Wikipedia ttwiki https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82 MediaWiki 1.39.0-wmf.21 first-letter Медиа Махсус Бәхәс Кулланучы Кулланучы бәхәсе Википедия Википедия бәхәсе Файл Файл бәхәсе МедиаВики МедиаВики бәхәсе Калып Калып бәхәсе Ярдәм Ярдәм бәхәсе Төркем Төркем бәхәсе Портал Портал бәхәсе TimedText TimedText talk Модуль Обсуждение модуля Гаджет Обсуждение гаджета Определение гаджета Обсуждение определения гаджета Әрмәнстан 0 12410 3524290 3174709 2022-07-21T16:15:58Z 178.70.234.131 wikitext text/x-wiki {{twinCYR|Ərmǝnstan}} {{ДәүләтВМ | Татарча исем = Әрмәнстан Җөмһүрияте | Чын исем = Հայաստանի Հանրապետություն | Дәүләт исеме = Әрмәнстан | Һимн исеме = Մեր Հայրենիք (Мер Айреник, Безнең Ватаныбыз) | Һимн тәрҗемәсе = | Идарә итү формасы = парламент җөмһүрияте <ref>[http://www.azatliq.org/content/article/27411479.html Референдумда Әрмәнстанның парламент республикасы булуы хупланды]</ref><ref name="atlas mira">Атлас мира. Государства и территории мира. Справочные сведения. — Роскартография, 2010. — С. 14. — ISBN 978-5-85120-295</ref> | Тел = [[әрмән теле]] | Ниегзләнгән = [[б. э. к V гасыр]]—[[б. э. к II гасыр]] вв. до н. э. <!-- По результатам обсуждения на СО статьи: см. тему "Шаблон-карточка: Основано" --> | Бәйсезлек көне = [[21 сентябрь]] [[1991]] | Кемнән = [[ССРБ]]дан | Эре шәһәрләр = [[Ирәван]], [[Гүмрү]], [[Ванадзор]]<!-- города свыше 100 тыс. человек --> | Җитәкчеләр вазифалары = [[Президент]] <br />[[Премьер-министр]] | Җитәкчеләр = [[Армен Саргсян]]<br /> [[Никол Пашинян]]<ref>[https://armenpress.am/arm/news/951095.html Никол Пашинян сообщил, что подал в отставку с поста премьер-министра Армении.] armenpress.am,16.10.2018 </ref> | Мәйдан буенча урын = 138-нче | Мәйдан = 29&nbsp;743 | Су проценты = 4,71 | Халык саны буенча урын = 135-нче | Халык саны = 3 009 800<ref name="Հայաստանի Հանրապետության մշտական բնակչության թվաքանակը 2014 թվականի հուլիսի 1-ի դրությամբ">Հայաստանի Հանրապետության Ազգային վիճակագրության ծառայություն: [http://www.armstat.am/file/article/bnakch_1.07.2014.pdf Հայաստանի Հանրապետության մշտական բնակչության թվաքանակը 2014 թվականի հուլիսի 1-ի դրությամբ] — ստուգվում: 1.8.2014</ref> | Җанисәп елы = 2013 | Халык тыгызлыгы = 101,8 <!-- 3 277 000 чел. / 29743 кв. км --> |ТЭП (САМП) = 18,863 млрд.<ref name=autogenerated3>[http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2012/01/weodata/weorept.aspx?sy=2009&ey=2012&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=911&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=67&pr.y=6 International Monetary Fund, 2011]</ref> |ТЭП (САМП) исәпләү елы = 2012 | ТЭП (САМП) буенча урын = |Кеше башына ТЭП (САМП) = 5 604<ref name="autogenerated3"/> |Кеше башына ТЭП (САМП) буенча урын = |ТЭП (номинал) = 10,511 млрд.<ref name=autogenerated3 /> |ТЭП (номинал) исәпләү елы = 2012 |Кеше башына ТЭП (номинал) = 3 123<ref name=autogenerated3 /> |КПҮИ= 0,729<ref name="HDI">{{cite web|url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2013_EN_complete.pdf|lang=en|title=Human Development Report 2013|year=2013|publisher=United Nations Development Programme|archiveurl=https://www.webcitation.org/6IqDzz4je?url=http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2013_EN_complete.pdf|archivedate=2013-08-13|accessdate=2013-11-16}}</ref> |КПҮИ исәпләү елы = 2013 | КПҮИ буенча урын = 87 |КПҮИ дәрәҗәсе = <span style="color:#090;">югары</span> | Акча берәмлеге = [[әрмән драмы]] (AMD, код 51) | ХОК = ARM | Сәгать поясы = [[UTC+4]] | Примечания = }}'''Әрмәнстан Җөмһүрияте''' ({{lang-hy|Հայաստանի Հանրապետություն}} әйтелеше:|[hɑjɑstɑˈni hɑnɾɑpɛtuˈtʰjun], ''айастани́ анрапетутю́н'') – [[Кавказ арты]]ның көньяк өлешендә урнашкан [[дәүләт]]. Көнчыгышта һәм көньяк-көнчыгышта [[Азәрбайҗан]], көньякта [[Иран]], көнбатышта [[Төркия]], төньякта [[Гөрҗистан]] белән чиктәш. Диңгезгә чыгышы юк. Әрмәнстанның хәзерге территориясе [[1826-1828 елгы рус-фарсы сугышы]]ннан соң тулысынча [[Русия империясе]] составына керә. [[1918 ел]]ның [[28 май|28 маенда]] монда бәйсез [[Әрмәнстан Җөмһүрияте]] игълан ителә. [[1920 ел]]ның [[29 ноябрь|29 ноябрендә]] Әрмәнстанда совет хакимияте урнаштырыла һәм [[Әрмәнстан ССР]] игълан ителә. [[1922 ел]]-[[1936 ел]]ларда Әрмәнстан ССР [[ССРБ]]га [[ЗСФСР]] составында керә, ә 1936 елның [[5 декабрь|5 декабреннән]] – [[союздаш җөмһүрият]]. [[1991 ел]]ның [[23 сентябрь|23 сентябрендә]] Әрмәнстанда [[21 сентябрь]]дә үткәрелгән референдум нәтиҗәләре буенча җөмһүриятнең Югары Шурасы «Әрмәнстанның дәүләт бәйсезлеге турында Декларацияне» кабул итә. [[1992 ел]]ның [[22 март]]ында Әрмәнстан Җөмһүрияте БМОга кабул ителә. == География == === Чиктәшлек === {| class="wikitable" ! Як!!Ил |- |Төньяк|| [[Гөрҗистан]] |- |Көнчыгыш|| [[Азәрбайҗан]] |- |Көньяк|| [[Иран]] |- |Көньяк-көнбатыш|| [[Азәрбайҗан]] |- |Көнбатыш|| [[Төркия]] |- |} Әрмәнстан Әрмән таулыкларының көнчыгыш ягында урынлашкан һәм Кече Кавказ таулары белән читләнгән. <gallery caption= widths="180px" heights="180px"> Рәсем:Tatev Monastery from a distance.jpg|Татев монастыре Рәсем:Zvartnots2.jpg|[[Звартноц]] храмы Рәсем:Armenia Garni side.jpg|Борынгы мәҗүсилек Гарни храмы </gallery> </center> == Су ресурслары == Әрмәнстан территориясы буйлап 9480 елга ага, алардан 379 елганың озынлыгы 10 км артык. Әрмәнстанның төп елгасы — [[Аракс]]. Әрмәнстанда 100дән артык күл бар, аларның иң зрусы — [[Севан]]. Әрмәнстанның су ресурслары байтак булса да, илдә су дефициты сизелә. Шуңа күрә Әрмәнстанда 74 сусаклагыч төзелгән. Эчәргә яраклы суның 96 проценты җир астыннан алына. == Файдалы каҙылмалар == Әрмәнстанда [[бакыр]], ташлы тоз, [[мәрмәр]], төрле мәке породалары, асыл ташлар ятмалары бар. Сәнәгатькә кирәкле кара һәм төсле металлар ятмалары бар. Аларның исәбендә 3 бакыр, 6-молибден, 5-полиметаллик([[цинк]], [[кургаш]]),4-алтын, 2-тимер, һәм уран ятмалары. == Халык == === Демография === [[2012 ел]]ның 1 февраленә Әрмәнстан Республикасының халык исәбе буенса Әрмәнстанда — 3 274 300 кеше яши. Шул исәптән: * Ауылда — 1178000 кеше * Калада — 2097000 кеше (ул сандан 1127000 — [[Ирәван]]да)<ref>{{Citation |title=Еркрамас сайты Мәглүмәтенән |url=http://www.yerkramas.org/2012/02/01/v-2011-godu-naselenie-armenii-neznachitelno-vozroslo/ |access-date=2013-06-24 |archive-date=2012-06-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120615065130/http://www.yerkramas.org/2012/02/01/v-2011-godu-naselenie-armenii-neznachitelno-vozroslo/ |dead-url=yes }}</ref> === Торак пунктлар === {| class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" |- ! rowspan=21 | {{navbar|Әрмәнстан шәһәрләре|plain=1}} [[Рәсем:Երեւան.JPG|border|170px]]<br />[[Ирәван]] [[Гүмрү]] ! align=center style="background:#f5f5f5;" | Урын ! align=center style="background:#f5f5f5;" | Шәһәр ! align=center style="background:#f5f5f5;" | [[Әрмән теле|Әрмәнчә исеме]] ! align=center style="background:#f5f5f5;" | Халык саны ! rowspan=21 | {{navbar|Әрмәнстан шәһәрләре|plain=1}} [[Рәсем:Vanadzor.jpeg|border|170px]]<br />[[Ванадзор]]<br />[[Рәсем:Holy Etchmiadizn general view.jpg|border|170px]]<br />[[Вагаршапат]] |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 1 ||align=left | '''[[Ирәван]]''' || ''Երեւան'' || 1 116 600 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 2 ||align=left | '''[[Гөмре]]''' || ''Գյումրի'' || 146 300 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 3 ||align=left | '''[[Ванадзор]]''' || ''Վանաձոր'' || 104 800 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 4 ||align=left | '''[[Вагаршапат]]''' || ''Վաղարշապատ'' || 57 500 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 5 ||align=left | '''[[Раздан (шәһәр)|Раздан]]''' || ''Հրազդան'' || 53 200 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 6 ||align=left | '''[[Абовян]]''' || ''Աբովյան'' || 46 500 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 7 ||align=left | '''[[Капан]]''' || ''Կապան'' ||45 500 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 8 ||align=left | '''[[Армавир]]''' || ''Արմավիր'' || 33 800 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 9 ||align=left | '''[[Гавар]]''' || ''Գավառ'' || 25 700 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 10 ||align=left | '''[[Арташат]]''' || ''Արտաշատ'' || 25 400 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 11 ||align=left | '''[[Чаренцаван]]''' || ''Չարենցավան'' || 25 000 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 12 ||align=left | '''[[Севан (шәһәр)|Севан]]''' || ''Սեւան'' || 23 200 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 13 ||align=left | '''[[Горис]]''' || ''Գորիս'' || 23 000 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 14 || align=left | '''[[Масис]]''' || ''Մասիս'' || 22 400 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 15 ||align=left | '''[[Аштарак]]''' || ''Աշտարակ'' || 21 600 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 16 ||align=left | '''[[Арарат]]''' || ''Արարատ'' || 20 800 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 17 ||align=left | '''[[Иджеван]]''' || ''Իջևան'' || 20 600 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 18 ||align=left | '''[[Артик]]''' || ''Արթիկ'' || 17 400 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 19 ||align=left | '''[[Сисиан]]''' || ''Սիսիան'' || 16 700 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 20 ||align=left | '''[[Алаверди]]''' || ''Ալավերդի'' || 16 400 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | <ref>[http://www.armstat.am/file/article/demos_10_2.pdf 2012 ел]</ref> |}<noinclude> === Милли составы === Әрмәнстанның милли составы буенса ул республика бермилләтле дип әйтергә була. Ул илнең халкыннан 96% [[әрмәннәр]]. Шулай булсада, Әрмәнстанда езидлар, ассириялылар, көрдләр, грек халыклары яши һәм рус, украин диаспоралары бар.<ref>[http://www.abp.am/armenia/population/peoples/ Әрмән сәфәрлек бюроһы сайтынан алынды]</ref> === Дин === Әрмәнстан Республикасында христианлык тарихы нык бай, мәсәлән Әрмән Дәүләте христиан динен дәүләт дине буларак игълан иткән илдәр арасыннан иң беренчесе. Әмма бүген Әрмәнстан Республикасының Конституциясы буенча Әрмәнстанда дәүләт дине юк, әмма Әрмән Апостол Чиркәвенең иҗтимагый әһәмиәтлелеге танылган<ref>{{Citation |title=Әрмәнстан Конституцияһының 8.1 һанлы статьяһы |url=http://www.president.am/ru/chapter1/ |access-date=2013-06-24 |archive-date=2012-11-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121106094619/http://www.president.am/ru/chapter1 |dead-url=yes }}</ref>, ул диндә бүген ӘР 94,4 % халкы тора. Калганнары: езидларның милли дине (40000 кеше яки 1,3%), [[яһүдилек]] (500—1000 кеше ), [[ислам]] (Ирәванда һәм Абовян районында 1000 кешедән артык)<ref>[http://wiki.armenia.ru/wiki/Религия_в_Армении Әрмәнстан диннәре]</ref>.Рәсми мәгълүматлар буенча, Әрмәнстан халкының (2 957 мең кеше) 0,10 % ы (3 800 кеше) — [[Ислам]] дине тарафдары (''[[2020 ел|2020]]'')<ref>[http://worldpopulationreview.com/countries/muslim-population-by-country/ Muslim Population By Country 2020]{{ref-en}}</ref>. * [[Әрмәнстанда ислам]] ** [[Зәңгәр мәчет (Ереван)|Зәңгәр мәчет]] == Административ-территориаль бүленеше == Әрмәнстан Республикасы — унитар республика, аның составы өлкәләрдән ({{lang-hy|марз}}), өлкәләр аймактардан тора. Аймак берничә торак пункттан тора яки (Ирәвандагы кебек) округка бүленә. Өлкәләрдә Дәүләт идарәсы алып барыла, аймаклар муниципаль хакимиятенә буйсына. Әрмәнстанның башкаласы — [[Ирәван]] муниципаль хакимиятенә буйсына. Марз губернаторларына Әрмәнстан Хөкүмәтеннән һәм Президент раславыннан соң хакимият бирелә һәм шулай ук азатлана. Әрмәнстан Республикасы территориясы 10 өлкәгә бүленә. {| class="wikitable" class="sortable" |- style="background:#ddd;" | '''Өлкә''' || '''Оригиналь<br />исеме''' || '''Мәйданы, [[км²]]''' || '''Халык''' || '''Административ үзәге''' |- style="background:#eee;" |- | [[Арагацот өлкәсе]] || Արագածոտնի || 2&nbsp;755 || 141&nbsp;800 || [[Аштарак]] |- | [[Арарат өлкәсе]] || Արարատի || 2&nbsp;003 || 279&nbsp;200 || [[Арташат]] |- | [[Армавир өлкәсе]] || Արմավիրի || 1&nbsp;241 || 284&nbsp;500 || [[Армавир (город, Армения)|Армавир]] |- | [[Вайоцдзор өлкәсе]]|| Վայոց Ձորի || 2&nbsp;406 || 55&nbsp;800 || [[Ехегнадзор]] |- | [[Гехаркуник өлкәсе]] || Գեղարքունիքի || 3&nbsp;655 || 241&nbsp;600 || [[Гавар (город)|Гавар]] |- | [[Котайк өлкәсе]] || Կոտայքի || 2&nbsp;100 || 280&nbsp;900 || [[Раздан (город)|Раздан]] |- | [[Лори өлкәсе]] || Լոռու || 3&nbsp;791 || 281&nbsp;600 || [[Ванадзор]] |- | [[Сюник өлкәсе]] || Սյունիքի || 4&nbsp;505 || 152&nbsp;800 || [[Капан]] |- | [[Тавуш өлкәсе]] || Տավուշի || 3&nbsp;120 || 134&nbsp;400 || [[Иджеван]] |- | [[Ширак өлкәсе]] || Շիրակի || 2&nbsp;679 || 281&nbsp;500 || [[Гөмре]] |- |} {| class="wikitable" class="sortable" |- style="background:#ddd;" | '''Кала''' || '''Оригиналь<br />исеме''' || '''Мәйдан, [[км²]]''' || '''Халык''' |- style="background:#eee;" |- | [[Ирәван]] || Երևան|| 227 || 1&nbsp;119&nbsp;000 |- |} == Әрмәнстан иктисады == === Валюта === [[Рәсем:100,000 Armenian dram - 2009 (obverse).jpg|уңда|200пкс]] Әрмәнстанның валютасы — драм ({{lang-hy|դրամ}}). 1993 елның 22 ноябреннән йөри башлый. Шул вакытка кадәр республикада совет тәңкәләре белән кулланганнар. 1 драм 100 луманан ({{lang-hy|լումա}}) тора. Әрмәнстан валютасының символы '''Դ''' — әрмән алфавитының "да" хәрефен аңлата. === Сәнәгать === Әрмәнстанның замандаш сәнәгәте [[Советлар Берлеге]] вакыттарында төзелгән. Ул вакытта Әрмәнстан СССР-ның төбәкләренә станоклар, текстиль, һәм башка продукция җиткергән, ул продукция мәсәлән электроэнергиягә алмаштырылган. === Авыл хуҗалыгы === ==== Малчылык ==== ӘР ауыл хуҗалыгында малчылыкгың байтак урыны бәләкәй мал тоту — сарык һәм кәҗә асрау белән бәйле. Бу тармак ареалы таулы урыннарга таралган. Зур малны тауда тотуы кыенрак, әмма шул малчылык төре бәләкәй малы менән бергә, кыенлыкларга карамый районда таралган. ==== Игенчелек ==== Әрмәнстанда игенчелек алып баруы авыр, чөнки таулы илдә тигез урыннары әз. Алай булсада Әрмәнстаның күп төбәкләрендә игенчелек кайсы бер техник культуралары, [[йөзем]] үстерүе генә мөмкин. [[Бодай]] игенчелеге Арарат төбәгендә генә нык үзләштерелгән.<ref>[http://www.armenia-tourism.ru/?cat=12 Туристическая Армения сайтынан алынды]</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} {{rq|stub}} {{тәрҗемә|ru|Армения}} {{БДБ}} {{Азия дәүләтләре}} {{Аурупа илләре}} [[Төркем:Көньяк Кавказ]] [[Төркем:Әрмәнстан]] [[Төркем:Аурупа дәүләтләре]] [[Төркем:Җөмһүриятләр]] 5fh092a56cda4zf0yyxjba3bfr365mq Француз теле 0 12751 3524316 3482933 2022-07-21T18:35:57Z Актубу 40453 /* Сөйләм агышы */ wikitext text/x-wiki {{тел|исем=Француз теле|үзисем=français |төс=<nowiki>#ccff99</nowiki> |илләр=[[Франция]], [[Канада]], [[Бельгия]], [[Швейцария]], [[Лөбнан]], [[Лүксимбур|Люксембург]], [[Монако]], [[Марокко]], [[Алжир]], [[Тунис]] һәм [[Француз теле рәсми тел булган территориаль берлекләр исемлеге|күп башка илләрдә]]. |төбәкләр=бөтен дөнья |сөйләшүче=270 миллион |дәрәҗә=10 |классификация=[[Һинд-Аурупа телләре]] * [[Роман телләре]] ** [[Галл-роман телләре]] *** '''Французча''' |рәсми тел= 29 дәүләттә, шул исәптә [[Франция]], [[Бельгия]], [[Канада]], [[Швейцария]]. |идарә= |iso1=fr|iso2=fre (B); fra (T) |iso3=fra |sil=FRA }} '''Француз теле''' яки франсуз теле ''(le français, la langue française)'' – французлар теле (Франциядә рәсми рәвештә). Шулай ук, [[Бельгия]], [[Швейцария]], [[Канада]] дәүләтләрендә рәсми буларак кабул ителгән. Франсуз теле [[Африка]]ның күп илләрендә, [[Кариб утраулары]]нда ([[Һаити]] һ.б.), [[Француз Гвианасы]]нда рәсми теле буларак кулланыла. Франсуз теле телләрнең һинд-аурупа гаиләлеге, роман төркеме, галло-роман астөркеменә карый. Француз теле халык [[латин теле]]ннән килеп чыккан һәм аннан бүтән роман телләренә караганда иң ерак киткән. [[БМО]]ның 6 рәсми һәм эш теленең берсе. Берничә төбәк хөкүмәт оешмасының, мәсәлән, [[Африка Берлеге]]нең һәм [[Аурупа Берлеге]]нең рәсми теле яки эш теле. Француз теле күп кенә халыкара оешмаларның рәсми теле булып тора һәм чит тел буларак иң укытыла торган телләрнең берсе санала. [[File:Map-Francophone World.svg|right|thumb]] [[Франкофония]] оешмасы буенча француз телендә 274 миллион кеше сөйләшә ала. [[Альянс Франсез]] оешмасы максаты чит илләрдә француз теле һәм француз мәдәниятен үстерү булган оешма. 2010 елга Альянс Фрнасезның 135 илдә 461 000 укучысы булган:<br/> • [[Африка]]: 38 ил, 129 Альянс Франсез бүлеге, 83 163 укучы;<br/> • [[Төньяк Америка]]: 2 ил, 133 Альянс Франсез бүлеге, 36 128 укучы ;<br/> • [[Латин Америкасы]], Кариб илләре: 33 ил, 274 Альянс Франсез бүлеге, 169 675 укучы;<br/> • [[Азия]], [[Океания]]: 30 ил, 78 Альянс Франсез бүлеге, 114 615 укучы;<br/> • [[Аурупа]]: 33 ил, 354 Альянс Франсез бүлеге, 88 801 укучы.<br/> [[1960]]-[[1970]] елларга кадәр [[Себер]]дә татар уку йортларында нәкъ француз теле чит тел буларак укытыла, чөнки француз һәм татар махсус авазлары арасында охшашлык бар (ә, ү, ң, ө). Мәсәлән: ''maison'' - мезо'''ң''' (йорт), ''rue'' - р'''ү''' (урам), ''coeur'' - к'''ө'''р (йөрәк), ''la situation'' - л'''ә''' сит'''үә'''сьо'''ң''' (хәл).<br/> Француз телендә хатын-кыз родында һәм ир-ат родында үзгәрә торган билгеле булу һәм билгесезлек артикльләре бар. ==Тарих== Француз теле роман телләренең берсе булып тора. Ул [[халык латин теле]]ннән килеп чыга. Фпанцуз теле формалашуына җирле [[кельт телләре]], шулай ук [[герман телләре]] йогынты ясый торган иде. ==Фонетика== ===Тартыклар=== {| class="standard" ! colspan="2" rowspan="4" |Артикуляция ысулы ! colspan="9" |Артикулция урыны |- align="center" ! colspan="2" rowspan="2" |Ирен тартыклары ! colspan="3" |Тел алды тартыклары ! colspan="4" |Дорсаль тартыклар |- align="center" ! rowspan="2" |Альвеол ! rowspan="2" |Альвеол арты ! colspan="2" rowspan="2" |Тел уртасы ! colspan="2" rowspan="2" |Тел арты ! rowspan="2" |Кече тел |- align="center" !Ирен-ирен тартыклары !Ирен-теш тартыклары |- align="center" ! rowspan="2" |Плозивлар !Яңгыраулар |[[ХФӘ|b]] | |[[ХФӘ|d]] | | | |[[ХФӘ|g]] | | |- align="center" !Саңгыраулар |[[ХФӘ|p]] | |[[ХФӘ|t]] | | | |[[ХФӘ|k]] | | |- align="center" ! rowspan="2" |Сибилянтлар !Яңгыраулар | | |[[ХФӘ|z]] |[[ХФӘ|ʒ]] | | | | | |- align="center" !Саңгыраулар | | |[[ХФӘ|s]] |[[ХФӘ|ʃ]] | | | | | |-align="center" ! rowspan="2" |Фрикативлар !Яңгыраулар | |[[ХФӘ|v]] | | | | | | |[[ХФӘ|ʁ]] |-align="center" !Саңгыраулар | |[[ХФӘ|f]] | | | | | | | |- align="center" ! rowspan="2" |Аппроксимантлар !Үзәктәгеләр | | | | |[[ХФӘ|j]] |[[ХФӘ|ɥ]] | |[[ХФӘ|w]] | |- align="center" !Яндагылар | | |[[ХФӘ|l]] | | | | | | |- align="center" ! colspan="2" |Борын тартыклары |[[ХФӘ|m]] | |[[ХФӘ|n]] | | | | | | |} Сүз ахырында тартыклар саңгыраулаштырылмый. ===Сузыклар=== Француз телендә 11 чиста сузык: [[ХФӘ|/a/]], [[ХФӘ|/ɑ/]], [[ХФӘ|/ɛ/]], [[ХФӘ|/e/]], [[ХФӘ|/i/]], [[ХФӘ|/œ/]], [[ХФӘ|/ø/]], [[ХФӘ|/u/]], [[ХФӘ|/y/]], [[ХФӘ|/ɔ/]], [[ХФӘ|/o/]]; моннан тыш, борын сузыклары бар: [[ХФӘ|/ã/]], [[ХФӘ|/ɔ̃/]], [[ХФӘ|/ɛ̃/]], [[ХФӘ|/œ̃/]]. ===Сөйләм агышы=== Сөйләм агышында сүзләр ритмик төркемнәргә берләшә. Ритмик төркем киләсе сүзләр тәшкил итә: * мөстәкыйль сүз белән ярдәмлек сузләре, * [[фигыль]] белән [[алмашлык]], * күп сүзле төшенмәләр һәм фразеологик сүз тезмәләре, * [[аергыч (синтаксис)|аергыч]] + баш сүз, * баш сүз + бер иҗекле аергыч. Тоташу ([[рус теле|рус]]. ''сцепление'', '''фр'''. ''enchaînement'')&nbsp;— 1нче сүзнең ахрындагы тартык һәм 2нче сүзнең башындагы сузыктан бер иҗек ясалуы. Ритмик төркемдә, шулай ук синтагмада мәҗбүри. Бәйләшү ([[рус теле|рус]]. ''связывание'', '''фр'''. ''liaison'')&nbsp;— бер сүзнең ахрыгы тавышсыз тартыгының әйтелүе һәм киләсе сүз белән тоташуы. Шул очракта тартык укылышы үзгәрелә ала: {| |style="vertical-align:top"| {|class="wikitable" style="text-align:center" !Хәреф !Укылыш ([[ХФӘ]]) |- |d||[[ХФӘ|/t/]] |- |s, x||[[ХФӘ|/z/]] |- |f||[[ХФӘ|/v/]] |- |} |} Моннан тыш, борын сузыгыга тәмамланган сүзләрдә [[ХФӘ|/n/]] авазы барлыкка килеп киләсе сүз белән бәйләшә. Бәйләшү мәҗбүри булган очраклар: * тартым яки күрсәтү алмашлыгы яки артикль һәм киләсе сүз арасында: ''les ͜ amis'' «дуслар», * сан яки асыл сыйфат артында: ''un grand ͜ appartement'' «зур [[квартира]]», * [[алмашлык]] ия һәм фигыль арасында: ''ils ͜ escrivent'' «алар яза», * ''avoir'', ''être'' формалары артында: ''je suis ͜ étudiant'' «мин [[студент]]», * ''dans'', ''chez'', ''sans'', ''sous'', ''en'' бәйлекләре артында: ''dans ͜ une maison'' «өйдә», * ''très'', ''trop'', ''plus'', ''bien'' рәвешләре артында: ''très ͜ attentif'' «бик игътибарлы», * фразеологик сүз тезмәләрендә: ''de temps ͜ en temps'' «кайчакта». Бәйләшү мөмкин булмаган очраклар: * исем ия һәм хәбәр арасында: ''les élèves | étudient'' «студентлар укый», * исем һәм аергыч арасында: ''les jours | heureux'' «бәхетле көннәр», * ''et'' [[теркәгеч]]е артында: ''moi et | elle'' «мин һәм ул», * җиңелчә сулышлы ''h'' алдында: ''très | haut'' «бик югары», * алмшлык ия һәм үткән заман сыйфат фигыле арасында: ''Sont-ils | entrés ?'' «Кергәннәрме?» ==Грамматика== ===Морфология=== ====Исем==== Күплек саны формасын ясау берничә ысуллары кулланыла. {| |style="vertical-align:top"| {|class="wikitable" style="text-align:left" !Ысул !Кулланылыш !Мисал !Искәрмә |- |''-s''||сүзләр күбесе||''un ami'' — ''les amis''|| |- |юк үзгәреш||''-s'', ''-x'', ''-z'''ка тәмамланган сүзләр||''un tapis'' — ''des tapis''|| |- |''-x''||''-au'', ''-eau'', ''-eu'''га тәмамланган сүзләр;<br>''bijou'', ''caillou'', ''chou'', ''genou'', ''hibou'', ''joujou'', ''pou''||''un bijou'' — ''les bijoux''||чыгармалар: ''bleu'', ''pneu'' |- |''-al'' → ''-aux''||''-al'''га тәмамланган сүзләр||''un chaval'' — ''les chevaux''||чыгармалар: ''bal'', ''chacal'', ''carnaval'',<br>''festival'', ''récital'', ''final'', ''choral'' һ.б. |- |''-ail'' → ''-aux''||''bail'', ''corail'', ''émail'', ''vail'', ''vantail'' һ.б. сүзләрдә||''un travail'' — ''des travaux''||''-ail'''га тәмамланган сүзләр күбесенә ''-s'' куша: ''un détail'' — ''des détails'' |- |тамыр үзгәреше||кайбер сүзләр||''un œil'' — ''des yeux''|| |- |} |} Моннан тыш, француз телендә ир-ат һәм хатын-кыз родлары бар. ====Сыйфат==== Сыйфат исем белән род һәм сан буенча яраша. Ир-ат роды биш сыйфаты сузыктан яки h'тан башлаган сүз алдында үзгәрелә: {| style="wikitable" ! '''Гади форма''' !! '''Сузык яки h алдында''' |- | beau || bel |- | nouveau || nouvel |- | vieux || vieil |- | fou || fol |- | mou || mol |} Хатын-кыз роды формасын ясау төп кагыйдәсе ир-ат роды формасына ''-e'' кушылуыннан гыйбарәт, ләкин чыгармалар да бар: {| style="wikitable" ! '''Ир-ат роды''' !! '''Хатын-кыз роды''' |- | aigu || aiguë |- | bas || basse |- | beau || belle |- | blanc || blanche |- | doux || douce |- | faux || fausse |- | fou || folle |- | frais || fraîche |- | gentil || gentille |- | grec || grecque |- | gros || grosse |- | jaloux || jalouse |- | long || longue |- | mou || molle |- | nouveau || nouvelle |- | public || publique |- | sec || sèche |- | turc || turcque |- | vieux || vieille |} Моннан тыш, кайбер очракларда регуляр үзгәрешләр килеп чыга: {| |style="vertical-align:top"| {|class="wikitable" style="text-align:left" !Ир-ат роды !Хатын-кыз роды !Мисал !Чыгармалар |- |''-e''||''-e'' кушылмый||''rouge''&nbsp;— ''rouge''|| |- |''-er'', ''-ier''||''-ère'', ''-ière''||''entier''&nbsp;— ''entière''|| |- |''-f''||''-ve''||''naïf''&nbsp;— ''naïve''|| |- |''-eux'', ''-eur''||''-euse''||''heureux''&nbsp;— ''heureuse'',<br>''travailleur''&nbsp;— ''travailleuse''||''meilleur(e)'', ''antérieur(e)'',<br>''postérieur(e)'', ''supérieur(e)'',<br>''inférieur(e)'', ''intérieur(e)'',<br>''extérieur(e)'' |- |''-teur''||''-trice''||''protecteur'' — ''protectrice''|| |- |''-et'', ''-el'', ''-eil'', ''-en'', ''-on'', ''-ien''||''-e'' алдында тартык ике тапкыр языла||''bon''&nbsp;— ''bonne''||''inquiet''&nbsp;— ''inquiète'',<br>''concret''&nbsp;— ''concrète'',<br>''complet''&nbsp;— ''complète'',<br>''secret''&nbsp;— ''secrète'' |- |} |} Күплек саны формасын ясау берничә ысуллары кулланыла. {| |style="vertical-align:top"| {|class="wikitable" style="text-align:left" !Ысул !Кулланылыш !Мисал !Чыгармалар |- |''-s''||сүзләр күбесе, родына карамастан||''petit'' — ''petits'', ''petite'' — ''petites''|| |- |юк үзгәреш||''-s'', ''-x'''ка тәмамланган сүзләр||''un homme heureux'' — ''des hommes heureux''|| |- |''-x''||''beau'', ''noveau'' гына||''beau'' — ''beaux''|| |- |''-al'' → ''-aux''||''-al'''га тәмамланган сүзләр||''national'' — ''nationaux''||''banal'', ''glacial'', ''natal'',<br>''naval'', ''fatal'', ''final'' |- |} |} Өстәвенә, ''beau/bel'', ''nouveau/nouvel'', ''vieux/vieil'', ''fou/fol'', ''mou/mol'' сүзләренең күплек саны берәр формасы гына бар, алар гади формаларыннан ясала: ''beaux'', ''nouveaux'', ''vieux'', ''fous'', ''mous''. {| class="wikitable" |+Сыйфатлар чагыштыру дәрәҗәләре !Чагыштыру дәрәҗәсе !Ясалышы !Мисаллар !Чыгарылма |- |Чагыштыру дәрәҗәсе |''plus'', ''moin'', ''aussi'' (+&nbsp;''que''&nbsp;теркәгече) |''La Volga est plus large que la Moskova'' «[[Идел]] [[Мәскәү (елга)|Мәскәү елгасы]]ннан киңрәк»<br>''La territoire de la France est moins grand que celui de l'U.R.S.S.'' «[[Франция]] территориясе [[ССРБ]]-ныкыдан кечерәк»<br>''Les monuments de Léningrad sont aussi intéressants que le monuments de Moscou'' «[[Санкт-Петербург|Ленинград]] һәйкәлләре [[Мәскәү]] һәйкәлләре кебек үк кызыклы» |''bon'' «яхшы»&nbsp;— ''meilleur(e)'' «яхшырак»<br>''mauvais'' «яман»&nbsp;— ''pire'' «яманрак»<br>''petit'' «кечкенә»&nbsp;— ''moindre'' (шулай ук ''plus petit(e)'') «кечерәк» |- |Артыклык дәрәҗәсе |билгеле артикль + ''plus'', ''moin'' |''La Loire est la plus grade fleuve de la France'' «[[Луара]]&nbsp;— Франциядә иң зур [[елга]]»<br>''Cette œuvre est la moins intéressante'' «Бу әсер иң кызыксыз» |''bon'' «яхшы»&nbsp;— ''артикль''&nbsp;+&nbsp;''meilleur(e)'' «иң яхшы»<br>''mauvais'' «яман»&nbsp;— ''артикль''&nbsp;+&nbsp;''pire'' «иң яман»<br>''petit'' «кечкенә»&nbsp;— ''артикль''&nbsp;+&nbsp;''moindre'' (шулай ук ''plus petit(e)'') «иң кечкенә» |} Гади сыйфатлардан тыш, күрсәтү, тартым сыйфатлар һәм билгесез сыйфатлар бар, төрләнеше махсус һәм күптөрле. Сыйфат төрле родлы исемнәр яки алмашлыклар төркеменә караса, ул ир-ат формасында тора: ''Marie (хатын-кыз) et Pierre (ир-ат) sont intelligents (ир-ат формасы)'' «Мари белән Пьер акыллы»; ''gens'' «кешеләр» сүзе төрле очракларда төрле родлы сыйфатлар белән кулланыла. Иң еш кулланыла торган сыйфатлар (''bon'' «яхшы», ''mauvais'' «яман», ''grand'' «зур» һ.б.), шулай ук күрсәтү, тартым сыйфатлар, билгесез сыйфатлар һәм ''quel'' «кайсы» сүзе исем алдыннан килә ала, башкалар бөтенесе исә исем артыннан киләргә тиеш. ====Фигыль==== Француз телендә фигыльнең зат, сан, заман, юнәлеш ([[рус теле|рус]]. ''залог'') һәм төркемчә ([[рус теле|рус]]. ''наклонение'') категорияләре бар. {| |style="vertical-align:top"| {|class="wikitable" style="text-align:left" |+Фигыль спряжениеләре !Спряжение !Фигыльләр !Искәрмә |- |I||''-er'''га тәмамланганнар||чыгарма: ''aller'' «барырга»;<br>кайбер фигыльләр орфографик яктан үзгрелә |- |II||күплек санда ''-iss-'' кушымчасы кертелгән, ''-ir'''га тәмамланган фигыльләре|| |- |III||''-ir'', ''-oir'', ''-re'''га тәмамланганнар; ''aller'' «барырга»||спряжениедә уртак кагыйдәсе юк |- |} |} Ике сыйфат фигыль төре бар: participe présent һәм participe passé. Participe présent формасы ясау өчен ''-ons''<nowiki/>'сыз Présent заманы 1-нче зат күплек саны формасындагы фигыльгә ''-ant'' кушыла; participe passé формасы ясау өчен I спряжение фигыле нигезенә ''-é'', II спряжениенекенә ''-i'' ялгана; III спряжение өчен уртак кагыйдә юк. Дүрт төркемчә бар: хикәя фигыль ([[рус теле|рус]]. ''изъявительное наклонение'', [[француз теле|фр]]. ''mode indicatif''), боерык фигыль ([[рус теле|рус]]. ''повелительное наклонение'', [[француз теле|фр]]. ''mode impératif''), шарт фигыль ([[рус теле|рус]]. ''условное наклонение'', [[француз теле|фр]]. ''mode conditionnel''), субъюнктив ([[рус теле|рус]]. ''сослагательное наклонение'', [[француз теле|фр]]. ''mode subjonctif''). Боерык фигыльдән башка барысының да үз заман системалары бар. Гади заманнарда фигыль үзе, катлаулы заманарда исә ярдәмчел аның белән фигыльләр кулланыла. {| class="wikitable" |+Фигыль заманнары ! rowspan="2" |Төркемчә ! colspan="2" |Үткән заманнар ! rowspan="2" |Хәзерге заманнар (барысы да гади) ! colspan="2" |Киләчәк заманнар |- !Гадиләр !Катлаулылар !Гадиләр !Катлаулылар |- !Indicatif |Imparfait<br>Passé simple |Passe composé<br>Plus-que-parfait<br>Passé antérieur<br>Passé immédiat<br>Passé immédiat dans le passé<br> |Présent |Futur simple<br>Futur dans le passe |Futur antérieur<br>Futur immédiat<br>Futur immédiat dans le passé<br> |- !Conditionnel | |Conditionnel passé 1-ère forme<br>Conditionnel passé 2-ième forme |Coditionnel présent | | |- !Subjonctif |Subjonctif imparfait |Subjonctif passé<br>Subjonctif plus-que-parfait |Subjonctif présent | | |} {| class="wikitable" |+Гади заманнарда төрләнеш ! colspan="2" rowspan="2" |Хикәя фигыль ! colspan="3" |I спряжение ! colspan="3" |II спряжение ! rowspan="2" |Нәрсәгә кышымчалары ялгана |- !1-нче зат !2-нче зат !3-нче зат !1-нче зат !2-нче зат !3-нче зат |- ! rowspan="2" |Présent !Берлек саны | ''-e'' | ''-es'' | ''-e'' | ''-is'' | ''-is'' | ''-it'' | rowspan="4" |Инфинитив нигезенә |- !Күплек саны | ''-ons'' | ''-ez'' | ''-ent'' | ''-issons'' | ''-issez'' | ''-issent'' |- ! rowspan="2" |Passé simple !Берлек саны | ''-ai'' | ''-as'' | ''-a'' | ''-is'' | ''-is'' | ''-it'' |- !Күплек саны | ''-âmes'' | ''-âtes'' | ''-èrent'' | ''-îmes'' | ''-îtes'' | ''-irent'' |- ! rowspan="3" |Imparfait ! ! colspan="2" |1-нче зат ! colspan="2" |2-нче зат ! colspan="2" |3-нче зат ! |- !Берлек саны | colspan="2" |''-ais'' | colspan="2" |''-ais'' | colspan="2" |''-ait'' | rowspan="2" |''-ons''<nowiki/>'сыз Présent заманы 1-нче зат күплек саны формасындагы фигыльгә |- !Күплек саны | colspan="2" |''-ions'' | colspan="2" |''-iez'' | colspan="2" |''-aient'' |- ! rowspan="2" |Futur simple !Берлек саны | colspan="2" |''-ai'' | colspan="2" |''-as'' | colspan="2" |''-a'' | rowspan="4" |Инфинитивка |- !Күплек саны | colspan="2" |''-ons'' | colspan="2" |''-ez'' | colspan="2" |''-ont'' |- ! rowspan="2" |Futur dans le passé !Берлек саны | colspan="2" |''-ais'' | colspan="2" |''-ais'' | colspan="2" |''-ait'' |- !Күплек саны | colspan="2" |''-ions'' | colspan="2" |''-iez'' | colspan="2" |''-aient'' |- ! colspan="2" |Шарт фигыль ! colspan="2" |1-нче зат ! colspan="2" |2-нче зат ! colspan="2" |3-нче зат ! |- ! rowspan="2" |Coditionnel présent !Берлек саны | colspan="2" |''-ais'' | colspan="2" |''-ais'' | colspan="2" |''-ait'' | rowspan="2" |Инфинитивка |- !Күплек саны | colspan="2" |''-ions'' | colspan="2" |''-iez'' | colspan="2" |''-aient'' |- ! colspan="2" |Субъюнктив ! colspan="2" |1-нче зат ! colspan="2" |2-нче зат ! colspan="2" |3-нче зат ! |- ! rowspan="2" |Subjonctif présent !Берлек саны | colspan="2" |''-e'' | colspan="2" |''-es'' | colspan="2" |''-e'' | rowspan="2" |''-ent''<nowiki/>'сыз Présent заманы 3-нче зат күплек саны формасындагы фигыльгә |- !Күплек саны | colspan="2" |''-ions'' | colspan="2" |''-iez'' | colspan="2" |''-ent'' |- ! rowspan="2" |Subjonctif imparfait !Берлек саны | colspan="2" |''-se'' | colspan="2" |''-ses'' | colspan="2" |''-ât'' | rowspan="2" |Présent simple 2-нче зат берлек саны формасындагы фигыльгә |- !Күплек саны | colspan="2" |''-sions'' | colspan="2" |''-siez'' | colspan="2" |''-sent'' |} {| class="wikitable" |+Катлаулы заманнарда төрләнеш !Төркемчә !Заман !Ясалышы |- ! rowspan="8" |Хикәя фигыль !Passe composé |présent формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |- !Plus-que-parfait |imparfait формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |- !Passé antérieur |passé simple формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |- !Passé immédiat |présent формасындагы ''venir'' фигыле + ''de'' + инфинитив |- !Passé immédiat dans le passé |imparfait формасындагы ''venir'' фигыле + ''de'' + инфинитив |- !Futur antérieur |futur simple формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |- !Futur immédiat |présent формасындагы ''aller'' фигыле + инфинитив |- !Futur immédiat dans le passe |imparfait формасындагы ''aller'' фигыле + инфинитив |- ! rowspan="2" |Шарт фигыль !Conditionnel passé 1-ère forme |conditionnel présent формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |- !Conditionnel passé 2-ième forme | rowspan="2" |subjonctif imparfait формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |- ! rowspan="2" |Субъюнктив !Subjonctif plus-que-parfait |- !Subjonctif passé |subjonctif présent формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |} == Шулай ук карагыз == {{Портал|Тел|Тел белеме|Җәмгыять}} * [[Сөйләшүчеләр саны буенча телләр исемлеге]] * [[Телләрнең Интернета кулланылышы]] * [[Киң таралган телләр исемлеге]] * [[Француз теле рәсми тел булган территориаль берлекләр исемлеге]] == Әдәбият == * THE BANCROFT FRENCH DICTIONARY - FRENCH-ENGLISH/ENGLISH-FRENCH - BANCROFT•LONDON<br/> * ''Виктория Клюева'' — ФРАНЦУЗСКИЙ ЯЗЫК С НУЛЯ — Питер, 2014 — ISBN 978-5-496-00580-7<br/> * ''Н.Брель, Н.Пославская'' — Русско-французский разговорник для путешественников. Bon voyage — Питер, 2014 — ISBN 978-5-496-00072-7 * ''Городецкий Р.А., Самохотская И.С.'' Французский язык для студентов-историков: Учеб. для ист. фак. пед. вузов.&nbsp;— 2-е изд., испр. и доп.&nbsp;— М.: Высш. шк., 1991.&nbsp;— 335 с. — ISBN 5-06-001610-0 * Французский язык. Справочник школьника / Е.&nbsp;В.&nbsp;Агеева; Научный редактор Т.&nbsp;Л.&nbsp;Королёва.&nbsp;— М.: Филол. о-во «Слово», «Ключ-С», АСТ, Центр гуманитарных наук при факультете журналистики МГУ им. М.В.Ломоносова, 1997. — 480 с. — ISBN 5-15-000746-3 * ''Н.Б. Жукова, К.Н. Дауэ'' — Справочник по грамматике французского языка. Для старших классов средней школы. — Государственное учебно-педагогическое издательство Министерства Просвещения РСФСР, 1963 * Популярный самоучитель французского языка +CD / Н.&nbsp;Демазюр, Н.&nbsp;Путилина.&nbsp; Москва: Издательство АСТ, 2017.&nbsp;– 511, [1] с.: ил. + CD.&nbsp;– (Популярный самоучитель).&nbsp;— ISBN 978-5-17-098840-2 * ''К.А. Аллендорф'' — Очерк истории французского языка. Пособие для преподавателей. — Государственное учебно-педагогическое издательство Министерства Просвещения РСФСР, 1959 ==Чыганаклар== [[Төркем:Франсуз теле]] {{Lang-stub-cyr}} 0out6sm8yrl7u09updifuo6yotge2eq 3524353 3524316 2022-07-22T11:16:00Z Актубу 40453 /* Тарих */ wikitext text/x-wiki {{тел|исем=Француз теле|үзисем=français |төс=<nowiki>#ccff99</nowiki> |илләр=[[Франция]], [[Канада]], [[Бельгия]], [[Швейцария]], [[Лөбнан]], [[Лүксимбур|Люксембург]], [[Монако]], [[Марокко]], [[Алжир]], [[Тунис]] һәм [[Француз теле рәсми тел булган территориаль берлекләр исемлеге|күп башка илләрдә]]. |төбәкләр=бөтен дөнья |сөйләшүче=270 миллион |дәрәҗә=10 |классификация=[[Һинд-Аурупа телләре]] * [[Роман телләре]] ** [[Галл-роман телләре]] *** '''Французча''' |рәсми тел= 29 дәүләттә, шул исәптә [[Франция]], [[Бельгия]], [[Канада]], [[Швейцария]]. |идарә= |iso1=fr|iso2=fre (B); fra (T) |iso3=fra |sil=FRA }} '''Француз теле''' яки франсуз теле ''(le français, la langue française)'' – французлар теле (Франциядә рәсми рәвештә). Шулай ук, [[Бельгия]], [[Швейцария]], [[Канада]] дәүләтләрендә рәсми буларак кабул ителгән. Франсуз теле [[Африка]]ның күп илләрендә, [[Кариб утраулары]]нда ([[Һаити]] һ.б.), [[Француз Гвианасы]]нда рәсми теле буларак кулланыла. Франсуз теле телләрнең һинд-аурупа гаиләлеге, роман төркеме, галло-роман астөркеменә карый. Француз теле халык [[латин теле]]ннән килеп чыккан һәм аннан бүтән роман телләренә караганда иң ерак киткән. [[БМО]]ның 6 рәсми һәм эш теленең берсе. Берничә төбәк хөкүмәт оешмасының, мәсәлән, [[Африка Берлеге]]нең һәм [[Аурупа Берлеге]]нең рәсми теле яки эш теле. Француз теле күп кенә халыкара оешмаларның рәсми теле булып тора һәм чит тел буларак иң укытыла торган телләрнең берсе санала. [[File:Map-Francophone World.svg|right|thumb]] [[Франкофония]] оешмасы буенча француз телендә 274 миллион кеше сөйләшә ала. [[Альянс Франсез]] оешмасы максаты чит илләрдә француз теле һәм француз мәдәниятен үстерү булган оешма. 2010 елга Альянс Фрнасезның 135 илдә 461 000 укучысы булган:<br/> • [[Африка]]: 38 ил, 129 Альянс Франсез бүлеге, 83 163 укучы;<br/> • [[Төньяк Америка]]: 2 ил, 133 Альянс Франсез бүлеге, 36 128 укучы ;<br/> • [[Латин Америкасы]], Кариб илләре: 33 ил, 274 Альянс Франсез бүлеге, 169 675 укучы;<br/> • [[Азия]], [[Океания]]: 30 ил, 78 Альянс Франсез бүлеге, 114 615 укучы;<br/> • [[Аурупа]]: 33 ил, 354 Альянс Франсез бүлеге, 88 801 укучы.<br/> [[1960]]-[[1970]] елларга кадәр [[Себер]]дә татар уку йортларында нәкъ француз теле чит тел буларак укытыла, чөнки француз һәм татар махсус авазлары арасында охшашлык бар (ә, ү, ң, ө). Мәсәлән: ''maison'' - мезо'''ң''' (йорт), ''rue'' - р'''ү''' (урам), ''coeur'' - к'''ө'''р (йөрәк), ''la situation'' - л'''ә''' сит'''үә'''сьо'''ң''' (хәл).<br/> Француз телендә хатын-кыз родында һәм ир-ат родында үзгәрә торган билгеле булу һәм билгесезлек артикльләре бар. ==Тарих== Иң әүвәл Рим гаскәрләре Галлия (бүгенге Франция) территориясендә б.э.к. 154 елда килеп, б.э.к. 51 елда аны тулысынча яулап алган дип санала. Римлылар, галлар һәм империянең башка төбекләреннән китерелгән [[кол]]лардан торган җәмгыятьтә төп теле урынын [[латин теле]] алды, шулай ук ул фән һәм мәдәният теле иде. Моңа да карамастан, галл телләре VI гасырга кадәр яшәгән. Француз теле [[халык латин теле]]нә нигезләнә, ләкин формалашуына [[классик латин теле]] һәм [[кельт телләре]] йогынты ясый торган иде. V гасырда Көнбатыш Рим империясе җимерелү белән [[классик латин теле]]нең йогынтысы кимеп киткән, шунлыктан җирле тиалектлары баба теленнән тизрәк арына башлаган. ==Фонетика== ===Тартыклар=== {| class="standard" ! colspan="2" rowspan="4" |Артикуляция ысулы ! colspan="9" |Артикулция урыны |- align="center" ! colspan="2" rowspan="2" |Ирен тартыклары ! colspan="3" |Тел алды тартыклары ! colspan="4" |Дорсаль тартыклар |- align="center" ! rowspan="2" |Альвеол ! rowspan="2" |Альвеол арты ! colspan="2" rowspan="2" |Тел уртасы ! colspan="2" rowspan="2" |Тел арты ! rowspan="2" |Кече тел |- align="center" !Ирен-ирен тартыклары !Ирен-теш тартыклары |- align="center" ! rowspan="2" |Плозивлар !Яңгыраулар |[[ХФӘ|b]] | |[[ХФӘ|d]] | | | |[[ХФӘ|g]] | | |- align="center" !Саңгыраулар |[[ХФӘ|p]] | |[[ХФӘ|t]] | | | |[[ХФӘ|k]] | | |- align="center" ! rowspan="2" |Сибилянтлар !Яңгыраулар | | |[[ХФӘ|z]] |[[ХФӘ|ʒ]] | | | | | |- align="center" !Саңгыраулар | | |[[ХФӘ|s]] |[[ХФӘ|ʃ]] | | | | | |-align="center" ! rowspan="2" |Фрикативлар !Яңгыраулар | |[[ХФӘ|v]] | | | | | | |[[ХФӘ|ʁ]] |-align="center" !Саңгыраулар | |[[ХФӘ|f]] | | | | | | | |- align="center" ! rowspan="2" |Аппроксимантлар !Үзәктәгеләр | | | | |[[ХФӘ|j]] |[[ХФӘ|ɥ]] | |[[ХФӘ|w]] | |- align="center" !Яндагылар | | |[[ХФӘ|l]] | | | | | | |- align="center" ! colspan="2" |Борын тартыклары |[[ХФӘ|m]] | |[[ХФӘ|n]] | | | | | | |} Сүз ахырында тартыклар саңгыраулаштырылмый. ===Сузыклар=== Француз телендә 11 чиста сузык: [[ХФӘ|/a/]], [[ХФӘ|/ɑ/]], [[ХФӘ|/ɛ/]], [[ХФӘ|/e/]], [[ХФӘ|/i/]], [[ХФӘ|/œ/]], [[ХФӘ|/ø/]], [[ХФӘ|/u/]], [[ХФӘ|/y/]], [[ХФӘ|/ɔ/]], [[ХФӘ|/o/]]; моннан тыш, борын сузыклары бар: [[ХФӘ|/ã/]], [[ХФӘ|/ɔ̃/]], [[ХФӘ|/ɛ̃/]], [[ХФӘ|/œ̃/]]. ===Сөйләм агышы=== Сөйләм агышында сүзләр ритмик төркемнәргә берләшә. Ритмик төркем киләсе сүзләр тәшкил итә: * мөстәкыйль сүз белән ярдәмлек сузләре, * [[фигыль]] белән [[алмашлык]], * күп сүзле төшенмәләр һәм фразеологик сүз тезмәләре, * [[аергыч (синтаксис)|аергыч]] + баш сүз, * баш сүз + бер иҗекле аергыч. Тоташу ([[рус теле|рус]]. ''сцепление'', '''фр'''. ''enchaînement'')&nbsp;— 1нче сүзнең ахрындагы тартык һәм 2нче сүзнең башындагы сузыктан бер иҗек ясалуы. Ритмик төркемдә, шулай ук синтагмада мәҗбүри. Бәйләшү ([[рус теле|рус]]. ''связывание'', '''фр'''. ''liaison'')&nbsp;— бер сүзнең ахрыгы тавышсыз тартыгының әйтелүе һәм киләсе сүз белән тоташуы. Шул очракта тартык укылышы үзгәрелә ала: {| |style="vertical-align:top"| {|class="wikitable" style="text-align:center" !Хәреф !Укылыш ([[ХФӘ]]) |- |d||[[ХФӘ|/t/]] |- |s, x||[[ХФӘ|/z/]] |- |f||[[ХФӘ|/v/]] |- |} |} Моннан тыш, борын сузыгыга тәмамланган сүзләрдә [[ХФӘ|/n/]] авазы барлыкка килеп киләсе сүз белән бәйләшә. Бәйләшү мәҗбүри булган очраклар: * тартым яки күрсәтү алмашлыгы яки артикль һәм киләсе сүз арасында: ''les ͜ amis'' «дуслар», * сан яки асыл сыйфат артында: ''un grand ͜ appartement'' «зур [[квартира]]», * [[алмашлык]] ия һәм фигыль арасында: ''ils ͜ escrivent'' «алар яза», * ''avoir'', ''être'' формалары артында: ''je suis ͜ étudiant'' «мин [[студент]]», * ''dans'', ''chez'', ''sans'', ''sous'', ''en'' бәйлекләре артында: ''dans ͜ une maison'' «өйдә», * ''très'', ''trop'', ''plus'', ''bien'' рәвешләре артында: ''très ͜ attentif'' «бик игътибарлы», * фразеологик сүз тезмәләрендә: ''de temps ͜ en temps'' «кайчакта». Бәйләшү мөмкин булмаган очраклар: * исем ия һәм хәбәр арасында: ''les élèves | étudient'' «студентлар укый», * исем һәм аергыч арасында: ''les jours | heureux'' «бәхетле көннәр», * ''et'' [[теркәгеч]]е артында: ''moi et | elle'' «мин һәм ул», * җиңелчә сулышлы ''h'' алдында: ''très | haut'' «бик югары», * алмшлык ия һәм үткән заман сыйфат фигыле арасында: ''Sont-ils | entrés ?'' «Кергәннәрме?» ==Грамматика== ===Морфология=== ====Исем==== Күплек саны формасын ясау берничә ысуллары кулланыла. {| |style="vertical-align:top"| {|class="wikitable" style="text-align:left" !Ысул !Кулланылыш !Мисал !Искәрмә |- |''-s''||сүзләр күбесе||''un ami'' — ''les amis''|| |- |юк үзгәреш||''-s'', ''-x'', ''-z'''ка тәмамланган сүзләр||''un tapis'' — ''des tapis''|| |- |''-x''||''-au'', ''-eau'', ''-eu'''га тәмамланган сүзләр;<br>''bijou'', ''caillou'', ''chou'', ''genou'', ''hibou'', ''joujou'', ''pou''||''un bijou'' — ''les bijoux''||чыгармалар: ''bleu'', ''pneu'' |- |''-al'' → ''-aux''||''-al'''га тәмамланган сүзләр||''un chaval'' — ''les chevaux''||чыгармалар: ''bal'', ''chacal'', ''carnaval'',<br>''festival'', ''récital'', ''final'', ''choral'' һ.б. |- |''-ail'' → ''-aux''||''bail'', ''corail'', ''émail'', ''vail'', ''vantail'' һ.б. сүзләрдә||''un travail'' — ''des travaux''||''-ail'''га тәмамланган сүзләр күбесенә ''-s'' куша: ''un détail'' — ''des détails'' |- |тамыр үзгәреше||кайбер сүзләр||''un œil'' — ''des yeux''|| |- |} |} Моннан тыш, француз телендә ир-ат һәм хатын-кыз родлары бар. ====Сыйфат==== Сыйфат исем белән род һәм сан буенча яраша. Ир-ат роды биш сыйфаты сузыктан яки h'тан башлаган сүз алдында үзгәрелә: {| style="wikitable" ! '''Гади форма''' !! '''Сузык яки h алдында''' |- | beau || bel |- | nouveau || nouvel |- | vieux || vieil |- | fou || fol |- | mou || mol |} Хатын-кыз роды формасын ясау төп кагыйдәсе ир-ат роды формасына ''-e'' кушылуыннан гыйбарәт, ләкин чыгармалар да бар: {| style="wikitable" ! '''Ир-ат роды''' !! '''Хатын-кыз роды''' |- | aigu || aiguë |- | bas || basse |- | beau || belle |- | blanc || blanche |- | doux || douce |- | faux || fausse |- | fou || folle |- | frais || fraîche |- | gentil || gentille |- | grec || grecque |- | gros || grosse |- | jaloux || jalouse |- | long || longue |- | mou || molle |- | nouveau || nouvelle |- | public || publique |- | sec || sèche |- | turc || turcque |- | vieux || vieille |} Моннан тыш, кайбер очракларда регуляр үзгәрешләр килеп чыга: {| |style="vertical-align:top"| {|class="wikitable" style="text-align:left" !Ир-ат роды !Хатын-кыз роды !Мисал !Чыгармалар |- |''-e''||''-e'' кушылмый||''rouge''&nbsp;— ''rouge''|| |- |''-er'', ''-ier''||''-ère'', ''-ière''||''entier''&nbsp;— ''entière''|| |- |''-f''||''-ve''||''naïf''&nbsp;— ''naïve''|| |- |''-eux'', ''-eur''||''-euse''||''heureux''&nbsp;— ''heureuse'',<br>''travailleur''&nbsp;— ''travailleuse''||''meilleur(e)'', ''antérieur(e)'',<br>''postérieur(e)'', ''supérieur(e)'',<br>''inférieur(e)'', ''intérieur(e)'',<br>''extérieur(e)'' |- |''-teur''||''-trice''||''protecteur'' — ''protectrice''|| |- |''-et'', ''-el'', ''-eil'', ''-en'', ''-on'', ''-ien''||''-e'' алдында тартык ике тапкыр языла||''bon''&nbsp;— ''bonne''||''inquiet''&nbsp;— ''inquiète'',<br>''concret''&nbsp;— ''concrète'',<br>''complet''&nbsp;— ''complète'',<br>''secret''&nbsp;— ''secrète'' |- |} |} Күплек саны формасын ясау берничә ысуллары кулланыла. {| |style="vertical-align:top"| {|class="wikitable" style="text-align:left" !Ысул !Кулланылыш !Мисал !Чыгармалар |- |''-s''||сүзләр күбесе, родына карамастан||''petit'' — ''petits'', ''petite'' — ''petites''|| |- |юк үзгәреш||''-s'', ''-x'''ка тәмамланган сүзләр||''un homme heureux'' — ''des hommes heureux''|| |- |''-x''||''beau'', ''noveau'' гына||''beau'' — ''beaux''|| |- |''-al'' → ''-aux''||''-al'''га тәмамланган сүзләр||''national'' — ''nationaux''||''banal'', ''glacial'', ''natal'',<br>''naval'', ''fatal'', ''final'' |- |} |} Өстәвенә, ''beau/bel'', ''nouveau/nouvel'', ''vieux/vieil'', ''fou/fol'', ''mou/mol'' сүзләренең күплек саны берәр формасы гына бар, алар гади формаларыннан ясала: ''beaux'', ''nouveaux'', ''vieux'', ''fous'', ''mous''. {| class="wikitable" |+Сыйфатлар чагыштыру дәрәҗәләре !Чагыштыру дәрәҗәсе !Ясалышы !Мисаллар !Чыгарылма |- |Чагыштыру дәрәҗәсе |''plus'', ''moin'', ''aussi'' (+&nbsp;''que''&nbsp;теркәгече) |''La Volga est plus large que la Moskova'' «[[Идел]] [[Мәскәү (елга)|Мәскәү елгасы]]ннан киңрәк»<br>''La territoire de la France est moins grand que celui de l'U.R.S.S.'' «[[Франция]] территориясе [[ССРБ]]-ныкыдан кечерәк»<br>''Les monuments de Léningrad sont aussi intéressants que le monuments de Moscou'' «[[Санкт-Петербург|Ленинград]] һәйкәлләре [[Мәскәү]] һәйкәлләре кебек үк кызыклы» |''bon'' «яхшы»&nbsp;— ''meilleur(e)'' «яхшырак»<br>''mauvais'' «яман»&nbsp;— ''pire'' «яманрак»<br>''petit'' «кечкенә»&nbsp;— ''moindre'' (шулай ук ''plus petit(e)'') «кечерәк» |- |Артыклык дәрәҗәсе |билгеле артикль + ''plus'', ''moin'' |''La Loire est la plus grade fleuve de la France'' «[[Луара]]&nbsp;— Франциядә иң зур [[елга]]»<br>''Cette œuvre est la moins intéressante'' «Бу әсер иң кызыксыз» |''bon'' «яхшы»&nbsp;— ''артикль''&nbsp;+&nbsp;''meilleur(e)'' «иң яхшы»<br>''mauvais'' «яман»&nbsp;— ''артикль''&nbsp;+&nbsp;''pire'' «иң яман»<br>''petit'' «кечкенә»&nbsp;— ''артикль''&nbsp;+&nbsp;''moindre'' (шулай ук ''plus petit(e)'') «иң кечкенә» |} Гади сыйфатлардан тыш, күрсәтү, тартым сыйфатлар һәм билгесез сыйфатлар бар, төрләнеше махсус һәм күптөрле. Сыйфат төрле родлы исемнәр яки алмашлыклар төркеменә караса, ул ир-ат формасында тора: ''Marie (хатын-кыз) et Pierre (ир-ат) sont intelligents (ир-ат формасы)'' «Мари белән Пьер акыллы»; ''gens'' «кешеләр» сүзе төрле очракларда төрле родлы сыйфатлар белән кулланыла. Иң еш кулланыла торган сыйфатлар (''bon'' «яхшы», ''mauvais'' «яман», ''grand'' «зур» һ.б.), шулай ук күрсәтү, тартым сыйфатлар, билгесез сыйфатлар һәм ''quel'' «кайсы» сүзе исем алдыннан килә ала, башкалар бөтенесе исә исем артыннан киләргә тиеш. ====Фигыль==== Француз телендә фигыльнең зат, сан, заман, юнәлеш ([[рус теле|рус]]. ''залог'') һәм төркемчә ([[рус теле|рус]]. ''наклонение'') категорияләре бар. {| |style="vertical-align:top"| {|class="wikitable" style="text-align:left" |+Фигыль спряжениеләре !Спряжение !Фигыльләр !Искәрмә |- |I||''-er'''га тәмамланганнар||чыгарма: ''aller'' «барырга»;<br>кайбер фигыльләр орфографик яктан үзгрелә |- |II||күплек санда ''-iss-'' кушымчасы кертелгән, ''-ir'''га тәмамланган фигыльләре|| |- |III||''-ir'', ''-oir'', ''-re'''га тәмамланганнар; ''aller'' «барырга»||спряжениедә уртак кагыйдәсе юк |- |} |} Ике сыйфат фигыль төре бар: participe présent һәм participe passé. Participe présent формасы ясау өчен ''-ons''<nowiki/>'сыз Présent заманы 1-нче зат күплек саны формасындагы фигыльгә ''-ant'' кушыла; participe passé формасы ясау өчен I спряжение фигыле нигезенә ''-é'', II спряжениенекенә ''-i'' ялгана; III спряжение өчен уртак кагыйдә юк. Дүрт төркемчә бар: хикәя фигыль ([[рус теле|рус]]. ''изъявительное наклонение'', [[француз теле|фр]]. ''mode indicatif''), боерык фигыль ([[рус теле|рус]]. ''повелительное наклонение'', [[француз теле|фр]]. ''mode impératif''), шарт фигыль ([[рус теле|рус]]. ''условное наклонение'', [[француз теле|фр]]. ''mode conditionnel''), субъюнктив ([[рус теле|рус]]. ''сослагательное наклонение'', [[француз теле|фр]]. ''mode subjonctif''). Боерык фигыльдән башка барысының да үз заман системалары бар. Гади заманнарда фигыль үзе, катлаулы заманарда исә ярдәмчел аның белән фигыльләр кулланыла. {| class="wikitable" |+Фигыль заманнары ! rowspan="2" |Төркемчә ! colspan="2" |Үткән заманнар ! rowspan="2" |Хәзерге заманнар (барысы да гади) ! colspan="2" |Киләчәк заманнар |- !Гадиләр !Катлаулылар !Гадиләр !Катлаулылар |- !Indicatif |Imparfait<br>Passé simple |Passe composé<br>Plus-que-parfait<br>Passé antérieur<br>Passé immédiat<br>Passé immédiat dans le passé<br> |Présent |Futur simple<br>Futur dans le passe |Futur antérieur<br>Futur immédiat<br>Futur immédiat dans le passé<br> |- !Conditionnel | |Conditionnel passé 1-ère forme<br>Conditionnel passé 2-ième forme |Coditionnel présent | | |- !Subjonctif |Subjonctif imparfait |Subjonctif passé<br>Subjonctif plus-que-parfait |Subjonctif présent | | |} {| class="wikitable" |+Гади заманнарда төрләнеш ! colspan="2" rowspan="2" |Хикәя фигыль ! colspan="3" |I спряжение ! colspan="3" |II спряжение ! rowspan="2" |Нәрсәгә кышымчалары ялгана |- !1-нче зат !2-нче зат !3-нче зат !1-нче зат !2-нче зат !3-нче зат |- ! rowspan="2" |Présent !Берлек саны | ''-e'' | ''-es'' | ''-e'' | ''-is'' | ''-is'' | ''-it'' | rowspan="4" |Инфинитив нигезенә |- !Күплек саны | ''-ons'' | ''-ez'' | ''-ent'' | ''-issons'' | ''-issez'' | ''-issent'' |- ! rowspan="2" |Passé simple !Берлек саны | ''-ai'' | ''-as'' | ''-a'' | ''-is'' | ''-is'' | ''-it'' |- !Күплек саны | ''-âmes'' | ''-âtes'' | ''-èrent'' | ''-îmes'' | ''-îtes'' | ''-irent'' |- ! rowspan="3" |Imparfait ! ! colspan="2" |1-нче зат ! colspan="2" |2-нче зат ! colspan="2" |3-нче зат ! |- !Берлек саны | colspan="2" |''-ais'' | colspan="2" |''-ais'' | colspan="2" |''-ait'' | rowspan="2" |''-ons''<nowiki/>'сыз Présent заманы 1-нче зат күплек саны формасындагы фигыльгә |- !Күплек саны | colspan="2" |''-ions'' | colspan="2" |''-iez'' | colspan="2" |''-aient'' |- ! rowspan="2" |Futur simple !Берлек саны | colspan="2" |''-ai'' | colspan="2" |''-as'' | colspan="2" |''-a'' | rowspan="4" |Инфинитивка |- !Күплек саны | colspan="2" |''-ons'' | colspan="2" |''-ez'' | colspan="2" |''-ont'' |- ! rowspan="2" |Futur dans le passé !Берлек саны | colspan="2" |''-ais'' | colspan="2" |''-ais'' | colspan="2" |''-ait'' |- !Күплек саны | colspan="2" |''-ions'' | colspan="2" |''-iez'' | colspan="2" |''-aient'' |- ! colspan="2" |Шарт фигыль ! colspan="2" |1-нче зат ! colspan="2" |2-нче зат ! colspan="2" |3-нче зат ! |- ! rowspan="2" |Coditionnel présent !Берлек саны | colspan="2" |''-ais'' | colspan="2" |''-ais'' | colspan="2" |''-ait'' | rowspan="2" |Инфинитивка |- !Күплек саны | colspan="2" |''-ions'' | colspan="2" |''-iez'' | colspan="2" |''-aient'' |- ! colspan="2" |Субъюнктив ! colspan="2" |1-нче зат ! colspan="2" |2-нче зат ! colspan="2" |3-нче зат ! |- ! rowspan="2" |Subjonctif présent !Берлек саны | colspan="2" |''-e'' | colspan="2" |''-es'' | colspan="2" |''-e'' | rowspan="2" |''-ent''<nowiki/>'сыз Présent заманы 3-нче зат күплек саны формасындагы фигыльгә |- !Күплек саны | colspan="2" |''-ions'' | colspan="2" |''-iez'' | colspan="2" |''-ent'' |- ! rowspan="2" |Subjonctif imparfait !Берлек саны | colspan="2" |''-se'' | colspan="2" |''-ses'' | colspan="2" |''-ât'' | rowspan="2" |Présent simple 2-нче зат берлек саны формасындагы фигыльгә |- !Күплек саны | colspan="2" |''-sions'' | colspan="2" |''-siez'' | colspan="2" |''-sent'' |} {| class="wikitable" |+Катлаулы заманнарда төрләнеш !Төркемчә !Заман !Ясалышы |- ! rowspan="8" |Хикәя фигыль !Passe composé |présent формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |- !Plus-que-parfait |imparfait формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |- !Passé antérieur |passé simple формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |- !Passé immédiat |présent формасындагы ''venir'' фигыле + ''de'' + инфинитив |- !Passé immédiat dans le passé |imparfait формасындагы ''venir'' фигыле + ''de'' + инфинитив |- !Futur antérieur |futur simple формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |- !Futur immédiat |présent формасындагы ''aller'' фигыле + инфинитив |- !Futur immédiat dans le passe |imparfait формасындагы ''aller'' фигыле + инфинитив |- ! rowspan="2" |Шарт фигыль !Conditionnel passé 1-ère forme |conditionnel présent формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |- !Conditionnel passé 2-ième forme | rowspan="2" |subjonctif imparfait формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |- ! rowspan="2" |Субъюнктив !Subjonctif plus-que-parfait |- !Subjonctif passé |subjonctif présent формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |} == Шулай ук карагыз == {{Портал|Тел|Тел белеме|Җәмгыять}} * [[Сөйләшүчеләр саны буенча телләр исемлеге]] * [[Телләрнең Интернета кулланылышы]] * [[Киң таралган телләр исемлеге]] * [[Француз теле рәсми тел булган территориаль берлекләр исемлеге]] == Әдәбият == * THE BANCROFT FRENCH DICTIONARY - FRENCH-ENGLISH/ENGLISH-FRENCH - BANCROFT•LONDON<br/> * ''Виктория Клюева'' — ФРАНЦУЗСКИЙ ЯЗЫК С НУЛЯ — Питер, 2014 — ISBN 978-5-496-00580-7<br/> * ''Н.Брель, Н.Пославская'' — Русско-французский разговорник для путешественников. Bon voyage — Питер, 2014 — ISBN 978-5-496-00072-7 * ''Городецкий Р.А., Самохотская И.С.'' Французский язык для студентов-историков: Учеб. для ист. фак. пед. вузов.&nbsp;— 2-е изд., испр. и доп.&nbsp;— М.: Высш. шк., 1991.&nbsp;— 335 с. — ISBN 5-06-001610-0 * Французский язык. Справочник школьника / Е.&nbsp;В.&nbsp;Агеева; Научный редактор Т.