Wikipedia ttwiki https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82 MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Медиа Махсус Бәхәс Кулланучы Кулланучы бәхәсе Википедия Википедия бәхәсе Файл Файл бәхәсе МедиаВики МедиаВики бәхәсе Калып Калып бәхәсе Ярдәм Ярдәм бәхәсе Төркем Төркем бәхәсе Портал Портал бәхәсе TimedText TimedText talk Модуль Обсуждение модуля Гаджет Обсуждение гаджета Определение гаджета Обсуждение определения гаджета 0 11399 3528642 3187999 2022-08-12T04:31:12Z HetDamspel 38315 wikitext text/x-wiki {{twinLAT|Törkiyä}} {{clear}} {| border="0" align="right" style="margin-left:1em;" |- | {| border="1" cellpadding="2" cellspacing="0" align="right" width="300px" |+<big >'''Törkiyä Cömhüriyäte'''</big ><br>'''Türkiye Cumhuriyeti''' |- | style="background:#ffffff;" align="center" colspan=2 | {| border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" |- | align="center" width="140px" | [[Image:Flag of Turkey.svg|150px|Törkiä Bayrağı]] | align="center" width="140px" | [[Image:Emblem of Turkey.svg|100px|Törkiä gerbe]] |- | align="center" width="140px" | ([[Törkiä flagı|täfsille]]) | align="center" width="140px" | ([[Törkiyä herbe|täfsille]]) |} |- | align="center" colspan=2 |<small>''[[Şiğär]]: Egemenlik, kayıtsız, şartsız milletindir!''</small> |- | align="center" colspan=2 style="border-bottom:3px solid gray;" |<small >''[[Hímn|Himn]]: İstiqlal Marşı'' </small > |- | align=center colspan=2 | [[image:Location of Turkey in Europe.png|300px|Törkiä urnaşıluı]] |- | [[Räsmi tel]] || [[Törekçä|Törkçä]] |- | [[Säyäsi xälät]] || Möstäqil |- | [[Başqala]] || [[Ankara]] |- | [[Törkiä prezidentläre isemlege|Prezident]] || [[Recep Tayyip Erdoğan]] |- | [[Mäydan]]<br /> – Tulayım<br /> – % Su || <br /> 780.580 [[quadrat kilometer|km&sup2;]] <br /> 1.3% |- | [[Xalıq]] <br /> – Tulayım <small >(2007)</small > <br /> – [[Xalıq tığızlığı|Tığızlıq]] || <br /> 70.586.256<br /> 86.2/[[quadrat kilometer|km&sup2;]] |- | [[Aqça]] || [[Törek Lirası|Törk Lirası]] (YTL) |- | [[Waqıt quşağı]] || [[UTC]] +2, [[DST]] +2 |- | [[TLD]] || <tt >[[.tr]]</tt > |- | [[Şaltıratu kodı]] || +90 |} |} '''Törkiä''' — [[Awrupa]] häm [[Aziyä]]dä urnaşqan däwlät. 1920-yıllar başında, [[Ğosman imperiyäse]] tarqaluı näticäsendä barlıqqa kilde. Törkiyäneñ küpçelek territoriyäse Keçe Aziyä yarımutrawına turı kilä, Awrupada isä keçkenä öleş urnaşa. Ataması ike öleştän tora: İske Törekçädä ''Türk'' süze ''qatı, nıq, bögelmäs'' añlata, ''iyä'' süze bügenge Törkçädä şul kileş qullanıla. Başqaça äytmeşli ''nıq keşelär iyä bulğan il'' digänne añlata. Awropada [[Trakiyä]], Asiyadä [[Anadolu]]. Anadolu [[Qara diñgez]], [[Märmär diñgeze]], [[Äge diñgeze|Ägey diñgeze]] häm [[Urta diñgez]] belän yuıla. Törkiyäneñ kürşeläre: [[Äzärbaycan]], [[Bolgariyä]], [[Yunanstan]], [[Görcistan]], [[Ärmänstan]], [[İran]], [[Ğiraq]], [[Süriä]]. == İdärä büleneşe == Törkiä idäräse 81 wiläyätkä bülenä. == Säyäsät == Bügenge Törkiä xaläte bäysez cömhüriäte dip sanala. Respublika [[1923]]. yılnıñ [[29. Öktäber|Oktabr]]endä [[Kemal Atatürk]] tarafınnan barlıqqa kiterelgän. Törkiä xökümäte soñğı arada [[Awrupa Berlege]]nä kerü kandidatı statusına iä. == Cäğräfiä== Mäydannıñ zur öleşe Anadolu (Anatolia) yäki Keçe Asiä yarımutrawına turı kilä. Şulay uq İstanbul buğazınıñ könbatışında Trakya (Frakiä) yarımutrawınıñ könçığış öleşendə urnaşqan. == Xalıq == ==Mädäniät == == Monı da qara == * [[Törek xalqı|Törk xalqı]] * [[Törkiä bayrağı]] <gallery> Файл:Ankarafromabove.jpg|[[Ankara]], östän bağış Файл:Kiz_kulesi_at_night-2004.jpg|Kızkulesi, Boğaziçi, [[İstanbul]] Файл:Izmir coast.jpg|[[İzmir]]da diñgez buyı - Kordonboyu |Törk folklorı Файл:Selimiye Camii.jpg|Selimiye mäscide, [[Edirne|Ädirnä]] Файл:Whirling Dervishes, Konya, Turkey, RMO.jpg| Mäwlävi därwişlär, [[Konya|Qönya]] Файл:Alanya Turkey.JPG|[[Alanya]] Файл:Pamukkale00.JPG|Pamukkale, [[Denizli]] Файл:Manavgat waterfall by tomgensler.JPG|Manavgat Çağlayanı, [[Antalya|Äntalyä]] </gallery> == Päräwezdä == * [http://www.cankaya.gov.tr/ Çankaya] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070824102736/http://www.cankaya.gov.tr/ |date=2007-08-24 }} – räsmi säxifä * [http://www.tbmm.gov.tr/ TBMM] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180818131259/https://www.tbmm.gov.tr/ |date=2018-08-18 }} - Däwlät Şurasınıñ säxifäse {{Saylanğan mäqälä}} {{Awrupa däwlätläre}} [[Төркем:Төркия| ]] [[Төркем:Төрки телле дәүләтләр]] qo37rk05fsfcrnd66e5w6xr8msixdd5 0 14451 3528624 2884234 2022-08-11T13:33:50Z HapHaxion 22085 wikitext text/x-wiki [[File:Flag of Hizb ut-Tahrir.svg|thumb|200px]] '''"Хизбут-тәхрир әл-Ислами"''' — сәясиләшкән дини фирка. == Тарих == [[1953 ел]]да [[Фәлистин]]дә барлыкка килә. Аңа [[Тәхиетдин Нәбәхәни]] нигез сала. Фирка пирамида формасында өлешләрдән тора. Иң түбәндә — атнага бер укыту алып баручы ''мөшриф'' җитәкчелегендәне түгәрәк. [[Партия]]гә кандидат кабул иткәндә ул партия серләрен сатмыйм дип ант бирә. Әгъзаларның матди хәленә бәйле рәвештә һәр әгъза кертем түли. Җыелган акча техник чараларга, хезмәт хакы, әдәбиятне нәшер итүгә һ.б. китә. == Җитәкчелек == Фиркане [[Тәхиетдин Нәбәхәни]] оештыра.Ул аның беренче җитәкчесе була.1979 елдан фиркане [[Габдел Кадим Заллум]] җитәкли.2003 елда идарә [[Ата Әбү Рәшит]]кә күчә. == Эшләре == * [[1968]] елда [[Үрдүн]] һәм [[Сүрия]]дә дәүләт түнтәрелеше ясарга омтылалар. * [[1981]] елда фирканең бер активисты [[Мисыр]] президенты [[Әнвәр Сәдәт]]не үтерә. * [[1999]] елның [[декабрь|декабрендә]] [[Сүрия]]дә [[иcлам]] галиме [[Әмин Якан]]ны фирка әгъзалары үтерәләр. == Максатлары == * Бөтен дөнья мөселманнарын берләштергән бер дәүләт төзү. == Таралышы == Фирка [[Үрдүн]], [[Тунис]], [[Күвәйт]], [[Фәлистыйн]], [[Көнбатыш Аурупа]]да киң таралган. [[Таҗикстан]]да, [[Үзбәкстан]]да, [[Кыргызстан]]да һ.б. илләрдә дә әгъзалары һәм оешмалары бар дип санала. == Русиядәге халәте == [[2003 ел]]да бу фирка [[Русия]]дә рәсми рәвештә тыелган. Шушы елдан башлап Русиянең төрле төбәкләрендә "Хизб ут-Тәхрир" белән бәйле мәхкәмә эшләре бара. [[2014 ел|2014 елда]] Русия үзенә [[Кырым|Кырымны]] кушканнан соң анда да бу оешмага бәйле эзәрлекләүләр башланды. [[Төркем:Ислам оешмалары]] [[Төркем:Ислам фиркаләре]] 95vtl4m90vsaarkvx440rylt9l3lgiy 0 15538 3528646 3354057 2022-08-12T08:16:46Z Frhdkazan 3171 /* {{Туулар}} */ * [[1936 ел|1936]] — [[Гайнулла Шәйхиев]], ультра-тавыш [[физика]]сы белгече, [[сөйләм]] [[аваз]]лары мәгънәсе өлкәсендә [[тикшеренү]]че. wikitext text/x-wiki '''17 декабрь''' — [[Милади тәкъвиме]]ндә уникенче айның унҗиденче көне. Ел ахырына кадәр 14 көн кала. {{Декабрь тәкъвиме}} {{Шулай ук карагыз/Көн}} {{Тарихта бу көн}} =={{Бәйрәмнәр һәм вакыйгалар}}== ==={{Халыкара истәлекле период}}=== ==={{Илләр буенча бәйрәмнәр}}=== * {{USA}} – ''[[Райт бертуганнар]] көне''.<ref name="en.wiki">{{ref-en}} [[:en:December 17#Holidays and observances|Holidays and observances]]</ref><ref>{{ref-en}}[[:en:Wright Brothers Day|Райт бертуганнар көне]]</ref> * {{Байрак/Бутан}} [[Бутан]] – ''[[Милли көн]]''.<ref name="en.wiki"/><ref name="es.wiki">{{ref-es}} [[:es:17 de diciembre#Celebraciones|Celebraciones]]</ref><ref name="pl.wiki">{{ref-pl}} [[:pl:17 grudnia#Święta|Święta]]</ref><ref name="ru.wiki">{{ref-ru}} [[:ru:17 декабря#Праздники|Праздники]]</ref><ref>{{ref-en}} [http://www.constitution.bt/TsaThrim%20Eng%20(A5).pdf Бутан Патшалыгы Конституциясе] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110706162637/http://www.constitution.bt/TsaThrim%20Eng%20%28A5%29.pdf |date=2011-07-06 }}</ref> [[Рәсем:Carrier-Belleuse Pierre Nu Sous Un Parasol.jpg|thumb|270px|Кызыл [[кулчатыр]] — Халыкара [[фахишәлек]] һәм башка [[секс]]-тармагы [[хезмәткәр]]ләрен көчләү һәм [[җинаять]]ләрдән саклау көне [[символ]]ы]] ==={{Һөнәри һәм җәмгыяви бәйрәмнәр}}=== * ''[[:ru:Международный день защиты секс-работниц от насилия и жестокости|Секс-хезмәтләре тармагы хезмәткәрләренә карата көчләү һәм җинаятьләрне туктатуга багышланган халыкара теләктәшлек көне (рус.)]]'', [[2003 ел]]дан бирле<ref name="en.wiki"/><ref name="ru.wiki"/><ref>{{ref-en}} [http://www.sexworkersproject.org/releases/PressRelease20031210.html ''"Candlelight Vigil Calls for an End to Violence Against Sex Worker: International Memorial Day Focuses Attention on Violence Against Sex Workers"''], 17 December 2003 Press Release by the [[:en:Urban Justice Center]]</ref><ref>{{ref-en}} [http://www.december17.org/ International Day To End Violence against Sex Workers]</ref> * [[Латин Америкасы]] – ''Бөтен латин американ [[әйләнә-тирә мохит]]не яклаучылар ([[эколог]]лар) көне''.<ref name="es.wiki"/> * {{ARG}} – ''[[бухгалтер]]лар көне''.<ref name="es.wiki"/> * {{BLR}} – ''Беларус [[кино]]сы көне''.<ref name="ru.wiki"/><ref name="uk.wiki">{{ref-uk}} [[:uk:17 грудня#Свята і пам'ятні дні|Свята і пам'ятні дні]]</ref><ref>{{ref-ru}} [http://www.calend.ru/holidays/0/0/354/ День белорусского кино — 17 декабря. История и особенности праздника в проекте Календарь Праздников 2010<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> * {{BRA}}:<ref name="pt.wiki">{{ref-pt}} [[:pt:17 de dezembro#Feriados e eventos cíclicos|Feriados e eventos cíclicos]]</ref> ** ''Бразилиялы пресвитериан пасторлары көне''. ** [[Рәсем:Bandeira de Minas Gerais.svg|20px|border]] ''[[:ru:Минас-Жерайс|Минас-Жерайс штатында (рус.)]] [[1938]] елда 7 [[торак пункт]]ның аерым [[:ru:муниципалитет|муниципалитет (рус.)]] дәрәҗәсенә менү көне''. * {{CUB}} – ''Изге Лазарь көне''.<ref name="en.wiki"/><ref name="ru.wiki"/><ref name="pt.wiki"/> * {{POL}} – ''[[орыш]]ларсыз көн''.<ref name="pl.wiki"/><ref>{{ref-pl}} [http://www.wiadomosci24.pl/artykul/dzis_obchodzimy_dzien_bez_przeklenstw_84104.html Dzień bez Przekleństw]</ref> [[Рәсем:Middle emblem of the Russian Federation Strategic Rocket Forces.svg|thumb|200px|{{RUS}} [[:ru:Ракетные войска стратегического назначения|стратегик ракеталар хәрби көчләре ''(рус.)'']] эмблемасы]] * {{RUS}}:<ref name="ru.wiki"/><ref name="uk.wiki"/> ** ''[[:ru:День Ракетных войск стратегического назначения|Стратегик ракеталар хәрби көчләре көне (рус.)]]''.<ref>{{ref-ru}} [http://document.kremlin.ru/doc.asp?ID=077112 Указ Президента России № 1239 от 10 декабря 1995 г.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100119061316/http://document.kremlin.ru/doc.asp?ID=077112 |date=2010-01-19 }}</ref><ref>{{ref-ru}} [http://document.kremlin.ru/doc.asp?ID=033996 Установлен Указом Президента России № 549 от 31 мая 2006 года] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20130423065805/http://document.kremlin.ru/doc.asp?ID=033996 |date=2013-04-23 }}</ref> ** ''Дәүләти хәбәрләшү (фельдъегер) хезмәте көне''.<ref>{{ref-ru}} [http://www.calend.ru/holidays/0/0/1743/ День сотрудников Государственной фельдъегерской службы России — 17 декабря. История и особенности праздника в проекте Календарь Праздников 2010<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> * {{UKR}} – ''[[:ru:День работника государственной исполнительной службы Украины|Украинаның дәүләти мәхкәмәләр караларын үткәрүче (мәхкәмә приставлары) хезмәте көне (рус.)]]''.<ref name="ru.wiki"/><ref name="uk.wiki"/><ref>{{ref-ru}} [http://file.liga.net/holiday/248.html День работника государственной исполнительной службы — Праздник День работника государственной исполнительной службы // ЛІГА:Досье<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref><ref>{{ref-uk}} [http://www.president.gov.ua/documents/9639.html УКАЗ ПРЕЗИДЕНТА УКРАЇНИ № 569/2009 — Офiцiйне представництво Президента України<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> == {{Вакыйгалар}} == * [[1962 ел|1962]] — {{MCO}} [[конституция]]се үз көченә керә. * [[1999 ел|1999]] — таштан яңадан төзелгән [[Сөләйман мәчете|Рәхмәт (Сөләйман) мәчете]] ачыла. == {{Туулар}} == {{Шулай ук карагыз|:Төркем:17 декабрь көнне туганнар}} * [[1525 ел|1525]] — [[Джованни Палестрина]], итальян композиторы. * [[1886 ел|1886]] — [[Мансур Халиков]], дин әһеле, дәүләт һәм җәмәгать эшлеклесе. * [[1915 ел|1915]] — [[Мәмәт Искәндәров]], азәри совет дәүләт эшлеклесе. * [[1916 ел|1916]] — [[Зыя Мансур]], шагыйрь. * [[1918 ел|1918]] — [[Николай Провоторов]], театр актеры, Тукай бүләге иясе. * [[1926 ел|1926]] — [[Азат Магазов]], татар-башкорт-рус язучысы, авиация полковнигы. * [[1936 ел|1936]] — [[Гайнулла Шәйхиев]], ультра-тавыш [[физика]]сы белгече, [[сөйләм]] [[аваз]]лары мәгънәсе өлкәсендә [[тикшеренү]]че. * 1936 — [[Франциск (папа)|Франциск]], [[католикчылык|католик]] дин әһеле, 266 нче [[Рим Папасы]]. * [[1937 ел|1937]] — [[Альберт Хәсәнов]], язучы. * [[1970 ел|1970]] — [[Игорь Стрелков]], [[Донецк Халык Җөмһүрияте]] лидерларының берсе. == {{Вафатлар}} == {{Шулай ук карагыз|:Төркем:17 декабрь көнне вафатлар}} * [[1273 ел|1273]] — [[Җәлаләтдин Руми]] (''Jalal ad-Din Muhammad Balkhi''), фарсы телендә язган шагыйрь-суфи. * [[1830 ел|1830]] — [[Симон Боливар]], испан колонияләренең бәйсезлеге өчен көрәшкән җитәкче. * [[1964 ел|1964]] — [[Виктор Франц Һесс]], Австрия һәм АКШ физика галиме. *[[1989]] — [[Җәмал Вәзиева]], әдәбият белгече. * [[1993 ел|1993]] — [[Мирза Ибраһимов]], азәри язучысы, тәрҗемәче, дәүләт эшлеклесе. * [[1996 ел|1996]] — [[Мөслим Абдуллин]], Казакъстан ССР халык артисты. * [[1998 ел|1998]] — [[Дамир Сираҗиев]], татар тетры режиссеры, сәясәтче. * [[1999 ел|1999]] — [[Изаил Зарипов]], язучы һәм журналист. * [[2011 ел|2011]] — [[Эвора Сезария]], африкан фольклор жырчысы. * [[2012 ел|2012]] — [[Кәтибә Кинҗәбулатова]], башкорт язучысы, шагыйрә. =={{Дини бәйрәмнәр}}== ===={{Исем бәйрәмнәре}}==== == Шулай ук карагыз == {{commonscat|17 December}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} {{Тәкъвим}} [[Төркем:Ел көннәре]] [[Төркем:17 декабрь]] cjmgesl793yh73tj2gro7vmby4hb1cb 0 16266 3528647 3506786 2022-08-12T08:17:32Z Frhdkazan 3171 /* {{Вафатлар}} */ * [[2003 ел|2003]] — [[Гайнулла Шәйхиев]], ультра-тавыш [[физика]]сы белгече, [[сөйләм]] [[аваз]]лары мәгънәсе өлкәсендә [[тикшеренү]]че. wikitext text/x-wiki '''22 гыйнвар''' — [[Милади тәкъвиме]]ндә [[бер]]енче [[ай]]ның [[унсигез]]енче [[көн]]е. Ел ахырына кадәр 343 көн кала. {{Гыйнвар тәкъвиме}} {{Шулай ук карагыз/Көн}} {{Тарихта бу көн}} =={{Бәйрәмнәр һәм вакыйгалар}}== ==={{Халыкара истәлекле период}}=== ==={{Илләр буенча бәйрәмнәр}}=== * {{Байрак/Алмания}} [[Алмания]] һәм {{Байрак/Франция}} [[Франция]] халыклары дуслыгы һәм хезмәттәшлеге көне.<ref name="ar.wiki">{{ref-ar}} [[:ar:ملحق:22 يناير#.D8.A3.D8.B9.D9.8A.D8.A7.D8.AF .D9.88.D9.85.D9.86.D8.A7.D8.B3.D8.A8.D8.A7.D8.AA|أعياد ومناسبات]]</ref><ref name="fr.wiki">{{ref-fr}} [[:fr:22 janvier#Célébrations|Célébrations]]</ref><ref name="de.wiki">{{ref-de}} [[:de:22. Januar#Feier- und Gedenktage|Feier- und Gedenktage]]</ref><ref>{{ref-fr}} [http://www.france-allemagne.fr/Carte-de-la-journee-franco,6446.html Portail franco-allemand] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120323080155/http://www.france-allemagne.fr/Carte-de-la-journee-franco,6446.html |date=2012-03-23 }}</ref> * {{VCT}} - Сент-Винсент һәм Гренадиннар көне ([[148]], [[Колумб]]).<ref name="fr.wiki"/><ref name="es.wiki">{{ref-es}} [[:es:22 de enero#Celebraciones|Celebraciones]]</ref><ref name="pl.wiki">{{ref-pl}} [[:pl:22 stycznia#Święta|Święta]]</ref><ref>{{ref-en}} [http://www.everyculture.com/No-Sa/Saint-Vincent-and-the-Grenadines.html Saint Vincent and the Grenadines]</ref><ref>{{ref-fr}} [http://www.easyvoyage.com/saint-vincent-et-les-grenadines/fetes www.easyvoyage.com] : Fêtes et manifestations Saint-Vincent-et-Les-Grenadines.</ref> * {{Байрак/Украина}} [[Украина]] — бәйсезлекне яңарту көне ([[1918 ел|1918]]) һәм бердәмлек көне ([[1919 ел|1919]]).<ref name="fr.wiki"/><ref name="pl.wiki"/><ref name="en.wiki">{{ref-en}} [[:en:January 22#Holidays and observances|Holidays and observances]]</ref><ref name="fa.wiki">{{ref-fa}} [[:fa:۲۲ ژانویه#.D8.A7.D8.B9.DB.8C.D8.A7.D8.AF .D9.88 .D9.85.D8.B1.D8.A7.D8.B3.D9.85.E2.80.8C.D9.87.D8.A7|اعیاد و مراسم‌ها]]</ref><ref name="ru.wiki">{{ref-ru}} [[:ru:22 января#Праздники|Праздники]]</ref><ref name="uk.wiki">{{ref-uk}} [[:uk:22 січня#Свята і пам'ятні дні|Свята і пам'ятні дні]]</ref><ref name=Yanyspeech>[http://www.kyivpost.com/news/nation/detail/95353/ Yanukovych condemns attempts to undermine unity], [[Kyiv Post]] (21 January 2011)</ref><ref>[http://www.opinion-times.com/okran2.php The Day of Unity]{{Deadlink|date=January 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}, [[opinion-times.com]]</ref><ref name=CMUArmyDAy>Culture Smart! Ukraine by [[Anna Shevchenko]], Kuperard, 2006, ISBN 978-1-85733-327-5</ref><ref>{{ref-fr}} [http://ua-traveling.com/fr/article/unification UA-travelling]</ref> ==={{Һөнәри һәм җәмгыяви бәйрәмнәр}}=== [[File:Curry_rice_by_Hyougushi_in_Kyoto.jpg|thumb|Япон каррисы]] * {{ICE}} - ''Торраблоут''.<ref name="ru.wiki"/><ref>[http://www.calend.ru/holidays/0/0/1164/ Торраблоут — 22 января. История и особенности праздника в проекте Календарь Праздников 2010<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> * {{POL}} - ''[[Дәү әти]]ләр көне''.<ref name="pl.wiki"/><ref name="ru.wiki"/><ref>{{ref-pl}} [http://halloween.friko.net/dzien-dziadka.html Dzień Dziadka]</ref><ref>{{ref-ru}} [http://www.calend.ru/holidays/0/0/857/ День дедушки в Польше — 22 января. История и особенности праздника в проекте Календарь Праздников 2010<!-- Заголовок добавлен ботом -->]</ref> * {{NZL}} - ''[[Веллингтон]] провинциясе көне ([[1840]], иң якын дүшәмбе [[рәсми ял көне|бәйрәм]] ителә).''<ref name="it.wiki">{{ref-it}} [[:it:17 gennaio#Feste e ricorrenze|Feste e ricorrenze]]</ref><ref>{{ref-en}} [http://publicholidays.net.nz/ NZ Public Holidays 2014 & 2015]</ref><ref>{{ref-en}} [http://www.dol.govt.nz/er/holidaysandleave/publicholidays/publicholidaydates/future-dates.asp New Zealand public holiday dates 2015-18] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20111015194158/http://www.dol.govt.nz/er/holidaysandleave/publicholidays/publicholidaydates/future-dates.asp |date=2011-10-15 }}</ref> * {{JPN}} - ''Карри ([[:ru:Карри (блюдо)|ru]]) көне.''<ref name="ar.wiki"/><ref>{{ref-en}} [http://yokosonews.com/food/secret-curry-day-japan/ The secret of January 22 - Curry Day (カレーの日)]</ref> == {{Вакыйгалар}} == * [[1905 ел|1905]] — {{Санкт-Петербург гербы}}та «[[Канлы якшәмбе]]». * [[1916 ел|1916]] — [[Ак юл (журнал, 1913)|«Ак юл» журналы]] чыгудан туктый. * [[1920 ел|1920]] — [[татар теле]]ндә [[«Татарстан яшьләре» газетасы|«Кызыл яшьләр» газетасы]] нәшер ителә башлый. * [[2005 ел|2005]] — [[Ким Ке Гван]] {{PRK}}ның атом-төш коралы булуын игълан итә. == {{Туулар}} == {{Шулай ук карагыз|:Төркем:22 гыйнвар көнне туганнар}} * [[1440 ел|1440]] — [[Иван III]], {{Бөек Мәскәү кенәзлеге байрагы}} ''[[кенәз]]''е. * [[1561 ел|1561]] — [[Фрэнсис Бэкон]], [[инглизләр|инглиз]] [[фәлсәфәче]]се, тарихчы, сәясәт эшлеклесе. * [[1729 ел|1729]] — [[Готхольд Лессинг]], алман драматургы, әдәби тәнкыйтьче. * [[1788 ел|1788]] — [[Лорд Байрон]], инглиз шагыйре. * [[1899 ел|1899]] — [[Иван Загорский]], [[Казан дәүләт академия рус Зур драма театры|Казан зур академия театры]] актёры. * [[1901 ел|1901]] — [[Петр Шафранов]], Советлар Берлеге Каһарманы, генерал-полковник. * [[1907 ел|1907]] — [[Педер Хузангай]], Чуаш АССР халык шагыйре. * [[1908 ел|1908]] — [[Лев Ландау]], [[Физика өлкәсендә Нобель премиясе]] лауреаты. * [[1930 ел|1930]] — [[Александр Жутаев]], инженер-механик, нефтьче. * [[1962 ел|1962]] — [[Даян Әхмәт]], театр һәм кино режиссеры ([[Эстония]]). == {{Вафатлар}} == {{Шулай ук карагыз|:Төркем:22 гыйнвар көнне вафатлар}} * [[1855 ел|1855]] — [[Иван Симонов]], [[Русия империясе]] астрономы, [[Антарктида]] кыйтгасын ачучыларның берсе. * [[1922 ел|1922]] — [[Фредрик Байер]], [[Дания]] [[язучы]]сы һәм сәясәт эшлеклесе, [[Тынычлык өчен Нобель премиясе]] иясе. * 1922 — [[Бенедикт XV]], атаклы [[католицизм|католик]] эшлеклесе, 258 нче [[Рим папасы]]. * [[2005 ел|2005]] — [[Консуэло Веласкес]], композитор. * [[2008 ел|2008]] — [[Хит Леджер]], [[АКШ]] актеры. * [[1993 ел|1993]] — [[Кобо Абе]], япун язучысы. * [[1997 ел|1997]] — [[Разия Тимерханова]], җырчы, [[ТАССР атказанган артисты]]. * [[2003 ел|2003]] — [[Гайнулла Шәйхиев]], ультра-тавыш [[физика]]сы белгече, [[сөйләм]] [[аваз]]лары мәгънәсе өлкәсендә [[тикшеренү]]че. * [[2013 ел|2013]] — [[Азат Курчаков]], татар җәмәгать эшлеклесе. =={{Дини бәйрәмнәр}}== === [[Ислам]] === === [[Христианлык]] === ==== [[Рәсем:Christian cross.svg|12px]] Көнбатыш Христианнарда ==== ==== [[Рәсем:OrthodoxCross(black,contoured).svg|12px]] Көнчыгыш христианнарда ==== ===={{Исем бәйрәмнәре}}==== Альфонс Анастасий Антиох Антонина Антуан Бернард Блезиль Бритволт Визант Винс Винсент Винсенте Винсиен Габриэль Георгий Гийом Иоасаф Иосиф Лаора Лаура Леонтий Ли Макарий Мануэль Пародус Пахом Петер Петро Пилип Полиэвкт Сионий Тимеа Тимео Тимофей == Шулай ук карагыз == {{commonscat|22 January}} == [[Cылтама]]лар == * [http://www.calend.ru/ Calend.ru вакыйгалар тәкъвиме] * [http://www.angelday.info/ Православ исемнәре һәм көн бәйрәмнәре] * [http://www.portalsaofrancisco.com.br/ Portal Sao Francisco (Бразилия)] * [http://www.es.catholic.net/santoral/ Бөтендөнья Католикларның очрашу порталы, испан телендәге көн изгеләре бүлеге] * [http://www.journee-mondiale.com/ Франсыз телле дөнья көннәре порталы] * [http://www.when-is.com/ Бөтендөнья дини һәм дөньяви көннәр] * [http://www.ou.org/holidays/calendar/ Бөтендөнья ортодокс яһүдиләр бәйрәмнәре тәкъвиме] == [[Искәрмә]]ләр == {{искәрмәләр}} {{Көннәр төзмәсе}} [[Төркем:22 гыйнвар]] [[Төркем:Ел көннәре]] k41vssw617mxqvfn2qt8r8w0rhr3441 0 17135 3528648 2881578 2022-08-12T08:19:06Z Frhdkazan 3171 /* Туулар */ * [[17 декабрь]] — [[Гайнулла Шәйхиев]], ультра-тавыш [[физика]]сы белгече, [[сөйләм]] [[аваз]]лары мәгънәсе өлкәсендә [[тикшеренү]]че. wikitext text/x-wiki {{alsonumber|1936}} {{Ел өчен навигация|1936}} {{Гасыр өчен навигация|20}} {{Башлана торган ел|1936}} == Вакыйгалар == * [[9 май]] — [[Муссолини]] [[Эфиопия]]нең [[Италия]]гә кушылуы турында игълан итә. * [[10 июнь]] — [[СССР|ССРБ]]-да [[Союзмультфильм|«Союзмультфильм»]] киностудиясе ачыла. * [[15 июнь]] — [[Минзәлә]]дә [[Минзәлә медицина укуханәсе|медицина уку йорты]] нигезләнә. * [[3 июль]] — [[СССР|ССРБ]]-да [[Дәүләт автоинспекциясе]] барлыкка килә. * [[1 август]] — [[Берлин]]да [[Җәйге Олимпия уеннары 1936|Җәйге Олимпия уеннары]] ачыла. * [[14 август]] — [[Олимпия уеннары]]нда беренче тапкыр [[баскетбол]] уйнала башлана. * [[25 ноябрь]] — [[Алмания]] белән [[Япония]] Комминтернга каршы пакт имзалыйлар. * [[5 декабрь]] — [[Мари автономияле өлкәсе]] [[Мари АССР]]-ы статусын ала. == Туулар == {{Шулай ук карагыз|:Төркем:1936 елда туганнар}} * [[13 гыйнвар]] — [[Наил Әюпов]], татар актеры, танылгын сәхнә остасы. * [[10 февраль]] — [[Айрат Ибраһимов]], татар җәмәгать эшлеклесе, журналист, публицист. * [[15 февраль]] — [[Нәҗип Вәлитов]], дөньякүләм танылган химия галиме. * [[2 март]] — [[Әсгать Галимҗанов]], Казан фермеры, хәйрияче. * [[25 март]] — [[Әхмәт Рәшит]], татар шагыйре, журналист. * [[24 май]] — [[Индус Таһиров]], тарих фәннәре докторы, профессор, Татарстан ФА академигы, сәясәтче. * [[30 май]] — [[Йолдыз Исәнбәт]], музыка белгече. * [[7 июль]] — [[Игорь Губерман]], совет һәм [[Исраил]] язучысы, шагыйрь. * [[17 август]] — [[Фәндәс Сафиуллин]], [[Татарстан]] һәм [[Русия]] сәясәтчесе. * [[3 сентябрь]] — [[Зин әл-Габидин бин Гали]], {{байрак|Тунис}} [[Тунис]] президенты (''[[1987 ел|1987]]-[[2011 ел|2011]]''). * [[21 сентябрь]] — [[Айрат Гафаров]], татар галиме. * [[26 сентябрь]] — [[Мидхәт Миншин]], татар журналисты, язучы. * [[5 октябрь]] — [[Вацлав Һавел]], чех дәүләт эшлеклесе, язучы, драматург, диссидент, хокук яклаучы. * [[11 октябрь]] — [[Закир Батраев]], нәкышче рәссам. *[[19 октябрь]] — [[Рөстәм Вәлиев (1936)|Рөстәм Вәлиев]], язучы. * [[29 октябрь]] — [[Билсур Габделхаев]], татар галиме. * [[3 ноябрь]] — [[Кев Салихов]], татар [[физика]] [[галим]]е. * [[11 ноябрь]] — [[Рөстәм Кутуй]], татар язучысы. * [[17 декабрь]] — [[Гайнулла Шәйхиев]], ультра-тавыш [[физика]]сы белгече, [[сөйләм]] [[аваз]]лары мәгънәсе өлкәсендә [[тикшеренү]]че. == Вафатлар == {{Шулай ук карагыз|:Төркем:1936 елда вафатлар}} * [[27 февраль]] — [[Иван Павлов]], [[Руслар|рус]] физиологы, физиология һәм медицина буенча [[1904&nbsp;ел]]ның [[Нобель премиясе]] лауреаты. * [[12 апрель]] — [[Ризаэтдин Фәхретдин]], тарихчы, педагог, әдип. * [[12 июнь]] — [[Карл Краус]] (''Karl Kraus''), австрияле язучы. * [[18 июнь]] — [[Максим Горький]], рус язучысы. * [[12 декабрь]] — [[Михаил Худяков]], күренекле [[руслар|рус]] тарихчысы, археолог, этнограф, фольклорчы. [[Төркем:1936 ел]] [[Төркем:Еллар]] lwabpyt3ghlfxds71uvd6sao7qo5ttz 0 18267 3528649 2877077 2022-08-12T08:19:45Z Frhdkazan 3171 /* Вафатлар */ * [[22 гыйнвар]] — [[Гайнулла Шәйхиев]], ультра-тавыш [[физика]]сы белгече, [[сөйләм]] [[аваз]]лары мәгънәсе өлкәсендә [[тикшеренү]]че. wikitext text/x-wiki {{alsonumber|2003}} {{Ел өчен навигация|2003}} {{Гасыр өчен навигация|21}} {{Ел башка тәкъвимнәрдә|2003|КТ=1&nbsp;февраль}} {{Башлана торган ел|2003}} * Халыкара төче су елы ([[БМО]]). == Вакыйгалар == * [[1 февраль]] — «[[Колумбия шаттлы|Колумбия]]» космик шаттлы һәлакәте. Шартлау нәтиҗәсендә экипажның бар җиде әгъзасы вафат. * [[20 март]] — Коалицион көчләр [[Гыйрак]]ка үз гаскәрләрен кертә башлыйлар. * [[7 апрель]] — [[АКШ]] гаскәрләре [[Багдад]]ка кереп урнаша. * [[1 май]] — [[Джордж Буш]] [[Гыйрак]]та хәрби кампаниянең тәмамлануын игълан итә. * [[20 июнь]] — [[Викимедиа]] фонда нигезләнде. * [[27 август]] — {{сан|60000|ел}} эчендә [[Марс]] [[Җир]] шарына иң якын аралыкта була. * [[14 сентябрь]] — Референдум нәтиҗәсендә [[Эстония]] [[Аурупа берлеге]]нә кушыла. * [[15 октябрь]] — [[Илһам Әлиев]] [[Азәрбайҗан]] президенты вазифасына керешә. * [[20 ноябрь]] — [[Истанбул]]да эре теракт. * [[15 сентябрь]] — [[Татар Википедиясе]] ачыла. * [[13 декабрь]] — [[Тикрит]] шәһәре тирәсендә [[Сәддам Хөсәен]] тоткарлана. == Туулар == {{Шулай ук карагыз|:Төркем:2003 елда туганнар}} * [[4 октябрь]] — [[Билли Бертон]], [[АКШ]] актеры, [[Тим Бертон]] улы. == Вафатлар == [[Рәсем:Расул Гамзатов.jpg|right|100px|thumb|[[Рәсүл Хәмзәтов]]]] {{Шулай ук карагыз|:Төркем:2003 елда вафатлар}} * [[22 гыйнвар]] — [[Гайнулла Шәйхиев]], ультра-тавыш [[физика]]сы белгече, [[сөйләм]] [[аваз]]лары мәгънәсе өлкәсендә [[тикшеренү]]че. * [[7 март]] — [[Якуб Зәнкиев]], [[татар]] язучысы ([[Тубыл (Шәһәр)|Тубыл]]). [[Тукай бүләге]] лауреаты ([[2002 ел|2002]]). * [[19 апрель]] — [[Әхмәт Тимер]] (чын исеме ''Әхмәт Рәшит улы Яруллин''), күренекле татар галиме, дөньякүләм танылган төрки телләр белгече. * [[30 май]] — [[Заһир Исмәгыйлев]], композитор. * [[20 август]] — [[Гамил Әфзал]], татар [[Шагыйрь|шагыйре]], [[Г.Тукай исемендәге Дәүләт премиясе]] лауреаты. * [[30 август]] — [[Чарльз Бронсон]], чыгышы белән [[татар]] булган [[АКШ]] актеры. * [[13 октябрь]] — [[Бертрам Брокхауз]], [[Канада]] физигы, [[физика өлкәсендә Нобель премиясе]] лауреаты ([[1994 ел|1994]]). * [[3 ноябрь]] — [[Рәсүл Хәмзәтов]], [[Аварлар|авар]] шагыйре, язучы, публицист, сәясәт эшлеклесе. * [[12 декабрь]] — [[Гейдар Әлиев]], [[Азәрбайҗан]] президенты. * [[21 декабрь]] — [[Гайнан Мөхәммәтҗанов]], татар журналисты. == Г. Тукай исемендәге дәүләт премиясе лауреатлары == * [[Мөсәгыйть Хәбибуллин]], татар язучысы («Кубрат хан» китабы өчен). == [[Нобель премиясе]] лауреатлары == * [[Физика өлкәсендә Нобель премиясе]] — [[Алексей Абрикосов]], [[Виталий Гинзбург]], [[Энтони Леггет]]. * [[Химия өлкәсендә Нобель премиясе]] — [[Питер Эгр]], [[Родерик Маккинон]]. * [[Физиология һәм медицина өлкәсендә Нобель премиясе]] — [[Пол Лотербур]], [[Питер Мэнсфилд]]. * [[Әдәбият өлкәсендә Нобель премиясе]] — [[Джон Кутзее]]. * [[Икътисад өлкәсендә Нобель премиясе]] — [[Клайв Грэнджер]]. * [[Тынычлык өчен Нобель премиясе]] — [[Ширин Эбади]]. == Шулай&nbsp;ук карагыз == {{Навигация |Викиҗыентык = 2003 }} <categorytree>2003 ел</categorytree> [[Төркем:2003 ел|*]] [[Төркем:Еллар]] 975nwg6luhtiy6w3u80rjzxfo54h608 0 38162 3528664 3528144 2022-08-12T11:41:43Z Әмир 15082 яңа бүлек исеме өстәү: /* Дин */ wikitext text/x-wiki {{УК}} {{ТП |халәт = поселок |татар исеме = Нагорный |чын исем = Нагорный |ил = Россия |герб = |байрак = |герб киңлеге = |байрак киңлеге = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |CoordAddon = type:city(17800)_region:RU |CoordScale = 250000 |ЯндексХарита = |ил харитасы зурлыгы =300 |төбәк харитасы зурлыгы =300 |район харитасы зурлыгы =250 |төбәк төре = Республика |төбәк = Татарстан |төбәк җәдвәлдә = Татарстан |район төре = муниципаль район |район = Казанның Совет районы |район җәдвәлдә= |җәмгыять төре= |җәмгыять = |җәмгыять таблицада = |ил харитасы = |төбәк харитасы = |эчке бүленеш = |башлык төре = |башлык = |нигезләү датасы = |беренче телгә алу = |элеккеге исемнәр = |мәйдан = |биеклек төре = |ТП мәркәзе биеклеге = |климат = dfb — дымлы континенталь |рәсми тел = |халык саны = |исәп елы = |халык тыгызлыгы = |агломерация = |милли состав = |дини состав = |этнохороним = |сәгать кушагы = +3 |DST = |телефон коды = |почта индексы = 420096 |почта индекслары = |автомобиль коды = 16, 116 |Commons-та төркем = |сайт = |сайт теле = |сайт теле2 = |сайт теле3 = |сайт теле4 = |сайт теле5 = |add1n = |add1 = |add2n = Русча топонимы |add2 = Нагорный |add3n = |add3 = }} '''Нагорный''' — [[Казанның Совет районы]] составындагы бер бистә. Вакыт зонасы — MSK (Мәскәү вакыты) яки UTC+3. Почта индексы — 420096. == Климат == {{temperatura12-y-cyrillic|-10.8|-10.8|-5.7|4.6|13.5|18.4|20.4|17.8|12.2|4.5|-4.6|-10|4.1}} Климат уртача континенталь. [[Кёппен климатлар классификация|Кёппен-Гейгер климатлар классификациясе]] буенча климатның коды: Dfb<ref>[http://koeppen-geiger.vu-wien.ac.at/present.htm#data World Map of the Köppen-Geiger climate classification, Institute for Veterinary Public Health, University of Veterinary Medicine Vienna]</ref>. Уртача еллык һава температурасы 4.1&nbsp;°C.