Wikipedia ttwiki https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%91%D0%B0%D1%88_%D0%B1%D0%B8%D1%82 MediaWiki 1.39.0-wmf.25 first-letter Медиа Махсус Бәхәс Кулланучы Кулланучы бәхәсе Википедия Википедия бәхәсе Файл Файл бәхәсе МедиаВики МедиаВики бәхәсе Калып Калып бәхәсе Ярдәм Ярдәм бәхәсе Төркем Төркем бәхәсе Портал Портал бәхәсе TimedText TimedText talk Модуль Обсуждение модуля Гаджет Обсуждение гаджета Определение гаджета Обсуждение определения гаджета 0 1623 3529562 3086290 2022-08-19T07:55:19Z Frhdkazan 3171 /* Päräwezdä */ [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] wikitext text/x-wiki «'''Mäğarif'''» näşriyatı [[Qazan]]da urnaşqan, [[Tatarstan]]nıñ iñ olı näşriyatlar isäbenä kerä. Näşriyat yıl sayın 100 çaması törle [[kitap]] çığara, ğömümi nösxä sanı 1.5 millionğa citä. Töp yünäleş bularaq Tatarstan [[mäğärif]]en [[däreslek]]lär belän tä'min itü. Monnan tış [[matur ädäbiät]], beleşmäleklär, [[süzlek]]lärne bastıra. == Monı da qara == * [[Tatarstan näşriyatları]] * [[Tatarstan mäğarife]] == Päräwezdä == * [http://magarif.kazan.ru/ Näşriyatnıñ räsmi säxifäse] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040930075424/http://magarif.kazan.ru/ |date=2004-09-30 }} {{stub-lat}} [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] [[Төркем:Казан оешмалары]] [[Төркем:Татарстан мәгарифе]] [[Төркем:Татарстан нәшриятлары]] 5grgtvclrm03cnim2oji8rzdhrm6vdo 3529572 3529562 2022-08-19T08:10:29Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki «'''Mäğarif'''» näşriyatı [[Qazan]]da urnaşqan, [[Tatarstan]]nıñ iñ olı näşriyatlar isäbenä kerä. Näşriyat yıl sayın 100 çaması törle [[kitap]] çığara, ğömümi nösxä sanı 1.5 millionğa citä. Töp yünäleş bularaq Tatarstan [[mäğärif]]en [[däreslek]]lär belän tä'min itü. Monnan tış [[matur ädäbiät]], beleşmäleklär, [[süzlek]]lärne bastıra. == Monı da qara == * [[Tatarstan näşriyatları]] * [[Tatarstan mäğarife]] == Päräwezdä == * [http://magarif.kazan.ru/ Näşriyatnıñ räsmi säxifäse] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040930075424/http://magarif.kazan.ru/ |date=2004-09-30 }} {{stub-lat}} [[Төркем:Әлифба буенча нәшриятлар]] [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] [[Төркем:Казан оешмалары]] [[Төркем:Татарстан мәгарифе]] [[Төркем:Татарстан нәшриятлары]] 9qm74x99b4q1cfipx0ujraosoo0m77h 0 10937 3529526 3086234 2022-08-18T23:31:19Z Frhdkazan 3171 /* Çıganaqlar */ [[Төркем:Татар телендәге фильмнар]] wikitext text/x-wiki {{Film | isem = Пропасть | tatisem = Upqın | räsem = Upqin_film_2002.jpg | yazu = Räsmi DVD tışlığı | rej = [[Ramil Tuxwatullin]] | prod = Ramay Studiäse | stsenarist = | yold = [[Ramil Tuxwatullin]]<br><br> | operator = | muz = | distributor = [[Bars-Media]] | büdjet = | caqça = | tel = [[Tatarça]] | il = [[Tatarstan]], [[Räsäy]] | m = | dk = [[2002]] | bül = TR EEM “İñ yaxşı ädäbi äsär” (2002) | amg_id = | imdb_id = }}'''Upqın - kriminäl drama'''. Film real waqıyğalarğa nigezlänep eşlängän häm [[Eçke eşlär ministrlığı]] narkotiklarnıñ qanunsız äyläneşe belän köräşü idaräsenä bağışlana <ref>[http://www.bars-shop.ru/detail.php?ID=2213 Bars-Media]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. Ul 2002 yılda Eçke eşlär ministrlığınıñ 200 yıllığına bağışlanğan bäygedä “İñ yaxşı ädäbi äsär” nominasiasendä berençe urın yawlıy. <br> ==Çıganaqlar== <references/> {{stub-lat}} [[Төркем:Татар телендәге фильмнар]] [[Төркем:Татарстан фильмнары]] 6edxel8l4jgy73r286fdjfhi4wm6gaz 0 11027 3529525 3085538 2022-08-18T23:30:32Z Frhdkazan 3171 [[Төркем:Татар телендәге фильмнар]] wikitext text/x-wiki {{Film | isem = | tatisem = 121 | räsem = | yazu = räsmi poster | rej = [[Salawat Yuzeyev]] | prod = [[Marina Galistkaya]] | stsenarist = | yold = [[Liliä Zahidullina]]<br><br><br><br><br><br> | operator = [[Andrey Kuzmin]] | muz = [[Radik Sälimov]] | distributor = İnnovatsia studiyase | büdjet = | caqça = | tel = [[Tatarça]] | il = [[Tatarstan]], [[Räsäy]] | m = 25 minut | dk = [[2007]] | bül = 2 "Золотой бубен" ([[2007]])<br />1 [[Altın Minbär Xalıqara Möselman kinosı festivale|Altın Minbär]] ([[2007]]) | amg_id = | imdb_id = }} Tatar xalıq şağire [[Ğabdulla Tuqay]] turında [[qısqa film]]. Rejissör [[Salawat Yuzeyev]] 25 minutlıq film tasmasında yaña zaman Tatar ädäbiätenä häm ädäbi telenä nigez saluçı, [[ädäbi täñqitçe]] häm publisist şağirneñ tormışı turında [[sürrealist]] [[yassılıq]]ta üzeneñ qaraşın belderä. Tarixi faktlarga nigezlängän film tamaşaçılarnıñ künekkän räweştä başın qatırır urınına Anglianıñ ''BBC'' şirkäte ısulları yärdäme belän filmga uyın säxnälären qatnaştırıp Tuqaynıñ tormışı yäki tatarlıq belän qızıqsınmagan tamaşaçınıñ da diqqäten cälep itä ala. Filmda [[Ğabdulla Tuqay|Tuqay]]nı, yaqın dustın [[Fatix Ämirxan|Ämirxan]]nı, ostaz [[Aleksandr Puşkin|Puşkin]]nı söyläşterä, tarix belän xäzerge zamannı ber yulı ähäñle uñayennan añlata. Filmga üzeneñ qatnaşın kertüçelär arasında rässam [[İlgizär Xäsän]] häm möxarrir [[İldus Äxmätcan]] kebek kürenekle sänğat eşlekleläre dä bar. <br /> Filmnıñ [[Gala]]sı (berençe kürsätelüwe) 13. iyün 2007 könne [[Qazan]]dağı [[Avrora 1991]] sänğat galereyasendä uzdı. Räsmi täqdime 14. iyün 2007 könne [["Tatar-inform" mäğlümat agentlığı]]nda ütkärelde, täqdimdäğe äñgämäğä Rejissör [[Salawat Yuzeyev]], Prodüser [[Marina Galistkaya]] häm uyınçı [[Liliä Zahidullina]] qatnaştı<ref>[http://tatar-inform.ru/news/culture/?id=70878 Tatar-İnform.Ru: ''В агентстве «Татар-информ» состоялась презентация первого короткометражного фильма «121» о Тукае '', Люция Камалова,]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. ==Çıganaqlar== <references/><br /> [[Төркем:Татар телендәге фильмнар]] [[Төркем:Татарстан фильмнары]] tedxcevg8m5gxywi6f14hsqsqftxi3z 14 13274 3529610 2098002 2022-08-19T09:49:59Z Frhdkazan 3171 [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki [[Төркем:Татар телле оешмалар]] [[Төркем:Милләтчелек]] ld1e2sy1x1eizmtl6wtgsi0c2v8j3t9 3529611 3529610 2022-08-19T09:50:34Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki [[Төркем:Татар телле оешмалар]] [[Төркем:Татарлар]] [[Төркем:Милләтчелек]] hn8vm9uzqdtdt7pht4e0flowv5d1j4t 0 13292 3529608 3434158 2022-08-19T09:48:53Z Frhdkazan 3171 /* Сылтамалар */ [[Төркем:Татар милли хәрәкәте чаралары]] wikitext text/x-wiki [[Рәсем:Мин татарча сөйләшәм.jpg|right|thumb|Акция логотибы]] '''«Мин [[татар теле|татарча]] сөйләшәм» акциясе''' — һәр ел Татарстанда һәм татар дөньясында уза торган акция. Гадәттә, төп чаралар апрель аенда уза. Акция оештыручылары — [[Үзебез]] яңа буын хәрәкәте һәм [[Бөтендөнья татар яшьләре форумы]]. Акциягә [[Татарстан Министрлар кабинеты]], [[Казан мэриясе]], [[Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы|ТР Мәгариф һәм фән министрлыгы]], [[Бөтендөнья татар кәнгрисе|Бөтендөнья татар конгрессы]] теләктәшлек белдерә<ref>[http://www.matbugat.ru/news/?id=4176 «Мин татарча сөйләшәм» акциясенең тулы программасы]</ref>. Акциянең төп максаты — [[глобализация|шәһәр мохитендә]] [[Телне нормальләштерү#.D0.A2.D0.B5.D0.BB.D0.BD.D0.B5 .D0.BF.D0.BB.D0.B0.D0.BD.D0.BB.D0.B0.D1.88.D1.82.D1.8B.D1.80.D1.83 .D0.BC.D0.B0.D0.BA.D1.81.D0.B0.D1.82.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.8B|татар теленең кулланыш даирәсен киңәйтү]], шәһәрдә яңа татар мәдәниятын формалаштыру эшендә ярдәм итү. Беренче тапкыр «Мин татарча сөйләшәм» [[2006 ел]]да киләчәктә «Үзебез» хәрәкәтенә берләшәчәк яшь татар галимнәре, иҗади яшьләр тарафыннан уздырылган. Акция татар [[Тел яңарышы#.D0.A2.D0.B5.D0.BB.D0.B4.D3.99.D0.BD .D0.B1.D0.B0.D1.88 .D1.82.D0.B0.D1.80.D1.82.D1.83 .D0.BF.D1.80.D0.BE.D1.86.D0.B5.D1.81.D1.81.D1.8B.D0.BD .D0.BA.D0.B8.D1.80.D0.B5.D0.B3.D3.99 .D2.AF.D0.B7.D0.B3.D3.99.D1.80.D1.82.D2.AF .D1.8D.D1.82.D0.B0.D0.BF.D0.BB.D0.B0.D1.80.D1.8B|телнең кулланылышын популярлаштыру]]га юнәлгән иң үзенчәлекле һәм халыкта зур кызыксыну уяткан чараларның берсе. Әлегә ул бердәнбер гражданлык инициативасы күрсәткече булып тора<ref>{{Citation |title=Мин татарча сөйләшәм - 2011 |url=http://uzebez.org/2011-04-15/min-tatarcha-2011/ |access-date=2011-04-25 |archive-date=2012-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120305172254/http://uzebez.org/2011-04-15/min-tatarcha-2011/ |dead-url=yes }}</ref>. == Концерт == Акциянең төп чарасы — [[26 апрель]] көнне [[Бауман урамы]]нда уза торган концерт. Биредә яңа агым музыкасы вәкилләре, яшь шагыйрьләр чыгыш ясый, төрле бәйгеләр оештырыла, «Синең беренче 150 татар сүзең» сүзлекләре, акция логотиплары төшерелгән футболкалар, түштамгалар таратыла. == Татар-дозор == [[2010 ел]]да акция кысаларында беренче тапкыр "Татар-дозор" уены оештырылды. Биредә 6-10 кешелек дистәгә якын команда катнаша. Берничә сәгать эчендә алар 5 биремне үтәргә тиеш. Мәсәлән биремнәр арасында халыкны татарча сөйләштерү, кибетләрдә татар телен куллану белән танышу, транспортта Казан турында сөйләү, Бауманда татарча биергә өйрәтү кебек чаралар бар. Иң яхшы командаларга бүләкләр тапшырыла<ref>{{Citation |title=“Татар-дозор”: Печән базары яки татарлар ни өчен акыллырак? |url=http://www.tatartime.com/?p=1018 |access-date=2011-04-25 |archive-date=2016-03-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160307013635/http://tatartime.com/?p=1018 |dead-url=yes }}</ref>. [[2011 ел]]да Татар-дозорның спонсоры булып [[Билайн]] катнашты<ref>[http://www.matbugat.ru/news/?id=4140 “Yzebez” һәм “Beeline” тәкъдим итә: “Татар дозор”]</ref>. == Интернет татарча сөйләшә == [[2011 ел]]да «Мин татарча сөйләшәм» кысаларында «Интернет татарча сөйләшә» чарасы да уздырыла башлады. Акциянең максаты — кулланучылар арасында Интернетта татарча аралашуны популярлаштыру<ref>[http://www.youtube.com/watch?v=tLMPutTx-FE «Хәерле иртә» тапшыруы]</ref>. == Искәрмәләр == {{Reflist}} == Сылтамалар == * [http://uzebez.org/ «Үзебез» хәрәкәтенең рәсми сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110906215811/http://uzebez.org/ |date=2011-09-06 }} * [http://www.youtube.com/watch?v=o_hi0EcdiC0 «Мин татарча сөйләшәм - 2011» промо-ролигы] {{DEFAULTSORT:Мин татарча сөйләшәм}} [[Төркем:Татар милли хәрәкәте чаралары]] 7gl4afwv2wwpprvcgkjxpt5kd4weazt 0 14021 3529602 3186945 2022-08-19T09:40:07Z Frhdkazan 3171 /* Сылтамалар */ [[Төркем:Истәлекле көннәр]] wikitext text/x-wiki {{TwinCYR|Xәter kөne}} [[File:Rembrance_Day_Parade_Bermuda.jpg|200px|right|thumb|Хәтер көне [[парад]]ы, [[File:Coat_of_arms_of_Hamilton,_Bermuda.gif|20px]] [[:ru:Гамильтон (город, Бермуды)|Гамильтон (рус.)]], [[File:Flag_of_Bermuda.svg|20px|border]] [[:ru:Бермудские острова|Бермудалар (рус.)]], 1991]] [[Файл:Dmitry Medvedev in Belarus 22 June 2008-3.jpg|thumb|200px|[[Дмитрий Медведев]] һәм [[:ru:Александр Лукашенко|Александр Лукашенко (рус.)]] [[:ru:Брестская крепость|Брест каласын (рус.)]] яклап хәлакъ булган [[Файл:Redarmy.gif|20px]] [[:ru:Красная Армия|Кызыл армия (рус.)]] гаскәрләренә һәйкале янында]] [[Рәсем:Hater kone2008.jpg|right|200px|thumb|1552 елда [[Казан ханлыгы]] башкаласын яклаучылар арасында хәлакъ булганнарга багышланган 2008 елгы хәтер көне]] '''Хәтер көне''' – кешеләр төркеменең тарихында урын алган котычкыч вакыйгаларны искә алуга багышланган көн. Һәр халыкта яки кешеләр җәмгыятендә багышланган вакыйга һәм искә алу өчен билгеләнгән көн төрле булса да, гадәттә сугыш яки башка охшаш конфликтның тууына, һәм аның дәвамында үлгәннәренә багышлана. Шулай да, исемнәре төрлечә була. == Дөньяда == Бүгенге көндә иң билгеле хәтер көне - [[Беренче бөтендөнья сугышы]]н туктату аңлашмасында рәсми килеш билгеләнгән [[11 ноябрь]] көне: * {{FRA}}ның [[File:Bleuet_de_France_version_2012.JPG|30px]] [[:fr:Bleuet de France|''Bleuet de France'' (франц.)]] - [[ветеран]]нар, сугыш корбаннары, тол калган хатыннар һәм ятим балалар турында хәтер һәм аларга таба теләктәшлек символы. * {{GBR}}ның [[File:Royal_British_Legion's_Paper_Poppy_-_white_background.jpg|30px]] [[:en:Remembrance poppy|Хәтер мәк чәчәге (ингл.)]] - корбаннарны искә алу һәм аларның туганнарына теләктәшлек белдерү символы. * {{USA}}та бу көн хәрби хезмәт ветераннарына багышлана, дәүләт гаскәрендә хезмәт иткәндә халәкъ булган ватандашларын май аеның соңгы дүшәмбе искә алалар. == Россиядә == [[Казан татарлары]]ның күпчелеге бүгенге көндә яшәгән {{RUS}} илендә төп хәтер көне буларак [[Бөек Ватан сугышы]] башланган [[22 июнь]] көнендә [[:ru:День памяти и скорби|Хәтер һәм матәм көне (рус.)]] билгеләнә. [[Кар десанты]] — 1941-1945 еллардагы [[Бөек Ватан сугышы]] елларында һәлак булган сугышчыларның истәлеген мәңгеләштерергә булышлык итүче студентлар хәрәкәте. [[File:Ribbon_of_Saint_George.svg|30px]] - [[:ru:Георгиевская ленточка|''Георгий тасмасы'' (рус.)]] акциясе чикләрендә таратылган хәтер символы. == Казан/Татарстанда == Казан шәһәре тарихына иң тирән булып кергән һәм татар халкы тарафыннан әлегә иң актив билгеләнеп торган "Хәтер көне" буларак [[1552 ел]]ның [[12 октябрь]] көнендә {{Казан ханлыгы байрагы}} башкаласы булган {{Казан гербы}}ны {{Русия патшалыгы байрагы}} гаскәрләре ''[[Казанны алу|алганда]]'', шәһәрне яклаганда хәлакъ булганнарны искә алу көне дип исәпләнә. Татарстанда [[1989 ел]]дан башлап билгеләнә<ref>[http://www.azatliq.org/content/article/1829925.html Азатлык радиосы]</ref>. Бүгенге көндә чаралар [[«Азатлык» татар яшьләре берлеге]] тарафыннан оештырыла (гамәлдәге рәисе [[Наил Нәбиуллин]]). Бу көнне [[Казан]]ны яклаганда хәлакъ төшкәннәренә ''([[Колшәриф]] һәм күп санлы билгесез гаскәриләр һәм гади ватандашлар)'' [[һәйкәл]]нең булмаганы искә төшерелә — [[Казанны алу]] дәвамында рус патшасы [[Иван IV]] гаскәре ягыннан [[:ru:Храм-памятник воинам, павшим при взятии Казани в 1552 году|хәлакъ төшкәннәре истәлегенә һәйкәл (рус)]] [[1823 ел]]да ачылган. == Бәйсез Идел буе Болгар иле истәлеге == * [[Бату]] хан тарафыннан [[Идел буе Болгары]]ның башкаласы [[Биләр]] [[1236 ел]]да юк ителүе һәм [[1239 ел]]ыннан бирле болгар дәүләтенең бәйсәзлеге туктатылуы аның варислары дип саналган Казан татарлары тарафыннан хәтер көне буларак әлегә искә алынмый. ==Искәрмәләр== <references/> ==Сылтамалар== * [http://www.azatliq.org/content/article/1848897.html Хәтер көне 2009] [[Төркем:Истәлекле көннәр]] [[ru:День перемирия|День памяти]] bt7xqmvw470dmfl0pv9jv764jbfvk80 3529604 3529602 2022-08-19T09:41:55Z Frhdkazan 3171 ==Сылтамалар== {{Тышкы сылтамалар}} wikitext text/x-wiki {{TwinCYR|Xәter kөne}} {{УК}} [[File:Rembrance_Day_Parade_Bermuda.jpg|200px|right|thumb|Хәтер көне [[парад]]ы, [[File:Coat_of_arms_of_Hamilton,_Bermuda.gif|20px]] [[:ru:Гамильтон (город, Бермуды)|Гамильтон (рус.)]], [[File:Flag_of_Bermuda.svg|20px|border]] [[:ru:Бермудские острова|Бермудалар (рус.)]], 1991]] [[Файл:Dmitry Medvedev in Belarus 22 June 2008-3.jpg|thumb|200px|[[Дмитрий Медведев]] һәм [[:ru:Александр Лукашенко|Александр Лукашенко (рус.)]] [[:ru:Брестская крепость|Брест каласын (рус.)]] яклап хәлакъ булган [[Файл:Redarmy.gif|20px]] [[:ru:Красная Армия|Кызыл армия (рус.)]] гаскәрләренә һәйкале янында]] [[Рәсем:Hater kone2008.jpg|right|200px|thumb|1552 елда [[Казан ханлыгы]] башкаласын яклаучылар арасында хәлакъ булганнарга багышланган 2008 елгы хәтер көне]] '''Хәтер көне''' – кешеләр төркеменең тарихында урын алган котычкыч вакыйгаларны искә алуга багышланган көн. Һәр халыкта яки кешеләр җәмгыятендә багышланган вакыйга һәм искә алу өчен билгеләнгән көн төрле булса да, гадәттә сугыш яки башка охшаш конфликтның тууына, һәм аның дәвамында үлгәннәренә багышлана. Шулай да, исемнәре төрлечә була. == Дөньяда == Бүгенге көндә иң билгеле хәтер көне - [[Беренче бөтендөнья сугышы]]н туктату аңлашмасында рәсми килеш билгеләнгән [[11 ноябрь]] көне: * {{FRA}}ның [[File:Bleuet_de_France_version_2012.JPG|30px]] [[:fr:Bleuet de France|''Bleuet de France'' (франц.)]] - [[ветеран]]нар, сугыш корбаннары, тол калган хатыннар һәм ятим балалар турында хәтер һәм аларга таба теләктәшлек символы. * {{GBR}}ның [[File:Royal_British_Legion's_Paper_Poppy_-_white_background.jpg|30px]] [[:en:Remembrance poppy|Хәтер мәк чәчәге (ингл.)]] - корбаннарны искә алу һәм аларның туганнарына теләктәшлек белдерү символы. * {{USA}}та бу көн хәрби хезмәт ветераннарына багышлана, дәүләт гаскәрендә хезмәт иткәндә халәкъ булган ватандашларын май аеның соңгы дүшәмбе искә алалар. == Россиядә == [[Казан татарлары]]ның күпчелеге бүгенге көндә яшәгән {{RUS}} илендә төп хәтер көне буларак [[Бөек Ватан сугышы]] башланган [[22 июнь]] көнендә [[:ru:День памяти и скорби|Хәтер һәм матәм көне (рус.)]] билгеләнә. [[Кар десанты]] — 1941-1945 еллардагы [[Бөек Ватан сугышы]] елларында һәлак булган сугышчыларның истәлеген мәңгеләштерергә булышлык итүче студентлар хәрәкәте. [[File:Ribbon_of_Saint_George.svg|30px]] - [[:ru:Георгиевская ленточка|''Георгий тасмасы'' (рус.)]] акциясе чикләрендә таратылган хәтер символы. == Казан/Татарстанда == Казан шәһәре тарихына иң тирән булып кергән һәм татар халкы тарафыннан әлегә иң актив билгеләнеп торган "Хәтер көне" буларак [[1552 ел]]ның [[12 октябрь]] көнендә {{Казан ханлыгы байрагы}} башкаласы булган {{Казан гербы}}ны {{Русия патшалыгы байрагы}} гаскәрләре ''[[Казанны алу|алганда]]'', шәһәрне яклаганда хәлакъ булганнарны искә алу көне дип исәпләнә. Татарстанда [[1989 ел]]дан башлап билгеләнә<ref>[http://www.azatliq.org/content/article/1829925.html Азатлык радиосы]</ref>. Бүгенге көндә чаралар [[«Азатлык» татар яшьләре берлеге]] тарафыннан оештырыла (гамәлдәге рәисе [[Наил Нәбиуллин]]).<ref>[http://www.azatliq.org/content/article/1848897.html Хәтер көне 2009]</ref> Бу көнне [[Казан]]ны яклаганда хәлакъ төшкәннәренә ''([[Колшәриф]] һәм күп санлы билгесез гаскәриләр һәм гади ватандашлар)'' [[һәйкәл]]нең булмаганы искә төшерелә — [[Казанны алу]] дәвамында рус патшасы [[Иван IV]] гаскәре ягыннан [[:ru:Храм-памятник воинам, павшим при взятии Казани в 1552 году|хәлакъ төшкәннәре истәлегенә һәйкәл (рус)]] [[1823 ел]]да ачылган. == Бәйсез Идел буе Болгар иле истәлеге == * [[Бату]] хан тарафыннан [[Идел буе Болгары]]ның башкаласы [[Биләр]] [[1236 ел]]да юк ителүе һәм [[1239 ел]]ыннан бирле болгар дәүләтенең бәйсәзлеге туктатылуы аның варислары дип саналган Казан татарлары тарафыннан хәтер көне буларак әлегә искә алынмый. ==Искәрмәләр== <references/> == Чыганаклар == ==Сылтамалар== {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == [[Төркем:Истәлекле көннәр]] [[ru:День перемирия|День памяти]] hi5i1fnndqw7hop59g6ft98pgkkodv4 0 14041 3529466 3096102 2022-08-18T21:15:24Z Frhdkazan 3171 /* Сылтамалар */ {{Тышкы сылтамалар}} wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Галиәсгар Камал | рәсем = Галиәсгар Камал.jpg | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = Галиәсгар Камал | рәсем язуы = Галиәсгар Камал | тулы исем = Галиәсгар Галиәкбәр улы Камалетдинов | һөнәр = драматург, журналист | туу датасы = 06.01.1879 | туу җире = [[РИ]], [[Казан губернасы]], {{туу җире|Казан|Казанда}} | гражданлык = {{байраклаштыру|Русия империясе}}→<br/>{{байраклаштыру|РСФСР}}→<br/>{{байраклаштыру|ССРБ}} | милләт = [[Татарлар|Татар]] | үлем датасы = 16.06.1933 | үлем җире = [[ССРБ]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], {{үлем җире|Казан|Казанда}} | әти = [[Галиәкбәр Камалетдинов]] | әни = Мәүгыйзә (1844—1936). | ир = | хатын = I хатыны Бибигайшә (18??-1918)<br/> II хатыны Әсма (1887-1941) | балалар = ''I никахыннан'': Әхмәт, Әминә, Фәһимә, [[Әнәс Камал|Әнәс]] (1908-1978), Мөхәммәт, Зөфәр<br/>''II никахыннан'': [[Фаикъ Камал|Фаикъ]] (1919-1941), Фәрит, Наил, Рәфыйка. | бүләк һәм премияләр = [[File:Geroy Truda Znak.png|30px]]&nbsp; '''[[Хезмәт Батыры]]''' | сайт = [http://kitap.net.ru/galiaskar.php galiaskar.php] | башка мәгълүмат = }} {{Башка мәгънәләр/фамилия|Камал}} {{Башка мәгънәләр/фамилия|Камалетдинов}} {{External media |рәсем1=[http://900igr.net/prezentacija/bez_uroka/galisgar-kamal-246751/faik-kamaletdinov-1919-41-11.html Галиәсгар Камал нәселе фотосурәтләре].}} {{External media |рәсем1=[http://kitaphane.tatarstan.ru/kamal/photo.htm Галиәсгар Камал белән бәйле фотосурәтләр].}} '''Галиәсгар Камал''', тулы исеме '''Галиәсгар [[Галиәкбәр Камалетдинов|Галиәкбәр]] улы Камалетдинов''' ([[1879 ел]]ның [[6 гыйнвар]]ы — [[1933 ел]]ның [[16 июнь|16 июне]]) — [[Татарлар|татар халкының]] бөек [[Драматурглар|драматургы]], [[язучы]]сы, егерменче йөз башы [[татар әдәбияты]], мәдәнияте һәм сәнгате тарихында зур урын алып торган әдипләрнең берсе. [[Хезмәт Батыры]] ([[1923]]). [[1926 ел]]да Г. Камалга рәсми төстә «Татар халык драматургы-әдибе» исеме бирелә һәм ул – «татар драма әдәбиятының зур хезмәтчесе, атасы һәм татар артистларының якын ярдәмчесе» дип бәяләнә. Хәзер исә [[Казан]]да урнашкан [[Галиәсгар Камал исемендәге татар дәүләт академия театры|Татар дәүләт академия театры]] Галиәсгар Камал исемен йөртә. == Биография == Галиәсгар Камал [[1879 ел]]ның [[6 гыйнвар]]ында (искечә – 1878 елның 25 декабрендә) Казанда тире эшкәртүче (камчатчы) хезмәткәр [[Галиәкбәр Камалетдинов|Галиәкбәр]] һәм Мәүгыйзә гаиләсендә беренче бала булып туа. Сабый вакытын әнисенең туган авылы [[Иске Масра|Түбән Масрада]] (хәзер [[Арча районы]]на керә) бабалары тәрбиясендә уздыра. Алты яшькә җиткәч, шунда мәктәпкә йөри башлый, аннары, [[Казан]]га кайтып, укуын иске тәртиптәге [[«Касыймия» мәдрәсәсе|«Касыймия»]], [[«Госмания» мәдрәсәсе (Казан)|«Госмания»]] һәм [[Халидия мәдрәсәсе|«Халидия»]] [[мәдрәсә]]ләрендә дәвам иттерә. [[1893 ел|1893]]-[[1900 ел|1900]] елларда шул заманның алдынгы мәдрәсәләреннән саналган [[Мөхәммәдия мәдрәсәсе|«Мөхәммәдия»дә]] укый, бер ук вакытта өч класслы русча мәктәптә башлангыч белем ала. [[Файл:Камал 001.jpg|200px|thumb|right|Галиәсгар Камал тормыш иптәше Бибигайшә ханым һәм улы [[Әнәс Камал|Әнәс]] белән. [[1911 ел]]]] Мәдрәсәдә укыган елларында Г.Камал әдәбият һәм театр сәнгате белән кызыксына башлый: рус театрында барган спектакльләргә яратып йөри, сәхнә өчен язылган китапларны мавыгып укый һәм үз чорының татар әдәбияты белән якыннан таныша. Ниһаять, аның үзендә дә иҗат дәрте уянып, [[1898 ел]]да ул үзенең «Бәхетсез егет» (беренче варианты) дигән тәүге драмасын яза. Күп тә үтми, икенчесе дә языла («Өч бәдбәхет»). Бу ике әсәр һәм шул чорда Г.Камал тарафыннан тәрҗемә ителгән «Кызганыч бала» драмасы (прогрессив төрек язучысы Намык Кәмал әсәре) [[1900 ел]]да [[Казан]]да аерым китаплар булып басылып чыга. [[1900 ел]]да [[Харитонов матбагасы]] хуҗасы [[Иван Харитонов (1859)|Иван Харитонов]] [[Харитонов матбагасы|шәхси {{comment|хәреф кою җитештерүе|русча: словолитня}}]] ачкач, аңа, каллиграф буларак, [[татар]] (''[[гарәп теле|гарәп]]'') шрифтларын камилләштерергә булыша. Г. Камалның [[Октябрь инкыйлабы|инкыйлабка]] кадәр иҗат ителгән барлык әсәрләре дирлек әлеге [[Харитонов матбагасы|басмаханәдә]] басылган. [[«Мөхәммәдия» мәдрәсәсе]]н тәмамлагач, Галиәсгар Камал, халык арасында аң-белем таратуга булышлык итү максаты белән, [[1901 ел]]да «Мәгариф көтебханәсе» исемендә китап бастыру һәм сату ширкәте оештыра һәм 1905 елгы революция көннәренә кадәр бу ширкәтнең эшенә җитәкчелек итә. [[1905 ел]]ның [[29 октябрь|29 октябрендә]] Казанда беренче татар газетасы «[[Казан мөхбире]]» чыга. Галиәсгар Камал бу газетада иң күп катнашучыларның берсе була. [[«Азат» газетасы|«Азат»]], [[«Азат халык» газетасы|«Азат халык»]] газеталарын, [[«Яшен» журналы|«Яшен» сатирик журналы]]н чыгаруда да Галиәсгар Камалның өлеше зур. [[1906 ел]]ның [[5 май|5 маенда]] Казанда беренче рәсми ачык спектакль уйнала. [[Төрек теле|Төрек]]чәдән Г. Камал тарафыннан ирекле рәвештә татарчага тәрҗемә ителгән «[[Кызганыч бала]]» драмасы һәм [[Габдрахман Кәрам]] тәрҗемәсендә «[[Гыйшык бәласе]]» комедиясе куела. Шул көннәрдән башлап Галиәсгар Камал үзенең төп игътибарын [[татар театры]]н үстерүгә бирә. [[1908 ел|1908]] -[[1909 ел|1909 елларда]] [[Габдулла Тукай]] белән бергә милли-демократик эчтәлектәге [[Яшен (журнал)|«Яшен»]] исемле көлке журналы чыгара. 1923 елда Галиәсгар Камалга "Хезмәт Батыры" исеме бирелә. [[1929 ел]]да ул «[[Хафизаләм иркәм]]» исемле комедиясен яза. «[[Күзсез мастерлар]]», «[[Өч тормыш]]» кебек пьесалары һәм күп кенә шигъри әсәрләре дөньяга чыга. Галиәсгар Камал, инде әйтелгәнчә, оста тәрҗемәче дә. [[Николай Гоголь]], [[Александр Островский]], [[Максим Горький]], [[Мольер]] һәм башкаларның әсәрләрен татар теленә тәрҗемә итә. Галиәсгар Камал [[1933 ел]]ның [[16 июнь|16 июнендә]] вафат була. Аның гәүдәсе [[Казан]]да [[Горький исемендәге Үзәк мәдәният һәм ял паркы (Казан)|Максим Горький исемендәге мәдәният һәм ял паркы]]ндагы туганнар каберлегендә күмелгән. == Иҗат == [[Файл:Камал 002.jpg|thumb|200px|right|"Беренче театр" комедиясенең кулъязма бите (факсимиле)]] * [[Бәхетсез егет]] ([[1898 ел|1898]], [[1907 ел|1907]]) * [[«Беренче театр» (пьеса)|Беренче театр]] ([[1908 ел|1908]]) * [[Бүләк өчен]] ([[1909 ел|1909]]) * [[Уйнаш]] ([[1909 ел|1909]]) * [[Безнең шәһәрнең серләре]] (1911) * [[Банкрот]] ([[1911 ел|1911]]) * [[Дәҗҗал]] ([[1912 ел|1912]]) * [[Каениш]] ([[1912 ел|1912]]) * [[Хафизаләм иркәм]] ([[1929 ел|1929]]) <br /> '''Галиәсгар Камал тәрҗемә иткән әсәрләр:''' * [[Александр Островский]] – Яшенле яңгыр ([[1914 ел|1914]]) * [[Александр Южин]] – Лачыннар һәм козгынар ([[1918 ел|1918]]) * [[Евтихий Карпов]] – Эшчеләр бистәсе ([[1919 ел|1919]]) * [[Мольер]] – Саран ([[1915 ел|1915]]) * [[Мольер]] – Ирексездән табиб ([[1916 ел|1916]]) * [[Мольер]] – Скапен хәйләләре ([[1924 ел|1924]]) * [[Николай Гоголь]] – Ревизор ([[1916 ел|1916]]) == Бүләкләр == * «[[Хезмәт Батыры]]» ([[1923 ел|1923]]). * «Татарстанның халык драматургы» ([[1929 ел|1929]]). == Хәтер == * [[1939]] [[Камал театры|Татар академия драма театрына]] Г. Камал исеме бирелә<ref>Указ Президиума Верховного Совета РСФСР от 9 июня 1939 г</ref>. * [[1939]] [[Казан]] шәһәре башкарма комитеты карары белән Фукс ({{lang-ru|Фуксовская}}) урамы [[Галиәсгар Камал урамы (Казан)|Г. Камал урамы]] итеп үзгәртелә<ref>[http://www.archive.gov.tatarstan.ru/magazine/go/anonymous/main/?path=mg:/numbers/2004_01/07/07_4/ «Гасырлар авазы», 2004 ел, № 1]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. * [[Яр Чаллы]]дагы [[Галиәсгар Камал бульвары (Яр Чаллы)|урам]]га исеме бирелгән. * [[Алабуга]]дагы [[Галиәсгар Камал урамы (Алабуга)|урам]]га исеме бирелгән. == Гаиләсе == '''I хатыны''' (''унсигез ел бергә яшәгән хатыны'') Бибигайшә Садыйк кызы Хәйбуллина (''18??—[[1918]]''). Әтисе сәүдәгәр Садыйк [[хаҗ]]и, әнисе Бибикамал, абыйсы Хәбибрахман, энесе Габделмәҗит. Бибигайшә 1918 елның 22 февралендә салкын тиеп Казанда вафат булган. 6 балалары туган (''дүрт балалары сабый вакытта вафат булган''): * Әхмәт (''туган вакыты билгесез, 1902 елның 5 сентябрендә үлгән''), * Әминә (''1902 елның 17 февралендә туган, шулай ук сабый чагында вафат''), * Фәһимә (''1904 елның 4 мартында туган, 1910 елның 20 августында вафат''), * [[Әнәс Камал|Әнәс]] (''[[1908]]—[[1978]]''), артист, язучы. * Мөхәммәт (''1914 елның 1 ноябрендә туган. [[Бөек Ватан сугышы]]нда катнашкан, сугыштан соң Казанда яшәгән''), * Зөфәр (''1916 елның 3 ноябрендә туган. Бөек Ватан сугышы башыннан фронтка китә. 1942 елда Орел өчен барган сугышларда һәлак була''). '''II хатыны''' Әсма Мифтахетдин кызы Сәгъдиева ([[1887]]—[[1941]]). Әсма 1941 елда Казанда үпкәсенә салкын тиюдән үлгән. Дүрт балалары туган: * [[Фаикъ Камал|Фаикъ]] (''[[1919]]—[[1941]]''), артист, язучы. 1941 елдан [[Бөек Ватан сугышы]]нда, Ростовны икенче кат азат итү сугышында һәлак була. * Фәрит (''1921 елның 11 октябрендә туган. Бөек Ватан сугышында катнашкан. Сугыштан соң [[Әлмәт]]тә Миңлебай газ-бензин заводында техник-механик булып эшли. 1976 елның 15 ноябрендә Әлмәттә вафат''), * Наилә (''1924 елның 6 ноябрендә туган. 1925 елның 26 маенда үлгән''), * төпчек кыз Рәфыйка (''1926 елның 27 мартында туган. Медицина фәннәре кандидаты. Казанда яшәгән'')<ref>''[[Әнәс Камал]]''. Март бураннары (''төзүчесе'' [[Рәис Даутов]]). Искәрмә һәм аңлатмалар. К.: [[ТКН]], 1988, 268—269нчы бит.</ref>. == Моны да карагыз == * [[Истанбул мәктүпләре (Галиәсгар Камал)|Истанбул мәктүпләре]] {{Портал|Шәхесләр}} == Сылтамалар == * [http://kitap.net.ru/galiaskar.php Галиәсгар Камал электрон китапханәдә] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190502051337/http://kitap.net.ru/galiaskar.php |date=2019-05-02 }} * [http://tatar.org.ru/kurs/8-adabiyat/cyr_14.php Галиәсгар Камал виртуаль гимназиядә] {{Тышкы сылтамалар}} == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> {{Сәйяр (1907-1918) труппасы}}{{Габдулла Тукай}} {{DEFAULTSORT:Камал, Галиәсгар}} [[Төркем:Галиәсгар Камал| ]] [[Төркем:Татар драматурглары]] [[Төркем:Татар язучылары]] [[Төркем:Татарстанның халык драматурглары]] [[Төркем:Хезмәт Батырлары]] [[Төркем:«Мөхәммәдия» (Казан) мәдрәсәсен тәмамлаучылар]] bul9e0ayycfipl2hb4iorvb5a1al8n1 0 14371 3529570 3060758 2022-08-19T08:09:26Z Frhdkazan 3171 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле нәшриятлар}} [[Төркем:Әлифба буенча нәшриятлар]] [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] wikitext text/x-wiki {{УК}} {{Җәмәгать оешмасы | исем = "Иман" нәшрияты | логотип = | рәсем асты язуы = | тип = | нигезләү елы = [[1992]] | нигезләүчеләр = | урнашуы = 420014, [[Татарстан]], [[Казан]], [[Каюм Насыйри урамы|К.Насыри ур.]], 27 йорт | төп фигуралар = | вәкиллек = [[Иман (мәркәз)]] | тармак = | җыюлар = | керем = | иганә = | волонтерлар саны = | хезмәткәрләр саны = | әгъзалар саны = | бүлендек оешмалар = | милек = | девиз = | сайт = http://musliman.ru/ | бетерү вакыты = }} [[Рәсем:Mufassal.jpg |left|thumb|Мөфәссаль гыйльме-хәл китабы]] '''«Иман» нәшрияты''' - [[Татарстан Республикасы|Татарстан Республикасында]] эшләүче [[нәшрият]]. [[1990 ел]]да [[Иман (мәркәз)|"Иман" мәркәзе]] каршында оештырыла. Милли, дини темага кагылышлы китаплар, догалыклар чыгара. Нәшрияттә нәшер ителгән китаплар саны 1000нән артып китә<ref>http://musulman.su/index.php/2010-10-24-08-59-46/1869--lr-r-46-l-r-</ref>. [[2010 ел]]да нәшриятның интернет-каталогы ачылды. Хәзерге вакытта нәшрият чыгарган китапларның сыйфаты арта бара, мәсәлән, яңа чыккан "Мофассалл-гыйлме-хәл" китабы шуңа мисал булып тора. Шулай ук хәзер дини тематикадан башка, матур һәм тарихи-документаль әдәбият нәшер итү көчәйде. Беренче мөдире [[Вәлиулла Якупов|Вәлиулла хәзрәт Ягъкуб]] булган иде. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} ==Чыганаклар== == Сылтамалар == * [http://musliman.ru/ Интернет-каталог] {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле нәшриятлар}} {{rq|stub}} [[Төркем:Әлифба буенча нәшриятлар]] [[Төркем:Казан оешмалары]] [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] [[Төркем:Татарстан нәшриятлары]] 6y5cct6on5shoo6bm082c45j3i1xo0u 0 15417 3529537 3086353 2022-08-18T23:41:41Z Frhdkazan 3171 /* Сылтамалар */ [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki [[Рәсем:Ханума спектакле.jpg|right|300px|thumb|Спектакльдан күренеш]] '''«Ханума»''' – [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры]] куйган музыкаль комедия. 2 бүлектән тора. Дәвамы 2 сәгать 50 минут. Спектакльнең премьерасы 2004 елның 10 декаберендә булды. Драматургы – Авксентий Цагарели. ==Сюжет== Спектакль [[Кавказ]]дагы иң хәйләкәр, тапкыр һәм зирәк яучы Ханума турында. Ул теләсә кемне өйләндерә һәм кияүгә дә бирә ала. Шәһәрдәге бер генә [[туй]] да Ханумадан башка узмый. Ләкин Кабато исемле икенче яучы аңа көндәш булырга җөрьәт итә. ==Артистлар== * Кнәз Пантиашвили – [[Равил Шәрәфи]]. * Ханума – [[Рузия Мотыйгулла]]. * Текле – [[Гөлсем Исәнгулова]]. * Тимоте – [[Илтөзәр Мөхәмәтгалиев]]. * Котэ – [[Радик Бариев]]. * Кабато – [[Зөлфирә Зарипова]]. * Мкртыч Котрянц – [[Илдус Әхмәтҗанов]]. * Акоп – [[Әсхәт Хисмәт]]. * Ануш – [[Наилә Гәрәева]]. * Сонэ – [[Алсу Каюмова]]. * Городовой – [[Николай Юкачев]]. * Ханым – [[Венера Шакир]]. * Гимназистка – Гүзәл Шакирова * 1 яшелчә сатучы – [[Фәнис Җиһанша|Фәнис Җиһаншин]] * 2 яшелчә сатучы – Фәнис Сафин * Җиләк-җимеш сатучы – Рамил Вәҗиев * Су сатучы – [[Илдус Габдрахманов]] * Шәрап сатучы – [[Искәндәр Хәйруллин]] * Ит сатучы – [[Минвәли Габдуллин]] * Сөт сатучы – [[Айрат Арсланов (артист)|Айрат Арсланов]] * Балык сатучы – Илнар Җантимеров * Сатучы – Марат Яхъяев * Мунчачы – * Карт кнәз – [[Хәлим Җәләлов]] * 1 кнәз – [[Ирек Баһманов]] * 2 кнәз – * 3 кнәз – * 4 кнәз – [[Әнвәр Гобәйдуллин]] ==Сылтамалар== * [http://www.kamalteatr.ru/performances/performtat/44.html Галиәсгар Камал ис. театры сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100608170426/http://www.kamalteatr.ru/performances/performtat/44.html |date=2010-06-08 }} * [http://video.google.ru/videosearch?hl=tt&source=hp&q=%D1%81%D0%BF%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D1%8C+%D0%A5%D0%B0%D0%BD%D1%83%D0%BC%D0%B0&um=1&ie=UTF-8&ei=AfogS8fNDYSknQOOk53aBw&sa=X&oi=video_result_group&ct=title&resnum=4&ved=0CBQQqwQwAw#hl=tt&source=hp&q=%D1%81%D0%BF%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D1%8C+%D0%A5%D0%B0%D0%BD%D1%83%D0%BC%D0%B0&um=1&ie=UTF-8&ei=AfogS8fNDYSknQOOk53aBw&sa=X&oi=video_result_group&ct=title&resnum=4&ved=0CBQQqwQwAw&qvid=%D1%81%D0%BF%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D1%8C+%D0%A5%D0%B0%D0%BD%D1%83%D0%BC%D0%B0&vid=5131998914113483000 Төрле халыклар куйган һәм төрле телләрдә]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Камал театры спектакльләре]] 4emgd0223lk9p57d4oz0w350xdqf4rw 3529553 3529537 2022-08-19T07:35:08Z Frhdkazan 3171 {{Татарча спектакльләр}} wikitext text/x-wiki {{УК}} [[Рәсем:Ханума спектакле.jpg|right|300px|thumb|Спектакльдан күренеш]] '''«Ханума»''' – [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры]] куйган музыкаль комедия. 2 бүлектән тора. Дәвамы 2 сәгать 50 минут. Спектакльнең премьерасы 2004 елның 10 декаберендә булды. Драматургы – Авксентий Цагарели. ==Сюжет== Спектакль [[Кавказ]]дагы иң хәйләкәр, тапкыр һәм зирәк яучы Ханума турында. Ул теләсә кемне өйләндерә һәм кияүгә дә бирә ала. Шәһәрдәге бер генә [[туй]] да Ханумадан башка узмый. Ләкин Кабато исемле икенче яучы аңа көндәш булырга җөрьәт итә. ==Артистлар== * Кнәз Пантиашвили – [[Равил Шәрәфи]]. * Ханума – [[Рузия Мотыйгулла]]. * Текле – [[Гөлсем Исәнгулова]]. * Тимоте – [[Илтөзәр Мөхәмәтгалиев]]. * Котэ – [[Радик Бариев]]. * Кабато – [[Зөлфирә Зарипова]]. * Мкртыч Котрянц – [[Илдус Әхмәтҗанов]]. * Акоп – [[Әсхәт Хисмәт]]. * Ануш – [[Наилә Гәрәева]]. * Сонэ – [[Алсу Каюмова]]. * Городовой – [[Николай Юкачев]]. * Ханым – [[Венера Шакир]]. * Гимназистка – Гүзәл Шакирова * 1 яшелчә сатучы – [[Фәнис Җиһанша|Фәнис Җиһаншин]] * 2 яшелчә сатучы – Фәнис Сафин * Җиләк-җимеш сатучы – Рамил Вәҗиев * Су сатучы – [[Илдус Габдрахманов]] * Шәрап сатучы – [[Искәндәр Хәйруллин]] * Ит сатучы – [[Минвәли Габдуллин]] * Сөт сатучы – [[Айрат Арсланов (артист)|Айрат Арсланов]] * Балык сатучы – Илнар Җантимеров * Сатучы – Марат Яхъяев * Мунчачы – * Карт кнәз – [[Хәлим Җәләлов]] * 1 кнәз – [[Ирек Баһманов]] * 2 кнәз – * 3 кнәз – * 4 кнәз – [[Әнвәр Гобәйдуллин]] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == ==Сылтамалар== * [http://www.kamalteatr.ru/performances/performtat/44.html Галиәсгар Камал ис. театры сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100608170426/http://www.kamalteatr.ru/performances/performtat/44.html |date=2010-06-08 }} * [http://video.google.ru/videosearch?hl=tt&source=hp&q=%D1%81%D0%BF%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D1%8C+%D0%A5%D0%B0%D0%BD%D1%83%D0%BC%D0%B0&um=1&ie=UTF-8&ei=AfogS8fNDYSknQOOk53aBw&sa=X&oi=video_result_group&ct=title&resnum=4&ved=0CBQQqwQwAw#hl=tt&source=hp&q=%D1%81%D0%BF%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D1%8C+%D0%A5%D0%B0%D0%BD%D1%83%D0%BC%D0%B0&um=1&ie=UTF-8&ei=AfogS8fNDYSknQOOk53aBw&sa=X&oi=video_result_group&ct=title&resnum=4&ved=0CBQQqwQwAw&qvid=%D1%81%D0%BF%D0%B5%D0%BA%D1%82%D0%B0%D0%BA%D0%BB%D1%8C+%D0%A5%D0%B0%D0%BD%D1%83%D0%BC%D0%B0&vid=5131998914113483000 Төрле халыклар куйган һәм төрле телләрдә]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Камал театры спектакльләре]] 8qqhxiw93yjpeq2b3n3my2jyfwqomv1 0 17571 3529536 3504616 2022-08-18T23:41:01Z Frhdkazan 3171 /* Сылтамалар */ [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki [[Рәсем:Телсез Күке спектакле.jpg|right|300px|thumb|Спектакльдан кадр.<br/>[[Рамил Төхфәтуллин|Р. Төхфәтуллин]] (''{{comment|с|сулда}}''), [[Олег Фазылҗанов|О. Фазылҗанов]] (''{{comment|у|уңда}}'') ]] '''«Телсез Күке»''' – [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры]] куйган 2 бүлекле роман. Драматург – [[Зөлфәт Хәким]]. Дәвамы 2 сәгать 55 минут. Спектакльнең премьерасы [[2004 ел]]ның [[10 ноябрь|10 нояберендә]] булды. == Сюжет == [[1939 ел]]. [[СССР|Советлар Союзы]] белән [[Финляндия]] арасында барган [[Совет-фин сугышы (1939—1940)|канлы сугышта]] ике [[татарлар|татар]] очраша. Зариф дигәне Татарстандагы Субай авылыннан, Зыятдине Финляндиядә туган татар егете. Нәсел җепләре бер үк авылга илткән, җитмәсә туган тиешле бу татар егетләре сугышта һәркайсы үз илен яклап сугыша. Сиздерми генә килеп Зарифны атарга хәзерләнгән Зыятдин карга чумган Карелия урманнарын сискәндереп җибәргән моңлы җырдан каушап кала. Ул атарга хәзерләнгән солдат аның өчен иң кадерле булган татар телендә әнисе яраткан җырны җырлый бит. == Артистлар == * Зәйнуллин Зариф Хәбибрахман улы Зариф карт – [[Әзһәр Шакиров]] * Зариф яшь чакта – [[Олег Фазылҗанов]] * Зимин Федор Семенович Зимин – [[Наил Дунай]] * Зимин яшь чакта, Зиминның оныгы – [[Искәндәр Хәйруллин]] * Галиәкбәр улы, Зыятдин оныгы Хәмит – [[Рамил Төхфәтуллин]] * Кәшифә оныгы Назимә – [[Гөлчәчәк Гайфетдинова]] * Лебедев Анатолий Евсеевич – [[Айрат Рифкать улы Арсланов|Айрат Арсланов]] * Шаталов Иван – [[Минвәли Габдуллин]] * Рассуханов Аслан – [[Радик Зөфәр улы Бариев|Радик Бариев]] * Севрюгин Михаил – [[Илдус Габдрахманов]] * Яхно Сергей – [[Рамил Вәҗиев]] * Корреспондент – [[Мәрьям Йосыф]] * Оператор – [[Алмаз Сабирҗанов]] ==Сылтамалар== * [http://www.kamalteatr.ru/performances/performtat/36.html Галиәсгар Камал ис. театры сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100608170114/http://www.kamalteatr.ru/performances/performtat/36.html |date=2010-06-08 }} * [https://tatkniga.ru/reader/default.php?baseurl=/reader/DataProvider/AjaxExample/1302/ta/ ''Зөлфәт Хәким''. Телсез Күке (укырга)] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Камал театры спектакльләре]] gaw914xp5ngq1ny8n8snvkb9wrd7som 3529552 3529536 2022-08-19T07:33:37Z Frhdkazan 3171 {{Татарча спектакльләр}} wikitext text/x-wiki {{УК}} [[Рәсем:Телсез Күке спектакле.jpg|right|300px|thumb|Спектакльдан кадр.<br/>[[Рамил Төхфәтуллин|Р. Төхфәтуллин]] (''{{comment|с|сулда}}''), [[Олег Фазылҗанов|О. Фазылҗанов]] (''{{comment|у|уңда}}'') ]] '''«Телсез Күке»''' – [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры]] куйган 2 бүлекле роман. Драматург – [[Зөлфәт Хәким]]. Дәвамы 2 сәгать 55 минут. Спектакльнең премьерасы [[2004 ел]]ның [[10 ноябрь|10 нояберендә]] булды. == Сюжет == [[1939 ел]]. [[СССР|Советлар Союзы]] белән [[Финляндия]] арасында барган [[Совет-фин сугышы (1939—1940)|канлы сугышта]] ике [[татарлар|татар]] очраша. Зариф дигәне Татарстандагы Субай авылыннан, Зыятдине Финляндиядә туган татар егете. Нәсел җепләре бер үк авылга илткән, җитмәсә туган тиешле бу татар егетләре сугышта һәркайсы үз илен яклап сугыша. Сиздерми генә килеп Зарифны атарга хәзерләнгән Зыятдин карга чумган Карелия урманнарын сискәндереп җибәргән моңлы җырдан каушап кала. Ул атарга хәзерләнгән солдат аның өчен иң кадерле булган татар телендә әнисе яраткан җырны җырлый бит. == Артистлар == * Зәйнуллин Зариф Хәбибрахман улы Зариф карт – [[Әзһәр Шакиров]] * Зариф яшь чакта – [[Олег Фазылҗанов]] * Зимин Федор Семенович Зимин – [[Наил Дунай]] * Зимин яшь чакта, Зиминның оныгы – [[Искәндәр Хәйруллин]] * Галиәкбәр улы, Зыятдин оныгы Хәмит – [[Рамил Төхфәтуллин]] * Кәшифә оныгы Назимә – [[Гөлчәчәк Гайфетдинова]] * Лебедев Анатолий Евсеевич – [[Айрат Рифкать улы Арсланов|Айрат Арсланов]] * Шаталов Иван – [[Минвәли Габдуллин]] * Рассуханов Аслан – [[Радик Зөфәр улы Бариев|Радик Бариев]] * Севрюгин Михаил – [[Илдус Габдрахманов]] * Яхно Сергей – [[Рамил Вәҗиев]] * Корреспондент – [[Мәрьям Йосыф]] * Оператор – [[Алмаз Сабирҗанов]] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == ==Сылтамалар== * [http://www.kamalteatr.ru/performances/performtat/36.html Галиәсгар Камал ис. театры сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100608170114/http://www.kamalteatr.ru/performances/performtat/36.html |date=2010-06-08 }} * [https://tatkniga.ru/reader/default.php?baseurl=/reader/DataProvider/AjaxExample/1302/ta/ ''Зөлфәт Хәким''. Телсез Күке (укырга)] {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Камал театры спектакльләре]] o02zq0soanwrq4d3gv1jedwqhxpgeg2 14 18186 3529558 566505 2022-08-19T07:48:44Z Frhdkazan 3171 {{Татар авыллары}} wikitext text/x-wiki {{Татар авыллары}} Татарлар яшәгән, йә татарлар нигез салган авыллар. [[Төркем:Авыллар]] [[Төркем:Татарлар]] 5wctmh3b86njrp5die0h74mjkmesrmy 14 18838 3529595 2125812 2022-08-19T09:32:30Z Frhdkazan 3171 [[Төркем:Телләр буенча театрлар]] [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki [[Төркем:Телләр буенча театрлар]] [[Төркем:Татар телле оешмалар]] [[Төркем:Татар театры]] [[Төркем:Русия театрлары]] 1t0gyov8vd8qp7er93zzkdzbzopn4xl 3529624 3529595 2022-08-19T10:50:05Z Frhdkazan 3171 {{Татар театрлары}} wikitext text/x-wiki {{Татар театрлары}} [[Төркем:Телләр буенча театрлар]] [[Төркем:Татар телле оешмалар]] [[Төркем:Татар театры]] [[Төркем:Русия театрлары]] fqyyl2ld3wusakitnlnwhhureazpe16 0 20017 3529423 2726852 2022-08-18T16:54:10Z Frhdkazan 3171 /* {{Туулар}} */ +[[|]] wikitext text/x-wiki '''18 август''' — [[Милади тәкъвиме]]ндә сигезенче айның унсигезенче көне. Ел ахырына кадәр 135 көн кала. {{Август тәкъвиме}} {{Шулай ук карагыз/Көн}} {{Тарихта бу көн}} =={{Бәйрәмнәр һәм вакыйгалар}}== ==={{Халыкара истәлекле период}}=== ==={{Илләр буенча бәйрәмнәр}}=== * {{Байрак/Австралия}} [[Австралия]] — Лонгтан бәрелеше көне (шулай ук "Вьетнам сугышы ветеранлары көне" дип билгеле)<ref name="en.wikipedia.org">http://en.wikipedia.org/wiki/August_18#Holidays_and_observances</ref><ref>http://fr.wikipedia.org/wiki/18_août#C.C3.A9l.C3.A9brations</ref>. * {{CHL}} — Солидарлык көне<ref>http://es.wikipedia.org/wiki/18_de_agosto#Celebraciones</ref>. * {{THA}} — милли [[фән]] көне<ref name="en.wikipedia.org"/>. ==={{Һөнәри һәм җәмгыяви бәйрәмнәр}}=== * {{USA}}ның {{Төньяк_Каролина_штаты_байрагы}}нда урнашкан ''Роанок'' утравында ''Вирджиния Дэир'' (Америкада британ колонистлар [[ата-ана]]дан беренче туган [[бала]], 1587 ел) көне билгеләнә<ref name="en.wikipedia.org"/>. * {{BRA}}<ref>http://pt.wikipedia.org/wiki/18_de_agosto#Brasil</ref>: ** {{Минас-Жерайс штаты байрагы}}ндагы {{Порту-Фирми гербы}} шәһәре көне (1953), ** {{Риу-Гранди-ду-Сул штаты байрагы}}ндагы {{Крус-Алта гербы}} шәһәре көне (1821), ** {{Сан-Паулу штаты байрагы}}ндагы {{Кажуру гербы}} шәһәре көне (1821). * {{KAZ}} — чик сакчы хәрбиләре көне<ref>http://ru.wikipedia.org/wiki/18_августа#.D0.9F.D1.80.D0.B0.D0.B7.D0.B4.D0.BD.D0.B8.D0.BA.D0.B8</ref>. == {{Вакыйгалар}} == * [[1786 ел|1786]] — {{Рейкьявик гербы}} шәһәренә нигез салына. * [[1877 ел|1877]] — [[Асаф Холл]] тарафыннан [[Марс]]ның [[Фобос|иң зур юлдашы]] ачыла. * [[1914 ел|1914]] — [[Николай II]] фәрманы буенча {{Санкт-Петербург гербы}} шәһәренә ''Петроград'' исеме бирелә. == {{Туулар}} == {{Шулай ук карагыз|:Төркем:18 август көнне туганнар}} * [[1611 ел|1611]] — [[Мария Луиза Гонзага]], * [[1778 ел|1778]] — [[Фёдор Эрдман]], * [[1860 ел|1860]] — [[Исаак Левитан]], [[Россия империясе]] рәссамы. * [[1886 ел|1886]] — [[Валентин Танаевский]], * [[1898 ел|1898]] — [[Семён Тюляев]], * [[1902 ел|1902]] — [[Поль Дирак]], * [[1903 ел|1903]] — [[Мөхәммәт Гайнуллин]], татар галиме. * [[1909 ел|1909]] — [[Милица Корьюс]], * [[1914 ел|1914]] — [[Гобәй Фәтхуллин]], * [[1918 ел|1918]] — [[Григорий Плотниченко]], * [[1921 ел|1921]] — [[Александр Бородулин]], * 1921 — [[Константин Лебедев (1921)|Константин Лебедев]], * 1921 — [[Лидия Литвяк]], * [[1923 ел|1923]] — [[Василий Платонов]], * [[1924 ел|1924]] — [[Госман Галиев]], * 1924 — [[Зәкәрия Әхмәрев]], * 1924 — [[Фәүзия Һилалова]], * [[1925 ел|1925]] — [[Гөлбаһар Сәмигуллина]], * 1925 — [[Ришат Мәмәтов]], * [[1929 ел|1929]] — [[Геннадий Корепанов-Камский]], * [[1930 ел|1930]] — [[Ливиу Либреску]], * [[1935 ел|1935]] — [[Ирина Власова]], * [[1947 ел|1947]] — [[Рәмзия Хисамова]], * [[1950 ел|1950]] — [[Самвел Шукурян]], * [[1954 ел|1954]] — [[Рөстәм Хәмитов]], [[Башкортстан]]ның 2010–2014 елларда президенты, 2015–2018 елларда Башлыгы. * [[1955 ел|1955]] — [[Җумарт Оторбаев]], * 1955 — [[Наил Касыймов]], * [[1956 ел|1956]] — [[Искәндәр Әхәтев]], * [[1959 ел|1959]] — [[Газинур Морат]], татар шагыйре. * [[1964 ел|1964]] — [[Алсу Әсәдуллина]], * 1964 — [[Станислав Зась]], * [[1966 ел|1966]] — [[Евгений Зиничев]], * [[1971 ел|1971]] — [[Шамил Фәрхетдинов]], татар артисты. * [[1973 ел|1973]] — [[Марк Шаттлворт]], [[Көньяк Африка]] [[эшкуар]]ы, икенче космик турист. * [[1975 ел|1975]] — [[Александр Липко]], * [[1979 ел|1979]] — [[Җамбулат Базаев]], * [[1980 ел|1980]] — [[Александр Романов]], * [[1995 ел|1995]] — [[Надежда Лихачёва]], == {{Вафатлар}} == {{Шулай ук карагыз|:Төркем:18 август көнне вафатлар}} * [[1850 ел|1850]] — [[Оноре де Бальзак]], [[Франция]] [[язучы]]сы. * [[1944 ел|1944]] — [[Никита Токарликов]] ''([[1918]])'', [[Советлар Берлеге Каһарманы]]. * [[1944 ел|1944]] — [[Гүнтер фон Клюге]], алман хәрби эшлеклесе. * [[1949 ел|1949]] — [[Һади Килдебәк]], журналист, педагог, язучы. * [[1974 ел|1974]] — [[Гариф Гомәр]], татар шагыйре. * [[2018 ел|2018]] — [[Кофи Аннан]], БМО Генераль сәркатибе (1997—2007). =={{Дини бәйрәмнәр}}== ===={{Исем бәйрәмнәре}}==== == Шулай ук карагыз == {{commonscat|18 August}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} {{Тәкъвим}} [[Төркем:18 август]] [[Төркем:Ел көннәре]] gbuhoh280232ywvsjsutzzw77cpk9rn 0 21201 3529605 3516493 2022-08-19T09:44:45Z Frhdkazan 3171 /* Сылтамалар */ [[Төркем:Мәдәният төшенчәләре]] wikitext text/x-wiki [[Файл:Coat of Arms of Tatarstan.svg|right|250px|thumb]] '''Татарстан суверенитеты''' — [[Татарстан]] [[суверен дәүләт]] булуы турында төшенчәсе. == Барлыкка килүе == {{Seealso|ССРБ таркалуы|ru:Парад суверенитетов}} [[ТАССР|Совет чоры Татарстанда]] республиканы автоном статусыннан союздаш республикасы статусына күтәрү өчен иҗтимагый хәрәкәт башлана. Әммә бу карашлар [[КПСС]] тарафыннан яклау тапмый. XX гасырнын [[1980-еллар|80 нче еллар]] ахырында [[коммунизм|коммунистик]] режим череп таркалуга барганда Татарстанда шул карашларны үтәү өчен [[милләтчелек|милли]] хәрәкәт оеша башлый. [[Татарстан парламенты]]на беренче [[демократия]] нигезендә оештырылган альтернатив сайлаулар узып милли мәнфәгәтләрне якларлык кешеләр сайлана – [[Марат Мөлеков]], [[Фәүзия Бәйрәмова]], [[Фәндәс Сафиуллин]] һ.б. == Татарстан суверенитеты өчен керәшкән иҗтимагый оешмалар == * [[Бөтентатар иҗтимагый үзәге]] * [[Иттифак фиркасе|"Иттифак" милли бәйсезлек фиркәсе]] * [[«Азатлык» татар яшьләре берлеге|"Азатлык" татар яшьләре берлеге]] * "Суверенитет" комитеты * [[Милли Мәҗлес]] == Татарстан суверенитеты өчен хәрәкәте тарихы == {{seealso|Татарстан сәясәте}} {{Викикитап|Татарстан Совет Социалистик Республикасының Дәүләт Суверенитеты турында Декларация}} * [[1990 ел]]ның [[30 август]]ында [[Татарстан республикасы суверенитеты декларациясе]] кабул ителә. Республика исеме [[ТАССР]]дан ''Татар ССР — Татарстан Республикасы'' буларак үзгәртелә. * [[1991]] елның [[12 июнь|12 июнендә]] беренче [[Татарстан Президенты]] сайлаулары уздырыла. * [[1991]] елның [[29 ноябрь]] көнендә ТССР Югары Советы бүгенге [[Татарстан байрагы|Татарстан Республикасы байрагын]] кабул итә. * [[1991 ел]]ның [[26 декабрь]] — [[ССРБ таркалуы]] нәтиҗәсендә, ТР Югары Шурасы ''Татарстан Республикасының [[Бәйсез Дәүләтләр Берлеге]]нә аны нигезләүчеләр арасында кергән [[әгъза ил]] буларак керү декларациясен'' кабул итә.<ref>[https://web.archive.org/web/19991104033022/http://www.kcn.ru/tat_ru/politics/pan_for/wb6.htm Декларация о вхождении Республики Татарстан в Содружество Независимых Государств].</ref> * [[1992 ел]]ның [[7 февраль]] — җөмһүрият исеме ''Татарстан Республикасы (Татарстан)'' буларак үзгәртеп корылган.<ref>{{cite web|url=http://volganews.info/oblast12/terraph/ip-kdgiwm3.htm|title=Закон Республики Татарстан от 7 февраля 1992 года № 1413-XII «Об изменении наименования Татарской Советской Социалистической Республики и внесении соответствующих изменений в Конституцию (Основной Закон) Татарской ССР»|archiveurl=https://archive.today/20160113121244/http://volganews.info/oblast12/terraph/ip-kdgiwm3.htm|archivedate=2016-01-13|accessdate=2016-03-23}}</ref>. * [[1992 ел]]ның [[21 март]]ында суверен статус турында [[Татарстан суверенлыгы турында референдум|референдум]] үтте. Халыкның 2/3 өлеше суверенитетны хуплады. * [[1992 ел]]ның [[31 март]]ында Татарстан [[Чичәнстан]] белән берлектә [[Федератив килешү]]не имзаламады. * [[1992 ел]]ның [[6 ноябрь|6 ноябрендә]] ''{{Татарстан республикасы байрагы}} — [[суверен дәүләт]]'' дип белдергән [[Татарстан конституциясе]] кабул ителде. * [[1993 ел]]ның [[12 декабрь]] — Бөтенроссия дәрәҗәсендә [[Россия Федерациясе Конституциясе|илнең яңа конституциясе]] проектын кабул итү буенча узган тавыш бирүгә кайбер Татарстан сәясәтчеләре бойкот игълан итә. Сайлауларда катнашканнар саны гадәттән тыш түбән булды (15 % тан ким<ref>Протокол окружной комиссии по Татарстанскому избирательному округу 16 «[https://web.archive.org/web/19991013045426/http://www.kcn.ru/tat_ru/politics/pan_for/wb13.htm Результаты всенародного голосования по проекту Конституции Российской Федерации 12 декабря 1993 года в Республике Татарстан]» / Белая книга Татарстана. Путь к суверенитету // Журнал «Панорама-Форум». — 1996. — № 8 (Специальный выпуск).</ref><ref name="tablecik">[http://cikrf.ru/banners/vib_arhiv/referendum/1993_ref_itogi.html Итоги Всенародного голосования по проекту Конституции Российской Федерации 12 декабря 1993 года] // Официальный интернет-портал Центральной избирательной комиссии Российской Федерации.</ref>), аларның күпчелеге (74,84 %) Татарстанны [[Россия Федерациясе субъектлары|РФ субъекты]] буларак билгеләүче конституцияне кабул итү яклы булуын белдерә.<ref>Протокол Окружной комиссии по Татарстанскому избирательному округу 16 «[https://web.archive.org/web/19991013045426/http://www.kcn.ru/tat_ru/politics/pan_for/wb13.htm Результаты всенародного голосования по проекту Конституции Российской Федерации 12 декабря 1993 года в Республике Татарстан]».</ref><ref>[http://www.cikrf.ru/banners/vib_arhiv/referendum/1993_ref_itogi.html Итоги всенародного голосования по проекту Конституции Российской Федерации 12 декабря 1993 года] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120608145808/http://cikrf.ru/banners/vib_arhiv/referendum/1993_ref_itogi.html |date=2012-06-08 }} // Официальный сайт [[:ru:ЦИК России]].</ref> Илкүләм тавыш бирү алдыннан, [[Татарстан Президенты]] [[Минтимер Шәймиев]], 1992 елда кабул ителгән [[Татарстан Конституциясе]] нигезендә Татарстан Республикасы вадандашлары [[Россия Федерациясе ватандашлыгы]]на ия булуларын хәтерләтеп, республика халкының ирекле килеш үз ихтыярын белдерү өчен бар шартлар тудырылганын раслады. Шулай ук, яңа [[Россия Федерациясе Конституциясе|РФ Конституциясы]] Татарстан яки кайбер башка республикаларда хуплау тапмау ихтималына карамастан, республика хөкүмәте аны гомүмән илкүләм дәрәҗәсендә кабул ителгәне аркасында хөрмәт итәчәген ассызыклады.<ref>''Анас Хасанов, Александр Гагуа.'' «Мы нанизаны на единую нить»: Президент Татарстана Минтимер Шаймиев предостерегает от простых решений // [[:ru:Независимая газета]]. — 1993. — 10 декабря.</ref> * [[1994 ел]]ның [[15 февраль|15 февралендә]] “{{RUS}} дәүләт хәкимияте органнары белән {{Татарстан республикасы байрагы}} дәүләт хәкимияте органнары арасында эшләр бүлешү һәм үзара вәкаләтләр алмашу турында” шартнамәгә кул куела, нәтиҗәдә республика РФ хокуки кырына кайта.<ref>«Казанский Федералист»: [https://web.archive.org/web/19991105135008/http://www.kcn.ru/tat_ru/politics/pan_for/wbi_28.htm Договор Российской Федерации и Республики Татарстан «О разграничении предметов ведения и взаимном делегировании полномочий между органами государственной власти Российской Федерации и органами государственной власти Республики Татарстан»]</ref> * [[2002]] елның мартында ТР Конституциясына үзгәрешләр һәм өстәмәләр кертү турында ТР законы нигезендә ТР Конституциясының [[File:Coat_of_Arms_of_the_Russian_Federation.svg|20px]] [[Россия Федерациясе Конституциясе|РФ Конституциясына]] тәңгәлләштерелгән яңа редакциясе раслана. == Шулай ук карагыз == * [[Татарстан тарихы]] == Сылтамалар == * [http://matbugat.ru/news/?id=2990 Декларация тексты] * [http://www.azatliq.org/photogallery/4749.html Суверенитет 20 еллыгына багышланган фотогалерея] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20210227102230/http://www.azatliq.org/photogallery/4749.html |date=2021-02-27 }} * [http://www.azatliq.org/content/azatliq_suverenitet/2123060.html Суверенитетка 20 ел: сукмаклар ничек аерылды] {{Татарстан темаларда}} [[Төркем:Татарстан дәүләтчелеге]] [[Төркем:Мәдәният төшенчәләре]] mtc66twq2jr4jdtap2n4ugzm95miza2 0 22612 3529575 3060757 2022-08-19T08:21:24Z Frhdkazan 3171 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле нәшриятлар}} [[Төркем:Әлифба буенча нәшриятлар]] [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] wikitext text/x-wiki {{УК}} {{Оешма |исем = Татарстан Китап Нәшрияты |альтернатив исем =Татарское Книжное Издательство |background_color=CornflowerBlue |логотип = Татарстан китап нәшрияты логотибы.jpg |логотип зурлыгы = 150px |рәсем асты язуы = Татарстан китап нәшрияты логотибы |харита1 = |харита зурлыгы1 = |легенда1 = |харита2 = |харита зурлыгы2 = |легенда2 = |бергәлек = |үзәкнең төре = Адресы |үзәк = 420066 [[Казан]] шәһәре, Декабристлар урамы, 2 тел. (843) 519-45-22 |төре = [[Нәшрият йорты]] |телләр = |җитәкче вазыйфасы1 = '''Генераль директор''' |җитәкче исеме1 = [[d:Q98067073|Илдар Сәгъдәтшин]] |җитәкче вазыйфасы2 = '''Баш мөхәррир''' |җитәкче исеме2 = [[Ленар Шәех]] |нигезләүче1 = |нигезләү сәбәпләре1 = |нигезләү көне1 = [[22 июль]] [[1919 ел]] |ябу сәбәпләре = |ябу көне = |сайт = www.tatkniga.ru |искәрмә1 = }} '''Татарстан китап нәшрияты''' ([[Рус теле|рус.]] ''Татарское книжное издательство'') — татар нәшрияты, [[1919 ел]]да оештырылган. == Галерея == {{Gallery |title= 33 нче Мәскәү халыкара китап ярминкәсендә Татарстан китап нәшрияты стенды (2-6.09.2020) |width=180 |height=180 |lines=2 |File:Tatar-book-publishers-2.jpg| |File:Tatar-book-publishers.jpg| |File:Tatar-book-publishers-3.jpg| |File:Tatar-book-publishers-4.jpg| |File:Tatar-book-publishers-5.jpg| }} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == * [[Татар-информ]]: [http://tatar-inform.tatar/news/2017/02/01/134197/ “Әлегә “Таткнигафонд”та 1700 ләп электрон китап бушлай.”] == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Шулай ук карагыз == * [[Татарстан китап нәшрияте аудиокитаплары]] {{Татар телле нәшриятлар}} [[Төркем:Әлифба буенча нәшриятлар]] [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] [[Төркем:Казан оешмалары]] [[Төркем:Татарстан нәшриятлары]] 5wjosnygwcx672yzop6lswm2iv38crm 0 41158 3529587 3524748 2022-08-19T09:21:02Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki {{Җәмәгать оешмасы | исем = Сәләт | логотип = [[Файл:"Сәләт" яшьләр хәрәкәтенең эмблемасы.jpg|250px]] | рәсем асты язуы = "Сәләт" эмблемасы | тип = яшьләр иҗтимагый фонды | нигезләү елы = [[1994]] | нигезләүчеләр = [[Җәүдәт Сөләйманов]] | урнашуы = Сәләт йорты — Казан шәһәре, Островский ур., 23 | төп фигуралар = | вәкиллек = | тармак = балалар һәм яшьләр белән эшләү | җыюлар = | керем = | иганә = | волонтерлар саны = | хезмәткәрләр саны = | әгъзалар саны = | бүлендек оешмалар = | милек = | девиз = Сәләт — мөмкинлекләр мохите | сайт = http://selet.biz | бетерү вакыты = }} '''Сәләт''' — Татарстан Республикасы балалары һәм яшьләренең интеллектуаль иҗат потенциалын ачу һәм үстерү берләшмәсе. Эшчәнлеге ике оешма аша башкарыла: [[Татарстан Республикасы Яшьләр эшләре министрлыгы]] карамагындагы "Сәләт" яшьләр үзәге дәүләт оешмасы<ref>{{Cite web|title=ТР Яшьләр эшләре министрлыгы карамагындагы оешмалар|trans-title="Рәсми Татарстан" порталы|url=http://minmol.tatarstan.ru/tat/podvedy.htm?department_id=90036}}</ref> һәм Татарстан Республикасы «Сәләт» яшьләр иҗтимагый фонды.<ref>{{Cite web|title="Сәләт" ТРЯИФ бите|trans-title="Рәсми Татарстан" порталы|url=http://selet.tatarstan.ru/tat/}}</ref> Хәрәкәт «[[Ислам хезмәттәшлеге оешмасы]] яшьләр форумында» ({{lang-en|Organization of Islamic Conference Youth Forum}}) {{RUS}}н тәшкил итә,<ref>{{cite web |url=https://kazansummit.ru/news/v-rabote-kazansummit-2015-primet-uchastie-delegatsiya-molodyezhnogo-kryla-ois/ |title=В работе KazanSummit 2015 примет участие делегация молодёжного крыла ОИС |trans-title=KazanSummit 2015 эшчәнлегендә ИХО яшьләр канаты делегациясе катнашачак |author= |date=2015 |website=https://kazansummit.ru/ |publisher= [[KAZANSUMMIT]]|accessdate=2017-02-16 |lang=ru}}</ref><ref>{{cite web|url=https://realnoevremya.ru/articles/8792|title=Молодые предприниматели стран ОИС приняли участие в KazanSummit-2015|author=|date=17.06.2015|website=https://realnoevremya.ru/|accessdate=2017-02-16|lang=ru|trans-title=ИХО илләренең яшь эшмәкәрләре KazanSummit-2015 эшчәнлегендә катнашты}}</ref><ref>{{cite web|url=http://itpark-kazan.ru/ru/node/2724|title=Летний международный молодежный лагерь и II Казанский форум молодых предпринимателей стран ОИС пройдет в ИТ-парке|author=|date=11 мая 2016|website=http://itpark-kazan.ru/|accessdate=2017-02-16|lang=ru|trans-title=ИХО әгъза-илләреннән яшь эшмәкәрләре өчен 2 нче Казан форумы һәм җәйге халыкара яшьләр аланы ИТ-паркта узачак}}</ref><ref>{{cite web|url=http://rusisworld.com/obshchestvo/ii-kazanskiy-forum-molodyh-predprinimateley-stran-ois-priglashaet-avtorov-it-proektov|title=II Казанский форум молодых предпринимателей стран ОИС приглашает авторов IT проектов|author=|date=30-03-2016|website=http://rusisworld.com/|accessdate=2017-02-16|lang=ru|trans-title=Группа стратегического видения "Россия - Исламский мир"}}</ref> [[мөселман]] илләрендә технологик стартапларны тизләтеп үстерү буенча халыкара платформаның партнёрлары арасына керә.<ref>{{cite web|url=https://www.business-gazeta.ru/article/330460|title=В Казани презентовали платформу для акселерации технологических стартапов из исламских стран|author=|date=1 ДЕКАБРЯ 2016|website=https://www.business-gazeta.ru/|accessdate=2017-02-16|lang=ru|trans-title=Деловая электронная газета Татарстана «БИЗНЕС Online»}}</ref> «Сәләт» [[Идел буе]]на кергән регионнарда ([[Башкортостан]], [[Самар өлкәсе]], [[Татарстан]], [[Чуашстан]]) аланнарны,<ref>Алан - {{lang-ru|лагерь}}</ref><ref>http://selet.biz/tat/projects/camp/</ref> кышкы һәм җәйге махсус сессияләрне, тематик форум, җыр һәм кинематограф фестивальләрне, чит илләрдә исә («Сәләт-[[Италия]]»,<ref>{{Cite web|title=“Сәләт-Италия 2011” күчмә мәктәбенең Италия Республикасы Римини шәһәренә сәфәре ахырына якынлаша|trans-title="Татар-информ" мәгълүмат агентлыгы. 16.02.2011|url=https://tatar-inform.tatar/news/2011/02/16/63631/}}</ref> «Сәләт-[[Австралия]]»,<ref>{{Cite web|title="Сәләт" яшьләре Австралиягә килде. Австралия яшьләре Казанга җыена|trans-title=Азатлык радиосы|url=https://www.azatliq.org/a/24821163.html|date=11/01/2013}}</ref> «Сәләт-[[Прага]]»,<ref>{{cite web|url=http://mdms.tatarstan.ru/rus/index.htm/news/6328.htm|title=Праһа ждет активистов «Сэлэт»|author=|date=06.08.2007|website=http://mdms.tatarstan.ru/|accessdate=2017-02-16|lang=ru|trans-title=Министерство по делам молодежи, спорту и туризму РТ}}</ref><ref>{{cite web|url=https://fadm.gov.ru/news/17157|title=«Сэлэт» строит оплот науки в центре Европы|author=|date=26 АПРЕЛЯ 2010|website=https://fadm.gov.ru/|accessdate=2017-02-16|lang=ru|trans-title=[[Федеральное агентство по делам молодёжи]]}}</ref> «[[Sälät Montreal|Сәләт-Монреаль]]»<ref>{{cite web|url=https://www.business-gazeta.ru/article/324443|title=«Татары Канады нуждаются в грамотном религиозном наставнике – имаме из Татарстана» (ВСЕКАНАДСКИЙ САБАНТУЙ В МОНРЕАЛЕ, СӘЛӘТ И ТНВ)|author=Алима Салахутдинова|date=1 ОКТЯБРЯ 2016|website=https://www.business-gazeta.ru/|accessdate=2017-02-16|lang=ru|trans-title=Деловая электронная газета Татарстана «БИЗНЕС Online»}}</ref><ref>{{cite web|url=http://selet.biz/projects/camp/detail.php?id=21658|title=Сэлэт-Монреаль|author=Гузель Усманова|date=25 -01-2017|website=http://selet.biz/|accessdate=2017-02-16|lang=ru|trans-title=Сэлэт}}</ref>) халыкара мәктәп-аланнарны оештыра. 2014 елга Сәләттә катнашканнар саны 25 000 артык дип билгеләнгән<ref>{{cite web|url=http://www.kazved.ru/article/56915.aspx|title=«Сэлэт» - сообщество, где раскрываются таланты|author=Ильсия ГАРАЕВА|date=09 декабря 2014|website=http://www.kazved.ru/|accessdate=2017-02-16|lang=ru|trans-title=газета [[Казанские ведомости (гәҗит)|Казанские ведомости]]}}</ref>. Татарстан Республикасы Хөкүмәте һәм шәхсән [[Татарстан Республикасы Президенты]] ярдәме белән Сәләт бүген республиканың брендына әверелде, чит төбәкләрдә дә танылу алды. 1997 елдан бирле [[Биләр]] җирләрендә уздырыла торган еллык җәйге Сәләт Форумы бар аланнарда катнашкан бала һәм яшьләрне бергә җыя, килгән кунаклар арасында танылган фән һәм мәдәният, иҗтимагый һәм дәүләт эшлеклеләре бар.<ref>{{cite web|url=http://www.kazved.ru/article/40331.aspx|title=Как привить детям интерес к знаниям: Магистр игры «Что? Где? Когда?» Александр Друзь стал специальным гостем международного молодежного образовательного форума «Сэлэт» («Талант»).|author=Ольга ИВАНЫЧЕВА|date=10 июля 2012|website=http://www.kazved.ru/|accessdate=2017-02-16|lang=ru|trans-title=газета [[Казанские ведомости (гәҗит)|Казанские ведомости]]}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.tatar-inform.ru/news/2016/07/10/511695/|title=В Билярске открылся пятый Международный молодежный образовательный форум «Сэлэт»|author=|date=10 июля 2016|website=http://www.tatar-inform.ru/|accessdate=2017-02-16|lang=ru|trans-title=Информационное агентство «[[Татар-информ]]»}}</ref><ref>{{cite web|url=http://efir24.tv/all-news/society/215814_the_fifth_international_educational_forum_selet_for_young_people_opened_in_bilyarsk/|title=Пятый международный образовательный форум «Сэлэт» для молодежи открылся в Билярске|author=|date=10/07/2016|website=http://efir24.tv/|publisher=|accessdate=2017-02-16|lang=ru|trans-title=Казанская телерадиокомпания «[[Эфир (телерадиокомпания)|Эфир]]»}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.rgo.ru/ru/article/chleny-russkogo-geograficheskogo-obshchestva-prinyali-uchastie-v-forume-slt|title=ЧЛЕНЫ РУССКОГО ГЕОГРАФИЧЕСКОГО ОБЩЕСТВА ПРИНЯЛИ УЧАСТИЕ В ФОРУМЕ "СӘЛӘТ"|author=Ирина Садыкова|date=14 июля 2016|website=https://www.rgo.ru/|publisher=|accessdate=2017-02-16|lang=ru|trans-title=Отделение [[Русское географическое общество|Русского географического общества]] в Республике Татарстан}}</ref> == Эшчәнлек тарихы == {{бүлектә чыганаклар юк}} 1994 нче елның июнендә Арча эшчеләр поселыгында Арча педагогика көллияте һәм Арчаның 1 нче номерлы физика-математика мәктәбе базасында Сәләт компьютер аланы уздырыла. Аланда Татарстан Республикасы шәһәрләре һәм районнарыннан, шулай ук Мәскәү шәһәреннән килгән 65 бала катнаша. 1995 нче елда үзенә 150 дән артык студентны туплаган Сәләт клубы эшли башлый. 1997 нче елда Татарстан Юстиция министрлыгында «Сәләт» Татарстан Республикасы яшьләр иҗтимагый фонды (ТРЯИФ) теркәлә. Биләр мәдәни-тарихи тыюлыгында беренче Сәләт җыены үтә. Анда Татарстан Республикасыннан 120 укучы һәм студент катнаша. 1998 нче елда профильле лагерьлар арасында уздырылган республика бәйгесендә Сәләт беренче урынны яулый. ТР Мәгариф министрлыгы белән берлектә Арча эшчеләр поселыганда педагогика көллияте студентлары арасында Сәләт Беренче республикакүләм әйдаманнар бәйгесе уздыра. Кара диңгездә (Туапсе шәһәре) беренче тапкыр җәйге Сәләт аланы оештырыла. 1999 нчы елның июль-август айларында Сәләт уку-укыту һәм сәламәтләндерү аланнары программасы Россия Федерациясенең Яшьләр сәясәте дәүләт комитеты билгеләгән III дәрәҗә грантка лаек дип табыла. 2001 нче елның 16 мартында ТР Балалар һәм яшьләр эшләре комитеты, Алексеевск районы җитәкчелеге һәм ТР Фәннәр Академиясенең Тарих институты белән берлектә «Фәнсар» яшьләр академия шәһәре проектын һәм аның макетын тәкъдим итү семинары үткәрелә. 2002 нче елда Казан шәһәренең Ш.Мәрҗәни исемендәге 2-нче номерлы гимназиясе базасында «Фәнсар - аң-фәһем чишмәсе» балалар фәнни мәктәбенең кышкы укулары оештырыла. Укуларда 64 мәктәп укучысы катнаша. «Сәләт» иҗтимагый фондының «Фәнсар - аң-фәһем чишмәсе» Республика ел әйләнә укыту-сәламәтләндерү мәктәбе проекты Яшьләр программалары арасында уздырылган Россиякүләм конкурста РФ Мәгариф министрлыгының II дәрәҗә грантына лаек дип табыла. «Фәнсар» яшьләр академия шәһәре» проекты конкурсның Лауреаты була. «Байтик» компьютер лагере базасында беренче тапкыр Рөстәм Бикмуллин исемендәге автор-башкаручылар музыкаль фестивале оештырыла. Фестивальдә республиканың төрле районнарыннан килгән 140 укучы һәм студент катнаша. 2004 нче елда С.Сәйдәшев исемендәге Зур концертлар залында Сәләт хәрәкәтенең 10-еллыгын бәйрәм итү оештырыла. Юбилейда академик М.И.Мәхмүтов, ТР Дәүләт Советы рәисе урынбасары Р.А. Ратникова һәм Яшьләр эшләре, спорт һәм туризм министры М.М. Бариев катнашалар. 2015 нче елның 10-16 июнь көннәрендә Казан шәһәрендә «Россия – ислам дөньясы» стратегик эшчәнлек планы кысаларында, беренче тапкыр «Әңгәмә һәм хезмәттәшлек өчен инновацияләр» лагере һәм яшь эшмәкәрләр өчен форум үткәрелде. Әлеге чараларга 27 илдән катнашучылар җыелды. Форумның оештыручылары - Татарстан Республикасының яшьләр эшләре һәм спорт министрлыгы, Ислам хезмәттәшлеген оештыру буенча яшьләр форумы (ICYF-DC) һәм Татарстан Республикасының яшьләр иҗтимагый «Сәләт» фонды. Катнашучылар - үз эшләрен яңа гына башлап килүче 18-30 яшьтәге эшмәкәрләр. Очрашудан соң яшь эшмәкәрләр үзләренең бизнес-проектларын төзеп бетереп «Kazansammit»та тәкъдим иттеләр. 2015 нче елда IV Халыкара уку-укыту «Сәләт» яшьләр форумында Татарстан Республикасы Президенты Рөстәм Нургали улы Миннеханов катнашты. Форум кысаларында президент ел дәвамында эшләүче «Фәнсар» уку-укыту үзәген рәсми рәвештә ачык дип игълан итте. 2016 нчы елда Татарстан Республикасы Президентының 2016 нчы елның 23 нче августындагы УП-723 номерлы Указ нигезендә «Сәләт» берләшмәсе гражданлык җәмгыяте институты үсешенә зур өлеш керткәне өчен Президент премиясе белән бүләкләнде<ref>http://selet.biz/tat/about/achievements/</ref>. ==Максатлар== {{бүлектә чыганаклар юк}} * Сәләтле балалар һәм яшьләрне эзләү, сайлап алу һәм ел әйләнәсе алар белән даими эшләү;  * Җәмгыятьтә үз урыннарын табуда һәм һөнәр сайлауда ярдәм итү;  * Заманча фикерли, гомумкешелек кыйммәтләрен һәм милли үзенчәлекләрне бер дәрәҗәдә күрә торган интеллектуаль-рухи элита булдыруда катнашу; * Бүгенге җәмгыятьтә интеллект һәм рух өстенлеге идеясен тулыканлы яшәешкә кертү. == Низамәтләр == {{бүлектә чыганаклар юк}} * Без яхшылыкка тартылып үсәбез, начарлыктан этәрелеп түгел; * Сәләт – тәрбия бирү мохите, ләкин тәрбиясезне төзәтү мохите түгел;  * Бергә без сәясәткә кушылмыйбыз, әмма сәясәт безнең һәркайсыбызда һәм һәркайсыбыз сәясәттә булырга мөмкин;  * Тәнкыйть – безнең алым түгел. Безнең алым – анализ, иҗат һәм үсеш;  * Сәләт ул – милли һәм дини гармония, рухи һәм фикри ирек мохите; * Сәләт – яшь кешегә үзен шәхес буларак кабул итү һәм җәмгыятьтә үз урынын билгеләү мөмкинлеге бирә торган даирә. == Сәләт атрибутикасы == === Кием === {{бүлектә чыганаклар юк}} {| |- | [[Рәсем:Сәләт - Cары футболка.jpg]] || '''Сары футболка''' Кояш төсендәге сары футболкалар сәлкешләргә (Сәләт проектларында катнашучы балаларга) каралган. Футболкалар «Сәлкешлеккә багышлау» тантанасында һәр балага тапшырыла. |- | [[Рәсем:Сәләт - Зәңгәрсу футболка.jpg]] || '''Зәңгәрсу футболка''' Әйдаманнарны аяз күк төсендәге зәңгәрсу (ачык зәңгәр) футболкаларыннан танып була. |- | [[Рәсем:Сәләт - Кызыл футболка.jpg]] || '''Кызыл футболка''' Алан башҗитәкләре, Сәләт оешмасы җитәкчеләре кызыл төстәге футболкалары белән аерылып тора.  |- | [[Рәсем:Сәләт - Ачык шәмәхә футболка.jpg]] || '''Ачык шәмәхә футболка''' Шәмәхә төстәге футболка җитлеккәнлекне аңлата һәм Әдип Әлмир (Сәләт проектлары җитәкчесе) тарафыннан Сәләт дөньясында җитди эш күрсәткән лидерларга тапшырыла. |- | [[Рәсем:Сәләт - Сары галстуклар.jpg]] || '''Сары галстук''' Сары төстәге галстуклар алан тормышында актив катнашкан сәлкешләргә һәм әйдаманнарга бирелә. |- | [[Рәсем:Сәләт - Шәмәхә галстуклар.jpg]] || '''Шәмәхә галстук''' Шәмәхә төстәге галстуклар Сәләт дөньясында үткән чараларны, уку-укыту һәм сәламәтләндерү аланнарын оештыруда актив катнашкан әйдаманнарга һәм Сәләт ветераннарына тапшырыла. |} === Билгеләр === {{бүлектә чыганаклар юк}} {| |- | [[Рәсем:Сәләт - I дәрәҗәле Сәләт билгесе.jpg]] || '''I дәрәҗәле Сәләт билгесе - "Үстерүче"''' Алтын җирлектәге сигез таҗлы көмеш йолдыз. Әдип Әлмир тәкъдиме белән Попечительләр советы карары нигезендә Сәләт үсешенә зур өлеш кертүчеләргә тапшырыла.  |- | [[Рәсем:Сәләт - II дәрәҗәле Сәләт билгесе.jpg]] || '''II дәрәҗәле Сәләт билгесе - "Ныгытучы"''' Көмеш җирлектәге сигез таҗлы алтын йолдыз. Сәләт клубы карары нигезендә Сәләт дәүләтен ныгытуга зур өлеш кертүчеләргә тапшырыла. |- | [[Рәсем:Сәләт - III дәрәҗәле Сәләт ордены.jpg]] || '''III дәрәҗәле Сәләт ордены - "Җыючы"''' Кара җирлектәге сигез таҗлы көмеш йолдыз. Сәләт клубы карары нигезендә Сәләт проектларында актив катнашучыларга, аларның авторитетын тану йөзеннән тапшырыла. |} == Җәйге кампания == {{бүлектә чыганаклар юк}} Сәләтнен жәйге кампаниясе үз тарихын 1994 елда башлый. Һәр елда аланнар саны төрлечә була. Мәсәлән, 2018 җәендә аланнар саны 25 була. 2019 елда 19 алан. 2018 елда катнашучылар саны - 18000 Кампаниянең төп максатлары: * Республикабызның һәм илебезнең сәләтле балаларын берләштерү; * Балалар өчен файдалы җәйге ял оештыру; * Балаларга ял белән бергә уку программасы ярдәмендә төрле яклап үсү мөмкинлеген булдыру Аланнар географиясе, шулай ук, еш кына узгәреп тора. 2019 елга үткәрү урыннарына Татарстанның 7 районы ([[Лаеш районы|Лаеш]], [[Алексеевск районы|Алексеевск]], [[Чаллы|Яр Чаллы]], [[Азнакай районы|Азнакай]], [[Саба районы|Саба]], [[Биектау районы|Биектау]], [[Спас районы|Спас]]) керә. Татарстаннан читтә 3 регионда Сәләт аланнары уза: [[Самар өлкәсе|Самара]], [[Башкортстан|Башкортостан]], [[Чуашстан|Чувашия]]. Сәләттә Россия балалары гына түгел, чит илдән килгән яшьләр дә катнаша. Әлеге илләр арасында: [[Америка Кушма Штатлары|АКШ]], [[Канада]], [[Австралия]], [[Алмания|Германия]], [[Испания]], [[Берләшкән Гарәп Әмирлекләре|БГӘ]], [[Төркия]], [[Казакъстан|Казахстан]], [[Чехия]], [[Финляндия]] Аланнар тарихында чит илдә уздырылучы сменалар/проектлар да бар: [[Монреаль]], [[Прага]], [[Италия]], [[Австралия]]. == Аланнар<ref>Алан - лагерь</ref> == {{бүлектә чыганаклар юк}} Сәләтле балалар һәм яшьләр өчен 23 уку-укыту һәм сәламәтләндерү аланы оештырыла һәм бу аланнарда ел саен 5000 меңнән артык балалар һәм әйдаманнар катнаша. Аланнар [[Татарстан]], [[Башкортостан]], [[Чуашстан|Чувашия]] Республикалары территорияләрендә үтә. 2017-нче елның җәендә әлеге исемлеккә [[Самара өлкәсе]] һәм [[Канада]] да кушылуы көтелә. ===Сәләт-Раушан === {{бүлектә чыганаклар юк}} «Сәләт Раушан» җәйге аланы акыл сәләтләрен төрле предмет олимпиадаларында, конкурс, конференцияләрдә күрсәткән мәктәп укучыларын җыя. Алан программасы катнашучыларны һәм белем ягыннан, һәм рухи яктан үстерүне максат итә. Көннең беренче яртысында Сәләт яшьләре үзләре сайлаган юнәлештә белем алалар. Монда физика-математика, программалаштыру һәм мәгълүмати технологияләр, табигать фәннәре, тел, гуманитар фән мәктәпләре эшли. Дәресләр иҗади остаханә, махсус курс, мастер-класс яки тренинг формасында уза. Укучыларга Казан югары уку йортлары укытучылары, ТР Фәннәр академиясе галимнәре, дәүләт һәм җәмәгать эшлеклеләре, республиканың мәдәният һәм сәнгать эшлеклеләре, танылган бизнесменнар белем бирә. «Сәләт Раушан» аланы Сәләт хәрәкәтенең түбәндәге бурычларын үти: - сәләтле балаларны һәм үсмерләрне эзли, сайлап ала һәм ТР фәнни-тикшеренү үзәкләре өчен интеллектуаль-рухи элита булдыруда катнаша; - Татарстан шәһәрләре һәм районнарындагы сәләтле мәктәп укучыларына үз юнәлешләрендә тирәнтен белем бирә. «Сәләт-Раушан» уку-укыту аланы беренче тапкыр 1994-нче елда [[Арча]]да оештырыла һәм 65 мәктәп укучысын берләштерә. 2005-нче елда алан ТРның [[Лаеш районы]]нда («Звездный» сәламәтләндерү аланы) нигезләнә һәм ел саен ТР район-шәһәрләреннән, [[Россиянең федератив төзелеше|РФ субъектларыннан]], ерак һәм якын чит илләрдән 220-ләп  сәләтле баланы шул җирлектә туплый. === Сәләт-Рухият === {{бүлектә чыганаклар юк}} Иҗат һәм театр юнәлешендә эшли торган «Рухият» аланы мәдәният-сәнгать өлкәсенә беренче адымнарын ясаучы сәләтле балалар һәм яшүсмерләрне берләштерә. Бу проектның максаты – шул балаларга профессиональ белем нигезләрен бирү, иҗади мөмкинлекләрен үстерү, үсеш юлларын күрсәтү, үз-үзләренә ышанычларын арттыру. «Сәләт-Рухият» аланының бурычлары: - балаларның иҗади мөмкинлекләрен һәм белемнәрен арттыру; - яңа татар драматургиясе һәм татар театры булдыру, яңача бәяли, аңлый һәм кабул итә торган тамашачы тәрбияләү; - укучыларның иҗади мөмкинлекләрен ачу һәм куәтләү, яңача фикерли торган буын тәрбияләү. «Рухият» аланы беренче тапкыр 2000-нче елда [[Әлмәт]] шәһәре янындагы «Каенкай» лагере базасында оештырыла һәм 60 мәктәп укучысына иҗади этәргеч бирә. 2011-нче елда ТР һәм РФнең төрле төбәкләреннән 70 сәләтле баланы туплап, [[Фәрит Бикчәнтәев|Ф.Бикчәнтәев]] җитәкчелегендәге театр мәктәбе үз эшен башлый. 2013-нче елда проект [[Әтнә районы]]ндагы «Чулпан» лагере базасына күчә. 2014-нче елда инде «Сәләт-Рухият» аланында 140 ка якын укучы ял итә һәм белем ала. ===Сәләт-Биләр каласы=== {{бүлектә чыганаклар юк}} [[Рәсем:Сәләт - Биләр.jpg|thumb|300px]] «Сәләт-Биләр каласы» аланында мәктәп укучылары тарихи үткәнебезгә якынайтылган мохиттә өстәмә белем ала һәм иҗат итә. Алан программасы катнашучыларның милли үзаңын үстерүне максат итеп куя. «Сәләт-Биләр каласы»нда укучылар бабаларыбызның гореф-гадәтләре белән таныша, чүлмәк ясау, келәм туку кебек борынгы һөнәрләрне үзләштерә. Балалар белән югары белемле әйдаманнар, укытучылар, белгечләр эшли. Бу алан укучыларның иҗади мөмкинлекләрен үстерү, актив гражданлык позициясе булган шәхесләр, дәүләт үсешенә үз өлешен кертергә әзер ватанпәрвәрләр тәрбияләү өчен үзенчәлекле мохит тудыра. Аланның төп бурычлары: - татар халкының мәдәни, тарихи мирасын саклау һәм халыкара, мәдәниятара багланышларны ныгыту өчен уңай шартлар булдыру; - мастер-класс, иҗади остаханә, ачык лекцияләр , дәресләрдә укучыларны мөстәкыйльлеккә өйрәтү, үзүсеш һәм өстәмә белем алу  юлларын күрсәтү; - укучыларда актив гражданлык позициясе тәрбияләү, җәмәгать эшләренә җәлеп итү. ===Сәләт-Саба=== {{бүлектә чыганаклар юк}} [[Рәсем:Сәләт - Саба.jpg|thumb|300px]] «Сәләт-Байлар Сабасы» интеллектуаль аланы [[Саба муниципаль районы]] җирлегендә уздырыла һәм гуманитар фән олимпиадаларында, иҗади конкурсларда җиңгән мәктәп укучыларын туплый. Аланда татар теле, журналистика, информатика махсус курслары оештырыла. Алан «күңел экологиясе» һәм тирә-юньгә сакчыл караш принципларына таянып эшли. «Сәләт-Байлар Сабасы» аланының максаты – сәләтле балаларга һәрьяклап үсеш даирәсе булдыру, үсеш һәм иҗат мөмкинлекләрен ачу. Аланның бурычлары: - бүгенге җәмгыятьтә акыл һәм фикер өстенлеге идеясен тарату; - авыл мәктәпләрендә белем алучы сәләтле балаларның үсеш мөмкинлекләрен арттыру. «Сәләт-Байлар Сабасы» аланына нигез салучыларның берсе – район мәгариф идарәсе рәисе мәрхүм Шамил Зиннур улы Зиннуров. ===Сәләт-Болгар=== {{бүлектә чыганаклар юк}} [[Рәсем:Сәләт - Зәй.jpg|thumb|300px]] «Сәләт-Болгар» интеллектуаль-тарихи аланы татар халкының, Татарстан Республикасының тарихи һәм мәдәни үткәне белән кызыксынучы мәктәп укучыларын бәйге нигезендә җыя. Смена дәвамында танылган укытучылар, фән һәм мәдәният эшлеклеләре балаларны халкыбыз тарихы, мәдәнияте белән таныштыра. Әйдаманнар тарафыннан тарихи һәм интеллектуаль белем дәрәҗәсен үстерүгә юнәлдерелгән төрле дәресләр, остаханәләр үткәрелә. Изге Болгар җиренә экскурсия дә үсеп килүче буында ата-бабаларның үткәненә хөрмәт кенә тәрбияләп калмый, ә тарихка һәм мәдәнияткә кызыксындыру уята. Биредә хөкем сөргән кабатланмас сәләт атмосферасы сәлкешләргә үзләренең талантларын күрсәтергә һәм яшеренеп яткан сәләтләрен ачарга тулы мөмкинчелек тудыра. Ә аланның төп максаты булып, Татарстанның сәләтле балаларын ата-бабаларыбызның үткәне белән таныштырып, яшь буында тарихка һәм киләчәккә дөрес караш тәрбияләү тора. ===Сәләт-Бөгелмә=== {{бүлектә чыганаклар юк}} [[Рәсем:Сәләт - Бөгелмә.jpg|thumb|300px]] «Сәләт-Бөгелмә» интеллектуаль һәм иҗади үсеш аланы беренче тапкыр 2008-нче елда «Салют» сәламәтләндерү лагере базасында Татарстан Республикасы [[Бөгелмә районы]] администрациясе ярдәме белән оештырыла. Алан программасы укучыларны төрле яклап үстерүгә көйләнгән. Төшке ашка кадәр аланда «Физика», «Химия», «Информатика», «Татар теле», «Төрек теле», «Китай теле», «Инглиз теле», «Тарих» дәресләре уза. Төшке аштан соң сәлкешләр үзләре сайлаган махсус курсларда һәм мастер-классларда катнаша: аланда «Ораторлык осталыгы», «Фото сәнгате», «Вокал», «Хореография», «ШТК», «Что? Где? Когда?» остаханәләре эшли. Укудан бушаган вакытта балалар республикабызның фән һәм мәдәният эшлеклеләре белән очрашалар. Аланда көн саен спорт уеннары оештырыла, мәдәни чаралар уза. Брейн-ринг, ЧГК, шахмат кебек интеллектуаль уеннар алан программасының мөһим өлешен тәшкил итә. «Сәләт-Бөгелмә» аланы сәләтле балалар һәм үсмерләр өчен интеллектуаль һәм иҗади үсеш мохите булдыруны максат итеп куя. Проект Татарстан Республикасында гамәлгә куела һәм Бөгелмә районы сәләтле яшьләрен үзенә туплый. ===Сәләт-Азнакай=== {{бүлектә чыганаклар юк}} [[Рәсем:Сәләт - Азнакай.jpg|thumb|300px]] «Сәләт-Азнакай» уку-укыту, спорт һәм туризм аланы [[Азнакай районы]] сәләтле балаларына күпкырлы «Сәләт» дөньясын гизү мөмкинлеге бирде. Алан программасының нигезен «Чит телләр»,  «Сценарий язу осталыгы»,  «Ораторлык осталыгы»,  «Идеяләр дөньясы», «Шаяннар һәм тапкырлар клубы»,  «Математика»,  «Туризм» кебек остаханәләр эше тәшкил итә. «Сәләт-Азнакай» әйдаманнар командасы сәләтле балалар белән эш үзенчәлекләрен өйрәнгән тәҗрибәле әйдаманнардан тора. Аланның төп максаты – сәләтле балаларга һәм үсмерләргә ярдәм күрсәтү. Шул максаттан  «Сәләт-Азнакай» аланы түбәндәге бурычларны үти: – сәләтле балаларны һәм үсмерләрне эзли, сайлап ала һәм  ТРның фәнни-тикшеренү үзәкләре өчен интеллектуаль-рухи элита булдыруда катнаша; – сәләтле балаларны иҗади, интеллектуаль һәм физик яктан үстерә. «Сәләт-Азнакай» аланы академик [[Индус Таһиров|Индус Ризак улы Таһиров]] һәм безнең арадан бакый дөньяга күчкән Илдар Зариф улы Хәйбуллов тырышлыгы белән ачылды. ===Сәләт-Иске Казан=== {{бүлектә чыганаклар юк}} [[Рәсем:Сәләт - Иске Казан.jpg|thumb|300px]] «Сәләт-Иске Казан» – татар халкы тарихы һәм мәдәнияте белән кызыксынучы сәләтле яшьләр аланы. Дәресләрдә укучылар татар халкының килеп чыгышын, тарихын, гореф-гадәтләрен, мәдәниятен өйрәнәләр. «Иске Казан» тарихи музей-тыюлыгы җирлегендә яшәү исә аларны тарихи үткәнебезгә тагын да якынайта, узган гасырлар атмосферасын тою мөмкинлеге бирә. Аланның тагын бер үзенчәлеге – сәлкешләргә һөнәр сайларга ярдәм итү. Гамәли мастер-классларда укучылар эшче профессияләр белән танышалар, үзләрен төрле  профессияләрдә сынап карыйлар, махсус курсларда кул эшләре белән шөгыльләнәләр. «Сәләт-Иске Казан» аланында Сәләт хәрәкәтенең төп өч бурычы үтәлә. Алар: - сәләтле балалар һәм үсмерләрне барлау, аларга тормыштагы юлларын сайларга булышу; - балаларның җәйге ялын оештыру; - эшче профессияләр белән танышу, кызыксындыру. «Сәләт-Иске Казан» аланы [[Биектау районы]]нда урнашкан [[Иске Казан]] тарихи-мәдәни музей-тыюлык җирлегендә Татарстаннан һәм күрше регионнардан җыелган сәләтле балалар өчен оештырыла. 2015-нче елның августыннан Иске Казан каласын һөнәрчеләр шәһәрчегенә әйләндерү һәм 300 кеше катнашында 3 чатырлы алан уздыру планлаштырыла. ===Сәләт-Имәнкәй=== {{бүлектә чыганаклар юк}} [[Рәсем:Сәләт - Изге Чишмә.jpg|thumb|300px]] «Сәләт-Имәнкәй» аланы – ул [[Алексеевск районы]]ның актив балалары, олимпиада җиңүчеләре, спорт һәм иҗат өлкәсендә казанышлар тапкан балалар өчен үткәрелә торган алан. Иҗади һәм спорт чараларының күп булуы укыту дәресләре һәм кызыклы мастер-класслары белән берлектә балаларга үзләрен яңа яклардан ачарга җай бирәчәк. Алан эшчәнлегендә түбәндәге алдынгы бурычларны хәл итергә булышачак: - балаларның төрле яктан үсүенә шартлар тудыру; - Алексеевск районының актив һәм сәләтле балаларын эзләп табу һәм үстерү. «Сәләт-Имәнкәй» аланы 2016 елда беренче тапкыр үткәрелә. ===Сәләт-Тел=== {{бүлектә чыганаклар юк}} [[Рәсем:Сәләт - Тел.jpg|thumb|300px|ссылка=Special:FilePath/Сәләт_-_Тел.jpg]] 2009-нчы елда «Сәләт-Йолдызлы» лагере базасында беренче тапкыр телләр өйрәтүне максат иткән «Сәләт-Тел» аланы оеша. 2013-нче елдан ул «Сәләт»йортында ел әйләнәсе эшли торган телләр мәктәбе форматын ала. Аланда Россиякүләм, Халыкара конкурсларда, олимпиадаларда җиңеп, портфолиолар конкурсы нигезендә сайлап алынган 220 сәләтле бала катнаша. Аланда «[[Татар теле]]», «Инглиз теле», «[[Төрек теле]]», «[[Испан теле]]», «[[Француз теле]]», «[[Фарсы теле]]», «[[Алман теле]]», «Кытай теле» остаханәләре эшли. Проектның максаты – сәләтле яшьләр өчен чит телләрдә аралашу мохите булдыру һәм аерым телләрне тирәнтен үзләштерү мөмкинлеге бирү. Алан эшендә филология һәм [[телбелем]] өлкәсендәге белгечләрдән кала, чит ил кунаклары да катнаша. ===Сәләт-Санак=== {{бүлектә чыганаклар юк}} [[Рәсем:Сәләт - Санак.jpg|thumb|300px]] 2009-нче елдан бирле «Сәләт-Санак» дип аталучы интеллектуаль юнәлештәге смена үткәрелеп килә. Сменаның уку-укыту программасы үз эченә программалаштыру буенча олимпиадалар, математика һәм информатика фәннәреннән БДИ һәм ТДИларга әзерләнү; компьютер [[телбелем]]е һәм сөйләм технологиясе, робототехника,  web-эшләнмәләр, мобиль кушымталар булдыру, компьютер уеннары ясау, 3d-моделирование һәм башка  IT юнәлештәге дәрес курсларын бирүне ала. Әлеге программаны Татарстан Республикасының иң яхшы студентлары, аспирантлары һәм укытучылары алып бара. «Сәләт-Санак 2016» аланы беренче тапкыр Алексеевск районында урнашкан «Фәнсар» фән һәм мәгариф үзәгендә уздырылды. «Фәнсар» үзәгенең базасына  барлык шартлары һәм уңайлыклары булган өйләр, спорт мәйданчыклары, җиһазландырылган уку класслары һәм актлар залы керә<ref name="vatantat.ru">http://www.vatantat.ru/index.php?a2pg=2146</ref>. Сменаның программасы уку-укыту, спорт һәм күңел ачу өлешләреннән тора. Алан 2009-нчы елдан бирле 2000-гә якын мәктәп укучысына белем бирде. Бу балаларның күбесе инде югары уку йортларында укый, техник белгечлек сайлаганнары бердәм дәүләт имтиханнарын ел да югары балларга тапшырып килә. Проектның максаты – компьютер технологияләре белән кызыксынучы балаларга һәм үсмерләргә һәрьяклап ярдәм күрсәтү. «Cәләт-Санак» аланының төп бурычлары: - сәләтле балаларны һәм үсмерләрне эзләү, сайлап алу һәм ТРның фәнни-тикшеренү үзәкләре өчен интеллектуаль-рухи элита булдыруда катнашу; - компьютер технологияләре белән кызыксынучы мәктәп укучыларына үз юнәлешләрендә белемнәрен арттыру мөмкинлеге бирү, сәләтләрен үстерү. «Cәләт-Санак» сменасы вакытында 31-нче июльдә Бохараев укулары да үткәрелә. Бу чара мәшһүр кибернетик, Казан федераль университетына беренче санакларны кертүче, университетта Ясалма интеллект юнәлешенә нигез салучы, Теоретик кибернетика кафедрасын тудыручы профессор Рәис Гата улы Бохараев истәлегенә багышланган конференция форматында уздырыла. ===Сәләт-Шәхес=== {{бүлектә чыганаклар юк}} [[Рәсем:Сәләт - Шәхес.jpg|thumb|300px]] «Сәләт-Шәхес» уку-укыту һәм сәламәтләндерү аланы программасы балаларның иҗади мөмкинлекләрен ачу һәм тормышта үз урыннарын табарга ярдәм итүне күздә тотып төзелә. Смена дәвамында балалар режиссура, актерлык осталыгы, видеосәнгать, сәхнә теле, StandUp, вокал, команда төзү, психология һәм социология дәресләрендә катнашалар. Алар белән югары уку йортлары укытучылары һәм аспирантлары, мәдәният һәм сәнгать эшлеклеләре, Казанның StandUp юнәлешендә актив катнашкан, ТР Шаяннар һәм Тапкырлар Клубының үзәк лига уеннарында үзен күрсәткән командалар эшли. Төшке аштан соң «Татар теле һәм әдәбияты», «Нәрсә? Кайда? Кайчан?», фото сәнгате, төрек теле, хореография, вокал, «HandMade» һәм башка юнәлешләрдә остаханәләр үткәрелә. Шулай ук алан программасы кысаларында көн саен мәдәни чаралар, спорт уеннары оештырыла. Аландагы чаралар ШТК дәресләрендә алган белемнәрне тикшерә һәм ныгыта торган Шаяннар һәм Тапкырлар Клубының йомгаклау уены белән тәмамлана. <ref name="vatantat.ru"/> === Сәләт-Батыр === {{бүлектә чыганаклар юк}} «Сәләт-Батыр» аланы Чувашия һәм Татарстан Республикаларының сәләтле балаларын туплау, аларның сәләтләрен тагын да камилләштерүне төп максаты итеп куя. Зур игътибарны программа төзүгә юнәлтелгән, чөнки калган аланнардан аермалы буларак, «Сәләт-Батыр» аланы бик кыска вакыт аралыгында (4-5 көндә) барлык кызыклы чараларны, уку-укыту программаларын үткәрергә, балаларда төрле фәннәргә кызыксыну хисе уятырга бурычлы. Аланның максаты – балаларны үзара таныштыру, тәҗрибә белән уртаклашу, мотивация, ел буена белем алырга мөмкинчелекләр тудыручы Сәләт мохитенә җәлеп итү. «Сәләт-Батыр» аланының бурычлары: - балаларның фән һәм дөньяви белемнәрен арттыру. - “сәлкешләрне” төрки мәдәниятнең үзенчәлекләре һәм гореф-гадәтләре белән таныштыру. - яңа гасыр заманында мөстәкыйль рәвештә төрле информацияга анализ ясау һәм дөрес итеп куллану белү. - балада көчле рухлы шәхес үстерү. «Сәләт»тә “Батыр” аланы 2013 елда [[Чуашстан|Чувашия республикасы]], [[Батыр районы]], [[Җәүдәт Сөләйманов]] туган [[Кызыл Чишмә (Чуашстан)|Кызыл Чишмә]] авлында 9 августтан 14 августка кадәр беренче тапкыр эшен башлап җибәрә. Сменада барлыгы Казаннан, Марий Элдан, Батыр районыннан 60 бала, 6 әйдаман һәм башҗитәк (Айсылу Мирхафизхан) катнаша. Беренче елдан һәм алга таба Батыр чатырлы алан буларак яши. Чатырлы алан исемен йөртсә дә, Батыр аланының үз спортзалы, сыйныфлар, ике сәхнәсе (ябык һәм ачык), ашхәнәсе бар. Моның төп сәбәбе МБОУ "Кызылмай башлангыч мәктәп-балалар бакчасы"ның аланында урнашыу. 2014тә 7 июльдән 14 июльгә кадәр уза. Сменада барлыгы 50 бала, 8 әйдаман һәм башҗитәк (Айгуль Мубаракшина) катнаша. Беренче тапкыр катнашучы буларак “Биләргә кайта” (Сәләт Биләр Форумы). Смена вакытында Батыр белән бер базада бергә [[Россия|Россия Федерациясеннең]] төрле түбәкләреннән килгән рәсамнарны берләштерүче «Родники» дигән [[пленэр]] да узды. 2015тә 30 июньнән 6 июльгә кадәр уза. Сменада барлыгы 55 бала 6 әйдаман, 2 өлкән әйдаман һәм башҗитәк (Эдуард Галямов) катнаша. Бу елны чатырларны Батырга бүләк буларак [[ТАИФ|«Таиф» компания төркеменең]] генераль башҗитәк урынбасары Гузелия Сафина алып бирә. 2016да 3 июльдән 9 июльгә кадәр уза. Сменада барлыгы 60 бала 8 әйдаман һәм башҗитәк (Айсылу Мирхафизхан) катнаша. 2017дә 28 июньнән 9 июльгә кадәр уза. Сменада барлыгы 55 бала, 8 әйдаман, өлкән әйдаман һәм башҗитәк (Галия Сайфутдинова). 2018дә 1 июньнән 9 июньгә кадәр уза. Сәләт-Батыр аланы беренче тапкыр төп базасыннан тыш Биләрдә генә уздырыла. Сменада барлыгы 48 бала, 8 әйдаман, өлкән әйдаман һәм башҗитәк (Галия Сайфутдинова) катнаша. === Сәләт-Гайрәт === {{бүлектә чыганаклар юк}} «Сәләт-Буа» (Гайрәт) – балаларның интеллектуаль-иҗади мөмкинлекләрен үстерү мәйданчыгы. Алан беренче тапкыр 2005-нче елда Буа шәһәренең "Чайка" базасында оештырыла һәм 70 баланы кабул итә. 2019 нчы елда Сәләт Гайрәт аланы Лаеш районында урнашкан "Йолдызлы" балалар сәләмәтләндерү үзәгендә оештырыла. Уку- укыту программасы кино һәм ТV белән бәйле. Балалар саны 230-га җитә. === Сәләт-Тулпар === {{бүлектә чыганаклар юк}} [[Башкортостан Республикасы]]ның Кандракүл буенда "Сәләт-Кандракүл" 2014 елда эшли башлый, беренче елны аланда 75 мәктәп укучысы катнаша. Сәлкешләр бу аланда [[Башкортлар|башкорт]] һәм [[Татарлар|татар]] халыкларының йолалары, гореф-гадәтләре, тарихы белән таныша ала. Ләкин 2018 елда "Сәләт-Канлдракүл"не үзгәрешләр көттеләр һәм бу алан яңа "Сәләт-Тулпар" исеменә лаек булды. «Тулпар» исеменең этимологиясендә, Тулпар - ул башкорт, татар, казак һәм кыргыз мифологиялерендә канатлы ат дигәнне аңлата. Һәм билгеләмәдән чыгып, Тулпар аты бик куәтле һәм тылсымлы . Бу ат Батыр (Сугышчы) белән бер чиратта дөньяга килгән җан иясе. "Сәләт-Тулпар" аланының төп боручлары: - Сәләтле балаларга [[төрки халыклар]]ның рух һәм акыл мирасы белән таныштыру; - Сәләт балаларга татар һәм башкорт халыкларының тарихы, гореф-гадәтләре белән таныштыру; - Бабаларыбыз мирасына сакчыл мөнәсәбәт тәрбияләү; - Сәлкешләрнең интеллеутуль-иҗади мөмкинлекләрен ачу һәм куәтләү. === Сәләт-Осталар бистәсе === {{бүлектә чыганаклар юк}} «Сәләт-Осталар бистәсе» – кул эшләре сәнгате белән кызыксынучы мәктәп укучылары өчен булдырылган җәйге алан. Биредә балалар төрледән-төрле кул эшләре, рәсем, архитектура, 3D дизайн кебек юнәлешләрдә үзләрен сынап карыячаклар. Хәзерге көндә актуальләшеп килә торган мондый юнәлешләр һәр баланы чын мәгънәсендә алтын куллы итәчәк! Аланның төп максаты – иҗатка гашыйк булган яшьләргә ярдәм күрсәтү, аларга интеллектуаль һәм рухи үсеш мохите тудыру. === Сәләт-Эшмәкәр === {{бүлектә чыганаклар юк}} «Сәләт-Эшмәкәр» – «Сәләт»нең профильле аланы. Ул Татарстан Республикасының сәләтле балалар һәм яшьләрен табу һәм үстерүгә, эшмәкәрлек өлкәсендә өстәмә белем бирүгә, уку өчен уңайлы шартлар тудыруга юнәлдерелгән. Смена барышында кызыклы уку-укыту һәм иҗади программа чынга ашырыла. Эшмәкәрлек сәләтен үстерү, бизнес төзү осталыгын булдыру өчен бер дигән уникаль мәйданчык. Әле ул гына да түгел, сменаның программасы үз эченә иҗади чараларны да ала: аның нәтиҗәсендә актив гражданлык позицияле уңышлы шәхес тәрбияләп була. «Сәләт-Эшмәкәр»дә балалар төрле иҗади остаханәләр һәм кызыклы дәресләрдә белем туплаячак: SMM, маркетинг, бизнес-стратегияләр, максат куярга өйрәнү кебек юнәлешләр яктыртылачак. Видеоиҗат,  хореография, кул эшләре кебек иҗади дәресләр дә читтә калмаячак. Аланның төп бурычлары: - баланың эшмәкәрлек өлкәсендәге потенциалын ачу өчен шартлар тудыру, бизнес төзү осталыгына өйрәтү; - үзлектән эшләү серләрен төшендерү, дәресләр, остаханә, ачык лекцияләр барышында камилләшергә өндәү; - лидерлык сыйфатларын үстерү, командада эшләргә өйрәтү. === Сәләт-Яр Чаллы === {{бүлектә чыганаклар юк}} «Сәләт-Яр Чаллы» аланы олимпиадаларда, фәнни конференцияләрдә, иҗади конкурсларда яки спорт ярышларында җиңүчеләрне үзенә җыя.  Аланның программасы балаларның барлык яклап усешенә юнәлгән: актив ял, уку-укыту программасы, остаханәләр, мәдәни чаралар һәм Татарстан Республикасының күренекле шәхесләре һәм яшь лидерлары белән кызыклы очрашулар. Интеллектуаль уеннар: дебатлар, «[[TED (конференция)|TED]] talks», «Нәрсә? Кайда? Кайчан?», [[КВН]], кинофестиваль һәм башка ярышлар балаларга үз көчләрен, осталыкларын күрсәтергә ярдәм итәчәк. Уку-укыту программасында яшь математиклар, экологлар, социологлар, журналистлар, лингвистлар мәктәбе аларга үзләренең мини-проектларын төзергә ярдәм итәчәк<ref name="vatantat.ru"/>.  Аланның төп максатлары:  - талантны үстерү өчен тиешенчә мохит тудыру;  - шәхеснең усеше өчен һәрьяклап гармонияле шартлар булдыру;  - сәләтле балаларны табу, үстерү һәм ярдәм итү өчен ел дәвамында эшләүче Сәләт клубын [[Яр Чаллы]] шәһәрендә формалаштыру. «Сәләт-Яр Чаллы» аланы 2016-нчы елда беренче тапкыр үткәрелде. Яңа алан - яңа мөмкинлекләр. === Сәләт-Самара === {{бүлектә чыганаклар юк}} Алан программасы катнашучыларны белем, фән ягыннан да, иҗади яктан да үстерүне максат итеп куя. «Сәләт-Самара» аланы дәресләргә аеруча басым ясый. Монда [[физика]], [[математика]], программалаштыру һәм IT- технологияләр, гуманитар фәннәр һәм телләр мәктәбе: [[Кытай теле|кытай]], татар теле, [[инглиз теле]] укытыла. Төшке аштан соң балаларны остаханәләр көтә. Махсус курслар иҗади юнәлеш белән бәйле. «Сәләт-Самара» аланының төп максатлары: Самара өлкәсендә һәм башка төбәкләрдән килгән сәләтле балаларның [[татар теле]] дәрәҗәсен арттыру, татар мохитен тудыру, балаларның фәнни һәм иҗади мөмкинлекләрен ачу, арттыру. «Сәләт-Самара» аланы беренче тапкыр 2017-нче елның гыйнвар аенда кышкы сменасын үткәреп үз эшен башлап җибәрде. Җәйге сменада 100гә якын бала катнашачак. === Сәләт-Монреаль === {{бүлектә чыганаклар юк}} 2017-нче елда беренче тапкыр «[[Сәләт-Монреаль]]» аланы эшли башлады. «Сәләт-Монреаль» халыкара уку-укыту һәм сәламәтләндерү лагере Татарстан Республикасы Президенты [[Рөстәм Миңнеханов|Рөстәм Нургали улы Миңнеханов]] ярдәме белән Канаданың [[Монреаль]] шәһәрендә уздырыла. 2017-нче елда «Сәләт-Монреаль» аланында катнашучыларны сайлау конкурсы (моннан соң – Конкурс) урта гомумбелем бирү, урта һөнәри һәм югары белем бирү оешмаларында укучы балалар һәм яшьләр, Татарстан Республикасында эшләүче 14-35 яшьтәге яшьләр арасында уздырыла. Аланның төп максаты – Татарстан Республикасыннан һәм Россия Федерациясенең башка төбәкләреннән сәләтле балаларга һәм актив яшьләргә үсү өчен мөмкинлекләр тудыру<ref>https://www.azatliq.org/a/28680380.html</ref>. Конкурсны үткәрү берничә этаптан тора: 1-нче этап – «Читттән торып сайлап алу этабы»: Конкурста катнашу өчен гариза юллау. Бу этапта команда әгъзаларының портфолиоларын әзерләп, portfolio-selet.ru сайтында махсус форманы тутырырга кирәк. «Читтән торып сайлап алу этабы»нда «Сәләт» проектларында кайчан һәм кем буларак катнашу хакында мәгълүмат бирү мөһим (сәлкеш, әйдаман, башҗитәк, укытучы һ.б.). 2-нче этап – «Турыдан-туры сайлап алу этабы»: гариза тутырган һәрбер катнашучы белән әңгәмә. 3-нче этап – «Турыдан-туры сайлап алу этабы»: команда туплап, Конкурс биремнәрен үтәү. 4-нче этап – «Супер финал». 5-нче этап – «Нәтиҗәләр ясау. Җиңүчеләрне билгеләү». Конкурсның этапларын үткәрү, аларга бәя бирү өчен Экспертлар советы оештырыла. Экспертлар советы составын «Сәләт» ТРЯИФ генераль директоры раслый. Экспертлар советының әгъзалары Татарстан Республикасының, Россия Федерациясенең башкарма һәм канун чыгару хакимияте, Татарстан Республикасының иҗтимагый оешмалары вәкилләре, җәмәгать эшлеклеләреннән төзелә. == Проектлар == === «Сәмрух» Ел премиясе === {{бүлектә чыганаклар юк}} Ел саен уздырылучы «Сәмрух» Республикакүләм сәләтле балалар һәм талантлы яшьләр премиясендә Сәләт берләшмәсен актив үстерүче балалар, яшьләр, мөгаллимнәр һәм укытучылар катнаша.  «Сәмрух» премиясе 2015-нче елда беренче тапкыр уздырыла. Премия дүрт этапта үткәрелә: 1-нче этап – гаризаларны кабул итү. 2-нче этап –  катнашучыларны сайлап алу. Читтән торып катнашу этабы. ә3-нче этап – катнашучыларны әңгәмә нигезендә сайлап алу. Кандидатлар белән әңгәмәне экспертлар киңәшмәсе уздыра, аның төп максаты – катнашучының эшчәнлеге турында тулырак мәгьлүмат алу. 4 нче этап – тантаналы рәвештә премияне тапшыру<ref>https://shayantv.ru/news/samruxelpremiese/</ref>. Премиянең номинацияләре: «Ел директоры» номинациясе «Елның өлкән әйдаманы» номинациясе «Ел аланы» номинациясе «Ел сәлкеше» номинациясе «Сәләт җырлый» номинациясе «Ел кулдашлары» номинациясе «Ел әйдаманы» номинациясе «Ел Клубы» номинациясе === Рөстәм Бикмуллин исемендәге XV Республикакүләм «БикаФест» яшьләр җыр-шигърият фестивале === {{бүлектә чыганаклар юк}} Фестиваль 2001-нче елдан Татарстан Республикасының яшьләр эшләре һәм спорт министрлыгы, «Сәләт» Фонды һәм «[[Казан синтетик каучык заводы]]» ААҖ ярдәмендә Сәләт берләшмәсенең якын һәм кадерле дусты Рөстәм Тәлгат улы Бикмуллинның исемен мәңгеләштерү максатында оештырыла. Фестиваль үз алдына түбәндәге бурычларны куя һәм тормышка ашыра: - иҗатка сәләтле балаларны яшьтән барлау, сәләтләрен, мөмкинлекләрен ачу өчен кирәкле шартлар булдыру, алар белән максатлы рәвештә һәм даими эшләү, аларның проблемаларына дәүләт органнары һәм җәмәгатьчелек игътибарын җәлеп итү; - җыр һәм шигърият өлкәсендә сәләтле балалар һәм яшьләрне барлау, аларга ярдәм итү; - балаларда һәм яшьләрдә эстетик зәвык, музыкаль культура тәрбияләү; - сәләтле балалар һәм яшьләр - республиканың интеллектуаль-рухи потенциалы булуын тагын да ассызыклау, җәмәгатьчелеккә җиткерү; - сәләтле балаларның һәм яшьләрнең дусты, фикердәше автор-башкаручы Рөстәм Бикмуллинның истәлеген мәңгеләштерү. Фестиваль ел саен 12-22 яшьлек 200-ләп катнашучыны җыя. Алар «Иң яхшы автор-башкаручы», «Үз шигырен иң яхшы укучы», «Бард җырын иң яхшы башкаручы» һ.б. номинацияләрдә ярыша. === Әйдаманнар мәктәбе === {{бүлектә чыганаклар юк}} Сәләт әйдаманнар мәктәбе – Сәләт җәйге уку-укыту аланнары өчен башҗитәкләр һәм әйдаманнарны бердәм командага туплау, укытуга юнәлгән стратегик проект. Проект кысаларында ел буе төрле юнәлешләрдә укыту бара: сәләтле балалар белән эшләү, командада эшләү, Сәләт традицияләре, принциплары белән танышу, балалар өчен төрле чаралар уйлап табу һәм уздыру, уку-укыту аланы программасын төзү һ.б.  Проектның максаты – Сәләтнең җәйге сменаларын оештыру өчен профессиональ командалар булдыру.  Мәктәп җәйге аланнарда эшләячәк командаларны туплый, студентларга Сәләт дөньясына  кереп китәргә ярдәм итә.  === Selet Store === {{бүлектә чыганаклар юк}} «SeletStore» – бренд кибете. Монда Сәләт дөньясына ишарә итә торган көндәлек тормыш продукциясе – яшьләр өчен фирма киемнәре, телефон җиһазлары һ.б. сатыла. Кибет 2013-нче елдан бирле эшли һәм Сәләт хәрәкәтендә булуын ассызыкларга теләгән яшьләрнең ихтыяҗын кәнәгатьләндерә. === «Sanak-lab» уку-укыту лабораториясе === {{бүлектә чыганаклар юк}} «Сәләт-Санак» - ул җәйге уку-укыту сменасы һәм ел дәвамында уза торган «Sanak-lab» уку-укыту лабораториясе.  - Юнәлеш: IT - Үткәрелү вакыты: июль уртасы-август башы - Үткәрелү урыны: «Фәнсар» фән һәм мәгариф үзәге Сменаның белем бирү программасы олимпиадалы программалаштыру, математика, информатикадан БДИ һәм ТДИ, компьютер [[телбелем]]е белән сөйләм технологияләре, web-разработкалар һәм робототехниканы өйрәнүне; телефон кушымталарын һәм компьютер уеннарын төзүне, 3d -моделирование өйрәнүне үз эченә ала. === Selet Media мәктәбе === {{бүлектә чыганаклар юк}} Проект «Сәләт» Фонды һәм HAVA Projects медиа-компаниясе белән берлектә чынга ашырыла. Мәктәпнең эшчәнлеге балалар һәм яшьләрнең игътибарын Татарстан Республикасының медиа-киңлегенә юнәлдерү, әлеге проект кысаларында аларда журналистлык сәләтен ачу һәм үстерүне максат итеп куя. Биредә 9-11-нче сыйныф укучылары һәм студентлары катнаша. Мәктәптә катнашу – язу осталыгын арттыру, фото-, видеосәнгать серләренә төшенү, продюсерлык белән шөгыльләнү, сәләтле кешеләр – танылган җәмәгать, сәясәт, спорт һәм мәдәният эшлеклеләре белән танышу, аралашу өчен мөмкинлек. Мәктәп кысаларында катнашучылар журналистиканың теоретик һәм практик курсын үтә: мәгълүмат җыю һәм эшкәртү, уңышлы интервью серләре, кыска вакыт аралыгында күләмле һәм сыйфатлы мәкалә язу, төрле мәгълүмати дәрәҗәдәге аудиторияләр белән эшләү, фото- һәм видеорепортажлар төшерү, монтажлау, продюсерлык осталыгы, һ.б. === «Атлант» шахмат клубы === {{бүлектә чыганаклар юк}} «Атлант» шахмат клубы 2002-нче елның гыйнвар аенда оешты. Беренче смена махсус [[шахмат]] сөюче балалар өчен оештырыла. Ул кышкы каникул көннәрендә хәзерге Школа олимпийского резерва мәктәбе бинасында үтә һәм бөек татар шахматчысы Р. Нәҗметдиновның 90-еллыгына багышлангана. Аның ачылышында Республика шахмат мәктәбе җитәкчеләре дә катнашты. Мәктәпкә [[Гата Камский]] исеме бирелә. Форматы буенча бугенге көндә «Атлант» шахмат клубы 2 атнага бер тапкыр үтүче күнекмәләр һәм Әдип Әлмир кубогына үтүче турнир булып тора. === Халыкара «Болгар-Туган тел» форумы === {{бүлектә чыганаклар юк}} «Болгар – Туган тел» аланы беренче тапкыр 2014-нче елда оештырылды һәм үзенә Россиянең 11 субъектыннан 500-дән артык сәләтле баланы җыйды. Алан программасы татар телен, мәдәниятен өйрәнүгә, телне тормышның төрле өлкәләрендә гамәли кулланышын арттыруга юнәлтелгән. Программа катнашучыларның һәркайсын татар мәдәниятенә шәхсән мөнәсәбәтле итеп тоярга мөмкинлек бирүче һәм бер-берсен тулыландыра торган төрле тематик блокларга бүленгән мәдәни һәм белем бирү чараларыннан төзелә. Проектның максаты – татар телен өйрәнүгә яшьләрнең игътибарын җәлеп итү. «Болгар – Туган Тел» үз алдына куйган төп ике бурычны үтәргә омтыла: - Яңа мәгълүмати һәм методик эшләнмәләр кулланып, татар телен тирәнтен өйрәнү, татар телле мохит булдыру; - Татар мәдәнияте традицияләрен кабул итү һәм үзләштерү. Актив позицияле сәләтле шәхес тәрбияләүдә инновацион алымнар куллану. === Сәләтле балалар һәм яшьләрнең «Иске Казан» җыены === {{бүлектә чыганаклар юк}} 2009-нчы елдан «Таттелеком» ААҖ генераль директоры Л.Н. Шәфигуллин ярдәмендә, сәләтле балалар һәм яшьләрнең «Иске Казан» республика җыены уза. Анда Татарстан Республикасының барлык районнарыннан 500-ләп 5-11-нче сыйныф укучылары катнаша. Җыенның даими үткәрү урыны – [[Биектау районы]] Камай авылындагы [[Иске Казан дәүләт тарихи-мәдәни һәм табигый музей-тыюлыгы]]. Җыенның девизы – «Иске Казан – татар теле бишеге». Белем бирү программасы кысаларында ел саен атаклы тарихчылар, галимнәр, мәдәният һәм сәнгать эшлеклеләре белән очрашулар оештырыла. 2014-нче елдан башлап җыен көннәрендә Сәләт ШТК командаларының зур иҗат фестивале үтә, музей-тыюлык территориясендә «һөнәр ярминкәсе» эшли. Җыен туган якның гореф-гадәтләрен, тарихи саклауны, яшь буынның туган теленә һәм татар халкының мәдәниятенә игътибарын арттыруны максат итә. === «Сәләт-Олимп» фән олимпиадаларына әзерләү мәктәбе === {{бүлектә чыганаклар юк}} «Фәнсар» фән һәм уку-укыту үзәге базасында (Татарстан Республикасы, Алексеевск районы), Татарстан Республикасының фән һәм мәгариф министрлыгы, яшьләр эшләре һәм спорт министрлыгы, Татарстан Республикасының иҗтимагый «Сәләт» яшьләр фонды белән берлектә «Сәләт-Олимп» фән олимпиадаларына әзерләү мәктәбе уза. Биредә математика (6-нчы сыйныф), астрономия (7-9-нчы сыйныфлар), җәмгыять белеме (7-9 нчы сыйныфлар), информатика (7-10 нчы сыйныфлар), инглиз теле (7-10 сыйныфлар) буенча дәресләр укытыла. Балаларга белемне Татарстан Республикасының әйдәп баручы экспертлары һәм Россиянең төрле төбәкләреннән танылган спикерлары бирә. === «Сәләт»кә нур булган йолдызлар === {{бүлектә чыганаклар юк}} «Сәләт»кә нур булган йолдызлар» – Яшьләр эшләре һәм спорт министрлыгы һәм Сәләт хәрәкәтенең [[«Идел» журналы|«Идел»]] һәм [[Ялкын (журнал)|«Ялкын»]] журналлары белән берлектә үткәрелә торган ачык әдәби конкурсы. Беренче тапкыр 2013-нче елда оештырыла. Конкурсның төп бурычлары: - әдәби иҗат өлкәсендә сәләтле балаларны һәм яшьләрне барлау, аларның үсешен тәэмин итү;  - сәләтле яшьләрдә татар әдәбияты белән кызыксыну уяту;  - яшьләрдә зәвыкъ һәм әдәби культура тәрбияләү; - яшь сәләтле авторларны бүгенге [[татар әдәбияты]] һәм [[татар халкы]]ның милли горурлыгы булган әсәрләр белән таныштыру;  - сәләтле яшьләрне «Сәләт» проектларына тарту.  «Сәләт»кә нур булган йолдызлар» конкурсында 12 яшьтән алып 22 яшькәчә мәктәп укучылары һәм студентлары катнаша ала.  Конкурс шигърият, проза, драматургия, балалар әдәбияты һәм публицистика номинацияләрендә үтә. Казыйлар шурасына [[Татарстан язучылар берлеге|Татарстан Язучылар союзы]] әгъзалары, танылган шагыйрьләр, язучылар, журналистлар керә. === «Фәнсар» мәктәбе === {{бүлектә чыганаклар юк}} Мирза Исмаил улы Мәхмүтов исемендәге «Фәнсар» мәктәбе «Фәнсар» – мәктәп укучыларына өстәмә белем алу өчен шартлар һәм мөмкинлекләр тудырып, фәнгә тартылучы яшьләрне ачыклауны, аларга ярдәм итүне максат иткән уку-укыту проекты. «Фәнсар» мәктәбе уку йортына йөреп һәм читтән торып укый торган мәктәп форматында эшли, анда Россиянең алдынгы югары уку йортлары укытучылары белем бирә. Әлеге проектның дистанцион мәктәбе үз эшендә соңгы инновацион казанышларны куллана һәм һәр укучыга шәхси якын килә. «Фәнсар»да онлайн- мәктәп эшли, сессияләр уза. Нәтиҗәсе – һәр елны уза торган Сәләт фәнни-гамәли конференциясе. Бу проект үз эшчәнлеген 2002-нче елда башлады. Шул вакыт аралыгында «Фәнсар» мәктәбендә 2000-нән артык укучы катнашты, соңрак аларның һәркайсы югары уку йортына керүгә иреште. «Фәнсар» мәктәбе ике төп мәсьәләне чишәргә мөмкинлек бирә: - ТР фәнни-тикшеренү үзәкләре интеллектуаль элита булдыру максатында сәләтле балаларны барлау һәм үстерү; - Татарстан Республикасы шәһәр һәм районнарындагы укучыларның үзләре теләгән, алар өчен зарур белемне алу мөмкинлеге булдыру. Проектның максаты – фәнгә тартылучы балалар һәм яшьләргә мәктәптән тыш өстәмә белем алуда ярдәм итү, уңайлы шартлар тудыру, уку процессында һәр балага индивидуаль караш булдыру. Проектның катнашучылары: - 9-11-нче сыйныф укучылары; - 4-5-нче курс студентлары, аспирантлар, фән кандидатлары; - Сәләт аланнарында эш тәҗрибәсе булган әйдаманнар. === Халыкара яшьләр уку-укыту Сәләт форумы === {{бүлектә чыганаклар юк}} Татарстан Республикасы Хөкүмәте һәм Алексеевск муниципаль районы администрациясе ярдәме белән Биләр тыюлыгы җирлегендә ел саен сәләтле балалар һәм яшьләрнең фестиваль-конкурсы уза. Ул – Сәләт оешмасы чараларының иң югары ноктасы, нәтиҗә һәм казанышлары күргәзмәсе. [[Татарстан Республикасы Президенты]] ярдәмендә 2012-нче елда традицион фестиваль яңа статуска күтәрелде һәм  Сәләт халыкара яшьләр уку-укыту форумы форматын алды. Монда ел саен Татарстан Республикасы район-шәһәрләреннән, Россия Федерациясенең дистәләп төбәгеннән, ерак һәм якын чит илләрдән 5000-нән артык сәләтле бала һәм яшьләр катнаша. Форумда мастер-класслар, ачык лекцияләр, шәхес үсешенә юнәлтелгән тренинглар, күптөрле остаханәләр үткәрелә; робототехника, татар теле лабораториясе, Сәләт балалар бакчасы, Сәләт радиосы кебек тематик мәйданчыклар эшли. Форумның төп максаты – сәләтле балалар һәм яшьләрне барлау, ярдәм итү, алар белән эшләүнең алдынгы тәҗрибәсен өйрәнү һәм шул тәҗрибә белән уртаклашу. Проект беренче тапкыр 1997-нче елда 100 бала катнашында тормышка ашырылды. 2005-2011-нче елларда бу чараларда ел саен 1000-гә якын бала катнашты. Форум җәй көне, гадәттә, июльнең беренче декадасында уза. Проект Биләр тарихи-археологик музей-тыюлыгы территориясендә Татарстан Республикасы район-шәһәрләреннән, Россия Федерациясенең дистәләп регионыннан, ерак һәм якын чит илләрдән җыелган балалар һәм яшьләр катнашында үтә. 2014-нче елда форумда катнашучылар 30 илдән килгән иде. === Сәләт марафоны === {{бүлектә чыганаклар юк}} Сәләт марафоны – сәләтле балалар һәм яшьләрне «Сәләт» проектлары, программаларына җәлеп итә торган мөһим проектларның берсе. Проект кысаларында Сәләт клубы активистлары кимендә айга бер-ике тапкыр Татарстан Республикасы районнарына, шәһәрләренә чыга һәм Сәләт оешмасының эшчәнлеге – проектлары, программалары, җәйге аланнары турында сөйли. Марафон укучыларга Сәләт эшчәнлеге белән якыннан танышырга, кызыксындырган сорауларын бирергә, зур дус командага кушылырга мөмкинлек бирә.  Проектның максаты – Татарстан яшьләрен иҗади, интеллектуаль һәм рухи үсеш мөмкинлеге бирә торган Сәләт проектларына җәлеп итү. === Сәләт бәхәс клубы === {{бүлектә чыганаклар юк}} Бәхәс клубы – 2007-нче елдан бирле Сәләт киңлегендәге иң мөһим проектларның берсе. Проект балаларда һәм яшьләрдә тәнкыйди фикер йөртү күнекмәләре һәм ораторлык осталыгы формалаштыруга юнәлтелгән. 2014-нче елдан Сәләт бәхәс клубы кысаларында Татарстан Республикасы укучылары һәм студентларының дебат клубларын берләштереп, уку-укыту дискуссион үзәгенең «Дебатлар Республикасы» проекты үсеш алды. Бүген бу проект республика яшьләренең кызыклы форматтагы фикер алышу мәйданчыгы. Проектта ораторлык осталыгы һәм дәлилләү теориясе укытыла, яшьләр җәмгыять, сәясәт, икътисад һәм фәлсәфә өлкәсендәге актуаль мәсьәләләр турында фикер алышып, халык алдында чыгыш ясарга өйрәнә. Дискуссион клуб атна саен күнекмә уеннар, даими рәвештә турнирлар һәм халык алдында дискуссияләр уздыра. 2007-нче елдан бирле Сәләт киңлегендәге иң мөһим проектларның берсе. === «IK» интеллектуаль иҗат клубы === {{бүлектә чыганаклар юк}} «IK» клубы «Что? Где? Когда?», «Своя игра», «Эрудит-квартет» һ.б. шундый интеллектуаль уеннар белән мавыгучы укучылар һәм студентларны берләштерә. Катнашучылар өчен интеллектуаль уеннарга әзерлек күнекмәләре үткәрелә, турнирлар оештырыла. Клуб республика, округ, Россия дәрәҗәсендәге интеллектуаль уен турнирларында катнашу мөмкинлеге бирә.  Проектның максаты – интеллектуаль характердагы чаралар белән кызыксынучы яшьләрне берләштерү һәм үстерү. Максатына ирешү өчен Клуб мантыйкый фикерләү, төрле жанрдагы интеллектуаль уеннарга теоретик һәм практик яктан өйрәтү бурычын үти.  === Selet Prague School («Сәләт» Прага Мәктәбе) === {{бүлектә чыганаклар юк}} «Сәләт Прага» мәктәбе ул – проектлар белән идарә итү юнәлешендәге халыкара уку-укыту яшьләр программасы. Программа Татарстан Республикасындагы перспектив проектларда катнашырлык эффектив командалар булдыруга юнәлдерелгән. Катнашучылар мәктәп программасы кысаларында икътисад, мәгариф сферасы, җәмәгать эшчәнлеге өлкәсендә яңа идеяләр һәм эшләнмәләр тәкъдим итә, проектлар төзи. «Сәләт Прага» мәктәбенең төп бурычы – яңача фикер йөртә, уңышка омтыла торган, актив тормыш позициясе булган белгечләр, лидерлар әзерләү. «Сәләт Прага» мәктәбе 2007-нче елда ачыла. Бүгенге көнгә Youth and Environment Europe – YEE (Прага), INEX SDA Prague, volunteer organization (Прага), Coobra Cooperative Braccianti&Im Hinter hous (Вена), WUK Jugent coaching West (Вена), «Shoda» Корпоратив университеты һ.б. оешмалар проектның партнерлары булып тора. 2014-нче елдан проект Татарстан Республикасының Мәгариф һәм фән министрлыгы ярдәмендә «Алгарыш» программасы кысаларында, Татарстан Республикасының Чехия Республикасындагы сәүдә-икътисад вәкиле һәм Прагада яшәүче милләттәшләребез белән тыгыз бәйләнештә тормышка ашырыла. «Сәләт Прага» мәктәбе берничә этапта үтә. Читтән торып уку этабы Татарстан Республикасы территориясендә – Казан шәһәрендә, интенсив этап – Чехия Республикасында (Прага шәһәре) уздырыла. === Сәләт ВикиМәктәбе === {{Төп мәкалә|Википедия:Сәләт ВикиМәктәбе}} == Клублар == {{бүлектә чыганаклар юк}} '''Сәләт Клубы''' – төрле буын сәлкеш, әйдаман, башҗитәкләрне берләштерә торган даирә. Сәләт дөньясындагы һәр кеше – мәктәп укучысымы ул, Сәләт ветеранымы — Сәләт клубы әгъзасы булып санала. Клубның үз уставы, җитәкчелек органы (Корылтай) һәм җитәкчесе (Президенты) бар. Клуб үз эшчәнлеген «Фән» һәм «Дәрт» юнәлешләре кысаларында оештыра.  Проектның максаты – традицияләрне саклаган хәлдә яңалыклар кертеп, Сәләт оешмасының барлык катнашучыларын берләштерү.  Клуб үти торган бурычларга килгәндә, алар:  - Сәләт кешеләре өчен даими аралашу мәйданы булдыру, аларны берләштерү;  - Сәләт җәмгыятен агымдагы проектлар һәм программалар белән таныштырып бару;  - Сәләт дәүләтендә буынара бәйләнешләрне ныгыту.  Клублар 1995-нче елдан бирле ел әйләнәсе эшли. Сәләт дәүләтендәге һәр кеше Сәләт клубы әгъзасы санала. Бүгенге көндә «Сәләт»нең 10 клубы бар<ref>http://selet.biz/tat/projects/clubs/</ref>. Алар: 1)'''«Сәләт Яр Чаллы»''' Ачылу вакыты: 2018 ел, февраль Урнашу урыны: «Заман» яшьләр үзәге 2)'''«Сәләт-Азнакай»''' Ачылу вакыты: 2016 ел, 5 декабрь Урнашу урыны: Азнакай шәһәренең 4-нче лицее 3)'''«Сәләт-Аксубай»''' Ачылу вакыты: 2016 ел, 25 октябрь Урнашу урыны: Аксубай районының 3-нче урта гомумбелем бирү мәктәбе 4)'''«Сәләт-Бөгелмә»''' Ачылу вакыты: 2013 ел Урнашу урыны: Бөгелмә муниципаль районының 2-нче лицее 5)'''«Сәләт-Казан»''' Ачылу вакыты: 2016 ел, 23 октябрь Урнашу урыны: Казан шәһәренең Ф.Аитова исемендәге 12-нче гимназиясе 6)'''«Сәләт-Казан» (9 номерлы мәктәп)''' Ачылу вакыты: 2017 ел, октябрь Урнашу урыны: Казан шәһәренең 9 номерлы мәктәбе 7)'''«Сәләт-Менеджер»''' Ачылу вакыты: 2016 ел, 15 сентябрь. Урнашу урыны: Әлмәт шәһәренең 23-нче мәктәп базасы. 8)'''«Сәләт-Самара»''' Ачылу вакыты: 2016 ел Урнашу урыны: Самара шәһәр округының «Яктылык» мәктәбе 9)'''«Сәләт-Чулман»''' Ачылу вакыты: 2015 ел Урнашу урыны: Балык Бистәсе муниципаль районының «Балалар иҗаты үзәге» 10)'''«Сәләт-Яшел Үзән»''' Ачылу вакыты: 2016 ел, сентябрь Урнашу урыны: Яшел Үзән районының 16-нчы урта гомуми белем бирү мәктәбе == Тәнкыйть == [[Искәндәр Сираҗи]], [[Сираҗи сүзе (газета)|«Сираҗи сүзе»]] газетасының баш мөхәррире: <blockquote> Мин «Сәләт»не электән беләм. Заманында... анда балаларны милли рухта тәрбиялиләр иде. Беренче елларда барысы да әйбәт кенә барды. Аннан соң әйдаманнары арасында татарча белми торган «Настя апа»лар барлыкка килә башлады. Заманында [[Җәүдәт Сөләйманов]] чыннан да яхшы әйбер уйлап чыгарды: татар балаларын милли мохиттә тәрбияләү, миллилек нигезендә берләштерү. «Сәләт» чыннан да берләштерә. Әмма ул милли идея нигезендә берләшкән әйбергә әйләнмәде, ул гап-гади лагерьга әверелде. «Сәләт» кирәк, әмма хәзерге формасында түгел. Хәзерге формасы — спекулятив форма. «Милли» дигән сүзне калдырдылар, ә миллилекне юкка чыгардылар һәм гади лагерьлар кебек үк акча эшләү формасына гына кайтып калдылар. <ref>''Гөлүзә Ибраһимова''. [https://intertat.tatar/news/tatar_world/11-09-2021/b-gen-s-l-t-t-n-mill-tk-fayda-yuk-yaki-yashl-r-oeshmasynda-tatarlyk-saklanamy-5837063 «Бүген „Сәләт“тән милләткә файда юк», яки яшьләр оешмасында татарлык сакланамы?] [[Интертат]], 11.09.2021</ref> </blockquote> == Бәйле ресурслар == * selet.biz аудиториясе: [http://www.alexa.com/siteinfo/selet.biz @ alexa.com] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20190619065543/https://www.alexa.com/siteinfo/selet.biz |date=2019-06-19 }} {{*}} [http://selet.biz.hypestat.com/ @ hypestat.com] * [[Twitter]]'да: [https://twitter.com/Selet_Official Selet_Official] * [[YouTube]]'та: [https://www.youtube.com/channel/UCpUOygeGWZazRjsk1tX7ITw Selet Official] * [[Facebook]]'та: [https://www.facebook.com/profile.php?id=100010754162934 Selet Official Community] * [[Vk.com]]'да: [https://vk.com/selet_official selet_official], [https://vk.com/selet_club Клуб "Сәләт"/"Сәләт" клубы] * [[Instagram]] [[белдергеч]]ендә: [https://www.instagram.com/selet_official/ selet_official] * [[Telegram]] [[белдергеч]]ендә: [https://telegram.me/selet_official selet_official] == Шулай ук карагыз == {{Портал|Җәмгыять|Мәдәният|Мәгариф|Технология}} * [[ТР Балалар оешмалары советы]] == Чыганаклар == * http://selet.biz/ - Сәләт сайты * https://portfolio-selet.ru - Сәләт аланнарына, проектларына гариза калдыру сайты * https://vk.com/selet_official - «Сәләт»нең [[Вконтакте]] челтәрендә рәсми төркеме * http://www.matbugat.ru/news/?id=543 - Сәләт турында [[Матбугат.ру]] интернет-порталы * http://www.azatliq.org/content/article/24255385.html - Сәләт турында [[Азатлык радиосы]] * http://matbugat.ru/news/?id=14046 - Сәләт-Самара аланы турында [[Матбугат.ру]] интернет-порталы == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} [[Төркем:Сәләт]] [[Төркем:Казан оешмалары]] [[Төркем:Татар телле оешмалар]] mbrxv9alddxpo0xlsgx121t8lc8oyc5 0 47528 3529421 3192564 2022-08-18T16:33:24Z Әмир 15082 wikitext text/x-wiki {{АТБВМ | Татар исеме = Авыргазы районы |Герб= Coat of Arms of Aurgazy rayon (Bashkortostan).svg |Гербның астагы язуы= |Байрак = Flag_of_Aurgazy_rayon_(Bashkortostan).png |Чын исем= Авыргазы районы <br /> Аургазинский район |Регион= [[Башкортстан]] |Нигезләү= [[1930 ел]] |Башкала= [[Толбазы]] |Регион төре=Төбәк |Киңлек=54 км-га |Озынлык=52 км |Башлык исеме= Глава |Башлык= Зөфәр Идрисов (2013) |Башлык исеме2= |Башлык2= |ТМП= <!--тулаем милли продукт--> |ТМП исәбе елы= |Телләр= |Халык саны= 36 967 |Халык саны исәбе елы= 2010 |Халык тыгызлыгы= |Мәйдан= 2 014 |Харита = Location of Aurgazinskiy rayon (Bashkortostan).svg |Хаританың астагы язуы= |Сәгать поясы= +6 |Сайт= http://aurgazy.narod.ru/ |Искәрмә= }} '''Авыргазы районы''' — [[Башкортстан]]га керүче муниципаль район. [[административ үзәк|Административ үзәге]] — [[Толбазы]] авылы. == Тарихи белешмә == Авыргазы районы [[1930 ел]]ны оеша. Аның үзәге [[Яңа Карамалы (Авыргазы районы)|Яңа Карамалы]] авылында була, шуңа күрә район да ''Яңа-Карамалы районы'' дип атала. [[1932 ел]]ны район [[Авыргазы елгасы]] исеме белән атала башлый, ә [[1940 ел]]да үзәк [[Толбазы]]га күчә. [[1956 ел]]да элекке [[Бозаяз районы]]ның 8 авыл советы Авыргазы районына күчә. Үз чиратында [[1962 ел]]да Авыргазы районы зурайтылган [[Кырмыскалы районы]] составы керә. Бу хәл [[1963 ел]]га кадәр дәвам итә. == Географик сыйфатлама == Авыргазы районы Башкортстанның үзәк бер өлешендә, [[Уфа]]дан Ырынбур тракты буенча 86 км көньяккарак, [[Стәрлетамак]]тан 35 км төньяккарак урнашкан. Төньяктан [[Кырмыскалы районы|Кырмыскалы]], көнбатышта – [[Дәүләкән районы|Дәүләкән]], [[Әлшәй районы|Әлшәй]], көньякта – [[Стәрлетамак районы|Стәрлетамак]] һәм көнчыгышта [[Гафури районы|Гафури]] районнары белән чиктәш. Көнбатыштан-көнчыгышка 54 км-га, төньяктан-көньякка 52 км-га сузылган. Авыргазы районының тулы мәйданы 2014 км². Район үзәге Толбазы авылы ике зур шоссе (Уфа-Ырынбур; [[Дәүләкән]]-[[Красноусол]]) юлы чатында урнашкан. Район чикләреннән [[Агыйдел (елга)|Агыйдел]] белән [[Өршәк]] агып тора. Башка елгалар: [[Авыргазы (елга)|Авыргазы]], [[Торсагали (елга)|Торсагали]], [[Күзьелга]], [[Үзән (Өршәк кушылдыгы)|Үзән]] һ.б. – аларның кушылдыклары. Районда 96 күл бар. Иң зур күлләр – Нагадак күле, Сөләйман күле, Мүклекүл, Артамак, Барское, Чобарат, Балыклыкүл, Зиреклекүл һ.б. Аларның иң зуры – [[Нагадак күле]]. Аның мәйданы – 50 га, тирәнлеге 36 м җитә. Авыргазы районы урман-дала ягына карый. Урманнар районның 18% җирен алып тора. == Демография == {{ХСВМ||Таблица}} == Табигый казылмалар == Авыргазы районында ерганаклар, елгалар һәм күлләр ярлары буенча кызыл балчык һәм ком катламнары чыга. Халык бу казылмаларны хуҗалык максатында файдалана. Сугыш вакытында һәм сугыштан соң бу материалдан кирпеч сугалар. [[Кәбәч]]тән ерак түгел Сахан карьеры – зур ком ятмасы булып тора. [[Стәрлетамак]] силикат кирпеч заводы бу карьер комын 1960нчы еллардан бирле ташый. Нугадак белән [[Морадым (Авыргазы районы)|Морадым]] авыллары тирәсендә бурташ карьерлары бар. Авыргазы ярлары буенча гипс ятмалары чыга. Кешеләр аны йортлар салганда яки каралты-курага нигез салганда файдалана. Өшкәтле ерганагы һәм [[Наумкино]] авылы тирәсендә зәгыйфь көрән күмер ятмалары очрый. 1970нче еллардан [[Степановка (Авыргазы районы)|Степановка]] авылы янында нефть чыгарыла башлый. [[Болотино (Авыргазы районы)|Болотино]], [[Тукай (Авыргазы районы)|Тукай]], [[Исмәгыйль (Авыргазы районы)|Исмәгыйль]] һәм [[Толбазы]] тирәсендә чыгарылган кара алтын торбалар буенча Степановка НППсына куыла, ахырга – [[Салават шәһәре]]нә. ==Икътисад ягы== === Авыл хуҗалыгы === Район икътисады авыл хуҗалыгына бәйле. Аграр өлкәдә 20 эре хуҗалык, 56 игенче-фермер хуҗалыгы, 14 меңнән артык шәхси хуҗалык бар. Район җиренең яртысын басулар алып тора. === Сәнәгать === Төп сәнәгать предприятиесе – «Ажемак» кирпеч заводы, Толбазы төзелеш материаллары комбинаты, асфальтобетон заводы, дивар блоклары заводы «Кызыл-Таш». == Танылган кешеләр == * [[Әбүбәкер Диваев]] (1855-1933), [[Тукай (Авыргазы районы)|Тукай]] – мәгърифәтче * [[Галимҗан Ибраһимов]] (1887-1938), [[Солтанморат]] – татар әдәбияты классигы * [[Сөнгатулла Бикбулат]] (1886-1954), [[Балыклыкүл (Авыргазы районы)|Балыклыкүл]] — татар галиме, язучы, укытучы * [[Гыйбад Алпаров]] (1891-1936) – тел галиме, профессор * [[Якуп Чанышев]] (1892-1987), [[Тукай (Авыргазы районы)|Тукай]] – генерал-лейтенант * [[Әмин Зөбәеров]] (1891-1964), [[Ишле (Авыргазы районы)|Ишле]]— РСФСР халык артисты * [[Муса Йосыпов]] (''[[1896]], [[Иске Әпсәләм|Әпсәләм]]-[[1937]]'') — 30 нчы елларда [[Казан дәүләт педагогия институты|Татар педагогия институты]], [[Камал театры|Татар академия театры]] директоры. * [[Үзбәк Гыймадиев]] (1920-1987), [[Яңа Карамалы (Авыргазы районы)|Яңа Карамалы]] — татар әдәбият галиме, [[Кызыл таң]]ның баш мөхәррире. * [[Рамазан Байтимеров]] (1923-1989), [[Исмәгыйль (Авыргазы районы)|Исмәгыйль]] – шагыйрь, [[Рөстәм Яхин]] музыкасына язылган [[Татарстан гимны|«Туган ягым» җыры]]на сүзләр авторы * [[Бәхти Гайсин]] (1930-1991), [[Кешәнле]] – музыкант-композитор * [[Салават Рәхмәтулла]] (1942―2021), [[Солтанморат]] – шагыйрь. * [[Фәнүзә Нәдершина]] ''([[1936]], [[Морадым (Авыргазы районы)|Морадым]])'' — әдәбият галиме, ''[[Салават Юлаев премиясе]] ([[1987]])''. * [[Рәшит Назаров]] (1944-2006), [[Торымбәт]] — шагыйрь, ''[[Салават Юлаев премиясе|С.