&nbsp;Л.&nbsp;Королёва.&nbsp;— М.: Филол. о-во «Слово», «Ключ-С», АСТ, Центр гуманитарных наук при факультете журналистики МГУ им. М.В.Ломоносова, 1997. — 480 с. — ISBN 5-15-000746-3 * ''Н.Б. Жукова, К.Н. Дауэ'' — Справочник по грамматике французского языка. Для старших классов средней школы. — Государственное учебно-педагогическое издательство Министерства Просвещения РСФСР, 1963 * Популярный самоучитель французского языка +CD / Н.&nbsp;Демазюр, Н.&nbsp;Путилина.&nbsp; Москва: Издательство АСТ, 2017.&nbsp;– 511, [1] с.: ил. + CD.&nbsp;– (Популярный самоучитель).&nbsp;— ISBN 978-5-17-098840-2 * ''К.А. Аллендорф'' — Очерк истории французского языка. Пособие для преподавателей. — Государственное учебно-педагогическое издательство Министерства Просвещения РСФСР, 1959 ==Чыганаклар== [[Төркем:Франсуз теле]] {{Lang-stub-cyr}} 63r5ri6e9j4q1nu710gavi07ze6z8k9 3524354 3524353 2022-07-22T11:17:12Z Актубу 40453 /* Тарих */ wikitext text/x-wiki {{тел|исем=Француз теле|үзисем=français |төс=<nowiki>#ccff99</nowiki> |илләр=[[Франция]], [[Канада]], [[Бельгия]], [[Швейцария]], [[Лөбнан]], [[Лүксимбур|Люксембург]], [[Монако]], [[Марокко]], [[Алжир]], [[Тунис]] һәм [[Француз теле рәсми тел булган территориаль берлекләр исемлеге|күп башка илләрдә]]. |төбәкләр=бөтен дөнья |сөйләшүче=270 миллион |дәрәҗә=10 |классификация=[[Һинд-Аурупа телләре]] * [[Роман телләре]] ** [[Галл-роман телләре]] *** '''Французча''' |рәсми тел= 29 дәүләттә, шул исәптә [[Франция]], [[Бельгия]], [[Канада]], [[Швейцария]]. |идарә= |iso1=fr|iso2=fre (B); fra (T) |iso3=fra |sil=FRA }} '''Француз теле''' яки франсуз теле ''(le français, la langue française)'' – французлар теле (Франциядә рәсми рәвештә). Шулай ук, [[Бельгия]], [[Швейцария]], [[Канада]] дәүләтләрендә рәсми буларак кабул ителгән. Франсуз теле [[Африка]]ның күп илләрендә, [[Кариб утраулары]]нда ([[Һаити]] һ.б.), [[Француз Гвианасы]]нда рәсми теле буларак кулланыла. Франсуз теле телләрнең һинд-аурупа гаиләлеге, роман төркеме, галло-роман астөркеменә карый. Француз теле халык [[латин теле]]ннән килеп чыккан һәм аннан бүтән роман телләренә караганда иң ерак киткән. [[БМО]]ның 6 рәсми һәм эш теленең берсе. Берничә төбәк хөкүмәт оешмасының, мәсәлән, [[Африка Берлеге]]нең һәм [[Аурупа Берлеге]]нең рәсми теле яки эш теле. Француз теле күп кенә халыкара оешмаларның рәсми теле булып тора һәм чит тел буларак иң укытыла торган телләрнең берсе санала. [[File:Map-Francophone World.svg|right|thumb]] [[Франкофония]] оешмасы буенча француз телендә 274 миллион кеше сөйләшә ала. [[Альянс Франсез]] оешмасы максаты чит илләрдә француз теле һәм француз мәдәниятен үстерү булган оешма. 2010 елга Альянс Фрнасезның 135 илдә 461 000 укучысы булган:<br/> • [[Африка]]: 38 ил, 129 Альянс Франсез бүлеге, 83 163 укучы;<br/> • [[Төньяк Америка]]: 2 ил, 133 Альянс Франсез бүлеге, 36 128 укучы ;<br/> • [[Латин Америкасы]], Кариб илләре: 33 ил, 274 Альянс Франсез бүлеге, 169 675 укучы;<br/> • [[Азия]], [[Океания]]: 30 ил, 78 Альянс Франсез бүлеге, 114 615 укучы;<br/> • [[Аурупа]]: 33 ил, 354 Альянс Франсез бүлеге, 88 801 укучы.<br/> [[1960]]-[[1970]] елларга кадәр [[Себер]]дә татар уку йортларында нәкъ француз теле чит тел буларак укытыла, чөнки француз һәм татар махсус авазлары арасында охшашлык бар (ә, ү, ң, ө). Мәсәлән: ''maison'' - мезо'''ң''' (йорт), ''rue'' - р'''ү''' (урам), ''coeur'' - к'''ө'''р (йөрәк), ''la situation'' - л'''ә''' сит'''үә'''сьо'''ң''' (хәл).<br/> Француз телендә хатын-кыз родында һәм ир-ат родында үзгәрә торган билгеле булу һәм билгесезлек артикльләре бар. ==Тарих== Иң әүвәл Рим гаскәрләре Галлия (бүгенге Франция) территориясендә б.э.к. 154 елда килеп, б.э.к. 51 елда аны тулысынча яулап алган дип санала. Римлылар, галлар һәм империянең башка төбекләреннән китерелгән [[кол]]лардан торган җәмгыятьтә төп теле урынын [[латин теле]] алды, шулай ук ул фән һәм мәдәният теле иде. Моңа да карамастан, галл телләре VI гасырга кадәр яшәгән. Француз теле [[халык латин теле]]нә нигезләнә, ләкин формалашуына [[классик латин теле]] һәм [[кельт телләре]] йогынты ясый торган иде. V гасырда Көнбатыш Рим империясе җимерелү һәм Урта гасырлар башлану белән [[классик латин теле]]нең йогынтысы кимеп киткән, шунлыктан җирле тиалектлары баба теленнән тизрәк арына башлаган. ==Фонетика== ===Тартыклар=== {| class="standard" ! colspan="2" rowspan="4" |Артикуляция ысулы ! colspan="9" |Артикулция урыны |- align="center" ! colspan="2" rowspan="2" |Ирен тартыклары ! colspan="3" |Тел алды тартыклары ! colspan="4" |Дорсаль тартыклар |- align="center" ! rowspan="2" |Альвеол ! rowspan="2" |Альвеол арты ! colspan="2" rowspan="2" |Тел уртасы ! colspan="2" rowspan="2" |Тел арты ! rowspan="2" |Кече тел |- align="center" !Ирен-ирен тартыклары !Ирен-теш тартыклары |- align="center" ! rowspan="2" |Плозивлар !Яңгыраулар |[[ХФӘ|b]] | |[[ХФӘ|d]] | | | |[[ХФӘ|g]] | | |- align="center" !Саңгыраулар |[[ХФӘ|p]] | |[[ХФӘ|t]] | | | |[[ХФӘ|k]] | | |- align="center" ! rowspan="2" |Сибилянтлар !Яңгыраулар | | |[[ХФӘ|z]] |[[ХФӘ|ʒ]] | | | | | |- align="center" !Саңгыраулар | | |[[ХФӘ|s]] |[[ХФӘ|ʃ]] | | | | | |-align="center" ! rowspan="2" |Фрикативлар !Яңгыраулар | |[[ХФӘ|v]] | | | | | | |[[ХФӘ|ʁ]] |-align="center" !Саңгыраулар | |[[ХФӘ|f]] | | | | | | | |- align="center" ! rowspan="2" |Аппроксимантлар !Үзәктәгеләр | | | | |[[ХФӘ|j]] |[[ХФӘ|ɥ]] | |[[ХФӘ|w]] | |- align="center" !Яндагылар | | |[[ХФӘ|l]] | | | | | | |- align="center" ! colspan="2" |Борын тартыклары |[[ХФӘ|m]] | |[[ХФӘ|n]] | | | | | | |} Сүз ахырында тартыклар саңгыраулаштырылмый. ===Сузыклар=== Француз телендә 11 чиста сузык: [[ХФӘ|/a/]], [[ХФӘ|/ɑ/]], [[ХФӘ|/ɛ/]], [[ХФӘ|/e/]], [[ХФӘ|/i/]], [[ХФӘ|/œ/]], [[ХФӘ|/ø/]], [[ХФӘ|/u/]], [[ХФӘ|/y/]], [[ХФӘ|/ɔ/]], [[ХФӘ|/o/]]; моннан тыш, борын сузыклары бар: [[ХФӘ|/ã/]], [[ХФӘ|/ɔ̃/]], [[ХФӘ|/ɛ̃/]], [[ХФӘ|/œ̃/]]. ===Сөйләм агышы=== Сөйләм агышында сүзләр ритмик төркемнәргә берләшә. Ритмик төркем киләсе сүзләр тәшкил итә: * мөстәкыйль сүз белән ярдәмлек сузләре, * [[фигыль]] белән [[алмашлык]], * күп сүзле төшенмәләр һәм фразеологик сүз тезмәләре, * [[аергыч (синтаксис)|аергыч]] + баш сүз, * баш сүз + бер иҗекле аергыч. Тоташу ([[рус теле|рус]]. ''сцепление'', '''фр'''. ''enchaînement'')&nbsp;— 1нче сүзнең ахрындагы тартык һәм 2нче сүзнең башындагы сузыктан бер иҗек ясалуы. Ритмик төркемдә, шулай ук синтагмада мәҗбүри. Бәйләшү ([[рус теле|рус]]. ''связывание'', '''фр'''. ''liaison'')&nbsp;— бер сүзнең ахрыгы тавышсыз тартыгының әйтелүе һәм киләсе сүз белән тоташуы. Шул очракта тартык укылышы үзгәрелә ала: {| |style="vertical-align:top"| {|class="wikitable" style="text-align:center" !Хәреф !Укылыш ([[ХФӘ]]) |- |d||[[ХФӘ|/t/]] |- |s, x||[[ХФӘ|/z/]] |- |f||[[ХФӘ|/v/]] |- |} |} Моннан тыш, борын сузыгыга тәмамланган сүзләрдә [[ХФӘ|/n/]] авазы барлыкка килеп киләсе сүз белән бәйләшә. Бәйләшү мәҗбүри булган очраклар: * тартым яки күрсәтү алмашлыгы яки артикль һәм киләсе сүз арасында: ''les ͜ amis'' «дуслар», * сан яки асыл сыйфат артында: ''un grand ͜ appartement'' «зур [[квартира]]», * [[алмашлык]] ия һәм фигыль арасында: ''ils ͜ escrivent'' «алар яза», * ''avoir'', ''être'' формалары артында: ''je suis ͜ étudiant'' «мин [[студент]]», * ''dans'', ''chez'', ''sans'', ''sous'', ''en'' бәйлекләре артында: ''dans ͜ une maison'' «өйдә», * ''très'', ''trop'', ''plus'', ''bien'' рәвешләре артында: ''très ͜ attentif'' «бик игътибарлы», * фразеологик сүз тезмәләрендә: ''de temps ͜ en temps'' «кайчакта». Бәйләшү мөмкин булмаган очраклар: * исем ия һәм хәбәр арасында: ''les élèves | étudient'' «студентлар укый», * исем һәм аергыч арасында: ''les jours | heureux'' «бәхетле көннәр», * ''et'' [[теркәгеч]]е артында: ''moi et | elle'' «мин һәм ул», * җиңелчә сулышлы ''h'' алдында: ''très | haut'' «бик югары», * алмшлык ия һәм үткән заман сыйфат фигыле арасында: ''Sont-ils | entrés ?'' «Кергәннәрме?» ==Грамматика== ===Морфология=== ====Исем==== Күплек саны формасын ясау берничә ысуллары кулланыла. {| |style="vertical-align:top"| {|class="wikitable" style="text-align:left" !Ысул !Кулланылыш !Мисал !Искәрмә |- |''-s''||сүзләр күбесе||''un ami'' — ''les amis''|| |- |юк үзгәреш||''-s'', ''-x'', ''-z'''ка тәмамланган сүзләр||''un tapis'' — ''des tapis''|| |- |''-x''||''-au'', ''-eau'', ''-eu'''га тәмамланган сүзләр;<br>''bijou'', ''caillou'', ''chou'', ''genou'', ''hibou'', ''joujou'', ''pou''||''un bijou'' — ''les bijoux''||чыгармалар: ''bleu'', ''pneu'' |- |''-al'' → ''-aux''||''-al'''га тәмамланган сүзләр||''un chaval'' — ''les chevaux''||чыгармалар: ''bal'', ''chacal'', ''carnaval'',<br>''festival'', ''récital'', ''final'', ''choral'' һ.б. |- |''-ail'' → ''-aux''||''bail'', ''corail'', ''émail'', ''vail'', ''vantail'' һ.б. сүзләрдә||''un travail'' — ''des travaux''||''-ail'''га тәмамланган сүзләр күбесенә ''-s'' куша: ''un détail'' — ''des détails'' |- |тамыр үзгәреше||кайбер сүзләр||''un œil'' — ''des yeux''|| |- |} |} Моннан тыш, француз телендә ир-ат һәм хатын-кыз родлары бар. ====Сыйфат==== Сыйфат исем белән род һәм сан буенча яраша. Ир-ат роды биш сыйфаты сузыктан яки h'тан башлаган сүз алдында үзгәрелә: {| style="wikitable" ! '''Гади форма''' !! '''Сузык яки h алдында''' |- | beau || bel |- | nouveau || nouvel |- | vieux || vieil |- | fou || fol |- | mou || mol |} Хатын-кыз роды формасын ясау төп кагыйдәсе ир-ат роды формасына ''-e'' кушылуыннан гыйбарәт, ләкин чыгармалар да бар: {| style="wikitable" ! '''Ир-ат роды''' !! '''Хатын-кыз роды''' |- | aigu || aiguë |- | bas || basse |- | beau || belle |- | blanc || blanche |- | doux || douce |- | faux || fausse |- | fou || folle |- | frais || fraîche |- | gentil || gentille |- | grec || grecque |- | gros || grosse |- | jaloux || jalouse |- | long || longue |- | mou || molle |- | nouveau || nouvelle |- | public || publique |- | sec || sèche |- | turc || turcque |- | vieux || vieille |} Моннан тыш, кайбер очракларда регуляр үзгәрешләр килеп чыга: {| |style="vertical-align:top"| {|class="wikitable" style="text-align:left" !Ир-ат роды !Хатын-кыз роды !Мисал !Чыгармалар |- |''-e''||''-e'' кушылмый||''rouge''&nbsp;— ''rouge''|| |- |''-er'', ''-ier''||''-ère'', ''-ière''||''entier''&nbsp;— ''entière''|| |- |''-f''||''-ve''||''naïf''&nbsp;— ''naïve''|| |- |''-eux'', ''-eur''||''-euse''||''heureux''&nbsp;— ''heureuse'',<br>''travailleur''&nbsp;— ''travailleuse''||''meilleur(e)'', ''antérieur(e)'',<br>''postérieur(e)'', ''supérieur(e)'',<br>''inférieur(e)'', ''intérieur(e)'',<br>''extérieur(e)'' |- |''-teur''||''-trice''||''protecteur'' — ''protectrice''|| |- |''-et'', ''-el'', ''-eil'', ''-en'', ''-on'', ''-ien''||''-e'' алдында тартык ике тапкыр языла||''bon''&nbsp;— ''bonne''||''inquiet''&nbsp;— ''inquiète'',<br>''concret''&nbsp;— ''concrète'',<br>''complet''&nbsp;— ''complète'',<br>''secret''&nbsp;— ''secrète'' |- |} |} Күплек саны формасын ясау берничә ысуллары кулланыла. {| |style="vertical-align:top"| {|class="wikitable" style="text-align:left" !Ысул !Кулланылыш !Мисал !Чыгармалар |- |''-s''||сүзләр күбесе, родына карамастан||''petit'' — ''petits'', ''petite'' — ''petites''|| |- |юк үзгәреш||''-s'', ''-x'''ка тәмамланган сүзләр||''un homme heureux'' — ''des hommes heureux''|| |- |''-x''||''beau'', ''noveau'' гына||''beau'' — ''beaux''|| |- |''-al'' → ''-aux''||''-al'''га тәмамланган сүзләр||''national'' — ''nationaux''||''banal'', ''glacial'', ''natal'',<br>''naval'', ''fatal'', ''final'' |- |} |} Өстәвенә, ''beau/bel'', ''nouveau/nouvel'', ''vieux/vieil'', ''fou/fol'', ''mou/mol'' сүзләренең күплек саны берәр формасы гына бар, алар гади формаларыннан ясала: ''beaux'', ''nouveaux'', ''vieux'', ''fous'', ''mous''. {| class="wikitable" |+Сыйфатлар чагыштыру дәрәҗәләре !Чагыштыру дәрәҗәсе !Ясалышы !Мисаллар !Чыгарылма |- |Чагыштыру дәрәҗәсе |''plus'', ''moin'', ''aussi'' (+&nbsp;''que''&nbsp;теркәгече) |''La Volga est plus large que la Moskova'' «[[Идел]] [[Мәскәү (елга)|Мәскәү елгасы]]ннан киңрәк»<br>''La territoire de la France est moins grand que celui de l'U.R.S.S.'' «[[Франция]] территориясе [[ССРБ]]-ныкыдан кечерәк»<br>''Les monuments de Léningrad sont aussi intéressants que le monuments de Moscou'' «[[Санкт-Петербург|Ленинград]] һәйкәлләре [[Мәскәү]] һәйкәлләре кебек үк кызыклы» |''bon'' «яхшы»&nbsp;— ''meilleur(e)'' «яхшырак»<br>''mauvais'' «яман»&nbsp;— ''pire'' «яманрак»<br>''petit'' «кечкенә»&nbsp;— ''moindre'' (шулай ук ''plus petit(e)'') «кечерәк» |- |Артыклык дәрәҗәсе |билгеле артикль + ''plus'', ''moin'' |''La Loire est la plus grade fleuve de la France'' «[[Луара]]&nbsp;— Франциядә иң зур [[елга]]»<br>''Cette œuvre est la moins intéressante'' «Бу әсер иң кызыксыз» |''bon'' «яхшы»&nbsp;— ''артикль''&nbsp;+&nbsp;''meilleur(e)'' «иң яхшы»<br>''mauvais'' «яман»&nbsp;— ''артикль''&nbsp;+&nbsp;''pire'' «иң яман»<br>''petit'' «кечкенә»&nbsp;— ''артикль''&nbsp;+&nbsp;''moindre'' (шулай ук ''plus petit(e)'') «иң кечкенә» |} Гади сыйфатлардан тыш, күрсәтү, тартым сыйфатлар һәм билгесез сыйфатлар бар, төрләнеше махсус һәм күптөрле. Сыйфат төрле родлы исемнәр яки алмашлыклар төркеменә караса, ул ир-ат формасында тора: ''Marie (хатын-кыз) et Pierre (ир-ат) sont intelligents (ир-ат формасы)'' «Мари белән Пьер акыллы»; ''gens'' «кешеләр» сүзе төрле очракларда төрле родлы сыйфатлар белән кулланыла. Иң еш кулланыла торган сыйфатлар (''bon'' «яхшы», ''mauvais'' «яман», ''grand'' «зур» һ.б.), шулай ук күрсәтү, тартым сыйфатлар, билгесез сыйфатлар һәм ''quel'' «кайсы» сүзе исем алдыннан килә ала, башкалар бөтенесе исә исем артыннан киләргә тиеш. ====Фигыль==== Француз телендә фигыльнең зат, сан, заман, юнәлеш ([[рус теле|рус]]. ''залог'') һәм төркемчә ([[рус теле|рус]]. ''наклонение'') категорияләре бар. {| |style="vertical-align:top"| {|class="wikitable" style="text-align:left" |+Фигыль спряжениеләре !Спряжение !Фигыльләр !Искәрмә |- |I||''-er'''га тәмамланганнар||чыгарма: ''aller'' «барырга»;<br>кайбер фигыльләр орфографик яктан үзгрелә |- |II||күплек санда ''-iss-'' кушымчасы кертелгән, ''-ir'''га тәмамланган фигыльләре|| |- |III||''-ir'', ''-oir'', ''-re'''га тәмамланганнар; ''aller'' «барырга»||спряжениедә уртак кагыйдәсе юк |- |} |} Ике сыйфат фигыль төре бар: participe présent һәм participe passé. Participe présent формасы ясау өчен ''-ons''<nowiki/>'сыз Présent заманы 1-нче зат күплек саны формасындагы фигыльгә ''-ant'' кушыла; participe passé формасы ясау өчен I спряжение фигыле нигезенә ''-é'', II спряжениенекенә ''-i'' ялгана; III спряжение өчен уртак кагыйдә юк. Дүрт төркемчә бар: хикәя фигыль ([[рус теле|рус]]. ''изъявительное наклонение'', [[француз теле|фр]]. ''mode indicatif''), боерык фигыль ([[рус теле|рус]]. ''повелительное наклонение'', [[француз теле|фр]]. ''mode impératif''), шарт фигыль ([[рус теле|рус]]. ''условное наклонение'', [[француз теле|фр]]. ''mode conditionnel''), субъюнктив ([[рус теле|рус]]. ''сослагательное наклонение'', [[француз теле|фр]]. ''mode subjonctif''). Боерык фигыльдән башка барысының да үз заман системалары бар. Гади заманнарда фигыль үзе, катлаулы заманарда исә ярдәмчел аның белән фигыльләр кулланыла. {| class="wikitable" |+Фигыль заманнары ! rowspan="2" |Төркемчә ! colspan="2" |Үткән заманнар ! rowspan="2" |Хәзерге заманнар (барысы да гади) ! colspan="2" |Киләчәк заманнар |- !Гадиләр !Катлаулылар !Гадиләр !Катлаулылар |- !Indicatif |Imparfait<br>Passé simple |Passe composé<br>Plus-que-parfait<br>Passé antérieur<br>Passé immédiat<br>Passé immédiat dans le passé<br> |Présent |Futur simple<br>Futur dans le passe |Futur antérieur<br>Futur immédiat<br>Futur immédiat dans le passé<br> |- !Conditionnel | |Conditionnel passé 1-ère forme<br>Conditionnel passé 2-ième forme |Coditionnel présent | | |- !Subjonctif |Subjonctif imparfait |Subjonctif passé<br>Subjonctif plus-que-parfait |Subjonctif présent | | |} {| class="wikitable" |+Гади заманнарда төрләнеш ! colspan="2" rowspan="2" |Хикәя фигыль ! colspan="3" |I спряжение ! colspan="3" |II спряжение ! rowspan="2" |Нәрсәгә кышымчалары ялгана |- !1-нче зат !2-нче зат !3-нче зат !1-нче зат !2-нче зат !3-нче зат |- ! rowspan="2" |Présent !Берлек саны | ''-e'' | ''-es'' | ''-e'' | ''-is'' | ''-is'' | ''-it'' | rowspan="4" |Инфинитив нигезенә |- !Күплек саны | ''-ons'' | ''-ez'' | ''-ent'' | ''-issons'' | ''-issez'' | ''-issent'' |- ! rowspan="2" |Passé simple !Берлек саны | ''-ai'' | ''-as'' | ''-a'' | ''-is'' | ''-is'' | ''-it'' |- !Күплек саны | ''-âmes'' | ''-âtes'' | ''-èrent'' | ''-îmes'' | ''-îtes'' | ''-irent'' |- ! rowspan="3" |Imparfait ! ! colspan="2" |1-нче зат ! colspan="2" |2-нче зат ! colspan="2" |3-нче зат ! |- !Берлек саны | colspan="2" |''-ais'' | colspan="2" |''-ais'' | colspan="2" |''-ait'' | rowspan="2" |''-ons''<nowiki/>'сыз Présent заманы 1-нче зат күплек саны формасындагы фигыльгә |- !Күплек саны | colspan="2" |''-ions'' | colspan="2" |''-iez'' | colspan="2" |''-aient'' |- ! rowspan="2" |Futur simple !Берлек саны | colspan="2" |''-ai'' | colspan="2" |''-as'' | colspan="2" |''-a'' | rowspan="4" |Инфинитивка |- !Күплек саны | colspan="2" |''-ons'' | colspan="2" |''-ez'' | colspan="2" |''-ont'' |- ! rowspan="2" |Futur dans le passé !Берлек саны | colspan="2" |''-ais'' | colspan="2" |''-ais'' | colspan="2" |''-ait'' |- !Күплек саны | colspan="2" |''-ions'' | colspan="2" |''-iez'' | colspan="2" |''-aient'' |- ! colspan="2" |Шарт фигыль ! colspan="2" |1-нче зат ! colspan="2" |2-нче зат ! colspan="2" |3-нче зат ! |- ! rowspan="2" |Coditionnel présent !Берлек саны | colspan="2" |''-ais'' | colspan="2" |''-ais'' | colspan="2" |''-ait'' | rowspan="2" |Инфинитивка |- !Күплек саны | colspan="2" |''-ions'' | colspan="2" |''-iez'' | colspan="2" |''-aient'' |- ! colspan="2" |Субъюнктив ! colspan="2" |1-нче зат ! colspan="2" |2-нче зат ! colspan="2" |3-нче зат ! |- ! rowspan="2" |Subjonctif présent !Берлек саны | colspan="2" |''-e'' | colspan="2" |''-es'' | colspan="2" |''-e'' | rowspan="2" |''-ent''<nowiki/>'сыз Présent заманы 3-нче зат күплек саны формасындагы фигыльгә |- !Күплек саны | colspan="2" |''-ions'' | colspan="2" |''-iez'' | colspan="2" |''-ent'' |- ! rowspan="2" |Subjonctif imparfait !Берлек саны | colspan="2" |''-se'' | colspan="2" |''-ses'' | colspan="2" |''-ât'' | rowspan="2" |Présent simple 2-нче зат берлек саны формасындагы фигыльгә |- !Күплек саны | colspan="2" |''-sions'' | colspan="2" |''-siez'' | colspan="2" |''-sent'' |} {| class="wikitable" |+Катлаулы заманнарда төрләнеш !Төркемчә !Заман !Ясалышы |- ! rowspan="8" |Хикәя фигыль !Passe composé |présent формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |- !Plus-que-parfait |imparfait формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |- !Passé antérieur |passé simple формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |- !Passé immédiat |présent формасындагы ''venir'' фигыле + ''de'' + инфинитив |- !Passé immédiat dans le passé |imparfait формасындагы ''venir'' фигыле + ''de'' + инфинитив |- !Futur antérieur |futur simple формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |- !Futur immédiat |présent формасындагы ''aller'' фигыле + инфинитив |- !Futur immédiat dans le passe |imparfait формасындагы ''aller'' фигыле + инфинитив |- ! rowspan="2" |Шарт фигыль !Conditionnel passé 1-ère forme |conditionnel présent формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |- !Conditionnel passé 2-ième forme | rowspan="2" |subjonctif imparfait формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |- ! rowspan="2" |Субъюнктив !Subjonctif plus-que-parfait |- !Subjonctif passé |subjonctif présent формасындагы ''avioir/être'' фигыле + participe passé |} == Шулай ук карагыз == {{Портал|Тел|Тел белеме|Җәмгыять}} * [[Сөйләшүчеләр саны буенча телләр исемлеге]] * [[Телләрнең Интернета кулланылышы]] * [[Киң таралган телләр исемлеге]] * [[Француз теле рәсми тел булган территориаль берлекләр исемлеге]] == Әдәбият == * THE BANCROFT FRENCH DICTIONARY - FRENCH-ENGLISH/ENGLISH-FRENCH - BANCROFT•LONDON<br/> * ''Виктория Клюева'' — ФРАНЦУЗСКИЙ ЯЗЫК С НУЛЯ — Питер, 2014 — ISBN 978-5-496-00580-7<br/> * ''Н.Брель, Н.Пославская'' — Русско-французский разговорник для путешественников. Bon voyage — Питер, 2014 — ISBN 978-5-496-00072-7 * ''Городецкий Р.А., Самохотская И.С.'' Французский язык для студентов-историков: Учеб. для ист. фак. пед. вузов.&nbsp;— 2-е изд., испр. и доп.&nbsp;— М.: Высш. шк., 1991.&nbsp;— 335 с. — ISBN 5-06-001610-0 * Французский язык. Справочник школьника / Е.&nbsp;В.&nbsp;Агеева; Научный редактор Т.&nbsp;Л.&nbsp;Королёва.&nbsp;— М.: Филол. о-во «Слово», «Ключ-С», АСТ, Центр гуманитарных наук при факультете журналистики МГУ им. М.В.Ломоносова, 1997. — 480 с. — ISBN 5-15-000746-3 * ''Н.Б. Жукова, К.Н. Дауэ'' — Справочник по грамматике французского языка. Для старших классов средней школы. — Государственное учебно-педагогическое издательство Министерства Просвещения РСФСР, 1963 * Популярный самоучитель французского языка +CD / Н.&nbsp;Демазюр, Н.&nbsp;Путилина.&nbsp; Москва: Издательство АСТ, 2017.&nbsp;– 511, [1] с.: ил. + CD.&nbsp;– (Популярный самоучитель).&nbsp;— ISBN 978-5-17-098840-2 * ''К.А. Аллендорф'' — Очерк истории французского языка. Пособие для преподавателей. — Государственное учебно-педагогическое издательство Министерства Просвещения РСФСР, 1959 ==Чыганаклар== [[Төркем:Франсуз теле]] {{Lang-stub-cyr}} g7itu2qdty1vvan8xdppggbco485gi6 Сатурн 0 13595 3524264 2870986 2022-07-21T15:09:15Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki {{күп мәгънәле}} Бу сүзнең берничә аңламы бар: * [[Сатурн (планета)]] * [[Сатурн (мифология)]] * [[Сатурн кинопремиясе]] akdjuo5zxh1etmp9q77hnijys92ohip 3524280 3524264 2022-07-21T15:51:12Z Әмир 15082 мәгълүмат өстәү wikitext text/x-wiki {{күп мәгънәле}} '''Сатурн''' (Сат'''у́'''рн, {{lang-la|Saturnus}}) ― күп мәгънәле сүз. Бу сүзнең берничә аңламы (мәгънәсе) бар: * [[Сатурн (планета)]] * [[Сатурн (мифология)]] * [[Сатурн (кинопремия)]] * [[Сатурн (мифология)]] kzgz24nsefm980heyqqee9pvbxuwter 22 июль 0 15054 3524340 3524030 2022-07-21T21:32:13Z Frhdkazan 3171 /* {{Вафатлар}} */ * [[1981 ел|1981]] — [[Лазарь Люстерник]], wikitext text/x-wiki '''22 июль''' — [[Милади тәкъвиме]]ндә җиденче айның егерме икенче көне. Ел ахырына кадәр 162 көн кала. {{Июль тәкъвиме}} {{Шулай ук карагыз/Көн}} {{Тарихта бу көн}} =={{Бәйрәмнәр һәм вакыйгалар}}== ==={{Халыкара истәлекле период}}=== * {{Байрак/Җир}} [[Пи саны]] көне. ==={{Илләр буенча бәйрәмнәр}}=== ==={{Һөнәри һәм җәмгыяви бәйрәмнәр}}=== * {{Байрак/Азәрбайҗан}} [[Азәрбайҗан]] — милли матбугат көне. == {{Вакыйгалар}} == * [[1246 ел|1246]] — [[аурупа]]лылардан беренче булып, [[Джованни Карпини]] монголлар башкаласы [[Каракорум]]га барып җитә. * [[1917 ел|1917]] — Эчке Русия һәм Себер төрки-татарларының Милли-мәдәни мөхтәрияте игълан ителә. * [[1919 ел|1919]] — [[Татарстан китап нәшрияты]] оештырыла (''РСФСР Госиздат бүлеге''). * [[1922 ел|1922]] — [[Олимпиада]]да катнаша алмагач, {{Байрак|Алмания}} [[Алмания|Веймар республикасы (Алмания)]] альтернатив уеннар оештыра. * [[1930 ел|1930]] — Совет хөкүмете [[күмәк хуҗалык]]ларда [[акча]] түләүләрен «хезмәт көннәре» белән алыштыра. * [[1946 ел|1946]] — {{Иерусалим гербы}}да терракт нәтиҗәсендә 91 кеше үлә. * [[1989 ел|1989]] — [[Таҗик теле]] {{TJK}}ның [[дәүләт теле]] булып игълан ителә. == {{Туулар}} == {{Шулай ук карагыз|:Төркем:22 июль көнне туганнар}} * [[1596 ел|1596]] — [[Михаил I]], * [[1802 ел|1802]] — [[Александр Казем-Бек]], татар теле белгече, галим. * [[1822 ел|1822]] — [[Грегор Мендель]], [[генетика]]га нигез салучы. * [[1843 ел|1843]] — [[Дмитрий Корсаков]], * [[1861 ел|1861]] — [[Стефан (Архангельский)|Стефан]], * [[1872 ел|1872]] — [[Николай Ивашинцов]], * [[1878 ел|1878]] — [[Януш Корчак]], язучы, табиб. * [[1879 ел|1879]] — [[Александр Фомин]], * [[1887 ел|1887]] — [[Густав Һерц]], * [[1888 ел|1888]] — [[Зелман Ваксман]], * [[1900 ел|1900]] — [[Хәмид Мөштәри]], татар физика галиме. * [[1907 ел|1907]] — [[Юлия Нейман]], * [[1914 ел|1914]] — [[Александр Митин]], * [[1922 ел|1922]] — [[Хәким Мөхетдинов]], * [[1925 ел|1925]] — [[Шәүрә Мортазина]], * [[1935 ел|1935]] — [[Владимир Лобов]], * 1935 — [[Фәнүз Фәезов]], * [[1937 ел|1937]] — [[Анатолий Трофимов]], география галиме. * [[1938 ел|1938]] — [[Тәлгать Галиуллин]], татар галиме. * [[1939 ел|1939]] — [[Радик Богданов]], * [[1946 ел|1946]] — [[Мирей Матьё]], җырчы. * [[1947 ел|1947]] — [[Артём Айдинов]], [[КАИ]] студенты. * [[1948 ел|1948]] — [[Валерий Шикшин]], * [[1949 ел|1949]] — [[Валентина Дианова]], * [[1951 ел|1951]] — [[Олег Газманов]], эстрада җырчысы. * 1951 — [[Рәшит Гыйләҗев]], * [[1957 ел|1957]] — [[Флизә Фатыйхова]], * [[1963 ел|1963]] — [[Римма Галимова]], * [[1966 ел|1966]] — [[Дмитрий Бугров]], археолог, [[Тукай премиясе]] (''[[2016 ел|2016]]''). * [[1972 ел|1972]] — [[Константин Попов]], * [[1985 ел|1985]] — [[Сергей Давыдов]], * [[1987 ел|1987]] — [[Бурчин Абдулла]], * 1987 — [[Иван Панин (1987)|Иван Панин]], * [[1992 ел|1992]] — [[Селена Гомес]], Америка [[актриса]]сы, [[комик]], [[җырчы]] һәм җырлар авторы. == {{Вафатлар}} == {{Шулай ук карагыз|:Төркем:22 июль көнне вафатлар}} * [[1826 ел|1826]] — [[Джузеппе Пьяцци]], итальян астрономы. * [[1900 ел|1900]] — [[Исаак Левитан]], рус рәссамы. * [[1908 ел|1908]] — [[Уильям Рандал Кример]], [[британ]] сәясәтчесе. * [[1918 ел|1918]] — [[Леонид Вайнер]], * [[1930 ел|1930]] — [[Александр Самойлов]], * [[1941 ел|1941]] — [[Дмитрий Павлов]], совет гаскәр башлыгы. * [[1944 ел|1944]] — [[Гали Шәмсетдинов]], [[Советлар Берлеге Каһарманы]], танк ротасы командиры. * 1944 — [[Евгений Сомов-Насимович]], * [[1954 ел|1954]] — [[Гаяз Исхакый]], күренекле татар язучысы, җәмәгать эшлеклесе. * [[1967 ел|1967]] — [[Пётр Ураев]], совет [[СССР|дәүләт]] һәм [[СБКФ|фирка]] эшлеклесе. * [[1971 ел|1971]] — [[Игорь Скулков]], * [[1977 ел|1977]] — [[Ярослав Скульски]], * [[1978 ел|1978]] — [[Михаил Первухин]], ССРБ дәүләт, хәрби һәм фирка эшлеклесе. * [[1981 ел|1981]] — [[Лазарь Люстерник]], * [[1987 ел|1987]] — [[Григорий Садовников]], * [[1991 ел|1991]] — [[Владимир Садай]], * [[1992 ел|1992]] — [[Валерий Барсуков]], * [[2001 ел|2001]] — [[Тамара Хлебникова]], * [[2002 ел|2002]] — [[Раил Байбулатов]], * [[2005 ел|2005]] — [[Жан Шарль де Менезес]], * [[2008 ел|2008]] — [[Алмаз Монасыйпов]], * [[2009 ел|2009]] — [[Рифкать Гайнуллин]], =={{Дини бәйрәмнәр}}== ===={{Исем бәйрәмнәре}}==== == Шулай ук карагыз == {{commonscat|22 July}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} {{Тәкъвим}} [[Төркем:Ел көннәре]] [[Төркем:22 июль]] czmnce84kyfoll55j34b54v18w24n1z Октябрьски 0 17963 3524273 3238759 2022-07-21T15:31:23Z Әмир 15082 мәгълүмат өстәү: /* Дини тормыш */ wikitext text/x-wiki {{ТП |халәт = шәһәр |татар исеме = Октябрь шәһәре |чын исем = Октябрьски |ил = Россия |герб = Coat of Arms of Oktyabrsky (Bashkortostan).png |байрак = Flag of Oktyabrsky (Bashkortostan).png |герб киңлеге = |байрак киңлеге = |lat_deg = 54|lat_min = 29|lat_sec = 00 |lon_deg = 53|lon_min = 29|lon_sec = 00 |CoordAddon =type:city(107700)_region:RU |CoordScale = |ЯндексХарита = http://maps.yandex.ru/map_search.xml?map=5&lay=28&id=3152 |ил харитасы зурлыгы = |төбәк харитасы зурлыгы = |район харитасы зурлыгы = |төбәк төре = Җөмһүрият |төбәк = Башкортстан |төбәк җәдвәлдә = |район төре = |район = Туймазы районы |район җәдвәлдә = |җәмгыять төре = |җәмгыять = |җәмгыять таблицада = |ил харитасы = |төбәк харитасы = |район харитасы = |эчке бүленеш = |башлык төре = мэр |башлык = Шмелев Алексей<ref>2013 елның ноябреннән.</ref> |нигезләү датасы = 1937 |беренче телгә алу = |элеккеге исемнәр = |халәт = 1946 |мәйдан = 99 |шәһәр =1960 |биеклек төре = |ТП мәркәзе биеклеге = |климат = уртача |рәсми тел = |халык саны = {{үсү}} 109 722 |исәп елы = 2009 |халык тыгызлыгы = |агломерация = |милли состав = |дини состав = |этнохороним = |сәгать кушагы = |DST = |телефон коды = 34767 |почта индексы = |почта индекслары = 452600-452616 |автомобил коды = |Commons-та төркем = Oktyabrsky |сайт = http://oktb.bashtel.ru/ }} '''Октябрьски''' – [[Башкортстан]]ның [[Башкортстан|җөмһүрият]] буйсынуындагы [[шәһәр]]е, 1946 елның апреленә кадәр [[Туймазы районы]]на кергән.<ref>''РСФСР Верховный Советы президиумының 1946 ел, 5 апрель указы''</ref><ref>[http://www.oktadm.ru/our-city/detail.php?ELEMENT_ID=310 шәһәр хакимияте сайты]</ref> == Географик мәгълүмат == Уфадан 180 км ераклыкта, [[Татарстан]] белән [[Башкортстан]] арасында аккан [[Ык]] буенда урнашкан. Якындагы тимер юл станцияләре [[Руссу]] (Татарстан) – 15 кмда һәм [[Туймазы]] (25 кмда). Шәһәр эчендә пассажир хәрәкәте булмаган [[Нарыш (Октябрьски)|Нарыш]] тупик тимер юл станциясе урнашкан. == Тарихи мәгълүматлар == Башкортстанның көнбатышында [[нефть]] ятмалары һәм «[[Туймазы]]нефть» тресты барлыкка килү белән Ыкның уң ярында нефтьчеләрнең бистәсен төзү турында карар кылынган. Дүрт татар авылы: Нарыш, Төрекмән, Мулла һәм Зәет арасындагы кырда “Социалистический городок” төзелеше башланган. Ике ел эчендә саман кирпеченнән 20 бер катлы йорт, клуб, [[ашханә]], почта төзелгән. Эшче куллар җитмәгәч, 1941-1942 елда төзелешкә Идел буе [[алманнар]]ы күчерелә. Алар урман кисә, карьерлардан таш чыгара. Хәзерге автовокзал урынында “25 еллык” лагир булган. Анда 25 елга иректән мәхрүм ителгән [[Сталин репрессияләре|репрессия]] корбаннары тора. 1944 елда Нарыштау астында нефть табылу уңаеннан беренче урамга ''Девон'' исеме кушыла. 1946 елда бистәгә шәһәр статусы бирелә. == Халык == Халык саны 109,7 мең ([[2010]]). Зурлыгы буенча [[Башкортстан]]ның бишенче шәһәре. {| class='standard' style='text-align: center;' width=65% |- class='bright' ! [[1959]]<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg2.php 1959 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны]</ref> !! [[1970]]<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus70_reg2.php 1970 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны]</ref> !! [[1979]]<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg2.php 1979 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны]</ref> !! [[1989]]<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg2.php 1989 елның Бөтенсоюз җанисәбе. РСФСР, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны]</ref> !! [[2002]]<ref>[http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg2.php 2002 елгы Бөтенроссия җанисәбе. РФ, аның территориаль берәмлекләренең, шәһәр җирлекләренең һәм шәһәр районнарының җенес буенча халык саны]</ref> !! [[2010]]<ref name='башстат'>{{Citation |title=Численность населения по населенным пунктам Республики Башкортостан |url=http://bashstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/bashstat/resources/2f055a804e303140ba45fe3bf8d20d64/%D0%A7%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C+%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D0%BF%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D1%8B%D0%BC+%D0%BF%D1%83%D0%BD%D0%BA%D1%82%D0%B0%D0%BC+%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8+%D0%91%D0%B0%D1%88%D0%BA%D0%BE%D1%80%D1%82%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD.pdf |access-date=2013-11-03 |archive-date=2014-08-20 |archive-url=https://www.webcitation.org/6Rxi3K6iw?url=http://bashstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/bashstat/resources/2f055a804e303140ba45fe3bf8d20d64/%D0%A7%D0%B8%D1%81%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D1%8C+%D0%BD%D0%B0%D1%81%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D1%8F+%D0%BF%D0%BE+%D0%BD%D0%B0%D1%81 |dead-url=yes }}</ref> |-class='bright' |64 717 |77 054 |88 030 |104 732 |108 647 |109 474 |} === Милли состав === {| class="prettytable" |-class="" !Милләт (2002) !Өлеш, % |- |[[татарлар]] | align="right" |37,1 |- |[[руслар]] | align="right" |40,9 |- |[[башкортлар]] | align="right" |13,1 |- |[[чуашлар]] | align="right" |1,94 |- |[[чирмешләр]] | align="right" |1,24 |- |[[мукшылар]] | align="right" |0,98 |- |[[Арлар|удмуртлар]] | align="right" |0,21 |- |[[украиннар]] | align="right" |1,66 |- |[[әрмәннәр]] | align="right" |0,43 |- |[[белоруслар]] | align="right" |0,25 |- |[[таҗиклар]] | align="right" |0,25 |- |[[үзбәкләр]] | align="right" |0,19 |- |} == Танылган кешеләр == Хәзерге Октябрьскига керүче торак урыннардан зур гына кешеләр чыккан: * [[Хәйретдин Мөҗәй]] (Төрекмән, 1901-1944) – полковник, герой-шагыйрь. * [[Шакирҗан Гатиятуллин]] (Мулла, 1916-1972) – Советлар берлеге герое. * [[Риф Гайнанов]] (Нарыш, 1958-2009) – [[билбаулы көрәш]]нең халыкара ассоциациясе президенты. Гомумән, шәһәр үзенең көрәш мәктәбе белән танылган. Октябрьскиның ширкәтләрендә төрле вакытларда [[Мөсәгыйть Хәбибуллин]], [[Ризван Хәмид]] эшләп китәләр, [[Вагыйз Фәтхуллин]], [[Айдар Хәлим]] биредә училище тәмамлый, [[Нәҗип Асанбаев]] [[Кызыл Таң]]ның үз хәбәрчесе булып эшли. * [[Марина Карпова]] ([[1989]])– җырчы, М.Е Пятницкий исемендәге дәүләт академия рус халык хоры ([[Мәскәү]]) солисты. [[Октябрьский]] шәһәренең музыка мәктәбенең фольклор төркемен тәмамлаган, "''Таусень''" ансамблендә катнашкан, [[керәшен]] җырлары белән үзенең җырчы карьерасын башлап җибәргән. * [[Марат Баһаветдинов]] (1947), Нефтекама шәһәр Советы рәисе (1988―1992), БАССР XII чакырылыш Югары Советы депутаты. * [[Владимир Латыйпов-Догадов]] (1962), драма театры артисты. [[БР халык артисты]] (2004). * [[Рим Вәлиуллин]] (1950), [[Башкорт дәүләт университеты|БДУ]] профессоры. * [[Нәзирә Шәрәфетдинова]] (1949), медицина фәннәре докторы (1998), профессор (2000). БР атказанган табибы (2002), атказанган фән эшлеклесе (2014). == Матбугат == [http://tugan-yak.ru/ «Туган як»] —- Октябрьски шәһәренең иҗтимагый-сәяси гәзите, 1990 елдан. Атнага 2 тапкыр чыга. == Икътисад == Октябрьски – зур индустриаль үзәк. Сәнәгать җитештерүе структурасына машина төзү ширкәтләренә 43% туры килә; ягулык сәнәгатенә 32%. Шәһәр предпприятителәре 250 исемдәге товар җитештерә. Нефть промыселлары һәм автомобиль транспорты өчен җиһазлар, төзелеш конструкцияләре һәм материаллары, автомобиль приборлары һ.б. <br /> 50гә якын сәнәгать предприятиесенең арасында аерым урынны [[Башнефть]] НГДУ (нефть-газ чыгаручы идарә), «Башнефтегазпром» идарәсе, ААҖ АК «ОЗНА», АҖ&nbsp;АК&nbsp;«АПРИ», ОЗНПО, ҖЧҖ ҖШ (җитештерү ширкәте) «Роснефтемаш», ААҖ&nbsp;«Блокжилкомплект», ҖЧҖ «Металл-комплект». АҖ&nbsp;АК&nbsp;«АПРИ» Россиянең эшләүче барлык автомобиль, трактор һәм комбайн җитештерүче заводлары өчен приборлар ясый. == Транспорт == [[Рәсем:Avtovok.jpg|200px|thumb|left|Октябрьски автовокзалы, [[2005 ел]]]] == Мәгариф == === Югары уку йортлары === * [[Уфа нефть институты|Уфа дәүләт нефть техник университеты]]ның Октябрьски филиалы ([http://of.ugntu.ru http://of.ugntu.ru]) * [[Самар]] дәүләт архитектура-төзелеш университетының [[Бәләбәй]] филиалы. * 4 юридик-социогуманитар вуз филиаллары. === Урта махсус уку йортлары === * Башкорт икътисади-юридик техникумы * [[Октябрьский]] икътисади техникумы (http://nouoet.com) * [[Октябрьски нефть көллияте|С. И. Кувыкин ис. Октябрьский Нефть көллияте]] * Гуманитар көллият * Музыкаль училище * [[Октябрьски коммуналь-төзелеш көллияте|Октябрьский коммуналь-төзелеш көллияте]]. === Башлангыч һөнәри уку йортлары === № 4, 22, 56,68 == Дини тормыш == ;Ислам * [[Заит җәмигъ мәчете (Октябрьск)|Заит җәмигъ мәчете]] * Төрекмән бистәсе мәчете (''Мәчет урамы, 4'') * Московка бистәсе мәчете (''Кооператив ур., 100/1'') * «Мөхсин» мәчете (Мулла бистәсе, ''Матросов ур., 136'') * Октябрьски үзенең мәдрәсәсе белән билгеле. "Нур әл-Ислам" мәдрәсәсе 1990 елдан эшли. [[Тәлгать Таҗетдин]] җитәкләгән [[Үзәк диния нәзарәте|Үзәк Диния нәзараты]]на карый торган мәчетләр имамнары биредә белемен күтәрә. ;Православие * Смоленск чиркәве (Сретение кафедраль соборы) (''Крестьян ур., 15''), протодиакон Роман (Касыйм улы Ганиев) * Троица-Сергий чиркәве (''Ленин проспекты, 61Б''), иерей Константин (Абдуллин) {{Gallery |title= |width=180 |height=180 |lines=2 |File:Mechet'.oktyabrskiy.jpg|[[Заит җәмигъ мәчете (Октябрьск)|Заит җәмигъ мәчете]] |File:Hram.Oktyabrskiy.jpg|[[Сретение кафедраль соборы (Октябрьск)|Сретение кафедраль соборы]] }} == Урамнары == *[[Габдулла Тукай урамы (Октябрьски)|Габдулла Тукай урамы]] * [[Муса Җәлил урамы (Октябрьски)|Муса Җәлил урамы]] * [[Абдулла Алиш урамы (Октябрьски)|Абдулла Алиш урамы]] == Сылтамалар == * [http://oktadm.ru/ Рәсми сайт]. * [http://www.oktb.ru/history/city/index.shtml Шәһәр шулай башланган {{ref-ru}}] == Искәрмәләр == {{Искәрмәләр}} {{Башкортстан}} {{Татарлар саны буенча Россия торак пунктлары}} [[Төркем:Башкортстан шәһәрләре]] [[Төркем:Октябрьски]] eihcaq2bnc592ykesqi2yvcrbl1l0pu 23 июль 0 19663 3524341 3524145 2022-07-21T21:52:55Z Frhdkazan 3171 /* {{Вафатлар}} */ +[[|]] wikitext text/x-wiki '''23 июль''' — [[Милади тәкъвиме]]ндә җиденче айның егерме өченче көне. Ел ахырына кадәр 161 көн кала. {{Июль тәкъвиме}} {{Шулай ук карагыз/Көн}} {{Тарихта бу көн}} =={{Бәйрәмнәр һәм вакыйгалар}}== ==={{Халыкара истәлекле период}}=== ==={{Илләр буенча бәйрәмнәр}}=== * {{ARG}} һәм {{URY}} — Бард (балладалар җырлаучы) көне. * {{BOL}} — Дуслык көне. * {{BRA}} — ЮХИДИ көне. * {{EGY}} (1952) һәм {{LBY}} — Инкыйлаб көне. * {{OMN}} — Яңарыш көне. * {{PNG}} — [[Хәтер көне]]. * {{TZA}} — Суахили традиция буенча яңа ел бәйрәме. * [[Рәсем:Flag of the Republic of Abkhazia.svg|20px]] [[Абхазия]] — [[Байрак]] көне. * [[Рәсем:Flag of South Ossetia.svg|20px]] [[Көньяк Осетия]] — [[Масса-күләм мәгълүмат чаралары]] хезмәткәрләре көне. ==={{Һөнәри һәм җәмгыяви бәйрәмнәр}}=== * [[Рәсем:Vexilloid of the Roman Empire.svg|20px]] [[Рим империясе]] — Нептуналия. == {{Вакыйгалар}} == [[Рәсем:Velez de la Gomera.jpg|right|150px|thumb|Пеньон утравы]] * [[1508 ел|1508]] — [[Педро Наварра]] [[Пеньон]] утравын пиратлардан азат итә. * [[1774 ел|1774]] — Казанны [[Емельян Пугачев|Е. Пугачев]] явы басып ала. * [[1906 ел|1906]] — Беренче [[осетин теле]]ндәге газетаның («''Ирон газет''») беренче номеры чыга. * [[1992 ел|1992]] — {{Байрак|Абхазия}} [[Абхазия]] Югары Шурасы {{GEO}}дән бәйсезлеген игълан итә. == {{Туулар}} == {{Шулай ук карагыз|:Төркем:23 июль көнне туганнар}} * [[1764 ел|1764]] — [[Илья Яковкин]], укытучы, Казан ирләр гимназияләсе һәм университеты җитәкчесе. * [[1826 ел|1826]] — [[Гавриил Иванов]], * [[1832 ел|1832]] — [[Николай Кремлев]], хокук белгече, галим, Казан университеты ректоры. * [[1838 ел|1838]] — [[Эдуар Колонн]], [[Франция|француз]] дирижеры һәм [[Скрипка|скрипкачы]]. * [[1859 ел|1859]] — [[Владимир Палладин]], * [[1878 ел|1878]] — [[Садри Максуди]], татар галиме, җәмәгать эшлеклесе. * [[1891 ел|1891]] — [[Александр Гегелло]], Казандагы [[Владимир Ленин һәйкәле (Ирек мәйданы, Казан)|Ленин һәйкәленең]] архитекторы. * [[1892 ел|1892]] — [[Владимир Климов]], очкыч двигательләре буенча инженер-конструктор, ике тапкыр [[Социалистик Хезмәт Каһарманы]]. * [[1906 ел|1906]] — [[Владимир Прелог]], инженер, профессор, [[Химия өлкәсендә Нобель премиясе]] иясе. * [[1913 ел|1913]] — [[Мәсгуть Латыйпов]], композитор. * [[1923 ел|1923]] — [[Мәхмүт Гәрәев]], [[СССР|ССРБ]] һәм [[Россия]]дә хәрби юлбашчы. * [[1929 ел|1929]] — [[Леонард Растригин]], кибернетика һәм информатика өлкәләрендә белгеч-галим. * [[1932 ел|1932]] — [[Мидхәт Галимов]], РСФСР атказанган төзүчесе, [[Социалистик Хезмәт Каһарманы]]. * [[1941 ел|1941]] — [[Серҗо Маттарелла]], адвокат, университет профессоры, Италия сәясәтчесе. * [[1947 ел|1947]] — [[Мансур Мифтахов]], * [[1954 ел|1954]] — [[Алла Кудлай]], эстрада җырчысы, [[Украина]] халык артисты. * [[1957 ел|1957]] — [[Владимир Стрельников]], экстремаль шартларда эшләүче махсус материаллар булдыру өлкәсендә белгеч галим. * [[1958 ел|1958]] — [[Марат Гәрәев (1958)|Марат Гәрәев]], опера җырчысы, [[Русия]] атказанган артисты. * [[1978 ел|1978]] — [[СуперАлиса]], [[Татар поп-музыкасы|татар поп-җырчысы]]. * [[1989 ел|1989]] — [[Дәниел Редклифф]], британ актеры. * [[1991 ел|1991]] — [[Марат Ситдыйков]], РФ футболчысы (сакчы). == {{Вафатлар}} == {{Шулай ук карагыз|:Төркем:23 июль көнне вафатлар}} * [[1645 ел|1645]] — [[Михаил I]], * [[1840 ел|1840]] — [[Карл Блехен]], * [[1885 ел|1885]] — [[Улисс Грант]], * [[1916 ел|1916]] — [[Вильям Рәмзи]], инглиз химигы. * [[1926 ел|1926]] — [[Виктор Васнецов]], рәссам, сынчы, тарихи һәм фольклор рәсем сәнгате остасы. * [[1942 ел|1942]] — [[Гений Республиканец]], * [[1951 ел|1951]] — {{байрак|Франция}} [[Франция]] маршалы [[Анри Филипп Петэн|Петэн]]. * [[1952 ел|1952]] — [[Александр Заварицкий]], геолог-петрограф, профессор, академик, Сталин һәм Ленин премияләре лауреаты. * [[1955 ел|1955]] — [[Корделл Халл]], [[америка]]лы дәүләт эшлеклесе. * [[1956 ел|1956]] — [[Бадыйк Салихов]], [[Дан ордены]]ның тулы кавалеры. * [[1961 ел|1961]] — [[Алексей Сперанский (1888)|Алексей Сперанский]], физиолог-патолог, академик, Сталин премиясе лауреаты. * [[1968 ел|1968]] — [[Һенри Дейл]], * [[1974 ел|1974]] — [[Берды Кербабаев]], * 1974 — [[Пётр Днепров]], * [[1991 ел|1991]] — [[Михаил Яснов]], * 1991 — [[Нора Галь]], * [[1994 ел|1994]] — [[Шалва Хидашели]], * [[2000 ел|2000]] — [[Григорий Галазий]], * 2000 — [[Марс Рәфыйков]], совет хәрби очучы, ССРБ космонавтларының беренче отряды әгъзасы. * 2000 — [[Хәйдәр Гайнетдинов]], [[татар]] [[шагыйрь|шагыйре]], [[язучы]], тәрҗемәче. * [[2005 ел|2005]] — [[Владимир Бахуташвили]], * 2005 — [[Руслан Әхмәтов]], * [[2007 ел|2007]] — [[Дмитрий Антонов (флейтачы)|Дмитрий Антонов]], * 2007 — [[Мөхәммәт Заһир Шаһ]], {{байрак|Әфганстан}} [[Әфганстан]] короле. * 2007 — [[Эрнст Отто Фишер]], * [[2008 ел|2008]] — [[Алмаз Монасыйпов]], татар [[композитор]]ы. * [[2009 ел|2009]] — [[Тукмөхәммәт Садыйков]], [[казакъ]] [[тарих]] галиме. * [[2010 ел|2010]] — [[Фолке Ниеминен]], * [[2011 ел|2011]] — [[Роберт Адамия]], * 2011 — [[Эми Уайнхаус]], * [[2014 ел|2014]] — [[Николай Вахания]], * [[2016 ел|2016]] — [[Малхаз Заалишвили]], * [[2021 ел|2021]] — [[Стивен Вайнберг]], * 2021 — [[Тошихиде Маскава]], =={{Дини бәйрәмнәр}}== ===={{Исем бәйрәмнәре}}==== == Шулай ук карагыз == {{commonscat|23 July}} ==Искәрмәләр== {{искәрмәләр}} {{Тәкъвим}} [[Төркем:Ел көннәре]] [[Төркем:23 июль]] mz4w7s0zfa4hkxxxtcffphq1yq05qh1 Әзербайҗан 0 23559 3524291 3392225 2022-07-21T16:17:44Z 178.70.234.131 wikitext text/x-wiki {{TwinCYR|Azärbaycan}} {{ДәүләтВМ}} '''Әзербайҗан''' (рәсми исем ''Әзербайҗан Республикасы'', {{lang-az|Azərbaycan Respublikası}}, آذربایجان جمهوریاتی) — [[Кавказ арты]] регионының көнчыгыш өлешендә, [[Каспий диңгезе]]нең көнбатыш ярында урнашкан дәүләт. Төньякта [[Россия]] ([[Дагстан]]) һәм [[Гөрҗистан]] ([[Квемо-Картли]] һәм [[Кахети]]) белән, көнбатышта [[Әрмәнстан]] һәм көньякта [[Иран]] белән чиктәш. Әзербайҗанның эксклавы булган [[Нахчыван Автономияле Республикасы]] төньякта Әрмәнстан, көньякта Иран һәм көнбатышта [[Төркия]] белән чиктәш. Әзербайҗан территориясенең бер өлеше [[Танылмаган дәүләтләр|танылмаган]] [[Таулы Карабаг Республикасы]], бер өлеше ([[Кәрки (авыл)|Кәрки]], [[Бархударлы]], [[Югары Әскипара]]) Әрмәнстан контроле астында. Үз чиратында Әзербайҗан Әрмәнстан территориясендәге [[Арцвашен]] эксклавын контроль астында тота. Башкаласы — [[Бакы]] шәһәре. == География == === Чиктәшлек === {| class="wikitable" ! Як!!Ил |- |Төньяк|| [[Гөрҗистан]], [[Россия]] |- |Көнчыгыш|| [[Каспий диңгезе]] |- |Көньяк|| [[Иран]] |- |Көнбатыш|| [[Әрмәнстан]] |- |} Әзербайҗан төньяктан [[Кавказ таулары]] белән читләнгән. Әзербайҗанның төп өлеше Зур Кавказ һәм Кече Кавказ таулары көньяк-көнчыгыш өлешләрендә урнашкан. Көньякта Урта Аракс түбәнлеге һәм аның көньяк тармагы бар, көньяк-көнбатышта исә Талыш таулары урнашканнар.[[Каспий диңгезе]]нең ярлары аз ергаланган. Яр сызыгы озынлыгы якынча 800 километрны тәшкил итә. Эре ярымутраулары — Апшерон, Кура борыны, Сара; култыклары — Апшерон, Кызылагач, Бакы култыкчасы; эре утраулары — Артём, Жилой. === Климат === Әзербайҗан, күбесенчә субтропик зонада булса да, анда шулай ук коры вә дымлы субтропик климатыннан алып тау тундрасы климатына кадәр булган климатны очрашырга мөмкин. Июльнең уртача температурасы — 25–27&nbsp;°C, гыйнварныкы — түбәнлекләрдә 0 дан +3&nbsp;°C кача, тауларда — −10&nbsp;°C кача. Иң эссе температура — 40–43&nbsp;°C, иң суык температура — −33&nbsp;°C. Явым-төшемнәр үтә тигезсез бүленгәннәр. Еллык явым-төшемнәр күләме — 200 дән 1800 гәчә мм. === Һидрография === Әзербайҗан территориясы буйлап 8400 елга ага, алардан 850 елганың озынлыгы 5 км артык. 24 елганың озынлыгы 100 км артык. Эре елгалар — [[Күрә]] (Күр) вә аның төп кушылдыгы — [[Аракс]]. Якынча 250 күл бар (иң эреләр — Гаҗикабул һәм Бөекшур). Туфрагы — болын соры, тозлы, болын сазлык һ.б. === Хайваннар һәм үсемлекләр дөньясы === Үсемлекләр дөньясы күптөрлеле — 4100 төрдән артык. Түбәнлекләрне чүл вә ярымчүл үсемлекләре, күбрәк куаклыклар, Кура-Аракс түбәнлегенең тозлы җирләрендә тозлак үләне киң таралган, тау итәкләрендәге тигезлекләрдә әрем һәм әрем-кылган үсә. Урманнар мәйданы 1146 мең гектар. 2200–2500 м биеклекләрдә субальп вә альп болыннар бар. Хайваннар дөньясы төрле-төрле: сөйрәлүчеләр, кимерүчеләр, кыргый [[дуңгыз]], нутрия, янутсыман эт, җәйран, барс, аю, кыргавыл, кәклик, каз һәм үрдәксыманнар. Каспий диңгезе вә Кура елгасы балыкларга (сөләйман, мәрсин, укбаш, кырпы балыклары) мул. Закаталы, Турианчәй, Кызылагач, Ширван һ.б. тыюлыклар бар.<!-- [[Рәсем:Физ. карта Азербайджана.png|thumb|right|300px|Физическая карта Азербайджана]]--> == Тарих == Әзербайҗан палеолит дәвереннән кешеләр яшәве мәгълүм. Борынгы заманнарда хәзерге Әзербайҗан җирләрендә яшәгән күп кенә кабиләләр (каспийлар, кадусыйлар, албаннар) тарихи үсеш процессында кабилә иттифакларына берләшеп, соңрак беренче дәүләт берәмлекләргә нигез булганнар. [[IX гасыр (б.э.к.)|Безнең эрага кадәр IX гасырында]] Мана патшалыгы, ә б.э.к. VII гасырның азагында [[Мидия]] дәүләте барлыкка килде. Б.э.к. VI гасырында хакимият [[Ахәменид дәүләте|Ахәменидләр]] кулына күчте. Бу дәүләтне [[Искәндәр Зөлкарнәйн]] чирүе тар-мар иткәч, Атропатена дәүләте барлыкка килде. Б.э.к. III–II гасырларда хәзерге Азәрбайҗан җирләре [[Кавказ Албаниясе]] исеме астында мәгълүм булганнар. === Урта гасырлар === VIII гасыр башында Әзербайҗан [[Гарәп хәлифлеге]] кулына күчте, [[ислам]] дине тарала башлады. XI гасырның уртасында Әзербайҗанга [[Сәлҗуклар|сәлҗүкләр]] басып керә. 12 гасырда [[Бөек Сәлҗук дәүләте]] үз көчен югалткан, Илдегезидләр дәүләте барлыкка килгән. XIII гасырның башында ул Харәзмшаһлар тарафыннан юк ителгән. Якынча шул ук вакытта, Әзербайҗанга монголлар, XIV гасырның азагында [[Әмир Тимер]] гаскәрләре басып кергәннәр. XIV–XV гасырларда Ширваншаһлар патшалыгы көчәйде. Кара куюнлылар вә Ак куюнлылар дәүләтләре барлыкка килделәр. Сәүдә үсеш алды. [[Сәфәвиләр]] дәүләте (XVI гасыр) дәверендә халык хуҗалыгынең һәм мәдәниятенең күтерелүе булганн. Шаһ Әббас ІІ (1587–1629 елларда хакимлек иткән) Сәфәвиләр дәүләте башкаласының Ирандагы [[Исфаһан]]га күчереше нәтиҗәсендә Әзербайҗан Иранның чик өлкәсенә әверелгән.  [[File:1ST AZ REP.GIF|thumb|АХҖ тышкы эшләр министрлыгы тарафыннан [[Париж тынычлык конференциясе]]ндә тәкъдим ителгән АХҖ харитасы (1919 ел)<ref><nowiki>{{Китап:The Azerbaijani Turks: power and identity under Russian rule}} <blockquote>Official Map Issued by Azerbaijan Democratic Republic, 1919 (88 нче бит)</blockquote></nowiki></ref>]] === Яңа вакыт === XVIII гасыр башында [[Кавказ]] артына ия булу өчен [[Госманлы империясе|Госман империясе]] һәм [[Иран]] арасындагы көрәш көчәйде. XIX гасырда шул көрәшкә [[Россия империясе]] дә кушылган. [[1805]]–[[1813]] һәм [[1826]]–[[1828]] еллардагы [[Россия]]–[[Иран]] сугышлары нәтиҗәсендә Әзербайҗанның зур өлеше [[Россия]] составына керде. [[Россия]] белән [[Иран]] арасындагы Гөлстан шартнамәсе нигезендә билгелнгән Әзербайҗанның көньяк чикләре хәзер дә гамәлдә тора.   [[1917 ел]]ның ноябрьдә шура хакимияте урнаштырылган. [[1918]] елның [[Кавказ]] арты демократик федератив республикасы барлыкка килгән, әмма ул, милләтара каршылыклар булуы сәбәпле таркалды һәм [[1918]] елның [[28 май|28 маенда]] [[Әзербайҗан Демократик Җөмһүрияте|Әзербайҗан Республикасы]] игълан ителде. [[1920]] елның [[27 апрель|27 апрелендә]] Әзербайҗанга Кызыл Гаскәр өлешләре бәреп керә һәм икенче көнне [[Әзербайҗан Совет Социалистик Республикасы]] игълан ителде.   [[1922 ел]]ның [[12 март]]ында Әзербайҗан [[Кавказ]] арты Совет Федератив Социалистик Республикасы (ЗСФСР), соңрак, ул юкка чыгарылгач (1936), союздаш республика сыйфатында [[СССР]] составына кертелде. [[1991 ел]]ның февралендә исеме Әзербайҗан Республикасы итеп үзгәртелде. 1991 елның [[30 август]]ында Әзербайҗанның Югары Шурасы дәүләт мөстәкыйльлеге турында декларацияне кабул иткән. [[1988 ел]]да Таулы Карабаг сәбәпле Әзербайҗан һәм [[Әрмән Совет Социалистик Республикасы|Әрмәнстан]] арасында килеп чыккан низаг кораллы бәрелешләргә әйләнеп китте. [[1994]] елның маеннан вакытлы солых төзелә, мәсьәләне тыныч хәл итү турында бәхәсләр башланды.   == Халык == {| class="wikitable" |+Әзербайҗан халкының милли составы<br />(җанисәпләренең рәсми мәгълүматлары буенча<ref name="Azer2009">{{Citation |title=Переписи населения Азербайджана 1979, 1989, 1999, 2009 годов |url=http://www.azstat.org/statinfo/demoqraphic/en/AP_/1_5.xls |access-date=2012-11-30 |archive-date=2012-11-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20121130101713/http://www.azstat.org/statinfo/demoqraphic/en/AP_/1_5.xls |dead-url=no }}</ref>) |- bgcolor="#CCCCCC" ! rowspan=2 |Милләт||colspan=2 |1979||colspan=2 |1989||colspan=2 |1999||colspan=2 |2009 |- ! Халык саны || өлеш<ref name="Dola">Рассчитана до сотых долей процента по абсолютным данным численности отдельных этносов и населения Азербайджана в целом, приведённым в источнике (в котором доли приведены с округлением до десятых долей процента).</ref><br /> (%)|| Халык саны || өлеш<ref name="Dola"/><br /> (%)|| Халык саны || өлеш<ref name="Dola"/><br /> (%)|| Халык саны || өлеш<ref name="Dola"/><br /> (%) |- | [[әзериләр]]||4 708 800||78,13 || 5 805 000||82,68 ||7 205 500||90,60||8 172 809 || 91,60 |- | [[ләзгиләр]]||158 100||2,62 ||171 400||2,44 ||178 000 ||2,24||180 300 || 2,02 |- | [[әрмәннәр]]||475 500||7,89 ||390 500||5,56 ||120 700<ref>[[Таулы Карабаг Республикасы]] белән. ТКҖны санымыйча — якынча 651 әрмән. ТКҖ ([[2005]] җанисәбе), Таулы Карабаг Республикасы, 137 380 әрмән яшәгән ([http://pop-stat.mashke.org/nkr-ethnic2005.htm кара], [http://census.stat-nkr.am/nkr/5-1.pdf кара]).</ref><ref name="ЭтАзРн1999">[http://pop-stat.mashke.org/azerbaijan-ethnic1999.htm Национальный состав населения Азербайджана по районам по переписи 1999 года, включая оценочные данные по территории, подконтрольной НКР]</ref> ||1,52||120 306<ref>Азәрбайҗан Республикасы Дәүләт статистика комитетынең рәсми бәя мәгълүматлар, учитывающая армян в районах Азербайджана, которые контролируются непризнанной [[НКР|Нагорно-Карабахской Республикой]]. 2005 елгы Таулы Карабаг Республикасы җанисәбе буенча, аның территориясендә, проживало 137 380 әрмән яши ([http://pop-stat.mashke.org/nkr-ethnic2005.htm см.], [http://pop-stat.mashke.org/nkr-ethnic2005.htm см.], [http://census.stat-nkr.am/nkr/5-1.pdf см.]).</ref> || 1,35 |- | [[руслар]]||475 300||7,89 ||392 300||5,59 || 141 700 ||1,78||119 307 ||1,34 |- | [[талышлар]]||…<ref name="Tal">Аерым халык булып исәпләмәгәннәр</ref>||…<ref name="Tal"/> ||21 200||0,30 ||76 800||0,97||112 000 || 1,26 |- | [[аварлар]]||36 000||0,60 ||44 100||0,63 || 50 900 ||0,64 ||49 838 ||0,56 |- | [[төрекләр]]||7 900||0,13 ||17 700||0,25 ||43 400||0,55 ||37 975 ||0,43 |- | [[татарлар]]||31 400||0,52 ||28 600||0,41 ||30 000||0,38 ||25 911 ||0,29 |- | [[татлар]]||8 800||0,15 ||10 200||0,15 ||10 900||0,14 ||25 218 ||0,28 |- | [[украиннар]]||26 400||0,44 ||32 300||0,46 ||29 000||0,36 ||21 509 || 0,24 |- | '''Барлыгы'''||'''6 026 500'''||'''100,00''' ||'''7 021 200'''||'''100,00''' ||'''7 953 400'''||'''100,00'''||'''8 922 447'''||'''100,00''' |} === Татарлар === ==== Тарихы ==== Азәрбайҗан җиренә татарлар XIX гасырның 1 нче яртысында килеп урнаша башлыйлар. XIX–XX гасырларда Бакы нефть-газ ятмалары сәнәгый районында эш башлангач, 1920–1930 еллардагы [[Яңа икътисадый сәясәте|ЯИС]], [[сәнәгатьләштерү]] һәм [[күмәкләштерү]] чорында монда Идел-Урал төбәгеннән халык күпләп килеп урнаша. Азәрбайҗанда Кавказдагы иң зур татар җәмгыяте (1989 елгы халык исәбе буенча — 28&nbsp;019 кеше) барлыкка килә. Татарларның 98%ы — шәһәрләрдә, шул исәптән Бакыда 24,3 мең кеше яши. [[1970-еллар]] ахырыннан татар халкы кими бара, [[1990-еллар]] башында эмиграция массакүләм төс ала. Татарларны һәм Татарстанны Азәрбайҗан белән тарихи, сәяси, икътисади, фәнни, мәдәни һ.б. элемтәләр бәйләп тора. Борынгы татар әдәбиятына [[Низами Ганҗәви]] иҗаты, яңа чор татар шагыйрьләренә ([[Сәгыйть Рәмиев|С. Рәмиев]], [[Нәҗип Думави|Н. Думави]] һ.б.) С. Нәсими әсәрләре сизелерлек йогынты ясый. [[1906 ел]]да [[Санкт-Петербург]]да татар һәм азәрбайҗан телләрендә [[«Дума» газетасы]] нәшер ителә. [[1908 ел]]да Кавказда [[Габдулла Кариев|Г. Кариев]] җитәкчелегендә составында Азәрбайҗан әртисләре, репертуарында Азәрбайҗан авторларының пьесалары да булган татар театр труппасы гәстрүлләре булып үтә. ССРБ төзелгәч, Татарстан белән Азәрбайҗан арасындагы традицион мәдәни һәм хуҗалык-икътисади бәйләнешләр тагын да үсә. Азәрбайҗан һәм татар галимнәре уртак тырышлыгы белән гарәп язуыннан [[Яңалиф|латин графикасына күчүнең]] төп мәсьәләләре хәл ителә, Бакының фәнни институтлары һәм югары уку йортларында атаклы татар галимнәре Г.С. Гобәйдуллин, С.А. Габдерәшитов, Х.И. Әмирханов һ.б.; М. Азизбәков исемендәге Азәрбайҗан театрында СССРның халык артисты М. Й. Даутова эшли. 1930–1938 елларда Бакыда атна саен татарча [[Баку эшчесе|«Бакы эшчесе»]] газетасы нәшер ителә. [[1940-еллар]]да Азәрбайҗан Татарстанның нефть сәнәгате өчен кадрлар әзерләү үзәге була. Татарстан нефть машиналары төзү институты Азәрбайҗан нефть машиналары төзү фәнни-тикшеренү һәм проект-конструкторлык институтының Казан филиалы буларак оештырыла. ==== Хәзерге торышы ==== 1993 тән Бакыда ТРның Азәрбайҗандагы тулы вәкаләтле вәкиллеге эшли; «Туган тел» татар мәдәни җәмгыяте (1990 нан), «Азәрбайҗан татар җәмгыяте» (1996дан), «Азәрбайҗан-Татарстан» татар җәмгыяте гамәлдә. Ш. Мәрҗани исемендәге Татар хәйрия фонды бар. Казанда «Азәрбайҗан» милли-мәдәни автономиясе (2000 нән) эшли.