Vikikitap
trwikibooks
https://tr.wikibooks.org/wiki/Anasayfa
MediaWiki 1.39.0-wmf.21
first-letter
Ortam
Özel
Tartışma
Kullanıcı
Kullanıcı mesaj
Vikikitap
Vikikitap tartışma
Dosya
Dosya tartışma
MediaWiki
MediaWiki tartışma
Şablon
Şablon tartışma
Yardım
Yardım tartışma
Kategori
Kategori tartışma
Yemek
Yemek tartışma
Vikiçocuk
Vikiçocuk tartışma
Kitaplık
Kitaplık tartışma
TimedText
TimedText talk
Modül
Modül tartışma
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
Bilgisayar ve Donanım/Anakart
0
12332
53404
45348
2022-07-20T13:13:45Z
Comrade-yutyo
18177
bilgi ekle
wikitext
text/x-wiki
Anakart, bir bilgisayarın iç donanım birimlerini üzerinde bulunduran, güç ünitesiyle bağlantı sağlayan birimdir. Anakart üzerinde CPU, RAM, işlemci ve giriş birimleri bulundurur.
Anakart ayrıca BIOS ([https://tr.wikipedia.org/wiki/Temel%20Giriş-Çıkış%20Sistemi Temel Giriş-Çıkış Sistemi]) ve CMOS pilini de içinde barındırır.
fvkps3fqn1jfqpfbtdat7lfp1tya7s8
Bash Kabuk Betikleme
0
12918
53403
53395
2022-07-20T12:50:35Z
Comrade-yutyo
18177
statü ekle
wikitext
text/x-wiki
{{Statü|25%}}
<div style="text-align: center;">
[[Resim:Bash Logo black and white icon only.svg|300px|center]]
''Wikikitap Gönüllüleri Sunar:''<br /><big><big><big>'''Bash Kabuk Betikleme'''</big></big></big>
<div style="text-align: center;">''Giriş Seviyesinde Bash''</div>
</div>
__NOTOC__
Bu kitap, Bash (Bourne-again Shell (yeniden "Bourne" (~doğmuş) kabuk)) hakkında giriş seviyesinde bilgi içeren [https://en.wikibooks.org/wiki/Bash%20Shell%20Scripting Bash Shell Scripting] isimli kitabın Türkçe'ye çevrilmiş ve uyarlanmış bir sürümüdür.
==İçindekiler==
=== Giriş ===
* [[/Bash Hakkında/|Bash Hakkında]]
* [[/Tarihçe/|Tarihçe]]
* [[/Gereklilikler/|Gereklilikler]]
* [[/Nasıl Okunmalı/|Bu kitap nasıl okunmalı?]]
* [[/Terminoloji Üzerine Notlar/|Terminoloji Üzerine Notlar]]
* [[/Kabuk Üzerine Notlar/|Kullanılan kabuk üzerine notlar]]
=== Başlangıç Seviyesinde Bash ===
* [[/Giriş Egzersizleri/|Giriş Egzersizleri]]
* [[/Basit Komutlar/|Basit Komutlar]]
* [[/Çıkış Durumu/|Çıkış Durumu]]
* [[/Değişkenler/|Değişkenler]]
* [[/Girdi-Çıktı/|Girdi-Çıktı]]
* [[/Konumsal Parametreler/|Konumsal Parametreler]]
* [[/Durumsal İfadeler/|Durumsal İfadeler]]
* [[/Döngüler/|Döngüler]]
* [[/Kabuk Fonksiyonları/|Kabuk Fonksiyonları]]
* [[/Ortam/|Ortam]]
=== Daha Fazla Bash ===
* [[/Pipeline ve İkame/|Pipeline ve İkame]]
* [[/Kabuk Aritmetiği/|Kabuk Aritmetiği]]
* [[/Harici Programlar/|Harici Programlar]]
* [[/Whiptail/|Whiptail]]
* [[/Index of Symbols/|Index of Symbols]]
0jvha0pxqh991v5w6nr4lar54a4s89e
Kullanıcı mesaj:Comrade-yutyo
3
12931
53402
53398
2022-07-20T12:25:44Z
Comrade-yutyo
18177
/* Şablon:Nav */ Yanıt
wikitext
text/x-wiki
== "Dikkat" Şablonu ==
Merhaba. İngilizce Vikikitap'daki "caution" şablonu burada var mı? Yoksa oluşturulabilir mi? Teşekkürler. --[[Kullanıcı:Comrade-yutyo|Comrade-yutyo]] ([[Kullanıcı mesaj:Comrade-yutyo|mesaj]]) 09.41, 29 Aralık 2021 (UTC)
::[[Şablon:Mkutusu]] [[Kullanıcı:Bekiroflaz|Bekiroflaz]][[Kullanıcı mesaj:Bekiroflaz|<sup>mesaj</sup>]] 07.38, 30 Aralık 2021 (UTC)
==[[Şablon:Nav]]==
Merhaba. Nav şablonunu oluşturdum. Ama tam emin değilim düzgün çalışıp çalışmayacağından. [[Kullanıcı:Bekiroflaz|Bekiroflaz]][[Kullanıcı mesaj:Bekiroflaz|<sup>mesaj</sup>]] 11.53, 20 Temmuz 2022 (UTC)
:{{ping|Bekiroflaz}} şablonu [[Bash Kabuk Betikleme/Bash Hakkında]] sayfasında İngilizce sitede kullanıldığı gibi kullandım ve "Betik hatası: Böyle bir "Printable version" modülü yok." hatası verdi. [[Kullanıcı:Comrade-yutyo|Comrade-yutyo]] ([[Kullanıcı mesaj:Comrade-yutyo|mesaj]]) 12.25, 20 Temmuz 2022 (UTC)
nhv87benry67wugss67xj67w4rbrb65
Osmanlıca/Eklerin Yazımı
0
13114
53405
53260
2022-07-21T11:35:18Z
Sinus46
17965
/* İsim Çekim Ekleri */
wikitext
text/x-wiki
Eklerin imlâ kuralları, kelime köklerinden farklılık göstermektedir. Günümüz Latin Alfabesinde kelimelerin telaffuzlarına yakın yazılması sebebiyle bazı eklerin 8'e kadar farklı şekli bulunabilmektedir. Osmanlıcada ise çoğu ekin 1, en fazla 2 şekli bulunur.
==Temel İlkeler==
A veya E içeren ekler, genellikle sabit bir şekilde ه (he) okutucusuyla gösterilir. I, İ, U veya Ü içeren ekler ise genelde sabit bir şekilde ی (ye) okutucusuyla gösterilir. Kapalı (ünsüzle biten) ekler ise, genellikle hiçbir okutucu içermez. Aynı zamanda, eklerdeki Dal harfi, sert ünlülerden sonra Te'ye dönüşmez. Ancak K içeren ekler Kaf ve Kef arasında geçiş yapar.
Kelime köklerindeki çoğu ünsüz yumuşaması gösterilmez, ancak Kaf harfinin yumuşayıp Gayn olması gösterilir. Ünlü düşmesi de aynı şekilde gösterilmez, ünlüsü düşen kelimeler direkt okutucu olmadan yazılır.
==Harflerin bağlanması==
Okutucu ه (he) veya ی (ye) ile biten isimler, ek alınca bağlanmazlar. Diğer munfasıl olmayan harfler, bir ek alınca bağlanırlar.
{| class="standard" style="font-size: 2em; line-height: 2em; width: 60%; text-align: center;"|
|كدییه
|آننهم
|كوپكه
|قویونه
|-
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | kediye
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | annem
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | köpeğe
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | koyuna
|}
==İsim Çekim Ekleri==
===Çoğul Eki (Cem')===
Arapça kelimelerin Arapça çoğulları, ilerleyen makalelerde incelenecektir. Türkçe çoğul eki ise tahmin edildiği gibidir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| لر
| -ler
|}
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أولر
| قاپولر
| قولتقلر
|}
===Hâl Ekleri (Ahvâl-i İsm)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ی
| -i
|-
| ه
| -e
|-
| ده
| -de
|-
| دن
| -den
|}
Ünlü ile biten kelimelerde kaynaştırma ünsüzü ی (ye) kullanılır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوی
| قاپویی
| قولتغی
|-
| أوه
| قاپویه
| قولتغه
|-
| أوده
| قاپوده
| قولتقده
|-
| أودن
| قاپودن
| قولتقدن
|}
İlgi eki (Muzafün İleyh) -(n)ın, [[Osmanlıca/Ünsüzlerin Yazımı|kef ile yazılır]].
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ك
| -iñ
|}
Ünlüyle biten kelimelerden sonra kaynaştırma ünsüzü ن (nun) gelir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوك
| قاپونك
| قولتغك
|}
Eşitlik (Müsavat) eki ise aşağıdaki gibidir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| جه
| -ce
|}
Baştaki cim harfi, çe olarak sertleşmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| كوزلجه
| یاواشجه
| أیوجه
|}
===İyelik Ekleri (İzâfet)===
Aidiyet ekleri de aşağıdaki şekildedir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| م
| -m
| مز
| -miz
|-
| ك
| -ñ
| كز
| -ñiz
|-
| ی
| -i
|}
Ünlüyle biten kelimelerden sonra 3. şahısta kaynaştırma ünsüzü س (sin) gelir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوم
| قاپوم
| قولتغم
|-
| أوك
| قاپوك
| قولتغك
|-
| أوی
| قاپوسی
| قولتغی
|-
| أومز
| قاپومز
| قولتغمز
|-
| أوكز
| قاپوكز
| قولتغكز
|}
3. şahıs izafe ekinden sonra bir hâl eki gelince, birleşen harflerle biten kelimelerde ی (ye) düşer, munfasıl harflerle biten kelimelerde düşmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوینی
| قاپوسنی
| قولتغنی
|}
"Su" kelimesi, günümüz Türkçesinde olduğu gibi Osmanlıcada da düzensiz olarak ی (ye) kaynaştırma ünsüzü alır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| صویم
|-
| صویك
|-
| صویی
|-
| صویمز
|-
| صویكز
|}
===Ek Fiil===
Ek fiilin birleşik yazılması, Türkçeye yeni gelen bir özelliktir. Osmanlı döneminde, en yeni metinler hariç ek fiiller genellikle ayrı yazılır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ایم
| -im
| ایمز
| -iz
|-
| سین
| -sin
| سكز
| -siñiz
|-
| در
| -dir
|}
Ancak, şimdiki zamandaki ek fiil birleşik de yazılabilir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| یم
| -im
| یمز
| -iz
|-
| سین
| -sin
| سكز
| -siñiz
|-
| در
| -dir
|}
Örnek cümleler:
{|
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=بن كوچك ایم|yeni=Ben küçüğüm}}
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=سن كنج سن|yeni=Sen gencsin}}
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=او شهر اوزاقدر|yeni=O şehir uzakdır}}
|}
Diğer ek fiiller için fiiller kısmına bakınız.