<ref>[http://www.retscreen.net NASA Surface meteorology and Solar Energy Data Set, RETScreen International]</ref> == Бистә белән бәйле шәхесләр == {{Wikidata list|sparql=SELECT DISTINCT ?item ?itemLabel WHERE { ?item (wdt:P19|wdt:P551|wdt:P20|wdt:P937) wd:Q13206029. } |columns=label |sort=label |autolist=fallback |row_template=subst:Wikidata list/Тамгалы исемлек |skip_table=1 |col_count=3 }} * [[Рәүф Әһлиуллин]] * [[Сәфьян Ибраһимов]] {{Wikidata list end}} == Мәдәният == === Дин === [[Файл:Иман нуры (Нагорный).jpg|200px|thumb|left|[[Иман Нуры (мәчет, Казан)|Иман Нуры мәчете]]]] ;Ислам * [[Иман Нуры (мәчет, Казан)|Иман Нуры мәчете]] == Моны да карагыз == == Искәрмәләр == {{Reflist}} == Чыганаклар == * Татарская энциклопедия, Институт Татарской энциклопедии (ИТЭ) Академии наук РТ. == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} {{Казан}} [[Төркем:Казан бистәләре]] 3lz5ehofbfn2ldldqlp479yu8ac316q 0 43458 3528655 3104986 2022-08-12T09:16:36Z Әмир 15082 яңа бүлек исеме өстәү: /* Хәтер */ wikitext text/x-wiki {{Язучы |Исем =Зыя Шәйхи улы Насыйров |Оригинал телендә = |Фото = Зыя Ярмәки.png |Киңлек = 150px |Рәсем язуы = |Тугач бирелгән исеме = |Псевдонимнар = Зыя Ярмәки |Туу датасы = 21.1.1887 |Туу урыны = {{Туу җире|Самар губернасы|Самар өлкәсендә}} [[Богырыслан өязе]] [[Иске Ярмәк]] авылы |Үлем датасы = 26.11.1965 |Үлем урыны = [[Үзбәкстан]], Фәрганә өлкәсе Ташлак районы |Ватандашлык = |Эшчәнлек төре = |Иҗат итү еллары = |Юнәлеш = |Жанр = |Иҗат итү теле = [[татар теле|татар]] |Дебют = |Премияләр = |Бүләкләр = |Имза = |Сайт = }} {{фш|Насыйров}} '''Зыя Шәйхи улы Насыйров''', Әхмәтзыя Шәйхетдин улы Насыйров <ref name=":0">[https://tatar-inform.tatar/news/samara-olkasenda-zyya-yarmaki-isemendage-skver-acyldy-5858624 Самара өлкәсендә шагыйрь Зыя Ярмәки исемендәге сквер ачылды.] [[Татар-информ]], 12.08.2022</ref>— татар шигъриятендә күп еллар эшләгән һәм аның тарихында үзенчәлекле эз калдырган әдипләрнең берсе. ==Тәрҗемәи хәл== Ул 1887 елның 9 январенда (яңа стиль белән 21 январьда) [[Самар губернасы]] [[Богырыслан өязе]] ([[Самар өлкәсе]]нең башта Келәүле, аннары [[Камышлы районы]]) [[Иске Ярмәк]] авылында мулла гаиләсендә туа. Авыл мәктәбендә башлангыч белем алганнан соң, ун елга якын [[Чистай]] шәһәрендәге кадим мәдрәсәдә (Закир ишан мәдрәсәсендә) укый, аннары, 1909 елдан 1912 елга кадәр, укуын [[Уфа]]дагы [[«Галия» мәдрәсәсе]]ндә дәвам иттерә. Шунда укыганда әдәбият белән кызыксына башлый, шигырьләр яза. =Уфа= 1912 елда Уфада «Яшьлек дәртләре» һәм «Күрсәтәм» исемле ике шигъри җыентыгы, тагын бер елдан «Тойгыларым» (Уфа, 1913) һәм «Әдәбият гөлләре» [[Ырынбур]], 1913) исемле шигырь китаплары дөнья күрә. =Иске Ярмәки= 1912 елда Зыя Ярмәки туган авылы Иске Ярмәккә кайта һәм балалар укытырга керешә. Берара, 1915—1916 елларда, авылда мулла булып та тора. Бөек Октябрь революциясеннән соң, яңадан мөгаллимлек хезмәтенә» күчеп, 1918—1931 еллар арасында башта Богырысланда — укытучылар әзерләү курсларында, аннары туган авылы совет мәктәбендә укытучылык итә, соңрак китапханә мөдире, балалар йортында тәрбияче, вулыс башкарма комитетында ЗАГС мөдире булып эшли. =Үзбәкстан= 1931 елның көзендә [[Үзбәкстан]]га күчеп китеп, мамык игү совхозында идарә секретаре һәм тәрҗемәче булып хезмәт итә, ә 1935 елдан башлап 1953 елга кадәр [[Фәрганә өлкәсе]]нең [[Ташлак районы|Ташлак]] район башкарма комитетында җаваплы секретарь һәм бүлек мөдире вазифалары» башкара. Совет аппаратында озак еллар намуслы хезмәт иткән өчен уя «Батыр хезмәт өчен» медале, Үзбәкстан Югары Советының Мактау грамотасы һәм «Зур Фәрганә каналы» значогы белән бүләкләнә. Зыя Ярмәки 1953 елда пенсиягә чыга. ==Үзбәкстандагы иҗаты== Шагыйрь Үзбәкстанда яшәгән елларында да иҗат эшчәнлеген ташламый: патриотик шигырьләр, халык әкиятләре сюжетына «Зөһрә кыз» һәм «Туган авыл» исемле поэмалар яза. Аларның аерым үрнәкләре, революциягә кадәр иҗат ителгән шигырьләре белән бергә, 1966 елда Казанда басылып чыккан «Ак каен» исемле җыентыгына кертелгәннәр. Зыя Ярмәки шигырьләре, нигездә, [[Тукай]] поэтик мәктәбе үрнәгендә, классик поэзиягә һәм халык җырларына хас үлчәүдә язылган. Алар ритмик төгәл, эчке рифмаларга бай һәм хәтергә тиз сеңүчән музыкаль яңгырашлы булулары белән аерылып торалар. Аеруча ул табигать күренешләрен оста тасвирлый. Аның «Җәй башы», «Иртә», «Кич», «Язгы тамчы» кебек шигырьләре һәм бигрәк тә халык җырына әверелгән атаклы «Ак каен»ы озак еллар буе мәктәп дәреслекләрендә урын алып килгәннәр. =Үлеме= Зыя Ярмәки 1965 елның 26 ноябрендә үзе күп еллар яшәгән Ташлак авылында вафат була һәм Фәрганә өлкәсенең [[Мәргылан]] шәһәрендәге Хуҗагәз дигән зиратка күмелә. == Хәтер == * [[2022 ел|2022]] ― [[Самара өлкәсе]] [[Иске Ярмәк]] авылында шагыйрь Зыя Ярмәки исемендәге сквер-ял итү зонасы ачылган<ref name=":0" />. {{Портал|Шәхесләр|Әдәбият|Шигърият}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} =Чыганак= http://adiplar.narod.ru/jarmaki.htm{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} == Моны да карагыз == [[Төркем:Татар сәясәтчеләре]] [[Төркем:Татар язучылары]] lgv2es580s01gjdffwcrdd9p720iqcx 10 43560 3528666 3528521 2022-08-12T11:44:13Z Әмир 15082 викиләштерү wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Казан мәчетләре | state = <includeonly>{{{state|autocollapse}}}</includeonly> | titlestyle = background:#00AA00; color:#FFFF00; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Казан мәчетләре|<span style="color:#FFFF00;">Казан мәчетләре</span>]] | evenstyle = background:#f0f0f0 | group1 = [[Казан тарихи мәчетләре|<span style="color:#FFFF00;">Тарихи</span>]] | group1style = background: #00AA00; color:#FFFF00; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Мәрҗани мәчете|Мәрҗани]]&nbsp;{{!}} [[Апанай мәчете|Апанай]]&nbsp;{{!}} [[Борнай мәчете|Борнай]]&nbsp;{{!}} [[Зәңгәр мәчет|Зәңгәр]]&nbsp;{{!}} [[Галиев мәчете|Галиев]]&nbsp;{{!}} [[Әҗем мәчете|Әҗем]]&nbsp;{{!}} [[Нурулла мәчете|Нурулла]]&nbsp;{{!}} [[Солтан мәчете|Солтан]]&nbsp;{{!}} [[Иске Таш мәчете|Иске Таш]]&nbsp;{{!}} [[Ал мәчет|Ал]]&nbsp;{{!}} [[Ак мәчет (Казан)|Ак]]&nbsp;{{!}} [[Казаков мәчете|Казаков]]&nbsp;{{!}} [[Иске татар зиратындагы мәчет|Иске татар зиратындагы]]&nbsp;{{!}} [[Кабан арты мәчете|Кабан арты]]&nbsp;{{!}} [[Җиләк бистәсе мәчете|Җиләк бистәсе]]&nbsp;{{!}} [[Баруди бистәсе беренче мәчете|Баруди I]]&nbsp;{{!}} [[Баруди бистәсе икенче мәчете|Баруди II]]&nbsp;{{!}} [[Бишбалта бистәсе беренче мәчете|Бишбалта I]]&nbsp;{{!}} [[Бишбалта бистәсе икенче мәчете|Бишбалта II]]</div> | group2 = Хәзерге заман | group2style = background: #00AA00; color:#FFFF00; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Колшәриф мәчете|Кол-Шәриф]] {{!}} [[Әниләр мәчете |Әниләр]] {{!}} [[Ярдәм мәчете|Ярдәм]] {{!}} [[Нур Ислам мәчете (Казан)|Нур-Ислам]] {{!}} [[Болгар мәчете (Казан)|Болгар]] {{!}} [[Бохара мәчете (Казан)|Бохара]] {{!}} [[Дин Ислам мәчете|Дин Ислам]] {{!}} [[Рамазан мәчете (Казан)|Рамазан]] {{!}} [[Хөзәйфә мәчете|Хөзәйфә]] {{!}} [[Ислам мәчете|Ислам]] {{!}} [[Иман Нуры (мәчет, Казан)|Иман Нуры]] {{!}} [[Ислам нуры мәчете|Ислам нуры]] {{!}} [[Мәдинә (мәчет, Казан)|Мәдинә]] {{!}} [[Мәүлид мәчете|Мәүлид]] {{!}} [[Мөслимә мәчете|Мөслимә]] {{!}} [[Тынычлык мәчете|Тынычлык]] {{!}} [[Казан нуры мәчете|Казан нуры]] {{!}} [[Ризван мәчете|Ризван]] {{!}} [[Гаилә мәчете|Гаилә]] {{!}} [[Гадел мәчете|Гадел]] {{!}} [[Рамис мәчете|Рамис]] {{!}} [[Рафик мәчете|Рафик]] {{!}} [[Рәҗәб мәчете|Рәҗәб]] {{!}} [[Рөстәм мәчете|Рөстәм]] {{!}} [[Салихҗан мәчете|Салихҗан]] {{!}} [[Сөләйман мәчете|Сөләйман]] {{!}} [[Шамил мәчете|Шамил]] {{!}} [[Әл-Иман мәчете|Әл-Иман]] {{!}} [[Әмәт бистәсе мәчете|Әмәт бистәсе]] {{!}} [[Өмет мәчете|Өмет]] {{!}} [[Миргазиян мәчете|Миргазиян]] {{!}} [[Хәтер мәчете|Хәтер]] {{!}} [[Өметлеләр мәчете|Өметлеләр]] {{!}} [[Ай нуры мәчете|Ай нуры]] {{!}} [[Туган авылым мәчете|Туган авылым]] {{!}} [[Кадыш бистәсе мәчете|Кадыш бистәсе]] {{!}} [[Котдус мәчете|Котдус]] {{!}} [[Кәүсәр мәчете|Кәүсәр]] {{!}} [[Бишбалта мәчете|Бишбалта]] {{!}} [[Зәйнулла мәчете|Зәйнулла]] {{!}} [[Җомга мәчете (Казан)|Җомга]] {{!}} [[Отар бистәсе мәчете|Утар бистәсе]] {{!}} [[Фәрһад мәчете|Фәрһад]] {{!}} [[Нефтьчеләр бистәсе мәчете|Нефтьчеләр бистәсе]] {{!}} [[Хәдиҗә мәчете|Хәдиҗә]] {{!}} [[Габделгалләм мәчете|Габделгалләм]] {{!}} [[2 колониянең Касыйм мәчете|2 колониянең Касыйм]] {{!}} [[Шәрәфетдин мәчете|Шәрәфетдин]] {{!}} [[Ибраһим мәчете|Ибраһим]] {{!}} [[Кыйбла мәчете|Кыйбла]] {{!}} [[Әхтәм мәчете|Әхтәм]] {{!}} [[Әтиләр мәчете|Әтиләр]] {{!}} [[Петровский бистәсе мәчете|Петровский бистәсе]] {{!}} [[Сәләх мәчете|Сәләх]] {{!}} [[Әминә мәчете|Әминә]] {{!}} [[Рәхмәтулла мәчете|Рәхмәтулла]] {{!}} [[Әхмәдзәки мәчете|Әхмәдзәки]] </div> | group3 = Төзелүче | group3style = background: #00AA00; color:#FFFF00; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[Утыз Имәни мәчете|Утыз Имәни]] {{!}} [[Рауза мәчете|Рауза]] {{!}} [[Тәүфикъ мәчете|Тәүфикъ]] {{!}} [[Казан шәһәренең Җәмигъ мәчете|Яңа Җәмигъ]] | group4 = Сүтелгән | group4style = background: #00AA00; color:#FFFF00; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list4 = [[Әл-Ихлас мәчете|Әл-Ихлас]] {{!}} [[Фәйзрахманчылар мәчете|Фәйзрахманчылар]] | group5 = Рәсмиләштерелмәгән | group5style = background: #00AA00; color:#FFFF00; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list5 = [[Лагерная урамындагы мәчет|Лагерная урамындагы]] }} <includeonly> [[Төркем:Казан мәчетләре]] </includeonly> <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Казан]]</noinclude> m9x0gw2easuoxuferdy47lra522zmi5 0 47593 3528643 3511234 2022-08-12T06:54:49Z Ilnur efende 6874 /* Демографик хәл */ wikitext text/x-wiki {{АТБВМ |Татар исеме = Күгәрчен районы |Герб = Coat of Arms of Kugarchi rayon (Bashkortostan).png |Гербның астагы язуы= |Байрак = Flag of Kugarchi rayon (Bashkortostan).png |Харита = Location of Kugarchinskiy rayon (Bashkortostan).svg |Хаританың астагы язуы= |Чын исем = Күгәрчен <br /> Кугарчинский район |Регион = [[Башкортстан]] |Нигезләү= [[1930 ел]] |Башкала= [[Морак (Күгәрчен районы)|Морак]] |Регион төре=Төбәк |Киңлек= |Озынлык= |Башлык исеме= Глава |Башлык= Мусин Фәрит |Башлык исеме2= |Башлык2= |ТМП= <!--тулаем милли продукт--> |ТМП исәбе елы = |Телләр = |Халык саны = 32 356<ref>{{Citation |title=Численность населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2010 года |url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_109/Main.htm |access-date=2011-12-01 |archive-date=2011-08-21 |archive-url=https://www.webcitation.org/616KjoKcC?url=http://www.gks.ru/bgd/regl/b10_109/Main.htm |dead-url=yes }}</ref> кеше |Халык саны исәбе елы= 2010 |Халык тыгызлыгы= |Мәйдан= 3 371км² |Сәгать поясы= +6 |Сайт= http://www.kugarchi-rb.ru |Искәрмә= }} '''Күгәрчен районы''' Башкортстанның көньягында урнашкан һәм [[Мәләвез районы|Мәләвез]], [[Куергазы районы|Куергазы]], [[Зиянчура районы|Зиянчура]], Җылаер, [[Бөрҗән районы|Бөрҗән]] районнары белән һәм [[Ырынбур өлкәсе]]нең [[Төлген районы]] белән чиктәш. Районның 113 торак ноктасы 20 авыл советына берләшкән. Район үзәге [[Морак (Күгәрчен районы)|Морак]] – элекке исеме Кызыл Мәчет. == Тарихи белешмә == Бу як [[башкортлар]]ы күбесенчә бөрҗән кабиләсеннән чыкканнар. Беришеләр башка кабиләләрдән – мәсәлән [[Дүңгәвер]] авылы шул исемле кабиләдән. 18 гасырда [[татарлар]] күченәләр, Акман авылы 1870 елда нигезләнә. Башкортларның җир сатып ятуларына күрә алар бу якларда [[ХХ гасыр]] башында азчылыкта калалар. [[1928 ел]]да районга керәчәк Кыпчак һәм Бөрҗән-Кыпчак волостьларында 24 865 рус, 15 233 [[башкорт]], 4 277 [[татар]], 6099 [[мукшы]], 2 699 [[чуаш]], 2 229 [[украин]] яшәве мәгълүм. [[Идел буендагы ачлык (1921-1922)|Идел буе халкын 1921-1922]] елны кырган ачлык кәсафәте бу якларда бер ел алдан башланган. 1921 елны терлекләр калмаган диярлек. [[Туембәт]] авылында октябрь ахырларына мәктәп яшендәге 74 баланың 47се вафат һәлак булган. Күгәрчен районы [[1930 ел]]ның [[20 август]]ында Үзәк башкарма комитетының карары белән барлыкка килгән. Башта ул ''Морак районы'' дип атала. [[1934 ел]]ны исемен Күгәрчен районына алмаштыра. Ул чактагы башкарма комитет рәисе Сатаев район үзәген Күгәрчен авылына күчерегә ниятли.<ref>http://static.3.190.63.178.clients.your-server.de/rayon/191-rajjon-v-period-revoljucionnykh.html</ref> 13,5 мең күгәрченле [[Бөек Ватан сугышы|Бөек Ватан явында]] катнашкан. Аларның яртысыннан күбесе сугыш яланнарында ятып калган. Районнан киткән сугышчылардан сигезе Советлар Союзы Герое һәм берсе [[Дан ордены]]ның тулы кавалеры булдылар. == Демографик хәл == Иң зур торак урыны – Морак авылы (2010 елда биредә 8 962 кеше яшәгән), [[Йомагуҗа (Күгәрчен районы)|Йомагуҗа]] бистәсе (4 552 кеше). Район халыкның югары табигый үрчеме белән ([[2009 ел]]да +16,4‰, 2010 елда 15,4‰) аерылып тора. Шул ук вакытта үлүчеләр саны туучылар санына тигезләшә ([[2009 ел]]да —16‰, 2010 —14,8‰) диярлек. {| class="wikitable" style="font-size:90%" width="40%" |- align="center" style="background-color:#57B" | style="color:white;"| '''Милләт''' | style="color:white;"| '''[[Җанисәп 1970]]''' | style="color:white;"| '''[[Җанисәп 1989]]''' | style="color:white;"| '''[[Җанисәп 2002]]''' |- align="center" |'''[[башкортлар]]''' || 17 664 (41,7%) || 15 079 (47,8%) || 19 280 (56,4%) |- align="center" |'''[[руслар]]''' ||-||-|| 9 560 (28%) |- align="center" |'''[[татарлар]] ''' ||6 122 (14,4%) ||5 118 (16,2%) ||3 519 (10,3%) |} Шулай ук [[мордвалар|мукшылар]] (460 кеше 2002 елда), [[чуашлар]] (637 кеше) яши. [[1989 ел]]да [[татарлар]] район халкының 16%ын тәшкил итсәләр, [[2002 ел]]да 10-га калдылар. Күгәрчен районында татарлар яшәгән өч авыл бар дип санала: [[Увар]] (Багдашкино), [[Акман (Күгәрчен районы)|Акман]] һәм тоташ районга исем биргән [[Күгәрчен (Күгәрчен районы)|Күгәрчен]].<ref>[http://kiziltan.ru/tat/news/tormish/313.html Люция Камаева. Үгисетелгән Акман]{{Deadlink|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Башкортлаштыру шаукымында Күгәрчен, [[Калдар]], [[Ишбирде]], Акман, [[Дәүләтша утары]] авылларын 1979 елда башкорт авыллары итеп яздыралар.<ref>{{Citation |title=Список татарских сельских населенных пунктов Башкирской ССР, национальность жителей которых претерпела изменения по данным за 1926-79 гг. |url=http://kitap.net.ru/isxakov1-29.php |access-date=2011-12-01 |archive-date=2012-06-08 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120608211400/http://kitap.net.ru/isxakov1-29.php |dead-url=yes }}</ref> Шулай да, зур татар авылы Күгәрченне, соңгы җанисәпләр буенча анда күпчелектә татарлар яшәве белән килешергә мәҗбүр булдылар. == Демография == {{ХСВМ||Таблица}} == Икътисад == [[2010 ел]]ның башына районда эш яшендә 19 069 кешенең 16 175е эш белән тәэмин ителгән. === Авыл хуҗалыгы === Районда авыл хуҗалыгы аякта нык басып тора. Бу өлкәдә Дәүләт унитар предприятиесе «Тәвәкән» «Җиргән МТС» АҖ, 3 СПК, 7 ҖЧҖ, 86 игенче-фермер хуҗалыгы эш итәләр. == Танылган кешеләр == * [[Сәгыйть Рәмиев]] — татар әдәбияты классигы, мәшһүр шагыйрь. * [[Шәһит Ходайбирдин]] — БашЦИК Рәисе (1921-1922). * [[Зәйнәп Биишева]] — башкорт язучысы. * [[Мәҗит Рәфыйков]] — татар язучысы. * [[Марсель Гафуров]] — язучы, тәрҗемәче. * [[Мансур Рәфыйков]] (1964) — Русия каһарманы. * [[Мортаза Рәхимов]] — Башкортстан Республикасы президенты (1993-2010). * [[Әмир Мәҗитов]] — рәссам. * [[Александр Филиппов]] — язучы, тәрҗемәче. * [[Шакир Янбаев]] — язучы. * [[Заһир Вәлитов]] — драма артисты, [[Салават Юлаев премиясе]] лауреаты ([[1981]]). * [[Ямил Сафиуллин]] (1935—2020), [[КФУ]] әдәбият галиме, [[ТР атказанган укытучысы]]. * [[Әхәт Салихов (1966)|Әхәт Гобәй улы Салихов]] (1966), [[Тарих, тел һәм әдәбият институты (Уфа)|Тарих, тел һәм әдәбият институты]] (''[[Уфа]]'') бүлек мөдире, [[Мифтахетдин Акмулла премиясе]] лауреаты (2013). == Мәгариф == Районда 15 урта мәктәп – укучылар саны 2576;<br /> 18 төп мәктәп – 876 укучы;<br /> 33 башлангыч мәктәп – 602 укучы;<br /> 1 гимназия – 702 бала;<br /> 19 мәктәпкәчә тәрбияләү оешмасы – 1140 бала (саннар [[2010 ел]] башына). == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == * [http://ktrb.ru/print/tub18-6849.html Халкыбыз уңган безнең] {{Башкортстан}} {{Күгәрчен районы}} [[Төркем:Башкортстан районнары]] 3lp4fjrfpijjoenw191c94wpnh4zt5k 0 96023 3528639 760697 2022-08-11T20:03:14Z EmausBot 3807 Робот: икеле күчешне дөресләү → [[Рассыпная (Егорлык кушылдыгы)]] wikitext text/x-wiki #ЮНӘЛТҮ [[Рассыпная (Егорлык кушылдыгы)]] m7kjoorrsdd0yvso0hbw9csw626l54z 0 114839 3528667 2680343 2022-08-12T11:45:48Z Лобачев Владимир 8300 Coin of Yaroslav the Wise (reverse).svg wikitext text/x-wiki {{Тарихи дәүләт |исеме = Киев Русе |үзисеме = Борынгы рус дәүләте<!-- <br/>{{Script/Slavonic|Роу́сь}}--> |статус = юкка чыккан |гимн = |байрак = |байрак тасвирламасы = төгәл билгеле түгел |герб = Coin of Yaroslav the Wise (reverse).svg |герб тасвирламасы = |харита = Location of Kyivan Rus.png |зурлык = 250px |тасвирлама = Соңрак Киев Рус картасы (1054 елда Ярослав I үлгәннән соң). |өстәмә параметр1 = |параметрның эчтәлеге1 = |башкала = [[Новгород]] ([[862]]—[[882]])(?),<br />[[Киев]] ([[882]]—[[1240]]) |барлыкка килгән = [[862]]/[[882]] |юкка чыккан = [[Киев Русе#Таркалыш|1139/1240]] |шәһәрләр = [[Новгород]], [[Смоленск]], [[Киев]], [[Рязань]] |тел = [[Борынгы рус теле]] |Этап1 = |Дата1 = |Ел1 = |Этап2 = |Дата2 = |Ел2 = |Этап3 = |Дата3 = |Ел3 = |Этап4 = |Дата4 = |Ел4 = |Этап5 = |Дата5 = |Ел5 = |Этап6 = |Дата6 = |Ел6 = |Этап7 = |Дата7 = |Ел7 = |Этап8 = |Дата8 = |Ел8 = |Этап9 = |Дата9 = |Ел9 = |Этап10 = |Дата10 = |Ел10 = |Этап11 = |Дата11 = |Ел11 = |өстәмә параметр2 = |параметрның эчтәлеге2 = |до = |д1 = |д2 = |д3 = |д4 = |д5 = |д6 = |д7 = |аннан соң = |п1 = |п2 = |п3 = |п4 = |п5 = |п6 = |п7 = |искәрмә = }} [[Файл:Principalities of Kievan Rus' (1054-1132) ru2.svg|300px|мини|уңда|[[1054 ел|1054]]-[[1132&nbsp;ел]]ларда Киев Русе]] '''Киев Русе''' яки '''Борынгы рус дәүләте''' (tat. lat. [http://tt.wikipedia.org.ttcysuttlart1999.aylandirow.tmf.org.ru/wiki/Киев_Русе ''Kiev Ruse'']) ([[882 ел|882]]–[[1240 ел|1240]])&nbsp;— [[Көнчыгыш Аурупа]]да урнашкан [[урта гасырлар]] дәүләте. [[IX гасыр|9-нчы гасыр]]да [[көнчыгыш славян кабиләләре]] берләшүе нәтиҗәсендә барлыкка килгән. Чәчәк ату дәверендә Борынгы рус дәүләте [[Таман ярымутравы]]ннан көньякка, [[Днестр]], [[Висла]] елгаларына кадәр көнбатышка, [[Төньяк Двина]] елгасына кадәр төньякка кадәр җәелгән булган. [[1132 ел|1132]]-[[1134&nbsp;ел]]дан соң Киев Русе күп кенәзлекләргә таркалган. [[1132&nbsp;ел]]да [[Полоцк]], [[1134&nbsp;ел]]да [[Новгород]] шәһәре Киев кенәзенең хакимиятен танырга туктаганнар, «разодралась вся земля Русская» (''Новгород кулъязмасы''). Аерым рус кенәзлекләре үз кенәзе белән идарә ителгән, кайчакта рус кенәзлекләре арасында үзара сугышлар булганнар. [[1237 ел|1237]]-[[1240&nbsp;ел]]ларда татар-маңгул гаскәрләре борынгы рус кенәзлекләрен буйсындырганнар. == Киев Русе белән Идел буе Болгары мөнәсәбәтләре == Киев Русе белән [[Идел буе Болгары]] мөнәсәбәтләре каршылыклы булган, кайбер вакытта [[Идел]] буенда сәүдә өчен сугышлар, кайбер чорында хезмәттәшлек дәвере булган. [[1183&nbsp;ел]]ның җәендә [[Владимир-Сүздәл кенәзлеге]] идарәчесе [[Всеволод&nbsp;III Зур Оя]], үзенә союздаш [[Киев кенәзлеге|Киев]], [[Смоленск кенәзлеге|Смоленск]], [[Көньяк Переяславль кенәзлеге|Көньяк Переяславль]], [[Рязань кенәзлеге|Рязань]], [[Мөрәм кенәзлеге|Мөрәм]] кенәзләре гаскәрләрен берләштереп, зур гаскәр белән [[Идел буе Болгары|Болгар иленә]]&nbsp;— [[Биләр]] шәһәренә һөҗүм итә. [[Идел буе Болгары]] белән Киев Русе арасындагы килешүләре: * 1) Идел буе Болгары белән Киев Русенең бөек кенәзе [[Владимир&nbsp;I]] арасындагы килешү. «Повести временных лет» елъязмасында хәбәр ителгәнчә, аркадашлары бәҗәнәк-төрекләр белән болгарларга каршы яу белән килгәннән соң ([[985 ел|985]]), кенәз [[Владимир&nbsp;I]] болгарларның [[икътисад]]и яктан өстенлеген таный ('''«... все они в сапозех»''') һәм алардан ясак түләтеп булмаячагын аңлый ('''«им дани нам не даяти, поидем искать лапотников»'''), үзара килешү төзергә тәкъдим итә. Килешүгә «колмак суга батканчы, таш су өстенә калыкканчы» турылыклы булырга дип ант ителә; * 2) [[Идел буе Болгары]] дәүләте белән Киев Русе арасында чама белән [[1006&nbsp;ел]]да ике илнең дә сәүдәгәрләренә төрле шәһәрләрдә ирекле рәвештә сәүдә итү хокукы бирелүе турында төзелгән килешү (''авыл җирләрендә сәүдә итү мөмкинлеге каралмаган''). Аның нигезендә ике дәүләтнең сәүдә, мәдәният һәм сәясәт өлкәсендә үзара мөнәсәбәтләре ныгый. Бу килешү турындагы мәгълүмат борынгы рус елъязмалары белән эш иткән В.&nbsp;Н.&nbsp;Татищев хезмәтендә урын алган; * 3) [[Идел буе Болгары]] белән [[Владимир-Сүздәл кенәзлеге]] арасындагы [[1221&nbsp;ел]]гы килешү. Болгарлар русларның [[Бөек Устюг|Устюг]] шәһәрен ([[1218 ел|1218]]) һәм рус гаскәре болгарларның [[Ашлы]] шәһәрен ([[1220 ел|1220]]) яулап алу [[сугыш]]ларыннан соң килешү төзелә. Килешүдә әйтелгәнчә, [[Ука]] елгасы буенда урнашкан кайбер [[мордва]] [[авыл]]лары рус кенәзлеге йогынтысына күчә; * 4) [[1229&nbsp;ел]]гы [[Идел буе Болгары]] белән [[Владимир-Сүздәл кенәзлеге]] арасындагы килешү ([[1229 ел|1229]]). Идел буе төбәгендә үзара мөнәсәбәтләрне билгели, әсирләр алмашу, сәүдәгәрләр белән балыкчыларга ике ил арасында ирекле эш йөртү мөмкинлеге бирә. Бу килешү Владимир-Сүздәл кенәзе Юрий Всеволод улы Ука белән Сыры елгалары арасындагы мордва җирләрен үз йогынтысына алу өчен башлаган сугышыннан соң 6 елга дип төзелә. Әлеге килешү Рус кенәзлегенә '''ачлык афәтеннән котылу''' чарасы булса (''берничә ел иген уңмаган рус иленә болгарлар 1229 елда зур күләмдә ашлык озаталар''), болгарларга 1229, [[1232&nbsp;ел]]лардагы маңгул яуларына оешкан төстә каршы тору мөмкинлеге бирә. == Таркалыш == [[Файл:MongolEmpire.jpg|300px|мини|уңда|Татар-маңгул тарафыннан Ауразияне буйсындыру]] [[XIII гасыр|13-нче гасыр]]да Киев Русенең феодаль таркалыш чоры булган, дәүләт 15&nbsp;аерым рус кенәзлегенә таркалган. Һәрбер кенәзлек белән Рюрик нәселеннән булган кенәз идарә иткән. Аерым рус кенәзлекләр арасында бәрелешләр еш булган. Формаль рәвештә феодаль таркалыш чорында Киев шәһәре&nbsp;— Борынгы рус дәүләтенең башкаласы булып калган. Үзара сугышлар нәтиҗәсендә Киев Русе бик зәгыйфьләнгән һәм [[1237 ел|1237]]-[[1240&nbsp;ел]]ларда [[Бату хан]] татар-маңгул гаскәрләре тарафыннан буйсындырылган. [[1240&nbsp;ел]]да Бату хан [[Киев]] шәһәрен җимергән. [[Алтын Урда]] ханнары [[Владимир кенәзә|Владимир кенәзләренә]] ярлык бирә башлаган. Шулай итеп, [[Киев]] шәһәре башкала вазифасын югалткан. [[1362&nbsp;ел]]да [[Зәңгәр Сулар сугышы]]ннан соң Киев шәһәре [[Бөек Литва кенәзлеге]]нә кушылган. Шулай итеп [[XIII гасыр|13]]-[[XIV гасыр|14&nbsp;гасырларда]] Борынгы рус дәүләте таркалганнан һәм буйсындырганнан соң өлешчә Алтын Урда дәүләте эченә, өлешчә&nbsp;— бәйлелегенә, Бөек Литва кенәзлеге эченә эләккән. Борынгы рус дәүләтенең варислары&nbsp;— [[Алтын Урда]] бәйлелегеннән [[XV гасыр|15]]-[[XVI гасыр|16&nbsp;гасырда]] чыккан&nbsp;— [[Мәскәү]] дәүләте, һәм [[XVII гасыр|17]]-[[XVIII гасыр|18&nbsp;гасырда]] [[Речь Посполитая]] дәүләтеннән сугышып чыккан [[Украина]] һәм [[Беларус]] булалар. == Моны да карагыз == * [[Бөек Киев кенәзләре]] == Әдәбият == * Горский&nbsp;А.&nbsp;А. Русь: от славянского Расселения до Московского царства.&nbsp;— Москва, 2004. * Греков&nbsp;Б.&nbsp;Д. Киевская Русь.&nbsp;— Москва, 1953. * Древняя Русь. Город, замок, село.&nbsp;— Москва: Наука, 1985.&nbsp;— 429 с. * Каргалов&nbsp;В.&nbsp;В. Внешнеполитические факторы развития феодальной Руси.&nbsp;— Москва: Высшая школа, 1967. — 261 с. * Куза&nbsp;А.&nbsp;В. Малые города Древней Руси.&nbsp;— Москва: Наука, 1989.&nbsp;— 168 с.&nbsp;— ISBN 5-02009473-0 * Мавродин&nbsp;В.&nbsp;В. Образование Древнерусского государства и формирование древнерусской народности. — Москва, 1971. * Пашуто&nbsp;В.&nbsp;Т. Внешняя политика Древней Руси.&nbsp;— Москва: Наука, 1968.&nbsp;— 472 с. * Пашуто&nbsp;В.&nbsp;Т., Флоря&nbsp;В.&nbsp;Н., Хорошкевич&nbsp;А.&nbsp;Л. Древнерусское наследие и&nbsp;исторические судьбы восточного славянства.&nbsp;— Москва, 1982. * Петрухин&nbsp;В.&nbsp;Я. Русь в&nbsp;IX–X&nbsp;веках. От призвания варягов до выбора веры.&nbsp;— Москва: ФОРУМ: Неолит, 2013. * Рыбаков&nbsp;Б.&nbsp;А. Киевская Русь и&nbsp;русские княжества XII—XIII&nbsp;вв..&nbsp;— Москва: Наука, 1982.&nbsp;— 589 с. * Фроянов&nbsp;И.&nbsp;Я. Киевская Русь: Очерки социально-экономической истории.&nbsp;— Ленинград, 1974. [[Төркем:Киев Русе]] [[Төркем:Русия тарихы]] [[Төркем:Украина тарихы]] [[Төркем:Беларусия тарихы]] 9fde585gcyp3e7y3uabo6dkcwtwielb 10 133248 3528669 2504657 2022-08-12T11:48:02Z Әмир 15082 викиләштерү wikitext text/x-wiki <table width=100% style="border-width: 1px; border-color: #aaaaaa; border-style: solid; margin-top: 0px; padding-top: 0px; background-color: #fefefe;"> <tr><td colspan=3 style="font-weight: bold; font-size: 100%; background-color: #a3eea3; text-align: center;">[[Казан]]ның истәлекле урыннары</td></tr> <tr> <td width=100px>[[Файл:Coat_of_Arms_of_Kazan_(Tatarstan)_(2004).png|left|90px|Герб Казани]]</td> <td> {{Navbox | name = Казан кирмәне | title = [[Казан кирмәне]] | list1 = [[Сөембикә манарасы]] {{!}} [[Изге Рух иңү сарай чиркәве (Казан)|{{comment|Изге Рух иңү|Сошествие Святого духа}} чиркәве]] {{!}} [[Ару хәбәр чиркәве (Казан кремле)|{{comment|Ару хәбәр|Благовещение}} чиркәве]] {{!}} [[Кол Шәриф мәчете]] {{!}} [[Спас-Яктырылу кәшишханәсе (Казан)|Спас-{{comment|Яктырылу|Преображение}} кәшишханәсе]]{{!}} [[Спас манарасы (Казан кремле)|Спас манарасы]] | titlestyle = background:#a3eea3 }} {{Navbox | name = Гыйбадәт корылмалары | title = Гыйбадәт корылмалары | list1 = [[Әҗем мәчете]] {{!}} [[Апанай мәчете]] {{!}} [[Ак мәчет (Казан)|Ак мәчет]] {{!}} [[Борнай мәчете]] {{!}} [[Зәңгәр мәчет]] {{!}} [[Галиев мәчете]] {{!}} [[Кабан арты мәчете]] {{!}} [[Иске Таш мәчет]] {{!}} [[Казаков мәчете]] {{!}} [[Кол Шәриф мәчете]] {{!}} [[Мәрҗани мәчете]] {{!}} [[Печән базары мәчете]] {{!}} [[Беренче Дары мәчете]] {{!}} [[Икенче Дары мәчете]] {{!}} [[Ал мәчет]] {{!}} [[Бишбалта бистәсенең беренче җәмигъ мәчете]] {{!}} [[Бишбалта бистәсенең икенче җәмигъ мәчете]] {{!}} [[Иман Нуры (мәчет, Казан)| Иман Нуры мәчете]] {{!}} [[Иске татар зиратындагы мәчет]] {{!}} [[Солтан мәчете]] {{!}} [[Җиләк бистәсе мәчете]]{{!}} [[Ярдәм мәчете]]{{!}} [[Әниләр мәчете]] <br /> [[Ару хәбәр чиркәве (Казан кремле)|{{comment|Ару хәбәр|Благовещение}} соборы]] {{!}} [[Гайсә Анасы кәшишханәсе (Казан)|Гайсә Анасы кәшишханәсе]] {{!}} [[Аллаһның күренеүе соборы (Казан)|{{comment|Аллаһның күренеүе|Богоявление }} соборы]] {{!}} [[Изге Газапланучы Барбара чиркәве (Казан)|{{comment|Барбара|Варавараның «керәшенчә»се}} чиркәве]] {{!}} [[Җылантау Дөньядан күчү кәшишханәсе|Җылантау {{comment|Дөньядан күчү|Успение}} кәшишханәсе]] {{!}} [[Ходай алдыннан килүче Ибан кәшишханәсе|Ходай алдыннан килүче {{comment|Ибан|Иванның «керәшенчә»се}} кәшишханәсе]] {{!}} [[Кизик Кертү кәшишханәсе|Кизик {{comment|Кертү|Введение}} кәшишханәсе]] {{!}} [[Микулай чиркәве (Казан)|{{comment|Микулай|Николайның «керәшенчә»се}} кафедраль соборы]] {{!}} [[Петр һәм Павел чиркәве (Казан)|Петр һәм Павел чиркәве]] {{!}} [[Казан Покрау чиркәве|Покрау кафедраль соборы]]{{!}} [[Казан Тихвин чиркәве|Тихвин чиркәве]]{{!}} <br /> [[Казан католик гыйбадәтханәсе|Изге Хач күтәрү чиркәве]] {{!}} [[Казан кирхасы|Изге Екатерина чиркәве]] {{!}} [[Казан синагогасы]] {{!}} | titlestyle = background:#a3eea3 }} {{Navbox | name = Ватандашлар мигъмарияте | title = Ватандашлар мигъмарияте | list1 = [[Александр пассажы (Казан)|Александр пассажы]] {{!}} [[ГИдУВ (Казан)|ГИдУВ]] {{!}} [[Кунак йорты (Казан)|Кунак йорты]] {{!}} [[Кекин йорты]] {{!}} [[Михляев йорты]] {{!}} [[Соломин-Смолин йорты]] {{!}} [[Ушкова йорты]] {{!}} [[Шәмил йорты]] {{!}} [[Амур (кунакханә)|«Амур» кунакханәсе]] {{!}} [[«Болгар» номерлары]] {{!}} [[Казан сәнгать мәктәбе бинасы|Сәнгать укуханәсе]] {{!}} [[Казан-Пассажирлы|Тимер юл вокзалы]] {{!}} [[Казан университеты|Университет шәһәрчеге]] {{!}} [[Казан Родионов затлы кызлар институты|Родионов затлы кызлар институты]] {{!}} [[ТР милли банкы]] {{!}} [[Матбугат йорты (Казан)|Матбугат йорты]] {{!}} [[Оконишников йорты|ТР язучылар берлеге]] {{!}} [[Чернояров пассажы]] {{!}} [[Юбилей аркасы (Казан)|Юбилей аркасы]] {{!}} [[Гашыйклар аркасы]] {{!}} [[Хөррият (стела)|Хөррият]]{{!}} | titlestyle = background:#a3eea3 }} {{Navbox | name = Музейлар һәм театрлар | title = Музейлар һәм театрлар | list1 = '''''Музейлар'':''' [[ТР дәүләт сынлы сәнгать музее]] {{!}} [[Татарстан Республикасының милли музее|ТР милли музее]] {{!}} [[Казан шәһәренең музей комплексы|Музей комплексы]] {{!}} [[ «Хәзинә» милли сәнгать галереясе|«Хәзинә»]] {{!}} [[Эрмитаж-Казан]] {{!}} [[Тукай музее (Казан)|Габдулла Тукай]] {{!}} [[А. М. Горький һәм Ф. И. Шаляпин музее (Казан)|М. Горький һәм Ф. Шаляаин]] {{!}} [[Константин Васильев галереясе|Константин Васильев]] {{!}} [[Шәриф Камалның музей-фатиры (Казан)|Шәриф Камал]] {{!}} [[Евгений Боратынский музее (Казан)|Евгений Боратынский]] {{!}} [[Муса Җәлил музей-фатиры (Казан)|Муса Җәлил]] {{!}} [[Аксёнов музей-йорты (Казан)| Василий Аксёнов]] {{!}} [[Салих Сәйдәшев музее (Казан)|Салих Сәйдәшев]] {{!}} [[Каюм Насыйриның музей-утары (Казан)|Каюм Насыйри]] {{!}} [[Нәҗип Җиһановның музей-фатиры (Казан)|Нәҗип Җиһанов]] {{!