<ref>[Http://tatarile.org/maglumat/мәкалә/әзәрбайҗан-әзәрбайҗан-республикасы Татар энциклопедиясе]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> === Зур шәһәрләр === {| class="infobox" style="text-align:center; width:97%; margin-right:10px; font-size:90%" |- ! rowspan=21 | {{navbar|Россия шәһәрләре|plain=1}} [[Рәсем:Hvp-baku.jpg|border|115px]]<br />[[Бакы]]<br />[[Рәсем:Ganaj-1.jpg|border|115px]]<br />[[Гәнҗә]]<br />[[Рәсем:New buildings in Sumgayit.JPG|border|115px]]<br />[[Сумкает]]<br />[[Рәсем:Mingachevir city sunset.JPG|border|115px]]<br />[[Миңгечәвер]] ! align=center style="background:#f5f5f5;" | Урын ! align=center style="background:#f5f5f5;" | Шәһәр ! align=center style="background:#f5f5f5;" | Азәрбайҗанча исем ! align=center style="background:#f5f5f5;" | Халык саны, мең кеше ! rowspan=21 | {{navbar|Largest cities of Russia|plain=1}} [[Рәсем:Alleya Khirdalan.jpg|border|115px]]<br />[[Хырдалан]]<br />[[Рәсем:Shirvan city.jpg|border|115px]]<br />[[Ширван]]<br />[[Рәсем:View from the grave monument of the prophet Noah-4.JPG|border|115px]]<br />[[Нахчыван]]<br />[[Рәсем:Sheki - Kish, Karavanserei, Strassenseite.JPG|border|115px]]<br />[[Шәке]] |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 1 ||align=left | '''[[Бакы]]''' || Bakı, Бакы || 2 181 800 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 2 ||align=left | '''[[Гәнҗә]]''' || Gəncə, Гәнҹә || 324 700 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 3 ||align=left | '''[[Сумкает]]''' || Sumqayıt, Сумгајыт || 294 500 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 4 ||align=left | '''[[Миңгечәвер]]''' || Mingəçevir, Мингәчевир || 100 600 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 5 ||align=left | '''[[Хырдалан]]''' || Xırdalan, Хырдалан || 95 200 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 6 ||align=left | '''[[Ширван]]''' || Şirvan, Ширван || 77 000 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 7 ||align=left | '''[[Нахчыван]]''' || Naxçıvan, Нахчыван || 76 700 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 8 ||align=left | '''[[Шәке]]''' || Şəki, Шәки || 64 200 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 9 ||align=left | '''[[Евлах]]''' || Yevlax, Јевлах || 59 400 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 10 ||align=left | '''[[Ханкәнде]]''' (Степанакерт)<ref name="әрмән" >Фактик рәвештә [[Таулы Карабаг Республикасы]] контроле астында</ref> || Xankəndi, Ханкәнде || 53 400 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 11 ||align=left | '''[[Ләнкәрән]]''' || Lənkəran, Ләнкәрән || 51 300 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 12 || align=left | '''[[Җәлилабад]]''' || Cəlilabad, Ҹәлилабад || 44 200 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 13 ||align=left | '''[[Хачмаз]]''' || Xaçmaz, Хачмаз || 40 600 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 14 ||align=left | '''[[Шәмкир]]''' || Şəmkir, Шәмкир || 40 000 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 15 ||align=left | '''[[Агҗабәди]]''' || Ağcabədi, Ағҹабәди || 40 000 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 16 ||align=left | '''[[Бәрдә]]''' || Bərdə, Бәрдә || 38 900 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 17 ||align=left | '''[[Шәмахы]]''' || Şamaxı, Шамахы || 37 800 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 18 ||align=left | '''[[Сальян]]''' || Salyan, Салјан || 37 200 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 19 ||align=left | '''[[Гөйчәй]]''' || Göyçay, Гөјҹај || 36 300 |- | align=center style="background:#f0f0f0;" | 20 ||align=left | '''[[Имишли]]''' || İmişli, Имишли || 33 900 |- | colspan="11" align=center style="background:#f5f5f5;" | 2012 ел<ref>{{Citation |title=архив күчермәсе |url=http://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/en/1_19-20en.xls |access-date=2014-10-18 |archive-date=2014-07-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140716145620/http://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/en/1_19-20en.xls |dead-url=yes }}</ref> |}<noinclude> {{clear}} == Идарә-җир төзелеше == [[Файл:Azerbaijan districts numbered rus.png|400px|уңда|thumb|Азәрбайҗан идарә-җир төзелеше]] Административ ягыннан Азәрбайҗан территориясе 66 [[район]]га, 12 республика карамагындагы [[шәһәр]]гә һәм 1 [[автономияле республика]]га ([[Нахчыван Автономияле Республикасы]]) бүленә. {| | valign="top" width="15%"| 1. [[Абшерон районы]]<br /> 2. [[Агҗабәди районы]]<br /> 3. [[Әгъдам районы]]<ref name="әрмән2">Территориясенең өлеше Таулы Карабаг Республикасы контроле астында урнаша</ref><br /> 4. [[Агдаш районы]]<br /> 5. [[Акстафа районы]]<br /> 6. [[Аксу районы]]<br /> 7. [[Ширван]]<br /> 8. [[Астара районы]]<br /> 9. [[Бакы]]<br /> 10. [[Белокан районы]]<br /> 11. [[Бәрдә районы]]<br /> 12. [[Бейләгән районы]]<br /> 13. [[Биләсуар районы]]<br /> 14. [[Җәбрәил районы]]<ref name="әрмән" /><br /> 15. [[Җәлиләбад районы]]<br /> 16. [[Дашкәсән районы]]<br /> 17. [[Шабран районы]]<br /> 18. [[Фүзули районы]]<ref name="әрмән2" /><br /> 19. [[Гәдәбәй районы]]<br /> 20. [[Гәнҗә]]<br /> 21. [[Горанбой районы]]<br /> 22. [[Гөйчәй районы]]<br /> 23. [[Хаҗикабул районы]]<br /> 24. [[Имишли районы]]<br /> 25. [[Исмаиллы районы]]<br /> 26. [[Кәлбәҗәр районы]]<ref name="әрмән" /><br /> 27. [[Күрдәмир районы]]<br /> 28. [[Лачын районы]]<ref name="әрмән" /><br /> 29. [[Ләнкәрән районы]]<br /> 30. [[Ләнкәрән]]<br /> 31. [[Ләрик районы]]<br /> 32. [[Масаллы районы]]<br /> 33. [[Мингечаур]]<br /> 34. [[Нафталан]]<br /> 35. [[Нефтчала районы]] | valign="top" width="15%"| 36. [[Угыз районы]]<br /> 37. [[Гәбәлә районы]]<br /> 38. [[Кахский районы]]<br /> 39. [[Казах районы]]<br /> 40. [[Гобустан районы]]<br /> 41. [[Куба районы]]<br /> 42. [[Кубатлы районы]]<ref name="әрмән" /><br /> 43. [[Кусар районы]] <br /> 44. [[Саатлы районы]]<br /> 45. [[Сабирабад районы]]<br /> 46. [[Шәки районы]]<br /> 47. [[Шәки]]<br /> 48. [[Сальян районы]]<br /> 49. [[Шамахы районы]]<br /> 50. [[Шәмкир районы]]<br /> 51. [[Самух районы]]<br /> 52. [[Сиязән районы]]<br /> 53. [[Сумгает]] <br /> 54. [[Шуша районы]]<ref name="әрмән" /><br /> 55. [[Шуша]]<ref name="әрмән" /><br /> 56. [[Тәртәр районы]]<br /> 57. [[Товуз районы]]<br /> 58. [[Уҗар районы]]<br /> 59. [[Хачмаз районы]]<br /> 60. [[Ханкәнде]]<ref name="әрмән" /><br /> 61. [[Ханлар районы]]<br /> 62. [[Хызы районы]]<br /> 63. [[Хоҗалы районы]]<br /> 64. [[Хоҗавәнд районы]]<ref name="әрмән" /><br /> 65. [[Ярдымлы районы]]<br /> 66. [[Евлахский районы]]<br /> 67. [[Евлах]]<br /> 68. [[Зәңгелән районы]]<ref name="әрмән" /><br /> 69. [[Закаталы районы]]<br /> 70. [[Зардаб районы]] |} [[Нахчыван Автономияле Республикасы]]: {| | valign="top" width="15%"| 1. [[Бабәк районы]] <br /> 2. [[Җүлфә районы]] <br /> 3. [[Кәңгәрле районы]] <br /> 4. [[Нахчыван]] | valign="top" width="15%"| 5. [[Ордубад районы]] <br /> 6. [[Сәдәрәк районы]] <br /> 7. [[Шаһбуз районы]] <br /> 8. [[Шәрүр районы]] |} == Икътисад == Азәрбайҗан — сәнәгый-аграр дәүләт. Нефть, тимер руда, алунит чыганкалары бар; күкерт колчеданы, барит, кобальт, молибден, мышаяк һ.б. сәнәгый юл белән чыгарыла лар. Тулаем эчке продутындңа сәнәгатенең өлеше өлеше 54,2 %, [[авыл хуҗалыгы]]ның өлеше 26,1 %. Сәнәгатенең төп тармаклары: нефть, газ, химия, машиналар төзү, металл эшкәртү, төзелеш материаллары һәм электр энергетикасы. Җиңел һәм азык-төлек сәнәгатләре дә шулай ук үсеш алганнар. Нефть Апшерон ярымутравыннан, Кура-Аракс түбәнлегеннән һәм Каспий диңгезеннән чыгарыла. Нефть-газ чималы нигезендә химия һәм нефть химиясе сәнәгате минирәл ашламалар, [[күкерт әчелеге]], каустик сода, синтетик каучык, шиннар һ. б. продуктлар эшләп чыгарылалар. Машиналар төзү ва металл эшкәртү, гомумән, нефть сәнәгате өчен машина, җайланмалар, электр двигателлар, трансформаторлар, кабель, радиоэлектрон аппаратлар, җиһазлар эшләп чыгаруга махсуслаштырылган. Авыл хуҗалыгы машиналар төзү, көймәләр төзү, азык-төлек сәнәгате өчен әсбап-җиһазларны эшләп чыгару үсеш алган (Бакы, Гәнҗә, Мингечаур, Хәнкәнди, Нахчыван, Куба). == Транспорт == Тимер юллар онзынлыгы — 2 мең километрдан артык, автомобиль юллары озынлыгы як. 36,7 мең км, шуларның 32 мең км каты түшәмәле. Диңгез транспортының әһәмияте зур. Төп порты булы [[Бакы]] санала. Бакы — [[Төрекмәнбашы]] диңгез борамы бар. Көймәләр йөрешле елгасы — Кура елгасы. Бакы — [[Батуми]] һәм Әли-Бәйрәмле (Ширван) — Бакы нефть үткәргече, Каратау — Акстафа, Каратау — Сумгает газүткәргечләре бар. Бакыда [[Бакы метрополитены|метрополитен]] төзелгән. == Дәүләт төзелеше == Азәрбайҗан — [[республика]]. Дәүләт башлыгы — президент. Ул гомумхалык тавыш бирү юлы белән биш елга сайланыла. Канунбирү хакимиятне парламент (Милли мәҗлес), башкарма хакимиятне Вәзирләр Кабинеты гамәлгә ашыра. Азәрбайҗан президентлары: <gallery perrow="5" widths="160px" heights="130px"> Ayaz_Mutalibov_1992.jpg|[[Аяз Мөтәлибов]] (30 август 1989 — 6 март 1992) N48_image009_01.jpg|[[Әбүлфәз Илчебәй]] (16 июнь 1992 — 1 сентябрь 1993) Heydar_Aliyev_1997.jpg|[[Һейдәр Әлиев]] (3 октябрь 1993 — 31 октябрь 2003) Lech_Kaczynski_Ilham_Alijew_(10).jpg|[[Илһам Әлиев]] (31 октябрь 2003 — …) </gallery> == Дин == Азәрбайҗан Конституциясенең 7нче статьясы нигезендә, ил дөньяви дәүләт дип игълан ителгән. 19нчы статьяда диннең дәүләттән аерылуы һәм закон каршында барлык диннәрнең тигезлеге, шулай ук дәүләт мәгариф системасының дөньяви характеры турында әйтелгән. [[2010 ел]]гы сораштыруда [[азәрбайҗаннар]]ның яртысы гына: «Дин сезнең көндәлек тормышыгызның мөһим өлеше булып торамы?» — дигән сорауга уңай җавап биргән. Ислам илнең сәяси өлкәсендә чикләнгән роль уйный. Азәрбайҗан парламенты чит илдә [[рухани|дини белем алган затларга]] Азәрбайҗанда ислам йолаларын гамәлгә ашыруны, шулай ук мәчетләрдән башка урыннарда дини атрибутиканы, флагларны һәм лозунгларны күрсәтүне тыючы законнар кабул иткән. [[Гашура]] гамәлләре шулай ук тыелган. Азәрбайҗан хөкүмәте чит илләрдә барган сугышларда катнашучы азәрбайҗанлыларны гражданлыктан мәхрүм итү турында закон кабул иткән<ref>[https://ru.oxu.az/society/104949 В Азербайджане запретят мулл, обучавшихся за границей.] Oxu.Az, 2.12.2015{{ref-ru}}</ref>. Рәсми мәгълүматлар буенча, Азәрбайҗан халкының (10 047 мең кеше) 96,90 % ы (9 735 мең кеше) — Ислам дине тарафдары (''[[2020 ел|2020]]'')<ref>[http://worldpopulationreview.com/countries/muslim-population-by-country/ Muslim Population By Country 2020]{{ref-en}}</ref>. Азәрбайҗан мөселманнарының 85 % ы [[шигый]]лар ([[җәфәрлек]] мәзһәбе), 15 % ы (кайбер чыганакларда: 35 — 40 % ы<ref>[https://www.webcitation.org/616xyRI4u?url=http://files.preslib.az/projects/remz/pdf_en/atr_din.pdf Религия. Управление делами Президента Азербайджанской Республики — Президентская библиотека]</ref>) [[сөнни]]ләр ([[хәнәфи]] мәзһәбе). Азәрбайҗан, [[Иран]]нан соң, шигый халкы саны буенча дөньяда икенче урында тора. [[Баку]] һәм [[Ләнкәрән|Ленкорань]] тирәсендәге авыллар шигыйлыкның үзәге булып санала. Илнең кайбер төньяк төбәкләрендә [[сәләфилек]] хәрәкәте берникадәр таралыш алган. Ил халкының 4 % ы — башка диннәр вәкилләре ([[Христианлык]], [[яһүдиләр]], [[Һинд дине]], [[бәһаи]] һ. б.), атеистлар һәм агностиклар. Хәзерге вакытта Азәрбайҗанда 2246 мәчет, 13 чиркәү һәм 7 синагога бар. * [[Азәрбайҗанда ислам]] * [[Азәрбайҗанда Һинд дине]] == Моны да карагыз == * [[Азәрбайҗан Совет Социалистик Республикасы|АзССР]] * [[Кара гыйнвар]] == Сылтамалар == {{reflist}} {{Навигация|Викиҗыентык=Azerbaijan}} {{Төрки дәүләтләр һәм автономияләр}} {{БДБ}} {{Азия дәүләтләре}} {{Аурупа илләре}} {{Ислам хезмәттәшлеге оешмасы}} {{Яхшы мәкалә}} [[Төркем:Азәрбайҗан| ]] [[Төркем:Төрки телле дәүләтләр]] [[Төркем:Җөмһүриятләр]] [[Төркем:Бәйсез Дәүләтләр Берлеге]] e225oaaerkbczqsdlvajfusxev68yxx Россия Хөкүмәте 0 25738 3524323 3337879 2022-07-21T19:13:28Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{УК}} [[Рәсем:Thewhitehouseinmoscow.jpg|thumb|right|300px|Россия хөкүмәте бинасы - ''Ак йорт''. Авторлар - Чечулин Дмитрий Николаевич һәм Шнеллер Павел Павлович. "Аэрофлот йорты" проекты нигезендә төзелә.]]{{Россия сәясәте}} '''Россия Федерациясе хөкүмәте''' ({{lang-ru|Правительство Российской Федерации}}) — илдә башкару вазифасын үтәгән [[Россия]]нең иң югары федераль органы. == Составы == Россия хөкүмәте [[Россия хөкүмәте рәисе]], Россия хөкүмәте рәисе урынбасарлары һәм федераль министрлардан тора. [[Россия хөкүмәте рәисе]]н [[Россия Президенты]] [[Дәүләт Думасы]] рөхсәтеннән билгели. ==Тарихы== {{main|Медведевның икенче Хөкүмәте}} {{main|Медведевның беренче Хөкүмәте}} == Хөкүмәт корылышы == Министрлыклар #[[Россия Федерациясенең фән һәм югары белем министрлыгы]] #[[Россия Федерациясе чит ил эшләре министрлыгы]] ##[[Азат Илләр Эшләре, чит илләрдә яшәгән ватандашлар һәм халыкара гуманитар бәйләнешләр буенча федераль агентлык]] #[[Россия Федерациясе оборона министрлыгы]] ##[[Хәрби-техник хезмәттәшлек буенча федераль хезмәт]] ##[[Техник һәм эксперт контроль буенча федераль хезмәт]] ##[[Корал, хәрби, махсус һәм матди корал белән тәмин итү буенча федераль агентлык]] ##[[Махсус төзелеш буенча федераль агентлык]] #[[Россия Федерациясенең эчке эшләр министрлыгы]] #[[Россия Федерациясе юстиция министрлыгы]] ## [[Язаны үтәлеше буенча федераль хезмәт]] ##[[Хөкем приставлары федераль хезмәт]] #[[Россия Федерациясе ватандашлар саклануы эшләре, гадәттән тыш хәлләр һәм бәла-каза нәтиҗәләрен бетерү министрлыгы]] #[[Россия Федерациясе Сәламәтлек саклау министрлыгы]] ##[[Сәламәтлек саклау өлкәсендә күзәтү буенча федераль хезмәт]] ##[[Федераль медицина-биология агентлыгы]] #[[Россия Федерациясе мәдәният министрлыгы]] ## [[Федераль архив агентлыгы]] ## [[Туризм буенча федераль агентлык]] # [[Россия Федерациясе табигый ресурслар һәм экология министрлыгы]] ## [[Тирә мохит мониторингы һәм гидрометеорология буенча федераль хезмәт]] ## [[Тәбигатне куллануда күзәтчелек буенча федераль хезмәт]] ## [[Су ресурсларының федераль агентлыгы]] ## [[Урман хуҗалыгы буенча федераль агентлык]] ## [[Җир казымалар буенча федераль агентлык]] #[[Россия Федерациясе сәнәгать һәм сәүдә министрлыгы]] ## [[Техник көйләү һәм метрология буенча федераль агентлык]] (Росстандарт) #[[Россия Федерациясе Ерак Көнчыгышны үстерү буенча министрлык]] #[[Россия Федерациясе төзелеш һәм торак-коммуналь хуҗалыгы министрлыгы]] # [[Россия Федерациясе элемтә министрлыгы]] ## [[Әлемтә, информацион технологияләр һәм ярдәмне коммуникацияләр өлкәсендә күзәтчелек буенча федераль хезмәт]] (Роскомнадзор) ## Матбугат һәм коммуникацияләр федераль агентлыгы (Роспечать) ## [[Әләмә буенча федераль агентлык]] (Россвяз) # "'[[Россия Федерациясе авыл хужалыгы министрлыгы]]"' ## [[Байтар һәм фитосанитар күзәтү буенча федераль хезмәте]] (Россельхознадзор) ##[[Балыкчылык буенча федераль агентлык]] (Росрыболовство) # [[Россия Федерациясе спорт министрлыгы]] # [[Россия Федерациясе транспорт министрлыгы]] ## [[Транспорт өлкәсендә күзәтү буенча федераль хезмәте]] (Ространснадзор) ## [[Һава транспорты буенча федераль агентлык]] (Росавиация) ## [[Федераль юл агентлыгы]] (Росавтодор) ## [[Тимер юл транспорты Федераль агентлыгы]] (Росто) ## [[Елга һәм диңгез транспорты буенча федераль агентлык]] (Россморречфлот) # "'[[Россия Федерациясе эш һәм социаль яклау министрлыгы]]"' ## [[Эш һәм эш белән тәмин итү федераль хезмәте]] (Роструд) # [[Россия Федерациясе финанс министрлыгы]] ## [[Салымнар буенча федераль хезмәте]] (ФНС) ## [[Финанс-бюджет күзәтчелек буенча федераль хезмәте]] (Росфиннадзор) ## [[Федераль казналык]] (Казналык) # [[Россия Федерациясе икътисад үсеше министрлыгы]] ## [[Акредитация буенча федераль хезмәт]] (Росаккредитация) ## [[Дәүләт теркәү, кадастр һәм картография буенча федераль хезмәт]] (Росреестр) ## [[Интеллект милек буенча федераль хезмәте]] (Роспатент) ## [[Дәүләт резервтар буенча федераль хезмәт]] (Росрезерв) ## [[Дәүләт мөлкәт белән идарә итү федераль агентлык]] (Росимущество) # [[Россия Федерациясе энергетика министрлыгы]](Минэнерго) #[[Россия Федерациясе Кырым эшләре буенча министрлык]] # [[Россия Федерациясенең Төнъяк Кавказлы эшләре буенча министрлык]] Министрлыкларга инмәгән Федераль агентлыклар һәм хезмәтләре: #[[Мәгариф һәм фән өлкәсендә күзәтчелек федераль хезмәте]] #[[Яшләр сәясәте буенча федераль хезмәт]] # [[Россия Федерациясе Фельдегер хезмәте]] # [[Россия Федерациясе чит күзәтчелек эшчәнлеге]] # [[Россия Федерациясе федераль имәнлек хезмәте]] # [[Россия Федерациясе наркотиклар әйләнеше контрольдә тоту хезмәте]] # [[Россия Федерациясе каравыллау федераль хезмәте]] # [[Россия Федерациясе финанс мониторинг буенча федераль хезмәте]] # [[Россия Федерациясе Президенты янында махсус программалар буенча баш идаралыгы]] # [[Россия Федерациясе Президенты эшләр идаралыгы]] # [[Россия Федерациясе монополиягә каршы федераль хезмәте]] # [[Россия Федерациясе статистика федераль хезмәте]] # [[Федераль миграция хезмәте]] (ФМС) # [[Кешенең именлеге һәм сатып алучылар хокугын яклау өлкәсендә күзәтчелек буенча федераль хезмәте буенча]] (Роспотребнадзор) # [[Оборон заказ буенча федераль хезмәте]] (Рособоронзаказ) # [[Хәмер базарда көйләү буенча федераль хезмәте]] (Росалкогольрегулирование) # [[Федераль таможня хезмәте]] (ТС) # [[Тарифлар буенча федераль хезмәт]] (ФСТ) # [[Экологик, технологик һәм атом күзәтчелеге федераль хезмәте]] (Ростехнадзор) # [[Россия Федерациясенең дәүләт чигү җирендә тоту буенча федераль агентлык]] (Росграница) # [[Фән оешмалары федераль агентлыгы]] # [[:ru: Федеральное агентство по делам национальностей|Милләтләр эшләре буенча агентлык]] ==Хөкүмәт янында башка оешмалар== # [[Россия Хөкүмәте янында Финанс университеты]] # [[Санкт-Петербург дәүләт университеты]] # [[Югары икътисад мәктәбе]] # [[Мәскәү дәүләт университеты]] # [[Россия Банкы|Россия Федерациясе Үзәк Банкы]] # [[:ru: Агентство по ипотечному жилищному кредитованию|Ипотека кредитлау буенча агентлык]] # [[Россия фундаменталь тикшеренүләр фонды]] #Хөкүмәт янында аналитик үзәге #Стратегик инициативалар агентлыгы {{Rq|stub}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Тышкы сылтамалар == * [http://government.ru/gov/ Россия Федерациясе Хөкүмәте] {{Федераль министрлыклар, агентлыклар һәм хезмәтләр}} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} [[Төркем:Россия Федерациясе хөкүмәте]] frub8fdkbple3u4qqc2zt0vkj5orjwt Рим Гыйлфанов 0 52687 3524282 3524240 2022-07-21T16:01:14Z Әмир 15082 төркемнәр өстәү wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Рим Гыйлфанов | рәсем = Рим Гыйльфанов2.jpg | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = | тулы исем = Рим Илгизәр улы Гыйлфанов | һөнәр = журналист | туу датасы = 20.09.1967 | туу җире = [[Ябалак (Апас районы)|Ябалак]], {{туу җире|Апас районы|Апас районында}}, [[Татарстан АССР]], [[РСФСР]], [[СССР]] | гражданлык = | милләт = татар | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | бүләк һәм премияләр = {{Казанның 1000 еллыгы истәлегенә медале}} | сайт = | башка мәгълүмат = }} {{фш|Гыйльфанов}} '''Рим Илгизәр улы Гыйлфанов''' (тәхәллүсе '''Кәрим Камал''') — [[татар]] журналисты, публицист, [[Азатлык радиосы]] мөдире ([[2006]] — хәзерге вакыт). [[1967 ел]]ның [[20 сентябрь|20 сентябрендә]] [[Татарстан]]ның [[Апас районы]] [[Ябалак (Апас районы)|Ябалак]] авылында туа. Әтисе — Илгизәр Гыйлфанов ([[1939 ел]]да туган), [[Россия]] һәм [[Татарстанның атказанган укытучысы]], [[1977]]-[[2000]] елларда Апас районының мәгариф бүлеген җитәкли. Әнисе — Гөлнур Гыйлфанова (1941 елда туган), укытучы. [[1984 ел]]да Рим Гыйлфанов Апас урта мәктәбен тәмамлый, шул ук елны [[Казан дәүләт университеты]]ның тарих факультетына керә. Студент елларында Казан дәүләт университетындагы «Каз канаты» бию ансамбленә йөри. [[1991 ел]]да ул университетыны социолог һәм сәяси фәннәр өлкәсендә кызыл диплом белән тәмамлый. Диплом эшенең темасы — Татарстандагы икетеллелек сәясәте. Студент елларында ук [[татар халкы]]ның милли иҗтимагый тормышында катнаша башлый, [[1990 ел]]да I Татар яшьләре көннәрен оештыру башында тора, шул ук елның көзендә [[«Азатлык» татар яшьләре берлеге]]нең оештыру корылтаенда рәис урынбасары итеп сайлана. [[1992]]-[[1993]] елларда шушы оешманың рәисе була, Татарстанның Яшьләр оешмалары шурасына керә. Милли мәсьәләләрне чишүне дә, Татарстан суверенитетын ныгытуны да хокукый юллар аша алып баруны алга сөрә. [[1990 ел]]да Рим Гыйлфанов ирекле хәбәрче сыйфатында [[Алмания]]нең [[Мюнхен]] шәһәрендә урнашкан [[Азатлык радиосы]]на [[Казан]]нан хәбәрләр бирә башлый, [[Яңалиф]]тә чыга башлаган [[«Дөнья» газетасы]]нда эшли, [[1992 ел]]да I [[Бөтендөнья татар кәнгрисе|Бөтендөнья татар конгрессы]]н үткәрү эшләрендә катнаша. [[1993 ел]]да Рим Гыйлфанов Азатлык радиосының Мюнхендагы редакциясендә эшли башлый, [[1995 ел]]да редакция белән бергә [[Праһа]] ([[Чехия]]) шәһәренә күчә. [[2006 ел]]да ул Азатлык радиосының мөдире итеп билгеләнә. Чехиядәге татар җәмгыяте эшендә актив катнаша, андагы Сабан туйларын оештыручыларның берсе. Иҗтимагый һәм журналист эшчәнлеге өчен [[«Казанның 1000 еллыгы истәлегенә» медале]] белән бүләкләнгән. == Сылтамалар == * [http://www.rferl.org/expert/8.html Rim Gilfanov] {{ref-en}} * [http://www.rferl.org/content/off_mic_service_director_profiles_gilfanov/2223856.html Service Snapshots: Rim Gilfanov] {{ref-en}} * [http://www.azatliq.org/author/17473.html Азатлык радиосы сайтында Рим Гыйлфановның хәбәрләр агымы] {{DEFAULTSORT:Гыйлфанов, Рим}} [[Төркем:Татар милли хәрәкәте шәхесләре]] [[Төркем:Азатлык радиосы журналистлары]] [[Төркем:Татар журналистлары]] [[Төркем:Татар публицистлары]] [[Төркем:Чит илләрдә яшәүче татарлар]] [[Төркем:Казан дәүләт университетын тәмамлаучылар]] [[Төркем:«Казанның 1000 еллыгы истәлегенә» медале белән бүләкләнүчеләр]] 3je2n7bl4zjcot6q5gy43932ir0qw7n Зур Жилина 0 64866 3524342 3334410 2022-07-21T22:07:46Z Машъал 36751 в современности одна река wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Кокузовка]] 2pbqgayn08bobbtzx49di9qrsgngyh9 Цема (Олы Цема кушылдыгы) 0 73886 3524255 3487114 2022-07-21T12:43:13Z Машъал 36751 [[Олы Цема]] битенә юнәлтү wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Олы Цема]] fr0lsnv8484rk8j843hboqblhnmu5cb Комела (Лёжа кушылдыгы) 0 82148 3524343 3496414 2022-07-22T05:22:39Z 176.65.113.60 https://www.booksite.ru/fulltext/natural/kyznecslovar/text.pdf wikitext text/x-wiki {{ЕлгаВМ |Исем = Комела |Милли исем = |Рәсем = |Рәсем киңлеге = |Сурәт язуы = |Харита = |Харита киңлеге = |Харита язуы = |Озынлык = 60 |Бассейн мәйданы = 1.410 |Бассейн = |Елгалар бассейны = Төньяк Двина |Су чыгымы күләме = |Үлчәү урыны = |Баш = |Башның урнашкан урыны = |Башның биеклеге = |Башның координатлары = |Тамак = Лёжа елгасы |Тамакның урнашкан урыны = |Тамакның координатлары = |Елганың авышлыгы = |Ил = Россия |Төбәк = [[Вологда өлкәсе]], [[Архангельск өлкәсе]] |Викиҗыентыкта төркем = }} '''Комела''' — [[Россия]] территориясеннән ага торган елга. [[Вологда өлкәсе]], [[Архангельск өлкәсе]]<ref name='РФҺМ'>{{cite journal|title=Һидротехник Корылмалар һәм дәүләт су кадастрының Россия Үзәк реестры}}</ref> биләмәләрендә ага. Елга Лёжа елгасына кушылып, аның кушылдыгы булып тора. Елга озынлыгы 60 км. == Су реестры мәгълүматы == [[Россия дәүләт су реестры]] мәгълүматы буенча елга [[Двина-Печора бассейн округы]]нда урнашкан. Кече елга бассейны — Сухона, елга бассейны — Төньяк Двина.<ref name='РСРМ'/> [[Су ресурсларының федераль агентлыгы]] мәгълүматы буенча:<ref name='РСРМ'>{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=03.02.01.003|title=РФ су реестры мәгълүматлары: Комела}}</ref> * Дәүләт су реестрында су объектының коды — 03020100312103000006790 * Һидрологик өйрәнү (ҺӨ) буенча коды — 103000679 * Бассейн коды — 03.02.01.003 * ҺӨ буенча {{comment|саны|номеры}} — 03 * ҺӨ буенча чыгарылышы — 0 * Коми хариус коми телендә-ла [https://www.booksite.ru/fulltext/natural/kyznecslovar/text.pdf өлкәсе]<ref>https://www.booksite.ru/fulltext/natural/kyznecslovar/text.pdf</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [http://www.mnr.gov.ru/ РФ табигать ресурслары һәм экология министрлыгы сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150526193507/http://www.mnr.gov.ru/ |date=2015-05-26 }} {{Тикшерелмәгән елга}} [[Төркем:Вологда өлкәсе елгалары]] [[Төркем:Архангельск өлкәсе елгалары]] {{Hydro-stub}} qu1gi2o4p611dmsuzkc41m71jkyqwbm Пшеха 0 84759 3524252 3487692 2022-07-21T12:13:00Z Машъал 36751 Машъал [[Чуба]] битенең исемен үзгәртте. Яңа исеме: [[Пшеха]] wikitext text/x-wiki {{ЕлгаВМ |Исем = Чуба |Милли исем = |Рәсем = |Рәсем киңлеге = |Сурәт язуы = |Харита = |Харита киңлеге = |Харита язуы = |Озынлык = 19 |Бассейн мәйданы = 92,1 |Бассейн = |Елгалар бассейны = Кубань |Су чыгымы күләме = |Үлчәү урыны = |Баш = |Елга башының урнашкан урыны = |Елга башының биеклеге = |Башның координатлары = |Тамак = Пшеха елгасы |Тамакның урнашкан урыны = |Тамакның координатлары = |Елганың авышлыгы = |Ил = Россия |Төбәк = [[Адыгея]], [[Краснодар крае]] |Викиҗыентыкта төркем = }} '''Чуба''' — [[Россия]] территориясеннән ага торган елга. [[Адыгея]], [[Краснодар крае]]<ref name='РФҺМ'>{{cite journal|title=Һидротехник Корылмалар һәм дәүләт су кадастрының Россия Үзәк реестры}}</ref> биләмәләрендә ага. Елга Пшеха елгасына кушылып, аның кушылдыгы булып тора. Елга озынлыгы 19 км. == Су реестры мәгълүматы == [[Россия дәүләт су реестры]] мәгълүматы буенча елга [[Кубань бассейн округы]]нда урнашкан. Кече елга бассейны — Асбассейн юк, елга бассейны — Кубань.<ref name='РСРМ'/> [[Су ресурсларының федераль агентлыгы]] мәгълүматы буенча:<ref name='РСРМ'>{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=06.02.00.011|title=РФ су реестры мәгълүматлары: Чуба}}</ref> * Дәүләт су реестрында су объектының коды — 06020001112108100004779 * Һидрологик өйрәнү (ҺӨ) буенча коды — 108100477 * Бассейн коды — 06.02.00.011 * ҺӨ буенча {{коммент|саны|номеры}} — 08 * ҺӨ буенча чыгарылышы — 1 == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [http://www.mnr.gov.ru/ РФ табигать ресурслары һәм экология министрлыгы сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150526193507/http://www.mnr.gov.ru/ |date=2015-05-26 }} {{Тикшерелмәгән елга}} [[Төркем:Адыгея елгалары]] [[Төркем:Краснодар крае елгалары]] {{Hydro-stub}} 2ci87nx99749y90ajiskp12i0islytv 3524254 3524252 2022-07-21T12:14:46Z Машъал 36751 wikitext text/x-wiki {{ЕлгаВМ |Исем = Пшеха |Милли исем = |Рәсем = |Рәсем киңлеге = |Сурәт язуы = |Харита = |Харита киңлеге = |Харита язуы = |Озынлык = |Бассейн мәйданы = |Бассейн = |Елгалар бассейны = Кубань |Су чыгымы күләме = |Үлчәү урыны = |Баш = |Елга башының урнашкан урыны = |Елга башының биеклеге = |Башның координатлары = |Тамак = Пшеха елгасы |Тамакның урнашкан урыны = |Тамакның координатлары = |Елганың авышлыгы = |Ил = Россия |Төбәк = [[Адыгея]], [[Краснодар крае]] |Викиҗыентыкта төркем = }} '''Пшеха''' (Чуба) — [[Россия]] территориясеннән ага торган елга. [[Адыгея]], [[Краснодар крае]]<ref name='РФҺМ'>{{cite journal|title=Һидротехник Корылмалар һәм дәүләт су кадастрының Россия Үзәк реестры}}</ref> биләмәләрендә ага. Елга Белая елгасына кушылып, аның кушылдыгы булып тора. == Су реестры мәгълүматы == [[Россия дәүләт су реестры]] мәгълүматы буенча елга [[Кубань бассейн округы]]нда урнашкан. Кече елга бассейны — Асбассейн юк, елга бассейны — Кубань.<ref name='РСРМ'/> [[Су ресурсларының федераль агентлыгы]] мәгълүматы буенча:<ref name='РСРМ'>{{cite web|url=http://textual.ru/gvr/index.php?card=06.02.00.011|title=РФ су реестры мәгълүматлары: Чуба}}</ref> * Дәүләт су реестрында су объектының коды — 06020001112108100004779 * Һидрологик өйрәнү (ҺӨ) буенча коды — 108100477 * Бассейн коды — 06.02.00.011 * ҺӨ буенча {{коммент|саны|номеры}} — 08 * ҺӨ буенча чыгарылышы — 1 == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [http://www.mnr.gov.ru/ РФ табигать ресурслары һәм экология министрлыгы сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150526193507/http://www.mnr.gov.ru/ |date=2015-05-26 }} {{Тикшерелмәгән елга}} [[Төркем:Адыгея елгалары]] [[Төркем:Краснодар крае елгалары]] {{Hydro-stub}} hxtz0smklgnkum4e1aqj2m2kfcu6b2a Głos z Minaretu 0 107074 3524276 3524208 2022-07-21T15:43:07Z Әмир 15082 төркем өстәү wikitext text/x-wiki {{Газета | исем = Манарадан тавыш | оригиналь исем = {{lang-pl|Głos z Minaretu}} | рәсем = | имза = | төр = журнал | формат = | нигезләнде = 1948 | публикацияләр туктату = 1950 | бәя = | гамәлгә куючы = | нәшер итүче = | мөхәрир = | баш мөхәрир = | штат = | сәяси = | тел = [[поляк теле]] | тираж = | төп офис = | ISSN = | веб-сайт = }} '''Głos z Minaretu''' ({{lang-tt|Манарадан тавыш}}) - [[Бөекбританиядәге Польша Мөселманнарының Югары Имаматы]] тарафыннан 1948-1950 елларда нәшер ителгән журнал. [[Бөекбритания]]дәге [[Польша]] мөселманнарының төп элемтә чыганагы булып торган. == Тышкы сылтамалар == * ''[[Сәлим Хазбиевич|Selim Chazbijewicz]]''. [http://www.mzr.pl/pl/pt/pt6.pdf Azerbejdżański książę, polski patriota.] [[Przegląd Tatarski (журнал)|PRZEGLĄD TATARSKI]] NR 2/2010. Muzułmański Związek Religijny{{ref-pl}} [[Төркем:Татарча журналлар]] [[Төркем:Полякча журналлар]] [[Төркем:Бөекбритания журналлары]] [[Төркем:Польша мөселман журналлары]] dy8a0rsniewcccutcb9575l45x3q1zw 3524283 3524276 2022-07-21T16:01:15Z Ilnur efende 6874 wikitext text/x-wiki {{Газета | исем = Манарадан тавыш | оригиналь исем = {{lang-pl|Głos z Minaretu}} | рәсем = | имза = | төр = журнал | формат = | нигезләнде = 1948 | публикацияләр туктату = 1950 | бәя = | гамәлгә куючы = | нәшер итүче = | мөхәрир = | баш мөхәрир = | штат = | сәяси = | тел = [[поляк теле]] | тираж = | төп офис = | ISSN = | веб-сайт = }} '''Głos z Minaretu''' ({{lang-tt|Манарадан тавыш}}) - [[Бөекбританиядәге Польша Мөселманнарының Югары Имаматы]] тарафыннан 1948-1950 елларда нәшер ителгән журнал. [[Бөекбритания]]дәге [[Польша]] мөселманнарының төп элемтә чыганагы булып торган. Журнал 1947 елда чыккан «Komunikatu Naczelnego Imamatu Muzułmanów Polskich w Wielkiej Brytanii» ({{lang-tt|Бөекбританиядә Польша мөселманнарының Югары имаматы элемтәсе}}) журналының дәвамчысы булып торган. == Тышкы сылтамалар == * ''[[Сәлим Хазбиевич|Selim Chazbijewicz]]''. [http://www.mzr.pl/pl/pt/pt6.pdf Azerbejdżański książę, polski patriota.] [[Przegląd Tatarski (журнал)|PRZEGLĄD TATARSKI]] NR 2/2010. Muzułmański Związek Religijny{{ref-pl}} [[Төркем:Татарча журналлар]] [[Төркем:Полякча журналлар]] [[Төркем:Бөекбритания журналлары]] [[Төркем:Польша мөселман журналлары]] 41upmxy037a6x0thdq5vdisszlsjykw 3524284 3524283 2022-07-21T16:01:31Z Ilnur efende 6874 Ilnur efende [[Манарадан тавыш (журнал)]] битенең исемен үзгәртте. Яңа исеме: [[Głos z Minaretu]] wikitext text/x-wiki {{Газета | исем = Манарадан тавыш | оригиналь исем = {{lang-pl|Głos z Minaretu}} | рәсем = | имза = | төр = журнал | формат = | нигезләнде = 1948 | публикацияләр туктату = 1950 | бәя = | гамәлгә куючы = | нәшер итүче = | мөхәрир = | баш мөхәрир = | штат = | сәяси = | тел = [[поляк теле]] | тираж = | төп офис = | ISSN = | веб-сайт = }} '''Głos z Minaretu''' ({{lang-tt|Манарадан тавыш}}) - [[Бөекбританиядәге Польша Мөселманнарының Югары Имаматы]] тарафыннан 1948-1950 елларда нәшер ителгән журнал. [[Бөекбритания]]дәге [[Польша]] мөселманнарының төп элемтә чыганагы булып торган. Журнал 1947 елда чыккан «Komunikatu Naczelnego Imamatu Muzułmanów Polskich w Wielkiej Brytanii» ({{lang-tt|Бөекбританиядә Польша мөселманнарының Югары имаматы элемтәсе}}) журналының дәвамчысы булып торган. == Тышкы сылтамалар == * ''[[Сәлим Хазбиевич|Selim Chazbijewicz]]''. [http://www.mzr.pl/pl/pt/pt6.pdf Azerbejdżański książę, polski patriota.] [[Przegląd Tatarski (журнал)|PRZEGLĄD TATARSKI]] NR 2/2010. Muzułmański Związek Religijny{{ref-pl}} [[Төркем:Татарча журналлар]] [[Төркем:Полякча журналлар]] [[Төркем:Бөекбритания журналлары]] [[Төркем:Польша мөселман журналлары]] 41upmxy037a6x0thdq5vdisszlsjykw 3524286 3524284 2022-07-21T16:07:40Z Ilnur efende 6874 /* Тышкы сылтамалар */ wikitext text/x-wiki {{Газета | исем = Манарадан тавыш | оригиналь исем = {{lang-pl|Głos z Minaretu}} | рәсем = | имза = | төр = журнал | формат = | нигезләнде = 1948 | публикацияләр туктату = 1950 | бәя = | гамәлгә куючы = | нәшер итүче = | мөхәрир = | баш мөхәрир = | штат = | сәяси = | тел = [[поляк теле]] | тираж = | төп офис = | ISSN = | веб-сайт = }} '''Głos z Minaretu''' ({{lang-tt|Манарадан тавыш}}) - [[Бөекбританиядәге Польша Мөселманнарының Югары Имаматы]] тарафыннан 1948-1950 елларда нәшер ителгән журнал. [[Бөекбритания]]дәге [[Польша]] мөселманнарының төп элемтә чыганагы булып торган. Журнал 1947 елда чыккан «Komunikatu Naczelnego Imamatu Muzułmanów Polskich w Wielkiej Brytanii» ({{lang-tt|Бөекбританиядә Польша мөселманнарының Югары имаматы элемтәсе}}) журналының дәвамчысы булып торган. == Тышкы сылтамалар == * ''[[Сәлим Хазбиевич|Selim Chazbijewicz]]''. [http://www.mzr.pl/pl/pt/pt6.pdf Azerbejdżański książę, polski patriota.] [[Przegląd Tatarski (журнал)|PRZEGLĄD TATARSKI]] NR 2/2010. Muzułmański Związek Religijny.{{ref-pl}} * [http://bibliotekatatarska.pl/wp-content/uploads/2016/11/Slownik.pdf Słownik biograficzny Tatarów polskich XX wieku|башлык=Muzułmański Związek Religijny.]{{ref-pl}} [[Төркем:Татарча журналлар]] [[Төркем:Полякча журналлар]] [[Төркем:Бөекбритания журналлары]] [[Төркем:Польша мөселман журналлары]] 6ipog1mjk4xi4cohc71k7twe5knjh0a Сергей Лавров (1950) 0 115663 3524307 3505437 2022-07-21T18:26:59Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Шәхес |исем = Сергей Виктор улы Лавров |рәсем = Sergey Lavrov 2016.jpg |рәсем_зурлыгы = |alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> |рәсем язуы = |тулы исем = Серге́й Ви́кторович Лавро́в |һөнәр = дәүләт эшлеклесе, Чит ил эшләре министры (2004 елдан) |туу датасы = 21.3.1950 |туу җире = [[Мәскәү]], [[СССР|ССРБ]] |гражданлык = [[Россия]] |милләт = |үлем датасы = |үлем җире = |Дине = |әти = |әни = |ир = |хатын = |балалар = |бүләк һәм премияләр = |сайт = |башка мәгълүмат = [[БМО]]да Россия элекке вәкиле }} {{фш|Лавров}} '''Сергей Виктор улы Лавров''' ({{lang-ru|Серге́й Ви́кторович Лавро́в}}; 21 март, [[1950]] , [[Мәскәү]], [[СССР|ССРБ]]) - [[Россия]] дәүләт эшлеклесе, [[Россия Федерациясе чит ил эшләре министрлыгы|Россия Федерациясе Чит ил эшләре министры]] ([[2004]] елдан), Россия Иминлек Шурасының даими әгъзасы. Гадәттән тыш һәм тулы вәкаләтле илче. [[Россия Федерациясенең Хезмәт Каһарманы]] (2020). == Тәрҗемәи хәл == [[1950]] елда [[Мәскәү]]дә туган. Әтисе - [[Тбилиси]]лы әрмән (Калантаров), әнисе - рус. [[1972]] елда [[Халыкара мөнәсәбәтләр буенча Мәскәү дәүләт институты]]н (МГИМО) тәмамлаган. [[Инглиз]], [[француз]] һәм сингал ([[Шри-Ланка]]) телен белә. [[1972]]-[[1976]] елда [[Шри-Ланка]]да [[СССР|ССРБ]] илчелегендә стажер булып эшләгән. [[1981]]-1988 - [[БМО]]да [[СССР|ССРБ]] даими вәкиллегенең олы киңәшчесе һәм беренче сәркәтибе булып эшләгән. [[1994]]-2004 елларда [[БМО]]да Россия Федерациясенең даими вәкиле. [[2004]] елдан - Россиянең Чит ил эшләре министры. [[Россия]] Чит ил эшләре министры Сергей Лавров белән [[АКШ]] Дәүләт сәркәтибе [[Джон Керри]] авыр сөйләшүләр нәтиҗәсендә [[2013]] елның 14 сентябрендә [[Сүрия]] турында (химик коралны юк итү) килешүне төзиләр. == Әдәбият == * [http://www.mid.ru/nsite-sv.nsf/mnsdoc/03.01 Чит ил эшләре министрлыгы битендә рәсми сәхифәсе] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} {{тышкы сылтамалар}} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} {{DEFAULTSORT:Лавров, Сергей}} [[Төркем:Русия дипломатлары]] [[Төркем:Русия Федерациясе хөкүмәте министрлары]] [[Төркем:Бердәм Русия фиркасе әгъзалары]] [[Төркем:Русия Федерациясенең Хезмәт Каһарманнары]] [[Төркем:Шәхесләр:Украинадагы низаг аркасында шәхси санкцияләргә дучар булганнары]] kjc6v4l8964o6wcngg4qep4rorntkjr Agra 0 117281 3524351 2281314 2022-07-22T10:55:06Z 103.249.77.193 wikitext text/x-wiki {{TP |status = şähär |tatar iseme = Agra<br /> inglizçä ''Agra'' <br /> hindi ''आगरा'' <br />[[Файл:Taj Mahal, Agra, India.jpg|300px|мини|уңда|Tac Maxal, Agra şähäre]] |çın isem = Agra |il = İndiä |gerb = |bayraq = |gerb kiñlege = 100 |bayraq kiñlege = 100 |lat_deg =27 |lat_min =18 |lat_sec = |lon_deg =78 |lon_min =02 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |YändeksXarita = |il xaritası zurlığı = 300 |region xaritası zurlığı = |rayon xaritası zurlığı = |region töre = |region = |region tablitsada = |rayon töre = |rayon = |rayon tablitsada = |cämğiät töre = |cämğiät = |cämğiät tablitsada = |il xaritası = |region xaritası = |rayon xaritası = |eçke büleneş = |başlıq töre = |başlıq = |nigezläw datası = |berençe telgä alu = |elekege isemnär = |status =şähär |mäydan = 188,4 |bieklek töre = |TP märkäze bieklege =171 |klimat = |räsmi tel = |xalıq sanı = 1 746 467 |isäp yılı = 2011 |xalıq tığızlığı = 9270 |ağlomeratsiä = |milli sostav = |dini sostav = |etnoxoronim = |UTC = +5:30 |DST = |telefon qodı =+91(562) |poçta indeksı =282 xxx |poçta indeksları = |avtomobil qodı =UP-80 |Commons-ta törkem = |sayt = http://agra.nic.in |sayt tele = |sayt tele 2 = }} '''Agra''' (hindi ''आगरा'') - [[İndiä]] tönyağında, Uttar-Pradeş ştatında urnaşqan şähär. [[1528]]-[[1658]] yıllarda - [[Böyek Mogollar İmperiäse]] başqalası. Xäzer [[İndiä]]neñ iñ zur turist üzäge. Şähärdä küp istälekle häykällär bar, mäsälän mäşhür [[Tac Maxal]]. Yamuna yılğası yarında urnaşa. Xalıq sanı - 1 746 467 ([[2011]]). ==Tarix== Agra XV ğasırda nigezlängän. [[1526]] yılda [[Babur]] tarafınnan yawlap alınğan. [[Babur]] şähärdä berniçä nığıtmalarnı salğan. [[1528]] yıldan Bşyek Mogollar İmperiäse başqalası. Şuşı waqıtta Cämnä tözelgän. [[1658]] yılda Aurangzeb padişahı başqalanı Aurangabad şähärenä küçergän. 18 ğasırda catlar, farsılar, äfğännär tarafınnan höcüm itelgän. [[1784]] yılda maratxlar tarafınnan xarap itelgän. [[1803]] Britan ğaskärläre şähären alğannar. [https://www.aligarhup81.com/ Aligarh] ==Şähär klimatı== <div style="width:92%"> {{Şähär klimatı |Şähär=Agra |İstoçniq= | Янв_ср= | Янв_ср_осад=13 | Фев_ср= | Фев_ср_осад=18 | Мар_ср= | Мар_ср_осад=9 | Апр_ср= | Апр_ср_осад=7 | Май_ср= | Май_ср_осад=12 | Июн_ср= | Июн_ср_осад=56 | Июл_ср= | Июл_ср_осад=203 | Авг_ср= | Авг_ср_осад=241 | Сен_ср= | Сен_ср_осад=129 | Окт_ср= | Окт_ср_осад=25 | Ноя_ср= | Ноя_ср_осад=4 | Дек_ср= | Дек_ср_осад=6 | Год_ср= | Год_ср_осад=723 | Янв_ср_мин=7.7 | Янв_ср_макс=22.3 | Фев_ср_мин=10.3 | Фев_ср_макс=25.5 | Мар_ср_мин=15.4 | Мар_ср_макс=31.9 | Апр_ср_мин=21.5 | Апр_ср_макс=37.9 | Май_ср_мин=26.5 | Май_ср_макс=41.7 | Июн_ср_мин=28.9 | Июн_ср_макс=40.7 | Июл_ср_мин=26.8 | Июл_ср_макс=35.3 | Авг_ср_мин=25.7 | Авг_ср_макс=33.2 | Сен_ср_мин=24.3 | Сен_ср_макс=34.0 | Окт_ср_мин=19.1 | Окт_ср_макс=34.0 | Ноя_ср_мин=12.5 | Ноя_ср_макс=29.2 | Дек_ср_мин=8.2 | Дек_ср_макс=23.9 | Год_ср_мин=18.9 | Год_ср_макс=32.5 |}} </div> [[Файл:Agra Fort Third Door.jpg|300px|мини|уңда|Qızıl Kirmän qapqası]] == Mankameşvar ğibadätxänäse == Mankameşvar ğibadätxänäse Agra şähäreneñ dürt poçmağında urnaşqan Xoday Şivağa bağışlanğan dürt ğibadätxänälärneñ berse. Ul Cama Mäsced yanında urnaşqan häm Tac Mahaldan 2,5 km yıraqlıqta (1,6 milä) häm Agra Fortınnan 1 km (0,6 milä) dan azraq yıraqlıqta urnaşqan. Iske şähärdä urnaşıp ğibadätxänä qayberläre Mogol Çorına qarağan bazarlar belän uratılğan. == Sıltamalar== * [http://agra.nic.in Räsmi sayt]{{ref-en}} {{commons|Agra}} [[Törkem:Башкалалар]][[Төркем:Һиндстан шәһәрләре]][[Төркем:Һинд дине]] 0e86uen6parvsu82jz4agl9kahpzzpc 3524352 3524351 2022-07-22T11:09:25Z Victor Trevor 34371 Reverted 1 edit by [[Special:Contributions/103.249.77.193|103.249.77.193]] ([[User talk:103.249.77.193|talk]]): Spam link reverted [[metawiki:User:Xiplus/TwinkleGlobal|(TwinkleGlobal)]] wikitext text/x-wiki {{TP |status = şähär |tatar iseme = Agra<br /> inglizçä ''Agra'' <br /> hindi ''आगरा'' <br />[[Файл:Taj Mahal, Agra, India.jpg|300px|мини|уңда|Tac Maxal, Agra şähäre]] |çın isem = Agra |il = İndiä |gerb = |bayraq = |gerb kiñlege = 100 |bayraq kiñlege = 100 |lat_deg =27 |lat_min =18 |lat_sec = |lon_deg =78 |lon_min =02 |lon_sec = |CoordAddon = |CoordScale = |YändeksXarita = |il xaritası zurlığı = 300 |region xaritası zurlığı = |rayon xaritası zurlığı = |region töre = |region = |region tablitsada = |rayon töre = |rayon = |rayon tablitsada = |cämğiät töre = |cämğiät = |cämğiät tablitsada = |il xaritası = |region xaritası = |rayon xaritası = |eçke büleneş = |başlıq töre = |başlıq = |nigezläw datası = |berençe telgä alu = |elekege isemnär = |status =şähär |mäydan = 188,4 |bieklek töre = |TP märkäze bieklege =171 |klimat = |räsmi tel = |xalıq sanı = 1 746 467 |isäp yılı = 2011 |xalıq tığızlığı = 9270 |ağlomeratsiä = |milli sostav = |dini sostav = |etnoxoronim = |UTC = +5:30 |DST = |telefon qodı =+91(562) |poçta indeksı =282 xxx |poçta indeksları = |avtomobil qodı =UP-80 |Commons-ta törkem = |sayt = http://agra.nic.in |sayt tele = |sayt tele 2 = }} '''Agra''' (hindi ''आगरा'') - [[İndiä]] tönyağında, Uttar-Pradeş ştatında urnaşqan şähär. [[1528]]-[[1658]] yıllarda - [[Böyek Mogollar İmperiäse]] başqalası. Xäzer [[İndiä]]neñ iñ zur turist üzäge. Şähärdä küp istälekle häykällär bar, mäsälän mäşhür [[Tac Maxal]]. Yamuna yılğası yarında urnaşa. Xalıq sanı - 1 746 467 ([[2011]]). ==Tarix== Agra XV ğasırda nigezlängän. [[1526]] yılda [[Babur]] tarafınnan yawlap alınğan. [[Babur]] şähärdä berniçä nığıtmalarnı salğan. [[1528]] yıldan Bşyek Mogollar İmperiäse başqalası. Şuşı waqıtta Cämnä tözelgän. [[1658]] yılda Aurangzeb padişahı başqalanı Aurangabad şähärenä küçergän. 18 ğasırda catlar, farsılar, äfğännär tarafınnan höcüm itelgän. [[1784]] yılda maratxlar tarafınnan xarap itelgän. [[1803]] Britan ğaskärläre şähären alğannar. ==Şähär klimatı== <div style="width:92%"> {{Şähär klimatı |Şähär=Agra |İstoçniq= | Янв_ср= | Янв_ср_осад=13 | Фев_ср= | Фев_ср_осад=18 | Мар_ср= | Мар_ср_осад=9 | Апр_ср= | Апр_ср_осад=7 | Май_ср= | Май_ср_осад=12 | Июн_ср= | Июн_ср_осад=56 | Июл_ср= | Июл_ср_осад=203 | Авг_ср= | Авг_ср_осад=241 | Сен_ср= | Сен_ср_осад=129 | Окт_ср= | Окт_ср_осад=25 | Ноя_ср= | Ноя_ср_осад=4 | Дек_ср= | Дек_ср_осад=6 | Год_ср= | Год_ср_осад=723 | Янв_ср_мин=7.7 | Янв_ср_макс=22.3 | Фев_ср_мин=10.3 | Фев_ср_макс=25.5 | Мар_ср_мин=15.4 | Мар_ср_макс=31.9 | Апр_ср_мин=21.5 | Апр_ср_макс=37.9 | Май_ср_мин=26.5 | Май_ср_макс=41.7 | Июн_ср_мин=28.9 | Июн_ср_макс=40.7 | Июл_ср_мин=26.8 | Июл_ср_макс=35.3 | Авг_ср_мин=25.7 | Авг_ср_макс=33.2 | Сен_ср_мин=24.3 | Сен_ср_макс=34.0 | Окт_ср_мин=19.1 | Окт_ср_макс=34.0 | Ноя_ср_мин=12.5 | Ноя_ср_макс=29.2 | Дек_ср_мин=8.2 | Дек_ср_макс=23.9 | Год_ср_мин=18.9 | Год_ср_макс=32.5 |}} </div> [[Файл:Agra Fort Third Door.jpg|300px|мини|уңда|Qızıl Kirmän qapqası]] == Mankameşvar ğibadätxänäse == Mankameşvar ğibadätxänäse Agra şähäreneñ dürt poçmağında urnaşqan Xoday Şivağa bağışlanğan dürt ğibadätxänälärneñ berse. Ul Cama Mäsced yanında urnaşqan häm Tac Mahaldan 2,5 km yıraqlıqta (1,6 milä) häm Agra Fortınnan 1 km (0,6 milä) dan azraq yıraqlıqta urnaşqan. Iske şähärdä urnaşıp ğibadätxänä qayberläre Mogol Çorına qarağan bazarlar belän uratılğan. == Sıltamalar== * [http://agra.nic.in Räsmi sayt]{{ref-en}} {{commons|Agra}} [[Törkem:Башкалалар]][[Төркем:Һиндстан шәһәрләре]][[Төркем:Һинд дине]] 0aqcguub9u0reg9kbe3cogu5bny5ldk Наил Нәбиуллин (1989) 0 125421 3524346 3073868 2022-07-22T08:25:39Z Nail Nabiulla 42844 Төрки караш гәҗите нәшире һәм баш мөхәррире булуы өстәлде. Журналист статусы өстәлде. Наил Нәбиуллин 2020нче елда КФУда татар журналистикасы бүлеген тәмамлады. wikitext text/x-wiki {{Башка мәгънәләр/фамилия|Нәбиуллин}} {{Шәхес | исем = Наил Нәбиуллин | рәсем = | рәсем_зурлыгы = | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = | тулы исем = | һөнәр = сәясәтче, журналист | туу датасы = 27.06.1989 | туу җире = [[File:NurlatCoa2006.gif|20px]] {{туу җире|Нурлат|Нурлатта}} шәһәре, {{ТАССР гербы}}, {{ССРБ байрагы}} | гражданлык = {{RUS}} | милләт = [[татар]] | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | бүләк һәм премияләр = | сайт = https://vk.com/nailtatar | башка мәгълүмат = [["Азатлык" Татар Яшьләре Берлеге]] рәисе }} '''[https://rkn.gov.ru/mass-communications/reestr/media/?id=553067&page=] Нәбиуллин''' - татар милли хәрәкәте активисты, җәмәгать эшлеклесе, [[«Азатлык» Татар яшьләре берлеге]] ([http://vk.com/azatliq]) рәисе ([[2010 ел]]дан). {{Казан гербы}}да [[татар теле]]нә һәм аның {{Татарстан республикасы байрагы}}нда ''[[дәүләт теле]]'' статусына ихтирам ителүгә багышланучы яшь татар активистлары уздырган чараларны оештыручы һәм аларда актив катнашучы [[шәхес]]. 2015нче елдан "Төрки караш" (Тюркский взгляд) гәҗитенең нәшире һәм баш мөхәррире. Һәр елны уза торган "[[Хәтер көне]]" чараларының оештыручыларының берсе. ==Чыганаклар== * [http://www.tatartime.com/?p=10398 Tatar Zamanı: "Наил Нәбиуллин: Хизб ет-тәхрир Татарстанга каршы эшли һәм алар белән башкача бәйләнмим".] * [http://www.azatliq.org/content/article/24679876.html Azatliq.org: Казанда милли активистлар мәхкәмә алдына басты] * [http://www.azatliq.org/content/article/24793978.html Azatliq.org: Наил Нәбиуллин татар телен яклап ачлык тотарга әзер] * [http://www.azatliq.org/content/article/25229789.html 2013нең иң абруйлы кешеләре: Азатлык укучылары фикере] * [http://beznen.ru/basma/2012-07/tugan-tel-ochen/ Beznen.ru: Туган тел өчен] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210209004410/https://beznen.ru/basma/2012-07/tugan-tel-ochen/ |date=2021-02-09 }} * [http://beznen.ru/online/news/sizgirmiy-tor-ele/ Beznen.ru: Сызгырмый тор әле] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305142555/http://beznen.ru/online/news/sizgirmiy-tor-ele/ |date=2016-03-05 }} * [http://www.kazan.aif.ru/society/details/436084 Аргументы и Факты Казань - Татарский язык может стать необязательным предметом: члены «Азатлык» выступили против] * [http://z001.kz/article/view?id=449 z001.kz - Наил НАБИУЛЛИН: Тюркам России нужна помощь Казахстана] {{rq|stub|image|iwiki}} [[Төркем:Татар сәясәтчеләре]] j0q2wudjqhou1d8jvzysz16dsx018x3 3524347 3524346 2022-07-22T08:28:17Z Nail Nabiulla 42844 /* Чыганаклар */Сылтама өстәлде wikitext text/x-wiki {{Башка мәгънәләр/фамилия|Нәбиуллин}} {{Шәхес | исем = Наил Нәбиуллин | рәсем = | рәсем_зурлыгы = | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = | тулы исем = | һөнәр = сәясәтче, журналист | туу датасы = 27.06.1989 | туу җире = [[File:NurlatCoa2006.gif|20px]] {{туу җире|Нурлат|Нурлатта}} шәһәре, {{ТАССР гербы}}, {{ССРБ байрагы}} | гражданлык = {{RUS}} | милләт = [[татар]] | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | бүләк һәм премияләр = | сайт = https://vk.com/nailtatar | башка мәгълүмат = [["Азатлык" Татар Яшьләре Берлеге]] рәисе }} '''[https://rkn.gov.ru/mass-communications/reestr/media/?id=553067&page=] Нәбиуллин''' - татар милли хәрәкәте активисты, җәмәгать эшлеклесе, [[«Азатлык» Татар яшьләре берлеге]] ([http://vk.com/azatliq]) рәисе ([[2010 ел]]дан). {{Казан гербы}}да [[татар теле]]нә һәм аның {{Татарстан республикасы байрагы}}нда ''[[дәүләт теле]]'' статусына ихтирам ителүгә багышланучы яшь татар активистлары уздырган чараларны оештыручы һәм аларда актив катнашучы [[шәхес]]. 2015нче елдан "Төрки караш" (Тюркский взгляд) гәҗитенең нәшире һәм баш мөхәррире. Һәр елны уза торган "[[Хәтер көне]]" чараларының оештыручыларының берсе. ==Чыганаклар== * [http://www.tatartime.com/?p=10398 Tatar Zamanı: "Наил Нәбиуллин: Хизб ет-тәхрир Татарстанга каршы эшли һәм алар белән башкача бәйләнмим".] * [http://www.azatliq.org/content/article/24679876.html Azatliq.org: Казанда милли активистлар мәхкәмә алдына басты] * [http://www.azatliq.org/content/article/24793978.html Azatliq.org: Наил Нәбиуллин татар телен яклап ачлык тотарга әзер] * [http://www.azatliq.org/content/article/25229789.html 2013нең иң абруйлы кешеләре: Азатлык укучылары фикере] * [http://beznen.ru/basma/2012-07/tugan-tel-ochen/ Beznen.ru: Туган тел өчен] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210209004410/https://beznen.ru/basma/2012-07/tugan-tel-ochen/ |date=2021-02-09 }} * [http://beznen.ru/online/news/sizgirmiy-tor-ele/ Beznen.ru: Сызгырмый тор әле] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305142555/http://beznen.ru/online/news/sizgirmiy-tor-ele/ |date=2016-03-05 }} * [http://www.kazan.aif.ru/society/details/436084 Аргументы и Факты Казань - Татарский язык может стать необязательным предметом: члены «Азатлык» выступили против] * [http://z001.kz/article/view?id=449 z001.kz - Наил НАБИУЛЛИН: Тюркам России нужна помощь Казахстана] {{rq|stub|image|iwiki}} * [https://rkn.gov.ru/mass-communications/reestr/media/?id=553067&page= - Төрки караш гәҗитенең Роскомнадзор сәхифәсендәге сылтамасы ] [[Төркем:Татар сәясәтчеләре]] 8jirslvkw90iivarwaegn21z9elgaqb Сергей Шойгу 0 126836 3524309 3504488 2022-07-21T18:28:57Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{ Дәүләт эшлеклесе | исем = Сергей Шойгу | рәсем = 2012-01-21 Сергей Шойгу.jpeg | рәсем_зурлыгы = 300пкс | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = | тулы исем = Сергей Күжүгет оглу Шойгу | титул3 = [[Россия Федерациясе саклану министрлыгы|Россия Федерациясенең саклану министры]] | байрак3 = Flag of Russia 1991-1993.svg | хакимлек чоры_3 = [[6 ноябрь]] [[2012]] — | һөнәр = сәясәтче | туу датасы = 21.05.1955 | туу җире = [[Чадан]], [[Тыва АӨ]], [[РСФСР]], [[Совет Социалистик Җөмһүриятләр Берлеге|ССРБ]] | гражданлык = {{Байраклаштыру|Россия}} | милләт = тывалы | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | бүләк һәм премияләр = | сайт = | башка мәгълүмат = | награды = {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Алтын Йолдыз медале (Россия)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Кылычлар белән Изге Андрей Первозванный ордены (Россия Федерациясе)}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{2 дәрәҗә Ватан алдында казанышлары өчен ордены}}{{!!}}{{3 дәрәҗә Ватан алдында казанышлары өчен ордены}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{Хөрмәт ордены}}{{!!}}{{Шәхси батырлык өчен орден}}{{!!}}{{Азат Россияне яклаучына орден}}{{!!}}{{Мәскәүнең 850 еллыгы истәлегенә медале}} {{!}}- {{!}}{{Санкт-Петербургның 300-еллыгы истәлегенә медале}}{{!!}} {{Казанның 1000 еллыгы истәлегенә медале}}{{!!}}{{Хәрби хемәттәшлекне ныгыту өчен орден (Саклану министрлыгы)}} {{!!}} {{Хәрби хемәттәшлекне ныгыту өчен орден (Саклану министрлыгы)}} {{!!}} {{!}}- {{!}}{{Хәрби хемәттәшлекне ныгыту өчен орден (Саклану министрлыгы)}} {{!!}} {{Инженерлык тәэмин итү мәсьәләләрне үтәү вакытында тырышлык өчен}} {{!!}} {{Саклану министрлыгының 200-еллыгы медале}} {{!!}} {{Эчке эшләр министрлыгының 200-еллыгы медале}} {{!}}- {{!}}{{Аерымлык өчен медале (Тышкы күзәтү хезмәте)}}{{!!}}{{Хезмәттәшлек өчен (Россия прокуратурасы)}}{{!!}}{{Террорчылыкка каршы көрәштә күрсәткән казанышлар өчен (ФИХ)}} {{!!}}{{Милли иминлекне тәэмин итүдә казанышлары өчен медаль}} {{!}}- {{!}}{{Кырымны кайтару өчен}}{{!!}}{{Батырлык өчен хач(МЧС)}}{{!!}} {{Тел тидермәслек хезмәте өчен (МЧС)}} {{!!}} {{Ставрополь крае алдында казанышлары өчен медаль}} {{!}}} {{{!}} style="background: transparent" {{!}} [[Файл:Заслуженный спасатель Российской Федерации.Нагрудный знак.jpg|20px|link=Россия Федерациясенең атказанган коткаручысы|Россия Федерациясенең атказанган коткаручысы]]{{!!}}{{Россия Федерациясе Хөкүмәтенең мактаулы кәгазе}} {{!!}} [[Файл:Орден «Буян-Бадыргы» 1 степени.png|38px|link=«Буян-Бадыргы» ордены|1 дәрәҗә «Буян-Бадыргы» ордены]]{{!!}}{{Кавалер ордена За заслуги перед Алтайским краем 1 степени}} {{!!}}[[Файл:Во Славу Осетии.jpg|23px|link=«Осетия данына» медале|«Осетия данына» медале]] {{!!}}{{Почётный гражданин Кемеровской области}} {{!}}} ;Чит ил бүләкләре {{{!}} style="background: transparent" {{!}} {{pro Merito Melitensi зур хачы}} {{!!}} {{Данакер ордены}} {{!!}} {{Данк медале}} {{!}}- {{!}} {{1 дәрәҗә Серб байрагының ордены}} {{!}}} ;Бүләк коралы {{{!}} style="background: transparent" {{!}} [[Файл:Mp-443 grach.jpg|40px|Именной пистолет Ярыгина 6П35 (9 мм) от правительства РФ «За заслуги перед государством» (2008)|link=Шәхси корал (Россия Федерациясе)]] {{!}}} }} '''Серге́й Кужуге́т улы Шойгу́''' ({{lang-ru|Сергей Кужугетович Шойгу}}, {{lang-tyv|Сергей Күжүгет оглу Шойгу}} , [[21 май]] [[1955]], [[Чадан]], [[Тыва АӨ]], [[РСФСР]], [[Совет Социалистик Җөмһүриятләр Берлеге|ССРБ]]) — Россия дәүләт эшлеклесе, 2012 елның 6 ноябреннән Россия саклану министры. Армия генералы (2003). Россия Федерациясе Каһарманы (1999). == Тәрҗемәи хәл == Сергей Шойгу [[1955 ел]]ның [[21 май|21 маенда]] Чадан шәһәрендә (хәзерге [[Тыва Республикасы]]) район гәзите мөхәррире һәм зоотехник гаиләсендә туган. 1972—1977 елларда Красноярск политехника институтында укыган һәм «инженер-төзүче» белгечлеге буенча тәмамлаган. 1977 елдан [[Себер]] төзү терестларында эшләгән һәм унбер ел эчендә мастердан трест идарәчегә кадәр юлны узган. === Сәяси карьера === [[Файл:RIAN archive 177084 Heads of the United Russia party.jpg|300px|thumb|right|Сергей Шойгу, [[Юрий Лужков]] һәм [[Минтимер Шәймиев]], 2003]] 1989 елда [[КПСС]]ның [[Абакан]] шәһәр комитетының икенче сәркатибе, 1990 елдан Красноярск край комитетының инспекторы булган. [[1990 ел]]да [[Мәскәү]]гә китә, анда РСФСР архитектура һәм төзелеш буенча дәүләт комитеты рәисенең урынбасары вазифасын алган. 1991 елда Шойгу Россия коткаручылар корпусы башлыгы сайлауларында җиңә; июльдә аның исеме ''РСФСР гадәттән тыш хәлләр дәүләт комитет''ы итеп үзгәртелә, Шойгу аның башында торган. [[Август путчы|1991 елның августындагы вакыйгалар]] барышыда [[Ельцин]]ны актив рәвештә яклаган. 1991 елның көзендә Шойгу барлык граждан саклану көчләре үз контроле астына тапшыруына ирешкән, комитет РФ президенты буйсынуына күчкән. 