===''-ki'' ekinin yazımı===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| كی
| -ki
|}
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوككی
| قاپونككی
| قولتغككی
|}
Günümüz Türkçesinde, ''-ki'' eki ''dün'' ve ''gün'' kelimeleriyle birleştiğinde ünlü uyumuna uyar. Bu Osmanlıcada gerçekleşmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| دونكی
| او كونكی
| بو كونكی
|}
==Zamirlerin Çekimi==
Zamirler, yönelme durum eki -e'yi alınca düzensizlik gösterirler.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| بكا
| baña
|-
| سكا
| saña
|-
| اوكا
| oña
|-
| بوكا
| buña
|-
| شوكا
| şuña
|}
Ayrıca daha eski metinlerde ''o'' zamiri şu şekilde çekimlenebilir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| اول
| ol
|-
| آنك
| anıñ
|-
| آنی
| anı
|-
| آكا
| aña
|-
| آنده
| anda
|-
| آندن
| andan
|}
Çoğul hâli de آنلر (anlar) şeklinde yazılmaktadır.
Ayrıca eski metinlerde شو (şu) yerine de شول (şol) yazılmaktadır. Yeni metinlerde اول (ol) ve شول (şol) sadece işaret sıfatı olarak kullanılmaktadır, zamir olarak kullanılmamaktadır.
{|
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=شول افندی|yeni=şol efendi}}
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=اول ذاتك أوینده|yeni=ol zatın evinde}}
|}
==Fiil Çekim Ekleri==
Bu bölümde, ünlüyle biten fiilleri temsilen anlamak, ünsüzle biten fiilleri temsilen görmek fiilleri kullanılacaktır.
===Olumsuzluk Eki===
Olumsuzluk eki, istisnai olarak ünlü uyumuna göre elif ve he arasında geçiş yapar.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| مامق
| -mamak
|-
| مهمك
| -memek
|}
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| آكلامامق
| anlamamak
| كورمهمك
| görmemek
|}
===Şimdiki Zaman (Zamân-i Hâl)===
Ünlüyle biten kelimelerden sonra -yor, ünsüzle biten kelimelerden sonra -iyor olarak eklenir. Ünlü daralması, konuşmada da yazımda da en yakın metinler hariç bulunmaz.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| یور
| -yor
|-
| ییور
| -iyor
|}
Örnekler aşağıda verilmiştir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| آكلایورم
| كورییورم
|-
| آكلایورسین
| كورییورسین
|-
| آكلایور
| كورییور
|-
| آكلایورز
| كورییورز
|-
| آكلایورسكز
| كورییورسكز
|-
| آكلایورلر
| كورییورلر
|}
===Geniş Zaman (Muzâri)===
Geniş zaman eki; vav, ye ve elif arasında geçiş yapan istisnai bir ektir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ر
| -r
|-
| ار
| -ar
|-
| ر
| -er
|-
| یر
| -ır, -ir
|-
| رو
| -ur, -ür
|}
Bu ekin çok farklı versiyonları olabildiği için bilmek, gitmek ve yapmak fiilleri de örnek olarak çekimlenecektir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| آكلارم
| كورورم
| بیلیرم
| كدرم
| یاپارم
|-
| آكلارسین
| كورورسین
| بیلیرسین
| كدرسین
| یاپارسین
|-
| آكلار
| كورور
| بیلیر
| كدر
| یاپار
|-
| آكلارز
| كورورز
| بیلیرز
| كدرز
| یاپارز
|-
| آكلارسكز
| كورورسكز
| بیلیرسكز
| كدرسكز
| یاپارسكز
|-
| آكلارلر
| كورورلر
| بیلیرلر
| كدرلر
| یاپارلر
|}
Geniş zamanın olumsuz versiyonu, günümüz Türkçesinde olduğu gibi düzensizdir.
''Tablo yapım aşamasındadır''
===Geçmiş Zaman (Mazi-yi Şühûdî)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| دم
| -dım
| دق، دك
| -dık, -dik
|-
| دك
| -dıñ
| دیكز
| -dıñız
|-
| دی
| -dı
| دیلر
| -dılar
|}
Dal harfi, sert ünsüzlerden sonra yumuşamaz. Bu sebeple, örnekte görmek ve bakmak fiilleri kullanılmıştır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| كوردم
| باقدم
|-
| كوردك
| باقدك
|-
| كوردی
| باقدی
|-
| كوردك
| باقدق
|-
| كوردیكز
| باقدیكز
|-
| كوردیلر
| باقدیلر
|}
===Dolaylı Geçmiş Zaman (Mazi-yi Naklî)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| مش
| -mış
|}
''Örnek eklenecektir''
===Gelecek Zaman (Müstakbel)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| هجق
| -acak
| هجك
| -ecek
|-
| یهجق
| -yacak
| یهجك
| -yecek
|}
''Örnek eklenecektir''
<br />
{{Osmanlıca/İçindekiler}}
e17pp5oma9n457j0p92vgfe20avrjdb
53406
53405
2022-07-21T11:37:13Z
Sinus46
17965
/* Hâl Ekleri (Ahvâl-i İsm) */
wikitext
text/x-wiki
Eklerin imlâ kuralları, kelime köklerinden farklılık göstermektedir. Günümüz Latin Alfabesinde kelimelerin telaffuzlarına yakın yazılması sebebiyle bazı eklerin 8'e kadar farklı şekli bulunabilmektedir. Osmanlıcada ise çoğu ekin 1, en fazla 2 şekli bulunur.
==Temel İlkeler==
A veya E içeren ekler, genellikle sabit bir şekilde ه (he) okutucusuyla gösterilir. I, İ, U veya Ü içeren ekler ise genelde sabit bir şekilde ی (ye) okutucusuyla gösterilir. Kapalı (ünsüzle biten) ekler ise, genellikle hiçbir okutucu içermez. Aynı zamanda, eklerdeki Dal harfi, sert ünlülerden sonra Te'ye dönüşmez. Ancak K içeren ekler Kaf ve Kef arasında geçiş yapar.
Kelime köklerindeki çoğu ünsüz yumuşaması gösterilmez, ancak Kaf harfinin yumuşayıp Gayn olması gösterilir. Ünlü düşmesi de aynı şekilde gösterilmez, ünlüsü düşen kelimeler direkt okutucu olmadan yazılır.
==Harflerin bağlanması==
Okutucu ه (he) veya ی (ye) ile biten isimler, ek alınca bağlanmazlar. Diğer munfasıl olmayan harfler, bir ek alınca bağlanırlar.
{| class="standard" style="font-size: 2em; line-height: 2em; width: 60%; text-align: center;"|
|كدییه
|آننهم
|كوپكه
|قویونه
|-
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | kediye
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | annem
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | köpeğe
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | koyuna
|}
==İsim Çekim Ekleri==
===Çoğul Eki (Cem')===
Arapça kelimelerin Arapça çoğulları, ilerleyen makalelerde incelenecektir. Türkçe çoğul eki ise tahmin edildiği gibidir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| لر
| -ler
|}
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أولر
| قاپولر
| قولتقلر
|}
===Hâl Ekleri (Ahvâl-i İsm)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ی
| -i
|-
| ه
| -e
|-
| ده
| -de
|-
| دن
| -den
|}
Ünlü ile biten kelimelerde kaynaştırma ünsüzü ی (ye) kullanılır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوی
| قاپویی
| قولتغی
|-
| أوه
| قاپویه
| قولتغه
|-
| أوده
| قاپوده
| قولتقده
|-
| أودن
| قاپودن
| قولتقدن
|}
İlgi eki (Muzafün İleyh) -(n)ın, [[Osmanlıca/Ünsüzlerin Yazımı|kef ile yazılır]].