Юлаев премиясе]] ([[2004]]), [[Г. Ибраһимов премиясе]] ([[1996]])''. * [[Идрис Газиев]] (1960), [[Корманай (Авыргазы районы)|Корманай]] — җырчы. * [[Әнвәр Кәримов (1921)|Әнвәр Кәримов]] (1921-1961), [[Ибрай (Кәбәч авыл советы)|Ибрай]] — хәрби очучы-сынаучы. * [[Зифа Нагаева]] (1956, [[Иске Итекәй]]), автор-башкаручы. БР атказанган мәдәният хезмәткәре (2003), [[ТР атказанган сәнгать эшлеклесе]] (2011). * [[Даниэль Карпов]] (1945), биология фәннәре докторы (2007). БАССР атказанган укытучысы (1991). == Мәгариф == Район буенча барлыгы 45 мәктәп бар. Шуларның 44ендә 4044 башкорт булмаган бала [[башкорт теле]]н өйрәнә. Башкорт телендә 406 бала укый. == Матбугат == Район газетасы [[1931 ел]]да «Җиңү өчен» исеме белән татар телендә чыга башлый. [[1933 ел]]да районда күпләп яшәгән [[чуашлар]] өчен газета милли телләрендә чыгарыла. [[1956 ел]]да газета урысча чыгарыла башлый. [[1965 ел]]дан «Ватан өчен» («Путь Родины», «Сершыв суле»), [[2006 ел]]дан «[[Авыргазы хәбәрчесе]]» («Аургазинский вестник», «Аургаза хыпарси») буларак дөнья күрә. == Моны да карагыз == * Авыргазы районының [[Галимҗан Ибраһимов исемендәге премия]]се == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == * [http://aurgazy.narod.ru/Geo_physics.htm Авыргазы районының физик-географик сыйфатламасы] {{Башкортстан}} {{Авыргазы районы}} [[Төркем:Башкортстан районнары]] 92r3tkgbgnm8o0ougmeqz1muhgzi75o 14 49454 3529593 3197386 2022-08-19T09:27:00Z Frhdkazan 3171 [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki [[Төркем:Татарстан дәүләт хакимияте органнары]] [[Төркем:Татар телле оешмалар]] c6ryjn7fyo5mmmp3yplmijuxgo1yrez 10 50880 3529435 2439603 2022-08-18T18:22:56Z Frhdkazan 3171 Frhdkazan [[Калып:Татар радиолары]] битенең исемен үзгәртте. Яңа исеме: [[Калып:Татар телле радиолар]] wikitext text/x-wiki {| border="0" class="toccolours" style="margin: 5 auto" align="center" |colspan=12 align="center" style="font-weight:bolder; background-color:9999FF;" | [[Татар радиолары]] |- |align=center| [[Азатлык радиосы]] | [[Болгар радиосы]] | [[Курай радиосы]] | [[Күңел радиосы]] | [[Татар радиосы]] | [[«Татарстан» радиосы]] | [[Тәртип FM]] | [[Китап (радио)|«Китап»]] |}<noinclude> [[Төркем:Татар радиолары]] </noinclude> 6lqlyc9674os6xkde0i82djhmwpqdqu 3529437 3529435 2022-08-18T19:31:46Z Frhdkazan 3171 + wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле радиолар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле радиолар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = күңел ачу <small>(музыкаль)</small> | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Күңел радиосы|Күңел]] {{!}} [[Юлдаш радиосы|Юлдаш]] | group2 = күңел ачу <small>(мәгълүмати)</small> | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Болгар радиосы|Болгар]] {{!}} [[Курай радиосы|Курай]] {{!}} [[Татар радиосы|Татар]] | group3 = мәгълүмати-агарту | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[«Татарстан» радиосы|Татарстан]] {{!}} [[Төркия авазы — Татарча|Төркия авазы]] {{!}} [[Чуашстан милли радиосы|Чуашстан]] | group4 = мәдәни-агарту | group4style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list4 = [[Китап (радио)|«Китап»]] {{!}} [[Дусларга сукмак|Төмән]] {{!}} [[Jesus Coming FM]] {{!}} [[Raadio 4]] | group5 = тапшыруларны туктаткан | group5style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list5 = [[Азатлык радиосы|Азатлык]] {{!}} [[Тәртип радиосы|Тәртип FM]] | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газеталар]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журналлар]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыклары]] * [[Татар телле радиолар|радиолар]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайтлар]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram каналлары]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканаллар]] }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> 1t2a59hthffk3eg3rgo40ex72vuhqru 3529456 3529437 2022-08-18T20:56:15Z Frhdkazan 3171 * [[:Төркем:Татар театрлары|театрлар]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле радиолар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле радиолар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = күңел ачу <small>(музыкаль)</small> | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Күңел радиосы|Күңел]] {{!}} [[Юлдаш радиосы|Юлдаш]] | group2 = күңел ачу <small>(мәгълүмати)</small> | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Болгар радиосы|Болгар]] {{!}} [[Курай радиосы|Курай]] {{!}} [[Татар радиосы|Татар]] | group3 = мәгълүмати-агарту | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[«Татарстан» радиосы|Татарстан]] {{!}} [[Төркия авазы — Татарча|Төркия авазы]] {{!}} [[Чуашстан милли радиосы|Чуашстан]] | group4 = мәдәни-агарту | group4style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list4 = [[Китап (радио)|«Китап»]] {{!}} [[Дусларга сукмак|Төмән]] {{!}} [[Jesus Coming FM]] {{!}} [[Raadio 4]] | group5 = тапшыруларны туктаткан | group5style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list5 = [[Азатлык радиосы|Азатлык]] {{!}} [[Тәртип радиосы|Тәртип FM]] | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газеталар]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журналлар]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыклары]] * [[Татар телле радиолар|радиолар]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайтлар]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театрлар]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram каналлары]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканаллар]] }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> b8zfpxif4hw7biro17wfpvkrbc3tyoo 3529480 3529456 2022-08-18T21:42:32Z Frhdkazan 3171 опералар wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле радиолар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле радиолар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = күңел ачу <small>(музыкаль)</small> | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Күңел радиосы|Күңел]] {{!}} [[Юлдаш радиосы|Юлдаш]] | group2 = күңел ачу <small>(мәгълүмати)</small> | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Болгар радиосы|Болгар]] {{!}} [[Курай радиосы|Курай]] {{!}} [[Татар радиосы|Татар]] | group3 = мәгълүмати-агарту | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[«Татарстан» радиосы|Татарстан]] {{!}} [[Төркия авазы — Татарча|Төркия авазы]] {{!}} [[Чуашстан милли радиосы|Чуашстан]] | group4 = мәдәни-агарту | group4style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list4 = [[Китап (радио)|«Китап»]] {{!}} [[Дусларга сукмак|Төмән]] {{!}} [[Jesus Coming FM]] {{!}} [[Raadio 4]] | group5 = тапшыруларны туктаткан | group5style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list5 = [[Азатлык радиосы|Азатлык]] {{!}} [[Тәртип радиосы|Тәртип FM]] | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газеталар]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журналлар]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыклары]] * [[:Төркем:Татар опералары|опералар]] * [[Татар телле радиолар|радиолар]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайтлар]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театрлар]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram каналлары]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканаллар]] }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> 21soporf7yjs449ybufimd7maa374ge 3529488 3529480 2022-08-18T22:12:09Z Frhdkazan 3171 * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедияләр]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле радиолар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле радиолар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = күңел ачу <small>(музыкаль)</small> | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Күңел радиосы|Күңел]] {{!}} [[Юлдаш радиосы|Юлдаш]] | group2 = күңел ачу <small>(мәгълүмати)</small> | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Болгар радиосы|Болгар]] {{!}} [[Курай радиосы|Курай]] {{!}} [[Татар радиосы|Татар]] | group3 = мәгълүмати-агарту | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[«Татарстан» радиосы|Татарстан]] {{!}} [[Төркия авазы — Татарча|Төркия авазы]] {{!}} [[Чуашстан милли радиосы|Чуашстан]] | group4 = мәдәни-агарту | group4style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list4 = [[Китап (радио)|«Китап»]] {{!}} [[Дусларга сукмак|Төмән]] {{!}} [[Jesus Coming FM]] {{!}} [[Raadio 4]] | group5 = тапшыруларны туктаткан | group5style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list5 = [[Азатлык радиосы|Азатлык]] {{!}} [[Тәртип радиосы|Тәртип FM]] | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газеталар]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журналлар]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыклары]] * [[:Төркем:Татар опералары|опералар]] * [[Татар телле радиолар|радиолар]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайтлар]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театрлар]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram каналлары]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканаллар]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедияләр]] }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> 85o5h0bnwf62auky6uu0cze46t2h6wg 3529565 3529488 2022-08-19T07:58:36Z Frhdkazan 3171 | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татарча уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татар телле нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар опералары|опера]] * [[Татар телле радиолар|рад wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле радиолар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле радиолар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = күңел ачу <small>(музыкаль)</small> | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Күңел радиосы|Күңел]] {{!}} [[Юлдаш радиосы|Юлдаш]] | group2 = күңел ачу <small>(мәгълүмати)</small> | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Болгар радиосы|Болгар]] {{!}} [[Курай радиосы|Курай]] {{!}} [[Татар радиосы|Татар]] | group3 = мәгълүмати-агарту | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[«Татарстан» радиосы|Татарстан]] {{!}} [[Төркия авазы — Татарча|Төркия авазы]] {{!}} [[Чуашстан милли радиосы|Чуашстан]] | group4 = мәдәни-агарту | group4style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list4 = [[Китап (радио)|«Китап»]] {{!}} [[Дусларга сукмак|Төмән]] {{!}} [[Jesus Coming FM]] {{!}} [[Raadio 4]] | group5 = тапшыруларны туктаткан | group5style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list5 = [[Азатлык радиосы|Азатлык]] {{!}} [[Тәртип радиосы|Тәртип FM]] | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татарча уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татар телле нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар опералары|опера]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шәхесләре|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> q1k73hc6btp8bw2j0tnosj0l1wxqrqh 3529618 3529565 2022-08-19T10:17:22Z Frhdkazan 3171 * [[:[[Төркем:Татар телле оешмалар|оешма]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле радиолар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле радиолар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = күңел ачу <small>(музыкаль)</small> | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Күңел радиосы|Күңел]] {{!}} [[Юлдаш радиосы|Юлдаш]] | group2 = күңел ачу <small>(мәгълүмати)</small> | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Болгар радиосы|Болгар]] {{!}} [[Курай радиосы|Курай]] {{!}} [[Татар радиосы|Татар]] | group3 = мәгълүмати-агарту | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[«Татарстан» радиосы|Татарстан]] {{!}} [[Төркия авазы — Татарча|Төркия авазы]] {{!}} [[Чуашстан милли радиосы|Чуашстан]] | group4 = мәдәни-агарту | group4style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list4 = [[Китап (радио)|«Китап»]] {{!}} [[Дусларга сукмак|Төмән]] {{!}} [[Jesus Coming FM]] {{!}} [[Raadio 4]] | group5 = тапшыруларны туктаткан | group5style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list5 = [[Азатлык радиосы|Азатлык]] {{!}} [[Тәртип радиосы|Тәртип FM]] | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татарча уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татар телле нәшриятлар|нәшрият]] * [[:[[Төркем:Татар телле оешмалар|оешма]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шәхесләре|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> 2blcht0mqbtvh2qfilezc8lpifby6x7 3529619 3529618 2022-08-19T10:17:40Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле радиолар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле радиолар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = күңел ачу <small>(музыкаль)</small> | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Күңел радиосы|Күңел]] {{!}} [[Юлдаш радиосы|Юлдаш]] | group2 = күңел ачу <small>(мәгълүмати)</small> | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Болгар радиосы|Болгар]] {{!}} [[Курай радиосы|Курай]] {{!}} [[Татар радиосы|Татар]] | group3 = мәгълүмати-агарту | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[«Татарстан» радиосы|Татарстан]] {{!}} [[Төркия авазы — Татарча|Төркия авазы]] {{!}} [[Чуашстан милли радиосы|Чуашстан]] | group4 = мәдәни-агарту | group4style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list4 = [[Китап (радио)|«Китап»]] {{!}} [[Дусларга сукмак|Төмән]] {{!}} [[Jesus Coming FM]] {{!}} [[Raadio 4]] | group5 = тапшыруларны туктаткан | group5style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list5 = [[Азатлык радиосы|Азатлык]] {{!}} [[Тәртип радиосы|Тәртип FM]] | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татарча уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татар телле нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар телле оешмалар|оешма]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шәхесләре|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> o4fw6h950rfhhu5y0ux3b97ikbab7ba 0 50884 3529438 2233527 2022-08-18T19:34:15Z Frhdkazan 3171 {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле радиолар}} wikitext text/x-wiki {{УК}} '''«Күңел радиосы»''' — [[Чаллы]] шәһәрендә [[1997 ел]]да ачылган [[татар]] [[радио]]сы. Радиода төрле тапшырулар тыңлап була: [[музыка]]ль тапшырулар, хәбәрләр чыгарылышы, төрле кешеләр белән әңгәмәләр, [[вәгазь]]ләр, тыңлаучыларга кызыклы темаларга башка тапшырулар. Шуннан тыш «Күңел радиосы» коллективы шәһәр күләм фестивальләр, конкурслар оештыра (Уйнагыз гармуннар, Иң ягымлы тавышлы сабантуй гүзәле һ.б.) == Тарихы == Чаллыда [[татар теле]]ндә эшләүче радионы ачу идеясен 1997 елда элекке шәһәр хакиме [[Рәфкать Алтынбаев]] тәкъдим итә. Озак та үтми шул ук елның [[1 август]]ында эшли башлый. Яңа радиога «Күңел радиосы» исеме бирелә. Аның беренче җитәкчесе итеп Илдар Төхбәтуллин, иҗади мөхәррире итеп Әгъния Миннебаева билгеләнәләр. Яңа җыйган яшь, талантлы коллектив эфирга чыгучы тапшыруларын кызыклы, мавыктыргыч итеп әзерли. Шуңа күрә радио тиз арада халык мәхәббәтен яулый. Бүгенге көнгә радио һәркөнне тәүлек буена эшли. [[2011 ел]]ны «Күңел радиосы» зур үзгәрешләр кичерә: яңа логотип ясала, формат һәм тапшырулар челтәре үзгәртелә, техник яктан заман таләпләренә җавап бирүче яңа студия эшли башлый. == Тапшыру зонасы == Күңел радиосы 67,79 МГц ультракыска дулкыннарында тарала. Аны Чаллы шәһәрендә генә түгел, ә [[Тукай районы|Тукай]], [[Алабуга районы|Алабуга]], [[Түбән Кама районы|Түбән Кама]], [[Зәй районы|Зәй]], [[Мамадыш районы|Мамадыш]], [[Сарман районы|Сарман]], [[Әгерҗе районы|Әгерҗе]], [[Менделеевск районы|Менделеев]], [[Мөслим районы|Мөслим]] районнарында да тыңлап була. 2011 елда «Күңел радиосы» дөньяның теләсә кайсы почмагыннан [[интернет]] аша online режимда тыңлау һәм кара мөмкинлеге булдырыла. 2015 елның ахырыннан Чаллыда 92,6 FM радио ешлыгында тотып була. Моның өчен радиога озак еллар буена рөхсәт бирү органнары белән тарткалашырга туры килә. 23 декабрьдә Мәскәүдә элемтә, мәгълүмати технологияләр һәм массакүләм коммуникацияләр хезмәте өлкәсендәге күзәтчелек (Роскомнадзор) хезмәтенең конкурс комиссиясе утырышы «Күңел» радиостанциясе өчен уңай карарын чыгара.<ref>[http://tatmedia.tatarstan.ru/tat/index.htm/news/527679.htm «Күңел» радиосы ТИЗДӘН FM дулкында]</ref> == Тапшырулар == * Бер җыр тарихы * Сәламәтлек * Тел күрке сүз * Тормыш тамаша * Эзлим сине * Язмышлар ярында * Яңалыклар == Алып баручылар һәм кайбер башка хезмәткәрләр == * Ришат Хаҗиев * Зөһрә Сибәгәтова * Зөһрә Фатыйхова * Ленар Гарипов * Лениза Гайсина * Лилия Закирова * Румил Кәрәмиев, җитәкче * Альбина Исмәгыйлева, музыкаль редактор * Алсу Вәлиева, тавыш операторы * Резедә Шакирова, «Яңалыклар» редакторы * Лилия Мәхмүтова, «Яңалыклар» журналисты === Элекке алып баручылар === * Альбина Исмәгыйлова * [[Әлфия Ситдыйкова]] * Гөлия Хәйдәрва * Гөлчәчәк Минһажетдинова * Йолдыз Сибәгатова * Лилия Хәмидуллина * Радик Гыймаев * Райнур Вахитов * Рәшит Кашапов * Рузилә Гатина * Румил Кәрәмиев * Сәрия Батуллина * Энҗе Абдуллина == Элемтә == 423827, [[Татарстан]], [[Яр Чаллы]] шәһәре, Яшь Ленинчылар бульвары, 9 нчы йорт (27/19), а/я 117, [[телефон|тел]]./[[факс]]: (8552) 56-34-00 «Күңел радиосы» тел.: (8552) 54-01-99<br /> Туры эфир студиясе тел.: (8552) 54-89-21<br /> «Яңалыклар» хезмәте тел.: (8552) 54-16-08 == Кызыклы фактлар == * «Күңел радиосы» ачылыр алдыннан [[1997 ел]]да үткәрелгән дикторлар конкурсында 200 кеше катнаша, шулар арасыннан 5 кеше эшкә алына, башка сүзләр белән әйткәндә, конкурста бер урынга 40 кеше була. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == * [http://kunelradio.ru/ «Күңел радиосы»ның рәсми сайты] {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле радиолар}} [[Категория:Әлифба буенча радиостанцияләр]] [[Төркем:Татар телендә эшләүче радиостанцияләр|К]] [[Төркем:Татарстан радиокомпанияләре]] f6p4twy9gk2s1mlhgq6r5yqm5fxj83q 0 51714 3529440 2879435 2022-08-18T19:36:15Z Frhdkazan 3171 {{УК}} == Искәрмәләр =={{искәрмәләр}}{{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле радиолар}} wikitext text/x-wiki {{УК}} [[Рәсем:Trt-tatar.png|right|300px|thumb|Төркия авазы татар хезмәтенең сайты]] '''«Төркия авазы — Татарча»''' — [[Төркия авазы]] радиосының [[татар теле|татар]] тапшырулары хезмәте. [[Төркия]]дә яшәүче татарларга юнәлгән. Көн саен эфирга 25 минутлык тапшыру чыгара. Тапшыруларның текстлары интернетта урнаштырыла. Сайт тулысынча [[латин әлифбасы]]нда алып барыла. Төркия авазы радиосының татар телендәге тапшырулары нигездә [[Төркия]]гә һәм анда барган вакыйгаларга багышлана. Шул ук вакытта [[Татарстан]], [[татар халкы]] һәм [[төрки халыклар|төрки дөнья]] хәбәрләре дә чагылыш таба. == Тарих == Беренче халыкара төрек тапшыруы [[1937 ел]]ның [[8 гыйнвар]]ында Ankara Radio Corporation тарафыннан гарәп телендә алып барыла. Даими рәвештә халыкара тапшыру 1938 елның 28 октябрендә башлана. == Тапшырулар == Төркия авазы татар бүлеге көн саен эфирга 25 минуттан торган тапшыру әзерли. Һәр көнне соңгы хәбәрләр, төрек һәм дөнья матбугатына күзәтү тапшырулары яңгырый. Калган эфир вакытында күпсанлы тапшырулар чыгарыла: «Төрки дөнья хәбәрләре», «Бу дөнья барыбызның», «Ауразия көнүзәге», «Анадолу риваятьләре», «Дин вә әхлак», «Җөмһүрият галереясе», «Иң мөһиме — кеше», «Төрек театры», «Төрекчә өйрәнәбез», «Дуслык күпере» һәм башкалар. Ай саен радиода «Айның соравы» бәйгесе уйнала. Бирелгән сорауга дөрес җавап биргәннәр арасында җирәбә үткәрелеп, 3 кеше бүләкләнә. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == * [http://www.trt.net.tr/tatarca Төркия авазы — Татарча] {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле радиолар}} {{Rq|stub|image}} [[Төркем:Татар телендә эшләүче радиостанцияләр]] [[Төркем:Төркия радиостанцияләре]] [[Категория:Әлифба буенча радиостанцияләр]] 82epgek9s2j90zofshhi9cd6d9qb8cf 0 53561 3529429 2987133 2022-08-18T17:51:12Z Frhdkazan 3171 /* Моны да карагыз */ {{Татар телле телеканаллар}} wikitext text/x-wiki {{Мәгънәләр|Татарстан (мәгънәләр)}} {{Телеканал | исем = «Татарстан» ДТРК | тулы исеме = «Татарстан» Дәүләт телерадиокомпаниясе | логотип = | логоисем = логотип | киңлеге = | ил = Русия | тапшыру җирләре = Татарстан | тапшыру вакыты = | тел = [[татар теле|татар]], [[рус теле|рус]] | үзәк = [[Казан]] | формат = | тематика = | тапшыру башлау вакыты = [[1959 ел]]ның [[3 ноябрь]] | тапшыру тәмамлау вакыты = | ябылу сәбәбе = | алыштырачак = | алыштырган = | алыштырылды = | таныклык = | аудитория = | өлеш = | өлеш-дата = | өлеш-чыганак = | нигезләүче = | хуҗа = ВГТРК | җитәкчеләр = [[Фирдус Гыймалетдинов]] | элекке исемнәр = | тугандаш каналлар = | канал тавышы = | партнерлар = | шигарь = | сайт = http://trt-tv.ru/ |add1n = Адресы |add1 = 420095, Казан, Шамил Усманов ур, 9 йорт }} '''«Татарстан» ДТРК''' — [[Татарстан Республикасы]]нда [[Бөтенрусия дәүләт телевидение һәм радиотапшыру компаниясе]]нең филиалы. == Тарих == Казан телевидение студиясе эфирга беренче мәртәбә [[1959 ел]]ның [[3 ноябрь|3 ноябрендә]] чыкты. Ә радиотапшырулар исә моннан элек — [[1927 ел]]ның [[7 ноябрь|7 ноябрендә]]. [[1992 ел]]да «Татарстан» дәүләт телевидение һәм радиотапшыру компаниясе оештыра. 1990 елларда «ТРТ» каналы ([[«Татарстан» радиосы|Татарстан радиосы]] һәм телевидениесе) оештыра, әмма 2000 елларда ул [[Россия (телеканал)|«Россия»]] каналына күчә. [[2004 ел]]ның [[24 декабрь|24 декабрендә]] компания БДТРК нең филиалы була. «Татарстан» ДТРК программалары «[[Россия-1]]», «Россия-2», «Россия-24» каналларында, «Русия радиосы», «Казан» дулкыннарында чыгалар. Компания директоры — Фирдус Салих улы Гималтдинов. == Сылтамалар == * [http://trt-tv.ru/ «Татарстан» ДТРК рәсми сайты] {{ref-ru}} * [http://www.vgtrk.com/ Бөтенрусия ДТРК сайты] {{ref-ru}} == Моны да карагыз == * [[Идмас Үтәгәнов]] {{Татар телле телеканаллар}} [[Төркем:Татарстан телекомпанияләре]] h0a7q4h2mt388xwo4y3jp16jixv00dr 3529431 3529429 2022-08-18T17:51:44Z Frhdkazan 3171 /* Сылтамалар */ {{Тышкы сылтамалар}} wikitext text/x-wiki {{Мәгънәләр|Татарстан (мәгънәләр)}} {{Телеканал | исем = «Татарстан» ДТРК | тулы исеме = «Татарстан» Дәүләт телерадиокомпаниясе | логотип = | логоисем = логотип | киңлеге = | ил = Русия | тапшыру җирләре = Татарстан | тапшыру вакыты = | тел = [[татар теле|татар]], [[рус теле|рус]] | үзәк = [[Казан]] | формат = | тематика = | тапшыру башлау вакыты = [[1959 ел]]ның [[3 ноябрь]] | тапшыру тәмамлау вакыты = | ябылу сәбәбе = | алыштырачак = | алыштырган = | алыштырылды = | таныклык = | аудитория = | өлеш = | өлеш-дата = | өлеш-чыганак = | нигезләүче = | хуҗа = ВГТРК | җитәкчеләр = [[Фирдус Гыймалетдинов]] | элекке исемнәр = | тугандаш каналлар = | канал тавышы = | партнерлар = | шигарь = | сайт = http://trt-tv.ru/ |add1n = Адресы |add1 = 420095, Казан, Шамил Усманов ур, 9 йорт }} '''«Татарстан» ДТРК''' — [[Татарстан Республикасы]]нда [[Бөтенрусия дәүләт телевидение һәм радиотапшыру компаниясе]]нең филиалы. == Тарих == Казан телевидение студиясе эфирга беренче мәртәбә [[1959 ел]]ның [[3 ноябрь|3 ноябрендә]] чыкты. Ә радиотапшырулар исә моннан элек — [[1927 ел]]ның [[7 ноябрь|7 ноябрендә]]. [[1992 ел]]да «Татарстан» дәүләт телевидение һәм радиотапшыру компаниясе оештыра. 1990 елларда «ТРТ» каналы ([[«Татарстан» радиосы|Татарстан радиосы]] һәм телевидениесе) оештыра, әмма 2000 елларда ул [[Россия (телеканал)|«Россия»]] каналына күчә. [[2004 ел]]ның [[24 декабрь|24 декабрендә]] компания БДТРК нең филиалы була. «Татарстан» ДТРК программалары «[[Россия-1]]», «Россия-2», «Россия-24» каналларында, «Русия радиосы», «Казан» дулкыннарында чыгалар. Компания директоры — Фирдус Салих улы Гималтдинов. == Сылтамалар == * [http://trt-tv.ru/ «Татарстан» ДТРК рәсми сайты] {{ref-ru}} * [http://www.vgtrk.com/ Бөтенрусия ДТРК сайты] {{ref-ru}} {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == * [[Идмас Үтәгәнов]] {{Татар телле телеканаллар}} [[Төркем:Татарстан телекомпанияләре]] cp0h5ucg1n3pg6e4m6ghbkgfgda6sep 3529432 3529431 2022-08-18T17:52:15Z Frhdkazan 3171 /* Сылтамалар */ == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}}== Чыганаклар == wikitext text/x-wiki {{Мәгънәләр|Татарстан (мәгънәләр)}} {{Телеканал | исем = «Татарстан» ДТРК | тулы исеме = «Татарстан» Дәүләт телерадиокомпаниясе | логотип = | логоисем = логотип | киңлеге = | ил = Русия | тапшыру җирләре = Татарстан | тапшыру вакыты = | тел = [[татар теле|татар]], [[рус теле|рус]] | үзәк = [[Казан]] | формат = | тематика = | тапшыру башлау вакыты = [[1959 ел]]ның [[3 ноябрь]] | тапшыру тәмамлау вакыты = | ябылу сәбәбе = | алыштырачак = | алыштырган = | алыштырылды = | таныклык = | аудитория = | өлеш = | өлеш-дата = | өлеш-чыганак = | нигезләүче = | хуҗа = ВГТРК | җитәкчеләр = [[Фирдус Гыймалетдинов]] | элекке исемнәр = | тугандаш каналлар = | канал тавышы = | партнерлар = | шигарь = | сайт = http://trt-tv.ru/ |add1n = Адресы |add1 = 420095, Казан, Шамил Усманов ур, 9 йорт }} '''«Татарстан» ДТРК''' — [[Татарстан Республикасы]]нда [[Бөтенрусия дәүләт телевидение һәм радиотапшыру компаниясе]]нең филиалы. == Тарих == Казан телевидение студиясе эфирга беренче мәртәбә [[1959 ел]]ның [[3 ноябрь|3 ноябрендә]] чыкты. Ә радиотапшырулар исә моннан элек — [[1927 ел]]ның [[7 ноябрь|7 ноябрендә]]. [[1992 ел]]да «Татарстан» дәүләт телевидение һәм радиотапшыру компаниясе оештыра. 1990 елларда «ТРТ» каналы ([[«Татарстан» радиосы|Татарстан радиосы]] һәм телевидениесе) оештыра, әмма 2000 елларда ул [[Россия (телеканал)|«Россия»]] каналына күчә. [[2004 ел]]ның [[24 декабрь|24 декабрендә]] компания БДТРК нең филиалы була. «Татарстан» ДТРК программалары «[[Россия-1]]», «Россия-2», «Россия-24» каналларында, «Русия радиосы», «Казан» дулкыннарында чыгалар. Компания директоры — Фирдус Салих улы Гималтдинов. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == * [http://trt-tv.ru/ «Татарстан» ДТРК рәсми сайты] {{ref-ru}} * [http://www.vgtrk.com/ Бөтенрусия ДТРК сайты] {{ref-ru}} {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == * [[Идмас Үтәгәнов]] {{Татар телле телеканаллар}} [[Төркем:Татарстан телекомпанияләре]] 0gqdhipu2s9kipopedxgtsrobw61ny6 0 100889 3529439 2415408 2022-08-18T19:35:07Z Frhdkazan 3171 {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле радиолар}} wikitext text/x-wiki {{Карточка |имя = |стиль_тела = cellspacing=2; width: 300px; |класс_тела = vcard |название = |стиль_названия = |класс_названия = |вверху = {{{название_радиостанции|Юлдаш радиосы<br/><small>{{lang-ba|Юлдаш радиоһы}}</small>}}} |стиль_вверху = {{#if: {{{Цвет_текста|}}}|color: {{{Цвет_текста}}} }}; background-color: {{#if:{{{Цвет|}}}|{{{Цвет}}}|#BFDFFF}}; font-size: 140%; |класс_вверху = fn org |вверху2 = {{{полное название|{{{полное_название|}}}}}} |стиль_вверху2 = {{#if: {{{Цвет_текста|}}}|color: {{{Цвет_текста}}} }}; background-color: {{#if:{{{Цвет|}}}|{{{Цвет}}}|#BFDFFF}}; font-size: 140%; font-weight:normal; font-size:12px |класс_вверху2 = nickname |изображение = {{{логотип|}}} |стиль_изображения = |подпись = {{{логоимя|}}} |стиль_подписи = font-size:8px |стиль_заголовков = {{#if: {{{Цвет_текста|}}}|color: {{{Цвет_текста}}} }}; background-color: {{#if:{{{Цвет|}}}|{{{Цвет}}}|#BFDFFF}}; font-size: 110%; text-align=center; font-weight=bold; |стиль_меток = text-align:right; |стиль_текста = |метка1 = Шәһәр |текст1 = {{{город|{{Уфа гербы}}}}} |метка2 = Ил |текст2 = {{{страна|{{RUS}}}}} |метка3 = Шигарь |текст3 = {{{слоган|«Беҙ бергә!»}}} |метка4 = Формат |текст4 = {{{формат|}}} |метка5 = Музыкальный формат |текст5 = {{{музформат|}}} |метка6 = Частота |текст6 = {{{частота|}}} |метка7 = Мачта |текст7 = {{{мачта|}}} |метка8 = Мощность |текст8 = {{{мощность|}}} |метка9 = Время вещания |текст9 = {{{время_вещания|}}} |метка10 = Тапшыру зонасы |текст10 = {{{зона_вещания|{{Башкортстан республикасы байрагы}}, {{Ырынбур өлкәсе байрагы}}, {{Чиләбе өлкәсе байрагы}}}}} |метка11 = Тапшыруны башлау датасы |текст11 = {{{создан|[[2000]]}}} |метка12 = Дата конца вещания |текст12 = {{{закрыт|}}} |метка13 = Заменил |текст13 = {{{заменил|}}} |метка14 = Заменён |текст14 = {{{заменён|}}} |метка15 = {{s|Свидетельство<br />о регистрации СМИ}} |текст15 = {{{лицензия|}}} |метка16 = Доля |текст16 = {{{доля|}}} |метка17 = Координатлар |текст17 = {{{координаты|}}} |метка18 = Основатель |текст18 = {{{основатель|}}} |метка19 = Биләүче |текст19 = {{{владелец|}}} |метка20 = Җитәкче |текст20 = {{{руководители|Җәгъфәров Фәнүр Мөхәррәм улы}}} |метка21 = Сайт |текст21 = {{{сайт|}}} |метка22 = [[Twitter]] |текст22 = {{{twitter|}}} |метка23 = [[Facebook]] |текст23 = {{{facebook|}}} |метка24 = [[Вконтакте]] |текст24 = {{{вконтакте|}}} |метка25 = [[YouTube]] |текст25 = {{{youtube|}}} |метка26 = Онлайн-трансляция |текст26 = {{{on-line_трансляция|}}} |метка27 = Приложения |текст27 = {{{приложения|}}} |метка28 = Прежние названия |текст28 = {{{прежние названия|}}} |внизу = {{{footnotes|}}} }} <small>{{мәгънәләр|Юлдаш}}</small> {{#if:{{NAMESPACE}}|| }} '''Юлда́ш радиосы''' ({{lang-ba|Юлдаш радиоһы}}, {{lang-ru|Радио Юлдаш}}) — [[Башкортстан Республикасы]]нда тәүлек буе эшләгән [[башкорт]] телендә оештырылган дәүләт радиосы. [[2000 ел]]ның 25-нче сентябрендә "Башкортостан" ДУП ТРК структурасының өлеше буларак барлыкка килгән. Радиостанция тапшырулары мәгълүмат, җыр-моң, күңел ачу программалардан тора. Радиостанцияның тапшырулары [[башкорт теле]]ндә алып барыла, шул ук вакытта көн саен [[татар теле]]ндә түләүле котлаулар укыла{{чыганагы}}. Радиостанция тапшырулары [[Башкортстан Республикасы]]ның территориясендә һәм чиктәш территорияларында эшли. == Ешлыклар == *[[Архангел районы]] (Архангелль) – 105,2 *[[Аскын районы]] ([[Аскын]]) – 101,4 *[[Баймак районы]] ([[Баймак]]) – 102,7 *[[Бакалы районы]] (Бакалы) – 103,3 *[[Балакатай районы]] ([[Яңа Балакатай]]) – 103,2 *[[Балакатай районы]] (Билән) – 103,0 *[[Белорет районы]] ([[Белорет]]) – 104,9 *[[Белорет районы]] ([[Инҗәр (Белорет районы)|Инҗәр]]) – 106,8 *[[Белорет районы]] ([[Югары Әүҗән]]) – 105,8 *[[Бишбүләк районы]] ([[Бишбүләк]]) – 101,2 *[[Бишбүләк районы]] (Биккол) – 106,1 *[[Борай районы]] ([[Борай (авыл)|Борай]]) – 100,8 *[[Бөрҗән районы]] (Иске Собхангол) – 103,7 *[[Бөре районы]] ([[Бөре (шәһәр)|Бөре]]) — 105,3 *[[Бәләбәй районы]] ([[Бәләбәй]]) – 104,7 *[[Гафури районы]] ([[Красноусол]]) – 107,8 *[[Дуван районы]] (Мәсәгүть) – 105,8 *[[Дәүләкән районы]] ([[Дәүләкән]]) – 103,2 *[[Зиянчура районы]] (Күгәрчен) – 106,1 *[[Җылаер районы]] (Җылаер) – 105,4 *[[Күгәрчен районы]] (Юмагуҗа) – 104,6 *[[Күгәрчен районы]] (Морак) – 105,7 * [[Күмертау]] шәһәре – 105,1 *[[Караидел районы]] (Караидел) – 103,8 *[[Миякә районы]] ([[Кыргыз-Миякә]]) –103,6 *[[Мишкә районы]] (Мишкә) – 105,7 *[[Мәчетле районы]] (Олы Ыктамак) – 103,2 * [[Нефтекама]] шәһәре – 101,1 *[[Нуриман районы]] (Красный ключ) – 106,3 *Октябрьский шәһәре – 102,7 *[[Стәрлебаш районы]] (Яшергән) – 102,2 * [[Стәрлетамак]] шәһәре – 103,8 *[[Учалы районы]] ([[Учалы]]) – 105,4 *[[Федоровка районы]] ([[Федоровка (Федоровка районы)|Федоровка]]) – 105,4 *[[Хәйбулла районы]] (Акъяр) – 104,6 *[[Әбҗәлил районы]] (Аскар) – 98,9 * [[Яңавыл районы]] (Яңавыл) – 104,3 == Уңышлар һәм бүләкләр == * '''2013 ел, март''' — Журналистика өлкәсендә ТӨРКСОЙ премиясына «Юлдаш» радиосының [http://uldashfm.ru/category/kategoriya-mp3/t-rkauaz «Төркаваз» тапшыруы] авторы Самига Гафарова лаек булды<ref>[http://www.bashinform.ru/news/537608/ Радио «Юлдаш» награждено международной премией ТЮРКСОЙ в области журналистики] {{ref-ru}}</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == * [http://uldashfm.ru Юлдаш радиосының рәсми сайты ]{{ref-ba}} * [http://tv-rb.ru/o-kompanii/2011-08-11/4240 Башкортостан Юлдаш Телеканалының рәсми сайты]{{ref-ru}} {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле радиолар}} [[Төркем:Әлифба буенча радиостанцияләр]] [[Төркем:Башкортстан радиокомпанияләре]] [[Төркем:Уфа оешмалары]] g47s5rxm7e16orfl0yhxbtf7knj1w4q 0 100912 3529441 3082976 2022-08-18T19:37:14Z Frhdkazan 3171 {{УК}}{{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле радиолар}} wikitext text/x-wiki {{УК}} {{Карточка |имя = |стиль_тела = cellspacing=2; width: 300px; |класс_тела = vcard |название = |стиль_названия = |класс_названия = |вверху = {{{название_радиостанции|Чуашстан милли радиосы<br/><small>{{lang-cv|Чăваш наци радиовĕ}}</small>}}} |стиль_вверху = {{#if: {{{Цвет_текста|}}}|color: {{{Цвет_текста}}} }}; background-color: {{#if:{{{Цвет|}}}|{{{Цвет}}}|#BFDFFF}}; font-size: 140%; |класс_вверху = fn org |вверху2 = {{{полное название|{{{полное_название|}}}}}} |стиль_вверху2 = {{#if: {{{Цвет_текста|}}}|color: {{{Цвет_текста}}} }}; background-color: {{#if:{{{Цвет|}}}|{{{Цвет}}}|#BFDFFF}}; font-size: 140%; font-weight:normal; font-size:12px |класс_вверху2 = nickname |изображение = {{{логотип|}}} |стиль_изображения = |подпись = {{{логоимя|}}} |стиль_подписи = font-size:8px |стиль_заголовков = {{#if: {{{Цвет_текста|}}}|color: {{{Цвет_текста}}} }}; background-color: {{#if:{{{Цвет|}}}|{{{Цвет}}}|#BFDFFF}}; font-size: 110%; text-align=center; font-weight=bold; |стиль_меток = text-align:right; width: 100px; |стиль_текста = |метка1 = Шәһәр |текст1 = {{{город|[[Чабаксар]]}}} |метка2 = Ил |текст2 = {{{страна|{{RUS}}}}} |метка3 = Шигарь |текст3 = {{{слоган|«Эфирта — Чăваш Ен! Эпир пулнă, пур, пулатпăр!»}}} |метка4 = Формат |текст4 = {{{формат|}}} |метка5 = Музыкальный формат |текст5 = {{{музформат|}}} |метка6 = Частота |текст6 = {{{частота|}}} |метка7 = Мачта |текст7 = {{{мачта|}}} |метка8 = Мощность |текст8 = {{{мощность|}}} |метка9 = Время вещания |текст9 = {{{время_вещания|}}} |метка10 = Тапшыру зонасы |текст10 = {{{зона_вещания|{{Байрак|Чуашстан}} [[Чуашстан]]}}} |метка11 = Тапшыруны башлау датасы |текст11 = {{{создан|[[2009]]}}} |метка12 = Дата конца вещания |текст12 = {{{закрыт|}}} |метка13 = Заменил |текст13 = {{{заменил|}}} |метка14 = Заменён |текст14 = {{{заменён|}}} |метка15 = {{s|Свидетельство<br />о регистрации СМИ}} |текст15 = {{{лицензия|}}} |метка16 = Доля |текст16 = {{{доля|}}} |метка17 = Координатлар |текст17 = {{{координаты|}}} |метка18 = Нигезләүче |текст18 = {{{основатель|Чуашстан Республикасының Министрлар Кабинеты}}} |метка19 = Биләүче |текст19 = {{{владелец|}}} |метка20 = Җитәкче |текст20 = {{{руководители| Олег Прокопьев}}} |метка21 = Сайт |текст21 = {{{сайт|http://www.ntrk21.ru/}}} |метка22 = [[Twitter]] |текст22 = {{{twitter|}}} |метка23 = [[Facebook]] |текст23 = {{{facebook|}}} |метка24 = [[Вконтакте]] |текст24 = {{{вконтакте|}}} |метка25 = [[YouTube]] |текст25 = {{{youtube|}}} |метка26 = Онлайн-трансляция |текст26 = {{{on-line_трансляция|mms://media.cap.ru/ChuvRadio}}} |метка27 = Приложения |текст27 = {{{приложения|}}} |метка28 = Прежние названия |текст28 = {{{прежние названия|}}} |внизу = {{{footnotes|}}} }}{{#if:{{NAMESPACE}}||}}'''Чуашстан милли радиосы''' ({{lang-ru|Национальное радио Чувашии}}, {{lang-cv|Чăваш наци радиовĕ}}) — беренче [[чуаш]] радиостанциясе. Эфирның 60% өлеше [[чуаш теле]]ндә, 35% — [[рус теле]]ндә, 5% — [[татар теле]]ндә алып барыла.<ref>http://www.regnum.ru/news/fd-volga/chuvashia/1114661.html{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> Чуашстан милли телерадиокомпаниясе составына керә. == Тарих == Чуашстан милли радиосы үз эшен [[2009 ел]]ның [[25 апрель|25-нче апрельдә]] башлый. == Ешлыклар == * [[Чабаксар]] FM 103,0 МҺц * [[Чуел]] FM 105,0 МҺц * [[Ибриси]] УКВ 72,41 МҺц * [[Яңа Чабаксар]], [[Алатыр]], [[Шөмерле]], [[Канаш]] — чыбыклы радиосының «өченче кнопкасы» (УКВ 66,26) == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Тышкы сылтамалар == * http://www.ntrk21.ru/ * [http://ntrk21.ru/schedule.aspx?type=radio Тапшырулар расписаниесе] * [mms://media.cap.ru/ChuvRadio Радионы онлайн тәртиптә тыңлау] {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле радиолар}} [[Төркем:Әлифба буенча радиостанцияләр]] [[Төркем:Чуашстан радиокомпанияләре]] [[Төркем:Россия радиостанцияләре]] [[Төркем:Чуаш телендә эшләүче радиостанцияләр]] [[Төркем:Рус телендә эшләүче радиостанцияләр]] [[Төркем:Татар телендә эшләүче радиостанцияләр]] m1yk035ipg9a13clcfb0ppr2bw27snn 0 126713 3529445 3086135 2022-08-18T19:49:06Z Frhdkazan 3171 {{УК}} == Искәрмәләр =={{искәрмәләр}}{{Тышкы сылтамалар}}{{Татар телле радиолар}} [[Төркем:Әлифба буенча радиостанцияләр]] wikitext text/x-wiki {{УК}} {{Карточка |имя = |стиль_тела = cellspacing=2; width: 300px; |класс_тела = vcard |название = |стиль_названия = |класс_названия = |вверху = {{{название_радиостанции|Raadio 4<br/><small>{{lang-et|Raadio 4}}</small>}}} |стиль_вверху = {{#if: {{{Цвет_текста|}}}|color: {{{Цвет_текста}}} }}; background-color: {{#if:{{{Цвет|}}}|{{{Цвет}}}|#BFDFFF}}; font-size: 140%; |класс_вверху = fn org |вверху2 = {{{полное название|{{{полное_название|}}}}}} |стиль_вверху2 = {{#if: {{{Цвет_текста|}}}|color: {{{Цвет_текста}}} }}; background-color: {{#if:{{{Цвет|}}}|{{{Цвет}}}|#BFDFFF}}; font-size: 140%; font-weight:normal; font-size:12px |класс_вверху2 = nickname |изображение = {{{логотип|}}} |стиль_изображения = |подпись = {{{логоимя|}}} |стиль_подписи = font-size:8px |стиль_заголовков = {{#if: {{{Цвет_текста|}}}|color: {{{Цвет_текста}}} }}; background-color: {{#if:{{{Цвет|}}}|{{{Цвет}}}|#BFDFFF}}; font-size: 110%; text-align=center; font-weight=bold; |стиль_меток = text-align:right; width: 100px; |стиль_текста = |метка1 = Шәһәр |текст1 = {{{город|[[Таллин]]}}} |метка2 = Ил |текст2 = {{{страна|{{Байраклаштыру|Эстония}}}}} |метка3 = Шигарь |текст3 = {{{слоган|}}} |метка4 = Формат |текст4 = {{{формат|}}} |метка5 = Музыкальный формат |текст5 = {{{музформат|}}} |метка6 = Частота |текст6 = {{{частота|}}} |метка7 = Мачта |текст7 = {{{мачта|}}} |метка8 = Мощность |текст8 = {{{мощность|}}} |метка9 = Время вещания |текст9 = {{{время_вещания|}}} |метка10 = Тапшыру зонасы |текст10 = {{{зона_вещания|{{Байраклаштыру|Эстония}}}}} |метка11 = Тапшыруны башлау датасы |текст11 = {{{создан|1 май 1993}}} |метка12 = Дата конца вещания |текст12 = {{{закрыт|}}} |метка13 = Заменил |текст13 = {{{заменил|}}} |метка14 = Заменён |текст14 = {{{заменён|}}} |метка15 = {{s|Свидетельство<br />о регистрации СМИ}} |текст15 = {{{лицензия|}}} |метка16 = Доля |текст16 = {{{доля|}}} |метка17 = Координатлар |текст17 = {{{координаты|}}} |метка18 = Нигезләүче |текст18 = {{{основатель|}}} |метка19 = Биләүче |текст19 = {{{владелец|}}} |метка20 = Баш редактор |текст20 = {{{руководители|Мари Вельмет}}} |метка21 = Сайт |текст21 = {{{сайт|http://r4.err.ee/}}} |метка22 = [[Twitter]] |текст22 = {{{twitter|}}} |метка23 = [[Facebook]] |текст23 = {{{facebook|}}} |метка24 = [[Вконтакте]] |текст24 = {{{вконтакте|}}} |метка25 = [[YouTube]] |текст25 = {{{youtube|}}} |метка26 = Онлайн-трансляция |текст26 = {{{on-line_трансляция|http://r4.err.ee/gfx/raadio4128.m3u}}} |метка27 = Приложения |текст27 = {{{приложения|}}} |метка28 = Прежние названия |текст28 = {{{прежние названия|}}} |внизу = {{{footnotes|}}} }}{{#if:{{NAMESPACE}}|| }}'''Raadio 4, Радио 4''' ({{lang-et|Raadio 4}}) — [[Эстония]]дәге рустелле радиостанциясе. 1993 елның 1 мартында эфирга чыккан. Эфир күбесенчә русча алып барыла, әмма эстон, поляк, украин, беларус, чуаш һәм татар телләрендә дә тапшырулар чыгалар. == Татар телендә радиотапшырулар== 2011 елның октябреннән айга бер тапкыр «Дуслык» тапшыруы эфирга чыгарыла.<ref>{{Citation |title=архив күчермәсе |url=http://r4.err.ee/rusaated?saade=1386 |access-date=2014-03-23 |archive-date=2013-11-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131105014643/http://r4.err.ee/rusaated?saade=1386 |dead-url=yes }}</ref> Тапшыруда татар тарихының мөһим вакыйгалары, мәшһүр якташлар, татар теленең үзенчләлекләре турында, гореф-гадәтләре, дин һәм мәдәният, шулай ук Татарстан һәм Эстониядәге татар диаспораның яңалыклары турында сөйләп бирелә. == Ешлыклар == {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" |----- ! Торак пункт ! Ешлык, [[МҺц]]<ref>{{Citation |title=архив күчермәсе |url=http://r4.err.ee/rusagedused |access-date=2014-03-23 |archive-date=2014-04-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140426012000/http://r4.err.ee/rusagedused |dead-url=yes }}</ref> |---- | [[Таллин]] || 94,5 |---- | [[Нарва]] || 100,9 |---- | [[Пәрну]] || 94,8 |---- | [[Тарту]] || 94,4 |---- |} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Тышкы сылтамалар == * [http://r4.err.ee/ сайт] * [http://r4.err.ee/rusaated?saade=1386 «Дуслык» тапшыруның сәхифәсе] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131105014643/http://r4.err.ee/rusaated?saade=1386 |date=2013-11-05 }} * [http://www.azatliq.org/content/article/25154091.html Эстониядә татарча тапшыруларны күбрәк өлкәннәр тыңлый] {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле радиолар}} [[Төркем:Әлифба буенча радиостанцияләр]] [[Төркем:Эстония радиостанцияләре]] [[Төркем:Рус телендә эшләүче радиостанцияләр]] 1sxmm15alx5i7mqrnhkligvt12nzdtr 3529447 3529445 2022-08-18T19:50:20Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki {{УК}} {{Карточка |имя = |стиль_тела = cellspacing=2; width: 300px; |класс_тела = vcard |название = |стиль_названия = |класс_названия = |вверху = {{{название_радиостанции|Raadio 4<br/><small>{{lang-et|Raadio 4}}</small>}}} |стиль_вверху = {{#if: {{{Цвет_текста|}}}|color: {{{Цвет_текста}}} }}; background-color: {{#if:{{{Цвет|}}}|{{{Цвет}}}|#BFDFFF}}; font-size: 140%; |класс_вверху = fn org |вверху2 = {{{полное название|{{{полное_название|}}}}}} |стиль_вверху2 = {{#if: {{{Цвет_текста|}}}|color: {{{Цвет_текста}}} }}; background-color: {{#if:{{{Цвет|}}}|{{{Цвет}}}|#BFDFFF}}; font-size: 140%; font-weight:normal; font-size:12px |класс_вверху2 = nickname |изображение = {{{логотип|}}} |стиль_изображения = |подпись = {{{логоимя|}}} |стиль_подписи = font-size:8px |стиль_заголовков = {{#if: {{{Цвет_текста|}}}|color: {{{Цвет_текста}}} }}; background-color: {{#if:{{{Цвет|}}}|{{{Цвет}}}|#BFDFFF}}; font-size: 110%; text-align=center; font-weight=bold; |стиль_меток = text-align:right; width: 100px; |стиль_текста = |метка1 = Шәһәр |текст1 = {{{город|[[Таллин]]}}} |метка2 = Ил |текст2 = {{{страна|{{Байраклаштыру|Эстония}}}}} |метка3 = Шигарь |текст3 = {{{слоган|}}} |метка4 = Формат |текст4 = {{{формат|}}} |метка5 = Музыкальный формат |текст5 = {{{музформат|}}} |метка6 = Частота |текст6 = {{{частота|}}} |метка7 = Мачта |текст7 = {{{мачта|}}} |метка8 = Мощность |текст8 = {{{мощность|}}} |метка9 = Время вещания |текст9 = {{{время_вещания|}}} |метка10 = Тапшыру зонасы |текст10 = {{{зона_вещания|{{Байраклаштыру|Эстония}}}}} |метка11 = Тапшыруны башлау датасы |текст11 = {{{создан|1 май 1993}}} |метка12 = Дата конца вещания |текст12 = {{{закрыт|}}} |метка13 = Заменил |текст13 = {{{заменил|}}} |метка14 = Заменён |текст14 = {{{заменён|}}} |метка15 = {{s|Свидетельство<br />о регистрации СМИ}} |текст15 = {{{лицензия|}}} |метка16 = Доля |текст16 = {{{доля|}}} |метка17 = Координатлар |текст17 = {{{координаты|}}} |метка18 = Нигезләүче |текст18 = {{{основатель|}}} |метка19 = Биләүче |текст19 = {{{владелец|}}} |метка20 = Баш редактор |текст20 = {{{руководители|Мари Вельмет}}} |метка21 = Сайт |текст21 = {{{сайт|http://r4.err.ee/}}} |метка22 = [[Twitter]] |текст22 = {{{twitter|}}} |метка23 = [[Facebook]] |текст23 = {{{facebook|}}} |метка24 = [[Вконтакте]] |текст24 = {{{вконтакте|}}} |метка25 = [[YouTube]] |текст25 = {{{youtube|}}} |метка26 = Онлайн-трансляция |текст26 = {{{on-line_трансляция|http://r4.err.ee/gfx/raadio4128.m3u}}} |метка27 = Приложения |текст27 = {{{приложения|}}} |метка28 = Прежние названия |текст28 = {{{прежние названия|}}} |внизу = {{{footnotes|}}} }}{{#if:{{NAMESPACE}}|| }}'''Raadio 4, Радио 4''' ({{lang-et|Raadio 4}}) — [[Эстония]]дәге рустелле радиостанциясе. 1993 елның 1 мартында эфирга чыккан. Эфир күбесенчә русча алып барыла, әмма эстон, поляк, украин, беларус, чуаш һәм татар телләрендә дә тапшырулар чыгалар. == Татар телендә радиотапшырулар== 2011 елның октябреннән айга бер тапкыр «Дуслык» тапшыруы эфирга чыгарыла.<ref>{{Citation |title=архив күчермәсе |url=http://r4.err.ee/rusaated?saade=1386 |access-date=2014-03-23 |archive-date=2013-11-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20131105014643/http://r4.err.ee/rusaated?saade=1386 |dead-url=yes }}</ref> Тапшыруда татар тарихының мөһим вакыйгалары, мәшһүр якташлар, татар теленең үзенчләлекләре турында, гореф-гадәтләре, дин һәм мәдәният, шулай ук Татарстан һәм Эстониядәге татар диаспораның яңалыклары турында сөйләп бирелә. == Ешлыклар == {| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" |----- ! Торак пункт ! Ешлык, [[МҺц]]<ref>{{Citation |title=архив күчермәсе |url=http://r4.err.ee/rusagedused |access-date=2014-03-23 |archive-date=2014-04-26 |archive-url=https://web.archive.org/web/20140426012000/http://r4.err.ee/rusagedused |dead-url=yes }}</ref> |---- | [[Таллин]] || 94,5 |---- | [[Нарва]] || 100,9 |---- | [[Пәрну]] || 94,8 |---- | [[Тарту]] || 94,4 |---- |} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Тышкы сылтамалар == * [http://r4.err.ee/ сайт] * [http://r4.err.ee/rusaated?saade=1386 «Дуслык» тапшыруның сәхифәсе] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20131105014643/http://r4.err.ee/rusaated?saade=1386 |date=2013-11-05 }} * [http://www.azatliq.org/content/article/25154091.html Эстониядә татарча тапшыруларны күбрәк өлкәннәр тыңлый] {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле радиолар}} [[Төркем:Әлифба буенча радиостанцияләр]] [[Төркем:Эстония радиостанцияләре]] [[Төркем:Рус телендә эшләүче радиостанцияләр]] 27nv8o42yh6ikbea1e12vhcrswfizuy 0 129552 3529557 3505393 2022-08-19T07:47:26Z Fiwab69383 43355 Ошибка wikitext text/x-wiki {{ФК карточкасы |фон = |текст = |исем = {{Байрак|Русия|20px}} Торпедо |логотип = Logo torpedo.png |агымдагы сезон = |тулы исем = |кушаматлар = |нигезләнгән = |стадион = |урыннар саны = |хуҗа= |президент = Александр Тукманов |тренер = |бүҗет= |капитан = |рейтинг = |спонсор = |сайт = |ярыш = |pattern_la1=_vsc1314a|pattern_b1=_torpedom1415h|pattern_ra1=_vsc1314a|pattern_sh1=_argentina1986|pattern_so1=_torpedom1415h |leftarm1=FFFFFF|body1=FFFFFF|rightarm1=FFFFFF|shorts1=000000|socks1=FFFFFF |pattern_la2=_torpedo1617a|pattern_b2=_torpedo1617a|pattern_ra2=_torpedo1617a|pattern_sh2= |leftarm2=|body2=|rightarm2=|shorts2=000000|socks2=FFFFFF}} '''«Торпедо» футбол клубы''' ({{lang-ru|Футбольный клуб «Торпедо»}}) — [[1924 ел]]да нигезләнгән [[Мәскәү]] шәһәренең футбол клубы. Әлеге вакытта {{wikidata|p118|{{{сайт|}}}|plain=true}}нда [https://garillapoker.xyz/prilozhenie-na-android/ Gorilla Poker играть на андроид] уйный. == Русия чемпионатларда чыгышлар тарихы == {| | align="center" style="background:#f0f0f0;"|'''Ел''' | align="center" style="background:#f0f0f0;"|'''Ярыш''' | align="center" style="background:#f0f0f0;"|'''Урын''' | align="center" style="background:#f0f0f0;"|'''{{comment|У|Уеннар}}''' | align="center" style="background:#f0f0f0;"|'''{{comment|Җ|Җиңүләр}}''' | align="center" style="background:#f0f0f0;"|'''{{comment|УН|Уртак нәтиҗәләр}}''' | align="center" style="background:#f0f0f0;"|'''{{comment|Җ|Җиңелүләр}}''' | align="center" style="background:#f0f0f0;"|'''{{comment|Г|Голлар}}''' | align="center" style="background:#f0f0f0;"|'''{{comment|О|Очколар саны}}''' |- | 1992||Премьер-лига||11||30||12||6||12||32-30||30 |- | 1993||Премьер-лига||7||34||15||8||11||35-40||38 |- | 1994||Премьер-лига||11||30||7||12||11||28-37||26 |- | 1995||Премьер-лига||5||30||16||7||7||40-30||55 |- | 1996||Премьер-лига||12||34||10||11||13||42-51||41 |- | 1997||Премьер-лига||11||34||13||6||15||50-46||45 |- | 1998||Югары дивизион||11||30||9||10||11||38-34||37 |- | 1999||Югары дивизион||4||30||13||11||6||38-33||50 |- | 2000||Югары дивизион||3||30||16||7||7||42-29||55 |- | 2001||Югары дивизион||4||30||15||7||8||53-42||52 |- | 2002||Премьер-лига||4||30||14||8||8||47-32||50 |- | 2003||Премьер-лига||8||30||11||10||9||42-38||43 |- | 2004||Премьер-лига||5||30||16||6||8||53-37||54 |- | 2005||Премьер-лига||7||30||12||9||9||37-33||45 |- | 2006||Премьер-лига||15||30||3||13||14||22-40||22 |- | 2007||Беренче дивизион||6||42||21||6||15||75-59||69 |- | 2008||Беренче дивизион||18||42||14||7||21||47-69||49 |- | 2010||Икенче дивизион, Үзәк||1||30||17||6||7||59-26||57 |- | 2011/12||Беренче дивизион||8||52||17||17||18||63-53||68 |- | 2012/13||Беренче дивизион||14||32||6||15||11||29-38||33 |- | 2013/14||Беренче дивизион||3||36||19 ||8||9||45-22||65 |- | 2014/15||Премьер-лига|| - || - || - || - || - || - || - |} == Искәрмәләр == == Сылтамалар == * [http://fc-tm.ru/ Рәсми сайт] * [https://farap.ru/reyting-kazino-onlayn1 Рейтинг лучших онлайн казино] {{Русиянең Футбол Премьер-Лигасы}} [[Төркем:Русия футбол клублары]] [[Төркем:{{wikidata|p118|{{{сайт|}}}|plain=true}} клублары]] 15o0suv1iza8y4t3wrr1aa2jhodz1au 14 151268 3529590 2371305 2022-08-19T09:24:41Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki [[Төркем:Татар телле оешмалар]] [[Төркем:Телләр буенча мәгълүмат чаралары]] [[Төркем:Татар мәдәнияте]] [[Төркем:Русия телләрендәге мәгълүмат чаралары|*]] iulstz23zus8qecgohfhnw396xchdv2 14 151269 3529589 1849114 2022-08-19T09:23:49Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki [[Төркем:ММЧ]][[Төркем:Телләр буенча төркемнәр]][[Төркем:Эш теле буенча оешмалар]] 785q9fkvxi22qj8daflavys52cszl0t 0 154817 3529578 3060743 2022-08-19T08:29:40Z Frhdkazan 3171 /* Чыганаклар */ wikitext text/x-wiki <small>{{мәгънәләр|Кәримов}}</small> '''Кәримовлар''' — «Бертуган Кәримовлар» сәүдә йорты («Брадәрән Кәримовлар» сәүдә йорты, {{lang-ru|Торговый дом «Братья Каримовы»}}) — [[XX гасыр]] башында [[татар]] китабын нәшер итеп сатучы иң эре сәүдә оешмасы хуҗалары. == Тарих == {{төп мәкалә|Матбагаи Кәримия}} [[Файл:Дом типографии 2.jpg|200px|thumb|right|[[Кәримовлар басмаханәсе бинасы (Казан)|Кәримовлар басмаханәсе бинасы]]]] Сәүдә йорты [[1898 ел]]да [[Казан]]да ачыла. Оештыручылары — бертуган Шәрифҗан, Мөхәммәтҗан, Хәсән Кәримовлар. Әтиләре — Минһаҗетдин Кәримов. [[Сембер губернасы]], [[Черкели]] авылыннан. [[XIX гасыр]] ахырында — [[XX гасыр]] башында [[татар халкы]]ның милли үзаңы күтәрелү, татар милли мәдәниятенең күбрәк аурупалаша баруы, мөселманнарның [[Коръән]]не яшәеш өчен кулланма итүе дулкынында [[татар теле]]ндәге гәҗитләргә, журналларга, дини эчтәлектәге, фәнни һәм әдәби китапларга сорау үсә. Моны истә тотып, бертуган Кәримовлар үзләренең китап сәүдәсе кибетенә ([[Париж Коммунасы урамы (Казан)|Париж Коммунасы ур.]], 8) өстәп, [[1900 ел]]ның [[1 март]]ында [[Кәримовлар типографиясе|шәхси типография]] ачалар. 1нче [[гилдия]] сәүдәгәр [[Мөхәммәтбәдретдин Апанаев]]тан Тихвин урамындагы ([[Габдулла Тукай урамы (Казан)|Г. Тукай ур.]], 37/20) ике катлы бинаны [[аренда]]га алалар. Бер ел эчендә [[Кәримовлар типографиясе]] уңышлы эшләп китә.[[1910 ел]]га Кәримовларның сәүдә йорты [[Русия]]дә иң эре татар китабы матбагачысы булып үсә, икенче урында барган [[Иван Харитонов (1859)|Иван Харитонов]] [[Харитонов матбагасы|матбагасыннан]] өч тапкыр куәтлерәк санала. [[1901 ел|1901]]—[[1917 ел]]ларда '''19 647 076''' тираж белән 1 700 исемдә [[татар]] китабы бастыралар. [[1906 ел]]да Кәримовлар Апанаевтан бинаны сатып алалар, аңа терәп яңа бина торгызалар һәм зур китап кибете ([[Кәримовлар басмаханәсе бинасы (Казан)|Париж Коммунасы ур., 20]]) ачалар. [[1910 ел]]да иске бина янәшәсенә ''[[модерн]]'' стилендә салынган өр-яңа өч катлы бинага күчәләр. Типография зурая һәм яңартыла. Шулай итеп, [[Казан]]ның үзәгендә, атаклы «[[Печән базары]]», [[Мөхәммәдия мәдрәсәсе]], [[Галиев мәчете]] янәшәсендә үз китап кибете һәм 150 кешелек китапханәсе булган зур нәшрият-сәүдә йорты барлыкка килә һәм 20 елдан артык эшләп килә. [[Казакъ]] әдәбияты классигы [[Магҗан Җомабаев]]ның [[1912 ел]]да [[Казан]]да [[Кәримовлар матбагасы]]нда «Чулпан» ({{lang-kk|Шолпан}}) исемле шигырьләр җыентыгы чыга. Бертуган Кәримовлар үз акчаларына [[1912 ел]]ның [[декабрь|декабреннән]] [[1918 ел]]ның [[июнь|июненә]] кадәр көндәлек «[[Кояш (гәҗит)|Кояш]]» гәҗите чыгарып килә. == Чыганаклар == # ''А. Беляев.'' Историческая генеалогия татарского народа. Казан, 2012. ISBN 978-5-298-02215-6 [[Төркем:Иганәчеләр]] [[Төркем:Татар эшмәкәрләре]] 1ty9w7ga21yv64jys8ms2yviuesmmzy 0 158051 3529519 3442552 2022-08-18T23:19:46Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki {{Басма | Исем = Татар энциклопедиясе | Оригинал исеме = | Башка исемнәр = | Рәсем = | Киңлек = 200px | Имза = | Автор = [[Татар энциклопедиясе һәм төбәкне өйрәнү институты (ТӘһСИ)]] | Жанр = белешмәлек-энциклопедик басмасы | Тел = рус, татар | Оригинал чыгарылышы = | Тәрҗемәче = | Бизәү = | Серия = | Нәшрият = [[Татар энциклопедиясе һәм төбәкне өйрәнү институты (ТӘһСИ)]] | Чыгарылыш = 2002-хәзерге вакыт | Битләр = | Lib = | Викикитап = | Сайт = http://tatarica.org/tat }} '''Татар энциклопедиясе''' — [[Татарстан]]га багышланган җиде томлы күпьяклы [[белешмә]]лек-[[энциклопедия|энциклопедик]] басма. ==Тасвирлама == Энциклопедиядә әлифба тәртибе буенча [[Татарстан]]ның административ корылышы, тарихы, фәне, мәдәнияте, иҗтмагый-сәяси тормышы, сәнгате, мигъмарияте һәм табигый-климатик шартлары турында мәгълүматлар басылган. Шуның өстәвенә, энциклопедиядә Татарстанның үсешенә зур өлеш керткән кешеләрнең кыскача биографияләре дә басылган. == Тарих== Энциклопедия өстендә эшләре 1989 елда алып барылалар — нәкъ шул елда «Татар совет энциклопедиясен булдыру турында» карары кабул ителгән. [[2002 ел]]да русчада чыгарылган Татар энциклопедиясенең беренче томы дөнья күргән.<ref>http://encyclopedia.ru/news/enc/detail/33040/?sphrase_id=15285571</ref> [[2008 ел]]ның октябрендә татарчада чыгарылган «Татар энциклопедиясе»ның бернче томы дөнья күрде.<ref>[http://edurt.ru/index.php?rubrika=92&st=5457&type=3&str=130 22 октябрьдә татар телендәге “Татар энциклопедиясе”нең беренче томы тәкъдим ителә]</ref> ==Эчтәлек == *Русчада: 5 том (т.1, 2002; т.2, 2005; т.3, 2006; т.4, 2008; т.5, 2010); *Татарчада: 5 том (т.1, 2008; т.2, 2011; т.3, 2012); тагын өч томны чыгару планнарда тотыла.<ref>http://www.ite.antat.ru/scince/encicl_1.shtml</ref> == Моны да карагыз == * [[Tatarica энциклопедиясе мәкаләләре исемлеге]] * [[Татар иле]] * [[Башкорт энциклопедиясе]] * [[Зур совет энциклопедиясе]] * [[Сарман районы энциклопедиясе]] * [[Татар энциклопедия сүзлеге]] *[[Татар энциклопедиясе һәм төбәкне өйрәнү институты]] == Тышкы сылтамалар == * [http://tatarile.org/maglumat Татар энциклопедиясе мәкаләләре] * [[Татар-информ]]: ''[http://tatar-inform.tatar/news/2017/01/24/133756/ Татар онлайн энциклопедиясе татар теленең үсешен тәэмин итәчәк - Искәндәр Гыйләҗев]'' * {{ref-ru}} [http://m.business-gazeta.ru/article/335635 Нужна ли нам «татарская «Википедия»?] * [[Азатлык радиосы]]: ''[https://www.azatliq.org/a/28573347.html Татар энциклопедиясенең онлайн варианты булачак]'' == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] [[Төркем:Татарча энциклопедияләр]] [[Төркем:Татарстан Фәннәр академиясе]] 9mlzk39qqwqad8ncn2oyybj7rsrz8u7 0 159244 3529569 3088837 2022-08-19T08:06:05Z Frhdkazan 3171 {{УК}} == Искәрмәләр =={{искәрмәләр}}== Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле нәшриятлар}} wikitext text/x-wiki {{УК}} <small>{{мәгънәләр|Китап (мәгънәләр)}}</small> ''' Башкортстанның З. Биишева исемендәге «Китап» нәшрияты''' — [[Уфа]]да эшли торган [[нәшрият]]. Продукцияне өч телдә ''([[башкорт теле|башкорт]], [[рус теле|рус]], [[татар теле|татар]])'' [[Матбагачылык|нәшер итә]]. Рәсми статусы буенча Дәүләт унитар ширкәт (ДУП). ==Башлангыч еллары == Тарих битләреннән күренүенчә, 1919 елда [[Стәрлетамак]]та 1нче Бөтен башкорт РКП(б) конференциясендә сайлау үзәгенә мөселман (татар) телендә әдәбият бастыру бурычы куела. Озак та үтми, кече башкала — [[Стәрлетамак]]та Бусыгин һәм «Нур» миллиләштерелгән типографияләрендә БАССР - Башгосиздат гәзит-журнал нәшрияты оештырыла. 1919 — 1920 елларда [[Уфа]]дада нәшрият эше җайга салына, башкаланың Стәрлетамактан Уфага күчерелүе нәшрият эшен тагын да җайга салырга ярдәм итә. 1922 елда беренче сәүдә пай "Башкнига" иптәшләр ширкате төзелә. Нәшриятта [[Мәҗит Гафури]], [[Давыт Юлтый]], [[Афзал Таһиров]], [[Имай Насыйри]], [[Төхфәт Янәби]], [[Булат Ишемгул]]ов һ.б. шәхесләр эшли. Соңыннан классика булып киткән китаплар дөнья күрә башлый. ==21 гасыр == Вакыт агышында үзгәрешләр кичергән оешма, 2000 елда [[Зәйнәп Биишева]] исемендәге "Китап" нәшрияты статусына лаек булды. Бүген биредә югары сыйфатлы иҗтимагый-сәяси, фәнни-популяр, матур әдәбият, сүзлекләр, татар, башкорт, рус һ.б. телләрдә белешмәләр бастырыла. Русиянең китап бастыручылар рейтингы буенча, 6000 нәшрият арасында «Китап» беренче иллеләр рәтенә керә, төбәкләр арасында алтынчы булса, милли нәшриятлар арасында — беренче. [[1993 ел]]дан баш мөхәррир, директор булып [[Кадим Аралбай]] эшли. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == * [http://omet-rb.ru/images/archive/2014-82.pdf «Китап»ның олпат юбилее]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // [[Өмет (Уфа)]]. 2014. №82. * [https://kiziltan.ru/bashkortostanga-100-el/15929-hreflrd-keshe-yazmyshy.html Хәрефләрдә — кеше язмышы]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // [[Кызыл таң]]. 20.11.2018 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле нәшриятлар}} [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] [[Төркем:Уфа ширкәтләре]] kvx3yqu7rkjk267ym4ggpql2ew4wm0p 3529573 3529569 2022-08-19T08:10:57Z Frhdkazan 3171 /* Моны да карагыз */ wikitext text/x-wiki {{УК}} <small>{{мәгънәләр|Китап (мәгънәләр)}}</small> ''' Башкортстанның З. Биишева исемендәге «Китап» нәшрияты''' — [[Уфа]]да эшли торган [[нәшрият]]. Продукцияне өч телдә ''([[башкорт теле|башкорт]], [[рус теле|рус]], [[татар теле|татар]])'' [[Матбагачылык|нәшер итә]]. Рәсми статусы буенча Дәүләт унитар ширкәт (ДУП). ==Башлангыч еллары == Тарих битләреннән күренүенчә, 1919 елда [[Стәрлетамак]]та 1нче Бөтен башкорт РКП(б) конференциясендә сайлау үзәгенә мөселман (татар) телендә әдәбият бастыру бурычы куела. Озак та үтми, кече башкала — [[Стәрлетамак]]та Бусыгин һәм «Нур» миллиләштерелгән типографияләрендә БАССР - Башгосиздат гәзит-журнал нәшрияты оештырыла. 1919 — 1920 елларда [[Уфа]]дада нәшрият эше җайга салына, башкаланың Стәрлетамактан Уфага күчерелүе нәшрият эшен тагын да җайга салырга ярдәм итә. 1922 елда беренче сәүдә пай "Башкнига" иптәшләр ширкате төзелә. Нәшриятта [[Мәҗит Гафури]], [[Давыт Юлтый]], [[Афзал Таһиров]], [[Имай Насыйри]], [[Төхфәт Янәби]], [[Булат Ишемгул]]ов һ.б. шәхесләр эшли. Соңыннан классика булып киткән китаплар дөнья күрә башлый. ==21 гасыр == Вакыт агышында үзгәрешләр кичергән оешма, 2000 елда [[Зәйнәп Биишева]] исемендәге "Китап" нәшрияты статусына лаек булды. Бүген биредә югары сыйфатлы иҗтимагый-сәяси, фәнни-популяр, матур әдәбият, сүзлекләр, татар, башкорт, рус һ.б. телләрдә белешмәләр бастырыла. Русиянең китап бастыручылар рейтингы буенча, 6000 нәшрият арасында «Китап» беренче иллеләр рәтенә керә, төбәкләр арасында алтынчы булса, милли нәшриятлар арасында — беренче. [[1993 ел]]дан баш мөхәррир, директор булып [[Кадим Аралбай]] эшли. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == * [http://omet-rb.ru/images/archive/2014-82.pdf «Китап»ның олпат юбилее]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // [[Өмет (Уфа)]]. 2014. №82. * [https://kiziltan.ru/bashkortostanga-100-el/15929-hreflrd-keshe-yazmyshy.html Хәрефләрдә — кеше язмышы]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} // [[Кызыл таң]]. 20.11.2018 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле нәшриятлар}} [[Төркем:Әлифба буенча нәшриятлар]] [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] [[Төркем:Уфа ширкәтләре]] b62zpc2p0dtsd1fju9zr0j1vag5s075 0 163469 3529444 2700041 2022-08-18T19:47:57Z Frhdkazan 3171 {{Тышкы сылтамалар}}{{Татар телле радиолар}} wikitext text/x-wiki {{УК}} {{Радиостанция |радиостанция_исеме = Jesus Coming FM |тулы_исем = |логотип = |город = Ироду, Тамил Наду штаты |ил = {{IND}} |шигарь = "Изге хәбәрне туктамыйча тарат." Isaiah 58:1 |формат = 24/7 |тапшыру_зонасы = {{Җир байрагы}} халыкара интернет тапшыруы |тапшыру башлау вакыты = |закрыт = |заменил = |заменён = |элеккеге исемнәр = |доля = |координатлар = |нигезләүче = |хуҗа = [http://vowim.org Voice of Wilderness International Ministries] |җитәкчеләр = |сайт = {{URL|www.jesuscomingfm.com}} |on-line_тапшыру = [бар] }} '''«Jesus Coming FM»''' (''[[инглизчә]]дән'' - '''''[[Гайсә]] килә FM''''') — [[христиан дине]]нә багышланган программалар тапшыручы {{IND}}да урнашучы шәхси [[Интернет]]-[[радио]]станциясе.<ref>[http://www.onlineradios.in/jesus-coming/ Onlineradios.in: Jesus Coming]</ref> Программалар агымын тәүлек буена 24 сәгать дәвамында 97 [[тел]]дә, шул исәптән [[татар теле]]ндә дә, тапшырыла. Хуҗа оешмасы шулай ук инглиз, тамил һәм һинд телле 24 сәгатьлек [[Jesus Coming TV]] интернет-[[телевидение]] хезмәтен күрсәтә. Бар мәгълүмати хезмәтләрне оештыру хәйриячелек нигезендә, шул исәптән веб-сәхифәләрендәге иганә механизмы ярдәмендә, җыелган акча белән финанслана. Почта адресы: Voice of Wilderness International Ministries, Post Box No: 8, Erode-638001, Tamil Nadu, South India. {{Портал|Христианлык}} ==Искәрмәләр== {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == * [http://www.jesuscomingfm.com Рәсми сайт] * [http://tunein.com/radio/Jesus-Coming-FM---Tatar-s187540/ Радионың татар тапшыруларын тыңлау] {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле радиолар}} {{rq|stub|image}} [[Төркем:Әлифба буенча радиостанцияләр]] [[Төркем:Татар телендә эшләүче радиостанцияләр|Т]] [[Төркем:Христианлык]] [[Төркем:Һиндстан радиостанцияләре]] [[Төркем:Рус телендә эшләүче радиостанцияләр]] [[Төркем:Инглиз телендә эшләүче радиостанцияләр]] [[Төркем:Итальян телендә эшләүче радиостанцияләр]] [[Төркем:Төрек телендә эшләүче радиостанцияләр]] [[Төркем:Франсуз телендә эшләүче радиостанцияләр]] 3kw14tovhjw8ay53ri3ibm2sttcyip4 0 163711 3529402 3437132 2022-08-18T13:15:44Z Frhdkazan 3171 /* Музыкаль телеканаллары */ * '''[[Туган тел (телеканал)|Туган тел]]''' (Өфө) - wikitext text/x-wiki {{Координация исемлеге}} Бу [[ВП:Мәкалә|мәкалә]] - бүгенге көндә [[татар теле]]ндә тапшырулар алып баручы телеканаллар турында мәгълүмати [[ВП:Исемлекләр|исемлек]] булырлык итеп үстерелә. Бу исемлек чикләрендә '''телеканал''' [[термин]]ы булсын гади эфир [[телевидение]]се, булсын [[интернет]]-телевидениесы ысулы белән эшләүче оешмаларны билгели. ==Үз тапшыруларны бары тик яки зур өлештә татарча алып барган телеканаллар == === Мәгълүмати-күңел ачу телеканаллары === * '''ТНВ-Татарстан''': [[Татарстан — Яңа Гасыр]] телерадиокомпаниясенең татар-рус телләрендә эшләүче телеканалы. ** '''ТНВ-Планета''': иярчен телеканалы. * [[Россия-Татарстан]]: [[Россия-1]] телеканалының {{Татарстан республикасы байрагы}}ндагы бүлеге булган [[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан телерадиокомпаниясе]]нең региональ тапшырулары. Рус һәм татар телләрендә чыга. * '''[http://tatmedia.ru/smi_tatmedia CМИ Татмедиа] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141004192013/http://tatmedia.ru/smi_tatmedia |date=2014-10-04 }}: "Телевидение"''' - [[Татмедиа]] ширкәте карамагындагы {{Татарстан республикасы байрагы}}ның җирле телеканаллары. === Музыкаль телеканаллары === * '''[[Мәйдан ТВ]]''' (Казан) - [http://www.maidantv.ru/ www.maidantv.ru] * '''[[Tatar Music TV]]''' (Казан) - [http://tmtv-online.ru tmtv-online.ru] * '''[[Туган тел (телеканал)|Туган тел]]''' (Өфө) - ==Тапшыруларының кечкенә бер өлеше генә татарча чыккан телеканаллар == * [[Башкортстан юлдаш телевидениесе]] - күбесенчә рус һәм башкорт телләрендә эшли, {{Башкортстан республикасы байрагы}}нда яшәүче башка халыклары телләрендә (шул исәптән [[татар теле]]ндә дә) тапшырулар чыга. == Шулай ук карагыз == * [[Татар радиолары]] * [[Татар газеталары]] * [[Татар журналлары]] * [[Татар интернеты]] ==Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [http://vefire.ru/category/tatar/ vefire.ru: Популярные онлайн тв в категории «Татарский»] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150316155119/http://vefire.ru/category/tatar/ |date=2015-03-16 }} {{Татар телеканаллары}} [[Төркем:Татар мәгълүмат чаралары]] [[Төркем:Телләр буенча телеканаллар]] [[Төркем:Исемлекләр:Мәдәният]] odxrp9t781ag6893pnu9fu7vtkqt384 0 164512 3529400 3529396 2022-08-18T12:53:27Z Әмир 15082 мәгълүмат өстәү: /*Бүләкләре, мактаулы исемнәре */ wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = ''Диана Рәхимова''<br/><small>''Диана Рахимова''</small> | рәсем = Д.Рәхимова.jpg | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = <!—Диана Рәхимова--> | рәсем язуы = Диана Рәхимова | тулы исем = Диана Фидай кызы Рәхимова | һөнәр = театр, кино артисты | туу датасы = 16.02.1962 | туу җире = {{туу җире|Ырынбур өлкәсе|Ырынбур өлкәсендә}} [[Орск]] [[шәһәр]]е | гражданлык = {{байраклаштыру|ССРБ}}→<br/>{{байраклаштыру|Русия}} | милләт = [[татар]] | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | бүләк һәм премияләр = [[Файл:Medal for Service II.png|40px|II дәрәҗә Ватан алдындагы казанышлар өчен ордены медале - 2021]]<br/>«Текстура» театр премиясе ([[2010]]) | сайт = | башка мәгълүмат = }} ''{{Башка мәгънәләр/фамилия|Рәхимова}}'' '''Диана Рәхимова''' (Диана Фидай кызы Рәхимова) – [[Русия]] театр һәм кино артисты. К.С. Станиславский исемендәге театрда ([[Мәскәү]]) эшли. «Актёр осталыгы һәм телевидение мәктәбе» ([[Мәскәү]]) педагогы. == Тәрҗемәи хәле == [[1962 ел]]ның 16 февралендә туган. МХАТ мәктәп-студиясен (''И. Тарханов П. Массальский курсы'') тәмамлаган ([[1984]]). * [[1984]]–[[1988]] [[Ырынбур өлкәсе]] [[Орск]] драма [[театр]]ында эшли. * [[1988]]–[[1992]]<ref>1992 елда монастырьга китә, православие диненә күчә</ref> «Яңа Драма театры»нда (''Новый Драм. театр'', [[Мәскәү]]). * [[2002]] В. Высоцкий үзәгендә ([[Мәскәү]]) * [[2003]]–[[2015|хәзергәчә]] Документаль пьеса театры (''Театр Документальной пьесы /DOC/'', [[Мәскәү]]) * [[2008]]–[[2015|хәзергәчә]] А. Казанцев һәм М. Рощинның драматургия һәм режиссура үзәге ([[Мәскәү]]) == Иҗаты == ==== К. Станиславский театры ==== [[Файл:Д.Рәхимова 1.jpg|200px|thumb|right|<small>«Чокырлар» (''Овраги'') фильмында ''Нюрка''</small>]] [[Файл:Д.Рәхимова 2.jpg|200px|thumb|right|Диана Рәхимова]] * [[1993]] — «Томас Бекет» Ж. Ануй — ''яшь королева'' * [[1994]] — «Дачага чыгучылар» (''Дачники'') [[Максим Горький|М. Горький]] — ''Калерия'' * [[1995]] — «Талантлар һәм баш иючеләр» (''Таланты и поклонники'') А. Островский — ''Смельская'' * [[1994]] — «Полковникка берәү дә язмый» (''Полковнику никто не пишет'') Маркес — ''полковник хатыны'' * [[1995]] — «Өйләнү» (''Женитьба'') [[Николай Гоголь|Н. Гоголь]] — ''Степан'' * [[1996]] — «Пиза манарасы» (''Пизанская башня'') Н. Птушкина — ''хатын'' * [[1997]] — «7 изге» (''Семеро святых'') Л. Улицкая — ''Хожалка'' * [[2003]] — «Ир җенесе. Берлек санда» (''Мужской род единственное число'') Ж.-Ж. Брикер, М. Ласег — ''Матильда'' * [[2004]] — «Италиячә васыятьнамә» (''Завещание по-итальянски'') — ''Клелия'' * [[2005]] — «Евграф-маҗара эзләүче» (''Евграф - искатель приключений'') А. Файко — ''Дина Краевич'' * «Ышанмыйм» (''Не верю'') — ''Гликерия Николаевна'' * «Троя сугышы булмаячак» (''Троянской войны не будет'') — ''Гекуба'' * «Бака - патша кызы» (''Царевна – лягушка'') — ''Убырлы карчык'' * «Мин килдем» (''Я пришёл'') — ''хатын''<ref>[http://www.nrgblog.ru/blogger/about-2-81.htm Энержи блог сайтында]</ref> == Фильмография == * [[1987]] — Очу маҗарасы (''Лётное происшествие''), Одесса киностудиясе — ''шәһәр читендәге йорт хуҗабикәсе'' * [[1988]] — Чокырлар (''Овраги''), Свердловск киностудиясе — ''Нюрка'' * [[2005]] — Аучы (''Охотник''), Мосфильм — ''налог инспекторы'' * [[2004]] — Редакция (телесериал) — ''дус кыз'' * [[2005]] — Солдатлар (''Солдаты'') (телесериал), ЛИАН М. киностудиясе — ''сатучы'' * [[2008]] — Йөрәк бозучылар (''Сердцеедки'') (телесериал), ЛИАН М. киностудиясе — ''Рита'' * [[2008]] — Әтисе кызлары (''Папины дочки'') (телесериал) — ''ЮХИДИ (ГИБДД) инспекторы'' * [[2008]] — Аңларга һәм гафу итәргә (''Понять и простить'') (телесериал), Телеформат киностудиясе — ''Ольга'' * [[2008]] — Берзаман мәхәббәт килер (''Однажды будет любовь'') (телесериал) — ''табиб Ирина'' * [[2010]] — Троя сугышы булмаячак (''Троянской войны не будет'') — ''Гекуба'' * [[2011]] — Кызлар авы (''Девичья охота'') — ''Ольга Федоровна''<ref>[http://kino-cccp.net/publ/16-1-0-17688 Кино СССР сайтында]</ref> == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * [[2010 ел|2010]] ― «Текстура-2010» халыкара фестивале ([[Пермь]]) премиясе лауреаты''(«Бүгенге көн актрисасы» http://line-stargadget.ru/<nowiki/>(Актриса СегоДня) номинациясендә'').<ref>[http://properm.ru/news/afisha/19898/# Текстура-2010 премиясе лауреатлары]</ref> * [[2021 ел|2021]] ― II дәрәҗә «Ватан алдындагы казанышлар өчен» ордены медале ― ''ил мәдәниятен һәм сәнгатен үстерүгә зур өлеш кертүе, күпьеллык нәтиҗәле эшчәнлек өчен''<ref>{{Cite web |url=http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001202107250001?index=14&rangeSize=1 |title=Указ Президента Российской Федерации от 25 июля 2021 года № 434 «О награждении государственными наградами Российской Федерации» |access-date=2021-07-25 |archive-date=2021-07-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210725095334/http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001202107250001?index=14&rangeSize=1 |deadlink=no }}</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [http://www.kino-teatr.ru/teatr/24/ Станиславский исем. театр турында] * [http://www.kino-teatr.ru/kino/acter/ros/255517/bio/ Д. Рәхимова Кино-театр.ру сайтында] {{DEFAULTSORT:Рәхимова, Диана}} [[Төркем:Сәнгать уку йортларын тәмамлаучылар]] [[Төркем:МХАТ мәктәп-студиясен тәмамлаучылар]] [[Төркем:Русия кино артистлары]] [[Төркем:Артистлар]] [[Төркем:II дәрәҗә «Ватан алдындагы казанышлар өчен» ордены медале белән бүләкләнүчеләр]] m2unyvs796uop6hpfncbjz7eydgfhqe 3529401 3529400 2022-08-18T12:54:56Z Әмир 15082 төркемдә үзгәртү wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = ''Диана Рәхимова''<br/><small>''Диана Рахимова''</small> | рәсем = Д.Рәхимова.jpg | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = <!—Диана Рәхимова--> | рәсем язуы = Диана Рәхимова | тулы исем = Диана Фидай кызы Рәхимова | һөнәр = театр, кино артисты | туу датасы = 16.02.1962 | туу җире = {{туу җире|Ырынбур өлкәсе|Ырынбур өлкәсендә}} [[Орск]] [[шәһәр]]е | гражданлык = {{байраклаштыру|ССРБ}}→<br/>{{байраклаштыру|Русия}} | милләт = [[татар]] | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | бүләк һәм премияләр = [[Файл:Medal for Service II.png|40px|II дәрәҗә Ватан алдындагы казанышлар өчен ордены медале - 2021]]<br/>«Текстура» театр премиясе ([[2010]]) | сайт = | башка мәгълүмат = }} ''{{Башка мәгънәләр/фамилия|Рәхимова}}'' '''Диана Рәхимова''' (Диана Фидай кызы Рәхимова) – [[Русия]] театр һәм кино артисты. К.С. Станиславский исемендәге театрда ([[Мәскәү]]) эшли. «Актёр осталыгы һәм телевидение мәктәбе» ([[Мәскәү]]) педагогы. == Тәрҗемәи хәле == [[1962 ел]]ның 16 февралендә туган. МХАТ мәктәп-студиясен (''И. Тарханов П. Массальский курсы'') тәмамлаган ([[1984]]). * [[1984]]–[[1988]] [[Ырынбур өлкәсе]] [[Орск]] драма [[театр]]ында эшли. * [[1988]]–[[1992]]<ref>1992 елда монастырьга китә, православие диненә күчә</ref> «Яңа Драма театры»нда (''Новый Драм. театр'', [[Мәскәү]]). * [[2002]] В. Высоцкий үзәгендә ([[Мәскәү]]) * [[2003]]–[[2015|хәзергәчә]] Документаль пьеса театры (''Театр Документальной пьесы /DOC/'', [[Мәскәү]]) * [[2008]]–[[2015|хәзергәчә]] А. Казанцев һәм М. Рощинның драматургия һәм режиссура үзәге ([[Мәскәү]]) == Иҗаты == ==== К. Станиславский театры ==== [[Файл:Д.Рәхимова 1.jpg|200px|thumb|right|<small>«Чокырлар» (''Овраги'') фильмында ''Нюрка''</small>]] [[Файл:Д.Рәхимова 2.jpg|200px|thumb|right|Диана Рәхимова]] * [[1993]] — «Томас Бекет» Ж. Ануй — ''яшь королева'' * [[1994]] — «Дачага чыгучылар» (''Дачники'') [[Максим Горький|М. Горький]] — ''Калерия'' * [[1995]] — «Талантлар һәм баш иючеләр» (''Таланты и поклонники'') А. Островский — ''Смельская'' * [[1994]] — «Полковникка берәү дә язмый» (''Полковнику никто не пишет'') Маркес — ''полковник хатыны'' * [[1995]] — «Өйләнү» (''Женитьба'') [[Николай Гоголь|Н. Гоголь]] — ''Степан'' * [[1996]] — «Пиза манарасы» (''Пизанская башня'') Н. Птушкина — ''хатын'' * [[1997]] — «7 изге» (''Семеро святых'') Л. Улицкая — ''Хожалка'' * [[2003]] — «Ир җенесе. Берлек санда» (''Мужской род единственное число'') Ж.-Ж. Брикер, М. Ласег — ''Матильда'' * [[2004]] — «Италиячә васыятьнамә» (''Завещание по-итальянски'') — ''Клелия'' * [[2005]] — «Евграф-маҗара эзләүче» (''Евграф - искатель приключений'') А. Файко — ''Дина Краевич'' * «Ышанмыйм» (''Не верю'') — ''Гликерия Николаевна'' * «Троя сугышы булмаячак» (''Троянской войны не будет'') — ''Гекуба'' * «Бака - патша кызы» (''Царевна – лягушка'') — ''Убырлы карчык'' * «Мин килдем» (''Я пришёл'') — ''хатын''<ref>[http://www.nrgblog.ru/blogger/about-2-81.htm Энержи блог сайтында]</ref> == Фильмография == * [[1987]] — Очу маҗарасы (''Лётное происшествие''), Одесса киностудиясе — ''шәһәр читендәге йорт хуҗабикәсе'' * [[1988]] — Чокырлар (''Овраги''), Свердловск киностудиясе — ''Нюрка'' * [[2005]] — Аучы (''Охотник''), Мосфильм — ''налог инспекторы'' * [[2004]] — Редакция (телесериал) — ''дус кыз'' * [[2005]] — Солдатлар (''Солдаты'') (телесериал), ЛИАН М. киностудиясе — ''сатучы'' * [[2008]] — Йөрәк бозучылар (''Сердцеедки'') (телесериал), ЛИАН М. киностудиясе — ''Рита'' * [[2008]] — Әтисе кызлары (''Папины дочки'') (телесериал) — ''ЮХИДИ (ГИБДД) инспекторы'' * [[2008]] — Аңларга һәм гафу итәргә (''Понять и простить'') (телесериал), Телеформат киностудиясе — ''Ольга'' * [[2008]] — Берзаман мәхәббәт килер (''Однажды будет любовь'') (телесериал) — ''табиб Ирина'' * [[2010]] — Троя сугышы булмаячак (''Троянской войны не будет'') — ''Гекуба'' * [[2011]] — Кызлар авы (''Девичья охота'') — ''Ольга Федоровна''<ref>[http://kino-cccp.net/publ/16-1-0-17688 Кино СССР сайтында]</ref> == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * [[2010 ел|2010]] ― «Текстура-2010» халыкара фестивале ([[Пермь]]) премиясе лауреаты''(«Бүгенге көн актрисасы» http://line-stargadget.ru/<nowiki/>(Актриса СегоДня) номинациясендә'').<ref>[http://properm.ru/news/afisha/19898/# Текстура-2010 премиясе лауреатлары]</ref> * [[2021 ел|2021]] ― II дәрәҗә «Ватан алдындагы казанышлар өчен» ордены медале ― ''ил мәдәниятен һәм сәнгатен үстерүгә зур өлеш кертүе, күпьеллык нәтиҗәле эшчәнлек өчен''<ref>{{Cite web |url=http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001202107250001?index=14&rangeSize=1 |title=Указ Президента Российской Федерации от 25 июля 2021 года № 434 «О награждении государственными наградами Российской Федерации» |access-date=2021-07-25 |archive-date=2021-07-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210725095334/http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001202107250001?index=14&rangeSize=1 |deadlink=no }}</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [http://www.kino-teatr.ru/teatr/24/ Станиславский исем. театр турында] * [http://www.kino-teatr.ru/kino/acter/ros/255517/bio/ Д. Рәхимова Кино-театр.ру сайтында] {{DEFAULTSORT:Рәхимова, Диана}} [[Төркем:Сәнгать уку йортларын тәмамлаучылар]] [[Төркем:МХАТ мәктәп-студиясен тәмамлаучылар]] [[Төркем:Русия кино артистлары]] [[Төркем:Артистлар]] [[Төркем:II дәрәҗә «Ватан алдында казанышлар өчен» орденының медале белән бүләкләнгәннәр]] 8jrpzvzhn1jgn8a6ilxv7ibd68kqki7 3529586 3529401 2022-08-19T08:55:32Z Billinghurst 6022 rm link spam wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = ''Диана Рәхимова''<br/><small>''Диана Рахимова''</small> | рәсем = Д.Рәхимова.jpg | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = <!—Диана Рәхимова--> | рәсем язуы = Диана Рәхимова | тулы исем = Диана Фидай кызы Рәхимова | һөнәр = театр, кино артисты | туу датасы = 16.02.1962 | туу җире = {{туу җире|Ырынбур өлкәсе|Ырынбур өлкәсендә}} [[Орск]] [[шәһәр]]е | гражданлык = {{байраклаштыру|ССРБ}}→<br/>{{байраклаштыру|Русия}} | милләт = [[татар]] | үлем датасы = | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | бүләк һәм премияләр = [[Файл:Medal for Service II.png|40px|II дәрәҗә Ватан алдындагы казанышлар өчен ордены медале - 2021]]<br/>«Текстура» театр премиясе ([[2010]]) | сайт = | башка мәгълүмат = }} ''{{Башка мәгънәләр/фамилия|Рәхимова}}'' '''Диана Рәхимова''' (Диана Фидай кызы Рәхимова) – [[Русия]] театр һәм кино артисты. К.С. Станиславский исемендәге театрда ([[Мәскәү]]) эшли. «Актёр осталыгы һәм телевидение мәктәбе» ([[Мәскәү]]) педагогы. == Тәрҗемәи хәле == [[1962 ел]]ның 16 февралендә туган. МХАТ мәктәп-студиясен (''И. Тарханов П. Массальский курсы'') тәмамлаган ([[1984]]). * [[1984]]–[[1988]] [[Ырынбур өлкәсе]] [[Орск]] драма [[театр]]ында эшли. * [[1988]]–[[1992]]<ref>1992 елда монастырьга китә, православие диненә күчә</ref> «Яңа Драма театры»нда (''Новый Драм. театр'', [[Мәскәү]]). * [[2002]] В. Высоцкий үзәгендә ([[Мәскәү]]) * [[2003]]–[[2015|хәзергәчә]] Документаль пьеса театры (''Театр Документальной пьесы /DOC/'', [[Мәскәү]]) * [[2008]]–[[2015|хәзергәчә]] А. Казанцев һәм М. Рощинның драматургия һәм режиссура үзәге ([[Мәскәү]]) == Иҗаты == ==== К. Станиславский театры ==== [[Файл:Д.Рәхимова 1.jpg|200px|thumb|right|<small>«Чокырлар» (''Овраги'') фильмында ''Нюрка''</small>]] [[Файл:Д.Рәхимова 2.jpg|200px|thumb|right|Диана Рәхимова]] * [[1993]] — «Томас Бекет» Ж. Ануй — ''яшь королева'' * [[1994]] — «Дачага чыгучылар» (''Дачники'') [[Максим Горький|М. Горький]] — ''Калерия'' * [[1995]] — «Талантлар һәм баш иючеләр» (''Таланты и поклонники'') А. Островский — ''Смельская'' * [[1994]] — «Полковникка берәү дә язмый» (''Полковнику никто не пишет'') Маркес — ''полковник хатыны'' * [[1995]] — «Өйләнү» (''Женитьба'') [[Николай Гоголь|Н. Гоголь]] — ''Степан'' * [[1996]] — «Пиза манарасы» (''Пизанская башня'') Н. Птушкина — ''хатын'' * [[1997]] — «7 изге» (''Семеро святых'') Л. Улицкая — ''Хожалка'' * [[2003]] — «Ир җенесе. Берлек санда» (''Мужской род единственное число'') Ж.-Ж. Брикер, М. Ласег — ''Матильда'' * [[2004]] — «Италиячә васыятьнамә» (''Завещание по-итальянски'') — ''Клелия'' * [[2005]] — «Евграф-маҗара эзләүче» (''Евграф - искатель приключений'') А. Файко — ''Дина Краевич'' * «Ышанмыйм» (''Не верю'') — ''Гликерия Николаевна'' * «Троя сугышы булмаячак» (''Троянской войны не будет'') — ''Гекуба'' * «Бака - патша кызы» (''Царевна – лягушка'') — ''Убырлы карчык'' * «Мин килдем» (''Я пришёл'') — ''хатын''<ref>[http://www.nrgblog.ru/blogger/about-2-81.htm Энержи блог сайтында]</ref> == Фильмография == * [[1987]] — Очу маҗарасы (''Лётное происшествие''), Одесса киностудиясе — ''шәһәр читендәге йорт хуҗабикәсе'' * [[1988]] — Чокырлар (''Овраги''), Свердловск киностудиясе — ''Нюрка'' * [[2005]] — Аучы (''Охотник''), Мосфильм — ''налог инспекторы'' * [[2004]] — Редакция (телесериал) — ''дус кыз'' * [[2005]] — Солдатлар (''Солдаты'') (телесериал), ЛИАН М. киностудиясе — ''сатучы'' * [[2008]] — Йөрәк бозучылар (''Сердцеедки'') (телесериал), ЛИАН М. киностудиясе — ''Рита'' * [[2008]] — Әтисе кызлары (''Папины дочки'') (телесериал) — ''ЮХИДИ (ГИБДД) инспекторы'' * [[2008]] — Аңларга һәм гафу итәргә (''Понять и простить'') (телесериал), Телеформат киностудиясе — ''Ольга'' * [[2008]] — Берзаман мәхәббәт килер (''Однажды будет любовь'') (телесериал) — ''табиб Ирина'' * [[2010]] — Троя сугышы булмаячак (''Троянской войны не будет'') — ''Гекуба'' * [[2011]] — Кызлар авы (''Девичья охота'') — ''Ольга Федоровна''<ref>[http://kino-cccp.net/publ/16-1-0-17688 Кино СССР сайтында]</ref> == Бүләкләре, мактаулы исемнәре == * [[2010 ел|2010]] ― «Текстура-2010» халыкара фестивале ([[Пермь]]) премиясе лауреаты'' (Актриса СегоДня) номинациясендә'').<ref>[http://properm.ru/news/afisha/19898/# Текстура-2010 премиясе лауреатлары]</ref> * [[2021 ел|2021]] ― II дәрәҗә «Ватан алдындагы казанышлар өчен» ордены медале ― ''ил мәдәниятен һәм сәнгатен үстерүгә зур өлеш кертүе, күпьеллык нәтиҗәле эшчәнлек өчен''<ref>{{Cite web |url=http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001202107250001?index=14&rangeSize=1 |title=Указ Президента Российской Федерации от 25 июля 2021 года № 434 «О награждении государственными наградами Российской Федерации» |access-date=2021-07-25 |archive-date=2021-07-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20210725095334/http://publication.pravo.gov.ru/Document/View/0001202107250001?index=14&rangeSize=1 |deadlink=no }}</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [http://www.kino-teatr.ru/teatr/24/ Станиславский исем. театр турында] * [http://www.kino-teatr.ru/kino/acter/ros/255517/bio/ Д. Рәхимова Кино-театр.ру сайтында] {{DEFAULTSORT:Рәхимова, Диана}} [[Төркем:Сәнгать уку йортларын тәмамлаучылар]] [[Төркем:МХАТ мәктәп-студиясен тәмамлаучылар]] [[Төркем:Русия кино артистлары]] [[Төркем:Артистлар]] [[Төркем:II дәрәҗә «Ватан алдында казанышлар өчен» орденының медале белән бүләкләнгәннәр]] 8zxwth26dx3oogstaydd95lq0dfu4ek 14 165557 3529598 2146822 2022-08-19T09:34:36Z Frhdkazan 3171 [[Төркем:Телләр буенча театрлар]] wikitext text/x-wiki {{commonscat|Башкорт театрлары}} [[Төркем:Башкортстан театрлары]] [[Төркем:Телләр буенча театрлар]] oo1bex2ply6rdabvbby6nf3t2x5l63b 0 168520 3529433 3432428 2022-08-18T17:54:28Z Frhdkazan 3171 {{УК}} == Искәрмәләр =={{искәрмәләр}}{{Татар телле телеканаллар}} wikitext text/x-wiki {{УК}} {{Телеканал | исем = Башкортстан юлдаш телевидениесе | тулы исеме ={{lang-ba|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы}} | логотип = Логотип БСТ.jpg | логоисем = | киңлеге = 300px | ил = {{Флагификация|Русия}} | тапшыру җирләре = | тапшыру вакыты = [[2002]] | тел = | үзәк = | формат = | тематика = | тапшыру башлау вакыты = | тапшыру тәмамлау вакыты = | ябылу сәбәбе = | алыштырачак = | алыштырган = | алыштырылды = | таныклык = | аудитория = | өлеш = | өлеш-дата = | өлеш-чыганак = | нигезләүче = | хуҗа = | җитәкчеләр = Галим Якупов<ref>[http://newsu.ru/news/culture/418-direktorom-bst-stal-galim-yakupov.html Директором БСТ стал Галим Якупов]</ref> | элекке исемнәр = | тугандаш каналлар = | канал тавышы = | партнерлар = | шигарь = | сайт = http://bash.news/bst }} '''Башкортстан юлдаш телевидениесе''' ({{lang-ba|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы}}) — Башкортстан Җөмһүриятенең дәүләт телеканалы. == Төп мәгълүмат == Тапшырулар Башкортстан җөмһүриятенең ике дәүләт телендә һәм төбәктә яшәгән башка милләт телләрендә чыга. Эфирга чыккан тапшырулар саны — 50-дән артык; алар сәясәт, икътисад, мәдәният, сәнгать, һ. б. темаларына багышлана, шулай ук күңел ачу һәм интерактив телетапшырулары бар. == Сигнал тарату чаралары == Башкортстан халкына БЮТ тапшыруларын җиткерү өчен, җөмһүриятнең торак пунктларында 400-дән артык ретрансляторлар төзелде; алар күбесенчә дециметр ешлыкларында эшли, егәрлеге 1 [[Ватт|Вт]]-тан 5 КВт-ка кадәр. Ретрансляторлар шулай ук [[Чиләбе өлкәсе]]нең [[Аргаяш районы|Аргаяш]] һәм [[Коншак районы|Коншак]] районнарында төзелде. Күрше төбәкләрдә: [[Ырынбур өлкәсе|Ырымбур]], [[Самар өлкәсе|Самар]], Чиләбе, [[Свердлау өлкәсе|Свердловск]], [[Төмән өлкәсе|Төмән]] өлкәләрендә, [[Татарстан]] һәм [[Удмуртия]] җөмһүриятләрендә БЮТ тапшыруларын кабель челтәрләре аша карап була. Тапшырыулар шулай ук [[401 ямал]] иярчене аша таратыла. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Тышкы сылтамалар == * http://bash.news/bst {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле телеканаллар}} [[Төркем:Башкортстан телеканаллары]] [[Төркем:Башкорт телендә эшләүче телеканаллар]] [[Төркем:Рус телендә эшләүче телеканаллар]] [[Төркем:Татар телендә эшләүче телеканаллар]] [[Төркем:Чуаш телендә эшләүче телеканаллар]] f1fajkcpgwju4xu3ogl89f6mjakdp3a 3529541 3529433 2022-08-19T06:30:58Z 85.233.72.196 /* Моны да карагыз */ [[Төркем:Татар телендә эшләүче телеканаллар]] - Сафсата wikitext text/x-wiki {{УК}} {{Телеканал | исем = Башкортстан юлдаш телевидениесе | тулы исеме ={{lang-ba|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы}} | логотип = Логотип БСТ.jpg | логоисем = | киңлеге = 300px | ил = {{Флагификация|Русия}} | тапшыру җирләре = | тапшыру вакыты = [[2002]] | тел = | үзәк = | формат = | тематика = | тапшыру башлау вакыты = | тапшыру тәмамлау вакыты = | ябылу сәбәбе = | алыштырачак = | алыштырган = | алыштырылды = | таныклык = | аудитория = | өлеш = | өлеш-дата = | өлеш-чыганак = | нигезләүче = | хуҗа = | җитәкчеләр = Галим Якупов<ref>[http://newsu.ru/news/culture/418-direktorom-bst-stal-galim-yakupov.html Директором БСТ стал Галим Якупов]</ref> | элекке исемнәр = | тугандаш каналлар = | канал тавышы = | партнерлар = | шигарь = | сайт = http://bash.news/bst }} '''Башкортстан юлдаш телевидениесе''' ({{lang-ba|Башҡортостан юлдаш телевидениеһы}}) — Башкортстан Җөмһүриятенең дәүләт телеканалы. == Төп мәгълүмат == Тапшырулар Башкортстан җөмһүриятенең ике дәүләт телендә һәм төбәктә яшәгән башка милләт телләрендә чыга. Эфирга чыккан тапшырулар саны — 50-дән артык; алар сәясәт, икътисад, мәдәният, сәнгать, һ. б. темаларына багышлана, шулай ук күңел ачу һәм интерактив телетапшырулары бар. == Сигнал тарату чаралары == Башкортстан халкына БЮТ тапшыруларын җиткерү өчен, җөмһүриятнең торак пунктларында 400-дән артык ретрансляторлар төзелде; алар күбесенчә дециметр ешлыкларында эшли, егәрлеге 1 [[Ватт|Вт]]-тан 5 КВт-ка кадәр. Ретрансляторлар шулай ук [[Чиләбе өлкәсе]]нең [[Аргаяш районы|Аргаяш]] һәм [[Коншак районы|Коншак]] районнарында төзелде. Күрше төбәкләрдә: [[Ырынбур өлкәсе|Ырымбур]], [[Самар өлкәсе|Самар]], Чиләбе, [[Свердлау өлкәсе|Свердловск]], [[Төмән өлкәсе|Төмән]] өлкәләрендә, [[Татарстан]] һәм [[Удмуртия]] җөмһүриятләрендә БЮТ тапшыруларын кабель челтәрләре аша карап була. Тапшырыулар шулай ук [[401 ямал]] иярчене аша таратыла. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Тышкы сылтамалар == * http://bash.news/bst {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле телеканаллар}} [[Төркем:Башкортстан телеканаллары]] [[Төркем:Башкорт телендә эшләүче телеканаллар]] [[Төркем:Рус телендә эшләүче телеканаллар]] [[Төркем:Чуаш телендә эшләүче телеканаллар]] f2k9dwsqxfyrlglqtfqp8495ak6vw0e 0 170749 3529501 2680860 2022-08-18T22:50:18Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Рус телендәге альманахлар]] wikitext text/x-wiki {{ Журнал | исем = Казан әлманахы | оригиналь исем = Казанский альманах | рәсем = [[Файл:Казанский альманах.jpg|200px|]] | имза = | төр = әдәби басма | формат = 70х100/16 | нигезләнде = [[2006]] | публикацияләр туктату = | бәя = | гамәлгә куючы = | нәшер итүче = | мөхәрир = | баш мөхәрир = [[Әхәт Мушинский]] | штат = | сәяси = | тел = [[рус теле|рус]] | тираж = 2 000 | төп офис = [[Казан]], Декабристлар урамы, 2 | ISSN = | веб-сайт = http://www.kazalmanah.ru/ | язылу индексы = }} «'''Казан әлманахы'''», {{lang-ru|«Казанский альманах»}} — [[Татарстан]] [[башкала]]сы [[Казан]] [[шәһәр]]ендә [[рус теле]]ндә нәшер ителүче әдәби-нәфис һәм мәдәният-мәгърифәт басмасы.<br/> ''Баш мөхәррир'' — [[Әхәт Мушинский]], [[ТР атказанган сәнгать эшлеклесе]], [[Державин премиясе|Г. Державин премиясе]] иясе. == Тарих == [[Файл:Казанский альманах 1.jpg|180px|thumb|right|[[2015]], № 14]] [[Файл:Казанский альманах 2.jpg|180px|thumb|right|[[2012]], № 9<br/> ''Тышлыкта Ф. Халиков рәсеме'']] * [[Татарстан Республикасы]]ның «''[[2004]]-[[2013 ел]]ларда [[Татарстан|ТР]] [[дәүләт теле|дәүләт телләрен]] һәм башка телләрне үстерү дәүләт программасы''»н тормышка ашыру кысаларында нәшер ителә башлый. * [[рус теле|Рус телле]] [[язучы]]ларның әсәрләрен нәшер итүне максат итеп куя. * Басманың оештыручылары булган язучылар [[Василий Аксенов]], [[Рөстәм Кутуй]], [[Туфан Миңнуллин]], [[Разил Вәлиев]], Александр Ткаченко, Владимир Корчагин беренче мөхәрририят әгъзалары була<ref>[http://d7.2147590.ru/content/priezientatsiia_zhurnalov_kazan_idiel_i_kazanskii_al_manakh_okonchaniie «''Казан әлманахы''»н тәкъдим итү]</ref>. * Беренче саны 2 000 данә бастырылып, 1 100 данәсе [[Татарстан Җөмһүриятенең Милли китапханәсе|Татарстан Республикасының Милли китапханәсе]] аркылы [[Русия]]нең (''[[Мәскәү]], [[Уфа]], [[Сарытау]], [[Чабаксар]] һ. б.'') һәм [[Татарстан]] [[җөмһүрият]]енең [[китапханә]]ләренә таратыла. == Сәхифәләре == * [[Татарстан]] һәм [[Казан]] [[язучы]]ларыннан тыш, [[Казан]]га нинди дә булса мөнәсәбәте булган авторларның да (''мәсәлән'', [[Лев Толстой|Л.Н. Толстой]], [[Белла Әхмәдуллина]], [[Василий Аксенов]]) әсәрләре басыла<ref>[http://www.kazalmanah.ru/intervKU.htm газета «''Казанский университет''», 02.02.2011]</ref> * Туган якны өйрәнүчеләр, җирле рәссамнар иҗаты, [[әдәбият]] [[тарих]]ы, хәзерге [[рус теле]] турында язмалар урнаштырыла. * Яшь авторларга урын түрдән. [[Казан дәүләт медицина институты|Казан дәүләт медицина университетында]] оешкан «''Ак карга''» (''Белая ворона'') әдәби түгәрәге (''җитәкчесе'' [[Наилә Ахунова]]) әгъзалары (''Наталья Иванова, Александр Крайнов, Энҗе Алимова, Светлана Филатова, Дарья Якунина, Анна Черемисова, Мария Чурсина, Юлия Сандлер, Константин Максимов'') язган әсәрләр урын ала. * «Бәйләнчек кеше көндәлеге» (''Дневник зануды'') сәхифәсендә көндәлек матбугатта очрый торган хаталар күрсәтелә<ref>[http://history-kazan.ru/13974-1573 Казан тарихлары сайтында]</ref>. * Тәрҗемә әсәрләргә зур урын бирелә. [[Татар]]ча текстны (''мәсәлән'', [[Фатих Кәрим]]нең «''Ант''» поэмасын) [[рус]]чага тәрҗемә итү буенча бәйге оештырыла. == Бүләкләре == * «Бәллүр каләм» бәйгесе лауреаты (''[[2008]]'') — «Ел дебюты» номинациясендә. == Сылтамалар == * [http://www.kazalmanah.ru/ Казан әлманахы сайты] * [http://www.kazalmanah.ru/intervKU.htm Әхәт Мушинский белән әңгәмә] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} [[Төркем:Татарстан журналлары]] [[Төркем:Русча журналлар]] [[Төркем:Рус телендәге альманахлар]] hzho99rfwgchcb802t4d2nbwjqnr8tu 0 174099 3529528 3502024 2022-08-18T23:34:02Z Frhdkazan 3171 /* Әдәбият */ [[Төркем:Татар театрлары]] wikitext text/x-wiki {{Театр |Исем = Буа дәүләт драма театры |Нигезләнгән = [[1918]], [[2007]] |Ябылган =[[1949]] |Статус = эшли |Урнашу = [[Буа]] |Сайт = http://buateatr.nethouse.ru/ }} [[Файл:Буа театры.jpg|250px|thumb|right|Буа театры]] '''Буа дәүләт драма театры''', Буа сатира театры — [[Сембер губернасы]] [[Буа өязе]] (''[[1920 ел]]дан [[ТАССР]] [[Буа кантоны]], [[1930 ел]]дан [[Буа районы]]'') [[Буа]] [[шәһәр]]ендә [[1918]]-[[1949 ел]]ларда эшләп килгән, [[2007 ел]]дан эшчәнлеген яңартып җибәргән татар театры. == Тарих == {{Викикитап|Буа театры тарихы}} [[Инкыйлаб]]ка кадәр үк [[Буа]] [[шәһәр]]ендә үзешчәннәр дәрәҗәсендә [[татар]]ча спектакльләр әзерләнгәне мәгълүм. [[1915 ел]]да Әкрәм Мөхәммәтҗанов җитәкчелегендә «''Казанга сәяхәт''» спектакле әзерләнә, ләкин (''шәһәрнең үзендә цензор булмау сәбәпле'') «''спектакль цензура тикшерүе узмаган''» дигән сылтау белән аны тамашчыларга күрсәтергә рөхсәт бирелми. * [[1917 ел]]ның [[4 май|4 маенда]] «''Казанга сәяхәт''» спектакле куела. * [[1918 ел]]да шәһәрдә [[Салих Сәйдәшев]], [[Ситдыйк Айдаров]] һәм [[Фәйзи Биккинин]] җитәкчелегендә сәнгать мәктәбе һәм 20 кешедән торган драма труппасы оеша, аңа [[Буа|шәһәрдәге]] иң матур бина бирелә һәм труппа '''Буа шәһәр театры''' исемен ала. Театрда төрле елларда «[[Сәйяр]]» труппасы актерлары булган [[Габдулла Камал|Камал I]], [[Габдрахман Камалетдинов|Камал II]], [[Барый Болгарский]], [[Гөлсем Болгарская]], [[Шакир Шамильский]], [[Галия Камская]], [[Ситдыйк Айдаров|Ситдыйк Айдарский]], [[Зөләйха Богданова]] һ.б. уйный. Театр атнага 4 спектакль күрсәтә. * [[1924 ел]]дан театрны татар театрына нигез салучыларның берсе [[Барый Тарханов]] җитәкли, аның башлангычы белән [[1924 ел]]да Буа драма театры өчен махсус бина төзелә. Театрга [[Габдулла Кариев]] исеме бирелә<ref>[http://buinsk.tatarstan.ru/rus/index.htm/news/388049.htm Буа районы сайтында]</ref>. * [[1926 ел]]дан театрны Зөләйха Богданова җитәкли. * [[1930 ел]]лар башында театр исемен үзгәртә: '''Буа колхоз-совхоз театры''' статусын ала. * [[Бөек Ватан сугышы]] елларында (''[[1942 ел]]ның октябреннән [[1944 ел]]ның октябренә кадәр'') [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театры]] филиалы буларак эшли. Соңыннан '''[[Республика татар күчмә театры]]''' (''хәзерге'' [[Кәрим Тинчурин]] исемендәге [[Татар дәүләт драма һәм комедия театры|Татар драма һәм комедия театры]]) статусы ала. Театрның сәнгать җитәкчесе — [[Әсгать Мәҗитов|Ә. Г. Мәҗитов]], труппада артистлар — А. Әхмәтҗанова, [[Бибинур Галиуллина|Б. Д. Галиуллина]], [[Газиз Гыйматов|Г. М. Гыйматов]], Х. Исмәгыйлов, [[Зәйнәп Камалова|З. Г. Камалова]], С. Сәгыйтова, М. Рәхмәтуллина, С. Хөснетдинова һ.б. эшли. [[1944 ел]]да Күчмә театр [[Казан]]га күчерелә<ref>{{Citation |title=«Татар иле» мәгълүмати-ресурслы татар социаль челтәрендә |url=http://tatarile.org/maglumat/tt/%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99/%D0%B1%D1%83%D0%B0-%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80-%D0%B4%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0-%D1%82%D0%B5%D0%B0%D1%82%D1%80%D1%8B |access-date=2015-12-27 |archive-date=2016-03-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160306012451/http://tatarile.org/maglumat/tt/%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99/%D0%B1%D1%83%D0%B0-%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80-%D0%B4%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0-%D1%82%D0%B5%D0%B0%D1%82%D1%80%D1%8B |dead-url=yes }}</ref>. * [[1949 ел]]да Буа драма театры эшчәнлеген туктата. Театр бинасы башта кинотеатр итеп, соңрак пионерлар һәм мәктәп балалары йорты буларак файдаланыла. == Буа сатира театры == * [[2002 ел]]ның [[16 февраль|16 февралендә]] үзешчәннәр «Гөргөри кияүләре» репетициясенә җыела. * [[2003 ел]]да [[Раил Садриев]] җитәкчелегендә 15 кешедән торган '''Буа халык театры''' оеша. Замана [[авыл]]ы кешеләрен көлкеле итеп сурәтләүче 11 спектакль әзерләп, [[Татарстан|республика]] районнарына гастрольләргә чыгалар, [[Казан]]да 26 тапкыр чыгыш ясыйлар. * [[2007 ел]]ның [[30 март]]ында [[Минтимер Шәймиев|М.Ш. Шәймиев]] халык театрына дәүләт театры (''Буа дәүләт драма театры'') статусы бирү турында указ чыгара<ref>[http://mir-teatra.ru/drama-theatre/216-buinskiy-dramteatr.html «Мир театра» сайтында]</ref>. == Куелган спектакльләр == * «Арыслан булса Сарбай» [[Хәбир Ибраһим]] * «Тылсымлы төрән» Р. Шәрипов * «Тулай торак» [[Илфак Шиһапов]] * «Кодалар, кодачалар» Сөлайман Латыйпов * «Эх, кызлар!» [[Туфан Миңнуллин]] * «Кияүләр» [[Туфан Миңнуллин]] * «Бәхеткә биш минут» [[Ләбиб Лерон]] * «Квартет» [[Хәбир Ибраһим]] * «Алсу томан» [[Рәдиф Сәгъди]] * «Люкс № 13» Рей Куни * «Примадонна» Кив Людвиг * «Бер сәгатькә ир кирәк» Айгөл Әхмәтшина<ref>{{Citation |title=«Байрак» газетасы, 06.10.2015 |url=http://www.buinsk-tat.ru/ru/component/k2/item/6604-buinsk |access-date=2015-12-27 |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305085427/http://www.buinsk-tat.ru/ru/component/k2/item/6604-buinsk |dead-url=yes }}</ref> == Бина == [[Буа]] [[шәһәр]]е, Карл Маркс урамы, 68 йорт адресы буенча урнашкан бина [[1924 ел]]да хөкүмәт биргән 12 мең сумга махсус театр өчен төзелгән. [[2007 ел]]да төзәтү эшләре башкарылган. Тамаша залында 194 урын. Коллективта 100 кеше хезмәт куя. Театр елга 170-180 тамаша күрсәтә, 25 мең тамашачы җыя<ref>[http://buinsk.tatarstan.ru/rus/file/pub/pub_110944.pdf Буа муниципаль районы]</ref> == Артистлар == [[Раил Садриев]], Илдар Латыйпов, Зөһрә Морзаханова, Әминә Шәрәфетдинова, Лилия Галиуллина, Чулпан Хикмәтова, Илшат Гайсин, Ренат Әкбәров, Рамил Шәрәпов, Вилдан Ибраһимов, Айгөл Сәгиева, Алсу Шиһабетдинова, Гөлзадә Камәретдинова, Фәнил Кулеев, Вилнур Шәйхетдинов, [[Рәзилә Мөхлисуллина]] (2017-2018) һ.б. == Сылтамалар == * [http://buinsk.tatarstan.ru/rus/index.htm/news/408999.htm Буа районы сайтында] * [http://www.rt-online.ru/aticles/rubric-69/71236/ Буа – театраль шәһәр] * [http://buateatr.nethouse.ru/ Театр сайты] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Рифат Каюмов. Буа театры 1917-2017. Әдәби-нәфис басма. 2017. {{Татар театрлары}} {{Татарстан театрлары}} [[Төркем:Татар театрлары]] [[Төркем:1918 елда нигезләнгән театрлар]] {{MyTatarstan2020}} bwdxi1m8hnfsaj4grr46cemi01taqz0 3529531 3529528 2022-08-18T23:35:55Z Frhdkazan 3171 /* Әдәбият */ [[Төркем:Әлифба буенча театрлар]] [[Төркем:Татар театрлары]] wikitext text/x-wiki {{Театр |Исем = Буа дәүләт драма театры |Нигезләнгән = [[1918]], [[2007]] |Ябылган =[[1949]] |Статус = эшли |Урнашу = [[Буа]] |Сайт = http://buateatr.nethouse.ru/ }} [[Файл:Буа театры.jpg|250px|thumb|right|Буа театры]] '''Буа дәүләт драма театры''', Буа сатира театры — [[Сембер губернасы]] [[Буа өязе]] (''[[1920 ел]]дан [[ТАССР]] [[Буа кантоны]], [[1930 ел]]дан [[Буа районы]]'') [[Буа]] [[шәһәр]]ендә [[1918]]-[[1949 ел]]ларда эшләп килгән, [[2007 ел]]дан эшчәнлеген яңартып җибәргән татар театры. == Тарих == {{Викикитап|Буа театры тарихы}} [[Инкыйлаб]]ка кадәр үк [[Буа]] [[шәһәр]]ендә үзешчәннәр дәрәҗәсендә [[татар]]ча спектакльләр әзерләнгәне мәгълүм. [[1915 ел]]да Әкрәм Мөхәммәтҗанов җитәкчелегендә «''Казанга сәяхәт''» спектакле әзерләнә, ләкин (''шәһәрнең үзендә цензор булмау сәбәпле'') «''спектакль цензура тикшерүе узмаган''» дигән сылтау белән аны тамашчыларга күрсәтергә рөхсәт бирелми. * [[1917 ел]]ның [[4 май|4 маенда]] «''Казанга сәяхәт''» спектакле куела. * [[1918 ел]]да шәһәрдә [[Салих Сәйдәшев]], [[Ситдыйк Айдаров]] һәм [[Фәйзи Биккинин]] җитәкчелегендә сәнгать мәктәбе һәм 20 кешедән торган драма труппасы оеша, аңа [[Буа|шәһәрдәге]] иң матур бина бирелә һәм труппа '''Буа шәһәр театры''' исемен ала. Театрда төрле елларда «[[Сәйяр]]» труппасы актерлары булган [[Габдулла Камал|Камал I]], [[Габдрахман Камалетдинов|Камал II]], [[Барый Болгарский]], [[Гөлсем Болгарская]], [[Шакир Шамильский]], [[Галия Камская]], [[Ситдыйк Айдаров|Ситдыйк Айдарский]], [[Зөләйха Богданова]] һ.б. уйный. Театр атнага 4 спектакль күрсәтә. * [[1924 ел]]дан театрны татар театрына нигез салучыларның берсе [[Барый Тарханов]] җитәкли, аның башлангычы белән [[1924 ел]]да Буа драма театры өчен махсус бина төзелә. Театрга [[Габдулла Кариев]] исеме бирелә<ref>[http://buinsk.tatarstan.ru/rus/index.htm/news/388049.htm Буа районы сайтында]</ref>. * [[1926 ел]]дан театрны Зөләйха Богданова җитәкли. * [[1930 ел]]лар башында театр исемен үзгәртә: '''Буа колхоз-совхоз театры''' статусын ала. * [[Бөек Ватан сугышы]] елларында (''[[1942 ел]]ның октябреннән [[1944 ел]]ның октябренә кадәр'') [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театры]] филиалы буларак эшли. Соңыннан '''[[Республика татар күчмә театры]]''' (''хәзерге'' [[Кәрим Тинчурин]] исемендәге [[Татар дәүләт драма һәм комедия театры|Татар драма һәм комедия театры]]) статусы ала. Театрның сәнгать җитәкчесе — [[Әсгать Мәҗитов|Ә. Г. Мәҗитов]], труппада артистлар — А. Әхмәтҗанова, [[Бибинур Галиуллина|Б. Д. Галиуллина]], [[Газиз Гыйматов|Г. М. Гыйматов]], Х. Исмәгыйлов, [[Зәйнәп Камалова|З. Г. Камалова]], С. Сәгыйтова, М. Рәхмәтуллина, С. Хөснетдинова һ.б. эшли. [[1944 ел]]да Күчмә театр [[Казан]]га күчерелә<ref>{{Citation |title=«Татар иле» мәгълүмати-ресурслы татар социаль челтәрендә |url=http://tatarile.org/maglumat/tt/%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99/%D0%B1%D1%83%D0%B0-%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80-%D0%B4%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0-%D1%82%D0%B5%D0%B0%D1%82%D1%80%D1%8B |access-date=2015-12-27 |archive-date=2016-03-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160306012451/http://tatarile.org/maglumat/tt/%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99/%D0%B1%D1%83%D0%B0-%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80-%D0%B4%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0-%D1%82%D0%B5%D0%B0%D1%82%D1%80%D1%8B |dead-url=yes }}</ref>. * [[1949 ел]]да Буа драма театры эшчәнлеген туктата. Театр бинасы башта кинотеатр итеп, соңрак пионерлар һәм мәктәп балалары йорты буларак файдаланыла. == Буа сатира театры == * [[2002 ел]]ның [[16 февраль|16 февралендә]] үзешчәннәр «Гөргөри кияүләре» репетициясенә җыела. * [[2003 ел]]да [[Раил Садриев]] җитәкчелегендә 15 кешедән торган '''Буа халык театры''' оеша. Замана [[авыл]]ы кешеләрен көлкеле итеп сурәтләүче 11 спектакль әзерләп, [[Татарстан|республика]] районнарына гастрольләргә чыгалар, [[Казан]]да 26 тапкыр чыгыш ясыйлар. * [[2007 ел]]ның [[30 март]]ында [[Минтимер Шәймиев|М.Ш. Шәймиев]] халык театрына дәүләт театры (''Буа дәүләт драма театры'') статусы бирү турында указ чыгара<ref>[http://mir-teatra.ru/drama-theatre/216-buinskiy-dramteatr.html «Мир театра» сайтында]</ref>. == Куелган спектакльләр == * «Арыслан булса Сарбай» [[Хәбир Ибраһим]] * «Тылсымлы төрән» Р. Шәрипов * «Тулай торак» [[Илфак Шиһапов]] * «Кодалар, кодачалар» Сөлайман Латыйпов * «Эх, кызлар!» [[Туфан Миңнуллин]] * «Кияүләр» [[Туфан Миңнуллин]] * «Бәхеткә биш минут» [[Ләбиб Лерон]] * «Квартет» [[Хәбир Ибраһим]] * «Алсу томан» [[Рәдиф Сәгъди]] * «Люкс № 13» Рей Куни * «Примадонна» Кив Людвиг * «Бер сәгатькә ир кирәк» Айгөл Әхмәтшина<ref>{{Citation |title=«Байрак» газетасы, 06.10.2015 |url=http://www.buinsk-tat.ru/ru/component/k2/item/6604-buinsk |access-date=2015-12-27 |archive-date=2016-03-05 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160305085427/http://www.buinsk-tat.ru/ru/component/k2/item/6604-buinsk |dead-url=yes }}</ref> == Бина == [[Буа]] [[шәһәр]]е, Карл Маркс урамы, 68 йорт адресы буенча урнашкан бина [[1924 ел]]да хөкүмәт биргән 12 мең сумга махсус театр өчен төзелгән. [[2007 ел]]да төзәтү эшләре башкарылган. Тамаша залында 194 урын. Коллективта 100 кеше хезмәт куя. Театр елга 170-180 тамаша күрсәтә, 25 мең тамашачы җыя<ref>[http://buinsk.tatarstan.ru/rus/file/pub/pub_110944.pdf Буа муниципаль районы]</ref> == Артистлар == [[Раил Садриев]], Илдар Латыйпов, Зөһрә Морзаханова, Әминә Шәрәфетдинова, Лилия Галиуллина, Чулпан Хикмәтова, Илшат Гайсин, Ренат Әкбәров, Рамил Шәрәпов, Вилдан Ибраһимов, Айгөл Сәгиева, Алсу Шиһабетдинова, Гөлзадә Камәретдинова, Фәнил Кулеев, Вилнур Шәйхетдинов, [[Рәзилә Мөхлисуллина]] (2017-2018) һ.б. == Сылтамалар == * [http://buinsk.tatarstan.ru/rus/index.htm/news/408999.htm Буа районы сайтында] * [http://www.rt-online.ru/aticles/rubric-69/71236/ Буа – театраль шәһәр] * [http://buateatr.nethouse.ru/ Театр сайты] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Рифат Каюмов. Буа театры 1917-2017. Әдәби-нәфис басма. 2017. {{Татар театрлары}} {{Татарстан театрлары}} [[Төркем:Әлифба буенча театрлар]] [[Төркем:Татар театрлары]] [[Төркем:1918 елда нигезләнгән театрлар]] {{MyTatarstan2020}} fy0crx1hu63p9sti1r5p279tr07kqxs 0 174115 3529530 3501615 2022-08-18T23:35:11Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Әлифба буенча театрлар]] [[Төркем:Татар театрлары]] wikitext text/x-wiki {{Театр |Исем = Мәскәү татар театры |Нигезләнгән = [[1924]] |Ябылган =[[1933]] |Статус = эшләми |Урнашу = [[Мәскәү]] }} [[Файл:Асадуллаев йорты.jpg|250px|thumb|right|Театр урнашкан [[Әсәдуллаев йорты]]. [[Мәскәү]]]] '''Мәскәү татар театры''', Мәскәү дәүләт үзәк татар эшче театры, {{lang-ru|Московский государственный центральный профессиональный татарский рабочий театр}} — [[1924]]-[[1933 ел]]ларда (''[[1924 ел]]дан үзешчән, [[1926 ел]]дан һөнәри дәүләт театры'') [[Мәскәү]] шәһәрендә эшләгән татар театры. Әүвәл Мәскәүнең «Коммуналец» клубында, соңрак Мәскәүнең Кече татар тыкрыгы, 8 йорт адресы буенча [[Әсәдуллаев йорты]]нда урнаша. == Тарих == * [[Инкыйлаб]]тан соң [[Мәскәү]]нең коммуналь эшчеләр клубы каршында һәвәскәр татар театр түгәрәге оеша<ref>[http://www.kzntm.ru/uslovnye-oboznacheniya Казан театр музее сайтында]</ref>. * [[1924 ел]]да әлеге түгәрәк нигезендә '''«Эшче» театры''' оештырыла. [[1925 ел]]дан театр оештыручысы һәм сәнгать җитәкчесе — [[Газиз Айдарский]] (''[[1898]]-[[1933]]'')<ref>[http://www.rt-online.ru/aticles/rubric-78/59820/ Вечер памяти Газиза Айдарского]</ref>. Труппага Мәскәү сәнгать югары уку йортларында (''ГИТИС, Мәскәү консерваториясе һ.б.'') укучы татар яшьләре [[Мәкәрим Мәһдиев]] <ref>[http://www.kino-teatr.ru/teatr/activist/385326/bio/ Кино-театр.ру сайтында]</ref>, [[Галләм Саттаров]], [[Сара Садыйкова]], [[Асия Измайлова]]<ref>[http://www.archive.gov.tatarstan.ru/magazine/go/anonymous/main/?path=mg:/numbers/2013_3_4/14/01/ Гасырлар авазы, 2013 ел, № 3-4]</ref>, [[Гали Ильясов]], [[Гомәр Девишев]], [[Каюм Поздняков]], [[Сәет Булатов]], [[Әсгать Мәҗитов]] җәлеп ителә. * [[1926 ел]]дан '''Мәскәү татар драма труппасы''' исеме астында һөнәри театрга әверелә. Эшкә һөнәри актерлар чакырыла. * [[1928 ел]]дан '''Мәскәү үзәк татар эшче театры'''<ref>Театр исеме РСФСР мәгариф халык комиссариаты карары белән үзгәртелә</ref>. Театр күбрәк [[Донбасс]], [[Кузбасс]], [[Мәскәү|Мәскәү яны]], [[Урал]] һәм [[Себер]]гә гастрольләргә чыга. * [[1933 ел]]ның [[июнь]] аенда театр ябыла<ref>ССРБ ҮБК карары белән ябыла</ref>. {{цитата|автор=[[Әлфия Айдарская]]| Әти (''[[Газиз Айдарский]]'') ул вакытта Мәскәү консерваториясендә һәм башка уку йортларында укыган татарларны җыйнап театр оештырган. Беренче биш елда алар беркайдан да бер тиен алмый үзләре эшләгәннәр. 1928 елда Наркомпрос аларга 5 мең сум бүлеп бирә. Ә инде 1929 елда алар Наркомпростан 12 мең акча ала алганнар. Ул елны бик уңышлы итеп Ленинградта гастрольләр дә уздырганнар. Ә инде гомумән алганда, алар үзләрен “Эшче” театры дип атап, татар телендә төрле завод-фабрика клубларында спектакльләр күрсәткәннәр <ref>[http://www.azatliq.org/content/article/24376970.html Азатлык радиосы]</ref>}} == Уйнаган спектакльләре == Спектакльләргә музыканы [[Мансур Мозаффаров]], [[Александр Ключарев]], [[Нәҗип Җиһанов]], [[Заһид Хәбибуллин]] яза. Сәхнәне рәссам П.П. Троицкий бизи. Спектакльләр вакыйгаларның кискенлеге, сюжет киеренкелеге, көтелмәгән чишелешләре белән аерылып тора. Театрда беренче тапкыр эшче образы тудырыла. {{col-begin}} {{col-2}} * «[[Галиябану (спиктәкел)|Галиябану]]» [[Мирхәйдәр Фәйзи]] * «Оештыручы» [[Салих Баттал]] * «[[Бичара кыз (спектакль)|Бичара кыз]]» [[Габдрахман Ильяси]]<ref>Исеме «Тормыш көлә» дип үзгәртелә</ref> * «Качаклар» [[Нәкый Исәнбәт]] * «Культур Шәңгәрәй» [[Нәкый Исәнбәт]] * «Козгыннар оясында» [[Шәриф Камал]] * «Ут» [[Шәриф Камал]] * «Таулар» [[Шәриф Камал]] {{col-2}} * «Кандыр буе» [[Кәрим Тинчурин]] * «Ил» [[Кәрим Тинчурин]] * «[[Зәңгәр шәл (спиктәкел)|Зәңгәр шәл]]» [[Кәрим Тинчурин]] * «Хатирә апа» [[Фәтхи Бурнаш]] * «Балдызкай» [[Гадел Кутуй]] * «Директор Җәмилев» [[Гадел Кутуй]] * «Давыл арасында» Д.И. Курдин һ. б. {{col-end}} == Артистлар == Актерлар Мәскәү Художество театры, Мейерхольд исемендәге театр, Пролеткульт эшчеләр театрының формалистик эзләнүләре йогынтысында була. Төрле елларда театрда [[Гөлсем Камская]], Рәфкать Фәйзи, [[Габдулла Капкаев]], [[Галия Булатова]], [[Хөсәен Уразиков]], [[Мохтар Мутин]], М. Рәхмәтуллина, Г. Донской, Т. Капкаева, [[Бибинур Галиуллина]], [[Газиз Гыйматов]], Хәсән Кәтиев, [[Габделгазиз Зыятдинов]], Х. Ихсанова, З. Агишева, З. Сафин, Ф. Насретдинов, [[Әдһәм Кайбицкий]], [[Таҗи Гыйззәт]], [[Сабир Өметбаев]], Х. Сәлимова, Г. Хисамов, Г. Сәгыйтов, Г. Ибраһимова, [[Ибраһим Гафуров]], [[Ширияздан Сарымсаков]], [[Фуат Халитов]] һ.б. эшли. == Чыганаклар == # Татар энциклопедиясе. Т.4. Казан, 2014. == Әдәбият == # Газиз Айдарский Театр сәнгате. [[Казан]], 1931. # Татар совет театры. [[Казан]], 1975. == Сылтамалар == * [http://tatarile.org/maglumat/tt/%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99/%D0%BC%D3%99%D1%81%D0%BA%D3%99%D2%AF-%D2%AF%D0%B7%D3%99%D0%BA-%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80-%D1%8D%D1%88%D1%87%D0%B5-%D1%82%D0%B5%D0%B0%D1%82%D1%80%D1%8B Мәскәү татар театры «Татар иле» мәгълүмати-ресурслы татар социаль челтәрендә] * [http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%9C%D0%BE%D1%81%D0%BA%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%86%D0%B5%D0%BD%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%80%D0%B0%D0%B1%D0%BE%D1%87%D0%B8%D0%B9_%D1%82%D0%B5%D0%B0%D1%82%D1%80 Мәскәү татар театры «Милләттәшләр» сайтында] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} {{Татар театрлары}} [[Төркем:Әлифба буенча театрлар]] [[Төркем:Татар театрлары]] [[Төркем:1924 елда нигезләнгән театрлар]] [[Төркем:1933 елда ябылган театрлар]] [[Төркем:Мәскәү театрлары]] tllq4x9gvwxpf57kubc9h4m1p52td3r 14 174159 3529527 2089617 2022-08-18T23:32:15Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki {{төп мәкалә|Минзәлә татар дәүләт драма театры}} [[Төркем:Татар театрлары]] [[Төркем:Минзәлә районы]] s1iu4e70zvn37fojqbu5dmxhgvivgq4 0 174511 3529576 3105023 2022-08-19T08:22:38Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ wikitext text/x-wiki {{мәгънәләр|Зөләйха күзләрен ача}} {{Әдәби әсәр | Исем = Зөләйха күзләрен ача | Исем-оригинал = <small>''Зулейха открывает глаза''</small> | Сурәт =Зөләйха күзләрен ача (роман).jpg | Киңлек = 225px | Рәсем тасвирламасы= Татарстан китап нәшрияты йортында бастырылган китапның тышлыгы | Жанр = роман | Автор = [[Гүзәл Яхина]] | Оригинал теле = рус | Язылган = [[2015 ел|2015]] | Нәшер итү = [[май]] [[2015 ел|2015]]{{ref-ru}}<br/>[[май]] [[2016 ел|2016]]{{ref-tt}} | Викитека-текст = }} «'''Зөләйха күзләрен ача'''», {{lang-ru|Зулейха открывает глаза}} — [[2015 ел]]ның [[май|маенда]] [[рус теле]]ндә, [[2016 ел]]ның [[май|маенда]] [[татар теле]]ндә<ref>[http://www.tatkniga.ru/index.php?route=product/product&product_id=1127 Татарстан китап нәшрияты сайтында]</ref> нәшер ителгән роман. [[1930 ел]]гы репрессияләр турында бәян иткән әсәр.<br/>Авторы — [[Гүзәл Яхина]]. [[Татар теле|Татарчага]] тәрҗемәчесе — [[Флера Тарханова|Флёра Тарханова]]<ref>[http://www.azatliq.org/content/article/27421267.html Azatlık Radiosı]</ref>.<br/> Нәшер итүче — АСТ, [[ТКН]] нәшриятлары.<br/> Тиражы {{ref-ru}} — 8 мең (''3 мең, 2 мең, 3 мең''). [[2020]] елда Россия телеканалында әсәр буенча 8-серияле фильм күрсәтелә, Зөләйхә ролен [[Чулпан Хаматова]] башкара, Мортаза яшәгән татар авылы һәм Семрук лагере [[Татарстан]]ның Яшел Үзән һәм Лаеш районнарында фильм өчен махсус төзелгән, күп сценалар [[Казан]]да төшерелгән. == Сюжет == Әсәрдә татар хатыны Зөләйханың һәм ул чордагы башка сәяси золым корбаннарының сөргендәге кичерешләре һәм исән калу өчен көндәлек көрәше сурәтләнә. Вакыйгалар [[1930 ел]]да Юлбаш дигән уйдырма [[татар]] [[авыл]]ында башланып китә һәм [[Себер]]дә (''[[Ангара]] буенда'') дәвам итә. Себергә китеп, Игнатовка кияүгә чыккач, баласына рус исеме биргәч, татар хатынының күзе ачыла: моңарчы мескенлектә яшәгән икәнен алый. НКВД офицеры аның ире Мортазаны үтерә. Сөргенгә сөрелгән Зөләйхага тормышы җәннәт булып күренә. {{цитата|автор=Г. Яхина|Җиткерергә теләгән фикерем: Кеше кайвакытта үзенең никадәр тарлыкта, мескенлектә яшәгәнен белми дә. Кайчак язмыш авырлыклар белән беррәттән яңа тормыш, мәхәббәт тә бүләк итә. Бәхетсезлек бәхет тә китерергә мөмкин}} == Әсәр каһарманнары == {{col-begin}} {{col-2}} * '''Зөләйха''' * '''Мортаза''' * '''Убырлы карчык''' * '''Бичура''' * '''Давыдов''' * '''Профессор Лейбе''' * '''Рәссам Иконников''' {{col-2}} * '''Сумлинский ''' * '''Изабелла Леопольдовна''' * '''Василий Горелов''' * '''Су анасы''' * '''Абзар иясе''' * '''Зират иясе''' * '''Җалмавыз'''<ref>[https://godliteratury.ru/projects/sovetskaya-skazka-na-fone-gulaga Әдәбият елы яңалыклары]</ref> {{col-end}} == Үзенчәлеге == * Әсәрнең темасы автор [[гаилә]]сенең [[тарих]]ыннан алынган. Ул [[1930]]-[[1946 ел]]ларда [[Ангара]] [[елга]]сы буенда сөргендә булган үз дәү әнисе Рәисә Шакир кызы Шакированың<ref>Саба мәктәбендә [[Рөстәм Миңнеханов]]ның башлангыч сыйныф укытучысы була</ref> башыннан үткәннәрен яза. * Әсәрне язу өчен автор ГУЛАГ хәлләрен тасвирлаган әдәби китапларны, фәнни китапларны, документларны укый, «Сахаров-үзәк» сайтыннан сөргеннән язылган истәлекләр белән таныша. * Әсәргә тарихи яктан {{comment|фактчекинг|фактларны тикшерү}} уздырыла (Ирина Щербакова). * Денисов образы [[Михаил Шолохов]]ның «Күтәрелгән чирәм»еннән Давыдов образына тартым. * Г. Довженконың «Җир» ({{lang-ru|Земля}}) һәм [[Сергей Эйзенштейн]]ның тыелган «Бежин луг» фильмнары тәэсире сизелә. * Профессор Лейбе турындагы бүлек [[Михаил Булгаков]]ның «Эт йөрәге» (''Собачье сердце'') әсәреннән күчерелгән дигән тәэсир калдыра. == Бәяләмәләр == Романга бирелгән бәяләр төрле. * Людмила Улицкая һәм Борис Акунин беренчеләрдән булып әсәргә уңай бәя бирәләр<ref>[http://protatarstan.ru/good/guzel/ Бер нәшрият кенә шунда ук җавап бирде]</ref>. * Людмила Улицкая китапның сүз башына: «''Яхинаның романы ССРБ таркалганнан соңгы вакытта юкка чыккан әдәбият төренә карый»'',- дип язган. * М. Хәбетдинова: «Автор «Шуралар хакимияте коллыктан коткарган», «изелгән» көнчыгыш хатыны турындагы [[СССР|ССРБ]] заманындагы мифтан аерыла алмаган. Татар мифологиясен бөтенләй белми (''Шүрәлене зиратта йөртә, эират иясен уйлап чыгарган һ.б.'')» <ref>М. Хәбетдинова. Романга бәяләмә. «''Звезда Поволжья''», 2015 ел, № 43.{{ref-ru}}</ref> * [[Фәүзия Бәйрәмова]]: «"Зөләйха күзләрен ача" китабы — милләткә каршы китап»<ref>[http://www.azatliq.org/content/article/27456004.html Azatlık Radiosı]</ref>. * [[Марат Кәбиров]]: «Гүзәлнең уңышын күпсенмәгез»<ref>[http://www.azatliq.org/content/blog/27527117.html Azatlıq Radiosı]</ref>. == Интернетта == Махсус сайтларда (Литрес, ReadRate, Bookmate) ачык укуга куелган. == Бүләкләре == * [[2015]] «Ясная Поляна» әдәби премиясенең «XXI гасыр» номинациясендә җиңүче. * [[2015]] «Зур китап» (''Большая книга'') Бөтенрусия әдәби бәйгесендә җиңүче. * [[2015]] «Русский Букер» * [[2015]] Интернетта укучылар сораштыруында иң күп тавышны җыя. == Әдәбият == # 101 нче адым хәлиткеч булырга мөмкин. «[[Татарстан (журнал)|Татарстан]]», 2015 ел, № 11. == Сылтамалар == * [http://protatarstan.ru/good/guzel/ Гүзәл Яхина белән «Татарстан» журналында әңгәмә]. * [http://kpfu.ru/elabuga/proecty-instituta/festival-shkolnyh-uchitelej/eto-chast-istorii-moej-semi-143715.html Г. Яхина: Это часть истории моей семьи] * [http://www.rg.ru/2015/11/18/yahina.html Әдәбият елының төп ачышы] == Моны да карагыз == * [http://www.litmir.co/br/?b=251924 Әсәрнең өзеген укырга]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}{{ref-ru}} * [https://tatkniga.ru/search/?q=%D0%97%D1%83%D0%BB%D0%B5%D0%B9%D1%85%D0%B0+%D0%BE%D1%82%D0%BA%D1%80%D1%8B%D0%B2%D0%B0%D0%B5%D1%82+%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D0%B7%D0%B0 Әсәрнең тулы версиясен сатып алырга] (рус яки татар телендә, [[Татарстан китап нәшрияты]]ннан) == Шулай ук карагыз == * [[Сәмәркандка эшелон (роман)|Сәмәркандка эшелон]] == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр|2}}</small> [[Төркем:Әлифба буенча әдәби әсәрләр]] [[Төркем:Русия әдәби премияләре]] [[Төркем:Татарча китаплар]] [[Төркем:Гүзәл Яхина]] k080hq7az8mczz1obhndib72rin48m4 0 178052 3529600 3077499 2022-08-19T09:37:52Z Frhdkazan 3171 [[Төркем:Татар милли хәрәкәте шәхесләре]] wikitext text/x-wiki {{Шәхес |исем = Рәфис Кашапов |рәсем = Р.Р.Кашапов.jpg |рәсем_зурлыгы = 200 |alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> |рәсем язуы = |тулы исем = Рәфис Рафаил улы Кашапов |һөнәр = сәясәтче, язучы |туу датасы = 2.07.1958 |туу җире = [[Татарстан АССР]], {{туу урыны|Азнакай районы|Азнакай районында}}, [[Тымытык]] авылы |гражданлык = |милләт = [[татар]] |үлем датасы = |үлем җире = |әти = |әни = |ир = |хатын = |балалар = |бүләк һәм премияләр = |сайт = |башка мәгълүмат = }} <small>{{мәгънәләр|төр=исем|Кашапов}}</small> '''Рәфис Рафаил улы Кашапов''' (''[[1958 ел]]ның [[2 июль|2 июле]], [[Азнакай районы]], [[Тымытык]] авылы'') — [[Бөтентатар иҗтимагый үзәге|Бөтентатар Иҗтимагый Үзәген]]ең [[Яр Чаллы]] бүлекчәсенең рәисе, 2014 елда сәяси чыгышлар өчен кулга алынган, [[Мемориал хокук яклаучы оешмасы]] буенча сәяси тоткын<ref>http://memohrc.org/news/memorial-schitaet-rafisa-kashapova-politzaklyuchennym «Мемориал» считает Рафиса Кашапова политзаключенным</ref>. [[Русия]] тарихында "сепаратизмга чакыру" өчен беренче хөкем ителгән тоткын<ref>http://echo.msk.ru/news/1623104-echo.html</ref>. Рәфис Кашапов ''"ВКонтакте"'' социаль челтәрендә "Кайда Русия, шунда яшь һәм үлем", "Украинаны һәм бөтен төрки дөньяны саклыйк", [[Владимир Путин|Путин]]ны [[Гитлер]] белән чагыштырган мәкаләләрен, [[Кырым]]ның Русиягә кушылуына каршы язуларын бастырган өчен [[2014]] елның декабрендә кулга алынган. Тикшерү юрамасы буенча Кашапов үз язмаларында "Алар/агрессор", "ярымутрауның яңа танылмаган хакимияте", "Русия җәза бирүчеләре", "Владимир Путин", "урыслар" категориясенә карата нәфрәт хисләрен кузгата<ref>{{Citation |title=архив күчермәсе |url=http://politzeky.ru/politzeki/dela-grazhdanskih-aktivistov/189499.html |access-date=2016-05-02 |archive-date=2015-11-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20151113173017/http://politzeky.ru/politzeki/dela-grazhdanskih-aktivistov/189499.html |dead-url=yes }}</ref>. Шуның өчен [[2015]] елның 16 сентябрендә [[Яр Чаллы]] шәһәренең мәхкәмәсе Кашаповны өч еллык төрмә җәзасына хөкем итә. Төрмәдә Кашаповка карата төрле җәберләү чаралары кулланылган дип белдерелә<ref>http://www.azatliq.org/s?k=%D0%A0%D3%99%D1%84%D0%B8%D1%81+%D0%9A%D0%B0%D1%88%D0%B0%D0%BF%D0%BE%D0%B2</ref>. [[2016]] елның гыйнварында Кашапов Русия мәхкәмәсе карарына [[Аурупа кеше хокуклары мәхкәмәсе]]нә шикаять җибәрә<ref>http://www.kommersant.ru/doc/2889708</ref>. "Мемориал" хокук яклаучы оешмасы һәм "Сәяси тоткыннарга теләктәшлек берлеге" Кашаповны сәяси тоткын буларак таныйлар. Русия хөкүмәте яклы матбугатында Кашапов татар милләтчесе дип йөртелә. 2017 елның 27 декабрендә иреккә чыгарыла.<ref>[https://www.azatliq.org/a/28940066.html Рәфис Кашапов төрмәдән иреккә чыкты]</ref> 2018 елда Р.Кашапов Бөекбритания хөкүмәтеннән сәяси сыену сораган.<ref>[https://www.azatliq.org/a/29251093.html Рәфис Кашапов Британиядә сәяси сыену сораган]</ref> Хәзерге вакытта Лондонда яши. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == ==Сылтамалар== * [http://www.azatliq.org/a/27640557.html Кашапов штрафизоляторда, гаиләсе белән очрашуга рөхсәт бирмиләр] * [https://memohrc.org/defendants/kashapov-rafis-rafailovich Правозащитный Центр «Мемориал»] {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{DEFAULTSORT:Кашапов, Рәфис}} [[Төркем:Татар милли хәрәкәте шәхесләре]] [[Төркем:Сәяси активистлар]] [[Төркем:Сәяси тоткыннар]] grnow1hklcmg417aknrpn3fzw80yxd6 0 179302 3529479 2473757 2022-08-18T21:41:02Z Frhdkazan 3171 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki {{Спектакль|Сурәт=Наёмщик.jpg|Сурәт язуы=афиша}}{{Башка мәгънәләр1|Наёмщик (мәгънәләр)}}'''«Наёмщик»''', «Наёмщик» музыкаль драмасы ({{lang-ru|Музыкальная драма «Наёмщик»}} — 5 пәрдәлек тарихи музыкаль драма. [[Таҗи Гыйззәт]] әсәре, көен [[Салих Сәйдәшев]] иҗат иткән. Спектакль премьерасы [[Сембер]] шәһәрендә [[1925 ел]]да, [[Казан]]да [[1928 ел]]да<ref>[http://www.kzntm.ru/khronologicheskij-ukazatel/72-drama Казан театр музее сайтында]</ref> уйналган. == Тарих == [[1925 ел]]да, [[Сембер]] шәһәрендә үзешчән татар драма түгәрәге белән җитәкчелек иткәндә, драматург [[Таҗи Гыйззәт]] мулла малае урынына хәрби хезмәткә ялланган ярлы егет турында [[Наёмщик (пьеса)|«Наёмщик» пьесасын]] яза. Пьеса буенча куелган спектакль әүвәл [[Сембер]]дә уйнала (''[[1925]]''). Аннары [[Алабуга]], [[Менделеевск|Бондюг]], [[Чаллы]], [[Казан]] тамашачыларына күрсәтелә. [[Салих Сәйдәшев|С. Сәйдәшев]] «Наёмщик»ны [[опера]]га кадәр үстермәкче була, ләкин хыялы тормышка ашмый. Спектакльне [[1931 ел|1931]] (''режиссеры'' [[Сөләйман Вәлиев-Сульва]]), [[1941 ел|1941]] (''режиссеры'' [[Кәшифә Тумашева]]) елларда [[Татар дәүләт академия театры]]нда яңартып куялар. Соңрак [[Татар Дәүләт Опера һәм Балет театры|М. Җәлил исемендәге Татар дәүләт опера һәм балет театрында]] музыкаль драма буларак уйнала. [[1950 ел]]да композитор [[Александр Ключарев]] [[Наёмщик (опера)|опера]] итеп эшли. == Казанда премьера == [[Казан]]да [[1928 ел]]да [[Татар дәүләт академия театры]] сәхнәсендә уйнала.<br/> Режиссёр — [[Сөләйман Вәлиев-Сульва]] (''[[1899]]-[[1956]]'').