Laguna sa hilaga, [[Lungsod ng Calamba]] sa silangan, mga bahagi ng bayan ng [[Silang, Cavite]] at [[Lungsod ng Tagaytay]] sa timog at [[Lungsod ng Santa Rosa]] sa kanlurang bahagi. Ang lungsod ay may layong limampu't apat (54) na kilometro mula sa bayan ng [[Santa Cruz, Laguna|Santa Cruz]], ang kabisera ng Laguna at layong siyam (9) na kilometro mula sa poblasyon ng [[Lungsod ng Calamba|Calamba]] na siyang kabisera ng Rehiyong [[CALABARZON]].

===Heograpiya===
Ang nag-iisang lawa na matatagpuan sa Lungsod ng Cabuyao ay ang Lawa ng Laguna o kilala bilang [[Laguna de Bay]]. Ang mga barangay na nakatayo sa gilid nito ay ang Bigaa, Butong, Marinig, Gulod, Baclaran at Mamatid. Ang mga uri ng isda na mahuhuli sa lawa ay kanduli, biya, talapia, ayungin, hito, karpa, mamale, bangus, dalag, papalo, kakasuhet at dulong.&lt;ref name=&quot;CabuyaoNaturalHeritage&quot;&gt;{{Cite web |title=Cabuyao Official Website/Natural Heritage - Lakes |url=http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |access-date=2012-10-13 |archive-date=2010-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100227203654/http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

Sa mga ilog, ang Cabuyao ay mayroong:&lt;ref name=autogenerated2&gt;{{Cite web |title=Cabuyao Official Website/Natural Heritage - Rivers |url=http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |access-date=2012-10-13 |archive-date=2010-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100227203654/http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

*Ilog ng Cabuyao - matatagpuan sa pagitan ng [[Lungsod ng Santa Rosa]] at Cabuyao.
*Ilog ng Niyugan-Sala- ang ilog ay dumadaloy sa pagitan ng dalawang barangay ng Niugan at Sala.
*Ilog Tiway-Tiway- ang ilog na ito ang pinakakilala sa buong lungsod. Ito ay dumadaloy patungong [[Laguna de Bay]]
*[[Ilog ng San Cristobal]] - ang ilog na ito ay pumapagitan sa [[Lungsod ng Calamba]] at Cabuyao.

Ang mga palayan na matatagpuan sa Cabuyao ay nasa barangay ng Bigaa, Butong, Marinig, Gulod, Baclaran, Mamatid, San Isidro, Pulo, Banay-Banay, Niugan at Sala. Simula taong 2004&lt;ref name=autogenerated1&gt;{{Cite web |title=Cabuyao Official Website/Natural Heritage - Ricefields |url=http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |access-date=2012-10-13 |archive-date=2010-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100227203654/http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;, may kabuuang 940.56 ektarya ng lupaing palayan ayon sa datos ng Tanggapan ng Panlungsod na Agrikulturista.

Mga puno ng Narra ay nakatayo sa tabing daan ng Poblacion-Marinig at sa loob ng bakuran ng gusali ng Pamahalaang Panlungsod. Ang mga agrikultural na halaman ay palay, kalabasa, bawang, pakwan, pinya, kape at iba pang halamang namumunga.&lt;ref name=autogenerated4&gt;{{Cite web |title=Cabuyao Natural Heritage - Plants/Trees |url=http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |access-date=2012-10-13 |archive-date=2010-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100227203654/http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

==Demograpiko==
{{Populasyon}}

Ayon sa senso noong 2010,&lt;ref name=&quot;2010census&quot;/&gt; ang Lungsod ng Cabuyao ay mayroong populasyon na mahigit 248,436 (mula 205,376 noong 2007&lt;ref name=&quot;census2007&quot;&gt;[http://www.census.gov.ph/data/census2007/b043400.html 2007 Census table for Laguna] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081119174544/http://www.census.gov.ph/data/census2007/b043400.html |date=2008-11-19 }} - [[National Statistics Office]]&lt;/ref&gt; at 106,630 noong 2000), na naglagay sa lungsod sa ika-anim na pwesto sa mga bayan at lungsod ng [[Laguna (province)|Laguna]] na mayroong mataas na bilang ng populasyon at ika-lima sa anim na lungsod sa lalawigan kasunod ng [[Lungsod ng San Pablo]].
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align: center&quot;
|-
!Blg.
!Barangay
!Ranggo
!Populasyon (2007)
!Populasyon (2010)
!Densidad ng Populasyon (2010)
!Taunang Pagtaas (Pang-karaniwan)
|-
| 1 || Baclaran || Ika-9 || 12,683 || 12,192 || 6,985/km2 || {{Decrease}}-0.43%
|-
| 2 || Banay-Banay || Ika-4 || 17,419 || 21,934 || 7.073/km2 || {{Increase}}2.88%
|-
| 3 || Banlic || Ika-7 || 9,707 || 12,675 || 5,511/km2 || {{Increase}}3.4%
|-
| 4 || Bigaa || Ika-10 || 8,649 || 10,051 || 4,807/km2 || {{Increase}}1.8%
|-
| 5 || Butong || Ika-8 || 12,274 || 12,360 || 7,630/km2 || {{profit}}0.07%
|-
| 6 || Casile || Ika-16 || 1,555 || 2,128 || 669/km2 || {{Increase}}4.09%
|-
| 7 || Diezmo || Ika-15 || 2,689 || 2,681 || 1,686/km2 || {{Decrease}}-.1%
|-
| 8 || Gulod || Ika-11 || 10,127 || 9,417 || 2,304/km2 || {{Decrease}}-0.78%
|-
| 9 || Mamatid || 1 || 37,166 ||| 50,213 || 19,313/km2 || {{Increase}}3.9%
|-
| 10 || Marinig || Ika-2 || 25,619 || 37,169 || 9,494/km2 || {{Increase}}5.01%
|-
| 11 || Niugan || Ika-3 || 21,993 || 26,807 || 7,615/km2 || {{Increase}}2.43%
|-
| 12 || Pittland || Ika-18 || 1,627 || 1,740 || 598/km2 || {{Increase}}0.77%
|-
| 13 || Pulo ||Ika- 6 || 13,193 || 15,124 || 5,041/km2 || {{Increase}}1.63%
|-
| 14 || Sala || Ika-12 || 7,491 || 8,275 || 5,353/km2 || {{Increase}}1.16%
|-
| 15 || San Isidro, || Ika-5 || 15,495 || 18,145 || 5,767/km2 || {{Increase}}1.9%
|-
| 16 || Barangay I Poblacion || Ika-14 || 2,589 || 2,839 || 12,334/km2 || {{Increase}}1.07%
|-
| 17 || Barangay II Poblacion || Ika-17 || 1,947 || 1,840 || 7,886/km2 || {{Decrease}}-0.61%
|-
| 18 || Barangay III Poblacion || Ika-13 || 3,153 || 2,846 || 12,034/km2 || {{Decrease}}-1.08%
|-
| &lt;center&gt;- || '''Kabuuan''' || Ika-6 || 205,376 || 248,436 || 5,700/km2 || {{Increase}}6.34%
|}

===Relihiyon===

==Mga Barangay==

Ang Lungsod ng Cabuyao ay pampolitika na nahahati sa labingwalong (18) [[barangay]].

{| border=&quot;0&quot;
|-----
| valign=&quot;top&quot; |
* Baclaran
* Banaybanay
* Banlic
* Bigaa
* Butong
* Casile
* Gulod
* Mamatid
* Marinig
| valign=&quot;top&quot; |
* Niugan
* Pittland
* Pulo
* Sala
* San Isidro
* Diezmo
* Barangay Uno (Pob.)
* Barangay Dos (Pob.)
* Barangay Tres (Pob.)
|}

==Kasaysayan==

Ang pangalang ginagamit noon ng Cabuyao ay ''Tabuko'', ngunit ito ay nasalin ng mga [[Kastila]] bilang ''Kabuyaw'' (pinangalan mula sa punong matatagpuan dito).

Pagkatapos ng pag-kolonisa ng [[Maynila]] ni [[Miguel López de Legazpi]] noong 1570, inutusan niya si Kapitan [[Juan de Salcedo]] na sakupin ang lahat ng barangay na nakapalibot sa lawa ng Ba-i, na ngayon ay tinatawag na Lawa ng Bay. Tulad ng Ba-i, na mayaman sa kagubatan at may klimang nababagay sa mga pananim, ang Tabuko ay may malawak na kapatagan at inihayag ni Legazpi na ang ''Tabuko'' ay gawing ''[[encomienda]]'' o bayan sa ilalim ni [[Gaspar Ramirez]].

Ang bayan ng Tabuko ay malapit sa gilid ng isang ilog at lawa ng Ba-i at ang mga bangka ang naging pangunahing transportasyon sa bayan. Maraming puno noon ng [[kabuyaw]] na tumutubo sa lugar. ang bunga ng kabuyaw ay ginagamit bilang ''syampu''. Kaya nang itanong ng Kastilang mga pari kung ano ang pangalan ng lugar, ang mga katutubong kababaihan ay sinagot ito ng &quot;kabuyaw&quot;, na akala ay ang tinatanong nito ay ang mga punong tumutubo as lugar. Simula noon, ang mga pari at mga opisyal na Kastila ay tinawag ang Tabuko bilang Kabuyao o Cabuyao.

==Himno ng Cabuyao==

Cabuyao na aming sinisinta...&lt;br /&gt;
Sa amin ay dakila ka&lt;br /&gt;
Dahil sayo'y laging may pag-asa&lt;br /&gt;
Ang buhay ng bawat isa

Cabuyao na sa amin ay gabay&lt;br /&gt;
Pag-asa'y lagi mong taglay&lt;br /&gt;
Papuri ang sayo'y inaalay&lt;br /&gt;
Pagkat ikaw ang siyang buhay

Cabuyao na aming minamahal&lt;br /&gt;
Patuloy at laging isisigaw&lt;br /&gt;
Ikaw ang buhay, isip at dangal&lt;br /&gt;
Ikaw sa amin ang ilaw

Cabuyao na sadyang sakdal ganda&lt;br /&gt;
Ika'y huwaran ng bawat isa&lt;br /&gt;
Sa amin ay walang katulad ka&lt;br /&gt;
Bukod tangi't naiiba

O bayan ng Cabuyao&lt;br /&gt;
Sa amin ay ikaw&lt;br /&gt;
O bayan ng Cabuyao&lt;br /&gt;
Liwanag kang tanglaw

Cabuyao na aming minamahal&lt;br /&gt;
Patuloy at laging isisigaw&lt;br /&gt;
Ikaw ang buhay isip at dangal&lt;br /&gt;
Ikaw sa amin ang ilaw

Cabuyao na sadyang sakdal ganda&lt;br /&gt;
Ika'y huwaran ng bawat isa&lt;br /&gt;
Sa amin ay walang katulad ka&lt;br /&gt;
Bukod tangi't naiiba

==Mga Kawing Panlabas==
*[http://www.nscb.gov.ph/activestats/psgc/default.asp Philippine Standard Geographic Code] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120413163013/http://www.nscb.gov.ph/activestats/psgc/default.asp |date=2012-04-13 }}
*[http://www.census.gov.ph/data/pressrelease/2012/pr1227tx.html 2010 Philippine Census Information] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120625153211/http://www.census.gov.ph/data/pressrelease/2012/pr1227tx.html |date=2012-06-25 }}
*[http://www.facebook.com/pages/Cabuyao-City/298292330216889?sk=wall Cabuyao Fanpage]

==Talababa==
{{reflist|refs=
&lt;ref name=&quot;2010census&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.census.gov.ph/sites/default/files/attachments/hsd/pressrelease/CALABARZON.pdf |title=Total Population by Province, City, Municipality and Barangay: as of May 1, 2010 |work=2010 Census of Population and Housing |publisher=Philippine Statistics Authority |accessdate=18 Nobyembre 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131029192321/http://www.census.gov.ph/sites/default/files/attachments/hsd/pressrelease/CALABARZON.pdf |archivedate=29 Oktubre 2013 }}&lt;/ref&gt;
}}

{{Canadian City Geographic Location (8-way)
|North=''[[Santa Rosa, Laguna|Lungsod ng Santa Rosa]]''
|West=''[[Silang, Cavite]]''
|Center=Lungsod ng Cabuyao
|East=''[[Laguna de Bay|Lawa ng Laguna]]''
|South=''[[Calamba, Laguna|Lungsod ng Calamba]]''
|Northwest=''[[Santa Rosa, Laguna|Lungsod ng Santa Rosa]]''
|Northeast=''[[Laguna de Bay|Lawa ng Laguna]]''
|Southwest=''[[Tagaytay|Lungsod ng Tagaytay]]''
|Southeast=''[[Calamba, Laguna|Lungsod ng Calamba]]''
|image=
}}

{{Laguna}}
{{Mga Lungsod sa Pilipinas}}

[[Kategorya:Mga bayan ng Laguna]]</text>
      <sha1>eetdxdu82736em2apg8mz9oaqr8xyke</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958796</id>
      <parentid>1958795</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T02:10:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ram Chekov Alipala</username>
        <id>123796</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Updated for mayor</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16496" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
| name                    = Lungsod ng Cabuyao
| official_name           = City of Cabuyao
| other_name              = ''Lungsod ng Kabuyaw'
| native_name             = ᜃᜊ̱ᜌᜂ
| native_name_lang        = 
| settlement_type         = [[Mga lungsod ng Pilipinas|Lungsod]]
| image_skyline           = Cabuyao City Infobox Pic.png
| image_caption           = 
| image_size              = 250px
| image_flag              =
| image_seal              = Cabuyao Logo.jpg
| seal_size               = 120x80px
| nickname                = ''Ang Tahanan ng Makasaysayang Kampanang Ginto''&lt;ref name=&quot;localphilippines.com&quot;&gt;[http://www.localphilippines.com/destinations/cabuyao Philippine Travel Destinations - Cabuyao]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;wowlaguna.com&quot;&gt;[http://www.wowlaguna.com/news-and-features/festivals/batingaw-festival-of-cabuyao-laguna/ WOWLaguna - Batingaw Festival of Cabuyao, Laguna]&lt;/ref&gt;&lt;br&gt; dating ''Pinakamayamang Bayan sa bansang Pilipinas''&lt;ref name=&quot;Nickname&quot;&gt;[http://www.wowlaguna.com/news-and-features/blog/why-cabuyao-is-the-richest-municipality-in-the-philippines/ WOW Laguna - Why Cabuyao is the Richest Municipality in the Philippines]&lt;/ref&gt;
| motto                   = Isang Kabuyaw, Isang Pananaw, Bagong Cabuyao &lt;br&gt;''(One Cabuyao, One Vision, New Cabuyao)''
| anthem                  = [[Cabuyao, Laguna#Anthem|Cabuyao Hymn]] ''(Imno ng Kabuyaw)''
| march                   = 
| image_map               = {{PH wikidata|image_map}}
| map_caption             = Mapa ng Laguna na nagpapakita ng lokasyon ng Cabuyao
| pushpin_map             = Philippines
| pushpin_mapsize         = 200
| pushpin_map_caption     = Kinaroroonan sa Pilipinas
| coordinates             = {{PH wikidata|coordinates}}
| coordinates_footnotes   =
| subdivision_type        = Bansa
| subdivision_name        = {{flag|Philippines}} [[Pilipinas]]
| subdivision_type1       = [[Mga rehiyon ng Pilipinas|Rehiyon]]
| subdivision_name1       = [[CALABARZON]] (Rehiyon IV-A)
| subdivision_type2       = [[Mga lalawigan ng Pilipinas|Lalawigan]]
| subdivision_name2       = [[File:Vlag Fil Laguna.gif|23px]][[Laguna]]
| subdivision_type3       = [[Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas|Distrito]]
| subdivision_name3       = [[Distritong Pambatas ng Lalawigan ng Laguna|Ikalawang Distrito ng Laguna]]
| established_title       = Pagkatatag
| established_date        = 16 Enero 1571
| established_title2      = Ganap na Lungsod
| established_date2       = 4 Agosto 2012
| parts_type              = Mga [[Barangay]]
| parts_style             = para
| p1                      = {{Collapsible list
  |title = 18
  |frame_style = border:none; padding: 0;
  |list_style  = text-align:left;display:none;
  |1  = [[Baclaran, Lungsod ng Cabuyao|Baclaran]]
  |2  = [[Banay-Banay, Lungsod ng Cabuyao|Banay-Banay]]
  |3  = [[Banlic, Lungsod ng Cabuyao|Banlic]]
  |4  = [[Bigaa, Lungsod ng Cabuyao|Bigaa]]
  |5  = [[Butong, Lungsod ng Cabuyao|Butong]]
  |6  = [[Casile, Lungsod ng Cabuyao|Casile]]
  |7  = [[Diezmo, Lungsod ng Cabuyao|Diezmo]]
  |8  = [[Gulod, Lungsod ng Cabuyao|Gulod]]
  |9  = [[Mamatid, Lungsod ng Cabuyao|Mamatid]]
  |10 = [[Marinig, Lungsod ng Cabuyao|Marinig]]
  |11 = [[Niugan, Lungsod ng Cabuyao|Niugan]]
  |12 = [[Pittland, Lungsod ng Cabuyao|Pittland]]
  |13 = [[Pulo, Lungsod ng Cabuyao|Pulo]]
  |14 = [[Sala, Lungsod ng Cabuyao|Sala]]
  |15 = [[San Isidro, Lungsod ng Cabuyao|San Isidro]]
  |16 = '''[[Poblacion|Poblasyon]]'''
  |17 = [[Barangay I Poblasyon, Lungsod ng Cabuyao|Barangay I]]
  |18 = [[Barangay II Poblasyon, Lungsod ng Cabuyao|Barangay II]]
  |19 = [[Barangay III Poblasyon, Lungsod ng Cabuyao|Barangay III]]
  }}
|government_type        = Pamahalaang Panlungsod, na pinamumunuan ng [[Alkalde|Punong Lungsod]] suportado ng kaniyang sampung (10) Kagawad o mga miyembro ng Sangguniang Panlungsod
| leader_title1           = [[Punong-bayan|Punong Lungsod]]
| leader_name1            = Dennis &quot;DenHa&quot; C. Hain (Aksyon)
| leader_title2           = [[Punong-bayan|Ikalawang Punong Lungsod]]
| leader_name2            = Leif Laiglon A. Opina (Lakas)
| leader_party3           =
| leader_title3           = Miyembro ng Sangguniang Panlungsod
| leader_name3            = {{Collapsible list
  |title = Mga Kagawad
  |frame_style = border:none; padding: 0;
  |list_style  = text-align:left;display:none;
  |1  = Christian G. Aguillo
  |2  = Jose &quot;Jimbo&quot; G. Alcabasa, Jr.
  |3  = Maria Wanda C. Alimagno
  |4  = Imelda A. Entredicho
  |5  = Apolinario &quot;Pol&quot; B. Hain
  |6  = Ismael &quot;Cocoy&quot; M. Hemedes
  |7  = Atty. Leif Leiglon A. Opiña
  |8  = Ricky A. Voluntad
  |9  = '''Pangulo ng Liga ng mga Barangay'''
  |10 = Severino &quot;Banoy&quot; B. Hain ([[Niugan, Lungsod ng Cabuyao|Niugan]])
  |11 = '''Pangulo ng Sangguniang Kabataan'''
  |12 = Jervis R. Himpisao ([[Mamatid, Lungsod ng Cabuyao|Mamatid]])
  }}
| area_footnotes          =
| area_total_km2          = 43.30
| elevation_footnotes     =
| elevation_m             =
| population_footnotes    =
| population_total        = 248,436
| population_as_of        = 2010
| population_density_km2  = 
| population_demonym      = Cabuyeños ([[Lalaki]])&lt;br&gt;Cabuyeñas ([[Babae]])
| population_note         =
| timezone1               = [[Philippine Standard Time|PST]]
| utc_offset1             = +8
| postal_code_type        = [[List of ZIP codes in the Philippines|ZIP code]]
| postal_code             = 4025
| area_code_type          = [[Telephone numbers in the Philippines|Dialing code]]
| area_code               = 049
| blank_name_sec1         = 
| blank_info_sec1         = 
| blank1_name_sec2        = [[Wika|Mga wika]]
| blank1_info_sec2        = [[Wikang Tagalog|Tagalog]] at [[Wikang Ingles|Ingles]]
| blank2_name_sec1        = [[Mga lungsod ng Pilipinas|Kaurian ng Kita]]
| blank2_info_sec1        = Unang Uri
| website                 = [http://www.cabuyao.gov.ph/ Opisyal na Websayt ng Lungsod ng Cabuyao]
}}

Ang '''Lungsod ng Cabuyao''' ''([[Wikang Ingles|Ingles]]: City of Cabuyao)'' ay isang unang klaseng [[mga lungsod ng Pilipinas|lungsod]] sa [[mga lalawigan ng Pilipinas|lalawigan]] ng [[Laguna]], [[Pilipinas]]. Ayon sa {{PH wikidata|population_as_of}}, ito ay may populasyon na {{PH wikidata|population_total}} sa may {{PH wikidata|household}} na kabahayan.

Sa kasalukuyan, ang Cabuyao ang mayroong pinakamabilis na pag-unlad sa Laguna, katunayan nito ay ang malaking bilang ng mga migranteng naghahanap-buhay sa mga industriya dito.

Ang [[Nestlé|Nestlé Philippines]] at [[Asia Brewery]], Inc. ay parehong matatagpuan sa Lungsod ng Cabuyao.

==Pisikal na Katangian==

===Lokasyon===

Ang Lungsod ng Cabuyao ay matatagpuan mahigit apatnapu't tatlong (43) kilometro ang layo mula sa timog-silangan ng [[Kalakhang Maynila]] at sa kanlurang bahagi ng Lalawigan ng [[Laguna]]. Ito ay napapalibutan ng [[Laguna de Bay]] o ang Lawa ng Laguna sa hilaga, [[Lungsod ng Calamba]] sa silangan, mga bahagi ng bayan ng [[Silang, Cavite]] at [[Lungsod ng Tagaytay]] sa timog at [[Lungsod ng Santa Rosa]] sa kanlurang bahagi. Ang lungsod ay may layong limampu't apat (54) na kilometro mula sa bayan ng [[Santa Cruz, Laguna|Santa Cruz]], ang kabisera ng Laguna at layong siyam (9) na kilometro mula sa poblasyon ng [[Lungsod ng Calamba|Calamba]] na siyang kabisera ng Rehiyong [[CALABARZON]].

===Heograpiya===
Ang nag-iisang lawa na matatagpuan sa Lungsod ng Cabuyao ay ang Lawa ng Laguna o kilala bilang [[Laguna de Bay]]. Ang mga barangay na nakatayo sa gilid nito ay ang Bigaa, Butong, Marinig, Gulod, Baclaran at Mamatid. Ang mga uri ng isda na mahuhuli sa lawa ay kanduli, biya, talapia, ayungin, hito, karpa, mamale, bangus, dalag, papalo, kakasuhet at dulong.&lt;ref name=&quot;CabuyaoNaturalHeritage&quot;&gt;{{Cite web |title=Cabuyao Official Website/Natural Heritage - Lakes |url=http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |access-date=2012-10-13 |archive-date=2010-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100227203654/http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

Sa mga ilog, ang Cabuyao ay mayroong:&lt;ref name=autogenerated2&gt;{{Cite web |title=Cabuyao Official Website/Natural Heritage - Rivers |url=http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |access-date=2012-10-13 |archive-date=2010-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100227203654/http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

*Ilog ng Cabuyao - matatagpuan sa pagitan ng [[Lungsod ng Santa Rosa]] at Cabuyao.
*Ilog ng Niyugan-Sala- ang ilog ay dumadaloy sa pagitan ng dalawang barangay ng Niugan at Sala.
*Ilog Tiway-Tiway- ang ilog na ito ang pinakakilala sa buong lungsod. Ito ay dumadaloy patungong [[Laguna de Bay]]
*[[Ilog ng San Cristobal]] - ang ilog na ito ay pumapagitan sa [[Lungsod ng Calamba]] at Cabuyao.

Ang mga palayan na matatagpuan sa Cabuyao ay nasa barangay ng Bigaa, Butong, Marinig, Gulod, Baclaran, Mamatid, San Isidro, Pulo, Banay-Banay, Niugan at Sala. Simula taong 2004&lt;ref name=autogenerated1&gt;{{Cite web |title=Cabuyao Official Website/Natural Heritage - Ricefields |url=http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |access-date=2012-10-13 |archive-date=2010-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100227203654/http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;, may kabuuang 940.56 ektarya ng lupaing palayan ayon sa datos ng Tanggapan ng Panlungsod na Agrikulturista.

Mga puno ng Narra ay nakatayo sa tabing daan ng Poblacion-Marinig at sa loob ng bakuran ng gusali ng Pamahalaang Panlungsod. Ang mga agrikultural na halaman ay palay, kalabasa, bawang, pakwan, pinya, kape at iba pang halamang namumunga.&lt;ref name=autogenerated4&gt;{{Cite web |title=Cabuyao Natural Heritage - Plants/Trees |url=http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |access-date=2012-10-13 |archive-date=2010-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100227203654/http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

==Demograpiko==
{{Populasyon}}

Ayon sa senso noong 2010,&lt;ref name=&quot;2010census&quot;/&gt; ang Lungsod ng Cabuyao ay mayroong populasyon na mahigit 248,436 (mula 205,376 noong 2007&lt;ref name=&quot;census2007&quot;&gt;[http://www.census.gov.ph/data/census2007/b043400.html 2007 Census table for Laguna] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081119174544/http://www.census.gov.ph/data/census2007/b043400.html |date=2008-11-19 }} - [[National Statistics Office]]&lt;/ref&gt; at 106,630 noong 2000), na naglagay sa lungsod sa ika-anim na pwesto sa mga bayan at lungsod ng [[Laguna (province)|Laguna]] na mayroong mataas na bilang ng populasyon at ika-lima sa anim na lungsod sa lalawigan kasunod ng [[Lungsod ng San Pablo]].
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align: center&quot;
|-
!Blg.
!Barangay
!Ranggo
!Populasyon (2007)
!Populasyon (2010)
!Densidad ng Populasyon (2010)
!Taunang Pagtaas (Pang-karaniwan)
|-
| 1 || Baclaran || Ika-9 || 12,683 || 12,192 || 6,985/km2 || {{Decrease}}-0.43%
|-
| 2 || Banay-Banay || Ika-4 || 17,419 || 21,934 || 7.073/km2 || {{Increase}}2.88%
|-
| 3 || Banlic || Ika-7 || 9,707 || 12,675 || 5,511/km2 || {{Increase}}3.4%
|-
| 4 || Bigaa || Ika-10 || 8,649 || 10,051 || 4,807/km2 || {{Increase}}1.8%
|-
| 5 || Butong || Ika-8 || 12,274 || 12,360 || 7,630/km2 || {{profit}}0.07%
|-
| 6 || Casile || Ika-16 || 1,555 || 2,128 || 669/km2 || {{Increase}}4.09%
|-
| 7 || Diezmo || Ika-15 || 2,689 || 2,681 || 1,686/km2 || {{Decrease}}-.1%
|-
| 8 || Gulod || Ika-11 || 10,127 || 9,417 || 2,304/km2 || {{Decrease}}-0.78%
|-
| 9 || Mamatid || 1 || 37,166 ||| 50,213 || 19,313/km2 || {{Increase}}3.9%
|-
| 10 || Marinig || Ika-2 || 25,619 || 37,169 || 9,494/km2 || {{Increase}}5.01%
|-
| 11 || Niugan || Ika-3 || 21,993 || 26,807 || 7,615/km2 || {{Increase}}2.43%
|-
| 12 || Pittland || Ika-18 || 1,627 || 1,740 || 598/km2 || {{Increase}}0.77%
|-
| 13 || Pulo ||Ika- 6 || 13,193 || 15,124 || 5,041/km2 || {{Increase}}1.63%
|-
| 14 || Sala || Ika-12 || 7,491 || 8,275 || 5,353/km2 || {{Increase}}1.16%
|-
| 15 || San Isidro, || Ika-5 || 15,495 || 18,145 || 5,767/km2 || {{Increase}}1.9%
|-
| 16 || Barangay I Poblacion || Ika-14 || 2,589 || 2,839 || 12,334/km2 || {{Increase}}1.07%
|-
| 17 || Barangay II Poblacion || Ika-17 || 1,947 || 1,840 || 7,886/km2 || {{Decrease}}-0.61%
|-
| 18 || Barangay III Poblacion || Ika-13 || 3,153 || 2,846 || 12,034/km2 || {{Decrease}}-1.08%
|-
| &lt;center&gt;- || '''Kabuuan''' || Ika-6 || 205,376 || 248,436 || 5,700/km2 || {{Increase}}6.34%
|}

===Relihiyon===

==Mga Barangay==

Ang Lungsod ng Cabuyao ay pampolitika na nahahati sa labingwalong (18) [[barangay]].

{| border=&quot;0&quot;
|-----
| valign=&quot;top&quot; |
* Baclaran
* Banaybanay
* Banlic
* Bigaa
* Butong
* Casile
* Gulod
* Mamatid
* Marinig
| valign=&quot;top&quot; |
* Niugan
* Pittland
* Pulo
* Sala
* San Isidro
* Diezmo
* Barangay Uno (Pob.)
* Barangay Dos (Pob.)
* Barangay Tres (Pob.)
|}

==Kasaysayan==

Ang pangalang ginagamit noon ng Cabuyao ay ''Tabuko'', ngunit ito ay nasalin ng mga [[Kastila]] bilang ''Kabuyaw'' (pinangalan mula sa punong matatagpuan dito).

Pagkatapos ng pag-kolonisa ng [[Maynila]] ni [[Miguel López de Legazpi]] noong 1570, inutusan niya si Kapitan [[Juan de Salcedo]] na sakupin ang lahat ng barangay na nakapalibot sa lawa ng Ba-i, na ngayon ay tinatawag na Lawa ng Bay. Tulad ng Ba-i, na mayaman sa kagubatan at may klimang nababagay sa mga pananim, ang Tabuko ay may malawak na kapatagan at inihayag ni Legazpi na ang ''Tabuko'' ay gawing ''[[encomienda]]'' o bayan sa ilalim ni [[Gaspar Ramirez]].

Ang bayan ng Tabuko ay malapit sa gilid ng isang ilog at lawa ng Ba-i at ang mga bangka ang naging pangunahing transportasyon sa bayan. Maraming puno noon ng [[kabuyaw]] na tumutubo sa lugar. ang bunga ng kabuyaw ay ginagamit bilang ''syampu''. Kaya nang itanong ng Kastilang mga pari kung ano ang pangalan ng lugar, ang mga katutubong kababaihan ay sinagot ito ng &quot;kabuyaw&quot;, na akala ay ang tinatanong nito ay ang mga punong tumutubo as lugar. Simula noon, ang mga pari at mga opisyal na Kastila ay tinawag ang Tabuko bilang Kabuyao o Cabuyao.

==Himno ng Cabuyao==

Cabuyao na aming sinisinta...&lt;br /&gt;
Sa amin ay dakila ka&lt;br /&gt;
Dahil sayo'y laging may pag-asa&lt;br /&gt;
Ang buhay ng bawat isa

Cabuyao na sa amin ay gabay&lt;br /&gt;
Pag-asa'y lagi mong taglay&lt;br /&gt;
Papuri ang sayo'y inaalay&lt;br /&gt;
Pagkat ikaw ang siyang buhay

Cabuyao na aming minamahal&lt;br /&gt;
Patuloy at laging isisigaw&lt;br /&gt;
Ikaw ang buhay, isip at dangal&lt;br /&gt;
Ikaw sa amin ang ilaw

Cabuyao na sadyang sakdal ganda&lt;br /&gt;
Ika'y huwaran ng bawat isa&lt;br /&gt;
Sa amin ay walang katulad ka&lt;br /&gt;
Bukod tangi't naiiba

O bayan ng Cabuyao&lt;br /&gt;
Sa amin ay ikaw&lt;br /&gt;
O bayan ng Cabuyao&lt;br /&gt;
Liwanag kang tanglaw

Cabuyao na aming minamahal&lt;br /&gt;
Patuloy at laging isisigaw&lt;br /&gt;
Ikaw ang buhay isip at dangal&lt;br /&gt;
Ikaw sa amin ang ilaw

Cabuyao na sadyang sakdal ganda&lt;br /&gt;
Ika'y huwaran ng bawat isa&lt;br /&gt;
Sa amin ay walang katulad ka&lt;br /&gt;
Bukod tangi't naiiba

==Mga Kawing Panlabas==
*[http://www.nscb.gov.ph/activestats/psgc/default.asp Philippine Standard Geographic Code] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120413163013/http://www.nscb.gov.ph/activestats/psgc/default.asp |date=2012-04-13 }}
*[http://www.census.gov.ph/data/pressrelease/2012/pr1227tx.html 2010 Philippine Census Information] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120625153211/http://www.census.gov.ph/data/pressrelease/2012/pr1227tx.html |date=2012-06-25 }}
*[http://www.facebook.com/pages/Cabuyao-City/298292330216889?sk=wall Cabuyao Fanpage]

==Talababa==
{{reflist|refs=
&lt;ref name=&quot;2010census&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.census.gov.ph/sites/default/files/attachments/hsd/pressrelease/CALABARZON.pdf |title=Total Population by Province, City, Municipality and Barangay: as of May 1, 2010 |work=2010 Census of Population and Housing |publisher=Philippine Statistics Authority |accessdate=18 Nobyembre 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131029192321/http://www.census.gov.ph/sites/default/files/attachments/hsd/pressrelease/CALABARZON.pdf |archivedate=29 Oktubre 2013 }}&lt;/ref&gt;
}}

{{Canadian City Geographic Location (8-way)
|North=''[[Santa Rosa, Laguna|Lungsod ng Santa Rosa]]''
|West=''[[Silang, Cavite]]''
|Center=Lungsod ng Cabuyao
|East=''[[Laguna de Bay|Lawa ng Laguna]]''
|South=''[[Calamba, Laguna|Lungsod ng Calamba]]''
|Northwest=''[[Santa Rosa, Laguna|Lungsod ng Santa Rosa]]''
|Northeast=''[[Laguna de Bay|Lawa ng Laguna]]''
|Southwest=''[[Tagaytay|Lungsod ng Tagaytay]]''
|Southeast=''[[Calamba, Laguna|Lungsod ng Calamba]]''
|image=
}}

{{Laguna}}
{{Mga Lungsod sa Pilipinas}}

[[Kategorya:Mga bayan ng Laguna]]</text>
      <sha1>m1d9bhtxu7hcgawpqi9uw8vh6fuk2pa</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958797</id>
      <parentid>1958796</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T02:14:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ram Chekov Alipala</username>
        <id>123796</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16503" xml:space="preserve">{{Infobox settlement
| name                    = Lungsod ng Cabuyao
| official_name           = City of Cabuyao
| other_name              = ''Lungsod ng Kabuyaw'
| native_name             = ᜃᜊ̱ᜌᜂ
| native_name_lang        = 
| settlement_type         = [[Mga lungsod ng Pilipinas|Lungsod]]
| image_skyline           = Cabuyao City Infobox Pic.png
| image_caption           = 
| image_size              = 250px
| image_flag              =
| image_seal              = Cabuyao Logo.jpg
| seal_size               = 120x80px
| nickname                = ''Ang Tahanan ng Makasaysayang Kampanang Ginto''&lt;ref name=&quot;localphilippines.com&quot;&gt;[http://www.localphilippines.com/destinations/cabuyao Philippine Travel Destinations - Cabuyao]&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;wowlaguna.com&quot;&gt;[http://www.wowlaguna.com/news-and-features/festivals/batingaw-festival-of-cabuyao-laguna/ WOWLaguna - Batingaw Festival of Cabuyao, Laguna]&lt;/ref&gt;&lt;br&gt; dating ''Pinakamayamang Bayan sa bansang Pilipinas''&lt;ref name=&quot;Nickname&quot;&gt;[http://www.wowlaguna.com/news-and-features/blog/why-cabuyao-is-the-richest-municipality-in-the-philippines/ WOW Laguna - Why Cabuyao is the Richest Municipality in the Philippines]&lt;/ref&gt;
| motto                   = Isang Kabuyaw, Isang Pananaw, Bagong Cabuyao &lt;br&gt;''(One Cabuyao, One Vision, New Cabuyao)''
| anthem                  = [[Cabuyao, Laguna#Anthem|Cabuyao Hymn]] ''(Imno ng Kabuyaw)''
| march                   = 
| image_map               = {{PH wikidata|image_map}}
| map_caption             = Mapa ng Laguna na nagpapakita ng lokasyon ng Cabuyao
| pushpin_map             = Philippines
| pushpin_mapsize         = 200
| pushpin_map_caption     = Kinaroroonan sa Pilipinas
| coordinates             = {{PH wikidata|coordinates}}
| coordinates_footnotes   =
| subdivision_type        = Bansa
| subdivision_name        = {{flag|Philippines}} [[Pilipinas]]
| subdivision_type1       = [[Mga rehiyon ng Pilipinas|Rehiyon]]
| subdivision_name1       = [[CALABARZON]] (Rehiyon IV-A)
| subdivision_type2       = [[Mga lalawigan ng Pilipinas|Lalawigan]]
| subdivision_name2       = [[File:Vlag Fil Laguna.gif|23px]][[Laguna]]
| subdivision_type3       = [[Kapulungan ng mga Kinatawan ng Pilipinas|Distrito]]
| subdivision_name3       = [[Distritong Pambatas ng Lalawigan ng Laguna|Ikalawang Distrito ng Laguna]]
| established_title       = Pagkatatag
| established_date        = 16 Enero 1571
| established_title2      = Ganap na Lungsod
| established_date2       = 4 Agosto 2012
| parts_type              = Mga [[Barangay]]
| parts_style             = para
| p1                      = {{Collapsible list
  |title = 18
  |frame_style = border:none; padding: 0;
  |list_style  = text-align:left;display:none;
  |1  = [[Baclaran, Lungsod ng Cabuyao|Baclaran]]
  |2  = [[Banay-Banay, Lungsod ng Cabuyao|Banay-Banay]]
  |3  = [[Banlic, Lungsod ng Cabuyao|Banlic]]
  |4  = [[Bigaa, Lungsod ng Cabuyao|Bigaa]]
  |5  = [[Butong, Lungsod ng Cabuyao|Butong]]
  |6  = [[Casile, Lungsod ng Cabuyao|Casile]]
  |7  = [[Diezmo, Lungsod ng Cabuyao|Diezmo]]
  |8  = [[Gulod, Lungsod ng Cabuyao|Gulod]]
  |9  = [[Mamatid, Lungsod ng Cabuyao|Mamatid]]
  |10 = [[Marinig, Lungsod ng Cabuyao|Marinig]]
  |11 = [[Niugan, Lungsod ng Cabuyao|Niugan]]
  |12 = [[Pittland, Lungsod ng Cabuyao|Pittland]]
  |13 = [[Pulo, Lungsod ng Cabuyao|Pulo]]
  |14 = [[Sala, Lungsod ng Cabuyao|Sala]]
  |15 = [[San Isidro, Lungsod ng Cabuyao|San Isidro]]
  |16 = '''[[Poblacion|Poblasyon]]'''
  |17 = [[Barangay I Poblasyon, Lungsod ng Cabuyao|Barangay I]]
  |18 = [[Barangay II Poblasyon, Lungsod ng Cabuyao|Barangay II]]
  |19 = [[Barangay III Poblasyon, Lungsod ng Cabuyao|Barangay III]]
  }}
|government_type        = Pamahalaang Panlungsod, na pinamumunuan ng [[Alkalde|Punong Lungsod]] suportado ng kaniyang sampung (10) Kagawad o mga miyembro ng Sangguniang Panlungsod
| leader_title1           = [[Punong-bayan|Punong Lungsod]]
| leader_name1            = Dennis Felipe &quot;DenHa&quot; C. Hain (Aksyon)
| leader_title2           = [[Punong-bayan|Ikalawang Punong Lungsod]]
| leader_name2            = Leif Laiglon A. Opina (Lakas)
| leader_party3           =
| leader_title3           = Miyembro ng Sangguniang Panlungsod
| leader_name3            = {{Collapsible list
  |title = Mga Kagawad
  |frame_style = border:none; padding: 0;
  |list_style  = text-align:left;display:none;
  |1  = Christian G. Aguillo
  |2  = Jose &quot;Jimbo&quot; G. Alcabasa, Jr.
  |3  = Maria Wanda C. Alimagno
  |4  = Imelda A. Entredicho
  |5  = Apolinario &quot;Pol&quot; B. Hain
  |6  = Ismael &quot;Cocoy&quot; M. Hemedes
  |7  = Atty. Leif Leiglon A. Opiña
  |8  = Ricky A. Voluntad
  |9  = '''Pangulo ng Liga ng mga Barangay'''
  |10 = Severino &quot;Banoy&quot; B. Hain ([[Niugan, Lungsod ng Cabuyao|Niugan]])
  |11 = '''Pangulo ng Sangguniang Kabataan'''
  |12 = Jervis R. Himpisao ([[Mamatid, Lungsod ng Cabuyao|Mamatid]])
  }}
| area_footnotes          =
| area_total_km2          = 43.30
| elevation_footnotes     =
| elevation_m             =
| population_footnotes    =
| population_total        = 248,436
| population_as_of        = 2010
| population_density_km2  = 
| population_demonym      = Cabuyeños ([[Lalaki]])&lt;br&gt;Cabuyeñas ([[Babae]])
| population_note         =
| timezone1               = [[Philippine Standard Time|PST]]
| utc_offset1             = +8
| postal_code_type        = [[List of ZIP codes in the Philippines|ZIP code]]
| postal_code             = 4025
| area_code_type          = [[Telephone numbers in the Philippines|Dialing code]]
| area_code               = 049
| blank_name_sec1         = 
| blank_info_sec1         = 
| blank1_name_sec2        = [[Wika|Mga wika]]
| blank1_info_sec2        = [[Wikang Tagalog|Tagalog]] at [[Wikang Ingles|Ingles]]
| blank2_name_sec1        = [[Mga lungsod ng Pilipinas|Kaurian ng Kita]]
| blank2_info_sec1        = Unang Uri
| website                 = [http://www.cabuyao.gov.ph/ Opisyal na Websayt ng Lungsod ng Cabuyao]
}}

Ang '''Lungsod ng Cabuyao''' ''([[Wikang Ingles|Ingles]]: City of Cabuyao)'' ay isang unang klaseng [[mga lungsod ng Pilipinas|lungsod]] sa [[mga lalawigan ng Pilipinas|lalawigan]] ng [[Laguna]], [[Pilipinas]]. Ayon sa {{PH wikidata|population_as_of}}, ito ay may populasyon na {{PH wikidata|population_total}} sa may {{PH wikidata|household}} na kabahayan.

Sa kasalukuyan, ang Cabuyao ang mayroong pinakamabilis na pag-unlad sa Laguna, katunayan nito ay ang malaking bilang ng mga migranteng naghahanap-buhay sa mga industriya dito.

Ang [[Nestlé|Nestlé Philippines]] at [[Asia Brewery]], Inc. ay parehong matatagpuan sa Lungsod ng Cabuyao.

==Pisikal na Katangian==

===Lokasyon===

Ang Lungsod ng Cabuyao ay matatagpuan mahigit apatnapu't tatlong (43) kilometro ang layo mula sa timog-silangan ng [[Kalakhang Maynila]] at sa kanlurang bahagi ng Lalawigan ng [[Laguna]]. Ito ay napapalibutan ng [[Laguna de Bay]] o ang Lawa ng Laguna sa hilaga, [[Lungsod ng Calamba]] sa silangan, mga bahagi ng bayan ng [[Silang, Cavite]] at [[Lungsod ng Tagaytay]] sa timog at [[Lungsod ng Santa Rosa]] sa kanlurang bahagi. Ang lungsod ay may layong limampu't apat (54) na kilometro mula sa bayan ng [[Santa Cruz, Laguna|Santa Cruz]], ang kabisera ng Laguna at layong siyam (9) na kilometro mula sa poblasyon ng [[Lungsod ng Calamba|Calamba]] na siyang kabisera ng Rehiyong [[CALABARZON]].

===Heograpiya===
Ang nag-iisang lawa na matatagpuan sa Lungsod ng Cabuyao ay ang Lawa ng Laguna o kilala bilang [[Laguna de Bay]]. Ang mga barangay na nakatayo sa gilid nito ay ang Bigaa, Butong, Marinig, Gulod, Baclaran at Mamatid. Ang mga uri ng isda na mahuhuli sa lawa ay kanduli, biya, talapia, ayungin, hito, karpa, mamale, bangus, dalag, papalo, kakasuhet at dulong.&lt;ref name=&quot;CabuyaoNaturalHeritage&quot;&gt;{{Cite web |title=Cabuyao Official Website/Natural Heritage - Lakes |url=http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |access-date=2012-10-13 |archive-date=2010-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100227203654/http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

Sa mga ilog, ang Cabuyao ay mayroong:&lt;ref name=autogenerated2&gt;{{Cite web |title=Cabuyao Official Website/Natural Heritage - Rivers |url=http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |access-date=2012-10-13 |archive-date=2010-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100227203654/http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

*Ilog ng Cabuyao - matatagpuan sa pagitan ng [[Lungsod ng Santa Rosa]] at Cabuyao.
*Ilog ng Niyugan-Sala- ang ilog ay dumadaloy sa pagitan ng dalawang barangay ng Niugan at Sala.
*Ilog Tiway-Tiway- ang ilog na ito ang pinakakilala sa buong lungsod. Ito ay dumadaloy patungong [[Laguna de Bay]]
*[[Ilog ng San Cristobal]] - ang ilog na ito ay pumapagitan sa [[Lungsod ng Calamba]] at Cabuyao.

Ang mga palayan na matatagpuan sa Cabuyao ay nasa barangay ng Bigaa, Butong, Marinig, Gulod, Baclaran, Mamatid, San Isidro, Pulo, Banay-Banay, Niugan at Sala. Simula taong 2004&lt;ref name=autogenerated1&gt;{{Cite web |title=Cabuyao Official Website/Natural Heritage - Ricefields |url=http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |access-date=2012-10-13 |archive-date=2010-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100227203654/http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;, may kabuuang 940.56 ektarya ng lupaing palayan ayon sa datos ng Tanggapan ng Panlungsod na Agrikulturista.

Mga puno ng Narra ay nakatayo sa tabing daan ng Poblacion-Marinig at sa loob ng bakuran ng gusali ng Pamahalaang Panlungsod. Ang mga agrikultural na halaman ay palay, kalabasa, bawang, pakwan, pinya, kape at iba pang halamang namumunga.&lt;ref name=autogenerated4&gt;{{Cite web |title=Cabuyao Natural Heritage - Plants/Trees |url=http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |access-date=2012-10-13 |archive-date=2010-02-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20100227203654/http://www.cabuyao.gov.ph/history/51-heritage |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

==Demograpiko==
{{Populasyon}}

Ayon sa senso noong 2010,&lt;ref name=&quot;2010census&quot;/&gt; ang Lungsod ng Cabuyao ay mayroong populasyon na mahigit 248,436 (mula 205,376 noong 2007&lt;ref name=&quot;census2007&quot;&gt;[http://www.census.gov.ph/data/census2007/b043400.html 2007 Census table for Laguna] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20081119174544/http://www.census.gov.ph/data/census2007/b043400.html |date=2008-11-19 }} - [[National Statistics Office]]&lt;/ref&gt; at 106,630 noong 2000), na naglagay sa lungsod sa ika-anim na pwesto sa mga bayan at lungsod ng [[Laguna (province)|Laguna]] na mayroong mataas na bilang ng populasyon at ika-lima sa anim na lungsod sa lalawigan kasunod ng [[Lungsod ng San Pablo]].
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align: center&quot;
|-
!Blg.
!Barangay
!Ranggo
!Populasyon (2007)
!Populasyon (2010)
!Densidad ng Populasyon (2010)
!Taunang Pagtaas (Pang-karaniwan)
|-
| 1 || Baclaran || Ika-9 || 12,683 || 12,192 || 6,985/km2 || {{Decrease}}-0.43%
|-
| 2 || Banay-Banay || Ika-4 || 17,419 || 21,934 || 7.073/km2 || {{Increase}}2.88%
|-
| 3 || Banlic || Ika-7 || 9,707 || 12,675 || 5,511/km2 || {{Increase}}3.4%
|-
| 4 || Bigaa || Ika-10 || 8,649 || 10,051 || 4,807/km2 || {{Increase}}1.8%
|-
| 5 || Butong || Ika-8 || 12,274 || 12,360 || 7,630/km2 || {{profit}}0.07%
|-
| 6 || Casile || Ika-16 || 1,555 || 2,128 || 669/km2 || {{Increase}}4.09%
|-
| 7 || Diezmo || Ika-15 || 2,689 || 2,681 || 1,686/km2 || {{Decrease}}-.1%
|-
| 8 || Gulod || Ika-11 || 10,127 || 9,417 || 2,304/km2 || {{Decrease}}-0.78%
|-
| 9 || Mamatid || 1 || 37,166 ||| 50,213 || 19,313/km2 || {{Increase}}3.9%
|-
| 10 || Marinig || Ika-2 || 25,619 || 37,169 || 9,494/km2 || {{Increase}}5.01%
|-
| 11 || Niugan || Ika-3 || 21,993 || 26,807 || 7,615/km2 || {{Increase}}2.43%
|-
| 12 || Pittland || Ika-18 || 1,627 || 1,740 || 598/km2 || {{Increase}}0.77%
|-
| 13 || Pulo ||Ika- 6 || 13,193 || 15,124 || 5,041/km2 || {{Increase}}1.63%
|-
| 14 || Sala || Ika-12 || 7,491 || 8,275 || 5,353/km2 || {{Increase}}1.16%
|-
| 15 || San Isidro, || Ika-5 || 15,495 || 18,145 || 5,767/km2 || {{Increase}}1.9%
|-
| 16 || Barangay I Poblacion || Ika-14 || 2,589 || 2,839 || 12,334/km2 || {{Increase}}1.07%
|-
| 17 || Barangay II Poblacion || Ika-17 || 1,947 || 1,840 || 7,886/km2 || {{Decrease}}-0.61%
|-
| 18 || Barangay III Poblacion || Ika-13 || 3,153 || 2,846 || 12,034/km2 || {{Decrease}}-1.08%
|-
| &lt;center&gt;- || '''Kabuuan''' || Ika-6 || 205,376 || 248,436 || 5,700/km2 || {{Increase}}6.34%
|}

===Relihiyon===

==Mga Barangay==

Ang Lungsod ng Cabuyao ay pampolitika na nahahati sa labingwalong (18) [[barangay]].

{| border=&quot;0&quot;
|-----
| valign=&quot;top&quot; |
* Baclaran
* Banaybanay
* Banlic
* Bigaa
* Butong
* Casile
* Gulod
* Mamatid
* Marinig
| valign=&quot;top&quot; |
* Niugan
* Pittland
* Pulo
* Sala
* San Isidro
* Diezmo
* Barangay Uno (Pob.)
* Barangay Dos (Pob.)
* Barangay Tres (Pob.)
|}

==Kasaysayan==

Ang pangalang ginagamit noon ng Cabuyao ay ''Tabuko'', ngunit ito ay nasalin ng mga [[Kastila]] bilang ''Kabuyaw'' (pinangalan mula sa punong matatagpuan dito).

Pagkatapos ng pag-kolonisa ng [[Maynila]] ni [[Miguel López de Legazpi]] noong 1570, inutusan niya si Kapitan [[Juan de Salcedo]] na sakupin ang lahat ng barangay na nakapalibot sa lawa ng Ba-i, na ngayon ay tinatawag na Lawa ng Bay. Tulad ng Ba-i, na mayaman sa kagubatan at may klimang nababagay sa mga pananim, ang Tabuko ay may malawak na kapatagan at inihayag ni Legazpi na ang ''Tabuko'' ay gawing ''[[encomienda]]'' o bayan sa ilalim ni [[Gaspar Ramirez]].

Ang bayan ng Tabuko ay malapit sa gilid ng isang ilog at lawa ng Ba-i at ang mga bangka ang naging pangunahing transportasyon sa bayan. Maraming puno noon ng [[kabuyaw]] na tumutubo sa lugar. ang bunga ng kabuyaw ay ginagamit bilang ''syampu''. Kaya nang itanong ng Kastilang mga pari kung ano ang pangalan ng lugar, ang mga katutubong kababaihan ay sinagot ito ng &quot;kabuyaw&quot;, na akala ay ang tinatanong nito ay ang mga punong tumutubo as lugar. Simula noon, ang mga pari at mga opisyal na Kastila ay tinawag ang Tabuko bilang Kabuyao o Cabuyao.

==Himno ng Cabuyao==

Cabuyao na aming sinisinta...&lt;br /&gt;
Sa amin ay dakila ka&lt;br /&gt;
Dahil sayo'y laging may pag-asa&lt;br /&gt;
Ang buhay ng bawat isa

Cabuyao na sa amin ay gabay&lt;br /&gt;
Pag-asa'y lagi mong taglay&lt;br /&gt;
Papuri ang sayo'y inaalay&lt;br /&gt;
Pagkat ikaw ang siyang buhay

Cabuyao na aming minamahal&lt;br /&gt;
Patuloy at laging isisigaw&lt;br /&gt;
Ikaw ang buhay, isip at dangal&lt;br /&gt;
Ikaw sa amin ang ilaw

Cabuyao na sadyang sakdal ganda&lt;br /&gt;
Ika'y huwaran ng bawat isa&lt;br /&gt;
Sa amin ay walang katulad ka&lt;br /&gt;
Bukod tangi't naiiba

O bayan ng Cabuyao&lt;br /&gt;
Sa amin ay ikaw&lt;br /&gt;
O bayan ng Cabuyao&lt;br /&gt;
Liwanag kang tanglaw

Cabuyao na aming minamahal&lt;br /&gt;
Patuloy at laging isisigaw&lt;br /&gt;
Ikaw ang buhay isip at dangal&lt;br /&gt;
Ikaw sa amin ang ilaw

Cabuyao na sadyang sakdal ganda&lt;br /&gt;
Ika'y huwaran ng bawat isa&lt;br /&gt;
Sa amin ay walang katulad ka&lt;br /&gt;
Bukod tangi't naiiba

==Mga Kawing Panlabas==
*[http://www.nscb.gov.ph/activestats/psgc/default.asp Philippine Standard Geographic Code] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120413163013/http://www.nscb.gov.ph/activestats/psgc/default.asp |date=2012-04-13 }}
*[http://www.census.gov.ph/data/pressrelease/2012/pr1227tx.html 2010 Philippine Census Information] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120625153211/http://www.census.gov.ph/data/pressrelease/2012/pr1227tx.html |date=2012-06-25 }}
*[http://www.facebook.com/pages/Cabuyao-City/298292330216889?sk=wall Cabuyao Fanpage]

==Talababa==
{{reflist|refs=
&lt;ref name=&quot;2010census&quot;&gt;{{cite web|url=https://www.census.gov.ph/sites/default/files/attachments/hsd/pressrelease/CALABARZON.pdf |title=Total Population by Province, City, Municipality and Barangay: as of May 1, 2010 |work=2010 Census of Population and Housing |publisher=Philippine Statistics Authority |accessdate=18 Nobyembre 2013 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131029192321/http://www.census.gov.ph/sites/default/files/attachments/hsd/pressrelease/CALABARZON.pdf |archivedate=29 Oktubre 2013 }}&lt;/ref&gt;
}}

{{Canadian City Geographic Location (8-way)
|North=''[[Santa Rosa, Laguna|Lungsod ng Santa Rosa]]''
|West=''[[Silang, Cavite]]''
|Center=Lungsod ng Cabuyao
|East=''[[Laguna de Bay|Lawa ng Laguna]]''
|South=''[[Calamba, Laguna|Lungsod ng Calamba]]''
|Northwest=''[[Santa Rosa, Laguna|Lungsod ng Santa Rosa]]''
|Northeast=''[[Laguna de Bay|Lawa ng Laguna]]''
|Southwest=''[[Tagaytay|Lungsod ng Tagaytay]]''
|Southeast=''[[Calamba, Laguna|Lungsod ng Calamba]]''
|image=
}}

{{Laguna}}
{{Mga Lungsod sa Pilipinas}}

[[Kategorya:Mga bayan ng Laguna]]</text>
      <sha1>tw7vx3mwtv2msq91jrv9s6cqijg4vfd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mickey Mouse</title>
    <ns>0</ns>
    <id>21816</id>
    <revision>
      <id>1958824</id>
      <parentid>1955929</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:20:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88</ip>
      </contributor>
      <comment>Image</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4470" xml:space="preserve">{{Infobox character
| color = #5be85b; &lt;!-- headers background color; the foreground color is automatically computed --&gt;
| name = Mickey Mouse
| series = &lt;!-- or |franchise=; use without the italic on the outside --&gt;
| image = [[Talaksan:Mickey Mouse.png‎|250px|Mickey Mouse]]
| alt = 
| caption = 
| first_major = ''[[Plane Crazy]]'', 1928 &lt;!-- per [[MOS:MAJORWORK]] - major works include TV series, films, books, albums and games --&gt;
| first_minor = &lt;!-- or |first_issue=; Per [[MOS:MINORWORK]] - minor works include TV episodes, chapters, songs and game missions --&gt;
| first_date = 
| last_major = 
| last_minor = &lt;!-- or |last_issue= --&gt;
| last_date = 
| creator = [[Walt Disney]] at [[Ub Iwerks]] &lt;!-- only the credited creators; use adapted_by= for adaptations --&gt;
| based_on = &lt;!-- if not an original creation, use {{based on|character|author}} --&gt;
| adapted_by = &lt;!-- for character adaption articles --&gt;
| designer = 
| portrayer = 
| voice = [[Walt Disney]] (1929 - 1946)&lt;br /&gt;[[Jim MacDonald]] (1946-1983)&lt;br /&gt;[[Wayne Allwine]] (1977-2009)&lt;br /&gt;[[Bret Iwan]] (2009-kasalukuyan)&lt;br /&gt;[[Takashi Aoyagi]] (Hapones)
| motion_actor = 
| full_name = 
| nickname = &lt;!-- or |nicknames= --&gt;
| alias =  &lt;!-- or |aliases= --&gt;
| species = &lt;!-- or |race=; for non-humans only --&gt;
| gender = &lt;!-- if not obvious --&gt;
| title = 
| occupation = &lt;!-- or |position= or |class= --&gt;
| affiliation = &lt;!-- or |alignment= --&gt;
| fighting_style = 
| weapon = 
| family = 
| spouse = &lt;!-- or |spouses= --&gt;
| significant_other = &lt;!-- or |significant_others= --&gt;
| children = 
| relatives = 
| religion = 
| origin = &lt;!-- or |home= --&gt;
| nationality = 
}}
Si '''Mickey Mouse''' ay isang [[daga]]ng [[komedyante]]ng naging simbolo ng [[Kompanya ng Walt Disney]]. Ginawa siya noong 1928 nina [[Ub Iwerks]]&lt;ref&gt;Kenworthy, John ''The Hand Behind the Mouse,'' Disney Editions: New York, 2001. p.54.&lt;/ref&gt; at binigyang-diin ni [[Walt Disney]].&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.mickeyickey-mouse.com/themouse.htm |title=The Main Mouse Is In The House |accessdate=Agosto 31, 2006 |accessmonthday= |accessyear= |author= |last= |first= |authorlink= |coauthors= |date= |year= |month= |work=mickey-mouse.com |publisher= |pages= |language= |archiveurl= |archivedate= }}{{Dead link|date=Agosto 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Ginugunita ng Kompanya ng Walt Disney ang kanyang kaarawan tuwing 18 Nobyembre 1928, sa paglalabas ng ''[[Steamboat Willie]]''.&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://psc.disney.go.com/guestservices/8699.html|title= Disney Online Guest Services|accessdate= Agosto 31, 2006|accessmonthday= |accessyear= |author= |last= |first= |authorlink= |coauthors= |date= |year= |month= |work= Disney Online|publisher= |pages= |language= |archiveurl= https://web.archive.org/web/20081201113213/http://psc.disney.go.com/guestservices/8699.html|archivedate= Disyembre 1, 2008|url-status= dead}}&lt;/ref&gt;  Nagbago ang dagang mayroong katangian ng tao mula sa karakter sa mga [[karikatura]] at mga [[komiks]] sa pagiging isa sa mga kilalang sagisag sa buong mundo.

Binigyang-tinig ni [[Walt Disney]] si Mickey Mouse mula noong 1928 hanggang noong 1946, kung saan isinalin kay [[Jim MacDonald]], ang tagapamahala sa tunog, ang posisyon. Binibigyang-boses siya ngayon ni [[Bret Iwan]] sa Ingles, at ni [[Jefferson Utanes]] naman sa Tagalog.
[[File:Stamp of Albania - 1999 - Colnect 186269 - Mickey Mouse writing.jpeg]]

==Mga sanggunian==
{{reflist}}

==Mga kawing panlabas==
* [http://disney.go.com/characters/mickey/index.html pahina ng Disney para sa karakter na si Mickey Mouse]
* [http://www.disney.co.jp/character/mickey pahina ng Disney para sa karakter na si Mickey Mouse] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090918104326/http://www.disney.co.jp/character/mickey/ |date=2009-09-18 }} (Hapones)
* [http://www.toonopedia.com/mickey.htm Toonopedia: Mickey Mouse]
* [http://www.theoriginof.com/mickey-mouse.html Ang Pinagmulan ni Mickey Mouse] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080705163517/http://www.theoriginof.com/mickey-mouse.html |date=2008-07-05 }}

[[Kategorya:Mga karakter sa komiks]]
[[Kategorya:Mickey Mouse]]
[[Kategorya:Mga tauhan sa mundo ni Mickey Mouse]]
[[Kategorya:Mga mascot ng mga kompanya]]
[[Kategorya:Piksiyonal na mga daga]]
[[Kategorya:Mga serye ng animadong pelikula]]
[[Kategorya:Mga karakter sa Kingdom Hearts]]
[[Kategorya:Mga karakter sa kanon ng pagtatampok ng animadong Disney]]
[[Kategorya:Mga karakter ng Disney]]

{{stub}}</text>
      <sha1>fbbvms60hsxmxllu5adrhuxa5jzw9wo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958825</id>
      <parentid>1958824</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:21:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4515" xml:space="preserve">{{Infobox character
| color = #5be85b; &lt;!-- headers background color; the foreground color is automatically computed --&gt;
| name = Mickey Mouse
| series = &lt;!-- or |franchise=; use without the italic on the outside --&gt;
| image = [[File:Stamp of Albania - 1999 - Colnect 186269 - Mickey Mouse writing.jpeg|250px|Mickey Mouse]]
| alt = 
| caption = 
| first_major = ''[[Plane Crazy]]'', 1928 &lt;!-- per [[MOS:MAJORWORK]] - major works include TV series, films, books, albums and games --&gt;
| first_minor = &lt;!-- or |first_issue=; Per [[MOS:MINORWORK]] - minor works include TV episodes, chapters, songs and game missions --&gt;
| first_date = 
| last_major = 
| last_minor = &lt;!-- or |last_issue= --&gt;
| last_date = 
| creator = [[Walt Disney]] at [[Ub Iwerks]] &lt;!-- only the credited creators; use adapted_by= for adaptations --&gt;
| based_on = &lt;!-- if not an original creation, use {{based on|character|author}} --&gt;
| adapted_by = &lt;!-- for character adaption articles --&gt;
| designer = 
| portrayer = 
| voice = [[Walt Disney]] (1929 - 1946)&lt;br /&gt;[[Jim MacDonald]] (1946-1983)&lt;br /&gt;[[Wayne Allwine]] (1977-2009)&lt;br /&gt;[[Bret Iwan]] (2009-kasalukuyan)&lt;br /&gt;[[Takashi Aoyagi]] (Hapones)
| motion_actor = 
| full_name = 
| nickname = &lt;!-- or |nicknames= --&gt;
| alias =  &lt;!-- or |aliases= --&gt;
| species = &lt;!-- or |race=; for non-humans only --&gt;
| gender = &lt;!-- if not obvious --&gt;
| title = 
| occupation = &lt;!-- or |position= or |class= --&gt;
| affiliation = &lt;!-- or |alignment= --&gt;
| fighting_style = 
| weapon = 
| family = 
| spouse = &lt;!-- or |spouses= --&gt;
| significant_other = &lt;!-- or |significant_others= --&gt;
| children = 
| relatives = 
| religion = 
| origin = &lt;!-- or |home= --&gt;
| nationality = 
}}
Si '''Mickey Mouse''' ay isang [[daga]]ng [[komedyante]]ng naging simbolo ng [[Kompanya ng Walt Disney]]. Ginawa siya noong 1928 nina [[Ub Iwerks]]&lt;ref&gt;Kenworthy, John ''The Hand Behind the Mouse,'' Disney Editions: New York, 2001. p.54.&lt;/ref&gt; at binigyang-diin ni [[Walt Disney]].&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.mickeyickey-mouse.com/themouse.htm |title=The Main Mouse Is In The House |accessdate=Agosto 31, 2006 |accessmonthday= |accessyear= |author= |last= |first= |authorlink= |coauthors= |date= |year= |month= |work=mickey-mouse.com |publisher= |pages= |language= |archiveurl= |archivedate= }}{{Dead link|date=Agosto 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Ginugunita ng Kompanya ng Walt Disney ang kanyang kaarawan tuwing 18 Nobyembre 1928, sa paglalabas ng ''[[Steamboat Willie]]''.&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://psc.disney.go.com/guestservices/8699.html|title= Disney Online Guest Services|accessdate= Agosto 31, 2006|accessmonthday= |accessyear= |author= |last= |first= |authorlink= |coauthors= |date= |year= |month= |work= Disney Online|publisher= |pages= |language= |archiveurl= https://web.archive.org/web/20081201113213/http://psc.disney.go.com/guestservices/8699.html|archivedate= Disyembre 1, 2008|url-status= dead}}&lt;/ref&gt;  Nagbago ang dagang mayroong katangian ng tao mula sa karakter sa mga [[karikatura]] at mga [[komiks]] sa pagiging isa sa mga kilalang sagisag sa buong mundo.

Binigyang-tinig ni [[Walt Disney]] si Mickey Mouse mula noong 1928 hanggang noong 1946, kung saan isinalin kay [[Jim MacDonald]], ang tagapamahala sa tunog, ang posisyon. Binibigyang-boses siya ngayon ni [[Bret Iwan]] sa Ingles, at ni [[Jefferson Utanes]] naman sa Tagalog.
[[File:Stamp of Albania - 1999 - Colnect 186269 - Mickey Mouse writing.jpeg]]

==Mga sanggunian==
{{reflist}}

==Mga kawing panlabas==
* [http://disney.go.com/characters/mickey/index.html pahina ng Disney para sa karakter na si Mickey Mouse]
* [http://www.disney.co.jp/character/mickey pahina ng Disney para sa karakter na si Mickey Mouse] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090918104326/http://www.disney.co.jp/character/mickey/ |date=2009-09-18 }} (Hapones)
* [http://www.toonopedia.com/mickey.htm Toonopedia: Mickey Mouse]
* [http://www.theoriginof.com/mickey-mouse.html Ang Pinagmulan ni Mickey Mouse] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080705163517/http://www.theoriginof.com/mickey-mouse.html |date=2008-07-05 }}

[[Kategorya:Mga karakter sa komiks]]
[[Kategorya:Mickey Mouse]]
[[Kategorya:Mga tauhan sa mundo ni Mickey Mouse]]
[[Kategorya:Mga mascot ng mga kompanya]]
[[Kategorya:Piksiyonal na mga daga]]
[[Kategorya:Mga serye ng animadong pelikula]]
[[Kategorya:Mga karakter sa Kingdom Hearts]]
[[Kategorya:Mga karakter sa kanon ng pagtatampok ng animadong Disney]]
[[Kategorya:Mga karakter ng Disney]]

{{stub}}</text>
      <sha1>gmq1gasrfzfatmcugfbs5eqwlkmud9q</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958850</id>
      <parentid>1958825</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:20:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:WayKurat|WayKurat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4392" xml:space="preserve">{{Infobox character
| color = #5be85b; &lt;!-- headers background color; the foreground color is automatically computed --&gt;
| name = Mickey Mouse
| series = &lt;!-- or |franchise=; use without the italic on the outside --&gt;
| image = [[Talaksan:Mickey Mouse.png‎|250px|Mickey Mouse]]
| alt = 
| caption = 
| first_major = ''[[Plane Crazy]]'', 1928 &lt;!-- per [[MOS:MAJORWORK]] - major works include TV series, films, books, albums and games --&gt;
| first_minor = &lt;!-- or |first_issue=; Per [[MOS:MINORWORK]] - minor works include TV episodes, chapters, songs and game missions --&gt;
| first_date = 
| last_major = 
| last_minor = &lt;!-- or |last_issue= --&gt;
| last_date = 
| creator = [[Walt Disney]] at [[Ub Iwerks]] &lt;!-- only the credited creators; use adapted_by= for adaptations --&gt;
| based_on = &lt;!-- if not an original creation, use {{based on|character|author}} --&gt;
| adapted_by = &lt;!-- for character adaption articles --&gt;
| designer = 
| portrayer = 
| voice = [[Walt Disney]] (1929 - 1946)&lt;br /&gt;[[Jim MacDonald]] (1946-1983)&lt;br /&gt;[[Wayne Allwine]] (1977-2009)&lt;br /&gt;[[Bret Iwan]] (2009-kasalukuyan)&lt;br /&gt;[[Takashi Aoyagi]] (Hapones)
| motion_actor = 
| full_name = 
| nickname = &lt;!-- or |nicknames= --&gt;
| alias =  &lt;!-- or |aliases= --&gt;
| species = &lt;!-- or |race=; for non-humans only --&gt;
| gender = &lt;!-- if not obvious --&gt;
| title = 
| occupation = &lt;!-- or |position= or |class= --&gt;
| affiliation = &lt;!-- or |alignment= --&gt;
| fighting_style = 
| weapon = 
| family = 
| spouse = &lt;!-- or |spouses= --&gt;
| significant_other = &lt;!-- or |significant_others= --&gt;
| children = 
| relatives = 
| religion = 
| origin = &lt;!-- or |home= --&gt;
| nationality = 
}}
Si '''Mickey Mouse''' ay isang [[daga]]ng [[komedyante]]ng naging simbolo ng [[Kompanya ng Walt Disney]]. Ginawa siya noong 1928 nina [[Ub Iwerks]]&lt;ref&gt;Kenworthy, John ''The Hand Behind the Mouse,'' Disney Editions: New York, 2001. p.54.&lt;/ref&gt; at binigyang-diin ni [[Walt Disney]].&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://www.mickeyickey-mouse.com/themouse.htm |title=The Main Mouse Is In The House |accessdate=Agosto 31, 2006 |accessmonthday= |accessyear= |author= |last= |first= |authorlink= |coauthors= |date= |year= |month= |work=mickey-mouse.com |publisher= |pages= |language= |archiveurl= |archivedate= }}{{Dead link|date=Agosto 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}&lt;/ref&gt; Ginugunita ng Kompanya ng Walt Disney ang kanyang kaarawan tuwing 18 Nobyembre 1928, sa paglalabas ng ''[[Steamboat Willie]]''.&lt;ref&gt;{{cite web|url= http://psc.disney.go.com/guestservices/8699.html|title= Disney Online Guest Services|accessdate= Agosto 31, 2006|accessmonthday= |accessyear= |author= |last= |first= |authorlink= |coauthors= |date= |year= |month= |work= Disney Online|publisher= |pages= |language= |archiveurl= https://web.archive.org/web/20081201113213/http://psc.disney.go.com/guestservices/8699.html|archivedate= Disyembre 1, 2008|url-status= dead}}&lt;/ref&gt;  Nagbago ang dagang mayroong katangian ng tao mula sa karakter sa mga [[karikatura]] at mga [[komiks]] sa pagiging isa sa mga kilalang sagisag sa buong mundo.

Binigyang-tinig ni [[Walt Disney]] si Mickey Mouse mula noong 1928 hanggang noong 1946, kung saan isinalin kay [[Jim MacDonald]], ang tagapamahala sa tunog, ang posisyon. Binibigyang-boses siya ngayon ni [[Bret Iwan]] sa Ingles, at ni [[Jefferson Utanes]] naman sa Tagalog.

==Mga sanggunian==
{{reflist}}

==Mga kawing panlabas==
* [http://disney.go.com/characters/mickey/index.html pahina ng Disney para sa karakter na si Mickey Mouse]
* [http://www.disney.co.jp/character/mickey pahina ng Disney para sa karakter na si Mickey Mouse] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090918104326/http://www.disney.co.jp/character/mickey/ |date=2009-09-18 }} (Hapones)
* [http://www.toonopedia.com/mickey.htm Toonopedia: Mickey Mouse]
* [http://www.theoriginof.com/mickey-mouse.html Ang Pinagmulan ni Mickey Mouse] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080705163517/http://www.theoriginof.com/mickey-mouse.html |date=2008-07-05 }}

[[Kategorya:Mga karakter sa komiks]]
[[Kategorya:Mickey Mouse]]
[[Kategorya:Mga tauhan sa mundo ni Mickey Mouse]]
[[Kategorya:Mga mascot ng mga kompanya]]
[[Kategorya:Piksiyonal na mga daga]]
[[Kategorya:Mga serye ng animadong pelikula]]
[[Kategorya:Mga karakter sa Kingdom Hearts]]
[[Kategorya:Mga karakter sa kanon ng pagtatampok ng animadong Disney]]
[[Kategorya:Mga karakter ng Disney]]

{{stub}}</text>
      <sha1>2wt4h29afwed9n0idwd3828fqkj7dye</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Doraemon</title>
    <ns>0</ns>
    <id>41954</id>
    <revision>
      <id>1958808</id>
      <parentid>1956349</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T03:00:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511</ip>
      </contributor>
      <comment>doraemon red Logo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15240" xml:space="preserve">{{Infobox animanga/Header
| bgcolour = light blue
| name = Doraemon (General Patronage) (Rated G)
| image =File:Original Doraemon manga Red-White variant.png 
| caption = 
| ja_kanji = ドラえもん
| ja_romaji = 
| genre = [[Comedy]] [[Science fiction]]
}}
{{Infobox animanga/Manga
| title = 
| author = [[Fujiko Fujio|Fujiko F. Fujio]]
| publisher = [[Shogakukan]]
| serialized = (various Shogakukan's kids magazines)
| first_run = Disyembre 1969
| last_run = 1996 
| num_volumes = 45
}}
{{Infobox animanga/Anime 
| title = 
| director = Mitsuo Kaminashi
| writer = 
| studio = [[TMS Entertainment]]
| licensor = 
| network = [[Nippon Television|NTV]]
| network_en = 
| network_other = 
| first = 1 Abril 1973
| last = 30 Setyembre 1973
| episodes = 52 (15 minuto),&lt;br/&gt;26 (30 minuto)
| episode_list = 
}}
{{Infobox animanga/Anime 
| title = 
| director = Tsutomu Shibayama
| studio = [[Shin-Ei Animation]]
| licensor = [[Asatsu-DK]]
| network = [[TV Asahi]]
| first = 2 Abril 1979
| last = 25 Marso 2005
| episodes = 1787&lt;ref&gt;{{Cite web| url = http://www.animated-divots.com/doraemon2.html| title = Doraemon| accessdate = 2009-05-14| publisher = animated-divots.com| archive-date = 2009-06-16| archive-url = https://web.archive.org/web/20090616010011/http://www.animated-divots.com/doraemon2.html| url-status = dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web| url = http://myanimelist.net/anime/2471/Doraemon| title =Doraemon| accessdate = 2009-05-14|publisher = [[MyAnimeList]]}}&lt;/ref&gt;
}}
{{Infobox animanga/Anime
| title = 
| director = Kozo Kusuba
| studio = [[Studio Pierrot]]
| network = [[TV Asahi]]
| first = 15 Abril 2005
| last = 
| episodes = 200
| episode_list = 
}}
{{Infobox animanga/Other
 | title = Mga kaugnay na Gawa
 | content =
* ''[[The Doraemons]]''
* ''[[Dorabase]]''
* ''[[Kiteretsu Daihyakka]]''
}}
{{Infobox animanga/Footer}}

Ang {{nihongo|'''''Doraemon'''''|ドラえもん}} ay isang seryeng [[manga]]
na nilikha ni [[Fujiko Fujio|Fujiko F. Fujio]] (ang pen name ni Hiroshi Fujimoto), na kinalaunan ay naging seryeng [[anime]]. Ang serye ay tungkol sa isang pusang robot na nagngangalang Doraemon, na naglakbay pabalik sa panahon mula sa ika-22 dantaon upang tulungan ang isang batang mag-aaral, si Nobita Nobi.

Si Doraemon ay isinama bilang ''icon'' pangkultura ng [[Hapon]] at noong Abril 22, ay nahalal bilang sa sa mga 22 Bayani ng Asya ng magasin na [[Time Asia]].&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Archive copy |url=http://www.time.com/time/asia/features/heroes/doraemon.html |access-date=2002-04-24 |archive-date=2002-04-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20020424103757/http://www.time.com/time/asia/features/heroes/doraemon.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;. Karamihan sa mga kabanata ng Doraemon ay komedya na may mga aral ng tamang asal, tulad ng katapatan, , katapangan, atbp. May iilang din mga kabanata na nagpapalabas ng mga isyung may kinalaman sa kalikasan, tulad ng mga hayop na walang tirahan, mga nangaganib na maubos na [[species]], pagkaubos ng mga kakahuyan, at [[polusyon]]. Ang mga paksa tulad ng mga [[dinosaur]], ang teorya ng patag and daigdig, at [[Kasaysayan ng Hapon]] ay nakapaloob din.

Ang serye ay unang lumabas noong Disyembre 1969, nang ito ay nailimbag ng  sabay-sabay sa anim na magkakaibang magasin. Tuos nito, may 1,344 na kuwento ang nabuo sa orihinal na serye, na nilimbag ng [[Shogakukan]] sa ilalim uring manga na {{nihongo|Tentōmushi|てんとう虫}} na umaaabot sa 45 na bolyum. Ang mga bolyum (volume) ay naipon sa Pang-Sentral na Aklatan ng Takaoka sa Toyama, Hapon, kung saan isinilang si Fujio.

Nanalo ang Doraemong ng unang [[Shogakukan Manga Award]] para sa pambatang manga noong 1982 &lt;ref name=&quot;ShogakukanAward&quot;&gt;{{cite web | url=http://comics.shogakukan.co.jp/mangasho/rist.html | title=小学館漫画賞：歴代受賞者 | publisher=Shogakukan | language=Japanese | accessdate=2007-08-19 | archive-date=2010-01-18 | archive-url=https://www.webcitation.org/5msLIPidX?url=http://comics.shogakukan.co.jp/mangasho/rist.html | url-status=dead }}&lt;/ref&gt; at ng unang [[Osamu Tezuka Culture Award]] noong 1997.

== Kasaysayan ==

Noong Disyembre 1969, ang mangang ''Doraemon'' ay sabay sabay na inilabas sa anim na buwanang magasing pambata. Pinamagatan ang mga magasin ayon sa taon ng pag-aaral ng mga bata, na kinabibilangan ng ''Yoiko'' (mababait na bata), ''Yōchien'' (nurseri), at ang ''Shogaku Ichinensei'' (Unang baitang) hanggang ''Shogaku Yonnensei'' (ika-apat na baitang). Noong 1973, ang serye ay nagsimulang lumabas sa dalawa pang magasin, ''Shogaku Gonensei'' (ika-anim na baitang) at ang ''Shogaku Rokunensei'' (ika-anim na baitang). Ang mga kuwentong tampok sa bawat magasin ay iba-iba, na nangangahulugang ang may-akda ay orihinal na lumilikha ng mahigit anim na kuwento bawat buwan. Noong 1977, ang ''[[CoroCoro Comic]]'' ay inilunsad bilang magasin ng ''Doraemon''. Ang mga orhinal na manga binatay sa mga pangsineng ''Doraemon'' ay inilabas din ng ''CoroCoro Comic''. Ang mga kuwentong inilaan sa ilalim ng 
uring Tentōmushi ay ang mga kuwentong matatagpuan sa magasin na ito.

Simula ng mailabas ang ''Doraemon'' noong 1969, ang kuwento ay pinili at pinagsama-sama sa apatnapu't limang mga aklat na inilimbag noong 1974 hanggang 1996, na may sirkulasyon na mahigit sa 80 milyon noong 1992. Karagdagan pa dito, ang Doraemon ay lumabas sa iba't ibang mga seryeng manga ng Shōgakukan. Noong 2005, ang Shōgakukan ay naglimbag pa ng serye ng limang aklat na manga sa ilalim ng pamagat na ''Doraemon+'' (''Doraemon Plus''), na hindi makikita sa 5 aklat ng Tentōmushi

== Buod ==
[[Talaksan:Doraemon first appearance.jpg|thumb|right|300px|Ang Unang Labas ni Doraemon, mula sa makinang pang-oras (time machine)]]

Si Doraemon ay ipinadala pabalik sa panahon ng kaapu-apuhan ni Nobita Nobi na si Sewashi upang ayusin ang mga ginagawa ni Nobita, upang ang kanyang mga salinlahi ay mabuhay sa isang maaayos na hinaharap. Sa orihinal na panahon, ang kahinaan ni Nobita, at kinalaunan sa kanyang karera sa buhay, ay nagdulot ng suliraning pangsalapi sa kanyang mag-anak.

Ang kuwento ay kadalasang nakatutok sa araw-araw na mga pagsubok sa buhay ng ika-apat na baitan na mag-aaral na si Nobita, ang bida sa kuwento. Sa isang pangkaraniwang kabanata, si Nobita ay umuuwing umiiyak dahil sa mga suliranin kinakaharap niya sa paaralan o sa mga kapitbahay nito. Pagkatapos maglabas ng hinanakit, maglalabas si Doraemon ng panghinaharap na kagamitan upang matulungan si Nobita na maayos ang kanyang problema, pagkatapos ay maghihiganti, o kaya naman ay ipagmamayabang sa kanyang mga kaibigan.

Kadalasang sumusobra sa ginagawa si Nobita, kahit na sa mabuting hangarin ni Doraemon na makatulong. ay lalong nadudulot si Nobita sa gulo. Minsan, ang mga kaibigan niya (kadalasang si Suneo at Jaian [Damulag sa dubbing nito sa Filipino]) ay inaagaw ang kagamitan at nagdudulot ng hindi tamang paggamit dito. Subalit, sa huling bahagi ng kuwento, mayroon laging nangyayari sa karakter na gumamit ng hindi maganda dito, at dito lumalabas ang aral pang-asal ng kuwento.

== Karakter ==

* 1. Doraemon

===Pamilya Nobi===
* 1. [[Nobita Nobi]]
* 2. [[Tamako Nobi]]
* 3. [[Nobisuke Nobi]]

===Pamilya Minamoto===
* 1. [[Shizuka Minamoto]]
* 2. [[Mrs. Minamoto]]

===Pamilya Honekawa===
* 1. [[Suneo Honekawa]]
* 2. [[Mrs. Honekawa]]
* 3. [[Mr. Honekawa]]

===Pamilya Goda===
* 1. [[Takeshi &quot;Damulag&quot; Goda]]
* 2. [[Jaiko]
* 3. [[Mrs. Goda]]

===Iba pang mga Characters===

* 1. [[Dorami]]
* 2. [[Teacher]

== Dōgu ==
{{main|Talaan ng mga Dogu ni Doraemon}}

Si Doraemon ay kayang maglabas ng iba't ibang kagamitan na kilala bilang {{nihongo|''dōgu''|道具|lit. ''gadget''}} mula sa kanyang bulsa. Ang ibang mga gamit ay batay sa mga totoong kagamitang hapon na may dagdag na tampok, subalit ang iba naman ay halos kathang pang-agham (ngunit ang iba naman ay kadalasang binatay sa mga paniniwalang pangrelihiyoso).

Libu-libong mga dōgu ang naitampok sa ''Doraemon''. Ang iba ay sinasabing humigit kumulang nasa 4,500. Ito ang dahilan kung bakit tanyag ito kahit pa sa mga nakakatandang tagapagbasa/manunood.

== Usap Usapang Wakas ng Serye==

May tatlong kasalukuyan at kadalasang sinasabing ''paniniwalang urban'' (urban legend) na nagsimulang kumalat noong huling banda ng 1980 naging katapusan ng serye ng Doraemon.

* Ang unang at ang may mas higit na positibong katapusan ay isinapubliko ni Nobuo Sato mga ilan taon ang nakalipas. Ang baterya ni Doraemon ay naubos, at binigyan si Nobita ng pagpipilian sa pagitan ng kung papalitan niya ang baterya sa loob ng isang pinatigas na Doraemon, na maaaring mag dulot ng pagkabura ng kanyang memorya, o mag-antay ng isang mahusay na teknikong pangrobotiko na maaaring magpabuhay muli sa isang pusang robot balang araw. Sumumpa si Nobita araw ding yoon na siya ay mag-aaral ng mabti, at nakapagtapos ng may karangalan, at naging teknikong robotiko tulad ng kanyang naisip. Matagumpay niyang naibalik sa buhay si Doraemon sa hinaharap bilang profesor pangrobotiko, naging matagumpay bilang tagagawng pang-AI ([[Artificial Intelligence]]), at nabuhay ng masaya simula noon, na nagpagaan mga pahirap pinansiyal ng kanyang salinlahi, at nagdulot para kay Doraemon na bumalik na pabalik sa kalawakan. May ganitong katapusan na lumabas sa dojin manga.&lt;ref&gt;[http://www.kejut.com/doraemon1 Dōjin manga of the Ending of the Doraemon series] (Japanese with English translations).&lt;/ref&gt;
* Ang ikalawa at ang may higit na negatibong katapusan ay nagmumungkahi na si Nobita Nobi ay mayroong [[autismo]] at ang lahat ng mga karakter (kasama si Doraemon) ay simpleng kanyang mga [[delusyon]]. Ang ideya na si Nobita ay may sakit at isang batang mamamatay at nag-iimahinasyon sa buong serye sa kanyang kama upang siya'y hindi na mahirapan sa kanyang sakit at kalungkutan ay walang dudang kinagalit ng maraming mga tagahanga nito. Maraming tagahangang Hapones ang nagsagawa ng mga kilos protesta sa labas ng punong tanggapan ng tagapaglimbag ng mga serye pagkatapos nilang malaman ang mungkahi. Ang Tagapaglimbag ay naglabas ng pahayag sa publiko na walang katotohanan ang isyu.
* Ang ikatlong katapusan ay nagmumungkahi na si Nobita ay natumba at tumama ang kanyang ulo sa bato. Siya ay nagkaroon ng matinding coma, at lumaon ay naging malagulay ang kanyang sitwasyon. Para makakalap ng salapi para sa operasyon upang mailigtas si Nobita, ipinagbili ni Doraemon ang lahat ng kanyang mga kagamitan at kasangkapan mula sa kanyang bulsa. Subalit, ang operasyon ay pumalya. Naipagbili ni Doraemon lahat ng kanyang kasangkapan maliban sa isang bagay na huling magagamit niya para kay Nobita. Ginamit niya ito upang marating ni Nobita ang lugar na pinakanais niyang puntahan, kahit anong panahon man ang hilingin nito. Sa katapusan, ang pinakanais na lugar ni Nobita na puntahan ay ang [[langit]].

Sinasabing ang mga kadahilang ng mga isyung ito ay pinag-diskusyunan at napatunayan na walang katapusan ang Doraemon.&lt;ref&gt;[http://www.remus.dti.ne.jp/~chankuma/DoraData/Q&amp;A/Q&amp;A1.html#QA005] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080228103123/http://www.remus.dti.ne.jp/~chankuma/DoraData/Q%26A/Q%26A1.html#QA005 |date=2008-02-28 }} (Wikang Hapon)&lt;/ref&gt;

Mayroong tatlong opisyal na katapusan na ginawa para sa seryeng Doraemon. Ang Doraemon ay hindi tinuloy sa dalawang media dahil ang mga mambabasa nito ay tumataas na ang mga baitang at ang katapusan nito ay pinaniniwalaang kailangan. Ang dalawang ito ay hindi na na ireprinta.

* Sa isyung ng magasin noong Marso 1971 na ''Shogaku 4-nensei''  &lt;ref&gt;[http://www.netkun.com/sho4/]&lt;/ref&gt;: Dahil sa katotohanang ang mga bisita mula sa hinaharap ay nagdudulot ng labis na kaguluhan, ang pamahalaan sa ika-22 dantaon ay nagpasa ng batas na nagbabawal sa paglalakbay sa oras, na nangangahulugan na si Doraemon ay dapat bumalik sa kanyang panahon. Iniwan niya si Nobita.
* Sa Isyu ng magasing ''Shogaku 4-nensei'' noong Marso 1972: Si Doraemon, sa ilang kadahilanan, ay kailangang bumalik sa hinaharap subalit nagpanggap na mayroon siyang sirang mekanikal upang payagan siya ni Nobita na makaalis. Naniwala si Nobita at nangakong mag-aantay siya hanggang siya ay maayos. Napagtanto ni Doraemon na kaya na ni Nobita ang kanyang pag-alis kaya, sinabi na niya ang totoo kay Nobita, at tinanggap naman niya ito. Bumalik na sa hinaharap si Doraemon.

Ang huling katapusan ay sinasabing ang opisyal katapusan dahil sa kababaan ng rating nito sa telebisyon at ang labis na kaabalaahan sa ibang trabaho ni [[Fujiko Fujio]]. Subalit ang Doraemon ay hindi naalis sa isip nila at nagsimula ulit noong sumunod na buwan. Noong 1981, ang kabataang iyon ay isinagawang anime at tinawag na &quot;Ang pagbabalik ni Doraemon&quot;, at noong 1998, ito ay inilabas bilang isang pelikulang anime.

* Noong isyu noong 1973&amp;nbsp;ng magasing ''Shogaku 4-nensei'', Umuwi uli si Nobita sa bahay mula sa pagkakatalo sa away nila ni Damulag. Nagpaliwanag naman si Doraemon na kailangan na niyang bumalik. Sinubukan ni Nobita na panatilihin si Doraemon, subalit pagkatapos ng pag-uusap nila ng kanyang mga magulang, tinanggap na rin niya ang pag-alis ni Doraemon. Naglakad sila sa liwasan sa huling pagkakataon. Pagkatapos nilang maghiwalay, muling nakasagupa ni Nobita si Damulag. Pagkatapos nug mahabang duwelo sinubukang ni Nobitang talunin sa lahat ng paraan si Damulag upang makaalis si Doraemon ng walang pag-aalala, hinayaan na lang din ni Damulag si Nobita na manalo dahil sa hindi pagsuko nito. Nakita ni Doraemon si Nobita na walang malay, at dinala pabalik sa bahay nito. Si Doraemon ay nakaupo sa natutulog na Nobita, at pagkatapos ng ilang sandali ng pag-iisip, si Doraemon ay bumalik na sa hinaharap. (Ito ay matatagpuan din sa huling kabanata ng aklat 6&amp;nbsp;ng manga).
== Mga Talasanggunian ==
{{reflist}}

==Mga kawing panlabas==
* [http://www.doraemonweb.com/  Spanish Web Page of Doraemon]
* {{in lang|jp}} [http://www.dora-world.com/ ''Doraemon'' Official Website]
* {{in lang|jp}} [http://www.dora-movie.com/ ''Doraemon'' Movie Official Website]
* {{in lang|jp}} [http://www.tv-asahi.co.jp/doraemon/ ''Doraemon'' Official TV Asahi Website'']
* {{in lang|jp}} [http://www.proc.org.tohoku.ac.jp/~hoshi/doraemon/doraemon.euc Doraemon Secret Dōgu List] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060411064800/http://www.proc.org.tohoku.ac.jp/~hoshi/doraemon/doraemon.euc |date=2006-04-11 }}, a comprehensive list of dōgu featured in ''Doraemon''
* [https://web.archive.org/web/20040909014033/http://www.geocities.com/the_doraemon_resource/ The Doraemon Resource]
* [https://web.archive.org/web/20020424103757/http://www.time.com/time/asia/features/heroes/doraemon.html ''Doraemon'' article from ''TIME Asia Edition'']
* ''[http://www.animenewsnetwork.com/encyclopedia/anime.php?id={{{1|1317}}} {{{2|{{{title|Doraemon}}}}}}]'' (anime) at [[Anime News Network]]'s Encyclopedia 
* [http://www.imdb.com/title/tt{{{1|0069576}}}/ ''{{{2|Doraemon}}}'' {{{3|{{{description|}}}}}}] at the [[Internet Movie Database]]
* [http://doraemon.wikia.com/wiki/Main_Page Doraemon Wiki] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080217131139/http://doraemon.wikia.com/wiki/Main_Page |date=2008-02-17 }} - An English-language participatory encyclopedia (work in progress)
{{Doraemon}}

{{napiling artikulong anime}}

[[Kategorya:Anime]]</text>
      <sha1>edbywq18slxwid6zygdvxfabd1vbwbd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958865</id>
      <parentid>1958808</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:22:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:WayKurat|WayKurat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15190" xml:space="preserve">{{Infobox animanga/Header
| bgcolour = light blue
| name = Doraemon (General Patronage) (Rated G)
| image = 
| caption = 
| ja_kanji = ドラえもん
| ja_romaji = 
| genre = [[Comedy]] [[Science fiction]]
}}
{{Infobox animanga/Manga
| title = 
| author = [[Fujiko Fujio|Fujiko F. Fujio]]
| publisher = [[Shogakukan]]
| serialized = (various Shogakukan's kids magazines)
| first_run = Disyembre 1969
| last_run = 1996 
| num_volumes = 45
}}
{{Infobox animanga/Anime 
| title = 
| director = Mitsuo Kaminashi
| writer = 
| studio = [[TMS Entertainment]]
| licensor = 
| network = [[Nippon Television|NTV]]
| network_en = 
| network_other = 
| first = 1 Abril 1973
| last = 30 Setyembre 1973
| episodes = 52 (15 minuto),&lt;br/&gt;26 (30 minuto)
| episode_list = 
}}
{{Infobox animanga/Anime 
| title = 
| director = Tsutomu Shibayama
| studio = [[Shin-Ei Animation]]
| licensor = [[Asatsu-DK]]
| network = [[TV Asahi]]
| first = 2 Abril 1979
| last = 25 Marso 2005
| episodes = 1787&lt;ref&gt;{{Cite web| url = http://www.animated-divots.com/doraemon2.html| title = Doraemon| accessdate = 2009-05-14| publisher = animated-divots.com| archive-date = 2009-06-16| archive-url = https://web.archive.org/web/20090616010011/http://www.animated-divots.com/doraemon2.html| url-status = dead}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web| url = http://myanimelist.net/anime/2471/Doraemon| title =Doraemon| accessdate = 2009-05-14|publisher = [[MyAnimeList]]}}&lt;/ref&gt;
}}
{{Infobox animanga/Anime
| title = 
| director = Kozo Kusuba
| studio = [[Studio Pierrot]]
| network = [[TV Asahi]]
| first = 15 Abril 2005
| last = 
| episodes = 200
| episode_list = 
}}
{{Infobox animanga/Other
 | title = Mga kaugnay na Gawa
 | content =
* ''[[The Doraemons]]''
* ''[[Dorabase]]''
* ''[[Kiteretsu Daihyakka]]''
}}
{{Infobox animanga/Footer}}

Ang {{nihongo|'''''Doraemon'''''|ドラえもん}} ay isang seryeng [[manga]]
na nilikha ni [[Fujiko Fujio|Fujiko F. Fujio]] (ang pen name ni Hiroshi Fujimoto), na kinalaunan ay naging seryeng [[anime]]. Ang serye ay tungkol sa isang pusang robot na nagngangalang Doraemon, na naglakbay pabalik sa panahon mula sa ika-22 dantaon upang tulungan ang isang batang mag-aaral, si Nobita Nobi.

Si Doraemon ay isinama bilang ''icon'' pangkultura ng [[Hapon]] at noong Abril 22, ay nahalal bilang sa sa mga 22 Bayani ng Asya ng magasin na [[Time Asia]].&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Archive copy |url=http://www.time.com/time/asia/features/heroes/doraemon.html |access-date=2002-04-24 |archive-date=2002-04-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20020424103757/http://www.time.com/time/asia/features/heroes/doraemon.html |url-status=live }}&lt;/ref&gt;. Karamihan sa mga kabanata ng Doraemon ay komedya na may mga aral ng tamang asal, tulad ng katapatan, , katapangan, atbp. May iilang din mga kabanata na nagpapalabas ng mga isyung may kinalaman sa kalikasan, tulad ng mga hayop na walang tirahan, mga nangaganib na maubos na [[species]], pagkaubos ng mga kakahuyan, at [[polusyon]]. Ang mga paksa tulad ng mga [[dinosaur]], ang teorya ng patag and daigdig, at [[Kasaysayan ng Hapon]] ay nakapaloob din.

Ang serye ay unang lumabas noong Disyembre 1969, nang ito ay nailimbag ng  sabay-sabay sa anim na magkakaibang magasin. Tuos nito, may 1,344 na kuwento ang nabuo sa orihinal na serye, na nilimbag ng [[Shogakukan]] sa ilalim uring manga na {{nihongo|Tentōmushi|てんとう虫}} na umaaabot sa 45 na bolyum. Ang mga bolyum (volume) ay naipon sa Pang-Sentral na Aklatan ng Takaoka sa Toyama, Hapon, kung saan isinilang si Fujio.

Nanalo ang Doraemong ng unang [[Shogakukan Manga Award]] para sa pambatang manga noong 1982 &lt;ref name=&quot;ShogakukanAward&quot;&gt;{{cite web | url=http://comics.shogakukan.co.jp/mangasho/rist.html | title=小学館漫画賞：歴代受賞者 | publisher=Shogakukan | language=Japanese | accessdate=2007-08-19 | archive-date=2010-01-18 | archive-url=https://www.webcitation.org/5msLIPidX?url=http://comics.shogakukan.co.jp/mangasho/rist.html | url-status=dead }}&lt;/ref&gt; at ng unang [[Osamu Tezuka Culture Award]] noong 1997.

== Kasaysayan ==

Noong Disyembre 1969, ang mangang ''Doraemon'' ay sabay sabay na inilabas sa anim na buwanang magasing pambata. Pinamagatan ang mga magasin ayon sa taon ng pag-aaral ng mga bata, na kinabibilangan ng ''Yoiko'' (mababait na bata), ''Yōchien'' (nurseri), at ang ''Shogaku Ichinensei'' (Unang baitang) hanggang ''Shogaku Yonnensei'' (ika-apat na baitang). Noong 1973, ang serye ay nagsimulang lumabas sa dalawa pang magasin, ''Shogaku Gonensei'' (ika-anim na baitang) at ang ''Shogaku Rokunensei'' (ika-anim na baitang). Ang mga kuwentong tampok sa bawat magasin ay iba-iba, na nangangahulugang ang may-akda ay orihinal na lumilikha ng mahigit anim na kuwento bawat buwan. Noong 1977, ang ''[[CoroCoro Comic]]'' ay inilunsad bilang magasin ng ''Doraemon''. Ang mga orhinal na manga binatay sa mga pangsineng ''Doraemon'' ay inilabas din ng ''CoroCoro Comic''. Ang mga kuwentong inilaan sa ilalim ng 
uring Tentōmushi ay ang mga kuwentong matatagpuan sa magasin na ito.