1992—1993 елларда осетин-ингуш, абхаз, Төньяк Осетия низагларның җайлаштыруында катнашкан. [[Россия Югары Советы куып таратылуы|1993 елның октябрендәге вакыйгаларында]] яңадан Ельцинны яклый. [[1994 ел]]да гадәттән тыш комитеты министрлыкка үзгәртеп корыла, шулй итеп, Шойгу [[Россия Федерациясе ватандашлар саклануы эшләре, гадәттән тыш хәлләр һәм бәла-каза нәтиҗәләрен бетерү министрлыгы|гадәттән тыш министры]] булып киткән. [[2000 ел]]да «Бердәмлек» фикасенең башында торган, соңрак ул «Ватан» ([[Юрий Лужков]]) һәм «Бөтен Россия» ([[Минтимер Шәймиев]]) фиркаләре белән «Бердәм Россия» фиркасенә үзгәртеп корылган.<ref>{{Citation |title=архив күчермәсе |url=http://lenta.ru/russia/2000/05/27/edinstvo/ |access-date=2014-03-27 |archive-date=2015-04-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150401052117/http://lenta.ru/russia/2000/05/27/edinstvo/ |dead-url=yes }}</ref> 2009 елдан — Россия география җәмгыяте президенты. [[2012 ел]]ның апрель—ноябрь айларында Мәскәү өлкәсе губернаторы булып торган.<ref>http://www.mosreg.ru/news/69764.html{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> 6 ноябрендә саклану министры вазифасына билгеләнгән.<ref>http://www.km.ru/v-rossii/2012/11/06/696643-novym-ministrom-oborony-rossii-stal-sergei-shoigu</ref> == Галерея == <gallery perrow=4 heights="200px" widths="200px"> Sergey Shoigu parade 2013.jpg|2013 елгы 9 май парадында Sergey Shoigu.jpg| Автограф Сергея Кужугетовича Шойгу.jpg|Автографы </gallery> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Тышкы сылтамалар == * [http://government.ru/gov/persons/25/bio/ Россия Хөкүмәте сайтында] * [http://lenta.ru/lib/14159636/ Лентапедия] {{тышкы сылтамалар}} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} {{DEFAULTSORT:Шойгу, Сергей}} [[Төркем:Россия Федерациясе хөкүмәте министрлары]] [[Төркем:Россия Федерациясе Каһарманнары]] [[Төркем:Армия генераллары]] [[Төркем:Бердәм Русия фиркасе әгъзалары]] [[Төркем:Шәхесләр:Украинадагы низаг аркасында шәхси санкцияләргә дучар булганнары]] 4k9882ecukd0tyvcybhypjb8qrcru2g Milan futbol taqımı 0 162206 3524350 3442139 2022-07-22T09:12:27Z Makenzis 24617 /* Qazanışlar */ wikitext text/x-wiki {{Карточка |имя =Milan futbol taqımı |стиль_тела = vcard |название = |стиль_названия = |вверху = <big>Milan futbol taqımı</big><br/><br/>''Associazione Calcio Milan'' |класс_вверху = fn |стиль_вверху = background-color:{{{фон|red}}}; color:{{{цвет|white}}}; |вверху2 = |класс_вверху2 = nickname |стиль_вверху2 = color: #000000; |изображение = {{#if: {{{изображение|ACMilan logo.png}}}|[[Файл:{{{изображение|ACMilan logo.png}}}| {{#if: {{{ширина|}}}|{{{ширина}}}|280px}}| {{#if: {{{подпись|}}}||}}]]}} |стиль_изображения = |подпись = {{{подпись|}}} |стиль_подписи = |стиль_заголовков = width:600px; |стиль_меток = background: #eee; text-align: center; width:100px; |стиль_текста = text-align: center; |заголовок1 = |метка1 = Tulı isem |текст1 = '''Associazione Calcio Milan''' |заголовок3 = |метка3 = Quşamatlar |текст3 = ''i Rossoneri , il Diavolo'' |заголовок4 = |метка4 = Nigezlängän |текст4 = [[1899]] |заголовок6 = |метка6 = Stadion |текст6 = San-Siro |заголовок7 = |метка7 = Sıydırışlığı |текст7 = 80 000 |заголовок8 = |метка8 = Baş trenerı |текст8 = Filippo İndzagi |заголовок9 = |метка9 = Reyting |текст9 = 14 nçı urın (UEFA) |заголовок10 = |метка10 = Yarış |текст10 = Seria A }} '''Milan futbol taqımı''' (italiança ''Associazione Calcio Milan'') — [[Milan]] şähäreneñ italian hönäri futbol taqımı. [[1899]] yılda nigezlängän, [[İtaliä]] Seria A yarışında çığış yasıy. Dönya tarixında Milan - iñ uñışlı futbol taqımnarnıñ berse, xalıqara kuboklar yawlağan taqımnarnıñ iñ uñışlı klubı. İñ küp [[UEFA Superkuboğı]]n yawlağan taqım (5 ciñü). [[Çempionnar ligası]]nda 7 tapqır ciñä. Öy stadionı - "[[San-Siro]]", 80 000 keşe sıydıra, 1926 yılda tözelgän. İñ yuğarı tabışlı taqımnar distäsenä kerä. Taqımnıñ xucası - [[Silvio Berluskoni]]. Baş trenerı - Filippo İndzagi. Baş xäyriäçe - ''Fly Emirates''. == Qazanışlar == * [[Çempionnar ligası]] - '''8 ciñü''' - [[1963]], [[1969]], [[1989]], [[1990]], [[1994]], [[2003]], [[2007]], [[2022]] * [[UEFA Superkuboğı]] - '''5 ciñü''' - [[1989]], [[1990]], [[1994]], [[2003]], [[2007]] (rekord) * Qıytğaara kubok - [[1969]], [[1989]], [[1990]] (rekord) ==Sıltamalar == * www.acmilan.com Räsmi säxifä [[Төркем:Әлифба буенча футбол клублары]] [[Төркем:Италия футбол клублары]] fih1tuixedkskxindqzrfmg9r5rs2ph Życie Tatarskie 0 176726 3524278 3524210 2022-07-21T15:46:06Z Әмир 15082 төркемдә үзгәртү wikitext text/x-wiki {{Журнал | исем = Татар тормышы | оригиналь исем = {{lang-pl|Życie Tatarskie}} | рәсем = [[Файл:Życie Tatarskie-2010-12.jpg|230px]] | имза = | төр = | формат = | нигезләнде = 1998 | публикацияләр туктату = | бәя = | гамәлгә куючы = Польша Җөмһүрияте татарлары берлегенең Подлясье бүлеге | нәшер итүче = | мөхәрир = | баш мөхәрир = Артур Конопацки (2015) | штат = | сәяси = | тел = [[поляк теле|поляк]] | тираж = | төп офис = [[d:Q818403|Сокулка]] | ISSN = http://worldcat.org/issn/1506-431X | веб-сайт = http://www.zycietatarskie.pl }}'''Życie Tatarskie''' (''Татар тормышы'') — [[1998 ел]]дан ике айга бер тапкыр чыгарыла торган журнал, [[Польша-Литва татарлары#Польша татарлары бүген|Польша татарларының]] мәдәниятенә, тарихына һәм тормышына багышланган. [[Польша Җөмһүрияте татарлары берлеге]]нең ({{lang-pl|[[:pl:Związek Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej|Związek Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej]]}}) [[Подлясье воеводалыгы]] бүлеге басма органы. Шул ук исемле журнал [[Вилнә]]дә 1934-1939 елларда Мәдәни-мәгариф берлегенең Вилнә бүлеге басма органы буларак чыгарылган (баш мөхәррир — Стефан Туган-Барановски). Аның максаты — [[Польша-Литва татарлары|җирле татарларның]] иң ярлы катламнары арасында мәгърифәт тарату булган. == Моны да карагыз == * [[Przegląd Tatarski (журнал)|Przegląd Tatarski]] [[Төркем:Полякча журналлар]] [[Төркем:Татар мәдәнияте]] [[Төркем:Польша мөселман журналлары]] 92thwtb7co85vp73fuwpwot56jmhxkg Калып:Татарстан хөкүмәте 10 188934 3524292 3519008 2022-07-21T16:49:42Z Әмир 15082 яңа бүлек исеме өстәү: /* Вице-премьерлар */ wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Татарстан Хөкүмәте |title = <span style="color:white;">Татарстан хөкүмәте</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |groupstyle = background:#008000; color:White; |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Татарстан хөкүмәте рәисләре|<span style="color:white;">Хөкүмәт башлыгы</span>]] |list1 = [[Алексей Песошин]] |group2 = <span style="color:white;">Вице-премьерлар</span> |list2 = {{comment|[[Рөстәм Нигъмәтуллин]]|Татарстан Җөмһүрияте Премьер-министрының беренче урынбасары}} • {{comment|[[Васил Шәйхразыев]]|Татарстан Җөмһүрияте Премьер-министры урынбасары}} • {{comment|[[Ләйлә Фазлыева]]|Татарстан Җөмһүрияте Премьер-министры урынбасары}} • {{comment|[[Роман Шәйхетдинев]]|Татарстан Җөмһүрияте Премьер-министры урынбасары}} • {{comment|[[Шамил Гафаров]]|Татарстан Җөмһүрияте Премьер-министры урынбасары – Татарстан Җөмһүрияте Министрлар Кабинеты Аппараты Җитәкчесе}} • {{comment|[[Марат Җәббаров]]|Татарстан Җөмһүрияте Премьер-министры урынбасары - Татарстан Җөмһүрияте авыл хуҗалыгы һәм азык-төлек министры}} • {{comment|[[Олег Коробченко|Олег Коробченко]]|Татарстан Җөмһүрияте Премьер-министры урынбасары - Татарстан Җөмһүрияте сәнәгать һәм сәүдә министры}} • {{comment|[[Мидхәт Шаһиәхмәтов]]|Татарстан Җөмһүрияте Премьер-министры урынбасары ― Татарстан Җөмһүрияте икътисад министры}} • {{comment|[[Равил Әхмәтшин]]|Татарстан Җөмһүрияте Премьер-министры урынбасары – Татарстан Җөмһүриятенең Русия Федерациясендә Тулы вәкаләтле вәкиле}} • {{comment|[[?]]|Татарстан Җөмһүрияте Премьер-министры урынбасары ― Татарстан Җөмһүрияте икътисад министры}} |group3 = <span style="color:white;">Хөкүмәт әгъзалары</span> |list3 = {{comment|[[Илсур Һадиуллин]]|Татарстан Җөмһүрияте мәгариф һәм фән министры}} • {{comment|[[Айрат Хәйруллин (1981)|Айрат Хәйруллин]]|Татарстан Җөмһүрияте дәүләт идарәсен цифрлы нигездә үстерү, мәгълүмат технологияләре һәм элемтә министры}} • {{comment|[[Радик Гайзатуллин]]|Татарстан Җөмһүрияте финанс министры}} • {{comment|[[Рөстәм Заһидуллин]]|Татарстан Җөмһүрияте юстиция министры}} • {{comment|[[Ирадә Әюпова]]|Татарстан Җөмһүрияте мәдәният министры}} • {{comment|[[Марат Садыйков (1970)|Марат Садыйков]]|Татарстан Җөмһүрияте сәламәтлек саклау министры}} • {{comment|[[Александр Шадриков]]|Татарстан Җөмһүрияте экология һәм табигый байлыклар министры}} • {{comment|[[Марат Айзатуллин]]|Татарстан Җөмһүрияте төзелеш, архитектура һәм торак-коммуналь хуҗалык министры}} • {{comment|[[Рәфис Хәбибуллин]]|Татарстан Җөмһүрияте гражданнар оборонасы эшләре һәм гадәттән тыш хәлләр министры – Русия Гадәттән тыш хәлләр министрлыгының Татарстан Җөмһүрияте буенча идарәсе башлыгы}} • {{comment|[[Владимир Леонов]]|Татарстан Җөмһүрияте спорт министры}} • {{comment|[[Тимур Сөләйманов (1987) |Тимур Сөләйманов]]|Татарстан Җөмһүрияте яшьләр эшләре министры}} • {{comment|[[Фәнил Әгълиуллин]]|Татарстан Җөмһүрияте җир һәм мөлкәт мөнәсәбәтләре министры}} • {{comment|[[Равил Кузюров]]|Татарстан Җөмһүрияте урман хуҗалыгы министры}} • {{comment|[[Илмирә Зарипова|Илмирә Зарипова]]|Татарстан Җөмһүрияте хезмәт, халыкны эш белән тәэмин итү һәм социаль яклау министры}} • {{comment|[[Фәрит Хәнифов]]|Татарстан Җөмһүрияте Транспорт һәм юл хуҗалыгы министры}} • {{comment|[[Александр Груничев]]|Татарстан Җөмһүриятенең тарифлар буенча Дәүләт комитеты рәисе}} • {{comment|[[Ольга Редько]]|Татарстан Җөмһүриятеның сатып алулар буенча Дәүләт комитеты рәисе}} • {{comment|[[Сергей Иванов (1976)|Сергей Иванов]]|Татарстан Җөмһүриятеның туризм буенча Дәүләт комитеты рәисе}} • {{comment|[[Гөлнара Габдрахманова]]|ТР архив эше буенча дәүләт комитеты рәисе}} • {{comment|[[Федор Батков|Фөдор Батков]]|ТР биологик ресурслар буенча дәүләт комитеты}} • {{comment|[[Валерий Кандилов]]|Татарстан Җөмһүриятеның Социаль-икътисадый мониторинг комитеты рәисе}} • {{comment|[[Талия Миңнуллина]]|Татарстан Җөмһүриятеның инвестицион үсеш агентлыгы җитәкчесе}} • {{comment|[[Гөлшат Нигъмәтуллина]]|Татарстан Җөмһүрияте Министрлар Кабинетының Гражданлык хәле актларын теркәү Идарәсе башлыгы}} • {{comment|[[Айдар Сәлимгәрәев]]|Республика матбугат һәм массакүләм коммуникацияләр агентлыгы житәкчесе}} • {{comment|[[Алмас Хисаметдинев]]|ТР КМ Баш ветеринария идарәсе башлыгы}} |belowstyle = background:#008000; color:white; text-align:left; }} 65ja64amcjj72lfln30hm938wkpeleq Марат Хөснуллин 0 196574 3524302 2995963 2022-07-21T18:22:08Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Шәхес}} {{Башка мәгънәләр/фамилия|Хөснуллин}} '''Марат Хөснуллин''' (Марат Шакирҗан улы Хөснуллин, {{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}) — дәүләт эшлеклесе, ТР төзелеш, архитектура һәм торак-коммуналь хуҗалык министры (2001-2010), Мәскәү мерының шәһәртөзүчелек сәясәте һәм төзелеш мәсьәләләре буенча урынбасары (2010 елдан). РФ [[Михаил Мишустин|премьер-министры]] ​урынбасары (2020 елдан)<ref>[https://www.azatliq.org/a/30389760.html Татарстанның элекке төзелеш министры Марат Хөснуллин Русия вице-премьеры булды.] [[Азатлык радиосы]], 22.01.2020</ref> . == Тәрҗемәи хәле == [[1966 ел]]ның [[9 август]]ында [[Казан]] шәһәрендә туган. * 1983-1984 еллар — Казан финанс-иктисад институтының тәҗрибә җайланмаларына хезмәт күрсәтү лаборанты * 1984-1986 еллар — Совет Армиясендә хезмәт итә * 1986-1987 еллар Казан финанс-иктисад институтының тәҗрибә җайланмаларына хезмәт күрсәтү лаборанты * 1987-1995 еллар — баш хисапчы, Казан шәһәрендә "Темп" төзелеш кооперативы рәисе * 1995-1997 еллар — "Интерпластсервис" җаваплылыгы чикләнгән оешмасының генераль директоры * 1997-2000 еллар — Казан шәһәренең "Ак барс" сәүдә-сәнәгать җаваплылыгы чикләнгән оешмасы генераль директоры * 1999-2001 еллар — Татарстан Дәүләт Советы депутаты * 2000-2001 еллар — "Татэнерго"ның генераль директоры урынбасары * 2001-2010 еллар — Татарстан Республикасы төзелеш, архитектуры һәм торак-коммуналь хуҗалыгы министры * 2010 елда Мәскәү шәһәр төзелеше Департаменты җитәкчесе итеп билгеләнә. Шул елларда Республикага бик күп федераль инвестицияләр җәлеп ителә. Инвестицияләр, беренче чиратта, торак төзелешенең комплекслы программасына җибәрелә. Марат Шакирҗан улы инициативасы белән торак, юллар, социаль объектлар төзү проектлары билгеләнә. * 02.12.2010 — төзелеш сәясәте һәм төзелеш мәсәләләре буенча Мәскәү шәһәре мэры урынбасары. * 2011 елның мартында төзелеш сәясәте һәм төзелеш мәсәләләре буенча Коллегия рәисе итеп билгеләнә. * 2020 елның 21 гыйнварыннан Россия Федерациясе Хөкүмәте рәисе урынбасары. Шулай ук, ул 2020 елның 29 гыйварыннан Кырым Республикасы, Севастополь шәһәренең кураторы. == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> == Чыганаклар == * [http://government.ru/gov/persons/620/events/ Россия Федерациясе Хөкүмәте рәисе урынбасары.] {{тышкы сылтамалар}} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} [[Төркем:Русия Федерациясе министрлары]] [[Төркем:Русия хөкүмәте әгъзалары]] {{MyTatarstan2020}} 9ujg82ybqsiyzev5bu2bh1mtzpjeb3f Марат Гыйльфанов 0 197189 3524289 2998727 2022-07-21T16:15:53Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Шәхес}} {{фш|Гыйльфанов}} '''Марат Гыйльфанов''' (Марат Равил улы Гыйльфанов, {{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}) — СССР һәм РФ астрофизигы, физика-математика фәннәре докторы (1996), профессор, [[РФА]]нең мөхбир әгъзасы (2010), [[ТР ФА]]нең шәрәфле әгъзасы (2016). == Биографиясе == [[1962 ел]]ның [[18 июль | 18 июле]]ндә [[Казан]] шәһәрендә туган. 131нче физика-математика мәктәбен (математика укытучысы Т.И. Шаронова, 1979), Мәскәү физика-техник институтын (физика һәм энергетика проблемалары факультеты, 1985), МФТИ аспирантурасын (1988) тәмамлый. Физика-математика фәннәре докторы (1996)<ref>Гильфанов М. Р. Наблюдательные проявления аккрецирующих черных дыр и нейтронных звезд в рентгеновском диапазоне ( по данным обсерваторий Мир-Квант, Гранат и Аска) : автореферат дис. ... доктора физико-математических наук : 01.03.02</ref>. [[Русия фәннәр академиясе | Россия Фәннәр академиясе]] әгъза-корреспонденты (2016), [[Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе]]нең мактаулы әгъзасы (2010). "Астрофизика һәм йолдызлы астрономия" белгечлеге буенча профессор (Югары аттестация комиссиясе, 2010). РФА космик тикшеренүләр институтының әйдәп баручы фәнни хезмәткәре, Макс Планк ([[Германия]]) исемендәге астрофизика институты хезмәткәре, [[Амстердам]] университетының экстраординар профессоры ([[Нидерланд]]). Халыкара астрономия берлеге әгъзасы, космик тикшеренүләр комитеты (КСПАР) әгъзасы, Journal of Cosmology and Astroparticle Physics журналының редколлегия әгъзасы. Астрофизика өлкәсендә белгеч, югары энергия һәм рентген астрономиясе, ул теория һәм эксперименталь һәм күзәтү астрофизикасы чикләрендә эшли. РЕНТГЕН обсерваториясенең («Мир» совет орбита комплексы квантлары модулендә) һәм «Гранат» халыкара орбиталь обсерваториясе мәгълүматларын анализлау һәм интерпретацияләү лидерларының берсе. «Планк» космик юлдашының ассоциацияләнгән галиме (Европа космик агентлыгы, Екатеринбург). «Спектр-РГ» перспективалы халыкара астрофизик обсерваториясенең фәнни лидерларының берсе булып тора. Россиянең алдынгы һәм нәтиҗәле астрофизикларының берсе. 300 дән артык эш авторы. NASA/Astrophysics Data System (ADS) мәгълүматларына караганда, 2017 елга: цитаталаулар саны - 9700 дән артык, Хирш индексы — 49. Аның җитәкчелегендә 15 аспирант диссертация яклады. == Мөһим фәнни нәтиҗәләре == М.Р. Гыйльфанов - аккретацияләүче нейтрон йолдызлар һәм кара тишекләр тирәлегендә физик процесслар, аларның алмашынуын анализлаучы, нейтронлы йолдыз өслегендә чик катламын диагностикалау һәм компактлы объектның табигатен (кара тишек яки нейтронлы йолдыз) аның рентген нурланышының спектраль характеристикалары буенча билгеләү буенча киң цитаталый торган эшләр авторы<ref>Gilfanov, M., Churazov, E., and Revnivtsev, M. 1999, [http://www.aanda.org/articles/aa/pdf/2004/06/aah4744.pdf Reflection and noise in Cygnus X-1], ''Astronomy and Astrophysics'', 352, 182</ref><ref>Gilfanov, M., Revnivtsev, M., and Molkov, S. 2003, [http://www.aanda.org/articles/aa/abs/2003/40/aah3881/aah3881.html Boundary layer, accretion disk and X-ray variability in the luminous LMXBs], ''Astronomy and Astrophysics'', 410, 217</ref><ref>Гильфанов М.Р., Сюняев Р.А. 2014, «[https://ufn.ru/ru/articles/2014/4/f/ Радиационно-доминированный пограничный слой между аккреционным диском и поверхностью нейтронной звезды: теория и наблюдения»], «Успехи физических наук», 184, 409</ref><ref>Burke, M., Gilfanov, M. and Sunyaev, R.2016, [https://academic.oup.com/mnras/article-abstract/466/1/194/2844946/A-dichotomy-between-the-hard-state-spectral A dichotomy between the hard state spectral properties of black hole and neutron star X-ray binaries], ''Monthly Notices of Royal Astronomical Society'', 466, 194</ref>. Химик элементларның диффузиясе һәм кайнар галактик газда фотоннарны резонанслы таркату эшләре хәзерге вакытта орбиталь рентген обсерваторияләре Chandra (НАСА) һәм XMM-Newton (ЕКА)да кулланыла<ref>Гильфанов М. и Сюняев Р. 1984, «Гравитационная сепарация дейтерия и гелия в межгалак-тическом газе скоплений галактик», «Письма в Астрономический журнал», 10, 329</ref><ref>Гильфанов М., Сюняев Р. и Чуразов Е. 1984, The X-ray surface brightness distribution of clusters of galaxies in resonance lines, «Письма в Астрономический Журнал», 13, 7</ref><ref>Shtykovskiy, P. and Gilfanov, M. 2010, [https://academic.oup.com/mnras/article/401/2/1360/1158305/Thermal-diffusion-in-the-intergalactic-medium-of Thermal diffusion in the intergalactic medium of clus-ters of galaxies], ''Monthly Notices of Royal Astronomical Society'', 401, 1360</ref>. Соңгы елларда зур масштаблы структураны һәм Галәмдәге рентген астрономиясенең методлары белән зур күләмле кара тишекләрнең үсүе белән актив шөгыльләнә, космик рентген фонының флуктуацияләрен тикшерү һәм бу мәгълүматларны космология бурычлары өчен куллану пионерларының берсе булып тора<ref>Hütsi, G., Gilfanov, M., Kolodzig, A., and Sunyaev, R. 2014, [http://www.aanda.org/articles/aa/full_html/2014/12/aa23863-14/aa23863-14.html Probing large-scale structure with large samples of X-ray selected AGN. I. Baryonic acoustic oscillations], ''Astronomy and Astrophysics'', 572, A28</ref><ref>Kolodzig A., Gilfanov M., Huetsi G., Sunyaev, R. 2017, [https://arxiv.org/abs/1609.02941 Can AGN and galaxy clusters explain the surface brightness fluctuations of the cosmic X-ray background?], ''Monthly Notices of Royal Astronomical Society'', in press</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Тышкы сылтамалар == * [http://www.gpad.ac.ru/cgi-bin/show_ac.shtml?name1=%C3%E8%EB%FC%F4%E0%ED%EE%E2&name2=%CC%E0%F0%E0%F2%20%D0%E0%E2%E8%EB%FC%E5%E2%E8%F7 Персональная страница] на сайте [[Отделение физических наук РАН|Отделения физических наук]] РАН * [http://www.uva.nl/en/news-events/news/uva-news/content/professor-appointments/2014/04/marat-gilfanov-professor-by-special-appointment-of-high-energy-emissions-from-galaxies.html Персональная страница] на сайте [[Амстердамский университет|Амстердамского университета]] * [http://www.iki.rssi.ru Институт космических исследований РАН] * [http://hea.iki.rssi.ru/ru/index.php Отдел астрофизики высоких энергий ИКИ РАН] * Список [http://adsabs.harvard.edu/cgi-bin/nph-abs_connect?db_key=AST&db_key=PRE&qform=AST&arxiv_sel=astro-ph&arxiv_sel=cond-mat&arxiv_sel=cs&arxiv_sel=gr-qc&arxiv_sel=hep-ex&arxiv_sel=hep-lat&arxiv_sel=hep-ph&arxiv_sel=hep-th&arxiv_sel=math&arxiv_sel=math-ph&arxiv_sel=nlin&arxiv_sel=nucl-ex&arxiv_sel=nucl-th&arxiv_sel=physics&arxiv_sel=quant-ph&arxiv_sel=q-bio&sim_query=YES&ned_query=YES&adsobj_query=YES&aut_logic=OR&obj_logic=OR&author=gilfanov%2C+m.&object=&start_mon=&start_year=&end_mon=&end_year=&ttl_logic=OR&title=&txt_logic=OR&text=&nr_to_return=2000&start_nr=1&jou_pick=ALL&ref_stems=&data_and=ALL&group_and=ALL&start_entry_day=&start_entry_mon=&start_entry_year=&end_entry_day=&end_entry_mon=&end_entry_year=&min_score=&sort=CITATIONS&data_type=SHORT&aut_syn=YES&ttl_syn=YES&txt_syn=YES&aut_wt=1.0&obj_wt=1.0&ttl_wt=0.3&txt_wt=3.0&aut_wgt=YES&obj_wgt=YES&ttl_wgt=YES&txt_wgt=YES&ttl_sco=YES&txt_sco=YES&version=1 публикаций] на сайте [http://adswww.harvard.edu/ NASA/ADS] * [https://jcap.sissa.it/jcap/help/helpLoader.jsp?pgType=editorial Страница редколлегии] журнала ''Journal of Cosmology and Astroparticle Physics'' (JCAP) [[Төркем:Татарстан фән эшлеклеләре]] {{Tatar 4.0-2021}} ji2hu932645ic90w8sj7aytruou53m5 Сингапурда һинд дине 0 197621 3524326 3197712 2022-07-21T19:56:40Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki '''[[Сингапур]]да [[Индуизм]]''' тарафдарлары булып илнең өлкән яшьтәгеләрнең 5,1%-ы булып тора (2010 ел халык санын алу бирелгән мәгълүматлары). Һиндуларның Сингапурга беренче эре дулкыны [[XIX гасыр]] башында килгән. Бу күбесенчә [[Тамилнад]]тан [[Британия Ост-Индия компания]]сенең ялланган эшчеләре булган. Алар үзләре белән диннәрен һәм мәдәниятләрен алып килгән. Алар килүе белән илдә Дравид архитектура стиленда төзелгән [[һинд дине гыйбадәтханә]]ләре барлыкка килгән. [[Шри Мариамман Гыйбадәтханәсе]] - илдәге беренче һинд дине гыйбадәтханәсе 1827 елда барлыкка килгән. Соңрак чорда һинд диненең нигезләвендә күренекле рольне бай һинд сәүдәгәрләре һәм эшмәкәрләре уйнаган. Хәзерге вакытта Сингапурда [[Һинд дине пантеоны]]ның төрле Ходайларына багышланган якынча 30 һинд дине гыйбадәтханәсе бар. Сингапурда Сингапур Һинд дине тарафдарлары эшләре белән эшли торган ике хөкүмәт агентлыгы бар:[[Hindu Endowments Board]] һәм [[Hindu Advisory Board]]. [[File:Sri Mariamman Temple 2, Dec 05.JPG|thumb|200px|left|[[Шри Мариамман Гыйбадәтханәсе]], Сингапур]] [[File:Sri Mariamman Temple Singapore 3 amk.jpg|thumb|250px|Depictions of various deities on the ''gopuram'' (entrance tower) of [[Sri Mariamman Temple, Singapore]], dedicated to the Hindu goddess of rain; [[Mariamman]]. ]] [[Сингапур]]да [[Һинд дине]] һәм мәдәнияте кимендә безнең эраның 7-енче гасырында булган, ул вакытта [[Темасек]] Һинду-Буддист [[Шривиджая]] империясенең сәүдә посты булган. Бер мең ел узгач, Сингапурга Көньяк [[Һиндстан]]нан [[ялланган эшче]]ләр буларак [[кули]]лар китерелгән булган, алар [[Британия Көнчыгыш Һиндстан Ширкәте]] тарафыннан һәм Британия Империясеннән китерелгән булганнар. Малайзия ярымутравы белән, Британия хөкүмәте җирле плантация һәм сәүдә эшчәнлеген тотрыкландыруга омтылган; ул Һиндуларны миграциянең [[Кангани системасы]] буенча гаиләләрен алып килергә өндәгән, монда төпләнергә, гыйбадәтханәләр төзергә һәм соңрак Кече Һиндстан буларак җәмәгать барлыкка килгән. Хәзерге вакытта Сингапурда якынча утыз Һинд дине гыйбадәтханәсе бар, алар төрле Ходайларга һәм Алиһәләргә багышланган. 2010 елда Сингапурда 260 000 Һинд дине тарафдары булган дип фаразланган. Һинд дине тарафдарлары 2010 елда өлкән Сингапур гражданнарының якынча 5,1%-ын тәшкил иткән азчылыгы булган. Сингапурда барлык Һинд дине тарафдарлары диярлек этник Һиндлеләр (99%) һәм алар белән катнаш никахлар корган кешеләр булган. Һинд дине тарафдарлары нисбәте 1931 елда иң күбе булган - 5,5%.<ref>Lai Ah Eng Сингапурда Һинд дине фестивале [[Дивапали]] милли җәмәгать бәйрәме буларак танылган. Кайбер Һиндле-булмаган кешеләр, гадәттә [[Кытай Буддистлары]] төрле Һинд дине эшчәнлекләрендә катнашкан. Малайзиянең һәм Индонезиянең төрле дәүләтләреннән аермалы буларак Сингапурда Һинд дине тарафдарлары ирекләренә чикләүләр куелмый. {| class="wikitable" |- ! '''Ел''' ! '''Процент''' ! '''Артыш''' |- | '''1849''' | '''2.8%''' | '''-''' |- | '''1911''' | '''5.0%''' | style="background: #00A300" | '''+2.2%''' |- | '''1921''' | '''4.6%''' | style="background: pink" | '''-0.4%''' |- | '''1931''' | '''5.5%''' | style="background: lightgreen" | '''+0.9%''' |- | '''1980''' | '''3.6%''' | style="background: red" | '''-1.9%''' |- | '''1990''' | '''3.7%''' | style="background: lightgreen" | '''+0.1%''' |- | '''2000''' | '''4.0%''' | style="background: lightgreen" | '''+0.3%''' |- | '''2010''' | '''5.1%''' | style="background: #2EB82E" | '''+1.1%''' |} 2015 елда яшәүче теркәлгән этник төркемнәр. {| class="wikitable" |- ! Этник Төркем !! Һиндулар буларак теркәлгән Яшәүче Этник Төркемнәр Халкы !! Һиндулар буларак теркәлгән Яшәүче Этник Төркемнең проценты !! Яшәүче халыкның проценты !! Этник төркемнең тулаем яшәүче халкы |- | Кытайлар || 300 || 0.012% || 76.84% || 2,517,580 |- | Малайялылар || 0|| 0% || 11.88% || 389,090 |- | Һиндлеләр || 161,800 || 59.88% || 8.25% || 270,220 |- | Башкалар || 400 || 0.403% || 3.03% || 99,300 |- | '''Тулаем алганда''' || '''162,600''' || '''4.964%''' || '''100%''' || '''3,276,190''' |} ==Сингапурда Һинд диненең башланулары== [[File:Sri Srinivasa Perumal Temple, Sep 06.JPG|thumb|150px|[[Шри Шриниваса Перумал Гыйбадәтханәсе]].]] [[Сингапур]]да [[Һинд]] дине һәм мәдәнияте 7-енче гасыр Һинду Шривиджая империясе вакытында ук булган, ул вакытта Темасек кечкенә сәүдә посты булган.10-ынчы гасырга, [[Тамил]] [[Чола]] йогынтысы башланган. 14-енче гасырдан 17-енче гасырга кадәр Исламның киңәюе белән, Сингапурның эчендә һәм тышында Һинду-Буддист йогынтысы кимегән. Колониаль эра регионда дини йогынтыда зур үзгәрешләр керткән. 19-ынчы гасыр башында [[Көньяк Һиндстан]]нан Һинду иммигрантлар дулкынына шәһид булган, бу күбесенчә [[Британия Көнчыгыш Һиндстан Ширкәте]] тарафыннан кулилар һәм ялланган эшчеләр - [[Тамиллар]] булган. Бу иммигрантлар үзләре белән диннәрен һәм мәдәниятен алып килгәннәр. Аларның килүе вакытында утрау буйлап архитектураның [[Дравид]] формасында гыйбадәтханәләр төзелгән булган. Гыйбадәтханәләр шулай ук җәмәгатьне тотар өчен кулланган, бу чит илдә торучылар өчен җайлык булган. ==Беренче Һинд дине гыйбадәтханәсе== [[File:Sri Mariamman Temple 2, Dec 05.JPG|thumb|200px|left|[[Sri Mariamman Temple, Singapore|Шри Мариамман Гыйбадәтханәсе]], Сингапур]] [[Чайнатаун]]да беренче гыйбадәтханә, [[Шри Мариамман Гыйбадәтханәсе]] 1827 елда [[Сэр Стэмфорд Раффлз]] клеркы [[Нараина Пиллай]] тарафыннан төзелгән булган; ул [[Алиһә Ана]] инкарнациясе Һинд дине Алиһәсе [[Мариамман]]га багышланган булган, ул чирләрне дәваларга көчкә ия булган дип саналган. Ул башта шул 1823 елда сатып алган урында агач, салам алачык төзегән. Хәзерге гыйбадәтханә 1863 елда эшләнеп бетерелгән булган. ==Архитектурасы== Сингапурда Һинд дине гыйбадәтханәләре Дравид стиленда, күбесенчә [[Һиндстан]]да, [[Тамил Наду]]да булган Тамил стиленда төзелгән. Бу стиль үзенең солид "[[гопурам]]"нар яки керү манаралары, катлаулы [[фриз]]лары, стеналарда һәм түшәмнәрдә катлаулы [[сыннар]] һәм [[сурәт]]ләр яки [[фреска]]лар өчен мәшһүр. ==Хәзерге заманда== Хәзерге заманда Сингапурда якынча утыз төп гыйбадәтханә бар, алар [[Һинду]] пантеонының төрле Ходайларына һәм Алиһәләренә багышланган. Хәзерге вакытта ике хөкүмәт органы барлык Һинду эшләре белән эш итә:The [[Hindu Endowments Board]] and The [[Hindu Advisory Board]]. Һиндулар азчылык булып торып Сингапурның олы яшьтәге гражданнарының һәм даими яшәүчеләрнең якынча 5,1%-ын (2010 Халык санын алу буенча) тәшкил итә. 15 яшьтәге яки олырак халык арасында Сингапурның 2010 ел халык санын алу буенча якынча 158 000 Һинду булган; Сингапур халкының 37%-ы өйдә тамилча сөйләшә, ә 42% инглизчә. Сингапурда Һиндуларның зур күпчелеге этник Көньяк Һиндлеләр. Һиндле-булмаган Һиндуларның күп булмаган саннары Һинду гаиләләренә кабул ителгән яки кияүгә чыккан Кытай хатыннары. Сингапурда Һинд дине фестивале [[Дивапали]] милли бәйрәм буларак үткәрелә, башка җәмәгатьләрнең дини бәйрәмнәре белән беррәттән. Ике Һинд дине гыйбадәтханәсе [[Сингапурның Милли Монументлары]] буларак игълан ителгән. Болар - [[Шри Мариамман Гыйбадәтханәсе]] һәм [[Шри Шриниваса Перумал Гыйбадәтханәсе]]. Сингапурда күпчелек Һинду гыйбадәтханәләр кебек алар Көньяк Һиндстан Дравид стиленда төзелгән һәм киң Көньяк Һиндстан Тамил җәмәгатенә хезмәт иткән. Төрле җәмәгатьләр шулай ук Сингапурда үз гыйбадәтханәләрен нигезләгәннәр. Мәсьәлән, [[Шри Ланка Тамил]] җәмәгате Цейлон Юлында Шри Сенпага Винаягар Гыйбадәтханәсен нигезләгәннәр һәм [[Четтиар]] җәмәгате Танк Юлында Шри Тхандаютхапани Гыйбадәтханәсен нигезләгән. [[Төньяк Һиндстан]] җәмәгате шулай ук Төньяк Һиндстан стиленда төзелгән Шри Лакшминараян Гыйбадәтханәсен нигезләгән.<br/> Сингапурда Һиндле булмаганнарның кайберәүләре, мәсәлән Буддист Кытайлар төрле Һинд дине эшчәнлегендә катнашалар, шуларга Һинд дине ходайларына дога кылу, гыйбадәтханә фондларына акча иганә итү һәм Дивапали, [[ут йөрү]] церемониясе һәм [[Тайпусам]] Һинд дине фестивальләрендә катнашалар. Билгеле гыйбадәтханәләр, мәсьәлән Ватерлоо Урамында Шри Кришан Гыйбадәтханәсе яки [[Йишун]]да Кытайлар арасында күп тарафдарлар бар, алар якындагы Кытай гыйбадәтханәләренә барганда бу гыйбадәтханәләргә дә зиярәт кылалар. ==Һинд дине дини фестивальләре== [[File:Little India- Serangoon Road Singapore Diwali 2009.jpg|thumb|left|260px| Сингапурда [[Дивали]] бизәүләре.]] [[File:Thaipusam8.jpg|thumb|200px|[[Тайпусам]] катнашучысы.]] Ел саен үткәрелә торган кайбер зур Һинд дине бәйрәмнәренә ''[[Дипавали]] (Дивали)'', ''[[Тайпусам]]'', ''[[Понгал]]'', ''[[Тамил Яңа Елы]]'' яки Варша Пираппу, шулай ук Төсләр Фестивале буларак мәгълүм [[Һоли]] һәм [[Тхимитхи]] яки башкача Утлар Белән Йөрү Фестивале. *'''Дипавали/Дивали''' - фестиваль алдыннан бер ай элек, Кече Һиндстан мирасы даирәсе бизәлә башлый. Җәмәгать урамнары еш филләр, тавислар һәм май лампалары кебек Һинд мотивларын сурәтләүче төсле орнаментлы утлар белән бизәлә. Даирәнең төрле урыннарында кимендә ике төрле Дипавали базарлары үткәрелә - берсе [[Кече Һиндстан Аркадасы]]нда һәм башкасы ачык кыр каршысында [[Мустафа Үзәге]]ндә. Бу базарлар фестивальгә алып баручы көннәрде халык белән тулган була һәм аларда Дипавали котлау карточкалары, традицион ашамлыклар һәм эчемлекләр, өй өчен Һиндстан темасына бизәкләр, традицион Һинд киемнәре һәм шулай ук башка киемнәр, Һинд музыкасы һәм видео дисклары, балалар өчен Бенгалия утлары, май лампалары, хуш исле әйберләр, Ходайлар һәм гаилә алтарьлары өчен әйберләр белән стендлар бар. Даирәләр бу чорда аеруча дәртле булып китә һәм күп кешеләр, Һинду булмаган яшәүчеләр һәм туристлар бу атмосфера белән ләззәтләнер өчен даирәгә килә. *'''[[Тайпусам]]''' - Ходай [[Муруган]]нан ярлыкауның өлеше буларак катнашучылар процессия юлы буйлап "кавади"лар алып баралар. Кайбер олы ир катнашучылар аларның тәннәренә мәгъдән ыргаклар яки тәнне кадаучы кечкенә сөңгеләр белән беркетелгән кавадиларны алып баралар. Бу ел саен уза торган фестиваль вакытында хәзерге заман Сигнапурда шәһәрдә төп урамнар,[[Orchard Road]] даирәсен дә кертеп ябылган бердәнбер вакыт. Процессия Шри Шриниваса Пермал Гыйбадәтханәсендә Серангун Юлында башлана һәм Орхидея Юлы һәм Пенанг Юлы буйлап Клеменсо Авенюсы янында Танк Юлында Шри Тхандаютхапани Гыйбадәтханәсендә бетә. Фестиваль төп дини һәм шәһәр чарасы, анда күп санлы катнашучылар, тугърылар, тәэмин итүче гаилә һәм дуслар һәм шулай кызыксынучылар, фотографлар һәм туристлар катнаша. *'''Пангуни Утхирам''' - Тайпусам кебек үк бу фестиваль Ходай [[Муруган]]га багышланган. Шулай да бу Ходай [[Муруган]]ның туган көненә багышланган. Йөзләрчә кешеләр [[Йишун]]да [[Изге Агач Баласубраманиам Гыйбадәтханәсе]]нә һәм Өске Букит Тимах Юлындагы [[Шри Муруган Калкулык Гыйбадәтханәсе]]нә киләләр.Кешеләр шулай ук Ходай Муруган хөрмәтенә [[кавади]]лар һәм сөт чүлмәкләре алып баралар. Шулай да юл Тайпусамдагыдан күпкә кыскарак. == Шулай ук карарга мөмкин == * [[Хикаят Сери Рама]] == Сылтамалар == * [http://www.heb.gov.sg/index.html Hindu Endowments Board] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070606204748/http://heb.gov.sg/index.html |date=2007-06-06 }} — Governmental Organization {{Тәрҗемә ителгән мәкалә|ru|Индуизм в Сингапуре|версия=53774665}} [[Төркем:Һинд дине]] [[Төркем:Илләр һәм төбәкләр буенча Һинд дине]] [[Төркем:Сингапурда дин]] ir98qyjy2818v7xcc64uawlanm3opo9 Антон Силуанов 0 198917 3524315 3504494 2022-07-21T18:35:31Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Дәүләт эшлеклесе | исем = Антон Силуанов | тулы исем = | рәсем =Siluanov portret.jpeg | рәсем зурлыгы = | подпись = | титул = {{байрак|Россия}} РФ финанс министры | флаг = Flag of Russia.svg | чорбаш = [[2011 ел]], [[декабрь]] | чоразак = | аңа кадәр = [[Алексей Кудрин]] | дәвамчысы = | туу датасы = 12.04.1963 | туу урыны = [[СССР|ССРБ]], [[РСФСР]], {{туу җире|Мәскәү|Мәскәүдә}} | үлем датасы = | үлем урыны = | династия = | әти = Герман Михаил улы | әни = Янина Николай кызы (''[[1936 ел|1936]]'') | ире = | хатыны = | балалары = ''улы'' Глеб (''[[1999 ел|1999]]'') | автограф = }} '''Антон Силуанов''', Антон Герман улы Силуанов ({{lang-ru|Антон Германович Силуанов}}, ''[[1963 ел]]ның [[12 апрель|12 апреле]], [[СССР|ССРБ]], [[Мәскәү]]'') — [[РФ]] дәүләт эшлеклесе, [[2011 ел]]дан РФ финанс министры. Икътисад фәннәре докторы. {{comment|АСВ|Кертемнәрне страховкалау агентлыгы}} агентлыгы директорлар шурасы рәисе. ВТБ банкы күзәтүчеләр шурасы рәисе. == Тәрҗемәи хәле == [[1963 ел]]ның [[12 апрель|12 апреле]]ндә [[Мәскәү]]дә туган. «''Финанслар һәм кредит''» белгечлеге буенча Мәскәү финанс институтын (''[[2010 ел]]дан РФ хөкүмәте каршындагы Финанс университеты'') тәмамлаган (''[[1985 ел|1985]]''). «''{{comment|Базар мөнәсәбәтләренә күчү чорында дәүләтнең бюджет сәясәте|Бюджетная политика государства в условиях перехода к рыночным отношениям}}''» темасына икътисад фәннәре кандидатлыгына (''[[1994 ел|1994]]''), соңрак докторлыкка диссертация яклаган. [[Алман теле]]н камил белә. [[ел|1987]]-[[1989 ел]]ларда Совет Армиясе сафларында [[әрме|хәрби хезмәттә]] була. == Хезмәт юлы == [[1985 ел|1985]]-[[1987 ел]]ларда (''[[әрме|армия]]гә киткәнче'') [[РСФСР]] финанс министрлыгында икътисадчы, өлкән икътисадчы. [[1989 ел|1989]]-[[1992 ел]]ларда [[РСФСР]] (''[[1991 ел]]дан [[РФ]]'') финанс министрлыгында әйдәүче икътисадчы, 1нче категорияле икътисадчы, бүлекчә башлыгы урынбасары, киңәшче. [[1992 ел|1992]]-[[1997 ел]]ларда РФ финанс министрлыгының бюджет белән идарә итү бүлеге башлыгы урынбасары, бюджет департаменты башлыгының урынбасары. [[1997 ел|1997]]-[[2003 ел]]ларда РФ финанс министрлыгының макроикътисад сәясәте һәм банк эшчәнлеге департаменты җитәкчесе. [[2003 ел|2003]]-[[2011 ел]]ларда РФ финанс министры урынбасары. [[2011 ел]]ның [[декабрь|декабреннән]] РФ финанс министры, [[РФ Куркынычсызлык Шурасы]] әгъзасы. Кертемнәрне страховкалау агентлыгы ({{lang-ru|АСВ}}) директорлар шурасы рәисе. [[2017 ел]]ның [[апрель|апреленнән]] ВТБ банкы күзәтүчеләр шурасы рәисе. == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * [[2007 ел|2007]] 1нче дәрәҗә [[Ватан алдындагы хезмәтләр өчен ордены]] медале * [[2011 ел|2011]] 4нче дәрәҗә [[Ватан алдындагы хезмәтләр өчен ордены]] * [[2013 ел|2013]] 3нче дәрәҗә [[Ватан алдындагы хезмәтләр өчен ордены]] * [[2013 ел|2013]] {{comment|Хотугу Сулус|Котып йолдызы, Полярная Звезда}} ордены (''[[Якутия]]'') == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [https://www.minfin.ru/ru/ministry/structure/management/?id_4=5 Силуанов Антон Германович. Сайт Министерства финансов РФ]{{ref-ru}} * [https://sputniknews.com/russia/20110927167189959/ Профиль: Антон Силуанов]{{ref-en}} {{тышкы сылтамалар}} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} {{РФ финанс министрлары}} {{DEFAULTSORT:Силуанов, Антон}} [[Төркем:РФ финанс министрлары]] [[Төркем:Икътисад фәннәре докторлары]] [[Төркем:РФ хөкүмәте каршындагы Финанс университетын тәмамлаучылар]] [[Төркем:Икътисадчылар]] [[Төркем:Русия Федерациясе министрлары]] [[Төркем:Бердәм Русия фиркасе әгъзалары]] [[Төркем:Шәхесләр:Украинадагы низаг аркасында шәхси санкцияләргә дучар булганнары]] ig5qldlteat4t3ijeboclc0uqis83i2 Денис Мантуров 0 199141 3524300 3523526 2022-07-21T18:20:45Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Дәүләт эшлеклесе | исем = Денис Мантуров | тулы исем = <small>{{lang-ru|Денис Валентинович Мантуров}}</small> | рәсем =Denis Manturov, July 2012.jpeg | рәсем зурлыгы = | подпись = | титул = {{байрак|Россия}} РФ вице-премьеры<br/> – сәнәгать һәм сәүдә министры | флаг =Flag of Russia.svg | чорбаш = [[2022 ел]]ның [[12 июль|12 июле]] | чоразак = | аңа кадәр = ''вазифа булдырылган'' | дәвамчысы = | титул1 = {{байрак|Россия}} РФ сәнәгать һәм сәүдә министры | флаг1 =Flag of Russia.svg | чорбаш1 = [[2012 ел]]ның [[21 май|21 мае]] | чоразак1 = | аңа кадәр1 = [[Виктор Христенко]] | дәвамчысы1 = | туу датасы = 23.02.1969 | туу урыны = [[СССР|ССРБ]], [[РСФСР]], {{туу җире|Мурманск|Мурманскида}} | үлем датасы = | үлем урыны = | династия = | әти = | әни = | ире = | хатыны = Наталья Евгений кызы, ''табиб'' | балалары = улы, кызы | автограф = }} '''Денис Мантуров''', Денис Валентин улы Мантуров ({{lang-ru|Денис Валентинович Мантуров}}, ''[[1969 ел]]ның [[23 февраль|23 феврале]], [[СССР|ССРБ]], [[РСФСР]], [[Мурманск]]'') — [[РФ]] дәүләт эшлеклесе, [[2012 ел]]ның [[21 май|21 маеннан]] РФ сәнәгать һәм сәүдә министры. Мәскәү авиация институты профессоры (''[[2011 ел]]дан''). [[Мәскәү дәүләт университеты]]ның социаль технологияләр кафедрасы мөдире. «Ростехнологияләр» дәүләт корпорациясе күзәтүчеләр шурасы рәисе (''[[2012 ел]]ның [[22 ноябрь|22 ноябреннән]]''). Икътисад фәннәре кандидаты (''[[1997 ел|1997]]''). [[РФ]] 1нче класслы хакыйкый дәүләт киңәшчесе. Forbes журналы буенча, [[2015 ел]]да шәхси кереме 120, 42 ''млн'' сум булган<ref>[http://www.forbes.ru/profile/denis-manturov Рейтинг доходов госслужащих. Денис Мантуров]. Forbes</ref> == Тәрҗемәи хәле == [[1969 ел]]ның [[23 февраль|23 февралендә]] [[Мурманск]] шәһәрендә туган. «''Социология''» белгечлеге буенча [[Мәскәү дәүләт университеты|М. В. Ломоносов исемендәге Мәскәү дәүләт университетын]] (''[[1994 ел|1994]]''), «''юрист''» белгечлеге буенча РФ президенты каршындагы дәүләт хезмәте академиясен (''[[2006 ел|2006]]'') тәмамлаган. [[Мәскәү дәүләт университеты]]нда аспирантура тәмамлап (''[[1997 ел|1997]]''), икътисад фәннәре кандидатлыгына диссертация яклаган. Мәскәү авиация институтында (''[[:ru:Московский авиационный институт|ru]]'') докторантурада укыган (''[[2000 ел|2000]]-[[2002 ел|2002]]''). == Хезмәт юлы == [[1990 ел]]лар башында авиаташу белән шөгыльләнүче [[РФ]]-[[Һиндстан]] уртак ширкәтендә эшли. [[1993 ел]]дан [[Улан-Удэ]] авиация заводыннан Ми-8 {{comment|боралакларын|вертолет}} экспортлауда катнаша. [[1998 ел]]да «Улан-Удэ авиация заводы» ААҖ генераль директоры урынбасары. [[2000 ел]]дан М. Л. Миль исемендәге Мәскәү боралак заводы коммерция директоры. [[2001 ел]]дан «Дәүләт инвестиция корпорациясе» ({{lang-ru|ФГУП «Госинкор»}}) рәисе урынбасары. [[2003 ел]]дан «Саклану сәнәгате» ААҖ ({{lang-ru|ОАО «ОПК «Оборонпром»}}) генераль директоры. [[2007 ел]]дан [[РФ]] хөкүмәтендә: РФ сәнәгать һәм энергетика министры урынбасары, [[2008 ел]]дан сәнәгать һәм сәүдә министры урынбасары. [[2012 ел]]ның [[2 февраль|2 февраленнән]] РФ сәнәгать һәм сәүдә министры {{comment|в. б.|вазифа башкаручы, и.о.}}, [[2012 ел]]ның [[21 май|21 маеннан]] РФ сәнәгать һәм сәүдә министры. [[2012 ел]]ның [[22 ноябрь|22 ноябреннән]] «Ростехнологияләр» дәүләт корпорациясе ({{lang-ru|Ростех}}) күзәтү шурасы рәисе. [[2022 ел]]ның 12 июленнән ― РФ вице-премьеры - сәнәгать һәм сәүдә министры<ref>[https://tatar-inform.tatar/news/misustin-yana-vice-premer-vazifasyna-manturov-kandidaturasyn-dumaga-kertte-5857268 Мишустин яңа вице-премьер вазифасына Мантуров кандидатурасын Думага кертте.] [[Татар-информ]], 13.07.2022</ref>. == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * [[2007 ел|2007]] 2нче дәрәҗә [[Ватан алдындагы хезмәтләр өчен ордены]]ның медале * [[2008 ел|2008]] Дуслык ордены ([[РФ]]) * [[2009 ел|2009]] Хөрмәт ордены ([[РФ]]) * [[2013 ел|2013]] 4нче дәрәҗә [[Ватан алдындагы хезмәтләр өчен ордены]] == Гаиләсе == Хатыны Наталья Евгений кызы, табиб-пластика хирургы, пластик һәм эндоскопик хирургия клиникасы хуҗасы. Балалары: ул, кыз. ==Лобистик эше== «[[Башкортстан сода ширкәте|Сода]]» җәмгыятен чимал белән тәэмин итү өчен [[шиханнар]]ны бетерүгә чакыра.<ref>[https://www.kommersant.ru/doc/3638251]</ref><ref>[https://www.youtube.com/watch?v=j1v2akdl2jg]</ref>. == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} * [http://minpromtorg.gov.ru/ministry/governance/#!1&click_tab_vp_ind=1 Мантуров Денис Валентинович. Биография.] РФ сәнәгать һәм сәүдә министрлыгы сайты. * [https://ria.ru/spravka/20121122/911820165.html Мантуров Денис Валентинович.] РИА Новости, 23.11.2012 * ''Андрей Угланов''. [http://argumenti.ru/politics/n339/177546 Почём нынче игрушки для папуасов]. «Аргументы Недели», 17.05.2012 {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} {{DEFAULTSORT:Мантуров, Денис }} [[Төркем:Әлифба буенча галимнәр]] [[Төркем:Юристлар]] [[Төркем:Хокук белгечләре]] [[Төркем:Икътисад фәннәре кандидатлары]] [[Төркем:Мәскәү дәүләт университетын тәмамлаучылар]] [[Төркем:Россия хөкүмәте әгъзалары]] [[Төркем:Россия Федерациясе хөкүмәте министрлары]] [[Төркем:"Ватан алдында казанышлары өчен" ордены кавалерлары]] [[Төркем:Почет ордены кавалерлары]] [[Төркем:Дуслык ордены (Россия) кавалерлары]] [[Төркем:Вуз укытучылары]] 1aw8lz8tmbyu8ohbud4wfcv6pd4b9ma Кали Алиһәсе 0 201661 3524294 3521398 2022-07-21T17:11:31Z A.Khamidullin 6685 /* Символларның сурәте һәм мәгънәсе */ wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Ка́ли''' ({{lang-sa|काली}}, {{IAST|Kālī}}, «кара») — [[Һинд дине]]ндәге хатын-кыз җенесле илаһ (алиһә); [[үлем]], [[вакыт]] һәм [[үзгәреш]] хуҗабикәсе. Бар галәми көчләренең иң өстенгесе, иң югары чынбарлык булган [[Парвати]] булуы әйтелә. == Аспектлары == Парватиның кара һәм ярсулы формасы, кара [[Шакти]] һәм [[Шива]]ның җимерүче аспекты. Алиһә-ана, җимерү символы. Кали наданлыкны юк итә, дөнья тәртибен тәэмин итә, [[Ходай]]ны белергә теләгәннәрне алкышлый һәм азат итә. [[Веда]]ларда аның исеме [[Агни]]га, ут Ходаена бәйле. «Калика-Пурана»да әйтелгәнчә: "Кали - азат итүче, аны белгәннәрне яклаучы. Ул Шиваның караңгы Щактисы. Ул [[эфир]], [[һава]], [[ут]], [[су]] һәм [[җир]]. Аның аша Шива Ходаеның барлык физик теләкләре үтәлә. Ул 64 сәнгатьне белә, ул Ходай-Барлыкка китерүчегә шатлык бүләк итә. Ул саф [[трансценденталь]] Щакти, тулы караңгылык. [[Дурга]] Алиһәсе белән билгеле бәйләнеш бар, хәтта Калиның соңгысының ипостасе булып тануына кадәр. Кали Алиһәсе [[Типитака]]да чагылган, анда ул [[Дэвапутта Мара]]ның анасы булып тора, безнең дөньяның [[Кальпа]]ның, Алиһә [[утыз өч Ходай]]дан өстәрәк яши, [[Камадатху]] чиге Ходайлары арасында.<ref>[http://www.palikanon.com/english/pali_names/ka/kaalii.htm См.] Kālī.-A Māra-woman, sister of Dūsī and mother of the Māra of the present age. (M.i.333)</ref><ref>[http://www.theravada.ru/Teaching/Canon/Suttanta/Texts/mn50-mara-tajjaniya-sutta-sv.htm См.] Мара тадджания сутта: Выговор Маре МН 50</ref> Шива Ходае матди уңайлыкларга һәм хис рәхәтләренә битараф булып дәрвиш булып аулак урында яши, Кали Алиһәсе исә матди кыйммәтләргә битараф булып, Шива Ходаена гашыйк булып аның янына аулак урынга килә. == Этимологиясе == Сүзнең этимологиясе "вакыт" һәм "кара" аңлатмаларына бәйле. Кали исеме [[Ригведа]]да очрый. Шулай ук "Каликамата" ("кара җир анасы"), "Каларати" ("кара төн"), [[Тамиллар]] арасында Коттравей. "Калике/Калика" - Кали исеменең формасы. == Символларның сурәте һәм мәгънәсе == [[Файл:Kali 1800-1825 Kangra. The Walters Art Museum..jpg|right|thumb|Шива тәнендә биюче Кали. Кангра мәктәбе миниатюрасы. 1800—1825 еллар, Уолтерс Галереясы, Балтимор]] [[Файл:Shiva, Vishnu, and Brahma Adoring Kali, ca. 1740, Basohli,LACMA.jpg|мини|Шива, Вишну һәм Брахма Ходайлары Калига буйсыналар. 1740 ел тирәсе, Басоли мәктәбе, Сәнгать Музее, Лос-Анджелес]] Зәңгәр тәнле ябык дүрткуллы озын чәчле хатын итеп сурәтләнә. Гадәттә [[пантера]] тәненә киенгән я исә шәрә. Өске сул кулында ул канга баткан [[кылыч]]ны тота, ул икеләнүләрне бетерә, ә аскы сулында - [[шәйтан]] башын, ул [[эго]]ны кисүнең символы булып тора. Өске уң кулы белән ул яклаучы ишарә ясый, ул куркуны куа, шул ук вакытта аскы уң кулы белән барлык теләкләрне үтәүгә алкышлый. Дүрт кул дөньяның дүрт ягының һәм 4 төп [[чакра]]ның символы булып тора. Алиһәнең өч күзе өч куәт белән идарә итә: барлыкка китерү, саклау һәм җимерү. Ул шулай ук өч вакытка тәңгәл килә: үткәнгә, хәзерге мизгелгә һәм киләчәккә, һәм [[Кояш]]ның, [[Ай]]ның һәм яшеннең символлары булып тора. Анда кеше кулларыннан билбау, алар [[карма]]ның котылгысыз гамәлен аңлата. Кара-зәңгәр төс - чиксез [[Галәм]], чиксез вакыт һәм шулай ук үлем төсе. Бу символика Кали Алиһәнең үлемлеләр өстеннән камиллегенә игътибар итә. "Маханирвана-тантра"да әйтелгәнчә: "Кара төс үзендә акны, сарыны һәм бөтен төсне кертә. Шулай ук Кали да үзенә барлык башка мәхлукатларны ала." Кара төс саф аңның болганчыкланмаган халәтенең символы булып тора. Аның бизәге булып [[Акшамала]] баш сөякләре бәйләме кеше чагылышлары чиратын аңлата. Баш сөякләре нәкъ 50 - [[Санскрит]] әлифбасы хәрефләре саны буенча. Кали тотучы баш, эгоны чагылдыра, "мин тән" дигән фикерне, Кали шул фикерне юк итә. Баш сөякләре шулай ук аны акылның тән белән идентификациясеннән азат итүе мөмкинчелеген күрсәтә. Бу бәйләм акылны һәм көчнең символы булып тора. Кали Алиһәнең тузган чәчләре ([[элокеши]]) серле үлем пәрдәсен ясыйлар, алар бөтен тормышны колачлыйлар. Өстендә ул басып торган үле гәүдә физик тәннең узучанлыгы һәм түбәнрәк характерын күрсәтә. Кан төсле кызыл тел [[раджас]] [[гуна]]сының, [[Галәм]]нең кинетик энергиясенең символы булып тора, аларның символы булып кызыл төс тора. Кали [[анахата]]да тора. Ул физик йөрәк белән бергәләп эшли; бу формада ул Ракти-Кали дип атала (кызыл Кали), йөрәк пульсациясе. Әмма матурлык - бу соклану гына түгел, ә шулай ук [[коточкыч нәрсә]] һәм үлем. Кали - ирешлек булмаган матурлык, бүләк ителмәгән мәхәббәт. Матурлыкың асылына төшенеп булмый, чөнки аның формасы юк. Кали мәңге тормышның символы булып тора. Мәңге тормышның бәясе бар. Әмма [[үлемсез]] чиксез булырга мөмкин, чөнки бернәрсә дә аның табигатен үзгәртә алмый. Үлем һәм күчеш процессы иртәме, соңмы бетәчәк. Кали шул булган, мәңгелектән файда алу өчен безнең үлем табигатен корбанга китерергә кирәк. Шуңа күрә Кали Алиһәсе гади күзгә куркытучы һәм җимерүче булып сизелә. Кали - күпйөзле Алиһә, ул тормыш белән [[туу]] мизгеленнән үлемгә кадәр идарә итә. Ул мәңге вакытның Галәми көченең [[символы]] булып тора. Галәм дәрәҗәсендә Кали һава яки җил, вайю, прана элементларына бәйле. Бу көч үзе белән Галәмне үзгәртү энергиясе буларак тутыра. Ул тиз эшли һәм үзеннән соң бернинди эзләр калдырмый, радикаль үзгәрешләр китереп чыгара. Кали дөреслек яшенен үзләштерүе, ул барлык иллюзияләрне дә инкарь итә. Ул үзендә барлыкка китерүне, саклауны һәм җимерүне чагылдыра, бер үк вакытта мәхәббәт һәм кот очу хисләре тудыра. Кеше тәнендә Кали тормыш көче ([[прана]]) яки сулыш формасында яши. Кали Алиһәсенең символы булып ярымай тора. == Культы == [[Файл:Hall of India 03.JPG|thumb|([[Санкт-Петербург]]), [[Фил сөяге]]ннән [[Кунсткамера]] Музееның экспозициясендә Кали Алтаре. Һиндстан, [[XVIII гасыр]].]] [[Шәйтан]]нарны юк итүче һәм куәтле Алиһә-саклаучы буларак Калига табыну бигрәк тә [[Бенгалия]]дә таралган, анда аңа багышланган Калигхата гыйбадәтханәсе урнашкан (Инглиз әйтелешендә - Калькутта), ул Бенгалия башкаласына - [[Калькутта]]га исем биргән. Кали гыйбадәтханәләренең иң яхшысының икенчесе - Дакшинешварада. Калига табынучылар ритуаль максатларда хәмер эчкәннәр. Ритуал вакытында ышанучылар өч йотым белән изге суны эчкәннәр, кашлар арасына кызыл порошок белән билге куйганнар, Алиһә сурәтенә кызыл чәчәкләр бүләк ителгән һәм шәмнәр яндырылган. Шуннан соң дога укылган һәм шуннан соң корбан чәчәгенең хуш исен иснәп, ышанучылар корбан бирелгәннәрне ашаганнар. Алиһә хөрмәтенә бәйрәм сентябрь ахырында бәйрәм ителгән. Кали культының чәчәк ату [[XIII]]-[[XIV]] гасыр солтанлыклары периодларына туры килә. [[XII]] гасырдан алып [[XIX]] гасырга кадәр Һиндстанда серле [[туг]]лар сектасы таралган булган - Калига үлем һәм җимерү Алиһәсенә буларак хезмәт итүгә багышлаган гыйсъянчылар төркеме. == Кали массакүләм мәдәнияттә == === Кинематографта === * Һиндстанда [[XIX гасыр]]ның 30-ынчы елларында чын булган тарихи чараларның ирекле интерпретациясе булган «[[Бомбейдан буучылар (фильм, 1960)]]», фильмында серле [[туглар]] сектасы турында һәм Британия хөкүмәтенең бу культны бетереп маташулары турынад язылган. * Чын вакыйгаларга нигезләнеп төшерелгән «[[Буучылар (фильм, 1988)|Буучылар]]» фильмында Инглиз офицеры [[туглар]] җәмәгатенә кереп үтеп, Инглиз колониаль гаскәрләре ярдәмендә бу культны бетерүгә һәм юк итүгә китерә. * «[[Индиана Джонс һәм тәкъдир гыйбадәтханәсе]]» фильмында каһарманнар кеше корбан итүләр таләп иткән Кали культы белән очрашалар. * «[[Ганга Дин]]» фильмында фильм геройлары шулай ук Кали культы белән очрашалар, бу фильмда күп нәрсә Спилберг тарафыннан алынма булып тора. * "Караңгы ишек хезмәтчесе" аниме һәм мангасында Кали Алиһәсе көчен икенче план шәхесләрнең берсе - Агни чагылдыра, ул Сома Һиндстан патшасының хезмәтчесе. Анда ул "Калиның рухи кулы" буларак искә алына. Агни каһин улы булган, ул серле ысул белән Алиһәнең көче белән бүләкләнгән. * "[[Табигыйдан өстен]]" сериалының 5 фасылында "Ходайлар Чүкече" эпизодында шулай ук Кали Алиһәсе бар, игътибарга итәрлек нәрсә ул аның: "Бу дөньяны җимерүгә китергән берәү булса, ул мин булырмаы", - диюе. Ул дөнья Ходайларының иң көчле Ходайлары буларак күрсәтелгән, гәрчә, Люцифердан барыбер көчсезрәк булып чыга. * «[[Игътибарга лаек джентльменнар]]» фильмында "Наутилус" су асты көймәсе турында эпизодта Капитан Немо Кали Алиһәсе потына табына. * «[[Борынгы әйберләр артыннан сунарчылар]]» сериянең берсендә Кали Алиһәсенә корбан чалган хәнҗәр турында сөйләнә. * «[[Зена — гаскәриләр королевасы]]» сериалында (4х16 эпизод — Юл) [[Зена]] шәйтан белән бәрелештә ике кулын да югалта, шуннан соң Кришнага мөрәҗәгать итеп дүрт куллы Кали кыяфәтендә килеп чыга. * «[[Каран һәм Арджун]]» фильмында бәладән шашынган ана Кали Алиһәсеннән аның рәхимсез үтерелгән улларын янә торгызырга сорый. * [[Синдбадның Алтын сәфәре]] фильмында [[Синдбад-диңгезче]] Калиның алты куллы поты белән сугыша. * [[Beatles]] төркеме әгъзалары катнашкан [[Help!]] фильмында Кали культы хезмәткәрләре Ринго Старр артыннан аны Алиһәгә корбан итәр өчен ау оештыралар. * [[Вилли Фог белән дөнья тирәли]] мультфильмында баш каһарманнар Һиндстан принцессасын Кали Алиһәгә корбан итүдән коткаралар. * Сыену (Sanctuary) сериалында Кали Алиһәсе Зур Берта исеме астында билгеле супер-абнормал булып тора. * Вәсвәсәгә китерүче / Temptress (Playboy, Lawrence Lanoff) (1995ел.) фильмында төп каһарман Кали Алиһәсе чагылышы була, аның ире Шиваның гамәлен кабатлый һәм буйсына. === Әдәбиятта === * [[Виктор Пелевин]]ның «Тхаги» хикәсендә, төп каһарман Кали Алиһәсе йөзендә абсолют явызлыкка хезмәт итәргә омтыла. * Виталий Зыковның «Өйгә юл» циклында сугыш Алиһәсе һәм Югары Ходайның бер хатынының исеме - Кали. * [[Симмонс, Дэн]]ның «Кали Җыры»нда Калькуттада чит ил журналистының Кали культы тарафдарлары белән бәрелешләре турында сөйләнә. * Уоррен Мерфи һәм Ричард Сапирның «Кали кочагында» китапларында (Дестроер — 59) хәзерге заман туг-буучылар культы авиасызыкларда пассажирларны Калига багышлап үтерәләр. Шулай ук Кали исеме "Дестроер" сериясенең башка китапларында да искә алына, атап ук әйткәндә: "Соңгы сызыкта", "Иң югары каһинә" ("Кали кочагында" китабының вакыйгаларының кыскача искә алынуы), "Шәхес кризисы", "Ак су" (Кали Хуҗабикәсе исемле персонаж), «Бамбук Аждаһасы» («Бәби Кали» яхтасы). Бәлки, тагын берничәсендә. * [[Глен Кук]] фантастик хикәяләр циклында Калиның [[Кара отряды]] "Кина" Алиһәсенең прообразы булып хезмәт иткән, ә Калига буйсынучы [[туглар]] буучылар прообразы булып хезмәт иткән. * [[Боз Кешеләре]]ндә Кали Алиһәсе Тенгель Усал тарафдары роленда булган. * В книге Лу Жаколионың «Һиндстанның чатырманлыкларында» дигән китапта төп каһарман Кали Алиһәсе хезмәткәрләре белән якын каршы алына һәм үлемнән арыныр өчен ул җентекләп Кали Алиһәсенә табыну ысулларын өйрәнергә тиеш. * Жүл Вернның «Дөнья тирәли 80 көн эчендә» романында төп каһарманның киләчәк хатынын Кали Алиһәсенә корбан чалмакчы иделәр. * Барон Олшевриның «Вампирлар» китабында, персонажларның берсе, капитан Райт аны Кали культы хезмәткәрләре әсир итүләре турында һәм котылгысыз үлемнән могъҗизалы арынуы турында сөйли. * Роджер Джозеф Желязнының [[«Яктылык Кенәзе»]] китабында. * Нил Гейманның [[«Американ Ходайлар»]] романында. * [[Кларк, Артур Чарльз]]ның «Раббы Чүкече» романында Кали исеме белән галимнәр шуның белән Җирнең бәрелешен булдырмаска тырышкан астероид аталган. * В книге Холланд Томның «Үз сусавы Ходае» китабында төп каһарман Һиндстан тауларында Кали Алиһәсенә корбан чала, соңрак ул аңа һәм китапның башка каһарманнарына күк гүзәллекле, сокландыргыч, кызыктыргыч һәм парализацияләүче хатын буларак килә. === Музыкада === * Калига һәм Кали-Дургага багышланган күпсанлы [[бхаджан]]нар бар (Европа башкаручыларның әсәрләреннән [[Нина Хаген]]ның 1999 ел "Ом Нама Шивая" альбомын билгеләргә була. * 2006 ел Швеция мелодик дэт-металл төркеменең бу Алиһәгә багышланган Маха Кали җыры бар. * 2012 ел ''Төшләр демиурглары'' альбомында ([[Unreal]] төркеменең) бу Алиһәгә багышланган Кали җыры бар. * Big Dumb Face төркеменең дебют альбомында Kali is a Sweethog җыры бар. * [[Rolling Stones]] төркеменең логотибы өлешчә Кали образы тарафаннан рухландырылган. Джон Паше дигән дизайнердан логотипка заказ биргәндә, [[Мик Джаггер]] аңа теле тәненнән зуррак булган Алиһә сурәтен биргән. * Польша [[Дэт-металл]] төркеме [[Behemoth]]ның 2007 ел ''[[The Apostasy]]'' альбомында бу Алиһә потының сурәте ясалган. * «Пилот» төркеменең «Балык, Сукыр тычкан һәм дуңгыз», 2004 ел җырында — «Кали Юга» җыры. * MC Xander һәм Ganja White Night-ның уртак эшендә — Kali Mist * [[Children of Bodom]] төркеме текстында — Dead Man’s Hand On You (Бөтен җыр багышланган) * [[Devilment]] төркеме җырында — Mother Kali * CRYSTAL Үтерүчеләр төркеме җырында — «Цивил»да «Мин — Кали Алиһәсе» дигән җыр бар. * Cult of Fire төркеменең मृत्यु का तापसी अनुध्यान альбомы бар, ул тулаем Кали Алиһәсенә багышланган. * [[Therion]] төркеменең Sirius альбомында «Kali Yuga» җыры бар. * [[Dissection]] төркеменең шул ук исемле җыр белән Maha Kali альбомы бар * [[Alai Oli]] төркеме текстында — Сулыйм (Шива һәм Кали, начар характер — үткен акыл) * [[Neck Deep]] төркеменең в альбоме Life’s Not Out to Get You альбомында «Kali Ma» җыры бар. === Техносферада === * [[Linux]]-сыман дистрибутивның исемендә — [[Kali Linux]] === Видеоуеннарда === * MMO [[Smite]] уенында Кали Алиһәсе төп уен персонажлары булып тора. * MMORPG [[Аждаһа Оясы]] уенында Кали Алиһәсе уен персонажларының берсе булып тора. * Dominions уеннар сериясендә, өченче һәм дүртенче өлешләрендә, Кали Алиһәсе бер уен персонажларының берсе булып тора, ул соңыннан бөтен уен дөньясында хөкем сөрү мәмкинчелегенә ия булачак. == Шулай ук карагыз == * [[Кумари]] * [[Туглар]] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * «[http://www.omkara.ru/library/kali Энциклопедия мантр]», Неаполитанский С. М., Матвеев С. А., Общество ведической культуры. Изд. «Святослав», 2001 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} * [http://club.rc-mir.com/viewMessage260540947.html#260540947 Шри Ауробиндо: МАХАКАЛИ. Кали-Дурга] {{сайланган мәкалә}} [[Төркем:Һинд дине]] [[Төркем:Вакыт]] [[Төркем:Шактизм]] [[Төркем:Һинд дине Илаһлары]] tu7auwb8b7w23guwfcq87xwy7jbajfl Przegląd Islamski (журнал) 0 206102 3524277 2976392 2022-07-21T15:44:01Z Әмир 15082 төркем өстәү wikitext text/x-wiki {{ҮК}} [[Файл:Przegląd_Islamski.jpg|200px|thumb|left|Przegląd Islamski. ''[[1937 ел|1937]]'']] '''Przegląd Islamski''' (Ислам күзәтүе) — гәҗит. Варшава мөселман җәмәгасе (общинасы) органы. 