<br/> Сәхнә бизәлеше — [[Петр Сперанский]] (''[[1891]]-[[1964]]'').<br/> Либретто — [[Таҗи Гыйззәт]]. ==== Баш рольләрдә ==== * ''Батырҗан'' — [[Ситдыйк Айдаров]] (''[[1895]]-[[1938]]''). * ''Гөлйөзем'' — [[Рокыя Кушловская]] (''[[1901]]-[[1986]]''). * Бүтән рольләрдә [[Зәйни Солтанов]] (''Иманкол''), [[Хәлил Әбҗәлилов]], [[Уральский I|Габдулла Насыйбуллин]], [[Хәким Сәлимҗанов]] (''Әскәр''), [[Гөлсем Болгарская]] (''Миңсылу''), [[Казан театр укуханәсе|Казан театр техникумы]] студентлары уйный. == Тәнкыйть == Режиссер [[Сөләйман Вәлиев-Сульва|С. Вәлиев-Сульва]] музыкаль драманы сыйныфлар арасындагы каршылыкны сурәтләүче социаль драма итеп үзгәртә.<br/> [[Гадел Кутуй]] [[1928 ел]]да куелган спектакльне югары бәяләми. {{цитата|автор=[[Гадел Кутуй]]|Спектакль клуб пьесасы төсен алды, уңышсыз политграмота, кәҗүнни агитка булып чыкты. С. Сәйдәшевның музыкасы — спектакльнең иң зур уңышы, көйләре аерым симфония булырлык.}} == Яңа куелыш == [[2016 ел]]да [[Казан дәүләт консерваториясе|Казан консерваториясе]]нең опера студиясе (''җитәкчесе'' [[Әлфия Җаббарова]]) [[Казан]]ның С. Сәйдәшев исемендәге Зур концерт залында әсәрне концерт башкаруында куйды. Спектакльдә «[[Tatarica (оркестр)|Tatarica]]» оркестры (''җитәкчесе'' [[Ринат Халитов]]), [[Казан музыка көллияте]]нең татар хоры (''җитәкчесе'' [[Венера Гәрәева]]) катнашты.<br/> Режиссер — [[Фәрит Бикчәнтәев]]. ==== Төп партияләрне башкаручылар ==== * ''Батырҗан'' — [[Филүс Каһиров]] * ''Гөлйөзем'' — [[Айгөл Хәйри]] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == # А. Алмазова. Фарид Яруллин и татарский балет. [[Казан]]: [[ТКН]], 1987.{{ref-ru}} # М. Галиуллина. Наёмщик сәхнәгә кайтты. «[[Сәхнә (журнал)|Сәхнә]]», 2016 ел, № 6. # Татарский энциклопедический словарь. Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == * [[Рекрут]] {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Татар опералары]] [[Төркем:Таҗи Гыйззәт]] rjrx4fxhz26dvw5a11ezz73ny27m7vj 0 179424 3529499 3492526 2022-08-18T22:46:41Z 109.168.200.7 /* округның составы */ wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Үзәк федераль округ''' ({{lang-ru|Центральный федеральный округ}}) — Россиянең көнбатыш өлешендә урнашкан административ оешма, 2000 елның 13-нче маенда Русия Президенты указы белән оештырылган. ==География== Округ территориясе 650 700 км2, ягъни Россия Федерациясенең 3,82 % мәйданын били. Көнчыгыш-Аурупа тигезлегендә урнашкан; Валдай, Смоленск-Мәскәү, Урлар калкулыклары бар; Мещера һәм Ука-Тын уйсулыклар бар. Югарыгы ноктасы — 347 м (Валдай түбәсе). Тышкы кергәндә: көнбатышта Белорусь белән, көньяк-көнбатышта Украина белән. Көньякта Көньяк, көнчыгышта волга, төньякта Төньяк-Көнбатыш федераль округлары белән кергәндә эчке бар. Иң зур елгалары (җәяләр эчендә кушылдыклары): Идел (Ука), Тын (Воронеж), Днепр (Десна, Сейм), Көнбатыш Двина. Диңгезгә чыгышы юк. Табигый зоналар (төньяктан көньякка): тайга, катнаш урман, киң яфраклы урман, урман-дала. Табигый ресурслар: тимер мәгъдән (Курск магнит аномалиясе) — запаслар 40 млрд к. (рәсәйнекеннән 60 %), фосфоритлар (25 %), бокситлар (15 %), соры күмер — чыгару 1,5 млн к, цемент чималы (25 %), торф, урман, кара туфрак, су ресурслары. Тимер юллары озынлыгы — 291 км 17 (рәсәйнекеннән 19,9 %), каты катламлы шоссе — 117 926 км (22,3 %). == Округның составы == {| class="standard" |- ! colspan="4"| [[Файл:Central Federal District (numbered).svg|center|400px|Үзәк федераль округ]] |- style="text-align:left" ! № ! Әләм ! Федерация субъекты ! Административ үзәк |- ! 1 | [[Файл:Flag of Belgorod Oblast.svg|50px|border]] | [[Белгород өлкәсе]] | [[Белгород]] |- ! 2 | [[Файл:Flag of Bryansk Oblast.svg|50px|border]] | [[Брянск өлкәсе]] | [[Брянск]] |- ! 3 | [[Файл:Flag of Vladimirskaya Oblast.svg|50px|border]] | [[Владимир өлкәсе]] | [[Владимир]] |- ! 4 | [[Файл:Flag of Voronezh Oblast.svg|50px|border]] | [[Воронеж өлкәсе]] | [[Воронеж]] |- ! 5 | [[Файл:Flag of Ivanovo Oblast.svg|50px|border]] | [[Иваново өлкәсе]] | [[Иваново]] |- ! 6 | [[Файл:Flag of Kaluga Oblast.svg|50px|border]] | [[Калуга өлкәсе]] | [[Калуга]] |- ! 7 | [[Файл:Flag of Kostroma Oblast.svg|50px|border]] | [[Кастрама өлкәсе]] | [[Кастрама]] |- ! 8 | [[Файл:Flag of Kursk Oblast.svg|50px|border]] | [[Курск өлкәсе]] | [[Курск]] |- ! 9 | [[Файл:Flag of Lipetsk Oblast.svg|50px|border]] | [[Липецк өлкәсе]] | [[Липецк]] |- ! 10 | [[Файл:Flag of Moscow, Russia.svg|50px|border]] | colspan="2" style="text-align:center"| "'[[Мәскәү]]"' |- ! 11 | [[Файл:Flag of Moscow oblast.svg|50px|border]] | [[Мәскәү өлкәсе]] | [[Мәскәү]], Красногорск |- ! 12 | [[Файл:Flag of Oryol Oblast.svg|50px|border]] | [[Орел өлкәсе]] | [[Орел]] |- ! 13 | [[Файл:Flag of Ryazan Oblast.svg|50px|border]] | [[Рязань өлкәсе]] | [[Рязань]] |- ! 14 | [[Файл:Flag of Smolensk oblast.svg|50px|border]] | [[Смоленск өлкәсе]] | [[Смоленск]] |- ! 15 | [[Файл:Flag of Tambov Oblast.svg|50px|border]] | [[Тамбов өлкәсе]] | [[Тамбов]] |- ! 16 | [[Файл:Flag of Tver Oblast.svg|50px|border]] | [[Тверь өлкәсе]] | [[Тверь]] |- ! 17 | [[Файл:Flag of Tula Oblast.svg|50px|border]] | [[Тула өлкәсе]] | [[Тула]] |- ! 18 | [[Файл:Flag of Yaroslavl Oblast.svg|50px|border]] | [[Ярослав өлкәсе]] | [[Ярославль]] |} {{Русия Федерациясенең федераль округлары}} [[Төркем:Үзәк федераль округ]] j6e1l06v573wc2h10zo0y077n3zz60r 0 180075 3529613 3195551 2022-08-19T10:12:18Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki {{Җәмәгать оешмасы | исем = Чаллы язучылар оешмасы | логотип = | рәсем асты язуы = | тип = иҗтимагый оешма | нигезләү елы = [[1980 ел]] | нигезләүчеләр = РСФСР язучылар берлеге | урнашуы = [[Яр Чаллы]] шәһәре | төп фигуралар = [[Факил Сафин]],<br/>''2016 елдан оешма җитәкчесе'' | вәкиллек = | тармак = | җыюлар = | керем = | иганә = | волонтерлар саны = | хезмәткәрләр саны = | әгъзалар саны = | бүлендек оешмалар = | милек = | девиз = | сайт = | бетерү вакыты = }} '''Чаллы язучылар оешмасы''', [[Татарстан язучылар берлеге]]нең Чаллы бүлеге, {{lang-ru|Набережночелнинское отделение СП Республики Татарстан}} — [[1980 ел]]дан [[Татарстан АССР]]ның (''[[1991 ел]]дан [[Татарстан]]'') [[Яр Чаллы]] шәһәрендә эшләп килүче, язучыларның иҗтимагый оешмасы. [[Яр Чаллы]] шәһәрендә яшәп иҗат итүче әдипләрне, шулай ук [[Түбән Кама районы|Түбән Кама]], [[Алабуга районы|Алабуга]], [[Менделеев районы|Менделеев]], [[Минзәлә районы|Минзәлә]], [[Актаныш районы|Актаныш]] районнары<ref>Чаллы язучылар оешмасына тартылмаган [[Сарман районы|Сарман]], [[Мөслим районы|Мөслим]], [[Әгерҗе районы|Әгерҗе]], [[Мамадыш районы|Мамадыш]] районнарында әдәби чараларда катнаша</ref> иҗат көчләрен берләштерә. == Тарих == * [[1979 ел]]ның көзендә [[РСФСР]] язучылар берлеге идарәсе, [[КамАЗ]] төзелеше белән бәйле, [[Чаллы]] шәһәрендә мөстәкыйль язучылар оешмасы булдыру турында карар итә. * [[1980 ел]]ның [[8 гыйнвар]]ында Чаллы төбәге язучылары — [[ССРБ язучылар берлеге]] әгъзалары [[Эдуард Касыймов]], [[Нәҗип Мәдияров]], [[Кадыйр Сибгатуллин]], [[Тәлгать Галиуллин]], [[Мәхмүт Газизов]] үзләренең беренче җыелышларын үткәрә. * [[Рахмай Хисмәтуллин]], [[Рәшит Гәрәй]] (''икесе дә - [[Түбән Кама]]дан''), [[Наип Лаисов]], [[Фатыйх Урманчеев]], [[Фазыл Шәех]] (''барысы да - [[Алабуга]]дан'') Чаллы язучылар оешмасына кабул ителә. == Оешма җитәкчеләре == [[Файл:Эдуард Касыймов.jpg|100px|thumb|right|[[Эдуард Касыймов]]]] [[Файл:VImamov.jpg|100px|thumb|right|[[Вахит Имамов]]]] * Оешманың беренче җитәкчесе — [[Эдуард Касыймов]]. * [[1981 ел]]дан — [[Разил Вәлиев]] * [[1986 ел]]дан — [[Ямаш Игәнәй]]<ref>[http://библиотека-челны.рф/maps_post/chelninskie-pisateli/ Челнинские писатели]</ref> * [[1989 ел]]дан — [[Рахмай Хисмәтуллин]] * [[1997 ел]]дан — [[Вахит Имамов]] * [[2016 ел]]дан — [[Факил Сафин]] == Чаллыда әдәби хәрәкәт == [[Чаллы]]да әдәби хәрәкәт [[1960 ел]]лар башыннан исәпләнә. «Коммунизм байрагы» район газетасы каршында «Ләйсән» әдәби берләшмәсе эшендә [[Мөдәррис Әгъләмов]], [[Разил Вәлиев]], [[Хәниф Хөснуллин]], [[Фәннур Сафин]] һ.б. катнашып килә.<br/> [[1970 ел]]да [[КамАЗ]] төзелеше башлангач, Чаллыга язучылар [[Рәшит Бәшәр]], [[Газиз Кашапов]], [[Фаяз Дунай]], [[Инна Лимонова]], [[Данис Хәйруллин]], [[Рафис Сәлимҗанов]], [[Вахит Имамов]], [[Альберт Сафин]], [[Равил Вәлиев]], Шәүкәт Сибгатуллин ([[Шәүкәт Гаделша]]), [[Харрас Әюпов]], [[Мансур Сафин]] һ.б. күчеп килә. == Нәшрият эше == * [[1991 ел]]ның [[август]]ында Чаллы шәһәр хакимияте һәм Чаллы язучылар оешмасы органы буларак «[[Аргамак (журнал)|Аргамак]]» журналы нигезләнә (баш мөхәррире — [[Айдар Хәлим]]). * [[1991 ел]]да [[КамАЗ]] {{comment|басмаханәсе|типографиясе}} нигезендә газета-китап нәшрияты оешып, 800 исемдә әдәби җыентык нәшер ителә. * [[1996 ел]]ның [[октябрь|октябреннән]] Чаллыда «[[Фән һәм мәктәп (журнал)|Фән һәм мәктәп]]» журналы чыгарыла башлый. * [[2001 ел]]ның [[август]]ында «[[Мәйдан (журнал)|Мәйдан]]» журналы нәшер ителә башлый. Әлеге басмаларда [[Фәүзия Бәйрәмова]], [[Айдар Хәлим]], [[Факил Сафин]], [[Шамил Шәйдуллин (язучы)|Шамил Шәйдуллин]], [[Ирек Диндаров]], [[Мирһади Разов]], [[Әмирҗан Моталлапов]], [[Фирүзә Җамалетдинова]] һ.б. әсәрләре дөнья күрә. Чаллы язучылар оешмасында [[Татарстан язучылар берлеге]]нә [[Рәзинә Мөхиярова]], [[Әнвәр Шәрипов]], [[Гөлзада Әхтәмова]], [[Галиәхмәт Шаһи]], [[Вәсимә Хәйруллина]], [[Равил Сабыр]], [[Айрат Суфиянов]], [[Әлфия Ситдыйкова]], [[Зөләйха Минһаҗева]], [[Фидаил Мәҗитов]] кабул ителә. == Чыганаклар == # Татарский энциклопедический словарь. Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0 == Әдәбият == # [[Вахит Имамов|В. Имамов]]. Заман яңа сүз көтә (Чаллы язучылар оешмасына 30 ел). «[[Мәйдан (журнал)|Мәйдан]]», 2010 ел, № 1. == Сылтамалар == * [http://sptatar.ru/index.php?option=com_k2&view=item&id=117:%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2-%D1%81%D0%BE%D1%8E%D0%B7%D0%B0-%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B9-%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8-%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD&Itemid=477&lang=ru ТР язучылар берлеге сайты] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160205015042/http://sptatar.ru/index.php?option=com_k2&view=item&id=117:%D1%83%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2-%D1%81%D0%BE%D1%8E%D0%B7%D0%B0-%D0%BF%D0%B8%D1%81%D0%B0%D1%82%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D0%B9-%D1%80%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B8-%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD&Itemid=477&lang=ru |date=2016-02-05 }} == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> [[Төркем:Татар телле оешмалар]] [[Төркем:Иҗтимагый оешмалар]] [[Төркем:Әдәби оешмалар]] [[Төркем:Татарстан язучылары]] [[Төркем:Яр Чаллы мәдәнияте]] [[Төркем:Яр Чаллы оешмалары]] b50si4x05kscj3kwc2b1gj3mzedao04 0 180862 3529534 3076962 2022-08-18T23:37:34Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Әлифба буенча театрлар]] [[Төркем:Татар театрлары]] wikitext text/x-wiki {{Театр |Исем = Республика татар күчмә театры |Нигезләнгән = [[1944]] |Ябылган = |Статус = эшли |Урнашу = [[Казан]], [[Казан кирмәне]], Спас манарасы |Сайт = }} [[Файл:Спас манарасы (Казан).jpg|250px|thumb|right|Күчмә театр урнашкан [[Спас манарасы (Казан)|Спас манарасы]]]] [[Файл:Гали_Ильясов_(актер).JPG|200px|thumb|right|Беренче режиссер [[Гали Ильясов (актер)|Гали Ильясов]]]] '''Республика татар күчмә театры''', Татар дәүләт республика күчмә театры, {{lang-ru|Татарский государственный республиканский передвижной театр}} — [[Татарстан АССР]] (''[[1991 ел]]дан [[Татарстан]]'') [[Казан]] [[шәһәр]]ендә [[1944 ел|1944]]-[[1988 ел]]ларда эшләп килгән, [[1988 ел]]дан эшчәнлеген [[Кәрим Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры]] исеме астында яңартып җибәргән татар театры.<br/> Сәнгать җитәкчеләре: * [[1933 ел|1933]]-[[1937 ел|1937]] [[Гали Ильясов (актер)|Гали Ильясов]] * [[1946 ел|1946]]-[[1948 ел|1948]] [[Габдулла Йосыпов]] * [[1955 ел|1955]]-[[1962 ел|1962]] [[Кәшифә Тумашева]] * [[1962 ел|1962]]-[[1987 ел|1987]] [[Равил Тумашев]] == Тарих == [[Файл:Афиша 1933.jpeg|200px|thumb|right|Беренче спектакль афишасы. [[1933 ел|1933]]]] Татар авылларында [[электр]], [[радио]], телевидение булмаган чорда [[театр]] күңел ачу чарасы, [[Казан|башкала]] белән [[авыл]] бәйләнеше, [[КПСС|идарәче фирка]] рупоры, идеологик тәрбияче булган. Татар театрының авылга килүе авыл кешеләре өчен еллар буе сөйли торган гайре табигый хәл булып торган. Артистларга үзләренә сәхнә эшчесе дә, костюмер, бутафор, гример да булырга туры килә. Көн саен яңа урында чыгыш ясарга кирәк була. Иң кыены — [[яз]]гы-[[көз]]ге пычракта бер авылдан икенче авылга, маршрутны өзмичә, күрсәтелгән вакытка барып җитү була: бердәнбер транспорт — колхоз рәисе биргән җигүле ат. == Колхоз филиалы == [[1933 ел]]да, [[Октябрь инкыйлабы]]ның 16 еллык бәйрәменә туры китереп, алдынгы колхозчыларның Беренче Бөтенсоюз съезды карары һәм [[Кәрим Тинчурин|К. Тинчурин]]ның шәхси инициативасы белән<ref>[http://tinchurinteatr.ru/?page_id=7581 Тинчурин театры сайтының «Театр турында» бүлегенең «Театр тарихы» сәхифәсендә]</ref> [[Татар дәүләт академия театры]] каршында '''күчмә колхоз-совхоз филиалы''' оештырыла. Режиссер итеп [[Гали Ильясов (актер)|Гали Ильясов]] билгеләнә. Труппаның төп нигезен [[Мәскәү татар театры]]ннан кайткан артистлар тәшкил итә. [[Гөлсем Болгарская]] (Әҗимова-Колмәмәт-Мостафина) (''[[1891 ел|1891]]-[[1968 ел|1968]]''), [[Гөлсем Камская]] (Ильясова) (''[[1901 ел|1901]]-[[1975 ел|1975]]''), [[Хәмит Колмәмәт]] (Әҗимов) (''[[1895 ел|1895]]-[[1942 ел|1942]]''), [[Мәҗит Илдар]] (Әбдүшев) (''[[1898 ел|1898]]-[[1952 ел|1952]]''), Ибраһим Шаһдалиев (''[[1893 ел|1893]]-[[1973 ел|1973]]''), Зариф Закиров, [[Бибинур Галиуллина]] (''[[1907 ел|1907]]-[[1984 ел|1984]]''), [[Газиз Гыйматов]] (''[[1910 ел|1910]]-[[1978 ел|1978]]''), Гомәр Камалов, Гыймади Хисамов һ.б. авыл театры тудыру эшендә башлап йөриләр. Соңыннан Фатих Нариманов, Габдулла Зәйнуллин, Мәрьям Рәхмәтуллина, Зөһрә Агишева, Хан Исмәгыйлов, [[Әзәл Яһүдин]] (''[[1908 ел|1908]]-[[1997 ел|1997]]'') труппага килеп кушыла. Театрның әзерләгән '''беренче спектакле''' — [[Кәрим Тинчурин]] белән [[Кави Нәҗми]]нең күмәк хуҗалык төзелешенә багышланган «''Булат бабай семьясы''» спектакле. Тамаша [[6 ноябрь|6]]-[[7 ноябрь]]дә [[Питрәч районы]] [[Шәле]] авылында күрсәтелә. Шул көннән башлап, бу бригада Академия театрының колхоз филиалы дип йөртелә. ==== Репертуар ==== * «Алты гашыйк» А. Арбузов (''[[Гали Ильясов (актер)|Гали Ильясов]] сәхнәләштергән'') * «Адашлар» Ильинский (''[[Гали Ильясов (актер)|Гали Ильясов]] сәхнәләштергән'') * «Ярату» Н. Сәлахов (''[[Гали Ильясов (актер)|Гали Ильясов]] сәхнәләштергән'') * «Хаҗи әфәнде өйләнә» [[Шәриф Камал]] (''[[Гали Ильясов (актер)|Гали Ильясов]] сәхнәләштергән'') * «Скапен хәйләләре» [[Жан-Батист Мольер]] (''[[Ширияздан Сарымсаков]] сәхнәләштергән'') * «Шәмсекамәр» [[Мөхәммәт Әблиев]] (''Г. Уральский, С. Булатов сәхнәләштергән'') == Балтач == [[1937 ел]]ны [[Гали Ильясов (актер)|Гали Ильясов]] кулга алына. Филиал труппасы җитәкчесез кала. [[1938 ел]]ның [[22 октябрь|22 октябрендә]] [[ТАССР]] ХКШ боерыгы белән колхоз филиалы мөстәкыйль '''6нчы санлы колхоз-совхоз театры''' дип атала һәм [[Балтач]]ка күчерелә. == Арча == [[1939 ел]]ның [[14 декабрь|14 декабрендә]], [[Балтач]]тан башка районнарга бару җайсыз дигән сылтау белән, театр филиалы [[Балтач]]тан [[Арча]]га күчерелә. Элекке тәмәке фабрикасы бинасын чистартып, шунда декорация эшләп, спектакль әзерлиләр.<br/> [[1938 ел]]да театр филиалы директоры һәм сәнгать җитәкчесе итеп [[Әсгать Мәҗитов]] билгеләнә. [[Казан театр укуханәсе|Казан театр техникумы]]н тәмамлаган [[Сәет Шәкүров]], [[Вера Минкина]], [[Зәйтүнә Хәлиуллина]] филиалда эшли башлый. == [[Бөек Ватан сугышы]] == Артистларның бер өлеше [[Бөек Ватан сугышы]]на алына. Г. Зәйнуллин, Г. Хисаметдинов, Фаикъ Камал (''[[Галиәсгар Камал|Г. Камал]] улы'') [[1943 ел]]да фронтта һәлак булла. З. Хәлиуллина сугышта зенитчы була. ==== Репертуарда ==== * «Кайту» [[Риза Ишморат]] * «Сөеклеләр» [[Шакир Мәҗитов]] * «Патриотлар семьясы» [[Гамир Насрый]] * «Серле казна» [[Таҗи Гыйззәт]] һ.б. кечерәк күләмле пьесалар == Буа == [[1942 ел]]да, [[Татарстан]]ның кара җирле районнарына хезмәт күрсәтү өчен, театр филиалы [[Буа]]га күчерелә<ref>{{Citation |title=Буа татар драма театры «Татар иле» мәгълүмати-ресурслы татар социаль челтәрендә |url=http://tatarile.org/maglumat/tt/%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99/%D0%B1%D1%83%D0%B0-%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80-%D0%B4%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0-%D1%82%D0%B5%D0%B0%D1%82%D1%80%D1%8B |access-date=2016-08-07 |archive-date=2016-03-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160306012451/http://tatarile.org/maglumat/tt/%D0%BC%D3%99%D0%BA%D0%B0%D0%BB%D3%99/%D0%B1%D1%83%D0%B0-%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80-%D0%B4%D1%80%D0%B0%D0%BC%D0%B0-%D1%82%D0%B5%D0%B0%D1%82%D1%80%D1%8B |dead-url=yes }}</ref>. Труппада барлыгы 9 кеше кала: Хан Исмәгыйлов, Газиз Гыйматов, Бибинур Галиуллина, С. Сәгыйтов, Мәрьям Рәхмәтуллина, Зәйнәп Камалова ([[Галиәсгар Камал|Г. Камалның]] сеңлесе), [[Вера Минкина]], Асия Әхмәтҗанова, Әсгать Мәҗитов. == Күчмә театр == [[1944 ел]]ның [[октябрь]] аенда [[Буа театры]] [[Казан]]га күчерелә. «Татар дәүләт республика күчмә театры» дип атала башлый. Даими бинасы булмау сәбәпле, театр [[Казан]]да гел күченеп йөри: баштарак элекке «Болгар» номерларының кухнясы бирелә, соңрак [[Нурулла мәчете]]нең келәте, [[Бауман урамы]]нда ике бүлмә, [[Казан кирмәне]]нең [[Спас манарасы (Казан)|Спас манарасы]]ндагы кысан келәт бүлмәсе.<br/> [[Бөек Ватан сугышы|Сугыш]] беткәч, фронтовик артистлар З. Хәлиуллина, З. Туишева, Т. Кичүбаев, М. Хәмзин, Ф. Юнысов, А. Әбдерәшитов, Г. Нигъмәтуллин һ.б. кайта. [[1944 ел]]да баянчы Тәүфыйк Йосыпов эшкә урнаша.<br/> [[1946 ел]]да [[Әсгать Мәҗитов]] вафатыннан соң, режиссер итеп [[Габдулла Йосыпов]] билгеләнә.<br/> [[1950 ел]]лар башыннан күчмә театр гастрольләргә чыга башлый: [[Урал]] шәһәрләре, [[Казакъстан]] далаларындагы чирәм җирләр бистәләре. Труппага Х. Хәмзин, Сәет Мөхәрләмов, [[Рокыя Кушловская]], Гариф Хөснуллин, Салих Әхмәров, [[Кәримә Нуруллина]], [[Касыйм Шамил]], Мәрьям Сульва (Кугушева), Мөнирә Шаһидуллина, [[Казан театр укуханәсе]]н тәмамлаган Гата Нуруллин, [[Люция Фарсина]], [[Фердинанд Фарсин]], [[Сания Исмәгыйлева]] кушыла.<br/> [[1960 ел|1960]]—[[1970]]елларда [[Казан театр укуханәсе]]н тәмамлап, [[Наил Шәйхетдинов]], Венера Хөснетдинова, [[Марсель Җаббаров]], [[Нуриәхмәт Сафин]], [[Ләлә Миңнуллина|Ләлә Гыйләҗева (Миңнуллина)]], [[Нуретдин Нәҗмиев]] килеп кушыла. [[Исламия Мәхмүтова]], [[Земфира Досаева]], [[Һаҗәр Шәкүрова]], [[Әнәс Галиуллин]], [[Роза Хәбибрахманова]] (''шофер итеп'') эшкә алына.<br/> [[1952 ел|1952]]-[[1975 ел|1975]] театр директоры [[Мөхәммәт Хәмзин]], [[1975 ел]]дан [[Сәет Шәкүров]].<br/> [[1956 ел|1956]]-[[1962 ел|1962]] театрның баш режиссеры [[Кәшифә Тумашева]], [[1962 ел]]дан [[Равил Тумашев]] (''[[Кәшифә Тумашева]]ның улы'').<br/> Төрле елларда режиссер булып [[Празат Исәнбәт|П. Исәнбәт]], [[1966 ел|1966]]-[[1970 ел|1970]] [[Линар Садриев|Л. Садриев]], [[Гали Хөсәенов|Г. Хөсәенов]], [[1974 ел|1974]]-[[1978 ел|1978]] [[Рәфкать Бикчәнтәев|Р. Бикчәнтәев]], [[1978 ел|1978]]-[[1985 ел|1985]] [[Фәрит Хәбибуллин|Ф. Хәбибуллин]], [[Рабит Батулла|Р. Батулла]], [[Дамир Сираҗиев|Д. Сираҗиев]] эшли. Егерме елга якын (''[[1984 ел|1984]]-[[2002 ел|2002]]'') театр директоры булып [[Роберт Әбелмәмбәто]]в эшли. ==== Репертуарда ==== * «Яшьләр алдатмыйлар» [[Мирхәйдәр Фәйзи]] * «Тормыш җыры» [[Мирсәй Әмир]] * «Күңел дәфтәре» [[Гамир Насрый]] * «Украина далаларында» А. Корнейчук * «Мәшәкатьле ай» Н. Задонский * «Көн дә-көн дә бәйрәм булмый» Н. Задонский * «Яшенле яңгыр» [[Александр Островский]] * «Бирнәсез кыз» Алексей Островский һ.б. == Тинчурин театры == {{Төп мәкалә|Тинчурин театры}} [[Файл:Тинчурин театры.jpg|180px|thumb|right|[[Тинчурин театры]] бинасы]] [[1988 ел]]дан стационар театр, [[Кәрим Тинчурин исемендәге Татар дәүләт драма һәм комедия театры]] исемен ала. Театрның хәзерге бинасы (''[[Максим Горький урамы (Казан)|М. Горький урамы]], 13'') [[1986 ел]]да, [[Камал театры]] үзе өчен төзелгән махсус бинага (''Татарстан урамы, 1'') күчкәч, бирелә<ref>[http://www.azatliq.org/a/2042856.html Тинчурин театры үз йортына кайтты]</ref>.<br/> [[ел|1988]]-[[1991 ел]]ларда баш режиссер [[Дамир Сираҗиев]], [[1993 ел]]дан баш режиссер – [[Рәшит Заһидуллин]] (''[[1964 ел|1964]]'').<br/> [[2002 ел]]дан театр директоры Фәнис Мөсәгыйтов (''[[1966 ел|1966]]''). == Чыганаклар == # Татарский энциклопедический словарь. Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0 == Әдәбият == # [[Ильтани Илялова|И. Илялова]]. Театр имени Тинчурина. Казан: ТКН, 2002. # [[Хәлил Мәхмүтов]]. Театр тарихы турында. «[[Мәйдан (журнал)|Мәйдан]]», 2007 ел, № 9. # Айгөл Әхмәтгалиева. Син - тормышның үзе. «[[Мәйдан (журнал)|Мәйдан]]», 2007 ел, № 9. # Күчмә театр турында сәхифә. «[[Сәхнә (журнал)|Сәхнә]]», 2003 ел, № 5. == Сылтамалар == * [http://tinchurinteatr.ru/ Тинчурин театры сайты] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} [[Төркем:Әлифба буенча театрлар]] [[Төркем:Татар театрлары]] [[Төркем:Тинчурин театры]] c4w9vwva35p0bgx95bxla0i00qpr142 0 181496 3529483 2129524 2022-08-18T21:48:32Z Frhdkazan 3171 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki <small>{{мәгънәләр|Кара йөзләр (төшенчә)}}</small> {{УК}} [[Файл:Кара_йөзләр.jpg|200px|thumb|right|«Кара йөзләр» спектакленнән күренеш]] '''«Кара йөзләр»''' — [[2013 ел|2013]]-[[2014 ел]]ларда [[Мәҗит Гафури]] исемендәге [[Башкорт дәүләт академия драма театры]]нда сәхнәләштерелгән һәм уйналган драма спектакле. Татар һәм башкорт әдәбияты классигы [[Мәҗит Гафури]]ның (''[[1880 ел|1880]]-[[1934 ел|1934]]'') [[Кара йөзләр (повесть)|«Кара йөзләр»]] повесте (''[[1927 ел|1927]]'') буенча куелган. [[Башкортстан Республикасы Башлыгы|Башкортстан башлыгы]] Гранты алган<ref>[http://www.bashinform.ru/news/736581-bashkirskiy-spektakl-chernolikie-vysoko-otsenen-na-festivale-nauruz-v-kazani/ Башинформ, 05.06.2015]</ref>. [[«Алтын битлек» премиясе|«Алтын битлек» РФ милли театр премиясе]] номинанты (''[[2016 ел|2016]], [[Мәскәү]]''). [[Төрки халыклар]]ның халыкара «Нәүрүз» театр фестивалендә катнашучы (''[[2015 ел|2015]], [[Казан]]'') <ref>[http://www.bashinform.ru/news/735886-bashkirskiy-teatr-vystupit-na-mezhdunarodnom-teatralnom-festivale-tyurskikh-narodov-nauruz-v-kazani/ Башинформ, 03.06.2015]</ref> [[Файл:Кара_йөзләр_1.jpg|200px|thumb|right|«Кара йөзләр» спектакленнән күренеш]] == Тарих == [[Файл:Кара_йөзләр_2.jpg|180px|thumb|right|<small>«Кара йөзләр» спектакленнән күренеш. ''Галимә'' — Гөлнара Казакбаева</small>]] [[Файл:Кара_йөзләр_3.jpg|180px|thumb|right|<small>«Кара йөзләр» спектакленнән күренеш. ''Закир'' — Артур Кәбиров</small>]] «Кара йөзләр» спектакле [[Гафури театры]]нда [[1930 ел]]лардан башлап уйнала, беренче премьерасы [[1938 ел]]ның [[5 май|5 маенда]] була. [[Мәҗит Гафури]]ның «Кара йөзләр» повестен [[Гайнан Әмири]] (''[[1911 ел|1911]]-[[1982 ел|1982]]'') сәхнә әсәре итә. Яңа ориганаль премьерасы [[2014 ел]]ның [[4 октябрь|4 октябрендә]] [[Гафури театры]] сәхнәсендә уйнала. Бүген дә [[Гафури театры|театр]] репертуарында бар. * [[Мәҗит Гафури]]ның «Кара йөзләр» повесте буенча [[Шәүрә Гыйльманова]] һәм [[Айрат Әбүшахманов]] сәхнәләштергән. * Спектакльнең режиссеры [[Айрат Әбүшахманов]]. * Рәссамы Альберт Нестеров, [[«Алтын битлек» премиясе]] (''[[2016|2016]]'') лауреаты. * Композитор Илшат Яхин. * Биюләр [[Ринат Әбүшахманов]], Чулпан Әскарова. * Ут куючы режиссер Илшат Сәяхов. * Халык гореф-гадәтләре һәм [[йола]]лары буенча киңәшче Асия Гайнуллина (''[[Сибай]]''). * Хормейстер Алсу Хәсбиуллина. {{цитата|автор=[[Рифат Сверигин]]|Галимә кичергән фаҗиганең бөтен тирәнлеген күрсәтү өчен, автор антитеза һәм контраст алымнарын оста куллана<ref>[http://tatarile.org/maglumat/ru/%D1%88%D3%99%D1%85%D0%B5%D1%81/%D0%B3%D0%B0%D1%84%D1%83%D1%80%D0%B8-%D0%B3%D0%B0%D1%84%D1%83%D1%80%D0%BE%D0%B2-%D0%BC%D3%99%D2%97%D0%B8%D1%82-%D0%B3%D0%B0%D0%B1%D0%B4%D0%B5%D0%BB%D0%BC%D3%99%D2%97%D0%B8%D1%82-%D0%BD%D1%83%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8-%D1%83%D0%BB%D1%8B «Татар иле» мәгълүмати-ресурслы татар социаль челтәрендә]</ref>}} {{цитата|автор=|Режиссер ап-ачык итеп шәхеснең иреген, аның кагылгысызлыгын яклавын, һәртөрле культка (дини, иҗтимагый, шәхес культына) каршы булуын күрсәтте<ref>[http://www.goldenmask.ru/spect.php?id=1274&year=22&cat=1&nom=-5 «Start-std» блогы]</ref>}} == Рольләрдә == * ''Галимә'' — Гөлнара Казакбаева (Римма Сәлмәнова) * ''Закир'' — Артур Кәбиров * ''Гали'' — Лилия Галина * ''Фәхри'' — Әхәт Хөсәенов * ''Хәмидә'' — [[Илсөяр Газетдинова]] ([[Нурия Ирсаева]]) * ''Бәдәр'' — Гөлнара Әмирова * ''Гыймади'' — Ирек Булатов * ''Гыйльми'' — Тәнзилә Хисамова * ''Ахун хәзрәт'' — [[Хөрмәтулла Үтәшев]] * ''Казый'' — Рәвис Сәгыйтов * ''Нәгыйм хәлфә'' — Юнир Коланбаев * ''Гайфулла'' — Ринат Баймурзин == Үзенчәлеге == Тамашачылар сәхнәдә утыра. Тамаша авансценада һәм өлешчә тамаша залында бара. == [[«Алтын битлек» премиясе|«Алтын битлек»]] номинанты == [[Файл:Zolotaya maska v rame left icon use.jpg|80px|thumb|right|<small>[[«Алтын битлек» премиясе]]</small>]] [[2016 ел]]да 4 номинациядә [[«Алтын битлек» премиясе|«Алтын битлек» РФ мили театр премиясе]] номинанты була: * «''Иң яхшы драма спектакле (кече форма)''» * «''Иң яхшы режиссер эше''» ([[Айрат Әбүшахманов]]) * «''Иң яхшы рәссам эше''» (Альберт Нестеров) * «'''''Иң яхшы киемнәр буенча рәссам эше'''''» ([[Альберт Нестеров]]) — [[2016 ел]]гы [[«Алтын битлек» премиясе]] лауреаты. * «''Иң яхшы хатын-кыз роле''» (Гөлнара Кунакбаева) == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == * [http://bash.bashdram.ru/performances/%d2%a1ara-j%d3%a9%d2%99%d2%99%d3%99r-4.html Гафури театры сайтында «Кара йөзләр» спектакле турында сәхифә] * [http://www.goldenmask.ru/spect.php?id=1274&year=22&cat=1&nom=-5 «Алтын битлек» премиясе сайтында «Кара йөзләр» спектакле турында сәхифә] {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Гафури театры спектакльләре]] [[Төркем:Мәҗит Гафури]] [[Төркем:«Алтын битлек» премиясе номинантлары]] lldusk27dolvw3yntp2zzxuxf0bg3uo 0 183401 3529535 3501578 2022-08-18T23:38:27Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Әлифба буенча театрлар]] [[Төркем:Татар театрлары]] wikitext text/x-wiki {{Театр |Исем = Ташкент татар театры |Нигезләнгән = [[1919]], [[1936]], [[1947]] |Ябылган =[[1949]] |Статус = эшләми |Урнашу = [[Ташкент]] |Сайт = }} '''Ташкент татар театры''', Төркестан крае татар театры (''[[1919 ел|1919]]-[[1925 ел|1925]]''), Ташкент татар дәүләт драма театры (''[[1936 ел|1936]]-[[1941 ел|1941]]''), Ташкент өлкәсе татар музыкаль драма театры (''[[ел|1947]]-[[1949 ел|1949]]'') — [[Төркистан|Төркестан крае]] ([[Үзбәкстан|Үзбәкстан ССР]]) башкаласы [[Ташкент]]та инкыйлабтан соң төрле исемнәр астында эшләп килгән татар һөнәри драма театры. == Тарих == [[Ташкент]]та һөнәри актер Мостафа Мансуров җитәкчелегендәге һәвәскәрләр труппасы дәрәҗәсендә татарча театр ясау омтылышы [[1904 ел]]да башлануы мәгълүм. Спектакльләр төрле оешмалар, укучылар, сугыш яралыларына ярдәм итү комитеты файдасына дип куела. [[Урта Азия]]гә [[1911 ел]]да [[Ильяс Кудашев-Ашказарский]] төркеме килә. [[1912]]-[[1913 ел]]ларда [[Габдулла Кариев]]ның «[[Сәйяр]]» төркеме [[Галиәсгар Камал|Г. Камал]] пьесаларын (''«[[Банкрот (спектакль)|Банкрот]]» һ. б.'') күрсәтә. [[1912 ел]]да [[Төркистан]]ның күп кенә шәһәрләрендә [[Касыйм Шамил]] җитәкләгән «[[«Нур» театры|Нур]]» төркеме чыгышлары зур уңыш белән бара [[Татар теле]]ндә барган тамашаларга [[үзбәк]] интеллигенциясе дә бик теләп йөри. Татар иҗат төркемнәре белән бер үк вакытта, [[Ташкәнт]]ка [[азәрбайҗан]] труппалары да еш килә. Телләрнең якынлыгы үзбәк театрына татар һәм азәрбайҗан театрлары кабул иткән [[аурупа]]ча театр уйнау алымнарын үзләштерергә ярдәм итә<ref>[http://tatar-congress.org/ru/yanalyklar/teatr-i-zhizn-zaynab-sadrievoy-k-100-letiyu-velikoy-aktrisy/ Марат Сафаров. Театр и жизнь Зайнаб Садриевой – к 100-летию великой актрисы. «Татарский мир»]</ref>. [[1915 ел]]да актерлар булып [[Зәки Баязитский]], Мостафа Мансуров, Чүлмәк Габдрахман, Исмәгыйль Арсаев, Вәли Шәфигуллин, Биктимирова эшли. [[1915 ел]]да татар труппасы җитәкчесе Мостафа Мансуров кулга алынгач, һәвәскәрләр түгәрәге тарала. [[1918 ел]]ның [[февраль|февралендә]] «Туран» мәдәни-агарту җәмгыяте каршында татар-үзбәк театр труппасы төзелә. Шуның нигезендә [[1919 ел]]да [[Төркистан|Төркестан крае]] Татар край театры оештырыла. == Төркестан крае татар театры == [[1919 ел]]да «Яшә, Зөбәйдә, яшим» мин спектакле белән [[Ташкент]]та Төркестан крае татар театры ачыла. Режиссеры – Ф. Бакиров. [[1922 ел]]да бераз вакыт театр белән [[Кәрим Тинчурин]] җитәкчелек итә. Труппада [[Нури Сакаев]], [[Нәгыймә Таҗдарова]], [[Фатыйма Камалова]], [[Фатыйма Ильская]], [[Сәет Булатов]] иҗади чыныгу уза. Репертуар Октябрь инкыйлабына кадәр иҗат иткән драматурглар (''[[Галиәсгар Камал]], [[Сәгыйть Рәмиев]], [[Мирхәйдәр Фәйзи]], Я. Вәли, [[Гафур Коләхмәтов]], [[Фәтхи Бурнаш]] һ.б.'') әсәрләреннән төзелгән була. [[1920 ел]]лар уртасында, күпчелек артистларның [[Казан]]га күчеп китүе сәбәпле, Край татар театры ябыла. == Ташкент татар дәүләт драма театры == [[1936 ел]]да, [[Үзбәкстан|Үзбәкстан ССР]] хөкүмәте карары белән, [[Ташкент]]та Татар дәүләт драма театры оештырыла. Баш режиссерлар булып, төрле елларда [[Исхак Илялов]], [[Әсгать Мәҗит]], [[Шакир Шамильский]], Нияз Мамин һ. б. эшли. Театрда актерлар булып Р. Кәтиева, Р. Урманцева, Н. Әбүзәрова, [[Һидаят Солтанов]], Н. Аитова һ.б., рәссам булып Солтан Бурундуков эшли. Репертуарда [[Кәрим Тинчурин]], [[Таҗи Гыйззәт]], [[Галиәсгар Камал]], [[Мирхәйдәр Фәйзи]], [[Мөхәммәт Әблиев]], [[Фатих Хөсни]] һ.б. драматургларның әсәрләре урын ала. [[Бөек Ватан сугышы]] елларында театр эшчәнлеген туктата. == Ташкент өлкәсе татар музыкаль драма театры == [[1947 ел]]дан театр Ташкент өлкәсе татар музыкаль драма театры исеме астында эшчәнлеген яңарта. Театрның үз бинасы булмау, хуҗалык һәм җитәкчелек мәсьәләләренең озак вакытлар чишелмәве, театрга яңа көчләрнең килмәве сәбәпле, [[1949 ел]]да театр эшчәнлеген туктата. [[1988 ел]]да [[Ташкент]]та һәвәскәр театр төркеме дәрәҗәсендәге Татар драма сәнгате студиясе (''җитәкчесе Римма Кәтиева'') оеша. == Чыганаклар == # Татарский энциклопедический словарь. Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0 == Әдәбият == # [[Ильтани Илялова|И. Илялова]]. Г. Камал театры артистлары. [[Казан]]: [[Татарстан китап нәшрияты|ТКН]], 1996. ISBN 5-298-00708-2 # Татар театры (1906-1926). Казан: Мәгариф, 2003. ISBN 5-7761-1316-4 == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} {{Татар театрлары}} [[Төркем:Әлифба буенча театрлар]] [[Төркем:Татар театрлары]] [[Төркем:Ташкент театрлары]] [[Төркем:1919 елда нигезләнгән театрлар]] dqmy1zvpjkzjd3parf1xyasde6rqfi4 0 183441 3529533 3199157 2022-08-18T23:36:31Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Әлифба буенча театрлар]] [[Төркем:Татар театрлары]] wikitext text/x-wiki {{Театр |Исем = Петропавел татар театры |Нигезләнгән = [[1919]] |Ябылган =[[1938]] |Статус = эшләми |Урнашу = [[Петропавел]] |Сайт = }} '''Петропавел татар театры''', Төньяк Казакъстан татар театры — [[1910 ел|1910]]-[[1938 ел]]ларда [[Петропавел]] (Кызылъяр, {{lang-kz|Qyzyljar}}) шәһәрендә эшләп килгән татар драма театры. == Тарих == [[Акмола өлкәсе (Русия империясе)|Акмола губернасында]] иң беренче булып, театр эшләре [[Атбасар]] шәһәрендә һәм өязендә башлана. Атбасарның татар эшчеләре [[1905 ел]]да аң-белем тарату, театр эшләрен башлап җибәрү өчен абыйлы-энеле Кәрим һәм Хәмит Сутюшевлар, [[Сабир Шәрипов]], Усман Әптерәшитов җитәкчелегендә түгәрәк төзиләр. [[1909 ел]]да сәхнәгә кую өчен «Беренче театр» һәм «Хат болгатты» пьесалары әзерләнә. Рөхсәт алу артыннан йөрүләр берничә айга сузылу сәбәпле, спектакль [[1910 ел]]ның [[30 гыйнвар]]ында гына уйнала. Тамашадан кергән [[керем]] мәктәптә укучы ярлы татар балалары өчен бирелә. Атбасарда атна саен спектакльләр куела башлый. [[1910 ел]]да «[[Сәйяр]]» труппасы [[Петропавел]]да 3 тапкыр спектакль куеп китә. [[1911 ел]]да [[Мөхтәр Мутин]], [[Фәттах Латыйпов]], [[Камил Мотыйгый]] спектакль-концертлар белән килә. [[1912 ел]]ның [[14 февраль|14 февралендә]] Петропавел яшьләре «Казанга сәяхәт», «Алдадык һәм алдандык» пьесаларын куялар. Пьесаларны [[татар теле|татарчадан]] [[урыс теле|урысчага]] тәрҗемә итеп, [[Тум]] губернаторына җибәрергә кирәк булу сәбәпле, рөхсәт алу ике айга сузыла, чыгымлы була. Татар байларыннан Туминов, Моратов, Дәүләткилдиевлар, муллалар театр куярга рөхсәт биргән өчен полицмейстер өстеннән губернаторга хәбәр итәләр. Спектакль куярга рөхсәт булмагач, татар яшьләре урысча спектакльдән соң татарча концерт бүлеге куярга рөхсәт сорыйлар. Татар җырларын урысчага тәрҗемә итеп биргәннән соң гына, рөхсәт алына. [[1914 ел]]ның [[гыйнвар]]ында [[Мәхмүт Бөдәйли]] оештырган концертка рөхсәт бирелми. Соңрак, Петропавелда адвокат [[Закир Ишмөхәммәдов]] ярдәме белән, [[Халыкара Кызыл Хач комитеты|Кызыл хач]] һәм яралы солдатлар файдасына уйнау өчен генә дип, «Өч хатын белән тормыш» спектакленә рөхсәт алына. == Инкыйлабтан соң == [[1917 ел]]ның [[август]]ында Петропавелда РСДРП (б) комитеты янында татар эшчеләренең «Мөселман эшче демократиясенең музыка-драма җәмгыяте» («Демократ») төзелеп, эшли башлый. «Төрек-татар мәгариф вә мәдәният дәрнәге» исемендәге түгәрәк («Дәрнәк») тә эшли. Шәһәр [[ак чехлар]] һәм [[Александр Колчак|Колчак]] гаскәре кул астында калгач, «Демократ» идән астында эшләүгә күчә. «Дәрнәк» түгәрәге Колчак армиясенең аң-белем тарату бүлеге контроле астында спектакльләр куя. [[1919 ел]] башында Петропавелга килгән [[Габдулла Кариев]], [[Шакир Шамильский]] (Вахитов) «Демократ» һәм «Дәрнәк»не кушылырга димлиләр. «Демократ» артистлары, Кариевка хөрмәт йөзенән, берничә спектакльдә уйнарга риза булалар. [[1919 ел]]ның [[октябрь|октябрендә]] шәһәргә [[Кызыл гаскәр]] кергәч, театр эшләре алга китә. Байларның, кызыллардан качырып, Меновой дворга яшергән сандык-сандык малларыннан 8-9 сандык кыйбатлы киемнәре шәһәр театрына алына. Һәвәскәрләр кызыл гаскәриләр өчен спектакльне күп вакыт бушлай куялар. Түбән каланың 2нче мәктәбе янында балалар труппасы төзелә. [[1920 ел]]ның башында [[Себер]]дә байлык ягыннан беренче саналган Кәрим Сутюшев исемендәге Татар эшчеләре клубы каршында уйнап килгән һәвәскәрләр труппасын 5нче армия фронт бригадасы вәкиле [[Зәки Баязитский]] (Вәлиев) 15 кешелек һөнәри труппага әйләндерә, шулай итеп Петропавел татар театрына нигез салына<ref>[http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%9A%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%85%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%BD Казакъстан «Милләттәшләр» сайтында]{{ref-ru}}</ref>. Татар театры элекке Сәүдәгәрләр клубы бинасында урнаша <ref>{{Citation |title=История Петропавловска. Татарская слобода |url=http://nasmnogo.net/index.php/topic/16304-%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D0%BF%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D1%80%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B/ |access-date=2016-10-07 |archive-date=2016-10-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161007155228/http://nasmnogo.net/index.php/topic/16304-%D0%B8%D1%81%D1%82%D0%BE%D1%80%D0%B8%D1%8F-%D0%BF%D0%B5%D1%82%D1%80%D0%BE%D0%BF%D0%B0%D0%B2%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D1%81%D0%BA%D0%B0-%D0%BC%D0%B8%D0%BA%D1%80%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B9%D0%BE%D0%BD%D1%8B/ |dead-url=yes }}</ref>. [[1921 ел]]ның [[февраль|февралендә]] Акмулла губернасында кулаклар кузгалышы вакытында театр эшен туктата. Кузгалыш басылгач, Сәет Сәгъдиев җитәкчелегендәге күчмә труппа Атбасар, Күкчәтау, Акмуллада 25 спектакль куеп кайта. Зәки Баязитский шәһәргә икенче кат килгәч, театр труппасын яңадан төзи. [[Ырынбур]]дан [[Барый Тарханов]], [[Троицк татар театры|Троицкидан]] [[Камал II]] (Габдрахман Камалетдинов), [[Уфа]]дан [[Нури Сакаев|Нуретдин Сакаев]] һәм Маһисәрвәр Сакаева килеп, труппага кушыла. [[1923 ел]]да Петропавелда Үзәк эшчеләр клубы яңабаштан төзелә, Татар-казакъ клубы аңа килеп кушыла. Петропавелда татар сәхнәсендә хезмәт иткән артистлардан Кәрим Сутюшев белән Гариф Идрисов чехлар тарафыннан [[1918 ел]]да үтерелә, Хәким Моназаров белән Базар Байгачны кулаклар кузгалышы вакытында атып үтерәләр, Галим Мөстәкыймов чахоткадан [[1925 ел]]да үлә. Репертуарда: «[[Галиябану (спиктәкел)|Галиябану]]» [[Мирхәйдәр Фәйзи]], «Ил», «Булат бабай», «Хан кызы» ([[Кәрим Тинчурин]]), «Таһир-Зөһрә» ([[Фәтхи Бурнаш]]), «Мәкер һәм мәхәббәт» (Ф. Шиллер), «Һинд кызы» (А. Тархан)<ref>{{Citation |title=Татары на Севере Казахстана:прошлое и настоящее |url=http://polis.mypiter.kz/blog/istoria_goroda/1097.html |access-date=2016-10-07 |archive-date=2017-06-24 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170624131222/http://polis.mypiter.kz/blog/istoria_goroda/1097.html |dead-url=yes }}</ref>. Петропавел шәһәрендә татар драма театры ярымһәвәскәр хәлендә [[1938 ел]]га кадәр эшләп килә. Совет хакимияте тарафыннан ябыла. == Чыганаклар == # Татарский энциклопедический словарь. Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0 == Әдәбият == # [[Ильтани Илялова|И. Илялова]]. Г. Камал театры артистлары. [[Казан]]: [[Татарстан китап нәшрияты|ТКН]], 1996. ISBN 5-298-00708-2 # Татар театры (1906-1926). Казан: Мәгариф, 2003. ISBN 5-7761-1316-4 # Татары на Севере Казахстана (история и современность). Петропавловск, 2004. == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> {{Татар театрлары}} [[Төркем:Әлифба буенча театрлар]] [[Төркем:Татар театрлары]] [[Төркем:Казакъстан театрлары]] [[Төркем:1919 елда нигезләнгән театрлар]] ok1swo451e0g5pdxfqvbxuatg93om9s 0 183611 3529529 3062448 2022-08-18T23:34:27Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ wikitext text/x-wiki {{Театр |Исем = Мамадыш татар театры |Нигезләнгән = [[1919]] |Ябылган =[[1949]] |Статус = эшләми |Урнашу = [[Мамадыш]] |Сайт = }} '''Мамадыш театры''', Мамадыш татар театры — [[1919 ел|1919]]-[[1949 ел]]ларда [[Казан губернасы]] (''[[1920 ел]]дан'' [[Татарстан АССР]]) [[Мамадыш]] шәһәрендә эшләп килгән татар театры. [[1917 ел|1917]]-[[1919 ел]]ларда һәвәскәрләр түгәрәге, [[1919 ел]]дан рәсми һөнәри труппа, [[1934 ел|1934]]-[[1949 ел]]ларда колхоз-совхоз театры. == Тарих == [[Октябрь инкыйлабы]]на кадәр [[Мамадыш]]та [[татар теле|татарча]] театр куярга мөмкин булмый. Шәһәрнең рус мәктәбендә укучы татар егетләре татарча спектакль куярга омтылып карыйлар, ләкин шәһәр башлыкларыннан рөхсәт ала алмыйлар. * [[1917 ел]]ның [[апрель]] аенда [[Мөхәммәтхан Фазлуллин]] җитәкчелегендә шәһәр яшьләре театр куярга хәзерләнәләр. Шәһәрдә купкан шау-шу һәм коткыга карамыйча, [[1 май]] көнне Мамадышта беренче мәртәбә татарча спектакль уйнала. * [[1917 ел]]ның [[җәй|җәендә]] Мамадышта ачылган укытучылар хәзерләү курсларында укучылар татарча спектакль-концертлар оештыралар. Шәһәр читендәрәк зур гына йорт алынып, анда сәхнә оештырыла, сәхнә өчен кирәк-яраклар җитештерелә. Театр кую эшендә яңарак оешкан укытучылар һөнәри берлеге зур ярдәм күрсәтә. * [[1918 ел]]ның [[җәй|җәендә]] яңадан укытучылар хәзерләү курслары ачыла. Курсларда укучылар татар театры эшен янәдән җанландырып җибәрә. Кыллы оркестр оеша. * [[1919 ел]]да сәхнә шәһәр читеннән шәһәр уртасындагы яхшы йортка күчерелә. Сәхнә өчен кирәк әйберләр баетыла. [[1919 ел]]да [[Мамадыш]]та нәфис сәнгать эшчеләре берлеге төзелә. Сәхнәдә уйнаучы 15 кеше берлеккә әгъза итеп алына. Рәсми рәвештә '''Мамадыш татар театры труппасы''' төзелә. Уйнаучы артистларга, дәрәҗәләренә карап, айлык хезмәт хаклары билгеләнә. Труппа атна саен яңа, катлаулырак спектакльләр куя башлый. Репертуарда: «Эшчеләр бистәсе», «Беренче таң», «Кызыл һәм кара», «Канлы көннәрдә», «Саран Хәмид», «Яшь йөрәкләр», «[[Галиябану (спиктәкел)|Галиябану]]», «Ирексездән табиб», «[[Аршин мал алан]]», «Юлбасар Галим», «Язмыш» спектакльләре. Шәһәр халкы театрга ияләшә, яратып йөри. == «Сабанчы» театры == [[1920 ел]]да [[Мамадыш кантоны]] мәгариф бүлеге янында беренче күчмә '''«Сабанчы» театры''' төзелә. Труппаның җитәкчесе — һөнәри артист [[Касыйм Шамил]] (''[[1892 ел|1892]]-[[1981 ел|1981]]''), режиссер — Мортазин. Труппа артистлары – күпчелек һәвәскәрләр. Театр күчмә сәхнә белән авылларда йөри. Ике тапкыр волостьларга чыгып, 20 авылда спектакль куеп кайта. Репертуарда (''суфлерсыз уйнала торган'') — «[[Галиябану (спиктәкел)|Галиябану]]», «Яшь йөрәкләр», «Ачлык кушты» спектакльләре. Сәхнә авыл урамына, ачык һавада корылганлыктан, уенны бөтен авыл халкы карый. «[[Галиябану (спиктәкел)|Галиябану]]»дагы су буе, «Яшь йөрәкләр»дәге гармун белән йөрү күренешендә тамашачы үзе дә уенга катнаша. [[1921 ел]]да [[1921 елгы ачлык|ачлык]] башлангач, «Сабанчы» театры тарала. [[1923 ел]]да Мамадышта татар театры эше яңадан җанлана. [[1921 елгы ачлык|Ачлык]] вакытында читкә киткән артистлар кайта башлый. Режиссер Моратов кайтып, яңадан үзенең эшенә тотына. Бик еш булмаса да, яңа спектакльләр куела. [[1925 ел]]ның [[җәй|җәендә]] яңадан «Сабанчы» исемендә күчмә агиттеатр төзелә. [[21 май]]дан театр татар авылларына йөри башлый. Репертуарда: «Кооперация – файдалы организация», «Искедән - яңага», «[[Галиябану (спиктәкел)|Галиябану]]», «Ат карагы», агиткичәләр. Спектакль һәм кичәләр клубы булмаган авылларда әвендә (''амбар, ындыр табагы'') ясалып, керү хакы 5 тиеннән 25 тиенгә хәтле була. «Сабанчы» барлыгы 30 спектакль һәм кичә үткәрә. Театрның матди ягы нык булмаганлыктан, артистлар авыллар арасын күп вакыт җәяү үтәләр. == Колхоз-совхоз театры == [[1930 ел]]лар башыннан, [[СССР|ССРБ]]да «''авыл халкына хезмәт күрсәтү өчен''», '''[[Беренче районара колхоз-совхоз театры|колхоз-совхоз театрлары]]''' дип аталган театрлар оештырыла башлый. [[1934 ел]]ның [[15 март]]ында РСФСР мәгариф халык комиссариаты «''Колхоз-совхоз театрлары челтәрен җәелдерү турында''» карар кабул итә<ref>[http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%9C%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%88%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%85%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D0%BE-%D1%81%D0%BE%D0%B2%D1%85%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%82%D0%B5%D0%B0%D1%82%D1%80 «Милләттәшләр» сайтында]</ref>. [[Татарстан АССР]]да [[Арча районы|Арча]], [[Аксубай районы|Аксубай]], [[Балтач районы (Татарстан)|Балтач]], [[Буа районы|Буа]], [[Мамадыш районы|Мамадыш]], [[Минзәлә районы|Минзәлә]], [[Чистай районы|Чистай]], [[Чүпрәле районы|Чүпрәле]], [[Баулы районы|Баулы]], [[Биләр районы|Биләр]], [[Сарман районы|Сарман]], [[Чаллы районы|Чаллы]], [[Мөслим районы|Мөслим]], [[Әгерҗе районы|Әгерҗе]] районнарында татар колхоз-совхоз театрлары оештырыла. [[1940 ел]]да [[ТАССР]]да 4 колхоз-совхоз театры, 7 район (''күчмә'') театры эшли. [[1930 ел]]лар башында Мамадыш театры иң танылган район театр коллективларының берсенә әйләнә. Театрда [[Сәет Шәкүров|С. Шәкүров]], [[Вәкил Закиров|В. Закиров]], [[Зәкия Туишева|З. Туишева]], М. Шәйхетдинова, [[Гөлчәһрә Байкина|Г. Байкина]], Б. Шакирова, [[Әгъзам Галиуллин|Ә. Галиуллин]], [[Рәисә Гобәйдуллина|Р. Гобәйдуллина]] эшли. [[Бөек Ватан сугышы]] елларында һәм сугыштан соң әлеге барлык театрлар ([[Республика татар күчмә театры|Республика күчмә театры]], [[Минзәлә театры]] һәм [[1944 ел]]да оештырылган [[Әлмәт театры]]ннан башкалары) «''үз бурычларын үтәделәр''» дип ябылалар. [[1949 ел]]да Мамадыш театры да ябыла. Күпчелек актерлар [[Әлмәт татар драма театры]]на эшкә күчәләр. == Халык театры == [[Мамадыш]]та '''халык театры''' эшли (''җитәкчесе'' Марат Баязитов, ''[[ТР атказанган мәдәният хезмәткәре]]'')<ref>[http://www.tatfolk.ru/test/index.php?content=podr_pasport3&id=2296 Традицион мәдәниятне үстерү республика үзәге сайтында]</ref><ref>[http://mamadysh-rt.ru/rss/item/17984-zapoesh-zachitaesh-zagovorish-mamadyshskij-narodnyj-teatr-demonstriruet-chudesa-rezhissury «Нократ» (Вятка) сайтында]</ref>. Репертуарда: [[Аманулла]] — «Әлепле әртисләре», [[Фәүзия Бәйрәмова|Ф. Бәйрәмова]] — «Безне онытмагыз», [[Хәбир Ибраһим|Х. Ибраһим]] — «Аулак өй», «Җырлап керәбез – җырлап чыгабыз», «Килен килде», [[Роберт Батуллин|Р. Батулла]] — «Әни килде», [[Кәрим Тинчурин|К. Тинчурин]] — «Мәзәкчән ашчы», [[Туфан Миңнуллин|Т. Миннуллин]] «Читлек»; «Атылган йолдыз». == Мамадыш муниципаль татар драма театры == Эшләп килүче Мамадыш халык театры нигезендә '''муниципаль драма театры''' оештыру турында сөйләшүләр башланган. Әлеге театр оешканчы, коллективта репертуар һәм кадрлар мәсьәләләре хәл ителергә тиеш<ref>''Рузилә Мөхәммәтова''. [https://intertat.tatar/news/culture/01-07-2021/yash-sen-mamadyshny-teatral-ambitsiyal-re-5827531 Яшәсен Мамадышның театраль амбицияләре!] [[Интертат]], 1.07.2021</ref>. == Чыганаклар == # Татарский энциклопедический словарь. Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0 == Әдәбият == # [[Ильтани Илялова|И. Илялова]]. Г. Камал театры артистлары. [[Казан]]: [[Татарстан китап нәшрияты|ТКН]], 1996. ISBN 5-298-00708-2 # Татар театры (1906-1926). Казан: Мәгариф, 2003. ISBN 5-7761-1316-4 == Сылтамалар == * [http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%9C%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%88%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%85%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D0%BE-%D1%81%D0%BE%D0%B2%D1%85%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%82%D0%B5%D0%B0%D1%82%D1%80 Мамадыш театры турында «Милләттәшләр» сайтында] == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> [[Төркем:Татар театрлары]] [[Төркем:1919 елда нигезләнгән театрлар]] [[Төркем:1949 елда ябылган театрлар]] [[Төркем:Мамадыш]] [[Төркем:Халык театрлары]] rvy0o3lbu281d84yl6lz76zg36ntz70 3529532 3529529 2022-08-18T23:36:11Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Әлифба буенча театрлар]] [[Төркем:Татар театрлары]] wikitext text/x-wiki {{Театр |Исем = Мамадыш татар театры |Нигезләнгән = [[1919]] |Ябылган =[[1949]] |Статус = эшләми |Урнашу = [[Мамадыш]] |Сайт = }} '''Мамадыш театры''', Мамадыш татар театры — [[1919 ел|1919]]-[[1949 ел]]ларда [[Казан губернасы]] (''[[1920 ел]]дан'' [[Татарстан АССР]]) [[Мамадыш]] шәһәрендә эшләп килгән татар театры. [[1917 ел|1917]]-[[1919 ел]]ларда һәвәскәрләр түгәрәге, [[1919 ел]]дан рәсми һөнәри труппа, [[1934 ел|1934]]-[[1949 ел]]ларда колхоз-совхоз театры. == Тарих == [[Октябрь инкыйлабы]]на кадәр [[Мамадыш]]та [[татар теле|татарча]] театр куярга мөмкин булмый. Шәһәрнең рус мәктәбендә укучы татар егетләре татарча спектакль куярга омтылып карыйлар, ләкин шәһәр башлыкларыннан рөхсәт ала алмыйлар. * [[1917 ел]]ның [[апрель]] аенда [[Мөхәммәтхан Фазлуллин]] җитәкчелегендә шәһәр яшьләре театр куярга хәзерләнәләр. Шәһәрдә купкан шау-шу һәм коткыга карамыйча, [[1 май]] көнне Мамадышта беренче мәртәбә татарча спектакль уйнала. * [[1917 ел]]ның [[җәй|җәендә]] Мамадышта ачылган укытучылар хәзерләү курсларында укучылар татарча спектакль-концертлар оештыралар. Шәһәр читендәрәк зур гына йорт алынып, анда сәхнә оештырыла, сәхнә өчен кирәк-яраклар җитештерелә. Театр кую эшендә яңарак оешкан укытучылар һөнәри берлеге зур ярдәм күрсәтә. * [[1918 ел]]ның [[җәй|җәендә]] яңадан укытучылар хәзерләү курслары ачыла. Курсларда укучылар татар театры эшен янәдән җанландырып җибәрә. Кыллы оркестр оеша. * [[1919 ел]]да сәхнә шәһәр читеннән шәһәр уртасындагы яхшы йортка күчерелә. Сәхнә өчен кирәк әйберләр баетыла. [[1919 ел]]да [[Мамадыш]]та нәфис сәнгать эшчеләре берлеге төзелә. Сәхнәдә уйнаучы 15 кеше берлеккә әгъза итеп алына. Рәсми рәвештә '''Мамадыш татар театры труппасы''' төзелә. Уйнаучы артистларга, дәрәҗәләренә карап, айлык хезмәт хаклары билгеләнә. Труппа атна саен яңа, катлаулырак спектакльләр куя башлый. Репертуарда: «Эшчеләр бистәсе», «Беренче таң», «Кызыл һәм кара», «Канлы көннәрдә», «Саран Хәмид», «Яшь йөрәкләр», «[[Галиябану (спиктәкел)|Галиябану]]», «Ирексездән табиб», «[[Аршин мал алан]]», «Юлбасар Галим», «Язмыш» спектакльләре. Шәһәр халкы театрга ияләшә, яратып йөри. == «Сабанчы» театры == [[1920 ел]]да [[Мамадыш кантоны]] мәгариф бүлеге янында беренче күчмә '''«Сабанчы» театры''' төзелә. Труппаның җитәкчесе — һөнәри артист [[Касыйм Шамил]] (''[[1892 ел|1892]]-[[1981 ел|1981]]''), режиссер — Мортазин. Труппа артистлары – күпчелек һәвәскәрләр. Театр күчмә сәхнә белән авылларда йөри. Ике тапкыр волостьларга чыгып, 20 авылда спектакль куеп кайта. Репертуарда (''суфлерсыз уйнала торган'') — «[[Галиябану (спиктәкел)|Галиябану]]», «Яшь йөрәкләр», «Ачлык кушты» спектакльләре. Сәхнә авыл урамына, ачык һавада корылганлыктан, уенны бөтен авыл халкы карый. «[[Галиябану (спиктәкел)|Галиябану]]»дагы су буе, «Яшь йөрәкләр»дәге гармун белән йөрү күренешендә тамашачы үзе дә уенга катнаша. [[1921 ел]]да [[1921 елгы ачлык|ачлык]] башлангач, «Сабанчы» театры тарала. [[1923 ел]]да Мамадышта татар театры эше яңадан җанлана. [[1921 елгы ачлык|Ачлык]] вакытында читкә киткән артистлар кайта башлый. Режиссер Моратов кайтып, яңадан үзенең эшенә тотына. Бик еш булмаса да, яңа спектакльләр куела. [[1925 ел]]ның [[җәй|җәендә]] яңадан «Сабанчы» исемендә күчмә агиттеатр төзелә. [[21 май]]дан театр татар авылларына йөри башлый. Репертуарда: «Кооперация – файдалы организация», «Искедән - яңага», «[[Галиябану (спиктәкел)|Галиябану]]», «Ат карагы», агиткичәләр. Спектакль һәм кичәләр клубы булмаган авылларда әвендә (''амбар, ындыр табагы'') ясалып, керү хакы 5 тиеннән 25 тиенгә хәтле була. «Сабанчы» барлыгы 30 спектакль һәм кичә үткәрә. Театрның матди ягы нык булмаганлыктан, артистлар авыллар арасын күп вакыт җәяү үтәләр. == Колхоз-совхоз театры == [[1930 ел]]лар башыннан, [[СССР|ССРБ]]да «''авыл халкына хезмәт күрсәтү өчен''», '''[[Беренче районара колхоз-совхоз театры|колхоз-совхоз театрлары]]''' дип аталган театрлар оештырыла башлый. [[1934 ел]]ның [[15 март]]ында РСФСР мәгариф халык комиссариаты «''Колхоз-совхоз театрлары челтәрен җәелдерү турында''» карар кабул итә<ref>[http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%9C%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%88%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%85%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D0%BE-%D1%81%D0%BE%D0%B2%D1%85%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%82%D0%B5%D0%B0%D1%82%D1%80 «Милләттәшләр» сайтында]</ref>. [[Татарстан АССР]]да [[Арча районы|Арча]], [[Аксубай районы|Аксубай]], [[Балтач районы (Татарстан)|Балтач]], [[Буа районы|Буа]], [[Мамадыш районы|Мамадыш]], [[Минзәлә районы|Минзәлә]], [[Чистай районы|Чистай]], [[Чүпрәле районы|Чүпрәле]], [[Баулы районы|Баулы]], [[Биләр районы|Биләр]], [[Сарман районы|Сарман]], [[Чаллы районы|Чаллы]], [[Мөслим районы|Мөслим]], [[Әгерҗе районы|Әгерҗе]] районнарында татар колхоз-совхоз театрлары оештырыла. [[1940 ел]]да [[ТАССР]]да 4 колхоз-совхоз театры, 7 район (''күчмә'') театры эшли. [[1930 ел]]лар башында Мамадыш театры иң танылган район театр коллективларының берсенә әйләнә. Театрда [[Сәет Шәкүров|С. Шәкүров]], [[Вәкил Закиров|В. Закиров]], [[Зәкия Туишева|З. Туишева]], М. Шәйхетдинова, [[Гөлчәһрә Байкина|Г. Байкина]], Б. Шакирова, [[Әгъзам Галиуллин|Ә. Галиуллин]], [[Рәисә Гобәйдуллина|Р. Гобәйдуллина]] эшли. [[Бөек Ватан сугышы]] елларында һәм сугыштан соң әлеге барлык театрлар ([[Республика татар күчмә театры|Республика күчмә театры]], [[Минзәлә театры]] һәм [[1944 ел]]да оештырылган [[Әлмәт театры]]ннан башкалары) «''үз бурычларын үтәделәр''» дип ябылалар. [[1949 ел]]да Мамадыш театры да ябыла. Күпчелек актерлар [[Әлмәт татар драма театры]]на эшкә күчәләр. == Халык театры == [[Мамадыш]]та '''халык театры''' эшли (''җитәкчесе'' Марат Баязитов, ''[[ТР атказанган мәдәният хезмәткәре]]'')<ref>[http://www.tatfolk.ru/test/index.php?content=podr_pasport3&id=2296 Традицион мәдәниятне үстерү республика үзәге сайтында]</ref><ref>[http://mamadysh-rt.ru/rss/item/17984-zapoesh-zachitaesh-zagovorish-mamadyshskij-narodnyj-teatr-demonstriruet-chudesa-rezhissury «Нократ» (Вятка) сайтында]</ref>. Репертуарда: [[Аманулла]] — «Әлепле әртисләре», [[Фәүзия Бәйрәмова|Ф. Бәйрәмова]] — «Безне онытмагыз», [[Хәбир Ибраһим|Х. Ибраһим]] — «Аулак өй», «Җырлап керәбез – җырлап чыгабыз», «Килен килде», [[Роберт Батуллин|Р. Батулла]] — «Әни килде», [[Кәрим Тинчурин|К. Тинчурин]] — «Мәзәкчән ашчы», [[Туфан Миңнуллин|Т. Миннуллин]] «Читлек»; «Атылган йолдыз». == Мамадыш муниципаль татар драма театры == Эшләп килүче Мамадыш халык театры нигезендә '''муниципаль драма театры''' оештыру турында сөйләшүләр башланган. Әлеге театр оешканчы, коллективта репертуар һәм кадрлар мәсьәләләре хәл ителергә тиеш<ref>''Рузилә Мөхәммәтова''. [https://intertat.tatar/news/culture/01-07-2021/yash-sen-mamadyshny-teatral-ambitsiyal-re-5827531 Яшәсен Мамадышның театраль амбицияләре!] [[Интертат]], 1.07.2021</ref>. == Чыганаклар == # Татарский энциклопедический словарь. Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0 == Әдәбият == # [[Ильтани Илялова|И. Илялова]]. Г. Камал театры артистлары. [[Казан]]: [[Татарстан китап нәшрияты|ТКН]], 1996. ISBN 5-298-00708-2 # Татар театры (1906-1926). Казан: Мәгариф, 2003. ISBN 5-7761-1316-4 == Сылтамалар == * [http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%9C%D0%B0%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D1%8B%D1%88%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D0%BA%D0%BE%D0%BB%D1%85%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D0%BE-%D1%81%D0%BE%D0%B2%D1%85%D0%BE%D0%B7%D0%BD%D1%8B%D0%B9_%D1%82%D0%B5%D0%B0%D1%82%D1%80 Мамадыш театры турында «Милләттәшләр» сайтында] == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> [[Төркем:Әлифба буенча театрлар]] [[Төркем:Татар театрлары]] [[Төркем:1919 елда нигезләнгән театрлар]] [[Төркем:1949 елда ябылган театрлар]] [[Төркем:Мамадыш]] [[Төркем:Халык театрлары]] 8kd9ocicqd64bjk5ngnch0knebrl5vw 0 183880 3529538 3088111 2022-08-18T23:42:58Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki {{Карточка |имя = |стиль_тела = width:20em; |название = |стиль_названия = |вверху = Аршин мал алан<br/><small>{{lang-az|Arşın mal alan / آرشین مال آلان}}</small> |стиль_вверху = background:{{{Төс|#DC143C;}}}; color:white; font-size:100%; |вверху2 = |стиль_вверху2 = |изображение = {{#if:{{{Фото|}}}|[[Файл:{}|{{#if:{{{Ширина|}}}|{{{Ширина}}}|200px}}|{{#if:{{{Подпись|}}}|{{{Подпись}}}|Фотография}}]]}} |стиль_изображения = |подпись = {{{Имза|}}} |стиль_подписи = |стиль_заголовков = background:{{{Төс|#DC143C}}}; color:white; |стиль_меток = vertical-align:top; |стиль_текста = |заголовок1 = |метка1 = Юнәлеш: |текст1 = оперетта |метка2 = Чыганаклары: |текст2 = |метка3 = Башлану вакыты һәм урыны: |текст3 = {{{Башлана|[[1916]], [[Әстерхан]]}}} |метка4 = Чәчәк ату чоры: |текст4 = {{{Чәчәк ату|[[1917]]-[[1947]]}}} |заголовок5 = {{#if:{{{Асжанрлар|}}}|Асжанрлар:}} |текст6 = {{{Асжанрлар|}}} |заголовок7 = {{#if:{{{Тугандаш|}}}|Тугандаш:}} |текст8 = {{{Тугандаш|}}} |заголовок9 = {{#if:{{{Чыгарылма|}}}|Чыгарылма:}} |текст10 = {{{Чыгарылма|}}} |заголовок11= {{#if:{{{Шулай_ук_кара|}}}|Шулай ук кара:}} |текст12 = {{{Шулай_ук_кара|}}} }} [[Файл:Arshin mal alan libretto 1913.jpg|180px|thumb|right|<small>Либреттоның беренче басмасы тышлыгы</small>]] '''«Аршин мал алан»''', «Аршин мал алан» музыкалы комедиясе — азәрбайҗан композиторы һәм драматургы [[Гозәер Хаҗибәков]]ның [[1913 ел]]да язылган «Аршин мал алан» ({{lang-az|Arşın mal alan / آرشین مال آلان}}) комедиясе буенча [[Татар дәүләт опера һәм балет театры]] сәхнәсендә куелган спектакль (''оперетта, музыкалы комедия''). [[Казан]]дагы премьерасы [[1947 ел]]да [[Камал театры|Татар дәүләт драма театры]] сәхнәсендә була. == Тарих == [[Файл:Stamps of Azerbaijan, 2003-650.jpg|thumb|170px|<small>[[Азәрбайҗан]]ның почта маркасы</small>]] [[Файл:Arshin mal alan by Sharifzade.jpg|thumb|170px|<small>[[Әстерхан]]да 2нче куелыш программасы. ''[[1918 ел|1918]]''</small>]] Гозәер Хаҗибәков опереттаны [[1913 ел]]да [[Петербург]]та укыган вакытта яза. [[Баку]]да спектакль премьерасы [[1913 ел]]ның [[25 октябрь|25 октябрендә]] була. [[Татар теле|Татарчага]] [[1916 ел]]да [[Зәйни Солтанов]] тәрҗемә итә. Шуннан бирле күпчелек татар театрларының репертуарына керә. Беренче тапкыр [[татар теле]]ндә [[1917 ел]]да [[Әстерхан]]да уйнала. Режиссеры — азәрбайҗан артисты [[Хөсәен Араблинский]], рольләрдә [[Җәләл Байкин|Җәләл]] һәм [[Сара Байкина|Сара]] Байкиннар уйный. {{цитата|автор=[[Габдерахман Сәгъди|Габдеррахман Сәгъди]]|1916 елда тәрҗемә ителеп уйналган шушы музыкалы комедия — бездә (''татарча'') опереткалар тудыру хәрәкәтен башлап җибәрә, шуның өчен беренче үрнәк булып тора. Бу оперетканы татар сәхнәсенә китереп кертүчеләр дә — артист Җәләл Байкин белән артистка Байкиналар булалар<ref>''Китапта'': Татар театры (1906-1926). Казан: Мәгариф, 2003. 65-биттә. ISBN 5-7761-1316-4</ref>}} == 1947 елгы куелыш == ==== Мәгълүмат ==== * Режиссеры — [[Закир Сафин]] * Рәссамы — [[Петр Сперанский]] * Дирижеры — [[Ильяс Әүхәдиев]] ==== Рольләрдә ==== * Әскәр (''тенор'') — [[Усман Әлмиев]], [[Фәхри Насретдинов]] * Гөлчәһрә (''сопрано'') — [[Галия Кайбицкая]], Ш. Кутуева * Асия (''сопрано'') — [[Сара Садыйкова]], [[Сабира Зарова]] * Тәлли (''сопрано'') — [[Мәрьям Рахманкулова]], [[Халидә Зәбирова]] * Солтанбәк (''бас'') — В. Галкин * Сөләйман (''баритон'') — [[Харис Төхфәтуллин]] * Җиһан (''меццо-сопрано'') — [[Фатыйма Камалова]] == Эчтәлеге == ==== I пәрдә ==== Яшь бай улы Әскәр тирән сагышта. Апасы Җиһан моның сәбәбен беләсе килә. Хезмәтче Вәли, белсә дә, әйтә алмый. Әскәрнең дусты Сөләйман аңа өйләнергә киңәш итә. Әскәр риза, ләкин кызны күрмичә, холкын белмичә, өйләнәсе килми. Җиһан кыз яучыларга да риза. Сөләйман Әскәргә, киемен алыштырып, аршин малчы булырга киңәш бирә. ==== II пәрдә ==== Бөлгән бай Солтанбәк кызы Гөлчәһрә күңелсез, кайгылы җыр җырлый. Кыз туганы Асия да, хезмәтче кыз Тәлли дә күңелсезлекнең сәбәбен аңламыйлар. Солтанбәккә 50 яшь, хатыны үлгәннән соң, үзен боек хис итә. Яңа хатынга өйләнергә акчасы юк. Бер тол хатын булса да ярар иде, дип чыгып китә. Урамнан «''Аршин мал алан''» дигән тавыш керә. Кызлар тауар карый. Аршин малчы (''Әскәр'') кызларны күзәтә, күзе Гөлчәһрәгә төшә. Алар арасында мәхәббәт уты кабына. ==== III пәрдә ==== Җиһан, Әскәрнең күңеле Гөлчәһрәдә икәнен белеп, Солтанбәк белән сөйләшеп карарга була. Солтанбәкнең күзе Җиһанга төшә. Гөлчәһрәне Әскәргә сорагач, Солтанбәк Җиһанны куып чыгара: кызын аршин малчыга бирәсе килми. Солтанбәк Гөлчәһрәне аңа бирсә, Әскәр апасы Җиһанны Солтанбәккә бирергә риза. Солтанбәк ризалашмый. Солтанбәк янына күптәнге танышы булган Сөләйман китә, исемен әйтмичә, бай дустына кызын сорый. Солтанбәк аңа ышана, Гөлчәһрәне кияү йортына озату ягын карый. Сөләйманның Асиягә күзе төшә. ==== IV пәрдә ==== Гөлчәһрәне кияү йортына ябып куялар. Ул нишләргә белми, хәтта үзен-үзе үтерергә дә риза. Чадрадан элмәк әзерли, шул вакыт «''Аршин мал алан''» дип әйтеп, Әскәр килеп керә. Гөлчәһрә Әскәргә: «Әйдә, качыйк», - ди. Әскәр: «Нигә качарга? Үз йортыбыз бит», - ди. Барысы да аңлашыла. Җиһан Солтанбәккә чыгарга риза була. Сөләйман Асиягә өйләнә. Вәли генә күңелсез. Тәллидән: «Син Вәлигә чыгарга ризамы?» - дип сорыйлар. Икесе бергә: «Без бер-беребезне күптән яратышабыз»,- диләр. Шулай итеп, барысы да парлашып бетә. Пәрдә шатлыклы җыр-бию белән ябыла. [[Файл:Аршин_мал_алан.1945.jpg|200px|thumb|right|<small>«Аршин мал алан» фильмы постеры. ''[[1945 ел|1945]]''</small>]] == Әдәбият == # [[Усман Әлмиев|У. Әлмиев]]. Еллар һәм җырлар. Казан: ТКН, 2007. ISBN 5-298-04044-6 # Татар театры (1906-1926). Тулыландырылган 2нче басма. Казан: Мәгариф, 2003. 65-биттә. ISBN 5-7761-1316-4 == Сылтамалар == * [http://illuzion-cinema.ru/%D0%B0%D1%80%D1%88%D0%B8%D0%BD-%D0%BC%D0%B0%D0%BB-%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD/ Аршин мал алан] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170507063432/http://illuzion-cinema.ru/%D0%B0%D1%80%D1%88%D0%B8%D0%BD-%D0%BC%D0%B0%D0%BB-%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD/ |date=2017-05-07 }} == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Музыкаль комедияләр]] [[Төркем:Азәрбайҗан мәдәнияте]] [[Төркем:Азәрбайҗан музыкасы]] [[Төркем:Камал театры спектакльләре]] [[Төркем:Гозәир Хаҗибәков]] kxnacqybogic3dfoguz96vvocd2tofo 3529555 3529538 2022-08-19T07:45:27Z Frhdkazan 3171 {{Татарча спектакльләр}} wikitext text/x-wiki {{УК}} {{Карточка |имя = |стиль_тела = width:20em; |название = |стиль_названия = |вверху = Аршин мал алан<br/><small>{{lang-az|Arşın mal alan / آرشین مال آلان}}</small> |стиль_вверху = background:{{{Төс|#DC143C;}}}; color:white; font-size:100%; |вверху2 = |стиль_вверху2 = |изображение = {{#if:{{{Фото|}}}|[[Файл:{}|{{#if:{{{Ширина|}}}|{{{Ширина}}}|200px}}|{{#if:{{{Подпись|}}}|{{{Подпись}}}|Фотография}}]]}} |стиль_изображения = |подпись = {{{Имза|}}} |стиль_подписи = |стиль_заголовков = background:{{{Төс|#DC143C}}}; color:white; |стиль_меток = vertical-align:top; |стиль_текста = |заголовок1 = |метка1 = Юнәлеш: |текст1 = оперетта |метка2 = Чыганаклары: |текст2 = |метка3 = Башлану вакыты һәм урыны: |текст3 = {{{Башлана|[[1916]], [[Әстерхан]]}}} |метка4 = Чәчәк ату чоры: |текст4 = {{{Чәчәк ату|[[1917]]-[[1947]]}}} |заголовок5 = {{#if:{{{Асжанрлар|}}}|Асжанрлар:}} |текст6 = {{{Асжанрлар|}}} |заголовок7 = {{#if:{{{Тугандаш|}}}|Тугандаш:}} |текст8 = {{{Тугандаш|}}} |заголовок9 = {{#if:{{{Чыгарылма|}}}|Чыгарылма:}} |текст10 = {{{Чыгарылма|}}} |заголовок11= {{#if:{{{Шулай_ук_кара|}}}|Шулай ук кара:}} |текст12 = {{{Шулай_ук_кара|}}} }} [[Файл:Arshin mal alan libretto 1913.jpg|180px|thumb|right|<small>Либреттоның беренче басмасы тышлыгы</small>]] '''«Аршин мал алан»''', «Аршин мал алан» музыкалы комедиясе — азәрбайҗан композиторы һәм драматургы [[Гозәер Хаҗибәков]]ның [[1913 ел]]да язылган «Аршин мал алан» ({{lang-az|Arşın mal alan / آرشین مال آلان}}) комедиясе буенча [[Татар дәүләт опера һәм балет театры]] сәхнәсендә куелган спектакль (''оперетта, музыкалы комедия''). [[Казан]]дагы премьерасы [[1947 ел]]да [[Камал театры|Татар дәүләт драма театры]] сәхнәсендә була. == Тарих == [[Файл:Stamps of Azerbaijan, 2003-650.jpg|thumb|170px|<small>[[Азәрбайҗан]]ның почта маркасы</small>]] [[Файл:Arshin mal alan by Sharifzade.jpg|thumb|170px|<small>[[Әстерхан]]да 2нче куелыш программасы. ''[[1918 ел|1918]]''</small>]] Гозәер Хаҗибәков опереттаны [[1913 ел]]да [[Петербург]]та укыган вакытта яза. [[Баку]]да спектакль премьерасы [[1913 ел]]ның [[25 октябрь|25 октябрендә]] була. [[Татар теле|Татарчага]] [[1916 ел]]да [[Зәйни Солтанов]] тәрҗемә итә. Шуннан бирле күпчелек татар театрларының репертуарына керә. Беренче тапкыр [[татар теле]]ндә [[1917 ел]]да [[Әстерхан]]да уйнала. Режиссеры — азәрбайҗан артисты [[Хөсәен Араблинский]], рольләрдә [[Җәләл Байкин|Җәләл]] һәм [[Сара Байкина|Сара]] Байкиннар уйный. {{цитата|автор=[[Габдерахман Сәгъди|Габдеррахман Сәгъди]]|1916 елда тәрҗемә ителеп уйналган шушы музыкалы комедия — бездә (''татарча'') опереткалар тудыру хәрәкәтен башлап җибәрә, шуның өчен беренче үрнәк булып тора. Бу оперетканы татар сәхнәсенә китереп кертүчеләр дә — артист Җәләл Байкин белән артистка Байкиналар булалар<ref>''Китапта'': Татар театры (1906-1926). Казан: Мәгариф, 2003. 65-биттә. ISBN 5-7761-1316-4</ref>}} == 1947 елгы куелыш == ==== Мәгълүмат ==== * Режиссеры — [[Закир Сафин]] * Рәссамы — [[Петр Сперанский]] * Дирижеры — [[Ильяс Әүхәдиев]] ==== Рольләрдә ==== * Әскәр (''тенор'') — [[Усман Әлмиев]], [[Фәхри Насретдинов]] * Гөлчәһрә (''сопрано'') — [[Галия Кайбицкая]], Ш. Кутуева * Асия (''сопрано'') — [[Сара Садыйкова]], [[Сабира Зарова]] * Тәлли (''сопрано'') — [[Мәрьям Рахманкулова]], [[Халидә Зәбирова]] * Солтанбәк (''бас'') — В. Галкин * Сөләйман (''баритон'') — [[Харис Төхфәтуллин]] * Җиһан (''меццо-сопрано'') — [[Фатыйма Камалова]] == Эчтәлеге == ==== I пәрдә ==== Яшь бай улы Әскәр тирән сагышта. Апасы Җиһан моның сәбәбен беләсе килә. Хезмәтче Вәли, белсә дә, әйтә алмый. Әскәрнең дусты Сөләйман аңа өйләнергә киңәш итә. Әскәр риза, ләкин кызны күрмичә, холкын белмичә, өйләнәсе килми. Җиһан кыз яучыларга да риза. Сөләйман Әскәргә, киемен алыштырып, аршин малчы булырга киңәш бирә. ==== II пәрдә ==== Бөлгән бай Солтанбәк кызы Гөлчәһрә күңелсез, кайгылы җыр җырлый. Кыз туганы Асия да, хезмәтче кыз Тәлли дә күңелсезлекнең сәбәбен аңламыйлар. Солтанбәккә 50 яшь, хатыны үлгәннән соң, үзен боек хис итә. Яңа хатынга өйләнергә акчасы юк. Бер тол хатын булса да ярар иде, дип чыгып китә. Урамнан «''Аршин мал алан''» дигән тавыш керә. Кызлар тауар карый. Аршин малчы (''Әскәр'') кызларны күзәтә, күзе Гөлчәһрәгә төшә. Алар арасында мәхәббәт уты кабына. ==== III пәрдә ==== Җиһан, Әскәрнең күңеле Гөлчәһрәдә икәнен белеп, Солтанбәк белән сөйләшеп карарга була. Солтанбәкнең күзе Җиһанга төшә. Гөлчәһрәне Әскәргә сорагач, Солтанбәк Җиһанны куып чыгара: кызын аршин малчыга бирәсе килми. Солтанбәк Гөлчәһрәне аңа бирсә, Әскәр апасы Җиһанны Солтанбәккә бирергә риза. Солтанбәк ризалашмый. Солтанбәк янына күптәнге танышы булган Сөләйман китә, исемен әйтмичә, бай дустына кызын сорый. Солтанбәк аңа ышана, Гөлчәһрәне кияү йортына озату ягын карый. Сөләйманның Асиягә күзе төшә. ==== IV пәрдә ==== Гөлчәһрәне кияү йортына ябып куялар. Ул нишләргә белми, хәтта үзен-үзе үтерергә дә риза. Чадрадан элмәк әзерли, шул вакыт «''Аршин мал алан''» дип әйтеп, Әскәр килеп керә. Гөлчәһрә Әскәргә: «Әйдә, качыйк», - ди. Әскәр: «Нигә качарга? Үз йортыбыз бит», - ди. Барысы да аңлашыла. Җиһан Солтанбәккә чыгарга риза була. Сөләйман Асиягә өйләнә. Вәли генә күңелсез. Тәллидән: «Син Вәлигә чыгарга ризамы?» - дип сорыйлар. Икесе бергә: «Без бер-беребезне күптән яратышабыз»,- диләр. Шулай итеп, барысы да парлашып бетә. Пәрдә шатлыклы җыр-бию белән ябыла. [[Файл:Аршин_мал_алан.1945.jpg|200px|thumb|right|<small>«Аршин мал алан» фильмы постеры. ''[[1945 ел|1945]]''</small>]] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == # [[Усман Әлмиев|У. Әлмиев]]. Еллар һәм җырлар. Казан: ТКН, 2007. ISBN 5-298-04044-6 # Татар театры (1906-1926). Тулыландырылган 2нче басма. Казан: Мәгариф, 2003. 65-биттә. ISBN 5-7761-1316-4 == Сылтамалар == * [http://illuzion-cinema.ru/%D0%B0%D1%80%D1%88%D0%B8%D0%BD-%D0%BC%D0%B0%D0%BB-%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD/ Аршин мал алан] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170507063432/http://illuzion-cinema.ru/%D0%B0%D1%80%D1%88%D0%B8%D0%BD-%D0%BC%D0%B0%D0%BB-%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BD/ |date=2017-05-07 }} {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Музыкаль комедияләр]] [[Төркем:Азәрбайҗан мәдәнияте]] [[Төркем:Азәрбайҗан музыкасы]] [[Төркем:Камал театры спектакльләре]] [[Төркем:Гозәир Хаҗибәков]] k5dp3jlmtsrr5i5en6d0vyoeeww8geq 10 189306 3529559 3492546 2022-08-19T07:49:20Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татар авыллары | title = <span style="color:white;">Татар авыллары</span> | state = collapsed |titlestyle = background:#008000 | list1 = {{Navbox|child |name = Ерак Көнчыгыш федераль бүлгесе |title = <span style="color:white;">Ерак Көнчыгыш федераль бүлгесе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |above = |abovestyle = |image = |imagestyle = |imageleft = |imageleftstyle = |list1 = [[Ручьи (Сахалин өлкәсе)|Ручьи]] • [[Айханә]] • [[Ныш]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list2 = {{Navbox|child |name = Өркет өлкәсе |title = <span style="color:white;">Өркет өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Шаховская (Өркет өлкәсе)|Шаховская]] • [[Новоселова (Өркет өлкәсе)|Новоселова]] • [[Хайга]] • [[Барда (Өркет өлкәсе)|Барда]] • [[Участок Хор-Бутырина]] • [[Колтоши]] • [[Кулиш]] • [[Тәрия]] • [[Баер (сала)|Баер]] • [[Черемшанка]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list3 = {{Navbox|child |name = Новосибирск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Томск өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Абытай]] • [[Яүштә]] • [[Казан (Томск районы)|Казан авыл]] • [[Кызылкаш]] • [[Тукай (Томск өлкәсе)|Тукай]] • [[Яңа Исламбул]] • [[Яңа Авыл (Тум өлкәсе)|Яңа Авыл]] • [[Бүре (Томск өлкәсе)|Бүре]]† • [[Кирек (авыл)|Кирек]]† • [[Кайбас]]† • [[Козырбак]]† • [[Орупкул]]† • [[Орчык (Томск өлкәсе)|Орчык]]† • [[Таган Йорты]]† • [[Татугул]]† • [[Чуртанлы (Томск өлкәсе)|Чуртанлы]]† • [[Өгерләч]]† |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list4 = {{Navbox|child |name = Новосибирск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Красноярск крае</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Александровка (Бирилюссы районы)|Александровка]] • [[Березовый Лог]] • [[Биктимер (Красноярск крае)|Биктимер]] • [[Борлок]] • [[Верх-Казанка]] • [[Волоковое (Красноярск крае)|Волоковое]] • [[Гамурино]] • [[Дементьевка (Красноярск крае)|Дементьевка]] • [[Долгово (Красноярск крае)|Долгово]] • [[Елга (Красноярск крае)|Елга]] • [[Икшермә]] • [[Казанка (Зур Мурты районы)|Казанка]] • [[Коврига (Красноярск крае)|Коврига]] • [[Красное Озеро (Красноярск крае)|Красное Озеро]] • [[Кумырык (Красноярск крае)|Кумырык]] • [[Куренная Ошма]] • [[Михайловка (Пировское районы)|Михайловка]] • [[Новотроицкая (Красноярск крае)]] • [[Отношка]] • [[Петропавловка (Красноярск крае)]] • [[Плитная]] • [[Раменское (Красноярск крае)|Раменское]] • [[Солоуха]] • [[Таловая (Дзержинское районы)|Таловка]] • [[Туруханка]] • [[Түбән Тунуй]] • [[Филипповка (Красноярск крае)|Филипповка]] • [[Шагыйрислам]] • [[Шулдат (авыл)|Шулдат]] • [[Шумбаш]] • [[Эстәрлетамак (Красноярск крае)|Эстәрлетамак]] • [[Яңа Ислам]] • [[Яңа Тимерчек]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list5 = {{Navbox|child |name = Кемерово өлкәсе |title = <span style="color:white;">Кемерово өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Әсән (Кемерово өлкәсе)|Әсән]]† • [[Күркүле]] • [[Яңа авыл (Ижморский районы)|Яңа авыл]] • [[Серебряково (Кемерово өлкәсе)|Серебряково]] • [[Тихеевка (Ижморский районы)|Тихеевка]] • [[Туйла (сала)|Туйла]] • [[Тумаел]] • [[Тундинка]] • [[Җылы Чишмә]] • [[Сарсаз (Кемерово өлкәсе)|Сарсаз]] • [[Кышлау (Кемерово өлкәсе)|Кышлау]] • [[Искедим]] • [[Черби]]† |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list6 = {{Navbox|child |name = Новосибирск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Новосибирск өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Бакчагөл]] • [[Тамтау]] • [[Олы]] • [[Җәйләү (Новосибирск өлкәсе)|Җәйләү]] • [[Кышлау (Новосибирск өлкәсе)|Кышлау]] • [[&lrm;Казанка (Новосибирск өлкәсе)|Казанка]] • [[Йорт-Акбалык]] • [[Үмәравыл]] • [[Омавыл]] • [[Яргөл]] • [[Шагыр]] • [[Сартчыбалык]] • [[Тарлар]] • [[Базиллар]] • [[Шушковкский]] • [[Иптәшавыл]] • [[Янәби]] • [[Чуртанкүл]] • [[Кошкүл (Новосибирск өлкәсе)|Кошкүл]] • [[Бәләктә]] • [[Тармакүл]] • [[Аялы]] • [[Чөплегөл]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list7 = {{Navbox|child |name = Омск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Омск өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Большеречье районы|<span style="color:white;">Большеречье районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Кызатау]] • [[Кошкүл (Омск өлкәсе)|Кошкүл]] • [[Куйгалы]] • [[Олы Күл (Омск өлкәсе)|Олы Күл]] • [[Уба (Омск өлкәсе)|Уба]] • [[Секменево]] • [[Чүпләр]] • [[Үләнкүл]] • [[Каракүл (Омск өлкәсе)|Каракүл]] • [[Тусказан]] • [[Чарналы]] • [[Аубаткан]] • [[Яланкүл]] |group2 = [[Знаменски районы|<span style="color:white;">Знаменски районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Югары Сәбәләк]] • [[Кәчүк]] • [[Кече Кова]] • [[Уштамак]] |group3 = [[Колосов районы|<span style="color:white;">Колосов районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Кугытау]] • [[Тускимә]] • [[Мясники]] |group4 = [[Муромцево районы|<span style="color:white;">Муромцево районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Чуртанлы (Омск өлкәсе)|Чуртанлы]] • [[Тазлар]] • [[Инсәс]] |group5 = [[Саргат районы|<span style="color:white;">Саргат районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Баланкүл]] |group6 = [[Седелниково районы|<span style="color:white;">Седелниково районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Уя]] |group7 = [[Тара районы|<span style="color:white;">Тара районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Олы Уыш]] • [[Кече Уыш]] • [[Атак]] • [[Ишәй (Омск өлкәсе)|Ишәй]] • [[Сәбәләк]] • [[Кучавыл]] • [[Кыргап]] |group8 = [[Тәбриз районы|<span style="color:white;">Тәбриз районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Козгын (Омск өлкәсе)|Козгын]] • [[Югары Ай (Омск өлкәсе)|Югары Ай]] • [[Ташъяткан]] • [[Тайчы]] • [[Азы]] • [[Кип Коллары]] • [[Байбы (Омск өлкәсе)|Байбы]] • [[Кышлау (Омск өлкәсе)|Кышлау]] • [[Утыз (Омск өлкәсе)|Утыз]] • [[Тау (Омск өлкәсе)|Тау]] |group9 = [[Ишемтамак районы|<span style="color:white;">Ишемтамак районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Каенавыл (Омск өлкәсе)|Каенавыл]] • [[Тибенде]] • [[Утар (Омск өлкәсе)]] • [[Савыргач]] • [[Атеринки]] • [[Әшеван]] • [[Җәйләү (Омск өлкәсе)|Җәйләү]] • [[Олы Бүрән]] • [[Илчебага]] • [[Эбәргүл]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list8= {{Navbox|child |name = Төмән өлкәсе |title = <span style="color:white;">Төмән өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Аромаш районы|<span style="color:white;">Аромаш районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Балыклы (Төмән өлкәсе)|Балыклы]] • [[Чумык]] • [[Яңавыл (Төмән өлкәсе)|Яңавыл]] • [[Үткәрмә]] • [[Колмәт (Төмән өлкәсе)|Колмәт]] • [[Көсәйкүл]] |group2 = [[Вагай районы|<span style="color:white;">Вагай районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Савыллар]] • [[Күләт]] • [[Икенче Сала]] • [[Тубысы]] • [[Татар Вагае]] • [[Күбәк]] • [[Яркәү (Вагай районы)|Яркәү]] • [[Ачытбаш]] • [[Биек (Төмән өлкәсе)|Биек]] • [[Картавыл]] • [[Усак (Төмән өлкәсе)|Усак]] • [[Яланъяр]] • [[Катымкуй]] • [[Лукина (Вагай районы)|Лукина]] • [[Рәнчек]] • [[Сопра]] • [[Убавыл]] • [[Карагай (Төмән өлкәсе)|Карагай]] • [[Көмешле (Төмән өлкәсе)|Көмешле]] • [[Ишаер]] • [[Селәс]] • [[Коллар (Вагай районы)|Коллар]] • [[Шаңшы Коллары]] • [[Уба Коллары]] • [[Казанлы (Вагай районы)|Казанлы]] • [[Меткә]] • [[Сөләйман (Төмән өлкәсе)|Сөләйман]] • [[Мирный (Вагай районы)|Мирный]] • [[Бигәтен]] • [[Индәр]] • [[Иштәк]] • [[Кундан]] • [[Птицкое]] • [[Томская]] • [[Егаер]] • [[Ләмчәй]] • [[Кече Уват]] • [[Тугыз (Төмән өлкәсе)|Тугыз]] • [[Баеш]] • [[Әшле]] • [[Юрмы]] • [[Янек]] |group3 = [[Исәт районы|<span style="color:white;">Исәт районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Югары Йөгәнле]] |group4 = [[Түбән Тәүде районы|<span style="color:white;">Түбән Тәүде районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Кыскыркүл]] • [[Урманбаш (Төмән өлкәсе)|Урманбаш]] • [[Казанлы (Түбән Тәүде районы)|Казанлы]] • [[Икенче Казанлы]] • [[Яңа Уфим]] • [[Ипкүл]] • [[Бохара (Төмән өлкәсе)|Бохара]] • [[Кыткүл]] • [[Киндерле (Төмән өлкәсе)|Киндерле]] • [[Канчәбер]] • [[Аргавыл]] • [[Кирәет]] • [[Иске (Төмән өлкәсе)|Иске]] |group5 = [[Тубыл районы|<span style="color:white;">Тубыл районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Ханавыл]] • [[Вәчер]] • [[Ләңче]] • [[Нешшә]] • [[Байкал Убасы]] • [[Арткавыл]] • [[Ишмәт]] • [[Чушумова]] • [[Ворогушино]] • [[Юршак]] • [[Исән (Төмән өлкәсе)|Исәт]] • [[Сатылган]] • [[Сабанак (Төмән өлкәсе)|Сабанак]] • [[Тубылторы]] • [[Урманавыл]] • [[Сөкләм (авыл)|Сөкләм]] • [[Хуҗайлан]] • [[Коллар (Тубыл районы)|Коллар]] • [[Ләчек]] • [[Торбы]] • [[Күкрәнде]] • [[Вәрмәкле]] • [[Лайтамак]] • [[Тәпкенбаш]] • [[Тәпкен]] • [[Янгутум]] • [[Түбән Әремчән]] • [[Бәек]] • [[Шаңшы]] • [[Маслау]] • [[Пушнаш]] • [[Санниково]] • [[Үләртеш]] • [[Өстамак]] • [[Наскы]] • [[Акманай]] |group6 = [[Төмән районы|<span style="color:white;">Төмән районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Индерәй]] • [[Олы Малчын]] • [[Кече Малчын]] • [[Талмыхан]] • [[Кыштурны]] • [[Пышны]] • [[Манат (авыл)|Манат]] • [[Чаплык (авыл)|Чаплык]] • [[Олы Акъяр]] • [[Кече Акъяр]] • [[Талмы]] • [[Шыкча]] • [[Явызби]] |group7 = [[Уат районы|<span style="color:white;">Уат районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Өге (авыл)|Өге]] |group8 = [[Яулы Тора районы|<span style="color:white;">Яулы Тора районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Калмаклар (Төмән өлкәсе)|Калмаклар]] • [[Кашавыл]] • [[Кызылъяр (Төмән өлкәсе)|Кызылъяр]] • [[Күлавыл]] • [[Бумаер]] • [[Яңа Атъял]] • [[Күлек]] • [[Рәүде (Төмән өлкәсе)|Рәүде]] • [[Сәел]] • [[Исәт (авыл)|Исәт]] |group9 = [[Яркәү районы|<span style="color:white;">Яркәү районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Шатан]] • [[Түре (авыл)|Түре]] • [[Бурбар]] • [[Варваринский (Төмән өлкәсе)|Вараваринский]] • [[Маранка]] • [[Рәгес]] • [[Яңа Кәешкүл]] • [[Ваңгы]] • [[Иске Кәешкүл]] • [[Олы Кызылъяр]] • [[Уба (Төмән өлкәсе)|Уба]] • [[Тәүде (Төмән өлкәсе)|Тәүде]] • [[Тараканова]] • [[Үч-Тәүде]] • [[Аккүл]] • [[Сәет (Төмән өлкәсе)|Сәет]] • [[Сорокино (Төмән өлкәсе)|Сорокино]] • [[Карбан]] • [[Кортъегән]] • [[Носык]] • [[Тархан (Төмән өлкәсе)|Тархан]] • [[Чичикә]] • [[Карагай (Яркәү районы)|Карагай]] |group10 = [[Төмән|<span style="color:white;">Төмән шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Кырынкүл]] |group11 = [[Заводоуковск шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Заводоуковск шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list11 = [[Түбән Йөгәнле]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list10 = {{Navbox|child |name = Чиләбе өлкәсе |title = <span style="color:white;">Чиләбе өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Агаповка районы|<span style="color:white;">Агаповка районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Әбләз (Чиләбе өлкәсе)|Әбләз]] • [[Роднички]] |group2 = [[Аргаяш районы|<span style="color:white;">Аргаяш районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Яңа Юл (Аргаяш районы)|Яңа Юл]] |group3 = [[Әшә районы|<span style="color:white;">Әшә районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Санга]] |group4 = [[Коншак районы|<span style="color:white;">Коншак районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Бәгәрәктамак]] • [[Усман (Чиләбе өлкәсе)|Госман]] • [[Кече Коншак]] • [[Коншак]] • [[Коншак (станция)|Коншак стансасы]] • [[Лесной (Коншак районы)|Лесной]] • [[Маян]] • [[Нижняя (станция)|Нижняя]] • [[Мөслим (Чиләбе өлкәсе)|Мөслим]] • [[Мөслим (станция)|Мөслим стансасы]] • [[Мусакай (Чиләбе өлкәсе)|Мусакай]] • [[Сәнәр (Чиләбе өлкәсе)|Сәнәр]] • [[Татар Караболагы]] • [[Элеваторный]] |group5 = [[Кызыл Армия районы (Чиләбе өлкәсе)|<span style="color:white;">Кызыл Армия районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Ачылыкүл (авыл)|Ачылыкүл]] |group6 = [[Назыпетровск районы|<span style="color:white;">Назыпетровск районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Абдрахман (Чиләбе өлкәсе)|Абдрахман]] • [[Арслан (Нязепетровск районы)|Арслан]] • [[Әптрәк]] • [[Горшенина]] • [[Йосыф (Чиләбе өлкәсе)|Йосыф]] • [[Постникова]] • [[Юлдаш (Нязепетровск районы)|Юлдаш]] |group7 = [[Нугайбәк районы|<span style="color:white;">Нугайбәк районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Астафьевский (Чиләбе өлкәсе)|Астафьевски]] • [[Кили (Чиләбе өлкәсе)|Кили]] • [[Сарашлы]] • [[Требия]] • [[Хуҗабай]] • [[Яңа Авыл (Париж)|Яңавыл]] |group8 = [[Октябрьское районы (Чиләбе өлкәсе)|<span style="color:white;">Октябрьски районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Әмин (Октябрьское районы)|Әмин]] • [[Тирәнкүл (Октябрьское районы)|Тирәнкүл]] |group9 = [[Сосновка районы (Чиләбе өлкәсе)|<span style="color:white;">Сосновка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Чагучы]] |group10 = [[Уй районы|<span style="color:white;">Уй районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Әмин (Уй районы)|Әмин]] |group10 = [[Чесма районы|<span style="color:white;">Чесма районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Рәдүт (Чиләбе өлкәсе)|Рәдүт]] |group11 = [[Югары Өфәле шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Югары Өфәле шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list11 = [[Боровой (Чиләбе өлкәсе)|Боровой]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list11 = {{Navbox|child |name = Свердловск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Свердловск өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Әртә шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Әртә шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Әҗегол]] • [[Әртә Шигере]] • [[Бакый (Свердловск өлкәсе)|Бакый]] • [[Бикән]] • [[Бикмәт]] • [[Манчаж Тамак]] • [[Торна (Свердлау өлкәсе)|Торна]] |group2 = [[Әчет шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Әчет шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Гайнә (Свердловск өлкәсе)|Гайнә]] • [[Калтай (Свердловск өлкәсе)|Калтай]] • [[Каршый]] • [[Күчкилде (Свердловск өлкәсе)|Күчкилде]] • [[Ләмпә]] • [[Түбән Арый]] • [[Яманъелга (Свердловск өлкәсе)|Яманъелга]] |group3 = [[Красноуфимск бүлгесе|<span style="color:white;">Красноуфимск бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Бәяк Түз]] • [[Бишавыл]] • [[Богалыш Тамак]] • [[Кече Төреш]] • [[Куян (Свердловск өлкәсе)|Куян]] • [[Олы Төреш]] • [[Рахманавыл]] • [[Сыскы ]] • [[Табанлыкүл]] • [[Татар Яманъелгасы]] • [[Туктамыш (Сведловск өлкәсе)|Туктамыш]] • [[Урта Бәяк]] • [[Урта Богалыш]] • [[Югары Бәяк]] • [[Яңа Богалыш]] |group4 = [[Реж шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Реж шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Гурино (Реж шәһәр округы)|Гурино]] |group5 = [[Тугылым шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Тугылым шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Калачики (Тугулым шәһәр округы)|Калачики]] • [[Ләң]] |group6 = [[Түбән Сырга районы|<span style="color:white;">Түбән Сырга районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Акбаш (Свердловск өлкәсе)|Акбаш]] • [[Аккул]] • [[Аракай]] • [[Вәскин]] • [[Кантуган ]] • [[Кантуганлы]] • [[Уразай]] • [[Уфа Шигере]] • [[Үрмәкәй (Свердлау өлкәсе)|Үрмәкәй]] • [[Шарама (авыл)|Шарама]] • [[Шәкүр (Свердловск өлкәсе)|Шәкүр]] |group7 = [[Түре Бистәсе районы|<span style="color:white;">Түре Бистәсе районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Сагай]] • [[Юрты]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list9 = {{Navbox|child |name = Курган өлкәсе |title = <span style="color:white;">Курган өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Әлмән районы|<span style="color:white;">Әлмән районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Алакүл (Курган өлкәсе)|Алакүл]] • [[Әлмәнкүл]] • [[Бишнәк]] • [[Тозау]] |group2 = [[Сафакүл районы|<span style="color:white;">Сафакүл районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Атҗитәр (Курган өлкәсе)|Атҗитәр]] • [[Боровичи (Курган өлкәсе)|Боровичи]] • [[Карасу (Курган өлкәсе)|Карасу]] • [[Күбәкәй]] • [[Мансур (Курган өлкәсе)|Мансур]] • [[Сафакүл]] • [[Сөлекле (Курган өлкәсе)|Сөлекле]] • [[Өчкүл (Әлмән районы)|Өчкүл]] |group3 = [[Шадрин районы|<span style="color:white;">Шадрин районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Себергән (Курган өлкәсе)|Себергән]] • [[Терсәк (Шадрин районы)|Терсәк]] • [[Эчкен]] |group4 = [[Шатрау районы|<span style="color:white;">Шатрау районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Кызылбай]] |group5 = [[Яңа Күчердек районы|<span style="color:white;">Яңа Күчердек районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Исак (Курган өлкәсе)|Исак]] • [[Кызыл Урал (авыл)|Кызыл Урал]] • [[Мәһди (Целинный районы)|Мәһди]] • [[Өчкүл (Яңа Күчердек районы)|Өчкүл]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list14 = {{Navbox|child |name = Ырынбур өлкәсе |title = <span style="color:white;">Ырынбур өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Абдулла шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Абдулла шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Абдрахман (Ырынбур өлкәсе)|Абдрахман]] • [[Яңа Тирес]] • [[Яңа Якуп (Ырынбур өлкәсе)|Яңа Якуп]] • [[Иске Шалты]] • [[Тирес-Усман]] • [[Чаганлы (Ырынбур өлкәсе)|Чаганлы]] • [[Сөймәнле (авыл)|Сөймәнле]] |group2 = [[Александровка районы|<span style="color:white;">Александровка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Якут (Ырынбур өлкәсе)|Якут]] • [[Дальни (Ырынбур өлкәсе)|Дальни]] • [[Султакай (авыл)|Султакай]] • [[Тукай (Александровка районы)|Тукай]] • [[Ягъфәр (Ырынбур өлкәсе)|Ягъфәр]] • [[Комсомольски (Ырынбур өлкәсе)|Комсомольски]] |group3 = [[Әсәкәй районы|<span style="color:white;">Әсәкәй районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Әсәкәй]] • [[Казанка (Ырынбур өлкәсе)|Казанка]] • [[Кызыл Йолдыз (Ырынбур өлкәсе)|Кызыл Йолдыз]] • [[Мөслим (Ырынбур өлкәсе)|Мөслим]] • [[Котлый]] • [[Карамалы (Ырынбур өлкәсе)|Карамалы]] • [[Алтын Чишмә (Ырынбур өлкәсе)|Алтын Чишмә]] • [[Яңа Солтангол]] • [[Иске Солтангол (Ырынбур өлкәсе)|Иске Солтангол]] • [[Корбанай]] • [[Иске Колшәрип]] • [[Яңа Колшәрип]] • [[Нариман (Ырынбур өлкәсе)|Нариман]] • [[Иске Мөэмин]] • [[Шәммас]] • [[Наратлык (Ырынбур өлкәсе)|Наратлык]] |group4 = [[Биләй районы|<span style="color:white;">Биләй районы</span>]]<br />[[Богырыслан районы|<span style="color:white;">Богырыслан районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Алабайтал]]<br />[[Алга (Ырынбур өлкәсе)|Алга]] • [[Йолдыз (Ырынбур өлкәсе)|Йолдыз]] • [[Чишмәбаш (Ырынбур өлкәсе)|Чишмәбаш]] |group5 = [[Гай районы|<span style="color:white;">Гай районы</span>]]<br />[[Иләк районы|<span style="color:white;">Иләк районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Гайнулла]] • [[Үзембай]]<br />[[Түбән Күл (Ырынбур өлкәсе)|Түбән Күл]] • [[Күлләр (Ырынбур өлкәсе)|Күлләр]] • [[Комлы (Ырынбур өлкәсе)|Комлы]] |group6 = [[Кызыл Гвардия районы|<span style="color:white;">Кызыл Гвардия районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Ибрай (Ырынбур өлкәсе)|Ибрай]] • [[Үтәй (Ырынбур өлкәсе)|Үтәй]] |group7 = [[Куандык шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Куандык шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Юлкотлы]] • [[Никольски (Ырынбур өлкәсе)|Никольски]] • [[Мөхәммәтъяр]] • [[Индустрия (Ырынбур өлкәсе)|Индустрия]] |group8 = [[Матвеевка районы|<span style="color:white;">Матвеевка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Азамат (Ырынбур өлкәсе)|Азамат]] • [[Югары Котлымбәт]] • [[Түбән Котлымбәт]] • [[Яңа Әшер]] • [[Кызыл Чишмә (Ырынбур өлкәсе)|Кызыл Чишмә]] • [[Иске Әшер]] • [[Иске Котлымбәт]] • [[Иске Якуп (Ырынбур өлкәсе)|Иске Якуп]] |group9 = [[Новосергиевка районы|<span style="color:white;">Новосергиевка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Кондызлы (Ырынбур өлкәсе)|Кондызлы]] • [[Искавыл (Новосергиевка районы)|Искавыл]] |group10 = [[Октябрьски районы|<span style="color:white;">Октябрьски районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Икенче Имангол]] • [[Биккол (Ырынбур өлкәсе)|Биккол]] • [[Искавыл (Переволоцки районы)|Искавыл]] |group11 = [[Переволоцки районы|<span style="color:white;">Переволоцки районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list11 = [[Яңавыл (Переволоцки районы)|Яңавыл]] • [[Камышлы (Ырынбур өлкәсе)|Камышлы]] • [[Рычкау]] • [[Алмалы (Ырынбур өлкәсе)|Алмалы]] • [[Чеснакау]] |group12 = [[Пономаревка районы|<span style="color:white;">Пономаревка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list12 = [[Дүсмәт]] • [[Григорьевка (Ырынбур өлкәсе)|Григорьевка]] • [[Нәүрүз (Ырынбур өлкәсе)|Нәүрүз]] • [[Нариман (Пономарёвка районы)|Нариман]] |group13 = [[Сакмар районы|<span style="color:white;">Сакмар районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list13 = [[Үрге Чебенле|Югары Чебенле]] • [[Түбән Чебенле]] • [[Дала Утлары|Степные Огни]] • [[Татар Каргалысы]] |group14 = [[Сарыкташ районы|<span style="color:white;">Сарыкташ районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list14 = [[Кылчым]] • [[Татар Сарыкташы]] • [[Чишмә (Ырынбур өлкәсе)|Чишмә]] • [[Ирек (Ырынбур өлкәсе)|Ирке]] • [[Сары (Сарыкташ районы)|Сары]] • [[Яңа Гафар]] • [[Карагуҗа (Ырынбур өлкәсе)|Карагуҗа]] • [[Биктимер (Ырынбур өлкәсе)|Биктимер]] • [[Кабан (Ырынбур өлкәсе)|Кабан]] • [[Ислай]] • [[Яңа Черкас (Ырынбур өлкәсе)|Яңа Черкас]] • [[Чиятугай]] • [[Әбләз (Ырынбур өлкәсе)|Әбләз]] • [[Рәдүт (Ырынбур өлкәсе)|Рәдүт]] |group15 = [[Северный районы|<span style="color:white;">Северный районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list15 = [[Бакай (Ырынбур өлкәсе)|Бакай]] • [[Зирекле (Северное районы)|Зирекле]] • [[Тургай (Ырынбур өлкәсе)|Тургай]] • [[Яктыкүл (Ырынбур өлкәсе)]] • [[Керәшле (Ырынбур өлкәсе)|Керәшле]] • [[Кызыл Яр (Ырынбур өлкәсе)|Кызыл Яр]] • [[Ибрай (Северное районы)|Ибрай]] • [[Сәүреш]] • [[Медведка (Ырынбур өлкәсе)|Медведка]] |group16 = [[Тоз-Түбә шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Тоз-Түбә шәһәр бүлгесе</span>]]<br />[[Сорочинск районы|<span style="color:white;">Сорочинск районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list16 = [[Линевка (Ырынбур өлкәсе)|Линөвка]] • [[Яңа Иләк]]<br />[[Яңавыл (Сорочинск районы)|Яңавыл]] |group17 = [[Ташлы районы|<span style="color:white;">Ташлы районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list17 = [[Имангол (Ташлы районы)|Имангол]] • [[Бәшир (Ырынбур өлкәсе)|Бәшир]] |group18 = [[Тук районы|<span style="color:white;">Тук районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list18 = [[Әмирхан (Ырынбур өлкәсе)|Әмирхан]] • [[Сәйфетдин (Ырынбур өлкәсе)|Сәйфетдин]] • [[Загорье (Ырынбур өлкәсе)|Загорье]] • [[Биккол (Тук районы)|Биккол]] • [[Мөлек (Ырынбур өлкәсе)|Мөлек]] • [[Хөсәен (Ырынбур өлкәсе)|Хөсәен]] • [[Набережный (Ырынбур өлкәсе)|Набережный]] • [[Кызыл Мәчет (Ырынбур өлкәсе)|Кызыл Мәчет]] • [[Кондызлы Тамак]] |group19 = [[Төйлегән районы|<span style="color:white;">Төйлегән районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list19 = [[Әүстән]] |group20 = [[Шарлык районы|<span style="color:white;">Шарлык районы</span>]]<br />[[Орск шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Орск шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list20 = [[Ялчыкай (Шарлык районы)|Ялчыкай]] • [[Яңа Муса (Ырынбур өлкәсе)|Яңа Муса]] • [[Йөзәй]] • [[Үрнәк (Ырынбур өлкәсе)|Үрнәк]] • [[Зирекле (Шарлык районы)|Зирекле]] • [[Сарманай]] • [[Перовка (Ырынбур өлкәсе)|Перовка]] • [[Мостафа (Ырынбур өлкәсе)|Мостафа]]<br />[[Тукай (Орск шәһәр бүлгесе)|Тукай]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list15 = {{Navbox|child |name = Самар өлкәсе |title = <span style="color:white;">Самар өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Елхау районы|<span style="color:white;">Елхау районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Губанкүл]] • [[Идәй (Самар өлкәсе)|Идәй]] • [[Мулла (Самара өлкәсе)|Мулла]] • [[Тупли]] |group2 = [[Идел районы|<span style="color:white;">Идел районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = |group3 = [[Камышлы районы|<span style="color:white;">Камышлы районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Татар Байтуганы]] • [[Урыс Байтуганы]] • [[Иске Балыклы (Самар өлкәсе)|Иске Балыклы]] • [[Яңа Балыклы (Самар өлкәсе)|Яңа Балыклы]] • [[Иске Ярмәк]] • [[Яңа Ярмәк]] • [[Чулпан (Камышлы районы)|Чулпан]] • [[Камышлы (Самар өлкәсе)|Камышлы]] • [[Дәүләткол (Самар өлкәсе)|Дәүләткол]] • [[Бозбаш]] • [[Яңа Усман (Камышлы районы)|Яңа Усман]] • [[Иске Усман (Камышлы районы)|Иске Усман]] • [[Йолдыз (Самар өлкәсе)|Йолдыз]]† |group4 = [[Келәүле районы|<span style="color:white;">Келәүле районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Иске Урдалы]] |group5 = [[Кошки районы|<span style="color:white;">Кошки районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Мәсәй]] • [[Яңа Фәйзулла]] • [[Лифляндка]] • [[Березки (Кошки районы)|Березки]] • [[Иске Фәйзулла]] |group6 = [[Кызыл Яр районы|<span style="color:white;">Кызыл Яр районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Иске Кызылсу]] • [[Ялтай]] • [[Кондырча (авыл)|Кондырча]] |group7 = [[Похвистнево районы|<span style="color:white;">Похвистнево районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Гали (Самара өлкәсе)|Гали]] • [[Яңа Мансур]] • [[Мәчәләй ]] • [[Кызыл Күпер]] • [[Үрнәк (Самар өлкәсе)|Үрнәк]] • [[Яңа Мәчәләй]] • [[Сукай]] • [[Нугай (Самар өлкәсе)|Нугай]] |group8 = [[Сергиевск районы|<span style="color:white;">Сергиевск районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Галим (Самар өлкәсе)|Галим]] |group9 = [[Ставрополь районы|<span style="color:white;">Ставрополь районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Выселки (Самар өлкәсе)|Выселки]] • [[Кармыш (Самар өлкәсе)|Кармыш]]† • [[Яңа Бритовка]]† • [[Солтан (Самар өлкәсе)|Солтан]]† |group10 = [[Чаллыбаш районы|<span style="color:white;">Чаллыбаш районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Благодаровка (Чаллыбаш районы)|Благодаровка]] • [[Зәет (Самар өлкәсе)|Зәет]] • [[Ибрай (Самар өлкәсе)|Ибрай]] • [[Кече Норлат]] • [[Яңа Норлат]] • [[Совет Норлаты]] • [[Совет Иглае]] • [[Шлама (авыл)|Шлама]] |group11 = [[Шонталы районы|<span style="color:white;">Шонталы районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list11 = [[Денискино]]• [[Карабикол]] • [[Татар Әбдекие]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list16 = {{Navbox|child |name = Киров өлкәсе |title = <span style="color:white;">Киров өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Нократ Аланы районы|<span style="color:white;">Нократ Аланы районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Иске Белогузка]] • [[Казан (Нократ Аланы районы)|Казан]] • [[Яңа Пенәгәр]] • [[Урта Шөн]] • [[Түбән Шөн]] • [[Сасмак (Киров өлкәсе)|Сасмак]] • [[Иске Пенәгәр]] • [[Норма ( Киров өлкәсе)|Норма]] • [[Чумачар]] • [[Ямул (авыл)|Ямул]] |group2 = [[Көлмез районы|<span style="color:white;">Көлмез районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Татар Көлмезе]] • [[Тәрхан]] • [[Чутай (Киров өлкәсе)|Чутай]] • [[Татар Бояры|Татар Баяры]] • [[Яңа Тормыш (Киров өлкәсе)|Яңа Тормыш]] • [[Сасмак (Киров өлкәсе)|Сасмак]] • [[Иске Пенәгәр]] • [[Норма ( Киров өлкәсе)|Норма]] • [[Чумачар]] • [[Ямул (авыл)|Ямул]] |group3 = [[Малмыж районы|<span style="color:white;">Малмыж районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Исаково (Малмыж районы)|Исак]] • [[Актүбә (Киров өлкәсе)|Актүбә]] • [[Кучерга]] • [[Никольское (Киров өлкәсе)|Никольское]] • [[Яңа Кошкино]] • [[Нослы]] • [[Константиновка (Киров өлкәсе)|Константиновка]] • [[Захватаево]] • [[Яңа Смәел]] • [[Салкын Чишмә (Киров өлкәсе)|Салкын Чишмә]] • [[Преображенка (Киров өлкәсе)|Преображенка]] • [[Түбән Шугурак]] • [[Таң (Киров өлкәсе)|Таң]] • [[Марс (Киров өлкәсе)|Марс]] • [[Иске Йөрек]] • [[Яңа Йөрек]] • [[Үрнәк (Киров өлкәсе)|Үрнәк]] • [[Шагабань]] • [[Татар Югары Конбашы]] • [[Югары Конбаш]] |group4 = [[Слободской районы|<span style="color:white;">Слободской районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Нократ (Слободской районы)|Нократ]] |group5 = [[Өрҗем районы|<span style="color:white;">Өрҗем районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Гонино]] • [[Яңа Савиново (Киров өлкәсе)|Яңа Савин]] }} | list17 = {{Navbox|child |name = Мари Иле |title = <span style="color:white;">Мари Иле</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Мари-Төрек районы|<span style="color:white;">Мари-Төрек районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Татар Китнәсе]] • [[Татар Шолкеры]] • [[Яхино (Мари Ил)|Яхин]] • [[Яңа Пижмар]] • [[Болгар (Мари Ил)|Болгар]] • [[Ведерники|Ступкин]] • [[Югары Мир]] • [[Дружино]] • [[Исмаил (Мари Ил)|Исмаил]] • [[Кече Нослы]] • [[Кече Нуса]] • [[Кече Түнтәр]] • [[Новопавловский]] • [[Яңа Мир]] • [[Шишинер (Мари Ил)|Шеңшеңәр]] • [[Шора]] • [[Күлбаш (Мари Ил)|Күлбаш]] • [[Дом Инвалидов (Мари Ил)|Дом Инвалидов]] |group2 = [[Морке районы|<span style="color:white;">Морке районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Әлмәмәт]] • [[Тәрхан]] • [[Ишле-Пичуш]] • [[Мамай (Мари Ил)|Мамай]] • [[Татар Чодраялы]] |group3 = [[Бәрәңге районы|<span style="color:white;">Бәрәңге районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Бәрәңге (бистә, Мари Ил)|Бәрәңге]] • [[Ләшбирде]] • [[Мзарбашы]] • [[Купай]] • [[Портчара]] • [[Куянавыл]] • [[Тоштоял]] • [[Портянур]] • [[Ирнур]] • [[Ишем (Мари Иле)|Ишем]] • [[Халтурино]] • [[Хәсән (Мари Иле)|Хәсән]] • [[Олы-Кыр]] }} }} eoqm10j2skiglrwqbn5ck7vl43touyi 3529566 3529559 2022-08-19T08:01:52Z Frhdkazan 3171 | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Т wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татар авыллары | title = <span style="color:white;">Татар авыллары</span> | state = collapsed |titlestyle = background:#008000 | bodyclass = hlist | list1 = {{Navbox|child |name = Ерак Көнчыгыш федераль бүлгесе |title = <span style="color:white;">Ерак Көнчыгыш федераль бүлгесе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |above = |abovestyle = |image = |imagestyle = |imageleft = |imageleftstyle = |list1 = [[Ручьи (Сахалин өлкәсе)|Ручьи]] • [[Айханә]] • [[Ныш]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list2 = {{Navbox|child |name = Өркет өлкәсе |title = <span style="color:white;">Өркет өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Шаховская (Өркет өлкәсе)|Шаховская]] • [[Новоселова (Өркет өлкәсе)|Новоселова]] • [[Хайга]] • [[Барда (Өркет өлкәсе)|Барда]] • [[Участок Хор-Бутырина]] • [[Колтоши]] • [[Кулиш]] • [[Тәрия]] • [[Баер (сала)|Баер]] • [[Черемшанка]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list3 = {{Navbox|child |name = Новосибирск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Томск өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Абытай]] • [[Яүштә]] • [[Казан (Томск районы)|Казан авыл]] • [[Кызылкаш]] • [[Тукай (Томск өлкәсе)|Тукай]] • [[Яңа Исламбул]] • [[Яңа Авыл (Тум өлкәсе)|Яңа Авыл]] • [[Бүре (Томск өлкәсе)|Бүре]]† • [[Кирек (авыл)|Кирек]]† • [[Кайбас]]† • [[Козырбак]]† • [[Орупкул]]† • [[Орчык (Томск өлкәсе)|Орчык]]† • [[Таган Йорты]]† • [[Татугул]]† • [[Чуртанлы (Томск өлкәсе)|Чуртанлы]]† • [[Өгерләч]]† |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list4 = {{Navbox|child |name = Новосибирск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Красноярск крае</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Александровка (Бирилюссы районы)|Александровка]] • [[Березовый Лог]] • [[Биктимер (Красноярск крае)|Биктимер]] • [[Борлок]] • [[Верх-Казанка]] • [[Волоковое (Красноярск крае)|Волоковое]] • [[Гамурино]] • [[Дементьевка (Красноярск крае)|Дементьевка]] • [[Долгово (Красноярск крае)|Долгово]] • [[Елга (Красноярск крае)|Елга]] • [[Икшермә]] • [[Казанка (Зур Мурты районы)|Казанка]] • [[Коврига (Красноярск крае)|Коврига]] • [[Красное Озеро (Красноярск крае)|Красное Озеро]] • [[Кумырык (Красноярск крае)|Кумырык]] • [[Куренная Ошма]] • [[Михайловка (Пировское районы)|Михайловка]] • [[Новотроицкая (Красноярск крае)]] • [[Отношка]] • [[Петропавловка (Красноярск крае)]] • [[Плитная]] • [[Раменское (Красноярск крае)|Раменское]] • [[Солоуха]] • [[Таловая (Дзержинское районы)|Таловка]] • [[Туруханка]] • [[Түбән Тунуй]] • [[Филипповка (Красноярск крае)|Филипповка]] • [[Шагыйрислам]] • [[Шулдат (авыл)|Шулдат]] • [[Шумбаш]] • [[Эстәрлетамак (Красноярск крае)|Эстәрлетамак]] • [[Яңа Ислам]] • [[Яңа Тимерчек]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list5 = {{Navbox|child |name = Кемерово өлкәсе |title = <span style="color:white;">Кемерово өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Әсән (Кемерово өлкәсе)|Әсән]]† • [[Күркүле]] • [[Яңа авыл (Ижморский районы)|Яңа авыл]] • [[Серебряково (Кемерово өлкәсе)|Серебряково]] • [[Тихеевка (Ижморский районы)|Тихеевка]] • [[Туйла (сала)|Туйла]] • [[Тумаел]] • [[Тундинка]] • [[Җылы Чишмә]] • [[Сарсаз (Кемерово өлкәсе)|Сарсаз]] • [[Кышлау (Кемерово өлкәсе)|Кышлау]] • [[Искедим]] • [[Черби]]† |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list6 = {{Navbox|child |name = Новосибирск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Новосибирск өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Бакчагөл]] • [[Тамтау]] • [[Олы]] • [[Җәйләү (Новосибирск өлкәсе)|Җәйләү]] • [[Кышлау (Новосибирск өлкәсе)|Кышлау]] • [[&lrm;Казанка (Новосибирск өлкәсе)|Казанка]] • [[Йорт-Акбалык]] • [[Үмәравыл]] • [[Омавыл]] • [[Яргөл]] • [[Шагыр]] • [[Сартчыбалык]] • [[Тарлар]] • [[Базиллар]] • [[Шушковкский]] • [[Иптәшавыл]] • [[Янәби]] • [[Чуртанкүл]] • [[Кошкүл (Новосибирск өлкәсе)|Кошкүл]] • [[Бәләктә]] • [[Тармакүл]] • [[Аялы]] • [[Чөплегөл]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list7 = {{Navbox|child |name = Омск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Омск өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Большеречье районы|<span style="color:white;">Большеречье районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Кызатау]] • [[Кошкүл (Омск өлкәсе)|Кошкүл]] • [[Куйгалы]] • [[Олы Күл (Омск өлкәсе)|Олы Күл]] • [[Уба (Омск өлкәсе)|Уба]] • [[Секменево]] • [[Чүпләр]] • [[Үләнкүл]] • [[Каракүл (Омск өлкәсе)|Каракүл]] • [[Тусказан]] • [[Чарналы]] • [[Аубаткан]] • [[Яланкүл]] |group2 = [[Знаменски районы|<span style="color:white;">Знаменски районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Югары Сәбәләк]] • [[Кәчүк]] • [[Кече Кова]] • [[Уштамак]] |group3 = [[Колосов районы|<span style="color:white;">Колосов районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Кугытау]] • [[Тускимә]] • [[Мясники]] |group4 = [[Муромцево районы|<span style="color:white;">Муромцево районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Чуртанлы (Омск өлкәсе)|Чуртанлы]] • [[Тазлар]] • [[Инсәс]] |group5 = [[Саргат районы|<span style="color:white;">Саргат районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Баланкүл]] |group6 = [[Седелниково районы|<span style="color:white;">Седелниково районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Уя]] |group7 = [[Тара районы|<span style="color:white;">Тара районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Олы Уыш]] • [[Кече Уыш]] • [[Атак]] • [[Ишәй (Омск өлкәсе)|Ишәй]] • [[Сәбәләк]] • [[Кучавыл]] • [[Кыргап]] |group8 = [[Тәбриз районы|<span style="color:white;">Тәбриз районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Козгын (Омск өлкәсе)|Козгын]] • [[Югары Ай (Омск өлкәсе)|Югары Ай]] • [[Ташъяткан]] • [[Тайчы]] • [[Азы]] • [[Кип Коллары]] • [[Байбы (Омск өлкәсе)|Байбы]] • [[Кышлау (Омск өлкәсе)|Кышлау]] • [[Утыз (Омск өлкәсе)|Утыз]] • [[Тау (Омск өлкәсе)|Тау]] |group9 = [[Ишемтамак районы|<span style="color:white;">Ишемтамак районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Каенавыл (Омск өлкәсе)|Каенавыл]] • [[Тибенде]] • [[Утар (Омск өлкәсе)]] • [[Савыргач]] • [[Атеринки]] • [[Әшеван]] • [[Җәйләү (Омск өлкәсе)|Җәйләү]] • [[Олы Бүрән]] • [[Илчебага]] • [[Эбәргүл]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list8= {{Navbox|child |name = Төмән өлкәсе |title = <span style="color:white;">Төмән өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Аромаш районы|<span style="color:white;">Аромаш районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Балыклы (Төмән өлкәсе)|Балыклы]] • [[Чумык]] • [[Яңавыл (Төмән өлкәсе)|Яңавыл]] • [[Үткәрмә]] • [[Колмәт (Төмән өлкәсе)|Колмәт]] • [[Көсәйкүл]] |group2 = [[Вагай районы|<span style="color:white;">Вагай районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Савыллар]] • [[Күләт]] • [[Икенче Сала]] • [[Тубысы]] • [[Татар Вагае]] • [[Күбәк]] • [[Яркәү (Вагай районы)|Яркәү]] • [[Ачытбаш]] • [[Биек (Төмән өлкәсе)|Биек]] • [[Картавыл]] • [[Усак (Төмән өлкәсе)|Усак]] • [[Яланъяр]] • [[Катымкуй]] • [[Лукина (Вагай районы)|Лукина]] • [[Рәнчек]] • [[Сопра]] • [[Убавыл]] • [[Карагай (Төмән өлкәсе)|Карагай]] • [[Көмешле (Төмән өлкәсе)|Көмешле]] • [[Ишаер]] • [[Селәс]] • [[Коллар (Вагай районы)|Коллар]] • [[Шаңшы Коллары]] • [[Уба Коллары]] • [[Казанлы (Вагай районы)|Казанлы]] • [[Меткә]] • [[Сөләйман (Төмән өлкәсе)|Сөләйман]] • [[Мирный (Вагай районы)|Мирный]] • [[Бигәтен]] • [[Индәр]] • [[Иштәк]] • [[Кундан]] • [[Птицкое]] • [[Томская]] • [[Егаер]] • [[Ләмчәй]] • [[Кече Уват]] • [[Тугыз (Төмән өлкәсе)|Тугыз]] • [[Баеш]] • [[Әшле]] • [[Юрмы]] • [[Янек]] |group3 = [[Исәт районы|<span style="color:white;">Исәт районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Югары Йөгәнле]] |group4 = [[Түбән Тәүде районы|<span style="color:white;">Түбән Тәүде районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Кыскыркүл]] • [[Урманбаш (Төмән өлкәсе)|Урманбаш]] • [[Казанлы (Түбән Тәүде районы)|Казанлы]] • [[Икенче Казанлы]] • [[Яңа Уфим]] • [[Ипкүл]] • [[Бохара (Төмән өлкәсе)|Бохара]] • [[Кыткүл]] • [[Киндерле (Төмән өлкәсе)|Киндерле]] • [[Канчәбер]] • [[Аргавыл]] • [[Кирәет]] • [[Иске (Төмән өлкәсе)|Иске]] |group5 = [[Тубыл районы|<span style="color:white;">Тубыл районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Ханавыл]] • [[Вәчер]] • [[Ләңче]] • [[Нешшә]] • [[Байкал Убасы]] • [[Арткавыл]] • [[Ишмәт]] • [[Чушумова]] • [[Ворогушино]] • [[Юршак]] • [[Исән (Төмән өлкәсе)|Исәт]] • [[Сатылган]] • [[Сабанак (Төмән өлкәсе)|Сабанак]] • [[Тубылторы]] • [[Урманавыл]] • [[Сөкләм (авыл)|Сөкләм]] • [[Хуҗайлан]] • [[Коллар (Тубыл районы)|Коллар]] • [[Ләчек]] • [[Торбы]] • [[Күкрәнде]] • [[Вәрмәкле]] • [[Лайтамак]] • [[Тәпкенбаш]] • [[Тәпкен]] • [[Янгутум]] • [[Түбән Әремчән]] • [[Бәек]] • [[Шаңшы]] • [[Маслау]] • [[Пушнаш]] • [[Санниково]] • [[Үләртеш]] • [[Өстамак]] • [[Наскы]] • [[Акманай]] |group6 = [[Төмән районы|<span style="color:white;">Төмән районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Индерәй]] • [[Олы Малчын]] • [[Кече Малчын]] • [[Талмыхан]] • [[Кыштурны]] • [[Пышны]] • [[Манат (авыл)|Манат]] • [[Чаплык (авыл)|Чаплык]] • [[Олы Акъяр]] • [[Кече Акъяр]] • [[Талмы]] • [[Шыкча]] • [[Явызби]] |group7 = [[Уат районы|<span style="color:white;">Уат районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Өге (авыл)|Өге]] |group8 = [[Яулы Тора районы|<span style="color:white;">Яулы Тора районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Калмаклар (Төмән өлкәсе)|Калмаклар]] • [[Кашавыл]] • [[Кызылъяр (Төмән өлкәсе)|Кызылъяр]] • [[Күлавыл]] • [[Бумаер]] • [[Яңа Атъял]] • [[Күлек]] • [[Рәүде (Төмән өлкәсе)|Рәүде]] • [[Сәел]] • [[Исәт (авыл)|Исәт]] |group9 = [[Яркәү районы|<span style="color:white;">Яркәү районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Шатан]] • [[Түре (авыл)|Түре]] • [[Бурбар]] • [[Варваринский (Төмән өлкәсе)|Вараваринский]] • [[Маранка]] • [[Рәгес]] • [[Яңа Кәешкүл]] • [[Ваңгы]] • [[Иске Кәешкүл]] • [[Олы Кызылъяр]] • [[Уба (Төмән өлкәсе)|Уба]] • [[Тәүде (Төмән өлкәсе)|Тәүде]] • [[Тараканова]] • [[Үч-Тәүде]] • [[Аккүл]] • [[Сәет (Төмән өлкәсе)|Сәет]] • [[Сорокино (Төмән өлкәсе)|Сорокино]] • [[Карбан]] • [[Кортъегән]] • [[Носык]] • [[Тархан (Төмән өлкәсе)|Тархан]] • [[Чичикә]] • [[Карагай (Яркәү районы)|Карагай]] |group10 = [[Төмән|<span style="color:white;">Төмән шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Кырынкүл]] |group11 = [[Заводоуковск шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Заводоуковск шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list11 = [[Түбән Йөгәнле]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list10 = {{Navbox|child |name = Чиләбе өлкәсе |title = <span style="color:white;">Чиләбе өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Агаповка районы|<span style="color:white;">Агаповка районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Әбләз (Чиләбе өлкәсе)|Әбләз]] • [[Роднички]] |group2 = [[Аргаяш районы|<span style="color:white;">Аргаяш районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Яңа Юл (Аргаяш районы)|Яңа Юл]] |group3 = [[Әшә районы|<span style="color:white;">Әшә районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Санга]] |group4 = [[Коншак районы|<span style="color:white;">Коншак районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Бәгәрәктамак]] • [[Усман (Чиләбе өлкәсе)|Госман]] • [[Кече Коншак]] • [[Коншак]] • [[Коншак (станция)|Коншак стансасы]] • [[Лесной (Коншак районы)|Лесной]] • [[Маян]] • [[Нижняя (станция)|Нижняя]] • [[Мөслим (Чиләбе өлкәсе)|Мөслим]] • [[Мөслим (станция)|Мөслим стансасы]] • [[Мусакай (Чиләбе өлкәсе)|Мусакай]] • [[Сәнәр (Чиләбе өлкәсе)|Сәнәр]] • [[Татар Караболагы]] • [[Элеваторный]] |group5 = [[Кызыл Армия районы (Чиләбе өлкәсе)|<span style="color:white;">Кызыл Армия районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Ачылыкүл (авыл)|Ачылыкүл]] |group6 = [[Назыпетровск районы|<span style="color:white;">Назыпетровск районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Абдрахман (Чиләбе өлкәсе)|Абдрахман]] • [[Арслан (Нязепетровск районы)|Арслан]] • [[Әптрәк]] • [[Горшенина]] • [[Йосыф (Чиләбе өлкәсе)|Йосыф]] • [[Постникова]] • [[Юлдаш (Нязепетровск районы)|Юлдаш]] |group7 = [[Нугайбәк районы|<span style="color:white;">Нугайбәк районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Астафьевский (Чиләбе өлкәсе)|Астафьевски]] • [[Кили (Чиләбе өлкәсе)|Кили]] • [[Сарашлы]] • [[Требия]] • [[Хуҗабай]] • [[Яңа Авыл (Париж)|Яңавыл]] |group8 = [[Октябрьское районы (Чиләбе өлкәсе)|<span style="color:white;">Октябрьски районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Әмин (Октябрьское районы)|Әмин]] • [[Тирәнкүл (Октябрьское районы)|Тирәнкүл]] |group9 = [[Сосновка районы (Чиләбе өлкәсе)|<span style="color:white;">Сосновка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Чагучы]] |group10 = [[Уй районы|<span style="color:white;">Уй районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Әмин (Уй районы)|Әмин]] |group10 = [[Чесма районы|<span style="color:white;">Чесма районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Рәдүт (Чиләбе өлкәсе)|Рәдүт]] |group11 = [[Югары Өфәле шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Югары Өфәле шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list11 = [[Боровой (Чиләбе өлкәсе)|Боровой]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list11 = {{Navbox|child |name = Свердловск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Свердловск өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Әртә шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Әртә шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Әҗегол]] • [[Әртә Шигере]] • [[Бакый (Свердловск өлкәсе)|Бакый]] • [[Бикән]] • [[Бикмәт]] • [[Манчаж Тамак]] • [[Торна (Свердлау өлкәсе)|Торна]] |group2 = [[Әчет шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Әчет шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Гайнә (Свердловск өлкәсе)|Гайнә]] • [[Калтай (Свердловск өлкәсе)|Калтай]] • [[Каршый]] • [[Күчкилде (Свердловск өлкәсе)|Күчкилде]] • [[Ләмпә]] • [[Түбән Арый]] • [[Яманъелга (Свердловск өлкәсе)|Яманъелга]] |group3 = [[Красноуфимск бүлгесе|<span style="color:white;">Красноуфимск бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Бәяк Түз]] • [[Бишавыл]] • [[Богалыш Тамак]] • [[Кече Төреш]] • [[Куян (Свердловск өлкәсе)|Куян]] • [[Олы Төреш]] • [[Рахманавыл]] • [[Сыскы ]] • [[Табанлыкүл]] • [[Татар Яманъелгасы]] • [[Туктамыш (Сведловск өлкәсе)|Туктамыш]] • [[Урта Бәяк]] • [[Урта Богалыш]] • [[Югары Бәяк]] • [[Яңа Богалыш]] |group4 = [[Реж шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Реж шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Гурино (Реж шәһәр округы)|Гурино]] |group5 = [[Тугылым шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Тугылым шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Калачики (Тугулым шәһәр округы)|Калачики]] • [[Ләң]] |group6 = [[Түбән Сырга районы|<span style="color:white;">Түбән Сырга районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Акбаш (Свердловск өлкәсе)|Акбаш]] • [[Аккул]] • [[Аракай]] • [[Вәскин]] • [[Кантуган ]] • [[Кантуганлы]] • [[Уразай]] • [[Уфа Шигере]] • [[Үрмәкәй (Свердлау өлкәсе)|Үрмәкәй]] • [[Шарама (авыл)|Шарама]] • [[Шәкүр (Свердловск өлкәсе)|Шәкүр]] |group7 = [[Түре Бистәсе районы|<span style="color:white;">Түре Бистәсе районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Сагай]] • [[Юрты]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list9 = {{Navbox|child |name = Курган өлкәсе |title = <span style="color:white;">Курган өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Әлмән районы|<span style="color:white;">Әлмән районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Алакүл (Курган өлкәсе)|Алакүл]] • [[Әлмәнкүл]] • [[Бишнәк]] • [[Тозау]] |group2 = [[Сафакүл районы|<span style="color:white;">Сафакүл районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Атҗитәр (Курган өлкәсе)|Атҗитәр]] • [[Боровичи (Курган өлкәсе)|Боровичи]] • [[Карасу (Курган өлкәсе)|Карасу]] • [[Күбәкәй]] • [[Мансур (Курган өлкәсе)|Мансур]] • [[Сафакүл]] • [[Сөлекле (Курган өлкәсе)|Сөлекле]] • [[Өчкүл (Әлмән районы)|Өчкүл]] |group3 = [[Шадрин районы|<span style="color:white;">Шадрин районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Себергән (Курган өлкәсе)|Себергән]] • [[Терсәк (Шадрин районы)|Терсәк]] • [[Эчкен]] |group4 = [[Шатрау районы|<span style="color:white;">Шатрау районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Кызылбай]] |group5 = [[Яңа Күчердек районы|<span style="color:white;">Яңа Күчердек районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Исак (Курган өлкәсе)|Исак]] • [[Кызыл Урал (авыл)|Кызыл Урал]] • [[Мәһди (Целинный районы)|Мәһди]] • [[Өчкүл (Яңа Күчердек районы)|Өчкүл]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list14 = {{Navbox|child |name = Ырынбур өлкәсе |title = <span style="color:white;">Ырынбур өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Абдулла шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Абдулла шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Абдрахман (Ырынбур өлкәсе)|Абдрахман]] • [[Яңа Тирес]] • [[Яңа Якуп (Ырынбур өлкәсе)|Яңа Якуп]] • [[Иске Шалты]] • [[Тирес-Усман]] • [[Чаганлы (Ырынбур өлкәсе)|Чаганлы]] • [[Сөймәнле (авыл)|Сөймәнле]] |group2 = [[Александровка районы|<span style="color:white;">Александровка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Якут (Ырынбур өлкәсе)|Якут]] • [[Дальни (Ырынбур өлкәсе)|Дальни]] • [[Султакай (авыл)|Султакай]] • [[Тукай (Александровка районы)|Тукай]] • [[Ягъфәр (Ырынбур өлкәсе)|Ягъфәр]] • [[Комсомольски (Ырынбур өлкәсе)|Комсомольски]] |group3 = [[Әсәкәй районы|<span style="color:white;">Әсәкәй районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Әсәкәй]] • [[Казанка (Ырынбур өлкәсе)|Казанка]] • [[Кызыл Йолдыз (Ырынбур өлкәсе)|Кызыл Йолдыз]] • [[Мөслим (Ырынбур өлкәсе)|Мөслим]] • [[Котлый]] • [[Карамалы (Ырынбур өлкәсе)|Карамалы]] • [[Алтын Чишмә (Ырынбур өлкәсе)|Алтын Чишмә]] • [[Яңа Солтангол]] • [[Иске Солтангол (Ырынбур өлкәсе)|Иске Солтангол]] • [[Корбанай]] • [[Иске Колшәрип]] • [[Яңа Колшәрип]] • [[Нариман (Ырынбур өлкәсе)|Нариман]] • [[Иске Мөэмин]] • [[Шәммас]] • [[Наратлык (Ырынбур өлкәсе)|Наратлык]] |group4 = [[Биләй районы|<span style="color:white;">Биләй районы</span>]]<br />[[Богырыслан районы|<span style="color:white;">Богырыслан районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Алабайтал]]<br />[[Алга (Ырынбур өлкәсе)|Алга]] • [[Йолдыз (Ырынбур өлкәсе)|Йолдыз]] • [[Чишмәбаш (Ырынбур өлкәсе)|Чишмәбаш]] |group5 = [[Гай районы|<span style="color:white;">Гай районы</span>]]<br />[[Иләк районы|<span style="color:white;">Иләк районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Гайнулла]] • [[Үзембай]]<br />[[Түбән Күл (Ырынбур өлкәсе)|Түбән Күл]] • [[Күлләр (Ырынбур өлкәсе)|Күлләр]] • [[Комлы (Ырынбур өлкәсе)|Комлы]] |group6 = [[Кызыл Гвардия районы|<span style="color:white;">Кызыл Гвардия районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Ибрай (Ырынбур өлкәсе)|Ибрай]] • [[Үтәй (Ырынбур өлкәсе)|Үтәй]] |group7 = [[Куандык шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Куандык шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Юлкотлы]] • [[Никольски (Ырынбур өлкәсе)|Никольски]] • [[Мөхәммәтъяр]] • [[Индустрия (Ырынбур өлкәсе)|Индустрия]] |group8 = [[Матвеевка районы|<span style="color:white;">Матвеевка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Азамат (Ырынбур өлкәсе)|Азамат]] • [[Югары Котлымбәт]] • [[Түбән Котлымбәт]] • [[Яңа Әшер]] • [[Кызыл Чишмә (Ырынбур өлкәсе)|Кызыл Чишмә]] • [[Иске Әшер]] • [[Иске Котлымбәт]] • [[Иске Якуп (Ырынбур өлкәсе)|Иске Якуп]] |group9 = [[Новосергиевка районы|<span style="color:white;">Новосергиевка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Кондызлы (Ырынбур өлкәсе)|Кондызлы]] • [[Искавыл (Новосергиевка районы)|Искавыл]] |group10 = [[Октябрьски районы|<span style="color:white;">Октябрьски районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Икенче Имангол]] • [[Биккол (Ырынбур өлкәсе)|Биккол]] • [[Искавыл (Переволоцки районы)|Искавыл]] |group11 = [[Переволоцки районы|<span style="color:white;">Переволоцки районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list11 = [[Яңавыл (Переволоцки районы)|Яңавыл]] • [[Камышлы (Ырынбур өлкәсе)|Камышлы]] • [[Рычкау]] • [[Алмалы (Ырынбур өлкәсе)|Алмалы]] • [[Чеснакау]] |group12 = [[Пономаревка районы|<span style="color:white;">Пономаревка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list12 = [[Дүсмәт]] • [[Григорьевка (Ырынбур өлкәсе)|Григорьевка]] • [[Нәүрүз (Ырынбур өлкәсе)|Нәүрүз]] • [[Нариман (Пономарёвка районы)|Нариман]] |group13 = [[Сакмар районы|<span style="color:white;">Сакмар районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list13 = [[Үрге Чебенле|Югары Чебенле]] • [[Түбән Чебенле]] • [[Дала Утлары|Степные Огни]] • [[Татар Каргалысы]] |group14 = [[Сарыкташ районы|<span style="color:white;">Сарыкташ районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list14 = [[Кылчым]] • [[Татар Сарыкташы]] • [[Чишмә (Ырынбур өлкәсе)|Чишмә]] • [[Ирек (Ырынбур өлкәсе)|Ирке]] • [[Сары (Сарыкташ районы)|Сары]] • [[Яңа Гафар]] • [[Карагуҗа (Ырынбур өлкәсе)|Карагуҗа]] • [[Биктимер (Ырынбур өлкәсе)|Биктимер]] • [[Кабан (Ырынбур өлкәсе)|Кабан]] • [[Ислай]] • [[Яңа Черкас (Ырынбур өлкәсе)|Яңа Черкас]] • [[Чиятугай]] • [[Әбләз (Ырынбур өлкәсе)|Әбләз]] • [[Рәдүт (Ырынбур өлкәсе)|Рәдүт]] |group15 = [[Северный районы|<span style="color:white;">Северный районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list15 = [[Бакай (Ырынбур өлкәсе)|Бакай]] • [[Зирекле (Северное районы)|Зирекле]] • [[Тургай (Ырынбур өлкәсе)|Тургай]] • [[Яктыкүл (Ырынбур өлкәсе)]] • [[Керәшле (Ырынбур өлкәсе)|Керәшле]] • [[Кызыл Яр (Ырынбур өлкәсе)|Кызыл Яр]] • [[Ибрай (Северное районы)|Ибрай]] • [[Сәүреш]] • [[Медведка (Ырынбур өлкәсе)|Медведка]] |group16 = [[Тоз-Түбә шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Тоз-Түбә шәһәр бүлгесе</span>]]<br />[[Сорочинск районы|<span style="color:white;">Сорочинск районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list16 = [[Линевка (Ырынбур өлкәсе)|Линөвка]] • [[Яңа Иләк]]<br />[[Яңавыл (Сорочинск районы)|Яңавыл]] |group17 = [[Ташлы районы|<span style="color:white;">Ташлы районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list17 = [[Имангол (Ташлы районы)|Имангол]] • [[Бәшир (Ырынбур өлкәсе)|Бәшир]] |group18 = [[Тук районы|<span style="color:white;">Тук районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list18 = [[Әмирхан (Ырынбур өлкәсе)|Әмирхан]] • [[Сәйфетдин (Ырынбур өлкәсе)|Сәйфетдин]] • [[Загорье (Ырынбур өлкәсе)|Загорье]] • [[Биккол (Тук районы)|Биккол]] • [[Мөлек (Ырынбур өлкәсе)|Мөлек]] • [[Хөсәен (Ырынбур өлкәсе)|Хөсәен]] • [[Набережный (Ырынбур өлкәсе)|Набережный]] • [[Кызыл Мәчет (Ырынбур өлкәсе)|Кызыл Мәчет]] • [[Кондызлы Тамак]] |group19 = [[Төйлегән районы|<span style="color:white;">Төйлегән районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list19 = [[Әүстән]] |group20 = [[Шарлык районы|<span style="color:white;">Шарлык районы</span>]]<br />[[Орск шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Орск шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list20 = [[Ялчыкай (Шарлык районы)|Ялчыкай]] • [[Яңа Муса (Ырынбур өлкәсе)|Яңа Муса]] • [[Йөзәй]] • [[Үрнәк (Ырынбур