}} [[Бакый Урманче музее (Казан)|Бакый Урманче]] {{!}} [[Академиклар Арбузовларның музей-йорты (Казан)|Академик Арбузовлар]] {{!}} [[Элемтә тарихы музее (Казан)|Элемтә тарихы]] {{!}} [[Софья Гобәйдуллинаның заманча музыка үзәге|Софья Гобәйдуллина]] {{!}} [[КФУ музейлары]] (<small>[[А. А. Штукенберг исемендәге геология музее|геология]], [[Казан университеты тарихы музее|тарих]], [[Николай Лобачевский музее (Казан)|Николай Лобачевский]], [[Казан химия мәктәбе музее|химия мәктәбе]], [[Казан университетының этнография музее|этнография]], [[Казан университетының археология музее|археология]], [[Казан университетының педагогик белем бирү тарихы музее|педагогик белем бирү тарихы]], [[Казан университетының зоология музее|зоология]]</small>; <small>[[Казан дәүләт университетының актлар залы|император залы]]</small>)<br /> '''''Театрлар''''': [[Татар академия дәүләт опера һәм балет театры |М. Җәлил ис. опера һәм балет театры]] {{!}} [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Академия театры]] {{!}} [[В. Качалов исемендәге Казан Зур драма театры |Качалов театры]] {{!}} [[Кәрим Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры|Тинчурин театры]] {{!}} [[Казан дәүләт яшь тамашачы театры|Кариев театры]] {{!}} [[Татар дәүләт «Әкият» курчак театры |«Әкият» театры]] {{!}} [[«Болакта» Яшьләр театры]] {{!}} [[Казан яшь тамашачы театры]] {{!}} | titlestyle = background:#a3eea3 }} {{Navbox | name = Һәйкәлләр, мемориаллар һәм зиратлар | title = | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = Һәйкәлләр, мемориаллар һәм зиратлар | bodyclass = hlist | group1 = '''[[Һәйкәл|Һәйкәлләр]]:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Державин һәйкәле (Казан)|Державин һәйкәле]] {{!}} [[Муса Җәлил һәйкәле (Казан)|Муса Җәлил һәйкәле]] {{!}} [[Лобачевский һәйкәле (Казан)|Лобачевский һәйкәле]] {{!}} [[Габдулла Тукай һәйкәле (Театр урамы, Казан)|Тукай һәйкәле (Театр тыкрыгы)]] [[Габдулла Тукай һәйкәле (Тукай мәйданы, Казан)|Тукай һәйкәле (Тукай мәйданы)]] {{!}} [[Шаляпин һәйкәле (Казан)|Шаляпин һәйкәле]] {{!}} [[Лев Толстой һәйкәле (Казан)|Лев Толстой һәйкәле]] {{!}} [[Казан һәйкәлләре|башка һәйкәлләр.]] {{!}} [[1552 елда Казанны басып алганда вафат булган урыс хәрбиләренә һәйкәл|Казанны басып алучыларга һәйкәл]] {{!}} | group2 = '''Мемориаллар:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Җиңү паркы (Казан)#Структура парка|Җиңү паркы мемориалы]] {{!}} [[Дан скверы (Казан)#Мемориал|Дан скверы мемориалы]] {{!}} [[Муса Җәлил һәйкәле (Казан)#Диварчык|1 Май мәйданы мемориалы]] {{!}} [[Горький исемендәге Үзәк мәдәният һәм ял паркы (Казан)|Горький паркы мемориалы]] | group3 = '''[[Зират|Зиратлар]]:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[Арча зираты]] {{!}} [[Мөселман зираты (Казан)|Мөселман зираты]] {{!}} [[Яңа бистә зираты (Казан)|Яңа бистә зираты]] {{!}} | titlestyle = background:#a3eea3 }} {{Navbox | name = Парк һәм скверлар | title = Парк һәм скверлар | list1 = [[Казан зооботаник бакчасы|Казан зооботбакчасы]] {{!}} [[«Кырлай» паркы|«Кырлай» паркы]] {{!}} [[Горький исемендәге Үзәк мәдәният һәм ял паркы (Казан)|Горький паркы]] {{!}} [[Җиңү паркы (Казан)|Җиңү паркы]] {{!}} [[Меңьеллык паркы]] {{!}} [[Урицкий исемендәге парк|Урицкий паркы]] {{!}} [[«Крылья Советов» паркы (Казан)|«Крылья Советов» паркы]] {{!}} [[Черек күл]] {{!}} [[Университет скверы (Казан)|Университет скверы]] {{!}} [[Лобачевский скверы]] {{!}} [[«Эрмитаж» бакчасы (Казан)|«Эрмитаж» бакчасы]] {{!}} [[Лядской бакчасы]] {{!}} [[Фукс бакчасы]] {{!}} [[Университет бакчачыгы|Университет (Ленин) бакчачыгы]] {{!}} [[Кәрим Тинчурин паркы]] {{!}} [[:Категория:Казан парклары|башка парклар]] | titlestyle = background:#a3eea3 }} {{Navbox | name = Заманча корылмалар | title = Заманча корылмалар | list1 = [[Казан метрополитены|Метро]] {{!}} [[Миллениум күпере|Миллениум күпере]] {{!}} [[Игенчеләр сарае]] {{!}} <!-- [[Сарай яр буесы (торак комплексы)|«Сарай яр буесы» ТК]] {{!}} [[Султан-Галиев мәйданы|«Ренессанс» сарай комплексы ТК]] {{!}}--> [[«Казан» милли-мәдәни үзәге|«Казан» ММҮ]] {{!}} [[Казан дәүләт циркы|Цирк]] {{!}} [[Казан ипподромы|Ипподром]] {{!}} [[Пирамида (Казан)|«Пирамида»]] {{!}} [[Туган авылым|«Туган авылым»]] {{!}} [[Барлык диннәр гыйбәдәтханәсе]] {{!}} [[Спортивные арены летней Универсиады 2013|Универсиада-2013 объектлары]] {{!}} [[Казан фонтаннары|фонтаннар]] {{!}} | titlestyle = background:#a3eea3 }} </td></tr></table> <includeonly> {{#ifeq: {{FULLPAGENAME}}|{{PAGENAME}}|[[Төркем:Казанның истәлекле урыннары]]|}} </includeonly> <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Казан]]</noinclude> ml1ktffsnfpew3fzxy08yfc6tih7f50 0 140584 3528636 1371014 2022-08-11T20:02:54Z EmausBot 3807 Робот: икеле күчешне дөресләү → [[Акин (Шерефликочһисар)]] wikitext text/x-wiki #ЮНӘЛТҮ [[Акин (Шерефликочһисар)]] esdpqs2ttqxt5heoxj77jrwxok7ylc8 0 179194 3528631 3528623 2022-08-11T16:19:29Z Hasley 28448 Reverted 1 edit by [[Special:Contributions/46.183.185.18|46.183.185.18]] ([[User talk:46.183.185.18|talk]]): Cross-wiki spam wikitext text/x-wiki '''Bazar kapitalizatsiäse''' ({{lang-en|market capitalization}})— ber aktsiä, aktsioner cämäğät, fond bazar bäyäse, iqtisad obyektı bäyäse. Ayırıla: #Qimmätle käğäzen bazar kapitalizatsiäse— aktsiä xaqı #Açıq aktsionerlar bazar cämğiäte kapitalizatsiäse — aktsioner cämğiäteneñ aktsiä bäyäse #fond bazarınıñ bazar kapitalizatsiäse ==Kapitalizatsiä däräcäläre == [[Сатып алу мөмкинчелеге паритеты|Alu mömkinlege paritetı]] buyınça xisaplanğan kapitalizatsiä küläme: *[[Аурупа берлеге|Awrupa Berläşmäse]]: 6.0 trillion yevro ([[Тулаем эчке продукт|Tulayım eçke produkt]] 59 %) *[[Yapunstan]]: 2.4 trillion yevro ([[Тулаем эчке продукт|Tulayım eçke produkt]] 75 %) *[[Amerika Quşma Ştatları]]: 10.7 trillion yevro ([[Тулаем эчке продукт|Tulayım eçke produkt]] 108 %) Bazar kapitalizatsiä xaqı buyınça dönyada berençe urınnı Exxon Mobil Corporation ala (19.04.2013 köngä anıñ kapitalizatsiä $392 mlrd, Apple giğantınnan kübräk) <ref>[http://www.finmarket.ru/z/nws/news.asp?id=3314881 Bazar kapitalizatsiä xaqı buyınça dönyada-2013]</ref>. Bazar kapitalizatsiäse buyınça iñ ere kompaniäse [[Apple Inc.]] bulıp tora (21.08.2014). Bazar kapitalizatsiäse 602,74 milliard dollar, bu-iñ zur kürsätkeç dönyada. [[Төркем:Кыйммәтле кәгазьләр]] b89tgt2392it7ygvhvw5gf7q213cl4c 0 179692 3528630 3130226 2022-08-11T15:53:50Z Әмир 15082 мәгълүмат өстәү wikitext text/x-wiki {{Язучы |Исем = Хәбир Ибраһим |Оригинал телендә = |Фото = Х.К.Ибраһимов.gif |Киңлек = 120px |Рәсем язуы = Х.К. Ибраһимов |Тугач бирелгән исеме = Хәбир Кәбир улы Ибраһимов |Псевдонимнар = Ахир |Туу датасы = 19.11.1958 |Туу урыны = [[ТАССР]] {{Туу урыны|Апас районы|Апас районында}} [[Борнаш (Апас районы)|Борнаш]] авылы |Үлем датасы = |Үлем урыны = |Милләт = татар |Ватандашлык = {{байраклаштыру|ССРБ}}→<br/>{{байраклаштыру|Русия}} |Эшчәнлек төре = язучы |Иҗат итү еллары = [[1990 ел|1990]] — х.в. |Юнәлеш = драматургия, проза |Жанр = драма, роман, повесть |Иҗат итү теле = [[татар теле]] |Дебют = ''«Йокыга талган гүзәл» ([[2002 ел|2002]])'' |Премияләр = [[Абдулла Алиш премиясе]]<br/>[[Туфан Миңнуллин премиясе]] |Бүләкләр = |Имза = |Сайт = |Башка мәгълүмат = }} {{Башка мәгънәләр/фамилия|Ибраһимов}} '''Хәбир Ибраһим''', ''әдәби пседонимы'' Ахир, Хәбир Кәбир улы Ибраһимов (''[[1958 ел]]ның [[19 ноябрь|19 ноябре]], [[ТАССР]], [[Апас районы]], [[Борнаш (Апас районы)|Борнаш]] авылы'') — язучы-драматург, шагыйрь, [[Татарстан язучылар берлеге]] (''[[1994 ел]]дан''), РФ театр әһелләре берлеге әгъзасы, ТАИС оешмасы җитәкчесе, ТР язучылар берлегенең [[Абдулла Алиш премиясе|А. Алиш]], [[Туфан Миңнуллин премиясе|Т. Миңнуллин]] (2018) исемендәге әдәби премияләре лауреаты. == Тәрҗемәи хәле == [[1958 ел]]ның [[19 ноябрь|19 ноябрендә]] [[ТАССР]] [[Апас районы]] [[Борнаш (Апас районы)|Борнаш]] авылында колхозчы гаиләсендә дүртенче бала булып туган. Борнаш урта мәктәбен, [[Казан дәүләт мәдәният институты]]ның мәдәният-агарту факультетын (''[[1980 ел|1980]]'') тәмамлаган. == Хезмәт юлы == * [[1980 ел]]дан [[Апас]] мәдәният йортында методист. * [[Кече Болгаер|Болгаер]] мәктәбендә физик тәрбия укытучысы, озайтылган көн тәрбиячесе. * [[1985 ел]]да [[Әлмәндәр]] авыл клубы директоры. * [[1986 ел]]дан [[Казан]]да: һөнәри берлекләрнең бердәм үзешчән сәнгать йорты бүлек мөдире (''[[1986 ел|1986]]-[[1990 ел|1990]]''). * Казан телевидениесендә мөхәррир. «Җомга көн кич белән», «Афәрин» тапшыруларын әзерли. * [[Татарстан китап нәшрияты]]нда мөхәррир. * [[Татарстан язучылар берлеге]]ндә әдәби консультант. * «[[Ватаным Татарстан]]», «[[Шәһри Казан]]» газеталарында хәбәрче, «[[Татарстан (журнал)|Татарстан]]», «[[«Идел» журналы|Идел]]» (''[[2004 ел]]дан'') журналларында бүлек мөдире. * ТАИС (''авторлык хокукларын яклау буенча оешма'') директоры<ref>[http://whokpo.com/kazan/view/oo-tais-rt-2zo3v Русия бизнесы классификаторы сайтында]</ref><ref>[http://info.tatcenter.ru/enterprises/99/4655/ ТР эшлекле үзәге сайтында]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Иҗаты == [[1986 ел]]да халык театрлары фестивале өчен спектакль әзерләгәндә, текстны үзенчә үзгәртеп яза. Шуннан соң кечкенә драма әсәрләре, шигырьләр яза башлый. [[1990 ел]]да «[[«Идел» журналы|Идел]]» журналында беренче шигырьләре басылып чыга. [[2001 ел]]да «Аһәң» исемле беренче шигырьләр китабы, [[2002 ел]]да «Йокыга талган гүзәл» исемле проза китабы дөнья күрә. «Җырлап керәбез, җырлап чыгабыз» исемле беренче драма әсәрен «Адым» театр-студиясе сәхнәләштерә. Казан телевидениесендә аның әсәрләре буенча «Дәмдинов һәм Дәмин маҗаралары», «Калай әтәч», «Йөрәк җыр сорый» исемле телеспектакльләр төшерелә, 4 нәфис телефильм куелган (''[[2002 ел|2002]], [[Ялгыз тәкәрлек (фильм)|«Ялгыз тәкәрлек»]] һ.б.''). Пьесалары буенча әзерләнгән 20 спектакль [[Чаллы дәүләт татар драма театры|Чаллы]] (''«Җырлап керәбез, җырлап чыгабыз», [[1990 ел|1990]], «Ике хатынлы таксист»''), [[Минзәлә татар дәүләт драма театры|Минзәлә]] (''«Кызыма килер йөз кеше», [[1995 ел|1995]], «Газиз ярым», [[1997 ел|1997]], «Җиденче кияү», [[2005 ел|2005]], «Җүләр хатын – һәрчак алтын»''), [[Түбән Кама татар дәүләт драма театры|Түбән Кама]] (''«Җырлап керәбез, җырлап чыгабыз», [[1990 ел|1990]], «Мөхлис һәм Иблис», [[1999 ел|1999]], «Канатлы бозау», [[2000 ел|2000]]''), [[Уфа дәүләт «Нур» татар театры|«Нур»]] (''«Төнге шаяру», [[1994 ел|1994]]''), [[Оренбург дәүләт татар драма театры|Ырынбур]] (''«Ялгыз каен күзе», «Зрә дә гашыйк таксист»''), [[Стәрлетамак дәүләт башкорт драма театры|Стәрлетамак]]<ref>{{Citation |title=2013 елның 1 октябреннән Стәрлетамак дәүләт театр-концерт берләшмәсе |url=http://www.str-tko.ru/about-us.html |access-date=2016-07-05 |archive-date=2014-09-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140903070855/http://www.str-tko.ru/about-us.html |dead-url=yes }}</ref> (''«Хатыным-алтыным», [[2002 ел|2002]]''), [[Татар дәүләт драма һәм комедия театры|Тинчурин]] (''«Бәхетле килен», [[1997 ел|1997]], «Төн яна учакта»''), [[Казан татар дәүләт яшь тамашачылар театры|Кариев]] (''«Ак Барс маҗаралары», [[2012 ел|2012]]''), [[Буа дәүләт драма театры|Буа]] (''«Арыслан булса Сарбай», «Квартет»'') театрларында бара.<br/> Социаль сатира жанрында эшли. «Мохтар һәм Туктар», «Тояклы җен» сатирик повестьлары, «Унөч урындык» сатирик роман-пародиясе бар. == Китаплары == # Аһәң (''шигырьләр, поэмалар''). Кереш сүз [[Мөдәррис Әгъләмов]]. Казан: Матбугат йорты, 2001. # Йокыга талган гүзәл (''хикәяләр, повестьлар''). Казан: ТКН, 2002. # Газиз ярым (''пьесалар''). Казан: ТКН, 2006. # Ялгыз тәкәрлек (''роман, повестьлар, хикәяләр''). Кереш сүз [[Ләбиб Лерон]]. Казан: ТКН, 2008. # Ышанма күз яшьләремә (''чәчмә әсәрләр, проза''). К.: 2022 <ref>[https://tatar-inform.tatar/news/yazucy-xabir-ibrahimnyn-yana-kitaby-cykty-5858591 Язучы Хәбир Ибраһимның яңа китабы чыкты.] [[Татар-информ]], 11.08.2022</ref>. == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * [[1998 ел|1998]] «Татар пьесасы» бәйгесе, лауреат. * [[2006 ел|2006]] «Яңа татар пьесасы» бәйгесе, лауреат. * [[2006 ел|2006]] «Ел китабы» бәйгесе, 3нче дәрәҗә премия — «''Газиз ярым''» китабы (''[[2006 ел|2006]]'') өчен. * [[Абдулла Алиш премиясе|А. Алиш исемендәге әдәби премия]]. * [[2018 ел|2018]] [[Туфан Миңнуллин премиясе]]<ref>[https://matbugat.ru/news/?id=22220 Язучылар берлеге Идарәсе премияләрне барлады һәм яңа әгъзалар кабул итте.] matbugat.ru, 20.04.2018</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == # Әдипләребез (''биобиблиографик белешмәлек''). 2 томда. Төзүчеләре [[Рәис Даутов|Р.Н. Даутов]] һәм [[Равил Рахмани|Р.Ф. Рахмани]]. [[Казан]]: [[ТКН]], 2009. # Хәбир Ибраһим. Стефани (''бәян''). «[[Мәйдан (журнал)|Мәйдан]]» журналы, 2016 ел, № 6. == Сылтамалар == * [http://www.sptatar.ru/index.php?option=com_virtuemart&view=productdetails&virtuemart_product_id=347&virtuemart_category_id=12&lang=ru Х.К. Ибраһимов ТР язучылар берлеге сайтында]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://rt-online.ru/p-rubr-kult-35695/ Х. Ибраһим белән әңгәмә. «''Республика Татарстан''», 23.10.2008]{{ref-ru}} {{DEFAULTSORT:Ибраһим, Хәбир}} [[Төркем:Татар язучылары]] [[Төркем:Татар драматурглары]] [[Төркем:Балалар язучылары]] [[Төркем:Казан дәүләт мәдәният һәм сәнгать университетын тәмамлаучылар]] [[Төркем:Алиш премиясе лауреатлары]] [[Төркем:Туфан Миңнуллин премиясе лауреатлары]] cuprnpmq34fomyd732qi8lckgcxl43k 0 189636 3528656 3503112 2022-08-12T09:24:32Z Әмир 15082 мәгълүмат өстәү: /* Хәтер */ wikitext text/x-wiki {{Шәхес | рәсем = Ә.М.Залаков.jpg |үлем датасы = 11.02.2018 |үлем җире = {{үлем җире|Казан|Казанда}} | бүләк һәм премияләр = {{Хөрмәт билгесе ордены}}[[Файл:Frienship order rf.jpg|20px|Дуслык ордены]][[Файл:OrdenMeritTatarstan.jpg|20px|"Татарстан Республикасы каршындагы казанышлары өчен" ордены]][[Файл:Заслуженный работник сельского хозяйства.png|20px|РФ атказанган авыл хуҗалыгы хезмәткәре]] }}'''Әнвәр Зәлаков''' (Әнвәр Мәхмүт улы Зәлаков, ''{{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}'') — хакимият-хуҗалык эшлеклесе. 1989-1991 елларда «Алькеевоагропромхимия» ҖБ рәисе, 1991-1995 еллада – «Татсельхозтехника» һолдинг ширкәте җитәкчесе, 1995-1999 елларда – [[Сарман районы]] башлыгы; [[1999 ел|1999]]—[[2018 ел]]ларда — «[[Татмелиорация]]» {{comment|ТШ|траст ширкәте}} ААҖ генераль директоры. РФ һәм [[ТАССР атказанган авыл хуҗалыгы хезмәткәре|ТАССР]] (''[[1985 ел|1985]]''<ref>[http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C Татарский энциклопедический словарь. Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999.] ISBN 0-9530650-3-0</ref>) атказанган авыл хуҗалыгы хезмәткәре. [[2015 ел]]да туган авылы [[Акбүре]]дә [[Буыннар мирасы музее (Акбүре)|Буыннар мирасы музее]] һәм икенче мәчетне салдыра<ref>[http://elitat.ru/anniversary/novosheshminskomu-rajonu-85-let-starajas/ Новошешминсому району – 85]. [[Элита Татарстана (журнал)|«Элита Татарстана»]], 24.09.2015{{ref-ru}}</ref>. [[2018 ел]]ның [[11 февраль|11 февралендә]] 69нчы яшендә каты авырудан соң [[Казан]]да вафат. Васыяте буенча туган авылы [[Акбүре]]дә җирләнә<ref>[https://www.tatar-inform.ru/news/2018/02/11/597290/ Скончался руководитель «Татмелиорации» Анвар Залаков.] [[Татар-информ]], 11.02.2018</ref>. == Хәтер == * Татарстанда авылларда урамнар Әнвәр Залаков исеме белән аталган. * [[Сарман районы|Сарман]], [[Әлки районы|Әлки]]<ref>[https://twitter.com/sheshminskaja/status/884671027523051520 Почетный гражданин Новошешминского района Анвар Залаков награжден золотой медалью Минсельхоза России]</ref> һ. б. районнарның «{{comment|шәрәфле ватандашы|почетный гражданин}}» мактаулы исеме бирелгән. * [[2018 ел|2018]] — [[Сарман районы]] үзәге [[Сарман]] авылында булдырылган үзәк ял паркына Ә. М. Залаков исеме бирелгән<ref>[http://sarman-rt.ru/news/khbrlr/sarmandagy-fontanly-yaa-park-nvr-zalakov-isemen-yrtchk Сармандагы фонтанлы яңа парк Әнвәр Залаков исемен йөртәчәк.] [[Сарман (гәҗит)|«Сарман»]], 25.10.2018</ref>. * [[2019 ел|2019]] — Сарман авылы үзәк ял паркында һәйкәле куелган. * [[2019 ел]]ның [[28 июнь|28 июнендә]] — [[Казан]]да «[[Татмелиорация]]» траст компаниясе урнашкан бина диварында истәлек тактасы ачылган. Тактага терәп, бронзадан барельеф бюсты эшләнгән <ref>[http://16.rodina.news/kazani-otkryli-memorialnuu-dosku-chest-anvara-zalakova-19062818075753.htm В Казани открылась мемориальная доска Анвару Залакову]</ref>. * [[2022 ел|2022]] ― [[Әлки районы]]ның [[Базарлы Матак]] авылында, Әнвәр Залаков исемен йөртүче урамда Әнвәр Залаков исемендәге сквер ачылган<ref>[https://tatar-inform.tatar/news/bazarly-matak-avylynda-anvar-zalakov-isemendage-skver-acyldy-5858609 Базарлы Матак авылында Әнвәр Залаков исемендәге сквер ачылды.] [[Татар-информ]], 12.08.2022</ref>. == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * [[ТАССР атказанган авыл хуҗалыгы хезмәткәре]] * РФ атказанган авыл хуҗалыгы хезмәткәре * [[Хөрмәт Билгесе ордены]] * Дуслык ордены ([[РФ]]) * [["Татарстан Республикасы каршындагы казанышлары өчен" ордены|«Татарстан Республикасы каршындагы казанышлары өчен» ордены]] == Гаиләсе == Хатыны, өч [[кыз]]ы (Гүзәлия...) == Галерея == <gallery perrow=5 widths="200px" heights="200px"> Акбүре музее.jpg|[[Буыннар мирасы музее (Акбүре)|Буыннар мирасы музее]] А.Залаков_Сарман.jpg|[[Сарман]] үзәк ял паркында һәйкәле </gallery> == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> {{Сарман районы җитәкчеләре}} [[Төркем:Татарстанның атказанган авыл хуҗалыгы хезмәткәрләре]] [[Төркем:РФ атказанган авыл хуҗалыгы хезмәткәрләре]] [[Төркем:Район башлыклары]] [[Төркем:Татарстан оешмалары җитәкчеләре]] fn4u0pmxgg6m9ebukdlpi0m18ugtfh6 3528657 3528656 2022-08-12T09:26:41Z Әмир 15082 /* Гаиләсе */ wikitext text/x-wiki {{Шәхес | рәсем = Ә.М.Залаков.jpg |үлем датасы = 11.02.2018 |үлем җире = {{үлем җире|Казан|Казанда}} | бүләк һәм премияләр = {{Хөрмәт билгесе ордены}}[[Файл:Frienship order rf.jpg|20px|Дуслык ордены]][[Файл:OrdenMeritTatarstan.jpg|20px|"Татарстан Республикасы каршындагы казанышлары өчен" ордены]][[Файл:Заслуженный работник сельского хозяйства.png|20px|РФ атказанган авыл хуҗалыгы хезмәткәре]] }}'''Әнвәр Зәлаков''' (Әнвәр Мәхмүт улы Зәлаков, ''{{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}'') — хакимият-хуҗалык эшлеклесе. 1989-1991 елларда «Алькеевоагропромхимия» ҖБ рәисе, 1991-1995 еллада – «Татсельхозтехника» һолдинг ширкәте җитәкчесе, 1995-1999 елларда – [[Сарман районы]] башлыгы; [[1999 ел|1999]]—[[2018 ел]]ларда — «[[Татмелиорация]]» {{comment|ТШ|траст ширкәте}} ААҖ генераль директоры. РФ һәм [[ТАССР атказанган авыл хуҗалыгы хезмәткәре|ТАССР]] (''[[1985 ел|1985]]''<ref>[http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C Татарский энциклопедический словарь. Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999.] ISBN 0-9530650-3-0</ref>) атказанган авыл хуҗалыгы хезмәткәре. [[2015 ел]]да туган авылы [[Акбүре]]дә [[Буыннар мирасы музее (Акбүре)|Буыннар мирасы музее]] һәм икенче мәчетне салдыра<ref>[http://elitat.ru/anniversary/novosheshminskomu-rajonu-85-let-starajas/ Новошешминсому району – 85]. [[Элита Татарстана (журнал)|«Элита Татарстана»]], 24.09.2015{{ref-ru}}</ref>. [[2018 ел]]ның [[11 февраль|11 февралендә]] 69нчы яшендә каты авырудан соң [[Казан]]да вафат. Васыяте буенча туган авылы [[Акбүре]]дә җирләнә<ref>[https://www.tatar-inform.ru/news/2018/02/11/597290/ Скончался руководитель «Татмелиорации» Анвар Залаков.] [[Татар-информ]], 11.02.2018</ref>. == Хәтер == * Татарстанда авылларда урамнар Әнвәр Залаков исеме белән аталган. * [[Сарман районы|Сарман]], [[Әлки районы|Әлки]]<ref>[https://twitter.com/sheshminskaja/status/884671027523051520 Почетный гражданин Новошешминского района Анвар Залаков награжден золотой медалью Минсельхоза России]</ref> һ. б. районнарның «{{comment|шәрәфле ватандашы|почетный гражданин}}» мактаулы исеме бирелгән. * [[2018 ел|2018]] — [[Сарман районы]] үзәге [[Сарман]] авылында булдырылган үзәк ял паркына Ә. М. Залаков исеме бирелгән<ref>[http://sarman-rt.ru/news/khbrlr/sarmandagy-fontanly-yaa-park-nvr-zalakov-isemen-yrtchk Сармандагы фонтанлы яңа парк Әнвәр Залаков исемен йөртәчәк.] [[Сарман (гәҗит)|«Сарман»]], 25.10.2018</ref>. * [[2019 ел|2019]] — Сарман авылы үзәк ял паркында һәйкәле куелган. * [[2019 ел]]ның [[28 июнь|28 июнендә]] — [[Казан]]да «[[Татмелиорация]]» траст компаниясе урнашкан бина диварында истәлек тактасы ачылган. Тактага терәп, бронзадан барельеф бюсты эшләнгән <ref>[http://16.rodina.news/kazani-otkryli-memorialnuu-dosku-chest-anvara-zalakova-19062818075753.htm В Казани открылась мемориальная доска Анвару Залакову]</ref>. * [[2022 ел|2022]] ― [[Әлки районы]]ның [[Базарлы Матак]] авылында, Әнвәр Залаков исемен йөртүче урамда Әнвәр Залаков исемендәге сквер ачылган<ref>[https://tatar-inform.tatar/news/bazarly-matak-avylynda-anvar-zalakov-isemendage-skver-acyldy-5858609 Базарлы Матак авылында Әнвәр Залаков исемендәге сквер ачылды.] [[Татар-информ]], 12.08.2022</ref>. == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * [[ТАССР атказанган авыл хуҗалыгы хезмәткәре]] * РФ атказанган авыл хуҗалыгы хезмәткәре * [[Хөрмәт Билгесе ордены]] * Дуслык ордены ([[РФ]]) * [["Татарстан Республикасы каршындагы казанышлары өчен" ордены|«Татарстан Республикасы каршындагы казанышлары өчен» ордены]] == Гаиләсе == Хатыны Ландыш Абдул (''Габдулла'') кызы, өч [[кыз]]ы (Гүзәлия...). == Галерея == <gallery perrow=5 widths="200px" heights="200px"> Акбүре музее.jpg|[[Буыннар мирасы музее (Акбүре)|Буыннар мирасы музее]] А.Залаков_Сарман.jpg|[[Сарман]] үзәк ял паркында һәйкәле </gallery> == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> {{Сарман районы җитәкчеләре}} [[Төркем:Татарстанның атказанган авыл хуҗалыгы хезмәткәрләре]] [[Төркем:РФ атказанган авыл хуҗалыгы хезмәткәрләре]] [[Төркем:Район башлыклары]] [[Төркем:Татарстан оешмалары җитәкчеләре]] oconzgxxkz0me8fq996brfixbvly1gs 0 197949 3528629 3086327 2022-08-11T15:45:04Z Әмир 15082 + врезка wikitext text/x-wiki {{Театр |Исем = «Мунча ташы» театры |Нигезләнгән = [[1980 ел]] |Ябылган = |Статус = гамәлдә |Урнашу = [[Татарстан]], [[Түбән Кама]] |Сайт = http://munchatashi.ru }} [[Файл:Мунча_ташы.jpg|200px|thumb|right|Театр логотибы]] {{Портал|Мәдәният}} {{Портал|Театр}} '''«Мунча ташы» театры''' — [[Татарстан АССР]]ның (''[[1991 ел]]дан [[Татарстан]]'') [[Түбән Кама]] шәһәрендә [[1980 ел]]дан эшләп килүче татар сатира һәм юмор театры, эстрада миниатюралары театры, театр-импровизация. Театрда күбесенчә үзешчән артистлар уйный, шулай ук театр укуханәләрен тәмамлаган яшь буын артистлар да бар.<br/> Театрның оештыручысы һәм беренче җитәкчесе — [[Шәмси Закиров]], [[ТР халык артисты]].<br/> [[2002 ел]]дан театрның җитәкчесе — [[Гамил Әсхәдулла]], [[ТР халык артисты]]. == Тарих == {{Врезка | Выравнивание = right | Ширина = 250px | Заголовок = | Содержание = == «Мунча ташы» == Күпме-азмы уйлап, башын кашып,<br/> [[Шәмси Закиров|Шәмси]] мунча төзи башлады.<br/> Кулын сузып, бусагалар таптап,<br/> Бинасын да салып ташлады. Камил ага ярдәмчесе булды – <br/> Мөһим әйбер эзләп табучы.<br/> Себеркесен, ташын, үләннәрен<br/> Үзе җыйды, җилкә чабучы. Бар гомерне күз алдында тотып,<br/> Гаҗәеп зур мунча салынды.<br/> Көлке әйтеп теле чыккан [[Гамил Әсхәдуллин|Гамил]]<br/> Баш мунчачы итеп алынды. Самовардай җырлый мунча ташы.<br/> Мәзәк сөйли, тәмләп, мунчачы,<br/> Түрәләрне чарлый чыбык башы,<br/> Нәтиҗәсе генә булсачы...<br/> ''Михаил Григорьев''<ref>Михаил Григорьев, Михаил Александр улы Григорьев (''[[Минзәлә районы]] [[Кадрәк (Минзәлә районы)|Кадрәк]] авылында туган'') ― [[Кама таңнары (әдәби берләшмә)|«Кама таңнары»]] әдәби берләшмәсе (''[[Түбән Кама]]'') әгъзасы, табиб-ортопед, медицина фәннәре кандидаты</ref> }} Театрның барлыкка килү көне дип, [[1980 ел]]ның [[1 апрель|1 апреленда]] үзенең беренче тамашасын куйган көн санала. Ул вакытта театрның исеме «ШТМ» (''Шаяннар - тапкырлар мәҗлесе'') дип аталса, соңрак «ШТТ» (''Шаяннар - тапкырлар театры'') дип йөртелә башлый. Ә инде театр үзешчәннәре [[мунча]] темасына тамаша ясагач, театрның оештыручылары [[Шәмси Закиров]] һәм Фәрит Җәләев (''«Әллүки» балалар театры режиссеры''), элек [[Камал театры]]нда уйнаган артист Салих Төхвәтуллин бу тамашага «Мунча ташы» исемен бирәләр. Әлеге тамашаны [[Татарстан]] авылларында, район үзәкләрендә күрсәтә башлагач, тамашачылар «''«Мунча Ташы“ килә !''» дип, театрга исем ябыштырып куялар. «Мунча ташы» исеме артистларның үзләренә дә, халыкка да якын булып китә<ref>{{Citation |title=«Мунча ташы» театры рәсми сайты |url=http://munchatashi.ru/courses/ |access-date=2018-01-06 |archive-date=2018-01-02 |archive-url=https://web.archive.org/web/20180102083117/http://munchatashi.ru/courses/ |dead-url=yes }}</ref>. Баштарак һәр елны [[1 апрель]]дә театр юморга корылган тамашаларын [[Түбән Кама]] тамашачысына күрсәтә. [[1986 ел]]ның [[1 апрель|1 апрелендә]] тамашаны [[Казан]]га алып киләләр. Һәм шул датадан соң [[Татарстан]] районннары, татарлар күпләп яшәүче [[РФ]] өлкәләре буйлап гастрольләргә чыгу чоры башлана. Ел саен өч-дүрт премьера-тамаша, тамаша саен берсеннән-берсе үткенрәк теманы чыбыркылаучы мини спектакльләр әзерләнә.<ref>''Люция Фаршатова.'' [http://matbugat.ru/news/?id=5936 Шәмси Закир үзенә алмаш әзерли.] «[[Ватаным Татарстан]]», 27.04.2012</ref>. Театрның [[Казан]]дагы [[2013 ел]]гы чыгышы 1000 кешелек [[УНИКС]] тамаша залында 11 көн буена [[аншлаг]] белән уза. [[Мәскәү]]дә театр шулай ук мең тамашачы сыйдыручы [[Надежда Бабкина]] театрында зур уңыш белән чыгыш ясый. == Репертуар == Театр сәхнәсендә үз эшенә салкын караучы, ваемсыз эреле-ваклы түрәләрнең, бюрократларның, «Мунча ташы» кызуында яфраксыз себерке белән сатира аркылы арт сабагын укыту, миләрен чистарту алып барыла, көндәлек тормышта очраган гыйбрәтле хәлләр, кимчелекләргә юмор аша төртеп күрсәтелә. Теманы төзегәндә артистлардан һәркем үз фикерен әйтә. Театр тамашалары DVD – диск язмалары һәм [[ТНВ тапшырулары|татар телевидениесе]] аша халык арасында танылу таба. [[2017 ел]]га кадәр театр арендага алынган фатирда урнаша. [[Татарстан Президенты|Татарстан президенты]] [[Рөстәм Миңнеханов]], үзе театрның [[Казан]]дагы тамашаларын караганнан соң, театрга автобус бүләк итә. [[2018 ел]]дан театр аерым бинага ия була. Балалар өчен бәләкәй «Мунча ташы» оештыру идеясе бар. Театр тарафыннан «Котырган меңлек» дигән 52 минутлык нәфис фильм төшерелгән. == Артистлар == === Башлаучылар === [[Шәмси Закиров]] — [[ТР халык артисты]], Фәрит Җәләев, Илдус Мингатин, Салих Төхвәтуллин, [[Гамил Әсхәдуллин]] — [[ТР халык артисты]], Рөстәм Рахманкулов (Козгынчинский) — [[Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре]], Разалия Җиһаншина. Музыкантлар: Ренат Мөхетдинов — [[Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре]], Флүр Гайнемөхәмәтов — [[Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре]], Мөхтәр Минһаҗев, Борис Никитин (''«Романтиклар» ансамбленың җитәкчесе''). === Соңрак театрга килүчеләр === Камил Гыйльмуллин, Ульяна Князева — [[Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре]], [[1988 ел]]дан уйнаучы Искәндәр Мутиев (Мотыйгулла) — [[Татарстанның атказанган артисты]], Альберт Абдуллов, Ильфат Абдуллин, Мөсәвәрә Садыйкова, Лидия Ганиева, Ландыш Салихова, Ландыш Галиева, Әнфәс Кәлимуллин — [[ТР атказанган мәдәният хезмәткәре]], Сергей Хоружев (''оператор'') — [[ТР атказанган мәдәният хезмәткәре]], [[Рамил Әсхәдуллин]] (''музыкант, миниатюраларга көй язучы, җырчы''), Илгиз Гыйльфанов, Рөстәм Хәсәнов, Алчәчәк Әхмәтова, Рәзилә Дилмөхәммәтова, Айзирә Һадиева, Гөлгенә Зәйнуллина, Ландыш Бабаева. {{цитата|автор=[[Гамил Әсхәдулла]]|Сәнгать үзе чирне төзәтә алмаса да, күрсәтеп бирә. Юмор-сатирага эләккән әйбердән куркасы түгел.<ref>[http://tataram.ru/kuray/news/gamil-sh-dulla-s-z-arty-nnan-kes-g-kermi/ «Курай» радиосы, 2014 ел]</ref>}} {{цитата|автор=[[Рамил Әсхәдуллин]]|Һәр елны Татарстан районнарында йөреп чыкканнан соң, имтихан бирергә Казанга юл тотабыз <ref>[https://www.azatliq.org/a/1499085.html Азатлык Радиосы]</ref>}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == # ''Һәдия Хәбибуллина.'' Могҗиза тудыручылар. [[Түбән Кама]]: «Гүзәл» нәшрият-полиграфия үзәге, 2006, 146нчы бит. # ''Румия Сәйфуллина.'' Искәндәр Мотыйгулла: «Яңа елда кунакны да кертмим, үзем дә бармыйм...» «[[Акчарлак (газета)|Акчарлак]]», 2017 ел, 21 декабрь, № 50. # ''[[Илфак Шиһапов]].'' «Мунча ташы» (''китап-альбом''). == Сылтамалар == * [http://tataram.ru/kuray/news/gamil-sh-dulla-s-z-arty-nnan-kes-g-kermi/ Гамил Әсхәдулла «Сүз артыннан кесәгә керми».]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} «[[Акчарлак (газета)|Акчарлак]]» газетасы * ''Байбулат Дәүләт.'' [https://www.azatliq.org/a/1499085.html Мунча ташы: Ташка су сибү сездән, көлдерү – бездән!] «[[«Азатлык» радиосы|Азатлык Радиосы]]», 25.02.2009 * ''[[Римзил Вәлиев]]''. [https://www.business-gazeta.ru/article/76875 Мунча ташы: баня, в которой не раздеваются догола.] «Бизнес-Онлайн», 17.03.2013 * ''Илисә Ганиева.'' [http://www.tatarnews.ru/articles/8628 Театру «Мунча ташы» в Москве кричат «Браво», а в Татарстане говорят: «Спасибо».] «Известия Татарстана», 04.12.2015 * [http://tatar-today.ru/2017/02/17831/ «Мунча ташы» Казанда тулы заллар җыя алганмы? Tatar Today, 25.02.2017] * [https://vk.com/munchatasi «Мунча ташы» Түбән Кама сатира һәм юмор театрының Вконтактедагы фан клубы сәхифәсе] * [https://vk.com/muncha_tashy «Мунча Ташы» татар эстрада театры. Рәсми төркем.] {{Татарстан театрлары}} [[Төркем:1980 елда нигезләнгән театрлар]] [[Төркем:Татар театрлары]] [[Төркем:Түбән Кама театрлары]] 8srn29om9m2nur1tq1eo8vb6xzu1erw 0 389973 3528658 2993145 2022-08-12T09:35:18Z Әмир 15082 яңа бүлек исеме өстәү: /* Экотуризм */ wikitext text/x-wiki {{Ук}} '''Чатыр-Тау''' ( [[Татар теле|Тат.]] - ''Шатер-Гора'' ) - комплекслы профильле региональ әһәмияттәге дәүләт табигый [[Заказник|тыюлыгы]] , [[Татарстан]]ның иң югары нокталарының берсе<ref>Чатыр тау (Шатер гора) – самая высокая точка Татарстана (Азнакаевский район) (недоступная ссылка).