Simula ng mailabas ang ''Doraemon'' noong 1969, ang kuwento ay pinili at pinagsama-sama sa apatnapu't limang mga aklat na inilimbag noong 1974 hanggang 1996, na may sirkulasyon na mahigit sa 80 milyon noong 1992. Karagdagan pa dito, ang Doraemon ay lumabas sa iba't ibang mga seryeng manga ng Shōgakukan. Noong 2005, ang Shōgakukan ay naglimbag pa ng serye ng limang aklat na manga sa ilalim ng pamagat na ''Doraemon+'' (''Doraemon Plus''), na hindi makikita sa 5 aklat ng Tentōmushi

== Buod ==
[[Talaksan:Doraemon first appearance.jpg|thumb|right|300px|Ang Unang Labas ni Doraemon, mula sa makinang pang-oras (time machine)]]

Si Doraemon ay ipinadala pabalik sa panahon ng kaapu-apuhan ni Nobita Nobi na si Sewashi upang ayusin ang mga ginagawa ni Nobita, upang ang kanyang mga salinlahi ay mabuhay sa isang maaayos na hinaharap. Sa orihinal na panahon, ang kahinaan ni Nobita, at kinalaunan sa kanyang karera sa buhay, ay nagdulot ng suliraning pangsalapi sa kanyang mag-anak.

Ang kuwento ay kadalasang nakatutok sa araw-araw na mga pagsubok sa buhay ng ika-apat na baitan na mag-aaral na si Nobita, ang bida sa kuwento. Sa isang pangkaraniwang kabanata, si Nobita ay umuuwing umiiyak dahil sa mga suliranin kinakaharap niya sa paaralan o sa mga kapitbahay nito. Pagkatapos maglabas ng hinanakit, maglalabas si Doraemon ng panghinaharap na kagamitan upang matulungan si Nobita na maayos ang kanyang problema, pagkatapos ay maghihiganti, o kaya naman ay ipagmamayabang sa kanyang mga kaibigan.

Kadalasang sumusobra sa ginagawa si Nobita, kahit na sa mabuting hangarin ni Doraemon na makatulong. ay lalong nadudulot si Nobita sa gulo. Minsan, ang mga kaibigan niya (kadalasang si Suneo at Jaian [Damulag sa dubbing nito sa Filipino]) ay inaagaw ang kagamitan at nagdudulot ng hindi tamang paggamit dito. Subalit, sa huling bahagi ng kuwento, mayroon laging nangyayari sa karakter na gumamit ng hindi maganda dito, at dito lumalabas ang aral pang-asal ng kuwento.

== Karakter ==

* 1. Doraemon

===Pamilya Nobi===
* 1. [[Nobita Nobi]]
* 2. [[Tamako Nobi]]
* 3. [[Nobisuke Nobi]]

===Pamilya Minamoto===
* 1. [[Shizuka Minamoto]]
* 2. [[Mrs. Minamoto]]

===Pamilya Honekawa===
* 1. [[Suneo Honekawa]]
* 2. [[Mrs. Honekawa]]
* 3. [[Mr. Honekawa]]

===Pamilya Goda===
* 1. [[Takeshi &quot;Damulag&quot; Goda]]
* 2. [[Jaiko]
* 3. [[Mrs. Goda]]

===Iba pang mga Characters===

* 1. [[Dorami]]
* 2. [[Teacher]

== Dōgu ==
{{main|Talaan ng mga Dogu ni Doraemon}}

Si Doraemon ay kayang maglabas ng iba't ibang kagamitan na kilala bilang {{nihongo|''dōgu''|道具|lit. ''gadget''}} mula sa kanyang bulsa. Ang ibang mga gamit ay batay sa mga totoong kagamitang hapon na may dagdag na tampok, subalit ang iba naman ay halos kathang pang-agham (ngunit ang iba naman ay kadalasang binatay sa mga paniniwalang pangrelihiyoso).

Libu-libong mga dōgu ang naitampok sa ''Doraemon''. Ang iba ay sinasabing humigit kumulang nasa 4,500. Ito ang dahilan kung bakit tanyag ito kahit pa sa mga nakakatandang tagapagbasa/manunood.

== Usap Usapang Wakas ng Serye==

May tatlong kasalukuyan at kadalasang sinasabing ''paniniwalang urban'' (urban legend) na nagsimulang kumalat noong huling banda ng 1980 naging katapusan ng serye ng Doraemon.

* Ang unang at ang may mas higit na positibong katapusan ay isinapubliko ni Nobuo Sato mga ilan taon ang nakalipas. Ang baterya ni Doraemon ay naubos, at binigyan si Nobita ng pagpipilian sa pagitan ng kung papalitan niya ang baterya sa loob ng isang pinatigas na Doraemon, na maaaring mag dulot ng pagkabura ng kanyang memorya, o mag-antay ng isang mahusay na teknikong pangrobotiko na maaaring magpabuhay muli sa isang pusang robot balang araw. Sumumpa si Nobita araw ding yoon na siya ay mag-aaral ng mabti, at nakapagtapos ng may karangalan, at naging teknikong robotiko tulad ng kanyang naisip. Matagumpay niyang naibalik sa buhay si Doraemon sa hinaharap bilang profesor pangrobotiko, naging matagumpay bilang tagagawng pang-AI ([[Artificial Intelligence]]), at nabuhay ng masaya simula noon, na nagpagaan mga pahirap pinansiyal ng kanyang salinlahi, at nagdulot para kay Doraemon na bumalik na pabalik sa kalawakan. May ganitong katapusan na lumabas sa dojin manga.&lt;ref&gt;[http://www.kejut.com/doraemon1 Dōjin manga of the Ending of the Doraemon series] (Japanese with English translations).&lt;/ref&gt;
* Ang ikalawa at ang may higit na negatibong katapusan ay nagmumungkahi na si Nobita Nobi ay mayroong [[autismo]] at ang lahat ng mga karakter (kasama si Doraemon) ay simpleng kanyang mga [[delusyon]]. Ang ideya na si Nobita ay may sakit at isang batang mamamatay at nag-iimahinasyon sa buong serye sa kanyang kama upang siya'y hindi na mahirapan sa kanyang sakit at kalungkutan ay walang dudang kinagalit ng maraming mga tagahanga nito. Maraming tagahangang Hapones ang nagsagawa ng mga kilos protesta sa labas ng punong tanggapan ng tagapaglimbag ng mga serye pagkatapos nilang malaman ang mungkahi. Ang Tagapaglimbag ay naglabas ng pahayag sa publiko na walang katotohanan ang isyu.
* Ang ikatlong katapusan ay nagmumungkahi na si Nobita ay natumba at tumama ang kanyang ulo sa bato. Siya ay nagkaroon ng matinding coma, at lumaon ay naging malagulay ang kanyang sitwasyon. Para makakalap ng salapi para sa operasyon upang mailigtas si Nobita, ipinagbili ni Doraemon ang lahat ng kanyang mga kagamitan at kasangkapan mula sa kanyang bulsa. Subalit, ang operasyon ay pumalya. Naipagbili ni Doraemon lahat ng kanyang kasangkapan maliban sa isang bagay na huling magagamit niya para kay Nobita. Ginamit niya ito upang marating ni Nobita ang lugar na pinakanais niyang puntahan, kahit anong panahon man ang hilingin nito. Sa katapusan, ang pinakanais na lugar ni Nobita na puntahan ay ang [[langit]].

Sinasabing ang mga kadahilang ng mga isyung ito ay pinag-diskusyunan at napatunayan na walang katapusan ang Doraemon.&lt;ref&gt;[http://www.remus.dti.ne.jp/~chankuma/DoraData/Q&amp;A/Q&amp;A1.html#QA005] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080228103123/http://www.remus.dti.ne.jp/~chankuma/DoraData/Q%26A/Q%26A1.html#QA005 |date=2008-02-28 }} (Wikang Hapon)&lt;/ref&gt;

Mayroong tatlong opisyal na katapusan na ginawa para sa seryeng Doraemon. Ang Doraemon ay hindi tinuloy sa dalawang media dahil ang mga mambabasa nito ay tumataas na ang mga baitang at ang katapusan nito ay pinaniniwalaang kailangan. Ang dalawang ito ay hindi na na ireprinta.

* Sa isyung ng magasin noong Marso 1971 na ''Shogaku 4-nensei''  &lt;ref&gt;[http://www.netkun.com/sho4/]&lt;/ref&gt;: Dahil sa katotohanang ang mga bisita mula sa hinaharap ay nagdudulot ng labis na kaguluhan, ang pamahalaan sa ika-22 dantaon ay nagpasa ng batas na nagbabawal sa paglalakbay sa oras, na nangangahulugan na si Doraemon ay dapat bumalik sa kanyang panahon. Iniwan niya si Nobita.
* Sa Isyu ng magasing ''Shogaku 4-nensei'' noong Marso 1972: Si Doraemon, sa ilang kadahilanan, ay kailangang bumalik sa hinaharap subalit nagpanggap na mayroon siyang sirang mekanikal upang payagan siya ni Nobita na makaalis. Naniwala si Nobita at nangakong mag-aantay siya hanggang siya ay maayos. Napagtanto ni Doraemon na kaya na ni Nobita ang kanyang pag-alis kaya, sinabi na niya ang totoo kay Nobita, at tinanggap naman niya ito. Bumalik na sa hinaharap si Doraemon.

Ang huling katapusan ay sinasabing ang opisyal katapusan dahil sa kababaan ng rating nito sa telebisyon at ang labis na kaabalaahan sa ibang trabaho ni [[Fujiko Fujio]]. Subalit ang Doraemon ay hindi naalis sa isip nila at nagsimula ulit noong sumunod na buwan. Noong 1981, ang kabataang iyon ay isinagawang anime at tinawag na &quot;Ang pagbabalik ni Doraemon&quot;, at noong 1998, ito ay inilabas bilang isang pelikulang anime.

* Noong isyu noong 1973&amp;nbsp;ng magasing ''Shogaku 4-nensei'', Umuwi uli si Nobita sa bahay mula sa pagkakatalo sa away nila ni Damulag. Nagpaliwanag naman si Doraemon na kailangan na niyang bumalik. Sinubukan ni Nobita na panatilihin si Doraemon, subalit pagkatapos ng pag-uusap nila ng kanyang mga magulang, tinanggap na rin niya ang pag-alis ni Doraemon. Naglakad sila sa liwasan sa huling pagkakataon. Pagkatapos nilang maghiwalay, muling nakasagupa ni Nobita si Damulag. Pagkatapos nug mahabang duwelo sinubukang ni Nobitang talunin sa lahat ng paraan si Damulag upang makaalis si Doraemon ng walang pag-aalala, hinayaan na lang din ni Damulag si Nobita na manalo dahil sa hindi pagsuko nito. Nakita ni Doraemon si Nobita na walang malay, at dinala pabalik sa bahay nito. Si Doraemon ay nakaupo sa natutulog na Nobita, at pagkatapos ng ilang sandali ng pag-iisip, si Doraemon ay bumalik na sa hinaharap. (Ito ay matatagpuan din sa huling kabanata ng aklat 6&amp;nbsp;ng manga).
== Mga Talasanggunian ==
{{reflist}}

==Mga kawing panlabas==
* [http://www.doraemonweb.com/  Spanish Web Page of Doraemon]
* {{in lang|jp}} [http://www.dora-world.com/ ''Doraemon'' Official Website]
* {{in lang|jp}} [http://www.dora-movie.com/ ''Doraemon'' Movie Official Website]
* {{in lang|jp}} [http://www.tv-asahi.co.jp/doraemon/ ''Doraemon'' Official TV Asahi Website'']
* {{in lang|jp}} [http://www.proc.org.tohoku.ac.jp/~hoshi/doraemon/doraemon.euc Doraemon Secret Dōgu List] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060411064800/http://www.proc.org.tohoku.ac.jp/~hoshi/doraemon/doraemon.euc |date=2006-04-11 }}, a comprehensive list of dōgu featured in ''Doraemon''
* [https://web.archive.org/web/20040909014033/http://www.geocities.com/the_doraemon_resource/ The Doraemon Resource]
* [https://web.archive.org/web/20020424103757/http://www.time.com/time/asia/features/heroes/doraemon.html ''Doraemon'' article from ''TIME Asia Edition'']
* ''[http://www.animenewsnetwork.com/encyclopedia/anime.php?id={{{1|1317}}} {{{2|{{{title|Doraemon}}}}}}]'' (anime) at [[Anime News Network]]'s Encyclopedia 
* [http://www.imdb.com/title/tt{{{1|0069576}}}/ ''{{{2|Doraemon}}}'' {{{3|{{{description|}}}}}}] at the [[Internet Movie Database]]
* [http://doraemon.wikia.com/wiki/Main_Page Doraemon Wiki] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080217131139/http://doraemon.wikia.com/wiki/Main_Page |date=2008-02-17 }} - An English-language participatory encyclopedia (work in progress)
{{Doraemon}}

{{napiling artikulong anime}}

[[Kategorya:Anime]]</text>
      <sha1>kq75ec6drwrey6jxo491jix8o1b97qt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pikachu</title>
    <ns>0</ns>
    <id>45861</id>
    <revision>
      <id>1958823</id>
      <parentid>1925742</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T05:02:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13203" xml:space="preserve">Si '''Pikachu''' ([[Wikang Hapones|Hapones]]: ピカチュウ) ay isa sa mga piksiyonal na nilalang ng [[Pokémon]] mula sa prangkisa ng Pokémon—isang koleksiyon ng mga video games, anime, manga, aklat, trading cards at iba pa na ginawa ni [[Satoshi Tajiri]]. Tulad ng lahat ng mga Pokémon, si Pikachu ay nakikipaglaban sa ibang mga Pokémon sa mga laban na sentral na tema ng mga anime, manga at video games ng Pokémon. Si Pikachu ang pinakakilalang Pokémon marahil dahil sa pagiging bida nito sa anime ng Pokémon. Si Pikachu ang pinakapopular na Pokémon, ang opisyal na mascot ng prangkisa ng Pokémon, at ang naging simbulo ng kulturang [[Hapon]] sa mga nakalipas na taon.
[[File:Pikachu Drawing (11377375225).jpg]] 
Sa piksiyonal na mundo ng Pokémon, madalas makita si Pikachu sa mga bahay, gubat, kapatagan, at kung minsan ay sa mga bundok, isla, at mga pinagmumulan ng kuryente (tulad ng mga power plant). Bilang isang “Electric-type” na Pokémon, nakapag-iimbak ito ng [[kuryente]] sa kanyang mga pisngi at inilalabas ito sa mga atakeng base sa kidlat.

==Konsepto at paglikha==
Unang lumabas si Pikachu noong 1996; kasama ito sa 151 na unang mga Pokémon noong inilabas ng Game Freak ang pinaka-unang laro ng Pokémon para sa Japanese [[Game Boy]]. Ang nagdisenyo at nagguhit kay Pikachu ay si [[Ken Sugimori]], kaibigan ng lumikha sa Pokémon na si Satoshi Tajiri. Hindi man ito ang unang nilikhang Pokémon, ito naman ang unang “Electric-type” na Pokémon na nilikha, na dinisenyo nila mula sa konsepto ng kuryente at kidlat. Ang pangalan nito ay portmanteau ng mga salitang Hapon na ''pikapika'' (elektrikal na pagputok) at ''chū'' (tunog ng daga).

Ayon kay [[Junichi Masuda]], direktor ng ''[[Pokémon Diamond]]'' at ''[[Pokémon Pearl]]'', isa sa pinakamahirap na gawan ng pangalan si Pikachu, dahil nais nilang maging kaaya-aya ito sa mga Hapones at mga Amerikano. Noong una si Pikachu at ang Pokémon na si Clefairy ang mga napiling mascot ng prangkisa ng Pokémon; si Clefairy ang “primary mascot” upang maging mas kaaya-aya ang mga unang serye ng komiks. Ngunit nang lumaon ay naging si Pikachu na lamang ang kaisa-isang mascot ng Pokémon upang maenganyo ang mga babae, at dahil na rin sa paniniwalang si Pikachu ay nagpapakita ng imahe ng isang alagang hayop para sa mga bata. Isa rin ang kanyang kulay sa mga dahilan ng pagiging mascot nito, dahil isang [[pangunahing kulay]] ang dilaw at madaling makita sa kalayuan, at dahil na rin ang tanging kakompetensiya nitong mascot na kulay dilaw (noong panahong iyon) ay si [[Winnie-the-Pooh]].

==Disenyo at mga katangian==
Ang Pikachu ay isang maliit na Pokémon na parang daga na may maliliit at dilaw na mga balahibo at mga kulay tsokolateng marka sa kanyang likod at bahagi ng kanyang buntot. May mga patusok itong tainga na itim sa dulo at dalawang pulang bilog sa mga pisngi nito na naglalaman ng mga “electrical sacs”. Parang kidlat ang hugis ng kanyang buntot. Simula sa ''Pokémon Diamond'' at ''Pokémon Pearl'', ang mga babaeng Pikachu ay hugis-puso ang dulo ng kanilang mga buntot.

Mahilig ang mga Pikachu sa mga berries na iniihaw nila gamit ang kuryente bago kainin. Ginagamit din nila ang kuryente upang palambutin ang mga nahulog na mga berries at mansanas. Sinasabing nag-iimbak ang Pikachu ng kuryente sa kanyang mga pisngi, at nakakapaglalabas (discharge) ito ng iba-ibang uri ng kuryente. Nagkakaroon ito ng sakit na parang trangkaso kapag hindi ito makapaglabas ng kuryente (halimbawa ay kung may malakas na magnetic field). Nagkukumpul-kumpol ang mga Pikachu sa mga lugar na maraming mga bagyong may kidlat (thunderstorms). Kapag nasa panganib, maaaring maglabas ng napakalakas na elektrisidad ang isang grupo ng Pikachu na maaaring magresulta sa maiikling mga thunderstorms. Gumagamit din sila ng kuryente upang mapalakas muli ang isang nanghihinang Pikachu.

Ang Pikachu ay nag-eevolve upang maging Raichu sa pamamagitan ng isang ThunderStone. Sa larong ''Pokémon Yellow'', pag ginamitan ng ThunderStone si Pikachu ay iiyak ito at tatangging mag-evolve. Simula sa ikalawang henerasyon ng Pokémon, nagkaroon ng “anak” si Pikachu na si Pichu, na mag-eevolve sa Pikachu kapag naging masaya ito sa kanyang trainer.

==Mga paglabas==
===Sa mga video games===
Sa mga video games, mababa ang level ng mga nakikitang Pikachu, at nakikita ito nang natural sa lahat ng mga laro nang hindi nakikipag-trade. Sa ''[[Pokémon Yellow]]'' ay si Pikachu lamang ang maaaring panimulang Pokémon. Base sa Pikachu ng [[Pokémon anime]], tumatanggi itong manatili sa kanyang Poké Ball at sinusundan ang karakter ng manlalaro sa screen ng laro. Maaaring kausapin ng trainer si Pikachu at iba-iba ang nagiging reaksiyon nito depende sa sitwasyon. Isang pangyayari (event) para sa mga larong ''[[Pokémon HeartGold]]'' at ''[[Pokémon SoulSilver]]'' noong Abril 1 hanggang 5 Mayo 2010 ay ang pagkakaroon ng isang route sa Pokéwalker kung saan Pikachu lamang ang makikita at alam nito ang dalawang atakeng hindi matutunan ng isang normal na Pikachu: ang Surf at ang Fly. Magagamit ang dalawang atakeng ito sa labas ng laban habang naglalakbay.

Maliban sa main series ng Pokémon, si Pikachu ay ang bida sa larong ''Hey You, Pikachu!'' para sa Nintendo 64. Nakikipag-usap ang manlalaro kay Pikachu sa pamamagitan ng mikropono upang utusan ito na maglaro ng mga mini-games at umarte ng mga sitwasyon. Kahalintulad din nito ang larong ''Pokémon Channel'' sa pakikipag-usap kay Pikachu ngunit wala ang mikropono. Makikita rin si Pikachu sa halos lahat ng lebel ng ''Pokémon Snap'' kung saan kumukuha ng litrato ang manlalaro para sa puntos. Isa si Pikachu sa 16 na panimulang Pokémon at sampung kasama sa serye ng ''Pokémon Mystery Dungeon''. Bida rin si Pikachy sa ''PokéPark Wii: Pikachu’s Adventure''. Nakikita rin si Pikachu bilang isang karakter sa ''Super Smash Bros.'', ''Super Smash Bros. Melee'', at ''Super Smash Bros. Brawl''.

===Sa anime===
Ang serye ng Pokémon anime ay nagtatampok sa mga paglalakbay ni [[Ash Ketchum]] at ang kanyang Pikachu tungo sa iba-ibang mga rehiyon ng mundo ng Pokémon. Sinasamahan sila ng mga kaibigan tulad nina Misty, Brock, May, Max, Tracey, at Dawn.

Sa unang episode ng Pokémon, nakuha ni Ash Ketchum si Pikachu mula kay Professor Oak bilang panimulang Pokémon. Bawat bagong trainer ay binibigyan ng panimulang Pokémon; sa rehiyon ni Ash na Kanto kadalasan ito ay si Charmander, Squirtle o Bulbasaur ngunit dahil nakatulog si Ash si Pikachu ang nakuha niya. Noong una ay hindi sumusunod si Pikachu sa mga utos ni Ash; kinukuryente nito si Ash at ayaw nitong pumasok sa kanyang Poké Ball. Ngunit inilagay ni Ash sa panganib ang kanyang sarili upang maipagtanggol si Pikachu sa isang grupo ng mga ligaw na Spearow, at saka niya dinala ito sa isang Pokémon Center. Sa pamamagitan ng mga ito na nagpapakita ng respeto at pagiging tapat niya sa Pokémon, naging magkaibigan sina Ash at Pikachu (subalit ayaw pa rin nitong pumasok sa kanyang Poké Ball). Ipinakita rin ni Pikachu ang pagiging napakalakas nito na kakaiba sa ibang Pokémon (kasama na ang ibang Pikachu). Ito ang dahilan kung bakit hinahabol ito ng [[Team Rocket]] upang paboran ng kanilang nakatataas na si Giovanni.

Nakita rin ang ibang Pikachu sa serye ng anime na kadalasa’y nakikihalubilo kay Ash at ang kanyang Pikachu. Ang pinakakilala ay ang Pikachu ni Ritchie na nagngangalang Sparky. Tulad ng ibang Pokémon, nakikipag-usap lamang si Pikachu gamit ang mga pantig ng kanyang pangalan. Sa lahat ng bersiyon ng anime, ang nagboboses sa kanya ay si [[Ikue Ōtani]]. Sa ''Pokémon Live!'', isang musical na base sa anime, ang nagboboses kay Pikachu ay si Jennifer Risser.

===Sa ibang medya ng Pokémon===
Isa sa mga tampok na Pokémon ng serye ng manga si Pikachu. Sa ''Pokémon Adventures'', ang mga bidang karakter na sina Red at Yellow ay parehong may Pikachu, na nakagawa ng itlog na ang lumabas ay Pichu nang si Gold ang may hawak. Ang mga ilang serye ng manga, tulad ng ''Magical Pokémon Journey'' at ''Getto Da Ze'', ay itinatampok si Pikachu samantalang ang iba tulad ng ''Electric Tale of Pikachu'' at ''Ash &amp; Pikachu'' ay nagtatampok ng pinakakilalang Pikachu ni Ash Ketchum sa serye ng anime.

Lumabas na rin ang mga card na kinokolekta simula nang ilabas ang ''Pokémon Trading Card Game'' noong Oktubre 1996, kasama na ang mga limited edition na card. Ginamit na rin ito sa promosyon ng mga fast-food chain tulad ng [[McDonald’s]], [[Wendy’s]], at [[Burger King]].

==Sa popular na kultura==

Dahil si Pikachu ang “mukha” ng prangkisa ng Pokémon, marami na siyang paglabas sa kulturang popular. Noong 1998, pinangalanan ng alkalde ng [[Topeka, Kansas]] na si Joan Wagnon ang bayan bilang “Topikachu” sa isang araw bilang promosyon sa prangkisa. Isang patalastas na “got milk?” ay itinampok si Pikachu noong 25 Abril 2000. May lobong hugis-Pikachu na isinasama sa Macy’s Thanksgiving Day Parade simula noong 2001. Ang paglabas nito noong 22 Mayo 2006 sa “morning rush hour” ay parte ng pagsubok ng tamang paghawak ng lobo sa parada. Ang orihinal na lobo ay ipinalipad sa publiko sa huling pagkakataon noong 8 Agosto 2006 sa Pokémon Tenth Anniversary “Party of the Year” sa Bryant Park sa [[New York City]], at lumabas din dito ang isang bagong lobo ng Pikachu na humahabol sa isang Poké Ball at may umiilaw na mga pisngi. Napili ang lobong ito bilang pangalawang pinakamagandang lobo ng parada ng 2007 sa isang online survey ng iVillage. Si Pikachu ang inilista ng [[Nintendo Power]] na ika-9 na paboritong bida dahil kahit ito ang isa sa mga unang Pokémon, popular pa rin ito hanggang ngayon.

Sa unang episode ng ika-11 serye ng ''[[Top Gear]]'', ikinumpara ng presentor na si Richard Hammond ang imahe ni Tata Nano sa imahe ni Pikachu na nagsabing “they've saved money on the styling 'cause they've just based it on this.” Sa ikatlong bahagi ng ''[[Heroes]]'', si Hiro Nakamura ay pinalayawan ng “Pikachu” ni Daphne Millbrook na ikinagalit nito. Tinawag siya muli ng pangalang ito ni Tracy Strauss na humingi ng tawad bago siya suntukin sa mukha. Isang spoof ni Pikachu na tinatawag na Ling-Ling ay isang pangunahing tauhan sa palabas ng ''Comedy Central'' na &quot;Drawn Together&quot;. Isang litrato ni Pikachu ang itinampok sa eroplanong ANA Boeing 747-400.

Ilang beses na ring lumabas si Pikachu sa ''[[The Simpsons]]''. Sa episode na “Bart vs. Lisa vs. the Third Grade” noong 2002, si Bart Simpson ay may guniguni habang kumukuha ng pagsusulit at nakikita ang kanyang mga kaklase bilang iba-ibang mga karakter, at isa rito si Pikachu. Lumabas bilang isang Pikachu si Maggie Simpson sa umpisa ng episode na “'Tis the Fifth Season” (2003) na inulit sa episode na “Fraudcast News” (2004). Sa episode na “Postcards from the Wedge” (2010), naistorbo si Bart sa paggawa ng takdang-aralin dahil sa panonood ng isang episode ng Pokémon. Matapos makitang nakikipag-usap si Ash Ketchum sa kanyang Pikachu, natuwa siya nang sabihing nananatiling sariwa pa rin ang palabas sa paglipas ng panahon.

Si Pikachu ay ang ikalawang pinakamagandang tao ng taon (second best person of the year) ng ''[[Time]]'' noong 1999, na tinawag itong “the most beloved animated character since [[Hello Kitty]]”. Ayon sa magasin, si Pikachu ay ang “public face of a phenomenon that has spread from Nintendo's fastest selling video game to a trading-card empire”, dahil na rin sa malaking kita ng prangkisa ng Pokémon noong taong iyon; talo lamang ni [[Ricky Martin]] ngunit nadaig pa si [[J. K. Rowling]]. Ika-8 si Pikachu sa isang sarbey ng Animax noong 2000&amp;nbsp;ng mga paboritong karakter ng anime. Noong 2002, ika-15 ang Pikachu ni Ash sa 50 pinakakahanga-hangang karakter ng anime ng ''TV Guide''. Itinampok ito ng GameSpot sa artikulo nitong “All Time Greatest Game Hero”. Noong 2003 inilista ng ''Forbes'' si Pikachu bilang ika-8 piksiyonal na karakter na kumita nang pinakamalaki na may kitang $825 milyon. Nang sumunod na taon ay naging ika-10 na lamang siya na kumita muli ng $825 milyon. Sa isang sarbey ng Oricon noong 2008 ay ika-4 na pinakapopular na karakter ng video game sa [[Japan]] si Pikachu (katapat ni Solid Snake). Ikinunsidera si Pikachu na pantapat ng mga Hapones kay [[Mickey Mouse]] at bahagi ng kilusang “cute capitalism”. Ika-8 si Pikachu sa “Top 25 Anime Characters of All Time” ng IGN. Ayon sa mga manunulat na sina Tracey West at Katherine Noll, si Pikachu ang pinakamahusay na “Electric-type” na Pokémon at pinakamahusay na Pokémon sa pangkalahatan. Idinagdag pa nila na pag nagtanung-tanong ang isang tao ng mga manlalaro ng Pokémon kung sino ang paborito nilang Pokémon, kadalasan ang pipiliin nila ay si Pikachu. Tinawag din nila si Pikachu na “brave and loyal”.

Isang bagong tuklas na [[protina]] (na natuklasan ng Osaka Bioscience Institute Foundation) na pinaniniwalaang nagbibigay ng malinaw na paningin ay pinangalanang “pikachurin” dahil sa bilis ni Pikachu. Ayon sa kanila, ito ay dahil sa &quot;lightning-fast moves and shocking electric effects&quot; ni Pikachu.

[[Kategorya:Pokémon]]

[[ca:Línia evolutiva de Pichu#Pikachu]]
[[cs:Seznam pokémonů (21–40)#Pikachu]]</text>
      <sha1>rt4yww3rrhfy8kqdyd1o22cfzcqrx1k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958851</id>
      <parentid>1958823</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:21:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:Glennznl|Glennznl]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="13160" xml:space="preserve">Si '''Pikachu''' ([[Wikang Hapones|Hapones]]: ピカチュウ) ay isa sa mga piksiyonal na nilalang ng [[Pokémon]] mula sa prangkisa ng Pokémon—isang koleksiyon ng mga video games, anime, manga, aklat, trading cards at iba pa na ginawa ni [[Satoshi Tajiri]]. Tulad ng lahat ng mga Pokémon, si Pikachu ay nakikipaglaban sa ibang mga Pokémon sa mga laban na sentral na tema ng mga anime, manga at video games ng Pokémon. Si Pikachu ang pinakakilalang Pokémon marahil dahil sa pagiging bida nito sa anime ng Pokémon. Si Pikachu ang pinakapopular na Pokémon, ang opisyal na mascot ng prangkisa ng Pokémon, at ang naging simbulo ng kulturang [[Hapon]] sa mga nakalipas na taon.

Sa piksiyonal na mundo ng Pokémon, madalas makita si Pikachu sa mga bahay, gubat, kapatagan, at kung minsan ay sa mga bundok, isla, at mga pinagmumulan ng kuryente (tulad ng mga power plant). Bilang isang “Electric-type” na Pokémon, nakapag-iimbak ito ng [[kuryente]] sa kanyang mga pisngi at inilalabas ito sa mga atakeng base sa kidlat.

==Konsepto at paglikha==
Unang lumabas si Pikachu noong 1996; kasama ito sa 151 na unang mga Pokémon noong inilabas ng Game Freak ang pinaka-unang laro ng Pokémon para sa Japanese [[Game Boy]]. Ang nagdisenyo at nagguhit kay Pikachu ay si [[Ken Sugimori]], kaibigan ng lumikha sa Pokémon na si Satoshi Tajiri. Hindi man ito ang unang nilikhang Pokémon, ito naman ang unang “Electric-type” na Pokémon na nilikha, na dinisenyo nila mula sa konsepto ng kuryente at kidlat. Ang pangalan nito ay portmanteau ng mga salitang Hapon na ''pikapika'' (elektrikal na pagputok) at ''chū'' (tunog ng daga).

Ayon kay [[Junichi Masuda]], direktor ng ''[[Pokémon Diamond]]'' at ''[[Pokémon Pearl]]'', isa sa pinakamahirap na gawan ng pangalan si Pikachu, dahil nais nilang maging kaaya-aya ito sa mga Hapones at mga Amerikano. Noong una si Pikachu at ang Pokémon na si Clefairy ang mga napiling mascot ng prangkisa ng Pokémon; si Clefairy ang “primary mascot” upang maging mas kaaya-aya ang mga unang serye ng komiks. Ngunit nang lumaon ay naging si Pikachu na lamang ang kaisa-isang mascot ng Pokémon upang maenganyo ang mga babae, at dahil na rin sa paniniwalang si Pikachu ay nagpapakita ng imahe ng isang alagang hayop para sa mga bata. Isa rin ang kanyang kulay sa mga dahilan ng pagiging mascot nito, dahil isang [[pangunahing kulay]] ang dilaw at madaling makita sa kalayuan, at dahil na rin ang tanging kakompetensiya nitong mascot na kulay dilaw (noong panahong iyon) ay si [[Winnie-the-Pooh]].

==Disenyo at mga katangian==
Ang Pikachu ay isang maliit na Pokémon na parang daga na may maliliit at dilaw na mga balahibo at mga kulay tsokolateng marka sa kanyang likod at bahagi ng kanyang buntot. May mga patusok itong tainga na itim sa dulo at dalawang pulang bilog sa mga pisngi nito na naglalaman ng mga “electrical sacs”. Parang kidlat ang hugis ng kanyang buntot. Simula sa ''Pokémon Diamond'' at ''Pokémon Pearl'', ang mga babaeng Pikachu ay hugis-puso ang dulo ng kanilang mga buntot.

Mahilig ang mga Pikachu sa mga berries na iniihaw nila gamit ang kuryente bago kainin. Ginagamit din nila ang kuryente upang palambutin ang mga nahulog na mga berries at mansanas. Sinasabing nag-iimbak ang Pikachu ng kuryente sa kanyang mga pisngi, at nakakapaglalabas (discharge) ito ng iba-ibang uri ng kuryente. Nagkakaroon ito ng sakit na parang trangkaso kapag hindi ito makapaglabas ng kuryente (halimbawa ay kung may malakas na magnetic field). Nagkukumpul-kumpol ang mga Pikachu sa mga lugar na maraming mga bagyong may kidlat (thunderstorms). Kapag nasa panganib, maaaring maglabas ng napakalakas na elektrisidad ang isang grupo ng Pikachu na maaaring magresulta sa maiikling mga thunderstorms. Gumagamit din sila ng kuryente upang mapalakas muli ang isang nanghihinang Pikachu.

Ang Pikachu ay nag-eevolve upang maging Raichu sa pamamagitan ng isang ThunderStone. Sa larong ''Pokémon Yellow'', pag ginamitan ng ThunderStone si Pikachu ay iiyak ito at tatangging mag-evolve. Simula sa ikalawang henerasyon ng Pokémon, nagkaroon ng “anak” si Pikachu na si Pichu, na mag-eevolve sa Pikachu kapag naging masaya ito sa kanyang trainer.

==Mga paglabas==
===Sa mga video games===
Sa mga video games, mababa ang level ng mga nakikitang Pikachu, at nakikita ito nang natural sa lahat ng mga laro nang hindi nakikipag-trade. Sa ''[[Pokémon Yellow]]'' ay si Pikachu lamang ang maaaring panimulang Pokémon. Base sa Pikachu ng [[Pokémon anime]], tumatanggi itong manatili sa kanyang Poké Ball at sinusundan ang karakter ng manlalaro sa screen ng laro. Maaaring kausapin ng trainer si Pikachu at iba-iba ang nagiging reaksiyon nito depende sa sitwasyon. Isang pangyayari (event) para sa mga larong ''[[Pokémon HeartGold]]'' at ''[[Pokémon SoulSilver]]'' noong Abril 1 hanggang 5 Mayo 2010 ay ang pagkakaroon ng isang route sa Pokéwalker kung saan Pikachu lamang ang makikita at alam nito ang dalawang atakeng hindi matutunan ng isang normal na Pikachu: ang Surf at ang Fly. Magagamit ang dalawang atakeng ito sa labas ng laban habang naglalakbay.

Maliban sa main series ng Pokémon, si Pikachu ay ang bida sa larong ''Hey You, Pikachu!'' para sa Nintendo 64. Nakikipag-usap ang manlalaro kay Pikachu sa pamamagitan ng mikropono upang utusan ito na maglaro ng mga mini-games at umarte ng mga sitwasyon. Kahalintulad din nito ang larong ''Pokémon Channel'' sa pakikipag-usap kay Pikachu ngunit wala ang mikropono. Makikita rin si Pikachu sa halos lahat ng lebel ng ''Pokémon Snap'' kung saan kumukuha ng litrato ang manlalaro para sa puntos. Isa si Pikachu sa 16 na panimulang Pokémon at sampung kasama sa serye ng ''Pokémon Mystery Dungeon''. Bida rin si Pikachy sa ''PokéPark Wii: Pikachu’s Adventure''. Nakikita rin si Pikachu bilang isang karakter sa ''Super Smash Bros.'', ''Super Smash Bros. Melee'', at ''Super Smash Bros. Brawl''.

===Sa anime===
Ang serye ng Pokémon anime ay nagtatampok sa mga paglalakbay ni [[Ash Ketchum]] at ang kanyang Pikachu tungo sa iba-ibang mga rehiyon ng mundo ng Pokémon. Sinasamahan sila ng mga kaibigan tulad nina Misty, Brock, May, Max, Tracey, at Dawn.

Sa unang episode ng Pokémon, nakuha ni Ash Ketchum si Pikachu mula kay Professor Oak bilang panimulang Pokémon. Bawat bagong trainer ay binibigyan ng panimulang Pokémon; sa rehiyon ni Ash na Kanto kadalasan ito ay si Charmander, Squirtle o Bulbasaur ngunit dahil nakatulog si Ash si Pikachu ang nakuha niya. Noong una ay hindi sumusunod si Pikachu sa mga utos ni Ash; kinukuryente nito si Ash at ayaw nitong pumasok sa kanyang Poké Ball. Ngunit inilagay ni Ash sa panganib ang kanyang sarili upang maipagtanggol si Pikachu sa isang grupo ng mga ligaw na Spearow, at saka niya dinala ito sa isang Pokémon Center. Sa pamamagitan ng mga ito na nagpapakita ng respeto at pagiging tapat niya sa Pokémon, naging magkaibigan sina Ash at Pikachu (subalit ayaw pa rin nitong pumasok sa kanyang Poké Ball). Ipinakita rin ni Pikachu ang pagiging napakalakas nito na kakaiba sa ibang Pokémon (kasama na ang ibang Pikachu). Ito ang dahilan kung bakit hinahabol ito ng [[Team Rocket]] upang paboran ng kanilang nakatataas na si Giovanni.

Nakita rin ang ibang Pikachu sa serye ng anime na kadalasa’y nakikihalubilo kay Ash at ang kanyang Pikachu. Ang pinakakilala ay ang Pikachu ni Ritchie na nagngangalang Sparky. Tulad ng ibang Pokémon, nakikipag-usap lamang si Pikachu gamit ang mga pantig ng kanyang pangalan. Sa lahat ng bersiyon ng anime, ang nagboboses sa kanya ay si [[Ikue Ōtani]]. Sa ''Pokémon Live!'', isang musical na base sa anime, ang nagboboses kay Pikachu ay si Jennifer Risser.

===Sa ibang medya ng Pokémon===
Isa sa mga tampok na Pokémon ng serye ng manga si Pikachu. Sa ''Pokémon Adventures'', ang mga bidang karakter na sina Red at Yellow ay parehong may Pikachu, na nakagawa ng itlog na ang lumabas ay Pichu nang si Gold ang may hawak. Ang mga ilang serye ng manga, tulad ng ''Magical Pokémon Journey'' at ''Getto Da Ze'', ay itinatampok si Pikachu samantalang ang iba tulad ng ''Electric Tale of Pikachu'' at ''Ash &amp; Pikachu'' ay nagtatampok ng pinakakilalang Pikachu ni Ash Ketchum sa serye ng anime.

Lumabas na rin ang mga card na kinokolekta simula nang ilabas ang ''Pokémon Trading Card Game'' noong Oktubre 1996, kasama na ang mga limited edition na card. Ginamit na rin ito sa promosyon ng mga fast-food chain tulad ng [[McDonald’s]], [[Wendy’s]], at [[Burger King]].

==Sa popular na kultura==

Dahil si Pikachu ang “mukha” ng prangkisa ng Pokémon, marami na siyang paglabas sa kulturang popular. Noong 1998, pinangalanan ng alkalde ng [[Topeka, Kansas]] na si Joan Wagnon ang bayan bilang “Topikachu” sa isang araw bilang promosyon sa prangkisa. Isang patalastas na “got milk?” ay itinampok si Pikachu noong 25 Abril 2000. May lobong hugis-Pikachu na isinasama sa Macy’s Thanksgiving Day Parade simula noong 2001. Ang paglabas nito noong 22 Mayo 2006 sa “morning rush hour” ay parte ng pagsubok ng tamang paghawak ng lobo sa parada. Ang orihinal na lobo ay ipinalipad sa publiko sa huling pagkakataon noong 8 Agosto 2006 sa Pokémon Tenth Anniversary “Party of the Year” sa Bryant Park sa [[New York City]], at lumabas din dito ang isang bagong lobo ng Pikachu na humahabol sa isang Poké Ball at may umiilaw na mga pisngi. Napili ang lobong ito bilang pangalawang pinakamagandang lobo ng parada ng 2007 sa isang online survey ng iVillage. Si Pikachu ang inilista ng [[Nintendo Power]] na ika-9 na paboritong bida dahil kahit ito ang isa sa mga unang Pokémon, popular pa rin ito hanggang ngayon.

Sa unang episode ng ika-11 serye ng ''[[Top Gear]]'', ikinumpara ng presentor na si Richard Hammond ang imahe ni Tata Nano sa imahe ni Pikachu na nagsabing “they've saved money on the styling 'cause they've just based it on this.” Sa ikatlong bahagi ng ''[[Heroes]]'', si Hiro Nakamura ay pinalayawan ng “Pikachu” ni Daphne Millbrook na ikinagalit nito. Tinawag siya muli ng pangalang ito ni Tracy Strauss na humingi ng tawad bago siya suntukin sa mukha. Isang spoof ni Pikachu na tinatawag na Ling-Ling ay isang pangunahing tauhan sa palabas ng ''Comedy Central'' na &quot;Drawn Together&quot;. Isang litrato ni Pikachu ang itinampok sa eroplanong ANA Boeing 747-400.

Ilang beses na ring lumabas si Pikachu sa ''[[The Simpsons]]''. Sa episode na “Bart vs. Lisa vs. the Third Grade” noong 2002, si Bart Simpson ay may guniguni habang kumukuha ng pagsusulit at nakikita ang kanyang mga kaklase bilang iba-ibang mga karakter, at isa rito si Pikachu. Lumabas bilang isang Pikachu si Maggie Simpson sa umpisa ng episode na “'Tis the Fifth Season” (2003) na inulit sa episode na “Fraudcast News” (2004). Sa episode na “Postcards from the Wedge” (2010), naistorbo si Bart sa paggawa ng takdang-aralin dahil sa panonood ng isang episode ng Pokémon. Matapos makitang nakikipag-usap si Ash Ketchum sa kanyang Pikachu, natuwa siya nang sabihing nananatiling sariwa pa rin ang palabas sa paglipas ng panahon.

Si Pikachu ay ang ikalawang pinakamagandang tao ng taon (second best person of the year) ng ''[[Time]]'' noong 1999, na tinawag itong “the most beloved animated character since [[Hello Kitty]]”. Ayon sa magasin, si Pikachu ay ang “public face of a phenomenon that has spread from Nintendo's fastest selling video game to a trading-card empire”, dahil na rin sa malaking kita ng prangkisa ng Pokémon noong taong iyon; talo lamang ni [[Ricky Martin]] ngunit nadaig pa si [[J. K. Rowling]]. Ika-8 si Pikachu sa isang sarbey ng Animax noong 2000&amp;nbsp;ng mga paboritong karakter ng anime. Noong 2002, ika-15 ang Pikachu ni Ash sa 50 pinakakahanga-hangang karakter ng anime ng ''TV Guide''. Itinampok ito ng GameSpot sa artikulo nitong “All Time Greatest Game Hero”. Noong 2003 inilista ng ''Forbes'' si Pikachu bilang ika-8 piksiyonal na karakter na kumita nang pinakamalaki na may kitang $825 milyon. Nang sumunod na taon ay naging ika-10 na lamang siya na kumita muli ng $825 milyon. Sa isang sarbey ng Oricon noong 2008 ay ika-4 na pinakapopular na karakter ng video game sa [[Japan]] si Pikachu (katapat ni Solid Snake). Ikinunsidera si Pikachu na pantapat ng mga Hapones kay [[Mickey Mouse]] at bahagi ng kilusang “cute capitalism”. Ika-8 si Pikachu sa “Top 25 Anime Characters of All Time” ng IGN. Ayon sa mga manunulat na sina Tracey West at Katherine Noll, si Pikachu ang pinakamahusay na “Electric-type” na Pokémon at pinakamahusay na Pokémon sa pangkalahatan. Idinagdag pa nila na pag nagtanung-tanong ang isang tao ng mga manlalaro ng Pokémon kung sino ang paborito nilang Pokémon, kadalasan ang pipiliin nila ay si Pikachu. Tinawag din nila si Pikachu na “brave and loyal”.

Isang bagong tuklas na [[protina]] (na natuklasan ng Osaka Bioscience Institute Foundation) na pinaniniwalaang nagbibigay ng malinaw na paningin ay pinangalanang “pikachurin” dahil sa bilis ni Pikachu. Ayon sa kanila, ito ay dahil sa &quot;lightning-fast moves and shocking electric effects&quot; ni Pikachu.

[[Kategorya:Pokémon]]

[[ca:Línia evolutiva de Pichu#Pikachu]]
[[cs:Seznam pokémonů (21–40)#Pikachu]]</text>
      <sha1>csmrw2loqkal6xx8h28t6jr2fm100px</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sesame Street</title>
    <ns>0</ns>
    <id>48864</id>
    <revision>
      <id>1958810</id>
      <parentid>1956346</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T03:06:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511</ip>
      </contributor>
      <comment>SESAME STREET LOGO</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4076" xml:space="preserve">:''Tungkol sa isang palabas sa telebisyon ang artikulong ito. Para sa kathang-isip na tagpuan ng palabas na ito, tingnan ang [[Sesame Street, New York, New York]].''

{{Infobox television
| image                =File:Sesame Street sign.svg 
| image_upright        = 
| image_size           = 
| image_alt            = 
| caption              = 
| alt_name             = 
| native_name          = 
| genre                = [[Children's television series]]
| creator              = [[Joan Ganz Cooney]] at kanyang mga tauhan sa [[Sesame Workshop]]
| based_on             = 
| inspired_by          = 
| developer            = [[Joan Ganz Cooney|Cooney]], [[David D. Connell|Connell]], [[Samuel Y. Gibbon, Jr.|Gibbon]], [[Gerald S. Lesser|Lesser]], [[Edward L. Palmer|Palmer]], [[Matt Robinson|Robinson]], [[Virginia Schone|Schone]], [[Jon Stone|Stone]], [[Sheldon White|White]]. Peripherally [[Jim Henson|Henson]]
| writer               = 
| screenplay           = 
| story                = 
| director             = 
| creative_director    = 
| presenter            = 
| starring             = [[Alison Bartlett-O'Reilly]], [[Desiree Casado]], [[Emilio Delgado]], [[Olamide Faison]], [[Bill Irwin]], [[Chris Knowings|Christopher Knowings]], [[Loretta Long]], [[Sonia Manzano]], [[Bob McGrath]], [[Alan Muraoka]], [[Roscoe Orman]] with [[Caroll Spinney]], [[Pam Arciero]], [[Fran Brill]], [[Leslie Carrara-Rudolph]], [[Kevin Clash]], [[Stephanie D'Abruzzo]], [[Eric Jacobson]], [[Joey Mazzarino]], [[Jerry Nelson]], [[Carmen Osbahr]], [[Frank Oz]], [[Martin P. Robinson]], [[David Rudman]], [[Steve Whitmire]]
| judges               = 
| voices               = 
| narrated             = 
| theme_music_composer = 
| open_theme           = 
| end_theme            = 
| composer             = 
| country              = Pilipinas
| language             = Ingles
| num_seasons          = 
| num_episodes         = 
| list_episodes        = 
| executive_producer   = 
| producer             = [[Tim Carter (producer)|Tim Carter]], [[Melissa Dino]], [[Crystal Whaley]]
| news_editor          = 
| location             = [[Kaufman Astoria Studios]]&lt;br /&gt; [[Queens, New York|Queens]], [[New York City|Bagong York]], [[Bagong York]]
| cinematography       = [[Frank Biondo]]
| animator             = 
| editor               = Selbern Narby, John Tierny, Chris Reinhart
| camera               = Multikamera
| runtime              = 54 min
| company              = 
| distributor          = 
| budget               = 
| network              = [[National Educational Television|NET]] (1969–1970),&lt;br /&gt;[[PBS]] (1970–present)
| picture_format       = 
| audio_format         = 
| first_run            = 
| released             = 
| first_aired          = 
| last_aired           = 
| preceded_by          = 
| followed_by          = 
| related              = ''[[Play With Me Sesame]]'', ''[[Open Sesame]]'', ''[[Elmo's World]]'', ''[[Global Grover]]'', 39+ [[Sesame Street internationally|co-productions]]
| website              = http://www.sesameworkshop.org/sesamestreet/
| website_title        = 
| production_website   = 
| production_website_title = 
}}
Ang '''''Sesame Street''''' ('''Kalye Sesame''' sa pagsasalin) ay isang serye ng mga edukasyonal na telebisyong pambata para sa mga batang hindi pa nag-aaral at malapit nang mag-aral sa eskwela, na nagsasanib ng temang pang-edukasyon, libangan, at rekreasyon.  Nanguna ito sa mga pamantayang pang-edukasyon na pantelebisyon.  Kilala ang ''Sesame Street'' sa pagkakaroon ng mga tauhang [[The Muppets|Muppet]] na nilikha ni [[Jim Henson]].  Noong 2007, nagawa ang 4,160 episodyo ng palabas&lt;ref&gt;May 130 episodyo ang unang panahon ng pagpapalabas, subalit may 25 lamang ang ika-36 na panahon.&lt;/ref&gt; sa loob ng 38 na mga panahon (''season'').  Isa ang ''Sesame Street'' sa pinakamatagal na tumatakbong palabas pantelebisyon sa [[kasaysayan ng telebisyon]] sa [[Estados Unidos]].

==Mga sanggunian==
{{reflist}}

==Panlabas na kawing==
* {{IMDb title|0063951}}
* {{tv.com show|887}}

[[Kategorya:Mga Amerikanong serye sa telebisyon]]</text>
      <sha1>1zipvaesvzdwnp2e2sjdpesqvwg3927</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958862</id>
      <parentid>1958810</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:22:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:WayKurat|WayKurat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4049" xml:space="preserve">:''Tungkol sa isang palabas sa telebisyon ang artikulong ito. Para sa kathang-isip na tagpuan ng palabas na ito, tingnan ang [[Sesame Street, New York, New York]].''

{{Infobox television
| image                = 
| image_upright        = 
| image_size           = 
| image_alt            = 
| caption              = 
| alt_name             = 
| native_name          = 
| genre                = [[Children's television series]]
| creator              = [[Joan Ganz Cooney]] at kanyang mga tauhan sa [[Sesame Workshop]]
| based_on             = 
| inspired_by          = 
| developer            = [[Joan Ganz Cooney|Cooney]], [[David D. Connell|Connell]], [[Samuel Y. Gibbon, Jr.|Gibbon]], [[Gerald S. Lesser|Lesser]], [[Edward L. Palmer|Palmer]], [[Matt Robinson|Robinson]], [[Virginia Schone|Schone]], [[Jon Stone|Stone]], [[Sheldon White|White]]. Peripherally [[Jim Henson|Henson]]
| writer               = 
| screenplay           = 
| story                = 
| director             = 
| creative_director    = 
| presenter            = 
| starring             = [[Alison Bartlett-O'Reilly]], [[Desiree Casado]], [[Emilio Delgado]], [[Olamide Faison]], [[Bill Irwin]], [[Chris Knowings|Christopher Knowings]], [[Loretta Long]], [[Sonia Manzano]], [[Bob McGrath]], [[Alan Muraoka]], [[Roscoe Orman]] with [[Caroll Spinney]], [[Pam Arciero]], [[Fran Brill]], [[Leslie Carrara-Rudolph]], [[Kevin Clash]], [[Stephanie D'Abruzzo]], [[Eric Jacobson]], [[Joey Mazzarino]], [[Jerry Nelson]], [[Carmen Osbahr]], [[Frank Oz]], [[Martin P. Robinson]], [[David Rudman]], [[Steve Whitmire]]
| judges               = 
| voices               = 
| narrated             = 
| theme_music_composer = 
| open_theme           = 
| end_theme            = 
| composer             = 
| country              = Pilipinas
| language             = Ingles
| num_seasons          = 
| num_episodes         = 
| list_episodes        = 
| executive_producer   = 
| producer             = [[Tim Carter (producer)|Tim Carter]], [[Melissa Dino]], [[Crystal Whaley]]
| news_editor          = 
| location             = [[Kaufman Astoria Studios]]&lt;br /&gt; [[Queens, New York|Queens]], [[New York City|Bagong York]], [[Bagong York]]
| cinematography       = [[Frank Biondo]]
| animator             = 
| editor               = Selbern Narby, John Tierny, Chris Reinhart
| camera               = Multikamera
| runtime              = 54 min
| company              = 
| distributor          = 
| budget               = 
| network              = [[National Educational Television|NET]] (1969–1970),&lt;br /&gt;[[PBS]] (1970–present)
| picture_format       = 
| audio_format         = 
| first_run            = 
| released             = 
| first_aired          = 
| last_aired           = 
| preceded_by          = 
| followed_by          = 
| related              = ''[[Play With Me Sesame]]'', ''[[Open Sesame]]'', ''[[Elmo's World]]'', ''[[Global Grover]]'', 39+ [[Sesame Street internationally|co-productions]]
| website              = http://www.sesameworkshop.org/sesamestreet/
| website_title        = 
| production_website   = 
| production_website_title = 
}}
Ang '''''Sesame Street''''' ('''Kalye Sesame''' sa pagsasalin) ay isang serye ng mga edukasyonal na telebisyong pambata para sa mga batang hindi pa nag-aaral at malapit nang mag-aral sa eskwela, na nagsasanib ng temang pang-edukasyon, libangan, at rekreasyon.  Nanguna ito sa mga pamantayang pang-edukasyon na pantelebisyon.  Kilala ang ''Sesame Street'' sa pagkakaroon ng mga tauhang [[The Muppets|Muppet]] na nilikha ni [[Jim Henson]].  Noong 2007, nagawa ang 4,160 episodyo ng palabas&lt;ref&gt;May 130 episodyo ang unang panahon ng pagpapalabas, subalit may 25 lamang ang ika-36 na panahon.&lt;/ref&gt; sa loob ng 38 na mga panahon (''season'').  Isa ang ''Sesame Street'' sa pinakamatagal na tumatakbong palabas pantelebisyon sa [[kasaysayan ng telebisyon]] sa [[Estados Unidos]].

==Mga sanggunian==
{{reflist}}

==Panlabas na kawing==
* {{IMDb title|0063951}}
* {{tv.com show|887}}

[[Kategorya:Mga Amerikanong serye sa telebisyon]]</text>
      <sha1>fbd7uii3qjws6szbxm1db8q2d3blrri</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Monte Cerignone</title>
    <ns>0</ns>
    <id>138451</id>
    <revision>
      <id>1958827</id>
      <parentid>1939266</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:32:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryomaandres</username>
        <id>8044</id>
      </contributor>
      <comment>Inilikha sa pagsalin ng pahinang &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1025735818|Monte Cerignone]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1104" xml:space="preserve">[[Category:Articles with short description]]
[[Category:Short description is different from Wikidata]]
[[Category:Pages using infobox settlement with image map1 but not image map]]
Ang '''Monte Cerignone''' ay isang [[komuna]] (munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Pesaro at Urbino]] sa rehiyon ng [[Italya|Marche]] ng [[Italya]], na matatagpuan mga {{Convert|90|km|mi}} hilagang-kanluran ng [[Ancona]] at mga {{Convert|40|km|mi}} sa kanluran ng [[Pesaro]].

Ang Monte Cerignone ay may hangganan sa mga sumusunod na munisipalidad: [[Macerata Feltria]], [[Mercatino Conca]], [[Montecopiolo]], [[Monte Grimano]], [[Sassocorvaro Auditore]], at [[Tavoleto]].

Kasama sa mga pasyalan ang muog ng [[Pamilya Malatesta|Malatesta]], na bahagyang idinisenyo ni [[Francesco di Giorgio Martini]].

Ang bayan ay may punong tanggapan ng coffeeshop chain na [[Caffè Pascucci]].&lt;ref&gt;&quot;[http://pascucci.it/?IDC=35 Contatti ed info].&quot; &lt;/ref&gt;

== Kakambal na bayan ==

* {{Flagicon|ITA}} [[Randazzo]], Italya

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}{{Lalawigan ng Pesaro at Urbino}}
[[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]]</text>
      <sha1>ngwe6imw4dbos5rw3fxvqi022zvj0i5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958834</id>
      <parentid>1958827</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:40:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryomaandres</username>
        <id>8044</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3056" xml:space="preserve">[[Category:Articles with short description]]
[[Category:Short description is different from Wikidata]]
[[Category:Pages using infobox settlement with image map1 but not image map]]
{{Infobox Italian comune|name=Monte Cerignone|official_name=Comune di Monte Cerignone|native_name=|image_skyline=Monte Cerignone.jpg|imagesize=|image_alt=|image_caption=|image_shield=Monte_Cerignone-Stemma.png|shield_alt=|image_map=|map_alt=|map_caption=|pushpin_label_position=|pushpin_map_alt=|coordinates={{coord|43|50|N|12|25|E|type:city(685)_region:IT|display=inline}}|coordinates_footnotes=|region=[[Marche]]|province=[[Lalawigan ng Pesaro e Urbino|Pesaro at Urbino]] (PU)|frazioni=Valle di Teva|mayor_party=|mayor=Carlo Chiarabini|area_footnotes=|area_total_km2=18.1|population_footnotes=&lt;ref name=&quot;istat&quot;&gt;All demographics and other statistics: Italian statistical institute [[National Institute of Statistics (Italy)|Istat]].&lt;/ref&gt;|population_total=637|population_as_of=Oktubre 31, 2020|pop_density_footnotes=|population_demonym=Cerignonesi|elevation_footnotes=|elevation_m=528|twin1=|twin1_country=|saint=San Blas|day=Pebrero 3|postal_code=61010|area_code=0541|website={{official website|http://www.comune.montecerignone.pu.it/}}|footnotes=}}Ang '''Monte Cerignone''' ay isang [[komuna]] (munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Pesaro at Urbino]] sa rehiyon ng [[Italya|Marche]] ng [[Italya]], na matatagpuan mga {{Convert|90|km|mi}} hilagang-kanluran ng [[Ancona]] at mga {{Convert|40|km|mi}} sa kanluran ng [[Pesaro]].

Ang Monte Cerignone ay may hangganan sa mga sumusunod na munisipalidad: [[Macerata Feltria]], [[Mercatino Conca]], [[Montecopiolo]], [[Monte Grimano]], [[Sassocorvaro Auditore]], at [[Tavoleto]].

Kasama sa mga pasyalan ang muog ng [[Pamilya Malatesta|Malatesta]], na bahagyang idinisenyo ni [[Francesco di Giorgio Martini]].

Ang bayan ay may punong tanggapan ng coffeeshop chain na [[Caffè Pascucci]].&lt;ref&gt;&quot;[http://pascucci.it/?IDC=35 Contatti ed info].&quot; &lt;/ref&gt;

== Kasaysayan ==
Ang nayon ay binanggit noong 962 bilang pag-aari ng Ulderico di Carpegna. Sa pamamagitan ng Montefeltro ito ay pinatibay noong ika-12 siglo. Bagaman sumailalim ito sa ilang maikling dominasyon (kabilang ang Malatesta noong ika-15 siglo), nanatili itong pag-aari ng mga panginoon ng Urbino, at sinundan ang mga makasaysayang pangyayari ng dukadong ito.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.sapere.it/enciclopedia/M%C3%B3nte+Cerign%C3%B3ne.html |titolo=Mónte Cerignóne {{!}} Sapere.it |sito=www.sapere.it |lingua=it |accesso=2021-08-09}}&lt;/ref&gt;

== Kultura ==

=== Mga pangyayari ===
Bawat taon, sa ikalawang katapusan ng linggo ng Hulyo, nangyayari ang Mga Medyebal na Araw, na may mga laro, tradisyonal na pagkain, stall, palabas ng lahat ng uri (mula sa paglipad ng mga lawin hanggang sa mga kumakain ng apoy) at ang &quot;Palio dell'Uovo&quot;. Ang ika-20 na edisyon ay ipinagdiwang noong 2019.

== Kakambal na bayan ==

* {{Flagicon|ITA}} [[Randazzo]], Italya

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}{{Lalawigan ng Pesaro at Urbino}}
[[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]]</text>
      <sha1>14tdxhnmgr0h9916a0b4nkgvw89tmke</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Monte Grimano</title>
    <ns>0</ns>
    <id>138452</id>
    <redirect title="Monte Grimano Terme" />
    <revision>
      <id>1958845</id>
      <parentid>1939268</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:12:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryomaandres</username>
        <id>8044</id>
      </contributor>
      <comment>Ikinakarga sa [[Monte Grimano Terme]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Monte Grimano Terme]]</text>
      <sha1>e9vbvfwx6gtuojn2bxu32oyrpq2618c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Montecalvo in Foglia</title>
    <ns>0</ns>
    <id>138454</id>
    <revision>
      <id>1958826</id>
      <parentid>1939276</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:21:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryomaandres</username>
        <id>8044</id>
      </contributor>
      <comment>Inilikha sa pagsalin ng pahinang &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/943267331|Montecalvo in Foglia]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="792" xml:space="preserve">[[Category:Articles with short description]]
[[Category:Short description is different from Wikidata]]
[[Category:Pages using infobox settlement with image map1 but not image map]]
Ang '''Montecalvo in Foglia''' ay isang [[komuna]] (munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Pesaro at Urbino]] sa rehiyon ng [[Italya|Marche]] ng [[Marche|Italya]], na matatagpuan mga {{Convert|70|km|mi}} hilagang-kanluran ng [[Ancona]] at mga {{Convert|25|km|mi}} timog-kanluran ng [[Pesaro]].

Ang Montecalvo sa Foglia ay may hangganan sa mga sumusunod na munisipalidad: [[Mondaino]], [[Tavullia]], [[Urbino]], at [[Vallefoglia]].

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}{{Lalawigan ng Pesaro at Urbino}}
[[Kategorya:Official website different in Wikidata and Wikipedia]]
[[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]]</text>
      <sha1>0p4c3sat5ryge9aobp0ebe06pevafeu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958830</id>
      <parentid>1958826</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:37:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryomaandres</username>
        <id>8044</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2738" xml:space="preserve">[[Category:Articles with short description]]
[[Category:Short description is different from Wikidata]]
[[Category:Pages using infobox settlement with image map1 but not image map]]
{{Infobox Italian comune|name=Montecalvo in Foglia|official_name=Comune di Montecalvo in Foglia|native_name=|image_skyline=Montecalvo in Foglia.jpg|imagesize=|image_alt=|image_caption=|image_shield=Montecalvo_in_Foglia-Stemma.png|shield_alt=|image_map=|map_alt=|map_caption=|pushpin_label_position=|pushpin_map_alt=|coordinates={{coord|43|49|N|12|38|E|display=inline}}|coordinates_footnotes=|region=[[Marche]]|province=[[Lalawigan ng Pesaro at Urbino|Pesaro at Urbino]] (PU)|frazioni=Borgo Massano, Ca' Gallo|mayor_party=|mayor=Donatella Paganelli|area_footnotes=|area_total_km2=18.2|population_footnotes=|population_total=2747|population_as_of=30 November 2017&lt;ref name=&quot;istat&quot;&gt;All demographics and other statistics: Italian statistical institute [[Istituto Nazionale di Statistica|Istat]].&lt;/ref&gt;|pop_density_footnotes=|population_demonym=Montecalvesi|elevation_footnotes=|elevation_m=345|twin1=|twin1_country=|saint=San Nicolas|day=Disyembre 6|postal_code=61020|area_code=0722|website={{Official website |www.comune.montecalvo.pu.it}}|footnotes=}}Ang '''Montecalvo in Foglia''' ay isang [[komuna]] (munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Pesaro at Urbino]] sa rehiyon ng [[Italya|Marche]] ng [[Marche|Italya]], na matatagpuan mga {{Convert|70|km|mi}} hilagang-kanluran ng [[Ancona]] at mga {{Convert|25|km|mi}} timog-kanluran ng [[Pesaro]].

Ang Montecalvo sa Foglia ay may hangganan sa mga sumusunod na munisipalidad: [[Mondaino]], [[Tavullia]], [[Urbino]], at [[Vallefoglia]].

== Kasaysayan ==
Pinatibay na nayong medieval, ito ay pag-aari ng mga obispo ng [[Fossombrone]]. Naipasa bilang isang fief sa ilang mga panginoon, ito ay isinama sa [[Dukado ng Urbino]] at sa wakas ay naging dominyo ng Simbahan.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.sapere.it/enciclopedia/Montecalvo+in+F%C3%B2glia.html |titolo=Montecalvo in Fòglia {{!}} Sapere.it |sito=www.sapere.it |lingua=it |accesso=2021-08-12}}&lt;/ref&gt;

== Sport ==

=== Futbol ===
Sa bayan ay mayroong S. S. AVIS Montecalvo koponan ng futbol, na naglalaro sa [[Unang Kategorya]] at naglalaro ng mga laban nito sa estadyo ng &quot;Nereo Rocco&quot; sa San Giorgio.

=== Volleyball ===
Ang pangunahing koponan ng volleyball ng munisipalidad na ito ay ang Volley Valle Del Foglia, naglalaro ito ng mga laban nito sa gym ng Cà Lanciarino. Ang koponan ng kababaihan noong unang bahagi ng 2000 ay nagawang maabot ang milestone ng [[Serie D]].

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}{{Lalawigan ng Pesaro at Urbino}}
[[Kategorya:Official website different in Wikidata and Wikipedia]]
[[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]]</text>
      <sha1>lb38uxtvmtc78hz0aiirewcjz5ifr5l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Montecopiolo</title>
    <ns>0</ns>
    <id>138456</id>
    <revision>
      <id>1958828</id>
      <parentid>1939281</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:34:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryomaandres</username>
        <id>8044</id>
      </contributor>
      <comment>Inilikha sa pagsalin ng pahinang &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1066173769|Montecopiolo]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1264" xml:space="preserve">[[Category:Articles with short description]]
[[Category:Short description is different from Wikidata]]
[[Category:Pages using infobox settlement with image map1 but not image map]]
Ang '''Montecopiolo''' ay isang [[komuna]] (munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Rimini]] sa rehiyon ng [[Emilia-Romaña]], [[Italya]], na matatagpuan mga {{Convert|139|km|mi}} timog-silangan ng [[Bolonia]] at mga {{Convert|29|km|mi}} sa kanluran ng [[Rimini]]. Ito ay nabuo ng ilang mga nayon, walang eksaktong tinatawag na Montecopiolo; ang luklukan ng komuna ay nasa Villagrande.

Ang Montecopiolo ay may hangganan sa mga sumusunod na munisipalidad: [[Carpegna]], [[Macerata Feltria]], [[Maiolo]], [[Monte Cerignone]], [[Monte Grimano]], [[Pennabilli]], [[Pietrarubbia]], at [[San Leo]]. Ito ay tahanan ng isang burol na kastilyo, na itinayo noong ika-10 siglo, sa taas na {{Convert|1030|m|ft}} sa itaas ng antas ng dagat.

== Kakambal na bayan ==

* {{Flagicon|FRA}} [[Mont-Saint-Martin, Meurthe-et-Moselle|Mont-Saint-Martin]], Pransiya

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}{{Province of Rimini}}
[[Kategorya:Official website different in Wikidata and Wikipedia]]
[[Kategorya:Pages using infobox settlement with possible demonym list]]
[[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]]</text>
      <sha1>sg6nc3zfz3cg3qvjqvosu7rv44srqkv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958840</id>
      <parentid>1958828</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:49:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryomaandres</username>
        <id>8044</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1265" xml:space="preserve">[[Category:Articles with short description]]
[[Category:Short description is different from Wikidata]]
[[Category:Pages using infobox settlement with image map1 but not image map]]
Ang '''Montecopiolo''' ay isang [[komuna]] (munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Rimini]] sa rehiyon ng [[Emilia-Romaña]], [[Italya]], na matatagpuan mga {{Convert|139|km|mi}} timog-silangan ng [[Bolonia]] at mga {{Convert|29|km|mi}} sa kanluran ng [[Rimini]]. Ito ay nabuo ng ilang mga nayon, walang eksaktong tinatawag na Montecopiolo; ang luklukan ng komuna ay nasa Villagrande.

Ang Montecopiolo ay may hangganan sa mga sumusunod na munisipalidad: [[Carpegna]], [[Macerata Feltria]], [[Maiolo]], [[Monte Cerignone]], [[Monte Grimano]], [[Pennabilli]], [[Pietrarubbia]], at [[San Leo]]. Ito ay tahanan ng isang burol na kastilyo, na itinayo noong ika-10 siglo, sa taas na {{Convert|1030|m|ft}} sa itaas ng antas ng dagat.

== Kakambal na bayan ==

* {{Flagicon|FRA}} [[Mont-Saint-Martin, Meurthe-et-Moselle|Mont-Saint-Martin]], Pransiya

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}{{Lalawigan ng Rimini}}
[[Kategorya:Official website different in Wikidata and Wikipedia]]
[[Kategorya:Pages using infobox settlement with possible demonym list]]
[[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]]</text>
      <sha1>ayid95hfks2rsb23b7iartodbwxat7h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958841</id>
      <parentid>1958840</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:51:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryomaandres</username>
        <id>8044</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3211" xml:space="preserve">[[Category:Articles with short description]]
[[Category:Short description is different from Wikidata]]
[[Category:Pages using infobox settlement with image map1 but not image map]]
{{Infobox Italian comune|name=Montecopiolo|official_name=Comune di Montecopiolo|native_name=|image_skyline=Villagrande di Montecopiolo.jpg|imagesize=|image_alt=|image_caption=|image_shield=Montecopiolo-Stemma.png|shield_alt=|image_map=|map_alt=|map_caption=|pushpin_label_position=|pushpin_map_alt=|coordinates={{coord|43|50|N|12|22|E|type:city(1,276)_region:IT|display=inline}}|coordinates_footnotes=|region=[[Emilia-Romaña]]|province=[[Lalawigan ng Rimini|Rimini]] (RN)|frazioni=Badia, Belvedere, Calvillano, Ca' Moneta, Pugliano, Ca' Bernacchia, Campo D'Arco, Casentino, Santa Rita, Villagrande  (township's seat)|mayor_party=|mayor=Alfonso Lattanzi|area_footnotes=|area_total_km2=35.7|population_footnotes=&lt;ref name=&quot;istat&quot;&gt;All demographics and other statistics: Italian statistical institute [[National Institute of Statistics (Italy)|Istat]].&lt;/ref&gt;|population_total=2158|population_as_of=2008|pop_density_footnotes=|population_demonym=Villagrandesi (pamayanan ''frazione''), Montecopiolesi (mga residente ng komuna)|elevation_footnotes=|elevation_m=915|twin1=|twin1_country=|saint=|day=|postal_code=61014|area_code=0722|website={{official website|http://www.comune.montecopiolo.pu.it/}}|footnotes=}}Ang '''Montecopiolo''' ay isang [[komuna]] (munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Rimini]] sa rehiyon ng [[Emilia-Romaña]], [[Italya]], na matatagpuan mga {{Convert|139|km|mi}} timog-silangan ng [[Bolonia]] at mga {{Convert|29|km|mi}} sa kanluran ng [[Rimini]]. Ito ay nabuo ng ilang mga nayon, walang eksaktong tinatawag na Montecopiolo; ang luklukan ng komuna ay nasa Villagrande.

Ang Montecopiolo ay may hangganan sa mga sumusunod na munisipalidad: [[Carpegna]], [[Macerata Feltria]], [[Maiolo]], [[Monte Cerignone]], [[Monte Grimano]], [[Pennabilli]], [[Pietrarubbia]], at [[San Leo]]. Ito ay tahanan ng isang burol na kastilyo, na itinayo noong ika-10 siglo, sa taas na {{Convert|1030|m|ft}} sa itaas ng antas ng dagat.

Mula Hunyo 17, 2021, ang munisipalidad ng Montecopiolo, kasama ng Sassofeltrio, ay inihiwalay sa [[lalawigan ng Pesaro at Urbino]], sa rehiyon ng [[Marche]], at bahagi ng [[lalawigan ng Rimini]], sa [[Emilia-Romaña]].&lt;ref name=&quot;legge&quot;&gt;{{cita web |url=https://www.gazzettaufficiale.it/atto/serie_generale/caricaDettaglioAtto/originario?atto.dataPubblicazioneGazzetta=2021-06-16&amp;atto.codiceRedazionale=21G00091&amp;elenco30giorni=true |sito=gazzettaufficiale.it |titolo=Serie Generale n. 142 del 16-6-2021}}&lt;/ref&gt;

== Pisikal ne heograpiya ==
Ang Montecopiolo ay pareho sa heograpiya at kasaysayan ng [[Montefeltro]]. Ito ang pinakamataas na munisipalidad (lokasyon ng luklukan ng munisipal) sa [[lalawigan ng Rimini]] at sa buong Montefeltro.

== Kakambal na bayan ==

* {{Flagicon|FRA}} [[Mont-Saint-Martin, Meurthe-et-Moselle|Mont-Saint-Martin]], Pransiya

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}{{Lalawigan ng Rimini}}
[[Kategorya:Official website different in Wikidata and Wikipedia]]
[[Kategorya:Pages using infobox settlement with possible demonym list]]
[[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]]</text>
      <sha1>hmho51rgn56xc54sd7lduhi98ypzn9r</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958843</id>
      <parentid>1958841</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:11:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryomaandres</username>
        <id>8044</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3211" xml:space="preserve">[[Category:Articles with short description]]
[[Category:Short description is different from Wikidata]]
[[Category:Pages using infobox settlement with image map1 but not image map]]
{{Infobox Italian comune|name=Montecopiolo|official_name=Comune di Montecopiolo|native_name=|image_skyline=Villagrande di Montecopiolo.jpg|imagesize=|image_alt=|image_caption=|image_shield=Montecopiolo-Stemma.png|shield_alt=|image_map=|map_alt=|map_caption=|pushpin_label_position=|pushpin_map_alt=|coordinates={{coord|43|50|N|12|22|E|type:city(1,276)_region:IT|display=inline}}|coordinates_footnotes=|region=[[Emilia-Romaña]]|province=[[Lalawigan ng Rimini|Rimini]] (RN)|frazioni=Badia, Belvedere, Calvillano, Ca' Moneta, Pugliano, Ca' Bernacchia, Campo D'Arco, Casentino, Santa Rita, Villagrande  (township's seat)|mayor_party=|mayor=Alfonso Lattanzi|area_footnotes=|area_total_km2=35.7|population_footnotes=&lt;ref name=&quot;istat&quot;&gt;All demographics and other statistics: Italian statistical institute [[National Institute of Statistics (Italy)|Istat]].&lt;/ref&gt;|population_total=2158|population_as_of=2008|pop_density_footnotes=|population_demonym=Villagrandesi (pamayanan ''frazione''), Montecopiolesi (mga residente ng komuna)|elevation_footnotes=|elevation_m=915|twin1=|twin1_country=|saint=|day=|postal_code=61014|area_code=0722|website={{official website|http://www.comune.montecopiolo.pu.it/}}|footnotes=}}Ang '''Montecopiolo''' ay isang [[komuna]] (munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Rimini]] sa rehiyon ng [[Emilia-Romaña]], [[Italya]], na matatagpuan mga {{Convert|139|km|mi}} timog-silangan ng [[Bolonia]] at mga {{Convert|29|km|mi}} sa kanluran ng [[Rimini]]. Ito ay nabuo ng ilang mga nayon, walang eksaktong tinatawag na Montecopiolo; ang luklukan ng komuna ay nasa Villagrande.

Ang Montecopiolo ay may hangganan sa mga sumusunod na munisipalidad: [[Carpegna]], [[Macerata Feltria]], [[Maiolo]], [[Monte Cerignone]], [[Monte Grimano]], [[Pennabilli]], [[Pietrarubbia]], at [[San Leo]]. Ito ay tahanan ng isang burol na kastilyo, na itinayo noong ika-10 siglo, sa taas na {{Convert|1030|m|ft}} sa itaas ng antas ng dagat.

Mula Hunyo 17, 2021, ang munisipalidad ng Montecopiolo, kasama ng Sassofeltrio, ay inihiwalay sa [[lalawigan ng Pesaro at Urbino]], sa rehiyon ng [[Marche]], at bahagi ng [[lalawigan ng Rimini]], sa [[Emilia-Romaña]].&lt;ref name=&quot;legge&quot;&gt;{{cita web |url=https://www.gazzettaufficiale.it/atto/serie_generale/caricaDettaglioAtto/originario?atto.dataPubblicazioneGazzetta=2021-06-16&amp;atto.codiceRedazionale=21G00091&amp;elenco30giorni=true |sito=gazzettaufficiale.it |titolo=Serie Generale n. 142 del 16-6-2021}}&lt;/ref&gt;

== Pisikal na heograpiya ==
Ang Montecopiolo ay pareho sa heograpiya at kasaysayan ng [[Montefeltro]]. Ito ang pinakamataas na munisipalidad (lokasyon ng luklukan ng munisipal) sa [[lalawigan ng Rimini]] at sa buong Montefeltro.

== Kakambal na bayan ==

* {{Flagicon|FRA}} [[Mont-Saint-Martin, Meurthe-et-Moselle|Mont-Saint-Martin]], Pransiya

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}{{Lalawigan ng Rimini}}
[[Kategorya:Official website different in Wikidata and Wikipedia]]
[[Kategorya:Pages using infobox settlement with possible demonym list]]
[[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]]</text>
      <sha1>8xhp7yk17gxrwjicnxa73cdpoyklmmj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Montefelcino</title>
    <ns>0</ns>
    <id>138458</id>
    <revision>
      <id>1958835</id>
      <parentid>1939284</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:40:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryomaandres</username>
        <id>8044</id>
      </contributor>
      <comment>Inilikha sa pagsalin ng pahinang &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1025612251|Montefelcino]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="557" xml:space="preserve">[[Category:Articles with short description]]
[[Category:Short description is different from Wikidata]]
[[Category:Pages using infobox settlement with image map1 but not image map]]
Ang '''Montefelcino''' ay isang [[komuna]] (munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Pesaro at Urbino]] sa rehiyon ng [[Italya|Marche]] ng [[Italya]], na matatagpuan mga {{Convert|60|km|mi}} sa kanluran ng [[Ancona]] at mga {{Convert|20|km|mi}} timog ng [[Pesaro]].

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}{{Lalawigan ng Pesaro at Urbino}}
[[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]]</text>
      <sha1>j2bk1f34dzs0df9i3eg1errzqontceb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958837</id>
      <parentid>1958835</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:44:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryomaandres</username>
        <id>8044</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2885" xml:space="preserve">[[Category:Articles with short description]]
[[Category:Short description is different from Wikidata]]
[[Category:Pages using infobox settlement with image map1 but not image map]]
{{Infobox Italian comune|name=Montefelcino|official_name=Comune di Montefelcino|native_name=|image_skyline=|imagesize=|image_alt=|image_caption=|image_shield=Montefelcino-Stemma.png|shield_alt=|image_map=|map_alt=|map_caption=|pushpin_label_position=|pushpin_map_alt=|coordinates={{coord|43|44|N|12|50|E|type:city(2,657)_region:IT|display=inline}}|coordinates_footnotes=|region=[[Marche]]|province=[[Lalawigan ng Pesaro at Urbino|Pesaro at Urbino]] (PU)|frazioni=Fontecorniale, Monteguiduccio, Montemontanaro, Ponte degli Alberi, Sterpeti, Villa Palombara, Ville|mayor_party=|mayor=Osvaldo Pelagaggia|area_footnotes=|area_total_km2=39.01|population_footnotes=&lt;ref name=&quot;istat&quot;&gt;All demographics and other statistics: Italian statistical institute [[National Institute of Statistics (Italy)|Istat]].&lt;/ref&gt;|population_total=2503|population_as_of=Pebrero 28, 2009|pop_density_footnotes=|population_demonym=Montefelcinesi|elevation_footnotes=|elevation_m=260|twin1=|twin1_country=|saint=San Esuperantius|day=Enero 24|postal_code=61030|area_code=0721|website={{official website|http://www.comune.montefelcino.ps.it/}}|footnotes=}}Ang '''Montefelcino''' ay isang [[komuna]] (munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Pesaro at Urbino]] sa rehiyon ng [[Italya|Marche]] ng [[Italya]], na matatagpuan mga {{Convert|60|km|mi}} sa kanluran ng [[Ancona]] at mga {{Convert|20|km|mi}} timog ng [[Pesaro]].

== Kasaysayan ==
Medyebal na pamayanan, na naghimagsik laban sa Fano, noong ika-13 siglo, sumali sa fief sa Fossombrone. Ibinalik ito ni Cesare Borgia noong 1502 sa Fano. Noong 1570 ang kastilyo ay ibinigay ni Guidobaldo della Rovere kay Konde Fabio Landriani. Sa pagkamatay ng mga ito na walang mga inapo, sa pamamagitan ng kalooban ng Della Rovere, bumalik ito sa Fossombrone.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://www.sapere.it/enciclopedia/Montefelcino.html |titolo=Montefelcino {{!}} Sapere.it |sito=www.sapere.it |lingua=it |accesso=2021-08-20}}&lt;/ref&gt;

== Mga monumento at pangunahing tanawin ==
Ang malaking halaga ng sining ay ang kahanga-hangang Palazzo del Feudatario (ika-16 na siglo), pagbabago ng dati nang kuta; ngayon ito ang luklukan ng munisipyo.

== Sport ==

=== Futbol ===
Ang koponan ng bayan ay Olympia Villa Palombara ng maliit na frazione ng Villa Palombara at militante sa [[Ikatlong Kategorya]], ngunit mayroon ding koponan ng Cesane na isang sporting union sa pagitan ng munisipalidad ng [[Isola del Piano]] at ang frazione ng Montefelcino Monteguiduccio, isang ilang taon na ang nakalilipas sa bansa nagkaroon ng Audax Montefelcino football, ngunit ngayon ito ay tumigil sa aktibidad.

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}{{Lalawigan ng Pesaro at Urbino}}
[[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]]</text>
      <sha1>oqsx72yckj768hmfi290yaks7ttm26v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Adventure Time</title>
    <ns>0</ns>
    <id>187830</id>
    <revision>
      <id>1958821</id>
      <parentid>1956348</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T04:32:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88</ip>
      </contributor>
      <comment>Logo Adventure Time</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7805" xml:space="preserve">{{Orphan|date=Setyembre 2021}}

{{about|seryeng pantelebisyon ng 2010|ibang paggamit|Adventure Time (paglilinaw)}}
{{Infobox television
| image                =File:Adventure Time logo2.png 
| image_upright        = 
| image_size           = 
| image_alt            = 
| caption              = 
| alt_name             = 
| native_name          = 
| genre                = [[Pakikipagsapalaran]]&lt;br&gt;Comedy-drama&lt;br&gt;Science-fantasy
| creator              = [[Pendleton Ward]]
| based_on             = 
| inspired_by          = 
| developer            = 
| writer               = Pendleton Ward&lt;br&gt;Patrick McHale&lt;br&gt;Adam Muto&lt;br&gt;Tim McKeon&lt;br&gt;[[Merriwether Williams]]&lt;br&gt;[[Steve Little (actor)|Steve Little]]&lt;br&gt;[[Thurop Van Orman]]&lt;br&gt;Kent Osborne&lt;br&gt;Mark Banker
| screenplay           = 
| story                = 
| director             = Larry Leichliter
| creative_director    = Patrick McHale&lt;br&gt;Cole Sanchez&lt;br&gt;Adam Muto&lt;br&gt;Nate Cash
| presenter            = 
| starring             = 
| judges               = 
| voices               = [[Jeremy Shada]]&lt;br&gt;[[John DiMaggio]]&lt;br&gt;[[Hynden Walch]]&lt;br&gt;[[Niki Yang]]&lt;br&gt;[[Tom Kenny]]&lt;br&gt;[[Olivia Olson]]&lt;br&gt;[[Martin Olson]]&lt;br&gt;[[Dee Bradley Baker]]&lt;br&gt;Pendleton Ward&lt;br&gt;Polly Lou Livingston&lt;br&gt;[[Jessica DiCicco]]&lt;br&gt;[[Maria Bamford]]
| narrated             = 
| theme_music_composer = 
| open_theme           = 
| end_theme            = 
| composer             = Casey James Basichis &amp; Tim Kiefer
| country              = Estados Unidos
| language             = 
| num_seasons          = 5
| num_episodes         = 126
| list_episodes        = List of Adventure Time episodes
| executive_producer   = [[Derek Drymon]]&lt;br&gt;[[Fred Seibert]]&lt;br&gt;'''Para sa Cartoon Network:'''&lt;br&gt;Curtis Lelash&lt;br&gt;[[Brian A. Miller]]&lt;br&gt;Jennifer Pelphrey&lt;br&gt;Rob Swartz&lt;br&gt;Rob Sorcher&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://frederator.com/series/adventure-time/ |title=Adventure Time |publisher=[[Frederator Studios]] |accessdate=May 15, 2013}}&lt;/ref&gt;
| producer             = Kelly Crews&lt;br&gt;Adam Muto {{small|(gumawang nangangasiwa)}}
| news_editor          = 
| location             = 
| cinematography       = 
| animator             = 
| editor               = 
| camera               = 
| runtime              = 11 minuto
| company              = [[Frederator Studios]]&lt;br&gt;[[Cartoon Network Studios]]
| distributor          = 
| budget               = 
| network              = 
| picture_format       = [[1080i]]
| audio_format         = 
| first_run            = 
| released             = 
| first_aired          = {{Start date|2010|4|5}}
| last_aired           = {{End date|2018|9|3}}
| preceded_by          = 
| followed_by          = 
| related              = 
| website              = http://www.cartoonnetwork.com/tv_shows/adventuretime/index.html
| website_title        = 
| production_website   = http://adventuretimeart.frederator.com/
| production_website_title = 
}}

Ang '''''Adventure Time''''' (na may orihinal na pamagat na '''''Adventure Time with Finn &amp; Jake''''') ay isang Amerikanong seryeng pantelebisyon na nilikha ni Pendleton Ward para sa [[Cartoon Network]]. Ang seryeng ito ay tumatalakay hinggil sa mga pakikipagsapalaran ni Finn (sa tinig ni Jeremy Shada), isang batang-tao, at ng kanyang matalik na kaibigan at mapag-arugang kapatid na si Jake (sa tinig ni John DiMaggio), isang aso na may kakaibang kapangyarihan upang magbago ng hugis, magpalaki at magpaliit kung nanaisin nito. Nabubuhay sina Finn at Jake sa Lupain ng Ooo (''Land of Ooo''). Sa kanilang paglalakbay ay makikilala nila ang iba pang mga pangunahing tauhan ng palabas: sina Prinsesa Bubblegum (sa tinig ni Hynden Walch), Ang Haring Yelo (sa tinig ni Tom Kenny), at Marceline ang Reynang Bampira (sa tinig ni Olivia Olson).

Ang serye ay batay sa isang maikling palabas na binuo para sa munting serye ng Nicktoons at Frederator Studios na ''Random! Cartoons''. Matapos itong maging patok sa Internet, kinuha ito ng Cartoon Network para gawing isang buong serye na unang ipinalabas noong 11 Marso 2010, at opisyal na nag-umpisa noong 5 Abril 2010. Ang serye, na ang inspirasyon ay mula sa pantasyang dulaang laro  (''fantasy role-playing game'') na ''[[Dungeons &amp; Dragons]]'' at maging sa ibang mga larong bidyo, ay ipinrodyus sa pamamagitan ng animasyong guhit-kamay. Nililikha ang mga kabanata sa pamamagitan ng proseso ng ''storyboarding'', at ang isang kabanata ay inaabot ng walo hanggang siyam na buwan upang matapos, bagama't sabay-sabay na ginagawa ang mga buong kabanata. Ang mga gumaganap sa ''Adventure Time'' ay sama-samang nagrerekord ng kanilang mga linya, di-gaya ng iba't-ibang sesyon ng rekording sa bawat aktor na nagbibigay-tinig, at regular ding kumukuha ang serye ng mga panauhing aktor at aktres para sa mga munti at bumabalik na mga tauhan. Bawat kabanata sa ''Adventure Time'' ay mga labing-isang minuto ang haba; madalas ay pares ng mga kabanata ang ipinalalabas upang mapunan ang nakalaan sa kanilang kalahating-oras.

Nakatapos na ang serye ng limang kapanahunan o ''season'', kasalukuyang nasa ikaanim nito, at nakatakdang magkaroon ng ikapito. Mula noong ito'y nag-umpisa, naging matagumpay sa ''ratings'' ang ''Adventure Time''. Mula Marso 2013, tinatayang nasa 2 hanggang 3 milyong manonood bawat linggo ang nakatutok sa palabas. Nakatanggap din ng mga positibong puna ang palabas mula sa mga kritiko at nagkaroon ng mga masugid na tagasunod ng mga kabataan at matatanda, na karamihan sa kanila'y nahikayat dahil sa animasyon ng serye, sa kuwento, at sa mga tauhan. Nagwagi na ang ''Adventure Time'' ng dalawang ''Annie Awards'' sa labing-apat na nominasyon nito, dalawang ''Primetime Emmy Awards'' sa pitong nominasyon nito, dalawang ''British Academy Children's Award''s, at isang ''Motion Picture Sound Editors Award''. Nanomina na rin ang serye para sa tatlong ''Critics' Choice Television Awards'', at isang ''Sundance Film Festival Award'', kasama ng iba pa. Ang bersiyong aklat-komiks nito'y nagwagi ng isang ''Eisner Award'' at dalawang ''Harvey Awards''. Dagdag dito, nakapagprodyus na rin ang serye ng maraming mga damit at iba pang mga gamit, mga larong bidyo, mga aklat-komiks, at mga natitipong DVD (''DVD compilations'').

Sa Pilipinas, ang ''Adventure Time'' ay ipinapalabas sa ''cable channel'' na [[Cartoon Network]] at sa lokal na ''channel'' na [[ABC Development Corporation|TV5]].

== Mga Pangunahing Tauhan ==
=== Mga Bida ===
* '''Finn ang Tao (Finn the Human)''' - Si Finn ay isang 14 na taong gulang na bata na walang ginawa kundi mag lakbay (adventure) at maging bayani. Ang kanyang kasalukuyang inspirasyon ay si Flame Princess na ipinakita sa seryeng &quot;Incendium&quot;, &quot;Hot to The Touch&quot;, at &quot;Burning Low&quot;.
* '''Jake ang Aso (Jake the Dog)''' - Si Jake ay isang 28 na taong gulang na aso na may kakaibang kapangyarihan na puwede siyang mag-iba ng porma o hugis. Ang kanyang karelasiyon ay si Lady Rainicorn, isang rainicorn na puwedeng magbalatkayo (camouflage) at dumaan sa mga pader o ano mang harang.

==Pagpapalabas==
Hindi lang sa [[Cartoon Network]] ipinapalabas ang Adventure Time. Ipinapalabas din ito sa ibang bansa sa Free TV
{|class=wikitable
|-
! Country
! Channel
|-
| {{flagicon|Germany}} [[Alemanya]]
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;kabel eins
|-
| {{PHI}}
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;[[ABC Development Corporation|TV5]]
|-
| {{AUS}}
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;GO!
|-
| {{ESP}}
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;Boing!
|-
| {{ECU}}
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;Gama TV
|-
| {{MEX}}
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;Canal 5
|-
| {{CAN}}
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;Teletoon
|-
| {{RUS}}
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;2x2
|-
| {{ITA}}
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;Boing!
|-
| {{ISR}}
| Arutz HaYeladim
|-
| {{NIC}}
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;Canal 13
|-
| {{VEN}}
| Televen
|-
| {{PER}}
| Frecuencia Latina
|}

== Mga Sanggunian ==
{{Reflist}}

[[Kategorya:Cartoon Network]]</text>
      <sha1>jx8ne134uoqa5no64d2qgahey6ocudq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958853</id>
      <parentid>1958821</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:21:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:WayKurat|WayKurat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7776" xml:space="preserve">{{Orphan|date=Setyembre 2021}}

{{about|seryeng pantelebisyon ng 2010|ibang paggamit|Adventure Time (paglilinaw)}}
{{Infobox television
| image                = 
| image_upright        = 
| image_size           = 
| image_alt            = 
| caption              = 
| alt_name             = 
| native_name          = 
| genre                = [[Pakikipagsapalaran]]&lt;br&gt;Comedy-drama&lt;br&gt;Science-fantasy
| creator              = [[Pendleton Ward]]
| based_on             = 
| inspired_by          = 
| developer            = 
| writer               = Pendleton Ward&lt;br&gt;Patrick McHale&lt;br&gt;Adam Muto&lt;br&gt;Tim McKeon&lt;br&gt;[[Merriwether Williams]]&lt;br&gt;[[Steve Little (actor)|Steve Little]]&lt;br&gt;[[Thurop Van Orman]]&lt;br&gt;Kent Osborne&lt;br&gt;Mark Banker
| screenplay           = 
| story                = 
| director             = Larry Leichliter
| creative_director    = Patrick McHale&lt;br&gt;Cole Sanchez&lt;br&gt;Adam Muto&lt;br&gt;Nate Cash
| presenter            = 
| starring             = 
| judges               = 
| voices               = [[Jeremy Shada]]&lt;br&gt;[[John DiMaggio]]&lt;br&gt;[[Hynden Walch]]&lt;br&gt;[[Niki Yang]]&lt;br&gt;[[Tom Kenny]]&lt;br&gt;[[Olivia Olson]]&lt;br&gt;[[Martin Olson]]&lt;br&gt;[[Dee Bradley Baker]]&lt;br&gt;Pendleton Ward&lt;br&gt;Polly Lou Livingston&lt;br&gt;[[Jessica DiCicco]]&lt;br&gt;[[Maria Bamford]]
| narrated             = 
| theme_music_composer = 
| open_theme           = 
| end_theme            = 
| composer             = Casey James Basichis &amp; Tim Kiefer
| country              = Estados Unidos
| language             = 
| num_seasons          = 5
| num_episodes         = 126
| list_episodes        = List of Adventure Time episodes
| executive_producer   = [[Derek Drymon]]&lt;br&gt;[[Fred Seibert]]&lt;br&gt;'''Para sa Cartoon Network:'''&lt;br&gt;Curtis Lelash&lt;br&gt;[[Brian A. Miller]]&lt;br&gt;Jennifer Pelphrey&lt;br&gt;Rob Swartz&lt;br&gt;Rob Sorcher&lt;ref&gt;{{cite web |url=http://frederator.com/series/adventure-time/ |title=Adventure Time |publisher=[[Frederator Studios]] |accessdate=May 15, 2013}}&lt;/ref&gt;
| producer             = Kelly Crews&lt;br&gt;Adam Muto {{small|(gumawang nangangasiwa)}}
| news_editor          = 
| location             = 
| cinematography       = 
| animator             = 
| editor               = 
| camera               = 
| runtime              = 11 minuto
| company              = [[Frederator Studios]]&lt;br&gt;[[Cartoon Network Studios]]
| distributor          = 
| budget               = 
| network              = 
| picture_format       = [[1080i]]
| audio_format         = 
| first_run            = 
| released             = 
| first_aired          = {{Start date|2010|4|5}}
| last_aired           = {{End date|2018|9|3}}
| preceded_by          = 
| followed_by          = 
| related              = 
| website              = http://www.cartoonnetwork.com/tv_shows/adventuretime/index.html
| website_title        = 
| production_website   = http://adventuretimeart.frederator.com/
| production_website_title = 
}}

Ang '''''Adventure Time''''' (na may orihinal na pamagat na '''''Adventure Time with Finn &amp; Jake''''') ay isang Amerikanong seryeng pantelebisyon na nilikha ni Pendleton Ward para sa [[Cartoon Network]]. Ang seryeng ito ay tumatalakay hinggil sa mga pakikipagsapalaran ni Finn (sa tinig ni Jeremy Shada), isang batang-tao, at ng kanyang matalik na kaibigan at mapag-arugang kapatid na si Jake (sa tinig ni John DiMaggio), isang aso na may kakaibang kapangyarihan upang magbago ng hugis, magpalaki at magpaliit kung nanaisin nito. Nabubuhay sina Finn at Jake sa Lupain ng Ooo (''Land of Ooo''). Sa kanilang paglalakbay ay makikilala nila ang iba pang mga pangunahing tauhan ng palabas: sina Prinsesa Bubblegum (sa tinig ni Hynden Walch), Ang Haring Yelo (sa tinig ni Tom Kenny), at Marceline ang Reynang Bampira (sa tinig ni Olivia Olson).

Ang serye ay batay sa isang maikling palabas na binuo para sa munting serye ng Nicktoons at Frederator Studios na ''Random! Cartoons''. Matapos itong maging patok sa Internet, kinuha ito ng Cartoon Network para gawing isang buong serye na unang ipinalabas noong 11 Marso 2010, at opisyal na nag-umpisa noong 5 Abril 2010. Ang serye, na ang inspirasyon ay mula sa pantasyang dulaang laro  (''fantasy role-playing game'') na ''[[Dungeons &amp; Dragons]]'' at maging sa ibang mga larong bidyo, ay ipinrodyus sa pamamagitan ng animasyong guhit-kamay. Nililikha ang mga kabanata sa pamamagitan ng proseso ng ''storyboarding'', at ang isang kabanata ay inaabot ng walo hanggang siyam na buwan upang matapos, bagama't sabay-sabay na ginagawa ang mga buong kabanata. Ang mga gumaganap sa ''Adventure Time'' ay sama-samang nagrerekord ng kanilang mga linya, di-gaya ng iba't-ibang sesyon ng rekording sa bawat aktor na nagbibigay-tinig, at regular ding kumukuha ang serye ng mga panauhing aktor at aktres para sa mga munti at bumabalik na mga tauhan. Bawat kabanata sa ''Adventure Time'' ay mga labing-isang minuto ang haba; madalas ay pares ng mga kabanata ang ipinalalabas upang mapunan ang nakalaan sa kanilang kalahating-oras.

Nakatapos na ang serye ng limang kapanahunan o ''season'', kasalukuyang nasa ikaanim nito, at nakatakdang magkaroon ng ikapito. Mula noong ito'y nag-umpisa, naging matagumpay sa ''ratings'' ang ''Adventure Time''. Mula Marso 2013, tinatayang nasa 2 hanggang 3 milyong manonood bawat linggo ang nakatutok sa palabas. Nakatanggap din ng mga positibong puna ang palabas mula sa mga kritiko at nagkaroon ng mga masugid na tagasunod ng mga kabataan at matatanda, na karamihan sa kanila'y nahikayat dahil sa animasyon ng serye, sa kuwento, at sa mga tauhan. Nagwagi na ang ''Adventure Time'' ng dalawang ''Annie Awards'' sa labing-apat na nominasyon nito, dalawang ''Primetime Emmy Awards'' sa pitong nominasyon nito, dalawang ''British Academy Children's Award''s, at isang ''Motion Picture Sound Editors Award''. Nanomina na rin ang serye para sa tatlong ''Critics' Choice Television Awards'', at isang ''Sundance Film Festival Award'', kasama ng iba pa. Ang bersiyong aklat-komiks nito'y nagwagi ng isang ''Eisner Award'' at dalawang ''Harvey Awards''. Dagdag dito, nakapagprodyus na rin ang serye ng maraming mga damit at iba pang mga gamit, mga larong bidyo, mga aklat-komiks, at mga natitipong DVD (''DVD compilations'').