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ك
| -iñ
|}
Ünlüyle biten kelimelerden sonra kaynaştırma ünsüzü ن (nun) gelir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوك
| قاپونك
| قولتغك
|}
Günümüz Türkçesindeki gibi "su" ve "ne" kelimelerinden sonra ن (nun) yerine ی (ye) kaynaştırma ünsüzü gelir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| صویك
| نهیك
|}
Eşitlik (Müsavat) eki ise aşağıdaki gibidir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| جه
| -ce
|}
Baştaki cim harfi, çe olarak sertleşmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| كوزلجه
| یاواشجه
| أیوجه
|}
===İyelik Ekleri (İzâfet)===
Aidiyet ekleri de aşağıdaki şekildedir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| م
| -m
| مز
| -miz
|-
| ك
| -ñ
| كز
| -ñiz
|-
| ی
| -i
|}
Ünlüyle biten kelimelerden sonra 3. şahısta kaynaştırma ünsüzü س (sin) gelir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوم
| قاپوم
| قولتغم
|-
| أوك
| قاپوك
| قولتغك
|-
| أوی
| قاپوسی
| قولتغی
|-
| أومز
| قاپومز
| قولتغمز
|-
| أوكز
| قاپوكز
| قولتغكز
|}
3. şahıs izafe ekinden sonra bir hâl eki gelince, birleşen harflerle biten kelimelerde ی (ye) düşer, munfasıl harflerle biten kelimelerde düşmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوینی
| قاپوسنی
| قولتغنی
|}
"Su" kelimesi, günümüz Türkçesinde olduğu gibi Osmanlıcada da düzensiz olarak ی (ye) kaynaştırma ünsüzü alır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| صویم
|-
| صویك
|-
| صویی
|-
| صویمز
|-
| صویكز
|}
===Ek Fiil===
Ek fiilin birleşik yazılması, Türkçeye yeni gelen bir özelliktir. Osmanlı döneminde, en yeni metinler hariç ek fiiller genellikle ayrı yazılır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ایم
| -im
| ایمز
| -iz
|-
| سین
| -sin
| سكز
| -siñiz
|-
| در
| -dir
|}
Ancak, şimdiki zamandaki ek fiil birleşik de yazılabilir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| یم
| -im
| یمز
| -iz
|-
| سین
| -sin
| سكز
| -siñiz
|-
| در
| -dir
|}
Örnek cümleler:
{|
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=بن كوچك ایم|yeni=Ben küçüğüm}}
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=سن كنج سن|yeni=Sen gencsin}}
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=او شهر اوزاقدر|yeni=O şehir uzakdır}}
|}
Diğer ek fiiller için fiiller kısmına bakınız.
===''-ki'' ekinin yazımı===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| كی
| -ki
|}
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوككی
| قاپونككی
| قولتغككی
|}
Günümüz Türkçesinde, ''-ki'' eki ''dün'' ve ''gün'' kelimeleriyle birleştiğinde ünlü uyumuna uyar. Bu Osmanlıcada gerçekleşmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| دونكی
| او كونكی
| بو كونكی
|}
==Zamirlerin Çekimi==
Zamirler, yönelme durum eki -e'yi alınca düzensizlik gösterirler.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| بكا
| baña
|-
| سكا
| saña
|-
| اوكا
| oña
|-
| بوكا
| buña
|-
| شوكا
| şuña
|}
Ayrıca daha eski metinlerde ''o'' zamiri şu şekilde çekimlenebilir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| اول
| ol
|-
| آنك
| anıñ
|-
| آنی
| anı
|-
| آكا
| aña
|-
| آنده
| anda
|-
| آندن
| andan
|}
Çoğul hâli de آنلر (anlar) şeklinde yazılmaktadır.
Ayrıca eski metinlerde شو (şu) yerine de شول (şol) yazılmaktadır. Yeni metinlerde اول (ol) ve شول (şol) sadece işaret sıfatı olarak kullanılmaktadır, zamir olarak kullanılmamaktadır.
{|
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=شول افندی|yeni=şol efendi}}
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=اول ذاتك أوینده|yeni=ol zatın evinde}}
|}
==Fiil Çekim Ekleri==
Bu bölümde, ünlüyle biten fiilleri temsilen anlamak, ünsüzle biten fiilleri temsilen görmek fiilleri kullanılacaktır.
===Olumsuzluk Eki===
Olumsuzluk eki, istisnai olarak ünlü uyumuna göre elif ve he arasında geçiş yapar.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| مامق
| -mamak
|-
| مهمك
| -memek
|}
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| آكلامامق
| anlamamak
| كورمهمك
| görmemek
|}
===Şimdiki Zaman (Zamân-i Hâl)===
Ünlüyle biten kelimelerden sonra -yor, ünsüzle biten kelimelerden sonra -iyor olarak eklenir. Ünlü daralması, konuşmada da yazımda da en yakın metinler hariç bulunmaz.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| یور
| -yor
|-
| ییور
| -iyor
|}
Örnekler aşağıda verilmiştir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| آكلایورم
| كورییورم
|-
| آكلایورسین
| كورییورسین
|-
| آكلایور
| كورییور
|-
| آكلایورز
| كورییورز
|-
| آكلایورسكز
| كورییورسكز
|-
| آكلایورلر
| كورییورلر
|}
===Geniş Zaman (Muzâri)===
Geniş zaman eki; vav, ye ve elif arasında geçiş yapan istisnai bir ektir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ر
| -r
|-
| ار
| -ar
|-
| ر
| -er
|-
| یر
| -ır, -ir
|-
| رو
| -ur, -ür
|}
Bu ekin çok farklı versiyonları olabildiği için bilmek, gitmek ve yapmak fiilleri de örnek olarak çekimlenecektir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| آكلارم
| كورورم
| بیلیرم
| كدرم
| یاپارم
|-
| آكلارسین
| كورورسین
| بیلیرسین
| كدرسین
| یاپارسین
|-
| آكلار
| كورور
| بیلیر
| كدر
| یاپار
|-
| آكلارز
| كورورز
| بیلیرز
| كدرز
| یاپارز
|-
| آكلارسكز
| كورورسكز
| بیلیرسكز
| كدرسكز
| یاپارسكز
|-
| آكلارلر
| كورورلر
| بیلیرلر
| كدرلر
| یاپارلر
|}
Geniş zamanın olumsuz versiyonu, günümüz Türkçesinde olduğu gibi düzensizdir.
''Tablo yapım aşamasındadır''
===Geçmiş Zaman (Mazi-yi Şühûdî)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| دم
| -dım
| دق، دك
| -dık, -dik
|-
| دك
| -dıñ
| دیكز
| -dıñız
|-
| دی
| -dı
| دیلر
| -dılar
|}
Dal harfi, sert ünsüzlerden sonra yumuşamaz. Bu sebeple, örnekte görmek ve bakmak fiilleri kullanılmıştır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| كوردم
| باقدم
|-
| كوردك
| باقدك
|-
| كوردی
| باقدی
|-
| كوردك
| باقدق
|-
| كوردیكز
| باقدیكز
|-
| كوردیلر
| باقدیلر
|}
===Dolaylı Geçmiş Zaman (Mazi-yi Naklî)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| مش
| -mış
|}
''Örnek eklenecektir''
===Gelecek Zaman (Müstakbel)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| هجق
| -acak
| هجك
| -ecek
|-
| یهجق
| -yacak
| یهجك
| -yecek
|}
''Örnek eklenecektir''
<br />
{{Osmanlıca/İçindekiler}}
h05x1omdkd5djbgavnqqenn1ge3lmqr
53407
53406
2022-07-21T11:39:06Z
Sinus46
17965
/* İyelik Ekleri (İzâfet) */
wikitext
text/x-wiki
Eklerin imlâ kuralları, kelime köklerinden farklılık göstermektedir. Günümüz Latin Alfabesinde kelimelerin telaffuzlarına yakın yazılması sebebiyle bazı eklerin 8'e kadar farklı şekli bulunabilmektedir. Osmanlıcada ise çoğu ekin 1, en fazla 2 şekli bulunur.
==Temel İlkeler==
A veya E içeren ekler, genellikle sabit bir şekilde ه (he) okutucusuyla gösterilir. I, İ, U veya Ü içeren ekler ise genelde sabit bir şekilde ی (ye) okutucusuyla gösterilir. Kapalı (ünsüzle biten) ekler ise, genellikle hiçbir okutucu içermez. Aynı zamanda, eklerdeki Dal harfi, sert ünlülerden sonra Te'ye dönüşmez. Ancak K içeren ekler Kaf ve Kef arasında geçiş yapar.
Kelime köklerindeki çoğu ünsüz yumuşaması gösterilmez, ancak Kaf harfinin yumuşayıp Gayn olması gösterilir. Ünlü düşmesi de aynı şekilde gösterilmez, ünlüsü düşen kelimeler direkt okutucu olmadan yazılır.
==Harflerin bağlanması==
Okutucu ه (he) veya ی (ye) ile biten isimler, ek alınca bağlanmazlar. Diğer munfasıl olmayan harfler, bir ek alınca bağlanırlar.
{| class="standard" style="font-size: 2em; line-height: 2em; width: 60%; text-align: center;"|
|كدییه
|آننهم
|كوپكه
|قویونه
|-
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | kediye
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | annem
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | köpeğe
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | koyuna
|}
==İsim Çekim Ekleri==
===Çoğul Eki (Cem')===
Arapça kelimelerin Arapça çoğulları, ilerleyen makalelerde incelenecektir. Türkçe çoğul eki ise tahmin edildiği gibidir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| لر
| -ler
|}
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أولر
| قاپولر
| قولتقلر
|}
===Hâl Ekleri (Ahvâl-i İsm)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ی
| -i
|-
| ه
| -e
|-
| ده
| -de
|-
| دن
| -den
|}
Ünlü ile biten kelimelerde kaynaştırma ünsüzü ی (ye) kullanılır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوی
| قاپویی
| قولتغی
|-
| أوه
| قاپویه
| قولتغه
|-
| أوده
| قاپوده
| قولتقده
|-
| أودن
| قاپودن
| قولتقدن
|}
İlgi eki (Muzafün İleyh) -(n)ın, [[Osmanlıca/Ünsüzlerin Yazımı|kef ile yazılır]].