1930-1937 елларда Варшава шәһәрендә поляк телендә нәшер ителә. Мөхәррир – [[Вассан-Гәрәй Җәбәгыев|Вассан-Гәрәй Җәбәгый]]. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} [[Төркем:Полякча журналлар]] [[Төркем:Польша мөселман журналлары]] 5x60uvfl3i71jr1d42kkre7c0ndb9h0 Мидхәт Шаһиәхмәтов 0 210358 3524293 2554186 2022-07-21T16:54:37Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Шәхес}}'''Мидхәт Шаһиәхмәтов''' (Мидхәт Рәфкать улы Шаһиәхмәтов, {{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}) — дәүләт эшлеклесе, [[Казанның Мәскәү районы]] администрациясе башлыгы урынбасары (1996-1997), ТР дәүләт милке белән идарә итү комитеты рәисе урынбасары (1996-1997), РФ Федераль салым хезмәтенең ТР буенча идарәсе җитәкчесе урынбасары (1998-2007), аннары җитәкче (2007-2009), ТР Премьер-министры (2009-2010), аннары [[ТР Президенты]] (2010) ярдәмчесе, [[Татарстан Республикасы Икътисад министрлыгы|ТР икътисад министры]] (2010-2014), ТР Милли банкы идарәчесе (2014-2017), ТР Үзәк сайлау комиссиясе рәисе (2017 елдан). 2020 елның 21 февраленнән яңадан [[Татарстан Республикасы Икътисад министрлыгы|ТР икътисад министры]]<ref>''Лика Исаева''. [https://www.kazan.kp.ru/online/news/3773443/ Мидхат Шагиахметов назначен министром экономики Татарстана.] КП.ру, 21.02.2020{{ref-ru}}</ref>. 2020 елның 17 сентябреннән ТР хөкүмәте вице-премьеры – [[Татарстан Республикасы Икътисад министрлыгы|ТР икътисад министры]]<ref>[https://www.azatliq.org/a/30845834.html Татарстан мәгариф министрыннан вице-премьер статусы алына.] [[Азатлык радиосы]], 18.09.2020</ref>. == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> {{DEFAULTSORT:Шаһиәхмәтов, Мидхәт}} {{ТР икътисад министрлары}}{{Татарстан хөкүмәте}} hdnaoxbtg2a7osthy77j255b71alfym Ирек Фәйзуллин 0 213893 3524313 3504484 2022-07-21T18:33:24Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Башка мәгънәләр/фамилия|Фәйзуллин}} {{Шәхес | бүләк һәм премияләр =[[Файл:Orden of Friendship.png|40px|Дуслык ордены (РФ) - 2014]] [[Файл:Орден за заслуги перед Республикой Татарстан.png|40px|«Татарстан Республикасы алдындагы казанышлар өчен» ордены - 2020]] [[Файл:Honored Builder of the Russian Federation (badge).png|20px|РФ атказанган төзүчесе - 2021]] }} '''Ирек Фәйзуллин''' (Ирек Әнвәр улы Фәйзуллин, {{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}) — дәүләт эшлеклесе, [[ТРның атказанган төзүчесе|Татарстан Республикасының]] һәм [[Россия Федерациясенең атказанган төзүчесе|Россия Федерациясенең]] (2021) атказанган төзүчесе, «Татинвестгражданпроект»ның генераль директоры, ТР төзелеш, архитектура һәм торак-коммуналь хуҗалык министры урынбасары (2005—2010), [[Татарстан Республикасы Төзелеш, архитектура һәм торак-коммуналь хуҗалык министрлыгы|ТР төзелеш, архитектура һәм торак-коммуналь хуҗалык министры]] (2010—2020). 2020 елның гыйнварыннан ― Россия Федерациясе Төзелеш һәм торак-коммуналь хуҗалык министрының беренче урынбасары<ref>[https://www.azatliq.org/a/30392520.html Ирек Фәйзуллин Русия төзелеш министрының беренче урынбасары итеп билгеләнде.] [[Азатлык радиосы]], 23.01.2020</ref>, 2020 елның ноябреннән ― [[Россия Федерациясе Төзелеш һәм торак-коммуналь хуҗалык министрлыгы|Россия Федерациясе Төзелеш һәм торак-коммуналь хуҗалык министры]]<ref>[https://minstroyrf.gov.ru/about/structure/fayzullin-irek-envarovich/ РФ Төзелеш министрлыгы сайты]</ref>. == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * [[2014 ел|2014]] ― [[Дуслык ордены (Россия Федерациясе)|Дуслык]] ордены ([[РФ]]) * [[2020 ел|2020]] ― [[«Татарстан Республикасы каршындагы казанышлары өчен» ордены]]<ref>[https://tnv.ru/news/policy/77851-minnikhanov-naznachil-byvshego-zama-ireka-fayzullina-novym-glavoy-minstroya-tatarstana/ Минниханов назначил бывшего зама Ирека Файзуллина новым главой Минстроя Татарстана.]tnv.ru{{ref-ru}}</ref> * [[2021 ел|2021]] — [[Россия Федерациясенең атказанган төзүчесе]]<ref>[https://www.tatar-inform.ru/news/putin-prisvoil-ireku-faizullinu-zvanie-zasluzennogo-stroitelya-rossii-5841013 Путин присвоил Иреку Файзуллину звание заслуженного строителя России.] [[Татар-информ|tatar-inform.ru]], 26.10.2021</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Тышкы сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} {{Шәхес:ММЧларда| исем+фамилия= Ирек%20Фәйзуллин | isem+familiä= İrek%20Fäyzullin | русча исем+фамилия= Ирек+Файзуллин | русча исем%20фамилия= Ирек%20Файзуллин | инглизчә name+surname= Irek%20Faizullin | башкортча исем+фамилия= Ирек%20Фәйзуллин | төрекчә adı+soyadı= İrek+Fayzullin| Business-gazeta id= | Realnoevremya id= | Tatar-inform.tatar id= | Tatcenter id= }} [[Төркем:Шәхесләр:Украинадагы низаг аркасында шәхси санкцияләргә дучар булганнары]] {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} {{РФ Төзелеш һәм торак-коммуналь хуҗалык министрлары}} {{ТР Төзелеш, архитектура һәм торак-коммуналь хуҗалык министрлары}} [[Төркем:Татарстан Республикасы каршындагы казанышлары өчен ордены кавалерлары]] [[Төркем:РФ атказанган төзүчеләре]] [[Төркем:Русия Федерациясе министрлары]] sidlkhd5jp5c1nq2uiwc8ayzf32m0zc Канада элодеясе 0 215686 3524258 2795147 2022-07-21T13:17:40Z InternetArchiveBot 35870 Rescuing 0 sources and tagging 1 as dead.) #IABot (v2.0.8.8 wikitext text/x-wiki {{Таксон |name = Элодея |image file = ElodeaCanadensis.jpg |image title = |image descr = |regnum = Үсемлекләр |parent = Elodea |ref = |comment = |rang = Төр |latin = Elodea canadensis |author = [[Андре Мишо|Michx.]], 1803 |syn = |typus = |children name = |children = |range map = |range map caption = Табигый таралу [[ареал]]ы — [[Төньяк Америка]] |range map width = |range legend = |iucnstatus = |iucn = |Baltimore group = |Барлыкка килгән = |Үлеп беткән = |wikispecies = Elodea canadensis |commons = Category:Elodea canadensis |ictv = |itis = |ncbi = |eol = |grin = |ipni = |mycobank = }} '''Канада элодеясе''' ({{lang-la|Elodéa canadénsis}}) — югары төзелешле [[үсемлекләр|үсемлек]], [[суүсемнәр|суүсем]]. Элодея ({{lang-la|Elodéa}}) ыруының [[төр (биология)|төре]]. Элодея бик тиз үрчи. [[Күл]] һәм [[буа]]ларны тоташтан каплап бетерергә сәләтле. [[Сулык]]ларны саклау өчен [[ТР]] галим-биологлары (''аерым алганда, [[КФУ]] доценты Вадим Прохоров'') элодеяне [[Татарстан]]ның [[Татарстан флорасының Кара китабы|«Кара китабына»]] кертергә тәкъдим итә<ref>''Рәмис Латыйпов''. [https://intertat.tatar/society/tatarstanny-kara-kitaby/#3 Татарстанның Кара китабы]{{Deadlink|date=July 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. [[Интертат]].ру, 11.10.2018</ref>. == Таралу ареалы == Канада элодеясе — [[Төньяк Америка]]ның агымы көчле булмаган [[сулык]]ларында таралыш алган [[су]] үсемлеге. [[Аурупа]]га [[1836 ел]]да кертелгән, [[Идел|Идел елгасында]] [[1885 ел]]да, [[Казан губернасы]] сулыкларында [[1896 ел]]да очравы мәгълүм. Элодеяне [[аквариум]] тотучылар алып кайта. Аквариумнардан һәм ботаника бакчаларыннан табигый сулыкларга күчкән һәм үрчегән. Аннан су транспорты белән яки [[кошлар]]ның тәпиләренә ияреп, башка сулыкларга таралган. == Ботаник тасвирлама == Элодеянең яфраклары вак, озынча була. Озынлыгы 30-100 см га җитә. Орлык бирү юлы белән дә, вегетатив юл белән дә үрчи ала. Элодея — «ике өйле» үсемлек, орлык бирү өчен элодеянең ата һәм ана төрләренең икесенең дә булуы шарт. [[РФ]] төбәкләрендә (''[[Аурупа]] өлеше, [[Себер|Көнбатыш Себер]]'') әлеге үсемлекнең ана төре генә күзәтелә. Элодея [[Татарстан]] [[сулык]]ларында орлык бирә алмый. Әмма яңа үсентеләр чыгарып үрчи. Файдасына караганда зыяны күбрәк. == Экология == Элодея якты вакытта [[су]]ны [[кислород]]ка баета, әмма караңгыда [[углекислый газ]] чыгара, [[балыклар]]ны тончыктыра. Куе булып үскән элодея үсентеләре балыкларга комачаулый башлый. [[Сулык]]ны басып алып, тирәсендәге [[үсемлекләр]]гә үсәргә бирми, үз [[сут|согы]] белән аларны агулый. Черегән сабаклары суны пычрата. == Көрәш == Элодеяне юкка чыгару авыр. Агулау нәтиҗә бирми. Кисү-тырмап чыгу үсемлеккә тагын да куерак үсәргә этәргеч бирә. == Галерея == <gallery> Image:482 Elodea canadensis.jpg |Яфрагы һәм чәчәге өлешләре. ''Рәсем'' Image:ElodeaCanadensisFlowering.jpg|Элодея басып алган сулы чокыр Image:ElodeaLeaffaceupcells.jpg|Зурайтылган яфрак күзәнәкләре Image:Hengsteysee PodrPro a010.jpg|Сусаклагычта элодея. ''[[Алмания]]'' Image:elodea_canadensis.jpeg|Сабагы Image:Elodea canadensis2 ies.jpg|Канада элодеясе Image:Elodea canadensis1 ies.jpg|Элодея </gallery> == Моны да карагыз == * [[Татарстан флорасының Кара китабы]] * [[Амброзия (үсемлек)|Амброзия]], ''[[үсемлекләр|үсемлек]]'' * [[Сосновский балтырганы]] * [[Эхиноцистис]] * [[Дүңкәл]] * [[Америка өрәңгесе]] == Әдәбият == # ''Рәмис Латыйпов''. «Кара китап»: Элодея. [[Татар-информ|«Атна вакыйгалары»]], 2019 ел, 16-21 февраль, 12нче бит. == Сылтамалар == * [https://eol.org/pages/1089138 Elodea canadensis]{{ref-en}} == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> [[Төркем:Әлифба буенча үсемлекләр]] [[Төркем:Суүсемнәр]] [[Төркем:Аквариум үсемлекләре]] [[Төркем:Үсемлекләрнең инвазив төрләре]] [[Төркем:Ауразия флорасы]] [[Төркем:Төньяк Америка флорасы]] [[Төркем:Россия флорасы]] [[Төркем:Экологик һәлакәтләр]] 5v28djdtdewr5ymzb8xi723m6ka9f84 Гыйрфанов 0 218707 3524288 2371575 2022-07-21T16:14:40Z Әмир 15082 /* Моны да карагыз */ wikitext text/x-wiki '''Гыйрфанов''' — фамилия. * [[Агиш Гыйрфанов]] (''[[Агиш Гыйрфан]]'', 1928-199), язучы, журналист (''[[Уфа]]''). * [[Вәкил Гыйрфанов]] (1909—1980), агробиолог, фән докторы (''[[Уфа]]''). * [[Солтан Гыйрфанов]] (1913—1989), [[Социалистик Хезмәт Каһарманы]] (1948). * [[Фирдәвес Гыйрфанов]] (1940—2017), рәссам. == Моны да карагыз == * '''[[Гыйльфанов]]''' {{күп мәгънәле}} [[Төркем:Шәхесләр]] [[Төркем:Фамилияләр]] 03j3ltb4v9hfjsudg5cdrfjes5qmd1p Фотография 0 220857 3524344 3517469 2022-07-22T06:04:56Z 185.25.50.196 wikitext text/x-wiki '''Фотография''' ([[Француз теле|француз.]] ''photographie'' — яктылык белән рәсем ясау [[Техника (журнал)|техникасы]])–– фотопараттагы [[Яктылык|яктылыкка]] сизгер матрица ярдәмендә күренешне кабул итү һәм саклау . Фотография - сүрәтне [[Яктылык|яҡтылык]] һәм махсус катнашма яки фотоэлектрик үзгәртү тәэсирендә [[Химия|химик]] һәм [[Физика|физик]] [[процесс]] белән ныгытып ҡую дип атыйлар .Шулай ук фотография яки фотосүрәт дип махсус [[Кәгазь|кәгазьгә]] басылган яки [[электрон]] рәвештә сакланган әзер сүрәткә эйтәләр.Профессиональ кинематографиядә әлеге [[термин]] кинооператор тарафыннан төшерелгән [[Фильм|фильмның]] рәсем карарын күрсәтә.Шулай ук фоталарны фотокәгазьдә [[Химия|химик]] ысул белән ясарга яки гадәти кәгазьдә цифрлы принтер белән бастырырга мөмкин. Кайбер башка [[Телләрнең Интернет челтәрендә кулланылышы|телләрдән]] аермалы буларак, рус телендә «фотография» сүзе хәрәкәтсез сурәтләргә карата гына кулланыла. Фотопортрет-ул кешенең яки бер төркем кешеләрнең фотографияләнгән, яки алар өчен уйлап табылган сурәтләре.<ref>[https://this-person-does-not-exist.com/en Генератор ялган фоторәсемнәр кеше]</ref> Фотосессия — бер яки берничә кешене фотограф белән фотога төшерү процессы. Фотосессияләр студиядә (студия фотосессиясе), ачык һавада (тарихи объект фонында күчмә фотосессия) яки теләсә кайсы биналарда бара. Фотосессиянең продуктлары (фотосет) глянцевых журналлар, онлайн проектлар иллюстрации яки игътибар җәлеп итү өчен кулланыла. Бүген фотосессия заманча туй ритуалының аерылгысыз өлеше. Күчмә фотосессия куркынычсызлык хезмәтләренең игътибарын җәлеп итә ала, әгәр камералар объективына стратегик объектлар эләгә икән<ref>[https://neva-salut.com/posts/luchshie-idei-dlya-fotosessii-s-cvetnym-dymom Фотосессия өчен махсус эффект]</ref>. Фотосәнгать фотография ясау т[[Технология|ехнологиясенә]] нигезләнгән [[Sänğät|сәнгатьнең]] бер төре булып тора һәм заманча массакүләм [[Мәдәният төзелеше|мәдәниятт]]<nowiki/>а төп урынны били.Фотога төшерүне гамәлгә ашыручы кеше фотограф дип атала. Күпчелек очракта ул фото ясауның калган стадияләрен дә үти, әмма еш кына техник эшләр фотолаборантлар, ретроушерлар, фоторедакторлар һәм башка [[һөнәр]] вәкилләре тарафыннан башкарыла. Профессиональ студиядә фотограф кайбер вазыйфаларны үз ассистентларына тапшыра . [[Файл:Фотография википедия.jpg|мини|Фотограф эшчәнлеге]] IX халыкара фәнни һәм гамәли фотография конгрессы карары буенча технология уйлап табу датасы<nowiki/> булып 1839 елның 7 гыйнвары Франсуа Араго ясаган доклад турында даганеротипии утырышында Франция Фәннәр академиясендә санала. = Тарих = [[Фотография|Фотографияне]] электән ачылган [[ачышлар]] өчен генә уйлап табырга жиңел булган.[[Азия|Борынгы Азия]] [[фәлсәфәче]] Мо-цзы [[V]] гасырда ук безнең эрага кадәр камераның гамәлдә булуын тасвирлый.<ref>Фотография тарихы буенча лекция, 2014, с. 11.</ref> Соңрак, [[IV гасыр|IV һәм V]] гасырларда, [[Юнаннар|грек]] [[Математика|математигы]] [[Аристотель]] һәм [[Эуклид|Евклид]] бер-берсенә бәйсез рәвештә шундый ук җайланма тасвирлыйлар [[Рәссамнар әртиле|.Рәссамнар]] бу җайланманы урта гасырларда ук перспективалы картиналар булдыру өчен куллана башлыйлар. Фотографиянең [[Тарих|тарихы]] борынгылыкка барып тоташа. [[X|X гасырдагы]] гарәп галиме Альгазен оптиканың төп принциплары турында яза. Ул [[Яктылык|яктылыкның]] сыйфатларын өйрәнгән чакта сүрәтнең табигый алмашыну феноменын ачыклый. Махсус корылыш ярдәмендә ул [[кояш]] тотылуларын күзәтә. Беренче фотографик сурәтләр [[1822 ел|1822 елда]] [[Французлар|француз]] Жозефы Ньепс тарафыннан төшерелә, ләкин ул безнең көнгә кадәр сакланмый.<ref>Фотография тарихы буенча лекция, 2014, с. 15.</ref> <ref>Фотография тарихы буенча очерклар, 1987, с. 187.</ref>«Фотография» атамасын 1839 нчы елда [[Французлар|Француз]] академиягы Франсуа Араго үзенең чыгышында раслый.<ref>Фотографии буенча гомуми курс, 1987, с. 3.</ref><ref>Иҗади фотография, 1986, с. 9</ref> <ref>һәвәскәрнең кыска белешмәсе, 1985, с. 11.</ref><ref>Химия һәм тормыш, 1966, с. 45.</ref>Шул үк вакытта бер –берсенә  бәйсез булган ике [[Астрономия|астроном]] — [[Инглизләр|инглиз]] астрономы - Джон Гершель һәм [[Алманнар|алман]] астрономы Иоганн фон Медлер да куллана. [[Русия империясе|Россия империясендә]] терминның «светопись» хәрефле тәрҗемәсен шактый озак кулланганнар, ләкин ул ахыр чиктә гомумкабул ителгән исемгә бирешкән. [[Файл:1646_Athanasius_Kircher_-_Camera_obscura.jpg|ссылка=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:1646_Athanasius_Kircher_-_Camera_obscura.jpg|мини|200x200пкс|Пейзажны{{Deadlink|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} камера-обскуры ярдәмендә ясау]] = Физик принцип = [[Яктылык|Яктылыкт]]<nowiki/>а сизгер [[Материализм|материалның]] эш [[Мәсләк|принцибына]] таянып фотографияны зур 3 төркөмгә бүләләр: •Пленкалы фотография — фотохимик эш барышына нигезләнгән. Бер ничә [[секунд]] эчендә эшләнгән фотосүрәт тә шушы төркемгә карый. •[[Санлы объект таныклыгы|Санлы]] фотография — эш барышында сүрәт электрик зарядның күчүе сөземтәсендә саклана. Бу төр фотографияны электрон тип атау дөресрәк булыр. •Электрографик һәм башка [[Химия|химик]] реакция катнашмаган [[процесс]]. Аны элегрәк «көмөшләтелмәгән фотография» дип йөреткәннәр.Фотография нигезендә хәрәкәтле сурәтләр булдыру кинематография дип атала. [[Файл:Posing_Cliff_Berryman.jpg|ссылка=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Posing_Cliff_Berryman.jpg|мини|400x400пкс|Сеанс{{Deadlink|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} съёмки в фотоателье. 1920-е годы]] = Фотографияләрнең төрлелеге = === Һәвәскәрләр фотографиясе === Һәвәскәрләр фотографиясе белән энтузиастлар яки [[хезмәт]] хакы алуны максат итеп куймаучы гади кешеләр шөгыльләнә. Фото сөючеләр туристик [[Поезд|поездларны]], туганнарын, дусларын һәм [[гаилә]] тормышының башка вакыйгалары турындагы истәлекләрне саклап калу өчен фотога төшерәләр. Һәвәскәр фоторәсеме XIX гасыр ахырында кулдан төшерү өчен яраклы беренче компакт фотоаппаратлар пәйда булгач тарала. [[Совет Социалистик Республикалар Берлеге|СССРда]] фототсөючеләр төрле фотоклубларга берләшкәннәр. 1980 елга аларның саны 450 гә якын булган. 1975-1977 елларда 1 нче [[Комсомол|Бөтенсоюз]] үзешчән сәнгать иҗаты фестивале үткәрелә. Анда һәвәскәр фотографларның эшләре үзешчән иҗатның мөстәкыйль төре буларак тәкъдим ителә. 1977 елның октябрь-декабрь айларында Мәскәүдә фотосөючеләр эшләренең Бөтенсоюз күргәзмәсе үткәрелде. Анда 800гә якын иң яхшы фотосүрәтләр күрсәтелгән.<ref>Фотокинотехника, 1981, с. 172.</ref> Үзгәртеп кору чорыннан соң фотоклублар хәрәкәте туктатылды, ә күп кенә һәвәскәр фоторәсемчеләр профессиональ фото ясауга керештеләр. === Фотожурналистика. === Фотожурналистика - агымдагы яңалыкларны яктырту өчен , җәмәгать мәнфәгатьләрендә барлыкка килә торган фотосурәтләрнең иң киң таралган кулланышларының берсе булып тора. Беренче тапкыр фотожурналистика [[Кырым Автономияле Җөмһүрияте|Кырымда]] кулланыла.Фотожурналистика [[Мәгълүмат|мәгълүматны]] бәян иткәндә гаделлеккә [[гарантия]] бирә торган этик нормаларны катгый үтәү, фотографиянең башка шундый юнәлешләре арасында (документаль, урам фоторәсемнәре һәм атаклы [[Шәхес|шәхесләр]] фотосурәте) шактый аерылып тора. Һөнәрнең үзенчәлекләре шунда: фотожурналистлар үз басмаларының таралу территориясендә барган барлык иҗтимагый мөһим вакыйгаларда хәбәрдар булырга, шулай ук [[Иҗтимагый төркем|иҗтимагый-сәяси]] контекст турында күзалларга тиеш. Шул ук вакытта,[[Мәгълүмат|мәглүматтан]] тыш, фотолар эстетик кыйммәткә ия булырга һәм яктыртыла торган яңалыкка игътибарны җәлеп итәргә тиеш. Фотожурналистиканы фотографиянең башка төрләреннән аерып торучы тагын бер үзенчәлеге - кулланучыга әзер сурәтләрне оператив темпта җиткерү.Элек фоторәсемнәрне җиткерер өчен бильдаппарат кулланылган, хәзерге вакытта тапшыру Интернет челтәре буенча гамәлгә ашырыла.<ref>''Michael Zhang.'' This is How Press Photos Were Transmitted Back in the 1970s (англ.). PetaPixel (26 July 2015)</ref> [[Файл:Digitalback_dcs420_02.jpg|ссылка=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Digitalback_dcs420_02.jpg|уңда|мини|200x200пкс|Беренче{{Deadlink|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} санлы көзге фотоаппарат«Kodak DCS 420»]] <br /> === Хөкем эше фотографиясе === [[Файл:Beckenbauer_Pressefotografen2.jpg|ссылка=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Beckenbauer_Pressefotografen2.jpg|мини|400x400пкс|Фотожурналистлар{{Deadlink|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} эшчәнлеге,2008 ел]] Пленкалы һәм цифрлы фотоларны куллану , тикшерү органнары эшчәнлеген принципиаль рәвештә үзгәртергә мөмкинлек бирде.Кайбер [[суд]] нормаларын объективлаштырды, документаль үзенчәлекләргә һәм [[Функция чыгарылмасы|функцияләргә н]]<nowiki/>игезләнгән фотосурәтләрне, аның образын объектив рәвештә теркәргә мөмкинлек бирде. Әмма цифрлы фоторәсемнәрнең барлыкка килүе , узгәртү [[программа]]<nowiki/>ларындагы үсеш - фотосүрәтләрнең дөреслеген исбатларга гадәттән тыш катлауландырды. Бу көннәрдә компромисс булып пленкалы һәм цифрлы фотосурәтләр таныла . Күчермә аппаратлары ачылганчы документлар фотокопиясе юриспруденция өлкәсендә киң таралган була. Документлар алып бару алымы үзгәрде .Бүгенге көндә барлык документлар да диярлек: [[паспорт]], [[хокук]], [[виза]], шәхси эшләр, резюме һ.б. фотосурәтләр белән мәҗбүри. === Фәнни фотография === [[Файл:View_from_the_Window_at_Le_Gras,_Joseph_Nicéphore_Niépce,_uncompressed_UMN_source.png|ссылка=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:View_from_the_Window_at_Le_Gras,_Joseph_Nic%C3%A9phore_Ni%C3%A9pce,_uncompressed_UMN_source.png|уңда|мини|200x200пкс|Иң{{Deadlink|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} борынгы сакланып калган сурәт "Ле Гра",1826 ел]] [[Астрономия]], микроскопия, атом-төш физикасы, [[биология]], картография-бу өлкәләрдә фотолардан файдалану алынган нәтиҗәләрнең объективлыгына, тикшеренүләрнең мөмкинлекләрен киңәйтүгә һәм тизләтүгә бик зур йогынты ясады. [[Астрономия|Астрономларның]] күзәтүләрдән фотографияләргә күчүе бу фәнне тамырдан үзгәртте .<ref>…физик табигый турында белүдә сыйфатлы сикереш</ref>Фотография [[Ысул|ысулы]] хөрмәтенә 1899 елда Максом Вольф тарафыннан ачылган [[Астероидлар|астероид]] (443)Фотографика дигән исем алган . = Фототерапия = 1941 елда Джозефина Херрик [[Нью-Йорк (штат)|Нью-Йоркта]] фото ярдәмендә тернәкләндерү үзәгенә нигез сала. [[Икенче бөтендөнья сугышы]] елларында үз хезмәтчеләрен фотога төшергән иреклеләрне бер мәйданга жыя<ref>Совет чоры фотосы, 1988, с. 46.</ref>. [[Сугыш|Сугыштан]] соңгы елларда фотография белән шөгыльләнүнең терапия гамәле раслана һәм 1970 елга психотерапевтик техникалар комплексы кысаларында да, мөстәкыйль психотехника сыйфатында да файдаланыла ала торган фототерапия юнәлеше барлыкка килә<ref>А. И. Копытин. Фоторәсемнәрнең вариантлары психотерапия һәм тренингда кулланышы .</ref>. [[Файл:Talbot_Erkerfenster.jpg|ссылка=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Talbot_Erkerfenster.jpg|уңда|мини|259x259пкс|Бумажный{{Deadlink|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} негатив первого фотоснимка Тальбота «Окно аббатства Лекок». 1835 год]] == Фотографиянең теориясе == Фотография теориясе- аналитикада фотографик сурәтләрне өйрәнү буенча юнәлеш.Фотограф тәнкыйте үзенең игътибарын сәнгать категорияләренең классик бүленешенә һәм фотосурәт үзенчәлекләренә чагылдырмый<ref>Сосна Н. Фотография һәм образы: визуальлелеге . М.: Яңа әдәби күзәтү, 2011. — 200 с. ISBN 978-5-86793-860-4</ref> ,ә [[жанр]],[[Ысул|ысулларны]] һәм техниканы өйрәнү фотоның феномен буларак характерын ачыклый<ref>Барт Р. Camera lucida / пер., төерчек һәм мәкальләр М. К. Рыклина. — М.: Ad Marginem, 1997. — ISBN 5-88059-035-6</ref>. Фото аналитикасының үзәк проблемасы-сурәт һәм [[объект]] критерийларын билгеләү<ref>Сонтаг, С. Фотография турында / Пер. Викт. Голышева. М.: Ад Маргинем Пресс, 2013. — 272 с. ISBN 978-5-91103-136-7</ref>.Фотосурәтләр [[Sänğät|сәнгать]] статусы, авторлык һәм әсәр турындагы [[Мәсьәлә чишү (уен)|мәсьәләне]] күтәрә торган инде әзер формага бәйле<ref>Краусс Р. Кимсетүле фотография бушлыгы. // Авангардның чынлыгы һәм башка иҗтимагый мифлар. М.: Сәнгать журналы, 2003, с. 135—152. — ISBN 5-901116-05-4</ref>. Шул ук вакытта фотография тел проблемасына<ref>Васильева Е. Фотография кырында билге идеясе һәм алмашу принцибы . // Санкт-Петербургг дәүләт университеты хәбәрләре.Серия 15., 2016, вып. 1, с. 4-33.</ref>, образы теориясенә кагыла<ref>Петровская Е. Образ теориясе М.:Россия дәүләт гуманитар университеты , 2011. — 283 c. <nowiki>ISBN 978-5-7281-1173-3</nowiki>.</ref>, кабул ителгән [[Sänğät|сәнгать]] регламентының бәхәссез характеры турында сорау куя<ref>Сонтаг, С. Фотография турында / Пер. Викт. Голышева. М.: Ад Маргинем Пресс, 2013. — 272 с. ISBN 978-5-91103-136-</ref> һәм объектив дөнья картинасының тотрыклылыгы турында шик тудыра<ref>Васильева Е. Фотография һәм феномен . // Санкт-Петербург дәүләт университеты хәбәрләре. Серия 15., 2014, вып. 1, с. 64-79.</ref>. Теория һәм тәнкыйть фоторәсемнәр Вальтер Беньямин, Сьюзен Зонтаг, Ролан Барт, Вилем Флюссер, Розалинда Краусс, Андре Руйе эшләрендә формалаштырылган. == Сылтамалар == Фотография Open Directory Project (dmoz) Сылтамалар каталогында. <ref>''Фотография'' Open Directory Project (dmoz) Сылтамалар каталогында.</ref> [[Файл:Schwappender_Wein.jpg|ссылка=https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:Schwappender_Wein.jpg|мини|301x301пкс|Аш-су{{Deadlink|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} фотосүрәте]] == Чыганаклар == * ''Вальтер Беньямин.'' Фотография турында тарих. / Сергей Ромашко. — <abbr>М.</abbr>: «Ад Маргинем Пресс», 2015. — 168 с. — <nowiki>ISBN 978-5-91103-251-7</nowiki>. * ''К. В. Вендровский.'' Кнопкага бассагыз — кирәк мәглүмат килеп чыгар (рус.) // «Химия һәм тормыш» : журнал. — 1988. — № 11. — С. 30—37. — ISSN 0130-5972. * ''Гавришина О.'' Яктылык империясе: хәзерге заман "чоры практикасы". — М.:Яңа иҗтимагый күзәтү. 2011. — 192 с.: ил. <nowiki>ISBN 978-5-86793-898-7</nowiki> * ''Александр Галкин.'' Кояшлы рәсем(рус.) // «Foto&video» : журнал. — 2010. — № 12. — С. 86—89. * ''Е. А. Иофис.'' Фотокинотехника. — <abbr>М.</abbr>: «Совет энциклопедиясе», 1981. — 449 с. — 100 000 экз. * ''Е. А. Иофис.'' Фотография. Якын һәм ерак. (рус.) // «Химия һәм тормыш : журнал. — 1966. — № 3. — С. 45—49. — ISSN 0130-5972. * ''Краус Р.Акча үзгәреше.Фотография тарихы'' // Зәңгәр диван. — 2003. — № 3. — С. 105—127. * ''Краус Р.'' Кимсетүле фотографиия бушлыгы. // Авангардның дөреслеге һәм башка иҗтимагый мифлар. М.: Сәнгать журналы, 2003, с. 135—152. — <nowiki>ISBN 5-901116-05-4</nowiki> * ''Ю. К. Лауберт.'' Фотомеханик процесслар / В. Попов. — <abbr>М.</abbr>: «Гизлегпром», 1932. — 416 с. — 7000 экз. * ''Владимир Левашов.'' Лекция 1. Медиумның ачылышы // Фотография тарихы буенча лекция / Галина Ельшевская. — 2-е изд.. — <abbr>М.</abbr>: «Тримедиа Контент», 2014. — С. 11—28. — 464 с. — <nowiki>ISBN 978-5-903788-63-7</nowiki>. * ''Алекс Мастер.'' Камера Lytro Cinema (рус.) // «MediaVision» : журнал. — 2016. — № 5. — С. 37—39. <br /> == Искәрмәләр == {{Искәрмәләр}} [[Төркем:Һөнәр]] [[Төркем:Фотография]] [[Төркем:Сәнгать]] [[Төркем:Фотографлар]] [[Төркем:Фотомодельләр]] [[Төркем:Хобби]] t8gkhsps3a4qezwmcqotgushr6a74es Михаил Мишустин 0 232749 3524296 3504493 2022-07-21T18:17:39Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Михаи́л Мишу́стин }} '''Михаи́л Мишу́стин''' ({{lang-ru|Михаи́л Влади́мирович Мишу́стин}}, {{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}) — РФ дәүләт эшлеклесе, <!-- РФ Энергетика министры урынбасары (2008-2011), РФ саклану министры урынбасары-->Россия премьер-министры. == Тәрҗемәи хәле == [[1966 ел]]ның [[3 март]]ында [[Мәскәү]] шәһәрендә туган. == Хезмәт юлы == Михаил Мишустин [[дәүләт хезмәте]]ндә [[1998 ел]]дан эшли<ref name="azatliq_30381160">[https://www.azatliq.org/a/30381160.html Михаил Мишустин премьер-министр вазифасына хупланды]</ref>. Михаил Мишустин – [[икътисад фәннәре докторы]]<ref name="azatliq_30381160" />. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Шулай ук карагыз == * [[Медведевның беренче Хөкүмәте]] * [[Медведевның икенче Хөкүмәте]] * [[Мишустинның Хөкүмәте]] == Тышкы сылтамалар == * [http://government.ru/gov/ Россия Федерациясе Хөкүмәте] {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} [[Төркем:Русия Федерациясе министрлары]] [[Төркем:Шәхесләр:Украинадагы низаг аркасында шәхси санкцияләргә дучар булганнары]] {{stub}} 0kdiumivsb8yxnrih60hfyzwb08248w Константин Чуйченко 0 232805 3524319 3504492 2022-07-21T18:38:24Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Шәхес}}'''Константин Чуйченко''' ({{lang-ru|Константин Чуйченко}}, {{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}) — РФ хәрби-дәүләт эшлеклесе<!-- , РФ Энергетика министры урынбасары (2008-2011), РФ саклану министры урынбасары-->. == Тәрҗемәи хәле == <!-- [[1969 ел]]ның [[23 февраль|23 февралендә]] [[Мурманск]] шәһәрендә туган-->. == Хезмәт юлы == <!-- Милләтара мөнәсәбәтләр буенча эшче төркем төзелде. Аны Виталий Мутко җитәкли--><ref name="azatliq_30202883">[https://www.azatliq.org/a/27788043.html Русияләргә чит илдән сөт һәм ит ризыклары кертүне тыярга телиләр]</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} {{тышкы сылтамалар}} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} [[Төркем:Русия Федерациясе министрлары]] [[Төркем:Шәхесләр:Украинадагы низаг аркасында шәхси санкцияләргә дучар булганнары]] {{stub}} ob4xzvtin3aqafonjx1a3ola5c8ewid Юрий Трутнев 0 232824 3524301 2882291 2022-07-21T18:21:20Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Шәхес}}'''Юрий Трутнев''' ({{lang-ru|Юрий Трутнев}}, {{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}) — РФ хәрби-дәүләт эшлеклесе РФ Энергетика министры урынбасары (2008-2011), РФ саклану министры урынбасары. == Тәрҗемәи хәле == [[1956 ел]]ның [[23 февраль|23 февралендә]] [[Мурманск]] шәһәрендә туган. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} [[Төркем:Русия Федерациясе министрлары]] b06hi2xxxbtsy9j44qxo0lm9x0o6oit Татьяна Голикова 0 232853 3524298 3251432 2022-07-21T18:19:17Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Шәхес}}'''Татьяна Голикова''' ({{lang-ru|Татьяна Алексеевна Голикова}}, {{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}) — РФ сәяси-дәүләт эшлеклесе<!-- , РФ Энергетика министры урынбасары (2008-2011), РФ саклану министры урынбасары-->. == Тәрҗемәи хәле == [[1966 ел]]ның [[9 февраль|9 февралендә]] [[Мытищи]] шәһәрендә туган. == Хезмәт юлы == Татьяна Голикова WorldSkills 2019 чемпионатының оештыру комитетын җитәкли.<ref name="azatliq_25177017">[https://www.azatliq.org/a/30123002.html Миңнеханов һәм Медведев Казанда WorldSkills чемпионатын ачу тантанасында катнаша]</ref>.<ref name="azatliq_29869906">[https://www.azatliq.org/a/29869906.html]</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} [[Төркем:Русия Федерациясе министрлары]] {{stub}} csxt7uafvu120kw75b1o2xpv7l9cfki Владимир Колокольцев 0 232858 3524304 3504459 2022-07-21T18:23:41Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Шәхес}}'''Владимир Колокольцев''' ({{lang-ru|Владимир Колокольцев}}, {{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}) — РФ хәрби-дәүләт эшлеклесе<!-- , РФ Энергетика министры урынбасары (2008-2011), РФ саклану министры урынбасары-->. [[Полиция генералы]], == Тәрҗемәи хәле == [[1961 ел]]ның [[11 май|11 маенда]] [[Түбән Ламу]] шәһәрендә туган. == Хезмәт юлы == <!-- Милләтара мөнәсәбәтләр буенча эшче төркем төзелде. Аны Виталий Мутко җитәкли--><ref name="azatliq_30342073">[https://www.azatliq.org/a/30342073.html Татарстанда укучылар катнашында полиция күнегүләре өчен министр Хохоринга кисәтү белдерелгән]</ref><ref name="azatliq_30382658">[https://www.azatliq.org/a/30382658.html Балаларны полиция өйрәнүләрендә катнаштырган түрә мәгариф өлкәсендә эшләвен дәвам итә]</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} {{тышкы сылтамалар}} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} [[Төркем:Русия Федерациясе министрлары]] [[Төркем:Шәхесләр:Украинадагы низаг аркасында шәхси санкцияләргә дучар булганнары]] {{stub}} a51iscqip3164usmv6hcfre2rebir2e Андрей Белоусов 0 232890 3524297 3240709 2022-07-21T18:18:23Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Шәхес}} {{фш|Белоусов}} '''Андрей Белоусов''' ({{lang-ru|Андрей Белоусов}}, {{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}) — РФ сәяси-дәүләт эшлеклесе, РФ Энергетика министры урынбасары (2008-2011), РФ саклану министры урынбасары. [[Полиция генералы]]. 2020 елдан РФ хөкүмәте башлыгының беренче урынбасары. == Тәрҗемәи хәле == [[1959 ел]]ның [[17 март]]ында [[Мәскәү]] шәһәрендә туган. == Белем== {{#invoke:wd|properties|linked|qualifiers|references|P69|}} дигән уку йорт(лар)ында белем алган. == Хезмәт юлы == <!-- [[Магнитогорск]]ига Русия сәламәтлек саклау министры Вероника Скворцова һәм Гадәттән тыш хәлләр министры [[Евгений Зиничев]] килгән-->.<ref name="azatliq_30389760">[https://www.azatliq.org/a/30389760.html]</ref><ref name="azatliq_24587996">[https://www.azatliq.org/a/24587996.html]</ref><ref name="azatliq_29235347">[https://www.azatliq.org/a/29235347.html Магнитогорскида торак йорт җимерелүдә өч кеше һәлак булган, 79 кеше югалган]</ref>. {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} [[Төркем:Русия Федерациясе министрлары]] ju20qxn0d0wromtrwmp7qr8xtpwkuop Максут Шадаев 0 232898 3524317 3511964 2022-07-21T18:36:46Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Дәүләт эшлеклесе | исем = Максут Шадаев | чын исем = | рәсем = Maksut Shadayev govru.png | тәртип = | титул = РФ санлы үсеш, элемтә һәм коммуникацияләр министры | байрак = | байрак2 = | чорбаш = [[21 гыйнвар]] [[2020]] | чоразак = | аңа кадәр = Константин Носков | дәвамчысы = | тәртип2 = | титул2 = | байрак2 = | байрак2_2 = | чорбаш2 = | чоразак2 = | аңа кадәр2 = | дәвамчысы2 = | хезмәт еллары = | иялек = | дәрәҗә = | гаскәр төре = | сугышлар һәм бәрелешләр = | туу датасы = 11.11.1979 | туу урыны = [[ССРБ]], [[РСФСР]], {{туу урыны|Мәскәү|Мәскәүдә}} | үлем датасы = | үлем урыны = | дин = | хатын = | балалар = | әти = | белем = Мәскәү дәүләт социаль университеты | гыйльми дәрәҗә = | сайт = }} '''Максут Шадаев''', Максут Игорь улы Шадаев (''[[1979 ел]]ның [[11 ноябрь|11 ноябре]], [[ССРБ]], [[РСФСР]], [[Мәскәү]]'') — [[Россия]] сәясәтчесе, РФ санлы үсеш, элемтә һәм коммуникацияләр министры ([[2020 ел]]дан)<ref>[https://ria.ru/20200121/1563692491.html Новым главой Минкомсвязи назначили Максута Шадаева.] РИА Новости, 21.01.2020{{ref-ru}}</ref>. == Тәрҗемәи хәле == [[1979 ел]]ның [[11 ноябрь|11 ноябрендә]] [[Мәскәү]]дә (''вариант'': [[Түбән Новгород]]та<ref>[https://tatar-inform.tatar/news/politics/22-01-2020/ayrat-h-yrullin-rossiya-elemt-ministry-maksut-shadaevny-tatar-buluyn-ytte-5717773 Айрат Хәйруллин Россия элемтә министры Максут Шадаевның татар булуын әйтте.] [[Татар-информ]] МА, 22.01.2020</ref>) туган, чыгышы белән [[Түбән Новгород]] якларыннан, [[татар]]. [[2004 ел]]да РФ хезмәт һәм социаль үсеш министрлыгының {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Россия дәүләт социаль университеты|Россия дәүләт социаль университетын|ru|Российский государственный социальный университет}} тәмамлаган. == Хезмәт юлы == [[1999 ел|1999]]—[[2004 ел]]ларда мәгълүмати-коммуникацион технологияләр өлкәсендә компанияләрдә җитәкче вазифаларда эшли. [[2000 ел|2000]]—[[2001 ел]]ларда «Аррава интернет менеджмент» компаниясенең «Эйдвайзерс» проекты белән җитәкчелек итә. [[2002 ел|2002]]—[[2004 ел]]ларда IBSда эшли: [[2002 ел]]да интернет-карарлар кабул итү бүлегенең бизнесны үстерү бүлекчәсе башлыгы, [[2003 ел]]да бизнесны үстерү буенча директор вазифаларын башкара. [[2004 ел]]ның [[июль|июленнән]] — «Восход» ФТИ ФДУП директоры киңәшчесе. [[2004 ел|2004]]—[[2008 ел]]ларда РФ мәгълүмати технологияләр һәм элемтә министры (Леонид Рейман) киңәшчесе булып эшләгән һәм дәүләт программалары, инфраструктура үсеше һәм чикләнгән ресурсны куллану департаментын җитәкләгән. [[2008 ел]]дан [[РФ Президенты]] администрациясе җитәкчесе ([[Сергей Нарышкин]]) ярдәмчесе булып эшли. [[2012 ел]]дан РФ Федераль җыенының [[Россия Дәүләт думасы|Дәүләт Думасы]] рәисе (Сергей Нарышкин) киңәшчесе. [[2014 ел]]ның [[11 февраль|11 февраленнән]] — [[Мәскәү өлкәсе]] дәүләт идарәсе, мәгълүмати технологияләр һәм элемтә министры, [[2016 ел]]ның [[29 сентябрь|29 сентябреннән]] шулай ук Мәскәү өлкәсе хөкүмәте рәисе урынбасары вазифаларында. [[2018 ел]]ның [[26 сентябрь|26 сентябреннән]] «[[Ростелеком]]» компаниясенең цифрлы платформалар буенча вице-президенты, [[2019 ел]]ның [[февраль|февраленнән]] «Ростелеком»дагы вазифасы белән бергә «РТ лабс» АҖ генераль директоры вазифасында. [[2020 ел]]ның [[21 гыйнвар]]ында РФ санлы үсеш, элемтә һәм коммуникацияләр министры вазифасына билгеләнә<ref>[https://www.cnews.ru/news/top/2020-01-21_putin_naznachil_novogo_ministra Путин назначил нового министра по цифровому развитию и связи.] cnews.ru, 21.01.2020{{ref-ru}}</ref>. == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * Почет ордены (''[[РФ]]'') == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> == Сылтамалар == * [https://finparty.ru/personal/maksut-shadaev/ Биография – Максут Шадаев]{{ref-ru}} * [https://www.cnews.ru/news/top/2020-01-21_putin_naznachil_novogo_ministra Путин назначил нового министра по цифровому развитию и связи]{{ref-ru}} {{тышкы сылтамалар}} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} {{DEFAULTSORT:Шадаев, Максут}} [[Төркем:Россия Федерациясе хөкүмәте министрлары]] [[Төркем:Почет ордены кавалерлары]] [[Төркем:Россия дәүләт социаль университетын тәмамлаучылар]] ncsvetcopdl60tyfk87fhi1sw5dsw4w Дмитрий Григоренко 0 232900 3524299 2513277 2022-07-21T18:19:49Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Шәхес}}'''Дмитрий Григоренко''' ({{lang-ru|Дмитрий Григоренко}}, {{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}) — РФ сәяси-дәүләт эшлеклесе<!-- , РФ Энергетика министры урынбасары (2008-2011), РФ саклану министры урынбасары. [[Полиция генералы]],--> == Тәрҗемәи хәле == [[1978 ел]]ның [[14 июль|14 июлендә]] [[Түбән Варта]] шәһәрендә туган. == Белем== {{#invoke:wd|properties|linked|qualifiers|references|P69|}} дигән уку йорт(лар)ында белем алган. == Хезмәт юлы == <!-- [[Магнитогорск]]ига Русия сәламәтлек саклау министры Вероника Скворцова һәм Гадәттән тыш хәлләр министры [[Евгений Зиничев]] килгән-->.<ref name="azatliq_30389760">[https://www.azatliq.org/a/30389760.html Татарстанның элекке төзелеш министры Марат Хөснуллин Русия вице-премьеры булды]</ref><ref name="azatliq_24587996">[https://www.azatliq.org/a/24587996.html]</ref><ref name="azatliq_29235347">[https://www.azatliq.org/a/29235347.html Магнитогорскида торак йорт җимерелүдә өч кеше һәлак булган, 79 кеше югалган]</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} [[Төркем:Русия Федерациясе министрлары]] b61ilprow72p4a3xrqi5xe56mgzaf5d Дмитрий Чернышенко 0 233034 3524303 3504487 2022-07-21T18:22:54Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Дми́трий Черныше́нко }} '''Дми́трий Черныше́нко''' ({{lang-ru|''Дми́трий Никола́евич Черныше́нко''}}, {{ТД}}<!-- , {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}-->) — РФ сәяси-дәүләт эшлеклесе<!-- , РФ Энергетика министры урынбасары (2008-2011), РФ саклану министры урынбасары. [[Полиция генералы]],--> == Тәрҗемәи хәле == [[1968 ел]]ның [[20 сентябрь|20 сентябрендә]] [[Сарытау]] шәһәрендә туган. == Хезмәт юлы == <!-- [[Магнитогорск]]ига Русия сәламәтлек саклау министры Вероника Скворцова һәм Гадәттән тыш хәлләр министры [[Евгений Зиничев]] килгән-->.<ref name="azatliq_30389760">[https://www.azatliq.org/a/30389760.html Татарстанның элекке төзелеш министры Марат Хөснуллин Русия вице-премьеры булды]</ref><ref name="azatliq_24587996">[https://www.azatliq.org/a/24587996.html]</ref> "Сочи 2014" уеннарын оештыру комитеты президенты Дмитрий Чернышенко, кышкы Олимпия уеннары өчен 710 мең м3 кар җыелган, читтән китерергә кирәк булмаячак, дип белдергән.<ref name="azatliq_24993658">[https://www.azatliq.org/a/24993658.html "Сочи 2014" Олимпия уеннары өчен кар узган кыштан җыелган]</ref>.<ref name="azatliq_1970017">[https://www.azatliq.org/a/1970017.html]</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} {{тышкы сылтамалар}} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} [[Төркем:Русия Федерациясе министрлары]] [[Төркем:Шәхесләр:Украинадагы низаг аркасында шәхси санкцияләргә дучар булганнары]] {{stub}} gc002pb1ai77wbr2os2106lr9ni7so3 Дмитрий Патрушев 0 233078 3524311 2425808 2022-07-21T18:30:27Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Дми́трий Па́трушев }} '''Дми́трий Па́трушев''' ({{lang-ru|''Дми́трий Никола́евич Па́трушев''}}, {{ТД}}<!-- , {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}-->) — РФ сәяси-дәүләт эшлеклесе, РФ хөкүмәтенең авыл хуҗалыгы министры == Тәрҗемәи хәле == [[1977 ел]]ның [[13 октябрь|13 октябрендә]] [[Петербург]] шәһәрендә туган. == Хезмәт юлы == == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} {{Тышкы сылтамалар}} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} [[Төркем:Русия Федерациясе министрлары]] {{stub}} anw9e9kckwojvqaow7i39scpv6gq5ie Галава (Шаркавшчынский районы) 0 548193 3524337 3524220 2022-07-21T21:14:24Z Ilnur efende 6874 /* Тарихы */ wikitext text/x-wiki {{ТП}} '''Галава''' ({{lang-be|Галава}}<ref>Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7</ref>) — [[Беларусия|Белоруссиянең]] [[Витебск өлкәсе]] Шаркавшчынский районында урнашкан авыл.<ref>Статистический ежегодник Витебской области. — Витебск: Главное статистическое управление Витебской области, 2013.</ref> == Тарихы == 1921-1945 елларда Польша Республикасы Виленский воеводалыгы Дисенский өязе Шаркавшчына гминасы составында авыл.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6</ref> == Климаты == Биредә климат уртача, җылы җәй һәм йомшак кыш хас. Җил җәен төньяк-көнбатыштан, кышын көньяк яки көньяк-көнбатыштан исә, кышын еш кына циклоннар уза һәм җепшек һава торышы тора.<ref>{{cite web|url=http://countrystudies.us/belarus/15.htm |title= Climate of Belarus.|author= |publisher= |date = |accessdate= 2015-10-04 |lang= en |description=}}</ref> == Халык саны == * 1921 елда авылда 29 кеше, 5 хуҗалык исәпләнгән.<ref name="skorowidz22">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 74.</ref> * 1931 елда авылда 23 кеше, 4 хуҗалык исәпләнгән.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25.</ref> {{ХСВМ||Таблица}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Регион. Витебская область. Время действий и преобразований = The region. Vitebsk region. The time of actions and transformations / ред.-сост. М. В. Шиманский, А. Ф. Градюшко; фото В. С. Стрелковский [и др.]. — Мн., 2006. — 196 с. * В. А. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Минск: Белорусский Государственный Университет, 1974. — 448 с. [[Төркем:Беларусия авыллары]] [[Төркем:Витебск өлкәсе торак пунктлары]] [[Төркем:Шаркавшчынский районы торак пунктлары]] {{Belarus-geo-stub}} co7yetm3wlxj1wkgmpqz9rrb6mbzld0 Грыгаравшчына (Шаркавшчынский районы) 0 548503 3524327 3389423 2022-07-21T20:03:23Z Pierre L'iserois 40487 wikitext text/x-wiki {{ТП}} '''Грыгаравшчына''' ({{lang-be|Грыгараўшчына}}<ref>Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7</ref>) — [[Беларусия|Белоруссиянең]] [[Витебск өлкәсе]] Шаркавшчынский районында урнашкан авыл.<ref>Статистический ежегодник Витебской области. — Витебск: Главное статистическое управление Витебской области, 2013.</ref> == Тарихы == 1921-1945 елларда Польша Республикасы Виленский воеводалыгы Дисенский өязе Шаркаўшчына гминасы составында авыл.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6</ref> == Климаты == Биредә климат уртача, җылы җәй һәм йомшак кыш хас. Җил җәен төньяк-көнбатыштан, кышын көньяк яки көньяк-көнбатыштан исә, кышын еш кына циклоннар уза һәм җепшек һава торышы тора.<ref>{{cite web|url=http://countrystudies.us/belarus/15.htm |title= Climate of Belarus.|author= |publisher= |date = |accessdate= 2015-10-04 |lang= en |description=}}</ref> == Халык саны == * 1921 елда авылда 140 кеше, 29 хуҗалык исәпләнгән.<ref name="skorowidz22">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 74.</ref> * 1931 елда авылда 160 кеше, 38 хуҗалык исәпләнгән.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25.</ref> {{ХСВМ||Таблица}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Регион. Витебская область. Время действий и преобразований = The region. Vitebsk region. The time of actions and transformations / ред.-сост. М. В. Шиманский, А. Ф. Градюшко; фото В. С. Стрелковский [и др.]. — Мн., 2006. — 196 с. * В. А. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Минск: Белорусский Государственный Университет, 1974. — 448 с. * [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_II/884 Grygorowszczyzna, powiat dzisieński, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom_II/884] [[Төркем:Беларусия авыллары]] [[Төркем:Витебск өлкәсе торак пунктлары]] [[Төркем:Шаркавшчынский районы торак пунктлары]] {{Belarus-geo-stub}} nkbxzadn0cagfr7nf0pgjvw76vtxc9c 3524336 3524327 2022-07-21T21:13:51Z Ilnur efende 6874 /* Тарихы */ wikitext text/x-wiki {{ТП}} '''Грыгаравшчына''' ({{lang-be|Грыгараўшчына}}<ref>Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7</ref>) — [[Беларусия|Белоруссиянең]] [[Витебск өлкәсе]] Шаркавшчынский районында урнашкан авыл.<ref>Статистический ежегодник Витебской области. — Витебск: Главное статистическое управление Витебской области, 2013.</ref> == Тарихы == 1921-1945 елларда Польша Республикасы Виленский воеводалыгы Дисенский өязе Шаркавшчына гминасы составында авыл.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6</ref> == Климаты == Биредә климат уртача, җылы җәй һәм йомшак кыш хас. Җил җәен төньяк-көнбатыштан, кышын көньяк яки көньяк-көнбатыштан исә, кышын еш кына циклоннар уза һәм җепшек һава торышы тора.<ref>{{cite web|url=http://countrystudies.us/belarus/15.htm |title= Climate of Belarus.|author= |publisher= |date = |accessdate= 2015-10-04 |lang= en |description=}}</ref> == Халык саны == * 1921 елда авылда 140 кеше, 29 хуҗалык исәпләнгән.<ref name="skorowidz22">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 74.</ref> * 1931 елда авылда 160 кеше, 38 хуҗалык исәпләнгән.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25.</ref> {{ХСВМ||Таблица}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Регион. Витебская область. Время действий и преобразований = The region. Vitebsk region. The time of actions and transformations / ред.-сост. М. В. Шиманский, А. Ф. Градюшко; фото В. С. Стрелковский [и др.]. — Мн., 2006. — 196 с. * В. А. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Минск: Белорусский Государственный Университет, 1974. — 448 с. * [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_II/884 Grygorowszczyzna, powiat dzisieński, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom_II/884] [[Төркем:Беларусия авыллары]] [[Төркем:Витебск өлкәсе торак пунктлары]] [[Төркем:Шаркавшчынский районы торак пунктлары]] {{Belarus-geo-stub}} g2vpf0v8za5svo4s5vf1x6e0heq3hiy Чаронка (Узрэцки авыл советы) 0 552901 3524338 3523779 2022-07-21T21:14:57Z Ilnur efende 6874 /* Тарихы */ wikitext text/x-wiki {{ТП}} '''Чаронка''' ({{lang-be|Чаронка}}<ref>Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7</ref>) — [[Беларусия|Белоруссиянең]] [[Витебск өлкәсе]] Глыбоцкий районында урнашкан авыл.<ref>Статистический ежегодник Витебской области. — Витебск: Главное статистическое управление Витебской области, 2013.</ref> == Тарихы == 1921-1945 елларда Польша Республикасы Виленский воеводалыгы Дисенский өязе Шаркавшчына гминасы составында авыл.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6</ref> == Климаты == Биредә климат уртача, җылы җәй һәм йомшак кыш хас. Җил җәен төньяк-көнбатыштан, кышын көньяк яки көньяк-көнбатыштан исә, кышын еш кына циклоннар уза һәм җепшек һава торышы тора.<ref>{{cite web|url=http://countrystudies.us/belarus/15.htm |title= Climate of Belarus.|author= |publisher= |date = |accessdate= 2015-10-04 |lang= en |description=}}</ref> == Халык саны == * 1921 елда авылда 218 кеше, 37 хуҗалык исәпләнгән.<ref name="skorowidz22">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 74.</ref> * 1931 елда авылда 224 кеше, 39 хуҗалык исәпләнгән.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25.</ref> {{ХСВМ||Таблица}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Регион. Витебская область. Время действий и преобразований = The region. Vitebsk region. The time of actions and transformations / ред.-сост. М. В. Шиманский, А. Ф. Градюшко; фото В. С. Стрелковский [и др.]. — Мн., 2006. — 196 с. * В. А. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Минск: Белорусский Государственный Университет, 1974. — 448 с. * [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.1/373 Czeronka, powiat dzisieński, gmina Ihumenowo, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom_XV_cz.1/373] [[Төркем:Беларусия авыллары]] [[Төркем:Витебск өлкәсе торак пунктлары]] [[Төркем:Глыбоцкий районы торак пунктлары]] {{Belarus-geo-stub}} 4wg7u3x6fef27wibxpaa9fpvp0izx01 Кулланучы бәхәсе:Pierre L'iserois 3 565295 3524339 3437046 2022-07-21T21:16:59Z Ilnur efende 6874 wikitext text/x-wiki {{Рәхим итегез}}--[[Кулланучы:Ilnur efende|Ilnur efende]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ilnur efende|бәхәс]]) 15 гый 2022, 20:45 (UTC) == Үзгәртүләр кертү проблемалары == :Сәлам. Мин битләрне үзгәртә алмыйм, проблема бармы? сәлам [[Кулланучы:Pierre L&#39;iserois|Pierre L&#39;iserois]] ([[Кулланучы бәхәсе:Pierre L&#39;iserois|бәхәс]]) 1 фев 2022, 11:24 (UTC) ::Көйләүләрнең "Бета-мөмкинлекләр" арасында "Яңа вики-текст режимы"н сүндереп карагыз.--[[Кулланучы:Frhdkazan|frhdkazan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Frhdkazan|бәхәс]]) 1 фев 2022, 12:06 (UTC) :::Бета-мөмкинлекләр бүлегендә кирәкмәгән V-ларны сүндереп карагыз. Якшәмбе көнне берәүгә ярдәм итте.--[[Кулланучы:Frhdkazan|frhdkazan]] ([[Кулланучы бәхәсе:Frhdkazan|бәхәс]]) 1 фев 2022, 13:31 (UTC) **[[Кулланучы:Pierre L&#39;iserois|Pierre L&#39;iserois]], убрал все гаджеты, до сих пор есть проблема?--[[Кулланучы:Ilnur efende|Ilnur efende]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ilnur efende|бәхәс]]) 1 фев 2022, 18:30 (UTC) == ў == Сәлам. Татар телендә бу аваз [в] хәрефе белә бирелә. Әйтелеше [w] кебек.--[[Кулланучы:Ilnur efende|Ilnur efende]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ilnur efende|бәхәс]]) 21 июл 2022, 21:16 (UTC) a0mn0r5pnsrax4z3v10034b2oa6c7um Калып:RCT 10 585135 3524257 3511229 2022-07-21T12:53:16Z 176.98.158.31 wikitext text/x-wiki {{Imbox |type=delete |image=[[Файл:Commons-logo.svg|40px]] |text='''{{#if:{{{local|}}}|В Википедия|На [[Викиҗыентык]]}} есть файл на ту же тему {{#if:{{{local|}}}||под свободной лицензией}} под {{#ifeq:{{PAGENAME:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}|{{PAGENAME}}|[[commons:File:{{PAGENAME:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}|<u>тем же именем</u>]]|именем [[{{#if:{{{local|}}}||commons}}:File:{{PAGENAME:{{{1}}}}}|File:{{PAGENAME:{{{1}}}}}]]}}.'''<br><small>{{#ifeq:{{PAGENAME:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}|{{PAGENAME}}||Внимание! Превью файла на Викискладе может подменяться локальным файлом с тем же именем.}} Перед удалением необходимо убедиться в адекватности переноса. * '''Проверить лицензию''', и если лицензия не допускает хранение файла на Викискладе, то следует снять этот шаблон и [[commons:Commons:Deletion requests|выставить файл на Викискладе на удаление]]. {{#ifeq:{{PAGENAME:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}|{{PAGENAME}}||* Во всех статьях, которые [[Special:Whatlinkshere/{{FULLPAGENAME}}|используют этот файл]], '''скорректировать ссылку''' на новую.}} ---- ''{{Идарәчеләргә|[[ВП:ТБК#Ф6|Ф6]] — Ирекле булмаган, алыштырыла алган файл [[c:File:{{PAGENAME:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}]]}}''</small></br> |imageright={{#ifeq:{{PAGENAME:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}|{{PAGENAME}}||[[Файл:{{PAGENAME:{{{1}}}}}|64px]]}} }}<includeonly>{{#if:{{{nocat|}}}||[[Категория:Файлы:К замене на свободные]]}}</includeonly><noinclude> [[Категория:Шаблоны:Файлы:Административные]]</noinclude> iej1hjnmpmdqyxijvevvvazzo7j7wle Калып:NCT 10 585146 3524256 3511228 2022-07-21T12:52:15Z 176.98.158.31 wikitext text/x-wiki {{Imbox |type=delete |image=[[Файл:NowCom2010-Q-2-att.svg|60px]] |text='''Этот файл доступен на [[Викиҗыентык]] под {{#ifeq:{{PAGENAME:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}|{{PAGENAME}}|<u>[[commons:File:{{PAGENAMEE:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}|тем же именем]]</u>|именем [[commons:File:{{PAGENAMEE:{{{1}}}}}|File:{{PAGENAME:{{{1}}}}}]]}}.'''<br><small>{{#ifeq:{{PAGENAME:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}|{{PAGENAME}}||Внимание! Превью файла на Викиҗыентык может подменяться локальным файлом с тем же именем.}} Перед удалением необходимо убедиться в адекватности переноса: # '''проверить лицензию''', и если лицензия не допускает хранение файла на Викиҗыентык, то следует снять этот шаблон и [[commons:Commons:Deletion requests|выставить файл на Викиҗыентык на удаление]];{{#ifeq: {{PAGENAME:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}|{{PAGENAME}}||# во всех статьях, которые [[Special:Whatlinkshere/{{FULLPAGENAME}}|используют этот файл]], '''скорректировать ссылку''' на новую;}} # '''скопировать описание''' файла на аналогичную страницу на Викискладе, обернув его в шаблон &#123;&#123;[[commons:Template:Ru|Ru]]&#125;&#125;; # убедиться, что не удаляется '''версия лучшего качества'''; при необходимости следует обновить версию файла на Викиҗыентык (ссылка «Загрузить новую версию этого файла»); # если файл на Викиҗыентык под другим именем, убедитесь, что удаляемый файл '''не используется'''; при необходимости следует исправить его включения. Если удалённый файл доступен на Викиҗыентык под тем же именем, то после удаления все включающие его статьи окажутся '''неотпатрулированными'''; следует отпатрулировать по крайней мере те из них, которые оказались неотпатрулированными только из-за удаления файла (для этого необходимо перейти по ссылке «изменения в шаблонах или файлах»). ---- {{Идарәчеләргә|[[ВП:ТВК#Ф7|Ф7]] — Викиҗыентыкта шул ук файл булса [[c:File:{{PAGENAME:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}]]}}</small></br> |imageright={{#ifeq:{{PAGENAME:{{{1|{{PAGENAME}}}}}}}|{{PAGENAME}}||[[Файл:{{PAGENAME:{{{1}}}}}|64px]]}} }}<includeonly>{{#if:{{{nocat|}}}||[[Категория:Файлы:Перенесённые на Викисклад]]}}</includeonly><noinclude> {{doc}} [[Категория:Шаблоны:Файлы:Административные]] </noinclude> 87mp69no3fohh7kbvtu6vy7emf1bfo3 Россиянең 2022 елгы Украинага бәреп керүе дәвамында үтерелгән татарлар һәм башкортлар 0 585188 3524325 3524143 2022-07-21T19:42:46Z Әмир 15082 + 2 Башкортстанлы wikitext text/x-wiki {{мәгълүмати исемлек|show=2|Татарлар|Башкортлар|Россиянең Украинага бәреп керүе (2022)}} {{Портал|Шәхесләр}} {{TOC right}} {{notice|'''Бу биттәге исемлек тулы булмаска мөмкин!'''