Sa Pilipinas, ang ''Adventure Time'' ay ipinapalabas sa ''cable channel'' na [[Cartoon Network]] at sa lokal na ''channel'' na [[ABC Development Corporation|TV5]].

== Mga Pangunahing Tauhan ==
=== Mga Bida ===
* '''Finn ang Tao (Finn the Human)''' - Si Finn ay isang 14 na taong gulang na bata na walang ginawa kundi mag lakbay (adventure) at maging bayani. Ang kanyang kasalukuyang inspirasyon ay si Flame Princess na ipinakita sa seryeng &quot;Incendium&quot;, &quot;Hot to The Touch&quot;, at &quot;Burning Low&quot;.
* '''Jake ang Aso (Jake the Dog)''' - Si Jake ay isang 28 na taong gulang na aso na may kakaibang kapangyarihan na puwede siyang mag-iba ng porma o hugis. Ang kanyang karelasiyon ay si Lady Rainicorn, isang rainicorn na puwedeng magbalatkayo (camouflage) at dumaan sa mga pader o ano mang harang.

==Pagpapalabas==
Hindi lang sa [[Cartoon Network]] ipinapalabas ang Adventure Time. Ipinapalabas din ito sa ibang bansa sa Free TV
{|class=wikitable
|-
! Country
! Channel
|-
| {{flagicon|Germany}} [[Alemanya]]
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;kabel eins
|-
| {{PHI}}
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;[[ABC Development Corporation|TV5]]
|-
| {{AUS}}
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;GO!
|-
| {{ESP}}
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;Boing!
|-
| {{ECU}}
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;Gama TV
|-
| {{MEX}}
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;Canal 5
|-
| {{CAN}}
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;Teletoon
|-
| {{RUS}}
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;2x2
|-
| {{ITA}}
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;Boing!
|-
| {{ISR}}
| Arutz HaYeladim
|-
| {{NIC}}
| [[Cartoon Network]]&lt;br&gt;Canal 13
|-
| {{VEN}}
| Televen
|-
| {{PER}}
| Frecuencia Latina
|}

== Mga Sanggunian ==
{{Reflist}}

[[Kategorya:Cartoon Network]]</text>
      <sha1>bnkutr1wulokenhswyd1cunyf0puduo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Doraemon: Nobita's Dinosaur</title>
    <ns>0</ns>
    <id>229160</id>
    <revision>
      <id>1958820</id>
      <parentid>1955935</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T04:25:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88</ip>
      </contributor>
      <comment>Logo Doraemon cartoon Adventure</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1153" xml:space="preserve">{{for|the 2006 remake|Doraemon: Nobita's Dinosaur 2006}}
{{Infobox film
| name           = Doraemon the Movie: Nobita's Dinosaur
| image          =File:Doraemon-cartoon adventure.png 
| caption        = Logo 
| director       = Hiroshi Fukutomi
| producer       = Sankichiro Kusube, Soichi Bessho
| writer         = [[Fujiko F. Fujio]]
| starring       = [[Nobuyo Oyama]]&lt;br&gt;[[Noriko Ohara]]&lt;br&gt;[[Michiko Nomura]]&lt;br&gt;[[Kaneta Kimotsuki]]&lt;br&gt;[[Kazuya Tatekabe]]
| music          = Shunsuke Kikuchi
| cinematography = Katsuji Misawa
| editing        = Kazuo Inoue, Seiji Morita
| distributor    = [[Toho]]
| released       = 15 Marso 1980 (Japan)
| runtime        = 92 minutes
| country        = Japan
| language       = Japanese
| budget         = 
}}
{{nihongo|'''''Doraemon: Nobita's Dinosaur'''''|ドラえもん のび太の恐竜|''Doraemon Nobita No Kyoryu''}}

==Cast==

==Music==
*Doraemon no Uta (ドラえもんのうた) by Nobuyo Oyama

==References==
{{reflist|2}}

==External links==
*{{ann|film|1887}}
*{{imdb title|id=1147517}}

{{Doraemon}}

[[Kategorya:Mga pelikula ng 1980]]
[[Kategorya:Mga pelikula mula sa Hapon]]


{{stub|Pelikula}}</text>
      <sha1>d08ssreqkakpdhaim1teqgojg9jbaed</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958854</id>
      <parentid>1958820</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:21:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:WayKurat|WayKurat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1124" xml:space="preserve">{{for|the 2006 remake|Doraemon: Nobita's Dinosaur 2006}}
{{Infobox film
| name           = Doraemon the Movie: Nobita's Dinosaur
| image          = 
| caption        = Film poster
| director       = Hiroshi Fukutomi
| producer       = Sankichiro Kusube, Soichi Bessho
| writer         = [[Fujiko F. Fujio]]
| starring       = [[Nobuyo Oyama]]&lt;br&gt;[[Noriko Ohara]]&lt;br&gt;[[Michiko Nomura]]&lt;br&gt;[[Kaneta Kimotsuki]]&lt;br&gt;[[Kazuya Tatekabe]]
| music          = Shunsuke Kikuchi
| cinematography = Katsuji Misawa
| editing        = Kazuo Inoue, Seiji Morita
| distributor    = [[Toho]]
| released       = 15 Marso 1980 (Japan)
| runtime        = 92 minutes
| country        = Japan
| language       = Japanese
| budget         = 
}}
{{nihongo|'''''Doraemon: Nobita's Dinosaur'''''|ドラえもん のび太の恐竜|''Doraemon Nobita No Kyoryu''}}

==Cast==

==Music==
*Doraemon no Uta (ドラえもんのうた) by Nobuyo Oyama

==References==
{{reflist|2}}

==External links==
*{{ann|film|1887}}
*{{imdb title|id=1147517}}

{{Doraemon}}

[[Kategorya:Mga pelikula ng 1980]]
[[Kategorya:Mga pelikula mula sa Hapon]]


{{stub|Pelikula}}</text>
      <sha1>ojz1usv748tr9sh1yrt9obx4b5ezntc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Michelle Vito</title>
    <ns>0</ns>
    <id>243607</id>
    <revision>
      <id>1958776</id>
      <parentid>1957047</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:27:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Bryle Christopher A. Guitones</username>
        <id>123305</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5091" xml:space="preserve">{{Infobox person
| name = Michelle Vito
| image =
| caption = 
| birth_name = Michelle Marie Reyes Vito
| birth_date = {{birth date and age|mf=yes|1997|10|04}}
| birth_place = [[Singapore]]
| other_names = Michelle, Mich
| occupation = Actress, Model
| agent = Star Magic (2010–present) Dreamscape\RSB Entertainment (2012-present)
| years_active = 2010–present
| partner = [[Enzo Pineda]]
| website =
}}

'''Michelle Marie Reyes Vito'''(born October 4, 1997), better known as '''Michelle Vito''' is a Filipino-Spanish actress and model. She is popularly known for appearing in ABS-CBN shows, Aryana as Megan Mendez and Bagong Umaga as Angge. She was a part of Star Magic Circle 2013.&lt;ref&gt;{{Cite web |title=Meet Star Magic Circle 2013 |url=https://www.pep.ph/guide/tv/11615/meet-star-magic-circle-2013 |access-date=2022-05-03 |website=PEP.ph |language=en}}&lt;/ref&gt;

==Filmography==

=== Television ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:100%&quot;
|'''Year'''
|'''Title'''
|'''Role'''
|'''Network'''
|-
| 2020
| ''[/wiki//wiki/Bagong_Umaga?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU Bagong Umaga]''
| Agnes &quot;Angge&quot; delos Santos/Silang
| [/wiki//wiki/A2Z_(tsanel_pantelebisyon)?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU A2Z]
|-
| 2019
| ''[/wiki//wiki/Nang_Ngumiti_ang_Langit?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU Nang Ngumiti ang Langit]''
| Anna
| rowspan=&quot;18&quot; |[/wiki//wiki/ABS-CBN?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU ABS-CBN]
|-
| 2018
| ''[/wiki//wiki/Maalaala_Mo_Kaya?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU Maalaala Mo Kaya: Hapagkainan]''
| Nina Labos
|-
| 2017
| ''[/wiki//wiki/La_Luna_Sangre?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU La Luna Sangre]''
| Joey Angela Martinez
|-
| rowspan=&quot;2&quot; |2016 || ''Ang Probinsyano''
| Janice Vergel
|-
| ''The Greatest Love''
| Amanda Alegre
|-
| rowspan=&quot;5&quot; | 2015 || ''Someone To Watch Over Me'' ||
|-
| ''Ipaglaban Mo: Pinaasa Mo Ako'' || Cherry
|-
| ''[/wiki//wiki/Luv_U?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU Luv U]'' || Viv Samonte
|-
| ''Ipaglaban Mo: Para Sa Mga Anak Ko'' || Donna
|-
| ''Maalaala Mo Kaya: Mangga at Bagoong'' || batang Febie at Eunice
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | 2014 || ''Dream Dad'' || Señorita Glenda
|-
| ''Sana Bukas pa ang Kahapon'' || Violet Buenavista 
|-
| ''Ipaglaban Mo: Hindo ko Sinasadya, Yaya'' || Micmic
|-
| rowspan=&quot;3&quot; | 2013 || ''[/wiki//wiki/Wansapanataym?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU Wansapanataym Presents: Moomoo knows Best]'' || Joy
|-
| ''[/wiki//wiki/Maalaala_Mo_Kaya?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU Maalaala Mo Kaya: Make Up]'' || Annable 
|-
| ''Wansapanataym Presents: Eye Naku'' || Jean
|-
| 2013–kasalukuyan || ''[/wiki//wiki/ASAP?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU ASAP]'' || Kanyang sarili
|-
| 2012–2013 || ''[/wiki//wiki/Aryana?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU Aryana]'' || Megan Mendez
|-
| 2011 || ''[/wiki//wiki/Nita_Negrita?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU Nita Negrita]'' || Peachy || [/wiki//wiki/GMA_Network?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU GMA Network]
|-
| 2010 || ''First Time'' || || [/wiki//wiki/GMA_Network?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU GMA Network]
|-
| 2009 || ''Stairway to Heaven'' || || [/wiki//wiki/GMA_Network?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU GMA Network]
|}

=== Film ===
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:100%&quot;
|'''Year'''
|'''Title'''
|'''Role'''
|'''Producction Company'''
|-
| 2013 || ''[/wiki//wiki/Pagpag:_Siyam_na_Buhay?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU Pagpag: Siyam na Buhay]'' || Hannah † || Regal Films, [/wiki//wiki/Star_Cinema?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU Star Cinema]
|-
| 2015 || ''#Walang Forever'' || Cameo role ||
|-
| 2017 || ''The Debutantes'' || Candes † || Regal Films
|-
|2019
|''Santigwar''
|Lea
|Reality Entertainment, Horseshoe Studios
|}

== References ==

[/wiki//wiki//wiki//wiki/Kategorya:Ipinanganak_noong_1997%3Fiorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org;AfqLCpP0VADo5gZU&amp;iorg_annotation=l?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU /wiki//wiki/Kategorya:Ipinanganak noong 1997?iorg domain internal=tl.m.wikipedia.org;AfqLCpP0VADo5gZU&amp;iorg annotation=l]
[/wiki//wiki//wiki//wiki/Kategorya:Mga_personalidad_sa_telebisyon%3Fiorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org;AfqLCpP0VADo5gZU&amp;iorg_annotation=l?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU /wiki//wiki/Kategorya:Mga personalidad sa telebisyon?iorg domain internal=tl.m.wikipedia.org;AfqLCpP0VADo5gZU&amp;iorg annotation=l]
[/wiki//wiki//wiki//wiki/Kategorya:Mga_artista_mula_sa_Pilipinas%3Fiorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org;AfqLCpP0VADo5gZU&amp;iorg_annotation=l?iorg_domain_internal=tl.m.wikipedia.org%3BAfqLCpP0VADo5gZU /wiki//wiki/Kategorya:Mga artista mula sa Pilipinas?iorg domain internal=tl.m.wikipedia.org;AfqLCpP0VADo5gZU&amp;iorg annotation=l]</text>
      <sha1>npk8q1wuk2rh5ev2n37inte8c6zk1po</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Peppa Pig</title>
    <ns>0</ns>
    <id>251332</id>
    <revision>
      <id>1958816</id>
      <parentid>1815605</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T03:40:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511</ip>
      </contributor>
      <comment>Image</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="894" xml:space="preserve">{{Underlinked|date=Nobyembre 2020}}
{{italic title}}

Ang '''''Peppa Pig''''' ay isang palabas ng Britong ''preschool animated series'' na dinerekta at pinrudouce kay Astley Baker Davies, ito ay unang inere noong Mayo 31,  2004, at dinistribute sa [[E1 Kids]]. Ito ay sinarado ang palabas nitong dalawang taon at inere ulit noong 14 Pebrero 2015. Sa petsang ito, apat na season ay kumpletong inere, na may ilalimang kasalukuyang pag-eere. Ito ay napapanood sa 180 teritoryo.&lt;ref name=&quot;BBC&quot;&gt;{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/election_2010/8645658.stm | work=BBC News | title=Peppa Pig moved from Labour event | date=27 Abril 2010}}&lt;/ref&gt;          

[[Dexter's Laboratory]] &lt;nowiki&gt;[[File:Peppa Pig and George in Peppa Pig World at Paultons Park.jpg]]&lt;/nowiki&gt; ay isang [[South Park]] sa [[The Simpsons]]

==Mga sanggunian==
{{reflist}}

[[Kategorya:Mga palabas]]


{{stub}}</text>
      <sha1>1r90ctew8w0mrval5ntoj3gp1xn7jwv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958817</id>
      <parentid>1958816</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T03:42:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511</ip>
      </contributor>
      <comment>Cartoon</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="862" xml:space="preserve">{{Underlinked|date=Nobyembre 2020}}
{{italic title}}

Ang '''''Peppa Pig''''' ay isang palabas ng Britong ''preschool animated series'' na dinerekta at pinrudouce kay Astley Baker Davies, ito ay unang inere noong Mayo 31,  2004, at dinistribute sa [[E1 Kids]]. Ito ay sinarado ang palabas nitong dalawang taon at inere ulit noong 14 Pebrero 2015. Sa petsang ito, apat na season ay kumpletong inere, na may ilalimang kasalukuyang pag-eere. Ito ay napapanood sa 180 teritoryo.&lt;ref name=&quot;BBC&quot;&gt;{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/election_2010/8645658.stm | work=BBC News | title=Peppa Pig moved from Labour event | date=27 Abril 2010}}&lt;/ref&gt;          

[[Dexter's Laboratory]] [[Kikoriki]] ay isang [[South Park]] sa [[The Simpsons]] [[The Powerpuff Girls]]  [[Mickey Mouse]]

==Mga sanggunian==
{{reflist}}

[[Kategorya:Mga palabas]]


{{stub}}</text>
      <sha1>1h1wxgdueln54pzizppgkjoau51gt5z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958857</id>
      <parentid>1958817</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:22:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:Maskbot|Maskbot]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="728" xml:space="preserve">{{Underlinked|date=Nobyembre 2020}}
{{italic title}}

Ang '''''Peppa Pig''''' ay isang palabas ng Britong ''preschool animated series'' na dinerekta at pinrudouce kay Astley Baker Davies, ito ay unang inere noong Mayo 31,  2004, at dinistribute sa [[E1 Kids]]. Ito ay sinarado ang palabas nitong dalawang taon at inere ulit noong 14 Pebrero 2015. Sa petsang ito, apat na season ay kumpletong inere, na may ilalimang kasalukuyang pag-eere. Ito ay napapanood sa 180 teritoryo.&lt;ref name=&quot;BBC&quot;&gt;{{cite news| url=http://news.bbc.co.uk/1/hi/uk_politics/election_2010/8645658.stm | work=BBC News | title=Peppa Pig moved from Labour event | date=27 Abril 2010}}&lt;/ref&gt;

==Mga sanggunian==
{{reflist}}

[[Kategorya:Mga palabas]]


{{stub}}</text>
      <sha1>pnkp659b1l517d0lxndzfhl9ws68taq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>South Park</title>
    <ns>0</ns>
    <id>276491</id>
    <revision>
      <id>1958787</id>
      <parentid>1956350</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T00:49:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3589" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image                =File:South Park sign in Fairplay, Colorado.jpg
 
| image_upright        = 
| image_size           = 
| image_alt            = 
| caption              = 
| alt_name             = 
| native_name          = 
| genre                = satira, black comedy television program, animated sitcom, comedic television series, sitcom, black comedy, surreal humour
| creator              = Trey Parker, Matt Stone
| based_on             = 
| inspired_by          = 
| developer            = 
| writer               = Trey Parker
| screenplay           = 
| story                = 
| director             = Trey Parker, Matt Stone
| creative_director    = 
| presenter            = 
| starring             = 
| judges               = 
| voices               = Trey Parker, Matt Stone, Mary Kay Bergman, April Stewart, Mona Marshall, Isaac Hayes, Jay Leno, Tomorowo Taguchi, Jenna Mattison, Ozzy Osbourne, George Clooney, Malcolm McDowell, Kyle McCulloch, Jennifer Aniston, Dian Bachar, Peter Serafinowicz, Courtney Ford, Natasha Henstridge, Joe Strummer, DMX, Meat Loaf, John Lydon, Marc Shaiman, Jonny Greenwood, Tim Armstrong, Bill Hader, Tommy Chong, Cheech Marin, Eric Stough, Robert Smith, Henry Winkler, Richard Belzer, Patrick Stewart, Kief Davidson, Eric Bauza, Elon Musk, Alex Veadov, Eliza Schneider
| narrated             = 
| theme_music_composer = 
| open_theme           = 
| end_theme            = 
| composer             = Primus
| country              = Estados Unidos ng Amerika
| language             = Ingles
| num_seasons          = 25
| num_episodes         = 317
| list_episodes        = list of South Park episodes
| executive_producer   = Matt Stone, Trey Parker
| producer             = 
| news_editor          = 
| location             = 
| cinematography       = 
| animator             = 
| editor               = 
| camera               = 
| runtime              = 22 minuto
| company              = 
| distributor          = Comedy Central, Netflix, Hulu, HBO Max
| budget               = 
| network              = Comedy Central Spain, Comedy Central
| picture_format       = 
| audio_format         = 
| first_run            = 
| released             = 
| first_aired          = {{start date|1997|8|13}}
| last_aired           = kasalukuyan
| preceded_by          = 
| followed_by          = 
| related              = [[South Park universe]]
| website              = https://southparkstudios.com
| website_title        = 
| production_website   = 
| production_website_title = 
}}
Ang '''South Park''' ay isang [[Estados Unidos|Amerikanong]] adultong ''[[animated sitcom]]'' na nilikha ni [[Trey Parker]] at [[Matt Stone]] at binuo ni Brian Graden para sa network ng telebisyon ng [[Comedy Central]]. Ang palabas ay umiikot sa paligid ng apat na lalaki-[[Stan Marsh]], [[Kyle Broflovski]], [[Eric Cartman]], at [[Kenny McCormick]]-at ang kanilang mga kakaibang pakikipagsapalaran sa at sa paligid ng titular na bayan ng [[Colorado]]. Karamihan ay tulad ng South Park ay gumagamit ng isang napakalaking grupo cast ng umuulit na character at naging kasumpa-sumpa para sa kanyang kalapastanganan at madilim, surreal katatawanan na satirizes isang malawak na hanay ng mga paksa patungo sa isang mature na madla. Nilikha ng Parker and Stone ang palabas mula sa ''The Spirit of Christmas'', dalawang magkakasunod na animated shorts na nilikha noong 1992 at 1995. Ang huli ay naging isa sa mga unang viral video sa [[internet]], huli na humahantong sa produksyon ng South Park.

[[Kategorya:Telebisyon sa Estados Unidos]]


{{stub}}</text>
      <sha1>e5qmm6l5bj9v4dnfids6bgp42elnm6v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958799</id>
      <parentid>1958787</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T02:31:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:WayKurat|WayKurat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3542" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image                = 
| image_upright        = 
| image_size           = 
| image_alt            = 
| caption              = 
| alt_name             = 
| native_name          = 
| genre                = satira, black comedy television program, animated sitcom, comedic television series, sitcom, black comedy, surreal humour
| creator              = Trey Parker, Matt Stone
| based_on             = 
| inspired_by          = 
| developer            = 
| writer               = Trey Parker
| screenplay           = 
| story                = 
| director             = Trey Parker, Matt Stone
| creative_director    = 
| presenter            = 
| starring             = 
| judges               = 
| voices               = Trey Parker, Matt Stone, Mary Kay Bergman, April Stewart, Mona Marshall, Isaac Hayes, Jay Leno, Tomorowo Taguchi, Jenna Mattison, Ozzy Osbourne, George Clooney, Malcolm McDowell, Kyle McCulloch, Jennifer Aniston, Dian Bachar, Peter Serafinowicz, Courtney Ford, Natasha Henstridge, Joe Strummer, DMX, Meat Loaf, John Lydon, Marc Shaiman, Jonny Greenwood, Tim Armstrong, Bill Hader, Tommy Chong, Cheech Marin, Eric Stough, Robert Smith, Henry Winkler, Richard Belzer, Patrick Stewart, Kief Davidson, Eric Bauza, Elon Musk, Alex Veadov, Eliza Schneider
| narrated             = 
| theme_music_composer = 
| open_theme           = 
| end_theme            = 
| composer             = Primus
| country              = Estados Unidos ng Amerika
| language             = Ingles
| num_seasons          = 25
| num_episodes         = 317
| list_episodes        = list of South Park episodes
| executive_producer   = Matt Stone, Trey Parker
| producer             = 
| news_editor          = 
| location             = 
| cinematography       = 
| animator             = 
| editor               = 
| camera               = 
| runtime              = 22 minuto
| company              = 
| distributor          = Comedy Central, Netflix, Hulu, HBO Max
| budget               = 
| network              = Comedy Central Spain, Comedy Central
| picture_format       = 
| audio_format         = 
| first_run            = 
| released             = 
| first_aired          = {{start date|1997|8|13}}
| last_aired           = kasalukuyan
| preceded_by          = 
| followed_by          = 
| related              = [[South Park universe]]
| website              = https://southparkstudios.com
| website_title        = 
| production_website   = 
| production_website_title = 
}}
Ang '''South Park''' ay isang [[Estados Unidos|Amerikanong]] adultong ''[[animated sitcom]]'' na nilikha ni [[Trey Parker]] at [[Matt Stone]] at binuo ni Brian Graden para sa network ng telebisyon ng [[Comedy Central]]. Ang palabas ay umiikot sa paligid ng apat na lalaki-[[Stan Marsh]], [[Kyle Broflovski]], [[Eric Cartman]], at [[Kenny McCormick]]-at ang kanilang mga kakaibang pakikipagsapalaran sa at sa paligid ng titular na bayan ng [[Colorado]]. Karamihan ay tulad ng South Park ay gumagamit ng isang napakalaking grupo cast ng umuulit na character at naging kasumpa-sumpa para sa kanyang kalapastanganan at madilim, surreal katatawanan na satirizes isang malawak na hanay ng mga paksa patungo sa isang mature na madla. Nilikha ng Parker and Stone ang palabas mula sa ''The Spirit of Christmas'', dalawang magkakasunod na animated shorts na nilikha noong 1992 at 1995. Ang huli ay naging isa sa mga unang viral video sa [[internet]], huli na humahantong sa produksyon ng South Park.

[[Kategorya:Telebisyon sa Estados Unidos]]


{{stub}}</text>
      <sha1>hma9lqtnzibtdd6ioi9mfk6o6qyxxkn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958805</id>
      <parentid>1958799</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T02:52:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511</ip>
      </contributor>
      <comment>south park logo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3566" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image                =File:South park sign.svg 
| image_upright        = 
| image_size           = 
| image_alt            = 
| caption              = 
| alt_name             = 
| native_name          = 
| genre                = satira, black comedy television program, animated sitcom, comedic television series, sitcom, black comedy, surreal humour
| creator              = Trey Parker, Matt Stone
| based_on             = 
| inspired_by          = 
| developer            = 
| writer               = Trey Parker
| screenplay           = 
| story                = 
| director             = Trey Parker, Matt Stone
| creative_director    = 
| presenter            = 
| starring             = 
| judges               = 
| voices               = Trey Parker, Matt Stone, Mary Kay Bergman, April Stewart, Mona Marshall, Isaac Hayes, Jay Leno, Tomorowo Taguchi, Jenna Mattison, Ozzy Osbourne, George Clooney, Malcolm McDowell, Kyle McCulloch, Jennifer Aniston, Dian Bachar, Peter Serafinowicz, Courtney Ford, Natasha Henstridge, Joe Strummer, DMX, Meat Loaf, John Lydon, Marc Shaiman, Jonny Greenwood, Tim Armstrong, Bill Hader, Tommy Chong, Cheech Marin, Eric Stough, Robert Smith, Henry Winkler, Richard Belzer, Patrick Stewart, Kief Davidson, Eric Bauza, Elon Musk, Alex Veadov, Eliza Schneider
| narrated             = 
| theme_music_composer = 
| open_theme           = 
| end_theme            = 
| composer             = Primus
| country              = Estados Unidos ng Amerika
| language             = Ingles
| num_seasons          = 25
| num_episodes         = 317
| list_episodes        = list of South Park episodes
| executive_producer   = Matt Stone, Trey Parker
| producer             = 
| news_editor          = 
| location             = 
| cinematography       = 
| animator             = 
| editor               = 
| camera               = 
| runtime              = 22 minuto
| company              = 
| distributor          = Comedy Central, Netflix, Hulu, HBO Max
| budget               = 
| network              = Comedy Central Spain, Comedy Central
| picture_format       = 
| audio_format         = 
| first_run            = 
| released             = 
| first_aired          = {{start date|1997|8|13}}
| last_aired           = kasalukuyan
| preceded_by          = 
| followed_by          = 
| related              = [[South Park universe]]
| website              = https://southparkstudios.com
| website_title        = 
| production_website   = 
| production_website_title = 
}}
Ang '''South Park''' ay isang [[Estados Unidos|Amerikanong]] adultong ''[[animated sitcom]]'' na nilikha ni [[Trey Parker]] at [[Matt Stone]] at binuo ni Brian Graden para sa network ng telebisyon ng [[Comedy Central]]. Ang palabas ay umiikot sa paligid ng apat na lalaki-[[Stan Marsh]], [[Kyle Broflovski]], [[Eric Cartman]], at [[Kenny McCormick]]-at ang kanilang mga kakaibang pakikipagsapalaran sa at sa paligid ng titular na bayan ng [[Colorado]]. Karamihan ay tulad ng South Park ay gumagamit ng isang napakalaking grupo cast ng umuulit na character at naging kasumpa-sumpa para sa kanyang kalapastanganan at madilim, surreal katatawanan na satirizes isang malawak na hanay ng mga paksa patungo sa isang mature na madla. Nilikha ng Parker and Stone ang palabas mula sa ''The Spirit of Christmas'', dalawang magkakasunod na animated shorts na nilikha noong 1992 at 1995. Ang huli ay naging isa sa mga unang viral video sa [[internet]], huli na humahantong sa produksyon ng South Park.

[[Kategorya:Telebisyon sa Estados Unidos]]


{{stub}}</text>
      <sha1>b836yhw2hzcyvjod0v2zmt69k0pv44l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958819</id>
      <parentid>1958805</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T03:49:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511</ip>
      </contributor>
      <comment>Setting and Character</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4805" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image                =File:South park sign.svg 
| image_upright        = 
| image_size           = 
| image_alt            = 
| caption              = 
| alt_name             = 
| native_name          = 
| genre                = satira, black comedy television program, animated sitcom, comedic television series, sitcom, black comedy, surreal humour
| creator              = Trey Parker, Matt Stone
| based_on             = 
| inspired_by          = 
| developer            = 
| writer               = Trey Parker
| screenplay           = 
| story                = 
| director             = Trey Parker, Matt Stone
| creative_director    = 
| presenter            = 
| starring             = 
| judges               = 
| voices               = Trey Parker, Matt Stone, Mary Kay Bergman, April Stewart, Mona Marshall, Isaac Hayes, Jay Leno, Tomorowo Taguchi, Jenna Mattison, Ozzy Osbourne, George Clooney, Malcolm McDowell, Kyle McCulloch, Jennifer Aniston, Dian Bachar, Peter Serafinowicz, Courtney Ford, Natasha Henstridge, Joe Strummer, DMX, Meat Loaf, John Lydon, Marc Shaiman, Jonny Greenwood, Tim Armstrong, Bill Hader, Tommy Chong, Cheech Marin, Eric Stough, Robert Smith, Henry Winkler, Richard Belzer, Patrick Stewart, Kief Davidson, Eric Bauza, Elon Musk, Alex Veadov, Eliza Schneider
| narrated             = 
| theme_music_composer = 
| open_theme           = 
| end_theme            = 
| composer             = Primus
| country              = Estados Unidos ng Amerika
| language             = Ingles
| num_seasons          = 25
| num_episodes         = 317
| list_episodes        = list of South Park episodes
| executive_producer   = Matt Stone, Trey Parker
| producer             = 
| news_editor          = 
| location             = 
| cinematography       = 
| animator             = 
| editor               = 
| camera               = 
| runtime              = 22 minuto
| company              = 
| distributor          = Comedy Central, Netflix, Hulu, HBO Max
| budget               = 
| network              = Comedy Central Spain, Comedy Central
| picture_format       = 
| audio_format         = 
| first_run            = 
| released             = 
| first_aired          = {{start date|1997|8|13}}
| last_aired           = kasalukuyan
| preceded_by          = 
| followed_by          = 
| related              = [[South Park universe]]
| website              = https://southparkstudios.com
| website_title        = 
| production_website   = 
| production_website_title = 
}}
Ang '''South Park''' ay isang [[Estados Unidos|Amerikanong]] adultong ''[[animated sitcom]]'' na nilikha ni [[Trey Parker]] at [[Matt Stone]] at binuo ni Brian Graden para sa network ng telebisyon ng [[Comedy Central]]. Ang palabas ay umiikot sa paligid ng apat na lalaki-[[Stan Marsh]], [[Kyle Broflovski]], [[Eric Cartman]], at [[Kenny McCormick]]-at ang kanilang mga kakaibang pakikipagsapalaran sa at sa paligid ng titular na bayan ng [[Colorado]]. Karamihan ay tulad ng South Park ay gumagamit ng isang napakalaking grupo cast ng umuulit na character at naging kasumpa-sumpa para sa kanyang kalapastanganan at madilim, surreal katatawanan na satirizes isang malawak na hanay ng mga paksa patungo sa isang mature na madla. Nilikha ng Parker and Stone ang palabas mula sa ''The Spirit of Christmas'', dalawang magkakasunod na animated shorts na nilikha noong 1992 at 1995. Ang huli ay naging isa sa mga unang viral video sa [[internet]], huli na humahantong sa produksyon ng South Park.

Nakasentro ang South Park sa apat na lalaki: Stan Marsh, Kyle Broflovski, Eric Cartman at Kenny McCormick. Ang mga lalaki ay nakatira sa kathang-isip na maliit na bayan ng South Park, na matatagpuan sa loob ng totoong buhay na South Park basin sa Rocky Mountains ng gitnang Colorado,[6] humigit-kumulang isang oras na biyahe mula sa Denver.[7] Ang bayan ay tahanan din ng iba't ibang mga karakter, kabilang ang mga mag-aaral, pamilya, kawani ng elementarya, at iba pang iba't ibang residente.[8] Kabilang sa mga kilalang setting ang South Park Elementary, iba't ibang kapitbahayan at ang nakapalibot na bulubundukin, aktwal na mga landmark ng Colorado, at ang mga negosyo sa kahabaan ng pangunahing kalye ng bayan, na lahat ay nakabatay sa hitsura ng mga katulad na lokasyon sa Fairplay, Colorado.[6][8] Bilang isa sa ilang mga programa sa telebisyon sa rehiyon ng Mountain West na nagaganap sa labas ng urban core ng Denver, ang South Park ay madalas na nagtatampok ng kakaibang kultura ng rehiyon, kabilang ang mga ranchers ng baka, Old West theme park, snowy climates, mountaineering, Mormons, totoong-buhay na mga lokasyon ng Colorado gaya ng Casa Bonita at Cave of the Winds, at marami pang ibang partikular na rehiyon na katangian.

[[Kategorya:Telebisyon sa Estados Unidos]]


{{stub}}</text>
      <sha1>t0zcb5o00161y3cz0dwjq92pmi4rvim</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958855</id>
      <parentid>1958819</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:22:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:WayKurat|WayKurat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3542" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image                = 
| image_upright        = 
| image_size           = 
| image_alt            = 
| caption              = 
| alt_name             = 
| native_name          = 
| genre                = satira, black comedy television program, animated sitcom, comedic television series, sitcom, black comedy, surreal humour
| creator              = Trey Parker, Matt Stone
| based_on             = 
| inspired_by          = 
| developer            = 
| writer               = Trey Parker
| screenplay           = 
| story                = 
| director             = Trey Parker, Matt Stone
| creative_director    = 
| presenter            = 
| starring             = 
| judges               = 
| voices               = Trey Parker, Matt Stone, Mary Kay Bergman, April Stewart, Mona Marshall, Isaac Hayes, Jay Leno, Tomorowo Taguchi, Jenna Mattison, Ozzy Osbourne, George Clooney, Malcolm McDowell, Kyle McCulloch, Jennifer Aniston, Dian Bachar, Peter Serafinowicz, Courtney Ford, Natasha Henstridge, Joe Strummer, DMX, Meat Loaf, John Lydon, Marc Shaiman, Jonny Greenwood, Tim Armstrong, Bill Hader, Tommy Chong, Cheech Marin, Eric Stough, Robert Smith, Henry Winkler, Richard Belzer, Patrick Stewart, Kief Davidson, Eric Bauza, Elon Musk, Alex Veadov, Eliza Schneider
| narrated             = 
| theme_music_composer = 
| open_theme           = 
| end_theme            = 
| composer             = Primus
| country              = Estados Unidos ng Amerika
| language             = Ingles
| num_seasons          = 25
| num_episodes         = 317
| list_episodes        = list of South Park episodes
| executive_producer   = Matt Stone, Trey Parker
| producer             = 
| news_editor          = 
| location             = 
| cinematography       = 
| animator             = 
| editor               = 
| camera               = 
| runtime              = 22 minuto
| company              = 
| distributor          = Comedy Central, Netflix, Hulu, HBO Max
| budget               = 
| network              = Comedy Central Spain, Comedy Central
| picture_format       = 
| audio_format         = 
| first_run            = 
| released             = 
| first_aired          = {{start date|1997|8|13}}
| last_aired           = kasalukuyan
| preceded_by          = 
| followed_by          = 
| related              = [[South Park universe]]
| website              = https://southparkstudios.com
| website_title        = 
| production_website   = 
| production_website_title = 
}}
Ang '''South Park''' ay isang [[Estados Unidos|Amerikanong]] adultong ''[[animated sitcom]]'' na nilikha ni [[Trey Parker]] at [[Matt Stone]] at binuo ni Brian Graden para sa network ng telebisyon ng [[Comedy Central]]. Ang palabas ay umiikot sa paligid ng apat na lalaki-[[Stan Marsh]], [[Kyle Broflovski]], [[Eric Cartman]], at [[Kenny McCormick]]-at ang kanilang mga kakaibang pakikipagsapalaran sa at sa paligid ng titular na bayan ng [[Colorado]]. Karamihan ay tulad ng South Park ay gumagamit ng isang napakalaking grupo cast ng umuulit na character at naging kasumpa-sumpa para sa kanyang kalapastanganan at madilim, surreal katatawanan na satirizes isang malawak na hanay ng mga paksa patungo sa isang mature na madla. Nilikha ng Parker and Stone ang palabas mula sa ''The Spirit of Christmas'', dalawang magkakasunod na animated shorts na nilikha noong 1992 at 1995. Ang huli ay naging isa sa mga unang viral video sa [[internet]], huli na humahantong sa produksyon ng South Park.

[[Kategorya:Telebisyon sa Estados Unidos]]


{{stub}}</text>
      <sha1>hma9lqtnzibtdd6ioi9mfk6o6qyxxkn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pinoy Big Brother: Otso</title>
    <ns>0</ns>
    <id>283687</id>
    <revision>
      <id>1958831</id>
      <parentid>1845511</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:38:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6180" xml:space="preserve">{{Cleanup|reason=pagpapaa-ganda at pagpapa-lawig ng pahina|date=Hunyo 2019}}

Ang '''Pinoy Big Brother: Otso''' ay ang darating na ikaapat na espesyal, at labing-apat na pangkalahatang, panahon nang [[Pinoy Big Brother]]. Ang season ay pangunahin noong Nobyembre 10, 2018 sa ABS-CBN kasama sina [[Toni Gonzaga]] at [[Robi Domingo]] na binabawi ang kanilang mga tungkulin bilang host. Si [[Alex Gonzaga]], na nag-host ng All In, ay nagbabalik sa palabas na may dating winners na si [[Kim Chiu]] at [[Melai Cantiveros]] bilang bagong host. Ang itinanghal sa patimpalak ay sina [[Yamyam Gucong]] at Kiara Takahashi.
[[File:Pinoy Big Brother OTSO.jpg]]

==Produksyon==
===Binagong logo at subtitle===
Ang Otso sa pamagat, panahon ay isang pag-render nang wikang [[Pilipino]] nang salitang Espanyol ocho (&quot;walong&quot;), na nagpapahiwatig sa season number (numero). Ang panahon na ito ay nakita ang isa pang pagbabago nang logo mula sa nakaraang season: isang logo nang mata gamit ang mga motif mula sa bandila nang Pilipinas, sa ibabaw nang pamagat sa palabas, at nakapaloob sa isang balangkas nang isang bahay.

===Mga pagbabago sa bahay===
Ang panahon na ito ay nagpakita nang isang pangunahing pagbabago sa layout ng House. Noong Setyembre 7, 2018, si Director Laurenti Dyogi ay gumawa nang isang vlog tungkol sa pagbabagong-tatag sa bahay. Ang bagong disenyo nang Bahay ay sa wakas ay ipinakita noong Nobyembre 7, 2018 sa panahon nang pagpapala sa bahay nito. Maraming kasambahay mula sa nakaraang mga panahon ang bumisita sa Bahay at nagsagawa ng mga larawan para sa kanilang mga social media account. Ang mga larawan ng Opisyal na Bahay ay inilabas sa kanilang pahina sa Facebook noong Nobyembre 10, 2018. Binuksan nang tagapangasiwa ang mga pintuan nito sa 888 mga bisita upang maglakbay sa Bahay sa loob ng 8 minuto sa Nobyembre 10, 2018.

Mula sa kanyang livestream, sinabi ni Dyogi na ang palabas ay may mga upgrade sa paggamit ng HD PTZ camera. Mahalagang tandaan na ang dalawang-way mirror system, na ginamit sa mga naunang panahon para sa cameramen upang makuha ang mga kaganapan sa House, ay wala na. 

===Ipakita ang pormat===
Dahil sa opisyal na pahayag nito noong Oktubre 20, 2018, maraming impormasyon tungkol sa panahon na ito ay hindi pa naihayag sa publiko hanggang Nobyembre 9, 2018, kung saan inilathala nang Dyogi ang isang livestream tungkol dito. 

Nakumpirma na ang panahon na ito ay isa pang espesyal na panahon. Magkakaroon nang apat na batch nang mga kasambahay na dumarating sa House, sa sumusunod na order: mga kasambahay sa mga tinedyer, mga kasambahay na may sapat na gulang, isa pang batch nang mga kasambahay na tinedyer, at mga adult housemate na may &quot;twist.&quot; Ang bawat batch ay binubuo ng hindi bababa sa walong housemates, na may higit pang mga kasambahay na darating sa ibang pagkakataon habang nagpe-play ang panahon. Ang bawat batch ay gagastusin ng hindi bababa sa 8 linggo sa House, na kabuuan ng hindi bababa sa 32 linggo para sa run ng panahon na ito. Ang bawat batch ay magkakaroon ng sarili nitong nagwagi, at magkakasama sila upang matukoy ang tunay na nagwagi para sa buong panahon. Ang saligan na ito ay magpapatakbo nang mas matagal kaysa sa Lucky 7. Ang mga dating kasambahay ay magiging bahagi din ng palabas; hanggang sa kung ano ang lawak ay pa rin na kilala.

===Mga Awdisyon===
Ang mga audition para sa season na ito ay bahagi ng Star Hunt: Ang Grand Kapamilya Auditions, audition caravan ng ABS-CBN, na nagsimula noong Abril 20, 2018. 54,874 auditionees ang sumali, auditioning para sa iba pang paparating na reality shows tulad ng The Voice of the Philippines, Pilipinas Got Talent, at World of Dance Philippines. Ilang mga potensyal na kasambahay ang itinampok sa kasamang ipakita ng Star Hunt.

==Iba pang nilalaman==
Pinoy Big Brother: Ang Otso Gold ay nagbabalik bilang kasamahan sa show noong Nobyembre 12, 2018, bilang bahagi ng Kapamilya Gold block. Magkakaroon ng livestream ng Bahay sa iWant, at isang karagdagang online na palabas na tinatawag na Pinoy Big Brother: Otso Plus. [5] Ang impormasyon tungkol sa mga palabas na ito ay magagamit sa mga darating na araw.

==Housemates==
{{See also|Talaan ng Pinoy Big Brother: Otso housemates}}
Sa paglunsad ng gabi sa Mga Araw 1 at 2, tinukoy ang mga opisyal na kasambahay, mula sa mga napiling Star Dreamer mula sa '' Star Hunt '', sa pamamagitan ng isang serye ng mga hamon, ng Konseho, at ng publiko. Ang Konseho ay binubuo ng mga nagwagi: [[Pinoy Big Brother (season 1)]] 's Nene Tamayo, [[Pinoy Big Brother: Celebrity Edition 1]] ni Keanna Reeves, [[Pinoy Big Brother: Celebrity Edition 2]] ni Ruben Gonzaga, [[Pinoy Big Brother: Teen Edition Plus]], [[Pinoy Big Brother: Teen Edition 4]] 's Myrtle Sarrosa, ''Pinoy Big Brother: All In'' ni Jimboy Martin, at ''Pinoy Big Brother: Lucky 7'' ni Maymay Entrata. Pinili ng pampublikong housemate sa pamamagitan ng pagboto; ang isa na may pinakamaraming boto ay magiging isang kasambahay.

Nasa ibaba ang isang talahanayan ng mga opisyal na housemate, at isang collapsed table para sa shortlisted Star Dreamers na naglalagi sa Camp Star Hunt. Ang mga pangalan na Underline ay mga nanalo ng mga pagpipilian sa Camp Star Hunt.

''Ang Pinoy Big Brother: Otso ay hinati sa dalawang grupo na nangangahulagan sa bawat kulay, [[Asul]] sa mga Housemates at [[Pula]] sa Camp Star Hunt.

==Mga nagwagi==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=font:size:100%
|'''Rango'''
|'''Pangalan'''
|'''Tirahan'''
|'''Taon'''
|'''Batch'''
|'''Puwesto'''
|-
| 1. || '''[[Yamyam Gucong]]''' || [[Inabanga, Bohol]] || 1993 || align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#11C830; color:black;&quot; | Batch 2 || Wagi
|-
| 2. || ''[[Kiara Takahashi]]'' || [[San Fernando, La Union]] || 1990 || align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#FDDC03;&quot; | Batch 4 || Batch wagi
|-
| 3. || ''[[Lie Reposposa]]'' || [[Tagum]], [[Davao del Norte]] || rowspan=&quot;2&quot;| 2003 || align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#1842CA; color:white;&quot; | Batch 1 || Batch wagi
|-
| 4. || ''[[Ashley del Mundo]]'' || [[Australia]] {{flagicon|Australia}} || align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#C71314; color:white;&quot; | Batch 3 || Batch wagi
|}

==Sanggunian==
{{reflist}}

[[Kategorya:Big Brother]]
[[Kategorya:Pinoy Big Brother]]</text>
      <sha1>d1l57mz55se20fiivfmvocsbax4b3zz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958832</id>
      <parentid>1958831</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:39:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Binagong logo at subtitle */Title card</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6216" xml:space="preserve">{{Cleanup|reason=pagpapaa-ganda at pagpapa-lawig ng pahina|date=Hunyo 2019}}

Ang '''Pinoy Big Brother: Otso''' ay ang darating na ikaapat na espesyal, at labing-apat na pangkalahatang, panahon nang [[Pinoy Big Brother]]. Ang season ay pangunahin noong Nobyembre 10, 2018 sa ABS-CBN kasama sina [[Toni Gonzaga]] at [[Robi Domingo]] na binabawi ang kanilang mga tungkulin bilang host. Si [[Alex Gonzaga]], na nag-host ng All In, ay nagbabalik sa palabas na may dating winners na si [[Kim Chiu]] at [[Melai Cantiveros]] bilang bagong host. Ang itinanghal sa patimpalak ay sina [[Yamyam Gucong]] at Kiara Takahashi.
[[File:Pinoy Big Brother OTSO.jpg]]

==Produksyon==
===Binagong logo at subtitle===
Ang Otso sa pamagat, panahon ay isang pag-render nang wikang [[Pilipino]] nang salitang Espanyol ocho (&quot;walong&quot;), na nagpapahiwatig sa season number (numero). Ang panahon na ito ay nakita ang isa pang pagbabago nang logo mula sa nakaraang season: isang logo nang mata gamit ang mga motif mula sa bandila nang Pilipinas, sa ibabaw nang pamagat sa palabas, at nakapaloob sa isang balangkas nang isang bahay.
[[File:Pinoy Big Brother OTSO.jpg]]

===Mga pagbabago sa bahay===
Ang panahon na ito ay nagpakita nang isang pangunahing pagbabago sa layout ng House. Noong Setyembre 7, 2018, si Director Laurenti Dyogi ay gumawa nang isang vlog tungkol sa pagbabagong-tatag sa bahay. Ang bagong disenyo nang Bahay ay sa wakas ay ipinakita noong Nobyembre 7, 2018 sa panahon nang pagpapala sa bahay nito. Maraming kasambahay mula sa nakaraang mga panahon ang bumisita sa Bahay at nagsagawa ng mga larawan para sa kanilang mga social media account. Ang mga larawan ng Opisyal na Bahay ay inilabas sa kanilang pahina sa Facebook noong Nobyembre 10, 2018. Binuksan nang tagapangasiwa ang mga pintuan nito sa 888 mga bisita upang maglakbay sa Bahay sa loob ng 8 minuto sa Nobyembre 10, 2018.

Mula sa kanyang livestream, sinabi ni Dyogi na ang palabas ay may mga upgrade sa paggamit ng HD PTZ camera. Mahalagang tandaan na ang dalawang-way mirror system, na ginamit sa mga naunang panahon para sa cameramen upang makuha ang mga kaganapan sa House, ay wala na. 

===Ipakita ang pormat===
Dahil sa opisyal na pahayag nito noong Oktubre 20, 2018, maraming impormasyon tungkol sa panahon na ito ay hindi pa naihayag sa publiko hanggang Nobyembre 9, 2018, kung saan inilathala nang Dyogi ang isang livestream tungkol dito. 

Nakumpirma na ang panahon na ito ay isa pang espesyal na panahon. Magkakaroon nang apat na batch nang mga kasambahay na dumarating sa House, sa sumusunod na order: mga kasambahay sa mga tinedyer, mga kasambahay na may sapat na gulang, isa pang batch nang mga kasambahay na tinedyer, at mga adult housemate na may &quot;twist.&quot; Ang bawat batch ay binubuo ng hindi bababa sa walong housemates, na may higit pang mga kasambahay na darating sa ibang pagkakataon habang nagpe-play ang panahon. Ang bawat batch ay gagastusin ng hindi bababa sa 8 linggo sa House, na kabuuan ng hindi bababa sa 32 linggo para sa run ng panahon na ito. Ang bawat batch ay magkakaroon ng sarili nitong nagwagi, at magkakasama sila upang matukoy ang tunay na nagwagi para sa buong panahon. Ang saligan na ito ay magpapatakbo nang mas matagal kaysa sa Lucky 7. Ang mga dating kasambahay ay magiging bahagi din ng palabas; hanggang sa kung ano ang lawak ay pa rin na kilala.

===Mga Awdisyon===
Ang mga audition para sa season na ito ay bahagi ng Star Hunt: Ang Grand Kapamilya Auditions, audition caravan ng ABS-CBN, na nagsimula noong Abril 20, 2018. 54,874 auditionees ang sumali, auditioning para sa iba pang paparating na reality shows tulad ng The Voice of the Philippines, Pilipinas Got Talent, at World of Dance Philippines. Ilang mga potensyal na kasambahay ang itinampok sa kasamang ipakita ng Star Hunt.

==Iba pang nilalaman==
Pinoy Big Brother: Ang Otso Gold ay nagbabalik bilang kasamahan sa show noong Nobyembre 12, 2018, bilang bahagi ng Kapamilya Gold block. Magkakaroon ng livestream ng Bahay sa iWant, at isang karagdagang online na palabas na tinatawag na Pinoy Big Brother: Otso Plus. [5] Ang impormasyon tungkol sa mga palabas na ito ay magagamit sa mga darating na araw.

==Housemates==
{{See also|Talaan ng Pinoy Big Brother: Otso housemates}}
Sa paglunsad ng gabi sa Mga Araw 1 at 2, tinukoy ang mga opisyal na kasambahay, mula sa mga napiling Star Dreamer mula sa '' Star Hunt '', sa pamamagitan ng isang serye ng mga hamon, ng Konseho, at ng publiko. Ang Konseho ay binubuo ng mga nagwagi: [[Pinoy Big Brother (season 1)]] 's Nene Tamayo, [[Pinoy Big Brother: Celebrity Edition 1]] ni Keanna Reeves, [[Pinoy Big Brother: Celebrity Edition 2]] ni Ruben Gonzaga, [[Pinoy Big Brother: Teen Edition Plus]], [[Pinoy Big Brother: Teen Edition 4]] 's Myrtle Sarrosa, ''Pinoy Big Brother: All In'' ni Jimboy Martin, at ''Pinoy Big Brother: Lucky 7'' ni Maymay Entrata. Pinili ng pampublikong housemate sa pamamagitan ng pagboto; ang isa na may pinakamaraming boto ay magiging isang kasambahay.

Nasa ibaba ang isang talahanayan ng mga opisyal na housemate, at isang collapsed table para sa shortlisted Star Dreamers na naglalagi sa Camp Star Hunt. Ang mga pangalan na Underline ay mga nanalo ng mga pagpipilian sa Camp Star Hunt.

''Ang Pinoy Big Brother: Otso ay hinati sa dalawang grupo na nangangahulagan sa bawat kulay, [[Asul]] sa mga Housemates at [[Pula]] sa Camp Star Hunt.

==Mga nagwagi==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=font:size:100%
|'''Rango'''
|'''Pangalan'''
|'''Tirahan'''
|'''Taon'''
|'''Batch'''
|'''Puwesto'''
|-
| 1. || '''[[Yamyam Gucong]]''' || [[Inabanga, Bohol]] || 1993 || align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#11C830; color:black;&quot; | Batch 2 || Wagi
|-
| 2. || ''[[Kiara Takahashi]]'' || [[San Fernando, La Union]] || 1990 || align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#FDDC03;&quot; | Batch 4 || Batch wagi
|-
| 3. || ''[[Lie Reposposa]]'' || [[Tagum]], [[Davao del Norte]] || rowspan=&quot;2&quot;| 2003 || align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#1842CA; color:white;&quot; | Batch 1 || Batch wagi
|-
| 4. || ''[[Ashley del Mundo]]'' || [[Australia]] {{flagicon|Australia}} || align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#C71314; color:white;&quot; | Batch 3 || Batch wagi
|}

==Sanggunian==
{{reflist}}

[[Kategorya:Big Brother]]
[[Kategorya:Pinoy Big Brother]]</text>
      <sha1>p4itg6irmvobko4gn623k54jnff65ks</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958833</id>
      <parentid>1958832</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:39:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88</ip>
      </contributor>
      <comment>Title card cartoon</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6231" xml:space="preserve">{{Cleanup|reason=pagpapaa-ganda at pagpapa-lawig ng pahina|date=Hunyo 2019}}

Ang '''Pinoy Big Brother: Otso''' ay ang darating na ikaapat na espesyal, at labing-apat na pangkalahatang, panahon nang [[Pinoy Big Brother]]. Ang season ay pangunahin noong Nobyembre 10, 2018 sa ABS-CBN kasama sina [[Toni Gonzaga]] at [[Robi Domingo]] na binabawi ang kanilang mga tungkulin bilang host. Si [[Alex Gonzaga]], na nag-host ng All In, ay nagbabalik sa palabas na may dating winners na si [[Kim Chiu]] at [[Melai Cantiveros]] bilang bagong host. Ang itinanghal sa patimpalak ay sina [[Yamyam Gucong]] at Kiara Takahashi.
[[South Park]] [[File:Pinoy Big Brother OTSO.jpg]]

==Produksyon==
===Binagong logo at subtitle===
Ang Otso sa pamagat, panahon ay isang pag-render nang wikang [[Pilipino]] nang salitang Espanyol ocho (&quot;walong&quot;), na nagpapahiwatig sa season number (numero). Ang panahon na ito ay nakita ang isa pang pagbabago nang logo mula sa nakaraang season: isang logo nang mata gamit ang mga motif mula sa bandila nang Pilipinas, sa ibabaw nang pamagat sa palabas, at nakapaloob sa isang balangkas nang isang bahay.
[[File:Pinoy Big Brother OTSO.jpg]]

===Mga pagbabago sa bahay===
Ang panahon na ito ay nagpakita nang isang pangunahing pagbabago sa layout ng House. Noong Setyembre 7, 2018, si Director Laurenti Dyogi ay gumawa nang isang vlog tungkol sa pagbabagong-tatag sa bahay. Ang bagong disenyo nang Bahay ay sa wakas ay ipinakita noong Nobyembre 7, 2018 sa panahon nang pagpapala sa bahay nito. Maraming kasambahay mula sa nakaraang mga panahon ang bumisita sa Bahay at nagsagawa ng mga larawan para sa kanilang mga social media account. Ang mga larawan ng Opisyal na Bahay ay inilabas sa kanilang pahina sa Facebook noong Nobyembre 10, 2018. Binuksan nang tagapangasiwa ang mga pintuan nito sa 888 mga bisita upang maglakbay sa Bahay sa loob ng 8 minuto sa Nobyembre 10, 2018.

Mula sa kanyang livestream, sinabi ni Dyogi na ang palabas ay may mga upgrade sa paggamit ng HD PTZ camera. Mahalagang tandaan na ang dalawang-way mirror system, na ginamit sa mga naunang panahon para sa cameramen upang makuha ang mga kaganapan sa House, ay wala na. 

===Ipakita ang pormat===
Dahil sa opisyal na pahayag nito noong Oktubre 20, 2018, maraming impormasyon tungkol sa panahon na ito ay hindi pa naihayag sa publiko hanggang Nobyembre 9, 2018, kung saan inilathala nang Dyogi ang isang livestream tungkol dito. 

Nakumpirma na ang panahon na ito ay isa pang espesyal na panahon. Magkakaroon nang apat na batch nang mga kasambahay na dumarating sa House, sa sumusunod na order: mga kasambahay sa mga tinedyer, mga kasambahay na may sapat na gulang, isa pang batch nang mga kasambahay na tinedyer, at mga adult housemate na may &quot;twist.&quot; Ang bawat batch ay binubuo ng hindi bababa sa walong housemates, na may higit pang mga kasambahay na darating sa ibang pagkakataon habang nagpe-play ang panahon. Ang bawat batch ay gagastusin ng hindi bababa sa 8 linggo sa House, na kabuuan ng hindi bababa sa 32 linggo para sa run ng panahon na ito. Ang bawat batch ay magkakaroon ng sarili nitong nagwagi, at magkakasama sila upang matukoy ang tunay na nagwagi para sa buong panahon. Ang saligan na ito ay magpapatakbo nang mas matagal kaysa sa Lucky 7. Ang mga dating kasambahay ay magiging bahagi din ng palabas; hanggang sa kung ano ang lawak ay pa rin na kilala.

===Mga Awdisyon===
Ang mga audition para sa season na ito ay bahagi ng Star Hunt: Ang Grand Kapamilya Auditions, audition caravan ng ABS-CBN, na nagsimula noong Abril 20, 2018. 54,874 auditionees ang sumali, auditioning para sa iba pang paparating na reality shows tulad ng The Voice of the Philippines, Pilipinas Got Talent, at World of Dance Philippines. Ilang mga potensyal na kasambahay ang itinampok sa kasamang ipakita ng Star Hunt.

==Iba pang nilalaman==
Pinoy Big Brother: Ang Otso Gold ay nagbabalik bilang kasamahan sa show noong Nobyembre 12, 2018, bilang bahagi ng Kapamilya Gold block. Magkakaroon ng livestream ng Bahay sa iWant, at isang karagdagang online na palabas na tinatawag na Pinoy Big Brother: Otso Plus. [5] Ang impormasyon tungkol sa mga palabas na ito ay magagamit sa mga darating na araw.

==Housemates==
{{See also|Talaan ng Pinoy Big Brother: Otso housemates}}
Sa paglunsad ng gabi sa Mga Araw 1 at 2, tinukoy ang mga opisyal na kasambahay, mula sa mga napiling Star Dreamer mula sa '' Star Hunt '', sa pamamagitan ng isang serye ng mga hamon, ng Konseho, at ng publiko. Ang Konseho ay binubuo ng mga nagwagi: [[Pinoy Big Brother (season 1)]] 's Nene Tamayo, [[Pinoy Big Brother: Celebrity Edition 1]] ni Keanna Reeves, [[Pinoy Big Brother: Celebrity Edition 2]] ni Ruben Gonzaga, [[Pinoy Big Brother: Teen Edition Plus]], [[Pinoy Big Brother: Teen Edition 4]] 's Myrtle Sarrosa, ''Pinoy Big Brother: All In'' ni Jimboy Martin, at ''Pinoy Big Brother: Lucky 7'' ni Maymay Entrata. Pinili ng pampublikong housemate sa pamamagitan ng pagboto; ang isa na may pinakamaraming boto ay magiging isang kasambahay.

Nasa ibaba ang isang talahanayan ng mga opisyal na housemate, at isang collapsed table para sa shortlisted Star Dreamers na naglalagi sa Camp Star Hunt. Ang mga pangalan na Underline ay mga nanalo ng mga pagpipilian sa Camp Star Hunt.

''Ang Pinoy Big Brother: Otso ay hinati sa dalawang grupo na nangangahulagan sa bawat kulay, [[Asul]] sa mga Housemates at [[Pula]] sa Camp Star Hunt.

==Mga nagwagi==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=font:size:100%
|'''Rango'''
|'''Pangalan'''
|'''Tirahan'''
|'''Taon'''
|'''Batch'''
|'''Puwesto'''
|-
| 1. || '''[[Yamyam Gucong]]''' || [[Inabanga, Bohol]] || 1993 || align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#11C830; color:black;&quot; | Batch 2 || Wagi
|-
| 2. || ''[[Kiara Takahashi]]'' || [[San Fernando, La Union]] || 1990 || align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#FDDC03;&quot; | Batch 4 || Batch wagi
|-
| 3. || ''[[Lie Reposposa]]'' || [[Tagum]], [[Davao del Norte]] || rowspan=&quot;2&quot;| 2003 || align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#1842CA; color:white;&quot; | Batch 1 || Batch wagi
|-
| 4. || ''[[Ashley del Mundo]]'' || [[Australia]] {{flagicon|Australia}} || align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#C71314; color:white;&quot; | Batch 3 || Batch wagi
|}

==Sanggunian==
{{reflist}}

[[Kategorya:Big Brother]]
[[Kategorya:Pinoy Big Brother]]</text>
      <sha1>5a6u0g8nnto8ylkg0ehxtygqxqpfrha</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958847</id>
      <parentid>1958833</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:20:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:Ivan P. Clarin|Ivan P. Clarin]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6144" xml:space="preserve">{{Cleanup|reason=pagpapaa-ganda at pagpapa-lawig ng pahina|date=Hunyo 2019}}

Ang '''Pinoy Big Brother: Otso''' ay ang darating na ikaapat na espesyal, at labing-apat na pangkalahatang, panahon nang [[Pinoy Big Brother]]. Ang season ay pangunahin noong Nobyembre 10, 2018 sa ABS-CBN kasama sina [[Toni Gonzaga]] at [[Robi Domingo]] na binabawi ang kanilang mga tungkulin bilang host. Si [[Alex Gonzaga]], na nag-host ng All In, ay nagbabalik sa palabas na may dating winners na si [[Kim Chiu]] at [[Melai Cantiveros]] bilang bagong host. Ang itinanghal sa patimpalak ay sina [[Yamyam Gucong]] at Kiara Takahashi.

==Produksyon==
===Binagong logo at subtitle===
Ang Otso sa pamagat, panahon ay isang pag-render nang wikang [[Pilipino]] nang salitang Espanyol ocho (&quot;walong&quot;), na nagpapahiwatig sa season number (numero). Ang panahon na ito ay nakita ang isa pang pagbabago nang logo mula sa nakaraang season: isang logo nang mata gamit ang mga motif mula sa bandila nang Pilipinas, sa ibabaw nang pamagat sa palabas, at nakapaloob sa isang balangkas nang isang bahay.

===Mga pagbabago sa bahay===
Ang panahon na ito ay nagpakita nang isang pangunahing pagbabago sa layout ng House. Noong Setyembre 7, 2018, si Director Laurenti Dyogi ay gumawa nang isang vlog tungkol sa pagbabagong-tatag sa bahay. Ang bagong disenyo nang Bahay ay sa wakas ay ipinakita noong Nobyembre 7, 2018 sa panahon nang pagpapala sa bahay nito. Maraming kasambahay mula sa nakaraang mga panahon ang bumisita sa Bahay at nagsagawa ng mga larawan para sa kanilang mga social media account. Ang mga larawan ng Opisyal na Bahay ay inilabas sa kanilang pahina sa Facebook noong Nobyembre 10, 2018. Binuksan nang tagapangasiwa ang mga pintuan nito sa 888 mga bisita upang maglakbay sa Bahay sa loob ng 8 minuto sa Nobyembre 10, 2018.

Mula sa kanyang livestream, sinabi ni Dyogi na ang palabas ay may mga upgrade sa paggamit ng HD PTZ camera. Mahalagang tandaan na ang dalawang-way mirror system, na ginamit sa mga naunang panahon para sa cameramen upang makuha ang mga kaganapan sa House, ay wala na. 

===Ipakita ang pormat===
Dahil sa opisyal na pahayag nito noong Oktubre 20, 2018, maraming impormasyon tungkol sa panahon na ito ay hindi pa naihayag sa publiko hanggang Nobyembre 9, 2018, kung saan inilathala nang Dyogi ang isang livestream tungkol dito. 

Nakumpirma na ang panahon na ito ay isa pang espesyal na panahon. Magkakaroon nang apat na batch nang mga kasambahay na dumarating sa House, sa sumusunod na order: mga kasambahay sa mga tinedyer, mga kasambahay na may sapat na gulang, isa pang batch nang mga kasambahay na tinedyer, at mga adult housemate na may &quot;twist.&quot; Ang bawat batch ay binubuo ng hindi bababa sa walong housemates, na may higit pang mga kasambahay na darating sa ibang pagkakataon habang nagpe-play ang panahon. Ang bawat batch ay gagastusin ng hindi bababa sa 8 linggo sa House, na kabuuan ng hindi bababa sa 32 linggo para sa run ng panahon na ito. Ang bawat batch ay magkakaroon ng sarili nitong nagwagi, at magkakasama sila upang matukoy ang tunay na nagwagi para sa buong panahon. Ang saligan na ito ay magpapatakbo nang mas matagal kaysa sa Lucky 7. Ang mga dating kasambahay ay magiging bahagi din ng palabas; hanggang sa kung ano ang lawak ay pa rin na kilala.

===Mga Awdisyon===
Ang mga audition para sa season na ito ay bahagi ng Star Hunt: Ang Grand Kapamilya Auditions, audition caravan ng ABS-CBN, na nagsimula noong Abril 20, 2018. 54,874 auditionees ang sumali, auditioning para sa iba pang paparating na reality shows tulad ng The Voice of the Philippines, Pilipinas Got Talent, at World of Dance Philippines. Ilang mga potensyal na kasambahay ang itinampok sa kasamang ipakita ng Star Hunt.

==Iba pang nilalaman==
Pinoy Big Brother: Ang Otso Gold ay nagbabalik bilang kasamahan sa show noong Nobyembre 12, 2018, bilang bahagi ng Kapamilya Gold block. Magkakaroon ng livestream ng Bahay sa iWant, at isang karagdagang online na palabas na tinatawag na Pinoy Big Brother: Otso Plus. [5] Ang impormasyon tungkol sa mga palabas na ito ay magagamit sa mga darating na araw.

==Housemates==
{{See also|Talaan ng Pinoy Big Brother: Otso housemates}}
Sa paglunsad ng gabi sa Mga Araw 1 at 2, tinukoy ang mga opisyal na kasambahay, mula sa mga napiling Star Dreamer mula sa '' Star Hunt '', sa pamamagitan ng isang serye ng mga hamon, ng Konseho, at ng publiko. Ang Konseho ay binubuo ng mga nagwagi: [[Pinoy Big Brother (season 1)]] 's Nene Tamayo, [[Pinoy Big Brother: Celebrity Edition 1]] ni Keanna Reeves, [[Pinoy Big Brother: Celebrity Edition 2]] ni Ruben Gonzaga, [[Pinoy Big Brother: Teen Edition Plus]], [[Pinoy Big Brother: Teen Edition 4]] 's Myrtle Sarrosa, ''Pinoy Big Brother: All In'' ni Jimboy Martin, at ''Pinoy Big Brother: Lucky 7'' ni Maymay Entrata. Pinili ng pampublikong housemate sa pamamagitan ng pagboto; ang isa na may pinakamaraming boto ay magiging isang kasambahay.

Nasa ibaba ang isang talahanayan ng mga opisyal na housemate, at isang collapsed table para sa shortlisted Star Dreamers na naglalagi sa Camp Star Hunt. Ang mga pangalan na Underline ay mga nanalo ng mga pagpipilian sa Camp Star Hunt.

''Ang Pinoy Big Brother: Otso ay hinati sa dalawang grupo na nangangahulagan sa bawat kulay, [[Asul]] sa mga Housemates at [[Pula]] sa Camp Star Hunt.

==Mga nagwagi==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=font:size:100%
|'''Rango'''
|'''Pangalan'''
|'''Tirahan'''
|'''Taon'''
|'''Batch'''
|'''Puwesto'''
|-
| 1. || '''[[Yamyam Gucong]]''' || [[Inabanga, Bohol]] || 1993 || align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#11C830; color:black;&quot; | Batch 2 || Wagi
|-
| 2. || ''[[Kiara Takahashi]]'' || [[San Fernando, La Union]] || 1990 || align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#FDDC03;&quot; | Batch 4 || Batch wagi
|-
| 3. || ''[[Lie Reposposa]]'' || [[Tagum]], [[Davao del Norte]] || rowspan=&quot;2&quot;| 2003 || align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#1842CA; color:white;&quot; | Batch 1 || Batch wagi
|-
| 4. || ''[[Ashley del Mundo]]'' || [[Australia]] {{flagicon|Australia}} || align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#C71314; color:white;&quot; | Batch 3 || Batch wagi
|}

==Sanggunian==
{{reflist}}

[[Kategorya:Big Brother]]
[[Kategorya:Pinoy Big Brother]]</text>
      <sha1>shs74maagnwaba0waycwjo0dc6lsz5v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Russia-1</title>
    <ns>0</ns>
    <id>287609</id>
    <revision>
      <id>1958807</id>
      <parentid>1694549</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T02:55:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511</ip>
      </contributor>
      <comment>Russia 1 logo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="481" xml:space="preserve">Ang '''Russia-1''' ([[Wikang Ruso|Ruso]]: Россия-1) ay isang tsanel ng telebisyon sa [[Rusya]] na pagmamay-ari ng estado na nauna noong ika-22 ng Marso 1951 bilang Program One sa [[Unyong Sobyet]]. Nilabas muli ito bilang RTR noong ika-13 ng Mayo, 1991, at kilala ngayon bilang Russia 1. Ito ang pangunahing channel ng All-Russia State Television and Radio Company (VGTRK). &lt;nowiki&gt;[[File:11-й логотип Россия-1.svg]]&lt;/nowiki&gt;

[[Kategorya:Telebisyon sa Russia]]</text>
      <sha1>jyqvyp1quslhf846tp7mwtniqim0gkf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958864</id>
      <parentid>1958807</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:22:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:Cyrus noto3at bulaga|Cyrus noto3at bulaga]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="415" xml:space="preserve">Ang '''Russia-1''' ([[Wikang Ruso|Ruso]]: Россия-1) ay isang tsanel ng telebisyon sa [[Rusya]] na pagmamay-ari ng estado na nauna noong ika-22 ng Marso 1951 bilang Program One sa [[Unyong Sobyet]]. Nilabas muli ito bilang RTR noong ika-13 ng Mayo, 1991, at kilala ngayon bilang Russia 1. Ito ang pangunahing channel ng All-Russia State Television and Radio Company (VGTRK).

[[Kategorya:Telebisyon sa Russia]]</text>
      <sha1>2wgow3cyhorl4fttzvr1lofz5aszdsl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Grand Theft Auto V at Online soundtrack</title>
    <ns>0</ns>
    <id>296712</id>
    <revision>
      <id>1958867</id>
      <parentid>1956966</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:23:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1F9:4D00:2957:DDAC:8B4A:BBC5|2001:4451:1F9:4D00:2957:DDAC:8B4A:BBC5]] ([[User talk:2001:4451:1F9:4D00:2957:DDAC:8B4A:BBC5|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:PaulGorduiz106|PaulGorduiz106]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="60248" xml:space="preserve">Ang musika para sa 2013 na aksyon-pakikipagsapalaran na video game ''[[Grand Theft Auto V|'''Grand Theft Auto V''']]'' &amp; '''''Grand Theft Auto Online''''', na binuo ng Rockstar North at nai-publish sa pamamagitan ng Rockstar Games, ay binubuo ng The Alchemist, Oh No at Tangerine Dream sa pakikipagtulungan kay Woody Jackson. Ang laro ay ang unang entry sa serye ng Grand Theft Auto upang magamit ng isang orihinal na marka. Sa pakikipagtulungan sa bawat isa, ang mga musikero ay nagawa ng higit sa dalawampung oras ng musika na marka ng mga misyon ng laro. Ang ilan sa mga gawa na ginawa ng mga musikero sa buong pag-unlad ng laro ay naiimpluwensyahan ang ilan sa mga in-game na misyon at nag-spark ng inspirasyon para sa karagdagang pag-unlad ng puntos. Ang Grand Theft Auto V ay mayroon ding isang in-game radio na maaaring ibagay sa labing-anim na istasyon na naglalaro ng higit sa 441 na mga track ng lisensyadong musika, pati na rin ang dalawang istasyon ng radyo ng pag-uusap. Ang mga kompositor ng marka ay nais na samahan ang lisensyadong musika, kumpara sa pag-alis mula rito.

Dahil ang lokasyon ng laro ay na-modelo sa Southern California, tinangka ng mga developer na lumikha ng isang tumpak na representasyon ng musika ng California. Ang paggawa ng soundtrack ay binubuo rin ng paglilisensya ng musika para sa mga istasyon ng radyo, at pagpili ng isang DJ na tumutugma sa genre ng musika na nag-host ng istasyon. Ang soundtrack ay binubuo ng isang iba't ibang mga istasyon ng radyo na naglalaro ng iba't ibang mga genre ng musika, kabilang ang [[reggae]], [[Musikang hip hop|hip hop]], [[Musikang pop|pop]] at [[Country (musika)|country]]. Nagtatampok din ang laro ng isang orihinal at dynamic na iskor na binubuo ng Tangerine Dream, Woody Jackson, Alchemist at Oh No na gumaganap sa maraming mga pumipili na misyon.

== Mga istasyon ng Radyo ==

=== Radio Los Santos ===
[[FIle:Kendrick Lamar 16 (8582301790).jpg|thumb|right|120px|Kendrick Lamar]]
[[File:Jay Rock - Openair Frauenfeld 2019 05.jpg|thumb|right|120px|Jay Rock]]
[[File:South by Southwest 2019 4 - 46628270064 (cropped).jpg|thumb|right|120px|A$AP Rocky]]

'''Host''': Big Boy

'''Genre''': [[Musikang hip hop|Contemporary Hip-Hop]], trap
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=Radio Los Santos (from GTA V)|url=https://open.spotify.com/playlist/4YZw3PA0vgivVgJ51ZXhmo?si=9uITFjnAQj20Yo0EpzGZ_w|accessdate=2020-07-13|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
!Note
|-
|YG
|&quot;I'm a Real 1&quot;
|
|-
|100s
|&quot;Life of a Mack&quot;
|
|-
|Ab-Soul feat. [[Kendrick Lamar]]
|&quot;ILLuminate&quot;
|
|-
|A$AP Rocky feat. Aston Matthews &amp; Joey Fatts
|&quot;R-Cali&quot;
|
|-
|Marion Band$ feat. Nipsey Hussle
|&quot;Hold Up&quot;
|
|-
|BJ the Chicago Kid feat. Freddie Gibbd &amp; Problem
|&quot;Smokin' and Ridin'&quot;
|
|-
|[[Kendrick Lamar]]
|&quot;A.D.H.D&quot;
|
|-
|[[Jay Rock]] feat. [[Kendrick Lamar]]
|&quot;Hood Gone Love It&quot;
|
|-
|The Gamefeat. 2 Chainz &amp; Rick Ross
|&quot;All Bomaye&quot;
|
|-
|Freddie Gibbs
|&quot;Still Livin'&quot;
|
|-
|DJ Esco feat. Future
|&quot;How It Was&quot;
|
|-
|Problem feat. Glasses Malone
|&quot;Say That Then&quot;
|
|-
|Clyde Carson feat. The Team
|&quot;Slow Down&quot;
|
|-
|Gucci Mane feat. Ciara
|&quot;Too Hood&quot;
|
|-
|Gangrene
|&quot;Bassheads&quot;
|
|-
|Danny Brown &amp; Action Bronson
|&quot;Bad News&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|G-Side feat. G-Mane
|&quot;Relaxin'&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|A$AP Ferg
|&quot;Work&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Trouble feat. Gucci Mane
|&quot;Everyday&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Kendrick Lamar]]
|&quot;Swimming Pools (Drank)&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Travi$ Scott feat. 2 Chainz &amp; T.I.
|&quot;Upper Echlon&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Danny Brown feat. A$AP Rocky &amp; Zelooperz
|&quot;Kush Coma&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Ace Hood feat. Future &amp; Rick Ross
|&quot;Bugatti&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Schoolboy Q feat. [[Kendrick Lamar]]
|&quot;Collard Greens&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Chuck Inglish feat. Ab-Soul &amp; Mac Miller
|&quot;Came Thru/Easily&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Young Scooter feat. Gucci Mane
|&quot;Work&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Problem &amp; IamSu feat. Bad Lucc &amp; Sage The Gemini
|&quot;Do It Big&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Skeme
|&quot;Milions&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Ab-Soil feat Schoolboy Q
|Hunnid Stax
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Freddie Gibs &amp; Mike Dean
|&quot;Sellin Dope&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Young Scooter feat. Trinidad James
|&quot;I Can't Wait&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|}

=== Space 103.2 ===
[[File:Eddie Murphy by David Shankbone.jpg|thumb|right|120px|Eddie Murphy]]
[[File:Stevie Wonder June 30, Montreal.jpg|thumb|right|120px|Stevie Wonder]]

'''Host''': Bootsy Collins

'''Genre''': Funk, [[R&amp;B]], [[groove]], [[disco]], [[post-disco]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=Space 103.2 (from GTA V)|url=https://open.spotify.com/playlist/2uOWUtbcUr1mhXGYAiMnlq?si=u_VX4nraTXSvOOsHgRNDQQ|accessdate=2020-05-06|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
!Lista
|-
|Bootsy's Rubber Band
|&quot;I'd Rather Be With You&quot;
|
|-
|D-Train
|&quot;You're the One for Me&quot;
|
|-
|[[Eddie Murphy]]
|&quot;Party All the Time&quot;
|
|-
|Evelyn &quot;Champagne&quot; King
|&quot;I'm in Love&quot; (12&quot; Version)
|
|-
|Kano
|&quot;Can't Hold Back (Your Loving)&quot;
|
|-
|Kleeer
|&quot;Tonight&quot;
|
|-
|Bernard Wright
|&quot;Haboglabotribin'&quot;
|
|-
|One Way
|&quot;Cutie Pie&quot;
|
|-
|Rick James
|&quot;Give It to Me Baby&quot;
|
|-
|Sho Nuff
|&quot;Funkasize You&quot;
|
|-
|[[Stevie Wonder]]
|&quot;Skeletons&quot;
|
|-
|Taana Gardner
|&quot;Heartbeat&quot; (Club Version)
|
|-
|Zapp
|&quot;Heartbreaker, Pts 1-2&quot;
|
|-
|Dazz Band
|&quot;Joystick&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Roger
|&quot;Do It Roger&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Imagination
|&quot;Flashback&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Parliament
|&quot;Mothership Connection (Star Child)&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|The Fatback Band
|&quot;Gotta Get My Hands On Some (Money)&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Billy Ocean
|&quot;Nights (Feel Like Gettin' Down)&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Parliament
|&quot;Flash Light&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Cameo
|&quot;Back and Forth&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Central Line
|&quot;Walking Into Sunshine&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|}

=== West Coast Classics ===
[[File:Dr. Dre 2013.jpg|thumb|right|120px|Dr. Dre]]
[[File:Snoop Dogg (16486829371).jpg|thumb|right|120px|Snoop Dogg]]

Ang '''West Coast Classics (WCC)''' ay isang istasyon ng radyo na itinampok sa Grand Theft Auto V na gumaganap ng West Coast rap at hip hop.Ang istasyon ay nai-host ng rapper at record ng tagagawa na si DJ Pooh, na nag-handpicked sa buong playlist para sa istasyon. Maaaring batay ito sa 93.5 KDAY sa Los Angeles, na gumaganap ng isang katulad na genre ng musika. [[Grand Theft Auto V soundtrack#The Lowdown 91.1|The Lowdown 91.1]] ay kapatid na istasyon ng WCC.

'''Host''': DJ Pooh

'''Genre''': West coast hip-hop, gangsta rap
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=West Coast Classics (from GTA V)|url=https://open.spotify.com/playlist/3bBnNTOrw8xexrNE2jaBzM?si=-GntEdvUSJ2z_Dwn7pf3RA|accessdate=2020-05-06|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
!Lista
|-
|[[Tupac Shakur|2Pac]]
|&quot;Ambitionz Az a Ridah&quot;
|
|-
|Compton's Most Wanted
|&quot;Late Night High&quot;
|
|-
|DJ Quik
|&quot;Dollaz + Sense&quot;
|
|-
|[[Dr. Dre]] feat. [[Snoop Dogg]]
|&quot;Still D.R.E.&quot;
|
|-
|King Tee
|&quot;Play Like a Piano&quot;
|
|-
|[[Dr. Dre]] feat. [[Snoop Dogg]], Kurupt &amp; Nate Dogg
|&quot;The Next Episode&quot;
|
|-
|[[Ice Cube]]
|&quot;You Know How We Do It&quot;
|
|-
|Kausion feat. [[Ice Cube]]
|&quot;What You Wanna Do?&quot;
|
|-
|Kurupt
|&quot;C-Walk&quot;
|
|-
|Mack 10 &amp; The Dogg Pound
|&quot;Nothin' But the Cavi Hit&quot;
|
|-
|MC Eiht
|&quot;Streiht Up Menace&quot;
|
|-
|N.W.A
|&quot;Appetite for Destruction&quot;
|
|-
|N.W.A
|&quot;Gangsta Gangsta&quot;
|
|-
|The Dogg Pound
|&quot;What Would U Do?&quot;
|
|-
|[[Snoop Dogg]]
|&quot;Gin and Juice&quot;
|
|-
|Geto Boys
|&quot;Mind Playing Tricks on Me&quot;
|
|-
|Too $hort
|&quot;So You Want to Be a Gangster&quot;
|
|-
|Jayo Felony
|&quot;Sherm Stick&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Warren G
|&quot;This D.J.&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|CPO feat. MC Ren
|&quot;Ballad Of A Menace&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|E-40 feat. The Click
|&quot;Captain Save a Hoe&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|The Conscious Daughters
|&quot;We Roll Deep&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Eazy-E]] feat. [[Ice Cube]]
|&quot;No More?'s&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|South Central Cartel
|&quot;Servin' 'Em Heat&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|The Lady of Rage feat. [[Snoop Dogg]]
|&quot;Afro Puffs&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Westside Connection
|&quot;Bow Down&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Spice 1 feat. MC Eiht
|&quot;The Murda Show&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Bone Thugs-N-Harmony
|&quot;1st of Tha Month&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Luniz feat. Michael Marshall
|&quot;I Got 5 on It&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|}
[[File:50 Cent cropped.jpg|thumb|right|120px|50 Cent]]
[[File:Jay-Z 2, 2011.jpg|thumb|right|120px|Jay-Z]]
[[File:Mary J. Blige National Mall.jpg|thumb|right|120px|Mary J. Blige]]
[[File:Eminem - Concert for Valor in Washington, D.C. Nov. 11, 2014 (2) (cropped).jpg|thumb|right|120px|Eminem]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Dre Day playlist (The Contract tracklist)&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=West Coast Classics - Dre Day|url=https://open.spotify.com/playlist/4Etr7FbRmndCuS6ryiWroU|accessdate=2022-04-03|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
!Lista
|-
|[[2Pac]] feat. Roger Troutman &amp; Dr. Dre
|&quot;California Love&quot;
|
|-
|[[2Pac]]
|&quot;Cant C-Me&quot;
|
|-
|40 Glocc
|&quot;Pa Pa’s Lil Soldier&quot;
|
|-
|[[50 Cent]]
|&quot;[[In Da Club]]&quot;
|
|-
|[[50 Cent]] feat. [[Mobb Deep]]
|&quot;Outta Control&quot; (Remix)
|
|-
|Blackstreet feat. [[Dr. Dre]] &amp; Queen Pen
|&quot;No Diggity&quot;
|
|-
|[[Dr. Dre]]
|&quot;Keep Their Heads Ringin'&quot;
|
|-
|[[Dr. Dre]] feat. [[Snoop Dogg]], Kurupt &amp; Nate Dogg
|&quot;The Next Episode&quot;
|Ulitin mula sa regular na tracklist
|-
|[[Dr. Dre]] feat. Hittman, Six-Two, Nate Dogg &amp; Kurupt
|&quot;Xxplosive&quot;
|
|-
|[[Dr. Dre]] feat. Daz &amp; [[Snoop Dogg]]
|&quot;Lil' Ghetto Boy&quot;
|
|-
|[[Ice Cube]] feat. [[Dr. Dre]] &amp; MC Ren
|&quot;Hello&quot;
|
|-
|[[Jay-Z]]
|&quot;Trouble&quot;
|
|-
|[[Mary J. Blige]]
|&quot;[[Family Affair]]&quot;
|
|-
|[[Nas]] feat. Dr. Dre
|&quot;Nas Is Coming&quot;
|
|-
|Obie Trice feat. [[Dr. Dre]] &amp; [[Eminem]]
|&quot;Shit Hits The Fan&quot;
|
|-
|Sam Sneed feat. [[Dr. Dre]]
|&quot;U Better Recognize&quot;
|
|-
|Truth Hurts feat. Rakim
|&quot;Addictive&quot;
|
|}

=== Rebel Radio ===
[[File:JohnnyCash1969.jpg|thumb|right|120px|Johnny Cash]]

'''Host''': Jesco White

'''Genre''': [[Country (musika)|Country]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=Rebel Radio (from GTA V)|url=https://open.spotify.com/playlist/1zrm5j4hZIqSp3ZBeMFaCH?si=urLQe1WxRHWsC1iiQpHVlA|accessdate=2020-04-27|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
!Lista
|-
|Charlie Feathers
|&quot;Can't Hardly Stand It&quot;
|
|-
|Hank Thompson
|&quot;It Don't Hurt Anymore&quot;
|
|-
|Hasil Adkins
|&quot;Get Outta My Car&quot;
|
|-
|Jerry Reed
|&quot;You Took All the Ramblin' Out of Me&quot;
|
|-
|[[Johnny Cash]]
|&quot;The General Lee&quot;
|
|-
|Johnny Payback
|&quot;(It Won't Be Long) Ald I'll Be Hating You&quot;
|
|-
|Ozark Mountain Daredevils
|&quot;If You Wanna Get to Heaven&quot;
|
|-
|Waylon Jennings
|&quot;Are You Sure Hank Done It This Way&quot;
|
|-
|Willie Nelson
|&quot;Whiskey River&quot;
|
|-
|C.W. McCall
|&quot;Convoy&quot;
|
|-
|Homer &amp; Jethro
|&quot;She Made Toothpicks Of The Timber Of My Heart&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|The Highwaymen
|&quot;Highwaymen&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Tammy Wynette
|&quot;D-I-V-O-R-C-E&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Ray Prince
|&quot;Crazy Arms&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Marvin Jackson
|&quot;Dippin' Snuff&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Charlie Feathers
|&quot;Get With It&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|}

=== Los Santos Rock Radio ===
[[File:DefLepRAH250318-56 (26174950317).jpg|thumb|right|120px|Def Leppard]]
[[File:Elton John 2011 Shankbone 2 (cropped).JPG|thumb|right|120px|Elton John]]
[[File:-NIMES -170618 Nimes SM2018 mk2 MG 9308-Edit.jpg|thumb|right|120px|Simple Minds]]
[[File:Small Faces 1967.png|thumb|right|120px|Small Faces]]

'''Host''': Kenny Loggins

'''Genre''': Classic rock, [[soft rock]], [[hard rock]], [[pop rock]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=GTA V - Los Santos Rock Radio|url=https://open.spotify.com/playlist/6S2O62NCkH45pA3RItARob?si=7X6_iaqPSmGWKbZp_KqYwA|accessdate=2020-06-25|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
!Lista
|-
|Billy Squier
|&quot;Lonely Is the Night&quot;
|
|-
|Bob Seger &amp; The Silver Bullet Band
|&quot;Hollywood Nights&quot;
|
|-
|Bob Seger &amp; The Silver Bullet Band
|&quot;Night Moves&quot;
|
|-
|Chicago
|&quot;If You Leave Me Now&quot;
|
|-
|[[Def Leppard]]
|&quot;Photograph&quot;
|
|-
|Don Johnson
|&quot;Heartbeat&quot;
|
|-
|[[Elton John]]
|&quot;Saturday Night's Alright for Fighting&quot;
|
|-
|Foreigner
|&quot;Dirty White Boy&quot;
|
|-
|Gerry Rafferty
|&quot;Baker Street&quot;
|
|-
|The Greg Kihn Band
|&quot;The Breakup Song (They Don't Write Em')&quot;
|
|-
|[[Julian Lennon]]
|&quot;Too Late for Goodbyes&quot;
|
|-
|[[Kenny Loggins]]
|&quot;I'm Free (Heaven Helps the Man)&quot;
|
|-
|[[Phil Collins]]
|&quot;I Don't Care Anymore&quot;
|
|-
|[[Queen]]
|&quot;Radio Ga Ga&quot;
|
|-
|[[Robert Plant]]
|&quot;Big Log&quot;
|
|-
|[[Simple Minds]]
|&quot;All the Things She Said&quot;
|
|-
|[[Small Faces]]
|&quot;Odgens' Nut Gone&quot;
|
|-
|Steve Winwood
|&quot;Higher Love&quot;
|
|-
|[[Stevie Nicks]]
|&quot;I Can't Wait&quot;
|
|-
|The Alan Parsons Project
|&quot;I Wouldn't Want To Be Like You&quot;
|
|-
|The Doobie Brothers
|&quot;What a Fool Believes&quot;
|
|-
|[[The Cult]]
|&quot;Rain&quot;
|
|-
|Steve Miller Band
|&quot;Rock'n Me&quot;
|
|-
|[[Creedence Clearwater Revival]]
|&quot;Fortunate Son&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Starship]]
|&quot;[[We Built This City]]&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Mountain
|&quot;Mississippi Queen&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Kenny Loggins]]
|&quot;Danger Zone&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Alannah Myles
|&quot;Black Velvet&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Pat Benatar]]
|&quot;Shadows of the Night&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Berlinda Carlisle]]
|&quot;Circle in the Sand&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Kansas
|&quot;Carry On Wayward Son&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Boston
|&quot;Peace On Mind&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Harry Chaplin
|&quot;Cat's In the Cradle&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Survivor (banda)|Survivor]]
|&quot;Burning Heart&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Humble Pie]]
|&quot;30 Days In the Hole&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[ZZ Top]]
|&quot;Gimme All Your Lovin'&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Yes (banda)|Yes]]
|&quot;[[Roundabout (kanta ni Yes)|Roundabout]]&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Broken English
|&quot;Comin' On Strong&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|}

=== The Lowdown 91.1 ===
'''The Lowdown 91.1''' ay isang istasyon ng radyo na itinampok sa Grand Theft Auto V na gumaganap ng funk, jazz, soul, at disco. Ang istasyon ay pinamamahalaan ng aktres na si Mama G ([[Pam Grier]]). Ang [[Grand Theft Auto V soundtrack#West Coast Classics|West Coast Classics]] ay ang istasyon ng kapatid na The Lowdown.