<small>Дата обращения: 30 июня 2019.</small> <small>Архивировано 1& ноября 2017 года.</small></ref><ref>Экология Татарстана.</ref><ref>Республика Татарстан – общая информация, достопримечательности&nbsp;(недоступная ссылка). <small>Дата обращения: 30 июня 2019.</small> <small>Архивировано 14 октября 2017 года.</small></ref><ref>Чатыр-тау: самая высокая точка Татарстана.</ref>. 321,7 м биеклектә һәм [[Азнакай]] шәһәреннән 7 км биеклектәге сөзәклекне били. Чатыр-Тау еш кына географик карталарда [[Тау сырты|тау]] (Татарстандагы бердәнбер) итеп билгеләнә, ләкин килеп чыгышы белән ул тау калдыгы, ягъни ландшафт тектоник күтәрелешләр аркасында түгел, ә тирә үзәннәрнең эрозиясе нәтиҗәсендә сырт формасын ала <ref>[http://pro-speleo.ru/load/sementovskij_v_n_i_dr_relef_tatarii_kazan_1951g/9-1-0-457 Сементовский В. Н. и др. РЕЛЬЕФ ТАТАРИИ. Казань 1951 г. — СПЕЛЕСТОЛОГИЯ И ПОДЗ.ПРОСТРАНСТВА — ЛИТЕРАТУРА — Архив — PRO Speleo]</ref> <ref>[http://pro-speleo.ru/load/vorobev_n_i_osnovy_fizicheskoj_geografii_tatarskoj_assr_kazan_1936/12-1-0-455 Воробьев Н. И. Основы физической географии Татарской АССР. Казань, 1936 — КРАЕВЕДЕНИЕ И АРХЕОЛОГИЯ — ЛИТЕРАТУРА — Архив — PRO Speleo]</ref> == Фауна == [[Файл:Чатыр-Тау._Сурки.jpg|мини|250x250пкс| Чатыр-Тау. Мармотлар]] Тау астында гади (дала) сүрәсе колониясе, шулай ук гади сукыр тычкан, Эверсман әрҗәләре, соры әрҗә һәм дала чуары яши, аларда Чатыр-Тау-ареалларның төньяк чиге, Чатыр-Тау аларның — ареалларның төньяк чиге == Тарих == XVIII гасырда тау битләрендә бакыр чыга. 1772 елда биредә үткән [[Симон Петер Паллас|П.С. Паллас]] язган: "[[Чалпы]]дан 10 чакрымдан соң без авылга һәм Сугоят елгасына килеп җиттек, ул кызыл ләмнән торган ярлары арасыннан известьташ катламнары өстендә ага. Монда Уфа һәм Казан татарлары яшиләр һәм авылда мәчет бар. Бераз алгарак без кечкенә Сугоятка, аннары [[Сәпәй]] аулына, Вердшель елгасы янында урнашкан мәчетле зур татар авылына барып җиттек. Бу илдә, юлның сул ягында һәм күрсәтелгән авылдан туры көнчыгышка, биек катламлы тау күренеп тора, ул Шатыр-Тауга күтәрелә ... "Көчле күк күкрәүгә карамастан, Паллас тау башына менгән һәм аның бакыр шахталарында булган<ref>[http://pro-speleo.ru/news/2008-05-14-31 Чатыр-Тау — первые исследования весенне-летнего сезона ТКСЭ-2008 — 14 Мая 2008 — PRO Speleo]</ref> Чатыр-Тау - Татарстан Республикасы Министрлар Кабинетының 2005 елның 18 июлендәге 353 нче карары нигезендә комплекслы әһәмияткә ия дәүләт табигать тыюлыгы<ref>Об утверждении Положения о государственном природном заказнике регионального значения комплексного профиля "Чатыр-Тау" (с изменениями на 2 мая 2012 года).</ref>. Чатыр Тауның көнбатыш кырлары күп чүплек өемнәре белән капланган. 57 штольня кадастрга кертелгән, берничә дистә чокыр һәм кечкенә шахталарның шешкән кратерлары һәм разведка чокырлары билгеләнгән. Урман зонасында урнашкан урыннарның берсендә штольняга ачык, ләкин бик юылган керү урыны табылган. Риваятьләр буенча, [[Емельян Пугачёв]] үзенең гаскәре белән бу тауда басып тора; борынгы корал арсеналы сакланган тау биеклегендәге мәгарәләр турында легендалар бар<ref>{{Cite web|url=http://portal-aznakaevo.ru/dost/2008/10/26/dost_1204.html|title=Гора Чатыр-Тау — Официальный сайт г. Азнакаево, погода, карты города, расписания|accessdate=2010-11-05|archiveurl=https://web.archive.org/web/20090402001935/http://portal-aznakaevo.ru/dost/2008/10/26/dost_1204.html|archivedate=2009-04-02}}</ref> Чатыр-Тау кырлары параглидерлар өчен популяр<ref>ПАРАГЛАЙДИНГ в Казани (недоступная ссылка&nbsp;— ''история'' )</ref> == Экотуризм == * [[2022 ел|2022]] ― Чатыр Тау итәгендә глэмпинг-шәһәрчек (затлы кемпинг) төзелә<ref>[https://tatar-inform.tatar/news/aznakainyn-catyr-tau-itagenda-glemping-saharcek-tozela-5858607 Азнакайның Чатыр Тау итәгендә глэмпинг-шәһәрчек төзелә.] [[Татар-информ]], 11.08.2022</ref>. == Сылтамалар == {{Reflist}} [[Төркем:Википедия:Викиҗыентыкка мәкаләдә турыдан-туры сылтама булган мәкаләләр]] [[Төркем:Әлифба буенча саклана торган табигый территорияләр]] [[Төркем:Татарстанның сакланган табигать территорияләре]] {{MyTatarstan2020}} imm8ipuh2z7c6xpa7iwpycpk346ebwk 0 391026 3528644 2992416 2022-08-12T07:24:12Z Frhdkazan 3171 /* Библиография */ + газета + журнал мәкаләләренә сылтама wikitext text/x-wiki {{Шәхес}} '''Гайнулла Фәрит улы Шәйхиев''' ''(1936-2003, [[Казан]])'' – совет һәм россия [[физика]] галиме, ультратавыш физикасы өлкәсендә белгеч. Сөйләм авазлары мәгънәсе теориясе өлкәсендә тикшеренүләр, дистәләрчә китаплар авторы. == Тәрҗемәи хәле == Хезмәт юлы [[Казан авиация институты]]ның ультратавыш лабораториясендә кулланма тикшеренүләр, бәйле кафедрасында укыту белән бәйле. Хатыны белән Айрат исемле ир баланы табалар һәм тәрбиялиләр. Пенсиягә чыгу еллары Перестройка һәм [[Татарстан]]да [[татар теле]]н чын [[эш теле|эш]] һәм [[дәүләт теле]] итү башланган чорына туры килә. Татарча белмәгән дус-танышларына ярдәм итү өчен физика гыйлеме нигезендә кешеләрнең телләрендә очраган [[сүз]]ләр һәм [[аваз]]ларны анализлауга тотына, [[Тел белеме|тел белгечләре]] элек-электән көрәшкән проблемага туры килә һәм төгәл фәннәр методологиясе ярдәмендә ачышлар ясый башлый. == Библиография == === Газета мәкаләләре === * {{cite news |author=Гайн-улла бине Фәрид |authorlink=Гайнулла Шәйхиев |coauthors= |title=Авазларның мәгънәсе ни сөйли? |url= |quote= |publisher=[[Zaman-Татарстан]] | lang = tt |pages= 2|date=1994-03-25 |accessdate=2022-08-12 }} * {{cite news |author=Гайн-улла бине Фәрид |authorlink=Гайнулла Шәйхиев |coauthors= |title=Һәр санда — мәгънә һәм вәгазь |url= |quote= |publisher=[[Zaman-Татарстан]] | lang = tt |pages= 4|date=1995-08-4 |accessdate=2022-08-12 }} === Журнал мәкаләләре === * {{cite journal |author=Гайнулла Шәйхиев |title=Авазларның мәгънәсе ни сөйли? |journal= [[Мәгариф (журнал)|Мәгариф]] |volume= 10 |issue=704 |pages= 31-34|year=1994|url=|accessdate=2022-08-12}} * {{cite journal |author=Гайнулла бине Фәрид |title=Мәгънәсе саннар |journal= [[Мирас (журнал)|Мирас]] |volume= 2 |issue=63 |pages= 51-53|year=1997|url=|accessdate=2022-08-12}} === Китаплары === * Врожденное многоязычие каждого. Казань: Форт Диалог, 1997, 16 с. * Неизвестная эволюция вокруг, среди и в нас. Казань : Форт Диалог, 1997 . * Тайна звуков речи, слов и мышление. Казань, 1997г. * Смыслы звуков речи и Единый алфавит языков. — Казань: РИЦ «Школа», 1999. — 76 с. * Сразу учить все языки? Или рассказ инопланетянина. Казань. 2000. * Язык разума. Мы думаем и по- татарски, и по-русски, и по-английски... Казань: 2000г. * һ.б. == Искәрмәләр== {{Искәрмәләр}} == Чыганаклар == * [http://shayhi.narod.ru/books.htm Гайнулла Шәйхиевның "Металингвистика өлкәсендәге хезмәтләре"] * [http://rt-online.ru/p-rubr-obsh-37135/ ''Остров, устремлённый в будущее''. Рафаэль МИРГАЗИЗОВ, Газета Республика Татарстан. № 87-88 (24384), 3.05.2001] {{MyTatarstan2020}} n1rjhm1tswa452fddd0ai8gaog6p6ii 3528645 3528644 2022-08-12T08:06:20Z Frhdkazan 3171 /* Чыганаклар */ +3 wikitext text/x-wiki {{Шәхес}} '''Гайнулла Фәрит улы Шәйхиев''' ''(1936-2003, [[Казан]])'' – совет һәм россия [[физика]] галиме, ультратавыш физикасы өлкәсендә белгеч. Сөйләм авазлары мәгънәсе теориясе өлкәсендә тикшеренүләр, дистәләрчә китаплар авторы. == Тәрҗемәи хәле == Хезмәт юлы [[Казан авиация институты]]ның ультратавыш лабораториясендә кулланма тикшеренүләр, бәйле кафедрасында укыту белән бәйле. Хатыны белән Айрат исемле ир баланы табалар һәм тәрбиялиләр. Пенсиягә чыгу еллары Перестройка һәм [[Татарстан]]да [[татар теле]]н чын [[эш теле|эш]] һәм [[дәүләт теле]] итү башланган чорына туры килә. Татарча белмәгән дус-танышларына ярдәм итү өчен физика гыйлеме нигезендә кешеләрнең телләрендә очраган [[сүз]]ләр һәм [[аваз]]ларны анализлауга тотына, [[Тел белеме|тел белгечләре]] элек-электән көрәшкән проблемага туры килә һәм төгәл фәннәр методологиясе ярдәмендә ачышлар ясый башлый. == Библиография == === Газета мәкаләләре === * {{cite news |author=Гайн-улла бине Фәрид |authorlink=Гайнулла Шәйхиев |coauthors= |title=Авазларның мәгънәсе ни сөйли? |url= |quote= |publisher=[[Zaman-Татарстан]] | lang = tt |pages= 2|date=1994-03-25 |accessdate=2022-08-12 }} * {{cite news |author=Гайн-улла бине Фәрид |authorlink=Гайнулла Шәйхиев |coauthors= |title=Һәр санда — мәгънә һәм вәгазь |url= |quote= |publisher=[[Zaman-Татарстан]] | lang = tt |pages= 4|date=1995-08-4 |accessdate=2022-08-12 }} === Журнал мәкаләләре === * {{cite journal |author=Гайнулла Шәйхиев |title=Авазларның мәгънәсе ни сөйли? |journal= [[Мәгариф (журнал)|Мәгариф]] |volume= 10 |issue=704 |pages= 31-34|year=1994|url=|accessdate=2022-08-12}} * {{cite journal |author=Гайнулла бине Фәрид |title=Мәгънәсе саннар |journal= [[Мирас (журнал)|Мирас]] |volume= 2 |issue=63 |pages= 51-53|year=1997|url=|accessdate=2022-08-12}} === Китаплары === * Врожденное многоязычие каждого. Казань: Форт Диалог, 1997, 16 с. * Неизвестная эволюция вокруг, среди и в нас. Казань : Форт Диалог, 1997 . * Тайна звуков речи, слов и мышление. Казань, 1997г. * Смыслы звуков речи и Единый алфавит языков. — Казань: РИЦ «Школа», 1999. — 76 с. * Сразу учить все языки? Или рассказ инопланетянина. Казань. 2000. * Язык разума. Мы думаем и по- татарски, и по-русски, и по-английски... Казань: 2000г. * һ.б. == Искәрмәләр== {{Искәрмәләр}} == Чыганаклар == * [http://shayhi.narod.ru/books.htm Гайнулла Шәйхиевның "Металингвистика өлкәсендәге хезмәтләре"] * [http://rt-online.ru/p-rubr-obsh-37135/ ''Остров, устремлённый в будущее''. Рафаэль МИРГАЗИЗОВ, Газета Республика Татарстан. № 87-88 (24384), 3.05.2001] * {{cite news |first= Алсу|last= Валиуллина |title= Скажи, как тебя зовут, и я скажу, кто ты|url= |quote= Вы никогда не задавались вопросом, почему стол называется "столом", солнце - "солнцем", а счастье - "счастьем"? Что кроется за определенным набором звуков, именуемым "слово"? Ответить на эти вопросы вам сможет казанский учёный, физик по профессии и лингвист по призванию, Гайнулла бине Фарид ШАЙХИЕВ. |publisher= [[Аргументы и факты]] в Татарстане / [[Татар-информ]] | lang = ru |pages= 2 (номер 10'97)|date=1997-03-04 |accessdate=2022-08-12 }} * {{cite news |first= Ольга|last= Кувшинова |title= Тайна мира — в звуках слова|url= |quote= "Врождённое многоязычие каждого" — так назывался доклад, с которым выступил на международном симпозиуме "Феномены природы. Экология человека", состоявшемся весной в Казани, Гайнулла Шайхиев. Учёный утверждает: смысл звуков, составляющих все языки мира, одинаков.|publisher= [[Казанские ведомости (гәҗит)|Казанские ведомости]] | lang = ru |pages= 5, №163/164 (1519/1520)|date=1997-08-29 |accessdate=2022-08-12 }} {{MyTatarstan2020}} * {{cite news |author = Масуд-Гали Хаким|coauthors= |title= Казанец подошёл к разгадке тайны слова|url= |quote= Недавно мы простились с ним навсегда. Перед смертью казанский учёный Гайнулла Шайхиев сделал сенсационное открытие. "Бомба" должна была разорваться нынешней весной в Гумбольдтском университете. |publisher= [[Жизнь]]-Казань | lang = ru |pages= 2, №11 (82)|date=2003-03-12 |accessdate=2022-08-12 }} 0rai77plpa5lyah9jnarc6x07ywfbs6 3528650 3528645 2022-08-12T08:22:20Z Frhdkazan 3171 [[|]] wikitext text/x-wiki {{Шәхес}} '''Гайнулла Фәрит улы Шәйхиев''' ''([[17 декабрь|17.12]].[[1936 ел|1936]]-[[22 гыйнвар|22.01]].[[2003 ел|2003]], [[Казан]])'' – совет һәм россия [[физика]] галиме, ультратавыш физикасы өлкәсендә белгеч. [[Сөйләм]] [[аваз]]лары мәгънәсе теориясе өлкәсендә [[тикшеренү]]ләр, дистәләрчә китаплар авторы. == Тәрҗемәи хәле == Хезмәт юлы [[Казан авиация институты]]ның ультратавыш лабораториясендә кулланма тикшеренүләр, бәйле кафедрасында укыту белән бәйле. Хатыны белән Айрат исемле ир баланы табалар һәм тәрбиялиләр. Пенсиягә чыгу еллары Перестройка һәм [[Татарстан]]да [[татар теле]]н чын [[эш теле|эш]] һәм [[дәүләт теле]] итү башланган чорына туры килә. Татарча белмәгән дус-танышларына ярдәм итү өчен физика гыйлеме нигезендә кешеләрнең телләрендә очраган [[сүз]]ләр һәм [[аваз]]ларны анализлауга тотына, [[Тел белеме|тел белгечләре]] элек-электән көрәшкән проблемага туры килә һәм төгәл фәннәр методологиясе ярдәмендә ачышлар ясый башлый. == Библиография == === Газета мәкаләләре === * {{cite news |author=Гайн-улла бине Фәрид |authorlink=Гайнулла Шәйхиев |coauthors= |title=Авазларның мәгънәсе ни сөйли? |url= |quote= |publisher=[[Zaman-Татарстан]] | lang = tt |pages= 2|date=1994-03-25 |accessdate=2022-08-12 }} * {{cite news |author=Гайн-улла бине Фәрид |authorlink=Гайнулла Шәйхиев |coauthors= |title=Һәр санда — мәгънә һәм вәгазь |url= |quote= |publisher=[[Zaman-Татарстан]] | lang = tt |pages= 4|date=1995-08-4 |accessdate=2022-08-12 }} === Журнал мәкаләләре === * {{cite journal |author=Гайнулла Шәйхиев |title=Авазларның мәгънәсе ни сөйли? |journal= [[Мәгариф (журнал)|Мәгариф]] |volume= 10 |issue=704 |pages= 31-34|year=1994|url=|accessdate=2022-08-12}} * {{cite journal |author=Гайнулла бине Фәрид |title=Мәгънәсе саннар |journal= [[Мирас (журнал)|Мирас]] |volume= 2 |issue=63 |pages= 51-53|year=1997|url=|accessdate=2022-08-12}} === Китаплары === * Врожденное многоязычие каждого. Казань: Форт Диалог, 1997, 16 с. * Неизвестная эволюция вокруг, среди и в нас. Казань : Форт Диалог, 1997 . * Тайна звуков речи, слов и мышление. Казань, 1997г. * Смыслы звуков речи и Единый алфавит языков. — Казань: РИЦ «Школа», 1999. — 76 с. * Сразу учить все языки? Или рассказ инопланетянина. Казань. 2000. * Язык разума. Мы думаем и по- татарски, и по-русски, и по-английски... Казань: 2000г. * һ.б. == Искәрмәләр== {{Искәрмәләр}} == Чыганаклар == * [http://shayhi.narod.ru/books.htm Гайнулла Шәйхиевның "Металингвистика өлкәсендәге хезмәтләре"] * [http://rt-online.ru/p-rubr-obsh-37135/ ''Остров, устремлённый в будущее''. Рафаэль МИРГАЗИЗОВ, Газета Республика Татарстан. № 87-88 (24384), 3.05.2001] * {{cite news |first= Алсу|last= Валиуллина |title= Скажи, как тебя зовут, и я скажу, кто ты|url= |quote= Вы никогда не задавались вопросом, почему стол называется "столом", солнце - "солнцем", а счастье - "счастьем"? Что кроется за определенным набором звуков, именуемым "слово"? Ответить на эти вопросы вам сможет казанский учёный, физик по профессии и лингвист по призванию, Гайнулла бине Фарид ШАЙХИЕВ. |publisher= [[Аргументы и факты]] в Татарстане / [[Татар-информ]] | lang = ru |pages= 2 (номер 10'97)|date=1997-03-04 |accessdate=2022-08-12 }} * {{cite news |first= Ольга|last= Кувшинова |title= Тайна мира — в звуках слова|url= |quote= "Врождённое многоязычие каждого" — так назывался доклад, с которым выступил на международном симпозиуме "Феномены природы. Экология человека", состоявшемся весной в Казани, Гайнулла Шайхиев. Учёный утверждает: смысл звуков, составляющих все языки мира, одинаков.|publisher= [[Казанские ведомости (гәҗит)|Казанские ведомости]] | lang = ru |pages= 5, №163/164 (1519/1520)|date=1997-08-29 |accessdate=2022-08-12 }} {{MyTatarstan2020}} * {{cite news |author = Масуд-Гали Хаким|coauthors= |title= Казанец подошёл к разгадке тайны слова|url= |quote= Недавно мы простились с ним навсегда. Перед смертью казанский учёный Гайнулла Шайхиев сделал сенсационное открытие. "Бомба" должна была разорваться нынешней весной в Гумбольдтском университете. |publisher= [[Жизнь]]-Казань | lang = ru |pages= 2, №11 (82)|date=2003-03-12 |accessdate=2022-08-12 }} 2ni4lnhg96wlbu5bodmgcnqjl78on72 0 483204 3528662 3194451 2022-08-12T11:34:49Z 83.149.21.49 wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Рафаэль Сибгатуллин | рәсем = | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = | тулы исем = Рафаэль Сәгыйдулла улы Сибгатуллин | һөнәр = ветеринария табибы | туу датасы = 20.03.1937 | туу җире = [[СССР]], [[РСФСР]], {{туу җире|Ворошилов районы (Татарстан АССР)|Сарман районында}}, [[Зур Нөркәй]] | гражданлык = {{байрак|СССР}} [[СССР]]→<br/> {{байрак |Россия}} [[РФ]] | милләт = татар | үлем датасы = 21.03.2021 | үлем җире = Казан | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | бүләк һәм премияләр = [[Файл:State Prize of the Republic of Tatarstan in the Field of Science and Technology (new).png|20px|Фән һәм техника өлкәсендә Татарстан Дәүләт премиясе-1996]] | сайт = | башка мәгълүмат = }} {{фш|Сибгатуллин}} '''Рафаэль Сибгатуллин''', Рафаэль Сәгыйдулла улы Сибгатуллин (''[[1937 ел]]ның [[20 март]]ы, [[СССР]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], [[Ворошилов районы (Татарстан АССР)|Ворошилов районы]], Зур Нөркәй'') – [[ветеринария]] табибы, ветеринария фәннәре кандидаты (1969), [[Казан дәүләт ветеринария институты]]ның эпизоотология кафедрасы доценты (1970 елдан). [[Татарстанның атказанган ветеринария табибы|Татарстан АССР атказанган ветеринария врачы]] (1987). [[Татарстанның фән һәм техника өлкәсендәге Дәүләт бүләге|Фән һәм техника өлкәсендә Татарстан Дәүләт премиясе]] лауреаты (1996). == Тәрҗемәи хәле == 1937 елның 20 мартында Татарстан АССР [[Ворошилов районы (Татарстан АССР)|Ворошилов]] (1957 елдан [[Яңа Юл районы|Яңа Юл]], 1959 елдан [[Сарман районы|Сарман]]) районы [[Зур Нөркәй]] авылында туган. Зур Нөркәй җидеееллык, [[Ворошилов районы (Татарстан АССР)|район]] үзәге [[Теләнче-Тамак|Теләнче Тамак]] урта (1954) мәктәпләрен, [[Казан дәүләт ветеринария институты]]н (КДВИ, 1965), КДВИ каршында аспирантура (1969) тәмамлаган. Авыл хуҗалыгы хайваннарының аеруча куркыныч йогышлы авыруларын диагностикалау белән шөгыльләнүче махсус фәнни-индикацион лабораториядә [[тилчә]] (ящур) һәм башка инфекцияләргә каршы вакцинаны гамәлгә кертүнең иң нәтиҗәле юлларын эзләү белән шөгыльләнә<ref name=":0">[https://kazanveterinary.ru/education/faculty/veterinarnoy_mediciny/cathedra/kaf_parazitolog/history_kaf_parazitolog/ История кафедры эпизоотологии, паразитологии и радиобиологии КГАВМ.] Сайт КГАВМ{{ref-ru}}</ref>. «Терлекләрдә тилчә авыруын булдырмау чаралары» темасына кандидатлык диссертациясе яклаган (фәнни җитәкчесе ветеринария фәннәре докторы профессор [[Хөсәен Гыйззәтуллин|Хөсәен Гали улы Гыйззәтуллин]]). 1970 елдан ― [[Казан дәүләт ветеринария институты|Н. Э. Бауман исемендәге Казан дәүләт ветеринария институтында]] (1986 елдан [[Н. Э. Бауман исемендәге Казан дәүләт ветеринария медицинасы академиясе]], 1994 елдан югары белем бирүче федераль дәүләт бюджет мәгариф учреждениесе): эпизоотология кафедрасында ассистент, өлкән укытучы, доцент. Сиксәннән артык фәнни хезмәт авторы, ш.и. : * 1969 – Сравнительное изучение эффективности различных способов вакцинации против ящура. Казань: Таткнигоиздат{{ref-ru}}. == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * 1987 – [[Татарстанның атказанган ветеринария табибы|ТАССР атказанган ветеринария табибы]] * 1996 – [[Татарстанның фән һәм техника өлкәсендәге Дәүләт бүләге|Фән һәм техника өлкәсендә Татарстан Дәүләт премиясе]] – ''эре мөгезле терлекләрдә һәм дуңгызларда туберкулезны диагностикалау, профилактикалау һәм бетерү чаралары комплексын эшләгән өчен'' (Сафин М. А., Идрисов Г. З., Хазипов Н. З., Акберов Ф. Г., Харитонов М. В., Хамзин Р. А., Тюрикова Р. П. белән берлектә)<ref>[http://www.millattashlar.ru/index.php/Сибгатуллин,_Рафаэль_Сагидуллович Сибгатуллин Рафаэль Сагидуллович.] «Милләттәшләр» порталы</ref><ref name=":0" /> == Чыганаклар == * Сибгатуллин Рафаэль Сагидуллович. // Татарский энциклопедический словарь. К.: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1999, стр. 516. ISBN 0-9530650-3-0 == Әдәбият == * Сибгатуллин Рафаэль Сәгыйдулла улы. // ''[[Дамир Гарифуллин|Д. Х. Гарифуллин]]''. [[Сарман районы энциклопедиясе]]. 1нче китап. [[Яр Чаллы]]: «Идел-йорт» нәшрияты, 2000, 172нче бит. == Сылтамалар == * [http://www.millattashlar.ru/index.php/Сибгатуллин,_Рафаэль_Сагидуллович Сибгатуллин Рафаэль Сагидуллович.] «Милләттәшләр» порталы == Моны да карагыз == * [[Хөсәен Гыйззәтуллин]] == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> {{DEFAULTSORT:Сибгатуллин, Рафаэль}} [[Төркем:Ветеринарлар]] [[Төркем:Ветеринария фәннәре кандидатлары]] [[Төркем:Казан дәүләт ветеринария институтын тәмамлаучылар]] [[Төркем:Татарстанның атказанган ветеринария табиблары]] [[Төркем:Татарстанның фән һәм техника өлкәсендәге Дәүләт бүләге лауреатлары]] 4t3esmokbp6qvmzm3pj2d5sno8t4xhb 3528670 3528662 2022-08-12T11:56:58Z Әмир 15082 wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Рафаэль Сибгатуллин | рәсем = | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = | тулы исем = Рафаэль Сәгыйдулла улы Сибгатуллин | һөнәр = ветеринария табибы | туу датасы = 20.03.1937 | туу җире = [[СССР]], [[РСФСР]], {{туу җире|Ворошилов районы (Татарстан АССР)|Сарман районында}}, [[Зур Нөркәй]] | гражданлык = {{байрак|СССР}} [[СССР]]→<br/> {{байрак |Россия}} [[РФ]] | милләт = татар | үлем датасы = 21.03.2021 | үлем җире = [[РФ]], [[ТР]], {{үлем җире|Казан|Казанда}} | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | бүләк һәм премияләр = [[Файл:State Prize of the Republic of Tatarstan in the Field of Science and Technology (new).png|20px|Фән һәм техника өлкәсендә Татарстан Дәүләт премиясе-1996]] | сайт = | башка мәгълүмат = }} {{фш|Сибгатуллин}} '''Рафаэль Сибгатуллин''', Рафаэль Сәгыйдулла улы Сибгатуллин (''[[1937 ел]]ның [[20 март]]ы, [[СССР]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], [[Ворошилов районы (Татарстан АССР)|Ворошилов районы]], Зур Нөркәй'') – [[ветеринария]] табибы, ветеринария фәннәре кандидаты (1969), [[Казан дәүләт ветеринария институты]]ның эпизоотология кафедрасы доценты (1970 елдан). [[Татарстанның атказанган ветеринария табибы|Татарстан АССР атказанган ветеринария врачы]] (1987). [[Татарстанның фән һәм техника өлкәсендәге Дәүләт бүләге|Фән һәм техника өлкәсендә Татарстан Дәүләт премиясе]] лауреаты (1996). == Тәрҗемәи хәле == 1937 елның 20 мартында Татарстан АССР [[Ворошилов районы (Татарстан АССР)|Ворошилов]] (1957 елдан [[Яңа Юл районы|Яңа Юл]], 1959 елдан [[Сарман районы|Сарман]]) районы [[Зур Нөркәй]] авылында туган. Зур Нөркәй җидеееллык, [[Ворошилов районы (Татарстан АССР)|район]] үзәге [[Теләнче-Тамак|Теләнче Тамак]] урта (1954) мәктәпләрен, [[Казан дәүләт ветеринария институты]]н (КДВИ, 1965), КДВИ каршында аспирантура (1969) тәмамлаган. Авыл хуҗалыгы хайваннарының аеруча куркыныч йогышлы авыруларын диагностикалау белән шөгыльләнүче махсус фәнни-индикацион лабораториядә [[тилчә]] (ящур) һәм башка инфекцияләргә каршы вакцинаны гамәлгә кертүнең иң нәтиҗәле юлларын эзләү белән шөгыльләнә<ref name=":0">[https://kazanveterinary.ru/education/faculty/veterinarnoy_mediciny/cathedra/kaf_parazitolog/history_kaf_parazitolog/ История кафедры эпизоотологии, паразитологии и радиобиологии КГАВМ.] Сайт КГАВМ{{ref-ru}}</ref>. «Терлекләрдә тилчә авыруын булдырмау чаралары» темасына кандидатлык диссертациясе яклаган (фәнни җитәкчесе ветеринария фәннәре докторы профессор [[Хөсәен Гыйззәтуллин|Хөсәен Гали улы Гыйззәтуллин]]). 1970 елдан ― [[Казан дәүләт ветеринария институты|Н. Э. Бауман исемендәге Казан дәүләт ветеринария институтында]] (1986 елдан [[Н. Э. Бауман исемендәге Казан дәүләт ветеринария медицинасы академиясе]], 1994 елдан югары белем бирүче федераль дәүләт бюджет мәгариф учреждениесе): эпизоотология кафедрасында ассистент, өлкән укытучы, доцент. Сиксәннән артык фәнни хезмәт авторы, ш.и. : * 1969 – Сравнительное изучение эффективности различных способов вакцинации против ящура. Казань: Таткнигоиздат{{ref-ru}}. == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * 1987 – [[Татарстанның атказанган ветеринария табибы|ТАССР атказанган ветеринария табибы]] * 1996 – [[Татарстанның фән һәм техника өлкәсендәге Дәүләт бүләге|Фән һәм техника өлкәсендә Татарстан Дәүләт премиясе]] – ''эре мөгезле терлекләрдә һәм дуңгызларда туберкулезны диагностикалау, профилактикалау һәм бетерү чаралары комплексын эшләгән өчен'' (Сафин М. А., Идрисов Г. З., Хазипов Н. З., Акберов Ф. Г., Харитонов М. В., Хамзин Р. А., Тюрикова Р. П. белән берлектә)<ref>[http://www.millattashlar.ru/index.php/Сибгатуллин,_Рафаэль_Сагидуллович Сибгатуллин Рафаэль Сагидуллович.] «Милләттәшләр» порталы</ref><ref name=":0" /> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == * Сибгатуллин Рафаэль Сагидуллович. // Татарский энциклопедический словарь. К.: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1999, стр. 516. ISBN 0-9530650-3-0 == Әдәбият == * Сибгатуллин Рафаэль Сәгыйдулла улы. // ''[[Дамир Гарифуллин|Д. Х. Гарифуллин]]''. [[Сарман районы энциклопедиясе]]. 1нче китап. [[Яр Чаллы]]: «Идел-йорт» нәшрияты, 2000, 172нче бит. == Сылтамалар == * [http://www.millattashlar.ru/index.php/Сибгатуллин,_Рафаэль_Сагидуллович Сибгатуллин Рафаэль Сагидуллович.] «Милләттәшләр» порталы == Моны да карагыз == * [[Хөсәен Гыйззәтуллин]] {{DEFAULTSORT:Сибгатуллин, Рафаэль}} [[Төркем:Ветеринарлар]] [[Төркем:Ветеринария фәннәре кандидатлары]] [[Төркем:Казан дәүләт ветеринария институтын тәмамлаучылар]] [[Төркем:Татарстанның атказанган ветеринария табиблары]] [[Төркем:Татарстанның фән һәм техника өлкәсендәге Дәүләт бүләге лауреатлары]] lw867k8fuxocuxso9lyhgz0ptqbbndr 0 484591 3528641 3222433 2022-08-12T03:26:49Z CommonsDelinker 176 Replacing Mosque_kankan.jpg with [[File:Mosquée_de_kankan.jpg]] (by [[:c:User:CommonsDelinker|CommonsDelinker]] because: [[:c:COM:FR|File renamed]]: [[:c:COM:FR#FR3|Criterion 3]] (obvious error)). wikitext text/x-wiki [[Файл:Mosqué Mohamed vi de Conakry, vue de côté.jpg|200px|thumb|right| Ил башкаласы {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Конакри| Конакри| en| Conakry}} шәһәрендәге Мөхәммәт VI мәчете ]] [[Файл:Mosquée fayçal.jpg|200px|thumb|right|Конакри {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Конакри Бөек мәчете| Бөек мәчете| en |Grand Mosque of Conakry}} (Фейсал мәчете). 1982 елда ачылган]] [[Файл:Mosquée de kankan.jpg|200px|thumb|right|{{Тәрҗемә ителмәгән 3| Канкан (шәһәр)| Канкан| en| Kankan}} шәһәрендәге мәчет]] '''[[Гвинея]]дә ислам''' ({{lang-fr|Islam en Guinée}}, {{lang-ar|الإسلام في غينيا}}) ― күпчелек [[дин]]е. 2013 ел мәгълүматлары буенча, ил халкының (12 млн кеше, [[2020 ел]]) 85 % ы – [[мөселманнар]]<ref name="ODI">{{cite book|last=Esposito|first=John L.|title=The Oxford Dictionary of Islam|url=https://books.google.com/books?id=E324pQEEQQcC&pg=PA97|access-date=17 November 2016|date=21 October 2004|publisher=Oxford University Press|isbn=9780199757268|page=97}}</ref><ref name=USDoS>{{cite web |url=https://2009-2017.state.gov/documents/organization/222269.pdf |title=Guinea 2013 Religious Freedom Report |publisher=United States Department of State}}</ref>. Ислам тарафдарларының күпчелеге ― [[Мәлики мәзһәбе]] [[сөнниләр]]е, шулай ук Кадыйрия һәм Тиҗания [[суфичылык]] [[тарикать]]ләре вәкилләре дә бар<ref name="ODI"/>. == Тарих == [[Файл:Mosquée de Dinguiraye.jpg|200px|thumb|right|{{Тәрҗемә ителмәгән 3| Дингирай| Дингирай|en |Dinguiraye}} шәһәре мәчете. [[1900 ел]]]] Гвинеядә ил халкының 85 % ы – [[мөселманнар]], 8 % ы ― [[христианнар]], 7 % ы ― җирле традицион диннәргә (анимизм) ышанучылар<ref>[https://2009-2017.state.gov/documents/organization/208368.pdf "Guinea 2012 International Religious Freedom Report", US State Department, Bureau of Democracy, Human Rights and Labor.]</ref>. [[Ислам дине]] туган җире [[Гарәп ярымутравы]]ннан [[Африка]]га тарала. Хәзерге Гвинеянең бер өлешен, шулай ук башка милләтләрне үз эченә алган {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Мали империясе |Мали империясенә| en| Mali Empire}} нигез салучы {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Сундиата Кейта| Сундиата Кейта| en| Sundiata Keita}} (1217―1255) мөселман булмаган, әмма [[1300 ел]]га аның варислары мөселман динен кабул иткән булган <ref name=Hill>{{cite web |url=http://spice.fsi.stanford.edu/docs/the_spread_of_islam_in_west_africa_containment_mixing_and_reform_from_the_eighth_to_the_twentieth_century |title=The Spread of Islam in West Africa: Containment, Mixing, and Reform from the Eighth to the Twentieth Century |last=Hill |first=Margeri |publisher=Stanford University#Freeman Spogli Institute for International Studies|Freeman Spogli Institute for International Studies}}</ref>. Империянең унынчы хакиме {{Тәрҗемә ителмәгән 3 |Манса Муса| Муса I| en| Mansa Musa}} (1280―1337) исламны дәүләт дине итеп билгели <ref name=Hill/>. [[XVII гасыр]] ахырына Гвинеянең таулы {{Тәрҗемә ителмәгән 3 | Фута Җаллон| Фута Җаллон| en| Fouta Djallon}} төбәге ислам диненең таянычына әйләнә <ref>{{cite web |url=http://commons.erau.