өлкәсе)|Үрнәк]] • [[Зирекле (Шарлык районы)|Зирекле]] • [[Сарманай]] • [[Перовка (Ырынбур өлкәсе)|Перовка]] • [[Мостафа (Ырынбур өлкәсе)|Мостафа]]<br />[[Тукай (Орск шәһәр бүлгесе)|Тукай]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list15 = {{Navbox|child |name = Самар өлкәсе |title = <span style="color:white;">Самар өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Елхау районы|<span style="color:white;">Елхау районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Губанкүл]] • [[Идәй (Самар өлкәсе)|Идәй]] • [[Мулла (Самара өлкәсе)|Мулла]] • [[Тупли]] |group2 = [[Идел районы|<span style="color:white;">Идел районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = |group3 = [[Камышлы районы|<span style="color:white;">Камышлы районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Татар Байтуганы]] • [[Урыс Байтуганы]] • [[Иске Балыклы (Самар өлкәсе)|Иске Балыклы]] • [[Яңа Балыклы (Самар өлкәсе)|Яңа Балыклы]] • [[Иске Ярмәк]] • [[Яңа Ярмәк]] • [[Чулпан (Камышлы районы)|Чулпан]] • [[Камышлы (Самар өлкәсе)|Камышлы]] • [[Дәүләткол (Самар өлкәсе)|Дәүләткол]] • [[Бозбаш]] • [[Яңа Усман (Камышлы районы)|Яңа Усман]] • [[Иске Усман (Камышлы районы)|Иске Усман]] • [[Йолдыз (Самар өлкәсе)|Йолдыз]]† |group4 = [[Келәүле районы|<span style="color:white;">Келәүле районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Иске Урдалы]] |group5 = [[Кошки районы|<span style="color:white;">Кошки районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Мәсәй]] • [[Яңа Фәйзулла]] • [[Лифляндка]] • [[Березки (Кошки районы)|Березки]] • [[Иске Фәйзулла]] |group6 = [[Кызыл Яр районы|<span style="color:white;">Кызыл Яр районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Иске Кызылсу]] • [[Ялтай]] • [[Кондырча (авыл)|Кондырча]] |group7 = [[Похвистнево районы|<span style="color:white;">Похвистнево районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Гали (Самара өлкәсе)|Гали]] • [[Яңа Мансур]] • [[Мәчәләй ]] • [[Кызыл Күпер]] • [[Үрнәк (Самар өлкәсе)|Үрнәк]] • [[Яңа Мәчәләй]] • [[Сукай]] • [[Нугай (Самар өлкәсе)|Нугай]] |group8 = [[Сергиевск районы|<span style="color:white;">Сергиевск районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Галим (Самар өлкәсе)|Галим]] |group9 = [[Ставрополь районы|<span style="color:white;">Ставрополь районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Выселки (Самар өлкәсе)|Выселки]] • [[Кармыш (Самар өлкәсе)|Кармыш]]† • [[Яңа Бритовка]]† • [[Солтан (Самар өлкәсе)|Солтан]]† |group10 = [[Чаллыбаш районы|<span style="color:white;">Чаллыбаш районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Благодаровка (Чаллыбаш районы)|Благодаровка]] • [[Зәет (Самар өлкәсе)|Зәет]] • [[Ибрай (Самар өлкәсе)|Ибрай]] • [[Кече Норлат]] • [[Яңа Норлат]] • [[Совет Норлаты]] • [[Совет Иглае]] • [[Шлама (авыл)|Шлама]] |group11 = [[Шонталы районы|<span style="color:white;">Шонталы районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list11 = [[Денискино]]• [[Карабикол]] • [[Татар Әбдекие]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list16 = {{Navbox|child |name = Киров өлкәсе |title = <span style="color:white;">Киров өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Нократ Аланы районы|<span style="color:white;">Нократ Аланы районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Иске Белогузка]] • [[Казан (Нократ Аланы районы)|Казан]] • [[Яңа Пенәгәр]] • [[Урта Шөн]] • [[Түбән Шөн]] • [[Сасмак (Киров өлкәсе)|Сасмак]] • [[Иске Пенәгәр]] • [[Норма ( Киров өлкәсе)|Норма]] • [[Чумачар]] • [[Ямул (авыл)|Ямул]] |group2 = [[Көлмез районы|<span style="color:white;">Көлмез районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Татар Көлмезе]] • [[Тәрхан]] • [[Чутай (Киров өлкәсе)|Чутай]] • [[Татар Бояры|Татар Баяры]] • [[Яңа Тормыш (Киров өлкәсе)|Яңа Тормыш]] • [[Сасмак (Киров өлкәсе)|Сасмак]] • [[Иске Пенәгәр]] • [[Норма ( Киров өлкәсе)|Норма]] • [[Чумачар]] • [[Ямул (авыл)|Ямул]] |group3 = [[Малмыж районы|<span style="color:white;">Малмыж районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Исаково (Малмыж районы)|Исак]] • [[Актүбә (Киров өлкәсе)|Актүбә]] • [[Кучерга]] • [[Никольское (Киров өлкәсе)|Никольское]] • [[Яңа Кошкино]] • [[Нослы]] • [[Константиновка (Киров өлкәсе)|Константиновка]] • [[Захватаево]] • [[Яңа Смәел]] • [[Салкын Чишмә (Киров өлкәсе)|Салкын Чишмә]] • [[Преображенка (Киров өлкәсе)|Преображенка]] • [[Түбән Шугурак]] • [[Таң (Киров өлкәсе)|Таң]] • [[Марс (Киров өлкәсе)|Марс]] • [[Иске Йөрек]] • [[Яңа Йөрек]] • [[Үрнәк (Киров өлкәсе)|Үрнәк]] • [[Шагабань]] • [[Татар Югары Конбашы]] • [[Югары Конбаш]] |group4 = [[Слободской районы|<span style="color:white;">Слободской районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Нократ (Слободской районы)|Нократ]] |group5 = [[Өрҗем районы|<span style="color:white;">Өрҗем районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Гонино]] • [[Яңа Савиново (Киров өлкәсе)|Яңа Савин]] }} | list17 = {{Navbox|child |name = Мари Иле |title = <span style="color:white;">Мари Иле</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Мари-Төрек районы|<span style="color:white;">Мари-Төрек районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Татар Китнәсе]] • [[Татар Шолкеры]] • [[Яхино (Мари Ил)|Яхин]] • [[Яңа Пижмар]] • [[Болгар (Мари Ил)|Болгар]] • [[Ведерники|Ступкин]] • [[Югары Мир]] • [[Дружино]] • [[Исмаил (Мари Ил)|Исмаил]] • [[Кече Нослы]] • [[Кече Нуса]] • [[Кече Түнтәр]] • [[Новопавловский]] • [[Яңа Мир]] • [[Шишинер (Мари Ил)|Шеңшеңәр]] • [[Шора]] • [[Күлбаш (Мари Ил)|Күлбаш]] • [[Дом Инвалидов (Мари Ил)|Дом Инвалидов]] |group2 = [[Морке районы|<span style="color:white;">Морке районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Әлмәмәт]] • [[Тәрхан]] • [[Ишле-Пичуш]] • [[Мамай (Мари Ил)|Мамай]] • [[Татар Чодраялы]] |group3 = [[Бәрәңге районы|<span style="color:white;">Бәрәңге районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Бәрәңге (бистә, Мари Ил)|Бәрәңге]] • [[Ләшбирде]] • [[Мзарбашы]] • [[Купай]] • [[Портчара]] • [[Куянавыл]] • [[Тоштоял]] • [[Портянур]] • [[Ирнур]] • [[Ишем (Мари Иле)|Ишем]] • [[Халтурино]] • [[Хәсән (Мари Иле)|Хәсән]] • [[Олы-Кыр]] }} | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татарча уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татар телле нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар опералары|опера]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шәхесләре|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} 3m1sccrc8duu60bmqea03yr6u54dby7 3529621 3529566 2022-08-19T10:19:02Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татар авыллары | title = <span style="color:white;">Татар авыллары</span> | state = collapsed |titlestyle = background:#008000 | bodyclass = hlist | list1 = {{Navbox|child |name = Ерак Көнчыгыш федераль бүлгесе |title = <span style="color:white;">Ерак Көнчыгыш федераль бүлгесе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |above = |abovestyle = |image = |imagestyle = |imageleft = |imageleftstyle = |list1 = [[Ручьи (Сахалин өлкәсе)|Ручьи]] • [[Айханә]] • [[Ныш]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list2 = {{Navbox|child |name = Өркет өлкәсе |title = <span style="color:white;">Өркет өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Шаховская (Өркет өлкәсе)|Шаховская]] • [[Новоселова (Өркет өлкәсе)|Новоселова]] • [[Хайга]] • [[Барда (Өркет өлкәсе)|Барда]] • [[Участок Хор-Бутырина]] • [[Колтоши]] • [[Кулиш]] • [[Тәрия]] • [[Баер (сала)|Баер]] • [[Черемшанка]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list3 = {{Navbox|child |name = Новосибирск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Томск өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Абытай]] • [[Яүштә]] • [[Казан (Томск районы)|Казан авыл]] • [[Кызылкаш]] • [[Тукай (Томск өлкәсе)|Тукай]] • [[Яңа Исламбул]] • [[Яңа Авыл (Тум өлкәсе)|Яңа Авыл]] • [[Бүре (Томск өлкәсе)|Бүре]]† • [[Кирек (авыл)|Кирек]]† • [[Кайбас]]† • [[Козырбак]]† • [[Орупкул]]† • [[Орчык (Томск өлкәсе)|Орчык]]† • [[Таган Йорты]]† • [[Татугул]]† • [[Чуртанлы (Томск өлкәсе)|Чуртанлы]]† • [[Өгерләч]]† |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list4 = {{Navbox|child |name = Новосибирск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Красноярск крае</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Александровка (Бирилюссы районы)|Александровка]] • [[Березовый Лог]] • [[Биктимер (Красноярск крае)|Биктимер]] • [[Борлок]] • [[Верх-Казанка]] • [[Волоковое (Красноярск крае)|Волоковое]] • [[Гамурино]] • [[Дементьевка (Красноярск крае)|Дементьевка]] • [[Долгово (Красноярск крае)|Долгово]] • [[Елга (Красноярск крае)|Елга]] • [[Икшермә]] • [[Казанка (Зур Мурты районы)|Казанка]] • [[Коврига (Красноярск крае)|Коврига]] • [[Красное Озеро (Красноярск крае)|Красное Озеро]] • [[Кумырык (Красноярск крае)|Кумырык]] • [[Куренная Ошма]] • [[Михайловка (Пировское районы)|Михайловка]] • [[Новотроицкая (Красноярск крае)]] • [[Отношка]] • [[Петропавловка (Красноярск крае)]] • [[Плитная]] • [[Раменское (Красноярск крае)|Раменское]] • [[Солоуха]] • [[Таловая (Дзержинское районы)|Таловка]] • [[Туруханка]] • [[Түбән Тунуй]] • [[Филипповка (Красноярск крае)|Филипповка]] • [[Шагыйрислам]] • [[Шулдат (авыл)|Шулдат]] • [[Шумбаш]] • [[Эстәрлетамак (Красноярск крае)|Эстәрлетамак]] • [[Яңа Ислам]] • [[Яңа Тимерчек]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list5 = {{Navbox|child |name = Кемерово өлкәсе |title = <span style="color:white;">Кемерово өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Әсән (Кемерово өлкәсе)|Әсән]]† • [[Күркүле]] • [[Яңа авыл (Ижморский районы)|Яңа авыл]] • [[Серебряково (Кемерово өлкәсе)|Серебряково]] • [[Тихеевка (Ижморский районы)|Тихеевка]] • [[Туйла (сала)|Туйла]] • [[Тумаел]] • [[Тундинка]] • [[Җылы Чишмә]] • [[Сарсаз (Кемерово өлкәсе)|Сарсаз]] • [[Кышлау (Кемерово өлкәсе)|Кышлау]] • [[Искедим]] • [[Черби]]† |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list6 = {{Navbox|child |name = Новосибирск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Новосибирск өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |list1 = [[Бакчагөл]] • [[Тамтау]] • [[Олы]] • [[Җәйләү (Новосибирск өлкәсе)|Җәйләү]] • [[Кышлау (Новосибирск өлкәсе)|Кышлау]] • [[&lrm;Казанка (Новосибирск өлкәсе)|Казанка]] • [[Йорт-Акбалык]] • [[Үмәравыл]] • [[Омавыл]] • [[Яргөл]] • [[Шагыр]] • [[Сартчыбалык]] • [[Тарлар]] • [[Базиллар]] • [[Шушковкский]] • [[Иптәшавыл]] • [[Янәби]] • [[Чуртанкүл]] • [[Кошкүл (Новосибирск өлкәсе)|Кошкүл]] • [[Бәләктә]] • [[Тармакүл]] • [[Аялы]] • [[Чөплегөл]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list7 = {{Navbox|child |name = Омск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Омск өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Большеречье районы|<span style="color:white;">Большеречье районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Кызатау]] • [[Кошкүл (Омск өлкәсе)|Кошкүл]] • [[Куйгалы]] • [[Олы Күл (Омск өлкәсе)|Олы Күл]] • [[Уба (Омск өлкәсе)|Уба]] • [[Секменево]] • [[Чүпләр]] • [[Үләнкүл]] • [[Каракүл (Омск өлкәсе)|Каракүл]] • [[Тусказан]] • [[Чарналы]] • [[Аубаткан]] • [[Яланкүл]] |group2 = [[Знаменски районы|<span style="color:white;">Знаменски районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Югары Сәбәләк]] • [[Кәчүк]] • [[Кече Кова]] • [[Уштамак]] |group3 = [[Колосов районы|<span style="color:white;">Колосов районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Кугытау]] • [[Тускимә]] • [[Мясники]] |group4 = [[Муромцево районы|<span style="color:white;">Муромцево районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Чуртанлы (Омск өлкәсе)|Чуртанлы]] • [[Тазлар]] • [[Инсәс]] |group5 = [[Саргат районы|<span style="color:white;">Саргат районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Баланкүл]] |group6 = [[Седелниково районы|<span style="color:white;">Седелниково районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Уя]] |group7 = [[Тара районы|<span style="color:white;">Тара районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Олы Уыш]] • [[Кече Уыш]] • [[Атак]] • [[Ишәй (Омск өлкәсе)|Ишәй]] • [[Сәбәләк]] • [[Кучавыл]] • [[Кыргап]] |group8 = [[Тәбриз районы|<span style="color:white;">Тәбриз районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Козгын (Омск өлкәсе)|Козгын]] • [[Югары Ай (Омск өлкәсе)|Югары Ай]] • [[Ташъяткан]] • [[Тайчы]] • [[Азы]] • [[Кип Коллары]] • [[Байбы (Омск өлкәсе)|Байбы]] • [[Кышлау (Омск өлкәсе)|Кышлау]] • [[Утыз (Омск өлкәсе)|Утыз]] • [[Тау (Омск өлкәсе)|Тау]] |group9 = [[Ишемтамак районы|<span style="color:white;">Ишемтамак районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Каенавыл (Омск өлкәсе)|Каенавыл]] • [[Тибенде]] • [[Утар (Омск өлкәсе)]] • [[Савыргач]] • [[Атеринки]] • [[Әшеван]] • [[Җәйләү (Омск өлкәсе)|Җәйләү]] • [[Олы Бүрән]] • [[Илчебага]] • [[Эбәргүл]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list8= {{Navbox|child |name = Төмән өлкәсе |title = <span style="color:white;">Төмән өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Аромаш районы|<span style="color:white;">Аромаш районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Балыклы (Төмән өлкәсе)|Балыклы]] • [[Чумык]] • [[Яңавыл (Төмән өлкәсе)|Яңавыл]] • [[Үткәрмә]] • [[Колмәт (Төмән өлкәсе)|Колмәт]] • [[Көсәйкүл]] |group2 = [[Вагай районы|<span style="color:white;">Вагай районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Савыллар]] • [[Күләт]] • [[Икенче Сала]] • [[Тубысы]] • [[Татар Вагае]] • [[Күбәк]] • [[Яркәү (Вагай районы)|Яркәү]] • [[Ачытбаш]] • [[Биек (Төмән өлкәсе)|Биек]] • [[Картавыл]] • [[Усак (Төмән өлкәсе)|Усак]] • [[Яланъяр]] • [[Катымкуй]] • [[Лукина (Вагай районы)|Лукина]] • [[Рәнчек]] • [[Сопра]] • [[Убавыл]] • [[Карагай (Төмән өлкәсе)|Карагай]] • [[Көмешле (Төмән өлкәсе)|Көмешле]] • [[Ишаер]] • [[Селәс]] • [[Коллар (Вагай районы)|Коллар]] • [[Шаңшы Коллары]] • [[Уба Коллары]] • [[Казанлы (Вагай районы)|Казанлы]] • [[Меткә]] • [[Сөләйман (Төмән өлкәсе)|Сөләйман]] • [[Мирный (Вагай районы)|Мирный]] • [[Бигәтен]] • [[Индәр]] • [[Иштәк]] • [[Кундан]] • [[Птицкое]] • [[Томская]] • [[Егаер]] • [[Ләмчәй]] • [[Кече Уват]] • [[Тугыз (Төмән өлкәсе)|Тугыз]] • [[Баеш]] • [[Әшле]] • [[Юрмы]] • [[Янек]] |group3 = [[Исәт районы|<span style="color:white;">Исәт районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Югары Йөгәнле]] |group4 = [[Түбән Тәүде районы|<span style="color:white;">Түбән Тәүде районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Кыскыркүл]] • [[Урманбаш (Төмән өлкәсе)|Урманбаш]] • [[Казанлы (Түбән Тәүде районы)|Казанлы]] • [[Икенче Казанлы]] • [[Яңа Уфим]] • [[Ипкүл]] • [[Бохара (Төмән өлкәсе)|Бохара]] • [[Кыткүл]] • [[Киндерле (Төмән өлкәсе)|Киндерле]] • [[Канчәбер]] • [[Аргавыл]] • [[Кирәет]] • [[Иске (Төмән өлкәсе)|Иске]] |group5 = [[Тубыл районы|<span style="color:white;">Тубыл районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Ханавыл]] • [[Вәчер]] • [[Ләңче]] • [[Нешшә]] • [[Байкал Убасы]] • [[Арткавыл]] • [[Ишмәт]] • [[Чушумова]] • [[Ворогушино]] • [[Юршак]] • [[Исән (Төмән өлкәсе)|Исәт]] • [[Сатылган]] • [[Сабанак (Төмән өлкәсе)|Сабанак]] • [[Тубылторы]] • [[Урманавыл]] • [[Сөкләм (авыл)|Сөкләм]] • [[Хуҗайлан]] • [[Коллар (Тубыл районы)|Коллар]] • [[Ләчек]] • [[Торбы]] • [[Күкрәнде]] • [[Вәрмәкле]] • [[Лайтамак]] • [[Тәпкенбаш]] • [[Тәпкен]] • [[Янгутум]] • [[Түбән Әремчән]] • [[Бәек]] • [[Шаңшы]] • [[Маслау]] • [[Пушнаш]] • [[Санниково]] • [[Үләртеш]] • [[Өстамак]] • [[Наскы]] • [[Акманай]] |group6 = [[Төмән районы|<span style="color:white;">Төмән районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Индерәй]] • [[Олы Малчын]] • [[Кече Малчын]] • [[Талмыхан]] • [[Кыштурны]] • [[Пышны]] • [[Манат (авыл)|Манат]] • [[Чаплык (авыл)|Чаплык]] • [[Олы Акъяр]] • [[Кече Акъяр]] • [[Талмы]] • [[Шыкча]] • [[Явызби]] |group7 = [[Уат районы|<span style="color:white;">Уат районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Өге (авыл)|Өге]] |group8 = [[Яулы Тора районы|<span style="color:white;">Яулы Тора районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Калмаклар (Төмән өлкәсе)|Калмаклар]] • [[Кашавыл]] • [[Кызылъяр (Төмән өлкәсе)|Кызылъяр]] • [[Күлавыл]] • [[Бумаер]] • [[Яңа Атъял]] • [[Күлек]] • [[Рәүде (Төмән өлкәсе)|Рәүде]] • [[Сәел]] • [[Исәт (авыл)|Исәт]] |group9 = [[Яркәү районы|<span style="color:white;">Яркәү районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Шатан]] • [[Түре (авыл)|Түре]] • [[Бурбар]] • [[Варваринский (Төмән өлкәсе)|Вараваринский]] • [[Маранка]] • [[Рәгес]] • [[Яңа Кәешкүл]] • [[Ваңгы]] • [[Иске Кәешкүл]] • [[Олы Кызылъяр]] • [[Уба (Төмән өлкәсе)|Уба]] • [[Тәүде (Төмән өлкәсе)|Тәүде]] • [[Тараканова]] • [[Үч-Тәүде]] • [[Аккүл]] • [[Сәет (Төмән өлкәсе)|Сәет]] • [[Сорокино (Төмән өлкәсе)|Сорокино]] • [[Карбан]] • [[Кортъегән]] • [[Носык]] • [[Тархан (Төмән өлкәсе)|Тархан]] • [[Чичикә]] • [[Карагай (Яркәү районы)|Карагай]] |group10 = [[Төмән|<span style="color:white;">Төмән шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Кырынкүл]] |group11 = [[Заводоуковск шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Заводоуковск шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list11 = [[Түбән Йөгәнле]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list10 = {{Navbox|child |name = Чиләбе өлкәсе |title = <span style="color:white;">Чиләбе өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Агаповка районы|<span style="color:white;">Агаповка районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Әбләз (Чиләбе өлкәсе)|Әбләз]] • [[Роднички]] |group2 = [[Аргаяш районы|<span style="color:white;">Аргаяш районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Яңа Юл (Аргаяш районы)|Яңа Юл]] |group3 = [[Әшә районы|<span style="color:white;">Әшә районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Санга]] |group4 = [[Коншак районы|<span style="color:white;">Коншак районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Бәгәрәктамак]] • [[Усман (Чиләбе өлкәсе)|Госман]] • [[Кече Коншак]] • [[Коншак]] • [[Коншак (станция)|Коншак стансасы]] • [[Лесной (Коншак районы)|Лесной]] • [[Маян]] • [[Нижняя (станция)|Нижняя]] • [[Мөслим (Чиләбе өлкәсе)|Мөслим]] • [[Мөслим (станция)|Мөслим стансасы]] • [[Мусакай (Чиләбе өлкәсе)|Мусакай]] • [[Сәнәр (Чиләбе өлкәсе)|Сәнәр]] • [[Татар Караболагы]] • [[Элеваторный]] |group5 = [[Кызыл Армия районы (Чиләбе өлкәсе)|<span style="color:white;">Кызыл Армия районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Ачылыкүл (авыл)|Ачылыкүл]] |group6 = [[Назыпетровск районы|<span style="color:white;">Назыпетровск районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Абдрахман (Чиләбе өлкәсе)|Абдрахман]] • [[Арслан (Нязепетровск районы)|Арслан]] • [[Әптрәк]] • [[Горшенина]] • [[Йосыф (Чиләбе өлкәсе)|Йосыф]] • [[Постникова]] • [[Юлдаш (Нязепетровск районы)|Юлдаш]] |group7 = [[Нугайбәк районы|<span style="color:white;">Нугайбәк районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Астафьевский (Чиләбе өлкәсе)|Астафьевски]] • [[Кили (Чиләбе өлкәсе)|Кили]] • [[Сарашлы]] • [[Требия]] • [[Хуҗабай]] • [[Яңа Авыл (Париж)|Яңавыл]] |group8 = [[Октябрьское районы (Чиләбе өлкәсе)|<span style="color:white;">Октябрьски районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Әмин (Октябрьское районы)|Әмин]] • [[Тирәнкүл (Октябрьское районы)|Тирәнкүл]] |group9 = [[Сосновка районы (Чиләбе өлкәсе)|<span style="color:white;">Сосновка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Чагучы]] |group10 = [[Уй районы|<span style="color:white;">Уй районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Әмин (Уй районы)|Әмин]] |group10 = [[Чесма районы|<span style="color:white;">Чесма районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Рәдүт (Чиләбе өлкәсе)|Рәдүт]] |group11 = [[Югары Өфәле шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Югары Өфәле шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list11 = [[Боровой (Чиләбе өлкәсе)|Боровой]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list11 = {{Navbox|child |name = Свердловск өлкәсе |title = <span style="color:white;">Свердловск өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Әртә шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Әртә шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Әҗегол]] • [[Әртә Шигере]] • [[Бакый (Свердловск өлкәсе)|Бакый]] • [[Бикән]] • [[Бикмәт]] • [[Манчаж Тамак]] • [[Торна (Свердлау өлкәсе)|Торна]] |group2 = [[Әчет шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Әчет шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Гайнә (Свердловск өлкәсе)|Гайнә]] • [[Калтай (Свердловск өлкәсе)|Калтай]] • [[Каршый]] • [[Күчкилде (Свердловск өлкәсе)|Күчкилде]] • [[Ләмпә]] • [[Түбән Арый]] • [[Яманъелга (Свердловск өлкәсе)|Яманъелга]] |group3 = [[Красноуфимск бүлгесе|<span style="color:white;">Красноуфимск бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Бәяк Түз]] • [[Бишавыл]] • [[Богалыш Тамак]] • [[Кече Төреш]] • [[Куян (Свердловск өлкәсе)|Куян]] • [[Олы Төреш]] • [[Рахманавыл]] • [[Сыскы ]] • [[Табанлыкүл]] • [[Татар Яманъелгасы]] • [[Туктамыш (Сведловск өлкәсе)|Туктамыш]] • [[Урта Бәяк]] • [[Урта Богалыш]] • [[Югары Бәяк]] • [[Яңа Богалыш]] |group4 = [[Реж шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Реж шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Гурино (Реж шәһәр округы)|Гурино]] |group5 = [[Тугылым шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Тугылым шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Калачики (Тугулым шәһәр округы)|Калачики]] • [[Ләң]] |group6 = [[Түбән Сырга районы|<span style="color:white;">Түбән Сырга районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Акбаш (Свердловск өлкәсе)|Акбаш]] • [[Аккул]] • [[Аракай]] • [[Вәскин]] • [[Кантуган ]] • [[Кантуганлы]] • [[Уразай]] • [[Уфа Шигере]] • [[Үрмәкәй (Свердлау өлкәсе)|Үрмәкәй]] • [[Шарама (авыл)|Шарама]] • [[Шәкүр (Свердловск өлкәсе)|Шәкүр]] |group7 = [[Түре Бистәсе районы|<span style="color:white;">Түре Бистәсе районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Сагай]] • [[Юрты]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list9 = {{Navbox|child |name = Курган өлкәсе |title = <span style="color:white;">Курган өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Әлмән районы|<span style="color:white;">Әлмән районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Алакүл (Курган өлкәсе)|Алакүл]] • [[Әлмәнкүл]] • [[Бишнәк]] • [[Тозау]] |group2 = [[Сафакүл районы|<span style="color:white;">Сафакүл районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Атҗитәр (Курган өлкәсе)|Атҗитәр]] • [[Боровичи (Курган өлкәсе)|Боровичи]] • [[Карасу (Курган өлкәсе)|Карасу]] • [[Күбәкәй]] • [[Мансур (Курган өлкәсе)|Мансур]] • [[Сафакүл]] • [[Сөлекле (Курган өлкәсе)|Сөлекле]] • [[Өчкүл (Әлмән районы)|Өчкүл]] |group3 = [[Шадрин районы|<span style="color:white;">Шадрин районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Себергән (Курган өлкәсе)|Себергән]] • [[Терсәк (Шадрин районы)|Терсәк]] • [[Эчкен]] |group4 = [[Шатрау районы|<span style="color:white;">Шатрау районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Кызылбай]] |group5 = [[Яңа Күчердек районы|<span style="color:white;">Яңа Күчердек районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Исак (Курган өлкәсе)|Исак]] • [[Кызыл Урал (авыл)|Кызыл Урал]] • [[Мәһди (Целинный районы)|Мәһди]] • [[Өчкүл (Яңа Күчердек районы)|Өчкүл]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list14 = {{Navbox|child |name = Ырынбур өлкәсе |title = <span style="color:white;">Ырынбур өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Абдулла шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Абдулла шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Абдрахман (Ырынбур өлкәсе)|Абдрахман]] • [[Яңа Тирес]] • [[Яңа Якуп (Ырынбур өлкәсе)|Яңа Якуп]] • [[Иске Шалты]] • [[Тирес-Усман]] • [[Чаганлы (Ырынбур өлкәсе)|Чаганлы]] • [[Сөймәнле (авыл)|Сөймәнле]] |group2 = [[Александровка районы|<span style="color:white;">Александровка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Якут (Ырынбур өлкәсе)|Якут]] • [[Дальни (Ырынбур өлкәсе)|Дальни]] • [[Султакай (авыл)|Султакай]] • [[Тукай (Александровка районы)|Тукай]] • [[Ягъфәр (Ырынбур өлкәсе)|Ягъфәр]] • [[Комсомольски (Ырынбур өлкәсе)|Комсомольски]] |group3 = [[Әсәкәй районы|<span style="color:white;">Әсәкәй районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Әсәкәй]] • [[Казанка (Ырынбур өлкәсе)|Казанка]] • [[Кызыл Йолдыз (Ырынбур өлкәсе)|Кызыл Йолдыз]] • [[Мөслим (Ырынбур өлкәсе)|Мөслим]] • [[Котлый]] • [[Карамалы (Ырынбур өлкәсе)|Карамалы]] • [[Алтын Чишмә (Ырынбур өлкәсе)|Алтын Чишмә]] • [[Яңа Солтангол]] • [[Иске Солтангол (Ырынбур өлкәсе)|Иске Солтангол]] • [[Корбанай]] • [[Иске Колшәрип]] • [[Яңа Колшәрип]] • [[Нариман (Ырынбур өлкәсе)|Нариман]] • [[Иске Мөэмин]] • [[Шәммас]] • [[Наратлык (Ырынбур өлкәсе)|Наратлык]] |group4 = [[Биләй районы|<span style="color:white;">Биләй районы</span>]]<br />[[Богырыслан районы|<span style="color:white;">Богырыслан районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Алабайтал]]<br />[[Алга (Ырынбур өлкәсе)|Алга]] • [[Йолдыз (Ырынбур өлкәсе)|Йолдыз]] • [[Чишмәбаш (Ырынбур өлкәсе)|Чишмәбаш]] |group5 = [[Гай районы|<span style="color:white;">Гай районы</span>]]<br />[[Иләк районы|<span style="color:white;">Иләк районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Гайнулла]] • [[Үзембай]]<br />[[Түбән Күл (Ырынбур өлкәсе)|Түбән Күл]] • [[Күлләр (Ырынбур өлкәсе)|Күлләр]] • [[Комлы (Ырынбур өлкәсе)|Комлы]] |group6 = [[Кызыл Гвардия районы|<span style="color:white;">Кызыл Гвардия районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Ибрай (Ырынбур өлкәсе)|Ибрай]] • [[Үтәй (Ырынбур өлкәсе)|Үтәй]] |group7 = [[Куандык шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Куандык шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Юлкотлы]] • [[Никольски (Ырынбур өлкәсе)|Никольски]] • [[Мөхәммәтъяр]] • [[Индустрия (Ырынбур өлкәсе)|Индустрия]] |group8 = [[Матвеевка районы|<span style="color:white;">Матвеевка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Азамат (Ырынбур өлкәсе)|Азамат]] • [[Югары Котлымбәт]] • [[Түбән Котлымбәт]] • [[Яңа Әшер]] • [[Кызыл Чишмә (Ырынбур өлкәсе)|Кызыл Чишмә]] • [[Иске Әшер]] • [[Иске Котлымбәт]] • [[Иске Якуп (Ырынбур өлкәсе)|Иске Якуп]] |group9 = [[Новосергиевка районы|<span style="color:white;">Новосергиевка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Кондызлы (Ырынбур өлкәсе)|Кондызлы]] • [[Искавыл (Новосергиевка районы)|Искавыл]] |group10 = [[Октябрьски районы|<span style="color:white;">Октябрьски районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Икенче Имангол]] • [[Биккол (Ырынбур өлкәсе)|Биккол]] • [[Искавыл (Переволоцки районы)|Искавыл]] |group11 = [[Переволоцки районы|<span style="color:white;">Переволоцки районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list11 = [[Яңавыл (Переволоцки районы)|Яңавыл]] • [[Камышлы (Ырынбур өлкәсе)|Камышлы]] • [[Рычкау]] • [[Алмалы (Ырынбур өлкәсе)|Алмалы]] • [[Чеснакау]] |group12 = [[Пономаревка районы|<span style="color:white;">Пономаревка районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list12 = [[Дүсмәт]] • [[Григорьевка (Ырынбур өлкәсе)|Григорьевка]] • [[Нәүрүз (Ырынбур өлкәсе)|Нәүрүз]] • [[Нариман (Пономарёвка районы)|Нариман]] |group13 = [[Сакмар районы|<span style="color:white;">Сакмар районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list13 = [[Үрге Чебенле|Югары Чебенле]] • [[Түбән Чебенле]] • [[Дала Утлары|Степные Огни]] • [[Татар Каргалысы]] |group14 = [[Сарыкташ районы|<span style="color:white;">Сарыкташ районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list14 = [[Кылчым]] • [[Татар Сарыкташы]] • [[Чишмә (Ырынбур өлкәсе)|Чишмә]] • [[Ирек (Ырынбур өлкәсе)|Ирке]] • [[Сары (Сарыкташ районы)|Сары]] • [[Яңа Гафар]] • [[Карагуҗа (Ырынбур өлкәсе)|Карагуҗа]] • [[Биктимер (Ырынбур өлкәсе)|Биктимер]] • [[Кабан (Ырынбур өлкәсе)|Кабан]] • [[Ислай]] • [[Яңа Черкас (Ырынбур өлкәсе)|Яңа Черкас]] • [[Чиятугай]] • [[Әбләз (Ырынбур өлкәсе)|Әбләз]] • [[Рәдүт (Ырынбур өлкәсе)|Рәдүт]] |group15 = [[Северный районы|<span style="color:white;">Северный районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list15 = [[Бакай (Ырынбур өлкәсе)|Бакай]] • [[Зирекле (Северное районы)|Зирекле]] • [[Тургай (Ырынбур өлкәсе)|Тургай]] • [[Яктыкүл (Ырынбур өлкәсе)]] • [[Керәшле (Ырынбур өлкәсе)|Керәшле]] • [[Кызыл Яр (Ырынбур өлкәсе)|Кызыл Яр]] • [[Ибрай (Северное районы)|Ибрай]] • [[Сәүреш]] • [[Медведка (Ырынбур өлкәсе)|Медведка]] |group16 = [[Тоз-Түбә шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Тоз-Түбә шәһәр бүлгесе</span>]]<br />[[Сорочинск районы|<span style="color:white;">Сорочинск районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list16 = [[Линевка (Ырынбур өлкәсе)|Линөвка]] • [[Яңа Иләк]]<br />[[Яңавыл (Сорочинск районы)|Яңавыл]] |group17 = [[Ташлы районы|<span style="color:white;">Ташлы районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list17 = [[Имангол (Ташлы районы)|Имангол]] • [[Бәшир (Ырынбур өлкәсе)|Бәшир]] |group18 = [[Тук районы|<span style="color:white;">Тук районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list18 = [[Әмирхан (Ырынбур өлкәсе)|Әмирхан]] • [[Сәйфетдин (Ырынбур өлкәсе)|Сәйфетдин]] • [[Загорье (Ырынбур өлкәсе)|Загорье]] • [[Биккол (Тук районы)|Биккол]] • [[Мөлек (Ырынбур өлкәсе)|Мөлек]] • [[Хөсәен (Ырынбур өлкәсе)|Хөсәен]] • [[Набережный (Ырынбур өлкәсе)|Набережный]] • [[Кызыл Мәчет (Ырынбур өлкәсе)|Кызыл Мәчет]] • [[Кондызлы Тамак]] |group19 = [[Төйлегән районы|<span style="color:white;">Төйлегән районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list19 = [[Әүстән]] |group20 = [[Шарлык районы|<span style="color:white;">Шарлык районы</span>]]<br />[[Орск шәһәр бүлгесе|<span style="color:white;">Орск шәһәр бүлгесе</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list20 = [[Ялчыкай (Шарлык районы)|Ялчыкай]] • [[Яңа Муса (Ырынбур өлкәсе)|Яңа Муса]] • [[Йөзәй]] • [[Үрнәк (Ырынбур өлкәсе)|Үрнәк]] • [[Зирекле (Шарлык районы)|Зирекле]] • [[Сарманай]] • [[Перовка (Ырынбур өлкәсе)|Перовка]] • [[Мостафа (Ырынбур өлкәсе)|Мостафа]]<br />[[Тукай (Орск шәһәр бүлгесе)|Тукай]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list15 = {{Navbox|child |name = Самар өлкәсе |title = <span style="color:white;">Самар өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Елхау районы|<span style="color:white;">Елхау районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Губанкүл]] • [[Идәй (Самар өлкәсе)|Идәй]] • [[Мулла (Самара өлкәсе)|Мулла]] • [[Тупли]] |group2 = [[Идел районы|<span style="color:white;">Идел районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = |group3 = [[Камышлы районы|<span style="color:white;">Камышлы районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Татар Байтуганы]] • [[Урыс Байтуганы]] • [[Иске Балыклы (Самар өлкәсе)|Иске Балыклы]] • [[Яңа Балыклы (Самар өлкәсе)|Яңа Балыклы]] • [[Иске Ярмәк]] • [[Яңа Ярмәк]] • [[Чулпан (Камышлы районы)|Чулпан]] • [[Камышлы (Самар өлкәсе)|Камышлы]] • [[Дәүләткол (Самар өлкәсе)|Дәүләткол]] • [[Бозбаш]] • [[Яңа Усман (Камышлы районы)|Яңа Усман]] • [[Иске Усман (Камышлы районы)|Иске Усман]] • [[Йолдыз (Самар өлкәсе)|Йолдыз]]† |group4 = [[Келәүле районы|<span style="color:white;">Келәүле районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Иске Урдалы]] |group5 = [[Кошки районы|<span style="color:white;">Кошки районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Мәсәй]] • [[Яңа Фәйзулла]] • [[Лифляндка]] • [[Березки (Кошки районы)|Березки]] • [[Иске Фәйзулла]] |group6 = [[Кызыл Яр районы|<span style="color:white;">Кызыл Яр районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list6 = [[Иске Кызылсу]] • [[Ялтай]] • [[Кондырча (авыл)|Кондырча]] |group7 = [[Похвистнево районы|<span style="color:white;">Похвистнево районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list7 = [[Гали (Самара өлкәсе)|Гали]] • [[Яңа Мансур]] • [[Мәчәләй ]] • [[Кызыл Күпер]] • [[Үрнәк (Самар өлкәсе)|Үрнәк]] • [[Яңа Мәчәләй]] • [[Сукай]] • [[Нугай (Самар өлкәсе)|Нугай]] |group8 = [[Сергиевск районы|<span style="color:white;">Сергиевск районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list8 = [[Галим (Самар өлкәсе)|Галим]] |group9 = [[Ставрополь районы|<span style="color:white;">Ставрополь районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list9 = [[Выселки (Самар өлкәсе)|Выселки]] • [[Кармыш (Самар өлкәсе)|Кармыш]]† • [[Яңа Бритовка]]† • [[Солтан (Самар өлкәсе)|Солтан]]† |group10 = [[Чаллыбаш районы|<span style="color:white;">Чаллыбаш районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list10 = [[Благодаровка (Чаллыбаш районы)|Благодаровка]] • [[Зәет (Самар өлкәсе)|Зәет]] • [[Ибрай (Самар өлкәсе)|Ибрай]] • [[Кече Норлат]] • [[Яңа Норлат]] • [[Совет Норлаты]] • [[Совет Иглае]] • [[Шлама (авыл)|Шлама]] |group11 = [[Шонталы районы|<span style="color:white;">Шонталы районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list11 = [[Денискино]]• [[Карабикол]] • [[Татар Әбдекие]] |list1style = |below = |belowstyle = background:#008000; color:white; }} | list16 = {{Navbox|child |name = Киров өлкәсе |title = <span style="color:white;">Киров өлкәсе</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Нократ Аланы районы|<span style="color:white;">Нократ Аланы районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Иске Белогузка]] • [[Казан (Нократ Аланы районы)|Казан]] • [[Яңа Пенәгәр]] • [[Урта Шөн]] • [[Түбән Шөн]] • [[Сасмак (Киров өлкәсе)|Сасмак]] • [[Иске Пенәгәр]] • [[Норма ( Киров өлкәсе)|Норма]] • [[Чумачар]] • [[Ямул (авыл)|Ямул]] |group2 = [[Көлмез районы|<span style="color:white;">Көлмез районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Татар Көлмезе]] • [[Тәрхан]] • [[Чутай (Киров өлкәсе)|Чутай]] • [[Татар Бояры|Татар Баяры]] • [[Яңа Тормыш (Киров өлкәсе)|Яңа Тормыш]] • [[Сасмак (Киров өлкәсе)|Сасмак]] • [[Иске Пенәгәр]] • [[Норма ( Киров өлкәсе)|Норма]] • [[Чумачар]] • [[Ямул (авыл)|Ямул]] |group3 = [[Малмыж районы|<span style="color:white;">Малмыж районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Исаково (Малмыж районы)|Исак]] • [[Актүбә (Киров өлкәсе)|Актүбә]] • [[Кучерга]] • [[Никольское (Киров өлкәсе)|Никольское]] • [[Яңа Кошкино]] • [[Нослы]] • [[Константиновка (Киров өлкәсе)|Константиновка]] • [[Захватаево]] • [[Яңа Смәел]] • [[Салкын Чишмә (Киров өлкәсе)|Салкын Чишмә]] • [[Преображенка (Киров өлкәсе)|Преображенка]] • [[Түбән Шугурак]] • [[Таң (Киров өлкәсе)|Таң]] • [[Марс (Киров өлкәсе)|Марс]] • [[Иске Йөрек]] • [[Яңа Йөрек]] • [[Үрнәк (Киров өлкәсе)|Үрнәк]] • [[Шагабань]] • [[Татар Югары Конбашы]] • [[Югары Конбаш]] |group4 = [[Слободской районы|<span style="color:white;">Слободской районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list4 = [[Нократ (Слободской районы)|Нократ]] |group5 = [[Өрҗем районы|<span style="color:white;">Өрҗем районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list5 = [[Гонино]] • [[Яңа Савиново (Киров өлкәсе)|Яңа Савин]] }} | list17 = {{Navbox|child |name = Мари Иле |title = <span style="color:white;">Мари Иле</span> |titlestyle = background:#008000 |state = |яшерү = 1 |above = |abovestyle = background:#008000 |image = |imagestyle = background:#008000 |imageleft = |imageleftstyle = background:#008000; |group1 = [[Мари-Төрек районы|<span style="color:white;">Мари-Төрек районы</span>]] |groupstyle = background:#FFEE99 |list1 = [[Татар Китнәсе]] • [[Татар Шолкеры]] • [[Яхино (Мари Ил)|Яхин]] • [[Яңа Пижмар]] • [[Болгар (Мари Ил)|Болгар]] • [[Ведерники|Ступкин]] • [[Югары Мир]] • [[Дружино]] • [[Исмаил (Мари Ил)|Исмаил]] • [[Кече Нослы]] • [[Кече Нуса]] • [[Кече Түнтәр]] • [[Новопавловский]] • [[Яңа Мир]] • [[Шишинер (Мари Ил)|Шеңшеңәр]] • [[Шора]] • [[Күлбаш (Мари Ил)|Күлбаш]] • [[Дом Инвалидов (Мари Ил)|Дом Инвалидов]] |group2 = [[Морке районы|<span style="color:white;">Морке районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list2 = [[Әлмәмәт]] • [[Тәрхан]] • [[Ишле-Пичуш]] • [[Мамай (Мари Ил)|Мамай]] • [[Татар Чодраялы]] |group3 = [[Бәрәңге районы|<span style="color:white;">Бәрәңге районы</span>]] |groupstyle = background:#008000 |list3 = [[Бәрәңге (бистә, Мари Ил)|Бәрәңге]] • [[Ләшбирде]] • [[Мзарбашы]] • [[Купай]] • [[Портчара]] • [[Куянавыл]] • [[Тоштоял]] • [[Портянур]] • [[Ирнур]] • [[Ишем (Мари Иле)|Ишем]] • [[Халтурино]] • [[Хәсән (Мари Иле)|Хәсән]] • [[Олы-Кыр]] }} | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татарча уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татар телле нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар телле оешмалар|оешма]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шәхесләре|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} 2kjv5il51lb50a35jm08ffax8jzsb46 0 192301 3529468 2313725 2022-08-18T21:24:09Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki <small>{{мәгънәләр|Ильясов}}</small> <small>{{мәгънәләр|Габдрахман Ильясов (мәгънәләр)}}</small> {{Шәхес}} '''Габдрахман Ильяси''' (Габдрахман Мөхәммәтәмин улы Ильясов, {{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}) — драматург, археограф. Беренче басма татар пьесасы авторы («Бичара кыз», 1887). Башка әсәрләр: «Рәдде бичара кыз» (1888), «Яшь кыз вә хатынларга һәдия» (1887). Тарихи татар кулъязмаларын тикшергән. Казан университеты каршындагы археология, тарих һәм этнография җәмгыятенең хакыйкый әгъзасы (1885). 1887 елда татарча гәҗит чыгару үтенече белән РИ эчке эшләр министрлыгына мөрәҗәгать итә, ләкин аның үтенече кире кагыла. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == 28pnr0i52sqohcpk4hm17h5kqnpk4wk 3529469 3529468 2022-08-18T21:26:37Z Frhdkazan 3171 /* Моны да карагыз */ [[Төркем:]] wikitext text/x-wiki <small>{{мәгънәләр|Ильясов}}</small> <small>{{мәгънәләр|Габдрахман Ильясов (мәгънәләр)}}</small> {{Шәхес}} '''Габдрахман Ильяси''' (Габдрахман Мөхәммәтәмин улы Ильясов, {{ТД}}, {{ТУ}} — {{ҮД}}, {{ҮУ}}) — драматург, археограф. Беренче басма татар пьесасы авторы («Бичара кыз», 1887). Башка әсәрләр: «Рәдде бичара кыз» (1888), «Яшь кыз вә хатынларга һәдия» (1887). Тарихи татар кулъязмаларын тикшергән. Казан университеты каршындагы археология, тарих һәм этнография җәмгыятенең хакыйкый әгъзасы (1885). 1887 елда татарча гәҗит чыгару үтенече белән РИ эчке эшләр министрлыгына мөрәҗәгать итә, ләкин аның үтенече кире кагыла. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == [[Төркем:Татар язучылары]] [[Төркем:Татарстан драматурглары]] [[Төркем:Әлифба буенча язучылар]] [[Төркем:Әлифба буенча драматурглар]] aw2szkrhmjjhlhtguooz7vgv57rke4u 0 192622 3529592 2504860 2022-08-19T09:26:34Z Frhdkazan 3171 /* Тышкы сылтамалар */ [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki {{Башкарма хакимият органы |исем = Татарстан Республикасы Министрлар Кабинеты |кыскарту = |оригиналь исем = |оригиналь исем1 = |оригиналь исем2 = |ил = Русия |эмблема = |эмблема киңлеге = |эмблема имзасы = |мөһер = |мөһер киңлеге = |мөһер имзасы = |рәсем = |рәсем киңлеге = |рәсем имзасы = |барлыкка килү = 1991 |элгәре1 = |бетерелү = |варис = |буйсыну = [[Татарстан Республикасы Президенты]] |урнашу урыны = |lat_dir = |lat_deg = |lat_min = |lat_sec = |lon_dir = |lon_deg = |lon_min = |lon_sec = |region_code = |хезмәткәрләр = |бюджет = |министр исеме1 = |министр функциясе1 = |министр исеме2 = |министр функциясе2 = |башлык исеме1 = [[Алексей Песошин]] |башлык вазифасы1 = Татарстанның премьер-министры |башлык исеме2 = |башлык вазифасы2 = |буйсынучы оешма1 = |буйсынучы оешма2 = |документ1 = |сайт = http://prav.tatarstan.ru/tat/ |искәрмәләр бүлеге = |харита = |харита киңлеге = |харита имзасы = }}'''Татарстан Республикасы Министрлар Кабинеты''' — [[Татарстан Республикасы]] дәүләт хакимиятенең башкарма һәм күрсәтмә бирү органы.  == Буйсынуы == [[Татарстан Республикасы Президенты]] алдында җаваплы. Аның статусы һәм эшчәнлек тәртибе [[Татарстан Конституциясе|ТР Конституциясенең]] 3 нче бүлегендә һәм «РФ субъектлары дәүләт хакимиятенең кануннар чыгару (вәкиллекле) һәм башкарма органнарын оештыруның гомуми принциплары турында» федераль кануны<ref>[http://www.consultant.ru/document/cons_doc_LAW_14058/ «РФ субъектлары дәүләт хакимиятенең кануннар чыгару (вәкиллекле) һәм башкарма органнарын оештыруның гомуми принциплары турында» федераль кануны] {{ref-ru}}</ref> нигезләмәләрендә тасвирланган. == Тарих == 1991 елның июлендә оештырылган. Әгъзалар саны — 27 кеше (1991), 33 кеше (1996), 36 кеше (1998), 23 кеше (2001), 22 кеше (2005), 30 кеше (2017). == Шулай ук карагыз == == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Тышкы сылтамалар == {{rq|stub|cat|wikify|check|iwiki|image}}{{чыганаклар юк}} {{Татарстан хөкүмәте}} {{Татарстан темаларда}} [[Төркем:Татарстан хөкүмәте]] [[Төркем:Татар телле оешмалар]] b7vw451b8kkvlzmsk6otabftfoz5eaq 0 198374 3529498 3149096 2022-08-18T22:44:42Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Татарча әлманахлар]] wikitext text/x-wiki {{ Журнал | исем = «Шура» | оригиналь исем = | рәсем = [[Файл:Шура (әлманах).jpg|200px]] | имза = | төр = дини альманах | формат = | нигезләнде = 2013 | публикацияләр туктату = | бәя = | гамәлгә куючы = [[Татарстан мөселманнары Диния нәзарәте]] | нәшер итүче = «Хузур» нәшрият йорты | мөхәрир = | баш мөхәрир = [[Камил Сәмигуллин|Камил хәзрәт Сәмигуллин]], ''мөфти'' | штат = | сәяси = | тел = [[татар теле|татар]] | тираж = 2 500 | төп офис = [[Казан]], [[Лобачевский урамы (Казан)|Лобачевский]] урамы, 6 | ISSN = | веб-сайт = http://dumrt.ru/ru/media/shura-almanah | язылу индексы = }} {{портал|Татар матбугаты}} <small>{{мәгънәләр|Шура (мәгънәләр)}}</small> '''«Шурá»''' — [[татар теле]]ндә [[Казан]]да [[2013 ел]]дан нәшер ителүче [[ислам|дини]] {{comment|әлманах|альманах}}. [[Татарстан мөселманнары Диния нәзарәте]] һәм [[Татарстан мөселманнары Диния нәзарәте|нәзарәтнең]] «Хузур» нәшрият йорты тарафыннан кварталга бер мәртәбә чыгарыла. Альманах республика [[имам]]нары өчен дини эшләрне алып баруда кулланма булып тора. == Тарих == {{Төп мәкалә|Шура (журнал)}} [[1908 ел|1908]]-[[1917 ел]]ларда [[Ырынбур]]да танылган татар меценатлары [[Шакир Рәмиев|Мөхәммәдшакир]] (''[[1857 ел|1857]]-[[1912 ел|1912]]'') һәм [[Дәрдмәнд|Мөхәммәдзакир]] (''[[1859 ел|1859]]-[[1921 ел|1921]], [[Дәрдмәнд]]'') Рәмиевлар [[Россия империясе]] татар-мөселманнары өчен иҗтимагый-агарту һәм әдәби-публицистик басма<ref>[http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C Татарский энциклопедический словарь. Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999.] ISBN 0-9530650-3-0</ref> булган «[[Шура (журнал)|Шура]]» (شورا , Шуро) журналы нәшер итәләр (мөхәррире — күренекле дин белгече, педагог, язучы һәм җәмәгать эшлеклесе [[Ризаэтдин Фәхретдин]] (''[[1859 ел|1859]]-[[1936 ел|1936]]'')). Басма ике атнага бер чыгарыла. «Шура» журналы, РСФСР Халык Комиссарлары Советының «Матбугат турында декрет»ы нигезендә, [[1918 ел]]ның [[гыйнвар]]ында ябылган<ref>[http://leb.nlr.ru/search/?scope=docs&cid=0&mrph=0&py1=&py2=&query=%40AF+shura#ipp=100 Электронный фонд Российской национальной библиотеки]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Әлманах == [[Файл:Шура № 12.jpg|200px|thumb|right|«Шура» әлманахы, № 12.]] [[2013 ел]]да [[Татарстан мөселманнары Диния нәзарәте]] һәм [[Татарстан мөселманнары Диния нәзарәте|нәзарәтнең]] «Хузур» нәшрият йорты, «[[Шура (журнал)|Шуро]]» журналы традициясен дәвам итеп, «Шура» исемендә дини альманах нәшер итә башлый. Кварталга бер мәртәбә чыккан басманың [[2013 ел|2013]]-[[2018 ел]]ларда 19 саны дөнья күрә. «Шура» әлманахы [[Татарстан]]ның барлык [[мәчет]]ләре һәм [[мәхәллә]]ләрендә таратыла. Халык соравы буенча сатуга да чыгарыла<ref>[http://dumrt.ru/media/shura-almanah/shura-almanah-1_8329.html Шураны «Хузур» нәшрияты кибетләреннән сатып алырга мөмкин. dumrt.ru, 04.04.2014]</ref>. Әлманахта<ref>Әлманах ({{ref-ar}} Әл-манаһ, almanah) — төрле авторларның, гадәттә, тематик яктан бериш беллетристик әсәрләре тупланган мәҗмуга.</ref> санннан-санга бер квартал эчендә укыла торган барлык [[җомга]] һәм [[Корбан гаете|гает]] хөтбә-вәгазьләре (''«Әбу Хәнифә нәсыйхәтләре», «Бәхетле гаилә – җирдә җәннәтнең чагылышы», «Сабырлык хикмәте», «[[Бөек Ватан сугышы]]нда вафат булган ата-бабаларыбыз хөкеме» һ. б. ш.''), дини мәсьәләләргә аңлатмалар, көнүзәк сорауларга дини күзлектән чыгып җаваплар, тарихи һәм фәнни мәкаләләр, күренекле татар дин белгечләренең тормыш юлы, эшчәнлеге турында очерклар, матур әдәбият әсәрләреннән өзекләр, иске татар имлясында язылган текстлар, [[Татарстан|республика]] шәһәрләре һәм авылларындагы [[намаз]] вакытлары һ. б. файдалы мәгълүмат бирелә. [[Татарстан]]ның барлык мәхәлләләрендә бердәй җомга вәгазьләре укуны кертү [[РФ]]нең башка диния нәзарәтләрендә дә кызыксыну уяту сәбәпле, басманы башка өлкәләрдә тарату мәсьәләсе карала. Әлманахның баш мөхәррире — ''[[мөфти]]'' [[Камил Сәмигуллин|Камил хәзрәт Сәмигуллин]]. [[2013 ел]]ның [[17 июль|17 июлендә]] ПИ № ТУ 16 – 01077 санлы «Гаммәви матбугат чарасын теркәү таныклыгы» алган. == Сылтамалар == * [http://dumrt.ru/ru/media/shura-almanah/ ТР мөселманнарының Диния нәзарате сайты] * [http://dumrt.ru/media/shura-almanah/shura-almanah-1_8329.html Мөфти мөхәррирлегендә дини әлманах чыга башлады. dumrt.ru, 23.10.2014] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} [[Төркем:Татарстан матбугаты]] [[Төркем:Дини журналлар]] [[Төркем:Татарча әлманахлар]] 5tupv1p0bqzng83k9wbpbr14c7t4gqm 14 198376 3529500 2279869 2022-08-18T22:49:03Z Frhdkazan 3171 [[Төркем:ММЧ]] [[Төркем:Белешмәлекләр]] wikitext text/x-wiki [[Төркем:Матбугат]] [[Төркем:Басмалар]] [[Төркем:ММЧ]] [[Төркем:Белешмәлекләр]] rvd3jxfaf3k9zkafpz7sv8i84kuglql 0 200489 3529584 3105139 2022-08-19T08:45:12Z Frhdkazan 3171 {{Тышкы сылтамалар}} wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Ильяс Бораганский | рәсем =И.Бораганский.jpg | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = | тулы исем = Ильяс Мирза Бораганский | һөнәр = нәшир, каллиграф, шәркыятьче педагог | туу датасы = 22.04.1852 | туу җире =[[Русия империясе]], {{туу җире|Таврия губернасы|Кырымда}}, [[Бакчасарай]] | гражданлык = {{байраклаштыру|Русия империясе}}→<br/>{{байраклаштыру|РСФСР}} | милләт = [[Кырым татарлары|кырым татары]] | үлем датасы = 1942 | үлем җире = [[БАССР]], {{үлем җире|Уфа|Уфада}} | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | кул кую = | бүләк һәм премияләр = «Фидакарьлек һәм сәнгать өчен» медале (''[[Русия империясе|РИ]]'') | сайт = | башка мәгълүмат = }} '''Ильяс Бораганский''', Ильяс морза Бораганский ({{lang-crh|İlyas Boraganskiy}}, ''[[1852 ел]]ның [[22 апрель|22 апреле]], [[Русия империясе]], [[Таврия губернасы]], Симферополь өязе, [[Бакчасарай]] — [[1942 ел]], [[ССРБ]], [[РСФСР]], [[БАССР]], [[Уфа]]'') — нәшир, каллиграф, шәркыятьче, Петербург университетының төрек-татар теле укытучысы. [[1893 ел]]да Петербургта гарәп шрифтлы беренче [[Ильяс Бораганский басмаханәсе|басмаханә]] ачучы. == Тәрҗемәи хәле == [[Файл:И.Бораганский_1.jpg|200px|thumb|right|Ильяс Бораганский - нәшир.]] {{External media |рәсем1=[https://ru.krymr.com/a/27687027.html И. Бораганский гаиләсе белән].}} [[1852 ел]]ның [[22 апрель|22 апрелендә]] [[Таврия губернасы]] Симферополь өязе [[Бакчасарай]] шәһәрендә [[Кырым татарлары|кырымтатар]] {{comment|асылзаты|дворян}} (''морза'') гаиләсендә туган. [[Мәдрәсә]], Истанбул университетын (''[[1874 ел|1874]]'') тәмамлый. [[1867 ел]]да [[Төркия]]гә барып, җиде ел {{comment|хөсне хат|каллиграфия}}, инкрустация сәнгате, фотога төшерү, китап нәшер итү һөнәрләренә өйрәнә. Илгә кире кайткач, [[Русия империясе]] шәһәрләре (''[[Казан]], [[Уфа]], [[Мәскәү]], [[Санкт-Петербург]]'') буйлап сәяхәткә чыга. [[1882 ел]]да [[Петербург]]та төпләнеп кала. [[Көнчыгыш]] телләрендә һәм берничә [[Аурупа]] телендә иркен аралашучы Ильяс морза Көнчыгышны өйрәнүче рус галимнәре белән таныша. [[1899 ел|1899]]-[[1908 ел]]ларда Петербург университетының көнчыгыш (''көнчыгыш телләр'') факультетында төрек һәм татар тел белеме кафедрасында төрки каллиграфиясе (''1899-1906''), [[төрек теле]]ннән гамәли дәресләр (''1900-1908''), [[ислам|мөселман]] каллиграфиясе (''1906-1908'') фәннәреннән укыта. [[1880 ел]]лар ахырында [[Русия империясе]] тышкы эшләр министрлыгында каллиграф булып хезмәт итә. == Нәшир == {{төп мәкалә|Ильяс Бораганский басмаханәсе}} [[1893 ел]]да [[Петербург]]та шәхси «Көнчыгыш» электр басмаханәсе ({{lang-ru|«Восточная» электро-печатня}}) ачарга рөхсәт ала. Анда төрки мөселман халкы өчен [[төрек теле|төрек]], [[гарәп теле|гарәп]], [[рус теле|рус]], [[фарсы теле|фарсы]] телләрендә китаплар (''дәреслекләр, дини китаплар, тарихи китаплар, матур әдәбият, фәнни әдәбият, [[Александр Пушкин|А. С. Пушкин]], [[Николай Гоголь|Н. В. Гоголь]], Д. Мамин-Сибиряк, А. Самойлович, [[Иван Крылов|И. А. Крылов]] һ. б. тәрҗемә ителгән китапларын'') нәшер итә. Әлеге басмаханәдә казакъ акыны [[Абай Кунанбаев]]ның беренче китабы басыла, [[1900 ел]]да «Кәримов, Хөсәенов һәм К°» басмаханәсе хуҗасы ([[1902 ел]]дан) [[Фатих Кәрими]] стажировка үтә<ref>[http://www.ite.antat.ru/articles/karimi.html Фатих Карими.] Институт Татарской энциклопедии и регионоведения АН РТ</ref>. [[1911 ел]]да патша хөкүмәте басмаханәдә мөселман авторларының китапларын басуны тыя. Шуннан бирле басмаханәдә көнчыгышны өйрәнүче рус галимнәренең фәнни китаплары гына басыла. [[1919 ел]]да (октябрь — ноябрь) [[Петроград]]ны [[Николай Юденич]] гаскәреннән саклау өчен килгән Башкорт атлы аерым дивизиясе гаскәриләре өчен [[татар теле]]ндә «[[Салават (газета, 1919)|Салават]]» газетасы чыгара. [[1920 ел]]дан соң басмаханәсен [[Стәрлетамак]]ка күчерергә мәҗбүр була, кызыл гаскәриләрне нәшерлек серләренә өйрәтә. [[1942 ел]]да вафат, [[Уфа]]да җирләнгән<ref>''Гөлнара Бекирова.'' [https://ru.krymr.com/a/27687027.html Издатель Ильяс Бораганский.] [[Азатлык радиосы|Радио Свобода]], 21.04.2016.</ref> Күренекле нәширнең биографиясен кырымтатар галимнәре Сафтер Нагаев, Якуб Гафаров, [[Алматы]]дан Каюм Мөхәммәтханов һ. б. өйрәнә. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == # [http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C Татарский энциклопедический словарь.] Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0 == Әдәбият == # Фазыл Р. Китап - медениет кузьгюси: (матбааджылыкъ ве онынънен огърашкъан Абрар Каримуллин ве Ильяс Мырза Бораганский акъкъында]). «[[Йылдыз (журнал)|Йылдыз]]», 1988 ел, № 1. 92-97 бб. # Нагаев С. Йылнамелердеки излер: нашир Ильяс Бораганский акъкъында. [[Ташкәнт]], 1991 ел, 234-299 бб. # Деятели крымскотатарской культуры (1921-1944 гг.): Биобиблиографический словарь (''гл. ред. и сост.'' Урсу Д. П.). [[Симферополь]], 1999. # История крымтатар в лицах и событиях: [Бораганский И., Эдемова У., Умеров Э., Юртер Ф., Баиров Г., Абдураман И. - краткие биографические данные] . «Авдет», 2008 ел, 28 апрель, 7 б. # Мухамедханов К. Ильяс Бораганский - первый издатель книг Абая (к 100-летию издания книги Абая). [[Алматы]], 2009. # Абдуллаева, Гульнара. [https://avdet.org/ru/2011/09/26/ilyas-boraganskij-krymskotatarskij-prosvetitel/ Ильяс Бораганский – крымскотатарский просветитель.] «Авдет», 2011 ел, 26 сентябрь, 11 б. # Куртмуллаев Ш. Ильяс Бораганский – крымскотатарский просветитель. «Avdet», 2011 ел, № 39, 26 сентябрь. # Сетевой биографический словарь профессоров и преподавателей Санкт-Петербургского университета (1819-1917). СПб., 2012. == Сылтамалар == * [http://bioslovhist.spbu.ru/person/170-boraganskiy-il-yas.html Ильяс Бораганский.] «Биографика». Санкт-Петербург дәүләт университеты * [https://www.crimeantatars.club/history/data/krymskij-tatarin-ilyas-boraganskij-otkryl-pervuyu-v-peterburge-tipografiyu-s-arabskoj-grafikoj Ильяс Бораганский.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170424044121/http://www.crimeantatars.club/history/data/krymskij-tatarin-ilyas-boraganskij-otkryl-pervuyu-v-peterburge-tipografiyu-s-arabskoj-grafikoj |date=2017-04-24 }} * [http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9,_%D0%98%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D1%81_%D0%9C%D0%B8%D1%80%D0%B7%D0%B0 И. Бораганский турында «Милләттәшләр» порталында] * [https://www.youtube.com/watch?v=tH9C2ibA7sc Ильяс Бораганский: издатель с таинственной судьбой.] Youtube (''видео, 1:59'') * [https://www.youtube.com/watch?v=UV8memlIKTc Қайым Мұхамедханов. Абай кıтабын алғаш шығарған Илияс Бораганский. Телеканал «Қазақстан».] Youtube (''видео, 6:10'') {{ref-kk}} * [http://gasprinskylibrary.ru/qt/165-let-so-dnya-rozhdeniya-ilyasa-boraganskogo-prosvetitelya-izdatelya/ 165 лет со дня рождения просветителя, издателя Ильяса Бораганского.] Youtube (''видео, 2:41'') {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{DEFAULTSORT:Бораганский, Ильяс}} [[Төркем:Нәширләр]] [[Төркем:Истанбул университетын тәмамлаучылар]] [[Төркем:Матбагачылар]] [[Төркем:Хаттатлар]] [[Төркем:Вуз укытучылары]] [[Төркем:Кырым татарлары]] [[Төркем:Мөхәррирләр]] 2zyf7ewxa70lvnooz81e8s2ljdq3txj 3529585 3529584 2022-08-19T08:48:23Z Frhdkazan 3171 /* Нәшир */ Салават (газета) wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Ильяс Бораганский | рәсем =И.Бораганский.jpg | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = | тулы исем = Ильяс Мирза Бораганский | һөнәр = нәшир, каллиграф, шәркыятьче педагог | туу датасы = 22.04.1852 | туу җире =[[Русия империясе]], {{туу җире|Таврия губернасы|Кырымда}}, [[Бакчасарай]] | гражданлык = {{байраклаштыру|Русия империясе}}→<br/>{{байраклаштыру|РСФСР}} | милләт = [[Кырым татарлары|кырым татары]] | үлем датасы = 1942 | үлем җире = [[БАССР]], {{үлем җире|Уфа|Уфада}} | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | кул кую = | бүләк һәм премияләр = «Фидакарьлек һәм сәнгать өчен» медале (''[[Русия империясе|РИ]]'') | сайт = | башка мәгълүмат = }} '''Ильяс Бораганский''', Ильяс морза Бораганский ({{lang-crh|İlyas Boraganskiy}}, ''[[1852 ел]]ның [[22 апрель|22 апреле]], [[Русия империясе]], [[Таврия губернасы]], Симферополь өязе, [[Бакчасарай]] — [[1942 ел]], [[ССРБ]], [[РСФСР]], [[БАССР]], [[Уфа]]'') — нәшир, каллиграф, шәркыятьче, Петербург университетының төрек-татар теле укытучысы. [[1893 ел]]да Петербургта гарәп шрифтлы беренче [[Ильяс Бораганский басмаханәсе|басмаханә]] ачучы. == Тәрҗемәи хәле == [[Файл:И.Бораганский_1.jpg|200px|thumb|right|Ильяс Бораганский - нәшир.]] {{External media |рәсем1=[https://ru.krymr.com/a/27687027.html И. Бораганский гаиләсе белән].}} [[1852 ел]]ның [[22 апрель|22 апрелендә]] [[Таврия губернасы]] Симферополь өязе [[Бакчасарай]] шәһәрендә [[Кырым татарлары|кырымтатар]] {{comment|асылзаты|дворян}} (''морза'') гаиләсендә туган. [[Мәдрәсә]], Истанбул университетын (''[[1874 ел|1874]]'') тәмамлый. [[1867 ел]]да [[Төркия]]гә барып, җиде ел {{comment|хөсне хат|каллиграфия}}, инкрустация сәнгате, фотога төшерү, китап нәшер итү һөнәрләренә өйрәнә. Илгә кире кайткач, [[Русия империясе]] шәһәрләре (''[[Казан]], [[Уфа]], [[Мәскәү]], [[Санкт-Петербург]]'') буйлап сәяхәткә чыга. [[1882 ел]]да [[Петербург]]та төпләнеп кала. [[Көнчыгыш]] телләрендә һәм берничә [[Аурупа]] телендә иркен аралашучы Ильяс морза Көнчыгышны өйрәнүче рус галимнәре белән таныша. [[1899 ел|1899]]-[[1908 ел]]ларда Петербург университетының көнчыгыш (''көнчыгыш телләр'') факультетында төрек һәм татар тел белеме кафедрасында төрки каллиграфиясе (''1899-1906''), [[төрек теле]]ннән гамәли дәресләр (''1900-1908''), [[ислам|мөселман]] каллиграфиясе (''1906-1908'') фәннәреннән укыта. [[1880 ел]]лар ахырында [[Русия империясе]] тышкы эшләр министрлыгында каллиграф булып хезмәт итә. == Нәшир == {{төп мәкалә|Ильяс Бораганский басмаханәсе}} [[1893 ел]]да [[Петербург]]та шәхси «Көнчыгыш» электр басмаханәсе ({{lang-ru|«Восточная» электро-печатня}}) ачарга рөхсәт ала. Анда төрки мөселман халкы өчен [[төрек теле|төрек]], [[гарәп теле|гарәп]], [[рус теле|рус]], [[фарсы теле|фарсы]] телләрендә китаплар (''дәреслекләр, дини китаплар, тарихи китаплар, матур әдәбият, фәнни әдәбият, [[Александр Пушкин|А. С. Пушкин]], [[Николай Гоголь|Н. В. Гоголь]], Д. Мамин-Сибиряк, А. Самойлович, [[Иван Крылов|И. А. Крылов]] һ. б. тәрҗемә ителгән китапларын'') нәшер итә. Әлеге басмаханәдә казакъ акыны [[Абай Кунанбаев]]ның беренче китабы басыла, [[1900 ел]]да «Кәримов, Хөсәенов һәм К°» басмаханәсе хуҗасы ([[1902 ел]]дан) [[Фатих Кәрими]] стажировка үтә<ref>[http://www.ite.antat.ru/articles/karimi.html Фатих Карими.] Институт Татарской энциклопедии и регионоведения АН РТ</ref>. [[1911 ел]]да патша хөкүмәте басмаханәдә мөселман авторларының китапларын басуны тыя. Шуннан бирле басмаханәдә көнчыгышны өйрәнүче рус галимнәренең фәнни китаплары гына басыла. [[1919 ел]]да (октябрь — ноябрь) [[Петроград]]ны [[Николай Юденич]] гаскәреннән саклау өчен килгән Башкорт атлы аерым дивизиясе гаскәриләре өчен [[татар теле]]ндә «[[Салават (газета)|Салават]]» газетасы чыгара. [[1920 ел]]дан соң басмаханәсен [[Стәрлетамак]]ка күчерергә мәҗбүр була, кызыл гаскәриләрне нәшерлек серләренә өйрәтә. [[1942 ел]]да вафат, [[Уфа]]да җирләнгән<ref>''Гөлнара Бекирова.'' [https://ru.krymr.com/a/27687027.html Издатель Ильяс Бораганский.] [[Азатлык радиосы|Радио Свобода]], 21.04.2016.</ref> Күренекле нәширнең биографиясен кырымтатар галимнәре Сафтер Нагаев, Якуб Гафаров, [[Алматы]]дан Каюм Мөхәммәтханов һ. б. өйрәнә. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == # [http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C Татарский энциклопедический словарь.] Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0 == Әдәбият == # Фазыл Р. Китап - медениет кузьгюси: (матбааджылыкъ ве онынънен огърашкъан Абрар Каримуллин ве Ильяс Мырза Бораганский акъкъында]). «[[Йылдыз (журнал)|Йылдыз]]», 1988 ел, № 1. 92-97 бб. # Нагаев С. Йылнамелердеки излер: нашир Ильяс Бораганский акъкъында. [[Ташкәнт]], 1991 ел, 234-299 бб. # Деятели крымскотатарской культуры (1921-1944 гг.): Биобиблиографический словарь (''гл. ред. и сост.'' Урсу Д. П.). [[Симферополь]], 1999. # История крымтатар в лицах и событиях: [Бораганский И., Эдемова У., Умеров Э., Юртер Ф., Баиров Г., Абдураман И. - краткие биографические данные] . «Авдет», 2008 ел, 28 апрель, 7 б. # Мухамедханов К. Ильяс Бораганский - первый издатель книг Абая (к 100-летию издания книги Абая). [[Алматы]], 2009. # Абдуллаева, Гульнара. [https://avdet.org/ru/2011/09/26/ilyas-boraganskij-krymskotatarskij-prosvetitel/ Ильяс Бораганский – крымскотатарский просветитель.] «Авдет», 2011 ел, 26 сентябрь, 11 б. # Куртмуллаев Ш. Ильяс Бораганский – крымскотатарский просветитель. «Avdet», 2011 ел, № 39, 26 сентябрь. # Сетевой биографический словарь профессоров и преподавателей Санкт-Петербургского университета (1819-1917). СПб., 2012. == Сылтамалар == * [http://bioslovhist.spbu.ru/person/170-boraganskiy-il-yas.html Ильяс Бораганский.] «Биографика». Санкт-Петербург дәүләт университеты * [https://www.crimeantatars.club/history/data/krymskij-tatarin-ilyas-boraganskij-otkryl-pervuyu-v-peterburge-tipografiyu-s-arabskoj-grafikoj Ильяс Бораганский.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170424044121/http://www.crimeantatars.club/history/data/krymskij-tatarin-ilyas-boraganskij-otkryl-pervuyu-v-peterburge-tipografiyu-s-arabskoj-grafikoj |date=2017-04-24 }} * [http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%91%D0%BE%D1%80%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9,_%D0%98%D0%BB%D1%8C%D1%8F%D1%81_%D0%9C%D0%B8%D1%80%D0%B7%D0%B0 И. Бораганский турында «Милләттәшләр» порталында] * [https://www.youtube.com/watch?v=tH9C2ibA7sc Ильяс Бораганский: издатель с таинственной судьбой.] Youtube (''видео, 1:59'') * [https://www.youtube.com/watch?v=UV8memlIKTc Қайым Мұхамедханов. Абай кıтабын алғаш шығарған Илияс Бораганский. Телеканал «Қазақстан».] Youtube (''видео, 6:10'') {{ref-kk}} * [http://gasprinskylibrary.ru/qt/165-let-so-dnya-rozhdeniya-ilyasa-boraganskogo-prosvetitelya-izdatelya/ 165 лет со дня рождения просветителя, издателя Ильяса Бораганского.] Youtube (''видео, 2:41'') {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{DEFAULTSORT:Бораганский, Ильяс}} [[Төркем:Нәширләр]] [[Төркем:Истанбул университетын тәмамлаучылар]] [[Төркем:Матбагачылар]] [[Төркем:Хаттатлар]] [[Төркем:Вуз укытучылары]] [[Төркем:Кырым татарлары]] [[Төркем:Мөхәррирләр]] qvs6kqfpqoa85wdivhjvx6jc3q9vmgb 0 200490 3529583 3105140 2022-08-19T08:45:05Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki {{УК}} {{Компания | исем = Ильяс Бораганский типо-литографиясе | логотип = | тип = басмаханә | биржада булган листинг = | эшчәнлеге = нәширлек | девиз = | нигезләнгән = [[1893 ел|1893]] | элеккеге исеме = | нигезләүчеләр = [[Ильяс Бораганский]] | урнашуы = [[Санкт-Петербург]], Зур Проспект урамы, 45нче йорт | төп затлар = | тармагы = | продукция = китаплар, газеталар | керем = | операцион керем = | чиста керем = | эшчеләр саны = | баш компания = | бүлендек компанияләр = | сайт = }} '''Ильяс Бораганскийның «Көнчыгыш» типолитографиясе''' ({{lang-ru|Типо-литография «Восточная» И. М. Бораганского}}) — [[Санкт-Петербург]]та [[1894 ел]]да ачылган шәхси басмаханә. [[Гарәп теле|Гарәп]] (''соңрак'' кирил, латин) шрифтлары белән [[Гарәп теле|гарәп]], [[фарсы теле|фарсы]], [[төрек теле|төрек]], [[татар теле|татар]], [[кырымтатар теле|кырымтатар]], [[казакъ теле|казакъ]], [[рус теле|рус]] телләрендә фәнни, дини, сәяси-иҗтимагый, матур әдәбият нәшер ителә. == Тарих == [[Файл:И.Бораганский_1.jpg|200px|thumb|right|Ильяс Бораганский - нәшир]] {{External media |рәсем1=[http://www.triveka-auction.com/catalog/auction-40/Book_106/ 1905 елда нәшер ителгән футлярлы миниатюр Коръән].}} [[XX гасыр]] башында [[татарлар]] яшәгән шәһәрләрдә (''[[Казан]], [[Ырынбур]], [[Уфа]], [[Әстерхан]], [[Санкт-Петербург]], [[Мәскәү]] һ. б.'') китап нәшер итү һәм сату ширкәтләре барлыкка килә: [[Казан]]да [[Домбровский басмаханәсе|Б. Л. Домбровский]], В. В. Вараксин, И. В. Ермолаева, [[Ырынбур]]да «Кәримев, Хөсәенев һәм К°» [[Фатих Кәрими басмаханәсе|китап ширкәте]], [[Санкт-Петербург]]та [[Ильяс Бораганский]] басмаханәсе, [[Троицк]]ида «Хезмәт» нәшрияты, [[Орск]]ида «Шәрекъ», [[Стәрлетамак]]та «Каләм», [[Мәскәү]]дә Карамышев нәшриятлары һ. б. басмаханәләр ачыла. [[Русия империясе]]ндә нәшер ителгән татар китапларының 85% ка якыны [[Казан]]да басыла. [[Истанбул]]да нәшерлек һөнәренә укыган [[Ильяс Бораганский|Ильяс морза Бораганский]] [[1893 ел]]да [[Санкт-Петербург]]та «Көнчыгыш» электр басмаханәсе ({{lang-ru|«Восточная» электро-печатня, типо-литография}}) ачарга рөхсәт ала. Басмаханәдә төрки мөселман халкы өчен [[төрек теле|төрек]], [[гарәп теле|гарәп]], [[рус теле|рус]], [[фарсы теле|фарсы]] телләрендә китаплар (''дәреслекләр, дини китаплар, тарихи китаплар, матур әдәбият, фәнни әдәбият, [[Александр Пушкин|А. С. Пушкин]], [[Николай Гоголь|Н. В. Гоголь]], Д. Мамин-Сибиряк, А. Самойлович, [[Иван Крылов|И. А. Крылов]] һ. б. тәрҗемә ителгән китапларын'') нәшер итә. [[1909 ел]]да әлеге басмаханәдә Ильяс морза шәхси акчасына казакъ акыны [[Абай Кунанбаев]]ның беренче китабын бастырып бирә. [[1900 ел]]да «Кәримов, Хөсәенов һәм К°» [[Фатих Кәрими басмаханәсе|басмаханәсе]] хуҗасы (''[[1902 ел]]дан'') [[Фатих Кәрими]] стажировка үтә<ref>[http://www.ite.antat.ru/articles/karimi.html Фатих Карими.] Институт Татарской энциклопедии и регионоведения АН РТ</ref>. [[1900 ел]]да [[Исмәгыйль Гаспринский]]ның «[[Тәрҗеман (газета)|Тәрҗеман]]» газетасы И. М. Бораганский басмаханәсе турында зур мәкалә бастырып, башкалада ачылган төрки-мөселман басмаханәсенә ярдәм итү кирәклегенә игътибар юнәлтә. [[1905 ел|1905]]-[[1917 ел]]ларда «[[Нур (газета)|Нур]]» газетасы басылып килә. [[1911 ел]]да патша хөкүмәте басмаханәдә мөселман авторларының китапларын басуны тыя. Шуннан бирле әлеге басмаханәдә көнчыгышны өйрәнүче рус галимнәренең фәнни китаплары гына басыла. Шулай да [[1913 ел]]да дини әдәбият бастыруы мәгълүм. [[1910 ел]]га кадәр 119 исемдә ~430 мең нөсхә китап нәшер ителә. Басмаханәдә [[1919 ел]]да [[Петроград]]ны [[Николай Юденич]] гаскәреннән саклау өчен килгән Башкорт атлы аерым дивизиясе гаскәриләре өчен [[татар теле]]ндә «[[Салават (газета, 1919)|Салават]]» газетасы басыла. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == # [http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C Татарский энциклопедический словарь.] Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0 # Татар энциклопедиясенең шәхесләр исемлеге. К.: Татар энциклопедиясе институты. 1997, 206нчы бит. # Қайым Мұхамедханов. Абай кıтабын алғаш шығарған Илияс Бораганский. Каюм Мухамедханов. Ильяс Бораганский – первый издатель книг Абая (к 100-летию издания книги Абая). [[Алматы]], 2009.{{ref-kk}}{{ref-ru}} # [https://www.crimeantatars.club/history/data/krymskij-tatarin-ilyas-boraganskij-otkryl-pervuyu-v-peterburge-tipografiyu-s-arabskoj-grafikoj Ильяс Бораганский.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170424044121/http://www.crimeantatars.club/history/data/krymskij-tatarin-ilyas-boraganskij-otkryl-pervuyu-v-peterburge-tipografiyu-s-arabskoj-grafikoj |date=2017-04-24 }} == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле нәшриятлар}} [[Төркем:Әлифба буенча нәшриятлар]] [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] [[Төркем:Басмаханәләр]] [[Төркем:Петербург]] dkaltpmu28rkg8fy4tldtxslow53n2k 0 208108 3529477 2592520 2022-08-18T21:36:58Z Frhdkazan 3171 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki {{спектакль}} '''Тигезсезләр''' — [[Фатыйх Әмирхан]]ның [[1914 ел]]да иҗат ителгән өч пәрдәлек драмасы. Беренче мәртәбә 1915 елда куелган, рольләрне [[Вәлиулла Мортазин-Иманский]] (''Гомәр''), [[Нури Сакаев]] (''Сафый бай''), [[Гөлсем Болгарская]] (''Сәлимә''), [[Нәгыймә Таҗдарова]] (''Рокыя'') һ.б. башкарганнар. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] 0m8rfvvdbluby3w0emlmsy9ij3lr6tl 0 210148 3529579 3060744 2022-08-19T08:31:30Z Frhdkazan 3171 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле нәшриятлар}} [[Төркем:Әлифба буенча нәшриятлар]] [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] wikitext text/x-wiki {{УК}} {{Компания | исем = Матбагаи Кәримия | логотип = | тип = басмаханә | биржада булган листинг = | эшчәнлеге = нәширлек | девиз = | нигезләнгән = [[1900 ел|1900]] | элеккеге исеме = | нигезләүчеләр = [[Кәримовлар]] | урнашуы = [[Казан]], [[Париж Коммунасы урамы (Казан)|Париж Коммунасы ур.]], 8нче йорт | төп затлар = | тармагы = | продукция = китаплар, газеталар | керем = | операцион керем = | чиста керем = | эшчеләр саны = | баш компания = | бүлендек компанияләр = | сайт = }} [[Файл:Дом типографии 2.jpg|200px|thumb|right|[[Кәримовлар басмаханәсе бинасы (Казан)|Кәримовлар басмаханәсе бинасы]]]] '''Матбагаи Кәримия''', Кәримовлар матбагасы, Кәримовлар басмаханәсе (''مطبغۀ كريميە''<ref>https://darul-kutub.com/uploads/books/ac554ad44dd3602f954cd39e92ef1b4100a701d6.pdf</ref>, {{lang-ru|Типография Каримовых}}) — [[Казан]]дагы беренче шәхси татар басмаханәсе, типография. [[1900 ел]]да бертуган Мөхәммәтҗан Һәм Шәрифҗан [[Кәримовлар]] тарафыннан ачылган. Типография [[1898 ел]]да китап сәүдәсе белән шөгыльләнү өчен оештырылган «Борадәран Кәримовларның сәүдә йорты» мәнфәгатьләрен күздә тотып эшли. [[Татар теле|Татар]], [[рус теле|рус]], [[казакъ теле|казакъ]] телләрендә китаплар, [[Таң йолдызы (гәҗит)|«Таң йолдызы»]], [[Тавыш (гәҗит)|«Тавыш»]], [[Кояш (гәҗит)|«Кояш»]] һ. б. гәҗитләр нәшер итә. Басмаханә татар китапларын бизәүне яхшырту эшенә өлеш кертә: беренче булып яңа рәсемнәр, [[гарәп теле|гарәп]] шрифтлы кеглилар куллана. [[1901 ел|1901]]—[[1917 ел]]лар арасында 1 763 исемдә гомуми тиражы 20 млн нан артык булган китап бастырып чыгара. [[1917 ел]]дан соң [[КПСС|фирка]], шура органнарының заказларын үти, татарча китаплар бастыруын дәвам итә. [[1918 ел]] уртасында дәүләт карамагына алына. == Тарих == [[XIX гасыр]] ахырында — [[XX гасыр]] башында [[татар халкы]]ның милли үзаңы күтәрелү, татар милли мәдәниятенең күбрәк аурупалаша баруы, мөселманнарның [[Коръән]]не яшәеш өчен кулланма итүе дулкынында [[татар теле]]ндәге гәҗитләргә, журналларга, дини эчтәлектәге, фәнни һәм әдәби китапларга сорау үсә. Моны истә тотып, бертуган Кәримовлар үзләренең китап сәүдәсе кибетенә ([[Париж Коммунасы урамы (Казан)|Париж Коммунасы ур.]], 8) өстәп, [[1900 ел]]ның [[1 март]]ында шәхси типография ачалар. == Бина == {{Төп мәкалә|Кәримовлар басмаханәсе бинасы (Казан)}} 1нче [[гилдия]] сәүдәгәр [[Мөхәммәтбәдретдин Апанаев]]тан Тихвин урамындагы ([[Габдулла Тукай урамы (Казан)|Г. Тукай ур.]], 37/20) ике катлы бинаны [[аренда]]га алалар. Бер ел эчендә Кәримовлар типографиясе уңышлы эшләп китә. [[1910 ел]]га Кәримовларның сәүдә йорты [[Русия]]дә иң эре татар китабы матбагачысы булып үсә, икенче урында барган [[Иван Харитонов (1859)|Иван Харитонов]] [[Харитонов матбагасы|матбагасыннан]] өч тапкыр куәтлерәк санала. [[1901 ел|1901]]—[[1917 ел]]ларда '''19 647 076''' тираж белән 1 700 исемдә [[татар]] китабы бастыралар. [[1906 ел]]да Кәримовлар Апанаевтан бинаны сатып алалар, аңа терәп яңа бина торгызалар һәм зур китап кибете ([[Кәримовлар басмаханәсе бинасы (Казан)|Париж Коммунасы ур., 20]]) ачалар. [[1910 ел]]да иске бина янәшәсенә ''[[модерн]]'' стилендә салынган өр-яңа өч катлы бинага күчәләр. Типография зурая һәм яңартыла. Шулай итеп, [[Казан]]ның үзәгендә, атаклы «[[Печән базары]]», [[Мөхәммәдия мәдрәсәсе]], [[Галиев мәчете]] янәшәсендә үз китап кибете һәм 150 кешелек китапханәсе булган зур нәшрият-сәүдә йорты барлыкка килә һәм 20 елдан артык эшләп килә. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == # [http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C Татарский энциклопедический словарь.] Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0 # Татар энциклопедиясенең шәхесләр исемлеге. Казан: Татар энциклопедиясе иституты, 1997. # ''А. Беляев.'' Историческая генеалогия татарского народа. Казан, 2012. ISBN 978-5-298-02215-6 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле нәшриятлар}} [[Төркем:Әлифба буенча нәшриятлар]] [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] [[Төркем:Басмаханәләр]] [[Төркем:Казан оешмалары]] [[Төркем:Русия оешмалары]] [[Төркем:1900 елда нигезләнгән оешмалар]] g7czfmazcn02ru5d59agfdo8nrq3fzs 0 210171 3529581 3060748 2022-08-19T08:35:37Z Frhdkazan 3171 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле нәшриятлар}} [[Төркем:Әлифба буенча нәшриятлар]] [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] wikitext text/x-wiki {{УК}} {{Компания | исем = Фатих Кәрими басмаханәсе | логотип = | тип = басмаханә | биржада булган листинг = | эшчәнлеге = нәширлек | девиз = | нигезләнгән = [[1901 ел|1901]] | элеккеге исеме = | нигезләүчеләр = [[Гыйльман Кәримов]] | урнашуы = [[Ырынбур]] | төп затлар = | тармагы = | продукция = китаплар, газеталар | керем = | операцион керем = | чиста керем = | эшчеләр саны = | баш компания = | бүлендек компанияләр = | сайт = }} '''Фатих Кәрими басмаханәсе''' ({{lang-ru|Типография Фатиха Каримова}}) — [[Ырынбур]]да [[XX гасыр]] башында эшләгән шәхси басмаханә. Оештыручысы — [[Гыйльман Кәримов]] (''[[1841 ел|1841]]—[[1902 ел|1902]]''). == Тарих == [[Файл:Fatih_Karimi.jpg|200px|thumb|right|Басмаханә идарәчесе [[Фатих Кәрими]]]] [[1901 ел]]да [[Гыйльман Кәримов]] [[Ырынбур]]да [[1878 ел]]дан эшләп килүче отставкадагы унтер-әфисәр Б. А. Бреслинның шәхси типографиясеннән [[гарәп теле|гарәп]] шрифтлары сатып ала һәм [[татар]] китапларын бастыру өчен шәхси типографиясен оештыра. Гыйльман Кәримов [[1902 ел]]ның [[18 июнь|6 (18) июнендә]] вафат булгач, басмаханә эшчәнлеген улы язучы [[Фатих Кәрими]] (''[[1870 ел|1870]]—[[1937 ел|1937]]'') дәвам иттерә. [[1900 ел]]да «Кәримов, Хөсәенов һәм К°» иптәшлеге хуҗасы (''[[1902 ел]]дан'') Фатих Кәрими [[Санкт-Петербург]]та [[Ильяс Бораганский басмаханәсе|Ильяс Бораганскийның «Көнчыгыш» типолитографиясендә]] стажировка үтә<ref>[http://www.ite.antat.ru/articles/karimi.html Фатих Карими.] Институт Татарской энциклопедии и регионоведения АН РТ</ref>. Бераздан ул идарәне «Кәримов, Хөсәенов һәм К°» иптәшлегенә тапшыра. [[1914 ел]]дан башлап, [[Ырынбур]]дагы барлык [[татар теле|татар]] һәм [[рус теле|рус]] телләрендә чыгучы вакытлы матбугатны, татар язучыларының китапларын, татар һәм рус телләрендә фәнни-популяр әдәбият, дәреслекләр бастыра. [[1901 ел|1901]]—[[1917 ел]]ларда гомуми тиражы '''1 000 000''' күбрәк булган 384 исемдә татар китабы бастыра. «Кәримов, Хөсәенов һәм К°» иптәшлеге үзе нәшер иткән басмаларны сату белән шөгыльләнә, китап кибетләре тота. [[1917 ел]]да эшчәнлеген туктата. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == # [http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C Татарский энциклопедический словарь.] Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0 # Татар энциклопедиясенең шәхесләр исемлеге. Казан: Татар энциклопедиясе иституты, 1997. == Сылтамалар == * [http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%A2%D0%98%D0%9F%D0%9E%D0%93%D0%A0%D0%90%D0%A4%D0%98%D0%AF_%D0%A4%D0%90%D0%A2%D0%98%D0%A5%D0%90_%D0%9A%D0%90%D0%A0%D0%98%D0%9C%D0%9E%D0%92%D0%90 Фатих Кәрими басмаханәсе «Милләттәшләр» порталында] {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле нәшриятлар}} [[Төркем:Әлифба буенча нәшриятлар]] [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] [[Төркем:Басмаханәләр]] [[Төркем:Ырынбур]] [[Төркем:1901 елда нигезләнгән оешмалар]] sbse5ddh4s23vynjlcv728gzsyecmpu 0 210972 3529580 3060745 2022-08-19T08:33:08Z Frhdkazan 3171 {{УК}} == Искәрмәләр =={{искәрмәләр}}== Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле нәшриятлар}} [[Төркем:Әлифба буенча нәшриятлар]] [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Матбагаи Шәрәф''', Шәрәфләр басмаханәсе — басмаханә. «Мәгариф» нәшрияты жирлегендә 1906 елда ачыла. [[1908 ел]]да хакимиятнең эзәрлекләве аркасында [[Гали Саинов|Гали Саиновка]], ә [[1911 ел]]да В.Е.Казаковка тапшырыла һәм исеме ''«Үрнәк»'' дип үзгәртелә. 1911 елда ябыла. 1913 елда ''«Мәгариф»'' исемендә эшчәнлеге яңадан торгызыла. Барысының да чын хуҗасы [[Гыйльметдин Шәрәф]]. 1906-1917 елларда гомуми тиражы 1 млн. 400 мең данәдән артык 419 исемдә китап бастыра. [[1919 ел]]да дәүләт карамагына алына.<ref>http://www.millattashlar.ru/index.php/Типография_Гильмутдина_Шарафа</ref> == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле нәшриятлар}} [[Төркем:Әлифба буенча нәшриятлар]] [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] [[Төркем:Басмаханәләр]] [[Төркем:Казан оешмалары]] t5x6xyfnif6nfnuc3jc1eplxfx6vjb1 0 210973 3529582 3060749 2022-08-19T08:37:51Z Frhdkazan 3171 {{УК}} == Искәрмәләр =={{искәрмәләр}}== Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле нәшриятлар}} [[Төркем:Әлифба буенча нәшриятлар]] [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] wikitext text/x-wiki {{УК}} '''«Өлфәт» басмаханәсе''' - [[1906 ел]]да Питырбурда «Өлфәт» гәҗитен нәшер итү максаты белән [[Габдерәшит Ибраһимов]] тарафыннан ачыла. Шулай ук [[Әт-Тилмиз (гәҗит)|«әт-Тилмиз»]], [[Нәҗат (гәҗит)|«Нәҗат»]] гәҗитләрен һәм татар китапларын да бастыра. [[1907 ел]]да патша хакимияте тарафыннан ябыла. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле нәшриятлар}} [[Төркем:Әлифба буенча нәшриятлар]] [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] [[Төркем:Басмаханәләр]] eppm20t0a83w6yw6pmp3n07ml06x02a 0 210974 3529568 3060746 2022-08-19T08:03:31Z Frhdkazan 3171 [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] wikitext text/x-wiki '''«Милләт» басмаханәсе''' - басмаханә. [[1908 ел]]да Казанда ''«Идриси, Галиев вә шөрәкясе»'' ширкәте нигезендә [[Мөхәммәт Идрисов (1882)|М. И. Идрисев]] (''[[1882 ел|1882]]—[[1948 ел|1948]]'') ача. Русиядә шәрекъ телләрендә китаплар баса торган иң яхшы басмаханәләрнең берсе. Беренче тапкыр төсле китаплар чыгара. [[Татар теле|Татар]] һәм [[Рус теле|рус]] телләрендә китаплар, вакытлы матбугат нәшер итүгә заказлар үти. 1917 елдан соң совет органнарына арендага тапшырыла һәм [[Кызыл Армия (газета, 1918-1921)|«Кызыл Армия»]], [[«Кызыл яшьләр» газетасы|«Кызыл яшьләр»]] гәҗитләрен, листовкалар, татар мәктәпләре өчен дәреслекләр бастыра. 1908-1921 елларда гомуми тиражы 1,5 млн. данәдән артык 178 исем татар китабы чыгара. [[1921 ел]]да дәүләт карамагына алына.<ref>http://www.millattashlar.ru/index.php/МИЛЛӘТ_(Нация)</ref> == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] [[Төркем:Басмаханәләр]] [[Төркем:Казан оешмалары]] shy834wyf7p637zwix59rgty0ra3qvg 3529571 3529568 2022-08-19T08:09:56Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki '''«Милләт» басмаханәсе''' - басмаханә. [[1908 ел]]да Казанда ''«Идриси, Галиев вә шөрәкясе»'' ширкәте нигезендә [[Мөхәммәт Идрисов (1882)|М. И. Идрисев]] (''[[1882 ел|1882]]—[[1948 ел|1948]]'') ача. Русиядә шәрекъ телләрендә китаплар баса торган иң яхшы басмаханәләрнең берсе. Беренче тапкыр төсле китаплар чыгара. [[Татар теле|Татар]] һәм [[Рус теле|рус]] телләрендә китаплар, вакытлы матбугат нәшер итүгә заказлар үти. 1917 елдан соң совет органнарына арендага тапшырыла һәм [[Кызыл Армия (газета, 1918-1921)|«Кызыл Армия»]], [[«Кызыл яшьләр» газетасы|«Кызыл яшьләр»]] гәҗитләрен, листовкалар, татар мәктәпләре өчен дәреслекләр бастыра. 1908-1921 елларда гомуми тиражы 1,5 млн. данәдән артык 178 исем татар китабы чыгара. [[1921 ел]]да дәүләт карамагына алына.<ref>http://www.millattashlar.ru/index.php/МИЛЛӘТ_(Нация)</ref> == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> [[Төркем:Әлифба буенча нәшриятлар]] [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] [[Төркем:Басмаханәләр]] [[Төркем:Казан оешмалары]] mahl2595948u2w8a0o530o76inra53k 0 211256 3529476 3105009 2022-08-18T21:35:48Z Frhdkazan 3171 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki {{спектакль |Татарча исем = Зәңгәр шәл |Чын исем = Зәңгәр шәл |Сурәт = Afisha.jpg |Фото киңлеге = 300px |Сурәт язуы = 1928 нчы елгы афиша |Автор = [[Кәрим Тинчурин]] |Либретто авторы = |Чыганак = [[Кәрим Тинчурин]] “Зәңгәр шәл” |Хореограф = |Оркестровка = [[Салих Сәйдәшев]] |Дирижёр-куючы = [[Салих Сәйдәшев]] |Сценография = |Шуннан соңгы редакцияләр = 6-7 |Пәрдәләр саны = 5 |Ел = |Беренче куелыш елы = көз 1926 |Беренче куелыш җире = [[Казан]], [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Камал театры]] |Спектакль сайты = [https://kamalteatr.ru/about-the-theatre/repertoire/z-g-r-sh-l-golubaya-shal/?lang=tat 1] }} [[File:Reshit Vagapov - Kara urman.ogg|thumb|250px|[[Рәшит Ваһапов]] "Кара урман" ("Зәңгәр шәл").]] {{Портал|театр|татар сәнгате}}{{Башка мәгънәләр1|Зәңгәр шәл (мәгънәләр)}}'''Зәңгәр шәл''' (''Zәꞑgәr şәl,'' زەڭگەر شەل)<ref>[http://www.kzntm.ru/images/zenger/afisha.jpg "Зәңгәр шәл" спектакленең афишасы] Татарский театральный музей.</ref> — 5 пәрдәлек мелодрама. [[Кәрим Тинчурин]] пьесасы, [[Салих Сәйдәшев]] музыкасы, беренче тапкыр [[1926 ел]]ның көзендә<ref name=":2">[http://kitaphane.tatarstan.ru/tat/tinch/zeng.htm ""Зәңгәр шәл" сере", М. Сәлимҗанов] ''kitaphane.tatarstan.ru''</ref> [[Татар академия театры]]нда куела, шул вакыттан татар халкының иң популяр спектакльләренең берсе булып кала<ref>[http://shahrikazan.ru/index.php/news/tema-dnya/yaa-sezon-zgr-shl-mysr-aygl Яңа сезон, «Зәңгәр шәл», Мәйсәрә-Айгөл...]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} shahrikazan.ru</ref><ref>[https://kamalteatr.ru/about-the-theatre/repertoire/z-g-r-sh-l-golubaya-shal/ "Зәңгәр шәл"] Г.Камал исемендәге театрның рәсми сайты.</ref>. Спектакль тулаем [[татар теле]]ндә, җыр-биюләр белән үрелеп бара. == Тарих == [[1922 ел]]да [[Салих Сәйдәшев|С. Сәйдәшев]] [[Казан]]га яңа ачылган [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар драма театрына]] чакырыла<ref name=":3">Дулат-Алеев В.Д. Татарская музыкальная литература / В.Д.Дулат-Алеев. - Казань, 2007. - С.139.</ref>. Театрның баш режиссеры [[Кәрим Тинчурин|К. Тинчурин]] көйязарны музыка бүлеген җитәкләүне сорап мөрәҗәгать итә<ref name=":3" />. [[Салих Сәйдәшев|С.Сәйдәшевның]] вазифасына әсәрләргә музыка язу һәм оркестрны җитәкләү эшләре керә. Бу елларда көйязар [[Фәтхи Бурнаш]], [[Гадел Кутуй]], [[Кәрим Тинчурин]], [[Мирхәйдәр Фәйзи]] спектальләренә музыка яза<ref>Дулат-Алеев В.Д. Татарская музыкальная литература / В.Д.Дулат-Алеев. - Казань, 2007. - С.140-141.</ref>. Кайбер спектакльләр хәтта музыкаль драма дәрәҗәсенә күтәрелә<ref name=":1">Дулат-Алеев В.Д. Татарская музыкальная литература / В.Д.Дулат-Алеев. - Казань, 2007. - С.140.</ref>. [[1926 ел]]да [[Кәрим Тинчурин|К.Тинчурин]] "Зәңгәр шәл" әсәрен иҗат итә, шул елның көзендә сәхнәләштерә<ref name=":2" />. Рәссам вазифасын [[Павел Беньков|П.П.Беньков]] үти, музыка [[Салих Сәйдәшев|С.Сәйдәшев]] тарафыннан языла<ref>[http://shahrikazan.ru/index.php/news/tema-dnya/yaa-sezon-zgr-shl-mysr-aygl Без тарихта эзлебез]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} ''shahrikazan.ru''</ref>. [[Зәйни Солтанов]] Ишан ролен башкара, [[Рокыя Кушловская]] Мәйсәрәне һәм [[Кәрим Тинчурин]] Булатны уйный<ref>Г.Камал исемендәге Татар Дәүләт Академия театры: [альбом]// альбом төзүче, текстлар авторы, фотоларны туплаучы И.И.Илялова. - Казан, 1996. - Б.19.</ref>. == Төп каһарманнар == {| class="wikitable" |Булат |яшь егет, шахтада эшләүче |- |Мәйсәрә |яшь авыл кызы, Булатның сөйгән яры |- |Заһирә |Булатның сеңлесе |- |Ишан |Мәйсәрәне дүртенче хатыны булып алган мулла |} == Кыска эчтәлек == === Беренче пәрдә === ''Авыл [[Сабан туе|Сабан туе бәйрәменә]] әзерләнә, яшьләр уеннар оештыра. Яшь шахта хезмәтенә киткән егет Булат туган ягына кайта. Якташларына [[шәһәр]] яшәеше, заводлар, юллар, яңа кешеләр турында сөйли. Үзенең сөйгән яры Мәйсәрәгә Булат каладан зәңгәр шәл алып кайта.'' === Икенче пәрдә === ''Бервакыт авыл мулласы Мәйсәрә яшәгән йортка ашка керә. Мәйсәрә кунакка чәй өлгертергә тиеш була. Мулланың шунда ук Мәйсәрәгә карата мәхәббәт хисләре уйный башлый. Мулланың бәйләнүеннән кыз чабып котыла. Мәйсәрәнең туганнарына мулла үзенең төше турында сөйли. Газраил фәрештәсе, имеш, бу төнне Мәйсәрә белән аның никахына үзенең [[фатиха]]сын биргән. Шунда ук Мәйсәрәнең туганы бу кавышуга ризалыгын белдерә.'' === Өченче пәрдә === ''Булат Мәйсәрәнең йорты янына килә, аның каршына кайгылы сөйгән яры чыга, мулланың ниятләре турында сөйли. Булат, Мәйсәрәне яклап, бу кешеләрдән үч алырга тели. Шул чакта Мәйсәрәнең исәп-хисапчыл туганы урамга чыга. Башланган сугыш-тартышта Булат, саклану нияте белән, дошманына пычак кадарга мәҗбүр була. Бу җәһәттән Булат урманда качып яши башлый.'' === Дүртенче пәрдә === ''Вакыт уза. Мәйсәрә бай мулланың дүртенче хатынына әверелә. Мәйсәрәгә өйдән чыгу тыела, аны караулчы саклый. Бер көнне мулланың капкалары янында яшь егет туктый. Ул Булатның сеңлесе булып чыга. Бу "яшь егеттән" Мәйсәрә сөйгән ярыннан хат ала. Булат исән, урмандагы качкыннарны җыеп, үзенә фикердәшләр тапкан.'' === Бишенче пәрдә === ''Качкыннар арасында хөрмәт яулап, Булат аларның җитәкчеләренә әверелә һәм алар белән бергә һөҗүмгә әзерләнә башлый. Төнлә Булат үзенең фикердәшләре белән авылга керә, мулла йортын яндырып китә һәм Мәйсәрәне коткара.'' == Ачыклама == [[Файл:Зәңгәр шәл.jpg|thumb|Спектакль бүгенге көндә: баш рольләрдә Г.Гюльвердиева һәм Р.Әхмәдуллин]] Әсәрнең исеме [[XX гасыр|XX йөз]] башында язып алынган халык җыры атамасыннан гыйбарәт<ref name=":4" />. Җыр сүзләре һәм [[Кәрим Тинчурин|К.Тинчурин]] әсәре эчтәлеге белән бәйләнгән. <blockquote> {| | colspan="2" style="text-align:center;" |'''"Зәңгәр шәл", халык җыры'''<ref name=":4">[http://www.millattashlar.ru/index.php/ЗӘҢГӘР_ШӘЛ_(Голубая_шаль) Зәңгәр шәл] ''millattashlar.ru''</ref> |- |Карлыгачкай кара, муены ала, Очып кына киткәч, абау, бәгырем, югала. Башың яланбаш икән, Бөркән зәңгәр шәлеңне; |Чит җирләрдә бик күп йөрдем, Белә алмадым хәлеңне. Ал яулык, зәңгәр шәл, Үткән гомер бигрәк жәл. |- | | |- |Атадан бала яшьләй калса, Күкрәк көчләре белән, абау, бәгырем, мал таба Башың яланбаш икән, Бөркән зәңгәр шәлеңне. |Чит җирләрдә бик күп йөрдем, Белә алмадым хәлеңне. Ал яулык, зәңгәр шәл, Үткән гомер бигрәк жәл. |} </blockquote> Зәңгәр шәл спектакльдә мәхәббәт символына әверелә<ref name=":0" />. Шәлнең халәте Мәйсәрәнеке белән тыгыз бәйләнештә. Шәл бөркәнелгән чакта Мәйсәрәнең күңелендә бәхет хисе, кулына алынган чакта - хәсрәт, борчылу<ref name=":0">[http://elbette.ru/edebiyat/halykny-t-rle-antropotiplary-m-alarnyn-uzench-lekl-re/ "Зәңгәр шәл"нең сере нидә?] ''elbette.ru''</ref>. Әсәр ахырында Булатның «Мәйсәрә, бөркән шәлеңне. Әйдә, киттек» дигән сүзләре яңгырый, ике йөрәкнең мәхәббәтенә янә юл ачылуын аңлата.<ref name=":0" /><blockquote>"Булат әлеге шәлне Мәйсәрәгә шахтадан мәхәббәт истәлеге, бүләге итеп алып кайта. Мәйсәрә ул шәлне иптәшләре арасында үзенең осталыгы,  булдыклылыгы, тапкырлыгы белән яулап ала",<ref name=":0" /> — Әлфәт Закирҗанов, КФУның филология фәннәре докторы.</blockquote>Әсәрнең төп идеяләренең берсе - чын мәхәббәтенең дөньядагы бар киртәләрне дә җиңеп чыгу мөмкинлеге<ref name=":0" />. == Куелышлар == [[Файл:Photo 2020-04-02 17-24-35.jpg|thumb|Буклетта Мәйсәрә белән Булат ролен башкаручы Илсөя һәм Рамил Төхфәтуллиннар, [[2001 ел]].]] Беренче премьерасыннан соң спектакль [[1928 ел]]ның [[18 декабрь|18 декабрендә]] Яңалиф комитетының әгъзаләре өчен спектакльнең ябык премьерасы уза, 28-29 декабрьдә спектакль ачык рәвештә куела<ref>[http://www.kzntm.ru/muzykalnaya-komediya-i-drama-operetta/50-z-g-r-sh-l Зәңгәр шәл - Казанский театральный музей] ''kzntm.ru''</ref>. Әсәрнең Татар театрында якынлыча 6-7 куелышы<ref name=":0" /> булган, режиссерлар арасында [[Ширияздан Сарымсаков|Ш.Сарымсаков]], [[Марсель Сәлимҗанов|М.Сәлимҗанов]] һәм [[Фәрит Бикчәнтәев|Ф. Бикчәнтәев]]. [[Кәрим Тинчурин|К.Тинчурин]] репрессияләнү сәбәбеннән, спектакль 19 ел театр репертуарыннан төшерелеп тора<ref name=":2" />. [[Иосиф Сталин|И.Сталинның]] җинаятьләре фаш итү белән һәм [[Кәрим Тинчурин|К.Тинчурин]] аклану белән, спектакль яңадан сәхнәгә кайта. [[1957 ел]]ның маенда узган "Зәңгәр шәл" [[Мәскәү]]дәге татар декадасы кысаларында куелган булган<ref name=":2" />. "Кара урман" җыры 2 курс студенты [[Илһам Шакиров]] тарафыннан җырланган<ref>[http://saby-rt.ru/news/interviu/bkhet-artynda-ni-yata Бәхет артында ни ята?] ''saby-rt.ru''</ref>.<blockquote>"Спектакль шундый зур уңыш казана ки, аның даны бүтән төбәкләргә дә таралып, Троицк, Оренбург, Әстерхан һәм башка театрлардан килеп караучылар актерларның репликаларын язып алып, үз сәхнәләренә күчерәләр",<ref name=":2" /> — [[Марсель Сәлимҗанов]], [[2003]].</blockquote> == Музыка == === Тасвирлама === Беренче күренештә "Һаваларда йолдыз", "Салкын чишмә", "Айһайлүк", "Сабан туе", "Төймә" халык җырлары хор һәм солистлар (Мәйсәрә һәм аның иптәш кызлары) тарафыннан башкарыла<ref name=":5">Дулат-Алеев В.Д. Татарская музыкальная литература / В.Д.Дулат-Алеев. - Казань, 2007. - С.144.</ref>. Баш каһарманнар Булат һәм Мәйсәрә ария ярдәмендә сурәтләнәләр. Булат ариясе сабан туена әзерләнү күренешендә халык җырларыннан соң яңгырый; марш ритмнары, тормышчан, дәртле интонацияләргә бай<ref name=":6">Дулат-Алеев В.Д. Татарская музыкальная литература / В.Д.Дулат-Алеев. - Казань, 2007. - С.146-147.</ref>. Мәйсәрә ариясе, аны көчләп муллага хатынлыкка биргәннән соң, моң-зар тулы яңгырый<ref name=":6" />. Спектакльнең 5 нче пәрдәсендә, ягъни финалында, Булатның оркестрга кушылып {{Comment|"Кара урман" җыры|Татар халык "Кара урман" җыры белән бутамаска}} соло яңгырый<ref name=":7">Дулат-Алеев В.Д. Татарская музыкальная литература / В.Д.Дулат-Алеев. - Казань, 2007. - С.147</ref>. Ул качкыннарның аларга яшеренергә булышкан урманга эндәшүе. Киләсе номер "Качкыннар җыры"нда моңсу, уйланучан Булат сололары белән дәртле качкыннар хорлары чиратлашып киләләр<ref name=":7" />. Спектакль янгын күренеше белән тәмамлана - оркестрда дәһшәтле унисоннар<ref name=":7" />. === Халык көйләре === Спектальдә [[Салих Сәйдәшев]] тарафыннан кулланылган халык көйләре<ref name=":5" />: * ''Зәңгәр шәл'', шәһәр җыры; * ''Һаваларда йолдыз'' * ''Салкын чишмә'' * ''Айһайлүк'' * ''Төймә'' * ''Сабан туе'' * ''Мөхәммәдия,'' [[китап көе]] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == * Дулат-Алеев В.Д. Татарская музыкальная литература / В.Д.Дулат-Алеев. - Казань, 2007. - ISBN 5-85401-082-8. *[http://tat/tinch/zeng.htm Сәлимҗанов М. “Зәңгәр шәл“ сере]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} / М. Сәлимҗанов // Коллектив. Кәрим Тинчурин: истәлекләр, шигырьләр. - Казан : Татар. кит. нәшр., 2003. - 159 б. *Закирҗанов Ә. [http://elbette.ru/edebiyat/halykny-t-rle-antropotiplary-m-alarnyn-uzench-lekl-re/ "Зәңгәр шәл"нең сере нидә?] ''elbette.ru'' *Г.Камал исемендәге Татар Дәүләт Академия театры: [альбом]// альбом төзүче, текстлар авторы, фотоларны туплаучы И.И.Илялова. - Казан, 1996. == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Шулай ук карагыз == * [[Салих Сәйдәшев]] * [[Кәрим Тинчурин]] * [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театры]] {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] {{Яхшы мәкалә}} gyzjgcirq33tmyd5jsp4hv9bj1uqeil 0 211259 3529464 2477311 2022-08-18T21:11:36Z Frhdkazan 3171 {{УК}} == Искәрмәләр =={{искәрмәләр}}== Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki {{УК}} {{Спектакль}} {{Башка мәгънәләр1|Башмагым (мәгънәләр)}} '''Башмагым''' — 3 [[пәрдә]]лек музыкаль кәмит. [[Җәүдәт Фәйзи]] музыкасы, [[Хәбибулла Ибраһимов]]ның шул исемдәге пьесасы нигезендә [[Таҗи Гыйззәт]] либреттосы. Беренче тапкыр [[1942 ел]]да [[Татар опера һәм балет театры]]нда куела. Дирижёры [[Ильяс Әүхәдиев]], режиссёры [[Сөләйман Вәлиев-Сульва]]; төп рольләрдә: Галимҗан — [[Фәхри Насретдинов]], Сәрвәр — [[Галия Кайбицкая]], [[Шәфыйка Котдусова]]<ref>http://www.millattashlar.ru/index.php/БАШМАГЫМ_(Башмачки)</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] 9yqpicz7mztivfvw7ilknga66jlg0ec 0 211260 3529474 2473858 2022-08-18T21:32:30Z Frhdkazan 3171 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki <small>{{мәгънәләр|Галиябану (мәгънәләр)}}</small> {{Спектакль|Сурәт=Ә.Г.Синәева.jpg|Сурәт язуы=Ә. Синәева—Галиябану, С. Айдаров—Хәлил}} '''«Галиябану»''' — [[Мирхәйдәр Фәйзи]]нең 4 пәрдәле музыкаль драмасы. [[1916 ел]]да иҗат ителә. [[«Ширкәт» труппасы]] тарафыннан [[1917 ел]]ның [[19 март]]ында [[Ырынбур]] шәһәрендә куела. Галиябану ролендә [[Сара Байкина]] уйный. [[1918 ел]]ның 7 апрелендә [[«Сәйяр» труппасы]] куя. Режиссеры [[Габдулла Кариев]], рәссамы [[Павел Беньков]], Галиябану ролендә [[Әшрәф Синәева]], Исмәгыйль — [[Хәмит Колмәмәт]], Хәлил — [[Ситдыйк Айдаров]].<ref>http://www.millattashlar.ru/index.php/ГАЛИЯБАНУ</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] 53up64dpy7ootzbg0asryi4kqk4p0qx 0 211386 3529473 2418303 2022-08-18T21:31:46Z Frhdkazan 3171 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Казан сөлгесе''' — [[Кәрим Тинчурин]]ның 4 пәрдәле музыкаль комедиясе. [[1923 ел]]да иҗат ителә. [[Татар дәүләт театры]]нда 1924 елның мартында куела. Рольләрдә: [[Барый Тарханов]] (Мөәзин), [[Рокыя Кушловская]] (Мөршидә), [[Ситдыйк Айдаров]] (Ильяс). == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] hthtmkwtuj4w3dwvc06sanrcoyswe1q 14 211569 3529497 2303847 2022-08-18T22:42:52Z Frhdkazan 3171 [[Төркем:Телләр буенча альманахлар]] [[Төркем:Татар әдәбияты|альманахлар]] wikitext text/x-wiki [[Төркем:Телләр буенча альманахлар]] [[Төркем:Татар әдәбияты|альманахлар]] azyg1qmhitzpubv8v1md9v4l9ub04b4 0 214756 3529516 3516496 2022-08-18T23:15:23Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki {{Басма | Исем = Татарстан флорасының Кара китабы | Оригинал исеме = Чёрная книга флоры Татарстана | Башка исемнәр = «Кара китап» | Рәсем = | Киңлек = | Имза = | Автор = Вадим Прохоров, [[КФУ]] доценты | Жанр = энциклопедия | Тел = [[рус теле|рус]], [[татар теле|татар]] | Оригинал чыгарылышы = | Тәрҗемәче = | Бизәү = | Серия = | Нәшрият = | Чыгарылыш = | Битләр = | Аудиокитап = | Алдагы = | Киләсе = | isbn = | Lib = | Викикитап = }} '''«Татарстан флорасының Кара китабы»''', '''«Кара китап»''' ({{lang-ru|Чёрная книга флоры Татарстана}}) — конторольсез [[үрчү|үрчегән]], шул сәбәпле [[табигать]]кә куркыныч тудырган (''инвазив'') [[хайваннар|хайван]] һәм [[үсемлекләр|үсемлек]] төрләре турында мәгълүмат тупланучы [[китап]]. «Кара китап» — [[Популяция тыгымы|популяцияләре кимү]] сәбәпле сакланырга тиешле [[үсемлекләр|үсемлек]] һәм [[Җәнлекчелек|җәнлекләр]] турында мәгълүмат тупланучы [[Татарстан Республикасы Кызыл китабы|«Кызыл китап»]]ның (''[[:ru:Красная книга Республики Татарстан|ru]]'') [[антоним]]ы. «Кара китап»тагы [[үсемлекләр]] [[табигать]]кә куркыныч тудыра. == Тарих == Инвазив төрләрдән иң зур зыян күргән [[кыйтга]] (''континент'') — [[Австралия]]. Анда тирә-янны басып киткән [[кактус]]лардан (''Мексика оппунциясе'') котылу (''соңрак саклану'') өчен [[Мексика]] кактусының дошманы булган [[күбәләкләр|күбәләкне]] (''утлы күбәләк'') табып алып кайтканнар. [[Австралия]]дә әлеге [[күбәләкләр|күбәләккә]] [[һәйкәл]] куелган (''дөньяда [[бөҗәкләр|бөҗәккә]] бердәнбер һәйкәл''). [[РФ]]дә беренче«Кара китап»ны [[2010 ел]]да [[Мәскәү дәүләт университеты]] галимнәре чыгарган. Басмага (''«Чёрная книга флоры Средней России»'') [[РФ]]нең үзәк өлешендәге 80гә якын инвазив (''башкача әйткәндә, агрессив'') [[үсемлекләр|үсемлек]] кертелгән. Әлеге хезмәт басылып чыкканнан соң, [[РФ]]нең башка төбәкләре дә үзләрендә конторольсез үрчегән [[хайваннар|хайван]] һәм [[үсемлекләр]]нең исемлекләрен туплый башлый (''«Чёрная книга флоры Тверской области», [[2011 ел|2011]]; «Чёрная книга флоры Сибири»; [[2016 ел|2016]]''). [[Беларус]] (''«Чёрная книга инвазивных видов животных Беларуси», [[2016]]''), [[Удмуртия]] үзенең «Кара китабын» чыгарган. [[КФУ]] галимнәре (''КФУның гомуми биология кафедрасы доценты [[Вадим Прохоров]] җитәкчелегендә'') [[Татарстан]]ның «Кара китабын» әзерли. == Инвазив (агрессив) үсемлекләр == «Кара китап»ка кертелерлек [[үсемлекләр]] проблемасы «Кызыл китап»тагы <ref>[https://web.archive.org/web/20170320052127/http://minleshoz.tatarstan.ru/rus/dokumenti-informatsiya.htm Татарстанның Кызыл китабы ТР авыл хуҗалыгы министрлыгы сайтында]{{ref-ru}}</ref> төрләрне саклауга караганда күпкә актуальрәк. «Кара китап»тагы [[үсемлекләр]] [[табигать]]кә куркыныч тудыра. Инвазив (''агрессив'') [[үсемлекләр]]нең абсолют күпчелеге моңа кадәр [[ТР]] территориясендә үсмәгән, әмма төрле юллар белән яңа җирлектә таралып, тирә-як [[табигать]]не басып алып, башка төр [[үсемлекләр]]гә юкка чыгу куркынычы тудыралар. [[Хайваннар]] (''яки [[үсемлекләр]]'') элек яшәгән (''яки үскән'') [[ареал]]дан (''төбәктән'') читкә эләксә, яңа урында аларның үрчүен җайга салып торучы табигый дошманнары (''[[авыру]]лары'') булмый. Шул сәбәпле әлеге [[хайваннар]] (''яки [[үсемлекләр]]'') контрольсез [[үрчү|үрчи]] башлый һәм шул җирлекнең үз [[җәнлекчелек|җәнлекләр]]ен (''яки [[үсемлекләр]]ен'') кысрыклап чыгара. Шуңа бәйле табигый бергәлеккә юкка чыгу куркынычы туа. == Көрәш чаралары == [[Татарстан Республикасы]] «Кызыл китабы»нда [[үсемлекләр]]не саклау чаралары күрсәтелсә, «Кара китап»та, киресенчә, көрәш чаралары күрсәтелә. [[Үсемлекләр]]не юк итүнең [[химия|химик]], [[биология|биологик]], [[механика|механик]], [[агротехника|агротехник]] һ. б. алымнары бар. == Татарстанның «Кара китабы» == [[Татарстан]]да хәзергә бер генә инвазив [[үсемлекләр|үсемлеккә]] каршы көрәш алып барыла. Ул — [[Сосновский балтырганы]] (''Heracleum sosnowskyi'', {{lang-ru|Борщевик Сосновского}}). Сосновский балтырганы [[Ярославль өлкәсе|Ярославль]], [[Иваново өлкәсе|Иваново]], [[Ленинград өлкәсе|Ленинград]], [[Түбән Новгород өлкәсе|Түбән Новгород]] (''Түбән Новгород'') өлкәләрендәге [[кыр]]ларны күмеп киткән. Орлыклары бик тиз өлгерә, [[балтырган]] үз тирәсендәге башка [[үсемлекләр]]гә үсәргә ирек бирми. [[Кеше]]гә һәм [[табигать]]кә зыян сала торган үсемлекләр исемлегендә [[Амброзия (үсемлек)|амброзия]] дә бар. [[Татарстан]]да бу [[үсемлекләр|үсемлек]] беренче тапкыр [[1987 ел]]да табылган. Хәзерге вакытта чагыштырмача сирәк очрый, [[Популяция тыгымы|популяциясе]] куркыныч дип әйтерлек санга җитмәгән, дип исәпләнелә. Татарстанның Кара китабында һичшиксез булырга тиешле үсемлекләр исемлеге: * [[Амброзия (үсемлек)|Әрем яфраклы амброзия]] ({{lang-ru|амброзия полыннолистная}}) * [[Сосновский балтырганы]] ({{lang-ru|борщевик Сосновского}}) * [[Америка өрәңгесе]] ({{lang-ru|клён ясенелистный}}) * Күп яфраклы әче борчак ({{lang-ru|люпин многолистный}}) * Берьеллык вакбаш ({{lang-ru|мелколепестник однолетний}}) * Вак чәчәкле бохар кынасы (недотрога мелкоцветковая) * Вак чәчәкле галинзога ({{lang-ru|галинзога мелкоцветковая}}) * Гигант сары чыбык ({{lang-ru|золотарник гигантский}}) * [[Җир грушасы]] ({{lang-ru|топинамбур, подсолнечник клубненосный}}) * Канада сары чыбыгы ({{lang-ru|золотарник канадский}}) * Башаклы [[дүңкәл]] ({{lang-ru|ирга колосистая}}) * [[Канада элодеясе]] ({{lang-ru|элодея канадская}}) * Пенсильвания корычагачы ({{lang-ru|ясень пенсильванский}}) * Тал яфраклы кашкарый ({{lang-ru|астра ивовая}}) * Америка эт тигәнәге ({{lang-ru|череда облиственная}}) * Чәнечкеле [[эхиноцистис]] ({{lang-ru|Эхиноцистис шиповатый}})<ref>[https://intertat.tatar/society/tatarstanny-kara-kitaby/#3 Татарстанның Кара китабы]{{Deadlink|date=May 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}. [[Интертат]], 4.11.2018</ref> == Сосновский балтырганы == {{төп мәкалә|Сосновский балтырганы}} [[Файл:HeracleumSosnowskyi 001.jpg|200px|thumb|right|[[Сосновский балтырганы]]]] [[Файл:Ambrosia psilostachya kz1.jpg|150px|thumb|right|[[Амброзия (үсемлек)|Амброзия]]]] [[Файл:Acer negundo tree.jpg|180px|thumb|right|[[Америка өрәңгесе]]]] [[Сосновский балтырганы]] — биеклеге 1 метрдан алып 4 метрга кадәр җитүче, тамырлары 2 метр тирәнлеккә төшүче, көпшә сабаклы, зур яфраклы, [[ак төс|ак]] чәчәкләре кулчатыр формасында булган, тышкы кыяфәте белән [[укроп]]ка охшаган үсемлек. [[Сок|Согы]] агулы, [[кеше]]нең тән [[тире]]сенә тисә, «пешерә», тиренең [[ультрашәмәхә нурланыш]]ка сизгерлеген арттыра, [[күз]]гә тисә, сукырайтырга мөмкин. Исе көчле, [[аллергия]] китереп чыгара ала. Сосновский балтырганыннан саклану чарасы: үсемлеккә кагылмаска, тәнгә [[сок|согы]] тисә, [[сабын]]лы [[су]] белән юарга, 2-3 көн тиренең әлеге урынын [[кояш]] [[нур]]ларына күрсәтмәскә, [[тире]]не нык «пешерсә», табибка мөрәҗәгать итәргә. [[Балтырган]]ны механик ысул (''чабып алу'') белән юкка чыгарырга мөмкин, әмма ул — күпьеллык үсемлек, бер мәртәбә чабу гына җитми, орлыгын койганчы, берничә тапкыр чабарга (''җирне сукаларга, дискларга'' ) кирәк. Химик ысул — агулы [[гербицидлар]] сибү — башка [[үсемлекләр]]не үтерә, [[кошлар|кош-кортны]] агулый. Биологик ысул ярдәм итә ала — әлеге үсемлек яшәгән төбәктән аны юкка чыгарырдай корткыч (''яки [[авыру]] [[вируслар|вирус]], патоген'') табарга кирәк. == Амброзия == {{төп мәкалә|Амброзия (үсемлек)}} [[Кеше]]гә һәм [[табигать]]кә зыян сала торган үсемлекләр исемлегендә [[Амброзия (үсемлек)|амброзия]] беренче урынны били. [[Сосновский балтырганы|Балтырганга]] караганда да зыянлырак. Балтырган согы тәнгә тигән очракта гына «пешәргә» мөмкин, әгәр аңа кагылмыйча, урап узсаң, зыяны тими. Амброзия — бик көчле [[аллергия|аллерген]], чәчәк аткан вакытта (''[[июль]] азагыннан [[октябрь]]гә кадәр'') аның серкәләре [[кеше]]дә көчле аллергик реакция китереп чыгара. Кешеләрдә [[поллиноз]] яки сезонлы [[Аллергик конъюнктивит|аллергик риноконъюктивит]] башланырга мөмкин. Әлеге үсемлек кешене яшәү урынын алыштырырга мәҗбүр итә, чөнки аның серкәсе таралып, кешедә [[аллергия]] китереп чыгарса, бернинди [[Дарулар|дару]] да ярдәм итми. == Америка өрәңгесе == {{төп мәкалә|Америка өрәңгесе}} Америка өрәңгесе чәчәк атканда серкәсе кешедә [[аллергия]] китереп чыгарырга сәләтле. Коелган яфракларыннан бүленеп чыккан матдәләр башка агачлар үсешенә зыян сала. Елга буйларында үсә башласа, башка агач-куакларны кысрыклый, элек [[тал]], [[имән]] үскән урыннарда өрәңге генә үсә. Мәсәлән, [[Алабуга]] янындагы [[Түбән Кама милли паркы]]нда бары тик өрәңге генә үсүче урыннар барлыкка килгән. Америка өрәңгесенең яфрагын ашаучы, аның үсү-үрчүенә зыян салучы [[бөҗәк]]ләр юк, шуңа күрә җирле үсемлекләр белән көрәштә әлеге өрәңге җиңеп чыга. Өрәңгегә [[кош]]лар оя кормый, бөҗәкләр булмагач, [[әрәмә]]дәге алар белән тукланучы кошлар, [[су]]лыктагы [[бака]]лар, анары башка җан ияләре юкка чыга. Юл буенда үскән америка өрәңгесе [[автомобил]]ләр һавага чыгарган газны тагын да көчлерәк оксидлаштыра. == Әдәбият == # «Кара китап»: Сосновский балтырганы. [[Татар-информ|«Атна вакыйгалары»]], 2019 ел, 11-17 гыйнвар. # «Кара китап»: Амброзия. [[Татар-информ|«Атна вакыйгалары»]], 2019 ел, 18-24 гыйнвар, 12нче бит. == Сылтамалар == * ''Н. Н. Лунева.'' [http://docplayer.ru/26166810-Udk-borshchevik-sosnovskogo-v-rossii-sovremennyy-status-i-aktualnost-ego-skoreyshego-podavleniya-n-n-luneva-zaveduyushchaya-laboratoriey.html Борщевик Сосновского в России: современный статус и актуальность его скорейшего подавления]{{ref-ru}} == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] [[Төркем:Татарстан]] gbe3ue94vpunkpa5sbymx687tt0mqem 0 215980 3529609 2884481 2022-08-19T09:49:24Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Татар милли хәрәкәте чаралары]] wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Мукден конгрессы (төрки-татарларның I Ерак Көнчыгыш съезды)''' — танылган татар җәмәгать эшлеклесе [[Гаяз Исхакый|Г. Исхакый]] башлангычы буенча [[1935 ел]]ның [[14 февраль|14 февралендә]] [[Шеньяң|Мукден]]<nowiki/>дә ([[Кытай]]) үткән Ерак Көнчыгышта яшәүче ([[Кытай]], Корея, [[Япония]], Маньчжоу-Го) татар эмиграциясе вәкилләренең җыелышы<ref>Татарский энциклопедический словарь. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1998, С.370</ref>. Конгресста төбәкнең татар якташлар вәкилләреннән 41 делегат, 100-дән артык урындагы «Идел-Урал» комитеты әгъзалары, Маньчжурии һәм Япониянең рәсми вәкилләре катнаша. Урындагы татар сәяси, дини, мәдәни оешмаларны берләштерү — конгрессның төп максаты була.. Конгресс Россиядәге коммунистик үзгәрешләргә, шулай ук Ак гвардиянең эмиграция вәкилләре үткәргән Россияне кире торгызу сәясәтенә тискәре бәя бирә. Татарларның Россия чикләрендә территориаль һәм дәүләт бәйсезлеге ([[İdel-Ural Ştatı|Урало-Идел штаты]]) алуы ориентир итеп алына. Җәмәгатьчелек вәкилләренең конгресс карарларына карашы төрлечә була. Совет гражданнары һәм Ак гвардияның эмиграция вәкилләре оппозицион һәм дошманнарча карашта булса, күпчелек татарлар битараф карашта кала. «Украинский вестник» газетасы битләрендә Г. Исхакыйнең идеяларын пропагандалаучы украина җәмәгатьчелеге генә конгресс карарларын яклап чыга. Г. Исхакый татар эмигрантларында ССРБ-га дошманлык уята алмый, Япония һәм Мантчжоу-Го рәсми вәкилләре идеяне хуплаудан баш тарта<ref>Гайнетдинов Р. Б. Тюрко-татарская политическая эмиграция: начало XX века — 30-е годы. — Наб. Челны, Камский издательский дом, 1997. С.119</ref>. Конгресста Ерак Көнчыгышның төрек-татар мөселманнарының Идел-Урал милли-дини комитетын оештырыла. 30нчы елларда Европа, АКШ һәм Австралиягә татарларның эмиграциясе көчәүгә карамастан, 1935 — 1945 елларда Ерак Көнчыгышта комитет татарларның мәдәни һәм дини ихтыяҗын канәгатьләндерә, һәм татар якташларының китапханә, басмаханә,мәктәпләре белән идарә итә. Төбәктә татар диаспоры үсешенә [[Милли байрак (гәҗит)|«Милли Байрак» газетасы]] һәм «Шакирдләр таңы» журналы зур өлеш кертә. Харбиндә 1937 елда мәчет ачу, 1938 елда картлар һәм инвалидлар приюты, 1940 елда ятим балалар һәм хәленнән килмәгән ата-аналарнаң балалары өчен пансион ачу — комитетның мөһим казанышлары була. 1945 елда Квантун армисе тар-мар ителгәч һәм Япония капитуляциясеннән соң «Идел-Урал» комитеты эшчәнлеге туктатыла, күпчелек җитәкчеләре совет контрразведкасы тарафыннан кулга алына. == Әдәбият == # Татарский энциклопедический словарь. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1998. # Гайнетдинов Р. Б. Тюрко-татарская политическая эмиграция: начало XX века — 30-е годы. — Наб. Челны, Камский издательский дом, 1997. # «… Политический акт представителей многомиллионного мусульманского мира…» «Гасырлар авазы — Эхо веков» № 1/2 1999 == Сылтамалар == * [http://www.tatar.yuldash.com/051.html "Бүгенге торышы төрки-татар милли хәрәкәте, Ерак Көнчыгышта" (1935), пред.] [http://www.tatar.yuldash.com/051.html к.ист.б. Рөстәм Гайнетдинова] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} [[Төркем:Кытай тарихы]] [[Төркем:Татар милли хәрәкәте чаралары]] {{rq|wikify|check|image}}{{карточкасы юк}}{{ялгыз мәкалә}} 6wxqfv1uuxp8bxf0w4z37n5avsicfwk 0 216060 3529517 3439189 2022-08-18T23:18:35Z Frhdkazan 3171 /* Туа */ wikitext text/x-wiki {{TwinCYR|Tatar Entsiklopediä Süzlege}} {{Басма | Исем = Татар энциклопедиясе сүзлеге | Оригинал исеме = | Башка исемнәр = | Рәсем =Татарский энциклопедический словарь.jpg | Киңлек = 200px | Имза = | Автор = | Жанр = белешмәлек-энциклопедик басмасы | Тел = рус, татар | Оригинал чыгарылышы = | Тәрҗемәче = | Бизәү = | Серия = | Нәшрият = Татар энциклопедиясе | Чыгарылыш = 1999 елда рус телендә, 2002 елда татар телендә | Битләр = | Lib = | Викикитап = | Сайт = http://www.ite.antat.ru/scince/index.shtml }} '''Татар энциклопедиясе сүзлеге''' — [[Татарстан]] һәм [[татар халкы]]ның үткәне һәм бүгенгесе турында беренче универсаль белешмә басма. Энциклопедик сүзлек Татарстан Республикасы Президенты [[Минтимер Шәймиев|М. Ш. Шәймиев]] Указы нигезендә [[Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе]]нең Татар энциклопедиясе институты тарафыннан төзелгән һәм 1999 елда рус телендә, 2002 елда татар телендә Казанда Россия Фәннәр академиясе Татар энциклопедиясе институты нәшриятендә бастырып чыгарылган. 1999 елның 3 ноябрендә узган китапны тәкъдир итүдә [[Татарстан Республикасы Президенты]] [[Минтимер Шәймиев]] китапка шундый бәя бирде: {{начало цитаты}}...Татар энциклопедиясе сүзлегенең дөньяга чыгуы күптән көтелгән вакыйга иде. Бу-Каюм Насыйри, Мәрҗани, Риза Фәхретдин чорыннан башлап безнең республиканың фәнни интеллигенцияләренең барлык буыннарының хыялларын тормышка ашыру.Без, ниһаять, Татарстанның зур фәнни потенциалы турында сөйләп кенә түгел, ә бәлки, чыннан да, мондый искиткеч эшләп эшләп күрсәтергә ирештек<ref>[http://www.ite.antat.ru/scince/prezent.html Презентация Татарского энциклопедического словаря]</ref>{{конец цитаты}} == Тарихы == Татар энциклопедия сүзлеген эшләүдә Татарстан Республикасы Фәннәр Академиясенең фәнни учреждениеләре, [[Россия фәннәр академиясе]]нең Казан шәһәренең институтлары, югары уку йортлары, тармак фәнни тикшеренү институтлары, архив учреждениеләре, Татарстан Республикасы, Мәскәү, Санкт-Петербургның билгеле китапханәләре һәм музейлары, шулай ук тарихчылар, туган якны өйрәнүчеләр һәм Россия Федерациясенең башка фәнни һәм мәдәни үзәкләре, якын һәм ерак чит илләрнең белем бирү тармагы белгечләре катнашты. Фәнни-методик ярдәм эшенең барлык этапларында да «Зур Россия энциклопедиясе» дәүләт фәнни нәшрияты тарафыннан күрсәтелде. Сүзлекләрне әзерләгәндә авторлар коллективы инкыйлабка кадәр [[Россия]], [[ССРБ]], [[Россия Федерациясе]], [[Үзбәкстан]], [[Белоруссия]], [[Литва]] һәм башка илләрнең энциклопедик басмалары материаллары файдаланды. == Эчтәлеге == Башка энциклопедик белешмәләрдән аермалы буларак, сүзлектә барлык белемнең бөтен даирәсен колачлау алу бурычы куелмады, дип билгели авторлар. Китапта, кагыйдә буларак, татар халкы һәм Татарстан тарихына турыдан-туры катнашы булган төшенчәләр һәм терминнар гына урын алган<ref>[http://www.encyclopedia.ru/cat/books/book/40419/ Мир энциклопедий]</ref>. Китапка 16 меңнән артык мәкалә тупланган, аларның 7 меңнән артыгы дәүләт һәм җәмәгать эшлеклеләре, галимнәр, сәнгать осталары, мәдәният, мәгариф һәм сәламәтлек саклау эшлеклеләре, хәрби начальниклар, руханилар, спортчылар, сәнәгать һәм авыл хуҗалыгында, төзелеш, элемтә, транспорт, сәүдә, финанс һәм банк эшендә эшләүче танылган кешеләр турында. Энциклопедик сүзлекнең башка өлешендә шулай ук табигать, флора һәм фауна, файдалы казылмалар, ТР икътисады, археология, тарих, этнография, халык иҗаты, белем бирү, фән, әдәбият, техника, сәнгать, массакүләм мәгълүмат чаралары һәм башкалар турында белешмәләр бирелгән. Энциклопедик сүзлектә [[Татарстан Республикасы]]ның хәзерге торак пунктлары, өлкәләр, крайлары һәм Республикалары, татарлар күпләп яши торган урыннар булган башка илләр турында кыскача белешмәләр бирелгән. Авторлар билгеләгәнчә, китапка кергән яңалык үзенчәлеккү ия. Иҗтимагый тормыш, мәдәният, сәнгать күренешләре, тарихи вакыйгалар, социаль-тарихи тәҗрибәне һәм татар халкының милли үзаңын исәпкә алып, татар халкы тарихына турыдан-туры катнашы булган төшенчәләр һәм терминнар гына яктыртылган. Татар халкы тормышы белән бәйле пьесалар һәм музыкаль-сәхнә әсәрләре әсәрләре һәм аларның беренче басмалары бирелгән. == Карагыз == * [[Татар энциклопедиясе]] == Басмалар == * Татарский энциклопедический словарь. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1999. — 703 с., илл. ISBN 0-9530650-3-0 * Татарский энциклопедический словарь (на татарском языке) / Гл. ред. М. Х. Хасанов; Отв. ред. Г. С. Сабирзянов. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 2002. — 830 с.: ил. ISBN 5-902375-01-0 {{commons|Category:Татар энциклопедиясе сүзлеге}} == Туа == {{reflist}} {{rq|wikify|check}} [[Төркем:Татарча энциклопедияләр]] [[Төркем:Сүзлекләр]] dijy8akoroojz8vpuv73q8z3r4qdbrg 3529518 3529517 2022-08-18T23:18:59Z Frhdkazan 3171 /* Туа */ [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki {{TwinCYR|Tatar Entsiklopediä Süzlege}} {{Басма | Исем = Татар энциклопедиясе сүзлеге | Оригинал исеме = | Башка исемнәр = | Рәсем =Татарский энциклопедический словарь.jpg | Киңлек = 200px | Имза = | Автор = | Жанр = белешмәлек-энциклопедик басмасы | Тел = рус, татар | Оригинал чыгарылышы = | Тәрҗемәче = | Бизәү = | Серия = | Нәшрият = Татар энциклопедиясе | Чыгарылыш = 1999 елда рус телендә, 2002 елда татар телендә | Битләр = | Lib = | Викикитап = | Сайт = http://www.ite.antat.ru/scince/index.shtml }} '''Татар энциклопедиясе сүзлеге''' — [[Татарстан]] һәм [[татар халкы]]ның үткәне һәм бүгенгесе турында беренче универсаль белешмә басма. Энциклопедик сүзлек Татарстан Республикасы Президенты [[Минтимер Шәймиев|М. Ш. Шәймиев]] Указы нигезендә [[Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе]]нең Татар энциклопедиясе институты тарафыннан төзелгән һәм 1999 елда рус телендә, 2002 елда татар телендә Казанда Россия Фәннәр академиясе Татар энциклопедиясе институты нәшриятендә бастырып чыгарылган. 1999 елның 3 ноябрендә узган китапны тәкъдир итүдә [[Татарстан Республикасы Президенты]] [[Минтимер Шәймиев]] китапка шундый бәя бирде: {{начало цитаты}}...Татар энциклопедиясе сүзлегенең дөньяга чыгуы күптән көтелгән вакыйга иде. Бу-Каюм Насыйри, Мәрҗани, Риза Фәхретдин чорыннан башлап безнең республиканың фәнни интеллигенцияләренең барлык буыннарының хыялларын тормышка ашыру.Без, ниһаять, Татарстанның зур фәнни потенциалы турында сөйләп кенә түгел, ә бәлки, чыннан да, мондый искиткеч эшләп эшләп күрсәтергә ирештек<ref>[http://www.ite.antat.ru/scince/prezent.html Презентация Татарского энциклопедического словаря]</ref>{{конец цитаты}} == Тарихы == Татар энциклопедия сүзлеген эшләүдә Татарстан Республикасы Фәннәр Академиясенең фәнни учреждениеләре, [[Россия фәннәр академиясе]]нең Казан шәһәренең институтлары, югары уку йортлары, тармак фәнни тикшеренү институтлары, архив учреждениеләре, Татарстан Республикасы, Мәскәү, Санкт-Петербургның билгеле китапханәләре һәм музейлары, шулай ук тарихчылар, туган якны өйрәнүчеләр һәм Россия Федерациясенең башка фәнни һәм мәдәни үзәкләре, якын һәм ерак чит илләрнең белем бирү тармагы белгечләре катнашты. Фәнни-методик ярдәм эшенең барлык этапларында да «Зур Россия энциклопедиясе» дәүләт фәнни нәшрияты тарафыннан күрсәтелде. Сүзлекләрне әзерләгәндә авторлар коллективы инкыйлабка кадәр [[Россия]], [[ССРБ]], [[Россия Федерациясе]], [[Үзбәкстан]], [[Белоруссия]], [[Литва]] һәм башка илләрнең энциклопедик басмалары материаллары файдаланды. == Эчтәлеге == Башка энциклопедик белешмәләрдән аермалы буларак, сүзлектә барлык белемнең бөтен даирәсен колачлау алу бурычы куелмады, дип билгели авторлар. Китапта, кагыйдә буларак, татар халкы һәм Татарстан тарихына турыдан-туры катнашы булган төшенчәләр һәм терминнар гына урын алган<ref>[http://www.encyclopedia.ru/cat/books/book/40419/ Мир энциклопедий]</ref>. Китапка 16 меңнән артык мәкалә тупланган, аларның 7 меңнән артыгы дәүләт һәм җәмәгать эшлеклеләре, галимнәр, сәнгать осталары, мәдәният, мәгариф һәм сәламәтлек саклау эшлеклеләре, хәрби начальниклар, руханилар, спортчылар, сәнәгать һәм авыл хуҗалыгында, төзелеш, элемтә, транспорт, сәүдә, финанс һәм банк эшендә эшләүче танылган кешеләр турында. Энциклопедик сүзлекнең башка өлешендә шулай ук табигать, флора һәм фауна, файдалы казылмалар, ТР икътисады, археология, тарих, этнография, халык иҗаты, белем бирү, фән, әдәбият, техника, сәнгать, массакүләм мәгълүмат чаралары һәм башкалар турында белешмәләр бирелгән. Энциклопедик сүзлектә [[Татарстан Республикасы]]ның хәзерге торак пунктлары, өлкәләр, крайлары һәм Республикалары, татарлар күпләп яши торган урыннар булган башка илләр турында кыскача белешмәләр бирелгән. Авторлар билгеләгәнчә, китапка кергән яңалык үзенчәлеккү ия. Иҗтимагый тормыш, мәдәният, сәнгать күренешләре, тарихи вакыйгалар, социаль-тарихи тәҗрибәне һәм татар халкының милли үзаңын исәпкә алып, татар халкы тарихына турыдан-туры катнашы булган төшенчәләр һәм терминнар гына яктыртылган. Татар халкы тормышы белән бәйле пьесалар һәм музыкаль-сәхнә әсәрләре әсәрләре һәм аларның беренче басмалары бирелгән. == Карагыз == * [[Татар энциклопедиясе]] == Басмалар == * Татарский энциклопедический словарь. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1999. — 703 с., илл. ISBN 0-9530650-3-0 * Татарский энциклопедический словарь (на татарском языке) / Гл. ред. М. Х. Хасанов; Отв. ред. Г. С. Сабирзянов. — Казань: Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 2002. — 830 с.: ил. ISBN 5-902375-01-0 {{commons|Category:Татар энциклопедиясе сүзлеге}} == Туа == {{reflist}} {{rq|wikify|check}} [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] [[Төркем:Татарча энциклопедияләр]] [[Төркем:Сүзлекләр]] o1e9wu5n48yjj2n4swce67s2xp3o8r9 0 216113 3529539 2354742 2022-08-18T23:43:23Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki {{Карточка |имя = |стиль_тела = width:20em; |название = |стиль_названия = |вверху = Мулланур Вахитов |стиль_вверху = background:{{{Төс|#DC143C;}}}; color:white; font-size:100%; |вверху2 = |стиль_вверху2 = |изображение = {{#if:{{{Фото|}}}|[[Файл:{{{.jpg}}}|{{#if:{{{Ширина|}}}|{{{Ширина}}}|200px}}|{{#if:{{{Подпись|}}}|{{{Подпись}}}|Фотография}}]]}} |стиль_изображения = |подпись = {{{Имза| }}} |стиль_подписи = |стиль_заголовков = background:{{{Төс|#DC143C}}}; color:white; |стиль_меток = vertical-align:top; |стиль_текста = |заголовок1 = |метка1 = Юнәлеш: |текст1 = драма |метка2 = Чыганаклары: |текст2 = |метка3 = Башлану вакыты һәм урыны: |текст3 = {{{Башлана|[[1948]] [[Казан]] [[Камал театры]]}}} |метка4 = Чәчәк ату чоры: |текст4 = {{{Чәчәк ату|[[1948]]-[[1970]]}}} |заголовок5 = {{#if:{{{Асжанрлар|}}}|Асжанрлар:}} |текст6 = {{{Асжанрлар|}}} |заголовок7 = {{#if:{{{Тугандаш|}}}|Тугандаш:}} |текст8 = {{{Тугандаш|}}} |заголовок9 = {{#if:{{{Чыгарылма|}}}|Чыгарылма:}} |текст10 = {{{Чыгарылма|}}} |заголовок11= {{#if:{{{Шулай_ук_кара|}}}|Шулай ук кара:}} |текст12 = {{{Шулай_ук_кара|}}} }} <small>{{мәгънәләр|Вахитов}}</small> <small>{{мәгънәләр|Мулланур Вахитов (мәгънәләр)}}</small> '''«Мулланур Вахитов»''' — [[Нәкый Исәнбәт]]нең «Мулланур Вахитов» (''беренче варианты «Нур Заһит»'') исемле пьесасы буенча [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры]]нда куелган 5 пәрдә, 10 күренештән торучы спектакль. Премьерасы [[1948 ел]]ның [[1 февраль|1 февралендә]] була. Спектакльнең режиссеры — [[Хөсәен Уразиков|Хөсәен Ибраһим улы Уразиков]] (''[[1894 ел|1894]]—[[1977 ел|1977]]''). Композитор — [[Салих Сәйдәшев]]. Спектакльнең төп каһарманы — күренекле татар сәясәт эшлеклесе, Үзәк мөселман комиссариаты рәисе [[Мулланур Вахитов|Мулланур Муллаҗан улы Вахитов]] (''[[1885 ел|1885]]—[[1918 ел|1918]]''). [[Файл:Mullanur wahitov.jpg|200px|thumb|right|[[Мулланур Вахитов]] (1885-1918)]] . == Тарих == Спектакль театр репертуарына «Нур Заһит» исеме белән [[1944 ел]]да алынган. Аны [[1945 ел]]ның [[апрель|апрелендә]] узучы РСФСР милли театрлары смотрында күрсәтергә тиеш булалар. Әмма [[Татарстан өлкә комитеты|фирка өлкә оешмасының]] [[Октябрь инкыйлабы|инкыйлабчы]] [[Мулланур Вахитов]] образын тудыруга карата булган каты таләпләрен үтәргә кирәк булу сәбәпле, премьера [[1948 ел]]ның [[1 февраль|1 февралендә]] генә мөмкин була. Драматург [[Нәкый Исәнбәт]] һәм режиссер [[Хөсәен Уразиков]] драманы берничә тапкыр үзгәртергә мәҗбүр була. Тарихи материаллар җентекләп өйрәнелә, [[Камал театры|театрда]] спектакльдә катнашачак актерлар өчен Мулланур Вахитовның [[Русия ватандашлар сугышы|Ватандашлар сугышы]] елларында [[Казан]]да булу чоры турында лекцияләр оештырыла. Әсәргә күренекле тарихчы галимнәр {{comment|бәя|рецензия}} куя. Актерлар составы күп тапкырлар үзгәртелә, хәтта спектакльнең рәссамын алыштыралар (''әүвәл спектакльнең рәссамы итеп Камал театрының баш рәссамы [[Мәэмүн Сутюшев|Мәэмүн Гали улы Сутюшев]] (1906—1990) билгеләнгән булса, соңрак аны [[Эрнст Гельмс|Эрнст Брунович Гельмс]] (1912—1992) алмаштыра''). [[Файл:Гельмс.jpg|180px|thumb|right|Спектакльнең рәссамы [[Эрнст Гельмс]]]] == Сюжет == Спектакльдә [[Русия ватандашлар сугышы|Ватандашлар сугышының]] [[РСФСР|Шуралар иле]] өчен катлаулы чоры фонында инкыйлабчы [[Мулланур Вахитов]] тормышының Казандагы соңгы айлары сурәтләнә. Спектакль ''монодрама'' принцибы буенча оештырыла. Төп каһарман һәр күренештә өр-яңа мохиттә күрсәтелә: Мулланур Вахитов Казанны яклаучы эшчеләр, {{comment|зыялылар|интеллигенция}}, эсер-меньшевиклар белән очраша. Әлеге очрашуларда төп каһарман характерының төрле яклары белән ачыла бара. 1948 елда Мулланур Вахитовны белгән, аның белән бергә инкыйлабны яклап көрәшкән кешеләр исән булу сәбәпле, режиссерга икеләтә авырга килә: тарихи шәхес образын һәм инкыйлабчының җыелма сәхнә образын бирергә кирәк була. Вакыйгалар губерна башкарма комитеты бинасының бер бүлмәсендә, тимер юл вокзалында, Борисково дача бистәсендә һ. б. урыннарда бара. Декорацияләр ике планда корыла: алгы планда конкрет архитектура предметлары, арткы планда — кан төсендәге куе [[кызыл төс|кызыл]] болытлар (''инкыйлаб янгыны образы буларак'') ясала. == Рольләрне башкаручылар == [[Файл:Halil Abjalilov.jpg|180px|thumb|right|Мулланур Вахитов ролен башкаручыларның берсе [[Хәлил Әбҗәлилов]]]] Режиссер калку итеп 3 каһарманны күрсәтә: * ''Инкыйлабчы'' Мулланур Вахитов — [[Камал III]], [[Хәлил Әбҗәлилов]] * ''Миллионер, инкыйлаб дошманы'' Гарифҗан Атабаев — Г. Мохтаров (''Камал театрында кыска вакыт аралыгында уйнап киткән актер'')<ref>''[[Ильтани Илялова]]''. Г. Камал театры артистлары: Библиографик белешмәлек. Казан: [[Татарстан китап нәшрияты]], 2005, 249нчы бит. ISBN 5-298-00708-2</ref> * ''Бер якка да кушылмаучы зыялы'' Кәбир Галимуллин — [[Габдулла Шамуков]] ==== Эпизодик рольләрдә ==== * ''Ак офицер Сатаев'' — [[Хәким Сәлимҗанов]] * ''Ак офицер Гәрәев'' — [[Әзәл Яһудин]] * ''Поручик Резников'' — [[Каюм Бариев]] * ''Вазыйфабикә'', ''Кәбир Галимуллин хатыны, миллионер Атабаев кызы'' — [[Гөлсем Болгарская]], [[Фатыйма Камалова]] * ''Нәби'' — [[Кәрим Гыйльманов]] * ''Мифтахов'' — [[Нәҗип Гайнуллин]] * ''Мөхәммәтхан карт'' — [[Касыйм Шамил]], [[Габдулла Фәтхуллин]] * ''Матрос Әҗим (Азим)'', ''М. Вахитовның тән сакчысы'' — [[Зәйни Солтанов]], [[Һидаят Солтанов]] * ''Тимербай'' — [[Фуат Халитов]] * ''Орлов'' – [[Гали Надрюков]] * ''Чирков'' – [[Фатыйх Колбарисов]] * ''Зөһрә'' — [[Галимә Ибраһимова]], [[Галия Булатова]] {{цитата|автор=«[[Кызыл Таң]]»|Тарихи вакыйгалар эзеннән язылган әсәрне югары идея-сәнгать югарылыгында күрсәтү — Татар дәүләт академия театрының зур казанышы. Әлеге каһарман спектакль тамашачыны тетрәндерде<ref>''Р. Хәйри''. «Мулланур Вахитов». «[[Кызыл Таң]]», 1950 ел, 11 июль</ref>}} == Чыганаклар == # Татарский энциклопедический словарь. Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0 == Әдәбият == # ''[[Мөхәммәтгали Арсланов|М. Г. Арсланов]]''. Хөсәен Уразиков. Тормышы һәм иҗаты турында очерк. К.: [[ТКН]], 1986, 130-141нче бит.