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ك
| -iñ
|}
Ünlüyle biten kelimelerden sonra kaynaştırma ünsüzü ن (nun) gelir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوك
| قاپونك
| قولتغك
|}
Günümüz Türkçesindeki gibi "su" ve "ne" kelimelerinden sonra ن (nun) yerine ی (ye) kaynaştırma ünsüzü gelir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| صویك
| نهیك
|}
Eşitlik (Müsavat) eki ise aşağıdaki gibidir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| جه
| -ce
|}
Baştaki cim harfi, çe olarak sertleşmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| كوزلجه
| یاواشجه
| أیوجه
|}
===İyelik Ekleri (İzâfet)===
Mülkiyet ekleri de aşağıdaki şekildedir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| م
| -m
| مز
| -miz
|-
| ك
| -ñ
| كز
| -ñiz
|-
| ی
| -i
|}
Ünlüyle biten kelimelerden sonra 3. şahısta kaynaştırma ünsüzü س (sin) gelir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوم
| قاپوم
| قولتغم
|-
| أوك
| قاپوك
| قولتغك
|-
| أوی
| قاپوسی
| قولتغی
|-
| أومز
| قاپومز
| قولتغمز
|-
| أوكز
| قاپوكز
| قولتغكز
|}
3. şahıs izafe ekinden sonra bir hâl eki gelince, birleşen harflerle biten kelimelerde ی (ye) düşer, munfasıl harflerle biten kelimelerde düşmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوینی
| قاپوسنی
| قولتغنی
|}
"Su" kelimesi, günümüz Türkçesinde olduğu gibi Osmanlıcada da düzensiz olarak ی (ye) kaynaştırma ünsüzü alır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| صویم
|-
| صویك
|-
| صویی
|-
| صویمز
|-
| صویكز
|}
===Ek Fiil===
Ek fiilin birleşik yazılması, Türkçeye yeni gelen bir özelliktir. Osmanlı döneminde, en yeni metinler hariç ek fiiller genellikle ayrı yazılır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ایم
| -im
| ایمز
| -iz
|-
| سین
| -sin
| سكز
| -siñiz
|-
| در
| -dir
|}
Ancak, şimdiki zamandaki ek fiil birleşik de yazılabilir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| یم
| -im
| یمز
| -iz
|-
| سین
| -sin
| سكز
| -siñiz
|-
| در
| -dir
|}
Örnek cümleler:
{|
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=بن كوچك ایم|yeni=Ben küçüğüm}}
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=سن كنج سن|yeni=Sen gencsin}}
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=او شهر اوزاقدر|yeni=O şehir uzakdır}}
|}
Diğer ek fiiller için fiiller kısmına bakınız.
===''-ki'' ekinin yazımı===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| كی
| -ki
|}
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوككی
| قاپونككی
| قولتغككی
|}
Günümüz Türkçesinde, ''-ki'' eki ''dün'' ve ''gün'' kelimeleriyle birleştiğinde ünlü uyumuna uyar. Bu Osmanlıcada gerçekleşmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| دونكی
| او كونكی
| بو كونكی
|}
==Zamirlerin Çekimi==
Zamirler, yönelme durum eki -e'yi alınca düzensizlik gösterirler.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| بكا
| baña
|-
| سكا
| saña
|-
| اوكا
| oña
|-
| بوكا
| buña
|-
| شوكا
| şuña
|}
Ayrıca daha eski metinlerde ''o'' zamiri şu şekilde çekimlenebilir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| اول
| ol
|-
| آنك
| anıñ
|-
| آنی
| anı
|-
| آكا
| aña
|-
| آنده
| anda
|-
| آندن
| andan
|}
Çoğul hâli de آنلر (anlar) şeklinde yazılmaktadır.
Ayrıca eski metinlerde شو (şu) yerine de شول (şol) yazılmaktadır. Yeni metinlerde اول (ol) ve شول (şol) sadece işaret sıfatı olarak kullanılmaktadır, zamir olarak kullanılmamaktadır.
{|
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=شول افندی|yeni=şol efendi}}
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=اول ذاتك أوینده|yeni=ol zatın evinde}}
|}
==Fiil Çekim Ekleri==
Bu bölümde, ünlüyle biten fiilleri temsilen anlamak, ünsüzle biten fiilleri temsilen görmek fiilleri kullanılacaktır.
===Olumsuzluk Eki===
Olumsuzluk eki, istisnai olarak ünlü uyumuna göre elif ve he arasında geçiş yapar.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| مامق
| -mamak
|-
| مهمك
| -memek
|}
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| آكلامامق
| anlamamak
| كورمهمك
| görmemek
|}
===Şimdiki Zaman (Zamân-i Hâl)===
Ünlüyle biten kelimelerden sonra -yor, ünsüzle biten kelimelerden sonra -iyor olarak eklenir. Ünlü daralması, konuşmada da yazımda da en yakın metinler hariç bulunmaz.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| یور
| -yor
|-
| ییور
| -iyor
|}
Örnekler aşağıda verilmiştir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| آكلایورم
| كورییورم
|-
| آكلایورسین
| كورییورسین
|-
| آكلایور
| كورییور
|-
| آكلایورز
| كورییورز
|-
| آكلایورسكز
| كورییورسكز
|-
| آكلایورلر
| كورییورلر
|}
===Geniş Zaman (Muzâri)===
Geniş zaman eki; vav, ye ve elif arasında geçiş yapan istisnai bir ektir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ر
| -r
|-
| ار
| -ar
|-
| ر
| -er
|-
| یر
| -ır, -ir
|-
| رو
| -ur, -ür
|}
Bu ekin çok farklı versiyonları olabildiği için bilmek, gitmek ve yapmak fiilleri de örnek olarak çekimlenecektir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| آكلارم
| كورورم
| بیلیرم
| كدرم
| یاپارم
|-
| آكلارسین
| كورورسین
| بیلیرسین
| كدرسین
| یاپارسین
|-
| آكلار
| كورور
| بیلیر
| كدر
| یاپار
|-
| آكلارز
| كورورز
| بیلیرز
| كدرز
| یاپارز
|-
| آكلارسكز
| كورورسكز
| بیلیرسكز
| كدرسكز
| یاپارسكز
|-
| آكلارلر
| كورورلر
| بیلیرلر
| كدرلر
| یاپارلر
|}
Geniş zamanın olumsuz versiyonu, günümüz Türkçesinde olduğu gibi düzensizdir.
''Tablo yapım aşamasındadır''
===Geçmiş Zaman (Mazi-yi Şühûdî)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| دم
| -dım
| دق، دك
| -dık, -dik
|-
| دك
| -dıñ
| دیكز
| -dıñız
|-
| دی
| -dı
| دیلر
| -dılar
|}
Dal harfi, sert ünsüzlerden sonra yumuşamaz. Bu sebeple, örnekte görmek ve bakmak fiilleri kullanılmıştır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| كوردم
| باقدم
|-
| كوردك
| باقدك
|-
| كوردی
| باقدی
|-
| كوردك
| باقدق
|-
| كوردیكز
| باقدیكز
|-
| كوردیلر
| باقدیلر
|}
===Dolaylı Geçmiş Zaman (Mazi-yi Naklî)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| مش
| -mış
|}
''Örnek eklenecektir''
===Gelecek Zaman (Müstakbel)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| هجق
| -acak
| هجك
| -ecek
|-
| یهجق
| -yacak
| یهجك
| -yecek
|}
''Örnek eklenecektir''
<br />
{{Osmanlıca/İçindekiler}}
5s0pf3zbi2mk7qxbp884mhkh8hkrtl1
53408
53407
2022-07-21T11:41:07Z
Sinus46
17965
/* Çoğul Eki (Cem') */
wikitext
text/x-wiki
Eklerin imlâ kuralları, kelime köklerinden farklılık göstermektedir. Günümüz Latin Alfabesinde kelimelerin telaffuzlarına yakın yazılması sebebiyle bazı eklerin 8'e kadar farklı şekli bulunabilmektedir. Osmanlıcada ise çoğu ekin 1, en fazla 2 şekli bulunur.
==Temel İlkeler==
A veya E içeren ekler, genellikle sabit bir şekilde ه (he) okutucusuyla gösterilir. I, İ, U veya Ü içeren ekler ise genelde sabit bir şekilde ی (ye) okutucusuyla gösterilir. Kapalı (ünsüzle biten) ekler ise, genellikle hiçbir okutucu içermez. Aynı zamanda, eklerdeki Dal harfi, sert ünlülerden sonra Te'ye dönüşmez. Ancak K içeren ekler Kaf ve Kef arasında geçiş yapar.
Kelime köklerindeki çoğu ünsüz yumuşaması gösterilmez, ancak Kaf harfinin yumuşayıp Gayn olması gösterilir. Ünlü düşmesi de aynı şekilde gösterilmez, ünlüsü düşen kelimeler direkt okutucu olmadan yazılır.
==Harflerin bağlanması==
Okutucu ه (he) veya ی (ye) ile biten isimler, ek alınca bağlanmazlar. Diğer munfasıl olmayan harfler, bir ek alınca bağlanırlar.
{| class="standard" style="font-size: 2em; line-height: 2em; width: 60%; text-align: center;"|
|كدییه
|آننهم
|كوپكه
|قویونه
|-
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | kediye
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | annem
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | köpeğe
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | koyuna
|}
==İsim Çekim Ekleri==
===Çoğul Eki (Cem')===
Arapça kelimelerin Arapça çoğulları, ilerleyen makalelerde incelenecektir. Türkçe çoğul eki ise tahmin edildiği gibidir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| لر
| -ler
|}
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أولر
| قاپولر
| قولتقلر
|}
===Soru eki===
Türkçede ayrı yazılan soru edatı/eki ''mı/mi/mu/mü'', Osmanlıcada çoğu zaman birleşik yazılır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| می
| mi
|}
Yuvarlak ünlülerden sonra ی (ye) yerine و (vav) gelmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أومی
| قاپومی
| قولتقمی
|}
===Hâl Ekleri (Ahvâl-i İsm)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ی
| -i
|-
| ه
| -e
|-
| ده
| -de
|-
| دن
| -den
|}
Ünlü ile biten kelimelerde kaynaştırma ünsüzü ی (ye) kullanılır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوی
| قاپویی
| قولتغی
|-
| أوه
| قاپویه
| قولتغه
|-
| أوده
| قاپوده
| قولتقده
|-
| أودن
| قاپودن
| قولتقدن
|}
İlgi eki (Muzafün İleyh) -(n)ın, [[Osmanlıca/Ünsüzlerin Yazımı|kef ile yazılır]].