<br/>Мәгълүмат һәм дәлилләүче чыганакларга сылтамалар белән баетуыгыз өчен изге рәхмәт!}} == Исемлек == === А === # [[Айдар Аиткужин]] (22 яшь, [[Күгәрчен районы]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> # [[Радмир Алиев]] ([[Сорокино (Төмән өлкәсе)|Сорокино]], [[Яркәү районы]], [[Төмән өлкәсе]])<ref>[https://72.ru/text/gorod/2022/05/20/71345213/ В спецоперации на Украине погиб 42-летний уроженец тюменского села.]</ref> # [[Альберт Аллагулов]] (25 яшь, [[Уфа]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> # [[Фәдис Аллаяров]] (22 яшь, [[Бишбүләк районы]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> # [[Шамил Алмәрдәнов]] (55 яшь, [[Учалы районы]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> # [[Илгиз Алтыншин]] (40 яшь, [[Куергазы районы]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> # [[Рөстәм Артемьев]] (45 яшь, [[Уфа]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Илфат Ахияров]] (33 яшь, [[Дүртөйле]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa">{{cite web|url=https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/|title = Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации|publisher=[[Комсомольская правда]].Уфа порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[7 апрель]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[24 апрель]] көне|language= [[русча]]}}</ref><ref name=":Пруфы">[https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине.] Пруфы.рф ВКонтакте</ref> === Ә === # [[Руслан Әетов]] ([[Березовский]], Свердловск өлкәсе)<ref>[https://www.ura.news/news/1052540266 Свердловский солдат погиб во время спецоперации на Украине.]</ref> # [[Хәйдәр Әфләтүнов]] ([[Яңа Комазан]], [[Мамадыш районы]], [[Татарстан]])<ref>[https://www.tatar-inform.ru/news/zitel-mamadysskogo-raiona-rt-pogib-vo-vremya-specoperacii-na-ukraine-5868729 Житель Мамадышского района РТ погиб во время спецоперации на Украине.]</ref> # [[Марат Әхмәтҗанов (1999)|Марат Әхмәтҗанов]] (23 яшь, [[Нуриман районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Николай Әхмәтҗанов]] ([[Новоуткинск]], [[Свердловск өлкәсе]])<ref>[https://66.ru/news/incident/251704/ На Украине погибли как минимум 40 солдат из Свердловской области. Список.]</ref> # [[Рафаэль Әхмәтов]] ([[Ырынбур]], [[Ырынбур өлкәсе]])<ref>[https://56orb.ru/news/society/13-05-2022/v-orenburge-prostilis-s-pogibshim-na-ukraine-ofitserom-rafaelem-ahmetovym В Оренбурге простились с погибшим в ходе спецоперации на Украине Рафаэлем Ахметовым.]</ref> # [[Фидарис Әхмәтов]] (35 яшь, [[Тәтешле районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Андрей Әхмәтшин]] ([[Тольятти]], [[Самар өлкәсе]])<ref>[https://www.samara.kp.ru/daily/27377.5/4570103/ "Он умер ради жизни других": погибшего на Украине старшину из Тольятти посмертно представили к Ордену.]</ref> # [[Руслан Әхмәтшин]], өлкән лейтенант, танкист, (25 яшь, [[Кизнер]], Удмуртия) <ref name="Tatar Today">[https://tatar-today.ru/2022/05/75372/ Украинада Казан танк училищесыннан тагын 4 офицер һәлак булган.] Tatar Today — татар яңалыклары</ref>. # [[Мәлик Әхтәров]] ([[Екатеринбург]], Свердловск өлкәсе)<ref name="ТС" /> # [[Рафил Әюпов]] (46 яшь, [[Белорет районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> === Б === # [[Илнар Байҗигетов]] (24 яшь, [[Учалы районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Рөстәм Бакиров]] (27 яшь, [[Дүртөйле]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Алмаз Батанов]], лейтенант, танкист (1999, [[Казан]]) # [[Артур Батыров]], өлкән лейтенант (28 яшь, [[Дәүләкән]], Башкортстан)<ref>''Азат Гиззатуллин''. [https://www.bashinform.ru/news/social/2022-05-23/v-bashkirii-prostilis-so-starshim-leytenantom-arturom-batyrovym-pogibshim-na-territorii-ukrainy-2814453 В Башкирии простились со старшим лейтенантом Артуром Батыровым, погибшим на территории Украины.] ИА «Башинформ», 23.05.2022</ref> # [[Байегет Бикбулатов]] (20 яшь, [[Бөрҗән районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Дамир Бикмансуров]] ([[Юкамен районы]], Удмуртия)<ref>[https://www.udm-info.ru/news/society/17-04-2022/urozhenets-udmurtii-damir-bekmansurov-pogib-na-ukraine%3famp=1 Уроженец Удмуртии Дамир Бекмансуров погиб на Украине.]</ref> # [[Сынбулат Билалов]] (21 яшь, [[Бөрҗән районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> === В === # [[Виктор Вәлиев]] ([[Киев]], Украина)<ref>[https://i-ua.tv/society/32881-zahynuv-viktor-valieiev-kolyshnii-dyrektor-asotsiatsii-it-ukrainy Загинув Віктор Валєєв, колишній директор асоціації ІТ України.]{{ref-ua}}</ref> # [[Данил Вәлиев]] (31 яшь, [[Чакмагыш районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Данис Вәлиев]] (21 яшь, [[Дурасау (Чишмә районы)|Дурасов]], [[Чишмә районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Зөфәр Вәхиев]] (23 яшь, [[Маты (Балтач районы)|Маты]], [[Балтач районы (Башкортстан)|Балтач районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Гомәр Волков]] ([[Кырым]])<ref>[https://www.24tv.ua/ru/u-vijni-za-ukrainu-zaginuv-krimskotatarskij-boyec-umer-volkov_n1895031/amp В войне за Украину погиб крымскотатарский боец Умер Волков.]</ref> === Г === # [[Виталий Габтуллин]] ([[Лысьва]], Пермь крае)<ref name="ПА" /> # [[Рөстәм Газизов]] (20 яшь, [[Балакатай районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Ренат Гайсин]], подполковник (1983, Казан) # [[Илнур Гайфетдинов]], фельдшер (2000, [[Кукмара районы]]) # [[Илгиз Гайфуллин]] (26 яшь, [[Учалы районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Артём Галиев]] ([[Фаленки районы]], [[Киров өлкәсе]])<ref>[https://www.gtrk-vyatka.ru/vesti/incidents/amp/72956-major-iz-falenskogo-rajona-pogib-v-boju-na-ukraine.html Майор из Фалёнского района погиб в бою на Украине.]</ref> # [[Илдар Галиев]], рядовой ([[Балтач районы]]) # [[Илдар Гализиев]] ([[Подовинное]], [[Октябрьское районы (Чиләбе өлкәсе)|Октябрьское районы]], [[Чиләбе өлкәсе]])<ref>[https://74.ru/text/incidents/2022/06/04/71385302/ В Челябинской области простились с погибшим на Украине 19-летним ефрейтором.]</ref> # [[Руслан Галимов]] (42 яшь, [[Салават районы]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> # [[Илшат Галин]] (28 яшь, Бөрҗән районы, Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Илвир Галләмов]], өлкән лейтенант, танк взводы командиры (1997, БР, [[Кушнаренко районы]], [[Калтай (Кушнарин районы)|Калтай]])<ref>[https://ok.ru/dorogamipamyiti/topic/154011032692096 ПАМЯТИ СТАРШЕГО ЛЕЙТЕНАНТА ВООРУЖЕННЫХ СИЛ РФ ГАЛЛЯМОВА]</ref>.<ref name="kazanreporter2304">{{cite web|url=https://kazanreporter.ru/news/49198_stalo-izvestno-o-gibeli-na-ukraine-semi-vypusknikov-kazanskogo-tankovogo-ucilisa|title = Еще пять выпускников казанского танкового училища погибли на Украине|publisher=«Казанский репортёр» порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[23 апрель]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[23 апрель]] көне|language= [[русча]]}}</ref> # [[Руслан Галләмов]], прапорщик (1988, [[Чаллы]]) # [[Линар Гарипов]] (22 яшь, [[Салават (шәһәр)|Салават]])<ref name="kazanreporter2304"/><ref>[http://www.gorodsalavat.ru/news.php?id=1078 www.gorodSalavat.ru - Житель Салавата Линар Гарипов погиб на Украине.] Сайт города Салават, 25.03.2022</ref> # [[Риф Гафаров]] (38 яшь, [[Балакатай районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Руслан Гашиятуллин]] ([[Сафакүл]], [[Сафакүл районы]], [[Курган өлкәсе]])<ref>[https://45.ru/text/incidents/2022/03/24/70528796/ В Зауралье простятся с военнослужащим Русланом Гашиятуллиным, погибшим на Украине.]</ref> # [[Ленар Гәрәев]] (32 яшь, [[Тәбәрле]], [[Әгерҗе районы]], Татарстан) <ref>[http://agryz-rt.ru/news/nasha-zhizn/v-agryzskom-rayone-prostilis-s-geroicheski-pogibshim-na-ukraine-lenarom-garaevym В Агрызском районе простились с героически погибшим на Украине Ленаром Гараевым.] Агрызские вести, 9.07.2022</ref> # [[Сергей Гобәйдуллин]] ([[Чибәркүл]], Чиләбе өлкәсе)<ref name="КД" /> # [[Файл:RIAN archive 470774 Gold Star medal (cropped).jpg|15px|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале - 2022]] [[Дамир Гыйлемханов (1999)]], танк механигы, ефрейтор (Казан) # [[Равил Ринат улы Гомәров| Равил Гомәров]] ([[Салават (шәһәр)|Салават]], Башкортстан) <ref>''Ирина Кудрина''. [https://gorobzor.ru/novosti/proisshestviya/170975-v-salavate-provodili-v-posledniy-put-ravilya-gumerova-pogibshego-na-ukraine В Салавате проводили в последний путь Равиля Гумерова, погибшего на Украине.] Новости Уфы и Башкирии, 09.07.2022</ref> # [[Сергей Гыйззәтуллин]] ([[Канлы (Кушнарин районы)|Канлы]], [[Кушнарен районы]], Башкортстан)<ref>[https://bash.news/news/181165-v-bashkirii-prostilis-s-pogibshim-na-ukraine-sergeem-gizatullinym В Башкирии простились с погибшим на Украине Сергеем Гизатуллиным]</ref> # [[Руслан Гыйлемханов]] (35 яшь, [[Дүртөйле]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Илмир Гыймалетдинов]] (43 яшь, [[Бүздәк районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> === Д === # [[Өметҗан Дәүләтов]] ([[Чиләбе]], Чиләбе өлкәсе)<ref name="КД" /> # [[Дмитрий Дормидонтов]] ([[Теләче районы]], [[Кылбагыш]]) # [[Марат Дүсәкәев]] (Омск өлкәсе)<ref>[https://m.bk55.ru/news/article/202341/ Еще четверо жителей Омской области погибли в ходе спецоперации на Украине.]</ref> === З === # [[Вадим Заһиров]] (21 яшь, [[Борай районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Айрат Заһитов]] (21 яшь, [[Салават районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Рәмис Заһретдинов]], майор (34 яшь, [[Яр Чаллы]])<ref>[https://chelny-izvest.ru/news/facts/v-boyakh-na-ukraine-pogib-urozhenets-naberezhnykh-chelnov-ramis-zagretdinov?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop В боях на Украине погиб уроженец Набережных Челнов Рамис Загртдинов.] Челнинские известия. 14.05.2022</ref> # [[Айгиз Закиров]] (20 яшь, [[Учалы районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Рушан Закиров]] (19 яшь, [[Дуван районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Илгизәр Зиннуров]] (25 яшь, [[Кыйгы районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> === Җ === # [[Ренат Җангалиев]] (38 яшь, [[Аскын районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Илсур Җанюлдашев]] (34 яшь, [[Сибай]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> === И === # [[Айнур Измайлов]], танк взводы командиры, лейтенант (1998, Кукмара районы) # [[Тамерлан Илһамов]] ([[Әбҗәлил районы]], Башкортстан)<ref>[https://vk.com/wall-115466005_310269 В Башкирии простились с Тамерланом Ильгамовым.] ВКонтакте</ref> # [[Илдус Иманаев]] (32 яшь, [[Чишмә районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Руслан Исәнбаев]] (22 яшь, [[Салават районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Файл:RIAN archive 470774 Gold Star medal (cropped).jpg|15px|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале - 2022]] [[Дамир Исламов (1996)]] ([[Лениногорск]]) # [[Самат Ишкилдин]] (42 яшь, [[Зиянчура районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Эдуард Ишманов]] ([[Әрәмә авыл|Әрәмә]], Барда районы, Пермь крае)<ref name="ПА">[https://www.perm.aif.ru/amp/incidents/nevernuvshiesya_spisok_pogibshih_na_ukraine_voennyh_iz_permskogo_kraya Невернувшиеся. Список погибших на Украине военных из Пермского края]</ref> # [[Александр Иштирәков]] ([[Новоуральск]], Свердловск өлкәсе)<ref name="ТС">[https://www.tagilcity.ru/news/incident/14-04-2022/spisok-pogibshih-sverdlovchan-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine%3famp=1 Список погибших свердловчан в ходе спецоперации на Украине (обновляется).]</ref> === Й === # [[Морат Йосыпов]], механик-радиотелефончы (2000, [[Иске Мөхәммәт]], [[Кыйгы районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> === К === # [[Илназ Кадыйров]], капитан, танк ротасы командиры (34 яшь, Казан) <ref>[https://kazanreporter.ru/news/49337_na-ukraine-pogib-komandir-roty-iz-kazani Казанский репортер: На Украине погиб командир роты из Казани.] Казанский репортер, 2.05.2022</ref> # [[Данил Казаков]] ([[Бөгелмә]])<ref name="prokazan20220421">{{cite web|url=https://prokazan.ru/news/view/157275|title = НА УКРАИНЕ ПОГИБ СЕРЖАНТ ИЗ ТАТАРСТАНА, КОМАНДИР ТАНКА АРТЕМ НАГОРКИН|publisher=«ProKazan» порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[21 апрель]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[23 апрель]] көне|language= [[русча]]}}</ref> # [[Денис Камалов]] (28 яшь, [[Уфа]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Хәкимҗан Карагулов]] (24 яшь, Бөрҗән районы, Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Динаф Касыймов]] (20 яшь, [[Авык-Бүләк]], [[Тәтешле районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/><ref name="ПА" /> # [[Рәмис Каюмов]] ([[Бөгелмә районы]], [[Татарстан]])<ref>[https://www.kommersant.ru/amp/5382047 В Татарстане простились с погибшим в ходе спецоперации на Украине военнослужащим.]</ref> # [[Альберт Кәримов (1984)|Альберт Кәримов]], спецназ подполковнигы (38 яшь, [[Тирлән (авыл)|Тирлән]], [[Белорет районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Тимур Килмөхәммәтов]] (22 яшь, Учалы районы, Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Инсур Кинҗәкәев]] (34 яшь, Бөрҗән районы, Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Олег Кириллов]] (Кукмара районы, [[Түбән Чура]]) # [[Марсель Корманалин]], (28 яшь, [[Кырмыскалы районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Нурлан Куҗбасаров]] ([[Сосновка (Бреды районы)|Сосновка]], [[Бреды районы]], Чиләбе өлкәсе)<ref name="Пчела" /> # [[Тимур Кыпчатов]] ([[Иске Кулаткы]], [[Иске Кулаткы районы]], [[Сембер өлкәсе]])<ref name="УКП">[https://www.ul.kp.ru/daily/27399/4595610/Военные из Ульяновска и Ульяновской области, погибшие на Украине в 2022 году во время спецоперации.]</ref> === М === # [[Ренад Мәҗитов]] (1972―2022, [[Лаеш районы]], Татарстан) <ref>''Саша Ларина.'' [http://laishevskyi.ru/news/novosti/segodnya-vsem-selom-zhiteli-tat-yantyka-khoronili-pogibshego-v-voennoy-spetsoperatsii-na-ukraine Сегодня всем селом жители Тат. Янтыка хоронили погибшего в спецоперации на Украине.] Камская новь, 21.06.2022</ref> # [[Илья Мәүлетов]] ([[Ырынбур]], [[Ырынбур өлкәсе]])<ref>[https://www.ural56.ru/amp/news/678140/ «Невыносимо хочет домой»: В ходе спецоперации на Украине погиб 20-летний Илья Маулятов из Оренбурга]</ref> # [[Азат Мозафаров]] (23 яшь, [[Идрис (Салават районы)|Идрис]], [[Салават районы]], [[Башкортстан]])<ref>[https://ufa1.ru/text/incidents/2022/05/28/71367155/ В ходе спецоперации на Украине погиб контрактник из Башкирии Азат Музафаров.]</ref> # [[Илмир Монасыйпов]] (20 яшь, [[Ташлыяр (Мөслим районы)|Ташлыяр]], [[Төслим районы]], Татарстан)<ref>[https://muslumovo.tatarstan.ru/index.htm/news/2096571.htm В Муслюмовском районе простились с солдатом Ильмиром Мунасиповым.] Муслюмовский муниципальный район, 16.06.2022</ref> # [[Тимур Моратов]], (37 яшь, [[Зиянчура районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Марат Мостафин (1985)|Марат Мостафин]], (37 яшь, [[Дүртөйле]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Руслан Мөдәрисов]] ([[Шахи (Алтай крае)|Шахи]], [[Павловск районы]], [[Алтай крае]])<ref>[https://www.brl.mk.ru/amp/social/2022/04/05/v-altayskom-krae-pokhoronili-eshhe-odnogo-uchastnika-specoperacii-na-ukraine.html В Алтайском крае похоронили еще одного участника спецоперации на Украине.]</ref> # [[Нил Мөслимов]], гранатометчик (2003, [[Ахун]], Учалы районы, Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Вадим Мөхәммәдов]] (26 яшь, [[Мәчетле районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Марат Мөхәммәдиев]] (35 яшь, [[Учалы районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Рәхимҗан Мөхетдинов]] (28 яшь, [[Әбҗәлил районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Гаян Муллаҗанов]] ([[Азнакай районы]])<ref name="prokazan20220421"/> === Н === # [[Игорь Насыйбуллин]] (Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Рәмис Насыйров]] ([[Иске Кулаткы]], [[Иске Кулаткы районы]], [[Сембер өлкәсе]])<ref>[https://www.ul.kp.ru/daily/27395/4591384/ Список военных из Ульяновска и Ульяновской области, погибших на Украине в 2022 году во время спецоперации]</ref> # [[Артур Нәбиуллин]] (37 яшь, [[Яңавыл]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Рәмзәл Нәфыйков]] (23 яшь, [[Бишбүләк районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Айрат Заһитов]] (21 яшь, [[Салават районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Динар Низаев]], (24 яшь, [[Кушнарин районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Линар Ниязов]] (Омск өлкәсе)<ref>[https://omsk.bezformata.com/listnews/spetcoperatcii-na-ukraine-omichah/105472239/ Власти региона сообщили еще о четырех погибших в спецоперации на Украине омичах.]</ref> # [[Тимур Нухов]] (23 яшь, [[Балтач районы (Башкортстан)|Балтач районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> === П === # [[Руслан Петрухин]] ([[Чкаловский (Ырынбур өлкәсе)|Чкаловский]], [[Әсәкәй районы]], [[Ырынбур өлкәсе]])<ref name="ИН" /> === Р === # [[Равил Рамазанов]] ([[Түбән Кама]], [[Татарстан]])<ref>[https://kazanfirst-ru.turbopages.org/kazanfirst.ru/s/news/582448?utm_source=yxnews&utm_medium=mobile&utm_referrer=https%3A%2F%2Fyandex.ru%2Fnews%2Fstory%2FNaUkraine_vkhode_specoperacii_pogib_37-letnij_zhitel_Nizhnekamska--33f60128e7de77e8b0371c41f50f5d2f В спецоперации на Украине погиб слесарь-ремонтник нижнекамского предприятия.]</ref> # [[Айнур Раянов]] (31 яшь, [[Чакмагыш районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Арсен Рәимов]], өлкән лейтенант, (29 яшь, [[Мәләвез районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Данис Рыбаков]] (23 яшь, [[Туймазы районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> === С === # [[Рүзәл Сабирҗанов]] ([[Кукмара районы]], [[Татарстан]])<ref>[https://www.kazan.mk.ru/amp/incident/2022/06/03/21letniy-soldat-iz-tatarstana-pogib-na-ukraine.html 21-летний солдат из Татарстана погиб на Украине.]</ref> # [[Илдар Садриев]] (22 яшь, [[Яр Чаллы]], Татарстан) <ref>[https://chelny-biz.ru/news/506267/ Выпускника колледжа, погибшего на Украине, похоронили в Тукаевском районе.] chelny-biz.ru, 29.06.2022</ref> # [[Ирек Садыйков]] (24 яшь, [[Мамадыш районы]], Югары Ошма)<ref name=":Ирек мәйданы">Без сакламасак, кем саклар. [[Ирек мәйданы (газета)|Ирек мәйданы]], 19.05.2022, 3нче бит</ref> # [[Руслан Садыйков]] (Казан)<ref name="prokazan20220421"/> # [[Рәшид Салаватов]] ([[Алешкин (Волгоград өдкәсе)|Алешкин]], [[Чернышковски районы]], [[Волгоград өлкәсе]])<ref name="ИН">[https://islamnews.ru/2022/3/28/voiny-tatary-i-bashkiry-pavshie-v-khode-spetsoperatsii-rf Воины-татары и башкиры, павшие в ходе спецоперации РФ. IslamNews.]</ref> # [[Денис Сафин]] (27 яшь, [[Белорет районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Артур Саяпов]] (26 яшь, [[Ильино-Поляна]], [[Благовещен районы]], Башкортстан)<ref>[https://ufa.aif.ru/politic/na_ukraine_pogib_leytenant_artur_sayapov_iz_bashkirii На Украине погиб лейтенант Артур Саяпов из Башкирии.] АиФ Уфа, 19.07.2022</ref> # [[Артур Сәетов]] (25 яшь, [[Шаран районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Винер Сәйфуллин]], механик-йөртүче (1999, [[Югары Кыйгы]], [[Кыйгы районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Илдар Сәйфуллин]] ([[Урыссу]], [[Ютазы районы]], Татарстан)<ref>[https://tatar-inform.tatar/news/ukrainadagy-maxsus-operaciyada-tatarstan-egete-kapitan-ildar-saifullin-halak-bulgan-5857037 Украинадагы махсус операциядә Татарстан егете капитан Илдар Сәйфуллин һәлак булган.] [[Татар-информ]], 7.07.2022</ref> # [[Камил Сәйфуллин]] (35 яшь, [[Уфа]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Руслан Сәйфуллин]], (Күктәкә, [[Азнакай районы]])<ref>''Лиза Нурлыева''. [http://aznakaevo-rt.ru/news/җәmgyiyat/tymytyk-m-kktk-il-iminlegen-saklagan-uly-beln-khushlashty Тымытык һәм Күктәкә ил иминлеген саклаган улы белән хушлашты.] [[ Маяк (Азнакай, гәзит)|Маяк]], 14.05.2022</ref> # [[Данис Сәләхетдинов]], прапорщик (1986, Казан) # [[Руслан Сәфәров]] ([[Бакчагөл]], [[Бараба районы]], [[Новосибирск өлкәсе]])<ref>[https://www.vn.ru/news-vodolaz-razvedchik-ruslan-safarov-iz-barabinskogo-rayona-pogib-na-ukraine/amp/ Водолаз-разведчик Руслан Сафаров из Барабинского района погиб на Украине.]</ref> # [[Илнур Сибгатуллин]], сержант (1990, [[Түбән Кама]]) # [[Денис Собханкулов]] (29 яшь, [[Әлшәй районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Вячеслав Солтанов]] ([[Коншак районы]], Чиләбе өлкәсе)<ref name="Пчела">[https://pchela.news/news/detail/21632 Во время спецоперации на Украине погиб 28-летний ефрейтор из Челябинской области.]</ref> # [[Фидан Солтанов]] (23 яшь, [[Әбҗәлил районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Тимур Сөләйманов]] ([[Пенза]])<ref>[https://www.e1.ru/text/world/2022/03/24/70524677/?utm_source=vk&utm_medium=social&utm_campaign=e1 «Он позвонил в день смерти». На Украине погиб офицер из Екатеринбурга.]</ref> # [[Динар Сөләйманов]] (30 яшь, [[Уфа районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> === У === # [[Артём Уразаев]] ([[Колюткино (Белоярски шәһәр бүлгесе)|Колюткино]], [[Белоярский шәһәр округы]], Свердловск өлкәсе)<ref name="ТС" /> # [[Галим Усманов]] (37 яшь, [[Әбҗәлил районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Илгиз Усманов]] (38 яшь, Чишмә районы, Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> === Ф === # [[Айдар Фазылов]] (37 яшь, [[Дүртөйле районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Айрат Фатыйхов]] (32 яшь, [[Миякә районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Рәнис Фәсхитов]] (21 яшь, [[Абзай (Кыйгы районы)|Абзай]], [[Кыйгы районы]], Башкортстан) <ref>[https://vk.com/wall306580157_9541 С прискорбием сообщаю, что при исполнении воинского.] Зухра Гордиенко ВКонтакте</ref> # [[Данил Фәттахов]] (37 яшь, [[Уфа]], Башкортстан)<ref>[https://vk.com/wall-30988252_1894227?z=photo-30988252_457377071%2Falbum-30988252_00%2Frev В Уфе простились с Данилом Фаттаховым, погибшим..] Кумертау ВКонтакте</ref><ref name=":Пруфы" /> === Х === # [[Камил Хәбибнаҗаров]] ([[Новосибирск]])<ref>[https://ngs.ru/text/world/2022/04/11/71247221/ В Новосибирске похоронили 21-летнего ефрейтора, погибшего на Украине, — для опознания понадобился ДНК-тест.]</ref> # [[Игорь Хаҗиәхмәтов]] ([[Каневская районы]], [[Краснодар крае]])<ref>[https://www.kanevskadm.ru/news/kanevskoy-rayon-prostilsya-s-voinami-pogibshimi-vo-vremya-spetsoperatsii-na-ukraine/ Каневской район простился с погибшими во время спецоперации на Украине]</ref> # [[Айдар Хайров]] (39 яшь, [[Норлат]], Татарстан)<ref>[http://nurlat-tat.ru/news/novosti/segodnya-v-nurlate-prostilis-s-aydarom-khayrovym Сегодня в Нурлате простились с Айдаром Хайровым]</ref> # [[Илназ Харисов]] ([[Яшел Үзән]])<ref name="kazanfirst20220420">{{cite web|url=https://kazanfirst.ru/news/579019|title = В Зеленодольске похоронили погибшего на Украине Ильназа Харисова|publisher=«KazanFirst» порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[20 апрель]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[23 апрель]] көне|language= [[русча]]}}</ref> # [[Айнур Хаҗиев]] (21 яшь, [[Шаран районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Тимур Хәйруллин]] (27 яшь, [[Учалы районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Вадим Хәкимов]] (26 яшь, [[Кырмыскалы районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Руслан Хәлимов]] (22 яшь, [[Әлшәй районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Марсель Хәлиуллин]] (22 яшь, Кушнаренко районы, Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Наил Хәлиуллин]], өлкән сержант, {{comment|ирекле|доброволец}} (49 яшь, Яр Чаллы) <ref>[https://kazanreporter.ru/news/49329_49-letnij-soldat-dobrovolec-iz-tatarstana-pogib-na-ukraine Казанский репортер: На Украине погиб 49-летний доброволец из Набережных Челнов]</ref> # [[Марат Хәлитов]] ([[Ташлы районы]], [[Ырынбур өлкәсе]])<ref>[https://www.orenburg.media/%3fp=126575&amp На Украине погиб спецназовец из Оренбургской области.]</ref> # [[Динар Хәмитов (1980)]] ([[Питрәч]]) # [[Илшат Хәмидрәхимов]], взвод командиры, өлкән лейтенант (26 яшь, [[Аксубай районы]])<ref>[http://shahrikazan.ru/news/kyiskacha-yaңalyiklar/kechkendn-sportchy-ide-tatarstanda-tagyn-ber-batyr-soldat-beln-khushlashtylar "Кечкенәдән спортчы иде...": Татарстанда тагын бер батыр солдат белән хушлаштылар.] aksubayevo.ru, 8.05.2022</ref> # [[Таһир Хәсәнов]] ([[Югары Ләмәз]], [[Архангель районы (Башкортстан)|Архангель районы]], [[Башкортстан]])<ref>[https://www.gorobzor.ru/amp/novosti/proisshestviya/169780-v-hode-specoperacii-na-territorii-ukrainy-pogib-tagir-hasanov-iz-bashkirii В ходе спецоперации на территории Украины погиб Тагир Хасанов из Башкирии.]</ref> # [[Габдрахман Хисаметдинов]] ([[Яңа Атъял]], [[Яулытора районы]], [[Төмән өлкәсе]])<ref>[https://vsluh.ru/novosti/obshchestvo/v-tyumenskoy-oblasti-proshchayutsya-s-eshche-dvumya-voennymi-pogibshimi-na-ukraine_378704/ В Тюменской области прощаются с еще двумя военными, погибшими на Украине.]</ref> # [[Вадим Хисмәтуллин]] (34 яшь, [[Яңавыл]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Айнур Холматов]] (19 яшь, [[Дәүләкән]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Илнур Хөснетдинов]] (25 яшь, [[Салават районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> === Ш === # [[Гафур Шакирҗанов]], танк взводы командиры, өлкән лейтенант (1996, Яшел Үзән) # [[Азат Шакиров]] (''DJ Mongol'', 34 яшь, [[Уфа]], Башкортстан)<ref>[https://prufy.ru/news/society/127169-na_ukraine_pogib_izvestnyy_ufimskiy_didzhey_azat_shakirov_dj_mongol/ На Донбассе погиб известный уфимский DJ Mongol Азат Шакиров]</ref> # [[Ильяс Шамигулов]] (26 яшь, Бөрҗән районы, Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Рамил Шабуров]] (47 яшь, [[Танай (Алабуга районы)|Танайка]], [[Алабуга районы]]) <ref>[https://smartik.ru/elabuga/post/166198045 В Елабужском районе сегодня простились с погибшим.] Елабуга Онлайн, 21.06.2022</ref> # [[Эдуард Шәйдуллин]] (30 яшь, [[Яңавыл]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Эдуард Шаһиев (2001)|Эдуард Шаһиев]] ([[Такталым]], [[Коншак районы]], [[Чиләбе өлкәсе]])<ref>[https://www.kommersant.ru/amp/5366804 Военный из Кунашакского района погиб в ходе спецоперации на Украине.]</ref> # [[Дамир Шәймәрданов]], өлкән лейтенант, танкист ([[Йошкар-Ола]], [[Мари Ил]])<ref name="Tatar Today" /> # [[Изгар Шәйхелисламов]] (33 яшь, [[Иглин районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Равил Шәмсетдинов]] ([[Әбләз (Ырынбур өлкәсе)|Әбләз]], Саракташ районы, Ырынбур өлкәсе)<ref>[https://56orb.ru/news/society/12-05-2022/v-saraktashskom-rayone-pohoronili-pogibshego-na-ukraine-voennosluzhaschego В Саракташском районе похоронили погибшего на Украине военнослужащего.]</ref> # [[Гадел Шәмгунов]], өлкән сержант (1993, Казан) <ref>[https://kazanreporter.ru/news/49067_tatarstanec-damir-gilemhanov-pogib-na-ukraine-emu-prisvoeno-zvanie-geroa-rossii Татарстанец Дамир Гилемханов погиб на Украине. Ему присвоено звание Героя России.] Казанский репортер, 15.04.2022</ref> # [[Артур Шәрәфиев]] (2001, Яр Чаллы) # [[Дим Шәрипов]] (44 яшь, [[Мәләвез]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Илнар Шәфигуллин]] (23 яшь, [[Олы Бакырчы]], [[Апас районы]], Татарстан)<ref>[https://vk.com/wall-201846714_744 В селе Большие Бакрче Апастовского района.] Апастовский муниципальный район ВКонтакте</ref> # [[Роман Шәфыйков]] (29 яшь, [[Уфа]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> === Ю === # [[Марат Юнысов (2001)|Марат Юнысов]] ([[Карталы районы]], Чиләбе өлкәсе)<ref name="КД">[https://www.kursdela.biz/news/society/10-05-2022/spisok-pogibshih-yuzhnouraltsev-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine%3famp=1 Список погибших южноуральцев в ходе спецоперации на Украине.]</ref> === Я === # [[Руслан Язданов]] (27 яшь, Когалым-[[Әлмәт]])<ref name=":Ирек мәйданы" /> # [[Айнур Ямалов]] ([[Амангилде (Әбҗәлил районы)|Амангилде]], [[Әбҗәлил районы]], [[Башкортстан]])<ref>[https://74.ru/text/incidents/2022/05/27/71363561/ В Башкирии простились с погибшим на Украине уроженцем Магнитогорска. Он посмертно награжден орденом Мужества]</ref> # [[Дим Ямилхин]] ([[Учалы]], Башкортстан)<ref>[https://vk.com/wall-165286587_42657 29 июня 2022 года при исполнении воинского..] Учалинская правда ВКонтакте</ref> # [[Айнур Янышев]] (36 яшь, [[Миякә районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> == Моны да карагыз == * ''[[Россия Федерациясе]] [[Россия Федерациясе дәүләт бүләкләре|дәүләт бүләкләре]]'' ([[:ru:Государственные награды Российской Федерации|ru]]) {{*}} [[Россия Федерациясе Каһарманы]] * ''[[Украина]] [[Украина дәүләт бүләкләре|дәүләт бүләкләре]]'' ([[:ru:Государственные награды Украины|ru]]) {{*}} [[Украина Каһарманы]]'' ([[:ru:Герой Украины|ru]]) * ''[[Луганск Халык Җөмһүрияте]] [[Луганск Халык Җөмһүрияте дәүләт бүләкләре|дәүләт бүләкләре]]'' ([[:ru:Награды Луганской Народной Республики|ru]]) {{*}} [[Луганск Халык Җөмһүрияте Каһарманы|Каһарманы]] * ''[[Донецк Халык Җөмһүрияте]] [[Донецк Халык Җөмһүрияте Каһарманы|Каһарманы]]'' ([[:ru:Герой Донецкой Народной Республики|ru]]) * [[«Телсез Күке» спектакле]] * [[Татарлар — Советлар Берлеге Каһарманнары исемлеге]] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == * {{cite web|url=https://www.azatliq.org/a/31759329.html|title = Путин сугышы корбаннары|publisher=[[Азатлык радиосы]] порталы|author=|accessdate=[[2022 ел]]ның [[20 апрель]] көне|language= [[татарча]]}} * {{cite web|url=https://islamnews.ru/news-voiny-tatary-i-bashkiry-pavshie-v-khode-spetsoperatsii-rf|title = Воины-татары и башкиры, павшие в ходе спецоперации РФ|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[28 март]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[20 апрель]] көне|language= [[русча]]}} * {{cite web|url=https://islamnews.ru/news-rasshirilsya-spisok-tatar-i-bashkir-pavshikh-na-ukraine|title = Расширился список татар и башкир, павших на Украине|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[19 апрель]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[20 апрель]] көне|language= [[русча]]}} * {{cite web|url=https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/|title = Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации|publisher=[[Комсомольская правда]].Уфа порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[7 апрель]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[24 апрель]] көне|language= [[русча]]}} * [https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине.] Пруфы.рф [[ВКонтакте]]{{ref-ru}} == Сылтамалар == * [[:ru:Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину|Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину]] {{ref-ru}} * [[:uk:Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022|Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022]] {{ref-uk}} * [[:uk:Втрати_силових_структур_внаслідок_російського_вторгнення_в_Україну#2022 2|Втрати силових структур внаслідок російського вторгнення в Україну]] - көннәр буенча вафат булганнар исемлеге {{ref-uk}} [[Төркем:Россиянең 2022 елгы Украина хәрби чаралары дәвамында үтерелгән кешеләр|Татарлар]] [[Төркем:Татар хәрбиләре|2022]] [[Төркем:2022 елда вафатлар|Украина]] [[Төркем:Вафатлар исемлеге|*]] td71y8dv2i7lmvto5vhb7v25md7u2ln Михаил Мурашко 0 585301 3524306 3511814 2022-07-21T18:26:00Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Шәхес}} {{фш| Мурашко}} '''Михаил Мурашко''' ( {{Туу датасы|9|01|1967}} , [[Екатеринбург|Свердловск]], [[Россия Совет Федератив Социалистик Республикасы|РСФСР]], [[Совет Социалистик Республикалар Берлеге|СССР]] ) - [[Россия]] дәүләт эшлеклесе, сәламәтлек саклауны оештыручы<sup class="noprint" style="white-space: nowrap">&#x5B; ''[[Википедия:Чыганакларны күрсәтү|<span style="" title="не указан источник на утверждение (5 ноября 2021)">чыганак 167 көн күрсәтелмәгән</span>]]'' &#x5D;</sup>, табиб-гинеколог . 2020 елның 21 гыйнварыннан [[Русия Федерациясе сәламәтлек саклау министрлыгы|Россия Федерациясенең сәламәтлек саклау министры]] <ref>[https://ria.ru/20200121/1563692222.html Путин назначил Михаила Мурашко министром здравоохранения // РИА Новости]</ref> . Медицина фәннәре докторы .Россия Федерациясенең 2 нче класслы хакыйкый дәүләт киңәшчесе. == Биография == Михаил Альбертович Мурашко 1967 елда [[Екатеринбург|Свердловск]] шәһәрендә туган. Физика, математика һәм химияне тирәнтен өйрәнеп, шәһәр мәктәбен тәмамлаган <ref>{{Cite web|url=https://www.kazan.kp.ru/daily/27081/4152921/|title=Биография Михаила Мурашко: что известно о новом министре здравоохранения России|publisher=Комсомольская правда|accessdate=2020-01-22}}</ref> . [[1986 ел|1986]] елдан [[1988 ел|1988 елга кадәр ул]] СССР Эчке эшләр министрлыгының эчке гаскәрләрендә хезмәт итә <ref>{{Cite web|url=https://ria.ru/20200121/1563693735.html|title=Биография Михаила Мурашко|publisher=[[РИА Новости]]|accessdate=2020-01-22}}</ref> . В [[1992 ел|1992 елда]] [[Урал дәүләт медицина университеты|Урал дәүләт медицина институтын тәмамлый]], аннары[[1996 ел|1996 елга]] кадәр [[Коми Республикасы|Коми Республикасының]] [[Сыктывкар|Сыктывкар шәһәрендә]] Республика хастаханәсендә табиб-интерн һәм табиб-акушер-гинеколог булып эшли. 1996 елда консультатив-диагностик эш буенча баш табиб урынбасары, ә аннары «Коми Республика перинаталь үзәге» учреждениесенең баш табибы итеп билгеләнә. «Особенности течения и исходы родов у женщин с некоторыми видами урогенитальной инфекции» темасына кандидатлык диссертациясен яклый. 1996-1999 елларда Республика медицина берләшмәсенең баш табибы булып эшли. 2000 елдан 2006 елга кадәр Республика перинаталь үзәгенең баш табибы вазыйфасын башкара. [[2006 ел|2006 елда ул]] Коми Республикасының Сәламәтлек саклау Министры булып дәүләт хезмәтенә күчә. Бер үк вакытта 2011 һәм 2012 елларда ул [[Сыктывкар|Сыктывкарда]] урнашкан [[Русия Федерациясе сәламәтлек саклау министрлыгы|Россия Сәламәтлек саклау һәм Социаль үсеш]] министрлыгының Киров дәүләт медицина академиясенең республика филиалының акушерлык һәм гинекология бүлеген җитәкли. [[2012 ел|2012 елда]] сәламәтлек саклау өлкәсендә күзәтчелек буенча Федераль хезмәт җитәкчесе урынбасары вазыйфасына билгеләнә. [[2013 ел|2013 елдан]] ведомство җитәкчесе вазыйфаларын вакытлыча башкаручы итеп билгеләнә, ә [[2015 ел|2015]] [[14 июль|елның 14 июлендә]] рәсми рәвештә Росздравнадзорны җитәкли башлый. 2020 елның 21 гыйнварында [[Россия Федерациясе Президенты|Россия Президенты]] [[Владимир Путин]] боерыгы белән [[Михаил Мишустин]] хакимиятендә Россия Федерациясенең Сәламәтлек саклау Министры итеп билгеләнә. Медицина фәннәре докторы. "Милли сәламәтлек саклау»яңа рецензияләнә торган медицина журналы баш мөхәррире <ref>[https://www.sechenov.ru/pressroom/biblioteka/zhurnal-national_health/ Журнал «Национальное здравоохранение»]</ref> == Гаиләсе == Өйләнгән, ике баласы бар <ref>[https://tj.sputniknews.ru/russia/20200122/1030580743/biografiya-ministr-zdravoohranenie-mihail-murashko.html Михаил Мурашко стал новым министром здравоохранения России вместо Вероники Скворцовой.]</ref> . == Бүләкләре == * II дәрәҗә "Ватанга хезмәт итү өчен" ордены медале ( [[2018 ел|2018]] ) * Россия Федерациясе Хөкүмәтенең Рәхмәте ( [[2018 ел|2018]] ) * "Сәламәтлек саклау отличнигы» күкрәк билгесе ( [[2014 ел|2014]] ) * [[Русия Федерациясе сәламәтлек саклау министрлыгы|Россия Сәламәтлек саклау министрлыгының]] Мактау грамотасы ( [[2001 ел|2001]], [[2006 ел|2006]] ) * "Наркоконтроль органнарына ярдәм иткән өчен" медале ([[2016 ел|2016]] ) * »Сугышчан бердәмлек өчен " медале ([[2016 ел|2016]]) * "Ватан сәламәтлек саклау алдындагы казанышлары өчен" медале([[2016 ел|2016]] ) * " [[Чечня|Чечен Республикасы]] алдындагы казанышлары өчен " медале ([[2017 ел|2017]] ) * "Россия ФСБ СЕБының" П "идарә итү бүлегенең 45 еллыгы" юбилей медале ( [[2018 ел|2018]] ) * "Сочида XXII Олимпия Кышкы Олимпия уеннары һәм XI Паралимпия кышкы уеннары" истәлекле медале ( [[2014 ел|2014]] ) * [[Россия Федерациясенең эчке эшләр министрлыгы|Россия Эчке эшләр]] министрлыгының истәлекле юбилей медале "халыкара полиция хезмәттәшлегенең 100 еллыгы" ( [[2015 ел|2015]] ) * «Җинаять-башкарма системасының медицина хезмәте» истәлек билгесе ( [[2019 ел|2019]] ) * Россия машина төзүчеләр Берлеге грамотасы ( [[2019 ел|2019]] ) * Россия Федерациясе Сәламәтлек саклау министрлыгының Рәхмәте * [[Россия Федерациясе федераль иминлек хезмәте|Россия ФСБ]] Рәхмәте ( [[2019 ел|2019]] ) * [[Ингушетия|Ингушетия Республикасының]] Мактау Грамотасы ( [[2016 ел|2016]] ) * [[Коми Республикасы|Коми Республикасының]] Мактау грамотасы ( [[2004 ел|2004]] ) == Искәрмәләр == <references group="" responsive="1"></references> == Сылтамалар == {{тышкы сылтамалар}} * [https://www.rosminzdrav.ru/ministry/61/15 Сәламәтлек саклау министрлыгы сайтында шәхси бит] * [http://www.roszdravnadzor.ru/about/structure/leadership/orgchart/r25/85 Roszdravnadzor сайтындагы шәхси бит]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20191218125410/http://www.roszdravnadzor.ru/about/structure/leadership/orgchart/r25/85 |date=2019-12-18 }} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} [[Төркем:Әлифба буена табиблар]] [[Төркем:Медицина фәннәре докторлары]] [[Төркем:Википедия:Викиҗыентыкка мәкаләдә турыдан-туры сылтама булган мәкаләләр]] [[Төркем:II дәрәҗә «Ватан алдында казанышлар өчен» орденының медале белән бүләкләнгәннәр]] [[Төркем:Екатеринбурда туганнар]] [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] [[Төркем:Википедия:Замандашлар биографиясе]] [[Төркем:1967 елда туганнар]] [[Төркем:9 гыйнвар көнне туганнар]] lyvoth1xina2xaog70wg177ifgp5zam Сергей Кравцов 0 585847 3524310 3509732 2022-07-21T18:29:41Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{Шәхес}} '''Сергей Сергеевич Кравцов''' ([[1974 ел|1974 елның]] [[17 март|17 марты]], [[Мәскәү]], [[Совет Социалистик Республикалар Берлеге|ССРБ]]) — Россия дәүләт эшлеклесе. 2020 елның 21 гыйнварыннан [[Русия Федерациясенең мәгариф министрлыгы|Россия Федерациясе мәгариф министры]]. Педагогика фәннәре докторы (2007), доцент. Россия Федерациясенең III класслы хакыйкый дәүләт киңәшчесе (2013). Мәгариф һәм фән өлкәсендә күзәтчелек буенча Федераль хезмәт (Рособрнадзор) җитәкчесе (2013 елның 8 августыннан 2020 елның 21 гыйнварына кадәр). «[[Бердәм Русия|Бердәм Россия]]» партиясенең Генераль советы әгъзасы (2021 елның 4 декабреннән). == Тормыш юлы == Сергей Кравцов 1974 елның 17 мартында [[Мәскәү|Мәскәүдә]] туган<ref name="тасс энциклопедия">{{cite web|url=http://tass.ru/encyclopedia/person/K/kravcov-sergey-sergeevich|title=Кравцов, Сергей Сергеевич|author=|date=|work=Энциклопедия|publisher=[[ТАСС]]|lang=|archive-date=2018-11-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20181110162626/http://tass.ru/encyclopedia/person/K/kravcov-sergey-sergeevich|deadlink=no}}</ref>. 1996 елда «математика һәм информатика укытучысы» белгечлеге буенча Мәскәү дәүләт ачык педагогика университетын кызыл диплом белән тәмамлый. 1994—1996 елларда — Мәскәү шәһәренең 176 нчы мәктәбендә математика укытучысы<ref>{{Cite web|url=http://government.ru/gov/persons/314/bio/|title=Сергей Сергеевич Кравцов - Правительство России|publisher=government.ru|archive-date=2020-06-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20200630181629/http://government.ru/gov/persons/314/bio/|deadlink=no}}</ref>. 1997 елдан 2002 елга кадәр Россия мәгариф академиясенең Мәгариф белән идарә итү институтында эшли, кече фәнни хезмәткәр, фәнни хезмәткәр, өлкән фәнни хезмәткәр, лаборатория мөдире вазыйфаларын башкара. 2000 елда «чит телне белгән дәүләт һәм муниципаль идарә» белгечлеге буенча Россия Тышкы эшләр министрлыгының [[Мәскәү дәүләт халыкара мөнәсәбәтләр институты|Мәскәү дәүләт халыкара мөнәсәбәтләр институтын]] тәмамлаган. 2002 елда [[Русия Федерациясенең мәгариф министрлыгы|Россия Федерациясе мәгариф министрлыгында]] эшли башлый. 2004 елдан 2008 елга кадәр Мәгариф һәм фән өлкәсендә күзәтчелек буенча федераль хезмәт җитәкчесе Виктор Болотов ярдәмчесе була. 2008 елда [[Бердәм дәүләт имтиханы|БДИ]] үткәрү процедурасын эшләгән «Федераль тестлаштыру үзәге» Федераль дәүләт учреждениесе директоры вазыйфасына билгеләнә. 2009 елда Россия мәгариф академиясенең Мәгариф идарәсе институтын җитәкли. 2011 елның апрелендә РФ Мәгариф һәм фән министрлыгының Региональ үсеш департаменты директоры итеп билгеләнә; шулай ук 2011 елда «Мәгариф хезмәткәрләренең квалификациясен күтәрү һәм һөнәри яңадан әзерләү академиясе» федераль дәүләт учреждениесе ректоры вазыйфаларын башкара. 2012 елның июлендә Мәгариф һәм фән министрлыгының программалар белән идарә итү һәм конкурс процедуралары департаменты директоры вазыйфасына билгеләнә. 2013 елның 8 августында, Иван Муравьевны алыштырып, Россия Федерациясе Хөкүмәте карары белән Мәгариф һәм фән өлкәсендә күзәтчелек буенча Федераль хезмәт җитәкчесе вазыйфасына билгеләнә. 2017 елның 28 октябреннән 2018 елның 24 маена кадәр Россия Федерациясе Мәгариф һәм фән министры урынбасары — мәгариф һәм фән өлкәсендә күзәтчелек буенча Федераль хезмәт җитәкчесе вазыйфасына биләнә. 2020 елның 21 гыйнварында [[Русия Федерациясенең мәгариф министрлыгы|Россия Федерациясе мәгариф министрлыгын]] җитәкли<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/info/7572845|title=Что известно о новом министре просвещения|website=|publisher=[[ТАСС]]|date=2020-01-21|archive-date=2020-05-05|archive-url=https://web.archive.org/web/20200505012059/https://tass.ru/info/7572845|deadlink=no}}</ref>. 2021 елның 4 декабрендә Кравцов «[[Бердәм Русия|Бердәм Россия]]» партиясенең Генераль советы составына керә, аның кандидатурасы партия съездында җитәкче органнарны ротацияләү кысаларында тавыш бирү юлы белән раслана<ref>{{cite web|author=|url=https://edu.gov.ru/press/4453/sergey-kravcov-voshel-v-sostav-gensoveta-edinoy-rossii/|title=Сергей Кравцов вошёл в состав Генсовета «Единой России»|lang=|website=|publisher=Официальный сайт Министерства просвещения РФ|date=2021-12-04|access-date=2021-12-04|archive-date=2021-12-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20211204133328/https://edu.gov.ru/press/4453/sergey-kravcov-voshel-v-sostav-gensoveta-edinoy-rossii/|deadlink=no}}</ref>. Шул ук утырышта Кравцовка «Бердәм Россия»нең партия билеты тапшырыла<ref name="тасс единая россия">{{cite web|author=|url=https://tass.ru/politika/13111357|title=Медведев вручил партбилеты "Единой России" руководству ДНР и ЛНР|lang=|website=|publisher=[[ТАСС]]|date=2021-12-04|access-date=2021-12-04|archive-date=2021-12-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20211204101107/https://tass.ru/politika/13111357|deadlink=no}}</ref>. == Фәнни эшчәнлек == 1999 елда «Мультимедиа технологияләрен кулланып, артта калган укучылар белән математика буенча дәресләр үткәрү методикасы» дигән кандидатлык диссертациясен яклый. 2007 елда Россия мәгариф академиясенең укыту эчтәлеге һәм методлары институтында «Россия Федерациясе мәктәпләрендә профильле укытуны оештыру теориясе һәм практикасы» темасы буенча педагогика фәннәре докторы гыйльми дәрәҗәсенә диссертация яклый (оппонентлар А. В. Баранников, В. И. Блинов һәм В. С. Данюшенков). «Диссернет» берләшмәсе мәгълүматлары буенча, диссертациядә өземтә буларак рәсмиләштерелмәгән, шул исәптән, авторизацияләнмәгән чыганаклардан күп алынмалар бар<ref>{{cite web|url=http://wiki.dissernet.org/wsave/KravtsovSS2007.html|title=«Теория и практика организации профильного обучения в школах Российской Федерации»: диссертация на соискание ученой степени доктора педагогических наук: анализ|author=|date=2013|website=www.dissernet.org|publisher=Вольное сетевое сообщество «Диссернет»|lang=|archive-date=2020-02-24|archive-url=https://web.archive.org/web/20200224175833/http://wiki.dissernet.org/wsave/KravtsovSS2007.html|deadlink=no}}</ref>. 2013 елның августында [[Россия Дәүләт думасы|Дәүләт Думасы]] депутаты В. В. Бурматов Кравцовны докторлык диссертациясендә плагиат булуда гаепләгән<ref>{{cite web|author=|url=https://www.rbc.ru/society/12/08/2013/57040da89a794761c0ce0973|title=Депутат обвинил нового главу Рособрнадзора в плагиате|lang=|website=|publisher=[[РБК]]|date=2013-08-12|access-date=2021-06-08|archive-date=2021-06-09|archive-url=https://web.archive.org/web/20210609001100/https://www.rbc.ru/society/12/08/2013/57040da89a794761c0ce0973|deadlink=no}}</ref>. == Гаилә == Әтисе — инженер, «Энергия — Буран» галәм корабле проекты өстендә эшләгән. Әнисе — укытучы, «Информатика в школе» журналының баш мөхәррире<ref>Борисов А. От учителя до министра // Санкт-Петербургские ведомости. — 2020. — 7 февр.</ref>. Өйләнгән, ике баласы бар. == Бүләкләр == Берничә бүләккә лаек булган, алар арасында: * [[Россия Хөкүмәте|Россия Федерациясе Хөкүмәтенең]] рәхмәт хаты (2016 елның 6 апреле) — ''ил белем бирүнең сыйфатын бәяләү системасын үстерүгә, объектив бердәм дәүләт имтиханын үткәрү механизмнарын камилләштерүгә зур өлеш керткән өчен<ref>{{cite web|url=http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001201604080010|title=Распоряжение Правительства Российской Федерации от 06.04.2016 № 599-р "О поощрении Правительством Российской Федерации"|author=|date=|website=pravo.gov.ru|publisher=Официальный интернет-портал правовой информации|lang=|archive-date=2020-07-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20200711083537/http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001201604080010|deadlink=no}}</ref>''; * «Россия Федерациясе Югары һөнәри белем бирү мактаулы хезмәткәре» мактаулы исеме<ref name="сайт мп рф">{{cite web|url=https://edu.gov.ru/persons/163/?tab=biograpfy|title=Кравцов Сергей Сергеевич|author=|date=|website=|publisher=Официальный сайт Министерства просвещения РФ|lang=|archive-date=2020-07-10|archive-url=https://web.archive.org/web/20200710090945/https://edu.gov.ru/persons/163/?tab=biograpfy|deadlink=no}}</ref>; * Россия Федерациясе Мәгариф һәм фән министрлыгының мактау грамотасы; * «Намус һәм батырлык өчен» медале ([[Кемерово өлкәсе]], 2015)<ref>{{cite web|url=https://www.informio.ru/news/id10805/Glava-Rosobrnadzora-nagrazhden-medalyu-Kemerovskoi-oblasti-Za-chest-i-muzhestvo|title=Глава Рособрнадзора награжден медалью Кемеровской области «За честь и мужество»|author=|date=2015-12-11|website=informio.ru|publisher=|lang=|archive-date=2021-12-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20211204153259/https://www.informio.ru/news/id10805/Glava-Rosobrnadzora-nagrazhden-medalyu-Kemerovskoi-oblasti-Za-chest-i-muzhestvo|deadlink=no}}</ref>; * «Дәүләт эшлеклесе» номинациясендә Россия яһүд җәмгыятьләре федерациясе премиясе (2021) — ''гомуми белем бирү системасында Россия халыкларының милли-мәдәни традицияләрен яклау өчен<ref>{{cite web|author=|url=https://www.interfax.ru/russia/805614|title=Академик Гинцбург и министр Кравцов стали лауреатами премии Федерации еврейских общин|lang=|website=|publisher=[[Интерфакс]]|date=2021-11-29|access-date=2021-12-04|archive-date=2021-12-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20211204152451/https://www.interfax.ru/russia/805614|deadlink=no}}</ref>.'' == Искәрмәләр == <references /> == Сылтамалар == * {{Cite web|url=https://edu.gov.ru/persons/163/?tab=biograpfy|title=Сергей Кравцов|author=|date=|publisher=РФ Мәгариф министрлыгының рәсми сайты}} {{Тышкы сылтамалар}} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} [[Төркем:Русия педагоглары]] [[Төркем:Русиянең шәрәфле югары һөнәри белем бирү хезмәткәрләре]] [[Төркем:Педагогика фәннәре докторлары]] [[Төркем:Мәскәүдә туганнар]] [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] [[Төркем:Википедия:Замандашлар биографиясе]] [[Төркем:1974 елда туганнар]] [[Төркем:17 март көнне туганнар]] [[Төркем:Мәскәү дәүләт халыкара мөнәсәбәтләр институтын тәмамлаучылар]] f19bcx3p3d9zkdoqdxhxgxksdxaf83c Александр Куренков (1972) 0 586505 3524305 3519812 2022-07-21T18:25:04Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{CEESPRING2022}} {{Башка мәгънәләр/фамилия|Куренков}}{{Шәхес}} '''Александр Вячеславович Куренков''' ([[1972 ел|1972 елның]] [[2 июнь|2 июне]], [[Мәскәү өлкәсе]], [[Россия Совет Федератив Социалистик Республикасы|РСФСР]], [[Совет Социалистик Республикалар Берлеге|ССРБ]]) — Россия дәүләт эшлеклесе, 2022 елның 25 маеннан Гражданнар оборонасы эшләре, гадәттән тыш хәлләр һәм табигый бәла-казалар нәтиҗәләрен бетерү министры, генерал-майор. == Тормыш юлы == Александр Куренков 1972 елның 2 июнендә [[Мәскәү өлкәсе|Мәскәү өлкәсендә]] туган. Мәскәү дәүләт физик культура академиясен һәм Мәскәү психология-социаль институтын тәмамлый. 2021 елда, хәрби генерал-майор исемен алып, Россия Федерациясе Кораллы Көчләре Генераль штабы каршындагы югары курсларны тәмамлый<ref>[https://www.rbc.ru/politics/23/05/2022/628b75599a7947d5c89e4988? Путин предложил на пост главы МЧС экс-сотрудника ФСО]</ref><ref>[https://lenta.ru/news/2022/05/23/podrr/? Появились подробности о возможном кандидате на пост главы МЧС России]</ref>. Мәскәүнең 312 нче мәктәбендә физик культура укытучысы булып эшли (1995—1999). 1999 елда [[Россия Федерациясе федераль иминлек хезмәте|дәүләт куркынычсызлыгы органнарына]] хезмәт итә. Федераль куркынычсызлык хезмәтендә һәм Федераль сак хезмәтендә хезмәт итә (аерым алганда, Премьер-министр [[Виктор Зубков (1941)|Виктор Зубковны]] саклауда эшли), соңрак Росгвардиягә күченә, анда ведомство җитәкчесе Виктор Золотов урынбасары була һәм хезмәткәрләрне хәрби әзерләү белән бәйле сораулар өчен җавап бирә<ref>[https://regnum.ru/news/polit/3598914.html В Госдуме уточнили биографию кандидата на пост главы МЧС Куренкова]</ref>. РБК мәгълүматларына караганда, [[Владимир Путин|Владимир Путинның]] өлкән адъютанты вазыйифасында эшләгән. II дәрәҗә «Ватан алдындагы казанышлары өчен» ордены медале белән бүләкләнгән. 2022 елның 23 маенда Владимир Путин Куренковны гадәттән тыш хәлләр министры итеп билгеләргә тәкъдим итә<ref name="bbc">{{cite web|title=Путин выбрал нового главу МЧС. О нем известно только, что он из спецслужб|url=https://www.bbc.com/russian/news-61551666|website=bbc}}</ref>. Дәүләт башлыгы матбугат секретаре [[Дмитрий Песков]] сүзләренә караганда, «Путин Куренковны шәхсән үзе яхшы белә. Һәм сайлау, дәүләт башлыгы фикеренчә, Куренковның шәхси, хезмәт, һөнәри сыйфатлары бу функцияләрне иң яхшы итеп башкарырга мөмкинлек бирәчәк, дигәнне аңлата»<ref>[https://rg.ru/2022/05/24/peskov-putin-horosho-znaet-predlozhennogo-na-post-glavy-mchs-aleksandra-kurenkova.html Песков: Путин хорошо знает предложенного на пост главы МЧС Александра Куренкова]</ref>. Куренков кандидатурасы [[Федерация Советы]] тарафыннан 25 майда хуплана. Россия Президенты Владимир Путинның 2022 елның 25 маендагы 305 номерлы указы белән Россия Федерациясе Гражданнар оборонасы, гадәттән тыш хәлләр һәм табигый бәла-казалар нәтиҗәләрен бетерү эшләре министры итеп билгеләнә<ref>[http://kremlin.ru/events/president/news/68475 Александр Куренков назначен главой МЧС]</ref>. == Бүләкләр == * II дәрәҗә [[Ватан алдындагы хезмәтләр өчен ордены|«Ватан алдындагы казанышлары өчен» ордены]] медале (2015) == Искәрмәләр == <references /> == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} * [https://www.mchs.gov.ru/ministerstvo/sostav-ministerstva/persons/1172 Россия ГТХМ сайтында биография] * [https://tass.ru/info/14724165?utm_source=yandex.ru&utm_medium=organic&utm_campaign=yandex.ru&utm_referrer=yandex.ru ТАСС сайтында биография] {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} [[Төркем:РФ генерал-майорлары]] [[Төркем:Русия педагоглары]] [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] [[Төркем:II дәрәҗә «Ватан алдында казанышлар өчен» орденының медале белән бүләкләнгәннәр]] [[Төркем:Мәскәү өлкәсендә туганнар]] [[Төркем:Википедия:Замандашлар биографиясе]] [[Төркем:1972 елда туганнар]] [[Төркем:2 июнь көнне туганнар]] [[Төркем:Мәскәү дәүләт физик тәрбия академиясен тәмамлаучылар]] [[Төркем:РФ генштабы хәрби академиясен тәмамлаучылар]] 5ytc6qxe44f3ugk1job4knrrgnk8xk7 Максим Решетников 0 586622 3524318 3520389 2022-07-21T18:37:32Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{CEESPRING2022}} {{Башка мәгънәләр/фамилия|Решетников}}{{Шәхес}} '''Максим Геннадьевич Решетников''' ([[1979 ел|1979 елның]] [[11 июль|11 июле]], [[Пермь]], [[Россия Совет Федератив Социалистик Республикасы|РСФСР]], [[Совет Социалистик Республикалар Берлеге|ССРБ]]) — Россия дәүләт эшлеклесе. 2020 елның 21 гыйнварыннан [[Русия Федерациясе икътисади үсеш министрлыгы|Россия Федерациясе икътисади үсеш министры]]. 2017 елның 18 сентябреннән 2020 елның 21 гыйнварына кадәр [[Пермь крае]] губернаторы. «[[Бердәм Русия|Бердәм Россия]]» сәяси партиясенең югары советы әгъзасы. == Тормыш юлы == Максим Решетников 1979 елның 11 июлендә [[Пермь|Пермьдә]] туган. 17 нче номерлы мәктәп-гимназияне тәмамлый, анда ул үзен «булачак премьер» итеп күрсәткән<ref>{{Cite web|url=https://progorod59.ru/news/17153|title=Как учился и где нашел свою любовь: что рассказали знакомые о новом губернаторе Пермского края. Издание Progorod59.ru|access-date=2019-02-18|archive-date=2019-02-18|archive-url=https://web.archive.org/web/20190218202022/https://progorod59.ru/news/17153|deadlink=no}}</ref>. Мәктәптән соң [[Пермь дәүләт университеты|Пермь дәүләт университетына]] икътисади кибернетика кафедрасына укырга керә<ref>{{Cite web|url=http://vm.ru/news/2014/11/10/na-zvezdah-sistemu-ne-postroish-maksim-reshetnikov-schitaet-chto-nuzhni-professionali-remeslenniki-270464.html|title=На звёздах систему не построишь. Максим Решетников считает, что нужны профессионалы-ремесленники. Газета «Вечерняя Москва». 