{{ref-ru}} == Сылтамалар == == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Камал театры спектакльләре]] [[Төркем:Мулланур Вахитов]] q80vb3x9p1p8vy21l2r0kbj3tdtelco 3529554 3529539 2022-08-19T07:39:34Z Frhdkazan 3171 {{Татарча спектакльләр}} wikitext text/x-wiki {{УК}} {{Карточка |имя = |стиль_тела = width:20em; |название = |стиль_названия = |вверху = Мулланур Вахитов |стиль_вверху = background:{{{Төс|#DC143C;}}}; color:white; font-size:100%; |вверху2 = |стиль_вверху2 = |изображение = {{#if:{{{Фото|}}}|[[Файл:{{{.jpg}}}|{{#if:{{{Ширина|}}}|{{{Ширина}}}|200px}}|{{#if:{{{Подпись|}}}|{{{Подпись}}}|Фотография}}]]}} |стиль_изображения = |подпись = {{{Имза| }}} |стиль_подписи = |стиль_заголовков = background:{{{Төс|#DC143C}}}; color:white; |стиль_меток = vertical-align:top; |стиль_текста = |заголовок1 = |метка1 = Юнәлеш: |текст1 = драма |метка2 = Чыганаклары: |текст2 = |метка3 = Башлану вакыты һәм урыны: |текст3 = {{{Башлана|[[1948]] [[Казан]] [[Камал театры]]}}} |метка4 = Чәчәк ату чоры: |текст4 = {{{Чәчәк ату|[[1948]]-[[1970]]}}} |заголовок5 = {{#if:{{{Асжанрлар|}}}|Асжанрлар:}} |текст6 = {{{Асжанрлар|}}} |заголовок7 = {{#if:{{{Тугандаш|}}}|Тугандаш:}} |текст8 = {{{Тугандаш|}}} |заголовок9 = {{#if:{{{Чыгарылма|}}}|Чыгарылма:}} |текст10 = {{{Чыгарылма|}}} |заголовок11= {{#if:{{{Шулай_ук_кара|}}}|Шулай ук кара:}} |текст12 = {{{Шулай_ук_кара|}}} }} <small>{{мәгънәләр|Вахитов}}</small> <small>{{мәгънәләр|Мулланур Вахитов (мәгънәләр)}}</small> '''«Мулланур Вахитов»''' — [[Нәкый Исәнбәт]]нең «Мулланур Вахитов» (''беренче варианты «Нур Заһит»'') исемле пьесасы буенча [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры]]нда куелган 5 пәрдә, 10 күренештән торучы спектакль. Премьерасы [[1948 ел]]ның [[1 февраль|1 февралендә]] була. Спектакльнең режиссеры — [[Хөсәен Уразиков|Хөсәен Ибраһим улы Уразиков]] (''[[1894 ел|1894]]—[[1977 ел|1977]]''). Композитор — [[Салих Сәйдәшев]]. Спектакльнең төп каһарманы — күренекле татар сәясәт эшлеклесе, Үзәк мөселман комиссариаты рәисе [[Мулланур Вахитов|Мулланур Муллаҗан улы Вахитов]] (''[[1885 ел|1885]]—[[1918 ел|1918]]''). [[Файл:Mullanur wahitov.jpg|200px|thumb|right|[[Мулланур Вахитов]] (1885-1918)]] . == Тарих == Спектакль театр репертуарына «Нур Заһит» исеме белән [[1944 ел]]да алынган. Аны [[1945 ел]]ның [[апрель|апрелендә]] узучы РСФСР милли театрлары смотрында күрсәтергә тиеш булалар. Әмма [[Татарстан өлкә комитеты|фирка өлкә оешмасының]] [[Октябрь инкыйлабы|инкыйлабчы]] [[Мулланур Вахитов]] образын тудыруга карата булган каты таләпләрен үтәргә кирәк булу сәбәпле, премьера [[1948 ел]]ның [[1 февраль|1 февралендә]] генә мөмкин була. Драматург [[Нәкый Исәнбәт]] һәм режиссер [[Хөсәен Уразиков]] драманы берничә тапкыр үзгәртергә мәҗбүр була. Тарихи материаллар җентекләп өйрәнелә, [[Камал театры|театрда]] спектакльдә катнашачак актерлар өчен Мулланур Вахитовның [[Русия ватандашлар сугышы|Ватандашлар сугышы]] елларында [[Казан]]да булу чоры турында лекцияләр оештырыла. Әсәргә күренекле тарихчы галимнәр {{comment|бәя|рецензия}} куя. Актерлар составы күп тапкырлар үзгәртелә, хәтта спектакльнең рәссамын алыштыралар (''әүвәл спектакльнең рәссамы итеп Камал театрының баш рәссамы [[Мәэмүн Сутюшев|Мәэмүн Гали улы Сутюшев]] (1906—1990) билгеләнгән булса, соңрак аны [[Эрнст Гельмс|Эрнст Брунович Гельмс]] (1912—1992) алмаштыра''). [[Файл:Гельмс.jpg|180px|thumb|right|Спектакльнең рәссамы [[Эрнст Гельмс]]]] == Сюжет == Спектакльдә [[Русия ватандашлар сугышы|Ватандашлар сугышының]] [[РСФСР|Шуралар иле]] өчен катлаулы чоры фонында инкыйлабчы [[Мулланур Вахитов]] тормышының Казандагы соңгы айлары сурәтләнә. Спектакль ''монодрама'' принцибы буенча оештырыла. Төп каһарман һәр күренештә өр-яңа мохиттә күрсәтелә: Мулланур Вахитов Казанны яклаучы эшчеләр, {{comment|зыялылар|интеллигенция}}, эсер-меньшевиклар белән очраша. Әлеге очрашуларда төп каһарман характерының төрле яклары белән ачыла бара. 1948 елда Мулланур Вахитовны белгән, аның белән бергә инкыйлабны яклап көрәшкән кешеләр исән булу сәбәпле, режиссерга икеләтә авырга килә: тарихи шәхес образын һәм инкыйлабчының җыелма сәхнә образын бирергә кирәк була. Вакыйгалар губерна башкарма комитеты бинасының бер бүлмәсендә, тимер юл вокзалында, Борисково дача бистәсендә һ. б. урыннарда бара. Декорацияләр ике планда корыла: алгы планда конкрет архитектура предметлары, арткы планда — кан төсендәге куе [[кызыл төс|кызыл]] болытлар (''инкыйлаб янгыны образы буларак'') ясала. == Рольләрне башкаручылар == [[Файл:Halil Abjalilov.jpg|180px|thumb|right|Мулланур Вахитов ролен башкаручыларның берсе [[Хәлил Әбҗәлилов]]]] Режиссер калку итеп 3 каһарманны күрсәтә: * ''Инкыйлабчы'' Мулланур Вахитов — [[Камал III]], [[Хәлил Әбҗәлилов]] * ''Миллионер, инкыйлаб дошманы'' Гарифҗан Атабаев — Г. Мохтаров (''Камал театрында кыска вакыт аралыгында уйнап киткән актер'')<ref>''[[Ильтани Илялова]]''. Г. Камал театры артистлары: Библиографик белешмәлек. Казан: [[Татарстан китап нәшрияты]], 2005, 249нчы бит. ISBN 5-298-00708-2</ref> * ''Бер якка да кушылмаучы зыялы'' Кәбир Галимуллин — [[Габдулла Шамуков]] ==== Эпизодик рольләрдә ==== * ''Ак офицер Сатаев'' — [[Хәким Сәлимҗанов]] * ''Ак офицер Гәрәев'' — [[Әзәл Яһудин]] * ''Поручик Резников'' — [[Каюм Бариев]] * ''Вазыйфабикә'', ''Кәбир Галимуллин хатыны, миллионер Атабаев кызы'' — [[Гөлсем Болгарская]], [[Фатыйма Камалова]] * ''Нәби'' — [[Кәрим Гыйльманов]] * ''Мифтахов'' — [[Нәҗип Гайнуллин]] * ''Мөхәммәтхан карт'' — [[Касыйм Шамил]], [[Габдулла Фәтхуллин]] * ''Матрос Әҗим (Азим)'', ''М. Вахитовның тән сакчысы'' — [[Зәйни Солтанов]], [[Һидаят Солтанов]] * ''Тимербай'' — [[Фуат Халитов]] * ''Орлов'' – [[Гали Надрюков]] * ''Чирков'' – [[Фатыйх Колбарисов]] * ''Зөһрә'' — [[Галимә Ибраһимова]], [[Галия Булатова]] {{цитата|автор=«[[Кызыл Таң]]»|Тарихи вакыйгалар эзеннән язылган әсәрне югары идея-сәнгать югарылыгында күрсәтү — Татар дәүләт академия театрының зур казанышы. Әлеге каһарман спектакль тамашачыны тетрәндерде<ref>''Р. Хәйри''. «Мулланур Вахитов». «[[Кызыл Таң]]», 1950 ел, 11 июль</ref>}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == # Татарский энциклопедический словарь. Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0 # ''[[Мөхәммәтгали Арсланов|М. Г. Арсланов]]''. Хөсәен Уразиков. Тормышы һәм иҗаты турында очерк. К.: [[ТКН]], 1986, 130-141нче бит.{{ref-ru}} == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Камал театры спектакльләре]] [[Төркем:Мулланур Вахитов]] 1xp4k1sw69f9ckrf4om89aoobk2f2vq 0 219663 3529515 3064741 2022-08-18T23:06:59Z Frhdkazan 3171 [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki {{Басма | Исем = Шиһабетдин Мәрҗани | Оригинал исеме = | Башка исемнәр = | Рәсем = | Киңлек = | Имза = | Автор = [[Раиф Мәрданов]], [[Рамил Миңнуллин]], [[Сөләйман Рәхимов]] | Жанр = | Тел = [[татар теле]] | Оригинал чыгарылышы = | Тәрҗемәче = | Бизәү = | Серия = | Нәшрият = [[«Рухият» фонды|Рухият]] | Чыгарылыш = [[1998]] | Битләр = | Аудиокитап = | Алдагы = | Киләсе = | isbn = ISBN 5-89706-002-9 | Lib = | Викикитап = }} Бу китапта [[Шиһабетдин Мәрҗани]]нең гаиләсе, хезмәтләре, [[Бохара]]га, [[Сәмәрканд]]ка сәфәрләре, мәдрәсәдә укуы, хаҗга баруы турында язылган. Шулай ук Мәрҗани вакытында татар голәмасы һәм гыйлем турында язылган. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] 0y4f7m33k7kodiaj16hbyc83yc98tq2 0 219849 3529513 3501389 2022-08-18T23:04:59Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki {{Әдәби әсәр | Исем = Истанбул мәктүпләре | Исем-оригинал = <small>استامبول مکتوبلری</small> | Жанр = очерклар шәлкеме | Автор = [[Фатих Кәрими]] | Оригинал теле = татар | Язылган = 1912-1913 | Нәшер итү = 1913 | Викитека-текст = }} <small>{{мәгънәләр|Истанбул мәктүпләре}}</small> '''«Истанбул мәктүпләре»''' — [[1913 ел]]да язучы-мәгърифәтче, журналист һәм нашир [[Фатих Кәрими]] (''[[ел|1870]]—[[ел|1937]]'') тарафыннан [[Ырынбур]]да [[Фатих Кәрими басмаханәсе|үз басмаханәсендә]] чыгарылган китап<ref>[http://www.info-islam.ru/publ/tatary_i_islam/tatarskie_bogoslovy/tatarskie_blagotvoriteli_i_intellektualy_dehrdemend_zakir_ramiev/39-1-0-30735 Татарские благотворители и интеллектуалы: Дэрдеменд (Закир Рамиев)]. info-islam.ru, 7.08.2014{{ref-ru}}</ref>. Автор хронологик рәвештә язылган 70 очеркта Беренче Балкан сугышы барышын һәм [[Госманлы империясе]]нең, [[төрекләр]]нең хәл-әхвәлен яктырта. Хатларында Ф. Кәрими Төркиянең икътисадына, сәясәтенә, мәдәниятенә, мәгарифенә, тарихына үз карашын белдерә. Төркиянең икътисади уңышсызлыгының, хәрби яктан көчсезлегенең сәбәбе итеп мәгариф системасының артта калуын атый<ref>''А. М. Ахунов''. [http://www.ite.antat.ru/articles/karimi.html Фатих Карими]. Институт Татарской энциклопедии и регионоведения АН РТ{{ref-ru}}</ref>. == Тарих == [[Файл:Fatih_Karimi.jpg|200px|thumb|right|[[Фатих Кәрими]]]] [[1912 ел]]ның [[октябрь]] азагында [[Вакыт (газета)|«Вакыт» гәҗитен]] нәшер итүчеләрнең берсе булган [[Закир Рәмиев]] гәҗитнең (''1906-1917 еллардагы'') баш мөхәррире [[Фатих Кәрими]]гә [[Истанбул]]га барып, {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Беренче Балкан сугышы|Беренче Балкан сугышы|ru|Первая Балканская война}} барышын гәҗиттә яктыртып барырга тәкъдим итә. Фатих Кәрими теләп риза була. [[Ноябрь]] башында Истанбулдан беренче мәктүп (хат) язып җибәрә. Фатих Кәрими Истанбулда яшәгән 4 ай дәвамында 70 очерк яза. Аларның күпчелеге хронологик тәртиптә [[Вакыт (газета)|«Вакыт» гәҗитендә]], кайберләре [[Шура (журнал)|«Шура» журналында]] басылып бара. Беренче хаты [[1912 ел]]ның [[3 ноябрь|3 ноябрендә]] җибәрелсә, соңгы хаты [[1913 ел]]ның [[9 март]]ында җибәрелгән. [[1913 ел]]да әлеге очерклар шәлкеме [[Ырынбур]]да [[Фатих Кәрими басмаханәсе]]ндә аерым китап итеп басылып чыга<ref>''Илнар Нотфуллин''. [https://vk.com/topic-18205408_23102647 Фатих Кәрими тормыш юлы.(1870 - 1937)]. vk.com, 7.06.2010</ref>. == Хатларның эчтәлеге == Хәбәрче буларак, Ф. Кәриминең төп максаты Балкан сугышы (''1912 елныың 8 октябре — 1913 елның 30 мае'') вакыйгалары турында объектив мәгълүмат бирү була<ref>''[[Лирон Хәмидуллин]]''. [http://beznenmiras.ru/bereketle-orenburg-tufragy/ Бәрәкәтле Оренбург туфрагы]. [[Безнең мирас (журнал)|«Безнең мирас»]], 10.11.2015</ref>. Ул, чит ил эшләре министрлыгыннан авырлык белән рөхсәт алып, төрек гаскәре сугыш хәрәкәтләре алып барган урыннарда булып кайта. Шулай ук җимерелеп баручы [[Госманлы империясе]] [[Истанбул|башкаласындагы]] хәл-әхвәлне, төшенкелеккә бирелгән төрек зыялыларының уй-фикерләрен, сугыш аркасында матди кыенлыклар кичерүче гади халыкның тормыш-көнкүрешен һ. б. тасвирлый. «Төрек учагы» кебек оешмаларның, шулай ук төрек хатын-кызлары хәрәкәтенә теләктәшлек белдерә. [[Төрек теле]]н һәм әдәбиятын, [[гарәп теле|гарәп]], [[фарсы теле|фарсы]], [[француз теле|француз]] телләрен камил белүче, [[1896 ел]]да «Мүлкия» югары уку йортын тәмамлаган Фатих Кәрими [[Истанбул]]да төрек җәмгыятенең һәм мәдәниятенең күренекле вәкилләре: «яшь төрекләр» хәрәкәте җитәкчесе Әнвәр-паша (''[[1881 ел|1881]]—[[1922 ел|1922]]''), бөек вәзир Сәит Хәлим-паша (''[[1863 ел|1863]]—[[1921 ел|1921]]''), мәгариф министры Әмруллаһ әфәнде (''[[1858 ел|1858]]—[[1914 ел|1914]]''), «Иҗтиһад» журналы нәшире Абдуллаһ Җәүдәт Карлыдаг ''([[1869 ел|1869]]—[[1932 ел|1932]]''), сәясәтче Зыя Гөкалып (''[[1876 ел|1876]]—[[1924 ел|1924]]''), дарелмөгаллимин (пединститут) ректоры Мостафа Саты бәй (''[[1880 ел|1880]]—[[1968 ел|1968]]''), сәясәтче, «Мизан» гәҗите нәшире Морат Мизанҗы (''[[1854 ел|1854]]—[[1917 ел|1917]]''), язучы Халидә Әдип Адывар (''[[1884 ел|1884]]—[[1964 ел|1964]]'') һ. б. белән таныша. Гәҗит хәбәрчесе буларак, ул аларга Төркиянең [[Балкан ярымутравы|Балканда]] җиңелү сәбәпләре, «Берләшү һәм тәрәккыять» фиркасе эшчәнлеге, илнең (''[[Төркия]]нең'') һәм барлык [[мөселман]]нарның киләчәге турында сораулар бирә. Журналист Ф. Кәрими Төркиянең төрле юнәлеш тотучы вакытлы матбугатына да (''«Танин», «Хак», «Туран», «Хикмәт», «Мизан», «Икъдам», «Тәрҗемане хакыйкать», «Ифхам», «Тасвир-и Әфкар», «Тәшрих», «Яңа газета» һ. б.'') күзәтү ясап бара. Төркия вакытлы матбугатына тулы күзәтүне 69нчы мәктүптә ясый. [[Төрек теле|Төрекчә]] чыгучы гәҗитләрдә сүз иреге булмауга игътибар итә. Әһәмиятле сәяси вакыйга турында башта [[христианлык|христиан]] гәҗитләре яки нәшер итүчесе [[төрек]] милләтеннән булмаган гәҗитләр хәбәр итә, икенче көнне генә төрек гәҗитләре язып чыга. Гәҗитләрдән 38-40 мең тираж белән таралучы көндәлек «Сабах» гәҗитен (''нәшер итүчесе [[әрмән]] милләтле Миһран-әфәнде''), журналлардан [[Йосыф Акчура]]ның [[Türk Yurdu (журнал)|«Төрек йорты»н]] (Түрк йурду) аерып күрсәтә. «Сабах» гәҗитен тоткан кыйбласы белән [[Вакыт (газета)|«Вакыт»]] гәҗитенә якын дип таба. Мөхәррире [[Франса]]да белем алган Әхмәт Фәрит-бәй булган «Ихрам» гәҗитен «иң дөресен һәм ачыктан-ачык» язучы гәҗит дип атый. 67нче мәктүп [[Төркия]]дә яшәүче [[татарлар]]га багышланган. Күренекле татарлардан [[Йосыф Акчура]]ны, [[Габдерәшит Ибраһимов]]ны, Әхмәт Агаевны аерып күрсәтә. Төркиянең төрле уку йортларын тәмамлап, шунда эшләргә калган татар яшьләрен телгә ала. Татар егетләре укый торган югары уку йортлары җитәкчеләре белән очрашып, әңгәмә кора. Уку йортлары укытучылары, хәтта җитәкчеләре арасында татарлар күп булуга игътибар итә. Укучы яшьләр һәм укытучылар арасында татар кызлары да булу «сөенечле хәл» дип яза. [[Аурупа]] илләре, шул исәптән [[Русия империясе|РИ]] сәяси көчләренең төрекләрне панисламизм һәм пантюркизм идеяләрен таратуда гаепләүләрен нигезсез дип кире кага. [[Төрекләр]] илләренең калган өлешен ничек тә саклап калу, прогресска ирешү, халыкның көнкүрешен бөтәйтү турында уйлый, [[мөселман]]нар яки [[төрки халыклар]] өчен бер дәүләт төзү тәкъдиме белән чыгучыга акылдан язган кешегә караган кебек карыйлар, дип төрекләрне яклап яза. [[Вакыт (газета)|«Вакыт»]] гәҗите абунәчеләре очеркларны дикъкать белән укып баралар, [[Вакыт (газета)|«Вакыт»]] гәҗитендә әлеге очеркларга карата уңай һәм тискәре фикерләрен, төрекләрнең сугышта җиңелүләренә ачынуларын белдерәләр. Ф. Кәрими очеркларын [[1913 ел]]да аерым китап итеп чыгарганда, китап ахырында гәҗит укучыларның уңай һәм тискәре фикерләрен дә теркәп куйган. [[Габдулла Тукай]] да «Истанбул мәктүпләре»н зур кызыксыну белән укып бара. {{цитата|автор=[[Габдулла Тукай]]|Фатих әфәнде Кәриминең Төркиядән «Кара диңгез аша йөздереп җибәргән» хәбәрләре — «халык өстәленә куелган җан азыгы»<ref>''[[Роза Туфитуллова]]''. [http://kazanutlary.ru/news/roman/yazmysh-ile-shfkat-tutashy-dvamy Язмыш җиле (Шәфкать туташы)]. «[[Казан утлары]]», 2019, апрель</ref>}} == Әдәбият == # ''[[Әлфинә Сибгатуллина|Сибгатуллина А. Т.]]'' Контакты тюрок-мусульман Российской и Османской империй на рубеже XIX-XX вв. Москва: Издательство «Исток», 2010. С. 139-146. ISBN 978-5-91847-013-8{{ref-ru}} # ''[[Равил Әмирханов|Амирханов Равиль]]''. Татарская дореволюционная пресса в контексте «Восток-Запад» (''на примере развития русской культуры''). К.: [[ТКН]], 2002.{{ref-ru}} == Сылтамалар == * ''Ф. Кәрими.'' [https://www.academia.edu/71330592/Фатих_Кәрими_Истанбул_мәктүпләре_Fatih_Kerimi_İstanbul_mektupları_Letters_from_Istanbul_ Истанбул мәктүпләре] (кириллицада) * ''К. Г. Ахсанов''. [https://dspace.kpfu.ru/xmlui/bitstream/handle/net/113158/Fatih_Kerimi_and_the_Young_Turks2014_300_310.pdf?sequence=-1 Фатых Карими и младотурки]. dspace.kpfu.ru{{ref-ru}} == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> [[Төркем:Әлифба буенча әдәби әсәрләр]] [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] [[Төркем:Төркия тарихы]] 8oo9g4g8r94uky2pwbc7xw7qpngpsq9 0 222198 3529448 3258084 2022-08-18T19:55:05Z Masalli qasimli 16974 wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Фаяз Фәрәҗов | рәсем = Фаяз Фәрәҗов.jpg | рәсем_зурлыгы = | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = | тулы исем = Фаяз Гасым улы Фәрәҗов | һөнәр = | туу датасы = 1921 | туу җире = [[Азәрбайҗан Совет Социалистик Җөмһүрияте]], Масаллы районы, Гасымлы авылы | гражданлык = {{AZE}} | милләт = Төрек | үлем датасы = 19.05.1998 | үлем җире = [[Азәрбайҗан|Азәрбайҗан Республикасы]], Масаллы районы, Гасымлы авылы | әти = Гасымов Гасым Фәрәҗ улы (1897-17.12.1981) | әни = Гасымова Хейрәнисә Əли кызы (1901-1937) | ир = | хатын = Фәрәҗова Сурайә Һусейн кызы<br/>Фәрәҗова Айна Фирудин кызы | балалар = Фәрәҗов Фәрәҗулла - 1948-1958, Фәрәҗова Сунбулә 1950-1955, Абыева Сарә 1951-1992, Мурадова Лалә 1971, Фәрәҗов Афиг 1974 | бүләк һәм премияләр = {{«1941-1945 еллардагы Бөек Ватан сугышында Германияне җиңгән өчен» медале}} | сайт = | башка мәгълүмат = }} '''Фәрәҗов Фаяз Гасым улы''' ({{lang-az|Fərəcov Fəyyaz Qasım oğlu }}, [[1921 ел]] — [[19 май]] [[1998 ел]]) — Бөек Ватан сугышында катнашучы, сугыш ветераны.<ref>[https://pamyat-naroda.ru/heroes/podvig-chelovek_yubileinaya_kartoteka1520185298/ Фараджев Фаяз Касым-оглы]</ref>Дин тәгълимәтен өйрәнүче һәм таратучы. ==Биографиясе== '''Фәрәҗов Фаяз Гасым улы''' [[1921]] елда, [[Азәрбайҗан ССР]]-ы, Ленкоран өязенең Гасымлы авылында туган. [[1941 ел]]да Масаллы районы хәрби комиссариаты тарафыннан Совет Армиясе сафына чакырыла. [[Ростов өлкәсе]]нең Прохладный шәһәрендә урнашкан хәрби часта хезмәт итә башлый. [[1941 ел]]да [[Кырым]]ны азат итүдә катнаша. [[1942 ел]]да [[Харьков]] янында Изюм шәһәре өчен алышларда башы каты яраланып, әсирлеккә эләгә. Әсирлектә Сталино һәм Штранс шәһәрләрендәге лагерларда була. Аларда 4-5 ай тотылганнан соң Италиягә озатыла. [[1944 ел]]ның 14 ноябрендә СССР Хөкүмәтенең 10нчы карарына ярашлы, Инглиз командованиесе тарафыннан илгә кайтарыла һәм 21 ноябрдә Ерак Көнчыгышка эшкә җибәрелә. Анда [[1947 ел]]ның апреленә кадәр эшли. Соңыннан туган авылына кайтып дин буенча укыта башлый, [[Коръән]] дәресләре бирә. [[Азәрбайҗан теле|Азәрбайҗан]], [[Рус теле|рус]] һәм [[Гарәп теле|гарәп]] телләрен яхшы белә. Озак авырудан соң [[1998 ел]]ның 19 маенда [[Азәрбайҗан Республикасы]], Масаллы районы, Гасымлы авылында вафат була. Авыл зыяратында җирләнгән.<ref>{{Citation |title=“Almanlar öz ordusunun sirrini satan sovet əsgərlərini güllələyirdi” |url=http://cenubxeberleri.com/1434-almanlar-oz-ordusunun-sirrini-satan-sovet-esgerlerini-gulleleyirdi.html |access-date=2019-06-10 |archive-date=2019-05-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190527160024/http://cenubxeberleri.com/1434-almanlar-oz-ordusunun-sirrini-satan-sovet-esgerlerini-gulleleyirdi.html |dead-url=yes }}</ref>. ==Наградалары== * «1941-1945 еллардагы Бөек Ватан сугышында Германияне җиңгән өчен» медале, * «1941-1945 еллардагы Бөек Ватан сугышында Җиңүгә 30 ел» юбилей медале, * «СССР Кораллы Көчләренә 60 ел» медале, * II дәрәҗә Бөек Ватан сугышы ордены.<ref>Məmmədağa Şiriyev. «Masallıdan qələbəyədək». Masallı 2018. 147—148 səh.</ref>, <ref>[http://fedai.az/index.php?newsid=5049 II Dünya müharibəsindən 80 il ötür...]</ref> ==Фоторәсемнәр== <gallery> Fərəcov Fəyyaz Qasım oğlu (əsrlik1).jpg| Fərəcov Fəyyaz Qasım oğlu (əsrlik).jpg| Fərəcov Fəyyaz Qasım oğlu (əsrlik2).jpg| Fərəcov Fəyyaz Qasım oğlu (özəlləşdirmə payı).png| </gallery> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} [[Төркем:Икенче бөтендөнья сугышында катнашучылар]] gluprhvnwyqi4g2qo97ub4541hzpj3c 3529449 3529448 2022-08-18T19:57:44Z Masalli qasimli 16974 wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Фаяз Фәрәҗов | рәсем = Фаяз Фәрәҗов.jpg | рәсем_зурлыгы = | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = | тулы исем = Фаяз Гасым улы Фәрәҗов | һөнәр = | туу датасы = 1921 | туу җире = [[Азәрбайҗан Совет Социалистик Җөмһүрияте]], Масаллы районы, Гасымлы авылы | гражданлык = {{AZE}} | милләт = Төрек | үлем датасы = 19.05.1998 | үлем җире = [[Азәрбайҗан|Азәрбайҗан Республикасы]], Масаллы районы, Гасымлы авылы | әти = Гасымов Гасым Фәрәҗ улы (1897-17.12.1981) | әни = Гасымова Хейрәнисә Əли кызы (1901-1937) | ир = | хатын = Фәрәҗова Сурайә Һусейн кызы<br/>Фәрәҗова Айна Фирудин кызы | балалар = Фәрәҗов Фәрәҗулла - 1948-1958, Фәрәҗова Сунбулә 1950-1954, Абыева Сарә 1951-1992, Мурадова Лалә 1971, Фәрәҗов Афиг 1974 | бүләк һәм премияләр = {{«1941-1945 еллардагы Бөек Ватан сугышында Германияне җиңгән өчен» медале}} | сайт = | башка мәгълүмат = }} '''Фәрәҗов Фаяз Гасым улы''' ({{lang-az|Fərəcov Fəyyaz Qasım oğlu }}, [[1921 ел]] — [[19 май]] [[1998 ел]]) — Бөек Ватан сугышында катнашучы, сугыш ветераны.<ref>[https://pamyat-naroda.ru/heroes/podvig-chelovek_yubileinaya_kartoteka1520185298/ Фараджев Фаяз Касым-оглы]</ref>Дин тәгълимәтен өйрәнүче һәм таратучы. ==Биографиясе== '''Фәрәҗов Фаяз Гасым улы''' [[1921]] елда, [[Азәрбайҗан ССР]]-ы, Ленкоран өязенең Гасымлы авылында туган. [[1941 ел]]да Масаллы районы хәрби комиссариаты тарафыннан Совет Армиясе сафына чакырыла. [[Ростов өлкәсе]]нең Прохладный шәһәрендә урнашкан хәрби часта хезмәт итә башлый. [[1941 ел]]да [[Кырым]]ны азат итүдә катнаша. [[1942 ел]]да [[Харьков]] янында Изюм шәһәре өчен алышларда башы каты яраланып, әсирлеккә эләгә. Әсирлектә Сталино һәм Штранс шәһәрләрендәге лагерларда була. Аларда 4-5 ай тотылганнан соң Италиягә озатыла. [[1944 ел]]ның 14 ноябрендә СССР Хөкүмәтенең 10нчы карарына ярашлы, Инглиз командованиесе тарафыннан илгә кайтарыла һәм 21 ноябрдә Ерак Көнчыгышка эшкә җибәрелә. Анда [[1947 ел]]ның апреленә кадәр эшли. Соңыннан туган авылына кайтып дин буенча укыта башлый, [[Коръән]] дәресләре бирә. [[Азәрбайҗан теле|Азәрбайҗан]], [[Рус теле|рус]] һәм [[Гарәп теле|гарәп]] телләрен яхшы белә. Озак авырудан соң [[1998 ел]]ның 19 маенда [[Азәрбайҗан Республикасы]], Масаллы районы, Гасымлы авылында вафат була. Авыл зыяратында җирләнгән.<ref>{{Citation |title=“Almanlar öz ordusunun sirrini satan sovet əsgərlərini güllələyirdi” |url=http://cenubxeberleri.com/1434-almanlar-oz-ordusunun-sirrini-satan-sovet-esgerlerini-gulleleyirdi.html |access-date=2019-06-10 |archive-date=2019-05-27 |archive-url=https://web.archive.org/web/20190527160024/http://cenubxeberleri.com/1434-almanlar-oz-ordusunun-sirrini-satan-sovet-esgerlerini-gulleleyirdi.html |dead-url=yes }}</ref>. ==Наградалары== * «1941-1945 еллардагы Бөек Ватан сугышында Германияне җиңгән өчен» медале, * «1941-1945 еллардагы Бөек Ватан сугышында Җиңүгә 30 ел» юбилей медале, * «СССР Кораллы Көчләренә 60 ел» медале, * II дәрәҗә Бөек Ватан сугышы ордены.<ref>Məmmədağa Şiriyev. «Masallıdan qələbəyədək». Masallı 2018. 147—148 səh.</ref>, <ref>[http://fedai.az/index.php?newsid=5049 II Dünya müharibəsindən 80 il ötür...]</ref> ==Фоторәсемнәр== <gallery> Fərəcov Fəyyaz Qasım oğlu (əsrlik1).jpg| Fərəcov Fəyyaz Qasım oğlu (əsrlik).jpg| Fərəcov Fəyyaz Qasım oğlu (əsrlik2).jpg| Fərəcov Fəyyaz Qasım oğlu (özəlləşdirmə payı).png| </gallery> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} [[Төркем:Икенче бөтендөнья сугышында катнашучылар]] 4gr3g01v3uev2thlojgyjtf6cz2cf7a 0 228526 3529478 2401294 2022-08-18T21:39:03Z Frhdkazan 3171 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki {{Спиктәкел}} '''Пеллеас һәм Мелисанда''' ([[Француз теле|фр.]]: ''Pelléas et Mélisande'') - [[Морис Метерлеңк]]<nowiki/>ның таныклы әсәре, биш пәрдәдә. Премьерасы [[Париж]]<nowiki/>дагы Буф-Паризьен театры [[1893 ел]]<nowiki/>ның [[17 май]] көненә<ref>[[:fr:Pelléas et Mélisande|Пеллеас һәм Мелизанда]] (fr.)</ref> туры килә. Әсәрдә чорның һәм баш каһарманнарның әүвәлгерәк язмышлары билгесез. == Тарих == Франк һәм фарсы мәдәнияте арасындагы багланышлар [[:ba:Сәфәүиҙәр|Сәфәвиләр]] нәселе<ref>[[:az:Səfəvilər|Сәфәвиләр Дәүләте (az.)]]</ref> патшалык иткән чорларда ныгыган<ref name=":0">"Пеллеас һәм Мелизанда" вә "Шаһнамә" әсәрләре чагыштыруына багышланган фәнни хезмәт (en.)</ref>. Аларның үсешенә сәүдәгәрләр һәм сәяхәтчеләр зур йогынты ясаган. [[Франция]] тәрҗемәи әдәбияте аша [[Аурупа]] халкы бөек [[Фарсы теле|фарсы]] шагыйре [[Әбелкасыйм Фирдәүси]]<nowiki/>нең "[[Шаһнамә|Шаһнамә"]] әсәре белән танышкан. М.[[Морис Метерлеңк|Метерлеңк]] әсәренең төп каһарманы Мелизанда [[Әбелкасыйм Фирдәүси]]нең "[[Шаһнамә|Шаһнамә"]] әсәрендәге Родәбә патшабикәсе үрнәгендә гәүдәләндерелгән<ref name=":0" />. Әсәрләрдәге күп вакыйгалар тәңгәл килә<ref>[[:fa:پلئاس و ملیزاند|Пеллеас һәм Мелизанда (fa.)]]</ref>: Мелизанда чәчләре белән бәйле күренеш, Пеллеас һәм Мелизанда арасындагы гыйффәтле мәхәббәт, Мелизанданың су табигате белән бәйләнеше, Мелизанданың бала тудыру хакындагы авырлыклары һ.б. [[Файл:Sarah Bernhardt - Pelleas et Melisandre.png|thumb|300px| Сара Бернхардт ''Пеллеас һәм Мелизанда'' әсәренең баш ролендә.]] == Каһарманнар == * Аркель, Аллемунд патшасы, Женевьеваның атасы * Женевьева, Пеллеас һәм Голоның аналары * Пеллеас һәм Голо, Аркельның оныклары * Мелисанда * Иньольд, Голоның беренче хатыныннан улы * Табип * Портье * Хезмәтчеләр, ярлылар һ.б. == Әсәрнең эчтәлеге == Әсәрнең уртасында өч кеше, ягъни Мелизанда, Голо һәм Пеллеас - арасында туган мәхәббәт һәм көнләшүнең язмышы. Голо, ау чагында урманда адашып, елап утырган берүк вакытта сихерле һәм юаш Мелизанданы очрата. Ул әле генә үзенең таҗын суга ташлаган, Голоның шуны кайтаруы гына булса, Мелизанда дөнья куячак. Аның гомере һәм ата-аналары турында Голо тарафыннан бирелгән сораулар җавапсыз кала. Мелизанда Голо белән бергә аның патшалар сараена китергә тиеш була. Озакламый Пеллеас һәм Мелизанда арасында ярату хисе уяна, ләкин әлегә ул алар белән ачыкланмаган: бу хиснең ачылышы әсәрнең ахырында гына урын таба. Пеллеас һәм Мелизанда арасында туган мәхәббәт әле бик тә гыйффәтле һәм саф, ул аларның чиста күңеллекләреннән гыйбәрәт. Алар берберсенә үзләренең яратуларын ярым тавыш, пышылдап диярлек кенә белдерәләр. Мәхәббәтнең ачылышына, ягъни 4 пәрдәнең 4 күренешенә, ике баш каһарманнарның үсешендәге иң киеренке момент туры килә. Ике йөрәк бар дөньяви авырлыклардан җиңеләеп кушылырга омтыла, ләкин аларның кочагы Голо түктергән Пеллеас каны белән таркатыла. Шул ук вакытта Голо Мелизанданың кулын яралый. Кече 5 пәрдәдә Мелизанда кыз бала тудыра. Озакламый Мелизанда, сизелер-сизелмәс кул ярасыннан түгел, ә чиксез зур җәфаланган йөрәк ярасыннан дөнья куя. == Ачыклама == [[Урта гасырлар]]дагы [[Аурупа]] әсәрләренең күпчелек очракта төп эчтәлеге мәңге ирешелмәслек [[мәхәббәт]]. [[XIX гасыр]] мәдәнияте [[Урта гасырлар]] дөньясын яңадан ача һәм күп казанышларын үзләштерә. Мисалга [[XIV гасыр]] вакыйгаларын сурәтләгән Проспер Мерименың "Жакерия" әсәрен китереп була. Ләкин бу әсәрдәге драматургия [[XIX гасыр]]да дөньяга килгән Романчылык кануннарына буйсына. Күп яктан [[Морис Метерлеңк|М.Метерлеңк]] әсәре дә бу юнәлештә язылган әсәр. Ирешмәслек мәхәббәт һәм чиксез көнләшү язмышы әсәрнең төп нигезендә, ләкин башка әһәмиятле нечкәлекләр әдәбият белгечләренә аны "символистик" дип тә атарга ирек бирә. Әсәр Жан Мореас и Рене Гиль иҗатының дәвамчысы: әсәрнең төп үзенчәлеге баш каһарманнарны билгесезлек һәм караңгылык астында сурәтләү. Күп нечкәлекләрне ачыклау өчен, әсәр "символизм" күзлекләреннән карауны таләп итә. Шулай итеп, күп күренешләр һәм алар артында урнашкан вакыйгалар серләре күренә башлый. Әсәрдәге вакыйгаларның урыны бик тә әһәмиятле. Мелизанданы барлыкка китергән урман – карышыклык (ягъни, хаос), патша сарае – шөбһә, бүлмә – якын мөнәсәбәтләр урнашуы, фонтан – тереклек һәм чын ярату чыганаклары. Күп вакыйгалар үзендә шулай ук бик тә әһәмиятле билгеләр тоя. Мәсәлән, Мелизанданың йөзек югалтуы аның Голога карата мәхәббәтен югалтуы белән бәйле. == Музыкада чагылышы == Күп [[көйязар]]лар бу әсәрнең үзгә аһәңен тойганнар: * Габриель Форе - "Пеллеас һәм Мелизанда" исемле спектакльгә музыка ([[1898 ел]]) * Уильям Уоллес - оркестр өчен Сюита ( [[1900 ел]]) * [[Клод Дебюсси]] [[1902 ел|-]] дөнья күләм таныклы "Пеллеас һәм Мелизанда" операсы ([[1902 ел]]) * Арнольд Шенберг - Симфоник поэма opus 5 ([[1903 ел]]) * Ян Сибелиус - спектальгә музыка opus 46 ([[1905 ел]]) * Мел Бонис - фортепиано өчен "Мелисанда" әсәре ([[1923 ел]]) * Александр Десплат - Флейта һәм оркестр өчен Концерт симфониясе ([[2013 ел]]) == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Шулай да карагыз == * [[Морис Метерлеңк]] * [[Клод Дебюсси]] * [[Әбелкасыйм Фирдәүси]] *"[[Шаһнамә|Шаһнамә" әсәре]] {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] 8nx0ug5v1wganj7qjhif5afna43ti9v 3529560 3529478 2022-08-19T07:51:57Z 85.233.72.196 [[Төркем:Татарча спектакльләр]]??? wikitext text/x-wiki {{Спиктәкел}} '''Пеллеас һәм Мелисанда''' ([[Француз теле|фр.]]: ''Pelléas et Mélisande'') - [[Морис Метерлеңк]]<nowiki/>ның таныклы әсәре, биш пәрдәдә. Премьерасы [[Париж]]<nowiki/>дагы Буф-Паризьен театры [[1893 ел]]<nowiki/>ның [[17 май]] көненә<ref>[[:fr:Pelléas et Mélisande|Пеллеас һәм Мелизанда]] (fr.)</ref> туры килә. Әсәрдә чорның һәм баш каһарманнарның әүвәлгерәк язмышлары билгесез. == Тарих == Франк һәм фарсы мәдәнияте арасындагы багланышлар [[:ba:Сәфәүиҙәр|Сәфәвиләр]] нәселе<ref>[[:az:Səfəvilər|Сәфәвиләр Дәүләте (az.)]]</ref> патшалык иткән чорларда ныгыган<ref name=":0">"Пеллеас һәм Мелизанда" вә "Шаһнамә" әсәрләре чагыштыруына багышланган фәнни хезмәт (en.)</ref>. Аларның үсешенә сәүдәгәрләр һәм сәяхәтчеләр зур йогынты ясаган. [[Франция]] тәрҗемәи әдәбияте аша [[Аурупа]] халкы бөек [[Фарсы теле|фарсы]] шагыйре [[Әбелкасыйм Фирдәүси]]<nowiki/>нең "[[Шаһнамә|Шаһнамә"]] әсәре белән танышкан. М.[[Морис Метерлеңк|Метерлеңк]] әсәренең төп каһарманы Мелизанда [[Әбелкасыйм Фирдәүси]]нең "[[Шаһнамә|Шаһнамә"]] әсәрендәге Родәбә патшабикәсе үрнәгендә гәүдәләндерелгән<ref name=":0" />. Әсәрләрдәге күп вакыйгалар тәңгәл килә<ref>[[:fa:پلئاس و ملیزاند|Пеллеас һәм Мелизанда (fa.)]]</ref>: Мелизанда чәчләре белән бәйле күренеш, Пеллеас һәм Мелизанда арасындагы гыйффәтле мәхәббәт, Мелизанданың су табигате белән бәйләнеше, Мелизанданың бала тудыру хакындагы авырлыклары һ.б. [[Файл:Sarah Bernhardt - Pelleas et Melisandre.png|thumb|300px| Сара Бернхардт ''Пеллеас һәм Мелизанда'' әсәренең баш ролендә.]] == Каһарманнар == * Аркель, Аллемунд патшасы, Женевьеваның атасы * Женевьева, Пеллеас һәм Голоның аналары * Пеллеас һәм Голо, Аркельның оныклары * Мелисанда * Иньольд, Голоның беренче хатыныннан улы * Табип * Портье * Хезмәтчеләр, ярлылар һ.б. == Әсәрнең эчтәлеге == Әсәрнең уртасында өч кеше, ягъни Мелизанда, Голо һәм Пеллеас - арасында туган мәхәббәт һәм көнләшүнең язмышы. Голо, ау чагында урманда адашып, елап утырган берүк вакытта сихерле һәм юаш Мелизанданы очрата. Ул әле генә үзенең таҗын суга ташлаган, Голоның шуны кайтаруы гына булса, Мелизанда дөнья куячак. Аның гомере һәм ата-аналары турында Голо тарафыннан бирелгән сораулар җавапсыз кала. Мелизанда Голо белән бергә аның патшалар сараена китергә тиеш була. Озакламый Пеллеас һәм Мелизанда арасында ярату хисе уяна, ләкин әлегә ул алар белән ачыкланмаган: бу хиснең ачылышы әсәрнең ахырында гына урын таба. Пеллеас һәм Мелизанда арасында туган мәхәббәт әле бик тә гыйффәтле һәм саф, ул аларның чиста күңеллекләреннән гыйбәрәт. Алар берберсенә үзләренең яратуларын ярым тавыш, пышылдап диярлек кенә белдерәләр. Мәхәббәтнең ачылышына, ягъни 4 пәрдәнең 4 күренешенә, ике баш каһарманнарның үсешендәге иң киеренке момент туры килә. Ике йөрәк бар дөньяви авырлыклардан җиңеләеп кушылырга омтыла, ләкин аларның кочагы Голо түктергән Пеллеас каны белән таркатыла. Шул ук вакытта Голо Мелизанданың кулын яралый. Кече 5 пәрдәдә Мелизанда кыз бала тудыра. Озакламый Мелизанда, сизелер-сизелмәс кул ярасыннан түгел, ә чиксез зур җәфаланган йөрәк ярасыннан дөнья куя. == Ачыклама == [[Урта гасырлар]]дагы [[Аурупа]] әсәрләренең күпчелек очракта төп эчтәлеге мәңге ирешелмәслек [[мәхәббәт]]. [[XIX гасыр]] мәдәнияте [[Урта гасырлар]] дөньясын яңадан ача һәм күп казанышларын үзләштерә. Мисалга [[XIV гасыр]] вакыйгаларын сурәтләгән Проспер Мерименың "Жакерия" әсәрен китереп була. Ләкин бу әсәрдәге драматургия [[XIX гасыр]]да дөньяга килгән Романчылык кануннарына буйсына. Күп яктан [[Морис Метерлеңк|М.Метерлеңк]] әсәре дә бу юнәлештә язылган әсәр. Ирешмәслек мәхәббәт һәм чиксез көнләшү язмышы әсәрнең төп нигезендә, ләкин башка әһәмиятле нечкәлекләр әдәбият белгечләренә аны "символистик" дип тә атарга ирек бирә. Әсәр Жан Мореас и Рене Гиль иҗатының дәвамчысы: әсәрнең төп үзенчәлеге баш каһарманнарны билгесезлек һәм караңгылык астында сурәтләү. Күп нечкәлекләрне ачыклау өчен, әсәр "символизм" күзлекләреннән карауны таләп итә. Шулай итеп, күп күренешләр һәм алар артында урнашкан вакыйгалар серләре күренә башлый. Әсәрдәге вакыйгаларның урыны бик тә әһәмиятле. Мелизанданы барлыкка китергән урман – карышыклык (ягъни, хаос), патша сарае – шөбһә, бүлмә – якын мөнәсәбәтләр урнашуы, фонтан – тереклек һәм чын ярату чыганаклары. Күп вакыйгалар үзендә шулай ук бик тә әһәмиятле билгеләр тоя. Мәсәлән, Мелизанданың йөзек югалтуы аның Голога карата мәхәббәтен югалтуы белән бәйле. == Музыкада чагылышы == Күп [[көйязар]]лар бу әсәрнең үзгә аһәңен тойганнар: * Габриель Форе - "Пеллеас һәм Мелизанда" исемле спектакльгә музыка ([[1898 ел]]) * Уильям Уоллес - оркестр өчен Сюита ( [[1900 ел]]) * [[Клод Дебюсси]] [[1902 ел|-]] дөнья күләм таныклы "Пеллеас һәм Мелизанда" операсы ([[1902 ел]]) * Арнольд Шенберг - Симфоник поэма opus 5 ([[1903 ел]]) * Ян Сибелиус - спектальгә музыка opus 46 ([[1905 ел]]) * Мел Бонис - фортепиано өчен "Мелисанда" әсәре ([[1923 ел]]) * Александр Десплат - Флейта һәм оркестр өчен Концерт симфониясе ([[2013 ел]]) == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Шулай да карагыз == * [[Морис Метерлеңк]] * [[Клод Дебюсси]] * [[Әбелкасыйм Фирдәүси]] *"[[Шаһнамә|Шаһнамә" әсәре]] {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] 2xdjnrccxk4fltbf14qwtelon441axm 3529603 3529560 2022-08-19T09:41:14Z Ilnur efende 6874 /* Шулай да карагыз */ wikitext text/x-wiki {{Спиктәкел}} '''Пеллеас һәм Мелисанда''' ([[Француз теле|фр.]]: ''Pelléas et Mélisande'') - [[Морис Метерлеңк]]<nowiki/>ның таныклы әсәре, биш пәрдәдә. Премьерасы [[Париж]]<nowiki/>дагы Буф-Паризьен театры [[1893 ел]]<nowiki/>ның [[17 май]] көненә<ref>[[:fr:Pelléas et Mélisande|Пеллеас һәм Мелизанда]] (fr.)</ref> туры килә. Әсәрдә чорның һәм баш каһарманнарның әүвәлгерәк язмышлары билгесез. == Тарих == Франк һәм фарсы мәдәнияте арасындагы багланышлар [[:ba:Сәфәүиҙәр|Сәфәвиләр]] нәселе<ref>[[:az:Səfəvilər|Сәфәвиләр Дәүләте (az.)]]</ref> патшалык иткән чорларда ныгыган<ref name=":0">"Пеллеас һәм Мелизанда" вә "Шаһнамә" әсәрләре чагыштыруына багышланган фәнни хезмәт (en.)</ref>. Аларның үсешенә сәүдәгәрләр һәм сәяхәтчеләр зур йогынты ясаган. [[Франция]] тәрҗемәи әдәбияте аша [[Аурупа]] халкы бөек [[Фарсы теле|фарсы]] шагыйре [[Әбелкасыйм Фирдәүси]]<nowiki/>нең "[[Шаһнамә|Шаһнамә"]] әсәре белән танышкан. М.[[Морис Метерлеңк|Метерлеңк]] әсәренең төп каһарманы Мелизанда [[Әбелкасыйм Фирдәүси]]нең "[[Шаһнамә|Шаһнамә"]] әсәрендәге Родәбә патшабикәсе үрнәгендә гәүдәләндерелгән<ref name=":0" />. Әсәрләрдәге күп вакыйгалар тәңгәл килә<ref>[[:fa:پلئاس و ملیزاند|Пеллеас һәм Мелизанда (fa.)]]</ref>: Мелизанда чәчләре белән бәйле күренеш, Пеллеас һәм Мелизанда арасындагы гыйффәтле мәхәббәт, Мелизанданың су табигате белән бәйләнеше, Мелизанданың бала тудыру хакындагы авырлыклары һ.б. [[Файл:Sarah Bernhardt - Pelleas et Melisandre.png|thumb|300px| Сара Бернхардт ''Пеллеас һәм Мелизанда'' әсәренең баш ролендә.]] == Каһарманнар == * Аркель, Аллемунд патшасы, Женевьеваның атасы * Женевьева, Пеллеас һәм Голоның аналары * Пеллеас һәм Голо, Аркельның оныклары * Мелисанда * Иньольд, Голоның беренче хатыныннан улы * Табип * Портье * Хезмәтчеләр, ярлылар һ.б. == Әсәрнең эчтәлеге == Әсәрнең уртасында өч кеше, ягъни Мелизанда, Голо һәм Пеллеас - арасында туган мәхәббәт һәм көнләшүнең язмышы. Голо, ау чагында урманда адашып, елап утырган берүк вакытта сихерле һәм юаш Мелизанданы очрата. Ул әле генә үзенең таҗын суга ташлаган, Голоның шуны кайтаруы гына булса, Мелизанда дөнья куячак. Аның гомере һәм ата-аналары турында Голо тарафыннан бирелгән сораулар җавапсыз кала. Мелизанда Голо белән бергә аның патшалар сараена китергә тиеш була. Озакламый Пеллеас һәм Мелизанда арасында ярату хисе уяна, ләкин әлегә ул алар белән ачыкланмаган: бу хиснең ачылышы әсәрнең ахырында гына урын таба. Пеллеас һәм Мелизанда арасында туган мәхәббәт әле бик тә гыйффәтле һәм саф, ул аларның чиста күңеллекләреннән гыйбәрәт. Алар берберсенә үзләренең яратуларын ярым тавыш, пышылдап диярлек кенә белдерәләр. Мәхәббәтнең ачылышына, ягъни 4 пәрдәнең 4 күренешенә, ике баш каһарманнарның үсешендәге иң киеренке момент туры килә. Ике йөрәк бар дөньяви авырлыклардан җиңеләеп кушылырга омтыла, ләкин аларның кочагы Голо түктергән Пеллеас каны белән таркатыла. Шул ук вакытта Голо Мелизанданың кулын яралый. Кече 5 пәрдәдә Мелизанда кыз бала тудыра. Озакламый Мелизанда, сизелер-сизелмәс кул ярасыннан түгел, ә чиксез зур җәфаланган йөрәк ярасыннан дөнья куя. == Ачыклама == [[Урта гасырлар]]дагы [[Аурупа]] әсәрләренең күпчелек очракта төп эчтәлеге мәңге ирешелмәслек [[мәхәббәт]]. [[XIX гасыр]] мәдәнияте [[Урта гасырлар]] дөньясын яңадан ача һәм күп казанышларын үзләштерә. Мисалга [[XIV гасыр]] вакыйгаларын сурәтләгән Проспер Мерименың "Жакерия" әсәрен китереп була. Ләкин бу әсәрдәге драматургия [[XIX гасыр]]да дөньяга килгән Романчылык кануннарына буйсына. Күп яктан [[Морис Метерлеңк|М.Метерлеңк]] әсәре дә бу юнәлештә язылган әсәр. Ирешмәслек мәхәббәт һәм чиксез көнләшү язмышы әсәрнең төп нигезендә, ләкин башка әһәмиятле нечкәлекләр әдәбият белгечләренә аны "символистик" дип тә атарга ирек бирә. Әсәр Жан Мореас и Рене Гиль иҗатының дәвамчысы: әсәрнең төп үзенчәлеге баш каһарманнарны билгесезлек һәм караңгылык астында сурәтләү. Күп нечкәлекләрне ачыклау өчен, әсәр "символизм" күзлекләреннән карауны таләп итә. Шулай итеп, күп күренешләр һәм алар артында урнашкан вакыйгалар серләре күренә башлый. Әсәрдәге вакыйгаларның урыны бик тә әһәмиятле. Мелизанданы барлыкка китергән урман – карышыклык (ягъни, хаос), патша сарае – шөбһә, бүлмә – якын мөнәсәбәтләр урнашуы, фонтан – тереклек һәм чын ярату чыганаклары. Күп вакыйгалар үзендә шулай ук бик тә әһәмиятле билгеләр тоя. Мәсәлән, Мелизанданың йөзек югалтуы аның Голога карата мәхәббәтен югалтуы белән бәйле. == Музыкада чагылышы == Күп [[көйязар]]лар бу әсәрнең үзгә аһәңен тойганнар: * Габриель Форе - "Пеллеас һәм Мелизанда" исемле спектакльгә музыка ([[1898 ел]]) * Уильям Уоллес - оркестр өчен Сюита ( [[1900 ел]]) * [[Клод Дебюсси]] [[1902 ел|-]] дөнья күләм таныклы "Пеллеас һәм Мелизанда" операсы ([[1902 ел]]) * Арнольд Шенберг - Симфоник поэма opus 5 ([[1903 ел]]) * Ян Сибелиус - спектальгә музыка opus 46 ([[1905 ел]]) * Мел Бонис - фортепиано өчен "Мелисанда" әсәре ([[1923 ел]]) * Александр Десплат - Флейта һәм оркестр өчен Концерт симфониясе ([[2013 ел]]) == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Шулай да карагыз == * [[Морис Метерлеңк]] * [[Клод Дебюсси]] * [[Әбелкасыйм Фирдәүси]] * [[Шаһнамә|Шаһнамә әсәре]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] s1jpo81k89cj0tqwviyu33qxm333oik 3529636 3529603 2022-08-19T11:12:05Z A.Khamidullin 6685 /* Музыкада чагылышы */ wikitext text/x-wiki {{Спиктәкел}} '''Пеллеас һәм Мелисанда''' ([[Француз теле|фр.]]: ''Pelléas et Mélisande'') - [[Морис Метерлеңк]]<nowiki/>ның таныклы әсәре, биш пәрдәдә. Премьерасы [[Париж]]<nowiki/>дагы Буф-Паризьен театры [[1893 ел]]<nowiki/>ның [[17 май]] көненә<ref>[[:fr:Pelléas et Mélisande|Пеллеас һәм Мелизанда]] (fr.)</ref> туры килә. Әсәрдә чорның һәм баш каһарманнарның әүвәлгерәк язмышлары билгесез. == Тарих == Франк һәм фарсы мәдәнияте арасындагы багланышлар [[:ba:Сәфәүиҙәр|Сәфәвиләр]] нәселе<ref>[[:az:Səfəvilər|Сәфәвиләр Дәүләте (az.)]]</ref> патшалык иткән чорларда ныгыган<ref name=":0">"Пеллеас һәм Мелизанда" вә "Шаһнамә" әсәрләре чагыштыруына багышланган фәнни хезмәт (en.)</ref>. Аларның үсешенә сәүдәгәрләр һәм сәяхәтчеләр зур йогынты ясаган. [[Франция]] тәрҗемәи әдәбияте аша [[Аурупа]] халкы бөек [[Фарсы теле|фарсы]] шагыйре [[Әбелкасыйм Фирдәүси]]<nowiki/>нең "[[Шаһнамә|Шаһнамә"]] әсәре белән танышкан. М.[[Морис Метерлеңк|Метерлеңк]] әсәренең төп каһарманы Мелизанда [[Әбелкасыйм Фирдәүси]]нең "[[Шаһнамә|Шаһнамә"]] әсәрендәге Родәбә патшабикәсе үрнәгендә гәүдәләндерелгән<ref name=":0" />. Әсәрләрдәге күп вакыйгалар тәңгәл килә<ref>[[:fa:پلئاس و ملیزاند|Пеллеас һәм Мелизанда (fa.)]]</ref>: Мелизанда чәчләре белән бәйле күренеш, Пеллеас һәм Мелизанда арасындагы гыйффәтле мәхәббәт, Мелизанданың су табигате белән бәйләнеше, Мелизанданың бала тудыру хакындагы авырлыклары һ.б. [[Файл:Sarah Bernhardt - Pelleas et Melisandre.png|thumb|300px| Сара Бернхардт ''Пеллеас һәм Мелизанда'' әсәренең баш ролендә.]] == Каһарманнар == * Аркель, Аллемунд патшасы, Женевьеваның атасы * Женевьева, Пеллеас һәм Голоның аналары * Пеллеас һәм Голо, Аркельның оныклары * Мелисанда * Иньольд, Голоның беренче хатыныннан улы * Табип * Портье * Хезмәтчеләр, ярлылар һ.б. == Әсәрнең эчтәлеге == Әсәрнең уртасында өч кеше, ягъни Мелизанда, Голо һәм Пеллеас - арасында туган мәхәббәт һәм көнләшүнең язмышы. Голо, ау чагында урманда адашып, елап утырган берүк вакытта сихерле һәм юаш Мелизанданы очрата. Ул әле генә үзенең таҗын суга ташлаган, Голоның шуны кайтаруы гына булса, Мелизанда дөнья куячак. Аның гомере һәм ата-аналары турында Голо тарафыннан бирелгән сораулар җавапсыз кала. Мелизанда Голо белән бергә аның патшалар сараена китергә тиеш була. Озакламый Пеллеас һәм Мелизанда арасында ярату хисе уяна, ләкин әлегә ул алар белән ачыкланмаган: бу хиснең ачылышы әсәрнең ахырында гына урын таба. Пеллеас һәм Мелизанда арасында туган мәхәббәт әле бик тә гыйффәтле һәм саф, ул аларның чиста күңеллекләреннән гыйбәрәт. Алар берберсенә үзләренең яратуларын ярым тавыш, пышылдап диярлек кенә белдерәләр. Мәхәббәтнең ачылышына, ягъни 4 пәрдәнең 4 күренешенә, ике баш каһарманнарның үсешендәге иң киеренке момент туры килә. Ике йөрәк бар дөньяви авырлыклардан җиңеләеп кушылырга омтыла, ләкин аларның кочагы Голо түктергән Пеллеас каны белән таркатыла. Шул ук вакытта Голо Мелизанданың кулын яралый. Кече 5 пәрдәдә Мелизанда кыз бала тудыра. Озакламый Мелизанда, сизелер-сизелмәс кул ярасыннан түгел, ә чиксез зур җәфаланган йөрәк ярасыннан дөнья куя. == Ачыклама == [[Урта гасырлар]]дагы [[Аурупа]] әсәрләренең күпчелек очракта төп эчтәлеге мәңге ирешелмәслек [[мәхәббәт]]. [[XIX гасыр]] мәдәнияте [[Урта гасырлар]] дөньясын яңадан ача һәм күп казанышларын үзләштерә. Мисалга [[XIV гасыр]] вакыйгаларын сурәтләгән Проспер Мерименың "Жакерия" әсәрен китереп була. Ләкин бу әсәрдәге драматургия [[XIX гасыр]]да дөньяга килгән Романчылык кануннарына буйсына. Күп яктан [[Морис Метерлеңк|М.Метерлеңк]] әсәре дә бу юнәлештә язылган әсәр. Ирешмәслек мәхәббәт һәм чиксез көнләшү язмышы әсәрнең төп нигезендә, ләкин башка әһәмиятле нечкәлекләр әдәбият белгечләренә аны "символистик" дип тә атарга ирек бирә. Әсәр Жан Мореас и Рене Гиль иҗатының дәвамчысы: әсәрнең төп үзенчәлеге баш каһарманнарны билгесезлек һәм караңгылык астында сурәтләү. Күп нечкәлекләрне ачыклау өчен, әсәр "символизм" күзлекләреннән карауны таләп итә. Шулай итеп, күп күренешләр һәм алар артында урнашкан вакыйгалар серләре күренә башлый. Әсәрдәге вакыйгаларның урыны бик тә әһәмиятле. Мелизанданы барлыкка китергән урман – карышыклык (ягъни, хаос), патша сарае – шөбһә, бүлмә – якын мөнәсәбәтләр урнашуы, фонтан – тереклек һәм чын ярату чыганаклары. Күп вакыйгалар үзендә шулай ук бик тә әһәмиятле билгеләр тоя. Мәсәлән, Мелизанданың йөзек югалтуы аның Голога карата мәхәббәтен югалтуы белән бәйле. == Музыкада чагылышы == Күп [[композиторлар]]лар бу әсәрнең үзгә аһәңен тойганнар: * Габриель Форе - "Пеллеас һәм Мелизанда" исемле спектакльгә музыка ([[1898 ел]]) * Уильям Уоллес - оркестр өчен Сюита ( [[1900 ел]]) * [[Клод Дебюсси]] [[1902 ел|-]] дөнья күләм таныклы "Пеллеас һәм Мелизанда" операсы ([[1902 ел]]) * Арнольд Шенберг - Симфоник поэма opus 5 ([[1903 ел]]) * Ян Сибелиус - спектальгә музыка opus 46 ([[1905 ел]]) * Мел Бонис - фортепиано өчен "Мелисанда" әсәре ([[1923 ел]]) * Александр Десплат - Флейта һәм оркестр өчен Концерт симфониясе ([[2013 ел]]) == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Шулай да карагыз == * [[Морис Метерлеңк]] * [[Клод Дебюсси]] * [[Әбелкасыйм Фирдәүси]] * [[Шаһнамә|Шаһнамә әсәре]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] lpn1ei1y65s72sqvx62g26604eran3m 3529637 3529636 2022-08-19T11:12:19Z A.Khamidullin 6685 /* Музыкада чагылышы */ wikitext text/x-wiki {{Спиктәкел}} '''Пеллеас һәм Мелисанда''' ([[Француз теле|фр.]]: ''Pelléas et Mélisande'') - [[Морис Метерлеңк]]<nowiki/>ның таныклы әсәре, биш пәрдәдә. Премьерасы [[Париж]]<nowiki/>дагы Буф-Паризьен театры [[1893 ел]]<nowiki/>ның [[17 май]] көненә<ref>[[:fr:Pelléas et Mélisande|Пеллеас һәм Мелизанда]] (fr.)</ref> туры килә. Әсәрдә чорның һәм баш каһарманнарның әүвәлгерәк язмышлары билгесез. == Тарих == Франк һәм фарсы мәдәнияте арасындагы багланышлар [[:ba:Сәфәүиҙәр|Сәфәвиләр]] нәселе<ref>[[:az:Səfəvilər|Сәфәвиләр Дәүләте (az.)]]</ref> патшалык иткән чорларда ныгыган<ref name=":0">"Пеллеас һәм Мелизанда" вә "Шаһнамә" әсәрләре чагыштыруына багышланган фәнни хезмәт (en.)</ref>. Аларның үсешенә сәүдәгәрләр һәм сәяхәтчеләр зур йогынты ясаган. [[Франция]] тәрҗемәи әдәбияте аша [[Аурупа]] халкы бөек [[Фарсы теле|фарсы]] шагыйре [[Әбелкасыйм Фирдәүси]]<nowiki/>нең "[[Шаһнамә|Шаһнамә"]] әсәре белән танышкан. М.[[Морис Метерлеңк|Метерлеңк]] әсәренең төп каһарманы Мелизанда [[Әбелкасыйм Фирдәүси]]нең "[[Шаһнамә|Шаһнамә"]] әсәрендәге Родәбә патшабикәсе үрнәгендә гәүдәләндерелгән<ref name=":0" />. Әсәрләрдәге күп вакыйгалар тәңгәл килә<ref>[[:fa:پلئاس و ملیزاند|Пеллеас һәм Мелизанда (fa.)]]</ref>: Мелизанда чәчләре белән бәйле күренеш, Пеллеас һәм Мелизанда арасындагы гыйффәтле мәхәббәт, Мелизанданың су табигате белән бәйләнеше, Мелизанданың бала тудыру хакындагы авырлыклары һ.б. [[Файл:Sarah Bernhardt - Pelleas et Melisandre.png|thumb|300px| Сара Бернхардт ''Пеллеас һәм Мелизанда'' әсәренең баш ролендә.]] == Каһарманнар == * Аркель, Аллемунд патшасы, Женевьеваның атасы * Женевьева, Пеллеас һәм Голоның аналары * Пеллеас һәм Голо, Аркельның оныклары * Мелисанда * Иньольд, Голоның беренче хатыныннан улы * Табип * Портье * Хезмәтчеләр, ярлылар һ.б. == Әсәрнең эчтәлеге == Әсәрнең уртасында өч кеше, ягъни Мелизанда, Голо һәм Пеллеас - арасында туган мәхәббәт һәм көнләшүнең язмышы. Голо, ау чагында урманда адашып, елап утырган берүк вакытта сихерле һәм юаш Мелизанданы очрата. Ул әле генә үзенең таҗын суга ташлаган, Голоның шуны кайтаруы гына булса, Мелизанда дөнья куячак. Аның гомере һәм ата-аналары турында Голо тарафыннан бирелгән сораулар җавапсыз кала. Мелизанда Голо белән бергә аның патшалар сараена китергә тиеш була. Озакламый Пеллеас һәм Мелизанда арасында ярату хисе уяна, ләкин әлегә ул алар белән ачыкланмаган: бу хиснең ачылышы әсәрнең ахырында гына урын таба. Пеллеас һәм Мелизанда арасында туган мәхәббәт әле бик тә гыйффәтле һәм саф, ул аларның чиста күңеллекләреннән гыйбәрәт. Алар берберсенә үзләренең яратуларын ярым тавыш, пышылдап диярлек кенә белдерәләр. Мәхәббәтнең ачылышына, ягъни 4 пәрдәнең 4 күренешенә, ике баш каһарманнарның үсешендәге иң киеренке момент туры килә. Ике йөрәк бар дөньяви авырлыклардан җиңеләеп кушылырга омтыла, ләкин аларның кочагы Голо түктергән Пеллеас каны белән таркатыла. Шул ук вакытта Голо Мелизанданың кулын яралый. Кече 5 пәрдәдә Мелизанда кыз бала тудыра. Озакламый Мелизанда, сизелер-сизелмәс кул ярасыннан түгел, ә чиксез зур җәфаланган йөрәк ярасыннан дөнья куя. == Ачыклама == [[Урта гасырлар]]дагы [[Аурупа]] әсәрләренең күпчелек очракта төп эчтәлеге мәңге ирешелмәслек [[мәхәббәт]]. [[XIX гасыр]] мәдәнияте [[Урта гасырлар]] дөньясын яңадан ача һәм күп казанышларын үзләштерә. Мисалга [[XIV гасыр]] вакыйгаларын сурәтләгән Проспер Мерименың "Жакерия" әсәрен китереп була. Ләкин бу әсәрдәге драматургия [[XIX гасыр]]да дөньяга килгән Романчылык кануннарына буйсына. Күп яктан [[Морис Метерлеңк|М.Метерлеңк]] әсәре дә бу юнәлештә язылган әсәр. Ирешмәслек мәхәббәт һәм чиксез көнләшү язмышы әсәрнең төп нигезендә, ләкин башка әһәмиятле нечкәлекләр әдәбият белгечләренә аны "символистик" дип тә атарга ирек бирә. Әсәр Жан Мореас и Рене Гиль иҗатының дәвамчысы: әсәрнең төп үзенчәлеге баш каһарманнарны билгесезлек һәм караңгылык астында сурәтләү. Күп нечкәлекләрне ачыклау өчен, әсәр "символизм" күзлекләреннән карауны таләп итә. Шулай итеп, күп күренешләр һәм алар артында урнашкан вакыйгалар серләре күренә башлый. Әсәрдәге вакыйгаларның урыны бик тә әһәмиятле. Мелизанданы барлыкка китергән урман – карышыклык (ягъни, хаос), патша сарае – шөбһә, бүлмә – якын мөнәсәбәтләр урнашуы, фонтан – тереклек һәм чын ярату чыганаклары. Күп вакыйгалар үзендә шулай ук бик тә әһәмиятле билгеләр тоя. Мәсәлән, Мелизанданың йөзек югалтуы аның Голога карата мәхәббәтен югалтуы белән бәйле. == Музыкада чагылышы == Күп [[композитор]]лар бу әсәрнең үзгә аһәңен тойганнар: * Габриель Форе - "Пеллеас һәм Мелизанда" исемле спектакльгә музыка ([[1898 ел]]) * Уильям Уоллес - оркестр өчен Сюита ( [[1900 ел]]) * [[Клод Дебюсси]] [[1902 ел|-]] дөнья күләм таныклы "Пеллеас һәм Мелизанда" операсы ([[1902 ел]]) * Арнольд Шенберг - Симфоник поэма opus 5 ([[1903 ел]]) * Ян Сибелиус - спектальгә музыка opus 46 ([[1905 ел]]) * Мел Бонис - фортепиано өчен "Мелисанда" әсәре ([[1923 ел]]) * Александр Десплат - Флейта һәм оркестр өчен Концерт симфониясе ([[2013 ел]]) == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Шулай да карагыз == * [[Морис Метерлеңк]] * [[Клод Дебюсси]] * [[Әбелкасыйм Фирдәүси]] * [[Шаһнамә|Шаһнамә әсәре]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] sub6moqshjutuk6kstrt3niejc4uhey 0 231288 3529482 3502394 2022-08-18T21:46:25Z Frhdkazan 3171 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki {{Спиктәкел |Татарча исем = Мәңгелек буран |Чын исем = Мәңгелек буран |Сурәт = Mäñgelek buran.jpg |Фото киңлеге = 300px |Сурәт язуы = |Автор = [[Илгиз Зәйниев]] |Либретто авторы = [[Резеда Гобәева]] |Чыганак = [[Чыңгыз Айтматов]] "Гасырдан озын көн" |Хореограф = [[Сәлимә Әминова]] |Оркестровка = [[Эльмир Низамов]] |Дирижёр-куючы = |Сценография = [[Геннадий Скоморохов]] |Шуннан соңгы редакцияләр = |Пәрдәләр саны = 2 |Ел = 2018 |Беренче куелыш елы = 4 ноябрь 2018 |Беренче куелыш җире = [[Казан]], [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Камал театры]] |Спектакль сайты = [https://kamalteatr.ru/about-the-theatre/repertoire/mac-storm-and-the-day-lasts-more-than/?lang=tat 1] }} '''Мәңгелек буран''' — [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Г. Камал театрының]] бүгенге көндә иң популяр спектакльләренең берсе. [[Чыңгыз Айтматов]]ның «Гасырдан да озын көн…» әсәренә нигезләнә<ref name=":0">[https://kamalteatr.ru/about-the-theatre/repertoire/mac-storm-and-the-day-lasts-more-than/?lang=tat Мәңгелек буран (Г.Камал театры официаль сайты)]</ref><ref>[https://matbugat.ru/news/?id=22636 "Мәңгелек буран" спектакле репетициясеннән ФОТОлар ("Матбугат")]</ref>. [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Г. Камал театры]] тарафыннан бөек кыргыз прозасы классигының 90 еллык юбилеена багышлана. Әлбәттә, спектакльдә маңкорт турында легенда да урын ала, ул үз тамырларыңны югалту хакындагы куркыныч кисәтү буларак яңгырый. Спектакльнең премьерасы 2018 елның 4 ноябрендә урын ала. Шул ук елның [[9 декабрь|9 декабрендә]] спектакль X «Һөнәр» Бөтенроссия яшь режиссура фестивалендә катнаша<ref>[https://inde.io/news/16837-raspisanie-x-vserossiyskiy-festival-molodoy-rezhissury-remeslo-obnovleno «Һөнәр», X Бөтенроссия яшь режиссура фестивале җәдвалы]</ref>. [[2019 ел|2019 нче ел]] ахырында "Инде" интернет-журналы үткәргән ачык тавыш бирү нәтиҗәсендә 7 "Ел спектакле" рәтендә<ref>[https://inde.io/article/23732-itogi-2019-golosovanie-chitateley-inde-zakryto Казанда һәм Татарстанда 2019 ел нәтиҗәләре ("Инде" журналы)]</ref>. == Сюжет == Режиссер [[Илгиз Зәйниев]] күп кенә сюжет сызыкларыннан баш тартып, игътибарны романның төп темасына — катлаулы чорда яшәгән кеше язмышларына юнәлтә. Спектальдәге төп вакыйгалар XXнче гасырның 60-80нче елларында [[:kk:Сарыөзек (Алматы облысы)|Сарыүзәк]] якларында бара. Шулай да спектакль күренешләрендә XXнче гасырның әүвәлгерәк вакыйгалары да, үтә борынгы заманнар риваятьләре дә урын ала. Кайбер каһарманнарның ике артист белән башкарылуы әсәрдә хәзерге һәм үткән заман вакыгаларының тыгыз бәйләнешеннән гыйбәрәт. Әсәрдәге төп вакыйга — төп геройның дусты Казангапның җеназасы. [[Файл:И.З.Хәйруллин_1.jpg|ссылка=https://tt.wikipedia.org/wiki/%D0%A4%D0%B0%D0%B9%D0%BB:%D0%98.%D0%97.%D0%A5%D3%99%D0%B9%D1%80%D1%83%D0%BB%D0%BB%D0%B8%D0%BD_1.jpg|уңда|мини|363x363пкс|«Мәңгелек буран» спектаклендә Идегәй ролендә [[Илдар Хәйруллин]]. [[Казан]], [[2018 ел|2018]]]] == Каһарманнар == {| class="wikitable" |+"Мәңгелек буран" спектакле каһарманнары һәм башкаручылары <ref name=":0" /> |- ! Каһарманнар !! Актерлар |- | style="background:#eaecf0;" | Буранлы Идегәй || [[Илдар Хәйруллин|Хәйруллин Илдар Зиннур улы]] / [[Хисмәтов Әсхәт|Хисмәтов Әсхәт Әсәдулла улы]] |- | style="background:#eaecf0;" | Яшь Буранлы Идегәй || [[Алмаз Борһанов|Борһанов Алмаз Атлас улы]] |- | style="background:#eaecf0;" | Каранар || Габдуллин Минвәли Габделмәннаф улы |- | style="background:#eaecf0;" | Укубала || [[Рузия Мотыйгуллина|Мотыйгуллина Рузия Һидиятулла кызы]] |- | style="background:#eaecf0;" | Яшь Укубала || Шәкүрова Айгөл Эльвард кызы |- | style="background:#eaecf0;" | Яшь Казангап || [[Алмаз Сабирҗанов|Сабирҗанов Алмаз Реваль улы]] |- | style="background:#eaecf0;" | Сабитҗан || [[Илнур Закиров|Закиров Илнур Ильяс улы]] |- | style="background:#eaecf0;" | Айзадә || [[Миләүшә Шәйхетдинова|Шәйхетдинова Миләүшә Наил кызы]] |- | style="background:#eaecf0;" | Кияү || Сафин Фәнис Кәбирҗан улы |- | style="background:#eaecf0;" | Әбүталип || [[Эмиль Талипов|Талипов Эмиль Мансур улы]] |- | style="background:#eaecf0;" | Зарипә || Гайфетдинова Гөлчәчәк Мансур кызы / Фәйзуллина Ләйсән Хөрмәт кызы |- | style="background:#eaecf0;" | Озын Иделбай || [[Айрат Рифкать улы Арсланов|Арсланов Айрат Рифкать улы]] |- | style="background:#eaecf0;" | Тансыкбаев || [[Рамил Вәҗиев|Вәҗиев Рамил Камил улы]] |- | style="background:#eaecf0;" | Җомагали || Гәрәев Алмаз Әлфир улы |- | style="background:#eaecf0;" | Калибәк, Коспан || [[Фәннүр Мөхәммәтҗанов|Мөхәммәтҗанов Фәннүр Фәнис улы]] |- | style="background:#eaecf0;" | Найман-Ана || [[Алсу Гайнуллина|Гайнуллина Алсу Әскәр кызы]] |- | style="background:#eaecf0;" | Әбделхан ||[[Айдар Хафиз|Хафизов Айдар Садри улы]] |- | style="background:#eaecf0;" | Җоламан, Каранар яшь чагында, Солдат || Сәлимов Эльвир Ринат улы |- | style="background:#eaecf0;" | Раймалы-ага || [[Илтөзәр Мөхәммәтгалиев|Мөхәмәтгалиев Илтөзәр Әзһәр улы]] |- | style="background:#eaecf0;" | Бегимай, дөя кызлар || Гюльвердиева Гүзәл Агагардаш кызы |- | style="background:#eaecf0;" | Оспан || Кашапов Ирек Рәфис улы |- | style="background:#eaecf0;" | Каравыл башлыгы ||[[Фәнис Җиһанша|Җиһаншин Фәнис Рәдиф улы]] |- | style="background:#eaecf0;" | Ревизор ||[[Хәлим Җәлалов|Җәлалов Хәлим Бәдри улы]] |- | style="background:#eaecf0;" | Дөя кызлар || Миңнуллина Айгөл Альберт кызы |- | style="background:#eaecf0;" | Дөя кызлар || Мөдәрисова Алинә Рушат кызы |} == Музыка == Спектакль музыкасын [[Россия|РФ]] һәм [[Татарстан|ТҖ]] композиторлар берлеге әгъзасе [[Эльмир Низамов]] язган<ref>[http://magarif-uku.ru/tt/kamal-teatrynda-mengelek-buran-spe/ Камал театры «Мәңгелек буран» спектакленең премьерасын әзерли (Мәгариф журналы)]</ref>. Көйязар төрки халыкларына (шул исәптә татар халкына) хас милли уен коралларын кулланган: [[курай]], [[думбыра]], [[кубыз]]. Шулардан башка [[скрипка]], [[фортепиано]] һәм труба уен кораллары да спекталь музыкасында мөһим урын алып тора. Халык моңнары нигезендә язылган стилизацияләр, аларның эшкәртүләре һәм электрон музыка алымнары барлык спектакль музыкасын тәшкил итә. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Шулай да карагыз == * [[Маңкорт]] * [[Чыңгыз Айтматов]] * [[Татар академия театры]] {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Чыңгыз Айтматов]] lv2xi29zlt36cz8fdhf60um4bmn7meh 0 231328 3529409 3064625 2022-08-18T14:23:36Z 85.233.76.94 /* Тарих */ wikitext text/x-wiki '''Мөселман зираты''' — [[Казан]] шәһәренең [[Шәмсир]] ({{lang-ru|Самосырово}}) торак пункты янында, [[Мамадыш тракты]], 40-нче йорт адресы буенча урнашкан мөселман зираты. Зиратта җирләүләр 2007 елдан (? төгәл белмим) башланган. Гомуми мәйданы - 38,9 [[гектар]]. Зират капкасы янында [[Әминә мәчете|Әминә исемен йөрткән кечкенә мәчет]] бар. Зиратта имамнар аллеясы бар. Анда дингә хезмәт иткән имамнар, мәчет-мәдрәсәләр төзегән, аларны карап торырга ярдәм иткән кешеләр һәм аларның хатыннары күмелә. Бу кешеләрне күмү эшләре бушка башкарыла<ref>[http://shahrikazan.ru/news/tema-dnya/kazanda-metne-irl-nich-sumga-tsh Казанда мәетне җирләү ничә сумга төшә?]</ref>. == Мөселман зиратында күмелгән кешеләр == {| class="wikitable" |+Зиратта җирләнгән мәшһүр шәхесләр (хронол. тәртибендә): |- ! Шәхесләр !! Җирләү елы |- | style="background:#eaecf0;" |[[Рина Зарипова]]||[[2008]] |- | style="background:#eaecf0;" |[[Вәлиулла Якупов|Вәлиулла Ягъкуб]]|| 2012 |- | style="background:#eaecf0;" |[[Хәлил Мәхмүтов]]||[[2012]] |- | style="background:#eaecf0;" |[[Рөстәм Мингалим]]||[[2014]] |- | style="background:#eaecf0;" |[[Равил Фәхретдинов]]||[[2014]] |- | style="background:#eaecf0;" |[[Илдус Әмирханов|Илдус Әмирхан]]||[[2014]] |- | style="background:#eaecf0;" |[[Наил Шәйхетдинов]]||[[2016]] |- | style="background:#eaecf0;" |[[Әнәс Галиуллин]]||[[2018]] |- | style="background:#eaecf0;" |[[Тәслимә Фәйзуллина]]||[[2018]] |- | style="background:#eaecf0;" |[[Исламия Мәхмүтова]]||[[2019]] |- | style="background:#eaecf0;" |[[Җәмил Зәйнуллин]]||[[2020]] |- | style="background:#eaecf0;" |[[Рафаил Ильясов (1939)|Рафаил Ильясов]]||[[2020]] |- | style="background:#eaecf0;" |[[Әлмира Әдиятуллина]]||[[2021]] |} Шәхесләрнең тулырак исемлеген "[[:Төркем:Казанның мөселман зиратында җирләнгән шәхесләр|Казанның мөселман зиратында җирләнгән шәхесләр]]" исемле төркемдә карап була. == Тарих == 2012 елда Казан шәһәр төзелеше идарәсе башлыгы Альберт Салихов зиратта җирләнгән атасының кабере өстенә, зират кагыйдәләрен бозып, фотосурәтле таш куйдыра. Зиратның идәрәсе рәсем өстенә ак кагәзь бит ябыштырды. Шуннан соң [[Альберт Салихов]] “зиратта вандаллык хөкем сөрә”, дип прокуратурага мөрәҗәгать итә. Казанның [[Казанның Совет районы|Совет районы]] прокуратурасы [[җинаять]] составы булмау сәбәпле, вандаллык һәм башбаштаклык маддәләре буенча җинаять эше кузгатудан баш тарта. Ләкин соңыннан барыбер [[Казанның Вахитов районы|Вахитов районы]] прокуратурасына зиратның эшчәнлеген туктату турында документ тапшыра. Зиратны ябылудан яклап милли хәрәкәт һәм дин эшлекләре Казанда митинг уздыралар.<ref>[https://www.azatliq.org/a/24593901.html] Казанда мөселман зираты ябылуга каршы митинг үтте</ref> == Мөселман зираты кагыйдәләре == * Кабер ташына мәрхүмнең портретын ясау, башка төрле фотосурәтләр кую катгый тыела. * Каберләргә чардуган урнаштыру һәм агач утырту тыела. * Зиратта тәмәке атарту, исерткеч эчемлекләр китереп эчү һәм исерек килеш керү тыела. == Шулай ук карагыз == * [[:Төркем:Казанның мөселман зиратында җирләнгән шәхесләр]] * [[Шәмсир|Шәмсир бистәсе]] == Сылтамалар == * [https://tatar-inform.tatar/news/religion/14-08-2017/tatarstan-m-selmannary-diniya-n-zar-te-samosyrovo-yanyndagy-ziratny-ki-yt-ne-soryy-5601134 Татарстан мөселманнары Диния нәзарәте Самосырово янындагы зиратны киңәйтүне сорый]. Татар-Информ. 14 Август 2017 * [https://seyfetdin.livejournal.com/12022.html Казанның мөселман зиратын 2016 елда зиярәт итүем.] * [https://beznen.ru/basma/2012-07/cehennem-biyue/ Җәһәннәм биюе… Искәндәр СИРАҖИ] Безнең гәҗит. 2012, №7 (22 февраль) == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} {{Казан истәлекле урыннары}} [[Төркем:Казан зиратлары]] k9u1pepsixjgc4i5qahyfva8wnjvxm7 10 232827 3529415 2421737 2022-08-18T14:46:56Z Frhdkazan 3171 <!-- <td width=100px>[[File:Sabantuy-emblem.jpg|left|90px|Сабан туе эмблемасы]]</td>--> wikitext text/x-wiki <table width=100% style="border-width: 1px; border-color: #aaaaaa; border-style: solid; margin-top: 0px; padding-top: 0px; background-color: #fefefe;"> <tr><td colspan=3 style="font-weight: bold; font-size: 100%; background-color: #a3eea3; text-align: center;">Татар телеканаллары</td></tr> <tr> <!-- <td width=100px>[[File:Sabantuy-emblem.jpg|left|90px|Сабан туе эмблемасы]]</td>--> <td> {{Navbox | name = | title = | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = | bodyclass = hlist | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Туган тел (телеканал)]] {{!}} | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[Татарстан — Яңа Гасыр]] {{!}} | titlestyle = background:#a3eea3 }} </td></tr></table> <includeonly> {{#ifeq: {{FULLPAGENAME}}|{{PAGENAME}}|[[Төркем:Татар телендә эшләүче телеканаллар]]|}} </includeonly> <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> now9ykpgh1r9wdk58osjnw50sgcmpde 3529424 3529415 2022-08-18T17:03:11Z Frhdkazan 3171 Frhdkazan [[Калып:Татар телеканаллары]] битенең исемен үзгәртте. Яңа исеме: [[Калып:Татар телле телеканаллар]] wikitext text/x-wiki <table width=100% style="border-width: 1px; border-color: #aaaaaa; border-style: solid; margin-top: 0px; padding-top: 0px; background-color: #fefefe;"> <tr><td colspan=3 style="font-weight: bold; font-size: 100%; background-color: #a3eea3; text-align: center;">Татар телеканаллары</td></tr> <tr> <!-- <td width=100px>[[File:Sabantuy-emblem.jpg|left|90px|Сабан туе эмблемасы]]</td>--> <td> {{Navbox | name = | title = | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = | bodyclass = hlist | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Туган тел (телеканал)]] {{!}} | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[Татарстан — Яңа Гасыр]] {{!}} | titlestyle = background:#a3eea3 }} </td></tr></table> <includeonly> {{#ifeq: {{FULLPAGENAME}}|{{PAGENAME}}|[[Төркем:Татар телендә эшләүче телеканаллар]]|}} </includeonly> <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> now9ykpgh1r9wdk58osjnw50sgcmpde 3529426 3529424 2022-08-18T17:04:24Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki <table width=100% style="border-width: 1px; border-color: #aaaaaa; border-style: solid; margin-top: 0px; padding-top: 0px; background-color: #fefefe;"> <tr><td colspan=3 style="font-weight: bold; font-size: 100%; background-color: #a3eea3; text-align: center;">[[Татар телле телеканаллар]]</td></tr> <tr> <!-- <td width=100px>[[File:Sabantuy-emblem.jpg|left|90px|Сабан туе эмблемасы]]</td>--> <td> {{Navbox | name = | title = | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = | bodyclass = hlist | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Туган тел (телеканал)]] {{!}} | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[Татарстан — Яңа Гасыр]] {{!}} | titlestyle = background:#a3eea3 }} </td></tr></table> <includeonly> {{#ifeq: {{FULLPAGENAME}}|{{PAGENAME}}|[[Төркем:Татар телендә эшләүче телеканаллар]]|}} </includeonly> <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> 635smz26sbuusr4a61ml2ois72b4705 3529428 3529426 2022-08-18T17:49:49Z Frhdkazan 3171 + wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле телеканаллар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле телеканаллар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Мәйдан ТВ]] {{!}} [[Tatar Music TV]] {{!}} [[Туган тел (телеканал)|Туган тел]] | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[Башкортстан юлдаш телевидениесе]] {{!}} [[Россия-1]] <small>([[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан]])</small> {{!}} [[Татарстан — Яңа Гасыр]] | titlestyle = background:#a3eea3 | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газеталар]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журналлар]] * [[Татар телле радиолар|радиолар]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайтлар]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram каналлары]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканаллар]] }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> m5xt696vmwoz1trz9nac3lau0szk2jj 3529434 3529428 2022-08-18T18:00:30Z Frhdkazan 3171 * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыклары]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле телеканаллар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле телеканаллар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Мәйдан ТВ]] {{!}} [[Tatar Music TV]] {{!}} [[Туган тел (телеканал)|Туган тел]] | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[Башкортстан юлдаш телевидениесе]] {{!}} [[Россия-1]] <small>([[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан]])</small> {{!}} [[Татарстан — Яңа Гасыр]] | titlestyle = background:#a3eea3 | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газеталар]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журналлар]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыклары]] * [[Татар телле радиолар|радиолар]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайтлар]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram каналлары]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканаллар]] }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> bhvd9daly28wljid111xjnjjdfk4mqw 3529454 3529434 2022-08-18T20:55:39Z Frhdkazan 3171 * [[:Төркем:Татар театрлары|театрлар]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле телеканаллар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле телеканаллар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Мәйдан ТВ]] {{!}} [[Tatar Music TV]] {{!}} [[Туган тел (телеканал)|Туган тел]] | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[Башкортстан юлдаш телевидениесе]] {{!}} [[Россия-1]] <small>([[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан]])</small> {{!}} [[Татарстан — Яңа Гасыр]] | titlestyle = background:#a3eea3 | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газеталар]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журналлар]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыклары]] * [[Татар телле радиолар|радиолар]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайтлар]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театрлар]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram каналлары]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканаллар]] }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> ntf25j2kwbeegy3j4qe7d6linhoz1b0 3529481 3529454 2022-08-18T21:44:10Z Frhdkazan 3171 опералар wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле телеканаллар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле телеканаллар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Мәйдан ТВ]] {{!}} [[Tatar Music TV]] {{!}} [[Туган тел (телеканал)|Туган тел]] | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[Башкортстан юлдаш телевидениесе]] {{!}} [[Россия-1]] <small>([[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан]])</small> {{!}} [[Татарстан — Яңа Гасыр]] | titlestyle = background:#a3eea3 | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газеталар]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журналлар]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыклары]] * [[:Төркем:Татар опералары|опералар]] * [[Татар телле радиолар|радиолар]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайтлар]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театрлар]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram каналлары]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканаллар]] }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> cf23qhwwiylucfbuilt2g46duhtfrha 3529489 3529481 2022-08-18T22:14:26Z Frhdkazan 3171 * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакльләр]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедияләр]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле телеканаллар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле телеканаллар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Мәйдан ТВ]] {{!}} [[Tatar Music TV]] {{!}} [[Туган тел (телеканал)|Туган тел]] | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[Башкортстан юлдаш телевидениесе]] {{!}} [[Россия-1]] <small>([[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан]])</small> {{!}} [[Татарстан — Яңа Гасыр]] | titlestyle = background:#a3eea3 | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газеталар]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журналлар]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыклары]] * [[:Төркем:Татар опералары|опералар]] * [[Татар телле радиолар|радиолар]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайтлар]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакльләр]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театрлар]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram каналлары]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканаллар]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедияләр]] }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> cb5dlhyv8yi8zw8a2mr07t2eackixoz 3529492 3529489 2022-08-18T22:21:47Z Frhdkazan 3171 * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильмнар]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле телеканаллар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле телеканаллар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Мәйдан ТВ]] {{!}} [[Tatar Music TV]] {{!}} [[Туган тел (телеканал)|Туган тел]] | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[Башкортстан юлдаш телевидениесе]] {{!}} [[Россия-1]] <small>([[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан]])</small> {{!}} [[Татарстан — Яңа Гасыр]] | titlestyle = background:#a3eea3 | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газеталар]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журналлар]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыклары]] * [[:Төркем:Татар опералары|опералар]] * [[Татар телле радиолар|радиолар]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайтлар]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакльләр]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театрлар]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram каналлары]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканаллар]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильмнар]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедияләр]] }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> pb92k84xcnxexgrxu1w23ciqyj9lyx3 3529493 3529492 2022-08-18T22:27:13Z Frhdkazan 3171 * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле телеканаллар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле телеканаллар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Мәйдан ТВ]] {{!}} [[Tatar Music TV]] {{!}} [[Туган тел (телеканал)|Туган тел]] | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[Башкортстан юлдаш телевидениесе]] {{!}} [[Россия-1]] <small>([[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан]])</small> {{!}} [[Татарстан — Яңа Гасыр]] | titlestyle = background:#a3eea3 | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газеталар]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журналлар]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыклары]] * [[:Төркем:Татар опералары|опералар]] * [[Татар телле радиолар|радиолар]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайтлар]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакльләр]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театрлар]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram каналлары]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканаллар]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильмнар]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедияләр]] }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> tsi7wzgmk87qsdxfh1dpwc1ftgk8qu1 3529494 3529493 2022-08-18T22:32:01Z Frhdkazan 3171 * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле телеканаллар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле телеканаллар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Мәйдан ТВ]] {{!}} [[Tatar Music TV]] {{!}} [[Туган тел (телеканал)|Туган тел]] | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[Башкортстан юлдаш телевидениесе]] {{!}} [[Россия-1]] <small>([[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан]])</small> {{!}} [[Татарстан — Яңа Гасыр]] | titlestyle = background:#a3eea3 | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татар опералары|опера]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> 7u9hssh2am9zepq6zgfxi9hunhryss6 3529495 3529494 2022-08-18T22:32:51Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле телеканаллар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле телеканаллар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Мәйдан ТВ]] {{!}} [[Tatar Music TV]] {{!}} [[Туган тел (телеканал)|Туган тел]] | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[Башкортстан юлдаш телевидениесе]] {{!}} [[Россия-1]] <small>([[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан]])</small> {{!}} [[Татарстан — Яңа Гасыр]] | titlestyle = background:#a3eea3 | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татар опералары|опера]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> e0edarhahgouqydy26qmy2xdlzsgnnz 3529496 3529495 2022-08-18T22:37:44Z Frhdkazan 3171 * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле телеканаллар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле телеканаллар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Мәйдан ТВ]] {{!}} [[Tatar Music TV]] {{!}} [[Туган тел (телеканал)|Туган тел]] | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[Башкортстан юлдаш телевидениесе]] {{!}} [[Россия-1]] <small>([[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан]])</small> {{!}} [[Татарстан — Яңа Гасыр]] | titlestyle = background:#a3eea3 | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татар опералары|опера]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> 9l04fnuczk8d49yydwf3i9bw9ex4fme 3529510 3529496 2022-08-18T23:01:44Z Frhdkazan 3171 китап wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле телеканаллар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле телеканаллар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Мәйдан ТВ]] {{!}} [[Tatar Music TV]] {{!}} [[Туган тел (телеканал)|Туган тел]] | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[Башкортстан юлдаш телевидениесе]] {{!}} [[Россия-1]] <small>([[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан]])</small> {{!}} [[Татарстан — Яңа Гасыр]] | titlestyle = background:#a3eea3 | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татар опералары|опера]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> 8inpofh7bgrdko8xrwhaiwwr0d0bf6j 3529542 3529510 2022-08-19T06:33:01Z 85.233.72.196 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле телеканаллар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле телеканаллар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Мәйдан ТВ]] {{!}} [[Tatar Music TV]] {{!}} [[Туган тел (телеканал)|Туган тел]] | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[ТНВ – Планета]] {{!}} [[Россия-1]] <small>([[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан]])</small> {{!}} [[Татарстан — Яңа Гасыр]] | titlestyle = background:#a3eea3 | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татар опералары|опера]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> gcrngnp2thpofzqdf9igq3t6qwfairr 3529544 3529542 2022-08-19T07:11:34Z Frhdkazan 3171 * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле телеканаллар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле телеканаллар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Мәйдан ТВ]] {{!}} [[Tatar Music TV]] {{!}} [[Туган тел (телеканал)|Туган тел]] | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[ТНВ – Планета]] {{!}} [[Россия-1]] <small>([[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан]])</small> {{!}} [[Татарстан — Яңа Гасыр]] | titlestyle = background:#a3eea3 | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татарча уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татарча бастырган нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар опералары|опера]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Шәхесләр:Татар теле|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> ct3abng6wio80q368y28e07kvza61uz 3529550 3529544 2022-08-19T07:27:07Z Frhdkazan 3171 Төркем:Татар шәхесләре wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле телеканаллар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле телеканаллар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Мәйдан ТВ]] {{!}} [[Tatar Music TV]] {{!}} [[Туган тел (телеканал)|Туган тел]] | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[ТНВ – Планета]] {{!}} [[Россия-1]] <small>([[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан]])</small> {{!}} [[Татарстан — Яңа Гасыр]] | titlestyle = background:#a3eea3 | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татарча уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татарча бастырган нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар опералары|опера]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шәхесләре|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> l5a0tcw33bkdz4xpvnqxd7k9c8omra1 3529564 3529550 2022-08-19T07:57:38Z Frhdkazan 3171 * [[:Төркем:Татар телле нәшриятлар|нәшрият]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле телеканаллар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле телеканаллар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Мәйдан ТВ]] {{!}} [[Tatar Music TV]] {{!}} [[Туган тел (телеканал)|Туган тел]] | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[ТНВ – Планета]] {{!}} [[Россия-1]] <small>([[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан]])</small> {{!}} [[Татарстан — Яңа Гасыр]] | titlestyle = background:#a3eea3 | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татарча уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татар телле нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар опералары|опера]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шәхесләре|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> o0uzqo6dz0tshmhozk4y642agxpydma 3529620 3529564 2022-08-19T10:18:38Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = | title = Татар телле телеканаллар | navbar = | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | title = [[Татар телле телеканаллар]] | bodyclass = hlist | image = [[File:Sabantuy-emblem.jpg|90px|Сабан туе эмблемасы]] | group1 = '''Балалар-яшүсмерләр каналлары:''' | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Шаян ТВ]] {{!}} | group2 = '''Музыкаль-күңел ачу каналлары:''' | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Мәйдан ТВ]] {{!}} [[Tatar Music TV]] {{!}} [[Туган тел (телеканал)|Туган тел]] | group3 = '''Гомуми каналлар:''' | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[ТНВ – Планета]] {{!}} [[Россия-1]] <small>([[Татарстан (телерадиокомпания)|Татарстан]])</small> {{!}} [[Татарстан — Яңа Гасыр]] | titlestyle = background:#a3eea3 | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татарча уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татар телле нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар телле оешмалар|оешма]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шәхесләре|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> j6wjorihxrahrn9s8bchmplmrojczsm 0 234158 3529606 3197390 2022-08-19T09:47:45Z Frhdkazan 3171 /* Сылтамалар */ [[Төркем:Татар милли хәрәкәте чаралары]] wikitext text/x-wiki '''Татарстан Совет Социалистик Республикасының Дәүләт Суверенлыгы турында Декларация''' — [[Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасы|Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасын]] Татарстан Совет Социалистик Республикасына, соңыннан [[Татарстан|Татарстан Республикасына]] әйләндергән декларация<ref>{{Cite web|url=http://gossov.tatarstan.ru/dokument/deklaracia/|title=Татарстан Совет Социалистик Республикасының Дәүләт Суверенитеты турында Декларация :: Татарстан Республикасы Дәүләт Шурасы рәсми сайты|publisher=gossov.tatarstan.ru|accessdate=2019-08-26|archiveurl=https://web.archive.org/web/20190826091601/http://gossov.tatarstan.ru/dokument/deklaracia/|archivedate=2019-08-26|deadlink=yes}}</ref>. == Тарих == Татарстан Дәүләт Суверенлыгы Декларациясен [[1990 ел|1990 елның]] [[30 август]] көнне Татарстан Совет Социалистик Республикасы Югары Советы Рәисе [[Минтимер Шәймиев]]<ref>{{Cite web|url=http://shaimiev.tatarstan.ru/rus/biography|title=Биография|publisher=shaimiev.tatarstan.ru|lang=ru|accessdate=2019-08-26}}</ref> имзалады<ref>{{Cite web|url=http://antat.tmweb.ru/zhurnal-nash-dom-tatarstan/33/1976/|title= ДӘҮЛӘТ СУВЕРЕНЛЫГЫ ДЕКЛАРАЦИЯСЕ КАБУЛ ИТЕЛДЕ - ТАССР 90-еллыгына махсус чыгарылыш (№2 (010) 2010) - “Наш дом - Татарстан” журналы|publisher=antat.tmweb.ru|accessdate=2019-08-26}}</ref>. [[1990 ел|1990 елның]] [[31 август]] көнне «Совет Татария» гәҗитендә бастырыла. Декларация буенча ТССР Югары Советы Республиканың дәүләт хакимияте иң югары органы дип билгеләнә. == Тулырак мәгълүмат == 1990 елның 30 августында Татарстан ССР Югары Советы икенче сессиясендә кабул ителгән ТССР Дәүләт Суверенлыгы Декларациясе ТССР дәүләт суверенлыгын игълан итә һәм [[Татарстан|Татарстан Республикасына]] әйләндерә. Декларация Татарстан икътисади үсешенә, төрле милләтле республика ватандашларының дуслыгы һәм бердәмлеге ныгайтуына, татар һәм рус теле тигез хокуклы булуларына зур йогынты ясый. Документ машиналы язу ысулын кулланып әзерләнде, текст ТССР Югары Советы Рәисе М.Ш. Шәймиев үз кулы куелган имзасы белән раслана. Документ документның төп нөсхә икәнлеге критерийлары буенча бердәнбер, мәдәни, тарихи, хокукый, сәяси яклардан әһәмиятле дип билгеләнә<ref>{{Cite web|url=http://arhiv.tatarstan.ru/rus/deklaratsiya-o-gosudarstvennom-suverenitete.htm}}</ref>. == Шулай ук карагыз == {{Викикитап|Татарстан Совет Социалистик Республикасының Дәүләт Суверенитеты турында Декларация}} * [[Татарстан суверенлыгы турында референдум]] * [[Татарстан суверенитеты]] төшенчәсе == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [http://tat.gossov.tatarstan.ru/dokument/deklaracia/ Декларация тексты (татар телендә)] * [https://web.archive.org/web/20190826091601/http://gossov.tatarstan.ru/dokument/deklaracia/ Декларация тексты (рус телендә)] {{Татарстан темаларда}} [[Төркем:Татарстан дәүләтчелегенең хокукый актлары]] [[Төркем:Татар милли хәрәкәте чаралары]] 93777fjoaoly01gr3qdv7ii9lmnsljt 0 234178 3529475 3482686 2022-08-18T21:33:29Z Frhdkazan 3171 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki {{Спиктәкел |Татарча исем = Гөргөри кияүләре |Чын исем = Гөргөри кияүләре |Сурәт = Гөргөри кияүләре.jpg |Фото киңлеге = 300px |Сурәт язуы = Камал театры куелышында спектакльдан кадр. 2015. |Автор = [[Туфан Миңнуллин]] |Либретто авторы = |Чыганак = [[Туфан Миңнуллин]] |Хореограф = |Оркестровка = [[Ренат Еникиев]] |Дирижёр-куючы = |Сценография = |Шуннан соңгы редакцияләр = |Пәрдәләр саны = 2 |Ел = |Беренче куелыш елы = 21.05.1995 |Беренче куелыш җире = [[Казан]], [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Камал театры]] |Спектакль сайты = }} '''Гөргөри кияүләре''' — драматург [[Туфан Миңнуллин]]ның [[Гөргөри кияүләре (әсәр)|Гөргөри кияүләре]] әсәре буенча куелган ике пәрдәле этнографик музыкаль комедия. == Тарихы == Спектакль беренче тапкыр [[1995 ел]]ның 21 маеннан [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры]] сәхнәсендә [[Ренат Еникиев]] куелышында режиссер [[Марсель Сәлимҗанов]] тарафынан сәхнәләштерелә башлый.<ref>[https://kamalteatr.ru/about-the-theatre/repertoire/g-rg-ri-kiya-l-re-zyatya-gergeri/ Камал театры. Гөргөри кияүләре. Керәшен татарлары фольклорына нигезләнгән җырлы-биюле тамаша.]</ref> 2013 елда [[Буа сатира театры]] тарафыннан да сәхнәгә куела.<ref>[https://tatarskie-spektakli.nethouse.ru/articles/91522 Буа сатира театры.«Зятья Гэргэри» («Гөргөри кияүләре»).]</ref> [[Уфа «Нур» татар дәүләт театры]]нда «Гөргөри кияүләре» музыкаль комедиясе [[Әбелхәер Сафиуллин]] тарафыннан 2014 елдан куела башлый.<ref>[https://kiziltan.rbsmi.ru/articles/kultura/teatr-kaya-ilt-/ Альбина Хәлиуллина.М. Акмулла исемендәге БДПУ доценты, Русия һәм Башкортстан Язучылар берлекләре әгъзасы. Театр кая илтә?]</ref>. Спектакльне шулай ук [[Башкортстан]]ның [[Гафури халык театры]] да сәхнәгә куя.<ref>[https://kulturarb.ru/ba/news/%D3%99j-teatr-il%D2%BBamym-%D2%BBin-mine%D2%A3 Әй театр, илһамым һин минең.]</ref> == Эчтәлеге == «Гөргөри кияүләре» спектакле тулысынча халык күзалланышы буенча ясалган. Игътибар үзәгендә керәшен татарлары йолалары күрсәтелгән.<ref>Зайнуллина Г. И. Элементы соц-арта и постсоц-арта в татарском драматическом театре на рубеже ХХ–ХХI веков: дис.канд. искусствоведения. – М., 2010. – С. 90.</ref> Үрбаш авылы кешесе Гөргөри абзый һәм Кәтернә түтинең төпчек кызлары Үринәне берьюлы өч егет яратып йөри. Олы кызлары икесе дә кияүгә чыгып, аерылып, атасыз бала үстерә. Шуңа күрә Гөргөри абзый Үринәне [[керәшен татарлары]] йолалары буенча гына кияүгә бирергә карар кыла. Шуннан кыз йортына яучы җибәрүләр, кияүләр арасында көрәш, җыр, бию буенча сынашулар башлана. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == * [https://tufanminnullin.org/2018/09/12/%D0%B3%D3%A9%D1%80%D0%B3%D3%A9%D1%80%D0%B8-%D0%BA%D0%B8%D1%8F%D2%AF%D0%BB%D3%99%D1%80%D0%B5/ Миңнуллин Туфан. Сайланма әсәрләр, 10 томда, 4 том, 46-82 битләр. – Казан: Татар. кит. нәшр., 2002.] == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] 5s2ald40mwar4b8zpslild42zjnc5mj 0 234445 3529521 3441831 2022-08-18T23:20:47Z Frhdkazan 3171 /* Шулай да карагыз */ [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki {{Басма|Исем=Татар теленең аңлатмалы сүзлеге|Оригинал исеме=Татар теленең аңлатмалы сүзлеге|Жанр=Сүзлек|Тел=Татар теле|Нәшрият=[[ТӘһСИ]]|Чыгу елы=[[2015]] елдан алып}} '''Татар теленең аңлатмалы сүзлеге''' ([[2015 ел]]дан алып) - [[татар теле]]нең актуаль һәм мөкәммәл [[лексика]]сын, фразеологиясен, хуҗалык тармакларына караган [[термин]]нар, атамалардан җыелган, [[Tel beleme|тел белеме]], тюркология һәм гомуми лексикография тәҗрибәсенә нигезләнгән соңгы күп томлы [[Сүзлек|татар теле сүзлеге]]. [[2015 ел]]гы сүзлеккә кадәр төрле Татар аңлатмалы сүзлекләр бастыруының үтә катлаулы тарихы билгеле. {{Портал|татар теле|әдәбият|}} == Тарих == [[File:Ләһҗәи татари.jpg|thumb| [[Каюм Насыйри]]ның "Ләһҗәи татари" сүзлеге]] === "Ләһҗәи татари" (1895, 1896) === Тел лексикасы үзгәреше-хәрәкәтләрен теркәү максаты белән сүзлек булдыру ихтыяҗы туа. [[Татар теле]]нең беренче сүзлеге [[Каюм Насыйри]] тарафыннан [[XIX гасыр]]<nowiki/>ның ахырында төзелә<ref name=":0">[https://kpfu.ru/philology-culture/ktsh/personalii/kajum-nasyri Каюм Насыри] kpfu.ru</ref>. Бу "Ләһҗәи татари" (''Татар шивәләре'') сүзлеге ике кисәктә [[1895 ел|1895]] һәм [[1896 ел]]ларда бастырыла<ref name=":0" />. Бу сүзлек 20 меңгә якын сүздән гыйбарәт. Һәр сүз түбәндә китерелгән тәртиптә тасвирлана<ref name=":1">'''Татар теленең аңлатмалы сүзлеге''': I том: А–В. – Казан: ТӘһСИ, 2015. – Б.3.</ref>: * Сүзнең татар аңлатмасы; * Сүзнең гарәп-фарсы варианты; * Сүзнең кулланышына мисаллар. Бу сүзлек барлык [[төрки халыклар]] арасында беренче аңлатмалы сүзлек булып тарихка кергән<ref name=":1" /><ref>[http://giylem.tatar/archives/2341 Татар этимологиясе. Рифкать Әхмәтьянов] giylem.tatar</ref>. === "Татар теленең тулы сүзлеге" (1927, 1929) === [[1920-еллар|1920 нче елларда]] яңа аңлатмалы сүзлек булдыру эшенә [[Җамал Вәлиди]] тотына<ref name=":2">[https://kpfu.ru/philology-culture/ktsh/personalii/validov-dzhamaletdin-dzhalyaletdinovich/validov-dzhamaletdin-dzhalyaletdinovich-1174amal_336852.html Җамал Вәлиди] kpfu.ru</ref>. [[Җамал Вәлиди]] сүзләре буенча, сүзлек [[1925 ел]]да әзерләнгән була<ref name=":1" />. Әмма [[Репрессияләр|сәяси вазгыять]] бу хезмәтне басылудан тоткарлый. Сүзлекнең беренче өч хәрефеннән торган өлеше генә [[1927 ел|1927]] һәм [[1929 ел]]ларда нәшер ителә<ref>[http://www.tatar-islam.com/publ/m_kal_l_r/analitika/amal_v_lidi_1887_1932/3-1-0-15471 Җамал Вәлиди (1887-1932)] tatar-islam.com</ref>. [[Татар әлифбасы|Гарәп имлясенә нигезләнгән татар әлифбасының]] беренче өч хәрефе бүгенге [[кирилл әлифбасы]]ның [[А]], [[Э]], [[Ы]], [[У]], [[Ү]], [[О (кириллица)|О]], [[Ө]], [[Ә]], [[И]] һәм [[Б]], [[П]] хәрефләрен тәшкил итә<ref name=":2" />. [[1932 ел|1932 нче елда]] репрессияләргә дучар була, һәм аның фәнни хезмәтләре кулга алына, эзсез бетерелә<ref name=":1" />. [[File:Тат.аңл.сүз.3том.jpg|thumb|Татар теленең аңлатмалы сүзлеге (1978-1981)]] === «Татар теленең аңлатмалы сүзлеге» (1977-1981) === [[1950-еллар|1950 нче елларда]] ССРБ ФА Казан филиалына караган [[Тел, әдәбият һәм сәнгать институты|Тел, әдәбият һәм тарих институтында]] лексикография бүлеге Г.С.Әмиров тарафыннан торгызыла<ref name=":3">[http://antat.tatar/ru/iyli/department/otdel-leksikografii.php Отдел лексиграфии] antat.tatar</ref>. Бу көннән галимнәр яңа татар теленең аңлатмалы сүзлеген булдыру эшенә кайталар. Картотека базасы булдырыла һәм [[1962 ел]]да күренекле [[Татар әдәбияты|татар язучылары әсәрләрен]] анализлаудан яңа сүзлек булдыру эше башлана<ref name=":3" />. Өч китаптан торган «Татар теленең аңлатмалы сүзлеге» [[1977 ел|1977]]-[[1981 ел|1981]] елларда гына бастырыла. Бу сүзлек [[Искәндәр Абдуллин|И.Г. Абдуллин]], [[Фуат Ганиев|Ф.Ә. Ганиев]], М.Г. Мөхәммәдиев, [[Галимҗан Ахунҗанов|Г.Х. Ахунҗанов]], Ш.Р. Ханбикова, [[Рифгать Әхмәтьянов|Р.Г. Әхмәтьянов,]] С.Б. Вахитова, Ф.М. Газизова [[Tel beleme|тел галимнәре]] эшкәрткән 47 мең сүз һәм фразеологик берәмлектән гыйбарәт<ref name=":4">Татар теленең аңлатмалы сүзлеге: I том: А–В. – Казан: ТӘһСИ, 2015. – Б.4</ref>. == XXI нче гасыр татар аңлатмалы сүзлекләре == === «Татар теленең аңлатмалы сүзлеге» (2005) === Татар җәмгыятенең күп сәяси һәм башка үзгәрешләр кичерүе [[лексика]]га да зур йогынты ясый. Шул җәһәттән яңа аңлатмалы сүзлек булдыру ихтыяҗы туа. ТӘһСИнең яңа ике буын [[Tel beleme|тел галимнәре]] тырышлыгы белән җыйнак һәм шул ук вакытта бик тә бай бер томлык сүзлек булдырыла<ref name=":4" />. Сүзлектә 58 меңгә якын сүзләр һәм фразеологик берәмлекләр теркәлә. Тезмә фигыльләрне теркәү сүзлекнең төп казанышларының берсе булып тора<ref name=":4" />. Моңа кадәр тезмә фигыльләр, телнең төп хазинәсенең зур өлеше, теркәлүдән тыш калган булган<ref name=":4" />. === «Татар теленең мәктәпләр өчен аңлатмалы сүзлеге" (2013) === [[2010 ел]]да [[ТӘһСИ]] тарафыннан яңа зур хезмәт тәмамлана һәм [[2013 ел]]да дөнья күрә<ref name=":4" />. «Татар теленең мәктәпләр өчен аңлатмалы сүзлеге» соңгы лексик тупланмалар хәзинәсе нигезендә берни кадәр кыскартылып, махсус [[мәктәп]] укучылары өчен төзелә<ref name=":4" />. Ул балаларга мәктәп программасын үзләштерергә, яңа мәгълүмат алуны җиңеләйтүгә ярдәм максаты белән нәшер ителә. === «Тезмә фигыльләрнең аңлатмалы сүзлеге» (2009, 2012) === «Тезмә фигыльләрнең аңлатмалы сүзлеге» [[1966 ел]]<nowiki/>гы [[Татар теле|татарча]]-[[Рус теле|рус]] сүзлеге һәм [[2005 ел]]<nowiki/>гы "Татар теленең аңлатмалы сүзлеге" нигезендә [[Фуат Ганиев|Ф.Ә. Ганиев]] тарафыннан [[2009 ел|2009]] һәм [[2012 ел]]ларда барлыкка килгән хезмәт<ref name=":4" />. Бу сүзлектә тезмә фигыльләр тексик берәмлек буларак карала<ref name=":4" />. == "Татар теленең аңлатмалы сүзлеге" (2015 нче елдан алып) == Фәнни, икътисади үсеш тизлегенең артуы, җәмәгый үсешләр нәтиҗәсендә яңа аңлатмалы сүзлек төзү [[XXI гасыр]]ның башында көннең уртасына баса. [[2002 ел|2002 нче елдан]] [[ТӘһСИ]] галимнәре бу җаваплы эшкә тотыналар<ref name=":5">[https://suzlek.antat.ru/about/Tolk2015_2017.pdf '''Татар теленең аңлатмалы сүзлеге''': I том: А–В.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180921002454/http://suzlek.antat.ru/about/Tolk2015_2017.pdf |date=2018-09-21 }} – Казан: ТӘһСИ, 2015. – Б.5</ref>. Проектның җитәкчесе вазифасын А.Ә. Тимерханов башкара<ref>[http://antat.tatar/ru/iyli/publishing/book/2017/ТТАС-3.pdf Татар теленең аңлатмалы сүзлеге: III том: А–В.] – Казан: ТӘһСИ, 2015. – 712 б.</ref>. Сүзлек 400 табак күләмендә 4 томнан торырга тиеш була<ref name=":5" />. Әмма бүген бу сүзлекнең зурлыгы 7 томнан торуы фараз<ref name=":5" />. [[2015 ел|2015-]][[2019 ел]]ларда сүзлекнең 5 китабы дөнья күрде: * Татар теленең аңлатмалы сүзлеге: I том: А–В. – Казан: ТӘһСИ, 2015. – 712 б. * Татар теленең аңлатмалы сүзлеге: II том: Г–Й. – Казан: ТӘһСИ, 2016. – 748 б. * Татар теленең аңлатмалы сүзлеге: III том: К. – Казан: ТӘһСИ, 2017. – 744 б. * Татар теленең аңлатмалы сүзлеге: IV том: Л–Р. – Казан: ТӘһСИ, 2018. – 760 б. * Татар теленең аңлатмалы сүзлеге: V том: С–Т. – Казан: ТӘһСИ, 2019. – 908 б. * Татар теленең аңлатмалы сүзлеге: VI том: У―Я. – Казан: ТӘһСИ, 2021. Сүзлекнең аерым томнарын төзүгә күп авторлар өлеше кергән. Барлык томнарын да төзүдә катнашкан төп авторлар: Фәридә Таһирова, Илһамия Сабитова, Фирая Гаффарова, Гөлзада Саберова, Эльвира Сафина, Ольга Галимова. Сүзлекнең фәнни редакторлары: Фирая Гаффарова (I–III томнар), Гөлзада Саберова (I–II томнар), Фәридә Таһирова (I–VI томнар), Ринат Сәфәров (III–VI томнар)<ref>''Рифат Каюмов''. [https://tatar-inform.tatar/news/tatar_world/21-02-2022/alty-tomly-tatar-telene-a-latmaly-s-zlege-ne-so-gy-tomy-d-nya-k-rde-5849841 Алты томлы «Татар теленең аңлатмалы сүзлеге»нең соңгы томы дөнья күрде.] [[Татар-информ]], 21.02.2022</ref>. == Сылтамалар == * [https://tatar_explanatory.academic.ru/ Татар теленең аңлатмалы сүзлеге] tatar_explanatory.academic.ru == Чыганаклар == * [https://suzlek.antat.ru/about/Tolk2015_2017.pdf '''Татар теленең аңлатмалы сүзлеге''': I том: А–В.] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20180921002454/http://suzlek.antat.ru/about/Tolk2015_2017.pdf |date=2018-09-21 }} – Казан: ТӘһСИ, 2015. – 712 б. == Искәрмәләр == <references /> == Шулай да карагыз == * [[Татарча сүзлекләр]] * [[ТӘһСИ]] *[[Tel beleme|Тел белеме]] *[[Татар энциклопедиясе]] *[[Татар энциклопедиясе һәм төбәкне өйрәнү институты]] *[[Татар энциклопедиясе сүзлеге]] [[Төркем:Татар теле сүзлекләре]] [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] 7m06jfqc21njpnpj32xef3mji8ntcgd 0 234513 3529630 3437135 2022-08-19T10:56:55Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki {{Оешма|исем=Татар халык авыз иҗаты бүлеге (ТӘһСИ)|телләр=[[татар теле]], [[рус теле]]|җитәкче вазыйфасы1=Бүлек мөдире|җитәкче исеме1=Ямалтдинов И.И.|җитәкче вазыйфасы2=Фәнни хезмәткәрләр|җитәкче исеме2=[[Бакиров Марсель|Бакиров М.Х.]]<br/> Дәүләтшина Л.Х.<br/> Закирова И.Г.<br/> Кыямова Л.Ш.<br/> Мөхәммәтҗанова Л.Х.<br/> Нигматуллина Д.Э.<br/> Садыйкова А.Х.<br/> Яхшисарова Г.Р.|нигезләү көне1=[[ТӘһСИ]]|нигезләү сәбәпләре1=Нигез салучы|нигезләү сәбәпләре2=Нигез салу|нигезләү көне2=[[1939 ел]]|логотип=Фольклор бүлеге (ТӘһСИ).jpg|рәсем асты язуы=ТӘһСИнең татар халык авыз иҗаты бүлеге (архив фотосы)}}'''Татар халык иҗаты бүгеле''' ([[1939 ел|1939 елдан]] алып) - [[Тел, әдәбият һәм сәнгать институты]] каршында [[Татар халык музыкасы|татар халык авыз иҗатын]] җыюга, туплауга, фәнни өйрәнүгә юнәлтелгән махсус бүлек. == Тасвирлама == Гомум фольклористикада кулланылган ысулларга нигезләнеп, бүлек хезмәте өч юнәлештән гыйбарәт: *[[Халык авыз иҗаты|Халык авыз иҗатын]] теркәү һәм җыю максаты белән даими рәвештә экспедицияләр оештыру; * Җыелган мәгълүматны мөхәррирләү, төркемләү һәм махсус тәртип буенча җыйнаштыру; * Фәнни ысуллар ярдәмендә җыелган тупланмаларны өйрәнү. == Тарих == === Алшартлар === [[1936 ел|1936]] елда [[Татарстан язучылар берлеге|ТАССРның язучылар берлеге]] төзелә һәм аның каршында фольклор секциясе булдырыла. Бу секция тарафыннан [[1938 ел]]<nowiki/>да бастырылган китап кысаларында татар халык әкиятләре, пролетариат юлбашчылары, Чапаевка багышланган җырлар, "Кызыл партизан" бәете дөнья күрә<ref name=":2">[http://ft.antat.ru/uploads/8124358480f328e925-%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D1%82%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D0%98..pdf Ямалтдинов И. Татарская фольклористика в 20-60х гг. XX в.] antat.ru. - Б.32-33</ref>. [[Татарстан язучылар берлеге|Язучылар берлеге]] якынлыча 2600 мәкаләләр җыела<ref name=":2" />. [[Файл:Фәннәр академиясе.jpg|мини|250x250пкс|[[Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе|ТРның Фәннәр академиясе]]нең туграсы]] === ТӘһСИ фольклор секторы === Беренче экспедиция секторның мөдире [[Хәмит Ярми]] тарафыннан [[1940 ел|1940 елда]] "Радлов эзләре буенча" атамасы астында [[Новосибирск өлкәсе|Новосибирск]] һәм [[Омск өлкәсе|Омск өлкәләренә]] [[себер татарлары]] [[халык авыз иҗаты|халык авыз иҗатын]] теркәү-җыю нияте белән оештырыла.<ref name=":0">[http://www.tataroved.ru/nauka/centers/ijali/otdel4/ Тюрко-татарский мир: отдел народного творчества] tataroved.ru</ref><ref>[http://ft.antat.ru/uploads/8124358480f328e925-Ямалтдинов_И..pdf Ямалтдинов И. Татарская фольклористика в 20-60х гг. XX в.] antat.ru. - Б.39</ref> {{Портал|Татар мәдәнияте|Фән|Татарстан}} [[1961 ел]]<nowiki/>да халык авыз иҗаты секторы киңәйтелә, беренче [[Татар халык музыкасы|татар фольклоры]] фәннәр докторы, [[ТАССРның атказанган фән эшлеклесе]] [[Хәмит Ярми]] секторның мөдире булып куела<ref name=":0" />. Сектор төркеменә [[Илбарис Надиров|И.Н.Надиров]], [[Эдуард Касыймов]], В.Ф.Павлова, Х.Х.Гатина, М.Л.Шәймөхәммәтов (фольлор белгечләре), Ф.Н.Гыйззәтуллин, Х.Х.Гобәйдуллин (театр белгечләре) һәм [[Мәхмүт Нигъмәтҗанов]] (музыка белгече) керәләр<ref name=":0" />. Бу талантлы, хезмәт сөюче төркем [[Татарстан Автономияле Совет Социалистик Республикасы|ТАССР]]<nowiki/>ның бөтен районнарына сәфәр чыга һәм тупланган үрнәкләрне тирәнтен өйрәнүгә керешә. Эзлекле рәвештә өйрәнелгән фольклор даирәсе киңәя бара һәм чит төбәкләрдә яшәүче татарларның фольклорын туплау һәм эшкәртү эше башлана<ref name=":0" />. [[1961 ел|1961]]-[[1972 ел|1972 елларда]] [[Татар теле|татар телендә]] [[Хәмит Ярми]] җитәкчелегендә татар халык авыз иҗатына багышланган беренче җыентыклар һәм монографияләр урын ала<ref name=":0" /><ref>[http://ft.antat.ru/uploads/8124358480f328e925-%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D1%82%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D0%98..pdf Ямалтдинов И. Татарская фольклористика в 20-60х гг. XX в.] antat.ru. - Б.68</ref>: * "Татар халык иҗаты", [[1951 ел]]; * "Татар халык әкиятләре", [[1946 ел|1946,]][[1956 ел|1956 еллар]]; * "Татар халык җырлары", [[1965 ел]]; * «Татар халкының җырлы-биюле уеннары», [[1968 ел]] һ.б. Күпъеллы һәм эзлекле сектор эшчәнлеге нәтиҗәсендә гаять зур [[Татар халык музыкасы|халык авыз иҗатының]] язма хазинәсе барлыкка килә. Бу җәһәттән фольклор бергечләре алдында яңа гамәли һәм теоретик сораулар барлыкка килә. Татар халык эпосы яңа күзлектән өйрәнелә башлый һәм бу өлкәдә фольклор белгечләче зур алгарышларга ирешәләр. Бу елларда көн кадагына күптомлы [[Татар халык музыкасы|татар халык авыз иҗаты]] җыентыклары сериясен нәшер итү соравы да баса<ref name=":0" />. [[1972 ел]]<nowiki/>да сектор мөдире итеп [[Илбарис Надиров]] куела. [[1988 ел|1988 елда]] сектор "бүлек" дәрәҗәсенә күтәрелә. [[Илбарис Надиров|И.Н.Надиров]] тарафыннан күптомлы җыентыклар сериясен бастыруга багышланган киңәйтелгән план-конспект булдырыла<ref name=":0" />. [[1976 ел|1976]]-[[1988 ел|1988 елларда]] сектор тарафыннан бу сериянең 12 томы дөнья күрә<ref name=":0" />. [[1989 ел|1989 елда]] бу проектны тормышка ашыруда иң зур өлеш керткән шәхесләр [[Габдулла Тукай исемендәге дәүләт бүләге]]<nowiki/>нә лаек булалар, шулар арасында [[Хәмит Ярми]] (вафатыннан соң), Х.Ш.Мәхмутов, Л.Ш.Җамалетдинов, Ф.В.Әхмәтова исемнәре<ref name=":0" /><ref name=":1">[http://gabdullatukay.ru/tukay-prize/laureates/laureat-1989/yarmohemmetov-hemit-hosnetdin-uly-hemit-yarmi-yazuchy/ Ярмөхәммәтов Хәмит Хөснетдин улы] gabdullatukay.ru</ref>. [[1992 ел|1992 елның]] [[Сентябрь|сентябреннән]] бүлек мөдире булып Ф.И.Урманчеев сайлана. Ф.И.Урманчеев тарафыннан күптомлы татар фольклоры җыентыгын [[рус теле]]<nowiki/>ндә җыгару соравы күтәрелә<ref name=":0" />. Бүгенге көндә бу җыентыкның ике китабы бастырылган. [[1992 ел|1992 елда]] шулай ук татар халык иҗатын өйрәнүгә багышланган яңа «Фольклор һәм татар халкының этник тарихы» юнәлешенә нигез салына<ref name=":0" />. Бу юнәлештә мәкаләләр, монографияләр иҗат ителә, докторлык һәм кандидатлык диссертацияләр языла һәм яклана. === Бүлек бүгенге көндә === Бүгенге көндә бүлек тарафыннан даими рәвештә экспедицияләр, фәнни тикшеренүләр оештырылып бара<ref name=":3" />. Шуннан тыш бүлек ике зур проектны тормышка ашыру турында өмет багълый: 25 томлык "Татар халык иҗаты" һәм 15 томлык «Татарское народное творчество»<ref name=":3" />. Соңгысының 5 томы дөнья күргән<ref name=":3">[http://antat.ru/tt/iyli/ob-institute/structure/narodnogo-tvorchestva.php Отдел народного творчества] antat.ru</ref>. == Фәнни хезмәтләр == [[1970-еллар|1970-]][[1990-еллар|1990]] елларда бүлектә аерым халык авыз иҗаты проблемаларына багышланган фәнни хезмәтләр әзерләү һәм нәшер итү эше дәвам итә, түбәндә китерелгән хезмәтләр бастырыла<ref name=":0" />: * "Татар фольклор жанрлары" ,[[1978 ел|1978]]; * "Борынгы татар фольклоры проблемалары", [[1984 ел]]; * "Татар фольклорының социаль мотивлары",[[1986 ел|1986]]; * "Татар халык шигъриятенең бүгенге заманда торышы", [[1988 ел|1988]]; * "Татар фольклоры шигърияте", [[1991 ел|1991]]; * "Татар фольклоры типологиясе", [[1999 ел|1999]]. Төрле елларда түбәндә китерелгән монографияләр дә дөнья күргән<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref>[http://www.kitap.net.ru/furmanche1-10.php Татарская электронная библиотека] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20200218171020/http://kitap.net.ru/furmanche1-10.php |date=2020-02-18 }} kitap.net.ru</ref>: * [[Илбарис Надиров|Надиров И.Н.]] "Халык һәм җыр", [[1961 ел|1961]]; * [[Хәмит Ярми|Ярми Хәмит]] "Татар халкының шигъри авыз иҗаты", [[1967]]; * [[Рәшит Ягъфәров|Ягъфәров Р.Ф.]] "Шигърият чишмәләре", [[1985 ел]]; * Мәхмүтов Х.Ш. "Кечкенә дә төш кенә", [[1980 ел]]; * Мәхмүтов Х.Ш. «Ел тәүлеге — 12 ай», [[1991 ел]]; * Мәхмүтов Х.Ш. «Язылмаган кануннар», [[1995 ел]]; * Мәхмүтов Х.Ш. «Афористические жанры татарского фольклора», [[1995 ел]]; * Мәхмүтов Х.Ш. «Канатлы сүз — хикмәтле сүз», [[1999 ел]]; * Каримуллин А.Г. "Татарский фольклор: Аннотированный указатель литературы (1612-1981); в двух частях", [[1993 ел|1993]]; * Садекова А.Х. "Фольклор в эстетике Галимджана Ибрагимова", [[1995 ел|1995]]; * Урманчеев Ф.И. "Халык авазы: Татар халык бәетләре тарихыннан очерклар", [[1974 ел|1974]]; * Урманчеев Ф.И. "Эпические сказания татарского народа", [[1980 ел|1980]]; * Урманчеев Ф.И. "Героический эпос татарского народа",[[1989 ел|1984]]; * Урманчеев Ф.И. "Дастаннарга лаек замана. Борынгы фольклор һәм хәзерге поэзия", [[1990 ел|1990,]] * Урманчеев Ф.И. "По следам белого волка. Ранние этнокультурные связи тюрко-татарских племен", [[1994 ел|1994]]; * Урманчеев Ф.И. "Волшебный клубок. Муса Джалиль и народное творчество", [[1995 ел|1995]]; * Урманчеев Ф.И. "Идегәй. Нурсолтан. Сөембикә", [[1997 ел|1997]]; * Урманчеев Ф.И. "Народный эпос. Идегей", [[1999 ел|1999]]. == Шулай да карагыз == *[[Тел, әдәбият һәм сәнгать институты]] *[[Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе]] *[[Шиһабетдин Мәрҗани исемендәге Тарих институты]] * [[Мәхмүт Нигъмәтҗанов]] *[[Рәшит Ягъфәров]] *[[Хәмит Ярми]] == Чыганаклар == * [http://antat.ru/tt/iyli/ob-institute/structure/narodnogo-tvorchestva.php Отдел народного творчества] antat.ru * [http://www.tataroved.ru/nauka/centers/ijali/otdel4/ Тюрко-татарский мир: отдел народного творчества] tataroved.ru * [http://ft.antat.ru/uploads/8124358480f328e925-%D0%AF%D0%BC%D0%B0%D0%BB%D1%82%D0%B4%D0%B8%D0%BD%D0%BE%D0%B2_%D0%98..pdf Ямалтдинов И. Татарская фольклористика в 20-60х гг. XX в.] antat.ru. - Б.39 * [http://gabdullatukay.ru/tukay-prize/laureates/laureat-1989/yarmohemmetov-hemit-hosnetdin-uly-hemit-yarmi-yazuchy/ Ярмөхәммәтов Хәмит Хөснетдин улы] gabdullatukay.ru == Искәрмәләр == <references />{{Татар халык иҗаты}} [[Төркем:Фәнни оешмалар]] [[Төркем:Татар мәдәнияте]] [[Төркем:Татар фольклорчылары]] [[Төркем:Татар телле оешмалар]] lilyndlt15i3za4vxrjd53c4qcf8o1v 10 234535 3529403 3502044 2022-08-18T13:20:35Z Frhdkazan 3171 <!-- <td width=100px>[[File:Sabantuy-emblem.jpg|left|90px|Сабан туе эмблемасы]]</td>--> wikitext text/x-wiki <table width=100% style="border-width: 1px; border-color: #aaaaaa; border-style: solid; margin-top: 0px; padding-top: 0px; background-color: #fefefe;"> <tr><td colspan=3 style="font-weight: bold; font-size: 100%; background-color: #FFEE99; text-align: center;">[[Татар халык музыкасы|Татар халык иҗаты]]</td></tr> <tr> <!-- <td width=100px>[[File:Sabantuy-emblem.jpg|left|90px|Сабан туе эмблемасы]]</td>--> <td> {{Navbox | name = Милли уен кораллары | title = [[Татар халык музыкасы#Милли уен кораллары|Милли уен кораллары]] | group1 = Борынгы традицияле | group1style = background:#FFEE99; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = ''' Төрки чыгышлы''': [[Думбыра]] {{!}} [[Кылкубыз]] {{!}} [[Курай]] {{!}} [[Сыбызгы]] {{!}} [[Дөңгер]] {{!}} [[Курай]] {{!}} [[Ятаган (уен коралы)|Ятаган]] {{!}} [[Кункау]] {{!}} [[Сорнай]] {{!}} [[татар гөсләсе|Гөслә]] {{!}} [[Шыбыр]] ---- '''Гомумислам чыгышлы''': [[Танбур]]{{!}} [[Гыйҗек]] {{!}} [[Дәф]] {{!}} [[Нәй]]{{!}} [[Тыйбыл]]{{!}} [[Чимбал]] ---- '''Хәрби-церемониаль ансамбльдә кулланылган''': [[Быргы]] {{!}} [[Карнай]] {{!}} [[Нәккар]] {{!}} [[Сорнай]] {{!}} [[Кус]] {{!}} [[Давылбаз]] {{!}} [[Дандалай]] | group2 = Яңа традицияле | group2style = background:#FFEE99; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Гармун]] {{!}} [[Скрипка]] {{!}} [[Мандолина]] {{!}} [[Гитара]] | titlestyle = background:#FFEE99 }} {{Navbox | name = Милли жанрлар | title = Милли жанрлар | group1 = Көйләп уку | group1style = background:#FFEE99; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Мөнәҗәт]] {{!}} [[Бәет]] {{!}} [[Робагый]] {{!}} [[Касыйдә]] {{!}} [[Зикер]] {{!}} [[Иляһи]] {{!}} [[Газәл (жанр)|Газәл]] {{!}} [[Китап көе]] | group2 = Җырлау | group2style = background:#FFEE99; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Озын көй]] ([[Озын көйләр исемлеге|исемлек]]) {{!}} [[Кыска көй]] {{!}} [[Авыл көе]] {{!}} [[Катлаулы көй]] {{!}} [[Салмак көй]] {{!}} [[Шәһәр көе]] {{!}} | titlestyle = background:#FFEE99 }} {{Navbox | name = Фольклор галимнәре | title = Фольклор галимнәре | group1 = ... | group1style = background:#FFEE99; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = [[Солтан Габәши]] {{!}} [[Нәкый Исәнбәт]] {{!}} [[Наилә Әлмиева]] | group2 = [[Татар халык иҗаты бүлеге (ТӘһСИ) |ТӘһСИ]] | group2style = background:#FFEE99; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = [[Марсель Бакиров]] {{!}} [[Илбарис Надиров]] {{!}} [[Мәхмүт Нигъмәтҗанов]] {{!}} [[Айсылу Башкурова-Садыйкова]] {{!}} [[Рәшит Ягъфәров]] {{!}} [[Хәмит Ярми]] {{!}} [[Лилия Мөхәммәтҗанова]] | group3 = [[Татар музыкасы һәм этномузыкология кафедрасы (Казан консерваториясе)|Казан консерваториясе]] | group3style = background:#FFEE99; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[Вадим Дулат-Алеев]] {{!}} [[Геннадий Макаров]] {{!}} [[Земфира Сәйдәшева]] {{!}} [[Лилия Сәрвәрова]] | titlestyle = background:#FFEE99 }} </td></tr></table> <includeonly> {{#ifeq: {{FULLPAGENAME}}|{{PAGENAME}}|[[Төркем:Фольклор]]|}} </includeonly> <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]] [[Төркем:Википедия:Калыплар:Музыка]]</noinclude> 1abwmti0yzzj676abnv5hrj7j9m8136 0 235306 3529545 3490084 2022-08-19T07:20:06Z Frhdkazan 3171 {{Татарча спектакльләр}} wikitext text/x-wiki {{мәгънәләр|Ай тотылган төндә }} {{УК}} {{Спектакль}} '''«Ай тотылган төнлә»''' — язучы һәм драматург [[Мостай Кәрим]] пьесасы буенча куелган спектакль. == Тарихы == Беренче тапкыр пьеса Өфедә [[Башкорт дәүләт академиягә драма театры|Башкорт академиягә драма театрында]] (режиссеры — [[Шәүрә Мортазина]]) 1964 елда куелган.<ref>{{Citation |title=ЛЕГЕНДАРНАЯ ПЬЕСА МУСТАЯ КАРИМА «В НОЧЬ ЛУННОГО ЗАТМЕНИЯ». 50 ЛЕТ НА СЦЕНЕ |url=http://bashdram.ru/news/sudba-chelovecheskaya-sudba-narodnaya.html |access-date=2020-05-08 |archive-date=2020-08-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200815072455/http://bashdram.ru/news/sudba-chelovecheskaya-sudba-narodnaya.html |dead-url=yes }}</ref> Ролләрне [[Зәйтүнә Бикбулатова]] (Тәңкәбикә), [[Рәгыйдә Янбулатова]], [[Илшат Йомаголов]] (Акъегет), Д. З. Фәйзуллина (Зөбәрҗәт) һ. б. башкаралар. 1967 елда спектакль К. С. Станиславский исемендәге РСФСР дәүләт премиясена лаек була. Спектакль 100-гә якын театр сәхнәсендә бара, шул исәптән [[Башкорт дәүләт академиягә драма театры]]нда, [[Арыслан Мөбәрәков исемендәге Сибай башкорт дәүләт драма театры]]нда (1966), [[Салават башкорт дәүләт драма театры]]нда (1977), [[Туймазы татар дәүләт драма театры]]нда (1998), [[Стәрлетамак рус драма театры]]нда (1999), [[Г. Камал исемендәге Татар дәүләт театры]]нда , Моссовет театрында, [[А. С. Пушкин исемендәге Мәскәү театры]]нда, [[Литва дәүләт театры]]нда, [[Хәмзә исемендәге Үзбәк дәүләт драма театры]]нда һ. б.<ref>[http://xn----7sbbrnkv3apccm2i.xn--p1ai/archive/static/view?id=76 Туймазы татар дәүләт драма театры]</ref><ref>{{Citation |title=Башкорт академиягә драма театры |url=http://bashdram.ru/news/spektakl-v-noch-lunnogo-zatmeniya-otmechaet-50-letie-scenicheskoj-zhizni.html |access-date=2020-05-08 |archive-date=2020-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200222015907/http://bashdram.ru/news/spektakl-v-noch-lunnogo-zatmeniya-otmechaet-50-letie-scenicheskoj-zhizni.html |dead-url=yes }}</ref> [[1992 ел]]да башкорт академиягә драма театрында яңадан сәхнәләштерелә. Пьеса постановкалары театрда 2011 һәм 2014 елларда куела. 2017 елда пьесаны 4-нче буын театр артислары уйный. Спектаклнең яңа постановкасы режиссеры — [[Рифкать Исрафилов]], сәхнә бизәүчесе — К. Г. Еникеев, композиторы [[Рим Хәсәнов]].<ref>{{Citation |title=В Башкирском театре драмы состоится золотой день легендарной постановки «В ночь лунного затмения» |url=http://news.mail.ru/inregions/volgaregion/2/culture/17451786/ |access-date=2020-05-08 |archive-date=2014-10-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141030155116/http://news.mail.ru/inregions/volgaregion/2/culture/17451786/ |dead-url=yes }}</ref> == Сюжеты == Спектакльда вакыйгалар Башкортстанда XVII гасырда бара. Борыңгы башкорт ыруы белән, ире һәлак булганнан соң, бай хатын "Тәңкәбикә идарә итә". Тәңкәбикә гаиләсендә аның кече улы Ишморза, уртанчы улы — Акъегет, олы улы — Юлморза яши. Акъегет - гүзәл Зөбәрҗәт белән никахлашкан, ә Юлморза Шәфәкъкә өйләнгән. Хәрби хезмәттә Юлморза һәлак була. Ыруда шушындый йола үтәгәннәр — хатынлы олы улы һәлак булган очракта, туганы тол катынга өйләнә. Шәфәкне Акъегет алырга тиеш була, ә Зөбәрҗәтне 11 яшьлек Ишморзага бирергә тура киләчәк. Йолага тиешле Акъегетне Шәфәкъкә өйләндерәләр, ә Зөбәрҗәтне Ишморзага кияүгә бирәләр. Зөбәрҗәт һәм Акъегет меңгелек законына буйсынырга теләмиләр һәм аларны куалар. Алар, ай тотылуы тамамланганын, аннары караңгы вакытлар да беткәнен белдереп, «ай яктысына» китәләр, һәм аларның тормыш юлы дәвам итә. Нәсел йолаларын һәм халык холык-гадәтләрен кабул итмәү пьесаның драматик низаг нигезен тәшкил итә. Автор укучыны, көндәлек кешелек кимәлләрен аңларга кирәк, ата-бабаларыбызның холык-гадәтләренә сукырларча иярү трагедиягә китерергә мөмкин дигән фикергә китерә. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * М. Кәрим. Ай тотылган төндә. Пьеса. Уфа. 1965. * Харисов Ф. «Ай тотылган төндә» операсы һәм трагедиясе турында // Башкортстан укытучысы. 2004. № 5. == Сылтамалар == * [http://istoriya-teatra.ru/books/item/f00/s00/z0000007/st006.shtml М. Кәрим. Ай тотылган төнлә, пьеса] * [http://theatre.pomost-gran.ru/press.php?id_art=24 «Ай тотылган төнлә».] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141030135119/http://theatre.pomost-gran.ru/press.php?id_art=24 |date=2014-10-30 }} «Коммунизм байрагы» 1978 елның 15 апрелендә {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] lcb26z2e6o0qxdjpdhhmom2jymmd69g 3529546 3529545 2022-08-19T07:21:33Z Frhdkazan 3171 /* Сылтамалар */ {{Тышкы сылтамалар}} [[Төркем:Мостай Кәрим]] wikitext text/x-wiki {{мәгънәләр|Ай тотылган төндә }} {{УК}} {{Спектакль}} '''«Ай тотылган төнлә»''' — язучы һәм драматург [[Мостай Кәрим]] пьесасы буенча куелган спектакль. == Тарихы == Беренче тапкыр пьеса Өфедә [[Башкорт дәүләт академиягә драма театры|Башкорт академиягә драма театрында]] (режиссеры — [[Шәүрә Мортазина]]) 1964 елда куелган.<ref>{{Citation |title=ЛЕГЕНДАРНАЯ ПЬЕСА МУСТАЯ КАРИМА «В НОЧЬ ЛУННОГО ЗАТМЕНИЯ». 50 ЛЕТ НА СЦЕНЕ |url=http://bashdram.ru/news/sudba-chelovecheskaya-sudba-narodnaya.html |access-date=2020-05-08 |archive-date=2020-08-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200815072455/http://bashdram.ru/news/sudba-chelovecheskaya-sudba-narodnaya.html |dead-url=yes }}</ref> Ролләрне [[Зәйтүнә Бикбулатова]] (Тәңкәбикә), [[Рәгыйдә Янбулатова]], [[Илшат Йомаголов]] (Акъегет), Д. З. Фәйзуллина (Зөбәрҗәт) һ. б. башкаралар. 1967 елда спектакль К. С. Станиславский исемендәге РСФСР дәүләт премиясена лаек була. Спектакль 100-гә якын театр сәхнәсендә бара, шул исәптән [[Башкорт дәүләт академиягә драма театры]]нда, [[Арыслан Мөбәрәков исемендәге Сибай башкорт дәүләт драма театры]]нда (1966), [[Салават башкорт дәүләт драма театры]]нда (1977), [[Туймазы татар дәүләт драма театры]]нда (1998), [[Стәрлетамак рус драма театры]]нда (1999), [[Г. Камал исемендәге Татар дәүләт театры]]нда , Моссовет театрында, [[А. С. Пушкин исемендәге Мәскәү театры]]нда, [[Литва дәүләт театры]]нда, [[Хәмзә исемендәге Үзбәк дәүләт драма театры]]нда һ. б.<ref>[http://xn----7sbbrnkv3apccm2i.xn--p1ai/archive/static/view?id=76 Туймазы татар дәүләт драма театры]</ref><ref>{{Citation |title=Башкорт академиягә драма театры |url=http://bashdram.ru/news/spektakl-v-noch-lunnogo-zatmeniya-otmechaet-50-letie-scenicheskoj-zhizni.html |access-date=2020-05-08 |archive-date=2020-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200222015907/http://bashdram.ru/news/spektakl-v-noch-lunnogo-zatmeniya-otmechaet-50-letie-scenicheskoj-zhizni.html |dead-url=yes }}</ref> [[1992 ел]]да башкорт академиягә драма театрында яңадан сәхнәләштерелә. Пьеса постановкалары театрда 2011 һәм 2014 елларда куела. 2017 елда пьесаны 4-нче буын театр артислары уйный. Спектаклнең яңа постановкасы режиссеры — [[Рифкать Исрафилов]], сәхнә бизәүчесе — К. Г. Еникеев, композиторы [[Рим Хәсәнов]].<ref>{{Citation |title=В Башкирском театре драмы состоится золотой день легендарной постановки «В ночь лунного затмения» |url=http://news.mail.ru/inregions/volgaregion/2/culture/17451786/ |access-date=2020-05-08 |archive-date=2014-10-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141030155116/http://news.mail.ru/inregions/volgaregion/2/culture/17451786/ |dead-url=yes }}</ref> == Сюжеты == Спектакльда вакыйгалар Башкортстанда XVII гасырда бара. Борыңгы башкорт ыруы белән, ире һәлак булганнан соң, бай хатын "Тәңкәбикә идарә итә". Тәңкәбикә гаиләсендә аның кече улы Ишморза, уртанчы улы — Акъегет, олы улы — Юлморза яши. Акъегет - гүзәл Зөбәрҗәт белән никахлашкан, ә Юлморза Шәфәкъкә өйләнгән. Хәрби хезмәттә Юлморза һәлак була. Ыруда шушындый йола үтәгәннәр — хатынлы олы улы һәлак булган очракта, туганы тол катынга өйләнә. Шәфәкне Акъегет алырга тиеш була, ә Зөбәрҗәтне 11 яшьлек Ишморзага бирергә тура киләчәк. Йолага тиешле Акъегетне Шәфәкъкә өйләндерәләр, ә Зөбәрҗәтне Ишморзага кияүгә бирәләр. Зөбәрҗәт һәм Акъегет меңгелек законына буйсынырга теләмиләр һәм аларны куалар. Алар, ай тотылуы тамамланганын, аннары караңгы вакытлар да беткәнен белдереп, «ай яктысына» китәләр, һәм аларның тормыш юлы дәвам итә. Нәсел йолаларын һәм халык холык-гадәтләрен кабул итмәү пьесаның драматик низаг нигезен тәшкил итә. Автор укучыны, көндәлек кешелек кимәлләрен аңларга кирәк, ата-бабаларыбызның холык-гадәтләренә сукырларча иярү трагедиягә китерергә мөмкин дигән фикергә китерә. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * М. Кәрим. Ай тотылган төндә. Пьеса. Уфа. 1965. * Харисов Ф. «Ай тотылган төндә» операсы һәм трагедиясе турында // Башкортстан укытучысы. 2004. № 5. == Сылтамалар == * [http://istoriya-teatra.ru/books/item/f00/s00/z0000007/st006.shtml М. Кәрим. Ай тотылган төнлә, пьеса] * [http://theatre.pomost-gran.ru/press.php?id_art=24 «Ай тотылган төнлә».] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141030135119/http://theatre.pomost-gran.ru/press.php?id_art=24 |date=2014-10-30 }} «Коммунизм байрагы» 1978 елның 15 апрелендә {{Тышкы сылтамалар}} {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Мостай Кәрим]] mzwg0kah2w6df0y93eapde9v65oydwq 3529547 3529546 2022-08-19T07:22:25Z Frhdkazan 3171 /* Сылтамалар */ wikitext text/x-wiki {{мәгънәләр|Ай тотылган төндә }} {{УК}} {{Спектакль}} '''«Ай тотылган төнлә»''' — язучы һәм драматург [[Мостай Кәрим]] пьесасы буенча куелган спектакль. == Тарихы == Беренче тапкыр пьеса Өфедә [[Башкорт дәүләт академиягә драма театры|Башкорт академиягә драма театрында]] (режиссеры — [[Шәүрә Мортазина]]) 1964 елда куелган.<ref>{{Citation |title=ЛЕГЕНДАРНАЯ ПЬЕСА МУСТАЯ КАРИМА «В НОЧЬ ЛУННОГО ЗАТМЕНИЯ». 50 ЛЕТ НА СЦЕНЕ |url=http://bashdram.ru/news/sudba-chelovecheskaya-sudba-narodnaya.html |access-date=2020-05-08 |archive-date=2020-08-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200815072455/http://bashdram.ru/news/sudba-chelovecheskaya-sudba-narodnaya.html |dead-url=yes }}</ref> Ролләрне [[Зәйтүнә Бикбулатова]] (Тәңкәбикә), [[Рәгыйдә Янбулатова]], [[Илшат Йомаголов]] (Акъегет), Д. З. Фәйзуллина (Зөбәрҗәт) һ. б. башкаралар. 1967 елда спектакль К. С. Станиславский исемендәге РСФСР дәүләт премиясена лаек була. Спектакль 100-гә якын театр сәхнәсендә бара, шул исәптән [[Башкорт дәүләт академиягә драма театры]]нда, [[Арыслан Мөбәрәков исемендәге Сибай башкорт дәүләт драма театры]]нда (1966), [[Салават башкорт дәүләт драма театры]]нда (1977), [[Туймазы татар дәүләт драма театры]]нда (1998), [[Стәрлетамак рус драма театры]]нда (1999), [[Г. Камал исемендәге Татар дәүләт театры]]нда , Моссовет театрында, [[А. С. Пушкин исемендәге Мәскәү театры]]нда, [[Литва дәүләт театры]]нда, [[Хәмзә исемендәге Үзбәк дәүләт драма театры]]нда һ. б.<ref>[http://xn----7sbbrnkv3apccm2i.xn--p1ai/archive/static/view?id=76 Туймазы татар дәүләт драма театры]</ref><ref>{{Citation |title=Башкорт академиягә драма театры |url=http://bashdram.ru/news/spektakl-v-noch-lunnogo-zatmeniya-otmechaet-50-letie-scenicheskoj-zhizni.html |access-date=2020-05-08 |archive-date=2020-02-22 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200222015907/http://bashdram.ru/news/spektakl-v-noch-lunnogo-zatmeniya-otmechaet-50-letie-scenicheskoj-zhizni.html |dead-url=yes }}</ref> [[1992 ел]]да башкорт академиягә драма театрында яңадан сәхнәләштерелә. Пьеса постановкалары театрда 2011 һәм 2014 елларда куела. 2017 елда пьесаны 4-нче буын театр артислары уйный. Спектаклнең яңа постановкасы режиссеры — [[Рифкать Исрафилов]], сәхнә бизәүчесе — К. Г. Еникеев, композиторы [[Рим Хәсәнов]].<ref>{{Citation |title=В Башкирском театре драмы состоится золотой день легендарной постановки «В ночь лунного затмения» |url=http://news.mail.ru/inregions/volgaregion/2/culture/17451786/ |access-date=2020-05-08 |archive-date=2014-10-30 |archive-url=https://web.archive.org/web/20141030155116/http://news.mail.ru/inregions/volgaregion/2/culture/17451786/ |dead-url=yes }}</ref> == Сюжеты == Спектакльда вакыйгалар Башкортстанда XVII гасырда бара. Борыңгы башкорт ыруы белән, ире һәлак булганнан соң, бай хатын "Тәңкәбикә идарә итә". Тәңкәбикә гаиләсендә аның кече улы Ишморза, уртанчы улы — Акъегет, олы улы — Юлморза яши. Акъегет - гүзәл Зөбәрҗәт белән никахлашкан, ә Юлморза Шәфәкъкә өйләнгән. Хәрби хезмәттә Юлморза һәлак була. Ыруда шушындый йола үтәгәннәр — хатынлы олы улы һәлак булган очракта, туганы тол катынга өйләнә. Шәфәкне Акъегет алырга тиеш була, ә Зөбәрҗәтне 11 яшьлек Ишморзага бирергә тура киләчәк. Йолага тиешле Акъегетне Шәфәкъкә өйләндерәләр, ә Зөбәрҗәтне Ишморзага кияүгә бирәләр. Зөбәрҗәт һәм Акъегет меңгелек законына буйсынырга теләмиләр һәм аларны куалар. Алар, ай тотылуы тамамланганын, аннары караңгы вакытлар да беткәнен белдереп, «ай яктысына» китәләр, һәм аларның тормыш юлы дәвам итә. Нәсел йолаларын һәм халык холык-гадәтләрен кабул итмәү пьесаның драматик низаг нигезен тәшкил итә. Автор укучыны, көндәлек кешелек кимәлләрен аңларга кирәк, ата-бабаларыбызның холык-гадәтләренә сукырларча иярү трагедиягә китерергә мөмкин дигән фикергә китерә. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * М. Кәрим. Ай тотылган төндә. Пьеса. Уфа. 1965. * Харисов Ф. «Ай тотылган төндә» операсы һәм трагедиясе турында // Башкортстан укытучысы. 2004. № 5. == Сылтамалар == * [http://istoriya-teatra.ru/books/item/f00/s00/z0000007/st006.shtml М. Кәрим. Ай тотылган төнлә, пьеса] * [http://theatre.pomost-gran.ru/press.php?id_art=24 «Ай тотылган төнлә».] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141030135119/http://theatre.pomost-gran.ru/press.php?id_art=24 |date=2014-10-30 }} «Коммунизм байрагы» 1978 елның 15 апрелендә {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Мостай Кәрим]] cawu5gaeoa4k52rw8m0kgk6v77q2ah5 0 235770 3529442 2449061 2022-08-18T19:44:23Z Frhdkazan 3171 {{УК}} wikitext text/x-wiki {{УК}} <small>{{мәгънәләр|Китап (мәгънәләр)}}</small> '''«Китап»''' — [[Татмедиа]] АҖ тарафыннан [[2020 ел]]да оештырылган (''[[2019 ел]]да лицензия алынган'')<ref>''Алексей Лучников, Эльвира Вильданова, Линар Фархутдинов''. [https://m.business-gazeta.ru/article/440497 Появление этого радио задержалось лет на 10–15.] business-gazeta.ru, 27.09.2019{{ref-ru}}</ref> яңа милли, музыкаль мәдәни-агарту радиосы. «Китап» радиосы — мобиль кушымталар, Интернет сайт һәм [[Казан]]да 98,6 FM ешлыгына көйләнгән радиоалгычлар аша тәүлек әйләнәсе җырлап һәм сөйләп торучы милли радио. Баш мөхәррире һәм радио концепциясенең авторы — [[Алмаз Миргаязов]]. == Тарих == [[Файл:Китап (радио).png|мини|Китап радиосының логотибы]] 2020 елга [[Татмедиа]] {{comment|химаясендә|русча: под эгидой}} 9 радиостанция эшләп килә: «Радио Актаныш», «Арча», «Биектау FM», «Нократ дулкыннары», «Минзәлә дулкыннары», «Мөслим-МР», «Күңел», «ДЭНС — Динамит-Түбән Кама», «Саба дулкыннары». Әлеге станцияләр [[Татарстан]] районнарында гына кабул ителә. Соңгы тапкыр (''2019 елга кадәр'') [[Казан]]да [[татар теле|татар телле]] радио [[2011 ел]]да лицензия алган булган: «[[Тәртип FM]]»<ref>''Алексей Лучников, Эльвира Вильданова, Линар Фархутдинов''. [https://m.business-gazeta.ru/article/440497 Появление этого радио задержалось лет на 10–15.] business-gazeta.ru, 27.09.2019{{ref-ru}}</ref>. == Идеясе == Максаты — [[китап]] уку традициясенә игътибарны җәлеп итү. «Китап» радиосында эфирның яртысы [[җыр]]лардан, яртысы әдәби әсәрләрдән торачак<ref>''[[Гөлнар Гарифуллина]]''. [https://intertat.tatar/news/tatar_world/07-05-2020/tagyn-ber-tatarcha-radiony-kitap-radiosyn-b-ten-d-nyada-ty-larga-bula-5741158 Тагын бер татарча радионы — «Китап» радиосын бөтен дөньяда тыңларга була!] [[Интертат]], 5.05.2020</ref>. Радионың төп үзенчәлеге — [[татар халкы]] арасында бүген яратып укылган, шулай ук татар әдәбияты классикасына әверелгән матур әдәбиятны күренекле [[театр]] артистлары, дикторлар башкаруында тыңлаучыга җиткерү. == Потенциаль аудиториясе == Зыялы, белемле, мәдәни дәрәҗәсе югары булган, милли моң, сыйфатлы төзек татарча сөйләм көтүче [[татарлар]]. == Эфирда планлаштырылган әсәрләр == Күп гасырлар элек язылганнары да, классик әдәбият та, хәзерге заман язучылары әсәрләре дә, беренче чиратта, бүген актуаль булган, заман таләпләренә туры килгән әсәрләр. Мәсәлән, көндезге әдәби программаларда [[Зөлфәт Хәким]]нең «Хирург» повестеннан өзекләр, [[Рәмзия Габделхакова]] хикәяләрен, [[Зифа Кадыйрова]]ның «Синсез килгән язлар» романын укыячаклар<ref>[https://intertat.tatar/news/social/22-05-2020/zifa-kadyyrovany-sinsez-kilg-n-yazlar-romanyn-h-zer-kitap-radiosynnan-ty-lap-bula-5744567 Зифа Кадыйрованың «Синсез килгән язлар» романын хәзер «Китап» радиосыннан тыңлап була.] [[Интертат]], 22.05.2020</ref>. == Әдәби тапшырулар вакыты == «Китап» радиосында көндезге әдәби программалар ял көннәрендә 9:00—11:00, 14:00—16:00, 19:00—21:00 сәгатьләрдә, төнге әдәби тапшырулар 22:00—6:00 аралыгында яңгырый. == Тыңлау мөмкинлеге == «Китап» радиосы башлангыч чорында мобиль кушымталарда эшли, көзгә таба (''сентябрь–октябрь'') 98,6 МГц ешлыгында [[Казан]]ның ФМ киңлегендә эшләячәк. «Китап» радиосын Android (Андроид) һәм iOS (Айос) операцион системаларында эшләүче смартфоннар аша тыңлап була. Радионы бушлай тыңлау өчен смартфонга махсус кушымта куярга кирәк: мобиль телефоннан Play Market (Плей Маркет) һәм AppleStore (Аппл Стор) хезмәтләренә кереп, «Милли радио Китап» кушымтасын урнаштырасы<ref>[https://apps.apple.com/app/id1510285607 Милли радио «Китап».] App Store Preview</ref>. == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> == Чыганаклар == *[https://intertat.tatar/news/social/22-05-2020/zifa-kadyyrovany-sinsez-kilg-n-yazlar-romanyn-h-zer-kitap-radiosynnan-ty-lap-bula-5744567 Зифа Кадыйрованың «Синсез килгән язлар» романын хәзер «Китап» радиосыннан тыңлап була]. [[Интертат]], 22.05.2020 *''Зилә Мөбәрәкшина''. [https://intertat.tatar/news/culture/15-05-2020/kitap-radiosy-bash-m-h-rrire-tatar-radiolary-arasyndagy-konkurentsiyane-huplyym-5742502 «Китап» радиосы баш мөхәррире: «Татар радиолары арасындагы конкуренцияне хуплыйм».] [[Интертат|«Атна вакыйгалары»]], № 20, 2020 ел. == Сылтамалар == *[[Файл:YouTube Logo 2017.svg|60px]] [https://www.youtube.com/watch?v=U2YXt1pxR6Q&feature=emb_logo Презентация концепции радио «Китап»] (''[[YouTube]] видео, 3:42'') * on-line тапшыру - [https://apps.apple.com/app/id1510285607 смартфонга махсус кушымта аша] {{Тышкы сылтамалар}}{{Татар телле радиолар}} [[Төркем:Әлифба буенча радиостанцияләр]] [[Төркем:Татар телендә эшләүче радиостанцияләр|Т]] [[Төркем:Татарстан радиокомпанияләре]] 7exlp3knzqi73thfmpdefatp65tv9am 0 246930 3529506 2504286 2022-08-18T22:59:27Z Frhdkazan 3171 /* Шулай да карагыз */ [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki [[File:Татар музыкасы фонохрестоматиясе.jpg|thumb|Татар музыкасы фонохрестоматиясе]] {{Портал|Татар мәдәнияте|музыка}} '''Татар музыкасы фонохрестоматиясе''' ({{Lang-ru|Фонохрестоматия по татарской музыке}}, [[2005 ел]]) — 11 дисктан торган [[Татар халык музыкасы|татар халык]] һәм профессиональ музыка тупланмасы. Иң әүвәл, музыка уку йортларында файдалану максаты белән төзелгән. Дискларның тасвирламасы, кереш мәкалә [[Татар теле|татар]] һәм [[Рус теле|рус телендә]] төзелгән. Чикләрен, бер яктан, борынгы татар халык көйләре, икенче яктан [[XXI гасыр]] башында иҗат ителгән классикага әверелгән татар әсәрләре биләп торган озын татар музыкасы тарихының вакыт сызыгын колачлый. Дискка язылган әсәрләрнең шактый өлешен әле дә интернет киңлекләрендә тыңлау мөмкин түгел. Бу тупланма белән [[Казан дәүләт консерваториясе]], [[Казан музыка көллияте]] һәм күп татар музыка мәктәпләре тәэмин ителгән. == Тасвирлама == Тупланма 11 хронологик рәвештә урнаштырылган дисктан гыйбарәт. Дискларда татар музыкасының катлаулы һәм киеренке көчләр белән алга юнәлгән тарихы, ягъни [[1920-еллар|1920-елларда]] халык көйләреннән һәвәскәрлеккә күчүе, [[1930-еллар|1930-елларда]] профессиональ музыкаль белем алган татар композиторлары тарафыннан Ауропа таләпләренә якынлаштырылуы һәм әкренләп [[Тукай аһәңнәре (вокаль-симфоник поэма)|"Тукай аһәңнәре" поэмасы]], "Тукай истәлегенә кыллы квартет", [[Шүрәле (балет)|"Шүрәле" балеты]] кебек дөньякүләм танылган профессиональ әсәрләр иҗат ителүе тирән чыгылыш таба<ref>{{Cite web|url=https://www.business-gazeta.ru/article/347109|title=«Маршем Сайдашева впервые со времен ханов татарская музыка заставила шагать армию»|author=Самигуллина Эльвира, Нигматуллин Айрат|accessyear=2020|accessdate=июнь 12}}</ref>. Дискның кереш сүзе В.Р.Дулат-Галиев тарафыннан [[Рус теле|рус телендә]] языла һәм [[Җәүдәт Дәрзаман]] тарафыннан [[Татар теле|татар теленә]] тәрҗемә ителә. Дисклар [[Казан дәүләт консерваториясе|Н.Җиһанов исемендәге Казан дәүләт консерваториясенең]] профессоры, сәнгать фәннәре докторы В.Дулат-Галиев һәм доценты Зөлфирә Саләхова тарафыннан төзелә<ref name=":0">{{Мәкалә|ел=2005|ref=tt / ru|автор издания=В. Дулат-Алеев, З. Саләхова|башлык=Кереш мәкалә|автор=Дулат-Алеев В.Р.|издание=Татар музыкасы фонохрестоматиясе: музыка уку йортлары өчен|language=[[Җәүдәт Дәрзаман|Җ.Дәрзаман]] тәрҗ.}}</ref>. Дискка язганда заманча яңа язмалардан тыш күп архив язмалар кулланыла. Бу җәһәттән, тупланманың тавыш режиссерлары буларак төрле буын музыка эшлеклеләре билгеләнә: [[Исмай Шәмсетдинов]], Инар Шәмсетдинов, Всеволод Владимиров, Камил Фәйзрахманов, Искәндәр Мостафин<ref name=":0" />. Диск тупланмасы [[Татарстан — Яңа Гасыр|Яңа гасыр телерадиокомпаниясе]] студиясендә [[2005 ел|2005 елда]] яздырыла<ref name=":0" />. == Дисклар == {| class="wikitable" |+ !Дисклар !Эчтәлек |- |CD 1 |[[Татар халык җырлары]]. [[Заһидулла Яруллин]], [[Солтан Габәши]], [[Газиз Әлмөхәммәтов]], [[Латыйф Хәмиди]], [[Фәттах Латыйпов]], |- |CD 2 |[[Салих Сәйдәшев]] |- |CD 3 |[[Мансур Мозаффаров]], [[Җәүдәт Фәйзи]] |- |CD 4 |[[Заһит Хәбибуллин]], [[Сара Садыйкова]], [[Фәрит Яруллин]] |- |CD 5 |[[Нәҗип Җиһанов]] |- |CD 6 |[[Рөстәм Яхин]] |- |CD 7 |[[Александр Ключарёв]], [[Исмай Шәмсетдинов]], [[Хөснулла Вәлиуллин]], [[Әнвәр Бакиров]] |- |CD 8 |[[Альберт Леман]], [[Фасил Әхмәтов]], [[Ренат Еникиев]], [[Мирсәет Яруллин]] |- |CD 9 |[[Мирсәет Яруллин]], [[Алмаз Монасыйпов]], Луиза Хәйретдинова |- |CD 10 |[[Бату Мөлекев|Бату Мулюков]], [[Фасил Әхмәтов]], [[Ренат Еникиев]], [[Мирсәет Сөнгатуллин]], [[Рафаэль Билалов]] |- |CD 11 |[[Шамил Шәрифуллин]], [[Резеда Әхиярова]], [[Рәшит Кәлимуллин]], [[Мәсгудә Шәмсетдинова]] |} == Чыганаклар == * {{Мәкалә|ел=2005|ref=tt / ru|автор издания=В. Дулат-Алеев, З. Саләхова|башлык=Кереш мәкалә|автор=Дулат-Алеев В.Р.|издание=Татар музыкасы фонохрестоматиясе: музыка уку йортлары өчен|language=[[Җәүдәт Дәрзаман|Җ.Дәрзаман]] тәрҗ.}} * {{Cite web|url=https://www.business-gazeta.ru/article/347109|title=«Маршем Сайдашева впервые со времен ханов татарская музыка заставила шагать армию»|author=Самигуллина Эльвира, Нигматуллин Айрат|accessyear=2020|accessdate=июнь 12}} == Искәрмәләр == <references /> == Шулай да карагыз == * [[Татар музыкасы хрестоматиясе (мәгънәләр)]] {{Татар музыка җыентыклары}} [[Төркем:Татар музыкасы]] [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] morts3rjdga897q1aiup0r7w9s1e1iu 0 246932 3529520 3060480 2022-08-18T23:20:16Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki {{Басма|Исем=Татар фортепиано музыкасы буенча хрестоматия|Башка исемнәр=Хрестоматия по татарской фортепианной музыке|Рәсем=Татар фортепиано музыкасы буенча хрестоматия.jpg|Жанр=Ноталар җыентыгы|Тел=татар, рус|Нәшрият=[[Татарстан китап нәшрияте]]}} '''Татар фортепиано музыкасы буенча хрестоматия''' ({{Lang-ru|Хрестоматия по татарской фортепианной музыке}}) — татар композиторларының фортепиано өчен язылган һәм фортепиано өчен эшкәртелгән башка әсәрләренең ике кисәктән торган тупланмасы. [[Татарстан|Татарстан Республикасының]] һәр музыка мәктәбе диярлек тупланма белән тәэмин ителгән. {{Портал|Татар мәдәнияте|музыка}} == Тасвирлама == Әсәрләр жанр һәм авырлыгы буенча ике кисәккә төркемләнгән. Беренче кисәк музыка мәктәпләренең кече һәм урта классларында, икенче кисәк - урта һәм өлкән класслар, шулай ук музыка көллиятләрендә куллану максаты белән төзелгән<ref>{{Китап|ref=tt / ru|ел=2002|башлык=Татар фортепиано музыкасы буенча хрестоматия|шәһәр=Казан|җаваплы=Э.Әхмәтова, Л.Батыр-Болгари, Е.Соколова, В.Спиридонова, К.Шашкина|том=1|тираж=1000|нәшрият="Яңалиф" нәшрият йорты|бит=146}}</ref>. Җыентык матбугатта берничә тапкыр бастырылып чыккан әсәрләрдән, шулай ук әле яңа иҗат ителгән әсәрдән гыйбарәт. Җыентыкта махсус балаларга багышланган әсәрдән тыш, башка гомуми этник темалар белән үрелеп килгән әсәрләр дә чагылыш тапкан. Җыентыкта [[җыр]], [[бию]], марш, этюд, вальс, прелюдия, соната, концерт, токката кебек жанрларга караган соло һәм ансамбльдә башкарыла торган әсәрләр кулланылган.<ref>{{Китап|ref=tt / ru|ел=1987|башлык=Татар фортепиано музыкасы буенча хрестоматия|шәһәр=Казан|җаваплы=Э.Әхмәтова, Л.Батыр-Болгари, Р.Сабитовская, Е.Соколова, В.Спиридонова, К.Шашкина|том=2|тираж=3000|нәшрият=[[Татарстан китап нәшрияты]]|бит=241}}</ref> Әсәрләр Эльза Әхмәтова, [[Луиза Батыр-Болгари]], Резеда Сабитовская, Екатерина Соколова, Вера Спиридонова, Флора Хәсәнова, Кира Шашкина тарафыннан туплана, мөхәррирләнә һәм 1987 елда [[Татарстан китап нәшрияты|Татарстан китап нәшриятында]] ике кисәктә бастырыла. Икенче кисәк күләм ягыннан күпкә зуррар. [[2002 ел|2002 елда]] тупланманың беренче кисәгенең икенче басмасы "Яңалиф" нәшрият йортында дөнья күрә. {| class="wikitable" |+ !Тупланмада әсәрләре урын тапкан композиторлар исемлеге |- |[[Резеда Әхиярова]] |- |[[Фасил Әхмәтов]] |- |[[Әнвәр Бакиров]] |- |[[Луиза Батыр-Болгари]] |- |[[Рафаэль Билалов]] |- |[[Юрий Виноградов]] |- |[[Нәҗип Җиһанов]] |- |[[Ренат Еникиев]] |- |[[Рәшит Кәлимуллин]] |- |[[Александр Ключарёв]] |- |[[Альберт Леман]] |- |[[Анатолий Луппов]] |- |[[Леонид Любовский]] |- |[[Мансур Мозаффаров]] |- |[[Алмаз Монасыйпов]] |- |Андрей Руденко |- |[[Салих Сәйдәшев]] |- |[[Җәүдәт Фәйзи]] |- |[[Луиза Хәйретдинова]] |- |[[Исмай Шәмсетдинов]] |- |[[Шамил Шәрифуллин]] |- |[[Мирсәет Яруллин]] |- |[[Фәрит Яруллин]] |- |[[Рөстәм Яхин]] |} == Чыганаклар == * {{Китап|ref=tt / ru|ел=1987|башлык=Татар фортепиано музыкасы буенча хрестоматия|шәһәр=Казан|җаваплы=Э.Әхмәтова, Л.Батыр-Болгари, Е.Соколова, В.Спиридонова, К.Шашкина|том=1|нәшрият=[[Татарстан китап нәшрияты]]|бит=144}} *{{Китап|ref=tt / ru|ел=1987|башлык=Татар фортепиано музыкасы буенча хрестоматия|шәһәр=Казан|җаваплы=Э.Әхмәтова, Л.Батыр-Болгари, Е.Соколова, В.Спиридонова, К.Шашкина|том=2|нәшрият=[[Татарстан китап нәшрияты]]|бит=241|тираж=3000|сылтама=https://vk.com/wall-199548812_106}} *{{Китап|ref=tt / ru|ел=2002|башлык=Татар фортепиано музыкасы буенча хрестоматия|шәһәр=Казан|җаваплы=Э.Әхмәтова, Л.Батыр-Болгари, Е.Соколова, В.Спиридонова, К.Шашкина|том=1|тираж=1000|нәшрият="Яңалиф" нәшрият йорты|бит=146|сылтама=https://vk.com/wall-199548812_106}} == Искәрмәләр == <references /> {{Татар музыка җыентыклары}} [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] fqs6sk42so6ihk5hjlxwtu317uxb651 0 247021 3529612 3480970 2022-08-19T09:57:15Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki {{Җәмәгать оешмасы | исем = «Кама таңнары» | логотип = Түбән_Кама_ХДЙ.jpg | рәсем асты язуы = <small>Әдәби берләшмә урнашкан Түбән Кама Халыклар дуслыгы йорты</small> | тип = | нигезләү елы = 1968 | нигезләүчеләр = | урнашуы = [[ТР]], [[Түбән Кама]], Химиклар проспекты, 74 б, 221 | төп фигуралар = | вәкиллек = | тармак = әдәби берләшмә | җыюлар = | керем = | иганә = | волонтерлар саны = | хезмәткәрләр саны = | әгъзалар саны = 40 | бүлендек оешмалар = | милек = | девиз = | сайт = | бетерү вакыты = }} <small>{{мәгънәләр|Кама таңнары (мәгънәләр)}}</small> '''«Кама таңнары»''' — [[Түбән Кама]] шәһәрендә [[татар теле]]ндә иҗат итүче әдипләрнең әдәби берләшмәсе. [[1968 ел]]да оешкан. [[Түбән Кама районы]] Халыклар дуслыгы йортында эшли<ref>[https://vk.com/ddnnk Түбән Кама районы Халыклар дуслыгы йорты.] [[ВКонтакте]]{{ref-ru}}</ref>. {{External media |рәсем1=[http://magarif-uku.ru/tuben-kamanyn-kama-tannary-edebi-be/ «Кама таңнары» әдәби берләшмәсенең актив әгъзалары]}} == Тарих == [[1965 ел]]да [[Түбән Кама]]га шәһәр статусы бирелә. Шәһәр кешеләре өчен [[рус теле]]ндә «Ленинская правда», [[татар теле]]ндә – «Ленин нурлары» (''дубляж'') газеталары нәшер ителә башлый. [[1965 ел]]да «Ленин нурлары» газетасы мөхәрририяте каршында әдәби түгәрәк оеша. Түгәрәккә йөрүче яшь каләм тибрәтүчеләр һәм әдәбият сөючеләр саны арта бара. Түгәрәкнең җитәкчесе итеп [[укытучы]] һөнәре булган, шигырьләр иҗат итүче Камил Гыйльмуллин билгеләнә. Түбән Камага [[Рахмай Хисмәтуллин]] белән [[Айдар Хәлим]] килгәч, әдәби мохит түгәрәк кысаларына гына сыймый башлый. [[1968 ел]]да Түбән Камада «Кама таңнары» әдәби берләшмәсе оеша. == Рәисләр == * Әдәби түгәрәк рәисе — Камил Гыйльмуллин * Әдәби оешманың беренче җитәкчесе — Рәшит Юнысов * 1970 елдан 1986 елга кадәр — [[Рахмай Хисмәтуллин]] * 2003 елдан 2017 елга кадәр — [[Фәтхулла Абдуллин]] * 2017 елдан — Рәсимә Нәбиуллина<ref>''Гафиулла Газизов''. [http://maydan.tatar/kama-tannary-berleshmese-bejreme-tel-ochen-borchylular-belen-utte/ «Кама таңнары» берләшмәсе бәйрәме тел өчен борчылулар белән үтте.] [[Мәйдан (журнал)|«Мәйдан»]], 17.12.2018</ref>. == Берләшмә әгъзалары == Берләшмә әгъзаларының күбесе — [[Түбән Кама]]ның шәһәр төзелешләрендә, [[Түбәнкаманефтехим|химия комбинаты]] цехларында эшләүче гап-гади хезмәт кешеләре була. Шигырьләр язучы Мизхәт Хәбибуллин, Мөхәммәт Шәйхи — тимерләрне эретеп ябыштыручылар; [[Фәннур Сафин]] һәм [[Рифкать Имаев]] (1948―2022 <ref>[https://tatar-inform.tatar/news/incident/05-03-2022/tanylgan-shagyyr-rifkat-imaev-vafat-5850743 Танылган шагыйрь Рифкать Имаев вафат.] [[Татар-информ]], 5.03.2022</ref> <ref>[https://sptatar.com/tanylgan-shagyjr-rifkat-imaev-vafat/ Танылган шагыйрь Рифкать Имаев вафат.] [[Татарстан Язучылар берлеге]], 5.03.2022</ref>) — [[Түбәнкаманефтехим|химия комбинатында]] слесарь, аппаратчы; очерк һәм хикәяләр язучы Мөслах Таҗи һәм [[Фәтхулла Абдуллин]] төзелештә прораб, журналистлар — [[Рахмай Хисмәтуллин]], [[Айдар Хәлим]], Минвәгыйзь Зәйнетдинов. Берләшмә эшендә катнашу чорында [[Айдар Хәлим]]нең «Беренчеләр» һәм «Биктырыш», [[Рахмай Хисмәтуллин]]ның «Үземне таптым», [[Фәтхулла Абдуллин]]ның «Көмеш тәңкәле нигез» дип аталган, шәһәр тарихын яктыртучы китаплары дөнья күрә. Берләшмә утырышларына җырчылар, музыкантлар, рәссамнар да йөри: нефть химиясе өлкәсендә булачак галим [[Азат Зыятдинов]], режиссер Наил Нуретдинов, инженер-конструктор Нил Садыйков, киләчәктә [[Тукай премиясе]] лауреаты (1993) һәм [[Татарстанның халык рәссамы|«Халык рәссамы»]] (2001) исемнәрен алачак [[Әхсән Фәтхетдинов]] берләшмә әгъзалары белән иҗатташ дус булган. «Ләззәт» һәм «Илһам» ансамбльләре әдәби очрашуларда чыгыш ясый. Ансамбль җитәкчеләре Флүр Гайнемөхәммәтов, Илһам Хисмәтуллин һәм музыкант Азат Нәҗмиевләр күп кенә шагыйрьләрнең шигырьләренә көйләр язган<ref>[https://tatar-inform.tatar/news/press/31-01-2017/kama-ta-nary-d-bi-berl-shm-sen-50-el-5516624 «Кама таңнары» әдәби берләшмәсенә – 50 ел.] [[Татар-информ]], 31.01.2017 </ref>. == Эшчәнлек == Берләшмә әгъзалары, төп хезмәтләреннән тыш, иҗат белән шөгыльләнә, ай саен клубларда әдәби-музыкаль кичәләр үткәрә; мәктәпләрдә укучы балалар белән очраша; Түбән Камадагы бердәнбер татар мәктәбен саклап калу өчен имза җыя; «Союзпечать» киоскларында татарча газета-журналлар сатылуны тикшерү өчен рейдлар уздыра, һәр елны [[Болгар (Спас районы)|изге Болгарга]] сәяхәт оештыра, [[Габдулла Тукай һәйкәле (Түбән Кама, 1991)|Г. Тукай һәйкәле]] янында шигырь бәйрәме үткәрә. [[1988 ел]]дан башлап Түбән Кама язучылары, әдәби берләшмә вәкилләре халыкны кузгатуда зур эш башкара. Татарстан территориясендә Русия президентын сайлауга, Хәтер көннәренә язучылар битараф булмый. Сәяси ачлык чараларын дә алар башлый. «Кама таңнары» берләшмәсе әгъзасы Раиф Сабирҗанов беренче, шагыйрь Рәшит Фәйзрахманов икенче булып {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Ачлык игълан итү|ачлык игълан иткән|en|Hunger strike}}<ref>''Гафиулла Газиз''. [https://www.azatliq.org/a/2173452.html Кама таңнарының яңа саны дөнья күрде.] [[Азатлык радиосы]], 1.10.2010</ref>. == Нәтиҗә == {{цитата|автор=[[Фоат Галимуллин]], әдәбият галиме| «Кама таңнары» әдәби берләшмәсе — Түбән Кама шәһәрендә әдәбиятчыларны гына түгел, сәнгатькәрләрне, мәдәният әһелләрен һәм төрле ширкәт-оешмаларда эшләүчеләрне берләштерүче көч. «Кама таңнары» берләшмәсе республика күләмендә иң үрнәк рәвештә эшләде, халыкка иң якын булган әдәби оешма булды. Әдәбият – көчле мохит. Ул кешеләрне туган телен сакларга өнди. Түбән камалар менә шушы юнәлештә эшли дә<ref>[http://maydan.tatar/kama-tannary-berleshmese-bejreme-tel-ochen-borchylular-belen-utte/ «Кама таңнары» берләшмәсе бәйрәме тел өчен борчылулар белән үтте.] [[Мәйдан (журнал)|«Мәйдан»]], 2018</ref>}} 50 ел эчендә берләшмәдә 200дән артык иҗат кешесе каләм тибрәткән, 150ләп китап нәшер ителгән, «Чулман акчарлаклары», «Туган як әдәбияты»» исемле күмәк җыентыклар, [[Кама таңнары (альманах)|«Кама таңнары»]] әдәби альманахының 4 саны дөнья күргән. Дүртенче санда җирле язучы һәм шагыйрьләрнең алтмыш әсәре урын алган<ref>[http://nkamsk-rt.ru/index.php/news/shәһәr-һәm-bez/kama-tanaryi-dbi-berlshmse-tbnkamalyilarga-blk-zer «Кама таңнары» әдәби берләшмәсе Түбәнкамалыларга бүләк әзерли.] [[Туган як (Түбән Кама)|«Туган як»]], 29.11.2016</ref>. Әдәби түгәрәккә килеп, каләм тибрәтә башлаган 24 кеше [[Татарстан язучылар берлеге]] әгъзасы булуга ирешкән. Әдәби берләшмәдән [[Разил Вәлиев]], [[Рахмай Хисмәтуллин]], [[Айдар Хәлим]], [[Фәннур Сафин]], [[Әхмәт Гадел]], [[Зөлфәт Хәким]], [[Мизхәт Хәбибуллин]], [[Хатыйп Касыймов]], [[Таһир Нәбиуллин]], [[Фәнзаман Баттал]], Җәмилә Әхтәмова, [[Мөхәммәт Шәйхи]], Фәтхулла Абдуллин, Илдар Хәйруллин, Марс Хафизов, Рифкат Имаев, [[Алмаз Хәмзин]], Хөсәен Җәгъфәр, Илзирә Вәлиуллина кебек язучылар, шагыйрьләр, күп санлы журналистлар үсеп чыга. Бүген берләшмәдә ~40 җирле автор исәпләнә, алар арасында җидесе [[ТР Язучылар берлеге]] әгъзасы<ref>[http://uk-nk.ru/news/-my-vyrosli-na-vashih-knigah---v-nijnekamske-otmetili-poluvekovoy-yubiley-literaturnogo-obyedineniya--kama-ta-nary-.html «Мы выросли на ваших книгах».] Управление культуры Исполнительного комитета Нижнекамского муниципального района РТ, 17.12.2018</ref> (Ралия Кәримова, Рәфыйкъ Әхмәдиев, Никифор Тукмачев, [[ТР атказанган укытучысы]] [[Шәйхи Маннур премиясе|Ш. Маннур исемендәге премия]] лауреаты Татарстан Язучылар берлеге әгъзасы Нурзия Мирхазова, Рафат Шәйдуллин, [[Саҗидә Сөләйманова премиясе]] лауреаты Рифкат Имаев, Рәмзия Вәлиева, Асия Сафина, Гөлчирә Ибәтуллина, Әлфия Сибгатуллина һ. б.). Берләшмәне шагыйрә Рәсимә Харис кызы Нәбиуллина җитәкли (''1958 елда [[Түбән Кама районы]] [[Тоба (Түбән Кама районы)|Тоба]] авылында туган. 2008 елдан «Кама таңнары» әдәби берләшмәсенә йөри'' <ref>[http://nkamsk-rt.ru/news/yter-szem-bar/em-tep-kzg-kerep-baram «Җәем үтеп, көзгә кереп барам...».] [[Туган як (Түбән Кама)|«Туган як»]], 25.05.2018</ref>). «Кама таңнары» әдәби берләшмәсенең җаваплы сәркатибе — Ралия Кәримова. [[Туган як (Түбән Кама)|«Туган як»]] газетасы ай саен, укучы балалар иҗатына багышлап, махсус «Балалар почмагы» дигән әдәби сәхифә биреп бара<ref>[http://rt-online.ru/literaturnoe-obedinenie-nizhnekamskih-pisatelej-vozobnovilo-svoyu-rabotu/ Литературное объединение нижнекамских писателей возобновило свою работу.] [[Республика Татарстан (газета)|«Республика Татартстан»]], 14.11.2016</ref>. Әдәби берләшмә Түбән Кама шәһәрендә [[2017 ел]] дәвамында «Сүздән энҗеләр тезеп...» дип исемләнгән проект буенча Халыклар дуслыгы йортында, 15, 26, 7нче санлы мәктәпләрдә очрашулар оештырган<ref>''Суфиян Минһаҗев''. [http://kazanutlary.ru/news/yanaliklar/tuben-kama-yazuchylary-tatar-tele-sagynda Түбән Кама язучылары — татар теле сагында.] «[[Казан утлары]]», 6.02.2018</ref>. == Әдәбият == * ''[[Фәтхулла Абдуллин]]''. Илһамлы еллар: [«Кама таңнары» әдәби берләшмәсе турында]. [[Казан утлары]]. 2016, № 9, 165-166нчы бит. * ''Һәдия Хәбибуллина''. Ак йолдызың синең. [[Түбән Кама]]: «Гүзәл» нәшрият-полиграфия үзәге, 2001. * ''Һәдия Хәбибуллина''. Могҗиза тудыручылар. Түбән Кама: «Гүзәл» нәшрият-полиграфия үзәге, 2006. == Сылтамалар == * ''[[Фәтхулла Абдуллин]]''. [https://biblio.e-nkama.ru/literaturnaya-karta/nizhnekamsk/literaturnye-obedineniya/kama-ta-nary/ «Кама таңнары» әдәби берләшмәсе.] Түбән Кама шәһәренең үзәкләштерелгән китапханәләр системасы * [https://tatar-inform.tatar/news/press/31-01-2017/kama-ta-nary-d-bi-berl-shm-sen-50-el-5516624 «Кама таңнары» әдәби берләшмәсенә – 50 ел.] [[Татар-информ]], 31.01.2017 * [https://e-nkama.ru/news/262/48040/ Конец каникул: возобновило работу литературное объединение нижнекамских писателей.] Официальный сайт Нижнекамского района, 14.11.2016 {{ref-ru}} * ''Т. Ә. Сабирҗанов''. [http://magarif-uku.ru/tuben-kamanyn-kama-tannary-edebi-be/ Түбән Каманың «Кама таңнары» әдәби берләшмәсенә – 50 ел.] [[Мәгариф (журнал)|«Мәгариф»]], 25.01.2017 == Моны да карагыз == * [[Чаллы язучылар оешмасы]] == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> [[Төркем:Әдәби оешмалар]] [[Төркем:Татар телле оешмалар]] [[Төркем:Түбән Кама]] [[Төркем:Татар әдәбияты]] [[Төркем:Татарстан язучылары]] 5jcqvvk5we7qpdib3vses9bmdvteix4 0 247095 3529507 2462369 2022-08-18T22:59:51Z Frhdkazan 3171 /* Шулай да карагыз */ [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki {{Басма | Алдагы = [[Татар поэзиясе антологиясе (1956)|1956]] | Киләсе = }} <small>{{мәгънәләр|Татар поэзиясе антологиясе (мәгънәләр)}}</small> '''Татар поэзиясе антологиясе''' — татар шигъриятенең [[X гасыр|X гасырдан]] [[1987 ел|1987 елга]] кадәрге тарихын чагылдырган тупланма. == Тарих == {{төп мәкалә|Татар поэзиясе антологиясе (1956)}} Беренче басмасы [[Мөхәммәт Гайнуллин]] тарафыннан тезелә һәм [[1956 ел|1956 елда]] [[Татарстан китап нәшрияты|Татарстан китап нәшриятында]] бастырыла<ref name=":0">{{Cite web|url=http://gabdullatukay.ru/tukay-environment/derdemend/liron-hemidullin-shagyjr-derdemend/|title=Шагыйрь Дәрдемәнд|author=Лирон Хәмидуллин|language=tt|accessdate=июнь 18|accessyear=2020}}</ref><ref>{{Китап|ref=tt|ел=1992|исем=Татар поэзиясе антологиясе|шәһәр=[[Казан]]|нәшрият=[[Татарстан китап нәшрияты]]|volume=I|isbn=5-298-00565-9|җаваплы=төз. Гәрәй Рәхим|бит=|битләр=5}}</ref>. [[1957 ел|1957 елда]] антологиянең [[Рус теле|рус телендәге]] тәрҗемә варианты да дөнья күрә<ref name=":0" />. Әмма утыз елдан соң, татар әдәбияты фәне нык үскәнкәнгә һәм сәяси вазгыять йомшаруга күрә, яңа тупланманы бастыруга, бер яктан, ихтыяҗ һәм, икенче яктан, мөмкинлек туа. Яңа [[1992 ел|1992 елда]] [[Татарстан китап нәшрияты|Татарстан китап нәшриятында]] дөнья күргән басма ике кисәктән төзелә һәм күләме буенча беренчесеннән гаять аерылып тора<ref name=":1">{{Китап|ref=tt|ел=1992|исем=Татар поэзиясе антологиясе|шәһәр=[[Казан]]|нәшрият=[[Татарстан китап нәшрияты]]|volume=I|isbn=5-298-00565-9|җаваплы=төз. Гәрәй Рәхим|бит=|битләр=6}}</ref>. Башта антология бер китапта гына хәзерләнә, әмма полиграфик мөмкинлекләр ягыннан чикләнү сәбәпле, соңыннан ике китапка бүленә һәм искәрмәләр белән аңлатмалар икенче китапка күчерелә.<ref name=":1" /> {{Портал|Татар тарихы|Татар мәдәнияте|Татар теле|Татар әдәбияты}} == Тасвирлама == Тупланма [[X гасыр|X гасырдан]] [[1987 ел|1987 елга]] кадәрге иң таныклы мәгълүм булган [[Татар әдәбияты|татар әдәбиятының]] ядкарьләрен кертүгә дәгъва итә. [[Татар әдәбияты]] дүрт зур бүлеккә төркемләнгән: {| class="wikitable" |+Татар поэзиясе антологиясенең бүлекләре !№ !бүлекләр !гасырлар / еллар !мөхәррирләр |- |1 |Татар халык иҗаты |— |[[Фәиз Зөлкәрнәев]] |- |2 |Урта гасырлар поэзиясе |[[X гасыр|X]]-[[XVII гасыр|XVII йөзләр]] |[[Фәиз Зөлкәрнәев]], [[Галимҗан Гыйльманов]] |- |3 |Яңа дәвер поэзиясе |[[XVIII гасыр|XVIII]]-[[XX гасыр|XX йөз башы]] |[[Фәиз Зөлкәрнәев]] |- |4 |Совет чоры поэзиясе |[[1917 ел|1917]]-[[1987 ел|1987 еллар]] |[[Харрас Әюп]] |} Ядкарьләр тарих битләрендә тоткан әһәмиятлелеге нигезендә сайланалар һәм озын катлаулы татар поэзиясенең тарихы бер генә антология битләренә сыймау нәтиҗәсендә, күп әсәрләр кыскартылып китерелә<ref name=":1" />. Борынгы ядкарьләрнең зур өлеше басма өчен махсус хәзерләнә: гарәп имлясеннән кирилл имлясенә күчерелә, сүзләрнең хәзерге транскипцияләренә якынайтылып бирелә, китапның ахырындагы бүлектә архаизмнарга карата байтак искәрмәләр китерелә<ref name=":1" />. == Чыганаклар == * {{Cite web|url=http://gabdullatukay.ru/tukay-environment/derdemend/liron-hemidullin-shagyjr-derdemend/|title=Шагыйрь Дәрдемәнд|author=Лирон Хәмидуллин|language=tt|accessdate=июнь 18|accessyear=2020}} * {{Китап|ref=tt|ел=1992|исем=Татар поэзиясе антологиясе|шәһәр=[[Казан]]|нәшрият=[[Татарстан китап нәшрияты]]|volume=I|isbn=5-298-00565-9|җаваплы=төз. Гәрәй Рәхим|бит=544}} * {{Китап|ref=tt|ел=1992|исем=Татар поэзиясе антологиясе|шәһәр=[[Казан]]|нәшрият=[[Татарстан китап нәшрияты]]|volume=II|isbn=5-298-00565-9|җаваплы=төз. Гәрәй Рәхим|бит=512}} == Искәрмәләр == <references /> == Шулай да карагыз == * [[Татар музыкасы фонохрестоматиясе]] * [[Татар әдәбияты]] * [[Татар музыкасы хрестоматиясе]] {{Татар поэзиясе антологиясе}} [[Төркем:Антологияләр]] [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] kdyall76njrb4825l3bmbi74duwe785 0 247156 3529505 2462437 2022-08-18T22:59:00Z Frhdkazan 3171 /* Шулай ук карагыз */ [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki {{Басма | Рәсем = Антология_1956.jpg | Киңлек = 200px | Тел = [[татар теле|татар]] | Киләсе = [[Татар поэзиясе антологиясе (1992)|1992]] }} <small>{{мәгънәләр|Татар поэзиясе антологиясе (мәгънәләр)}}</small> '''Татар поэзиясе антологиясе''' — [[1956 ел]]да [[Казан]]да [[ТКН|Таткнигоиздатның]] матур әдәбият редакциясе тарафыннан нәшер ителгән, төрле авторларның иң күренекле лирик әсәрләре (''тулысынча, яки әсәрдән өзекләр'') тупланган җыентык ({{Тәрҗемә ителмәгән 3|Антология|антология|ru|Антология}}). Татар поэзиясенең [[Кол Гали|Галидән]]<ref>1956 елгы антологиядә [[Кол Гали]] Гали дип бирелгән</ref> (''[[Кол Гали]], якынча [[1183 ел]]да туган'') башлап, [[Гамил Афзал]]га (''[[1921 ел]]да туган'') кадәрге чорын эченә алган. {{Портал|Татар тарихы|Татар мәдәнияте|Татар теле|Татар әдәбияты}} == Мөхәррирләр == Төзүчеләре һәм махсус редакцияләүчеләре (мөхәррирләре) * [[Мөхәммәт Гайнуллин]] * [[Хатип Госман]] * [[Әхмәт Исхак]] * [[Шәйхи Маннур]] * Х. Мөхәметов * [[Әхмәт Юныс]] * [[Хәмит Ярми]] Издательство редакторлары<ref>Антологиядә шулай [[рус теле|рус сүзләре]] белән бирелгән, ''нәшрият мөхәррирләре''</ref> * [[Хисам Камалов]] * [[Сәхаб Урайский]] * Салих Хәким == Тасвирлама == Антология [[Татарстан мәдәният министрлыгы|ТАССР мәдәният министрлыгының]] Татполиграф типографиясендә (''[[Казан]], [[Миславский урамы (Казан)|Миславский урамы]], 9'') 8 мең тираж белән басылган. Китапка кереш сүзне («Татар поэзиясе») филология фәннәре кандидаты (1951), [[Казан дәүләт педагогия институты]]ның Көнбатыш Аурупа әдәбиятлары кафедрасы өлкән укытучысы [[Хатип Госман]] язган (1956). Тупланма [[XI гасыр]]дан билгеле булган кайбер татар [[фольклор|халык авыз иҗаты]] әсәрләреннән (''«Борынгы җырлар»'') башланып, яшь шагыйрь [[Гамил Афзал]]ның (''1921—2003'') башлангыч иҗатын (''«Тәнкыйть сүзе», 1954; «Әсмабикә җаным, ахирәт», 1956'') кертеп тәмамлана. Татар поэзиясе антологиядә дүрт бүлеккә кертелгән: {| class="wikitable" |+Татар поэзиясе антологиясенең бүлекләре !№ !бүлекләр !асбүлекләр !бүлекчәләр |- |1 |Татар халык поэзиясе |Җырлар<br/>Бәетләр |Борынгы җырлар<br/> Солдат җырлары<br/> Мәхәббәт җырлары |- |2 |Татар шагыйрьләре |[[Кол Гали|Гали]]<br/> [[Мөхәммәдьяр]]<br/> [[Мәүла Колый]]<br/> [[Утыз Имәни]]<br/> [[Һибәтулла Салихов]]<br/>......<br/>[[Габдрахман Сөнгати]]<br/> [[Габдулла Харис]] | |- |3 | Совет чоры халык поэзиясе |Җырлар<br/> Бәетләр |Туган ил турында җырлар<br/> Уен җырлары |- |4 | Татар совет шагыйрьләре |[[Мәҗит Гафури]]<br/>[[Галиәсгар Камал]]<br/> [[Шамун Фидаи]]<br/>........<br/> [[Илдар Юзеев]]<br/> [[Гамил Афзал]] | |} «Татар халык поэзиясе», «Совет чоры халык поэзиясе» бүлекләренә кертелгән әсәрләр ССРБ ФА Казан филиалы [[Тел, әдәбият һәм сәнгать институты|Тел-әдәбият һәм тарих институты]] фольклор материал фондыннан, Таткнигоиздатта [[1954 ел]]да нәшер ителгән «Татар халык иҗаты» җыентыгыннан алынган. == Чыганаклар == # [http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%A2%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%87%D0%B5%D1%81%D0%BA%D0%B8%D0%B9_%D1%81%D0%BB%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D1%80%D1%8C Татарский энциклопедический словарь]. Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999, стр. 36. ISBN 0-9530650-3-0 == Әдәбият == * ''[[Дания Заһидуллина|Д. Ф. Загидуллина]]''. История татарской литературы. ''Китапта'': Татар әдәбияты. Урта махсус уку йортлары өчен дәреслек-хрестоматия. К.: «Мәгариф», 2010, 7нче бит. ISBN 978-5-7761-2046-6 * {{Cite web|url=http://gabdullatukay.ru/tukay-environment/derdemend/liron-hemidullin-shagyjr-derdemend/|title=Шагыйрь Дәрдемәнд|author=''[[Лирон Хәмидуллин]]''|language=tt|accessdate=июнь 18|accessyear=2020}} * {{Китап|ref=tt|ел=1956|исем=Татар поэзиясе антологиясе|шәһәр=[[Казан]]|нәшрият=[[Татарстан китап нәшрияты|Таткнигоиздат]]|volume=|isbn=|җаваплы=төз. ''М. Гайнуллин, Х. Госман, Ә. Исхак, Ш. Маннур, Х. Мөхәметов, Ә. Юныс, Х. Ярми'' |бит=914}} == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> == Шулай ук карагыз == * [[Татар поэзиясе антологиясе (1992)]] * [[Татар балалар поэзиясе антологиясе]] (1980) * [[Татар музыкасы фонохрестоматиясе]] [[Төркем:Антологияләр]] [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] q28g7lep3dspraxegvxh8rhqj6zerhr 0 261970 3529512 2878903 2022-08-18T23:04:11Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki {{Басма | Исем = «Өч сәхабә турында риваять» | Оригинал исеме = | Башка исемнәр = | Рәсем =3_сәхабә_һәйкәле.jpg | Киңлек = 150px | Имза = Өч сәхабәгә салынган һәйкәлнең фрагменты | Автор = | Жанр = [[риваять]] | Тел = [[татар теле|татар]] | Оригинал чыгарылышы = | Тәрҗемәче = | Бизәү = | Серия = | Нәшрият = | Чыгарылыш = VII–VIII гасырлар | Битләр = | Аудиокитап = | Алдагы = | Киләсе = | isbn = | Lib = | Викикитап = }} '''«Өч сәхабә турында риваять»''' — [[VII гасыр]]да [[Идел буе Болгары]]на килгән өч [[сәхабә]] һәм алар йогынтысында Болгар халкының [[мөселман дине]]н кабул итүе турында [[риваять]]. Риваять — реаль тарихи шәхесләргә һәм тормышта чыннан да булган хәлләргә барып тоташучы, борынгы заман истәлекләрен саклаучы хикәят. == Кыскача эчтәлек == [[Файл:3_сәхабә_һәйкәле_1.jpg|250px|thumb|right|[[Болгар дәүләт тарихи-архитектура музей-тыюлыгы|Болгар музей-тыюлыгында]] сәхабәләргә куелган һәйкәл]] Риваять буенча, [[VII гасыр]]да [[Идел буе Болгары]] җиренә өч [[сәхабә]] — Ханзал бине Рабигъ (''версия'': Тәлха бине Госман<ref>''Илсөяр Закирова''. [http://www.tatar-islam.com/publ/kh_b_rl_r/vakyjga/idel_bue_bolgarlaryny_islam_dinen_kabul_it_l_re_turyndagy_rivajatl_re/2-1-0-15641 Идел буе болгарларының ислам динен кабул итүләре турындагы риваятьләре.] tatar-islam.com</ref>), Зөбәер бине Җәгъдә һәм Габдрахман бине Зөбәер килгән. [[Мөхәммәд пәйгамбәр]] әлеге сәхабәләрне Болгар җиренә җибәргәндә: «Сездән могҗиза таләп итсәләр, менә бу өч әйбердән ярдәм сорарсыз», дип, Габдрахман сәхабәгә – [[чалма]], Зөбәергә – кара савыты, Ханзалга – таяк (юл таягы) бирә. Сәхабәләр Болгар җирендә үзләрен гарәп иленнән килгән табиплар дип таныта һәм күп кенә авыруларны дәвалый. Кыш көне хан ([[Болгар дәүләт тарихи-архитектура музей-тыюлыгы|Болгар музей-тыюлыгында]] сәхабәләргә куелган һәйкәлдә язылган: «[[Айдар хан]] вакытында»<ref>[http://diary-culture.ru/blogs/moi-mysli-vsluh/malyi-minaret-i-pamjatnik-v-chest-prinja.html Малый минарет и памятник в честь принятия булгарами ислама.] diary-culture.ru{{ref-ru}}</ref><ref>[[Айдар хан]] булса, ул 865 елда, [[Мөхәммәд пәйгамбәр]] 632 елда үлгән, сәхабәләр, пәйгамбәрне күргән затлар буларак, бик озын гомерле булып чыгалар</ref>) вәзире табип-сәхабәләрне хан сараена чакыра. Ул вакытта хан кызы Туйбикәне паралич суккан була, кемнәр һәм ничек кенә дәвалап караса да, файдасы булмый. Сәхабәләр сарайга килеп, кызны күргәч, үсеп утырган [[каен]] агачыннан себерке бәйләп, мунчада чабарга кирәк, дип киңәш бирәләр. [[Кыш|Кыш көне]] андый каенны каян табарга? «Бу минем бердәнбер балам, аны терелтсәгез, сезнең динне кабул итәм»,– ди хан. Сәхабәләр [[Мөхәммәд пәйгамбәр]] биргән әйберләрне кулланып, могҗиза белән каен үстерә: кара савытына таякны кадап куйгач, Габдрахман сәхабә, чалманы башына урап, ике [[рәкәгать]] [[намаз]] укый. Ике сәхабә «Амин» дигәч, таяк үсеп, яшел яфраклы каенга әверелә. Аның ботакларыннан себерке бәйләп, хан кызын мунчага җибәрәләр. Җарияләре, мунчада каен себеркесе белән чапкач, хан кызы, савыгып, үз аягы белән сарайга кайта. Бу могҗизаны күргән хан ([[илтәбәр]]) [[мөселман]] була. Аннан соң вәзир һәм шәһәр халкы ислам динен кабул итә. Риваять буенча, сәхабәләр [[Болгар]]да берничә ел яши, ил халкына дин өйрәтә. Ике сәхабә [[Мәдинә|Мәдинәи-Мөнәвәрәгә]] кайтып китә, Тәлха бине Госман (версия: Зөбәер бине Җәгъдә) сәхабә хан кызы Туйбикәгә өйләнеп, Болгарда торып кала. Башка версия буенча, өч сәхабә дә Болгарда яшәп калган, әлеге сәхәбәләрнең каберләре XVII гасырга кадәр сакланган, диелә<ref>[http://islamdag.ru/istoriya/30899 Волжская Булгария – первое мусульманское государство Восточной Европы.] islamdag.ru, 15.07.2009{{ref-ru}}</ref>. == Нәсыйхәте == «Өч сәхабә турында риваять» Идел буена [[ислам]]ның бик иртә һәм [[Мөхәммәд пәйгамбәр]]нең үзеннән [[әманәт]] булып килеп ирешүе турында сөйли. Моны аңлау [[татарлар]]ның милли горурлыгын ныгыткан, алар күп гасырлар дәвамында «дөньяның иң төньяк мөселманнары» булып, динне саклап яшәгән. Ислам дине рухи бер дәва, шифа буларак күзаллана. Сәхабәләр үзләре белән әзер дәва алып килмәгән, ә җирлектәге әйберләрдән файдаланган. Каеннан ясалган мунча себеркесен татарлар борын-борыннан дәва итеп файдаланган. Хан кызын да мунчада чапканнардыр. Әмма җирлектәге [[йола]]лар [[ислам]]сыз үзләре генә рухи файдасыз һәм дәва-шифа ролен ала алмый. == Ислам символлары == Риваятьнең төп образлары — чалма, юл таягы һәм кара савыты — пәйгамбәрдән килгән ислам символлары, аларда яшерен мәгънә бар. * Таяк (юл таягы) — тынычлык сөю билгесе. Татарлар өйрәнгән [[Хәнәфи мәзһәбе]] тынычлык яклы булуы белән аерылып тора. * Кара савыты — гыйлем һәм татарлар дини тормышында таянган [[Әбу Хәнифә]]нең дини кануннарны аңлатудагы рухи зирәклеге. Татарларда гыйлем [[мәчет]]ләр каршында эшләп килгән [[мәдрәсә]]ләрдән таралган. Әбү Хәнифә галим кеше буларак, һәрвакыт язган һәм кара савытын да үзе белән йөрткән. [[Гарәп теле]]нең [[гыйрак]] диалектында «хәниф» сүзе – «кара савыты» дигән мәгънәне аңлата. * [[Чалма]] — татарларның [[суфичылык]] традицияләренә иярүе нәтиҗәсендә туган эчке рухи иреклеген аңлата. == Әдәбият == * ''Айзирәк Гәрәева''. Рөстәм Батров: «Рухи зирәклек динне саклый». [[«Идел» журналы]], 2016 ел, октябрь, 68-70нче бит. * ''Кемпер М''. Суфии и ученые в Татарстане и Башкортостане [1789-1889]. Исламский дискурс под русским господством. – Казань, 2008. – С. 30–31. == Сылтамалар == * [http://islamdag.ru/istoriya/30899 Волжская Булгария – первое мусульманское государство Восточной Европы.] islamdag.ru, 15.07.2009{{ref-ru}} * ''Илсөяр Закирова''. [http://www.tatar-islam.com/publ/kh_b_rl_r/vakyjga/idel_bue_bolgarlaryny_islam_dinen_kabul_it_l_re_turyndagy_rivajatl_re/2-1-0-15641 Идел буе болгарларының ислам динен кабул итүләре турындагы риваятьләре.] tatar-islam.com * [http://bolgar.photokzn.ru/places/19 Памятный знак «Принятие Ислама».] bolgar.photokzn.ru{{ref-ru}} == Моны да карагыз == * [[Сәхабә]] * [[Хәнәфи мәзһәбе]] * [[Айдар хан]] * [[Идел буе Болгары дәүләтенең Ислам динен кабул итүе]] * [[Риваять]] == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> {{Идел буе Болгары}} [[Төркем:Сәхабәләр]] [[Төркем:Риваятьләр]] [[Төркем:Идел буе Болгары]] [[Төркем:Гарәп-мөселман мифологиясе]] [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] dni1l1jhxbj0w92hm4puae0i52pgt1y 0 262107 3529623 3520813 2022-08-19T10:47:21Z Frhdkazan 3171 /* Сылтамалар */ [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki [[Файл:TatLangCommission.jpg|100px|left|Эмблемасы]] {{УК}} '''Татарстан Республикасы Президенты каршындагы татар телен саклау һәм үстерү мәсьәләләре комиссиясе''' — [[2020 ел]]ның [[6 июль]]<ref>{{Cite web|url=https://president.tatarstan.ru/legis/?law_id=303521|title=Татарстан Республикасы Президенты каршындагы Татар телен саклау һәм үстерү мәсьәләләре комиссиясе турында № ПУ-384 номерлы ТР Президенты указы|author=[[Татарстан Республикасы Президенты]]|website=https://president.tatarstan.ru/|date=06.07.2020|publisher=[[Татарстан Республикасы Президенты]] Аппараты|language=татарча}}</ref> белән [[2022 ел]]ның [[20 май]]<ref>{{Cite web|url=https://president.tatarstan.ru/file/laws/laws/laws_395961.pdf|title=Татарстан Республикасы Президенты каршындагы татар телен һәм Татарстан Республикасында яшәүче халыклар вәкилләренең туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе турында № ПУ-356 номерлы ТР Президенты указы|author=[[Татарстан Республикасы Президенты]]|website=https://president.tatarstan.ru/|date=20.05.2022|publisher=[[Татарстан Республикасы Президенты]] Аппараты|language=татарча}}</ref> арасында цифрлы эрада [[татар теле]]нең озын мөддәтле [[тел яңарышы|тотрыклылыгын кайгыру]] өчен эшләгән иҗтимагый киңәшмә-координацион институты. [[Татарстан Республикасы Президенты]]ның боерыгы нигизендә булдырылган булган. [[Татарстан Республикасы Президенты каршындагы татар һәм башка халыклар вәкилләренең туган телләрен саклау үстерү мәсьәләләре комиссиясе|Татарстан Республикасы Президенты каршындагы татар телен һәм Татарстан Республикасында яшәүче халыклар вәкилләренең туган телләрен саклау, үстерү мәсьәләләре комиссиясе]] белән алыштырылган. Җитәкчесе буларак [[Татарстан Республикасы Дәүләт Советы]] рәисе урынбасары [[Марат Әхмәтов (1954)|Марат Әхмәтов]], сәркәтибе буларак Татарстан Республикасы Дәүләт Советының Мәгариф, мәдәният, фән һәм милли мәсьәләләр комитеты эшчәнлеген тәэмин итү бүлеге мөдире [[d:Q98045271|Чулпан Гарипова]] булган. Тормышы дәвамында 4 комиссия утырышы узган. == Эшче төркемнәре == Дүрт эшче төркеменнән тора: # Мәгариф оешмалары эшчәнлеген, уку-укыту программаларын камилләштерү, дәреслекләрне һәм уку-укыту әсбапларын яңарту, федераль структуралар белән хезмәттәшлек итү буенча — [[Рафис Борһанов]] җитәкчелегендә # Массакүләм мәгълүмат чаралары, мәдәният оешмалары эшчәнлеген камилләштерү, иҗат берләшмәләре, иҗтимагый оешмалар белән хезмәттәшлек итү, социаль челтәрләр буенча — [[Ирадә Әюпова]] җитәкчелегендә # Урта һәм югары һөнәри белем бирү һәм фән өлкәсендә татар теленең куллану даирәсен киңәйтү, милли кадрлар әзерләү, телне үстерү юнәлешендә фәнни эзләнүләр буенча — [[Илшат Гафуров]] җитәкчелегендә # Дәүләт органнары һәм муниципаль берәмлекләр, хакимият структуралары белән хезмәттәшлекне нәтиҗәле итү буенча — [[d:Q98050410|Илнур Гарипов]] җитәкчелегендә == Утырышлар == # [[2020 ел]]ның [[15 июль]] көне — [[Татарстан Республикасы Дәүләт Советы]] кече утырышлар залы # 2020 елның [[6 октябрь]] көне — [[Татарстан Республикасы Дәүләт Советы]] кече утырышлар залы<ref>{{cite web|url=https://ru.wikinews.org/?curid=7838212|title = Татарская вики-осень: от языка до истории и культуры|publisher=Русча [[Викихәбәрләр]]|author=Авторлар коллективы|accessdate=[[2021 ел]]ның [[9 февраль]] көне}}</ref> # [[2021 ел]]ның [[9 апрель]] көне — [[Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе]]нең кече залы # [[2022 ел]]ның [[22 март]] көне — [[Татарстан Республикасы Дәүләт Советы]] кече утырышлар залы == Әгъзалары == # [[Марат Әхмәтов (1954)|Марат Әхмәтов]] — җитәкче # [[d:Q98045271|Чулпан Гарипова]] — сәркәтип {| cellpadding=4 cellspacing="0" class="wikitable sortable" !№ !Эшче төркем 1 !Эшче төркем 2 !Эшче төркем 3 !Эшче төркем 4 |- |1 |''[[Рафис Борһанов]]'' |''[[Ирадә Әюпова]]'' |''[[Илшат Гафуров]]'' |''[[Илнур Гарипов]]'' <small>([[d:Q98050410|d]])</small> |- |2 |[[Илдар Гыйльметдинов]] |[[Айрат Зарипов]] |[[Данил Мостафин]] <small>([[d:Q98052347|d]])</small> |[[Әгъзам Гобәйдуллин]] |- |3 |[[Дания Заһидуллина]] <small>(1)</small> |[[Айдар Сәлимгәрәев]] |[[Дания Заһидуллина]] <small>(2)</small> |[[Лотфулла Шәфигуллин]] |- |4 |[[Рәдиф Җамалетдинов]] <small>(1)</small> |[[Илшат Әминов]] <small>([[d:Q98047242|d]])</small> |[[Рәдиф Җамалетдинов]] <small>(2)</small> |[[Камил Ногаев]] |- |5 |[[Лилия Әхмәтҗанова]] <small>([[d:Q98049629|d]], 1)</small> |[[Разил Вәлиев]] |[[Лилия Әхмәтҗанова]] <small>([[d:Q98049629|d]], 2)</small> |[[Ләйсән Низамова]] <small>([[d:Q98053116|d]])</small> |- |6 |[[Илдар Сәгъдәтшин]] <small>([[d:Q98067073|d]], 1)</small> |[[Ркаил Зәйдулла]] |[[Ким Миңнуллин]] |[[Рөстәм Гафаров]] <small>([[d:Q98050927|d]])</small> |- |7 |[[Камәрия Хәмидуллина]] |[[Рамил Төхфәтуллин]] |[[Искәндәр Гыйләҗев]] |[[Тимур Сөләйманов (1987)|Тимур Сөләйманов]] |- |8 |[[Айдар Шәмсетдинов]] <small>([[d:Q98068330|d]])</small> |[[Ринат Закиров]] |[[Марат Гыйбатдинов]] <small>([[d:Q98051343|d]])</small> |[[Рамил Хәлимов]] <small>([[d:Q98067676|d]])</small> |- |9 |[[Илсөя Әхмәтгалиева]] <small>([[d:Q98049488|d]])</small> |[[Илдар Сәгъдәтшин]] <small>([[d:Q98067073|d]], 2)</small> | - | - |- |10 | - |[[Рөстәм Галиуллин]] | - | - |- |11 | - |[[Нурсөя Шәйдуллина]] <small>([[d:Q98068031|d]])</small> | - | - |- |12 | - |[[Фәрһад Фәткуллин]] <small>([[d:Q34036417|d]])</small> | - | - |- |} == Карарлары == == Чаралары == === Татарча Википедия җәмгыяте волонтёрлары белән === [[File:RU RTSC 2021 Wiki4Tatarstan.pdf|thumb|Кулланылган слайдлар. [[:File:TT RTSC 2021 Wiki4Tatarstan.pdf|Татарчасы]].]] * 15.12.2021 [[Татарстан Республикасы Дәүләт Советы]] депутатлары һәм хезмәткәрләре өчен "Татарча Википедия" турында таныту семинары узды {{ref-ru}}. Чыгыш язмалары: [[:File:Recording 1639566062887.ogg|аудио]] һәм [https://file.tatar.ru/s/rKmXH9yiCBR27Pr видео]. Рәсми [https://gossov.tatarstan.ru/index.htm/news/1381.htm хәбәр] һәм [https://gossov.tatarstan.ru/pressa/photoreport/photoreport/820.htm фотогалереясе]. * 6.12.2021 [[ВП:Белем җәүһәрләре|Татарча Википедия@Белем җәүһәрләре]] 2021 бәйгесе ''[[wmru:Умный_регион/Многоязычие/Татарский/Белем_җәүһәрләре/2021/tt#Нәтиҗәләр|финалистлары]]'' [[Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе]] Зур залында котланылды. * 19.02.2021 [[Шиһабетдин Мәрҗани исемендәге Тарих институты]] оештырган [[:ru:n:В казанском Институте истории имени Марджани обсудили возможности взаимодействия с Википедией|гибрид-конференция]]дә катнашылды. [[File:ФАДН-Татарстан-ТатВикипедия-ТАТ.pdf|thumb|[[wmru:Умный регион/Направления/Региональное многоязычие/Кейс|Тезислар]] {{ref-ru}} {{*}} Чыгышның [[:File:ФАДН-Общественные-инициативы-Татарстан-ТатВикипедия.ogg|аудиоязмасы]], 12 мин. {{ref-ru}}]] * 18.12.2020 ФАДН Милләтләр эшләре буенча федераль агентлыкның «Тел сәясәте: россиякүләм экспертиза» чарасында татар вики-волонтёрларының төрле Татарстан институтлары белән [[wmru:Умный регион/Направления/Региональное многоязычие/Кейс|хезмәттәшлек кейсы]] тәкъдим ителде. * 20.11.2020 [[ВП:Белем җәүһәрләре|Татарча Википедия @ Белем җәүһәрләре 2020]] алдынгылары Казанның «[[Пирамида (Казан)|Пирамида]]» мәдәни үзәгендә узган [[:ru:n:Российские викимедийцы и Фонд развития Татнета: второй год вместе|тантаналы чара]] чикләрендә '''[[Википедия:Елъязма#Татарча Википедия @ Белем җәүһәрләре 2020 нәтиҗәләре|бүләкләнде]]'''. * 13.10.2020 UTC 8:00 / МСК 11:00дә [[Шиһабетдин Мәрҗани исемендәге Тарих институты]] чакыруы буенча {{П|татар тарихы}}н һәм {{П|татар мәдәнияте}}н популярлаштыру өчен Вики-мөмкинлекләре буенча [[:ru:n:Татарская вики-осень: от языка до истории и культуры|семинар үткәрелде]]. * 6.10.2020 узган икенче утырышта чыгыш ясалды <small>([[:Файл:20201006-ДС-Татар теле өчен Вики.pdf|слайдлары]] / [[:File:2 нче утырыш.ogg|аудио-язмасында]]'' ~ 1:02:00-1:12:00 арасы)</small>. * [[wmru:Умный регион/Татарстан/Партнёры/Комиссия по вопросам сохранения и развития татарского языка|Комиссия белән хезмәттәшлектә]] һәм эгидасы астында татарча вики-материал булдыру буенча 20дән артык [[Википедия:Бәйгеләр|вики-бәйге]] үткәрелде, [[wmru:Конкурсы/Мой Татарстан/2021/Итоги/tt|Минем Татарстан 2020-2021]] һәм [[wmru:Конкурсы/Татар 4.0/2021/Итоги/tt|Татар 4.0 - 2021]] комиссия спонсорлары акчаларына үткәрелде. == Галерея == <gallery> Файл:Tatar language preservation commission meeting 1 - 1.jpg|Утырыш вакытындагы [[Татарстан Республикасы Дәүләт Советы|ТР ДС]]ның Көче залы экраны. Файл:Tatar language preservation commission meeting 1 - 3.jpg|Әгъзаларга таратылган документлар Файл:Tatar language preservation commission meeting 1 - 2.jpg|Беренче утырышта [[Марат Әхмәтов (1954)|Марат Әхмәтов]] чыгышы </gallery> == Моны да карагыз == * [[«Татар телен кертү турында» декрет]] * [[Татарстан Республикасы Президенты каршындагы рус теле комиссиясе]]<ref>{{Cite web|url=https://president.tatarstan.ru/file/laws/laws/laws_395921.pdf|title=Татарстан Республикасы Президенты каршындагы рус теле комиссиясе турында № ПУ-355 номерлы ТР Президенты указы|author=[[Татарстан Республикасы Президенты]]|website=https://president.tatarstan.ru/|date=20.05.2022|publisher=[[Татарстан Республикасы Президенты]] Аппараты|language=татарча}}</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == {{Тышкы медиафайллар|видео1='''[[Татарстан (телерадиокомпания)|«Татарстан» ДТРК]]''': ''[https://www.youtube.com/watch?v=tfkYY9NKzX4 Республика парламентында татар телен саклау һәм үстерү мәсьәләләре буенча җитди сөйләшү булды.]'' (16.07.2020) |аудиофайл1= '''[[Төркия авазы — Татарча]]''': ''[https://cdn.trt.net.tr/podcasts/5ceb/8370/7fb0/5f1d079e483c5.mp3 Татар телен саклау һәм үстерү мәсьәләләре комиссиясе]'' (21.07.2020) }} * {{Cite web|url=https://intertat.tatar/news/tatar_world/08-07-2020/prezident-karshyndagy-tatar-telen-saklauchylar-kemn-r-alar-m-n-rs-k-t-rg-5755191|title=Президент каршындагы комиссиядә татар телен саклаучылар: кемнәр алар һәм ни көтәргә?|author=Рифат Каюмов|website=https://intertat.tatar/|date=8.07.2020|publisher=[[Интертат]] газетасы|language=татарча}} * {{Cite web|url=https://beznen.ru/basma/2020-27/strategiyane-onittik-hezer-omet-komissiyade/|title=Стратегияне оныттык, хәзер өмет комиссиядә|author=Фәнзилә МОСТАФИНА|website=https://beznen.ru/|date=8.07.2020|publisher=[[«Безнең гәҗит»]]|language=татарча}}{{Deadlink|date=February 2022 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * {{Cite web|url=https://www.azatliq.org/a/30725217.html|title=Татар теле комиссиясе алдында торган беренчел 10 мәсьәлә |author=|website=https://www.azatliq.org/|date=14.07.2020|publisher=[[Азатлык радиосы]]|language=татарча}} * {{Cite web|url=https://www.trt.net.tr/tatarca/qazan-qaytawazi/2020/07/26/tatar-imperiyasi-ham-isegaldinda-tatar-spektakle-1461859|title=Казан кайтавазы: Татар телен саклау һәм үстерү мәсьәләләре комиссиясе |author=|website=https://www.trt.net.tr/tatarca/|date=21.07.2020|publisher=[[Төркия авазы — Татарча]]|language=татарча}} * {{Cite web|url=https://www.azatliq.org/a/31341710.html|title=Татар теле комиссиясе бер елда ни башкарды һәм ни эшләмәде |author=|website=https://www.azatliq.org/|date=7.07.2021|publisher=[[Азатлык радиосы]]|language=татарча}} {{Татарстан темаларда}} {{Татарстан Республикасы Президенты каршындагы татар телен саклау һәм үстерү мәсьәләләре комиссиясе әгъзалары}} {{Politics-stub}} [[Төркем:Татарстан сәясәте]] [[Төркем:Татар теле]] [[Төркем:Тел яңарышы]] [[Төркем:Тел сәясәте]] [[Төркем:Татар телле оешмалар]] 8wyxb6yph2g3am2g4uay5qp2z6yjgz1 0 389985 3529614 2993277 2022-08-19T10:13:46Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki {{Җәмәгать оешмасы | исем = Әлмәт язучылар оешмасы | логотип = | рәсем асты язуы = | тип = иҗтимагый оешма | нигезләү елы = [[1963 ел]] | нигезләүчеләр = РСФСР язучылар берлеге | урнашуы = 423450, [[РФ]], [[Татарстан]], [[Әлмәт]], Ленин ур., 37 | төп фигуралар = [[Рәфкать Шаһиев]],<br/>''2014 елдан оешма җитәкчесе'' | вәкиллек = | тармак = | җыюлар = | керем = | иганә = | волонтерлар саны = | хезмәткәрләр саны = | әгъзалар саны = | бүлендек оешмалар = | милек = | девиз = | сайт = | бетерү вакыты = }} '''Әлмәт язучылар оешмасы''', [[Татарстан язучылар берлеге]]нең Әлмәт бүлеге ({{lang-ru|Альметьевское отделение СП Республики Татарстан}}) — [[1963 ел]]дан<ref>[https://sptatar.com/berlek-turynda.html Берлек турында.] [[ТР язучылар берлеге]] рәсми сайты.</ref> [[Татарстан АССР]]ның (''[[1991 ел]]дан [[Татарстан]]'') [[Әлмәт]] шәһәрендә эшләп килүче язучыларның иҗтимагый оешмасы. Әлмәттә яшәп иҗат итүче әдипләрне, шулай ук республиканың көньяк-көнчыгышындагы нефтьле районнарның иҗат көчләрен берләштерә. Әлмәт язучылар оешмасында, [[Әлмәт районы|Әлмәт]], [[Азнакай районы|Азнакай]], [[Баулы районы|Баулы]], [[Бөгелмә районы|Бөгелмә]], [[Лениногорск районы|Лениногорск]], [[Мөслим районы|Мөслим]], [[Сарман районы|Сарман]] районнарын берләштереп, 29 язучы исәпләнә (2018 елның 1 гыйнварына)<ref>''Г. Валеева-Сулейменова.'' [https://almet-history.tatneft.ru/kultura/iskusstvo/literatura/almetevskoe-otdelenie-soyuza-pisateley?lang=ru Альметьевское отделение Союза писателей Республики Татарстан.] Альметьевская энциклопедия{{ref-ru}}</ref>. Шулай ук Әлмәт төбәгенә караган ун районда әдәби берләшмәләр эшләп килә<ref>''[[Миңзифа Әхмәтшина]].'' [https://sptatar.com/tatarstan-yazuchylar-berlegene-lm-t-b-lege-55-ellyk-yubileen-bilgel-p-uzdy/ Татарстан Язучылар берлегенең Әлмәт бүлеге 55 еллык юбилеен билгеләп узды.] [[ТР Язучылар берлеге]] рәсми сайты</ref>. [[Файл:Әлмәт театры.jpg|250px|thumb|right|Оешма офисы [[Әлмәт театры|Ленин ур., 37 йортта]] урнашкан]] [[Файл:Тукай_һәйкәле_(Әлмәт).jpg|250px|thumb|right|Әлмәт язучылары [[Габдулла Тукай һәйкәле (Әлмәт)|Габдулла Тукай һәйкәле]] янында узган Шигырь бәйрәмендә. ''[[2017 ел|2017]]'']] == Тарих == Әлмәт ягы — мәдәни традицияләргә һәм әдәби хәрәкәткә бай төбәк. Биредәге әдәби иҗат тарихы борынгы заманннарга барып җитә. XVIII гасырдан [[Тайсуган]] авылында [[Тайсуган мәчете|мәчет]] каршында атаклы [[Тайсуган мәдрәсәсе|мәдрәсә]] эшләп килә, биредә [[Батырша хәрәкәте|1755-1756 елларда Идел-Урал халыклары баш күтәрүе]] җитәкчесе [[Батырша]] (Габдулла Туктаргали улы, 1710—1762) укыган, соңыннан укыткан; мәдрәсәдә дәреслекләр авторы [[Габдрахман Тайсугани]] укыган. Бөек татар шагыйре [[Дәрдмәнд]]нең (Закир Рәмиев) шәҗәрәсе Тайсуган авылында башлана. [[Кичүчат]] авылында язучы, тарихчы, мөфти Ризаэтдин Фәхретдинов (1859—1936) туган. [[Миңнебай (Татарстан)|Миңнебай]] авылында танылган [[Гыйльман Кәримов|ахун Гыйльман хәзрәт Кәримов]] гаиләсендә язучы, журналист, мәгърифәтче, җәмәгать эшлеклесе [[Фатих Кәрими]] (1870—1937) туа. Язучы [[Шамил Бикчурин]] (1928—1991) тумышы белән [[Миңнебай (Татарстан)|Миңнебайдан]]. [[Елховой]] (Иске Баграж) авылында язучы, [[Татарстан Язучылар берлеге|ТАССР Язучылар берлегенең]] беренче рәисе [[Ләбиб Гыйльми]] (1906—1938), [[Габдрахман (Әлмәт районы)|Габдрахман авылында]] язучы, җәмәгать эшлеклесе, БАССР ҮБК рәисе (1931—1937) [[Афзал Таһиров]] (1890—1937) туган. XX гасыр башында Әлмәт төбәгендә [[Һади Атласи]], [[Фазыл Туйкин|Фазыл]] һәм [[Кәбир Туйкин|Кәбир]] Туйкиннар яши һәм иҗат итә. Әлмәт – язучы [[Локман Бадыйкшан]]ның (1919—2015), [[Кама Исмәгыйль|Кама-Исмәгыйль]] — язучы, фронтовик шагыйрь [[Хисам Камал]]ның, [[Яңа Кәшер]] — балалар язучысы, шагыйрә [[Энҗе Мөэминова]]ның (1924—2009) туган җире. === Әдәби түгәрәк === [[1955 ел]]да шагыйрь-фронтовик [[Әдип Маликов]] (1921—2009) хатыны [[Саҗидә Сөләйманова]] белән Әлмәткә күчеп килә һәм октябрь аенда М. Горький исемендәге клубта яшь һәм башлап язучылар өчен әдәби түгәрәк оештырып, 1960 елга кадәp аңа җитәкчелек итә<ref>[http://almetraion.narod.ru/gold.htm Золотой фонд.] almetraion.narod.ru{{ref-ru}}</ref>. Түгәрәкнең беренче утырышларыннан ук нефтьче-оператор [[Җәмит Рәхимов]], «Әлмәтбурнефть» тресты токаре [[Илдар Әхсәнов]], [[Әлмәт Татар дәүләт театры|Әлмәт татар дәүләт театры]] рәсссамы [[Сәет Кальметов]], журналист Фәнил Мостафин, «Әлмәтнефтестрой» тресты эшче-төзүчесе [[Шамил Бикчурин]], юл-төзелеш конторасы эшчесе [[Клара Булатова]] актив катнаша. 1955 ел ахырында түгәрәк әгъзалары М. Горький клубында [[Муса Җәлил]] иҗатына багышланган зур әдәби кичә уздыра, шуннан соң шәһәр төзүчеләр һәм нефтьчеләр янында еш чыгыш ясый башлый. Аларның шигырь-хикәяләре шәһәрнең «Знамя труда» һәм [[Әлмәт таңнары|«Хезмәт байрагы»]] газеталарында басылып тора. [[1956 ел]]да [[Татарстан яшьләре (газета)|«Татарстан яшьләре»]] газетасында «Әлмәтнең әдәби төркеме» баш астында Әлмәт әдәби түгәрәге әгъзаларының иҗат үрнәкләре басылып чыга. [[1957 ел]]да [[Ватаным Татарстан|«Совет Татарстаны»]] газетасының Әдәби бите тулаем әлмәтлеләр иҗатына багышлана. Бераздан түгәрәккә шигырь язучылар: укытучылар [[Энҗе Мөэминова]], [[Саҗидә Сөләйманова]], ташчы [[Рәшит Әхмәтҗанов]], очерклар язучы [[Изаил Зарипов|Изаил]] һәм [[Марсель Зарипов|Марсель]] Зариповлар тартыла. ТАССР Язучылар берлеге әдәби түгәрәккә һәрдаим ярдәм күрсәтеп килә. [[Казан]]нан Әлмәткә [[Хәсән Туфан]], [[Афзал Шамов]], [[Гали Хуҗиев]], [[Сибгат Хәким]], [[Гомәр Бәширов]], [[Мөхәммәт Садри]], [[Зәки Нури]], [[Атилла Расих]], [[Габдрахман Әпсәләмов]], [[Әмирхан Еники]] һ. б. килеп, тәҗрибә уртаклаша. Әлмәт әдәби түгәрәге йогынтысында республиканың көньяк-көнчыгышындагы район үзәкләрендә: [[Лениногорски]]да, [[Азнакай]]да, [[Сарман]]да, [[Баулы]]да, [[Бөгелмә]]дә әдәби түгәрәкләр оеша. [[1957 ел]]дан Әлмәттә язучы [[Гариф Ахунов]] яши һәм иҗат итә. [[1959 ел]]да язучы [[Рафаил Төхфәтуллин]], шагыйрь [[Гамил Афзал]], драматург [[Юныс Әминов]] Әлмәткә килеп урнаша. Әдәби түгәрәк әдәби берләшмәгә әверелә. === Язучылар оешмасы === [[1963 ел]]ның [[23 март]]ында РСФСР Язучылар берлеге секретариаты карары белән шушы әдәби берләшмә җирлегендә нефть төбәге язучыларын берләштерүче Әлмәт язучылар оешмасы (ТАССР Язучылар берлегенең Әлмәт бүлеге) барлыкка килә. Оешманың беренче утырышында 3 кешедән бюро төзелә: [[Гариф Ахунов]] (җаваплы сәркатип), [[Әдип Маликов]], [[Рафаил Төхфәтуллин]]. [[1964 ел]]да [[Правда (газета)|«Правда» газетасында]] ТАССР Язучылар берлегенең Әлмәт бүлеге авторларының иҗатына багышланган «И нефтью, и песнями край наш богат!» исемле әдәби бит бирелә. Оешманың беренче җитәкчесе (җаваплы сәркатибе) Гариф Ахунов 1956 елның көзендә, Татарстан Язучылар берлеге идарәсе тәкъдиме белән, республиканың нефть үзәге Әлмәт шәһәрендә берьеллык иҗади командировкада була, ә 1957 елдан гаиләсе белән бөтенләй шунда күчеп китеп, ун елдан артык нефтьчеләр арасында яши, аларның хезмәт казанышларын һәм көндәлек тормышларын өйрәнә. Шул җанлы тормыш материалы нигезендә әүвәл күпсанлы очерклар, публицистик мәкаләләр, хикәяләр, кечкенә повестьларын яза (җыентыклар: «Еллар чатында», 1959; «Хыялый Хәйрүш егетләре», 1965; повестьлар: «Артышлы тау буенда», 1960; «Канатлар кая илтә?», 1967), аннары зур күләмле әдәби әсәрләреннән «Хәзинә» (1963) һәм «Хуҗалар» (1968) исемле романнарын ижат итә. Нефть төбәгендә яшәүче язучыларны иҗади коллективка туплау, яңа яшь әдәби көчләрне эзләп табу һәм тәрбияләп үстерү юнәлешендә мөһим эшләр башкара 1965—1967 һәм 1972—1982 елларда [[Әдип Маликов]] бу оешманың җаваплы сәркәтибе булып эшли. Әлмәт шәһәрендә яшәү, бу төбәктәге тормыш үзгәрешләрен үз күзе белән күрү, нефтьчеләр арасында кайнау Ә. Маликовның иҗатын яңа темалар, яңа хисләр, төсмерләр белән баета. Аның [[1950-еллар|1950]]—[[1970-еллар]]да иҗат иткән «Ташчы» (1956), «Фәрдәнә» (1958), «Гайшә апа» (1959), «Салкын Алан» (1967), «Чигүле кулъяулык» (1968) кебек поэмаларында һәм күпсанлы шигырьләрендә замандашларының хезмәт пафосы белән өртелгән тормышчан образлары сурәтләнә. [[Шамил Бикчурин]], үзенең нефтьчеләр тормышына һәм хезмәтенә бәйле бай тәҗрибәсен бер фокуска туплап, «Каты токым» романын яза (1972). Әлмәт язучылар оешмасында төрле елларда әгъза булып торган [[Гариф Ахунов]], [[Гамил Афзал]], [[Хисам Камалов]], [[Мәхмүт Хәсәнов]], [[Марсель Зарипов]], [[Равил Фәйзуллин]], [[Гәрәй Рәхим]], [[Фоат Садриев]], [[Клара Булатова]] «[[Тукай бүләге|Г. Тукай исемендәге Татарстан Республикасы Дәүләт премиясе]] лауреатлары» исеменә лаек булган. [[Гариф Ахунов]]ка, [[Хисам Камалов]]ка [[Татарстанның халык язучысы]], [[Гамил Афзал]]га, [[Равил Фәйзуллин]]га, [[Клара Булатова]]га [[Татарстанның халык шагыйре]] дигән мәртәбәле исемнәр бирелгән<ref>[http://almet-rt.ru/news/tormysh-yashesh/lmt-yazuchyilar-oeshmasyi-kich-bgen-irtg Әлмәт язучылар оешмасы: кичә, бүген, иртәгә]</ref>. Уналты язучыга [[Татарстан Республикасының атказанган мәдәният хезмәткәре]], дүртесенә — [[Татарстан Республикасының атказанган сәнгать эшлеклесе]] дигән мактаулы исем бирелгән. Күп кенә язучылар, шагыйрьләр, композиторлар, җырчылар, музыкантлар һәм журналистлар [[Рафаил Төхфәтуллин премиясе|Рафаил Төхфәтуллин исемендәге премия]] лауреатлары булган. [[Җәмит Рәхимов]], [[Фоат Садриев]], [[Фәрит Гыйльми]], [[Роберт Рәкыйпов]], [[Әхәт Гаффар]], [[Нур Әхмәдиев]], [[Сәет Кальметов]], [[Юныс Әминов]], [[Миргазиян Юныс]], [[Илдар Әхсәнов]], [[Разим Вәлиуллин]], [[Әсрар Гали]], [[Илдус Гыйләҗев]], [[Азат Ганиев]], [[Дамир Гарифуллин]] һәм башкалар 600 дән артык китап бастырган. [[Гамил Афзал]] 35 шигырь җыентыгы, [[Рафаил Төхфәтуллин]] 33 проза җыентыгы, [[Әдип Маликов]] 25 китап, [[Саҗидә Сөләйманова]] 20 дән артык китап бастырган. [[1992 ел]]да Лениногорск районы хакимияте тарафыннан язучы, драматург [[Шамил Бикчурин премиясе|Шамил Бикчурин исемендәге премия]] булдырыла. [[1994 ел]]да Әлмәт шәһәре хакимияте белән Әлмәт язучылар оешмасы язучы-фронтовик [[Рафаил Төхфәтуллин премиясе|Рафаил Төхфәтуллин исемендәге премиягә]] башлангыч бирә. 2006 елда «[[Татнефть]]» акционерлык җәмгыяте һәм ТР Язучылар берлеге шагыйрә [[Саҗидә Сөләйманова премиясе|Саҗидә Сөләйманова исемендәге әдәби премия]] булдырды. [[2011 ел]]да Халык шагыйренең юбилее уңаеннан, Татарстан Язучылар берлеге Актаныш муниципаль районы белән берлектә [[Гамил Афзал премиясе]]н булдырды. 2013 елда Әлмәт язучылар оешмасында 19 әгъза булган. Татарстан Язучылар берлегенең Әлмәт бүлеге каршында Саҗидә Сөләйманова исемендәге «Кызыл каурыйлар» әдәби берләшмәсе эшләп килә, җитәкчесе — [[Миңзифа Әхмәтшина]]<ref>[http://almet-rt.ru/news/m%D3%99d%D3%99niyat/iatny-chige-yuk Иҗатның чиге юк.] [[Әлмәт таңнары]], 20.02.2020</ref>. == Оешма җитәкчеләре == * 1963—1965 елларда — [[Гариф Ахунов]], * 1965—1968, 1972—1982 елларда — [[Әдип Маликов]], * 1968–1972 елларда — [[Равил Фәйзуллин]], * 1982—1987 елларда — [[Әхәт Гаффар]], * 1987—1993 елларда — [[Нур Әхмәдиев]], * 1993—2003 елларда — [[Разим Вәлиуллин]], * 2003—2006 елларда — [[Зөфәр Дәүләтов]], * 2006—2010 елларда — [[Данил Салихов]], * 2010—2014 елларда — [[Илүсә Нәбиуллина]], * 2014 елдан — [[Рәфкать Шаһиев]]<ref>[https://almetyevsk.tatarstan.ru/almetevskoe-otdelenie-soyuza-pisateley-respubliki.htm Альметьевское отделение Союза писателей Республики Татарстан.] Сайт Альметьевского района{{ref-ru}}</ref>. == Чыганаклар == # Татарский энциклопедический словарь. Казань: Институт татарской энциклопедии АН РТ, 1999. ISBN 0-9530650-3-0 # ''Г. Валеева-Сулейменова.'' [https://almet-history.tatneft.ru/kultura/iskusstvo/literatura/almetevskoe-otdelenie-soyuza-pisateley?lang=ru Альметьевское отделение Союза писателей Республики Татарстан.] Альметьевская энциклопедия {{ref-ru}} == Әдәбият == # [[Разим Вәлиуллин]]. Певцы поэзии труда. ''Китапта'': Альметьевский вариант (научный редактор и автор проекта [[Энгель Таһиров|Э. Тагиров]]). Казань: Издательство Экополис, 1998, с.118-122. ISBN 5-89617-005-X == Сылтамалар == * [http://almetraion.narod.ru/gold.htm Золотой фонд.] almetraion.narod.ru{{ref-ru}} * ''И. Нәбиуллина.'' [http://almet-rt.ru/news/tormysh-yashesh/lmt-yazuchyilar-oeshmasyi-kich-bgen-irtg Әлмәт язучылар оешмасы: кичә, бүген, иртәгә.] [[Әлмәт таңнары]], 15.03.2013 == Моны да карагыз == * [[Чаллы язучылар оешмасы]] * [[«Рухият» фонды]] * [[Рафаил Төхфәтуллин премиясе]] * [[Шамил Бикчурин премиясе]] * [[Саҗидә Сөләйманова премиясе]] == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> [[Төркем:Татар телле оешмалар]] [[Төркем:Иҗтимагый оешмалар]] [[Төркем:Әдәби оешмалар]] [[Төркем:Татарстан язучылары]] [[Төркем:Әлмәт]] {{MyTatarstan2020}} flncbrv9fbfca2on2wjdydbt1jvh1ut 0 390160 3529601 2999945 2022-08-19T09:38:40Z Frhdkazan 3171 [[Төркем:Татар милли хәрәкәте шәхесләре]] wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = Мәңгәр Әхмәтвәли бин Ибраһим | рәсем = | рәсем_зурлыгы = 250px | alt = | рәсем язуы = | тулы исем = | һөнәр = | туу датасы = 1891 | туу җире = | гражданлык = [[Россия империясе]], [[Кытай]], [[Төркия]] | милләт = | үлем датасы = 1978 | үлем җире = | әти = | әни = | ир = | хатын = | балалар = | бүләк һәм премияләр = | сайт = | башка мәгълүмат = }} '''Мәңгәр Әхмәтвәли бин Ибраһим'''(1891-1978) — сәүдәгәр, эшкуар, җәмәгать эшлеклесе. Россиядә (1909-25), Кытайда (1925-38) сәүдә эшчәнлеге белән шөгыльләнгән. 1939 елдан Төркиядә яши. Ике сәүдә-сәнәгать фирмасы хуҗасы, төрек автомобиль сәнәгатенә нигез салучыларның берсе. Төркиядә беренче тапкыр «Мерседес Бенц» филиалын ачучы һәм аның җитәкчесе. Төркиядә татар диаспорасының социаль һәм мәдәни тормышы өчен шактый акчалар бүлгән хәйриәче, [[Төркия]]дә [[Казан (журнал, 1905)|«Казан» журналын]]<ref>[https://posredi.ru/tatarskaya-emigraciya-periodicheskie-izdaniya-i-antirossijskaya-propaganda.html Татарская эмиграция, периодические издания]</ref> чыгаруга ярдәм итүче. Аның исеме шулай ук Себер татарлары тарихына да кереп калган. == Биография == [[Файл:Ахмадвали Менгер справа второй сидит.jpg|сулда|мини|Әхмәтвәли Мәңгәр уңдан икенче булып утыра]] Әхмәтвәли Менгерның ата-бабалары Идел буеннан Себергә күченгәннәр, бәлки Казан артындагы [[Олы Мәңгәр]] авылын булганнардыр.<ref name="ПОЧЁТНЫЕ БУХАРЦЫ">[http://alhakk.ru/articles/4287/ “ПОЧЁТНЫЕ БУХАРЦЫ” В ТРУДАХ МЕНГЕРА АХМЕДВАЛИ (посвящается 125-летию просветителя и мецената Нигматуллы-хаджи)]</ref> Әхмәтвәли Мәңгәр озын гомер кичергән. Ул зур хәлле гаиләдә 13 нче бала булып дөньяга килә, башта гаиләдә, аннары мәдрәсәдә ислам нигезләрен яхшы белә. Ул мулла да була ала, кирәк булганда исем кушу, никах, җомга һәм бәйрәм намазлары йолаларын үткәрә алган, әмма эшкуарлык юлын сайлый. 34 яшькә кадәр [[Русия]] белән бәйле булган, аннан ул 1925 елда совет власте урнашканнан соң [[Кытай]] шәһәре Танзинга китә. Биредә ул 14 ел яши һәм [[1938 ел]]да [[Төркия]]гә күченә. Ул алдынгы карашлы прогрессив карашлы кеше була, ул камиллектә берничә чит телне белгән, күп укыган гына түгел, үзе дә үзеннән соң зур эпистоляр мирасны калдырган мәкалә авторы булып танылган.<ref name="ПОЧЁТНЫЕ БУХАРЦЫ" /> Кытайның Танзин шәһәренә килгәч, Әхмәтвәли Менгер биредә татар-төрек җәмгыятен оештыра. Ул [[Кытай]]да яшәүче барлык [[татарлар|татар]] һәм [[башкортлар]]ның тормышы белән кызыксына. 1935 елның 4-15 февралендә [[Мукден]]да Исхакый җитәкчелегендә «Ерак Көнчыгышның төрек-татар мөселманнары корылтае» оештырыла. Әхмәтвәли Менгер аның барлык утырышларының рәисе була. Бу утырышларда Идел-Урал татарлары Конфедерациясе оештырыла, рәис итеп [[Гаяз Исхакый]] сайлана, ә урынбасар итеп Әхмәтвәли Менгер сайлана. Гаяз Исхакый Арупага киткәннән соң конфедерациянең фактик башлыгы А. Менгер була.<ref name="ПОЧЁТНЫЕ БУХАРЦЫ" /> == Моны да карагыз == * [[Мукден конгрессы]] == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == *«Татарский энциклопедический словарь» Казань, Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 1999 *«Татарская энциклопедия» Казань, Институт Татарской энциклопедии АН РТ, 2002-14 *Ахметвели Менгер : [Сб. воспоминаний / Сост. С. Имре, И. Надиров]. - Казань : Эхо веков, 1997. - 174 с., [8] л. ил.; 20 см.; ISBN (В пер.) (В пер.) : Б. ц. == Тышкы сылтамалар == [http://www.millattashlar.ru/index.php/%D0%9C%D0%B5%D0%BD%D0%B3%D0%B5%D1%80_%D0%90%D1%85%D0%BC%D0%B0%D0%B4%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D0%B8_%D0%98%D0%B1%D1%80%D0%B0%D0%B3%D0%B8%D0%BC%D0%BE%D0%B2%D0%B8%D1%87 Менгер Ахмадвали Ибрагимович Милләттәшләр сайтында] {{Тышкы сылтамалар}} {{Портал|Икътисад|Шәхесләр}} {{Татарлар}} [[Төркем:Татар милли хәрәкәте шәхесләре]] [[Төркем:Сәүдәгәрләр]] [[Төркем:Иганәчеләр]] [[Төркем:Хәйриячеләр]] {{MyTatarstan2020}} 8n1518a8kwconfnddtm7xp7spiws6x6 10 391719 3529405 2889854 2022-08-18T13:30:36Z Frhdkazan 3171 Татарстан руслары|руслар wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татарстан халыклары | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | title = [[Татарстан халыклары]] | titlestyle = background:#cfe3ff; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | listclass = hlist | image = | group1 = | group1style = background:#dcebff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = * [[Татарстан әзербайҗаннары|әзербайҗаннар]] * [[Татарстан алманнары|алманнар]] * [[Татарстан әрмәннәре|әрмәннәр]] * [[Татарстан ассириялеләре|ассириялеләр]] * [[Татарстан әфганнары|әфганнар]] * [[Татарстан башкортлары|башкортлар]] * [[Татарстан белоруслары|белоруслар]] * [[Татарстан болгарлары|болгарлар]] * [[Татарстан вьетнамнары|вьетнамнар]] * [[Татарстан гарәпләре|гарәпләр]] * [[Татарстан греклары|греклар]] * [[Татарстан грузиннары|грузиннар]] * [[Татарстан ингушлары|ингушлар]] * [[Татарстан казакълары|казакълар]] * [[Татарстан керәшеннәре|керәшеннәр]] <small>([[Мәлки керәшеннәре|Мәлки]], [[Мәҗүси керәшеннәр|Мәҗүси]], [[Чистай керәшеннәре|Чистай]], [[Түбән Кама керәшеннәре|Түбән Кама]])</small> * [[Татарстан корейлары|корейлар]] * [[Татарстан кыргызлары|кыргызлар]] * [[Татарстан ләзгиләре|ләзгиләр]] * [[Татарстан марилары|марилар]] * [[Татарстан месхет төрекләре|месхет төрекләр]] * [[Татарстан мордвалары|мордвалар]] <small>([[каратайлар]], [[мукшылар]], [[эрзәләр]])</small> * [[Татарстан осетиннары|осетиннар]] * [[Татарстан руслары|руслар]] * [[Татарстан таҗиклар|таҗиклар]] * [[Татарстан татарлары|татарлар]] * [[Татарстан төрекләре|төрекләр]] * [[Татарстан төрекмәннәре|төрекмәннәр]] * [[Татарстан удмуртлары|удмуртлар]] * [[Татарстан украиннары|украиннар]] * [[Татарстан үзбәкләре|үзбәкләр]] * [[Татарстан чеченнары|чеченнар]] * [[Татарстан чуашлары|чуашлар]] * [[Татарстан яһүдләре|яһүдләр]] }} <includeonly>[[Төркем:Татарстан халыклары]]</includeonly> <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> pa7l8vfa50uy0w1uq2wos0nqnwtznc3 3529416 3529405 2022-08-18T15:13:47Z Ilnur efende 6874 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татарстан халыклары | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | title = [[Татарстан халыклары]] | titlestyle = background:#cfe3ff; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | listclass = hlist | image = | group1 = | group1style = background:#dcebff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = * [[Татарстан әзербайҗаннары|әзербайҗаннар]] * [[Татарстан алманнары|алманнар]] * [[Татарстан әрмәннәре|әрмәннәр]] * [[Татарстан ассириялеләре|ассириялеләр]] * [[Татарстан әфганнары|әфганнар]] * [[Татарстан башкортлары|башкортлар]] * [[Татарстан белоруслары|белоруслар]] * [[Татарстан болгарлары|болгарлар]] * [[Татарстан вьетнамнары|вьетнамнар]] * [[Татарстан гарәпләре|гарәпләр]] * [[Татарстан греклары|греклар]] * [[Татарстан грузиннары|грузиннар]] * [[Татарстан ингушлары|ингушлар]] * [[Татарстан казакълары|казакълар]] * [[Татарстан керәшеннәре|керәшеннәр]] <small>([[Мәлки керәшеннәре|Мәлки]], [[Мәҗүси керәшеннәр|Мәҗүси]], [[Чистай керәшеннәре|Чистай]], [[Түбән Кама керәшеннәре|Түбән Кама]])</small> * [[Татарстан корейлары|корейлар]] * [[Татарстан кыргызлары|кыргызлар]] * [[Татарстан ләзгиләре|ләзгиләр]] * [[Татарстан марилары|марилар]] * [[Татарстан месхет төрекләре|месхет төрекләр]] * [[Татарстан мордвалары|мордвалар]] <small>([[каратайлар]], [[Татарстан мукшылары|мукшылар]], [[Татарстан эрзәләре|еэрзәләр]])</small> * [[Татарстан осетиннары|осетиннар]] * [[Татарстан руслары|руслар]] * [[Татарстан таҗиклары|таҗиклар]] * [[Татарстан татарлары|татарлар]] * [[Татарстан төрекләре|төрекләр]] * [[Татарстан төрекмәннәре|төрекмәннәр]] * [[Татарстан удмуртлары|удмуртлар]] * [[Татарстан украиннары|украиннар]] * [[Татарстан үзбәкләре|үзбәкләр]] * [[Татарстан чеченнары|чеченнар]] * [[Татарстан чуашлары|чуашлар]] * [[Татарстан яһүдләре|яһүдләр]] }} <includeonly>[[Төркем:Татарстан халыклары]]</includeonly> <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> ezlkcwwcydn5n2ip9sa9jxrdiw96wmc 3529417 3529416 2022-08-18T15:15:24Z Ilnur efende 6874 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татарстан халыклары | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | title = [[Татарстан халыклары]] | titlestyle = background:#cfe3ff; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | listclass = hlist | image = | group1 = | group1style = background:#dcebff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = * [[Татарстан әзербайҗаннары|әзербайҗаннар]] * [[Татарстан алманнары|алманнар]] * [[Татарстан әрмәннәре|әрмәннәр]] * [[Татарстан ассириялеләре|ассириялеләр]] * [[Татарстан әфганнары|әфганнар]] * [[Татарстан башкортлары|башкортлар]] * [[Татарстан белоруслары|белоруслар]] * [[Татарстан болгарлары|болгарлар]] * [[Татарстан вьетнамнары|вьетнамнар]] * [[Татарстан гарәпләре|гарәпләр]] * [[Татарстан греклары|греклар]] * [[Татарстан грузиннары|грузиннар]] * [[Татарстан ингушлары|ингушлар]] * [[Татарстан казакълары|казакълар]] * [[Татарстан керәшеннәре|керәшеннәр]] <small>([[Мәлки керәшеннәре|мәлки]], [[мәҗүси керәшеннәр|Мәҗүси]], [[Чистай керәшеннәре|чистай]], [[Түбән Кама керәшеннәре|Түбән Кама]])</small> * [[Татарстан корейлары|корейлар]] * [[Татарстан кыргызлары|кыргызлар]] * [[Татарстан ләзгиләре|ләзгиләр]] * [[Татарстан марилары|марилар]] * [[Татарстан месхет төрекләре|месхет төрекләре]] * [[Татарстан мордвалары|мордвалар]] <small>([[каратайлар]], [[Татарстан мукшылары|мукшылар]], [[Татарстан эрзәләре|ерзәләр]])</small> * [[Татарстан осетиннары|осетиннар]] * [[Татарстан руслары|руслар]] * [[Татарстан таҗиклары|таҗиклар]] * [[Татарстан татарлары|татарлар]] * [[Татарстан төрекләре|төрекләр]] * [[Татарстан төрекмәннәре|төрекмәннәр]] * [[Татарстан удмуртлары|удмуртлар]] * [[Татарстан украиннары|украиннар]] * [[Татарстан үзбәкләре|үзбәкләр]] * [[Татарстан чеченнары|чеченнар]] * [[Татарстан чуашлары|чуашлар]] * [[Татарстан яһүдләре|яһүдләр]] }} <includeonly>[[Төркем:Татарстан халыклары]]</includeonly> <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> 9du4m1oiuimixxg2ebydhx46cedb8fh 3529418 3529417 2022-08-18T15:17:45Z Ilnur efende 6874 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татарстан халыклары | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | title = [[Татарстан халыклары]] | titlestyle = background:#cfe3ff; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | listclass = hlist | image = | group1 = | group1style = background:#dcebff; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = * [[Татарстан әзербайҗаннары|әзербайҗаннар]] * [[Татарстан алманнары|алманнар]] * [[Татарстан әрмәннәре|әрмәннәр]] * [[Татарстан ассириялеләре|ассириялеләр]] * [[Татарстан әфганнары|әфганнар]] * [[Татарстан башкортлары|башкортлар]] * [[Татарстан белоруслары|белоруслар]] * [[Татарстан болгарлары|болгарлар]] * [[Татарстан вьетнамнары|вьетнамнар]] * [[Татарстан гарәпләре|гарәпләр]] * [[Татарстан греклары|греклар]] * [[Татарстан грузиннары|грузиннар]] * [[Татарстан ингушлары|ингушлар]] * [[Татарстан казакълары|казакълар]] * [[Татарстан керәшеннәре|керәшеннәр]] <small>([[Мәлки керәшеннәре|мәлки]], [[Мәҗүси керәшеннәр|мәҗүси]], [[Чистай керәшеннәре|чистай]], [[Түбән Кама керәшеннәре|Түбән Кама]], [[Казан арты керәшеннәре|Казан арты]])</small> * [[Татарстан корейлары|корейлар]] * [[Татарстан кыргызлары|кыргызлар]] * [[Татарстан ләзгиләре|ләзгиләр]] * [[Татарстан марилары|марилар]] * [[Татарстан месхет төрекләре|месхет төрекләре]] * [[Татарстан мордвалары|мордвалар]] <small>([[каратайлар]], [[Татарстан мукшылары|мукшылар]], [[Татарстан эрзәләре|ерзәләр]])</small> * [[Татарстан осетиннары|осетиннар]] * [[Татарстан руслары|руслар]] * [[Татарстан таҗиклары|таҗиклар]] * [[Татарстан татарлары|татарлар]] <small>([[Татарстан мишәрләре|мишәрләр]])</small> * [[Татарстан төрекләре|төрекләр]] * [[Татарстан төрекмәннәре|төрекмәннәр]] * [[Татарстан удмуртлары|удмуртлар]] * [[Татарстан украиннары|украиннар]] * [[Татарстан үзбәкләре|үзбәкләр]] * [[Татарстан чеченнары|чеченнар]] * [[Татарстан чуашлары|чуашлар]] * [[Татарстан яһүдләре|яһүдләр]] }} <includeonly>[[Төркем:Татарстан халыклары]]</includeonly> <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]]</noinclude> p435q1t5ivj8k5gwkw2gptgwik4fko6 0 421267 3529523 2993860 2022-08-18T23:26:16Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Татар телендәге фильмнар]] wikitext text/x-wiki {{Фильм | Татарча исем = Ялгыз тәкәрлек | Исем = | Сурәт = Ялгыз_тәкәрлек_.jpg | Сурәт зурлыгы = | Сурәт язуы = рәсми DVD тышлыгы | Жанр = | Режиссёр = [[Гасыйм Шир-Гази]] | Продюсер = | Сценаричы = [[Хәбир Ибраһим]] | Баш ролләрдә = [[Фирдәвес Әхтәмова]]<br>[[Гөлшаһидә Сәләхова]]<br>[[Гөлнара Исмаева]]<br>[[Илдар Хәйруллин]] | Оператор = Рафик Галиев | Монтажчы = Тимур Садыйков | Көйязар = | Бию куючы = | Җитештерү ширкәте = | Дистрибьютор = [[Bars-Media]]<br>[[Tatshop]]<ref>[https://meshok.net/item/62319811_Ялгыз_тәкәрлек_2010_DVD_Татарское_кино: DVD. Фильм «Ялгыз тәкәрлек»]</ref> | Нәрсәгә нигезләнгән = Хәбир Ибраһим әсәре | Озынлык = {{сан|108|мин}} | Ил = {{байраклаштыру|Русия}}<br>{{байраклаштыру|Татарстан}} | Тел = [[татар теле|татарча]] | Дөнья күрү = [[2002 ел|2002]] | Бюджет = | Җыем = | Алдагы фильм = | Киләсе фильм = | imdb_id = | Сайт = }} '''«Ялгыз тәкәрлек»''' ({{lang-ru|Одинокий чибис}}) — нәфис фильм, драма, режиссер Гасыйм Ширгазинның (Гасыйм Шир-Гази, Гасыйман Шириязданов) 2002 елда [[Хәбир Ибраһим]]ның «Ялгыз тәкәрлек» әсәре буенча төшергән фильмы. == Тарих == Нәфис фильмның күренешләре [[Апас районы]] территориясендә ― [[Борнаш (Апас районы)|Борнаш]], [[Әлмәндәр]] авыллары күлләре буенда төшерелгән<ref>''Ришат Җамалиев''. [http://apastovo.ru/news/җәmgyiyat/yalgyiz-tkrlek-tatar-kinosyin-apasnyi-bornash-lmnd “Ялгыз тәкәрлек” татар киносын Апасның Борнаш, Әлмәндәр авыллары күлләре буенда төшерделәр.] Апастово-информ, 3.09.2017</ref>. == Эчтәлеге == Сюжет нигезендә ― [[1960-еллар]] татар авылы халкының хокуксызлыгы, мәктәпне яңа тәмамлаган яшь кызы баланың фаҗигале язмышы. Зәйнәп исемле кыз баланың үги әнисе белән яшисе килмичә, мәктәпне бетергәч, шәһәргә китәсе килүеннән җирлек рәисе файдалана — кызны әрәм итә. Әсәрдә интрига туа ― Зәйнәп әлеге гөнаһның җимешен — баласын таба. Конфликт ― озак еллардан соң Зәйнәп кызы Гөлсирин белән авылга кабат әйләнеп кайткач, авыл советы рәисенең малае Рамазан белән Зәйнәпнең (шул ук рәистән туган) кызы Гөлсирин очраша башлый<ref>''Эльмира Җәлилова''. [https://matbugat.ru/news/?id=4375 Хәбир Ибраһим: «Миңа нәүмиз геройлар ошый».] [[«Ирек мәйданы» газетасы|Ирек мәйданы]], 27.05.2011</ref>. Язучы-сценарий авторының игътибары авыл кешеләренең коллык белән тиңләрлек язмышына юнәлтелгән. Зәйнәпнең бәхетсезлегендә кем гаепле? Аның ятимлеге генәме? Гаеп – аның холкында. Зәйнәп – горур кыз. Әнисе үлгәч, әтисенең Хәят апага өйләнүен кичерә алмый, шуңа авылдан читкә китәргә хыяллана ул. Үги анасының аңа карата булган яхшы мөнәсәбәте дә аның горурлыгын җебетә алмый. Үзенең бу адымы белән кыз үзенә дә, әтисенә дә, кызы Гөлсирингә дә җәза бирә, кино каһарманнарының язмышын боза... Төп каһарман Рамазан үзен-үзе үтерә<ref>''Галина Зайнуллина''. [http://rt-online.ru/p-rubr-kult-35695/ Судьбу осилит смеющийся.] [[Республика Татарстан (газета)|Республика Татарстан]], 23.10.2008</ref> <ref>''А. Р. Мотигуллина''. [https://cyberleninka.ru/article/n/kinoroman-h-ibragimova-yalgyz-t-k-rlek-2004-v-zerkale-literaturnoy-traditsii/viewer Кинороман Х. Ибрагима «Ялгыз тәкәрлек» в зеркале литературной традиции.] cyberleninka.ru, 2015{{ref-ru}}</ref>. == Актёрлар == {{РолләрдәӨс}} {{Ролләрдә|[[ Фирдәвес Әхтәмова]]||Хәят|}} {{Ролләрдә|[[ Гөлшаһидә Сәләхова]]||Зәйнәп|}} {{Ролләрдә|[[ Гөлнара Исмаева]]||Гөлсирин|}} {{Ролләрдә|[[ Илдар Хәйруллин]]||Шакир|}} {{Ролләрдә|[[ Зөлфирә Зарипова]]||Маһруза|}} {{Ролләрдә|[[ Азат Зарипов (1970)|Азат Зарипов]]||Рамазан|}} {{Ролләрдә|[[Тимер Зиннуров]]||Зәйни|}} {{РолләрдәАс}} == Төшерү төркеме == * Режиссёр: Гасыйм Шир-Гази * Сценарий авторы: [[Хәбир Ибраһим]] * Куючы-оператор: Геннадий Федосеенко * Оператор: Рафик Галиев * Монтаж режиссеры: Тимур Садыйков * Тавыш режиссерлары: Зөфәр Хәйруллин? Андрей Майоров, Степан Барсамов * Режиссер ассистенты: Әлфирә Мәһдиева == Әдәбият == * ''[[Хәбир Ибраһим]]''. Ялгыз тәкәрлек : роман, повестьлар, хикәяләр / Хәбир Ибраһим. - Казан : [[Татарстан китап нәшрияты]], 2008. - 317, [2] с. : ил., портр.; 20 см.; ISBN 978-5-298-01742-8. == Сылтамалар == * [https://meshok.net/item/62319811_Ялгыз_тәкәрлек_2010_DVD_Татарское_кино Ялгыз тәкәрлек.] meshok.net * ''А. Р. Мотигуллина''. [https://cyberleninka.ru/article/n/kinoroman-h-ibragimova-yalgyz-t-k-rlek-2004-v-zerkale-literaturnoy-traditsii/viewer Кинороман Х. Ибрагима «Ялгыз тәкәрлек» в зеркале литературной традиции.] cyberleninka.ru, 2015{{ref-ru}} * [https://tatar-films.ucoz.ru/news/ Ялгыз тәкәрлек.] tatar-films.ucoz.ru * [[Файл:YouTube Logo 2017.svg|60px]] [https://rus-songs.ru/tekst-pesni-gulnara-ismaeva-jalgyz-tjekjerlek/ Гөлнара Исмаева «Ялгыз тәкәрлек» җырын башкара] (''[[YouTube]]видео, 05:28'') == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> [[Төркем:Татар фильмнары]] [[Төркем:Татар телендәге фильмнар]] {{Tatar 4.0-2021}} gsya0wxjalumzvdiobkt8667mtzyx84 0 421458 3529408 3087227 2022-08-18T14:22:43Z 85.233.76.94 wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = '''Альберт Салихов''' | рәсем = Сәлихов_Алберт.jpg | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = Альберт Сәлихов | тулы исем = Альберт Илдус улы Салихов | һөнәр = [[сәясәтче]] | туу датасы = [[25.01.1962]] | туу җире = [[Казан]] | гражданлык = [[Русия]] | милләт = татар }} {{Башка мәгънәләр/фамилия|Салихов}} '''Альберт Илдус улы Салихов''' ([[1962 ел]]ның 25 гыйнвары, [[Казан]], [[Татарстан АССР]], [[СССР]]) - Россия дәүләт һәм сәяси эшлеклесе, җәнҗаллы чиновник. Шулай ук IV чакырылыш Россия Федерациясе Федераль Собраниесе Дәүләт Думасы депутаты, җирле үзидарә мәсьәләләре комитеты рәисе урынбасары. «[[Бердәм Россия]]» фракциясе әгъзасы. Юридик фәннәр кандидаты. ==Биографиясе== Альберт Салихов 1962 елның 25 гыйнварында Татарстан АССРның Казан шәһәрендә эшчеләр гаиләсендә туа. 1979-1980 елларда Казан авиация институтында техник булып эшли. 1980-1982 елларда Совет Армиясенең зенит-ракета гаскәрләрендә, ә 1982-1986 елларда Татарстан АССР Эчке эшләр министрлыгында хезмәт итә. 1989 елда В.И. Ульянов-Ленин исемендәге [[Казан дәүләт университеты]]ның юридик факультетын тәмамлый. Диплом алгач, 1990 елда Татарстан Республикасы [[Питрәч районы]] суды судьясы итеп сайлана. 1994 елдан "Халыкара коммерция берлеге"нең генераль директор урынбасары, аннары 1995 елдан - генераль директоры. 1998-1999 елларда [[Казан шәһәре]] администрациясе башлыгының тышкы элемтәләр буенча ярдәмчесе булып эшли. 1999-2003 елларда - Түбән Кама хакимияте башлыгы урынбасары. 2003 елда «Бердәм Россия» исемлеге буенча IV чакырылыш Россия Федерациясе Федераль Собраниесе Дәүләт Думасы депутаты итеп сайлана<ref>{{Cite web|lang=ru|url=http://docs.cntd.ru/document/901882757|title=Об установлении общих результатов выборов депутатов Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации четвертого созыва|author=|website=docs.cntd.ru|date=|publisher=|accessdate=}}</ref>. 26 нчы номерлы Түбән Кама бермандатлы сайлау округы буенча сайланды. Думада җирле үзидарә мәсьәләләре комитеты рәисе урынбасары була. 2008 елның сентябрендә Россия Федерациясе дәүләт хакимияте органнары белән эшне оештыру буенча Татарстан Республикасы Эчке эшләр министры киңәшчесе итеп билгеләнә. 2009 елның 16 июлендә Казан Башкарма комитеты җитәкчесе карары белән Альберт Салихов Казанның шәһәр төзелеше рөхсәтләре идарәсе башлыгы итеп билгеләнә<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.tatar-inform.ru/news/official/20-07-2009/albert-salihov-vozglavil-upravlenie-gradostroitelnyh-razresheniy-ispolkoma-kazani-5292571|title=Альберт Салихов возглавил Управление градостроительных разрешений исполкома Казани|author=|website=www.tatar-inform.ru|date=|publisher=|accessdate=}}</ref>. 2016 елның 9 апрелендә җитәкче вазифасыннан үз теләге белән китә. == Мөселман зираты белән мәхкәмәләшүе == Казан мэриясенең шәһәр төзелеше идарәсе башлыгы Альберт Салихов Казанның [[Мөселман зираты (Казан)|Мөселман зираты]] белән мәхкәмәләшүе өчен мәшһүр булган. Ул үлгән әтисенең кабер ташына рәсем куярга теләде, ләкин зират җитәкчелеге моңа рөхсәт бирмәде. <ref>[http://www.tatar-islam.com/publ/kh_b_rl_r/vakyjga/albert_salikhov_zirat_bashyna_itte/2-1-0-14373 Альберт Салихов зират башына җитте]</ref> Альберт әтисе каберен мәсхәрәләүдә гаепләп, хокук саклау органнарына мөрәҗәгать итә. Мөселман зиратын һәм Мәрҗани мәчете эшчәнлеген көн-төн тикшерү бара. Альберт Салихов үзенең хаклы булуын раслап, башкалада күрсәтүче KZN телеканалына да мөрәҗәгать иткән. Мөселман зираты директоры Салихҗан хәзрәт Закиров Казан мэры Илсур Метшин исеменә хат белән мөрәҗәгать иткән. Хатында ул Альберт Салиховның үзен дорфа тотуын, янауларын, җикеренүләрен бәян итә. <ref>[https://beznen.ru/archive/arkhiv/200312/zhhnnm-biyue-2 ҖӘҺӘННӘМ БИЮЕ – 2]</ref> ==Закон чыгару эшчәнлеге== 2003-2007 елларда, IV чакырылыш Дәүләт Думасы депутаты вәкаләтләрен үтәү дәвамында, федераль законнар проектларына 3 закон чыгару инициативасы һәм төзәтмә авторы булып чыгыш ясады<ref>{{Cite web|lang=ru|url=http://old.duma.gov.ru/systems/law/?deputy-letter=%D0%A1&deputy=99109915&sort=date|title=Официальный сайт Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации|author=|website=old.duma.gov.ru|date=|publisher=|accessdate=}}{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Тышкы сылтамалар == * [https://tatarstan.ru/persons.htm?action=person&id=27309 Профиль на сайте Правительства Республики Татарстан] [[Категория:Татарстан чиновниклары]] {{Tatar 4.0-2021}} htr2nyw6q6zg8p5g5q7s5weblyekr3l 3529410 3529408 2022-08-18T14:24:10Z 85.233.76.94 /* Мөселман зираты белән мәхкәмәләшүе */ wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = '''Альберт Салихов''' | рәсем = Сәлихов_Алберт.jpg | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = Альберт Сәлихов | тулы исем = Альберт Илдус улы Салихов | һөнәр = [[сәясәтче]] | туу датасы = [[25.01.1962]] | туу җире = [[Казан]] | гражданлык = [[Русия]] | милләт = татар }} {{Башка мәгънәләр/фамилия|Салихов}} '''Альберт Илдус улы Салихов''' ([[1962 ел]]ның 25 гыйнвары, [[Казан]], [[Татарстан АССР]], [[СССР]]) - Россия дәүләт һәм сәяси эшлеклесе, җәнҗаллы чиновник. Шулай ук IV чакырылыш Россия Федерациясе Федераль Собраниесе Дәүләт Думасы депутаты, җирле үзидарә мәсьәләләре комитеты рәисе урынбасары. «[[Бердәм Россия]]» фракциясе әгъзасы. Юридик фәннәр кандидаты. ==Биографиясе== Альберт Салихов 1962 елның 25 гыйнварында Татарстан АССРның Казан шәһәрендә эшчеләр гаиләсендә туа. 1979-1980 елларда Казан авиация институтында техник булып эшли. 1980-1982 елларда Совет Армиясенең зенит-ракета гаскәрләрендә, ә 1982-1986 елларда Татарстан АССР Эчке эшләр министрлыгында хезмәт итә. 1989 елда В.И. Ульянов-Ленин исемендәге [[Казан дәүләт университеты]]ның юридик факультетын тәмамлый. Диплом алгач, 1990 елда Татарстан Республикасы [[Питрәч районы]] суды судьясы итеп сайлана. 1994 елдан "Халыкара коммерция берлеге"нең генераль директор урынбасары, аннары 1995 елдан - генераль директоры. 1998-1999 елларда [[Казан шәһәре]] администрациясе башлыгының тышкы элемтәләр буенча ярдәмчесе булып эшли. 1999-2003 елларда - Түбән Кама хакимияте башлыгы урынбасары. 2003 елда «Бердәм Россия» исемлеге буенча IV чакырылыш Россия Федерациясе Федераль Собраниесе Дәүләт Думасы депутаты итеп сайлана<ref>{{Cite web|lang=ru|url=http://docs.cntd.ru/document/901882757|title=Об установлении общих результатов выборов депутатов Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации четвертого созыва|author=|website=docs.cntd.ru|date=|publisher=|accessdate=}}</ref>. 26 нчы номерлы Түбән Кама бермандатлы сайлау округы буенча сайланды. Думада җирле үзидарә мәсьәләләре комитеты рәисе урынбасары була. 2008 елның сентябрендә Россия Федерациясе дәүләт хакимияте органнары белән эшне оештыру буенча Татарстан Республикасы Эчке эшләр министры киңәшчесе итеп билгеләнә. 2009 елның 16 июлендә Казан Башкарма комитеты җитәкчесе карары белән Альберт Салихов Казанның шәһәр төзелеше рөхсәтләре идарәсе башлыгы итеп билгеләнә<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.tatar-inform.ru/news/official/20-07-2009/albert-salihov-vozglavil-upravlenie-gradostroitelnyh-razresheniy-ispolkoma-kazani-5292571|title=Альберт Салихов возглавил Управление градостроительных разрешений исполкома Казани|author=|website=www.tatar-inform.ru|date=|publisher=|accessdate=}}</ref>. 2016 елның 9 апрелендә җитәкче вазифасыннан үз теләге белән китә. == Мөселман зираты белән мәхкәмәләшүе == Казан мэриясенең шәһәр төзелеше идарәсе башлыгы Альберт Салихов Казанның [[Мөселман зираты (Казан)|Мөселман зираты]] белән мәхкәмәләшүе өчен мәшһүр булган. Ул үлгән әтисенең кабер ташына рәсем куярга теләде, ләкин зират җитәкчелеге моңа рөхсәт бирмәде. <ref>[http://www.tatar-islam.com/publ/kh_b_rl_r/vakyjga/albert_salikhov_zirat_bashyna_itte/2-1-0-14373 Альберт Салихов зират башына җитте]</ref> Альберт әтисе каберен мәсхәрәләүдә гаепләп, хокук саклау органнарына мөрәҗәгать итә. Мөселман зиратын һәм Мәрҗани мәчете эшчәнлеген көн-төн тикшерү бара. Альберт Салихов үзенең хаклы булуын раслап, башкалада күрсәтүче KZN телеканалына да мөрәҗәгать иткән. Мөселман зираты директоры Салихҗан хәзрәт Закиров Казан мэры Илсур Метшин исеменә хат белән мөрәҗәгать иткән. Хатында ул Альберт Салиховның үзен дорфа тотуын, янауларын, җикеренүләрен бәян итә. <ref>[https://beznen.ru/archive/arkhiv/200312/zhhnnm-biyue-2 ҖӘҺӘННӘМ БИЮЕ – 2]</ref> Казанның [[Казанның Совет районы|Совет районы]] прокуратурасы [[җинаять]] составы булмау сәбәпле, вандаллык һәм башбаштаклык маддәләре буенча җинаять эше кузгатудан баш тарта. Ләкин соңыннан барыбер [[Казанның Вахитов районы|Вахитов районы]] прокуратурасына зиратның эшчәнлеген туктату турында документ тапшыра. Зиратны ябылудан яклап милли хәрәкәт һәм дин эшлекләре Казанда митинг уздыралар.<ref>[https://www.azatliq.org/a/24593901.html] Казанда мөселман зираты ябылуга каршы митинг үтте</ref> ==Закон чыгару эшчәнлеге== 2003-2007 елларда, IV чакырылыш Дәүләт Думасы депутаты вәкаләтләрен үтәү дәвамында, федераль законнар проектларына 3 закон чыгару инициативасы һәм төзәтмә авторы булып чыгыш ясады<ref>{{Cite web|lang=ru|url=http://old.duma.gov.ru/systems/law/?deputy-letter=%D0%A1&deputy=99109915&sort=date|title=Официальный сайт Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации|author=|website=old.duma.gov.ru|date=|publisher=|accessdate=}}{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Тышкы сылтамалар == * [https://tatarstan.ru/persons.htm?action=person&id=27309 Профиль на сайте Правительства Республики Татарстан] [[Категория:Татарстан чиновниклары]] {{Tatar 4.0-2021}} dyu355x0m5pwdzjrehkg7ess5qr6ouo 3529411 3529410 2022-08-18T14:27:04Z 85.233.76.94 wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = '''Альберт Салихов''' | рәсем = Сәлихов_Алберт.jpg | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = Альберт Сәлихов | тулы исем = Альберт Илдус улы Салихов | һөнәр = [[чиновник]] | туу датасы = 25.01.1962 | туу җире = [[Казан]] | гражданлык = [[Русия]] | милләт = татар }} {{Башка мәгънәләр/фамилия|Салихов}} '''Альберт Илдус улы Салихов''' ([[1962 ел]]ның 25 гыйнвары, [[Казан]], [[Татарстан АССР]], [[СССР]]) - җәнҗаллы чиновник, Россия дәүләт һәм сәяси эшлеклесе. Шулай ук IV чакырылыш Россия Федерациясе Федераль Собраниесе Дәүләт Думасы депутаты, җирле үзидарә мәсьәләләре комитеты рәисе урынбасары. «[[Бердәм Россия]]» фракциясе әгъзасы. Юридик фәннәр кандидаты. ==Биографиясе== Альберт Салихов 1962 елның 25 гыйнварында Татарстан АССРның Казан шәһәрендә эшчеләр гаиләсендә туа. 1979-1980 елларда Казан авиация институтында техник булып эшли. 1980-1982 елларда Совет Армиясенең зенит-ракета гаскәрләрендә, ә 1982-1986 елларда Татарстан АССР Эчке эшләр министрлыгында хезмәт итә. 1989 елда В.И. Ульянов-Ленин исемендәге [[Казан дәүләт университеты]]ның юридик факультетын тәмамлый. Диплом алгач, 1990 елда Татарстан Республикасы [[Питрәч районы]] суды судьясы итеп сайлана. 1994 елдан "Халыкара коммерция берлеге"нең генераль директор урынбасары, аннары 1995 елдан - генераль директоры. 1998-1999 елларда [[Казан шәһәре]] администрациясе башлыгының тышкы элемтәләр буенча ярдәмчесе булып эшли. 1999-2003 елларда - Түбән Кама хакимияте башлыгы урынбасары. 2003 елда «Бердәм Россия» исемлеге буенча IV чакырылыш Россия Федерациясе Федераль Собраниесе Дәүләт Думасы депутаты итеп сайлана<ref>{{Cite web|lang=ru|url=http://docs.cntd.ru/document/901882757|title=Об установлении общих результатов выборов депутатов Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации четвертого созыва|author=|website=docs.cntd.ru|date=|publisher=|accessdate=}}</ref>. 26 нчы номерлы Түбән Кама бермандатлы сайлау округы буенча сайланды. Думада җирле үзидарә мәсьәләләре комитеты рәисе урынбасары була. 2008 елның сентябрендә Россия Федерациясе дәүләт хакимияте органнары белән эшне оештыру буенча Татарстан Республикасы Эчке эшләр министры киңәшчесе итеп билгеләнә. 2009 елның 16 июлендә Казан Башкарма комитеты җитәкчесе карары белән Альберт Салихов Казанның шәһәр төзелеше рөхсәтләре идарәсе башлыгы итеп билгеләнә<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.tatar-inform.ru/news/official/20-07-2009/albert-salihov-vozglavil-upravlenie-gradostroitelnyh-razresheniy-ispolkoma-kazani-5292571|title=Альберт Салихов возглавил Управление градостроительных разрешений исполкома Казани|author=|website=www.tatar-inform.ru|date=|publisher=|accessdate=}}</ref>. 2016 елның 9 апрелендә җитәкче вазифасыннан үз теләге белән китә. == Мөселман зираты белән мәхкәмәләшүе == Казан мэриясенең шәһәр төзелеше идарәсе башлыгы Альберт Салихов Казанның [[Мөселман зираты (Казан)|Мөселман зираты]] белән мәхкәмәләшүе өчен мәшһүр булган. Ул үлгән әтисенең кабер ташына рәсем куярга теләде, ләкин зират җитәкчелеге моңа рөхсәт бирмәде. <ref>[http://www.tatar-islam.com/publ/kh_b_rl_r/vakyjga/albert_salikhov_zirat_bashyna_itte/2-1-0-14373 Альберт Салихов зират башына җитте]</ref> Альберт әтисе каберен мәсхәрәләүдә гаепләп, хокук саклау органнарына мөрәҗәгать итә. Мөселман зиратын һәм Мәрҗани мәчете эшчәнлеген көн-төн тикшерү бара. Альберт Салихов үзенең хаклы булуын раслап, башкалада күрсәтүче KZN телеканалына да мөрәҗәгать иткән. Мөселман зираты директоры Салихҗан хәзрәт Закиров Казан мэры Илсур Метшин исеменә хат белән мөрәҗәгать иткән. Хатында ул Альберт Салиховның үзен дорфа тотуын, янауларын, җикеренүләрен бәян итә. <ref>[https://beznen.ru/archive/arkhiv/200312/zhhnnm-biyue-2 ҖӘҺӘННӘМ БИЮЕ – 2]</ref> Казанның [[Казанның Совет районы|Совет районы]] прокуратурасы [[җинаять]] составы булмау сәбәпле, вандаллык һәм башбаштаклык маддәләре буенча җинаять эше кузгатудан баш тарта. Ләкин соңыннан барыбер [[Казанның Вахитов районы|Вахитов районы]] прокуратурасына зиратның эшчәнлеген туктату турында документ тапшыра. Зиратны ябылудан яклап милли хәрәкәт һәм дин эшлекләре Казанда митинг уздыралар.<ref>[https://www.azatliq.org/a/24593901.html] Казанда мөселман зираты ябылуга каршы митинг үтте</ref> ==Закон чыгару эшчәнлеге== 2003-2007 елларда, IV чакырылыш Дәүләт Думасы депутаты вәкаләтләрен үтәү дәвамында, федераль законнар проектларына 3 закон чыгару инициативасы һәм төзәтмә авторы булып чыгыш ясады<ref>{{Cite web|lang=ru|url=http://old.duma.gov.ru/systems/law/?deputy-letter=%D0%A1&deputy=99109915&sort=date|title=Официальный сайт Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации|author=|website=old.duma.gov.ru|date=|publisher=|accessdate=}}{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Тышкы сылтамалар == * [https://tatarstan.ru/persons.htm?action=person&id=27309 Профиль на сайте Правительства Республики Татарстан] [[Категория:Татарстан чиновниклары]] {{Tatar 4.0-2021}} 17ddztatxzkudlmzjgt895nse7jnvw1 3529412 3529411 2022-08-18T14:29:37Z 85.233.76.94 /* Мөселман зираты белән мәхкәмәләшүе */ wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = '''Альберт Салихов''' | рәсем = Сәлихов_Алберт.jpg | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = Альберт Сәлихов | тулы исем = Альберт Илдус улы Салихов | һөнәр = [[чиновник]] | туу датасы = 25.01.1962 | туу җире = [[Казан]] | гражданлык = [[Русия]] | милләт = татар }} {{Башка мәгънәләр/фамилия|Салихов}} '''Альберт Илдус улы Салихов''' ([[1962 ел]]ның 25 гыйнвары, [[Казан]], [[Татарстан АССР]], [[СССР]]) - җәнҗаллы чиновник, Россия дәүләт һәм сәяси эшлеклесе. Шулай ук IV чакырылыш Россия Федерациясе Федераль Собраниесе Дәүләт Думасы депутаты, җирле үзидарә мәсьәләләре комитеты рәисе урынбасары. «[[Бердәм Россия]]» фракциясе әгъзасы. Юридик фәннәр кандидаты. ==Биографиясе== Альберт Салихов 1962 елның 25 гыйнварында Татарстан АССРның Казан шәһәрендә эшчеләр гаиләсендә туа. 1979-1980 елларда Казан авиация институтында техник булып эшли. 1980-1982 елларда Совет Армиясенең зенит-ракета гаскәрләрендә, ә 1982-1986 елларда Татарстан АССР Эчке эшләр министрлыгында хезмәт итә. 1989 елда В.И. Ульянов-Ленин исемендәге [[Казан дәүләт университеты]]ның юридик факультетын тәмамлый. Диплом алгач, 1990 елда Татарстан Республикасы [[Питрәч районы]] суды судьясы итеп сайлана. 1994 елдан "Халыкара коммерция берлеге"нең генераль директор урынбасары, аннары 1995 елдан - генераль директоры. 1998-1999 елларда [[Казан шәһәре]] администрациясе башлыгының тышкы элемтәләр буенча ярдәмчесе булып эшли. 1999-2003 елларда - Түбән Кама хакимияте башлыгы урынбасары. 2003 елда «Бердәм Россия» исемлеге буенча IV чакырылыш Россия Федерациясе Федераль Собраниесе Дәүләт Думасы депутаты итеп сайлана<ref>{{Cite web|lang=ru|url=http://docs.cntd.ru/document/901882757|title=Об установлении общих результатов выборов депутатов Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации четвертого созыва|author=|website=docs.cntd.ru|date=|publisher=|accessdate=}}</ref>. 26 нчы номерлы Түбән Кама бермандатлы сайлау округы буенча сайланды. Думада җирле үзидарә мәсьәләләре комитеты рәисе урынбасары була. 2008 елның сентябрендә Россия Федерациясе дәүләт хакимияте органнары белән эшне оештыру буенча Татарстан Республикасы Эчке эшләр министры киңәшчесе итеп билгеләнә. 2009 елның 16 июлендә Казан Башкарма комитеты җитәкчесе карары белән Альберт Салихов Казанның шәһәр төзелеше рөхсәтләре идарәсе башлыгы итеп билгеләнә<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.tatar-inform.ru/news/official/20-07-2009/albert-salihov-vozglavil-upravlenie-gradostroitelnyh-razresheniy-ispolkoma-kazani-5292571|title=Альберт Салихов возглавил Управление градостроительных разрешений исполкома Казани|author=|website=www.tatar-inform.ru|date=|publisher=|accessdate=}}</ref>. 2016 елның 9 апрелендә җитәкче вазифасыннан үз теләге белән китә. == Мөселман зираты белән мәхкәмәләшүе == Казан мэриясенең шәһәр төзелеше идарәсе башлыгы Альберт Салихов Казанның [[Мөселман зираты (Казан)|Мөселман зираты]] белән мәхкәмәләшүе өчен мәшһүр булган. Ул үлгән әтисенең кабер ташына рәсем куярга теләде, ләкин зират җитәкчелеге моңа рөхсәт бирмәде. <ref>[http://www.tatar-islam.com/publ/kh_b_rl_r/vakyjga/albert_salikhov_zirat_bashyna_itte/2-1-0-14373 Альберт Салихов зират башына җитте]</ref> Альберт әтисе каберен мәсхәрәләүдә гаепләп, хокук саклау органнарына мөрәҗәгать итә. Мөселман зиратын һәм Мәрҗани мәчете эшчәнлеген көн-төн тикшерү бара. Альберт Салихов үзенең хаклы булуын раслап, башкалада күрсәтүче KZN телеканалына да мөрәҗәгать иткән. Мөселман зираты директоры Салихҗан хәзрәт Закиров Казан мэры Илсур Метшин исеменә хат белән мөрәҗәгать иткән. Хатында ул Альберт Салиховның үзен дорфа тотуын, янауларын, җикеренүләрен бәян итә. <ref>[https://beznen.ru/archive/arkhiv/200312/zhhnnm-biyue-2 ҖӘҺӘННӘМ БИЮЕ – 2]</ref> Казанның [[Казанның Совет районы|Совет районы]] прокуратурасы [[җинаять]] составы булмау сәбәпле, вандаллык һәм башбаштаклык маддәләре буенча җинаять эше кузгатудан баш тарта. Ләкин соңыннан барыбер [[Казанның Вахитов районы|Вахитов районы]] прокуратурасына зиратның эшчәнлеген туктату турында документ тапшыра. Зиратны ябылудан яклап милли хәрәкәт һәм дин эшлекләре Казанда митинг уздыралар.<ref>[https://www.azatliq.org/a/24593901.html Казанда мөселман зираты ябылуга каршы митинг үтте] </ref> ==Закон чыгару эшчәнлеге== 2003-2007 елларда, IV чакырылыш Дәүләт Думасы депутаты вәкаләтләрен үтәү дәвамында, федераль законнар проектларына 3 закон чыгару инициативасы һәм төзәтмә авторы булып чыгыш ясады<ref>{{Cite web|lang=ru|url=http://old.duma.gov.ru/systems/law/?deputy-letter=%D0%A1&deputy=99109915&sort=date|title=Официальный сайт Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации|author=|website=old.duma.gov.ru|date=|publisher=|accessdate=}}{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Тышкы сылтамалар == * [https://tatarstan.ru/persons.htm?action=person&id=27309 Профиль на сайте Правительства Республики Татарстан] [[Категория:Татарстан чиновниклары]] {{Tatar 4.0-2021}} 47dsp20rkju50soqkler1bb82mc3rxp 3529413 3529412 2022-08-18T14:30:47Z 85.233.76.94 /* Тышкы сылтамалар */ wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = '''Альберт Салихов''' | рәсем = Сәлихов_Алберт.jpg | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = Альберт Сәлихов | тулы исем = Альберт Илдус улы Салихов | һөнәр = [[чиновник]] | туу датасы = 25.01.1962 | туу җире = [[Казан]] | гражданлык = [[Русия]] | милләт = татар }} {{Башка мәгънәләр/фамилия|Салихов}} '''Альберт Илдус улы Салихов''' ([[1962 ел]]ның 25 гыйнвары, [[Казан]], [[Татарстан АССР]], [[СССР]]) - җәнҗаллы чиновник, Россия дәүләт һәм сәяси эшлеклесе. Шулай ук IV чакырылыш Россия Федерациясе Федераль Собраниесе Дәүләт Думасы депутаты, җирле үзидарә мәсьәләләре комитеты рәисе урынбасары. «[[Бердәм Россия]]» фракциясе әгъзасы. Юридик фәннәр кандидаты. ==Биографиясе== Альберт Салихов 1962 елның 25 гыйнварында Татарстан АССРның Казан шәһәрендә эшчеләр гаиләсендә туа. 1979-1980 елларда Казан авиация институтында техник булып эшли. 1980-1982 елларда Совет Армиясенең зенит-ракета гаскәрләрендә, ә 1982-1986 елларда Татарстан АССР Эчке эшләр министрлыгында хезмәт итә. 1989 елда В.И. Ульянов-Ленин исемендәге [[Казан дәүләт университеты]]ның юридик факультетын тәмамлый. Диплом алгач, 1990 елда Татарстан Республикасы [[Питрәч районы]] суды судьясы итеп сайлана. 1994 елдан "Халыкара коммерция берлеге"нең генераль директор урынбасары, аннары 1995 елдан - генераль директоры. 1998-1999 елларда [[Казан шәһәре]] администрациясе башлыгының тышкы элемтәләр буенча ярдәмчесе булып эшли. 1999-2003 елларда - Түбән Кама хакимияте башлыгы урынбасары. 2003 елда «Бердәм Россия» исемлеге буенча IV чакырылыш Россия Федерациясе Федераль Собраниесе Дәүләт Думасы депутаты итеп сайлана<ref>{{Cite web|lang=ru|url=http://docs.cntd.ru/document/901882757|title=Об установлении общих результатов выборов депутатов Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации четвертого созыва|author=|website=docs.cntd.ru|date=|publisher=|accessdate=}}</ref>. 26 нчы номерлы Түбән Кама бермандатлы сайлау округы буенча сайланды. Думада җирле үзидарә мәсьәләләре комитеты рәисе урынбасары була. 2008 елның сентябрендә Россия Федерациясе дәүләт хакимияте органнары белән эшне оештыру буенча Татарстан Республикасы Эчке эшләр министры киңәшчесе итеп билгеләнә. 2009 елның 16 июлендә Казан Башкарма комитеты җитәкчесе карары белән Альберт Салихов Казанның шәһәр төзелеше рөхсәтләре идарәсе башлыгы итеп билгеләнә<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.tatar-inform.ru/news/official/20-07-2009/albert-salihov-vozglavil-upravlenie-gradostroitelnyh-razresheniy-ispolkoma-kazani-5292571|title=Альберт Салихов возглавил Управление градостроительных разрешений исполкома Казани|author=|website=www.tatar-inform.ru|date=|publisher=|accessdate=}}</ref>. 2016 елның 9 апрелендә җитәкче вазифасыннан үз теләге белән китә. == Мөселман зираты белән мәхкәмәләшүе == Казан мэриясенең шәһәр төзелеше идарәсе башлыгы Альберт Салихов Казанның [[Мөселман зираты (Казан)|Мөселман зираты]] белән мәхкәмәләшүе өчен мәшһүр булган. Ул үлгән әтисенең кабер ташына рәсем куярга теләде, ләкин зират җитәкчелеге моңа рөхсәт бирмәде. <ref>[http://www.tatar-islam.com/publ/kh_b_rl_r/vakyjga/albert_salikhov_zirat_bashyna_itte/2-1-0-14373 Альберт Салихов зират башына җитте]</ref> Альберт әтисе каберен мәсхәрәләүдә гаепләп, хокук саклау органнарына мөрәҗәгать итә. Мөселман зиратын һәм Мәрҗани мәчете эшчәнлеген көн-төн тикшерү бара. Альберт Салихов үзенең хаклы булуын раслап, башкалада күрсәтүче KZN телеканалына да мөрәҗәгать иткән. Мөселман зираты директоры Салихҗан хәзрәт Закиров Казан мэры Илсур Метшин исеменә хат белән мөрәҗәгать иткән. Хатында ул Альберт Салиховның үзен дорфа тотуын, янауларын, җикеренүләрен бәян итә. <ref>[https://beznen.ru/archive/arkhiv/200312/zhhnnm-biyue-2 ҖӘҺӘННӘМ БИЮЕ – 2]</ref> Казанның [[Казанның Совет районы|Совет районы]] прокуратурасы [[җинаять]] составы булмау сәбәпле, вандаллык һәм башбаштаклык маддәләре буенча җинаять эше кузгатудан баш тарта. Ләкин соңыннан барыбер [[Казанның Вахитов районы|Вахитов районы]] прокуратурасына зиратның эшчәнлеген туктату турында документ тапшыра. Зиратны ябылудан яклап милли хәрәкәт һәм дин эшлекләре Казанда митинг уздыралар.<ref>[https://www.azatliq.org/a/24593901.html Казанда мөселман зираты ябылуга каршы митинг үтте] </ref> ==Закон чыгару эшчәнлеге== 2003-2007 елларда, IV чакырылыш Дәүләт Думасы депутаты вәкаләтләрен үтәү дәвамында, федераль законнар проектларына 3 закон чыгару инициативасы һәм төзәтмә авторы булып чыгыш ясады<ref>{{Cite web|lang=ru|url=http://old.duma.gov.ru/systems/law/?deputy-letter=%D0%A1&deputy=99109915&sort=date|title=Официальный сайт Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации|author=|website=old.duma.gov.ru|date=|publisher=|accessdate=}}{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Тышкы сылтамалар == * [https://tatarstan.ru/persons.htm?action=person&id=27309 Профиль на сайте Правительства Республики Татарстан] [[Категория:Татарстан чиновниклары]] [[Төркем:Бердәм Русия фиркасе әгъзалары]] {{Tatar 4.0-2021}} 6o4een720zzpvqkiegkpm9uqsxheo8m 3529543 3529413 2022-08-19T06:43:44Z 85.233.72.196 /* Мөселман зираты белән мәхкәмәләшүе */ wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = '''Альберт Салихов''' | рәсем = Сәлихов_Алберт.jpg | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = Альберт Сәлихов | тулы исем = Альберт Илдус улы Салихов | һөнәр = [[чиновник]] | туу датасы = 25.01.1962 | туу җире = [[Казан]] | гражданлык = [[Русия]] | милләт = татар }} {{Башка мәгънәләр/фамилия|Салихов}} '''Альберт Илдус улы Салихов''' ([[1962 ел]]ның 25 гыйнвары, [[Казан]], [[Татарстан АССР]], [[СССР]]) - җәнҗаллы чиновник, Россия дәүләт һәм сәяси эшлеклесе. Шулай ук IV чакырылыш Россия Федерациясе Федераль Собраниесе Дәүләт Думасы депутаты, җирле үзидарә мәсьәләләре комитеты рәисе урынбасары. «[[Бердәм Россия]]» фракциясе әгъзасы. Юридик фәннәр кандидаты. ==Биографиясе== Альберт Салихов 1962 елның 25 гыйнварында Татарстан АССРның Казан шәһәрендә эшчеләр гаиләсендә туа. 1979-1980 елларда Казан авиация институтында техник булып эшли. 1980-1982 елларда Совет Армиясенең зенит-ракета гаскәрләрендә, ә 1982-1986 елларда Татарстан АССР Эчке эшләр министрлыгында хезмәт итә. 1989 елда В.И. Ульянов-Ленин исемендәге [[Казан дәүләт университеты]]ның юридик факультетын тәмамлый. Диплом алгач, 1990 елда Татарстан Республикасы [[Питрәч районы]] суды судьясы итеп сайлана. 1994 елдан "Халыкара коммерция берлеге"нең генераль директор урынбасары, аннары 1995 елдан - генераль директоры. 1998-1999 елларда [[Казан шәһәре]] администрациясе башлыгының тышкы элемтәләр буенча ярдәмчесе булып эшли. 1999-2003 елларда - Түбән Кама хакимияте башлыгы урынбасары. 2003 елда «Бердәм Россия» исемлеге буенча IV чакырылыш Россия Федерациясе Федераль Собраниесе Дәүләт Думасы депутаты итеп сайлана<ref>{{Cite web|lang=ru|url=http://docs.cntd.ru/document/901882757|title=Об установлении общих результатов выборов депутатов Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации четвертого созыва|author=|website=docs.cntd.ru|date=|publisher=|accessdate=}}</ref>. 26 нчы номерлы Түбән Кама бермандатлы сайлау округы буенча сайланды. Думада җирле үзидарә мәсьәләләре комитеты рәисе урынбасары була. 2008 елның сентябрендә Россия Федерациясе дәүләт хакимияте органнары белән эшне оештыру буенча Татарстан Республикасы Эчке эшләр министры киңәшчесе итеп билгеләнә. 2009 елның 16 июлендә Казан Башкарма комитеты җитәкчесе карары белән Альберт Салихов Казанның шәһәр төзелеше рөхсәтләре идарәсе башлыгы итеп билгеләнә<ref>{{Cite web|lang=ru|url=https://www.tatar-inform.ru/news/official/20-07-2009/albert-salihov-vozglavil-upravlenie-gradostroitelnyh-razresheniy-ispolkoma-kazani-5292571|title=Альберт Салихов возглавил Управление градостроительных разрешений исполкома Казани|author=|website=www.tatar-inform.ru|date=|publisher=|accessdate=}}</ref>. 2016 елның 9 апрелендә җитәкче вазифасыннан үз теләге белән китә. == Мөселман зираты белән мәхкәмәләшүе == Казан мэриясенең шәһәр төзелеше идарәсе башлыгы Альберт Салихов Казанның [[Мөселман зираты (Казан)|Мөселман зираты]] белән мәхкәмәләшүе өчен мәшһүр булган. Ул үлгән әтисенең кабер ташына рәсем куярга теләде, ләкин зират җитәкчелеге моңа рөхсәт бирмәде. <ref>[http://www.tatar-islam.com/publ/kh_b_rl_r/vakyjga/albert_salikhov_zirat_bashyna_itte/2-1-0-14373 Альберт Салихов зират башына җитте]</ref> Альберт әтисе каберен мәсхәрәләүдә гаепләп, хокук саклау органнарына мөрәҗәгать итә. Мөселман зиратын һәм Мәрҗани мәчете эшчәнлеген көн-төн тикшерү бара. Альберт Салихов үзенең хаклы булуын раслап, башкалада күрсәтүче KZN телеканалына да мөрәҗәгать иткән. Мөселман зираты директоры Салихҗан хәзрәт Закиров Казан мэры Илсур Метшин исеменә хат белән мөрәҗәгать иткән. Хатында ул Альберт Салиховның үзен дорфа тотуын, янауларын, җикеренүләрен бәян итә. <ref>[https://beznen.ru/archive/arkhiv/200312/zhhnnm-biyue-2 ҖӘҺӘННӘМ БИЮЕ – 2]</ref><ref>[https://zvezdapovolzhya.ru/obshestvo/otkrytoe-pismo-meru-g-kazani-i-rmetshinu-05-05-2012.html Открытое письмо мэру г. Казани И. Р.Метшину]</ref> Казанның [[Казанның Совет районы|Совет районы]] прокуратурасы [[җинаять]] составы булмау сәбәпле, вандаллык һәм башбаштаклык маддәләре буенча җинаять эше кузгатудан баш тарта. Ләкин соңыннан барыбер [[Казанның Вахитов районы|Вахитов районы]] прокуратурасына зиратның эшчәнлеген туктату турында документ тапшыра. Зиратны ябылудан яклап милли хәрәкәт һәм дин эшлекләре Казанда митинг уздыралар.<ref>[https://www.azatliq.org/a/24593901.html Казанда мөселман зираты ябылуга каршы митинг үтте] </ref> ==Закон чыгару эшчәнлеге== 2003-2007 елларда, IV чакырылыш Дәүләт Думасы депутаты вәкаләтләрен үтәү дәвамында, федераль законнар проектларына 3 закон чыгару инициативасы һәм төзәтмә авторы булып чыгыш ясады<ref>{{Cite web|lang=ru|url=http://old.duma.gov.ru/systems/law/?deputy-letter=%D0%A1&deputy=99109915&sort=date|title=Официальный сайт Государственной Думы Федерального Собрания Российской Федерации|author=|website=old.duma.gov.ru|date=|publisher=|accessdate=}}{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref>. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Тышкы сылтамалар == * [https://tatarstan.ru/persons.htm?action=person&id=27309 Профиль на сайте Правительства Республики Татарстан] [[Категория:Татарстан чиновниклары]] [[Төркем:Бердәм Русия фиркасе әгъзалары]] {{Tatar 4.0-2021}} 6daqk4ew3579024qo3ebyijjxeff0r4 0 421499 3529616 3524416 2022-08-19T10:14:48Z Frhdkazan 3171 /* Чыганаклар */ [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki {{Оешма |исем = Бертуган Агафуровлар сәүдә йорты |альтернатив исем = Торговый дом «Братья Агафуровы» |background_color= |логотип = Бертуган Агафуровлар сәүдә йорты.jpg |логотип зурлыгы = |рәсем асты язуы = |харита1 = |харита зурлыгы1 = |легенда1 = |харита2 = |харита зурлыгы2 = |легенда2 = |бергәлек = |үзәкнең төре = |үзәк = |төре = |телләр = |җитәкче вазыйфасы1 = |җитәкче исеме1 = |җитәкче вазыйфасы2 = |җитәкче исеме2 = <!-- ... --> |җитәкче вазыйфасы6 = |җитәкче исеме6 = |нигезләүче1 = |нигезләү сәбәпләре1 = |нигезләү көне1 = 1883 |нигезләүче2 = |нигезләү сәбәпләре2 = |нигезләү көне2 = <!-- ... --> |нигезләүче6 = |нигезләү сәбәпләре6 = |нигезләү көне6 = |ябу сәбәпләре = Октябрь революциясе |ябу көне = 1917 |сайт = |искәрмә1 = |искәрмә2 = <!-- ... --> |искәрмә5 = }} '''Бертуган Агафуровлар сәүдә йорты''' — Екатеринбургта 1883 елда нигез салынган революциягә кадәр шәһәрнең иң зур коммерция предприятиеләренең берсе булаган [[бертуган Агафуровлар]] сәүдә йорты. == Тарихы == Агафуровлар төзегән сәүдә империясе башында [[Хисаметдин Агафуров]] тора. Хисаметдин Агафуров 1855 елда хәрби хезмәткә рекрут булып китә. Ул вакытка Хисаметдин өйләнгән һәм улы [[Камалетдин Агафуров|Камалетдин]] туган булган. Тиешле 12 елын хезмәт итеп кайткач, Хисаметдин Агафуров Екатеринбургта унтер-офицер чинында отставкага чыга, ә 1868 елда Екатеринбургның сәүдә мәйданчыгында вак — төяк товар белән ваклап сәүдә итүне башлый. Башта эш гаиләдә генә була: Хисаметдинның ярдәмчеләре хатыны Биби-Гзизә, өлкән улы Камалетдин, соңрак икенче улы Зәйнетдин була. Акрынлап әйләнешкә яңа әйберләр кертелә: папирос кәгазе, шырпы, тәмәке, сабын һәм башкалар. Еллык әйләнеш башта 5000 сумга якын чагыштырмача тыйнак булса да, сәүдәнең киңәюе хезмәткәрләрне яллау зарурлыгына китерә. Ул вакытка Агафуровларның Ирбит, Крестов һәм Чиләбе ярминкәләрендә сәүдә мөнәсәбәтләре бәйләнә башлаган була. 1883 елның көзендә Хисаметдин Агафуров 52 яшендә вафат була. Әмма ул уңышлы гына башланган эш туктап калмый: шул ук елның ноябрендә үк аның уллары Камалетдин һәм Зәйнетдин ул вакытка сәүдәдә профессионаллар булган гаилә бизнесын «Бертуган Агафуровлар» сәүдә йорты фирмасы астында тулы ширкәткә әйләндерәләр (''русча'' «Торговый дом «Братья Агафуровы»»): Успенская (хәзерге Вайнер урамы, 16 йорт) урамында арендага алынган бинада универсаль кибет ачыла. Товар кайтару өчен [[Варшава]]да ([[1898 ел]]), [[Мәскәү]]дә ([[ел|1908 ел]]) махсус контора ачалар. Үз эшчәнлекләрен үстереп, Кашшафетдин үсеп җиткәнгә кадәр сәүдә йорты әгъзалары акрынлап төньяк-көнчыгыш Россия шәһәрләрендә бүлекләр ачалар. 1903 елда Пермь, Төмән, Ирбит ярминкәсендә, ә 1912 елдан Варшавада һәм Мәскәүдә филиаллары булган. [[Польша]]га, [[Германия]]гә, [[Швейцария]]гә, [[Франция]]гә, [[Кытай]]га, [[Япония]]гә барып, сәүдә бәйләнешләре ясыйлар. Сәүдә йорты үз эшчәнлеген көнбатышта [[Варшава]]дан алып, көнчыгышта [[Япония]]гә кадәр җәелдерәләр. 1913 елда иң югары үсеш вакытында бертуган Агафуровлар империясе үз эшчәнлеген көнбатышта Варшавадан көнчыгышка Япониягә кадәр, шул исәптән Урал, Себер, Урта Азия һәм Төньяк Кытайга (Харбин) тарата. [[1913 ел]]га сәүдә йортының товар әйләнеше елга 6,5 миллион сумга җитә. Бу вакытка өлкән туган Камалетдин, өлкән яшьтә булу сәбәпле, сәүдә йорты эшләрендә катнашмый диярлек, уртанчы туган Зәйнетдин иҗтимагый эшчәнлеккә чума. Эшләр белән турыдан-туры җитәкчелек итүне бертуганнарның кечесе Кашафетдин башкара. Бертуган Агафуровларның XIX-XX гасырлар чигендә сәүдә йорты булдыклылык, бердәмлек, яхшы зәвык, юмартлык, гадел эш алып бару үрнәге булып тора. 1880 елларда төзелгән Агафуровлар йорты Успенская урамы (бүген – Вайнер урамы) сәүдә кварталының тыгыз төзелешендә әйдәп баручы урын алып тора. Сәүдә йортының нигезен [[Хисаметдин Агафуров]] салган, ә бинаны уллары Камалетдин, Зәйнетдин һәм Кәшәфетдин төзегән. Беренче проектның авторы билгеле түгел, ләкин 1906 елда йорт архитектор К.А. Полков проекты буенча үзгәртеп корылган. «Бертуган Агафуровлар» сәүдә йорты Октябрь революциясенә кадәр һәм Екатеринбургта большевиклар хакимияткә килгәнчегә кадәр эшли. == Чыганаклар == * Девишев Б. Агафуровы. /Историческая генеалогия татарского народа. Родственные династии и их роль в истории семьи, нации и государства / Адиль Беляев. — Казань: Татар. кн. изд-во, 2012. — С. 46—53. — ISBN 978-5-298-02215-6. * Корепанова С. Агафуровы: «Между правдой и поэзией». /Наш новый град. — Екатеринбург, 2003. — С. 96—105. [[Төркем:Татар телле оешмалар]] [[Төркем:Татар оешмалары]] [[Төркем:Екатеринбург оешмалары]] [[Төркем:Екатеринбург тарихы]] {{Tatar 4.0-2021}} b0xspi1ah76rp274s0t2f9d8el81tts 0 421684 3529615 3080107 2022-08-19T10:14:11Z Frhdkazan 3171 /* Чыганаклар */ [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki [[Файл:Татар һәм башкорт мәдәни үзәге (Чиләбе).jpg|300px|thumb|right|]] '''Чиләбе өлкәсенең татар һәм башкорт үзәге''' — [[1988 ел]]да [[Чиләбе]] мәдәният фонды булышлыгы белән оештырылган өлкә җәмәгать оешмасы. == Тарихы == Советлар Союзында узган гасырның 80 елларында башланган демократик үзгәртеп корулар милли үзаң үсешенә тибеш бирә, милли-мәдәни үзәкләр барлыкка килә. Бу дулкында 1988 елның 3 апрелендә Шәйехзада Бабич исемендәге Чиләбе өлкәсе [[башкорт]] һәм [[татар]] әдәбияты китапханәсендә өлкәнең башкорт һәм татар милләтле кешеләре өчен өлкә мәдәни үзәген оештыру җыены үтә. Анда Магнитогорск, Троицк, Аргаяш, Коншак, Кәсле кала һәм районнарыннан, өлкәнең башка төбәкләреннән килгән вәкиллек катнаша. Җыенда кискен һәм көнүзәк проблемалар, югалтылган кыйммәтләр турында сөйләү була. Троицкида революциягә кадәр [[татар теле]]ндә әдәби атналык нәшер ителгән була, Троицк һәм Аргаяш педучилищеларында милли мәктәпләр өчен укытучылар әзерләнә, Коншак районында башкорт телендә атналык чыга, Бөек Ватан сугышына кадәр Чиләбедә башкорт һәм казакъ телләрендә гәзитләр чыга, профессиональ татар театры эшли, Чиләбе шәһәренең өч мәктәбендә укыту башкорт һәм татар телләрендә бара, анасына өч тапкыр мәйдан радиосында башкорт телендәге тапшырулар үтә. Үзәкне булдыру башында ССРБ-ның атказанган тренеры Харис Йосыпов, ССРБ Язучылар берлеге ағзалары, шагирзар Рамазан Шәгалиев белән Сәлисә Гәрәева, язучы Рөстәм Вәлиев, композитор Рафаил Бакиров, Башкортстанның атказанган мәдәният хезмәткәре Урал Сафиуллин, Татарстанның атказанган мәдәният хезмәткәре Рәшидә Сираҗиева, тарих фәннәре кандидаты Луиза Алмаева, юрист Рәхим Гайнуллин һәм башкалар тора. Җыенда үзәк рәисе итеп сәнгатьле үзешмәкәр ветераны Җаек Сафиуллинны сайлыйлар. Башкорт һәм татар мәдәнияте үзәге милли традицияләрне һәм йолаларны, телне саклау һәм үстерү, башкорт һәм татар халыкларының тарихын һәм әдәбиятен күнегү, башка милләт кешеләрен башкорт һәм татар мәдәни мирасына җәлеп итү, башка милли һәм иҗтимагый җәмгиятләр белән хезмәттәшлек итү, халыклар дуслыгын ныгыту максатларын куя. Бу юнәлешләрдә эш башлана. == Эшчәнлеге == Үзәк оештырган башлангыч чараларның берсе Аргаяшта башкорт һәм татар сәнгате фестивале була. 1990 елның 1 гыйнварында «Челябинский рабочий» гәзитенең махсус чыгарылышы буларак башкорт телендә «Туган як» һәм татар телендә «Дуслык» гәзитләренең 10 мең данәле беренче саннары чыга. Ул гәзитләрнең баш мөхәррире Ш. Айбулатов була. Башкорт һәм татар мәдәни үзәге эшмәкәрлеген киң җәелдерә, әлеге вакытта мәйдан калаларында һәм районнарында аның 20 филиалы бар. Үзәкнең «Ил-йорт» һәм «Дуслык» газеталары чыгуын дәвам итә. Үзәк янында татар телен өйрәнү курсы, милли бию һәм җыр түгәрәкләре эшли. 2000 елдан алып Башкорт һәм татар мәдәнияте үзәге Чиләбе шәһәренең 14-нче балалар йортына шефлык итә. == Чыганаклар == * [http://kurultay74.ru/326-kak-eto-bylo Как это было.]