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ك
| -iñ
|}
Ünlüyle biten kelimelerden sonra kaynaştırma ünsüzü ن (nun) gelir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوك
| قاپونك
| قولتغك
|}
Günümüz Türkçesindeki gibi "su" ve "ne" kelimelerinden sonra ن (nun) yerine ی (ye) kaynaştırma ünsüzü gelir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| صویك
| نهیك
|}
Eşitlik (Müsavat) eki ise aşağıdaki gibidir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| جه
| -ce
|}
Baştaki cim harfi, çe olarak sertleşmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| كوزلجه
| یاواشجه
| أیوجه
|}
===İyelik Ekleri (İzâfet)===
Mülkiyet ekleri de aşağıdaki şekildedir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| م
| -m
| مز
| -miz
|-
| ك
| -ñ
| كز
| -ñiz
|-
| ی
| -i
|}
Ünlüyle biten kelimelerden sonra 3. şahısta kaynaştırma ünsüzü س (sin) gelir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوم
| قاپوم
| قولتغم
|-
| أوك
| قاپوك
| قولتغك
|-
| أوی
| قاپوسی
| قولتغی
|-
| أومز
| قاپومز
| قولتغمز
|-
| أوكز
| قاپوكز
| قولتغكز
|}
3. şahıs izafe ekinden sonra bir hâl eki gelince, birleşen harflerle biten kelimelerde ی (ye) düşer, munfasıl harflerle biten kelimelerde düşmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوینی
| قاپوسنی
| قولتغنی
|}
"Su" kelimesi, günümüz Türkçesinde olduğu gibi Osmanlıcada da düzensiz olarak ی (ye) kaynaştırma ünsüzü alır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| صویم
|-
| صویك
|-
| صویی
|-
| صویمز
|-
| صویكز
|}
===Ek Fiil===
Ek fiilin birleşik yazılması, Türkçeye yeni gelen bir özelliktir. Osmanlı döneminde, en yeni metinler hariç ek fiiller genellikle ayrı yazılır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ایم
| -im
| ایمز
| -iz
|-
| سین
| -sin
| سكز
| -siñiz
|-
| در
| -dir
|}
Ancak, şimdiki zamandaki ek fiil birleşik de yazılabilir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| یم
| -im
| یمز
| -iz
|-
| سین
| -sin
| سكز
| -siñiz
|-
| در
| -dir
|}
Örnek cümleler:
{|
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=بن كوچك ایم|yeni=Ben küçüğüm}}
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=سن كنج سن|yeni=Sen gencsin}}
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=او شهر اوزاقدر|yeni=O şehir uzakdır}}
|}
Diğer ek fiiller için fiiller kısmına bakınız.
===''-ki'' ekinin yazımı===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| كی
| -ki
|}
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوككی
| قاپونككی
| قولتغككی
|}
Günümüz Türkçesinde, ''-ki'' eki ''dün'' ve ''gün'' kelimeleriyle birleştiğinde ünlü uyumuna uyar. Bu Osmanlıcada gerçekleşmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| دونكی
| او كونكی
| بو كونكی
|}
==Zamirlerin Çekimi==
Zamirler, yönelme durum eki -e'yi alınca düzensizlik gösterirler.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| بكا
| baña
|-
| سكا
| saña
|-
| اوكا
| oña
|-
| بوكا
| buña
|-
| شوكا
| şuña
|}
Ayrıca daha eski metinlerde ''o'' zamiri şu şekilde çekimlenebilir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| اول
| ol
|-
| آنك
| anıñ
|-
| آنی
| anı
|-
| آكا
| aña
|-
| آنده
| anda
|-
| آندن
| andan
|}
Çoğul hâli de آنلر (anlar) şeklinde yazılmaktadır.
Ayrıca eski metinlerde شو (şu) yerine de شول (şol) yazılmaktadır. Yeni metinlerde اول (ol) ve شول (şol) sadece işaret sıfatı olarak kullanılmaktadır, zamir olarak kullanılmamaktadır.
{|
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=شول افندی|yeni=şol efendi}}
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=اول ذاتك أوینده|yeni=ol zatın evinde}}
|}
==Fiil Çekim Ekleri==
Bu bölümde, ünlüyle biten fiilleri temsilen anlamak, ünsüzle biten fiilleri temsilen görmek fiilleri kullanılacaktır.
===Olumsuzluk Eki===
Olumsuzluk eki, istisnai olarak ünlü uyumuna göre elif ve he arasında geçiş yapar.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| مامق
| -mamak
|-
| مهمك
| -memek
|}
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| آكلامامق
| anlamamak
| كورمهمك
| görmemek
|}
===Şimdiki Zaman (Zamân-i Hâl)===
Ünlüyle biten kelimelerden sonra -yor, ünsüzle biten kelimelerden sonra -iyor olarak eklenir. Ünlü daralması, konuşmada da yazımda da en yakın metinler hariç bulunmaz.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| یور
| -yor
|-
| ییور
| -iyor
|}
Örnekler aşağıda verilmiştir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| آكلایورم
| كورییورم
|-
| آكلایورسین
| كورییورسین
|-
| آكلایور
| كورییور
|-
| آكلایورز
| كورییورز
|-
| آكلایورسكز
| كورییورسكز
|-
| آكلایورلر
| كورییورلر
|}
===Geniş Zaman (Muzâri)===
Geniş zaman eki; vav, ye ve elif arasında geçiş yapan istisnai bir ektir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ر
| -r
|-
| ار
| -ar
|-
| ر
| -er
|-
| یر
| -ır, -ir
|-
| رو
| -ur, -ür
|}
Bu ekin çok farklı versiyonları olabildiği için bilmek, gitmek ve yapmak fiilleri de örnek olarak çekimlenecektir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| آكلارم
| كورورم
| بیلیرم
| كدرم
| یاپارم
|-
| آكلارسین
| كورورسین
| بیلیرسین
| كدرسین
| یاپارسین
|-
| آكلار
| كورور
| بیلیر
| كدر
| یاپار
|-
| آكلارز
| كورورز
| بیلیرز
| كدرز
| یاپارز
|-
| آكلارسكز
| كورورسكز
| بیلیرسكز
| كدرسكز
| یاپارسكز
|-
| آكلارلر
| كورورلر
| بیلیرلر
| كدرلر
| یاپارلر
|}
Geniş zamanın olumsuz versiyonu, günümüz Türkçesinde olduğu gibi düzensizdir.
''Tablo yapım aşamasındadır''
===Geçmiş Zaman (Mazi-yi Şühûdî)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| دم
| -dım
| دق، دك
| -dık, -dik
|-
| دك
| -dıñ
| دیكز
| -dıñız
|-
| دی
| -dı
| دیلر
| -dılar
|}
Dal harfi, sert ünsüzlerden sonra yumuşamaz. Bu sebeple, örnekte görmek ve bakmak fiilleri kullanılmıştır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| كوردم
| باقدم
|-
| كوردك
| باقدك
|-
| كوردی
| باقدی
|-
| كوردك
| باقدق
|-
| كوردیكز
| باقدیكز
|-
| كوردیلر
| باقدیلر
|}
===Dolaylı Geçmiş Zaman (Mazi-yi Naklî)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| مش
| -mış
|}
''Örnek eklenecektir''
===Gelecek Zaman (Müstakbel)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| هجق
| -acak
| هجك
| -ecek
|-
| یهجق
| -yacak
| یهجك
| -yecek
|}
''Örnek eklenecektir''
<br />
{{Osmanlıca/İçindekiler}}
azvmws198zqw754tpmrt41j1hxtu1mt
53409
53408
2022-07-21T11:46:32Z
Sinus46
17965
/* İsim Çekim Ekleri */
wikitext
text/x-wiki
Eklerin imlâ kuralları, kelime köklerinden farklılık göstermektedir. Günümüz Latin Alfabesinde kelimelerin telaffuzlarına yakın yazılması sebebiyle bazı eklerin 8'e kadar farklı şekli bulunabilmektedir. Osmanlıcada ise çoğu ekin 1, en fazla 2 şekli bulunur.
==Temel İlkeler==
A veya E içeren ekler, genellikle sabit bir şekilde ه (he) okutucusuyla gösterilir. I, İ, U veya Ü içeren ekler ise genelde sabit bir şekilde ی (ye) okutucusuyla gösterilir. Kapalı (ünsüzle biten) ekler ise, genellikle hiçbir okutucu içermez. Aynı zamanda, eklerdeki Dal harfi, sert ünlülerden sonra Te'ye dönüşmez. Ancak K içeren ekler Kaf ve Kef arasında geçiş yapar.
Kelime köklerindeki çoğu ünsüz yumuşaması gösterilmez, ancak Kaf harfinin yumuşayıp Gayn olması gösterilir. Ünlü düşmesi de aynı şekilde gösterilmez, ünlüsü düşen kelimeler direkt okutucu olmadan yazılır.
==Harflerin bağlanması==
Okutucu ه (he) veya ی (ye) ile biten isimler, ek alınca bağlanmazlar. Diğer munfasıl olmayan harfler, bir ek alınca bağlanırlar.