'''Host''': Mama G

'''Genre''': [[Musikang Soul|Soul]], [[R&amp;B]], funk, [[disco]], quiet storm, [[jazz]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=The Lowdown 91.1 (from GTA V)|url=https://open.spotify.com/playlist/2qwSJhz86HkuDVNmpmF3i6?si=pFEeM43hS5SahZ5p-tOziw|accessdate=2020-07-13|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
!Lista
|-
|Aaron Neville
|&quot;Hercules&quot;
|
|-
|B.T. Express
|&quot;Do It ('Til You're Satisfied)&quot;
|
|-
|El Chicano
|&quot;Viva Tirado&quot;
|
|-
|George McCrae
|&quot;I Get Lifted&quot;
|
|-
|[[Marlena Shaw]]
|&quot;California Soul&quot;
|
|-
|Smokey Robinson
|&quot;Cruisin'&quot;
|
|-
|The Delfonics
|&quot;Ready or Not Here I Come (Can't Hide from Love)&quot;
|
|-
|The Five Stairsteps
|&quot;O-o-h Child&quot;
|
|-
|The Soul Searchers
|&quot;Ashley's Roachclip&quot;
|
|-
|The Trammps
|&quot;Rubber Band&quot;
|
|-
|The Undisputed Truth
|&quot;Smiling Faces Sometimes&quot;
|
|-
|[[War (banda)|War]]
|&quot;The Cisco Kid&quot;
|
|-
|Brass Construction
|&quot;Changin'&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Johnny &quot;Guitar&quot; Watson
|&quot;Superman Lover&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Ohio Players
|&quot;Climax&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Pleasure
|&quot;Bouncy Lady&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|The Delfonics
|&quot;Funny Feeling&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|The Chakachas
|&quot;Stories&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|The Jackson Sisters
|&quot;I Believe In Miracles&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Eric Burdon]] &amp; [[War (banda)|War]]
|&quot;Magic Mountain&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|}

=== Blue Ark ===
[[File:Lee Scratch Perry 2016 (13 von 13).jpg|thumb|right|120px|Lee &quot;Scratch&quot; Perry]]
[[File:Yellowman backed by Sagittarius Band, Bersenbrueck 2007 -1 (cropped).jpg|thumb|right|120px|Yellowman]]

'''Host''': Lee &quot;Scratch&quot; Perry

'''Genre''': [[Reggae]], [[dub]], [[dancehall]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=Blue Ark (from GTA V)|url=https://open.spotify.com/playlist/0MCQslmiifNpj0zBso6Oyj?si=mSQVlYzyRsyzbYyJTFGFSQ|accessdate=2020-04-27|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
!Lista
|-
|Chronixx
|&quot;Odd Ras&quot;
|
|-
|Dennis Brown
|&quot;Money In My Pocket&quot;
|
|-
|Gregory Isaacs
|&quot;Night Nurse&quot;
|
|-
|Half Pint
|&quot;Crazy Girl&quot;
|
|-
|Joe Gibbs &amp; The Professionals
|&quot;Chapter Three&quot;
|
|-
|Junior Delgado
|&quot;Sons of Slaves&quot;
|
|-
|Konshens
|&quot;Gun Shot A Fire&quot;
|
|-
|Lee &quot;Scratch&quot; Perry &amp; The Upsetters
|&quot;I Am A Madman&quot;
|
|-
|Lee &quot;Scratch&quot; Perry &amp; The Full Experience
|&quot;Disco Devil&quot;
|
|-
|The Upsetters
|&quot;Grumblin' Dub&quot;
|
|-
|Tommy Lee Sparta
|&quot;Psycho&quot;
|
|-
|Vybz Kartel feat. Popcaan
|&quot;We Never Fear Dem&quot;
|
|-
|Yellowman
|&quot;Nobody Move, Nobody Get Hurt&quot;
|
|-
|Protoje
|&quot;Kingston Be Wise&quot;
|
|-
|Demarco
|&quot;Loyal&quot; (Royals Remix)
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Busy Signal feat. Damian &quot;Jr. Gong&quot; Marley
|&quot;Kingston Town&quot; (Remix)
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|I-Cotane
|&quot;Topic of the Day&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Vybz Kartel
|&quot;Addi Truth
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Lee &quot;Scratch&quot; Perry
|&quot;Money Come and Money Go&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Lee &quot;Scratch&quot; Perry
|&quot;Roast Fish &amp; Cornbread&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Danny Hensworth
|&quot;Mr. Money Man&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|}

=== Non-Stop-Pop FM ===
[[File:Black Eyed Peas at Walmart meeting.jpg|thumb|right|120px|The Black Eyed Peas]]
[[File:If you seek amy.jpg|thumb|right|120px|Britney Spears]]
[[File:Gorillaz @ Barclays Center, Brooklyn, 10-13-2018.jpg|thumb|right|120px|Gorillaz]]
[[File:Lady Gaga Variety Royal Perfomance.jpg|thumb|right|120px|Lady Gaga]]
[[File:Maroon 5 performing in Sydney.jpg|thumb|right|120px|Maroon 5]]
[[File:Rihanna - Live in Paris (1).jpg|thumb|right|120px|Rihanna]]

'''Host''': [[Cara Delevinge]]

'''Genre''': [[dance-pop]], [[synth-pop]], [[contemporary R&amp;B]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=Non-Stop-Pop FM (from GTA V)|url=https://open.spotify.com/playlist/44sgkWbI8jG3J78OavRKuJ?si=_2Po5maYR-S68tEa3lle6w|accessdate=2020-07-13|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
!Lista
|-
|All Saints
|&quot;Pure Shores&quot;
|
|-
|[[Britney Spears]]
|&quot;Gimme More&quot;
|
|-
|Corona
|&quot;The Rhythm of the Night&quot; (Rapino Bros. 7&quot; Single)
|
|-
|[[Fergie]] feat. [[Ludacris]]
|&quot;Glamorous&quot;
|
|-
|[[Hall &amp; Oates]]
|&quot;Adult Education&quot;
|
|-
|Jane Child
|&quot;Don't Wanna Fall in Love&quot;
|
|-
|[[Kelly Rowland]]
|&quot;Work&quot; (Freemasons Remix)
|
|-
|Mis-Teeq
|&quot;Scandalous&quot;
|
|-
|Modgo
|&quot;Lady (Hear Me Tonight)&quot;
|
|-
|N-Joi
|&quot;Anthem&quot;
|
|-
|[[Pet Shop Boys]]
|&quot;West End Girls&quot;
|
|-
|[[Rihanna]]
|&quot;[[Only Girl (in the World)|Only Girl (In The World)]]&quot;
|
|-
|Robyn feat. Kleerup
|&quot;With Every Heartbeat&quot;
|
|-
|Stardust
|&quot;Music Sounds Better With You&quot;
|
|-
|[[Wham!]]
|&quot;Everything She Wants&quot;
|
|-
|Amerie
|&quot;1 Thing&quot;
|
|-
|Robert Howard &amp; Kym Mazelle
|&quot;Wait&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Sly Fox
|&quot;Let's Go All the Way&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Taylor Dayne
|&quot;Tell It to My Heart&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Living In A Box
|&quot;Living In A Box&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[INXS]]
|&quot;New Sensation&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Bobby Brown]]
|&quot;On Your Own&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Bronski Beat
|&quot;Smalltown Boy&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Naked Eye
|&quot;Promises, Promises&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Simply Red
|&quot;Something Got Me Started&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Sneaker Pimps
|&quot;6 Underground&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Backstreet Boys]]
|&quot;[[I Want It That Way]]&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Jamiroquai]]
|&quot;Alright&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Morcheeba
|&quot;Tape Loop&quot; (Shortcheeba Mix)
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Moloko
|&quot;This Time Is Now&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Gorillaz]] feat. De La Soul
|&quot;Feel Good Inc.&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Robbie Williams]] &amp; [[Kylie Minogue]]
|&quot;Kids&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Dirty Vegas
|&quot;Days Go By&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Cassie
|&quot;Me &amp; U&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Maroon 5]] feat. [[Christina Aguilera]]
|&quot;[[Moves like Jagger|Moves Like Jagger]]&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[M.I.A.]]
|&quot;Bad Girls&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[M83]]
|&quot;Midnight City&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Lady Gaga]]
|&quot;Applause&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Mike Posner
|&quot;Cooler Than Me&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Lorde]]
|&quot;Tennis Court&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[The Black Eyed Peas]]
|&quot;Meet Me Halfway&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Real Life
|&quot;Send Me An Angel '89&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|}

=== East Los FM ===
[[File:MalditaVecindad.jpg|thumb|right|120px|Maldita Vecindad y los Hijos del Quinto Patio]]
[[File:Los Tigres del Norte 02.jpg|thumb|right|120px|Los Tigres del Norte]]
[[File:Instituto Mexicano del Sonido - Palencia Sonora 2019 07.jpg|thumb|right|120px|Mexican Institute of Sound]]

'''Host''': Don Cheto and Camilo Lara

'''Genre''': Latino
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=East Los FM (from GTA V)|url=https://open.spotify.com/playlist/0PKc7RtUCQyowQ1jn9iAfd?si=KL5ozLwHSk2jy7ZxR8jvrQ|accessdate=2020-04-27|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
|-
|Los Buitres de Culiacan Sinalloa
|&quot;El Cocaino&quot;
|-
|Mexican Institute of Sound
|&quot;Es-toy&quot;
|-
|Niña Dioz
|&quot;Criminal Sound&quot; (El Hijo De La Cumbia Remix)
|-
|La Vida Bohème
|&quot;Radio Capital&quot;
|-
|Fandango
|&quot;Autos, moda y rock and roll&quot;
|-
|Don Cheto
|&quot;El tatuado&quot;
|-
|La Sonora Dinamita
|&quot;Se Me Perdió La Cadenita&quot;
|-
|She's A Tease
|&quot;Fibre de Jack&quot;
|-
|Maldita Vecindad y los Hijos del Quinto Patio
|&quot;Pachuco&quot;
|-
|Hechiceros Band
|&quot;El Sonidito&quot;
|-
|Milkman
|&quot;Fresco&quot;
|-
|Jessy Bulbo
|&quot;Maldito&quot;
|-
|La Liga feat. Alika
|&quot;Yo tengo el don&quot;
|-
|Los Tigres del Norte
|&quot;La granja&quot;
|-
|Los Ángeles Negros
|&quot;El rey y yo&quot;
|}

=== WorldWide FM ===
[[File:DjangoDjango-SSW2012.jpg|thumb|right|120px|Django Django]]
[[File:Yuna - Bandung 2016.jpg|thumb|right|120px|Yuna]]
[[File:Chvrches 09 23 2018 -111 (39757141743).jpg|thumb|right|120px|Chvrches]]
[[File:Portishead (6209685628).jpg|thumb|right|120px|Portishead]]

'''Host''': [[Gilles Peterson]]

'''Genre''': [[Chillwave]], [[jazz-funk]], [[worldbeat]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+GTA V Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=WorldWide FM (from GTA V)|url=https://open.spotify.com/playlist/68USXqy5oROIWnWOybY33L?si=hinci1B7T-C2HECfdIn2qw|accessdate=2020-07-08|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
!Lista
|-
|Cashmere Cat
|&quot;Mirror Maru&quot;
|
|-
|The Hics
|&quot;Cold Air&quot;
|
|-
|inc.
|&quot;The Place&quot;
|
|-
|Trickski
|&quot;Beginning&quot;
|
|-
|Mala
|&quot;Ghost&quot;
|
|-
|Swindle
|&quot;Forest Funk&quot;
|
|-
|Tom Browne
|&quot;Throw Down&quot;
|
|-
|Donald Byrd
|&quot;You And The Music&quot;
|
|-
|Candido
|&quot;Thousand Finger Man&quot;
|
|-
|[[Toro y Moi]]
|&quot;Harm in Change&quot;
|
|-
|Kyodai
|&quot;Breaking&quot;
|
|-
|[[Django Django]]
|&quot;Waveforms&quot;
|
|-
|The Gaslamp Killer
|&quot;Nissim&quot;
|
|-
|Owiny Sigoma Band
|&quot;Harpoon Land&quot;
|
|-
|Guts
|&quot;Brand New Revolution&quot;
|
|-
|[[Yuna]]
|&quot;Live Your Life&quot; (MELO-X-MOTHERLAND GOD MIX)
|
|-
|Tucillo &amp; Kiko Navarro feat. Amor
|&quot;Lovery&quot; (Slow Cuban Vibe Mix)
|
|-
|Richard Spaven
|&quot;1759&quot; (Outro)
|
|-
|Hackman
|&quot;Forgotten Notes&quot;
|
|-
|Sinkane feat. Salvatore Principato
|&quot;Shark Week&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[William Onyeabor]]
|&quot;Body &amp; Soul&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Four Tet
|&quot;Kool FM&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Mount Kimble
|&quot;Made To Stray&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Anushka
|&quot;World in a Room&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Smokey Robinson
|&quot;Why You Wanna See My Bad Side?&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Randy Reawford
|&quot;Street Life&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Flume
|&quot;What You Need&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Earl Sweatshirt feat. Vince Staples &amp; Casey Veggies
|&quot;Hive&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Portishead]]
|&quot;Numb&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Jon Wayne
|&quot;Black Magic&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Roman GianArthur
|&quot;I-69&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Lion Babe
|&quot;Treat Me Like Fire&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Dam-Funk
|&quot;Killdat&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Jamie Lindell
|&quot;Runaway&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Chvurches|CHVRCHES]]
|&quot;Recover&quot; (Cid Rim Remix)
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Jimmy Edgar
|&quot;Let Yrself Be&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Clap! Clap!
|&quot;Viajero&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Maga Bo feat. Rosangela Macedo and Marcelo Yuka
|&quot;No Balanço da Canoa&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|}
[[File:POS17 @Kristsll-397 (36005903335) (cropped).jpg|thumb|right|120px|Kamasi Washington]]
[[File:Jamiroquai 2018 Coachella18W1-121 (27188172187).jpg|thumb|right|120px|Jamiroquai]]
[[File:Khruangbin am Haldern Pop Festival 2019 - 08 - Foto Alexander Kellner.jpg|thumb|right|120px|Khruangbin]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+The Cayo Perico Heist Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=GTAV-Worldwide FM by Giles Peterson w/ Cayo Perico Heist-updated 2021-Grand Theft Auto V|url=https://open.spotify.com/playlist/0SYuJOa8nojbqeVdo7nSsQ|accessdate=2022-02-12|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
|-
|[[Kamasi Washington]]
|&quot;The Message &quot;(GP And 2bo4 Remix)
|-
|Sarathy Korwar
|&quot;Birthright&quot;
|-
|The Undisputed Truth
|&quot;Sandman&quot;
|-
|Duval Timothy feat. Mr. Mitch
|&quot;Lost Touch&quot;
|-
|Photay
|&quot;The People&quot;
|-
|Idris Muhammad
|&quot;Could Heaven Ever Be Like This&quot;
|-
|Azymuth
|&quot;Jazz Carnival&quot;
|-
|Gafacci
|&quot;Azza&quot; (Branko Edit)
|-
|KOKOKO!
|&quot;Bin Bam Bam&quot;
|-
|TSVI
|&quot;Labyrinth&quot;
|-
|Jahari Massamba Unit
|&quot;Riesling Pour Robert&quot; (Rhythm Heavy Version)
|-
|Joe Armon-Jones Feat. Obongjayar
|&quot;Self:Love&quot;
|-
|KOKOROKO
|&quot;Baba Ayoola&quot;
|-
|[[Khruangbin]]
|&quot;Time (You And I)&quot; (Original And GP Dub)
|-
|Arthur Adams
|&quot;Fight For Your Rights&quot;
|-
|MFSB
|&quot;Mysteries of the World&quot;
|-
|Str4ta
|&quot;Aspects&quot; (Demus Dub)
|-
|[[Jamiroquai]]
|&quot;Emergency On Planet Earth&quot; (London Rican Mix)
|-
|Roni Size
|&quot;Natural Thing&quot;
|-
|DRS &amp; Dynamite MC
|&quot;Worldwide FM&quot; (Dubplate Special)
|-
|Jeff Parker
|&quot;Fusion Swirl&quot;
|-
|Sauce &amp; Dogs
|&quot;Wax &amp; Buff&quot;
|-
|[[BadBadNotGood]] feat. [[MF Doom]]
|&quot;THE CHOCOLATE CONQUISTADORS&quot;
|-
|[[ESG]]
|&quot;The Beat&quot;
|-
|ThE DiAboLIcaL LibERTieS
|&quot;Kimchi King Kong&quot;
|-
|Swindle feat. Greentea Peng
|&quot;What More&quot;
|-
|Fuselage
|&quot;Time's Up&quot;
|-
|Madlib
|&quot;Muslem &amp; Christian&quot;
|-
|Kaytranada
|&quot;Pure Agony&quot;
|-
|Lyam
|&quot;Why Don't I Feel&quot;
|-
|JAB
|&quot;Directions&quot;
|-
|José James
|&quot;Desire&quot; (Moodymann Remix)
|-
|Call Super
|&quot;Ekkles&quot;
|-
|Jonny Faith
|&quot;State Of Mind&quot; (Alex Patchwork Remix)
|-
|Catching Flies
|&quot;New Gods&quot; (Ron Basejam Remix)
|-
|Dele Sosimi &amp; Medlar
|&quot;Full Moon&quot; (Full Length Version)
|-
|Emma-Jean Thackray
|&quot;Movementt&quot;
|-
|Bruise
|&quot;Grand Hi&quot;
|-
|Kassa Overall feat. Carlos Overall
|&quot;Landline&quot;
|-
|Secret Night Gang
|&quot;The Sun&quot; (Full length Mix)
|}

=== Channel X ===
[[File:Black Flag performing at the Electric Ballroom Camden 2019.jpg|thumb|right|120px|Black Flag]]
[[File:Agent Orange 2011-10-03 06.jpg|thumb|right|120px|Agent Orange]]
[[File:Descendents 2011-12-18 01.JPG|thumb|right|120px|Descendents]]
[[File:Jeff McDonald, with Jason Shapiro, Redd Kross at Room 205, 2012-11-29.jpg|thumb|right|120px|Redd Kross]]
[[File:X 2004.jpg|thumb|right|120px|X]]

'''Host''': Keith Morris

'''Genre''': [[Punk rock]], [[hardcore punk]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=GTA V - Channel X|url=https://open.spotify.com/playlist/1nDCoNCYgucXOvnwc2KDHx|accessdate=2020-04-27|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
!Lista
|-
|[[Agent Orange]]
|&quot;Bored of You&quot;
|
|-
|[[Black Flag]]
|&quot;My War&quot;
|
|-
|Circle Jerks
|&quot;Rock House&quot;
|
|-
|Fear
|&quot;The Mouth Don't Stop (The Trouble with Women Is)&quot;
|
|-
|OFF!
|&quot;What's Next&quot;
|
|-
|Adolescents
|&quot;Amoeba&quot;
|
|-
|[[Descendents]]
|&quot;Pervert&quot;
|
|-
|The Germs
|&quot;Lexicon Devil&quot;
|
|-
|The Weirdos
|&quot;Life of Crime&quot;
|
|-
|T.S.O.L.
|&quot;Abolish Government/Silent Majority&quot;
|
|-
|Youth Bridgade
|&quot;Blown Away&quot;
|
|-
|Suicidal Tendencies
|&quot;Subliminal&quot;
|
|-
|D.O.A.
|&quot;The Enemy&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|MDC
|&quot;John Wayne Was a Nazi&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|The Zeros
|&quot;Don't Push Me Around&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[X (banda)|X]]
|&quot;Los Angeles&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|D.R.I.
|&quot;I Don't Need Society&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Redd Kross]]
|&quot;Linda Blair&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|}

=== Radio Mirror Park ===
[[File:Chkchkchk.jpg|thumb|right|120px|!!!]]
[[File:Dan Croll - Way Back When Festival 2017 - Alexander Kellner - 3.jpg|thumb|right|120px|Dan Croll]]
[[File:Hot Chip (4867651683).jpg|thumb|right|120px|Hot Chip]]
[[File:North Coast Music Fest, Chicago 8 30 2014 (15076642540).jpg|thumb|right|120px|Little Dragon]]
[[File:Toro y Moi in Camden 2.jpg|thumb|right|120px|Toro y Moi]]

'''Host''': [[Twin Shadow]]

'''Genre''': [[Indie pop]], [[synth-pop]], [[indietronica]], [[electronic rock]], [[chillwave]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=GTA V - Radio Mirror Park|url=https://open.spotify.com/playlist/2QlzG1eNLTnKETy0BXSdM7?si=COOXel5_QUmw6UL1O7ZiYg|accessdate=2020-04-27|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
!Lista
|-
|[[Battle Tapes]]
|&quot;Feel The Same&quot;
|
|-
|[[Dan Croll]]
|&quot;From Nowhere&quot; (Baardsen Remix)
|
|-
|DJ Mehdo
|&quot;Lucky Boy&quot; (Outlines Remix)
|
|-
|Feathers
|&quot;Dark Matter&quot;
|
|-
|Jai Paul
|&quot;Jasmine&quot; (Demo)
|
|-
|Living Days
|&quot;Little White Lie&quot;
|
|-
|Miami Horror
|&quot;Sometimes&quot;
|
|-
|Tony Castles
|&quot;Heart In The Pipes&quot; (KAUF Remix)
|
|-
|[[Toro y Moi]]
|&quot;So Many Details&quot;
|
|-
|[[Twin Shadow]]
|&quot;Shooting Holes&quot;
|
|-
|[[Twin Shadow]]
|&quot;[[Old Love? New Love]]&quot;
|
|-
|Y.A.C.H.T.
|&quot;Psychic City&quot; (Classixx Remix)
|
|-
|Black Strobe
|&quot;Boogie in Zero Gravity&quot;
|
|-
|Age of Consent
|&quot;Colours&quot;
|
|-
|Favoured Nations
|&quot;The Set Up&quot;
|
|-
|Neon Indian
|&quot;Change of Coast&quot;
|
|-
|Nite Jewel
|&quot;Nowhere To Go&quot;
|
|-
|[[Yeasayer]]
|&quot;Don't Come Close&quot;
|
|-
|[[The Chain Gang of 1974]]
|&quot;[[Sleepwalking]]&quot;
|
|-
|[[Poolside]]
|&quot;Do You Believe?&quot;
|
|-
|The C90s
|&quot;Shine A Light&quot; (Flight Facilities Remix)
|
|-
|HEALTH
|&quot;High Pressure Dave&quot;
|
|-
|The Ruby Suns
|&quot;In Real Life&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Neon Indian
|&quot;Polish Girl&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Mitzi
|&quot;Truly Alive&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|KAUF
|&quot;When You're Out&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Panama
|&quot;Always&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Twin Shadow]]
|&quot;Forget&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[!!!]]
|&quot;One Girl/One Boy&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|SBTRKT feat. Roses Gabor
|&quot;Pharaohs&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Yeasayer]]
|&quot;O.N.E.&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Toro y Moi]]
|&quot;New Beat&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Niki and the Dove
|&quot;The Drummer&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Little Dragon]]
|&quot;Crystalfilm&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Hot Chip]]
|&quot;Flutes&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Dom
|&quot;Living In America&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Holy Ghost!]]
|&quot;Hold On&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Scenic
|&quot;Mesmerised&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Cut Copy]]
|&quot;Strangers in the Wind&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Age of Consent
|&quot;Heartbreak&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|}

=== Vinewood Boulevard Radio ===
[[File:Bleached (33425375092).jpg|thumb|right|120px|Bleached]]
[[File:FIDLAR 2013.jpg|thumb|right|120px|FIDLAR]]
[[File:Thee Oh Sees (33425516242).jpg|thumb|right|120px|Thee Oh Sees]]
[[File:Ty Segall at Bumbershoot.JPG|thumb|right|120px|Ty Segall]]
[[File:Wavves at Sasquatch 2011.jpg|thumb|right|120px|Wavves]]

'''Host''': Nate Williams, Stephen Pope

'''Genre''': [[Indie rock]], [[punk rock]], [[post-punk]], [[garage rock]], [[noise rock]], [[alternative rock]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=GTA V - Vinewood Boulevard Radio|url=https://open.spotify.com/playlist/3Atu65yI0OU9WLguDckGU5?si=jhAnazPnQYmGB8T0HLeNNg|accessdate=2020-06-25|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
!Lista
|-
|[[Wavves]]
|&quot;Nine Is God&quot;
|
|-
|[[Fidlar|FIDLAR]]
|&quot;Cocaine&quot;
|
|-
|[[Bass Drum of Death]]
|&quot;Crawling After You&quot;
|
|-
|[[Hot Snakes]]
|&quot;This Mystic Decade&quot;
|
|-
|Moon Duo
|&quot;Sleepwalker&quot;
|
|-
|Sam Flax
|&quot;Fire Dosen't Burn Itself&quot;
|
|-
|[[Shark?]]
|&quot;California Grrls&quot;
|
|-
|[[The Black Angels]]
|&quot;Black Grease&quot;
|
|-
|[[Metz (banda)|METZ]]
|&quot;Wet Blanket&quot;
|
|-
|[[Ceremony]]
|&quot;Hysteria&quot;
|
|-
|[[Ty Segall|Ty Segall Band]]
|&quot;Diddy Wah Diddy&quot;
|
|-
|[[Thee Oh Sees]]
|&quot;The Dream&quot;
|
|-
|[[Bleached]]
|&quot;Next Stop&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Coliseum]]
|&quot;Used Blood&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[JEFF the Brotherhood]]
|&quot;Sixpack&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Mind Spiders
|&quot;Fall in Line&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Nobunny]]
|&quot;Gone For Good&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[The Men]]
|&quot;Turn It Around&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[The Orwells]]
|&quot;Who Needs You&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[The Soft Pack]]
|&quot;Answer to Yourself&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|}

=== Soulwax FM ===
[[File:Pulp 2012 cropped.jpg|thumb|right|120px|Pulp]]
[[File:Rock en Seine 2007, 2 Many DJs.jpg|thumb|right|120px|Soulwax]]

'''Host''': [[Soulwax]]

'''Genre''': [[Dance-punk]], [[acid house]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=Soulwax FM (from GTA V)|url=https://open.spotify.com/playlist/6LUgv9JrUtO7MWWZiBzeLx?si=pCTrlJ54TJ2WDa-46z-M5Q|accessdate=2020-04-27|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
|-
|Palmbomen
|&quot;Stock&quot; ([[Soulwax]] Remix)
|-
|Fatal Error
|&quot;Fatal Error&quot;
|-
|Supersempfft
|&quot;Let's Beam Him Up&quot;
|-
|Mim Suleiman
|&quot;Mingi&quot;
|-
|FKClub
|&quot;The Strange Art&quot; (In Flagranti Remix)
|-
|Matias Aguayo
|&quot;El Sucu Tucu&quot;
|-
|Daniel Avery
|&quot;Naive Response&quot;
|-
|Joe Goddard feat. Valentine
|&quot;Gabriel&quot;
|-
|Daniel Maloso
|&quot;Body Music&quot; (Original Mix)
|-
|Green Velvet &amp; Havard Bass
|&quot;Lazer Beams&quot;
|-
|Zombie Nation
|&quot;Tryouts&quot;
|-
|Tom Rolands
|&quot;Nothing But Pleasure&quot; (Boys Noize Pressure Fix)
|-
|Jackson and His Computerband
|&quot;Arp #1&quot;
|-
|Goose
|&quot;Synrise&quot; ([[Soulwax]] Remix)
|-
|Transistorcake
|&quot;Mr. Croissant Taker&quot;
|-
|Tiga
|&quot;Plush&quot; (Jacques Lu Cont Remix)
|-
|The Hacker
|&quot;Shockwave&quot; (Gesafflstein Remix)
|-
|[[Pulp]]
|&quot;[[After You]]&quot; ([[Soulwax]] Remix)
|}

=== FlyLo FM ===
[[File:Flying-Lotus.jpg|thumb|right|120px|Flying Lotus]]
[[File:MF Doom - Hultsfred 2011 (cropped).jpg|thumb|right|120px|MF Doom]]
[[File:Tyler, the Creator at the 2016 Governors Ball (2).jpg|thumb|right|120px|Tyler, the Creator]]
[[File:Aphex Twin, 2007.jpg|thumb|right|120px|Aphex Twin]]

'''Host''': [[Flying Lotus]]

'''Genre''': Alternative hip-hop, experimental
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+GTA V Tracklist
!Mga artista&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=FlyLo FM (from GTA V)|url=https://open.spotify.com/playlist/21N1vkrlzDcIbYPP3jxceP?si=2RBfqcmnRSOD76WO3y6RTg|accessdate=2020-07-13|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga awit
!Lista
|-
|[[Flying Lotus]] feat. Niki Randa
|&quot;Getting There&quot;
|
|-
|Clams Casino
|&quot;Crystals&quot;
|
|-
|[[Flying Lotus]]
|&quot;Crosswerved&quot;
|
|-
|[[Flying Lotus]]
|&quot;Be Spin&quot;
|
|-
|[[Flying Lotus]] feat. Erykah Badu
|&quot;See Thru To U&quot;
|
|-
|[[Flying Lotus]]
|&quot;The Diddler&quot;
|
|-
|[[Flying Lotus]]
|&quot;Computer Face Rmx&quot;
|
|-
|Hudson Mohawke
|&quot;100hm&quot;
|
|-
|[[Flying Lotus]] feat. Niki Randa
|&quot;The Kill&quot;
|
|-
|[[Tyler, the Creator]]
|&quot;Garbage&quot;
|
|-
|[[Outkast]]
|&quot;Elevators (Me &amp; You)&quot;
|
|-
|Captain Murphy
|&quot;Evil Grin&quot;
|
|-
|[[Flying Lotus]]
|&quot;Catapult Man&quot;
|
|-
|Dabryne
|&quot;Encoded Flow&quot;
|
|-
|Machinedrum
|&quot;She Dies There&quot;
|
|-
|DJ Rashad
|&quot;It's Wack&quot;
|
|-
|Thundercat
|&quot;Oh Sheit It's X&quot;
|
|-
|[[Flying Lotus]]
|&quot;Stonecutters&quot;
|
|-
|Shadow Child
|&quot;23&quot;
|
|-
|Kingdom
|&quot;Stalker Ha&quot;
|
|-
|[[Aphex Twin]]
|&quot;Windowlicker&quot;
|
|-
|Curtis Mayfield
|&quot;Eddie You Should Know Better&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Doris
|&quot;You Never Come Closer&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Flying Lotus]] feat. Krayzie Bone
|&quot;Medication Medication&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|XXYYXX
|&quot;Work Title: What We Want&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Lapalux
|&quot;Make Money&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|The Gaslamp Killer
|&quot;Shred You To Bits&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Mono/Poly &amp; Thundercat
|&quot;B Adams&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Flying Lotus]]
|&quot;Osaka Trade&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[MF Doom]]
|&quot;Masquatch&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|[[Flying Lotus]]
|&quot;Early Mountain&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Dimlite
|&quot;Into Vogon Skulls&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|KNOWER
|&quot;Fuck the Makeup, Skip the Shower&quot;
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|-
|Kaskade
|&quot;4 AM&quot; (Arrabmuik Remix)
|'''Eksklusibo para sa mga bersyon ng PS4, Xbox One, at PC'''
|}

=== The Lab ===
'''Host''': The Alchemist &amp; Oh No

'''Genre''': [[Musikang hip hop|Hip-hop]], [[electronica]], [[Musikang rock|rock]], [[dancehall]], [[R&amp;B]], [[gangsta rap]], [[pop rap]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=The Lab (from GTA V)|url=https://open.spotify.com/playlist/1Wb9YgmyekEvutYs8b2V5N?si=GBPsMwZQRKSBiXMKRjyBrA|accessdate=2020-07-13|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
|-
|Gangrene feat. Samuel T. Herring &amp; Earl Sweatshirt
|&quot;Play It Cool&quot;
|-
|Ab-Soul feat. Aloe Blacc
|&quot;Trouble&quot;
|-
|[[Tunde Adebimpe]] feat. Sal P &amp; Sinkane
|&quot;Speedline Miracle Masterpiece&quot;
|-
|MC Eiht &amp; Freddie Gibbs feat. Kokane
|&quot;Welcome to Los Santos&quot;
|-
|Phantogram
|&quot;K.Y.S.A&quot;
|-
|Vybz Kartel
|&quot;Fast Life&quot;
|-
|King Avriel feat. A$AP Ferg
|&quot;20's 50's 100's&quot;
|-
|MNDR feat. Killer Mike
|&quot;Lock &amp; Load&quot;
|-
|Popcann feat. Freddie Gibbs
|&quot;Born Bad&quot;
|-
|E-40 feat. Dam-Funk &amp; [[Ariel Pink]]
|&quot;California&quot;
|-
|[[Wavves]]
|&quot;Leave&quot;
|-
|Curren$y &amp; Freddie Gibbs
|&quot;Fetti&quot;
|-
|[[Little Dragon]]
|&quot;Wanderer&quot;
|}

=== blonded Los Santos 97.8 FM ===
[[File:Frank Ocean.jpg|thumb|right|right|120px|Frank Ocean]]
'''Host''': Frank Ocean, Vegyn, Roof Access, at Fed

'''Genre''': Contemporary R&amp;B, soul, psychedelic rock, rap, hip-hop, experimental electronica, grime, soukous
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=blonded Los Santos 97.8FM|url=https://open.spotify.com/playlist/2XQpcYV7oU7bwNzTuabw27|accessdate=2022-02-02|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
|-
|Todd Rundgren
|&quot;International Feel&quot;
|-
|Panda Bear
|&quot;Mr. Noah&quot;
|-
|[[Frank Ocean]]
|&quot;Provider&quot;
|-
|[[ScHoolboy Q]] feat. Lance Skiiiwalker
|&quot;Kno Ya Wrong&quot;
|-
|SWV
|&quot;Rain&quot;
|-
|Joy Again
|&quot;On A Farm&quot;
|-
|[[Frank Ocean]]
|&quot;Ivy&quot;
|-
|Curtis Mayfield
|&quot;So In Love&quot;
|-
|[[Marvin Gaye]]
|&quot;When Did You Stop Loving Me, When Did I Stop Loving You&quot;
|-
|Les Ya Toupas Du Zaire
|&quot;Je ne bois pas beaucoup&quot;
|-
|Drexciya
|&quot;Andreaen Sand Dunes&quot;
|-
|[[Jay-Z]]
|&quot;Dead Presidents II&quot;
|-
|[[Frank Ocean]]
|&quot;Crack Rock&quot;
|-
|MC Mack
|&quot;EZ Come, EZ Go&quot;
|-
|[[Aphex Twin]]
|&quot;IZ-US&quot;
|-
|Burial
|&quot;Hiders&quot;
|-
|Future
|&quot;Codeine Crazy&quot;
|-
|[[Frank Ocean]]
|&quot;Chanel&quot;
|-
|Lil Uzi Vert
|&quot;For Real&quot;
|-
|Migos
|&quot;First 48&quot;
|-
|Suspect
|&quot;FBG&quot;
|-
|[[Frank Ocean]]
|&quot;Nights&quot;
|-
|Gunna feat. Playboi Carti
|&quot;YSL&quot;
|-
|Chief Keef feat. King Louie
|&quot;Winnin'&quot;
|-
|Lil Sko
|&quot;Miss White Cocaine&quot;
|-
|Jme feat. Giggs
|&quot;Man Don't Care&quot;
|-
|(Sandy) Alex G
|&quot;Master&quot;
|-
|Frank Ocean
|&quot;Pretty Sweet&quot;
|}

=== Los Santos Underground Radio ===

'''Genre''': Techno

'''Tracklist''':
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Solomun Playlist
!Mga artista
!Mga awit
|-
|Am$trad Billionaire
|&quot;The Plan&quot;
|-
|Ara Koufax
|&quot;Natural States&quot; (Edit)
|-
|Swayzak
|&quot;In The Car Crash&quot; (Headgear 'Always Crashing In The Same Car' Mix)
|-
|D. Lynnwood
|&quot;Bitcoins&quot; (Original Mix)
|-
|[[Bryan Ferry]]
|&quot;Don't Stop The Dance&quot; (Todd Terje Remix)
|-
|Denis Horvat
|&quot;Madness Of Many&quot;
|-
|Johannes Brecht
|&quot;Incoherence&quot;
|-
|Solomun
|&quot;Ich Muss Los&quot;
|-
|Matthew Dear
|&quot;Monster&quot;
|-
|Truncate
|&quot;WRKTRX3&quot;
|-
|Floorplan
|&quot;Spin&quot; (Original Mix)
|-
|Cevin Fisher
|&quot;The Freaks Come Out&quot; (Original 2000 Freak Mix)
|-
|Chris Lum
|&quot;You're Mine&quot; (Clean Version)
|-
|Alex Metric &amp; Ten Ven
|&quot;The Q&quot;
|-
|Solomun
|&quot;Customer Is King&quot;
|-
|Adam Port
|&quot;Planet 9&quot;
|-
|Dubfire
|&quot;The End To My Beginning&quot;
|-
|Leonard Cohen
|&quot;You Want It Darker&quot; (Solomun Remix)
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tale of Us Playlist
!Mga artista
!Mga awit
|-
|Tale of Us
|&quot;Overture&quot;
|-
|Tale of Us
|&quot;1911&quot;
|-
|Tale of Us
|&quot;Trevor's Dream&quot;
|-
|Tale of Us
|&quot;Vinewood Blues&quot;
|-
|Tale of Us
|&quot;Anywhere&quot;
|-
|Tale of Us
|&quot;Symphony of the Night&quot;
|-
|Tale of Us
|&quot;Another World&quot;
|-
|Tale of Us
|&quot;The Portal&quot;
|-
|Tale of Us
|&quot;Solitude&quot;
|-
|Tale of Us
|&quot;Morgan's Fate&quot;
|-
|Tale of Us
|&quot;Fisherman's Horizon&quot;
|-
|Tale of Us
|&quot;Myst&quot;
|-
|Tale of Us
|&quot;Seeds&quot;
|-
|Tale of Us
|&quot;Endless Journeys&quot;
|-
|Tale of Us
|&quot;Valkyr&quot;
|-
|Tale of Us
|&quot;In Hyrule&quot;
|-
|Tale of Us
|&quot;Disgracelands&quot;
|-
|Tale of Us
|&quot;Heart of Darkness&quot;
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Dixon Playlist
!Mga artista
!Mga awit
|-
|Carl Finlow
|&quot;Convergence&quot;
|-
|Caravaca
|&quot;Yes I Do&quot;
|-
|Warp Factor 9
|&quot;The Atmospherian&quot; (Tornado Wallace Remix)
|-
|Mashrou' Leila
|&quot;Roman&quot; (Bas Ibellini Mix)
|-
|Future Four
|&quot;Connection&quot; (I-Cube Rework)
|-
|Rite De Passage
|&quot;Quinquerime&quot;
|-
|The Egyptian Lover
|&quot;Electro Pharaoh&quot; (Instrumental)
|-
|Marcus L.
|&quot;Telstar&quot;
|-
|Romanthony
|&quot;Bring U Up&quot; (Deetron Edit)
|-
|Solar
|&quot;5 Seconds&quot;
|-
|Sharif Laffrey
|&quot;And Dance&quot;
|-
|Ron Hardy
|&quot;Sensation&quot; (Dub Version)
|-
|Aux 88
|&quot;Sharivari&quot; (Digital Original Aux 88 Mix)
|-
|Oni Ayhun
|&quot;OAR03-B&quot;
|-
|Tuff City Kids ft. Joe Goddard
|&quot;Reach Out&quot; (Erol Alkan Rework) - GTA Edit
|}
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+The Black Madonna Playlist
!Mga artista
!Mga awit
|-
|Ron Hardy
|&quot;Sensation&quot;
|-
|Derrick Carter
|&quot;Where U At (Where Ya At, Now?)&quot;
|-
|Tiga
|&quot;Bugatti&quot;
|-
|Metro Area
|&quot;Miura&quot;
|-
|The Black Madonna
|&quot;A Jealous Heart Never Rests&quot;
|-
|Art of Noise
|&quot;Beat Box&quot;
|-
|The Black Madonna ft. Jamie Principle
|&quot;We Still Believe&quot;
|-
|Nancy Martin
|&quot;Can't Believe&quot;
|-
|P-Funk All Stars
|&quot;Hydraulic Pump Pt. 3&quot;
|-
|Steve Poindexter
|&quot;Computer Madness&quot;
|-
|Ten City
|&quot;Devotion&quot;
|-
|The Black Madonna
|&quot;We Can Never Be Apart&quot;
|-
|Joe Jackson
|&quot;Steppin' Out&quot;
|-
|The Black Madonna
|&quot;He Is The Voice I Hear&quot;
|}

=== iFruit Radio ===
[[File:Travis Scott February 2016.jpg|thumb|right|120px|Travis Scott]]

'''Host''': Danny Brown &amp; Skepta

'''Genre''': [[Hip-hop]], afro-fusion, uk garage
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=iFruit Radio (GTAV)|url=https://open.spotify.com/playlist/3WBZcZ9qV7vyht2H1RcOEJ?si=1oTyFmSLTA-2g6PEVOoqaA|accessdate=2020-07-13|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
|-
|Megan Thee Stallion feat. DaBaby
|&quot;Cash Shit&quot;
|-
|Freddie Gibbd &amp; Madlib
|&quot;Crime Pays&quot;
|-
|Skepta &amp; Nafe Smalls
|&quot;Graze Mode&quot;
|-
|Pop Smoke
|&quot;100k on the Coupe&quot;
|-
|[[slowthai]]
|&quot;I Need&quot;
|-
|Danny Brown
|&quot;Dance in the Water&quot;
|-
|The Egyptian Lover
|&quot;Everything She Wants&quot;
|-
|Burna Boys feat. Zlatan
|&quot;Killin Dem&quot;
|-
|Skepta &amp; AJ Tracey
|&quot;Kiss and Tell&quot;
|-
|D-Block Europe
|&quot;Kitchen Kings&quot;
|-
|JME feat. Giggs
|&quot;Knock Your Block Off&quot;
|-
|[[Travis Scott]]
|&quot;HIGHEST IN THE ROOM&quot;
|-
|Yung Thug feat. Gunna and [[Travis Scott]]
|&quot;Hot&quot; (remix)
|-
|DaBaby feat. Kevin Gates
|&quot;POP STAR&quot;
|-
|Kranium feat. AJ Tracey
|&quot;Money in the Bank&quot;
|-
|J Hus
|&quot;Must Be&quot;
|-
|Channel Tres feat. Danny Brown
|&quot;Ready to Go&quot;
|-
|D Double E and Watch the Ride feat. DJ Die, Dismantle and DJ Randall
|&quot;Original Format&quot;
|-
|Shoreline Mafia
|&quot;Wings&quot;
|-
|Alkaline
|&quot;With the Thing&quot;
|-
|Headie One feat. Skepta
|&quot;Back to Basics&quot; (Floating Points remix)
|-
|City Girls
|&quot;Act Up&quot;
|-
|Denzel Curry and YBN Cordae
|&quot;Alienz&quot;
|-
|Koffee feat. Gunna
|&quot;W&quot;
|-
|DaBaby
|&quot;BOP&quot;
|-
|Naira Marley
|&quot;Optoyi&quot;
|-
|ScHoolboy Q
|&quot;Numb Numb Juice&quot;
|-
|ESSIE GANNG feat. SQ Diesel
|&quot;Pattern Chanel&quot;
|}

=== Kult FM 99.1 ===
[[File:IggyChesterRocks.jpg|thumb|right|120px|Iggy Pop]]
[[File:Velvet Underground &amp; Nico publicity photo (retouched).jpg|thumb|right|120px|The Velvet Underground]]
[[File:Mac DeMarco NOS Primavera Sound 2015 (cropped).jpg|thumb|right|120px|Mac DeMarco]]
[[File:Nick Lowe at Ealing Blues Festival (48364537641).jpg|thumb|right|120px|Nick Lowe]]
[[File:Ramones Toronto 1976.jpg|thumb|right|120px|Ramones]]
[[File:The Strokes live collage 2019–2020.jpg|thumb|right|120px|The Strokes]]

'''Host''': [[Julian Casablancas]], Zachary (tininigan ni [[David Cross]]), Tony Mac, [[Mac DeMarco]]

'''Genre''': [[Indie rock]], [[post-punk]], [[new wave]], [[art rock]], [[hypnagogic pop]]
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=GTA V - Kult FM|url=https://open.spotify.com/playlist/3bJ5jHIM7OPXltlPsfh02w|accessdate=2021-03-20|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
|-
|[[LL Cool J]]
|&quot;Going Back to Cali&quot;
|-
|[[Nick Lowe]]
|&quot;[[So It Goes]]&quot;
|-
|Automatic
|&quot;Too Much Money&quot;
|-
|[[New Order]]
|&quot;[[Age of Consent]]&quot;
|-
|Grauzone
|&quot;Eisbär&quot;
|-
|[[Joy Division]]
|&quot;[[She's Lost Control]]&quot;
|-
|[[Connie Francis]]
|&quot;[[Many Tears Ago]]&quot;
|-
|Crack Cloud
|&quot;Drab Measure&quot;
|-
|[[The Strokes]]
|&quot;[[The Adults Are Talking]]&quot;
|-
|[[Misfits]]
|&quot;TV Casuality&quot;
|-
|Danzig
|&quot;Deep&quot;
|-
|DAF
|&quot;Liebe Auf Den Ersten Blick&quot;
|-
|A Certain Ratio
|&quot;Faceless&quot;
|-
|[[Gloria Jones]]
|&quot;[[Tainted Love]]&quot;
|-
|[[Viagra Boys]]
|&quot;Girls and Boys&quot;
|-
|[[Ramones]]
|&quot;Time Bomb&quot;
|-
|MC Shan feat. TJ Swan
|&quot;Left Me Lonely&quot;
|-
|[[The Voidz]]
|&quot;Where No Eagles Fly&quot;
|-
|[[The Velvet Underground]]
|&quot;Rock and Roll&quot;
|-
|The Cramps
|&quot;Human Fly&quot;
|-
|Colourbox
|&quot;Baby I Love You So&quot;
|-
|[[The Stooges]]
|&quot;Down On The Street&quot;
|-
|T La Rock &amp; Jazzy Jay
|&quot;It's Yours&quot;
|-
|[[Mac DeMarco]]
|&quot;On the Level&quot;
|-
|Charanjit Singh
|&quot;Raga Madhuvanti&quot;
|-
|[[Ariel Pink]]
|&quot;Four Shadows&quot;
|-
|Lea Porcelain
|&quot;Pool Song&quot;
|-
|Promiseland
|&quot;Take Down The House&quot;
|-
|[[The Strokes]]
|&quot;[[Hard to Explain]]&quot;
|-
|[[The Voidz]]
|&quot;Alien Crime Lord&quot;
|-
|[[Iggy Pop]]
|&quot;Nightclubbing&quot;
|-
|[[The The]]
|&quot;This Is the Day&quot;
|-
|Icky Blossoms
|&quot;Cycle&quot;
|-
|[[The Slits]]
|&quot;Typical Girls&quot;
|}

=== Still Slipping Los Santos ===
'''Host''': Joy Orbison

'''Genre''': experimental electronic, UK hip-hop, dancehall

{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=Still Slipping Los Santos (GTA Online)|url=https://open.spotify.com/playlist/0L5ooIRUfpGE75W3DsaoqS|accessdate=2021-12-15|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
|-
|N***a Fox
|&quot;5 Violinos&quot;
|-
|Mr. Mankwa
|&quot;Feediback&quot;
|-
|Mr. Mitch
|&quot;Not Modular&quot;
|-
|Josi Devil
|&quot;The Devil's Dance&quot;
|-
|Kemikal
|&quot;A Wah!&quot;
|-
|Joy Orbison
|&quot;Coyp&quot;
|-
|Cruel Santino / Robert Fleck
|&quot;Sparky / Hi Press&quot; (Dub)
|-
|Pa Salieu
|&quot;No Warnin&quot;
|-
|L U C Y
|&quot;Almost Blue&quot;
|-
|Time Cow &amp; RTKAL
|&quot;Elephant Man&quot;
|-
|Frank Ocean
|&quot;Cayendo&quot; (Sango Remix)
|-
|DJ Scud
|&quot;No Love&quot;
|-
|Frankel &amp; Harper
|&quot;Trimmers&quot; (Instinct Remix)
|-
|Horsepower Productions
|&quot;Givin' Up On Love&quot;
|-
|Blanco
|&quot;Shippuden&quot;
|-
|Pearly
|&quot;Polar&quot;
|-
|Dj Byano
|&quot;Digdim Patrol 2016&quot;
|-
|Instinct
|&quot;Operation&quot;
|-
|KO
|&quot;Whip&quot; (Acapella)
|-
|Overmono
|&quot;Pieces of 8&quot;
|-
|Joy Orbison &amp; Overmono
|&quot;Bromley&quot;
|-
|Mez
|&quot;Babylon Can't Roll&quot;
|-
|Spooky Bizzle
|&quot;Joyride&quot; (Instrumental)
|-
|Céline Gillain
|&quot;Wealthy Humans&quot;
|-
|Kwengface
|&quot;Mad About Bars&quot;
|-
|M1llionz
|&quot;No Rap Crap&quot;
|-
|Backroad Gee
|&quot;Party Popper&quot;
|-
|Waifer
|&quot;Shower Hour&quot;
|-
|KO &amp; Joy Orbison
|&quot;Movements&quot;
|-
|RAP
|&quot;Mad Friday&quot;
|-
|Thomas Bush
|&quot;Presence: Martin&quot;
|-
|Poison Anna
|&quot;Submission&quot;
|}

=== MOTOMAMI Los Santos ===
[[File:Rosalia 2019-portrait.jpg|thumb|right|120px|Rosalía]]
[[File:Caroline Polachek of Chairlift, 2016.jpg|thumb|right|120px|Caroline Polachek]]
[[File:Justice.png|thumb|right|120px|Justice]]
[[File:Soulja.jpg|thumb|right|120px|Soulja Boy]]

'''Host''': [[Rosalía]], Arca

'''Genre''': Latin, house, disco, techno
{| class=&quot;wikitable&quot;
|+Tracklist&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=MOTOMAMI LOS SANTOS (from Grand Theft Auto Online: The Contract)|url=https://open.spotify.com/playlist/5H6hgOX5CIVLDHthSwVgNv|accessdate=2022-01-26|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;
!Mga artista
!Mga awit
|-
|Bad Gyal
|&quot;A La Mía&quot;
|-
|La Goony Chonga
|&quot;Duro 2005&quot;
|-
|Likkle Vybz &amp; Likkle Addi
|&quot;Skinny Jeans&quot;
|-
|Rauw Alejandro
|&quot;Nubes&quot;
|-
|Arca
|&quot;Machote&quot;
|-
|DJ Spinn
|&quot;Bounce N Break Yo Back&quot;
|-
|Monarchy &amp; Alexandra
|&quot;Dos Locos&quot;
|-
|Camarón de la Isla
|&quot;Volando Voy&quot;
|-
|Armando
|&quot;100% of Disin’ You&quot;
|-
|Rosalía
|&quot;A Palé&quot;
|-
|Rosalía &amp; J Balvin feat. El Guincho
|&quot;Con Altura&quot;
|-
|Rosalía feat. [[The Weekend]]
|&quot;La Fama&quot;
|-
|Mr. Fingers
|&quot;Mystery of Love&quot;
|-
|[[Daddy Yankee]]
|&quot;Salgo Pa’ la Calle&quot;
|-
|Tokischa, Haraca Kiko, El Cherry Scom
|&quot;Tukuntazo&quot;
|-
|Q
|&quot;Take Me Where Your Heart Is&quot;
|-
|Ñejo &amp; Dalmata
|&quot;Vacilar Contigo&quot;
|-
|Young Cister feat. Kaydy Cain
|&quot;XULITA&quot;
|-
|Popcann
|&quot;Body So Good&quot;
|-
|Willie Colon &amp; Héctor Lavoe
|&quot;Calle Luna Calle Sol&quot;
|-
|Alberto Stylee
|&quot;Tumbando Fronte&quot;
|-
|Chucky73
|&quot;Dominicana&quot;
|-
|Aventura
|&quot;Mi Corazoncito&quot;
|-
|DJ Slugo
|&quot;418&quot; (Bounce Mix)
|-
|Kaydy Cain feat. Los Del Control
|&quot;Algo Como Tú&quot;
|-
|[[Caroline Polachek]]
|&quot;Bunny Is A Rider&quot;
|-
|Arca feat. [[Rosalía]]
|&quot;KLK&quot;
|-
|Tokischa &amp; [[Rosalía]]
|&quot;Linda&quot;
|-
|[[Rosalía]]
|&quot;Di mi nombre&quot;
|-
|Justice
|&quot;Stress&quot;
|-
|Las Guanabanas
|&quot;Vamos Pa la Disco&quot;
|-
|[[Playboy Carti]]
|&quot;Rockstar Made&quot;
|-
|[[Soulja Boy|Soulja Boy Tell’em]]
|&quot;Snap And Roll&quot;
|}

== Makipag-usap sa Radyo ==

=== Blaine County Radio ===
Ang Blaine County Radio ay isang istasyon ng radikal na pahayag sa publiko na itinampok sa Grand Theft Auto V. Itinatag ito noong 1998, tulad ng nakasaad sa pahina ng Lifeinvader ni Duane Earl.

Ang istasyong ito ay maaari lamang makinig sa Blaine County. Kung ang player ay tumatawid sa linya ng county papunta sa County ng Los Santos, nawawala ang signal ng radyo at awtomatikong muling i-tune ang radyo sa [[Grand Theft Auto V soundtrack#Blue Ark|Blue Ark]].

'''Mga Programa:'''

* Bless Your Heart: Naka-host sa pamamagitan ng Bobby June.
* Blaine County Radio Community Hour: Naka-host sa pamamagitan ng Ron Jakowski
* Beyond Insemination: Naka-host sa pamamagitan ng Duane Earl, Beyond Insemination ay isang palabas na palabas sa pagsasaka, ngunit hinatulan ng host ang artipisyal na inseminasyon (tatak bilang &quot;hindi likas na&quot; at &quot;kalapastangan&quot;), at labis na maling pag-uugali; sa isang punto, hinihikayat niya ang isang tumatawag upang malunod ang kanyang kasosyo.

Ang istasyon ay lilitaw na isang istasyon ng Conservative-leaning, kumpara sa programming ng Liberal-leiling na programa ng West Coast Talk Radio.

=== WCTR ===
Ang West Coast Talk Radio (WCTR) ay isang istasyon ng radyo ng talk na itinampok sa Grand Theft Auto V. Ipinagsapalaran ito mula sa West Vinewood, Los Santos. Ang istasyong ito ay maaari lamang matanggap sa Los Santos County. Kung ang player ay tumatawid sa linya ng county sa Blaine County, mawawala ang signal at awtomatikong lumipat ang radio sa [[Grand Theft Auto V soundtrack#Soulwax FM|Soulwax FM]].

'''Mga Programa:'''

* Chattersphere: Isang palabas sa talk na naka-host sa pamamagitan ng Lazlow Jones kasama ang kanyang co-host na si Michele Makes. Ang dalawang host ay patuloy na nagbibigay ng insulto at panggulo sa bawat isa. Tinawag ni Lazlow si Michele na isang feminist habang tinawag ni Michele si Lazlow na isang tulala.
* Chakra Attack: Ang isang palabas sa talk na kumukuha ng isang diskarte sa kanluran sa baybayin. Ang host ni Dr. Ray De Angelo Harris kasama ang prodyuser na si Nurse Cheryl Fawkes.
* The Fernando Show: Ang isang palabas sa talk na naka-host sa pamamagitan ng Fernando Martinez at tagagawa na si Jo na pangunahing binubuo ng isang pakikipanayam kay Sue Murry.

== Self Radio ==
''Ang artikulong ito o seksyon ay tumutukoy sa nilalaman na &quot;pinahusay na bersyon&quot; sa paglalagay ng PC ng Grand Theft Auto V at / o Grand Theft Auto Online, na wala sa Xbox One, PlayStation 4, Xbox 360 o PlayStation 3 na bersyon''.

Pinapayagan nito ang mga manlalaro na makinig sa kanilang sariling musika sa in-game radio, katulad ng Independence FM at ang User Track Player.

Matapos lumikha ng mga shortcut sa mga kanta (o paglalagay ng mga kopya ng mga kanta) sa isang tiyak na folder (karaniwang C: \Users\[username]\Dokumento\Rockstar Games\GTA V\User Music), ang mga manlalaro ay maaaring makinig sa kanila sa istasyon ng Self Radio. Ang isang auto scan ay makikilala ang mga bagong kanta sa pagsisimula ng laro at ang istasyon ng Self Radio ay awtomatikong maidaragdag sa gulong ng radyo.

Ang mga manlalaro ay may ilang iba't ibang mga pagpipilian para sa pakikinig sa mga pasadyang mga soundtrack. Maaari silang i-play nang sunud-sunod, shuffled, o ipagsama ang mga ito sa isang karanasan sa radyo na kumpleto sa komersyal na pahinga, mga istasyon ng istasyon, mga bumpers, at pag-uusap sa pagitan ng mga DJs Cliff Lane at Andee, na nag-host din ng Lips 106 sa [[Grand Theft Auto: Liberty City Stories|GTA: Liberty City Stories]]. Sa menu ng i-pause ang mga manlalaro ay maaaring pumili kung nais nilang i-play ang mga kanta sa pagkakasunud-sunod na mayroon sila sa folder o hayaan ang laro na pag-aralan ang koleksyon at bumuo ng isang playlist.

== Iba pang Mga Kanta at Pre-Millennium Radio ==
Nagtatampok ang Grand Theft Auto V ng ilang iba pang mga kanta na narinig sa ilang mga misyon. Ang mga awiting ito ay hindi lilitaw sa alinman sa mga istasyon ng radyo.

* Samantha Muldoon - &quot;I Like Things Just the Way They Are&quot;

'''Pinatugtog kapag may guni-guni si Michael'''

* [[Danny Elfman]] - &quot;Clown Dream&quot;

'''Itinampok sa panahon ng Grass Roots - Trevor'''

* Visitors - &quot;V-I-S-I-T-O-R-S&quot;

'''Itinampok sa panahon ng Grass Roots - Michael'''

* [[Wavves]] - &quot;Dog&quot; (itinampok sa panahon ng The Third Way)

* Alex Dolby - &quot;Under Pressure: (itinampok sa panahon ng Resident DJ Mission 1: Solomun)

* DJ Brian - &quot;Under The Fleuroscope&quot; (itinampok sa panahon ng The Diamond Casino &amp; Resort - Grand Opening)

* HEALTH - &quot;SLAVES OF FEAR&quot; (Arena War Remix) (itinampok sa panahon ng Arena War - Game Modes)

=== Pre-Millennium Radio ===
Ang Pre-Millennium Radio ay isang istasyon ng rock na pinutol mula sa panghuling paglaya ng Grand Theft Auto V. Ang Pre-Millennium Radio ay, tulad ng iminungkahi, marahil isang 90s na [[alternative rock]]/[[Alternative metal|metal]], [[britpop]], [[post-grunge]], at [[indie rock]] radio station, pinutol bago ang huling pagpapalaya ng GTA V. Ang mga natitirang istasyon ng radyo ay kasama ang dinaglat na logo ng istasyon, malamang inilaan na magamit sa Radio Wheel, pati na rin ang buong pangalan at istasyon ng track na matatagpuan sa isang PlayStation 3 developer build ng GTA V. Ayon sa mga file ng laro, ang [[Grand Theft Auto V soundtrack#Vinewood Boulevard Radio|Vinewood Boulevard Radio]] ay tinawag na &quot;RADIO_18_90S_ROCK&quot;, kaya malamang na VBR pinalitan ang PMR.

Ang playlist ng radio na ito ay maaaring marinig sa Spotify.&lt;ref&gt;{{Citation|last=|title=Pre-Millennium Radio - Grand Theft Auto V|url=https://open.spotify.com/playlist/2t2hgj6sUFU9N0Dnxk8eEl?si=7ImvyGxJQ1iCWoxLN6iG3w|accessdate=2020-07-13|website=Spotify}}&lt;/ref&gt;

* [[Faith No More]] - &quot;The Real Thing&quot;
* Mansun - &quot;Wide Open Space&quot;
*[[Oasis (banda)|Oasis]] - &quot;(It's Good) To Be Free&quot;
* Staind - &quot;It's Been Awhile&quot;
*[[Stereophonics]] - &quot;Mr. Writer&quot;
*[[The Charlatans]] - &quot;[[The Only One I Know]]&quot;
* Travis - &quot;Side&quot;

== Mga Sanggunian ==
&lt;references /&gt;
== Mga panlabas na link ==

* Official Website
{{GTA}}
{{DEFAULTSORT:Grand Theft Auto V soundtrack}}
[[Kategorya:Musika ng Grand Theft Auto|*]]</text>
      <sha1>m3i4eing0i5m08sme8daj3qjfgn26p3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>EarthBound</title>
    <ns>0</ns>
    <id>296964</id>
    <revision>
      <id>1958812</id>
      <parentid>1831077</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T03:24:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511</ip>
      </contributor>
      <comment>EarthBound Logo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5434" xml:space="preserve">{{Infobox video game
|title=EarthBound
|developer=Ape &lt;br /&gt;HAL Laboratory|publisher=[[Nintendo]]
|series=''[[Mother (serye)|Mother]]''
|platforms=[[Super Nintendo Entertainment System|Super NES]] &lt;br /&gt;[[Game Boy Advance]]
|released=JP: August 27, 1994
NA: June 5, 1995
|genre=Role-playing
|modes=Single-player
|director=[[Shigesato Itoi]]
|producer=Shigesato Itoi &lt;br /&gt;[[Satoru Iwata]]
|designer=Akihiko Miura
|programmer=Satoru Iwata &lt;br /&gt;Kouji Malta
|artist=Kouichi Ooyama
|writer=Shigesato Itoi
|composer=Keiichi Suzuki &lt;br /&gt;Hirokazu Tanaka &lt;!-- Only list the main composers, per infobox documentation --&gt;
|image=File:EarthBound Logo.png}}

Ang '''''EarthBound''''' (kilala bilang '''''Mother 2: Giygas Strikes Back''''' sa Japan){{Refn|Full title: {{nihongo||MOTHER2ギーグの逆襲|''Mazā Tsū: Gīgu no Gyakushū''|Mother 2: Giygas' Counterattack}}&lt;ref&gt;{{cite web|title=MOTHER2　ギーグの逆襲／EarthBound / ハル研究所|url=http://www.hallab.co.jp/eng/works/detail/002738/|work=[[HAL Laboratory]]|accessdate=August 7, 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.nintendo.co.jp/n02/shvc/mb/index.html|title=ＭＯＴＨＥＲ２　ギーグの逆襲|work=[[Nintendo]]|language=ja|accessdate=August 7, 2017}}&lt;/ref&gt;|group=nb}} ay isang papel na ginagampanan ng paglalaro ng video na binuo ng Ape Inc. at HAL Laboratory at inilathala ng [[Nintendo]] para sa [[Super Nintendo Entertainment System]]. Ang pangalawang pagpasok sa [[Mother (serye)|Mother seryeng]], una itong inilabas sa Japan noong Agosto 1994, at sa Hilagang Amerika noong Hunyo 1995. Bilang Ness at ang kanyang partido ng apat, ang manlalaro ay naglalakbay sa mundo upang mangolekta ng melodies mula sa walong Sanctuaries upang talunin ang masamang dayuhang puwersa na si Giygas. 

Ang ''EarthBound'' ay may isang mahabang panahon ng pag-unlad na na-span ng limang taon. Ang mga nagbabalik na kawani nito mula sa ''[[Mother (larong bidyo)|Mother]]'' (1989) ay kasama ang manunulat / direktor na si [[ Shigesato Itoi |Shigesato Itoi]] at nangungunang programmer na si [[Satoru Iwata]], pati na rin ang mga kompositor na sina Keiichi Suzuki at Hirokazu Tanaka, na nagsama ng magkakaibang hanay ng mga estilo sa [[Music ng serye ng Mother (EarthBound)|soundtrack]], kasama ang [[ Musika Salsa |salsa]], [[ Reggae |reggae]], at [[Musikang dub|dub]]. Karamihan sa iba pang mga kawani ng kawani ay hindi nagtrabaho sa orihinal na ''Ina'', at ang laro ay dumating sa ilalim ng paulit-ulit na banta ng pagkansela hanggang sumali si Iwata sa koponan. Orihinal na naka-iskedyul para sa paglabas noong Enero 1993, ang laro ay nakumpleto sa paligid ng Mayo 1994. 

Naipalabas sa paligid ng isang idiosyncratic na paglalarawan ng [[ Americana |Americana]] at [[Kalinangang Kanluranin|Western kultura]], ang ''EarthBound ay binawi ang mga'' tanyag na tradisyon ng paglalaro ng mga tradisyon ng laro sa pamamagitan ng nagtatampok ng isang tunay na setting ng mundo habang ang pag-parodying ng maraming mga staples ng genre. Nais ni Itoi na ang laro ay maabot ang mga hindi manlalaro na may sinasadya na tono ng tono; halimbawa, ang manlalaro ay gumagamit ng mga item tulad ng Pencil Eraser upang matanggal ang mga estatwa ng lapis, mga karanasan sa mga laro na guni-guni, at mga labanang pagsusuka, mga taksi ng taksi, at mga nooses ng paglalakad. Para sa paglabas ng Amerikano nito, ang laro ay na-market sa isang $ 2 milyong promosyong kampanya na sardonically ipinahayag &quot;ang larong ito ay stinks&quot;. Bilang karagdagan, ang mga suntok at katatawanan ng laro ay muling ginawa ng localizer na si [[ Marcus Lindblom |Marcus Lindblom]], at ang pamagat ay binago mula sa ''Ina 2'' upang maiwasan ang pagkalito tungkol sa kung ano ito ay isang sumunod na pangyayari. 

Ang mga paunang ''reporter ay walang'' kaunting papuri para sa ''EarthBound'' sa Estados Unidos, kung saan ibinebenta nito ang kalahati ng maraming kopya tulad ng sa Japan. Iniugnay ito ng mga kritiko sa isang kumbinasyon ng mga simpleng graphics, satirical marketing campaign, at isang kakulangan ng interes sa merkado sa genre. Gayunpaman, sa mga susunod na taon, isang [[ EarthBound fandom |nakatuon na komunidad ng tagahanga ang]] nagtaguyod para sa pagkilala sa serye. Simula sa unang pag-install noong 1999, si Ness ay lumitaw bilang isang mapaglarong character sa bawat pagpasok ng serye ng ''Super Smash Bros.'', na nakatulong sa pag-popularize ng ''EarthBound''. Sa pamamagitan ng 2000s, ang laro ay itinuturing bilang isang &quot;sagradong baka sa gitna ng cognoscenti ng gaming&quot;,{{r|Eurogamer: M3 review}} na may maraming mga poll ng mambabasa at mga kritiko na pinangalanan ito ang isa sa mga pinakadakilang mga laro sa video sa lahat ng oras. Sinundan ito ng Japan-lamang na sumunod na ''Mother 3'' para sa [[Game Boy Advance]] noong 2006. Noong 2013, ang ''EarthBound ay'' binigyan ng isang pandaigdigang paglabas sa [[ Wii U |Wii U]] [[ Virtual Console |Virtual Console]] kasunod ng mga taon ng pag-lobby ng fan, na minarkahan ang pasinaya nito sa mga teritoryo kabilang ang Europa. 

== Mga Sanggunian ==
&lt;references /&gt;

== Mga panlabas na link ==
{{Commons category-inline|EarthBound|''EarthBound''}}    

* {{Official website}}

{{EarthBound}}

[[Kategorya:EarthBound]]
[[Kategorya:Larong bidyo noong 1994]]
[[Kategorya:Mga laro ng Game Boy Advance]]
&lt;references group=&quot;nb&quot; /&gt;
[[Kategorya:Mga laro ng Super Nintendo Entertainment System]]
[[Kategorya:Mga laro ng Wii U Virtual Console]]</text>
      <sha1>h16r7li8hp8cmrfxpcwyj0rqryh8u98</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958860</id>
      <parentid>1958812</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:22:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:PaulGorduiz106|PaulGorduiz106]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5403" xml:space="preserve">{{Infobox video game
|title=EarthBound
|developer=Ape &lt;br /&gt;HAL Laboratory|publisher=[[Nintendo]]
|series=''[[Mother (serye)|Mother]]''
|platforms=[[Super Nintendo Entertainment System|Super NES]] &lt;br /&gt;[[Game Boy Advance]]
|released=JP: August 27, 1994
NA: June 5, 1995
|genre=Role-playing
|modes=Single-player
|director=[[Shigesato Itoi]]
|producer=Shigesato Itoi &lt;br /&gt;[[Satoru Iwata]]
|designer=Akihiko Miura
|programmer=Satoru Iwata &lt;br /&gt;Kouji Malta
|artist=Kouichi Ooyama
|writer=Shigesato Itoi
|composer=Keiichi Suzuki &lt;br /&gt;Hirokazu Tanaka &lt;!-- Only list the main composers, per infobox documentation --&gt;
}}

Ang '''''EarthBound''''' (kilala bilang '''''Mother 2: Giygas Strikes Back''''' sa Japan){{Refn|Full title: {{nihongo||MOTHER2ギーグの逆襲|''Mazā Tsū: Gīgu no Gyakushū''|Mother 2: Giygas' Counterattack}}&lt;ref&gt;{{cite web|title=MOTHER2　ギーグの逆襲／EarthBound / ハル研究所|url=http://www.hallab.co.jp/eng/works/detail/002738/|work=[[HAL Laboratory]]|accessdate=August 7, 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.nintendo.co.jp/n02/shvc/mb/index.html|title=ＭＯＴＨＥＲ２　ギーグの逆襲|work=[[Nintendo]]|language=ja|accessdate=August 7, 2017}}&lt;/ref&gt;|group=nb}} ay isang papel na ginagampanan ng paglalaro ng video na binuo ng Ape Inc. at HAL Laboratory at inilathala ng [[Nintendo]] para sa [[Super Nintendo Entertainment System]]. Ang pangalawang pagpasok sa [[Mother (serye)|Mother seryeng]], una itong inilabas sa Japan noong Agosto 1994, at sa Hilagang Amerika noong Hunyo 1995. Bilang Ness at ang kanyang partido ng apat, ang manlalaro ay naglalakbay sa mundo upang mangolekta ng melodies mula sa walong Sanctuaries upang talunin ang masamang dayuhang puwersa na si Giygas. 

Ang ''EarthBound'' ay may isang mahabang panahon ng pag-unlad na na-span ng limang taon. Ang mga nagbabalik na kawani nito mula sa ''[[Mother (larong bidyo)|Mother]]'' (1989) ay kasama ang manunulat / direktor na si [[ Shigesato Itoi |Shigesato Itoi]] at nangungunang programmer na si [[Satoru Iwata]], pati na rin ang mga kompositor na sina Keiichi Suzuki at Hirokazu Tanaka, na nagsama ng magkakaibang hanay ng mga estilo sa [[Music ng serye ng Mother (EarthBound)|soundtrack]], kasama ang [[ Musika Salsa |salsa]], [[ Reggae |reggae]], at [[Musikang dub|dub]]. Karamihan sa iba pang mga kawani ng kawani ay hindi nagtrabaho sa orihinal na ''Ina'', at ang laro ay dumating sa ilalim ng paulit-ulit na banta ng pagkansela hanggang sumali si Iwata sa koponan. Orihinal na naka-iskedyul para sa paglabas noong Enero 1993, ang laro ay nakumpleto sa paligid ng Mayo 1994. 

Naipalabas sa paligid ng isang idiosyncratic na paglalarawan ng [[ Americana |Americana]] at [[Kalinangang Kanluranin|Western kultura]], ang ''EarthBound ay binawi ang mga'' tanyag na tradisyon ng paglalaro ng mga tradisyon ng laro sa pamamagitan ng nagtatampok ng isang tunay na setting ng mundo habang ang pag-parodying ng maraming mga staples ng genre. Nais ni Itoi na ang laro ay maabot ang mga hindi manlalaro na may sinasadya na tono ng tono; halimbawa, ang manlalaro ay gumagamit ng mga item tulad ng Pencil Eraser upang matanggal ang mga estatwa ng lapis, mga karanasan sa mga laro na guni-guni, at mga labanang pagsusuka, mga taksi ng taksi, at mga nooses ng paglalakad. Para sa paglabas ng Amerikano nito, ang laro ay na-market sa isang $ 2 milyong promosyong kampanya na sardonically ipinahayag &quot;ang larong ito ay stinks&quot;. Bilang karagdagan, ang mga suntok at katatawanan ng laro ay muling ginawa ng localizer na si [[ Marcus Lindblom |Marcus Lindblom]], at ang pamagat ay binago mula sa ''Ina 2'' upang maiwasan ang pagkalito tungkol sa kung ano ito ay isang sumunod na pangyayari. 

Ang mga paunang ''reporter ay walang'' kaunting papuri para sa ''EarthBound'' sa Estados Unidos, kung saan ibinebenta nito ang kalahati ng maraming kopya tulad ng sa Japan. Iniugnay ito ng mga kritiko sa isang kumbinasyon ng mga simpleng graphics, satirical marketing campaign, at isang kakulangan ng interes sa merkado sa genre. Gayunpaman, sa mga susunod na taon, isang [[ EarthBound fandom |nakatuon na komunidad ng tagahanga ang]] nagtaguyod para sa pagkilala sa serye. Simula sa unang pag-install noong 1999, si Ness ay lumitaw bilang isang mapaglarong character sa bawat pagpasok ng serye ng ''Super Smash Bros.'', na nakatulong sa pag-popularize ng ''EarthBound''. Sa pamamagitan ng 2000s, ang laro ay itinuturing bilang isang &quot;sagradong baka sa gitna ng cognoscenti ng gaming&quot;,{{r|Eurogamer: M3 review}} na may maraming mga poll ng mambabasa at mga kritiko na pinangalanan ito ang isa sa mga pinakadakilang mga laro sa video sa lahat ng oras. Sinundan ito ng Japan-lamang na sumunod na ''Mother 3'' para sa [[Game Boy Advance]] noong 2006. Noong 2013, ang ''EarthBound ay'' binigyan ng isang pandaigdigang paglabas sa [[ Wii U |Wii U]] [[ Virtual Console |Virtual Console]] kasunod ng mga taon ng pag-lobby ng fan, na minarkahan ang pasinaya nito sa mga teritoryo kabilang ang Europa. 

== Mga Sanggunian ==
&lt;references /&gt;

== Mga panlabas na link ==
{{Commons category-inline|EarthBound|''EarthBound''}}    

* {{Official website}}

{{EarthBound}}

[[Kategorya:EarthBound]]
[[Kategorya:Larong bidyo noong 1994]]
[[Kategorya:Mga laro ng Game Boy Advance]]
&lt;references group=&quot;nb&quot; /&gt;
[[Kategorya:Mga laro ng Super Nintendo Entertainment System]]
[[Kategorya:Mga laro ng Wii U Virtual Console]]</text>
      <sha1>p60iu35plc1eg4bahw8veth4btp5q2a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kirby &amp; the Amazing Mirror</title>
    <ns>0</ns>
    <id>298587</id>
    <revision>
      <id>1958815</id>
      <parentid>1768513</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T03:31:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511</ip>
      </contributor>
      <comment>Kirby Logo 2022</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7580" xml:space="preserve">{{Infobox video game||title=Kirby &amp; the Amazing Mirror|developer=HAL Laboratory&lt;br&gt;Flagship&lt;br&gt;Dimps|publisher=[[Nintendo]]|image=File:Kirby 2022 logo.svg}}

Ang '''''Kirby &amp; the Amazing Mirror''''' ay isang laro ng video ng ''[[Kirby (serye)|Kirby]]'' na inilabas noong 2004 para sa [[Game Boy Advance]]. Hindi tulad ng karamihan sa mga larong Kirby, si King Dedede ay hindi lilitaw sa larong ito.

== Plot ==
Mayroong Mirror World na umiiral sa kalangitan ng Dream Land. Ito ay isang mundo kung saan ang anumang nais na maipakita sa salamin ay magkatotoo, at dito inilalagay ang Amazing Mirror. Gayunpaman, isang araw na natapos nito ang pagkopya sa isip ng isang mahiwagang pigura na tinatawag na Dark Mind, at lumilikha ng isang masasalamin na mundo ng kasamaan. Napansin ito ng Meta Knight, at lumilipad upang mai-save ang Mirror World.

Samantala, habang naglalakad si Kirby, ang Madilim na Meta Knight ay lilitaw na lumilitaw at hiwa ang Kirby sa 4 Kirbys, bawat isa ay may ibang kulay. Umatras ang Dark Meta Knight, kung saan hinabol siya ng 4 Kirbys sa isang Warp Star at ipasok ang Mirror World.

Ang dalawang Meta Knights ay nakipaglaban sa Mirror World hanggang sa talunin ang tunay na Meta Knight. Pagkatapos ay kumatok siya sa kamangha-manghang salamin, kung saan pinuputol ng Dark Meta Knight ang walong mga fragment (na kung saan ay nakakalat sa buong Mirror World), kaya dapat hanapin ni Kirby ang walong mga fragment ng sirang salamin upang i-save ang Meta Knight at ang Mirror World mula sa Dark Mind.

== Gameplay ==
Hindi tulad ng iba pang mga laro sa Kirby, ang ''Kirby &amp; The Amazing Mirror'' ay nagtatampok ng isang maze layout, at pinapunta sa isang istilo na katulad ng mga larong Metroid at Castlevania. Ang mga sanga ng mapa ng laro sa ilang mga direksyon at, na nagbibigay sa Kirby ay may tamang kapangyarihan sa kanyang pagtatapon, nagawa niyang pumunta kahit saan sa halos anumang pagkakasunud-sunod, hindi kasama ang pangwakas na pagkakasunud-sunod. Kung ang manlalaro ay nakakakuha ng access sa lahat ng mga salamin (hindi kasama ang isa na kinokolekta ng manlalaro), magagawa nilang ma-access ang isang bagong salamin na puno ng Mga Pedestals ng Kopyahin para sa kanilang paggamit.

Ang player ay galugarin ang mga mundo, paglutas ng mga puzzle, talunin ang mga kaaway, at pagkolekta ng mga item. Paminsan-minsan, isang sub-boss ang makakasalubong, sa puntong ito ay i-lock ang screen hanggang sa talunin ang boss. Ang paglunok ng isang sub-boss pagkatapos ng pagkatalo ay karaniwang nagbibigay ng isang bihirang o eksklusibong kakayahan ng kopya. Sa pagtatapos ng mga mundo 2-9 ay isang boss na dapat talunin ng manlalaro upang maglagay ng isa pang shard sa sirang salamin sa silid ng Mirror. Bago ang bawat boss ay isang antechamber kung saan walang musika, para sa dramatikong epekto. Ang player ay nakikiramay doon at karaniwang mayroong mga item na nakatago sa paligid nito para sa paggaling bago ang labanan pati na rin ang mga kopya ng pedestals. Ang manlalaro ay paminsan-minsan ay makatagpo ng &quot;mga lugar ng pahinga&quot; ng mga uri, kung saan ang musika ay gumagalang sa musika mula sa Mirror Room. Karaniwan ang isang item at isang kopya ng pedestal o dalawa sa mga lugar na ito. Ang ilang mga lugar ng pahinga ay bahagi ng isang sistema na nag-uugnay pabalik sa Mirror Room, at maaaring konektado sa pamamagitan ng mga higanteng pindutan na karaniwang nasa silid mismo, ngunit paminsan-minsan sa ibang lugar sa mundo.

Ang manlalaro ay maaaring mangolekta ng iba't ibang mga item upang mapagbuti ang pagganap ng in-game, tulad ng labis na mga puntos sa buhay at buhay, pagkain upang muling lagyan ng kalusugan, at mga baterya para sa Cellphone. Nagtatampok din ang laro ng dalawang iba pang mga collectibles: mga sheet ng musika, na kumikilos bilang isang mode ng tunog na pagsubok sa sandaling natagpuan ang item ng musika sa musika, at spray pintura, na maaaring magamit upang gawing muli ang Kirby ng manlalaro. Parehong maaaring mai-access mula sa pangunahing menu. Mayroon ding tatlong minigames na maa-access mula sa menu, na sumusuporta sa solong player at Multiplayer:

* '''Speed Eaters''' - Isang laro kung saan ang apat na Kirbys ay nakaupo sa paligid ng isang sakop na pinggan. Kapag ang takip ay whisked malayo sa isang random na oras, ang pinakamabilis na tao na pindutin ang pindutan ng A at pagsuso sa pagkain sa platter ay napuno nang higit pa (sinusukat ng isang gauge sa itaas ng bawat Kirby). Ang apat na mansanas sa bawat pinggan ay maaaring ibinahagi bilang 4 sa isang Kirby, 3 sa isa at 1 sa isa pa, atbp Kung ang isang manlalaro ay pumindot sa A bago ang takip ay tinanggal, sila ay tinanggal para sa pag-ikot. Paminsan-minsan, magkakaroon ng isang tumpok ng Mga Bomba sa pinggan, at ang anumang Kirbys na kumakain nito ay mai-knocked out para sa susunod na pag-ikot.
* '''Crackity Hack''' - Isang laro kung saan ang apat na Kirbys ay hinamon na masira ang isang bato hangga't maaari, sa isang katulad na istilo sa isang microgame mula sa Kirby Super Star. Mayroong isang kulay na metro na pinupunan at patuloy na dumadaloy, hinahamon ang player na matumbok ito habang ito ay buo na maaari itong. Bilang karagdagan, habang ang Kirbys ay nasa himpapawid, ang manlalaro ay maaaring subukang mag-linya ng dalawang hanay ng mga crosshair sa ilalim ng Kirby at sa bato para sa karagdagang lakas. Kung ang isang manlalaro ay perpekto, makakamit nila ang 999 metro at ang isang naka-zoom shot ng lupa ay ipapakita, kasama ang istadyum sa araw na pang-araw at isang paitaas na tanawin sa gabi.
* '''Kirby's Wave Ride''' - Ang isang laro kung saan ang Kirbys, atop Warp Stars, lahi sa isang track ng tubig na nag-iiba sa haba at pagiging kumplikado depende sa kahirapan sa setting. Para sa isang bilis ng pagtaas, ang manlalaro ay maaaring tumalon mula sa mga ramp na nakalagay sa track. Ang lakas ng pagpapalakas at ang marka na iginawad para sa pagtalon ay natutukoy ng oras ng player.

Nagtatampok din ang laro ng Multiplayer, at ang manlalaro ay maaaring tumawag sa iba pang mga manlalaro o kinokontrol ng CPU na Kirbys sa lokasyon gamit ang isang in-game cell phone. Ang tatlong iba pang mga Kirbys ay mga CPU sa pamamagitan ng default, ngunit ang pagkonekta sa isa pang GBA (na dapat ding magkaroon ng isang &quot;Kahanga-hangang Mirror&quot; sa loob nito) ay nagbibigay-daan para sa co-op Multiplayer para sa pinahusay na pagtutulungan ng magkakasama at mas mabilis na pagkumpleto. Mayroong maraming mga bagong kapangyarihan sa ''The Amazing Mirror'', tulad ng Cupid (tinawag na Anghel sa bersyon ng Hapon), na nagpapahintulot kay Kirby na lumipad sa paligid ng mga pakpak at isang halo at mga arrow ng sunog; Ang misayl, na nagiging Kirile sa isang misayl na maaaring gabayan sa anumang direksyon at sasabog sa pakikipag-ugnay sa isang pader o isang kaaway o kapag ang pindutan ng B ay na-hit; at Smash, na nagbibigay kay Kirby ng mga kakayahan na mayroon siya sa ''[[Super Smash Bros. Melee]]''. Gayundin, sa bersyong ito, ang kakayahan ni Kirby na makahinga ng iba't ibang mga bagay ay pinalawak na - ngayon ay maaaring lumipat o makahinga ng mas malalaking bagay sa pamamagitan ng pagpindot sa pindutan hanggang sa magpalawak ang kanyang bibig, tumataas ang kanyang kapangyarihan ng paglanghap.

== Mga panlabas na link ==

* [http://kirby.nintendo.com/ Official U.S. Kirby website]
* ''[https://www.mobygames.com/game/kirby-the-amazing-mirror Kirby &amp; the Amazing Mirror]'' sa [[MobyGames]]

{{Stub}}
[[Kategorya:Larong bidyo noong 2004]]
[[Kategorya:Mga laro ng Game Boy Advance]]
{{DEFAULTSORT:Kirby &amp; the Amazing Mirror}}</text>
      <sha1>hxluhrlsr6bkvxnwyv0pysij6ealhyt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958858</id>
      <parentid>1958815</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:22:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:PaulGorduiz106|PaulGorduiz106]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7549" xml:space="preserve">{{Infobox video game||title=Kirby &amp; the Amazing Mirror|developer=HAL Laboratory&lt;br&gt;Flagship&lt;br&gt;Dimps|publisher=[[Nintendo]]}}

Ang '''''Kirby &amp; the Amazing Mirror''''' ay isang laro ng video ng ''[[Kirby (serye)|Kirby]]'' na inilabas noong 2004 para sa [[Game Boy Advance]]. Hindi tulad ng karamihan sa mga larong Kirby, si King Dedede ay hindi lilitaw sa larong ito.

== Plot ==
Mayroong Mirror World na umiiral sa kalangitan ng Dream Land. Ito ay isang mundo kung saan ang anumang nais na maipakita sa salamin ay magkatotoo, at dito inilalagay ang Amazing Mirror. Gayunpaman, isang araw na natapos nito ang pagkopya sa isip ng isang mahiwagang pigura na tinatawag na Dark Mind, at lumilikha ng isang masasalamin na mundo ng kasamaan. Napansin ito ng Meta Knight, at lumilipad upang mai-save ang Mirror World.

Samantala, habang naglalakad si Kirby, ang Madilim na Meta Knight ay lilitaw na lumilitaw at hiwa ang Kirby sa 4 Kirbys, bawat isa ay may ibang kulay. Umatras ang Dark Meta Knight, kung saan hinabol siya ng 4 Kirbys sa isang Warp Star at ipasok ang Mirror World.

Ang dalawang Meta Knights ay nakipaglaban sa Mirror World hanggang sa talunin ang tunay na Meta Knight. Pagkatapos ay kumatok siya sa kamangha-manghang salamin, kung saan pinuputol ng Dark Meta Knight ang walong mga fragment (na kung saan ay nakakalat sa buong Mirror World), kaya dapat hanapin ni Kirby ang walong mga fragment ng sirang salamin upang i-save ang Meta Knight at ang Mirror World mula sa Dark Mind.

== Gameplay ==
Hindi tulad ng iba pang mga laro sa Kirby, ang ''Kirby &amp; The Amazing Mirror'' ay nagtatampok ng isang maze layout, at pinapunta sa isang istilo na katulad ng mga larong Metroid at Castlevania. Ang mga sanga ng mapa ng laro sa ilang mga direksyon at, na nagbibigay sa Kirby ay may tamang kapangyarihan sa kanyang pagtatapon, nagawa niyang pumunta kahit saan sa halos anumang pagkakasunud-sunod, hindi kasama ang pangwakas na pagkakasunud-sunod. Kung ang manlalaro ay nakakakuha ng access sa lahat ng mga salamin (hindi kasama ang isa na kinokolekta ng manlalaro), magagawa nilang ma-access ang isang bagong salamin na puno ng Mga Pedestals ng Kopyahin para sa kanilang paggamit.

Ang player ay galugarin ang mga mundo, paglutas ng mga puzzle, talunin ang mga kaaway, at pagkolekta ng mga item. Paminsan-minsan, isang sub-boss ang makakasalubong, sa puntong ito ay i-lock ang screen hanggang sa talunin ang boss. Ang paglunok ng isang sub-boss pagkatapos ng pagkatalo ay karaniwang nagbibigay ng isang bihirang o eksklusibong kakayahan ng kopya. Sa pagtatapos ng mga mundo 2-9 ay isang boss na dapat talunin ng manlalaro upang maglagay ng isa pang shard sa sirang salamin sa silid ng Mirror. Bago ang bawat boss ay isang antechamber kung saan walang musika, para sa dramatikong epekto. Ang player ay nakikiramay doon at karaniwang mayroong mga item na nakatago sa paligid nito para sa paggaling bago ang labanan pati na rin ang mga kopya ng pedestals. Ang manlalaro ay paminsan-minsan ay makatagpo ng &quot;mga lugar ng pahinga&quot; ng mga uri, kung saan ang musika ay gumagalang sa musika mula sa Mirror Room. Karaniwan ang isang item at isang kopya ng pedestal o dalawa sa mga lugar na ito. Ang ilang mga lugar ng pahinga ay bahagi ng isang sistema na nag-uugnay pabalik sa Mirror Room, at maaaring konektado sa pamamagitan ng mga higanteng pindutan na karaniwang nasa silid mismo, ngunit paminsan-minsan sa ibang lugar sa mundo.

Ang manlalaro ay maaaring mangolekta ng iba't ibang mga item upang mapagbuti ang pagganap ng in-game, tulad ng labis na mga puntos sa buhay at buhay, pagkain upang muling lagyan ng kalusugan, at mga baterya para sa Cellphone. Nagtatampok din ang laro ng dalawang iba pang mga collectibles: mga sheet ng musika, na kumikilos bilang isang mode ng tunog na pagsubok sa sandaling natagpuan ang item ng musika sa musika, at spray pintura, na maaaring magamit upang gawing muli ang Kirby ng manlalaro. Parehong maaaring mai-access mula sa pangunahing menu. Mayroon ding tatlong minigames na maa-access mula sa menu, na sumusuporta sa solong player at Multiplayer:

* '''Speed Eaters''' - Isang laro kung saan ang apat na Kirbys ay nakaupo sa paligid ng isang sakop na pinggan. Kapag ang takip ay whisked malayo sa isang random na oras, ang pinakamabilis na tao na pindutin ang pindutan ng A at pagsuso sa pagkain sa platter ay napuno nang higit pa (sinusukat ng isang gauge sa itaas ng bawat Kirby). Ang apat na mansanas sa bawat pinggan ay maaaring ibinahagi bilang 4 sa isang Kirby, 3 sa isa at 1 sa isa pa, atbp Kung ang isang manlalaro ay pumindot sa A bago ang takip ay tinanggal, sila ay tinanggal para sa pag-ikot. Paminsan-minsan, magkakaroon ng isang tumpok ng Mga Bomba sa pinggan, at ang anumang Kirbys na kumakain nito ay mai-knocked out para sa susunod na pag-ikot.
* '''Crackity Hack''' - Isang laro kung saan ang apat na Kirbys ay hinamon na masira ang isang bato hangga't maaari, sa isang katulad na istilo sa isang microgame mula sa Kirby Super Star. Mayroong isang kulay na metro na pinupunan at patuloy na dumadaloy, hinahamon ang player na matumbok ito habang ito ay buo na maaari itong. Bilang karagdagan, habang ang Kirbys ay nasa himpapawid, ang manlalaro ay maaaring subukang mag-linya ng dalawang hanay ng mga crosshair sa ilalim ng Kirby at sa bato para sa karagdagang lakas. Kung ang isang manlalaro ay perpekto, makakamit nila ang 999 metro at ang isang naka-zoom shot ng lupa ay ipapakita, kasama ang istadyum sa araw na pang-araw at isang paitaas na tanawin sa gabi.
* '''Kirby's Wave Ride''' - Ang isang laro kung saan ang Kirbys, atop Warp Stars, lahi sa isang track ng tubig na nag-iiba sa haba at pagiging kumplikado depende sa kahirapan sa setting. Para sa isang bilis ng pagtaas, ang manlalaro ay maaaring tumalon mula sa mga ramp na nakalagay sa track. Ang lakas ng pagpapalakas at ang marka na iginawad para sa pagtalon ay natutukoy ng oras ng player.

Nagtatampok din ang laro ng Multiplayer, at ang manlalaro ay maaaring tumawag sa iba pang mga manlalaro o kinokontrol ng CPU na Kirbys sa lokasyon gamit ang isang in-game cell phone. Ang tatlong iba pang mga Kirbys ay mga CPU sa pamamagitan ng default, ngunit ang pagkonekta sa isa pang GBA (na dapat ding magkaroon ng isang &quot;Kahanga-hangang Mirror&quot; sa loob nito) ay nagbibigay-daan para sa co-op Multiplayer para sa pinahusay na pagtutulungan ng magkakasama at mas mabilis na pagkumpleto. Mayroong maraming mga bagong kapangyarihan sa ''The Amazing Mirror'', tulad ng Cupid (tinawag na Anghel sa bersyon ng Hapon), na nagpapahintulot kay Kirby na lumipad sa paligid ng mga pakpak at isang halo at mga arrow ng sunog; Ang misayl, na nagiging Kirile sa isang misayl na maaaring gabayan sa anumang direksyon at sasabog sa pakikipag-ugnay sa isang pader o isang kaaway o kapag ang pindutan ng B ay na-hit; at Smash, na nagbibigay kay Kirby ng mga kakayahan na mayroon siya sa ''[[Super Smash Bros. Melee]]''. Gayundin, sa bersyong ito, ang kakayahan ni Kirby na makahinga ng iba't ibang mga bagay ay pinalawak na - ngayon ay maaaring lumipat o makahinga ng mas malalaking bagay sa pamamagitan ng pagpindot sa pindutan hanggang sa magpalawak ang kanyang bibig, tumataas ang kanyang kapangyarihan ng paglanghap.

== Mga panlabas na link ==

* [http://kirby.nintendo.com/ Official U.S. Kirby website]
* ''[https://www.mobygames.com/game/kirby-the-amazing-mirror Kirby &amp; the Amazing Mirror]'' sa [[MobyGames]]

{{Stub}}
[[Kategorya:Larong bidyo noong 2004]]
[[Kategorya:Mga laro ng Game Boy Advance]]
{{DEFAULTSORT:Kirby &amp; the Amazing Mirror}}</text>
      <sha1>iomujff3i6yu5sspmsizi5dwl8w8e6k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>GMA Affordabox</title>
    <ns>0</ns>
    <id>298604</id>
    <revision>
      <id>1958794</id>
      <parentid>1958754</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T02:04:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jadeliam97</username>
        <id>123677</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2873" xml:space="preserve">{{Infobox brand
|name         = GMA Affordabox
|logo         =
|caption      = 
|producttype  = [[Digital terrestrial television|DTT]] [[Set-top box]]
|currentowner = [[GMA Network Inc.]]
|producedby   = QiSheng Electronics
Company Ltd.
|country      = [[Philippines]]
|introduced   = June 26, 2020
|related      = 
|markets      = [[Philippines]]
|ambassadors  = 
|tagline      = &quot;''Malinaw na, affordable pa!''&quot; &lt;br&gt; &quot;''Tunay na malinaw!''&quot;
|website      = {{URL|https://www.gmanetwork.com/affordabox}}
}}

Ang '''GMA Affordabox''' ay isang [[digital terrestrial television]] na nagmamay-ari at pinamamahalaan ng [[GMA Network]]. Ang serbisyo ay namamahagi ng Multimedia Player, Personal Video Recorder, Nationwide Emergency Warning Broadcast System, Functional Auto-on Alert, Digital Display, at Impormasyon ng Mga Pagpapakita ng Impormasyon upang piliin ang mga lugar sa [[Pilipinas]].&lt;ref&gt;{{cite web|url=https://www.gmanetwork.com/news/lifestyle/hobbiesandactivities/744351/gma-network-unveils-gma-affordabox-on-its-70th-anniversary/story/|title=&quot;GMA Network unveils 'GMA Affordabox' on its 70th anniversary&quot;|website=GMA News Online|date=June 26, 2020|access-date=June 27, 2020}}&lt;/ref&gt;

==Pangkalahatang-ideya==
Noong kalagitnaan ng Hunyo 2020, isang teaser ang ipinahayag at inilunsad noong Hunyo 26, 2020 habang ang [[Wowowin]].

==Mga dagdag na himpilan==
=== [[DZBB-TV|UHF Channel 15 (479.143&amp;nbsp;MHz)]]&lt;sup&gt;'''1'''&lt;/sup&gt; ===
{| class=&quot;wikitable&quot;
! [[Digital subchannel#United States|Channel]]
! [[Display resolution|Video]]
! [[Aspect ratio (image)|Aspect]]
! [[Program and System Information Protocol#What PSIP does|PSIP Short Name]]
! Programming
! Note
|-
| 7.01
| rowspan=&quot;7&quot; | [[480i]]
| rowspan=&quot;8&quot; | [[4:3]]
| '''GMA'''
| [[GMA Network|GMA]] &lt;small&gt;(Main [[DZBB-TV]] programming)&lt;/small&gt;
| rowspan=&quot;5&quot; | [[Commercial broadcasting|Commercial broadcast]] (10&amp;nbsp;kW)
|-
| 7.02
| '''GTV'''
| [[GTV (Philippine TV network)|GTV]]
|-
| 7.03
| '''HEART OF ASIA'''
| [[Heart of Asia (TV channel)|Heart of Asia]]
|-
| 7.04
| '''HALLYPOP'''
| [[Hallypop (Philippine TV channel)|Hallypop]]
|-
| 7.05
| '''I Heart Movies'''
| I Heart Movies
|-
| 7.06
| '''(UNNAMED)'''
| Test feed
| Black screen
|-
| 7.07
| '''(UNNAMED 2)'''
| Test Feed
| Black Screen
|-
| 7.31
| [[240p]]
| '''GMA1SEG'''
| [[GMA Network|GMA]]
| [[1seg]] broadcast
|}
&lt;sup&gt;'''1'''&lt;/sup&gt; For [[Metro Manila]] only, channel and frequency varies on regional stations.

==Channel and Frequency==
{{For|the full list of digital television stations channel and frequencies|Listahan ng mga digital na istasyon ng telebisyon sa Pilipinas}}

==Tingnan din==
*[[ABS-CBN TV Plus]]

== Talasanggunian ==
{{reflist}}

==Mga kawing panlabas==
*{{Official website|name=GMA Affordabox}}
*{{Facebook|gmaaffordabox}}
*{{Instagram|gmaaffordabox}}
*{{Twitter|GMAaffordabox}}

{{GMA Network}}

[[Kategorya:GMA Network]]</text>
      <sha1>8d03c1fxvz1x348i625gw3kdlkwflud</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>SpongeBob SquarePants: Battle for Bikini Bottom – Rehydrated</title>
    <ns>0</ns>
    <id>298793</id>
    <revision>
      <id>1958809</id>
      <parentid>1956342</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T03:02:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511</ip>
      </contributor>
      <comment>Spongebob squarepants logo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="812" xml:space="preserve">{{Infobox video game|title=SpongeBob SquarePants: Battle for Bikini Bottom – Rehydrated|developer=Purple Lamp Studios|publisher=THQ Nordic|image=File:SpongeBob SquarePants logo.png}}

'''''SpongeBob SquarePants: Battle for Bikini Bottom - Rehydrated''''' ay isang laro ng platform ng video batay sa serye ng [[Nickelodeon]] animated [[SpongeBob SquarePants]]. Ito ay isang muling paggawa ng mga bersyon ng console ng Heavy Iron Studios' ''[[SpongeBob SquarePants: Battle for Bikini Bottom]]'', na binuo ng Purple Lamp Studios at inilathala ng THQ Nordic para sa [[Nintendo Switch]], [[PlayStation 4]], [[Xbox One]], at [[Microsoft Windows]].

{{stub}}
[[Kategorya:Larong bidyo noong 2020]]
[[Kategorya:Mga laro ng Nintendo Switch]]
{{DEFAULTSORT:SpongeBob SquarePants: Battle for Bikini Bottom – Rehydrated}}</text>
      <sha1>pq7peqicf7ugcyqmz565apzl6t1vx4t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958863</id>
      <parentid>1958809</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:22:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:WayKurat|WayKurat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="770" xml:space="preserve">{{Infobox video game|title=SpongeBob SquarePants: Battle for Bikini Bottom – Rehydrated|developer=Purple Lamp Studios|publisher=THQ Nordic}}

'''''SpongeBob SquarePants: Battle for Bikini Bottom - Rehydrated''''' ay isang laro ng platform ng video batay sa serye ng [[Nickelodeon]] animated [[SpongeBob SquarePants]]. Ito ay isang muling paggawa ng mga bersyon ng console ng Heavy Iron Studios' ''[[SpongeBob SquarePants: Battle for Bikini Bottom]]'', na binuo ng Purple Lamp Studios at inilathala ng THQ Nordic para sa [[Nintendo Switch]], [[PlayStation 4]], [[Xbox One]], at [[Microsoft Windows]].

{{stub}}
[[Kategorya:Larong bidyo noong 2020]]
[[Kategorya:Mga laro ng Nintendo Switch]]
{{DEFAULTSORT:SpongeBob SquarePants: Battle for Bikini Bottom – Rehydrated}}</text>
      <sha1>dlljvfbv9gy53phgk940wblebgvw5g1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mario Paint</title>
    <ns>0</ns>
    <id>299398</id>
    <revision>
      <id>1958814</id>
      <parentid>1945481</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T03:26:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511</ip>
      </contributor>
      <comment>Super Mario Logo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1858" xml:space="preserve">{{Infobox video game|title=Mario Paint|developer={{Unbulleted list|[[Nintendo Research &amp; Development 1|Nintendo R&amp;D1]]|[[Intelligent Systems]]}}|publisher=[[Nintendo]]|modes=[[Single-player video game|Single-player]]|platforms=[[Super Nintendo Entertainment System]]|composer={{plainlist|
*[[Hirokazu Tanaka]]
*Ryoji Yoshitomi
*[[Kazumi Totaka]]}}|artist=Hirofumi Matsuoka|director=Hirofumi Matsuoka|genre=[[Video game art|Art tool]]|image=File:Mario Series Logo.svg}}

Ang '''''Mario Paint'''''{{efn|{{nihongo|'''''Mario Paint'''''|マリオペイント|Mario Peinto|lead=yes}}}} ay isang [[larong bidyo]] na inilabas noong 1992 ng [[Nintendo]] para magamit sa [[Super Nintendo Entertainment System]]. Ito ay nakabalot sa peripheral ng [[Super NES Mouse]]. Ang laro ay binuo ng [[Nintendo Research &amp; Development 1]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gpara.com/contents/creator/bn_102.htm|title=クリエイターズファイル 第102回|date=February 17, 2003|publisher=Gpara.com|accessdate=June 13, 2011|archive-date=Septiyembre 30, 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110930045254/http://www.gpara.com/contents/creator/bn_102.htm|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; at [[Intelligent Systems]].&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.intsys.co.jp/english/software/index.html |title=Engaged Game Software |publisher=[[Intelligent Systems|Intelligent Systems Co., Ltd]] |accessdate=August 20, 2009 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140410192435/http://www.intsys.co.jp/english/software/index.html |archivedate=April 10, 2014 }}&lt;/ref&gt;

== Notes ==
{{notelist}}

== Mga Sanggunian ==
&lt;references /&gt;

== Mga panlabas na link ==

* {{Official website|http://www.nintendo.co.jp/n02/shvc/msa/index.html}} {{In lang|ja}}
* {{Moby game|id=/mario-paint}}

[[Kategorya:Larong bidyo noong 1992]]
[[Kategorya:Mga laro ng Super Nintendo Entertainment System]]</text>
      <sha1>mz73xbmdult2ihsfebvo13dur2pyvs3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958859</id>
      <parentid>1958814</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:22:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:InternetArchiveBot|InternetArchiveBot]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1825" xml:space="preserve">{{Infobox video game|title=Mario Paint|developer={{Unbulleted list|[[Nintendo Research &amp; Development 1|Nintendo R&amp;D1]]|[[Intelligent Systems]]}}|publisher=[[Nintendo]]|modes=[[Single-player video game|Single-player]]|platforms=[[Super Nintendo Entertainment System]]|composer={{plainlist|
*[[Hirokazu Tanaka]]
*Ryoji Yoshitomi
*[[Kazumi Totaka]]}}|artist=Hirofumi Matsuoka|director=Hirofumi Matsuoka|genre=[[Video game art|Art tool]]}}

Ang '''''Mario Paint'''''{{efn|{{nihongo|'''''Mario Paint'''''|マリオペイント|Mario Peinto|lead=yes}}}} ay isang [[larong bidyo]] na inilabas noong 1992 ng [[Nintendo]] para magamit sa [[Super Nintendo Entertainment System]]. Ito ay nakabalot sa peripheral ng [[Super NES Mouse]]. Ang laro ay binuo ng [[Nintendo Research &amp; Development 1]]&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.gpara.com/contents/creator/bn_102.htm|title=クリエイターズファイル 第102回|date=February 17, 2003|publisher=Gpara.com|accessdate=June 13, 2011|archive-date=Septiyembre 30, 2011|archive-url=https://web.archive.org/web/20110930045254/http://www.gpara.com/contents/creator/bn_102.htm|url-status=dead}}&lt;/ref&gt; at [[Intelligent Systems]].&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.intsys.co.jp/english/software/index.html |title=Engaged Game Software |publisher=[[Intelligent Systems|Intelligent Systems Co., Ltd]] |accessdate=August 20, 2009 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20140410192435/http://www.intsys.co.jp/english/software/index.html |archivedate=April 10, 2014 }}&lt;/ref&gt;

== Notes ==
{{notelist}}

== Mga Sanggunian ==
&lt;references /&gt;

== Mga panlabas na link ==

* {{Official website|http://www.nintendo.co.jp/n02/shvc/msa/index.html}} {{In lang|ja}}
* {{Moby game|id=/mario-paint}}

[[Kategorya:Larong bidyo noong 1992]]
[[Kategorya:Mga laro ng Super Nintendo Entertainment System]]</text>
      <sha1>bxrtjge7ayq6l6y1x598g9veoppw2ha</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Super Mario World</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300176</id>
    <revision>
      <id>1958803</id>
      <parentid>1956343</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T02:49:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11707" xml:space="preserve">
{{Infobox video game|alt=|developer=[[Nintendo Entertainment Analysis &amp; Development|Nintendo EAD]]|publisher=[[Nintendo]]|series=''[[Super Mario]]''|platforms=[[Interactive kiosk|Kiosk]], [[Super Nintendo Entertainment System|Super NES]], [[Game Boy Advance]]|genre=[[Platform game|Platform]]|modes=[[Single-player]], [[multiplayer]]|director=[[Takashi Tezuka]]|producer=[[Shigeru Miyamoto]]|designer=[[Katsuya Eguchi]]&lt;br&gt;[[Hideki Konno]]|writer=|programmer=Toshihiko Nakago|artist=[[Shigefumi Hino]]|composer=[[Koji Kondo]]|image=[[File:Super Mario World Coverart.png]]}} Ang '''''Super Mario World'''''{{Efn|Known in Japan as {{nihongo|'''''Super Mario World: Super Mario Bros. 4'''''|スーパーマリオワールド: スーパーマリオブラザーズ4|Sūpā Mario Wārudo: Sūpā Mario Burazāzu fō|lead=yes}}}} ay isang platform game ng 1990 na binuo ng [[Nintendo]] para sa [[Super Nintendo Entertainment System]] (SNES). Ang kuwento ay sumusunod sa pakikipagsapalaran ni [[ Mario |Mario]] na mailigtas ang [[Princess Peach|Princess Toadstool]] at Dinosaur Land mula sa serye ng antagonist na [[Bowser (Nintendo)|Bowser]] at ang kanyang mga minions, ang [[ Koopalings |Koopalings]]. Ang [[ Gameplay |gameplay]] ay katulad sa naunang mga laro ng ''[[Super Mario]]'': Kinokontrol ng mga manlalaro si Mario o ang kanyang kapatid na si [[Luigi]] sa pamamagitan ng isang serye ng mga antas kung saan ang layunin ay maabot ang [[Watawat|flagpole]] sa dulo. Ipinakilala ng ''Super Mario World'' na si [[ Yoshi |Yoshi]], isang dinosauro na makakain ng mga kaaway at makakakuha ng mga kakayahan sa pamamagitan ng pagkain ng mga shell ng [[ Koopa Troopa |Koopa Troopas]]. 

Ang [[Nintendo Entertainment Analysis &amp; Development]] ay binuo ang laro, sa pangunguna ni direktor [[ Takashi Tezuka |Takashi Tezuka]] at tagagawa at tagalikha ng serye na si [[ Shigeru Miyamoto |Shigeru Miyamoto]]. Ito ang unang laro ng ''Mario'' para sa SNES at dinisenyo upang masulit ang mga tampok na teknikal sa console. Ang koponan ng pag-unlad ay nagkaroon ng higit na kalayaan kumpara sa mga pag-install ng serye para sa [[ Nintendo Entertainment System |Nintendo Entertainment System]] (NES). Si Yoshi ay na-conceptualize sa pagbuo ng mga laro ng NES ngunit hindi ito ginamit hanggang sa ''Super Mario World'' dahil sa mga limitasyon ng [[Hardware (kompyuter)|hardware]]. 