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1007&context=db-humanities |title=Nation Building and the Politics of Islamic Internationalism in Guinea: Toward an Understanding of Muslims' Experience of Globalization in Africa |last=Camara |first=Mohamed S. |publisher=Embry–Riddle Aeronautical University}}</ref>. [[1725 ел]]да мөселман теократик дәүләтенә ― {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Фута Җаллон имамлыгы| Фута Җаллон имамлыгына |en | Imamate of Futa Jallon}} нигез салынган <ref>[https://bigenc.ru/world_history/text/4726583 Фута-Джаллон.] БРЭ{{ref-ru}}</ref> (1896―1912 елларда Франция протектораты)<ref>{{cite book|last=Davidson|first=Basil|title=West Africa Before the Colonial Era: A History to 1850|url=https://books.google.com/books?id=4SEiBQAAQBAJ&pg=PA86|date=29 October 2014|publisher=Routledge|isbn=9781317882657|page=86}}</ref>. [[1891 ел]]да {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Француз Гвинеясе| Француз Гвинеясенә| en| French Guinea}} нигез салына<ref name=Hill/>, хәзерге Гвинея территориясе колониаль идарә кул астына күчкән. [[XX гасыр]]да [[Пакистан]]нан килгән [[мөһаҗир]]ләр белән илгә [[әхмәдия]]челәр хәрәкәте үтеп кергән <ref>{{cite book | url=https://books.google.com/books?id=v2yiyLLOj88C&pg=PA1280 | title=Religions of the World: A Comprehensive Encyclopedia of Beliefs | page=1280 | author=J. Gordon Melton, Martin Baumann | date=21 September 2010 | isbn=978-1-59884-203-6 | access-date=June 4, 2014}}</ref>. == Бәйсезлек алгач == [[1958 ел]]да Гвинея [[Франция]]дән бәйсезлеккә ирешкәч, аның беренче Президенты [[Марксизм| марксист]] {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Әхмәд Секу Туре |Әхмәд Секу Туре| en| Ahmed Sékou Touré}} илдә Ислам йогынтысын киметергә омтылган, әмма популярлыгы кимегәч, [[1970-еллар]]да, үз идарәсен законлаштыру өчен, мөселман институтларын файдаланырга омтылган <ref name=ODI/>. Әхмәд Секу Туре Гвинея башкаласы {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Конакри| Конакрида| en| Conakry}} [[Согуд Гарәбстаны]] короле {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Фәхд| Фәхд| en| Fahd of Saudi Arabia}} акчасына {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Конакри Бөек мәчете| зур мәчет| en| Grand Mosque of Conakry}} төзеткән <ref>{{cite web |url=http://www.isesco.org.ma/blog/2015/06/11/conakry-capital-of-islamic-culture-in-the-african-region-for-2011/ |title=Conakry: Capital of Islamic Culture in the African Region for 2011 |publisher=Islamic Educational, Scientific and Cultural Organization}}</ref>. [[1982 ел]]да ачылган әлеге мәчет ― [[Көнбатыш Африка]]дагы иң зур (10 000 кешене сыйдыручы) [[мәчет]] <ref name=USAToday>{{cite news |title=Famous Places in Guinea, Africa |author=Justin Schamotta |newspaper=[[USA Today]] |url=http://traveltips.usatoday.com/famous-places-guinea-africa-32917.html}}</ref>. == Мәгариф == Гвинеянең мәҗбүри белем бирү программасы [[дин]]не өйрәнүне үз эченә алмый, әмма бөтен ил буенча, бигрәк тә Фута-Җәллонда, күп кенә Ислам мәктәпләре бар <ref name=USDoS/>. Кайбер [[мәдрәсә]]ләр [[Согуд Гарәбстаны]], [[Күвәйт]] һәм [[Фарсы култыгы]]ның башка бай ислам дәүләтләреннән финанс ярдәме алып эшли <ref name=USDoS/>. == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> {{Африкада ислам}} [[Төркем:Илләр буенча ислам]] [[Төркем:Африкада ислам]] [[Төркем:Гвинеядә ислам]] kbv6gws6xrn4cpzol7iw8mlp61oi41z 0 547584 3528625 3368567 2022-08-11T14:00:41Z Pierre L'iserois 40487 wikitext text/x-wiki {{ТП}} '''Бервяки''' ({{lang-be|Бервякі}}<ref>Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7</ref>) — [[Беларусия|Белоруссиянең]] [[Витебск өлкәсе]] Глыбоцкий районында урнашкан авыл.<ref>Статистический ежегодник Витебской области. — Витебск: Главное статистическое управление Витебской области, 2013.</ref> == Тарихы == 1921-1945 елларда Польша Республикасы Виленский воеводалыгы Дисенский өязе Глыбокае гминасы составында авыл.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6</ref> == Климаты == Биредә климат уртача, җылы җәй һәм йомшак кыш хас. Җил җәен төньяк-көнбатыштан, кышын көньяк яки көньяк-көнбатыштан исә, кышын еш кына циклоннар уза һәм җепшек һава торышы тора.<ref>{{cite web|url=http://countrystudies.us/belarus/15.htm |title= Climate of Belarus.|author= |publisher= |date = |accessdate= 2015-10-04 |lang= en |description=}}</ref> == Халык саны == * 1921 елда авылда 219 кеше, 45 хуҗалык исәпләнгән.<ref name="skorowidz22">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 75.</ref> * 1931 елда авылда 234 кеше, 48 хуҗалык исәпләнгән.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25.</ref> {{ХСВМ||Таблица}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Регион. Витебская область. Время действий и преобразований = The region. Vitebsk region. The time of actions and transformations / ред.-сост. М. В. Шиманский, А. Ф. Градюшко; фото В. С. Стрелковский [и др.]. — Мн., 2006. — 196 с. * В. А. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Минск: Белорусский Государственный Университет, 1974. — 448 с. [[Төркем:Беларусия авыллары]] [[Төркем:Витебск өлкәсе торак пунктлары]] [[Төркем:Глыбоцкий районы торак пунктлары]] {{Belarus-geo-stub}} rsuyqrg4ku5fon7uhwvb9rh6f36pyb4 0 548853 3528633 3389051 2022-08-11T19:04:12Z Pierre L'iserois 40487 wikitext text/x-wiki {{ТП}} '''Дулина''' ({{lang-be|Дуліна}}<ref>Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7</ref>) — [[Беларусия|Белоруссиянең]] [[Витебск өлкәсе]] Шаркавшчынский районында урнашкан авыл.<ref>Статистический ежегодник Витебской области. — Витебск: Главное статистическое управление Витебской области, 2013.</ref> == Тарихы == 1921-1945 елларда Польша Республикасы Виленский воеводалыгы Дисенский өязе Казлоўшчына гминасы составында авыл.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6</ref> == Климаты == Биредә климат уртача, җылы җәй һәм йомшак кыш хас. Җил җәен төньяк-көнбатыштан, кышын көньяк яки көньяк-көнбатыштан исә, кышын еш кына циклоннар уза һәм җепшек һава торышы тора.<ref>{{cite web|url=http://countrystudies.us/belarus/15.htm |title= Climate of Belarus.|author= |publisher= |date = |accessdate= 2015-10-04 |lang= en |description=}}</ref> == Халык саны == * 1921 елда авылда 227 кеше, 36 хуҗалык исәпләнгән.<ref name="skorowidz22">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 75.</ref> * 1931 елда авылда 197 кеше, 38 хуҗалык исәпләнгән.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25.</ref> {{ХСВМ||Таблица}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Регион. Витебская область. Время действий и преобразований = The region. Vitebsk region. The time of actions and transformations / ред.-сост. М. В. Шиманский, А. Ф. Градюшко; фото В. С. Стрелковский [и др.]. — Мн., 2006. — 196 с. * В. А. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Минск: Белорусский Государственный Университет, 1974. — 448 с. * [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_II/217 Dulino, powiat dzisieński, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom_II/217] [[Төркем:Беларусия авыллары]] [[Төркем:Витебск өлкәсе торак пунктлары]] [[Төркем:Шаркавшчынский районы торак пунктлары]] {{Belarus-geo-stub}} a1k8gekn2qyfubjmwb7djzm28zzi03c 0 552759 3528632 3382066 2022-08-11T18:06:35Z Pierre L'iserois 40487 wikitext text/x-wiki {{ТП}} '''Хоцьки''' ({{lang-be|Хоцькі}}<ref>Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7</ref>) — [[Беларусия|Белоруссиянең]] [[Витебск өлкәсе]] Глыбоцкий районында урнашкан авыл.<ref>Статистический ежегодник Витебской области. — Витебск: Главное статистическое управление Витебской области, 2013.</ref> == Тарихы == 1921-1945 елларда Польша Республикасы Виленский воеводалыгы Дисенский өязе Глыбокае гминасы составында авыл.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6</ref> == Климаты == Биредә климат уртача, җылы җәй һәм йомшак кыш хас. Җил җәен төньяк-көнбатыштан, кышын көньяк яки көньяк-көнбатыштан исә, кышын еш кына циклоннар уза һәм җепшек һава торышы тора.<ref>{{cite web|url=http://countrystudies.us/belarus/15.htm |title= Climate of Belarus.|author= |publisher= |date = |accessdate= 2015-10-04 |lang= en |description=}}</ref> == Халык саны == * 1921 елда авылда 297 кеше, 61 хуҗалык исәпләнгән.<ref name="skorowidz22">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 75.</ref> * 1931 елда авылда 290 кеше, 59 хуҗалык исәпләнгән.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25.</ref> {{ХСВМ||Таблица}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Регион. Витебская область. Время действий и преобразований = The region. Vitebsk region. The time of actions and transformations / ред.-сост. М. В. Шиманский, А. Ф. Градюшко; фото В. С. Стрелковский [и др.]. — Мн., 2006. — 196 с. * В. А. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Минск: Белорусский Государственный Университет, 1974. — 448 с. [[Төркем:Беларусия авыллары]] [[Төркем:Витебск өлкәсе торак пунктлары]] [[Төркем:Глыбоцкий районы торак пунктлары]] {{Belarus-geo-stub}} 0ois982p63e0iz3eufsdtf884vlbpx5 0 585188 3528659 3528515 2022-08-12T09:44:57Z Әмир 15082 + 1 Башкортстанлы /* Х */ wikitext text/x-wiki {{мәгълүмати исемлек|show=2|Татарлар|Башкортлар|Россиянең Украинага бәреп керүе (2022)}} {{Портал|Шәхесләр}} {{TOC right}} {{notice|'''Бу биттәге исемлек тулы булмаска мөмкин!'''<br/>Мәгълүмат һәм дәлилләүче чыганакларга сылтамалар белән баетуыгыз өчен изге рәхмәт!}} == Исемлек == === А === # [[Айдар Аиткужин]] (22 яшь, [[Күгәрчен районы]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> # [[Радмир Алиев]] ([[Сорокино (Төмән өлкәсе)|Сорокино]], [[Яркәү районы]], [[Төмән өлкәсе]])<ref>[https://72.ru/text/gorod/2022/05/20/71345213/ В спецоперации на Украине погиб 42-летний уроженец тюменского села.]</ref> # [[Альберт Аллагулов]] (25 яшь, [[Уфа]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> # [[Фәдис Аллаяров]] (22 яшь, [[Бишбүләк районы]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> # [[Шамил Алмәрдәнов]] (55 яшь, [[Учалы районы]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> # [[Илгиз Алтыншин]] (40 яшь, [[Куергазы районы]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> # [[Рөстәм Артемьев]] (45 яшь, [[Уфа]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Илфат Ахияров]] (33 яшь, [[Дүртөйле]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa">{{cite web|url=https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/|title = Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации|publisher=[[Комсомольская правда]].Уфа порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[7 апрель]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[24 апрель]] көне|language= [[русча]]}}</ref><ref name=":Пруфы">[https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине.] Пруфы.рф ВКонтакте</ref> === Ә === # [[Азат Әбуталипов]] ([[Авыргазы районы]], Башкортстан)<ref>[https://aurgazeta.ru/news/media/2022/7/27/pomnyat-skromnyim-spokojnyim-i-dobryim/ ПОМНЯТ СКРОМНЫМ, СПОКОЙНЫМ И ДОБРЫМ.] «Аургазета» </ref> # [[Руслан Әетов]] ([[Березовский]], Свердловск өлкәсе)<ref>[https://www.ura.news/news/1052540266 Свердловский солдат погиб во время спецоперации на Украине.]</ref> # [[Хәйдәр Әфләтүнов]] ([[Яңа Комазан]], [[Мамадыш районы]], [[Татарстан]])<ref>[https://www.tatar-inform.ru/news/zitel-mamadysskogo-raiona-rt-pogib-vo-vremya-specoperacii-na-ukraine-5868729 Житель Мамадышского района РТ погиб во время спецоперации на Украине.]</ref> # [[Илдар Әхияров]] (25 яшь, [[Дүртөйле]], Башкортстан) <ref>[https://prufy.ru/news/society/127487-v_bashkirii_prostilis_s_pogibshim_na_donbasse_komandirom_tanka_ildarom_akhiyarovym/ В Башкирии простились с погибшим на Донбассе командиром танка Ильдаром Ахияровым]</ref> # [[Илфат Әхияров]] ([[Дүртөйле районы]], Башкортстан) <ref>[https://kiziltan.ru/articles/obchestvo/2022-04-03/yan-ike-yaktashybyzny-yugalttyk-2754558 Янә ике якташыбызны югалттык...]</ref> # [[Марат Әхмәтҗанов (1999)|Марат Әхмәтҗанов]] (23 яшь, [[Нуриман районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Николай Әхмәтҗанов]] ([[Новоуткинск]], [[Свердловск өлкәсе]])<ref>[https://66.ru/news/incident/251704/ На Украине погибли как минимум 40 солдат из Свердловской области. Список.]</ref> # [[Рөстәм Әхмәтҗанов]] ([[Көлмез (Киров өлкәсе)|Көлмез]], [[Киров өлкәсе]])<ref>[https://gorodkirov.ru/news/pod-ukrainskim-izyumom-pogib-desantnik-iz-kilmezi/ Под украинским Изюмом погиб десантник из Кильмези.]</ref> # [[Рафаэль Әхмәтов]] ([[Ырынбур]], [[Ырынбур өлкәсе]])<ref>[https://56orb.ru/news/society/13-05-2022/v-orenburge-prostilis-s-pogibshim-na-ukraine-ofitserom-rafaelem-ahmetovym В Оренбурге простились с погибшим в ходе спецоперации на Украине Рафаэлем Ахметовым.]</ref> # [[Рөстәм Әхмәтов (1993)|Рөстәм Әхмәтов]] (29 яшь, [[Әгерҗе]], Татарстан) <ref>[http://agryz-rt.ru/news/nasha-zhizn/v-agryze-prostilis-s-geroicheski-pogibshim-na-ukraine-rustamom-akhmetovym В Агрызе простятся с героически погибшим на Украине Рустамом Ахметовым]</ref> # [[Фидарис Әхмәтов]] (35 яшь, [[Тәтешле районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Андрей Әхмәтшин]] ([[Тольятти]], [[Самар өлкәсе]])<ref>[https://www.samara.kp.ru/daily/27377.5/4570103/ "Он умер ради жизни других": погибшего на Украине старшину из Тольятти посмертно представили к Ордену.]</ref> # [[Руслан Әхмәтшин]], өлкән лейтенант, танкист, (25 яшь, [[Кизнер]], Удмуртия) <ref name="Tatar Today">[https://tatar-today.ru/2022/05/75372/ Украинада Казан танк училищесыннан тагын 4 офицер һәлак булган.] Tatar Today — татар яңалыклары</ref>. # [[Мәлик Әхтәров]] ([[Екатеринбург]], Свердловск өлкәсе)<ref name="ТС" /> # [[Рафил Әюпов]] (46 яшь, [[Белорет районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> === Б === # [[Илнар Байҗигетов]] (24 яшь, [[Учалы районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Рөстәм Бакиров]] (27 яшь, [[Дүртөйле]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Алмаз Батанов]], лейтенант, танкист (1999, [[Казан]]) # [[Артур Батыров]], өлкән лейтенант (28 яшь, [[Дәүләкән]], Башкортстан)<ref>''Азат Гиззатуллин''. [https://www.bashinform.ru/news/social/2022-05-23/v-bashkirii-prostilis-so-starshim-leytenantom-arturom-batyrovym-pogibshim-na-territorii-ukrainy-2814453 В Башкирии простились со старшим лейтенантом Артуром Батыровым, погибшим на территории Украины.] ИА «Башинформ», 23.05.2022</ref> # [[Байегет Бикбулатов]] (20 яшь, [[Бөрҗән районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Дамир Бикмансуров]] ([[Юкамен районы]], Удмуртия)<ref>[https://www.udm-info.ru/news/society/17-04-2022/urozhenets-udmurtii-damir-bekmansurov-pogib-na-ukraine%3famp=1 Уроженец Удмуртии Дамир Бекмансуров погиб на Украине.]</ref> # [[Ринат Бикмурзин]] (2о яшь, [[Иске Шөгер]], [[Лениногорск районы]], Татарстан)<ref>[https://leninogorsk.tatarstan.ru/index.htm/news/2107183.htm В Лениногорском районе простились с сержантом Ринатом Бекмурзиным.] Лениногорский муниципальный район и город Лениногорск</ref> # [[Сынбулат Билалов]] (21 яшь, [[Бөрҗән районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> === В === # [[Виктор Вәлиев]] ([[Киев]], Украина)<ref>[https://i-ua.tv/society/32881-zahynuv-viktor-valieiev-kolyshnii-dyrektor-asotsiatsii-it-ukrainy Загинув Віктор Валєєв, колишній директор асоціації ІТ України.]{{ref-ua}}</ref> # [[Данил Вәлиев]] (31 яшь, [[Чакмагыш районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Данис Вәлиев]] (21 яшь, [[Дурасау (Чишмә районы)|Дурасов]], [[Чишмә районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Зөфәр Вәхиев]] (23 яшь, [[Маты (Балтач районы)|Маты]], [[Балтач районы (Башкортстан)|Балтач районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Гомәр Волков]] ([[Кырым]])<ref>[https://www.24tv.ua/ru/u-vijni-za-ukrainu-zaginuv-krimskotatarskij-boyec-umer-volkov_n1895031/amp В войне за Украину погиб крымскотатарский боец Умер Волков.]</ref> === Г === # [[Рәсим Габидуллин]] ([[Дүртөйле районы]], Башкортстан)<ref>[https://vk.com/wall-207039849_48316 Расим Габидуллин из Башкирии погиб во время..] ВКонтакте</ref> # [[Виталий Габтуллин]] ([[Лысьва]], Пермь крае)<ref name="ПА" /> # [[Рөстәм Газизов]] (20 яшь, [[Балакатай районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Ренат Гайсин]], подполковник (1983, Казан) # [[Илнур Гайфетдинов]], фельдшер (2000, [[Кукмара районы]]) # [[Илгиз Гайфуллин]] (26 яшь, [[Учалы районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Әмир Галиәкбәров]] ([[Кызыл Алан (Нократ Аланы районы)|Кызыл Алан]], [[Нократ Аланы районы]], [[Киров өлкәсе]]) # [[Артём Галиев]] ([[Фаленки районы]], [[Киров өлкәсе]])<ref>[https://www.gtrk-vyatka.ru/vesti/incidents/amp/72956-major-iz-falenskogo-rajona-pogib-v-boju-na-ukraine.html Майор из Фалёнского района погиб в бою на Украине.]</ref> # [[Илдар Галиев]], рядовой ([[Балтач районы]]) # [[Илдар Гализиев]] ([[Подовинное]], [[Октябрьское районы (Чиләбе өлкәсе)|Октябрьское районы]], [[Чиләбе өлкәсе]])<ref>[https://74.ru/text/incidents/2022/06/04/71385302/ В Челябинской области простились с погибшим на Украине 19-летним ефрейтором.]</ref> # [[Рудольф Галимҗанов]] ([[Чусавай|Чусовой]], Пермь крае) # [[Руслан Галимов]] (42 яшь, [[Салават районы]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> # [[Илшат Галин]] (28 яшь, Бөрҗән районы, Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Илвир Галләмов]], өлкән лейтенант, танк взводы командиры (1997, БР, [[Кушнаренко районы]], [[Калтай (Кушнарин районы)|Калтай]])<ref> # [[Илшат Галләмов]] ([[Яңа Пижмар]], [[Мари-Төрек районы]], [[Мари Ил]])[https://ok.ru/dorogamipamyiti/topic/154011032692096 ПАМЯТИ СТАРШЕГО ЛЕЙТЕНАНТА ВООРУЖЕННЫХ СИЛ РФ ГАЛЛЯМОВА]</ref>.<ref name="kazanreporter2304">{{cite web|url=https://kazanreporter.ru/news/49198_stalo-izvestno-o-gibeli-na-ukraine-semi-vypusknikov-kazanskogo-tankovogo-ucilisa|title = Еще пять выпускников казанского танкового училища погибли на Украине|publisher=«Казанский репортёр» порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[23 апрель]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[23 апрель]] көне|language= [[русча]]}}</ref> # [[Руслан Галләмов]], прапорщик (1988, [[Чаллы]]) # [[Линар Гарипов]] (22 яшь, [[Салават (шәһәр)|Салават]])<ref name="kazanreporter2304"/><ref>[http://www.gorodsalavat.ru/news.php?id=1078 www.gorodSalavat.ru - Житель Салавата Линар Гарипов погиб на Украине.] Сайт города Салават, 25.03.2022</ref> # [[Риф Гафаров]] (38 яшь, [[Балакатай районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Руслан Гашиятуллин]] ([[Сафакүл]], [[Сафакүл районы]], [[Курган өлкәсе]])<ref>[https://45.ru/text/incidents/2022/03/24/70528796/ В Зауралье простятся с военнослужащим Русланом Гашиятуллиным, погибшим на Украине.]</ref> # [[Шамил Гаязетдинов]] ([[Уразавыл]], [[Кызыл Октябрь районы]], [[Түбән Новгород өлкәсе]])<ref>[https://www.nn.aif.ru/amp/society/34-letniy_shamil_gayazetdinov_iz_nizhegorodskoy_oblasti_pogib_na_ukraine 34-летний Шамиль Гаязетдинов из Нижегородской области погиб на Украине.]</ref> # [[Ленар Гәрәев]] (32 яшь, [[Тәбәрле]], [[Әгерҗе районы]], Татарстан) <ref>[http://agryz-rt.ru/news/nasha-zhizn/v-agryzskom-rayone-prostilis-s-geroicheski-pogibshim-na-ukraine-lenarom-garaevym В Агрызском районе простились с героически погибшим на Украине Ленаром Гараевым.] Агрызские вести, 9.07.2022</ref> # [[Сергей Гобәйдуллин]] ([[Чибәркүл]], Чиләбе өлкәсе)<ref name="КД" /> # [[Файл:RIAN archive 470774 Gold Star medal (cropped).jpg|15px|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале - 2022]] [[Дамир Гыйлемханов (1999)]], танк механигы, ефрейтор (Казан) # [[Равил Ринат улы Гомәров| Равил Гомәров]] ([[Салават (шәһәр)|Салават]], Башкортстан) <ref>''Ирина Кудрина''. [https://gorobzor.ru/novosti/proisshestviya/170975-v-salavate-provodili-v-posledniy-put-ravilya-gumerova-pogibshego-na-ukraine В Салавате проводили в последний путь Равиля Гумерова, погибшего на Украине.] Новости Уфы и Башкирии, 09.07.2022</ref> # [[Сергей Гыйззәтуллин]] ([[Канлы (Кушнарин районы)|Канлы]], [[Кушнарен районы]], Башкортстан)<ref>[https://bash.news/news/181165-v-bashkirii-prostilis-s-pogibshim-na-ukraine-sergeem-gizatullinym В Башкирии простились с погибшим на Украине Сергеем Гизатуллиным]</ref> # [[Руслан Гыйлемханов]] (35 яшь, [[Дүртөйле]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Илмир Гыймалетдинов]] (43 яшь, [[Бүздәк районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> === Д === # [[Марат Дәүләнов]] ([[Абзан (Архангель районы)|Абзан]], [[Архангель районы]], Башкортстан)<ref>[https://ok.ru/amrarhangel/topic/154969137338581 Сегодня в последний путь проводили – уроженца..]</ref> # [[Өметҗан Дәүләтов]] ([[Чиләбе]], Чиләбе өлкәсе)<ref name="КД" /> # [[Олег Дещеня-Стриж]] ([[Яхшы Бай]], [[Азнакай районы]], [[Татарстан]])<ref>[https://www.tatar-inform.ru/news/ryadovoi-iz-tatarstana-pogib-vo-vremya-specoperacii-na-ukraine-5873681 Рядовой из Татарстана погиб во время спецоперации на Украине.]</ref> # [[Дмитрий Дормидонтов]] ([[Теләче районы]], [[Кылбагыш]]) # [[Марат Дүсәкәев]] (Омск өлкәсе)<ref>[https://m.bk55.ru/news/article/202341/ Еще четверо жителей Омской области погибли в ходе спецоперации на Украине.]</ref> === З === # [[Вадим Заһиров]] (21 яшь, [[Борай районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Айрат Заһитов]] (21 яшь, [[Салават районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Рәмис Заһретдинов]], майор (34 яшь, [[Яр Чаллы]])<ref>[https://chelny-izvest.ru/news/facts/v-boyakh-na-ukraine-pogib-urozhenets-naberezhnykh-chelnov-ramis-zagretdinov?utm_source=yxnews&utm_medium=desktop В боях на Украине погиб уроженец Набережных Челнов Рамис Загртдинов.] Челнинские известия. 14.05.2022</ref> # [[Айгиз Закиров]] (20 яшь, [[Учалы районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Рушан Закиров]] (19 яшь, [[Дуван районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Эльвир Зимасов]] ([[Түбән Авыл (Барда районы)|Түбән Авыл]], [[Барда районы]], [[Пермь крае]]) # [[Илгизәр Зиннуров]] (25 яшь, [[Кыйгы районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> === Җ === # [[Ренат Җангалиев]] (38 яшь, [[Аскын районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Илсур Җанюлдашев]] (34 яшь, [[Сибай]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> === И === # [[Айнур Измайлов]], танк взводы командиры, лейтенант (1998, Кукмара районы) # [[Файл:RIAN archive 470774 Gold Star medal (cropped).jpg|15px|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале - 2022]] [[Тамерлан Илһамов]] ([[Әбҗәлил районы]], Башкортстан)<ref>[https://vk.com/wall-115466005_310269 В Башкирии простились с Тамерланом Ильгамовым.] ВКонтакте</ref><ref>[https://bash.bashinform.ru/news/politics/2022-08-01/ike-ya-tashyby-a-lg-nd-n-u-r-s-y-geroyy-iseme-birelde-2894549 Ике яҡташыбыҙға үлгәндән һуң Рәсәй геройы исеме бирелде.] Башинформ МА, 1.08.2022</ref> # [[Илдус Иманаев]] (32 яшь, [[Чишмә районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Руслан Исәнбаев]] (22 яшь, [[Салават районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Файл:RIAN archive 470774 Gold Star medal (cropped).jpg|15px|Россия Федерациясе Каһарманының Алтын Йолдыз медале - 2022]] [[Дамир Исламов (1996)]] ([[Лениногорск]]) # [[Самат Ишкилдин]] (42 яшь, [[Зиянчура районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Эдуард Ишманов]] ([[Әрәмә авыл|Әрәмә]], Барда районы, Пермь крае)<ref name="ПА">[https://www.perm.aif.ru/amp/incidents/nevernuvshiesya_spisok_pogibshih_na_ukraine_voennyh_iz_permskogo_kraya Невернувшиеся. Список погибших на Украине военных из Пермского края]</ref> # [[Александр Иштирәков]] ([[Новоуральск]], Свердловск өлкәсе)<ref name="ТС">[https://www.tagilcity.ru/news/incident/14-04-2022/spisok-pogibshih-sverdlovchan-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine%3famp=1 Список погибших свердловчан в ходе спецоперации на Украине (обновляется).]</ref> === Й === # [[Морат Йосыпов]], механик-радиотелефончы (2000, [[Иске Мөхәммәт]], [[Кыйгы районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> === К === # [[Илназ Кадыйров]], капитан, танк ротасы командиры (34 яшь, Казан) <ref>[https://kazanreporter.ru/news/49337_na-ukraine-pogib-komandir-roty-iz-kazani Казанский репортер: На Украине погиб командир роты из Казани.] Казанский репортер, 2.05.2022</ref> # [[Данил Казаков]] ([[Бөгелмә]])<ref name="prokazan20220421">{{cite web|url=https://prokazan.ru/news/view/157275|title = НА УКРАИНЕ ПОГИБ СЕРЖАНТ ИЗ ТАТАРСТАНА, КОМАНДИР ТАНКА АРТЕМ НАГОРКИН|publisher=«ProKazan» порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[21 апрель]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[23 апрель]] көне|language= [[русча]]}}</ref> # [[Артур Камалов]] ([[Әҗәкүл]], [[Актаныш районы]], Татарстан) <ref>[https://vk.com/wall-210977916_10517 Сегодня актанышцы простились с погибшим..]. ВКонтакте</ref> # [[Денис Камалов]] (28 яшь, [[Уфа]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Хәкимҗан Карагулов]] (24 яшь, Бөрҗән районы, Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Динаф Касыймов]] (20 яшь, [[Авык-Бүләк]], [[Тәтешле районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/><ref name="ПА" /> # [[Рәмис Каюмов]] ([[Бөгелмә районы]], [[Татарстан]])<ref>[https://www.kommersant.ru/amp/5382047 В Татарстане простились с погибшим в ходе спецоперации на Украине военнослужащим.]</ref> # [[Альберт Кәримов (1984)|Альберт Кәримов]], спецназ подполковнигы (38 яшь, [[Тирлән (авыл)|Тирлән]], [[Белорет районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Тимур Килмөхәммәтов]] (22 яшь, Учалы районы, Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Инсур Кинҗәкәев]] (34 яшь, Бөрҗән районы, Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Олег Кириллов]] (Кукмара районы, [[Түбән Чура]]) # [[Марсель Корманалин]], (28 яшь, [[Кырмыскалы районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Нурлан Куҗбасаров]] ([[Сосновка (Бреды районы)|Сосновка]], [[Бреды районы]], Чиләбе өлкәсе)<ref name="Пчела" /> # [[Тимур Кыпчатов]] ([[Иске Кулаткы]], [[Иске Кулаткы районы]], [[Сембер өлкәсе]])<ref name="УКП">[https://www.ul.kp.ru/daily/27399/4595610/Военные из Ульяновска и Ульяновской области, погибшие на Украине в 2022 году во время спецоперации.]</ref> === Л === # [[Айнур Латыйпов]] ([[Борай районы]], Башкортстан)<ref>[https://prufy.ru/news/society/127584-v_bashkirii_prostilis_s_22_letnim_soldatom_pogibshim_na_ukraine/ В Башкирии простились с 22-летним солдатом, погибшим на Украине]</ref> === М === # [[Михаил Масякин]] (23 яшь, [[Бакалы (Чиләбе өлкәсе)|Бакалы]], [[Нагайбәк районы]], [[Чиләбе өлкәсе]])<ref>[https://www.chelyabinsk-news.net/society/2022/03/21/353421-amp.html Уроженец Нагайбакского района погиб на территории Украины.]</ref> # [[Ренад Мәҗитов]] (1972―2022, [[Лаеш районы]], Татарстан) <ref>''Саша Ларина.'' [http://laishevskyi.ru/news/novosti/segodnya-vsem-selom-zhiteli-tat-yantyka-khoronili-pogibshego-v-voennoy-spetsoperatsii-na-ukraine Сегодня всем селом жители Тат. Янтыка хоронили погибшего в спецоперации на Украине.] Камская новь, 21.06.2022</ref> # [[Илья Мәүлетов]] ([[Ырынбур]], [[Ырынбур өлкәсе]])<ref>[https://www.ural56.ru/amp/news/678140/ «Невыносимо хочет домой»: В ходе спецоперации на Украине погиб 20-летний Илья Маулятов из Оренбурга]</ref> # [[Азат Мозафаров]] (23 яшь, [[Идрис (Салават районы)|Идрис]], [[Салават районы]], [[Башкортстан]])<ref>[https://ufa1.ru/text/incidents/2022/05/28/71367155/ В ходе спецоперации на Украине погиб контрактник из Башкирии Азат Музафаров.]</ref> # [[Илмир Монасыйпов]] (20 яшь, [[Ташлыяр (Мөслим районы)|Ташлыяр]], [[Төслим районы]], Татарстан)<ref>[https://muslumovo.tatarstan.ru/index.htm/news/2096571.htm В Муслюмовском районе простились с солдатом Ильмиром Мунасиповым.] Муслюмовский муниципальный район, 16.06.2022</ref> # [[Тимур Моратов]], (37 яшь, [[Зиянчура районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Марат Мостафин (1985)|Марат Мостафин]], (37 яшь, [[Дүртөйле]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Руслан Мөдәрисов]] ([[Шахи (Алтай крае)|Шахи]], [[Павловск районы]], [[Алтай крае]])<ref>[https://www.brl.mk.ru/amp/social/2022/04/05/v-altayskom-krae-pokhoronili-eshhe-odnogo-uchastnika-specoperacii-na-ukraine.html В Алтайском крае похоронили еще одного участника спецоперации на Украине.]</ref> # [[Нил Мөслимов]], гранатометчик (2003, [[Ахун]], Учалы районы, Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Вадим Мөхәммәдов]] (26 яшь, [[Мәчетле районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Марат Мөхәммәдиев]] (35 яшь, [[Учалы районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Рәхимҗан Мөхетдинов]] (28 яшь, [[Әбҗәлил районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Гаян Муллаҗанов]] ([[Азнакай районы]])<ref name="prokazan20220421"/> === Н === # [[Игорь Насыйбуллин]] (Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Рәмис Насыйров]] ([[Иске Кулаткы]], [[Иске Кулаткы районы]], [[Сембер өлкәсе]])<ref>[https://www.ul.kp.ru/daily/27395/4591384/ Список военных из Ульяновска и Ульяновской области, погибших на Украине в 2022 году во время спецоперации]</ref> # [[Артур Нәбиуллин]] (37 яшь, [[Яңавыл]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Рәмзәл Нәфыйков]] (23 яшь, [[Бишбүләк районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Рамил Нигъмәтуллин]], (Мәсәгуть, [[Дуван районы]], Башкортстан)<ref>[https://ufa1.ru/text/incidents/2022/08/10/71557424/ В Башкирии простятся с погибшим на Украине 29-летним солдатом Рамилем Нигматуллиным]</ref> # [[Динар Низаев]], (24 яшь, [[Кушнарин районы]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Линар Ниязов]] (Омск өлкәсе)<ref>[https://omsk.bezformata.com/listnews/spetcoperatcii-na-ukraine-omichah/105472239/ Власти региона сообщили еще о четырех погибших в спецоперации на Украине омичах.]</ref> # [[Инсаф Нуруллин]] ([[Урта Кирмән]], [[Мамадыш районы]], Татарстан)<ref>''Анна Лисина.'' [http://mamadysh-rt.ru/news/obshchestvo/v-mamadyshe-prostilis-s-pogibshim-na-ukraine-insafom-nurullinym В Мамадыше простились с погибшим на Украине Инсафом Нуруллиным.] Нократ, 23.07.2022</ref> # [[Тимур Нухов]] (23 яшь, [[Балтач районы (Башкортстан)|Балтач районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> === П === # [[Руслан Петрухин]] ([[Чкаловский (Ырынбур өлкәсе)|Чкаловский]], [[Әсәкәй районы]], [[Ырынбур өлкәсе]])<ref name="ИН" /> === Р === # [[Равил Рамазанов]] ([[Түбән Кама]], [[Татарстан]])<ref>[https://kazanfirst-ru.turbopages.org/kazanfirst.ru/s/news/582448?utm_source=yxnews&utm_medium=mobile&utm_referrer=https%3A%2F%2Fyandex.ru%2Fnews%2Fstory%2FNaUkraine_vkhode_specoperacii_pogib_37-letnij_zhitel_Nizhnekamska--33f60128e7de77e8b0371c41f50f5d2f В спецоперации на Украине погиб слесарь-ремонтник нижнекамского предприятия.]