{| class="standard" style="font-size: 2em; line-height: 2em; width: 60%; text-align: center;"|
|كدییه
|آننهم
|كوپكه
|قویونه
|-
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | kediye
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | annem
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | köpeğe
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | koyuna
|}
==İsim Çekim Ekleri==
===Çoğul Eki (Cem')===
Arapça kelimelerin Arapça çoğulları, ilerleyen makalelerde incelenecektir. Türkçe çoğul eki ise tahmin edildiği gibidir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| لر
| -ler
|}
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أولر
| قاپولر
| قولتقلر
|}
===Soru eki===
Türkçede ayrı yazılan soru edatı/eki ''mı/mi/mu/mü'', Osmanlıcada çoğu zaman birleşik yazılır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| می
| mi
|}
Yuvarlak ünlülerden sonra ی (ye) yerine و (vav) gelmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أومی
| قاپومی
| قولتقمی
|}
===Hâl Ekleri (Ahvâl-i İsm)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ی
| -i
|-
| ه
| -e
|-
| ده
| -de
|-
| دن
| -den
|}
Ünlü ile biten kelimelerde kaynaştırma ünsüzü ی (ye) kullanılır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوی
| قاپویی
| قولتغی
|-
| أوه
| قاپویه
| قولتغه
|-
| أوده
| قاپوده
| قولتقده
|-
| أودن
| قاپودن
| قولتقدن
|}
İlgi eki (Muzafün İleyh) -(n)ın, [[Osmanlıca/Ünsüzlerin Yazımı|kef ile yazılır]].
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ك
| -iñ
|}
Ünlüyle biten kelimelerden sonra kaynaştırma ünsüzü ن (nun) gelir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوك
| قاپونك
| قولتغك
|}
Günümüz Türkçesindeki gibi "su" ve "ne" kelimelerinden sonra ن (nun) yerine ی (ye) kaynaştırma ünsüzü gelir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| صویك
| نهیك
|}
Eşitlik (Müsavat) eki ise aşağıdaki gibidir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| جه
| -ce
|}
Baştaki cim harfi, çe olarak sertleşmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| كوزلجه
| یاواشجه
| أیوجه
|}
===İyelik Ekleri (İzâfet)===
Mülkiyet ekleri de aşağıdaki şekildedir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| م
| -m
| مز
| -miz
|-
| ك
| -ñ
| كز
| -ñiz
|-
| ی
| -i
|}
Ünlüyle biten kelimelerden sonra 3. şahısta kaynaştırma ünsüzü س (sin) gelir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوم
| قاپوم
| قولتغم
|-
| أوك
| قاپوك
| قولتغك
|-
| أوی
| قاپوسی
| قولتغی
|-
| أومز
| قاپومز
| قولتغمز
|-
| أوكز
| قاپوكز
| قولتغكز
|}
3. şahıs izafe ekinden sonra bir hâl eki gelince, birleşen harflerle biten kelimelerde ی (ye) düşer, munfasıl harflerle biten kelimelerde düşmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوینی
| قاپوسنی
| قولتغنی
|}
"Su" kelimesi, günümüz Türkçesinde olduğu gibi Osmanlıcada da düzensiz olarak ی (ye) kaynaştırma ünsüzü alır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| صویم
|-
| صویك
|-
| صویی
|-
| صویمز
|-
| صویكز
|}
===Küçültme ekleri (Tasgîr)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| جق، جك
| -cik
| جغز، جكز
| -ceğiz
|}
Cim harfi sert ünsüzlerden sonra sertleşip Çe'ye dönüşmez, ancak ince ünlülerden sonra Kaf ve Gayn harfleri Kef olarak inceleşir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| چوجوقجغز
| قوزیجق
| كدیجك
|}
===Ek Fiil===
Ek fiilin birleşik yazılması, Türkçeye yeni gelen bir özelliktir. Osmanlı döneminde, en yeni metinler hariç ek fiiller genellikle ayrı yazılır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ایم
| -im
| ایمز
| -iz
|-
| سین
| -sin
| سكز
| -siñiz
|-
| در
| -dir
|}
Ancak, şimdiki zamandaki ek fiil birleşik de yazılabilir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| یم
| -im
| یمز
| -iz
|-
| سین
| -sin
| سكز
| -siñiz
|-
| در
| -dir
|}
Örnek cümleler:
{|
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=بن كوچك ایم|yeni=Ben küçüğüm}}
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=سن كنج سن|yeni=Sen gencsin}}
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=او شهر اوزاقدر|yeni=O şehir uzakdır}}
|}
Diğer ek fiiller için fiiller kısmına bakınız.
===''-ki'' ekinin yazımı===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| كی
| -ki
|}
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوككی
| قاپونككی
| قولتغككی
|}
Günümüz Türkçesinde, ''-ki'' eki ''dün'' ve ''gün'' kelimeleriyle birleştiğinde ünlü uyumuna uyar. Bu Osmanlıcada gerçekleşmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| دونكی
| او كونكی
| بو كونكی
|}
==Zamirlerin Çekimi==
Zamirler, yönelme durum eki -e'yi alınca düzensizlik gösterirler.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| بكا
| baña
|-
| سكا
| saña
|-
| اوكا
| oña
|-
| بوكا
| buña
|-
| شوكا
| şuña
|}
Ayrıca daha eski metinlerde ''o'' zamiri şu şekilde çekimlenebilir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| اول
| ol
|-
| آنك
| anıñ
|-
| آنی
| anı
|-
| آكا
| aña
|-
| آنده
| anda
|-
| آندن
| andan
|}
Çoğul hâli de آنلر (anlar) şeklinde yazılmaktadır.
Ayrıca eski metinlerde شو (şu) yerine de شول (şol) yazılmaktadır. Yeni metinlerde اول (ol) ve شول (şol) sadece işaret sıfatı olarak kullanılmaktadır, zamir olarak kullanılmamaktadır.
{|
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=شول افندی|yeni=şol efendi}}
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=اول ذاتك أوینده|yeni=ol zatın evinde}}
|}
==Fiil Çekim Ekleri==
Bu bölümde, ünlüyle biten fiilleri temsilen anlamak, ünsüzle biten fiilleri temsilen görmek fiilleri kullanılacaktır.
===Olumsuzluk Eki===
Olumsuzluk eki, istisnai olarak ünlü uyumuna göre elif ve he arasında geçiş yapar.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| مامق
| -mamak
|-
| مهمك
| -memek
|}
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| آكلامامق
| anlamamak
| كورمهمك
| görmemek
|}
===Şimdiki Zaman (Zamân-i Hâl)===
Ünlüyle biten kelimelerden sonra -yor, ünsüzle biten kelimelerden sonra -iyor olarak eklenir. Ünlü daralması, konuşmada da yazımda da en yakın metinler hariç bulunmaz.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| یور
| -yor
|-
| ییور
| -iyor
|}
Örnekler aşağıda verilmiştir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| آكلایورم
| كورییورم
|-
| آكلایورسین
| كورییورسین
|-
| آكلایور
| كورییور
|-
| آكلایورز
| كورییورز
|-
| آكلایورسكز
| كورییورسكز
|-
| آكلایورلر
| كورییورلر
|}
===Geniş Zaman (Muzâri)===
Geniş zaman eki; vav, ye ve elif arasında geçiş yapan istisnai bir ektir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ر
| -r
|-
| ار
| -ar
|-
| ر
| -er
|-
| یر
| -ır, -ir
|-
| رو
| -ur, -ür
|}
Bu ekin çok farklı versiyonları olabildiği için bilmek, gitmek ve yapmak fiilleri de örnek olarak çekimlenecektir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| آكلارم
| كورورم
| بیلیرم
| كدرم
| یاپارم
|-
| آكلارسین
| كورورسین
| بیلیرسین
| كدرسین
| یاپارسین
|-
| آكلار
| كورور
| بیلیر
| كدر
| یاپار
|-
| آكلارز
| كورورز
| بیلیرز
| كدرز
| یاپارز
|-
| آكلارسكز
| كورورسكز
| بیلیرسكز
| كدرسكز
| یاپارسكز
|-
| آكلارلر
| كورورلر
| بیلیرلر
| كدرلر
| یاپارلر
|}
Geniş zamanın olumsuz versiyonu, günümüz Türkçesinde olduğu gibi düzensizdir.
''Tablo yapım aşamasındadır''
===Geçmiş Zaman (Mazi-yi Şühûdî)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| دم
| -dım
| دق، دك
| -dık, -dik
|-
| دك
| -dıñ
| دیكز
| -dıñız
|-
| دی
| -dı
| دیلر
| -dılar
|}
Dal harfi, sert ünsüzlerden sonra yumuşamaz. Bu sebeple, örnekte görmek ve bakmak fiilleri kullanılmıştır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| كوردم
| باقدم
|-
| كوردك
| باقدك
|-
| كوردی
| باقدی
|-
| كوردك
| باقدق
|-
| كوردیكز
| باقدیكز
|-
| كوردیلر
| باقدیلر
|}
===Dolaylı Geçmiş Zaman (Mazi-yi Naklî)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| مش
| -mış
|}
''Örnek eklenecektir''
===Gelecek Zaman (Müstakbel)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| هجق
| -acak
| هجك
| -ecek
|-
| یهجق
| -yacak
| یهجك
| -yecek
|}
''Örnek eklenecektir''
<br />
{{Osmanlıca/İçindekiler}}
hc5wson3dmigyc4ymckjdo0wgl833ap
53410
53409
2022-07-21T11:49:27Z
Sinus46
17965
wikitext
text/x-wiki
Eklerin imlâ kuralları, kelime köklerinden farklılık göstermektedir. Günümüz Latin Alfabesinde kelimelerin telaffuzlarına yakın yazılması sebebiyle bazı eklerin 8'e kadar farklı şekli bulunabilmektedir. Osmanlıcada ise çoğu ekin 1, en fazla 2 şekli bulunur.
==Temel İlkeler==
A veya E içeren ekler, genellikle sabit bir şekilde ه (he) okutucusuyla gösterilir. I, İ, U veya Ü içeren ekler ise genelde sabit bir şekilde ی (ye) okutucusuyla gösterilir. Kapalı (ünsüzle biten) ekler ise, genellikle hiçbir okutucu içermez. Aynı zamanda, eklerdeki Dal harfi, sert ünlülerden sonra Te'ye dönüşmez. Ancak K içeren ekler Kaf ve Kef arasında geçiş yapar.