''Ang Super Mario World'' ay madalas na itinuturing na isa sa mga pinakadakilang mga laro sa video sa lahat ng oras. Nagbenta ito ng higit sa 20 milyong kopya sa buong mundo, na ginagawang pinakamahusay na larong SNES na laro. Humantong din ito sa isang [[Super Mario World (serye)|animated na serye sa telebisyon ng parehong pangalan]] at isang prequel, ''[[Yoshi's Island]]'', na inilabas noong Agosto at Oktubre 1995. Ito ay na-rereleased sa maraming mga okasyon: Ito ay bahagi ng 1994 compilation ''[[Super Mario All-Stars|Super Mario All-Stars + Super Mario World]]'' para sa SNES at na-releleased para sa [[Game Boy Advance]] bilang ''Super Mario World: Super Mario Advance 2'' noong 2001, sa [[ Virtual Console |Virtual Console]] para sa [[ Wii |Wii]], [[ Wii U |Wii U]], at [[New Nintendo 3DS]] console, at bilang bahagi ng [[ Super NES Classic Edition |Super NES Classic Edition]]. Ito ay pinakawalan din sa [[Nintendo Switch]] sa pamamagitan ng [[ Nintendo Switch Online |Nintendo Switch Online]] gamit ang Super Nintendo Entertainment System app. Ito rin ay isang istilo ng kurso sa ''[[Super Mario Maker]]'', at ''[[Super Mario Maker 2]]'' . 

== Plot ==
Matapos mailigtas ang [[Mushroom Kingdom]] sa ''Super Mario Bros. 3'', ang mga kapatid na sina [[ Mario |Mario]] at [[Luigi]] ay nagpasiyang pumunta sa bakasyon sa isang lugar na tinatawag na Dinosaur Land, isang mundong sinaunang-panahon na nakikipagsapalaran sa mga dinosaur at iba pang mga kaaway. Habang nagpapahinga sa beach, ang [[Princess Peach|Princess Toadstool]] ay nakuha ng Bowser. Kapag nagising sina Mario at Luigi, sinubukan nilang hanapin siya at, pagkatapos ng oras ng paghahanap, nakatagpo ang isang higanteng itlog sa kagubatan. Bigla itong humadlang at sa labas nito ay nagmula ang isang batang dinosauro na nagngangalang Yoshi, na nagsasabi sa kanila na ang kanyang mga kaibigan na dinosaur ay nabilanggo din sa mga itlog ng masasamang Koopalings. Agad na napagtanto nina Mario at Luigi na dapat itong masamang [[Bowser (Nintendo)|Haring Bowser Koopa]] at kanyang [[ Koopalings |Koopalings]]. Si Mario, Luigi at Yoshi ay naglabas upang mailigtas ang mga kaibigan ng dinosauro ng Toadstool at Yoshi, na naglalakad sa Dinosaur Land para sa Bowser at kanyang Koopalings. Upang matulungan siya, binigyan ni Yoshi si Mario ng kapa habang sinisimulan nila ang kanilang paglalakbay. Patuloy na sinusunod nina Mario at Luigi ang Bowser, tinalo ang Koopalings sa proseso, at i-save ang mga kaibigan ng dinosaur ni Yoshi. Kalaunan ay nakarating sila sa kastilyo ng Bowser, kung saan nilaban nila siya sa isang pangwakas na labanan. Nagpapadala sila ng Bowser na lumilipad sa kalangitan at i-save ang Toadstool, naibalik ang kapayapaan sa Dinosaur Land. 

== Pamana ==
Bilang isang laro ng pack-in para sa SNES, ang ''Super Mario World ay'' tumulong sa pamamahagi ng console, at naging pinakamahusay na larong nagbebenta ng henerasyon nito.&lt;ref name=&quot;fact2&quot;&gt;{{cite web|last1=Kelly|first1=Andy|title=101 game facts that will rock your world|url=http://www.gamesradar.com/101-game-facts-that-will-rock-your-world/4/|website=[[GamesRadar]]|publisher=[[Future plc]]|accessdate=17 September 2017|page=4|date=14 November 2008|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170918021110/http://www.gamesradar.com/101-game-facts-that-will-rock-your-world/4/|archivedate=18 September 2017}}&lt;/ref&gt; Sinabi ni Shigeru Miyamoto na ang ''Super Mario World'' ay ang kanyang paboritong laro ng ''Mario''.&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Mitchell|first1=Richard|title=Super Mario World is Miyamoto's favorite Mario game|url=https://www.engadget.com/2010/11/09/super-mario-world-is-miyamotos-favorite-mario-game|website=[[Engadget]]|accessdate=22 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180622060230/https://www.engadget.com/2010/11/09/super-mario-world-is-miyamotos-favorite-mario-game/|archive-date=22 June 2018|url-status=live|df=dmy-all}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Claiborn|first1=Samuel|url=http://www.ign.com/articles/2012/06/15/this-is-shigeru-miyamotos-favorite-mario-game|title=This is Shigeru Miyamoto's Favorite Mario Game|website=[[IGN]]|accessdate=22 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20150524105015/http://www.ign.com/articles/2012/06/15/this-is-shigeru-miyamotos-favorite-mario-game|archive-date=24 May 2015|url-status=live|df=dmy-all}}&lt;/ref&gt; 

Si Yoshi ay naging isa sa mga pinakamahalagang character sa prangkisa ng ''Mario'', muling lumitaw sa mga ''huling'' laro ng ''Super Mario'' at sa halos lahat ng mga laro sa ''Mario'' at mga spin-off na laro. Yoshi lumilitaw bilang pangunahing puwedeng laruin character sa ''Super Mario World'' ' 1995 prequel ''[[Yoshi's Island|Super Mario World 2: Yoshi's Island]]'', na kung saan ay nakatulong humantong sa maramihang mga video games na nakatutok sa mga karakter. Isang clone ng ''Super Mario World'', ang ''[[Super Mario's Wacky Worlds]]'', ay nasa pag-unlad para sa aparato ng [[Philips CD-i]] ng [[ NovaLogic |NovaLogic]] mula 1992 hanggang 1993, ngunit nakansela dahil sa kabiguang komersyal ng console.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Super Mario's Wacky Worlds|url=http://www.ign.com/games/super-marios-wacky-worlds/cd-i-14217666|website=[[IGN]]|accessdate=8 December 2013|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222095511/http://www.ign.com/games/super-marios-wacky-worlds/cd-i-14217666|archivedate=22 February 2014}}&lt;/ref&gt; Sa isang poll na isinagawa noong 2008, si Yoshi ay binoto bilang pangatlong-paboritong character ng video game sa Japan, kasama sina [[ Cloud Strife |Cloud Strife]] at Mario na naglalagay ng pangalawa at una.&lt;ref&gt;{{cite web|title=And Japan's Favorite Video Game Characters Are...?|url=http://kotaku.com/5035884/and-japans-favorite-video-game-characters-are|publisher=Kotaku|first=Brian|last=Ashcraft|accessdate=12 September 2009|date=12 August 2008|url-status=live|archiveurl=https://archive.today/20120726181420/http://m.kotaku.com/5035884/and-japans-favorite-video-game-characters-are|archivedate=26 July 2012}}&lt;/ref&gt; 

Ang [[DIC Entertainment]] ay gumawa ng isang [[Super Mario World (serye)|animated na serye ng parehong pangalan]], na binubuo ng labing tatlong yugto, na tumakbo sa [[NBC]] mula Setyembre hanggang Disyembre 1991.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.digitalspy.com/gaming/retro-gaming/news/a315958/retro-corner-super-mario-world/|title=Retro Corner: Super Mario World|work=[[Digital Spy]]|first=Mark|last=Langshaw|date=23 April 2011|accessdate=5 February 2017|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170206122334/http://www.digitalspy.com/gaming/retro-gaming/news/a315958/retro-corner-super-mario-world/|archivedate=6 February 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Fernando|first1=Kelvin|title=15 Awesome Things You Didn't Know About Super Mario World|url=http://www.thegamer.com/15-awesome-things-you-didnt-know-about-super-mario-world/|website=The Gamer|publisher=Valnet Inc.|accessdate=13 June 2017|date=10 April 2017|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170912192559/http://www.thegamer.com/15-awesome-things-you-didnt-know-about-super-mario-world/|archivedate=12 September 2017}}&lt;/ref&gt; Sa mga nagdaang taon, ang mga tagahanga ay gumawa ng maraming mga [[ROM hacking|hack]] ng ''Super Mario World'' [[ROM hacking|ROM]], lalo na ang ''[[ Kaizo Mario World |Kaizo Mario World]]'', na ginamit para sa maraming mga video ng [[Let's Play|Let’s Play]].&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Davis|first1=Justin|title=Inside the World of Brutally Hard Mario ROM Hacks|url=http://uk.ign.com/articles/2015/07/14/inside-the-world-of-brutally-hard-mario-rom-hacks|website=[[IGN]]|publisher=[[Ziff Davis]]|accessdate=21 October 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160507104646/http://www.ign.com/articles/2015/07/14/inside-the-world-of-brutally-hard-mario-rom-hacks|archivedate=7 May 2016|date=14 July 2015}}&lt;/ref&gt; Sa katulad na paraan, ang ''Super Mario World'' ay isa sa apat na mga laro na ang mga assets ay magagamit sa ''[[Super Mario Maker]]'', isang tagalikha ng pasadyang antas na pinakawalan para sa Wii U noong 2015,&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Otero|first1=Jose|title=E3 2015: 9 Exciting Things You Need to Know About Super Mario Maker|url=http://uk.ign.com/articles/2015/06/16/e3-2015-9-exciting-things-you-need-to-know-about-super-mario-maker|website=[[IGN]]|publisher=[[Ziff Davis]]|accessdate=21 October 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170912192702/http://www.ign.com/articles/2015/06/16/e3-2015-9-exciting-things-you-need-to-know-about-super-mario-maker|archivedate=12 September 2017|date=16 June 2015}}&lt;/ref&gt; at ang [[Super Mario Maker 2|2019 na sumunod]].&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Keven|first1=Knezevic|title=Super Mario Maker 2 Gets Release Date|url=https://www.gamespot.com/articles/super-mario-maker-2-gets-release-date/1100-6466462/|website=[[GameSpot]]|accessdate=23 May 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190425032554/https://www.gamespot.com/articles/super-mario-maker-2-gets-release-date/1100-6466462/|archivedate=25 April 2019|date=25 April 2019}}&lt;/ref&gt; 

== Mga Tala ==
{{Notelist}}

== Mga Sanggunian ==
&lt;references /&gt;

== Mga panlabas na link ==

* {{Official website}} {{In lang|ja}}
[[Kategorya:Larong bidyo noong 1990]]
[[Kategorya:Mga laro ng Super Nintendo Entertainment System]]
[[Kategorya:Mga laro ng Game Boy Advance]]
[[Kategorya:Nintendo]]
[[Kategorya:Super Mario]]</text>
      <sha1>aofs3opqpyp16gx8d246oq7az3m1v5d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958804</id>
      <parentid>1958803</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T02:51:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511</ip>
      </contributor>
      <comment>super mario world logo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11703" xml:space="preserve">
{{Infobox video game|alt=|developer=[[Nintendo Entertainment Analysis &amp; Development|Nintendo EAD]]|publisher=[[Nintendo]]|series=''[[Super Mario]]''|platforms=[[Interactive kiosk|Kiosk]], [[Super Nintendo Entertainment System|Super NES]], [[Game Boy Advance]]|genre=[[Platform game|Platform]]|modes=[[Single-player]], [[multiplayer]]|director=[[Takashi Tezuka]]|producer=[[Shigeru Miyamoto]]|designer=[[Katsuya Eguchi]]&lt;br&gt;[[Hideki Konno]]|writer=|programmer=Toshihiko Nakago|artist=[[Shigefumi Hino]]|composer=[[Koji Kondo]]|image=File:Super Mario World box logo.svg}} Ang '''''Super Mario World'''''{{Efn|Known in Japan as {{nihongo|'''''Super Mario World: Super Mario Bros. 4'''''|スーパーマリオワールド: スーパーマリオブラザーズ4|Sūpā Mario Wārudo: Sūpā Mario Burazāzu fō|lead=yes}}}} ay isang platform game ng 1990 na binuo ng [[Nintendo]] para sa [[Super Nintendo Entertainment System]] (SNES). Ang kuwento ay sumusunod sa pakikipagsapalaran ni [[ Mario |Mario]] na mailigtas ang [[Princess Peach|Princess Toadstool]] at Dinosaur Land mula sa serye ng antagonist na [[Bowser (Nintendo)|Bowser]] at ang kanyang mga minions, ang [[ Koopalings |Koopalings]]. Ang [[ Gameplay |gameplay]] ay katulad sa naunang mga laro ng ''[[Super Mario]]'': Kinokontrol ng mga manlalaro si Mario o ang kanyang kapatid na si [[Luigi]] sa pamamagitan ng isang serye ng mga antas kung saan ang layunin ay maabot ang [[Watawat|flagpole]] sa dulo. Ipinakilala ng ''Super Mario World'' na si [[ Yoshi |Yoshi]], isang dinosauro na makakain ng mga kaaway at makakakuha ng mga kakayahan sa pamamagitan ng pagkain ng mga shell ng [[ Koopa Troopa |Koopa Troopas]]. 

Ang [[Nintendo Entertainment Analysis &amp; Development]] ay binuo ang laro, sa pangunguna ni direktor [[ Takashi Tezuka |Takashi Tezuka]] at tagagawa at tagalikha ng serye na si [[ Shigeru Miyamoto |Shigeru Miyamoto]]. Ito ang unang laro ng ''Mario'' para sa SNES at dinisenyo upang masulit ang mga tampok na teknikal sa console. Ang koponan ng pag-unlad ay nagkaroon ng higit na kalayaan kumpara sa mga pag-install ng serye para sa [[ Nintendo Entertainment System |Nintendo Entertainment System]] (NES). Si Yoshi ay na-conceptualize sa pagbuo ng mga laro ng NES ngunit hindi ito ginamit hanggang sa ''Super Mario World'' dahil sa mga limitasyon ng [[Hardware (kompyuter)|hardware]]. 

''Ang Super Mario World'' ay madalas na itinuturing na isa sa mga pinakadakilang mga laro sa video sa lahat ng oras. Nagbenta ito ng higit sa 20 milyong kopya sa buong mundo, na ginagawang pinakamahusay na larong SNES na laro. Humantong din ito sa isang [[Super Mario World (serye)|animated na serye sa telebisyon ng parehong pangalan]] at isang prequel, ''[[Yoshi's Island]]'', na inilabas noong Agosto at Oktubre 1995. Ito ay na-rereleased sa maraming mga okasyon: Ito ay bahagi ng 1994 compilation ''[[Super Mario All-Stars|Super Mario All-Stars + Super Mario World]]'' para sa SNES at na-releleased para sa [[Game Boy Advance]] bilang ''Super Mario World: Super Mario Advance 2'' noong 2001, sa [[ Virtual Console |Virtual Console]] para sa [[ Wii |Wii]], [[ Wii U |Wii U]], at [[New Nintendo 3DS]] console, at bilang bahagi ng [[ Super NES Classic Edition |Super NES Classic Edition]]. Ito ay pinakawalan din sa [[Nintendo Switch]] sa pamamagitan ng [[ Nintendo Switch Online |Nintendo Switch Online]] gamit ang Super Nintendo Entertainment System app. Ito rin ay isang istilo ng kurso sa ''[[Super Mario Maker]]'', at ''[[Super Mario Maker 2]]'' . 

== Plot ==
Matapos mailigtas ang [[Mushroom Kingdom]] sa ''Super Mario Bros. 3'', ang mga kapatid na sina [[ Mario |Mario]] at [[Luigi]] ay nagpasiyang pumunta sa bakasyon sa isang lugar na tinatawag na Dinosaur Land, isang mundong sinaunang-panahon na nakikipagsapalaran sa mga dinosaur at iba pang mga kaaway. Habang nagpapahinga sa beach, ang [[Princess Peach|Princess Toadstool]] ay nakuha ng Bowser. Kapag nagising sina Mario at Luigi, sinubukan nilang hanapin siya at, pagkatapos ng oras ng paghahanap, nakatagpo ang isang higanteng itlog sa kagubatan. Bigla itong humadlang at sa labas nito ay nagmula ang isang batang dinosauro na nagngangalang Yoshi, na nagsasabi sa kanila na ang kanyang mga kaibigan na dinosaur ay nabilanggo din sa mga itlog ng masasamang Koopalings. Agad na napagtanto nina Mario at Luigi na dapat itong masamang [[Bowser (Nintendo)|Haring Bowser Koopa]] at kanyang [[ Koopalings |Koopalings]]. Si Mario, Luigi at Yoshi ay naglabas upang mailigtas ang mga kaibigan ng dinosauro ng Toadstool at Yoshi, na naglalakad sa Dinosaur Land para sa Bowser at kanyang Koopalings. Upang matulungan siya, binigyan ni Yoshi si Mario ng kapa habang sinisimulan nila ang kanilang paglalakbay. Patuloy na sinusunod nina Mario at Luigi ang Bowser, tinalo ang Koopalings sa proseso, at i-save ang mga kaibigan ng dinosaur ni Yoshi. Kalaunan ay nakarating sila sa kastilyo ng Bowser, kung saan nilaban nila siya sa isang pangwakas na labanan. Nagpapadala sila ng Bowser na lumilipad sa kalangitan at i-save ang Toadstool, naibalik ang kapayapaan sa Dinosaur Land. 

== Pamana ==
Bilang isang laro ng pack-in para sa SNES, ang ''Super Mario World ay'' tumulong sa pamamahagi ng console, at naging pinakamahusay na larong nagbebenta ng henerasyon nito.&lt;ref name=&quot;fact2&quot;&gt;{{cite web|last1=Kelly|first1=Andy|title=101 game facts that will rock your world|url=http://www.gamesradar.com/101-game-facts-that-will-rock-your-world/4/|website=[[GamesRadar]]|publisher=[[Future plc]]|accessdate=17 September 2017|page=4|date=14 November 2008|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170918021110/http://www.gamesradar.com/101-game-facts-that-will-rock-your-world/4/|archivedate=18 September 2017}}&lt;/ref&gt; Sinabi ni Shigeru Miyamoto na ang ''Super Mario World'' ay ang kanyang paboritong laro ng ''Mario''.&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Mitchell|first1=Richard|title=Super Mario World is Miyamoto's favorite Mario game|url=https://www.engadget.com/2010/11/09/super-mario-world-is-miyamotos-favorite-mario-game|website=[[Engadget]]|accessdate=22 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180622060230/https://www.engadget.com/2010/11/09/super-mario-world-is-miyamotos-favorite-mario-game/|archive-date=22 June 2018|url-status=live|df=dmy-all}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Claiborn|first1=Samuel|url=http://www.ign.com/articles/2012/06/15/this-is-shigeru-miyamotos-favorite-mario-game|title=This is Shigeru Miyamoto's Favorite Mario Game|website=[[IGN]]|accessdate=22 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20150524105015/http://www.ign.com/articles/2012/06/15/this-is-shigeru-miyamotos-favorite-mario-game|archive-date=24 May 2015|url-status=live|df=dmy-all}}&lt;/ref&gt; 

Si Yoshi ay naging isa sa mga pinakamahalagang character sa prangkisa ng ''Mario'', muling lumitaw sa mga ''huling'' laro ng ''Super Mario'' at sa halos lahat ng mga laro sa ''Mario'' at mga spin-off na laro. Yoshi lumilitaw bilang pangunahing puwedeng laruin character sa ''Super Mario World'' ' 1995 prequel ''[[Yoshi's Island|Super Mario World 2: Yoshi's Island]]'', na kung saan ay nakatulong humantong sa maramihang mga video games na nakatutok sa mga karakter. Isang clone ng ''Super Mario World'', ang ''[[Super Mario's Wacky Worlds]]'', ay nasa pag-unlad para sa aparato ng [[Philips CD-i]] ng [[ NovaLogic |NovaLogic]] mula 1992 hanggang 1993, ngunit nakansela dahil sa kabiguang komersyal ng console.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Super Mario's Wacky Worlds|url=http://www.ign.com/games/super-marios-wacky-worlds/cd-i-14217666|website=[[IGN]]|accessdate=8 December 2013|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222095511/http://www.ign.com/games/super-marios-wacky-worlds/cd-i-14217666|archivedate=22 February 2014}}&lt;/ref&gt; Sa isang poll na isinagawa noong 2008, si Yoshi ay binoto bilang pangatlong-paboritong character ng video game sa Japan, kasama sina [[ Cloud Strife |Cloud Strife]] at Mario na naglalagay ng pangalawa at una.&lt;ref&gt;{{cite web|title=And Japan's Favorite Video Game Characters Are...?|url=http://kotaku.com/5035884/and-japans-favorite-video-game-characters-are|publisher=Kotaku|first=Brian|last=Ashcraft|accessdate=12 September 2009|date=12 August 2008|url-status=live|archiveurl=https://archive.today/20120726181420/http://m.kotaku.com/5035884/and-japans-favorite-video-game-characters-are|archivedate=26 July 2012}}&lt;/ref&gt; 

Ang [[DIC Entertainment]] ay gumawa ng isang [[Super Mario World (serye)|animated na serye ng parehong pangalan]], na binubuo ng labing tatlong yugto, na tumakbo sa [[NBC]] mula Setyembre hanggang Disyembre 1991.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.digitalspy.com/gaming/retro-gaming/news/a315958/retro-corner-super-mario-world/|title=Retro Corner: Super Mario World|work=[[Digital Spy]]|first=Mark|last=Langshaw|date=23 April 2011|accessdate=5 February 2017|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170206122334/http://www.digitalspy.com/gaming/retro-gaming/news/a315958/retro-corner-super-mario-world/|archivedate=6 February 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Fernando|first1=Kelvin|title=15 Awesome Things You Didn't Know About Super Mario World|url=http://www.thegamer.com/15-awesome-things-you-didnt-know-about-super-mario-world/|website=The Gamer|publisher=Valnet Inc.|accessdate=13 June 2017|date=10 April 2017|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170912192559/http://www.thegamer.com/15-awesome-things-you-didnt-know-about-super-mario-world/|archivedate=12 September 2017}}&lt;/ref&gt; Sa mga nagdaang taon, ang mga tagahanga ay gumawa ng maraming mga [[ROM hacking|hack]] ng ''Super Mario World'' [[ROM hacking|ROM]], lalo na ang ''[[ Kaizo Mario World |Kaizo Mario World]]'', na ginamit para sa maraming mga video ng [[Let's Play|Let’s Play]].&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Davis|first1=Justin|title=Inside the World of Brutally Hard Mario ROM Hacks|url=http://uk.ign.com/articles/2015/07/14/inside-the-world-of-brutally-hard-mario-rom-hacks|website=[[IGN]]|publisher=[[Ziff Davis]]|accessdate=21 October 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160507104646/http://www.ign.com/articles/2015/07/14/inside-the-world-of-brutally-hard-mario-rom-hacks|archivedate=7 May 2016|date=14 July 2015}}&lt;/ref&gt; Sa katulad na paraan, ang ''Super Mario World'' ay isa sa apat na mga laro na ang mga assets ay magagamit sa ''[[Super Mario Maker]]'', isang tagalikha ng pasadyang antas na pinakawalan para sa Wii U noong 2015,&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Otero|first1=Jose|title=E3 2015: 9 Exciting Things You Need to Know About Super Mario Maker|url=http://uk.ign.com/articles/2015/06/16/e3-2015-9-exciting-things-you-need-to-know-about-super-mario-maker|website=[[IGN]]|publisher=[[Ziff Davis]]|accessdate=21 October 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170912192702/http://www.ign.com/articles/2015/06/16/e3-2015-9-exciting-things-you-need-to-know-about-super-mario-maker|archivedate=12 September 2017|date=16 June 2015}}&lt;/ref&gt; at ang [[Super Mario Maker 2|2019 na sumunod]].&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Keven|first1=Knezevic|title=Super Mario Maker 2 Gets Release Date|url=https://www.gamespot.com/articles/super-mario-maker-2-gets-release-date/1100-6466462/|website=[[GameSpot]]|accessdate=23 May 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190425032554/https://www.gamespot.com/articles/super-mario-maker-2-gets-release-date/1100-6466462/|archivedate=25 April 2019|date=25 April 2019}}&lt;/ref&gt; 

== Mga Tala ==
{{Notelist}}

== Mga Sanggunian ==
&lt;references /&gt;

== Mga panlabas na link ==

* {{Official website}} {{In lang|ja}}
[[Kategorya:Larong bidyo noong 1990]]
[[Kategorya:Mga laro ng Super Nintendo Entertainment System]]
[[Kategorya:Mga laro ng Game Boy Advance]]
[[Kategorya:Nintendo]]
[[Kategorya:Super Mario]]</text>
      <sha1>lkykv1ykbh8sx4lcj0shec6wddkmw15</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958866</id>
      <parentid>1958804</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:22:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:WayKurat|WayKurat]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11661" xml:space="preserve">
{{Infobox video game|alt=|developer=[[Nintendo Entertainment Analysis &amp; Development|Nintendo EAD]]|publisher=[[Nintendo]]|series=''[[Super Mario]]''|platforms=[[Interactive kiosk|Kiosk]], [[Super Nintendo Entertainment System|Super NES]], [[Game Boy Advance]]|genre=[[Platform game|Platform]]|modes=[[Single-player]], [[multiplayer]]|director=[[Takashi Tezuka]]|producer=[[Shigeru Miyamoto]]|designer=[[Katsuya Eguchi]]&lt;br&gt;[[Hideki Konno]]|writer=|programmer=Toshihiko Nakago|artist=[[Shigefumi Hino]]|composer=[[Koji Kondo]]}} Ang '''''Super Mario World'''''{{Efn|Known in Japan as {{nihongo|'''''Super Mario World: Super Mario Bros. 4'''''|スーパーマリオワールド: スーパーマリオブラザーズ4|Sūpā Mario Wārudo: Sūpā Mario Burazāzu fō|lead=yes}}}} ay isang platform game ng 1990 na binuo ng [[Nintendo]] para sa [[Super Nintendo Entertainment System]] (SNES). Ang kuwento ay sumusunod sa pakikipagsapalaran ni [[ Mario |Mario]] na mailigtas ang [[Princess Peach|Princess Toadstool]] at Dinosaur Land mula sa serye ng antagonist na [[Bowser (Nintendo)|Bowser]] at ang kanyang mga minions, ang [[ Koopalings |Koopalings]]. Ang [[ Gameplay |gameplay]] ay katulad sa naunang mga laro ng ''[[Super Mario]]'': Kinokontrol ng mga manlalaro si Mario o ang kanyang kapatid na si [[Luigi]] sa pamamagitan ng isang serye ng mga antas kung saan ang layunin ay maabot ang [[Watawat|flagpole]] sa dulo. Ipinakilala ng ''Super Mario World'' na si [[ Yoshi |Yoshi]], isang dinosauro na makakain ng mga kaaway at makakakuha ng mga kakayahan sa pamamagitan ng pagkain ng mga shell ng [[ Koopa Troopa |Koopa Troopas]]. 

Ang [[Nintendo Entertainment Analysis &amp; Development]] ay binuo ang laro, sa pangunguna ni direktor [[ Takashi Tezuka |Takashi Tezuka]] at tagagawa at tagalikha ng serye na si [[ Shigeru Miyamoto |Shigeru Miyamoto]]. Ito ang unang laro ng ''Mario'' para sa SNES at dinisenyo upang masulit ang mga tampok na teknikal sa console. Ang koponan ng pag-unlad ay nagkaroon ng higit na kalayaan kumpara sa mga pag-install ng serye para sa [[ Nintendo Entertainment System |Nintendo Entertainment System]] (NES). Si Yoshi ay na-conceptualize sa pagbuo ng mga laro ng NES ngunit hindi ito ginamit hanggang sa ''Super Mario World'' dahil sa mga limitasyon ng [[Hardware (kompyuter)|hardware]]. 

''Ang Super Mario World'' ay madalas na itinuturing na isa sa mga pinakadakilang mga laro sa video sa lahat ng oras. Nagbenta ito ng higit sa 20 milyong kopya sa buong mundo, na ginagawang pinakamahusay na larong SNES na laro. Humantong din ito sa isang [[Super Mario World (serye)|animated na serye sa telebisyon ng parehong pangalan]] at isang prequel, ''[[Yoshi's Island]]'', na inilabas noong Agosto at Oktubre 1995. Ito ay na-rereleased sa maraming mga okasyon: Ito ay bahagi ng 1994 compilation ''[[Super Mario All-Stars|Super Mario All-Stars + Super Mario World]]'' para sa SNES at na-releleased para sa [[Game Boy Advance]] bilang ''Super Mario World: Super Mario Advance 2'' noong 2001, sa [[ Virtual Console |Virtual Console]] para sa [[ Wii |Wii]], [[ Wii U |Wii U]], at [[New Nintendo 3DS]] console, at bilang bahagi ng [[ Super NES Classic Edition |Super NES Classic Edition]]. Ito ay pinakawalan din sa [[Nintendo Switch]] sa pamamagitan ng [[ Nintendo Switch Online |Nintendo Switch Online]] gamit ang Super Nintendo Entertainment System app. Ito rin ay isang istilo ng kurso sa ''[[Super Mario Maker]]'', at ''[[Super Mario Maker 2]]'' . 

== Plot ==
Matapos mailigtas ang [[Mushroom Kingdom]] sa ''Super Mario Bros. 3'', ang mga kapatid na sina [[ Mario |Mario]] at [[Luigi]] ay nagpasiyang pumunta sa bakasyon sa isang lugar na tinatawag na Dinosaur Land, isang mundong sinaunang-panahon na nakikipagsapalaran sa mga dinosaur at iba pang mga kaaway. Habang nagpapahinga sa beach, ang [[Princess Peach|Princess Toadstool]] ay nakuha ng Bowser. Kapag nagising sina Mario at Luigi, sinubukan nilang hanapin siya at, pagkatapos ng oras ng paghahanap, nakatagpo ang isang higanteng itlog sa kagubatan. Bigla itong humadlang at sa labas nito ay nagmula ang isang batang dinosauro na nagngangalang Yoshi, na nagsasabi sa kanila na ang kanyang mga kaibigan na dinosaur ay nabilanggo din sa mga itlog ng masasamang Koopalings. Agad na napagtanto nina Mario at Luigi na dapat itong masamang [[Bowser (Nintendo)|Haring Bowser Koopa]] at kanyang [[ Koopalings |Koopalings]]. Si Mario, Luigi at Yoshi ay naglabas upang mailigtas ang mga kaibigan ng dinosauro ng Toadstool at Yoshi, na naglalakad sa Dinosaur Land para sa Bowser at kanyang Koopalings. Upang matulungan siya, binigyan ni Yoshi si Mario ng kapa habang sinisimulan nila ang kanilang paglalakbay. Patuloy na sinusunod nina Mario at Luigi ang Bowser, tinalo ang Koopalings sa proseso, at i-save ang mga kaibigan ng dinosaur ni Yoshi. Kalaunan ay nakarating sila sa kastilyo ng Bowser, kung saan nilaban nila siya sa isang pangwakas na labanan. Nagpapadala sila ng Bowser na lumilipad sa kalangitan at i-save ang Toadstool, naibalik ang kapayapaan sa Dinosaur Land. 

== Pamana ==
Bilang isang laro ng pack-in para sa SNES, ang ''Super Mario World ay'' tumulong sa pamamahagi ng console, at naging pinakamahusay na larong nagbebenta ng henerasyon nito.&lt;ref name=&quot;fact2&quot;&gt;{{cite web|last1=Kelly|first1=Andy|title=101 game facts that will rock your world|url=http://www.gamesradar.com/101-game-facts-that-will-rock-your-world/4/|website=[[GamesRadar]]|publisher=[[Future plc]]|accessdate=17 September 2017|page=4|date=14 November 2008|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170918021110/http://www.gamesradar.com/101-game-facts-that-will-rock-your-world/4/|archivedate=18 September 2017}}&lt;/ref&gt; Sinabi ni Shigeru Miyamoto na ang ''Super Mario World'' ay ang kanyang paboritong laro ng ''Mario''.&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Mitchell|first1=Richard|title=Super Mario World is Miyamoto's favorite Mario game|url=https://www.engadget.com/2010/11/09/super-mario-world-is-miyamotos-favorite-mario-game|website=[[Engadget]]|accessdate=22 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20180622060230/https://www.engadget.com/2010/11/09/super-mario-world-is-miyamotos-favorite-mario-game/|archive-date=22 June 2018|url-status=live|df=dmy-all}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Claiborn|first1=Samuel|url=http://www.ign.com/articles/2012/06/15/this-is-shigeru-miyamotos-favorite-mario-game|title=This is Shigeru Miyamoto's Favorite Mario Game|website=[[IGN]]|accessdate=22 June 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20150524105015/http://www.ign.com/articles/2012/06/15/this-is-shigeru-miyamotos-favorite-mario-game|archive-date=24 May 2015|url-status=live|df=dmy-all}}&lt;/ref&gt; 

Si Yoshi ay naging isa sa mga pinakamahalagang character sa prangkisa ng ''Mario'', muling lumitaw sa mga ''huling'' laro ng ''Super Mario'' at sa halos lahat ng mga laro sa ''Mario'' at mga spin-off na laro. Yoshi lumilitaw bilang pangunahing puwedeng laruin character sa ''Super Mario World'' ' 1995 prequel ''[[Yoshi's Island|Super Mario World 2: Yoshi's Island]]'', na kung saan ay nakatulong humantong sa maramihang mga video games na nakatutok sa mga karakter. Isang clone ng ''Super Mario World'', ang ''[[Super Mario's Wacky Worlds]]'', ay nasa pag-unlad para sa aparato ng [[Philips CD-i]] ng [[ NovaLogic |NovaLogic]] mula 1992 hanggang 1993, ngunit nakansela dahil sa kabiguang komersyal ng console.&lt;ref&gt;{{cite web|title=Super Mario's Wacky Worlds|url=http://www.ign.com/games/super-marios-wacky-worlds/cd-i-14217666|website=[[IGN]]|accessdate=8 December 2013|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20140222095511/http://www.ign.com/games/super-marios-wacky-worlds/cd-i-14217666|archivedate=22 February 2014}}&lt;/ref&gt; Sa isang poll na isinagawa noong 2008, si Yoshi ay binoto bilang pangatlong-paboritong character ng video game sa Japan, kasama sina [[ Cloud Strife |Cloud Strife]] at Mario na naglalagay ng pangalawa at una.&lt;ref&gt;{{cite web|title=And Japan's Favorite Video Game Characters Are...?|url=http://kotaku.com/5035884/and-japans-favorite-video-game-characters-are|publisher=Kotaku|first=Brian|last=Ashcraft|accessdate=12 September 2009|date=12 August 2008|url-status=live|archiveurl=https://archive.today/20120726181420/http://m.kotaku.com/5035884/and-japans-favorite-video-game-characters-are|archivedate=26 July 2012}}&lt;/ref&gt; 

Ang [[DIC Entertainment]] ay gumawa ng isang [[Super Mario World (serye)|animated na serye ng parehong pangalan]], na binubuo ng labing tatlong yugto, na tumakbo sa [[NBC]] mula Setyembre hanggang Disyembre 1991.&lt;ref&gt;{{cite web|url=http://www.digitalspy.com/gaming/retro-gaming/news/a315958/retro-corner-super-mario-world/|title=Retro Corner: Super Mario World|work=[[Digital Spy]]|first=Mark|last=Langshaw|date=23 April 2011|accessdate=5 February 2017|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170206122334/http://www.digitalspy.com/gaming/retro-gaming/news/a315958/retro-corner-super-mario-world/|archivedate=6 February 2017}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Fernando|first1=Kelvin|title=15 Awesome Things You Didn't Know About Super Mario World|url=http://www.thegamer.com/15-awesome-things-you-didnt-know-about-super-mario-world/|website=The Gamer|publisher=Valnet Inc.|accessdate=13 June 2017|date=10 April 2017|url-status=live|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170912192559/http://www.thegamer.com/15-awesome-things-you-didnt-know-about-super-mario-world/|archivedate=12 September 2017}}&lt;/ref&gt; Sa mga nagdaang taon, ang mga tagahanga ay gumawa ng maraming mga [[ROM hacking|hack]] ng ''Super Mario World'' [[ROM hacking|ROM]], lalo na ang ''[[ Kaizo Mario World |Kaizo Mario World]]'', na ginamit para sa maraming mga video ng [[Let's Play|Let’s Play]].&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Davis|first1=Justin|title=Inside the World of Brutally Hard Mario ROM Hacks|url=http://uk.ign.com/articles/2015/07/14/inside-the-world-of-brutally-hard-mario-rom-hacks|website=[[IGN]]|publisher=[[Ziff Davis]]|accessdate=21 October 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160507104646/http://www.ign.com/articles/2015/07/14/inside-the-world-of-brutally-hard-mario-rom-hacks|archivedate=7 May 2016|date=14 July 2015}}&lt;/ref&gt; Sa katulad na paraan, ang ''Super Mario World'' ay isa sa apat na mga laro na ang mga assets ay magagamit sa ''[[Super Mario Maker]]'', isang tagalikha ng pasadyang antas na pinakawalan para sa Wii U noong 2015,&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Otero|first1=Jose|title=E3 2015: 9 Exciting Things You Need to Know About Super Mario Maker|url=http://uk.ign.com/articles/2015/06/16/e3-2015-9-exciting-things-you-need-to-know-about-super-mario-maker|website=[[IGN]]|publisher=[[Ziff Davis]]|accessdate=21 October 2017|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170912192702/http://www.ign.com/articles/2015/06/16/e3-2015-9-exciting-things-you-need-to-know-about-super-mario-maker|archivedate=12 September 2017|date=16 June 2015}}&lt;/ref&gt; at ang [[Super Mario Maker 2|2019 na sumunod]].&lt;ref&gt;{{cite web|last1=Keven|first1=Knezevic|title=Super Mario Maker 2 Gets Release Date|url=https://www.gamespot.com/articles/super-mario-maker-2-gets-release-date/1100-6466462/|website=[[GameSpot]]|accessdate=23 May 2019|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190425032554/https://www.gamespot.com/articles/super-mario-maker-2-gets-release-date/1100-6466462/|archivedate=25 April 2019|date=25 April 2019}}&lt;/ref&gt; 

== Mga Tala ==
{{Notelist}}

== Mga Sanggunian ==
&lt;references /&gt;

== Mga panlabas na link ==

* {{Official website}} {{In lang|ja}}
[[Kategorya:Larong bidyo noong 1990]]
[[Kategorya:Mga laro ng Super Nintendo Entertainment System]]
[[Kategorya:Mga laro ng Game Boy Advance]]
[[Kategorya:Nintendo]]
[[Kategorya:Super Mario]]</text>
      <sha1>2h5qjgzeacbfciqezje4my9f621ghb5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Super Mario All-Stars</title>
    <ns>0</ns>
    <id>300266</id>
    <revision>
      <id>1958811</id>
      <parentid>1779892</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T03:19:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511</ip>
      </contributor>
      <comment>Super Mario All Star Logo</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5894" xml:space="preserve">
{{Infobox video game|title=Super Mario All-Stars|developer=[[Nintendo EAD]]|director=&lt;!--Wikidata override--&gt;|producer=&lt;!--Wikidata override--&gt;|composer=&lt;!--Wikidata override--&gt;|publisher=[[Nintendo]]|series=''[[Super Mario]]''|platforms=[[Super Nintendo Entertainment System|Super NES]], [[Wii]]|genre=[[Platform game|Platform]], [[product bundling|compilation]]|modes=[[Single-player]], [[multiplayer]]|image=File:All-StarsLogo.jpg}} Ang '''''Super Mario All-Stars'''''{{Efn|{{nihongo|Known in Japan as '''''Super Mario Collection'''''|スーパーマリオコレクション|Sūpā Mario Korekushon}}}} ay isang 1993 na pagsasama ng mga laro sa platform para sa [[Super Nintendo Entertainment System]] (SNES). Naglalaman ito ng remakes ng [[Nintendo]] na apat na ''[[Super Mario]]'' laro inilabas para sa [[Nintendo Entertainment System]] (NES) at ang [[Famicom Disk System|Family Computer Disk System]] add-on: ''[[Super Mario Bros.]]'' (1985), ''[[Super Mario Bros.: The Lost Levels]]'' (1986), ''[[Super Mario Bros. 2]]'' (1988), at ''[[Super Mario Bros. 3]]'' (1988). Ang mga remakes ay umangkop sa orihinal na lugar ng mga laro at disenyo ng antas para sa SNES na may mga na-update na graphics at musika. Tulad ng sa mga orihinal na laro, kinokontrol ng manlalaro ang tubero sa Italya na si [[Mario]] at ang kanyang kapatid na si [[Luigi]] sa pamamagitan ng temang mga mundo, pagkolekta ng mga power-up, pag-iwas sa mga hadlang, at paghahanap ng mga lihim na lugar. Kasama sa mga pagbabago ang pagdaragdag ng paralaks na pag-scroll at binagong pisika ng laro, habang ang ilang mga glitches ay naayos. 

Matapos makumpleto ang ''[[Super Mario Kart]]'' (1992), iminungkahi ni Mario tagalikha [[Shigeru Miyamoto]] na ang Nintendo ay bumuo ng isang SNES ''Mario'' compilation. Ang [[Nintendo Entertainment Analysis &amp; Development]] ay humahawak sa pagbuo ng ''Super Mario All-Stars'' . Bilang ang [[16-bit]] SNES ay mas malakas kaysa sa [[8-bit]] NES, nagawa ng mga developer ang remaster ng mga laro sa paglipat sa buong platform. Pinasukad nila ang mga na-update na disenyo sa mga mula sa ''[[Super Mario World]]'' (1990) at nagsikap na mapanatili ang pakiramdam ng orihinal na mga laro ng NES ''Mario''. Inilabas ng Nintendo ang ''Super Mario All-Stars'' sa buong mundo noong huli ng 1993 at muling binuhay ito noong 1994 kasama ang ''Super Mario World'' bilang isang karagdagang laro. Noong 2010, para sa ika-25 anibersaryo ng ''Super Mario Bros.'', ang pagsasama ay muling muling binigyan bilang isang espesyal na pakete para sa [[Wii]]. 

Ang bersyon ng SNES ay nakatanggap ng kritikal na pag-akit at isa sa pinakamahusay na larong ''Super Mario'', na may 10.55 &amp;nbsp; milyong kopya na nabili noong 2015. Ang mga tagasuri ay pinuri ang ''Super Mario All-Stars'' bilang isang dapat na kumatawan sa SNES sa pinakamainam. Pinuri nila ang pagsusumikap na napunta sa remastering mga laro ng compilation at pinahahalagahan ang na-update na graphics at musika, ngunit pinuna nito ang kawalan ng pagbabago. Hindi sumasang-ayon ang mga kritiko kung alin ang pinakamahusay sa laro. Ang Wii rerelease ay nabili ng 2.24 &amp;nbsp; milyong kopya noong 2011 ngunit nakatanggap ng halo-halong mga pagsusuri. Nabigo ang mga kritiko na hindi nagdagdag si Nintendo ng mga bagong laro o tampok at hindi natapos ng buklet ng sining at soundtrack CD. Kahit na naisip nila na ang compilation mismo ay may mataas na kalidad, inirerekumenda ng mga kritiko na bumili ng mga laro nang paisa-isa sa Wii's [[ Virtual Console |Virtual Console]]. 

== Mga Tala ==
{{Notelist}}

== Mga Sanggunian ==

=== Bibliograpiya ===
{{Refbegin}}
* {{cite book|title=Super Mario All-Stars ''instruction manual''|date=1993|publisher=[[Nintendo of America]]|pages=1–38|ref={{SfnRef|Nintendo of America|1993}}}}
* {{cite journal|title=Super Mario All-Stars|journal=[[Nintendo Power]]|date=September 1993|author=''Nintendo Power'' staff|issue=52|ref={{SfnRef|''Nintendo Power'' staff|1993}}|publisher=[[Nintendo of America]]|pages=16–23, 100–105}}
* {{cite journal|last1=Harris|first1=Steve|last2=Semrad|first2=Ed|last3=Alessi|first3=Martin|last4=X|first4=Sushi|title=Review Crew|journal=[[Electronic Gaming Monthly]]|date=September 1993|volume=6|issue=9|ref={{SfnRef|''EGM'' staff|1993}}|publisher=Sendai Publishing|pages=22–36}}
* {{cite journal|author1=''Nintendo Magazine System'' staff|title=Super Mario All-Stars|journal=[[Official Nintendo Magazine|Nintendo Magazine System]]|date=August 1993|issue=11|ref={{SfnRef|''NMS'' staff|1993}}|publisher=[[EMAP]]|pages=20–25}}
* {{cite journal|author1=''CVG'' staff|title=Super Mario All-Stars|journal=[[Computer and Video Games]]|date=October 1993|issue=142|pages=30–32|ref={{SfnRef|''CVG'' staff|1993}}|publisher=[[EMAP]]}}
* {{cite journal|author1=G-Man|title=Super NES ProReview: Super Mario All-Stars|journal=[[GamePro]]|date=November 1993|issue=52|pages=98–100|ref={{SfnRef|G-Man|1993}}|publisher=[[International Data Group]]}}
* {{cite journal|author1=''Edge'' staff|title=Testscreen|journal=[[Edge (magazine)|Edge]]|date=October 1993|issue=1|pages=81–107|ref={{SfnRef|''Edge'' staff|1993}}|publisher=[[Future plc]]}}
* {{cite journal|author1=''Famitsu'' staff|title=クロスレビュー優良ソフトパーフェクトカタログ 上巻」|journal=[[Famitsu]]|date=June 16, 2005|volume=1|page=41|ref={{SfnRef|''Famitsu'' staff|2005}}|publisher=[[Enterbrain]]|language=Japanese}}
* * {{cite magazine|title=100 Best Games of All Time|magazine=[[Electronic Gaming Monthly]]|issue=100|publisher=[[Ziff Davis]]|date=November 1997|page=156|ref={{SfnRef|''EGM'' staff|1997}}}}
{{Refend}}

== Mga panlabas na link ==

* {{Official website|https://www.nintendo.co.uk/Games/Wii/Super-Mario-All-Stars-25th-Anniversary-Edition-283311.html}}
[[Kategorya:Larong bidyo noong 1993]]
[[Kategorya:Mga laro ng Super Nintendo Entertainment System]]
[[Kategorya:Mga laro ng Wii]]</text>
      <sha1>djo03270k7a2bykoaienzisxdizqi2z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958861</id>
      <parentid>1958811</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:22:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:6598:9CF2:487C:F511|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:PaulGorduiz106|PaulGorduiz106]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5865" xml:space="preserve">
{{Infobox video game|title=Super Mario All-Stars|developer=[[Nintendo EAD]]|director=&lt;!--Wikidata override--&gt;|producer=&lt;!--Wikidata override--&gt;|composer=&lt;!--Wikidata override--&gt;|publisher=[[Nintendo]]|series=''[[Super Mario]]''|platforms=[[Super Nintendo Entertainment System|Super NES]], [[Wii]]|genre=[[Platform game|Platform]], [[product bundling|compilation]]|modes=[[Single-player]], [[multiplayer]]}} Ang '''''Super Mario All-Stars'''''{{Efn|{{nihongo|Known in Japan as '''''Super Mario Collection'''''|スーパーマリオコレクション|Sūpā Mario Korekushon}}}} ay isang 1993 na pagsasama ng mga laro sa platform para sa [[Super Nintendo Entertainment System]] (SNES). Naglalaman ito ng remakes ng [[Nintendo]] na apat na ''[[Super Mario]]'' laro inilabas para sa [[Nintendo Entertainment System]] (NES) at ang [[Famicom Disk System|Family Computer Disk System]] add-on: ''[[Super Mario Bros.]]'' (1985), ''[[Super Mario Bros.: The Lost Levels]]'' (1986), ''[[Super Mario Bros. 2]]'' (1988), at ''[[Super Mario Bros. 3]]'' (1988). Ang mga remakes ay umangkop sa orihinal na lugar ng mga laro at disenyo ng antas para sa SNES na may mga na-update na graphics at musika. Tulad ng sa mga orihinal na laro, kinokontrol ng manlalaro ang tubero sa Italya na si [[Mario]] at ang kanyang kapatid na si [[Luigi]] sa pamamagitan ng temang mga mundo, pagkolekta ng mga power-up, pag-iwas sa mga hadlang, at paghahanap ng mga lihim na lugar. Kasama sa mga pagbabago ang pagdaragdag ng paralaks na pag-scroll at binagong pisika ng laro, habang ang ilang mga glitches ay naayos. 

Matapos makumpleto ang ''[[Super Mario Kart]]'' (1992), iminungkahi ni Mario tagalikha [[Shigeru Miyamoto]] na ang Nintendo ay bumuo ng isang SNES ''Mario'' compilation. Ang [[Nintendo Entertainment Analysis &amp; Development]] ay humahawak sa pagbuo ng ''Super Mario All-Stars'' . Bilang ang [[16-bit]] SNES ay mas malakas kaysa sa [[8-bit]] NES, nagawa ng mga developer ang remaster ng mga laro sa paglipat sa buong platform. Pinasukad nila ang mga na-update na disenyo sa mga mula sa ''[[Super Mario World]]'' (1990) at nagsikap na mapanatili ang pakiramdam ng orihinal na mga laro ng NES ''Mario''. Inilabas ng Nintendo ang ''Super Mario All-Stars'' sa buong mundo noong huli ng 1993 at muling binuhay ito noong 1994 kasama ang ''Super Mario World'' bilang isang karagdagang laro. Noong 2010, para sa ika-25 anibersaryo ng ''Super Mario Bros.'', ang pagsasama ay muling muling binigyan bilang isang espesyal na pakete para sa [[Wii]]. 

Ang bersyon ng SNES ay nakatanggap ng kritikal na pag-akit at isa sa pinakamahusay na larong ''Super Mario'', na may 10.55 &amp;nbsp; milyong kopya na nabili noong 2015. Ang mga tagasuri ay pinuri ang ''Super Mario All-Stars'' bilang isang dapat na kumatawan sa SNES sa pinakamainam. Pinuri nila ang pagsusumikap na napunta sa remastering mga laro ng compilation at pinahahalagahan ang na-update na graphics at musika, ngunit pinuna nito ang kawalan ng pagbabago. Hindi sumasang-ayon ang mga kritiko kung alin ang pinakamahusay sa laro. Ang Wii rerelease ay nabili ng 2.24 &amp;nbsp; milyong kopya noong 2011 ngunit nakatanggap ng halo-halong mga pagsusuri. Nabigo ang mga kritiko na hindi nagdagdag si Nintendo ng mga bagong laro o tampok at hindi natapos ng buklet ng sining at soundtrack CD. Kahit na naisip nila na ang compilation mismo ay may mataas na kalidad, inirerekumenda ng mga kritiko na bumili ng mga laro nang paisa-isa sa Wii's [[ Virtual Console |Virtual Console]]. 

== Mga Tala ==
{{Notelist}}

== Mga Sanggunian ==

=== Bibliograpiya ===
{{Refbegin}}
* {{cite book|title=Super Mario All-Stars ''instruction manual''|date=1993|publisher=[[Nintendo of America]]|pages=1–38|ref={{SfnRef|Nintendo of America|1993}}}}
* {{cite journal|title=Super Mario All-Stars|journal=[[Nintendo Power]]|date=September 1993|author=''Nintendo Power'' staff|issue=52|ref={{SfnRef|''Nintendo Power'' staff|1993}}|publisher=[[Nintendo of America]]|pages=16–23, 100–105}}
* {{cite journal|last1=Harris|first1=Steve|last2=Semrad|first2=Ed|last3=Alessi|first3=Martin|last4=X|first4=Sushi|title=Review Crew|journal=[[Electronic Gaming Monthly]]|date=September 1993|volume=6|issue=9|ref={{SfnRef|''EGM'' staff|1993}}|publisher=Sendai Publishing|pages=22–36}}
* {{cite journal|author1=''Nintendo Magazine System'' staff|title=Super Mario All-Stars|journal=[[Official Nintendo Magazine|Nintendo Magazine System]]|date=August 1993|issue=11|ref={{SfnRef|''NMS'' staff|1993}}|publisher=[[EMAP]]|pages=20–25}}
* {{cite journal|author1=''CVG'' staff|title=Super Mario All-Stars|journal=[[Computer and Video Games]]|date=October 1993|issue=142|pages=30–32|ref={{SfnRef|''CVG'' staff|1993}}|publisher=[[EMAP]]}}
* {{cite journal|author1=G-Man|title=Super NES ProReview: Super Mario All-Stars|journal=[[GamePro]]|date=November 1993|issue=52|pages=98–100|ref={{SfnRef|G-Man|1993}}|publisher=[[International Data Group]]}}
* {{cite journal|author1=''Edge'' staff|title=Testscreen|journal=[[Edge (magazine)|Edge]]|date=October 1993|issue=1|pages=81–107|ref={{SfnRef|''Edge'' staff|1993}}|publisher=[[Future plc]]}}
* {{cite journal|author1=''Famitsu'' staff|title=クロスレビュー優良ソフトパーフェクトカタログ 上巻」|journal=[[Famitsu]]|date=June 16, 2005|volume=1|page=41|ref={{SfnRef|''Famitsu'' staff|2005}}|publisher=[[Enterbrain]]|language=Japanese}}
* * {{cite magazine|title=100 Best Games of All Time|magazine=[[Electronic Gaming Monthly]]|issue=100|publisher=[[Ziff Davis]]|date=November 1997|page=156|ref={{SfnRef|''EGM'' staff|1997}}}}
{{Refend}}

== Mga panlabas na link ==

* {{Official website|https://www.nintendo.co.uk/Games/Wii/Super-Mario-All-Stars-25th-Anniversary-Edition-283311.html}}
[[Kategorya:Larong bidyo noong 1993]]
[[Kategorya:Mga laro ng Super Nintendo Entertainment System]]
[[Kategorya:Mga laro ng Wii]]</text>
      <sha1>h0ip72rmfp26pq8n1g80uxaom0theis</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Miss Universe Philippines 2022</title>
    <ns>0</ns>
    <id>314395</id>
    <revision>
      <id>1958801</id>
      <parentid>1958702</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T02:43:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>49.149.133.88</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Resulta */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6899" xml:space="preserve">Ang '''Miss Universe Philippines 2022''' ay ang ika-3 edisyon ng [[:en:Miss Universe Philippines|Miss Universe Philippines]]. Ang mananalo ang magiging kinatawan ng Pilipinas sa [[Miss Universe 2022]].&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.facebook.com/100044223319649/posts/490873315730108/?app=fbl|title=Miss Universe Philippines 2022, this coming April|website=Facebook|language=en|date=Enero 3, 2022|access-date=Enero 3, 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.cnnphilippines.com/entertainment/2022/2/1/Miss-Universe-Philippines-2022-coronation.html|title=Miss Universe Philippines 2022 coronation night set on April 30|website=CNN Philippines|language=en|date=1 February 2022}}&lt;/ref&gt;

{{Infobox beauty pageant
| name = Miss Universe Philippines 2022
| image = 
| image size = 
| image alt = 
| caption = 
| date = Abril 30, 2022
| presenters = {{Hlist|[[Pia Wurtzbach]]|[[:en:Iris Mittenaere|Iris Mittenaere]]|[[:en:Demi-Leigh Tebow|Demi-Leigh Tebow]]}}
| entertainment = {{Hlist|[[Bamboo (banda)|Bamboo Mañalac]]|[[Sam Concepcion]]|Francisco Martin|Morissette|JM Bales|Arthur Nery}}
| theme = Uniquely Beautiful
| venue = [[Mall of Asia Arena]], [[Pasay City]]
| broadcaster = {{Hlist|[[ABS-CBN]]|[[GMA Network]]}}
| director = 
| producer = 
| owner = 
| sponsor = 
| entrants = 32{{efn|[[Benguet]] withdraw from the Competition}}
| placements = 16
| debuts = 
| withdrawals = {{Hlist|[[Benguet]]}}
| returns = 
| winner = [[Pasay]] &lt;br&gt; [[Celeste Cortesi]]
| represented = 
| congeniality = [[Ilocos Sur]] &lt;br&gt; Jewel Alexandria Palacat
| personality = 
| best national costume = [[Albay]] &lt;br&gt; Julia Calleja Saubier
| best state costume = 
| photogenic = [[Pasay]] &lt;br&gt; [[Celeste Cortesi]]
| miss internet = 
| award1 label = 
| award1 = 
| award2 label = 
| award2 = 
| opening trailer = 
| before = [[:en:Miss Universe Philippines 2021|2021]]
| next = 2023
}}

==Resulta==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:95%;&quot;
|-
! Huling Resulta
! Kalahok
|-
| Miss Universe Philippines 2022
|
* [[Pasay]] - [[Celeste Cortesi]]
|-
| Miss Universe Philippines Tourism 2022
|
* [[Makati]] - [[en:Michelle Dee|Michelle Dee]]
|-
| Miss Universe Philippines Charity 2022
|
* [[Bohol]] - Pauline Amelinckx
|-
| 1st Runner-up
|
* [[Misamis Oriental]] - Annabelle Mae McDonnell
|-
| 2nd Runner-up
|
* [[Taguig]] - Maria Katrina Llegado
|-
| Top 10
|
* [[Albay]] - Julia Eugénie Augustias Saubier
* [[Baguio]] - Ghenesis Latugat
* [[Cebu City]] - Chantal Elise Schmidt
* [[Cebu|Cebu Province]] - Lou Dominique Piczon
* [[Iloilo|Iloilo Province]] - Vanessa Ann Caro
|-
| Top 16
|
* [[Aklan]] - Jona Sweett
* [[Ilocos Sur]] - Jewel Alexandria Palacat
* [[Iloilo City]] - Dorothy Mae Gemillan
* [[Laguna]] - Sonja Jeyn Tanyag
* [[Nueva Vizcaya]] - Gillian Katherine De Mesa §
* [[Palawan]] - Angelica Lopez
|}

§- Nanalo ng Lazada Fan Vote

===Pangunahing Parangal===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:95%;&quot;
|-
! Parangal
! Kalahok
|-
| Best National Costume
|
* [[Albay]] - Julia Eugénie Augustias Saubier
|-
| Miss Friendship
|
* [[Ilocos Sur]] - Jewel Alexandria Palacat
|-
|Miss Photogenic 	
| rowspan=&quot;2&quot; |
*[[Pasay]] – [[Celeste Cortesi]]
|-
|Best in Swimsuit	
|-
| Best in Evening Gown
|
* [[Makati]] - Michelle Daniela Dee
|}

===Espesyal na Parangal===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:95%;&quot;
|-
! Parangal
! Kalahok
|-
|Frontrow Catwalk Queen	
| rowspan=&quot;7&quot; |
*[[Makati]] – Michelle Dee
|-
|Miss Kumuniverse	
|-
|Face of Essentials by Belo	
|-
|Miss Creamsilk	
|-
|Miss Jojo Bragais	
|-
|Miss SavePoint	
|-
|Miss The Medical City	
|-

|Frontrow Best Arrival Look (Press' Choice)	
| rowspan=&quot;4&quot; |
*[[Pasay]] – [[Celeste Cortesi]]
|-
|Miss Avana	
|-
|Miss Aqua Boracay	
|-
|Miss Sendwave	
|-
|Frontrow Best Arrival Look (Netizens' Choice) 1	
| rowspan=&quot;3&quot; |
*[[Taguig]] – Maria Katrina Llegado
|-
|Miss Philippine Airlines	
|-
|Miss CAD	
|-
|Frontrow Choice Queen	
| rowspan=&quot;2&quot; |
*[[Bohol]] – Pauline Amelinckx
|-
|Miss MG Cars	
|-
|Frontrow Multi-Level Beauty	
|
*[[Misamis Oriental]] – Annabelle McDonnell
|-
|Frontrow Best Arrival Look (Netizens' Choice) 2
|
*[[Victorias]] – Shanelyn Bayson
|-
|Luxxe Slim Fitness Queen	
|
*[[Pangasinan]] – Ivylou Borbon
|-
|Luxxe ImmunPlus Queen Majestic	
|
*[[Palawan]] – Angelica Lopez
|-
|Miss Coins.ph	
|
*[[San Juan]] – Danielle Arielle Camcam
|-
|Miss Jewelmer	
|
*[[Mandaue]] – Isabel Luche
|-
|Miss Smilee	
|
*[[Nueva Vizcaya]] – Gillian Katherine De Mesa
|-
|Miss Cavaso	
|
*[[Cebu City]] – Chantal Elise Schmidt
|-
|Miss Okada Manila	
|
*[[Cebu|Cebu Province]] – Lou Dominique Piczon
|-

|}

==Mga Kalahok==
32 na mga kalahok ang ang maglalaban para sa titilo:
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;font-size:95%;&quot;
|-
! Siyudad/Probinsya
! Delgado
! Edad{{efn|Ages at the time of the Pageant}}
! Paglalagay
|-
| [[Aklan]]                                                                                            
| Jona Sweett                                                        
| 26
| Top 16
|-
| [[Albay]]
| Julia Calleja Saubier           
| 27
| Top 10
|-
| [[Baguio]]
| Ghenesis Latugat
| 22
| Top 10
|-
| [[Batanes]]
| Elsa Schumacher
| 25
|
|-
| [[Benguet]]
| Shawntel Michole Cruz{{efn|Umatras sa Kompetisyon dahil nagka [[Dengue|Dengue Fever]]}}
| 25
|           
|-
| [[Bohol]]
| Pauline Amelinckx
| 26
| Miss Universe Philippines Charity 2022
|-
| [[Bulacan]]
| Aidyl Mhay Sanchez
| 24
|
|-
| [[Cebu City]]
| Chantal Elise Schmidt
| 20
| Top 10
|-
| [[Cebu|Cebu Province]]
| Lou Dominique Piczon
| 26
| Top 10
|-
| [[Davao del Norte]]
| Jeanne Nicci Orcena
| 21
|
|-
| [[Davao del Sur]]
| Jedidah Korinihona
| 25
|
|-
| [[Ilocos Sur]]
| Jewel Alexandria Palacat
| 22
| Top 16
|-
| [[Iloilo City]]
| Dorothy Gemillan
| 21
| Top 16
|-
| [[Iloilo|Iloilo Province]]
| Vanessa Caro
| 25
| Top 10
|-
| [[Laguna]]
| Sonja Jeyn Tanyag
| 23
| Top 16
|-
| [[Lapu-Lapu City|Lapu-Lapu]]
| Sashi Chiesa
| 26
|
|-
| [[Las Piñas]]
| Isabelle Kristine Braza
| 25
|
|-
| [[Lucena]]
| Anjeanette Japor
| 26
|
|-
| [[Makati]]
| Michelle Dee
| 27
| Miss Universe Philippines Tourism 2022
|-
| [[Mandaue]]
| Isabel Luche
| 22
|
|-
| [[Misamis Oriental]]
| Annabelle McDonnell
| 21
| 1st Runner Up
|-
| [[Negros Oriental]]
| Marilit Iligan
| 21
| 
|-
| [[Nueva Vizcaya]]
| Gillian Katherine De Mesa
| 25
| Top 16{{efn|Nanalo sa Lazada Fan Voting kaya nakapasok sa Top 16}}
|-
| [[Palawan]]
| Angelica Lopez
| 21
| Top 16
|-
| [[Pampanga]]
| Alyssa Georgia Felix
| 27
|
|-
| [[Pangasinan]]
| Ivylou Borbon
| 22
|
|-
| '''[[Pasay]]'''
| '''[[Celeste Cortesi]]'''
| '''24'''
| '''Miss Universe Philippines 2022'''
|-
| [[Quezon Province]]
| Gracelle Nicole Distura
| 22
|
|-
| [[Roxas City]]
| Francheska  Dadivas
| 22
|
|-
| [[San Juan]]
| Danielle Arielle Camcam
| 24
|
|-
| [[Taguig]]
| Maria Katrina Llegado
| 24
| 2nd Runner Up
|-
| [[Victorias City]]
| Shanelyn Bayson
| 22
|
|}

==Mga Tala==
{{notelist}}

==Sanggunian==</text>
      <sha1>sdfumk7pmcwff3i4n44zbnlxd1e2uux</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958802</id>
      <parentid>1958801</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T02:43:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>49.149.133.88</ip>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6879" xml:space="preserve">Ang '''Miss Universe Philippines 2022''' ay ang ika-3 edisyon ng [[:en:Miss Universe Philippines|Miss Universe Philippines]]. Ang mananalo ang magiging kinatawan ng Pilipinas sa [[Miss Universe 2022]].&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.facebook.com/100044223319649/posts/490873315730108/?app=fbl|title=Miss Universe Philippines 2022, this coming April|website=Facebook|language=en|date=Enero 3, 2022|access-date=Enero 3, 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite web|url=https://www.cnnphilippines.com/entertainment/2022/2/1/Miss-Universe-Philippines-2022-coronation.html|title=Miss Universe Philippines 2022 coronation night set on April 30|website=CNN Philippines|language=en|date=1 February 2022}}&lt;/ref&gt;

{{Infobox beauty pageant
| name = Miss Universe Philippines 2022
| image = 
| image size = 
| image alt = 
| caption = 
| date = Abril 30, 2022
| presenters = {{Hlist|[[Pia Wurtzbach]]|[[:en:Iris Mittenaere|Iris Mittenaere]]|[[:en:Demi-Leigh Tebow|Demi-Leigh Tebow]]}}
| entertainment = {{Hlist|[[Bamboo (banda)|Bamboo Mañalac]]|[[Sam Concepcion]]|Francisco Martin|Morissette|JM Bales|Arthur Nery}}
| theme = Uniquely Beautiful
| venue = [[Mall of Asia Arena]], [[Pasay City]]
| broadcaster = {{Hlist|[[ABS-CBN]]|[[GMA Network]]}}
| director = 
| producer = 
| owner = 
| sponsor = 
| entrants = 32{{efn|[[Benguet]] withdraw from the Competition}}
| placements = 16
| debuts = 
| withdrawals = {{Hlist|[[Benguet]]}}
| returns = 
| winner = [[Pasay]] &lt;br&gt; [[Celeste Cortesi]]
| represented = 
| congeniality = [[Ilocos Sur]] &lt;br&gt; Jewel Alexandria Palacat
| personality = 
| best national costume = [[Albay]] &lt;br&gt; Julia Calleja Saubier
| best state costume = 
| photogenic = [[Pasay]] &lt;br&gt; [[Celeste Cortesi]]
| miss internet = 
| award1 label = 
| award1 = 
| award2 label = 
| award2 = 
| opening trailer = 
| before = [[:en:Miss Universe Philippines 2021|2021]]
| next = 2023
}}

==Resulta==
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:95%;&quot;
|-
! Huling Resulta
! Kalahok
|-
| Miss Universe Philippines 2022
|
* [[Pasay]] - [[Celeste Cortesi]]
|-
| Miss Universe Philippines Tourism 2022
|
* [[Makati]] - Michelle Dee
|-
| Miss Universe Philippines Charity 2022
|
* [[Bohol]] - Pauline Amelinckx
|-
| 1st Runner-up
|
* [[Misamis Oriental]] - Annabelle Mae McDonnell
|-
| 2nd Runner-up
|
* [[Taguig]] - Maria Katrina Llegado
|-
| Top 10
|
* [[Albay]] - Julia Eugénie Augustias Saubier
* [[Baguio]] - Ghenesis Latugat
* [[Cebu City]] - Chantal Elise Schmidt
* [[Cebu|Cebu Province]] - Lou Dominique Piczon
* [[Iloilo|Iloilo Province]] - Vanessa Ann Caro
|-
| Top 16
|
* [[Aklan]] - Jona Sweett
* [[Ilocos Sur]] - Jewel Alexandria Palacat
* [[Iloilo City]] - Dorothy Mae Gemillan
* [[Laguna]] - Sonja Jeyn Tanyag
* [[Nueva Vizcaya]] - Gillian Katherine De Mesa §
* [[Palawan]] - Angelica Lopez
|}

§- Nanalo ng Lazada Fan Vote

===Pangunahing Parangal===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:95%;&quot;
|-
! Parangal
! Kalahok
|-
| Best National Costume
|
* [[Albay]] - Julia Eugénie Augustias Saubier
|-
| Miss Friendship
|
* [[Ilocos Sur]] - Jewel Alexandria Palacat
|-
|Miss Photogenic 	
| rowspan=&quot;2&quot; |
*[[Pasay]] – [[Celeste Cortesi]]
|-
|Best in Swimsuit	
|-
| Best in Evening Gown
|
* [[Makati]] - Michelle Daniela Dee
|}

===Espesyal na Parangal===
{|class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;font-size:95%;&quot;
|-
! Parangal
! Kalahok
|-
|Frontrow Catwalk Queen	
| rowspan=&quot;7&quot; |
*[[Makati]] – Michelle Dee
|-
|Miss Kumuniverse	
|-
|Face of Essentials by Belo	
|-
|Miss Creamsilk	
|-
|Miss Jojo Bragais	
|-
|Miss SavePoint	
|-
|Miss The Medical City	
|-

|Frontrow Best Arrival Look (Press' Choice)	
| rowspan=&quot;4&quot; |
*[[Pasay]] – [[Celeste Cortesi]]
|-
|Miss Avana	
|-
|Miss Aqua Boracay	
|-
|Miss Sendwave	
|-
|Frontrow Best Arrival Look (Netizens' Choice) 1	
| rowspan=&quot;3&quot; |
*[[Taguig]] – Maria Katrina Llegado
|-
|Miss Philippine Airlines	
|-
|Miss CAD	
|-
|Frontrow Choice Queen	
| rowspan=&quot;2&quot; |
*[[Bohol]] – Pauline Amelinckx
|-
|Miss MG Cars	
|-
|Frontrow Multi-Level Beauty	
|
*[[Misamis Oriental]] – Annabelle McDonnell
|-
|Frontrow Best Arrival Look (Netizens' Choice) 2
|
*[[Victorias]] – Shanelyn Bayson
|-
|Luxxe Slim Fitness Queen	
|
*[[Pangasinan]] – Ivylou Borbon
|-
|Luxxe ImmunPlus Queen Majestic	
|
*[[Palawan]] – Angelica Lopez
|-
|Miss Coins.ph	
|
*[[San Juan]] – Danielle Arielle Camcam
|-
|Miss Jewelmer	
|
*[[Mandaue]] – Isabel Luche
|-
|Miss Smilee	
|
*[[Nueva Vizcaya]] – Gillian Katherine De Mesa
|-
|Miss Cavaso	
|
*[[Cebu City]] – Chantal Elise Schmidt
|-
|Miss Okada Manila	
|
*[[Cebu|Cebu Province]] – Lou Dominique Piczon
|-

|}

==Mga Kalahok==
32 na mga kalahok ang ang maglalaban para sa titilo:
{|class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;font-size:95%;&quot;
|-
! Siyudad/Probinsya
! Delgado
! Edad{{efn|Ages at the time of the Pageant}}
! Paglalagay
|-
| [[Aklan]]                                                                                            
| Jona Sweett                                                        
| 26
| Top 16
|-
| [[Albay]]
| Julia Calleja Saubier           
| 27
| Top 10
|-
| [[Baguio]]
| Ghenesis Latugat
| 22
| Top 10
|-
| [[Batanes]]
| Elsa Schumacher
| 25
|
|-
| [[Benguet]]
| Shawntel Michole Cruz{{efn|Umatras sa Kompetisyon dahil nagka [[Dengue|Dengue Fever]]}}
| 25
|           
|-
| [[Bohol]]
| Pauline Amelinckx
| 26
| Miss Universe Philippines Charity 2022
|-
| [[Bulacan]]
| Aidyl Mhay Sanchez
| 24
|
|-
| [[Cebu City]]
| Chantal Elise Schmidt
| 20
| Top 10
|-
| [[Cebu|Cebu Province]]
| Lou Dominique Piczon
| 26
| Top 10
|-
| [[Davao del Norte]]
| Jeanne Nicci Orcena
| 21
|
|-
| [[Davao del Sur]]
| Jedidah Korinihona
| 25
|
|-
| [[Ilocos Sur]]
| Jewel Alexandria Palacat
| 22
| Top 16
|-
| [[Iloilo City]]
| Dorothy Gemillan
| 21
| Top 16
|-
| [[Iloilo|Iloilo Province]]
| Vanessa Caro
| 25
| Top 10
|-
| [[Laguna]]
| Sonja Jeyn Tanyag
| 23
| Top 16
|-
| [[Lapu-Lapu City|Lapu-Lapu]]
| Sashi Chiesa
| 26
|
|-
| [[Las Piñas]]
| Isabelle Kristine Braza
| 25
|
|-
| [[Lucena]]
| Anjeanette Japor
| 26
|
|-
| [[Makati]]
| Michelle Dee
| 27
| Miss Universe Philippines Tourism 2022
|-
| [[Mandaue]]
| Isabel Luche
| 22
|
|-
| [[Misamis Oriental]]
| Annabelle McDonnell
| 21
| 1st Runner Up
|-
| [[Negros Oriental]]
| Marilit Iligan
| 21
| 
|-
| [[Nueva Vizcaya]]
| Gillian Katherine De Mesa
| 25
| Top 16{{efn|Nanalo sa Lazada Fan Voting kaya nakapasok sa Top 16}}
|-
| [[Palawan]]
| Angelica Lopez
| 21
| Top 16
|-
| [[Pampanga]]
| Alyssa Georgia Felix
| 27
|
|-
| [[Pangasinan]]
| Ivylou Borbon
| 22
|
|-
| '''[[Pasay]]'''
| '''[[Celeste Cortesi]]'''
| '''24'''
| '''Miss Universe Philippines 2022'''
|-
| [[Quezon Province]]
| Gracelle Nicole Distura
| 22
|
|-
| [[Roxas City]]
| Francheska  Dadivas
| 22
|
|-
| [[San Juan]]
| Danielle Arielle Camcam
| 24
|
|-
| [[Taguig]]
| Maria Katrina Llegado
| 24
| 2nd Runner Up
|-
| [[Victorias City]]
| Shanelyn Bayson
| 22
|
|}

==Mga Tala==
{{notelist}}

==Sanggunian==</text>
      <sha1>9ute0hurv8vjfe5toy18se1lbmbdsfb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Mano Po Legacy: The Family Fortune</title>
    <ns>0</ns>
    <id>315196</id>
    <revision>
      <id>1958877</id>
      <parentid>1926088</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T10:09:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jadeliam97</username>
        <id>123677</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2291" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image =
| caption = Title card
| genre = Drama
| creator = 
| writer = 
| director = Ian Loreños
| creative_director = Easy Ferrer
| starring = {{plainlist|
* [[Barbie Forteza]]
* [[Sunshine Cruz]]
* [[Maricel Laxa]]}}
| opentheme = 
| theme_music_composer = 
| country = Philippines
| language = Tagalog
| num_episodes = 15 &lt;!--as of Enero 21, 2022--&gt;
| list_episodes = 
| executive_producer = 
| cinematography = 
| editor = 
| camera = [[Multiple-camera setup]]
| runtime = 
| location = 
| company = {{plainlist|
* GMA Entertainment Group
* Regal Entertainment}}
| network = [[GMA Network]]
| picture_format = [[Ultra-high-definition television|UHDTV]] [[4K resolution|4K]]
| audio_format = [[5.1 surround sound]]
| first_aired = {{start date|2022|1|3}}
| last_aired =  {{end date| 2022|2|25}}
| website = https://www.gmanetwork.com/entertainment/tv/mano_po_legacy
}}

Ang '''Mano Po Legacy: The Family Fortune''' ay isang teleserye noong 2022 na ipinalabas ng [[GMA Network]] sa direksiyon ni Ian Loreños. Pinangungunahan nina [[Barbie Forteza]], [[Sunshine Cruz]] at [[Maricel Laxa]], ang teleserye ay unang ipinalabas noong 3 Enero 2022 sa Telebabad linesup ng GMA

==Mga aktor at karakter==
===Pangunahing aktor===
* [[Barbie Forteza]] bilang Steffanie &quot;Steffy&quot; Dy
* [[Sunshine Cruz]] bilang Cristine Chan
* [[Maricel Laxa]] bilang Valerie Lim / Rosemarie Go

===Supportadong aktor===
* [[Boots Anson-Roa]] bilang Consuelo Chan
* [[David Licauco]] bilang Anton S. Chan
* Rob Gomez bilang Joseph G. Chan
* [[Nikki Co]] bilang Jameson L. Chan
* Dustin Yu bilang Kenneth S. Chan
* Darwin Yu bilang Leo Evangelista
* Casie Banks bilang Jade Lee

===Dinagdag na aktor===
* Almira Muhlach bilang Elizabeth Sy-Chan
* [[David Chua]] bilang Philip Lo
* [[Victor Basa]] bilang Allan Rivera
* Lovely Rivero bilang Mila Rose De Guia
* Marnie Lapuz bilang Fides Mercado
* Earl Ignacio bilang Johnny Dy
* Marissa Sanchez bilang Merlita Dy
* Kate Yalung bilang Myla Capistrano

===Mga bisita===
* Irene Celebre bilang Teresita Go
* Mel Caluag bilang Lilly Go
* Sue Prado bilang Ellen Garces
* Arnold Reyes bilang Gabriel Santiago
* Robert Seña bilang Edison Chan

==Sangunian==
{{reflist}}

==Talababa==
* {{IMDb title|16767916}}

[[Kategorya:Palatuntunan ng GMA Network]]</text>
      <sha1>oqq4w4rcfxasdbsz0enyf4oyiqf4rvb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958878</id>
      <parentid>1958877</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T10:14:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jadeliam97</username>
        <id>123677</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2404" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image =
| caption = Title card
| genre = Drama
| creator = 
| writer = 
| director = Ian Loreños
| creative_director = Easy Ferrer
| starring = {{plainlist|
* [[Barbie Forteza]]
* [[Sunshine Cruz]]
* [[Maricel Laxa]]}}
| opentheme = 
| theme_music_composer = 
| country = Philippines
| language = Tagalog
| num_episodes = 15 &lt;!--as of Enero 21, 2022--&gt;
| list_episodes = 
| executive_producer = 
| cinematography = 
| editor = 
| camera = [[Multiple-camera setup]]
| runtime = 
| location = 
| company = {{plainlist|
* GMA Entertainment Group
* Regal Entertainment}}
| network = [[GMA Network]]
| picture_format = [[Ultra-high-definition television|UHDTV]] [[4K resolution|4K]]
| audio_format = [[5.1 surround sound]]
| first_aired = {{start date|2022|1|3}}
| last_aired =  {{end date| 2022|2|25}}
| website = https://www.gmanetwork.com/entertainment/tv/mano_po_legacy
}}

Ang '''Mano Po Legacy: The Family Fortune''' ay isang teleserye noong 2022 na ipinalabas ng [[GMA Network]] sa direksiyon ni Ian Loreños. Pinangungunahan nina [[Barbie Forteza]], [[Sunshine Cruz]] at [[Maricel Laxa]], ang teleserye ay unang ipinalabas noong 3 Enero 2022 sa Telebabad linesup ng GMA. Ang series ay natapos ng Ika-25 ng Pebrero 2022 na may total of 40 episodes. Na-palit na ito ng [[Widows Web.]]

==Mga aktor at karakter==
===Pangunahing aktor===
* [[Barbie Forteza]] bilang Steffanie &quot;Steffy&quot; Dy
* [[Sunshine Cruz]] bilang Cristine Chan
* [[Maricel Laxa]] bilang Valerie Lim / Rosemarie Go

===Supportadong aktor===
* [[Boots Anson-Roa]] bilang Consuelo Chan
* [[David Licauco]] bilang Anton S. Chan
* Rob Gomez bilang Joseph G. Chan
* [[Nikki Co]] bilang Jameson L. Chan
* Dustin Yu bilang Kenneth S. Chan
* Darwin Yu bilang Leo Evangelista
* Casie Banks bilang Jade Lee

===Dinagdag na aktor===
* Almira Muhlach bilang Elizabeth Sy-Chan
* [[David Chua]] bilang Philip Lo
* [[Victor Basa]] bilang Allan Rivera
* Lovely Rivero bilang Mila Rose De Guia
* Marnie Lapuz bilang Fides Mercado
* Earl Ignacio bilang Johnny Dy
* Marissa Sanchez bilang Merlita Dy
* Kate Yalung bilang Myla Capistrano

===Mga bisita===
* Irene Celebre bilang Teresita Go
* Mel Caluag bilang Lilly Go
* Sue Prado bilang Ellen Garces
* Arnold Reyes bilang Gabriel Santiago
* Robert Seña bilang Edison Chan

==Sangunian==
{{reflist}}

==Talababa==
* {{IMDb title|16767916}}

[[Kategorya:Palatuntunan ng GMA Network]]</text>
      <sha1>3z9pneiwuh6pclrrm9bianyuq5k6nzn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958879</id>
      <parentid>1958878</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T10:14:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jadeliam97</username>
        <id>123677</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2416" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image =
| caption = Title card
| genre = Drama
| creator = 
| writer = 
| director = Ian Loreños
| creative_director = Easy Ferrer
| starring = {{plainlist|
* [[Barbie Forteza]]
* [[Sunshine Cruz]]
* [[Maricel Laxa]]}}
| opentheme = 
| theme_music_composer = 
| country = Philippines
| language = Tagalog
| num_episodes = 15 &lt;!--as of Enero 21, 2022--&gt;
| list_episodes = 
| executive_producer = 
| cinematography = 
| editor = 
| camera = [[Multiple-camera setup]]
| runtime = 
| location = 
| company = {{plainlist|
* GMA Entertainment Group
* Regal Entertainment}}
| network = [[GMA Network]]
| picture_format = [[Ultra-high-definition television|UHDTV]] [[4K resolution|4K]]
| audio_format = [[5.1 surround sound]]
| first_aired = {{start date|2022|1|3}}
| last_aired =  {{end date| 2022|2|25}}
| website = https://www.gmanetwork.com/entertainment/tv/mano_po_legacy
}}

Ang '''Mano Po Legacy: The Family Fortune''' ay isang teleserye noong 2022 na ipinalabas ng [[GMA Network]] sa direksiyon ni Ian Loreños. Pinangungunahan nina [[Barbie Forteza]], [[Sunshine Cruz]] at [[Maricel Laxa]], ang teleserye ay unang ipinalabas noong 3 Enero 2022 sa Telebabad lineup ng GMA. Ang series ay natapos ng Ika-25 ng Pebrero 2022 na may total of 40 episodes. Na-palit na ito ng [[Widows Web.]] sa timeslot.

==Mga aktor at karakter==
===Pangunahing aktor===
* [[Barbie Forteza]] bilang Steffanie &quot;Steffy&quot; Dy
* [[Sunshine Cruz]] bilang Cristine Chan
* [[Maricel Laxa]] bilang Valerie Lim / Rosemarie Go

===Supportadong aktor===
* [[Boots Anson-Roa]] bilang Consuelo Chan
* [[David Licauco]] bilang Anton S. Chan
* Rob Gomez bilang Joseph G. Chan
* [[Nikki Co]] bilang Jameson L. Chan
* Dustin Yu bilang Kenneth S. Chan
* Darwin Yu bilang Leo Evangelista
* Casie Banks bilang Jade Lee

===Dinagdag na aktor===
* Almira Muhlach bilang Elizabeth Sy-Chan
* [[David Chua]] bilang Philip Lo
* [[Victor Basa]] bilang Allan Rivera
* Lovely Rivero bilang Mila Rose De Guia
* Marnie Lapuz bilang Fides Mercado
* Earl Ignacio bilang Johnny Dy
* Marissa Sanchez bilang Merlita Dy
* Kate Yalung bilang Myla Capistrano

===Mga bisita===
* Irene Celebre bilang Teresita Go
* Mel Caluag bilang Lilly Go
* Sue Prado bilang Ellen Garces
* Arnold Reyes bilang Gabriel Santiago
* Robert Seña bilang Edison Chan

==Sangunian==
{{reflist}}

==Talababa==
* {{IMDb title|16767916}}

[[Kategorya:Palatuntunan ng GMA Network]]</text>
      <sha1>fwgnkpj60q9xfrfcopa28tu8u9xsvz5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958880</id>
      <parentid>1958879</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T10:15:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jadeliam97</username>
        <id>123677</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2419" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image =
| caption = Title card
| genre = Drama
| creator = 
| writer = 
| director = Ian Loreños
| creative_director = Easy Ferrer
| starring = {{plainlist|
* [[Barbie Forteza]]
* [[Sunshine Cruz]]
* [[Maricel Laxa]]}}
| opentheme = 
| theme_music_composer = 
| country = Philippines
| language = Tagalog
| num_episodes = 15 &lt;!--as of Enero 21, 2022--&gt;
| list_episodes = 
| executive_producer = 
| cinematography = 
| editor = 
| camera = [[Multiple-camera setup]]
| runtime = 
| location = 
| company = {{plainlist|
* GMA Entertainment Group
* Regal Entertainment}}
| network = [[GMA Network]]
| picture_format = [[Ultra-high-definition television|UHDTV]] [[4K resolution|4K]]
| audio_format = [[5.1 surround sound]]
| first_aired = {{start date|2022|1|3}}
| last_aired =  {{end date| 2022|2|25}}
| website = https://www.gmanetwork.com/entertainment/tv/mano_po_legacy
}}

Ang '''Mano Po Legacy: The Family Fortune''' ay isang teleserye noong 2022 na ipinalabas ng [[GMA Network]] sa direksiyon ni Ian Loreños. Pinangungunahan nina [[Barbie Forteza]], [[Sunshine Cruz]] at [[Maricel Laxa]], ang teleserye ay unang ipinalabas noong 3 Enero 2022 sa Telebabad lineup ng GMA. Ang series ay natapos ng Ika-25 ng Pebrero 2022 na may total of 40 episodes. Na-palit na ito ng [[Widows’ Web.]] sa timeslot.

==Mga aktor at karakter==
===Pangunahing aktor===
* [[Barbie Forteza]] bilang Steffanie &quot;Steffy&quot; Dy
* [[Sunshine Cruz]] bilang Cristine Chan
* [[Maricel Laxa]] bilang Valerie Lim / Rosemarie Go

===Supportadong aktor===
* [[Boots Anson-Roa]] bilang Consuelo Chan
* [[David Licauco]] bilang Anton S. Chan
* Rob Gomez bilang Joseph G. Chan
* [[Nikki Co]] bilang Jameson L. Chan
* Dustin Yu bilang Kenneth S. Chan
* Darwin Yu bilang Leo Evangelista
* Casie Banks bilang Jade Lee

===Dinagdag na aktor===
* Almira Muhlach bilang Elizabeth Sy-Chan
* [[David Chua]] bilang Philip Lo
* [[Victor Basa]] bilang Allan Rivera
* Lovely Rivero bilang Mila Rose De Guia
* Marnie Lapuz bilang Fides Mercado
* Earl Ignacio bilang Johnny Dy
* Marissa Sanchez bilang Merlita Dy
* Kate Yalung bilang Myla Capistrano

===Mga bisita===
* Irene Celebre bilang Teresita Go
* Mel Caluag bilang Lilly Go
* Sue Prado bilang Ellen Garces
* Arnold Reyes bilang Gabriel Santiago
* Robert Seña bilang Edison Chan

==Sangunian==
{{reflist}}

==Talababa==
* {{IMDb title|16767916}}

[[Kategorya:Palatuntunan ng GMA Network]]</text>
      <sha1>npkugs9q31032y1ikzqs4p5pez1wsex</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958881</id>
      <parentid>1958880</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T10:16:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jadeliam97</username>
        <id>123677</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2417" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image =
| caption = Title card
| genre = Drama
| creator = 
| writer = 
| director = Ian Loreños
| creative_director = Easy Ferrer
| starring = {{plainlist|
* [[Barbie Forteza]]
* [[Sunshine Cruz]]
* [[Maricel Laxa]]}}
| opentheme = 
| theme_music_composer = 
| country = Philippines
| language = Tagalog
| num_episodes = 15 &lt;!--as of Enero 21, 2022--&gt;
| list_episodes = 
| executive_producer = 
| cinematography = 
| editor = 
| camera = [[Multiple-camera setup]]
| runtime = 
| location = 
| company = {{plainlist|
* GMA Entertainment Group
* Regal Entertainment}}
| network = [[GMA Network]]
| picture_format = [[Ultra-high-definition television|UHDTV]] [[4K resolution|4K]]
| audio_format = [[5.1 surround sound]]
| first_aired = {{start date|2022|1|3}}
| last_aired =  {{end date| 2022|2|25}}
| website = https://www.gmanetwork.com/entertainment/tv/mano_po_legacy
}}

Ang '''Mano Po Legacy: The Family Fortune''' ay isang teleserye noong 2022 na ipinalabas ng [[GMA Network]] sa direksiyon ni Ian Loreños. Pinangungunahan nina [[Barbie Forteza]], [[Sunshine Cruz]] at [[Maricel Laxa]], ang teleserye ay unang ipinalabas noong 3 Enero 2022 sa Telebabad lineup ng GMA. Ang series ay natapos ng Ika-25 ng Pebrero 2022 na may total of 40 episodes. Na-palit na ito ng [[Widows' Web.]] sa timeslot.

==Mga aktor at karakter==
===Pangunahing aktor===
* [[Barbie Forteza]] bilang Steffanie &quot;Steffy&quot; Dy
* [[Sunshine Cruz]] bilang Cristine Chan
* [[Maricel Laxa]] bilang Valerie Lim / Rosemarie Go

===Supportadong aktor===
* [[Boots Anson-Roa]] bilang Consuelo Chan
* [[David Licauco]] bilang Anton S. Chan
* Rob Gomez bilang Joseph G. Chan
* [[Nikki Co]] bilang Jameson L. Chan
* Dustin Yu bilang Kenneth S. Chan
* Darwin Yu bilang Leo Evangelista
* Casie Banks bilang Jade Lee

===Dinagdag na aktor===
* Almira Muhlach bilang Elizabeth Sy-Chan
* [[David Chua]] bilang Philip Lo
* [[Victor Basa]] bilang Allan Rivera
* Lovely Rivero bilang Mila Rose De Guia
* Marnie Lapuz bilang Fides Mercado
* Earl Ignacio bilang Johnny Dy
* Marissa Sanchez bilang Merlita Dy
* Kate Yalung bilang Myla Capistrano

===Mga bisita===
* Irene Celebre bilang Teresita Go
* Mel Caluag bilang Lilly Go
* Sue Prado bilang Ellen Garces
* Arnold Reyes bilang Gabriel Santiago
* Robert Seña bilang Edison Chan

==Sangunian==
{{reflist}}

==Talababa==
* {{IMDb title|16767916}}

[[Kategorya:Palatuntunan ng GMA Network]]</text>
      <sha1>c48rf1jvtnj29d359x3iqfqjliy7v0u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958882</id>
      <parentid>1958881</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T10:17:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jadeliam97</username>
        <id>123677</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2416" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image =
| caption = Title card
| genre = Drama
| creator = 
| writer = 
| director = Ian Loreños
| creative_director = Easy Ferrer
| starring = {{plainlist|
* [[Barbie Forteza]]
* [[Sunshine Cruz]]
* [[Maricel Laxa]]}}
| opentheme = 
| theme_music_composer = 
| country = Philippines
| language = Tagalog
| num_episodes = 15 &lt;!--as of Enero 21, 2022--&gt;
| list_episodes = 
| executive_producer = 
| cinematography = 
| editor = 
| camera = [[Multiple-camera setup]]
| runtime = 
| location = 
| company = {{plainlist|
* GMA Entertainment Group
* Regal Entertainment}}
| network = [[GMA Network]]
| picture_format = [[Ultra-high-definition television|UHDTV]] [[4K resolution|4K]]
| audio_format = [[5.1 surround sound]]
| first_aired = {{start date|2022|1|3}}
| last_aired =  {{end date| 2022|2|25}}
| website = https://www.gmanetwork.com/entertainment/tv/mano_po_legacy
}}

Ang '''Mano Po Legacy: The Family Fortune''' ay isang teleserye noong 2022 na ipinalabas ng [[GMA Network]] sa direksiyon ni Ian Loreños. Pinangungunahan nina [[Barbie Forteza]], [[Sunshine Cruz]] at [[Maricel Laxa]], ang teleserye ay unang ipinalabas noong 3 Enero 2022 sa Telebabad lineup ng GMA. Ang series ay natapos ng Ika-25 ng Pebrero 2022 na may total of 40 episodes. Na-palit na ito ng [[Widows' Web]] sa timeslot.

==Mga aktor at karakter==
===Pangunahing aktor===
* [[Barbie Forteza]] bilang Steffanie &quot;Steffy&quot; Dy
* [[Sunshine Cruz]] bilang Cristine Chan
* [[Maricel Laxa]] bilang Valerie Lim / Rosemarie Go

===Supportadong aktor===
* [[Boots Anson-Roa]] bilang Consuelo Chan
* [[David Licauco]] bilang Anton S. Chan
* Rob Gomez bilang Joseph G. Chan
* [[Nikki Co]] bilang Jameson L. Chan
* Dustin Yu bilang Kenneth S. Chan
* Darwin Yu bilang Leo Evangelista
* Casie Banks bilang Jade Lee

===Dinagdag na aktor===
* Almira Muhlach bilang Elizabeth Sy-Chan
* [[David Chua]] bilang Philip Lo
* [[Victor Basa]] bilang Allan Rivera
* Lovely Rivero bilang Mila Rose De Guia
* Marnie Lapuz bilang Fides Mercado
* Earl Ignacio bilang Johnny Dy
* Marissa Sanchez bilang Merlita Dy
* Kate Yalung bilang Myla Capistrano

===Mga bisita===
* Irene Celebre bilang Teresita Go
* Mel Caluag bilang Lilly Go
* Sue Prado bilang Ellen Garces
* Arnold Reyes bilang Gabriel Santiago
* Robert Seña bilang Edison Chan

==Sangunian==
{{reflist}}

==Talababa==
* {{IMDb title|16767916}}

[[Kategorya:Palatuntunan ng GMA Network]]</text>
      <sha1>5lsmbbm1xcwf3dzxaqpjqxb3g3lk22k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Super Mario 64</title>
    <ns>0</ns>
    <id>315739</id>
    <revision>
      <id>1958836</id>
      <parentid>1932189</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:43:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88</ip>
      </contributor>
      <comment>N64 Console</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1118" xml:space="preserve">Ang '''''Super Mario 64''''' ay isang [[larong bidyo]] na inilabas kasama ng paglulunsad ng [[Nintendo 64]] noong 1996. Ang Super Mario 64 ay lubos na nagpalakas sa pagbebenta ng Nintendo 64. Sa kabuuan, ang Super Mario 64 ay nakabenta ng 11 milyong mga yunit.
[[File:N64 Clear Blue with Super Mario 64 20100603.jpg]] 

Ang Super Mario 64 ay ang unang 3D na laro sa seryeng ''[[Mario (prangkisa)|Super Mario]]'', at sa panahon nito ay binago at muling tinukoy ang mga 3D na laro (sa panahong iyon, ang mga 3D na laro ay masyadong mabagal at kakaunti ang mga polygon. Ang sitwasyong ito ay pinalala ng hindi maayos na camera na nagpapalubha sa paglalaro).

Sa paglipat mula sa 2D patungo sa 3D, pinapalitan ng Super Mario 64 ang mga antas at isang linear na kuwento na may malawak na mundo at iba't ibang uri ng mga misyon na malayang mapipili ng manlalaro. Gayunpaman, nararamdaman pa rin ang paglaro ng larong Mario, kaya nandoon pa rin ang hitsura at pakiramdam ng mga lumang laro ng Mario.

[[Kategorya:Larong bidyo noong 1996]]
[[Kategorya:Nintendo]]
[[Kategorya:Mga laro ng Nintendo 64]]
[[Kategorya:Super Mario]]</text>
      <sha1>ozg26ftialbl6emu42odn318rqc9an0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958848</id>
      <parentid>1958836</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:20:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>WayKurat</username>
        <id>2259</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[w:Help:Reverting|Ibinalik]] ang mga pagbabago ni [[Special:Contributions/2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88]] ([[User talk:2001:4451:1126:3600:D56C:285A:2D53:CF88|Usapan]]) patungo sa huling rebisyon ni [[User:DefyingGravity199603|DefyingGravity199603]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1060" xml:space="preserve">Ang '''''Super Mario 64''''' ay isang [[larong bidyo]] na inilabas kasama ng paglulunsad ng [[Nintendo 64]] noong 1996. Ang Super Mario 64 ay lubos na nagpalakas sa pagbebenta ng Nintendo 64. Sa kabuuan, ang Super Mario 64 ay nakabenta ng 11 milyong mga yunit.

Ang Super Mario 64 ay ang unang 3D na laro sa seryeng ''[[Mario (prangkisa)|Super Mario]]'', at sa panahon nito ay binago at muling tinukoy ang mga 3D na laro (sa panahong iyon, ang mga 3D na laro ay masyadong mabagal at kakaunti ang mga polygon. Ang sitwasyong ito ay pinalala ng hindi maayos na camera na nagpapalubha sa paglalaro).

Sa paglipat mula sa 2D patungo sa 3D, pinapalitan ng Super Mario 64 ang mga antas at isang linear na kuwento na may malawak na mundo at iba't ibang uri ng mga misyon na malayang mapipili ng manlalaro. Gayunpaman, nararamdaman pa rin ang paglaro ng larong Mario, kaya nandoon pa rin ang hitsura at pakiramdam ng mga lumang laro ng Mario.

[[Kategorya:Larong bidyo noong 1996]]
[[Kategorya:Nintendo]]
[[Kategorya:Mga laro ng Nintendo 64]]
[[Kategorya:Super Mario]]</text>
      <sha1>7uo86vt4umhvqv9ygd45upji4ecs5o6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Widows' Web</title>
    <ns>0</ns>
    <id>316526</id>
    <revision>
      <id>1958883</id>
      <parentid>1937234</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T10:21:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jadeliam97</username>
        <id>123677</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2476" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image = 
| caption = Title card
| genre = {{plainlist|
* [[Drama (film and television)|Drama]]
* [[Crime film|Crime]]}}
| creator = 
| writer = {{plainlist|
* Jimuel Dela Cruz
* Anna Aleta Nadela}}
| director = Jerry Lopez Sineneng
| creative_director = 
| starring = {{plainlist|
* [[Carmina Villarroel]]
* [[Vaness del Moral]]
* [[Ashley Ortega]]
* [[Pauline Mendoza]]}}
| opentheme = 
| theme_music_composer = 
| country = [[Pilipinas]]
| language = [[Wikang Tagalog|Tagalog]]
| num_episodes = 20 
| executive_producer = Racquel Atienza-Cadsawan
| cinematography = 
| editor = 
| camera = [[Multiple-camera setup]]
| runtime = 45-50 Minutes
| location = [[Metro Manila]]
| company = GMA Entertainment Group
| network = [[GMA Network]]
| picture_format = [[Ultra-high-definition television|UHDTV]] [[4K resolution|4K]]
| audio_format = [[5.1 surround sound]]
| first_aired = {{start date|2022|2|28}}
| last_aired = {{end date|2022|4|29}}
}}

Ang '''Widows' Web''' ay isang teleserye sa Pilipinas, taong 2022 sa ilalim ng palatutunang [[GMA Network]] na inilathala ng direktor na si ''Jerry Lopez Sineneng'' na pinagbibidahan nina; Carmina Villaroel, Ash Ortega, Vaness del Moral at Pauline Mendoza, na ipinalabas noong Pebrero 28, 2022 sa himpilang Telebabad line up na ipinalit sa [[Mano Po Legacy: The Family Fortune]]. Ang series na ito ay natapos ng April 29, 2022 napalit ito ng False Positive sa timeslot.