10 ноября 2014|accessdate=2017-02-07|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170208033521/http://vm.ru/news/2014/11/10/na-zvezdah-sistemu-ne-postroish-maksim-reshetnikov-schitaet-chto-nuzhni-professionali-remeslenniki-270464.html|archivedate=2017-02-08|deadlink=yes}}</ref>. 2000 елда университетны «икътисадчы-математик» белгечлеге буенча, ә ике елдан соң, 2002 елда «лингвист-тәрҗемәче» белгечлеге буенча тәмамлый. 2003 елда Л. С. Портной җитәкчелегендә «Финанс агымнары нигезендә төбәк икътисады белән идарә итү: принциплар һәм модельләр (Пермь өлкәсе мисалында)» темасы буенча икътисад фәннәре кандидаты гыйльми дәрәҗәсенә диссертация яклый<ref>{{Cite web|url=http://59.ru/text/newsline/263490099249152.html|title=Научный руководитель нового губернатора Прикамья: «Я знаю его как патологического трудоголика»|access-date=2017-02-07|archive-date=2017-02-07|archive-url=https://web.archive.org/web/20170207115411/http://59.ru/text/newsline/263490099249152.html|deadlink=no}}</ref><ref>[http://59.ru/text/newsline/263529022390272.html Многодетный отец, трудоголик, миллионер: что мы знаем о новом главе Прикамья]</ref><ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/info/4552738|title=Биография губернатора Пермского края Максима Решетникова|author=|website=https://tass.ru|date=|publisher=|access-date=2019-01-26|archive-date=2019-01-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20190127035359/https://tass.ru/info/4552738|deadlink=no}}</ref><ref>{{Статья|автор=Максим Геннадьевич Решетников|ссылка=http://www.dissercat.com/content/upravlenie-ekonomikoi-regiona-na-osnove-finansovykh-potokov-printsipy-i-modeli-na-primere-pe|язык=ru|год=2003|издание=|archivedate=2019-01-27|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190127035139/http://www.dissercat.com/content/upravlenie-ekonomikoi-regiona-na-osnove-finansovykh-potokov-printsipy-i-modeli-na-primere-pe|башлык=Управление экономикой региона на основе финансовых потоков: принципы и модели :На примере Пермской области}}</ref>. === Хезмәт эшчәнлеге === 1998—2002 елларда — «Прогноз» ЯАҖдә баш белгеч, проектлар җитәкчесе булып эшли<ref name=":0">{{Cite web|url=https://www.business-class.su/person/reshetnikov-maksim|title=Максим Решетников|author=|website=|date=|publisher=www.business-class.su|lang=ru|accessdate=2020-04-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190905053505/https://www.business-class.su/person/reshetnikov-maksim|archivedate=2019-09-05}}</ref>. 2000—2005 елларда — бюджет керемнәрен һәм чыгымнарын планлаштыру бүлеге башлыгы, региональ финанслар һәм инвестицияләр бүлеге башлыгы, [[Пермь крае|Пермь өлкәсе]] администрациясенең баш икътисад идарәсе башлыгы урынбасары<ref name=":1">{{Cite web|url=https://www.economy.gov.ru/material/structure/minister/|title=Решетников Максим Геннадьевич {{!}} Министерство экономического развития Российской Федерации|author=|website=|date=|publisher=www.economy.gov.ru|lang=ru|accessdate=2020-04-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200317211245/https://www.economy.gov.ru/material/structure/minister/|archivedate=2020-03-17}}</ref>. 2005—2007 елларда — Пермь өлкәсенең планлаштыру департаменты рәисенең беренче урынбасары, Пермь крае губернаторы администрациясе җитәкчесенең беренче урынбасары. 2007—2009 елларда — Россия төбәк үсеше министрлыгының бюджетара мөнәсәбәтләр департаменты директоры урынбасары, РФ субъектлары дәүләт хакимияте органнары эшчәнлегенең нәтиҗәлелеген мониторинглау һәм бәяләү департаменты директоры. 2009 елның 14 апреленнән 12 октябренә кадәр — Пермь крае губернаторы администрациясе җитәкчесе. Шул ук елны [[Россия Федерациясе Президенты|Россия Президенты]] [[Дмитрий Медведев|Дмитрий Медведевның]] кадрлар резервының беренче йөзлегенә кертелә<ref>{{Статья|ссылка=https://www.kommersant.ru/doc/3211924|издание=Коммерсантъ|archivedate=2020-04-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200412132433/https://www.kommersant.ru/doc/3211924|башлык=Чем известен Максим Решетников}}</ref>. 2009—2010 елларда — [[Сергей Собянин]] җитәкчелек иткән РФ Хөкүмәте аппаратының дәүләт идарәсе, төбәк үсеше һәм җирле үзидарә департаменты директоры. 2010—2011 елларда — Собянин [[Мәскәү]] мэры итеп билгеләгәч, башкала хөкүмәтенә эшкә күчә. Мәскәү мэры аппараты һәм хөкүмәте җитәкчесенең беренче урынбасары була. 2012—2017 — Мәскәү Хөкүмәте министры, Мәскәү шәһәренең икътисадый сәясәт һәм үсеш департаменты җитәкчесе. === Пермь крае губернаторы === 2017 елның 6 февралендә [[Россия Федерациясе Президенты|Россия Президенты]] [[Владимир Путин]] указы белән [[Пермь крае]] губернаторы вазыйфаларын вакытлыча башкаручы (сайлауларга кадәр) итеп билгеләнә<ref>{{Cite web|url=http://www.kremlin.ru/acts/news/53818|title=Дмитрий Медведев расспросил губернатора Пермского края о прямых эфирах в Instagram|access-date=2017-02-06|archive-date=2017-02-06|archive-url=https://web.archive.org/web/20170206185227/http://www.kremlin.ru/acts/news/53818|deadlink=no}}</ref>. 2017 елның 14 июнендә «[[Бердәм Русия|Бердәм Россия]]» партиясеннән губернатор сайлауларында рәсми кандидат була. 10 сентябрьдә сайлауларда 82,06% тавыш җыеп, җиңү яулый<ref>{{Cite web|url=http://permkrai.izbirkom.ru/news/3207/|title=Избирательная комиссия утвердила итоги голосования по выборам губернатора Пермского края|author=|website=|date=|publisher=permkrai.izbirkom.ru|accessdate=2019-01-26|archive-date=2019-01-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20190127035206/http://permkrai.izbirkom.ru/news/3207/|deadlink=yes}}</ref>. 2017 елның 18 сентябрендә Пермь крае губернаторы вазыйфасына керешкән<ref>{{Cite web|url=https://www.permnews.ru/media/2017/09/19/inauguraciya_maksima_reshetnikova/|title=Инаугурация Максима Решетникова|publisher=www.permnews.ru|accessdate=2019-01-26|archive-date=2019-01-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20190127035202/https://www.permnews.ru/media/2017/09/19/inauguraciya_maksima_reshetnikova/|deadlink=no}}</ref>. 2017 елның декабрендә «Бердәм Россия» партиясенә керә<ref>{{Cite web|url=http://permkrai.er.ru/news/2017/12/22/gubernator-permskogo-kraya-vstupil-v-partiyu/|title=Губернатор Пермского края Максим Решетников вступил в Партию|date=2017-12-22|publisher=permkrai.er.ru|accessdate=2019-01-26|archive-date=2019-01-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20190127094942/https://permkrai.er.ru/news/2017/12/22/gubernator-permskogo-kraya-vstupil-v-partiyu/|deadlink=no}}</ref>. 2018 елның 8 декабрендә «Бердәм Россия» сәяси партиясенең XVIII съезды делегатлары тарафыннан кабул ителгән карар нигезендә партиянең Югары советы составына кертелә<ref>{{Cite web|url=http://er.ru/news/175119/|title=Ротация в составе Высшего Совета «Единой России» составила 16%|date=2018-12-08|publisher=er.ru|accessdate=2018-12-10|archive-date=2019-03-27|archive-url=https://web.archive.org/web/20190327195853/https://er.ru/news/175119/|deadlink=no}}</ref>. 2018 елның 18 июленнән 2019 елның 28 гыйнварына кадәр — Россия Федерациясе Дәүләт Советы Президиумы әгъзасы<ref>{{Cite web|url=http://www.kremlin.ru/acts/bank/43316|title=Распоряжение Президента Российской Федерации от 18.07.2018 г. № 192-рп «О президиуме Государственного совета Российской Федерации»|access-date=2020-04-03|archive-date=2020-03-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20200325213844/http://kremlin.ru/acts/bank/43316|deadlink=no}}</ref><ref>{{Cite web|url=http://www.kremlin.ru/acts/bank/43946|title=Распоряжение Президента Российской Федерации от 28.01.2019 г. № 23-рп «О президиуме Государственного совета Российской Федерации»|access-date=2020-04-03|archive-date=2020-08-11|archive-url=https://web.archive.org/web/20200811112958/http://www.kremlin.ru/acts/bank/43946|deadlink=no}}</ref>. === Мишустин Хөкүмәтендә === [[Файл:Vladimir_Putin_and_Maxim_Reshetnikov_(2021-02-04).jpg|уңда|мини|Владимир Путин белән эшлекле очрашу, 2021 елның 4 феврале]] 2020 елның 21 гыйнварында [[Россия Федерациясе Президенты|Россия Президенты]] указы белән [[Русия Федерациясе икътисади үсеш министрлыгы|Россия Федерациясе икътисади үсеш министры]] вазыйфасына билгеләнә; шул ук ук ук указ белән аның Пермь крае губернаторы вазыйфасыннан үз теләге белән отставкасы кабул ителә<ref>{{Cite web|url=http://kremlin.ru/events/president/news/62625|title=Подписаны указы о назначении министров Правительства Российской Федерации|publisher=Президент России|lang=ru|accessdate=2020-01-24|archive-date=2022-01-30|archive-url=https://web.archive.org/web/20220130000941/http://kremlin.ru/events/president/news/62625|deadlink=no}}</ref>. 2020 елның мартыннан — «Россия венчур компаниясе» АҖ директорлар советы рәисе. 2020 елның 12 апрелендә «Кече һәм урта эшкуарлыкны үстерү буенча федераль корпорация» (КУЭ корпорациясе) акционерлык җәмгыятенең директорлар советы рәисе итеп билгеләнә<ref>{{Cite web|url=http://government.ru/docs/39483/|title=О назначении председателя совета директоров акционерного общества|publisher=government.ru|lang=ru|accessdate=2020-04-12|archive-date=2020-04-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20200412130638/http://government.ru/docs/39483/|deadlink=no}}</ref>. 2020 елның 12 маеннан — Россия Федерациясе Президентының [[Япония]] белән сәүдә-икътисадый хезмәттәшлек мәсьәләләре буенча махсус вәкиле<ref>{{Cite web|url=http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001202005120008|title=Указ Президента Российской Федерации от 12.05.2020 № 320 «О специальном представителе Президента Российской Федерации по вопросам торгово-экономического сотрудничества с Японией»|access-date=2020-05-22|archive-date=2020-05-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20200522171819/http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001202005120008|deadlink=no}}</ref>. 2021 елның 29 мартыннан Президент указы белән Россиядән Аурупа реконструкция һәм үсеш банкы идарәчесе итеп билгеләнә. == Санкцияләр == 2022 елның февраль ахырында, үз-үзен игълан иткән [[Donetsk Xalıq Respublikası|ДХР]] һәм [[Lugansk Xalıq Respublikası|ЛХР]] Россия тарафыннан танылганнан соң, «территориаль бөтенлекне, суверенитетны һәм [[Украина|Украинаның]] бәйсезлеген бозучы» зат буларак, [[Аурупа берлеге|Аурупа берлегенең]] санкция исемлегенә эләгә<ref>[https://www.currenttime.tv/a/sanktsii-protiv-rossiyskih-deputatov/31718438.html Рада рекомендовала СНБО Украины ввести санкции против всех российских депутатов, которые голосовали за признание «ДНР» и «ЛНР»], 23 февраля 2022 {{Webarchive|date=2022-02-23 |url=https://web.archive.org/web/20220223154114/https://www.currenttime.tv/a/sanktsii-protiv-rossiyskih-deputatov/31718438.html }}</ref>. == Бүләкләр == * II дәрәҗә [[Ватан алдындагы хезмәтләр өчен ордены|«Ватан алдындагы казанышлары өчен» ордены]] медале (2016)<ref>{{Cite web|url=http://kremlin.ru/acts/bank/41257|title=Указ Президента Российской Федерации от 20.09.2016 г. № 481|publisher=Президент России|lang=ru|accessdate=2019-01-26|archive-date=2019-01-22|archive-url=https://web.archive.org/web/20190122160443/http://www.kremlin.ru/acts/bank/41257|deadlink=no}}</ref>; * [[Россия Хөкүмәте|Россия Федерациясе Хөкүмәтенең]] мактау грамотасы; * [[Россия Федерациясе Президенты|Россия Федерациясе Президентының]] рәхмәт хаты. == Гаилә == Хатыны Анна — [[Пермь дәүләт университеты|Пермь дәүләт университетын]] тәмамлаган<ref>{{Cite news|title=И. о. губернатора Пермского края Максим Решетников вышел в свет с супругой|author=Елена ТРЕТЬЯКОВА|url=http://www.perm.kp.ru/daily/26651.4/3671562/|work=KP.RU - сайт «Комсомольской правды»|date=2017-03-09|accessdate=2017-07-18|language=ru|archivedate=2017-05-08|archiveurl=https://web.archive.org/web/20170508133444/http://www.perm.kp.ru/daily/26651.4/3671562/}}</ref>. Өч бала — ике кыз һәм ул тәрбияли. == Искәрмәләр == <references responsive="" /> == Сылтамалар == * [http://www.perm.ru/power/%D0%B3%D1%83%D0%B1%D0%B5%D1%80%D0%BD%D0%B0%D1%82%D0%BE%D1%80-%D0%BF%D0%B5%D1%80%D0%BC%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B3%D0%BE-%D0%BA%D1%80%D0%B0%D1%8F/ Пермь крае хакимияте органнары сайтында биография] * [http://depr.mos.ru/about/staff/reshetnikov_maksim_gennadevich/ Мәскәү Хөкүмәте сайтында биография] {{Тышкы сылтамалар}} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} [[Төркем:Бердәм Русия фиркасе әгъзалары]] [[Төркем:Русия икътисадчылары]] [[Төркем:II дәрәҗә «Ватан алдында казанышлар өчен» орденының медале белән бүләкләнгәннәр]] [[Төркем:Әлифба буенча галимнәр]] [[Төркем:Икътисад фәннәре кандидатлары]] [[Төркем:Пермьдә туганнар]] [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] [[Төркем:Википедия:Замандашлар биографиясе]] [[Төркем:1979 елда туганнар]] [[Төркем:11 июль көнне туганнар]] [[Төркем:Пермь дәүләт университетын тәмамлаучылар]] n3k768id5fm5lqqwj3gds2loi30trdc Ольга Любимова 0 586676 3524308 3520507 2022-07-21T18:27:57Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{CEESPRING2022}} {{Шәхес}} {{фш|Любимова}} '''Ольга Борисовна Любимова''' ([[1980 ел|1980 елның]] [[31 декабрь|31 декабре]], [[Мәскәү]], [[Совет Социалистик Республикалар Берлеге|ССРБ]]) — Россия дәүләт эшлеклесе, журналист һәм театр белгече. 2020 елның 21 гыйнварыннан [[Русия Федерациясе мәдәният министрлыгы|Россия Федерациясе мәдәният министры]]. == Тормыш юлы == Ольга Любимова 1980 елның 31 декабрендә [[Мәскәү]] шәһәрендә туган. Инглиз телен тирәнтен өйрәнүле 1234 нче Мәскәү гомуми белем бирү мәктәбен тәмамлый<ref name="3kanal">{{Cite web|url=http://www.3channel.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20080222161039/http://www.3channel.ru/people/38/|title=3 канал - Телеведущие и журналисты|archivedate=2008-02-22|accessdate=2020-01-21}}</ref>; 5 нче сыйныфтан 7 нче сыйныфка кадәр Преподобный Нестор Летописец исемендәге тарих-филология православие гимназиясендә укый<ref name="pravmir">{{Cite web|url=https://www.pravmir.ru/olga-lyubimova/|title=Ольга Любимова: Жизнь и смерть православного ТВ|publisher=www.pravmir.ru|accessdate=2020-01-21}}</ref>. [[Мәскәү дәүләт университеты|Мәскәү дәүләт университетының]] журналистика факультетында укый, соңрак «театр белгече» белгечлеге буенча ГИТИСның (РАТИ) театр өйрәнү факультетын тәмамлый. Мәскәү дәүләт университетының журналистика факультетында уку чорында РЕН ТВ, ТВ Центр телеканалларында, «Наше радио», «Радио Рокс» радиостанцияләрендә практика узган. === Карьера === 2000 елда — «Европа Плюс» радиостанциясе корреспонденты. 2001 елдан телевидениедә эшли. Башта ТВЦ каналында чыккан [[Рус православ чиркәве|Рус православ чиркәвенең]] мәгълүмат агентлыгының «Ортодокс» программасы корреспонденты. 2001 елдан 2009 елга кадәр (тәнәфес белән) «Третий канал»да эшләгән. Башта (2003 елга кадәр) «Глеб Пьяных белән атна йомгаклары», «Төп тема», «Сорау бәясе», «Дольче Вита», «Пётр Толстой белән нәтиҗәләр» программалары корреспонденты булган. Аннары «Регион» (2003—2004) һәм «Русский взгляд» (2003—2004, 2006—2009) программалары шеф-редакторы булып эшли. 2005 елның июленнән 2009 елның июленә кадәр «Столица» телеканалында «Горожанка» ток-шоу, «Мәскәү-2009», «Шәһәр һәм кешеләр» программаларын алып барган. 2010 елның декабреннән 2011 елга кадәр — «Культура» телеканалында «Контекст» йомгаклау мәгълүмат-аналитик программасы җитәкчесе<ref>{{Cite web|url=http://web.archive.org/web/20200410181808/https://tvkultura.ru/article/show/article_id/15891/|title=Премьера. "Контекст"|publisher=Культура|date=2010-12-19|accessdate=2022-05-29|archivedate=2020-04-10|archiveurl=https://web.archive.org/web/20200410181808/https://tvkultura.ru/article/show/article_id/15891/}}</ref>. 2011—2012 елларда — «Телеканал ТВ-3» ҖЧҖ программа департаментының документаль кино өлкән продюсеры<ref>{{Cite web|url=https://www.mkrf.ru/about/executives/lyubimova_olga_borisovna/|title=Любимова Ольга Борисовна|date=2020-01-22|publisher=Министерство культуры РФ|accessdate=2020-01-22}}</ref>. Параллель рәвештә [[Рус православ чиркәве|Рус православ чиркәвенең]] мәгълүмат агентлыгында эшли, анда төрле вакытта «Православ календаре» ([[Россия-1|РТР]]), «Рус караш» («Третий канал» белән берлектә) тапшырулар шеф-мөхәррире була, «Спас» телеканаллары өчен программалар төзүдә («Татьяна көне», «Фома», «Семинаристлар»), Коткаручы Христос Храмыннан гыйбадәтләрне турыдан-туры трансляцияләүне һәм [[Иерусалим|Иерусалимнан]] Изге утны озатуны оештыруда катнаша. «[[Россия-1]]», «Культура», «[[Первый канал (Русия)|Первый канал]]» телеканаллары өчен төшерелгән 80 нән артык документаль фильмны булдыруда катнашкан, шул исәптән «[[Россия-1]]», «Культура», «[[Первый канал (Русия)|Первый канал]]» телеканаллары өчен. «Патриарх юлы» (2009), «Чит җир» (2013), «Сугыш һәм мифлар» (2014), «Никита Михалков» (2015, сценарий авторы) һ.б. документаль фильмнар сценарие авторы<ref name="tass-bio">{{Cite web|url=https://tass.ru/info/7572611|title=Биография нового министра культуры Ольги Любимовой|publisher=ТАСС|accessdate=2020-01-21}}</ref>. «Рус караш» (шулай ук мәдәният бүлеге мөдире булган), «Сәяси журнал», «Афиша» (аның бердәнбер материалы 2005 елның апрелендә Федор Хитрук белән интервью булган)<ref>{{Cite web|url=https://daily.afisha.ru/archive/gorod/archive/fedor_xitryk/|title=Ответы. Федор Хитрук, режиссер|publisher=Афиша|date=2005-04-11}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.pravmir.ru/xitruk-spasibo-chto-zhivoj/|title=Хитрук! Спасибо, что живой|publisher=Православный мир|date=2012-12-05}}</ref>, «Esquire» журналларында басылып чыккан. 2015 елның ноябрендә [[Русия Федерациясе мәдәният министрлыгы|мәдәният министрлыгының]] кинематография департаменты җитәкчесенең киңәшчесе була (уен булмаган һәм анимацион фильмнарга дәүләт ярдәме бүлеге буенча)<ref>{{Cite web|url=https://tass.ru/kultura/4882895|title=Ольга Любимова назначена и. о. руководителя департамента кинематографии Минкультуры|publisher=ТАСС|accessdate=2020-01-21}}</ref>. Элегрәк мондый вазыйфа булмаган<ref>{{Cite web|url=http://www.ng.ru/cinematograph/2015-11-25/100_problems.html|title=Предъявите ваши документы. Все сложно: итоги круглого стола о господдержке неигровых картин в 2014 году|publisher=Независимая газета|date=2015-11-25}}</ref>. 2016 елның октябреннән 2018 елның гыйнварына кадәр — «Первый канал» АҖ социаль һәм публицистик программалар дирекциясе директоры урынбасары<ref>{{cite web|url=http://mirfest.com/publications/item/v-ramkah-39-go-mmkf-projdet-ix-pitching-debyutantov.html|title=В рамках 39-го ММКФ пройдёт IX питчинг дебютантов|publisher=Мир фестивалей|date=2017-06-07}}</ref>. 2018 елның 17 гыйнварыннан 2020 елның 21 гыйнварына кадәр — [[Русия Федерациясе мәдәният министрлыгы|Россия Федерациясе мәдәният министрлыгының]] кинематография департаменты җитәкчесе<ref>[https://www.proficinema.ru/news/detail.php?ID=237008 Назначен новый руководитель департамента кинематографии Минкульта // Профисинема]</ref>. 2020 елның 21 гыйнварыннан — Россия Федерациясе мәдәният министры. 2022 елда [[Рус православ чиркәве|Рус православ чиркәвенең]] II дәрәҗә Александр Невский Изге благоверный бөек кенәзе ордены белән бүләкләнә<ref>[http://www.patriarchia.ru/db/text/5906437.html В Неделю сыропустную Предстоятель Русской Церкви совершил Литургию в Храме Христа Спасителя.]</ref>. == Гаилә == * Бабасы — Николай Михайлович Любимов (1912—1992), совет тәрҗемәчесе, мемуарлар авторы. * Әтисе — Борис Николаевич Любимов (1947), совет һәм Россия театр белгече һәм педагог, театр тәнкыйтьчесе, сәнгать белеме кандидаты, РСФСР атказанган сәнгать эшлеклесе, профессор, М. С. Щепкин исемендәге Югары театр училищесы ректоры, Россия дәүләт академия Кече театрының сәнгать җитәкчесе урынбасары, ГИТИСның Россия театрының тарих кафедрасы мөдире<ref>[https://www.rbc.ru/rbcfreenews/5a607afd9a794767ce83a9af Департамент кино Минкультуры возглавила автор православных фильмов // РБК]</ref>. * Әнисе — Мария Вадимовна Шверубович (1949—2018)<ref>[https://tass.ru/kultura/5193436 Актриса «Современника» Мария Шверубович умерла на 69-м году жизни]</ref>, актриса һәм театр белгече. Ольганың әтисе ягыннан ата-бабалары арасында — Вологодск губернаторы Михаил Николаевич Кормилицын (карт бабасының атасы) һәм [[Рязань]] губернаторы Николай Аркадьевич Болдарев (карт бабасының атасының атасы). Әнисе ягыннан театр эшлеклесе Вадим Васильевич Шверубовичның оныгы, актёрлар Василий Иванович Качалов һәм Нина Николаевна Литовцеваның оныкчыгы. Кияүдә, ире — Евгений Александрович Баранов, «Первый канал» журналисты һәм комментаторы (2006 елдан)<ref>[https://sobesednik.ru/kultura-i-tv/20200121-chelovek-mihalkova-iz-teatralnoj-dinastii-kto-smenil-medinskogo-v-minkulte Человек Михалкова из театральной династии]</ref>. Балалары — улы Никита һәм кызы Варвара.{{Ahnentafel top|width=100%}}{{ahnentafel-compact5|'''Ольга Борисовна Любимова'''|[[Любимов, Борис Николаевич|Борис Николаевич Любимов]]|[[Шверубович, Мария Вадимовна|Мария Вадимовна Шверубович]]|[[Любимов, Николай Михайлович|Николай Михайлович Любимов]]|Маргарита Романовна Кессель|[[Вадим Васильевич Шверубович]]|Елена Владимировна Дмитраш|Михаил Михайлович Любимов|Елена Михайловна Кормилицына|Роман Исаакович Кессель|12=[[Качалов, Василий Иванович|Василий Иванович Качалов]]|13=[[Литовцева, Нина Николаевна|Нина Николаевна Литовцева]]|14=Владимир Дмитраш|16=Михаил Ермиевич Любимов|17=Анна Яковлевна Троицкая|18=[[Кормилицын, Михаил Николаевич|Михаил Николаевич Кормилицын]]|19=Александра Николаевна Болдарева|20=Исаак Маркович Кессель|21=Генриетта Романовна Кессель|24=Иоанн Васильевич Шверубович|25=Мелитина Матвеевна Воржековская|27=Надежда Фёдоровна Рудакова|32=32.|style=font-size: 90%; line-height: 110%;|border=1|boxstyle=padding-top: 0; padding-bottom: 0;|boxstyle_1=background-color: #fcc;|boxstyle_2=background-color: #fb9;|boxstyle_3=background-color: #ffc;|boxstyle_4=background-color: #bfc;|boxstyle_5=background-color: #9fe;}}</center> {{ahnentafel bottom}} == Фильмография == Сценарий авторы: * «Путь Патриарха» (2009) * «Великая Пасха» (2011) * «Столыпин. Выстрел в Россию. XX век» (2012) * «Изборск. Путешествие во времени» (2012) * «Чужая земля» (2013) * «Ангелы с моря» (2013)<ref>{{Cite web|url=https://russia.tv/brand/show/brand_id/44402/|title=Ангелы с моря|publisher=[[Россия-1]]}}</ref> * «Своя земля» (2014)<ref>{{Cite web|url=https://www.infpol.ru/153531-v-buryatiyu-priekhala-semochnaya-gruppa-nikity-mikhalkova/|title=В Бурятию приехала съемочная группа Никиты Михалкова|publisher=Информ Полис}}</ref> * «Преподобный Сергий Радонежский» (2014) * «Война и мифы» (2014) * «Флаг. Символ преемственности» (2014)<ref>{{Cite web|url=https://histrf.ru/mediateka/documentary-films/films/f/d-f-flagh-simvol-prieiemstviennosti|title=Д/ф «Флаг. Символ преемственности»|publisher=История.РФ|access-date=2020-02-08|archive-date=2020-09-19|archive-url=https://web.archive.org/web/20200919053723/https://histrf.ru/mediateka/documentary-films/films/f/d-f-flagh-simvol-prieiemstviennosti|deadlink=yes}}</ref> * «Никита Михалков» (2015) — автордаш == Искәрмәләр == <references /> == Сылтамалар == * [https://www.mkrf.ru/about/executives/lyubimova_olga_borisovna/ Ольга Любимова Россия Федерациясе мәдәният министрлыгы сайтында] {{Тышкы сылтамалар}} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} [[Төркем:Русия сценаристлары]] [[Төркем:Әлифба буенча галимнәр]] [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] [[Төркем:Русия журналистлары]] [[Төркем:Әлифба буенча журналистлар]] [[Төркем:Мәскәүдә туганнар]] [[Төркем:Википедия:Замандашлар биографиясе]] [[Төркем:1980 елда туганнар]] [[Төркем:31 декабрь көнне туганнар]] [[Төркем:ГИТИС тәмамлаучылар]] rb4zjdwjm176uvxo44f8pywk8n7mso2 Олег Матыцин 0 586678 3524312 3519936 2022-07-21T18:31:11Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{CEESPRING2022}} {{Шәхес}} '''Олег Васильевич Матыцин''' ([[1964 ел|1964 елның]] [[19 май|19 мае]], [[Мәскәү]]) — Россия сәяси һәм спорт эшлеклесе. 2020 елның 21 гыйнварыннан Россия Федерациясе спорт министры<ref name="government">[http://government.ru/gov/persons/625/events/ Олег Васильевич Матыцин], Правительство России</ref>. Педагогика фәннәре докторы (2002), профессор (1999), Россия мәгариф академиясе әгъза-корреспонденты<ref>[http://rusacademedu.ru/akademiya/chleny-korrespondenty-rossijskoj-akademii-obrazovaniya/?p=%D0%9C Члены-корреспонденты Российской академии образования «Российская академия образования»]</ref>, Россия Федерациясе Президенты каршындагы Физик культура һәм спортны үстерү советы әгъзасы<ref>[http://www.kremlin.ru/structure/members/8 Состав участников совета], Сайт Президента РФ</ref>. [[Халыкара университетлар спорты федерациясе|Халыкара студентлар спорты федерациясе]] (FISU) президенты (2021 елның 23 мартыннан WADA санкцияләре белән бәйле рәвештә FISU башлыгы вазыйфасында эшчәнлеген туктата)<ref>[https://www.sports.ru/athletics/1095281496-matyczin-priostanovil-deyatelnost-na-postu-glavy-mezhdunarodnoj-federa.html Министр Олег Матыцин приостановил деятельность на посту главы Международной федерации студенческого спорта]</ref>, Россия студентлар спорты берлегенең мактаулы президенты. Россия дәүләт физик культура, спорт, яшьләр һәм туризм университеты ректоры (2001—2006). == Тормыш юлы == Олег Матыцин 1964 елның 19 маенда [[Мәскәү|Мәскәүдә]] туган. === Спорт казанышлары === Өстәл теннисы белән профессиональ рәвештә шөгыльләнгән, ярышларда «Буревестник» спорт җәмгыятен тәкъдим иткән. Өстәл теннисы буенча ССРБның спорт мастеры (1980), ССРБ кубогы иясе (1982), ССРБ халыкларының VII спартакиадасы призёры (1983), РСФСР чемпионаты призёры (1984)<ref name="sportedu">[http://lib.sportedu.ru/GetText.idc?TxtID=1518 Раздел 6. Персоналии руководителей и ведущих специалистов сферы физической культуры и спорта]</ref><ref name="tass">[https://tass.ru/info/7572589 Биография нового министра спорта Олега Матыцина], ТАСС</ref>. 1980 еллар уртасыннан өстәл теннисы буенча ГЦОЛИФК җыелма командасын күнектергән. Команда ике тапкыр Бөтенсоюз универсиадасы чемпионы (1988, 1990) һәм студентлар арасында дөнья чемпионы (1992) булган. 1997 елда Олег Матыцинга Россия Федерациясенең атказанган тренеры исеме бирелә. 1985 елда Ленин ордены Дәүләт үзәк физик культура институтын тәмамлый (ГЦОЛИФК, хәзер — РГУФКСМиТ). 1989 елда шунда ук аспирантураны тәмамлый, 1990 елда «Эшчәнлекнең һәм шәхеснең индивидуаль-психологик үзенчәлекләрен исәпкә алып, өстәл теннисында югары квалификацияле спортчыларны әзерләү» дисссертациясе яклап педагогика фәннәре кандидаты дәрәҗәсе ала. 1990 елның сентябрендә халык мәгарифе буенча ССРБ Дәүләт комитеты тарафыннан [[Ханбалык|Пекин]] спорт университетына фәнни-педагогик стажировка үтү өчен җибәрелә, 1991 елда диплом ала. 2002 елда Урал дәүләт физик культура академиясендә (хәзер УралГУФК) «Спортның индивидуаль уен төрләрендә күпьеллык әзерлек этапларында яшь спортчыларның махсус әзерлекләрен формалаштыру системасы: өстәл теннисы материалында» темасына докторлык диссертациясе яклый<ref name="коммерсант">{{cite web|title=Чем известен Олег Матыцин|url=https://www.kommersant.ru/doc/4226570|website=Коммерсантъ|date=2020-01-21}}</ref><ref name="shlru">[https://shlru.ru/2017/08/09/oleg-matycin-ja-uezzhal-komsomolcem-chlenom-partii-vernulsja-vse-ruhnulo/ Олег Матыцин: Я уезжал комсомольцем, членом партии. Вернулся — всё рухнуло.], Студенческая хоккейная лига</ref>. 2006 елда Россия Федерациясе Президенты каршындагы Россия дәүләт хезмәте академиясендә «Дәүләт һәм муниципаль идарә» белгечлеге буенча икенче югары белем ала. === Карьера === 1991 елда [[Кытай|КХРда]] стажировка тәмамланганнан соң, укытучы сыйфатында ГЦОЛИФК-РГУФКСМиТка эшкә кайта. 1996 елда доцент исемен ала һәм шәхси һөнәри белем бирү факультеты деканы итеп билгеләнә. 1996—1999 елларда — шәхси һөнәри белем бирү факультеты деканы. 1999—2001 елларда уку эшләре буенча проректор вазыйфасын башкара. 2001 елдан 2006 елга кадәр вуз ректоры булган. Аннары 2006 елдан алып 2015 елга кадәр университет президенты булган. 2009 елда Мәскәүнең Басман суды Олег Матыцинны РГУФКСМиТ Президенты вазыйфасыннан читләштергән, ә 2012 елның мартында башкаланың Измайлово суды аны университет файдаланган федераль җирне Черкизов базарына арендага биргән вакытта вазифаи вәкаләтләрне арттыруда гаепле дип тапкан. Тикшерү буенча федераль бюджетка 120 млн сум күләмендә зыян салган. Матыцин үз гаебен танымаган һәм яклау карар университетның гыйльми советы утырышларында кабул ителгән һәм аренда акчасы югары уку йорты бюджетына сарыф ителгән, дип белдергән. Суд Матыцинны җинаять җаваплылыгына тартуның вакыты тәмамлануга бәйле рәвештә җәзадан азат иткән<ref>[http://rapsinews.ru/moscourts_news/20120720/263860635.html Суд освободил экс-ректора вуза от наказания за передачу земли рынку]</ref><ref>[http://www.znak.com/2020-01-22/ministr_sporta_rf_byl_sudim_za_peredachu_zemel_universiteta_fizkultury_pod_cherkizon Министр спорта РФ был судим за передачу земель университета физкультуры под «Черкизон»]</ref>. РГУФКСМиТта эш белән бер үк вакытта 2005 елда Россия студентлар спорты берлеге (РССС) президенты итеп сайлана, аны 2015 елга кадәр җитәкләгән. РССС президенты буларак, Бөтендөнья җәйге Универсиадаларын уздыру хокукына [[Казан]] һәм [[Красноярск]] кампанияләрендә актив катнашкан; 2013 елда Казанда узган [[Җәйге Универсиада 2013|XXVII Бөтендөнья җәйге Универсиаданың]] һәм 2019 елда Красноярскта узган XXIX Бөтендөнья кышкы Универсиаданың оештыру комитетлары составына керә. Олег Матыцин 2005, 2007, 2009, 2011, 2013 һәм 2015 елгы Бөтендөнья Универсиадаларында Россия делегациясе җитәкчесе була. 2005 елда Аурупа университет спорты ассоциациясе (EUSA) башкарма комитеты составына сайлана. 2007 елда Халыкара университет спорты федерациясе (FISU) башкарма комитеты әгъзасы була. 2011 елда FISUның беренче вице-президенты итеп сайлана. 2015 елның ноябрендә [[Лозанна|Лозаннада]] узган FISU башкарма комитеты сайлауларында президент вазыйфасына сайланган<ref>{{Cite web|url=https://rg.ru/2015/11/08/matitsyn-site-anons.html|title=Олег Матыцин возглавил мировой студенческий спорт|website=Российская газета}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.insidethegames.biz/articles/1031524/matytsin-ousts-incumbent-gallien-as-president-of-fisu|title=Matytsin ousts incumbent Gallien as President of FISU|date=08-11-2015|website=insidethegames.biz}}</ref>. FISU президенты сыйфатында FISU-2027 Глобаль стратегиясен эшләү инициативасы белән чыккан, ул [[Taybey|Тайбэйда]] 35 нче FISU Генераль ассамблеясында расланган<ref>{{Cite web|url=https://www.insidethegames.biz/articles/1035191/fisu-to-develop-10-year-strategic-plan-to-guide-organisations-operations|title=FISU to develop 10-year strategic plan to guide organisation's operations|date=09-03-2016|website=insidethegames.biz}}</ref>. Матыцин җитәкчелегендә FISU ике җәйге һәм ике кышкы Универсиада үткәргән. [[Люцерн|Люцернда]] (2021) һәм Лэйк-Плэсидта (2023) кышкы һәм [[Чыңду|Чэндуда]] (2021) һәм [[Екатеринбург|Екатеринбургта]] (2023) җәйге Универсиадалар үткәрү турында контрактларга кул куйган. 2018 елда Матыцин олимпия мәгарифе буенча Халыкара Олимпия комитеты комиссиясе составына кергән<ref>[https://dailystorm.ru/vlast/pomirit-rossiyu-s-mok-chem-novyy-glava-minsporta-oleg-matycin-luchshe-pavla-kolobkova Помирить Россию с МОК: чем новый глава Минспорта Олег Матыцин лучше Павла Колобкова], DailyStorm</ref>. 2019 елда [[Торино|Туринда]] FISU Генераль ассамблеясендә FISU президентлыгының икенче срокка сайлана<ref>{{cite web|title=Высокая оценка работы. Олег Матыцин переизбран на пост президента FISU|url=https://tass.ru/sport/7134485|website=ТАСС|date=2019-11-16}}</ref>. 2021 елның 23 мартында Халыкара студентлар спорты федерациясе президенты вазыйфасында эшчәнлеген туктата. Карар Бөтендөнья допингка каршы агентлыгы (WADA) тарафыннан Мәскәү допингка каршы лабораториясе (LIMS) мәгълүматлар базасын фальсификацияләү аркасында кертелгән санкцияләр белән бәйле — Россия чиновникларына халыкара спорт федерацияләрендә ике ел дәвамында җитәкче вазыйфаларны биләү тыела<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.kommersant.ru/doc/4741744|title=Матыцин приостановил деятельность во главе Международной федерации студенческого спорта|website=Коммерсантъ|date=2021-03-23|access-date=2021-03-23}}</ref>. ==== Россия спорт министры ==== 2020 елның 21 гыйнварында [[Михаил Мишустин]] Хөкүмәтендә Россия Федерациясе Спорт министры итеп билгеләнә. Олег Матыцин РФ Президенты каршындагы Физик культура һәм спортны үстерү советы әгъзасы булып тора. Россия Олимпия комитетының (ОКР) һәм Халыкара Олимпия комитетының олимпия белеме буенча комиссияләр составына керә. Россия мәгариф академиясенең әгъза-корреспонденты (мәгариф һәм мәдәният бүлегендә тора). == Гаилә == Өйләнгән, ике улы бар. Апасы — Наталья. == Фәнни эшчәнлек == Олег Матыцин 80 фәнни хезмәт, шул исәптән биш дәреслек һәм ике монография бастырып чыгарган: «Өстәл теннисы. Билгеле турында билгесез» (1994), «Өстәл теннисы буенча яшь спортчыларны әзерләү» (1995). {{книга|автор={{s|Барчукова&nbsp;Г.&nbsp;В.}}, {{s|Богушас&nbsp;В.&nbsp;М.&nbsp;М.}}, {{s|Матыцин&nbsp;О.&nbsp;В.}}|заглавие=Теория и методика настольного тенниса: учебник для студ. высш. учеб. заведений|ответственный=|ссылка=http://www.academia-moscow.ru/ftp_share/_books/fragments/fragment_20187.pdf|место=Москва|издательство=Издательский центр «Академия»|год=2006|том=|страниц=528|страницы=|isbn=5-7695-2167-8|ref=}} == Бүләкләр һәм исемнәр == * Өстәл теннисы буенча ССРБның спорт мастеры (1980) * Россия Федерациясенең атказанган тренеры (1997) * Россия Федерациясе Югары һөнәри белем бирү мактаулы хезмәткәре (2003) * Дуслык Ордены кавалеры (2006) * Почёт Ордены Кавалеры (2017) Берничә ведомство бүләкләре иясе, шул исәптән РФ Спорт министрлыгының «Физик культура һәм спортны үстерүдәге казанышлары өчен» мактау билгесе һәм Россия Олимпия комитетының «Россиядә олимпия хәрәкәтен үстерүдәге казанышлары өчен» мактау билгесе<ref name="рссс">[http://studsport.ru/pochetniy_prezident_rsss_matitsin_oleg_vasilevich Почётный президент], Российский студенческий спортивный союз</ref>. Шулай ук Олег Матыцин [[Ханбалык|Пекин]] спорт университетының мактаулы докторы (2005), Васил Левски исемендәге милли спорт академиясенең мактаулы докторы ([[Болгария]], 2005), Литва спорт университетының мактаулы докторы ([[Литва]], 2015). == Искәрмәләр == <references responsive="" /> == Сылтамалар == * [https://tass.ru/info/7572589 Спорт министры Олег Матыцин биографиясе] // ТАСС {{Тышкы сылтамалар}} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} [[Төркем:ССРБ өстәл теннисы уенчылары]] [[Төркем:Русиянең шәрәфле югары һөнәри белем бирү хезмәткәрләре]] [[Төркем:ССРБ спорт осталары]] [[Төркем:Русиянең атказанган тренерлары]] [[Төркем:Дуслык ордены (Русия) кавалерлары]] [[Төркем:Почет ордены кавалерлары]] [[Төркем:Педагогика фәннәре докторлары]] [[Төркем:Мәскәүдә туганнар]] [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] [[Төркем:Википедия:Замандашлар биографиясе]] [[Төркем:1964 елда туганнар]] [[Төркем:19 май көнне туганнар]] [[Төркем:Русия физик тәрбия, спорт, яшьләр һәм туризм дәүләт университетын тәмамлаучылар]] 3zk7jhq8tm95ynz0r1a4kc6sx1mc799 Антон Котяков 0 586682 3524314 3519832 2022-07-21T18:34:07Z Әмир 15082 + калып wikitext text/x-wiki {{CEESPRING2022}} {{Шәхес}} '''Антон Олегович Котяков''' ([[1980 ел|1980 елның]] [[15 август|15 августы]], [[Самар|Куйбышев]]) — Россия дәүләт һәм сәясәт эшлеклесе, икътисадчы. 2020 елның 21 гыйнварыннан Россия Федерациясе хезмәт һәм социаль яклау министры<ref name="kremlin">[http://www.kremlin.ru/acts/news/62625 Подписаны указы о назначении министров Правительства Российской Федерации // Президент России]</ref><ref>[https://ria.ru/20200121/1563692291.html Котякова назначили министром труда и социальной защиты // РИА Новости]</ref>. Россия Федерациясенең 3 нче класслы хакыйкый дәүләт киңәшчесе. Россия Федерациясе Финанс министры урынбасары (2017—2020)<ref>[https://mosreg.ru/sobytiya/novosti/organy/ministerstvo-finansov/anton-kotyakov-naznachen-zamestitelem-ministra-finansov-rf-8112 Антон Котяков назначен заместителем министра финансов России // Правительство Московской области]</ref>. == Тормыш юлы == Антон Котяков 1980 елның 15 августында [[Самар|Куйбышев]] шәһәрендә туган. 1997 елда авиация юнәлешендәге 135 нче Самара мәктәп-лицеен тәмамлый. 2002 елда «икътисад теориясе» белгечлеге «Кыйммәтле кәгазьләр базарын оештыру һәм теориясе» специализациясе буенча Самара дәүләт икътисад академиясен тәмамлаган. 2001 елның августыннан 2005 елның августына кадәр [[Самар өлкәсе|Самара өлкәсе]] администрациясенең финанслар белән идарә итү департаментында әйдәп баручы белгечтән консультант дәрәҗәсенә кадәр юл уза. 2005 елда аспирантураны тәмамлый, «Россия субфедераль бурыч кәгазьләре базары: аякка басу һәм үсеш» темасына кандидатлык диссертациясен яклый, аңа икътисад фәннәре кандидаты гыйльми дәрәҗәсе бирелә. 2005 елның августыннан 2007 елның июленә кадәр Самара өлкәсенең финанслар белән идарә итү бүлеге башлыгы булып эшли. Соңрак Самара өлкәсе финанслар белән идарә итү министрлыгының өлкә бюджеты һәм хисап департаменты җитәкчесе итеп билгеләнә, ул вазыйфасында 2012 елның апреленә кадәр эшли. 2011 елда РФ Президенты каршындагы Россия халык хуҗалыгы һәм дәүләт хезмәте академиясендә «административ һәм финанс хокукы» белгечлеге буенча магистратураны тәмамлый. 2012 елның апреленнән 2014 елның мартына кадәр Федераль казначылыкта функциональ эшчәнлекне камилләштерү идарәсе башлыгы вазыйфасында эшләгән. 2014 елның мартында [[Мәскәү өлкәсе]] хөкүмәтенә эшкә күчә. 2017 елның гыйнварына кадәр Мәскәү өлкәсенең финанслар министры вазыйфасында эшли, аннан соң Мәскәү өлкәсенең берләштерелгән икътисад һәм финанслар министрлыгын җитәкли. 2017 елның маеннан 2020 елның гыйнварына кадәр Россия Федерациясе финанс министры урынбасары булып эшли. [[Русия Федерациясе Президенты каршындагы Русия Халык хуҗалыгы һәм дәүләт хезмәте университеты|РФ Президенты каршындагы Россия халык хуҗалыгы һәм дәүләт хезмәте академиясенең]] Югары мәктәбенең Кадрлар идарә резервын үстерү программасының өченче җыелмасында катнашучы (2019). 2020 елның 21 гыйнварында [[Россия Федерациясе Президенты|Россия Президенты]] [[Владимир Путин]] указы белән Россия Федерациясе Хезмәт һәм социаль яклау министры итеп билгеләнә. Россия Федерациясенең 3 нче класслы хакыйкый дәүләт киңәшчесе<ref name="tass">[https://tass.ru/info/7573479 Биография министра труда и социальной защиты Антона Котякова], ТАСС</ref>. Самара өлкәсенең 1 класслы дәүләт киңәшчесе. == Бүләкләр == * 3 дәрәҗә «Мәскәү өлкәсе алдындагы казанышлары өчен» билгесе (2017)<ref name="tvsamara2">[https://tvsamara.ru/news/samarec-anton-kotyakov-naznachen-ministrom-truda-rf/ Самарец Антон Котяков назначен Министром труда РФ], ГТРК Самара</ref> * Мәскәү өлкәсе губернаторының мактау грамотасы (2015) * «Генерал-полковник Дутов» медале (2013) * Россия Федерациясе Федераль казначылыгының мактау грамотасы (2012) * Россия Федерациясе сәнәгать һәм сәүдә министрлыгының рәхмәт хаты (2012) * «Федераль казначылыкка 20 ел» медале (2012) * Самара өлкәсенең финанслар белән идарә итү министрлыгының мактау грамотасы (2010) == Гаилә == Өйләнгән, өч баласы бар<ref>{{cite web|url=https://mintrud.gov.ru/ministry/about/structure/minister/KotyakovAO|title=Биография Котякова Антона Олеговича|publisher=Министерство труда и социальной защиты России}}</ref>. == Искәрмәләр == <references /> == Сылтамалар == * [https://www.minfin.ru/ru/ministry/structure/management/?id_4=495 Антон Котяков биографиясе Россия Федерациясе финанс министрлыгы сайтында] {{Тышкы сылтамалар}} {{Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте}} [[Төркем:Икътисад фәннәре кандидатлары]] [[Төркем:Русия икътисадчылары]] [[Төркем:Әлифба буенча галимнәр]] [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] [[Төркем:Самарда туганнар]] [[Төркем:Википедия:Замандашлар биографиясе]] [[Төркем:1980 елда туганнар]] [[Төркем:15 август көнне туганнар]] [[Төркем:Русия Федерациясе Президенты каршындагы Русия Халык хуҗалыгы һәм дәүләт хезмәте академиясен тәмамлаучылар]] 3uuxm7egam12wr71kaldb0m3q5uk8o1 Przegląd Tatarski (журнал) 0 587942 3524274 3524203 2022-07-21T15:37:33Z Әмир 15082 төркемдә үзгәртү wikitext text/x-wiki {{Журнал | исем = Татар күзәтүе | оригиналь исем = {{lang-pl| Przegląd Tatarski }} | рәсем = [[Файл:Przegląd_Tatarski.png|230px]] | имза = | төр = социаль-мәдәни журнал | формат = 21 x 29,7, 32 битле | нигезләнде = 2009 | публикацияләр туктату = | бәя = | гамәлгә куючы = Muzułmański Związek Religijny w RP<br/> Najwyższe Kolegium Muzułmański | нәшер итүче = | мөхәрир = | баш мөхәррир = [[Муса Чахоровский]] | штат = | сәяси = | тел = [[поляк теле]] | тираж = | төп офис = [[Вроцлав]], Польша. | ISSN = 2080-0541 | веб-сайт = [http://bibliotekatatarska.pl/przeglad-tatarski/ przeglad-tatarski] }} '''Przegląd Tatarski''' (''Татар күзәтүе'') ― [[Польша татарлары|Поьшаның этник татар азчылыгы]] журналы, [[Польша татарлары]]на һәм дөнья [[татарлар]]ына багышланган социаль-мәдәни журнал, кварталга бер тапкыр [[Вроцлав]] шәһәрендә чыга. Нәшир – Польша мөселман дини берлеге (''Muzułmański Związek Religijny w RP''), Najwyższe Kolegium Muzułmańskie. Таратучы ― ARGI – Вроцлав нәшрият агентлыгы www.argi.pl. == Тарих == Журналны оештыру инициаторы – Польша Республикасы [[мөфти]]е Томаш Мицкевич (''Tomasz Miśkiewicz''). Баш мөхәррир ― [[Муса Чахоровский]]. Журнал [[2009 ел]]дан бирле даими рәвештә Эчке эшләр һәм администрация министры (элек Администрация һәм цифрлаштыру министры) гранты ярдәмендә басыла. Басма агымдагы вакыйгалар турында репортажлар, мемуар һәм тарихи-фәнни материаллар тәкъдим итә. Журнал битләрендә университет үзәкләрендә хезмәт итүче тикшеренүчеләрнең һәм татар җәмәгатьчелеге әгъзаларының хезмәтләре басыла. == Даими бүлекләр == * татар җәмгыятенең көндәлек тормышы; * агымдагы вакыйгалар, очрашулар, фәнни конференцияләр, татар тематикасына багышланган проектлар турында яки татар җәмгыяте эшчәнлегендә катнашучыларның хисаплары; * ыру-кабиләләр турында истәлекләр, күзаллаулар, элеккеге тормыш һәм әхлак тасвирламалары; * [[Көнчыгыш Аурупа]] илләрендәге татар җәмгыятьләренең тормышы тасвирламасы; атказанган татар активистларының казанышларын популярлаштыру; * Польша татарларының фәнни, мәдәни һәм профессиональ казанышлары; * университет үзәкләрендә: {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Ягеллон университеты|Ягеллон университеты|pl|Uniwersytet Jagielloński}}, {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Вармин-Мазур университеты| Вармин-Мазур университеты|pl|Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie}}, {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Торундагы Николай Коперник университеты| Торундагы Николай Коперник университеты|pl| Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu}}, {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Белосток университеты| Белосток университетында|pl| Uniwersytet w Białymstoku}} эшләгән тикшеренүчеләрнең фәнни мәкаләләре; * татар азчылыгына багышланган яңа басмаларга күзәтү. == [[2022 ел]]ның 3нче санында бирелгән язмалар <ref>[http://bibliotekatatarska.pl/wp-content/uploads/2022/06/pt55-okladka.pdf pt55-okladka.pdf 2022, № 3]</ref> == * Татар [[Нәүрүз]]е * поляк телендәге төрки-татар алынмалары * борынгы документ ― 1467—1479 елларда Казан ханы [[Ибраһим хан]]ның ярлыгы * [[Ибраһим хан]]ның гаиләсе турында да кызыклы мәгълүматлар * [[Әхәт Мушинский]]ның «Аксым» әсәре * [[Гадел Кутуй]], [[Муса Җәлил]], [[Фатих Кәрим]] һәм [[Сибгат Хәким]] турында язма * татар бизәнү әйберләре ([[хәситә]]) турында * һ. б.<ref>''Зәринә Хуҗина''. [https://tatar-inform.tatar/news/polsa-tatarlarynyn-zurnalynda-tatar-telennan-polyak-telena-alynmalar-turynda-yazgannar-5857620 Польша татарларының журналында татар теленнән поляк теленә алынмалар турында язганнар.] [[Татар-информ]], 20.07.2022</ref> == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> == Сылтамалар == * [http://bibliotekatatarska.pl/przeglad-tatarski/ Przegląd Tatarski – Biblioteka Tatarska. ISSN 2080-0541] [[Төркем:2009 елда барлыкка килгән басмалар]] [[Төркем:Полякча журналлар]] [[Төркем:Польша мөселман журналлары]] sdsxy66cy5y01svrqrrn60zsdxcoudy Чуба 0 587954 3524253 2022-07-21T12:13:01Z Машъал 36751 Машъал [[Чуба]] битенең исемен үзгәртте. Яңа исеме: [[Пшеха]] wikitext text/x-wiki #ЮНӘЛТҮ [[Пшеха]] keqi1nqpcj2kmm3beegml18qghvsxx3 Файл:Заит (Октябрьск) мәчете.jpg 6 587955 3524259 2022-07-21T14:57:18Z Әмир 15082 {{Ирексез лицензияле сурәт |тасвир = Заит җәмигъ мәчете (Октябрьск) сурәте |чыганак = https://vk.com/photo-211182896_457239142?rev=1 |ясау вакыты = бигесез |автор = билгесез }} {{Ирексез лицензияле сурәт/НКИ |мәкалә = Заит җәмигъ мәчете (Октябрьск) |максат = сурәтләү өчен |алмаштыру мөмкинлеге = бар |өстәмә мәгълүмат = юк }} [[Төркем:Сурәтләр:Биналар]][[Төркем:Сурәтләр:Мәчетләр]] wikitext text/x-wiki == Кыскача аңлатма == {{Ирексез лицензияле сурәт |тасвир = Заит җәмигъ мәчете (Октябрьск) сурәте |чыганак = https://vk.com/photo-211182896_457239142?rev=1 |ясау вакыты = бигесез |автор = билгесез }} {{Ирексез лицензияле сурәт/НКИ |мәкалә = Заит җәмигъ мәчете (Октябрьск) |максат = сурәтләү өчен |алмаштыру мөмкинлеге = бар |өстәмә мәгълүмат = юк }} [[Төркем:Сурәтләр:Биналар]][[Төркем:Сурәтләр:Мәчетләр]] nnwnvkrsxr12gdktfkni4yf6nq21s5m Заит җәмигъ мәчете (Октябрьск) 0 587956 3524260 2022-07-21T14:57:58Z Әмир 15082 яңа бит ясау wikitext text/x-wiki {{Гыйбадәтханә |Гыйбадәтханә төре = [[Мәчет]] |Татар атамасы = Заит җәмигъ мәчете |Үз атамасы = {{lang-ba|Зәйет йәмиғ мәсете}} |Рәсем = Mechet'.oktyabrskiy.jpg |Рәсем язуы = |Рәсем зурлыгы = |Хәзерге халәте = |Ил = Россия |Урнашу урыны статусы = Шәһәр |Урнашу урыны =452613, <br/> [[Файл:Flag of Bashkortostan.svg|20px]] [[Башкортстан]],<br/> [[Файл: Flag of Oktyabrsky (Bashkortostan).svg |20px]] [[Октябрьск]], Заит бистәсе, {{comment|Нарат|Сосновая}} ур., 1 |Координатлары = 54°29'0"N, 53°29'0"E |Дин = [[Ислам]] |Мәхәллә = [[БР МДН]] Октябрьск [[мөхтәсибәт]]е |Кайсы дини агымга карый = [[сөнни]] ислам / [[хәнәфи мәзһәбе]] |Бина төре = [[манара]]сы түбәсендә урнашкан мәчет |Архитектура стиле = |Проект авторы = |Төзүче = |Нигезләүче = |Беренче телгә алу = |Нигезләү = |Төп даталар = 2008 ел – мәчет ачылган |Юк ителгән = |Төзелешнең башлануы = 2007 ел |Төзелешнең тәмамлануы = 2008 ел |Янкормалары = |Ядкәрләре = |Халәте = гамәлдә |Сайт = |Commons = }} '''Заит җәмигъ мәчете''' <ref>[https://vk.com/doc378913917_641370743?hash=2BAVsnfriHSdfw31hiVBFclZquivwZ0sXlrVpWDJRr4 Ислам хәбәрләре (Исламские вести)]</ref> ({{lang-ba|Зәйет йәмиғ мәсете}}) ― [[Башкортстан]]ның [[Октябрьск]] шәһәре Заит (''Югары Зәет'') бистәсендә урнашкан ислам гыйбадәтханәсе (''җәмигъ мәчете''). Үзәкләштерелгән дини оешма ― [[Башкортстан мөселманнары Диния нәзарәте]]нең Октябрьск [[мөхтәсибәт]] идарәсе «Заит бистәсе җирле мөселман дини оешмасы» карамагында<ref>[https://vk.com/photo-211182896_457239018 Мусульманская религиозная организация п. Заитово. Устав. ВКонтакте]</ref>. == Тарих == [[Файл:Октябрьский мечеть.JPG|250px|thumb|right|Заит мәчете]] [[2008 ел]]да шәһәрнең аерым предприятиеләре һәм шәхси затларның хәйрия кертемнәре хисабына төзелгән Заит җәмигъ мәчете рәсми рәвештә ачыла. Мәчет комплексында [[Башкортстан мөселманнары Диния нәзарәте]]нең Октябрьск [[мөхтәсибәт]] идарәсе урнашкан. == Архитектура == [[Файл:Заит_(Октябрьск)_мәчете.jpg|250px|thumb|right|Мәчет һәм бистә күренеше]] Җәмигъ мәчете Октябрьскиның (1946 елдан [[шәһәр]]) халык күп яши торган микрорайонында, шәһәр читендә, шәһәрдән [[М5 «Урал»|«М-5» федераль юлына]] чыгучы урамда, калкулыкта урнашкан һәм ерактан яхшы күренә. Бина 3 катлы, әмма мәйданы буенча зур түгел, архитектурасы шактый матур һәм үзенчәлекле (''новодел''). Мәчет бинасы сигезкырлы корылманы хәтерләтә, бинаның һәр ягыда чыгынкы очлы терәтмәсе (''пристрой'') бар, өстән караганда бина сигезкырлы йолдыз формасында кабул ителә. Мәчетнең [[ак төс|ак]] диварлары [[яшел төс|ачык яшел]] төсмерләргә буялган түбәсе белән, шундый ук тәрәзә рамнары белән бик яхшы яраша. [[Гөмбәз]]е юк. Түбәгә урнаштырылган [[манара]]сы артык биек түгел, төнлә ерактан ук күренеп торучы яшел утлар белән яктыртыла. Мәчетнең [[тәрәзә]]ләре бик зур, мәчетнең бөтен биеклегендә диярлек, алар аша бинага күп яктылык үтеп керә. [[Намаз]] залының түшәмендә [[Аллаһы]] ({{lang-ar|الله}}) сүзе язылган. Михраб янәшәсендәге диварда төсле паннода [[Мәккә]]дәге [[Кәгъбә]] ташы сурәтен күрергә мөмкин <ref>[https://2gis.ru/oktyabrskiy/gallery/firm/70000001027296114/photoId/2392537344976206 Заитова, мечеть, Сосновая улица, 1, Октябрьский — 2ГИС]</ref> <ref>[https://101hotels.com/recreation/russia/oktiabrskii/points/mosque/zaitovskaja_sobornaja_mechet Заитовская соборная мечеть Октябрьского (Башкортостан)]</ref><ref>[https://rusiber.ru/dostoprimechatelnosti-oktyabrskij/ Достопримечательности. Октябрьский. Заитовская соборная мечеть]</ref>. == Басма орган == Октябрьск мөхтәсибәт идарәсе һәм Заит җәмигъ мәчете айга бер тапкыр 1 басма табак күләмендә 999 тираж белән [[татар теле|татар]] һәм [[рус теле|рус]] телләрендә «Ислам хәбәрләре» (''Исламские вести'') газетасын чыгара. Газета бушлай таратыла. 2022 елның 24 июнендә, [[җомга]] көнне чыккан [https://vk.com/doc378913917_641370743?hash=2BAVsnfriHSdfw31hiVBFclZquivwZ0sXlrVpWDJRr4 6 (254) саны.pdf]. == Җитәкчеләр == * Октябрьск [[мөхтәсиб]]е, [[мәхәллә]] рәисе, [[имам]]-[[хатиб]] – Миргасим улы Рөстәм хәзрәт Шакиров (1965 елгы)<ref>[https://vk.com/id709994942 Рустэм Шакиров ВКонтакте]</ref> * [[Имам]] Исмәгыйль хәзрәт * Имам-ахун ― Мәүлет улы Мәүлемҗан хәзрәт Сибгатуллин<ref>[http://oktmedrese.ru/o-medrese/rukovodstvo Медресе "Нуруль Ислам" г. Октябрьский. Руководство]</ref>. Октябрьск шәһәрендә Заит җәмигъ мәчетеннән башка, Төрекмән (''Мәчет урамы, 4''), Московка (''Кооператив ур., 100/1''), Мулла («Мөхсин» мәчете<ref>[https://vk.com/mahalla1660?w=address-139648448_37792 Мечеть "Мухсин" п.Муллино г.Октябрьский ВКонтакте]</ref>, ''Матросов ур., 136'') бистәләрендә мәчетләр эшли<ref>[https://vk.com/id709994942?z=photo709994942_457239021%2Fphotos709994942 Рамазан аена намаз вакытлары]</ref>. Шулай ук [[Россия мөселманнарының Үзәк Диния нәзарәте]] карамагындагы «Нур әл-Ислам» (Нуруль Ислам) мәдрәсәсе (''Комсомол ур., 22'') гамәлдә <ref>[http://oktmedrese.ru/ Медресе "Нуруль Ислам" г. Октябрьский ЦДУМ России]</ref>. [[Россия мөселманнарының Үзәк Диния нәзарәте|РМ ҮДН]] карамагындагы [[мәчет]]ләр [[имам]]нары биредә белемен күтәрә. == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> == Сылтамалар == * [https://vk.com/zaitovo102 Мусульманская религиозная организация п. Заитово] [[ВКонтакте]] [[Төркем:Әлифба буенча мәчетләр]] [[Төркем:2008 елда төзелгән мәчетләр]] [[Төркем:Октябрьск (Башкортстан) гыйбадәтханәләре]] [[Төркем:Башкортстан мәчетләре]] 3wwgm4t3z44ipj6j3bgif7hdce7z626 3524265 3524260 2022-07-21T15:09:48Z Әмир 15082 wikitext text/x-wiki {{Гыйбадәтханә |Гыйбадәтханә төре = [[Мәчет]] |Татар атамасы = Заит җәмигъ мәчете |Үз атамасы = {{lang-ba|Зәйет йәмиғ мәсете}} |Рәсем = Mechet'.oktyabrskiy.jpg |Рәсем язуы = |Рәсем зурлыгы = |Хәзерге халәте = |Ил = Россия |Урнашу урыны статусы = Шәһәр |Урнашу урыны =452613, <br/> [[Файл:Flag of Bashkortostan.svg|20px]] [[Башкортстан]],<br/> [[Файл: Flag of Oktyabrsky (Bashkortostan).svg |20px]] [[Октябрьски|Октябрьск]], Заит бистәсе, {{comment|Нарат|Сосновая}} ур., 1 |Координатлары = 54°29'0"N, 53°29'0"E |Дин = [[Ислам]] |Мәхәллә = [[БР МДН]] Октябрьск [[мөхтәсибәт]]е |Кайсы дини агымга карый = [[сөнни]] ислам / [[хәнәфи мәзһәбе]] |Бина төре = [[манара]]сы түбәсендә урнашкан мәчет |Архитектура стиле = |Проект авторы = |Төзүче = |Нигезләүче = |Беренче телгә алу = |Нигезләү = |Төп даталар = 2008 ел – мәчет ачылган |Юк ителгән = |Төзелешнең башлануы = 2007 ел |Төзелешнең тәмамлануы = 2008 ел |Янкормалары = |Ядкәрләре = |Халәте = гамәлдә |Сайт = |Commons = }} '''Заит җәмигъ мәчете''' <ref>[https://vk.com/doc378913917_641370743?hash=2BAVsnfriHSdfw31hiVBFclZquivwZ0sXlrVpWDJRr4 Ислам хәбәрләре (Исламские вести)]</ref> ({{lang-ba|Зәйет йәмиғ мәсете}}) ― [[Башкортстан]]ның [[Октябрьски|Октябрьск]] шәһәре Заит (''Югары Зәет'') бистәсендә урнашкан ислам гыйбадәтханәсе (''җәмигъ мәчете''). Үзәкләштерелгән дини оешма ― [[Башкортстан мөселманнары Диния нәзарәте]]нең Октябрьск [[мөхтәсибәт]] идарәсе «Заит бистәсе җирле мөселман дини оешмасы» карамагында<ref>[https://vk.com/photo-211182896_457239018 Мусульманская религиозная организация п. Заитово. Устав. ВКонтакте]</ref>. == Тарих == [[Файл:Октябрьский мечеть.JPG|250px|thumb|right|Заит мәчете]] [[2008 ел]]да шәһәрнең аерым предприятиеләре һәм шәхси затларның хәйрия кертемнәре хисабына төзелгән Заит җәмигъ мәчете рәсми рәвештә ачыла. Мәчет комплексында [[Башкортстан мөселманнары Диния нәзарәте]]нең Октябрьск [[мөхтәсибәт]] идарәсе урнашкан. == Архитектура == [[Файл:Заит_(Октябрьск)_мәчете.jpg|250px|thumb|right|Мәчет һәм бистә күренеше]] Җәмигъ мәчете [[Октябрьски]]ның (1946 елдан [[шәһәр]]) халык күп яши торган микрорайонында, шәһәр читендә, шәһәрдән [[М5 «Урал»|«М-5» федераль юлына]] чыгучы урамда, калкулыкта урнашкан һәм ерактан яхшы күренә. Бина 3 катлы, әмма мәйданы буенча зур түгел, архитектурасы шактый матур һәм үзенчәлекле (''новодел''). Мәчет бинасы сигезкырлы корылманы хәтерләтә, бинаның һәр ягыда чыгынкы очлы терәтмәсе (''пристрой'') бар, өстән караганда бина сигезкырлы йолдыз формасында кабул ителә. Мәчетнең [[ак төс|ак]] диварлары [[яшел төс|ачык яшел]] төсмерләргә буялган түбәсе белән, шундый ук тәрәзә рамнары белән бик яхшы яраша. [[Гөмбәз]]е юк. Түбәгә урнаштырылган [[манара]]сы артык биек түгел, төнлә ерактан ук күренеп торучы яшел утлар белән яктыртыла. Мәчетнең [[тәрәзә]]ләре бик зур, мәчетнең бөтен биеклегендә диярлек, алар аша бинага күп яктылык үтеп керә. [[Намаз]] залының түшәмендә [[Аллаһы]] ({{lang-ar|الله}}) сүзе язылган. Михраб янәшәсендәге диварда төсле паннода [[Мәккә]]дәге [[Кәгъбә]] ташы сурәтен күрергә мөмкин <ref>[https://2gis.ru/oktyabrskiy/gallery/firm/70000001027296114/photoId/2392537344976206 Заитова, мечеть, Сосновая улица, 1, Октябрьский — 2ГИС]</ref> <ref>[https://101hotels.com/recreation/russia/oktiabrskii/points/mosque/zaitovskaja_sobornaja_mechet Заитовская соборная мечеть Октябрьского (Башкортостан)]</ref><ref>[https://rusiber.ru/dostoprimechatelnosti-oktyabrskij/ Достопримечательности. Октябрьский. Заитовская соборная мечеть]</ref>. == Басма орган == Октябрьск мөхтәсибәт идарәсе һәм Заит җәмигъ мәчете айга бер тапкыр 1 басма табак күләмендә 999 тираж белән [[татар теле|татар]] һәм [[рус теле|рус]] телләрендә «Ислам хәбәрләре» (''Исламские вести'') газетасын чыгара. Газета бушлай таратыла. 