</ref> # [[Айнур Раянов]] (31 яшь, [[Чакмагыш районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Арсен Рәимов]], өлкән лейтенант, (29 яшь, [[Мәләвез районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Андрей Рәхмәтуллин]] ([[Түбән Новгород]])<ref>[https://newsroom24.ru/news/zhizn/244687/ Еще 11 нижегородских военных погибли при спецоперации на Украине]</ref> # [[Әскәр Робортдинов]] ([[Уфа]], Башкортстан) <ref>[https://vk.com/wall-92153664_53050 Проводили в последний путь нашего земляка.] Советский район Уфы ВКонтакте</ref> # [[Данис Рыбаков]] (23 яшь, [[Туймазы районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> === С === # [[Рүзәл Сабирҗанов]] ([[Кукмара районы]], [[Татарстан]])<ref>[https://www.kazan.mk.ru/amp/incident/2022/06/03/21letniy-soldat-iz-tatarstana-pogib-na-ukraine.html 21-летний солдат из Татарстана погиб на Украине.]</ref> # [[Илдар Садриев]] (22 яшь, [[Яр Чаллы]], Татарстан) <ref>[https://chelny-biz.ru/news/506267/ Выпускника колледжа, погибшего на Украине, похоронили в Тукаевском районе.] chelny-biz.ru, 29.06.2022</ref> # [[Ирек Садыйков]] (24 яшь, [[Мамадыш районы]], Югары Ошма)<ref name=":Ирек мәйданы">Без сакламасак, кем саклар. [[Ирек мәйданы (газета)|Ирек мәйданы]], 19.05.2022, 3нче бит</ref> # [[Руслан Садыйков]] (Казан)<ref name="prokazan20220421"/> # [[Рәшид Салаватов]] ([[Алешкин (Волгоград өдкәсе)|Алешкин]], [[Чернышковски районы]], [[Волгоград өлкәсе]])<ref name="ИН">[https://islamnews.ru/2022/3/28/voiny-tatary-i-bashkiry-pavshie-v-khode-spetsoperatsii-rf Воины-татары и башкиры, павшие в ходе спецоперации РФ. IslamNews.]</ref> # [[Денис Сафин]] (27 яшь, [[Белорет районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Артур Саяпов]] (26 яшь, [[Ильино-Поляна]], [[Благовещен районы]], Башкортстан)<ref>[https://ufa.aif.ru/politic/na_ukraine_pogib_leytenant_artur_sayapov_iz_bashkirii На Украине погиб лейтенант Артур Саяпов из Башкирии.] АиФ Уфа, 19.07.2022</ref> # [[Артур Сәетов]] (25 яшь, [[Шаран районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Винер Сәйфуллин]], механик-йөртүче (1999, [[Югары Кыйгы]], [[Кыйгы районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Илдар Сәйфуллин]] ([[Урыссу]], [[Ютазы районы]], Татарстан)<ref>[https://tatar-inform.tatar/news/ukrainadagy-maxsus-operaciyada-tatarstan-egete-kapitan-ildar-saifullin-halak-bulgan-5857037 Украинадагы махсус операциядә Татарстан егете капитан Илдар Сәйфуллин һәлак булган.] [[Татар-информ]], 7.07.2022</ref> # [[Камил Сәйфуллин]] (35 яшь, [[Уфа]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Руслан Сәйфуллин]], (Күктәкә, [[Азнакай районы]])<ref>''Лиза Нурлыева''. [http://aznakaevo-rt.ru/news/җәmgyiyat/tymytyk-m-kktk-il-iminlegen-saklagan-uly-beln-khushlashty Тымытык һәм Күктәкә ил иминлеген саклаган улы белән хушлашты.] [[ Маяк (Азнакай, гәзит)|Маяк]], 14.05.2022</ref> # [[Данис Сәләхетдинов]], прапорщик (1986, Казан) # [[Руслан Сәфәров]] ([[Бакчагөл]], [[Бараба районы]], [[Новосибирск өлкәсе]])<ref>[https://www.vn.ru/news-vodolaz-razvedchik-ruslan-safarov-iz-barabinskogo-rayona-pogib-na-ukraine/amp/ Водолаз-разведчик Руслан Сафаров из Барабинского района погиб на Украине.]</ref> # [[Илнур Сибгатуллин]], сержант (1990, [[Түбән Кама]]) # [[Денис Собханкулов]] (29 яшь, [[Әлшәй районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Вячеслав Солтанов]] ([[Коншак районы]], Чиләбе өлкәсе)<ref name="Пчела">[https://pchela.news/news/detail/21632 Во время спецоперации на Украине погиб 28-летний ефрейтор из Челябинской области.]</ref> # [[Фидан Солтанов]] (23 яшь, [[Әбҗәлил районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Галинур Сөләйманов]] ([[Яңа Мөсет]], [[Бөрҗән районы]], Башкортстан)<ref>h[ttps://vk.com/gazizmanapov Бөрйән ере тағы ла оло юғалтыу кисерҙе]</ref> # [[Динар Сөләйманов]] (30 яшь, [[Уфа районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Тимур Сөләйманов]] ([[Пенза]])<ref>[https://www.e1.ru/text/world/2022/03/24/70524677/?utm_source=vk&utm_medium=social&utm_campaign=e1 «Он позвонил в день смерти». На Украине погиб офицер из Екатеринбурга.]</ref> === У === # [[Артём Уразаев]] ([[Колюткино (Белоярски шәһәр бүлгесе)|Колюткино]], [[Белоярский шәһәр округы]], Свердловск өлкәсе)<ref name="ТС" /> # [[Илдар Усманов]] ([[Иске Кулаткы]], [[Иске Кулаткы районы]], [[Сембер өлкәсе]]) # [[Галим Усманов]] (37 яшь, [[Әбҗәлил районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Илгиз Усманов]] (38 яшь, Чишмә районы, Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> === Ф === # [[Айдар Фазылов]] (37 яшь, [[Дүртөйле районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Айрат Фатыйхов]] (32 яшь, [[Миякә районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Рәнис Фәсхитов]] (21 яшь, [[Абзай (Кыйгы районы)|Абзай]], [[Кыйгы районы]], Башкортстан) <ref>[https://vk.com/wall306580157_9541 С прискорбием сообщаю, что при исполнении воинского.] Зухра Гордиенко ВКонтакте</ref> # [[Данил Фәттахов]] (37 яшь, [[Уфа]], Башкортстан)<ref>[https://vk.com/wall-30988252_1894227?z=photo-30988252_457377071%2Falbum-30988252_00%2Frev В Уфе простились с Данилом Фаттаховым, погибшим..] Кумертау ВКонтакте</ref><ref name=":Пруфы" /> === Х === # [[Камил Хәбибнаҗаров]] ([[Новосибирск]])<ref>[https://ngs.ru/text/world/2022/04/11/71247221/ В Новосибирске похоронили 21-летнего ефрейтора, погибшего на Украине, — для опознания понадобился ДНК-тест.]</ref> # [[Рәмис Хәбибуллин]] ([[Мансур (Неверкин районы)|Мансур]], [[Неверкино районы]], [[Пенза өлкәсе]]) # [[Игорь Хаҗиәхмәтов]] ([[Каневская районы]], [[Краснодар крае]])<ref>[https://www.kanevskadm.ru/news/kanevskoy-rayon-prostilsya-s-voinami-pogibshimi-vo-vremya-spetsoperatsii-na-ukraine/ Каневской район простился с погибшими во время спецоперации на Украине]</ref> # [[Айдар Хайров]] (39 яшь, [[Норлат]], Татарстан)<ref>[http://nurlat-tat.ru/news/novosti/segodnya-v-nurlate-prostilis-s-aydarom-khayrovym Сегодня в Нурлате простились с Айдаром Хайровым]</ref> # [[Илназ Харисов]] ([[Яшел Үзән]])<ref name="kazanfirst20220420">{{cite web|url=https://kazanfirst.ru/news/579019|title = В Зеленодольске похоронили погибшего на Украине Ильназа Харисова|publisher=«KazanFirst» порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[20 апрель]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[23 апрель]] көне|language= [[русча]]}}</ref> # [[Айнур Хаҗиев]] (21 яшь, [[Шаран районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Рамил Хафизов]] ([[Авыргазы районы]], Башкортстан)<ref>[https://www.ufa.kp.ru/online/news/4870841/ В Башкирии простились с погибшим в ходе СВО на Украине капитаном Рамилем Хафизовым.] KP.RU</ref> # [[Тимур Хәйруллин]] (27 яшь, [[Учалы районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Вадим Хәкимов]] (26 яшь, [[Кырмыскалы районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Руслан Хәлимов]] (22 яшь, [[Әлшәй районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Марат Хәлитов]] ([[Ташлы районы]], [[Ырынбур өлкәсе]])<ref>[https://www.orenburg.media/%3fp=126575&amp На Украине погиб спецназовец из Оренбургской области.]</ref> # [[Марсель Хәлиуллин]] (22 яшь, Кушнаренко районы, Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Наил Хәлиуллин]], өлкән сержант, {{comment|ирекле|доброволец}} (49 яшь, Яр Чаллы) <ref>[https://kazanreporter.ru/news/49329_49-letnij-soldat-dobrovolec-iz-tatarstana-pogib-na-ukraine Казанский репортер: На Украине погиб 49-летний доброволец из Набережных Челнов]</ref> # [[Ришат Хәлиуллин]] ([[Мәмәшир|Мәмәшир, Кукмара районы, Татарстан]]<ref>[https://www.kazanfirst.ru/news/588537%3famp=1 В ходе спецоперации на Украине погиб житель Кукморского района Татарстана]</ref> # [[Динар Хәмитов (1980)]] ([[Питрәч]]) # [[Илшат Хәмидрәхимов]], взвод командиры, өлкән лейтенант (26 яшь, [[Аксубай районы]])<ref>[http://shahrikazan.ru/news/kyiskacha-yaңalyiklar/kechkendn-sportchy-ide-tatarstanda-tagyn-ber-batyr-soldat-beln-khushlashtylar "Кечкенәдән спортчы иде...": Татарстанда тагын бер батыр солдат белән хушлаштылар.] aksubayevo.ru, 8.05.2022</ref> # [[Таһир Хәсәнов]] ([[Югары Ләмәз]], [[Архангель районы (Башкортстан)|Архангель районы]], [[Башкортстан]])<ref>[https://www.gorobzor.ru/amp/novosti/proisshestviya/169780-v-hode-specoperacii-na-territorii-ukrainy-pogib-tagir-hasanov-iz-bashkirii В ходе спецоперации на территории Украины погиб Тагир Хасанов из Башкирии.]</ref> # [[Габдрахман Хисаметдинов]] ([[Яңа Атъял]], [[Яулытора районы]], [[Төмән өлкәсе]])<ref>[https://vsluh.ru/novosti/obshchestvo/v-tyumenskoy-oblasti-proshchayutsya-s-eshche-dvumya-voennymi-pogibshimi-na-ukraine_378704/ В Тюменской области прощаются с еще двумя военными, погибшими на Украине.]</ref> # [[Вадим Хисмәтуллин]] (34 яшь, [[Яңавыл]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Айнур Холматов]] (19 яшь, [[Дәүләкән]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Илнур Хөснетдинов]] (25 яшь, [[Салават районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> === Ш === # [[Гафур Шакирҗанов]], танк взводы командиры, өлкән лейтенант (1996, Яшел Үзән) # [[Азат Шакиров]] (''DJ Mongol'', 34 яшь, [[Уфа]], Башкортстан)<ref>[https://prufy.ru/news/society/127169-na_ukraine_pogib_izvestnyy_ufimskiy_didzhey_azat_shakirov_dj_mongol/ На Донбассе погиб известный уфимский DJ Mongol Азат Шакиров]</ref> # [[Ильяс Шамигулов]] (26 яшь, Бөрҗән районы, Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> # [[Рамил Шабуров]] (47 яшь, [[Танай (Алабуга районы)|Танайка]], [[Алабуга районы]]) <ref>[https://smartik.ru/elabuga/post/166198045 В Елабужском районе сегодня простились с погибшим.] Елабуга Онлайн, 21.06.2022</ref> # [[Эдуард Шәйдуллин]] (30 яшь, [[Яңавыл]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Эдуард Шаһиев (2001)|Эдуард Шаһиев]] ([[Такталым]], [[Коншак районы]], [[Чиләбе өлкәсе]])<ref>[https://www.kommersant.ru/amp/5366804 Военный из Кунашакского района погиб в ходе спецоперации на Украине.]</ref> # [[Дамир Шәймәрданов]], өлкән лейтенант, танкист ([[Йошкар-Ола]], [[Мари Ил]])<ref name="Tatar Today" /> # [[Изгар Шәйхелисламов]] (33 яшь, [[Иглин районы]], Башкортстан) <ref name=":Пруфы" /> # [[Равил Шәмсетдинов]] ([[Әбләз (Ырынбур өлкәсе)|Әбләз]], Саракташ районы, Ырынбур өлкәсе)<ref>[https://56orb.ru/news/society/12-05-2022/v-saraktashskom-rayone-pohoronili-pogibshego-na-ukraine-voennosluzhaschego В Саракташском районе похоронили погибшего на Украине военнослужащего.]</ref> # [[Гадел Шәмгунов]], өлкән сержант (1993, Казан) <ref>[https://kazanreporter.ru/news/49067_tatarstanec-damir-gilemhanov-pogib-na-ukraine-emu-prisvoeno-zvanie-geroa-rossii Татарстанец Дамир Гилемханов погиб на Украине. Ему присвоено звание Героя России.] Казанский репортер, 15.04.2022</ref> # [[Артур Шәрәфиев]] (2001, Яр Чаллы) # [[Дим Шәрипов]] (44 яшь, [[Мәләвез]], Башкортстан)<ref name=":Пруфы" /> # [[Илнар Шәфигуллин]] (23 яшь, [[Олы Бакырчы]], [[Апас районы]], Татарстан)<ref>[https://vk.com/wall-201846714_744 В селе Большие Бакрче Апастовского района.] Апастовский муниципальный район ВКонтакте</ref> # [[Роман Шәфыйков]] (29 яшь, [[Уфа]], [[Башкортстан]])<ref name=":Пруфы" /> === Ю === # [[Марат Юнысов (2001)|Марат Юнысов]] ([[Карталы районы]], Чиләбе өлкәсе)<ref name="КД">[https://www.kursdela.biz/news/society/10-05-2022/spisok-pogibshih-yuzhnouraltsev-v-hode-spetsoperatsii-na-ukraine%3famp=1 Список погибших южноуральцев в ходе спецоперации на Украине.]</ref> === Я === # [[Руслан Язданов]] (27 яшь, Когалым-[[Әлмәт]])<ref name=":Ирек мәйданы" /> # [[Айнур Ямалов]] ([[Амангилде (Әбҗәлил районы)|Амангилде]], [[Әбҗәлил районы]], [[Башкортстан]])<ref>[https://74.ru/text/incidents/2022/05/27/71363561/ В Башкирии простились с погибшим на Украине уроженцем Магнитогорска. Он посмертно награжден орденом Мужества]</ref> # [[Дим Ямилхин]] ([[Учалы]], Башкортстан)<ref>[https://vk.com/wall-165286587_42657 29 июня 2022 года при исполнении воинского..] Учалинская правда ВКонтакте</ref> # [[Айнур Янышев]] (36 яшь, [[Миякә районы]], Башкортстан)<ref name="Kp.Ufa"/> == Моны да карагыз == * ''[[Россия Федерациясе]] [[Россия Федерациясе дәүләт бүләкләре|дәүләт бүләкләре]]'' ([[:ru:Государственные награды Российской Федерации|ru]]) {{*}} [[Россия Федерациясе Каһарманы]] * ''[[Украина]] [[Украина дәүләт бүләкләре|дәүләт бүләкләре]]'' ([[:ru:Государственные награды Украины|ru]]) {{*}} [[Украина Каһарманы]]'' ([[:ru:Герой Украины|ru]]) * ''[[Луганск Халык Җөмһүрияте]] [[Луганск Халык Җөмһүрияте дәүләт бүләкләре|дәүләт бүләкләре]]'' ([[:ru:Награды Луганской Народной Республики|ru]]) {{*}} [[Луганск Халык Җөмһүрияте Каһарманы|Каһарманы]] * ''[[Донецк Халык Җөмһүрияте]] [[Донецк Халык Җөмһүрияте Каһарманы|Каһарманы]]'' ([[:ru:Герой Донецкой Народной Республики|ru]]) * [[«Телсез Күке» спектакле]] * [[Татарлар — Советлар Берлеге Каһарманнары исемлеге]] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == * {{cite web|url=https://www.azatliq.org/a/31759329.html|title = Путин сугышы корбаннары|publisher=[[Азатлык радиосы]] порталы|author=|accessdate=[[2022 ел]]ның [[20 апрель]] көне|language= [[татарча]]}} * {{cite web|url=https://islamnews.ru/news-voiny-tatary-i-bashkiry-pavshie-v-khode-spetsoperatsii-rf|title = Воины-татары и башкиры, павшие в ходе спецоперации РФ|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[28 март]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[20 апрель]] көне|language= [[русча]]}} * {{cite web|url=https://islamnews.ru/news-rasshirilsya-spisok-tatar-i-bashkir-pavshikh-na-ukraine|title = Расширился список татар и башкир, павших на Украине|publisher=[[:ru:IslamNews.ru|IslamNews.ru]] порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[19 апрель]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[20 апрель]] көне|language= [[русча]]}} * {{cite web|url=https://ufa-kp-ru.turbopages.org/ufa.kp.ru/s/daily/27376/4569323/|title = Список погибших солдат из Башкирии на Украине во время спецоперации|publisher=[[Комсомольская правда]].Уфа порталы|author=|date=[[2022 ел]]ның [[7 апрель]] көне|accessdate=[[2022 ел]]ның [[24 апрель]] көне|language= [[русча]]}} * [https://vk.com/prufy_ru?z=album-25561502_283304189 Альбом памяти погибших на Украине.] Пруфы.рф [[ВКонтакте]]{{ref-ru}} == Сылтамалар == * [[:ru:Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину|Категория:Погибшие в ходе вторжения России на Украину]] {{ref-ru}} * [[:uk:Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022|Категорія:Загиблі від російського вторгнення в Україну 2022]] {{ref-uk}} * [[:uk:Втрати_силових_структур_внаслідок_російського_вторгнення_в_Україну#2022 2|Втрати силових структур внаслідок російського вторгнення в Україну]] - көннәр буенча вафат булганнар исемлеге {{ref-uk}} [[Төркем:Россиянең 2022 елгы Украина хәрби чаралары дәвамында үтерелгән кешеләр|Татарлар]] [[Төркем:Татар хәрбиләре|2022]] [[Төркем:2022 елда вафатлар|Украина]] [[Төркем:Вафатлар исемлеге|*]] bm6t6q6l2g7gseo9angqnlqxk6tt1cs 0 586919 3528660 3520010 2022-08-12T10:14:26Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki [[Ростов өлкәсе]]нең үзәге Ростов-Дон шәһәрендә беренче кришнаитлар 1980-енче еллар ахырында булган. 1990-ынчы еллар уртасына Ростов өлкәсендә инде 5 [[Халыкара Кришна Аңы Җәмгыяте|ИСККОН]] җәмәгате гамәлдә булган. [[Ростов-на-Дону|Ростов-Дон]] шәһәрендә кришнаитлар гурулары кушулары буенча киртаннар үткәрәләр.<br/> Ростов өлкәсенең күренекле сәламәт яшәү рәвеше һәм [[йога]] дәгъвачысы булып чыгышы белән [[Каменск-Шахтинский]] шәһәреннән булган "Первый канал" алып баручысы [[Геннадий Малахов]] тора. Телевидение рекламасында аны еш лотос асанасында утырган итеп күрергә була.<br/> Ростов өлкәсендә Һиндстан белән нык бәйләнгән һәм кайбер Һинд дине практикаларын башкарган этник төркем, халык итеп [[чегәннәр|чегән]] халкын атап буладыр. Ростов-Донда, Военвед (военное ведомство) районы тирәсендә хәтта атамасы чегәннәргә бәйле "Цыганское" күле бар.<br/> Ростов өлкәсендә күп яшәгән әрмәннәрнең тарихын карасак, әрмән мәҗүси дине күбрәк [[Зәрдөштлек]]кә якынрак булган, шулай да Һинд дине белән уртак хасиятләре шактый күп. Хәзер ул ышануны яңартып тотучылар да бар. Шулай ук гөрҗи, осетин, юнан, абхаз, ассириялеләрнең борынгы мәҗүси практикалары берникадәр дәрәҗәдә прото-Һинд-Аурупа мифологиясенә барып тоташа.<br/> Ростов өлкәсендә яшәгән калмык һәм корей халыкларында таралган [[Буддачылык]] динендә кайсыбер йолаларның, мәсәлән, мантралар укуның, мандалалар ясауның Һинд дине белән охшаш хасиятләре шулай ук бар. [[Төркем:Һинд дине]] [[Төркем:Илләр һәм төбәкләр буенча Һинд дине]] gn1646ltdhjovc6wbup7wmobrj5whgv 0 587650 3528654 3523175 2022-08-12T09:07:27Z Әмир 15082 мәгълүмат өстәү wikitext text/x-wiki '''«Иман нуры» мәчете''': * [[Иман нуры (мәчет, Ижевск)|Иман нуры]] ― [[Ижевск]] мәчете (Петров урамы, 53). 2009 елда ачылган. * [[Иман Нуры (мәчет, Казан)|Иман Нуры ]] ― [[Казанның Совет районы]]нда урнашкан мәчет ([[Нагорный (Биектау районы)|Нагорный]] бистәсе, Дорожная ур., 32). [[Имам-хатыйб]] – Нияз Илдар улы Закиров<ref>[https://imannuri.ru/mosque#about Мечеть Иман Нуры Казань]</ref>. * [[Иман нуры (мәчет, Нефтекама)|Иман нуры]] ― [[Нефтекама]] мәчете (Дорожная урамы, 12). 1995 елда ачылган. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Моны да карагыз == * '''[[Нур (мәчет)]]''' {{күп мәгънәле}} ejiwsme4t302qg1s5ll19jsqzs78ye7 4 588155 3528638 3525555 2022-08-11T20:03:10Z Frhdkazan 3171 /* Тәртипләре */ + * '''''[[:Төркем:Белем|белем]]''''' һәм '''''[[:Төркем:Академик дисциплиналар|академик дисциплиналар]]''''' темаларга карый * материал берәр [[:Төркем:Шәхесләр|шәхес биографиясе]] яки [[:Төркем:Исемлекләр|исемлек]] '''ТҮГЕЛ''', wikitext text/x-wiki <div style="margin-right:1em; float:right;">[[File:Wiki-fgos-WPLR-tt.pdf|350px]]</br> {{Кнопка|:Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре|Бәйгедә теркәлгән мәкаләләр|class=mw-ui-destructive}}</br> {{Кнопка|:Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 катнашучылары|Зачётлы катнашучылар|class=mw-ui-progressive}}</div> '''«[[wmru:Умный регион/Многоязычие/Википедия/ФГОС/tt|ФГОС.wiki]] 2022»''' — '''''[[Федераль дәүләт мәгариф стандарты (Россия)|ФГОС РФ]]''''' эченә керүче дисциплиналарында кулланган термин һәм төшенчәләргә бәйле мәкаләләр белән баету марафоны. Яңа уку елы башында үткәрелә. [[Махсус:Теркәлү|Викимедиа хисап язмасы]] булган һәркем катнаша ала. Бәйге сыман оештырылган бу чара Татарча Википедиядә''[[Википедия:Бәйгеләр/ФГОС.wiki/2021|2021 елдан бирле уза]]''. <p><small>Бу битнең кыска адресы </small><nowiki>https://w.wiki/5XXT</nowiki> == Тема == [[File:Wikimedians of Russia EN-RU-TT LOGO.jpg|thumb|link=m:Wikimedia Languages of Russia Community User Group/ru|Халыкара оештыручы — [[m:Wikimedia Languages of Russia Community User Group/ru|Россия телләре викимедиачыларының кулланучылар төркеме]].]] [[File:Wikimedia RU logo vertical RUS.svg|thumb|link=:wmru:|Россиядә җирле оештыручы партнёр буларак «Викимедиа РУ» коммерциячел булмаган партнёрлык буларак билгеле [[m:Wikimedia Russia/tt|Викимедиа Россия]] илкүләм вики-волонтёрлар берләшмәсе булып тора:</br> * [[wmru:Викимедиа:О нас/tt|Эшчәнлеге турында]]</br> * [[wmru:Устав|Нигезнәмәсе]] {{ref-ru}}</br> * [[wmru:Викимедиа:Свидетельства/tt|Таныклыклары]] {{ref-ru}}]] [[File:Tatar Wikimedia Community User Group Tulip Text tt globe tilted hat.png|thumb|[[m:Wikimedia Community of Tatar language User Group/tt|Татарча Википедиядә җирле техник партнёр]].]] [[File:TASILLA-logo.jpg|thumb|[[Татар теле]] регуляторы [[Тел, әдәбият һәм сәнгать институты|Галимҗан Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институты]] күзәтүендә]] Бәйгедә '''''[[:Төркем:Белем|белем]]''''' һәм '''''[[:Төркем:Академик дисциплиналар|академик дисциплиналар]]''''' темаларга караган мәкаләләрне булдыру яки баету санала == [[Файл:Calendar Icon v1.svg|20px|link=]] Үткәрелү вакыты == * Бәйгенең старты: '''15 август 2022''' 0:00 [[UTC]] <small>([[:w:tt:Мәскәү вакыты|Мәскәү вакыты]] буенча 03:00 дән)</small>. * Бәйгенең финишы: '''15 октябрь 2022''' 23:59 [[UTC]] <small>([[:w:tt:Мәскәү вакыты|Мәскәү вакыты]] буенча 16 октябрь 02:59 кадәр)</small>. == Тәртипләре == 2022 елгы конкурсның рәсми мәгълүматлары һәм тәртипләре: * материал '''бәйге чорында''' өстәлгән яки булдырылган * '''''[[:Төркем:Белем|белем]]''''' һәм '''''[[:Төркем:Академик дисциплиналар|академик дисциплиналар]]''''' темаларга карый * материал берәр [[:Төркем:Шәхесләр|шәхес биографиясе]] яки [[:Төркем:Исемлекләр|исемлек]] '''ТҮГЕЛ''', * бәйгегә кимендә '''3000 байт текст өстәлгән''' мәкаләләр кабул ителә <small>(битнең Тарихын карау бүлегеннән яки тышкы [https://wordcounter.net/character-count знаклар санау коралы] ярдәмендә белеп була)</small> * Вики-мәкаләнең бәхәс битенә '''бәйге калыбы урнаштырылган һәм тутырылган''': <pre>{{ФГОС.wiki 2022 мәкаләсе |дисциплина = |дисциплина2 = |дисциплина3 = |кулланучы= Викимедиа хисап язмагыз}}</pre> * Танылу: ** иң күп мәкаләләр булдыручы «[[Калып:Вики-ФГОС илчесе|Татарча Википедиядә ФГОС илчесе]] 2022» ({{lang-en|Tatar Wikipedia State Education Standard Ambassador 2022}}) ** дисциплина буйлап иң күп мәкаләләр булдыручы «[[Калып:Дисциплина буенча ФГОС.wiki илчесе|Татарча Википедиядә академик дисциплина илчесе]] 2022» ({{lang-en|Tatar Wikipedia Education Subject Ambassador 2022}}) == Киңәшләр == * Нәтиҗәле катнашу киңәшләре: [[Википедия:Бәйгеләр/ФГОС.wiki/2021/Белешмәләр#Тәрҗемә_итү_коралы|Тәрҗемә итү коралын куллану]] * Гамәлдәге материаллар: ** күптелле Википедиянең [[d:Q2945448#sitelinks-wikipedia|белем]] һәм [[d:Q6642719#sitelinks-wikipedia|академик дисциплиналарга багышланган төркемнәр җыентыгы]] ** Мультимедиа саклагычы Викиҗыентыкта [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Knowledge?uselang=tt белем] һәм [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Academic_disciplines?uselang=tt академик дисциплиналар төркеме] === Тат.Википедиядә төрки халыклар === <categorytree>Белем</categorytree> === Тат.Википедиядә төрки телләр === <categorytree>Академик дисциплиналар</categorytree> == Моны да карагыз == * Сорауларны бирү юллары: ** Татарча Википедиядәге бәйгенең [[Википедия бәхәсе:Бәйгеләр/Төрки марафон/2022|бәхәс битенә]] урнаштыру ** [[File:Telegram logo.svg|15px|link=https://t.me/wikiyaz]] [https://t.me/wikiyaz Татарча Википедиядә барган бәйгеләр турында аралашу] каналы * Мөрәҗәгатьләр статистикасы: [https://tools.wmflabs.org/pageviews/?project=tt.wikipedia.org&platform=all-access&agent=user&range=latest-90&pages=Википедия:Бәйгеләр/ФГОС.wiki/2022 Бу биткә] {{*}} [https://tools.wmflabs.org/pageviews/?project=tt.wikipedia.org&platform=all-access&agent=user&range=latest-90&pages=Төркем:Проект:ФГОС.wiki_2022_мәкаләләре Теркәлгән татарча мәкаләләр исемлегенә] {{*}} [https://tools.wmflabs.org/pageviews/?project=tt.wikipedia.org&platform=all-access&agent=user&range=latest-90&pages=Төркем:Проект:ФГОС.wiki _2022_мәкаләләре/Кабул Җирле нәтиҗәләргә исемлегенә кабул ителгәннәренең укылулары] <small>(бәйгедән соң булдырыла)</small> [[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022]] pot5c8l8f3tgn3tciy7le7xxbcobmvl 3528640 3528638 2022-08-11T20:03:47Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki <div style="margin-right:1em; float:right;">[[File:Wiki-fgos-WPLR-tt.pdf|350px]]</br> {{Кнопка|:Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 мәкаләләре|Бәйгедә теркәлгән мәкаләләр|class=mw-ui-destructive}}</br> {{Кнопка|:Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022 катнашучылары|Зачётлы катнашучылар|class=mw-ui-progressive}}</div> '''«[[wmru:Умный регион/Многоязычие/Википедия/ФГОС/tt|ФГОС.wiki]] 2022»''' — '''''[[Федераль дәүләт мәгариф стандарты (Россия)|ФГОС РФ]]''''' эченә керүче дисциплиналарында кулланган термин һәм төшенчәләргә бәйле мәкаләләр белән баету марафоны. Яңа уку елы башында үткәрелә. [[Махсус:Теркәлү|Викимедиа хисап язмасы]] булган һәркем катнаша ала. Бәйге сыман оештырылган бу чара Татарча Википедиядә ''[[Википедия:Бәйгеләр/ФГОС.wiki/2021|2021 елдан бирле уза]]''. <p><small>Бу битнең кыска адресы </small><nowiki>https://w.wiki/5XXT</nowiki> == Тема == [[File:Wikimedians of Russia EN-RU-TT LOGO.jpg|thumb|link=m:Wikimedia Languages of Russia Community User Group/ru|Халыкара оештыручы — [[m:Wikimedia Languages of Russia Community User Group/ru|Россия телләре викимедиачыларының кулланучылар төркеме]].]] [[File:Wikimedia RU logo vertical RUS.svg|thumb|link=:wmru:|Россиядә җирле оештыручы партнёр буларак «Викимедиа РУ» коммерциячел булмаган партнёрлык буларак билгеле [[m:Wikimedia Russia/tt|Викимедиа Россия]] илкүләм вики-волонтёрлар берләшмәсе булып тора:</br> * [[wmru:Викимедиа:О нас/tt|Эшчәнлеге турында]]</br> * [[wmru:Устав|Нигезнәмәсе]] {{ref-ru}}</br> * [[wmru:Викимедиа:Свидетельства/tt|Таныклыклары]] {{ref-ru}}]] [[File:Tatar Wikimedia Community User Group Tulip Text tt globe tilted hat.png|thumb|[[m:Wikimedia Community of Tatar language User Group/tt|Татарча Википедиядә җирле техник партнёр]].]] [[File:TASILLA-logo.jpg|thumb|[[Татар теле]] регуляторы [[Тел, әдәбият һәм сәнгать институты|Галимҗан Ибраһимов исемендәге Тел, әдәбият һәм сәнгать институты]] күзәтүендә]] Бәйгедә '''''[[:Төркем:Белем|белем]]''''' һәм '''''[[:Төркем:Академик дисциплиналар|академик дисциплиналар]]''''' темаларга караган мәкаләләрне булдыру яки баету санала == [[Файл:Calendar Icon v1.svg|20px|link=]] Үткәрелү вакыты == * Бәйгенең старты: '''15 август 2022''' 0:00 [[UTC]] <small>([[:w:tt:Мәскәү вакыты|Мәскәү вакыты]] буенча 03:00 дән)</small>. * Бәйгенең финишы: '''15 октябрь 2022''' 23:59 [[UTC]] <small>([[:w:tt:Мәскәү вакыты|Мәскәү вакыты]] буенча 16 октябрь 02:59 кадәр)</small>. == Тәртипләре == 2022 елгы конкурсның рәсми мәгълүматлары һәм тәртипләре: * материал '''бәйге чорында''' өстәлгән яки булдырылган * '''''[[:Төркем:Белем|белем]]''''' һәм '''''[[:Төркем:Академик дисциплиналар|академик дисциплиналар]]''''' темаларга карый * материал берәр [[:Төркем:Шәхесләр|шәхес биографиясе]] яки [[:Төркем:Исемлекләр|исемлек]] '''ТҮГЕЛ''', * бәйгегә кимендә '''3000 байт текст өстәлгән''' мәкаләләр кабул ителә <small>(битнең Тарихын карау бүлегеннән яки тышкы [https://wordcounter.net/character-count знаклар санау коралы] ярдәмендә белеп була)</small> * Вики-мәкаләнең бәхәс битенә '''бәйге калыбы урнаштырылган һәм тутырылган''': <pre>{{ФГОС.wiki 2022 мәкаләсе |дисциплина = |дисциплина2 = |дисциплина3 = |кулланучы= Викимедиа хисап язмагыз}}</pre> * Танылу: ** иң күп мәкаләләр булдыручы «[[Калып:Вики-ФГОС илчесе|Татарча Википедиядә ФГОС илчесе]] 2022» ({{lang-en|Tatar Wikipedia State Education Standard Ambassador 2022}}) ** дисциплина буйлап иң күп мәкаләләр булдыручы «[[Калып:Дисциплина буенча ФГОС.wiki илчесе|Татарча Википедиядә академик дисциплина илчесе]] 2022» ({{lang-en|Tatar Wikipedia Education Subject Ambassador 2022}}) == Киңәшләр == * Нәтиҗәле катнашу киңәшләре: [[Википедия:Бәйгеләр/ФГОС.wiki/2021/Белешмәләр#Тәрҗемә_итү_коралы|Тәрҗемә итү коралын куллану]] * Гамәлдәге материаллар: ** күптелле Википедиянең [[d:Q2945448#sitelinks-wikipedia|белем]] һәм [[d:Q6642719#sitelinks-wikipedia|академик дисциплиналарга багышланган төркемнәр җыентыгы]] ** Мультимедиа саклагычы Викиҗыентыкта [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Knowledge?uselang=tt белем] һәм [https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Academic_disciplines?uselang=tt академик дисциплиналар төркеме] === Тат.Википедиядә төрки халыклар === <categorytree>Белем</categorytree> === Тат.