==Tauhan at karakter==
===Pangunahing tauhan===
* [[Carmina Villarroel]] bilang Barbara Sagrado-Dee
* [[Vaness del Moral]] bilang Hillary Suarez
* [[Ashley Ortega]] bilang Jackie Antonio-Sagrado
* [[Pauline Mendoza]] bilang Elaine Innocencio-Sagrado

===Supportadong tauhan===
* Neil Coleta bilang Julius Collado
* [[Adrian Alandy]] bilang Vladimir Mabantog
* [[Edgar Allan Guzman]] bilang Frank Querubin
* [[Christian Vasquez]] bilang Boris Tayuman
* [[Bernard Palanca]] bilang William Suarez
* [[Dave Bornea]] bilang Dwight de Guzman
* [[Mosang]] bilang Delia Gonzales
* [[Allan Paule]] bilang Ramon Innocencio
* [[Arthur Solinap]] bilang Emil Bañez
* [[Tanya Gomez]] bilang Gloria Querubin
* Karenina Haniel bilang Rose Punzalan
* Anjay Anson bilang Jed Sagrado Dee
* Vanessa Peña bilang Nikki Suarez
* Mike Agassi bilang George Aguirre

===Bisitang tauhan===
* [[Ryan Eigenmann]] bilang Alexander &quot;Xander&quot; Sagrado III/AS3

==Sanggunian==
{{reflist}}

==Talababa==
* {{IMDb title|18348402}}

[[Kategorya:Palatuntunan ng GMA Network]]</text>
      <sha1>mi6ghbqx64j35aaq0nqbljay8k3d642</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958884</id>
      <parentid>1958883</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T10:22:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jadeliam97</username>
        <id>123677</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2477" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image = 
| caption = Title card
| genre = {{plainlist|
* [[Drama (film and television)|Drama]]
* [[Crime film|Crime]]}}
| creator = 
| writer = {{plainlist|
* Jimuel Dela Cruz
* Anna Aleta Nadela}}
| director = Jerry Lopez Sineneng
| creative_director = 
| starring = {{plainlist|
* [[Carmina Villarroel]]
* [[Vaness del Moral]]
* [[Ashley Ortega]]
* [[Pauline Mendoza]]}}
| opentheme = 
| theme_music_composer = 
| country = [[Pilipinas]]
| language = [[Wikang Tagalog|Tagalog]]
| num_episodes = 20 
| executive_producer = Racquel Atienza-Cadsawan
| cinematography = 
| editor = 
| camera = [[Multiple-camera setup]]
| runtime = 45-50 Minutes
| location = [[Metro Manila]]
| company = GMA Entertainment Group
| network = [[GMA Network]]
| picture_format = [[Ultra-high-definition television|UHDTV]] [[4K resolution|4K]]
| audio_format = [[5.1 surround sound]]
| first_aired = {{start date|2022|2|28}}
| last_aired = {{end date|2022|4|29}}
}}

Ang '''Widows' Web''' ay isang teleserye sa Pilipinas, taong 2022 sa ilalim ng palatutunang [[GMA Network]] na inilathala ng direktor na si ''Jerry Lopez Sineneng'' na pinagbibidahan nina; Carmina Villaroel, Ash Ortega, Vaness del Moral at Pauline Mendoza, na ipinalabas noong Pebrero 28, 2022 sa himpilang Telebabad line up na ipinalit sa [[Mano Po Legacy: The Family Fortune]]. Ang series na ito ay natapos ng April 29, 2022. napalit ito ng False Positive sa timeslot.

==Tauhan at karakter==
===Pangunahing tauhan===
* [[Carmina Villarroel]] bilang Barbara Sagrado-Dee
* [[Vaness del Moral]] bilang Hillary Suarez
* [[Ashley Ortega]] bilang Jackie Antonio-Sagrado
* [[Pauline Mendoza]] bilang Elaine Innocencio-Sagrado

===Supportadong tauhan===
* Neil Coleta bilang Julius Collado
* [[Adrian Alandy]] bilang Vladimir Mabantog
* [[Edgar Allan Guzman]] bilang Frank Querubin
* [[Christian Vasquez]] bilang Boris Tayuman
* [[Bernard Palanca]] bilang William Suarez
* [[Dave Bornea]] bilang Dwight de Guzman
* [[Mosang]] bilang Delia Gonzales
* [[Allan Paule]] bilang Ramon Innocencio
* [[Arthur Solinap]] bilang Emil Bañez
* [[Tanya Gomez]] bilang Gloria Querubin
* Karenina Haniel bilang Rose Punzalan
* Anjay Anson bilang Jed Sagrado Dee
* Vanessa Peña bilang Nikki Suarez
* Mike Agassi bilang George Aguirre

===Bisitang tauhan===
* [[Ryan Eigenmann]] bilang Alexander &quot;Xander&quot; Sagrado III/AS3

==Sanggunian==
{{reflist}}

==Talababa==
* {{IMDb title|18348402}}

[[Kategorya:Palatuntunan ng GMA Network]]</text>
      <sha1>398xuc3jv07pw2gp7ljorm6a99orm7t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958888</id>
      <parentid>1958884</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T10:29:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jadeliam97</username>
        <id>123677</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2477" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image = 
| caption = Title card
| genre = {{plainlist|
* [[Drama (film and television)|Drama]]
* [[Crime film|Crime]]}}
| creator = 
| writer = {{plainlist|
* Jimuel Dela Cruz
* Anna Aleta Nadela}}
| director = Jerry Lopez Sineneng
| creative_director = 
| starring = {{plainlist|
* [[Carmina Villarroel]]
* [[Vaness del Moral]]
* [[Ashley Ortega]]
* [[Pauline Mendoza]]}}
| opentheme = 
| theme_music_composer = 
| country = [[Pilipinas]]
| language = [[Wikang Tagalog|Tagalog]]
| num_episodes = 20 
| executive_producer = Racquel Atienza-Cadsawan
| cinematography = 
| editor = 
| camera = [[Multiple-camera setup]]
| runtime = 45-50 Minutes
| location = [[Metro Manila]]
| company = GMA Entertainment Group
| network = [[GMA Network]]
| picture_format = [[Ultra-high-definition television|UHDTV]] [[4K resolution|4K]]
| audio_format = [[5.1 surround sound]]
| first_aired = {{start date|2022|2|28}}
| last_aired = {{end date|2022|4|29}}
}}

Ang '''Widows' Web''' ay isang teleserye sa Pilipinas, taong 2022 sa ilalim ng palatutunang [[GMA Network]] na inilathala ng direktor na si ''Jerry Lopez Sineneng'' na pinagbibidahan nina; Carmina Villaroel, Ash Ortega, Vaness del Moral at Pauline Mendoza, na ipinalabas noong Pebrero 28, 2022 sa himpilang Telebabad line up na ipinalit sa [[Mano Po Legacy: The Family Fortune]]. Ang series na ito ay natapos ng Abril 29, 2022. napalit ito ng False Positive sa timeslot.

==Tauhan at karakter==
===Pangunahing tauhan===
* [[Carmina Villarroel]] bilang Barbara Sagrado-Dee
* [[Vaness del Moral]] bilang Hillary Suarez
* [[Ashley Ortega]] bilang Jackie Antonio-Sagrado
* [[Pauline Mendoza]] bilang Elaine Innocencio-Sagrado

===Supportadong tauhan===
* Neil Coleta bilang Julius Collado
* [[Adrian Alandy]] bilang Vladimir Mabantog
* [[Edgar Allan Guzman]] bilang Frank Querubin
* [[Christian Vasquez]] bilang Boris Tayuman
* [[Bernard Palanca]] bilang William Suarez
* [[Dave Bornea]] bilang Dwight de Guzman
* [[Mosang]] bilang Delia Gonzales
* [[Allan Paule]] bilang Ramon Innocencio
* [[Arthur Solinap]] bilang Emil Bañez
* [[Tanya Gomez]] bilang Gloria Querubin
* Karenina Haniel bilang Rose Punzalan
* Anjay Anson bilang Jed Sagrado Dee
* Vanessa Peña bilang Nikki Suarez
* Mike Agassi bilang George Aguirre

===Bisitang tauhan===
* [[Ryan Eigenmann]] bilang Alexander &quot;Xander&quot; Sagrado III/AS3

==Sanggunian==
{{reflist}}

==Talababa==
* {{IMDb title|18348402}}

[[Kategorya:Palatuntunan ng GMA Network]]</text>
      <sha1>e7svep6rrdxlwv8hzxdl6l37ghilbhd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>First Lady (seryeng pantelebisyon)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>316534</id>
    <revision>
      <id>1958885</id>
      <parentid>1954661</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T10:25:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jadeliam97</username>
        <id>123677</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3031" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image = 
| genre = {{plainlist|
* [[Drama (film and television)|Drama]]
* [[Romantic comedy]]}}
| creator = 
| writer = 
| director = L.A. Madridejos
| creative_director = 
| starring = [[Sanya Lopez]]
| opentheme = &quot;My First Lady&quot; by Garrett Bolden
| theme_music_composer = 
| country = Philippines
| language = Tagalog
| num_episodes = 30 
| list_episodes = 
| executive_producer = Mary Joy Lumboy-Pili
| cinematography = 
| editor = 
| camera = [[Multiple-camera setup]]
| runtime = 
| location = 
| company = GMA Entertainment Group
| network = [[GMA Network]]
| picture_format = [[Ultra-high-definition television|UHDTV]] [[4K resolution|4K]]
| audio_format = [[5.1 surround sound]]
| first_aired = {{start date|2022|2|14}}
| last_aired = {{end date|2022|7|1}}
| preceded_by = ''[[First Yaya]]''
}}

Ang '''First Lady''' ay isang teleserye sa Pilipinas, taong 2022 sa ilalim ng palatutunang [[GMA Network]] na inilathala ng direktor na si L.A. Madridejos, Ang serye ay karugtong ng ''First Yaya'' na pinagbibidahan ni ''Sanya Lopez'', na ipinalabas noong Pebrero 24, 2022 sa himpilang Telebabad line up na ipinalit sa '' I Left My Heart in Sorsogon''. Ang series ay natapos noong July 1, 2022. Napalit ito ng [[Lolong]] sa timeslot ng Telebabad.

==Tauhan at karakter==
{{multiple image
|header = Tauhan
|align = center
|direction = horizontal
|total_width = 450
|image1 = Sanya Lopez (cropped).jpg
|caption1 = Sanya Lopez
|image2 = Gabby Concepcion at the KC Concepcion Live US Concert Tour, November 2010.jpg
|caption2 = Gabby Concepcion
|image3 = Maxine Medina.jpg
|caption3 = Maxine Medina
}}

;Pangunahing tauhan
* [[Sanya Lopez]] bilang Melody Reyes-Acosta 
;Supportadong tauhan
* [[Gabby Concepcion]] bilang Glenn Francisco Acosta
* [[Alice Dixson]] bilang Ingrid Domingo
* [[Pancho Magno]] bilang  Conrad Enriquez
* [[Pilar Pilapil]] bilang  Blesilda Wenceslao-Acosta
* Cassy Legaspi bilang  Nina Acosta
* [[Clarence Delgado]] bilang  Nathan Acosta
* [[Boboy Garovillo]] bilang  Florencio Reyes
* [[Sandy Andolong]] bilang  Edna Reyes
* [[Analyn Barro]] bilang  Gemrose Reyes-Garcia
* [[Jerick Dolormente]] bilang  Lloyd Reyes
* [[Isabel Rivas]] bilang  Allegra Trinidad
* [[Francine Prieto]] bilang  Soledad Cortez
* Samantha Lopez bilang  Ambrocia Bolivar
* [[Thou Reyes]] bilang  Yessey Reyes
* [[Maxine Medina]] bilang  Lorraine Prado-Reyes
* [[Joaquin Domagoso]] bilang Jonas Clarito
* [[Cai Cortez]] bilang  Norma Miranda
* [[Thia Thomalla]] bilang Valerie &quot;Val&quot; Cañete
* Jon Lucas bilang  Titus de Villa
* Glenda Garcia bilang  Marnie Tupaz
* [[Anjo Damiles]] bilang  Jasper Garcia
* [[Kiel Rodriguez]] bilang  Paul Librada
* Muriel Lomadilla bilang  Beverly &quot;Bevs&quot; Catacutan
* Divine Aucina bilang  Bella Llamanzares
* Shyr Valdez bilang  Sioning Valdez
* [[Rocco Nacino]] bilang  Moises Valentin

;Bisitang tauhan
* Shannelle Agustin as Max
* [[Jhoana Marie Tan]] as Maila

==Sanggunian==
{{reflist}}

==Talababa==
* {{IMDb title|15787006}}

[[Kategorya:Palatuntunan ng GMA Network]]</text>
      <sha1>pbrrusv9s8919gugzf9kw7bbwcastv9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958886</id>
      <parentid>1958885</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T10:25:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jadeliam97</username>
        <id>123677</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3027" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image = 
| genre = {{plainlist|
* [[Drama (film and television)|Drama]]
* [[Romantic comedy]]}}
| creator = 
| writer = 
| director = L.A. Madridejos
| creative_director = 
| starring = [[Sanya Lopez]]
| opentheme = &quot;My First Lady&quot; by Garrett Bolden
| theme_music_composer = 
| country = Philippines
| language = Tagalog
| num_episodes = 30 
| list_episodes = 
| executive_producer = Mary Joy Lumboy-Pili
| cinematography = 
| editor = 
| camera = [[Multiple-camera setup]]
| runtime = 
| location = 
| company = GMA Entertainment Group
| network = [[GMA Network]]
| picture_format = [[Ultra-high-definition television|UHDTV]] [[4K resolution|4K]]
| audio_format = [[5.1 surround sound]]
| first_aired = {{start date|2022|2|14}}
| last_aired = {{end date|2022|7|1}}
| preceded_by = ''[[First Yaya]]''
}}

Ang '''First Lady''' ay isang teleserye sa Pilipinas, taong 2022 sa ilalim ng palatutunang [[GMA Network]] na inilathala ng direktor na si L.A. Madridejos, Ang serye ay karugtong ng ''First Yaya'' na pinagbibidahan ni ''Sanya Lopez'', na ipinalabas noong Pebrero 24, 2022 sa himpilang Telebabad line up na ipinalit sa '' I Left My Heart in Sorsogon''. Ang series ay natapos noong July 1, 2022. Napalit ito ng Lolong sa timeslot ng Telebabad.

==Tauhan at karakter==
{{multiple image
|header = Tauhan
|align = center
|direction = horizontal
|total_width = 450
|image1 = Sanya Lopez (cropped).jpg
|caption1 = Sanya Lopez
|image2 = Gabby Concepcion at the KC Concepcion Live US Concert Tour, November 2010.jpg
|caption2 = Gabby Concepcion
|image3 = Maxine Medina.jpg
|caption3 = Maxine Medina
}}

;Pangunahing tauhan
* [[Sanya Lopez]] bilang Melody Reyes-Acosta 
;Supportadong tauhan
* [[Gabby Concepcion]] bilang Glenn Francisco Acosta
* [[Alice Dixson]] bilang Ingrid Domingo
* [[Pancho Magno]] bilang  Conrad Enriquez
* [[Pilar Pilapil]] bilang  Blesilda Wenceslao-Acosta
* Cassy Legaspi bilang  Nina Acosta
* [[Clarence Delgado]] bilang  Nathan Acosta
* [[Boboy Garovillo]] bilang  Florencio Reyes
* [[Sandy Andolong]] bilang  Edna Reyes
* [[Analyn Barro]] bilang  Gemrose Reyes-Garcia
* [[Jerick Dolormente]] bilang  Lloyd Reyes
* [[Isabel Rivas]] bilang  Allegra Trinidad
* [[Francine Prieto]] bilang  Soledad Cortez
* Samantha Lopez bilang  Ambrocia Bolivar
* [[Thou Reyes]] bilang  Yessey Reyes
* [[Maxine Medina]] bilang  Lorraine Prado-Reyes
* [[Joaquin Domagoso]] bilang Jonas Clarito
* [[Cai Cortez]] bilang  Norma Miranda
* [[Thia Thomalla]] bilang Valerie &quot;Val&quot; Cañete
* Jon Lucas bilang  Titus de Villa
* Glenda Garcia bilang  Marnie Tupaz
* [[Anjo Damiles]] bilang  Jasper Garcia
* [[Kiel Rodriguez]] bilang  Paul Librada
* Muriel Lomadilla bilang  Beverly &quot;Bevs&quot; Catacutan
* Divine Aucina bilang  Bella Llamanzares
* Shyr Valdez bilang  Sioning Valdez
* [[Rocco Nacino]] bilang  Moises Valentin

;Bisitang tauhan
* Shannelle Agustin as Max
* [[Jhoana Marie Tan]] as Maila

==Sanggunian==
{{reflist}}

==Talababa==
* {{IMDb title|15787006}}

[[Kategorya:Palatuntunan ng GMA Network]]</text>
      <sha1>nqrnlcofeaevkhenpdng5a301lg182e</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958887</id>
      <parentid>1958886</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T10:26:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Jadeliam97</username>
        <id>123677</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3028" xml:space="preserve">{{Infobox television
| image = 
| genre = {{plainlist|
* [[Drama (film and television)|Drama]]
* [[Romantic comedy]]}}
| creator = 
| writer = 
| director = L.A. Madridejos
| creative_director = 
| starring = [[Sanya Lopez]]
| opentheme = &quot;My First Lady&quot; by Garrett Bolden
| theme_music_composer = 
| country = Philippines
| language = Tagalog
| num_episodes = 30 
| list_episodes = 
| executive_producer = Mary Joy Lumboy-Pili
| cinematography = 
| editor = 
| camera = [[Multiple-camera setup]]
| runtime = 
| location = 
| company = GMA Entertainment Group
| network = [[GMA Network]]
| picture_format = [[Ultra-high-definition television|UHDTV]] [[4K resolution|4K]]
| audio_format = [[5.1 surround sound]]
| first_aired = {{start date|2022|2|14}}
| last_aired = {{end date|2022|7|1}}
| preceded_by = ''[[First Yaya]]''
}}

Ang '''First Lady''' ay isang teleserye sa Pilipinas, taong 2022 sa ilalim ng palatutunang [[GMA Network]] na inilathala ng direktor na si L.A. Madridejos, Ang serye ay karugtong ng ''First Yaya'' na pinagbibidahan ni ''Sanya Lopez'', na ipinalabas noong Pebrero 24, 2022 sa himpilang Telebabad line up na ipinalit sa '' I Left My Heart in Sorsogon''. Ang series ay natapos noong Hulyo 1, 2022. Napalit ito ng Lolong sa timeslot ng Telebabad.

==Tauhan at karakter==
{{multiple image
|header = Tauhan
|align = center
|direction = horizontal
|total_width = 450
|image1 = Sanya Lopez (cropped).jpg
|caption1 = Sanya Lopez
|image2 = Gabby Concepcion at the KC Concepcion Live US Concert Tour, November 2010.jpg
|caption2 = Gabby Concepcion
|image3 = Maxine Medina.jpg
|caption3 = Maxine Medina
}}

;Pangunahing tauhan
* [[Sanya Lopez]] bilang Melody Reyes-Acosta 
;Supportadong tauhan
* [[Gabby Concepcion]] bilang Glenn Francisco Acosta
* [[Alice Dixson]] bilang Ingrid Domingo
* [[Pancho Magno]] bilang  Conrad Enriquez
* [[Pilar Pilapil]] bilang  Blesilda Wenceslao-Acosta
* Cassy Legaspi bilang  Nina Acosta
* [[Clarence Delgado]] bilang  Nathan Acosta
* [[Boboy Garovillo]] bilang  Florencio Reyes
* [[Sandy Andolong]] bilang  Edna Reyes
* [[Analyn Barro]] bilang  Gemrose Reyes-Garcia
* [[Jerick Dolormente]] bilang  Lloyd Reyes
* [[Isabel Rivas]] bilang  Allegra Trinidad
* [[Francine Prieto]] bilang  Soledad Cortez
* Samantha Lopez bilang  Ambrocia Bolivar
* [[Thou Reyes]] bilang  Yessey Reyes
* [[Maxine Medina]] bilang  Lorraine Prado-Reyes
* [[Joaquin Domagoso]] bilang Jonas Clarito
* [[Cai Cortez]] bilang  Norma Miranda
* [[Thia Thomalla]] bilang Valerie &quot;Val&quot; Cañete
* Jon Lucas bilang  Titus de Villa
* Glenda Garcia bilang  Marnie Tupaz
* [[Anjo Damiles]] bilang  Jasper Garcia
* [[Kiel Rodriguez]] bilang  Paul Librada
* Muriel Lomadilla bilang  Beverly &quot;Bevs&quot; Catacutan
* Divine Aucina bilang  Bella Llamanzares
* Shyr Valdez bilang  Sioning Valdez
* [[Rocco Nacino]] bilang  Moises Valentin

;Bisitang tauhan
* Shannelle Agustin as Max
* [[Jhoana Marie Tan]] as Maila

==Sanggunian==
{{reflist}}

==Talababa==
* {{IMDb title|15787006}}

[[Kategorya:Palatuntunan ng GMA Network]]</text>
      <sha1>3tha6mji6zv1pd4s3rzrm2d2j0utjhv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tagagamit:Prof.PMarini/burador</title>
    <ns>2</ns>
    <id>318353</id>
    <revision>
      <id>1958761</id>
      <parentid>1958757</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T13:20:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Magdagdag ng sanggunian</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16772" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]; dito siya unang kinilala bilang nababagay sa hanay ng mga ''Granmaestro''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayan bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]]. Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].

Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''2009 Maccabiah Games''.
===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship. Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ikatlo - Ika-limang Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin. Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.

===2013-2015===
Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]]. Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championshio'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; ang naging kampeon dito ay si [[Shakhriyar Mamedyarov]]. Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian. Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]]. Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', at kalahok ang anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014. Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], kahit pa mas maraming beses siyang nagsimula sa depensa gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''. Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]</text>
      <sha1>nosh6ev950j4srrvudm2n4s7o2830b0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958764</id>
      <parentid>1958761</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T13:30:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Typo edit. Dagdag na sanggunian.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17180" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayan bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]]. Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].

Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''2009 Maccabiah Games''.

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship. Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ikatlo - Ika-limang Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin. Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.

===2013-2015===
Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]]. Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championshio'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; ang naging kampeon dito ay si [[Shakhriyar Mamedyarov]]. Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian. Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]]. Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', at kalahok ang anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014. Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], kahit pa mas maraming beses siyang nagsimula sa depensa gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''. Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]</text>
      <sha1>2azm5ye2soi64g5dqk5pi64d7pcm60z</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958765</id>
      <parentid>1958764</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T13:41:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Mga dagdag na sanggunian</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17617" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26|}}&lt;/ref&gt;
 Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].

Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''2009 Maccabiah Games''.

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship. Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ikatlo - Ika-limang Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin. Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.

===2013-2015===
Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]]. Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championshio'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; ang naging kampeon dito ay si [[Shakhriyar Mamedyarov]]. Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian. Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]]. Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', at kalahok ang anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014. Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], kahit pa mas maraming beses siyang nagsimula sa depensa gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''. Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]</text>
      <sha1>82pugf1kd1ilgj5q7ubjz5gq8ow6m49</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958766</id>
      <parentid>1958765</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T13:42:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>formatting edit</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17616" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26|}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].

Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''2009 Maccabiah Games''.

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship. Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ikatlo - Ika-limang Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin. Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.

===2013-2015===
Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]]. Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championshio'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; ang naging kampeon dito ay si [[Shakhriyar Mamedyarov]]. Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian. Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]]. Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', at kalahok ang anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014. Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], kahit pa mas maraming beses siyang nagsimula sa depensa gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''. Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]</text>
      <sha1>bikgo1e0akjkpf0gqhrms816os6y1hh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958767</id>
      <parentid>1958766</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T13:51:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Dagdag na mga sanggunian</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18100" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26|}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 ||access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''2009 Maccabiah Games''.

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship. Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ikatlo - Ika-limang Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin. Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.

===2013-2015===
Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]]. Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championshio'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; ang naging kampeon dito ay si [[Shakhriyar Mamedyarov]]. Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian. Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]]. Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', at kalahok ang anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014. Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], kahit pa mas maraming beses siyang nagsimula sa depensa gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''. Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]</text>
      <sha1>aei3857u0uazs9z7xsj2taeur3kfm76</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958768</id>
      <parentid>1958767</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T13:54:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Dagdag na mga sanggunian</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18268" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26|}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 ||access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''[[Maccabiah Games]]''.&lt;ref name=&quot;Maccabiah&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.thechesspedia.com/judaism-and-chess/|title=JUDAISM_AND_CHESS |publisher= The Chesspedia |access-date= 2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship. Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ikatlo - Ika-limang Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin. Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.

===2013-2015===
Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]]. Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championshio'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; ang naging kampeon dito ay si [[Shakhriyar Mamedyarov]]. Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian. Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]]. Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', at kalahok ang anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014. Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], kahit pa mas maraming beses siyang nagsimula sa depensa gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''. Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]</text>
      <sha1>o31gjdb30d7q24xy3d6tzm29tb1c5z1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958769</id>
      <parentid>1958768</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:00:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Added reference list</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18300" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26|}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 ||access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''[[Maccabiah Games]]''.&lt;ref name=&quot;Maccabiah&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.thechesspedia.com/judaism-and-chess/|title=JUDAISM_AND_CHESS |publisher= The Chesspedia |access-date= 2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship. Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ikatlo - Ika-limang Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin. Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.

===2013-2015===
Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]]. Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championshio'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; ang naging kampeon dito ay si [[Shakhriyar Mamedyarov]]. Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian. Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]]. Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', at kalahok ang anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014. Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], kahit pa mas maraming beses siyang nagsimula sa depensa gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''. Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]

==Mga Sanggunian==
{{reflist}}</text>
      <sha1>l1m29adz9vuuqtnhd9brbqf51mc1a5k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958770</id>
      <parentid>1958769</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:02:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>edit reference links</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18299" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&quot;&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''[[Maccabiah Games]]''.&lt;ref name=&quot;Maccabiah&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.thechesspedia.com/judaism-and-chess/|title=JUDAISM_AND_CHESS |publisher= The Chesspedia |access-date= 2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship. Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ikatlo - Ika-limang Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin. Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.

===2013-2015===
Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]]. Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championshio'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; ang naging kampeon dito ay si [[Shakhriyar Mamedyarov]]. Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian. Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]]. Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', at kalahok ang anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014. Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], kahit pa mas maraming beses siyang nagsimula sa depensa gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''. Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]

==Mga Sanggunian==
{{reflist}}</text>
      <sha1>n5veqmfk8c6chd6rs4f4lyeevimerrn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958771</id>
      <parentid>1958770</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:10:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Mga dagdag na sanggunian</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18823" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&quot;&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''[[Maccabiah Games]]''.&lt;ref name=&quot;Maccabiah&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.thechesspedia.com/judaism-and-chess/|title=JUDAISM_AND_CHESS |publisher= The Chesspedia |access-date= 2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship.''&lt;ref name=&quot;European Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20100323064350/http://players.chessdom.com/ian-nepomniachtchi/european-chess-champion-2010 |title=Ian_Nepomniachtchi_is_European_Chess_Champion |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].&lt;ref name=&quot;Russian Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20101224203717/http://www.chessvibes.com/reports/first-russian-title-for-nepomniachtchi/ |title=First_Russian_Title_for_Nepomniachtchi |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ikatlo - Ika-limang Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin. Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.

===2013-2015===
Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]]. Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championshio'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; ang naging kampeon dito ay si [[Shakhriyar Mamedyarov]]. Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian. Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]]. Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', at kalahok ang anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014. Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], kahit pa mas maraming beses siyang nagsimula sa depensa gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''. Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]

==Mga Sanggunian==
{{reflist}}</text>
      <sha1>i5gua74k3vnyushy3f7b36vv75menve</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958772</id>
      <parentid>1958771</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:16:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Dagdag na mga sanggunian</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19256" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&quot;&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''[[Maccabiah Games]]''.&lt;ref name=&quot;Maccabiah&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.thechesspedia.com/judaism-and-chess/|title=JUDAISM_AND_CHESS |publisher= The Chesspedia |access-date= 2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship.''&lt;ref name=&quot;European Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20100323064350/http://players.chessdom.com/ian-nepomniachtchi/european-chess-champion-2010 |title=Ian_Nepomniachtchi_is_European_Chess_Champion |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].&lt;ref name=&quot;Russian Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20101224203717/http://www.chessvibes.com/reports/first-russian-title-for-nepomniachtchi/ |title=First_Russian_Title_for_Nepomniachtchi |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ika-3 - Ika-5 Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin. Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.&lt;ref name=&quot;Triple Tie&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |title=Carlsen_Catches_Aronian_in_Last_Round,_Wins_Tal_Memorial_on_Tiebreak |publisher=ChessVibes |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327183729/http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |archive-date=27 March 2014 |url-status=dead|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt;

===2013-2015===
Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]]. Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championshio'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; ang naging kampeon dito ay si [[Shakhriyar Mamedyarov]]. Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian. Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]]. Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', at kalahok ang anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014. Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], kahit pa mas maraming beses siyang nagsimula sa depensa gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''. Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]

==Mga Sanggunian==
{{reflist}}</text>
      <sha1>quaa5dk0v7uy0ujysnb9hoarvrkfpo8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958773</id>
      <parentid>1958772</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:18:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Typo edit</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19256" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&quot;&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''[[Maccabiah Games]]''.&lt;ref name=&quot;Maccabiah&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.thechesspedia.com/judaism-and-chess/|title=JUDAISM_AND_CHESS |publisher= The Chesspedia |access-date= 2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship.''&lt;ref name=&quot;European Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20100323064350/http://players.chessdom.com/ian-nepomniachtchi/european-chess-champion-2010 |title=Ian_Nepomniachtchi_is_European_Chess_Champion |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].&lt;ref name=&quot;Russian Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20101224203717/http://www.chessvibes.com/reports/first-russian-title-for-nepomniachtchi/ |title=First_Russian_Title_for_Nepomniachtchi |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ika-3 - Ika-5 Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin. Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.&lt;ref name=&quot;Triple Tie&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |title=Carlsen_Catches_Aronian_in_Last_Round,_Wins_Tal_Memorial_on_Tiebreak |publisher=ChessVibes |archive url=https://web.archive.org/web/20140327183729/http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |archive-date=27 March 2014 |url-status=dead|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt;

===2013-2015===
Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]]. Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championshio'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; ang naging kampeon dito ay si [[Shakhriyar Mamedyarov]]. Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian. Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]]. Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', at kalahok ang anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014. Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], kahit pa mas maraming beses siyang nagsimula sa depensa gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''. Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]

==Mga Sanggunian==
{{reflist}}</text>
      <sha1>5pcftlhyp4ph0bjgqgiyudppobi9s2t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958774</id>
      <parentid>1958773</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:19:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Typo edit</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19256" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&quot;&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''[[Maccabiah Games]]''.&lt;ref name=&quot;Maccabiah&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.thechesspedia.com/judaism-and-chess/|title=JUDAISM_AND_CHESS |publisher= The Chesspedia |access-date= 2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship.''&lt;ref name=&quot;European Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20100323064350/http://players.chessdom.com/ian-nepomniachtchi/european-chess-champion-2010 |title=Ian_Nepomniachtchi_is_European_Chess_Champion |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].&lt;ref name=&quot;Russian Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20101224203717/http://www.chessvibes.com/reports/first-russian-title-for-nepomniachtchi/ |title=First_Russian_Title_for_Nepomniachtchi |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ika-3 - Ika-5 Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin. Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.&lt;ref name=&quot;Triple Tie&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |title=Carlsen_Catches_Aronian_in_Last_Round,_Wins_Tal_Memorial_on_Tiebreak |publisher=ChessVibes |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327183729/http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |archive-date=27 March 2014 |url-status=dead|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt;

===2013-2015===
Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]]. Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championshio'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; ang naging kampeon dito ay si [[Shakhriyar Mamedyarov]]. Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian. Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]]. Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', at kalahok ang anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014. Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], kahit pa mas maraming beses siyang nagsimula sa depensa gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''. Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]

==Mga Sanggunian==
{{reflist}}</text>
      <sha1>quaa5dk0v7uy0ujysnb9hoarvrkfpo8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958775</id>
      <parentid>1958774</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:23:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Dagdag na mga sanggunian</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19490" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&quot;&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''[[Maccabiah Games]]''.&lt;ref name=&quot;Maccabiah&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.thechesspedia.com/judaism-and-chess/|title=JUDAISM_AND_CHESS |publisher= The Chesspedia |access-date= 2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship.''&lt;ref name=&quot;European Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20100323064350/http://players.chessdom.com/ian-nepomniachtchi/european-chess-champion-2010 |title=Ian_Nepomniachtchi_is_European_Chess_Champion |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].&lt;ref name=&quot;Russian Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20101224203717/http://www.chessvibes.com/reports/first-russian-title-for-nepomniachtchi/ |title=First_Russian_Title_for_Nepomniachtchi |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ika-3 - Ika-5 Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin.&lt;ref name=&quot;Triple Tie&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |title=Carlsen_Catches_Aronian_in_Last_Round,_Wins_Tal_Memorial_on_Tiebreak |publisher=ChessVibes |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327183729/http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |archive-date=27 March 2014 |url-status=dead|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.&lt;ref name&quot;Coach Potkin&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessintranslation.com/2011/04/vladimir-potkin-on-chess-coaching-and-cheating/ |title=Vladimir_Potkin_on_Chess_Coaching_and_Cheating |date=8 April 2011 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2013-2015===
Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]]. Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championshio'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; ang naging kampeon dito ay si [[Shakhriyar Mamedyarov]]. Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian. Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]]. Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', at kalahok ang anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014. Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], kahit pa mas maraming beses siyang nagsimula sa depensa gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''. Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]

==Mga Sanggunian==
{{reflist}}</text>
      <sha1>k99k6l21ivlorw967ng3lup33ujdtcy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958777</id>
      <parentid>1958775</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T21:45:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Dagdag na sanggunian</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19771" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&quot;&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''[[Maccabiah Games]]''.&lt;ref name=&quot;Maccabiah&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.thechesspedia.com/judaism-and-chess/|title=JUDAISM_AND_CHESS |publisher= The Chesspedia |access-date= 2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship.''&lt;ref name=&quot;European Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20100323064350/http://players.chessdom.com/ian-nepomniachtchi/european-chess-champion-2010 |title=Ian_Nepomniachtchi_is_European_Chess_Champion |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].&lt;ref name=&quot;Russian Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20101224203717/http://www.chessvibes.com/reports/first-russian-title-for-nepomniachtchi/ |title=First_Russian_Title_for_Nepomniachtchi |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ika-3 - Ika-5 Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin.&lt;ref name=&quot;Triple Tie&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |title=Carlsen_Catches_Aronian_in_Last_Round,_Wins_Tal_Memorial_on_Tiebreak |publisher=ChessVibes |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327183729/http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |archive-date=27 March 2014 |url-status=dead|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.&lt;ref name&quot;Coach Potkin&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessintranslation.com/2011/04/vladimir-potkin-on-chess-coaching-and-cheating/ |title=Vladimir_Potkin_on_Chess_Coaching_and_Cheating |date=8 April 2011 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2013-2015===
Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]].&lt;ref name=&quot;10 Tie&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/chessnews/events/14th-european-individual-championships-2013 |title=14th_European_Individual_Championships_2013 |last=Crowther |first=Mark |date=16 May 2013 |website=The Week in Chess |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;
 Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championshio'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; ang naging kampeon dito ay si [[Shakhriyar Mamedyarov]]. Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian. Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]]. Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', at kalahok ang anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014. Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], kahit pa mas maraming beses siyang nagsimula sa depensa gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''. Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]

==Mga Sanggunian==
{{reflist}}</text>
      <sha1>asx2nobixx4a1l3zt0q6xgi82kwml2t</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958778</id>
      <parentid>1958777</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T21:46:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Formatting edits</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19772" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&quot;&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''[[Maccabiah Games]]''.&lt;ref name=&quot;Maccabiah&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.thechesspedia.com/judaism-and-chess/|title=JUDAISM_AND_CHESS |publisher= The Chesspedia |access-date= 2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship.''&lt;ref name=&quot;European Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20100323064350/http://players.chessdom.com/ian-nepomniachtchi/european-chess-champion-2010 |title=Ian_Nepomniachtchi_is_European_Chess_Champion |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].&lt;ref name=&quot;Russian Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20101224203717/http://www.chessvibes.com/reports/first-russian-title-for-nepomniachtchi/ |title=First_Russian_Title_for_Nepomniachtchi |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ika-3 - Ika-5 Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin.&lt;ref name=&quot;Triple Tie&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |title=Carlsen_Catches_Aronian_in_Last_Round,_Wins_Tal_Memorial_on_Tiebreak |publisher=ChessVibes |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327183729/http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |archive-date=27 March 2014 |url-status=dead|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.&lt;ref name&quot;Coach Potkin&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessintranslation.com/2011/04/vladimir-potkin-on-chess-coaching-and-cheating/ |title=Vladimir_Potkin_on_Chess_Coaching_and_Cheating |date=8 April 2011 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2013-2015===
Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]]. &lt;ref name=&quot;10 Tie&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/chessnews/events/14th-european-individual-championships-2013 |title=14th_European_Individual_Championships_2013 |last=Crowther |first=Mark |date=16 May 2013 |website=The Week in Chess |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;
 Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championshio'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; ang naging kampeon dito ay si [[Shakhriyar Mamedyarov]]. Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian. Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]]. Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', at kalahok ang anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014. Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], kahit pa mas maraming beses siyang nagsimula sa depensa gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''. Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]

==Mga Sanggunian==
{{reflist}}</text>
      <sha1>e4dmnfzlkb0gk62dsgw1nrtol7sokxg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958779</id>
      <parentid>1958778</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T21:57:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Typo edit. Dagdag na sanggunian.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20257" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&quot;&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''[[Maccabiah Games]]''.&lt;ref name=&quot;Maccabiah&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.thechesspedia.com/judaism-and-chess/|title=JUDAISM_AND_CHESS |publisher= The Chesspedia |access-date= 2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship.''&lt;ref name=&quot;European Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20100323064350/http://players.chessdom.com/ian-nepomniachtchi/european-chess-champion-2010 |title=Ian_Nepomniachtchi_is_European_Chess_Champion |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].&lt;ref name=&quot;Russian Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20101224203717/http://www.chessvibes.com/reports/first-russian-title-for-nepomniachtchi/ |title=First_Russian_Title_for_Nepomniachtchi |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ika-3 - Ika-5 Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin.&lt;ref name=&quot;Triple Tie&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |title=Carlsen_Catches_Aronian_in_Last_Round,_Wins_Tal_Memorial_on_Tiebreak |publisher=ChessVibes |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327183729/http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |archive-date=27 March 2014 |url-status=dead|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.&lt;ref name&quot;Coach Potkin&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessintranslation.com/2011/04/vladimir-potkin-on-chess-coaching-and-cheating/ |title=Vladimir_Potkin_on_Chess_Coaching_and_Cheating |date=8 April 2011 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2013-2015===

Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]].&lt;ref name=&quot;10 Tie&quot;&gt; {{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/chessnews/events/14th-european-individual-championships-2013 |title=14th_European_Individual_Championships_2013 |last=Crowther |first=Mark |date=16 May 2013 |website=The Week in Chess |access-date=2022-07-26}} &lt;/ref&gt;

Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; si [[Shakhriyar Mamedyarov]] ang naging kampeon dito.&lt;ref name=&quot;Mamedyarov&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessdom.com/shakhriyar-mamedyarov-is-2013-world-rapid-chess-champion/ |title=Shakhriyar_Mamedyarov_is_2013_World_Rapid_Chess_Champion |publisher=Chessdom |date=8 June 2013|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian.&lt;ref name=&quot;Svidler&quot;&gt;{{cite web |url=http://en.chessbase.com/post/ruian-super-final-svidler-gunina-win-151013 |title=Russian Super Final: Svidler, Gunina win |publisher=ChessBase |date=14 October 2013|access-date=2022-07-06 }}&lt;/ref&gt;

Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]]. Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', at kalahok ang anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014. Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], kahit pa mas maraming beses siyang nagsimula sa depensa gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''. Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]

==Mga Sanggunian==
{{reflist}}</text>
      <sha1>5cfu5vmufi17aif29oenq0g2co7n25n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958780</id>
      <parentid>1958779</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T22:03:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Dagdag na sanggunian</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20411" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&quot;&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''[[Maccabiah Games]]''.&lt;ref name=&quot;Maccabiah&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.thechesspedia.com/judaism-and-chess/|title=JUDAISM_AND_CHESS |publisher= The Chesspedia |access-date= 2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship.''&lt;ref name=&quot;European Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20100323064350/http://players.chessdom.com/ian-nepomniachtchi/european-chess-champion-2010 |title=Ian_Nepomniachtchi_is_European_Chess_Champion |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].&lt;ref name=&quot;Russian Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20101224203717/http://www.chessvibes.com/reports/first-russian-title-for-nepomniachtchi/ |title=First_Russian_Title_for_Nepomniachtchi |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ika-3 - Ika-5 Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin.&lt;ref name=&quot;Triple Tie&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |title=Carlsen_Catches_Aronian_in_Last_Round,_Wins_Tal_Memorial_on_Tiebreak |publisher=ChessVibes |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327183729/http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |archive-date=27 March 2014 |url-status=dead|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.&lt;ref name&quot;Coach Potkin&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessintranslation.com/2011/04/vladimir-potkin-on-chess-coaching-and-cheating/ |title=Vladimir_Potkin_on_Chess_Coaching_and_Cheating |date=8 April 2011 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2013-2015===

Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]].&lt;ref name=&quot;10 Tie&quot;&gt; {{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/chessnews/events/14th-european-individual-championships-2013 |title=14th_European_Individual_Championships_2013 |last=Crowther |first=Mark |date=16 May 2013 |website=The Week in Chess |access-date=2022-07-26}} &lt;/ref&gt;

Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; si [[Shakhriyar Mamedyarov]] ang naging kampeon dito.&lt;ref name=&quot;Mamedyarov&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessdom.com/shakhriyar-mamedyarov-is-2013-world-rapid-chess-champion/ |title=Shakhriyar_Mamedyarov_is_2013_World_Rapid_Chess_Champion |publisher=Chessdom |date=8 June 2013|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian.&lt;ref name=&quot;Svidler&quot;&gt;{{cite web |url=http://en.chessbase.com/post/ruian-super-final-svidler-gunina-win-151013 |title=Russian Super Final: Svidler, Gunina win |publisher=ChessBase |date=14 October 2013|access-date=2022-07-06 }}&lt;/ref&gt;

Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] Blitz rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]].&lt;ref name=&quot;Dubai&quot;&gt;[http://chess-results.com/tnr138146.aspx?lan=1&amp;art=1&amp;rd=21&amp;flag=30&amp;wi=821 FIDE World Blitz Championship 2014] Chess-Results&lt;/ref&gt;

Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', at kalahok ang anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014. Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], kahit pa mas maraming beses siyang nagsimula sa depensa gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''. Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]

==Mga Sanggunian==
{{reflist}}</text>
      <sha1>sg8aooolxhm4edntat6h9de2z8ahkgb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958781</id>
      <parentid>1958780</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T22:18:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Typo edit. Dagdag na mga sanggunian.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="21277" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&quot;&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''[[Maccabiah Games]]''.&lt;ref name=&quot;Maccabiah&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.thechesspedia.com/judaism-and-chess/|title=JUDAISM_AND_CHESS |publisher= The Chesspedia |access-date= 2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship.''&lt;ref name=&quot;European Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20100323064350/http://players.chessdom.com/ian-nepomniachtchi/european-chess-champion-2010 |title=Ian_Nepomniachtchi_is_European_Chess_Champion |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].&lt;ref name=&quot;Russian Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20101224203717/http://www.chessvibes.com/reports/first-russian-title-for-nepomniachtchi/ |title=First_Russian_Title_for_Nepomniachtchi |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ika-3 - Ika-5 Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin.&lt;ref name=&quot;Triple Tie&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |title=Carlsen_Catches_Aronian_in_Last_Round,_Wins_Tal_Memorial_on_Tiebreak |publisher=ChessVibes |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327183729/http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |archive-date=27 March 2014 |url-status=dead|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.&lt;ref name&quot;Coach Potkin&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessintranslation.com/2011/04/vladimir-potkin-on-chess-coaching-and-cheating/ |title=Vladimir_Potkin_on_Chess_Coaching_and_Cheating |date=8 April 2011 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2013-2015===

Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]].&lt;ref name=&quot;10 Tie&quot;&gt; {{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/chessnews/events/14th-european-individual-championships-2013 |title=14th_European_Individual_Championships_2013 |last=Crowther |first=Mark |date=16 May 2013 |website=The Week in Chess |access-date=2022-07-26}} &lt;/ref&gt;

Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; si [[Shakhriyar Mamedyarov]] ang naging kampeon dito.&lt;ref name=&quot;Mamedyarov&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessdom.com/shakhriyar-mamedyarov-is-2013-world-rapid-chess-champion/ |title=Shakhriyar_Mamedyarov_is_2013_World_Rapid_Chess_Champion |publisher=Chessdom |date=8 June 2013|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian.&lt;ref name=&quot;Svidler&quot;&gt;{{cite web |url=http://en.chessbase.com/post/ruian-super-final-svidler-gunina-win-151013 |title=Russian Super Final: Svidler, Gunina win |publisher=ChessBase |date=14 October 2013|access-date=2022-07-06 }}&lt;/ref&gt;

Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] Blitz rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]].&lt;ref name=&quot;Dubai&quot;&gt; {{cite web |url=http://chess-results.com/tnr138146.aspx?lan=1&amp;art=1&amp;rd=21&amp;flag=30&amp;wi=821 FIDE World Blitz Championship 2014 | title=FIDE_World_Blitz_Championship_2014_DUBAI_-_UAE_19-20_June 2014 |publisher=Chess-Results |date=2020-06-20 |access-date=2022-0-27 }} &lt;/ref&gt; Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', na nilahukan ng anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014.&lt;ref name=&quot;Yaroslavl&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessdom.com/ian-nepomniachtchi-convincing-in-yaroslavl/ |title=Ian_Nepomniachtchi_convincing_in_Yaroslavl |last=Goran ||publisher=Chessdom |date=28 August 2014 |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Yaroslavl2&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessdom.com/tournament-of-champions-in-yaroslavl/ |title=Tournament_of_Champions_in_Yaroslavl |date=25 August 2014 |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt; Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.&lt;ref name=&quot;Beijing&quot;&gt;{{Cite web |url=https://chess24.com/en/read/news/hou-yifan-and-nepomniachtchi-basque-in-glory |title=Hou_Yifan_and_Nepomniachtchi_Basque_in_glory |last=McGourty |first=Colin |publisher=Chess24|date=17 December 2014 |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt;

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], kahit pa mas maraming beses siyang nagsimula sa depensa gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''. Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]

==Mga Sanggunian==
{{reflist}}</text>
      <sha1>c1lz3l0yehscjx7686jrp1z9n39440h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958782</id>
      <parentid>1958781</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T22:32:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Mga dagdag na sanggunian</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22085" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&quot;&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''[[Maccabiah Games]]''.&lt;ref name=&quot;Maccabiah&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.thechesspedia.com/judaism-and-chess/|title=JUDAISM_AND_CHESS |publisher= The Chesspedia |access-date= 2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship.''&lt;ref name=&quot;European Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20100323064350/http://players.chessdom.com/ian-nepomniachtchi/european-chess-champion-2010 |title=Ian_Nepomniachtchi_is_European_Chess_Champion |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].&lt;ref name=&quot;Russian Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20101224203717/http://www.chessvibes.com/reports/first-russian-title-for-nepomniachtchi/ |title=First_Russian_Title_for_Nepomniachtchi |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ika-3 - Ika-5 Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin.&lt;ref name=&quot;Triple Tie&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |title=Carlsen_Catches_Aronian_in_Last_Round,_Wins_Tal_Memorial_on_Tiebreak |publisher=ChessVibes |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327183729/http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |archive-date=27 March 2014 |url-status=dead|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.&lt;ref name&quot;Coach Potkin&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessintranslation.com/2011/04/vladimir-potkin-on-chess-coaching-and-cheating/ |title=Vladimir_Potkin_on_Chess_Coaching_and_Cheating |date=8 April 2011 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2013-2015===

Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]].&lt;ref name=&quot;10 Tie&quot;&gt; {{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/chessnews/events/14th-european-individual-championships-2013 |title=14th_European_Individual_Championships_2013 |last=Crowther |first=Mark |date=16 May 2013 |website=The Week in Chess |access-date=2022-07-26}} &lt;/ref&gt;

Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; si [[Shakhriyar Mamedyarov]] ang naging kampeon dito.&lt;ref name=&quot;Mamedyarov&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessdom.com/shakhriyar-mamedyarov-is-2013-world-rapid-chess-champion/ |title=Shakhriyar_Mamedyarov_is_2013_World_Rapid_Chess_Champion |publisher=Chessdom |date=8 June 2013|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian.&lt;ref name=&quot;Svidler&quot;&gt;{{cite web |url=http://en.chessbase.com/post/ruian-super-final-svidler-gunina-win-151013 |title=Russian Super Final: Svidler, Gunina win |publisher=ChessBase |date=14 October 2013|access-date=2022-07-06 }}&lt;/ref&gt;

Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] Blitz rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]].&lt;ref name=&quot;Dubai&quot;&gt; {{cite web |url=http://chess-results.com/tnr138146.aspx?lan=1&amp;art=1&amp;rd=21&amp;flag=30&amp;wi=821 FIDE World Blitz Championship 2014 | title=FIDE_World_Blitz_Championship_2014_DUBAI_-_UAE_19-20_June 2014 |publisher=Chess-Results |date=2020-06-20 |access-date=2022-0-27 }} &lt;/ref&gt; Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', na nilahukan ng anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014.&lt;ref name=&quot;Yaroslavl&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessdom.com/ian-nepomniachtchi-convincing-in-yaroslavl/ |title=Ian_Nepomniachtchi_convincing_in_Yaroslavl |last=Goran ||publisher=Chessdom |date=28 August 2014 |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Yaroslavl2&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessdom.com/tournament-of-champions-in-yaroslavl/ |title=Tournament_of_Champions_in_Yaroslavl |date=25 August 2014 |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt; Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.&lt;ref name=&quot;Beijing&quot;&gt;{{Cite web |url=https://chess24.com/en/read/news/hou-yifan-and-nepomniachtchi-basque-in-glory |title=Hou_Yifan_and_Nepomniachtchi_Basque_in_glory |last=McGourty |first=Colin |publisher=Chess24|date=17 December 2014 |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt;

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], dahil mas maraming beses siyang lumaban gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''.&lt;ref name=&quot;Aeroflot&quot;&gt;{{cite web |https://theweekinchess.com/chessnews/events/aeroflot-open-2015 |title=Aeroflot_Open_2015 |last=Crowther |first=Mark |publisher=The Week in Chess |date=2015-03-28 |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt; Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].&lt;ref name=&quot;Moscow_Blitz&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.fide.com/component/content/article/4-tournaments/9049-ian-nepomniachtchi-and-valentina-gunina-win-the-moscow-blitz-chess-championships-.html |title=Ian Nepomniachtchi and Valentina Gunina win the Moscow Blitz Chess Championships |publisher=FIDE |date=2015-09-11 |access-date=2022-07-27 |archive-date=2015-11-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151121001830/https://www.fide.com/component/content/article/4-tournaments/9049-ian-nepomniachtchi-and-valentina-gunina-win-the-moscow-blitz-chess-championships-.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]

==Mga Sanggunian==
{{reflist}}</text>
      <sha1>rrng2qvecilioy2t34fzeqm1ahn6vuo</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958783</id>
      <parentid>1958782</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T22:34:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Typo at formatting edit</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22076" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&quot;&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''[[Maccabiah Games]]''.&lt;ref name=&quot;Maccabiah&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.thechesspedia.com/judaism-and-chess/|title=JUDAISM_AND_CHESS |publisher= The Chesspedia |access-date= 2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship.''&lt;ref name=&quot;European Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20100323064350/http://players.chessdom.com/ian-nepomniachtchi/european-chess-champion-2010 |title=Ian_Nepomniachtchi_is_European_Chess_Champion |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].&lt;ref name=&quot;Russian Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20101224203717/http://www.chessvibes.com/reports/first-russian-title-for-nepomniachtchi/ |title=First_Russian_Title_for_Nepomniachtchi |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ika-3 - Ika-5 Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin.&lt;ref name=&quot;Triple Tie&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |title=Carlsen_Catches_Aronian_in_Last_Round,_Wins_Tal_Memorial_on_Tiebreak |publisher=ChessVibes |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327183729/http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |archive-date=27 March 2014 |url-status=dead|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.&lt;ref name&quot;Coach Potkin&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessintranslation.com/2011/04/vladimir-potkin-on-chess-coaching-and-cheating/ |title=Vladimir_Potkin_on_Chess_Coaching_and_Cheating |date=8 April 2011 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2013-2015===

Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]].&lt;ref name=&quot;10 Tie&quot;&gt; {{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/chessnews/events/14th-european-individual-championships-2013 |title=14th_European_Individual_Championships_2013 |last=Crowther |first=Mark |date=16 May 2013 |website=The Week in Chess |access-date=2022-07-26}} &lt;/ref&gt;

Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; si [[Shakhriyar Mamedyarov]] ang naging kampeon dito.&lt;ref name=&quot;Mamedyarov&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessdom.com/shakhriyar-mamedyarov-is-2013-world-rapid-chess-champion/ |title=Shakhriyar_Mamedyarov_is_2013_World_Rapid_Chess_Champion |publisher=Chessdom |date=8 June 2013|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian.&lt;ref name=&quot;Svidler&quot;&gt;{{cite web |url=http://en.chessbase.com/post/ruian-super-final-svidler-gunina-win-151013 |title=Russian Super Final: Svidler, Gunina win |publisher=ChessBase |date=14 October 2013|access-date=2022-07-06 }}&lt;/ref&gt;

Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] Blitz rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]].&lt;ref name=&quot;Dubai&quot;&gt; {{cite web |url=http://chess-results.com/tnr138146.aspx?lan=1&amp;art=1&amp;rd=21&amp;flag=30&amp;wi=821 FIDE World Blitz Championship 2014 | title=FIDE_World_Blitz_Championship_2014_DUBAI_-_UAE_19-20_June 2014 |publisher=Chess-Results |date=2020-06-20 |access-date=2022-0-27 }} &lt;/ref&gt; Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', na nilahukan ng anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014.&lt;ref name=&quot;Yaroslavl&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessdom.com/ian-nepomniachtchi-convincing-in-yaroslavl/ |title=Ian_Nepomniachtchi_convincing_in_Yaroslavl |last=Goran ||publisher=Chessdom |date=28 August 2014 |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Yaroslavl2&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessdom.com/tournament-of-champions-in-yaroslavl/ |title=Tournament_of_Champions_in_Yaroslavl |date=2014-08-25 |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt; Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.&lt;ref name=&quot;Beijing&quot;&gt;{{Cite web |url=https://chess24.com/en/read/news/hou-yifan-and-nepomniachtchi-basque-in-glory |title=Hou_Yifan_and_Nepomniachtchi_Basque_in_glory |last=McGourty |first=Colin |publisher=Chess24|date=2014-12-17 |access-date=2022-07-27}} &lt;/ref&gt;

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], dahil mas maraming beses siyang lumaban gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''.&lt;ref name=&quot;Aeroflot&quot;&gt;{{cite web |https://theweekinchess.com/chessnews/events/aeroflot-open-2015 |title=Aeroflot_Open_2015 |last=Crowther |first=Mark |publisher=The Week in Chess |date=2015-03-28 |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt; Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].&lt;ref name=&quot;Moscow_Blitz&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.fide.com/component/content/article/4-tournaments/9049-ian-nepomniachtchi-and-valentina-gunina-win-the-moscow-blitz-chess-championships-.html |title=Ian Nepomniachtchi and Valentina Gunina win the Moscow Blitz Chess Championships |publisher=FIDE |date=2015-09-11 |access-date=2022-07-27 |archive-date=2015-11-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151121001830/https://www.fide.com/component/content/article/4-tournaments/9049-ian-nepomniachtchi-and-valentina-gunina-win-the-moscow-blitz-chess-championships-.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]

==Mga Sanggunian==
{{reflist}}</text>
      <sha1>npq1t0qkomp36fo3vgnolzu97mo08zg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958784</id>
      <parentid>1958783</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T22:40:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Typo at formatting edit</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22041" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&quot;&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''[[Maccabiah Games]]''.&lt;ref name=&quot;Maccabiah&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.thechesspedia.com/judaism-and-chess/|title=JUDAISM_AND_CHESS |publisher= The Chesspedia |access-date= 2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship.''&lt;ref name=&quot;European Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20100323064350/http://players.chessdom.com/ian-nepomniachtchi/european-chess-champion-2010 |title=Ian_Nepomniachtchi_is_European_Chess_Champion |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].&lt;ref name=&quot;Russian Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20101224203717/http://www.chessvibes.com/reports/first-russian-title-for-nepomniachtchi/ |title=First_Russian_Title_for_Nepomniachtchi |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ika-3 - Ika-5 Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin.&lt;ref name=&quot;Triple Tie&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |title=Carlsen_Catches_Aronian_in_Last_Round,_Wins_Tal_Memorial_on_Tiebreak |publisher=ChessVibes |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327183729/http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |archive-date=27 March 2014 |url-status=dead|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.&lt;ref name&quot;Coach Potkin&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessintranslation.com/2011/04/vladimir-potkin-on-chess-coaching-and-cheating/ |title=Vladimir_Potkin_on_Chess_Coaching_and_Cheating |date=8 April 2011 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2013-2015===

Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]].&lt;ref name=&quot;10 Tie&quot;&gt; {{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/chessnews/events/14th-european-individual-championships-2013 |title=14th_European_Individual_Championships_2013 |last=Crowther |first=Mark |date=16 May 2013 |website=The Week in Chess |access-date=2022-07-26}} &lt;/ref&gt;

Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; si [[Shakhriyar Mamedyarov]] ang naging kampeon dito.&lt;ref name=&quot;Mamedyarov&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessdom.com/shakhriyar-mamedyarov-is-2013-world-rapid-chess-champion/ |title=Shakhriyar_Mamedyarov_is_2013_World_Rapid_Chess_Champion |publisher=Chessdom |date=8 June 2013|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian.&lt;ref name=&quot;Svidler&quot;&gt;{{cite web |url=http://en.chessbase.com/post/ruian-super-final-svidler-gunina-win-151013 |title=Russian Super Final: Svidler, Gunina win |publisher=ChessBase |date=14 October 2013|access-date=2022-07-06 }}&lt;/ref&gt;

Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] Blitz rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]].&lt;ref name=&quot;Dubai&quot;&gt; {{cite web |url=http://chess-results.com/tnr138146.aspx?lan=1&amp;art=1&amp;rd=21&amp;flag=30&amp;wi=821 | title=FIDE_World_Blitz_Championship_2014_DUBAI_-_UAE_19-20_June 2014 |publisher=Chess-Results |date=2020-06-20 |access-date=2022-07-27 }} &lt;/ref&gt; Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', na nilahukan ng anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014.&lt;ref name=&quot;Yaroslavl&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessdom.com/ian-nepomniachtchi-convincing-in-yaroslavl/ |title=Ian_Nepomniachtchi_convincing_in_Yaroslavl |last=Goran |publisher=Chessdom |date=2014-08-28 |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Yaroslavl2&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessdom.com/tournament-of-champions-in-yaroslavl/ |title=Tournament_of_Champions_in_Yaroslavl |date=2014-08-25 |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt; Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.&lt;ref name=&quot;Beijing&quot;&gt;{{Cite web |url=https://chess24.com/en/read/news/hou-yifan-and-nepomniachtchi-basque-in-glory |title=Hou_Yifan_and_Nepomniachtchi_Basque_in_glory |last=McGourty |first=Colin |publisher=Chess24|date=2014-12-17 |access-date=2022-07-27}} &lt;/ref&gt;

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], dahil mas maraming beses siyang lumaban gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''.&lt;ref name=&quot;Aeroflot&quot;&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/chessnews/events/aeroflot-open-2015 |title=Aeroflot_Open_2015 |last=Crowther |first=Mark |publisher=The Week in Chess |date=2015-03-28 |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt; Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'', at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]].&lt;ref name=&quot;Moscow_Blitz&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.fide.com/component/content/article/4-tournaments/9049-ian-nepomniachtchi-and-valentina-gunina-win-the-moscow-blitz-chess-championships-.html |title=Ian Nepomniachtchi and Valentina Gunina win the Moscow Blitz Chess Championships |publisher=FIDE |date=2015-09-11 |access-date=2022-07-27 |archive-date=2015-11-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151121001830/https://www.fide.com/component/content/article/4-tournaments/9049-ian-nepomniachtchi-and-valentina-gunina-win-the-moscow-blitz-chess-championships-.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt;

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]

==Mga Sanggunian==
{{reflist}}</text>
      <sha1>k1t4xxie75w3nas8at3477wlra6imd7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958785</id>
      <parentid>1958784</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T22:45:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Dagdag na mga sanggunian</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22271" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&quot;&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''[[Maccabiah Games]]''.&lt;ref name=&quot;Maccabiah&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.thechesspedia.com/judaism-and-chess/|title=JUDAISM_AND_CHESS |publisher= The Chesspedia |access-date= 2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship.''&lt;ref name=&quot;European Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20100323064350/http://players.chessdom.com/ian-nepomniachtchi/european-chess-champion-2010 |title=Ian_Nepomniachtchi_is_European_Chess_Champion |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].&lt;ref name=&quot;Russian Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20101224203717/http://www.chessvibes.com/reports/first-russian-title-for-nepomniachtchi/ |title=First_Russian_Title_for_Nepomniachtchi |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ika-3 - Ika-5 Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin.&lt;ref name=&quot;Triple Tie&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |title=Carlsen_Catches_Aronian_in_Last_Round,_Wins_Tal_Memorial_on_Tiebreak |publisher=ChessVibes |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327183729/http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |archive-date=27 March 2014 |url-status=dead|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.&lt;ref name&quot;Coach Potkin&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessintranslation.com/2011/04/vladimir-potkin-on-chess-coaching-and-cheating/ |title=Vladimir_Potkin_on_Chess_Coaching_and_Cheating |date=8 April 2011 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2013-2015===

Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]].&lt;ref name=&quot;10 Tie&quot;&gt; {{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/chessnews/events/14th-european-individual-championships-2013 |title=14th_European_Individual_Championships_2013 |last=Crowther |first=Mark |date=16 May 2013 |website=The Week in Chess |access-date=2022-07-26}} &lt;/ref&gt;

Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; si [[Shakhriyar Mamedyarov]] ang naging kampeon dito.&lt;ref name=&quot;Mamedyarov&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessdom.com/shakhriyar-mamedyarov-is-2013-world-rapid-chess-champion/ |title=Shakhriyar_Mamedyarov_is_2013_World_Rapid_Chess_Champion |publisher=Chessdom |date=8 June 2013|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian.&lt;ref name=&quot;Svidler&quot;&gt;{{cite web |url=http://en.chessbase.com/post/ruian-super-final-svidler-gunina-win-151013 |title=Russian Super Final: Svidler, Gunina win |publisher=ChessBase |date=14 October 2013|access-date=2022-07-06 }}&lt;/ref&gt;

Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] Blitz rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]].&lt;ref name=&quot;Dubai&quot;&gt; {{cite web |url=http://chess-results.com/tnr138146.aspx?lan=1&amp;art=1&amp;rd=21&amp;flag=30&amp;wi=821 | title=FIDE_World_Blitz_Championship_2014_DUBAI_-_UAE_19-20_June 2014 |publisher=Chess-Results |date=2020-06-20 |access-date=2022-07-27 }} &lt;/ref&gt; Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', na nilahukan ng anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014.&lt;ref name=&quot;Yaroslavl&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessdom.com/ian-nepomniachtchi-convincing-in-yaroslavl/ |title=Ian_Nepomniachtchi_convincing_in_Yaroslavl |last=Goran |publisher=Chessdom |date=2014-08-28 |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Yaroslavl2&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessdom.com/tournament-of-champions-in-yaroslavl/ |title=Tournament_of_Champions_in_Yaroslavl |date=2014-08-25 |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt; Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.&lt;ref name=&quot;Beijing&quot;&gt;{{Cite web |url=https://chess24.com/en/read/news/hou-yifan-and-nepomniachtchi-basque-in-glory |title=Hou_Yifan_and_Nepomniachtchi_Basque_in_glory |last=McGourty |first=Colin |publisher=Chess24|date=2014-12-17 |access-date=2022-07-27}} &lt;/ref&gt;

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], dahil mas maraming beses siyang lumaban gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''.&lt;ref name=&quot;Aeroflot&quot;&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/chessnews/events/aeroflot-open-2015 |title=Aeroflot_Open_2015 |last=Crowther |first=Mark |publisher=The Week in Chess |date=2015-03-28 |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt; Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'',&lt;ref name=&quot;Moscow_Blitz&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.fide.com/component/content/article/4-tournaments/9049-ian-nepomniachtchi-and-valentina-gunina-win-the-moscow-blitz-chess-championships-.html |title=Ian Nepomniachtchi and Valentina Gunina win the Moscow Blitz Chess Championships |publisher=FIDE |date=2015-09-11 |access-date=2022-07-27 |archive-date=2015-11-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151121001830/https://www.fide.com/component/content/article/4-tournaments/9049-ian-nepomniachtchi-and-valentina-gunina-win-the-moscow-blitz-chess-championships-.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; at isang buwan lang ang lumipas ay nag-''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]]. &lt;ref name=&quot;World Rapid&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessdom.com/magnus-carlsen-is-2015-world-rapid-champion/ |title=Magnus_Carlsen_is_2015_World_Rapid_Champion! |publisher=Chessdom |date=2015-10-12 |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt;

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]

==Mga Sanggunian==
{{reflist}}</text>
      <sha1>3cm359eikn3p7kattn4s2gda9mcc9j4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958786</id>
      <parentid>1958785</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T22:46:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Prof.PMarini</username>
        <id>123274</id>
      </contributor>
      <comment>Typo edit</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22289" xml:space="preserve">{{Infobox chess player
|playername    = Ian Nepomniachtchi
|image   = [[File:Ian Nepomniachtchi Tal Memorial 2018.jpg|thumb|Si Ian Nepomniachtchi sa ''Tal Memorial 2018'']]
|birthname = Ian Alexandrovich Nepomniachtchi
|datebirth = Hulyo 14, 1990
|placebirth = Bryansk, Russian SFSR, Soviet Union
|country = {{RUS}}
|title = Granmaestro (2007)
|rating = 2766 (Hulyo 2022)
|peakrating = 2792 (Mayo 2021)
|rank = Ika-4 (Abril 2020)
|peakrank = Ika-7 (Hulyo 2022)
}}
= Ian Nepomniachtchi =
Si '''Ian Alexandrovich Nepomniachtchi''' (ipinanganak noong Hulyo 14, 1990) ay isang ''[[Pandaigdigang Granmaestro]]'' sa larangan ng ''[[ahedres]]'' (''Chess Grandmaster)'' mula sa bansang [[Rusya|Russia]]. Nagwagi siya sa ''Russian Superfinal'' noong mga taong 2010 at 2020, napagtagumpayan din niya ang ''European Individual Title'' noong 2010. Taong 2008 at 2015 nang pagtagumpayan niya ang ''Aeroflot Open, ''at noong ''2016, ''nanalo siya sa ''Tal Memorial''. Kasapi siya ng koponan ng Rusya na nagwagi sa'' World Team Chess Championship'' sa [[Antalya]] (2013)&lt;ref name=World_Team_09&gt;{{cite web |url=https://en.chessbase.com/post/world-team-09-russia-takes-gold-china-silver |title=World_Team_09_Russia_Takes_Gold;_China_Silver |date=6 December 2013 |publisher=ChessBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; at [[Astana]] (2019). Kasama din siya ng pambansang koponan na nagwagi noong ''2015 European Team Chess Championship sa ''[[Reykjavik, Iceland]].

Noong taong 2016, kinilala siyang pang-4 sa buong mundo sa larangan ng ''rapid chess'' at ''blitz chess''. Dati na siyang nagwagi ng dalawang ''silver medals'' sa ''World Rapid Championship'', isang ''silver medal'' sa ''World Blitz Championship'', at kampeonato sa ''2008 Ordix Open''. Noong Disyember 2019, dahil sa pagkapanalo ng ''second place'' sa ''[[FIDE Grand Prix 2019]]'', nakapasok siya sa ''[[Candidates Tournament 2020-2021]].''  Nagwagi din siya sa ''2021 FIDE Candidates Tournament'' kaya naman nakapasok siya sa ''World Chess Championship 2021'' bilang ''challenger'' sa pagkakamit ng titulo ng Pandaigdig na Kampeonato; noong Disyembre 2021, sa nabanggit na kampeonato, tinalo siya ni [[Magnus Carlsen]] na siyang ''defending champion''. Noong Hulyo 2022, muli siyang nagwagi sa ''2022 FIDE Candidates Tournament'', ito na ang pangalawanng sunod na pagkapanalo niya ng naturang patimpalak. Dahil dito, muli siya ang maghahamon sa ''World Chess Championship 2023''; bilang karagdagan siya din ang nagtala ng pinakamataas na iskor sa lahat ng ''Candidates' Tournament'' mula noong 2013, nang ipatupad  ang makabagong porma ng torneo.&lt;ref name=&quot;Ian_High_Score&quot;&gt;{{Cite web |url=https://www.chess.com/news/view/2022-fide-candidates-tournament-round-14 |last=Doggers |first=Peter |title=Ding_Beats_Nakamura_To_Finish_2nd_Behind_Nepomniachtchi;_Radjabov_Claims_3rd Place |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

==Karera==
===Panimula===
Si Nepomniachtchi ay apo ng sikat na guro at manunulat ng awit na si [[Boris Iosifovich Nepomniashchy]] mula sa [[Bryansk]]. Nagsimula siyang maglaro ng ahedres sa edad na apat. Ang kanyang mga tiyuhin na sina Igor Nepomniashchy, [[Valentin Evdokimenko]] ang naging kanyang mga unang tagapagturo. Natuto din siya mula sa ''international master'' na si [[Valery Zilberstein]], at sa ''Granmaestro'' na si [[Sergei Yanovsky]]. Mula edad lima hanggang labintatlo, kasama ang ''coach'' na si Valentin Evdokimanko, nanirahan si Ian sa Bryansk, para magsanay. Sa patnubay ni Evdokimanko, lumahok siya sa mga kampeonato ng ahedres sa Europa at sa mga Pandaigdigang patimpalak.&lt;ref name=&quot;Play_Angrier&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.sport-express.ru/chess/reviews/792654/ |title=Ian_Nepomniachtchi:_I_Began_To_Play_Angrier_And_The_Results_Went |date=2010-12-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tatlong beses napagtagumapayan ni Ian and ''[[European Youth Chess Championship]]:'' taong 2000 nanalo siya sa pangkat ''Under 10 ,'' 2001 at 2002 naman nang magkampeon siya sa'' Under 12'' na pangkat.&lt;ref name=&quot;This_Week_In_Chess&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/html/twic420.html#9 |title=The_Week_in_Chess_420 |last=Crowther |first=Mark |date=2002-11-25 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Taong 2002 din noong iuwi niya ang kampeonato mula sa'' [[World Youth Chess Championship]] '' sa ''Under 12 Boys Category'' nang talunin niya si Magnus Carlsen sa pamamagitan ng ''tiebreak score.''&lt;ref name=World_U12_2002&gt;{{Cite web |url=http://www.brasilbase.pro.br/w12b2002.htm |title=Heraklio_2002_–_17°_World_Championship_U12_(Boys) |publisher=BrasilBase |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2007-2009===
Noong 2007, nakamit niya ang ikalawang pwesto sa ''C Group'' ng ''[[Corus Chess Tournament]]'' na ginanap sa [[Wijk Aan Zee, Netherlands|Wijk Aan Zee]]&lt;ref name=&quot;Corus 2007&quot;&gt;[http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 Standings of grandmaster group C 2007] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304045639/http://www.tatasteelchess.com/history/recent/year/2007/standings/3 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;; ito ang kanyang unang pagkapanalo na naging batayan ng kanyang ''[[GM Norm]]'', o ang yugto kung saan nangangailangan siya ng tatlong panalo bago ituring na ''Granmaestro (Chess Grandmaster)''. Bago matapos ang taon ding iyon, ikalawang ulit na nagwagi si Ian upang mapalapit sa pagkakamit ng titulong ''Granmaestro'' sa ''European Individual Chess Championship'' sa [[Dresden, Saxony, Germany| Dresden]]. Ang ikatlo at huling pamantayang panalo bago niya tuluyang kamtin ang titulong ''Granmaestro'' ay kanyang ipinanalo sa torneong ''5th Vanya Somov Memorial - World's Youth Stars'' na ginanap sa [[Kirishi, Russia| Kirishi]].&lt;ref name=&quot;FIDE Title Application&quot;&gt;{{cite web |url=https://ratings.fide.com/title_applications.phtml?details=1&amp;id=4168119&amp;title=GM&amp;pb=15 |title=FIDE_Title_Applications|publisher= FIDE |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Tinalo niya tatlong mga kapwa kampeon na sina [[Rauf Mamedov]], [[Parimarjan Negi]], at [[Zaven Andriasian]] dahil sa ''tiebreak score''.&lt;ref name= &quot;Week in Chess 655&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/html/twic655.html#6 |last=Crowther |first=Mark |title=TWIC_655:_Somov_Memorial_Kirishi |date=28 May 2007 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Nakapasok siya sa 2008 ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'' dahil kanyang pagkapanalo sa ''Aeroflot Open'' na ginanap sa [[Moscow]] noong Pebrero 2008. Sa ''Dortmund Sparkassen Chess Meeting'', wala siyang natalong laban, pawang mga tabla at panalo; at naging tabla sila ng tatlo pang kalahok sa ikalawang pwesto. Sa loob ng taon din ito nag-kampeon si Ian sa ''Ordix Open'', isang ''rapid chess tournament'' na ginanap sa [[Mainz, Germany| Mainz]].&lt;ref name=&quot;Ordix Open&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |last=Doggers |first=Peter |title=Nepomniachtchi_Wins_Ordix_Open |publisher=ChessVibes |date=4 August 2008 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Mainz 2008&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/?q=reports%2Fnepomniachtchi-wins-ordix-open |title=Mainz_2008:_Ian_Nepomniachtchi_wins_Ordix_Open |publisher=ChessBase |date=5 August 2008|access-date=2022-07-06}}&lt;/ref&gt;


Taong 2009 nang makamit niya ang gintong medalya sa ''[[Maccabiah Games]]''.&lt;ref name=&quot;Maccabiah&quot;&gt;{{Cite web|url=https://www.thechesspedia.com/judaism-and-chess/|title=JUDAISM_AND_CHESS |publisher= The Chesspedia |access-date= 2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2010-2011===
Taong 2010, sa [[Rijeka]], sa iskor na 9/11, napanalunan ni Ian ang ''European Individual Championship.''&lt;ref name=&quot;European Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20100323064350/http://players.chessdom.com/ian-nepomniachtchi/european-chess-champion-2010 |title=Ian_Nepomniachtchi_is_European_Chess_Champion |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Bago matapos ang taon, nanalo din siya sa ''[[Russian Chess Championship]]'' sa Moscow, kung saan tinalo niya sa ''playoff'' si [[Sergey Karjakin]].&lt;ref name=&quot;Russian Title&quot;&gt;{{cite web |url=https://web.archive.org/web/20101224203717/http://www.chessvibes.com/reports/first-russian-title-for-nepomniachtchi/ |title=First_Russian_Title_for_Nepomniachtchi |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

Noong Nobyembre ng taong 2011, sa ''Category 22'' ng ''Tal Memorial'' sa Moscow, nag-tabla sa Ika-3 - Ika-5 Pwesto si Ian, kasama sina [[Vasily Ivanchuk]] at Sergey Karjakin.&lt;ref name=&quot;Triple Tie&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |title=Carlsen_Catches_Aronian_in_Last_Round,_Wins_Tal_Memorial_on_Tiebreak |publisher=ChessVibes |archive-url=https://web.archive.org/web/20140327183729/http://www.chessvibes.com/reports/carlsen-catches-aronian-in-last-round-tal-memorial |archive-date=27 March 2014 |url-status=dead|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Si [[Vladimir Potkin]] ang tagapagturo kay Nepomniachtchi noong 2011.&lt;ref name&quot;Coach Potkin&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessintranslation.com/2011/04/vladimir-potkin-on-chess-coaching-and-cheating/ |title=Vladimir_Potkin_on_Chess_Coaching_and_Cheating |date=8 April 2011 |access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt;

===2013-2015===

Noong Mayo 2013, sa ''European Individual Championship'' sampung kalahok ang nag-tabla sa Unang Pwesto kasama si Ian; katabla niya ang mga manlalarong sina [[Alexander Moiseenko]], [[Evgeny Romanov]], [[Alexander G Beliavsky]], [[Constantin Lupulescu]], [[Francisco Vallejo Pons]], [[Sergei Movsesian]], [[Hrant Melkumyan]], [[Alexey Dreev]], at [[Evgeny Alekseev]].&lt;ref name=&quot;10 Tie&quot;&gt; {{cite web |url=http://www.theweekinchess.com/chessnews/events/14th-european-individual-championships-2013 |title=14th_European_Individual_Championships_2013 |last=Crowther |first=Mark |date=16 May 2013 |website=The Week in Chess |access-date=2022-07-26}} &lt;/ref&gt;

Nang sumunod na buwan, nanalo naman si Ian ng Ikalawang Pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' na ginanap sa [[Khanty-Mansiysk]]; si [[Shakhriyar Mamedyarov]] ang naging kampeon dito.&lt;ref name=&quot;Mamedyarov&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessdom.com/shakhriyar-mamedyarov-is-2013-world-rapid-chess-champion/ |title=Shakhriyar_Mamedyarov_is_2013_World_Rapid_Chess_Champion |publisher=Chessdom |date=8 June 2013|access-date=2022-07-26 }}&lt;/ref&gt; Oktubre noong taong 2013 pa din, nag-tabla naman si Nepomniachtchi at si [[Peter Svidler]] sa ''Russian Championship Superfinal''; matapos ang ''tiebreak'', Ikalawang Pwesto ang naiuwi ni Ian.&lt;ref name=&quot;Svidler&quot;&gt;{{cite web |url=http://en.chessbase.com/post/ruian-super-final-svidler-gunina-win-151013 |title=Russian Super Final: Svidler, Gunina win |publisher=ChessBase |date=14 October 2013|access-date=2022-07-06 }}&lt;/ref&gt;

Sa kabuuan ng 2013, umangat ang ''[[FIDE]] Blitz rating'' ni Ian; mula 2689 noong Enero, ito ay naging 2830 pagdating ng Disyembre.

Taong 2014, nakamit ni Nepomniachtchi ang medalyang pilak sa ''[[World Blitz Chess Championship]]'' na inilunsad sa [[Dubai]].&lt;ref name=&quot;Dubai&quot;&gt; {{cite web |url=http://chess-results.com/tnr138146.aspx?lan=1&amp;art=1&amp;rd=21&amp;flag=30&amp;wi=821 | title=FIDE_World_Blitz_Championship_2014_DUBAI_-_UAE_19-20_June 2014 |publisher=Chess-Results |date=2020-06-20 |access-date=2022-07-27 }} &lt;/ref&gt; Pagdating ng Agosto, noong ''5th International Chess Festival'' na tinawag ding ''Yaroslav the Wise'' na idinaos sa [[Yaroslavl]], nanalo rin siya sa ''Tournament of Champions,'' isang patimpalak sa ''rapid chess'' gamit ang ''[[double round-robin format]]'', na nilahukan ng anim na kampeong Europeo na nagsipagwagi sa pagitan ng taoon 2009-2014.&lt;ref name=&quot;Yaroslavl&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessdom.com/ian-nepomniachtchi-convincing-in-yaroslavl/ |title=Ian_Nepomniachtchi_convincing_in_Yaroslavl |last=Goran |publisher=Chessdom |date=2014-08-28 |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt; &lt;ref name=&quot;Yaroslavl2&quot;&gt;{{Cite web |url=http://www.chessdom.com/tournament-of-champions-in-yaroslavl/ |title=Tournament_of_Champions_in_Yaroslavl |date=2014-08-25 |publisher=Chessdom |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt; Nagwagi naman siya ng gintong medalya sa panlalaking tunggaliang ''[[Basque Chess Tournament]]'' sa ginanap na ''[[SportAccord World Mini Games]]'' sa [[Beijing]], Disyembre nang taong iyon.&lt;ref name=&quot;Beijing&quot;&gt;{{Cite web |url=https://chess24.com/en/read/news/hou-yifan-and-nepomniachtchi-basque-in-glory |title=Hou_Yifan_and_Nepomniachtchi_Basque_in_glory |last=McGourty |first=Colin |publisher=Chess24|date=2014-12-17 |access-date=2022-07-27}} &lt;/ref&gt;

Abril 2015 nang muling manalo si Ian sa ''Aeroflot Open,'' ikalawang beses ito sa kanyang karera; kung saan tinalo niya sa pamamagitan ng ''tiebreak'' si [[Daniil Dubov]], dahil mas maraming beses siyang lumaban gamit ang mga itim na piyesa. Dahil dito, (muli) siyang  nakapasok sa ''2015 Dortmund Sparkassen Chess Meeting''. Pagkatapos nito, kasunod agad niyang niyang pinagtagumpayan ang ''Aeroflot Blitz tournament''.&lt;ref name=&quot;Aeroflot&quot;&gt;{{cite web |url=https://theweekinchess.com/chessnews/events/aeroflot-open-2015 |title=Aeroflot_Open_2015 |last=Crowther |first=Mark |publisher=The Week in Chess |date=2015-03-28 |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt; Pagdating ng Setyembre, lumahok at nagwagi naman siya sa ''Moscow Blitz Championship'',&lt;ref name=&quot;Moscow_Blitz&quot;&gt;{{cite web |url=https://www.fide.com/component/content/article/4-tournaments/9049-ian-nepomniachtchi-and-valentina-gunina-win-the-moscow-blitz-chess-championships-.html |title=Ian Nepomniachtchi and Valentina Gunina win the Moscow Blitz Chess Championships |publisher=FIDE |date=2015-09-11 |access-date=2022-07-27 |archive-date=2015-11-21 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151121001830/https://www.fide.com/component/content/article/4-tournaments/9049-ian-nepomniachtchi-and-valentina-gunina-win-the-moscow-blitz-chess-championships-.html |url-status=dead }}&lt;/ref&gt; at isang buwan lang ang lumipas ay nagwagi naman siya ng ''silver medal'' sa ''[[World Rapid Chess Championship]]'' na idinaos sa [[Berlin]]. &lt;ref name=&quot;World Rapid&quot;&gt;{{cite web |url=http://www.chessdom.com/magnus-carlsen-is-2015-world-rapid-champion/ |title=Magnus_Carlsen_is_2015_World_Rapid_Champion! |publisher=Chessdom |date=2015-10-12 |access-date=2022-07-27}}&lt;/ref&gt;

===2016-2020===

[[File:Ian Nepomniachtchi Satka 2018.jpg|alt= Nepomniachtchi looking over a chess board.|thumb| Si Nepomniachtchi noong ''2018 Russian Chess Championships Super Finals'' ]]

Si Ian Nepomniachtchi ang nag-kampeon sa ''7th [[Hainan Danzhou]] Tournament'' at sa [[Taj Memorial]] na ginanap Hulyo at Oktubre ng taong 2016. Taong iyon din ng ganapin ang ''[[42nd Chess Olympiad]]'' kung saan nanalo sa ng ''individual silver'' bilang manlalaro sa ika-apat na ''board'' ng koponan ng Russia, na nagkamit naman ng ''team bronze''.

Noong Disyembre 10, 2017, sa isang labang nakapaloob sa ''Super Tournament'' sa ''London'' natalo ni Ian ang Pandaigdigang Kampeon na si Magnus Carlsen; sa wakas ng nasabing torneo ay ikalawang karangalan lamang ang kanyang naiuwi, dahil matapos niyang manguna sa unang walong ''rounds'' (+3-0=5), natalo siya sa ''tiebreak'' ni Fabiano Caruana, na nagsimulang humabol sa kanysa sa ika-siyam na ''round''. Noon namang Disyembre 17, 2017, nagkamit siya ng ikatlong pwesto sa ''World Rapid Chess Championship'' sa [[Riyadh]].

Noong Hulyo 2018, napanalunan niya ''[[46th Dortmund Sparkassen Chess Meeting]]'', sa tala na 5/7 (+3-0=4), isang buong punto ang lamang sa nasa kasunod na pwesto.

Enero 2019, lumahok si Nepomniachtchi sa ''[[81st Tata Steel Masters]]'' at nagkamit ng ikatlong pwesto sa iskor na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;/ 13 (+4-2=7). Pagdating ng Marso, kasama siya sa koponan na nagwagi ng ''World Team Chess Championship'' para sa Russia. Mayo ng parehas na taon, sumali naman si Ian sa [[FIDE Grand Prix Tournament]] sa Moscow na bahagi ng proseso para makapasok sa ''[[2020 World Chess Championship]]''. Ang naturang torneo ay nilahukan ng 16 na manlalaro. Naging kampeon si Nepomnichtchi sa paggapi kay Granmaestro [[Alexander Grishuk sa mabibilis na ''tiebreak'' sa wakas ng torneo. Dahil dito, umbaot na sa kabuuang 9 and kanyang puntos sa ''Grand Prix'' at naluklok siya sa pinaka-tuktok ng talaan.

Disyembre 2020, nagwagi siya sa ''Russian Championship'' na may 7.5 puntos sa kabuuang 11 laban, lamang ng kalahating puntos sa Granmaestro na si [[Sergey Karjakin.]]

===2021-2022===
Noong Abril 2021, nanalo si Ian sa ''[[2020/2021 Candidates Tournament]]'' taglay ang kartadang 8.5/14 (+5-2=7), may kalahating puntong lamang sa pumangalawang pwesto na si [[Maxime Vachier-Lagrave]]. Ang pagkapanalong ito ang nagbigay-pagkakataon sa kanya upang makaharap si Magnus Carlsen sa ''World Chess Championship'' na ginanap noong Nobyembre-Disyembre 2021. Napanatili ni Carlsen ang kanyang pagka-kampeon, nanalo siya sa tala na 7 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt; - 3 &lt;math&gt;\tfrac{1}{2}&lt;/math&gt;.

Agosto 2021 nang makamit ni Nepomniachtchi ang pinakamataas na ''rating'' sa lahat ng manlalaro sa bansang ''Russia'', taglay ang ''rating'' na 2792. Dahil dito, naitala siya bilang pang-apat na pwesto sa buong mundo, at nasa ikalawang pwesto sa buong Europa, sumunod kay Magnus Carlsen.

Mula ika-26 hanggang ika-28 ng Disyembre, lumahok si Nepomniachtchi sa 2021 ''FIDE World Rapid Championship'' at nakapagtapos nang tabla ang iskor (9.5/13) sa iba pang mga manlalaro; matapos ang serye ng mga ''tiebreaks'' nakamit niya ang ikalawang pwesto. Ang nagkamit ng unang pwesto na si [[Nodirbek Abdusattorov]], na mayroon ding iskor na 9.5/13 ay nakaharap ni Ian sa isang ''playoff''. Tabla ang naging resulta ng kanilang unang laban, at natalo si Ian sa ikalawa nilang paghaharap, kaya sa dulo ng patimpalak, ay ikalawang karangalan ang naiuwi ni Nepomniachtchi. Disyembre din ng magharap sa isang ''friendly match'' si Ian at ang presidente ng [[Nornickel]] na si [[Vladimir Potanin]] na ipinanalo ni Nepomniachtchi pagkatapos ng ika-38 tira.

Muling nakapasok si Nepomniachtchi sa ''[[2022 Candidates Tournament]]'' dahil siya ang ''World Championship Runner-up'' at siya'y nagtaglay ng paunang kalamangan sa torneo. Dahil sa pagpaptaw ng FIDE ng parusang pagkasuspinde sa mga koponan ng mga bansang Russia at Belarusia, lumaban na lamang si Ian dala ang watawat ng FIDE. Nakamit ni Nepomniachtchi ang tagumpay matapos ang ika-13 ''round'' ng torneo, matapos maitabla ang kanyang laban kontra kay [[Richard Rapport]], dala ang isa at kalahating puntong kalamangan tungo sa ika-14 na ''round''.  Dahil  doon, natiyak niya ang pagpasok sa ''[[World Chess Championship 2023]]''. Si Ian ang unang manlalaro na nalampas sa ''Candidates Tournament'' nang hindi natatalo matapos ang katulad na ginawa ni Viswanathan Anand noong 2014. Si Ian din ang nagkamit ng pinakamataas na iskor na 9.5/14 sa ''Candidates Tournament'' mula nang ipatupad ang makabagong anyo ng nasabing torneo noong 2013.

{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center; background:white; color:black&quot;
|+World Chess Championship 2021
|-
! rowspan=&quot;2&quot; | !! rowspan=&quot;2&quot; |Antas !! rowspan=&quot;2&quot; |Pandaigdigang Talaan !! colspan=&quot;14&quot; |Mga laban !! rowspan=&quot;2&quot; |Puntos
|-
! 1 !! 2 !! 3 !! 4 !! 5 !! 6 !! 7 !! 8 !! 9 !! 10 !! 11 !! 12 !! 13 !! 14 
|-
| align=&quot;left&quot; | {{flagathlete|Magnus Carlsen|NOR}} || 2856 || Numero 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ || 1
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || ½
| style=&quot;background:black; color:white&quot; | 1 || colspan=&quot;3&quot; rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; |Hindi na kinailangan || '''7½'''
|-
| align=&quot;left&quot; | &lt;span class=&quot;flagicon&quot;&gt;[[File:CFR Russia chess simplified flag infobox.svg|23x15px|border |alt=|link=]]&amp;nbsp;&lt;/span&gt;[[Ian Nepomniachtchi]]&amp;nbsp;&lt;span style=&quot;font-size:90%;&quot;&gt;(&lt;abbr title=&quot;Chess Federation of Russia&quot;&gt;CFR&lt;/abbr&gt;)&lt;/span&gt; || 2782 || Numero 5
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0
| ½ || style=&quot;background:black; color:white&quot; | 0 
| 0 || style=&quot;background:black; color:white&quot; | ½ 
| 0 || '''3½'''
|}

==Katayuan sa ''Rapid'' at ''Blitz Chess''==
Bukod sa kanyang napatunayang husay sa klasikong ahedres, nagpakita din ng galing si Ian sa ''rapid'' at ''blitz chess''. Sa tala noong Hunyo 2021, si Ian ay panglima sa buong mundo sa talaan ng FIDE para sa ''rapid chess'' at ika-sampu naman sa daigdig sa talaan ng ''blitz chess''.

==Personal na Buhay==
Si Ian Nepomniachtchi ay isang [[Hudyo]]. Madalas gamitin ng mga kakilala niya ang palayaw niyang &quot;'''Nepo'''&quot;. Nagtapos siya ng pag-aaral mula sa ''[[Russian State Social University]]''

Noong Oktubre 4, 2021, nagin panauhin si Nepomniachtchi sa programa sa telebisyon na ''[[What? Where? When?]]''

Kasama ang 43 pang mga kilalang manlalaro ng ahedres mula sa ''Russia'', noong Marso 2022, lumagda si Nepomniachtchi sa isang bukas na liham para sa pangulo ng Rusya na si [[Vladimir Putin]] para tutulan ang pagsakop ng Russia sa Ukraine at maghayag ng pakikiisa sa mga mamayan ng Ukraine.

===''Video Gaming''===
Taong 2006 na matutunan at makahiligan ni Ian ang larong [[DotA]]; naging ''semi-professional'' na manlalaro din siya ng [[DotA2]]. Kasapi siya sa koponan na nagwagi sa ''[[ASUS Cup Winter 2011]]'' ''DotA Tournament''. Naging komentarista naman siya noong ''ESL Hamburg 2018 DotA 2 Tournament'', at nakilala sa taguring ''FrostNova''. Naglalaro din siya ng ''[[Hearthstone]]'' at hinikayat pa ang kapwa Rusong Granmaestro na si [[Peter Svidler]] na maglaro din nito. Nagbigay pa ng kani-kanilang mga mungkahi si Nepomniachtchi at Svidler tungkol sa nasabing laro sa mga ''developer'' ng ''Hearthstone.''