Kelime köklerindeki çoğu ünsüz yumuşaması gösterilmez, ancak Kaf harfinin yumuşayıp Gayn olması gösterilir. Ünlü düşmesi de aynı şekilde gösterilmez, ünlüsü düşen kelimeler direkt okutucu olmadan yazılır.
==Harflerin bağlanması==
Okutucu ه (he) veya ی (ye) ile biten isimler, ek alınca bağlanmazlar. Diğer munfasıl olmayan harfler, bir ek alınca bağlanırlar.
{| class="standard" style="font-size: 2em; line-height: 2em; width: 60%; text-align: center;"|
|كدییه
|آننهم
|كوپكه
|قویونه
|-
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | kediye
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | annem
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | köpeğe
| style="font-size: 0.8em; line-height: 1em;" | koyuna
|}
==İsim Çekim Ekleri==
===Çoğul Eki (Cem')===
Arapça kelimelerin Arapça çoğulları, ilerleyen makalelerde incelenecektir. Türkçe çoğul eki ise tahmin edildiği gibidir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| لر
| -ler
|}
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أولر
| قاپولر
| قولتقلر
|}
===Soru eki===
Türkçede ayrı yazılan soru edatı/eki ''mı/mi/mu/mü'', Osmanlıcada çoğu zaman birleşik yazılır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| می
| mi
|}
Yuvarlak ünlülerden sonra ی (ye) yerine و (vav) gelmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أومی
| قاپومی
| قولتقمی
|}
===Hâl Ekleri (Ahvâl-i İsm)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ی
| -i
|-
| ه
| -e
|-
| ده
| -de
|-
| دن
| -den
|}
Ünlü ile biten kelimelerde kaynaştırma ünsüzü ی (ye) kullanılır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوی
| قاپویی
| قولتغی
|-
| أوه
| قاپویه
| قولتغه
|-
| أوده
| قاپوده
| قولتقده
|-
| أودن
| قاپودن
| قولتقدن
|}
İlgi eki (Muzafün İleyh) -(n)ın, [[Osmanlıca/Ünsüzlerin Yazımı|kef ile yazılır]].
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ك
| -iñ
|}
Ünlüyle biten kelimelerden sonra kaynaştırma ünsüzü ن (nun) gelir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوك
| قاپونك
| قولتغك
|}
Günümüz Türkçesindeki gibi "su" ve "ne" kelimelerinden sonra ن (nun) yerine ی (ye) kaynaştırma ünsüzü gelir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| صویك
| نهیك
|}
Eşitlik (Müsavat) eki ise aşağıdaki gibidir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| جه
| -ce
|}
Baştaki cim harfi, çe olarak sertleşmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| كوزلجه
| یاواشجه
| أیوجه
|}
Vasıta (Mezidün Maa) eki ise aşağıdaki gibidir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| له
| -le
|}
Ünlülerden sonra ی (ye) kaynaştırma ünsüzü gelir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوله
| قاپویله
| قولتقله
|}
Bu ekin ''ile'' edatı olarak kullanılması da mümkündür.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أو ایله
| قاپو ایله
| قولتق ایله
|}
===İyelik Ekleri (İzâfet)===
Mülkiyet ekleri de aşağıdaki şekildedir:
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| م
| -m
| مز
| -miz
|-
| ك
| -ñ
| كز
| -ñiz
|-
| ی
| -i
|}
Ünlüyle biten kelimelerden sonra 3. şahısta kaynaştırma ünsüzü س (sin) gelir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوم
| قاپوم
| قولتغم
|-
| أوك
| قاپوك
| قولتغك
|-
| أوی
| قاپوسی
| قولتغی
|-
| أومز
| قاپومز
| قولتغمز
|-
| أوكز
| قاپوكز
| قولتغكز
|}
3. şahıs izafe ekinden sonra bir hâl eki gelince, birleşen harflerle biten kelimelerde ی (ye) düşer, munfasıl harflerle biten kelimelerde düşmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوینی
| قاپوسنی
| قولتغنی
|}
"Su" kelimesi, günümüz Türkçesinde olduğu gibi Osmanlıcada da düzensiz olarak ی (ye) kaynaştırma ünsüzü alır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| صویم
|-
| صویك
|-
| صویی
|-
| صویمز
|-
| صویكز
|}
===Küçültme ekleri (Tasgîr)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| جق، جك
| -cik
| جغز، جكز
| -ceğiz
|}
Cim harfi sert ünsüzlerden sonra sertleşip Çe'ye dönüşmez, ancak ince ünlülerden sonra Kaf ve Gayn harfleri Kef olarak inceleşir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| چوجوقجغز
| قوزیجق
| كدیجك
|}
===Ek Fiil===
Ek fiilin birleşik yazılması, Türkçeye yeni gelen bir özelliktir. Osmanlı döneminde, en yeni metinler hariç ek fiiller genellikle ayrı yazılır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ایم
| -im
| ایمز
| -iz
|-
| سین
| -sin
| سكز
| -siñiz
|-
| در
| -dir
|}
Ancak, şimdiki zamandaki ek fiil birleşik de yazılabilir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| یم
| -im
| یمز
| -iz
|-
| سین
| -sin
| سكز
| -siñiz
|-
| در
| -dir
|}
Örnek cümleler:
{|
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=بن كوچك ایم|yeni=Ben küçüğüm}}
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=سن كنج سن|yeni=Sen gencsin}}
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=او شهر اوزاقدر|yeni=O şehir uzakdır}}
|}
Diğer ek fiiller için fiiller kısmına bakınız.
===''-ki'' ekinin yazımı===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| كی
| -ki
|}
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| أوككی
| قاپونككی
| قولتغككی
|}
Günümüz Türkçesinde, ''-ki'' eki ''dün'' ve ''gün'' kelimeleriyle birleştiğinde ünlü uyumuna uyar. Bu Osmanlıcada gerçekleşmez.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 3em; width: 20%;"|
| دونكی
| او كونكی
| بو كونكی
|}
==Zamirlerin Çekimi==
Zamirler, yönelme durum eki -e'yi alınca düzensizlik gösterirler.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| بكا
| baña
|-
| سكا
| saña
|-
| اوكا
| oña
|-
| بوكا
| buña
|-
| شوكا
| şuña
|}
Ayrıca daha eski metinlerde ''o'' zamiri şu şekilde çekimlenebilir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| اول
| ol
|-
| آنك
| anıñ
|-
| آنی
| anı
|-
| آكا
| aña
|-
| آنده
| anda
|-
| آندن
| andan
|}
Çoğul hâli de آنلر (anlar) şeklinde yazılmaktadır.
Ayrıca eski metinlerde شو (şu) yerine de شول (şol) yazılmaktadır. Yeni metinlerde اول (ol) ve شول (şol) sadece işaret sıfatı olarak kullanılmaktadır, zamir olarak kullanılmamaktadır.
{|
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=شول افندی|yeni=şol efendi}}
|{{Osmanlıca/Örnek|eski=اول ذاتك أوینده|yeni=ol zatın evinde}}
|}
==Fiil Çekim Ekleri==
Bu bölümde, ünlüyle biten fiilleri temsilen anlamak, ünsüzle biten fiilleri temsilen görmek fiilleri kullanılacaktır.
===Olumsuzluk Eki===
Olumsuzluk eki, istisnai olarak ünlü uyumuna göre elif ve he arasında geçiş yapar.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| مامق
| -mamak
|-
| مهمك
| -memek
|}
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| آكلامامق
| anlamamak
| كورمهمك
| görmemek
|}
===Şimdiki Zaman (Zamân-i Hâl)===
Ünlüyle biten kelimelerden sonra -yor, ünsüzle biten kelimelerden sonra -iyor olarak eklenir. Ünlü daralması, konuşmada da yazımda da en yakın metinler hariç bulunmaz.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| یور
| -yor
|-
| ییور
| -iyor
|}
Örnekler aşağıda verilmiştir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| آكلایورم
| كورییورم
|-
| آكلایورسین
| كورییورسین
|-
| آكلایور
| كورییور
|-
| آكلایورز
| كورییورز
|-
| آكلایورسكز
| كورییورسكز
|-
| آكلایورلر
| كورییورلر
|}
===Geniş Zaman (Muzâri)===
Geniş zaman eki; vav, ye ve elif arasında geçiş yapan istisnai bir ektir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| ر
| -r
|-
| ار
| -ar
|-
| ر
| -er
|-
| یر
| -ır, -ir
|-
| رو
| -ur, -ür
|}
Bu ekin çok farklı versiyonları olabildiği için bilmek, gitmek ve yapmak fiilleri de örnek olarak çekimlenecektir.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| آكلارم
| كورورم
| بیلیرم
| كدرم
| یاپارم
|-
| آكلارسین
| كورورسین
| بیلیرسین
| كدرسین
| یاپارسین
|-
| آكلار
| كورور
| بیلیر
| كدر
| یاپار
|-
| آكلارز
| كورورز
| بیلیرز
| كدرز
| یاپارز
|-
| آكلارسكز
| كورورسكز
| بیلیرسكز
| كدرسكز
| یاپارسكز
|-
| آكلارلر
| كورورلر
| بیلیرلر
| كدرلر
| یاپارلر
|}
Geniş zamanın olumsuz versiyonu, günümüz Türkçesinde olduğu gibi düzensizdir.
''Tablo yapım aşamasındadır''
===Geçmiş Zaman (Mazi-yi Şühûdî)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| دم
| -dım
| دق، دك
| -dık, -dik
|-
| دك
| -dıñ
| دیكز
| -dıñız
|-
| دی
| -dı
| دیلر
| -dılar
|}
Dal harfi, sert ünsüzlerden sonra yumuşamaz. Bu sebeple, örnekte görmek ve bakmak fiilleri kullanılmıştır.