Википедиядә төрки телләр === <categorytree>Академик дисциплиналар</categorytree> == Моны да карагыз == * Сорауларны бирү юллары: ** Татарча Википедиядәге бәйгенең [[Википедия бәхәсе:Бәйгеләр/Төрки марафон/2022|бәхәс битенә]] урнаштыру ** [[File:Telegram logo.svg|15px|link=https://t.me/wikiyaz]] [https://t.me/wikiyaz Татарча Википедиядә барган бәйгеләр турында аралашу] каналы * Мөрәҗәгатьләр статистикасы: [https://tools.wmflabs.org/pageviews/?project=tt.wikipedia.org&platform=all-access&agent=user&range=latest-90&pages=Википедия:Бәйгеләр/ФГОС.wiki/2022 Бу биткә] {{*}} [https://tools.wmflabs.org/pageviews/?project=tt.wikipedia.org&platform=all-access&agent=user&range=latest-90&pages=Төркем:Проект:ФГОС.wiki_2022_мәкаләләре Теркәлгән татарча мәкаләләр исемлегенә] {{*}} [https://tools.wmflabs.org/pageviews/?project=tt.wikipedia.org&platform=all-access&agent=user&range=latest-90&pages=Төркем:Проект:ФГОС.wiki _2022_мәкаләләре/Кабул Җирле нәтиҗәләргә исемлегенә кабул ителгәннәренең укылулары] <small>(бәйгедән соң булдырыла)</small> [[Төркем:Проект:ФГОС.wiki 2022]] qm67pweh9rqjmvx0cnqkdl14w11ndly 10 588230 3528668 3528526 2022-08-12T11:45:52Z Әмир 15082 викиләштерү wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татарстан мәчетләре | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | title = [[Татарстан Җөмһүрияте мөселманнарының Диния нәзарәте|Татарстан диния нәзарәте]]нә караган <u>гамәлдәге [[мәчет]]ләр</u>&nbsp;<small>{{smaller|([[:Төркем:Татарстан мәчетләре|төркем]])}}</small> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | image = | bodyclass = hlist | group1 = [[Казан]] <small>([[Казан мәчетләре|исемлек]] {{*}} [[Калып:Казан мәчетләре|калып]] {{*}} [[:Төркем:Казан мәчетләре|төркем]])</small> | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = {{*}}<small>'''[[Казанның тарихи мәчетләре|тарихи мәчетләре]]''':</small> [[Ак мәчет (Казан)|Ак]] {{*}} [[Ал мәчет|Ал]] {{*}} [[Апанай мәчете|Апанай]] {{*}} [[Әҗем мәчете|Әҗем]] {{*}} [[Борнай мәчете|Борнай]] {{*}} [[Галиев мәчете|Галиев]] {{*}} [[Зәңгәр мәчет|Зәңгәр]] {{*}} [[Иске Таш мәчет|Иске Таш]] {{*}} [[Кабан арты мәчете|Кабан арты]] {{*}} [[Мәрҗани мәчете|Мәрҗани]] {{*}} [[Нурулла мәчете|Нурулла]] {{*}} [[Солтан мәчете|Солтан]]</br> {{*}}<small>''ХХ г. ахырыннан:''</small> [[Ай нуры мәчете|Ай нуры]] {{*}} [[Әмәт бистәсе мәчете|Әмәт бистәсе]] {{*}} [[Әминә мәчете|Әминә]] {{*}} [[Әниләр мәчете|Әниләр]] {{*}} [[Әтиләр мәчете|Әтиләр]] {{*}} [[Әхмәдзәки мәчете|Әхмәдзәки]] {{*}} [[Бишбалта мәчете|Бишбалта]] {{*}} [[Болгар мәчете (Казан)|Болгар]] {{*}} [[Бохара мәчете (Казан)|Бохара]] {{*}} [[Габделгалләм мәчете|Габделгалләм]] {{*}} [[Гадел мәчете|Гадел]] {{*}} [[Казан шәһәренең Җәмигъ мәчете|Җәмигъ]] {{*}} [[Җомга мәчете (Казан)|Җомга]] {{*}} [[Зәйнулла мәчете|Зәйнулла]] {{*}} [[Иман Нуры (мәчет, Казан)|Иман Нуры]] {{*}} [[Нефтьчеләр бистәсе мәчете|Ирек]] {{*}} [[Ислам мәчете|Ислам]] {{*}} [[Казан нуры мәчете|Казан нуры]] {{*}} [[2 колониянең Касыйм мәчете|Касыйм]] {{*}} [[Колшәриф мәчете|Колшәриф]] {{*}} [[Котдус мәчете|Котдус]] {{*}} [[Кыйбла мәчете (Казан, Щербаковка)|Кыйбла]] {{*}} [[Мәдинә (мәчет, Казан)|Мәдинә]] {{*}} [[Миргазиян мәчете|Миргазиян]] {{*}} [[Мөслимә мәчете|Мөслимә]] {{*}} [[Нур Ислам мәчете (Казан)|Нур Ислам]] {{*}} [[Отар бистәсе мәчете|Отар бистәсе]] {{*}} [[Өмет мәчете|Өмет]] {{*}} [[Өметлеләр мәчете|Өметлеләр]] {{*}} [[Петровский бистәсе мәчете|Петровский бистәсе]] {{*}} [[Рамазан мәчете (Казан)|Рамазан]] {{*}} [[Рауза мәчете|Рауза]] {{*}} [[Рәхмәтулла мәчете|Рәхмәтулла]] {{*}} [[Ризван мәчете|Ризван]] {{*}} [[Рөстәм мәчете|Рөстәм]] {{*}} [[Салихҗан мәчете (Казан)|Салихҗан]] {{*}} [[Сәләх мәчете|Сәләх]] {{*}} [[Сөләйман мәчете|Сөләйман]] {{*}} [[Тәүфикъ мәчете|Тәүфикъ]] {{*}} [[Туган авылым мәчете|Туган авылым]] {{*}} [[Тынычлык мәчете|Тынычлык]] {{*}} [[Утыз Имәни мәчете|Утыз Имәни]] {{*}} [[Фәрһад мәчете|Фәрһад]] {{*}} [[Хәдиҗә мәчете|Хәдиҗә]] {{*}} [[Хәтер мәчете|Хәтер]] {{*}} [[Хөзәйфә мәчете|Хөзәйфә]] {{*}} [[Шамил мәчете|Шамил]] {{*}} [[Ярдәм мәчете|Ярдәм]] | group2 = [[Чаллы]] <small>([[Яр Чаллы мәчетләре|исемлек]] {{*}} [[Калып:Яр Чаллы мәчетләре|калып]] {{*}} [[:Төркем:Чаллы мәчетләре|төркем]])</small> | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Ак мәчет (Чаллы)|Ак]] {{*}} [[Әбүзәр мәчете|Әбүзәр]] {{*}} [[Җамиг мәчете (Яр Чаллы)|Җамигъ]] {{*}} [[Нур-Ихлас мәчете|Нур-Ихлас]] {{*}} [[Рамазан мәчете (Яр Чаллы)|Рамазан]] {{*}} [[Сөембикә мәчете (Яр Чаллы)|Сөембикә]] {{*}} [[Тау мәчете|Тау]] {{*}} [[Тәүбә мәчете (Яр Чаллы)|Тәүбә]] {{*}} [[Туфан мәчете (Яр Чаллы)|Туфан]] {{*}} [[Утыз Имәни мәчете (Яр Чаллы)|Утыз Имәни]] {{*}} [[Чишмә мәчете (Яр Чаллы)|Чишмә]] | group3 = [[Азнакай районы]] <small>([[:Төркем:Азнакай районы мәчетләре|төркем]])</small> | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = {{*}}<small>'''''[[Азнакай]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Азнакай районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Уразай авылы мәчете|Уразай]] | group4 = [[Аксубай районы]] <small>([[:Төркем:Аксубай районы мәчетләре|төркем]])</small> | group4style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list4 = {{*}}<small>'''''[[Аксубай]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Аксубай районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group5 = [[Актаныш районы]] <small>([[:Төркем:Актаныш районы мәчетләре|төркем]])</small> | group5style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list5 = {{*}}<small>'''''[[Актаныш]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Актаныш районы торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Такталачык мәчете (Актаныш районы)|Такталачык]] | group6 = [[Алабуга районы]] <small>([[:Төркем:Алабуга районы мәчетләре|төркем]])</small> | group6style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list6 = {{*}}<small>'''''[[Алабуга]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Алабуга районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group7 = [[Алексеевск районы]] <small>([[:Төркем:Алексеевск районы мәчетләре|төркем]])</small> | group7style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list7 = {{*}}<small>'''''[[Алексеевское]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Алексеевск районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group8 = [[Апас районы]] <small>([[:Төркем:Апас районы мәчетләре|төркем]])</small> | group8style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list8 = {{*}}<small>'''''[[Апас]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Апас районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Аюкөйдергән мәчете|Аюкөйдергән]] {{*}} [[Әлмәндәр мәчете|Әлмәндәр]] {{*}} [[Әҗем мәчете (Апас районы)|Әҗем]] {{*}} [[Багыш мәчете|Багыш]] {{*}} [[Болын-Балыкчы мәчете|Болын-Балыкчы]] {{*}} [[Борнаш мәчете (Апас районы)|Борнаш]] {{*}} [[Дәвеш яңа мәчете|Дәвеш]] {{*}} [[Дәүләки мәчете|Дәүләки]] {{*}} [[Дүртөйле мәчете (Апас районы)|Дүртөйле]] {{*}} [[Зур Күккүз мәчете|Зур Күккүз]] {{*}} [[Иске Әнәле мәчете|Иске Әнәле]] {{*}} [[Идрәс мәчете|Идрәс]] <small>(''Идрәс-Тинки'')</small> {{*}} [[Иске Йомралы мәчете|Иске Йомралы]] {{*}} [[Иске Көлкәш мәчете|Иске Көлкәш]] {{*}} [[Ихлас мәчете (Кызыл Тау)|Ихлас]] <small>(''Кызыл Тау'')</small> {{*}} [[Кара Борнаш мәчете|Кара Борнаш]] {{*}} [[Карабай мәчете|Карабай]] {{*}} [[Карамасар мәчете|Карамасар]] {{*}} [[Каратун мәчете|Каратун]] {{*}} [[Кече Бакырчы мәчете|Кече Бакырчы]] {{*}} [[Кече Болгаер мәчете|Кече Болгаер]] {{*}} [[Кече Күккүз мәчете|Кече Күккүз]] {{*}} [[Колгына мәчете|Колгына]] {{*}} [[Кормаш мәчете (Апас районы)|Кормаш мәчете]] {{*}} [[Коштавыл мәчете|Коштавыл]] {{*}} [[Күкшем мәчете|Күкшем]] {{*}} [[Кызыл Тау мәчете|Кызыл Тау]] {{*}} [[Морзалар мәчете|Морзалар]] {{*}} [[Нәҗиб мәчете|Нәҗиб]] <small>(''Каратун'')</small> {{*}} [[Олы Бакырчы мәчете|Олы Бакырчы]] <small>(''Бакырчы'')</small> {{*}} [[Олы Болгаер мәчете|Олы Болгаер]] {{*}} [[Рөстәм мәчете (Акхуҗа)|Рөстәм]] <small>(''Акхуҗа'')</small> {{*}} [[Сатмыш мәчете|Сатмыш]] {{*}} [[Сәфәр мәчете (Свияжский)|Сәфәр]] <small>(''Свияжский'')</small> {{*}} [[Татар Пүчинкәсе мәчете|Татар Пүчинкәсе]] {{*}} [[Татар Черкене мәчете|Татар Черкене]] {{*}} [[Тәүгелде мәчете|Тәүгелде]] {{*}} [[Тутай мәчете|Тутай]] {{*}} [[Түбән Балтай мәчете|Түбән Балтай]] {{*}} [[Түбән Барыш мәчете|Түбән Барыш]] {{*}} [[Түбән Биябашы мәчете|Түбән Биябашы]] {{*}} [[Урта Балтай мәчете|Урта Балтай]] {{*}} [[Урта Биябашы мәчете|Урта Биябашы]] {{*}} [[Үтәмеш мәчете (Апас районы)|Үтәмеш]] {{*}} [[Чирмешән мәчете (Апас районы)|Чирмешән]] {{*}} [[Чүри-Бураш мәчете|Чүри-Бураш]] {{*}} [[Шәмәк мәчете (Апас районы)|Шәмәк]] {{*}} [[Шәмбалыкчы мәчете|Шәмбалыкчы]] {{*}} [[Шәрифә мәчете|Шәрифә]] <small>(''Танай-Турай'')</small> {{*}} [[Шыгай мәчете (Апас районы)|Шыгай]] {{*}} [[Югары Балтай мәчете|Югары Балтай]] {{*}} [[Югары Ындырчы мәчете|Югары Ындырчы]] {{*}} [[Ябалак мәчете (Апас районы)|Ябалак]] {{*}} [[Янгелде мәчете|Янгелде]] | group9 = [[Арча районы]] <small>([[:Төркем:Арча районы мәчетләре|төркем]])</small> | group9style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list9 = {{*}}<small>'''''[[Арча]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Арча районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Курса-Почмак мәчете|Курса-Почмак]] {{*}} [[Кышкар мәчете|Кышкар]] {{*}} [[Ташкичү мәчете (Арча районы)|Ташкичү]] {{*}} [[Югары Курса мәчете|Югары Курса]] | group10 = [[Әгерҗе районы]] <small>([[:Төркем:Әгерҗе районы мәчетләре|төркем]])</small> | group10style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list10 = {{*}}<small>'''''[[Әгерҗе]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Әгерҗе районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group11 = [[Әлки районы]] <small>([[:Төркем:Әлки районы мәчетләре|төркем]])</small> | group11style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list11 = {{*}}<small>'''''[[Базарлы Матак]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Әлки районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Яңа Үргәагар мәчете|Яңа Үргәагар]] | group12 = [[Әлмәт районы]] <small>([[:Төркем:Әлмәт районы мәчетләре|төркем]])</small> | group12style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list12 = {{*}}<small>'''''[[Әлмәт]]''''':</small> [[Р.Фәхреддин исемендәге Үзәк җәмигъ мәчете]]</br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Әлмәт районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Тайсуган мәчете|Тайсуган]] | group13 = [[Әтнә районы]] <small>([[:Төркем:Әтнә районы мәчетләре|төркем]])</small> | group13style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list13 = {{*}}<small>'''''[[Олы Әтнә]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Әтнә районы торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Түбән Бәрәскә мәчете|Түбән Бәрәскә]] | group14 = [[Балтач районы]] <small>([[:Төркем:Балтач районы мәчетләре|төркем]])</small> | group14style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list14 = {{*}}<small>'''''[[Балтач]]''''':</small> </br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Балтач районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group15 = [[Балык Бистәсе районы]] <small>([[:Төркем:Балык Бистәсе районы мәчетләре|төркем]])</small> | group15style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list15 = {{*}}<small>'''''[[Балык Бистәсе]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Балык Бистәсе районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Олы Елга авылы мәчете|Олы Елга]]</small> | group16 = [[Баулы районы]] <small>([[:Төркем:Баулы районы мәчетләре|төркем]])</small> | group16style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list16 = {{*}}<small>'''''[[Баулы]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Баулы районы торак пунктлары‎|башка ТПлар]]'':</small> | group17 = [[Биектау районы]] <small>([[:Төркем:Биектау районы мәчетләре|төркем]])</small> | group17style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list17 = {{*}}<small>'''''[[Биектау тимер юл станциясе бистәсе]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Биектау районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Карадениз мәчете|Карадениз]] <small>(''Калинино'')</small> | group18 = [[Бөгелмә районы]] <small>([[:Төркем:Бөгелмә районы мәчетләре|төркем]])</small> | group18style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list18 = {{*}}<small>'''''[[Бөгелмә]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Бөгелмә районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group19 = [[Буа районы]] <small>([[:Төркем:Буа районы мәчетләре|төркем]])</small> | group19style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list19 = {{*}}<small>'''''[[Буа (Татарстан)|Буа]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Буа районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Әлки авылы мәчете (Буа районы)|Әлки]] {{*}} [[Яңа Чәчкап мәчете|Яңа Чәчкап]] | group20 = [[Зәй районы]] <small>([[:Төркем:Зәй районы мәчетләре|төркем]])</small> | group20style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list20 = {{*}}<small>'''''[[Зәй шәһәре|Зәй]]''''':</small> [[Билал мәчете (Зәй)|Билал]] {{*}} [[Нур (мәчет, Зәй)|Таҗетдин Ялчыгол ис.]]</br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Зәй районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group21 = [[Кайбыч районы]] <small>([[:Төркем:Кайбыч районы мәчетләре|төркем]])</small> | group21style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list21 = {{*}}<small>'''''[[Олы Кайбыч]]''''':</small> [[Олы Кайбыч мәчете]]</br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Кайбыч районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Борындык мәчете|Борындык]] {{*}} [[Бәрлебашы мәчете|Бәрлебашы]] {{*}}[[Имәнле Бортас мәчете|Имәнле Бортас]] {{*}} [[Иске Чәчкаб мәчете|Иске Чәчкаб]] {{*}} [[Кече Кайбыч мәчете|Кече Кайбыч]] {{*}} [[Кече Урсак мәчете|Кече Урсак]] {{*}} [[Колангы мәчете|Колангы]] {{*}} [[Морза Бәрлебашы мәчете|Морза Бәрлебашы]] {{*}} [[Мөрәле мәчете (Кайбыч районы)|Мөрәле]] {{*}} [[Олы Урсак мәчете|Олы Урсак]] {{*}} [[Салтыйган мәчете|Салтыйган]] {{*}} [[Түбән Кошман мәчете|Түбән Кошман]] {{*}} [[Чүти мәчете|Чүти]] {{*}} [[Шуширмә мәчете|Шуширмә]] {{*}} [[Югары Кошман мәчете|Югары Кошман]] {{*}} [[Ябалак мәчете (Кайбыч районы)|Ябалак]] | group22 = [[Кама Тамагы районы]] <small>([[:Төркем:Кама Тамагы районы мәчетләре|төркем]])</small> | group22style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list22 = {{*}}<small>'''''[[Кама Тамагы]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Кама Тамагы районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group23 = [[Кукмара районы]] <small>([[:Төркем:Кукмара районы мәчетләре|төркем]])</small> | group23style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list23 = {{*}}<small>'''''[[Кукмара]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Кукмара районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Әсән-Елга авылы мәчете|Әсән-Елга]] {{*}} [[Мәчкәрә мәчете|Мәчкәрә]] | group24 = [[Лаеш районы]] <small>([[:Төркем:Лаеш районы мәчетләре|төркем]])</small> | group24style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list24 = {{*}}<small>'''''[[Лаеш]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Лаеш районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Ихлас мәчете (Усады)|Ихлас]] <small>(''Усады'')</small> {{*}} [[Хафизулла мәчете|Хафизулла]] <small>(''Кече Елга'')</small> {{*}} [[Хәерби мәчете|Хәерби]] {{*}} [[Юлчы мәчете|Юлчы]] <small>(''Сокуры'')</small> | group25 = [[Лениногорск районы]] <small>([[:Төркем:Лениногорск районы мәчетләре|төркем]])</small> | group25style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list25 = {{*}}<small>'''''[[Лениногорск]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Лениногорск районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Керкәле мәчетләре|Керкәле]] | group26 = [[Мамадыш районы]] <small>([[:Төркем:Мамадыш районы мәчетләре|төркем]])</small> | group26style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list26 = {{*}}<small>'''''[[Мамадыш]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Мамадыш районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group27 = [[Менделеевск районы]] <small>([[:Төркем:Менделеевск районы мәчетләре|төркем]])</small> | group27style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list27 = {{*}}<small>'''''[[Менделеевск]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Менделеевск районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group28 = [[Минзәлә районы]] <small>([[:Төркем:Минзәлә районы мәчетләре|төркем]])</small> | group28style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list28 = {{*}}<small>'''''[[Минзәлә]]''''':</small> [[Минзәлә мәчете]]</br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Минзәлә районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group29 = [[Мөслим районы]] <small>([[:Төркем:Мөслим районы мәчетләре|төркем]])</small> | group29style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list29 = {{*}}<small>'''''[[Мөслим (Мөслим районы)|Мөслим]]''''':</small> [[Мөслим җәмигъ мәчете|Җәмигъ]] {{*}} [[Мөслим мәчете|Мөслим]]</br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Мөслим районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Кыйбла мәчете (Тойгелде, Мөслим районы)|Кыйбла]] <small>(''Тойгелде'')</small> | group30 = [[Норлат районы]] <small>([[:Төркем:Норлат районы мәчетләре|төркем]])</small> | group30style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list30 = {{*}}<small>'''''[[Норлат]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Норлат районы торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group31 = [[Питрәч районы]] <small>([[:Төркем:Питрәч районы мәчетләре|төркем]])</small> | group31style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list31 = {{*}}<small>'''''[[Питрәч]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Питрәч районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group32 = [[Саба районы]] <small>([[:Төркем:Саба районы мәчетләре|төркем]])</small> | group32style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list32 = {{*}}<small>'''''[[Байлар Сабасы]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Саба районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group33 = [[Сарман районы]] <small>([[:Төркем:Сарман районы мәчетләре|төркем]])</small> | group33style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list33 = {{*}}<small>'''''[[Сарман]]''''':</small> [[Бәрәкәт (мәчет, Сарман)|Бәрәкәт]]</br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Сарман районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Җәлил бистәсе мәчете|Җәлил]] {{*}} [[Карашай-Саклау мәчете|Карашай-Саклау]] | group34 = [[Спас районы]] <small>([[:Төркем:Спас районы мәчетләре|төркем]])</small> | group34style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list34 = {{*}}<small>'''''[[Болгар (Спас районы)|Болгар]]''''':</small> [[Ак мәчет (Болгар)|Ак]]</br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Спас районы торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group35 = [[Теләче районы]] <small>([[:Төркем:Теләче районы мәчетләре|төркем]])</small> | group35style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list35 = {{*}}<small>'''''[[Теләче]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Теләче районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group36 = [[Тукай районы]] <small>([[:Төркем:Тукай районы мәчетләре|төркем]])</small> | group36style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list36 = [[Бәтке мәчете|Бәтке]] | group37 = [[Түбән Кама районы]] <small>([[:Төркем:Түбән Кама районы мәчетләре|төркем]])</small> | group37style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list37 = {{*}}<small>'''''[[Түбән Кама]]''''':</small> [[Түбән Кама җәмигъ мәчете|Җәмигъ]] {{*}} [[Түбән Кама төзәтү колониясенең мәчете|Төзәтү колониясе]]</br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Түбән Кама районы торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Түбән Уратма мәчете|Түбән Уратма]] | group38 = [[Тәтеш районы]] <small>([[:Төркем:Тәтеш районы мәчетләре|төркем]])</small> | group38style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list38 = {{*}}<small>'''''[[Тәтеш]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Тәтеш районы торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group39 = [[Чирмешән районы]] <small>([[:Төркем:Чирмешән районы мәчетләре|төркем]])</small> | group39style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list39 = {{*}}<small>'''''[[Чирмешән]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Чирмешән районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group40 = [[Чистай районы]] <small>([[:Төркем:Чистай районы мәчетләре|төркем]])</small> | group40style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list40 = {{*}}<small>'''''[[Чистай]]''''':</small> [[Чистайның беренче җәмигъ мәчете|Беренче җәмигъ мәчете]]</br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Чистай районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group41 = [[Чүпрәле районы]] <small>([[:Төркем:Чүпрәле районы мәчетләре|төркем]])</small> | group41style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list41 = {{*}}<small>'''''[[Иске Чүпрәле]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Чүпрәле районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group42 = [[Югары Ослан районы]] <small>([[:Төркем:Югары Ослан районы мәчетләре|төркем]])</small> | group42style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list42 = {{*}}<small>'''''[[Югары Ослан]]''''':</small> [[Салихҗан мәчете (Югары Ослан)|Салихҗан]]</br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Югары Ослан районы торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Әсәдулла мәчете (Берек)|Әсәдулла]] <small>(''Берек'')</small> {{*}} [[Введенский Бистәсе мәчете|Введенский бистәсе]] {{*}} [[Гомәр мәчете (Югары Ослан районы)|Гомәр]] <small>(''Вахитов'')</small> {{*}} [[Кызыл Байрак мәчете (Югары Ослан районы)|Кызыл Байрак]] {{*}} [[Макыл мәчете|Макыл]] <small>(''Рус Макылы'')</small> {{*}} [[Миңлегөлсем мәчете|Миңлегөлсем]] <small>(''Бакчасарай'')</small> {{*}} [[Нур (мәчет, Ключищи)|Нур]] <small>(''Ключищи'')</small> {{*}} [[Татар Мәмәтхуҗасы мәчете|Татар Мәмәтхуҗасы]] {{*}} [[Яңа Болгар мәчете|Яңа Болгар]] {{*}} [[Яр буе Моквашы мәчете|Яр буе Моквашы]] | group43 = [[Ютазы районы]] <small>([[:Төркем:Ютазы районы мәчетләре|төркем]])</small> | group43style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list43 = {{*}}<small>'''''[[Ютазы]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Ютазы районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group44 = [[Яшел Үзән районы]] <small>([[:Төркем:Яшел Үзән районы мәчетләре|төркем]])</small> | group44style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list44 = {{*}}<small>'''''[[Яшел Үзән]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Яшел Үзән районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Акъегет авылы мәчете|Акъегет]] {{*}} [[5 колония мәчете|Әл-Фатыйха]] <small>(''5 колония'')</small> {{*}} [[Сәфәр мәчете (Усаклы)|Сәфәр]] <small>(''Осиново'')</small> | group45 = [[Яңа Чишмә районы]] <small>([[:Төркем:Яңа Чишмә районы мәчетләре|төркем]])</small> | group45style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list45 = {{*}}<small>'''''[[Яңа Чишмә]]''''':</small></br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Яшел Үзән районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = * [[Калып:Россия мөселман диния нәзарәтләре|Россия мөселман диния нәзарәтләре]] * [[:Төркем:Русия мәдрәсәләре|Россия мәдрәсәләре]] * [[:Төркем:Россия югары мөселман уку йортлары|Россия югары мөселман уку йортлары]] * [[Россия мөфтиләр шурасы]] * [[Ислам хезмәттәшлеге оешмасы]] }}<noinclude> [[Төркем:Калыплар:Татарстан]][[Төркем:Википедия:Акыллы Татарстан]] </noinclude> 4vqe7e2bgp5ilayd8evzfdv7o1dwfyr 0 588291 3528628 3528499 2022-08-11T15:33:02Z Әмир 15082 яңа бүлек исеме өстәү: /* Моны да карагыз */ wikitext text/x-wiki {{Гыйбадәтханә |Гыйбадәтханә төре = [[Мәчет]] |Татар атамасы = Ижау җәмигъ мәчете |Үз атамасы = {{lang-ru| Ижевская соборная мечеть }} |Рәсем = Izhevsk Cathedral Mosque.jpg |Рәсем язуы = |Рәсем зурлыгы = |Хәзерге халәте = |Ил = Россия |Урнашу урыны статусы = Шәһәр |Урнашу урыны = [[Файл: Flag of Udmurtia.svg |20px]] [[Удмуртия]],<br/>[[Файл: Flag of Izhevsk (Udmurtia).svg |20px]] [[Ижау]], Азин ур., 238 |Координатлары = 56°48′15″, 53°09′54″ |Дин = [[Ислам]] |Мәхәллә = [[Удмуртия мөселманнары төбәк Диния нәзарәте|УРМ ТДН]] / җирле мөселман дини оешмасы |Кайсы дини агымга карый = [[сөнни]] ислам / [[хәнәфи мәзһәбе]] |Бина төре = манарасы керү юлында урнашкан мәчет |Архитектура стиле = |Проект авторы = |Төзүче = |Нигезләүче = |Беренче телгә алу = 1838 |Нигезләү = |Төп даталар = 1846 ел – беренче намаз укылу<br/> 1932 – яңа урынга күчереп салыну |Юк ителгән = |Төзелешнең башлануы = |Төзелешнең тәмамлануы = |Янкормалары = |Ядкәрләре = |Халәте = гамәлдә |Сайт = |Commons = }} ''[[Ижау үзәк мәчете]] белән бутамагыз'' '''Ижау җәмигъ мәчете''', İjau Cämiğ mäçete ({{Lang-udm| Ижысь соборной мечеть}}, {{lang-ru|Ижевская соборная мечеть}}) – [[Удмуртия]] башкаласы [[Ижауның Ленин районы|Ижау шәһәренең Ленин районында]] урнашкан ислам гыйбадәтханәсе (җәмигъ мәчет). == Тарих == [[Файл:Ижевская соборная мечеть (старое здание).jpg|250px|thumb|right|Ижау җәмигъ мәчетенең иске бинасы]] Ижау җәмигъ мәчете тарихы XIX гасырда башлана. XIX гасыр башында Ижау заводына (ул вакытта [[эшчеләр бистәсе]] шулай аталган, хәзер [[Ижау]] [[шәһәр]]е) [[татарлар]] {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Калашников (компания)| Ижау корал заводында| ru| Калашников (компания)}} эшләү өчен күпләп килә башлый. Шул вакытта алар аерым [[бистә]] булып оешып, нигездә, бүгенге көнгә кадәр сакланмаган Дүртенче, Бишенче, Алтынчы һәм Җиденче урамнарда күпләп яшәгәннәр. [[Мөселманнар]] [[мәчет]]сез тормышны күз алдына китермәгәнлектән, аны төзү мәсьәләсе килеп баса, бу – архив документлары нигезендә [[1810 ел]] тирәсе була. Якындагы мәчет кырык чакрым ераклыкта [[Әгерҗе]] авылында (хәзер [[шәһәр]]) урнашкан булган, бу беркемне дә канәгатьләндермәгән. [[1822 ел]]ның 23 ноябрендә заводта эшләгән татарлар Муса Мөкминовны [[мулла]] итеп сайлыйлар. Ул елларда байлыгы белән мактана алмаган эшче халкы, завод җитәкчелегенә [[казна]] хисабына мәчет төзү үтенече белән мөрәҗәгать итә. Әмма мондый үтенечләргә [[1838 ел]]ның җәенә кадәр уңай җавап бирелми килә. Инспекция белән килгән {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Евстафий Штаден| Евстафий Евстафьевич Штаден| ru| Штаден, Евстафий Евстафьевич}} бу мәсьәләне җитәкчелек алдына тагын бер кат куйган. Барлык корал заводлары инспекторына каршы килә алмаганнар, һәм корал заводы директоры урынбасары полковник Грин мәчет төзелеше проектын һәм сметасын тәкъдим итәргә вәгъдә биргән. 1838 елның 20 сентябрендә архитектор вазыйфаларын башкаручы Бабушкин мәчет проектын һәм сметаны төзи, 1839 елның 27 февралендә әлеге проект Штаденга җибәрелә. Проект аерым өстенлекләр белән аерылып тормаган — мәчет тирә-юньдәге мәчетләргә охшарга, нибары 100 кешене сыйдырырга тиеш була (кемнәрдер бу вакытта мөселманнар эшләргә тиеш дип санаган), аны таш фундаментта бурадан төзергә карар кылынган. Булачак мәчет бинасы өчен урынны Завод авылының Аръяк ягында Татар бистәсендә сайлаганнар. Ниндидер аңлаешсыз сәбәпләр аркасында [[Санкт-Петербург]]тан җавапны ике ел көтәргә туры килгән. 1841 елның 13 декабрендә: «Мәчетнең үзенә претензияләр юк, әмма мәчетне ерактан күренеп тормасын өчен биек манарадан башка төзергә кирәк», дигән карар чыккан. Проектка тиешле үзгәрешләр кертелгән, һәм корал заводы архитекторы Яковлев чыгымнар сметасын 2610 сум 28 тиен итеп санап биргән. Ярты елдан соң – [[1842 ел]]ның 4 сентябрендә-мәчет өчен, ниһаять, җир бүлеп бирәләр. Тендер игълан ителә, анда мәчет төзелешенә 1860 сум акчага килешеп, [[Сарапул]]дан [[православие]] мещаны Иван Петров җиңеп чыга. Мәчетнең зурлыгы — 9,5, киңлеге — 6, биеклеге ― 6,5 [[сажин]] тәшкил итәргә тиеш булган. 1844 елның 12 августыннан башлап, Иван Петров белән завод җитәкчелеге арасында төзелгән контрактка тагын ике ел узган, бина төзелеше шул ук елны башланып, 1845 елның 1 сентябренә төгәлләнергә тиеш булган. Әмма төзелеш бераз сузылган. Заводта кирәкле төзелеш материаллары булмау да, Петровның үз өстенә алган йөкләмәләренә мөнәсәбәте дә моңа сәбәп булган: төзелеш материалларын ул бары 1845 елның 1 мартына гына китергән, тәҗрибәсе булмаган хезмәткәрләрне генә яллаган, үзе төзелеш урынында күренмәгән. Нәтиҗәдә, көзгә бина бурасын төзеп өлгертәләр һәм киләсе елга кадәр аны утырсын дип шул рәвештә калдыралар. Мәчет [[1846 ел]]ның 28 октябренә генә торгызыла, ә объектны тапшыруда бер елга якын тоткарлык булган өчен, табыш алу урынына Петров неустойка түләргә мәҗбүр була. Мәчет [[имам]]ы итеп Хәбибулла хәзрәт Рәхмәтуллин билгеләнә, ә беренче [[намаз]] 1846 елның 2 ноябрендә укыла. Ижау заводында татар җәмгыяте саны артканлыктан, ярты гасырдан соң бердәнбер мәчетнең мәйданы диндарлар өчен азая бара. Ижау татарлары 1908 елда тагын бер мәчет төзү мәсьәләсен күтәрәләр. Бу юлы карар тизрәк кабул ителә — үтенечне канәгатьләндерү турындагы резолюция шул ук елны — [[1908 ел]]ның 28 ноябрендә кабул ителгән. Яңа мәчет Бишенче урамда төзелергә тиеш булган. 1909 елның 28 июнендә Ижау татарлары җыелышында Г. Миңнегулов һәм Х. Шәймурзин яңа мәчет төзү өчен җаваплы итеп сайланалар. 1909 елның 3 августында яңа таш мәчет проекты хуплана һәм бер көн соңрак Х. Шәймурзинга тапшырыла. Бу этапта алты еллык тоткарлык барлыкка килә, һәм яңа мәчет [[1915 ел]]да төзелә башлый, [[1916 ел]]да мәчет үз эшен башлап җибәрә. [[1930-еллар]]да динне кысрыклау вакытында Совет власте Ижау мәчетләренә каныга. Мәчетләр торган территорияне, гомумән, бөтен Татар бистәсен чираттагы завод урнаштырырга дип тартып алалар һәм 1932 елның 9 июнендәге Ижау шәһәр советы карары нигезендә, мәчетне сүтәргә боералар. Мөселманнарга мәчетне сүтеп, башка урында төзергә тәкъдим итәләр. 1932 елның 26 июлендә [[мәхәллә]] халкы мәчетне сүтә башлый һәм аны 4 километр ераклыкка шәһәр читендә урнашкан Татар зиратына күчерә. Барлык эшләр дә бер ай эчендә тәмамланган, мәчет Азин урамында яңа урында төзелгән, әмма аның [[манара]]сын кую тыелган. Мәчетнең эшләвен дәвам итүе берникадәр уңай күренеш саналырга хаклы. Ярты гасырдан соң, [[1991 ел]]да, манара төзелә, мәчет каршында [[мәдрәсә]] ачыла. 2004 елда мәчет кирпеч белән әйләндереп алынган. 1996 елның 28 июлендә аның янәшәсендә яңа мәчет төзелгән, чөнки мөселман бәйрәмнәре вакытында иске бина барлык дин тотучыларны сыйдырмый башлаган. == Мәчет бүген == Иске мәчет бинасында көндәлек хезмәтләр үткәрелә, [[ислам]] нигезләре укытыла. Яңа Җәмигъ мәчетендә җомга һәм бәйрәм хезмәтләре үткәрелә. Мәчет каршында «Гармония» мәктәбенең балалар өчен филиалы эшли. Биредә шулай ук [[Удмуртия мөселманнарының төбәк Диния нәзарәте]] дә урнашкан. 2011 елда ерак түгел урнашкан җәмәгать транспорты тукталышы «Ангарная» исемен «Ижау җәмигъ мәчете»нә алыштырган.