==Mga Aklat==
Naging paksa din si Ian Nepomniachtchi ng ilang mga aklat sa usapin ng ahedres. Narito ang mga aklat ng naglalaman ng mga detalye tungkol sa kanya:
*Grandmaster Zenon Franco (2021). ''Nail It Like Nepo!: Ian Nepomniachtchi's 30 Best Wins''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-56073-0]]
*Grandmaster Dorian Regozenco (2021). ''Eight Good Men: The 2020-2021 Candidates Tournament''. [Limited Liability Company Elk and Ruby Publishing House]. [[ISBN 978-5604-17707-5]]
*Cyrus Lakdawala (2021). ''Nepomniachtchi: Move by Move'' [Everyman Chess]. [[ISBN 978-1781-9462-51]]

==Mga Sanggunian==
{{reflist}}</text>
      <sha1>jnqedemdtzfwl94e30wz4rqlqtbrphk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Pamamaril sa Pamantasang Ateneo de Manila</title>
    <ns>0</ns>
    <id>318479</id>
    <revision>
      <id>1958759</id>
      <parentid>1958744</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T12:42:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Siuhl10</username>
        <id>122693</id>
      </contributor>
      <comment>Nagdagdag at nag-update ng impormasyon</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11455" xml:space="preserve">{{Infobox civilian attack
| title             =Pamamaril sa Ateneo de Manila
| image             = Areté Ateneo Panorama.jpg
| image_size        = 300
| caption          = Ang gusaling Areté noong 2018
| map               ={{infobox mapframe
| coord             ={{coord|14|38|29|N|121|4|32|E}}|length_km=0.5}}
| map_caption       =Lokayon ng gusaling Areté sa loob ng unibersidad.
| location          =Loyola Heights, [[Lungsod Quezon]], Pilipinas
| target            =Dating alkalde ng [[Lamitan]] Rosita &quot;Rose&quot; Furigay&lt;ref name=&quot;gunman&quot; /&gt;
| coordinates       ={{coord|14|38|29|N|121|4|32|E|display=inline,title}}
| date              ={{start date|2022|07|24}}
| time               =3:30 p.m.{{efn|name=fn1|Ang [[Metropolitan Manila Development Authority]] (MMDA) at ang pulis ay nagbigay ng iba't ibang oras ng aktwal na pamamaril. Nag-post ang MMDA sa Twitter na may isang insidenteng pamamaril sa Gate 3 ng unibersidad bandang 2:55 p.m. noong Hulyo 24.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rappler.com/nation/timeline-ateneo-de-manila-university-shooting-incident-july-2022/|title=TIMELINE: What happened during the Ateneo shooting incident|newspaper=Rappler|last=Gavilan|first=Jodesz|date=2022-07-25|access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Habang sinabi ng pulis sa isang ulat ng Philippine Daily Inquirer na si Yumol, ang umatake, ay nagpaputok bandang 3:30 p.m.&lt;ref name=&quot;gunman&quot;&gt;{{Cite news |last=Mendoza |first=John Eric |date=Hulyo 24, 2022 |title=Gunman in Ateneo shooting was a 'a determined assassin,' says QC police chief |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1633514/gunman-in-ateneo-shooting-was-a-a-determined-assassin-says-qc-police-chief |access-date=Hulyo 24, 2022 |archive-date=Hulyo 25, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725072006/https://newsinfo.inquirer.net/1633514/gunman-in-ateneo-shooting-was-a-a-determined-assassin-says-qc-police-chief |url-status=live |language=en}}&lt;/ref&gt;}}
| timezone          =[[Philippine Standard Time|PST]]
| type             = Mass shooting, [[assassination]] sa pamamagitan ng pamamaril
| fatalities        =3&lt;ref name=&quot;casualties&quot;&gt;{{Cite news |date=Hulyo 24, 2022 |title=Ex-Basilan mayor, 2 others dead in Ateneo shooting |work=[[The Philippine Star]] |url=https://www.philstar.com/nation/2022/07/24/2197693/basilan-mayor-among-reported-casualties-ateneo-shooting |access-date=July 24, 2022 |archive-date=Hulyo 25, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725072008/https://www.philstar.com/nation/2022/07/24/2197693/basilan-mayor-among-reported-casualties-ateneo-shooting |url-status=live|language=en }}&lt;/ref&gt;
| injuries          =2&lt;ref name=&quot;casualties&quot; /&gt;
| victims=&lt;!-- or | victim = --&gt;
| perpetrator       =Chao Tiao Yumol&lt;ref name=&quot;gunman&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;casualties&quot; /&gt;
| motive            =Pansarili&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://newsinfo.inquirer.net/1633505/suspect-in-ateneo-shooting-had-personal-motives-qcpd|title=Suspect in Ateneo shooting had ‘personal motives’ — QCPD|last=Mendoza|first=John Eric|date=2022-07-24|access-date=2022-07-26|newspaper=Philippine Daily Inquirer}}&lt;/ref&gt;
}}

Noong Hulyo 24, 2022, isang pamamaril ang naganap sa loob ng [[Pamantasang Ateneo de Manila|Ateneo de Manila University]] campus sa [[Lungsod Quezon|Quezon City]], [[Kalakhang Maynila|Metro Manila]], Philippines, na ikinasawi ng tatlong tao at ikina-sugat nang dalawa pa.&lt;ref name=&quot;casualties&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;pamamaril&quot;&gt;{{Cite news |date=July 24, 2022 |title=3 dead in Ateneo de Manila University shooting, including former mayor from Basilan |work=ABS-CBN News |url=https://news.abs-cbn.com/news/07/24/22/3-dead-in-ateneo-de-manila-university-shooting |access-date=July 24, 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;former&quot;&gt;{{Cite news |date=July 24, 2022 |title=Former Lamitan mayor, two others killed in Ateneo shooting |work=GMA News |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/metro/839206/pnp-1-killed-1-injured-in-ateneo-shooting/story/ |url-status=live |access-date=July 24, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725072008/https://www.gmanetwork.com/news/topstories/metro/839206/pnp-1-killed-1-injured-in-ateneo-shooting/story/ |archive-date=July 25, 2022}}&lt;/ref&gt;

==Background==
Humigit-kumulang isang oras bago ang insidente, isang graduation ceremony ang nakatakdang isagawa para sa [[Pamantasang Ateneo de Manila|Ateneo School of Law]] students ng [[Pamantasang Ateneo de Manila|Ateneo de Manila University]].&lt;ref&gt;{{Cite news |date=July 24, 2022 |title=FAST FACTS: Who is ex-Lamitan mayor Rosita Furigay? |work=Rappler |url=https://www.rappler.com/nation/things-to-know-former-lamitan-mayor-rosita-furigay/ |url-status=live |access-date=July 24, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725072009/https://www.rappler.com/nation/things-to-know-former-lamitan-mayor-rosita-furigay/ |archive-date=July 25, 2022}}&lt;/ref&gt;

Bagama't mataas ang bilang ng homicide sa Pilipinas, ang malawakang pamamaril - lalo na ang mga pamamaril sa paaralan - ay hindi karaniwan. Gayunpaman, laganap ang mga krimeng may kinalaman sa pulitika.&lt;ref&gt;{{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=June 15, 2022 |title=Why the Philippines Has Lots of Guns But Very Few Mass Shootings Despite Easy Access to Guns |url=https://time.com/6186982/philippines-guns-mass-shootings/ |magazine=Time |access-date=July 25, 2022 |archive-date=July 24, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220724024320/https://time.com/6186982/philippines-guns-mass-shootings/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Cursino |first=Malu |date=July 24, 2022 |title=Philippines shooting: Ex-mayor among three dead |work=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-asia-62285110 |url-status=live |access-date=July 25, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725072010/https://www.bbc.com/news/world-asia-62285110 |archive-date=July 25, 2022 |quote=School and university shootings are rare in the Philippines but killings of politicians are fairly common.}}&lt;/ref&gt;

==Pamamaril==
Bandang alas-3:30 ng hapon{{efn|name=fn1}} (lokal na oras), noong Hulyo 24, 2022, isang gunman ang nagpaputok sa labas ng gusali ng Unibersidad, ang lugar para sa seremonya ng pagtatapos.&lt;ref name=&quot;pamamaril&quot;/&gt; Dating alkalde ng [[Lamitan]], [[Basilan]] Rose Furigay, na tagpo sa panahon ng pag-atake, ay ang pangunahing target ng salarin. Siya ay napatay kasama ang isang guwardiya na nabaril habang sinusubukang tigilan ang salarin,&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Ravela |first=Gillaine |date=July 25, 2022 |title='He deserves to be named and recognized': Filipinos mourn death of Ateneo guard |work=The Philippine Star |url=https://interaksyon.philstar.com/trends-spotlights/2022/07/25/223022/he-deserves-to-be-named-and-recognized-filipinos-mourn-death-of-ateneo-guard/ |access-date=July 26, 2022}}&lt;/ref&gt; at isang executive assistant ng dating alkalde.&lt;ref name=&quot;casualties&quot;/&gt; 

Namataan ng umano'y gunman, na kinilalang si Chao-Tiao Yumol, ang kanyang target at nagpaputok. Matapos ang pag-atake, pinamunuan ni Yumol ang isang sasakyan at nagmaneho palabas ng campus sa kanyang pagsisikap na tumakas. Si Yumol ay hinarang ng isang mandurumog sa pagdating sa [[Aurora Boulevard]] matapos niyang araruhin ang ilang sasakyan at motorsiklo. Pagkatapos ay inaresto si Yumol ng mga rumespondeng pulis.&lt;ref name=&quot;gunman&quot;/&gt;

==Mga biktima==
Tatlo ang nasawi sa pag-atake: dating mayor ng Lamitan na si Rosita &quot;Rose&quot; Furigay, Victor George Capistrano (ayuda ni Furigay), at Jeneven Bandiola (isang Ateneo security guard). Si Hannah (anak ni Furigay) at isang bystander ay nasugatan din.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Adel |first=Rosette |date=July 25, 2022 |title=Ateneo shooting: What we know about suspect Chao Tiao Yumul |work=Interaksyon |url=https://interaksyon.philstar.com/trends-spotlights/2022/07/25/223019/chao-tiao-yumul-suspect-ateneo-shooting/ |url-status=live |access-date=July 25, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725072010/https://interaksyon.philstar.com/trends-spotlights/2022/07/25/223019/chao-tiao-yumul-suspect-ateneo-shooting/ |archive-date=July 25, 2022}}&lt;/ref&gt;

==May kagagawan==
Si Chao-Tiao Yumol, isang doktor, ay isang residente ng Lamitan, Basilan. Ayon sa pulisya, walang permanenteng tirahan si Yumol sa Metro Manila at palaging tumatakbo para isagawa ang pamamaslang.  Noong 2018, isang cease and desist order ang inilabas sa klinika ni Yumol sa Lamitan ng [[Bangsamoro|gobyerno ng Bangsamoro]].&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Domingo |first=Kat |date=July 24, 2022 |title=Suspect in killing of ex-mayor held grudge over closure of clinic: Furigay lawyer |work=ABS-CBN News |url=https://news.abas-cbn.com/news/07/24/22/killing-had-roots-in-clinic-closure-ex-mayors-lawyer |access-date=July 25, 2022}}&lt;/ref&gt;

==Mga reaksyon==
Ikinondena ng ilang organisasyon at pampublikong personalidad ang nagyaring pamamaril.&lt;ref&gt;{{cite news |last1=Patinio |first1=Ferdinand |last2=Bacelonia |first2=Wilnard |title=Educators, local execs, solons slam Ateneo shooting |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179697 |access-date=July 26, 2022 |agency=Philippine News Agency |date=July 25, 2022}}&lt;/ref&gt; Hiniling ni Pangulong [[Bongbong Marcos]] ang agarang imbestigasyon sa pamamaril.&lt;ref&gt;{{cite news |last1=Flores |first1=Helen |title=Marcos calls for swift probe into Ateneo shooting |url=https://www.philstar.com/headlines/2022/07/25/2197765/marcos-calls-swift-probe-ateneo-shooting |access-date=July 26, 2022 |work=The Philippine Star |date=July 25, 2022}}&lt;/ref&gt; Alkalde ng [[Quezon City]] na si Joy Belmonte ay kinondena ang nangyaring pamamril, at sinabi na &quot;ang ganitong uri ng pangyayari ay walang lugar sa ating lipunan at dapat hatulan sa pinakamataas na antas&quot;, habang umabot ito ng pakikiramay sa mga pamilya ng mga biktima.&lt;ref name=&quot;casualties&quot;/&gt; Ang [[Philippine Red Cross]] ay nagpadala ng walong bag ng dugo papunta sa Quirino Memorial Medical Center (QMMC) kung saan gumagaling ang mga nasugatang biktima.&lt;ref&gt;{{cite news |last1=Cabato |first1=Luisa |title=PH Red Cross sends bags of blood for Ateneo shooting affected individual |url=https://mb.com.ph/2022/07/25/ph-red-cross-sends-bags-of-blood-for-ateneo-shooting-affected-individual/ |access-date=July 26, 2022 |work=Manila Bulletin |date=July 25, 2022}}&lt;/ref&gt;

Kinansela ng Ateneo de Manila University ang seremonya ng pagtatapos para sa mga mag-aaral nito na nakaiskedyul na mangyari oras matapos ang pamamaril at ipinangako nito na tutulungan ang sinumang estudyante, guro, at panauhin na apektado ng insidente.&lt;ref&gt;{{cite news |last1=Medenilla |first1=Samuel |last2=Acosta |first2=Rene |title=Shooting kills 3, cancels law graduation rites at Ateneo; PBBM vows swift probe |url=https://businessmirror.com.ph/2022/07/24/shooting-kills-3-cancels-law-graduation-rites-at-ateneo-pbbm-vows-swift-probe/ |access-date=July 26, 2022 |work=BusinessMirror |date=July 24, 2022}}&lt;/ref&gt; Nangako rin ang mga miyembro ng Ateneo de Manila na magbibigay ito ng suportang pinansyal sa pamilya ni Bandiola at inilunsad ang isang QR code payment channel.&lt;ref&gt;{{cite news |title=Catholic schools in the Philippines condemn Ateneo shooting |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/839377/catholic-schools-condemn-ateneo-shooting/story/ |access-date=July 26, 2022 |work=GMA News Online |date=July 26, 2022}}&lt;/ref&gt;

==Mga nota==
{{noteslist}}

==Mga sanggunian==
{{Reflist}}
[[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]]
[[Kategorya:Infobox mapframe without OSM relation ID on Wikidata]]
[[Kategorya:Mga pamamaril]]</text>
      <sha1>rhr1jycrh0hxfci4uax2l46aub41frz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958813</id>
      <parentid>1958759</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T03:25:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Siuhl10</username>
        <id>122693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11467" xml:space="preserve">{{Infobox civilian attack
| title             =Pamamaril sa Pamantasang Ateneo de Manila
| image             = Areté Ateneo Panorama.jpg
| image_size        = 300
| caption          = Ang gusaling Areté noong 2018
| map               ={{infobox mapframe
| coord             ={{coord|14|38|29|N|121|4|32|E}}|length_km=0.5}}
| map_caption       =Lokayon ng gusaling Areté sa loob ng unibersidad.
| location          =Loyola Heights, [[Lungsod Quezon]], Pilipinas
| target            =Dating alkalde ng [[Lamitan]] Rosita &quot;Rose&quot; Furigay&lt;ref name=&quot;gunman&quot; /&gt;
| coordinates       ={{coord|14|38|29|N|121|4|32|E|display=inline,title}}
| date              ={{start date|2022|07|24}}
| time               =3:30 p.m.{{efn|name=fn1|Ang [[Metropolitan Manila Development Authority]] (MMDA) at ang pulis ay nagbigay ng iba't ibang oras ng aktwal na pamamaril. Nag-post ang MMDA sa Twitter na may isang insidenteng pamamaril sa Gate 3 ng unibersidad bandang 2:55 p.m. noong Hulyo 24.&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://www.rappler.com/nation/timeline-ateneo-de-manila-university-shooting-incident-july-2022/|title=TIMELINE: What happened during the Ateneo shooting incident|newspaper=Rappler|last=Gavilan|first=Jodesz|date=2022-07-25|access-date=2022-07-26}}&lt;/ref&gt; Habang sinabi ng pulis sa isang ulat ng Philippine Daily Inquirer na si Yumol, ang umatake, ay nagpaputok bandang 3:30 p.m.&lt;ref name=&quot;gunman&quot;&gt;{{Cite news |last=Mendoza |first=John Eric |date=Hulyo 24, 2022 |title=Gunman in Ateneo shooting was a 'a determined assassin,' says QC police chief |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1633514/gunman-in-ateneo-shooting-was-a-a-determined-assassin-says-qc-police-chief |access-date=Hulyo 24, 2022 |archive-date=Hulyo 25, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725072006/https://newsinfo.inquirer.net/1633514/gunman-in-ateneo-shooting-was-a-a-determined-assassin-says-qc-police-chief |url-status=live |language=en}}&lt;/ref&gt;}}
| timezone          =[[Philippine Standard Time|PST]]
| type             = Mass shooting, [[assassination]] sa pamamagitan ng pamamaril
| fatalities        =3&lt;ref name=&quot;casualties&quot;&gt;{{Cite news |date=Hulyo 24, 2022 |title=Ex-Basilan mayor, 2 others dead in Ateneo shooting |work=[[The Philippine Star]] |url=https://www.philstar.com/nation/2022/07/24/2197693/basilan-mayor-among-reported-casualties-ateneo-shooting |access-date=July 24, 2022 |archive-date=Hulyo 25, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725072008/https://www.philstar.com/nation/2022/07/24/2197693/basilan-mayor-among-reported-casualties-ateneo-shooting |url-status=live|language=en }}&lt;/ref&gt;
| injuries          =2&lt;ref name=&quot;casualties&quot; /&gt;
| victims=&lt;!-- or | victim = --&gt;
| perpetrator       =Chao Tiao Yumol&lt;ref name=&quot;gunman&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;casualties&quot; /&gt;
| motive            =Pansarili&lt;ref&gt;{{cite news|url=https://newsinfo.inquirer.net/1633505/suspect-in-ateneo-shooting-had-personal-motives-qcpd|title=Suspect in Ateneo shooting had ‘personal motives’ — QCPD|last=Mendoza|first=John Eric|date=2022-07-24|access-date=2022-07-26|newspaper=Philippine Daily Inquirer}}&lt;/ref&gt;
}}

Noong Hulyo 24, 2022, isang pamamaril ang naganap sa loob ng [[Pamantasang Ateneo de Manila|Ateneo de Manila University]] campus sa [[Lungsod Quezon|Quezon City]], [[Kalakhang Maynila|Metro Manila]], Philippines, na ikinasawi ng tatlong tao at ikina-sugat nang dalawa pa.&lt;ref name=&quot;casualties&quot;/&gt;&lt;ref name=&quot;pamamaril&quot;&gt;{{Cite news |date=July 24, 2022 |title=3 dead in Ateneo de Manila University shooting, including former mayor from Basilan |work=ABS-CBN News |url=https://news.abs-cbn.com/news/07/24/22/3-dead-in-ateneo-de-manila-university-shooting |access-date=July 24, 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;former&quot;&gt;{{Cite news |date=July 24, 2022 |title=Former Lamitan mayor, two others killed in Ateneo shooting |work=GMA News |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/metro/839206/pnp-1-killed-1-injured-in-ateneo-shooting/story/ |url-status=live |access-date=July 24, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725072008/https://www.gmanetwork.com/news/topstories/metro/839206/pnp-1-killed-1-injured-in-ateneo-shooting/story/ |archive-date=July 25, 2022}}&lt;/ref&gt;

==Background==
Humigit-kumulang isang oras bago ang insidente, isang graduation ceremony ang nakatakdang isagawa para sa [[Pamantasang Ateneo de Manila|Ateneo School of Law]] students ng [[Pamantasang Ateneo de Manila|Ateneo de Manila University]].&lt;ref&gt;{{Cite news |date=July 24, 2022 |title=FAST FACTS: Who is ex-Lamitan mayor Rosita Furigay? |work=Rappler |url=https://www.rappler.com/nation/things-to-know-former-lamitan-mayor-rosita-furigay/ |url-status=live |access-date=July 24, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725072009/https://www.rappler.com/nation/things-to-know-former-lamitan-mayor-rosita-furigay/ |archive-date=July 25, 2022}}&lt;/ref&gt;

Bagama't mataas ang bilang ng homicide sa Pilipinas, ang malawakang pamamaril - lalo na ang mga pamamaril sa paaralan - ay hindi karaniwan. Gayunpaman, laganap ang mga krimeng may kinalaman sa pulitika.&lt;ref&gt;{{Cite magazine |last=de Guzman |first=Chad |date=June 15, 2022 |title=Why the Philippines Has Lots of Guns But Very Few Mass Shootings Despite Easy Access to Guns |url=https://time.com/6186982/philippines-guns-mass-shootings/ |magazine=Time |access-date=July 25, 2022 |archive-date=July 24, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220724024320/https://time.com/6186982/philippines-guns-mass-shootings/ |url-status=live }}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Cursino |first=Malu |date=July 24, 2022 |title=Philippines shooting: Ex-mayor among three dead |work=BBC News |url=https://www.bbc.com/news/world-asia-62285110 |url-status=live |access-date=July 25, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725072010/https://www.bbc.com/news/world-asia-62285110 |archive-date=July 25, 2022 |quote=School and university shootings are rare in the Philippines but killings of politicians are fairly common.}}&lt;/ref&gt;

==Pamamaril==
Bandang alas-3:30 ng hapon{{efn|name=fn1}} (lokal na oras), noong Hulyo 24, 2022, isang gunman ang nagpaputok sa labas ng gusali ng Unibersidad, ang lugar para sa seremonya ng pagtatapos.&lt;ref name=&quot;pamamaril&quot;/&gt; Dating alkalde ng [[Lamitan]], [[Basilan]] Rose Furigay, na tagpo sa panahon ng pag-atake, ay ang pangunahing target ng salarin. Siya ay napatay kasama ang isang guwardiya na nabaril habang sinusubukang tigilan ang salarin,&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Ravela |first=Gillaine |date=July 25, 2022 |title='He deserves to be named and recognized': Filipinos mourn death of Ateneo guard |work=The Philippine Star |url=https://interaksyon.philstar.com/trends-spotlights/2022/07/25/223022/he-deserves-to-be-named-and-recognized-filipinos-mourn-death-of-ateneo-guard/ |access-date=July 26, 2022}}&lt;/ref&gt; at isang executive assistant ng dating alkalde.&lt;ref name=&quot;casualties&quot;/&gt; 

Namataan ng umano'y gunman, na kinilalang si Chao-Tiao Yumol, ang kanyang target at nagpaputok. Matapos ang pag-atake, pinamunuan ni Yumol ang isang sasakyan at nagmaneho palabas ng campus sa kanyang pagsisikap na tumakas. Si Yumol ay hinarang ng isang mandurumog sa pagdating sa [[Aurora Boulevard]] matapos niyang araruhin ang ilang sasakyan at motorsiklo. Pagkatapos ay inaresto si Yumol ng mga rumespondeng pulis.&lt;ref name=&quot;gunman&quot;/&gt;

==Mga biktima==
Tatlo ang nasawi sa pag-atake: dating mayor ng Lamitan na si Rosita &quot;Rose&quot; Furigay, Victor George Capistrano (ayuda ni Furigay), at Jeneven Bandiola (isang Ateneo security guard). Si Hannah (anak ni Furigay) at isang bystander ay nasugatan din.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Adel |first=Rosette |date=July 25, 2022 |title=Ateneo shooting: What we know about suspect Chao Tiao Yumul |work=Interaksyon |url=https://interaksyon.philstar.com/trends-spotlights/2022/07/25/223019/chao-tiao-yumul-suspect-ateneo-shooting/ |url-status=live |access-date=July 25, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220725072010/https://interaksyon.philstar.com/trends-spotlights/2022/07/25/223019/chao-tiao-yumul-suspect-ateneo-shooting/ |archive-date=July 25, 2022}}&lt;/ref&gt;

==May kagagawan==
Si Chao-Tiao Yumol, isang doktor, ay isang residente ng Lamitan, Basilan. Ayon sa pulisya, walang permanenteng tirahan si Yumol sa Metro Manila at palaging tumatakbo para isagawa ang pamamaslang.  Noong 2018, isang cease and desist order ang inilabas sa klinika ni Yumol sa Lamitan ng [[Bangsamoro|gobyerno ng Bangsamoro]].&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Domingo |first=Kat |date=July 24, 2022 |title=Suspect in killing of ex-mayor held grudge over closure of clinic: Furigay lawyer |work=ABS-CBN News |url=https://news.abas-cbn.com/news/07/24/22/killing-had-roots-in-clinic-closure-ex-mayors-lawyer |access-date=July 25, 2022}}&lt;/ref&gt;

==Mga reaksyon==
Ikinondena ng ilang organisasyon at pampublikong personalidad ang nagyaring pamamaril.&lt;ref&gt;{{cite news |last1=Patinio |first1=Ferdinand |last2=Bacelonia |first2=Wilnard |title=Educators, local execs, solons slam Ateneo shooting |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179697 |access-date=July 26, 2022 |agency=Philippine News Agency |date=July 25, 2022}}&lt;/ref&gt; Hiniling ni Pangulong [[Bongbong Marcos]] ang agarang imbestigasyon sa pamamaril.&lt;ref&gt;{{cite news |last1=Flores |first1=Helen |title=Marcos calls for swift probe into Ateneo shooting |url=https://www.philstar.com/headlines/2022/07/25/2197765/marcos-calls-swift-probe-ateneo-shooting |access-date=July 26, 2022 |work=The Philippine Star |date=July 25, 2022}}&lt;/ref&gt; Alkalde ng [[Quezon City]] na si Joy Belmonte ay kinondena ang nangyaring pamamril, at sinabi na &quot;ang ganitong uri ng pangyayari ay walang lugar sa ating lipunan at dapat hatulan sa pinakamataas na antas&quot;, habang umabot ito ng pakikiramay sa mga pamilya ng mga biktima.&lt;ref name=&quot;casualties&quot;/&gt; Ang [[Philippine Red Cross]] ay nagpadala ng walong bag ng dugo papunta sa Quirino Memorial Medical Center (QMMC) kung saan gumagaling ang mga nasugatang biktima.&lt;ref&gt;{{cite news |last1=Cabato |first1=Luisa |title=PH Red Cross sends bags of blood for Ateneo shooting affected individual |url=https://mb.com.ph/2022/07/25/ph-red-cross-sends-bags-of-blood-for-ateneo-shooting-affected-individual/ |access-date=July 26, 2022 |work=Manila Bulletin |date=July 25, 2022}}&lt;/ref&gt;

Kinansela ng Ateneo de Manila University ang seremonya ng pagtatapos para sa mga mag-aaral nito na nakaiskedyul na mangyari oras matapos ang pamamaril at ipinangako nito na tutulungan ang sinumang estudyante, guro, at panauhin na apektado ng insidente.&lt;ref&gt;{{cite news |last1=Medenilla |first1=Samuel |last2=Acosta |first2=Rene |title=Shooting kills 3, cancels law graduation rites at Ateneo; PBBM vows swift probe |url=https://businessmirror.com.ph/2022/07/24/shooting-kills-3-cancels-law-graduation-rites-at-ateneo-pbbm-vows-swift-probe/ |access-date=July 26, 2022 |work=BusinessMirror |date=July 24, 2022}}&lt;/ref&gt; Nangako rin ang mga miyembro ng Ateneo de Manila na magbibigay ito ng suportang pinansyal sa pamilya ni Bandiola at inilunsad ang isang QR code payment channel.&lt;ref&gt;{{cite news |title=Catholic schools in the Philippines condemn Ateneo shooting |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/839377/catholic-schools-condemn-ateneo-shooting/story/ |access-date=July 26, 2022 |work=GMA News Online |date=July 26, 2022}}&lt;/ref&gt;

==Mga nota==
{{noteslist}}

==Mga sanggunian==
{{Reflist}}
[[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]]
[[Kategorya:Infobox mapframe without OSM relation ID on Wikidata]]
[[Kategorya:Mga pamamaril]]</text>
      <sha1>k5uh9v4gwwnrjpp9kwjfpqdziltmfye</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>I Heart Movies</title>
    <ns>0</ns>
    <id>318483</id>
    <redirect title="GMA Network" />
    <revision>
      <id>1958758</id>
      <parentid>1958749</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T12:01:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>2001:4451:B2D:EF00:98A9:58BB:BA69:7655</ip>
      </contributor>
      <comment>fix redirect page</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="25" xml:space="preserve">#REDIRECT [[GMA Network]]</text>
      <sha1>3kx2b2n0a13ue519oz18p39r7wa15rm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Monte Grimano Terme</title>
    <ns>0</ns>
    <id>318484</id>
    <revision>
      <id>1958838</id>
      <timestamp>2022-07-27T08:45:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryomaandres</username>
        <id>8044</id>
      </contributor>
      <comment>Inilikha sa pagsalin ng pahinang &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/943267094|Monte Grimano Terme]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1403" xml:space="preserve">{{Infobox Commune Italya|name=Monte Grimano Terme|official_name=Comune di Monte Grimano Terme|native_name=|image_skyline=Monte Grimano Terme.jpg|imagesize=|image_alt=|image_caption=|image_shield=Monte Grimano-Stemma.png|shield_alt=|shield_size=65px|image_map=|map_alt=|map_caption=|pushpin_label_position=|pushpin_map_alt=|coordinates={{coord|43|50|N|12|25|E|type:city(1,176)_region:IT|display=inline}}|coordinates_footnotes=|region=[[Marche]]|province=[[Province of Pesaro e Urbino|Pesaro e Urbino]] (PU)|frazioni=Montelicciano, Savignano Monte Tassi|mayor_party=|mayor=Daniele D'Antonio|area_footnotes=|area_total_km2=24|population_footnotes=&lt;ref name=&quot;istat&quot;&gt;All demographics and other statistics: Italian statistical institute [[National Institute of Statistics (Italy)|Istat]].&lt;/ref&gt;|population_demonym=Montegrimanesi|elevation_footnotes=|elevation_m=536|saint=St. Sylvester|day=December 31|postal_code=61010|area_code=0541|website=|footnotes=}}
Ang '''Monte Grimano Terme''' ay isang [[komuna]] (munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Pesaro at Urbino]] sa rehiyon ng [[Italya|Marche]] ng [[Italya]], na matatagpuan mga {{Convert|90|km|mi}} hilagang-kanluran ng [[Ancona]] at mga {{Convert|40|km|mi}} sa kanluran ng [[Pesaro]]. Hanggang 2002, ito ay kilala bilang '''Monte Grimano'''.

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}{{Lalawigan ng Pesaro at Urbino}}
[[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]]</text>
      <sha1>2o4kippbkbcj3ciginf6i7yul6khqgv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958839</id>
      <parentid>1958838</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:48:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ryomaandres</username>
        <id>8044</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2940" xml:space="preserve">{{Infobox Commune Italya|name=Monte Grimano Terme|official_name=Comune di Monte Grimano Terme|native_name=|image_skyline=Monte Grimano Terme.jpg|imagesize=|image_alt=|image_caption=|image_shield=Monte Grimano-Stemma.png|shield_alt=|shield_size=65px|image_map=|map_alt=|map_caption=|pushpin_label_position=|pushpin_map_alt=|coordinates={{coord|43|50|N|12|25|E|type:city(1,176)_region:IT|display=inline}}|coordinates_footnotes=|region=[[Marche]]|province=[[Province of Pesaro e Urbino|Pesaro e Urbino]] (PU)|frazioni=Montelicciano, Savignano Monte Tassi|mayor_party=|mayor=Daniele D'Antonio|area_footnotes=|area_total_km2=24|population_footnotes=&lt;ref name=&quot;istat&quot;&gt;All demographics and other statistics: Italian statistical institute [[National Institute of Statistics (Italy)|Istat]].&lt;/ref&gt;|population_demonym=Montegrimanesi|elevation_footnotes=|elevation_m=536|saint=St. Sylvester|day=December 31|postal_code=61010|area_code=0541|website=|footnotes=}}
Ang '''Monte Grimano Terme''' ay isang [[komuna]] (munisipalidad) sa [[Lalawigan ng Pesaro at Urbino]] sa rehiyon ng [[Italya|Marche]] ng [[Italya]], na matatagpuan mga {{Convert|90|km|mi}} hilagang-kanluran ng [[Ancona]] at mga {{Convert|40|km|mi}} sa kanluran ng [[Pesaro]]. Hanggang 2002, ito ay kilala bilang '''Monte Grimano'''.

Mula noong 2014 ito ay bahagi ng club ng [[Borghi più belli d'Italia|pinakamagagandang nayon sa Italya]]&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.pesarourbinonotizie.it/17873/monte-grimano-terme-tra-i-borghi-piu-belli-ditalia |titolo=Monte Grimano Terme tra i “Borghi più belli d'Italia”}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{cita web|http://borghipiubelliditalia.it/project/monte-grimano-terme/ |titolo=Monte Grimano Terme - I Borghi più Belli d'Italia |editore=borghipiubelliditalia.it |data= |accesso=21 gennaio 2019}}&lt;/ref&gt; at mula noong 2017 ng samahan ng ''Comuni Virtuosi'' (Mga Matuwid na Komuna).&lt;ref&gt;{{Cita web |url=https://comunivirtuosi.org/comuni/monte-grimano-terme/ |titolo=Monte Grimano Terme tra i Comuni Virtuosi}}&lt;/ref&gt;

== Kultura ==
Kabilang sa mga asosasyong turista at kultural na aktibo sa bansa, ang &quot;Female Cultural Center&quot;, &quot;Born to Read&quot;, ang &quot;Pro Loco&quot;, at &quot;Il Sorbo&quot; katangi-tanging binabanggit.&lt;ref&gt;{{Cita web |url=http://www.prolocomontegrimano.it/wp/ |titolo=Pro Loco Monte Grimano Terme |accesso=9 luglio 2018 |urlarchivio=https://web.archive.org/web/20180709185411/http://www.prolocomontegrimano.it/wp/ |dataarchivio=9 luglio 2018 |urlmorto=sì}}&lt;/ref&gt;

Laganap ang bookcrossing: matatagpuan sa iba't ibang bahagi ng bansa, na nakikilala sa kulay ng lila, maaaring makahanap ng maliliit na bahay kung saan maaaring kumuha ng mga libro o iwanan ang mga ito nang libre, kaya hinihikayat ang pag-ibig sa pagbabasa.

== Sport ==
Ang Monte Grimano ay gumaganap sa [[Ikatlong Kategorya]] at ang mga kulay ng lipunan ay dilaw at asul.

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}{{Lalawigan ng Pesaro at Urbino}}
[[Kategorya:Mga artikulong naglalaman ng Italyano]]</text>
      <sha1>sgmle220udysvkb53az8zoi9lubct5b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Lindol sa Luzon (2022)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>318485</id>
    <revision>
      <id>1958842</id>
      <timestamp>2022-07-27T09:10:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Siuhl10</username>
        <id>122693</id>
      </contributor>
      <comment>Inilikha sa pagsalin ng pahinang &quot;[[:en:Special:Redirect/revision/1100711085|2022 Luzon earthquake]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30951" xml:space="preserve">
{| class=&quot;infobox vevent&quot;
|+ class=&quot;infobox-title summary&quot; id=&quot;4&quot; |Lindol sa Luzon (2022)
| colspan=&quot;2&quot; class=&quot;infobox-image&quot; |&lt;templatestyles src=&quot;Module:Location map/styles.css&quot;&gt;&lt;/templatestyles&gt;&lt;div class=&quot;locmap&quot; style=&quot;width:260px;float:none;clear:none&quot;&gt;&lt;div style=&quot;width:260px;padding:0&quot;&gt;&lt;div style=&quot;position:relative;width:260px&quot;&gt;&lt;div class=&quot;od&quot; style=&quot;top:21.314%;left:39.587%&quot;&gt;&lt;div class=&quot;id&quot; style=&quot;left:-30px;top:-30px&quot;&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;&lt;/div&gt;
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |[[UTC]]&amp;nbsp;time
| class=&quot;infobox-data&quot; |2022-07-27 00:43:24
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |USGS-ANSS
| class=&quot;infobox-data&quot; |[https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us6000i5rd ComCat]
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |Local&amp;nbsp;date
| class=&quot;infobox-data&quot; |July&amp;nbsp;27,&amp;nbsp;2022&lt;span style=&quot;display:none&quot;&gt;&amp;nbsp;(&lt;span class=&quot;bday dtstart published updated&quot;&gt;2022-07-27&lt;/span&gt;)&lt;/span&gt;
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |Local&amp;nbsp;time
| class=&quot;infobox-data&quot; |08:43:24 [[Pamantayang Oras ng Pilipinas|PHT]] (UTC+8)
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |Magnitude
| class=&quot;infobox-data&quot; |7.0 &lt;nowiki&gt;&lt;span class=&quot;rt-commentedText&quot; title=&quot;Moment mag. scale&quot;&gt;M&lt;sub&gt;w&lt;/sub&gt;&lt;/nowiki&gt;&lt;nowiki&gt;&lt;/span&gt;&lt;/nowiki&gt;
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |Depth
| class=&quot;infobox-data&quot; |10.0&amp;nbsp;km (6.2&amp;nbsp;mi)
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |Epicenter
| class=&quot;infobox-data&quot; |&lt;templatestyles src=&quot;Module:Coordinates/styles.css&quot;&gt;&lt;/templatestyles&gt;&lt;span class=&quot;plainlinks nourlexpansion&quot;&gt;[//geohack.toolforge.org/geohack.php?pagename=2022_Luzon_earthquake&amp;params=17.598_N_120.809_E_ &lt;span class=&quot;geo-nondefault&quot;&gt;&lt;span class=&quot;geo-dms&quot; title=&quot;Maps, aerial photos, and other data for this location&quot;&gt;&lt;span class=&quot;latitude&quot;&gt;17°35′53″N&lt;/span&gt; &lt;span class=&quot;longitude&quot;&gt;120°48′32″E&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;&lt;span class=&quot;geo-multi-punct&quot;&gt;&amp;#xFEFF; / &amp;#xFEFF;&lt;/span&gt;&lt;span class=&quot;geo-default&quot;&gt;&lt;span class=&quot;geo-dec&quot; title=&quot;Maps, aerial photos, and other data for this location&quot;&gt;17.598°N 120.809°E&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;display:none&quot;&gt;&amp;#xFEFF; / &lt;span class=&quot;geo&quot;&gt;17.598; 120.809&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;]&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;font-size: small;&quot;&gt;&lt;span id=&quot;coordinates&quot;&gt;[[Sistemang heograpiko ng mga koordinado|Coordinates]]: &lt;/span&gt;&lt;/span&gt;&lt;templatestyles src=&quot;Module:Coordinates/styles.css&quot;&gt;&lt;/templatestyles&gt;&lt;span style=&quot;font-size: small;&quot;&gt;&lt;span id=&quot;coordinates&quot;&gt;&lt;span class=&quot;plainlinks nourlexpansion&quot;&gt;[//geohack.toolforge.org/geohack.php?pagename=2022_Luzon_earthquake&amp;params=17.598_N_120.809_E_ &lt;span class=&quot;geo-nondefault&quot;&gt;&lt;span class=&quot;geo-dms&quot; title=&quot;Maps, aerial photos, and other data for this location&quot;&gt;&lt;span class=&quot;latitude&quot;&gt;17°35′53″N&lt;/span&gt; &lt;span class=&quot;longitude&quot;&gt;120°48′32″E&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;&lt;span class=&quot;geo-multi-punct&quot;&gt;&amp;#xFEFF; / &amp;#xFEFF;&lt;/span&gt;&lt;span class=&quot;geo-default&quot;&gt;&lt;span class=&quot;geo-dec&quot; title=&quot;Maps, aerial photos, and other data for this location&quot;&gt;17.598°N 120.809°E&lt;/span&gt;&lt;span style=&quot;display:none&quot;&gt;&amp;#xFEFF; / &lt;span class=&quot;geo&quot;&gt;17.598; 120.809&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;]&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;&lt;/span&gt;
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |Type
| class=&quot;infobox-data&quot; |Oblique-thrust
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |&lt;abbr title=&quot;&lt;nowiki&amp;gt;Maximum&lt;/nowiki&amp;gt;&quot;&gt;Max.&lt;/abbr&gt; intensity
| class=&quot;infobox-data&quot; |&lt;span style=&quot;background-color:#fd0;padding:4px;&quot;&gt;PEIS – VII (&lt;nowiki&gt;&lt;i&gt;Destructive&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;)&lt;/span&gt;&lt;br /&gt;&lt;br /&gt;&lt;span style=&quot;background-color:#ff9100;padding:4px;&quot;&gt;VIII (&lt;nowiki&gt;&lt;i&gt;Severe&lt;/i&gt;&lt;/nowiki&gt;)&lt;/span&gt;
|-
! class=&quot;infobox-label&quot; scope=&quot;row&quot; |Casualties
| class=&quot;infobox-data&quot; |4 dead, 60 injured
|}
Noong Hulyo 27, 2022, sa oras na 08:43:24 a.m. ( [[Pamantayang Oras ng Pilipinas|PHT]] ), isang lindol ang tumama sa isla ng [[Luzon]] sa [[Pilipinas]] . Iniulat ng United States Geological Survey (USGS) na may magnitude na 7.0 {{Earthquake magnitude|w}}ang lindol.&lt;ref name=&quot;anss1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=M 7.0 - 13 km SE of Dolores, Philippines |url=https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us6000i5rd/executive |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727023404/https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us6000i5rd/executive |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=United States Geological Survey}} {{PD-notice}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa apat na tao ang namatay at 60 ang nasugatan.

== Lindol ==
Ang mga tectonics ng hilagang Pilipinas at sa paligid ng isla ng Luzon ay masalimuot. Ang Luzon ay napapaligiran sa silangan at kanluran ng mga subduction zone . Sa katimugang bahagi ng Luzon, ang subduction zone ay matatagpuan sa silangan ng isla sa kahabaan ng Philippine Trench, kung saan ang Philippine Sea Plate ay sumasabog pakanluran sa ilalim ng Sunda Plate. Sa hilagang Luzon, kung saan naganap ang lindol noong Hulyo 27, nagbabago ang lokasyon at direksyon ng subduction zone, na may isa pang trench (Manila Trench) na matatagpuan sa kanluran ng Luzon at ang Sunda Plate ay lumubog sa silangan sa ilalim ng Philippine Sea Plate. Ang pagiging kumplikado ng [[Tektonika ng plaka|plate tectonics]] sa paligid ng Luzon ay pinatunayan ng pagkakaiba-iba ng mga mekanismo ng faulting sa mga malalaking lindol. Ang magnitude 7 o mas mataas na lindol sa rehiyong ito mula noong 1970 ay nagpakita ng reverse, normal, at strike-slip faulting. Ang mga aktibong hangganan ng plate na ito ay humahantong sa mataas na seismic activity. Mula noong 1970, 11 iba pang lindol na may lakas na 6.5 o mas malaki ang naganap sa loob ng 250 km ng lindol noong Hulyo 27, 2022. Ang pinakamalaki sa mga lindol na ito ay isang [[Lindol sa Luzon (1990)|magnitude 7.7 strike-slip na lindol]] noong Hulyo 16, 1990, na matatagpuan humigit-kumulang 215 km sa timog ng Hulyo 27 na lindol. Ang lindol noong 1990 ay pumatay ng hindi bababa sa 1,600 katao at ikinasugat ng higit sa 3,000 katao. Ang lindol noong 1990 ay nagdulot din ng [[Pagguho ng lupa|pagguho]] ng lupa, pagkatunaw, paghupa, at pag-kulo ng buhangin sa bahagi ng [[Baguio]],[[Cabanatuan]], at [[Dagupan]].&lt;ref name=&quot;anss1&quot; /&gt;

=== Mga katangian ===
Naganap ang lindol sa medyo mababaw na lalim (~{{Cvt|10|km}}) at resulta ito ng oblique-reverse faulting. Ang paunang pagsusuri ay nagpapahiwatig na ang lindol ay naganap sa alinman sa mababang-anggulo na reverse fault na lumulubog sa timog-kanluran na may maliit na bahagi ng left-lateral (strike-slip) na paggalaw, o sa isang matarik na nakalubog na reverse fault na lumulubog sa kanluran na may maliit na komponent ng right-lateral motion. Ang lalim, mekanismo, at lokasyon ng lindol ay pare-pareho sa lindol na naganap sa Philippine Sea Plate sa itaas ng Sunda Plate. Ang Sunda Plate ay sumailalim sa silangan sa ilalim ng Luzon na may hangganan ng plate na matatagpuan sa kanlurang baybayin ng Luzon. Ayon sa USGS, ang seismic moment na inilabas ay 5.4e+19 N-m, na tumutugma sa isang moment magnitude na 7.1 ({{Earthquake magnitude|w}}). Ang isang hangganang fault na nakuha mula sa seismic inversion ay nagmumungkahi na naganap ang rupture sa kahabaan ng west-dipping thrust fault, at nagdulot ng maximum na displacement na 0.9 m (2 ft 11 in).

Iniulat ito bilang 7.3 {{Earthquake magnitude|s}}ng [[Surian ng Pilipinas sa Bulkanolohiya at Sismolohiya|Philippine Institute of Volcanology and Seismology]] (PHIVOLCS).&lt;ref name=&quot;PHIVOLCS&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 1 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B1F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033119/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B1F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;/ref&gt; Ang ulat ay binago sa isang lindol na 7.0 {{Earthquake magnitude|w}} na may epicenter sa 17 kilometro N 25° W ng [[Tayum]], [[Abra]].&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot; /&gt;

=== Intensity ===
[[Talaksan:2022-07-27_Dolores,_Philippines_M7_earthquake_shakemap_(USGS).jpg|right|thumb| USGS ShakeMap na nagpapakita ng tindi ng lindol.]]
Sa PHIVOLCS Earthquake Intensity Scale (PEIS), isang maximum intensity na VII (''Destructive'') ang naitala sa [[Vigan|Vigan.]] Iniulat ang Intensity VII sa [[Bucloc]] at [[Manabo]], [[Abra]].&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html &quot;EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2&quot;]. [[Surian ng Pilipinas sa Bulkanolohiya at Sismolohiya|Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]. July 27, 2022. [https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== Tugon ==
Sinabi ng PHIVOLCS na walang maidudulot na [[tsunami]] ang lindol.&lt;ref name=&quot;Casilao1&quot;&gt;{{Cite news |last=Casilao |first=Joahna A. |date=July 27, 2022 |title=No tsunami threat, PHIVOLCS assures public after magnitude 7 quake |work=[[GMA News and Public Affairs|GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/scitech/science/839533/no-tsunami-threat-phivolcs-assures-after-magnitude-7-quake/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033118/https://www.gmanetwork.com/news/scitech/science/839533/no-tsunami-threat-phivolcs-assures-after-magnitude-7-quake/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Ayon sa [[National Grid Corporation of the Philippines]] (NGCP), walang patid ang mga serbisyo ng kuryente sa Maynila at mga karatig na lalawigan. Sinabi ng NGCP na maaaring may nangyaring load tripping.&lt;ref name=&quot;Cordero1&quot;&gt;{{Cite news |last=Cordero |first=Ted |date=July 27, 2022 |title=Power transmission services normal despite earthquake — NGCP |work=[[GMA News and Public Affairs|GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/839530/power-transmission-services-normal-despite-earthquake-ngcp/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727041154/https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/839530/power-transmission-services-normal-despite-earthquake-ngcp/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Ang mga commander ng [[Pambansang Pulisya ng Pilipinas|Philippine National Police]] (PNP) sa Luzon ay naatasang makipagtulungan sa regional Risk Reduction and Management Office para mapakinabangan ang relief operations. Ininspeksyon din ang lahat ng imprastraktura ng PNP kung may pinsala.&lt;ref name=&quot;Cueto1&quot;&gt;{{Cite news |last=Cueto |first=Francis Earl |date=27 July 2022 |title=PNP mobilizes all Luzon commanders to assist in quake relief operations |work=[[The Manila Times]] |url=https://www.manilatimes.net/2022/07/27/latest-stories/pnp-mobilizes-all-luzon-commanders-to-assist-in-quake-relief-operations/1852444 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727060644/https://www.manilatimes.net/2022/07/27/latest-stories/pnp-mobilizes-all-luzon-commanders-to-assist-in-quake-relief-operations/1852444 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Nagsagawa ng press briefing si Pangulong [[Bongbong Marcos]] tungkol sa kalamidad at nakatakdang lumipad siya patungong Abra.&lt;ref name=&quot;Rappler1&quot;&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=LIVESTREAM: Marcos holds press briefing on Luzon earthquake |work=[[Rappler]] |url=https://www.rappler.com/nation/video-marcos-jr-press-briefing-luzon-earthquake-july-2022/ |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063254/https://www.rappler.com/nation/video-marcos-jr-press-briefing-luzon-earthquake-july-2022/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Inaasahang makikipag-ugnayan siya sa mga establisyimento ng national at lokal na pamahalaan sa mga relief efforts.&lt;ref name=&quot;Rappler1&quot; /&gt; Ang mga lokal na awtoridad ay nagpahayag na ang trabaho at mga paaralan ay isususpinde sa mga bahagi ng Ilocos Norte upang payagan ang mga pagtatasa ng pinsala na maganap.&lt;ref name=&quot;Adriano1&quot;&gt;{{Cite news |last=Adriano |first=Leilanie |date=27 July 2022 |title=Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Sinabi ni Huang Xilian, ang embahador ng Tsina sa Pilipinas, na magiging handa ang Tsina na magbigay ng tulong.&lt;ref name=&quot;Rocamora1&quot;&gt;{{Cite news |last=Joyce Ann L. |first=Rocamora |date=27 July 2022 |title=China offers help for disaster relief in quake-hit provinces |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179900 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179900 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Sinabi ng [[UNICEF]] na naka-standby ang mga pang-emerhensiyang supply upang suportahan ang mga pagsisikap ng gobyerno sa pagtulong sa mga apektadong bata at pamilya.&lt;ref&gt;{{Citation |last=[[UNICEF]] |title=UNICEF stands ready to reach children affected by the Philippines earthquake |date=27 July 2022 |url=https://reliefweb.int/report/philippines/unicef-stands-ready-reach-children-affected-philippines-earthquake |type=Press release |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727070625/https://reliefweb.int/report/philippines/unicef-stands-ready-reach-children-affected-philippines-earthquake |publisher=[[ReliefWeb]] |access-date=27 July 2022 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

== Pinsala at epekto ==
Nakasira ang lindol ng kabuuang 173 na mga gusali kabilang ang mga simbahan sa panahon ng mga kastila. Naiulat ang pinsala sa 15 probinsya, 15 lungsod at 280 bayan. Hindi bababa sa apat na nasawi at 60 nasugatan ang naitala. Hindi bababa sa 58 na pagguho ng lupa ang na-trigger.&lt;ref name=&quot;Dancel1&quot;&gt;{{Cite news |last=Dancel |first=Raul |date=27 July 2022 |title=At least 4 killed, 60 injured as powerful quake strikes northern Philippines |work=[[The Straits Times]] |url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/71-magnitude-earthquake-hits-northern-philippines |access-date=27 July 2022}}&lt;/ref&gt; Sa buong [[Rehiyong Administratibo ng Cordillera|Cordillera Administrative Region]], naganap ang pinsala sa 29 na munisipal na kalsada.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;&gt;{{Cite web |last=De Leon |first=Dwight |date=2022-07-27 |title=At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG |url=https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |archive-date=July 27, 2022 |access-date=2022-07-27 |website=RAPPLER |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

=== Abra ===
Patay ang isang tagabaryo nang tamaan siya ng mga nahulog na slab ng semento sa kanyang bahay sa [[Abra]].&lt;ref&gt;{{Cite web |date=27 July 2022 |title=Strong quake kills 2, injures dozens in northern Philippines |url=https://www.washingtonpost.com/world/73-earthquake-shakes-northern-philippines-felt-in-capital/2022/07/26/783dc34e-0d4b-11ed-88e8-c58dc3dbaee2_story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727060652/https://www.washingtonpost.com/world/73-earthquake-shakes-northern-philippines-felt-in-capital/2022/07/26/783dc34e-0d4b-11ed-88e8-c58dc3dbaee2_story.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=27 July 2022 |website=[[The Washington Post]]}}&lt;/ref&gt; Sa [[Bangued]], isang tao ang namatay nang gumuho ang mga dingding ng isang dormitoryo, at karagdagang 44 ang nasugatan dahil sa mga nahuhulog na mga debris.&lt;ref name=&quot;Damian1&quot;&gt;{{Cite news |last=Damian |first=Valerie |date=27 July 2022 |title=1 dead, 44 injured in earthquake-hit Abra |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635722/1-dead-44-injured-in-earthquake-hit-abra |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063253/https://newsinfo.inquirer.net/1635722/1-dead-44-injured-in-earthquake-hit-abra |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Nagtamo rin ng pinsala sa lindol ang Simbahan ng Tayum sa [[Tayum|bayan ng kaparehong pangalan]].&lt;ref name=&quot;bantay&quot;&gt;{{Cite news |last=Sadongdong |first=Martin |date=July 27, 2022 |title=Strong Abra quake damages Vigan Cathedral, Bantay Bell Tower in Ilocos Sur |work=[[Manila Bulletin]] |url=https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727035205/https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Nasira din umano ang mga paaralan sa paligid.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=DepEd: Cracks seen at several Abra schools after magnitude 7 quake |publisher=[[GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/regions/839552/deped-cracks-seen-at-several-abra-schools-after-magnitude-7-quake/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.gmanetwork.com/news/topstories/regions/839552/deped-cracks-seen-at-several-abra-schools-after-magnitude-7-quake/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa 31 na pagguho ng lupa ang iniulat, at isang bahagyang gumuho na ospital ang inilikas.&lt;ref name=&quot;Dancel1&quot;&gt;{{Cite news |last=Dancel |first=Raul |date=27 July 2022 |title=At least 4 killed, 60 injured as powerful quake strikes northern Philippines |work=[[The Straits Times]] |url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/71-magnitude-earthquake-hits-northern-philippines |access-date=27 July 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDancel2022&quot;&gt;Dancel, Raul (July 27, 2022). [https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/71-magnitude-earthquake-hits-northern-philippines &quot;At least 4 killed, 60 injured as powerful quake strikes northern Philippines&quot;]. ''[[Ang Straits Times|The Straits Times]]''&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Nasira ang mga imprastraktura at kalsada kabilang ang tatlong tulay.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;&gt;{{Cite web |last=De Leon |first=Dwight |date=2022-07-27 |title=At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG |url=https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |archive-date=July 27, 2022 |access-date=2022-07-27 |website=RAPPLER |language=en-US}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDe_Leon2022&quot;&gt;De Leon, Dwight (July 27, 2022). [https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ &quot;At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG&quot;]. ''RAPPLER''. [https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

=== Benguet ===
Isang tao ang nasawi sa [[La Trinidad]], [[Benguet]] dahil sa mga nahuhulog na debris mula sa gumuhong gusali.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Quitasol |first=Kimberlie |date=July 27, 2022 |title=1 dead as building collapses in Benguet town due to quake |work=Philippine Daily Inquirer |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635558/1-dead-as-building-collapses-in-benguet-town-due-to-quake |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727040210/https://newsinfo.inquirer.net/1635558/1-dead-as-building-collapses-in-benguet-town-due-to-quake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa 62 mga gusali ang nasira sa bayan.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;&gt;{{Cite web |last=De Leon |first=Dwight |date=2022-07-27 |title=At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG |url=https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |archive-date=July 27, 2022 |access-date=2022-07-27 |website=RAPPLER |language=en-US}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDe_Leon2022&quot;&gt;De Leon, Dwight (July 27, 2022). [https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ &quot;At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG&quot;]. ''RAPPLER''. [https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Sinabi ng mga opisyal sa [[Baguio]] na maraming mahahalagang daanan ang naapektuhan ng mga debris. Tatlumpu't tatlong gusali ang nasira.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot; /&gt; Ang mga pagsasara ng kalsada ay nakaapekto sa mga motorista sa kahabaan ng [[Daang Kennon|Kennon Road]], [[Pambansang Daan ng Baguio–Bua–Itogon|Baguio–Bua–Itogon National Road]] at [[Daang Benguet–Nueva Vizcaya|Benguet–Nueva Vizcaya Road]], na naiwan lamang ang [[Lansangang Aspiras–Palispis|Aspiras–Palispis Highway na]] bukas para sa mga motorista.&lt;ref name=&quot;CNNPH1&quot;&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=7.0-magnitude quake damages structures, blocks roads in Northern Luzon |work=[[CNN]] Philippines |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2022/7/27/earthquake-7.3-magnitude-Abra-Luzon.html |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727043830/https://www.cnnphilippines.com/news/2022/7/27/earthquake-7.3-magnitude-Abra-Luzon.html |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

=== Apayao ===
Sinabi ng mga opisyal na dalawang istruktura ang nasira.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;&gt;{{Cite web |last=De Leon |first=Dwight |date=2022-07-27 |title=At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG |url=https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |archive-date=July 27, 2022 |access-date=2022-07-27 |website=RAPPLER |language=en-US}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDe_Leon2022&quot;&gt;De Leon, Dwight (July 27, 2022). [https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ &quot;At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG&quot;]. ''RAPPLER''. [https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

=== Ilocos Norte ===
Sa [[Badoc]], nahulog ang mga brick mula sa mga lumang gusali, kabilang ang sa isang elementarya. Lumitaw din ang mga bitak sa pampublikong pamilihan.&lt;ref name=&quot;Adriano1&quot;&gt;{{Cite news |last=Adriano |first=Leilanie |date=27 July 2022 |title=Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFAdriano2022&quot;&gt;Adriano, Leilanie (July 27, 2022). [https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 &quot;Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake&quot;]. ''[[Philippines News Agency]]''. [https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

=== Ilocos Sur ===
Nasira ang mga lugar ng pamana sa [[UNESCO]] [[Pandaigdigang Pamanang Pook|World Heritage]] ng [[Vigan]], kabilang ang Vigan Cathedral at mga lumang-siglong bahay, pati na rin ang ilang natumbang linya ng kuryente sa kahabaan ng Calle Crisologo.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=Look: State of Vigan City roads, buildings after magnitude 7.3 earthquake |publisher=Top Gear Philippines |url=https://www.topgear.com.ph/news/motoring-news/abra-earthquake-vigan-city-aftermath-a4354-20220727 |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063254/https://www.topgear.com.ph/news/motoring-news/abra-earthquake-vigan-city-aftermath-a4354-20220727 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=Heritage structures, churches damaged by 7.3 quake |publisher=[[Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635457/heritage-structures-churches-damaged-by-7-3-quake |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033627/https://newsinfo.inquirer.net/1635457/heritage-structures-churches-damaged-by-7-3-quake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Gumuho rin sa lupa ang mga bahagi ng lumang makasaysayang kampanaryo ng Simbahan ng Bantay sa [[Bantay, Ilocos Sur|bayan ng kaparehong pangalan]] dahil sa lindol.&lt;ref name=&quot;bantay&quot;&gt;{{Cite news |last=Sadongdong |first=Martin |date=July 27, 2022 |title=Strong Abra quake damages Vigan Cathedral, Bantay Bell Tower in Ilocos Sur |work=[[Manila Bulletin]] |url=https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727035205/https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFSadongdong2022&quot;&gt;Sadongdong, Martin (July 27, 2022). [https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ &quot;Strong Abra quake damages Vigan Cathedral, Bantay Bell Tower in Ilocos Sur&quot;]. ''[[Manila Bulletin]]''. [https://web.archive.org/web/20220727035205/https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Malakas itong naramdaman sa [[Ilocos Sur]] sa loob ng 30 segundo o mas matagal pa.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;&gt;{{Cite news |date=July 27, 2022 |title=Powerful 7.1 magnitude earthquake strikes northern Philippines, strongly felt in Manila |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727020443/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

=== Maynila ===
Malakas ang naramdamang lindol sa [[Kalakhang Maynila|Metro Manila]], ngunit hindi ito sapat upang magdulot ng pinsala.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;&gt;{{Cite news |date=July 27, 2022 |title=Powerful 7.1 magnitude earthquake strikes northern Philippines, strongly felt in Manila |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727020443/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ &quot;Powerful 7.1 magnitude earthquake strikes northern Philippines, strongly felt in Manila&quot;]. ''[[Reuters]]''. July 27, 2022. [https://web.archive.org/web/20220727020443/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Dahil sa lindol, suspindihin ng Manila Metro Rail Transit System ang serbisyo tuwing rush hour.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot; /&gt; Nagsimula ang operasyon sa 10:12, maliban sa [[Ikalawang Linya ng Sistema ng Light Rail Transit ng Maynila|LRT Line 2]] dahil sa mga inspeksyon.&lt;ref name=&quot;Sarao1&quot;&gt;{{Cite news |last=Sarao |first=Zacarian |date=27 July 2022 |title=MRT, LRT-1, PNR back to normal operations after strong Luzon quake |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635661/mrt-lrt-1-pnr-back-to-normal-operations-after-strong-luzon-quake |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727062024/https://newsinfo.inquirer.net/1635661/mrt-lrt-1-pnr-back-to-normal-operations-after-strong-luzon-earthquake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Inilikas din ang mga nasa gusali ng Senado sa Pasay.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot; /&gt;

== Tingnan din ==

* [[Talaan ng mga lindol sa Pilipinas|Listahan ng mga lindol sa Pilipinas]]

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}

== Mga panlabas na link ==

* [https://www.rappler.com/nation/luzon/earthquake-updates-news-information-areas-affected-damage-aftershocks-july-2022/ LUZON EARTHQUAKE: Mga update, mga lugar na apektado, pinsala, aftershocks] [[Rappler]]
[[Kategorya:Lindol sa Pilipinas]]
[[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]]
[[Kategorya:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>9dzt2p40ntjqucmtgy40kgtqmugoo0n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958844</id>
      <parentid>1958842</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:12:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Siuhl10</username>
        <id>122693</id>
      </contributor>
      <comment>Fixed infobox</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28260" xml:space="preserve">{{Short description|Earthquake in the Philippines}}
{{Use mdy dates|date=July 2022}}
{{Current|date=July 2022}}
{{Infobox earthquake
| title = 
| timestamp = 2022-07-27 00:43:24
| isc-event = 
| anss-url = us6000i5rd
| local-date = {{Start date|2022|07|27}}
| local-time = 08:43:24 [[Philippine Standard Time|PHT]] ([[UTC+8]])
| map2 = {{Location map many | Luzon | relief=1
 | label      = 
 | lat        = 17.598
 | long       = 120.809
 | mark       = Bullseye1.png
 | marksize   = 50
 | position   = bottom
 | width      = 260
 | float      = none
 | caption    = }}
| magnitude = 7.0 {{M|w|link=y}}
| depth = {{convert|10.0|km|abbr=on}}
| location = {{coord|17.598|120.809|display=inline,title}}
| type = [[Fault (geology)|Oblique-thrust]]
| countries affected = 
| intensity = {{PEIS|7}}&lt;br&gt;&lt;br /&gt;{{MMI|8}}
| duration = 
| tsunami = 
| casualties = 4 dead, 60 injured
}}

Noong Hulyo 27, 2022, sa oras na 08:43:24 a.m. ( [[Pamantayang Oras ng Pilipinas|PHT]] ), isang lindol ang tumama sa isla ng [[Luzon]] sa [[Pilipinas]] . Iniulat ng United States Geological Survey (USGS) na may magnitude na 7.0 {{Earthquake magnitude|w}}ang lindol.&lt;ref name=&quot;anss1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=M 7.0 - 13 km SE of Dolores, Philippines |url=https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us6000i5rd/executive |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727023404/https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us6000i5rd/executive |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=United States Geological Survey}} {{PD-notice}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa apat na tao ang namatay at 60 ang nasugatan.

== Lindol ==
Ang mga tectonics ng hilagang Pilipinas at sa paligid ng isla ng Luzon ay masalimuot. Ang Luzon ay napapaligiran sa silangan at kanluran ng mga subduction zone . Sa katimugang bahagi ng Luzon, ang subduction zone ay matatagpuan sa silangan ng isla sa kahabaan ng Philippine Trench, kung saan ang Philippine Sea Plate ay sumasabog pakanluran sa ilalim ng Sunda Plate. Sa hilagang Luzon, kung saan naganap ang lindol noong Hulyo 27, nagbabago ang lokasyon at direksyon ng subduction zone, na may isa pang trench (Manila Trench) na matatagpuan sa kanluran ng Luzon at ang Sunda Plate ay lumubog sa silangan sa ilalim ng Philippine Sea Plate. Ang pagiging kumplikado ng [[Tektonika ng plaka|plate tectonics]] sa paligid ng Luzon ay pinatunayan ng pagkakaiba-iba ng mga mekanismo ng faulting sa mga malalaking lindol. Ang magnitude 7 o mas mataas na lindol sa rehiyong ito mula noong 1970 ay nagpakita ng reverse, normal, at strike-slip faulting. Ang mga aktibong hangganan ng plate na ito ay humahantong sa mataas na seismic activity. Mula noong 1970, 11 iba pang lindol na may lakas na 6.5 o mas malaki ang naganap sa loob ng 250 km ng lindol noong Hulyo 27, 2022. Ang pinakamalaki sa mga lindol na ito ay isang [[Lindol sa Luzon (1990)|magnitude 7.7 strike-slip na lindol]] noong Hulyo 16, 1990, na matatagpuan humigit-kumulang 215 km sa timog ng Hulyo 27 na lindol. Ang lindol noong 1990 ay pumatay ng hindi bababa sa 1,600 katao at ikinasugat ng higit sa 3,000 katao. Ang lindol noong 1990 ay nagdulot din ng [[Pagguho ng lupa|pagguho]] ng lupa, pagkatunaw, paghupa, at pag-kulo ng buhangin sa bahagi ng [[Baguio]],[[Cabanatuan]], at [[Dagupan]].&lt;ref name=&quot;anss1&quot; /&gt;

=== Mga katangian ===
Naganap ang lindol sa medyo mababaw na lalim (~{{Cvt|10|km}}) at resulta ito ng oblique-reverse faulting. Ang paunang pagsusuri ay nagpapahiwatig na ang lindol ay naganap sa alinman sa mababang-anggulo na reverse fault na lumulubog sa timog-kanluran na may maliit na bahagi ng left-lateral (strike-slip) na paggalaw, o sa isang matarik na nakalubog na reverse fault na lumulubog sa kanluran na may maliit na komponent ng right-lateral motion. Ang lalim, mekanismo, at lokasyon ng lindol ay pare-pareho sa lindol na naganap sa Philippine Sea Plate sa itaas ng Sunda Plate. Ang Sunda Plate ay sumailalim sa silangan sa ilalim ng Luzon na may hangganan ng plate na matatagpuan sa kanlurang baybayin ng Luzon. Ayon sa USGS, ang seismic moment na inilabas ay 5.4e+19 N-m, na tumutugma sa isang moment magnitude na 7.1 ({{Earthquake magnitude|w}}). Ang isang hangganang fault na nakuha mula sa seismic inversion ay nagmumungkahi na naganap ang rupture sa kahabaan ng west-dipping thrust fault, at nagdulot ng maximum na displacement na 0.9 m (2 ft 11 in).

Iniulat ito bilang 7.3 {{Earthquake magnitude|s}}ng [[Surian ng Pilipinas sa Bulkanolohiya at Sismolohiya|Philippine Institute of Volcanology and Seismology]] (PHIVOLCS).&lt;ref name=&quot;PHIVOLCS&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 1 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B1F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033119/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B1F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;/ref&gt; Ang ulat ay binago sa isang lindol na 7.0 {{Earthquake magnitude|w}} na may epicenter sa 17 kilometro N 25° W ng [[Tayum]], [[Abra]].&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot; /&gt;

=== Intensity ===
[[Talaksan:2022-07-27_Dolores,_Philippines_M7_earthquake_shakemap_(USGS).jpg|right|thumb| USGS ShakeMap na nagpapakita ng tindi ng lindol.]]
Sa PHIVOLCS Earthquake Intensity Scale (PEIS), isang maximum intensity na VII (''Destructive'') ang naitala sa [[Vigan|Vigan.]] Iniulat ang Intensity VII sa [[Bucloc]] at [[Manabo]], [[Abra]].&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html &quot;EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2&quot;]. [[Surian ng Pilipinas sa Bulkanolohiya at Sismolohiya|Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]. July 27, 2022. [https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== Tugon ==
Sinabi ng PHIVOLCS na walang maidudulot na [[tsunami]] ang lindol.&lt;ref name=&quot;Casilao1&quot;&gt;{{Cite news |last=Casilao |first=Joahna A. |date=July 27, 2022 |title=No tsunami threat, PHIVOLCS assures public after magnitude 7 quake |work=[[GMA News and Public Affairs|GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/scitech/science/839533/no-tsunami-threat-phivolcs-assures-after-magnitude-7-quake/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033118/https://www.gmanetwork.com/news/scitech/science/839533/no-tsunami-threat-phivolcs-assures-after-magnitude-7-quake/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Ayon sa [[National Grid Corporation of the Philippines]] (NGCP), walang patid ang mga serbisyo ng kuryente sa Maynila at mga karatig na lalawigan. Sinabi ng NGCP na maaaring may nangyaring load tripping.&lt;ref name=&quot;Cordero1&quot;&gt;{{Cite news |last=Cordero |first=Ted |date=July 27, 2022 |title=Power transmission services normal despite earthquake — NGCP |work=[[GMA News and Public Affairs|GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/839530/power-transmission-services-normal-despite-earthquake-ngcp/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727041154/https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/839530/power-transmission-services-normal-despite-earthquake-ngcp/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Ang mga commander ng [[Pambansang Pulisya ng Pilipinas|Philippine National Police]] (PNP) sa Luzon ay naatasang makipagtulungan sa regional Risk Reduction and Management Office para mapakinabangan ang relief operations. Ininspeksyon din ang lahat ng imprastraktura ng PNP kung may pinsala.&lt;ref name=&quot;Cueto1&quot;&gt;{{Cite news |last=Cueto |first=Francis Earl |date=27 July 2022 |title=PNP mobilizes all Luzon commanders to assist in quake relief operations |work=[[The Manila Times]] |url=https://www.manilatimes.net/2022/07/27/latest-stories/pnp-mobilizes-all-luzon-commanders-to-assist-in-quake-relief-operations/1852444 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727060644/https://www.manilatimes.net/2022/07/27/latest-stories/pnp-mobilizes-all-luzon-commanders-to-assist-in-quake-relief-operations/1852444 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Nagsagawa ng press briefing si Pangulong [[Bongbong Marcos]] tungkol sa kalamidad at nakatakdang lumipad siya patungong Abra.&lt;ref name=&quot;Rappler1&quot;&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=LIVESTREAM: Marcos holds press briefing on Luzon earthquake |work=[[Rappler]] |url=https://www.rappler.com/nation/video-marcos-jr-press-briefing-luzon-earthquake-july-2022/ |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063254/https://www.rappler.com/nation/video-marcos-jr-press-briefing-luzon-earthquake-july-2022/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Inaasahang makikipag-ugnayan siya sa mga establisyimento ng national at lokal na pamahalaan sa mga relief efforts.&lt;ref name=&quot;Rappler1&quot; /&gt; Ang mga lokal na awtoridad ay nagpahayag na ang trabaho at mga paaralan ay isususpinde sa mga bahagi ng Ilocos Norte upang payagan ang mga pagtatasa ng pinsala na maganap.&lt;ref name=&quot;Adriano1&quot;&gt;{{Cite news |last=Adriano |first=Leilanie |date=27 July 2022 |title=Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Sinabi ni Huang Xilian, ang embahador ng Tsina sa Pilipinas, na magiging handa ang Tsina na magbigay ng tulong.&lt;ref name=&quot;Rocamora1&quot;&gt;{{Cite news |last=Joyce Ann L. |first=Rocamora |date=27 July 2022 |title=China offers help for disaster relief in quake-hit provinces |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179900 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179900 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Sinabi ng [[UNICEF]] na naka-standby ang mga pang-emerhensiyang supply upang suportahan ang mga pagsisikap ng gobyerno sa pagtulong sa mga apektadong bata at pamilya.&lt;ref&gt;{{Citation |last=[[UNICEF]] |title=UNICEF stands ready to reach children affected by the Philippines earthquake |date=27 July 2022 |url=https://reliefweb.int/report/philippines/unicef-stands-ready-reach-children-affected-philippines-earthquake |type=Press release |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727070625/https://reliefweb.int/report/philippines/unicef-stands-ready-reach-children-affected-philippines-earthquake |publisher=[[ReliefWeb]] |access-date=27 July 2022 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

== Pinsala at epekto ==
Nakasira ang lindol ng kabuuang 173 na mga gusali kabilang ang mga simbahan sa panahon ng mga kastila. Naiulat ang pinsala sa 15 probinsya, 15 lungsod at 280 bayan. Hindi bababa sa apat na nasawi at 60 nasugatan ang naitala. Hindi bababa sa 58 na pagguho ng lupa ang na-trigger.&lt;ref name=&quot;Dancel1&quot;&gt;{{Cite news |last=Dancel |first=Raul |date=27 July 2022 |title=At least 4 killed, 60 injured as powerful quake strikes northern Philippines |work=[[The Straits Times]] |url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/71-magnitude-earthquake-hits-northern-philippines |access-date=27 July 2022}}&lt;/ref&gt; Sa buong [[Rehiyong Administratibo ng Cordillera|Cordillera Administrative Region]], naganap ang pinsala sa 29 na munisipal na kalsada.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;&gt;{{Cite web |last=De Leon |first=Dwight |date=2022-07-27 |title=At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG |url=https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |archive-date=July 27, 2022 |access-date=2022-07-27 |website=RAPPLER |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

=== Abra ===
Patay ang isang tagabaryo nang tamaan siya ng mga nahulog na slab ng semento sa kanyang bahay sa [[Abra]].&lt;ref&gt;{{Cite web |date=27 July 2022 |title=Strong quake kills 2, injures dozens in northern Philippines |url=https://www.washingtonpost.com/world/73-earthquake-shakes-northern-philippines-felt-in-capital/2022/07/26/783dc34e-0d4b-11ed-88e8-c58dc3dbaee2_story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727060652/https://www.washingtonpost.com/world/73-earthquake-shakes-northern-philippines-felt-in-capital/2022/07/26/783dc34e-0d4b-11ed-88e8-c58dc3dbaee2_story.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=27 July 2022 |website=[[The Washington Post]]}}&lt;/ref&gt; Sa [[Bangued]], isang tao ang namatay nang gumuho ang mga dingding ng isang dormitoryo, at karagdagang 44 ang nasugatan dahil sa mga nahuhulog na mga debris.&lt;ref name=&quot;Damian1&quot;&gt;{{Cite news |last=Damian |first=Valerie |date=27 July 2022 |title=1 dead, 44 injured in earthquake-hit Abra |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635722/1-dead-44-injured-in-earthquake-hit-abra |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063253/https://newsinfo.inquirer.net/1635722/1-dead-44-injured-in-earthquake-hit-abra |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Nagtamo rin ng pinsala sa lindol ang Simbahan ng Tayum sa [[Tayum|bayan ng kaparehong pangalan]].&lt;ref name=&quot;bantay&quot;&gt;{{Cite news |last=Sadongdong |first=Martin |date=July 27, 2022 |title=Strong Abra quake damages Vigan Cathedral, Bantay Bell Tower in Ilocos Sur |work=[[Manila Bulletin]] |url=https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727035205/https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Nasira din umano ang mga paaralan sa paligid.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=DepEd: Cracks seen at several Abra schools after magnitude 7 quake |publisher=[[GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/regions/839552/deped-cracks-seen-at-several-abra-schools-after-magnitude-7-quake/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.gmanetwork.com/news/topstories/regions/839552/deped-cracks-seen-at-several-abra-schools-after-magnitude-7-quake/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa 31 na pagguho ng lupa ang iniulat, at isang bahagyang gumuho na ospital ang inilikas.&lt;ref name=&quot;Dancel1&quot;&gt;{{Cite news |last=Dancel |first=Raul |date=27 July 2022 |title=At least 4 killed, 60 injured as powerful quake strikes northern Philippines |work=[[The Straits Times]] |url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/71-magnitude-earthquake-hits-northern-philippines |access-date=27 July 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDancel2022&quot;&gt;Dancel, Raul (July 27, 2022). [https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/71-magnitude-earthquake-hits-northern-philippines &quot;At least 4 killed, 60 injured as powerful quake strikes northern Philippines&quot;]. ''[[Ang Straits Times|The Straits Times]]''&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Nasira ang mga imprastraktura at kalsada kabilang ang tatlong tulay.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;&gt;{{Cite web |last=De Leon |first=Dwight |date=2022-07-27 |title=At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG |url=https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |archive-date=July 27, 2022 |access-date=2022-07-27 |website=RAPPLER |language=en-US}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDe_Leon2022&quot;&gt;De Leon, Dwight (July 27, 2022). [https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ &quot;At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG&quot;]. ''RAPPLER''. [https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

=== Benguet ===
Isang tao ang nasawi sa [[La Trinidad]], [[Benguet]] dahil sa mga nahuhulog na debris mula sa gumuhong gusali.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Quitasol |first=Kimberlie |date=July 27, 2022 |title=1 dead as building collapses in Benguet town due to quake |work=Philippine Daily Inquirer |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635558/1-dead-as-building-collapses-in-benguet-town-due-to-quake |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727040210/https://newsinfo.inquirer.net/1635558/1-dead-as-building-collapses-in-benguet-town-due-to-quake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa 62 mga gusali ang nasira sa bayan.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;&gt;{{Cite web |last=De Leon |first=Dwight |date=2022-07-27 |title=At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG |url=https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |archive-date=July 27, 2022 |access-date=2022-07-27 |website=RAPPLER |language=en-US}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDe_Leon2022&quot;&gt;De Leon, Dwight (July 27, 2022). [https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ &quot;At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG&quot;]. ''RAPPLER''. [https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Sinabi ng mga opisyal sa [[Baguio]] na maraming mahahalagang daanan ang naapektuhan ng mga debris. Tatlumpu't tatlong gusali ang nasira.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot; /&gt; Ang mga pagsasara ng kalsada ay nakaapekto sa mga motorista sa kahabaan ng [[Daang Kennon|Kennon Road]], [[Pambansang Daan ng Baguio–Bua–Itogon|Baguio–Bua–Itogon National Road]] at [[Daang Benguet–Nueva Vizcaya|Benguet–Nueva Vizcaya Road]], na naiwan lamang ang [[Lansangang Aspiras–Palispis|Aspiras–Palispis Highway na]] bukas para sa mga motorista.&lt;ref name=&quot;CNNPH1&quot;&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=7.0-magnitude quake damages structures, blocks roads in Northern Luzon |work=[[CNN]] Philippines |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2022/7/27/earthquake-7.3-magnitude-Abra-Luzon.html |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727043830/https://www.cnnphilippines.com/news/2022/7/27/earthquake-7.3-magnitude-Abra-Luzon.html |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

=== Apayao ===
Sinabi ng mga opisyal na dalawang istruktura ang nasira.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;&gt;{{Cite web |last=De Leon |first=Dwight |date=2022-07-27 |title=At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG |url=https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |archive-date=July 27, 2022 |access-date=2022-07-27 |website=RAPPLER |language=en-US}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDe_Leon2022&quot;&gt;De Leon, Dwight (July 27, 2022). [https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ &quot;At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG&quot;]. ''RAPPLER''. [https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

=== Ilocos Norte ===
Sa [[Badoc]], nahulog ang mga brick mula sa mga lumang gusali, kabilang ang sa isang elementarya. Lumitaw din ang mga bitak sa pampublikong pamilihan.&lt;ref name=&quot;Adriano1&quot;&gt;{{Cite news |last=Adriano |first=Leilanie |date=27 July 2022 |title=Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFAdriano2022&quot;&gt;Adriano, Leilanie (July 27, 2022). [https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 &quot;Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake&quot;]. ''[[Philippines News Agency]]''. [https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

=== Ilocos Sur ===
Nasira ang mga lugar ng pamana sa [[UNESCO]] [[Pandaigdigang Pamanang Pook|World Heritage]] ng [[Vigan]], kabilang ang Vigan Cathedral at mga lumang-siglong bahay, pati na rin ang ilang natumbang linya ng kuryente sa kahabaan ng Calle Crisologo.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=Look: State of Vigan City roads, buildings after magnitude 7.3 earthquake |publisher=Top Gear Philippines |url=https://www.topgear.com.ph/news/motoring-news/abra-earthquake-vigan-city-aftermath-a4354-20220727 |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063254/https://www.topgear.com.ph/news/motoring-news/abra-earthquake-vigan-city-aftermath-a4354-20220727 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=Heritage structures, churches damaged by 7.3 quake |publisher=[[Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635457/heritage-structures-churches-damaged-by-7-3-quake |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033627/https://newsinfo.inquirer.net/1635457/heritage-structures-churches-damaged-by-7-3-quake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Gumuho rin sa lupa ang mga bahagi ng lumang makasaysayang kampanaryo ng Simbahan ng Bantay sa [[Bantay, Ilocos Sur|bayan ng kaparehong pangalan]] dahil sa lindol.&lt;ref name=&quot;bantay&quot;&gt;{{Cite news |last=Sadongdong |first=Martin |date=July 27, 2022 |title=Strong Abra quake damages Vigan Cathedral, Bantay Bell Tower in Ilocos Sur |work=[[Manila Bulletin]] |url=https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727035205/https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFSadongdong2022&quot;&gt;Sadongdong, Martin (July 27, 2022). [https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ &quot;Strong Abra quake damages Vigan Cathedral, Bantay Bell Tower in Ilocos Sur&quot;]. ''[[Manila Bulletin]]''. [https://web.archive.org/web/20220727035205/https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Malakas itong naramdaman sa [[Ilocos Sur]] sa loob ng 30 segundo o mas matagal pa.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;&gt;{{Cite news |date=July 27, 2022 |title=Powerful 7.1 magnitude earthquake strikes northern Philippines, strongly felt in Manila |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727020443/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

=== Maynila ===
Malakas ang naramdamang lindol sa [[Kalakhang Maynila|Metro Manila]], ngunit hindi ito sapat upang magdulot ng pinsala.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;&gt;{{Cite news |date=July 27, 2022 |title=Powerful 7.1 magnitude earthquake strikes northern Philippines, strongly felt in Manila |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727020443/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ &quot;Powerful 7.1 magnitude earthquake strikes northern Philippines, strongly felt in Manila&quot;]. ''[[Reuters]]''. July 27, 2022. [https://web.archive.org/web/20220727020443/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Dahil sa lindol, suspindihin ng Manila Metro Rail Transit System ang serbisyo tuwing rush hour.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot; /&gt; Nagsimula ang operasyon sa 10:12, maliban sa [[Ikalawang Linya ng Sistema ng Light Rail Transit ng Maynila|LRT Line 2]] dahil sa mga inspeksyon.&lt;ref name=&quot;Sarao1&quot;&gt;{{Cite news |last=Sarao |first=Zacarian |date=27 July 2022 |title=MRT, LRT-1, PNR back to normal operations after strong Luzon quake |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635661/mrt-lrt-1-pnr-back-to-normal-operations-after-strong-luzon-quake |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727062024/https://newsinfo.inquirer.net/1635661/mrt-lrt-1-pnr-back-to-normal-operations-after-strong-luzon-earthquake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Inilikas din ang mga nasa gusali ng Senado sa Pasay.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot; /&gt;

== Tingnan din ==

* [[Talaan ng mga lindol sa Pilipinas|Listahan ng mga lindol sa Pilipinas]]

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}

== Mga panlabas na link ==

* [https://www.rappler.com/nation/luzon/earthquake-updates-news-information-areas-affected-damage-aftershocks-july-2022/ LUZON EARTHQUAKE: Mga update, mga lugar na apektado, pinsala, aftershocks] [[Rappler]]
[[Kategorya:Lindol sa Pilipinas]]
[[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]]
[[Kategorya:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>17vsosvmbabsa0h3t4ztytff9ruj98j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958846</id>
      <parentid>1958844</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:14:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Siuhl10</username>
        <id>122693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="28283" xml:space="preserve">{{Short description|Earthquake in the Philippines}}
{{Use mdy dates|date=July 2022}}
{{Current|date=July 2022}}
{{Infobox earthquake
| title = Lindol sa Luzon (2022)
| timestamp = 2022-07-27 00:43:24
| isc-event = 
| anss-url = us6000i5rd
| local-date = {{Start date|2022|07|27}}
| local-time = 08:43:24 [[Philippine Standard Time|PHT]] ([[UTC+8]])
| map2 = {{Location map many | Luzon | relief=1
 | label      = 
 | lat        = 17.598
 | long       = 120.809
 | mark       = Bullseye1.png
 | marksize   = 50
 | position   = bottom
 | width      = 260
 | float      = none
 | caption    = }}
| magnitude = 7.0 {{M|w|link=y}}
| depth = {{convert|10.0|km|abbr=on}}
| location = {{coord|17.598|120.809|display=inline,title}}
| type = [[Fault (geology)|Oblique-thrust]]
| countries affected = 
| intensity = {{PEIS|7}}&lt;br&gt;&lt;br /&gt;{{MMI|8}}
| duration = 
| tsunami = 
| casualties = 4 patay, 60 sugatan
}}

Noong Hulyo 27, 2022, sa oras na 08:43:24 a.m. ( [[Pamantayang Oras ng Pilipinas|PHT]] ), isang lindol ang tumama sa isla ng [[Luzon]] sa [[Pilipinas]] . Iniulat ng United States Geological Survey (USGS) na may magnitude na 7.0 {{Earthquake magnitude|w}}ang lindol.&lt;ref name=&quot;anss1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=M 7.0 - 13 km SE of Dolores, Philippines |url=https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us6000i5rd/executive |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727023404/https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us6000i5rd/executive |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=United States Geological Survey}} {{PD-notice}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa apat na tao ang namatay at 60 ang nasugatan.

== Lindol ==
Ang mga tectonics ng hilagang Pilipinas at sa paligid ng isla ng Luzon ay masalimuot. Ang Luzon ay napapaligiran sa silangan at kanluran ng mga subduction zone . Sa katimugang bahagi ng Luzon, ang subduction zone ay matatagpuan sa silangan ng isla sa kahabaan ng Philippine Trench, kung saan ang Philippine Sea Plate ay sumasabog pakanluran sa ilalim ng Sunda Plate. Sa hilagang Luzon, kung saan naganap ang lindol noong Hulyo 27, nagbabago ang lokasyon at direksyon ng subduction zone, na may isa pang trench (Manila Trench) na matatagpuan sa kanluran ng Luzon at ang Sunda Plate ay lumubog sa silangan sa ilalim ng Philippine Sea Plate. Ang pagiging kumplikado ng [[Tektonika ng plaka|plate tectonics]] sa paligid ng Luzon ay pinatunayan ng pagkakaiba-iba ng mga mekanismo ng faulting sa mga malalaking lindol. Ang magnitude 7 o mas mataas na lindol sa rehiyong ito mula noong 1970 ay nagpakita ng reverse, normal, at strike-slip faulting. Ang mga aktibong hangganan ng plate na ito ay humahantong sa mataas na seismic activity. Mula noong 1970, 11 iba pang lindol na may lakas na 6.5 o mas malaki ang naganap sa loob ng 250 km ng lindol noong Hulyo 27, 2022. Ang pinakamalaki sa mga lindol na ito ay isang [[Lindol sa Luzon (1990)|magnitude 7.7 strike-slip na lindol]] noong Hulyo 16, 1990, na matatagpuan humigit-kumulang 215 km sa timog ng Hulyo 27 na lindol. Ang lindol noong 1990 ay pumatay ng hindi bababa sa 1,600 katao at ikinasugat ng higit sa 3,000 katao. Ang lindol noong 1990 ay nagdulot din ng [[Pagguho ng lupa|pagguho]] ng lupa, pagkatunaw, paghupa, at pag-kulo ng buhangin sa bahagi ng [[Baguio]],[[Cabanatuan]], at [[Dagupan]].&lt;ref name=&quot;anss1&quot; /&gt;

=== Mga katangian ===
Naganap ang lindol sa medyo mababaw na lalim (~{{Cvt|10|km}}) at resulta ito ng oblique-reverse faulting. Ang paunang pagsusuri ay nagpapahiwatig na ang lindol ay naganap sa alinman sa mababang-anggulo na reverse fault na lumulubog sa timog-kanluran na may maliit na bahagi ng left-lateral (strike-slip) na paggalaw, o sa isang matarik na nakalubog na reverse fault na lumulubog sa kanluran na may maliit na komponent ng right-lateral motion. Ang lalim, mekanismo, at lokasyon ng lindol ay pare-pareho sa lindol na naganap sa Philippine Sea Plate sa itaas ng Sunda Plate. Ang Sunda Plate ay sumailalim sa silangan sa ilalim ng Luzon na may hangganan ng plate na matatagpuan sa kanlurang baybayin ng Luzon. Ayon sa USGS, ang seismic moment na inilabas ay 5.4e+19 N-m, na tumutugma sa isang moment magnitude na 7.1 ({{Earthquake magnitude|w}}). Ang isang hangganang fault na nakuha mula sa seismic inversion ay nagmumungkahi na naganap ang rupture sa kahabaan ng west-dipping thrust fault, at nagdulot ng maximum na displacement na 0.9 m (2 ft 11 in).

Iniulat ito bilang 7.3 {{Earthquake magnitude|s}}ng [[Surian ng Pilipinas sa Bulkanolohiya at Sismolohiya|Philippine Institute of Volcanology and Seismology]] (PHIVOLCS).&lt;ref name=&quot;PHIVOLCS&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 1 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B1F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033119/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B1F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;/ref&gt; Ang ulat ay binago sa isang lindol na 7.0 {{Earthquake magnitude|w}} na may epicenter sa 17 kilometro N 25° W ng [[Tayum]], [[Abra]].&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot; /&gt;

=== Intensity ===
[[Talaksan:2022-07-27_Dolores,_Philippines_M7_earthquake_shakemap_(USGS).jpg|right|thumb| USGS ShakeMap na nagpapakita ng tindi ng lindol.]]
Sa PHIVOLCS Earthquake Intensity Scale (PEIS), isang maximum intensity na VII (''Destructive'') ang naitala sa [[Vigan|Vigan.]] Iniulat ang Intensity VII sa [[Bucloc]] at [[Manabo]], [[Abra]].&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html &quot;EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2&quot;]. [[Surian ng Pilipinas sa Bulkanolohiya at Sismolohiya|Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]. July 27, 2022. [https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== Tugon ==
Sinabi ng PHIVOLCS na walang maidudulot na [[tsunami]] ang lindol.&lt;ref name=&quot;Casilao1&quot;&gt;{{Cite news |last=Casilao |first=Joahna A. |date=July 27, 2022 |title=No tsunami threat, PHIVOLCS assures public after magnitude 7 quake |work=[[GMA News and Public Affairs|GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/scitech/science/839533/no-tsunami-threat-phivolcs-assures-after-magnitude-7-quake/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033118/https://www.gmanetwork.com/news/scitech/science/839533/no-tsunami-threat-phivolcs-assures-after-magnitude-7-quake/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Ayon sa [[National Grid Corporation of the Philippines]] (NGCP), walang patid ang mga serbisyo ng kuryente sa Maynila at mga karatig na lalawigan. Sinabi ng NGCP na maaaring may nangyaring load tripping.&lt;ref name=&quot;Cordero1&quot;&gt;{{Cite news |last=Cordero |first=Ted |date=July 27, 2022 |title=Power transmission services normal despite earthquake — NGCP |work=[[GMA News and Public Affairs|GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/839530/power-transmission-services-normal-despite-earthquake-ngcp/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727041154/https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/839530/power-transmission-services-normal-despite-earthquake-ngcp/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Ang mga commander ng [[Pambansang Pulisya ng Pilipinas|Philippine National Police]] (PNP) sa Luzon ay naatasang makipagtulungan sa regional Risk Reduction and Management Office para mapakinabangan ang relief operations. Ininspeksyon din ang lahat ng imprastraktura ng PNP kung may pinsala.&lt;ref name=&quot;Cueto1&quot;&gt;{{Cite news |last=Cueto |first=Francis Earl |date=27 July 2022 |title=PNP mobilizes all Luzon commanders to assist in quake relief operations |work=[[The Manila Times]] |url=https://www.manilatimes.net/2022/07/27/latest-stories/pnp-mobilizes-all-luzon-commanders-to-assist-in-quake-relief-operations/1852444 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727060644/https://www.manilatimes.net/2022/07/27/latest-stories/pnp-mobilizes-all-luzon-commanders-to-assist-in-quake-relief-operations/1852444 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Nagsagawa ng press briefing si Pangulong [[Bongbong Marcos]] tungkol sa kalamidad at nakatakdang lumipad siya patungong Abra.&lt;ref name=&quot;Rappler1&quot;&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=LIVESTREAM: Marcos holds press briefing on Luzon earthquake |work=[[Rappler]] |url=https://www.rappler.com/nation/video-marcos-jr-press-briefing-luzon-earthquake-july-2022/ |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063254/https://www.rappler.com/nation/video-marcos-jr-press-briefing-luzon-earthquake-july-2022/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Inaasahang makikipag-ugnayan siya sa mga establisyimento ng national at lokal na pamahalaan sa mga relief efforts.&lt;ref name=&quot;Rappler1&quot; /&gt; Ang mga lokal na awtoridad ay nagpahayag na ang trabaho at mga paaralan ay isususpinde sa mga bahagi ng Ilocos Norte upang payagan ang mga pagtatasa ng pinsala na maganap.&lt;ref name=&quot;Adriano1&quot;&gt;{{Cite news |last=Adriano |first=Leilanie |date=27 July 2022 |title=Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Sinabi ni Huang Xilian, ang embahador ng Tsina sa Pilipinas, na magiging handa ang Tsina na magbigay ng tulong.&lt;ref name=&quot;Rocamora1&quot;&gt;{{Cite news |last=Joyce Ann L. |first=Rocamora |date=27 July 2022 |title=China offers help for disaster relief in quake-hit provinces |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179900 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179900 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Sinabi ng [[UNICEF]] na naka-standby ang mga pang-emerhensiyang supply upang suportahan ang mga pagsisikap ng gobyerno sa pagtulong sa mga apektadong bata at pamilya.&lt;ref&gt;{{Citation |last=[[UNICEF]] |title=UNICEF stands ready to reach children affected by the Philippines earthquake |date=27 July 2022 |url=https://reliefweb.int/report/philippines/unicef-stands-ready-reach-children-affected-philippines-earthquake |type=Press release |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727070625/https://reliefweb.int/report/philippines/unicef-stands-ready-reach-children-affected-philippines-earthquake |publisher=[[ReliefWeb]] |access-date=27 July 2022 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

== Pinsala at epekto ==
Nakasira ang lindol ng kabuuang 173 na mga gusali kabilang ang mga simbahan sa panahon ng mga kastila. Naiulat ang pinsala sa 15 probinsya, 15 lungsod at 280 bayan. Hindi bababa sa apat na nasawi at 60 nasugatan ang naitala. Hindi bababa sa 58 na pagguho ng lupa ang na-trigger.&lt;ref name=&quot;Dancel1&quot;&gt;{{Cite news |last=Dancel |first=Raul |date=27 July 2022 |title=At least 4 killed, 60 injured as powerful quake strikes northern Philippines |work=[[The Straits Times]] |url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/71-magnitude-earthquake-hits-northern-philippines |access-date=27 July 2022}}&lt;/ref&gt; Sa buong [[Rehiyong Administratibo ng Cordillera|Cordillera Administrative Region]], naganap ang pinsala sa 29 na munisipal na kalsada.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;&gt;{{Cite web |last=De Leon |first=Dwight |date=2022-07-27 |title=At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG |url=https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |archive-date=July 27, 2022 |access-date=2022-07-27 |website=RAPPLER |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

=== Abra ===
Patay ang isang tagabaryo nang tamaan siya ng mga nahulog na slab ng semento sa kanyang bahay sa [[Abra]].&lt;ref&gt;{{Cite web |date=27 July 2022 |title=Strong quake kills 2, injures dozens in northern Philippines |url=https://www.washingtonpost.com/world/73-earthquake-shakes-northern-philippines-felt-in-capital/2022/07/26/783dc34e-0d4b-11ed-88e8-c58dc3dbaee2_story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727060652/https://www.washingtonpost.com/world/73-earthquake-shakes-northern-philippines-felt-in-capital/2022/07/26/783dc34e-0d4b-11ed-88e8-c58dc3dbaee2_story.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=27 July 2022 |website=[[The Washington Post]]}}&lt;/ref&gt; Sa [[Bangued]], isang tao ang namatay nang gumuho ang mga dingding ng isang dormitoryo, at karagdagang 44 ang nasugatan dahil sa mga nahuhulog na mga debris.&lt;ref name=&quot;Damian1&quot;&gt;{{Cite news |last=Damian |first=Valerie |date=27 July 2022 |title=1 dead, 44 injured in earthquake-hit Abra |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635722/1-dead-44-injured-in-earthquake-hit-abra |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063253/https://newsinfo.inquirer.net/1635722/1-dead-44-injured-in-earthquake-hit-abra |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Nagtamo rin ng pinsala sa lindol ang Simbahan ng Tayum sa [[Tayum|bayan ng kaparehong pangalan]].&lt;ref name=&quot;bantay&quot;&gt;{{Cite news |last=Sadongdong |first=Martin |date=July 27, 2022 |title=Strong Abra quake damages Vigan Cathedral, Bantay Bell Tower in Ilocos Sur |work=[[Manila Bulletin]] |url=https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727035205/https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Nasira din umano ang mga paaralan sa paligid.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=DepEd: Cracks seen at several Abra schools after magnitude 7 quake |publisher=[[GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/regions/839552/deped-cracks-seen-at-several-abra-schools-after-magnitude-7-quake/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.gmanetwork.com/news/topstories/regions/839552/deped-cracks-seen-at-several-abra-schools-after-magnitude-7-quake/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa 31 na pagguho ng lupa ang iniulat, at isang bahagyang gumuho na ospital ang inilikas.&lt;ref name=&quot;Dancel1&quot;&gt;{{Cite news |last=Dancel |first=Raul |date=27 July 2022 |title=At least 4 killed, 60 injured as powerful quake strikes northern Philippines |work=[[The Straits Times]] |url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/71-magnitude-earthquake-hits-northern-philippines |access-date=27 July 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDancel2022&quot;&gt;Dancel, Raul (July 27, 2022). [https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/71-magnitude-earthquake-hits-northern-philippines &quot;At least 4 killed, 60 injured as powerful quake strikes northern Philippines&quot;]. ''[[Ang Straits Times|The Straits Times]]''&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Nasira ang mga imprastraktura at kalsada kabilang ang tatlong tulay.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;&gt;{{Cite web |last=De Leon |first=Dwight |date=2022-07-27 |title=At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG |url=https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |archive-date=July 27, 2022 |access-date=2022-07-27 |website=RAPPLER |language=en-US}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDe_Leon2022&quot;&gt;De Leon, Dwight (July 27, 2022). [https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ &quot;At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG&quot;]. ''RAPPLER''. [https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

=== Benguet ===
Isang tao ang nasawi sa [[La Trinidad]], [[Benguet]] dahil sa mga nahuhulog na debris mula sa gumuhong gusali.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Quitasol |first=Kimberlie |date=July 27, 2022 |title=1 dead as building collapses in Benguet town due to quake |work=Philippine Daily Inquirer |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635558/1-dead-as-building-collapses-in-benguet-town-due-to-quake |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727040210/https://newsinfo.inquirer.net/1635558/1-dead-as-building-collapses-in-benguet-town-due-to-quake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa 62 mga gusali ang nasira sa bayan.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;&gt;{{Cite web |last=De Leon |first=Dwight |date=2022-07-27 |title=At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG |url=https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |archive-date=July 27, 2022 |access-date=2022-07-27 |website=RAPPLER |language=en-US}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDe_Leon2022&quot;&gt;De Leon, Dwight (July 27, 2022). [https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ &quot;At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG&quot;]. ''RAPPLER''. [https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Sinabi ng mga opisyal sa [[Baguio]] na maraming mahahalagang daanan ang naapektuhan ng mga debris. Tatlumpu't tatlong gusali ang nasira.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot; /&gt; Ang mga pagsasara ng kalsada ay nakaapekto sa mga motorista sa kahabaan ng [[Daang Kennon|Kennon Road]], [[Pambansang Daan ng Baguio–Bua–Itogon|Baguio–Bua–Itogon National Road]] at [[Daang Benguet–Nueva Vizcaya|Benguet–Nueva Vizcaya Road]], na naiwan lamang ang [[Lansangang Aspiras–Palispis|Aspiras–Palispis Highway na]] bukas para sa mga motorista.&lt;ref name=&quot;CNNPH1&quot;&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=7.0-magnitude quake damages structures, blocks roads in Northern Luzon |work=[[CNN]] Philippines |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2022/7/27/earthquake-7.3-magnitude-Abra-Luzon.html |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727043830/https://www.cnnphilippines.com/news/2022/7/27/earthquake-7.3-magnitude-Abra-Luzon.html |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

=== Apayao ===
Sinabi ng mga opisyal na dalawang istruktura ang nasira.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;&gt;{{Cite web |last=De Leon |first=Dwight |date=2022-07-27 |title=At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG |url=https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |archive-date=July 27, 2022 |access-date=2022-07-27 |website=RAPPLER |language=en-US}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFDe_Leon2022&quot;&gt;De Leon, Dwight (July 27, 2022). [https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ &quot;At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG&quot;]. ''RAPPLER''. [https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

=== Ilocos Norte ===
Sa [[Badoc]], nahulog ang mga brick mula sa mga lumang gusali, kabilang ang sa isang elementarya. Lumitaw din ang mga bitak sa pampublikong pamilihan.&lt;ref name=&quot;Adriano1&quot;&gt;{{Cite news |last=Adriano |first=Leilanie |date=27 July 2022 |title=Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFAdriano2022&quot;&gt;Adriano, Leilanie (July 27, 2022). [https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 &quot;Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake&quot;]. ''[[Philippines News Agency]]''. [https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

=== Ilocos Sur ===
Nasira ang mga lugar ng pamana sa [[UNESCO]] [[Pandaigdigang Pamanang Pook|World Heritage]] ng [[Vigan]], kabilang ang Vigan Cathedral at mga lumang-siglong bahay, pati na rin ang ilang natumbang linya ng kuryente sa kahabaan ng Calle Crisologo.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=Look: State of Vigan City roads, buildings after magnitude 7.3 earthquake |publisher=Top Gear Philippines |url=https://www.topgear.com.ph/news/motoring-news/abra-earthquake-vigan-city-aftermath-a4354-20220727 |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063254/https://www.topgear.com.ph/news/motoring-news/abra-earthquake-vigan-city-aftermath-a4354-20220727 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=Heritage structures, churches damaged by 7.3 quake |publisher=[[Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635457/heritage-structures-churches-damaged-by-7-3-quake |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033627/https://newsinfo.inquirer.net/1635457/heritage-structures-churches-damaged-by-7-3-quake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Gumuho rin sa lupa ang mga bahagi ng lumang makasaysayang kampanaryo ng Simbahan ng Bantay sa [[Bantay, Ilocos Sur|bayan ng kaparehong pangalan]] dahil sa lindol.&lt;ref name=&quot;bantay&quot;&gt;{{Cite news |last=Sadongdong |first=Martin |date=July 27, 2022 |title=Strong Abra quake damages Vigan Cathedral, Bantay Bell Tower in Ilocos Sur |work=[[Manila Bulletin]] |url=https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727035205/https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFSadongdong2022&quot;&gt;Sadongdong, Martin (July 27, 2022). [https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ &quot;Strong Abra quake damages Vigan Cathedral, Bantay Bell Tower in Ilocos Sur&quot;]. ''[[Manila Bulletin]]''. [https://web.archive.org/web/20220727035205/https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Malakas itong naramdaman sa [[Ilocos Sur]] sa loob ng 30 segundo o mas matagal pa.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;&gt;{{Cite news |date=July 27, 2022 |title=Powerful 7.1 magnitude earthquake strikes northern Philippines, strongly felt in Manila |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727020443/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

=== Maynila ===
Malakas ang naramdamang lindol sa [[Kalakhang Maynila|Metro Manila]], ngunit hindi ito sapat upang magdulot ng pinsala.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;&gt;{{Cite news |date=July 27, 2022 |title=Powerful 7.1 magnitude earthquake strikes northern Philippines, strongly felt in Manila |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727020443/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ &quot;Powerful 7.1 magnitude earthquake strikes northern Philippines, strongly felt in Manila&quot;]. ''[[Reuters]]''. July 27, 2022. [https://web.archive.org/web/20220727020443/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt; Dahil sa lindol, suspindihin ng Manila Metro Rail Transit System ang serbisyo tuwing rush hour.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot; /&gt; Nagsimula ang operasyon sa 10:12, maliban sa [[Ikalawang Linya ng Sistema ng Light Rail Transit ng Maynila|LRT Line 2]] dahil sa mga inspeksyon.&lt;ref name=&quot;Sarao1&quot;&gt;{{Cite news |last=Sarao |first=Zacarian |date=27 July 2022 |title=MRT, LRT-1, PNR back to normal operations after strong Luzon quake |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635661/mrt-lrt-1-pnr-back-to-normal-operations-after-strong-luzon-quake |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727062024/https://newsinfo.inquirer.net/1635661/mrt-lrt-1-pnr-back-to-normal-operations-after-strong-luzon-earthquake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Inilikas din ang mga nasa gusali ng Senado sa Pasay.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot; /&gt;

== Tingnan din ==

* [[Talaan ng mga lindol sa Pilipinas|Listahan ng mga lindol sa Pilipinas]]

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}

== Mga panlabas na link ==

* [https://www.rappler.com/nation/luzon/earthquake-updates-news-information-areas-affected-damage-aftershocks-july-2022/ LUZON EARTHQUAKE: Mga update, mga lugar na apektado, pinsala, aftershocks] [[Rappler]]
[[Kategorya:Lindol sa Pilipinas]]
[[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]]
[[Kategorya:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>a6eoj4p4oyd6nx62i5gmabzy8tf3j7d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958870</id>
      <parentid>1958846</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:24:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Siuhl10</username>
        <id>122693</id>
      </contributor>
      <comment>/* Pinsala at epekto */ Fixed some references</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22319" xml:space="preserve">{{Short description|Earthquake in the Philippines}}
{{Use mdy dates|date=July 2022}}
{{Current|date=July 2022}}
{{Infobox earthquake
| title = Lindol sa Luzon (2022)
| timestamp = 2022-07-27 00:43:24
| isc-event = 
| anss-url = us6000i5rd
| local-date = {{Start date|2022|07|27}}
| local-time = 08:43:24 [[Philippine Standard Time|PHT]] ([[UTC+8]])
| map2 = {{Location map many | Luzon | relief=1
 | label      = 
 | lat        = 17.598
 | long       = 120.809
 | mark       = Bullseye1.png
 | marksize   = 50
 | position   = bottom
 | width      = 260
 | float      = none
 | caption    = }}
| magnitude = 7.0 {{M|w|link=y}}
| depth = {{convert|10.0|km|abbr=on}}
| location = {{coord|17.598|120.809|display=inline,title}}
| type = [[Fault (geology)|Oblique-thrust]]
| countries affected = 
| intensity = {{PEIS|7}}&lt;br&gt;&lt;br /&gt;{{MMI|8}}
| duration = 
| tsunami = 
| casualties = 4 patay, 60 sugatan
}}

Noong Hulyo 27, 2022, sa oras na 08:43:24 a.m. ( [[Pamantayang Oras ng Pilipinas|PHT]] ), isang lindol ang tumama sa isla ng [[Luzon]] sa [[Pilipinas]] . Iniulat ng United States Geological Survey (USGS) na may magnitude na 7.0 {{Earthquake magnitude|w}}ang lindol.&lt;ref name=&quot;anss1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=M 7.0 - 13 km SE of Dolores, Philippines |url=https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us6000i5rd/executive |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727023404/https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us6000i5rd/executive |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=United States Geological Survey}} {{PD-notice}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa apat na tao ang namatay at 60 ang nasugatan.