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| كوردم
| باقدم
|-
| كوردك
| باقدك
|-
| كوردی
| باقدی
|-
| كوردك
| باقدق
|-
| كوردیكز
| باقدیكز
|-
| كوردیلر
| باقدیلر
|}
===Dolaylı Geçmiş Zaman (Mazi-yi Naklî)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| مش
| -mış
|}
''Örnek eklenecektir''
===Gelecek Zaman (Müstakbel)===
{| class="standard" style="font-size:1.5em; line-height: 2em; line-width: 3em;"|
| هجق
| -acak
| هجك
| -ecek
|-
| یهجق
| -yacak
| یهجك
| -yecek
|}
''Örnek eklenecektir''
<br />
{{Osmanlıca/İçindekiler}}
r54vcu0tdngafjhe23rvb1kd1ki5w4g
Bash Kabuk Betikleme/Bash Hakkında
0
13144
53399
53393
2022-07-20T12:21:14Z
Comrade-yutyo
18177
boşluk
wikitext
text/x-wiki
== Bash nedir? ==
''[[w:Bash|Bash]]'' bir "Unix kabuğudur". Başka bir değişle işletim sistemi ile etkileşime geçmeye yarayan bir komut satırı arayüzüdür. Çoğu GNU/Linux dağıtımında ve MacOS'in eski sürümlerinde varsayılan kabuk olmasıyla gayet yaygındır. Bash, 80'lerde Özgür Yazılım Vakfı'nda çalışan Brian Fox isimli yazılımcı tarafından Richard Stallman'ın isteği üzerine geliştirilmiştir. Amacı Unix'in o zamanki kapalı kaynak Bourne kabuğuna özgür ve açık kaynak bir alternatif olmaktı ve o kabuğun tüm özelliklerine sahip olmasının yanında tamsayı aritmetiği ve iş kontrolü gibi yeni özellikleri de barındırmaktadır.
== Kabuk betikleme nedir? ==
Etkileşimli modun yani kullanıcıların her seferinde tek satır komut yazıp tam zamanlı sonuç alabildiği kabuk arayüzünün yanında Bash (birçok öbür kabuk gibi) "Bash kabuk betikleri" ("Bash betiği" veya kısaca "betik" de denir) isimli birden çok komutu içinde barındıran betikleri çalıştırabilme kabiliyetine de sahiptir. Bir betik çok basit birkaç komutu içeren bir listeden hatta tek bir komuttan oluşabildiği gibi fonksiyon, döngü, koşullu yapılar ve imperative programlamanın öbür yapı taşlarını içerebilir. Neticede bir Bash betiği, Bash yazılım dilinde yazılmış bir bilgisayar yazılımıdır.
Kabuk betikleme, bu tarz betikleri oluşturma ve geliştirme sanatıdır.
Kabuk betikleri, yukarıda bahsedilen etkileşimli komut satırı arayüzünde veya sistemin başka parçaları tarafından çalıştırılabilir. Bir betik sistem başlatıldığı sırada çalıştırılabilirken başka bir betik saat 2.30'da veya kullanıcı sisteme giriş yaptığında çalıştırılmaya ayarlanabilir.
Kabuk betikleri genellikle disk yedeği almak, sistem kayıtlarını incelemek gibi sistem yöneticiliği görevlerinde kullanılır. Kabuk betikleri ayrıca karmaşık yazılımların kurulumunda sıklıkla kullanılır. Betiklerin bu gibi işlerde kullanılmasının sebebi kendi başlarına karmaşık ''olmamakla'' beraber karmaşık işlere ''izin vermeleridir''. Örneğin bir betiğin yalnızca iki program çalıştırması gerekiyorsa o betik yalnızca 2 satırdan oluşabilir. Öte yandan Turing makinesine uyumlu imperatif bir yazılım dilinin gücü ve karar alma kabiliyetini gerektiren bir işlem gerekirse betik bunu da sağlayabilir.
57ukq9gf244earmvgzcjul47qocpm6y
53400
53399
2022-07-20T12:21:35Z
Comrade-yutyo
18177
nav ekle
wikitext
text/x-wiki
{{nav}}
== Bash nedir? ==
''[[w:Bash|Bash]]'' bir "Unix kabuğudur". Başka bir değişle işletim sistemi ile etkileşime geçmeye yarayan bir komut satırı arayüzüdür. Çoğu GNU/Linux dağıtımında ve MacOS'in eski sürümlerinde varsayılan kabuk olmasıyla gayet yaygındır. Bash, 80'lerde Özgür Yazılım Vakfı'nda çalışan Brian Fox isimli yazılımcı tarafından Richard Stallman'ın isteği üzerine geliştirilmiştir. Amacı Unix'in o zamanki kapalı kaynak Bourne kabuğuna özgür ve açık kaynak bir alternatif olmaktı ve o kabuğun tüm özelliklerine sahip olmasının yanında tamsayı aritmetiği ve iş kontrolü gibi yeni özellikleri de barındırmaktadır.
== Kabuk betikleme nedir? ==
Etkileşimli modun yani kullanıcıların her seferinde tek satır komut yazıp tam zamanlı sonuç alabildiği kabuk arayüzünün yanında Bash (birçok öbür kabuk gibi) "Bash kabuk betikleri" ("Bash betiği" veya kısaca "betik" de denir) isimli birden çok komutu içinde barındıran betikleri çalıştırabilme kabiliyetine de sahiptir. Bir betik çok basit birkaç komutu içeren bir listeden hatta tek bir komuttan oluşabildiği gibi fonksiyon, döngü, koşullu yapılar ve imperative programlamanın öbür yapı taşlarını içerebilir. Neticede bir Bash betiği, Bash yazılım dilinde yazılmış bir bilgisayar yazılımıdır.
Kabuk betikleme, bu tarz betikleri oluşturma ve geliştirme sanatıdır.
Kabuk betikleri, yukarıda bahsedilen etkileşimli komut satırı arayüzünde veya sistemin başka parçaları tarafından çalıştırılabilir. Bir betik sistem başlatıldığı sırada çalıştırılabilirken başka bir betik saat 2.30'da veya kullanıcı sisteme giriş yaptığında çalıştırılmaya ayarlanabilir.
Kabuk betikleri genellikle disk yedeği almak, sistem kayıtlarını incelemek gibi sistem yöneticiliği görevlerinde kullanılır. Kabuk betikleri ayrıca karmaşık yazılımların kurulumunda sıklıkla kullanılır. Betiklerin bu gibi işlerde kullanılmasının sebebi kendi başlarına karmaşık ''olmamakla'' beraber karmaşık işlere ''izin vermeleridir''. Örneğin bir betiğin yalnızca iki program çalıştırması gerekiyorsa o betik yalnızca 2 satırdan oluşabilir. Öte yandan Turing makinesine uyumlu imperatif bir yazılım dilinin gücü ve karar alma kabiliyetini gerektiren bir işlem gerekirse betik bunu da sağlayabilir.
8nh8cin10fna162p3lgfsp0ljr1m6vf
53401
53400
2022-07-20T12:21:58Z
Comrade-yutyo
18177
büyük harf
wikitext
text/x-wiki
{{Nav}}
== Bash nedir? ==
''[[w:Bash|Bash]]'' bir "Unix kabuğudur". Başka bir değişle işletim sistemi ile etkileşime geçmeye yarayan bir komut satırı arayüzüdür. Çoğu GNU/Linux dağıtımında ve MacOS'in eski sürümlerinde varsayılan kabuk olmasıyla gayet yaygındır. Bash, 80'lerde Özgür Yazılım Vakfı'nda çalışan Brian Fox isimli yazılımcı tarafından Richard Stallman'ın isteği üzerine geliştirilmiştir. Amacı Unix'in o zamanki kapalı kaynak Bourne kabuğuna özgür ve açık kaynak bir alternatif olmaktı ve o kabuğun tüm özelliklerine sahip olmasının yanında tamsayı aritmetiği ve iş kontrolü gibi yeni özellikleri de barındırmaktadır.
== Kabuk betikleme nedir? ==
Etkileşimli modun yani kullanıcıların her seferinde tek satır komut yazıp tam zamanlı sonuç alabildiği kabuk arayüzünün yanında Bash (birçok öbür kabuk gibi) "Bash kabuk betikleri" ("Bash betiği" veya kısaca "betik" de denir) isimli birden çok komutu içinde barındıran betikleri çalıştırabilme kabiliyetine de sahiptir. Bir betik çok basit birkaç komutu içeren bir listeden hatta tek bir komuttan oluşabildiği gibi fonksiyon, döngü, koşullu yapılar ve imperative programlamanın öbür yapı taşlarını içerebilir. Neticede bir Bash betiği, Bash yazılım dilinde yazılmış bir bilgisayar yazılımıdır.
Kabuk betikleme, bu tarz betikleri oluşturma ve geliştirme sanatıdır.
Kabuk betikleri, yukarıda bahsedilen etkileşimli komut satırı arayüzünde veya sistemin başka parçaları tarafından çalıştırılabilir. Bir betik sistem başlatıldığı sırada çalıştırılabilirken başka bir betik saat 2.30'da veya kullanıcı sisteme giriş yaptığında çalıştırılmaya ayarlanabilir.
Kabuk betikleri genellikle disk yedeği almak, sistem kayıtlarını incelemek gibi sistem yöneticiliği görevlerinde kullanılır. Kabuk betikleri ayrıca karmaşık yazılımların kurulumunda sıklıkla kullanılır. Betiklerin bu gibi işlerde kullanılmasının sebebi kendi başlarına karmaşık ''olmamakla'' beraber karmaşık işlere ''izin vermeleridir''. Örneğin bir betiğin yalnızca iki program çalıştırması gerekiyorsa o betik yalnızca 2 satırdan oluşabilir. Öte yandan Turing makinesine uyumlu imperatif bir yazılım dilinin gücü ve karar alma kabiliyetini gerektiren bir işlem gerekirse betik bunu da sağlayabilir.
t0xn798qpx3kumsnhq13tnu22i41ffd