2022 елның 24 июнендә, [[җомга]] көнне чыккан [https://vk.com/doc378913917_641370743?hash=2BAVsnfriHSdfw31hiVBFclZquivwZ0sXlrVpWDJRr4 6 (254) саны.pdf]. == Җитәкчеләр == * [[Октябрьски|Октябрьск]] [[мөхтәсиб]]е, [[мәхәллә]] рәисе, [[имам]]-[[хатиб]] – Миргасим улы Рөстәм хәзрәт Шакиров (1965 елгы)<ref>[https://vk.com/id709994942 Рустэм Шакиров ВКонтакте]</ref> * [[Имам]] Исмәгыйль хәзрәт * Имам-ахун ― Мәүлет улы Мәүлемҗан хәзрәт Сибгатуллин<ref>[http://oktmedrese.ru/o-medrese/rukovodstvo Медресе "Нуруль Ислам" г. Октябрьский. Руководство]</ref>. [[Октябрьски|Октябрьск]] шәһәрендә Заит җәмигъ мәчетеннән башка, Төрекмән (''Мәчет урамы, 4''), Московка (''Кооператив ур., 100/1''), Мулла («Мөхсин» мәчете<ref>[https://vk.com/mahalla1660?w=address-139648448_37792 Мечеть "Мухсин" п.Муллино г.Октябрьский ВКонтакте]</ref>, ''Матросов ур., 136'') бистәләрендә мәчетләр эшли<ref>[https://vk.com/id709994942?z=photo709994942_457239021%2Fphotos709994942 Рамазан аена намаз вакытлары]</ref>. Шулай ук [[Россия мөселманнарының Үзәк Диния нәзарәте]] карамагындагы «Нур әл-Ислам» (Нуруль Ислам) мәдрәсәсе (''Комсомол ур., 22'') гамәлдә <ref>[http://oktmedrese.ru/ Медресе "Нуруль Ислам" г. Октябрьский ЦДУМ России]</ref>. [[Россия мөселманнарының Үзәк Диния нәзарәте|РМ ҮДН]] карамагындагы [[мәчет]]ләр [[имам]]нары биредә белемен күтәрә. == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> == Сылтамалар == * [https://vk.com/zaitovo102 Мусульманская религиозная организация п. Заитово] [[ВКонтакте]] [[Төркем:Әлифба буенча мәчетләр]] [[Төркем:2008 елда төзелгән мәчетләр]] [[Төркем:Октябрьск (Башкортстан) гыйбадәтханәләре]] [[Төркем:Башкортстан мәчетләре]] 1bji8hpwnhy44p49jc5a9qvog7hnfl9 Бәхәс:Заит җәмигъ мәчете (Октябрьск) 1 587957 3524261 2022-07-21T14:59:27Z Әмир 15082 Яңа бит: «{{Төрки марафон 2022 мәкаләсе |халык1 =башкортлар |халык2 =татарлар |халык3 = |кулланучы= Әмир}}» wikitext text/x-wiki {{Төрки марафон 2022 мәкаләсе |халык1 =башкортлар |халык2 =татарлар |халык3 = |кулланучы= Әмир}} l2nfwb4z2brtacfemr3150kh062uyhm Төркем:Октябрьск (Башкортстан) гыйбадәтханәләре 14 587958 3524262 2022-07-21T15:02:13Z Әмир 15082 төркем ясау wikitext text/x-wiki [[Төркем:Башкортстан гыйбадәтханәләре]][[Төркем:Октябрьск биналары һәм корылмалары]] dl971s1537jnklggr521vcbpf7vxgqs Төркем:Октябрьск биналары һәм корылмалары 14 587959 3524263 2022-07-21T15:03:45Z Әмир 15082 төркем ясау wikitext text/x-wiki [[Төркем:Башкортстан биналары һәм корылмалары]][[Төркем:Октябрьски]][[Төркем:Россия шәһәрләре буенча биналар һәм корылмалар]] 8n7d04su4oql13way688jgk5pfb5ujl Сатурн (мифология) 0 587960 3524266 2022-07-21T15:10:40Z A.Khamidullin 6685 Башкорт теленнән тәрҗемә иттем. A.Khamidullin wikitext text/x-wiki {{Мифологический персонаж|Изображение=GiorcesBardo6.jpg|Размер изображения=170px|Подпись=Сатурн. II гасыр Рим сыны, [[Бардо (музей)|Бардо]] музее, Тунис}} '''Сату́рн''' ({{lang-la|Saturnus}}) — Боронгы рим мифологиясендәге [[илаһ]]ларның берсе{{sfn|МНМ|1988}}, аңа табыну [[Италия]]дә нык таралган булган. Боронгы грек мифологиясендәге Кроноска туры килә<ref>{{ВТ-МЭСБЕ|Сатурн (бог)}}</ref><ref>Ливий Андроник, фр. 2 Уормингтон; Овидий. Метаморфозы I 113 </ref> Ул игенчелек илаһы саналган, мифик сюжет буенча, үз балаларын ашап торган. Аның исеме белән [[Кояш системасы]]ндагы [[Сатурн]] планетасы аталган <ref> Нонн. Деяния Диониса II 173</ref>. Игенчелек билгесе [[урак]] — Сатурнның символы<ref>[[О Граде Божьем]], 7:19</ref>. == Мифология == Сүзнең этимологиясеннән күренүенчә ({{lang-la2|Saturnus}} - {{lang-la2|satus}} — чәчү дигәннән), Сатурн җир һәм игенчелек, үсемлекселек илаһы булган . Ул Италиядә [[Игенчелек|игенчелек]], [[Бакчачылык|бакчачылык]], [[Йөзем (җиләк)|йөзем]], җирне [[ашлама|ашлауны]] керткән дип санала. Риваять буенча, тарихкача [[Греция|Греция]]дән Италияга күчеп килгән патша булган дип инанганнар. [[Вергилий|Вергилий]] буенча , [[Олимп (мифология)|Олимп]]тан Италияга күчеп килгән<ref> Вергилий. 319 VIII Энеида</ref>.[[Рим]] риваяте буенча Сатурн корабта [[Тибр]] елгасы буйлап Яникулга килеп җиткән, монда [[Янус]]ны очратып, кунакчыл каршы алына, шунан [[Капитолий]] калкулыгына барып урынлаша. Лацийның борынгыдан килгән халкы сатурнныкылар дип йөртелә ; [[Секст Аврелий Виктор]] аны Сатурний каласын төзегән дип яза <ref>Аврелий Виктор. Происхождение римского народа III 1</ref>. == Искәрмәләр == {{примечания|2}} == Әдәбият == * {{ВТ-ЭСБЕ+|Сатурн, бог|[[Обнорский, Николай Петрович|Обнорский Н. П.]]}} * {{ВТ-РСКД|Кронос}} [[Төркем:Илалар]] [[Төркем:Рим мифологиясе]] rems4nhfiqc47ge5qur6yksfkm3n5j5 3524267 3524266 2022-07-21T15:12:25Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki [[File:GiorcesBardo6.jpg|Сатурн. II гасыр Рим сыны, [[Бардо (музей)|Бардо]] музее, Тунис]] '''Сату́рн''' ({{lang-la|Saturnus}}) — Боронгы рим мифологиясендәге [[илаһ]]ларның берсе{{sfn|МНМ|1988}}, аңа табыну [[Италия]]дә нык таралган булган. Боронгы грек мифологиясендәге Кроноска туры килә<ref>{{ВТ-МЭСБЕ|Сатурн (бог)}}</ref><ref>Ливий Андроник, фр. 2 Уормингтон; Овидий. Метаморфозы I 113 </ref> Ул игенчелек илаһы саналган, мифик сюжет буенча, үз балаларын ашап торган. Аның исеме белән [[Кояш системасы]]ндагы [[Сатурн]] планетасы аталган <ref> Нонн. Деяния Диониса II 173</ref>. Игенчелек билгесе [[урак]] — Сатурнның символы<ref>[[О Граде Божьем]], 7:19</ref>. == Мифология == Сүзнең этимологиясеннән күренүенчә ({{lang-la2|Saturnus}} - {{lang-la2|satus}} — чәчү дигәннән), Сатурн җир һәм игенчелек, үсемлекселек илаһы булган . Ул Италиядә [[Игенчелек|игенчелек]], [[Бакчачылык|бакчачылык]], [[Йөзем (җиләк)|йөзем]], җирне [[ашлама|ашлауны]] керткән дип санала. Риваять буенча, тарихкача [[Греция|Греция]]дән Италияга күчеп килгән патша булган дип инанганнар. [[Вергилий|Вергилий]] буенча , [[Олимп (мифология)|Олимп]]тан Италияга күчеп килгән<ref> Вергилий. 319 VIII Энеида</ref>.[[Рим]] риваяте буенча Сатурн корабта [[Тибр]] елгасы буйлап Яникулга килеп җиткән, монда [[Янус]]ны очратып, кунакчыл каршы алына, шунан [[Капитолий]] калкулыгына барып урынлаша. Лацийның борынгыдан килгән халкы сатурнныкылар дип йөртелә ; [[Секст Аврелий Виктор]] аны Сатурний каласын төзегән дип яза <ref>Аврелий Виктор. Происхождение римского народа III 1</ref>. == Искәрмәләр == {{примечания|2}} == Әдәбият == * {{ВТ-ЭСБЕ+|Сатурн, бог|[[Обнорский, Николай Петрович|Обнорский Н. П.]]}} * {{ВТ-РСКД|Кронос}} [[Төркем:Илалар]] [[Төркем:Рим мифологиясе]] m62gkah0ms61lxchneci258u69eltj6 3524268 3524267 2022-07-21T15:12:45Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki [[File:GiorcesBardo6.jpg|thumb|Сатурн. II гасыр Рим сыны, [[Бардо (музей)|Бардо]] музее, Тунис]] '''Сату́рн''' ({{lang-la|Saturnus}}) — Боронгы рим мифологиясендәге [[илаһ]]ларның берсе{{sfn|МНМ|1988}}, аңа табыну [[Италия]]дә нык таралган булган. Боронгы грек мифологиясендәге Кроноска туры килә<ref>{{ВТ-МЭСБЕ|Сатурн (бог)}}</ref><ref>Ливий Андроник, фр. 2 Уормингтон; Овидий. Метаморфозы I 113 </ref> Ул игенчелек илаһы саналган, мифик сюжет буенча, үз балаларын ашап торган. Аның исеме белән [[Кояш системасы]]ндагы [[Сатурн]] планетасы аталган <ref> Нонн. Деяния Диониса II 173</ref>. Игенчелек билгесе [[урак]] — Сатурнның символы<ref>[[О Граде Божьем]], 7:19</ref>. == Мифология == Сүзнең этимологиясеннән күренүенчә ({{lang-la2|Saturnus}} - {{lang-la2|satus}} — чәчү дигәннән), Сатурн җир һәм игенчелек, үсемлекселек илаһы булган . Ул Италиядә [[Игенчелек|игенчелек]], [[Бакчачылык|бакчачылык]], [[Йөзем (җиләк)|йөзем]], җирне [[ашлама|ашлауны]] керткән дип санала. Риваять буенча, тарихкача [[Греция|Греция]]дән Италияга күчеп килгән патша булган дип инанганнар. [[Вергилий|Вергилий]] буенча , [[Олимп (мифология)|Олимп]]тан Италияга күчеп килгән<ref> Вергилий. 319 VIII Энеида</ref>.[[Рим]] риваяте буенча Сатурн корабта [[Тибр]] елгасы буйлап Яникулга килеп җиткән, монда [[Янус]]ны очратып, кунакчыл каршы алына, шунан [[Капитолий]] калкулыгына барып урынлаша. Лацийның борынгыдан килгән халкы сатурнныкылар дип йөртелә ; [[Секст Аврелий Виктор]] аны Сатурний каласын төзегән дип яза <ref>Аврелий Виктор. Происхождение римского народа III 1</ref>. == Искәрмәләр == {{примечания|2}} == Әдәбият == * {{ВТ-ЭСБЕ+|Сатурн, бог|[[Обнорский, Николай Петрович|Обнорский Н. П.]]}} * {{ВТ-РСКД|Кронос}} [[Төркем:Илалар]] [[Төркем:Рим мифологиясе]] g3i55eplw1gxdajse12q4kaadk9lswc 3524269 3524268 2022-07-21T15:13:26Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki [[File:GiorcesBardo6.jpg|thumb|Сатурн. II гасыр Рим сыны, [[Бардо (музей)|Бардо]] музее, Тунис]] '''Сату́рн''' ({{lang-la|Saturnus}}) — Боронгы рим мифологиясендәге [[илаһ]]ларның берсе{{sfn|МНМ|1988}}, аңа табыну [[Италия]]дә нык таралган булган. Боронгы грек мифологиясендәге Кроноска туры килә<ref>{{ВТ-МЭСБЕ|Сатурн (бог)}}</ref><ref>Ливий Андроник, фр. 2 Уормингтон; Овидий. Метаморфозы I 113 </ref> Ул игенчелек илаһы саналган, мифик сюжет буенча, үз балаларын ашап торган. Аның исеме белән [[Кояш системасы]]ндагы [[Сатурн]] планетасы аталган <ref> Нонн. Деяния Диониса II 173</ref>. Игенчелек билгесе [[урак]] — Сатурнның символы<ref>[[О Граде Божьем]], 7:19</ref>. == Мифология == Сүзнең этимологиясеннән күренүенчә ({{lang-la2|Saturnus}} - {{lang-la2|satus}} — чәчү дигәннән), Сатурн җир һәм игенчелек, үсемлекселек илаһы булган . Ул Италиядә [[Игенчелек|игенчелек]], [[Бакчачылык|бакчачылык]], [[Йөзем (җиләк)|йөзем]], җирне [[ашлама|ашлауны]] керткән дип санала. Риваять буенча, тарихкача [[Греция|Греция]]дән Италияга күчеп килгән патша булган дип инанганнар. [[Вергилий|Вергилий]] буенча , [[Олимп (мифология)|Олимп]]тан Италияга күчеп килгән<ref> Вергилий. 319 VIII Энеида</ref>.[[Рим]] риваяте буенча Сатурн корабта [[Тибр]] елгасы буйлап Яникулга килеп җиткән, монда [[Янус]]ны очратып, кунакчыл каршы алына, шунан [[Капитолий]] калкулыгына барып урынлаша. Лацийның борынгыдан килгән халкы сатурнныкылар дип йөртелә ; [[Секст Аврелий Виктор]] аны Сатурний каласын төзегән дип яза <ref>Аврелий Виктор. Происхождение римского народа III 1</ref>. == Искәрмәләр == {{примечания|2}} == Әдәбият == * {{ВТ-ЭСБЕ+|Сатурн, бог|[[Обнорский, Николай Петрович|Обнорский Н. П.]]}} * {{ВТ-РСКД|Кронос}} [[Төркем:Илаһлар]] [[Төркем:Рим мифологиясе]] 1rz4mez6w42on9elp2v2cjqdmu0ihlk 3524270 3524269 2022-07-21T15:14:36Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki [[File:GiorcesBardo6.jpg|thumb|Сатурн. II гасыр Рим сыны, [[Бардо (музей)|Бардо]] музее, Тунис]] '''Сату́рн''' ({{lang-la|Saturnus}}) — Боронгы рим мифологиясендәге [[илаһ]]ларның берсе{{sfn|МНМ|1988}}, аңа табыну [[Италия]]дә нык таралган булган. Боронгы грек мифологиясендәге Кроноска туры килә<ref>{{ВТ-МЭСБЕ|Сатурн (бог)}}</ref><ref>Ливий Андроник, фр. 2 Уормингтон; Овидий. Метаморфозы I 113 </ref> Ул игенчелек илаһы саналган, мифик сюжет буенча, үз балаларын ашап торган. Аның исеме белән [[Кояш системасы]]ндагы [[Сатурн]] планетасы аталган <ref> Нонн. Деяния Диониса II 173</ref>. Игенчелек билгесе [[урак]] — Сатурнның символы<ref>[[О Граде Божьем]], 7:19</ref>. == Мифология == Сүзнең этимологиясеннән күренүенчә ({{lang-la2|Saturnus}} - {{lang-la2|satus}} — чәчү дигәннән), Сатурн җир һәм игенчелек, үсемлекселек илаһы булган . Ул Италиядә [[Игенчелек|игенчелек]], [[Бакчачылык|бакчачылык]], [[Йөзем (җиләк)|йөзем]], җирне [[ашлама|ашлауны]] керткән дип санала. Риваять буенча, тарихкача [[Греция|Греция]]дән Италияга күчеп килгән патша булган дип инанганнар. [[Вергилий|Вергилий]] буенча , [[Олимп (мифология)|Олимп]]тан Италияга күчеп килгән<ref> Вергилий. 319 VIII Энеида</ref>.[[Рим]] риваяте буенча Сатурн корабта [[Тибр]] елгасы буйлап Яникулга килеп җиткән, монда [[Янус]]ны очратып, кунакчыл каршы алына, шунан [[Капитолий]] калкулыгына барып урынлаша. Лацийның борынгыдан килгән халкы сатурнныкылар дип йөртелә ; [[Секст Аврелий Виктор]] аны Сатурний каласын төзегән дип яза <ref>Аврелий Виктор. Происхождение римского народа III 1</ref>. == Искәрмәләр == {{примечания|2}} == Әдәбият == * {{ВТ-ЭСБЕ+|Сатурн, бог|[[Обнорский, Николай Петрович|Обнорский Н. П.]]}} * {{ВТ-РСКД|Кронос}} [[Төркем:Илаһлар]] [[Төркем:Борынгы Рим мифологиясе]] ltnaod79bo3mhxykmzod6avcf3vb1cx 3524279 3524270 2022-07-21T15:47:54Z Әмир 15082 калып өстәү wikitext text/x-wiki {{мәгънәләр|Сатурн}} {{УК}} [[File:GiorcesBardo6.jpg|thumb|Сатурн. II гасыр Рим сыны, [[Бардо (музей)|Бардо]] музее, Тунис]] '''Сату́рн''' ({{lang-la|Saturnus}}) — Боронгы рим мифологиясендәге [[илаһ]]ларның берсе{{sfn|МНМ|1988}}, аңа табыну [[Италия]]дә нык таралган булган. Боронгы грек мифологиясендәге Кроноска туры килә<ref>{{ВТ-МЭСБЕ|Сатурн (бог)}}</ref><ref>Ливий Андроник, фр. 2 Уормингтон; Овидий. Метаморфозы I 113 </ref> Ул игенчелек илаһы саналган, мифик сюжет буенча, үз балаларын ашап торган. Аның исеме белән [[Кояш системасы]]ндагы [[Сатурн]] планетасы аталган <ref> Нонн. Деяния Диониса II 173</ref>. Игенчелек билгесе [[урак]] — Сатурнның символы<ref>[[О Граде Божьем]], 7:19</ref>. == Мифология == Сүзнең этимологиясеннән күренүенчә ({{lang-la2|Saturnus}} - {{lang-la2|satus}} — чәчү дигәннән), Сатурн җир һәм игенчелек, үсемлекселек илаһы булган . Ул Италиядә [[Игенчелек|игенчелек]], [[Бакчачылык|бакчачылык]], [[Йөзем (җиләк)|йөзем]], җирне [[ашлама|ашлауны]] керткән дип санала. Риваять буенча, тарихкача [[Греция|Греция]]дән Италияга күчеп килгән патша булган дип инанганнар. [[Вергилий|Вергилий]] буенча , [[Олимп (мифология)|Олимп]]тан Италияга күчеп килгән<ref> Вергилий. 319 VIII Энеида</ref>.[[Рим]] риваяте буенча Сатурн корабта [[Тибр]] елгасы буйлап Яникулга килеп җиткән, монда [[Янус]]ны очратып, кунакчыл каршы алына, шунан [[Капитолий]] калкулыгына барып урынлаша. Лацийның борынгыдан килгән халкы сатурнныкылар дип йөртелә ; [[Секст Аврелий Виктор]] аны Сатурний каласын төзегән дип яза <ref>Аврелий Виктор. Происхождение римского народа III 1</ref>. == Искәрмәләр == {{примечания|2}} == Әдәбият == * {{ВТ-ЭСБЕ+|Сатурн, бог|[[Обнорский, Николай Петрович|Обнорский Н. П.]]}} * {{ВТ-РСКД|Кронос}} [[Төркем:Илаһлар]] [[Төркем:Борынгы Рим мифологиясе]] k77d82nznn4oeg9sul83gl6j277yz4l 3524281 3524279 2022-07-21T15:54:41Z Ilnur efende 6874 /* Әдәбият */ wikitext text/x-wiki {{мәгънәләр|Сатурн}} {{УК}} [[File:GiorcesBardo6.jpg|thumb|Сатурн. II гасыр Рим сыны, [[Бардо (музей)|Бардо]] музее, Тунис]] '''Сату́рн''' ({{lang-la|Saturnus}}) — Боронгы рим мифологиясендәге [[илаһ]]ларның берсе{{sfn|МНМ|1988}}, аңа табыну [[Италия]]дә нык таралган булган. Боронгы грек мифологиясендәге Кроноска туры килә<ref>{{ВТ-МЭСБЕ|Сатурн (бог)}}</ref><ref>Ливий Андроник, фр. 2 Уормингтон; Овидий. Метаморфозы I 113 </ref> Ул игенчелек илаһы саналган, мифик сюжет буенча, үз балаларын ашап торган. Аның исеме белән [[Кояш системасы]]ндагы [[Сатурн]] планетасы аталган <ref> Нонн. Деяния Диониса II 173</ref>. Игенчелек билгесе [[урак]] — Сатурнның символы<ref>[[О Граде Божьем]], 7:19</ref>. == Мифология == Сүзнең этимологиясеннән күренүенчә ({{lang-la2|Saturnus}} - {{lang-la2|satus}} — чәчү дигәннән), Сатурн җир һәм игенчелек, үсемлекселек илаһы булган . Ул Италиядә [[Игенчелек|игенчелек]], [[Бакчачылык|бакчачылык]], [[Йөзем (җиләк)|йөзем]], җирне [[ашлама|ашлауны]] керткән дип санала. Риваять буенча, тарихкача [[Греция|Греция]]дән Италияга күчеп килгән патша булган дип инанганнар. [[Вергилий|Вергилий]] буенча , [[Олимп (мифология)|Олимп]]тан Италияга күчеп килгән<ref> Вергилий. 319 VIII Энеида</ref>.[[Рим]] риваяте буенча Сатурн корабта [[Тибр]] елгасы буйлап Яникулга килеп җиткән, монда [[Янус]]ны очратып, кунакчыл каршы алына, шунан [[Капитолий]] калкулыгына барып урынлаша. Лацийның борынгыдан килгән халкы сатурнныкылар дип йөртелә ; [[Секст Аврелий Виктор]] аны Сатурний каласын төзегән дип яза <ref>Аврелий Виктор. Происхождение римского народа III 1</ref>. == Искәрмәләр == {{примечания|2}} == Әдәбият == * {{ВТ-ЭСБЕ+|Сатурн, бог|[[Обнорский, Николай Петрович|Обнорский Н. П.]]}} [[Төркем:Илаһлар]] [[Төркем:Борынгы Рим мифологиясе]] 0l2sw81na3io8qhsux2foyqyvjmedhd Бәхәс:Сатурн (мифология) 1 587961 3524271 2022-07-21T15:16:28Z A.Khamidullin 6685 Яңа бит: «{{ТИМ|ru|Сатурн(мифология)}}» wikitext text/x-wiki {{ТИМ|ru|Сатурн(мифология)}} 06pp75pvdz4l98il5yw7cbuzcrccf9e 3524272 3524271 2022-07-21T15:16:47Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki {{ТИМ|ru|Сатурн (мифология)}} 25zy1d5tusti87ki4xfh5m673eush1f Төркем:Польша мөселман журналлары 14 587962 3524275 2022-07-21T15:41:08Z Әмир 15082 төркем ясау wikitext text/x-wiki [[Төркем:Польша журналлары]][[Төркем:Дини журналлар]][[Төркем:Липка татарлары]] 4b0ij8es2081q75fh072mefjqv8oygx Манарадан тавыш (журнал) 0 587963 3524285 2022-07-21T16:01:31Z Ilnur efende 6874 Ilnur efende [[Манарадан тавыш (журнал)]] битенең исемен үзгәртте. Яңа исеме: [[Głos z Minaretu]] wikitext text/x-wiki #ЮНӘЛТҮ [[Głos z Minaretu]] od1w91tzp7x1utxjpu2amutjwq65ixk Гыйльфанов 0 587964 3524287 2022-07-21T16:13:19Z Әмир 15082 яңа бит ясау wikitext text/x-wiki '''Гыйльфанов''', ''шулай ук'' Гыйлфанов ― фамилия. * [[Альберт Гыйльфанов]] (1952), кларнетчы, педагог, [[Татарстан АССР халык артисты]] (1987). * [[Марат Гыйльфанов]] (1962), астрофизик, физика-математика фәннәре докторы (1996), профессор. * [[Равил Гыйльфанов]] (1929―), [[Казан исәпләү системалары җитештерү берләшмәсе|Казан электроника заводы]] баш инженеры, СССР Дәүләт премиясе лауреаты (1984). * [[Рим Гыйлфанов]] (''Кәрим Камал'', 1967), журналист, публицист, [[Азатлык радиосы]] мөдире (2006 елдан). * [[Сафа Гыйльфанов]] (''Сафа Гыйльфан'', 1902―1950), балаллар язучысы, шагыйрь, тәрҗемәче. == Моны да карагыз == * '''[[Гыйрфанов]]''' {{күп мәгънәле}} [[Төркем:Фамилияләр]] 4kq88zzj847dztwcs9dvtiapu3uxf6h Калып:Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте 10 587965 3524295 2022-07-21T18:15:34Z Әмир 15082 калып ясау wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте |title = Гамәлдәге [[Россия Федерациясе Хөкүмәте]] |state = {{{state|autocollapse}}} |listclass = hlist |nowrapitems = yes |group1 = Премьер-Министр |list1 = * [[Михаил Мишустин]] |group2 = Беренче<br> урынбасар |list2 = * [[Андрей Белоусов]] |group3 = Урынбасарлар |list3 = * [[Виктория Абрамченко]] * [[Татьяна Голикова]] * [[Дмитрий Григоренко]] (Хөкүмәт Аппараты җитәкчесе) * [[Денис Мантуров]] (сәнәгать һәм сәүдә министры) * [[Александр Новак]] * [[Алексей Оверчук]] * [[Юрий Трутнев]] (Президентның [[Ерак Көнчыгыш федераль округы |ЕКФОдагы]] вәкаләтле вәкиле) * [[Марат Хөснуллин]] * [[Дмитрий Чернышенко]] |group4 = Федераль министрлар |list4 = * [[Владимир Колокольцев]] — эчке эшләр * [[Александр Куренков (1972) | Александр Куренков]] — гражданнар оборонасы, гадәттән тыш хәлләр эшләре буенча * [[Михаил Мурашко]] — сәламәтлек саклау * [[Сергей Лавров]] — чит ил эшләре * [[Ольга Любимова]] — мәдәният * [[Валерий Фальков]] — фән һәм югары белем * [[Сергей Шойгу]] — оборона * [[Александр Козлов (1981) |Александр Козлов]] — табигый ресурслар һәм экология * [[Сергей Кравцов]] — мәгариф * [[Алексей Чекунков]] — Ерак Көнчыгышны үстерү * [[Дмитрий Патрушев]] — авыл хуҗалыгы * [[Олег Матыцин]] — спорт * [[Ирек Фәйзуллин]] — төзелеш һәм торак-коммуналь хуҗалык * [[Виталий Савельев]] — транспорт * [[Антон Котяков]] — хезмәт һәм социаль иминият * [[Антон Силуанов]] — финанслар * [[Максут Шадаев]] — санлы үсеш, элемтә һәм коммуникацияләр * [[Максим Решетников]] — икътисади үсеш * [[Николай Шульгинов]] — энергетика * [[Константин Чуйченко]] — юстиция }}<noinclude> [[Төркем:Русия хөкүмәте әгъзалары|*]] [[Төркем:Навигацион калыплар:Россия]] </noinclude> k3k9mke7w512ncfj6z085ecnm164dmv 3524320 3524295 2022-07-21T18:39:48Z Әмир 15082 wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Гамәлдәге Россия Федерациясе Хөкүмәте |title = Гамәлдәге [[Россия Федерациясе Хөкүмәте]] |state = {{{state|autocollapse}}} |listclass = hlist |nowrapitems = yes |group1 = Премьер-Министр |list1 = * [[Михаил Мишустин]] |group2 = Беренче<br> урынбасар |list2 = * [[Андрей Белоусов]] |group3 = Урынбасарлар |list3 = * [[Виктория Абрамченко]] * [[Татьяна Голикова]] * [[Дмитрий Григоренко]] (Хөкүмәт Аппараты җитәкчесе) * [[Денис Мантуров]] (сәнәгать һәм сәүдә министры) * [[Александр Новак]] * [[Алексей Оверчук]] * [[Юрий Трутнев]] (Президентның [[Ерак Көнчыгыш федераль округы |ЕКФОдагы]] вәкаләтле вәкиле) * [[Марат Хөснуллин]] * [[Дмитрий Чернышенко]] |group4 = Федераль министрлар |list4 = * [[Владимир Колокольцев]] — эчке эшләр * [[Александр Куренков (1972) | Александр Куренков]] — гражданнар оборонасы, гадәттән тыш хәлләр эшләре буенча * [[Михаил Мурашко]] — сәламәтлек саклау * [[Сергей Лавров (1950)|Сергей Лавров]] — чит ил эшләре * [[Ольга Любимова]] — мәдәният * [[Валерий Фальков]] — фән һәм югары белем * [[Сергей Шойгу]] — оборона * [[Александр Козлов (1981) |Александр Козлов]] — табигый ресурслар һәм экология * [[Сергей Кравцов]] — мәгариф * [[Алексей Чекунков]] — Ерак Көнчыгышны үстерү * [[Дмитрий Патрушев]] — авыл хуҗалыгы * [[Олег Матыцин]] — спорт * [[Ирек Фәйзуллин]] — төзелеш һәм торак-коммуналь хуҗалык * [[Виталий Савельев]] — транспорт * [[Антон Котяков]] — хезмәт һәм социаль иминият * [[Антон Силуанов]] — финанслар * [[Максут Шадаев]] — санлы үсеш, элемтә һәм коммуникацияләр * [[Максим Решетников]] — икътисади үсеш * [[Николай Шульгинов]] — энергетика * [[Константин Чуйченко]] — юстиция }}<noinclude> [[Төркем:Русия хөкүмәте әгъзалары|*]] [[Төркем:Навигацион калыплар:Россия]] </noinclude> 5fa9ceqnlqwxks5079rugi5gt82r6gt Төркем:Навигацион калыплар:Россия 14 587966 3524321 2022-07-21T18:40:46Z Әмир 15082 төркем ясау wikitext text/x-wiki [[Төркем:Навигацион калыплар:Илләр]] c3rshoboxxvud421i82ynjs7n5qanju 3524322 3524321 2022-07-21T18:43:00Z Әмир 15082 төркем өстәү wikitext text/x-wiki [[Төркем:Навигацион калыплар:Илләр]][[Төркем:Калыплар:Русия]] 21vbyyowc2grymm7dqnw1epd40borir Кулланучы:MMessine19 2 587967 3524324 2022-07-21T19:42:16Z 2601:19A:4580:C940:8554:1DCB:E2A5:7BA1 Яңа бит: «[[file:Wikicat.png|100px]]» wikitext text/x-wiki [[file:Wikicat.png|100px]] bi3y05knxrb2l36qohr3y6u1dxr4w5n Калып:Potd/2022-07-22 10 587968 3524328 2022-07-21T20:52:56Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «Great egret in GWC (43539).jpg» wikitext text/x-wiki Great egret in GWC (43539).jpg dgvwtyyh9e3ef33gun5uj7ag0sv8voa Калып:Motd/2022-07-22 10 587969 3524329 2022-07-21T20:55:51Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «Giant Water Clock, Shinjuku NS Building.webm» wikitext text/x-wiki Giant Water Clock, Shinjuku NS Building.webm rpzob151mkt38szy7g6tblxik3cuhyg Бездә һәркем пәйгамбәр. Польша татарлары турында 0 587970 3524330 2022-07-21T20:57:28Z Ilnur efende 6874 Создано переводом страницы «[[:pl:Special:Redirect/revision/66374147|U nas każdy jest prorokiem. O Tatarach w Polsce]]» wikitext text/x-wiki Бездә һәркем пәйгамбәр. Польша татарлары турында - Бартош Панканың Польшадагы татар җәмгыятенә багышланган докладлар җыентыгы. Китапта Польшада [[татарлар]] тарихы, танылган һәм абруйлы татар шәхесләренең биографияләре тәкъдим ителә, һәм тарихи вакыйгалар искә алына, мәсәлән, [[Варшава|Варшавада]] [[мәчет]] төзү өчен акча җыю, [[Варшава күтәрелеше (1944)|Варшава күтәрелеше]] яки Лодц технология университетын булдыру вакыйгалары искә алына. Басма эчтәлегенә польша татарлары нәселләренең дәвамчылары истәлекләре, тәкъдим ителгән вакыйгаларның шаһитләре язмалары, шулай ук ''Стажка әфәнде карталары'' һәм Станислав Кричынскийның уникаль язмалары керә. Китап Чарне нәшрияты тарафыннан ''Сулинада'' бастырылган, анда тарихи һәм антропологик басмалар тәкъдим ителгән <ref>{{Cite web|url=https://czarne.com.pl/katalog/ksiazki/u-nas-kazdy-jest-prorokiem}}</ref> . == Эшләр исемлеге == * '''Якуб васыяте''', Имам Якуб Зинкиевич хикәяләрен тасвирлый, шулай ук, аның башкала мәчете төзелешенә акча җыюдагы өлеше, [[Өченче рейх|Өченче Рейх]] белән хезмәттәшлек итү, Икенче бөтендөнья сугышы вакытында [[Караимнар|Караимнарны]] коткаруда катнашу һәм Польшадан китү шартларын сурәтли; * '''Турек әфәнде''', Ян Якуб Сзегидевичның биографиясе, Адәмнең абыйсы, шул исәптән расланган фактлар һәм геройның конфабуляциясе дип саналган мәгълүматлар, аның гаиләсе һәм дуслары истәлеге белән тулыландырылган; * Баш тарту, сугышка кадәрге сенатор һәм юстиция министры [[Александер Әхмәтович|Александр Ахматович]] '''гаиләсе''' турында ике өлештән торган доклад; һәм аның улы [[Госман Әхмәтович (1899)|Осман]], Лодц технология университеты ректоры, Польша мәгарифен үстерүгә керткән өлешен тәкъдим ителә; * '''Ханымның батырлыгы''', Гдиниядә яшәүче Җеннет Скибиневска хикәясе, хатын-кызлар өчен хәрби күнегүләр активисты [[Вермахтның Польша кампаниясе|, сентябрь кампаниясендә]] катнашуы, журналист Макьеж Муса белән язышулары белән тулыландырылган. * '''Борчылу елъязмасы,''' Станисłав Кричский биографиясе, шулай ук бертуган[[Леон Крычиньский|Леон һәм]] [[Ольгерд Кричичски|Ольгерд]]<nowiki/>язмышын сурәтли; * '''Рөхсәт ителмәгән җир''', [[Икенче бөтендөнья сугышы|Икенче бөтендөнья сугышыннан]] соң татар җәмгыяте тарихы, кире кайту чорында, шул исәптән аларның поляк җәмгыяте белән мөнәсәбәтләре; * Розпад— хәзерге Польшадагы татар җәмгыяте проблемаларына багышланган доклад, шулай ук, Польша мөселман дини берлеге [[Мөфти|мөфтие]], Томаш Мичкиевич һәм татар җәмгыяте активистлары белдерүләр белән тулыландырылган. == Искәрмәләр == {{Reflist}} [[Төркем:Польша тарихы]] 3bzh5qe7f0ucyqyj85ucix2f05sywxm 3524331 3524330 2022-07-21T21:04:24Z Ilnur efende 6874 wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Бездә һәркем пәйгамбәр. Польша татарлары турында''' — [[Бартош Панка]]ның [[Польша-Литва татарлары|Польшадагы татар җәмгыятенә]] багышланган докладлар җыентыгы. Китапта Польшада [[татарлар]] тарихы, танылган һәм абруйлы татар шәхесләренең биографияләре тәкъдим ителә, һәм тарихи вакыйгалар искә алына, мәсәлән, [[Варшава|Варшавада]] [[мәчет]] төзү өчен акча җыю, [[Варшава күтәрелеше (1944)|Варшава күтәрелеше]] яки Лодц технология университетын булдыру вакыйгалары искә алына. Басма эчтәлегенә польша татарлары нәселләренең дәвамчылары истәлекләре, тәкъдим ителгән вакыйгаларның шаһитләре язмалары, шулай ук Стажка әфәнде карталары һәм Станислав Кричынскийның уникаль язмалары керә. Китап Чарне нәшрияты тарафыннан Сулинада бастырылган, анда тарихи һәм антропологик басмалар тәкъдим ителгән<ref>{{Cite web|url=https://czarne.com.pl/katalog/ksiazki/u-nas-kazdy-jest-prorokiem}}</ref>. == Эшләр исемлеге == * '''Якуб васыяте''', Имам Якуб Зинкиевич хикәяләрен тасвирлый, шулай ук, аның башкала мәчете төзелешенә акча җыюдагы өлеше, [[Өченче рейх|Өченче Рейх]] белән хезмәттәшлек итүе, Икенче бөтендөнья сугышы вакытында [[Караимнар|караимнарны]] коткаруда катнашуы һәм Польшадан китү шартларын сурәтли; * '''Турек әфәнде''', Ян Якуб Сзегидевичның биографиясе, Адәмнең абыйсы, шул исәптән расланган фактлар һәм геройның конфабуляциясе дип саналган мәгълүматлар, аның гаиләсе һәм дуслары истәлеге белән тулыландырылган; * '''Баш тарту''', сугышка кадәрге сенатор һәм юстиция министры [[Александер Әхмәтович|Александр Ахматович]] гаиләсе турында ике өлештән торган доклад; һәм аның улы [[Госман Әхмәтович (1899)|Османның]], Лодц технология университеты ректоры, Польша мәгарифен үстерүгә керткән өлешен тәкъдим ителә; * '''Ханымның батырлыгы''', Гдиниядә яшәүче Җәннәт Скибиневска хикәясе, хатын-кызлар өчен хәрби күнегүләр активистының [[Вермахтның Польша кампаниясе|сентябрь кампаниясендә]] катнашуы, журналист Макьеж Муса белән язышулары белән дә тулыландырылган. * '''Борчылу елъязмасы''', Станислав Крычинюский биографиясе, шулай ук бертуган [[Леон Крычиньский|Леон]] һәм [[Ольгерд Крычиньский|Ольгерд]] язмышын сурәтли; * '''Рөхсәт ителмәгән җир''', [[Икенче бөтендөнья сугышы|Икенче бөтендөнья сугышыннан]] соң татар җәмгыяте тарихы, кире кайту чоры, шул исәптән аларның поляк җәмгыяте белән мөнәсәбәтләре; * '''Розпад''' — хәзерге Польшадагы татар җәмгыяте проблемаларына багышланган доклад, шулай ук, Польша мөселман дини берлеге [[Мөфти|мөфтие]], Томаш Мичкиевич һәм татар җәмгыяте активистлары белдерүләре белән тулыландырылган. == Искәрмәләр == {{Reflist}} [[Төркем:Польша тарихы]] [[Төркем:Липка татарлары]] pooegsa7ipz2mdn4dky9dl1gk7afm0h 3524332 3524331 2022-07-21T21:10:10Z Ilnur efende 6874 wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Бездә һәркем пәйгамбәр. Польша татарлары турында''' ({{lang-pl|U nas każdy jest prorokiem. O Tatarach w Polsce}}) — [[Бартош Панка]]ның [[Польша-Литва татарлары|Польшадагы татар җәмгыятенә]] багышланган докладлар җыентыгы. Китапта Польшада [[татарлар]] тарихы, танылган һәм абруйлы татар шәхесләренең биографияләре тәкъдим ителә, һәм тарихи вакыйгалар искә алына, мәсәлән, [[Варшава|Варшавада]] [[мәчет]] төзү өчен акча җыю, [[Варшава күтәрелеше (1944)|Варшава күтәрелеше]] яки Лодц технология университетын булдыру вакыйгалары искә алына. Басма эчтәлегенә польша татарлары нәселләренең дәвамчылары истәлекләре, тәкъдим ителгән вакыйгаларның шаһитләре язмалары, шулай ук Стажка әфәнде карталары һәм Станислав Кричинский уникаль язмалары керә. Китап Чарне нәшрияты тарафыннан Сулинада бастырылган, анда тарихи һәм антропологик басмалар тәкъдим ителгән<ref>{{Cite web|url=https://czarne.com.pl/katalog/ksiazki/u-nas-kazdy-jest-prorokiem}}</ref>. == Эшләр исемлеге == * '''Якуб васыяте''', Имам [[Якуб Шинкиевич]] хикәяләрен тасвирлый, шулай ук, аның башкала мәчете төзелешенә акча җыюдагы өлеше, [[Өченче рейх|Өченче Рейх]] белән хезмәттәшлек итүе, Икенче бөтендөнья сугышы вакытында [[Караимнар|караимнарны]] коткаруда катнашуы һәм Польшадан китү шартларын сурәтли; * '''Турек әфәнде''', Ян Якуб Сегидевичның биографиясе (Адәм Сегидевичның абыйсы), шул исәптән расланган фактлар һәм геройның конфабуляциясе дип саналган мәгълүматлар, аның гаиләсе һәм дуслары истәлеге белән тулыландырылган; * '''Баш тарту''', сугышка кадәрге сенатор һәм юстиция министры [[Александер Әхмәтович|Александр Ахматович]] гаиләсе турында ике өлештән торган доклад; һәм аның улы [[Госман Әхмәтович (1899)|Османның]], Лодц технология университеты ректоры, Польша мәгарифен үстерүгә керткән өлешен тәкъдим ителә; * '''Ханымның батырлыгы''', Гдиниядә яшәүче Җәннәт Скибиневска хикәясе, хатын-кызлар өчен хәрби күнегүләр активистының [[Вермахтның Польша кампаниясе|сентябрь кампаниясендә]] катнашуы, журналист Макьеж Муса белән язышулары белән дә тулыландырылган. * '''Борчылу елъязмасы''', Станислав Кричинский биографиясе, шулай ук бертуган [[Леон Кричинский|Леон]] һәм [[Ольгерд Кричинский|Ольгерд]] язмышын сурәтли; * '''Рөхсәт ителмәгән җир''', [[Икенче бөтендөнья сугышы|Икенче бөтендөнья сугышыннан]] соң татар җәмгыяте тарихы, кире кайту чоры, шул исәптән аларның поляк җәмгыяте белән мөнәсәбәтләре; * '''Розпад''' — хәзерге Польшадагы татар җәмгыяте проблемаларына багышланган доклад, шулай ук, Польша мөселман дини берлеге [[Мөфти|мөфтие]], Томаш Мичкиевич һәм татар җәмгыяте активистлары белдерүләре белән тулыландырылган. == Искәрмәләр == {{Reflist}} [[Төркем:Польша тарихы]] [[Төркем:Липка татарлары]] g7y2rbnrp2v3r1qpytf04m6c9fmo0wd 3524333 3524332 2022-07-21T21:10:40Z Ilnur efende 6874 wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Бездә һәркем пәйгамбәр. Польша татарлары турында''' ({{lang-pl|U nas każdy jest prorokiem. O Tatarach w Polsce}}) — [[Бартош Панка]]ның 2020 елда чыккан [[Польша-Литва татарлары|Польшадагы татар җәмгыятенә]] багышланган докладлар җыентыгы. Китапта Польшада [[татарлар]] тарихы, танылган һәм абруйлы татар шәхесләренең биографияләре тәкъдим ителә, һәм тарихи вакыйгалар искә алына, мәсәлән, [[Варшава|Варшавада]] [[мәчет]] төзү өчен акча җыю, [[Варшава күтәрелеше (1944)|Варшава күтәрелеше]] яки Лодц технология университетын булдыру вакыйгалары искә алына. Басма эчтәлегенә польша татарлары нәселләренең дәвамчылары истәлекләре, тәкъдим ителгән вакыйгаларның шаһитләре язмалары, шулай ук Стажка әфәнде карталары һәм Станислав Кричинский уникаль язмалары керә. Китап Чарне нәшрияты тарафыннан Сулинада бастырылган, анда тарихи һәм антропологик басмалар тәкъдим ителгән<ref>{{Cite web|url=https://czarne.com.pl/katalog/ksiazki/u-nas-kazdy-jest-prorokiem}}</ref>. == Эшләр исемлеге == * '''Якуб васыяте''', Имам [[Якуб Шинкиевич]] хикәяләрен тасвирлый, шулай ук, аның башкала мәчете төзелешенә акча җыюдагы өлеше, [[Өченче рейх|Өченче Рейх]] белән хезмәттәшлек итүе, Икенче бөтендөнья сугышы вакытында [[Караимнар|караимнарны]] коткаруда катнашуы һәм Польшадан китү шартларын сурәтли; * '''Турек әфәнде''', Ян Якуб Сегидевичның биографиясе (Адәм Сегидевичның абыйсы), шул исәптән расланган фактлар һәм геройның конфабуляциясе дип саналган мәгълүматлар, аның гаиләсе һәм дуслары истәлеге белән тулыландырылган; * '''Баш тарту''', сугышка кадәрге сенатор һәм юстиция министры [[Александер Әхмәтович|Александр Ахматович]] гаиләсе турында ике өлештән торган доклад; һәм аның улы [[Госман Әхмәтович (1899)|Османның]], Лодц технология университеты ректоры, Польша мәгарифен үстерүгә керткән өлешен тәкъдим ителә; * '''Ханымның батырлыгы''', Гдиниядә яшәүче Җәннәт Скибиневска хикәясе, хатын-кызлар өчен хәрби күнегүләр активистының [[Вермахтның Польша кампаниясе|сентябрь кампаниясендә]] катнашуы, журналист Макьеж Муса белән язышулары белән дә тулыландырылган. * '''Борчылу елъязмасы''', Станислав Кричинский биографиясе, шулай ук бертуган [[Леон Кричинский|Леон]] һәм [[Ольгерд Кричинский|Ольгерд]] язмышын сурәтли; * '''Рөхсәт ителмәгән җир''', [[Икенче бөтендөнья сугышы|Икенче бөтендөнья сугышыннан]] соң татар җәмгыяте тарихы, кире кайту чоры, шул исәптән аларның поляк җәмгыяте белән мөнәсәбәтләре; * '''Розпад''' — хәзерге Польшадагы татар җәмгыяте проблемаларына багышланган доклад, шулай ук, Польша мөселман дини берлеге [[Мөфти|мөфтие]], Томаш Мичкиевич һәм татар җәмгыяте активистлары белдерүләре белән тулыландырылган. == Искәрмәләр == {{Reflist}} [[Төркем:Польша тарихы]] [[Төркем:Липка татарлары]] os0r8ktmyauhaviwy26gcn498tym22j 3524334 3524333 2022-07-21T21:11:15Z Ilnur efende 6874 /* Эшләр исемлеге */ wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Бездә һәркем пәйгамбәр. Польша татарлары турында''' ({{lang-pl|U nas każdy jest prorokiem. O Tatarach w Polsce}}) — [[Бартош Панка]]ның 2020 елда чыккан [[Польша-Литва татарлары|Польшадагы татар җәмгыятенә]] багышланган докладлар җыентыгы. Китапта Польшада [[татарлар]] тарихы, танылган һәм абруйлы татар шәхесләренең биографияләре тәкъдим ителә, һәм тарихи вакыйгалар искә алына, мәсәлән, [[Варшава|Варшавада]] [[мәчет]] төзү өчен акча җыю, [[Варшава күтәрелеше (1944)|Варшава күтәрелеше]] яки Лодц технология университетын булдыру вакыйгалары искә алына. Басма эчтәлегенә польша татарлары нәселләренең дәвамчылары истәлекләре, тәкъдим ителгән вакыйгаларның шаһитләре язмалары, шулай ук Стажка әфәнде карталары һәм Станислав Кричинский уникаль язмалары керә. Китап Чарне нәшрияты тарафыннан Сулинада бастырылган, анда тарихи һәм антропологик басмалар тәкъдим ителгән<ref>{{Cite web|url=https://czarne.com.pl/katalog/ksiazki/u-nas-kazdy-jest-prorokiem}}</ref>. == Эшләр исемлеге == * '''Якуб васыяте''', Имам [[Якуб Шинкиевич]] хикәяләрен тасвирлый, шулай ук, аның башкала мәчете төзелешенә акча җыюдагы өлеше, [[Өченче рейх|Өченче Рейх]] белән хезмәттәшлек итүе, Икенче бөтендөнья сугышы вакытында [[Караимнар|караимнарны]] коткаруда катнашуы һәм Польшадан китү шартларын сурәтли; * '''Турек әфәнде''', Ян Якуб Сегидевичның биографиясе (Адәм Сегидевичның абыйсы), шул исәптән расланган фактлар һәм геройның конфабуляциясе дип саналган мәгълүматлар, аның гаиләсе һәм дуслары истәлеге белән тулыландырылган; * '''Баш тарту''', сугышка кадәрге сенатор һәм юстиция министры [[Александер Әхмәтович|Александр Ахматович]] гаиләсе турында ике өлештән торган доклад; һәм аның улы [[Госман Әхмәтович (1899)|Османның]], Лодц технология университеты ректоры, Польша мәгарифен үстерүгә керткән өлешен тәкъдим ителә; * '''Ханымның батырлыгы''', Гдиниядә яшәүче Җәннәт Скибиневска хикәясе, хатын-кызлар өчен хәрби күнегүләр активистының [[Вермахтның Польша кампаниясе|сентябрь кампаниясендә]] катнашуы, журналист Макьеж Муса белән язышулары белән дә тулыландырылган. * '''Борчылу елъязмасы''', Станислав Кричинский биографиясе, шулай ук бертуган [[Леон Кричинский|Леон]] һәм [[Ольгерд Кричинский|Ольгерд]] язмышларын сурәтли; * '''Рөхсәт ителмәгән җир''', [[Икенче бөтендөнья сугышы|Икенче бөтендөнья сугышыннан]] соң татар җәмгыяте тарихы, кире кайту чоры, шул исәптән аларның поляк җәмгыяте белән мөнәсәбәтләре; * '''Розпад''' — хәзерге Польшадагы татар җәмгыяте проблемаларына багышланган доклад, шулай ук, Польша мөселман дини берлеге [[Мөфти|мөфтие]], Томаш Мичкиевич һәм татар җәмгыяте активистлары белдерүләре белән тулыландырылган. == Искәрмәләр == {{Reflist}} [[Төркем:Польша тарихы]] [[Төркем:Липка татарлары]] mbsqrp3wf3bcg44o0r8luae74yr0uf4 Бәхәс:Бездә һәркем пәйгамбәр. Польша татарлары турында 1 587971 3524335 2022-07-21T21:12:34Z Ilnur efende 6874 Яңа бит: «== == {{Төрки марафон 2022 мәкаләсе |халык1 =Польша татарлары |халык2 =татарлар |халык3 = |кулланучы= Ilnur efende}} ~~~~» wikitext text/x-wiki == == {{Төрки марафон 2022 мәкаләсе |халык1 =Польша татарлары |халык2 =татарлар |халык3 = |кулланучы= Ilnur efende}} [[Кулланучы:Ilnur efende|Ilnur efende]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ilnur efende|бәхәс]]) 21 июл 2022, 21:12 (UTC) gme98frlw18da7cvss2hfp5axspfvor 3524345 3524335 2022-07-22T06:23:57Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki == == {{Төрки марафон 2022 мәкаләсе |халык1 =Польша татарлары |халык2 =татарлар |халык3 = |кулланучы= Ilnur efende}} [[Кулланучы:Ilnur efende|Ilnur efende]] ([[Кулланучы бәхәсе:Ilnur efende|бәхәс]]) 21 июл 2022, 21:12 (UTC)<br/> == Төзәтергә кирәк == Биредә Өченче Рейх җинаятьчел дәүләте белән хезмәттәшлек итү мисал итеп күрсәтелгән сыман. Төзәтергә кирәктер.--[[Кулланучы:A.Khamidullin|A.Khamidullin]] ([[Кулланучы бәхәсе:A.Khamidullin|бәхәс]]) 22 июл 2022, 06:23 (UTC) a23l3m21gzojgnlz3t6ck441ybfrvz5 Зәрдөштлек календаре 0 587972 3524348 2022-07-22T08:33:17Z A.Khamidullin 6685 Яңа бит: «'''Зәрдөштлек календаре''' - ул һәрберсендә утызар көн булган унике айдан плюс елларның ахырында бернинди айга да карамаган өстәмә биш көннән (→[[Эпагомене]]) торган Кояш календаре булып тора. Бу календарьның төрле юрамалары бар, алар 1 ел төрлечә билгеләнүе белә...» wikitext text/x-wiki '''Зәрдөштлек календаре''' - ул һәрберсендә утызар көн булган унике айдан плюс елларның ахырында бернинди айга да карамаган өстәмә биш көннән (→[[Эпагомене]]) торган Кояш календаре булып тора. Бу календарьның төрле юрамалары бар, алар 1 ел төрлечә билгеләнүе белән аерылып тора:<br/> • Кадими календарь (борынгы календарь) [[Иран]]да кулланылган булган.<br/> • Шеншай календаре (патшалар календаре) [[Һиндстан]]дагы [[Парслар]] тарафыннан кулланыла һәм 30 көнгә соңрак бара.<br/> • Яңа Фасли календаренда (фасыл календаре) яки Бастани (традицион календарь) гомуми елда 365 көнлек гомуми еллар һәм 366 көнлек кәбисә еллар бар. Яңа ел язгы көн-төн тигезлеге вакыты белән башлана.<br/> == Тарихы == Иң борынгы фарсы ай атамалары патша Дарий I-нең (б.э.к. 522-486 елы) бастырылган фетнәчеләр өстеннән җиңүе турында өч телле Беһистун язмасыннан мәгълүм. 30 ай көне турында иң борынгы билгеләнүләр Бундаһишнда очрый.<br/> Борынгы фарсы елы башта һәрберсе 30-ар көннән 12 айдан торган ел булган. Календарьны фасыллар белән туры китерер өчен вакыты-вакыты белән тулы ай өстәлгән булган. Безнең эрага кадәр якынча 5-енче яки 6-нчы гасырда календарь реформаланган булган, һәм һәр 6 елны тулы ай өстәве урынына һәр елга 5 көн өстәлгән булган, шулай итеп, 365 көнлек үзгәртелгән ел барлыкка килгән, ул тропик елга караганда һәр дүрт ел бер көнгә күчкән. Шулай итеп, ел башы безнең эрага кадәр 6-ынчы гасырында март уртасыннан безнең эраның 5-енче гасырында июльгә кадәр үзгәргән. Сасанид хөкемдары Кавад I астында безнең эраның 500-дә яңа ел бәйрәме язгы көн-төн тигезлегенә якын булган айга күчерелгән булган; һәр 120 ел өстәмә кәбисә ай өстәлергә тиеш булган. Шулай да, кәбисә аен өстәү регуляр булмаган һәм безнең эраның 641 елда гарәпләрнең фарсыларны җиңүеннән соң калдырылган булган, шулай итеп яңа ел башы яңа ел башы калдырылган булган.<br/> Фарсыларда Ислам кертелә башлаганнан соң, Ислам календаре таралган булган. Фарсыларның кайберәүләре фарсы календарен дәвам иткәннәр. Безнең эраның 1131 елында кәбисә елы өстәлсә, Фарсы илендә атәшпәрәстләр шулай итмәгәннәр. Шулай итеп, ике календарь аерыла башлаган. Шулай да, соңрак бер ай бүтән өстәлмәгән. Гөҗәратта фарсылар 18-енче гасырда бу аерманы тапкач, алар “Кадими” буларак дөресрәк [[календарь]]га кайткан. “Традиционалистлар” үз календаренда калган һәм үзләрен Шеншаһилар дип атаганнар.<br/> Бөек солтан Җәләлетдин Мәлик Шаһ астында 1079 елда фарсы календаре нигездә реформаланган булган (карагыз Иран календаре). Ел башы астрономик язгы көн-төн тигезлегенә беркетелгән булган. Кәбисә көннәрнең төгәл өстәлүе билгеле түгел, гәрчә фараз ителгәнчә 33 елдан 37 елга кадәр кәбисә периодында башкарылган булган. Бу календарь соңрак 1940 ел календарь реформасының нигезе булган, аның буенча Зәрдөштлек нигезләре буенча Фасли календаре (Һиндстанда) һәм Бастани календаре (Иранда) алып барылган булган.<br/> ==Ел== [[File:iranian Calendar of 2002.jpg|thumb|Зәрдөштлек 3740, Иран 1381, Ислам 1423, Грегориан 2002 ел өчен календарь (уңнан сулга таба)]] • Елда һәрберсе 30-ар көн булган унике ай һәм биш өстәмә көн бар (Эпагоменелар).<br/> • Кадими календарьда һәм Шенһаи календарендә төгәл 365 көн бар.<br/> • Фасли календарендә елда 365 көн бар, кәбисә елында 366 көн бар.<br/> == Елларны санау == Дәвам итеп, еллар саналган булган. Төрле эпохалар бар. Чор соңгы Сассанид хөкемдары Язгәрд III-нең тәхеткә утыруыннан исәпләнә, Гайсә Раббы тууына кадәр 362-нче елның 16 июненнән башлап эпоха. Башка эра Гайсә Раббы тууына кадәр 651 елдан санала. Өченче эра Гайсә пәйгамбәр тууына кадәр 1738 ел белән башлана, бу Зәрдөшт пәйгамбәрнең риваять тууы елы.<br/> == Ел башы == Ел Кадими календарендә июльдә башлана, Шеншай календарендә августта башлана. Фасли календарендә ел язгы көн-төн тигезлеге белән башлана. Гайсә Раббы тууыннан соң 2015 елдан 2030 елга кадәр ел башлары түбәндәге таблицада тупланган: {| class="wikitable" !- style="text-align: center" | Кадими<BR>Ел !! style="text-align: center" | Грегориан<BR>дата !!! style="text-align: center" | Шеншай<BR>Ел !! style="text-align: center" | Грегориан<BR>дата !!! style="text-align: center" | Фасли<BR>Ел !! style="text-align: center" | Грегориан<BR>дата |- | style="text-align: center" | 1385 || style="text-align: right" | 19. Июль 2015 || | style="text-align: center" | 1385 || style="text-align: right" | 18. Август 2015 || | style="text-align: center" | 1394 || style="text-align: right" | 21. Март 2015 |- | style="text-align: center" | 1386 || style="text-align: right" | 18. Июль 2016 || | style="text-align: center" | 1386 || style="text-align: right" | 17. Август 2016 || | style="text-align: center" | '''1395''' || style="text-align: right" | 20. Март 2016 |- | style="text-align: center" | 1387 || style="text-align: right" | 18. Июль 2017 || | style="text-align: center" | 1387 || style="text-align: right" | 17. Август 2017 || | style="text-align: center" | 1396 || style="text-align: right" | 21. Март 2017 |- | style="text-align: center" | 1388 || style="text-align: right" | 18. Июль 2018 || | style="text-align: center" | 1388 || style="text-align: right" | 17. Август 2018 || | style="text-align: center" | 1397 || style="text-align: right" | 21. Март 2018 |- | style="text-align: center" | 1389 || style="text-align: right" | 18. Июль 2019 || | style="text-align: center" | 1389 || style="text-align: right" | 17. Август 2019 || | style="text-align: center" | 1398 || style="text-align: right" | 21. Март 2019 |- | style="text-align: center" | 1390 || style="text-align: right" | 17. Июль 2020 || | style="text-align: center" | 1390 || style="text-align: right" | 16. Август 2020 || | style="text-align: center" | '''1399''' || style="text-align: right" | 20. Март 2020 |- | style="text-align: center" | 1391 || style="text-align: right" | 17. Июль 2021 || | style="text-align: center" | 1391 || style="text-align: right" | 16. Август 2021 || | style="text-align: center" | 1400 || style="text-align: right" | 21. Март 2021 |- | style="text-align: center" | 1392 || style="text-align: right" | 17. Июль 2022 || | style="text-align: center" | 1392 || style="text-align: right" | 16. Август 2022 || | style="text-align: center" | 1401 || style="text-align: right" | 21. Март 2022 |- | style="text-align: center" | 1393 || style="text-align: right" | 17. Июль 2023 || | style="text-align: center" | 1393 || style="text-align: right" | 16. Август 2023 || | style="text-align: center" | 1402 || style="text-align: right" | 21. Март 2023 |- | style="text-align: center" | 1394 || style="text-align: right" | 16. Июль 2024 || | style="text-align: center" | 1394 || style="text-align: right" | 15. Август 2024 || | style="text-align: center" | 1403 || style="text-align: right" | 20. Март 2024 |- | style="text-align: center" | 1395 || style="text-align: right" | 16. Июль 2025 || | style="text-align: center" | 1395 || style="text-align: right" | 15. Август 2025 || | style="text-align: center" | '''1404''' || style="text-align: right" | 20. Март 2025 |- | style="text-align: center" | 1396 || style="text-align: right" | 16. Июль 2026 || | style="text-align: center" | 1396 || style="text-align: right" | 15. Август 2026 || | style="text-align: center" | 1405 || style="text-align: right" | 21. Март 2026 |- | style="text-align: center" | 1397 || style="text-align: right" | 16. Июль 2027 || | style="text-align: center" | 1397 || style="text-align: right" | 15. Август 2027 || | style="text-align: center" | 1406 || style="text-align: right" | 21. Март 2027 |- | style="text-align: center" | 1398 || style="text-align: right" | 15. Июль 2028 || | style="text-align: center" | 1398 || style="text-align: right" | 14. Август 2028 || | style="text-align: center" | 1407 || style="text-align: right" | 20. Март 2028 |- | style="text-align: center" | 1399 || style="text-align: right" | 15. Июль 2029 || | style="text-align: center" | 1399 || style="text-align: right" | 14. Август 2029 || | style="text-align: center" | '''1408''' || style="text-align: right" | 20. Март 2029 |- | style="text-align: center" | 1400 || style="text-align: right" | 15. Июль 2030 || | style="text-align: center" | 1400 || style="text-align: right" | 14. Август 2030 || | style="text-align: center" | 1409 || style="text-align: right" | 21. Март 2030 |} Фасли календаренда кәбисә еллар киңрәк шрифт белән күрсәтелгән.<br/> == Кәбисә елы == Кадими- һәм Шенһай- календарьнең үзгәргән елында кәбисә өстәлүе юк, шулай итеп календарь елы Грегориан календаре белән чагыштырып караганда һәр дүрт ел бер көнгә үзгәреп тора. Фасли календарендә үзгәреш шулай итеп куелган ки, ел озынлыгы мөмкин кадәр төгәл уртача Кояш ел уртысына туры килә. Шуңа өстәп, аерма мөмкин кадәр кечкенә итеп тотыла – Грегориан календарендә кебек –тулы бер көнгә. Шулай итеп, һәр дүрт елны кәбисә елы, әмма кайвакыт бишенче елны.<br/> == Төгәллек == 365 көн озынлыгы белән Кадими- һәм Шеншай календаре тропик елдан ел саен 0,24219052 көнгә һәм якынча 4 елда 1 көнгә аерылып тора.<br/> == Ай == Календарь айлары [[Ай (иярчен)|Ай]] йөрешенә бәйле түгел. Ел һәрберсе 30-ар көн булган унике тигез айга бүленгән, аннан соң биш, Фасли календарендә алты өстәмә көн бара.<br/> Унике ай түбәндәге атамаларга ия: {| class="wikitable" style="text-align:center" ! фарсы телендә<ref>Edward M. Reingold, Nachum Dershowitz: ''Calendrical Calculations''. The Millennium Edition. Cambridge University Press, Cambridge u. a. 2001, Persian Calendar, Month Names</ref> !! транскрипция |- | ﻓﺮوردﻳﻦ || Ferverdîn |- | اردﻳﺒﻬﺸﺖ || Ardebehesht |- | ﺧﺮﺩاد || Khordâd |- | ﺗﻴﺮ || Tîr |- | ﻣﺮداد || Mordâd |- | ﺷﻬﺮﻳﻮر || Sharîr |- | ﻣﻬﺮ || Mehr |- | ﺁﺑﺎﻥ || Âbân |- | ﺁﺫﺭ || Âder |- | دﯼ || Deï |- | ﺑﻬﻤﻦ || Bahmen |- | اﺳﻔﻨﺪ || Asfend(ârmed) |} Айның 30 көне түбәндәге атамаларга ия: {| class="wikitable" style="text-align:center" ! фарсы телендә <ref>Edward M. Reingold, Nachum Dershowitz: ''Calendrical Calculations''. The Millennium Edition. Cambridge University Press, Cambridge u. a. 2001, Persian Calendar, Day Names</ref> !! транскрипция<ref>F. K. Ginzel: ''Handbuch der mathematischen und Technischen Chronologie.'' Band 1: ''Zeitrechnung der Babylonier, Aegypter, Mohammedaner, Perser, Inder, Suedostasiaten, Chinesen, Japaner und Zentralamerikaner''. Hinrichs, Leipzig 1906, S. 281</ref> |- | ﻫﺮﻣﺰ || Aûharmazd |- | ﺑﻬﻤﻦ || Vahûman |- | اردﻳﺒﻬﺸﺖ || Ardavahisht |- | ﺷﻬﺮﻳﻮر || Shatvaîrô |- | اﺳﻔﻧﺪﺍﺭﻣﺪ || ^Spendarmad |- | ﺧﺮﺩاد || Horvadad |- | ﻣﺮداد || Amerôdad |- | ﺁﺫﺭ ﺑﻪ ﺩﻯ || Din-i pavan Âtarô |- | ﺁﺫﺭ || Âtarô |- | ﺁﺑﺎﻥ || Âvân |- | ﺧﻮﺭ || Khûrshêd |- | ﻣﺎﻩ || Mâh |- | ﺗﻴﺮ || Tîr |- | ﮔﻮﺵ || Gôsh |- | ﻣﻬﺮ ﺑﻪ ﺩﻯ || Din-i pavan Mitrô |- | ﻣﻬﺮ || Mitrô |- | ﺳﺮﻭﺵ || Srôsh |- | ﺭﺷﻦ || Rashnû |- | ﻓﺮوردﻳﻦ || Farvardî̄n |- | ﺑﻬﺮﺍﻡ || Vâhrâm |- | ﺭﺍﻡ || Râm |- | ﺑﺎﺩ || Vâd |- | ﺩﻳﻦ ﺑﻪ ﺩﻯ || Din-i pavan Dînô |- | ﺩﻳﻦ || Dînô ̄n |- | ﺍﺭﺩ || Ard |- | ﺍﺷﺘﺎﺩ || Âshtâd |- | ﺍﺳﻤﺎﻥ || Âsmân |- | ﺯﺍﻣﻴﺎﺩ || Zamjâd |- | ﻣﺎﺭﺳﻔﻨﺪ || Mârspend |- | ﺍﻧﻴﺮﺍﻥ || Anîrâ̄n |} Биш, я алты өстәмә көн түбәндәге атамаларга ия: {| class="wikitable" style="text-align:center" ! persisch<ref>Edward M. Reingold, Nachum Dershowitz: ''Calendrical Calculations''. The Millennium Edition. Cambridge University Press, Cambridge u. a. 2001, Persian Calendar, Epagomenæ Names</ref> !! Transkription<ref>F. K. Ginzel: ''Handbuch der mathematischen und Technischen Chronologie.'' Band 1: ''Zeitrechnung der Babylonier, Aegypter, Mohammedaner, Perser, Inder, Suedostasiaten, Chinesen, Japaner und Zentralamerikaner''. Hinrichs, Leipzig 1906, S. 287</ref> |- |ﺍﻫﻧﺪ || Ahnad |- |ﺍﺷﻧﺪ || Ashnad |- |اﺳﻔﻧﺪﺍﺭﻣﺪ || Esfandârmed |- |ﺍﺧﺸﺘﺮ || Achschatar |- |ﺑﻬﺸﺖ || Wahisht |} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Шулай ук карарга мөмкин == * [[Календарь системалары исемлеге]] * [[Зәрдөштлек]] == Сылтамалар == * [http://www3.sympatico.ca/zoroastrian/cal.html Sympatico Zoroastrian Calendar] (инглиз телендә) === Календарь таблицалары === * [http://www.heritageinstitute.com/zoroastrianism/calendar/page2.htm Table mapping Fasli calendar to a Gregorian non-leap year.] During a leap year, the mapping for the last 21 days of the Fasli year must be adjusted by subtracting 1 from the March date. * [http://www.moonwise.co.uk/year/1375zoroastrian.htm Table for 1375 YZ.] This table shows how the year 1375 YZ corresponds to Gregorian dates using the three Zoroastrian calendars, with links back to 1374, 1373 and 1372 YZ. * [http://zoroastriansnet.files.wordpress.com/2010/04/pertetual-fasli-calendar1.pdf Perpetual Fasli calendar] * [http://persiandna.com/calendar.htm Zoroastrian calendar of months and days] === Календарь калькуляторлары === * [http://www.zcserv.com/calendar/ Conversion tool for Gregorian dates from AD 1006 to AD 2400] (good for all dates 374 YZ to 1770 YZ). It can adjust for the fact that events between midnight and 6 a.m. on a Gregorian date fall on the previous Zoroastrian day. Shows month view, year view, moon phases and 'Chaugadiyas'. * [http://www.zcserv.com/calendar/?Language=GU The facility above is also available in Gujarati.] * [http://www.zanc.org/zcal/zcal.html A conversion tool for all three variant calendars], good for AD dates 1911–2030, also with ability to display Zoroastrian dates on a month-to-view page of the Gregorian calendar for 1911–1930. * [http://www.heritageinstitute.com/zoroastrianism/calendar/page3.htm Another implementation of the zanc.org calendar above.] * [http://parsiweb.tripod.com/ RozCalc – Zoroastrian Calendar Calculator] * [http://sourceforge.net/projects/parsical Parsical – Zoroastrian Shahenshahi calendar application] * [https://web.archive.org/web/20150122230410/http://parsicalendar.com/ Parsi calendar] (Parsi calendar) == Әдәбият == * [[Friedrich Karl Ginzel|F. K. Ginzel]]: ''Handbuch der mathematischen und Technischen Chronologie.'' Band 1: ''Zeitrechnung der Babylonier, Aegypter, Mohammedaner, Perser, Inder, Suedostasiaten, Chinesen, Japaner und Zentralamerikaner''. Hinrichs, Leipzig 1906. * Lance Latham: ''Standard C Date/Time Library. Programming the World's Calendars and Clocks.'' R & D Books, Lawrence KS 1998, ISBN 0-87930-496-0. * Edward M. Reingold, Nachum Dershowitz: ''Calendrical Calculations''. The Millennium Edition. Cambridge University Press, Cambridge u. a. 2001, ISBN 0-521-77167-6, Compact Disc. [[Төркем:Зәрдөштлек]] q2xgg2b8anye7bn1teg0pnnwoy49ryv Бәхәс:Зәрдөштлек календаре 1 587973 3524349 2022-07-22T08:35:52Z A.Khamidullin 6685 Яңа бит: «{{ТИМ|de|Zoroastrischer Kalender}}» wikitext text/x-wiki {{ТИМ|de|Zoroastrischer Kalender}} 8bl3z2vcdoyslopiy737a0q7d584bpo