<ref>{{cite web |url = http://izh.ru/izh/promo/12232.html |deadlink = yes |title = Переименование остановочных пунктов |author = |date = 2011-09-27 |website = |publisher = Столица Удмуртской Республики. Официальный сайт |accessdate = 2013-05-21 |lang = ru |archiveurl = https://web.archive.org/web/20120604155624/http://www.izh.ru/izh/promo/12232.html |archivedate = 2012-06-04 }}</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * {{cite web |url = http://www.muslimpress.ru/udmmosque/sobornaya-mechet-g-izhevska/sobornaya-mechet-izhevska.htm |title = История Соборной мечети г. Ижевска |author = Касимов Ильмир хазрат |date = 2009-12-23 |website = |publisher = Муслим |accessdate = 2013-05-21 |lang = ru |archiveurl = https://www.webcitation.org/6GpnmOlu6?url=http://www.muslimpress.ru/udmmosque/sobornaya-mechet-g-izhevska/sobornaya-mechet-izhevska.htm |archivedate = 2013-05-23 }} * {{cite web| url =http://www.gorlib.ru/izhevsk/hram/mechet.php | title =Мечеть | author = | date = |website = | publisher =ЦМДБ им. М. Горького | accessdate =2013-05-21 | lang =ru | archiveurl = | archivedate =}} == Моны да карагыз == * [[Ижау үзәк мәчете]] * [[Иман нуры (мәчет, Ижау)]] {{Россия җәмигъ мәчетләре}} [[Төркем:Әлифба буенча мәчетләр]] [[Төркем:Ижау мәчетләре]] itr6bnby2g5qtbcpa4d2prapbiy3apq 0 588302 3528637 3528513 2022-08-11T20:03:04Z EmausBot 3807 Робот: икеле күчешне дөресләү → [[Азат Вәлиев]] wikitext text/x-wiki #ЮНӘЛТҮ [[Азат Вәлиев]] 0fnjhe4c735oji5hlbkxec6jg5mvx94 0 588318 3528626 2022-08-11T15:27:52Z Әмир 15082 яңа бит ясау wikitext text/x-wiki {{Гыйбадәтханә |Гыйбадәтханә төре = [[Мәчет]] |Татар атамасы = Ижау үзәк мәчете |Үз атамасы = {{lang-ru|Ижевская центральная мечеть }} |Рәсем = Central Mosque (Izhevsk)-2.jpg |Рәсем язуы = Карл Маркс урамы ягыннан күренеше |Рәсем зурлыгы = |Хәзерге халәте = |Ил = Россия |Урнашу урыны статусы = Шәһәр |Урнашу урыны = 426000, <br/> [[Файл: Flag of Udmurtia.svg |20px]] [[Удмуртия]],<br/>[[Файл: Flag of Izhevsk (Udmurtia).svg |20px]] [[Ижау]], Карл Маркс ур., 186 |Координатлары = 56°50′23″, 53°12′22″ |Дин = [[Ислам]] |Мәхәллә = [[Удмуртия мөселманнары төбәк Диния нәзарәте|УРМ ТДН]] / «Үзәк мәчет» мәхәлләсе |Кайсы дини агымга карый = [[сөнни]] ислам / [[хәнәфи мәзһәбе]] |Бина төре = манарасы бина янәшәсендә урнашкан мәчет |Архитектура стиле = |Проект авторы = |Төзүче = |Нигезләүче = |Беренче телгә алу = |Нигезләү = |Төп даталар = 2003 ел – төзелеш башлану<br/> 2016 ел – беренче намаз укылу |Юк ителгән = |Төзелешнең башлануы = 2003 |Төзелешнең тәмамлануы = 2016 |Янкормалары = |Ядкәрләре = |Халәте = гамәлдә |Сайт = http://www.izhevsk-mechet.ru |Commons = }} ''[[Ижау җәмигъ мәчете]] белән бутамагыз'' '''Ижау үзәк мәчете''' ({{lang-ru| Ижевская центральная мечеть}}) ― [[Удмуртия]] башкаласы [[ Ижауның Беренче Май районы|Ижау шәһәренең Беренче Май районында]] урнашкан ислам гыйбадәтханәсе (''үзәк мәчет''). «Үзәк мәчет» [[мәхәллә]]се җирле ислам оешмасы карамагында <ref>[http://www.izhevsk-mechet.ru/#de Местная мусульманская организация Махалля "Центральная мечеть" г. Ижевска Удмуртской Республики]</ref>. == Тарих == 2001 елның августында Удмуртиянең мөселман җәмгыяте башкала хакимиятләре белән Ижау үзәгендә яңа мәчет төзү өчен урын бүлеп бирү турында килешүгә ирешә. 2002 елда проект эшләрен башкаруга конкурс үткәрелә. {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Карл Маркс урамы (Ижау)|Карл Маркс урамында|ru|Улица Карла Маркса (Ижевск)}} мәчет төзелеше 2003 елның 11 августында башлана {{Sfn|Каюмов|2019|c=18}}<ref name="адм">{{cite web |url=https://www.izh.ru/i/promo/34322.html |title=Открытие Центральной мечети города |author= |date=2016-08-10 |website=izh.ru |publisher=Информационно-аналитическоe управление Администрации города Ижевска |accessdate=2020-09-28 |lang=ru |archive-date=2017-09-29 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170929114322/http://www.izh.ru/i/promo/34322.html |deadlink=no }}</ref>. 2004 елның июленнән 2005 елның октябренә кадәр төзелеш эшләре мөселман җәмгыяте эчендәге низаглар аркасында туктатылып тора. 2005 елның октябрь—ноябрь айларында бинаның нигезе салына {{Sfn|Каюмов|2019|c=25—27}}. 2008 елның февралендә проект документларына дәүләт экспертизасының уңай бәяләмәсе алына {{Sfn|Каюмов|2019|c=38}}. 2010 елның 13 маенда ярымайлы кече манара {{Sfn|Каюмов|2019|c=59—63}}, 2011 елның 25 мартында кече [[гөмбәз]]ләр урнаштырыла. 2012 елның 1 мартында ярымайлы ике зур манара урнаштырылган {{Sfn|Каюмов|2019|c=101}}. Яңа мәчетне ачу тантанасы [[2016 ел]]ның [[10 август]]ында Удмуртия башлыгы {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Александр Соловьев (1950)|А. В. Соловьев| ru |Соловьёв, Александр Васильевич (политик)}} катнашында уза. Беренче намазны Россия югары мөфтие [[Тәлгат Таҗетдин|Т. С. Таҗетдин]] үткәрә <ref name = "Макаров" /><ref name="адм" /><ref name = "Зайнуллин" />{{Sfn|Каюмов|2019|c=182—189}}. Мәчет төзелешенең бәясе 110 млн сум тәшкил иткән, шуларның 42 млн ын мәхәллә кешеләре җыйган. Акчаның яртысыннан артыгын предприятиеләр бүлеп биргән. Татарстан Президенты [[Рөстәм Миңнеханов|Р. Н. Миңнеханов]] Ижау үзәк мәчете төзелешенә — 2,5 млн сум, [[Минтимер Шәймиев|М. Ш. Шәймиев]] – 1 млн сум акча биргән<ref name="адм" /><ref name = "Макаров">{{cite web |url=https://rg.ru/2016/08/10/reg-pfo/v-izhevske-posle-13-let-stroitelstva-otkryli-sobornuiu-mechet.html |title=В Ижевске после 13 лет строительства открыли центральную мечеть |author=Иван Макаров |date=2016-08-10 |website=rg.ru |publisher=[[Российская газета]] |accessdate=2020-09-28 |lang=ru |archive-date=2020-10-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20201016003340/https://rg.ru/2016/08/10/reg-pfo/v-izhevske-posle-13-let-stroitelstva-otkryli-sobornuiu-mechet.html |deadlink=no }}</ref><ref name = "Поздеев">{{cite web |url=https://udm.aif.ru/society/urban/centralnuyu_mechet_otkryli_v_izhevske |title=Центральную мечеть открыли в Ижевске |author=''Андрей Поздеев'' |date=2016-08-10 |website=udm.aif.ru |publisher=Аргументы и Факты |accessdate=2020-09-28 |lang=ru |archive-date=2021-04-16 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210416140612/https://udm.aif.ru/society/urban/centralnuyu_mechet_otkryli_v_izhevske |deadlink=no }}</ref>. Мәхәллә кешеләренең бер өлеше төзелеш эшләрендә бушлай катнашкан <ref name = "Зайнуллин">{{cite web |url=https://izhlife.ru/culture/64379-prihozhane-sobrali-42-mln-rubley-na-stroitelstvo-centralnoy-mecheti-izhevska.html |title=Прихожане собрали 42 млн рублей на строительство центральной мечети Ижевска |author=''Евгений Зайнуллин'' |date=2016-08-10 |website=izhlife.ru |publisher=Сетевое издание IZHLIFE |accessdate=2020-09-28 |lang=ru |archive-date=2022-02-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220213191910/https://izhlife.ru/culture/64379-prihozhane-sobrali-42-mln-rubley-na-stroitelstvo-centralnoy-mecheti-izhevska.html |deadlink=no }}</ref>. Ижау трамвае тукталышларының берсе – мәчеткә иң якын торганы – «Үзәк мәчет» дип атала<ref>{{cite web |url=https://udm.aif.ru/society/urban/v_izhevske_poyavitsya_ostanovka_centralnaya_mechet |title=В Ижевске появится остановка «Центральная мечеть» |author=Александр Горбунов |date=2016-07-27 |website=udm.aif.ru |publisher=Аргументы и Факты |accessdate=2020-09-28 |lang=ru |archive-date=2021-04-14 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210414051027/https://udm.aif.ru/society/urban/v_izhevske_poyavitsya_ostanovka_centralnaya_mechet |deadlink=no }}</ref>. Мәчетнең беренче [[имам-хатыйб]]ы – төзелеш эшләренә күзәтчелек иткән Нәгыйм Баян улы Каюмов (1940 елгы)<ref>[http://www.izhevsk-mechet.ru/de.bioKayumov Каюмов Нагим Баянович]</ref> <ref name = "Макаров" />. == Тасвирлама == Үзәк мәчетнең сыйдырышлыгы 1500 кеше тәшкил итә ([[ир-ат]]лар намаз залында 1000 кеше һәм [[хатын-кыз]]лар залында 500 кеше). Мәчетнең 45 метр биеклектәге ике зур [[манара]]сы һәм бер кечкенә манарасы бар. Бина түбәсендә, республика символы буларак, удмурт соляр билгесе башкарылган<ref name = "Макаров" /><ref name = "Зайнуллин" />. == Галерея == <gallery mode="packed" heights="160 px"> Karla Marksa street (Izhevsk) 26.jpg|Мәчет төзелеше (2012 ел) Central Mosque (Izhevsk)-11.jpg|Карл Маркс урамыннан күренеше Central Mosque (Izhevsk)-3.jpg|Карл Маркс урамы һәм мәчет </gallery> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * ''Каюмов Н. Б.'' [http://www.izhevsk-mechet.ru/files/knigamechet.pdf История народной мечети. В конце пути.] Ижевск: Самиздат, 2019, стр. 207. == Сылтамалар == * {{cite web |url = http://gasur.ru/activity/measures/photoreportages/10_08_2016.php |title = Торжественная церемония открытия центральной мечети (фоторепортаж) |author = {{s|Подольский Д. А}} |date = 2016-08-10 |website = gasur.ru |publisher = Комитет по делам архивов при Правительстве Удмуртской Республики |accessdate = 2020-09-28 |lang = ru }} == Моны да карагыз == * [[Ижау җәмигъ мәчете]] * [[Иман нуры (мәчет, Ижау)]] [[Төркем:Әлифба буенча мәчетләр]] [[Төркем:2016 елда төзелгән мәчетләр]] [[Төркем:Ижау мәчетләре]] oywk7ya5463n4xr6ppnwbmyqydln2vx 1 588319 3528627 2022-08-11T15:29:03Z Әмир 15082 Яңа бит: «{{ТИМ|ru|Центральная мечеть (Ижевск)}}» wikitext text/x-wiki {{ТИМ|ru|Центральная мечеть (Ижевск)}} lm59jbzh003bfec9y0ocku9iget6qu8 10 588320 3528634 2022-08-11T19:53:05Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «Schloss Marienburg im herbstlichen Abendlicht.jpg» wikitext text/x-wiki Schloss Marienburg im herbstlichen Abendlicht.jpg o65dtorqvprrilqxlcs4x12ihvuqu90 10 588321 3528635 2022-08-11T19:54:19Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «Lucille Hegamin - Getting Old Blues.mp3» wikitext text/x-wiki Lucille Hegamin - Getting Old Blues.mp3 fmt59nqlprcuvsz3jxhxkk5l4d3ks2w 0 588322 3528651 2022-08-12T09:01:29Z Әмир 15082 яңа бит ясау wikitext text/x-wiki {{Гыйбадәтханә |Гыйбадәтханә төре = [[Мәчет]] |Татар атамасы = Иман нуры |Үз атамасы = {{lang-ru| Ижевская мечеть Иман нуры}} |Рәсем = Мечеть Иман нуры (Ижевск).jpg |Рәсем язуы = Иман нуры мәчете |Рәсем зурлыгы = |Хәзерге халәте = |Ил = Россия |Урнашу урыны статусы = Шәһәр |Урнашу урыны = 426065, <br/> [[Файл: Flag of Udmurtia.svg |20px]] [[Удмуртия]],<br/>[[Файл: Flag of Izhevsk (Udmurtia).svg |20px]] [[Ижау]], {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Петров урамы (Ижау)| Петров| ru| Улица Петрова (Ижевск)}} ур., 53 |Координатлары = 56°52′01″, 53°17′38″ |Дин = [[Ислам]] |Мәхәллә = [[Удмуртия мөселманнары төбәк Диния нәзарәте|УРМ ТДН]] / «Нур ислам мәчете» [[мәхәллә]]се җирле ислам оешмасы |Кайсы дини агымга карый = [[сөнни]] ислам / [[хәнәфи мәзһәбе]] |Бина төре = манарасы түбәдә урнашкан мәчет |Архитектура стиле = |Проект авторы = |Төзүче = |Нигезләүче = |Беренче телгә алу = |Нигезләү = |Төп даталар = 2006 ел ― төзелеш башлану<br/> 2009 ел ― төзелеш тәмамлану<br/>2012 ел ― файдалануга рөхсәт алыну |Юк ителгән = |Төзелешнең башлануы = 2006 |Төзелешнең тәмамлануы = 2009 |Янкормалары = |Ядкәрләре = |Халәте = гамәлдә |Сайт = https://vk.com/imaannuri |Commons = }} {{мәгънәләр|Иман нуры (мәчет)}} '''Ижауның «Иман нуры» мәчете''' ({{lang-ru|Ижевская мечеть «Иман нуры»}}) – [[Удмуртия]] башкаласы [[Ижауның Устинов районы|Ижау шәһәренең Устинов районында]] урнашкан ислам гыйбадәтханәсе (''[[мәчет]]''). [[Россия мөселманнарының Үзәк Диния нәзарәте]] составындагы Удмуртия мөселманнарының төбәк Диния нәзарәте карамагында. == Тарих == [[Файл:Light of Faith Mosque (Izhevsk)-2.jpg|thumb]] Мәчет тарихы [[1996 ел]]да, Ижауда беренче тапкыр, [[Ижау җәмигъ мәчете]]н [[Ижауның Ленин районы|Ленин районында]] төзеп тапшырганнан соң, яңа мәчет төзү мөмкинлеге турында сөйләшкәндә башлана, чөнки [[Ижау җәмигъ мәчете|җәмигъ мәчетенең]] зур бинасы да дини бәйрәмнәр көннәрендә бөтен кешене сыйдырып бетерә алмый. [[Ижауның Устинов районы|Устинов районындагы]] җир участогы 2001 елда бүлеп бирелгән, мәчет төзелеше [[2006 ел]]ның 5 сентябрендә башланган. [[2008 ел]]ның 5 сентябрендә түбәдә ярымайлы [[манара]]ны урнаштыралар. Төзелеш эшләре 2009 елда тәмамланса да, бинаны файдалануга тапшыру рөхсәте [[2012 ел]]ның апрелендә генә алынган<ref name=":0">[https://izhevsk.mk.ru/articles/2012/06/21/717304-svet-veryi.html «Свет веры».] МК Ижевск{{ref-ru}}</ref>. Мәчет төзелеше 18 млн. сумга төшкән. Акчаның 2 млн сумы — физик һәм юридик затлардан иганә хисабына һәм Удмурт Республикасы Президенты {{Тәрҗемә ителмәгән 3| Александр Волков (1951)| А. А. Волковның |ru| Волков, Александр Александрович (государственный деятель)}} махсус хәйрия фондыннан алынган. Калган акчаны Ижауның бер шәхси предприятиесе биргән. Мәчет тирәсен төзекләндерү эшләре тагын 100 мең сумга төшкән. Төзелеш эшләрендә «{{comment|Россия Махсус төзелеше|Спецстрой России}}» каршындагы «8нче ГУССТ» ФДУП катнашкан. Мәчетне төзүгә якын-тирәдә яшәүче өлкән яшьтәге ханымнар зур өлеш керткән, аларны, шаяртып, «Устинов әбиләре» дип атыйлар, алар төзелеш өчен мәйдан табуда, Ижау мөфтиятеннән, [[татарлар]]ның милли-мәдәни берләшмәсеннән теләктәшлек алуда, хәйриячеләр табуда зур эшләр башкара алган<ref name=":0" />. Мәчетне ачу тантанасы [[2012 ел]]ның [[14 июнь|14 июнендә]] була. Анда Удмуртия хөкүмәте рәисенең беренче урынбасары Илдар Бикбулатов (''мәчеткә яңа [[келәм]] бүләк иткән''), Ижау һәм Удмуртия җитәкчелеге вәкилләре, милли-мәдәни оешмалар вәкилләре катнашкан. Удмуртия Президенты котлау телеграммасын юллаган, анда мәчетне төзешкән [[хатын-кыз]]лар хөрмәтенә «Әниләр мәчете» символик исемен саклап калырга тәкъдим иткән. Мәчет 120 кеше сыйдыра. [[Җомга намазы]]на 150дән артык [[ир-ат]] килә<ref name=":0" />. * Мәчетнең беренче [[имам-хатыйб]]ы – Равил хәзрәт Газизов. * [[Имам]]: Илнур хәзрәт Закиров<ref>[https://www.muslimpress.ru/udmmosque/selskie-mecheti/mecheti-udmurtii-kontaktnaya-informaciya.htm Мечети Удмуртии.] РДУМУ в составе ЦДУМ РФ</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * {{cite web |url = http://izhlife.ru/news-izh-ud/21866-v-izhevske-oficialno-otkryli-vtoruyu-mechet.html |title = В Ижевске официально открыли вторую мечеть |author = Виталий Ладыгин |date = 2012-06-14 |work = |publisher = Izhlife.ru |accessdate = 2013-05-19 |lang = ru |archiveurl = https://archive.today/20130706084742/http://izhlife.ru/news-izh-ud/21866-v-izhevske-oficialno-otkryli-vtoruyu-mechet.html |archivedate = 2013-07-06 |deadlink = no }} * {{cite web |url = http://www.izvestiaur.ru/news/view/5646001.html |title = Фото и видео: Торжественное открытие мечети «Иман нуры» состоялось в Ижевске |author = |date = 2012-06-14 |work = |publisher = Известия Удмуртской Республики |accessdate = 2013-05-19 |lang = ru |archiveurl = https://web.archive.org/web/20160304133345/http://www.izvestiaur.ru/news/view/5646001.html |archivedate = 2016-03-04 |deadlink = no }} * {{cite web |url = http://www.info-islam.ru/publ/novosti/rossiya/v_izhevske_otkrojut_quot_iman_nury_quot/1-1-0-14958 |title = В Ижевске откроют «Иман Нуры» |author = |date = 2012-06-13 |work = |publisher = InfoIslam |accessdate = 2013-05-19 |lang = ru |archiveurl = https://www.webcitation.org/6Gov14PoJ?url=http://www.info-islam.ru/publ/novosti/rossiya/v_izhevske_otkrojut_quot_iman_nury_quot/1-1-0-14958 |archivedate = 2013-05-23 }} * [https://www.muslimpress.ru/tag/mechet-iman-nury Архивы мечети Иман нуры.] Региональное Духовное Управление Мусульман Удмуртии в составе Центрального духовного управления мусульман России г. Ижевск == Моны да карагыз == * [[Ижау җәмигъ мәчете]] * [[Ижау үзәк мәчете]] [[Төркем:Әлифба буенча мәчетләр]] [[Төркем:2009 елда төзелгән мәчетләр]] [[Төркем:Ижау мәчетләре]] qquf0ao25t67hj1csy7ijb4yb8azr9a 1 588323 3528652 2022-08-12T09:02:29Z Әмир 15082 Яңа бит: «{{ТИМ|ru|Иман нуры (мечеть, Ижевск)}}» wikitext text/x-wiki {{ТИМ|ru|Иман нуры (мечеть, Ижевск)}} i63pn7f6oai46sgqi4cy7sm9lig582c 0 588324 3528653 2022-08-12T09:03:24Z Әмир 15082 [[Иман нуры (мәчет, Ижау)]] битенә юнәлтү wikitext text/x-wiki #ЮНӘЛТҮ[[Иман нуры (мәчет, Ижау)]] sgt81wu7t9rp6th248pjzpouwybfwsz 6 588325 3528661 2022-08-12T11:34:04Z Әмир 15082 {{Ирексез лицензияле сурәт |тасвир = Иман Нуры (мәчет, Казан) фотосурәте |чыганак = https://kazan.ros-spravka.ru/catalog/mecheti/nur_iman_mosque_kazan/ |ясау вакыты = билгесез |автор = билгесез }} {{Ирексез лицензияле сурәт/НКИ |мәкалә = Иман Нуры (мәчет, Казан) |максат = сурәтләү өчен |алмаштыру мөмкинлеге = бар |өстәмә мәгълүмат = юк }} [[Төркем:Сурәтләр:Биналар]][[Төркем:Сурәтләр:Мәчетләр]] wikitext text/x-wiki == Кыскача аңлатма == {{Ирексез лицензияле сурәт |тасвир = Иман Нуры (мәчет, Казан) фотосурәте |чыганак = https://kazan.ros-spravka.ru/catalog/mecheti/nur_iman_mosque_kazan/ |ясау вакыты = билгесез |автор = билгесез }} {{Ирексез лицензияле сурәт/НКИ |мәкалә = Иман Нуры (мәчет, Казан) |максат = сурәтләү өчен |алмаштыру мөмкинлеге = бар |өстәмә мәгълүмат = юк }} [[Төркем:Сурәтләр:Биналар]][[Төркем:Сурәтләр:Мәчетләр]] h0xllaq1y5m6kxxslvqbwutxqb7adwz 0 588326 3528663 2022-08-12T11:35:53Z Әмир 15082 яңа бит ясау wikitext text/x-wiki {{Гыйбадәтханә |Гыйбадәтханә төре = [[Мәчет]] |Татар атамасы = Иман Нуры |Үз атамасы = {{lang-ru| Иман Нуры}} |Рәсем = Иман_нуры_(Нагорный).jpg |Рәсем язуы = «Иман Нуры» мәчетенең<br/> Дорожная урамыннан күренеше |Рәсем зурлыгы = |Хәзерге халәте = |Ил = Россия |Урнашу урыны статусы = Шәһәр |Урнашу урыны = 420056, <br/> [[Файл: Flag of Tatarstan.svg |20px]] [[Татарстан]],<br/> [[Файл:Coat_of_Arms_of_Kazan_(Tatarstan)_(2004).png|12px]] [[Казан]], [[Нагорный (Биектау районы)|Нагорный]] бистәсе, Дорожная ур., 32а к1 |Координатлары = |Дин = [[Ислам]] |Мәхәллә = [[Татарстан Җөмһүрияте мөселманнарының Диния нәзарәте|ТР МДН]] / Казан мөхтәсибәте / җирле ислам оешмасы |Кайсы дини агымга карый = [[сөнни]] ислам / [[хәнәфи мәзһәбе]] |Бина төре = манарасы түбәдә урнашкан мәчет |Архитектура стиле = |Проект авторы = |Төзүче = |Нигезләүче = |Беренче телгә алу = |Нигезләү = |Төп даталар =1994 ел – төзелеш башлану<br/> 1997 ел – ачылу |Юк ителгән = |Төзелешнең башлануы = 1994 |Төзелешнең тәмамлануы = 1997 |Янкормалары = |Ядкәрләре = |Халәте = гамәлдә |Сайт = https://vk.com/imannurikazan |Commons = }} {{мәгънәләр|Иман нуры (мәчет)}} '''Казанның «Иман Нуры» мәчете''' ({{lang-ru|Мечеть «Иман Нуры» города Казани}}) – [[Татарстан]] башкаласы [[Казанның Совет районы]] [[Нагорный (Биектау районы)|Нагорный]] бистәсендә урнашкан ислам гыйбадәтханәсе (''[[мәчет]]''). [[Татарстан Җөмһүрияте мөселманнарының Диния нәзарәте|Татарстан мөселманнары Диния нәзарәте]] Казан мөхтәсибәте «Иман Нуры» мәчете мәхәлләсе» җирле ислам оешмасы карамагында. == Тарих == 1993 елда Казанның Совет районы [[Нагорный (Биектау районы)|Нагорный]] бистәсендә ислам җәмгыяте оеша. 1994 елда «Иман Нуры» мәчете төзелә башлый. Бу бистәдә яшәүчеләрнең ислам дине нигезләренә, [[намаз]] укуга өйрәнү теләге белән аңлатыла. 1994 ел башында Нагорный бистәсендә яшәүчеләр исеменнән Әмин Гайнуллин белән Мидхәт Галиәхмәтов мәчет төзү өчен җир участогы бүлеп бирү үтенече белән Казан шәһәренең Совет районы администрациясе башлыгы Альберт Әсхәр улы Камалиевка мөрәҗәгать итә. Район хакимияте бистәнең үзәк урамында, элек зур бушлык булган урында 20 сутый җир бүлеп бирә. Беренче эш итеп, бистәдә яшәүчеләргә бушлык территориясен коры ботаклардан һәм куаклардан чистартырга туры килә. Шул мизгелдән мәчет төзелешенә контрольлек итүне Казан шәһәренең Совет районы башлыгы Альберт Камалиев үз өстенә ала<ref name=":0">[https://kazan.ros-spravka.ru/catalog/mecheti/nur_iman_mosque_kazan/ Мечеть Иман Нуры.] Мечети Единая справочная</ref>. [[1994 ел]]ның язында булачак мәчет нигезенә беренче таш салына. [[1997 ел]]ның [[14 декабрь|14 декабрендә]] «Иман Нуры» мәчетен ачу тантанасы була <ref name=":0" />. Мәчетнең рәсми исеме – Җирле мөселман дини оешмасы – [[Татарстан Җөмһүрияте мөселманнарының Диния нәзарәте|Татарстан Республикасы мөселманнары Диния нәзарәтенең]] Казан мөхтәсибәтенең «Иман Нуры» мәчете мәхәлләсе<ref name=":0" /> ХХ гасырның [[1990-еллар]]ында төзелгән [[Яңа Савин районы]]ндагы [[Болгар мәчете (Казан)|«Болгар» мәчете]], [[Дәрвишләр бистәсе]]ндәге [[Ислам мәчете|«Ислам» мәчете]] белән якынча бер үк вакытта төзелгән һәм архитектурасы буенча бер үк төрле <ref>[https://infourok.ru/statya-sovremennye-mecheti-kazani-4977122.html Статья "Современные мечети Казани"]</ref>. Мәчетнең түбәдә урнашкан 3 [[манара]]сы һәм бер [[гөмбәз]]е бар. 2014-2015 елларда архитекторлар [[Айвар Саттаров]]<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=1IfnG0kdRS8 Мечеть "Иман-Нуры" – YouTube]</ref>, Лира Галиева проекты буенча мәчеттә зур реконструкция уздырылган, мәчетнең файдалы мәйданы киңәйгән<ref>[https://kazan.bezformata.com/listnews/mecheti-gailya-lira-garaeva/20973495/ История успеха: как архитектор мечети «Гаиля» Лира Гараева начинала карьеру с создания 7-килограммовых платьев.] БезФормата{{ref-ru}}</ref>. == Эшчәнлек == Мәчетнең хәйрия бүлеге мохтаҗ гаиләләрнең төрле категорияләре өчен комплекслы ярдәм күрсәтүгә юнәлдерелгән. Мәчет карамагында 300гә якын гаилә бар: мөмкинлекләре чикләнгән балалар һәм кешеләр, күп балалы аналар, ялгыз аналар, өлкәннәр. Мәчеттә [[Ураза бәйрәме]] һәм [[Корбан бәйрәме]] балалар бәйрәмнәре оештырыла. Әлеге бәйрәмнәрнең һәр көнендә Дәрвишләр паркында һәм 2018 елда ачылган «Кечкенә Принц» скверында<ref>''Наталья Шагеева, Эдгар Шагиахметов''. [https://alif.tv/mechet-podarila-kazantsam-park-kultury-i-otdyha/ Мечеть Иман Нуры в Казани подарила парк культуры и отдыха.] alif.tv, 28.08.2018{{ref-ru}}</ref> балалар өчен түләүсез программа: театральләштерелгән һәм аниматор тамашасы, мастер-класслар, зоопарк һәм кыр кухнясы оештырыла. Мәчет базасында «Кыска гәүдәле кешеләр» берләшмәсе оештырылган. Берләшмә РФ Идел буе төбәгендә яшәүче ахондроплазия авырулы кешеләр арасында дустанә мөнәсәбәтләрне үстерү, ныгыту һәм яклау максаты белән эшли. Мәчет ел саен [[9 май]]да 100 өлкән яшьтәге кешегә 100 азык-төлек җыелмасы тапшыра, яки [[Казанның Совет районы|Казан шәһәренең Совет районы]] ветераннары өчен кичке аш оештыра. == Тасвирлама == Мәчетнең [[имам-хатыйб]]ы ― Нияз Илдар улы Закиров (1984 елгы, Нагорныйда туган)<ref>[https://vk.com/niiazzakir Нияз Закиров ВКонтакте]</ref> Мәчеттә [[ислам]] дине нигезләре курслары эшли. Дәресләр 6-10, 10-16 яшьлек балалар төркемнәре өчен үткәрелә. Дәресләрне ТР мөфтияте тарафыннан хупланган һәм тәкъдим ителгән материаллар нигезендә [[Россия ислам институты (Казан)|Россия Ислам университеты]] укытучылары һәм аны тәмамлаучылар уздыра. Мәчеттә банкет залы – хәләл традиция буенча дини-милли чаралар ([[никах]], исем кушу, бәби чәе, юбилейлар һ.б.) уздыру урыны бар. Мәчет каршында «{{comment|Арт-бүлек|Арт-отдел}}» эшли. Халыкара «Киномәүлид» программасы мөселман мәдәниятенең төрле аспектлары турында сөйләүче фильмнар төшерүгә юнәлдерелгән<ref>[https://imannuri.ru/mosque#contacts Международный проект «КиноМавлид»]</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [https://imannuri.ru/mosque#contacts Мечеть Иман Нуры Казань.] Официальный сайт * [https://vk.com/imannurikazan Мечеть "Иман Нуры" ВКонтакте] * [[Файл:YouTube Logo 2017.svg|60px]] [https://www.youtube.com/watch?v=1IfnG0kdRS8 Мечеть "Иман-Нуры".] [[YouTube]] (''видео, 15:00'') [[Төркем:Әлифба буенча мәчетләр]] [[Төркем:Казан мәчетләре]] [[Төркем:1997 елда төзелгән мәчетләр]] 2qegtocfad8ccnfcene3k0yj3swh7f0 3528665 3528663 2022-08-12T11:43:11Z Әмир 15082 wikitext text/x-wiki {{Гыйбадәтханә |Гыйбадәтханә төре = [[Мәчет]] |Татар атамасы = Иман Нуры |Үз атамасы = {{lang-ru| Иман Нуры}} |Рәсем = Иман_нуры_(Нагорный).jpg |Рәсем язуы = «Иман Нуры» мәчетенең<br/> Дорожная урамыннан күренеше |Рәсем зурлыгы = |Хәзерге халәте = |Ил = Россия |Урнашу урыны статусы = Шәһәр |Урнашу урыны = 420056, <br/> [[Файл: Flag of Tatarstan.svg |20px]] [[Татарстан]],<br/> [[Файл:Coat_of_Arms_of_Kazan_(Tatarstan)_(2004).png|12px]] [[Казан]], [[Нагорный (Биектау районы)|Нагорный]] бистәсе, Дорожная ур., 32а к1 |Координатлары = |Дин = [[Ислам]] |Мәхәллә = [[Татарстан Җөмһүрияте мөселманнарының Диния нәзарәте|ТР МДН]] / Казан мөхтәсибәте / җирле ислам оешмасы |Кайсы дини агымга карый = [[сөнни]] ислам / [[хәнәфи мәзһәбе]] |Бина төре = манарасы түбәдә урнашкан мәчет |Архитектура стиле = |Проект авторы = |Төзүче = |Нигезләүче = |Беренче телгә алу = |Нигезләү = |Төп даталар =1994 ел – төзелеш башлану<br/> 1997 ел – ачылу |Юк ителгән = |Төзелешнең башлануы = 1994 |Төзелешнең тәмамлануы = 1997 |Янкормалары = |Ядкәрләре = |Халәте = гамәлдә |Сайт = https://vk.com/imannurikazan |Commons = }} {{мәгънәләр|Иман нуры (мәчет)}} '''Казанның «Иман Нуры» мәчете''' ({{lang-ru|Мечеть «Иман Нуры» города Казани}}) – [[Татарстан]] башкаласы [[Казанның Совет районы]] [[Нагорный (Биектау районы)|Нагорный]] бистәсендә урнашкан ислам гыйбадәтханәсе (''[[мәчет]]''). [[Татарстан Җөмһүрияте мөселманнарының Диния нәзарәте|Татарстан мөселманнары Диния нәзарәте]] Казан мөхтәсибәте «Иман Нуры» мәчете мәхәлләсе» җирле ислам оешмасы карамагында. == Тарих == 1993 елда Казанның Совет районы [[Нагорный (Биектау районы)|Нагорный]] бистәсендә ислам җәмгыяте оеша. 1994 елда «Иман Нуры» мәчете төзелә башлый. Бу бистәдә яшәүчеләрнең ислам дине нигезләренә, [[намаз]] укуга өйрәнү теләге белән аңлатыла. 1994 ел башында Нагорный бистәсендә яшәүчеләр исеменнән Әмин Гайнуллин белән Мидхәт Галиәхмәтов мәчет төзү өчен җир участогы бүлеп бирү үтенече белән Казан шәһәренең Совет районы администрациясе башлыгы Альберт Әсхәр улы Камалиевка мөрәҗәгать итә. Район хакимияте бистәнең үзәк урамында, элек зур бушлык булган урында 20 сутый җир бүлеп бирә. Беренче эш итеп, бистәдә яшәүчеләргә бушлык территориясен коры ботаклардан һәм куаклардан чистартырга туры килә. Шул мизгелдән мәчет төзелешенә контрольлек итүне Казан шәһәренең Совет районы башлыгы Альберт Камалиев үз өстенә ала<ref name=":0">[https://kazan.ros-spravka.ru/catalog/mecheti/nur_iman_mosque_kazan/ Мечеть Иман Нуры.] Мечети Единая справочная</ref>. [[1994 ел]]ның язында булачак мәчет нигезенә беренче таш салына. [[1997 ел]]ның [[14 декабрь|14 декабрендә]] «Иман Нуры» мәчетен ачу тантанасы була <ref name=":0" />. Мәчетнең рәсми исеме – Җирле мөселман дини оешмасы – [[Татарстан Җөмһүрияте мөселманнарының Диния нәзарәте|Татарстан Республикасы мөселманнары Диния нәзарәтенең]] Казан мөхтәсибәтенең «Иман Нуры» мәчете мәхәлләсе<ref name=":0" /> ХХ гасырның [[1990-еллар]]ында төзелгән [[Яңа Савин районы]]ндагы [[Болгар мәчете (Казан)|«Болгар» мәчете]], [[Дәрвишләр бистәсе]]ндәге [[Ислам мәчете|«Ислам» мәчете]] белән якынча бер үк вакытта төзелгән һәм архитектурасы буенча бер үк төрле <ref>[https://infourok.ru/statya-sovremennye-mecheti-kazani-4977122.html Статья "Современные мечети Казани"]</ref>. Мәчетнең түбәдә урнашкан 3 [[манара]]сы һәм бер [[гөмбәз]]е бар. 2014-2015 елларда архитекторлар [[Айвар Саттаров]]<ref>[https://www.youtube.com/watch?v=1IfnG0kdRS8 Мечеть "Иман-Нуры" – YouTube]</ref>, Лира Галиева проекты буенча мәчеттә зур реконструкция уздырылган, мәчетнең файдалы мәйданы киңәйгән<ref>[https://kazan.bezformata.com/listnews/mecheti-gailya-lira-garaeva/20973495/ История успеха: как архитектор мечети «Гаиля» Лира Гараева начинала карьеру с создания 7-килограммовых платьев.] БезФормата{{ref-ru}}</ref>. == Эшчәнлек == Мәчетнең хәйрия бүлеге мохтаҗ гаиләләрнең төрле категорияләре өчен комплекслы ярдәм күрсәтүгә юнәлдерелгән. Мәчет карамагында 300гә якын гаилә бар: мөмкинлекләре чикләнгән балалар һәм кешеләр, күп балалы аналар, ялгыз аналар, өлкәннәр. Мәчеттә [[Ураза бәйрәме]] һәм [[Корбан бәйрәме]] балалар бәйрәмнәре оештырыла. Әлеге бәйрәмнәрнең һәр көнендә Дәрвишләр паркында һәм 2018 елда ачылган «Кечкенә Принц» скверында<ref>''Наталья Шагеева, Эдгар Шагиахметов''. [https://alif.tv/mechet-podarila-kazantsam-park-kultury-i-otdyha/ Мечеть Иман Нуры в Казани подарила парк культуры и отдыха.] alif.tv, 28.08.2018{{ref-ru}}</ref> балалар өчен түләүсез программа: театральләштерелгән һәм аниматор тамашасы, мастер-класслар, зоопарк һәм кыр кухнясы оештырыла. Мәчет базасында «Кыска гәүдәле кешеләр» берләшмәсе оештырылган. Берләшмә РФ Идел буе төбәгендә яшәүче ахондроплазия авырулы кешеләр арасында дустанә мөнәсәбәтләрне үстерү, ныгыту һәм яклау максаты белән эшли. Мәчет ел саен [[9 май]]да 100 өлкән яшьтәге кешегә 100 азык-төлек җыелмасы тапшыра, яки [[Казанның Совет районы|Казан шәһәренең Совет районы]] ветераннары өчен кичке аш оештыра. == Тасвирлама == Мәчетнең [[имам-хатыйб]]ы ― Нияз Илдар улы Закиров (1984 елгы, Нагорныйда туган)<ref>[https://vk.com/niiazzakir Нияз Закиров ВКонтакте]</ref> Мәчеттә [[ислам]] дине нигезләре курслары эшли. Дәресләр 6-10, 10-16 яшьлек балалар төркемнәре өчен үткәрелә. Дәресләрне ТР мөфтияте тарафыннан хупланган һәм тәкъдим ителгән материаллар нигезендә [[Россия ислам институты (Казан)|Россия Ислам университеты]] укытучылары һәм аны тәмамлаучылар уздыра. Мәчеттә банкет залы – хәләл традиция буенча дини-милли чаралар ([[никах]], исем кушу, бәби чәе, юбилейлар һ.б.) уздыру урыны бар. Мәчет каршында «{{comment|Арт-бүлек|Арт-отдел}}» эшли. Халыкара «Киномәүлид» программасы мөселман мәдәниятенең төрле аспектлары турында сөйләүче фильмнар төшерүгә юнәлдерелгән<ref>[https://imannuri.ru/mosque#contacts Международный проект «КиноМавлид»]</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [https://imannuri.ru/mosque#contacts Мечеть Иман Нуры Казань.] Официальный сайт * [https://vk.com/imannurikazan Мечеть "Иман Нуры" ВКонтакте] * [[Файл:YouTube Logo 2017.svg|60px]] [https://www.youtube.com/watch?v=1IfnG0kdRS8 Мечеть "Иман-Нуры".] [[YouTube]] (''видео, 15:00'') {{Казан мәчетләре}}{{Казан истәлекле урыннары}}{{Татарстан мәчетләре}} [[Төркем:Әлифба буенча мәчетләр]] [[Төркем:Казан мәчетләре]] [[Төркем:1997 елда төзелгән мәчетләр]] ety1q9qktypfgg9odq2bpff68ks67x9