{{Deadlink|date=August 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }} * [http://chel-portal.ru/enc/centr_tatarskoy_i_bashkirskoy_kultury Центр татарской и башкирской культуры.] [[Төркем:Татар телле оешмалар]] [[Төркем:Чиләбе өлкәсе мәдәнияте]] [[Төркем:Татар оешмалары]] [[Төркем:Башкорт оешмалары]] {{Tatar 4.0-2021}} fy1okj6xa217xhrtcp0qsye319bw3qh 0 422111 3529422 2993957 2022-08-18T16:52:15Z Frhdkazan 3171 /* Сылтамалар */ wikitext text/x-wiki {{Шәхес}} '''Ногыманова Флүрә Галимҗан кызы''' ([[18 февраль]] [[1936 ел]] — [[18 февраль]] [[2021 ел]]) — җырчы (меццо-сопрано), югары мәктәп укытучысы. БАССРның халык (1991), БАССРның атказанган (1980) артисты. Театр эшлеклеләре берлеге әгъзасы (1976). == Биографиясе == Флүрә Галимҗан кызы Ногыманова 1936 елның 18 февралендә [[Башкорт Автономияле Совет Социалистик Республикасы|БАССРның]] [[Кырмыскалы районы]] [[Күлләр (Кырмыскалы районы)|Күлләр]] авылында туган. Районның борынгы авылында көн күргән Ногомановлар гаиләсе җыр-моңга маһир гаилә була. Күмәк балалы гаиләдә [[Тәфтиләү|«Тәфтиләү»]], [[Каһым түрә (җыр)|«Каһым түрә»]], «Җиз бүртә», «Сакмар», «Гилмияза» җырларын тыңлап-ишетеп үсә Флүрә. Сугыштан соңгы чорга тура килгән үсмер бала Флүрә дә җырларга ярата. Биюгә дә ул оста була, Стәрлетамактагы мәдәни-мәгрифәт училищесы сәхнәсендә сабакташы Фәнзил Сөләйманов белән «Дуслык» биюен башкара, хәтта Фәйзи Гаскәров аны кире рәвештә ансамбленә чакыра. Әммә җырга сөю өстенлек ала<ref name="Ф. Ноғоманова">[http://bash.bashgazet.ru/litiratura/25333-yyrly-mer-brkkn-yylyly.html Йырлы ғүмер бөрккән йылылыҡ]</ref>. Флүрә Ногманова [[Уфа сәнгать укуханәсе|Уфа сәнгать училищесына]] укырга керә. Гомер буе зур хөрмәт белән бик таләпчән укытучысы [[Миләүшә Мортазина|Миләүшә Гали кызы Мортазинаны]] искә ала, балаларда табигатьтән тбирелгән тавышны, моңлы бозмаенча тышка чыгару өчен аның намуслы һәм фидакәрь хезмәтен зур бәяли. Үзе дә укытучысыннан үрнәк алып, яшь җырчыларны әзерләгәндә бу алымнардан тайпылмаска тырыша, укучыларын үз балалары кебек якын күреп, һәрвакыт ярдәм кулын суза<ref name="Ф. Ноғоманова">[http://bash.bashgazet.ru/litiratura/25333-yyrly-mer-brkkn-yylyly.html Йырлы ғүмер бөрккән йылылыҡ]</ref>. Аннары [[Казан консерваториясе]]ндә белем ала (1967 елда тәмамлый; Н. Н. Лучинина классында була), 1972 елга кадәр һәм 1983-2011 елларда [[Уфа сәнгать укуханәсе|Уфа сәнгать училищесында]] укыта, 1972-1983 елларда — [[Башкортстан дәүләт опера һәм балет театры|Башкорт дәүләт опера һәм балет театры]] солисты. Киң диапазонлы көчле тавышка ия, башкару манерасы хис-җанлы булуы белән аерылып тора. == Төп партияләре == Марта («Фауст», Ш.Гуно), Ана («Биржан һәм Сара», М. К.Тулебаев), Лаура («Иоланта»), Полина («Пики дамасы»; икәсе дә — П. И. Чайковский) һәм башкалар. Милли спектаклләрдә үзенчәлекле, төрле характерлы образлар иҗат итә: Гөлмәрия («Агыйдел дулкыннары»; дебют, башлангыч башкаручы, 1972), Яланбикә («Давыл»), Шәмсия («Кодача», З.Г.Исмәгыйлев), Куйсылу, Карачәч («Урал илчеләре»), Көнбикә («Салават Юлаев»). Концерт репертуарында халык җырлары («Йөгерек су», «Ашказар», «Гайса ахун», «Гилмияза», «Ильяс», «Хисам», «Элмәлек»), татар һәм башкорт композиторлары әсәрләре була. ССРБ-ның халык артисты К. А. Миклашкина белән чыгыш ясый. Ленинградта БАССР мәдәнияте көннәрендә катнаша (1969). ССРБ буйлап гастрольләрдә була. Аның укучылары арасында билгеле җырчылар — Башкортстанның халык артисты — [[Флюра Килдиярова|Ф.Ә. Килдеярова]], Й. Ә. Әбделмәнов, Башкортстанның атказанган артисты Р. Р. Әминева, Л. Г. Әхмәтҗанова һәм башкаларбар. Флүрә Ногыманова үзенең туган көнендә — 2021 елның 18 февралендә Уфада вафат була<ref>[https://www.bashinform.ru/news/1560645-narodnaya-artistka-bashkortostana-flyura-nugumanova-ushla-iz-zhizni-v-svoy-den-rozhdeniya/ Народная артистка Башкортостана Флюра Нугуманова ушла из жизни в свой день рождения. ИА Башинформ, 18 февраля 2021 года]{{ref-ru}}{{V|18|02|2021}}</ref>. == Өстәмә мәгълүмат == * Җырчының ире — Габитов Фәрит Фатих улы, дәүләт һәм җәмәгать эшлеклесе<ref>[https://www.bashinform.ru/news/1560311-legendy-bashkirskoy-stseny-flyura-nugumanova-otmechaet-85-letie/ Легенды башкирской сцены. Флюра Нугуманова отмечает 85-летие. ИА «Башинформ», 18 февраля 2021 года]{{ref-ru}}{{V|18|02|2021}}</ref>. * Кызы Шәүрә, Рудольф Нуриев исемендәге Башкорт хореография колледжының пианист-концертмейстеры. == Искәрмәләр == {{Reflist}} == Әдәбият == * Троицкая Л. Н.,Ахмадеева Р. Р. Уфимское училище искусств. Уфа, 1992. * [http://bash.bashgazet.ru/litiratura/25333-yyrly-mer-brkkn-yylyly.html Җырлы гомер бөрккән җылылык] == Сылтамалар == * Ноғоманова Флүрә Ғәлимйән ҡыҙы // Башкорт энциклопедиясе — Уфа: «Башкорт энциклопедиясе» гыйльми-нәшрият комплексы, 2015-2020. — <nowiki>ISBN 978-5-88185-143-9</nowiki>. {{V|17|02|2021}} * [https://www.bashinform.ru/news/1560311-legendy-bashkirskoy-stseny-flyura-nugumanova-otmechaet-85-letie/ Легенды башкирской сцены. Флюра Нугуманова отмечает 85-летие. ИА «Башинформ», 18 февраля 2021 года]{{ref-ru}}{{V|18|02|2021}} [[Төркем:1936 елда туганнар]] [[Төркем:18 февраль көнне туганнар]] [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] [[Төркем:Башкортстанның атказанган артистлары]] [[Төркем:Башкортстанның халык артистлары]] [[Төркем:Казан консерваториясен тәмамлаучылар]] [[Төркем:Кырмыскалы районында туганнар]] [[Төркем:Википедия:Замандашлар биографиясе]] {{Tatar 4.0-2021}} rnnpuawf5q2d0vyyviw5hnl4pogrtee 0 422993 3529509 2992149 2022-08-18T23:00:36Z Frhdkazan 3171 [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki {{Басма}} “Татарстан китап нәшрияты – 100 ел” китабы 2019 елда Татарстан китап нәшриятында нәшер ителә. Әлеге китапка нәшрият белән бәйле шәхесләрнең, журналист-язучыларның, күп еллар хезмәт куйган мөхәррирләрнең төрле елларда матбугатта дөнья күргән истәлек язмалары, фоторәсемнәре тупланып бирелгән. Китапның төзүчесе – тарих фәннәре кандидаты Ләйсән Миңнуллина, мөхәррире – Рәмзия Шакирова. Китапта нәшрият ветераннары һәм хезмәткәрләренең шәхси, Зөфәр Бәширов, Ксения Богданова, Рамил Галиевнең профессиональ фоторәсемнәре урнаштырылган. {{чыганаклар юк}} {{rq|stub|cat|iwiki|wikify|image}} {{стиль}} {{cv-unsure}} {{Tatar 4.0-2021}} [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] qck1z4gbnhiru59fkbvh2svwg4yuoog 0 422998 3529503 2992142 2022-08-18T22:58:02Z Frhdkazan 3171 [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki {{Басма}} Фаяз Хуҗинның “Болгар-татар дәүләтләре, атаклы идарәчеләре. Археолог язмалары” китабы 2020 елда Татарстан китап нәшриятында басыла. Китапның мөхәррире – Гөлшат Мөхәммәтҗанова. Күренекле археолог, тарих фәннәре докторы Фаяз Хуҗинның әлеге китабында яңа эрага кадәр II гасыр азагында барлыкка килеп, XVI гасыр урталарына кадәр яшәгән Һун дәүләте, Түрк каһанлыгы, Бөек Болгар, Хәзәр каһанлыгы, Идел Болгарстаны, Алтын Урда һәм Казан ханлыгы кебек дәүләтләр һәм аларның мәшһүр идарәчеләре турында сөйләнә. Ул борынгы язма чыганакларга һәм соңгы елларда гына табылган археология материалларына нигезләнеп язылган. == Чыганак == * "Казан утлары" журналы {{төркемнәр юк}} {{стиль}} {{rq|stub|wikify|iwiki|image}} {{Tatar 4.0-2021}} [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] 7e7ra427nvyyfu9hqxygmub2qcetans 0 422999 3529508 2992148 2022-08-18T23:00:16Z Frhdkazan 3171 /* Чыганак */ [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki {{Басма}} Күренекле әдәбият галиме, археограф, текстолог Масель Әхмәтҗановның “Татар шәҗәрәләре” китаплары 2012, 2014, 2019 елларда 3 томда нәшер ителә. 2019 елда басылган китапта язма чыганаклар, руслашкан татарларның нәсел шәҗәрәләре һәм керәшен татарларына нисбәтле генеологик истәлекләр урын алган. Шәҗәрәләр авторның 40 елдан артык эшчәнлеге нәтиҗәсендә тупланган бай археографик материаллар нигезендә фәнни-текстологик эшкәртелеп, искәрмәләр ярдәмендә тулыландырылып укучыга тәкъдим ителә. == Чыганак == * "Казан утлары" журналы. {{rq|stub|cat|iwiki|wikify|check|image}} {{чыганаклар юк}} {{стиль}} {{cv-unsure}} {{Tatar 4.0-2021}} [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] emffnjv6rnk3k883nopkn7d1js83ax9 0 423111 3529504 3523440 2022-08-18T22:58:26Z Frhdkazan 3171 [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki {{Басма}} {{мәгънәләр|Ихлас (мәгънәләр)}} [[2018 ел]]ның [[7 сентябрь]] көнендә [[Татарстан Республикасы]] башкаласы [[Казан]] шәһәрендә [[Минтимер Шәймиев]]нең "Ихлас күңелдән" китабын тәкъдим итү була. Китап Татарстан Республикасы Дәүләт Киңәшчесе, [[ЮНЕСКО]]ның Мәдәниятара диалог буенча махсус илчесе Минимер Шәймиев химаясендә узган Казан мәдәниятара диалог форумы уңаеннан басылып чыга. Тәкъдир итү чарасына Казан мәдәниятара форумында катнашучылар чакырылган була: ЮНЕСКО вәкилләре, ЮНЕСКО Игелекле көч илчеләре һәм махсус илчеләр, ЮНЕСКО экспертлары, [[Россия Федерациясе|РФ]] һәм ТР фән һәм мәдәният эшлеклеләре. [[Татар теле|Татар]], [[рус теле|рус]] һәм [[инглиз теле|инглиз телләрендә]] басылган китапта беренче [[Татарстан Республикасы Президенты]] Минтимер Шәймиевнең чыгышлары, мәкаләләр һәм интервьюлар бирелгән. Тәкъдир итү чарасын Россия хезмәттәшлек ([[Россотрудничество]]) җитәкчесе [[Элеонора Митрофанова]] алып барган. Тантанада шулай ук “[[Казан Кремле]]” музей-саклаулыгы директоры [[Зилә Вәлиева]], [[КФУ]] профессоры [[Энгель Таһиров]], [[Бәхрәйн]]ның борынгылык һәм мәдәният эшләре буенча идарә киңәшчесе [[Мунир Бушенаки]], [[ИКОМОС]] эксперты [[Алкивиадис Препис]] ([[Греция]]) чыгыш ясый. {{чыганаклар юк}} [[Төркем:Минтимер Шәймиев]] [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] kn0xiupn75o961ql6fuv4midzwg2pqz 0 423128 3529511 2983408 2022-08-18T23:03:13Z Frhdkazan 3171 [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki {{Басма}} “Татарстан Республикасы. Мавыктыргыч сәяхәт” китабын тәкъдир итү чарасы 2013 елның 10 октяберендә уза. Хезмәтне нәшер итү белән “ЛОГОС” нәшрият йорты шөгыльләнгән. Нәшрият йорты колллективы бу проект өстендә ике ел эшләгән. Мөхәррирләр төркеме, фотографлар, журналистлар 43 муниципаль районы һәм 2 шәһәр округына берничә тапкыр сәфәр кылган. Хезмәтне татарчага язучы, шагыйрә [[Флера Тарханова]] тәрҗемә иткән. {{чыганаклар юк}} {{тулыландырырга}} [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] 2xxlbg2diw9c1nccmx26cwtajjfr8cs 0 423151 3529404 2994356 2022-08-18T13:22:24Z Әмир 15082 мәгълүмат өстәү: + Казанның шәрәфле гражданы (2022) wikitext text/x-wiki {{Шәхес | исем = '''Мөслимә Латыйпова''' | рәсем = Мөслимә_Латыйпова.jpg | рәсем_зурлыгы = 200px | alt = <!--рәсемгә курсорны куйганда чыга торган язу--> | рәсем язуы = Мөслимә Латыйпова | тулы исем = Мөслимә Хәбри кызы Латыйпова | һөнәр = [[«Бәхетле» кибетләр челтәре | "Бәхетле"]] ҖЧҖ генераль директоры, Татарстан Республикасы Дәүләт Советы депутаты | туу датасы = 07.11.1951 | туу җире = [[СССР]], [[РСФСР]], [[ТАССР]], [[Арча районы]], [[Колачы]] | гражданлык = [[Русия]] | милләт = татар | балалар = кызы | бүләк һәм премияләр = Казан шәһәренең мактаулы гражданы (2022) }} '''Латыйпова Мөслимә Хәбри кызы''' ([[7 ноябрь]] [[1951]] (69 лет), [[ТАССР]], [[Арча районы]], [[Колачы]] авылы) - [[«Бәхетле» кибетләр челтәре | "Бәхетле"]] ҖЧҖ генераль директоры, бишенче чакырылыш [[Татарстан Республикасы Дәүләт Советы]] депутаты, Икътисад, инвестицияләр һәм эшкуарлык комитеты әгъзасы<ref name="latyp">[http://arskland.ru/people/znamenitosti/detail.php?ID=2046 Латыпова Муслима Хабриевна]</ref>. Казан шәһәренең мактаулы гражданы (2022). == Биографиясе == Мөслимә Латыйпова 1951 елның 7 ноябрендә [[Татарстан Республикасы]]ның [[Арча районы]] [[Колачы]] авылында туа. Джордж Соросның социаль һәм гуманитар белемнәр институтын тәмамлаган. Совет кибетләре турында барысын да кечкенәдән белгән, Латыйпованың әти-әнисе сәүдәдә эшләгән. Ашханә мөдире булып эшләргә дә өлгерә. 25 яшендә яшь Мөслимә үзе кибет директоры булып эшләгән. 1991 елда Мөслимә Латыйпова кондитер әйберләрен күпләп сату белән шөгыльләнүче берничә сәүдә ноктасын ача. Киң ассортиментлы продуктлары белән үзенең зур кибетен төзергә хыяллана. 1994 елда коммерция фирмасы җитәкчесе, ә аннары [[«Бәхетле» кибетләр челтәре | "Бәхетле"]] ҖЧҖ генераль директоры була. [[«Бәхетле» кибетләр челтәре | "Бәхетле"]] маркасы астында беренче ваклап сату кибете 1998 елда ачыла. Ишегалдында кризис, әмма куркынычсыз яшь бизнес-леди, шулай ук яшь әни барлык кыенлыкларны күп күрә. 2006 елда Латыйпова [[«Бәхетле» кибетләр челтәре | "Бәхетле"]] супермаркетын Мәскәүдә ача. [[«Бәхетле» кибетләр челтәре | "Бәхетле"]] фирма супермаркетларының сәясәте төгәл күренә. Бүгенге көндә аларга челтәр продукциясенең 40% ы туры килә. [[Казан]]да бу елларда [[«Бәхетле» кибетләр челтәре | "Бәхетле"]] бренды астында 10 супермаркет барлыкка килде, шулай ук Яр Чаллы һәм Түбән Камада кибетләр ачылды. Мәскәүдә бүгенге көндә 4 супермаркет эшли, үзләре җитештергән продуктлар, аларда киң ассортиментның яртысын били — 40 000 атамага кадәр — товарлар ассортименты. Компания [[Мәскәү]] нокталарының санын унга кадәр арттыру планында. [[«Бәхетле» кибетләр челтәре | "Бәхетле"]] супермаркетлар челтәре әйләнеше 8 млрд.сум тәшкил итә. Бренд күптәннән [[Россия]]дә иң эре ритейлерларның берсенә әверелде. Супермаркетлар шәһәрнең җәмәгать тормышында актив катнаша, җәмгыятьнең якланмаган катламнары өчен хәйрия акцияләре үткәрәләр. Казанда Мөслимә Латыйпованың масштаблы хәйрия проекты — «Бәхетле» социаль ашханәләре эшли. Бу ашханәләрдә 1500 дән артык кеше — аз тәэмин ителгән гаиләләрдә, ятим, инвалидлар, керемнәре яшәү минимумыннан түбәнрәк булган балалар бушлай ашый ала. Хәзер шундый 6 ашханә эшли. == Бүләкләре һәм мактаулы исемнәре == * ТР һәм РФ атказанган сәүдә хезмәткәре<ref>[http://tataram.ru/news/archive/article-3155-1/ Муслима Латыпова]</ref> * “Ел менеджеры - 2002” россиякүләм конкурс җиңүчесе * “Ел җитәкчесе” республика конкурслары лауреаты * “Сәүдә кешесе - 2004” дипломы * “Хатыз-кыз – лидер, җәмәгать эшлеклесе” (2008) * “Слава России”(2004) ордены * [[Татарстан Республикасы Президенты]] Рәхмәт хаты * [[«Дуслык» ордены]]. * [[2022 ел|2022]] ― Казан шәһәренең мактаулы гражданы (Карар Казан шәһәре Думасының чираттан тыш XVI сессиясендә кабул ителгән)<ref>''Надежда Гордеева.'' [https://www.tatar-inform.ru/news/gendirektor-baxetle-muslima-latypova-stala-pocetnym-grazdaninom-kazani-5876647 Гендиректор «Бахетле» Муслима Латыпова стала почетным гражданином Казани.] [[Татар-информ]], 18.08.2022</ref> == Гаиләсе == Кияүдә, кызы бар. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Тышкы сылтамалар == * [http://arskland.ru/people/znamenitosti/detail.php?ID=2046 Арское землячество - Латыпова Муслима Хабриевна] * [http://tataram.ru/news/archive/article-3155-1/ Татарам.ру - Муслима Латыпова] {{Tatar 4.0-2021}} [[Төркем:Казанның шәрәфле ватандашлары]] gucukb2lmdlma8p0dnx7vw8v9v7r85x 0 423302 3529524 3197750 2022-08-18T23:29:08Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Татар телендәге фильмнар]] wikitext text/x-wiki {{Фильм | Татарча исем = Сөмбел | Исем = | Сурәт = Сөмбел.jpg | Сурәт зурлыгы = 250 | Сурәт язуы = фильмның 3 төп герое: Байрас ({{comment|с|сулдан}}), Сөмбел, Булат | Жанр = | Режиссёр = [[Рәшит Маликов]], [[Рамил Фазлыев]] | Продюсер = [[Миләүшә Айтуганова]], [[Улугбек Абдуллаев]] | Сценаричы = Рәшит Маликов, [[Илфат Камалиев]] | Баш ролләрдә = [[Сабина Асанова]]<br>[[Динар Хөснетдинов]]<br>[[Айдар Вәлиев (1992)|Айдар Вәлиев]]<br>[[Әнвәр Мәүләнов]] <br>[[Рәмзия Закирҗанова]]<br>[[Фирүзә Зинәтуллина]] <br>[[Инсаф Фәхретдинов]] | Оператор = Азат Дәүләтшин, Әмир Галиәскаров | Монтажчы = | Көйязар = | Бию куючы = | Җитештерү ширкәте = Татаркино +<br/> O‘zbekkino<br/>(Buxoriylar kinostudiyası) | Дистрибьютор = | Нәрсәгә нигезләнгән = [[Зифа Кадыйрова]] әсәре | Озынлык = {{сан|70|мин}} | Ил = {{байраклаштыру|Русия}}<br>{{байраклаштыру|Татарстан}} / <br>{{байрак|Үзбәкстан}} [[Үзбәкстан]] | Тел = [[татар теле|татарча]] | Дөнья күрү = [[2020 ел|2020]] | Бюджет = | Җыем = | Алдагы фильм = | Киләсе фильм = | imdb_id = | Сайт = }} '''«Сөмбел»''' ({{lang-ru|Сумбуль}}, {{lang-uz|Sumbul}}) — нәфис фильм, драма, режиссерлар Рәшит Маликов (Үзбәкстан), Рамил Фазлыевларның 2019―2020 елларда [[Зифа Кадыйрова]]ның «Сагынырсың ― мин булмам» әсәре буенча төшергән фильмы. «Татаркино» дәүләт мәдәният бюджет учреждениесенең беренче халыкара проекты ― фильм Үзбәкстан белән бергә төшерелгән<ref>[https://sng.today/tashkent/10621-uzbekistan-i-tatarstan-vpervye-vmeste-rabotajut-nad-kinoproektom.html Узбекистан и Татарстан впервые вместе работают над кинопроектом.] sng.today, 17.07.2019{{ref-ru}}</ref>. == Тарих == Нәфис фильмның күренешләре [[Мамадыш районы]] [[Шәдче]] һәм [[Җөри]] авыллары территориясендә һәм [[Бохара]]да төшерелгән. Төп роль булган Сөмбелне Ташкентның рус телле Яшьләр театры актрисасы, милләте белән [[кырым татары]] Сабина Асанова, төп рольләр булган Булат белән Байрасны Татарстан актерлары уйнаган<ref>[https://centralasia.news/4409-uzbekistan-vpervye-snimet-kino-v-tatarstane.html Узбекистан впервые снимет кино в Татарстане.] centralasia.news/? 17.07.2019{{ref-ru}}</ref>. Кинода өч тел ([[татар теле|татар]], [[рус теле|рус]], [[үзбәк теле|үзбәк]]) һәм субтитрлар кулланыла. Китаптагы версия белән кино версиясендә аермалыклар бар. Китапта бертуганнар булган Булат белән Байрасның фильм ахырында бертуган булмавы ачыклана. Үзбәкстан ягы: «Безнең халыкта ике бертуганга бер үк кызны яратырга ярамый, бу хәрам», дигәч, Татарстан ягы үзгәреш кертергә ризалаша<ref>''Чулпан Галиәхмәтова''. [http://syuyumbike.ru/news/yoldyzly-yaalyklar/smbel-zifa-kadyyrovany-bashyna-da-kil-almagan-syuzhet-liniyase «Сөмбел»: Зифа Кадыйрованың башына да килә алмаган сюжет линиясе.] [[Сөембикә (журнал)|«Сөембикә»«»]], 25.08.2020</ref>. «Сөмбел» фильмы премьерасы 2020 елның 24 — 30 август көннәрендә узган ТАССРның 100 еллыгына багышланган «Татарстан киносы көннәре»ндә [[Казан]]да була <ref>[https://tatar-congress.org/yanalyklar/tatarstan-kinosy-konnere-sombel-filmy-premerasy-belen-achyla/ Татарстан киносы көннәре «Сөмбел» фильмы премьерасы белән ачыла.] [[БТК]], 14.08.2020</ref>. == Кыскача сюжеты == Сөмбел белән Булат бер-берсенә гашыйк булалар. Сөмбелнең баласы туа. Әмма Булат (Арсланов) мәхәббәтенә хыянәт итә. Хыянәтне кичерә алмаган Сөмбел нәни улы белән Бохарага китеп бара. Арслановларның икенче уллары ― Булатның бертуганы Байрас та Сөмбелгә гашыйк. Ул яшь хатын артыннан Бохарага китә. Булат ялгышын аңлый, әмма соң була. == Бюджет== Проект бюджетының яртысы ― Үзбәкстаннан, яртысы ― Татарстаннан. Ягъни, режиссерны, Үзбәкстан артистларын, андагы съемкаларны Үзбәкстан ягы түли. Татарстанда барган съемкаларны Татарстан ягы түли. == Актёрлар == Фильмда барлыгы 27 актер катнаша. Кастингта [[Камал театры]], [[Чаллы драма театры|Яр Чаллы театры]], [[Әлмәт театры]], [[Әтнә театры]] актерлары катнашкан. {{РолләрдәӨс}} {{Ролләрдә|[[ Сабина Асанова]]||Сөмбел|}} {{Ролләрдә|[[ Динар Хөснетдинов]]||Байрас|}} {{Ролләрдә|[[ Айдар Вәлиев (1992)|Айдар Вәлиев]]||Булат|}} {{Ролләрдә|[[ Рәмзия Закирҗанова]]||Сөмбелнең әнисе|}} {{Ролләрдә|[[ Инсаф Фәхретдинов]]||Шәүкәт – Булат һәм Байрасның әтисе|}} {{Ролләрдә|[[ Илсөя Төхвәтуллина]]||Булат һәм Байрасның әнисе |}} {{Ролләрдә|[[Әнвәр Мәүләнов]]||?|}} {{РолләрдәАс}} == Төшерү төркеме == * Режиссёрлар: Рәшит Маликов, Рамил Фазлыев * Сценарий авторлары: Рәшит Маликов, Илфат Камалиев * Рәссам: Ленар Гыйлметдинов * Операторлар: Азат Дәүләтшин, Әмир Галиәскаров == Сылтамалар == * [https://www.kino-teatr.ru/kino/movie/ros/140399/annot/ Сумбуль (2021).] kino-teatr.ru * ''Рузилә Мөхәммәтова''. [https://intertat.tatar/news/culture/23-07-2019/zifa-kadyyrovany-sagynyrsy-min-bulmam-s-re-buencha-kino-t-sherel-s-mbel-bulat-m-bayrasny-nindi-zg-reshl-r-k-t- Зифа Кадыйрованың "Сагынырсың, мин булмам" әсәре буенча кино төшерелә.] [[Татар-информ]], 23.07.2019 * [[Файл:YouTube Logo 2017.svg|60px]] [https://www.youtube.com/watch?v=vQmC3K9gylM «Сөмбел» трейлеры] ''[[Youtube]]видео, 1:55''{{ref-uz}} == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> [[Төркем:Татар фильмнары]] [[Төркем:Татар телендәге фильмнар]] {{Tatar 4.0-2021}} l0wsf0rri49820tjx7nnkk6l2e33ozu 0 423396 3529502 2984168 2022-08-18T22:57:34Z Frhdkazan 3171 [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki {{Басма}} 1778 елда татар мәгърифәтчесе Сәгыйть Хәлфин тарафыннан беренче татар әлифбасы басылып чыга. “Азбука татарского языка с обстоятельным описанием букв и складов, сочиненная Казанских гимназий учителем и Адмиралтийской конторы переводчиком Сагитом Хальфиным” исемле 55 битле китап Мәскәү университеты типографиясендә басыла. Бу хезмәт бездә басма китапларыбыздан тәүгесе булып санала. Беренче “Әлифба”ның тиражы патша указы белән чикләнгән һәм, казна нәшере булганлыктан, аның нөсхәләре халык кулына барып җитмәгән. Хәер, барып җитсә дә, ул татар балалары өчен кулланма булып хезмәт итә алмас иде, чөнки ул татар телен өйрәнүче рус укучылары өчен язылган. Дәреслек Казанда, Омск каласындагы Азиатский училищеда һәм татар теле дәресе кергән башка рус уку йортларында гына кулланма итеп файдаланылган. “Әлифба”ның авторы Сәгыйть Хәсән улы Хәлфин (1732-1785) – бездә мәгърифәтчелек хәрәкәтенең беренче вәкилләреннән санала. Ул Казанда диңгез көймәләре төзи торган Адмиралтейство верфь конторасында тәрҗемәче булып эшли. 1767 елда Казандагы 1нче гимназиягә татар теле укытучысы итеп билгеләнә. 1769 елны аңа “губерна тылмачы” дигән дәрәҗә бирелә. == Чыганаклар == 2015-2016 уку елына "Гаилә һәм мәктәп календаре". {{rq|stub|cat|iwiki|wikify|check|image}} {{Cv-unsure}} [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] rvr3s8kbc9nvgw2u8or7pg355i3x1au 0 423425 3529633 2984535 2022-08-19T11:06:50Z A.Khamidullin 6685 Грамматик, мәгънәви хаталарны төзәттем. A.Khamidullin wikitext text/x-wiki {{хаталар}} {{яхшыртуга}} {{Музыкант |Исем = Фредди Меркьюри |Изображение = Queen (15383194666).jpg |Тугандагы исем = Фаррух Булсара |Туган = 5 сентябрь 1946 Каменный город шәһәре, Көнбатыш Занзибар,Танзания |Үлгән = 24 ноябрь 1991 Гарден Лодж (Кенсингтон), Лондон, Бөекбритания |Күмү урыны = Кенсал-Грин |Һөнәрләре = җырчы, музыкант, композитор, продюсер шагыйрь |Инструментлар = вокал, гитара, клавишалар |Бүләкләр = Grammy Lifetime Achievement Award |Сайт = freddiemercury.com}} '''Фре́дди Ме́ркьюри''' ({{lang-en|Freddie Mercury}}, тумышында Фаррга́х Булса́ра ({{lang-gu|ફ રુખ બલĒારા}}); 1946 елның 5 сентябрендә, [[Занзибар (шәһәр)|Занзибар]], [[Занзибар солтанаты]] — 1991 елның 24 ноябре, [[Лондон]], [[Бөекбритания]]) — [[Парслар|парс]] җәмәгатеннән британ җырчысы, җырлар авторы, [[Queen]] рок-төркеме вокалисты. «Bohemian Rhapsody», «Killer Queen», «Seven Seas of Rhye», «Somebody to Love», «We Are the Champions», «Don’t Stop Me Now», «Crazy Little Thing Called Love» кебек төркем җырлары авторы булып тора. Шулай ук ялгыз иҗат белән дә шөгыльләнгән. 2002 елда Меркьюри [[Би-Би-Си]] компаниясе тарафыннан оештырылган "100 бөек британияле" сораштыруында 58 нче урынны алган. 2005 елда Blender журналы үткәргән сораштыру нәтиҗәләре буенча Фредди вокалистлар арасында икенче урынны алган. 2008 елда Rolling Stone журналы аны "Rolling Stone журналы версиясе буенча барлык чорларның 100 бөек вокалисты" исемлегендә 18 нче урынга куйды. Allmusic аны "бөтен музыка тарихында иң бөек рок-җырчыларның берсе һәм иң бөек тавышларның берсе" дип бәяләде. == <big>Биография</big> == '''<big>Балачак һәм яшьлек (1946-1964)</big>''' Фредди Меркьюри 1946 елның 5 сентябрендә Занзибар шәһәренең иң борынгы районында Гуджарат - Боми (14.12.1908 - 25.12.2003) һәм Булсар (29.09.1922 - 13.11.2016) парслары гаиләсендә туган. Туганда малай Фаррух исемен ала (фарсы каурыйларыннан - «гүзәл», «бәхетле»). Аның әтисе Англия һәм Уэльсның Югары судында кассир булып эшли; аның фамилиясе - Булсар - Валбакча шәһәре исеменнән килеп чыга. 1952 елда Фәррухның кыз туганы Кашмира туа. 1954 елда әти-әниләр 8 яшьлек Фәррухны Һиндстанга, Панчгани шәһәре Изге Петр мәктәбенә, Бомбейдан 150 чакрым ераклыктагы мәктәпкә озаталар. Ул вакытта музыка күзлегеннән караганда аның барлыкка килә торган тәэсирен Болливуд җырчысы Лата Мангешкар күрсәткән. Панчганда малай бабасы һәм апасы белән яши башлаган. Мәктәптә инде Фаррух үзен Фредди дип атый башлаган, рок-н-ролл белән мавыккан. Кечкенәдән үк музыка, җыр белән мавыккан, кайвакыт дәресләргә зыян китереп. Фреддиның музыкаль сәләтләренә Изге Петр мәктәбе директоры игътибар иткән. Ул малайның әти-әнисенә хат язган, анда ул Фредди өчен фортепианода уйнау курслары оештырырга тәкъдим иткән. Әти-әниләре ризалаша, һәм Фредди мавыгып укый башлый. Укып бетергәч, ул теория һәм практика буенча дүртенче дәрәҗә ала. 1962 елда 16 яшьлек Булсара, чыгарылыш имтиханын биреп, Панчганидагы Изге Петр мәктәбен ташлап, Занзибарга кайта. 1963 елның 10 декабрендә Зәнзибарның Бөекбританиядән дәүләт бәйсезлеге игълан ителә. Ә 1964 ел башында Занзибарда антифеодаль Занзибар революциясе була, нәтиҗәдә Сеид-Джамшид-ибн Абдулла солтаны тәхеттән бәреп төшерелә һәм илдән сөрелә, бу исә солтанат яшәүнең ахырын белдерә (Занзибар һәм Пемба Халык республикасы игълан ителә). Илдә сәяси тәртипсезлекләр белән бәйле Булсар гаиләсе, кием-салым белән ике чемодан гына алып, Бөекбританиягә очып китә. '''<big>Танылу алдыннан (1964-1970)</big>''' Англиягә килгәч, Булсара гаиләсе башта Фелтемда яшәгән туганнарына туктала, Мидлсекс графлыгы, аннары алар үз йортын сатып алалар. Ул вакытка унсигез яшь булган Фредди башта Айлсворт политехник мәктәбенә керә, анда ул күбесенчә рәсем сәнгате белән шөгыльләнә, чөнки сәнгать көллиятенә укырга керергә тели. Гаиләнең акча белән проблемалары булган, шуңа күрә Булсар каникуллары вакытында акча эшләгән. Башта ул Лондонда Хитроу аэропортын тәэмин итү бүлегендә упаковщик булып эшләгән, аннары - Фелтем сәүдә складында грузчик булып эшләгән. 1966 елның маенда, Айлсвортны рәсем сәнгате буенча югары балл белән тәмамлап, Булсар Лондондагы Илинг сәнгать көллиятенә әңгәмә үтә, анда ул шул ук елның көзендә график иллюстрация кафедрасында укый башлый. Шуннан соң ул ата-ана йортын ташлап, Кенсингтондагы фатирында дусты Крис Смит белән яши башлый. Кенсингтон ул елларда Лондон богемасы һәм сәнгатенең йөрәге булган. Фредди күп рәсем ясый, аның рәсемнәрендә аның кумиры - гитарист Джими Хендрикс (бервакыт концертларына ул рәттән тугыз кич йөргән) аерым урын алып торган. Илингта Фредди Тимом Стаффел, вокалчы, бас-гитарист һәм Smile төркеме лидеры белән танышкан һәм дуслашкан. Берникадәр вакыттан соң Тим Фреддины төркемнең репетицияләренә чакыра башлый. Фредди Smile потенциалын, аеруча гитарачы Брайан Мэйның һәм ударник Роджер Тейлорның уенын бәяләгән. Фредди Тим һәм Найджел Фостеры кебек яшь музыкантлар белән дә танышкан. Крис Смит, аның фатирдагы күршесе, шулай ук музыка белән мавыккан. Фредди белән Крис, төрле стильләрне катнаштырырга тырышып, бергә уйнаганнар, тик сәхнәгә чыкмаганнар. 1969 елның җәендә егерме өч яшьлек Фредди Илинг колледжны рәсем сәнгате һәм дизайн буенча диплом белән тәмамлаган. Фредди диссертациясе тулысынча Хендрикс иҗатында нигезләнгән. '''<big>Queen (1970—1991)</big> 1970 елның апрелендә Тим Стаффел Smile төркемен ташлап китәргә була, һәм аларның проектында вокалист урынын Фредди ала. Аның инициативасы буенча төркем "Queen"-га үзгәртелә. Киләсе елда ук Queen Yes-ның җылынуында чыгыш ясый. 1971 елның февраленә кадәр төркемдә даими басист булмаган - бер ел эчендә "Queen"-ны өч кеше алыштырган. Ниһаять, музыка кичәләренең берсендә алар Джон Диконны очраталар, аның сәләтләре профессиональ планда төркемне яхшырак оештыра. Шуннан соң "Queen" ахыргы составта формалаша. 1972 елда, Queen Trident студиясендә дебют альбомын яздырган вакытта, Фредди үзенең фамилиясен "Меркьюри" иҗади тәхәллүсе белән алыштырырга карар кыла (ингл. Mercury - "Меркурий", үзенә химаяче планета хөрмәтенә). Бу исемне ул үзенең «My Fairy King» (рус. Минем әкияти король) җырында кулланган. Анда: «Mother Mercury, look what they’ve done to me, I canot run I cannot hide» (рус. Меркурийның әнисе, кара, алар минем белән нәрсә эшләгәннәр, мин кача алмыйм, кача алмыйм). Беренче альбом өстендә эшләү белән параллель - "Queen" - Фредди "Trident Studios" компаниясе проектында катнашкан, ул Lary Lurex тәхәллүсе астында "I Can Hear Music" һәм "Going Back" җырларының кавер-версияләрен башкарды (Фредди Меркьюри инициативасы буенча бу проектта Брайан Мэй һәм Роджер Тейлор катнашты). Фредди Британия чартларына эләккән Queen-ның беренче җыры авторы булды - "Seven Seas of Rhye" (1973). Ул төркемнең беренче хитын - "Killer Queen" (1974) иҗат иткән, шулай ук Queen-ның - "Bohemian Rhapsody"-ны иң уңышлы композициясен. Җыр уңышсызлыкны шул вакыт үлчәве буенча сингл дәвамлылыгы һәм коммерция радиостанцияләрендә җиңелү өчен (5:55) һәм музыканың берничә стилен һәм жанрын катнаштыру өчен башкарганнар. Ләкин Queen җырны сингл сыйфатында чыгардылар, аңа музыкаль видеода революция булган видеоклип төшерделәр, кайберәүләр аны "беренче видеоклип" дип тә атыйлар, гәрчә җырларга клиплар элек тә төшерелсә дә. Җыр Британия хит-парады түбәсендә тугыз атна тора. Меркьюри аның эксцентрик булуын аңлый һәм моның белән ләззәтләнә. 1985 елның 13 июле Queen һәм Фредди өчен үзенчәлекле көн - бу көнне Live Aid концерты булды - анда 75 мең тамашачы һәм Элтон Джон, Пол Маккартни, Дэвид Боуи, Black Sabbath, Стинг, U2 һәм башка бик күп танылган җырчылар булган "Уэмбли" стадионында искиткеч шоу була (параллель рәвештә Филадельфиядә концерт эшләде). Концертны бөтен дөнья телевидениесе трансляцияләгән. Queen чыгышы иң яхшыларның берсе дип танылган һәм аларга эффектлы һәм ялтырап торган рок-төркем статусын кире кайтарган; Британиядә хәтта Меркьюри сурәте төшерелгән махсус марка да чыгарганнар (һәм арткы планда чак кына күренгән Тейлор). '''<big>Авыру һәм үлем (1986-1991)</big> 1986 елда Фредди Меркьюриның СПИД белән авыруы турында гайбәтләр барлыкка килә башлаган. Башта матбугатка аның ВИЧка тест бирүе турында мәгълүмат чыккан. 1989 елдан Меркьюри тышкы кыяфәтендә җитди үзгәрешләр күренә башлады - ул нык ябыкты. Әмма гомеренең соңгы көннәренә кадәр музыкант үзенең сәламәтлеге турындагы барлык гайбәтләрне кире кага. Аның диагнозы турында бары тик якын кешеләр генә белгән. Меркьюрида авыру барлыкка килүнең чын сәбәбе һаман да билгесез. 1989 елда Queen төркеме радиога уртак интервью биргән, анда ул "альбом-тур" күнегелгән схемадан чигенергә теләве турында хәбәр иткән, шуңа бәйле рәвештә бу юлы турга бармаячак. Чын сәбәп төркемнең вокалисты физик халәтенең концертлар үткәрергә мөмкинлек бирмәвендә иде. 1991 елның 23 ноябрендә Меркьюри ВИЧ-инфекция белән авыруы турында рәсми белдерү ясый: "Соңгы ике атнада матбугатта йөргән имеш-мимешләрне исәпкә алып, мин шуны расларга телим: анализ минем канымда ВИЧ булуын күрсәтте. Минем СПИД. Мин бу мәгълүматны, туганнарымның һәм якыннарымның тынычлыгын саклап калу өчен, сер итеп тотарга кирәк дип санадым. Ләкин минем дусларыма һәм бөтен дөньяда җанатарларыма дөресен әйтергә вакыт җитте. Мин ышанам, бу коточкыч чир белән көрәшкә һәркем кушылыр". Икенче көнне, 24 ноябрьдә, кичке сәгать җиделәр тирәсендә Фредди Меркьюри 45 яшендә Лондондагы үз йортында ВИЧ-инфекция һәм СПИД фонында үскән бронхопневмониядән вафат була. '''<big>Үлемнән соң дан</big> 2018 елда "Богемская рапсодия" фильмы чыкты, анда бөек җырчы образын Рами Малек гәүдәләндергән. Бу роль өчен артист «Оскар» ала. == <big>Шәхси тормыш</big> == 1970 еллар башында Меркьюриның Мэри Остин белән дәвамлы мәхәббәт мөнәсәбәтләре булга. Фредди белән Мэри җиде елга якын бергә булганнар һәм бергә Көнбатыш Кенсингтонда, Лондонда яшәгәннәр. 1970 еллар уртасында җырчының "Elektra Records" тавыш яздыру лейблының башкарма директоры белән начар мөнәсәбәтләр башлана, һәм 1976 елның декабрендә Меркьюри белән Остинның мәхәббәт мөнәсәбәтләре тәмамлана. Алар якын дуслары булып калалар, һәм Меркьюри еш кына аны Остин бердәнбер чын дусты дип атый. Ул Остинга "Love of My Life" дигән җыр багышлый. == <big>Тавыш</big> == Фредди Меркьюриның җырлау тавышы берничә сирәк характеристикага ия иде: аңа модуляциянең югары ешлыгы хас, ул югары ешлыктагы вибратоны җырларга мөмкинлек бирә; обертоннар белән җырлана (Тувалыларның тамак җырында очрый торган). Гәрчә Меркьюри баритон белән сөйләшсә дә, күпчелек җырларда ул тенор диапазонында җырлый иде. Меркьюриның педагогик диапазоны - зур октавадан икенче октава сольга кадәр (92,2 - 784 Гц), бу гадәттә һөнәри баритоннарда уртача күрсәткечләргә чыкмый, ләкин шул ук вакытта ул F5 теноровка диапазонына кадәр күтәрелергә мөмкин. == <big>Фактлар</big> == • Фредди Майкл Джексон белән дүрт демоязма ясый: ике версия - «There Must Be More to Life Than This» , «State of Shock» һәм «Vicry». Шуңа да карамастан, билгесез сәбәпләр аркасында хезмәттәшлек булмый. Рәсми рәвештә ике музыкантның да мәшгульлеге турында әйтелгән. • Фредди барлык концертларында ярым сүтелгән стойкалы микрофон файдаланды. Җырчының визит карточкасына әверелгән бу үзенчәлекле билге аның Англиядә Wreckage төркеме составында беренче чыгышлары елларында формалашкан. 1969 елгы Раштуада Уиднесе, Фредди кызлары өчен мәктәптә узган концертта, гадәттәгечә, сикеренә һәм сәхнәдә әйләнә. Авыр микрофон стойкасы туйдырды - ул аның нигезен бикләде һәм "шуннан соң үзенең бөтен таныш манерасында сәхнә буйлап сикерде, ул микрофонга беркетелгән артык өч футлы стержень микрофонын кысып тотты". • Меркьюри кечкенә чагында филателист булган. Аның коллекциясе төрле илләрдә филателистлар күргәзмәләрендә куелган. • Меркьюри мәчеләрне бик яраткан, аның йортында төрле елларда берничә мәче яши иде: Оскар, Тиффани, Голиаф, Делайла, Мико, Ромео, Лили. Ул үзенең мәчесе Делайлега бер җырын багышлый. jco7z1y752990ovqydxqp17kttir97q 3529634 3529633 2022-08-19T11:08:17Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki {{хаталар}} {{яхшыртуга}} {{Музыкант |Исем = Фредди Меркьюри |Изображение = Queen (15383194666).jpg |Тугандагы исем = Фаррух Булсара |Туган = 5 сентябрь 1946 Каменный город шәһәре, Көнбатыш Занзибар,Танзания |Үлгән = 24 ноябрь 1991 Гарден Лодж (Кенсингтон), Лондон, Бөекбритания |Күмү урыны = Кенсал-Грин |Һөнәрләре = җырчы, музыкант, композитор, продюсер шагыйрь |Инструментлар = вокал, гитара, клавишалар |Бүләкләр = Grammy Lifetime Achievement Award |Сайт = freddiemercury.com}} '''Фре́дди Ме́ркьюри''' ({{lang-en|Freddie Mercury}}, тумышында Фаррга́х Булса́ра ({{lang-gu|ફ રુખ બલĒારા}}); 1946 елның 5 сентябрендә, [[Занзибар (шәһәр)|Занзибар]], [[Занзибар солтанаты]] — 1991 елның 24 ноябре, [[Лондон]], [[Бөекбритания]]) — [[Парслар|парс]] җәмәгатеннән британ җырчысы, җырлар авторы, [[Queen]] рок-төркеме вокалисты. «Bohemian Rhapsody», «Killer Queen», «Seven Seas of Rhye», «Somebody to Love», «We Are the Champions», «Don’t Stop Me Now», «Crazy Little Thing Called Love» кебек төркем җырлары авторы булып тора. Шулай ук ялгыз иҗат белән дә шөгыльләнгән. 2002 елда Меркьюри [[Би-Би-Си]] компаниясе тарафыннан оештырылган "100 бөек британияле" сораштыруында 58 нче урынны алган. 2005 елда Blender журналы үткәргән сораштыру нәтиҗәләре буенча Фредди вокалистлар арасында икенче урынны алган. 2008 елда Rolling Stone журналы аны "Rolling Stone журналы версиясе буенча барлык чорларның 100 бөек вокалисты" исемлегендә 18 нче урынга куйды. Allmusic аны "бөтен музыка тарихында иң бөек рок-җырчыларның берсе һәм иң бөек тавышларның берсе" дип бәяләде. == <big>Биография</big> == '''<big>Балачак һәм яшьлек (1946-1964)</big>''' Фредди Меркьюри 1946 елның 5 сентябрендә Занзибар шәһәренең иң борынгы районында Гуджарат - Боми (14.12.1908 - 25.12.2003) һәм Булсар (29.09.1922 - 13.11.2016) парслары гаиләсендә туган. Туганда малай Фаррух исемен ала (фарсы каурыйларыннан - «гүзәл», «бәхетле»). Аның әтисе Англия һәм Уэльсның Югары судында кассир булып эшли; аның фамилиясе - Булсар - Валбакча шәһәре исеменнән килеп чыга. 1952 елда Фәррухның кыз туганы Кашмира туа. 1954 елда әти-әниләр 8 яшьлек Фәррухны Һиндстанга, Панчгани шәһәре Изге Петр мәктәбенә, Бомбейдан 150 чакрым ераклыктагы мәктәпкә озаталар. Ул вакытта музыка күзлегеннән караганда аның барлыкка килә торган тәэсирен Болливуд җырчысы Лата Мангешкар күрсәткән. Панчганда малай бабасы һәм апасы белән яши башлаган. Мәктәптә инде Фаррух үзен Фредди дип атый башлаган, рок-н-ролл белән мавыккан. Кечкенәдән үк музыка, җыр белән мавыккан, кайвакыт дәресләргә зыян китереп. Фреддиның музыкаль сәләтләренә Изге Петр мәктәбе директоры игътибар иткән. Ул малайның әти-әнисенә хат язган, анда ул Фредди өчен фортепианода уйнау курслары оештырырга тәкъдим иткән. Әти-әниләре ризалаша, һәм Фредди мавыгып укый башлый. Укып бетергәч, ул теория һәм практика буенча дүртенче дәрәҗә ала. 1962 елда 16 яшьлек Булсара, чыгарылыш имтиханын биреп, Панчганидагы Изге Петр мәктәбен ташлап, Занзибарга кайта. 1963 елның 10 декабрендә Зәнзибарның Бөекбританиядән дәүләт бәйсезлеге игълан ителә. Ә 1964 ел башында Занзибарда антифеодаль Занзибар революциясе була, нәтиҗәдә Сеид-Джамшид-ибн Абдулла солтаны тәхеттән бәреп төшерелә һәм илдән сөрелә, бу исә солтанат яшәүнең ахырын белдерә (Занзибар һәм Пемба Халык республикасы игълан ителә). Илдә сәяси тәртипсезлекләр белән бәйле Булсар гаиләсе, кием-салым белән ике чемодан гына алып, Бөекбританиягә очып китә. '''<big>Танылу алдыннан (1964-1970)</big>''' Англиягә килгәч, Булсара гаиләсе башта Фелтемда яшәгән туганнарына туктала, Мидлсекс графлыгы, аннары алар үз йортын сатып алалар. Ул вакытка унсигез яшь булган Фредди башта Айлсворт политехник мәктәбенә керә, анда ул күбесенчә рәсем сәнгате белән шөгыльләнә, чөнки сәнгать көллиятенә укырга керергә тели. Гаиләнең акча белән проблемалары булган, шуңа күрә Булсар каникуллары вакытында акча эшләгән. Башта ул Лондонда Хитроу аэропортын тәэмин итү бүлегендә упаковщик булып эшләгән, аннары - Фелтем сәүдә складында грузчик булып эшләгән. 1966 елның маенда, Айлсвортны рәсем сәнгате буенча югары балл белән тәмамлап, Булсар Лондондагы Илинг сәнгать көллиятенә әңгәмә үтә, анда ул шул ук елның көзендә график иллюстрация кафедрасында укый башлый. Шуннан соң ул ата-ана йортын ташлап, Кенсингтондагы фатирында дусты Крис Смит белән яши башлый. Кенсингтон ул елларда Лондон богемасы һәм сәнгатенең йөрәге булган. Фредди күп рәсем ясый, аның рәсемнәрендә аның кумиры - гитарист Джими Хендрикс (бервакыт концертларына ул рәттән тугыз кич йөргән) аерым урын алып торган. Илингта Фредди Тимом Стаффел, вокалчы, бас-гитарист һәм Smile төркеме лидеры белән танышкан һәм дуслашкан. Берникадәр вакыттан соң Тим Фреддины төркемнең репетицияләренә чакыра башлый. Фредди Smile потенциалын, аеруча гитарачы Брайан Мэйның һәм ударник Роджер Тейлорның уенын бәяләгән. Фредди Тим һәм Найджел Фостеры кебек яшь музыкантлар белән дә танышкан. Крис Смит, аның фатирдагы күршесе, шулай ук музыка белән мавыккан. Фредди белән Крис, төрле стильләрне катнаштырырга тырышып, бергә уйнаганнар, тик сәхнәгә чыкмаганнар. 1969 елның җәендә егерме өч яшьлек Фредди Илинг колледжны рәсем сәнгате һәм дизайн буенча диплом белән тәмамлаган. Фредди диссертациясе тулысынча Хендрикс иҗатында нигезләнгән. '''<big>Queen (1970—1991)</big> 1970 елның апрелендә Тим Стаффел Smile төркемен ташлап китәргә була, һәм аларның проектында вокалист урынын Фредди ала. Аның инициативасы буенча төркем "Queen"-га үзгәртелә. Киләсе елда ук Queen Yes-ның җылынуында чыгыш ясый. 1971 елның февраленә кадәр төркемдә даими басист булмаган - бер ел эчендә "Queen"-ны өч кеше алыштырган. Ниһаять, музыка кичәләренең берсендә алар Джон Диконны очраталар, аның сәләтләре профессиональ планда төркемне яхшырак оештыра. Шуннан соң "Queen" ахыргы составта формалаша. 1972 елда, Queen Trident студиясендә дебют альбомын яздырган вакытта, Фредди үзенең фамилиясен "Меркьюри" иҗади тәхәллүсе белән алыштырырга карар кыла (ингл. Mercury - "Меркурий", үзенә химаяче планета хөрмәтенә). Бу исемне ул үзенең «My Fairy King» (рус. Минем әкияти король) җырында кулланган. Анда: «Mother Mercury, look what they’ve done to me, I canot run I cannot hide» (рус. Меркурийның әнисе, кара, алар минем белән нәрсә эшләгәннәр, мин кача алмыйм, кача алмыйм). Беренче альбом өстендә эшләү белән параллель - "Queen" - Фредди "Trident Studios" компаниясе проектында катнашкан, ул Lary Lurex тәхәллүсе астында "I Can Hear Music" һәм "Going Back" җырларының кавер-версияләрен башкарды (Фредди Меркьюри инициативасы буенча бу проектта Брайан Мэй һәм Роджер Тейлор катнашты). Фредди Британия чартларына эләккән Queen-ның беренче җыры авторы булды - "Seven Seas of Rhye" (1973). Ул төркемнең беренче хитын - "Killer Queen" (1974) иҗат иткән, шулай ук Queen-ның - "Bohemian Rhapsody"-ны иң уңышлы композициясен. Җыр уңышсызлыкны шул вакыт үлчәве буенча сингл дәвамлылыгы һәм коммерция радиостанцияләрендә җиңелү өчен (5:55) һәм музыканың берничә стилен һәм жанрын катнаштыру өчен башкарганнар. Ләкин Queen җырны сингл сыйфатында чыгардылар, аңа музыкаль видеода революция булган видеоклип төшерделәр, кайберәүләр аны "беренче видеоклип" дип тә атыйлар, гәрчә җырларга клиплар элек тә төшерелсә дә. Җыр Британия хит-парады түбәсендә тугыз атна тора. Меркьюри аның эксцентрик булуын аңлый һәм моның белән ләззәтләнә. 1985 елның 13 июле Queen һәм Фредди өчен үзенчәлекле көн - бу көнне Live Aid концерты булды - анда 75 мең тамашачы һәм Элтон Джон, Пол Маккартни, Дэвид Боуи, Black Sabbath, Стинг, U2 һәм башка бик күп танылган җырчылар булган "Уэмбли" стадионында искиткеч шоу була (параллель рәвештә Филадельфиядә концерт эшләде). Концертны бөтен дөнья телевидениесе трансляцияләгән. Queen чыгышы иң яхшыларның берсе дип танылган һәм аларга эффектлы һәм ялтырап торган рок-төркем статусын кире кайтарган; Британиядә хәтта Меркьюри сурәте төшерелгән махсус марка да чыгарганнар (һәм арткы планда чак кына күренгән Тейлор). '''<big>Авыру һәм үлем (1986-1991)</big> 1986 елда Фредди Меркьюриның СПИД белән авыруы турында гайбәтләр барлыкка килә башлаган. Башта матбугатка аның ВИЧка тест бирүе турында мәгълүмат чыккан. 1989 елдан Меркьюри тышкы кыяфәтендә җитди үзгәрешләр күренә башлады - ул нык ябыкты. Әмма гомеренең соңгы көннәренә кадәр музыкант үзенең сәламәтлеге турындагы барлык гайбәтләрне кире кага. Аның диагнозы турында бары тик якын кешеләр генә белгән. Меркьюрида авыру барлыкка килүнең чын сәбәбе һаман да билгесез. 1989 елда Queen төркеме радиога уртак интервью биргән, анда ул "альбом-тур" күнегелгән схемадан чигенергә теләве турында хәбәр иткән, шуңа бәйле рәвештә бу юлы турга бармаячак. Чын сәбәп төркемнең вокалисты физик халәтенең концертлар үткәрергә мөмкинлек бирмәвендә иде. 1991 елның 23 ноябрендә Меркьюри ВИЧ-инфекция белән авыруы турында рәсми белдерү ясый: "Соңгы ике атнада матбугатта йөргән имеш-мимешләрне исәпкә алып, мин шуны расларга телим: анализ минем канымда ВИЧ булуын күрсәтте. Минем СПИД. Мин бу мәгълүматны, туганнарымның һәм якыннарымның тынычлыгын саклап калу өчен, сер итеп тотарга кирәк дип санадым. Ләкин минем дусларыма һәм бөтен дөньяда җанатарларыма дөресен әйтергә вакыт җитте. Мин ышанам, бу коточкыч чир белән көрәшкә һәркем кушылыр". Икенче көнне, 24 ноябрьдә, кичке сәгать җиделәр тирәсендә Фредди Меркьюри 45 яшендә Лондондагы үз йортында ВИЧ-инфекция һәм СПИД фонында үскән бронхопневмониядән вафат була. '''<big>Үлемнән соң дан</big> 2018 елда "Богемская рапсодия" фильмы чыкты, анда бөек җырчы образын Рами Малек гәүдәләндергән. Бу роль өчен артист «Оскар» ала. == <big>Шәхси тормыш</big> == 1970 еллар башында Меркьюриның Мэри Остин белән дәвамлы мәхәббәт мөнәсәбәтләре булга. Фредди белән Мэри җиде елга якын бергә булганнар һәм бергә Көнбатыш Кенсингтонда, Лондонда яшәгәннәр. 1970 еллар уртасында җырчының "Elektra Records" тавыш яздыру лейблының башкарма директоры белән начар мөнәсәбәтләр башлана, һәм 1976 елның декабрендә Меркьюри белән Остинның мәхәббәт мөнәсәбәтләре тәмамлана. Алар якын дуслары булып калалар, һәм Меркьюри еш кына аны Остин бердәнбер чын дусты дип атый. Ул Остинга "Love of My Life" дигән җыр багышлый. == <big>Тавыш</big> == Фредди Меркьюриның җырлау тавышы берничә сирәк характеристикага ия иде: аңа модуляциянең югары ешлыгы хас, ул югары ешлыктагы вибратоны җырларга мөмкинлек бирә; обертоннар белән җырлана (Тувалыларның тамак җырында очрый торган). Гәрчә Меркьюри баритон белән сөйләшсә дә, күпчелек җырларда ул тенор диапазонында җырлый иде. Меркьюриның педагогик диапазоны - зур октавадан икенче октава сольга кадәр (92,2 - 784 Гц), бу гадәттә һөнәри баритоннарда уртача күрсәткечләргә чыкмый, ләкин шул ук вакытта ул F5 теноровка диапазонына кадәр күтәрелергә мөмкин. == <big>Фактлар</big> == • Фредди Майкл Джексон белән дүрт демоязма ясый: ике версия - «There Must Be More to Life Than This» , «State of Shock» һәм «Vicry». Шуңа да карамастан, билгесез сәбәпләр аркасында хезмәттәшлек булмый. Рәсми рәвештә ике музыкантның да мәшгульлеге турында әйтелгән. • Фредди барлык концертларында ярым сүтелгән стойкалы микрофон файдаланды. Җырчының визит карточкасына әверелгән бу үзенчәлекле билге аның Англиядә Wreckage төркеме составында беренче чыгышлары елларында формалашкан. 1969 елгы Раштуада Уиднесе, Фредди кызлары өчен мәктәптә узган концертта, гадәттәгечә, сикеренә һәм сәхнәдә әйләнә. Авыр микрофон стойкасы туйдырды - ул аның нигезен бикләде һәм "шуннан соң үзенең бөтен таныш манерасында сәхнә буйлап сикерде, ул микрофонга беркетелгән артык өч футлы стержень микрофонын кысып тотты". • Меркьюри кечкенә чагында филателист булган. Аның коллекциясе төрле илләрдә филателистлар күргәзмәләрендә куелган. • Меркьюри мәчеләрне бик яраткан, аның йортында төрле елларда берничә мәче яши иде: Оскар, Тиффани, Голиаф, Делайла, Мико, Ромео, Лили. Ул үзенең мәчесе Делайлега бер җырын багышлый. [[Төркем:Парслар]] 40wl227b75tbd7yka256od6iycdu5ks 3529635 3529634 2022-08-19T11:10:00Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki {{хаталар}} {{яхшыртуга}} {{Музыкант |Исем = Фредди Меркьюри |Изображение = Queen (15383194666).jpg |Тугандагы исем = Фаррух Булсара |Туган = 5 сентябрь 1946 Каменный город шәһәре, Көнбатыш Занзибар,Танзания |Үлгән = 24 ноябрь 1991 Гарден Лодж (Кенсингтон), Лондон, Бөекбритания |Күмү урыны = Кенсал-Грин |Һөнәрләре = җырчы, музыкант, композитор, продюсер шагыйрь |Инструментлар = вокал, гитара, клавишалар |Бүләкләр = Grammy Lifetime Achievement Award |Сайт = freddiemercury.com}} '''Фре́дди Ме́ркьюри''' ({{lang-en|Freddie Mercury}}, тумышында Фаррга́х Булса́ра ({{lang-gu|ફ રુખ બલĒારા}}); 1946 елның 5 сентябрендә, [[Занзибар (шәһәр)|Занзибар]], [[Занзибар солтанаты]] — 1991 елның 24 ноябре, [[Лондон]], [[Бөекбритания]]) — [[Парслар|парс]] җәмәгатеннән британ җырчысы, җырлар авторы, [[Queen]] рок-төркеме вокалисты. «Bohemian Rhapsody», «Killer Queen», «Seven Seas of Rhye», «Somebody to Love», «We Are the Champions», «Don’t Stop Me Now», «Crazy Little Thing Called Love» кебек төркем җырлары авторы булып тора. Шулай ук ялгыз иҗат белән дә шөгыльләнгән. 2002 елда Меркьюри [[Би-Би-Си]] компаниясе тарафыннан оештырылган "100 бөек британияле" сораштыруында 58 нче урынны алган. 2005 елда Blender журналы үткәргән сораштыру нәтиҗәләре буенча Фредди вокалистлар арасында икенче урынны алган. 2008 елда Rolling Stone журналы аны "Rolling Stone журналы версиясе буенча барлык чорларның 100 бөек вокалисты" исемлегендә 18 нче урынга куйды. Allmusic аны "бөтен музыка тарихында иң бөек рок-җырчыларның берсе һәм иң бөек тавышларның берсе" дип бәяләде. == <big>Биография</big> == '''<big>Балачак һәм яшьлек (1946-1964)</big>''' Фредди Меркьюри 1946 елның 5 сентябрендә Занзибар шәһәренең иң борынгы районында Гуджарат - Боми (14.12.1908 - 25.12.2003) һәм Булсар (29.09.1922 - 13.11.2016) парслары гаиләсендә туган. Туганда малай Фаррух исемен ала (фарсы каурыйларыннан - «гүзәл», «бәхетле»). Аның әтисе Англия һәм Уэльсның Югары судында кассир булып эшли; аның фамилиясе - Булсар - Валбакча шәһәре исеменнән килеп чыга. 1952 елда Фәррухның кыз туганы Кашмира туа. 1954 елда әти-әниләр 8 яшьлек Фәррухны Һиндстанга, Панчгани шәһәре Изге Петр мәктәбенә, Бомбейдан 150 чакрым ераклыктагы мәктәпкә озаталар. Ул вакытта музыка күзлегеннән караганда аның барлыкка килә торган тәэсирен Болливуд җырчысы Лата Мангешкар күрсәткән. Панчганда малай бабасы һәм апасы белән яши башлаган. Мәктәптә инде Фаррух үзен Фредди дип атый башлаган, рок-н-ролл белән мавыккан. Кечкенәдән үк музыка, җыр белән мавыккан, кайвакыт дәресләргә зыян китереп. Фреддиның музыкаль сәләтләренә Изге Петр мәктәбе директоры игътибар иткән. Ул малайның әти-әнисенә хат язган, анда ул Фредди өчен фортепианода уйнау курслары оештырырга тәкъдим иткән. Әти-әниләре ризалаша, һәм Фредди мавыгып укый башлый. Укып бетергәч, ул теория һәм практика буенча дүртенче дәрәҗә ала. 1962 елда 16 яшьлек Булсара, чыгарылыш имтиханын биреп, Панчганидагы Изге Петр мәктәбен ташлап, Занзибарга кайта. 1963 елның 10 декабрендә Зәнзибарның Бөекбританиядән дәүләт бәйсезлеге игълан ителә. Ә 1964 ел башында Занзибарда антифеодаль Занзибар революциясе була, нәтиҗәдә Сеид-Джамшид-ибн Абдулла солтаны тәхеттән бәреп төшерелә һәм илдән сөрелә, бу исә солтанат яшәүнең ахырын белдерә (Занзибар һәм Пемба Халык республикасы игълан ителә). Илдә сәяси тәртипсезлекләр белән бәйле Булсар гаиләсе, кием-салым белән ике чемодан гына алып, Бөекбританиягә очып китә. '''<big>Танылу алдыннан (1964-1970)</big>''' Англиягә килгәч, Булсара гаиләсе башта Фелтемда яшәгән туганнарына туктала, Мидлсекс графлыгы, аннары алар үз йортын сатып алалар. Ул вакытка унсигез яшь булган Фредди башта Айлсворт политехник мәктәбенә керә, анда ул күбесенчә рәсем сәнгате белән шөгыльләнә, чөнки сәнгать көллиятенә укырга керергә тели. Гаиләнең акча белән проблемалары булган, шуңа күрә Булсар каникуллары вакытында акча эшләгән. Башта ул Лондонда Хитроу аэропортын тәэмин итү бүлегендә упаковщик булып эшләгән, аннары - Фелтем сәүдә складында грузчик булып эшләгән. 1966 елның маенда, Айлсвортны рәсем сәнгате буенча югары балл белән тәмамлап, Булсар Лондондагы Илинг сәнгать көллиятенә әңгәмә үтә, анда ул шул ук елның көзендә график иллюстрация кафедрасында укый башлый. Шуннан соң ул ата-ана йортын ташлап, Кенсингтондагы фатирында дусты Крис Смит белән яши башлый. Кенсингтон ул елларда Лондон богемасы һәм сәнгатенең йөрәге булган. Фредди күп рәсем ясый, аның рәсемнәрендә аның кумиры - гитарист Джими Хендрикс (бервакыт концертларына ул рәттән тугыз кич йөргән) аерым урын алып торган. Илингта Фредди Тимом Стаффел, вокалчы, бас-гитарист һәм Smile төркеме лидеры белән танышкан һәм дуслашкан. Берникадәр вакыттан соң Тим Фреддины төркемнең репетицияләренә чакыра башлый. Фредди Smile потенциалын, аеруча гитарачы Брайан Мэйның һәм ударник Роджер Тейлорның уенын бәяләгән. Фредди Тим һәм Найджел Фостеры кебек яшь музыкантлар белән дә танышкан. Крис Смит, аның фатирдагы күршесе, шулай ук музыка белән мавыккан. Фредди белән Крис, төрле стильләрне катнаштырырга тырышып, бергә уйнаганнар, тик сәхнәгә чыкмаганнар. 1969 елның җәендә егерме өч яшьлек Фредди Илинг колледжны рәсем сәнгате һәм дизайн буенча диплом белән тәмамлаган. Фредди диссертациясе тулысынча Хендрикс иҗатында нигезләнгән. '''<big>Queen (1970—1991)</big> 1970 елның апрелендә Тим Стаффел Smile төркемен ташлап китәргә була, һәм аларның проектында вокалист урынын Фредди ала. Аның инициативасы буенча төркем "Queen"-га үзгәртелә. Киләсе елда ук Queen Yes-ның җылынуында чыгыш ясый. 1971 елның февраленә кадәр төркемдә даими басист булмаган - бер ел эчендә "Queen"-ны өч кеше алыштырган. Ниһаять, музыка кичәләренең берсендә алар Джон Диконны очраталар, аның сәләтләре профессиональ планда төркемне яхшырак оештыра. Шуннан соң "Queen" ахыргы составта формалаша. 1972 елда, Queen Trident студиясендә дебют альбомын яздырган вакытта, Фредди үзенең фамилиясен "Меркьюри" иҗади тәхәллүсе белән алыштырырга карар кыла (ингл. Mercury - "Меркурий", үзенә химаяче планета хөрмәтенә). Бу исемне ул үзенең «My Fairy King» (рус. Минем әкияти король) җырында кулланган. Анда: «Mother Mercury, look what they’ve done to me, I canot run I cannot hide» (рус. Меркурийның әнисе, кара, алар минем белән нәрсә эшләгәннәр, мин кача алмыйм, кача алмыйм). Беренче альбом өстендә эшләү белән параллель - "Queen" - Фредди "Trident Studios" компаниясе проектында катнашкан, ул Lary Lurex тәхәллүсе астында "I Can Hear Music" һәм "Going Back" җырларының кавер-версияләрен башкарды (Фредди Меркьюри инициативасы буенча бу проектта Брайан Мэй һәм Роджер Тейлор катнашты). Фредди Британия чартларына эләккән Queen-ның беренче җыры авторы булды - "Seven Seas of Rhye" (1973). Ул төркемнең беренче хитын - "Killer Queen" (1974) иҗат иткән, шулай ук Queen-ның - "Bohemian Rhapsody"-ны иң уңышлы композициясен. Җыр уңышсызлыкны шул вакыт үлчәве буенча сингл дәвамлылыгы һәм коммерция радиостанцияләрендә җиңелү өчен (5:55) һәм музыканың берничә стилен һәм жанрын катнаштыру өчен башкарганнар. Ләкин Queen җырны сингл сыйфатында чыгардылар, аңа музыкаль видеода революция булган видеоклип төшерделәр, кайберәүләр аны "беренче видеоклип" дип тә атыйлар, гәрчә җырларга клиплар элек тә төшерелсә дә. Җыр Британия хит-парады түбәсендә тугыз атна тора. Меркьюри аның эксцентрик булуын аңлый һәм моның белән ләззәтләнә. 1985 елның 13 июле Queen һәм Фредди өчен үзенчәлекле көн - бу көнне Live Aid концерты булды - анда 75 мең тамашачы һәм Элтон Джон, Пол Маккартни, Дэвид Боуи, Black Sabbath, Стинг, U2 һәм башка бик күп танылган җырчылар булган "Уэмбли" стадионында искиткеч шоу була (параллель рәвештә Филадельфиядә концерт эшләде). Концертны бөтен дөнья телевидениесе трансляцияләгән. Queen чыгышы иң яхшыларның берсе дип танылган һәм аларга эффектлы һәм ялтырап торган рок-төркем статусын кире кайтарган; Британиядә хәтта Меркьюри сурәте төшерелгән махсус марка да чыгарганнар (һәм арткы планда чак кына күренгән Тейлор). '''<big>Авыру һәм үлем (1986-1991)</big> 1986 елда Фредди Меркьюриның СПИД белән авыруы турында гайбәтләр барлыкка килә башлаган. Башта матбугатка аның ВИЧка тест бирүе турында мәгълүмат чыккан. 1989 елдан Меркьюри тышкы кыяфәтендә җитди үзгәрешләр күренә башлады - ул нык ябыкты. Әмма гомеренең соңгы көннәренә кадәр музыкант үзенең сәламәтлеге турындагы барлык гайбәтләрне кире кага. Аның диагнозы турында бары тик якын кешеләр генә белгән. Меркьюрида авыру барлыкка килүнең чын сәбәбе һаман да билгесез. 1989 елда Queen төркеме радиога уртак интервью биргән, анда ул "альбом-тур" күнегелгән схемадан чигенергә теләве турында хәбәр иткән, шуңа бәйле рәвештә бу юлы турга бармаячак. Чын сәбәп төркемнең вокалисты физик халәтенең концертлар үткәрергә мөмкинлек бирмәвендә иде. 1991 елның 23 ноябрендә Меркьюри ВИЧ-инфекция белән авыруы турында рәсми белдерү ясый: "Соңгы ике атнада матбугатта йөргән имеш-мимешләрне исәпкә алып, мин шуны расларга телим: анализ минем канымда ВИЧ булуын күрсәтте. Минем СПИД. Мин бу мәгълүматны, туганнарымның һәм якыннарымның тынычлыгын саклап калу өчен, сер итеп тотарга кирәк дип санадым. Ләкин минем дусларыма һәм бөтен дөньяда җанатарларыма дөресен әйтергә вакыт җитте. Мин ышанам, бу коточкыч чир белән көрәшкә һәркем кушылыр". Икенче көнне, 24 ноябрьдә, кичке сәгать җиделәр тирәсендә Фредди Меркьюри 45 яшендә Лондондагы үз йортында ВИЧ-инфекция һәм СПИД фонында үскән бронхопневмониядән вафат була. '''<big>Үлемнән соң дан</big> 2018 елда "Богемская рапсодия" фильмы чыкты, анда бөек җырчы образын Рами Малек гәүдәләндергән. Бу роль өчен артист «Оскар» ала. == <big>Шәхси тормыш</big> == 1970 еллар башында Меркьюриның Мэри Остин белән дәвамлы мәхәббәт мөнәсәбәтләре булга. Фредди белән Мэри җиде елга якын бергә булганнар һәм бергә Көнбатыш Кенсингтонда, Лондонда яшәгәннәр. 1970 еллар уртасында җырчының "Elektra Records" тавыш яздыру лейблының башкарма директоры белән начар мөнәсәбәтләр башлана, һәм 1976 елның декабрендә Меркьюри белән Остинның мәхәббәт мөнәсәбәтләре тәмамлана. Алар якын дуслары булып калалар, һәм Меркьюри еш кына аны Остин бердәнбер чын дусты дип атый. Ул Остинга "Love of My Life" дигән җыр багышлый. == <big>Тавыш</big> == Фредди Меркьюриның җырлау тавышы берничә сирәк характеристикага ия иде: аңа модуляциянең югары ешлыгы хас, ул югары ешлыктагы вибратоны җырларга мөмкинлек бирә; обертоннар белән җырлана (Тувалыларның тамак җырында очрый торган). Гәрчә Меркьюри баритон белән сөйләшсә дә, күпчелек җырларда ул тенор диапазонында җырлый иде. Меркьюриның педагогик диапазоны - зур октавадан икенче октава сольга кадәр (92,2 - 784 Гц), бу гадәттә һөнәри баритоннарда уртача күрсәткечләргә чыкмый, ләкин шул ук вакытта ул F5 теноровка диапазонына кадәр күтәрелергә мөмкин. == <big>Фактлар</big> == • Фредди Майкл Джексон белән дүрт демоязма ясый: ике версия - «There Must Be More to Life Than This» , «State of Shock» һәм «Vicry». Шуңа да карамастан, билгесез сәбәпләр аркасында хезмәттәшлек булмый. Рәсми рәвештә ике музыкантның да мәшгульлеге турында әйтелгән. • Фредди барлык концертларында ярым сүтелгән стойкалы микрофон файдаланды. Җырчының визит карточкасына әверелгән бу үзенчәлекле билге аның Англиядә Wreckage төркеме составында беренче чыгышлары елларында формалашкан. 1969 елгы Раштуада Уиднесе, Фредди кызлары өчен мәктәптә узган концертта, гадәттәгечә, сикеренә һәм сәхнәдә әйләнә. Авыр микрофон стойкасы туйдырды - ул аның нигезен бикләде һәм "шуннан соң үзенең бөтен таныш манерасында сәхнә буйлап сикерде, ул микрофонга беркетелгән артык өч футлы стержень микрофонын кысып тотты". • Меркьюри кечкенә чагында филателист булган. Аның коллекциясе төрле илләрдә филателистлар күргәзмәләрендә куелган. • Меркьюри мәчеләрне бик яраткан, аның йортында төрле елларда берничә мәче яши иде: Оскар, Тиффани, Голиаф, Делайла, Мико, Ромео, Лили. Ул үзенең мәчесе Делайлега бер җырын багышлый. [[Төркем:Шәхесләр:Зәрдөштлек]] kx79hvek1brf1g0shxvspgyhh5hvp2u 0 424090 3529632 2995101 2022-08-19T10:57:37Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki {{Ук}} '''Троицк татар-башкорт педагогика училищесы''' (''Троицк татар-башкорт педагогика техникумы'') — 1920-1960 елларда [[Троицк (Чиләбе өлкәсе)|Троицк]] шәһәрендә эшләп килгән уку йорты. == Тарихы == 1920 елда [[Троицк (Чиләбе өлкәсе)|Троицк]] шәһәрендә татар-башкорт педагогика техникумы буларак ачыла. Ул элеккеге [[Рәсүлия мәдрәсәсе|«Рәсүлия» мәдрәсәсенең]] бинасында урнаша. 1930-нчы еллар уртасында Троицк татар-башкорт педагогика училищесы дип үзгәртелә. Шушы ук бинада Троицк мәктәпкәчә педагогика училищесы урнашкан<ref name="Моргунов">{{Книга|автор=Моргунов К. А.|заглавие=Состояние национального образования в Чкаловской и Челябинской областях в 1940–1950-е годы / Этнокультурный и межконфессиональный диалог в Урало-Поволжском полиэтничном пространстве: исторический опыт и современность // Материалы Всероссийской научно-практической конференции|ответственный=|ссылка=|место=Оренбург|издательство=Издательский центр ОГАУ|год=2012|том=|страниц=224|страницы=110|isbn=978-5-88838-775-7|ref=}}</ref>. 1953/54 уку елында училищеның көндезге бүлегенең 9 төркемендә 242 кеше белем алган. Тагын да 49 студент читтән торып уку бүлегендә (шул исәптән 6 кеше урта мәктәп нигезендәге аерым төркемдә) укыган. Бу чорда 25 укытучы эшләгән, шуларның 14-е — югары, 4-есе — тәмамланмаган югары һәм 7-се урта белемгә ия булган. Моннан тыш икәсе «атказанган укытучы» мактаулы исемен йөрткән<ref name="Моргунов">{{Книга|автор=Моргунов К. А.|заглавие=Состояние национального образования в Чкаловской и Челябинской областях в 1940–1950-е годы / Этнокультурный и межконфессиональный диалог в Урало-Поволжском полиэтничном пространстве: исторический опыт и современность // Материалы Всероссийской научно-практической конференции|ответственный=|ссылка=|место=Оренбург|издательство=Издательский центр ОГАУ|год=2012|том=|страниц=224|страницы=110|isbn=978-5-88838-775-7|ref=}}</ref>. Дәресләр 9 кабинетта алып барылган, моннан башка укытучылар бүлмәсе һәм физик культура залы булган. Шулай ук, уку корпусының 6 бүлмәсе яшәү өчен файдаланылган, яшәү өчен 72 кеше исәпләнгән аерым бина да булган. 1955/56 уку елында ике торакта 160 студент яшәгән. Бу чорда училище каршындагы китапханәдә 15644 данә китап булган<ref name="Моргунов">{{Книга|автор=Моргунов К. А.|заглавие=Состояние национального образования в Чкаловской и Челябинской областях в 1940–1950-е годы / Этнокультурный и межконфессиональный диалог в Урало-Поволжском полиэтничном пространстве: исторический опыт и современность // Материалы Всероссийской научно-практической конференции|ответственный=|ссылка=|место=Оренбург|издательство=Издательский центр ОГАУ|год=2012|том=|страниц=224|страницы=110|isbn=978-5-88838-775-7|ref=}}</ref>. 1953/54 уку елынының башында училищеда 30 кешегә исәпләнгән уку остаханәсе төзелгән<ref name="Моргунов">{{Книга|автор=Моргунов К. А.|заглавие=Состояние национального образования в Чкаловской и Челябинской областях в 1940–1950-е годы / Этнокультурный и межконфессиональный диалог в Урало-Поволжском полиэтничном пространстве: исторический опыт и современность // Материалы Всероссийской научно-практической конференции|ответственный=|ссылка=|место=Оренбург|издательство=Издательский центр ОГАУ|год=2012|том=|страниц=224|страницы=110|isbn=978-5-88838-775-7|ref=}}</ref>. Читтән торып уку бүлегендә Чиләбе өлкәсе һәм Башкорт АССР-ының район һәм калалары милли мәктәпләренең укытучылары, тәрбиячеләре, пионервожатыйлар белем алганнар. Бу бүлектә укучыларның саны кимү сәбәбе белән ул 1955 елның 1 февралендә ябыла<ref name="Моргунов">{{Книга|автор=Моргунов К. А.|заглавие=Состояние национального образования в Чкаловской и Челябинской областях в 1940–1950-е годы / Этнокультурный и межконфессиональный диалог в Урало-Поволжском полиэтничном пространстве: исторический опыт и современность // Материалы Всероссийской научно-практической конференции|ответственный=|ссылка=|место=Оренбург|издательство=Издательский центр ОГАУ|год=2012|том=|страниц=224|страницы=110|isbn=978-5-88838-775-7|ref=}}</ref>. 1956 елда училище икенче бинага күчерелә, ә 1960 елда ябыла. == Искәрмәләр == {{Reflist}} [[Төркем:Чиләбе өлкәсе училищелары]] [[Төркем:Троицк]] [[Төркем:Әлифба буенча уку йортлары]] [[Төркем:Татар мәдәнияте]] [[Төркем:Татар телле оешмалар]] {{Tatar 4.0-2021}} tbmajc91fheinhvwi4hkongk4ukuqxk 0 424385 3529443 2987497 2022-08-18T19:45:39Z Frhdkazan 3171 {{УК}} == Искәрмәләр =={{искәрмәләр}}{{Тышкы сылтамалар}}{{Татар телле радиолар}} [[Төркем:Әлифба буенча радиостанцияләр]] wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Дусларга сукмак''' - [[Төмән өлкәсе]] радиосында [[Татар теле|татар телендә]] чыга торган тапшыру. Беренче тапшыру 50 минут булып [[1989 ел|1989 елның]] [[17 февраль|17 февралендә]], [[Казан|Казанда]] [[Бөтентатар иҗтимагый үзәге|Бөтентатар иҗтимагый үзәгенең]] I корылтае ачылган көндә, эфирга чыккан иде. 1990 елларыннан алып 2004 елга кадәр һәр атна саен шимбә көнне бер сәгатьлек итеп чыккан. 2004 елдан башлап 2009 ел башына кадәр ул атнасына 20 минут булган. 2009 елның мартыннан 10 минутка гына калган. Беренче алып баручысы - [[Наил Алан]] иде. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == * [https://www.azatliq.org/a/1510971.html “Дусларга сукмак” кыскарган]. [[Наил Алан]], [[Азатлык радиосы]], 16 март 2009 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле радиолар}} [[Төркем:Әлифба буенча радиостанцияләр]] [[Төркем:Татар телендә эшләүче радиостанцияләр]] lqrcxnmtvswy04vv94mbvxfx567gruo 0 459932 3529577 3060764 2022-08-19T08:26:37Z Frhdkazan 3171 {{УК}} == Искәрмәләр =={{искәрмәләр}}== Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле нәшриятлар}} [[Төркем:Әлифба буенча нәшриятлар]] [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] wikitext text/x-wiki {{УК}} {{Оешма |исем = «Фән» нәшрияты |альтернатив исем =Издательство «Фэн» |background_color=CornflowerBlue |логотип =Фән_(нәшрият)_2.jpg |логотип зурлыгы = 150px |рәсем асты язуы = «Фән» нәшрияты логотибы |харита1 = |харита зурлыгы1 = |легенда1 = |харита2 = |харита зурлыгы2 = |легенда2 = |бергәлек = |үзәкнең төре = Адресы |үзәк = 420111, [[Казан]], [[Бауман урамы (Казан)|Бауман ур.]], 20<br/>Тел./факс: (843) 292-49-14<br/>e-mail: izdat.anrt@yandex.ru |төре = Нәшрият йорты |телләр = |җитәкче вазыйфасы1 = '''Баш мөхәррир''' |җитәкче исеме1 = К. В. Кормушин |җитәкче вазыйфасы2 = |җитәкче исеме2 = |нигезләүче1 = |нигезләү сәбәпләре1 = |нигезләү көне1 = [[1992 ел]] |ябу сәбәпләре = |ябу көне = |сайт = |искәрмә1 = }} {{мәгънәләр|Фән (мәгънәләр)}} '''«Фән»''' ({{lang-ru|Наука}}) ― күппрофильле фәнни нәшрият, [[ТР Фәннәр академиясе]]нең структур бүлекчәсе. 1992 елда нигез салынган. == Тарих == [[1992 ел]]да ТР Фәннәр академиясенең структур бүлекчәсе буларак нигез салынган. 1994 елда [[ТР ФА]] президенты [[Мансур Хәсәнов]] республика президенты [[Минтимер Шәймиев]]ка «Фән» нәшриятын үстерү өчен җитди максатчан финанс чаралары бүлеп бирү үтенече белән мөрәҗәгать итә. [[1995 ел]]дан фәнни һәм фәнни-популяр китаплар, [[рус теле|рус]] һәм [[татар теле|татар]] телләрендә уку-укыту әсбаплары басыла, квартал саен [[рус теле]]ндә [[Научный Татарстан (журнал)|«Научный Татарстан»]] журналы чыгарыла. [[2000 ел]]да [[татар теле]]ндә [[Фәнни Татарстан (журнал)|«Фәнни Татарстан»]] журналының беренче 2 номеры дөнья күрә<ref name=":0">[http://www.antat.ru/ru/izdatelstvo-fen/history.php Издательство «Фэн». История]</ref>. == Баш мөхәррирләр == * Беренче баш мөхәррир ― А. И. Афанасьев * 2002―2014 елларда ― [[Булат Хәмидуллин|Б. Л. Хәмидуллин]]<ref>[http://adiplar.belem.ru/bulat-x.htm Булат Хәмидуллин.] Әдипләр ([[Әхмәт Дусайлы]]ның шәхси порталы)</ref> * 2015 елдан ― К. В. Кормушин == Басыла торган китаплар өлкәсе == Нәшрият халыкара, Россия һәм республика конференцияләре материаллары җыентыкларын, квартал саен Россия фәнни цитаталаштыру индексына ({{lang-ru|Российский индекс научного цитирования, РИНЦ}}) кертелгән берничә вакытлы басма ― «Фәнни Татарстан», «Научный Татарстан», «Идел буе археологиясе» ({{lang-ru|Поволжская археология}}, ВАКның рецензияләнә торган фәнни журналлары исемлегенә кертелгән)<ref>[http://archaeologie.pro/ru/for-authors/6/ Поволжская археология. Издательский план 2021]{{ref-ru}}</ref> һәм «Россия гамәли экология журналы» ({{lang-ru|Российский журнал прикладной экологии}}) журналларын басып чыгара. «Фән» нәшрияты продукциясе күпьеллык академик тикшеренүләрнең нәтиҗәсе булып тора. «Фән» нәшриятының эшчәнлеге дәверендә барлык фәнни белемнәр өлкәсендә ― [[химия]], [[физика]], [[медицина]], [[икътисад]], [[тарих]], [[филология]], [[юриспруденция]] һ. б. өлкәләрдә 400 дән артык китап дөнья күрә<ref name=":0" />. [[2011 ел]]да 15 000 данә, [[2012 ел]]да 31 мең данә продукция нәшер ителгән<ref>''Маргарита Кинсур''. [https://pandia.ru/text/79/046/71788.php Медиарынок Татарстана.] pandia.ru{{ref-ru}}</ref>. == Җиһазланыш == 2015 елдан нәшрият программа ― аппарат нәшрият комплексы белән җиһазландырылган һәм, мөстәкыйль рәвештә, нәшрият үзе, [[Татарстан Республикасы Фәннәр академиясе]]нең фәнни институтлары һәм үзәкләре, Татарстан Республикасы югары уку йортлары тарафыннан әзерләнгән басмаларны чыгара, Казанда уза торган конференцияләр, форумнар, тантаналы чараларны эш материаллары белән тәэмин итә. == Бүләкләре == * «Региональный Лидер» (Төбәк Лидеры) республика премиясе лауреаты. * Китаплары республика һәм Россия дипломнарына лаек булган. == Фотогалерея == <center><gallery perrow=5 widths=160 heights=140 caption="«Фән» нәшрияты басмалары"> File:Фәнни Татарстан 1нче саны«».png|[[Фәнни Татарстан (журнал)|«Фәнни Татарстан»]] журналының 2014 елгы 1нче саны File:Фән_(нәшрият).jpg|«Баки Урманче и татарская культура» китабы. 2005 File:Фән_нәшрияты.jpg|«Муса Джаруллах Бигиев» китабы </gallery></center> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == == Сылтамалар == * [http://www.antat.ru/ru/izdatelstvo-fen/history.php Издательство «Фэн».] Сайт АН РТ {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татар телле нәшриятлар}} [[Төркем:Әлифба буенча нәшриятлар]] [[Төркем:Татар телле нәшриятлар]] [[Төркем:Татарстан Фәннәр академиясе]] [[Төркем:1992 елда нигезләнгән нәшриятлар]] [[Төркем:Татарстан нәшриятлары]] nu9gp81mx7bcg03hsob3ekvq2jqgrly 0 460491 3529514 3066501 2022-08-18T23:06:03Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki {{TurkicMarathon2021}} {{Басма | Исем = Әсәрләр | Оригинал исеме = | Башка исемнәр = | Рәсем =Әсәрләр_(К._Җаманаклы).jpg | Киңлек = 200 | Имза = | Автор = [[Кәрим Җаманаклы]] | Жанр = тупланма | Тел = [[татар теле|татар]], [[рус теле|рус]] | Оригинал чыгарылышы = | Тәрҗемәче = [[Әлфинә Сибгатуллина]] | Бизәү = Рәбис Сәлахов | Серия = | Нәшрият = [[АДПУ]] нәшрияты | Чыгарылыш = [[2005 ел]] | Битләр = 206 | Аудиокитап = | Алдагы = | Киләсе = | isbn = ISBN 5-9662-0007-6 | Lib = | Викикитап = }} '''«Әсәрләр»''' ― кырымтатар язучысы һәм әдәбият белгече [[Кәрим Җаманаклы]]ның (Кәрим Рәшид улы Рәшидов, 1905―1965) Алабугада АДПУ ([[КФУ Алабуга институты]]) нәшриятында 2005 елда нәшер ителгән, шигырьләре, гыйльми мәкаләләре һәм хатирәләре тупланган җыентыгы. Җыентыкны төзүче, әсәрләрне кырымтатар теленнән тәрҗемә итүче һәм кереш мәкалә авторы ― филология фәнннәре докторы, профессор [[Әлфинә Сибгатуллина]]. == Тарих == [[Файл:Кәрим Җаманаклы.jpg|200px|thumb|right|[[Кәрим Җаманаклы]]]] [[1930-еллар]] башында Кәрим Рәшид улы Рәшидов Кәрим Җаманаклы исемле шагыйрь буларак таныла. Шигырьләре Кырымның «Яңа дөнья», «Яшь куәт» газеталарында, «Иләри» (Алга) журналында басылган. === Басылган китаплары === 1927 елда «Азатлык җырлары» исемле шигырьләр җыентыгы чыга. Язучылар берлегенә кабул ителә. Фәнни һәм фәнни-методик хезмәтләренең исемлеге 1929 елдан башлана. «Вопросы просвещения» (Кырым) журналында мәктәп пионер оешмасы эшчәнлеге мәсьәләсен яктырткан фәнни мәкаләсе чыга. * 1930 елда ― Учебник для малограмотных. ''Крымгосиздат'' * 1932 елда ― Рабочая книга по грамматике и литературе. ''Крымгосиздат'' * 1933 елда ― Әдәбият дәреслеге. ''Крымгосиздат'' * 1939 елда ― Балаларга Ленин хакында (''шигырь китабы''). * 1940 елда ― Ана җырлары. * 1940 елда ― Кыска җырлар һәм такмаклар (''[[Симферополь]]''). * 1940 елда ― Кырымтатар әкиятләре (''Симферополь''). * 1958 елда ― Муса Җәлил ― Ленин премиясе лауреаты (''[[Казан]]: [[ТКН]]'') * 1959 елда ― Татар халык әкиятләре (''[[Ташкент]], Р. Тинҗәров, Ю. Болат белән бергә''). * 1966 елда ― Кырымтатар халык авыз иҗаты үрнәкләре (''Казан: ТКН''). * 1966 елда ― Галимҗан Ибраһимов хакында истәлекләр (''Казан: ТКН''). * 1973 елда Ташкентта [[Гафур Голәм]] исемендәге әдәбият һәм сәнгать нәшриятында кырымтатар телендә «Дусларыма» исемле җыентыгы чыккан. Кечкенә күләмле (60 бит) шигырь тупламасын кырымтатар әдәбияты классигы Әшрәф Шәмизадә ({{lang-crh|Eşref Şemi-zade}}, 1908―1978) төзегән. Нигездә, бу китапка К. Җаманаклының 1927―1944 елларда язган шигырьләре кертелгән. «Дусларыма» җыентыгына кергән шигырьләрендә төп идея ― совет кешесенең ватанга булган мәхәббәте, киләчәккә зур өмет. * һ. б. китаплары == «Әсәрләр» җыентыгы (2005) == Кәрим Рәшидов 1965 елның 1 августында Алабугада вафат була. [[ТАССР язучылар берлеге]] [[Эдуард Касыймов]], [[Тәлгат Галиуллин]] һәм кырымтатар телен дә белгән [[Әхмәт Гадел]] составында Кәрим Җаманаклының иҗат мирасын туплау комиссиясен төзи. Кызлары Фәридә (Быкова), Нурия (Эмирсуинова) бар булган материалны, хатларны, истәлекләрне Ә. Гаделгә тапшыра. Күп төрле сәбәпләр аркасында бу җыентык әзерләнеп бетмичә кала.<br/> Тәлгат Галиуллин: <blockquote> Бер мәлне без шагыйрь Әхмәт Гадел белән аның (Җаманаклының) шигырьләрен, тәнкыйть мәкаләләрен сайлап алып, Казан шивәсенә тәрҗемә итеп, бастырып чыгару хыялы белән дә янып йөргән идек. Башкарган эшебез дә байтак иде. Әмма, кызганычка каршы, йомгакның ахырына җитә алмадык<ref name=":0">''Тәлгат Галиулллин''. Замана балалары. К.: [[ТКН]], 1993, 20, 105нче бит. ISBN 5-298-00369-9</ref>.</blockquote> {{Начало цитаты}} {{oq|tt| 1985 елда АДПИ ректоры (Т. Галиуллин) өстеннән КПСС Үзәк Комитеты парткомиссиясенә җибәрелгән имзалы шикаять хатына ике кеше кул куйган. Берсе ― К. Җаманаклының олы кызы, доцент Ф. Быкова. Ул, хатка кул куярга өндәп, байтак укытучыга мөрәҗәгать иткән. Менә шул сәбәп мине алдарак әйткән К. Җаманаклы мирасын барлаудан, җыентык төзүдән читләшергә мәҗбүр итте. Шул чорда әтисенең иҗаты белән шөгыльләнгәнемне тәгаен белгән кызының мөнәсәбәте миңа шундый булгач (парткомиссиягә язылган хатта исбат ителмәгән пычраклыклар бихисап), атасының иҗатына алынырга әхлакый хакым юк дип фараз кылдым<ref name=":0" />.}}{{Конец цитаты}} Ә. Гадел, Җаманаклы мирасын югалтмыйча саклап, күпмедер күләмдә эшкәртеп, ничә еллар узганнан соң, [[Алабуга дәүләт педагогия институты]]на тапшыра. АДПИ профессоры [[Әлфинә Сибгатуллина]] К. Җаманаклы турында яңа материаллар эзләү, биографиясен төгәлләштерү, аның [[Мәскәү]], [[Ташкент]], [[Симферополь]] һ. б. шәһәрләрдә басылган хезмәтләрен, әдәби әсәрләрен эзләү белән шөгыльләнә. Нәтиҗәдә, әлеге җыентык 2005 елда Алабуга дәүләт педагогия университетының Гыйльми советы карары буенча (беркетмә № 1 22.09.2004), Алабугада АДПИ нәшриятында дөнья күрә<ref name=":1">''[[Әлфинә Сибгатуллина]]''. Кырым бакчасыннан өзелгән гөл. // Кәрим Җаманаклы. Әсәрләр. Алабуга: АДПУ нәшрияты, 2005, 6-28нче бит. ISBN 5-9662-0007-6</ref>. Җыентыкны төзүче, әсәрләрне кырымтатар теленнән тәрҗемә итүче һәм кереш мәкалә авторы – филология фәнннәре докторы, профессор Әлфинә Сибгатуллина. Мөхәррир ― [[Татарстан Язучылар берлеге]] әгъзасы, шагыйрь Әхмәт Гадел. Бәяләүчеләр ― [[Азәрбайҗан]] {{comment|ФА|Фәннәр Академиясе}} Фольклор институты бүлек мөдире, филология буенча фәлсәфә докторы доцент {{Тәрҗемә ителмәгән 3|Агаверди Хәлил|Агаверди Хәлил|az|Ağaverdi Xəlil}}; Татарстан Язучылар берлеге әгъзасы, АДПУ професооры [[Наип Лаисов]]. == Эчтәлек == Төзелеше ягыннан китап түбәндәгечә корылган: беренче бүлектә Кәрим Җаманаклы шагыйрь буларак тәкъдир ителә. Икенче бүлек аның гыйльми мәкаләләреннән гыйбарәт. Өченче бүлектә исә истәлекләр урын алган<ref name=":1" />. * Кереш сүз. Кырым бакчасыннан өзелгән гөл (авторы [[Әлфинә Сибгатуллина]]). * Беренче бүлек. Шигырьләр (татар һәм рус телләрендә): Алабуга – Җаманак. Телим, әлбәттә! Дусларыма. Егетлек даны. Нинди тын. Болгарлар. Хөрмәтем зур Казанга. «Тукай» поэмасыннан. Кара диңгез кырыенда. Кипарис турында баллада. Кем уйлаган. Баллада о кипарисе. Море. Первое радио в ауле. * Икенче бүлек. Фәнни язмалар: :: Кырым татар әкиятләре :: Тукай, Сабир һәм Туктаргазый. :: Тукай ― шигърият йолдызы ул. :: Тарас Шевченко и татарская литература. :: Тугайбәй хакында поэма (XVII гасыр кырымтатар әдәбиятына караган материаллардан). :: [[Гомәр Ипчи]] (Алкедай) * Өченче бүлек. Хатирәләре: ::Кырым аның әдәби Ватаны булды (1936 елның көзендә [[Ялта]]да [[Галимҗан Ибраһимов]] янына бару турында). ::Кави Нәҗми телеграммасы. ::Ике галим арасында беседа башланып китте (Г. Ибраһимов белән [[Галимҗан Нигъмәти|Г. Нигъмәти]]). ::Безгә Гыйльми үзәк кирәк. ::Гыйлемсез, белемсез тик бер талант кына җитәрлек түгел. ::Без Казанда. ::Шамил Усманов безнең янда. ::Әдипләр һәм галимнәр дөньясында. * ''Нурия Эмирсуинова (кызы)''. Алабугада яшәп эшләде. == Чыганаклар == * ''[[Тәлгат Галиуллин]]''. Замана балалары. К.: ТКН, 1993, 20, 105нче бит. ISBN 5-298-00369-9 * ''[[Әлфинә Сибгатуллина]]''. Кырым бакчасыннан өзелгән гөл. // Кәрим Җаманаклы. Әсәрләр. Алабуга: АДПУ нәшрияты, 2005, 6-28нче бит. ISBN 5-9662-0007-6 == Сылтамалар == * [http://www.millattashlar.ru/index.php/Рашидов_Карим_Рашидович Рашидов Карим Рашидович.] «Милләттәшләр» порталы{{ref-ru}} == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] [[Төркем:Кырымтатар әдәбияты]] [[Төркем:2005 елда барлыкка килгәннәр]] pgpfq1cbbrxzmhhd4sq4n1rzg2gz61w 0 461120 3529522 3066281 2022-08-18T23:21:20Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] wikitext text/x-wiki {{TurkicMarathon2021}} {{Басма | Исем = Татар театры тарихыннан | Оригинал исеме = | Башка исемнәр = | Рәсем =Татар_театры_тарихыннан.jpg | Киңлек = 200 | Имза = | Автор = [[Вәли Мортазин]], Төхфәт Ченәкәй | Жанр = | Тел = [[татар теле|татар]] | Оригинал чыгарылышы = | Тәрҗемәче = | Бизәү = | Серия = | Нәшрият = [[Мәскәү]]дә СССР халыклары Үзәк нәшрияты | Чыгарылыш = [[1926 ел]] | Битләр = 88 | Аудиокитап = | Алдагы = [[1996 ел]] | Киләсе = | isbn = | Lib = | Викикитап = }} '''«Татар театры тарихыннан»''' ― 1926 елда [[Мәскәү]]дә, СССР халыклары Үзәк нәшриятында татар телендә нәшер ителгән китап. Авторлары ― татар (һәм башкорт) театрын нигезләүчеләрнең, үстерүчеләрнең берсе булган артист һәм режиссер [[Вәли Мортазин]] (''[[Вәлиулла Мортазин-Иманский]]'') һәм журналист [[Төхфәт Ченәкәй]]. Татар театрының 20 еллыгына багышлап язылган беренче җитди хезмәт<ref>''А. Р. Сабирова''. [http://www.antat.ru/ru/iyli/publishing/book/2016/%D0%A1%D0%B0%D0%BB%D0%B8%D1%85%D0%BE%D0%B2%D0%B0-%20%D0%9E%D1%81%D0%BE%D0%B1%D0%B5%D0%BD%D0%BD%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B8%20%D1%84%D0%BE%D1%80%D0%BC%D0%B8%D1%80%D0%BE%D0%B2%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%8F%20%D0%B8%20%D1%80%D0%B0%D0%B7%D0%B2%D0%B8%D1%82%D0%B8%D1%8F.pdf Особенности формирования и развития татарского сценического искусства.] Казань: ИЯЛИ, 2016. – 360 с. ISBN 978-5-93091-207-4</ref>. == Тарих == === Беренче басма === «Язучылардан» дигән бүлегендә Мортазин белән Ченәкәй язган: <blockquote> {{цитата|автор=Мортазин, Ченәкәй. [[Уфа]], 1926 ел, февраль|Татар театрының 25 еллыгына карата бер китап чыгарырга хәзерләнеп йөри идек. Көтмәгәндә Татарстанда татар театрының 20 еллык бәйрәмен үткәрү мәсьәләсе күтәрелде. Без дә инде Татарстандагы бәйрәмгә кушылырга булдык. Шуның өчен татар театры турында җыйналган материалларны бик ашыгыч рәвештә төзеп, матбугатка «Татар театры тарихыннан» дигән менә бу китапны чыгарырга туры килде.}}</blockquote> == Бүлекләр == * Сүз башы – СССР халыклары Үзәк нәшриятының татар секциясе язган. * Театр һәм аның тарихы турында гомуми мәгълүмат * Татарлар арасында театрның тууы * Татар театрының беренче пәрдәсе кайчан ачылды (''1906 елның 20 апрелендә [[Уфа]]да [[Гаяз Исхакый]]ның «Өч хатын белән тормыш» драмасы кала сәхнәсендә куела. 1907 елның 3 апрелендә [[Ырынбур]]да халык йортында «Морат Сәлим», «Кыз сорау», 19 маенда тупыл бакчасында «Наданнар белән галимнәр» пьесалары куела''). <blockquote> {{цитата|автор= [[Вакыт (газета)|«Вакыт»]], 1907 ел, 15 март, 146нчы сан|Оренбург, Казан вә Уфада берничә яшь мөселманнарның үзара берләшеп, мөселманча мөнтазам бер театр труппасы ясарга вә төрле мөселман шәһәрләрендә берничәшәр уен биргәннән соң Мәкәрҗәгә барып 15-20 уен бирергә киңәш иттекләре һәм дә Казанга хөкүмәттән театральный цензор сорамаклары ишетелер. }}</blockquote> {{col-begin}} {{col-3}} * Гастрольчеләр Бозаулыкта * Самарда * Сембердә * Казанда * Чистайда * [[Мәкәрҗә ярминкәсе|Мәкәрҗәдә]] * Касимда * Рәзәндә * Мәскәүдә * Уральскида * Кырым калаларында * Ялтада * Тифлистә {{col-3}} * Елисаветпольдә * Әстерханда * Тагын Казанда * Кавказ артистлары «Сәйяр»дан аерылалалар * Тирә-якта * Казанга өченче килү * Мәкәрҗәгә өченче бару * Чалбарчылар труппасы * Казанга бишенче килү * Оренбурга икенче бару * Төркестан калалаларында * «[[Сәйяр]]» Себердә * Тагын Казанда {{col-3}} * Ашказарский да Казанда * «Ширкәт» труппасы * «Нур» труппасы * «Сәйяр» да яши * Әстерхан труппасы * Шәрык кичәләре * Татар сәхнәсендә җырчылар * Татар театрына багышланган юбилейлар * Татар театрының бинасы * Татар театрының көчләре * Татар театрының репертуары * Татар театры дөньясында югалтулар {{col-end}} === Икенче басма === [[Файл:Татар_театры_тарихыннан_1.jpg|200px|thumb|right|1996 елда «Җыен» фонды тарафыннан әзерләнгән икенче басмасы]] 1996 елда «Җыен» фонды – татар телен, мәдәниятен саклау һәм үстерү фонды тарафыннан китапның икенче басмасы әзерләнә һәм [[Татарстан китап нәшрияты]]нда махсус заказ белән басылып чыга (чыгару өчен җаваплы Ф. Рафиков). Китап тексты яңадан редакцияләп тормыйча, үзгәртелмичә, кыскартылмыйча дөньяга чыгарылган. Икенче басмага сүз башын («Якты йолдызларыбызның берсе») [[Миркасыйм Госманов]]<ref>[https://refdb.ru/look/1150035-p19.html Библиографический указатель. (№ 1959).] refdb.ru</ref>, сүз ахырын («Библиографик белешмә») [[Ильтани Илялова]] язган. Икенче басмада 1926 елда чыккан китаптагы фоторәсемнәрнең күпчелеге урнаштырылган, кайбер фотоиллюстрацияләр вариантлары белән алыштырылган. Теманы яктырта торган яңа фотосурәтләр дә өстәлгән. Иң ахырда хезмәттә исемнәре аталган шәхесләр турында (''алфавит тәртибендә'') кыскача аңлатмалар бирелгән. == Әдәбият == * ''[[Миркасыйм Госманов]].'' Якты йолдызларыбызның берсе. // Татар театры тарихыннан. К.: ТКН, 1996. == Сылтамалар == == Искәрмәләр == <small>{{искәрмәләр}}</small> [[Төркем:Әлифба буенча китаплар]] [[Төркем:Татарча китаплар]] [[Төркем:Татар әдәбияты]] [[Төркем:Татар театры тарихы]] 02ovl1yp0q4d1kc7ye5zp6y527yk4h3 0 481605 3529626 3190449 2022-08-19T10:54:37Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki {{Татар җирләре җәмгыяте (2021)}} {{Ук}} {{мәгънәләр|Чишмә (мәгънәләр)}} '''«Чишмә» татар-башкорт мәдәни мирасы» халыкара иҗтимагый берләшмәсе''' — [[Беларусия|Беларусь]] Республикасында эшләп килүче татар-башкорт мәдәни оешмасы.<ref>[https://kurultai.ru/ru/page/komissii-zarubezhya_7/ Башкирские общественные организации в мире]</ref> «Чишмә» татар-башкорт мәдәни мирасы» халыкара иҗтимагый берләшмәсенең максаты: халыклар арасында дуслыкны ныгыту, татар һәм башкорт телләрен, татар һәм башкорт халкының мәдәни, рухи кимәлләрен һәм йолаларын яңару һәм үстерү, Белоруссиядә яшәгән башкортларның һәм татарларның милли үзаңын яңарту. Русия Федерациясе Беларусь Республикасында Илчелеге янындагы Русия ватандашларының Координацион советына кергән иң актив бүлекчәләрнең берсе.<ref>[https://blr.rs.gov.ru/ru/news/28528 Российский центр науки и культуры в Минске]</ref> == Тарихы == Хәзерге берләшмә нигезен берничә гасыр элек илгә күчеп килгән һәм [[Совет Социалистик Республикалар Берлеге|совет заманында]], башлыча [[Бөек Ватан сугышы|сугыштан соң]], күчеп килгән татарлар тәшкил итә. Соңгы җанисәп сөземтәләре буенча Белоруссияда 7316 татар милләтле граждан исәпләнә. Илдә шулай ук 607 башкорт вәкиле яши. Сугыштан соңгы чорда яшәгән татар да, башкортлар да бер-берсен тәрҗемәсез аңлый, аларның традициялары да охшаш.<ref name="ТТ">[https://tatar-congress.org/ru/zhizn/mezhdunarodnye-otnosheniya/tatary-i-bashkiry-belarusi/ Татары и башкиры Беларуси]</ref> [[Файл:МОО «Татаро-башкирское культурное наследие «Чишма».jpeg|мини|сулда|«Чишмә» татар-башкорт мәдәни мирасы халыкара иҗтимагый берләшмәсенең 20 еллыгы. Минск]] Беларуста 1998 елда «Чишмә» татар-башкорт мәдәни мирасы» халыкара иҗтимагый берләшмәсе оештырыла<ref>[https://tatar-congress.org/yanalyklar/rostem-minnehanov-belarus-respublikasy-tatarlary-belen-ochrashty/ Бөтендөнъя татар конгрессы]</ref>, моннан тыш Гродно татар мәдәни үзәге, белорус татарларының «Зикр ул-Китап» берләшмәсе эшләп килә. «Чишмә» берләшмәсенең китапханәсе һәм видеотека бар. Берләшмәдә ял мәктәбе эшли, анда [[Татар теле|татар]] һәм [[Башкорт теле|башкорт]] телләре, татар һәм башкорт мәдәнияте өйрәнелә. «Ләйсән» фольклор ансамбле, «Чишмә» вокаль-инструменталь ансамбле, «Гөрләвек» балалар коллективы булдырылган. [[Бобруйск|Бобруйски]] Балалар һәм яшьләр иҗаты үзәге карамагында «Хореографик миниатюралар» балалар ансамбле эшли, аның барышында күмәк, татар һәм башкорт биюләре башкарыла. Гродно шәһәрендә олылар өчен «Күбәләк» фольклор ансамбле оештырылган.<ref name="ТТ">[https://tatar-congress.org/ru/zhizn/mezhdunarodnye-otnosheniya/tatary-i-bashkiry-belarusi/ Татары и башкиры Беларуси]</ref> == Искәрмәләр == {{Reflist}} {{Портал|Татар мәдәнияте}} {{Татарстаннан читтә яшәүче татарлар}} [[Төркем:Башкорт мәдәнияте]] [[Төркем:Татар мәдәнияте]] [[Төркем:Беларусия мәдәнияте]] [[Төркем:Беларусия оешмалары]] [[Төркем:Татар телле оешмалар]] ahfixchdwdntuy3uouuu783pvltku2p 0 481606 3529627 3190450 2022-08-19T10:55:07Z Frhdkazan 3171 /* Сылтамалар */ [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki {{Татар җирләре җәмгыяте (2021)}}  {{Ук}} {{мәгънәләр|Юлдаш}} '''«Юлдаш» татар-башкорт ассоциациясе''' — [[Швейцария Конфедерациясе|Швейцариянең]] Женева шәһәрендә милли мәдәниятне һәм йолаларны саклау максатында 2015 елда оештырылган мәдәни оешма. Максаты: берләшмә Швейцария [[Татарлар|татарларын]] һәм [[Башкортлар|башкортларын]] берләштерү, мәдәни чаралар үткәрү, берләшмә әгъзаларын һәм башка башкорт-татар кешеләрен мәдәни чаралар һәм башлангычлар турында белдерү өчен булдырылган. Оешманың җитәкчесе — Щеглова Регина Николаевна. Берләшмә вәкилләре милли йолаларны саклый һәм хөрмәт итә. Оешма даими җыела, чәй, татар-башкорт ризыклары буенча осталык дәресләре оештыра. Сабантуй бәйрәмен үткәрәләр, чарага 400-гә якын кунак җыела. Женева администрасиясе башлангычны хуплый, бәйрәм үткәрү өчен сәхнә белән ачык мәйданчык урыны тәкъдим итә.<ref>[https://realnoevremya.ru/articles/93855-associaciya-tatar-i-bashkir-v-shveycarii-predstavila-proekty Реальное время]</ref><ref>[https://www.bashinform.ru/news/1174433-bashkiry-i-tatary-shveytsarii-i-evropy-sobralis-v-zheneve-na-narodnyy-prazdnik-sabantuy/?sphrase_id=6432303 Башинформ.]</ref> [[Файл:Рөстәм Минниханов Швейцария татарлары белән.jpg|мини|сулда|Рөстәм Минниханов Швейцария татарлары белән очрашты. 2018 ел]] «Ел саен Аурупа һәм дөнья кимәлендәге катнашучыларны, урта һәм кече бизнес вәкилләрен, потенциаль инвесторларны һәм туристларны җәлеп итәбез. Күләмле халыкара проектлар өчен бөтендөнья буенча актив башкортларны BashkirGlobe оешмасына берләштерү өчен эшлибез. Киләсе елларда BashkirGlobe Беренче Аурупа башкортлары Җыенын оештыру планлаштырыла. Дөньяның төрле илләрендә яшәгән ватандашларыбыз катнашырга чыкырабыз» — дип белдерде Сибай шәһәрендә туып үскән, хәзер Женевада яшәүче Айсылу Янтурина-Дарлес.<ref>[https://weproject.media/articles/detail/bashkiry-v-knyazhestve-monako-ssha-i-shveytsarii-o-tom-kak-dobilis-uspekha-za-granitsey/ Башкиры в Княжестве Монако, США и Швейцарии о том, как добились успеха за границей]</ref> Хәзерге вакытта Женевада 150 татар яши, алар барсы да яңа эмиграция вәкилләре.<ref>[https://tatar-congress.org/ru/blog/chto-volnuet-tatar-shveytsarii/ Что волнует татар Швейцарии?]</ref> == Искәрмәләр == {{Reflist}} == Сылтамалар == * [https://alga.tatarstan.ru/file/File/Alga.tatar/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BA%D1%82%D1%8B%20%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85%20%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B9%20%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D1%8B.pdf Ассоциация татар и башкир в Швейцария] {{Портал|Татар мәдәнияте}} {{Татарстаннан читтә яшәүче татарлар}} [[Төркем:Татарлар]] [[Төркем:Татар телле оешмалар]] [[Төркем:Швейцария халыклары]] 2fidrcat3amtf0hmvo665vbxnnnzwfn 3529628 3529627 2022-08-19T10:56:00Z Frhdkazan 3171 /* Сылтамалар */ wikitext text/x-wiki {{Татар җирләре җәмгыяте (2021)}}  {{Ук}} {{мәгънәләр|Юлдаш}} '''«Юлдаш» татар-башкорт ассоциациясе''' — [[Швейцария Конфедерациясе|Швейцариянең]] Женева шәһәрендә милли мәдәниятне һәм йолаларны саклау максатында 2015 елда оештырылган мәдәни оешма. Максаты: берләшмә Швейцария [[Татарлар|татарларын]] һәм [[Башкортлар|башкортларын]] берләштерү, мәдәни чаралар үткәрү, берләшмә әгъзаларын һәм башка башкорт-татар кешеләрен мәдәни чаралар һәм башлангычлар турында белдерү өчен булдырылган. Оешманың җитәкчесе — Щеглова Регина Николаевна. Берләшмә вәкилләре милли йолаларны саклый һәм хөрмәт итә. Оешма даими җыела, чәй, татар-башкорт ризыклары буенча осталык дәресләре оештыра. Сабантуй бәйрәмен үткәрәләр, чарага 400-гә якын кунак җыела. Женева администрасиясе башлангычны хуплый, бәйрәм үткәрү өчен сәхнә белән ачык мәйданчык урыны тәкъдим итә.<ref>[https://realnoevremya.ru/articles/93855-associaciya-tatar-i-bashkir-v-shveycarii-predstavila-proekty Реальное время]</ref><ref>[https://www.bashinform.ru/news/1174433-bashkiry-i-tatary-shveytsarii-i-evropy-sobralis-v-zheneve-na-narodnyy-prazdnik-sabantuy/?sphrase_id=6432303 Башинформ.]</ref> [[Файл:Рөстәм Минниханов Швейцария татарлары белән.jpg|мини|сулда|Рөстәм Минниханов Швейцария татарлары белән очрашты. 2018 ел]] «Ел саен Аурупа һәм дөнья кимәлендәге катнашучыларны, урта һәм кече бизнес вәкилләрен, потенциаль инвесторларны һәм туристларны җәлеп итәбез. Күләмле халыкара проектлар өчен бөтендөнья буенча актив башкортларны BashkirGlobe оешмасына берләштерү өчен эшлибез. Киләсе елларда BashkirGlobe Беренче Аурупа башкортлары Җыенын оештыру планлаштырыла. Дөньяның төрле илләрендә яшәгән ватандашларыбыз катнашырга чыкырабыз» — дип белдерде Сибай шәһәрендә туып үскән, хәзер Женевада яшәүче Айсылу Янтурина-Дарлес.<ref>[https://weproject.media/articles/detail/bashkiry-v-knyazhestve-monako-ssha-i-shveytsarii-o-tom-kak-dobilis-uspekha-za-granitsey/ Башкиры в Княжестве Монако, США и Швейцарии о том, как добились успеха за границей]</ref> Хәзерге вакытта Женевада 150 татар яши, алар барсы да яңа эмиграция вәкилләре.<ref>[https://tatar-congress.org/ru/blog/chto-volnuet-tatar-shveytsarii/ Что волнует татар Швейцарии?]</ref> == Искәрмәләр == {{Reflist}} == Сылтамалар == * [https://alga.tatarstan.ru/file/File/Alga.tatar/%D0%9A%D0%BE%D0%BD%D1%82%D0%B0%D0%BA%D1%82%D1%8B%20%D1%82%D0%B0%D1%82%D0%B0%D1%80%D1%81%D0%BA%D0%B8%D1%85%20%D0%BE%D1%80%D0%B3%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D0%B7%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%B9%20%D0%95%D0%B2%D1%80%D0%BE%D0%BF%D1%8B.pdf Ассоциация татар и башкир в Швейцария] {{Портал|Татар мәдәнияте}} {{Татарстаннан читтә яшәүче татарлар}} [[Төркем:Татарлар]] [[Төркем:Татар мәдәнияте]] [[Төркем:Татар телле оешмалар]] [[Төркем:Швейцария халыклары]] 7ar5l0dq0xdaecdv65gzgieemyrvsvx 0 481607 3529629 3194195 2022-08-19T10:56:34Z Frhdkazan 3171 /* Сылтамалар */ [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki {{Татар җирләре җәмгыяте (2021)}} {{Ук}} '''Аделаида татар-башкорт ассоциациясе''' — [[Австралия|Австралиянең]] [[Әделайд]] шәһәрендә эшләп килүче татар-башкорт җәмгыяте. == Тарихы == Австралиянең татар диаспорасы [[Икенче бөтендөнья сугышы|Икенче дөнья сугышыннан]] соң формалаша башлый. Аның нигезен Кытай Маньчжурия провинциясеннән эмиграцияланган татарлар салган, 1945 елда анда совет гаскәрләре кергән һәм татар җәмгыяте оешкан Харбинда, Мукденда, Хайлар һәм башка шәһәрләрдә җимергән. Көньяк Австралиядә башлангыч татар хатын-кызы — Мисир Хәертдинова-Надольная. Ул 1949 елда [[Алмания|Германиядан]] башка 907 немец концлагерьлары тоткыннары белән бергә килгән. 1950 елдан бирле Алмания, Польша, Маньчжурия һәм Көнчыгыш Төркестан (Кытай), Япония, Төркия, соңгы вакытта Русия Федерациясеннән Көньяк Австралиягә татарларның миграциясе башлана. Бүгенге көндә Австралиянең татар-башкорт диаспорасында 500-дән кеше кеше исәпләнә. Австралиянең башка шәһәрләрендә якынча 100 татар-башкорт гаиләсе яши, иң зур җәмәгать [[Әделайд]] шәһәрендә урнашкан. Башка шәһәрләрдә — [[Сидней|Сиднейда]] (20-гә якын гаилә, 100 кеше) һәм [[Мельбурн|Мельбурнда]] (30 кеше). [[Файл:Аделаида татар-башкорт ассоциациясе (Австралия).jpg|мини|сулда| Мөшәррәф Вәли сул якта, аның алдында Равил Садри]] Австралиянең татар диаспорасы берничә оешмага берләшкән. 1984 елда Сәгыйт Садри хатыны Ләйлә Садри (Габитова) белән Көньяк Австралия татарлары ассоциациясе оештыра, тарихи яктан бу иң беренче оешма. Оешмалар арасында иң зуры — Австралияда '''Аделаида татар-башкорт ассоциациясе''' булып тора, ассоциацияны 1990 елда Башкортстанның Австралия союзында рәсми вәкиле Зия Маски оештыра. 2004 елдан Ассоциацияны татар мәдәнияте хәрәкәте әгъзасы Шухрат Вәли (Вәлиев) җитәкли. Берләшмә рәсми рәвештә 1990 елда теркәлгән. Асылда исә ул 1985 елдан эшләп килә.<ref>[http://www.australiantatars.com/rus/ Tatar Bashkort Association in Australia]</ref> Берләшмә [[Рамазан]], [[Корбан бәйрәме|Корбан]], [[Sabantuy|Сабантуй]] бәйрәмнәрын үткәрә. Татар-башкорт мәктәбе 1981 елдан эшләп килә. Мәктәптә туган телне, йолаларны, халыкның бай мирасын өйрәнәләр.<ref>[https://www.azatliq.org/a/1930478.html Azatlik Radioci]</ref> == Искәрмәләр == {{Reflist}} == Сылтамалар == * [http://www.australiantatars.com/rus/ Tatar Bashkort Association in Australia] * [https://tatar-congress.org/donya/avstraliya-tatarlary-kyshky-kanikulda-kazanga-kilgen/ БӨТЕНДӨНЬЯ ТАТАР КОНГРЕССЫ] {{Портал|Татар мәдәнияте}} {{Татарстаннан читтә яшәүче татарлар}} [[Төркем:Татарлар]] [[Төркем:Татар мәдәнияте]][[Төркем:Австралия оешмалары]] [[Төркем:Татар телле оешмалар]] 6xzbfc1xatku0r5pfdb8jnpv1amzuqr 0 481959 3529631 3193716 2022-08-19T10:57:11Z Frhdkazan 3171 /* Сылтамалар */ [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki {{Татар җирләре җәмгыяте (2021)}}  {{Ук}} '''Татар-башкорт мәдәни үзәге''' — [[Алмания|Германиянең]] башкаласы [[Берлин|Берлинда]] эшләп килгән татар-башкорт мәдәни үзәге. Татар-башкорт мәдәни үзәгенең максаты — һәр кемгә милли үзенчәлекле саклап калырга булышлык итү. == Тарихы == Җәмәгать [[2000 ел]]да рәсми теркәлгән, бу немец формализмы юридик яктан өстенлек бирә. Әммә Берлинда [[башкортлар]] һәм [[татарлар]] бер ел элек «Римон» галереясында Рәис Хәлилов, Нурия Алееваның рәсемнәре һәм Илдар Харисовның коллажлар күргәзмәсен оештырган булган. Тиздән беренче газета бастырырга өлгәшәләр, аннары икенче басма барлыкка килә. Бер-ике айдан оешманы легитимлаштыру зарурлыгы килеп туа. «Безнең үзәк немецчә "Tatarisch-Baschkirischer Kulturverein e.V.", татарча һәм башкортча - "Tatar-bashqort madani uzage" дип атала, - ди үзәкне оештыручы Илдар Харисов. Безне журналистар ничек кенә атамады: татар-башкорт оешмасы, татар җәмгыяте, якташлар... Без мәдәни үзәк дигән исем сайладык».<ref>[http://www.mediasprut.ru/public/all/tat-insel.shtml Медиасеть]</ref> [[Файл:Татар-башкорт мәдәни үзәге.jpg|мини|сулда]] Үзәктә эмигрантлар юк диярлек, күпчелеге вакытлыча эшкә яки укырга килгән ватандашлар. Татар-башкорт үзәге ячейкалары бөтен Алмания буйлап - [[Франкфурт|Майндагы Франкфуртта]] [[Мүнхен|Мюнхенгә]] кадәр бүлеп таралган. Франкфуртта 2004 елдан 2010 елга кадәр «Бертуган» дигән татар-башкорт журналы чыгарылган.<ref>[https://elitat.ru/culture/tatary-bashkiry-bertugan/ Татары, башкиры, «Бертуган»]</ref> 2010 елда журнал чыгарылудан туктый, шул ук исемдәге нәшрият эшләп килә. Рәис Хәлилов ирекле рәссам-дизайнер булып эшли һәм фотосүрәтләр белән шөгыльләнә. Ул рәссамнарның, музыкантларның, галимнарның мәдәни үзәген оештырган. Үзәк күргәзмәләр, классик һәм милли музыка кичәләрен оештыра. Берлинда татар-башкорт общинасы сабантуйның милли байрамын даими билгели. Евросоюз илләрендә башкортлар корылтаен [[Лейпциг]] шәһәрендә яшәүче Баишев Ирек Фәнүр улы җитәкли. == Искәрмәләр == {{Reflist}} == Сылтамалар == * [https://tatar-bashqort.tk/ Үзәкнең сайты] * [https://weproject.media/articles/detail/bashkiry-kazakhi-russkie-tatary-turki-v-germanii-gde-otprazdnovat-nauryz-i-kupit-doktorskuyu-kolbasu/ Башкиры, казахи, русские, татары, турки в Германии: где отпраздновать Наурыз] * [https://tatar-congress.org/en/news/activists-of-the-union-of-tatars-of-germany-will-take-part-in-the-festival-of-world-cultures-in-magdeburg/ БӨТЕНДӨНЬЯ ТАТАР КОНГРЕССЫ] {{Портал|Татар мәдәнияте}} {{Татарстаннан читтә яшәүче татарлар}} [[Төркем:Башкорт мәдәнияте]] [[Төркем:Татар мәдәнияте]] [[Төркем:Алмания мәдәнияте]] [[Төркем:Алмания оешмалары]] [[Төркем:Башкорт иҗтимагый оешмалары]] [[Төркем:Алмания халыклары]] [[Төркем:Татар телле оешмалар]] 28ave4ve27p2welom52uosyfzpj1w9o 0 547330 3529446 3405997 2022-08-18T19:49:24Z Pierre L'iserois 40487 wikitext text/x-wiki {{ТП}} '''Бабичы''' ({{lang-be|Бабічы}}<ref>Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7</ref>) — [[Беларусия|Белоруссиянең]] [[Витебск өлкәсе]] Глыбоцкий районында урнашкан авыл.<ref>Статистический ежегодник Витебской области. — Витебск: Главное статистическое управление Витебской области, 2013.</ref> == Тарихы == 1921-1945 елларда Польша Республикасы Виленский воеводалыгы Дисенский өязе Залессе гминасы составында авыл.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6</ref> == Климаты == Биредә климат уртача, җылы җәй һәм йомшак кыш хас. Җил җәен төньяк-көнбатыштан, кышын көньяк яки көньяк-көнбатыштан исә, кышын еш кына циклоннар уза һәм җепшек һава торышы тора.<ref>{{cite web|url=http://countrystudies.us/belarus/15.htm |title= Climate of Belarus.|author= |publisher= |date = |accessdate= 2015-10-04 |lang= en |description=}}</ref> == Халык саны == * 1921 елда авылда 100 кеше, 17 хуҗалык исәпләнгән.<ref name="skorowidz22">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 76.</ref> * 1931 елда авылда 99 кеше, 17 хуҗалык исәпләнгән.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25.</ref> {{ХСВМ||Таблица}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Регион. Витебская область. Время действий и преобразований = The region. Vitebsk region. The time of actions and transformations / ред.-сост. М. В. Шиманский, А. Ф. Градюшко; фото В. С. Стрелковский [и др.]. — Мн., 2006. — 196 с. * В. А. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Минск: Белорусский Государственный Университет, 1974. — 448 с. * [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.1/59 Babicze, powiat dzisieński, gmina Zaleś, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom_XV_cz.1/59] [[Төркем:Беларусия авыллары]] [[Төркем:Витебск өлкәсе торак пунктлары]] [[Төркем:Глыбоцкий районы торак пунктлары]] {{Belarus-geo-stub}} gjshl0ekqxt1wa2h87dvwwxfztjbhsd 0 547430 3529465 3368724 2022-08-18T21:15:23Z Pierre L'iserois 40487 wikitext text/x-wiki {{ТП}} '''Бараны''' ({{lang-be|Бараны}}<ref>Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Віцебская вобласць: нарматыўны даведнік / У. М. Генкін, І. Л. Капылоў, В. П. Лемцюгова; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2009. — 668 с. ISBN 978-985-458-192-7</ref>) — [[Беларусия|Белоруссиянең]] [[Витебск өлкәсе]] Глыбоцкий районында урнашкан авыл.<ref>Статистический ежегодник Витебской области. — Витебск: Главное статистическое управление Витебской области, 2013.</ref> == Тарихы == 1921-1945 елларда Польша Республикасы Виленский воеводалыгы Дисенский өязе Залессе гминасы составында авыл.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 6</ref> == Климаты == Биредә климат уртача, җылы җәй һәм йомшак кыш хас. Җил җәен төньяк-көнбатыштан, кышын көньяк яки көньяк-көнбатыштан исә, кышын еш кына циклоннар уза һәм җепшек һава торышы тора.<ref>{{cite web|url=http://countrystudies.us/belarus/15.htm |title= Climate of Belarus.|author= |publisher= |date = |accessdate= 2015-10-04 |lang= en |description=}}</ref> == Халык саны == * 1921 елда авылда 81 кеше, 12 хуҗалык исәпләнгән.<ref name="skorowidz22">Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej — Tom VII — Część II — Ziemia Wileńska — Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923, s 76.</ref> * 1931 елда авылда 69 кеше, 12 хуҗалык исәпләнгән.<ref>Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1938, wolumin — 1, s. 25.</ref> {{ХСВМ||Таблица}} == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Әдәбият == * Регион. Витебская область. Время действий и преобразований = The region. Vitebsk region. The time of actions and transformations / ред.-сост. М. В. Шиманский, А. Ф. Градюшко; фото В. С. Стрелковский [и др.]. — Мн., 2006. — 196 с. * В. А. Жучкевич. Краткий топонимический словарь Белоруссии. — Минск: Белорусский Государственный Университет, 1974. — 448 с. * [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XV_cz.1/83 Barany, powiat dzisieński, gmina Zaleś, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, Tom_XV_cz.1/83] [[Төркем:Беларусия авыллары]] [[Төркем:Витебск өлкәсе торак пунктлары]] [[Төркем:Глыбоцкий районы торак пунктлары]] {{Belarus-geo-stub}} 50lwgnnfbiaf3c6bbd0036m68cezmv6 0 567725 3529485 3505358 2022-08-18T21:53:44Z Frhdkazan 3171 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki {{Tatar4.0-2022}} {{УК}} {{спектакль |Татарча исем = Әлдермештән Әлмәндәр |Чын исем = Әлдермештән Әлмәндәр |Сурәт = Әлдәлм2.jpg |Фото киңлеге = 250 px |Сурәт язуы = |Автор = [[Туфан Миңнуллин]] |Либретто авторы = |Чыганак = [[Туфан Миңнуллин]] [[Әлдермештән Әлмәндәр (пьеса)|“Әлдермештән Әлмәндәр”]] |Хореограф = |Оркестровка = [[Алмаз Монасыйпов]] |Сценография = |Пәрдәләр саны = 2 |Ел = 1976 |Беренче куелыш = 1976 елның 26 октябре |Беренче куелыш җире = [[Казан]], [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Галиәсгар Камал театры]] }} '''Әлдермештән Әлмәндәр''' ([[Рус теле|рус.]] ''Старик из деревни Альдермеш'') — драматург [[Туфан Миңнуллин]]ның [[Әлдермештән Әлмәндәр (пьеса)|Әлдермештән Әлмәндәр әсәре]] буенча куелган 2 пәрдәле, 4 күренешле, пролог, интермедия һәм эпилоглы моңсу комедия.<ref name="a">[https://tufanminnullin.org/2018/09/06/әлдермештән-әлмәндәр/ ӘЛДЕРМЕШТӘН ӘЛМӘНДӘР – Туфан Миңнуллин]</ref> [[Алмаз Монасыйпов]] музыкасы, беренче тапкыр [[1976 ел|1976 елда]] [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театрында]] куела, шул вакыттан татар халкының иң популяр спектакльләренең берсе булып кала. Ул әле һаман үзенең актуальлеген югалтмый, киресенчә, үскәннән үсә, артканнан арта бара. Спектакль тулаем [[Татар теле|татар телендә]], җыр-биюләр белән үрелеп бара. == Тарих == [[Файл:Туймазы афиша.jpeg|200px|thumb|right|Туймазы театрының "Әлдермәштән Әлмәндәр" спектакленә афишасы]][[Файл:Әлдәлм1.jpg|thumb| Әлдермештән Әлмәндәр спектакле [[Салават драма театры]] сәхнәсендә]] [[Файл:Әлдә3.jpg|thumb|Әлдермештән Әлмәндәр спектаклендә [[Шәүкәт Биктимиров]] һәм [[Рәшидә Җиһаншина]]]] "Әлдермештән Әлмәндәр” – Камал театрының легендар спектакле. Ул – татар драматургы [[Туфан Миңнуллин]] белән татар режиссеры [[Марсель Сәлимҗанов]] тандемыннан туган иң танылган спектакльләрнең берсе.<ref name="b">https://www.puppet-show.ru/repertuar/premera-ldermesht-n-lm-nd-r-t-mi-nullin/</ref> Комедия беренче мәртәбә [[1976 ел|1976 елда]] [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Г.Камал исемендәге Татар дәүләт академия театрында]] куела. Әлмәндәр ролендә – [[Совет Социалистик Республикалар Берлеге|СССР]], [[Россия Совет Федератив Социалистик Республикасы|РСФСР]], Татарстанның халык артисты, [[Татарстан Республикасының Габдулла Тукай исемендәге дәүләт премиясе|Тукай премиясе]] лауреаты [[Шәүкәт Биктимеров]], Әҗәл ролендә Татарстанның халык артисты [[Равил Шәрәфиев]] уйный. Шул көннән башлап, спектакль аншлаг белән бара башлый. Спектакль мең тапкырдан артык куела. Мондый сәхнә бәхетенә ирешкән спектакльләр бик аз була. Әҗәл ролендә – Равил Шәрәфиев, Өммияне [[Нәҗибә Ихсанова]], Хәмдебану ролендә [[Рәшидә Җиһаншина]] уйнап, кабатланмас образлар тудырдылар. Гөлфирә – Йөзембикә, Мансур, Илсур рольләрендә берничә буын артист алышына. Әмма [[Алсу Гайнуллина]] иҗат иткән Йөзембикә үзенең эчкерсезлеге, Әлмәндәргә булган мәхәббәтнең сафлыгы, изгелеге белән күңелләргә кереп кала. <ref name="c">http://gzalilova.narod.ru/adabiyat_deftere/11-TM-AA.html</ref> Шушы пьеса буенча куелган спектакль өчен Т.Миңнуллинга, режиссер М.Сәлимҗановка һәм артист Ш.Биктимеровка [[1980 ел|1980 елда]] Станиславский исемендәге Дәүләт премиясе бирелде.<ref name="d">[https://belem.ru/medicine-tat/3/__11.html Уку материалын хикәяләү]</ref> == Төп каһарманнар == {| class="wikitable" |Әлмәндәр |Әлдермеш авылы карты, 91 яшендә |- |Искәндәр |Әлмәндәрнең өлкән малае, 70 яшендә |- |Өммия |Искәндәрнең карчыгы, Әлмәндәрнең килене, 65 яшендә |- |Хәмдебану |Әлдермеш авылы карчыгы, 70 яшендә |- |Евстигней |Әлмәндәрнең Антоновка авылындагы «знаком»ы, 85 яшендә. |- |Гөлфирә |Әлмәндәрнең улының оныгы, 17 яшендә генә. |- |Йөзембикә | Әлмәндәрнең карчыгы, Гөлфирә белән бер яшьтә |- |Илсур |Әлдермеш авылының 5-6 яшьлек малае |- |Мансур | Әлдермеш авылы егете, 18 яшендә |- |Газраил | яше билгесез, ләкин карт икәне күренеп тора |- |Әҗәл | ул да яшь түгел |- |Фәрештә | Газраилнең секретаре |} == Кыска эчтәлек == <blockquote>"Күп йөргән, күпне күргән, дөньяның ачысын-төчесен татыган, ләкин күңел көрлеген югалтмаган авылым картларына багышлыйм",— Туфан Миңнуллин.<ref name="a" /> </blockquote> === Пролог === Газраил үзе янына Әҗәлне чакыртып, аны Әлдермешкә командировкага җибәрәчәге турында хәбәр итә.<ref name="c" /> === Экспозиция === Әлдермеш авылында Әлмәндәр карт үз бакчасында дача төзеп ята. Яше 91 булуга карамастан, күңеле көр, кулыннан эш килә, малае-килене белән бергә яши.<ref name="c" /> === Төенләнеш === Кинәт аның янына Әҗәл килә, Ходайның кодрәтеннән узып бер ел артык яшәгәнлеген әйтә, повесткага кул куярга куша.<ref name="c" /> === Вакыйгалар үстерелеше === Әлмәндәр повесткага кул куярга ашыкмый, эшлисе эшләрем бар, ди, Әҗәлне дә эшләргә мәҗбүр итә, бергәләп такта ышкылыйлар. Эш барышында Әлмәндәр картны колхозга эшкә чакыралар, Хәмдебану әби белән шаярып ала, улы Искәндәр, килене Өммия белән диалоглар бирелә. Әҗәл Әлмәндәрнең булганлыгына, шат күңеллелегенә соклана, аңа ышана башлый һәм Әлмәндәр салган ачы балны эчеп йокыга китә. Әлмәндәр карт шуны гына көтеп тора һәм Антоновка авылына дусты Евстигней белән хушлашырга китә. Әҗәл аны эзләп таба, әмма алып китәргә ашыкмый. Күңелең яктыда булгач, үлемең дә яктыда булсын, ди. Әлмәндәр Әлдермешкә кайтып, бер төн эчендә иң якыннары белән хушлашып чыга.<ref name="c" /> === Кульминацион нокта === Илсур җырлаган чагында, Әлмәндәр Әҗәл янына барып повесткага кул куя. Тамашачы Әлмәндәр кебек изге күңелле кешенең дөньядан китүенә уфтана, шуңа күрә әсәрдәге көлке моңсу көлкегә әйләнә. Күздән яшь чыгара торган көлке әсәр ахырында туа.<ref name="c" /> === Чишелеш === Әлмәндәрнең үлеме. Эпилогта Әлмәндәрнең теге дөньяда да шаян булып калуы күренә.<ref name="c" /> == Ачыклама == Әсәр конфликты 91 яшьлек Әлмәндәр карт белән Әҗәл арасында хасил булса да һәм каршылыкка кергән бу ике көчнең һәркайсы мөстәкыйль күзалланса да, боларның нигезе бар. Мифик Әҗәл образы шул ук Әлмәндәр карт язмышына турыдан-туры бәйле. Һәркемнең әҗәле үзенеке, ниндидер гомуми әҗәл юк. Шулай була торып та, тамашачы Әлмәндәрнең үз әҗәле белән көрәшен чынлык яссылыгында кабул итә. Чөнки бу көрәш кешелекне кызыксындыра торган гомум сорауларга кагыла.<ref name="d" /> Яшәү белән үлем, Әлмәндәр белән Әҗәл арасында соңгы көрәш, тартышу башлана.<ref name="b" /> ==Куелышлар== [[Рәсем:Әлмәндәр.jpg|right|300px|thumb|Әлмәндәр ― [[Шәүкәт Биктимерев]]. ''[[Камал театры]]'']] [[Файл:W.M. Regeg-Gorohov 3.jpg|300px|thumb|right|'''Әлмәндәр''' (Элыксандр) – Г. Копцев,'''Әҗәл''' – [[Василий Горохов (актер)|В.М. Горохов]]<br/>'''''[[Яков Шкетан|М. Шкетан]] исемендәге Мари дәүләт драма театры''''']] [[1983 ел|1983 елда]] һәм [[2006 ел|2006 елда]] спектакль [[Мәскәү|Мәскәүдә]], [[1984 ел|1984 елда]] – Үзәк телевидениедән, [[1996 ел|1996 елда]] – [[Һельсинки|Хельсинкида]] ([[Финляндия]]) гастрольләр вакытында театрларда күрсәтелә. Пьеса шулай ук Хәмзә исемендәге Үзбәк акадия театрында ([[Ташкәнт|Ташкент]]), рус теленә Ю.Мочалов тарафыннан «Белая ворона» исеме белән тәрҗемә ителеп, Түбән Новгород, Мичуринск, Мурманск, Воронеж, Йошкар-Ола, Новокузнецк шәһәрләре театрларында куела. <ref name="e">[https://tatarica.org/tat/razdely/kultura/literatura/tatarskaya-literatura/aldermeshtan-almandar]</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == # Г.Камал исемендәге Татар Дәүләт Академия театры: альбом төзүче, текстлар авторы, фотоларны туплаучы И.И.Илялова. - Казан, 1996. # Силина И. Два вечера у камаловцев // Театр. 1979. № 5. # Дулат-Алеев В.Д. Татарская музыкальная литература / В.Д.Дулат-Алеев. - Казань, 2007. - ISBN 5-85401-082-8. == Сылтамалар == * [https://tufanminnullin.org/2018/09/06/әлдермештән-әлмәндәр/ ӘЛДЕРМЕШТӘН ӘЛМӘНДӘР – Туфан Миңнуллин] * [https://darelfonyn.kpfu.ru/tamashachy-tufan-mi-nullinny-ldermesht-n-lm-nd-r-spektaklen-s-hn-g-kire-kajtaru-yakly/ Тамашачы Туфан Миңнуллинның «Әлдермештән Әлмәндәр» спектаклен сәхнәгә кире кайтару яклы — DarelfӨnyn] * [https://tatarica.org/tat/razdely/kultura/literatura/tatarskaya-literatura/aldermeshtan-almandar Әлдермештән Әлмәндәр :: Татарская энциклопедия TATARICA] {{Тышкы сылтамалар}} == Шулай ук карагыз == * [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театры]] * [[Туфан Миңнуллин]] {{Татарча спектакльләр}} {{Бу темага Татнетта|сүз%20төзмә= Әлдермештән%20Әлмәндәр|сүз+төзмә=Әлдермештән+Әлмәндәр|süz%20tözmä = }} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Камал театры спектакльләре]] [[Төркем:Туфан Миңнуллин]] [[Төркем:Татар комедияләре]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] 9jwu1lp40two9s3gm8kwr3st1fkalaz 0 567815 3529470 3503898 2022-08-18T21:27:22Z Frhdkazan 3171 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki {{Tatar4.0-2022}} {{спектакль |Татарча исем = Бичара кыз |Чын исем = Бичара кыз |Сурәт = Бк1.jpg |Фото киңлеге = 250 px |Сурәт язуы = |Автор = [[Габдрахман Ильяси]] |Либретто авторы = |Чыганак = [[Габдрахман Ильяси]] “Бичара кыз” пьесасы |Хореограф = |Оркестровка = |Сценография = |Пәрдәләр саны = 2 |Ел = [[1887 ел|1887]] |Беренче куелыш елы = [[1898 ел|1898]]<ref name="a0">[http://adiplar.belem.ru/iljasi.htm Әдипләр: Габдрахман Ильяси]</ref> |Беренче куелыш җире = [[Касыйм (шәһәр)|Касыйм шәһәре]]<ref name="a0" /> }} '''Бичара кыз''' ([[Рус теле|рус.]] ''Несчастная девушка'') — драматург [[Габдрахман Ильяси|Габдрахман Ильясиның]] "Бичара кыз" әсәре буенча куелган 2 пәрдәле, 4 бүлекле драма.<ref name="a">[https://docviewer.yandex.ru/view/1158018265/?page=1&*=jXB3yusmQDTb%2FFaLAsdQVezoe9d7InVybCI6InlhLWJyb3dzZXI6Ly80RFQxdVhFUFJySlJYbFVGb2V3cnVQZTk2bU5uQzJjdy1wRkNZejV5eGFfYUJVeW5mU2RYRGMteWxEUzVveFdqazhVekpzeHNsUENGZzNZYnYzaE1Dc21oTklhbzRtczVlYXhYcUsxbWxKS1U4VEd1a2Y1ajBVWUpnUGRodGh6VlRPVDFqRjRIWEFkRDA4YXJ1OE8xcHc9PT9zaWduPXNhOGxFRzN2dTRJdXVuXzNwY0ZlcVZhS0N4bDRlUVNSSkdRdGdWdlhobm89IiwidGl0bGUiOiJwdWJfMjY3NzQuZG9jIiwibm9pZnJhbWUiOmZhbHNlLCJ1aWQiOiIxMTU4MDE4MjY1IiwidHMiOjE2NDU2MTIxMTQ2MDUsInl1IjoiNjAwNTIwOTQ3MTU0OTk2MjY1NiJ9 pub_26774.doc]</ref> [[1898 ел|1898 елда]] [[Касыйм (шәһәр)|Касыйм шәһәрендә]] беренче мәртәбә татарча спектакль уйнала, Г. Ильясиның «Бичара кыз» драмасы куела. Бу спектакль семьядагы иске, патриархаль мөнәсәбәтләргә каршы чыга, үз чорының прогрессив карашларын яклый.<ref name="a0" /> Бу беренче драматик әсәрнең чыгуы татар мәгърифәтчеләренең зур кызыксынуын уята һәм әле һаман үзенең актуальлеген югалтмый, киресенчә, үскәннән үсә, артканнан арта бара. Спектакль тулаем [[Татар теле|татар телендә]], җыр-биюләр белән үрелеп бара. == Тарих == [[Файл:Бк 3.jpg|200px|thumb|right|"Бичара кыз" спектакле - хатын-кызлар егетләр рольләрендә һәм киресенчә]][[Файл:Бк 2.jpg|thumb|"Бичара кыз" спектакле (Камал театры, декабрь 2021)]] [[Файл:Бичара 115.jpg|thumb|[[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Г.Камал театрының]] 115 еллык юбилеена багышланган "Бичара кыз" спектакленә афиша]] "Бичара кыз” – татар театрының легендар спектакләреннән берсе. Аның пьесасы татарларда "татар театры" дигән төшенчә хәтердә дә булмаган чакта, [[1887 ел|1887 елда]] язылган. Ул вакытта татарларда өй тамашалары модага керә генә иде. Мөселманнар өчен сәхнәдә уйнау әдәпсезлек булып саналган, һәм барлык хатын-кызлар рольләрен ир-атлар башкарган. Ата-аналар көчләп кияүгә бирергә тырышкан фәкыйрь кыз турында пьеса авторы Габдрахман Ильяси «өй» башкаруына исәп тоткан да инде: "фаҗига" тексты җиде биткә сыйган.<ref name="b">[https://iz.ru/news/323127 "Несчастная девушка" по-быстрому | Статьи | Известия]</ref> Әмма драма беренче мәртәбә инде [[1898 ел|1898 елда]] Касыйм шәһәренең театрында куела.<ref name="a0" /> Ләкин кызганычка каршы, беренче куелышлар публика эчендә каршылыклар тудыра. Консерватив татар җәмгыяте яшь драматургның социаль тигезлеккә нигезләнгән алдынгы идеяләрен кабул итәргә әзер булып чыкмый. Ләкин, шуңа да карамастан, Ильяси үсеп килүче яшь буынның рухына «мәгърифәт» ашлыгын салырга өлгерә: ул үзенең беренче җимешләрен инде [[XX гасыр]] башында бирә.<ref name="d">[http://karaakkosh.com/gabdrahman-ilyasi-bichara-kyz.html Габдрахман Ильяси: автор первой татарской пьесы]</ref> Спектакль җанлы, халык сөйләменә якын телдә куела, персонажлар сөйләмендә диалект сүзләре дә очрый. Аерым кимчелекләре (композициясенең артык гадилеге, образларның гел бертөрле булуы, хәрәкәт җитмәү) булса да, пьеса куелган мәсьәләләрнең актуальлеге белән кызыксыну уята.<ref name="c">[https://tatarica.org/tat/razdely/kultura/literatura/shheslr/ilyasi-gabdrahman-mhmmdmin-uly Ильяси Габдрахман Мөхәммәдәмин улы :: Татарская энциклопедия TATARICA]</ref> == Төп каһарманнар == {| class="wikitable" |Биктимер |бер кара бай кеше |- |Фәрихә |байның хатыны |- |Маһитап |аларның бик матур кызлары |- |Фатыйма |аларның асраулары |- |Сәхибә |имче хатын |- |Җантимер |бик бай кешенең углы, ямьсез, аңгыра |- |Җанбай |яхшы гына галим бер егет |- |Җанъяр |Җанбайның дусты |} == Кыска эчтәлек == <blockquote>"Җаным, котылдым, аппагым! Мин синеке...",— Маһитап.<ref name="a" /> </blockquote> Әсәрнең төп героинясын – укымышлы Маһитапны – залим, карун атасы бай малае исерек Җантимергә кияүгә бирмәкче була. Маһитапның күңеленә тәрбияле, укымышлы Җанбай һуш килә. Пьесада һәртөрле яңалыкка, прогрессив карашларга каршы чыгучы тискәре типлар да бар.<ref name="c" /> == Ачыклама == Әсәрдә заманы өчен актуаль булган шәхес иреге, хатын-кызларның ирләр белән бертигез хокукка ия булу, татарларны укыту мәсьәләләре күтәрелә.<ref name="c" /> Автор семьядагы иске, патриархаль мөнәсәбәтләргә, консерватив агымга каршы чыга, үз чорының прогрессив карашларын яклый.<ref name="a0" /> ==Куелышлар== [[2007 ел|2007 елда]] әсәрнең 120-еллык юбилеена "Бичара кыз"ны сәхнәгә [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар дәүләт академия театры]] актерлары кайтарырга карар кылдылар. Спектакль [[XIX гасыр]] ахырында барган кебек уйнала. [[Илдус Габдрахманов|Илдус Габдрахмановка]] бер кич эчендә хатын-кыз да, ир-ат та булырга туры килә. XIX гасырның хөрмәтле тамашачысы таралган импровизацияләнгән сәхнә алдында суфлер артистларның һәр хәрәкәтенә кычкырып комментарий биргән. "Без пьеса куелган вакытта моның элек ничек булуын күз алдына китерергә тырыштык һәм әлеге хәлләргә үз мөнәсәбәтебезне дә өстәдек", - ди асрау Фатиманы уйнаган Радик Бариев. Беренчел пьеса буенча спектакль нибары 15 минут дәвам итте. Репетицияләр бер айдан азрак вакыт алган.<ref name="b" /> [[2021 ел|2021 елның]] [[22 декабрь|22 декабрендә]] Милли театр сәнгатенең 115 еллыгы уңаеннан XX йөз башы татар интеллегенциясе [[Шәрык клубы|"Шәрык клубы"]] берләшмәсенең тарихи бинасында, 1911 елдан башлап [[Сәйяр|«Сәйяр»]] беренче татар профессиональ труппасы уйнаган театр залында беренче татар драматургы Габдрахман Ильясиның «Бичара кыз» пьесасы буенча куелган спектакльнең премьерасы күрсәтелә. Бер гасыр элек кебек үк хатын-кыз рольләрен ир-атлар уйный, әмма ирләр ролен - хатын-кызлар. Монсында инде спектакль 25 минут дәвам иткән.<ref name="e">[https://realnoevremya.ru/articles/235922-kamalovskiy-pokazal-tatarskiy-teatr-nachala-xx-veka Камаловский показал татарский театр начала XX века — Реальное время]</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == # Гайнуллин М.Х. Татарская литература XIX в. Казан, 1975. == Сылтамалар == * [https://docviewer.yandex.ru/view/1158018265/?page=1&*=jXB3yusmQDTb%2FFaLAsdQVezoe9d7InVybCI6InlhLWJyb3dzZXI6Ly80RFQxdVhFUFJySlJYbFVGb2V3cnVQZTk2bU5uQzJjdy1wRkNZejV5eGFfYUJVeW5mU2RYRGMteWxEUzVveFdqazhVekpzeHNsUENGZzNZYnYzaE1Dc21oTklhbzRtczVlYXhYcUsxbWxKS1U4VEd1a2Y1ajBVWUpnUGRodGh6VlRPVDFqRjRIWEFkRDA4YXJ1OE8xcHc9PT9zaWduPXNhOGxFRzN2dTRJdXVuXzNwY0ZlcVZhS0N4bDRlUVNSSkdRdGdWdlhobm89IiwidGl0bGUiOiJwdWJfMjY3NzQuZG9jIiwibm9pZnJhbWUiOmZhbHNlLCJ1aWQiOiIxMTU4MDE4MjY1IiwidHMiOjE2NDU2MTIxMTQ2MDUsInl1IjoiNjAwNTIwOTQ3MTU0OTk2MjY1NiJ9 БИЧАРА КЫЗ - Габдрахман Ильяси] * [https://kamalteatr.ru/tat/about-the-theatre/repertoire/bichara-kyz-neschastnaya-devushka-/ Спектакль БИЧАРА КЫЗ.../ НЕСЧАСТНАЯ ДЕВУШКА...] {{Тышкы сылтамалар}} == Шулай ук карагыз == * [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театры]] * [[Габдрахман Ильяси]] {{Татарча спектакльләр}} {{Бу темага Татнетта|сүз%20төзмә= Бичара%20кыз|сүз+төзмә=Бичара+кыз|süz%20tözmä = }} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Камал театры спектакльләре]] [[Төркем:Габдрахман Ильяси]] [[Төркем:Татар драмалары]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] adqw9hmupwz8kx7ngluodhwwgf6ash9 3529471 3529470 2022-08-18T21:27:40Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ wikitext text/x-wiki {{Tatar4.0-2022}} {{спектакль |Татарча исем = Бичара кыз |Чын исем = Бичара кыз |Сурәт = Бк1.jpg |Фото киңлеге = 250 px |Сурәт язуы = |Автор = [[Габдрахман Ильяси]] |Либретто авторы = |Чыганак = [[Габдрахман Ильяси]] “Бичара кыз” пьесасы |Хореограф = |Оркестровка = |Сценография = |Пәрдәләр саны = 2 |Ел = [[1887 ел|1887]] |Беренче куелыш елы = [[1898 ел|1898]]<ref name="a0">[http://adiplar.belem.ru/iljasi.htm Әдипләр: Габдрахман Ильяси]</ref> |Беренче куелыш җире = [[Касыйм (шәһәр)|Касыйм шәһәре]]<ref name="a0" /> }} '''Бичара кыз''' ([[Рус теле|рус.]] ''Несчастная девушка'') — драматург [[Габдрахман Ильяси|Габдрахман Ильясиның]] "Бичара кыз" әсәре буенча куелган 2 пәрдәле, 4 бүлекле драма.<ref name="a">[https://docviewer.yandex.ru/view/1158018265/?page=1&*=jXB3yusmQDTb%2FFaLAsdQVezoe9d7InVybCI6InlhLWJyb3dzZXI6Ly80RFQxdVhFUFJySlJYbFVGb2V3cnVQZTk2bU5uQzJjdy1wRkNZejV5eGFfYUJVeW5mU2RYRGMteWxEUzVveFdqazhVekpzeHNsUENGZzNZYnYzaE1Dc21oTklhbzRtczVlYXhYcUsxbWxKS1U4VEd1a2Y1ajBVWUpnUGRodGh6VlRPVDFqRjRIWEFkRDA4YXJ1OE8xcHc9PT9zaWduPXNhOGxFRzN2dTRJdXVuXzNwY0ZlcVZhS0N4bDRlUVNSSkdRdGdWdlhobm89IiwidGl0bGUiOiJwdWJfMjY3NzQuZG9jIiwibm9pZnJhbWUiOmZhbHNlLCJ1aWQiOiIxMTU4MDE4MjY1IiwidHMiOjE2NDU2MTIxMTQ2MDUsInl1IjoiNjAwNTIwOTQ3MTU0OTk2MjY1NiJ9 pub_26774.doc]</ref> [[1898 ел|1898 елда]] [[Касыйм (шәһәр)|Касыйм шәһәрендә]] беренче мәртәбә татарча спектакль уйнала, Г. Ильясиның «Бичара кыз» драмасы куела. Бу спектакль семьядагы иске, патриархаль мөнәсәбәтләргә каршы чыга, үз чорының прогрессив карашларын яклый.<ref name="a0" /> Бу беренче драматик әсәрнең чыгуы татар мәгърифәтчеләренең зур кызыксынуын уята һәм әле һаман үзенең актуальлеген югалтмый, киресенчә, үскәннән үсә, артканнан арта бара. Спектакль тулаем [[Татар теле|татар телендә]], җыр-биюләр белән үрелеп бара. == Тарих == [[Файл:Бк 3.jpg|200px|thumb|right|"Бичара кыз" спектакле - хатын-кызлар егетләр рольләрендә һәм киресенчә]][[Файл:Бк 2.jpg|thumb|"Бичара кыз" спектакле (Камал театры, декабрь 2021)]] [[Файл:Бичара 115.jpg|thumb|[[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Г.Камал театрының]] 115 еллык юбилеена багышланган "Бичара кыз" спектакленә афиша]] "Бичара кыз” – татар театрының легендар спектакләреннән берсе. Аның пьесасы татарларда "татар театры" дигән төшенчә хәтердә дә булмаган чакта, [[1887 ел|1887 елда]] язылган. Ул вакытта татарларда өй тамашалары модага керә генә иде. Мөселманнар өчен сәхнәдә уйнау әдәпсезлек булып саналган, һәм барлык хатын-кызлар рольләрен ир-атлар башкарган. Ата-аналар көчләп кияүгә бирергә тырышкан фәкыйрь кыз турында пьеса авторы Габдрахман Ильяси «өй» башкаруына исәп тоткан да инде: "фаҗига" тексты җиде биткә сыйган.<ref name="b">[https://iz.ru/news/323127 "Несчастная девушка" по-быстрому | Статьи | Известия]</ref> Әмма драма беренче мәртәбә инде [[1898 ел|1898 елда]] Касыйм шәһәренең театрында куела.<ref name="a0" /> Ләкин кызганычка каршы, беренче куелышлар публика эчендә каршылыклар тудыра. Консерватив татар җәмгыяте яшь драматургның социаль тигезлеккә нигезләнгән алдынгы идеяләрен кабул итәргә әзер булып чыкмый. Ләкин, шуңа да карамастан, Ильяси үсеп килүче яшь буынның рухына «мәгърифәт» ашлыгын салырга өлгерә: ул үзенең беренче җимешләрен инде [[XX гасыр]] башында бирә.<ref name="d">[http://karaakkosh.com/gabdrahman-ilyasi-bichara-kyz.html Габдрахман Ильяси: автор первой татарской пьесы]</ref> Спектакль җанлы, халык сөйләменә якын телдә куела, персонажлар сөйләмендә диалект сүзләре дә очрый. Аерым кимчелекләре (композициясенең артык гадилеге, образларның гел бертөрле булуы, хәрәкәт җитмәү) булса да, пьеса куелган мәсьәләләрнең актуальлеге белән кызыксыну уята.<ref name="c">[https://tatarica.org/tat/razdely/kultura/literatura/shheslr/ilyasi-gabdrahman-mhmmdmin-uly Ильяси Габдрахман Мөхәммәдәмин улы :: Татарская энциклопедия TATARICA]</ref> == Төп каһарманнар == {| class="wikitable" |Биктимер |бер кара бай кеше |- |Фәрихә |байның хатыны |- |Маһитап |аларның бик матур кызлары |- |Фатыйма |аларның асраулары |- |Сәхибә |имче хатын |- |Җантимер |бик бай кешенең углы, ямьсез, аңгыра |- |Җанбай |яхшы гына галим бер егет |- |Җанъяр |Җанбайның дусты |} == Кыска эчтәлек == <blockquote>"Җаным, котылдым, аппагым! Мин синеке...",— Маһитап.<ref name="a" /> </blockquote> Әсәрнең төп героинясын – укымышлы Маһитапны – залим, карун атасы бай малае исерек Җантимергә кияүгә бирмәкче була. Маһитапның күңеленә тәрбияле, укымышлы Җанбай һуш килә. Пьесада һәртөрле яңалыкка, прогрессив карашларга каршы чыгучы тискәре типлар да бар.