== Lindol ==
Ang mga tectonics ng hilagang Pilipinas at sa paligid ng isla ng Luzon ay masalimuot. Ang Luzon ay napapaligiran sa silangan at kanluran ng mga subduction zone . Sa katimugang bahagi ng Luzon, ang subduction zone ay matatagpuan sa silangan ng isla sa kahabaan ng Philippine Trench, kung saan ang Philippine Sea Plate ay sumasabog pakanluran sa ilalim ng Sunda Plate. Sa hilagang Luzon, kung saan naganap ang lindol noong Hulyo 27, nagbabago ang lokasyon at direksyon ng subduction zone, na may isa pang trench (Manila Trench) na matatagpuan sa kanluran ng Luzon at ang Sunda Plate ay lumubog sa silangan sa ilalim ng Philippine Sea Plate. Ang pagiging kumplikado ng [[Tektonika ng plaka|plate tectonics]] sa paligid ng Luzon ay pinatunayan ng pagkakaiba-iba ng mga mekanismo ng faulting sa mga malalaking lindol. Ang magnitude 7 o mas mataas na lindol sa rehiyong ito mula noong 1970 ay nagpakita ng reverse, normal, at strike-slip faulting. Ang mga aktibong hangganan ng plate na ito ay humahantong sa mataas na seismic activity. Mula noong 1970, 11 iba pang lindol na may lakas na 6.5 o mas malaki ang naganap sa loob ng 250 km ng lindol noong Hulyo 27, 2022. Ang pinakamalaki sa mga lindol na ito ay isang [[Lindol sa Luzon (1990)|magnitude 7.7 strike-slip na lindol]] noong Hulyo 16, 1990, na matatagpuan humigit-kumulang 215 km sa timog ng Hulyo 27 na lindol. Ang lindol noong 1990 ay pumatay ng hindi bababa sa 1,600 katao at ikinasugat ng higit sa 3,000 katao. Ang lindol noong 1990 ay nagdulot din ng [[Pagguho ng lupa|pagguho]] ng lupa, pagkatunaw, paghupa, at pag-kulo ng buhangin sa bahagi ng [[Baguio]],[[Cabanatuan]], at [[Dagupan]].&lt;ref name=&quot;anss1&quot; /&gt;

=== Mga katangian ===
Naganap ang lindol sa medyo mababaw na lalim (~{{Cvt|10|km}}) at resulta ito ng oblique-reverse faulting. Ang paunang pagsusuri ay nagpapahiwatig na ang lindol ay naganap sa alinman sa mababang-anggulo na reverse fault na lumulubog sa timog-kanluran na may maliit na bahagi ng left-lateral (strike-slip) na paggalaw, o sa isang matarik na nakalubog na reverse fault na lumulubog sa kanluran na may maliit na komponent ng right-lateral motion. Ang lalim, mekanismo, at lokasyon ng lindol ay pare-pareho sa lindol na naganap sa Philippine Sea Plate sa itaas ng Sunda Plate. Ang Sunda Plate ay sumailalim sa silangan sa ilalim ng Luzon na may hangganan ng plate na matatagpuan sa kanlurang baybayin ng Luzon. Ayon sa USGS, ang seismic moment na inilabas ay 5.4e+19 N-m, na tumutugma sa isang moment magnitude na 7.1 ({{Earthquake magnitude|w}}). Ang isang hangganang fault na nakuha mula sa seismic inversion ay nagmumungkahi na naganap ang rupture sa kahabaan ng west-dipping thrust fault, at nagdulot ng maximum na displacement na 0.9 m (2 ft 11 in).

Iniulat ito bilang 7.3 {{Earthquake magnitude|s}}ng [[Surian ng Pilipinas sa Bulkanolohiya at Sismolohiya|Philippine Institute of Volcanology and Seismology]] (PHIVOLCS).&lt;ref name=&quot;PHIVOLCS&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 1 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B1F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033119/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B1F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;/ref&gt; Ang ulat ay binago sa isang lindol na 7.0 {{Earthquake magnitude|w}} na may epicenter sa 17 kilometro N 25° W ng [[Tayum]], [[Abra]].&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot; /&gt;

=== Intensity ===
[[Talaksan:2022-07-27_Dolores,_Philippines_M7_earthquake_shakemap_(USGS).jpg|right|thumb| USGS ShakeMap na nagpapakita ng tindi ng lindol.]]
Sa PHIVOLCS Earthquake Intensity Scale (PEIS), isang maximum intensity na VII (''Destructive'') ang naitala sa [[Vigan|Vigan.]] Iniulat ang Intensity VII sa [[Bucloc]] at [[Manabo]], [[Abra]].&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html &quot;EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2&quot;]. [[Surian ng Pilipinas sa Bulkanolohiya at Sismolohiya|Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]. July 27, 2022. [https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== Tugon ==
Sinabi ng PHIVOLCS na walang maidudulot na [[tsunami]] ang lindol.&lt;ref name=&quot;Casilao1&quot;&gt;{{Cite news |last=Casilao |first=Joahna A. |date=July 27, 2022 |title=No tsunami threat, PHIVOLCS assures public after magnitude 7 quake |work=[[GMA News and Public Affairs|GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/scitech/science/839533/no-tsunami-threat-phivolcs-assures-after-magnitude-7-quake/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033118/https://www.gmanetwork.com/news/scitech/science/839533/no-tsunami-threat-phivolcs-assures-after-magnitude-7-quake/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Ayon sa [[National Grid Corporation of the Philippines]] (NGCP), walang patid ang mga serbisyo ng kuryente sa Maynila at mga karatig na lalawigan. Sinabi ng NGCP na maaaring may nangyaring load tripping.&lt;ref name=&quot;Cordero1&quot;&gt;{{Cite news |last=Cordero |first=Ted |date=July 27, 2022 |title=Power transmission services normal despite earthquake — NGCP |work=[[GMA News and Public Affairs|GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/839530/power-transmission-services-normal-despite-earthquake-ngcp/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727041154/https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/839530/power-transmission-services-normal-despite-earthquake-ngcp/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Ang mga commander ng [[Pambansang Pulisya ng Pilipinas|Philippine National Police]] (PNP) sa Luzon ay naatasang makipagtulungan sa regional Risk Reduction and Management Office para mapakinabangan ang relief operations. Ininspeksyon din ang lahat ng imprastraktura ng PNP kung may pinsala.&lt;ref name=&quot;Cueto1&quot;&gt;{{Cite news |last=Cueto |first=Francis Earl |date=27 July 2022 |title=PNP mobilizes all Luzon commanders to assist in quake relief operations |work=[[The Manila Times]] |url=https://www.manilatimes.net/2022/07/27/latest-stories/pnp-mobilizes-all-luzon-commanders-to-assist-in-quake-relief-operations/1852444 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727060644/https://www.manilatimes.net/2022/07/27/latest-stories/pnp-mobilizes-all-luzon-commanders-to-assist-in-quake-relief-operations/1852444 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Nagsagawa ng press briefing si Pangulong [[Bongbong Marcos]] tungkol sa kalamidad at nakatakdang lumipad siya patungong Abra.&lt;ref name=&quot;Rappler1&quot;&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=LIVESTREAM: Marcos holds press briefing on Luzon earthquake |work=[[Rappler]] |url=https://www.rappler.com/nation/video-marcos-jr-press-briefing-luzon-earthquake-july-2022/ |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063254/https://www.rappler.com/nation/video-marcos-jr-press-briefing-luzon-earthquake-july-2022/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Inaasahang makikipag-ugnayan siya sa mga establisyimento ng national at lokal na pamahalaan sa mga relief efforts.&lt;ref name=&quot;Rappler1&quot; /&gt; Ang mga lokal na awtoridad ay nagpahayag na ang trabaho at mga paaralan ay isususpinde sa mga bahagi ng Ilocos Norte upang payagan ang mga pagtatasa ng pinsala na maganap.&lt;ref name=&quot;Adriano1&quot;&gt;{{Cite news |last=Adriano |first=Leilanie |date=27 July 2022 |title=Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Sinabi ni Huang Xilian, ang embahador ng Tsina sa Pilipinas, na magiging handa ang Tsina na magbigay ng tulong.&lt;ref name=&quot;Rocamora1&quot;&gt;{{Cite news |last=Joyce Ann L. |first=Rocamora |date=27 July 2022 |title=China offers help for disaster relief in quake-hit provinces |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179900 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179900 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Sinabi ng [[UNICEF]] na naka-standby ang mga pang-emerhensiyang supply upang suportahan ang mga pagsisikap ng gobyerno sa pagtulong sa mga apektadong bata at pamilya.&lt;ref&gt;{{Citation |last=[[UNICEF]] |title=UNICEF stands ready to reach children affected by the Philippines earthquake |date=27 July 2022 |url=https://reliefweb.int/report/philippines/unicef-stands-ready-reach-children-affected-philippines-earthquake |type=Press release |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727070625/https://reliefweb.int/report/philippines/unicef-stands-ready-reach-children-affected-philippines-earthquake |publisher=[[ReliefWeb]] |access-date=27 July 2022 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

==Pinsala at epekto==
Nakasira ang lindol ng kabuuang 173 na mga gusali kabilang ang mga simbahan sa panahon ng mga kastila. Naiulat ang pinsala sa 15 probinsya, 15 lungsod at 280 bayan. Hindi bababa sa apat na nasawi at 60 nasugatan ang naitala. Hindi bababa sa 58 na pagguho ng lupa ang na-trigger.&lt;ref name=&quot;Dancel1&quot;&gt;{{Cite news |last=Dancel |first=Raul |date=27 July 2022 |title=At least 4 killed, 60 injured as powerful quake strikes northern Philippines |work=The Straits Times |url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/71-magnitude-earthquake-hits-northern-philippines |access-date=27 July 2022}}&lt;/ref&gt; Sa buong [[Rehiyong Administratibo ng Cordillera|Cordillera Administrative Region]], naganap ang pinsala sa 29 na munisipal na kalsada.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;&gt;{{Cite web |last=De Leon |first=Dwight |date=2022-07-27 |title=At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG |url=https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |archive-date=July 27, 2022 |access-date=2022-07-27 |website=RAPPLER |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

===Abra===
Patay ang isang tagabaryo nang tamaan siya ng mga nahulog na slab ng semento sa kanyang bahay sa [[Abra]].&lt;ref&gt;{{Cite web |date=27 July 2022 |title=Strong quake kills 2, injures dozens in northern Philippines |url=https://www.washingtonpost.com/world/73-earthquake-shakes-northern-philippines-felt-in-capital/2022/07/26/783dc34e-0d4b-11ed-88e8-c58dc3dbaee2_story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727060652/https://www.washingtonpost.com/world/73-earthquake-shakes-northern-philippines-felt-in-capital/2022/07/26/783dc34e-0d4b-11ed-88e8-c58dc3dbaee2_story.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=27 July 2022 |website=[[The Washington Post]]}}&lt;/ref&gt; Sa [[Bangued]], isang tao ang namatay nang gumuho ang mga dingding ng isang dormitoryo, at karagdagang 44 ang nasugatan dahil sa mga nahuhulog na mga debris.&lt;ref name=&quot;Damian1&quot;&gt;{{Cite news |last=Damian |first=Valerie |date=27 July 2022 |title=1 dead, 44 injured in earthquake-hit Abra |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635722/1-dead-44-injured-in-earthquake-hit-abra |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063253/https://newsinfo.inquirer.net/1635722/1-dead-44-injured-in-earthquake-hit-abra |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Nagtamo rin ng pinsala sa lindol ang Simbahan ng Tayum sa [[Tayum|bayan ng kaparehong pangalan]].&lt;ref name=&quot;bantay&quot;&gt;{{Cite news |last=Sadongdong |first=Martin |date=July 27, 2022 |title=Strong Abra quake damages Vigan Cathedral, Bantay Bell Tower in Ilocos Sur |work=[[Manila Bulletin]] |url=https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727035205/https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Nasira din umano ang mga paaralan sa paligid.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=DepEd: Cracks seen at several Abra schools after magnitude 7 quake |publisher=[[GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/regions/839552/deped-cracks-seen-at-several-abra-schools-after-magnitude-7-quake/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.gmanetwork.com/news/topstories/regions/839552/deped-cracks-seen-at-several-abra-schools-after-magnitude-7-quake/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa 31 na pagguho ng lupa ang iniulat, at isang bahagyang gumuho na ospital ang inilikas.&lt;ref name=&quot;Dancel1&quot;/&gt; Nasira ang mga imprastraktura at kalsada kabilang ang tatlong tulay.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt;

===Apayao===
Sinabi ng mga opisyal na dalawang istruktura ang nasira.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt;

===Benguet===
Isang tao ang nasawi sa [[La Trinidad]], [[Benguet]] dahil sa mga nahuhulog na debris mula sa gumuhong gusali.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Quitasol |first=Kimberlie |date=July 27, 2022 |title=1 dead as building collapses in Benguet town due to quake |work=Philippine Daily Inquirer |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635558/1-dead-as-building-collapses-in-benguet-town-due-to-quake |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727040210/https://newsinfo.inquirer.net/1635558/1-dead-as-building-collapses-in-benguet-town-due-to-quake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa 62 mga gusali ang nasira sa bayan.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt; Sinabi ng mga opisyal sa [[Baguio]] na maraming mahahalagang daanan ang naapektuhan ng mga debris. Tatlumpu't tatlong gusali ang nasira.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt; Ang mga pagsasara ng kalsada ay nakaapekto sa mga motorista sa kahabaan ng [[Daang Kennon|Kennon Road]], [[Pambansang Daan ng Baguio–Bua–Itogon|Baguio–Bua–Itogon National Road]] at [[Daang Benguet–Nueva Vizcaya|Benguet–Nueva Vizcaya Road]], na naiwan lamang ang [[Lansangang Aspiras–Palispis|Aspiras–Palispis Highway na]] bukas para sa mga motorista.&lt;ref name=&quot;CNNPH1&quot;&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=7.0-magnitude quake damages structures, blocks roads in Northern Luzon |work=[[CNN]] Philippines |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2022/7/27/earthquake-7.3-magnitude-Abra-Luzon.html |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727043830/https://www.cnnphilippines.com/news/2022/7/27/earthquake-7.3-magnitude-Abra-Luzon.html |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

===Ilocos Norte==
Sa [[Badoc]], nahulog ang mga brick mula sa mga lumang gusali, kabilang ang sa isang elementarya. Lumitaw din ang mga bitak sa pampublikong pamilihan.&lt;ref name=&quot;Adriano1&quot;&gt;{{Cite news |last=Adriano |first=Leilanie |date=27 July 2022 |title=Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFAdriano2022&quot;&gt;Adriano, Leilanie (July 27, 2022). [https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 &quot;Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake&quot;]. ''[[Philippines News Agency]]''. [https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

==Ilocos Sur===
Nasira ang mga lugar ng pamana sa [[UNESCO]] [[Pandaigdigang Pamanang Pook|World Heritage]] ng [[Vigan]], kabilang ang Vigan Cathedral at mga lumang-siglong bahay, pati na rin ang ilang natumbang linya ng kuryente sa kahabaan ng Calle Crisologo.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=Look: State of Vigan City roads, buildings after magnitude 7.3 earthquake |publisher=Top Gear Philippines |url=https://www.topgear.com.ph/news/motoring-news/abra-earthquake-vigan-city-aftermath-a4354-20220727 |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063254/https://www.topgear.com.ph/news/motoring-news/abra-earthquake-vigan-city-aftermath-a4354-20220727 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=Heritage structures, churches damaged by 7.3 quake |publisher=[[Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635457/heritage-structures-churches-damaged-by-7-3-quake |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033627/https://newsinfo.inquirer.net/1635457/heritage-structures-churches-damaged-by-7-3-quake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Gumuho rin sa lupa ang mga bahagi ng lumang makasaysayang kampanaryo ng Simbahan ng Bantay sa [[Bantay, Ilocos Sur|bayan ng kaparehong pangalan]] dahil sa lindol.&lt;ref name=&quot;bantay&quot;/&gt; Malakas itong naramdaman sa [[Ilocos Sur]] sa loob ng 30 segundo o mas matagal pa.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;&gt;{{Cite news |date=July 27, 2022 |title=Powerful 7.1 magnitude earthquake strikes northern Philippines, strongly felt in Manila |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727020443/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

===Maynila===
Malakas ang naramdamang lindol sa [[Kalakhang Maynila|Metro Manila]], ngunit hindi ito sapat upang magdulot ng pinsala.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;/&gt; Dahil sa lindol, suspindihin ng Manila Metro Rail Transit System ang serbisyo tuwing rush hour.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;/&gt; Nagsimula ang operasyon sa 10:12, maliban sa [[Ikalawang Linya ng Sistema ng Light Rail Transit ng Maynila|LRT Line 2]] dahil sa mga inspeksyon.&lt;ref name=&quot;Sarao1&quot;&gt;{{Cite news |last=Sarao |first=Zacarian |date=27 July 2022 |title=MRT, LRT-1, PNR back to normal operations after strong Luzon quake |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635661/mrt-lrt-1-pnr-back-to-normal-operations-after-strong-luzon-quake |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727062024/https://newsinfo.inquirer.net/1635661/mrt-lrt-1-pnr-back-to-normal-operations-after-strong-luzon-earthquake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Inilikas din ang mga nasa gusali ng Senado sa Pasay.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot; /&gt;

== Tingnan din ==

* [[Talaan ng mga lindol sa Pilipinas|Listahan ng mga lindol sa Pilipinas]]

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}

== Mga panlabas na link ==

* [https://www.rappler.com/nation/luzon/earthquake-updates-news-information-areas-affected-damage-aftershocks-july-2022/ LUZON EARTHQUAKE: Mga update, mga lugar na apektado, pinsala, aftershocks] [[Rappler]]
[[Kategorya:Lindol sa Pilipinas]]
[[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]]
[[Kategorya:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>o3662094tt49wpgv1klmzmdqtffdkwh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958872</id>
      <parentid>1958870</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:24:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Siuhl10</username>
        <id>122693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* =Ilocos Norte */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22320" xml:space="preserve">{{Short description|Earthquake in the Philippines}}
{{Use mdy dates|date=July 2022}}
{{Current|date=July 2022}}
{{Infobox earthquake
| title = Lindol sa Luzon (2022)
| timestamp = 2022-07-27 00:43:24
| isc-event = 
| anss-url = us6000i5rd
| local-date = {{Start date|2022|07|27}}
| local-time = 08:43:24 [[Philippine Standard Time|PHT]] ([[UTC+8]])
| map2 = {{Location map many | Luzon | relief=1
 | label      = 
 | lat        = 17.598
 | long       = 120.809
 | mark       = Bullseye1.png
 | marksize   = 50
 | position   = bottom
 | width      = 260
 | float      = none
 | caption    = }}
| magnitude = 7.0 {{M|w|link=y}}
| depth = {{convert|10.0|km|abbr=on}}
| location = {{coord|17.598|120.809|display=inline,title}}
| type = [[Fault (geology)|Oblique-thrust]]
| countries affected = 
| intensity = {{PEIS|7}}&lt;br&gt;&lt;br /&gt;{{MMI|8}}
| duration = 
| tsunami = 
| casualties = 4 patay, 60 sugatan
}}

Noong Hulyo 27, 2022, sa oras na 08:43:24 a.m. ( [[Pamantayang Oras ng Pilipinas|PHT]] ), isang lindol ang tumama sa isla ng [[Luzon]] sa [[Pilipinas]] . Iniulat ng United States Geological Survey (USGS) na may magnitude na 7.0 {{Earthquake magnitude|w}}ang lindol.&lt;ref name=&quot;anss1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=M 7.0 - 13 km SE of Dolores, Philippines |url=https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us6000i5rd/executive |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727023404/https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us6000i5rd/executive |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=United States Geological Survey}} {{PD-notice}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa apat na tao ang namatay at 60 ang nasugatan.

== Lindol ==
Ang mga tectonics ng hilagang Pilipinas at sa paligid ng isla ng Luzon ay masalimuot. Ang Luzon ay napapaligiran sa silangan at kanluran ng mga subduction zone . Sa katimugang bahagi ng Luzon, ang subduction zone ay matatagpuan sa silangan ng isla sa kahabaan ng Philippine Trench, kung saan ang Philippine Sea Plate ay sumasabog pakanluran sa ilalim ng Sunda Plate. Sa hilagang Luzon, kung saan naganap ang lindol noong Hulyo 27, nagbabago ang lokasyon at direksyon ng subduction zone, na may isa pang trench (Manila Trench) na matatagpuan sa kanluran ng Luzon at ang Sunda Plate ay lumubog sa silangan sa ilalim ng Philippine Sea Plate. Ang pagiging kumplikado ng [[Tektonika ng plaka|plate tectonics]] sa paligid ng Luzon ay pinatunayan ng pagkakaiba-iba ng mga mekanismo ng faulting sa mga malalaking lindol. Ang magnitude 7 o mas mataas na lindol sa rehiyong ito mula noong 1970 ay nagpakita ng reverse, normal, at strike-slip faulting. Ang mga aktibong hangganan ng plate na ito ay humahantong sa mataas na seismic activity. Mula noong 1970, 11 iba pang lindol na may lakas na 6.5 o mas malaki ang naganap sa loob ng 250 km ng lindol noong Hulyo 27, 2022. Ang pinakamalaki sa mga lindol na ito ay isang [[Lindol sa Luzon (1990)|magnitude 7.7 strike-slip na lindol]] noong Hulyo 16, 1990, na matatagpuan humigit-kumulang 215 km sa timog ng Hulyo 27 na lindol. Ang lindol noong 1990 ay pumatay ng hindi bababa sa 1,600 katao at ikinasugat ng higit sa 3,000 katao. Ang lindol noong 1990 ay nagdulot din ng [[Pagguho ng lupa|pagguho]] ng lupa, pagkatunaw, paghupa, at pag-kulo ng buhangin sa bahagi ng [[Baguio]],[[Cabanatuan]], at [[Dagupan]].&lt;ref name=&quot;anss1&quot; /&gt;

=== Mga katangian ===
Naganap ang lindol sa medyo mababaw na lalim (~{{Cvt|10|km}}) at resulta ito ng oblique-reverse faulting. Ang paunang pagsusuri ay nagpapahiwatig na ang lindol ay naganap sa alinman sa mababang-anggulo na reverse fault na lumulubog sa timog-kanluran na may maliit na bahagi ng left-lateral (strike-slip) na paggalaw, o sa isang matarik na nakalubog na reverse fault na lumulubog sa kanluran na may maliit na komponent ng right-lateral motion. Ang lalim, mekanismo, at lokasyon ng lindol ay pare-pareho sa lindol na naganap sa Philippine Sea Plate sa itaas ng Sunda Plate. Ang Sunda Plate ay sumailalim sa silangan sa ilalim ng Luzon na may hangganan ng plate na matatagpuan sa kanlurang baybayin ng Luzon. Ayon sa USGS, ang seismic moment na inilabas ay 5.4e+19 N-m, na tumutugma sa isang moment magnitude na 7.1 ({{Earthquake magnitude|w}}). Ang isang hangganang fault na nakuha mula sa seismic inversion ay nagmumungkahi na naganap ang rupture sa kahabaan ng west-dipping thrust fault, at nagdulot ng maximum na displacement na 0.9 m (2 ft 11 in).

Iniulat ito bilang 7.3 {{Earthquake magnitude|s}}ng [[Surian ng Pilipinas sa Bulkanolohiya at Sismolohiya|Philippine Institute of Volcanology and Seismology]] (PHIVOLCS).&lt;ref name=&quot;PHIVOLCS&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 1 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B1F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033119/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B1F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;/ref&gt; Ang ulat ay binago sa isang lindol na 7.0 {{Earthquake magnitude|w}} na may epicenter sa 17 kilometro N 25° W ng [[Tayum]], [[Abra]].&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot; /&gt;

=== Intensity ===
[[Talaksan:2022-07-27_Dolores,_Philippines_M7_earthquake_shakemap_(USGS).jpg|right|thumb| USGS ShakeMap na nagpapakita ng tindi ng lindol.]]
Sa PHIVOLCS Earthquake Intensity Scale (PEIS), isang maximum intensity na VII (''Destructive'') ang naitala sa [[Vigan|Vigan.]] Iniulat ang Intensity VII sa [[Bucloc]] at [[Manabo]], [[Abra]].&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html &quot;EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2&quot;]. [[Surian ng Pilipinas sa Bulkanolohiya at Sismolohiya|Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]. July 27, 2022. [https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== Tugon ==
Sinabi ng PHIVOLCS na walang maidudulot na [[tsunami]] ang lindol.&lt;ref name=&quot;Casilao1&quot;&gt;{{Cite news |last=Casilao |first=Joahna A. |date=July 27, 2022 |title=No tsunami threat, PHIVOLCS assures public after magnitude 7 quake |work=[[GMA News and Public Affairs|GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/scitech/science/839533/no-tsunami-threat-phivolcs-assures-after-magnitude-7-quake/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033118/https://www.gmanetwork.com/news/scitech/science/839533/no-tsunami-threat-phivolcs-assures-after-magnitude-7-quake/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Ayon sa [[National Grid Corporation of the Philippines]] (NGCP), walang patid ang mga serbisyo ng kuryente sa Maynila at mga karatig na lalawigan. Sinabi ng NGCP na maaaring may nangyaring load tripping.&lt;ref name=&quot;Cordero1&quot;&gt;{{Cite news |last=Cordero |first=Ted |date=July 27, 2022 |title=Power transmission services normal despite earthquake — NGCP |work=[[GMA News and Public Affairs|GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/839530/power-transmission-services-normal-despite-earthquake-ngcp/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727041154/https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/839530/power-transmission-services-normal-despite-earthquake-ngcp/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Ang mga commander ng [[Pambansang Pulisya ng Pilipinas|Philippine National Police]] (PNP) sa Luzon ay naatasang makipagtulungan sa regional Risk Reduction and Management Office para mapakinabangan ang relief operations. Ininspeksyon din ang lahat ng imprastraktura ng PNP kung may pinsala.&lt;ref name=&quot;Cueto1&quot;&gt;{{Cite news |last=Cueto |first=Francis Earl |date=27 July 2022 |title=PNP mobilizes all Luzon commanders to assist in quake relief operations |work=[[The Manila Times]] |url=https://www.manilatimes.net/2022/07/27/latest-stories/pnp-mobilizes-all-luzon-commanders-to-assist-in-quake-relief-operations/1852444 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727060644/https://www.manilatimes.net/2022/07/27/latest-stories/pnp-mobilizes-all-luzon-commanders-to-assist-in-quake-relief-operations/1852444 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Nagsagawa ng press briefing si Pangulong [[Bongbong Marcos]] tungkol sa kalamidad at nakatakdang lumipad siya patungong Abra.&lt;ref name=&quot;Rappler1&quot;&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=LIVESTREAM: Marcos holds press briefing on Luzon earthquake |work=[[Rappler]] |url=https://www.rappler.com/nation/video-marcos-jr-press-briefing-luzon-earthquake-july-2022/ |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063254/https://www.rappler.com/nation/video-marcos-jr-press-briefing-luzon-earthquake-july-2022/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Inaasahang makikipag-ugnayan siya sa mga establisyimento ng national at lokal na pamahalaan sa mga relief efforts.&lt;ref name=&quot;Rappler1&quot; /&gt; Ang mga lokal na awtoridad ay nagpahayag na ang trabaho at mga paaralan ay isususpinde sa mga bahagi ng Ilocos Norte upang payagan ang mga pagtatasa ng pinsala na maganap.&lt;ref name=&quot;Adriano1&quot;&gt;{{Cite news |last=Adriano |first=Leilanie |date=27 July 2022 |title=Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Sinabi ni Huang Xilian, ang embahador ng Tsina sa Pilipinas, na magiging handa ang Tsina na magbigay ng tulong.&lt;ref name=&quot;Rocamora1&quot;&gt;{{Cite news |last=Joyce Ann L. |first=Rocamora |date=27 July 2022 |title=China offers help for disaster relief in quake-hit provinces |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179900 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179900 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Sinabi ng [[UNICEF]] na naka-standby ang mga pang-emerhensiyang supply upang suportahan ang mga pagsisikap ng gobyerno sa pagtulong sa mga apektadong bata at pamilya.&lt;ref&gt;{{Citation |last=[[UNICEF]] |title=UNICEF stands ready to reach children affected by the Philippines earthquake |date=27 July 2022 |url=https://reliefweb.int/report/philippines/unicef-stands-ready-reach-children-affected-philippines-earthquake |type=Press release |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727070625/https://reliefweb.int/report/philippines/unicef-stands-ready-reach-children-affected-philippines-earthquake |publisher=[[ReliefWeb]] |access-date=27 July 2022 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

==Pinsala at epekto==
Nakasira ang lindol ng kabuuang 173 na mga gusali kabilang ang mga simbahan sa panahon ng mga kastila. Naiulat ang pinsala sa 15 probinsya, 15 lungsod at 280 bayan. Hindi bababa sa apat na nasawi at 60 nasugatan ang naitala. Hindi bababa sa 58 na pagguho ng lupa ang na-trigger.&lt;ref name=&quot;Dancel1&quot;&gt;{{Cite news |last=Dancel |first=Raul |date=27 July 2022 |title=At least 4 killed, 60 injured as powerful quake strikes northern Philippines |work=The Straits Times |url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/71-magnitude-earthquake-hits-northern-philippines |access-date=27 July 2022}}&lt;/ref&gt; Sa buong [[Rehiyong Administratibo ng Cordillera|Cordillera Administrative Region]], naganap ang pinsala sa 29 na munisipal na kalsada.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;&gt;{{Cite web |last=De Leon |first=Dwight |date=2022-07-27 |title=At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG |url=https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |archive-date=July 27, 2022 |access-date=2022-07-27 |website=RAPPLER |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

===Abra===
Patay ang isang tagabaryo nang tamaan siya ng mga nahulog na slab ng semento sa kanyang bahay sa [[Abra]].&lt;ref&gt;{{Cite web |date=27 July 2022 |title=Strong quake kills 2, injures dozens in northern Philippines |url=https://www.washingtonpost.com/world/73-earthquake-shakes-northern-philippines-felt-in-capital/2022/07/26/783dc34e-0d4b-11ed-88e8-c58dc3dbaee2_story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727060652/https://www.washingtonpost.com/world/73-earthquake-shakes-northern-philippines-felt-in-capital/2022/07/26/783dc34e-0d4b-11ed-88e8-c58dc3dbaee2_story.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=27 July 2022 |website=[[The Washington Post]]}}&lt;/ref&gt; Sa [[Bangued]], isang tao ang namatay nang gumuho ang mga dingding ng isang dormitoryo, at karagdagang 44 ang nasugatan dahil sa mga nahuhulog na mga debris.&lt;ref name=&quot;Damian1&quot;&gt;{{Cite news |last=Damian |first=Valerie |date=27 July 2022 |title=1 dead, 44 injured in earthquake-hit Abra |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635722/1-dead-44-injured-in-earthquake-hit-abra |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063253/https://newsinfo.inquirer.net/1635722/1-dead-44-injured-in-earthquake-hit-abra |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Nagtamo rin ng pinsala sa lindol ang Simbahan ng Tayum sa [[Tayum|bayan ng kaparehong pangalan]].&lt;ref name=&quot;bantay&quot;&gt;{{Cite news |last=Sadongdong |first=Martin |date=July 27, 2022 |title=Strong Abra quake damages Vigan Cathedral, Bantay Bell Tower in Ilocos Sur |work=[[Manila Bulletin]] |url=https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727035205/https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Nasira din umano ang mga paaralan sa paligid.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=DepEd: Cracks seen at several Abra schools after magnitude 7 quake |publisher=[[GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/regions/839552/deped-cracks-seen-at-several-abra-schools-after-magnitude-7-quake/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.gmanetwork.com/news/topstories/regions/839552/deped-cracks-seen-at-several-abra-schools-after-magnitude-7-quake/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa 31 na pagguho ng lupa ang iniulat, at isang bahagyang gumuho na ospital ang inilikas.&lt;ref name=&quot;Dancel1&quot;/&gt; Nasira ang mga imprastraktura at kalsada kabilang ang tatlong tulay.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt;

===Apayao===
Sinabi ng mga opisyal na dalawang istruktura ang nasira.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt;

===Benguet===
Isang tao ang nasawi sa [[La Trinidad]], [[Benguet]] dahil sa mga nahuhulog na debris mula sa gumuhong gusali.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Quitasol |first=Kimberlie |date=July 27, 2022 |title=1 dead as building collapses in Benguet town due to quake |work=Philippine Daily Inquirer |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635558/1-dead-as-building-collapses-in-benguet-town-due-to-quake |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727040210/https://newsinfo.inquirer.net/1635558/1-dead-as-building-collapses-in-benguet-town-due-to-quake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa 62 mga gusali ang nasira sa bayan.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt; Sinabi ng mga opisyal sa [[Baguio]] na maraming mahahalagang daanan ang naapektuhan ng mga debris. Tatlumpu't tatlong gusali ang nasira.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt; Ang mga pagsasara ng kalsada ay nakaapekto sa mga motorista sa kahabaan ng [[Daang Kennon|Kennon Road]], [[Pambansang Daan ng Baguio–Bua–Itogon|Baguio–Bua–Itogon National Road]] at [[Daang Benguet–Nueva Vizcaya|Benguet–Nueva Vizcaya Road]], na naiwan lamang ang [[Lansangang Aspiras–Palispis|Aspiras–Palispis Highway na]] bukas para sa mga motorista.&lt;ref name=&quot;CNNPH1&quot;&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=7.0-magnitude quake damages structures, blocks roads in Northern Luzon |work=[[CNN]] Philippines |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2022/7/27/earthquake-7.3-magnitude-Abra-Luzon.html |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727043830/https://www.cnnphilippines.com/news/2022/7/27/earthquake-7.3-magnitude-Abra-Luzon.html |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

===Ilocos Norte===
Sa [[Badoc]], nahulog ang mga brick mula sa mga lumang gusali, kabilang ang sa isang elementarya. Lumitaw din ang mga bitak sa pampublikong pamilihan.&lt;ref name=&quot;Adriano1&quot;&gt;{{Cite news |last=Adriano |first=Leilanie |date=27 July 2022 |title=Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFAdriano2022&quot;&gt;Adriano, Leilanie (July 27, 2022). [https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 &quot;Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake&quot;]. ''[[Philippines News Agency]]''. [https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

==Ilocos Sur===
Nasira ang mga lugar ng pamana sa [[UNESCO]] [[Pandaigdigang Pamanang Pook|World Heritage]] ng [[Vigan]], kabilang ang Vigan Cathedral at mga lumang-siglong bahay, pati na rin ang ilang natumbang linya ng kuryente sa kahabaan ng Calle Crisologo.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=Look: State of Vigan City roads, buildings after magnitude 7.3 earthquake |publisher=Top Gear Philippines |url=https://www.topgear.com.ph/news/motoring-news/abra-earthquake-vigan-city-aftermath-a4354-20220727 |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063254/https://www.topgear.com.ph/news/motoring-news/abra-earthquake-vigan-city-aftermath-a4354-20220727 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=Heritage structures, churches damaged by 7.3 quake |publisher=[[Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635457/heritage-structures-churches-damaged-by-7-3-quake |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033627/https://newsinfo.inquirer.net/1635457/heritage-structures-churches-damaged-by-7-3-quake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Gumuho rin sa lupa ang mga bahagi ng lumang makasaysayang kampanaryo ng Simbahan ng Bantay sa [[Bantay, Ilocos Sur|bayan ng kaparehong pangalan]] dahil sa lindol.&lt;ref name=&quot;bantay&quot;/&gt; Malakas itong naramdaman sa [[Ilocos Sur]] sa loob ng 30 segundo o mas matagal pa.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;&gt;{{Cite news |date=July 27, 2022 |title=Powerful 7.1 magnitude earthquake strikes northern Philippines, strongly felt in Manila |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727020443/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

===Maynila===
Malakas ang naramdamang lindol sa [[Kalakhang Maynila|Metro Manila]], ngunit hindi ito sapat upang magdulot ng pinsala.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;/&gt; Dahil sa lindol, suspindihin ng Manila Metro Rail Transit System ang serbisyo tuwing rush hour.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;/&gt; Nagsimula ang operasyon sa 10:12, maliban sa [[Ikalawang Linya ng Sistema ng Light Rail Transit ng Maynila|LRT Line 2]] dahil sa mga inspeksyon.&lt;ref name=&quot;Sarao1&quot;&gt;{{Cite news |last=Sarao |first=Zacarian |date=27 July 2022 |title=MRT, LRT-1, PNR back to normal operations after strong Luzon quake |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635661/mrt-lrt-1-pnr-back-to-normal-operations-after-strong-luzon-quake |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727062024/https://newsinfo.inquirer.net/1635661/mrt-lrt-1-pnr-back-to-normal-operations-after-strong-luzon-earthquake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Inilikas din ang mga nasa gusali ng Senado sa Pasay.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot; /&gt;

== Tingnan din ==

* [[Talaan ng mga lindol sa Pilipinas|Listahan ng mga lindol sa Pilipinas]]

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}

== Mga panlabas na link ==

* [https://www.rappler.com/nation/luzon/earthquake-updates-news-information-areas-affected-damage-aftershocks-july-2022/ LUZON EARTHQUAKE: Mga update, mga lugar na apektado, pinsala, aftershocks] [[Rappler]]
[[Kategorya:Lindol sa Pilipinas]]
[[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]]
[[Kategorya:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>8h7q7lz36jzo1dqhm5quxecmvb098fd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958873</id>
      <parentid>1958872</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:25:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Siuhl10</username>
        <id>122693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ilocos Sur= */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="22321" xml:space="preserve">{{Short description|Earthquake in the Philippines}}
{{Use mdy dates|date=July 2022}}
{{Current|date=July 2022}}
{{Infobox earthquake
| title = Lindol sa Luzon (2022)
| timestamp = 2022-07-27 00:43:24
| isc-event = 
| anss-url = us6000i5rd
| local-date = {{Start date|2022|07|27}}
| local-time = 08:43:24 [[Philippine Standard Time|PHT]] ([[UTC+8]])
| map2 = {{Location map many | Luzon | relief=1
 | label      = 
 | lat        = 17.598
 | long       = 120.809
 | mark       = Bullseye1.png
 | marksize   = 50
 | position   = bottom
 | width      = 260
 | float      = none
 | caption    = }}
| magnitude = 7.0 {{M|w|link=y}}
| depth = {{convert|10.0|km|abbr=on}}
| location = {{coord|17.598|120.809|display=inline,title}}
| type = [[Fault (geology)|Oblique-thrust]]
| countries affected = 
| intensity = {{PEIS|7}}&lt;br&gt;&lt;br /&gt;{{MMI|8}}
| duration = 
| tsunami = 
| casualties = 4 patay, 60 sugatan
}}

Noong Hulyo 27, 2022, sa oras na 08:43:24 a.m. ( [[Pamantayang Oras ng Pilipinas|PHT]] ), isang lindol ang tumama sa isla ng [[Luzon]] sa [[Pilipinas]] . Iniulat ng United States Geological Survey (USGS) na may magnitude na 7.0 {{Earthquake magnitude|w}}ang lindol.&lt;ref name=&quot;anss1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=M 7.0 - 13 km SE of Dolores, Philippines |url=https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us6000i5rd/executive |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727023404/https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us6000i5rd/executive |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=United States Geological Survey}} {{PD-notice}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa apat na tao ang namatay at 60 ang nasugatan.

== Lindol ==
Ang mga tectonics ng hilagang Pilipinas at sa paligid ng isla ng Luzon ay masalimuot. Ang Luzon ay napapaligiran sa silangan at kanluran ng mga subduction zone . Sa katimugang bahagi ng Luzon, ang subduction zone ay matatagpuan sa silangan ng isla sa kahabaan ng Philippine Trench, kung saan ang Philippine Sea Plate ay sumasabog pakanluran sa ilalim ng Sunda Plate. Sa hilagang Luzon, kung saan naganap ang lindol noong Hulyo 27, nagbabago ang lokasyon at direksyon ng subduction zone, na may isa pang trench (Manila Trench) na matatagpuan sa kanluran ng Luzon at ang Sunda Plate ay lumubog sa silangan sa ilalim ng Philippine Sea Plate. Ang pagiging kumplikado ng [[Tektonika ng plaka|plate tectonics]] sa paligid ng Luzon ay pinatunayan ng pagkakaiba-iba ng mga mekanismo ng faulting sa mga malalaking lindol. Ang magnitude 7 o mas mataas na lindol sa rehiyong ito mula noong 1970 ay nagpakita ng reverse, normal, at strike-slip faulting. Ang mga aktibong hangganan ng plate na ito ay humahantong sa mataas na seismic activity. Mula noong 1970, 11 iba pang lindol na may lakas na 6.5 o mas malaki ang naganap sa loob ng 250 km ng lindol noong Hulyo 27, 2022. Ang pinakamalaki sa mga lindol na ito ay isang [[Lindol sa Luzon (1990)|magnitude 7.7 strike-slip na lindol]] noong Hulyo 16, 1990, na matatagpuan humigit-kumulang 215 km sa timog ng Hulyo 27 na lindol. Ang lindol noong 1990 ay pumatay ng hindi bababa sa 1,600 katao at ikinasugat ng higit sa 3,000 katao. Ang lindol noong 1990 ay nagdulot din ng [[Pagguho ng lupa|pagguho]] ng lupa, pagkatunaw, paghupa, at pag-kulo ng buhangin sa bahagi ng [[Baguio]],[[Cabanatuan]], at [[Dagupan]].&lt;ref name=&quot;anss1&quot; /&gt;

=== Mga katangian ===
Naganap ang lindol sa medyo mababaw na lalim (~{{Cvt|10|km}}) at resulta ito ng oblique-reverse faulting. Ang paunang pagsusuri ay nagpapahiwatig na ang lindol ay naganap sa alinman sa mababang-anggulo na reverse fault na lumulubog sa timog-kanluran na may maliit na bahagi ng left-lateral (strike-slip) na paggalaw, o sa isang matarik na nakalubog na reverse fault na lumulubog sa kanluran na may maliit na komponent ng right-lateral motion. Ang lalim, mekanismo, at lokasyon ng lindol ay pare-pareho sa lindol na naganap sa Philippine Sea Plate sa itaas ng Sunda Plate. Ang Sunda Plate ay sumailalim sa silangan sa ilalim ng Luzon na may hangganan ng plate na matatagpuan sa kanlurang baybayin ng Luzon. Ayon sa USGS, ang seismic moment na inilabas ay 5.4e+19 N-m, na tumutugma sa isang moment magnitude na 7.1 ({{Earthquake magnitude|w}}). Ang isang hangganang fault na nakuha mula sa seismic inversion ay nagmumungkahi na naganap ang rupture sa kahabaan ng west-dipping thrust fault, at nagdulot ng maximum na displacement na 0.9 m (2 ft 11 in).

Iniulat ito bilang 7.3 {{Earthquake magnitude|s}}ng [[Surian ng Pilipinas sa Bulkanolohiya at Sismolohiya|Philippine Institute of Volcanology and Seismology]] (PHIVOLCS).&lt;ref name=&quot;PHIVOLCS&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 1 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B1F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033119/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B1F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;/ref&gt; Ang ulat ay binago sa isang lindol na 7.0 {{Earthquake magnitude|w}} na may epicenter sa 17 kilometro N 25° W ng [[Tayum]], [[Abra]].&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot; /&gt;

=== Intensity ===
[[Talaksan:2022-07-27_Dolores,_Philippines_M7_earthquake_shakemap_(USGS).jpg|right|thumb| USGS ShakeMap na nagpapakita ng tindi ng lindol.]]
Sa PHIVOLCS Earthquake Intensity Scale (PEIS), isang maximum intensity na VII (''Destructive'') ang naitala sa [[Vigan|Vigan.]] Iniulat ang Intensity VII sa [[Bucloc]] at [[Manabo]], [[Abra]].&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;cite class=&quot;citation web cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot;&gt;[https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html &quot;EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2&quot;]. [[Surian ng Pilipinas sa Bulkanolohiya at Sismolohiya|Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]. July 27, 2022. [https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

== Tugon ==
Sinabi ng PHIVOLCS na walang maidudulot na [[tsunami]] ang lindol.&lt;ref name=&quot;Casilao1&quot;&gt;{{Cite news |last=Casilao |first=Joahna A. |date=July 27, 2022 |title=No tsunami threat, PHIVOLCS assures public after magnitude 7 quake |work=[[GMA News and Public Affairs|GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/scitech/science/839533/no-tsunami-threat-phivolcs-assures-after-magnitude-7-quake/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033118/https://www.gmanetwork.com/news/scitech/science/839533/no-tsunami-threat-phivolcs-assures-after-magnitude-7-quake/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Ayon sa [[National Grid Corporation of the Philippines]] (NGCP), walang patid ang mga serbisyo ng kuryente sa Maynila at mga karatig na lalawigan. Sinabi ng NGCP na maaaring may nangyaring load tripping.&lt;ref name=&quot;Cordero1&quot;&gt;{{Cite news |last=Cordero |first=Ted |date=July 27, 2022 |title=Power transmission services normal despite earthquake — NGCP |work=[[GMA News and Public Affairs|GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/839530/power-transmission-services-normal-despite-earthquake-ngcp/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727041154/https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/839530/power-transmission-services-normal-despite-earthquake-ngcp/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Ang mga commander ng [[Pambansang Pulisya ng Pilipinas|Philippine National Police]] (PNP) sa Luzon ay naatasang makipagtulungan sa regional Risk Reduction and Management Office para mapakinabangan ang relief operations. Ininspeksyon din ang lahat ng imprastraktura ng PNP kung may pinsala.&lt;ref name=&quot;Cueto1&quot;&gt;{{Cite news |last=Cueto |first=Francis Earl |date=27 July 2022 |title=PNP mobilizes all Luzon commanders to assist in quake relief operations |work=[[The Manila Times]] |url=https://www.manilatimes.net/2022/07/27/latest-stories/pnp-mobilizes-all-luzon-commanders-to-assist-in-quake-relief-operations/1852444 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727060644/https://www.manilatimes.net/2022/07/27/latest-stories/pnp-mobilizes-all-luzon-commanders-to-assist-in-quake-relief-operations/1852444 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Nagsagawa ng press briefing si Pangulong [[Bongbong Marcos]] tungkol sa kalamidad at nakatakdang lumipad siya patungong Abra.&lt;ref name=&quot;Rappler1&quot;&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=LIVESTREAM: Marcos holds press briefing on Luzon earthquake |work=[[Rappler]] |url=https://www.rappler.com/nation/video-marcos-jr-press-briefing-luzon-earthquake-july-2022/ |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063254/https://www.rappler.com/nation/video-marcos-jr-press-briefing-luzon-earthquake-july-2022/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Inaasahang makikipag-ugnayan siya sa mga establisyimento ng national at lokal na pamahalaan sa mga relief efforts.&lt;ref name=&quot;Rappler1&quot; /&gt; Ang mga lokal na awtoridad ay nagpahayag na ang trabaho at mga paaralan ay isususpinde sa mga bahagi ng Ilocos Norte upang payagan ang mga pagtatasa ng pinsala na maganap.&lt;ref name=&quot;Adriano1&quot;&gt;{{Cite news |last=Adriano |first=Leilanie |date=27 July 2022 |title=Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Sinabi ni Huang Xilian, ang embahador ng Tsina sa Pilipinas, na magiging handa ang Tsina na magbigay ng tulong.&lt;ref name=&quot;Rocamora1&quot;&gt;{{Cite news |last=Joyce Ann L. |first=Rocamora |date=27 July 2022 |title=China offers help for disaster relief in quake-hit provinces |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179900 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179900 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Sinabi ng [[UNICEF]] na naka-standby ang mga pang-emerhensiyang supply upang suportahan ang mga pagsisikap ng gobyerno sa pagtulong sa mga apektadong bata at pamilya.&lt;ref&gt;{{Citation |last=[[UNICEF]] |title=UNICEF stands ready to reach children affected by the Philippines earthquake |date=27 July 2022 |url=https://reliefweb.int/report/philippines/unicef-stands-ready-reach-children-affected-philippines-earthquake |type=Press release |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727070625/https://reliefweb.int/report/philippines/unicef-stands-ready-reach-children-affected-philippines-earthquake |publisher=[[ReliefWeb]] |access-date=27 July 2022 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

==Pinsala at epekto==
Nakasira ang lindol ng kabuuang 173 na mga gusali kabilang ang mga simbahan sa panahon ng mga kastila. Naiulat ang pinsala sa 15 probinsya, 15 lungsod at 280 bayan. Hindi bababa sa apat na nasawi at 60 nasugatan ang naitala. Hindi bababa sa 58 na pagguho ng lupa ang na-trigger.&lt;ref name=&quot;Dancel1&quot;&gt;{{Cite news |last=Dancel |first=Raul |date=27 July 2022 |title=At least 4 killed, 60 injured as powerful quake strikes northern Philippines |work=The Straits Times |url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/71-magnitude-earthquake-hits-northern-philippines |access-date=27 July 2022}}&lt;/ref&gt; Sa buong [[Rehiyong Administratibo ng Cordillera|Cordillera Administrative Region]], naganap ang pinsala sa 29 na munisipal na kalsada.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;&gt;{{Cite web |last=De Leon |first=Dwight |date=2022-07-27 |title=At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG |url=https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |archive-date=July 27, 2022 |access-date=2022-07-27 |website=RAPPLER |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

===Abra===
Patay ang isang tagabaryo nang tamaan siya ng mga nahulog na slab ng semento sa kanyang bahay sa [[Abra]].&lt;ref&gt;{{Cite web |date=27 July 2022 |title=Strong quake kills 2, injures dozens in northern Philippines |url=https://www.washingtonpost.com/world/73-earthquake-shakes-northern-philippines-felt-in-capital/2022/07/26/783dc34e-0d4b-11ed-88e8-c58dc3dbaee2_story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727060652/https://www.washingtonpost.com/world/73-earthquake-shakes-northern-philippines-felt-in-capital/2022/07/26/783dc34e-0d4b-11ed-88e8-c58dc3dbaee2_story.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=27 July 2022 |website=[[The Washington Post]]}}&lt;/ref&gt; Sa [[Bangued]], isang tao ang namatay nang gumuho ang mga dingding ng isang dormitoryo, at karagdagang 44 ang nasugatan dahil sa mga nahuhulog na mga debris.&lt;ref name=&quot;Damian1&quot;&gt;{{Cite news |last=Damian |first=Valerie |date=27 July 2022 |title=1 dead, 44 injured in earthquake-hit Abra |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635722/1-dead-44-injured-in-earthquake-hit-abra |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063253/https://newsinfo.inquirer.net/1635722/1-dead-44-injured-in-earthquake-hit-abra |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Nagtamo rin ng pinsala sa lindol ang Simbahan ng Tayum sa [[Tayum|bayan ng kaparehong pangalan]].&lt;ref name=&quot;bantay&quot;&gt;{{Cite news |last=Sadongdong |first=Martin |date=July 27, 2022 |title=Strong Abra quake damages Vigan Cathedral, Bantay Bell Tower in Ilocos Sur |work=[[Manila Bulletin]] |url=https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727035205/https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Nasira din umano ang mga paaralan sa paligid.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=DepEd: Cracks seen at several Abra schools after magnitude 7 quake |publisher=[[GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/regions/839552/deped-cracks-seen-at-several-abra-schools-after-magnitude-7-quake/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.gmanetwork.com/news/topstories/regions/839552/deped-cracks-seen-at-several-abra-schools-after-magnitude-7-quake/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa 31 na pagguho ng lupa ang iniulat, at isang bahagyang gumuho na ospital ang inilikas.&lt;ref name=&quot;Dancel1&quot;/&gt; Nasira ang mga imprastraktura at kalsada kabilang ang tatlong tulay.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt;

===Apayao===
Sinabi ng mga opisyal na dalawang istruktura ang nasira.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt;

===Benguet===
Isang tao ang nasawi sa [[La Trinidad]], [[Benguet]] dahil sa mga nahuhulog na debris mula sa gumuhong gusali.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Quitasol |first=Kimberlie |date=July 27, 2022 |title=1 dead as building collapses in Benguet town due to quake |work=Philippine Daily Inquirer |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635558/1-dead-as-building-collapses-in-benguet-town-due-to-quake |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727040210/https://newsinfo.inquirer.net/1635558/1-dead-as-building-collapses-in-benguet-town-due-to-quake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa 62 mga gusali ang nasira sa bayan.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt; Sinabi ng mga opisyal sa [[Baguio]] na maraming mahahalagang daanan ang naapektuhan ng mga debris. Tatlumpu't tatlong gusali ang nasira.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt; Ang mga pagsasara ng kalsada ay nakaapekto sa mga motorista sa kahabaan ng [[Daang Kennon|Kennon Road]], [[Pambansang Daan ng Baguio–Bua–Itogon|Baguio–Bua–Itogon National Road]] at [[Daang Benguet–Nueva Vizcaya|Benguet–Nueva Vizcaya Road]], na naiwan lamang ang [[Lansangang Aspiras–Palispis|Aspiras–Palispis Highway na]] bukas para sa mga motorista.&lt;ref name=&quot;CNNPH1&quot;&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=7.0-magnitude quake damages structures, blocks roads in Northern Luzon |work=[[CNN]] Philippines |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2022/7/27/earthquake-7.3-magnitude-Abra-Luzon.html |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727043830/https://www.cnnphilippines.com/news/2022/7/27/earthquake-7.3-magnitude-Abra-Luzon.html |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

===Ilocos Norte===
Sa [[Badoc]], nahulog ang mga brick mula sa mga lumang gusali, kabilang ang sa isang elementarya. Lumitaw din ang mga bitak sa pampublikong pamilihan.&lt;ref name=&quot;Adriano1&quot;&gt;{{Cite news |last=Adriano |first=Leilanie |date=27 July 2022 |title=Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;cite class=&quot;citation news cs1&quot; data-ve-ignore=&quot;true&quot; id=&quot;CITEREFAdriano2022&quot;&gt;Adriano, Leilanie (July 27, 2022). [https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 &quot;Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake&quot;]. ''[[Philippines News Agency]]''. [https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 Archived] from the original on July 27, 2022&lt;span class=&quot;reference-accessdate&quot;&gt;. Retrieved &lt;span class=&quot;nowrap&quot;&gt;July 27,&lt;/span&gt; 2022&lt;/span&gt;.&lt;/cite&gt;&lt;/ref&gt;

===Ilocos Sur===
Nasira ang mga lugar ng pamana sa [[UNESCO]] [[Pandaigdigang Pamanang Pook|World Heritage]] ng [[Vigan]], kabilang ang Vigan Cathedral at mga lumang-siglong bahay, pati na rin ang ilang natumbang linya ng kuryente sa kahabaan ng Calle Crisologo.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=Look: State of Vigan City roads, buildings after magnitude 7.3 earthquake |publisher=Top Gear Philippines |url=https://www.topgear.com.ph/news/motoring-news/abra-earthquake-vigan-city-aftermath-a4354-20220727 |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063254/https://www.topgear.com.ph/news/motoring-news/abra-earthquake-vigan-city-aftermath-a4354-20220727 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=Heritage structures, churches damaged by 7.3 quake |publisher=[[Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635457/heritage-structures-churches-damaged-by-7-3-quake |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033627/https://newsinfo.inquirer.net/1635457/heritage-structures-churches-damaged-by-7-3-quake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Gumuho rin sa lupa ang mga bahagi ng lumang makasaysayang kampanaryo ng Simbahan ng Bantay sa [[Bantay, Ilocos Sur|bayan ng kaparehong pangalan]] dahil sa lindol.&lt;ref name=&quot;bantay&quot;/&gt; Malakas itong naramdaman sa [[Ilocos Sur]] sa loob ng 30 segundo o mas matagal pa.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;&gt;{{Cite news |date=July 27, 2022 |title=Powerful 7.1 magnitude earthquake strikes northern Philippines, strongly felt in Manila |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727020443/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

===Maynila===
Malakas ang naramdamang lindol sa [[Kalakhang Maynila|Metro Manila]], ngunit hindi ito sapat upang magdulot ng pinsala.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;/&gt; Dahil sa lindol, suspindihin ng Manila Metro Rail Transit System ang serbisyo tuwing rush hour.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;/&gt; Nagsimula ang operasyon sa 10:12, maliban sa [[Ikalawang Linya ng Sistema ng Light Rail Transit ng Maynila|LRT Line 2]] dahil sa mga inspeksyon.&lt;ref name=&quot;Sarao1&quot;&gt;{{Cite news |last=Sarao |first=Zacarian |date=27 July 2022 |title=MRT, LRT-1, PNR back to normal operations after strong Luzon quake |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635661/mrt-lrt-1-pnr-back-to-normal-operations-after-strong-luzon-quake |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727062024/https://newsinfo.inquirer.net/1635661/mrt-lrt-1-pnr-back-to-normal-operations-after-strong-luzon-earthquake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Inilikas din ang mga nasa gusali ng Senado sa Pasay.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot; /&gt;

== Tingnan din ==

* [[Talaan ng mga lindol sa Pilipinas|Listahan ng mga lindol sa Pilipinas]]

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}

== Mga panlabas na link ==

* [https://www.rappler.com/nation/luzon/earthquake-updates-news-information-areas-affected-damage-aftershocks-july-2022/ LUZON EARTHQUAKE: Mga update, mga lugar na apektado, pinsala, aftershocks] [[Rappler]]
[[Kategorya:Lindol sa Pilipinas]]
[[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]]
[[Kategorya:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>953ypy438i1y5g0k9jx5tcvp13ytme3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958875</id>
      <parentid>1958873</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:29:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Siuhl10</username>
        <id>122693</id>
      </contributor>
      <comment>Fixed some references</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20344" xml:space="preserve">{{Short description|Earthquake in the Philippines}}
{{Use mdy dates|date=July 2022}}
{{Current|date=July 2022}}
{{Infobox earthquake
| title = Lindol sa Luzon (2022)
| timestamp = 2022-07-27 00:43:24
| isc-event = 
| anss-url = us6000i5rd
| local-date = {{Start date|2022|07|27}}
| local-time = 08:43:24 [[Philippine Standard Time|PHT]] ([[UTC+8]])
| map2 = {{Location map many | Luzon | relief=1
 | label      = 
 | lat        = 17.598
 | long       = 120.809
 | mark       = Bullseye1.png
 | marksize   = 50
 | position   = bottom
 | width      = 260
 | float      = none
 | caption    = }}
| magnitude = 7.0 {{M|w|link=y}}
| depth = {{convert|10.0|km|abbr=on}}
| location = {{coord|17.598|120.809|display=inline,title}}
| type = [[Fault (geology)|Oblique-thrust]]
| countries affected = 
| intensity = 
| duration = 
| tsunami = 
| casualties = 4 patay, 60 sugatan
}}

Noong Hulyo 27, 2022, sa oras na 08:43:24 a.m. ( [[Pamantayang Oras ng Pilipinas|PHT]] ), isang lindol ang tumama sa isla ng [[Luzon]] sa [[Pilipinas]] . Iniulat ng United States Geological Survey (USGS) na may magnitude na 7.0 {{Earthquake magnitude|w}}ang lindol.&lt;ref name=&quot;anss1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=M 7.0 - 13 km SE of Dolores, Philippines |url=https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us6000i5rd/executive |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727023404/https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us6000i5rd/executive |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=United States Geological Survey}} {{PD-notice}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa apat na tao ang namatay at 60 ang nasugatan.

==Lindol==
Ang mga tectonics ng hilagang Pilipinas at sa paligid ng isla ng Luzon ay masalimuot. Ang Luzon ay napapaligiran sa silangan at kanluran ng mga subduction zone . Sa katimugang bahagi ng Luzon, ang subduction zone ay matatagpuan sa silangan ng isla sa kahabaan ng Philippine Trench, kung saan ang Philippine Sea Plate ay sumasabog pakanluran sa ilalim ng Sunda Plate. Sa hilagang Luzon, kung saan naganap ang lindol noong Hulyo 27, nagbabago ang lokasyon at direksyon ng subduction zone, na may isa pang trench (Manila Trench) na matatagpuan sa kanluran ng Luzon at ang Sunda Plate ay lumubog sa silangan sa ilalim ng Philippine Sea Plate. Ang pagiging kumplikado ng [[Tektonika ng plaka|plate tectonics]] sa paligid ng Luzon ay pinatunayan ng pagkakaiba-iba ng mga mekanismo ng faulting sa mga malalaking lindol. Ang magnitude 7 o mas mataas na lindol sa rehiyong ito mula noong 1970 ay nagpakita ng reverse, normal, at strike-slip faulting. Ang mga aktibong hangganan ng plate na ito ay humahantong sa mataas na seismic activity. Mula noong 1970, 11 iba pang lindol na may lakas na 6.5 o mas malaki ang naganap sa loob ng 250 km ng lindol noong Hulyo 27, 2022. Ang pinakamalaki sa mga lindol na ito ay isang [[Lindol sa Luzon (1990)|magnitude 7.7 strike-slip na lindol]] noong Hulyo 16, 1990, na matatagpuan humigit-kumulang 215 km sa timog ng Hulyo 27 na lindol. Ang lindol noong 1990 ay pumatay ng hindi bababa sa 1,600 katao at ikinasugat ng higit sa 3,000 katao. Ang lindol noong 1990 ay nagdulot din ng [[Pagguho ng lupa|pagguho]] ng lupa, pagkatunaw, paghupa, at pag-kulo ng buhangin sa bahagi ng [[Baguio]],[[Cabanatuan]], at [[Dagupan]].&lt;ref name=&quot;anss1&quot; /&gt;

===Mga katangian===
Naganap ang lindol sa medyo mababaw na lalim (~{{Cvt|10|km}}) at resulta ito ng oblique-reverse faulting. Ang paunang pagsusuri ay nagpapahiwatig na ang lindol ay naganap sa alinman sa mababang-anggulo na reverse fault na lumulubog sa timog-kanluran na may maliit na bahagi ng left-lateral (strike-slip) na paggalaw, o sa isang matarik na nakalubog na reverse fault na lumulubog sa kanluran na may maliit na komponent ng right-lateral motion. Ang lalim, mekanismo, at lokasyon ng lindol ay pare-pareho sa lindol na naganap sa Philippine Sea Plate sa itaas ng Sunda Plate. Ang Sunda Plate ay sumailalim sa silangan sa ilalim ng Luzon na may hangganan ng plate na matatagpuan sa kanlurang baybayin ng Luzon. Ayon sa USGS, ang seismic moment na inilabas ay 5.4e+19 N-m, na tumutugma sa isang moment magnitude na 7.1 ({{Earthquake magnitude|w}}). Ang isang hangganang fault na nakuha mula sa seismic inversion ay nagmumungkahi na naganap ang rupture sa kahabaan ng west-dipping thrust fault, at nagdulot ng maximum na displacement na 0.9 m (2 ft 11 in).

Iniulat ito bilang 7.3 {{Earthquake magnitude|s}}ng [[Surian ng Pilipinas sa Bulkanolohiya at Sismolohiya|Philippine Institute of Volcanology and Seismology]] (PHIVOLCS).&lt;ref name=&quot;PHIVOLCS&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 1 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B1F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033119/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B1F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;/ref&gt; Ang ulat ay binago sa isang lindol na 7.0 {{Earthquake magnitude|w}} na may epicenter sa 17 kilometro N 25° W ng [[Tayum]], [[Abra]].&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot;/&gt;

===Intensity===
[[Talaksan:2022-07-27_Dolores,_Philippines_M7_earthquake_shakemap_(USGS).jpg|right|thumb| USGS ShakeMap na nagpapakita ng tindi ng lindol.]]
Sa PHIVOLCS Earthquake Intensity Scale (PEIS), isang maximum intensity na VII (''Destructive'') ang naitala sa [[Vigan|Vigan.]] Iniulat ang Intensity VII sa [[Bucloc]] at [[Manabo]], [[Abra]].&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot;/&gt;

==Tugon==
Sinabi ng PHIVOLCS na walang maidudulot na [[tsunami]] ang lindol.&lt;ref name=&quot;Casilao1&quot;&gt;{{Cite news |last=Casilao |first=Joahna A. |date=July 27, 2022 |title=No tsunami threat, PHIVOLCS assures public after magnitude 7 quake |work=[[GMA News and Public Affairs|GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/scitech/science/839533/no-tsunami-threat-phivolcs-assures-after-magnitude-7-quake/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033118/https://www.gmanetwork.com/news/scitech/science/839533/no-tsunami-threat-phivolcs-assures-after-magnitude-7-quake/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Ayon sa [[National Grid Corporation of the Philippines]] (NGCP), walang patid ang mga serbisyo ng kuryente sa Maynila at mga karatig na lalawigan. Sinabi ng NGCP na maaaring may nangyaring load tripping.&lt;ref name=&quot;Cordero1&quot;&gt;{{Cite news |last=Cordero |first=Ted |date=July 27, 2022 |title=Power transmission services normal despite earthquake — NGCP |work=[[GMA News and Public Affairs|GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/839530/power-transmission-services-normal-despite-earthquake-ngcp/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727041154/https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/839530/power-transmission-services-normal-despite-earthquake-ngcp/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Ang mga commander ng [[Pambansang Pulisya ng Pilipinas|Philippine National Police]] (PNP) sa Luzon ay naatasang makipagtulungan sa regional Risk Reduction and Management Office para mapakinabangan ang relief operations. Ininspeksyon din ang lahat ng imprastraktura ng PNP kung may pinsala.&lt;ref name=&quot;Cueto1&quot;&gt;{{Cite news |last=Cueto |first=Francis Earl |date=27 July 2022 |title=PNP mobilizes all Luzon commanders to assist in quake relief operations |work=[[The Manila Times]] |url=https://www.manilatimes.net/2022/07/27/latest-stories/pnp-mobilizes-all-luzon-commanders-to-assist-in-quake-relief-operations/1852444 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727060644/https://www.manilatimes.net/2022/07/27/latest-stories/pnp-mobilizes-all-luzon-commanders-to-assist-in-quake-relief-operations/1852444 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Nagsagawa ng press briefing si Pangulong [[Bongbong Marcos]] tungkol sa kalamidad at nakatakdang lumipad siya patungong Abra.&lt;ref name=&quot;Rappler1&quot;&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=LIVESTREAM: Marcos holds press briefing on Luzon earthquake |work=[[Rappler]] |url=https://www.rappler.com/nation/video-marcos-jr-press-briefing-luzon-earthquake-july-2022/ |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063254/https://www.rappler.com/nation/video-marcos-jr-press-briefing-luzon-earthquake-july-2022/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Inaasahang makikipag-ugnayan siya sa mga establisyimento ng national at lokal na pamahalaan sa mga relief efforts.&lt;ref name=&quot;Rappler1&quot; /&gt; Ang mga lokal na awtoridad ay nagpahayag na ang trabaho at mga paaralan ay isususpinde sa mga bahagi ng Ilocos Norte upang payagan ang mga pagtatasa ng pinsala na maganap.&lt;ref name=&quot;Adriano1&quot;&gt;{{Cite news |last=Adriano |first=Leilanie |date=27 July 2022 |title=Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Sinabi ni Huang Xilian, ang embahador ng Tsina sa Pilipinas, na magiging handa ang Tsina na magbigay ng tulong.&lt;ref name=&quot;Rocamora1&quot;&gt;{{Cite news |last=Joyce Ann L. |first=Rocamora |date=27 July 2022 |title=China offers help for disaster relief in quake-hit provinces |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179900 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179900 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Sinabi ng [[UNICEF]] na naka-standby ang mga pang-emerhensiyang supply upang suportahan ang mga pagsisikap ng gobyerno sa pagtulong sa mga apektadong bata at pamilya.&lt;ref&gt;{{Citation |last=[[UNICEF]] |title=UNICEF stands ready to reach children affected by the Philippines earthquake |date=27 July 2022 |url=https://reliefweb.int/report/philippines/unicef-stands-ready-reach-children-affected-philippines-earthquake |type=Press release |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727070625/https://reliefweb.int/report/philippines/unicef-stands-ready-reach-children-affected-philippines-earthquake |publisher=[[ReliefWeb]] |access-date=27 July 2022 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

==Pinsala at epekto==
Nakasira ang lindol ng kabuuang 173 na mga gusali kabilang ang mga simbahan sa panahon ng mga kastila. Naiulat ang pinsala sa 15 probinsya, 15 lungsod at 280 bayan. Hindi bababa sa apat na nasawi at 60 nasugatan ang naitala. Hindi bababa sa 58 na pagguho ng lupa ang na-trigger.&lt;ref name=&quot;Dancel1&quot;&gt;{{Cite news |last=Dancel |first=Raul |date=27 July 2022 |title=At least 4 killed, 60 injured as powerful quake strikes northern Philippines |work=The Straits Times |url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/71-magnitude-earthquake-hits-northern-philippines |access-date=27 July 2022}}&lt;/ref&gt; Sa buong [[Rehiyong Administratibo ng Cordillera|Cordillera Administrative Region]], naganap ang pinsala sa 29 na munisipal na kalsada.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;&gt;{{Cite web |last=De Leon |first=Dwight |date=2022-07-27 |title=At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG |url=https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |archive-date=July 27, 2022 |access-date=2022-07-27 |website=RAPPLER |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

===Abra===
Patay ang isang tagabaryo nang tamaan siya ng mga nahulog na slab ng semento sa kanyang bahay sa [[Abra]].&lt;ref&gt;{{Cite web |date=27 July 2022 |title=Strong quake kills 2, injures dozens in northern Philippines |url=https://www.washingtonpost.com/world/73-earthquake-shakes-northern-philippines-felt-in-capital/2022/07/26/783dc34e-0d4b-11ed-88e8-c58dc3dbaee2_story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727060652/https://www.washingtonpost.com/world/73-earthquake-shakes-northern-philippines-felt-in-capital/2022/07/26/783dc34e-0d4b-11ed-88e8-c58dc3dbaee2_story.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=27 July 2022 |website=[[The Washington Post]]}}&lt;/ref&gt; Sa [[Bangued]], isang tao ang namatay nang gumuho ang mga dingding ng isang dormitoryo, at karagdagang 44 ang nasugatan dahil sa mga nahuhulog na mga debris.&lt;ref name=&quot;Damian1&quot;&gt;{{Cite news |last=Damian |first=Valerie |date=27 July 2022 |title=1 dead, 44 injured in earthquake-hit Abra |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635722/1-dead-44-injured-in-earthquake-hit-abra |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063253/https://newsinfo.inquirer.net/1635722/1-dead-44-injured-in-earthquake-hit-abra |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Nagtamo rin ng pinsala sa lindol ang Simbahan ng Tayum sa [[Tayum|bayan ng kaparehong pangalan]].&lt;ref name=&quot;bantay&quot;&gt;{{Cite news |last=Sadongdong |first=Martin |date=July 27, 2022 |title=Strong Abra quake damages Vigan Cathedral, Bantay Bell Tower in Ilocos Sur |work=[[Manila Bulletin]] |url=https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727035205/https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Nasira din umano ang mga paaralan sa paligid.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=DepEd: Cracks seen at several Abra schools after magnitude 7 quake |publisher=[[GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/regions/839552/deped-cracks-seen-at-several-abra-schools-after-magnitude-7-quake/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.gmanetwork.com/news/topstories/regions/839552/deped-cracks-seen-at-several-abra-schools-after-magnitude-7-quake/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa 31 na pagguho ng lupa ang iniulat, at isang bahagyang gumuho na ospital ang inilikas.&lt;ref name=&quot;Dancel1&quot;/&gt; Nasira ang mga imprastraktura at kalsada kabilang ang tatlong tulay.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt;

===Apayao===
Sinabi ng mga opisyal na dalawang istruktura ang nasira.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt;

===Benguet===
Isang tao ang nasawi sa [[La Trinidad]], [[Benguet]] dahil sa mga nahuhulog na debris mula sa gumuhong gusali.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Quitasol |first=Kimberlie |date=July 27, 2022 |title=1 dead as building collapses in Benguet town due to quake |work=Philippine Daily Inquirer |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635558/1-dead-as-building-collapses-in-benguet-town-due-to-quake |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727040210/https://newsinfo.inquirer.net/1635558/1-dead-as-building-collapses-in-benguet-town-due-to-quake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa 62 mga gusali ang nasira sa bayan.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt; Sinabi ng mga opisyal sa [[Baguio]] na maraming mahahalagang daanan ang naapektuhan ng mga debris. Tatlumpu't tatlong gusali ang nasira.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt; Ang mga pagsasara ng kalsada ay nakaapekto sa mga motorista sa kahabaan ng [[Daang Kennon|Kennon Road]], [[Pambansang Daan ng Baguio–Bua–Itogon|Baguio–Bua–Itogon National Road]] at [[Daang Benguet–Nueva Vizcaya|Benguet–Nueva Vizcaya Road]], na naiwan lamang ang [[Lansangang Aspiras–Palispis|Aspiras–Palispis Highway na]] bukas para sa mga motorista.&lt;ref name=&quot;CNNPH1&quot;&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=7.0-magnitude quake damages structures, blocks roads in Northern Luzon |work=[[CNN]] Philippines |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2022/7/27/earthquake-7.3-magnitude-Abra-Luzon.html |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727043830/https://www.cnnphilippines.com/news/2022/7/27/earthquake-7.3-magnitude-Abra-Luzon.html |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

===Ilocos Norte===
Sa [[Badoc]], nahulog ang mga brick mula sa mga lumang gusali, kabilang ang sa isang elementarya. Lumitaw din ang mga bitak sa pampublikong pamilihan.&lt;ref name=&quot;Adriano1&quot;/&gt;

===Ilocos Sur===
Nasira ang mga lugar ng pamana sa [[UNESCO]] [[Pandaigdigang Pamanang Pook|World Heritage]] ng [[Vigan]], kabilang ang Vigan Cathedral at mga lumang-siglong bahay, pati na rin ang ilang natumbang linya ng kuryente sa kahabaan ng Calle Crisologo.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=Look: State of Vigan City roads, buildings after magnitude 7.3 earthquake |publisher=Top Gear Philippines |url=https://www.topgear.com.ph/news/motoring-news/abra-earthquake-vigan-city-aftermath-a4354-20220727 |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063254/https://www.topgear.com.ph/news/motoring-news/abra-earthquake-vigan-city-aftermath-a4354-20220727 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=Heritage structures, churches damaged by 7.3 quake |publisher=[[Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635457/heritage-structures-churches-damaged-by-7-3-quake |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033627/https://newsinfo.inquirer.net/1635457/heritage-structures-churches-damaged-by-7-3-quake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Gumuho rin sa lupa ang mga bahagi ng lumang makasaysayang kampanaryo ng Simbahan ng Bantay sa [[Bantay, Ilocos Sur|bayan ng kaparehong pangalan]] dahil sa lindol.&lt;ref name=&quot;bantay&quot;/&gt; Malakas itong naramdaman sa [[Ilocos Sur]] sa loob ng 30 segundo o mas matagal pa.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;&gt;{{Cite news |date=July 27, 2022 |title=Powerful 7.1 magnitude earthquake strikes northern Philippines, strongly felt in Manila |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727020443/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

===Maynila===
Malakas ang naramdamang lindol sa [[Kalakhang Maynila|Metro Manila]], ngunit hindi ito sapat upang magdulot ng pinsala.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;/&gt; Dahil sa lindol, suspindihin ng Manila Metro Rail Transit System ang serbisyo tuwing rush hour.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;/&gt; Nagsimula ang operasyon sa 10:12, maliban sa [[Ikalawang Linya ng Sistema ng Light Rail Transit ng Maynila|LRT Line 2]] dahil sa mga inspeksyon.&lt;ref name=&quot;Sarao1&quot;&gt;{{Cite news |last=Sarao |first=Zacarian |date=27 July 2022 |title=MRT, LRT-1, PNR back to normal operations after strong Luzon quake |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635661/mrt-lrt-1-pnr-back-to-normal-operations-after-strong-luzon-quake |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727062024/https://newsinfo.inquirer.net/1635661/mrt-lrt-1-pnr-back-to-normal-operations-after-strong-luzon-earthquake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Inilikas din ang mga nasa gusali ng Senado sa Pasay.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot; /&gt;

== Tingnan din ==

* [[Talaan ng mga lindol sa Pilipinas|Listahan ng mga lindol sa Pilipinas]]

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}

== Mga panlabas na link ==

* [https://www.rappler.com/nation/luzon/earthquake-updates-news-information-areas-affected-damage-aftershocks-july-2022/ LUZON EARTHQUAKE: Mga update, mga lugar na apektado, pinsala, aftershocks] [[Rappler]]
[[Kategorya:Lindol sa Pilipinas]]
[[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]]
[[Kategorya:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>rpohn1dx0dlqask60oiwxycy1vihu7v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1958876</id>
      <parentid>1958875</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:37:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Siuhl10</username>
        <id>122693</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20292" xml:space="preserve">{{Use mdy dates|date=July 2022}}
{{Current|date=July 2022}}
{{Infobox earthquake
| title = Lindol sa Luzon (2022)
| timestamp = 2022-07-27 00:43:24
| isc-event = 
| anss-url = us6000i5rd
| local-date = {{Start date|2022|07|27}}
| local-time = 08:43:24 [[Philippine Standard Time|PHT]] ([[UTC+8]])
| map2 = {{Location map many | Luzon | relief=1
 | label      = 
 | lat        = 17.598
 | long       = 120.809
 | mark       = Bullseye1.png
 | marksize   = 50
 | position   = bottom
 | width      = 260
 | float      = none
 | caption    = }}
| magnitude = 7.0 {{M|w|link=y}}
| depth = {{convert|10.0|km|abbr=on}}
| location = {{coord|17.598|120.809|display=inline,title}}
| type = [[Fault (geology)|Oblique-thrust]]
| countries affected = 
| intensity = 
| duration = 
| tsunami = 
| casualties = 4 patay, 60 sugatan
}}

Noong Hulyo 27, 2022, sa oras na 08:43:24 a.m. ( [[Pamantayang Oras ng Pilipinas|PHT]] ), isang lindol ang tumama sa isla ng [[Luzon]] sa [[Pilipinas]] . Iniulat ng United States Geological Survey (USGS) na may magnitude na 7.0 {{Earthquake magnitude|w}}ang lindol.&lt;ref name=&quot;anss1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=M 7.0 - 13 km SE of Dolores, Philippines |url=https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us6000i5rd/executive |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727023404/https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/us6000i5rd/executive |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=United States Geological Survey}} {{PD-notice}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa apat na tao ang namatay at 60 ang nasugatan.

==Lindol==
Ang mga tectonics ng hilagang Pilipinas at sa paligid ng isla ng Luzon ay masalimuot. Ang Luzon ay napapaligiran sa silangan at kanluran ng mga subduction zone . Sa katimugang bahagi ng Luzon, ang subduction zone ay matatagpuan sa silangan ng isla sa kahabaan ng Philippine Trench, kung saan ang Philippine Sea Plate ay sumasabog pakanluran sa ilalim ng Sunda Plate. Sa hilagang Luzon, kung saan naganap ang lindol noong Hulyo 27, nagbabago ang lokasyon at direksyon ng subduction zone, na may isa pang trench (Manila Trench) na matatagpuan sa kanluran ng Luzon at ang Sunda Plate ay lumubog sa silangan sa ilalim ng Philippine Sea Plate. Ang pagiging kumplikado ng [[Tektonika ng plaka|plate tectonics]] sa paligid ng Luzon ay pinatunayan ng pagkakaiba-iba ng mga mekanismo ng faulting sa mga malalaking lindol. Ang magnitude 7 o mas mataas na lindol sa rehiyong ito mula noong 1970 ay nagpakita ng reverse, normal, at strike-slip faulting. Ang mga aktibong hangganan ng plate na ito ay humahantong sa mataas na seismic activity. Mula noong 1970, 11 iba pang lindol na may lakas na 6.5 o mas malaki ang naganap sa loob ng 250 km ng lindol noong Hulyo 27, 2022. Ang pinakamalaki sa mga lindol na ito ay isang [[Lindol sa Luzon (1990)|magnitude 7.7 strike-slip na lindol]] noong Hulyo 16, 1990, na matatagpuan humigit-kumulang 215 km sa timog ng Hulyo 27 na lindol. Ang lindol noong 1990 ay pumatay ng hindi bababa sa 1,600 katao at ikinasugat ng higit sa 3,000 katao. Ang lindol noong 1990 ay nagdulot din ng [[Pagguho ng lupa|pagguho]] ng lupa, pagkatunaw, paghupa, at pag-kulo ng buhangin sa bahagi ng [[Baguio]],[[Cabanatuan]], at [[Dagupan]].&lt;ref name=&quot;anss1&quot; /&gt;

===Mga katangian===
Naganap ang lindol sa medyo mababaw na lalim (~{{Cvt|10|km}}) at resulta ito ng oblique-reverse faulting. Ang paunang pagsusuri ay nagpapahiwatig na ang lindol ay naganap sa alinman sa mababang-anggulo na reverse fault na lumulubog sa timog-kanluran na may maliit na bahagi ng left-lateral (strike-slip) na paggalaw, o sa isang matarik na nakalubog na reverse fault na lumulubog sa kanluran na may maliit na komponent ng right-lateral motion. Ang lalim, mekanismo, at lokasyon ng lindol ay pare-pareho sa lindol na naganap sa Philippine Sea Plate sa itaas ng Sunda Plate. Ang Sunda Plate ay sumailalim sa silangan sa ilalim ng Luzon na may hangganan ng plate na matatagpuan sa kanlurang baybayin ng Luzon. Ayon sa USGS, ang seismic moment na inilabas ay 5.4e+19 N-m, na tumutugma sa isang moment magnitude na 7.1 ({{Earthquake magnitude|w}}). Ang isang hangganang fault na nakuha mula sa seismic inversion ay nagmumungkahi na naganap ang rupture sa kahabaan ng west-dipping thrust fault, at nagdulot ng maximum na displacement na 0.9 m (2 ft 11 in).

Iniulat ito bilang 7.3 {{Earthquake magnitude|s}}ng [[Surian ng Pilipinas sa Bulkanolohiya at Sismolohiya|Philippine Institute of Volcanology and Seismology]] (PHIVOLCS).&lt;ref name=&quot;PHIVOLCS&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 1 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B1F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033119/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B1F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;/ref&gt;&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot;&gt;{{Cite web |date=July 27, 2022 |title=EARTHQUAKE INFORMATION NO. : 2 |url=https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727025600/https://earthquake.phivolcs.dost.gov.ph/2022_Earthquake_Information/July/2022_0727_0043_B2F.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=July 27, 2022 |publisher=[[Philippine Institute of Volcanology and Seismology]]}}&lt;/ref&gt; Ang ulat ay binago sa isang lindol na 7.0 {{Earthquake magnitude|w}} na may epicenter sa 17 kilometro N 25° W ng [[Tayum]], [[Abra]].&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot;/&gt;

===Intensity===
[[Talaksan:2022-07-27_Dolores,_Philippines_M7_earthquake_shakemap_(USGS).jpg|right|thumb| USGS ShakeMap na nagpapakita ng tindi ng lindol.]]
Sa PHIVOLCS Earthquake Intensity Scale (PEIS), isang maximum intensity na VII (''Destructive'') ang naitala sa [[Vigan|Vigan.]] Iniulat ang Intensity VII sa [[Bucloc]] at [[Manabo]], [[Abra]].&lt;ref name=&quot;phivolcs1&quot;/&gt;

==Tugon==
Sinabi ng PHIVOLCS na walang maidudulot na [[tsunami]] ang lindol.&lt;ref name=&quot;Casilao1&quot;&gt;{{Cite news |last=Casilao |first=Joahna A. |date=July 27, 2022 |title=No tsunami threat, PHIVOLCS assures public after magnitude 7 quake |work=[[GMA News and Public Affairs|GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/scitech/science/839533/no-tsunami-threat-phivolcs-assures-after-magnitude-7-quake/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033118/https://www.gmanetwork.com/news/scitech/science/839533/no-tsunami-threat-phivolcs-assures-after-magnitude-7-quake/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Ayon sa [[National Grid Corporation of the Philippines]] (NGCP), walang patid ang mga serbisyo ng kuryente sa Maynila at mga karatig na lalawigan. Sinabi ng NGCP na maaaring may nangyaring load tripping.&lt;ref name=&quot;Cordero1&quot;&gt;{{Cite news |last=Cordero |first=Ted |date=July 27, 2022 |title=Power transmission services normal despite earthquake — NGCP |work=[[GMA News and Public Affairs|GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/839530/power-transmission-services-normal-despite-earthquake-ngcp/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727041154/https://www.gmanetwork.com/news/topstories/nation/839530/power-transmission-services-normal-despite-earthquake-ngcp/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Ang mga commander ng [[Pambansang Pulisya ng Pilipinas|Philippine National Police]] (PNP) sa Luzon ay naatasang makipagtulungan sa regional Risk Reduction and Management Office para mapakinabangan ang relief operations. Ininspeksyon din ang lahat ng imprastraktura ng PNP kung may pinsala.&lt;ref name=&quot;Cueto1&quot;&gt;{{Cite news |last=Cueto |first=Francis Earl |date=27 July 2022 |title=PNP mobilizes all Luzon commanders to assist in quake relief operations |work=[[The Manila Times]] |url=https://www.manilatimes.net/2022/07/27/latest-stories/pnp-mobilizes-all-luzon-commanders-to-assist-in-quake-relief-operations/1852444 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727060644/https://www.manilatimes.net/2022/07/27/latest-stories/pnp-mobilizes-all-luzon-commanders-to-assist-in-quake-relief-operations/1852444 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Nagsagawa ng press briefing si Pangulong [[Bongbong Marcos]] tungkol sa kalamidad at nakatakdang lumipad siya patungong Abra.&lt;ref name=&quot;Rappler1&quot;&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=LIVESTREAM: Marcos holds press briefing on Luzon earthquake |work=[[Rappler]] |url=https://www.rappler.com/nation/video-marcos-jr-press-briefing-luzon-earthquake-july-2022/ |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063254/https://www.rappler.com/nation/video-marcos-jr-press-briefing-luzon-earthquake-july-2022/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Inaasahang makikipag-ugnayan siya sa mga establisyimento ng national at lokal na pamahalaan sa mga relief efforts.&lt;ref name=&quot;Rappler1&quot; /&gt; Ang mga lokal na awtoridad ay nagpahayag na ang trabaho at mga paaralan ay isususpinde sa mga bahagi ng Ilocos Norte upang payagan ang mga pagtatasa ng pinsala na maganap.&lt;ref name=&quot;Adriano1&quot;&gt;{{Cite news |last=Adriano |first=Leilanie |date=27 July 2022 |title=Work, classes suspended in parts of Ilocos Norte after Abra quake |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179908 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

Sinabi ni Huang Xilian, ang embahador ng Tsina sa Pilipinas, na magiging handa ang Tsina na magbigay ng tulong.&lt;ref name=&quot;Rocamora1&quot;&gt;{{Cite news |last=Joyce Ann L. |first=Rocamora |date=27 July 2022 |title=China offers help for disaster relief in quake-hit provinces |work=[[Philippines News Agency]] |url=https://www.pna.gov.ph/articles/1179900 |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.pna.gov.ph/articles/1179900 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Sinabi ng [[UNICEF]] na naka-standby ang mga pang-emerhensiyang supply upang suportahan ang mga pagsisikap ng gobyerno sa pagtulong sa mga apektadong bata at pamilya.&lt;ref&gt;{{Citation |last=[[UNICEF]] |title=UNICEF stands ready to reach children affected by the Philippines earthquake |date=27 July 2022 |url=https://reliefweb.int/report/philippines/unicef-stands-ready-reach-children-affected-philippines-earthquake |type=Press release |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727070625/https://reliefweb.int/report/philippines/unicef-stands-ready-reach-children-affected-philippines-earthquake |publisher=[[ReliefWeb]] |access-date=27 July 2022 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

==Pinsala at epekto==
Nakasira ang lindol ng kabuuang 173 na mga gusali kabilang ang mga simbahan sa panahon ng mga kastila. Naiulat ang pinsala sa 15 probinsya, 15 lungsod at 280 bayan. Hindi bababa sa apat na nasawi at 60 nasugatan ang naitala. Hindi bababa sa 58 na pagguho ng lupa ang na-trigger.&lt;ref name=&quot;Dancel1&quot;&gt;{{Cite news |last=Dancel |first=Raul |date=27 July 2022 |title=At least 4 killed, 60 injured as powerful quake strikes northern Philippines |work=The Straits Times |url=https://www.straitstimes.com/asia/se-asia/71-magnitude-earthquake-hits-northern-philippines |access-date=27 July 2022}}&lt;/ref&gt; Sa buong [[Rehiyong Administratibo ng Cordillera|Cordillera Administrative Region]], naganap ang pinsala sa 29 na munisipal na kalsada.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;&gt;{{Cite web |last=De Leon |first=Dwight |date=2022-07-27 |title=At least 4 dead in Cordillera after Luzon earthquake – DILG |url=https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727073319/https://www.rappler.com/nation/death-toll-damage-luzon-earthquake-july-27-2022/ |archive-date=July 27, 2022 |access-date=2022-07-27 |website=RAPPLER |language=en-US}}&lt;/ref&gt;

===Abra===
Patay ang isang tagabaryo nang tamaan siya ng mga nahulog na slab ng semento sa kanyang bahay sa [[Abra]].&lt;ref&gt;{{Cite web |date=27 July 2022 |title=Strong quake kills 2, injures dozens in northern Philippines |url=https://www.washingtonpost.com/world/73-earthquake-shakes-northern-philippines-felt-in-capital/2022/07/26/783dc34e-0d4b-11ed-88e8-c58dc3dbaee2_story.html |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727060652/https://www.washingtonpost.com/world/73-earthquake-shakes-northern-philippines-felt-in-capital/2022/07/26/783dc34e-0d4b-11ed-88e8-c58dc3dbaee2_story.html |archive-date=July 27, 2022 |access-date=27 July 2022 |website=[[The Washington Post]]}}&lt;/ref&gt; Sa [[Bangued]], isang tao ang namatay nang gumuho ang mga dingding ng isang dormitoryo, at karagdagang 44 ang nasugatan dahil sa mga nahuhulog na mga debris.&lt;ref name=&quot;Damian1&quot;&gt;{{Cite news |last=Damian |first=Valerie |date=27 July 2022 |title=1 dead, 44 injured in earthquake-hit Abra |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635722/1-dead-44-injured-in-earthquake-hit-abra |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063253/https://newsinfo.inquirer.net/1635722/1-dead-44-injured-in-earthquake-hit-abra |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Nagtamo rin ng pinsala sa lindol ang Simbahan ng Tayum sa [[Tayum|bayan ng kaparehong pangalan]].&lt;ref name=&quot;bantay&quot;&gt;{{Cite news |last=Sadongdong |first=Martin |date=July 27, 2022 |title=Strong Abra quake damages Vigan Cathedral, Bantay Bell Tower in Ilocos Sur |work=[[Manila Bulletin]] |url=https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727035205/https://mb.com.ph/2022/07/27/strong-abra-quake-damages-vigan-cathedral-bantay-bell-tower-in-ilocos-sur/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Nasira din umano ang mga paaralan sa paligid.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=DepEd: Cracks seen at several Abra schools after magnitude 7 quake |publisher=[[GMA News]] |url=https://www.gmanetwork.com/news/topstories/regions/839552/deped-cracks-seen-at-several-abra-schools-after-magnitude-7-quake/story/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727065524/https://www.gmanetwork.com/news/topstories/regions/839552/deped-cracks-seen-at-several-abra-schools-after-magnitude-7-quake/story/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa 31 na pagguho ng lupa ang iniulat, at isang bahagyang gumuho na ospital ang inilikas.&lt;ref name=&quot;Dancel1&quot;/&gt; Nasira ang mga imprastraktura at kalsada kabilang ang tatlong tulay.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt;

===Apayao===
Sinabi ng mga opisyal na dalawang istruktura ang nasira.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt;

===Benguet===
Isang tao ang nasawi sa [[La Trinidad]], [[Benguet]] dahil sa mga nahuhulog na debris mula sa gumuhong gusali.&lt;ref&gt;{{Cite news |last=Quitasol |first=Kimberlie |date=July 27, 2022 |title=1 dead as building collapses in Benguet town due to quake |work=Philippine Daily Inquirer |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635558/1-dead-as-building-collapses-in-benguet-town-due-to-quake |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727040210/https://newsinfo.inquirer.net/1635558/1-dead-as-building-collapses-in-benguet-town-due-to-quake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Hindi bababa sa 62 mga gusali ang nasira sa bayan.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt; Sinabi ng mga opisyal sa [[Baguio]] na maraming mahahalagang daanan ang naapektuhan ng mga debris. Tatlumpu't tatlong gusali ang nasira.&lt;ref name=&quot;DeLeon&quot;/&gt; Ang mga pagsasara ng kalsada ay nakaapekto sa mga motorista sa kahabaan ng [[Daang Kennon|Kennon Road]], [[Pambansang Daan ng Baguio–Bua–Itogon|Baguio–Bua–Itogon National Road]] at [[Daang Benguet–Nueva Vizcaya|Benguet–Nueva Vizcaya Road]], na naiwan lamang ang [[Lansangang Aspiras–Palispis|Aspiras–Palispis Highway na]] bukas para sa mga motorista.&lt;ref name=&quot;CNNPH1&quot;&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=7.0-magnitude quake damages structures, blocks roads in Northern Luzon |work=[[CNN]] Philippines |url=https://www.cnnphilippines.com/news/2022/7/27/earthquake-7.3-magnitude-Abra-Luzon.html |url-status=live |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727043830/https://www.cnnphilippines.com/news/2022/7/27/earthquake-7.3-magnitude-Abra-Luzon.html |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

===Ilocos Norte===
Sa [[Badoc]], nahulog ang mga brick mula sa mga lumang gusali, kabilang ang sa isang elementarya. Lumitaw din ang mga bitak sa pampublikong pamilihan.&lt;ref name=&quot;Adriano1&quot;/&gt;

===Ilocos Sur===
Nasira ang mga lugar ng pamana sa [[UNESCO]] [[Pandaigdigang Pamanang Pook|World Heritage]] ng [[Vigan]], kabilang ang Vigan Cathedral at mga lumang-siglong bahay, pati na rin ang ilang natumbang linya ng kuryente sa kahabaan ng Calle Crisologo.&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=Look: State of Vigan City roads, buildings after magnitude 7.3 earthquake |publisher=Top Gear Philippines |url=https://www.topgear.com.ph/news/motoring-news/abra-earthquake-vigan-city-aftermath-a4354-20220727 |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727063254/https://www.topgear.com.ph/news/motoring-news/abra-earthquake-vigan-city-aftermath-a4354-20220727 |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{{Cite news |date=27 July 2022 |title=Heritage structures, churches damaged by 7.3 quake |publisher=[[Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635457/heritage-structures-churches-damaged-by-7-3-quake |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727033627/https://newsinfo.inquirer.net/1635457/heritage-structures-churches-damaged-by-7-3-quake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Gumuho rin sa lupa ang mga bahagi ng lumang makasaysayang kampanaryo ng Simbahan ng Bantay sa [[Bantay, Ilocos Sur|bayan ng kaparehong pangalan]] dahil sa lindol.&lt;ref name=&quot;bantay&quot;/&gt; Malakas itong naramdaman sa [[Ilocos Sur]] sa loob ng 30 segundo o mas matagal pa.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;&gt;{{Cite news |date=July 27, 2022 |title=Powerful 7.1 magnitude earthquake strikes northern Philippines, strongly felt in Manila |work=[[Reuters]] |url=https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |url-status=live |access-date=July 27, 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727020443/https://www.reuters.com/world/asia-pacific/magnitude-72-earthquake-strikes-luzon-philippines-emsc-2022-07-27/ |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt;

===Maynila===
Malakas ang naramdamang lindol sa [[Kalakhang Maynila|Metro Manila]], ngunit hindi ito sapat upang magdulot ng pinsala.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;/&gt; Dahil sa lindol, suspindihin ng Manila Metro Rail Transit System ang serbisyo tuwing rush hour.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot;/&gt; Nagsimula ang operasyon sa 10:12, maliban sa [[Ikalawang Linya ng Sistema ng Light Rail Transit ng Maynila|LRT Line 2]] dahil sa mga inspeksyon.&lt;ref name=&quot;Sarao1&quot;&gt;{{Cite news |last=Sarao |first=Zacarian |date=27 July 2022 |title=MRT, LRT-1, PNR back to normal operations after strong Luzon quake |work=[[Philippine Daily Inquirer]] |url=https://newsinfo.inquirer.net/1635661/mrt-lrt-1-pnr-back-to-normal-operations-after-strong-luzon-quake |access-date=27 July 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220727062024/https://newsinfo.inquirer.net/1635661/mrt-lrt-1-pnr-back-to-normal-operations-after-strong-luzon-earthquake |archive-date=July 27, 2022}}&lt;/ref&gt; Inilikas din ang mga nasa gusali ng Senado sa Pasay.&lt;ref name=&quot;reuters1&quot; /&gt;

== Tingnan din ==

* [[Talaan ng mga lindol sa Pilipinas|Listahan ng mga lindol sa Pilipinas]]

== Mga sanggunian ==
{{Reflist}}

== Mga panlabas na link ==

* [https://www.rappler.com/nation/luzon/earthquake-updates-news-information-areas-affected-damage-aftershocks-july-2022/ LUZON EARTHQUAKE: Mga update, mga lugar na apektado, pinsala, aftershocks] [[Rappler]]
[[Kategorya:Lindol sa Pilipinas]]
[[Kategorya:Mga koordinado sa Wikidata]]
[[Kategorya:Pages with unreviewed translations]]</text>
      <sha1>t7pvw1959jego24mfpnpxtzzrj9h53r</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>