<ref name="c" /> == Ачыклама == Әсәрдә заманы өчен актуаль булган шәхес иреге, хатын-кызларның ирләр белән бертигез хокукка ия булу, татарларны укыту мәсьәләләре күтәрелә.<ref name="c" /> Автор семьядагы иске, патриархаль мөнәсәбәтләргә, консерватив агымга каршы чыга, үз чорының прогрессив карашларын яклый.<ref name="a0" /> ==Куелышлар== [[2007 ел|2007 елда]] әсәрнең 120-еллык юбилеена "Бичара кыз"ны сәхнәгә [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар дәүләт академия театры]] актерлары кайтарырга карар кылдылар. Спектакль [[XIX гасыр]] ахырында барган кебек уйнала. [[Илдус Габдрахманов|Илдус Габдрахмановка]] бер кич эчендә хатын-кыз да, ир-ат та булырга туры килә. XIX гасырның хөрмәтле тамашачысы таралган импровизацияләнгән сәхнә алдында суфлер артистларның һәр хәрәкәтенә кычкырып комментарий биргән. "Без пьеса куелган вакытта моның элек ничек булуын күз алдына китерергә тырыштык һәм әлеге хәлләргә үз мөнәсәбәтебезне дә өстәдек", - ди асрау Фатиманы уйнаган Радик Бариев. Беренчел пьеса буенча спектакль нибары 15 минут дәвам итте. Репетицияләр бер айдан азрак вакыт алган.<ref name="b" /> [[2021 ел|2021 елның]] [[22 декабрь|22 декабрендә]] Милли театр сәнгатенең 115 еллыгы уңаеннан XX йөз башы татар интеллегенциясе [[Шәрык клубы|"Шәрык клубы"]] берләшмәсенең тарихи бинасында, 1911 елдан башлап [[Сәйяр|«Сәйяр»]] беренче татар профессиональ труппасы уйнаган театр залында беренче татар драматургы Габдрахман Ильясиның «Бичара кыз» пьесасы буенча куелган спектакльнең премьерасы күрсәтелә. Бер гасыр элек кебек үк хатын-кыз рольләрен ир-атлар уйный, әмма ирләр ролен - хатын-кызлар. Монсында инде спектакль 25 минут дәвам иткән.<ref name="e">[https://realnoevremya.ru/articles/235922-kamalovskiy-pokazal-tatarskiy-teatr-nachala-xx-veka Камаловский показал татарский театр начала XX века — Реальное время]</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == # Гайнуллин М.Х. Татарская литература XIX в. Казан, 1975. == Сылтамалар == * [https://docviewer.yandex.ru/view/1158018265/?page=1&*=jXB3yusmQDTb%2FFaLAsdQVezoe9d7InVybCI6InlhLWJyb3dzZXI6Ly80RFQxdVhFUFJySlJYbFVGb2V3cnVQZTk2bU5uQzJjdy1wRkNZejV5eGFfYUJVeW5mU2RYRGMteWxEUzVveFdqazhVekpzeHNsUENGZzNZYnYzaE1Dc21oTklhbzRtczVlYXhYcUsxbWxKS1U4VEd1a2Y1ajBVWUpnUGRodGh6VlRPVDFqRjRIWEFkRDA4YXJ1OE8xcHc9PT9zaWduPXNhOGxFRzN2dTRJdXVuXzNwY0ZlcVZhS0N4bDRlUVNSSkdRdGdWdlhobm89IiwidGl0bGUiOiJwdWJfMjY3NzQuZG9jIiwibm9pZnJhbWUiOmZhbHNlLCJ1aWQiOiIxMTU4MDE4MjY1IiwidHMiOjE2NDU2MTIxMTQ2MDUsInl1IjoiNjAwNTIwOTQ3MTU0OTk2MjY1NiJ9 БИЧАРА КЫЗ - Габдрахман Ильяси] * [https://kamalteatr.ru/tat/about-the-theatre/repertoire/bichara-kyz-neschastnaya-devushka-/ Спектакль БИЧАРА КЫЗ.../ НЕСЧАСТНАЯ ДЕВУШКА...] {{Тышкы сылтамалар}} == Шулай ук карагыз == * [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театры]] * [[Габдрахман Ильяси]] {{Татарча спектакльләр}} {{Бу темага Татнетта|сүз%20төзмә= Бичара%20кыз|сүз+төзмә=Бичара+кыз|süz%20tözmä = }} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Камал театры спектакльләре]] [[Төркем:Габдрахман Ильяси]] [[Төркем:Татар драмалары]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] j38lnp67mykaznmmdqn7348n33iu8ud 0 567822 3529484 3503954 2022-08-18T21:50:59Z Frhdkazan 3171 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki {{Tatar4.0-2022}} {{УК}} {{спектакль |Татарча исем = Сүнгән йолдызлар |Чын исем = Сүнгән йолдызлар |Сурәт = Сй.jpg |Фото киңлеге = 250 px |Сурәт язуы = |Автор = [[Кәрим Тинчурин]] |Либретто авторы = |Чыганак = [[Кәрим Тинчурин]] “Сүнгән йолдызлар” |Хореограф = |Оркестровка = [[Салих Сәйдәшев]] |Сценография = |Пәрдәләр саны = 5 |Ел = 1922 |Беренче куелыш елы = 1924 |Беренче куелыш җире = [[Казан]], [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Камал театры]] }} '''Сүнгән йолдызлар''' ([[Рус теле|рус.]] ''Угасшие звёзды'') — драматург [[Кәрим Тинчурин|Кәрим Тинчуринның]] "Сүнгән йолдызлар" әсәре буенча куелган 5 пәрдәле драма.<ref name="a">[https://tugan-tel.tatar/adabiyat/dramaturgiya/Karim_Tinchurin/sungan_ioldyzlar.php Кәрим Тинчурин — Сүнгән йолдызлар]</ref> [[Салих Сәйдәшев]] музыкасы, беренче тапкыр [[1924 ел|1924 елда]] Казанда куела,<ref name="b">[https://tatar-congress.org/yanalyklar/kamal-teatrynda-premera-syngen-yoldyzlar-och-konge-kabynachak/ Камал театрында премьера: “Сүнгән йолдызлар” өч көнгә кабыначак | Всемирный конгресс татар]</ref> шул вакыттан татар халкының иң популяр спектакльләренең берсе булып кала. Ул әле һаман үзенең актуальлеген югалтмый, киресенчә, үскәннән үсә, артканнан арта бара. Спектакль тулаем [[Татар теле|татар телендә]], җыр-биюләр белән үрелеп бара. == Тарих == [[Файл:Сй2.jpg|200px|thumb|right|"Сүнгән йолдызлар" спектакле Камал театры сәхнәсендә]][[Файл:Сй3.jpg|thumb|[[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Камал театры]] сәхнәсендә]][[Файл:Сй4.jpg|thumb|"Сүнгән йолдызлар" спектакле Тинчурин театры сәхнәсендә]][[Файл:Сй5.jpg|200px|thumb|right|"Сүнгән йолдызлар" Тинчурин театры сәхнәсендә]] "Сүнгән йолдызлар” – [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Камал]] һәм [[Татар дәүләт драма һәм комедия театры|Тинчурин]] театрларының легендар спектакле. Драма беренче мәртәбә [[1924 ел|1924 елда]] [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Г.Камал исемендәге Татар дәүләт академия театрында]] куела. Аны автор үзе язып, үзе куйган да. Мәшһүр Марсель Сәлимҗановка исә бу спектакльне ике мәртәбә сәхнәләштерергә туры килә. 1970 елларда [[Марсель Сәлимҗанов|Сәлимҗанов]] куелышындагы "Сүнгән йолдызлар" спектакле бик зур уңыш белән бара.<ref name="b" /> Пьесаның мистикага нигезләнгән һәм имчелек белән көчәйтелгән антимилитар пафосы бүгенге көндә бигрәк тә актуаль яңгырый. Сюжетның мелодрама жанрында булуы, тамашачының кызыксынуын тагын да арттыра. Әлбәтта, сюжетның беренче планы артында режиссер геройлар арасында башка төрле мөнәсәбәтләр корачак һәм танылган әсәрнең яңа мәгънәләрен ача. == Катнашучылар == {| class="wikitable" |Сәрвәр |ятимә кыз |- |Исмәгыйль |Сәрвәрнең сөйгәне, хәзрәттә ялчы. Ятим егет |- |Гөлнур |Сәрвәрнең әбисе |- |Надир мәхдүм |мулланың улы, бөкре, гаять ямьсез, утыз яшьләрендә |- |Фәрхи |им-том итүче карчык |- |Фатыйма |Сәрвәрнең дус кызы |- |Сираҗи |көтүче карт |- |Шәйбәк |көтүче малай |- |Сафый |кабер казучы |- |Саттар |староста |- |Җиһанша |авыл карты |- |Насыйр |авыл кешесе |} == Кыска эчтәлек == <blockquote>"Сиңа ни булды? Ник тузга язмаганны сөйлисең? Кем безне аерсын?",— Сәрвәр.<ref name="a" /> </blockquote> Вакыйгалар “мәхәббәт өчпочмагы”на нигезләнеп алып барыла. === Экспозиция === Хәзрәттә хезмәт итүче ятим егет Исмәгыйль Сәрвәрне ярата. Әбисе белән генә яшәүче кыз аның мәхәббәтен кабул итә. Мәхдүм Надир, хат язып, Сәрвәрне яратуын белдерә.<ref name="c">[http://gzalilova.narod.ru/adabiyat_deftere/10-K_T-SY.html Җәлилова Г.И. сайты: әдәбияттан эш дәфтәре]</ref> === Төенләнеш === Сугыш башлана.<ref name="c" /> === Вакыйгалар үстерелеше === Егетләрнең бер өлеше төрле юллар белән солдаттан кала, бер төркемен сугышка алып китәләр.<ref name="c" /> === Кульминацион нокта === Сәрвәр үз куллары белән Исмәгыйльнең колагына «дару»сала. Егет үлә.<ref name="c" /> === Чишелеш === Сәрвәр акылдан яза, соңрак сөйгәне кабере өстендә җан бирә. “Соңгы өмете”, “актык йолдызы” булган Сәрвәр үлеменнән соң Надир үз-үзенә кул сала.<ref name="c" /> == Төп образларга характеристика == '''Сәрвәр''' – әбисе тәрбиясендә үскән кыз, горур табигатьле, ярдәмчел, кешелекле, әдәпле; бәхетле булачагына ышана, моның өчен бөтенесен эшләргә әзер; кыю, ихтыяр көченә ия.<ref name="c" /> '''Исмәгыйль''' – тәрбияле, кешелекле, таза, матур, егет; ятимлектә үскән, кимсенеп яши; үзен Сәрвәргә тиң түгел дип саный, ярата белә; Надирга үч сакламый, ихтыярсыз, юаш; кайвакыт мескен булып күренә; “язмыштан узмыш юк” дип саный һәм бәхете өчен көрәшүдән баш тарта.<ref name="c" /> '''Надир''' – табигать тарафыннан кимсетелгән, бөкре, ямьсез кыяфәтле; бик горур, үзен кызганучыларны дошман күрә; башкалар белән тигез буласы килә; Сәрвәрне яратуы яшәү көче бирә, мәхәббәте тормыш мәгънәсенә әйләнә; Исмәгыйльнең хисләрен хөрмәт итә; хыялында туган бәхетен акылдан язган Сәрвәр белән аралашуда таба; үлеме белән мәхәббәтенең зурлыгын раслый.<ref name="c" /> == Ачыклама == [[Кәрим Тинчурин]] әсәрне халыкта яшәгән ышануга бәйләп яза. Без хәзер дә һәр кешенең күктә үз йолдызы бар дигән гыйбарәгә ышанабыз. Кешенең үз йолдызы ул аның яшәү мәгънәсе, ягъни яшәешендәге төп, зур бәхете. Драманың “Сүнгән йолдызлар” дип аталу сәбәбе – тышкы конфликты. Драманың һәр герое бәхетне үзенчә аңлый һәм үз бәхетенә омтыла, ләкин аларның барысын да чынбарлык, реаль тормыш чолгап алган. Реаль тормыш һәр геройга карата рәхимсез. Тормыш гаделсезлеге сугышка бәйле. Сугыш геройларны барысын да бәхетсез итә , хәтта Надирны да. Эчке конфликт исә геройларның һәрберсендә. Исмәгыйль Сәрвәрне ярата. Ә ул бары үз төшенә ышана. Ул бәхетле булырга теләсә дә, шул ук вакытта үз бәхетенә ышанмый. Ул мескен, ярлы. Исмәгыйльнең эчке конфликты аның мәхәббәт хисе һәм аңы арасында. Сәрвәр рухи яктан көчле. Ул үз бәхете өчен үзе көрәшә. Шул ук вакытта ул Надирны да кире какмый. Ул аны жәлли, аның белән кешеләрчә сөйләшә. Әмма Сәрвәрнең бәхете - Исмәгыйль. Ул аның йолдызы. Исмәгыйльне үз кулы белән үтергәч, үзен үзе кичерә алмый, бәхете үлгәч, акылдан шаша. Ягьни, аның яшәү мәгънәсе Исмәгыйль иде. Ул улгәч, аның йолдызы сүнә. Надир драмада иң көчле. Ләкин аңарда эчке каршылыклар бик күп. Беренчедән, ул горур. Тышкы кыяфәте белән башкаларның чиркануын тудырса да, ул мескен булырга теләми. Надирның эчке каршылыгы – аның үз бәхетен ничек аңлаудан гыйбарәт. Надир Сәрвәрне ярата, ул аның белән булырга тели, ләкин шул ук вакытта ул акылы белән моның мөмкин булмаганын аңлый. Сәрвәр авылда иң чибәр кыз. Надирның Сәрвәрне яратуыннан авыл егетләре дә көлә. Надирның төп эчке конфликты – аның теләге һәм реаль аңы арасында. Әсәрдән тыш вакыйгалар – каз өмәсе күренеше һәм шулай ук яшь һәм карт көтүчеләр Сираҗи белән Шәйбәкнең сөйләшүе. Автор метафоралар файдалана. Аҗдаһа – сугыш, йолдызлар – бәхет. Кара болыт – сугыш. Җиһаншаның басуын боз сугып киткән. Басу- сугыш басуы ; басу ботка булган – сугыш басуында кешеләрнең мәгънәсез һәлак булуы. Метафоралар авторның геройларга һәм тормышка үз карашларн ачарга ярдәм итәләр. Авторның әйтергә теләгән фикере – һәр кеше үз бәхетенә омтылып яши, ләкин җәмгыять кешеләрне бәхетле итә алмый. Сугыш кешеләрнең бәхетен сүндерә, асыл егетләрнең тормышын өзә. Чылбыр рәвешендә бәхетсезлек тагын да арта. Нәтиҗәдә һәрбер кешенең бәхетсезлеге җәмгыять бәхетсезлеге булып үсеп җитә. Бер-берсен шашып яраткан яшьләр чынлыкта бәхетнең мәгънәсен аңламыйча һәлак булалар. Кешеләрнең бәхетсезлеге шулай ук Фәрхи кебек им- том итүче карчыкларга бәйле. Андый кешеләрне бары матди як кызыксындыра, яшьләр бәхетлеме, бәхетсезме кызыксындырмый. Бу яктан андый карчыклар дәүләт җитәкчеләренә охшаш.<ref name="d">[https://infourok.ru/analiz-proizvedeniya-sngn-yoldizlar-ktinchurin-1302652.html Анализ произведения "Сүнгән йолдызлар" К.Тинчурин]</ref> [[1913 ел|1913]] – [[1914 ел|1914]] елгы тарихи вакыйгаларга нигезләнгән “Сүнгән йолдызлар” драмасында "һәр кеше - аерым йолдыз" мотивын файдаланып, автор халык һәм кеше язмышы, яшәү һәм бәхет мәсьләсен үзәккә куя. Дөньяда һәркемнең гомере бер генә, олы бәхете дә берәү генә. Кешенең шуңа омтылышын, яшәүгә хокукын кисү – зур җинаять. Шул ноктадан караганда, империалистик сугыш, аны кузгатучы һәм дәвам иттерүчеләр – җинаятьчеләр. Драматургның тирән фәлсәфәле бу гуманистик әсәре асылда әнә шул турыда.<ref name="e">[https://present5.com/vakytsyz-sүngәn-joldyz-bez-kәrim-tinchurinny/ Вакытсыз сүнгән йолдыз Без Кәрим Тинчуринны]</ref> ==Куелышлар== Сүнгән йолдызлар спектакле Татар академия театрында инде дүрт мәртәбә куелган. Беренчесе 1924 елда сәхнәләштерелә. Соныңнан, 1970 елларда Сәлимҗанов бу әсәрне ике тапкыр сәхнәләштерә. [[2020 ел|2020 елдан]] алып хәзерге вакытка кадәр (февраль 2022) "Сүнгән йолдызлар" куелышын [[Фәрит Бикчәнтәев]] җитәкли, рәссамы Сергей Скоморохов. Шулай ук әсәрнең куелышлары К. Тинчурин театрында да бара. Режисерры - Резедә Гарипова, рәссам - [[Роман Моров]], хореографы - Мария Лазукова. Спектакльнең премьрасы [[2013 ел|2013 елның]] [[12 апрель|12 апрелендә]] була. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == # Г.Камал исемендәге Татар Дәүләт Академия театры: альбом төзүче, текстлар авторы, фотоларны туплаучы И.И.Илялова. - Казан, 1996. # Силина И. Два вечера у камаловцев // Театр. 1979. № 5. # Татар театры (1906–1926). К., 2003; # Ахмадуллин А. Многогранный художник // Горизонты татарской драматургии. К., 1983; # Сүнгән йолдызлар: Музыкалы көйле драма. 4 пәрдәдә, 5 манзарада.— Казан: Татар, матбугат-нәшр. комбинаты, 1925.— 82 б.— (Татар әдәбияты к-ханәсе № 19). 5000. == Сылтамалар == * [https://tugan-tel.tatar/adabiyat/dramaturgiya/Karim_Tinchurin/sungan_ioldyzlar.php Кәрим Тинчурин — Сүнгән йолдызлар] * [https://kamalteatr.ru/tat/about-the-theatre/repertoire/sngn-of-yildizlar-faded-star/ Спектакль CҮНГӘН ЙОЛДЫЗЛАР / УГАСШИЕ ЗВЁЗДЫ] * [https://tinchurinteatr.ru/repertoire/угасшие-звезды/ Сүнгән йолдызлар – Татарский государственный театр драмы и комедии имени Карима Тинчурина] {{Тышкы сылтамалар}} == Шулай ук карагыз == * [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театры]] * [[Кәрим Тинчурин]] {{Татарча спектакльләр}} {{Бу темага Татнетта|сүз%20төзмә= Сүнгән%20йолдызлар|сүз+төзмә=Сүнгән+йолдызлар|süz%20tözmä = }} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Камал театры спектакльләре]] [[Төркем:Кәрим Тинчурин]] [[Төркем:Татар драмалары]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] 70p6ixk0io9de3982r6721a24cs8u30 0 567842 3529461 3503963 2022-08-18T21:06:01Z Frhdkazan 3171 {{Татарча спектакльләр}} wikitext text/x-wiki {{Tatar4.0-2022}} {{спектакль |Татарча исем = Җанкисәккәем |Чын исем = Җанкисәккәем |Сурәт = Җк1.jpg |Фото киңлеге = 300 px |Сурәт язуы = |Автор = [[Туфан Миңнуллин]] |Либретто авторы = |Чыганак = [[Туфан Миңнуллин]] “Җанкисәккәем” |Хореограф = |Оркестровка = |Сценография = |Пәрдәләр саны = 2 |Ел = 1995 |Беренче куелыш елы = 1995 елның 27 октябре |Беренче куелыш җире = [[Казан]], [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры]] }} '''Җанкисәккәем''' ([[Рус теле|рус.]] ''Свет моиох очей'') — драматург [[Туфан Миңнуллин|Туфан Миңнуллинның]] Җанкисәккәем әсәре буенча куелган 2 пәрдәле [[Комедия|музыкаль комедия]].<ref name="a">[https://tatkniga.ru/StaticFiles/pdf/content/tatkniga-ru-pdf-1630418514.pdf ҖАНКИСӘККӘЕМ – Туфан Миңнуллин]</ref> Беренче тапкыр [[1995 ел|1995 елда]] [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театрында]] куела, шул вакыттан татар халкының иң популяр спектакльләренең берсе булып кала. Ул әле һаман үзенең актуальлеген югалтмый, киресенчә, үскәннән үсә, артканнан арта бара. Спектакль тулаем [[Татар теле|татар телендә]], җыр-биюләр белән үрелеп бара. == Тарих == [[Файл:Җк4.jpg|200px|thumb|right|"Җанкисәккәем" спектакле Камал театры сәхнәсендә]][[Файл:Җанкис2.jpg|thumb|"Җанкисәккәем" спектакленә багышланган кечкенә буклет]][[Файл:Җанкисәккәем.jpg|thumb|"Җанкисәккәем" спектакленең 25 еллык юбилеена багышланган тамаша афишасы]] «Җанкисәккәем» спектакле – татар драматургы [[Туфан Миңнуллин]] белән татар режиссеры [[Фәрит Бикчәнтәев]] тандемыннан туган иң танылган спектакльләрнең берсе. [[1995 ел|1995 елны]] әлеге әсәрне [[Туфан Миңнуллин]] [[Марсель Сәлимҗанов|Марсель Сәлимҗановның]] эксперименталь курсын тәмамлаучылар өчен махсус яза.<ref name="b">[https://trt-tv.ru/tat/ya-alyklar/ankis-kk-em-spektaklene-kamal-teatry-s-hn-send-kuela-bashlaganyna-byel-25-el-tuldy// “Җанкисәккәем” спектакленең Камал театры сәхнәсендә куела башлаганына быел 25 ел тулды | «Татарстан» ДТРК]</ref> «Җанкисәккәем» музыкаль комедиясе – театр репертуарындагы иң озын гомерле спектакльләрнең берсе. Комедия беренче мәртәбә [[1995 ел|1995 елның]] [[27 октябрь|27 октябрендә]] [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Г.Камал исемендәге Татар дәүләт академия театрында]] куела һәм әле һаман да актуаль булып кала. == Төп каһарманнар == {| class="wikitable" |Җәмилә |бу дөньяда үзенә генә тиешле бәхетне эзләүче хыялга бай авыл кызы |- |[[Шүрәле]] |урманга сыеша алмаган хыялый җан иясе, мәгълүм әкият герое |- |Нәсимә, Рәсимә |авыл кызлары |- |Рим |авыл егете |- |Исфан |Казаннан кайткан егет |- |Шүрәлия, Шүрәлинә, Шүрик, Шүркә |Шүрәленең нәселдәшләре |} == Кыска эчтәлек == <blockquote>"Син курыкма, Җәмилә. Болар – шүрәлеләр. Алар минем дусларым. Исәнмесез, дусларым! Менә, күрәсезме, бармакларым минем иректә. Җәмилә минем бармакларымны азат итте. Җәмилә бу чибәр кызның исеме. Таныш булыгыз, дусларым",— Шүрәле.<ref name="a" /> </blockquote> Бу фантастик хикәя авыл яшьләре әкияти урман ияләре – Шүрәлеләр белән танышудан башланып китә. Драматург иҗат иткән Шүрәлеләр Тукайның урман ияләреннән, һичшиксез, аерылып торалар. Бу спектакльдә алар кешеләр тормышына милләтебезнең сафлыгын, сабырлыгын, тәртиплелеген, матурлыгын саклаучылар булып килеп керәләр. Кешеләр югалта башлаган кешелеклелекне Шүрәлеләр кире кайтарырга ярдәм итәләр, моңлы җырлары, заманча биюләре белән тамашачыларның күңелләрен яулап алалар.<ref name="c">https://kamalteatr.ru/shop/videos/ankis-kk-em/</ref> <blockquote>"Әле болай белеп бетермим, төш булдымы ул, өн булдымы. Күземне ачып җибәрсәм, малай, – Шүрәле кызы! Күрсәң, малай, Нәсимәдән ямьсезрәк, Җәмиләдән чибәррәк. Син аны күрсәң ябыша идең, валлаһи. Ә минем пахмил, Шүрәлене түгел, үземне күрәсем килми. Мин әйтәм Шүрәле кызына, баш авырта, дим. Төзәтәм башыңны, ди. Шуннан алып китте каядыр, әйеме? Барып кердек бер чытырманлыкка. Анда – шүрәле көтүе. Шунда Шүрәле кызы нишли дисең инде? Мине уртага алып кереп бастырды бу. Бөтен шүрәлеләргә карап әйтә. Менә, карагыз, бу – кеше дип атала торган нәрсә, ди. Беләбез, диләр шүрәлеләр. Юк, белмисез, ди Шүрәле кызы, сез кешеләрне әйбәт дип уйлыйсыз, ди. Кешедән дә әшәке җан иясе юк, ди. Карагыз моның кыяфәтенә, ди. Моңарга карап төкерергә дә җирәнгеч бит, ди. Валлаһи, шулай ди, малай. Шуннан әйтә бу, ә безнең кайбер егетләребез кеше кызларына ияреп йөри башлаганнар, ди. Әгәр дә болай булса, бетәбез бит, ди. Кешеләр безне бетерәчәкләр, ди. Айнып китә яздым, малай. Куркуга төштем. Изәләр, мин әйтәм, болар мине. Ярый әле тимәделәр. Шуннан Шүрәле кызы мине бөтен звирләргә күрсәтеп чыкты",— Рим.<ref name="a" /> </blockquote> ==Куелышлар== [[2019 ел|2019 елга]] Камал театры [[Туфан Миңнуллин|Туфан Миңнуллинның]] «Җанкисәккәем» спектаклен 300 тапкырга якын күрсәтә. [[2019 ел|2019 елның]] [[9 апрель|9 апрелендә]] спектакльне [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Камал театры]] залындагы тамашачы белән бергә «[[Татар-информ]]» аша онлайн карарга да мөмкин була. Куелган комедияне [[Фәрит Бикчәнтәев]] үзенең укучылары – [[Илтөзәр Мөхәммәтгалиев]], Радик Бариев, [[Фәнис Җиһанша]], [[Рамил Вәҗиев|Рамил Вәҗиевлар]] белән куйган. Кайбер артистлар төрле сәбәпләр белән алышынып торса да, беренче көннән бирле уйнаган актерлар да була.<ref name="d">[https://tatar-inform.tatar/news/culture/09-04-2019/b-gen-kamal-teatryny-ankis-kk-em-spektaklen-onlayn-kararga-m-mkin-5544460 Бүген Камал театрының «Җанкисәккәем» спектаклен онлайн карарга мөмкин]</ref> [[2020 ел|2020 елның]] [[25 ноябрь|25 ноябрендә]] спектакльнең 25-еллык юбилее уңаеннан олы тамаша оештырылды, ә камалчылар “Җанкисәккәем”нең озын гомерле булуының серләре белән уртаклашты.<ref name="e">[http://sahne.ru/news/xeberler/ankiskkem-spektaklen-25-el «Җанкисәккәем» спектакленә – 25 ел!]</ref> Театрның баш режиссеры Фәрит Бикчәнтәев [[Уфа|Уфадагы]] гастрольләр вакытында спектакльгә [[Мостай Кәрим|Мостай Кәримнең]]: “Бик моңсу әсәр”- дип, бәя биргәнен искәртсә, театрның балетмейстеры, [[Сәлимә Әминова]], хореограф буларак “Җанкисәккәем”не үзенең беренче җитди эше дип атады.<ref name="b" /> Хәзерге вакытта спектакльнең режиссеры - [[Фәрит Бикчәнтәев]], рәссамы - Сергей Скоморохов, композиторы - [[Азат Хөсәенов (1959)|Азат Хөсәенов]], балетмейстер - [[Сәлимә Әминова]]. Рольләрдә: Җәмилә - Рәхимова Ләйсән Нәүфәл кызы, Шүрәле - Вәҗиев Рамил Камил улы, Рим - Җиһаншин Фәнис Рәдиф улы, Исфан - Габдуллин Минвәли Габделмәннаф улы, Рәсимә - Шәй­хет­ди­но­ва Миләүшә Наил кызы, Нәсимә - Вәҗиева (Каюмова) Алсу Салихҗан кызы, Шүркә - Мө­хәм­мәт­га­ли­ев Илтөзәр Әзһәр улы, Шүрик - Бариев Радик Зөфәр улы, Шүр-Шүр - Габдрахманов (Абрахманов) Илдус Илгизәр улы һәм Хәйруллин Искәндәр Илдар улы, Шүрәлия - Хә­ми­то­ва Люция Миннәхмәт кызы, Шүрәлинә - Төх­вә­тул­ли­на Илсөя Җиһангир кызы һәм Хәмәдинурова Гөлчәчәк Шамил кызы.<ref name="c" /> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [https://tatkniga.ru/StaticFiles/pdf/content/tatkniga-ru-pdf-1630418514.pdf ҖАНКИСӘККӘЕМ – Туфан Миңнуллин] * [https://kamalteatr.ru/tat/about-the-theatre/repertoire/ankis-kk-em-svet-moikh-ochey/ Спектакль ҖАНКИСӘККӘЕМ / СВЕТ МОИХ ОЧЕЙ] == Чыганаклар == # Г.Камал исемендәге Татар Дәүләт Академия театры: альбом төзүче, текстлар авторы, фотоларны туплаучы И.И.Илялова. - Казан, 1996. # Пьесалар / Туфан Миңнуллин. – Казан : Татар. кит. нәшр., 2021. – 654 б. ISBN 978-5-298-04251-2 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Шулай ук карагыз == * [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театры]] * [[Туфан Миңнуллин]] {{Татарча спектакльләр}} {{Бу темага Татнетта|сүз%20төзмә= Җанкисәккәем%20спектакль|сүз+төзмә=Җанкисәккәем+спектакль|süz%20tözmä = }} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Камал театры спектакльләре]][[Төркем:Туфан Миңнуллин]] [[Төркем:Татар комедияләре]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] cjog96wqnjsnnar1fzra1pm7lqity3a 3529462 3529461 2022-08-18T21:06:54Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki {{Tatar4.0-2022}} {{спектакль |Татарча исем = Җанкисәккәем |Чын исем = Җанкисәккәем |Сурәт = Җк1.jpg |Фото киңлеге = 300 px |Сурәт язуы = |Автор = [[Туфан Миңнуллин]] |Либретто авторы = |Чыганак = [[Туфан Миңнуллин]] “Җанкисәккәем” |Хореограф = |Оркестровка = |Сценография = |Пәрдәләр саны = 2 |Ел = 1995 |Беренче куелыш елы = 1995 елның 27 октябре |Беренче куелыш җире = [[Казан]], [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры]] }} '''Җанкисәккәем''' ([[Рус теле|рус.]] ''Свет моиох очей'') — драматург [[Туфан Миңнуллин|Туфан Миңнуллинның]] Җанкисәккәем әсәре буенча куелган 2 пәрдәле [[Комедия|музыкаль комедия]].<ref name="a">[https://tatkniga.ru/StaticFiles/pdf/content/tatkniga-ru-pdf-1630418514.pdf ҖАНКИСӘККӘЕМ – Туфан Миңнуллин]</ref> Беренче тапкыр [[1995 ел|1995 елда]] [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театрында]] куела, шул вакыттан татар халкының иң популяр спектакльләренең берсе булып кала. Ул әле һаман үзенең актуальлеген югалтмый, киресенчә, үскәннән үсә, артканнан арта бара. Спектакль тулаем [[Татар теле|татар телендә]], җыр-биюләр белән үрелеп бара. == Тарих == [[Файл:Җк4.jpg|200px|thumb|right|"Җанкисәккәем" спектакле Камал театры сәхнәсендә]][[Файл:Җанкис2.jpg|thumb|"Җанкисәккәем" спектакленә багышланган кечкенә буклет]][[Файл:Җанкисәккәем.jpg|thumb|"Җанкисәккәем" спектакленең 25 еллык юбилеена багышланган тамаша афишасы]] «Җанкисәккәем» спектакле – татар драматургы [[Туфан Миңнуллин]] белән татар режиссеры [[Фәрит Бикчәнтәев]] тандемыннан туган иң танылган спектакльләрнең берсе. [[1995 ел|1995 елны]] әлеге әсәрне [[Туфан Миңнуллин]] [[Марсель Сәлимҗанов|Марсель Сәлимҗановның]] эксперименталь курсын тәмамлаучылар өчен махсус яза.<ref name="b">[https://trt-tv.ru/tat/ya-alyklar/ankis-kk-em-spektaklene-kamal-teatry-s-hn-send-kuela-bashlaganyna-byel-25-el-tuldy// “Җанкисәккәем” спектакленең Камал театры сәхнәсендә куела башлаганына быел 25 ел тулды | «Татарстан» ДТРК]</ref> «Җанкисәккәем» музыкаль комедиясе – театр репертуарындагы иң озын гомерле спектакльләрнең берсе. Комедия беренче мәртәбә [[1995 ел|1995 елның]] [[27 октябрь|27 октябрендә]] [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Г.Камал исемендәге Татар дәүләт академия театрында]] куела һәм әле һаман да актуаль булып кала. == Төп каһарманнар == {| class="wikitable" |Җәмилә |бу дөньяда үзенә генә тиешле бәхетне эзләүче хыялга бай авыл кызы |- |[[Шүрәле]] |урманга сыеша алмаган хыялый җан иясе, мәгълүм әкият герое |- |Нәсимә, Рәсимә |авыл кызлары |- |Рим |авыл егете |- |Исфан |Казаннан кайткан егет |- |Шүрәлия, Шүрәлинә, Шүрик, Шүркә |Шүрәленең нәселдәшләре |} == Кыска эчтәлек == <blockquote>"Син курыкма, Җәмилә. Болар – шүрәлеләр. Алар минем дусларым. Исәнмесез, дусларым! Менә, күрәсезме, бармакларым минем иректә. Җәмилә минем бармакларымны азат итте. Җәмилә бу чибәр кызның исеме. Таныш булыгыз, дусларым",— Шүрәле.<ref name="a" /> </blockquote> Бу фантастик хикәя авыл яшьләре әкияти урман ияләре – Шүрәлеләр белән танышудан башланып китә. Драматург иҗат иткән Шүрәлеләр Тукайның урман ияләреннән, һичшиксез, аерылып торалар. Бу спектакльдә алар кешеләр тормышына милләтебезнең сафлыгын, сабырлыгын, тәртиплелеген, матурлыгын саклаучылар булып килеп керәләр. Кешеләр югалта башлаган кешелеклелекне Шүрәлеләр кире кайтарырга ярдәм итәләр, моңлы җырлары, заманча биюләре белән тамашачыларның күңелләрен яулап алалар.<ref name="c">https://kamalteatr.ru/shop/videos/ankis-kk-em/</ref> <blockquote>"Әле болай белеп бетермим, төш булдымы ул, өн булдымы. Күземне ачып җибәрсәм, малай, – Шүрәле кызы! Күрсәң, малай, Нәсимәдән ямьсезрәк, Җәмиләдән чибәррәк. Син аны күрсәң ябыша идең, валлаһи. Ә минем пахмил, Шүрәлене түгел, үземне күрәсем килми. Мин әйтәм Шүрәле кызына, баш авырта, дим. Төзәтәм башыңны, ди. Шуннан алып китте каядыр, әйеме? Барып кердек бер чытырманлыкка. Анда – шүрәле көтүе. Шунда Шүрәле кызы нишли дисең инде? Мине уртага алып кереп бастырды бу. Бөтен шүрәлеләргә карап әйтә. Менә, карагыз, бу – кеше дип атала торган нәрсә, ди. Беләбез, диләр шүрәлеләр. Юк, белмисез, ди Шүрәле кызы, сез кешеләрне әйбәт дип уйлыйсыз, ди. Кешедән дә әшәке җан иясе юк, ди. Карагыз моның кыяфәтенә, ди. Моңарга карап төкерергә дә җирәнгеч бит, ди. Валлаһи, шулай ди, малай. Шуннан әйтә бу, ә безнең кайбер егетләребез кеше кызларына ияреп йөри башлаганнар, ди. Әгәр дә болай булса, бетәбез бит, ди. Кешеләр безне бетерәчәкләр, ди. Айнып китә яздым, малай. Куркуга төштем. Изәләр, мин әйтәм, болар мине. Ярый әле тимәделәр. Шуннан Шүрәле кызы мине бөтен звирләргә күрсәтеп чыкты",— Рим.<ref name="a" /> </blockquote> ==Куелышлар== [[2019 ел|2019 елга]] Камал театры [[Туфан Миңнуллин|Туфан Миңнуллинның]] «Җанкисәккәем» спектаклен 300 тапкырга якын күрсәтә. [[2019 ел|2019 елның]] [[9 апрель|9 апрелендә]] спектакльне [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Камал театры]] залындагы тамашачы белән бергә «[[Татар-информ]]» аша онлайн карарга да мөмкин була. Куелган комедияне [[Фәрит Бикчәнтәев]] үзенең укучылары – [[Илтөзәр Мөхәммәтгалиев]], Радик Бариев, [[Фәнис Җиһанша]], [[Рамил Вәҗиев|Рамил Вәҗиевлар]] белән куйган. Кайбер артистлар төрле сәбәпләр белән алышынып торса да, беренче көннән бирле уйнаган актерлар да була.<ref name="d">[https://tatar-inform.tatar/news/culture/09-04-2019/b-gen-kamal-teatryny-ankis-kk-em-spektaklen-onlayn-kararga-m-mkin-5544460 Бүген Камал театрының «Җанкисәккәем» спектаклен онлайн карарга мөмкин]</ref> [[2020 ел|2020 елның]] [[25 ноябрь|25 ноябрендә]] спектакльнең 25-еллык юбилее уңаеннан олы тамаша оештырылды, ә камалчылар “Җанкисәккәем”нең озын гомерле булуының серләре белән уртаклашты.<ref name="e">[http://sahne.ru/news/xeberler/ankiskkem-spektaklen-25-el «Җанкисәккәем» спектакленә – 25 ел!]</ref> Театрның баш режиссеры Фәрит Бикчәнтәев [[Уфа|Уфадагы]] гастрольләр вакытында спектакльгә [[Мостай Кәрим|Мостай Кәримнең]]: “Бик моңсу әсәр”- дип, бәя биргәнен искәртсә, театрның балетмейстеры, [[Сәлимә Әминова]], хореограф буларак “Җанкисәккәем”не үзенең беренче җитди эше дип атады.<ref name="b" /> Хәзерге вакытта спектакльнең режиссеры - [[Фәрит Бикчәнтәев]], рәссамы - Сергей Скоморохов, композиторы - [[Азат Хөсәенов (1959)|Азат Хөсәенов]], балетмейстер - [[Сәлимә Әминова]]. Рольләрдә: Җәмилә - Рәхимова Ләйсән Нәүфәл кызы, Шүрәле - Вәҗиев Рамил Камил улы, Рим - Җиһаншин Фәнис Рәдиф улы, Исфан - Габдуллин Минвәли Габделмәннаф улы, Рәсимә - Шәй­хет­ди­но­ва Миләүшә Наил кызы, Нәсимә - Вәҗиева (Каюмова) Алсу Салихҗан кызы, Шүркә - Мө­хәм­мәт­га­ли­ев Илтөзәр Әзһәр улы, Шүрик - Бариев Радик Зөфәр улы, Шүр-Шүр - Габдрахманов (Абрахманов) Илдус Илгизәр улы һәм Хәйруллин Искәндәр Илдар улы, Шүрәлия - Хә­ми­то­ва Люция Миннәхмәт кызы, Шүрәлинә - Төх­вә­тул­ли­на Илсөя Җиһангир кызы һәм Хәмәдинурова Гөлчәчәк Шамил кызы.<ref name="c" /> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == # Г.Камал исемендәге Татар Дәүләт Академия театры: альбом төзүче, текстлар авторы, фотоларны туплаучы И.И.Илялова. - Казан, 1996. # Пьесалар / Туфан Миңнуллин. – Казан : Татар. кит. нәшр., 2021. – 654 б. ISBN 978-5-298-04251-2 == Сылтамалар == * [https://tatkniga.ru/StaticFiles/pdf/content/tatkniga-ru-pdf-1630418514.pdf ҖАНКИСӘККӘЕМ – Туфан Миңнуллин] * [https://kamalteatr.ru/tat/about-the-theatre/repertoire/ankis-kk-em-svet-moikh-ochey/ Спектакль ҖАНКИСӘККӘЕМ / СВЕТ МОИХ ОЧЕЙ] {{Тышкы сылтамалар}} == Шулай ук карагыз == * [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театры]] * [[Туфан Миңнуллин]] {{Татарча спектакльләр}} {{Бу темага Татнетта|сүз%20төзмә= Җанкисәккәем%20спектакль|сүз+төзмә=Җанкисәккәем+спектакль|süz%20tözmä = }} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Камал театры спектакльләре]][[Төркем:Туфан Миңнуллин]] [[Төркем:Татар комедияләре]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] 4wv0n1o3ciabz33zdl7r12zuekup0vo 0 567861 3529467 3503897 2022-08-18T21:18:38Z Frhdkazan 3171 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki {{Tatar4.0-2022}} {{спектакль |Татарча исем = Беренче театр |Чын исем = Беренче театр |Сурәт = Бт1.jpg |Фото киңлеге = 250 px |Сурәт язуы = |Автор = [[Галиәсгар Камал]] |Либретто авторы = |Чыганак = [[Галиәсгар Камал]] “Беренче театр” |Хореограф = |Оркестровка = |Сценография = |Пәрдәләр саны = 1 |Ел = 1908 |Беренче куелыш елы = 1909 |Беренче куелыш җире = [[Казан]] }} '''Беренче театр''' ([[Рус теле|рус.]] ''Первое представление'') — драматург [[Галиәсгар Камал|Галиәсгар Камалның]] [[Беренче театр (пьеса)|Беренче театр әсәре]] буенча куелган 1 пәрдәле комедия.<ref name="a">[https://tugan-tel.tatar/adabiyat/dramaturgiya/Galiasgar_Kamal/berenche_teatr.php Галиәсгар Камал — Беренче театр]</ref> Беренче тапкыр [[1900-еллар]] азагында [[Казан|Казанда]] куела, шул вакыттан татар халкының иң популяр спектакльләренең берсе булып кала. Ул әле һаман үзенең актуальлеген югалтмый, киресенчә, үскәннән үсә, артканнан арта бара. Спектакль тулаем [[Татар теле|татар телендә]], җыр-биюләр белән үрелеп бара. == Тарих == [[Файл:Береенче театр монреаол.jpg|200px|thumb|right|Монреаль шәһәрендә куеласы "Беренче театр"ның афишасы (2018)]][[Файл:Бт2.jpg|thumb|"Беренче театр" фильмыннан фотокүренеш, Биби (алгы планда) - [[Фирдәвес Әхтәмова]]]] "Беренче театр” – Камал театрының легендар спектакльләрнең берсе. Комедия беренче мәртәбә 1900-еллар азагында [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Г.Камал исемендәге Татар дәүләт академия театрында]] "[[Сәйяр]]" труппасы белән куела, Хәмзә бай ролен [[Габдулла Кариев]] уйный. Әсәр тарихи татар драма театры мәдәният хезмәткәрләре һәм реакцион сәүдәгәрләр тарафыннан төрле каршылыкларны җиңеп туып килә. [[1908 ел|1908 елда]] төзелгән пьесаның сюжеты бик гади: шәһәрдә татар тамашачысы өчен тарихта беренче мәртәбә спектакль куела. Мәгълүм ки, бу сюжет язучының шәхси тормышыннан, гаилә конфликтыннан, Казанда беренче татар спектакле белән бәйле рәвештә алынган.<ref name="b">[https://tatobzor.ru/tatarskie-spektakli/berenche-teatr.html "Беренче театр" спектакль]</ref> == Катнашучылар == {| class="wikitable" |Хәмзә бай |иске фикерле Казан бае; башында ак бүрек, яшел кәләпүш, өстендә намаз туны, аның эченнән бишмәт, аның эченнән кыска җиңле камзул кигән, чалбар балагын ак тасма белән бәйләгән. |- |Гафифә |Хәмзә байның кызы |- |Вәли |Хәмзә байның кияве |- |Хәбибрахман |Хәмзә байның улы, аңгыра |- |Факиһә |Хәбибрахманның хатыны |- |Биби |Хәмзә байның асравы, аңгыра кыз |- |Фатих |Хәмзә байның кибетчесе |} == Кыска эчтәлек == <blockquote>"«Барам, барам!» Ә үзе һаман терәлеп тора. Син, шулай итеп маташып, мине уеннан калдырмакчы була торгансыңдыр ахры. Уен башланырга бары ярты гына сәгать калган",— Вәли.<ref name="a" /> </blockquote> Сәүдәгәр Хәмзә бай, үзенең фикердәшләре белән бергә, Казанда беренче гавами спектакльне өзү өчен, бик күп көч куя. Үз дигәненә ирешә алмыйча, ул өенә кайта һәм балалары театрга киткәнен белә. Хәмзә бай аларны өенә кайтарырга маташа...<ref name="b" /> === Экспозиция === Беренче тапкыр татарча театр буласын белеп, Хәмзә байның балалары, якыннары театрга барырга җыеналар, ә Хәмзә бай, киресен кагып, театрны булдырмаска тырышып йөри.<ref name="c">[http://gzalilova.narod.ru/adabiyat_deftere/6-G_Kamal-1teatr.html Җәлилова Г.И. сайты: әдәбияттан эш дәфтәре]</ref> === Төенләнеш === Хәмзә байның балалары, якыннары театрга китәләр.<ref name="c" /> === Вакыйгалар үстерелеше === Хәмзә бай кайтып, кайда нинди эшләр белән йөрүе тасвирлана. Биби белән "эләгешеп” ала. Биби коръән укучы шәкертнең театрга китүен әйтә, башкаларның да театрга китүләрен Хәмзә байга әйтергә әзерләнә.<ref name="c" /><ref name="d">[https://msncool.ucoz.ru/publ/berenche_teatr/1-1-0-1 “Беренче театр” - Мои статьи - Каталог статей - Светланушка]</ref> === Кульминацион нокта === Хәмзә бай кайтып керә һәм Биби барысының да театрга китүләрен әйтеп бирә.<ref name="c" /> === Чишелеш === Хәмзә бай нәрсә эшләргә белми, ачулана, көлкегә кала. Яңалык җиңеп чыга.<ref name="c" /> <blockquote>"Йә, әйтегез инде, зинһар, нишләтим инде боларны? Юк! Боларны болай гына калдырырга ярамый, йөзе караларны! Барам да якаларыннан тотып, өстерәп алып кайтам. Тфү, чурт! Һай, йөзе каралар икән! Акылымнан шаштырасыз инде! Мин сезгә бирим әле кирәгегезне! Кая киез ката? Китерегез тизрәк, ә менә монда икән! Йөзе караларны! Бәдбәхетләрне, муены астына килгәннәрне!.."— Хәмзә бай.<ref name="a" /> </blockquote> == Төп образларга характеристика == '''Хәмзә бай''' – иске фикерле Казан бае; башында ак бүрек, яшел кәләпүш, өстендә намаз туны, эченнән бишмәт, кыска җиңле камзул кигән. Чалбар балагын ак тасма белән бәйләгән. Күзлек кия. Өйдә үзен бар кешегә хуҗа итеп тота. Бибине дә, башкаларны да туктаусыз орыша. Сукрана, әмма аның "театрга каршы көрәшергә” көче кими бара: сәхнәгә ул абына – сөртенә килеп керә, мәдрәсәдә лаканга егылгпнлыгы турында сөйли. Образ бар яктан да начар – кара түгел, гөнаһсыз ак та түгел. Ул шәһәр бае гына түгел, ә мәркәз бае да. Бу аны зәвыклы кеше итеп күрсәтә. Аңа шәһәр түрәләре янына юл ачык: пристав янына да, глава, губернатор янына да керүле ул. Юк – бар, тупас, зәвыксыз кешене үз яннарына ияләштермәсләр иде. Автор күрсәтмәләрендә Хәмзәнең кием – салымы бик күп, берсе өстенә берсе киелгән итеп сурәтләнелә. Нәфис, затлы татарның милли киемнәре, әлбәттә, юан, ямьсез итеп күрсәтми. "Башында бүрек, яшел кәләпүш”.Төсләренә игътибар итсәк, ак – татарга хас пакьлык, чисталык, яшел – Ислам дине байрагы төсе. Тунны "дубленка” дип түгел, мәчеттә, өйдә намаз укыганда кия торган нәфис итеп, юка һәм йомшак итеп эшкәртелгән өс киеме дип аңларга кирәк. Хәмзә байның прототибы – үзенең кайнатасы (хатынының әнисе) була.<ref name="d" /> '''Биби''' – Хәмзә байның асравы. Вәли:”...Безнең бер асрау бар, йөзе нәкъ менә чуенның 14 нче кичәсе төсле кап–кара,”-ди. Биби, димәк, кара кучкыл тәнле, кара кучкыл йөзле буй җиткән кыз бала.Бибинең киеме артык иске – москы түгел, чөнки асрауны чамадан артык начар киендерү бай кешене бизәми. Гади, өйдә эшләп йөрергә комачауламый торган, шул ук вакытта пөхтә, килешле кием кигән.Йорт хуҗасы белән үз–үзен тотышында Бибинең буйсынучан булуы күзгә ташлана. Ул төшеп калганнардан түгел, хуҗада аңа карата кызгану һәм хөрмәт сизелеп тора.Биби–кыю кыз, бу Гафифәнең пудрасын ягуында күренә. Аңа бу гаиләдә кайбер иркенлекләр бирелгән. Урынлы–урынсыз ачуын китерсәләр, үч ала белә. Аны астыртын, хәйләкәр дип тә атап булыр иде: Хәмзә бай йомышын икенче кат әйткәндә төгәл итеп әйтсә дә, Биби үзе йомышта–җөмләдә төгәлсезлек табып, аңлы рәвештә байның ачуын кабарта.Төгәл, кыска итеп сөйләве белән, үткен җаваплары белән дә аерылып тора. Беренче карашка аңгыра булып күренгән хәйләкәр, үткен Биби сәхнә буйлап, кирәк чакта буйсынучан, кирәк чакта кыю, горур (Фатихка әйткән сүзләре), ә ялгыз калгач, пошынып, ризасызланып уйлана.<ref name="d" /> '''Вәли''' – Хәмзә байның кияве. Ул, үзе әйтмешли, мужик. Бабасы белән сука сукалап үскән.Атасы 12 яшендә калага килгән. Ул–демократик хәрәкәт һәм демократик мәдәният тәэсирендә өлгергән бер зыялы. Пәрдәнең Вәли сүзләре белән ачылуы Хәмзә байга каршы күтәрелергә сәләтле кешеләрнең берсе булуы белән аңлатыла. Вәли - кызып китүчән кеше: хатыны күлмәк сайлаганда һәм Биби белән сөйләшкәндә бу ачык күренә. Ул хатынының нинди күлмәкләре барлыгын белә. Нинди күлмәк киюенә тыкшына.Вәли,гомумән, иске тәртипләргә каршы чыгарга әзер торучы.<ref name="d" /> == Ачыклама == Әсәрдә мәдәни яңарыш, демократик үзгәрешләргә нисбәтле татар дөньясында беренче тапкыр рәсми рәвештә театр кую вакыйгасы сүрәтләнә. Тик шушы вакыйга киртәләрсез, каршылыксыз булмавы да күрсәтелә. Берьяктан, жандармерия, патша хакимияте, икенче яктан, татарларның кадими көчләре театрны куйдырмас өчен төш-тырнагы белән каршы. Төп конфликт - искелек тарафдарлары белән яшьләр арасында, искелек һәм яңалык арасындагы тартыш. ==Куелышлар== [[1961 ел|1961 елда]] әсәр буенча 90 минутлык фильм-спектакль төшерелә, аның режиссеры - Р.Сакаев, төп рольләрдә: Н.Гайнуллин, Ш.Асфандиярова, И.Багманов, В.Минкина, Р.Шәрәфиев, Ф.Әхтәмова, Н.Дунаев. 2008 елның 8 апрелендә Монреаль шәһәрендә яшәүче татарлар Канада халкына "Беренче театр" пьесасы буенча куелган тамашаны тәкъдим итәләр. Тамаша башланыр алдыннан "Татар театрының тарихы, мәшһүр кешеләре" лекция-презентация үткәрелә.<ref name="e">[http://tukai-rt.ru/news/yanjaliklar/monreal-tatarlaryi-kanada-halkyina-berenche-teatr Монреаль татарлары Канада халкына “Беренче театр” тамашасын күрсәтәчәк]</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == # Г.Камал исемендәге Татар Дәүләт Академия театры: альбом төзүче, текстлар авторы, фотоларны туплаучы И.И.Илялова. - Казан, 1996. # Татар театры тарихыннан (китап, 1926) # Ахмадуллин А. Многогранный художник // Горизонты татарской драматургии. К., 1983; == Сылтамалар == * [https://tugan-tel.tatar/adabiyat/dramaturgiya/Galiasgar_Kamal/berenche_teatr.php Галиәсгар Камал — Беренче театр] * [https://realnoevremya.ru/articles/216786-berenche-teatr-galiasgara-kamala-bibi-afroamerikanka «Беренче театр» Галиасгара Камала: Биби-афроамериканка — Реальное время] * [https://www.youtube.com/watch?v=9H85UpmcYUg Беренче театр Первый театр 1961г - YouTube] {{Тышкы сылтамалар}} == Шулай ук карагыз == * [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театры]] * [[Галиәсгар Камал]] * [[Беренче театр (фильм)]] {{Татарча спектакльләр}} {{Бу темага Татнетта|сүз%20төзмә= Беренче%20театр|сүз+төзмә=Беренче+театр|süz%20tözmä = }} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Камал театры спектакльләре]] [[Төркем:Галиәсгар Камал әсәрләре]] [[Төркем:Татар комедияләре]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] 7ifrr4qrh39z41vzud6kubqib3bm78j 0 567882 3529472 3503918 2022-08-18T21:29:45Z Frhdkazan 3171 == Сылтамалар == {{Тышкы сылтамалар}} == Моны да карагыз == {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Татарча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki {{Tatar4.0-2022}} {{спектакль |Татарча исем = Йөзек кашы |Чын исем = Йөзек кашы |Сурәт = Йк3.jpg |Фото киңлеге = 250 px |Сурәт язуы = |Автор = [[Фатих Хөсни]] |Либретто авторы = |Чыганак = [[Фатих Хөсни]] “Йөзек кашы” |Хореограф = |Оркестровка = |Сценография = |Өлешләр саны = 2 |Ел = 1942 |Беренче куелыш елы = 2011 |Беренче куелыш җире = [[Казан]] }} '''Йөзек кашы''' ([[Рус теле|рус.]] ''Перстень'') — драматург [[Фатих Хөсни|Фатих Хөснинең]] "Йөзек кашы" әсәре буенча куелган 2 өлешле драма.<ref name="a">[https://www.rulit.me/data/programs/resources/epub/Fatih_Hosni_Yezek_kashyi_RuLit_Net_233034.epub Йөзек кашы - Фатих Хөсни]</ref> Беренче тапкыр кечкенә тамаша буларак сугыш елларыннан соң [[Казан|Казанда]] куела, шул вакыттан татар халкының иң популяр спектакльләренең берсе булып кала. Ул әле һаман үзенең актуальлеген югалтмый, киресенчә, үскәннән үсә, артканнан арта бара. Спектакль тулаем [[Татар теле|татар телендә]], җыр-биюләр белән үрелеп бара. == Тарих == [[Файл:Йк1.png|200px|thumb|right|"Йөзек кашы" спектакле (2011)]][[Файл:Йк2.jpg|thumb|"Йөзек кашы" спектакленнән мизгел]][[Файл:Йк4.jpg|200px|thumb|right|"Йөзек кашы" спектакленнән соң]] "Йөзек кашы” – [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Камал]] театрының легендар спектакльләреннән берсе. Драма беренче мәртәбә олы премьера буларак 2011 елда [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Г.Камал исемендәге Татар дәүләт академия театрында]] куела. == Катнашучылар == {| class="wikitable" |Айдар |гади авыл малае, дуамал һәм тәвәккәл |- |Вәсилә |алма сатучы кызы, кешелекле һәм бик сөйкемле |- |Госман |көнче һәм күңеле белән ямьсез кеше авыл егете |} == Кыска эчтәлек == <blockquote>"«Йөзек кашы» исемле бу кечкенә повесть, дөресен әйтим, минем иң бәхетле «балаларымның» берсе булып чыкты — аны укыйлар, аны сорыйлар, аның турында укучылардан күп кенә хатлар килеп тора. Бу кечкенә генә китап мисалында мин, язучы буларак, бер хакыйкатьне тагын һәм тагын төшендем: тик кешеләр язмышы турында язылган китаплар гына кешеләргә якын булып җитә ала икән!"— Фатих Хөсни.<ref name="a" /> </blockquote> Повестьтагы вакыйгалар Айдар исеменнән сөйләнә. Төп өлеш Айдарның хатыннан гыйбарәт. Әсәр билгесез авторның Айдар Корбанов кабере янында басып уйланып торуы белән башланып китә. Айдар алма сатучының кызы Вәсиләне күрә, аның гүзәл кыз булуын чамалап ала. Аңарда бу чибәр кыз белән очрашып аралашу теләге уяна, соңрак ул Вәсиләгә гашыйк була. Сабантуйдан соң, көтмәгәндә, кыз белән очрашу бәхетенә ирешә. Алар арасына Айдарның Госман исемле дусты керә. Ул Айдардан көнләшә, күптән эшләгән явызлыгы өчен үч алу уты белән яна һәм гашыйкларга каршы астыртын гына көрәшә башлый. Айдар моны белми, ул аны үзенең дусты дип санавын дәвам итә. Айдар яраткан кешесе белән матур тормыш корырга тели. Хыялын тормышка ашыру өчен, шахтага акча эшләргә китеп бара, сөйгәненә белдерми. Өс-башларын ясап, матур итеп киенеп кайткач, Вәсиләне күрергә дип барган җирендә авыл егетләре белән сугыша. Шушы вакыйгадан соң, кабат авылдан китеп бара. Ике елдан соң гына әйләнеп кайта һәм Вәсиләнең кияүгә чыгарга җыенганын ишетеп ала. Алар очрашалар. Айдар яраткан кызын урлап кайтырга була. Вәсилә дә моңа ризалыгын бирә. Туйның кызган вакытында Госман үзенең мәкерле уен тормышка ашыра: ул Вәсиләнең кашлы йөзеген урлый һәм аны Айдарга күрсәтә. Кызу канлы Айдар туй кичендә Вәсиләне ташлап чыгып китә һәм шул китүдән кире авылга әйләнеп кайтмый. Шул ук вакытта аның Вәсиләгә булган ярату хисе дә сүрелми. Әти-әнисенә акчалата ярдәм күрсәтеп тора. Тиздән сугыш башлана. Алар Госман белән бер частька эләгә. Сугышчан бурычын үтәгәндә, Госманның чын йөзе ачыла. Айдар дустының түбәнлеккә төшүен күтәрә алмый һәм өстенә граната ыргыта, соңыннан үзе дә үлә.<ref name="b">[http://gzalilova.narod.ru/adabiyat_deftere/7-FH-YQ.html Ф. Хөсни. «Йөзек кашы» әсәренә анализ.]</ref> <blockquote>"Шуннан бер-ике ай узгач, якшәмбеләрнең берсендә мин тагын, яз башын котлап, әлеге теге минем өчен билгесез булган Айдар Корбановның кабере янына килдем. Тирәсе яхшылап чистартылган, кабер өсте яңа гына өзелгән язгы ландыш чәчәкләре белән күмелгән иде. Мин килгәнче бирегә кемдер килеп киткән иде инде. Бөек Ватан сугышы героеның каберенә чәчәкләр куеп киткән кеше миңа, ни өчендер, Вәсилә ханымдыр кебек тоела иде."<ref name="a" /> </blockquote> == Төп образларга характеристика == '''Айдар''' – эчкерсез, гади авыл малае. Матурлыкка мөкиббән, аны күрә, аңлый белә. Ләкин аның балачагыннан килгән бер кимчелеге − дуамаллык, нәрсә уйласа, шуны эшләп ташлый торган гадәте бар. Бу дуамаллык, кызу канлылык үсә-үсә тагы да көчәя. Нинди юллар белән булса да, үз дөреслеген расларга омтылуы шахтада эшләгәндә дә, авыл егетләре белән килеп чыккан бәрелештә дә күренә. Шул ук вакытта ул − эш сөя, куйган максатына ирешү өчен, авырлыклар алдында югалып калмый, вәгъдәсендә тора торган тәвәккәл егет. Авылча беркатлылык та, кешеләргә артык ышану да сизелә анда. Нәрсә генә булмасын, Айдар үзенең тотрыксыз холкы, дуамаллыгы, уйламыйча эшләве белән сөйгәне Вәсиләне югалта.<ref name="c">[https://studfile.net/preview/7119874/page:31/ Фатих Хөснинең «Йөзек кашы» повестен өйрәнү]</ref> '''Госман''' – булдыксыз, мескен кеше. Аның кебекләр кешенең аз гына йомшак ягын, кечкенә генә җитешсезлеген күрсәләр дә, аннан үч алырга тырышалар, шуннан тәм табалар, канәгатьлек кичерәләр. Госман бик бәхетсез адәм, аңа чын ярату, тормыштан − тәм, яшәүдән ямь таба белү хисләре ят.<ref name="c" /> == Ачыклама == Әсәрдә сугышка кадәрге бик ерак хәлләр турында сөйләнсә дә, үзенең эчке рухы белән әсәр сугыш вакыты өчен дә актуаль яңгырашлы әхлакый проблемаларны — олы мәхәббәт, күңел сафлыгы, намуслылык, тугрылык шикелле изге хисләрнең кешенең рухи дөньясында һәм реаль эш-хәрәкәтләрендә чагылу нечкәлекләрен гаҗәеп эмоциональ күтәренкелектә, тәэсирле итеп сурәтләве белән укучыны җәлеп итә. Әсәрнең композицион яктан җыйнак, романтик аһәңле, лирик яңгырашлы вакыйгалар нигезенә корылган булуы, теле-стилендә халыкчан сурәтләү чараларының, романтик, лирик һәм юмористик бизәкләрнең муллыгы, каһарманнары кичергән хис-тойгыларның тормышчан табигыйлеге бу әсәргә тиз арада киң популярлык китерә.<ref name="d">[http://adiplar.belem.ru/hosni.htm Әдипләр: Фатих Хөсни]</ref> Әдәбиятта бары тик уңай геройларны гына сурәтләү гадәткә кергән соцреализм чорында автор бу әсәрендә катлаулы һәм авыр холыклы төп герой Айдарның язмышы турында яза. “Үрнәк булырлык язмышмы соң бу, диярләр миңа акыллы башлы тәнкыйтьчеләр. Алдан ук әйтәм, түгел. Киресенчә, Айдарның күп кенә яклары минем үземә дә ошамый. Ләкин тормыш — шуның өчен дә тормыш ул, аның законнары минем яки синең кәеф белән генә исәпләшеп тора алмый”, - дип яза Фатих Хөсни, Айдарга карата булган мөнәсәбәте турында. Драма сәнгатен, театрны һәр вакыт уңай да, тискәре дә булмаган, шул ук вакытта каршылыклы холыкка ия геройлар тартып тора. Әмма, никтер, тамашачы өчен шундый кызыклы булган чәчмә әсәр моңа кадәр сәхнә сәнгатенең игътибарын җәлеп итмәгән. Яңа гасырда “Йөзек кашы” әсәренә яшь режиссер Лилия Әхмәтова мөрәҗәгать итә. Спектакльнең үзәгенә режиссер Айдарның катлаулы холкын куйса да, сәхнә композициясенең әхлакый үзәген һәм төп фикерен мәхәббәтенә һәм намусына гомере буе тугры калган олы хисле, нык ихтыярлы Вәсилә образы тәшкил итә. ==Куелышлар== [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театрында]] спектакльнең премьерасы [[2011 ел|2011 елның]] уртасында була. Спектакльнең режиссеры – Лилия Әхмәтова, рәссамы – Булат Ибраһимов, композиторы – Резеда Ахиярова. Ул [[2013 ел|2013 елда]] репертуардан алына. Төп рольләрдә: Айдар - Сабирҗанов Алмаз Реваль улы, Вәсилә - Гайфетдинова Гөлчәчәк Мансур кызы, Госман - Гәрәев Алмаз Әлфир улы. 2019 елның 13 апрелендә Камал театры мәктәбенең чираттагы чыгарылышы [[Фатих Хөсни|Фатыйх Хөснинең]] "Йөзек кашы" повесте буенча куелган шул исемдәге спектакльгә күзәтү ясады. Видеоспектакль Камал театрының Кече залында күрсәтелде. Инсценировканы [[Илгиз Зәйниев]] ясый. [[Нияз Игъламов]] билгеләп үтүенчә, яңа гасырда бу проза буенча куелган беренче әсәрләрнең берсе. Миләүшә Хабетдинова тамашачыга Фатыйх Хөсни турында мәгълүмат бирде, аның яңа гасыр өчен дә кызыклы язучы булуын ассызыклады. Әсәрнең 1942 елда язылуын искәртеп үтте. Язучының революциягә кадәрге авылны язганлыгына игътибарны юнәлтте.<ref name="e">[https://tatar-inform.tatar/news/culture/13-04-2019/kamal-teatryny-y-zek-kashy-spektakle-videoda-k-rs-telde-5546813 Камал театрының “Йөзек кашы” спектакле видеода күрсәтелде]</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == # Хөсни Ф. Бер яшьлектә, бер картлыкта: повестьлар, хикәяләр / Ф.Хөсни.- Казан: Татар.кит.нәшр., 1988.- 495 б. # «Сәхнә», 2011, №6 (июнь) # Йөзек кашы: повесть. — 3 басма. — Казан: Татар. кит. нәшр., 1960. — 64 б. — 15000д. == Сылтамалар == * [https://kitaphane.tatarstan.ru/tat/husny_pr4.htm Йөзек кашы] * [https://kamalteatr.ru/tat/about-the-theatre/repertoire/persten/ Спектакль ЙӨЗЕК КАШЫ/ПЕРСТЕНЬ] * [https://www.youtube.com/watch?v=IHM9T57GoN8 ЙӨЗЕК КАШЫ / ПЕРСТЕНЬ 2011 год - YouTube] {{Тышкы сылтамалар}} == Шулай ук карагыз == * [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театры]] * [[Фатих Хөсни]] {{Татарча спектакльләр}} {{Бу темага Татнетта|сүз%20төзмә= Йөзек%20кашы|сүз+төзмә=Йөзек+кашы|süz%20tözmä = }} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Камал театры спектакльләре]] [[Төркем:Фатих Хөсни]] [[Төркем:Татар драмалары]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] 3wtxg71nvnyl67yvp2rvm8yel3znosh 0 583604 3529452 3503896 2022-08-18T20:51:55Z Frhdkazan 3171 /* Искәрмәләр */ [[Төркем:Татарча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki {{Tatar4.0-2022}} {{спектакль |Татарча исем = Банкрот |Чын исем = Банкрот |Сурәт = Банкрт1.jpg |Фото киңлеге = 250 px |Сурәт язуы = |Автор = [[Галиәсгар Камал]] |Либретто авторы = |Чыганак = [[Галиәсгар Камал]] [[Банкрот (пьеса)|“Банкрот”]] |Хореограф = |Оркестровка = |Сценография = |Пәрдәләр саны = 3 |Ел = 1911 |Беренче куелыш елы = 1911 |Беренче куелыш җире = [[Казан]], [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Галиәсгар Камал театры]] }} '''Банкрот ''' ([[Рус теле|рус.]] ''Банкрот'') — драматург [[Галиәсгар Камал|Галиәсгар Камалның]] [[Банкрот (пьеса)|Банкрот әсәре]] буенча куелган [[XX гасыр|ХХ йөз]] башындагы татар сәүдә бужуазиясенең акча артыннан куу юлындагы кешелексезлеген һәм түбәнлеген оста тасвирлаучы 3 пәрдәле сатирик комедия.<ref name="a">[https://tugan-tel.tatar/adabiyat/dramaturgiya/Galiasgar_Kamal/bankrot.php Галиәсгар Камал — Банкрот]</ref> Беренче тапкыр [[1911 ел|1911 елда]] [[Казан|Казанда]] куела, шул вакыттан татар халкының иң популяр һәм хәзерге заманның базар мөнәсәбәтләре чорында иң актуаль спектакльләренең берсе булып кала. Ул әле һаман үзенең зарурлыгын югалтмый, киресенчә, үскәннән үсә, артканнан арта бара. Спектакль тулаем [[Татар теле|татар телендә]], җыр-биюләр белән үрелеп бара. == Тарих == [[Файл:Банкрот2.jpg|200px|thumb|right|Банкрот спектакле Г.Камал театры сәхнәсендә]][[Файл:Банкрот3.jpg|thumb|"Банкрот" спектакленнән күренеш. Г.Камал исем. Татар дәүләт академия театры. Режиссер П. Исәнбәт.Рольләрдә: Камалетдин - Н. Дунаев, Сираҗетдин - Р. Шәрәфи, Җамалетдин - Ә. Шакир]] [[Файл:Бнкрт5.jpg|thumb|Банкрот спектакле [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Г.Камал театры]] сәхнәсендә]][[Файл:Банкрот4.jpg|200px|thumb|right|Гөлҗиһан ролендә - [[Рузия Мотыйгуллина|Р. Мотыйгуллина]]]] "Банкрот” – [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Камал театрының]] легендар спектакльләрнең берсе. Комедия беренче мәртәбә [[1911 ел|1911 елда]] [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Г.Камал исемендәге Татар дәүләт академия театрында]] "[[Сәйяр]]" труппасы катнашуында куела һәм [[1918 ел|1918 елга]] кадәр, ягъни әлеге труппа таркалганчы, аның репертуарыннан бер дә төшми. Сираҗетдин бай ролен [[Габдулла Кариев]] һәм А.Кулалаев уйныйлар. Х.Гобәйдуллин истәлекләреннән күренгәнчә, Г.Кариев уенында җиңеллек, юмор күбрәк булса, А.Кулалаев үзенең героен юләр итеп кенә түгел, максатына ирешүдә шактый нык һәм хәйләкәр итеп күрсәтә. Г.Карәм комедия турында: «Галиәсгар әфәнде бу әсәрендә вакыйганы бик оста тасвир итә белмеш вә моның илә бәрабәр пьесаның әшхасы бик табигый вә көлкеле итеп күрсәтелмештер. Мөхәррир әфәнде үзенең мәһарәте каләмиясе вә истигъдаты табигыясе сәясында боларның һәрберсенә аерым бер хосусият, башка бер әһәмият бирә. Шул сәбәптән, Камал әфәнденең әсәрләре безгә бик якын хис ителә»,– ди. Соңрак бу рольдә [[Хәлил Әбҗәлилов]], [[Рәфкать Бикчәнтәев]] һәм [[Равил Шәрәфиев]] кебек артистлар уйныйлар. Театр белгечләре фикеренчә, әсәрнең төп темасын һәм идеясен иң уңышлы күрсәтү Х.Уразиков куелышында була, ә Сираҗетдин ролен әлеге спектакльдә РФнең халык артисты Х.Әбҗәлилов уйный. <ref name="b">[http://gzalilova.narod.ru/adabiyat_deftere/10-GK-B.html "Банкрот" спекатакле]</ref> Совет елларында пьесаның төп интригасы - Сираҗетдиннең хәйләкәрлеге - беренчел мәгънәсен югалта, тик туып килүче капитализм чорында гына яңа сулыш ала. Күптән түгел пектакль “Алтын битлек” Милли театраль премиянең лонг-битенә кертелә. == Катнашучылар == {| class="wikitable" |Сираҗетдин Туктагаев |тыштан бик изге күренә торган сәүдәгәр. |- |Гөлҗиһан |Сираҗетдинның хатыны |- |Җамалетдин Туктагаев, Камалетдин Туктагаев |Сираҗетдинның бертуган карендәшләре |- |Хәдичә |Сираҗетдиннарга белеш тол хатын |- |Нәгыймә |им-том итеп йөри торган карчык |- |«Туганым» |Гөлҗиһанның карендәш тиешле кешесе |- |Гарифә, Мәликә |кунаклар |- |Мөхәммәтҗан 1нче, Закир |кибетчеләр |- |Мөхәммәтҗан 2нче |кибетче малай |- |Гарәфи |Сираҗетдинның юлдашы |- |Хәмди, Мәрфуга, Гайниҗамал |асраулар |- |Доктор һәм Москва доверенныйлары | |} == Кыска эчтәлек == <blockquote>"Хәзерге заманда шул кадәр күп акчаны үзең белән бергә юлга алып чыгарга ярыймы соң! Җүләр нәрсә, аны алдан сандыкка салып, кладавайга бикләп китәргә ярамаган икән. Кладавайга бикләп киткән булса, бер дә югалмас иде. Җүләр икән шул, җүләр. Җүләрне чәчеп үстермиләр аны, ул үзе үсә. Ну, ярый, бик шәп булды әле, бу да бик шәп",— Сираҗетдин.<ref name="a" /> </blockquote>Комедиянең баш герое Сираҗетдин Туктагаев үзен банкрот дип игълан итәргә, аз гына түләп, бурычтан да котылырга, акчалы да булып калырга уйлый. Ләкин бурыч бирә торган фирманы җайлы гына алдап булмый. Шуңа күрә ул сирәк очрый торган афера уйлап таба. Банктан кырык тугыз мең сум акчаны алып яшереп куя да, Мәскәүгә китә һәм поезда таланган, акылдан шашкан булып кылана. Фирма вәкилләре үзләре белән врач алып киләләр. Сираҗетдин врач кулына биш йөз сумны шыпырт кына бирә: врач моны сизеп ала һәм Сираҗетдинны коткару юлын таба. Нәтиҗәдә Сираҗетдин 108 мең сум табыш ала.<ref name="b" /> Вакыйгалар Казанда, Сираҗетдин Туктагаевның йортында башланап китә. === Экспозиция === Сираҗетдин гәзиттә бер сәүдәгәрнең ничек талануы турындагы хәбәрне укып, «үземезгә газеталар чыкмаса, мин эле ул фикерне кайдан уйлап чыгыры алыр идем» дип, бурычка алган товарларының бәясен киметеп түләү максаты белән банкротлыкка чыгу өчен шактый хәтәр хәйләгә килә. Янәсе, Мәскәү сәүдәгәрләренә түләргә дип, ул читек кунычларына акча урап куя. Юлда вагонны «талыйлар» һәм ул «акылдан яза». Гөлҗиһан аңа кирәк-яраклар җыя. Шуннан юлга дога кылып, Сираҗетдин саубуллашып чыгып китә. === Төенләнеш === Гөлҗиһанның хатыннар җыеп мәҗлес үткәрергә әзерләнеп йөргән чагында Җамалиның килеп керүе һәм энесенең поездда талануын, акылдан язуын хәбәр итүе. === Вакыйгалар үстерелеше === Мәскәүдән доверенныйлар киләләр. Җамали белән Камали кибетне алып калу һәм шулай ук үз кесәләренә аз кагылу максаты белән без бары тик ун процентын гына түлибез диләр. Доверенныйларның моңа риза буласылары килми һәм Сираҗетдинның акылдан шашуын дәлилләү өчен доктор чыгаралар. Туктагаевның юләрләнү хәбәре таралу белән, хезмәткәрләр буйсынмый башлыйлар, хатыны Гөлҗиһан да, иренең юләрләнеп бетүенә ышанып бетмәсә дә, аның белән тормау, бүтән иргә чыгу турында уйлый, приказчик Мөһәммәтҗан да «абыстай әле артык карт түгел, акчасы булса, аның белән торырга мөмкин», дип уйлый. === Кульминацион нокта === Сираҗетдинны тикшергән вакытта, Сираҗетдин докторга хәйлә беленмәсен өчен акча суза. Доктор бөтен нәрсәгә төшенә, әмма акчаны ала. === Чишелеш === Сираҗетдин кинәт «акылга килә». Доктор исә моны зур акча хисабына эшли. Нәтиҗәдә, Сираҗетдин шушы оста үткәрелгән аферасы ярдәмендә йөз дә сигез мең сум табыш ала. Шуннан Сираҗетдин “Бер минут эчендә йөз дә сигез мең сум файда! Хатынны җибәрәм, яшь хатын алам, йорт салам! Типтерәм дөньясында!” дип шатална. <blockquote>"Каравыл! Тотыгыз! Тот! Каравыл! Талыйлар!"— Сираҗетдин.<ref name="a" /> </blockquote> == Ачыклама == Әсәрдә кешенең акчага, байлыкка омтылуы, акча алдында кол булуы күрсәтелә, байлык өчен хәтта җинаять кылырга да әзер булуы ачыла. Сираҗетдиннәр җәмгыятендә бар нәрсәне сатып алып була, кешеләр түбән җанга әйләнгән, һәммә нәрсә күрәләтә алдауга корылган, тормыш законы булып әверелгән. Автор әсәрендә, байлыкка табынып, кешеләрнең намус һәм вөҗдан төшенчәләрен югалту мөмкинлеген, җәмгыятьтә икейөзлелек, ялган, сатлыкҗанлык кебек сыйфатлар таралу турында кисәтә. ==Куелышлар== Татар дәүләт академия театрында “Банкрот” инкыйлабтан соң беренче тапкыр [[1925 ел|1925 елда]] куела (режиссёр-куючы Ш.Шамильский, Сираҗетдин ролендә - Б.Тарханов). Аннан соңгы елларда спектакль шулай ук уйнала, берничә тапкыр яңартыла: [[1933 ел|1933]] (режиссёр-куючы К.Тинчурин, Сираҗетдин - Х.Әбҗәлилов), 1944, 1962, 1978, 1989. 2013 елның 7 ноябрендә, традиция буенча, күренекле татар режиссеры [[Марсель Сәлимҗанов]] туган көнендә, Камал исемендәге Татар дәүләт академия театрында сезонның төп премьерасы - [[Фәрит Бикчәнтәев|Фәрит Бикчәнтәевның]] “Банкрот” комедиясен күрсәтелә. Премьера шулай ук Галиәсгар Камалга 135 ел тулуга багышлана.<ref name="d">[https://www.evening-kazan.ru/articles/bankrot-uletayushchiy-pod-svist-vostorzhennoy-tolpy.html Банкрот, улетающий под свист восторженной толпы | Вечерняя Казань]</ref> Спектакльнең куючы-режиссеры - [[Фәрит Бикчәнтәев]], композиторы - [[Фоат Әбүбәкеров]], рәссамы - Сергей Скоморохов, балетмейстеры - [[Сәлимә Әминова|Әминова Сәлимә]]. Рольләрдә: * Сираҗетдин - Бариев Радик; * Гөлҗиһан - [[Ләйсән Рәхимова|Рәхимова Ләйсән]]; * Җамалетдин - Мө­хәм­мәт­га­ли­ев Илтөзәр; * Камалетдин - Вәҗиев Рамил; * Хәдичә - Ша­ки­ро­ва Венера / [[Фәридә Сафина|Са­фи­на Фәридә]]; * Нәгыймә - Мо­тый­гул­ли­на Рузия; * «Туганым» - Йосыпова Мәрьям / Төх­вә­тул­ли­на Илсөя. Фәрит Бикчәнтәев спектакльне шактый заманлаштыра. [[XX гасыр]] башыннан спектакль геройларының борынгы костюмнары гына кала. Калганда куелыш бүгенге тамашачыга исәпләнгән. Шулай итеп, спектакльнең өлкән яшьтәге героинялары сөйләшүдә Казанның популяр кибетләрен, «Крутушка» шифаханәсен телгә алалар, ә яраткан ризыклары итеп [[Суши|сушины]] атыйлар. Оригиналь сәхнә чишелеше бу спектакльнең иң көчле якларының берсе булып тора. Гадәти декорацияләр урынына тамашачыларга бауга эленгән автомобиль тәгәрмәчләре һәм фигуралы шакмаклар - өй тормышының үзенчәлекле символлары тәкъдим ителә. Сәхнәдә үзәк урынны спектакль геройларын күчерүче трамвай алып тора: ул натураль үлчәмдә эшләнгән һәм хәтта рельслар буенча сәхнә буйлап йөри ала, ө аның икенче ягында ХХ гасыр башы Казанын тасвирлаучы олы экран.<ref name="c">[https://www.tatar-inform.ru/news/kamalovskiy-teatr-pokazal-sovremennogo-bankrota Камаловский театр показал современного «Банкрота»]</ref> "Банкрот" спектакле [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театрында]] [[2018 ел|2018 елга]] кадәр куела, аның озынлыгы 2 сәгать 15 минут тәшкил иткән. == Шулай ук карагыз == * [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театры]] * [[Беренче театр (спектакль)]] * [[Галиәсгар Камал]] * [[Бичара кыз (спектакль)|Бичара кыз]] * [[Йөзек кашы (спектакль)|Йөзек кашы]] == Сылтамалар == * [https://kamalteatr.ru/tat/about-the-theatre/repertoire/bankrot-bankrot/ Спектакль БАНКРОТ] * [https://lucenok-shelter.livejournal.com/73984.html Банкрот: lucenok_shelter — ЖЖ] * [https://tatarica.org/ru/razdely/kultura/literatura/personalii/kamal-galiasgar Камал Галиасгар :: Татарская энциклопедия TATARICA] * [https://www.youtube.com/watch?v=fu1MbgaH9Dg БАНКРОТ, 2013 ЕЛ - YouTube] == Чыганаклар == # Г.Камал исемендәге Татар Дәүләт Академия театры: альбом төзүче, текстлар авторы, фотоларны туплаучы И.И.Илялова. - Казан, 1996. # Татар театры тарихыннан (китап, 1926) # Татар пьесалары антологиясе// Г. Камал «Банкрот». –Казан, 1987. # Хәйри Х.Г. Г. Камал-татар әдәбиятында комедия тудыручы// Хәйри Г. Эзләнүләр. –Казан, 1941. –38-50 б. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} {{Бу темага Татнетта|сүз%20төзмә= Банкрот %20спектакль|сүз+төзмә=Банкрот +спектакль|süz%20tözmä = }} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Камал театры спектакльләре]] [[Төркем:Галиәсгар Камал әсәрләре]] [[Төркем:Татар комедияләре]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] 75p6otxcbzt0srt1vkbiigomkc44bs4 3529463 3529452 2022-08-18T21:09:48Z Frhdkazan 3171 {{Татарча спектакльләр}} wikitext text/x-wiki {{Tatar4.0-2022}} {{спектакль |Татарча исем = Банкрот |Чын исем = Банкрот |Сурәт = Банкрт1.jpg |Фото киңлеге = 250 px |Сурәт язуы = |Автор = [[Галиәсгар Камал]] |Либретто авторы = |Чыганак = [[Галиәсгар Камал]] [[Банкрот (пьеса)|“Банкрот”]] |Хореограф = |Оркестровка = |Сценография = |Пәрдәләр саны = 3 |Ел = 1911 |Беренче куелыш елы = 1911 |Беренче куелыш җире = [[Казан]], [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Галиәсгар Камал театры]] }} '''Банкрот ''' ([[Рус теле|рус.]] ''Банкрот'') — драматург [[Галиәсгар Камал|Галиәсгар Камалның]] [[Банкрот (пьеса)|Банкрот әсәре]] буенча куелган [[XX гасыр|ХХ йөз]] башындагы татар сәүдә бужуазиясенең акча артыннан куу юлындагы кешелексезлеген һәм түбәнлеген оста тасвирлаучы 3 пәрдәле сатирик комедия.<ref name="a">[https://tugan-tel.tatar/adabiyat/dramaturgiya/Galiasgar_Kamal/bankrot.php Галиәсгар Камал — Банкрот]</ref> Беренче тапкыр [[1911 ел|1911 елда]] [[Казан|Казанда]] куела, шул вакыттан татар халкының иң популяр һәм хәзерге заманның базар мөнәсәбәтләре чорында иң актуаль спектакльләренең берсе булып кала. Ул әле һаман үзенең зарурлыгын югалтмый, киресенчә, үскәннән үсә, артканнан арта бара. Спектакль тулаем [[Татар теле|татар телендә]], җыр-биюләр белән үрелеп бара. == Тарих == [[Файл:Банкрот2.jpg|200px|thumb|right|Банкрот спектакле Г.Камал театры сәхнәсендә]][[Файл:Банкрот3.jpg|thumb|"Банкрот" спектакленнән күренеш. Г.Камал исем. Татар дәүләт академия театры. Режиссер П. Исәнбәт.Рольләрдә: Камалетдин - Н. Дунаев, Сираҗетдин - Р. Шәрәфи, Җамалетдин - Ә. Шакир]] [[Файл:Бнкрт5.jpg|thumb|Банкрот спектакле [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Г.Камал театры]] сәхнәсендә]][[Файл:Банкрот4.jpg|200px|thumb|right|Гөлҗиһан ролендә - [[Рузия Мотыйгуллина|Р. Мотыйгуллина]]]] "Банкрот” – [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Камал театрының]] легендар спектакльләрнең берсе. Комедия беренче мәртәбә [[1911 ел|1911 елда]] [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Г.Камал исемендәге Татар дәүләт академия театрында]] "[[Сәйяр]]" труппасы катнашуында куела һәм [[1918 ел|1918 елга]] кадәр, ягъни әлеге труппа таркалганчы, аның репертуарыннан бер дә төшми. Сираҗетдин бай ролен [[Габдулла Кариев]] һәм А.Кулалаев уйныйлар. Х.Гобәйдуллин истәлекләреннән күренгәнчә, Г.Кариев уенында җиңеллек, юмор күбрәк булса, А.Кулалаев үзенең героен юләр итеп кенә түгел, максатына ирешүдә шактый нык һәм хәйләкәр итеп күрсәтә. Г.Карәм комедия турында: «Галиәсгар әфәнде бу әсәрендә вакыйганы бик оста тасвир итә белмеш вә моның илә бәрабәр пьесаның әшхасы бик табигый вә көлкеле итеп күрсәтелмештер. Мөхәррир әфәнде үзенең мәһарәте каләмиясе вә истигъдаты табигыясе сәясында боларның һәрберсенә аерым бер хосусият, башка бер әһәмият бирә. Шул сәбәптән, Камал әфәнденең әсәрләре безгә бик якын хис ителә»,– ди. Соңрак бу рольдә [[Хәлил Әбҗәлилов]], [[Рәфкать Бикчәнтәев]] һәм [[Равил Шәрәфиев]] кебек артистлар уйныйлар. Театр белгечләре фикеренчә, әсәрнең төп темасын һәм идеясен иң уңышлы күрсәтү Х.Уразиков куелышында була, ә Сираҗетдин ролен әлеге спектакльдә РФнең халык артисты Х.Әбҗәлилов уйный. <ref name="b">[http://gzalilova.narod.ru/adabiyat_deftere/10-GK-B.html "Банкрот" спекатакле]</ref> Совет елларында пьесаның төп интригасы - Сираҗетдиннең хәйләкәрлеге - беренчел мәгънәсен югалта, тик туып килүче капитализм чорында гына яңа сулыш ала. Күптән түгел пектакль “Алтын битлек” Милли театраль премиянең лонг-битенә кертелә. == Катнашучылар == {| class="wikitable" |Сираҗетдин Туктагаев |тыштан бик изге күренә торган сәүдәгәр. |- |Гөлҗиһан |Сираҗетдинның хатыны |- |Җамалетдин Туктагаев, Камалетдин Туктагаев |Сираҗетдинның бертуган карендәшләре |- |Хәдичә |Сираҗетдиннарга белеш тол хатын |- |Нәгыймә |им-том итеп йөри торган карчык |- |«Туганым» |Гөлҗиһанның карендәш тиешле кешесе |- |Гарифә, Мәликә |кунаклар |- |Мөхәммәтҗан 1нче, Закир |кибетчеләр |- |Мөхәммәтҗан 2нче |кибетче малай |- |Гарәфи |Сираҗетдинның юлдашы |- |Хәмди, Мәрфуга, Гайниҗамал |асраулар |- |Доктор һәм Москва доверенныйлары | |} == Кыска эчтәлек == <blockquote>"Хәзерге заманда шул кадәр күп акчаны үзең белән бергә юлга алып чыгарга ярыймы соң! Җүләр нәрсә, аны алдан сандыкка салып, кладавайга бикләп китәргә ярамаган икән. Кладавайга бикләп киткән булса, бер дә югалмас иде. Җүләр икән шул, җүләр. Җүләрне чәчеп үстермиләр аны, ул үзе үсә. Ну, ярый, бик шәп булды әле, бу да бик шәп",— Сираҗетдин.<ref name="a" /> </blockquote>Комедиянең баш герое Сираҗетдин Туктагаев үзен банкрот дип игълан итәргә, аз гына түләп, бурычтан да котылырга, акчалы да булып калырга уйлый. Ләкин бурыч бирә торган фирманы җайлы гына алдап булмый. Шуңа күрә ул сирәк очрый торган афера уйлап таба. Банктан кырык тугыз мең сум акчаны алып яшереп куя да, Мәскәүгә китә һәм поезда таланган, акылдан шашкан булып кылана. Фирма вәкилләре үзләре белән врач алып киләләр. Сираҗетдин врач кулына биш йөз сумны шыпырт кына бирә: врач моны сизеп ала һәм Сираҗетдинны коткару юлын таба. Нәтиҗәдә Сираҗетдин 108 мең сум табыш ала.<ref name="b" /> Вакыйгалар Казанда, Сираҗетдин Туктагаевның йортында башланап китә. === Экспозиция === Сираҗетдин гәзиттә бер сәүдәгәрнең ничек талануы турындагы хәбәрне укып, «үземезгә газеталар чыкмаса, мин эле ул фикерне кайдан уйлап чыгыры алыр идем» дип, бурычка алган товарларының бәясен киметеп түләү максаты белән банкротлыкка чыгу өчен шактый хәтәр хәйләгә килә. Янәсе, Мәскәү сәүдәгәрләренә түләргә дип, ул читек кунычларына акча урап куя. Юлда вагонны «талыйлар» һәм ул «акылдан яза». Гөлҗиһан аңа кирәк-яраклар җыя. Шуннан юлга дога кылып, Сираҗетдин саубуллашып чыгып китә. === Төенләнеш === Гөлҗиһанның хатыннар җыеп мәҗлес үткәрергә әзерләнеп йөргән чагында Җамалиның килеп керүе һәм энесенең поездда талануын, акылдан язуын хәбәр итүе. === Вакыйгалар үстерелеше === Мәскәүдән доверенныйлар киләләр. Җамали белән Камали кибетне алып калу һәм шулай ук үз кесәләренә аз кагылу максаты белән без бары тик ун процентын гына түлибез диләр. Доверенныйларның моңа риза буласылары килми һәм Сираҗетдинның акылдан шашуын дәлилләү өчен доктор чыгаралар. Туктагаевның юләрләнү хәбәре таралу белән, хезмәткәрләр буйсынмый башлыйлар, хатыны Гөлҗиһан да, иренең юләрләнеп бетүенә ышанып бетмәсә дә, аның белән тормау, бүтән иргә чыгу турында уйлый, приказчик Мөһәммәтҗан да «абыстай әле артык карт түгел, акчасы булса, аның белән торырга мөмкин», дип уйлый. === Кульминацион нокта === Сираҗетдинны тикшергән вакытта, Сираҗетдин докторга хәйлә беленмәсен өчен акча суза. Доктор бөтен нәрсәгә төшенә, әмма акчаны ала. === Чишелеш === Сираҗетдин кинәт «акылга килә». Доктор исә моны зур акча хисабына эшли. Нәтиҗәдә, Сираҗетдин шушы оста үткәрелгән аферасы ярдәмендә йөз дә сигез мең сум табыш ала. Шуннан Сираҗетдин “Бер минут эчендә йөз дә сигез мең сум файда! Хатынны җибәрәм, яшь хатын алам, йорт салам! Типтерәм дөньясында!” дип шатална. <blockquote>"Каравыл! Тотыгыз! Тот! Каравыл! Талыйлар!"— Сираҗетдин.<ref name="a" /> </blockquote> == Ачыклама == Әсәрдә кешенең акчага, байлыкка омтылуы, акча алдында кол булуы күрсәтелә, байлык өчен хәтта җинаять кылырга да әзер булуы ачыла. Сираҗетдиннәр җәмгыятендә бар нәрсәне сатып алып була, кешеләр түбән җанга әйләнгән, һәммә нәрсә күрәләтә алдауга корылган, тормыш законы булып әверелгән. Автор әсәрендә, байлыкка табынып, кешеләрнең намус һәм вөҗдан төшенчәләрен югалту мөмкинлеген, җәмгыятьтә икейөзлелек, ялган, сатлыкҗанлык кебек сыйфатлар таралу турында кисәтә. ==Куелышлар== Татар дәүләт академия театрында “Банкрот” инкыйлабтан соң беренче тапкыр [[1925 ел|1925 елда]] куела (режиссёр-куючы Ш.Шамильский, Сираҗетдин ролендә - Б.Тарханов). Аннан соңгы елларда спектакль шулай ук уйнала, берничә тапкыр яңартыла: [[1933 ел|1933]] (режиссёр-куючы К.Тинчурин, Сираҗетдин - Х.Әбҗәлилов), 1944, 1962, 1978, 1989. 2013 елның 7 ноябрендә, традиция буенча, күренекле татар режиссеры [[Марсель Сәлимҗанов]] туган көнендә, Камал исемендәге Татар дәүләт академия театрында сезонның төп премьерасы - [[Фәрит Бикчәнтәев|Фәрит Бикчәнтәевның]] “Банкрот” комедиясен күрсәтелә. Премьера шулай ук Галиәсгар Камалга 135 ел тулуга багышлана.<ref name="d">[https://www.evening-kazan.ru/articles/bankrot-uletayushchiy-pod-svist-vostorzhennoy-tolpy.html Банкрот, улетающий под свист восторженной толпы | Вечерняя Казань]</ref> Спектакльнең куючы-режиссеры - [[Фәрит Бикчәнтәев]], композиторы - [[Фоат Әбүбәкеров]], рәссамы - Сергей Скоморохов, балетмейстеры - [[Сәлимә Әминова|Әминова Сәлимә]]. Рольләрдә: * Сираҗетдин - Бариев Радик; * Гөлҗиһан - [[Ләйсән Рәхимова|Рәхимова Ләйсән]]; * Җамалетдин - Мө­хәм­мәт­га­ли­ев Илтөзәр; * Камалетдин - Вәҗиев Рамил; * Хәдичә - Ша­ки­ро­ва Венера / [[Фәридә Сафина|Са­фи­на Фәридә]]; * Нәгыймә - Мо­тый­гул­ли­на Рузия; * «Туганым» - Йосыпова Мәрьям / Төх­вә­тул­ли­на Илсөя. Фәрит Бикчәнтәев спектакльне шактый заманлаштыра. [[XX гасыр]] башыннан спектакль геройларының борынгы костюмнары гына кала. Калганда куелыш бүгенге тамашачыга исәпләнгән. Шулай итеп, спектакльнең өлкән яшьтәге героинялары сөйләшүдә Казанның популяр кибетләрен, «Крутушка» шифаханәсен телгә алалар, ә яраткан ризыклары итеп [[Суши|сушины]] атыйлар. Оригиналь сәхнә чишелеше бу спектакльнең иң көчле якларының берсе булып тора. Гадәти декорацияләр урынына тамашачыларга бауга эленгән автомобиль тәгәрмәчләре һәм фигуралы шакмаклар - өй тормышының үзенчәлекле символлары тәкъдим ителә. Сәхнәдә үзәк урынны спектакль геройларын күчерүче трамвай алып тора: ул натураль үлчәмдә эшләнгән һәм хәтта рельслар буенча сәхнә буйлап йөри ала, ө аның икенче ягында ХХ гасыр башы Казанын тасвирлаучы олы экран.<ref name="c">[https://www.tatar-inform.ru/news/kamalovskiy-teatr-pokazal-sovremennogo-bankrota Камаловский театр показал современного «Банкрота»]</ref> "Банкрот" спектакле [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театрында]] [[2018 ел|2018 елга]] кадәр куела, аның озынлыгы 2 сәгать 15 минут тәшкил иткән. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Чыганаклар == # Г.Камал исемендәге Татар Дәүләт Академия театры: альбом төзүче, текстлар авторы, фотоларны туплаучы И.И.Илялова. - Казан, 1996. # Татар театры тарихыннан (китап, 1926) # Татар пьесалары антологиясе// Г. Камал «Банкрот». –Казан, 1987. # Хәйри Х.Г. Г. Камал-татар әдәбиятында комедия тудыручы// Хәйри Г. Эзләнүләр. –Казан, 1941. –38-50 б. == Сылтамалар == * [https://kamalteatr.ru/tat/about-the-theatre/repertoire/bankrot-bankrot/ Спектакль БАНКРОТ] * [https://lucenok-shelter.livejournal.com/73984.html Банкрот: lucenok_shelter — ЖЖ] * [https://tatarica.org/ru/razdely/kultura/literatura/personalii/kamal-galiasgar Камал Галиасгар :: Татарская энциклопедия TATARICA] * [https://www.youtube.com/watch?v=fu1MbgaH9Dg БАНКРОТ, 2013 ЕЛ - YouTube] {{Тышкы сылтамалар}} == Шулай ук карагыз == * [[Галиәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры|Татар академия театры]] * [[Галиәсгар Камал]] {{Татарча спектакльләр}} {{Бу темага Татнетта|сүз%20төзмә= Банкрот %20спектакль|сүз+төзмә=Банкрот +спектакль|süz%20tözmä = }} [[Төркем:Әлифба буенча спектакльләр]] [[Төркем:Камал театры спектакльләре]] [[Төркем:Галиәсгар Камал әсәрләре]] [[Төркем:Татар комедияләре]] [[Төркем:Татарча спектакльләр]] 040o07o1s1toftzxwawcgoheczufcw4 14 583606 3529490 3463138 2022-08-18T22:16:37Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki [[Төркем:Татарча спектакльләр|Комедия]][[Төркем:Комедия|Татарча]] dweao86bg6z284orfjpix0vsh1k5mjy 14 583607 3529491 3471467 2022-08-18T22:17:45Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki [[Төркем:Татар драматургиясе|драмалар]] [[Төркем:Татарча спектакльләр|Драма]] t2crdfas92d3dte6449r52e6k7y0pbf 0 584517 3529617 3503854 2022-08-19T10:15:08Z Frhdkazan 3171 /* Сылтамалар */ [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki {{Tatar4.0-2022}} {{FemmeFolklore2022}} {{УК}} '''«Ханым»''' — [[Аурупа|Европа]] [[татарлар|татар хатын-кызлары]] оешмасы.<ref name="ТХ" /> Берлекнең җитәкчесе булып Башкортстанда туып үскән, бүгенге көндә Алманиянең [[Франкфурт-ам-Майне]] шәһәрендә яшәүче [[Гөлнур Даутова]] тора.<ref name="МҖ" /> == Эшчәнлеге == «Ханым» берлеге 2018 елда оеша.<ref name="МҖ" /> Берлекнең максаты булып биредәге татар хатын-кызларын берләштерү, чит илгә яңа гына килгәннәр өчен булышу, киңәшләр бирү,<ref name="МҖ" /> татар сәнгатен һәм мәдәниятен таныту ярдәмендә халыкара, мәдәниятара татулыкны, үзара аңлашуны үстерү һәм саклау тора, төп эш юнәлешләренә – алман, татар, шулай ук төрки телле даирә вәкилләре арасында халыкара мәдәни алмашуны тәэмин итү өчен төрле юнәлештәге чаралар үткәрү керә.<ref name="ТХ">[https://tatarhanim.de/tt/ Ауропа татар хатын-кызларының "Ханым" оешмасы.]</ref><ref>[https://tatar-inform.tatar/news/germaniyane-hanym-berlege-tatar-klassik-kontserty-kich-sen-oeshtyra Германиянең «Ханым» берлеге татар классик концерты кичәсен оештыра.]</ref> Оешма хатын-кыз дөньясына йөз тотуы белән дә аерыла.<ref name="МҖ">[http://madanizhomga.ru/news/ukyi-da-uyla/zkt-millilek Зилә Нигъмәтуллина. Үзәктә – миллилек.]</ref> 2020 елдан берлек татар календарьләре иҗат итә. Иң беренче календаре милли бизәкләргә багышланган була. Проект фотографы – [[Рөстәм Хәйдәров]]. 2021 ел өчен үзенчәлек­ле милли төсмерле, татар мәдәниятен, татарларның көндәлек һәм бәйрәмчә кием-салымын зурлаучы календарь иҗат ителгән. «Ханым»ның 2022 ел милли календаре [[татар милли киемнәре]]нә, гаилә традицияләренә, милләтебезгә багыш­ланган.<ref name="МҖ" /><ref>[https://tatar-inform.tatar/news/germaniyane-hanym-berlege-2022-elga-tatar-kalendare-t-k-dim-itte Германиянең «Ханым» берлеге 2022 елга татар календаре тәкъдим итте.]</ref> 2021 елның апреленнән «Ханым» берлегендә Онлайн очрашу ярдәмендә дөньяның төрле почмакларында яшәүче татар ханымнары чигү, кул эше серләренә өйрәнү остаханәләре уздырыла башлаган.<ref>[https://tatar-inform.tatar/news/germaniyane-hanym-tatar-hatyn-kyzlary-oeshmasynda-kul-eshl-ren-yr-t-bashlagannar Германиянең «Ханым» татар хатын-кызлары оешмасында кул эшләренә өйрәтә башлаганнар.]</ref> 2021 елның сентябрендә «Ханым» берлеге татар халык киеменә багышланган флешмоб үткәргән.<ref>[https://tatar-inform.tatar/news/germaniyane-hanym-berlegene-tatar-kieme-charasynda-ide-il-v-kill-re-katnashkan Германиянең «Ханым» берлегенең «Татар киеме» чарасында җиде ил вәкилләре катнашкан.]</ref> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [https://tatarhanim.de/tt/ Рәсми сайты.] {{Бу темага Татнетта|сүз%20төзмә= Ханым%20берлеге |сүз+төзмә= Ханым+берлеге|süz%20tözmä = }} [[Төркем:Татар телле оешмалар]] [[Төркем:Татар оешмалары]] [[Төркем:Германия оешмалары]] 3l6o57z5vp1ln8ov9o4cb4sk5i4w2lw 0 584887 3529540 3514859 2022-08-19T05:56:13Z TheHistoryOFEUROPE 41415 wikitext text/x-wiki {{Универсаль калып}} '''Стерж''' - [[Антарктида]] ярыннан, Белусов пунктыннан 95 км төньяк-көнчыгыштарак, өч төп кеше яшәмәгән [[Баллени утраулары|Баллени утрауларының]] берсе. Утрауны Джон Баллени ачкан. Утрауның киңлеге якынча 9 км һәм озынлыгы 37 км (төньякта Фриман кейпыннан көньякта Смит кейпына кадәр). Утрауның иң биек ноктасы - әле дә алынмаган Рассел пигы. Утраудагы 4,655 гектар мәйданны BirdLife International тарафыннан кошлар оялауның мөһим өлкәсе дип билгеләгәннәр (IBA). == Искәрмәләр == {{Reflist|<ref name=KSNG>Polska nazwa według [[Komisja Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej|KSNG]]: [http://ksng.gugik.gov.pl/pliki/wpngs_antarktyka.pdf wykaz polskich nazw Antarktyki]</ref>}} [[Төркем:Антарктида утраулары]] e00is7gkjgz1mqrayb7h0zc3xd6ukc5 10 585019 3529457 3503504 2022-08-18T21:02:35Z Frhdkazan 3171 [[|]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татар спектакльләре | title = <span style="color:white;">Татар спектакльләре</span> | titlestyle = background:#008000 | state = | image = | imageleft = | list1 = [[Ай тотылган төндә (спектакль)|Ай тотылган төндә]] {{!}} [[Банкрот (спектакль)|Банкрот]] {{!}} [[Башмагым (музыкаль комедия)|Башмагым]] {{!}} [[Беренче театр (спектакль)|Беренче театр]] {{!}} [[Бичара кыз (спектакль)|Бичара кыз]] {{!}} [[Галиябану (спектакль)|Галиябану]] {{!}} [[Гөргөри кияүләре (спекталь)|Гөргөри кияүләре]] {{!}} [[Зәңгәр шәл (спектакль)|Зәңгәр шәл]] {{!}} [[Йөзек кашы (спектакль)|Йөзек кашы]] {{!}} [[Казан сөлгесе (спектакль)|Казан сөлгесе]] {{!}} [[Кара йөзләр (спектакль)|Кара йөзләр]] {{!}} [[Мәңгелек буран]] {{!}} [[Наёмщик (драма)|Наёмщик]] {{!}} [[Пеллеас һәм Мелизанда]] {{!}} [[Сүнгән йолдызлар (спектакль)|Сүнгән йолдызлар]] {{!}} [[Тигезсезләр]] {{!}} [[Җанкисәккәем (спектакль)|Җанкисәккәем]] {{!}} [[Әлдермештән Әлмәндәр (спектакль)|Әлдермештән Әлмәндәр]] }} <noinclude> [[Төркем:Татар театры]] </noinclude> it3jb61e1ome23umfowyswra54ua19h 3529458 3529457 2022-08-18T21:03:16Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татарча спектакльләре | title = <span style="color:white;">Татарча спектакльләр</span> | titlestyle = background:#008000 | state = | image = | imageleft = | list1 = [[Ай тотылган төндә (спектакль)|Ай тотылган төндә]] {{!}} [[Банкрот (спектакль)|Банкрот]] {{!}} [[Башмагым (музыкаль комедия)|Башмагым]] {{!}} [[Беренче театр (спектакль)|Беренче театр]] {{!}} [[Бичара кыз (спектакль)|Бичара кыз]] {{!}} [[Галиябану (спектакль)|Галиябану]] {{!}} [[Гөргөри кияүләре (спекталь)|Гөргөри кияүләре]] {{!}} [[Зәңгәр шәл (спектакль)|Зәңгәр шәл]] {{!}} [[Йөзек кашы (спектакль)|Йөзек кашы]] {{!}} [[Казан сөлгесе (спектакль)|Казан сөлгесе]] {{!}} [[Кара йөзләр (спектакль)|Кара йөзләр]] {{!}} [[Мәңгелек буран]] {{!}} [[Наёмщик (драма)|Наёмщик]] {{!}} [[Пеллеас һәм Мелизанда]] {{!}} [[Сүнгән йолдызлар (спектакль)|Сүнгән йолдызлар]] {{!}} [[Тигезсезләр]] {{!}} [[Җанкисәккәем (спектакль)|Җанкисәккәем]] {{!}} [[Әлдермештән Әлмәндәр (спектакль)|Әлдермештән Әлмәндәр]] }} <noinclude> [[Төркем:Татар театры]] </noinclude> 5carx4p4zoasdz8feyltpf6e6w6grma 3529459 3529458 2022-08-18T21:03:38Z Frhdkazan 3171 Frhdkazan [[Калып:Татар спектакльләре]] битенең исемен үзгәртте. Яңа исеме: [[Калып:Татарча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татарча спектакльләре | title = <span style="color:white;">Татарча спектакльләр</span> | titlestyle = background:#008000 | state = | image = | imageleft = | list1 = [[Ай тотылган төндә (спектакль)|Ай тотылган төндә]] {{!}} [[Банкрот (спектакль)|Банкрот]] {{!}} [[Башмагым (музыкаль комедия)|Башмагым]] {{!}} [[Беренче театр (спектакль)|Беренче театр]] {{!}} [[Бичара кыз (спектакль)|Бичара кыз]] {{!}} [[Галиябану (спектакль)|Галиябану]] {{!}} [[Гөргөри кияүләре (спекталь)|Гөргөри кияүләре]] {{!}} [[Зәңгәр шәл (спектакль)|Зәңгәр шәл]] {{!}} [[Йөзек кашы (спектакль)|Йөзек кашы]] {{!}} [[Казан сөлгесе (спектакль)|Казан сөлгесе]] {{!}} [[Кара йөзләр (спектакль)|Кара йөзләр]] {{!}} [[Мәңгелек буран]] {{!}} [[Наёмщик (драма)|Наёмщик]] {{!}} [[Пеллеас һәм Мелизанда]] {{!}} [[Сүнгән йолдызлар (спектакль)|Сүнгән йолдызлар]] {{!}} [[Тигезсезләр]] {{!}} [[Җанкисәккәем (спектакль)|Җанкисәккәем]] {{!}} [[Әлдермештән Әлмәндәр (спектакль)|Әлдермештән Әлмәндәр]] }} <noinclude> [[Төркем:Татар театры]] </noinclude> 5carx4p4zoasdz8feyltpf6e6w6grma 3529548 3529459 2022-08-19T07:22:38Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татарча спектакльләр | title = Татарча спектакльләр | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | image = | imageleft = | bodyclass = hlist | list1 = [[Ай тотылган төндә (спектакль)|Ай тотылган төндә]] {{!}} [[Банкрот (спектакль)|Банкрот]] {{!}} [[Башмагым (музыкаль комедия)|Башмагым]] {{!}} [[Беренче театр (спектакль)|Беренче театр]] {{!}} [[Бичара кыз (спектакль)|Бичара кыз]] {{!}} [[Галиябану (спектакль)|Галиябану]] {{!}} [[Гөргөри кияүләре (спекталь)|Гөргөри кияүләре]] {{!}} [[Зәңгәр шәл (спектакль)|Зәңгәр шәл]] {{!}} [[Йөзек кашы (спектакль)|Йөзек кашы]] {{!}} [[Казан сөлгесе (спектакль)|Казан сөлгесе]] {{!}} [[Кара йөзләр (спектакль)|Кара йөзләр]] {{!}} [[Мәңгелек буран]] {{!}} [[Наёмщик (драма)|Наёмщик]] {{!}} [[Пеллеас һәм Мелизанда]] {{!}} [[Сүнгән йолдызлар (спектакль)|Сүнгән йолдызлар]] {{!}} [[Тигезсезләр]] {{!}} [[Җанкисәккәем (спектакль)|Җанкисәккәем]] {{!}} [[Әлдермештән Әлмәндәр (спектакль)|Әлдермештән Әлмәндәр]] | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татарча уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татарча бастырган нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар опералары|опера]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Шәхесләр:Татар теле|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]][[Төркем:Татар театры]] </noinclude> huutnc8hz4k9t8fphd98iz92ujxh7iz 3529551 3529548 2022-08-19T07:29:40Z Frhdkazan 3171 Төркем:Татар шәхесләре wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татарча спектакльләр | title = Татарча спектакльләр | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | image = | imageleft = | bodyclass = hlist | list1 = [[Ай тотылган төндә (спектакль)|Ай тотылган төндә]] {{!}} [[Банкрот (спектакль)|Банкрот]] {{!}} [[Башмагым (музыкаль комедия)|Башмагым]] {{!}} [[Беренче театр (спектакль)|Беренче театр]] {{!}} [[Бичара кыз (спектакль)|Бичара кыз]] {{!}} [[Галиябану (спектакль)|Галиябану]] {{!}} [[Гөргөри кияүләре (спекталь)|Гөргөри кияүләре]] {{!}} [[Зәңгәр шәл (спектакль)|Зәңгәр шәл]] {{!}} [[Йөзек кашы (спектакль)|Йөзек кашы]] {{!}} [[Казан сөлгесе (спектакль)|Казан сөлгесе]] {{!}} [[Кара йөзләр (спектакль)|Кара йөзләр]] {{!}} [[Мәңгелек буран]] {{!}} [[Наёмщик (драма)|Наёмщик]] {{!}} [[Пеллеас һәм Мелизанда]] {{!}} [[Сүнгән йолдызлар (спектакль)|Сүнгән йолдызлар]] {{!}} [[Тигезсезләр]] {{!}} [[Җанкисәккәем (спектакль)|Җанкисәккәем]] {{!}} [[Әлдермештән Әлмәндәр (спектакль)|Әлдермештән Әлмәндәр]] | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татарча уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татарча бастырган нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар опералары|опера]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шәхесләре|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]][[Төркем:Татар театры]] </noinclude> bnkjvgff6g626ewm87diezlghq7nkmf 3529556 3529551 2022-08-19T07:45:52Z Frhdkazan 3171 {{!}} [[Аршин мал алан]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татарча спектакльләр | title = Татарча спектакльләр | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | image = | imageleft = | bodyclass = hlist | list1 = [[Ай тотылган төндә (спектакль)|Ай тотылган төндә]] {{!}} [[Аршин мал алан]] {{!}} [[Әлдермештән Әлмәндәр (спектакль)|Әлдермештән Әлмәндәр]] {{!}} [[Банкрот (спектакль)|Банкрот]] {{!}} [[Башмагым (музыкаль комедия)|Башмагым]] {{!}} [[Беренче театр (спектакль)|Беренче театр]] {{!}} [[Бичара кыз (спектакль)|Бичара кыз]] {{!}} [[Галиябану (спектакль)|Галиябану]] {{!}} [[Гөргөри кияүләре (спекталь)|Гөргөри кияүләре]] {{!}} [[Җанкисәккәем (спектакль)|Җанкисәккәем]] {{!}} [[Зәңгәр шәл (спектакль)|Зәңгәр шәл]] {{!}} [[Йөзек кашы (спектакль)|Йөзек кашы]] {{!}} [[Казан сөлгесе (спектакль)|Казан сөлгесе]] {{!}} [[Кара йөзләр (спектакль)|Кара йөзләр]] {{!}} [[Мәңгелек буран]] {{!}} [[Мулланур Вахитов (спектакль, 1948)|Мулланур Вахитов]] {{!}} [[Наёмщик (драма)|Наёмщик]] {{!}} [[Пеллеас һәм Мелизанда]] {{!}} [[Сүнгән йолдызлар (спектакль)|Сүнгән йолдызлар]] {{!}} [[«Телсез Күке» спектакле|Телсез Күке]] {{!}} [[Тигезсезләр]] {{!}} [[«Ханума» спектакле|Ханума]] | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татарча уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татарча бастырган нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар опералары|опера]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шәхесләре|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]][[Төркем:Татар театры]] </noinclude> e40nto9ff9vw47t6l58phb9hkqblnlr 3529561 3529556 2022-08-19T07:52:30Z 85.233.72.196 [[Пеллеас һәм Мелизанда]] {{!}} ??? wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татарча спектакльләр | title = Татарча спектакльләр | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | image = | imageleft = | bodyclass = hlist | list1 = [[Ай тотылган төндә (спектакль)|Ай тотылган төндә]] {{!}} [[Аршин мал алан]] {{!}} [[Әлдермештән Әлмәндәр (спектакль)|Әлдермештән Әлмәндәр]] {{!}} [[Банкрот (спектакль)|Банкрот]] {{!}} [[Башмагым (музыкаль комедия)|Башмагым]] {{!}} [[Беренче театр (спектакль)|Беренче театр]] {{!}} [[Бичара кыз (спектакль)|Бичара кыз]] {{!}} [[Галиябану (спектакль)|Галиябану]] {{!}} [[Гөргөри кияүләре (спекталь)|Гөргөри кияүләре]] {{!}} [[Җанкисәккәем (спектакль)|Җанкисәккәем]] {{!}} [[Зәңгәр шәл (спектакль)|Зәңгәр шәл]] {{!}} [[Йөзек кашы (спектакль)|Йөзек кашы]] {{!}} [[Казан сөлгесе (спектакль)|Казан сөлгесе]] {{!}} [[Кара йөзләр (спектакль)|Кара йөзләр]] {{!}} [[Мәңгелек буран]] {{!}} [[Мулланур Вахитов (спектакль, 1948)|Мулланур Вахитов]] {{!}} [[Наёмщик (драма)|Наёмщик]] {{!}} [[Сүнгән йолдызлар (спектакль)|Сүнгән йолдызлар]] {{!}} [[«Телсез Күке» спектакле|Телсез Күке]] {{!}} [[Тигезсезләр]] {{!}} [[«Ханума» спектакле|Ханума]] | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татарча уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татарча бастырган нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар опералары|опера]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шәхесләре|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]][[Төркем:Татар театры]] </noinclude> m574ck5dfute1m2ro2e1yrymmuw4srk 3529563 3529561 2022-08-19T07:56:50Z Frhdkazan 3171 * [[:Төркем:Татар телле нәшриятлар|нәшрият]] wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татарча спектакльләр | title = Татарча спектакльләр | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | image = | imageleft = | bodyclass = hlist | list1 = [[Ай тотылган төндә (спектакль)|Ай тотылган төндә]] {{!}} [[Аршин мал алан]] {{!}} [[Әлдермештән Әлмәндәр (спектакль)|Әлдермештән Әлмәндәр]] {{!}} [[Банкрот (спектакль)|Банкрот]] {{!}} [[Башмагым (музыкаль комедия)|Башмагым]] {{!}} [[Беренче театр (спектакль)|Беренче театр]] {{!}} [[Бичара кыз (спектакль)|Бичара кыз]] {{!}} [[Галиябану (спектакль)|Галиябану]] {{!}} [[Гөргөри кияүләре (спекталь)|Гөргөри кияүләре]] {{!}} [[Җанкисәккәем (спектакль)|Җанкисәккәем]] {{!}} [[Зәңгәр шәл (спектакль)|Зәңгәр шәл]] {{!}} [[Йөзек кашы (спектакль)|Йөзек кашы]] {{!}} [[Казан сөлгесе (спектакль)|Казан сөлгесе]] {{!}} [[Кара йөзләр (спектакль)|Кара йөзләр]] {{!}} [[Мәңгелек буран]] {{!}} [[Мулланур Вахитов (спектакль, 1948)|Мулланур Вахитов]] {{!}} [[Наёмщик (драма)|Наёмщик]] {{!}} [[Сүнгән йолдызлар (спектакль)|Сүнгән йолдызлар]] {{!}} [[«Телсез Күке» спектакле|Телсез Күке]] {{!}} [[Тигезсезләр]] {{!}} [[«Ханума» спектакле|Ханума]] | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татарча уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татар телле нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар опералары|опера]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шәхесләре|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]][[Төркем:Татар театры]] </noinclude> en4ixzd3k2dwrd0ygac1k4v09y2zyke 3529622 3529563 2022-08-19T10:19:36Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татарча спектакльләр | title = Татарча спектакльләр | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | image = | imageleft = | bodyclass = hlist | list1 = [[Ай тотылган төндә (спектакль)|Ай тотылган төндә]] {{!}} [[Аршин мал алан]] {{!}} [[Әлдермештән Әлмәндәр (спектакль)|Әлдермештән Әлмәндәр]] {{!}} [[Банкрот (спектакль)|Банкрот]] {{!}} [[Башмагым (музыкаль комедия)|Башмагым]] {{!}} [[Беренче театр (спектакль)|Беренче театр]] {{!}} [[Бичара кыз (спектакль)|Бичара кыз]] {{!}} [[Галиябану (спектакль)|Галиябану]] {{!}} [[Гөргөри кияүләре (спекталь)|Гөргөри кияүләре]] {{!}} [[Җанкисәккәем (спектакль)|Җанкисәккәем]] {{!}} [[Зәңгәр шәл (спектакль)|Зәңгәр шәл]] {{!}} [[Йөзек кашы (спектакль)|Йөзек кашы]] {{!}} [[Казан сөлгесе (спектакль)|Казан сөлгесе]] {{!}} [[Кара йөзләр (спектакль)|Кара йөзләр]] {{!}} [[Мәңгелек буран]] {{!}} [[Мулланур Вахитов (спектакль, 1948)|Мулланур Вахитов]] {{!}} [[Наёмщик (драма)|Наёмщик]] {{!}} [[Сүнгән йолдызлар (спектакль)|Сүнгән йолдызлар]] {{!}} [[«Телсез Күке» спектакле|Телсез Күке]] {{!}} [[Тигезсезләр]] {{!}} [[«Ханума» спектакле|Ханума]] | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = <small> * '''[[Татар дөньясы]]:''' [[:Төркем:Татар авыллары|авыл]] * [[Татар әдәбияты|әдәбият]] * [[:Төркем:Татарча гәҗитләр|газета]] * [[:Төркем:Татарча журналлар|журнал]] * [[:Төркем:Татар телендә җырлар|җыр]] * [[:Төркем:Татарча китаплар|китап]] * [["Татар-информ" мәгълүмат агентлыгының татар редакциясе|мәгълүмат агентлыгы]] * [[:Төркем:Татарча уку йортлары|уку йорты]] * [[:Төркем:Татар телле нәшриятлар|нәшрият]] * [[:Төркем:Татар телле оешмалар|оешма]] * [[Татар телле радиолар|радио]] * [[Татнет сәхифәләре исемлеге|сайт]] * [[:Төркем:Татарча спектакльләр|спектакль]] * [[Татарча сүзлекләр|сүзлек]] * [[Татарларның дөнья буенча таралышы|татарлар таралышы]] * [[Татар тәкъвиме|тәкъвим]] * [[:Төркем:Татар театрлары|театр]] * [[Татарча Telegram каналлары исемлеге|Telegram]] * [[Татар телле телеканаллар|телеканал]] * [[Татар халык уеннары|уен]] * [[:Төркем:Татар телендәге фильмнар|фильм]] * [[:Төркем:Татар шәхесләре|шәхес]] * [[:Төркем:Татар шигърияте|шигърият]] * [[:Төркем:Татарча энциклопедияләр|энциклопедия]] * [[Татарча YouTube каналлары исемлеге|YouTube]] </small> }} <noinclude>[[Төркем:Калыплар:Татарстан]][[Төркем:Татар театры]] </noinclude> c2x1rn1mfh3hauwdbd0x2gpmkvh70hd 10 588168 3529427 3529233 2022-08-18T17:33:28Z Frhdkazan 3171 + | wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Татарстан мәктәпләре | state = <includeonly>{{{state|collapsed}}}</includeonly> | title = [[Татарстан Республикасы]]ның шәһәр округлары һәм муниципаль районнарындагы [[мәктәп|гомуми белем бирү учреждениеләре]] <small>([[:Төркем:Татарстан мәктәпләре|төркем]])</small> | titlestyle = background:#A3EEA3; border-bottom: 1px solid #fdfdfd; | image = | bodyclass = hlist | group1 = [[Казан]] <small>([[:Төркем:Казан мәктәпләре|төркем]])</small> | group1style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 1px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list1 = Гимназияләр: [[1 нче гимназия (Казан)|1]] {{*}} [[3 нче гимназия (Казан)|3]] {{*}} [[27 нче гимназия (Казан)|27]] {{*}} [[28 нче гимназия (Казан)|28]] {{*}} [[96 нчы гимназия (Казан)|96]] {{*}} [[155 нче гимназия (Казан)|155]] {{*}} [[Казанның 175 нче гимназиясе|175]] Лицейлар: [[2 номерлы лицей-интернат (Казан)|2]] {{*}} [[5 нче лицей (Казан)|5]] {{*}} [[7 номерлы лицей-интернат|7]] {{*}} [[116 нчы лицей (Казан)|116]] {{*}} [[131 нче лицей (Казан)|131]] {{*}} [[Н.И. Лобачевский исемендәге лицей (Казан)|Н.И. Лобачевский ис.]] Мәктәпләр: [[1 нче мәктәп (Казан)|1]] {{*}} [[9 нчы мәктәп (Казан)|9]] {{*}} [[12 нче мәктәп (Казан)|12]] {{*}} [[13 нче мәктәп (Казан)|13]] {{*}} [[14 нче мәктәп (Казан)|14]] {{*}} [[18 нче мәктәп (Казан)|18]] {{*}} [[39 нчы мәктәп (Казан)|39]] {{*}} [[41 нче мәктәп (Казан)|41]] {{*}} [[51 нче мәктәп (Казан)|51]] {{*}} [[80 нче мәктәп (Казан)|80]] {{*}} [[98 нче мәктәп (Казан)|98]] {{*}} [[132 нче мәктәп (Казан)|132]] {{*}} [[Казан шәһәренең 165 нче мәктәбе|165]] {{*}} [[«СОлНЦе» мәктәбе (Казан)|СОлНЦе]] | group2 = [[Чаллы]] <small>([[:Төркем:Чаллы мәктәпләре|төркем]])</small> | group2style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list2 = Гимназияләр: [[Мулланур Вахитов исемендәге 2нче гимназия (Яр Чаллы)|2]] {{*}} [[Гимназия №76 (Яр Чаллы)|76]] Лицейлар: [[79 нчы лицей-интернат|79]] Мәктәпләр: [[19 нчы мәктәп (Яр Чаллы)|19]] | group3 = [[Азнакай районы]] <small>([[:Төркем:Азнакай районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group3style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list3 = [[Кәкре Елга мәктәбе]] {{*}} [[Мәсгут авылы мәктәбе|Мәсгут]] {{*}} [[Уразай авылы мәктәбе|Уразай]] | group4 = [[Аксубай районы]] <small>([[:Төркем:Аксубай районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group4style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list4 = ? | group5 = [[Актаныш районы]] <small>([[:Төркем:Актаныш районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group5style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list5 = {{*}}<small>'''''[[Актаныш]]''''':</small> [[Сәләтле балалар өчен гуманитар гимназия-интернат|Гуманитар гимназия-интернат]]</br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Актаныш районы торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Югары Яхшый мәктәбе|Югары Яхшый]] {{*}} [[Яңа Кормаш мәктәбе|Яңа Кормаш]] | group6 = [[Алабуга районы]] <small>([[:Төркем:Алабуга районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group6style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list6 = ? | group7 = [[Алексеевск районы]] <small>([[:Төркем:Алексеевск районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group7style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list7 = ? | group8 = [[Апас районы]] <small>([[:Төркем:Апас районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group8style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list8 = [[Биеш урта мәктәбе|Биеш]] | group9 = [[Арча районы]] <small>([[:Төркем:Арча районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group9style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list9 = [[Кушлавыч мәктәбе|Кушлавыч]] {{*}} [[Яңа Кенәр урта мәктәбе|Яңа Кенәр]] | group10 = [[Әгерҗе районы]] <small>([[:Төркем:Әгерҗе районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group10style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list10 = ? | group11 = [[Әлки районы]] <small>([[:Төркем:Әлки районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group11style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list11 = [[Яңа Үргәагар мәктәбе|Яңа Үргәагар]] | group12 = [[Әлмәт районы]] <small>([[:Төркем:Әлмәт районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group12style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list12 = {{*}}<small>'''''[[Әлмәт]]''''':</small> [[5 нче гимназия (Әлмәт)|5 гимназия]]</br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Әлмәт районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Кичүчат урта мәктәбе|Кичүчат]] | group13 = [[Әтнә районы]] <small>([[:Төркем:Әтнә районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group13style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list13 = ? | group14 = [[Балтач районы]] <small>([[:Төркем:Балтач районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group14style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list14 = [[Куныр урта мәктәбе|Куныр]] | group15 = [[Балык Бистәсе районы]] <small>([[:Төркем:Балык Бистәсе районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group15style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list15 = ? | group16 = [[Баулы районы]] <small>([[:Төркем:Баулы районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group16style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list16 = ? | group17 = [[Биектау районы]] <small>([[:Төркем:Биектау районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group17style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list17 = ? | group18 = [[Бөгелмә районы]] <small>([[:Төркем:Бөгелмә районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group18style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list18 = ? | group19 = [[Буа районы]] <small>([[:Төркем:Буа районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group19style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list19 = {{*}}<small>'''''[[Буа (Татарстан)|Буа]]''''':</small> [[Татарстан Республикасы Буа шәһәре М. М. Вахитов исемендәге гимназия|Вахитов ис. гимназия]]</br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Буа районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> [[Атабай-Әнкәбә мәктәбе|Атабай-Әнкәбә]] {{*}} [[Әлки мәктәбе|Әлки]] {{*}} [[Зур Фролово мәктәбе|Зур Фролово]] {{*}} [[Исәк мәктәбе|Исәк]] {{*}} [[Күл Черкене мәктәбе|Күл Черкене]] {{*}} [[Норлат авылы мәктәбе|Норлат]] | group20 = [[Зәй районы]] <small>([[:Төркем:Зәй районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group20style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list20 = ? | group21 = [[Кайбыч районы]] <small>([[:Төркем:Кайбыч районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group21style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list21 = урта: [[Олы Кайбыч урта мәктәбе|Олы Кайбыч]] <small>(мәгариф үзәге)</small> {{*}} [[Зур Подберезье урта мәктәбе|Зур Подберезье]] {{*}} [[Иске Тәрбит урта мәктәбе|Иске Тәрбит]] {{*}} [[Федоровское урта мәктәбе|Федоровское]] {{*}} [[Хуҗа Хәсән урта мәктәбе|Хуҗа Хәсән]] {{*}} [[Чүти урта мәктәбе|Чүти]] төп: [[Борындык төп мәктәбе|Борындык]] {{*}} [[Бәрлебашы төп мәктәбе|Бәрлебашы]] {{*}} [[Иске Чәчкаб төп мәктәбе|Иске Чәчкаб]] {{*}} [[Кече Мәме төп мәктәбе|Кече Мәме]] {{*}} [[Колаңгы төп мәктәбе|Колаңгы]] {{*}} [[Кошман төп мәктәбе|Кошман]] {{*}} [[Мәлки төп мәктәбе|Мәлки]] {{*}} [[Мөрәле төп мәктәбе|Мөрәле]] {{*}} [[Олы Урсак төп мәктәбе|Олы Урсак]] {{*}} [[Өлҗән төп мәктәбе|Өлҗән]] башлангыч: [[Арыслан башлангыч мәктәбе|Арыслан]] {{*}} [[Багай башлангыч мәктәбе|Багай]] {{*}} [[Байморза башлангыч мәктәбе|Байморза]] {{*}} [[Кече Кайбыч башлангыч мәктәбе|Кече Кайбыч]] {{*}} [[Кушкүл башлангыч мәктәбе|Кушкүл]] {{*}} [[Морза Бәрлебашы башлангыч мәктәбе|Морза Бәрлебашы]] {{*}} [[Надеждино башлангыч мәктәбе|Надеждино]] {{*}} [[Олы Тәрбит башлангыч мәктәбе|Олы Тәрбит]] {{*}} [[Пләтәни башлангыч мәктәбе|Пләтәни]] {{*}} [[Рус Ябалагы башлангыч мәктәбе|Рус Ябалагы]] {{*}} [[Турминский башлангыч мәктәбе|Турминский]] {{*}} [[Шуширмә башлангыч мәктәбе|Шуширмә]] {{*}} [[Яңа Буа башлангыч мәктәбе|Яңа Буа]] | group22 = [[Кама Тамагы районы]] <small>([[:Төркем:Кама Тамагы районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group22style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list22 = [[Затон мәктәбе|Затон]] | group23 = [[Кукмара районы]] <small>([[:Төркем:Кукмара районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group23style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list23 = ? | group24 = [[Лаеш районы]] <small>([[:Төркем:Лаеш районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group24style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list24 = ? | group25 = [[Лениногорск районы]] <small>([[:Төркем:Лениногорск районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group25style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list25 = [[Галия һәм Җәмит Рәхимовлар исемендәге Керкәле төп гомум белем бирү мәктәбе|Керкәле]] {{*}} [[Сарабиккол мәктәбе|Сарабиккол]] {{*}} [[Түбән Чыршылы мәктәбе|Түбән Чыршылы]] | group26 = [[Мамадыш районы]] <small>([[:Төркем:Мамадыш районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group26style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list26 = ? | group27 = [[Менделеевск районы]] <small>([[:Төркем:Менделеевск районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group27style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list27 = ? | group28 = [[Минзәлә районы]] <small>([[:Төркем:Минзәлә районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group28style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list28 = {{*}}<small>'''''[[Минзәлә]]''''':</small> [[1 нче мәктәп (Минзәлә)|1 мәктәп]] {{*}} [[Минзәлә гимназиясе|гимназия]]<br/> {{*}}<small>''[[:Төркем:Минзәлә районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group29 = [[Мөслим районы]] <small>([[:Төркем:Мөслим районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group29style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list29 = {{*}}<small>'''''[[Мөслим (Мөслим районы)|Мөслим]]''''':</small> [[Мөслим лицее|лицей]]</br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Мөслим районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group30 = [[Норлат районы]] <small>([[:Төркем:Норлат районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group30style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list30 = ? | group31 = [[Питрәч районы]] <small>([[:Төркем:Питрәч районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group31style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list31 = ? | group32 = [[Саба районы]] <small>([[:Төркем:Саба районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group32style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list32 = [[Шәмәрдән лицее|Шәмәрдән]] {{*}} [[Эзмә мәктәбе|Эзмә]] | group33 = [[Сарман районы]] <small>([[:Төркем:Сарман районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group33style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list33 = [[Иске Кәшер мәктәбе|Иске Кәшер]] {{*}} [[Ләшәү-Тамак мәктәбе|Ләшәү-Тамак]] | group34 = [[Спас районы]] <small>([[:Төркем:Спас районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group34style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list34 = ? | group35 = [[Теләче районы]] <small>([[:Төркем:Теләче районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group35style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list35 = | group36 = [[Тукай районы]] <small>([[:Төркем:Тукай районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group36style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list36 = [[Новотроицк мәктәбе|Новотроицк]] | group37 = [[Түбән Кама районы]] <small>([[:Төркем:Түбән Кама районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group37style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list37 = {{*}}<small>'''''[[Түбән Кама]]''''':</small> [[2 нче гимназия (Түбән Кама)|2 гимназия]] {{*}} [[29 нчы мәктәп (Түбән Кама)|29 мәктәп]]<br/> {{*}}<small>''[[:Төркем:Түбән Кама районы торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group38 = [[Тәтеш районы]] <small>([[:Төркем:Тәтеш районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group38style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list38 = {{*}}<small>'''''[[Тәтеш]]''''':</small> [[1 нче мәктәп (Тәтеш)|1 мәктәп]]</br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Тәтеш районы торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group39 = [[Чирмешән районы]] <small>([[:Төркем:Чирмешән районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group39style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list39 = ? | group40 = [[Чистай районы]] <small>([[:Төркем:Чистай районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group40style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list40 = {{*}}<small>'''''[[Чистай]]''''':</small> [[2 нче гимназия (Чистай)|2 гимназия]] {{*}} [[5 нче мәктәп (Чистай)|5 мәктәп]]</br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Чистай районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group41 = [[Чүпрәле районы]] <small>([[:Төркем:Чүпрәле районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group41style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list41 = [[Кече Чынлы урта мәктәбе|Кече Чынлы мәктәбе]] | group42 = [[Югары Ослан районы]] <small>([[:Төркем:Югары Ослан районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group42style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list42 = ? | group43 = [[Ютазы районы]] <small>([[:Төркем:Ютазы районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group43style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list43 = [[Акбаш авылы мәктәбе|Акбаш мәктәбе]] {{*}} [[Иске Урыссу мәктәбе]] | group44 = [[Яшел Үзән районы]] <small>([[:Төркем:Яшел Үзән районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group44style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list44 = {{*}}<small>'''''[[Яшел Үзән]]''''':</small> [[5 нче гимназия (Яшел Үзән)|5 гимназия]]</br> {{*}}<small>''[[:Төркем:Яшел Үзән районының торак пунктлары|башка ТПлар]]'':</small> | group45 = [[Яңа Чишмә районы]] <small>([[:Төркем:Яңа Чишмә районы мәктәпләре|төркем]])</small> | group45style = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | list45 = ? | belowstyle = background:#A3EEA3; padding: 0.3em 1em 0.3em 1em; border-top: 2px solid #fdfdfd; font-size: 97%!important; letter-spacing: 0.05em; | below = * [[Татарстан Республикасы Мәгариф һәм фән министрлыгы]] * [[Татарстан Республикасы Дәүләт Советы]]ның [[Татарстан Республикасы Дәүләт Советының Мәгариф, мәдәният, фән һәм милли мәсьәләләр комитеты|Мәгариф, мәдәният, фән һәм милли мәсьәләләр комитеты]] * [[Русия Федерациясенең мәгариф министрлыгы|Россия Федерациясе мәгариф министрлыгы]] * [[Русия Федерациясенең Федераль Мәҗлесе|РФ Федераль Җыелышының]] [[Дәүләт Думасы]]ндагы [[Русия Дәүләт думасының Мәгариф һәм фән комитеты|Мәгариф һәм фән комитеты]] * [[Русия Федерациясенең Федераль Мәҗлесе|РФ Федераль Җыелышының]] [[Федерация Советы]]ндагы [[Федерация Советының Фән, мәгариф һәм мәдәният комитеты|Фән, мәгариф һәм мәдәният комитеты]] * [[Мәгариф, фән һәм мәдәният сораулары буенча Берләшкән Милләтләр Оешмасы]] }}<noinclude> [[Төркем:Калыплар:Татарстан]][[Төркем:Википедия:Акыллы Татарстан]] </noinclude> cb8v8cn3qqsjig5nxbfx69nfp3og7p5 0 588512 3529397 2022-08-18T12:14:14Z A.Khamidullin 6685 Кытай теленнән тәрҗемә иттем. A.Khamidullin wikitext text/x-wiki '''Нго Сю-Лэ''' (Ngô· Siú-lé, 吳守禮, [[1909 ел]]да туган булган) ул Кытай теленең Көньяк Минь (Бан-лам-гу) диалекты белгече. 1909 елда [[Тайвань]]да, [[Тай-лам]]да туган булган. Ул Тайхоку префектурасында, Империаль Университетта [[Кытай теле]], Кытай теленең Көньяк Минь диалекты (Бан-лам-гу), Австронезия телләре һәм [[тел белеме]] фәннәре буенча белгеч булган. == Сылтамалар == *http://www.ylib.com/author/wusoli/ *http://olddoc.tmu.edu.tw/chiaushin/ [[Төркем:Тел галимнәре]] [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] 01qhul6ip0hwjmt6tpjyqqs5bq32cvx 3529398 3529397 2022-08-18T12:14:30Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki '''Нго Сю-Лэ''' (Ngô Siú-lé, 吳守禮, [[1909 ел]]да туган булган) ул Кытай теленең Көньяк Минь (Бан-лам-гу) диалекты белгече. 1909 елда [[Тайвань]]да, [[Тай-лам]]да туган булган. Ул Тайхоку префектурасында, Империаль Университетта [[Кытай теле]], Кытай теленең Көньяк Минь диалекты (Бан-лам-гу), Австронезия телләре һәм [[тел белеме]] фәннәре буенча белгеч булган. == Сылтамалар == *http://www.ylib.com/author/wusoli/ *http://olddoc.tmu.edu.tw/chiaushin/ [[Төркем:Тел галимнәре]] [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] qp1audsl8rwnagx9i3ty157hr9z1cbe 3529414 3529398 2022-08-18T14:37:52Z Frhdkazan 3171 {{УК}} == Искәрмәләр =={{искәрмәләр}} wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Нго Сю-Лэ''' (Ngô Siú-lé, 吳守禮, [[1909 ел]]да туган булган) ул Кытай теленең Көньяк Минь (Бан-лам-гу) диалекты белгече. 1909 елда [[Тайвань]]да, [[Тай-лам]]да туган булган. Ул Тайхоку префектурасында, Империаль Университетта [[Кытай теле]], Кытай теленең Көньяк Минь диалекты (Бан-лам-гу), Австронезия телләре һәм [[тел белеме]] фәннәре буенча белгеч булган. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == *http://www.ylib.com/author/wusoli/ *http://olddoc.tmu.edu.tw/chiaushin/ {{Тышкы сылтамалар}} [[Төркем:Тел галимнәре]] [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] feh3e94ilw7femcrt2oy70t5o72frs6 3529430 3529414 2022-08-18T17:51:34Z A.Khamidullin 6685 wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Нго Сю-Лэ''' (Ngô Siú-lé, 吳守禮, [[1909 ел]]да туган булган) ул Кытай теленең Көньяк Минь (яки Бан-лам-гу) диалекты белгече. 1909 елда [[Тайвань]]да, [[Тай-лам]]да туган булган. Ул Тайхоку префектурасында, Империаль Университетта [[Кытай теле]], Кытай теленең Көньяк Минь диалекты (Бан-лам-гу), Австронезия телләре һәм [[тел белеме]] фәннәре буенча белгеч булган. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == *http://www.ylib.com/author/wusoli/ *http://olddoc.tmu.edu.tw/chiaushin/ {{Тышкы сылтамалар}} [[Төркем:Тел галимнәре]] [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] jhe01fqlsxakglkbr1uc6ztjw3e8ibw 1 588513 3529399 2022-08-18T12:17:15Z A.Khamidullin 6685 Яңа бит: «{{Тәрҗемә ителгән мәкалә|Bân-lâm-gú|Ngô· Siú-lé }}» wikitext text/x-wiki {{Тәрҗемә ителгән мәкалә|Bân-lâm-gú|Ngô· Siú-lé }} 04sdlw7iedercu286i9bhmsqmz2jetl 10 588514 3529406 2022-08-18T13:36:43Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «Ontluikende bloemknoppen van een Hosta 'June'. 21-07-2020 (d.j.b.) 01.jpg» wikitext text/x-wiki Ontluikende bloemknoppen van een Hosta 'June'. 21-07-2020 (d.j.b.) 01.jpg f6ptrvwwvczwbw00bl4m4tk9qc6nvlx 10 588515 3529407 2022-08-18T13:38:08Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «The Gown Shop (1923).webm» wikitext text/x-wiki The Gown Shop (1923).webm sgdmv5h2di0mygx13o8new19ph4gno3 0 588516 3529419 2022-08-18T16:13:11Z Әмир 15082 яңа бит ясау wikitext text/x-wiki {{УК}} '''Толбазы'''<ref>[https://kiziltan.ru/articles/nacproekty/2022-07-19/tolbazy-z-k-rayon-d-vahan-sen-ya-a-apparat-kaytty-2878106 Толбазы үзәк район дәваханәсенә яңа аппарат кайтты.] [[Кызыл таң]], 19.07.2022</ref> ({{lang-ba|Талбазы}}, {{lang-ru|Толбазы́}}) – авыл, Башкортстанның [[Авыргазы районы]] административ үзәге, шулай ук Толбазы авыл Советы үзәге.<br/> Почта индексы — 453480, [[ОКАТО|ОКАТО коды]] — 80205846001. == География == Авыл республика башкаласы [[Уфа]]дан көньякка таба 78 км һәм [[Стәрлетамак]]тан төньякка таба 35 км, [[Аккүл (Гафури районы)|Ак Күл]] тимер юл станциясеннән көнбатышка таба 30 км ераклыкта урнашкан. Авылның мәйданы: 1221,097 га. Авылның рельефы дулкынлы-сөзәк битләүле; түбәнлектә буалар һәм күлләр урнашкан. Авыл территориясендә табигый күлләр бар: Өченче (Эчкәрекүл), Икенче (Авылкүл), Беренче (Аргыкүл), Урал һәм башкалар. Су үткәргеч уздырганчы, күлләр суы халык өчен эчә торган суның төп чыганаклары булып торган. Күлләрдә [[табан балыгы]], [[сазан]], [[корбан балыгы]], ротан һәм башка балык төрләре бар. == Тарих == Толбазы авылы 1747 елдан билгеле. Авылны асабалардан арендага алган җирдә [[типтәрләр]] һәм [[мишәрләр]] нигезли. Аларга [[Түбән Новгород губернасы]]ның Зур Кызыл Яр авылыннан күчеп килгән [[йомышлы татарлар]] кушыла. 1865 елга кадәр авыл [[Ырынбур губернасы]] [[Стәрлетамак өязе]]нә керә. 1865 елда [[Ырынбур губернасы|губерна]] икегә бүленгәч, Толбазы [[Уфа губернасы]]ның Стәрлетамак өязенә карый башлый. 1930 елдан авыл Яңа Карамалы районына керә. 1940 елда район исеме [[Авыргазы районы|Авыргазы]] итеп үзгәртелә, ә Толбазы аның административ үзәге итеп билгеләнә. == Халкы == 2010 елгы халык санын алу мәгълүматы буенча, авылда 10 114 кеше яшәве мәгълүм<ref>Всероссийская перепись населения 2010 года. Численность населения по населённым пунктам Республики Башкортостан. Дата обращения: 20 августа 2014. Архивировано 20 августа 2014 года</ref>. 2002 елгы халык санын алу нәтиҗәләре буенча, күпчелек милләтләр: [[татарлар]] (62,1 %), [[чуашлар]] (15,2 %), [[башкортлар]] (10,2 %)<ref>Итоги Всероссийской переписи населения 2002 года: В 14 т. / Рос. Федерация. Федер.служба гос.статистики. — Офиц.изд. — М.: Статистика России, 2004. — Т.4: Национальный состав и владение языками, гражданство. — 1 электрон.опт.диск (CD-ROM). — (Всероссийская перепись населения 2002 года; Т.4).</ref>. == Икътисад == [[Авыл хуҗалыгы]]на хезмәт күрсәтүче һәм авыл хуҗалыгы продукциясен эшкәртүче тармаклар урнашкан. == Транспорт == Авыл аша [[Р240 (Уфа — Ырымбур)|Р-240 Уфа ― Ырынбур федераль юлы]] уза. Якындагы [[Аккүл (Гафури районы)|Ак Күл]] тимер юл станциясе 27 км ераклыкта урнашкан. == Социаль өлкә == Авылда, нигездә, бер катлы агач һәм кирпеч йортлар торгызылган, шулай ук ике һәм өч катлы йортлар бар. Авыл көньяк-көнбатыш, төньяк, көнчыгыш микрорайоннарга, шулай ук Софиполь микрорайонына бүленгән. Иң озын урам – бөтен авыл буйлап төньяктан көньякка сузылган Ленин урамы. == Мәгариф һәм мәдәният == Ике урта мәктәп, лицей һәм башкорт гимназиясе, Б. Гайсин исемендәге Балалар музыка мәктәбе, биш балалар бакчасы, район хастаханәсе, район мәдәният сарае, үзәк район китапханәсе филиалы, туган якны өйрәнү музее эшли. == Истәлекле урыннар == * Тыл хезмәтчәннәренә куелган һәйкәл<ref>{{cite web|title=В с.Толбазы состоялось открытие памятника «Труженикам тыла»|url=https://aurgazy.bashkortostan.ru/presscenter/news/103971/|website=Муниципальный район Аргузинский район Республики Башкортостан|date=2014-10-10|accessdate=2021-08-01|lang=ru|archive-date=2021-08-01|archive-url=https://web.archive.org/web/20210801101745/https://aurgazy.bashkortostan.ru/presscenter/news/103971/|deadlink=no}}</ref> == Радио == * 65,96 МГц — Радио России; * 101,4 МГц — Авторадио (Стәрлетамак); * 101,9 МГц — Спутник FM (Стәрлетамак); * 103,8 МГц — [[Юлдаш радиосы]] (Стәрлетамак); * 104,3 МГц — Русское радио (Стәрлетамак); * 104,8 МГц —Ретро FM (Стәрлетамак); * 106,7 МГц —Радио Маяк (Стәрлетамак). == Шәхесләр == * [[Гөлшат Зыязитдинова|Зыязитдинова Гөлшат Ибраһим кызы]] (22 сентябрь 1947), театр һәм кино актеры, Башкортстан Республикасының халык артисты (2003). == Фотогалерея == <gallery perrow=2 widths=160 heights=140> Файл:Церковь в Толбазах 1.jpg|Чиркәү Файл:Мечеть в Толбазах 2.jpg |Мәчет </gallery> == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} == Сылтамалар == * [http://ufagen.ru/places/aurgazinskiy/tolbazy.html Толбазы на портале «Генеалогия и Архивы»] {{Авыргазы районы}} [[Төркем:Әлифба буенча торак пунктлар]] [[Төркем:1747 елда нигезләнгән торак пунктлар]] [[Төркем:Авыргазы районы торак нокталары]] [[Төркем:Башкортстанның район үзәкләре]] [[Төркем:Башкортстан авыллары]] piqvu4awyhs6x2kxkz3z9cfm4c3rsb5 1 588517 3529420 2022-08-18T16:14:50Z Әмир 15082 Яңа бит: «{{ТИМ|ru|Толбазы}}» wikitext text/x-wiki {{ТИМ|ru|Толбазы}} 72xdtgqy46pkt1peghgxj9lwpwy6yue 10 588518 3529425 2022-08-18T17:03:11Z Frhdkazan 3171 Frhdkazan [[Калып:Татар телеканаллары]] битенең исемен үзгәртте. Яңа исеме: [[Калып:Татар телле телеканаллар]] wikitext text/x-wiki #ЮНӘЛТҮ [[Калып:Татар телле телеканаллар]] 2ontaf1dfezd7f5wkfgw028zgitm0f8 10 588519 3529436 2022-08-18T18:22:56Z Frhdkazan 3171 Frhdkazan [[Калып:Татар радиолары]] битенең исемен үзгәртте. Яңа исеме: [[Калып:Татар телле радиолар]] wikitext text/x-wiki #ЮНӘЛТҮ [[Калып:Татар телле радиолар]] ji18qa00njc2hip0hsl6mv634o0a0vq 0 588520 3529450 2022-08-18T20:35:13Z A.Khamidullin 6685 Кытай теленең Бан-лам-гу диалектыннан тәрҗемә иттем. A.Khamidullin wikitext text/x-wiki '''Лим Хианг-кһай''' (Lîm Hiàng-khái, 林向愷, 1955 елда туган) ул [[Тайвань]] икътисадчысы. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] [[Төркем:Икътисадчылар]] c2lxskfzkltxzvg64dik4keppzav4ov 1 588521 3529451 2022-08-18T20:40:13Z A.Khamidullin 6685 Яңа бит: «{{Тәрҗемә ителгән мәкалә|Bân-lâm-gú|Lîm Hiàng-khái}}» wikitext text/x-wiki {{Тәрҗемә ителгән мәкалә|Bân-lâm-gú|Lîm Hiàng-khái}} drkgdb020h9lzikav7qap9azy8r2ur4 0 588522 3529453 2022-08-18T20:53:14Z A.Khamidullin 6685 Кытай теленең Бан-лам-гу диалектыннан тәрҗемә иттем. A.Khamidullin wikitext text/x-wiki '''Лим Ки-ионг''' (Lîm Kî-iōng, 林淇瀁; 1955 елның 7 маенда туган), тәхәллүсе '''Хионг-ионг''' (Hiòng-iông, 向陽), ул [[Тайвань]]лы әдип һәм университет профессоры. == Искәрмәләр == {{искәрмәләр}} [[Төркем:Әлифба буенча шәхесләр]] [[Төркем:Язучылар]] dstutg8tsev7ne9xkgdbpncysr7kb2h 1 588523 3529455 2022-08-18T20:56:03Z A.Khamidullin 6685 Яңа бит: «{{Тәрҗемә ителгән мәкалә|Bân-lâm-gú|Lîm Kî-iōng}}» wikitext text/x-wiki {{Тәрҗемә ителгән мәкалә|Bân-lâm-gú|Lîm Kî-iōng}} 63gthn4sqflnvt0aew76w0q6gx4ty8u 10 588524 3529460 2022-08-18T21:03:38Z Frhdkazan 3171 Frhdkazan [[Калып:Татар спектакльләре]] битенең исемен үзгәртте. Яңа исеме: [[Калып:Татарча спектакльләр]] wikitext text/x-wiki #ЮНӘЛТҮ [[Калып:Татарча спектакльләр]] 5zcarm9m9uhyxe8n78da6gr5spullva 14 588525 3529486 2022-08-18T22:06:57Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Телләр буенча спектакльләр|Татарча]] [[Төркем:Татар әдәбияты|спектакльләр]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Телләр буенча спектакльләр|Татарча]] [[Төркем:Татар әдәбияты|спектакльләр]] kjiyf8cphux65kjeijofoaa0s2w9k66 3529549 3529486 2022-08-19T07:25:19Z Frhdkazan 3171 {{Татарча спектакльләр}} wikitext text/x-wiki {{Татарча спектакльләр}} [[Төркем:Телләр буенча спектакльләр|Татарча]] [[Төркем:Татар әдәбияты|спектакльләр]] 279z99yghdvg5344pb6a9kztli3z8dc 14 588526 3529487 2022-08-18T22:09:58Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Телләр буенча әдәбият|Спектакльләр]] [[Төркем:Телләр буенча төркемнәр|Спектакльләр]] [[Төркем:Спектакльләр]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Телләр буенча әдәбият|Спектакльләр]] [[Төркем:Телләр буенча төркемнәр|Спектакльләр]] [[Төркем:Спектакльләр]] 7siiivzyoiuv5h3pn1bjcu4e7z2m19y 14 588527 3529567 2022-08-19T08:02:27Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Татар теле|нәшриятлар]] [[Төркем:Нәшриятлар|Татар теле]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Татар теле|нәшриятлар]] [[Төркем:Нәшриятлар|Татар теле]] fqqglpdvlqqhte191jefri5sr43xdbj 3529594 3529567 2022-08-19T09:28:00Z Frhdkazan 3171 [[Төркем:Татар телле оешмалар]] wikitext text/x-wiki [[Төркем:Татар телле оешмалар|нәшриятлар]] [[Төркем:Нәшриятлар|Татар теле]] p8pov6siw2g4m6oqwuwkontqjl1hw31 14 588528 3529574 2022-08-19T08:15:00Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Әлифба буенча оешмалар|Нәшриятлар]] [[Төркем:Нәшриятлар]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Әлифба буенча оешмалар|Нәшриятлар]] [[Төркем:Нәшриятлар]] evvse9k3p7m6jwl30iisfj3w9fl33vo 14 588529 3529588 2022-08-19T09:21:51Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Эш теле буенча оешмалар|Татар теле]] [[Төркем:Татар теле|оешмалар]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Эш теле буенча оешмалар|Татар теле]] [[Төркем:Татар теле|оешмалар]] gycyvm6q1lqv6myyumwz2a3j7p593wk 3529625 3529588 2022-08-19T10:52:55Z Frhdkazan 3171 Монда [[эш теле]] буларак [[татар теле]]н кулланылган оешмаларга багышланган төркемнәр һәм аерым мәкаләләр тупланыла. wikitext text/x-wiki Монда [[эш теле]] буларак [[татар теле]]н кулланган оешмаларга багышланган төркемнәр һәм аерым мәкаләләр тупланыла. [[Төркем:Эш теле буенча оешмалар|Татар теле]] [[Төркем:Татар теле|оешмалар]] l0rwa93wrjjlkm9j8f2s8y1diz1erc9 14 588530 3529591 2022-08-19T09:25:31Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Оешмалар]] [[Төркем:Телләр буенча төркемнәр|Оешмалар]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Оешмалар]] [[Төркем:Телләр буенча төркемнәр|Оешмалар]] 87rkpnuwh7alcfkz3btmc0wzkqj73vn 14 588531 3529596 2022-08-19T09:33:31Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Телләр буенча оешмалар|Театр]] [[Төркем:Театрлар]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Телләр буенча оешмалар|Театр]] [[Төркем:Театрлар]] 3xfnaw3q3r274ydg03s0795ennubswt 3529597 3529596 2022-08-19T09:33:48Z Frhdkazan 3171 wikitext text/x-wiki [[Төркем:Эш теле буенча оешмалар|Театр]] [[Төркем:Театрлар]] 4ha2emleyoymjf6ma871x06p3ck8nqr 3529599 3529597 2022-08-19T09:35:06Z Frhdkazan 3171 |* wikitext text/x-wiki [[Төркем:Эш теле буенча оешмалар|Театр]] [[Төркем:Театрлар|*]] qpzdchw7ufhimqqxjm2j3qf7xpkauua 14 588532 3529607 2022-08-19T09:47:58Z Frhdkazan 3171 Яңа бит: «[[Төркем:Татар милли хәрәкәте]]» wikitext text/x-wiki [[Төркем:Татар милли хәрәкәте]] flcauhh16o2g6m7a5x81iw63ert4lgd